Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Adlis n tmazit
Aseggas wis 2 n Ulmud Alemmas
- ERRUC
- LEWNIS
- BELUDI
- ACUR
Muhub
li
Abdelmalek
Reman
Agbur
1. Amur amezwaru : Tasiwelt
Tagzemt tamezwarut
Irisen : Yeba-ten, yea-ten ; Tasaft n uwaezniw ; Tagersa.
Tutlayt :
Tirawalt : tt (Tira d ususru)
Tajerrumt : Addad n ysem
Taseftit : Amyag (Tala, anawen, amatar...)
Tira : Asugen d tira n tegnit tamezwarut
Asebter
06 - 14
09
10
11
15
16 - 23
Tutlayt :
Tirawalt : Imesla [] akked []
Tajerrumt : Amernu
Taseftit : Izri
Tira : Tira n tkerrist di tmacahut
19
20
21
25
26 - 34
29
30
31
35
Tutlayt :
Tirawalt : Tizdit ger umyag d umqim awsil-ines
Tajerrumt : Asemmad arusrid
Taseftit : Urmir d wurmir s ad
Tira : Aglam n tawsa
43 - 50
45
46
47
51
Agbur
Tagzemt tis snat
Irisen : Uermul ; Setti Taetmant ; Mu afenyan.
Asebter
52 - 60
Tutlayt :
Tirawalt : tizdit (ger yisem d umqim-is ; gar tenzet
d umqim-is)
55
56
57
61
62 - 69
Tutlayt :
Tirawalt : adeg n e deg wawal
Tajerrumt : imeskanen
Taseftit : urmir ussid
Tira : Aglam n uersiw
65
66
67
70
Tutlayt :
Tirawalt : Tazela n tnila d
Tajerrumt : Asemmad n umigaw
Taseftit : urmir ussid ibaway
Tira : Asegzi n kra n unsay
Tagzemt tis snat
Irisen : Leminela ; Azea ; Asefru : Azemmur.
Tutlayt :
Tirawalt : Tamsertit n + isem
Tajerrumt : Asemmad n yisem
Taseftit : Ana
Tira : Asegzi n kra n wansay ne n urmud
72 - 80
75
76
77
81
82 - 90
85
86
87
91
Ta z w a r t
Asmi ay a-d-nnan seg Ulif n Usedwel Aelnaw belli ilaq ad niwed
i udlis n Useggas wis Sin Alemmas, tera yid-ne am win ara yessalin axxam,
ad t-ifakk ; uqbel ad as-yestummen, ad yekker i uhuddu akken ad as-iiwed
lebni. Ayer ay nesmai cwi i uiwed ? Tamentilt, d ta : d adlis n Useggas wis Sin
Alemmas ay d amezwaru yemla-d abrid ara efren yidlisen n yiseggasen-nien.
D netta i asen-igan taayemt. D netta i d-iseknen belli tameslayt-a-nne tezmer
ad teef adeg-is ger tutlayin-nien yellan deg uerbaz azzayri. D netta swayes
tezdi lqedd-is teri nesla mi ntee izir-nni yualen d assa ur ngezzem. Wid
iwalan adlis-nni, nnan-d : Armi d tikkelt-a ay nesa s tidet adlis n uselmed. Llan
kra, d imexa, smesden-d tiferyin s aseres. Widak, yuen uzger, qqden ayul.
D acu kan tella yiwet n tawsa tewwi-d ad tt-id-yini umdan : deg wayen
akk ixeddem umdan ulac ayen yellan d aneblal. Taswit, tettbeddil ; ula d idlisen
n uselmed tuwi-d ad d-myezgen d ubeddel ay d-yettlalen. Aql-a newwi-d awal
ef ubeddel, netta deg tidet, aas n wayen yellan deg udlis-nni aqdim, yual-d deg
wa. Tamezwarut, iswan n uselmed ined yiwet-nsen ; tis snat, tuget n yirisen
banen-a-d lhan.
Ameskel ay d-nger deg udlis n tikkelt-a, yerza azal ay nefka i uglam. Nsedda-d
aglam n umdan ne n uwadem, yella uglam n wadeg, yella daen uglam n uersiw.
Tasiwelt, teef kradet n tayunin, yefer-itt-id uglam ula d netta s tlata. Yu lal
qlil uris n tsekla ur nesdukkel ara tasiwelt d uglam. Qqiment-d snat n tayunin,
nenna-as ahat ilaq ad yebdu unelmad ad idellu ef yinaw asegzay. Tikkelt-a,
ur d-ngir ara deg udlis isenfaren acku tura dayen inelmaden d yiselmaden
ad yili uen tannumi d tesnedwelt s usenfar, yerna deg wayen yerzan
isenfaren, d aselmad akked yinelmaden-is kan i yeran d acu yeffen fell-asen.
Deg wayen yenan tuddsa, yal tagzemt tmugg akka: Ameslay ef
tugna; Tauri d tegzi n tira; Amawal; Tajerrumt; Taseftit; Tirawalt;
Tauri d tegzi n tira; Tamedyazt; Afares s tira. Iswi n tgezmin, d asnefli
n tzemmar deg unelmad akken ad yissin ad isemres tutlayt deg yinaw :
ad yizmir ad yakez yerna ad d-ifares ama d ullis, ama d aris n uglam, ama d
aris n usegzi.
Imeskaren
Akradyur amezwaru
Ad d - i f a r e s u n e l m a d i r i s e n , ad
mg a r a d e n d e g t a l a d y i n a w.
Mi teri, tesli i tmucuha, ad tizmire ke d yimeddukkal-ik
Tigezmin
Tigezmin
Tizemmar
Tagzemt tamezwarut
Yeba-ten, y e a - t e n
Isestanen ef tugna :
1. Acu i d-tesskan tugna-agi ?
4. Anda ttidiren ?
Sin n yizgaren uen-as awal i yizem. Azekka-nni, ha-t-a yusa-d yizem, yufa-d
azegga-nni wed-s kan, ineg fell-as, yena-t, yea-t. Yeba ad ye daen sin-nni i
d-iggran maca ur asen-yezmir ara deg sin. Zrin wussan, ha-t-aya daen yizem yual-d
er yizgaren-nni. Yegguni armi iwala msebaden cwi, yudes er uberkan. Yenna-as :
D amellal-ina i k-irwin, ansi i ak-ihwa ad t-id-twali, limer d ke kan, ula d yiwen n
lwec ur d-yettas ur-k acku ur tettbane ara imi d aberkan. Azger aberkan irewwel
ef gma-s. Tameddit-nni kan yual-d yizem yea amellal. Yeggra-d uberkan wed-s.
Yusa-d yizem, yegla-d s walag-is. Da yenna-as uzger : Asmi i fki afus ef uzegga d
umellal ay ri ad d-tuale ur-i .
Tagzemt tamezwarut
Akka i negren yizgaren yerran taflest deg umeksan. Wa yefka afus deg waye
da meen akken ma llan.
Amawal
Iluma :
1 - Yal tugna err-as isem iwatan : izem, amde, ailas, ifis, ilu, amayas, ikerri, iid, uccen, azamur
(abanu), alem, aucaf, awtul, inisi, azger, ayul, ayis.
Tagzemt tamezwarut
...................
...................
...................
...................
...................
...................
...................
...................
...................
...................
...................
...................
Tirawalt
Aris :
Teffe tegrest, d tafsut. Azal yebda la d-ittnunnut. Di lkanun la txessi terget. La ifessi udfel
yedlen tiqucac n Jerjer. Asigna amellal izegger igenni, d tifawtin timellalin am tejlibin n yizamaren
yeksan di telmat tameqqrant.
1. Suffe-d awalen ideg yella yimesli [tt].
2. Amek i nura yal mi ara d-neneq [tt].
3. Muqlet tinim-d ayer i nura :
- d tafsut xas ma nenna-d [ttafsut] ?
- txessi xas ma nenna-d [txetti] ?
- talmat xas ma nenna-d [talmatt] ?
Imesli [tt] nettaru-t s sin n yisekkilen tt ama yessed ama ur yessid. Md : yettnadi,
yettazzal, ttar, ttxil-m
Maca yella wanida i t-id-nneeq yerna ur nettaru ara tt :
Mi ara yili yekka-d si temsertit ger d n tilawt d t n wunti. Md : d taxxamt = di
lmeneq : [ttaxxamt]
Di taggara n yisem unti xas nenna-d [tt], ad nettaru kan yiwen n t . Md : tasarut,
tamacahut, tulmut, ticerket, tafawet
Mi ara yemlil ad n wurmir akked t n umatar n wudem wis sin ama d asuf ama
d asget. Md : ad tee neqqar-d [attee], ad teemt neqqar-d [atteemt]
Tagzemt tamezwarut
Ad cfu:
Iluma :
1 - Aru tt ne t ne d t ne ad t .
Yal mi ara nessired iceien, nfe.er-iten ad kkawen.
Tura, tezre ; yiwwas a.emi.
Ye.awi, ye.arra.
A .eqqime acal di Fransa ?
Ulac aas n ..awilat.
Muqlet mbeid ..xil-wat.
Tagi ....amacahu.. n ..eryel.
2 - Tazabut
D tagi i d tadyant n wuccen
Nnue d wuan, zgi la essbe itran.
Aqar ur ikess ara talmat.
Tattalt rran-tt d snesla.
Meyyze d acu akka i d-yenna, lfer-iw yebda ixessi.
Yiwwas igider yensan, times ad as-thuzz tiferret.
Yiwwas ad d-cerqen wussan, targit ad teffe er tidet.
Tajerrumt
Addad n yisem
Tagzemt tamezwarut
Ad cfu:
Isem yesa sin n wudmawen : ilelli d umaruz. Yettale umaruz s ubeddel ne s
uelluy n teri tamezwarut (md : afus
ufus, tameut
tmeut). Yettale daen
s tmerna n w ne y (md : asif
wasif, izem
yizem) . Maca llant kra n
tsuraf (md : tala, tizi, fad, la, zzit, lexla)
Yettual yisem d amaruz mi ara yernu ef tenzet, ne ef umyag, ne ef yisem n uman.
Iluma :
1 - Suffe-d seg uris i d-iteddun ismawen yellan deg waddad amaruz. Ini-d amek yule umaruz- nsen.
Yiwen wass, yiwen n urgaz yessenz akk ayla-s, yunag er yiwen yirem nien. Deg ubrid
imugger-d yiwen n urgaz yesnuzun krad n wawalen s kradet n tima n dduru. Da yenna-as :
Ri ad se akk awalen-a akken ad uale d aggag .
2 - Ha-ten-a yismawen, smel-iten ef kra, wid yellan deg waddad ilelli, wid yellan deg waddad
amaruz, wid ur nettbeddil ara addad.
Seksu, lehna, targit, tikkelt, uxxam, yilef, azrem, yiseggasen, iberdan, tegrawla, tmeut.
3- Aru s waddad iwatan, ismawen yellan ger tacciwin
Yusa-d am wakken i d-unagen (imezwura).
Yura (tabrat) i (ameddakkel-is).
Tturugen (aman) n (tiregwa) er (asif).
Yeef-as (inijel) (aca) yufa-d (ssebba) i (iimi)
Aggag : d amdan yeran.
10
Taseftit
Amyag : tala taerfit, afeggag n umyag, amatar udmawan.
Di tmazit, anta tala ideg amyag yella kan iman-is, ur yelli kra yernan ur-s ? Bder-d imedyaten.
Tala taerfit n umyag : d tala n umyag uqbel ad yefti (md : ini, sel, er). Mi
yefti umyag llan deg-s sin yimuren : amatar udmawan akked ufeggag n umyag.
Amatar, d amur seg umyag i d-yemmalen amigaw (win igan tigawt). Afeggag
d tafekka n umyag yeftin ma nekkes-as amatar. Afeggag ur ittbeddil ara xas ibeddel
wudem n usefti.
D amedya : yuli , deg-s : - y : d amatar udmawan yemmalen netta .
- uli : d afeggag n umyag ali deg yizri.
Iluma :
1 - Suffe-d seg uris imyagen tefke-d imataren-nsen.
Awal n Si Muend
Isefra n Si Muend U Mend uren d anamek, ttarran srid er wul. Daymi ar ass-a mazal
isem-is d wayen yessefra yettwabdar. Mazal tasuta tettakk-iten i taye, yal wa yettaf deg-sen anamek
lqayen : d isefra n yielli d wid n wass-a, d isefra n Leqbayel d wid akk n medden ara asen-yeslen.
Tagzemt tamezwarut
Ad cfu:
2 - Sefti amyag wali akked wudmawen n tseftit irkel. Af-d imataren. Di taggara af-d afeggag.
Ha-t-a wamek:
Wala
Twala t...
3 - Af-d imyagen. Kkes-d amatar wed-s afeggag wed-s.
Nejmaen, kfan
ef yiqerra-nne i tt-fran
Nutni ran, nekkni ur neri.
4 - Smed tafelwit-a
Amyag
Ddi
Amatar udmawan
afeggag
Tala taerfit
Yufa
Uran
Tgezmemt
11
Tagzemt tamezwarut
Tasaft n uwaezniw
Isestanen ef tugna :
1. Anda i d-tezga tecciwt-agi ?
2. Amek-itt ?
3. Anwa i ibedden er tewwurt ?
4. Acu teba?
5. Ayen ur as-d-ldin ara tawwurt?
6. Acu i d-tuwi yid-s?
Amacahu, Rebbi ad tt-isselhu, ad tizif amzun d asaru.
