A propos de ce livre

Ceci est une copie numérique d’un ouvrage conservé depuis des générations dans les rayonnages d’une bibliothèque avant d’être numérisé avec
précaution par Google dans le cadre d’un projet visant à permettre aux internautes de découvrir l’ensemble du patrimoine littéraire mondial en
ligne.
Ce livre étant relativement ancien, il n’est plus protégé par la loi sur les droits d’auteur et appartient à présent au domaine public. L’expression
“appartenir au domaine public” signifie que le livre en question n’a jamais été soumis aux droits d’auteur ou que ses droits légaux sont arrivés à
expiration. Les conditions requises pour qu’un livre tombe dans le domaine public peuvent varier d’un pays à l’autre. Les livres libres de droit sont
autant de liens avec le passé. Ils sont les témoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont
trop souvent difficilement accessibles au public.
Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte présentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir
du long chemin parcouru par l’ouvrage depuis la maison d’édition en passant par la bibliothèque pour finalement se retrouver entre vos mains.

Consignes d’utilisation

Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliothèques à la numérisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre
ainsi accessibles à tous. Ces livres sont en effet la propriété de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine.
Il s’agit toutefois d’un projet coûteux. Par conséquent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inépuisables, nous avons pris les
dispositions nécessaires afin de prévenir les éventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des
contraintes techniques relatives aux requêtes automatisées.
Nous vous demandons également de:

+ Ne pas utiliser les fichiers à des fins commerciales Nous avons conçu le programme Google Recherche de Livres à l’usage des particuliers.
Nous vous demandons donc d’utiliser uniquement ces fichiers à des fins personnelles. Ils ne sauraient en effet être employés dans un
quelconque but commercial.
+ Ne pas procéder à des requêtes automatisées N’envoyez aucune requête automatisée quelle qu’elle soit au système Google. Si vous effectuez
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caractères ou tout autre domaine nécessitant de disposer
d’importantes quantités de texte, n’hésitez pas à nous contacter. Nous encourageons pour la réalisation de ce type de travaux l’utilisation des
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serions heureux de vous être utile.
+ Ne pas supprimer l’attribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet
et leur permettre d’accéder à davantage de documents par l’intermédiaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en
aucun cas.
+ Rester dans la légalité Quelle que soit l’utilisation que vous comptez faire des fichiers, n’oubliez pas qu’il est de votre responsabilité de
veiller à respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public américain, n’en déduisez pas pour autant qu’il en va de même dans
les autres pays. La durée légale des droits d’auteur d’un livre varie d’un pays à l’autre. Nous ne sommes donc pas en mesure de répertorier
les ouvrages dont l’utilisation est autorisée et ceux dont elle ne l’est pas. Ne croyez pas que le simple fait d’afficher un livre sur Google
Recherche de Livres signifie que celui-ci peut être utilisé de quelque façon que ce soit dans le monde entier. La condamnation à laquelle vous
vous exposeriez en cas de violation des droits d’auteur peut être sévère.

À propos du service Google Recherche de Livres

En favorisant la recherche et l’accès à un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le frano̧ais, Google souhaite
contribuer à promouvoir la diversité culturelle grâce à Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet
aux internautes de découvrir le patrimoine littéraire mondial, tout en aidant les auteurs et les éditeurs à élargir leur public. Vous pouvez effectuer
des recherches en ligne dans le texte intégral de cet ouvrage à l’adresse http://books.google.com
C,
 ---
PBBLIOTECA NAZEE

XXIV 1

C
XXI al
89
A NAPOLI

Li
 IV. M. 10

1
 !
S
 V E T E R U M

P E R S A R U M
ET

PA 0 R U M
R T H OR
P A RT
ET .

M E D O RU
Ꮇ Ꭼ R U M
R E L I G I O N IS
I
L

I
NAP
H I S T O R I A.

M
OLI

A N US
IA
Autor eſt THOMAS HYDE, S.T. D. Linguæ Hebraicæ in
Univerſitate Oxon. Profeffor Regius, & Linguæ Arabicæ Profeſſor
Laudianus.

EDITIO SECUNDA .

ο Χ Ο Ν Ι 1,
E TYPOGRAPHEO CLARENDONIANO, MDCCLX .
1

1
 HISTORIA

RELIGIONIS
V E T ER UM

Ρ
PE RS AR
A R U
U M,
EORUMQUE

M O. R U M.
A G O
Ubi etiam nova ABRAHAMI , & MITHRÆ , & VESTÆ , &
MANETIS, & c . Hiſtoria ; atque ANGELORUM Officia &
Præfecturæ ex Veterum Perſarum Sententiâ.
ITEM,

Perſarum Annus Antiquiſſimus tangitur,is e8 Gjemſhid detegitur, verus

Yézdegberd de novo proditur, is 정 Melichåb expenditur, is Selgjúk
& Chorzemjhab notatur, & is q Kata & Oighứr explicatur.

ZOROASTRIS VITA ;
Ejuſque & aliorum Vaticinia de MESSIAH è Perſarum aliorumque
Monumentis eruuntur :
Primitivæ Opiniones de Deo & de Hominum Origine referantur :
Originale Orientalis SIBYLLÆ Myſterium recluditur :
Atque Magorum Liber SAD -DER (ZOROASTRIS Præcepta ſeu
Religionis Canones continens,) è Perſico traductus exhibetur.

Dantur VETERUM PERSARUM Scripturæ & Linguæ ( ut

hæ jam primò Europa producantur & Literato Orbi poftliminiò
reddantur,) Specimina.
De Perliæ ejuſdemque Linguæ Nominibus ; déque hujus Dialectis, & à
Modernâ Differentiis, ftrictim agitur.
 ILLUSTRISSIMO

E T

HONORATISSIMO VIRO,

JO H
Н A N N I
D Ο Μ Ι Ν ο

S O M M E RS ,
Β Α R Ο ΝΙ
DE

E VESH AM
HUNC LIBELLUM
H UM I L L I M E

D.D.C.Q. AUTOR . .
 ILLUSTRISSIME

.
D O M IN E ,

UM Religionis Veterum Perfarum Notitiam à

multis deſiderari perſpicerem, eámque à noſtra
C tium Nemine ſat fuſè & fat accuratè tractatam
fuiſſe animadverterem , ego quidem , feliciori Fato, ali
quot ipforum veteres Libros (ſeu potiùs Kesanoa ) nactus,
Perficâ Linguá etiam non deftitutus, illud in me penſum 1

fuſcipere non dubitavi, ut pleniorem ejufdem Hiſtoriam

concinnare aggrederer, nec deſiſterem à pertexendo tunc
exorſam Telam eámque perſequendo, donec tandem , ali
quot Annorum Labore, eandem ad umbilicum perduxe
ram : ratus id Operis Doctis & Curioſis haud ingratum
fore, fi in tam deſideratam Antiquitatis Partem inqui
rendo, hujus Rei Veritas, quæ in Tenebris, maximâ ex
Parte, hactenus delituerat, jam excuteretur, & omnibus
liquidò conftare poffet. Ut, cùm talis Hiſtoria Luce do
naretur publicâ, dictaGens à Græcorum & Mohammeda
norum Offuciis ac Calumniis liberata & vindicata eſſet ;
eámque ſemper ab ipſo Diluvio veri DeiCultum tenuiffe,
& fermè ab illis Temporibus (quod à paucis fperatum aut
creditum ,)
 EPISTOLA DEDICATORIA.
creditum ,) rectè conſtitutam Eccleſiam cum benè regu
latá Hierarchiá habuiffe compareret. Adeò ut, quamvis
primitivam fuam puriorem Religionem interpolando,
multas, Proceſſu Temporis, admiſcuerint Superſtitiones,
hâc tamen Ratione refutaretur vulgatus ille Error Viro
rum Doctorum fuperioris Seculi, iſtum Populum fuiſſe
merè idololatricum , ejúſque Linguam & Literas prorſus
exoleviſſe, & • fcripta Monumenta intercidiſſe acperiiſe,
& de ħis omnibus, quaſi de Rebus intermortuis, conclamatum
fuiſſe credentium. Cùm è contra, dicta eorum Eccleſia
(ex quo humanum Genus à Noacho reparatum ,) Deicola
femper extiterit; & præſertim in Medicæ Monarchiæ
Initio maximè florens, triplici Sacerdotum & Præfulum
atque Archipræfulum Ordine, ab illis Temporibus uſque
adYezdegherdultimum , (circa millefimúm abhinc Annum )
tanquam Sol in fuâ Abſide, fulſerit, ſuæ Religionis authen
ticos Libros, ut vivas & perennantes Tabulas, fummâ
Curâ conſervans. Eaque fanè hactenus ( quamvis minus
florens,) eft fuorum Rituum tenaciſſima, & ad hunc uf
que diem vigilantiſſima in Cuſtodiâ fui Prophetæ Codi
cum, in quibus (præter alia Curioſa,) latere creduntur
de Meſrah Prophetiæ plures quàm quas hactenus novimus ;
cùm Vetus Teftamentum non fuerit ei ignotum , & is
(quamvis Pſeudopropheta) peculiaribus quibuſdam Reve
lationibus adjutus videatur. Et hinc factum eft, ut poft
Chriftum Hæretici hoc fubolentes, prætenderint fe habuiſſe
Zoroaftris Revelationes de Chriſto ; genuinorum Codicum
Loco, exhibendo nothos & fpurios, ex ſuo cerebro con
fictos, quos, fub ejus Nomine, ignaro Populo talium
avido obtrudebant.
Cúmque
 EPISTOLA DEDICATORIA.
Cùmque hoc Opus conſcripſeram , & publici juris fa
ciendum decreveram , haud committendum duxi, ut pe
regrinæ hæ Literæ (tanquam Advenæ ad oras noſtras ad
pellentes,) relinquerentur ſolivagæ , alicujusMagnati.Præ
fidio & Patrocinio deftitutæ . Unde ad Illuſtriſſimi Viri
1
Limen deduxi, & præ foribus ſtiti eas humiliter intro
mitti affectantes. Ubinam enim excipi ſperarent tales
Hoſpites, potiùs quàm apud Virum Honoratiſſimum pa
riter ac Doctiſſimum , qui adventantibus Favores liberè
impertit, eoſque amore proſequitur, & tales Peregrinos, à
reliquo Orbe neglectos & repudiatos, ambabus Ulnis am
plectitur ? Apud quem , inquam , famigeratiſſimus ille
Veterum Perfarum Legiſlator Zerduſht (quiZoroaſtres)
ſe excipiendum fperaret, meliùs quàm apud Legiſperitiſ
fimum ,Juris & totius politioris Literatura conſultiſſimum ,
qui in Řei publicæ Commodum , Rei ſuæ ( i.e. Sanitatis)
immemor, proh nimis afſiduè ! ſuum cuique tribuendo al
laborare, fatagere, & incumbere, & à Mane ad Veſperam
inſudare ſolebat; dum Anglia Cancellaria, fub Ipſius (tan
quam ÆquiſſimiJudicis) Præfecturâ, tot annos verè floruiffe 1

