Vous êtes sur la page 1sur 94

TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TAfERFANT

AfLIF N USEDWELAfELNAW

Adlis-iw n tmaziyt
Aseggas wis

n Ulmud Alemmas

+[.~I:Y+

.AIII:0-I:U

Imeskaren
- Muhub I;IERRUC
- AEIi LEWNIS

ReDl~an

Unuyen : BELQASEM f.lasan akked Lwiza Ll}.usin


Asmugen d umday : Massa Koual Ouahiba
Iscm n tClIIsiwl : MEBANI

Office National des Publications Scolaires


ONPS

2006

LACUR

2010- 2011

MS: 1011 /06


ISBN: 9947-20-467-7

..!.L~)

DepOt legal 236 - 2006 .jyWI tl..\.;11 ~)

r-----------,
./\1II:0-I:U

I
I
I
I
I
I

I
+[.~I:Y+

.0+~~.0

UI:04

I :11[:/\ .11+[[.0
___________

I
I
I
I
I
I

.I

Ha-t-an, ihi, temmed taffa. Annar, igar-d, la yetterwat. Leftab n watas n yiseggasen
d watas n tsutwin, la itemJY rer tafat. Ic;lelli kan, alama yerwa uselmad timl;lerl;lar ara
d-yaf ac;lris ara yesselmed. Ass-a, aql-ar newwec;l rer udlis n Useggas wis Rebfa n ulmud
Alemmas. Di yal adlis, ama d wa, ama d wid i t-izwaren, llan yic;lrisen n truri, llan yirmad
n tira, llant temsirin n tutlayt ... ayagi, ad d-imel belli win iteddun ref tidet yessawac;l .
Adlis-agi, am wid i t-izwaren yebna ref tesnedwelt s usenfar ; yegber timussniwin ara
yefken i unelmad ayen swayes ara iqetteb ugar talriwin n yinaw. Isenfaren, llan sin:
amezwaru, d tira n tullist; rna d wis sin d tasrunt tamugilt n yic;lrisen imesfukal. Xas
akken yella uzraw n wullis deg yidlisen uqbel wa, nural rur-s tikkelt nic;len. Ayrer?
Tamezwarut, acku yella wayen yefnan ullis mazal ur yettwaxdem ara: tewwi-d ad yissin
unelmad iberdan i yettafar unallas mi ara d-il;lekku. Tis snat, tullist, tezmer ad d-teslal
lel;lmala n truri rer unelmad. Tin yernan rur-s, tullist d yiwet n tewsit n tsekla ara yilin
d azetta gar tmacahut d wungal. Amek? Talra-s, am tin n tmacahut ur rezzifet ara mlil;l,
maca tal;lkayt-is

ma~N

d tamakunt, tcuba rer tilawt am tin n wungal.

Ma d asfukel, d tikkelt tamezwarut ara :fren yinelmaden nner amek yeddes d wamek
iteddu. Snat n tgezmin ideg yella usfukel: tamezwarut llan deg-s yic;lrisen at-snat n
turdiwin

( turd a d tmeglurda), tis snat d ic;lrisen ideg tella kan yiwet n turda.

Di yal tagzemt, ad tafem:


Sin yic;lrisen n yiwen wanaw.
Amawal.
Tajerrumt: tamsirt d yilurma.
Taseftit: tamsirt d yilurma.
Tirawalt: tamsirt d yilurma.
Asefru.
Asebter-nni d nekk ara yarun ideg ttllin yilurma n usenfali s tira, ulac-it tikkelt-a,
maca yella urmud n ufares s tira, yettafar-d ac;lris wis sin n tegzemt. Isefra i d-yeddan
deg udlis-a, ahat, llan kra seg-sen d at-uswir yekkan cwit nnig tezmert n yinelmaden. Si
tama nic;len, di lefmer-agi nsen, d inubiyen, d tinubiyin, ad l;Iwigen kra n tirga d cwit n
yijeggigen, ur ten-nkebbel ara kan di tmedyazt n umennur. ref waya, yezmer uselmad ad
d-yefren isefra nic;len rna yebra. Acku ilaq ad tawec;l tutlayt-agi nner ad tekcem rer akk
tarulin n tudert. Ad nekkes yir tannumi i as-id-yerran lel;ldada d amnar. Ad tfel akkin i
yifergan i as-id-gan leqrun.
Imeska~en

AGBUR
Asenfar

Agatu

Tagzemt

It;lrisen
- Tamettant n umeddakkel

sb :8

- Turalin sb :14
Asefru: D aeu-tt ? D aeu-tt?
sb: 16

- Meqqran, teN~a-t tizi sb :18


- Al;Ieddad n Lqalus sb :24
Asefru: Al;Ieddad n Lqalus
sb :26

01

Sb: 05

Tira n tullist
tame:fyant

- Tigzirt n Tafukt sb :28


- Gelden sb :34
Asefru: Asmi sb :36

Inebgi n tmara sb :38


- Amnafeq sb :44
Asefru: I:;Imed Umerri sb :46

6
7
02

Sb:

61

- Yarmur yebra ad yesqirr


Ireg sb :48
- Ireg yexdef sb :54
Asefru: Din-din sb :56
- Mi d-yural Gelden sb :58
- Nnif asettaf sb :64
Asefru: Amel;lbus-iw sb :66
- Yuker, J.learer;
yeggul, umner sb :70
- Tifinar sb :76
Asefru: Imaziren sb :79
- ~adyu d yidlisen sb :80
- Tira d umaru sb :86
Asefru: Abernus amellal
sb :88

AGBUR
Iferdisen n tutlayt

Afares s tira

Tajerrumt : Addad : talra d twuri sb :11


Taseftit : Aswar sb : 12
Tirawalt : Tamsertit :
dH (d taqcict)
dH( d tmellalt) sb :13

Afares n uc;lris
anda anallas ad
yili d agensay

Tajerrumt : lmattaren sb :21


Taseftit : Attwar sb :22
Tirawalt: Tamsertit :
ad d-t [ ad d-awil
[ a d-yas ... 1sb :23

Afares n uc;lris
and a anallas ad
yili d azraray

Tajerrumt: Anammal n usentel sb :30


Beddu n usenfar :
Taseftit : Amyar sb :31
Tira n tegnit
Tirawalt: Tamsertit :
tamezwarut n
n+w -n+y
tullist
n + r / I / f sb :32
Tajerrumt:Tibawt sb :41
Afares n uc;lris s
Taseftit: Taira tasuddimt tuddist sb :42
tguri n udiwenni
Tirawalt: Tamsertit :deg / ref / rer ... + isem sb :43
Tajerrumt:Tafyirt tumyigt sb :51
Taseftit: Azalen n wurmir s ad sb :52
Tirawalt: Tizdit : isem d uwsil-is sb :53

Ad ktazley
iman-iw

sb : 60

Afares n wullis
S tguri n tigawin d
ukras n taluft

Tajerrumt: Asemgired gar truni d usagel (mi


ulac tisrunin) sb :61
Afares n taggara n
Taseftit: Izri yezwaren sb :62
tullist
Tirawalt: Tizdit : amyag d uwsil-is + tizelriwin
n tnila sb :63
Atares n uc;tns
Tajerrumt: Tisrunin n usagel sb :73
imesfukel ideg
Taseftit: Imal yezwaren sb :74
ara tili turd a d
Tirawalt: Tizdit gar tenzert d uwsil-is sb :75
I rtl ..
Tajerrumt: Tisrunin n truni sb :83
Taseftit: Tafelwit n tseftit sb :84
Tirawalt: Tizdit sb :85

Aktazal

Afares n uc;lris
imesfukel ideg ad
ilint turdiwin

Ad ktazley
iman-iw

Sb: 80

Asenfar 1
Tira n tullist tame:fyant i usebrer n temkarc;lit n urerbaz.
Tigezmin n usenfar:
1. Tira n uc;lris ullis ideg ananas d azraray.
z. Tira n uc;lris ullis ideg ananas d agensay.
3. Tira n tegnit tamezwarut n tullist
4. Tira n tigawin d udiwenni di tullist.
5. Tira n tmukrist di tullist.
6. Tira n taggara n tullist

Tagzemt

Asefied/taruri n
yic;lrisen

Igburen n tutlayt

Afares s tira
-

IaJerrumt: ao(Ja(J: talra (Jt wuri ,b :11


Taseftit: aswar sb :12
Afares n uc;lris
Tirawalt: tamsertit:
anda ananas
dH (d taqeiet)
ad yill d
agensay
dH( d tmenalt) sb :13

Ac;Ilis: Tamettant n
umeddakkel ,b : 8
- Turalln sb :14
Asefrll: d aeu-tt ? D
aeu-tt?sb :16

- Meqqran, te~~a-t tizi Ta.ierrllmr: imattaren sb :21


b :18
Taseftit: attwar .b :22
Al;leddad n Lqalus sb :
TinwaJt: tamsertit:
24
ad d-t [ ad d-awi]
Asefrll: Al;leddad n
[ a d-yas ... ] .b :23
Lqalus sb :26

Afares n uc;lris
anda ananas
ad yill d
azraray

Tajerrllmt: anamrnal n usentel sb :30


Beddu n
Taseftit: amyar sb :31
- Tigzirt n Tafukt sb :28
usenfar:
TirawaJt: tamsertit :
- Gelden sb :34
Tira n tegnit
n+w
Asefru: Asmi sb :36
amezwarut n
n+y
ullist
n + r I I I f sb :32

Tajerrumt:tibawt .b :41
Afares n uc;lris
- Inebgi n tmara sb :38
Taseftit:Talra tasuddimt tuddist sb :42
tguri n
Asefnt: I;Imed Vmerri
TiJ"awaJt: tamsertit :deg I ref I rer ... +
sb :46
udiwenni
isem sb :43

Yarmur yebr a ad
yesqirr Ireg sb :48
Ireg yexdef sb :54
Asef.,.: Din-din sb :56

- Mi d-yural Geldell Tajerrllmt: asemgired gar truni d


Afares
b :58
usagel sb :61
n taggara n
Nnif asettaf sb :64
Taseftit: Izri yezwaren sb :62
ullist
Ase(nl: Amel;lbus-iw
TirawaJt: tizdit : amyag d uwsil-is +
.b :66
tizelriwin n tnila sb :63

Afares n
wullis s tguri
.b :52
n tigawin d
TirawaJt: tizdit : isem d uwsil-is sb :53 ukras n taluft
Ta.ierrllmr: tafyirt sb :51
Taseftit: Azalen n wurmir s ad

ill

Tagzeml
AnaJias d 3wadem

A(lris

Tamettant n umeddakkel

--------------------------------------------1IIl1eha, yu(lell.
m/ as-it/-yaw; amejja),.

MII~',

Irll~'

Mel/mil

Mul.J, amcksa nney , yudef-it waHan. Nekk d Mul} d imcddukkaln tasa, akkcn i d-llckkcl,
akkcn i nettUl"ar scg wasmi nella d igardan. Oaymi i ycUad deg-i unczgum scg mi i t-idisuma waUan. Rut,H." ad as-id-awiy amcjjay, qqaren-as Mass Nikuzya.
I)i tlu:wara , yugi umejjay ad d-iddu yid-i imi lI,lal ycxser mlil}. Inna-yi-d: I umufJin
-agi ur yczmir ara dya ad yerg:u ? Tikwal , imdanen, ittcffey-itcil kan leEqcl, ref ubziz macJi
ad d-asen ad iyi-qellqcl1.

Armi s ul}ellel i yeqbel yedda-d. Rg:iy-t azal n so at n tsa Etin d waruek i d-yeffey. NlelJbud, aneznaz yugi ad yawi. Armi izeggen wass i d-ne\\'wef"l rer Tesga. lberdan n taddart d
ilmawen. S kra i d-neli)a deg ubrid, netta yezxuxem kan, ur t-id-yuli wawal.
Utiy-d amcksa amectui), win yettfen amkan n Mui), yettgesmumucJ yef tcwwurt n usqit~
allen-is qqcrscnt scg yimeni.
Nniy-as : r ni ycnya-k uscmmicJ ? })
Yenna-yi-d: Ahac.})
r eqlCf ur yebyi ara ad mlilcnt wallen nncy. Refdey-as-id taqerrut-is, nniy-as : sikkcdiyi-d" . lI"fed-d aqerruy-is rcr-i allen-is IIcxsclit scg yimeHawen, yettban ref wudem-is
Ici)zen. Dra imir kan gzir d aeu yecJran. SakkdCf akka d wakka ur yelli win ycllan. Axxam
yexla, tezdey-it tsusmi, anagar lI)css n ugeffur i wumi selley, ircnnu-d lei)zcn. Dra fchmer ,
Mul.1 , ameddakkel-iw, ass-nni ia-tcN~. ur.

NU:fa nekk d umejjay-nni rer tzeqqa ideg yella Mul;l. Afrag yeN~ur d imdanen, zedren di
tsusmi. Sin ner tlata kan i d-irefden s wallen walan-d amejjay mi yezri. Yenna-yi-d Mass
Nikuzya : Waqila dayen lamana tewwec;l bab-is".
rer tama n wussu iref yec;lleq Mul;l; baba, yessader i tareet-is, yetteehhid-as . Yemma
teqqim rer tama-s, ic;ludan-is tturaren s tfeqquein n ttesbil;l. Ma d :l:ezzi, tamettut-iw,
tesnexfat kan. Baba, isnemmer atas amejjay-nni. Yural yezzi-d rur-i : Ad tfeddic;l ad
teN~ec;l imekli keN~ d umejjay, imir ad iddu yid-s umeksa-ina ameetul;l. Ma d keN~ ha-t-an
userdun, ttef abrid-ik rer At-Buwaddu, ad d-tawic;l yemma-s n Mul;l. Meqqar rna dagi ara
yemc;lel, ad t:fer mmi-s tikkelt taneggarut."
Mulud M:l:EMMRI : Tawrirt ittwattuD ; d tasuqilt

Ad nnadi ref unamek n ut;lris

o Aeu-t wanaw n uc;lris-agi ?


@ Aeu i t-id-yemmalen ?
@ Anallas n uc;lris-a, d awadem ney xati ?

o Aeu i irul;l ad d-yawi Meqran i Mul;l ?


o Aeurer si lebfid i as-t-id-wwin yerna armi ieax deg-s wattan ?
o Melmi tec;lra tedyant-agi ?
&

Aeu i d-yemmal yisem n umejjay Nikuzya ?

o Aeurer yugi ad d-yeddu umejjay di tazwara ?


CD Ayen qqimen yiberdan n taddart d ilmawen ?
\Ii) Aeu n tenfaliyin i d-yesskanen takat n Meqran tel;lzen ?

4D Suffer-d si tseddart taneggarut awalen ner tifyar i d-yesskanen lel;lzen n takat n


Meqran ref tmettant n Mul;l.

f) Aeu i d anamek n tefyirt : ass-nni i as-te~~ur i umeddakkel-iw Mul;l ?


~ N adi deg uc;lris tekksec;l-d tafyirt nic;len yesfan anamek aluman ?

Amawal
I.

0 acu i Humke"t soat n tenfaliyin-a :


Tcttur-as ass-nui.
Lamana tewwetJ bah-is.

2. a. 0 acu i d anamek n umyag gesmume4?

b. Anwa amyag seg waydeg i d-yettwasuddem ?


c. Kcnni-t ycr umyag scg d-yckka tafcQ-d amck yulcy?
3. a. Sbadu-d awai aneznaz.
4. Af-d anamek n umyag awi di yal tafyirt :
Nlel}.l}u-d deg ubrid, anelnaz yugi ad yawi.
Wwiy-d tarat s wudem
Hett maca yugi ad yawi iri.

TcwEcr tcmyart-is maca tcttawi-as.


Ycwwi-d s lex bar belli ttqadarcn-t akk mcddcn.
rurck d aell i as-teqqarcf) acku ycttawi scg \Va rer \Va.

5. Awal a mcksa d isem n umeskar (neqqar-as daren isem n umigaw), yemmal win ikessen.

a. Af-d anwa amyag scg i d-yckka.


b. 0 ac" i as-Herna i umyag akkcn ad d-ncssuddcm scg-s awal a meksa?
c. Suffey--d seg u4ris tlata yismawen n umeskar.
d. Ha-ten-a yimyagen, suffey-d seg-sen isem n umeskar tini<J-d amek i yuler yal yiwen

I,ssin

- - - - ----.

.........................

Akcr - - - - - -... .........................


Zdcm _ _ _ _ _ _ _.... ....................... ..
Gzer _________
.. ........................ .
Xdem ________
....................... ..
Kru

- - - - - - - .. ...................... ...

Zdcy - - - - - -... ...................... ...


Agcm _ _ _ _ _ _ _... ........................ .

Tajerrumt
rer imedyaten-a

Addad n yisem : talfa d twuri

Yudef-it waHan.
2. Yugi umejjay ad d-iddu.
3. S kra i d-neli}a deg ubrid netta yezxuxem kan.
4. Yettgesmumuc;i ref tewwurt.

5. Allen-is

qqersent seg yimetti.


6. Tezder-it tsusmi
7. Ha-t-an userdun.

1.

D aeu-ten wawalen-ina yuran s uzeggar ?


D aeu-t wad dad n yal yiwen, d ilelli ner d amaruz ?
D aeu i d-yeskanen addad n yal yiwen?
M-d addad ilelli n yal yiwen tini<;l-d amek yuley waddad amaruz ines.

D aeu i d tawuri n yal yiwen deg yismawen yettuderren?

Ad cfuy
Isem yesEa sin waddaden : addad ilelli (md : axxam) d waddad amaruz ( md : uxxam).
Amek yettaler umaruz ? Yettaler :
- S ubeddel n [a] s [u] : abrid _

ubrid (xas rna neqqar-d webrid)

- S tmerna n [wI : awal _

wawal, udem wudem.

- S tmerna n [y] : iles yiles,_

imensi _

yimensi (deg umeslay ulae amaruz n yimensi).

- S urelluy n terri tamezwarut : tamettut _

tmettut, tamurt _

tmurt.

- S ubeddel n terri [a] ner [i] s [e] : taqciet _ teqeiet, tislatin _ teslatin.
Gret tamawt:
1. LIan yismawen ideg ur d-yettban ara waddad arnaruz : wid ibeddun s tergalt
( fad, la:j:, bettu, l~ib, lqirna ... ) , kra n wuntiyen iwezzlanen : (tama, tala, timmi,
tasa ... )
2. Ad nettaru : yirgazen, yimdanen xas neqqar-d yergazen, yemdanen.
Melmi yettili yisem d amaruz ? Isem yettili d amaruz mi ara yill d asemmad imsegzi,
ama d asemmad n umeskar : (yedda uqcie), ama d asemmad n userru arumyig (d
ui}rie uqeie-a). Yettili dar d arnaruz mi ara yec;ifer tanzert ama d asemmad s tenzert
( iffer rer uzarar) arna d asemmad n yisem (yewwi tasarut n tewwurt).

Iluyma . .____________________________________________~
1 Af-d anwa i d ilelli anwa i d amaruz deg yismawen-agi: udrar, adfel, ubruri, wueeen,
tefsut, tasga, tagrest, tmeddit, izem, yidles.
2 Efk-d amaruz n yal yiwen deg yismawen-a, tinic;i-d amek yuler: afus, amdan, tamtunt,
irisi, imraren, tafawet.
3 Af-d tawuri n yal awal yettuderren :
Iwwet-d ubruri, yessa-d i udfe!.
Yerza rer wayla-s, yufa-d timellalln n tsekkurt.

Taseftit

Talya tasuddimt n umyag: asway

rer imedyaten-a
I.

vcrrey uqcic fer uzayar.

2. Ycssuffey uqcic izgaren fer uzayar.

Deg wacu i mgaradent snat n talyiwin n umyag '!


I deg unamck mgarade nt ncr ala? I;Iwag:cnt di snat asemmad usrid ney ala?
Nczmcr ad as-nckkcs ascmmad usrid izga rcn i umyag ycssuffcy ncy ala?
Tigawt n umyag suffey tc4ra ref winna ixedmcn tigawt-ina ney ref waycf;l llic;lcn ?

Nezmer ad nessefti suffey am wakken ifetti umyag ffey ) rer yizri, rer
wurmir aiJerfi , rer wussid, rer wana(1 ney ala '!
Err imyagen-agi am umedya amezwaru :

. ...............
- ee~ ---.
- a~ew _-+11 ............. ..

- fti
~
sefti
-enz __....
II ............ ...

S wacu yebda yaJ amyag '! Ayyer

mar:~i

d S i )'ellan ?

Af-d awal ( ama d isem ama d amyag) iseg d-frurin )'imyagen-a :


- siwel, skiN~ew, skiddeb.

Ad cfuy
Amllr ameqqran n yimyagen SE1tn talya ta~ertit ( neqqar-as dayen talya tamezwarLlt)
akked talyiwin tisuddimin. Taira d fasuddimt mi ara yili fLlley s tmerna II uzwir i talya
tamezwarut ( yiwen ney sin n yisckkilen ney ugar i irenn"n di tazwara). Gar talyiwin
tisuddumin n lImyag tella tin i wumi qqaren asway , tagi tettaley s uzwir S , amedya :
gc n (talya ta~erfit) ~ sgcn ( asway) .
Cret tamawt: - Mi ara yili lei ner Izi ncr UI di talra ta~crtit, azwir s ycttuyallcl
ncr Izl ney UI dcg umcslay, lila di tira ~ld nettar" : ycsse6:~, yessc nz, yessa!;ew ...
- Amyag s talra taswart, ifetti am wakken tfcUi talya ta~crtit ( ney tamezwarut)
vcr wana~l, vcr yizri, rcr wurmir ama d a~crfi ama d ussid
- Kra 11 yisuddimcn 11 usway kkall-d seg yiscm matti si taly a tal.Jcrfit n um yag.
- Kra

11

yimyagc n tlr sEin ara asway : krez, frcs,wwet, ?cr ...

Jluyma _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
1 Gar yimyngcn-agi. akcz anwl i d iswayen
Sikkcd, scbzcg, se nncd, sclfey, scllck, sley, sckfcl, skcn, sru, sizzcl, siwcfj.
2 Af-d asway n ya l yiwcn deg yimy ugcn-a :
Ve ut" - . ....... kkes ~ ...... , ddu ~ .. ,...... iyzif - - I

........

awefj - - I ........ ec;ls ----. ..... ,

qcer --+ ........ , lIzur ----+ .......... ..


3 Scfti amyag si\\erJ rer wana<;l al,1erfi akked wana<;l ussid, rnll sefti-f daren d wudem wis tlata
n wasuf amalay (netta) ycr yizri (ilaway d yibaway), yer w"rmir a~erfi akkcd wurmir ussid.

Tirawalt

Tamsertit: d + t

rer imedyaten-a
1.
2.
3.

Tedda d tislit, ilindi.


Tedda d teslit, ilindi.
Tekker gar temrart d teslit
Anida yemgarad ususru ref tira di tefyar-a ?
Amek i as-neqqar i d yellan di yal yiwet di tefyar-a ?
Anwa addad ideg IIan yismawen ic;lefren d di yal tafyirt ?
Limer d isem amalay i d-ic;lefren d :
Yeqqim d argaz.
Yeqqim d urgaz.
Yella kra n wugur di Imenteq ?
D acu, ihi, i d ssebba n yimesli[tt]?

Ad cfuy
Mi ara yemlil d (ama d d n tilawt amedya 1" , ama d tanzert amedya wis
2 , ama d tasrunt n tuqqna amedya wis 3 ) akked yisem unti ibeddun s t , itteffer-d
yimesli [ttl, d aya i wumi neqqar tamsertit. Maca xas tella temsertit deg umesIay, di tira
uIac-itt, yal asekkil ad ittwaru wel1d-s.
Gret tamawt :
1. d n tilawt itt afar-it waddad Helli ( d axxam, d tad dart)
2. d mi ara yili d tasrunt ney d tanzert yettafar-itent waddad amaruz.
3. d d tasrunt rna teqqen isem rer yisem nic;len ( ageffur d ubruri), d tanzeyt
rna teqqen asemmad rer umyag (yedda d warrac).

Iluyma _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _1IIIIIiIIIo..
Di tefyar i d-iteddun, derrer d n tilawt, s yiwen n ujerric;l, derrer tasrunt n truni
d s sin yijerric;len, rnu d tanzeyt, s tlata yijerric;len .
Lxir d uzzaI, ccer d uffal.
Lxir d ccer d atmaten.
Ur keccem ara gar yiccer d uksum.
Yedda d yimeddukkal-is rer unnar n wurar.

Ye~~a

arrum d wudi.

Yedda d trezza iseggxen.


2 Tazabut
D taqettunt i irennun rer taffa.
D kemm i d tigejdit, d tasedda n Tefriqt i Yimaziren d asirem.
Di tzerwa n zik-nni yettili uddaynin d tkanna.
Tusa-d si tmazirt,

te~~ur-d

taqecwalt d tq;urin d tbexsisin.

Anallas d awadem

ill A<Jris

Tuyalin
Uyalcy-d si

jji~,

tadd~lrt

ww(,lcy-d rer

tamcddit n wass, uqbcl ad yeyli yiti.i.


Zegrcy azniq n tadda.'t, htbalizt deg ufus-

iw. Ttmaggarcy-d Iyad, ttmuqulen-d dcgi, maca ulac win ssney, ulac win i yi-issnen.

At"s aya scgmi

ru~cy.

Tamurt tbcddcl.