Zik-nni, yella yiwen n umar yuwe er yixef n wussan-is. Yezde di tecciwt, tezga-d
deg tegi. Yettgani dinna tamettant : yekref, ur yettembiwil ara. Ssaen-as-id ussu-ines
er tewwurt. Yal ass tettawi-as yelli-s n mmi-s tagella er dinna. Mi tuwe ad as-tini :
Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt a baba inu ba , netta yettarra-as-id : Senen tizebgatin-im a
yelli riba .
12
Yiwen n wass, iuss-iten-id uwaezniw, yesla-asen amek i ttemsawalen. Azekkanni, uqbel ad d-tawe teqcict, iru er tecciwt, yenna-as : Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt a
baba inu ba , maca netta taect-is d tazurant, yukez-it-id umar-nni da yenna-as-id :
rre-iyi syin ! Amek ara yexdem uwaezniw ? Iru er yiwen n usear ; yenna-as-id:
Ru e tamemt, leq di telmat i yiij, anef i tburga n uweuf ad tettawi ad tettarra di
taect-ik alamma tual am tin n teqcict-nni . Mi ara true er tecciwt n umar awi yid-k
snesla akken ad iil d tizebgatin . Yexdem akken i as-yenna usear-nni. Azekka-nni, kra
n wakud uqbel ad d-tawe teqcict, iru er tecciwt n umar, yenna-as : Ttxil-k ldi-yi-n
tawwurt a baba inu ba .
Amar ur d- iqil ara taect-is, yerra-as-id: Senen tizebgatin-im a yelli riba . Awaezniw
yeddem-d snesla n wuzzal isenen-itt. Amar yeldi-d tawwurt ; yekcem uwaezniw, yea-t.
Yeqqim dinna yettrau taqcict-nni akken ad tt-ye ula d nettat. D acu kan taqcict-nni mi
i d-tuwe, twala idammen ffen-d ddaw tewwurt. Tessawel : Ttxil-k ldi-yi-n tawwurt a baba
inu ba . Yerra-as-id, s taect-is d tareqqaqt : Senen tizebgatin-im a yelli riba . Terra
iman-is tru ad tekcem, maca mi tuwe er tewwurt, tsekkwer-itt er berra, terwel. Tuzzel
er taddart tules-asen ayen yeran. Usan-d wat-taddart d tirni, uwin-d yid-sen tizedmin,
zzin-as-tent i tiecciwt-nni, mekknen-as times, tera, yera uwaezniw yid-s.
Yezri useggas, temi-d tasaft anda akken yera uwaezniw, ssawalen-as tasaft n uwaezniw.
Tekfa tuggdi n uwaezniw ef medden, d isem-is kan akked tedyant-is i d-iggran.
Asegzi n wawalen :
Tizebgatin : d imeqyasen
Tagzemt tamezwarut
awes EMRUC
Ad cfu:
Tagnit tamezwarut n tmacahut, d aric-nni amezwaru ideg ttilin isalan ilaqen.
Yis-sen ara nefhem ayen ara d-iefren di tmacahut. Isalan i nettaf d wigi : akud
(melmi : zik-nni), adeg (talmat, di tegi), anwa / anwi (izgaren, imiwen).
Di tegnit tamezwarut n tmacahut ur yelli kra n wugur ne n taluft i d-ierrun:
nerr kan tudert n yiwudam amek i tga.
13
Asefru
Tagersa
Tagzemt tamezwarut
14
.........
.......
Armi d yiwen wass, iuss-iten-id wuccen, yesla i tqelwact acu i tettmeslay d warraw-is akken ad
as-id-ldin tawwurt. Azekka-nni ha-t-a iru-d, yenna-asen: ica, Bia ldint tawwurt a yelli, taqqucit
ger tacciwin, tamaagt ger tamiwin . eqlen-d yiqelwacen-nni taect-is, ur as-id-ldin ara tawwwurt. Iru yea taburga n twefin, tual taect-is d tareqqaqt, yual-d ldin-as-id tawwurt, yea-ten.
Tagzemt tamezwarut
.......
Tual-d tqelwact-nni, uccen mazal-it ur yeffi ara. Tesni-t akk s wacciwen-is, ileu iskewiw, yedddegdeg akk, aglim-is yeslex, tafekka-s tettquddur d idim.
Seg wass-nni, kra n wanda twala tqelwact-nni uccen, ad temme fell-as ad t-tuwet.
3 - Af-d anta i d tagnit tamezwarut ger snat n tseddarin-agi.
a) Din-din, aerda tekcem-it tergagit d tuggdi, ira ad yerwel anda i t-wwin yiarren-is : iqqim itezzi
itenne akkin-akka da s yiwet n tyita n tqejjirt, yewwi-t-id umcic er usgen-is.
b) Yella yiwen n ugellid, yesa tlata n warraw-is. Ameyan deg-sen yerec aas, sani i t-terri yessen,
d acu kan isa aas n nniyya, ma d atmaten-is d ungifen, ur rin ara anda ara sersen iarren-nsen,
yernu ttasmen aas di gma-tsen uric.
15
Ayrad d Tifawt
Isestanen ef tugna
1. Acu i d-tesskan tugna-agi?
2. Anda llan yigerdan?
3. Ayen sen?
4. Acu i zemren ad t-id-maggren
deg umkan am wihin?
16
Uqbel ad ffen yigerdan, ufan-d tasenduqt teur d isunen. Fursen tagnit, an armi rwan.
fen abrid s axxam-nsen. Yiwen ufrux, yezwar-asen, nutni afaren-t ddan armi i ten yessawe
s axxam. Mi ten-id-iwala baba-tsen, yuzzel-d ur-sen. Ufan tameut n baba-tsen temmut
ddeqs n wussan uqbel. Isunen n wure d uref rran-ten d inesbuar. Ddren di tumert.
Hansel et Gretel
Tirigin CARAMEL.
Yessuel-it-id R. ACUR
17
Amawal
Iluma :
a) Af-d sin n wawalen yezdin aar akked wawal azeddam .
b) Semres awalen i d-tufi di tefyar sur-k.
c) Af-d yiwen wawal yezdin aar akked wawal imei .
1 - Taqennut
Yesa imi, ur yesi uglan; yesa aebbu, ur yesi ierman. D acu-t ? D acu-t ? (Seg uris).
Tagzemt tamezwarut
lfea
ure
amerkanti
aref
ddheb
anesbaur
lfer
18
Tirawalt
Imesla [] akked []
a)
b)
c)
Tagzemt tamezwarut
er imedyaten :
Ad cfu:
Imesla [] akked [] ad ten-nettaru s wagaz swadda ( , ) deg wawalen ideg
yezmer ad ibeddel unamek ma nekkes agaz-nni. Imedyaten : wi/ rwi, er /sser.
Ma d anida ur ittbeddil ara unamek yif-it ma nekkes agaz yellan seddaw. Imedyaten :
tabrat, iru, ri
Ur nettarra ara daen agaz i r akked s mi ara d-zgen d tama n yisekkilena : , , q, , x, acku d wigi i ten-yettarran ttwanaqen, tamara, d [] akked [].
Iluma :
1 - tazabut
Aar iteddu s aar.
Rwi arum d aberkan di Berwagiya.
Ifassen-is san er.
Ddel icuba tili-w, yeafar ijufar-iw, anda
ddi yid-i ad yeddu.
2 - Aru r ne , s ne .
Yettnuddum, d lawan n yie..
A tab..at ansi i d-tekki ?
Acal aya yenndef yi..i.
La d nnef.., tarbat d nnef
1
Tajerrumt
er tifyar :
Zik-nni, yella yiwen uzeddam.
Tefka-asen cwi n urum.
Sgunfut dagi ar d-uale.
Azekka, ad ten-nerr!
Imerna
Ad cfu:
Iluma :
1 - Af-d imerna, ini-d d acu-ten.
Ass-agi lli, azekka wissen.
Ayen akk i d-qqare ass-a, nera-t yera-d ielli.
Aas i as-yennan yefcel.
Win yekkren er lesla yeddem, lmut bael i a-tt-ssenzen.
2 - Fren-d sin n yimerna si yal taggayt taru-d yis-sen tifyar.
3 - Eg-d snat (2) n tefyar s yal amernu :
cwi, drus, ddaw, azekka.
4 - Err yal amernu deg yilem iwatan: bael, mli, azekka, agemma, tinnegnit, da, inani, aas,
ielli.
. Yusa-d, .. ad yual.
Xas akken yettaggad asemmi, itteffe mebla ma yelsa n lqecc.
Win yegganen . Yettargu yir tirga.
Tura, llan wid yettakren .., limer ttafen kra yellan ad t-sun .
Ma ifat yezger , ur mazal ara ad d-yerke
20
Taseftit
Izri
- Suffe-d tafyirt tamezwarut n uris:
- Kkes-d imyagen yellan di tefyirt.
- Tigawt i mmalen yimyagen-a, tera ne ala ?
- Tezri ne ala? Temda ne ala ?
- Anwa imir ideg tezri ?
Ad cfu:
Izri d timeri n umyag. Tigawt i d-yemmal yizri tera, tfukk, temda.
Iluma :
Tagzemt tis snat
Si Muend u Mend
2 - Yal amyag i d-tufi deg usefru, af-as-id amatar udmawan, afeggag n umyag d tala taerfit.
Amyag
Amatar udmawan
Afeggag n umyag
Tala taerfit
3 - Sefti er yizri amyag ddu akked wudmawen irkelli. Semyezwer udmawen akken iwata.
4 - Err imyagen yellan ger tacciwin er yizri.
Ielli (ru) er taddart (rzu) ef yimeddukkal-iw, (seqsi)-iyi-d ayen ur (jbu) ara er tmera n dda
Meyan. Mi (wali) amek i yi-d (magger) yeqqel-iyi-d wul er tmurt ay (e) acal aya.
21
Izem yua s nniya-s. Yuwet-it-id userdun er unyir, itti-t er deffir, tebda tettsami-t22 id tmettant. Mend uccen yebda yettezzi-as, yettnadi ansi ara yebdu ui.
Yenna-as yizem : Anna ay uccen, yak nekk yid-k d imeddukkal, ef userdun i d-nemcawar !
Yerra-as wuccen : Mazal-ak tura imeddukkal ? Tameddurt tedda d win ibedden xas ma yella
baba-s d ayul.
Yeggra-d userdun d wuccen, ur d-teggri teflest gar-asen. Mseban : wa er ugmu, wa er
utaram. Yecfa userdun i tedyant. Yera ur telli teflest deg yimiwen izeden tigi.
Tamacahut-iw tefra, am ueqqa di tferka
3. Amek ttidiren ?
Ad cfu:
Tagnit tis snat n tmacahut tbeddu mi ara d-tlal kra n taluft. Kra n yiwudam
kkaten ad tt-frun, kra nien kkaten ad tt-kersen. D aya i d-igellun s waas n tigawin
ara yessiwen er ferru n wugur ne n taluft. Imyagen, amur ameqqran deg-sen ifetti
er yizri.
Di tuget, tagnit tis snat iggar-itt-id unammal n wakud (yiwen wass, armi d
yiwen wass, yiwet n tikkelt)
23
Asefru
Awareg d tweuft
Kra yekka unebdu,
Awareg yezga icennu.
Asmi i d-tuwe tasmui,
Ur yufi kra deg ukufi :
Ulac tawekka ne izi,
Ne kra ad t-iger s imi.
Iru ad iru la-is
I tweuft taaret-is,
Issuter-as ad as-id-terel
Acku deg tegrest yesel.
Inna-as : as kkes abel,
Ad am-t-id-rre qabel,
Ad am-id-rre s waas
Yiwen ur d as-i ayla-s.
Taweuft ur treel ara,
Tudert-is akk d ccea.
Teneq er uwareg tenna :
Acu txeddme deg uzal
Mi nekk rwi timsesal ?
- Kra yekka wass nekk cennu,
Ur yelli melmi stufa.
- Ihi imi k-issedha ccna,
eddi ad tcee tura.
J. de La Fontaine
Tasuqilt R. ACUR
24
Agellid d warraw-is
Amacahu, ad nger asaru anect n ujgu akken tamacahut-iw ad telhu.
Yella yiwen n ugellid, yesa tlata n warraw-is. Ameyan deg-sen yerec aas, sani i tterri yessen, d acu kan yesa aas n nniyya, ma d atmaten-is d ungifen, ur rin ara anda ara
sersen iarren-nsen, maca ttasmen aas di gma-tsen.
Yiwen wass, yuen baba-tsen, yessawel-asen, yenna-asen : A tarwa,
......
........
Yefre baba-tsen yis-sen, imi i as-d uwin ayen uur i ten-yuzen. Maca ur yumin ara s
tmettant n mmi-s ameyan acku yessen-it d uric d imegzi: daymi ur yuyis ara. Kra n wussan
kan, ha-t-a yusa-d yiwen urgaz ar d-iteddu ur-s s irem. Mi yers, iga-nni bdan cennun,
ajenwi-nni la yettfei ef umegre n ugmar n ugellid, qqaren-d akken ma llan : ha-t-aya
umeyan ger watma-s . Mi d-yual umeyan, yules-as-id akk ayen yeran yid-s i baba-s. Agellid
yessawel i warraw-is, yesteqsa-ten ef wayen yeran, qarren-d s tidet, da yerra-ten er usekraf
ma d ameyan yerra-t d agellid deg umkan-is.