comperta eſt. Faxit Deus Opt . Max . omnium bonorum 1

Dator, ut, Axe ſentiente Onus, non deſit talis Herois

Humerus ; atque ( qualis Ipſe fuit) in poſterum tanto 11

aliquo Amico nunquam privetur Eccleña, nec tanto Pa

trono orbetür Lex, nec ejuſmodi fido Conſiliario deſti
tuatur Rex Invictiſfimus GUILIELMUS ( Belli & Pacis
totius Europæ folus Arbiter, Religionis Proteſtantium
Stator stò unyavñso) quem diu ſoſpitet& conſervet Deus :
ut, ipfo feriùs in Cælum redeunte, hæc Regna diu ſub
fauſtiſſimo ejus Imperio perennare pergant.
Impoliti
 EPISTOLA DEDICATORIA.
Impoliti verò iſtius Operis Autor indignus, qui Be
neficiis Tuis fe femper devinctum fuiffe gratus agnoſcit,
(cùm meliora non habeat,) iſtud, qualecunque ſit, Mu
nuſculum fubmiflè offert : limatiſſimum interim Judi
:

cium Tuum reformidans, Severitatem deprecatus, &

Favorem obteſtatus, ut non Cenſoriá Virgulă, fed Amica
Manu illud tractare velis ; non ejuſdem Nævos nimis
acriter perſtringendo, ſed potiùs Paroramata pertranſ
eundo, Defectus excuſando, & ( pro innatâ Benignitate)
Erroribus condonando. Ut, ex tali Tuo Exemplo, alii,
qui ad alienos Labores carpendum atque fugillandum
proniores, noftris conatibus favere, hiantes Rimas im
plere, & Errata tegere diſcant.
Et is interim apud Supremum omnium JUDICEM
contendere non definet, ut IPse, pro infinitâ fuâ Cle
mentiâ, longam Tibi Vitam largiri velit, eámque ad
extremam ufque Senectutem prorogare dignetur. Quod
ex Animo ſemper vovebit,

Iluftriffmi Nominis Tui

--

Cultor devotifimus

THOMAS HYDE.

b
 SIVII ĠAMO !IM
12
་་་་ ་ ： བ
" 11 ( 107 ?
.21.;
..?" C
(
>
1
 AD
A D L ECTOREM

PR Æ FATI
F O.
Ο

P Romiffor um Fidem ut tandem liberare poffim , en Religionis

Veterum Perſarum Hiſtoriam ! in quâ quidem contexendâ ſecu
tus ſum Methodum naturalem , eam ab Origine Gentis inchoando,
eandemque continuando ad hunc uſque diem, quo ab iis in eâdem Fide
perſeverátur. Inter ea quæ ab Europæis de hoc ſubjecto dicuntur,
multa quidem ſunt vera, & alia quædam admifcentur falſa, prout
Linguæ Perſicæ Beneficio deſtitutis competebat. De eorum itaque
Relationibus, (uti etiam ſubinde de earundem Partibus & Citationi ,
bus quas dedimus,) aliquando meritò dicatur csglull.sk Bugel Fides.
hit penes Autorem ; ut de rebus dubiis & incertis ajunt Orientales.
At quamvis Perſarum , & Medorum, & Parthorum , eadem fuit Re
ligio, ejuſdem tamen Monumenta à Zoroaſtre (ſub finem Monarchiæ
Medicæ vivente) fcripto conſignata funt fola Linguâ Perfica Veteri,
ut hodiè ex ejus.Libris apparet. Hæ Gentes omnes (non obſtante
Linguæ Perſicæ & Medo-Parthicæ Diverſitate,) eiſdem utebantur
Literis, quæ utriuſque Linguæ fonis dextrè exprimendis ſunt optimè
adaptatæ , utpote quæ ab Initio cum illis Linguis natæ. Talium au
tem Literarum Uſus (Religionis caufâ, ut ſuo loco diximus,) tandem
exolevit apud Perfas Mobammedanos, qui in earum locum Arabicas,
non tam benè dictarum Linguarum fonis accommodas, introduxerunt.
Utriuſque autem Gentis Leges politicæ fuerunt planè eædem : unde
conjunētim memoratum eſt, Medorum & Perfarum Leges effe immu
tabiles.
In

b 2
 P R E F Α Τ Ι Ο.
In hoc igitur Opere tractamus tantùm Religionem Perfarum Vete
rum : non verò Moderniorum Mohammedanorum , quorum Religio
præcipuè continetur in Corano, qui eis eſt Agendorum & Fugiendorum
Norma ; quamvis etiam , cum Tempore, introducta fuerint alia quæ
dam Inſtituta, quæ tamen dicto Libro non funt contraria, nec in eo
vetita. Inter quæ eſt ſolennis Viſitatio Sepulchrorum aliquot Inſigniorum
Sanctorum , quæ ( ardentibus Cereis & aftantibus nocte dieque Vigili
bus) cum magnâPompâ, & diligenti Cuftodiâ, in auguſtis Ædificiis ad
hoc ( ex Piorum Legatione) extructis, & Reditibus donatis, ſervantur.
Aliud Mubammedanorum eſt Religiofæ ac Voluntariæ Paupertatis In
ftitutum , in quo quivis Religiofus, Deo devotus, Perficè in genere
vocatur bwyly Pâriſa, Arabicè Jlass Abdál, & exotica Voce yahili Ka
lender, ſeu Kalandar, quaſi dixeris Kanòr aydpa . Vel alias, generalio
ri Titulo, vulgò Perficè audiunt cunggu Derviſh, Arabicè ynë Fa
kir, i.e. Pauperes Mendicantes, Religiofi, qui Eleemofynas, Religionis
Cauſâ,à Populo ſemper petunt. Ex horum Cæremoniis eſt in uno
Pede diutinaGyratio,talis quæ abEuropais fieri non poteft. Hi non
funt Monacbi, ſed uxorati Religiofi, qui Mundo renuntiantes, ſponta
neam Paupertatem fub religioſo Habitu profitentur ; Vagabundi,
Mendicantes, atque ſubinde in Eccleſiis pernoctantes. Et Abdalorum
quivis grande quoddam Cornu ad latus appenſum habet, ad inflana
dum , & (dum religioſam in Foro Oratiunculam habituri funt,) ad
convocandum ad fe Populum . Quinetiam datur religiofum quoddam
genus, magis fpeciatim dictum uzges Súpbi, ſeu Sophi ; idque, vel à
Ugo Süph, Laná, quaſi dicantur Lanigeri, ( quia Religiofi Sericum
non induunt,) vel q.d .Lopós. Hi funt Doctiores, Rebus Theologicis
operam dantes, qui Sermonem myfticè velare & involvere ſolent, Res
divinas & fpirituales per Res mundanas adumbrando. Circa Annum
Chriſti MD, ex horum Ordine & Numero fuit religiofum Habi
tum geſtans (ue narrat Gjannabius Cap. 75,) quidam Sheich , dictus
gall gehts äta Sheicb Haidar AlSophi, ſeu Aſophi, quem ali
qui dicunt paucis Menfibus regnâffe. Utcunque tamen fuerit, certif 1