\Vw(,il",{ fer lI}ara nney , Idiy tawwurt

usqif,

kecmcy

yel'

ref yixef

ufrag

n tfednin, am umakar. D

le~yU(J-nni

ggiy

Illazal bedden, d iscmma(Jen. Tawwurt


n uxxam temdcl. Tawwurt-nni iycf

ttEcddiy
I~anl.

asmi mc?-?-iycy ur iyi-d-tcEqil :Ira. Texta


ref umnar

II

tcwwUI't, yenes uqjun, akken kan i d-

yesla i 1I,less, ycldi-d allen-is, yc rfcd

t~lsctta-s,

ycskcn-iyi-d

uglan-is. Reddey. Sel'sey tabalizt-iw rer Iq:1 Ea, qqurcy. rei' lI}i(1 n uxxam , isenncd dduzan

aqdim : IIkaf, tu?-?-al, tineqqalin,

af~is,

tagarsa, agclzim ... yuli-ten !j!jdid, iban ulac win i ten-

yessexdamen. Oi ttaq , sennig tewwurt, itteffcy-d ddexan , yettawi-d yid-s rril)a n Iqahwa.
Sliy i lehdur. Smuzegtey ma yell a kra ara fehmey , ulac. Yebed !j!jut. Nniy-as ahat d

Iba~na

ay heddren. efiy asmi me?-?-iyey , mi ant d-uyaley seg uzniq , selley i yimawlan-iw heddren
s tuffra, ttagg::ldcn
Uy~lley

~Id

ascn-id-slcn

I~inll).

U?-cy cittul;t, aydi izhcr-d fcll-i. Ihcgga-d im;:ln-is.

yer deffir. Ttxcmmimey. nniy-as ad

tafe~

ulac win yellan sdaxel. 0 ayen selley asmi

men:iyey i d-yekkaten deg uqerruy-iw. D lem?-i i d-ye rran !j!jUI. Byiy ad siwley, ssetl;tay. Byiy
ad stcbtbcy, uggadcy. Anwa i ye ll~ln sdaxcl '! Anwa al'a yi-d-ycldin tawwUIt rna stcbtbey ?

o llCU

ani s-iniy

m~l

yestcqsa-yi-d '! Ad qcrrbey ... kukray ; ad qqimcy ... d axxam nney.

Iewwqcy. Nniy-as : Iimer ad d-ycffey waleb ac:,1 ad iyi-d-yini : Diri win yesmel}sisen yel'
yixxamen ! )) d acu aras-iniy ?

R~iy

sdat tewwurt llrmi yeyli yitij, ulac win i d-yeffyen.

R ~ iy

armi I;tulfay i yiman-iw d aberrani, refdey tabalizt-iw, uyaley.


A l1l c~ylln

KE?o?oAR

Ad nnadi yef unamek n ut;lris

Acu-t wanaw n uc;lris-agi ?

@ Acu i t-id-yemmalen ?
@ Anallas, d awadem ner ala?

o
o

Anda yettidir umdan-agi ?

CD

Anta i d tamurt-is ?

&

Acurer ur t-fqilen ara yimdanen i d-imuggar deg ubrid ?

Ayen yekcem s afrag ref yixef n tfednin am umakar ?

CD

Amek i iI.mICa i lel;lyuc;l d isemmac;len ?

Yettikki di tedyant ner ala?

\Ii) Ll;Iara anda yezder texIa, anda rran yimezdar-is ?


4D Acurer yeggumma ad iqerreb ?
f) Acimi yettnar urgaz-agi d yiman-is, rna ad yekcem ner ala?
4D Acu n tenfaliyin i d-yemrnalen aya ?
~ Ayen i yessetl;la ad yessiwel i yat uxxam ?

19

~
~
~
~
~

D acu i t-isfewqen ?
Acurer i il;luICa i yirnan-is d aberrani ?
Ayrer yeggumma ad inamer nay-is akken ad yekcem s axxam nsen ?
Acu i d-isuc;len deg uqerruy-is armi yural mebla rna ye:fra irnawlan-is ?
Yelha wamek i tt-yefra ney ala?
Acurer?

Ad cfuy
Win i d-il;lekkun (anallas) yezmer ad yili d awadem, ad d-il;lku ayen ye:j:ra. Atas n
tmitar i t-id-yemmalen: imataren ...... r, ner n ........ , imqimen iwsilen ...... iw (inu), ....
nner,

Asenfali s tira
~

---

--------------~

Kemmel-as i tedyant n utjris-a, anallas ur yettikki ara deg utjris, matti d awadem. Sugend ayrib-nni mi iteddu deg ubrid, yewwetj yer ubadad (arret) n taddart, !flam yeyli-d, ulae
I ~a~

......

_-----------------

I
J

Asefru

D acu-tt ? d acu-tt?

o acu-U '! d aell-It ?


Tura ad awen-d-iniy !
o aeu-tt ? d acu-U ?
Wissen rna ad awen-d-iniy.

***
tje~g,jgt

i d-yegman ,
T~I~ebl}it mi tcfruri .
Itij yessery igenwan,
Tettafar-it s tmuyli.
Tameddit q'luren yi~ uran ,
Kkawcn wafriwcn-is, tcyli.
Am

***

o acu-tt ? d

llcu-tt '? ., .

***
Amzun d ajajib II troes ,
Tin yuye" deg yixcc!awen.
La tettlcjlij , tebh.les ;
Vccreh win i tf-ycssllycn,
TaliH i d luderl illes ,
I d-tett:..g,g,a d iyiydcn.

Am winna yettsc n yurga,


La ycttfcrfir dcg yigc nni.
I mdancn mi i tcn-iwala,
" 'in mcqqrcn yur-s d izi .
Yis-s tgcr-d tnafa,
Ziy yid-scn i yctlckki

***
Verna nckkl-d akk syin,
ras ulama yiwcn ",ass.
Am yirgazcn am tlawin,
An",a ur nellru fell-as?
Ukin-d "udell ur swin;
A wi tt-ihuddcli ar IIS~lS .

***
o acu-tt

? d acu-tt ?
Tura ad awen-d-iniy.
o aCtI-it ? d acu-tt 'f
D tem?i-w i d-mmektiy

\lubeRt! u Ycb)1I

MULal lxir yer sdut. G.E. S . serie I~!iic. sb :

26

Ad nnadi ref unamek n ut;lris

o Ma nkenna asefru-a rer tewsatin nic;len n tsekla akka am yinzan, tiqenna:f,


anta tawsit urur yettemeabi?

@ Deg waeu i as-tettemeabi?

C) ref waeu i d-yewwi awal umedyaz deg usefru-agi?

o rer waeu i ieuba ayen iref i d-yewwi awal?


o Deg waeu tettemeabi teID:fi rer tjeg~gt akked tmes?
CD Suffer-d aktawal n tmes seg uc;lris.
&

Aeu yebra ad t-id-imel yis-s umeskar?

o Amek yettwali imdanen-agi?


CD Aeurer

yettwali yileID:fi imdanen am yizan ?

\Ii) Anwa ur nettru fell-as: refwaeu ttrun?

mAeurer ttrun fell-as? Melmi ttrun fell-as?


~

Aeu tnumek tefyirt ukin-d fuden ur swin ?

e Aeu n wawalen swayes i nezmer ad nessenfel amyag ukin-d di tefyirt-agi ?


II) Amek-itt tmes yuren deg yixeclawen ?

G1) Ayen i tt-yesserwes rer wayen-nni ?


l) Aeu nettafar s tmurli ?
~ Aeu i ar-d-yessken umedyaz deg tefyirt-agi ?

49 Aeu n tmeddit iref d-yemmeslay umedyaz dagi?

Tagzemt
m

A<;lris

Anallas azraray

Meqran,

te~~a-t

tizi

~------------------------------------------- Fas akken d adfel, Meqran yebya ad yawetj yer taddart-is. 100 abrid n ukerrus yergel, I
:
yedhem si Tizi n Kwilal.
:

---------------------------------------------

Akken kan yers ewit wac;lu, yebda-d udfel d tilezda timexc;la. rellint-d sdat wallen-is
amzun d ifertetta. Isebbac;len-is, ttaklen ibef!:ayen d udfel, ttijjiqen amzun akken qqaren-asid : Ffel akkin i tizi . Deg yiwet n tegnit, kra din yural d amellal, amzun d ulman imellalen
i yessan ref wakal, yallxic;l sani yerra. Tilezda-nni n udfel, uqbel ad d-awc;lent rer wakal,
ttgent-d unuren d ifulkayen ; rna d ibruyen n ubruri rellin-d srid rer wakal. Meqran, iI.mICa
amzun d kra i as-yennc;len . Yezzurur ic;larren-is amzun akken ttwarzen.
Mi yewwec;l rer tizi, adfel yur 1I;1a1 isenna-tt akken ilaq. Itij akked ll;lamu-s yeffer-iten
usigna. Si tizi, Meqran iwala flalint-d tuddar sdat wallen-is. UrEad yewwic;l udfel rur-sent.
Am warezg nsen wid yellan deg yixxamen nsen, beEden ref tEeggagt yekkren di tizi.
Ac;lu, yettseffir di tizi. Itezzi am tnifift armi yettel Meqqran deg ubernus-is. Ur d-yekkis
ara iman-is armi i as-yenna i Rebbi D aeu i ak-xedmer ? Yerra nnefs armi N~urent
turin-is. Deg ubrid yettawin d akessar rer IEere-is, yal ieiqer fell-as taddart, ulae tin
yewwec;l udfel. Iwala abbu itteffer-d seg yixxamen. Xas mazal ur yewwic;l ara udfel rursen, asemmic;l-is yewwec;l-iten. D argaz ner d tamettut, ad ilin d tama n lkanun. VIae ayen
yifen irimi rer lkanun mi d-iteddu udfel . Ad d-heggin ayen ilaqen : tirm:in, irden, alim,
zzit, aserru ... Izgaren, ad ten-qqnen deg uddaynin. Ad stummnen i talwit, ad suggmen ar
d-yelhu ll;lal. Akken kan ara d-rlint tme~Nmin timezwura n udfel ad ffren rer yizenqan
yigardan ad uraren, ad eennun :
A Rebbi efk-d

ame~~im

Ad neN~, ad neqqim,
Ad nefk i yizgaren alim.
Meqran, yeqqar-as deg wul-is : Am warezg nsen ukessar-ina di tuddar ! Yessugen-d
times tur deg userru ; deg yic;l, imdanen zzin-d i lkanun, ttmeslayen : yenna wagu, yenna
wac;lu . Yebra ad tfakk fell-as lmerta ideg yella, ad d-yaf iman-is gar-asen, ad yexmet di
teymert, ad as-yekkes usgar-nni ihebbjen di tfekka-s. Yebra daren ur isell ara i tareet-nni
i as-id-yettawi wac;lu ; tikwal, isell-as tettin:fi gar yqra ; tikwal, amzun tremmeg-d fell-as;
tikwal, ur as-isell ara mliJ.!, yetta gar-itt IJ.!ess n yisebbac;len ref udfel. Tettsuru-d tareet-nni,
teqqar-as-id : Nekk d tamettut-ik .
Yebra ad d-yaf iman-is yettemririr deg uxxam. Yerfed aqerruy-is, iJ.!ulfa-as yewzen
aqentar, imuqel, tikkelt nic;len, tuddar ideg llan wid yufan iman nsen deg yixxamen nsen,
teflali-as-id Tesga ref yiwet n tewrirt, ur yegmin fell-as. Qrib ur tt-yeEqil ara. Yeldi irallenis, igar tirri : A :l:ezziiii
Maea ur yesli ara i unina n tareet-is. Zir, imi-s yeqqujjer seg usemmic;l, ur yelli kra i dyeffren seg-s. Tafekka-s teqqur akk. Tirri-s tezder di tsusmi n temlel. Sya rer da yettsuc;lu-d
wac;lu, yesc;liqiy-as nnefs, yettru:fu tasusmi-nni. Alama irumm imi-s s uec;lac;l n ubernus-is i
yessawac;l ad yerr nnefs.
Mulud M:l:EMMRI, si Tawrirt yettwattun.
Tasuqilt : R. :l:

Ad nnadi ref unamek n ut;lris

Aeu-t wanaw n uc;lris-agi?

@ Aeu i t-id-yemmalen?

C) Anallas, d awadem deg uc;lris ner ala?

o
o

Anta tasemhuyt ideg tec;lra tedyant-agi ? Aeu i tt-id-yesskanen ?


Anda yebra ad iruJ.! Meqran ?

CD

Aeurer yeggumma ad yelJ.!u ?

&

Aeu yessarem Meqran mi yewwec;l rer Tizi n Kwilal ?

Aeimi, zik-nni, medden, ttaggaden adfel ?

CD

Aeurer igardan J.!emmlen adfel ?

\Ii) Aeurer d tareet n tmettut-is kan i wumi isell ?

mAeurer yettargu times d yirimi sdat lkanun ?

f) Aeurer i as-id-yewwi Rebbi isell i tareet n tmettut-is ?

Di taggara, Meqran yettnar d sin wuguren : aeu-ten wuguren-agi ?


~ Aeurer yuggad Meqran tagnit deg i d-yerli?

Afares s tira
~

---

---------------

Meqran, asatJ n Tewrirt Yettwattun, yebya ad yuyal yer tmef!ut-is yellan di Tesga. Maca
iberdan yetta win yer taddart-is reglen s udfel. Mi d-yebda udfel, Meqran yuy-it l"al di Tizi n
Kwilal, yeftiggit n Jerjer. Sugen-d amek ara tetJru yid-s di taggara.

-------------------

I
J

Amawal
1. Amyag

ers yesEa sin yismawen n tigawt : timersiwt akked tarusi.


Ha-ten-a kra n yimyagen yesEan asalar am ers, wall amek yettaley yisem n tigawt nsen,
rna am timersiwt ner am tarusi : del, gen, :fer, mel, sel, enr, els, gar, eq.
2. Wall rna yella wassar anamkay gar wawalen yuran s uzuran :
Adfel isenna-tt.
Yessemnenni iferrugen di tterJ.!a.
Amnay yettnar s-ufella n uEudiw.
3. Af-d anwa amyag ukkud yecrek a:far yal isem.
zder.
Amedya : tanezdurt
Ac;lu

....................

Ulman
Aseryu
Ibruyen
Abruri

....................
....................
....................
....................

4. Suffey-d seg umyag ttel, isem n tigawt akked yisem akmam.


Amedya : seg umyag zdem ad d-nessuffer isem n tigawt azdam akked yisem akmam
tazdemt.
5.

Suffey-d seg uc;lris aktawal n tegrest ( awalen yeqqnen rer tegrest).

6. a- Af-d deg uc;lris aknaw n wawal tilezda.


b- Melmi i qqaren medden tanfalit-a: yena tilezda i yimeHuren-is.
Fren yiwet:
Mi yesEuHeg walebEac;l, yugi ad isel i kra, ur t-yeqbil ara.
Mi ara d-yewwet udfel refwalebEac;l, ur irumm ara imeHuren-is.
7.

Af-d deg uc;lris awal i wumi twulem tbadut-a :


D

8.

~~ut

n terri mi ara d-yettural deg umkan yettawin

Senfel s yiknawen awalen yettuderren


Yezzurur ic;larren-is am wakken ttwarzen.
Ad suggmen ar d-yelhu IJ.!al.
Times tur deg useryu.
Ad yexmet di termert.
Ur yegmin ara fell-as.

~~ut

Tajerrumt
Imattaren
rer tafyirt-a
- Aeu terram ic;!elli?
1. D aeu-t wanaw n tefyirt-agi?
2. Aeu i t-id-Yemmalen?
3. Anwa awal swayes tebda?
4. Aeu i d-yemmal wawal swayes
5. Amek i as-neqqar?

tebda?

Ad cfuy
LIant snat n tefyar timattarin 1- yiwet s umattar Md: Anwa argaz i d-yusan ? 2-tayec;l
mebla amattar. Md: ad tedduc;l azekka?
Amattar yezmer ad d-yas wel1d-s di tazwara n tefyirt. Md: Aeu teN~ic;l? Ner ad t-idtezwir d n tilawt. D aeu i d-yewwi ? ner tanzeyt n . N waeu-ten yidrimen-a ?
Asesten yezmer ad d-yawi
- ref wadeg: - anda yezder ?
- ref wakud : - melmi ara d-yawec;l ?
- ref trara: - amek iga ?
- ref tnekta : - ael1al n yidlisen i terric;l ?
Ha- ten-i kra n yimattaren : anwa, anta, anwi, anti, aeu, anda, melmi, sani, ayrer, aeuref,
aeurer, aeimi, ukud, swayes, urur, amek ...

Iluyma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .~
1

Err amattar iwatan deg yilmawen.

Amek , anda, ael;lal, ayen, sani, anwa, aeu, anta,


...... iga uxxam-ina daxel
deiii ?.
...... 1. d -yusan rur-wen I.
....... ara tensec;! ?
....... ur d-tusic;! ara rer tmeyra n gma-k ?
....... i t-yuren ugrud-ina mi la yettru ?
........ i d tamurt-ik ?
........ i d azal n tkerrust-ina ?
........ i terric;! ?
2 Semres imattaren-agi di tefyar.
Aeu, amek, anwa, anti, aeurer, urur, ayen, ukud.
3 Aql-ik d amsaltu. Efk-d 8 n yisestanen, i unehhar n tkerrust ixedmen tawarit deg ubrid,
ref lekwarec;l, arured, ideg, tazwara, atg. Semres imattaren iwatan.

Taseftit

Talya n umyag: attway

rer tafyirt-a
- Ttwagezmen-iyi yif.lddcn mi ",alay yemma tcmmcrmcy d imetti.
I.

AcI}al n yimyagcn i yellan di tefyirt-a ?

2. Oerrcr-iten.

J. Tigawin nsen zrint ney zerrint ncy ad zrint?

4. Iban win ixedmen tigawin-a ncy ala?


s. Efk-d talya tal}(,I-fit II umyag amezwaru.
6. Ma nekkes imatal"cn, acu i ~Is-nerna i umyag-ina ?
7. Acure. i as-yerna uzwir-agi i umyag?

Ad cfur
Amur amcqqran It yimyagcn sEan talY3 ta~crfit (ncy tamezwarut) akked talyiwin
tisuddimin , Taira d tasuddimt mi ara y ili tuley s tmerna n uzwir i talya tamczwarut
(yiwen ncr sin n yisckkilcn ncy ugar i il-en"un di tazwal"a) Gar talyiwin tisuddimin n
ul1lyag tella tin i wumi qqarcll attway , tagi tcttalcy s uzwir,

twa __

--.~ tturcbbi

ottu

I"cbbi

akcl- _ _.~ tWllker

__ ea
.~

-Mm

I11l11c~t

____________________________

J]urma __

Nn
..
qleb _ _...
nncqlab
G rct Ta mawt: - Amyag s talya tamyayt, ifetti am wakken tfetti talya tal.lertit (ney
tamezwarut),

1 Af-d attway n yim yage n-agi.


Wwct, krcz, qbel, ttCI', zlu, !"1m, cis,
2 Af-d la lra la l.1er fi l n yim)'agen-agi.
Ttway, nneqlab, ttucudd, ttwakncf, ttwallem, ttwaddez, ttwamlek, ttwafres,
mmzel, nncjbad

ttuya~l,

ttwarcz,

3 Kkes-d imyagen yella n d eg uQ ris tse md eQ tafelwit-agi.


.... Yefka-as xali abeqqa, tekker tessusem . Gma )'eHes, yuy-it (I)at di ddui) , sin yiseggasen
kan di le EmCr-iS, ur ifaq ara . Nckkini, yur-i imir-Ilni semmus II yiseggascn , f:lqCy i kullec,
fchmcy kullcc. Am win incqqrcn s umcnqar d ufc.lis dcg wallay-i\\'.
Tikkc51 sl

A myl:lg

Ta ly .1 tal.lcrtit

Asway

en,. alii \\II~s-a ~~

AUw:lY

Tirawalt
Tamsertit: ad d-t
rer tafyirt-a
- Mi d-twalam yer ttaq ajajiJ.! n tmes, azzlet-d.
1. Amek i d-neyra amyag yettuderren?
2. Amek i t-nura ?
3. D acu ur d-neddi ara di Imenteq, yella di tira?

Ad cfuy
Mi d-temlal tzelya n tnlla d d umatar udmawan t n wudem wis 2 n wunti n
wasuf ney win n wudem wis 2 n usget iyelli umatar-agi deg ususru maca tewwi-d ad
t-nerr di tira
Md: - Mi d-tusa[mi d-usa]yemma-s, yessawel-ay-d.
- Akken kan i d-ters, [i d-ers] tuffeg.

Iluyma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .~~
1 Ales tira i uc;lris-agi terrec;l imyagen yer wudem wis 2 unti asuf.
Mi d-uliy yer tad dart win i yi-d-imuggren ad izul fell-i dya ad yi-d-yessuter axed dim ney rna
zemrey ad as-rrey mmi-s yer Iakul.
2 Tazabut (aselmad ad d-iyer ac;lris s temsertit)
Mi ara d-tasec;l yer tad dart, ad ten-id-tawic;l yid-m.
Ad d-tekkrec;l ad twalic;l, ad tazzIec;l ad d-tawic;l, ad tqimec;l ulac.
Azekka ad d-tas ad d-tini ayen twala.
Mi d-teidi imi-s, ad d-teffey twizet.
Akken kan i d-temmesIay, feqqIen-tt d tteryeI, rewlen.
3 Aru-d

n tefyar anda ara d-terrec;l ad d- t

Anallas azyaray

m A(lris

Al}eddad n Lqalus
Taddart n Lqalus tura trab. Qqarcn asmi
i tt-mazal tebded , yclla dcg-s yiwcn

u~cddad

YCSE8 cei, yern3 yur-s tamettut fzad di

~~ifa.

Yiwen W~lSS, qqimen kra n 'faci di rejmaEt,


ycntcq yiwcn ycnna-as : Lemmer ad iyitcchdem , ad kkscy i ul)cddad tamcttut-is .
Nnan-as : I kcN~ s Icc qel-ik? Ycnna-3scn:
I~eggmct-iyi kan ard iyi-tcehdcm . I~eggmcn
as. Irul) rcr tcjma Et n ccre E, ycnna-ascn: Sliy
i ul)cddad )'cbra i tmenur-is n tlata Ii tlata. Ihi
yekkcs-as-tt ccreE. Aql-iyi nckk byiy ad Hayey . Nilan-as: IJ Irnul.1aI! . Ycnna-asen:
D aye" ?,ra" mcddcn . Nnan-as : Awid inigan . Irnl), yewwi-d widen akken i as-

ircggmen di tejma Et. Cchden-as. TajrnaEt


te~kcm, tebra tmettut. Trul), yay-itt urgaznni. rer taggara , uyalen anni kksen i u~cddad
ula d tifcrkiwin-is.
TeUa di taddart n Lqalus yiwct n temyart
teggra-d i yiman-is, ur tesEi yiwen. Tewwcf).d tefsut, bdan medden la tteffyen yer tferkiwin nsen. Ala tamya.'t-nni, acku ula wuyur
te~~
anam-is. Ass-nni, trul} s a~eddad tru-as. Yenna-as: Ma tebyic;l ad am-gey ttawil }).
Tenna-as: lemmer ad txedme~1 tilma ... Yen Ita-as: Ad am-xedmey tasekkw~lrt ara
yettsekkwiren anam-illl seg berra . Oi tallit-nni, tiwwura tsekkwirent kan seg daxel. At
taddart, akken walan tamyart-nni mi tsckkwer tawwurt-is ad tru~ , bdan la ttanalen yer
u~eddad i wakken ad asen-yeg tisekkwarin seg berPl uhl d nutni. Yexdem-itent, maca yal
yiwet yewqem-as snat n tsura , yiwet ye~~a-tt yur-s.
Yiwen wass, ameshatli-nni d tmcttut-is txu~~-itcn hues, yenna-as i tmettut-is: Rul,
s a~eddad , awi-ay-d times . Tenna-as: Annay! anwa lIdem i sara t-qabley! . Yennaas: Nniy-am ddem accqquf tru~e~1 . Tru~ , mi tcwwec;l yer tneb~la~1t n tcwwurt tcbdcd ,
teggumma ad tqerrcb. AI}cddad , iwala-d tili, ycnna-as: Qerreb-d . Tcnna-as: ( 0 nckk )}.
Ycnna-as: Nnir-am qen'cb-d . Tcnna-as: Nniy-ak d Ilekk, lIr iyi-d-tcEqilec;l ara Eni ?.
Venna-as: ~riy d kcmm, qcrrcb-d )}. Tckcem, tcnna-as: ACll la txcddmceJ a bu
nnkuz '! .
Vcrra-as s tmcyrut-agi LIZ :
Xcdmcy i mcddcn Ixir,
Nckk d al}cddad 11 lqalus.
UI-iw yettagem incqqcl,
H a-t-a di Ihcmm ur ixu~~.
Tulcd-iyi Ime!]na d Imerta,
Afwad-iw yer daxel isus.
Ad ken-flrcy a lawliya,

At Mraw akked At :l:ruS;


AqI-i Ia neggrer azduz,
Ay At ~ebbi get-as afus.
Tural s axxam, yenna-as urgaz-is: Acu i d am-d-yenna ? . Tel;!ka-as, tfawed-as ifyar i d
as-d-yenna ul;!eddad. Yenna-as: tettakkec;l awal i bu-tergin ! . Tama n Lqalus, tella yiwet
n taddart temsefdaw yid-sen, wwc;len armi qrib i tt-xlan. Irul;! yiwen wass ul;!eddad rer
yimc;lebbren n taddart-nni, yenna-asen: Ayen yec;lran yid-i te:fram-t. Tura rna tebram, ad
awen-ssenzey taddart, ad tt-texlum . Nnan-as: Amek ? . Yenna-asen: Ilaq tafessastnwen yal ic;l ad n-tqarefaxxam-iw, mi n-twalam rer ttaq ajajil;! n tmes, azzlet-n .
Yiwen yic;!, ac;lu Ia yessafag iqremyad, medden akk ttsen. Al;!eddad yekker, yebdad i tad dart seg yixef. Axxam iref ifedda isekkwer-as tawwurt seg berra. Yuli rer teaict n
uxxam-is, yeddem-d tadla n yirleI, yessar-itt, yesfedda-tt-id si ttaq. Ifdawen walan-d ajajil;!
mbeffid, uzzlen-d s Ieslal;!, zzin-d i tad dart si yal idis, mekknen-as times. Tendeh armi
tewwec;l s ixxamen imezwura n taddart. Lefyac;l yekker, win yemmren ref tmegl;!elt, ad irul;!
ad d-yeldi tawwurt, yaf-itt tsekkwer si berra.
A-t-a wakken texla taddart n Lqalus.
Mulud M:l:EMMRI
Seg :Isefra n teqbaylit iqburen, sb

166, 168,170.