.....
Tasarut n wure
Zik-nni, yella yiwen n uzeddam, iteffe yal ass er tegi, ittawi-d tazdemt n yisaren.
Tuffa-s di tafrara ; ad yawi yid-s ayul, ad iru ad igzem isekla, ad ten-iqedder alama d tameddit
ad d-iebbi i uyul, ad d-yual s axxam.
Armi d yiwen wass, iffe tanezzayt zik, yezdem-d armi d-yesmed ayen ilaqen. Asemmi d
asemmi, yenna-as deg wul-is : Ad sie cwi n tmes, mi i yi-yekkes uqerrif, ad ebbi i uyul,
ad rue . Iwala taquccit n yisaren, wiss anwa i tt-icudden, yea-tt dinna ; iru yeddem-ittid. Akken i tt-id-yerfed, wiss d acu yerke, yeggerwe. Yessakked, yufa d asenduq, s-ufella-s ters
tsarut n wure. Yeddem-d tasarut-nni. Yettani ma yella wansi ara yeldi asenduq-nni ur d-yufi
ara. Ulac anida ara tekcem tsarut.
25
Tiwkilin
Isestanen ef tugna :
1. Acu i d-teskan tugna-agi?
2. Anda beddent tlawin-ina?
3. Acu xeddment?
4. Acu twalam deg snat n tlawin-ina?
Tekker temcumt, temme ef ubelyun n uref, tu abrid n tala. Tuwe er tala, hatt-aya tewkilt-nni tejba-d ur-s, maca tikkelt-nni terra-d iman-is d tageldunt. Acu n yiselsa26 nni, acu n yisunen-nni !
eddan kra n wussan, tlul-d tayri ger teqcict akked mmi-s n ugellid. Yuwel yid-s. Gan
tamera n seba n wusan d seba n wuan. Ddren di tumert. San-d igerdan d umlien d
udiqen.
Sur Charles PERRAULT
Yessuel-it-id R. ACUR
Iteddu armi i tt-id-imlal. Iwala taqcict d ayen i d tiziri. Yesteqsa-tt-id acu i txeddem
wed-s di tegi.Tenna-as: D yemma-s i yi-d-iqeddmen. Yessuli-tt ef wayis, yuwi-tt er
teremt.
27
Amawal
Ha-ten-a kra n wawalen d irealen, kkan-d si tarabt: sselan, audiw, yezwe, lberj
1 - Af-d deg uris iknawen-nsen s tmazit.
2 - Suffe-d seg uris aktawal n tala.
3 - Sbadu-d awal asagem .
a) Af-d awalen yezdin aar akked yisem asagem.
b) Anwa amyag seg i d-yekka yisem asagem ?
c) Acu i as-nerna i umyag-a akken ad d-yeffe yisem?
Tagzemt tamezwarut
28
Tirawalt
Aelluy n tera
er tifyar-a :
Amek akka ara rue er tala ?
Ihi imi akka i tgi, yal mi ara d-tmeslaye ad d-yeffe seg yimi-m uzrem.
1 - Sikked anida i mlalent snat n tera.
2 - Amek i d-nsusra ? Amek i nura ?
Mi ara mlilent snat n tera (yiwet di taggara n wawal amezwaru, taye di tazwara n
wawal i t-id- iefren), deg umeslay, ntekkes yiwet n teri (deg tuget d tamezwarut)
maca deg tira, ad nettaru tira di snat.
Gret tamawt : Mi ara temlil teri n yisem akked tin n umqim awsil, d tin n umqim i
iellin xas akken d tis snat :
Axxam-iw /
ayla-w
Axxam-ik / ayla-k
Axxam-is /
ayla-s
Axxam-im / ayla-m
Maca di kra n temnain ur ttekksen ara tiri n umqim, ttaan-tent di snat:
Ayla-iw / Ayla-is / Ayla-ik
Iluma :
Tagzemt tamezwarut
Ad cfu:
1 - Tazabut
Ayen akk i nehder wissen ma ad d-yeder.
Ni teri akka ara tefru.
Da ass-n mi ara terwum, ddunit ar d awen-tdum.
Anda akka ddan yizmawen ?
Acu akka i d-tbubbe yid-k a wagi i d-yusan?
Asmi ara aben at-tismin.
Iga akka, yerra akka.
Ini-as i gma ur neri.
2 - Ha-t-an uris, yella wanda lint tera, af-d anti, err-itent.
Aql-iy am gider amerru
esle deg wagu
ebbde imei d leya
Asm iferr-iw yetthuzzu
Sewwqe d amenzu
S waffug zegre agemma
A kr ittuzzun ittdullu
Ikkes-ane zzhu
Lbaz neqben-t iyuza.
Si Muend u Mend
29
Tajerrumt
Asemmad usrid
er tifyar-a :
Tuzen tmeut taqcict er tala.
Tru, tuwi asagem.
Dinna, ad tafe tameut.
Ddem abelyun ad teswe.
Ad as-nede taqerrut-is.
yea-t
Yea tainat
...............
Yura tibratin
...............
Yura idlisen
...............
Ad cfu:
Asemmad usrid d awal yesmaden anamek n tefyirt. Itteqqen srid er umyag, ulac
tanzet gar-asen. Mi ara yili yisem d asemmad usrid, addad-is d ilelli. Asemmad
usrid yezmer ad yili d isem ne d asenfal n yisem (amqim awsil n umyag). Akken ad
d-naf asemmad usrid, ad d-nefk asestan s yimattaren anwa? ne acu ?
Iluma :
1 - Af-d isemmaden usriden di tefyar i d-iefren.
Yura umaru adlis i yimeriyen.
Agrud iemmel urar.
Yessawel-d umar tamacahut i warraw-is.
Yal tizi tewa aba.
Nadit aar n tedawt, afet-t uqbel ad ken-ifat.
2 - Senfel isem asemmad usrid s umqim iwatan.
Yessared takerrust-is.
Yu-d aselkim ass-a.
Yal ass, qqare imisen.
Lemdent tullas tizlit.
Urant tullas asefru.
3 - Semres ismawen i d-iteddun d isemmaden usriden di tefyar ara d-tafe.
Axxam, adfel, tiziri, aman.
30
Taseftit
Izri ibaway
er tifyar i d-iteddun
Ur d-usi ara er tala akken ad am-sswe aman.
Ur yei ara.
..
..
.
Ad cfu:
Yella yizri ilaway, yella yizri ibaway. Yettale yizri ibaway s tmerna n ur.
ara i yizri ilaway. Llan yimyagen i ilan afeggag yettbeddil ger tala tilawayt
akked tala tibawayt : afeggag n yizri ibaway yettawi i sdat ne deffir n
tergalt taneggarut.
Tagzemt tamezwarut
Iluma :
1 - Err er tibawt imyagen n tefyar-agi.
Yeqqres uyeddid, nelen waman.
Mqidec bu-lehmum, igen yennuddem.
Immut uzger teba ccaruka.
Iqqim, iru.
Yea lmal, yefre bab-is.
Yuker edre, yeggul umne.
Tenna-as tixsi : tarurt telsa, taebbut terwa.
2 - Sefti er yizri imyagen-agi yellan ger tacciwin taru-ten akken iwata.
( zen) telit ur (nqec) bab-is.
Axxam-is ur as-(zmer) lame (ef)-as amezzir.
Win ur (azzel) urin (li).
Ur (e) ur (rbe) ay ul, ur (mne) seg ccani
Win ur (su) nnif awer t-id-yaf lexrif.
31
Tamsefrut
32
Zik-nni, yella yiwen n umar d igellil, ur-s yelli-s, tzad di ssifa, aggur deg yigenni, nettat
deg lqea terna tera deg nnesnas, anda tt-terri tessen. Ad d-tekker tiddemcect, ad tenu ccel n
uxxam d tirni. Baba-s, tafrara, ad yeffe er tegi ad d-yezdem isaren, yettual-d aelluy n yiij.
Mi d-tezzi ddurt, ad iru er wulzuz (ssuq) ad isenz aseru akken ad d-yessis talqimt ara en.
Ha-tt-a tezzi-d ddurt, iebba isaren ef uyul, yerra er wulzuz. Yufa ssuq yenhewwal!
Acu yeran? D agellid i d-yekan targit, yenna : Urga taslent mm-yiwet n ledra, ur tt-in
yifassen. Tea-d tnac n yifurken, yal afurk yeereq ef tlatin yigeman. Ad iyi-d-tessefrum
targit-a ne jme-liman ur yemir ssuq.
Imsewwqen, ttucewwlen. eren ad tt-id-ssefrun, ulac. Ualen akken s ixxamen-nsen, ur d-uen,
ur senzen. Aggur, yeqqen di tnelli mai ssefran-d targit-nni.
Yiwen wass, yeqqim umar deg ufrag, yesnezgim, yeqqar-as deg wul-is : Amer ad teqqim akka
targit n ugellid ulac win ara tt-id-yessefrun..Mai d tawait ! Ansi ara d-kke s tgella? Ad
nemmet seg la nekk d yelli . Teneq ur-s yelli-s, tenna-as:
Acu k-iceben a baba? Deg wudem-ik, iban leyar!
Yules-as-id ayen yeran deg wulzuz, yeka-as-id targit-nni n ugellid s wadda: Af-as-id tura aqerru,
ah!.
- A baba, teshel mai! Taslent, d aseggas; ifurken, d agguren. Llan tnac wagguren deg useggas,
igeman, d ussan; yal aggur, deg-s tlatin wussan.
Amar, yennefsusi wul-is. Azekka-nni, tanezzayt, iru er wulzuz, yessefra-d targit. Akken i asyesla ugellid, yenna-as :
Ur tufige ur trise ar ad d-tini anwa i ak-tt-id-yessefran akka. Iban mai d ke!.
Amar, yessusem akken tirmelt, amzun yettnadi acu ara d-isfukel, yual yenna-as : D yelli.
Agellid xas Rebbi; taqcict, ad tual d tameut-is! Icegge ixeddamen uwin-as aeggen. Amecwar,
ezzif, nutni, la lluen, akken zeggnen abrid eddan ddmen-d tisfentin an-tent. Mi uwen,
ufan-tt wed-s deg uxxam, tenna-asen:
- Aql-i gar leyu; yemma, tru ad d-ter win urin teri; baba, iru ad tt-icelle, ad tt-imelle;
atmaten-iw, ruen ad uwten au deg wau.
Init-as i ugellid, ilul waggur skiked dayen, ixuss-it yiwen wass ne yumayen, bab-is, ad ye tirit
ne berdayen.
Wehmen deg yimeslayen-is, ur gzin ara anamek-nsen, da-netta ulsen-as-ten kan akken i
ugellid, awal, ur asen-yeriq. Zi rrud deg yigenni, lemun er-k ay ini! Agellid, yukez d acu-ten
lehdur-nni : Ufan-tt tze; yemma-s, d timsirewt, baba-s, iru ad yekrez; ayetma-s ad d-seggden. Ma
d aeggen, ittwaddem seg-s uwin. Lehdur-is ufafen, yufa d nettat i as-ilaqen. Da yu-itt.
Yiwen n wass, nnuen sin n yirgazen, ruen er ugellid ad ten-yefru.
Yiwen, yesa taserdunt, waye ur-s tagmert d mmi-s. Bab n tserdunt inker-as aji i wayenni acku yefer taserdunt-is, yenna-asen ugellid :
- Serret-asen, tin yefer uji d tin i d yemma-s, bab-is yawi-t.
Da aji yefer taserdunt, argaz ikseb ayen ur ili.
Yeqqim bab n tegmert deg temert, metwal tiremt n ugellid, yettutlay d yiman-is. Tesla-as-id
tmeut n ugellid tall-d seg aq, tegza taluft, teneq er-s:
- Teswi ef wudem am tixsi, win k-ixeden, ad t-ixde Rebbi, ccre s yibeddi mai s yiimi.
Ual ur-s, ini-as : i ibawen rrif n yillel, ffen-d yiselman, an-iyi-ten. Netta, ad d-isu fell-ak
ad ak-yini, iselman ma ffen-d seg waman ad mmten, tini-as imir ur ttkukru ara, ula d taserdunt,
ma turew ad tenger ddunit.
Yexdem akken i as-tenna, yerra-d aji-is ef yiman-is, iru d ubrid-is. Agellid, yufa-tt deg wul-is,
yera ansi d-tekka tyita. Yuwe er tmeut-is, yenna-as :
- Tkeccme timkemin, tuwe-d tawalt s ufus-im. Rfed ayen akk zizen fell-am tawe axxam n babam.
Tsuter-as ad en akken imensi uqbel ad tru. Yeqbel, yedda-as deg lebi.
Ur yeri acu i as-id-tettheggi! Urad tebli tenjawt taneggarut yeli deg yies. Tedda tger-it deg
usenduq, tuwi-t s axxam n baba-s. Akken d-yuki, tezwar-it s awal :
D ke i yezizen fell-i, refde-k uwi-k-id yid-i.