fimè ad Thronum evectus eſt ejus Filius, ideò dictus puslawl that's 1
1

Hyo Shah Iſmael Sophi : unde factum eſt ut, apud aliquos, Perſarum
Sopbi audiretPerfarum Rex. Hujus Succeſſor fuit illius Filius qulagb
Tabmalp. Deinde ( fisi rectè memini) per biduum in regnum ſucceſſit
hujus 1
 PR Æ FATI O..
hujus tertius Filius whá Jas Haidar - Chân : mox Tahmaſpis ſecun
dus Filius wls Ausland Iſmael -Chân ejus Nominis II : & tandem
primus Filius dictus vaislas chosen Mobammed Choda -benda, qui fuit
luſciofus: & pofteà ejus Filiusculus Abbâs. Et circa annum MDCXXX #

p . m. regnavit Abbah Abnepos cris Sephi I. Pofteà Sephi II, qui,

propter inauſpicatum Coronationis Tempus& Res minùs proſperas,
rurfus coronatus eſt, mutato Nomine in Soleimân, qui Imperii ſui
Anno primo miſit ad Carolum II Epiſtolam de Vectigalibus Urbis Ora
múz. Et hodie regnare dicitur Hoſein. Dictus itaque Titulus Sopbi
non fuit (ut aliqui perperam ſentiunt,) omnium ſequentium Regum ,
ſed ad folum Ifmaelem 1 pertinebat. Errorem autem peperit foni Vi
cinitas in Titulo Sophi & Nomine Sephi, quamvis iſte ( ut vides) poft
longum Tempus fucceffit, nec fuit ex Religioſorum Ordine, unde
tali Titulo gaudere poffet.
Dictorum Supbiorum , feu Sophorum , Theologia Myftica continetur
in Libro Perſico dico Sgito Méſnavi ; & multi Ritus in alio Libro
Arabicè conſcripto, cui Titulus Ligas pls Ilmi Taſávvuph, i.e. Sci
entia Supbiifmi, feu Notitia Sopbifmi, qui eſt vioul en Ugögl puls
liblog lous öise güell Scientia perfiftendi in Virtutibus legalibus tam
externe quam internè. Ifte enim Liber agit de Amore divino, & de
Virtutibus ac Vitiis, & c. Dictus Liber Méſnavi (qui valdè prolixus
& copioſus,) totus confcriptuseft CarminePerſico , cujus unum Ex
emplar olim (cum aliis MSSOrientalibus, jam fortè combuftis,) vidi
in Collegio Sionenſi, cujus Forma erat in Quarto, amplo & craffo,
exili Manu ſcripto, ubi quævis Pagina III aut IV Columnas denfè
ſcriptas continebat. Pro hoc Libro habemus in Archivis Bodleianis
peculiare Gloffarium Perficum , dictum gião ciel Logáti Ménavi,
i.e. Vocabularium pro Libro Meſravi ; ut in Oriente Mos eſt Gloffaria
peculiaria pro fingulis melioris Notæ Libris conficere. Alius de dicto
Subjecto Liber MS Perſicus Proſaïco -metricus, qui Mole minor &
Materiâ brevior, in Bibliothecâ Bodleianâ reperitur, dictus giro
Egittog Ma’navi & Mefnavi, i. e. Senfalis & Repetitionalis; ſc. bre
vibus Paragraphis Rei ſenſum ſeu fignificationem Profâ exhibens, &
deinde ejuſdem aliis Verbis Repetitionem , & uberiorem Explicationem ,
Carmine continens. Et fic per totum Librum, in ejuſmodi brevibus
Para
 PR Æ FATI O.
Paragraphis, igiene Ma'ni ſeu Senfus Materia primò datur Profâ, &
deinde ejuſdem çiło Méſni ſeu Repetitio, aliis Verbis, mox fequitur
Carmine expreſſa.
Sed ut ad Penſum de Abrahamo & Veteribus Perfis redeamus in
eâ, quam dedimus, Abrahami Hiſtoriâ, non afferuntur omnia trita &
alia Frivola ( ut apud Arabes quædam funt,) quæ de eo dicuntur ;
ejuſmodi enim multa, eo nomine, omifimus : fed potiùs in medium
adduximus tantùm præcipua quædam, quæ etiam nova ſunt, non
vulgò nota . Et ferè idem dicendum eſt tàm de Manetis quàm de
aliorum Hiſtoriâ : non enim Lectori obtruſimus omnia quæ peti po
tuerunt ex Operibus Auguſtini & aliorum, ſed potiùs ea quæ ſelectiora
ſunt.
Apud Veteres Per fas, vera & antiquiſſima Religio, quæ primò erat
in omnibus partibus orthodoxa, poſteà, Proceſſu Temporis, interpolata
eſt multis Rebus ſuperſtitioſis, (ut ſuo loco dicitur,) quæ potiùs am
putendæ effent. Cæremoniarum quædam fanè ut externa Signa inter
na Puritatis habentur, uti eſt Corporis Lotio : & fic Ungues pre
ſcindere, eft Impuritates naturales abjicere ; cum ejuſmodi aliis.
At erga Ignem & Sydera nimius Refpeétus, & fauftorum ac infauf
torum Dierum Obſervatio, &c. ſunt mere Nugæ, eæque peccamino
ſæ ; cùm in Lege Moſaicâ omnes fuperftitiofæ Rerum & Temporum
Obſervationes fint vetitæ, quia à Timore Dei abducunt, ut, miffâ in
Deo Confidentiâ, homines ſeducantur ad confidendum in ejuſmodi
vanis Superſtitionibus.
Veterum Perſarum Propheta Zerdìſht ſeu Zerátuſht (Græcis perpe
ram dictus zwpoéspns,) ſcripſit aliquammultos Libros de variis Sub
jectis, (ut ſuo loco docuimus,) omnes Linguâ antiquâ, in pleriſque
locis jam obſoletâ, qui manent ficut Theſauri obſignati, quos nondum
rimati ſunt Doctorum Oculi. Iſti Codices omnes, diligenti Cuſtodiâ .
ad hodiernum diem fervati, apud illius Doctrinæ Affeclas nunc ex
tant : quod tamen fortè ægrè perſuaſum ſit noftratibus, qui in hiſce
Rebus Hofpites, ne quidem fomniantes veteres Perfas ſemper habuiffe
benè regulatam Eccleſiam quæ ſua Monumenta conſervaret ; eámque
in Splendore durâſſe uſque ad Yézdegherd ultimum , circa M abhinc
annis regnantem ; & poftmodùm ab eo Tempore (quamvis minùs
ſplendidè) huc uſque continuaſſe.
Dicti Zoroaſtris Libri ſunt in noftro Orbe Europæo ferè peregrini,
nifi fortè alicubi lateant ignoti. At eorum aliqui ( ne ſupradicta gratis
dixiffe
 PR Æ FATI O.
dixiſſe videar,) penes me in privato Muſæo funt, Theologiam ſpec
tantes, qui antiquis Linguá & Charactere exarati, Auro contra chari,
quos longo Labore & Pecuniâ ex Oriente redemi. Zoroaſtriana Au
tographaomnia, inquam, ſcripta ſunt veteri Linguá Perficâ purâ &
immixtâ, utpote quæ tunc (line Arubiſmi Mixtione ) obtinebat in
Choraſana ſeu Bactriæ Partibus, ubi erat Guktaſpis Curia : & quæ
ibidem hodiè obtinet. Sicque eâdem Linguâ exſcripta ſunt pleraque
Apographa ; exceptis quibuſdam pro vulgatiore hodiernorum uſu,
quæ aliquando admixtas habent voces Medicas & Arabicas, ut glas
Kitab, & LE Nubi, ſeu wys Nivi, quæ omnia notant Librum ; quo
nomine, à Perfis Mohammedanis, ſeu Medo- Perſis, aliquando empha
ticè appellatur AlCoranus, q. d.tò B6ríor. Optandum eſſet ut omnia
Zoroafiris Opera è Magorum Tenebris in noſtram Lucem produce
rentur, unde proculdubio, multa nova,quæ Europæum Orbem hodiè
latent, in Doctorum & Curioforum Uſum eruerentur. Ideóque, Li
terarum Patronis (dum Deus Opportunitatem largitur, ) Pecuniam in
hunc uſum maturè erogare incumbit. Tale Opus planè effet aliquo
Principe, aut Magnate, dignum : nam fine neceſſariis Sumptibus
nihil poterit præſtari: ad quod tamen haud magnâ Summâ Opus
effet.
Zoroaſtri quidem (ut ſuis Locis fufiùs diximus,)ex Converſatione
cum Captivis in Perfiâ Judais, benè notum fuit Vetus Teftamentum,
& multi ex eo Ritus in Perſarum uſum deducti ſunt, uti conftat,
tàm ex ejus Hiſtoria Creationis & Igne Sacro in Templis , & aliis Re
bus cum Judaïſmo coïncidentibus, quàm ex eo quòd (referente Gjan
nabio) multa Davidica in ſuos Libros inſeruit, & Prophetias edidit de
Meſíab, in Veteri Teftamento prædicto & ſubobfcurè revelato. Sed
prætereà neceſſe erat ipſum clariore & magis peculiari Revelatione
fuiffe obſecundatum , eandémque (ut durabilis effet, nec cum Tem
pore intercideret,) in fuis Libris ſcriptam reliquiffe pro Magis ſuis,
per Stellam ducendis ad Chriftum natum in Judæa, Regione longin
quâ ; cùm aliàs certè id non noviſſent, nec in Judæam , à longinquo,
ex Oriente veniffent: nam iſti Peregrini hanc Rem meliùs perſpectam
habuerunt quàm Incolæ Urbis Betblebem , & Rex, & Judæi omnes,
qui ab illo Magorum Evangelio condocefacti fimul & terrefacti fue
runt. Quæ omnia fuadent & perſuadent Zoroaſtem , hac in Parte,
verè divinam Revelationem habuiſſe : cùm compertum habeamus,
quòd Deus aliquando ( quia ipfius Sapientiæ fic viſum eſt,) falfis
Prophetis
 PR Æ FATI O.
Prophetis Res veras revelare dignatus. Ex hujuſmodi externis Teſti
moniis Biblica Veritas fortaflis munitior & fortior reddatur. Nam
quamvis facrorum noſtrorum Bibliorum Autoritas, ſine ullo externo
Teſtimonio, ſit per ſe evidens, ipſaque Biblia fint authenticâ Tradi
tione & diligenti Conſervatione ad nos deducta, nec aliâ Defenſione
indigentia ; tamen, propter eos qui extrà ſunt, ad corroborandum
aliquantulum juvet, quòd ifta Biblia, aliquibus in Partibus, ex Alco
rano, & Ethnicorum Scriptis, tanquam ex abundanti, aliquas Atteſ
tationes & Confirmationes acceperint. Et eodem quoque modo , è
Zoroaſtris Operibus, multò antiquius haberi poterit Teſtimonium ,
itidem ab extrà petitum , quod melius ; ut hujus & futuri Temporis
Atheiſta & Deifia, feu Anti-Scripturarii, Veritatem Biblicam ab Ini
micis & Extraneis confirmatam & ſuffultam videant. Zoroaftris Pro
phetias de Meffab, auditu faltem , reſciviffe videntur veteres, poft
Chriftum , Hæretici, qui multa ex eo prætendebant, ejúſque arcanos
Libros, ſeu Revelationes de Chrifto, ſecum habuiffe jactitabant. Cùm
igitur, tàm ex Sacro Evangelio, quàm ex aliis Rerum Circumftantiis,
certum fit, Perſas Chriſti in Carne Adventum fibi revelatum habuiffe,
eófque eundemAdventum ex Scriptis Zoroaftrianis prænoviffe , opor
teret nos Chriſtianos in hanc Rem meliùs inquirere, ut dicta ejus
Scripta in ipſius verbis legere poffimus. Tales itaque ejus Libri, hoc
folo Nomine (præter aliam Curioſitatem ,) æſtimandi ſunt Theſauri
quovis Pretio redimendi.
Apud Perſas autem extat alius Liber, Zoroaſtrianis Scriptis anti
quior, cui Titulus de whaiglo Gjavidán cbràd, ſeu Æterna Sapien
tia,
, agens de glas Cuss Sapientia Practica, ſeu PhiloſopbiáPrac 1