Ad nnadi ref unamek n ut;lris

o Acu-t wanaw n uc;lris-agi ?


@ D acu i t-id-yemmalen ?

C) Anallas, d awadem deg uc;lris ner ala?

o Anda tec;lra tedyant ?


o Melmi tec;lra ?
CD D acu i as-yec;lran i ul;!eddad ?
&

Ayrer i as-yewwi umesbatli tamettut-is ?

o Amek i yedder ul;!eddad tadyant-agi ?


CD Amek i d-yerra ttar ?
\Ii) Anwa i t-ifawnen ?
m Acu-ten wafrayen nwen refwayen yec;lran d ul;!eddad ?
Suffey-d seg uc;lris, awalen ner tifyar i d-yeskanen al;!eddad yennurni .
~ Acu n uzduz iref d-yettmeslay ul;!eddad deg usefru ines ?
ID Yessemres azduz iref i d-yemmeslay ner ala?
~

Afares s tira
~

---

---------------

Isey, tirrugza akked ll}erma Itfen azal meqqren di tmetti n at zik. Maca di taddart n Lqalus yiwet
si tuddar n Leqbayel, s u/us n kra n yiferrat/en tettwakkes ll}erma i ul}eddad n taddart: s cchada
n l-l-ur khen-as tame11ut-is, yuy-itt yiwen, sugnet-d ti/rat nit/en i tel}kayt-a .

........

_-----------------

I
J

Asefru

Al}eddad n Lqalus

Hugirll UBACIR, d Ulselmlltil, d fumedyuzt, tlul-d (Ii /(ultllll'l II AI Lbacil' (Ii temllu<1t 11 f ill
L{lemllllllll. Tum (l!m, IIll11ezgllllill i rtttlJIll tis ."IIlII, tUl'll a!llS II yise.li'tl i lel'bUeil1 DJURDJURA,

tuml'deg

UWU'U !WllCUltli.

Oi tmezgida Lqalus

Taddart d-yezgan di ccafa*


I iga asurif gar wammus
Win yettdarin tirrugza.
Ay

a~cddad

Lqalus,

Anwi i ak-yeq:an lI}crma ?

***
Tasedda ur nectaq IIbus,
Tagejdit tcddcm asalas.
Werg:in tcsmaued ufns,
LcqniEa, tga_ttd"g ",ayla-s.
Ay al}eddad n Lqalus,
Fell-as, i ~ k- eddan tilus.

***
Ay asmi i 3k-yeyli ubernus,
Dcg i d-ddmcn tucbil}t iqadden.
Isem-ik ur yettexnunus.
Vr ycttmcnQar dcg )'saffcn.
Ay al}cddad n Lqalus,

Iml ur k-yettnal "malus,

Vr teknit;l i menwala.
Imi trewwlcQ 1~f "annuz,
Oeg yiQ. tzemmc;t tiwwura.
Ay al,lcddad II Lqalus,
r'l yiwclJ , taddal't terra!

***
Refdey-d iscm-ik mi yczdcl",
Gar )iscggasen ad d-yenqer.
ref laddart yeqqlen d annar,
""g i d-regg~l tegnit later.
LJqub, werEad d-yettwabder,
refyisey, terriQ-d ttal".

Anw; i Uk_yeq:an ifaddcn

1-lu ~ lra Ubucir


Ccn;l: Mcnnud.

Ccuru *: Idunlr ElaY{,1I

Ad nnadi ref unamek n ul;lris

o Anda tc~r~1 tedyant-agi?


8

Acu nezmer ad t-id-nini yef wawale": ammus d tirrugza?

C) Ma nuyal S 3QI'is: Al)eddad n Lqalus, aruck i ycsscxdcm bab n teemat tirrugza akkcn
ad iger iman-is rer wammus?

e Acu wammus iref d-yemmeslay umeskar?


o Acu i d-ycmmalen deg u{,lris belli tameHut-ilgi n ul}eddad
o Acu tl1Unlck tcnfalit ycyli-as ubernus ?
o Amck yedder ul..cddad talun-agi'!
II

m I wumi yergcl tiwwura "I}fddad

II

Lqalus?

Acu

Acu n ",azal i yCSE~' yiser fer yimdanen n at-zik?

11

later i d-te~ga deg-s7

II

Lqalus d tamettut d \Vawal'!

Tagzemt t~

m A~ris

Tullist: tagnit tamezwarut: Askanl aglam n wadeg.

Tigzirt n Tafukt

Mi ara teffyet;l i temdint n Tizi-n-Waman metwal agafa asammer, simmal ad tetteddut;l yer
tlemmast n Tegzirt n Tafukt, simmal ad k-id-yettmaggar usawen. Iberdan deg ara teddut;l
d timririn, deyqen, nnt;len,

~~uren

d iblat;len imeqqranen, gezmen-ten atas n yiyezran. Mi

tell}it;l azal n kradet n timar, ad d-tafet;l iman-ik tewwt;let;l yer yiwet n


Ti~gi-agi,

te~gi

anect-iJa-tt.

Eemmren-tt ala ymeksawen akked wid yeffyen d imenfiyen, ttwalasen di temgrat;lt

ney xed men kra n twayit, rewlen yef yimsulta.

Ti~gi-a,

ti~gi

yuyen : tezt;la s yisekla d

yimyan, mcubbaken wa deg wa. Ma text;la tgesrirt, ur yezmir I}edd ad d-yaf, xersum d azrug
d areqqaq ideg ara yezri.
Ihi, am wakken i d-nniy yakan, win ixedmen kra n taluft, rna ur yebyi ara ad yettwattef,
ad yerwel yer umaday-agi n Tizi-n-Waman. Ad yawi kan yid-s am rig,
uqeccabi aqehwi : deg-s ussu, deg-s taduli. Ma ira ad

yeN~

rr~as

aksum ad

d ul}lalas akked

d-i~eyyed,

rna ira

aguglu d uyefki lIan yimeksawen ad as-id-fken, rna yella kra i t-ixu~~en n tgella, ad isenser
iman-is, sya yer da, ad yerzu yer tern dint ad d-yay.
Tcttkcmmil
D tasuqilt n tullist MATEO FALCONE )}
Yura-tt Pros.,ere MERlMEE

Ad nnadi yef lUlamek n uljris

o Anwi iEemmren ti~gi n Tegzirt n Tafukt ?


8

fef wacu ttidiren wid yettilin dinna ?

C) Suffey-d seg ut;lris awalen i d-yemmalen amek tga Tegzirt n Tafukt.

o 0 acu i d anaw n ut;lris-a, d aglam ney dallas?


"

Ma neqren tazwara n tullist-a yer tazwara n tmacahut, deg wacu i mgardent ?

CD Suffey-d seg ut;lris ayen yerran tal}kayt-a tettemcabi yer tidet, amzun tet;lra di tilawt.

Amawal
1. Kemmel ismawen nic;len

Agafa

2. Af-d seg uc;lris awalen iwatan i tbadutin-a :


D iberdan n uc;lar.
D taqabaet n leqc;lif.
3. Yal tafyirt n wadar amezwaru qqen-itt yer unamek-is.
Tafyirt
Anamek-is
- Yeqqen snesla di tmegrec;lt-is Yenya bnadem
- Yettwalas di tmegrec;lt
ifelIeq snesla
4. Tq;gi yuyen d: a-) D ti:fgi ideg imyan d yisekla d imexc;la.
b-) D ti:fgi yeN~uren.
Awalen yettuderren di tefyar i d-iteddun kkan-d si tefransist, nessexdam-iten mi ara
nettmeslay, maca lIan s tmaziyt ; af-iten-id seg uc;lris
5.

Yewwec;l-d dija yer da.


Ye~~a ayrum d ufermaj .
6. Qqen yal awal n wadar amezwaru d wawal i as-iwulmen deg wadar wis sin
Aqc;lar

Tizizwa

Tajlibt

Ifrax

Lferg

Izgaren

Aglaf

Izamaren

7. Amyag

ddu d aknaw n umyag 1I;1U ; wiss kan rna ulae anda mgaraden ? Hatent-a tefyar, af-d anida i tzemrec;l ad ten-tesxedmec;l di sin akked wanda i tzemrec;l ad
tesxedmec;l yiwen, wayec;l xati.

............... armi yewwec;l s axxam.


Ur tettis ara ssafa-a, ............... akken ilaq.
Yal ass n 1gemfa, ............... akked baba-s yer ssuq.
TJ.!emmel-it yemma-s, ............... -as di lebyi.
Mi ara tturaren yilme:fyen n Leqbayel di Tizi-Uzzu d walebfac;l n trebbaf, iban
ukkud ............... wul-iw.
8. Taqnu:ft : jebdey amrar yenhezz udrar. D aeu-tt ? d aeu-tt ?

Tajerrumt

Isem anammal n usentel

rer imedyaten-a
1. Yebna-asen urgaz axxam i warraw-is.
2. Argaz, yebna-asen axxam i warraw-is.
3. Axxam, yebna-asen-t urgaz i warraw-is.
4. Arraw-is, yebna-asen urgaz axxam.
5. Arraw-is, axxam, yebna-asen-t urgaz.
6. Argaz, arraw-is, yebna-asen axxam.

Af-d ul n tefyirt tamezwarut, mel;lsub tafyirt taddayt : ayen ur nezmir ad ittwakkes.


D aeu-ten wawalen-ina i d-yernan rer umyag (ul n tefyirt) ?
Serwes tafyirt tamezwarut rer tiyac;L D aeu i ibeddlen ?
I deg unamek beddlent kra ner ala? ( xas ulama ewit mac;li).
Aeurer i zwaren yismawen-ina ? d aeu i d-mmalen?

Ad cfuy
Anammal n usentel d isem (ney ahat sin) ilelli i d-yezgan di tazwara n tefyirt uqbel amyag.
D isem-a i ar-id-yemmalen asentel n tetyirt. Win yettmeslayen yemmal-d s u:j:awan n
tareet-is belli isem anammal n usentel yesEa azal meqqren deg unamek n tefyirt :
imensi, #
yeMa.
Tettill daren tesgunfut gar unammal n usentel d yil;lrieen nic;len n tefyirt. Di tira,
tasgunfut-a, nemmal-itt-id s tefrayt

Iluyma-----------------------.. . .
Af-d inammalen n usentel yellan di tefyar-agi .
Inebgi,

ye~~a

imensi.

Ye~~a yinebgi imensi.


Imensi, inebgi,

ye~~a.

A:j:ru, yettawi-t-id netta.


Atmaten-is, uralen-d rer tmurt.
Akal, fergen-t akk.
Tameddakkelt-is, yuzen-as tijeggigin.
2 Ha-tent-a tefyar d timagnuyin, err-itent d tifyar ideg ara yill unammal n usentel.
Ffren yirgazen rer lexla.
Ur as-ttgen ara azal i tmussni.
Yugar-ik umeddakkel-ik leEmer.
Inger ufelIal;l tiregwa i yisekla-s.

Taseftit
Taira tasuddimt n umyag : amyar
rer imedyaten-a
I. 1I,l emmei ugrud

~' cnHml-s.

2. Agl'ud d yemma-s mi}CmnUllcn.

3. Yidir iawcn
4. Yidil'

amcdd~lkkcl-is

~' cm aw.<ln nctt~l

di ceycl.

d ulllcddakkel-is di ceycl.

Deg waell i mganulent snat n hllyiwin-a n yal


Eiwcn I m~lWall ?
An",., ixcdmcn tigawt n

y'"

~lmyag

lJemmcl / mi)emmal,

amYllg '! i wumi i tt-ycxdcm ?

nscfti al11y~lg m E aW~ln }> am w~\kkclI "ezmer :Id nsefti amyag


EiwCIl yer wana~1 (lll}cl"fi d wussid), rer yizri, rer wurmil' (al}crfi d wlissid) '!
Nl'ZIllCI'

~l(1

Err imyagcn i d-itcddun 3m umed)' .. amczw.lru :


- 1;lcml11cl ---+- mlJcmmal.
- Wwct
- ?CI' . . .............
- Bcddcl
- Rgcm . .. ....... .
- Frcn

D aeu i yenl:II' yel' um yag al}cl'fj y::,1 tikkelt?

Ad cfur
Amur amcqqran n yimyage n SEa n talra talJ crfit ( ney ta mclwarut) akkcd taly iwin
tisuddimin. Amyag asuddim d amyag yulycn s t mcrna n uzwir i talya tamczwarut (yiwcn
ncy sin n yisckkilcn ncy uga r i ircnnun di tazwara). Ca r talyiwin tisuddumin n umyag
tell a tin i wumi qq a rcn a myar, tagi tetta lcy s uzwir m ney mm ney my .
Gret Tamawt: - Amyag s ta ly a ta myar t, ife tti a m wakkeD tfetti ta1ra ta l] erti t ( ney
ta mczwa rut) r er w an a ~l, r er yizri, r er wurmir aln a d a l] crli a ma d ussid.

lIurma _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _,
i d a myay
Muqel, myini , mger', msel, mmi!', murcd, myaf, mhlqab, mdcggcr, myu,'cz, mycl}ku, mil,
mel, mn:ldi.

1 G a r yimyagen i d-iteddun, af-d anw8

2 Af-d am yar " ya l yiwen seg yimyagcn-a


Kkcs
Sikked
Zuycr
Aru
I)cgger
3 Sefti amyag ml] emmal d wud em wis 3 SF. ML ( netta) rer yizri, rer wurmir atl erli
d wussid.

Tirawalt

Tamsertit : tanzeyt n + isem

rer imedyaten-a
1. Tiddukkla nsent, tekkat ref yizerfan n tmettut.
2. Ini-asen, ay afrux, i yil;leddaden n wawal.
3. Di temremmert i yerra awal n Rebbi.
4. Merririt waman n lebl;ler.
5. Arlay, ay a:fru, ad walir tamurt n baba d yemma.
6. Ur telhi ara terzi n yiles.
7. Yedda netta d warraw n Mall;la.
8. Tagi d taqsic;lt n ul;leddad yesserren tad dart.
o

Af-d anida tella tenzert n .

Serwes gar Imenteq d tira.

D tanzert n i yessertayen imesli amezwaru n yisem ner d imesli-nni amezwaru i


tt-yessertayen ?
o

01 deg umedya aneggaru, d acu i t-id-yettafaren?

Ad cfuy
Mi ara temlil tenzeyt n d kra n yimesla n yismawen i d-irennun rur-s, ttemyexlac;len,
d ayagi i wumi qqaren tamsertit :
N + t = [t-t], n + y = [g-g], n + I = [I-I], n + b = [m-b], n + w = [bbw], n + r = [r-r],
n+m=[m-m] ...
Maca deg umeslay kan i tella temsertit. Di tira, yal imesli ad yettwaru akken yella
di la~el-is.
Gret tamawt: mi ara temlil tenzeyt n d wawal ibeddun s u , d rrwal;l i tettrul;lu
tenzert-nni deg umeslay.

Iluyma _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _--...
Tazabut (aselmad ad d-izubet s temsertit).
o

Axxam n tidet, la irelli, yekeem rekku di llsas-is.

Cena n Leqbayel wissen anda akka imal.

Asmi tennekbal tmurt s tiggdi n wuzzal.

Yewwec;l rer te:fgi n yizmawen.

Yerli ubelyun rer Iqar n Ibir.

Ad tawc;lec;l rer yiwet n temdint.

Ilel;ll;lu tikli n yifker.

Ne~~a-awen

Itij n merres, yessibrik iress.

Diri win itetten tidi n uxeddam.

amkan, a rrel;lba n yilem.

2 Ha-tent-a tefyar, af-d anida yettili umserti deg umeslay gar tenzeyt n d yisem.
o

Yur-d kilu n ssker akked uqaleb n ssabun.

Il;Iemmel timucuha n tteryel.

Yewwi yid-s ac;lellar n rremman.

Tiqit n waman, tuli s igenni.

Yekcem uc;lar-is di Irar n wuccen.

Asefru

Ssiwan

Cliy yekkat ugeffur.


Tcddn-d (ellxes irkclli.
Nekk yella yur-i ss i\"lIl,
Ukre-y-I-id ssbc l,l-nni.
TcbEcy-tt akkcn ad as-iniy
Ma tebyll ad tcdd'lrij
Ora tezwi lllllzur-is
Tu~:t-d yel' yur-i.

**.
Axil" cwi1 n tdarit,
\Vala I ~ellnc i irkclli.
Ad as-tini(.! d Imahl)'ck
I It-id-yewwin reI' yur-i.
And i ugeITur ,lei yc""ct,
VI-iw yebd,l )cltlllcnn i

***

Ycbya lid icJul ubrid


Akken ad yep\ u likli.
Y('bra ~Id (luI lallil
Akkcn ad tcqqim y id-i.
Arner ad d-YCilql'cs yigcflni,
McYY.1 WlISS:I" d lI yOi Ii.
And lid (engel" ddunit,
Nckkni , ilql-ay ncdduri.

*
Ibcrd.lll, ttclllscfraqclI.
Y.II Wil llnda ycllawi.
Nekkini, abrid-iw, iban;
Nettat, abrid-is, yczzi .
Yural tClln:.l-k: " fhi , akk'l!
Ad IH"llIscfra(1 dagini".
Qefrey-tt S \H1l1en Irlll)
J..riy daycll tcltu-yi.

AIIIl'Hlln KE~~AR

Si .

Br:ISS l' IIS clll'Z !los

KabylC'S

TulJi t: lagnil n lazwara: Aglam

ill

A(lris

II

yiwud:tln.

Gelden
Asmi lIiy di Tcgzirl
yt'zdt'f d hllna n

11

Tafuk Gelden yell a

tt'~gui-

nni iyef d-wwiy <twal.

Ma nkl'nna-' fer yimczday

nni. xas ini d anesbayUl".,


axcddim ur ixcddcOl ara.

ni~cll It

~ t'dder

yCS E:l

izg.. ren. tistan. 0 aeu kan

telllnll{ll-

di lufa. Xas

:1q{lar 11 Imal :

ma~N

IIl'tt:1

fl'll-ikcss(n. L1an kra akkcl1 11 yinu.'ks:lwcll

irc~~a l co .

d nutni i as-ten-ikrssen di tluta

d yidurar. Asmi i t-?-riy tikkl'h tamczwarllt.

azal II sin yisegg:lsen ngum ad

te~lru

tedy:mt

anI \H'I1-id-alsl'Y. :1(1 yili xemsin yiseggasell di


ICEmer-is. Oi tbeddi. d 'Iweulall. d

'1~t'ur:ln.

Acebbu b-is. d a k{'rt'('N~ay. d a berka n. A IlZ:) rCIlis. yum'.iren am lHF"llum n Ibaz. Icentiren-is. d
ireqqaqen. Allen-is. d timeqqranin, d lul)ricin.
Gelden. ssnen-t akk medden m:\ yewwet knt s
ubeeki~

ur t-izeggel ara. 0 arncdya. 11m ycbya

ad d-illl'f udad. s

rr~as ~Ira

t-iwwet

nutN~i

UI.lhllas ; taldunt tamezw<lrul ad as-tt-id-yawi


deg uqerru ney deg wul. Qqaren llkken yekkat
s unwig deg ",ass i yckkat deg
hrawell lllleet n u(lebsi : mi

~' iQ.

iq~lss.

Ad :ts-id-scl'scn [.lecmrnu l. ad II-ffrcn s Ikaycc.1 afr:twan

ad sexsin t.teemmuEt-nni. ad

r~un

akken alai n ddqiqa di

Iillas imir ad iwwet. ThUa tikkal yef rebEa irellu Ik.tye(l-nni.


Ssncn-t d bu-tissas. ttkukrull akk mcddcII. Win i l-yesElm d 'lmedd"kkel :1-I-lm ur t-yuy
w:tnl.

1111:1

d win i t-Yl'sEan d :t Edaw-is. ad yiJi Rl'bbi yid-s.

Yl'tt ~lwJ:tn

akk 1II1'ddl'lI, :lla h:ir i

yellan gar-lIs d meddell. 0 aeu m., teww<Je(l-t Il'rwi. J:lekkun-d (ell-as, qqaren-d yeny., yiwcn n
urgal: si ':tddart n tmcttut-is. Qqarl'lI-d llxsim illl's i d bu-tlufa. d ameum. Asmi iw:tla Gl'ldclI
ixr;leb-d tal1lelfut-is. iger-d iman-is ula d nClU ad tt-yay. yebya ad as-tt-yekkes. IIIi. amek
ant s-yexdem Gelden'! Iguher-it yiwl'lI II wass mi i t-iwnl<l yer ttaq ittseUiI hll1Htrt. Yl'(I<lers fell-as
s (Isas. yenya-t. Zrin wussan. falun temsa cwit. Gelden yuy tmenut-nni. YesEa-d yid-s flatll
lel.ld<lyin akked yiwell uqcie i wUlUi iscmm<l Ireg: d liN", kall i d asirel1l-is. d Ildl<t i d <tzckka
II udrum. yis-s ant yidir yisem-is. d nett a i d amekkllsu ines. Yessi-s zewg:ent i tlata. Ma telill
knl n ... Iuft nl'Y n ulllcnnuy. yl'?ora yezmcr .. d yettkcl yef yirg<lzell n yessi-s : .HUH s Imus, <lllla
s ubeckir;l. Mmi-s, In-g. ycsEa kan nll'a", yisl'ggascli maca yesfillif i Ixir d wayen yell!an.
(T~ lIk"-m lldl)

Tigzi n u<;lris

o Mass Gcldcll d ancsbayur ncy d igc llil ?


f) 0 amdan uydim ( al}cqqi) ncy d amcsbat1i ? Suffcy-d scg uQds aycll swayes :Ira
tsctgc~1

tiririt inck.
f) 0 aeu i d-yc mmalcn dcg u<Jris Geidel! ycwt cr atas d yiEdawcn-is.

o Deg waeu yc(-wer Gelden ssncll-t y is-s akk medden ?


" Acl}al n warraw-is i yesEa '!
o S uffey-d seg u<.lris aye" i d-igellmen GeldeD.
Tarekka

ttbi t a

8 AcJris-a akkcd u<Jris-nni {( Tigzirt n Tarukt)} d tazwara n te l,lkayt i wumi qqaren tullist.
Limcr ad tt-tqerncQ yer tazwa ra 11 tmacahut, dcg wacu mgaradcnt ? \Vali ma kifkif amek
ycttili uglam n wadcg akkcd ug lam n yiwudam di tullist akkcd wamek ycttili di tmacah ut?
D aeu i d tullist ihi ?
Ad cfuy
Tullist, d ta~kayt am tmcahut. 0 aeu kan mgaraden t.Tullist, tcuba yer tilawt, tezmer
ad tcQrll. Tcqqcn mlil} yer tallit ideg yed der win i tt-yuran. D aglam n wadeg d uglam n
yiwudam i as-yettakken i tullist udcm n tilawt. Di tmacahut, umlan ycqqncn vcr wadcg
d yiwudam qlilit ; ttilin di kra n wawalcn kan ( zik-nni. .. , deg yiwct It tmurt. .. , yctta
yiwcn n ugellid ... ), di tu get , am,1 d akud, ama d adeg a m,1 d iwudam ur ttw3ssncn ani.
Ma di tullist, aglalll

yczzit~

imckwan sta n is ma wcn a m wid yc llan di tilawt ; anallas

(win i d-il.tckkun) ycqqar-d amck gan yiwud am ama di tfckka, ama di ttbita, yczmcr
daycn umcyri ad ya f ddeqs n wumlan yef yiwudalll : ansi i d-kkan ?, izri nsen , tikta
nscn ... Maca, xas akka mgaradcnt, tagnit tamezwarut n tullist a kkcd tin u tmacahut
ttcmcabint imi di suat ulac d ac u d-icJcrrun dcg-scn t, netta f kan umlan yc nan adcg d
wakud d y iwudam.

Tura d lawan ad tebdu<;l asenfar inek / inem.


f1(1-tell-(I kra
ill em .

II

w",wlfell (lkke(/ kl"(l

Ad ttlrluj Ulgllit t(lmezwmt

II

tullist

II

(11"(1

tejym; sextlem-itell " kkell (ld tebtlu4 aselll"/" i nek /


d-(/"arse(/.

Deg yiwet n taddart- tawrirt n udrar drama n y il el-

~lXxa m

d aqdim- y iwet

11

temy art d mmi-s - stan uUi ikess-iten t mmi-s - yett a wi l'id-s taqjunt lewter. Fren ,mle k
ara y ili un a lla s, d awadem di telJkayt ney ad yili berra n t elJkayt. G lem-d adeg, iwudam ,
cfk-ase n ismawe n.