Agellid tuwi-t tewhemt, yessakked-itt, yenna-as:
- Imi turi ef yiri, zwir akka sdat-i.
Myufan wulawen! Ualen er teremt, tezdi-ten tayri. Ddren di tumert.
Ad cfu:
Amur ameqqran n tmucuha ttfakkant akken ilha. D tagi iwumi qqaren tagnit
taneggarut. Iwudam yelhan xas seddan tilufa, teggerri-asen-id talwit d tumert.
Maca tezmer daen tmacahut ad tfakk akken n dir. Llant daen tid ittfakkan s
temsirt. Tagnit taneggarut tettemcabi er tmezwarut.
33
Asefru
Tamacahut n tsekkurt
A sidi bab uanim,
Ay udiq fhem ttessis,
Tella tezdayt di ssera :
Acal i ezzif yixef-is
Lbaz iac s ufella,
Tasekkurt deg (yi)uran-is
Yeqqim armi d yiwen n wass,
Yemcawar d warraw-is.
Amek ara yexdem yesteqsa,
I tin izeden er rrif-is?
34
1. Acu-t uris-agi?
2. Acu i t-id-yeskanen?
3. Anwi i d iwudam yellan deg-s?
4. Anda tera tedyant-agi?
5. Muqel taseddart tamezwarut, anwi awalen i d-yeskanen tazwara-agi d tin n tamacahut?
6. Ayen yennejma lbaz d warraw-is?
7. Ayen yugi lbaz ad as-yefk tasekkurt i mmi-s ameqqran ad tt-ye ?
8. Acu yuggad lbaz?
9. Ayen i tt-yefka i mmi-s ameyan ?
10. Ayen i d-tuwi ad ifakk tasekkurt ?
11. Ayen ara isukk talaba ef yimi-s ?
12. Amek tefra taluft?
13. Amek i iwala lbaz mmi-s ameyan ?
14. Amek i iulfa lbaz i yiman-is di taggara?
15. Ma nmuqel aris akken ma yella, anwi awalen ne tifyar i d-yemmalen d tamacahut?
16. Acu i d-yeran di tseddart tamezwarut? Di tis snat? Di tis kradet?
Tameut-nni akken tsellek leqdic, tena azea-nni ines. Tanut-nni tettessis kan ad tsel i wacu
ierrun. Akken-akken armi yedda yi, ha-tt tesla-as i tmeut-nni mi as-tenna: eslama-k a merre
n tfettusin, a meqqen n taucin, Welleh ar d ad tawi leqq-ik! Tekker tuzzel er urgaz-is, tennaas: Twala tameut n gma-k! Qqaren-as akk medden terec, tettekkes azea yal imalas, zi nettat
tesa argaz. Ikker urgaz-is iru er gma-s yenna-as i yellan, i yellan. Tura tameut-agi inek ur ilaq
ara ad tezzi da. Argaz n tmeut-nni amek ixdem? Iuss-itt azekka-nni. Ikker, yerra iman-is iru er
ccel-is, netta iffer-as deg uxxam.
Tameut-is tena leqdic akked lexla. Akken tekfa, teqqim imir er uzea-nni. Argaz-nni ines iuss
kan ad ier acu yellan. Tameut-nni tze teqqar mazal, armi yedda aas yi. Ha-tt-an bdant ttadrent
wallen-is meskint, ifassen-is dayen yan ggumman ad ngugun, da texdem-as akka: eslama-k a
merre n tfettusin, a meqqen n taucin, welleh ar ad tawi leqq-ik !.
Teef alemsir-nni ief teqqim, tekmec iman-is fell-as, tees. Argaz-is iwala, zi d naddam iwumi
tettmeslay.
Yiwen n wass, tekker tnut-nni ines, tuss.Tcukket yella win i tesa tmeut-nni imi tessawa
ad tekkes acetti yal imalas.Tettessis-as, ad twali anwa akka i tt-ittawanen.
2 - Ger tseddarin i d-iteddun, af-d anta i d tamezwarut, anta i d tis snat, anta i d tis tlata.
a) Armi d yiwen n wass, iseggex-d udfel seg udrar, issedrem-asen axxam. Kra seg-sen iumm-iten
udfel. Qqimen di tekwatin, ttraun win ara ten-id-yekksen.
b) Zik-nni, yella yiwen n urgaz d tmeut-is, zeden deg yiwet n taddart, tezga-d d tama n yilel.
San yiwet n tireft (teflukt), tteyyiden yis-s iselman.
c) Tameut tebra-as tergagayt. Tsekkwer tawwurt, terra-as tackandut i tewwurt. Tger iman-is
er wussu, tgen d tama n warraw-is.
Irisen n temnain-nien
d talawin, ttecti izerwa d yihdiren d temzirin yeqquren, ger-ya din ! Gider yewwed di tqatt
(sdat) n tala yerx-as (yellef-as), ifker yehwa er ubu n tala, yemmeran (yennebran) dug waman,
yesserg-d ixef nnes yenna-as : Say (sagi) amek yexs umeddakkel-nnek !
36
Tinfusin n ulan
Ajellid d uraz iggen n wass, iggen n uyazi ittedden d awedi. Kul ass itteccer (ittenkar)
becca lefjer, ad yali igget ccejret, ad yedden.
Iggen wass, isell-as iggen n wuccen, yas-d yettar bac ak ad t-yecc. Yenna-yas wuccen i uyazi :
Ssalamu likum, a ddi yazi. Yenna-yas :
Wa likum ssalam ! Walakin, ceccin (ke) ur tennume tazd-i-d ammu becca!
Necci (nekk) selle-ac tetteddne bac-ak ad allen midden, la ki usi-d bac ad alle neccin yid-c,
ad lemde. Yenna-yas :
D awedi : wasi yettalla, yexs i Rebbi sebanu ! Yenna-yas uyazi i wuccen: ar seer-d amdduelik, yella sagged ssejret, yees.
Uccen yeqqar : yella uyazi wiien yees !
Yaf-d iggen uydi d azeluk yees. Yexle, idwel-as-d i uyazi, yenna-yas:
sme-yi, laki tti (ttu) ur sbie luu !
Yenna-yas uyazi :
telli treggbe d aydi yees, trewle : batta telli d arjaz d awedi, sujem-as.
Uccen Yenna-yas :
Imar-u (imir-a) laki d arjaz d uctim, amaer eme bac-ak ad cce, yexs bessi ami ttwacce s uydi.
Agellid d uraz
Irisen n temnain-nien
Iggen n wass, iggen n ujellid er-s iggen n umuc, iebba-t d awedi, ald ili itteef-as ccemet
tecel s a a (mi ara) yettmensiw ujellid.
Iggen wass, iggen uroaz iaf sselan. Yergeb muc batta yettaja (yettaga) yenna-yas i ujellid :
biet n umuc, yella wel (ur) tt-yetti ?
Yenna-yas ujellid :
Necc muc-ik ebbi-t ujar n biet. Yenna-yas araz (urgaz) :
Necci ad qeddre ad as-sfesde aebbi-c. Yenna-as ajellid :
Wel tqeddre. Yenna-yas :
Ad c-ssene !
Yewa araz, yettqelleb ef yiggen n uerda, yessekrem-t fus-s, lext-nni yella ajellid yettmenssiw d umuc, yeef ccemet treqq. Yenna-as araz i ujellid :
Rgeb muc-c batta a d yej (acu ara yeg) imar-u.
Yenna-yas : Iwa jerreb amm-u !
Yebda araz bessi-bessi ad as-yesseen aerda i umuc, ad t-yessekrem al ad as-ixelwe leqels i umuc, yenna yekli-yas-t.
Muc yeqfez aqfaz iggen, isseyyeb-as ccemet temmut. Sselan iqqim yessulles, tenayt fus-s : muc
yeef aerda imi-s, yerwel er uncan (umkan) wiien, itett di-s.
Yeqqim araz iess ef ujellid, yenna-yas :
- Qqare -ac : biet tujar tterbiyet.
J.M. DALLET
Seg Rcits du Mzab
37
Afares s tira
Di tgezmin timezwura, teri mennaw n tmucuha. Tura, d nnuba-k ad d-taru yiwet n tmacahut
ke d yimeddukkal-ik.
Maca tikkelt-agi d ke ara d-yesnulfun ne ara d-yessugnen iwudam d yidgan anida ara idiren d
tedyanin-nsen s umata.
Beddu n tfarest
- Acal n yiwudam i yellan?
- Amek-iten? Ma meqqrit, ma lhan, ma weren.?
- Anda ttidiren? Ma ur-sen imawlan ne ala? Amek ttidiren ?
38
Tagnit tamezwarut
Taluft/ ugur
tigawin
Tifrat
Tagnit n taggara
.................
......................
..................
.......................
......................
.................
......................
..................
.......................
......................
.................
......................
..................
.......................
......................
.................
......................
..................
.......................
......................
Afares s tira
Qbel ad tebdum, tuwi-d ef yal yiwen ad ier acu n uric n tmacahut ara d-yaru. D amedya win ara
d-yarun tagnit tamezwarut ad d-yessenked deg-s iwudam. ma d imuren nien ur d-yettmeslay ara
fell-asen.
1 - Ngum ad tarum aris-nwen, tuwi-d ad terem belli yiwen n uric kan ara d-tarum deg uris.
Tamacahut-nwen tezmer ad tebdu s : yiwen wass /zik-nni / di tallit n zik
2 - Mi ara tarum aris-nwen, snezgmet:
- Ad tebdum tamacahut-nwen akken iwata
- ad tt-id-tekum almend n tegnatin
39
Ad ktazle iman-iw
Acu i twala di tmacahut i d-turam?
Wali ma tzemre:
1. Ad takze aris ullis?
2. Ad tegzu tamacahut?
3. Ad d-tmeslaye ef yiwudam?
4. Ad d-tgelme adeg anda ttidiren?
5. Ad d-tesmerse awalen swayes i tzewwir tmacahut?
Muqel ma tzemre ?
1. Ad takze tala taerfit n umyag?
2. Ad tesmerse amaruz anda iwata?
3. Ad d-takze amatar deg umyag?
4. Ad d-tekkse afeggag d umatar deg umyag?
5. Ad taru tt akken iwata di yal tagnit?
6. Ad taru asekkil ameqqran anda iwata?
7. Ad tesmerse izri ilaway d yizri ibaway akken iwata
8. Ad tesmerse asemmad usrid ama d isem ama d awsil?
9. Ad tsemgirde ger uris menwala (tasrit) d usefru?
10. Ad taru imesla [] d [] di yal tagnit n tira?
40
Tigezmin
Tigezmin
Tizemmar
Tagzemt tamezwarut
Isestanen ef tugna
1. Acu d-tesskan tugna-agi?
2. Acu i d-yettbanen di tama n ufella?
3. Acu ixeddem umar-ina?
42
Ddaw n useqqif yella yiwen dderb, yenel ddaw n tmurt, ileq mai. Deffir-s cwi, s
idis n tqubbet, yella ukersi n uru ideg yettimi Ccix iwakken ad ya luu. Amkan deg tella
tura tqubbet d tamsellit. Nnig wigi akk s ecra lmitrat ne ugar cwi, yella kra n unnar, deg-s
ttejra tameqqrant, terra tili : syen i d-ittedden Ccix lawan n tallit.
Mi ara d-tali seg Wat med er Lemmam tella tsirt akked leminesra. Anda yebda ubrid
isubben s azaar tella tanut n ueddad yesselqamen tigersiwin d wuzzalen-nien. Tella
taye n unear, yella lkuri. S idis n wadda, d tala, tebna s uru azuran, tseqqef s uqbu,
ttagmen-d syin aman ama i tissit ama i lbaraka ; qqaren, ma yenneqbal unagam, ad tfegge
tala d aman ; ma txab ddua-s, ad teqef. Syinna ulint kra n tebruin er snat n texxamin
i walim.
Mulud MEMMRI
Seg udlis : Yenna-yas Ccix Muend , Sb.63.
Tagzemt tamezwarut
sut leyu izuranen ula d nutenti. Zik din i ttnusun zzeyyar, syin er da ualent d tixxamin
43
Amawal
1. Tagetnamka
Serwes ger yinumak yesa wawal tamurt deg snat tefyar-a, tafe-d aknaw iwatan i yal
anamek.
Yemel ddaw tmurt.
Ttawin-d aru seg tmurt n At-Xlef.
Tagzemt tamezwarut
Af-d isem nien yezdi uar akked wawal anagam. D acu-t wanaw n yisem-agi i d-tufi (tigawt?
ameskar ? allal ?)
3. Asemres n wawalen n tmazit deg wadeg n yimerilen
Llan kra n wawalen di tmazit d imerilen maca llan wawalen n tmazit swayes nezmer ad
ten-nsenfel. Ha-tent-a snat dderra-t n wawalen, qqen ger yal umeril d wawal ukkud yedel
deg unamek.
Imerilen
Aeddad
Inerza
Anear
Tizit
Nnamus
Amzil
Lqus
Tawinest/taayert
Leyu
Anesram
Zzeyyar
Ierban
44
Awalen n tmazit
Tirawalt
Tizdit ger umyag d umqim awsil
er tifyar :
Aru-agi, qqaren-as Xembec.