1
tică, cujus Autor fuit Medorum Rex tantùm non antiquiffimus stilingo
Húfhangh, occiſus (ut ajunt) Ietu Lapidis ; qui in Arabum Libris ali
quando perperam ſcribitur zigügl
e Oubabàngj ; qui à Noftrate quo
dam exponitur Hermes. Inter antiquos etiam Perfarum Libros nu.
merandi funt ‫ بزرجمهر في مسايل النجوم‬Busurgiumhuri Quaidiones
de Stellis;; & de Arte Chemica Liber ple'll causand OftbanisMagi &
Philofophi, qui Zoroaſtris Præceptor.' Et fic funt Ifphendiyâri & Ciax
aris InſtitutionesApronomica, dictæ gleichwed andy Zigj iſphendiyár,
& ‫یج شهردار‬.Zi ‫ز‬ gi
Shahriyar
Quoad
 PR Æ FATI O.
Quoad aliarum Gentium (ut id obiter moneam ,) veteres Libros, in
alterâ Extremitate Orbis, Chinenfes habent valdè antiquos philoſophi
cos Cum - fu - çu ſeu Confucii, quos in Bibliothecâ Bodlejanâ poflidemus,
o

cum aliis, tam Medicis, quàm Hiſtoricis. Ex ejuſmodi veteribus

Hiſtoricis Sinicam Hiftoriamcontexuit D. Martinius. Indorum Shafter,
ſeu Librum Creationis, habemus in Linguâ Malabarica, fine Verſione,
ex Dono Doctiffimi Viri Thomæ Smith S.T.D. Ex eo tamen multa
extraxit D. HenricusLordius in Deſcriptione Religionis Baneanorum in
Indiá. Sed myſteriofi Indorum Libri Poran Verſionem Anglicam olim
vidi apud aliquem Mercatorem Londinenſem quatuor Tomis in 4' '.
Sabiorum Libri antiqui, ( quos Patriarchæ Seth fuiſſe prætendunt,) ha
bentur in Syria, & Meſopotamia : ſed ſub Pænâ maximâ exteris non ,
revelandi. Nihilominus tamen , aſtu eos evolverunt Mohammedani &
Judæi, qui quædam ex eis prodiderunt. Zamolxis autem Leges nul
libi extant, Is fuit olim Getarum in Thracia & Samothracum Legiſ-,
lator, ad quem poſtea, five Hominem , five Genium (dicente Hero
doto} Getæ , fingulis quinquenniis, aliquem è ſuis legare ſolebant, ut
is de eorum Rebus certior fieri poffet. HujusVitamfcripfiffe dicitur
Doctiffimus Carolus Lundius Profeſſor Upfalenſis.
Tempore Tarquinii Superbi olim ſupererant, & peculiari Cuſtodia
conſervabantur, tunc vetuſta, Sibyllina Carmina Latina. Hæc autem
& alia Ethnicorum Oracula longè ante Chriſti Tempora ſponte conci
derunt, ut notat Ștrabo : nam , meliore Luce ſubortâ, & Fraude de
tectâ, ea omnia ceffârunt & filuerunt. Et, eâdem de cauſâ , fic etiam
hodiè ( ut ſpero,) ceflabunt ab Obſopæo & Patritio edita illa MAFIKA
Aria , feu zaPOASTPOT Aoria Pſeudoracula, peſſimè conficta Car- ,
mine Græco . In his memorantur MONAE, & ATAE, & TPIAE, & de
inde nATHP, & Nore , cum ejuſmodi aliis, quæ planè Chriſtianitatem
& Novitatem olent, uti & faciunt moderna illa, quæ circumferuntur,
Sibyllina Græca, planè ex S. Bibliis extracta & collecta. Cùm itaque
genuina Zoroaſtris. Præcepta, ſeu Effata, hactenus ſub Perfiſmi Invo
lucro latentia, jam Luce donentur, quid valent dicta illa Spuria ?
Certè Res, in hac Parte, cenſebitur ita fe habere, perinde ac haberi
folet de Re quâvis viliore comparatâ cum pretioſiore ; ad quam allu
dentes Perfa folent dicere, ‫ فر بازار جوهریان شبة جوي دياره‬Ii
Gemmariorum Foro. Gagatesne Granum bordeaceum valet. En! itaque
genuina ejus Præcepta (niſi cum aliis loquendo, Oracula vocare ma
vis,) eruta è Magorum Libro gw.cho SAD-DER, cujus Autor, ſeu
Colle&tor, fuit Melicſhábi Filius, nobis itaque Melicjhabides dictus.,
с At
 PR Æ FATI O.
At prorüSabo Milicſháh, aliud Exemplar, factâ Metatheli, legit
Sibo glü Shah-meliki Filius. Certè dolendum eft quòd iſte Autor
proprium fuum Nomen à nobis celaverit.
Iſte Liber eſt Codex Præceptorum feu Canonum Ecclefia Magorum ,
è Zoroaſtris Operibus collectus : & quicquid ibi reperitur, eft illis
æquè authenticum ac nobis eſt quidvis in Noftræ Ecclefia Canonibus,
aut S. Bibliis repertum . In eo eft Bonorum ac Malorum Farrago :
ſc. multa valdè bona & pia, & alia valdè fuperftitiofa & meræ Nugæ :
omnia fimul ( benigne Lector ) bona cum malis accipe, & æqui bo
nique conſule. Uncis incluſa, in Charactere Romano, non ſunt in
Textu Perſico, fed à nobis adduntur, vel explicationis ergô, vel aliâ de
cauſâ. Et quamvis reddiderim Profâ, omnia in illo Libro (utpote
non à Zoroaſtre, fed à moderniore Autore ſcripto,) CC abhinc Annis
condebantur viliore carmine Perfico, quale ſolebat effe illud Mona
chorum in Angliâ, aut hodiè les Ballades. Et quidem ſuis Interpre
tibus Negotium plus quàm ordinarium faceſſere folent tales vulgares
Verſificatores ; qui dum Metrum & Rythmum proſequuntur, bonum
ſenſum aliquando amittunt; & ad complendum dictum Metrum vel
Rythmum , fæpè, finè aliâ Neceffitate, addunt multa ſuperflua verba ,
quæ plerumque omifi. Et ut alicubi Pleonaſmis, alibi Defectibus la
boratur, omittendo verbaad ſenſum neceffaria, quia Metro aut Rythmo
non favebant. Tales Poetæ etiam fæpiùs coguntur adhibere frequen
tiorem vocum Metathefin & Numerorum Enallagen, miſera malorum
Poetarum Confugia ! incommodum reddentia fenſum , qui aliàs eſſet
magis rotundus, & minùs interruptus videretur. Ideóque Venia in
dulgenda eft Interpreti, dum talia Interpretationem minùs gratam ef
ficiunt: cùm è contrà, elegans & genuina Poëſis omnia reddidiffet
gratiora. Si autem , Quiſquilias excutiendo, tandem invenimus Gem
mas, debemus abire contenti : & inſuper Poetæ ignoſcere, quamvis
non fuerit in ſuo genere Coryphæus ; cum omnia fatis ad captum in
docti Vulgi (pro quo hæc fcripfit) exprefferit, idque Carmine, quod
eis gratius & jucundius habebatur. Is enim ( ut alibi monuimus )
magis Religioſus quàm Poeta fuit : & quantumvis aliarum Rerum
rudis, tamen in Zoroaftris Libris peritiffimus & doctiffimus.
In iſto Melicſbabidis Libro aliquando invenies eadem Præcepta in