Asmi

Asefru

AS llli alda' l1 i d-yc lI! CfJ yh, e ll


Ycs lll ll r-d i a s -~ t.lIal1 d t. g n ul
TCnmll1Hts: K('~~ d :lIl1 chbul
W igi, 'Hl lIk-q:c n l:lcc jn (' n
Ad d- bcdd e n fe ll- a l, dcg yir.1
A d tI'UI,I C(I, III' k -i (.C IT yi n c l1

Ud cm - ik . leI,l h :lb , ad a'n-iyi c.1

AS llIi

d - II(' !(l (' 1I

eli

Il1 Cy~lI

NmllH ls nCEya eli ddt l


Tc nl1l1m : ({ Ye tTey-it t n Ir Eqt.'!
W i d im c Hur f.. d a ~ a
I-IA-te ll-a IlI s~l k il 1:1 lI :trg uII
A d bcddi c li lil,l a bl-a

Lit)ahl k(' rsc li I C~ THIII


Ur ;tS-~' cz Jllir bll-lIl1i ~' a

ISC TlI -ik, ycybu gl:ll' yislI HI\\ Cn


ras Hcf il11i- l.; :1111 w i~' i(.1
ubi i k-~' ll\\in s as:l\\ cn ,

Oeg y h H' !1 " .I SS ,ult c /l- kfull

* **

Ad dd"" d eg

)' il' ' }

""

As mi :I ra d- ~ekkc l' ugdud


Ad d-~ ' illi : Tur a ad tbeddl'l
A d 1"('\\ le ll \\ al-lbalt'!
Wid,lk ire bh a n ~lflld
Le ml,l cll a t. a d hlulint

LEcs kcr, ad yc~~ Ib:1J' ud


Til\" lira 11 1I,l c bs. il d Idinl

AEcssas, ad ye l':!, IC<l Yuc!


Ass- llni. ad d_t c~~ .. 1' tcmdint
Illi xalli yc n, :ulltill d ssy ud ,
HI'\ 'Ill,! ' 'I'll 0

Ad nnadi yef unamek u u(lris

o As mi ~ i\\ en kall i d-in ctq cII \ d lI CU i lls-lilian '!


f) A n \\ i i a s-~c llllall, I \\id il,lCklll l' 1I lI er d illld a ll l' 1l

:lIn 1H.' lla '!

<lC ll i d-ye llllllal l' 1I l eg u~lri s be lli 'Id a hu ( Ic l)k l' m ) ir e !" d-ye llllH.'s lay lllll ed ~ a t I
a lll cs h a lli '!

) 0

0 1\\a s llli
"

llH'yy'l i d-ill l' l(lt'li . d a e u i ~ISC Il-llllall '!

0 ae u ara yt' ~lrlill <ls mi d llgdud <Ira d-ill el{l c li '!

o A Im i ara ir e lll l' 1l hOi s i IlIt' k ra-lllii


6

A II\\a

:1\\ 01 1

seg i d-yekka

\\:1\\:11

II

II gdud '! llllH.' k '!

illlxalli ~t.' 11 '!

Asefru
ij:emmley mi ara d-thedreeJ

l;Iemmler mi ara d-thedeec;l


Kra ara d-tinic;l ad iyi-iEnu
l;Iemmler mi ara d-tec;lsec;l
Tac;lsa-m tecbeJ.! d asefru
Tikwal mi ara d-tec;lsec;l
Desser ula d nekkini
Tikwal mi ara d-tec;lsec;l
TtJ.! ulfuy s ul-iw yeldi
Awal-im d awal
Yenta deg wul
Yeggugem yimi
Yeqqel d acallaw
Deg yic;l kan i d-imeqqi.

Tikwal mi ara yi-d-tee~el


l;Iemmler ad iliy weJ.!d-i
Tikwal mi aea yi-d-ter~el
Ttikrihey ad ~eer Iyaci
Tikwal mi aea yi-d-ter~el
Tettuy-kem ula d kemmini
Tikwal mi aea yi-d-ter~el
Tteaaqer anwa i d oekkini
Kerher aJ.!emmeJ
l;Iemmler wid yecbao yur-i
Tayei-w xas temc;leJ
Ccfaya, ad iyi-tt-id-tesmekti.
Si MII~ .

***

Tagzemt
m

Tullist: timitar n taluft + tadyant tamerwayt.

A<;lris

Inebgi n tmara

Yiwen wass n J.!ertadem, Gelden yeffer netta d tmettut-is, rzan rer te:fgi, ad sfeqden
ref uqc;lar nsen. Ireg, yebra ad yeddu maca yugi-as baba-s ; tamezwarut, yebEed sani ara
ruJ.!en; tis snat, ilaq ad yili win ara yeqqimen deg uxxam. Wissen kan rna ur ineddem ara
baba-s imi i as-yugi ad yeddu ?
Zrint kra n timar, yeffey-d Yireg rer berra, ye:f:fqin i yitij, yessikkid idurar akked tizzegzewt
i ten-yedlen, yeqqar-as deg wul-is : Ass n IgemEa, ad rzur rer temdint, ad
dinna rer Eemmi . Yeqqim yettargu armi i t-id-yesduqqes
metwalluc;la-nni iseg d-yekka

~~ut-nni.

~~ut

d-~~ey

imensi

n uEbar. Yekker, yessikkid

Yesla i lewguh nic;len. Ur-din akka, iwala yiwen urgaz

s tamart, yeqqen tacacit, iselsa-s qqersen, yettazzal-d, yesJ.!uc;lul, ittsiti ref tmegJ.!elt-is. Zir
yuges, yettwet s ugari rer uc;lar.
Argaz-nni i d-iteddun, zir, d amnafeq, amkan-is gar yimcumen. IruJ.!, taggara n yic;l,
mi qrib ad yali wass, rer temdint akken ad d-yar lbarud, iEter-d deg ubrid-is ref yimestal.
Iquzem-iten akken yezmer, irewwel seg ucruf rer wayec;l ; maca xas yerwel

ma~N

s watas i

yegga imestal-nni, yerna netta yuges. Ye:fra siwa awwac;l ur yettawec;l ara rer te:fgi .
Iwala axxam n Gelden dra yerra rer dinna. Yewwec;l, yufa Ireg, yenna-as :
-

Ke~~

d mmi-s n Gelden ?

- D mmi-s ih.
- Nekk d amnafeq, qqaren-iyi Megdal. l)efren-iyi-d yimestal. Tura, ilaq ad iyi-teffrec;l
dagi rur-k, ur zmirer ara ad kemmler akka alama d tqgi.

- Amek ara k-ffrer mebla rna ye:fra baba ? D aeu ara yi-d-yini mi ara d-yawec;l ?
- Ad ak-yini ayen akka txedmec;l, d iser, d tirrugza.
- Anda te:fric;l d aeu ara d-yini ?
- riwel ffer-iyi, ad k-ihdu Rebbi, qrib ad d-awc;len.
- Argu ar d-yural baba.
- Amek ? ad argur ? Di kra n ddqayeq ad d-ilin da. Aha tura sellek-ar, ad iyi-teffrec;l
ner ad kkser izirer-ik.
- Ireg, ur yuggad ara mac;li. Yennirset akken ilaq, yerra-as : amrig-nni inek d ilem, ulae
tildunin daxel-is, yerna ur ak-id-ggrint ara ula di tbagust-ik.
- Tettuc;l tella tfala-agi .
Maca rna rewley-ak ur tezmirec;l ara ad iyi-d-tqec;lfec;L Dra ineggez, YU:fa akkin cittul;l.
(Tet! kemmil )

Asegzi n wawalen:
Agari: d tarsast
Ittsiti: yettekkay
Ad nnadi ref unamek n ut;lris

o Ayen yerza Gelden d tmettut-is rer te:fgi?


@ Aeurer ur wwin ara Ireg yid-sen?
@ Aeu i t-id-yesduqsen si targit?

o Anwa i d-yerzan rer-s?


o Aeu i d-yelsa?
CD Aeu i d-yewwi yid-s?
&

Ayen yesl;luc;lul?

o Aeu i t-yuren?
CD Ayen tafrara i irul;l ad d-yar lbarud di temdint?
\Ii) Ayen i irewwel ref yimestal?
Aeu i yessuter umnafeq deg Yireg?
~ Ayen ur yuggad ara Yireg amnafeq?

~ D aeu i d-yemmalen deg uc;lris belli tezmer ad d-tec;lru kra n taluft?

Amawal

I.

yiwen wass n i)crladem.


Acu i d-yemmal wawal-agi?
Af-d yiwen n uknaw n i)ertadem.
Anta tallit ideg i d-yettas?
Af-d aktawal n yigen (IE esker) deg uQris.

2.

err-d sin seg wawalen ara d-tafeQ di tefyar.


.1.

Af-d sin wawalen yesdukkel u?ar d umyag: rzan .


Efk-d sin n yimedyaten yis-sen?

~.

Yezra siwa aw\\ uQ ur yeUa,' cr,l ara.

AwwaQ d isem n tigawt n umyag aweQ.


YettaweQ d amyag i yesdukkel u?ar netta d yisem awwaQ .
Efk-d isem n tigawt n yimyagen-agi :
- yufa,
- izra,
- irewwel,
- yeqqen,
- zrint,
- yettwet,
- ad yini,
- tettuQ
5. Acu tnumek tefyirt :

Ad kksey iziyer-ik ?
6.

Ismawen Gelden d Megdal d awalen n tmaziyt. Kkan-d si gled d gdel .


Efk-d anamek nsen.

Tajerrumt

Tibawt

rer tifyar-a
-

Ur
Ur
Ur
Ur

d-yusi ara ass-agi o


d-yusi, ur d-iceyyc E U I' d -irul}
d-muggrey yiwen deg ubrid.
ssiney ula d yiwen.
- Ur tllimey tigert.

yCI"

waITaw-is.

- Vr t-yuy wara.
- Ma~ti d netta.
- Viae aman.

- A ur Y3wec:,l.
t. S wacu bdant akk tctyar-agi?
2. D aeu i d tiwsatin nsent?
3. Acu i tent-id-ycmmalcn?
4. Mclmi i Ilcssemras tifyar )'ecban tigi?
5. Kkes tibawt i tefyar-~lgi. Acu i ibedd lcn?

6. Bcddlen yiferdisen akk ncy a la '!

Ad cfur
S umata , tibawt, tettaley s: " ur" .... " ara" . Maca lI an w3wa len nic:.len yessenfa layen
tibawt am: urg:in , urt ad, mazal, ula, xati, 1IIa~ed , ulayyer, ulawum i,
ulamck ....
Amur 3mcqqnll1 n yimyagcn tcttbeddil terri nscn taneggarut tettuyal d " j"

Amedya: - yefta. Vr ye6~: i


- yckrez. Vr yek riz. Mllca

iru~.

Ur

iru~

Burma _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _"""""
1 Smed i1mawen s wawalen-agi.
Ur ..... ara, ulac, uhtl.tcd , ulayyer, ala, matti, ula .
.... Aseklu ur ihuzz wac,lu ... ... nckk i tcssnern. Ad d-Y<ls ncy .... .'?
Yella Ddn Remc.tan deg uxxam? ......... -it. Wi as-yenoa" ... d-ttruQ ... ?
... ... i d-tekkrcc,1 zik ....... ncr~u asircrn , rna Ilscnllcd yef ssbcr.
2 S mcd i1mawen s tlbawt iwatan.
IJ ncttn i ~ls-ycnnan ....... d nckk.
Yella nyrum ? ........ .
TessncQ argaz-ina ney ...... ?
.. ..... ... ner~ll asircm ma nscnned ycf ssber.
3 Selllres llwa len-agi di lefys r a ra d-tafcq.
Ur ..... u!',

maN~i , ur~in ,

ur Ead, maznl.

Taseftit

TaIra tasuddimt tuddist n umyag

rer tifyar-a
- Yessengar yilef iqwiren.
- Msengaren yiderma ref tIisa.
- Ttemyarun tikarc;liwin di Yennayer.
- Smenren gar-asen.
1. Af-d

imyagen yellan di tefyar.


2. Efk-d talriwin nsen til;lerfiyin.
3. Acu nerna i talriwin-agi?
4. Ibeddel unamek n yimyagen ner ala?
5. Yella umgired deg unamek n yizwiren ner ala?

Ad cfuy
Amur ameqqran n yimyagen SEan talra tal;lerfit ( ner tamezwarut) akked talriwin
tisuddimin. Kradet n talriwin-agi n umyag: aswar, attwar, amyar, zemrent ad mlilent
gar-asent akken ad d-fkent yiwet n talra d tuddist. TaIra tuddist tettaler s tmerna n
yizwiren i talra tamezwarut (sin n yisekkilen ner ugar i irennun di tazwara n umyag).
Talra-agi tettaler s yizwiren s d "m" amedya : enr _
menr _ smenr ney "m" d
"s" amedya: ngar _
sengar(aswar) _ msengar(amyarl aswar)
- Amyag di talra tuddist, ifetti am wakken tfetti talra tal;lerfit ( ner tamezwarut) rer
wanac;l, rer yizri, rer wurmir arna d al;lerfi ama d ussid
- Kra n yimyagen ur sEin ara talra tuddist : krez, fres, ...

Iluyma

-----------------------1IIIiIIIIo.

Efk-d aswar, amyar d talriwin tuddisin (rna lIant) i yimyagen-agi.


Amyag
Rwel
Aki
Nfel
Ndeh
Aru
Maggar
rer

Aswar

Amyar

TaIra tuddist

2 Ini-d anta talra ideg lIan yimyagen-agi tefkec;l-d talra nsen tal;lerfit.
Myuttafen afus yirgazen-agi asmi lIan d ime:fyanen.
Sin yixxamen-a mseN~en tagella d ImeIl;I.
Tennebra tmettut ref wulac
Ttemyarun seg wasmi lIan d ime:fyanen.

Tirawalt
Tamsertit: deg, fer, seg ... + isem
rer tifyar-a
- Gelden yeffer netta d tmettut-is rer te:fgi.
- Ilaq ad yili win ara yeqqimen deg uxxam.
- Ifter-d deg ubrid-is ref yimestal.
- Irewwel seg ueruf rer wayec;L
1. Aeu
2. Aeu

i d-mmalen wawalen yettuderren?


n waddad ideg lIan yismawen i ten-id-ic;lefren?

Ad cfuy
Tanzert d awal armeskil ( ur tettbeddil ara talra-s). Tinzar teqqnent isemmaden rer
umyag anagar tanzert n i iteqqnen isem rer yisem. Isem i d-ic;lefren tinzar yettili d
amaruz slid deffir s n wallal; akked ar . Md: irul1 s axxam. Qqim ar aggur nic;len.
Tettili temsertit gar tenzar d yisem: [irul1 f-c;lar[ _ ref uc;lar - [irul1 a 1-lebl1er[ - irul1
rer lebl1er - [iteddu ref-fakal[ _ refwakal. Tettili temsertit deg umeslay kan, ulac-itt di
tira.
Ha-tent kra n tenzar: rer, si (seg), di (deg), ref, n, i, s, ar, nnig, ddaw, d (yid), gar/ gar,
sdat ...

Iluyma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .~
1 Suffey-d tinzar di tefyar-agi .
Yezzi urelIa-nni rer yimestal-nni, yenna-asen ad keemen s axxam : Ahaw keemet s
axxam, nadit mIil;l. S yiwen uc;lar kan i ilel;ll;lu, ur yezmir ara ad yawec;l rer te:fgi yerna 1gerra
n yidammen ha-tt-a dagi i tel;lbes.
Ikker Yireg yermel timeqwa n yidammen i d-yuddamen seg uc;lar n umnafeq-nni. Mi
ifukk, yural ad yeHqen i yitij refyiman-is.
2 Smed ilmawen s tenzar iwatan
........ ubrid, ........ ubrid, leqrar-is d abrid.
Yewwet azrem....... aqerru, yenra-t.
Ac;lar iteddu ..... a:far.
Tirilt tettakk-it ... tayec;L
Ieerreg aserwal-is ..... yirir. ... irir.
Asemmic;l ... Ul;leggan yessergagay tarma ... yilef.
3 Err tinzar-agi di tefyar ara d-teffked: ref, ar, di, ddaw, n.

Tullist: timitar n taluft + tadyant tamenvayt.

m Al)ris
ImestaJ, I)efren-d MegdaJ
- MaN~i d mmi-s n Gelden kc~~ini acku m3 d tidet d rnmi-s ur
tqebbleQ ara ad iyi-ttfen deg u~xam owen.
Awal-agi, yessenquqel aqcic-nni dya yenna-as : D acu ara yid-tefket;l rna ffrey-k ?
Argaz-nni igar afus-is ycr 19ih, iddem-d idrimcn, d widak s\\'ayes
yegmen ad d-yay Ibarud. Mi iwala Yireg idrimen, yezmumeg-d,
yettef-iteD, yenna-as i umnafeq : Ur ttaggad !) Iyawel iffer-it
di taffa n usayur ycllan dinna d tama n uxxam. Amnafeq, igar
iman-is yer duel n udarnus-nni, iyurnm-it Yireg, yejl:ga-as kan
ansi ara yesnurfes. Yessemsawi taffa-nni akken ilaq. Yiwen ur
ittizmir ad YCEqel yella win .ycffrcn diona. Iru~ ycwwi-d tamciet
d warraw-is isers-iten s-ufella. Ikker yermel timeqwa n yidammen i d-yuddarnen seg uQar n
umnafeq-nni. Mi ifukk, yuyal ad yenilen i yitij ref yiman-is.

Kra n ddqayeq kan , ha-ten-a wWQen-d seUa yirgazen, Isan iselsa 0 IEesker. Arella n
yimestal-nni yettili-as cittul}, i Gelden. Qqaren-as : Yarmur, ye~hed, yel}rec, ttaggaden-t akk
yimnufaq acku atas i d-yettef scg-scn. Yentcq yer Yircg :
Azul ay ayyaw, aql-ak d argaz lIah-ibarek, ur twalaQ ara yiwen urgaz iEedda sya '!
- Xas nncrnay ur wwiQcy ara d argaz akka am kcN~ a dda Yaymur.
- Qqen tit-ik Idj-tt-id ad d-tafeQ iman-ik d argaz, ur twalaQ ara argaz iEedda sya ?
- Ma walay argaz iEedda sya ?
- Ih argaz ih, yelsa-d tacacit d tabcrkant, Ibista ycxlcQ dcg-s uwray d uzcggay.
- Argaz yelsa-d tacacit d taberkant, Ibista yexleQ deg-s uwray d uzeggay '!
- Ih! akka ih !Sellek ini-d, yerna ur d-ttEawad ant ayen i ak-in-qqarey.
- Tanczzayt-a, iEcdda-d ccix n taddart, irkcb-d ayyul. Ycstcqsa-yi-d yef baba amck yettili,
nniy-as ur t-yuy wara.
- Ah ya ay ibki, tettarra(I iman-ik tl;lerceQ ! riwel ini-d sani yerra Megdal, yerna iban
iEcdda-d syagi.
- Alida te?-riQ ?
- Anda ~I'iy ? Nekk ~riy twalafj-t.
- r ni yezmer win yettsen ad i{:er anwa iEcddan ner anwa Dr nEedda ara ?
- Ke~t d akeddab. VI' tginec;l ara. Xas tellic;l tettsec;l, ad yili ssakin-k-id yibaren-nni nessufTey fell-as.
- Kel!t icebba-ak Rebbi tamegl)elt-nni ioek d ImedfeE ney d acu ? Ah ya limer ad te~rec:J
tameg~elt-nni 0 baba akkeo tctterfjiq.
- Ad k-inel Rebbi. Lekney belli twala{l-t iEedda. Ahat mac:Ji teffrefj-t dagi. Yezzi uyellanoi rer yimestal-nni, yenna-asen ad kecmen s axxam : Ahaw kecmet s axxam, nadit mlil). S
yiweo "Qar kan i ilcbbu, ur yezmir ara ad yawcQ rer tc:c:gi yerna Ig,erra n yidammen ha-U-a

t.

dagi i teJ.!bes.
- Ur tJ.!ebbrec;l ara amek ara yexdem baba mi ara q;er tkeemem s axxam-is netta ulae-it.

Ad nnadi yef unamek n ut;lris

o Ayen yeqbel Yireg ad yeffer amnafeq?


@ Aeu yessuter deg-s yireg akken ad t-yeffer?
@ Anda i t-yeffer?

o Aeu yexdem i umkan ideg i t-yeffer akken ur t-feqqlen ara?


o Anwi i d-yerzan rer-s mi yella yeHa:fen?
CD Isem-is urella nsen?
&

Ayen i t-ttaggaden akk yimnufaq?

o Aeu yessuter Yarmur deg Yireg?


CD Yenna-as-id anda yeffer umnafeq ner ala?
\Ii) Aeu xed men yimestal umbfed?

G) Aeu twalam, ad asen-id-yini Yireg anda i yeffer amnafeq ner ala? aeurer?
f) Aeu twalam ad t-yexdem Gelden mi ara q;er keemen-as yimestal s axxam-is, netta di te:fgi?

Ad cfuy
Di tullist (am di tmaeahut) tigawin, i tent-id-yeggaren d taluft tamerwayt ner d taluft i
d-ic;lerrun trewwi tagnit tamezwarut. Mi ara tekres taluft tgellu-d s wayen ref ur yebni
yiwen, c;lerrunt-d tedyanin, ttbeddilent tudert n yiwudam ama rer wayen yelhan ama
rer wayen n dir.

Tullist deg-s adiwenni. Adiwenni-agi, yis-s i sedduyen yiwudam tigawin zun akken
ttidiren di tilawt.

- - -

Afares s tira

,-

Yeksa ulli mmi-s n temyart - deg uzayar - tezzin kra n yimakaren - Sugen-d adiwenni yellan gar-asen.
- Ansi i d-kkan ?

......

wwin ulli-nm.

-I

_-----------------

Hmed
Umerri

Asefru

lfmed Umerri d yiwen n ul}eqqi i d-yekkren mgallbalel n umnekcam afransis d bacarat-iso


Irul taml}eqranit : itekkes i yinesbaruren, yettakk-asen-t i yigellileno I wakken ad t-tenr Fransa
i wumi yessew amerJ.agu, tessexdem ameddakkel-is n tidet, yesnubget-it s axxam-is ad yeti!

iMJNdiH':~::~~::':,::::: 'dJr::~M::;:~1t
Atas i tt-yeddan fell-as
Semman-as medden imenfi
Netta d tirrugza i d ayla-s
Ma d win yellan d ane~li
I I;Imed isburr talaba-s
Anwa-t I;Imed Umerri
Deg umadar i yettili

***

Isemmel;l adriz rur-s messus


Inuda ref tlelli
S-anda inuda afus
Yufa tagmat ur telli
Yeqqel umdan d atarus
Di yal tirmert d agani

d mmcqqm"

)1

Win t-inran ar d ad tt-yawi


Yiwen wass atma-s sumren-t
I as-izemren d nutni
Abeekic;l bu-sebra rellqen-t
I I;Imed heggan-d imensi
Wi inran I;Imed Umerri
D atmaten-is ner d Arumi?

***

Izem immut di laman


Din i yerli ref uc;lebsi
Ardaw ittefwi t-yenran
Izwi-as akk tilkin-is
I;Imed immut di laman
Am netta am lejdud-is

Anwa-t I;Imed Umerri


Ma ur as-yezmir Urumi?

Ad nnadi ref unamek n ut;lris

o Ayen i as-semman medden imenfi?

Immut I;Imed Umerri


Ilul-d I;Imed Umerri
Armer MEZDAD

Seg udIis Tafunast n Yigujilen sboI2 ~ )

@ I netta, ref waeu yeffer rer te:fgi?


@ Anwi imdanen i d-yettaf rer tama-s?
Aeurer deg umadar i yettili?
Aeu fkan Yirumyen akken ad t-id-ttfen?
Anda i t-nran?
& Aeu yella ixeddem mi i t-nran?
Ayen deg uxxam n umeddakkel-is i t-nran?
CD Anwa i t-yenran?
\Ii) Ayen Arumi ur as-yezmir ara, atma-s zemren-as?
Ayen i t-iserwes umedyaz rer yizem?
~ Anwi lejdud iref d-yettmeslay umedyaz deg uc;lris?
Aeu inumek wafir-agi: Immut I;Imed Umerri, ilul-d I;Imed Umerri?

o
o
o
o

Asefru
YiWENN wass

Yiwen II wass ad d-yenteq u~ru


Ad d-yini i yizgaren: mmuh!
Yiwelill wass ad d-yerwi uqerru
Seg yimenuycn ad d-yini: abbuh!
Yiwen II wass ad d-yekker usefru
Oi yal :nval ad d-yeddu ttfuh!

Yiwcn 11 wass ad d-yenteq wakal


Vat tardast ad tsiwel i mmi-s
Yiwen II wass ad yefsi wuual
Lqid ad d-ye~~ ala isem-is
Yiwen n wassad d-:.yewwet ll.bemmal
Val \Va ICEmcr dcg u:ear-is.

Yiwcn

wass ;td d-netqcn Jel;Jyuf.1


Ad d-sutren tiwwura
11

Yiwen

wass af,lu ad d-isuQ


Ad issey(lel tamara
Yiwen II wass ad yekkaw waluQ
II

Ad nay abrid s tira.

.**

Yiwen II wass ad d-netqent tilas


YebQan ul armi akka il;tuss

Yiwen n wass i1es ad yaf tarwa-s


Ad yuyal d yiwen n uberous
Yiwen n wass akka ttna~fa n wass
Val imi ad t-yawe4 ufus.

Yiwen n wass ad d-nctqcn yiysan


Scg u{:ckka ad d-fkcn tayet
Yiwen n wass igider yensan
Times ad ~lS-lhuzz liferret
Yiwen n wass ad d-ccrqen wussan
Targit ~ld telfcy yer tidet.