Asari, yual regglen-t
1. Anwi awalen i yeqqnen er umyag s tezdit ?
2. D acu-ten wawalen-a?
3. Zemren yimqimen iwsilen n umyag ad ilin ma ulac amyag?
Tettili tezdit ger umyag d umqim udmawan awsil, ama d asemmad usrid ama d
asemmad arusrid, acku limer ulac amyag ur yettili ara umqim awsil n umyag. Yettili
umqim awsil sdat ne deffir n umyag (md : yenna-as, ur as-yenni ara).
Mi ara d-yemlil umqim awsil asemmad usrid akked umqim awsil asemmad arusrid,
tteqqnen deg sin yid-sen er umyag s tezdit (yesselmed-as-tt).
Iluma :
1 - Kemmel akked wudmawen nien.
Temmel-iyi
Tsemma-yi
Tagzemt tamezwarut
Ad cfu:
2 - Tazabut
Yenna-as A baba uwten-a , yenna-as: A mmi eqlen-a .
Ad as-nezzeb i dewessu, taluft ad as-id-naf ixef-is.
Xas akka tesetbe-iyi, emmde-kem am jjenja i ti.
Iaq wul ad awen-yeku.
Ma selbe lexbar siwe-as-t, ttxil-m a tabrat ini-as.
Nru nmugger-itt tilelli s lir.
Win tufi yers-d s annar, ur d as-mlin.
Win tufi la yetturar urar ur t-yessin.
Tattalt, rran-tt d snesla.
elbe tidet tenni-d : Yya ad ak-tt-ssekne .
45
Tajerrumt
Asemmad arusrid
er tifyar-a:
Yezzi s urur-is i umkan.
Yenna-asen: asari-a, qqaren-as leber.
Yefka-asen ccix lbaraka i zeyyar-is.
1. Yella kra n yisali i d-yewwi wawal yuran s tira tzurant i umyag?
2. D acu-t ihi wawal-a ?
3. Awal-a d amyag ne d isem?
4. Anwa addad ideg yella ?
5. D acu yellan uqbel-is?
6. Anwa awal swayes i yettusenfel di tefyirt tis snat?
7. Anta i d tawuri n usenfal-ina di tefyirt?
8. Acu n wassa ay yellan ger umqim as akked i zeyyar-is ?
Tagzemt tamezwarut
Ad cfu:
Asemmad arusrid yesmad anamek n tefyirt. Mi ara yili usemmad arusrid d isem,
addad-is d amaruz, tettili sdat-s tenzet, d nettat i t-itteqqnen er umyag. Asestan
swayes ara d-iban usemmad arusrid d wa : i wumi ? ne i wacu ?
Gret tamawt : asemmad usrid d usemmad arusrid zemren ad ilin d amqim
udmawan, d awsil n umyag, d asenfal n yisem : Yella daen wanida i tezmer ad tili
tefyirt akka :
Yessawel-as i tmeddakkelt-is
Amqim udamawan asemmad arusrid.
Allus n umqim asemmad arusrid.
Di tefyar am ti, d amqim ay d asemmad arusrid ma d isem-nni amaruz yellan deffir
tenzet i , ad as-nessawal allus n umqim asemmad arusrid.
Iluma :
1 - Af-d isemmaden irusrad yellan di tefyar i d-iteddun.
Yefka-d udfel asemmi-is i uzaar.
Di lam ess i later-ik.
Ad as-ner asalu i ubrid ireglen.
Yal tizi tewa abar, nekk lbarud yekfa-yi.
Yu-d idlisen i warraw-is.
Yu-asen-ten-id.
Ini-asen ay afrux i yieddaden n wawal.
2 - Senfel isemmaden, ama d usriden ama d irusrad, s yimqimen iwatan.
Uri tabrat n sslam i yemma.
Tessawel-d temart tamacahut i yigerdan.
Yekkes amur i gma-s.
46
3 - Eg-d tifyar :
Tamezwarut ad yili deg-s usemmad arusrid d isem.Tis snat ad yili deg-s usemmad arusrid d
amqim awsil.Tis kradet ad yili deg-s umqim asemmad arusrid akked wallus-ines.
Taseftit
Urmir s ad
er tifyar-a
Ad kecmen si tewwurt, ad ffen si taye.
Ad ya luu uqbel ad iall.
- Af-d imyagen yellan di tefyar.
- Tigawt-nsen tera ne mazal ?
- Deg wacu yemgarad ususru d tira ?
Ad cfu:
Gret tamawt :
1 - Di tuget, urmir, akka tura, di tutlayt, yezga iteddu-d yid-s ad ,
maca yezmer ad yili mebla ad , d amedya : Zi win yelin gma-s ye-it.
2- Di tuget, urmir yemmal imal (md : azekka ad inige), maca ur-s azalen nien :
- asfillet : ad ig Rebbi ad yerbe;
- Ayen ideg ur nelkin ara : ad yili sin yiseggasen di lemer-is.
3 - Mi ara yemlil ad n wurmir akked kra n yimataren udmawanen, tettili temsertit
deg umeslay, maca ad naru ad wed-s, amatar wed-s. Imedyaten : ad tawi
xas ma neqqar-d [attawi], ad tawim xas ma neqqar-d [attawim], ad nawi xas ma
neqqar-d [a-nawi].
Iluma :
Tagzemt tamezwarut
Urmir yemmal tigawt ur neri ara. Ad teru (ne ahat ad teru) er sdat.
(kemmel)
4
Tagzemt tamezwarut
Tazeqqa n Temmut
Isestanen ef tugna:
1. Acu i d-teskan tugna-agi?
2. Acu yellan deg-s?
3. S wacu i tebna?
4. Acu i nezmer ad t-naf daxel?
Ixxamen mbaben wa ef wa amzun uggaden tillas. D ta i d taddart-is ; tigzirt tufrar-d
ef waman, nettat tufrar-d ef wakal. Mnennin yixxamen, mnennin wulawen. Widak i asisekren lsas, seg tuggdin ay d-nulfan. Wa isenned er wa akken ad yekkes lwec
Mi ara tkecme er taddart, abrid yezga d asawen alama d tajmat. Syin yessakser
alama d axxam n yimawlan n Temmut Azrug anda tezde Temmut d ajdid, awden-as akk
aseggas-nni ieddan, sekren-as tacemlit. Tiseddarin bnant, tiregwa n waman d tzuliin
zan-asent ddaw n tmurt. Kra yebnan, s yidrimen i tejma taddart. Ssan-as akk i ubrid
agerrac, er zdat ad as-rnun ssiman
Tazeqqa n Temmut am tin n medden akk ; wid yeqqimen deg tmurt ur nnejlan ara
er Fransa. Tebna ef lqaa akken bennun at zik. Tawwurt n usqif tual s tsarut...
Mi ara k-terr tewwurt n tzeqqa er daxel, ad tafe agens yessa, d azedgan. Leyu
lebbsen s tumlilt, d izedganen, d imellalen. Tajgut tebba kra n yicettien Tasga sdat
tewwurt, deg-s tancirt teur d lewal akked abla. Deg tama tazelmat, akanun urad
yexsi, la yedduxxun seg tsebit. Deg tama tayeffust, ikufan akken llan zik ay llan tura,
reqmen akk, ad as-tini ugin ad qedmen !.
48
Tama n wadda, tesle s ssiman. Tebna tewwurt anda yella unekcum er uddaynin. Addaynin
yual d taxxamt, deg-s yeel wusu, lemdawed qban akk. Deg-s takwat n usar. Deg-s asenduq
n teslit n wasmi d-tedda Temmut.
mer MEZDAD
(I d Wass sb. 121)
Tagzemt tamezwarut
Ad cfu:
Aglam d askan n wamek iga kra, ama d ademkal ama d taawsa ama d amdan.
Mi ara d-yeglem uneglam kra, ad d-yebder tala-ines, timi-ines Ma d ademkal,
yezmer ad yefren tama seg ara d-yeglem, syin er-s ad yeddes aglam ines almend
n wadeg s yinammalen icban wigi: di tama tayeffust, ef zelme, nnig, seddaw
Yezmer uneglam ad yeqqim deg yiwen umkan ad d-yeglem syin ne yezmer ad
ileu ad d-igellem. Di taggara, ad ifren uneglam amawal ara isemres almend n
tugna ara yebu ad tt-id-yefk : telha ne diri-tt.
4
Asefru
...A baba-inu ba
Tagzemt tamezwarut
50
tettwali: (ama deg ugafa, ama deg unul, ama deg umalu ama deg usammer) ixxamen, iberdan,
isuren, isekla, initen.
4 - Aql-ik deg yimuras ne deg usikel (di tmerrit). Aru-d i yimawlan-ik tgelme-asen-id adeg anda
tettidire.
5 - er aris-agi terre-as anda iwata inammalen n wadeg.
Tama, nnig n rreba, akkin, nnig ubrid, akkina, deffir.
Tagzemt tamezwarut
3 - Tbedde di tiilt anda i d-twea taddart ne irem ideg tzede. Glem-d akk ayen i d-
.. n yizgaren, ttilin wid izeen aebbuj d wusran, znuzun tiqearin di ccwari, ttilin da wid
yesnuzun igertilen, wid yettaen leqlul d yicabcaqen iqdimen.
er . n yizegzawen, ttemdeasent tecertin n wakraren ay rran ef sin n yizelman; akraren
yettwaqqnen mxalfa s temrart i d-yekkan seg yiri n wa er wa . .. n wakraren-nni, llant
teen d yiiden-nsent, izgaren d tsita; . llan wid yessaawen rreq.
ef ucruf, .. , ttilin at lujaq (wid yassewwayen lqahwa) ikewwacen, wid yeznuzun lesfen;
d wid yesnuzun igelman.
51
Uermul
52
ittru d umeksa. Ikkat ayul, iddaray tabarda. Urin i t-ikellex waleba. Ur ak-id-ittakk ara
amur alama yemen sin. Mi ara as-id-taddre axeddim, am winna iddahamen Arumi ad
icehhed. Ad ak-yini : Diri win i tt-ittaafen i ccedda ; ala ayen yessawe Rebbi ara yawen.
Iffe yimdanen leqel. ilen ad d-fen igenni s ufus. Yerna tazmert yugar aserdun, ma d
ifassen-is urzen. Daymi i as-qqaren : ittakk Rebbi irden i yir tumas.
D wa ay d Uermul. Seg wasmi i d-ikker, idder ala s umelleq d yicebber n wawal. Anda
iru ad ieddi acku ur-s iles. Iles aidan itee tasedda. Wissen kan ma ad as-tdum akka ?
IGER emza
Seg udlis: ad slumu iman-iw akken ad smurse
iniman, zik-nni.
5. D acu i tfehme di snat n tenfaliyin-a: Itett d wuccen, ittru d umeksa. / Yekkat ayul,
yeddaray tabarda.
6. S wacu i isedday Uermul iman-is?
7. Amek i t-twalim wat taddart?
8. Suffe-d akk inzan i isemres Uermul deg uris-a, tefke-d anamek-nsen.
9. Acu n wawalen i isemres s tuget?
53
Amawal
1. I wakken ad d-tini anda i d-tezga tmurt n Lezzayer, smed ilmawen s wawalen-a:
Agafa, anul, agmu, ataram.
Di tama n .. d ilel Agrakal, er d tamurt n Tunes, er . d Nijir
akked d Mali, er d tamurt n Lmerruk.
2. a. Awal agrakal d awal uddis, llan deg-s sin wawalen, af-iten-id.
b. Ha-ten wawalen nien uddisen, af-d iferdisen yemlalen deg-sen :
Asersif, aesmar, iesdis, ilemdis/almendis, amagraman, magriij.
Awal uddis
Amur amezwaru
Asersif
Aesmar
Iesdis
Ilemdis/Almendis
Amagraman
Mageri.
3. a) Awal amsedrar d asuddim, amek i d-yettwasuddem?
b) Ha-ten yismawen, af-d anwi seg-sen i d-yettakken asuddim am amsedrar
Axxam, azaar, lbael, ayefki, abrid.
Awal
Axxam
Azaar
Lbael
Ayefki
Abrid
4. Suffe-d aktawal n terci yellan deg uris : Uermul.
5. Fren yiwet n tririt :
- Yettbeddil am tata : a - Ur yesi ara yiwen wawal.
b - D uzyin am tata.
c - D bu-tisas.
54
Asuddim ines
Tirawalt
Tizdit : - ger yisem d umqim-is awsil
- ger tenzet d umqim-is awsil
er tifyar-a :
Utermul, aebbu-is am ukufi.
Mi d-imeslay bu-yiles medden ad ddun akk yid-s.
Ad cfu:
Iluma :
1- kemmel akked wudmawen-nien akk.
Amqim awsil n yisem
- awal-iw
ddaw-i
fell-i
55
Tajerrumt
Isemmaden s tenzet
er tifyar-a :
Yettbeddil am
tata.
Ad yekkat deg
yilmeyen
Ad cfu:
Ad d-nesmekti : Tanzet d awal, d armeskil. Tetteqqen asemmad er umyag (slid
tanzet n i yetteqqnen kan isem er yisem).
Asemmad s tenzet d isem amaruz (ne d tagrumma n yismawen) i d-tetteqqen
tenzet (seg, er, ef, di, deg) er umyag. Mi ara nessenfel asemmad-agi s umqim
awsil, d tamara ad d-teddu tenzet-nni. D amedya:
- Yerzef er gma-s.