variis Portis feu Capitibus repetita & inculcata . Neſcio an id ex zelo
factum , quafi digna eſſent quæ repeterentur ; vel an aliàs, quia ille
Autor, in Extračtum fuum ex Zoroaftris Libris faciendo, repererit
eadem Præcepta in variis locis repetita, unde Melickabidi in fuo
Com
 PR Æ FATI O.
Compendio eadem quoque inculcare viſum fuerit. Mihi autem tale
quidvis potiùs videtur inter ejus Ildpopápara numerandum , & ut ejus
Ayaxpíbsia habendum . Et fic certè eft, quòd in pronuntiando Suppli
cium contra Peccata, id facit, quafi omnia Peccata effent Reatu æqua
lia & paria. Nam cum unum tantùm ( live Peccatum five Supplicium )
poffeteſſe omnium maximum , ille ſtatuit ferè quodvis Peccatum effe
omnium maximum , & pro eo Supplicium maximum , fcil. pro eis
ferè omnibus ( five maximis five minimis) decernit Supplicium æqua
le, Gehennam & Damnationem æternam .
Sinicus Character vocis Cbă ( quem nobis dare omiſit nenfis
nofter ,) à D. Mullero in Libro de Chataia p.41 ſic datur h . Sed
cùm ejus Autoritas in hac Parte ſit dubia , aut potiùs nulla, inter
authentica Sinica Aſtronomica Tab. V, viſum eſt hujus Characteris
locum vacuum reliquere, potiùs quàm incertum pro certo Lectori
obtrudere. Mulleri enim ſubleſta Fides, tàm alibi, quàm in codem
loco cernitur; fcil. cum non fciret verum Characterem vocis Fengh,
pro illo ſubſtituit Characterem vocis Fungh, prorſus diverſum , & Sig
nificatione contrarium . Ideóque, ex Chinenfis noftriAutoritate, utrum
que in ſuis Locis dedimus, conferendi Cauſa.
Infra in hoc Opere p. 391, ex Libro Migjizât Pharfi memora
tur, apud Perfas olim fuiſſe X Viros, præ cæteris, in toto Orbe Ex
cellentes, quorum VI fuit Gjamaſp. Sed quia Curiofis fortè non fit
ingratum ſcire quinam etiam reliqui fuerint, en ! ( ex eodem Libro
in ipfiffimis illius Autoris Verbis) borum Primusfuit Perfarum Mo
narcha wadayiPhridûn , totius Orbis Rex, qui univerſum Mundum
Jupitia & æquitate reparavit, poflquam à Dahâko vaftatusfuerat.
II. Secundus fuit Alexander, Filius Darâi, Filii Darãi, Rex maxi
mus & fapientiffimus,Ariſtotelis Diſcipulus, qui Indos & Chinenfes
fubjugavit, & obiit XXXII Annos natus. * III. Tertius fuit opti
mus Rex ulgugsi Anuſhirravân Filius Kobâd , -qui ob Juftitiam
fuit, ut Mohammed in Corano deſe notaverit wwy Las
adeò inclytus
‫ في زمان الملك العادل‬Ego natus fui Tempore Regis utilimi, quo
Epitheto iſte Rex, fine alio Nomine, fuit notiffimus & celeberrimus.
Is fuit tam Juftus, ut apud Oſtiumfuum poſuerit Ciftam pro Grava
* Heic notanda funt quædam Autoris iftius Ayurégntu : nam Alexander non tranfivit ultrà
Gangem, & multò minùs ad Chinam , quam nunquam vidit. Nec fuit Darii Filius, quamvis
Perſæ, рто
pro fuo Honore , id afferant & credant. Darius quidem obtulit Filiam fuam Alexandro in
Uxorem : fed recuſavit cam , aliàs is fuiſſet Darii gener ,
C 2 minun
 PR Æ FATI O.
minum eli, Schedulis, & ibidem appenderit Tintinnabulum, ut gra
vati illudpulfare poſſent : quod tamen Septennio vix pulfatum fuit,
& c. IV. Quartus fuit Behrâm Filius Yezdegherd, vulgò di &tus
JoJ pelst? Behrâm Ghûr, qui (præter alias Dotes,) in jaculando pa
rem non habuit : adeò ut, dum Grex Damarum illum pertranfret,
Puellæ quam fecum habuit dixerit ; Quá Parte vis ut talem Damam
feriam Puella dixit, Ejus Ungulam ejufdem Auri affige. Unde
Behram, accipiens Balifam, globulo percuffit Aurem Damæ ; quæ ita
que levavit Pedem ut Aurem ſcaberet. Et tumftatim Rex,Jagittam
jaciens, Ungulam afixit Auri. V. Quintus fuit Ruſtem Filius Zal,
tantus Heros & Eques ut talis alterEqui dorſum nunquam confcen
derit. Hoc ei peculiare fuit, ut fifecum babuerit mille Equites, &
(bis) mille fuerint contra eum , illos bis millenos Ruſtem fuderit. Et,
fi fortè cum aliquo de Fortitudine contendebat, eundem lanceâ ab Equo
dejiciebat. + VI. Sextusfuit Gjamaſp, Vezîr, feu Confiliarius Regis
Guſhtafp, ob Prophetias, & Rem AſtronomicamSeptimus
atque Aſtrologic
ggfsys
am ,
dictum eſt. VII.
celebris, de quo fuo Loco fuit ?
Buzurgjúmhur, Vezîr, feu Conſiliarius dicti Regis Anuſhirravån.
IsJumma Sapientiá ſuâfuit celeberrimus : &, invento ab Índis Sha
hiludio, illeeis Nerdiludium repoſuit. * VIII. Oétavus fuit nomine
‫بارب‬
‫ن‬angli Bârbud, qui erat siis Archimuſicus Perfici Regis Cofrav
Perviz : eique in illa Facultate tunc par non fuit in toto Mundo.
Ajunt quòd , quando ei eratanimus aliquod negotium Cofroi offerre,
necdareturOpportunitas, ille tunc fuum I? Bârbud,feu Barbiton,
pulſabat ; Rem Carmine complectens, eidem Carmini söyT
quoque
aliquem Tonum [a Tune) componebat ; & pofteà, tale Canticum In
Arumento fuo ludendoſub auditu Cofrois, tumRegi innotuit eum ad
elle : & hoc modo apud Regem Negotia fua peragebat. IX . Nonus
fuit jachcie wlo Factor ( quiſquis fuerit) Tð Shabdîz, qui Equus pul
cherrimus, cui plures Facultatespeculiares erant: adeò ut, Cofroës
moriturus jufferit ut in latere Montis wyluna Pîſtûn fieret Porticus
lapideus, in cujus medio collocaretur Figura hujus Equi, & fuper
Dorfo ejus fedens Cofroes, Nyi Loricâ indutus. Hujus artificium adeò
† Hujus & Alexandri Statuæ marmoreæ , ut Equitantes (dignæ quæ accuratè delineentur,)
hodiè tribus milliaribus ab Iftachr verfus occaſum cernuntur in colle inde dicto bës
Pun &tum Rufiemi. ‫رستم‬
* De co itaque & de Anushirravan fuſè diximus in noftro Libro de Ludis Orientalibus,
edito 1693, 80.
pula
 PR Æ FATI O.
pulchrum erat, ut fint qui dicant eam Figuram fuiffe. Opus Dämonum ,
cùm Homines tale quid feciſſe nequiverint . HujusStatuæ cox gons Con
gruitas, ſeu Concinnitas, dicitur fuiſſe talis, ut Clavi plane non compare
?

