Vous êtes sur la page 1sur 6

COORDONNEES CARTESIENNES

z L'espace est rapporté au repère


cartésien orthonormé (0,x,y,z).

M Dans ce qui suit :


- f (x,y,z) est une fonction scalaire

- A(x, y, z) est un vecteur
y - C(x, y, z) est un tenseur d'ordre 2
représenté par une matrice 3x3.
x

Opérateur Expression analytique


∂f ∂f ∂f
grad(f ) ex + e y + ez
∂x ∂y ∂z

 ∂Α x ∂Α x ∂Α x 
 ∂x ∂y ∂z 
 
  ∂Α y ∂Α y ∂Α y 
( )
grad A  ∂x
 ∂Α
∂y ∂z 
∂Α z ∂Α z 
 z 
 ∂x ∂y ∂z 


div(A) ∂Α x ∂Α y ∂Α z
+ +
∂x ∂y ∂z

1
 
rot(A)  ∂Az ∂Ay   ∂A ∂A   ∂A ∂A 
 − e x +  x − z e y +  y − x e z
 ∂y ∂z   ∂z ∂x   ∂x ∂y 

∆f ∂2 f ∂2 f ∂2 f
+ +
∂x 2 ∂y 2 ∂z 2


∆A ∆Ax ex + ∆Ay e y + ∆Az ez

 ∂C xx ∂C xy ∂C xz   ∂C ∂C yy ∂C yz 
  + + e x +  yx + + e y
 ∂x ∂y ∂z   ∂x ∂y ∂z 
div(C)
 ∂C ∂C zy ∂C zz 
+  zx + + e z
 ∂x ∂y ∂z 

Relations générales :

 
(
div rot(A) = 0)
  
( )
rot div(f ) = 0

( ))
 
= ( )
grad ( f ) Tr grad grad ( f )
∆f div= (
     
= ( ) ( ( ))
rot rot(A) grad div A − ∆ A

2
COORDONNEES
CYLINDRIQUES

Le repère local est le repère


z   
ez ( M , e r , eθ , e z ) .

M Dans ce qui suit :
- f (r,θ,z) est une fonction scalaire
er 
- A(r, θ , z) est un vecteur
y
- C(r, θ , z) est un tenseur d'ordre 2
θ représenté par une matrice 3x3.
x

Opérateur Expression analytique

 ∂f  1 ∂f  ∂f 
grad(f ) er + eθ + e z
∂r r ∂θ ∂z

 ∂Α r 1 ∂Α r Aθ ∂Α r 
 ∂r −
r ∂θ r ∂z 
 ∂Α 1 ∂Αθ Ar ∂Αθ 
  θ + 
( )
grad A  ∂r
 ∂Α z
r ∂θ
1 ∂Α z
r ∂z 
∂Α z 
 r ∂θ ∂z 
 ∂r

∂Α r Ar 1 ∂Aθ ∂Az
 + + +
∂r r r ∂θ ∂z
div(A)
=
1 ∂
(rAr ) + 1 ∂Aθ + ∂Az
r ∂r r ∂θ ∂z

3
 
rot(A)  1 ∂Az ∂Aθ    ∂Ar ∂Az    ∂Aθ Aθ 1 ∂Ar 
 −  er +  −  eθ +  + −  ez
 r ∂θ ∂z   ∂z ∂r   ∂r r r ∂θ 

∂ 2 f 1 ∂f 1 ∂2 f ∂2 f
+ + +
∆f ∂r 2 r ∂r r 2 ∂θ 2 ∂z 2
1 ∂  ∂f  1 ∂ 2 f ∂ 2 f
= r  + +
r ∂r  ∂r  r 2 ∂θ 2 ∂z 2


∆A  Ar 2 ∂Aθ   Aθ 2 ∂Ar  
 ∆Ar − 2 − 2  e r +  ∆Aθ − 2 + 2  eθ + ∆Az e z
 r r ∂θ   r r ∂θ 