- Yerzef ur-s.
Gret tamawt : Asemmad i d-tetteqqen tenzet i er umyag, qqaren-as asemmad
arusrid. Mi ara t-nessenfel s umqim ur d-tetteddu ara tenzet.
D amedya : - Yessawel i umeddakkel-is.
- Yessawel-as.
Iluma :
1. Derrer isemmaden s tenzet yellan di tefyar i d-iteddun. Senfel-iten s umqim, am umedya
amezwaru.
Yeqqim di tejmet.
Yeqqim deg-s.
Teffe er tala.
Ikerrez s yizgaren.
56
Taseftit
Amyag n tara
er tafyirt-a:
ezzif ufus-is.
Meqqer uebbu-is.
1. Anwi i d imyagen di tefyirt-a?
2. Anta timeri wuur ftin?
3. Sefti amyag izif deg wudmawen akk.
4. Kkset-d imataren udmawanen d yifeggagen.
5. Yella kra i wumi d-tegrem tamawt?
6. Amyag ezzif yemmal tigawt ne taara (mesub amek iga kra)
7. Suffet-d arbib seg umyag ezzif.
8. Yemgarad umyag ef urbib i d-yeffen seg-s deg unamek?
9. Mgaraden di tala ne ala ?
Amyag n tara, deg unamek amzun d arbib. Maca netta d amyag acku ifetti ilmend
n wudmawen d tmera.Asefti n umyag n tara deg yizri yemgarad ef win n umyag
amagnu deg yimataren udmawanen : berrik
Gret tamawt :
1- Kra n yimyagen xas mmalen taara, asefti-nsen am win n umyag amagnu: yuen
2- Di kra n temnain, icban idis n tmurt n Leqbayel iqublen ilel, ulac ur-sen amgired
deg usefti n umyag n tara akked win n umyag amagnu.D amedya : meqqer - imeqqer
- nmeqqer atg.
Iluma :
1. Smel ef sin imyagen n tefyar i d-iteddun.
Tecbe, temle, terna tesa sser.
Sellaw ufud i tikli.
Kkawen yisekla seg yiij.
Nadi ef tidet xas qerriet
Messus ne merri.
ezzifit wuan di tegrest.
Amyag amagnu
Amyag n tara
..
..
Ad cfu:
Imataren
Asefti
Imataren
- mellule
Bedde
5
Setti Taetmant
Isestanen ef tugna:
1. Acu i d-tesskan tugna-a?
58
yiwen, yettru, ulac yemma-s deg uxxam, ad t-terbu, ad as-tefk ad yee da ad yessusem.
Da-netta tettgalla: Aeq iff-nni akiwan teem ur-i.
Taggara-a, mi meqqret, tekcem-itt tuggdi. Lli ttwanase-tt, ur nferreq ara akk nekk
yid-s. Asmi i d-uwi akayad n lbakalurya, tenna-iyi-d: Ihi, ad iyi-tee a yelli?! Anwa ara iyiittwanasen tura? as llant yessetma, ur tebi ara ad tt-e nekkini; qqaren: deg uyazi i
yella ddwa. Wanse-tt armi d lawan ad uale er tesdawit ilindi; nekk, refde aqrabiw er tesdawit n Tizi-Uzzu; nettat, tuen bu-neggaf, terfed lqecc-is er sbiar n SidiBalwa. Terna cwi, tazwara n useggas-a, tea-a i lebda. i-tt, tea-iyi. Yual-a
uxxam d lwec, akken nella deg uxxam.
ELLAN aniya
Seg udlis : ad slumu iman-iw akken ad smurse
ditions, ENAG, Alger 2007
Ad cfu:
Asuna d aglam n uwadem (d amdan, d aersiw, d tawkilt) s tmenna ne s tira
Mi ara d-neg Asuna n kra n umdan, tewwi-d ad nerr lwelha-nne er tfekka-s
(udem-is, agiger-is, iferdisen-is n tfekka-s, tezi-is, tikli-s) ne er bia-s (udem
yelhan, udem n dir, timegzi, amek yettxemmim, amek yettwali timsal, amek iteddu
d wiya: yewer, ireffu, yerked, nin).
- Deg usuna, ttilin aas n yirbiben..
Ma yettwaxdem usuna akken yessulef, ad a-d-iban am wakken nessen amigi.
Nezmer ad t-id-nsugen s wunu.
Aris agelman, deg-s sin n yiricen igejdanen:
- tasmuli tamatut.
- ifutas n usuna: - bia n uwadem, imuren n tfekka-s.
Deg usuna, nsemras aas n tenfaliyin n usewes.
5
Asefru
Mu Afenyan
Tarbut ad tt-id-ineqqi,
Aebbu-is d ameqqran.
Yeqqar-asen : Nekkini,
D nekk i d Mu Afenyan.
Win yeban ad iwali
Aglim-inu d aceban.
Widak-nni dessen kan,
Ur t-siden ara mai.
Qqaren-as kan: Mu Afenyan,
Akka i t-id-yefka Rebbi.
Ru a zzman, ual-d a zzman,
Ha-t-a useggas n diri.
Ur d-fkin ara yigran,
Lluen medden irkelli.
Mi d-mlalen yimeban,
Kul wa d acu (i) d-yettawi.
Wa d aftat, wa d ajilban,
Ma d Mu yettas-d akkenni.
Mi (a) s-nnan: I keini?
I ke a Mu Afenyan?
Acu (i a) -d-tuwi akkagi?
Tura iwzan kfan.
Yenna-asen : Nekkini,
D nekk i d Mu Afenyan.
Tessnem-iyi nekkini,
Aglim-inu d aceban!
Ass-nni rfan dayenni,
Berra n uxxam i t-an.
60
Arbib
Tinfaliyin
alemmas. Mi tleu ad as-tini d tizerzert, tettaar ti: d tadfi i wallen. Kra n win ay tt-iwalan
61
Abare
62
Asefru
A mmi zizen
Ad k-wessi a mmi zizen,
D lib ma tettu lasel-ik.
Ulac win ara k-iesben,
Ma ur tessine imawlan-ik.
63
Amawal
Asbadu n wawal
1- Fren tabadut iwatan i wawal
Aktawal
2- Suffe-d seg uris :
Aktawal n tfekka n uersiw.
Aktawal n tima.
3- Tala
d unamek
Tala tamezwarut
azewwa
aberkan
arqaq
Acu twala
imizwi
imibrik
imirqiq
Asuddem
Yal arbib, af-d awal i-seg d-yekka ama d isem, ama d amyag, tini-d amek yule.
Arbib
Ahrawan
azewwa
imizwi
ameqqran
axuxi
ainawi
aidan
acayci
Ansi i d-yekka
Amek yule
hraw (izri)
aan
64
Tirawalt
Adeg n e deg wawal
er imedyaten :
Ccer-is, d amelan
Udem-is , d aezzfan.
Asgen , ixdem-it.
Deg umeslay, yettbeddil [ e] adeg deg wawal mi ara d-yernu uwsil ne tzela n tnila
er wawal-nni. Maca di tira ad nettaru e deg umkan i yettaaf mi ara yili wawalnni wed-s. Ihi, abeddel n umkan n [ e] deg umeslay ulac-it di tira.
Imedyaten :- yexdem /yexdem-as xas akken neqqar-d [ixedm-as]).
- Iles / iles-is xas akken neqqar-d [ils-is]).
- Kker / kker-d xas akken neqqar-d [kkred]).
Iluma :
Ad cfu:
1 - Tazabut.
Yuder-d ugellid n ugeffur.
A widak yeran, mlet-asen i yimeban.
Kkret ad nru, ulama yuwet-d ugeffur yegla-d s udfel-is.
Yekker-d udrum yemjamal.
Ccah deg-i imi tettu.
2 - Err asekkil e anida ilaq.
Reggemn-as, iru er tejmet n ccre
Yekks-as-tt ccre.
Yal wa ad isxedm leql-is.
3 - Err e anda ixu.
A wid ijbbdn lqlam
Init-iyi-d ma turam
f wid-nni iurr zzman
Di lmnat, ma tsddam ?
Ad yili tjrrbm tram
Amk i kn-id-muggrn wussan
65
Tajerrumt
Imeskanen
er tifyar-a :
Wagi, d asagem; tagi, d tabaqit.
Aseggas-a, yurew uzemmur-ina
Tuwi-d deg uqecwal talat-nni.
Yeffe seg taddart, iteddu er taye
Ad nemer tikkelt nien.
I wacu semrasen medden awalen-a yettuderren?
Wed-sen i llan irkel wawalen-a ne llan gar-asen wid yurzen er yisem?
D imalayen wawalen-a ne d untiyen?
Awalen-a, mmalen ayen iqerben ne ayen iggugen ne ayen ulac anda llan wid
Yettmeslayen ?
Ad cfu:
a) Ameskan d awal swayes skanen medden kra. Ameskan yezmer ad yili d arbib ne
d amqim. D arbib mi ara yernu er yisem ; amedya : adlis-a. Llant 04 n taggayin n
yirbiben imeskanen :
- arbib ameskan n tama, taawsa tella tama n win yettmeslayen : axxam-a, axxam-agi /ayi.
- arbib ameskan n tuggugt : axxam-ina, axxam-ihin, axxam-ihenna.
- arbib ameskan n ubdar : axxam-nni.
- arbib ameskan n tient : axxam-nien.
b) Ameskan d amqim mi ara yili wed-s kan. Wagi daen yeba ef 04 :
- amqim ameskan n tama : amalay asuf (wa, wagi/wayi), amalay asget (wi, wigi/wiyi)
unti asuf (ta, tagi/tayi), unti asget (ti, tigi/tiyi)
- amqim ameskan arawsan : (aya, ayagi)
- amqim ameskan n tuggugt : amalay asuf (wihin), amalay asget (wihid, wihidak)
unti asuf (tihin), unti asget (tihid, tihidak)
- amqim ameskan n tuggugt arawsan : ayihin.
- amqim ameskan n tient : waye, wiyi, taye, tiyi.
- amqim ameskan n ubdar: Win, wid, tin, tid.
Iluma :
1. Suffe-d amqim ameskan d urbib ameskan.
Yal ameskan ini-d anta i d taggayt-is.
Ass-agi lli, azekka wissen ?
Win yeban tamazit, ad yissin tira-s.
Ttu tamazit-nni, ttu wid i yi-d-irebban.
Wa ulac-it, waye ur d-ilul, wa ixuss-it waya.
Wagi d imi-s, tigi d allen-is mi d-yusa naddam.
66
Taseftit
Urmir ussid
er tifyar-a
Abare, yettidir ama deg yidurar, ama deg tegwa
Asgen-is, ixeddem-it deg lar.
1. Af-d imyagen yellan di tefyar-a n ufella.
2. Tigawt n yimyagen-a, tera, temda ne ad teru ne terru tettkemmil?
3. Af-d tala taerfit n yimyagen-a.
4. Acu ibeddlen deg-sen seg tala taerfit er tala lan dagi ?
5. Abeddel yiwen-is deg yimyagen irkelli, ne yal amyag amek ibeddel ?
6. Ha-ten-a yimyagen di tala taerfit : sru, sikked, ssefru ; sefti-ten n wakken ara d-senfalin tigawt
ierrun tettkemmil. Acu ibeddlen deg-sen ?
Ad cfu:
Iluma :
1. Af-d imyagen yeftin er wurmir ussid.
Acu i wumi yezmer usefru? Ad d-yerr awal d alalas, yal tiilt ad yettiif.
Lli tturare tiddas asmi i am-id-ran tilas.
Nera, la terrem xas ma teddrelem.
Uale-d si laman yesganen izem ; si tiedt n waman i yesswayen ssem ; seg yidrimen i d-yegman
ttaen irgazen.
Yis-m i ssedhuye uan, ttge-am amiq ger yitran, ettce-ken rennu.
2. Sefti imyagen akken iwata.
Lqaa (zzi) ef yiman-is, yerna (zzi) ef yiij.
Yal aseggas, di tegrest (wet-d) udfel, ma deg unebdu (er) lal.
Kra yekka unebdu, dec (cnu), ma d taweuft (xdem).
3. Sefti er wurmir ussid d wudem wis 3 n wasuf amalay (netta) imyagen i d-iteddun. Ini-d amek
yule wussid-nsen.
Mel, fru, sikked, idir, ssendu, er.
6
Izem
68
Asefru
Anekruf
Tkellxem-iyi di temi-w
Xellse-awen ayen ur d-ue
Tekksem-iyi imawlan-iw
Temam akk ayen i sarme
Lmena tener ies-iw
Uqbel ad d-ters lmut-iw
Ayen akk yejme wul-iw
S yiles-iw ad t-in-umme
Limer zmire ad n-snesre
Di lid ad n-bedde ur-wen
Ad n-ase ad ken-afre
Ay imawlan zizen
Di tafat mi ara n-bedde
Xas temcakktem ur wehhme
Mai d udem s i rue
Ara d-mlilent wallen-nwen
6
Ifis
Ifis d.. n lexla. Tafekka-s d tuntimt, er zdat d taurant ma er deffir tettbin-d.,
aqerruy-is, d auran, d ussid, imeuen, xas ini d.. timi-s d..: ccer-is imal er
yerna yesa tinqiin d tiberkanin, ifis, ad yewzen ger 40 d 80kilu, di tfekka-s . ger 95 d
165 iuntimen, tasea-s ad tesu ger 25 d 36 n ,
Ikerri d aersiw yettidiren deg .., tafekka-s tdel s .. aqerruy-is d yesa acciwen
.. iqejjiren-is d .