rent : & in Figuræ Sculptura, ubi oportet ut fit nigrum , ibi eft ni
grum ; & ubi album , ibi album ; & ubi rubrum , ibi eft rubrum : 3
hinc eft quòd Homines dixerint illud Opus non fuiſſe Mortalium , fed
Daemonum . * X. Decimus fuit ‫ فرهان‬Pherhad , qui fecit ‫قصرشيريني‬
Caſr Shîrîn, feu Palatium pro Shîrîn Amaſiâ fuâ : & isfuit qui co
natus aperire dielum Montem Piftûn , & partem ejus abſcidit . Sunt
qui aſſerunt ipfius fuiſſe Artificium , feu Fabrefa &tionem , cô Shabdîz : &
quia isfuit Amaſiusrñs Shîrîn, igitur fecit Statuam illius tanta Pul
chritudine, utfint qui dicant quendam, hanc Statuam videndo, dementa
tum fuiſſe : ideóque hocTempore naſum ejus fregerunt, ne aliquis in pos
terum dementaretur. (Hactenus ex Libro Mu'gi.] Sed ego fanè fub
dubito, annon (in Lib. Mu'gj.) Caſr Shirin ſit mendum , pro eo quod
infrà ex Ali Birgjendio legitur Cofrav Shirin ? & annon id quod dicia
tur de Amafiá 18 Pberbád, potiùs fpectet ad Shirin , quæ Amafia Cos
rois, qui aperiri juffit latusmontis Pifún , quod àPherbåd Mechani
co præcipi non potuit. Cùm itaque Factor Equi Shabdiz fit aliquis
innominatus, & Pherbåd habeatur tàm Factor Equi Shabdîz quàm
etiam Statuarum Cofrav & Shirin, hâc, inquam, Ratione (fi ita fit ,)
tum dicti Viri Excellentes erant Numero tantùm Novem . Et Pherbád
erat Sculptor inſigniſſimus qui parem non habuit.
Ex fupradictis videmus unde ſit Barbiton, feu, ut in Gloflà meliùs
legitur, Barbutum . Mittantur ergò nugatoriæ illæ Derivationes quæ
apud Martinium in Lexico Philologico leguntur, ut & fabuloſum illud
Callimachi, quiin Epigrammate quodam Barbiti Inventionem tribuit
Melpomene , Mufarumquarte, Μελπομένη θνητοίσι μελίΦρονα Βάρβιτον
kúpe. Quod autem ſuprà rectè Perficè vocatur asyls Barbud, Arabes.
& .Turca , illud vocabulum , uſurpantes, id ſcribunt bog Bárbut, &
ſubinde ſonant Bárbet. Hoc hodiè apud Arabes habetur Teſtudo qua
dam vilior VI Chordarum : fortè tale quod apud nos vulgò dicitur
Bandóra, quæ eſt Pandura tenuior, ſeu minùscraſſa, cui VI aut VII
Chordarum ænearum Paria uniſona. D. Meninſkius Bárbet Italicè vo

• Hactenus Liber Mu'gj. At, inquit Ali Birgjendi, Mons Pipin eft in Regione che
Montana, ( feu, ut Lex. Geogr. dicit, in Irâc-agjam , i. e. Hyrcania ſeu Parthia ;) & ad ejus
cacumen aſcendi nequit. Deinde addit ; In Dorſo Montis eſt Spelunca , in quâ eſt fons aquæ :
& ibidem funt Statuæ condything geus Cofrav & Shirin, ſeu Cofrois & Dulcibella , ut ex .
poni poſſit, Figurâ humana.
cat
 PR Æ FATI" 0 .
cat Colaſcione, Polonicè Kopza, i. q. Turcicum jonë Kopúz, 8 Ara
bicum
‫ عون‬Oúd, & Perfcum Lai Sheſhta, feu, ut Turcæ ſonant, tching
Tchéſhda. Si rectè memini, in Bablulidis Exemplari Cantabrigienſi,
Oud aliàs Calamo ( ut apud Syros ) depingitur in triquetrâ formâ ut
Cithara. Adeò incerta eſt tàm Veterum quàm Recentiorum Res mu
fica. Sed ad Defenſionem properandum eſt : nam, ſecundùm quof
dam, benè faciendi Studium nil juvat, ſi in paucis aliquibus Punctulis
fubinde erretur, quod evitâffe pluſquam humanum eſt.

Celeberrimus ille Camúſ Autor Phiruzabadius, pro grandiſuo Opere

Apologiam attexens, in fua Prafatione addit ; ‫فالانسان معل النسيان‬
cwlill Jyl culo wly Homo eſt Locus Oblivionis, cùm ſanè primus
Oblivifcens fuit primus Homo. Cùm itaque humanum ſit obliviſci &
errare, humanum quoque effe debet errantibus & obliviſcentibus ig
nofcere. Doctiffimus Shahriſtanius in Opere fuo de Religionibus Ori
entalium & Opinionibus Philoſophorum Græcorum , Librum ſuum ( can
‫لا في النقل‬Judicio
didiLectoris ‫فيه خل‬fubmittens
‫ف )من صادف‬fic‫ه‬claudit
‫هأنهلا مالوعلجمدتوهنقملنيهمقعاللياتما; وجلد‬

‫ فاصلحه اصلح الله عز وجل حاله وسدد اقواله وأفعاله‬Hoc et quod

inveni in Scriptis Virorum doctorum, illudque [ex eis] tranfuli fecun
dùm id quod inveni. Quicunque in eo offenderit aliquem in Tranfatione
Defe&tum , eúmque emendaverit, ſanè Deus Opt. Máx. iphus Conditionem
emendare, & inillius Dietis &Fa &tis biantes Rimas explere dignetur.
Quod quidem tàm ipfius Dictum quàm illius Votum , jam meum effe
volo voveóque. Nos enim non ſumus à communi Mortalium Fato
exempti : nam quoad præſens Opus, ſumus ſatis conſcii Imperfecti
onum ejus, præ eo quod optaveramus : pro quibus itaque Defectibus,
benigni Lectoris Veniam & Ignoſcentiam petimus ; precantes, ut fi
fortè quædam in eo bona & utilia fint, ea malis & inutilibus præpon
derare, & pro eis compenſare cenfeantur.
Sunt autem alîus Generis Lectores & Cenſores, quibus placere
nec datur, nec à nobis ftudetur ; qui aliorum quoſvis Lapſus aut
Defectus cenſoriâ Virgulâ notando, eoſdem , quantum poffunt, pub
licè exponere & propalare ſtudent. Si offendunt aliquam incautam
Phraſin ,
 P R E F Α Τ Ι Ο.

Phraſin, quæ àà currente Calamo fortè exciderit, aut alium aliquem ,

vel Typographi, vel Autoris, Defectum , inter Paroramata nume
randum , deeo ftatim Triumphos agunt, tanquam de repertis ali
quibus Theſauris abſconditis , aut reportatis Spoliis, Pro tali De
licto ( illis judicibus) nulla eſt Compenſatio : fi mille utilia & mille
Theſauros eis aperueris, non ſatisfacit, ſed talis dictus Defectus his
omnibus præponderat. Iſti, fuæ Sortis immemores, Nodum in
Scirpto quærere fatagunt, & Gloriolam fibi aucupantur , aliena 0
pera fugillando ; quoſvis Libros rimantes, non ut aliquid boni inde
capiant, fed ut Mendas carpant. Orientales populi credunt ſe ha
bere Averruncum , feu Amuletum, contra maligni Oculi Afpectum ,
quem pün piss Záchmi Tcheſhm, I &tum , ſeu Faſcinum, Oculi vo
cant Perfæ. Utinam & nos haberemus ejuſmodi Amuletum contra
tales noftri Laboris Inſpectores, qui dum poſt Salices latent, alios
pro libitu vellicare & pungere non dubitant. Contra hujuſmodi
Homines (ſumptâ Similitudine ab Apibus,) præcavet, & Senten
tiam ſuamvibrat celeberrimus Perſa ;
‫درشتعسلوبي کمميرودتهيرا کگيوشي من‬ ‫ زنبور‬Quan idisas a
Ajperedo Melincisilfacis
non , pungere quos
‫باري چو‬ que definas.