Ben Mul)cmmed

m Adris

Tagzemt fs
Tullist: taluft tekres

Yaymur yebya ad d-yesqirr Ireg

,----------------------------------------------------------------------------------------

Megdal, irwel-d, yufa-d Ireg iman-is deg uxxam, yefka-as idrimen dra winna yefJer- I
: it. Cwil akka a-len-a wwtjen-d yimestal, bran ad asen-id-yini anida yella Megdal.
:

Arella n yimestal, yettefIreg deg umeHur, yenna-as :Ah ya lkaref, eukker timer ad ak-fker kra n yibeqqayen,
ad d-tinic;l tidet.
Ireg yettac;lsa, yerra-as : - D Gelden i d baba, rna ur
te:fric;l ara.
- Te:fric;l, rna yehwa-yi ad k-awir rer IJ.!ebs, ad tegnec;l
dinna ref watim, ic;larren-ik
urzen. Imir rna tugic;l ad iyi-d-tinic;l anida-t Megdal ad ksfeddir rer lfinga ad yafeg uqerruy-ik.
Ireg yetterc;leq d tac;lsa, ye:fra d tikellax :
- Nnir-ak d Gelden i d baba.
Yenteq-d yiwen gar yiserdasen-nni, yenna-asen i yimeddukkal-is : - Cukker yif-it rna ur
d-newwi ara taluft akked Gelden.
Amasay-nni nsen ifweq d aeu ara yexdem. Nutni dayen fukken anadi n uxxam n Gelden.
D aeu yellan fni deg uxxam n umsedrar ? Ttabla, akersiw, isendyaq, leJ.!wal n ~~yada akked
kra n leJ.!wal n uxxam. Ireg yettef tameiet-nni yesluffuy-as, yettac;lsa ref yimestal-nni imi
fewqen d aeu ara xedmen.
YU:fa yiwen n userdas rer taffa-nni n usarur. Imuqel tameiet-nni d warraw-is, yeHa
tafala n tmegJ.!elt-is di taffa-nni. Yenna-as deg wul-is: Yehwa-yi kan rrir ddhen-iw rer
uremmuf-agi n lqerc;l . Mi yewwet akken, ur yelli kra yembawlen di taffa. Ireg yeqqim
yec;lleq aeemma ur as-iruJ.!, ur as-teqqarec;l ara akk yella win yeffer dinna.
Imestal akked urella nsen ikeem-iten layas, bdan ssikkiden metwal luc;la-nni ansi ara
uralen. ArelIa-nni nsen, yefbem ma~N s usigged ara d-yesqirr Ireg. Ixemmem ewit, yufa-d
mazal-as kan ad yeErec;l ad t-id-yessenteq s uJ.!ellel d usec;lmef. Yenna-as :
- Aha ay ayaw amectuJ.!, :frir ke~Nni d uJ.!rie, ad d-teffrec;l d kra. Maca urar-agi
tetturarec;l yis-i d iri-t. Limer ma~~i di baba-k ay ssetJ.!ar, ad k-eekkler, ad k-awir yid-i.
- l;Iay !
- Mi ara d-yural baba-k ad as-inir kullee, ad as-inir teskaddbec;l-iyi, ad irli deg-k s
ujelkac;l.
- Akka i trilec;l.
- Ad twalic;l ... maea ... muqel. .. ma tebric;l ad ak-fker yiwet n trawsa ay aek-itt.
- Te:fram ... rna turem d awal-iw ad tekkrem ad tkemmlem abrid nwen rna tram ad
tqec;lfem Megdal uqbel ad yekeem rer te:fgi, aeku rna yewwec;l, kra itetten arrum ur
yettizmir ara ad t-id-yettef.

1ger uyella-noi n yimestal afus-is ycr Ig,ib, iddcm-d ssaEa tcttirriq. Iwala lreg yugi ad
yekkcs tattucin-is scg-s. Yettcf-itt di snesla, yenna-as : Acu tcnniQ ? cukkcy ad tcbyuQ
ad tecllqcQ yiwct ssaEa am tagi ycr tmcgrcQt-ik. Val mi ara tadrcQ yer temdint n Tizi-nWaman, ad tcttzuxxuc;l dinna am uddandiw. Ad ak-id-qqarcn rneddcn : ({ Ac~al ssa Ea ? })
Kctt ad asen-teqqarec;l : Yyaw ad twaHm kunwi yer ssaEa-agi inu. })
- Asmi ara imyurey, ad iyi-d-yay Ecmmi, ula d netta d aEsekriw, tin yifeo tagi iock.
- D tidet maca mmi-s 0 ecmmi-k-agi iyef d-tettmeslayeQ ycsEa yakan ssaEa. Verna tugarecJt di leEmcr. 0 acu kan ssa Ea-agi tif atas ssaEa-nni ines.
Ireg iger-d nnehra, yessusem. Yenna-as umestul-nni :
- Aha tura, tebyic.I ssaca-agi ney ala ?
lreg yettmuqul ssaca-nni s rrbec n tit am umcie yettgabaren taqettiQt. l~ulfa d amesxer
i yettmesxir fell-as. Iteai tamuyli-s yef ssa Ea-nni, yuggad amar ad imrni?-?-ed ad tt-id-yettef.
Maca ul-is tewwi-t.
ffe ll kcmmil )

Tigzi n ut,lris

o 0 acu yexdem Yaymur akkcn ad as-id-yini Yireg anida yella Mcgdal ?


f} Yuggad-it Yircg mi akken i t-yesscxlaE ney ala?

C) 0 aeu i tfehmcQ mi as-yenna Megdal: D GeldeD i d baba ?


Suffey-d scg uQris d acu i d-yemmalen lreg ycqqim )'cnnirset xas akken t)er~en-t
yimcstal-nni.
Segmi ur t-yuggad ara Yireg, d aeu n txidest i d-yufa Yaymur akken ad t-idycsqirr?
Amck twala(l I~ala n Yireg di tefyirt-a : lreg, igar-d nnchta, yessuscm.
t) Ayyer ycttmuqui Yireg ssaEa-nni s rrbeE n tit?
f'l) Suffey-d scg uQris ayen i d-yemmalcn amek iEcdda Yircg scg tagayin yer wanda
ycbda ycttawi-t ttmcE.

Amawal
1.

Ha-tt-a tefyirt : Yekkat wul-is.


a. Anwa awal i izemren ad yill d aknaw n umyag yekkat .
b. Qqen gar tefyirt d unamek-is.
Tafyirt
Yekkat ugeffur
Yekkat di medden
Yekkat uzzal
Yekkat-as ll;letta
Yekkat taqbaylit
Yekkat agitar
Yekkat ac;lebsi n seksu yal ass
Yekkat kan

Anamek
Yessen-itt mlil;l.
Yetturar-it.
Ijebbed kan, ur yettl;lezzib ara.
reIlin-d waman seg usigna.
Ittmeslay fell-asen ayen n dir.
Ur yettaggad ara.
Itett-it.
Yettlusu akken yelha.

2. Gar wawalen-agi, af-d anwa awal ukkud yeerek a:far wawal tamurli :
Muqel, tamrilt n yilef, tirilt, lrella.
3. SuITer-d seg uc;lris amawal n timmarewt, rnu-d wid nic;len i tessnec;l xas ulae-iten deg uc;lris.
4. Af-d ansi i d-yekka wawal amsedrar , amek yuler ?
5.

D aeu i d taffa ?
a- D aeu n umgarad yellan gar: taITa, taqettunt, tamuqint.
b- D aeu i tfehmec;l deg yinzi-a : d taqettunt i irennun rer taITa.

6. Fren yiwet n tririt :


Ad d-iqirr:
a- ad d-yini tidet tamara fell-as.
b- Ad d-irer.
7.

Senfel awalen yettuderren s yiknawen iwatan


Ireg yettac;lsa.
Ad tegnec;l dinna ref walim .
Ic;larren-ik, urzen.
Taffa-nni n usarur.
Yiwwas, ad d-iwwet ul;lemmal, kul wa leEmer deg u:far-is.

Tajerrumt

Tafyirt tumyigt

rer imedyaten-a
t. TCZQ3.

2. TczQa fmenut abcrnus i urgaz-is .


3. TczQa tmcttut abcrnus i urgaz-is akkcn ad yccbu irgazcn n taddart.
4. TCZQ3 tmeHut abcrnus i urgaz-is, tcsscnz-it i yiwet n truenut.
Amck i as-ncqqar i tcfyirt tamczwarut ?
Acl}aJ II wawalcn i yellan dcg-s ? aowi imurcn i ycllan dcg-s ? amck i ascn-ncqqar?
Qrcn-itt yer tcfyirt tis suat. neg wac" Ecdlcnt ? neg wacu mgaradcnt?
D 3co-ten ",awalcn ycllan di tefyirt tis suat ? Amck i as-ncqqar i tcfyirt tis suat ?
I tis tlata d tis rcbEa, ac~al n yimyagcn i ycJlan dcg-scnt ? Amck i ascnt-ncssawal i
tcfyar ycsEan ugar n yiwcn n umyag'!

Ad cfuy
Tafyirt d tumyigt mi ara tes Eu amyag )Icftin, d Detta i d ul n tcfyirt, d Detta i d tayaycrnt
iyef tbenn" tefyirt. Tafyirt t"myigt tczmcr ad tili d taddayt rna tcsEa kan amyag ycftin ,

ulac awalcn ni4en : amatar d asilaw, afcggag d ascfru.


Mi ara as-nem" yiwcn n uscmmad nCf atas n yiscmmadcn i tcfyirt taddayt, ad tuyal
d tafyirt ta~erfit : deg-s yiwen umyag yenin akked yiwen ney atas n yisemmaden (
asemmad n umeskar, asemmad usrid, asemmad arusrid ... ), anamek-is yemmed.
Tafyirt tezmer ad tili d tuddist mi ara tes Eu ugar n yiwen umyag ama lIan )Iisemmaden
ama uhle

lluyma ____________________________________________~
1 Err ticre<it (+) akked ( -), a m umedya amezwa ru
Tafyirt
Ye(\.(la.
Ye(\.(la, yesw3.
Ye~h ayrum al.lerli.
Ass-a, yewwi afrum fer leda.
Yel'bel} acku yeEteb.

Taddayt Tal.l crfit

Tuddist

Yerbe~

maca yeEteb.
Yezla afrux i d-yettef.
2 1"la-tcnt-a terya r d taddayin ,err-itent d til.lerfiyin.
Yebna
Yura.

Yenqec.
Yerkeb.

3 H a-tent-a tefya r. kra d til} crfiyin. kra d taddayin, er r-itent d luddisin.


Yuki-d ugrud.
YeN~a.
Ass-a, ycrgcl wagu abrid i tmufli.
YUf-d ascrwal.

Taseftit

Azalen n wurmir s ad

rer imedyaten-a
1. Azekka,

ad irzu rer tmurt.


2. Asmi i t-:frir, ad yill xemsin n yiseggasen di leEmer-is.
3. Win yebran tamazirt, ad yissin tira-s.
4. Deg umenzu n tefsut, tilawin d telmeHin d yigardan, ad reen tirrifin di tc;lellaEt, ad
ttfen abrid rer lexlawi.
Tigawt n yimyagen yeftin rer wurmir aJ.!erfi di tefyar-a tec;lra ner ala?
Di tefyirt tamezwarut, amyag ad iruJ.! yemmal tigawt yec;lran deg yizri ney d
tigawt ara yec;lrun deg yimal.
I tefyirt tis snat, d tigawt ara yec;lrun deg yimal ner d tigawt deg waydeg ur nettJ.!eqq
ara?
I di tis tlata d tis rebEa?

Ad efuy
Vrmir al1erfi s ad yemmal-d tigawt urEad nec;lri, tezmer ahat ad tec;lru. S umata,
urmir al1erfi s ad , yemmal-d imal : ayen ara yec;lrun rer sdat. Maca yesEa daren
azalen nic;len :
Tarelkint: ( ayen ideg ur nettl1eqq ara) : Ad yesEu 10 iseggasen.
Asfillet: Ad ig Rebbi trebl1ec;l.
Ad iqucc!
Asendeh: Win yebran tibexsisin, ad yeHu tineqlin.
Tannumi ( ayen xeddmen medden ama zik ama tura) : Ass wis sebEa, ad trul1
teslit rer tala, ad tawi yid-s asagem ...

Iluyma _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _1IIIIIIiIIo.
Af-d azalen n wurmir di tefyar-a :
Ad ixdeE Rebbi kra ixeddEen.
Ad d-yefk Rebbi talwit.
Azekka, ad sewwqer.
Ad awin tadut-nni rer wasif, ad tt-ssirden, ad tt-fesren, mi tekkaw ad tt-sefsun.
Win i as-yennan teshel teEfert, ad tt-yeEfes mebla arkasen.
Deg unebdu i d-iteddun, ad sEeddir kra n wussan di teftist.
2 Aru-d tifyar s rur-k, sexdem urmir s ad , ad yesEu azalen-a : imal, tarelkint, asfillet,
amata.

Tirawalt
Tizdit gar yisem d yiwsilen-iso
rer imedyaten-a
Kkrey-d d ax~im i yiman-iw
yugew-d wul-iw deEwessu
Win i wumi J.!kir leybayen-iw
S zzyada n tec;lsa ad yettru.
1.

2. Taddart-a, taddart-ina, di temsal ur eligen ara.


o Af-d anwi awalen i teqqen tizdit
o Di 4 tefyar timezwura, d aeu-ten wawalen i d-yeqqnen rer yisem ?
o I wawalen i d-yeqqnen rer wawal taddart , d aeu-ten ?
o Kemmel d wudmawen nic;len akk : ul-iw, ul-ik ...
o Amek i asen-neqqar i wawalen-a yettuderren : axxam-a, axxam-ina, axxam-ibin.

Ad cfuy
Gar yisem d umqim udmawan awsil nettarra tizdit aeku amqim-agi ur yettili ara
kan akka weJ.!d-s ; alama yella yisem ara yili. Nwala yakan gar yisem d umqim awsil n
usget nezmer ad nerr tizdit am wakken nezmer ur tt-nettarra ara. Ma gar yisem d
umqim awsil n wasuf, d tamara ad tili tizdit ( :fer adlis-iw n tmazirt, Aseggas wis Sin)
Tella daren tizdit gar yisem d urbib ameskan, ama d win n tama ( -a, ayi, agi, adi,
agikana) ama d win tuggugt (ina, ihin ), ama d win n ubdar (-nni).

Iluyma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .~
Tazabut
o l)eggren ayen iref Eettben, kul wa ay ic;leggar d irsan-is.
o Lmut ad tt-yec;lleb yiles-im, ad teddem leEmer-im.
o Si 19iha-w henni iman-im, nadi ref rrbeJ.!-im, seg yiri-w Eemmdey-am ruJ.!.
o Thuddec;l teIll:j:i-k s ufus-ik, s ufus-ik i d-turec;l attan.
o Di eeetia nsen ay tt-ufan txessart i d-slalen
o Taqsic;lt-agi, d aqesser.
o Ttur tamazirt-nni, ttur wid i yi-d-irebban.
o Deg yidurar-ihin i d-tetturebba, tif akk tilme:j:yin di sser tEebba.
2 Freq awalen i ilaq ad ferqen, err tizdit anida ilaq.
o UIiw gzem-it, eelleJ.!-it, c;leggar-it s aman.
o Ay arraenner, Lezzayer d tamurtnner.
o Ad ak-id-tsiwel tmurtik.

Tullist: taluft tekres

Ireg yexdeE
Amestul-nni yugi ad yebru i temsalt. Ittmekkinas ssaEa-nni. Ireg yeggumma ad tt-yettef, maca
yettecmumul;l, yenna-as : - Ayrer tettmesxirec;l fell-i.
- Al;Ieq Rebbi ar s nniya-w. lni-yi-d anida yella
Megdal, ssaEa-agi d ayla-k.
Ireg, yettezmumug ; yeN~a-t kan s wallen. IEerrec;l ad
yeEqel ma d tidet i as-id-yeqqar ner yettkellix fell-as.
Yenna-as Yarmur:
Ad iyi-ikkes Rebbi ar d ak-fker ssaEa-agi, haten-a l;Iedren, aql-ar gar yirgazen.
Mi as-yettmeslay akken, yessa:fay ssaEa-nni armi
qrib ad t-yennal yis-s deg umayeg. Itezzi deg
wawal iqqar mazal armi yeEqel belli Ireg yebda
yettemEebbar d rray-is. Aqcic-nni, s tidet, yergeg
amek ara yexdem : ad d-issenz imenfi-nni yeffer di taffa n usarur, ma~N d iser ; ad yeqqim,
ssaEa-nni tewwi ul-is. Yekkat wul-is, ad as-tinic;l ad d-icerreg idmaren-is. SsaEa-nni, mazalitt teEluleq-d sdat wallen-is; tikwal, tettnal-it-id deg yixef n wanzaren-is. Yesseml;lal;led cwit
afus-is ayeffus, yettmekkin-it s leEqel s leEqel rer ssaEa-nni armi i tt-yennul s yic;ludan-is.
Yettef-itt-id di tdikelt n ufus-is xas akken amestul-nni mazal ur as-id-ibri ara ... ssaEa,
tettirriq i yitij ... iran-is d izegzawen. Yenra-t ttmeE.
Yerfed Yireg afus-is azelmac;l, yesyel rer deffir n uErur-is s uc;lad-is, mel;lsub rer taffa-nni
iref yec;lleq. Arella-nni n yimestal, yefbem akken ilaq. Yebra-as i ssaEa-nni. Aqcic ikeccebitt. Mmren yimestal ref taffa-nni n usarur, xewwlen-tt-id akk, yeffer-d Megdal, yuges,
yettuddum d idammen, axedmi deg ufus-is maca tiyita ye~~a semmc;let dra yeggumma
ad ibedd. Innegdam. l:fdem fell-as Yarmur, yekkes-as-id tafala-nni n lfuci. Cekklen-t.
Yemrarey ref wakal am tquccic;lt-nni ara tnexxzec;L Yezzi rer Yireg, yenna-as :
Ah ya ay axeddaE .
Ireg yewwet afus-is rer 19ib-is, yeddem-d idrimen-nni i as-id-yefka Megdal mi akken i
t-yeffer, yerra-as-ten acku il;lulfa ur ten-yuklal ara tura. Ma d imenfi-nni ur yerri ara akk
ddhen-is rer yidrimen-nni, yezzi s ttawil rer urella-nni n yimestal, yenna-as :
Te:fric;l, ur zmirer ara ad ll;lur, a mmi-s n tmurt ? ! tamara fell-awen ad iyi-tEebbim
alama d tamdint.
- Seg-lli, xuc;li, tettneggizec;l am yibki. Xas kkes arbel i wul-ik, zemrer mac;li ad k-bibbey
ref uErur-iw rna ilaq. Awi-d kan imi k-id-ttfer. Yerna, ay ameddakkel, tura kan ad k-idnexdem aferrug, ad k-nawi fell-as alama newwec;l rer lel;lwari-ina n Tirilt n Yibirren, ad
k-nEebbi refwayis.
- lhi dra igarrez mac;li maca rna ulac arilif rret-as cwit n walim i uferrug-agi nwen akken
ad bEuHler akken ilaq.

Imestal-nni, yal wa deg wacu yedha. Wa, ixeddem aferrug

wa, ittciddi-as leg.rulJ-is i

Megdal, arrni ha-t-a yel}l}edlalef-d Gelden d trnenut-is, kkan-d si te~gi . Nettat, tetteddu-d s
ttawil kan, Iqedd-is yekna si tawwayt n ubellu(l j rna d Gelden, ur yelJi kra i d-ibubb, anagar
snat n terngel}yal. Yiwet, tugel ref tayet, rna d taye(l deg ufus-is. Di Tegzirt n Tafukt, argaz,
d leslal} kan i yettEebbi, ayen ni(len akk d IEib rna iEebba-t.
(Tettkemmll )

Ad RRadi yef uRamek R u<.Iris

o Mi akken yugi Yireg ad yettef ssaEa-nni i as-yettmekkin Yarmur, d Megdal i t-ira(len


ney yuggad d akellex i yebra ad t-ikellex ?

Ayrer yekkat wul n Yireg ?

o Ayrer yeggumma ad ibedd Megdal ?


e AYrer i as-yerra Yireg idrimen-is i Megdal ?
" Arnek tella lil}ala n Megdal mi akken i t-nfen, yerfa ney yettnecral} arnzun ur as-irul}
wara ?

Cit Megdal. iraQ-it I~al reftutlfa-nni i I-ttfen ney ref uxdaE-nni i l-yexdeE Yireg ? Suffey-d
seg u(lris ayen iref ara tesbedde(l tiririt-ik.

WaH anti tidyanin i d-ye(lran segrni i d-yewwe(l Megdal armi d mi t-Hfen.

@) Tidyanin i d-ye(lran, frant taluft ney kersent-tt ref Yireg d yimawlan-is?

Ad cfuy
Tadyant tarnerwayt (awwa(l n Megdal) tgellu-d s tedyanin ni(len. Tigad-agi kerrsent
taluft ugar (tekres ref Yireg d yimawlan-is). Si tegnit tarnerwayt alama d tagnit ideg
ara tekres talun, ttilint tigawin akked udiwenni. Anallas iiJekku-d tigawin am wakken
ttemse(lfarent ta deffir ta, daymi yessexdam inammalen n wakud (mi i d-yewwe(l ... , asmi
... Eeddan! kra n ddqayeq .. .)

Tura ad tkemmle<.! aseRfar inek I iRem .


Mrni-s n temrart-nni mi iraq ukren-as akraren, i(lfer imakaren-nni rer te~gi. Yeq(leE
yiwen, winna d ane(llib ( aqettal). Yenra-t umakar-nni
Glem-d ti~gi-nni + asif i zegren + amakar-nni + ameslay gar-asen + asiwe(l n lex bar
i yemma-s, atg.

Asefru

Din-din

Tikwal, ud ttmcslaycy
Aluml' briy-d i yiscm-im
Ime:j':~uycn-iw m:l ad tcn-amncy
Mi ara tcn-id-tccrrcg taycct-im
D akcllcx i asent-ttkellixCf
I wallcn-iw s Icxyal-im
Cgiy-kcm ur kcm-ttag~ay

Cgiy-kcm ur ggiy tayri-m


Ma Miy, g~iy ard ggcy
Ayen akk d-tegga liggil-im

Limer ad te:(.re(i i yi-iga yi(l


Fell-i mi lIra d-terndel tewwurt
D udern-im s i d-igellu yic;f
Ycttbeddad-iyi-d ref tewwurt
Tikwal, qqarey-as : (~Ay i(i,
llimer ad d-tdegger tawwurt,
Ad d-ncerreg deg wagu-k ay i(l
Ad teldj i umebbus tewwurt

Tawwurt n wul-iw yclqcy-tt


Asmi akkcn i am-tl-Idiy i kcmm
Kra n tin yellan din f)uDlmcy-tt
Rcglcy-d imcrgan yis-m
Deg-s, tayri-m srekdey-1t
Auta ta ara tt-id-ycssuffycn ?
Tayri-m, am tcbrat cummcy-tt
Yckfa Imidad yer yur-m

Ya l mi ara kem-id-mmektiy
fur-m ad tcnwUf;l ad kem-ttuy
Am wakken yid-m i Uiliy
Am wakken yid-m i lel;ll;luy
Tikwal mi deg-s tfwaliy
Tteswira-rn, ~ld as-l}:ekkuy
Tikwal mi deg-s tfwaliy
Tteswira-m, ad as-Uruy
Umer utiy mi kem-byiy
Am usefru ad kem-id-snulfuy
Umer utiy mi kem-byiy
Din-din, ad kem-id-snulfuy .

Lem ahda-w matti n yiwwas


Amen-iyi, rna d nuteoti umnent
Urgin ur edday tilas
Ma d kemm ara nadiy yur-sent
Val mj 3ra mmaggrey tullas
Ttwaliy-kcm gar-a sent
Akken byunt eebl;lent tullas
Ur ttaggad tife(l-tent.

Mi i tellt-ihwc~ Iladdam H'sey


Targit, ad kem-id-tcssiwccj
Dcg udiwelllli i d am- kcemey
Laam-gga rc.f, ra yf-d-tcggarec;t
Mi d-teQsiQ, ad am-in-(l scy
ZUIl am wass-nni dcg i yi-tessneQ
Nniy-am acl.lal i kcm-l;Icmmlcy
Nniy-am acl}al d i- tl;lcmmlcc;t
Umcr ad h~ ?-rcc;t aycn l.lcmm1cy
Targit idcg ara d-tcsfcqdc(l
Limer ad iyi-fc?-rcc;t mi ant d-kkrcy
Mi ara d-ta kiQ ur d i-t?-crrcQ
Beqquy yur-s ad uyalcy
Awi-d kan ad d-tuyalccj.