3. Muqel tugna n uersiw-a tsemde takara-agi.
aersiw :
tibeddi :
tafekka :
aqerruy :
tiqejjirin :
timi :
tezi :
0
Tigezmin
Tigezmin
Tizemmar
Ad d-farse, ad d-segzi kra n wansay yerna ad issine amek yebna uris asegzay.
Tagzemt tamezwarut
Amagger n tefsut
Isestanen ef tugna
1. Acu i tettwalim di tugna-agi ?
2. Anta tallit i d-teskan ?
3. Acu i tt-id-yemmalen?
4. Acu xeddmen yimdanen-ina?
Di tmurt n Leqbayel, zik-nni, ttmaggaren medden tafsut. Amagger n tefsut d ansay,
ila assa akked ugama. D tagnit ideg d-mmalen medden tumert-nsen imi d-yuki ugama seg
umerud n tegrest, ama d iman ama d ibeac. Ansay-agi d asfillet i lella akked uueg
n tudert.
Deg umenzu n tefsut, ttenkaren medden di tafrara i wakken ur yeggan ara ssed
-nsen. Uqbel alluy n yiij, ad yebdu umeslay d unecre. Tilawin ad serent i teratin i
wakken ad d-sakint igerdan yesen, yerna ad kksent tuggdi i yizgaren, lada qqarent-asen
er umeu : Becre-ken ay izgaren tekcem tefsut, teffe ccetwa. Di kra n temnain,
ass-nni, ttagant tlawin timmi s yimei n uzezzu ne ttkeilent s tault.
Tilawin d telmeyin d yigerdan, ad rren tirifin di tellat, ad fen abrid er lexlawi d
tezza i wakken ad maggren tafsut. Ad leun ad cennun :
2
Leslama-m a tafsut
Ad nuug ad nettkufut
Ad nettnernay am tagut
Di lenaya n Jebrayen lut
Qqaren daen :
Leslama-m a tafsut,
A tin umi ceben lenwa !
Ma d ccetwa tfukk,
Tru am tagut la-qrar.
Dinna di lexla ; tilawin gemrent-d iman ; igerdan ttekksen-d tijeigin d texlulin.
Kra seg yiman ad ten-sewwent d tiremt n wass-nni, kra nien ebent-d yis-sen tistan i
wakken ur asent-ittruu ara uyefki. Igerdan, ad fen tixlulin-nni i d-kksen ad selfen yis-sent
i wallen-nsen imir ad as-inin: Ur ttanent wallen-nne akken ttanent texlulin n Nnbi. D
ti i kent-iwalan aseggas-a ara kent-iwalin qabel. Mi yan di tikli d ccnawi d unecre ad
qqimen ad en tirifin-nni ay uwin yid-sen. Imir ad d-ualen s axxam.Tagella i d-ttagan
medden (ama i yimekli, ama i yimensi) deg umenzu n tefsut temgarad si temnat er taye.
Sewwayen-d tirifin ne talult n tbidest d uwren iwumi qqaren tabazint ne tiemmi .
Tagzemt tamezwarut
Sewwayen-d seksu s uderyis, am wakken i d-sewwayen daen acewwa s uyefki. Acewwaagi s uyefki d tagella swayes sfilliten ad yimur uqar, yerna ad ifukti uyefki. Nezmer daen
ad d-nebder arum bu-lewal ne bu-yisufar, ttarran-as daxel aas n yiman : lebsel, ticcert,
ifelfel, nnene, felgu, timejja, zzeter
73
Amawal
1 - Semyezwer tisemhay (aruden) am wakken i d-ttemyezwarent di tilawt.
Anebdu, tagrest, tafsut, amwan.
2 - Qqen yal armud er warud ideg yettili
Amwan
Alqa n uzemmur
Tagrest
Tamegra
Tafsut
Tukksa n lleft
Anebdu
Ameggel n tneqlin
Tagzemt tamezwarut
- tajlibt
izamaren
- lferg
ian
- aqar
erur
- tirkeft
6 - Mi ara yere umdan tagella, qqaren-as s tmazit di kra n temnain : yurem, (arem).
Af-d seg uris awal yezdin aar akked umyag-agi arem .
7 - Af-d asuf n wawal tistan .
4
Tirawalt
Tazela n tnila d
er tifyar-a :
Tusa-d tefsut.
Di lexla, tilawin gemmrent-d iman.
Igerdan ttekksen-d tixlulin.
Deg umenzu n tefsut, ttenkaren-d medden zik.
Mi an tirifin ad d-ualen s axxam.
1. Af-d imyagen yellan di tefyar.
2. Anwa awal i d-yeqqnen er umyag s tezdit?
3. Ad neef tafyirt 1ut, limer ad nekkes awal-ina i d-yeqqnen er umyag s tezdit, ad ibeddel unamek
n umyag ne ala?
4. D acu i d-irennu i umyag ihi, wawal-ina i d-yettwarzen ur-s?
Ad cfu:
Tazela n tnila d d awal ger wawalen iteqqnen s amyag. Daymi nettarra gar-as
d umyag tizdit. Mi ara ternu tzela er umyag tettarra tigawt er win yettmeslayen.
Tazela n tnila d , tezmer ad tili sdat ne deffir n umyag .
Imedyaten : - Yusa-d.
- Ad d-yas.
- Ur d-yusi.
Iluma :
Tagzemt tamezwarut
1- Tazabut
Yekker-d udrum yemjamal.
Tura ur d-yeqqim lefhem, tubb s-anda ur d-tettali.
Laci ffen-d s izenqan, tiziri tfee ef yira.
Lmena tener ies-iw uqbel ad d-ters lmut-iw.
Ad d-asen ad iyi-awin, ad beddle axxam, ad d-neqe seddaw tmedlin.
Tuwi-d abrid n wadda, la d-tettecrurud.
Ma nmuqel abrid seg i d-nekka, s nnehtat i d-nettmekti.
Fell-i mi d-rsent wallen-im, tsettuye deg-i ccani.
Tamazit tban, iserre-as-d zzman.
2- Kemmel tifyar.
Ielli yusa-d.
Azekka
Jerjer yezzi-d s urur i wau yeran.
Jerjer ur . s urur i wau yeran.
Yiwwas, ad d-neqent tilas.
Yiwet n tikkelt, . tilas.
75
Tajerrumt
Asemmad asegzay n umigaw
Tagzemt tamezwarut
er tifyar-a :
Yuki-d ugama seg umerud n tegrest.
Tekcem tefsut, teffe ccetwa.
Ttmaggaren medden tafsut.
Ur ttanent wallen akken ttanent texlulin n Nnbi.
Ad yimur uqar, ad ifukti uyefki.
1. D acu-ten wawalen yettuderren ?
2. Anwa addad ideg llan ?
3. Anida i d-zgan, sdat ne deffir n umyag?
4. Anta tamawt i tzemrem ad d-tegrem ef waddad n kra n yismawen-ina?
5. Ismawen-ina d isemmaden n umyag, maca segzayen-d ugar yiwen umur deg umyag, anwa-t
umur-agi ?
6. Suffe-d imataren udmawanen, sikked ma mtawan nutni d yismawen yettuderren deg tewsit
d uman.
Ad cfu:
Asemmad asegzay n umigaw d isem amaruz i d-irennun ef umyag, yessegzay-d
amatar udmawan (win igan tigawt). Tawsit d uman n usemmad asegzay n umigaw
am wid n umatar udmawan i d-yessegzay.
Md : yeffe uqcic, ur nezmir ara ad d-nini yeffe tlawin
Gret tamawt : asemmad asegzay n umigaw :
- D isem amaruz. Yeafar amyag, ur izmir ara ad t-izwir.
- Tawsit-is d uman-is am wid n umatar.
Iluma :
1 - Akez isemmaden imsegziyen n umigaw yellan deg tefyar i d-iteddun :
Yekkat udfel deg udrar, yenta-yi usemmi deg wul.
Yeli-d yigenni ef tmurt.
Kkawen deg yimi-w yimetman.
Yekker-d udrum yeddukkel.
Yekker umedyaz yettaru, iawed asefru.
Yeli si lmizan wawal, yerza-a ccwal.
Yecreq yiij, yuli wass.
6
Taseftit
Urmir ussid ibaway
er tifyar-a :
Ttmaggaren medden tafsut.
Ad yebdu wawal d unecre.
Ttenkaren medden zik.
Ad kksen tuggdi i yizgaren.
Ad cfu:
Urmir ussid ibaway ur tettbeddil ara tala-s, rennun-as kan ur er tazwara d ara
er taggara.
Ad wali
Ttwali
ur ttwali ara.
ur ttwali ara.
Iluma :
Tagzemt tamezwarut
4. Di tala tilawayt yella wurmir aerfi, yella wurmir ussid. I di tala tibawayt?
A baba, ad xedme lxir, ad ili d bab n leqq, medden akk ad ten-su deffir, lmeqsud neba
ad t-neleq.
Tagzemt tamezwarut
Asfugel n Yennayer
Seg wasmi i k-ssne, ke d ameslay ef tmurt n Leqbayel. ri teri-iyi aqerruyiw acal n tikkal akken ad ak-slemde taqbaylit. D tidet, txedme ussisen d imeqqranen:
tlemde acal d awal. Ihi, ass-agi, ad ak-in-meslaye ef yiwen n wansay ilan azal amalay d
tixxutert di tudert n yal Aqbayli. Wagi d asfugel n yennayer. Yerna d tagnit anda ara d-tase
ad t-tidire s timmad-ik.
Yennayer d tiwwura n useggas, d ansay yellan deg waas n temnain n Tmaza.
Asfugel-ines, ielli-d ass n 12 di janvier n yal aseggas. Amenzu n yennayer, ur yezmir
yiwen ad t-yezgel dagi ur-ne, imi d tagnit ideg tettemlil tasa d way turew, d ass ideg
ttmeran akk yieggalen n twacult: atmaten, tiysetmatin, igerdan, tidayin yerna yettili
uqesser, tasa, anecre.
Ttmaggaren-t s tiram iden : iyuza akked tidanin d seksu bu-seba n yisufar akken
ad ftin yerna ad fuktin wussan-nsen, ad rnun ad ugen. Ass-nni, ula d wid iaben, ad
asen-d-seddun tienjawin-nsen d yimuren-nsen di terbut. Ula d ibeac d uessas n uxxam
78
D tagnit i nettau s ccuq, yal aseggas. Am wakken teri, d tamera urin zgile.
Maca tikkelt-a ma isuref-ak uxeddim, ri ad tidire tafugla-agi n yennayer yid-ne.
er kan, xas tbede ef wallen-iw, tzede ul-iw.
Ihi ilmend n useggas-agi amaynut 200 sarame-ak tudert mellulen ideg ara
tettmaggare anagar ussan iugen, tumert, tadawsa, tankelwit d waas n yismuras deg
wayen akk ara tenu. Teri anufli-inek d tumert-iw.
Aseggas Ameggaz i ke. Aseggas Ameggaz i takat-ik akken ma tella.
Amidaw-ik
Amayas
Yura-t-id li LEWNIS
Tagzemt tamezwarut
79
Asefru
Ay arrac-nne
Wagi d awal-iw
Sur-i ur-wen,
Deg-s yeddan yiri-w
I kunwi a wid meiyen.
Tagzemt tamezwarut
Aql-a gar-awen,
Rrwa ula anda,
Aql-a gar-awen,
Ass-a d uzekka.
as iru waba.
as yella win i nfan
Ad d-kkren wiya,
Ad asen-ddmen imukan
urwat win iberrun
I bel deg waman!
urwat win itettun
Ussan ieddan
[]
S kra n win yessnen,
Inuda iwala.
Yufa abrid yiwen,
aca taguni ala.
Taguni ala,
Ad yeddu yise.
Init: aql-a da,
Ay arrac-nne!
Asefru n Muend u Yeya
Yecna-t Yidir
80
c) Yennayer d aggur amezwaru n useggas er Yimazien. D ansay yellan deg waas n temnain
n Tmaza. D acu kan asmekti d umagger n yennayer yemgarad si temnat er taye.
d) Lezzayer d tamurt i d-yezgan di Tefriqt n ugafa.er tama n ugafa yezzi-as-id yilel agrakal, er
unul d Nijir akked Mali, er ugmu d Tunes ma er yidis n utaram d Lmerruk..
2 - Di tseddart tamecut, segzi-d d acu i d alqa n uzemmur d wamek yettual d zzit.
a) Ini-d amek ay xeddmen medden.
Tagzemt tamezwarut
Yiwen wass deg yi, idem-d fell-asen yea-ten, ala win ulac dinna ay iselken.
81
Leminsla
Isestanen ef tugna :
82
Ass-agi d leminesla
Ur a-tetta tawla
ef tidet ters tlaba
Lwil yerwel s aekka.