 ∂Crr 1 ∂Crθ ∂Crz Crr − Cθθ  


 + + +  er
 ∂r r ∂θ ∂z r 
  ∂C 1 ∂Cθθ ∂Cθ z C  
div(C) +  θr + + + 2 θ r  eθ
 ∂r r ∂θ ∂z r 
 ∂C 1 ∂C zθ ∂C zz C zr  
+  zr + + +  ez
 ∂r r ∂θ ∂z r 

4
COORDONNEES SPHERIQUES

z Le repère local est le repère


(M,er,eϕ,eθ).
er
M eθ Dans ce qui suit :
ϕ - f (r,ϕ,θ) est une fonction scalaire
eϕ 
- A(r,ϕ ,θ ) est un vecteur
y - C(r, ϕ , θ ) est un tenseur d'ordre 2
θ
représenté par une matrice 3x3.
x

Opérateur Expression analytique


∂f 1 ∂f 1 ∂f
grad(f ) er + eϕ + eθ
∂r r ∂ϕ r sin ϕ ∂θ

 ∂Α r 1 ∂Α r Aϕ 1 ∂Α r Aθ 
 − − 
 ∂r r ∂ϕ r r sin ϕ ∂θ r 
  ∂Α ϕ ∂Α 1 ∂Α ϕ Aθ 
( )
1 ϕ A
grad A  ∂r + r − cotanϕ 
r ∂ϕ r r sin ϕ ∂ϕ r
 
 ∂Αθ 1 ∂Αθ 1 ∂Αθ Ar Aϕ
+ + cotanϕ 
 ∂r r ∂ϕ r sin ϕ ∂θ r r 


div(A) ∂Α r A 1 ∂Aϕ Aϕ 1 ∂Aθ
+2 r + + cotanϕ +
∂r r r ∂ϕ r r sin ϕ ∂θ

5
 1 ∂Aθ 1 ∂Aϕ Aθ cot anϕ   1 ∂Ar ∂Aθ Aθ 
   − + er +  − − eϕ
 r ∂ϕ r sin ϕ ∂θ r   r sin ϕ ∂θ ∂r r 
rot(A)
 ∂Aϕ Aϕ 1 ∂Ar 
+  + − eθ
 ∂r r r ∂ϕ 

∆f 1 ∂  2 ∂f  1 ∂  sin ϕ ∂f  1 ∂  1 ∂f 
r +   +  
r ∂r  ∂r  r sin ϕ ∂ϕ  r ∂ϕ  r sin ϕ ∂θ  r sin ϕ ∂θ 
2

 A 2 ∂A 2 A cot anϕ 2 ∂Aθ 


 ∆Ar − 2 2r − 2 ϕ − ϕ 2 − 2 er
 r r ∂ϕ r r sin ϕ ∂θ 

∆A  2 ∂A Aϕ 2 cot anϕ ∂Aθ 
+  ∆Aϕ + 2 r − 2 − 2 eϕ
 r ∂ ϕ r sin 2
ϕ r sin ϕ ∂ θ 
 2 ∂Ar 2 cot anϕ ∂Aϕ A 
+  ∆Aθ + 2 + 2 − 2 θ 2 eθ
 r sin ϕ ∂θ r sin ϕ ∂θ r sin ϕ 

 ∂C 1 ∂C rϕ 1 ∂C rθ 2C rr − Cϕϕ − Cθθ cot anϕ 


 rr + + + + C rϕ er
 ∂r r ∂ϕ r sin ϕ ∂θ r r 
  ∂Cϕr 1 ∂Cϕϕ 1 ∂Cϕθ 3
div(C) +  + + + C rϕ +
cot anϕ
(Cϕϕ − Cθθ )eϕ
 ∂r r ∂ϕ r sin ϕ ∂θ r r 
 ∂C 1 ∂Cθϕ 1 ∂Cθθ 3 cot anϕ 
+  θr + + + C rθ + 2 Cθϕ eθ
 ∂r r ∂ϕ r sin ϕ ∂θ r r 

Vous aimerez peut-être aussi