ZEDEK Mutud

SI.esfifl . Ti .... fio U"Anmb" 200S~

Asefru
Kkes-as tili
Aqcic, tamettut, argaz
Qqaren : Ur teUi tin i tt-yecban ))
Tekyes, tegrurez, tfaz
D aggur iwumi zzin yitran
Taninna yergan Ibaz
D agerfiw iwumi tt-fkan

***

Kkcs-as tUi

Kkcs-as tili
Anef-as ad tidir di tlelli
Kkcs-as tili
J tin ur ncsEi Iwali
Kkes-as tiJi
Anef ad tidir di tlelli
Kkcs-as tUi
Itij ad tt-id-iwali

Anef ad tidir di Uelli


Kkcs-as tili
Ti~edt teqqel-as d ilili
Kkes-as tiJi
Anef ad tidir di tlelli
Kkes-as tili
Itij ad tt-id-iwali

***

Ay irnraren, a timyarin
Mal!N s-yur-wcn i d-tekka
Ay arrac a tiqcicin
Init-ay rna ad tt-ne~fer akka
Attan-agi i d ay-yerwin
Teb~am yusa-d seg yimerka (sill)

Uyey abrid n tala


M_muggrey titbirt tettru
Tudert tural-as d tawla
S imetti terred asefru
l;IeUnlcn-tt ad tay bururu

***

Kkes-as tili
Anef ad tidir di tlelli
Kkcs-as tiJi
I~ri-s yeyleb le~mali
Kkcs-as tili
Anef ad tidir di tielli
Kkes-as tili
Itij ad tt-id-iwali

***

Sired-as i<.tarren i umyar


aader tamyart takerkact
Sizdcg, suffey leybar
Ssendu kkcs-d tawaraet
Tukyist mm-wudcm n lefnar
fer udrum tuyal d taqeddact

***

***

.**

Kkes-as tm
Anef ad tidir di t1elli
Kkes-as tili
Itij ad tt-id-iwali
Kkes-as tili
Anef ad tidir di t1elli
Kkes-as tili
Tafat-is, ad d-teflali

Tagzemt
m

A<;lris

Tullist: ferru n taluft + tagnit n taggara.

Mi d-yuyal Gelden

;~---------------------------------------------Mi d-yuyal Gelden d tmef!ut-is si lexla, ufan-d mmi-tsen Ireg issenz-d imenfi yeffren :
I dinna yur-sen. Gelden, yeggumma ad yamen s twayit yexdem mmi-tsen d tecmat d I"if i
I
I d-iseylifell-asen...
I
I

----------------------------------------------Mi iwala Gelden imestal-nni, yenna-as deg wul-is :

Ahat usan-d akken ad iyi-awin ? Maca ur yelli kra


yexdem akken ad t-awin. Yettqadar akk medden, nutni
daren ttqadaren-t. d argaz n IEali akken qqaren. Maca d
amsedrar. Di tallit-nni qlil umsedrar ur nettwalas ara di
kra taluft : ama d timenriwt, ama ... Gelden yettnadi ad
d-yemmekti ... yufa, yufa belli azal n mraw n yiseggasen
aya, ur isexdem ara amrig ines akken ad iner. D acu
kan akken qqaren : laman d agrireb. Si laman i d-yekka
lxuf. Ihegga iman-is i umennur, rna yella terra tmara,
ad yennar.
Yenteq rer tmettut-is: Sers tacekkart-nni theggic;l
iman-im ad tEemmrec;l timgel;lyal.
Tsers tacekkart-nni. Yefka-as tamegl;lelt-nni iEelIeq
rer tayet, iEemmer tinna yellan gar yifassen-is, yetta:f
sleEqel-sleEqel s axxam-is, iteddu yeddaray isekla yellan
~@;
rrifn ubrid. Iteddu mxatla-mxatla i wakken rna yella kra
yellan ad yeffer deffir walebEac;l n yisekla, ad yewwet syinna. Tamettut-is, tettafar-it asurif
s usurif, tetteflfuci-nni akked tbagust te~~ur d tildunin. Mi ara yekker yimenri, tamettut n
IEali, rer yimesdurar, ilaq ad d-tettef tama i urgaz-is, ad as-id-tettEemmir tamegl;lelt.
Arella-nni n yimestal, mi iwala Gelden isers ac;lad-is ref zznad, iEweq amek ara yexdem.
Yettxemmim, yeqqar-as deg wul-is : I Hmer ad yili Megdal yettili-as i Gelden ner ahat d
ameddakkel-is, ma~N terwi ? ! Yiwen ner sin deg-ner iban ad ten-yawi d asfel. Ner limer ad
d-iqqres fell-i s rrsas xas akka nettemyili. !. .. Yural iga-d cwit n tebrest i yiman-is, yetta:f
wel;ld-s metwal Gelden akken ad as-yessefhem ayen yec;lran yerna ad as-yemmeslay am win
ara yemmeslayen i umdan ukkud yemyussan mlil;l ; maca cwit-nni n ubrid yellan gar-asen
icebba-as-t Rebbi d amecwar ur nettfakka.
Yenteq rur-s : Azul! ay ameddakkel aqdim. Amek tellic;l ay argaz n IEali ? D nekk, d
Yarmur.
Gelden ibedd. Winna yetta:f rur-s, yettmeslay-as ma d netta yessalay cwit-cwit taxenfuct n
tmegl;lelt-nni ines yettwellih-itt rer yigenni. Yarmur, yewwec;l rur-s, yenna-as :
Azul a gma, ddeqs aya ur nemID:fir ara.
- Azul!
- Yewwi-yi-d ubrid sya dra nnir-as ad Eeddir ad ten-:frer. Ass-a, xas neEya ma~N di
rrayeE. Nettef-d amcum-nni n Megdal.
Tenteq-d tmettut n Gelden : Ll;Iemdu-lIeh a sidi. Acu-t wass-nni, yuker-ar tarac;lt yerna d tin

itteHgen.
Ycnna-as Gcldcn : Ycnya-t la~ uEdaw n Rcbbi.
Yaymur sfer~en-t wawalen-nni i as-id-yenna Gelden dya yenna-as : JmeE lim an ar
inu;le~ am yilef, yenya-ay yiwen n umestul, waye;l yeqa-as afus-is ... irwel-d yeffer, kra
itetten ayrum, ur ttizmiren ara ad t-id-afen Iimer ma~~i d mmi-twen.
Megduda tewhem :
- Ireg !
Gelden tfukk fell-as ddunit :
- lreg ! ?
- D netta ih ! daymi qqaren : ti~erci tugar taye;l. Mi ara aw;ley yer temdint, ad as-iniy
i xali-s ad as-id-yazen arraz yef uEiwen-agi i ay-iEawen. Verna mi ara aruy aneqqis yef
tedyant-a yer uxxam n ccreE, ad ssedduy ismawen nwen di sin, baba-s d mmi-s.
Gelden yettmeslay d yiman-is ddaw tuymest: D ahdum wagi, tagi d tawayit, d
deEwessu !
Widak kkren ad ru~en. Imenfi-nni ye;lleq yef uferrug, mi d-iwala Gelden d tmettut-is
yezzi yer tewwurt n uxxam, yessusef yer umnar, yenna-as : Wagi d axxam
n wid yessenzen nnif nsen.
Limer ma~~i d yir tagnit-nni n wass-nni, tili siwa win ibyan ad ife:r,~ i1es-is ara d-yinin ayen
akka i d-yenna Megdal ; yef wawal am winna ney yef yisusfan-nni tili ad yafeg uqerruy-is.
Maca ass-nni, Gelden yeggugem, yeqqur, yettef kan anyir-is s ufus-is am umdan iyef teyli
twayit ur nesEi tawwurt.
yecmume~-d,

(Icttkcmmil)

Ad nnadi fef unamck n

u~Ti

o Ayen yuggad Gelden ad t-awin yimestal ?


@ Ayen yeddaray isekla mi i d-iteddu s axxam-is ?

e Ayen yuggad uyella n yimestal Gelden ?


o Acuyer yewhem Gelden mi as-d-yenna Yaymur lemmer ma~~i d mmi-s yili ulac win
ara t-id-yafen ?

o Amek i i~ulfa Gelden i yiman-is imir-nni ?

o Yefre~ s wayen yexdem mmi-s ney ala?


8

Anwi awalen d tefyar i d-yeskanen aya ?

o Acuyer ur yelli i as-yexdem i Megdal xas akken yewwe;l-it-id ?

Amawal
1. Af-d

deg uc;lris ismawen n tigawt n yimyagen-a:


- yennur
- yenra

Yiwen n u:far nsen ner ala ?


Rnu efk-d ismawen n tigawt n yimyagen-agi:
- ad yazen
- ad seddur
- ad afen
- sers
- yekker
2. LIan sin wawalen deg uc;lris kkan-d seg yiwen n u:far, rur-sen yiwen n unamek maca
talra nsen temgarad. Af-iten-id.
3. Suffey-d seg uc;lris aktawal n amennur .
Aru-d tifyar s yal yiwen deg-sen.
4. Nadi-d deg uc;lris sin yiknawen n umyag sentel .
5. Ad

d-iqqres fell-i s rrsas xas akka nettemyili.

Amek yeddes umyag-agi yettuderren ?


Af-d yiwen wawal yezdi u:far yid-s.
6. Siwa win ibran ad ifeH iles-is ara ixedmen tigawt yexdem Megdal
Acu tnumek tefyirt-agi yettuderren ?
N adi-d deg uc;lris akk tifyar i yesEan anamek am wa (ad ifeH iles-is).

Tajerrumt

Asemgired gar tyuni d usagel

rer imedyaten-a
- Yesla, yerwel.
- Yesla yerwel.
1. Ael;lal

n yimyagen i yellan di tefyirt tamezwarut ?


2. I di tis snat ?
3. Amek i as-neqqar i tefyirt yesEan ugar n yiwen n umyag ?
4. Ael;lal n yisumar i yellan?
5. Anwi-ten?
6. Anwa ixedmen tigawt deg sin yimyagen n tefyirt 1ut ?
7. I deg umedya wis sin, anwa i tt-ixedmen?
8. Yella waeu yellan gar sin yimyagen ner ala? Yemgarad unamek n snat tefyar-a ner
ala? Aeu i d tamentilt?
9. I deg umedya wis sin, aeu yellan gar yisumar?

Ad cfuy
Tafyirt tuddist d tafyirt izemren ad tesEU sin n yisumar ney ugar. LIan sin wassaren
gar tefyar : taruni d usa gel. Assar izmer ad d-yili s tesrunt ney s unamek kan, mel1sub
mebla tasrunt. Taruni tettill-d s tefrayt di tira, s usider n tareet deg umeslay, rna d
asagel ulae asider n tareet di tmenna. Md: - yesla, yerwel (d taruni).
- yesla yerwel (d asagel).

Iluyma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .~
Di tefyar i d-iteddun, ini-d anda tella truni d wanda yella usagel.
Yesla yemmut
Yesla, yemmut
Ye~~a, yeswa, yettes.
Iwala-t yerwel s axxam.
Issawel-as, yerwel.
Yekkat, yettru.
Yuli, i~ub b-d.
Yuzzel, yuli.
YerbeJ.!, yufa-t.
Iwala ueeen, yerwel.
I wala ueeen yerwel.
2 Kemmel i yimyagen-agi tsuffrec;l-d tifyar ideg ara yill usagel d truni.
Twala-tt ......... .
Isawel. ......... .
Yufa .......... .
Yerwel. ....... .
Yenna-as ..... .
Iseqsa-t ....... .

Taseftit

Izri yezwaren

rer imedyaten-a
- Mi wwc;ley rer-s yella yeffey.
- Mi d-yessawel tur ffrer.
1. Af-d imyagen yellan di tefyar-a.
2. Acl;lal n yimyagen i yellan deg umedya amezwaru?
3. Efk-d talra tal;lerfit nsen.
4. Muqel amyag wis sin d wis krad, anti time:fra ideg llan?
5. Tigawin i d-mmalen yimyagen-agi, c;lrant, c;lerrunt ner ad c;lrunt?
6. Anta tigawt yezwaren?

Ad efuy
Izri yezwaren d akud i nessemras i wakken ad d-nessenfali tigawt yec;lran uqbel yiwet n
tigawt nic;len yec;lran deg yizri.
Izri yezwaren yettaler s yilllallalen ar d ill mi ara illn ftin rer yizri akked umyag
nic;len yeftin ula d netta rer yizri.
Md: - Yella yefra wurar mi d-ters ad tecc;lel1.
- Tnr yefra wurar mi d-ters ad tecc;lel1.

Iluyma ______________________________________________
rer imedyaten-a tafec;l-d izri yezwaren.
Asmi i t-:frir yella yufa-d axed dim.
Mi t-tewwet trisiti, yella yebzeg.
Mi d-yekcem tur tesser ayefki.
Yella yeffer, mi d-wwten di tewwurt.
Ad yill yettes mi kecmer.
Mi tec;lra yid-s twarit-nni tur yuc;len .
2 Sefti amyag wis sin rer yizri yezwaren.
Mi yesla/eN~ ....
Asmi t-:frir/ac;len
Mi d-yeyli urrab-nni! cc;lel;l
Mi t-tmuggarl zweg.
Mi i d-yessawel/inig
3 Efk-d 4 n yimedyaten anda ara tesmersec;l izri yezwaren

Tirawalt
Tizdit gar umyag d yiwsilen-is d tzelyiwin n tnila

1. Af-d

imyagen yellan di tefyar.


2. Anwi awalen i d-yeqqnen rer umyag s tezdit?
3. Lemmer ad nekkes tizdit gar umyag d tzelra n tniIa, ad ibeddel unamek n umyag ner ala?
4. Acu i d-rennunt ihi tzelriwin i umyag?
5. Anda ttHint tzelriwin, sdat ner deffir n umyag?

Ad cfuy
Tizelriwin n tnila d awalen yeqqnen rer umyag d yiwsiIen-is. Daymi nettarra gar-asent d
umyag d yiwsiIen, tizdit. Mi ara rnunt tzelriwin-a: [d], [n]
- d : tettarra tigawt s umata rer win yettmeslayen.
- n tettarra tigawt s umata rer win i wumi ttmeslayen. Tizelriwin n tnila zemrent ad
Hint sdat ner deffir umyag.
Imedyaten: - Yefka-as-ten-id.
- Yuzen-as-ten-in.
- Ad as-ten-id-yefk.
- Ad as-ten-in-yazen.

Iluyma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .~
Err tizdit anda iwata
Nerga lexbar im
Ur d yusi ara
Nurga lexyal im
Fell as nerl.la
Awi d afus im
Sken iyi d udem im
I yecbeJ.! yisem im
. AGamila.
(Lewnis AYT MENGELLAT)

2 Tazabut
Tsawel-as-d i Mayas akken ad as-id-yawi idrimen-nni, ur as-ten-id-yewwi, ur as-ten-idiceyyeE.
Yessawec;l-as-ten-id mmi-s armi d axxam, terra-as-ten yerna tsuffer-it timendeffirt.
Seg wass-nni, gguller ur ten-tettif alama tusa-d tewwi-ten s yiman-is.

TuUist: ferru n faluft + tagHft n taggara.

ill

A(lris

Nnif asettaf

~-------------------------------------------GeIdel! yerli-d yigell"ifell-as, teggllllllllfl lUI I-tawi IqllEa. Ye~lkem S /111111 yefmmi-s, :

__ ~a! r:..k~e;.l !!'!!. !.!.e.!.t'!,. i.!!\~a:.. ____________________________ _

Ircg mi iwala baba-s ycwwcQ-d, yckccm s


axxam yuyal yeffer-d, yewwi-d yid-s Ikas n uyefki
imekken-as-t i Megdal. Winna yenna-as-id :
Rre'(--i.yi syinna ay axedda ). Yezzi rer yh\'en seg
yimcstal-nni, yessutcr-as amaDo
Aserdas-nni imekken-as tablawt, yeswa. Yeswa
ama" i as-id-yefka win ukkud yclla yettemyewwat,
imir-nni kan, s rr~as. Ycssuter dcg-scn ad as-arzen
ifasscn-is rcr sdat ma~6 rer dcffir, yenna-ascil :
Nekk, i}cmmley. mi ara n1ey, ad iliy akken briy,
ilaq ur yettili ara wacu ara iyi-i ewqen .
QeEden-as iciddi n yifasscn-is, ycndch-asen
uyella nsen ad kkren ad rul}en ; yezzi yer Gelden
yenna-as : (( Qqimet di talwit , ur as-id-yerri ara
ula d awal. Ttfen abrid nsen metwal lu4a. Zrint
azal 0 mrawct n ddqaycq d wamek i d-ycldi imi-s
Geldeo. Ircg ycrgcg amck ara yexdcm : tikkclt, ad
yessikked ycmma-s j tikkclt, ad ycssikkcd babas. Gelden isat yef tmegl}elt-is, yesakked mmi-s,
tamuyli-s trekkem seg wurrif, yenna-as :
( Rnu-d ay yemma-s waye4 ! Al}:eq Rebbi ar
tcbdi(l-tt akkeo ilaq !
Ireg, allen-is N~urent d imetti, yetta~ yer baba-s am wiona yebyan ad yanez sdat-s, ad tid-yettd deg yi(larrcn, yeona-as : ( Ababa!
Mae:1 Gelden yu??af fell-as: ( Ttixer sdat wallen-h\' ! Dya Ireg yeqqur din. Yemma-s,
YUI-s. Twala sncsla n ssaE3-oni tcffcy-d si I~ib n tebluzt-is. Tcnna-as :
Anwa i ak-yefkan ssaEa-agi a yiwen urul}an '!
- D dda Vaymur, ayclla-ina 0 yimestal.
Yetter Gelden ssaEa-nni yewwet-itt yer ubla(l s kra yellan di Igehd-is dya trub d tieeqratin.
Yezzi rer tmettut-is :
A yelli-s n medden, d mmi-m wa '!
TiI.makin tarasin n Megduda uralent d tizeggayin am jibbuQ., terra-as:
Aeu i la d-tcqquc<, akka '! tC~I'i(l i wumi la tcttmcslayc(l ncr ala?
- Ur ~riy ara ansi i ay-id-ia4 Rcbbi s uqcic am wa. Nckkni, ur nesi ara lex deE deg u~ar nney.
Ircg ycsnexfat, axlul, imctti. Baba-s ycffa-t kan s wallen, imir yewwct IqaEa s tcrkast
n tmegl}:elt-is, yerra-tt rer tayet-is, yuy abrid n te;egi, yenna-as i mmi-s ad t-yecJrer dya
winna i(lfer-it. Megduda, tuzzel teq(leE argaz-is, tettef-it-id seg ufus, tessakked-it yer wallen,
tEerrecJ ad t-tefhem d aeu ira ad t-ixdem. Tayeet-is, tettergigi, tenoa-as :
D mmi-k lameEna, i}ader ad tettucJ.
- Ancf-iyi, ula d nckk d baba-s. )
Megduda, tcssuden mmi-s, tuyal s axxam, terra-tt i IweEd 0 yimetti. Tuyal ref tgecrar,
aqerruy-is yers ref tmurt, tDeddeh s yiEessaseD d ssaddat d lawliya. GeldeD yedda di te;egi
tu~a

armi yewwe(l yer yiwen yiyze.r. Yuder, yennul akal s tcrkast n Ifuci ines, yufa-t leqqaq, yeshel
i tyuzL Ig:eb-it umkan-nnL
Venna-as i mmi-s : Ireg! ru~ yer tebla~t-ina. \Vinna yexdem ayen i as-yenna
baba-s, yuyal yef tgecrar. Venna-as baba-s :
Scllck, cchhed ad tcmmte~.
- Ay ababa di ICEnaya-k, ur iyi-ncqq ara.
Nniy-ak cehhed.
Aqcic ameybun, yesnexfat, yettmeslay, ideEu. 8aba-s yeqqar-as kan : Amin !
Dayen tfukke~ ?
- Ala ababa, mazal ur fukkey ara.
- Aha! sellek, la k-ttrag:uy.
I reg, yesfallet, yed Ea armi ulac d acu ara d-yini. Yellna-as baba-s :
Dayen ney ala?
- Ay ababa di lenaya-k suref-iyi. Vr ttuyaley ara akk ad xedmey taluft icban ta.
Aredmani, ad ru~ey yer Vaymur, ad as-ssutrey ad isuref i Megdal !
Mazal-it yettmeslay, baba-s iemmer tameg~elt-is, iq ed-itt yer tayet-is, yenna-as :
Ad fcll-ak yeEfu Rcbbi !
Aqcic, yeErc~ ad d-yckkcr ad yeUcf baba-s deg yi~arren akken ad t-i~ellel maca wilma
ur as-yeg,g:i ara Iweqt. Veqrcs fcll-as, yenya-t.
Ycbrcn s axxam-is urgaz, ula d asikked ur ycssakkcd mmi-s. Irul.1 ad d-yawi Imes~a
swaycs ara t-ycm~cl. Iger kra n yisurifcn, yemlal-d sdat-s tamettut-is ycffcy-itt-id ICEqel imi
d-tcsla i ustay n Ifuei. Tenna-as :
Acu txedme~ ay argaz ?
- J:lekmey fell-as s lI)eqq.
- Allida yelhl .?
- Ha-t-an deg yiyzer. Tura ad t-l11e~ley. Icehhed, yed Ea ; tamcddit-a, ad dekkren fell-as.
Azen-as aleb a~ i u~cggal nney Mcddur n At-Maraw, ad izdey dugi "(ur-ney.
l'..-ospcr MERIMEE 11129
o lasuqilt S IIscmyczg.

Ad ooadi ref uoamek

o Ayen

UI

0 u~ris

yettif ara Megdal ayefki i as-yefka Yireg ?

@ Acuyer i as-urzen ifassen i Megdal ?


C) Aye" yer?-3 Gelden ssa a i as-yefka Yaymur i Yireg ?

o Aniyer i yessuter Gelden i mmi-s ad t-yetbeE ?


"

Acuyer ur t-yessakked ara mi i t-yenya '?

o fef wayen akk i d-nwula deg u~ris-agi, amek tettwalim Gelden ?

fj Lemmer ass-a ara te~ru tedyant-agi, ad illey ubabat mmi-s ney ala? Acuyer '?

Afares s tira
;-

- --

- - -1

- TlImyllrl, lezzaltlStl-S, mi as-lIytm IIImi-s. Tegglll ad d-Ierr lIar. Yiwell was.,', IlIIlIggar-d yiwel
II IlIIef(lIt ; yessexdllmell tUSSlia II yikrurell(ibecklllell), lelllla-tl!:i tililla: ad kelll- Eiwlley ad
lellye(l (me(llib ad fenw(l ad tesllegre(l tawaclilt-is... . Ney tezmer tid d-Ie,.r tlar S teqjllllt-IIlli
ille.s ... lUI tt-tesse{u'eb akkell ad teU twe(llib-mti.
- Glem-t1 atlill'elllli yelftm g""-a~'ellt, tigawill ara d-yilill.

- -

Amehbus-iw

Asefru

Ma fkif awal i medden


r'f cCfei ad yarez ufus-iw
D tasa-w i yi-ismendagen
Tessibrik deg wussan-iw
Ufif imdanen heddren
Mi c;lalley bran i wallen
Ay ac;lu d keN' an yi-imlen
Ma mazal yedder ney ala
UmeJ.!bus-iw

RruJ.!-is Ia d-yesselqaf
Am ureqqa gar yifuraf
Yettragu nnuba-s yettru
UmeJ.!bus-iw.
Yuggad ,d as-tinim d amcum
Taggara 'd t-tettum
fer-s anwa 'ra yeqen asalu ?
UmeJ.!bus-iw

***

Lbatel igar-d isuraf


fer sdat d lkaf
deffir-s lmut Ia d-teddu
UmeJ.!bus-iw
Siwel-as ay uI-iw siwel-as
Ma yesla-d in'-as
l;Iader win i d-yesnuzu
UmeJ.!bus-iw

***

Ay ac;lu ihuzzen izemran


TtxiI-k ini-d ay ac;lu
Cbif Igedra yerkan
Ugin medden d aserfu
Anda tella ssebba i t-yenfan
I t-icleqfen si garyimawlan
Ay ac;lu i yi-d-inudan
Ma iwe~~a-k-id ney ala
UmeJ.!bus-iw

***
Ad nnadi ref unamek n usefru

o fer wacu i icuba umeskar amel,tbus ? Acufer ?


49 Acu yuggad umeJ.!bus ?
C) Acu n tifri i as-igar umeskar ?
Amek ttwalin medden ameJ.!bus ?
Acufer i d-yeggar wuI-is nnhati ?

o
o

<5 Ayen yezga yettxemmim fef umel,tbus ?

& Ayen ggumman ad as-id-brun ?

e Anida i t-J.!ebsen ?

***

La d-yeggar wuI nnhati


Mi d-yewwec;l uqebli n meyres
Mi refdey abuqaI s imi
Ad d-'as IJ.!aga ad 'yi-t-tekkes
Ass-a, J.!sif ifat-iyi
Tit dayen ur t-tettwali
Ay ac;lu qqim-d meI-iyi
Anida i 's-tebra Imuja
I UmeJ.!bus-iw

~
~ )

***

Talwit i ttraguf tebtel


Nefka tterd ur d-'usi ara
Taluft tucbiJ.!t tkeJ.!lJel
Thenna-yi-d fer Ll,tara
Ass-a ~I"if ayen irettel
Tisin-is aYfer tebtel
Yug' ad yeknu sdat ddel
IJ.!en-it Berwagiya
UmeJ.!bus-iw.

***

Lwennas M~TUB
Tesfill "Ru ayul 198~

Ad ktazley iman-iw
Acu i twalat;l deg yisenfaren i d-turam?
Wall rna tzernrec;l :

o Ad takzec;l ac;lris ullis ?


@ Ad tegzuc;l tamlilt n yiwudarn deg ullis ?
@ Ad ten-id-tgelrnec;l ?

o ad takzec;l akk anawen n yic;lrisen?


o Ad d-tserngirdec;l gar trnacahut d tullist?
CD Ad takzec;l tagnit tarnezwarut di tullist ?
&

Ad d-txedrnec;l agzul i uc;lris i terric;l?

o Ad terrec;l tikerrist d tigawin d udiwenni di tegnit tis snat di tullist?


Melmi i tettafec;l irnan-ik? mi txeddrnec;l:

o .......... weJ.!d-k ?
@ .......... disin?
@ .......... d agraw?

o ..........

d yinelrnaden n tesmilt akken rna llan ?