Deg wass n Leminesla, yegdel uxeddim ef medden. Qqaren ur ilaq ara ad innal
umdan imenda ma ulac ad ten-yekcem ufereu. Tilawin, ur ilaq ara ad xedment tadu ma
ulac ad anent zzellum, ad tent-qerent lekkat-nsent. Maca, xas akken yegdel uxeddim,
llant tuddar i yettfaasen tagnit, imi stufan yimdanen, ttagan ticemliyin : ferrsen tiliwa d
tmeqbar.
Deg wayen inan tagella, ur yelli kra i d-sewwayen medden i lmend n wass n Leminesla.
D acu kan wid ilan azemmur d testan, sefsayen, ass-nni, udi ay jemen d tiwurac kra tekka
tefsut. Ttaggaden medden ma yefsi wudi-nsen uqbel Leminesla, ad inqedwi uyefki aexsas
si tmaagt n tfunast-nsen. Ad teef temart n uxxam tiwurac n wudi, ad tent-tsefsi ef
tmes ; da seg wass-nni d asawen, yewjed wudi-nni i wui. Yella melmi, ass-nni kan da n
Leminesla i tetten yis-s acewwa. Mi i d-yeder ad en tiremt-nsen, qqaren-as :
Ass-a, d Leminesla
Acewwa d wudi, yella.
Di kra n temnain, seg wakken ttarran azal meqqren i wass n Leminesla, xeddmen-as
timecret.
83
Amawal
1. Aktawal, iktawalen, asegzi n wawalen.
Wali ma yella kra n wassa yellan gar wawalen-a :
Tala, slil, ilel, talat (talat : d amiq yudren ger yidurar, llan deg-s waman).
2. Si tbadut er wawal.
Af-d awal iwatan i tbadut-a deg uris:
Ameril
Aknaw-is s tmazit
Ladda
Yesan
Acuddu
Llebsa
4. Tabadut
Wali awal azal deg tefyar-a. D yiwen wawal s sin yinumak ne d awalen yemgaraden
5. Asbadu
D acu ay d ayefki arexsas? ( yella wanda i as-qqaren ayefki arayan)
84
Tirawalt
Tamsertit ger tenzet n d yisem
er tifyar-a :
Tajmet, d ayla n yirgazen.
Yal tanezzayt, itett taenjawt n tamemt.
Deg unebdu emmle ad rzu er yiri n leber.
Smir-as kra n waman.
1. Af-d anda tella tenzet n deg tefyar-a.
2. D acu-t wawal i d-irennun ur-s ?
3. Anwa addad ideg llan yismawen i d-yernan ef tenzet n ?
4. Mi ara temlil tenzet n akked yisem, akken i d-neneq i nura ne yella umgarad ger tira d
usuru ?
Mi ara temlil tenzet n akked kra n yimesla swayes beddun yismawen tettili
temsertit gar-asen deg umeslay : n+t = [t-t], n+w = [bbw/ppw] ne [ggw], n+y= [gg],
n+l = [ll], n+r = [rr], n+m = [mm], atg.
Maca di tira, ad taru tanzet n iman-is, isem daen iman-is.
Xas ad d-tini : [ tamemt t-tzizwa], ad taru
tamemt n tzizwa.
[ awal bbwergaz / ggwergaz], ad taru
awal n urgaz
[ tarbat g-gergazen], ad naru
tarbat n yirgazen.
[ aman lleber], ad taru
aman n leber.
[ awal r-Rebbi], ad taru
awal n Rebbi.
[ tamurt m-medden], ad taru
tamurt n medden.
Iluma :
1 - Tazabut (aselmad ad d-izubet s temsertit)
Nbedd ef tizi n wass-a.
Ini-asen ay afrux i yieddaden n wawal.
Menna amur n lehna i medden irkelli.
li deg yirebbi n tmara.
Yera uerqub n yisefra.
D arib d aberrani deg tmura n medden.
Nuggad, tid n yielli, ad er-sent nual.
Daen ad a-en imensi ad a-id-en tarda n lewal.
Tamazit ne aekka, d wa i d abrid n tirrugza.
Ad cfu:
85
Tajerrumt
Asemmad n yisem
er tifyar-a :
Ttarran azal i wass n leminesla.
Ad d-teddem temart n uxxam tiwurac n wudi.
Ad en tiremt-nsen.
Yedhen s zzit n uzemmur.
1. D acu-ten wawalen yettuderren, d ismawen ne d imyagen ?
2. Anwa awal yellan sdat-sen?
3. Anwa addad ideg llan, d ilelli ne d amaruz?
4. Anwa awal iwumi d-rennun anamek?
5. D acu-ten (tawuri-nsen) wawalen yettuderren?
Ad cfu:
Asemmad n yisem d isem amaruz. Yesmad anamek n yisem-nien. Ger yisem asemmad
d yisem amezwaru tettili tenzet n : isem amezwaru + n + isem wis sin
Gret tamawt : 1- Asemmad n yisem yezmer ad yili :
- d isem: tasarut n tewwurt.
- d amqim awsil : axxam-iw.
2- Deg wadeg n yisem amezwaru yezmer ad yili :
- urbib : aberkan n uqerru.
- umernu : aas n waman.
- umeskan : wid n Fransa.
- umqim arbadu : kra n wussan.
3- Deg wadeg n yisem wis sin yezmer ad yili :
- urbib : awal n umeqqran.
- umernu : tagella n da.
- umeskan : axxam n wa.
Iluma :
1 - Af-d isemmaden n yisem yellan di tefyar i d-iteddun.
Yea tabult n temtunt.
Uri-as tabrat n sslam.
Fki er ssuq isem-iw, er rreba n Yizzayriyen.
D atmaten-nne i a-id-yettawin icwura n tergin.
Tebbebe taect-is seg yimei fell-awen.
Ula d later i a-id-yeqqimen, iumm-it udfel n zzman.
Mai deg uekka n wakal, deg wul-iw ara kem-mele.
Tarkast n ubecki refden wid igan i lu talast.
Taseftit
Ana
er tifyar-a:
Ddem-d aanim aezzfan, ldi-t deg yiwen yief ef reba tfurkac. Err taxnact ger tfurkacnni i wakken ad ldint almend n tuzert n tkermust. Ger takermust deg yimi n uqerrac tberne-tt i
wakken ad d-tekkes.
1. Suffe-d seg uris awalen yuran s tira tazurant. Dacu-ten?
2. Acu i d-senfalayen yimyagen, d ayen yeran ne d ayen ara yerun ne d asendeh ?
3. Anwi udmawen i yezmer umdan ad isendeh ? (bder-d imqimen ilelliyen).
4. Win yettwasnedhen di tefyar-a, ad ixdem tigawt yiwen ubrid ne ad as-yales aas n tikkal ?
Limer ad tebdu aris akka : yal ass
- Acal n wanaen yellan, ihi ?
- Amek i yettale wana wis sin ?
Ana isenfalay-d asendeh : semrasen-t medden mi ara as-inin i yiwen ad yexdem kra.
Ana yesa kan ukku (04) n wudmawen : ke/ kemm, kunwi / kunemti ; tella daen
tala yesxelen urmir d wana mi ara yefti umyag d wudem 1ru n usget (nekkni /
nekkenti), teqreb aas er wana deg unamek, d amedya : ad nruet, limer d urmir
kan, yili ur yettili ara t n taggara.
Yewwi-d daen ad d-nini belli yella wana aerfi : asendeh yiwet n tikkelt kan ; yella
da wana ussid: mi ara yili tri ad yexdem win iwumi ara tmeslaye tigawt aas
n tikkal. Ana ussid yettale am wurmir ussid : s usezwer n tt , ne s tussda ef
tergalt, ne s temlellit n tera.
Iluma :
Ad cfu:
Ana ussid
87
Azea
Isestanen ef tugna
1. Acu i d-teskan tugna?
2. Acu tze tmeut?
3. S wacu yettwaef uzea?
4. Acu n wallalen i d-tsers tmeut, tama-s ?
5. Acu i tesedday s yiudan-is?
6. Ayen ttarrant tlawin izeen mennaw n wunuen ef yidilen zeent?
Azea, yewer yerna yetteil. Maca ur yettawi ara aas n umkan. Ttgen medden
azea tama n urab n tesga, ef snat n tragliwin ibedden si terert er ssqef.
Azea, tzemre ad t-tee deg wadeg-is ayen i d ak-yehwan. Tilawin, mi stufant
kan ad zent cwi. Ad qqiment, ad senndent er urab, ad ggarent ulman deg wustu. Syin ad
ddzent ulman-nni s uyail. Azea, ur yettewwiq ara ef umeslay, imi zemrent ad zeent,
ad ttmeslayent.
88
uzea. Ma d Xalti, d azea i tt-yettqelliqen ugar n talat. Mi ara teef ayail, tiyita kan
deffir taye, yerna tetteddez mli.
Lmulud FERUN
Seg : Le fils du pauvre
Yessuel-it-id Reman ACUR.
Amawal :
Tasga : li i d-iqublen tawwurt.
Tierert : Agens.
Arab : li.
Ad cfu:
Aris d asegzay mi ara yili bab-is isefham-d kra n temsalt. Mi ara d-yesbadu tamsaltnni, yessemras tifyar tiramyagin yebnan s d n tilawt + isem ne amqim ne arbib.
Win i d-yettmeslayen deg uris asegzay ur d-yettakk ara tamuli-s ne ayen yettulfu,
yemmal-d kan amek i yettili wayen ief d-yuwi awal ; ef waya, tuget n yimyagen
ftin d wudem wis krad y/ i netta , t nettat , ..n nutni , nt
nutenti ) er wurmir ne er wurmir ussid. D amedya, mi ara d-isegzi umeskar kra
n wansay, di tazwara, ad t-id-isbadu, syin er-s ad d-yini amek i t-xeddmen medden.
Di taggara, ad d-yebder kra n tigawin ne n tfelsin i d-yeqqnen er wansay-nni.
89
Asefru
Azemmur
Yal ass sefqaden-iyi-d
Armi yuwe ideg ara yi-den
er tessirt, skecmen-iyi-d
Iuraf, tezzin, tennen
er ufrac fen-iyi-d
Ur teffe ad iyi-meqen
Lli d aeqqa gren-iyi-d
D arebbu ad iyi-suffen
Deg tbeqsit kksen-iyi-d
er tesnit ad iyi-men.
ZEDDAK Lmulud.
Seg Tinsufin
90
tsemhay. Llan wid irewwlen ef uzal am erur), llan wid irewwlen ef usemmi am yibelliren.
Tafriqt n Ugafa d yiwet seg temnain n umaal ay yettaz uurar sya er da. Da-netta
imezda-is, xeddmen yiwen n usnalas, qqaren-as anar, i-wakken ad d-yuwet ugeffur. D acu ay d
anar? Ansi i d-yekka? Amek ay t-xeddmen?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
91
Afares s tira
Tasmilt-nwen teba ad tesker yiwen n ukaram akken ad texdem yiwet n temzikent ef kra n
temnat n tmurt-nne.
Tebam ad d-tesnekdem anda i tettidirem.
Ihi akaram-nwen ad yili deg-s:
- Asewsen n yirem-agi.
Ne
92
Ad ktazle iman-iw
1 - Ini-d ma tzemre:
Ad tere aris menwala yerna ad t-tfehme?
3 - Ini-d ma tzemre..:
Ad tsefti amyag er wana?
Ad tsefti amyag er wurmir s ad
Ad takze asemmad n umigaw di tefyirt?
Ad d-taru war tamsertit ad + amatar?
Ad takze amqim asemmad usrid d umqim asemmad arusrid?
93
Amawal
Uun
Tamazit
Tafransist
Paysage, relief
Modle
Agezdu (mw)
Dpartement, wilaya
Aggag (mw)
Intellectuel
Akasan (MC)
Haine
Aknar (MW)
Mannequin
Synonyme (un)
Champ lexical
Aktazal (s)
Evaluation
10
Exemplaire
11
Ales
Raconter, rpter
12
Liquide
13
Mme (adjectif)
14
Amalal
Adjuvant
15
Amedraw (mw)
Convive
16
Ennemi
17
Audio
18
Visuel
19
20
Diagnostique (adj)
21
Amnir (mw)
Guide
22
Amsagan (s)
Actanciel
23
Anaw (cl)
Type
24
Intgration
25
Amuken (MC)
Prparation,
organisation
26
Narrateur
27
Descripteur
28
Prisonnier
29
Assas (MC)
Souffrance
30
Avoir, possder
31
Led (mc)
Insister
32
Mennaw (tumabt)
Plusieurs
33
Nined (s)
Diagnostiquer
34
Sedwel
Eduquer
35
Changer, substituer,
36
37
Confiance, croyance
38
Tafulki (clh)
Beaut
39
Situation finale
40
Situation initiale
41
42
Squence
43
Synonymie
45
Information
46
Valle
47
Exposition
48
Tanakat (mc)
Boite
49
Tanezzayt (cw)
Matin, matine
50
Tankelwit (mw)
Prosprit, opulence
51
Tanufli (mc)
Bonheur
52
Gographie
53
Pdagogie
54
55
Fiction
56
Intrigue
57
58
Couleur (s)
59
Tumert
Joie, bonheur
60
Uskir
Isegzal:
- Kb: taqbaylit
- clh: tacelit
- cw: tacawit
- s: asumer (proposition)
- Mc : tamacet
- mw: amawal n tmazit tatrart
- km: akkmazi (panberbre)