Iſti itaque amicè monendi ſunt, ut vel à Cenſuris & Dicteriis abfti
neant, vel edant fua : aliàs enim , de eis non erimus multùm folio
citi. Nam ſolis Bonis & Probis placuiffe fufficit. Vale.
1
|
:
로
1
1
 I N D E
Ε X
SCU L P T U R A R U M.
I. X Gemmarum Sculpturis varii Iconiſmi Mithre, feu Solis in Tauro, ſe
E cundùm Mithriacos, cum adjunctis Symbolicis : quales paffimin
Marmoribus Romæ vifuntur. Horum autem tres ex D. Gronovio de
ſumpfimus, & unum ex L. Auguftino. Ad pag. 111.
II. Sol in Tauro, fecundum Vulgus in Oriente, ex Nummis Mogulenfibus.
Item, Sagittarius Perſicus genuflexus (311,) feu Darius jaculaturus,
prout in Nummo Darico apud D. Spanbemium cernitur. Item, ( ex ve
teri Nummo Æneo in Bibi. Bodl.) Caput Togrulbegbi (219,) prout A
rabibus& Perfis fonatur , vel aliàs fimpliciter Togrul, vel Togril, Græcis
Tangrolipix, feu Strangolipes, Turcis & Tataris Tongrulbegh , ſeu potiùs
Dongrulbegh; vel fimpliciter Tongrul, ſeu Dongrul, appellatur, Falconem
ſignificans: tot Modis pronuntiatur. Ad pag. 113.
III. Effigies Aglibaal & Malachbaal, qui Phænicum & Palmyrenorum Deita
tes, unà cum Sole Idiws, ex D. Sponio. Addito etiam Sole ſub Formà Coni
culto, ( qui Móseo ſeu ignitum Saxum dicebatur,) atque ſub Formâ Diſci,
qui erat Sol Longurioni inpoſitus. Ad pag. 114.
IV. Variæ Sculpturæ Veste ex Nummis Romanis deſumptæ . Ad pag .143.
V. Chinenſia Afronomica in amplâ Tabulâ exhibente Sinica Nomina adAn
num Sinico-Tataricum ſpectantia ; cum aliis itidem Aftronomicis, quæ om
nia nobis accuratè fcripta reliquit Amicus nofter D. Michael Shin Fo- çungh
nativus Chinenſis. Ad pag . 217.
VI. Antiquus Rex Perficus Deum adoratarus,ſtans coram Sole & Igne, cujus
Anima Nube involuta ( Icunculæ feu Reguli Formâ) quaſi ad Cælum aſcen
ſura cernitur : ex Numero ejuſmodi veterum Regum qui ſunt in Mau
Joléo Perſepolitano ad Orientem tãs Istáchr. Quin & apud Chilmanâr eſt
unus Rex ( quaſi ad Deum oraturus, coram dictis Emblematibus facris, cum
Animâ etiam fupernè avolante,) Genubus innixus, & fimul applicatis
Manibus, ſurſum elevatis, ad Cælum aſpiciens & anhelans : eumautem
non dedimus. CyrusPafargadis : alii alibi fepulti. Recentiorum Regum
Mauſoléum eſt apud Ardebil Urbem ſacram . Ad pag. 307.
VII. Dodo Avis. " Et Officinarum Ben ( p. 537) tam album quàm rubrum .
Item , Ramuſculus Arboris Cherzebrae ( 339 ) ex D. Thevenoto. Ad
pag. 316.
VIII. Veterum Perfarum feu Magorum Templum Ignis, exeunte per Acro
teria (vulgò las Cupolas) Fumo ; ubi Ignis in mediano Sacello, feu Septo,
immunis fervatur à Solaribus radiis, quos per Feneftellas in illum ſplen
duiffe nefas. Ex Autorum Deſcriptionibus. Ad pag. 359.
d IX . Magorum
 IX. Magorum Sacerdos miniſtrans, feu Officium Precum ex Libro Zenda
veſtà recitans, tã Súdra indutus, & Cingulo quadrinodi cinctus, Virgarum
Faſciculum Manu tenens : atqui (ne deformaretur Figura,) relicto
Ore detecto, quod inter miniſtrandum velari debuerat. Ex Autorum
Deſcriptionibus. Ad pag. 375 .
X. Phraates, feu Phraortes, Parthorum Rex, qui Magos ad Dominum &
Salvatorem noſtrum CHRISTUM agnoſcendum & adorandum legavit :
unà cum Milite Parthico, & CoronaParthica. Ex veteribus Nummis.
Ad pag. 384.
XI. Signi Cæleſtis Geminorum (ex noftrâ Sententiâ ) tria paria , fc. Pecorum
Gemelli vitulini, Pecudum Gemelli agnini, atque bædini, ut utrum horum
mavis accipias, & in emendatiorem Globum inſeras. Ad pag. 397.
XII. Ex Mythologiâ, ad Rem illuftrandum , datur (hodierna Figurâ vete
rum Analogiam æmulante) Perſica feu Chaldaica Virgo ſpicilega ,a Symbolo
vulgò fynecdochicè nominata Chaldæis Eiluard, i. e. Spica, Perſis Súmbula ,
Græcis Etémus, unde corruptum Nomen dederunt Albumafaris Scribæ. Ad
pag. 399 .
XIII. Magorum Conditoria duo. Item ( 338 ) Focile Brachii cum Focili A
rundineo collatum . Ad pag. 415.
XIV. Inſcriptiones Perſepolitanæ & Palmyrenæ inter fe & cum variis aliis
Linguis collatæ, atque cum Alphabeto Naturali in MS. Arabico reperto ,
& cum eo Magicorum quod Scriptura Diaboli vulgò audit, ex MS. Per
fico. Ex his novum aliquid ftatuitur, & omnibus hactenus factis Conjectu
ris occurritur. Ad pag. 547.
XV. Specimen benè exaratæ Scripturæ Tatarorum Mogulenfium ſupra Mu
rum Chinenfem , qui hodiè Chinam regunt. Ad pag .551.
XVI. Specimen Scripturæ Mendæorum leu Nabatæorumqui ( veterum Ally
riorum Soboles) Chaldæam hodiè incolunt ; Linguâ & Alphabeto Syriacis,
fed valdè corruptis, utentes. Ad pag . 551 .
XVII. Specimen nitidæ Scripturæ Tatarorum de Boutan, fc. tale Diploma
quod vocari folet un Paſport, ſeu Salviconductús Literæ, fubſcriptæ Sigillo
atramentario continente Nomen Principis dictorum Tatarorum , Literis
Majuſculis, quod viſu rarius . Inter pag. 551. 552.
XVIII. Specimen ex Initio eleganter fcripti Libri Tatarorum , Katâ &
Oighứr, (vulgò Chatâ, feu Chitâ, & fougour,) qui in Globis noſtris po
nuntur Sinis proximi, quâ Parte ab Aretozephyro fatur. Hujus etiam
Principium exhibet Majufculas horum Tatarorum Literas. Ad pag. 552.

for the Book Binder.

When two Sculptures are upon the ſame Plate, divided by a Line of
. Points, the Book - Binder mult cut them aſunder, and put them to their
reſpeaive Pages of Places noted at the upper Corners of the Plates.
 Μ Ο Ν
N Ι1 Τ
T ΙI Ο
A D

L E C
С Τ
C TOΟ
ORREE M.

ox ſequentur omnium Capitum Contenta ſeu Argumenta, eaque

MOX plerumque juſto breviora: ne aliàs, ſingularum Rerum Reca
pitulatione in nimiam Molem excreſcente & tumeſcente, hoc Modo,
ex iſto Libro alius Libellus exurgeret, quod in tantâ Subſcriptionum
Deficientiâ erat incommodum . Sed hoc fortè parùm referat, cùm
baud multos in nudis Argumentis (tamquam in Limine) diu immo
cari, fed potiùs in ipſam Domum ingredi velle, ſperetur.
CA P. I.

Perfarum Diſtinctio in Veteres & Moderniores. Gens modernior an

fimplex , vel ex quibus aliis conflata & compofita ? Perfarum &
Medorum Nomen (quia amboolim fub eodem Imperio) apud Hiſto
ricos fæpè promiſcuè & indiftinétè ufurpatum . [ Exempla videas
tàm apud Briffonium & alios, quàm apud Rualdum in Animad
verſione Latinâ ad Plutarchum in Calce Tomi primi Operum Plu
tarchi. ReligionisPerſarum Status triplex . An veteres ab Initio
habuerint veri Dei Notitiam , & eandem femper retinuerint ? An
fuerint Sabaitæ feu Sabii ? Religionemfuam , quatenusDei Unita
tem agnofcit,acceptam referuntAbrahamo. Cultus divinus datus
foli Deo , at Mithræ & igni Cultus civilis : contrarium affirman
tes falluntur Autores. Sacerdotum eorum ad hoc reſponſum . Mi
thra ab eis nunquam vocatus Deus, uti nec Ignis : nec neceffitatum
Petitiones eis unquam exbibita . Qualia Sacra his fiunt. Judæo
rum Sententia de Proftratione, & c . Quales.Ritus àJudæis acce
perint, aut in quibus cum eis convenerint. Nam Zoroaſtres non
fuit ignarus Veteris Teſtamenti, nec à Judæorum Converſatione ali
enus . Zoroaſtres in Religione Reformator, & ineâdemLegiſlator,
ut ante eum fuit Poreodekélhangh, & poft eum Erdavirâph. Ve
d 2 terum
 CAPITUM CONTENTA SEU ARGUMENTA .