Muqel rna tzemrec;l ?

o Ad takzec;l talra taJ.!erfit n urnyag ?


@ Ad tissinec;l talriwin n urnaruz d twuriwin swayes d-igellu?
@ Ad tserngirdec;l gar talriwin n urnyag ?

o Ad tseftic;l irnyagen di trne:fra akken rna llant ?


o Ad takzec;l tisrunin n truni d tid n usagel?
CD Ad taruc;l war tarnsertit di yal tagnit ?
&

Ad tserngirdec;l gar truni d usagel ?

o Ad takzec;l azalen n wurmir s ad , ad t-tesrnersec;l akken iwata?


CD Ad tserngirdec;l gar uc;lris n tesrit (rneJ.!sub rna~N d tarnedyazt) d usefru?
\Ii) Ad terrec;l tizdit anda iwata?

Asenfar wis 2
Aska r n tesru of tamugi1t: ic;lrisen imesfukal ad izmiren ad d-awin refyibaruren n useklu d
uJ.!areb fell-as ney ref yimihan n tbara ney ref tc;lullit n useJ.!biber ref twannac;lt ner ...

Tigezmin n IIsenfar:
Afares n uc;lris imesfukel bu-snat n turdiwin.
2. Afares n uc;lris imesfukel bu-yiwet n turda.
I.

Tagzemt

Asefied/taruri n
yic;lrisen

Igburen n tutlayt

r."

Ir,lrisen:
I
I
Tajerrumt: tisrunin n usa gel sb :73
d .
1- Yuker, hedrer;
T
Ii'"
1.
lares nuns
ase h : Ima IZwaren sb :74
.
f k'
yeggul, umney sb :70 T'
I
' d'
d'
m e sue
.u'awa t: tlZ It gar tenzert umqlIDl.
t
II
2- Tiftna" sb :76
il
Ib u-sna
aws sb :75
t ur d'lWlD.
.

Asefru: Imaziren sb

:79

Ir,lrisen:
1- ~adyu d yidlisen

Afares s tira

sb :80

2- Tira d umaru sb :
86

Asefru: Abernus
amellal sb :88

Tajelonlmt: tisrunin n truni sb :83


Taseftit: tafelwit n tseftit sb :84
Tirawalt: tizdit: sb :85

fares

n uc;lris
'mesfukel bu'wet n turda.

Tagze~~~\..,..,
Asfukel: ac;lris bu-snat n turdiwin.

Yuker, I}edrey; yeggul, umney

..,.
~

=
Q)
711

-<

Mi ara imuqel bnadem rer deffir s amezruy nner nekkni s Yirnaziren, ad yaf d tagi i
yec;lran yid-ner ma~N d abrid ma~~i sin.

Di 3000 n yiseggasen-agi iEeddan, sebEa legnas i d-ikecmen tamurt nney. Akken rna llan
uren tamurt s yiril.
Maca yal yiwen issetbaE timucuha i yiril. Yal yiwen deg-sen ifesser amezruy i yiman-is,
inger-it akken i as-ilaq. Nitni i d ar-iswaren heddren, nekkni swaren nessusum. Amezruy
nner d nitni i t-yuran (ner i t-izelgen, ner i t-isdergen), d nitni i iwezznen, qqaren-d ayen
ilaqen d ayen ur nlaq. Ayen ilaqen d ayen i asen-yehwan i nitni. Armi di tmurt n baba-tney
d jeddi-tney nezga-d d irriben, ur ar-id-yettawi umeddaJ.! di teqsic;lt alama taqsic;lt d tin n
wiyic;l, nekkni texc;la-ar ner tJ.!uza-ar kan akka di rrif.
Ad tt-id-bdun d iril, mi ar-ferqen ad ar-qen, ad ar-tthuzzun di dduJ.! n tmucuha nsen.
Qqaren-ar: nusa-d rur-wen d zzyara n gma-s rer gma-s, irna newwi-awen-d rreJ.!ma : am
sseEd nwen kunwi yeddren armi ken-id-qesden watmaten ref ur tebnim ! Maca ...
Maca tJ.!edder-d tidet, u, mi d-teJ.!der tidet naf tagmat issafeg-itt wac;lu, ala win ara k-yinin
: "I wumi-k ke~~ imi d nekk Hir ?"
Nufa-d qqaren: "Sawler i wayla n medden, ar ass-a la t-ttragur, sawler i wayla-w
yenna-k : aql-i". Ihi, rna yella win irefien zik, ass-a, ur d-iqqim ara umkan i lekdeb, acku
lekdeb taswiEt kan i yettalas, s lqerb ner s Hul, yiwwas, tidet ad t-teyc;lel, acku tidet am zzit
: i tebruc;l tirzifec;l a lweqt labudd yiwwas ad d-tifrir.
Ad d-tifrir tidet rna yella ula d nekkni nEawen-itt, rna yella ula d nekkni newwi-d

72

tamaeahut nney akken tella,

ma~N

akken itt-bran wiyic;l ner akken i tt-zewwqen.

3000 n yiseggasen aya nekkni d Iskutiyen i ubarur n wiyic;!, neennu eenawi n wiyic;!,
nmeddeJ.! lemdeJ.! nsen, nettwall s wallen nsen. Maca nnuba tura tezzi : rna yella zik " nettes
mazallJ.!al, " ass-a, d nekkni " i d-i~aJ.! wawal ".
lhi tagrayt n wawal d ta : ttlam la yetteftutus, tura d tikli ad ifnu yic;!, a-tt-aya tfejrit
nney.
Lmulud At-l\fl:EMMER

Tigzi n ut;lris

o Melmi i d-qqaren medden anzi-a: "Yuker, J.!edrer; yeggul, umner"?


@ Anwa yuran ac;lris-a? i wumi i t-yura?

C) Anta turda (nay ney tamurll) i yebra umaru ad ar-tt-id-imel ma~N ref tidet i tbedd?

o Anta turda swayes yebra umaru ad namen?


o Suffer-d akk imataren udmawanen akked yimqimen udmawanen ( ama d ilelliyen,
ama d iwsilen) yellan deg uc;lris. Wall anwa udem i yeggten.

o Anwi i d-yeqsed umaru s wudem amezwaru n usget: nekkni ner s uwsil nney ?
&

Anwi i d-yelha umaru s wudem wis tlata n usget nutni akked umatar ...... n ?

o Af-d assar yellan gar uc;lris-a d uzwel-is.


CD Anwa amqim i yessexdam umaru mi ara yettmeslay i yimerriyen?
\Ii) rer waeu ieuba tidet? Ayrer?
D aeu xeddmen yimnekeamen mi ara d-keemen tamurt nner?
~ Deg uc;lris-a, amaru, iJ.!ekku-d ner igellem-d ney yebra ad ar-yerr nellez (ad ar-

iqennef) s takti-s?

73

Amawal
1.

Isem abrid d agetnamkay, wali anwa i d anamek-is di yal tafyirt, qqen-it rur-s.

Tifyar ideg yella yisem abrid

Inumak-is ner iknawen-is

r-- Yiwen n ubrid kan i d-usir rer da.


- D abrid!
- Kkes-d amek ur nerric;l, ur as-nufi abrid.
- Ur iteddu ara d ubrid.
- Yerza akk ubrid-nni i n-yettawin rur-wen.

- Tikli n lrali.
- D sswab, d nay yelhan.
- Tikkelt.
- D ansi ttreddayen medden.
- Tifrat, ttawil.

2. Taqnu:ft:
Lel;lI;lUr, lel;lI;lUr, rna d netta ur t-qc}irer. D aeu-t ? d aeu-t?
3. D aeu i d anamek n tenfalit-a:
Nnig ubrid, ddaw ubrid, leqrar-is d abrid.
4. Af-d anamek n umyag ar di tefyirt-a.
Uren tamurt s yiril.
5.

Qqaren s teqbaylit : Ayen i d-yefka usarur (lqerc}) d abarur.


D aeu i d anamek n wawal abarur deg uc}ris?
D iskutiyen i ubarur n wiyic;l,

6. Fren anwa i d anamek n wawal iril:


Akken rna lIan uren tamurt s yiril.
MeJ.!sub: a- kkan-d akk seg yiril, ma~N seg luc}a.
b- keemen-d tamurt s ddref.
7. Af-d

iknawen (=) i wawalen yettuderren

Mi ara imuqel bnadem rer umezruy nner.


Yiwwas, tidet, ad t-teyc}el.
8. Af-d inemgalen ( '" ) i wawalen yettuderren
I tebruc} tirzifec} a lweqt, labudd, yiwwas, tidet, ad d-tiflil:

74

Tajerrumt

Tisfunin n usagel

rer imedyaten-a

Ye:fra belli tusic;l-d.


Yettes iwakken ad yesteffu.
Yekker-d mi d-yenqer yitij.
Teylic;l acku tettazzalec;l.

ad d-yas xas yefya.


Ad te~~ec;l rna yugar-d.
Yeqqim amzun yestufa.

1. Acl;lal n yimyagen i tesfa yal tafyirt?


2. Amek i asent-neqqar i tefyar igan akka?

3. Isem nsen yimuren n tefyirt tuddist?


4. Limer ad nekkes amur amezwaru, yezmer ad yili umur wis sin wel;ld-s ?
( akka am umedya wis2: ...... iwakken ad yesteffu.)
5. Smel tisyunin n usagel almend n unamek nsent. ( tamezwarut ur tettekki ara acku
tasyunt belli teggar-d asemmad usrid).
Iswi

Akud

Aqbal

Tamentilt

Tawtilt

-----,1- -

Aserwes

Ad cfuy
Tafyirt tumyigt yesfan ugar n yiwen umyag, qqaren-as tafyirt tuddist. Tafyirt tuddist,
llan deg-s, rna ulac, sin yimuren i wumi qqaren isumar. Assay gar sin yisulllar-a yezmer
ad yili d tayuni ney d asagel. Nwala yagi amek yezmer ad yill usagel (akked tyuni) mebla
tasyunt md : yesla yusa-d maca yettill dayen s tesyunt n usagel. Tisyunin n usagel bc;lant
d taggayin almend n unamek nsent. Tasyllnt n IIsemmed al;lerfi: belli. Tid n wakud : mi,
segmi, seg wasmi, ar, armi, sklld, asmi, qbel / IIqbel. Tid n tmentilt: ackll, axater, imi,
seg wakken. Tid n yiswi: i wakken, akken, bac, amar. Tid n IIqbal: xas / yas, xas IIlallla,
xas akken. Tid n IIserwes: akken, amzlln, am wakken ... Tid n tewtilt: llIa, limer, lemmer,
lllkan

Iluyma
Akez tisyunin n usagel, smel-itent f lal;lsab n unamek nsent.
Yewwec;l di tafat acku irul;l zik.
Limer ad d-yettuqqet ugeffur, ad ay-yawi ul;lemmal.
Xas meHi, yefbem kra yeHan.
Ixeddem akken yezmer.
Mcel;l taberkukest akken ad ak-yekkes usemmic;L
Ma yezmer, ad d-yerr ttar.
Seg wakken tfebba, tekna.
2 Ddem snat tefyar til;lerfiyin, suffey-d yis-sent tafyirt tuddist s tesyunt n usagel
Azekka, ad kkrey zik. Ad awc;ley di lawan s ayerbaz. ( iswi)
Yefya. Yesfedda sin yiswan. ( aqbal).
Zemrey. Ad zegrey asif yel;lmel. ( tawtilt)
Kra yekka yic;!, nettat teqqar. Azekka-nni ad tesfeddi akayad. (tamentilt)
Yettermimiz. Yettargu. ( aserwes)

75

Taseftit

Imal yezwaren

rer imedyaten-a
Afejmi-agi, mi ara d-tawec;l tefsut, ad yili yenza.
Asmi ara d-aser, ad yar 1I;1a1 yeqqur lel;leic
Ad yili yettes, akka imir-a.
rer waeu i ftin yimyagen n tefyar-a?
2. Imyagen "yenza" akked "yeqqur" ftin rer yizri . I tigawt nsen di tefyar-a, tec;lra ner mazal?
3. D aeu i d-yemmalen ur tec;lri ara?
4. Qren gar "mi ara d-tawec;l" akked "ad yill yenza". Anta tigawt ara yezwiren tayec;l?
5. I wazal tesfa tefyirt tis tlata "ad yili yettes", tefdel akked snat timezwura ney ala?
6. D aeu ilaqen, ihi, i wakken asumer deg yella "ad yill + amyag yeftin rer yizri", ad asneCk azal n yimal yezwaren? Qren gar snat tefyar-a, deg unamek.
Ad yili yeffer.
Mi ara awc;ley s axxam, ad yili yeffer.
1.

Ad cfuy
Ad yiIi + amyag yeftin rer yezri ner ad yar lI;Ial+ amyag rer yizri mmalen imal
yezwaren, mel;lsub d tigawt ara yec;lrun rer sdat llIaea uqbel tigawt nic;len ara yec;lrun deg
yimal ula d nettat. Mi ara yill ad yiIi + amyag yeftin rer yezri wel;ld-s kan, ur yettwaqren
ara rer tigawt nic;len n yimal ner rer wakud n yimal, yezmer ad d-imel kra deg ieukk
kan bnadem ad yec;lru (am tefyirt tis tlata). LIant temnac;lin ideg ssexdamen daren ad tar
akka am ad + iii. D aeu kan deg waydeg mxalafen: iii mazal ifetti d wudlllawen akk, rna
d ad tar, kan akka i yettrimi.

Iluyma
Akez illlal yezwaren di tefyar-a:
Azekka, ad yili yitij.
Mi ara d-yekker tanezzayt, ad ilir zegrer i wasif.
Terza rer Tizi-Uzzu, ad d-tar iselsa.
Mi ara trul;l rer Tizi-Uzzu, ad ilint fukkent tqendyar-nni.
Akka imir-a, ad yili yettes.
Asmi ara yergel iberdan udfel, ad t-yar ll;lal yemner.

76

Tirawalt

Tizdit gar tenzeyt d umqim awsil

Imedyaten
Yerzef rer gma-s.
Yerzef rur-s.
Yebna deg wakal-is.
1.

2.
3.
4.
5.

Yebna deg-s.
Yeffey d yimeddukkal-is.
Yeffer yid-sen.

Amek i asen-qqaren i yisemmaden i d-ggarent tenzar?


D aeu i yezmer ad yill usemmad s tenzert: d isem ney d amqim awsil?
Ayrer ur inettec;l ara umqim awsil rer tenzert?
D aeu yessenfal umqim awsil n tenzert?
D aeu yellan gar tenzert d umqim awsil?

Ad cfuy
Amqim udmawan yezmer ad yill d ilelli (nekk, keN~, netta ... ) ner d awsil ama n yisem
(isem-iw), ama n umyag (yessen-iyi, yenna-as), ama n tenzeyt ( fell-asen, fell-i...). gar
tenzert d umqim awsil tettill tezdit. Yur 1l1al yal mi ara yill umqim d awsil, Gar-as d
wawal wurur yeqqen tettill tezdit, ay akken yebru yill wawal-nni.
Gret tamawt: kra n tenzar ttbeddilent cittul1 gar mi ara yill d isem i tent-id-ic;lefern akked
mi ara yill d amqim awsil: s _ yis-, d _ yid-, rer _
rurTanzert ar yettafar-itt yisem ilelli, rna d amaruz i tt-id-ic;lefren, tel1sic;l d rer i ilaq ad
taruc;l; ur ilaq ara ad taruc;l: irul1 ar uxxam.

Iluyma
Tazabut
La ttnadir fell-am, anida tellic;l?
Win yewwten deg-ner la smaJ.!.
Ufan-ar abrid wigi sennig-ner.
2 Senfel yal isem s umqim awsil n tenzert.
Tezdel ddaw yisraren.
Yeerek d watmaten-is.
Iqettu-d s yidrimen.
Yewqef gar yqra.
Yunag rer temdint.
Yekka-d nnig yimeddukkal-is.
3 Kkes allus s umqim awsil n tenzeyt.
Yur-d takerrust. Ixeddem s tkerrust.
IJ.!emmel taftist. deg unebdu, ittruJ.!u rer teftist.
Yeddem-d iblac;len. Yewwet aqjun s yiblac;len.
IJ.!emmel arraw-is. Ixeddem refwarraw-is.

77

II] AIJris
Tifinay, d tira n Yimaziyen
Tifinay, (sawalen-asent daren lira tilihiyin) d lira taqdimt n Yimaziyen. Llant di TmazY3
dat yimir n ugellid Masensen. Imaziycn n yimir-nni, UarD" yis-sent yef yi~ra , deg yifran,
maca di temnaQt n usammer n TmazY3, yef yi:tekwan i ggtent: ttarun fell-asen isem n win
imeQlen din , wi t-ila" d wayen yexdem asmi yedder akken ad d-yeqqim deg umezruy.

Tura. anagar Imucaf i yeWen deg-sent. Mazal ar ass-a Uarun yis-sent, rna d Imaziycn
nifJen: Iqbayliyen, Im~abiyen, Icawiyen, Icenwiyen ... jlant-asen. 0 acu kan xas akken yer
Yimaziycn kan i Ilant lira-a, anadi yef u~ar iseg d-frurint, yebQ3 imazrayen yef sin: kra
qqaren-d si berra i d-kkant tfinBY, kra niQcn qqaren-d d fmaziyen i tent-id-yesnulfan.

Wid i d-yeqqaren ur d-snulfan ara Yimaziyen tira-agi nsen, yillen yer Yifniqen n Qertaj i
lemden tira. Turda-agi nsen, sbedden-tt yef kra n temsal; ad d-nebder tlata seg-sent:
Tamezwarut, qqaren-ak : isem-agi n dinay s yiman-is d ttbut belli maeei d Imaziyen
i d-yesnulfan tira nsen. Ayyer? Acku, E la~sab nsen, a~ar n wawal tifinay lIant deg-s tlata
tergalin: FNf, yuy l~al imussnawen n tutlayt mlan-d amek mqaraben yimesla ( y( akked
(q). I.hi, ayagi yessawe~-iten armi d-nnan: izmer l~al, di la~el-is, a~ar 0 wawal d FNQ
me~sub tifilraq ney tiflliqill. Tis soat, qqaren-d d lfoiqeo i d imezwura akk deg umafJal
soulfan-d agemmay, iyerfan akk nifJen fur-sen i lemden asexdem 0 tira. Tin yernao fur-s,
ufan belli tira n trinaf lIant s tuget di temnafJin n Tmazfa iqerben fer Qertaj. Tamsalt ni~en
i d-bedren d amcabi ttemcabin kra n yisekkilen gar tira n Yimazifen d tid n Yifniqen.
Maca, xas ahat tezmer ad tiJi kra n tidet deg wayen akka akk i d-nnan, nezmer ad nwaH
tamsalt s tmuyli ni<Jen. Day-netta, tineggura-a, atas n yimassanen ama d imesnalsiyen ama d
imazrayen i d-yeqqaren: tira n tfinay, d Imaziyen i tent-id-yesnulfan i yiman nsen. Icebba-yi
Rebbi d wigi i d-yennan tidet. Amek?
Tamezwarut, deg wayen iEnan isem tifinaf, izmer Il}al yekka-d seg umyagJiley, amyagagi, yell a di tmaziyt n Uheggar, yer Yimucay, yesEa anamek n umyag aru, qqaren fney fell
akal me~sub aru fef wakal. Izmer I~al dafen amyag-a yekka-d seg u?:ar n wawal unuf :
Nf, rnan-as imesli If} di taZ\vara ines dya YUfa1fi,ey, akka am umyagfimzer, yekka-d seg
yisem illzer rnan-as azwir f. Rnu yer waya, tamsalt-agi n yisem tezmer ad ay-tkellex rna
yella ur nerri ara mlil} ddhen nney fur-so Acku, atas n yismawen i yettunefken i tyawsiwin
ney i yimdanen ney i yiyersiwen xu~i yella deg-sen leylacJ. D amedya isern n udandiw s
tefransist qqaren-as U dinde" imi filen si tmurt n Lbend i d-yekka, netta yuy Il}al xati. Ma
nger tamawt dayen i kra n yismawen i ttsemmin Leqbayel i warraw nsen akka am Akli ney
A Erab .. ttsemmin akka i warraw nsen i wakken ur ten-yettaf kra, ad ten-tyanfi tmettant.
Si tama ni<Jen, amyag arll akked yisem tira zemren ad ay-id-mlen belli Imaziyen snulfan-d
tira rnan gan-asent isem. Limer d ar<Jal i d-re<Jlen agemmay tiJi ula d awalen yemmalcn tira
ur ten-seEEun ara.
Tis snat, tifin i ufan tilinay s tuget di lel}na<J n Qertaj, tesEa tamentilt: amur ameqqran
n yinadiyen fef tira n tfinay ttwaxedmen di temna<Jin n usammer n Tmazya, tid yellan dtama n Qertaj rna d tirnnaf;,'lin nif;,'len drus i nudan deg-sent yimussnawen. Verna ilaq dayen
ad d-yini bnadem belli tifinay yella8 di temna<Jin-a n usammer, yef trnenziyin n yj~ekwan
i tent-uran. fhi, nezmer ad nefhern matei d awway i d-wwin Yimaziyen tira yer Yifniqen,

78

d asexdem n tira refyq;ekwan i d-Iemden rur-sen. Acku di temnac;lin nic;len n Tmazra - deg
umalu, deg tlemmast, deg tne:fruft - refyq;ra ay uran s tfinar maca d q;ra yexc;lan q;ekwan.
Ula d lefmer n tfinar yemmal-d belli di Tmazra i d-frurint. Imussnawen yettnadin deg
temsalt n umezruy nsent, ufan d tira yellan deg utaram, meJ.!sub tid ibefden ref Qertaj, ay d
tiqdimin akk. Limer si Qertaj i d-kkant tira-a nner tili d tid iqerben rer temdinin n Yifniqen
ara yilin d tiqdimin, ad agarent tiyac;L Yerna, daren, akken brun semmren Yifniqen tira
nsen d yidles nsen, ur ten-ssawac;len ara alama d tamiwin iggugen atas fell-asen, am tne:fruft
d Tegzirin Tiknariyin.
Tis tlata, amcabi ttemcabin yisekkilen ur yesfi azal ameqqran acku drus i yettemcabin
yerna isekkilen n tfinar d at-tremmar ( [, 4J ... ~,][ , ... ) rna d wid n Yifniqen ur sfin ara
tiremmar. Mebla rna nettu, tifinar, ttarun-tent, zik-nni, seg usawen d akessar rna d agemmay
afniqi iteddu seg uyeffus s azelmac;L
lhi, tagrayt n wawal d ta: izmer IJ.!al, rer Yifniqen i d-Iemden yimezwura nner asemres
n tira ref yi:fekwan maca ur d-wwin ara rur-sen agemmay. Amek, agemmay newwi-t-id
maca nbeddel-as tanila? Ayrer? Amek, tira nelmed-itt-id rer Yifniqen maca anagar setta
n yisekkilen i yettemcabin gar tfinar d tira nsen? Ayrer ara nbeddel talra i yisekkilen akk
slid setta? Tamsalt-a n umcabi, ur tettfedday ara di tewwurt. Ma yella kra n umcabi
iref d-tewwi ad d-mmeslayen yimussnawen d win yellan gar tfinar d yizamulen n t:furi n
Yimaziren: atas n yisekkilen n tfinar i yettemcabin rer wunuren yellan ref yi:fra ner rer
rrqem i ttgent tlawin deg u:fetta d win sunurent ref leJ.!wal n talart akked d wid i xeddment
d ticrac;L D unuren-agi akk i d asurif amezwaru n Yimaziren rer tira. Seg-sen i d-frurint
tfinar. Ulac agemmay di ddunit i d-yennulfan kan akka ref tikkelt. Di trermiwin akk, tella
tallit i d-inegren abrid i ugemmay. Limer s tidet d arc;lal i d-nerc;lel tira tafniqit, ayrer ur
d-nufi ara ic;lrisen n tmazirt uran s ugemmay afniqi am wakken lIan kra n yic;lrisen yuran
s yisekkilen n taaabt di tallit talemmast akked wid yuran s ugemmay n tefransist di lqern
wis 19 asmi d-kecmen Yirumyen? Atas n temsal mazal ur frint ara, tewwi-d ad nesserz
deg-sent. Tewwi-d daren ad d-nini belli atas n yimazrayen i yebran ad ar-snetc;len tamsalt-a
n urc;lal, amzun akken kra yellan rer wiyic;l i t-id-newwi, ur yelli kra i d-nesnulfa. Bran ad
ar-wellhen d ubrid n tatut d nngar. Di taggara, ad nessali awal akka: tifinar d Imaziren i
tent-id-yesnulfan. Kunwi a tisutiwin n wass-a, yessefk ad te:frem belli asmi tamazirt nner
tesfa tira, atas n tutlayin (Gar tid i d-yufraren ass-a di ddunit) mazal ur d-nnulfant ara.
Ihi, ayen ihudd umezruy, ad t-ibnu umezruy.

R.=

Negmer-d kra n tikta i tira n ufj.ris-a


Seg uiJris n S. HAcm akked S. CHAKER

79

Tigzi n ut;lris
0 1 wumi yettmeslay umaru deg uc;lris-a?

@ Deg uc;lris IIant snat n turdiwin (leryuy), ini-d anti?


@ Anta turd a i ira umaru ad tt-ihudd? Anta turda ukkud yebfa ad neddu?

o Suffef-d seg uc;lris ifukal ifef ters yal yiwet si turdiwin.


o Amaru n uc;lris yeqqim d arawsan nef yemla-d finani imal fer yiwet n turda mgal
tayec;l? Amek? Segzi-d. Anwa amur n uc;lris ideg d-issken sani imal

CD Suffef-d seg uc;lris imedyaten i yessexdem umaru akken ad d-issegzi ifukal-is.

Ad cfuy
Ac;lris imesfukel d ac;lris ideg win i t-yuran yettnadi ad ibeddel tidmi (rray) n win ara tyeyren fef kra n temsalt. Ad inec;l ad t-isellez (ad t-iqennef) s takti ines, ad t-id-yawi fer
tmufli ines. Daymi, di tuget, ameskar n uc;lris imesfukel, maMi d arawsan, yettmili fer kra
n takti ney kra n tidmi. Daf-netta atas n tmitar, deg uc;lris, i yesfalen fur-s am yimqimen
d yimataren n wudem amezwaru ( ama n wasuf, ama n usget): nekk / nekkni, ... f, n ... ;
.... -iw, ... nnef,.-iyi, ... yaf, atg. Ac;lris imesfukel yezmer ad yeddes s snat n turdiwin.
Afawas-is, ad yili akka: tazwart, ad d-yebder deg-s umaru tamukrist nef tamsalt ifef
ara d-yawi awal; taseddart n turda tamezwarut; taseddart nic;len n tmeglurda ( turd a
mgal tamezwarut); taseddart n tsemlilt, ad yenec;l deg-s ad yessemlil turda d tmeglurda,
ad d-yeffef s yiwen rray. Yal turda tbedd fef yifukal, wigi dafen bedden - xas akken
tikwal kan - fef yimedyaten. Di tuget, d turd a ira ad tt-issefli umaru i d tamezwarut;
tameglurda tettas-d d tis snat i wakken ad d-tejbed ameyri.

80

Asefru
Imaziyen

Zedren lemwaji n rrmel


Akked yidurar n waman
Zedren times d udfel
I 'sen-ittriman r' fYigelman
Zedren Atlas akked Ttel
r'fi d-gman

***
Zedren amadar tq;gi
r'f traltin sersen tudrin
i.>san i yal inebgi
I 'sen-irec;lmen tiyedrin
Ssel.lra s lxir tneggi
Nutni ur t-:frin

***

Zedren fad n bessif


Zedren teqeg n wussan
Amezruy d asif
Yessemsan later ansi d-usan
Ay itij nsen uxsif
A tafat nsen yensan
S fan tit ad tsiff
Idisan n kra n win d-iksan

Zedren idles, tutlayin


Si lemqadra n yirerfan
Am warrac am teJ.!dayin
Lemmden rer widak yecfan
Ass-a, Imaziren ur 10 yin
Myufan

***

Zedren tamurt n IIhu


Yesdukkel yisem n Tmazra
Ad nekkes ssbira
I tlisa i d-igan macahu
reflbatel nnehhu
Afus nner ur~n yenra
D agellid lara
S tmazirt tugdut ad telhu.

***

Imaziyen Imula

***

Zedren ccfawa n tatut


Ceffun kan r'f tmucuha
Yal w' anda ifebba aJ.!tut
D ubrid-is iwehha
Amezruy win ibrun yaru-t
Ur nnin: hal

***
...

[ ]

81

Tagzemt
~adyu

d yidlisen

Tallit n wass-a, d tallit n talrut d teywalt. Amdan, yezga yettaf-d iman-is am win ibedden
gar sin n yiberdan. Yettas-as-id ufran yewfer, gar truri d usmuzget.

~adyu

tettas-d s sshala,

mebla leftab. Amseflid n radyu isell isalan s yic;les, ad yebren kan tiqeffilt ad d-yettef.
ras asefled n radyu yettas-d s sshala ur nezmir ara ad d-nini taruri n yidlisen tekfa. Imi di
tmura sut-trerma meqqren am Fransa, Lalman d Marikan ... ad ilin yimdanen i il;lemmlen
ad qqimen i yiman nsen akken ad xemmen amek ara gzun amac;lal ideg ddren.
Maca ass-a, ad yesl;lissef umdan ref uktam n yimerriyen n yidlisen ula di tmura yesfan
ansay aqbur deg yidles yuran.
ras akka, taruri n yidlisen ur tettmettat ara. Acimi?

Acku adlis yettawes-ar ad

neswingem mi nella di tussaft, d netta i d asafar i ugezdef. Adlis d ameddakkel n umdan,


ur~n

i as-yessuter kra, urgin i t-yesnurni ana gar tamussni i as-d-yettawi ref yimedyazen,

d yineggalen, d yimassanen ... d netta i d takatut n talsa. Deg yidlisen i nezmer ad d-nagem
timfayin n ddunit. Kra n wayen ne:fra ner nessen deg-s i yella. Yis-s i nettaga aswingem d
umahil aggag. Di tumert ner deg urilif, adlis yezga rer yidis nner, yerna yessinig-ar mebla
idrimen rer yiriren urgin nwala, nrezzu rer-sen mebla rna nga asurif.
Kra n umdan i yeqqaren idlisen, ldin-as allen, fkan-as tamussni ad as-tessken iberdan.
Degmi, imir-a, imerriyen n tidet ur zmiren ara ad rewlen ref truri ner ad tt-ggen imi
teqqel-asen d asedwel, d tannumi.

82

Asegzi n wawalen
Yudsen, ades: qerreb
Swingem (d awal n tceIl;lit): xemmem
Tussaft : mi ara teqqimec;l wel;ld-k.
Talrut: isalan
Aktam: anqas

Ad nnadi ref unamek n ut;lris

o Acu i il;lemmel umdan, d adlis ner d asefled n radyu?


@ Acu i t-id-yemmaIen?

C) Amek yettarra usefled n radyu amdan?

o Acu i d-tettawi truri n yidlisen i umdan?


o Ayen d adlis i yesfan ameylid atas?
CD Efk-d ifukaI?
&

Ayen ur yezmir ara umerri n tidet ad yegg taruri?

83

Amawal
1.

Efk-d sin wawalen yezdin a:far d wawal takatut , rnu-d sin akked wawal talsa .

2. Acu i d anamek n tenfalit ?


Yufa-d iman-is am win ibedden gar sin yiberdan ?
Adlis d takatut n talsa?
Nrezzu rer tmura mebla rna nga asurif?
3. Efk-d inemgalen n wawalen-agi
Md: Tumert '" arilif
Asmuzget '"
Amiri '"
Sur '"
nef '"
Kcem '"
Snurni '"
4. Nadi-d deg uc;lris aknaw i wawalen-agi
Asmuzget =
Tallit n wass-a =
Yettawi-d =
Sshala =
5.

Af-d ismawen n tigawt n yimyagen-agi


Md: Sefled
~ asefled
SJ.tisef
qqim
~er
Izmir
Suter
Swingem

~
~
~
~
~
~

6. Suffey-d seg uc;lris aktawal n usikel.

84

Tajerrumt

Tisfunin n tfuni

rer imedyaten-agi
Brir ad ddur maca uggader imennan.
Ass-a d uzekka, d ageffur.
Argaz akked tmettut-is qqimen rer lkanun.
Ad yeddu ner ad yeqqim.
1. Acl;lal

n yisumar i yellan di tefyirt tamezwarut?


2. Anwa awal swayes qqnen?
3. I di tefyirt tis snat, acu-ten wawalen i yeqqen d ?
4. I di tefyirt taneggarut, acu-ten wawalen i yeqqen ner ?
5. Acu xeddmen wawalen d, ner ... ?
6. Amek i asen-nessawal?

Ad cfuy
Tafyirt tumyigt yesfan ugar n yiwen umyag, qqaren-as tafyirt tuddist. Tafyirt tuddist,
lIan deg-s, rna ulac, sin yimuren i wumi qqaren isumar. Assar gar sin yisulllar-a yezmer
ad yill d taruni ner d asagel. (Z.er tamsirt ref usagel akked truni). Taruni tezmer ad till
mebla tasrunt md: yetta, yeswa maca yettill daren s tesrunt n truni (yecban tigi i dnefren s wadda). Tasrunt d awal armeskil. LIant tesrunin n usagel, lIant tid n truni.
Tisrunin n truni teqqnent awal s awal ner asumer s asumer. Maca awalen d yisumaragi ttriman d ilelliyen. Ha-tent-a kra n tesrunin n truni: d, akked, ner, maca, ahat, yerna,
dra, ladra, wamag(wanag), ihi, walakin, llIafna... tisrunin n truni bc;lant d taggayin
almend n unamek nsent.

Iluyma
Derrer tisrunin di tefyar i d-iteddun.
Tamda-agi zeddiget ihi telha i usuccef.
Asuccef deg yilel yelha maca yewfer.
Ad d-yas ner ad t-nekkes.
Qqimen yinelllladen akked yiselllladen nsen.
Ur d-yusi ara, ihi yuc;len.
2 Smed ilmawen s tesrunin-a: ney, maca, dra, mafna.
D ssker ... d tisent?
Ad iruJ.! .... ad yeqqim.
Yebra ad yeddu .... yuc;len.
Yerli .... yemmut.
D igellil .... yur-d takerrust.
3 Semres tisrunin-agi di tefyar s-rur-k.
Maca, ihi, ner, akked, dra.

85

Taseftit

Tafelwit n tseftit

Asefti n yimyagen seddu , myaru .


Smed tafelwit-a

Udmawen n tseftit

...=

..'"

Izri
-

Urmir

Izri ilaway

Izri ibaway

Urmirs
ad

Anac;l al;lerfi

dm.l"
dm.w2
dm. w3 Ill.
dm. w3 nt.

....
Q)

..'"

OIJ

dm.l"
dm. w2
dm. w2
dm. w3
dm. w3

Ill.
nt.
Ill.
nt.

Amarlln n yizri:
Ilaway:
Ibaway:

Amarlln n wurmir:

Udmawen n tseftit

Urmir ussid

Anac;l ussid

r-

...=

..'"

..'"

OIJ

dIll.
dIll.
dIll.
dIll.

1"
w2
w3 m.
w3 nt.

dIll.
dIll.
dIll.
dIll.
dIll.

1"
w2
w2
w3
w3

m.
nt.
m.
nt.

Amarlln n wllrmir IIssid :


Ilaway:
Ibaway:
Isegzal: dm. = udem
dm 1" = udem amezwaru

86

m.

= amalay
dm w2, w3

nt. = unti
= udem wis sin, udem wis tlata.

Tirawalt

Tizdit

rer imedyaten-agi
Yedda-d gma-s
Iful;! rur-sen.
Yefka-as-ten-in ic;lelli.
Ad d-yas azekka.
Ad n-yeddu yid-sen Meqran.
Ad tent-in-yazen akked baba-s.
Muqel amedya amezwaru, acu nerra gar umyag d tzelra n tnila ?
2. Kkset tizdit terrem-d amedya i tikkelt tis snat. Ibeddel unamek ner ala?
3. Anda nerra tizdit?
4. Muqlet imedyaten, tinim-d anda nettarra tizdit?
5. Acurer i tt-nettarra dinna?
1.

Ad cfuy
Nettarra tizdit :
Gar umyag d tzelriwiu n tnila : Md : yusa-d, ad d-yas. Ad n-yas, yusa-n.
Gar yisem d uwsil-is (deg wasuf kan): Md: axxam-is, maca axxam nsen, axxam ines.
Gar umyag d yiwsilen-is (ama zwaren ama ggran, ama d isemmaden usriden ama d
irusriden). Md : - Yewwi-as-ten-id.
- Ad as-ten-id-yawi.
Gar tenzert d uwsil-is: Md : rur-sen, ddaw-as, nnig-i
Gar yiwsilen n umyag d tzelriwin n tnila : Md : ad as-ten-in-yawi.

Iluyma
Err tizdit anda iwata.
Irc;lel asen ten sin n yiseggasen aya maca ar ass a yiwen ur inuda ad as ten id yerr.
Mi n yewwec;l, ini as ad yi d yessiwel akken ad t sfehmer.
Acl;!al i as fkan deg s?
Melmi i d tewwic;l awal fell as?
Ar

~~en

ibef!:ac

Ad yekfu lfebd yettfuxun

2 Efk-d imedyaten i kra n wanda tella tezdit.

87

Tira d umaru
Deg useggas n 1974, Mul}emmed Garfi d Ben Mul}emmed sEan yiwet n tesgilt di
radyu tis-snat, isem-is: "Timlilit n ddurt, yal wa ad as-nbedd feftewwurt".
Fefwaya, rul}en yiwen wass fer Dda Lmulud fer CRAPE anda yella di lawan-nni d
imtjebber. Steqsan-t fefwamek i yettwali axeddim n umaru, amek i ilaq ad yaru, d acu
ifefilaq ad yaru ... " yerra-asen-d:

Tiririt i temsalt i icban tagi trumm kan, balak txulef ayen i wumi tsellec;l yal ass anda
nic;len, axater akka i t-walar lamer-agio Amek ?
Ur ilaq ara ad as-yini umdan i wayec;l d acu n yixef i ilaqen ad t-yaru. Amdan ad yili i
yiman-is kan.
Nekk ilaq-iyi ad arur s temsalt-agi ner s tayee;!, axater rna tennic;l i yiman-ik : ilaq ad arur
s temsalt-a ner s ta, d ayen n dir ara taruc;l.
Ur yefdil ara umaru ara d-yesnulfun adlis ara d-yini seg uqerru-s, seg wul-is, akked win
ara yarun idlisen ner irmisen yellan d aslac;l. Aslac;l d aslae;!, tira d tira. Sin n yiberdan-agi
ur fdilen ara, amek ?
Ma twalac;l ilaq, ad d-thedrec;l ref uxxam ner ref wayec;l, te:fric;l ilaq-ak ad d-tinic;l ayen
yelIan, ayen twala tit-ik d wayen yesla Ume:f:fur-ik; ad tesfehmec;l i lraci ayen ahat ur :frin ara.
Maca win i d-yesnulfuyen adlis ner taqsic;lt ner ayen nic;len, mi ad d-teffer seg uqerru-s,
ma~N d aslec;l kan, ilaq ula s-rur-s ad yernu kra, yerna a-t-an ye:fra tamsalt-nni. Ma teggic;ltt kan akken s-ufella, amar ad d-yas wayen ara txedmee;!, ur d-tetteffer ara akken ilaq; ilaqak ad tt-tkemlec;l alama d ayen tgerrez, mel;lsub ur tettizmirec;l ara ad ternuc;l syin akkin. Deg
mi ula d netta s yiman-is yettl;lussu s wanect-agi, amek?
Yella wass, ad d-tekkrec;l ~~bel;l, ad d-tafec;l igenni icbel;l, ad t-id-tafec;l yeldi-ar
tiwwura, tikta ad d-ttrul;lunt seg uqerru ner seg wul, ad asent-l;Iusser laqent. D akken, win
ara tent-yeyren, win ara tent-iwalin urant di tektabt, ad tent-yaf laqent, rul;lent-d akken
yelha.

88

LIant t~ebl;liyin nie;!en, ad d-tekkrec;l, ad d-tafee;! igenni irumm, sekkwrent tewwura-s,


ayen?
Axater ass-nni ur d-yeldi ara wallar-ik ref wayagi. Yella lxilaf gar wayen ara tarue;!
te:frie;!-t d wayen ara tarue;! ur t-te:frie;! ara. Ur ilaq ara i umdan ad d-yesnulfu ayen i d-yenna
uqerru-s, acku d amdan am yimdanen nie;!en, ad d-yini ayen iref mIalen, ayen i t-yeEnan,
ayen yellan di lbal mena.
Ilaq ad d-thedree;! ref wayen i izedren di lbal i medden mena, rna d ayen i d-qqaren nutni
s yiman nsen, yal ~bel;l ad afen menwala ad t-id-yini, fil;lel rna tennie;!-t-id, ur d-tennie;! ara
ayen ara stenfEen medden. Ma dra di tmurt nney, d ayen i isehlen. Amek?
Tamurt nner, tewwi-d tHelli maN~i atas aya. Akken kan tebda deg ubrid-agi amaynut,
tamurt d taqdimt, maca d ayen ara d-yini i ixu~~en, nekk ad d-inir ittuqet, iN~ur; fehmer
taEkemt-nni i wumi ur zmiren ara yimdanen, d ayen ur nferru, maca ilaq-as ad ifren garasent, ilaq tin ara yextir ad tt-yeyz alama win ara as-d-islen ad as-yaf anamek i wayen i dyeqqar.
Seg Awal ref Dda Lmulud
sb:47-49

Ad nnadi yef unamek n ut;lris

Amek i yettwali umeskar tamsalt n tira ?

@ Acu n umgired i iwala gar tira d tmenna?

C) refwacu i d-tewwi ad yaru umeskar? Acurer?

o
o

I umaru amek i as-d-tewwi ad yaru ref temsalt?


Melmi i yettaf umaru iman-is di tira?

CD

I mi ara nettaru ref tmurt, acu i d-tewwi ad t-id-nini fell-as?

&

Teshel tira n yidlisen ner tewEer ? Acurer ?

Ad cfuy
Ac;Iris imesfukel d ae;!ris ideg win i t-yuran yettnadi ad ibeddel tidmi (rray) n win ara
t-yeyren ref kra n temsalt. Ad ifree;! ad t-isellez (ad t-iqenneE) s takti ines, ad t-id-yawi
rer tmurli ines. Daymi, di tuget, ameskar n ue;!ris imesfukel, ma~N d arawsan, yettmili
rer kra n takti ney kra n tidmi. Dar-netta atas n tmitar, deg ue;!ris, i yesralen rur-s am
yimqimen d yimataren n wudem amezwaru (ama n wasuf, ama n usget): nekk / nekkni,
... r, n ... ; .... -iw, ... nney,.-iyi, ... yar, atg. Ae;!ris imesfukel yezmer ad yesEu yiwet kan n
turda.

Afares s tira

",----

--------------- I

Deg yiseggasen-agi ineggura nettwali tawennatjt terka, tluy matti d kra. Tadawsas temmar. Acu i d-tewwi ad t-yexdem umdan akken ad il}areb yeftdawsa-s d twennatjt ideg
yettidir.

--------------------

89

Asefru

Abernus amellal

Tamurli-w s adrar tc;lul


Mmeslayer d wul
Yenna-k kr' ur iyi-ihwi

Kkes-d anida ur yeddi


Lebda d ibeddi
Nnifyezga d amwanes-is

***

***

l:;Iusser ittmeyyiz yettmuqui


ref tec;lsa yeggul
Mudder-as IJ.!eqq ma yerwi

Ay abernus mellulen
Ayrer i k-beddlen
Tettun seg wans' i d-"kkic;l

***

***

Abernus yellan mellul


Beddlen-as nnul
Ass-a yural d aqehwi
[

Ay atma aql-i-n mlellir


Uggader ad rlir

... ]

Ma~N

***

Ay abernus amellal
A mmi-s n leJ.!lal
TeJ.!sic;l s yifassen i k-yezc;lan

Tec;lra d wul amzun yessec;l


Mi k-ye:fra tumsec;l
Yesseqeg ula d ired

***
Bab-ik rran-t d tisulal

***

Ulac teqeg i t-yexc;lan

***

***

Kkes-d ImeJ.!n' ur d-imlal


Yern' ur yuklal
Yectaq ic;les ula d'g wuc;lan

***

... ]

Am wass-a ad t-ifsusec;l
S~ber i wumi tJ.!ussec;l
S yifassen nner ad k-nessired

D'g wasmi ara d-ilal

l:;Iekkun-iyi-d ref jeddi


M' ara d-ifeddi
Am yizem s ubernus-is

d attan ay uc;lney

Ay atma ur gezzmet layas


I tmennam ad d-yas
Aggur am wass-a ad d-ilal

Teyyeb :!:EBDELLI
Seg U!Uis Anthologie de la poesie kabyle
de YusefNASIB

Ad nnadi ref unamek n usefru

o Amek tga tirmi?

@ Acu i t-yerzan?

CD Amek tural tura?

@ Anwi i yettlusun abernus?

&

o
90

Ayen yeggul wul ref tec;lsa?

Amek i d-yettban mi i t-yelsa?

Amek i rran bab n ubernus?

o Acu-t waggur iref d-yettmeslay umeskar?

Ad ktazley iman-iw

Acu i twalatj deg usenfar i d-turam?


Wall rna tzernrec;l :

o Ad takzec;l ac;lris irnesfukel?


@ Ad t-tegzuc;l ?
@ Ad d-trneslayec;l ref kra n ternsalt yerna ad d-tefkec;l fell-as ifukal ?

o Ad d-tefkec;l asentel d yifukal iwatan ?


o Ad d-terrec;l ac;lris irnesfukel yerna ad tegzuc;l ?
CD Ad d-txedrnec;l agzul i uc;lris i wumi tesllc;l ?
&

Ad d-talsec;l i uc;lris terric;l s trnenna?

Melmi i tettafec;l irnan-ik? mi txeddrnec;l:

o .......... wel;ld-k?
~ ..........
g

dISlll.
. ?

@ .......... d agraw?

o ..........

d yinelrnaden n tesmilt akken rna lIan ?

Muqel rna tzemrec;l ?

o Ad takzec;l irnal yezwaren ?


@ Ad takzec;l tisrunin n truni?
@ Ad takzec;l tisrunin n usagel?

o Ad takzec;l addad n yisern?


o Ad d-terrec;l tizdit kra n wanda twata?
CD Ad tesrnersec;l akk tirne:fra d talriwin n yirnyagen?

91

Amawal
N

Abadad (seg bedd, bded: etre debout) (pan-berbere)

Arret

02

Afatus, (ifutas) (seg fiutes: etre emiette) (kb)

Detail

03

Agari (MA)

Cartouche

04

Agensay (Seg Agensu ~ interieur) dialecte du Maroc

Interieur (adj.)

05

Agezdef (elh)

Paresse, oisivete,

06

Amday (seg mdey= manter

07

Amerlid (L j 1)

Bienfait, interet

08

Amiri ( seg ri, er : aimer) (LJL, Mel")

Ami, amant

09

Amnafeq (kb)

Bandit d'honneur

10

Amrig

Arme

11

Amseflid

12

Anallas (seg n: agent + ales: raconter, narrer)

Narrateur

13

Anamkay (seg anarnek: sens )

Semantique

14

Anammal (seg mel: indiquer) (kb)

Indicateur

15

Anaw (c1h)

Type

16

Anermas (seg rmes: saisir, recevoir)

Recepteur

17

Armas

Reception

18

Asagel (seg agel: suspendre, dependre) seg: lexique de BERKA! Subordonnation

19

Asatal (B.B)

Contexte

20

Asektem (MW)

Debit, diminution

21

Aselkim (lexique informtique de S. SAAD)

Ordinateur

22

Asmugen (seg meggen~ penser, refiechir (M.A)

Conception

23

Asurif (kb).

Pas (Ie)

24

Awes (kb)

Aider

25

Ayis

Cheval

01

I-~

(M.A)

(MW)
(MW)

(M.A)

26 Azraray (Seg azyar ~ exterieur (MZ)


I-27 Fates

desoeuvreme~

Montage

Auditeur, ecouteur.

29

Ktem

Debiter, diminuer

30

Llez (kb)

31

N nirset

Etre content, convaincre


(M. A)

Etre detailie
Argumentatif

Exterieur

Imesfukel (seg afakul : argument) (mw)


(MW)

28
I--

92

Tafransist

Tamazirt

Etre calme, tranquilie

32

Sefled

33

SCates

Detailler

34

Ster (MA)

Exploser

35

Stummen (kb)

J ouir de, prendre plaisir

36

Swingem

Fenser, reflechir

37

Tabagust

Ceinture

38

TaCaia

Baionnette

39

Tagrayt

40

Takalast (B.B)

Album

41

Takatut

Memoire

42

Talrut

43

Tamdayt

44

Tameglurda (seg mgal: contre+ turda: hypothese)

Antithese

45

Tamenzit (timenziyin) (M.A)

Epitaphe

46

Tanedlist (seg n: lieu + aellis)

Librairie

47

Tarelkint (Ar+lken= etre sUr, certain)

Incertitude

48

Tiggit

49

Timririn (kb) et (M A)

50

Tullist (MW)

La nouvelle

51

Tussaft

Solitude

52

Udad

53

Yergeg (kb)

Ecouter

(MW)

(M.A)

Conclusion

(MW)

(Mer)

Information

(MW)

Guet-apens

(M.A)

Sommet d'un col, d'une


montagne
Kb: Embarras, gde difficultes !

(Mer)

M A ~ntil:rE

(Lj 1)

Mouflon

(Mer)

Etre dans I' embarras

Isegzal :
Clh : chleuh
Kb : kabyle
LjI : Alojaly, dictionnaire

touareg-fran~ais

(parler du NiGar)

M.A : Atlas alemmas (Maroc)


Mer: touareg
Mw : arnawal n tmazirt tatrart
Mz : mozabite

93

.:. Ad rrer. Ad nadir ref lInamek n ~in7.an:


- Ur yeqril} yiwen usannen
ala ac;lar yeddan I}afi
- ttnaven y iettaren
Vef tguni n Ijame
- irul} wul ad yekkes Ixiq
yufa imeddukkal d imuc;lan
- win yenwan tizgui texla
i yexlan d axxam-is
- A win Vef yeshel waluv
I}ader iman-ik ditrusi
- Ijerl} iqaz il}ellu
yir awal ittzad irennu
acu yellan degYi genwan

acu yellan di tizgui

d Ibaz akk d umaruf

d izem akk dyilef

.:. ini-d anamek

11

temsefrut: yesa aqemmuc ur yesi uglan; yesa ifassen ur yesi

ic;luc;lan; yesa aebbuc;l ur yesi izerman.

94

Vous aimerez peut-être aussi