terum Perfarum recta in Deum Fides& antiquiſima Ecclefia (quodde

nullâ aliá(Gente, Jexceptâ Judaica ,dici poteft,)fermè ab ipfo Diluvio,
à Shemo & primis Patriarchis poſt -diluvianis derivata, huc uſque
continuatur. Et, etiamſ Sabaiſmi & Pyroduliæ (non autem Py
rolatriæ ) Nugas miſcuerint, iż tamen devoti Cultores Dei femper
fuerunt ; quamvis à Mohammedanis & aliis Calumnias paſſi fue
rint. . Qualis Color- in Veſtibus & Rebus aliis ab eis æftimatur.
Veteres Perfa valdè pii & boni Homines. Ubi Locorum habitant,
& quomodo ab aliis habiti. Quo Tempore Perfarum Imperium dif
folutumfuit & finitum , & Migratio facta in Indiam . Pleraque
in hoc Opere ex genuinis eorum Monumentis extracta funt, & fe
cundum eorum Tenorem di ta. Zoroaſtris Opera nondum Europæis
perſpecta : ea quantivis Pretii redimenda: qualis Do&trina in
Genere ex eis expectanda . Ad Zoroaſtrianos Libros ex Oriente
comparandum præparatoriabiennalis Opera neceſſariis Sumptibus
acceleranda, ut poſteà Zoroaſtrianorum Editio ſequatur; ne, ex ni
mia Tardatione, talis vel comparandi vel edendi Occaño prorſus in
tercidat. Qualis fit Magiſmus orthodoxus, & qualis hæreticus.
Quot ſunt in eo Se&ta, & quot in Chriſtianiſmo, &quot in Mo
hammediſmo. Quid de his & de illis fentiendum . Liber SAD
DER eft Breviarium , ſeu Compendium , exZoroaſtris Libris Theo
logicis, à docto quodam Sacerdote olim in Ufum vulgi extractum . ,
СА Р. II.

Veteris Religionis Perhca Nomen : & quomodo fuam elle eam Abra
hami jačtitant. Quá Occahone datur nova Vitæ Abrahami Hif
toria : ubi de verâ ejus Religione Diſquiftio, & Perhce Religionis
cum eâ Collatio. Perficæ ReligionisLiber à Zoroaſtre conſcriptus,
vocatur Sohfi Ibrahim, i.e. Codex Abrahami ; quia Zoroaſtres
Religionem Abrahami tradidit Perſis. Abrahami per totum Orbem
Fama apud Paganos. Quot Gentes fe ab eo denominârunt, eum ut
Patronum fibi adfciverunt, & fe illius Religionem habere prætende
runt. Quàm variè & malè apud eos interpretatum fuit ejus Ex
emplum in offerendo Iſaacum . Nominis Abrahami Formula dimi
nutivaapud Arabes. Is fuitSacerdos, atque Propheta, & ab om
nibus fic creditus. Magnus Princeps fuit, & à Perfis aliquando
vocatus Rex. Quomodo in authentico Turcarum Catechiſmo, Turcicè
confcripto, docetur quid poſt Mortem refpondendum ſitdeReligione
Abrahami. '
 CAPITUM CONTENTA SEU ARGUMENTA .
Abrahami. Fabulofum apud Arabes quòdAbraham extruxerit
Caabam , &c. Quale fuit Terachi Nomen Ethnicum apud Orien
tales. Ejuſdem Nominis Occaſione agitur de Martio Menfe, & de
Initio Anni apud veteres : ubi Chaldaica quædam Nomina expli
cantur, nová Luce ab Oriente derivata. Abrahami Nativitas, quo
Anno. Abraham natus in Cûtha : vixit Tempore Nini, qui Nim
rod, cujus malè parta baud diu durârunt. Res Chronologica trac
tatur, fuſé. Nini Succeſores. Belus fuit Cûlh, in Babyloniorum
Diale &to di&tus Cûth, ex Orientalium Sententia. Củſhi & Cuſhi
tarum Sedes, ex Arabum & Perfarum Hiſtoriis. Unus tantùm
Cûſh in S. Bibliis. Cûlh nunquam notat Æthiopiam : at cur fic
exponatur in Græco; quod fecit,ut alius Cûlh à quibufdam exco
gitetur & fupponatur, fed fine fundamine. Locus Biblicus de E
greſħone Nimrodi in Aflyriam , exponitur fuſé : & quot Urbes is
extruxerit. Non Zoroaſtres, fed Oxyartes fuit Bactriæ Rex.
Quale fuit Nomen Oxyartes : unde alia quædam Perſica Nomina
Biblica Lucem fænerantur. Quamdiu Abraham manfit in Haran .
Harani Fratris Abrahami Mors, qualis. Abrahami Tranftus in
Canaan . Abrahami Bellum cum Chedorlaomer Perfarum & vici
narum Gentium Monarcha. Idololatria Tempore Eber inchoata, &
eadem ftabilita Tempore Sarugh. Exponitur quales fuerint Benè
Eber. An Lingua Hebraïca ab Eber, vel ab Ibri,prolixé: ubi
de Eberi Sede & Religione. Multis exponitur & reftituitur Locus
Biblicus depravatus Num . xxiv. 24, de Eber & de Navibus
Chittim. Abraham in Ethniciſmo natus: quo modo, & quo Ætatis
Anno converfus, ex Orientalium Traditione. Abrahami Contentio
cum Idololatris : ejúſque Incarceratio per aliquot Annos, ex Textu
Talmudis. De Urbe Ur, ſeu Urchoë, ubi vixit Abraham : & de
Cognomine Urbe Urhoi, ubi etiam diverfatus eft Abraham . De
Cheſed & Chaldæis, inter quos non fuit Abraham : id in S. Bib
liis prolepticè dictum . Qualia habuit Abraham , apud Perfas vete
res, Nomina antiquiffima. De Saræ Nomine Ethnico. De Morte
Abrahami & Saræ .

CA P. III.

Difquiritur quænam qualifque fuerit Veterum Perfarum Religio, &

quatenus cum eå Abrahamiolim convenerit, vel hodie conveniat :
ubi etiam de Perfarum & aliorum Sabaiſmo.
CA P.
 CAPITUM CONTENTA SEU ARGUMENTA ,
CA P. IV .

Mithræ apud Perſas Cultum non elė Adorationem divinam , non ob

eis quæ Græci & Latini & alii in hujus contrarium dix
ftantibus
erunt. Perfarum Sacerdotes id expreſsè negant, affirmantes se ſo
lum Deum adorare. De Mitbræ Antro, & c.

CA P. V.

Peculiare Caput ( per Modum Digreffonis) in quo ſtrietim agitur deſe

quioribus Sabaitis, feu Sabiis, ſc. de Sabaiſmo & Idololatria Gentilium
Nationum , quæ ſub Influentiis Planetarum formabant Imagines ado
randas, unde Ortum habuit Idololatria, uti & à Magnatum Statuis 3
ut Le&tori innotefcat inter utrumque Sabiorum Genus Differentia.
Ubi de ratione Denominationis Dierum Septimana.
CA P. VI.

De Perfarum cuftodid Aquæ, fimul & Ignis, cum variis Obſervationibus,

САР . VII.

De Veſtà Romanorum & Græcorum .

CA P. VIII.

De Veſtà Perfarum, feu de Ignis Cuftodiâ apud Sacerdotes Magos. De

antiquis Pyreis ante Zoroaſtrem . Et Manugjabri Regis Oratio
pia , & c.
CA P. IX .

Perſarum primitiva Principia duo; unum æternum , alterum creatum ;

cum utriuſque Nominibus. Hæc Zerduſht vocavit Lucem & Tenebras,
intelligendo Deum & Diabolum Opiniones de Deo. Creatio Mundi
in VITemporibus, cum eorum Nominibus & Deſcriptionibus. Solen
nis eorundem Obſervatio Ariete Perfis injuncta, in Memoriam Ope
rum Dei,

CA P.
 CAPITUM CONTENTA SEU ARGUMENTA .

CA P. X.

Quid Perſa credunt de humani Generis Origine, & de Diluvio, & de

quibufdam aliis Rebus antiquis. De Fietitiis Paradiſis terreſtribus.
De Mofe & de Salomone. Perfarum Religio in multis convenit cum
Judaica, & , magnâ ex Parte, ab eâ fuit defumpta.
С А Р. XI.

Nomina & Attributa Dei apud veteres Perfas, Scripturâ veteri Perſo
Medo - Partbica .
САР. XII .

Nomina & Epitheta Angelorum, Scripturâ veteri Perſo-Medo-Par

thica .
CAP . XIII.

Nomina & Epitheta Diaboli, Scripturâ veteri Perfo-Medo- Parthica .

CA P. XIV.

De Veterum Perfarum Anno & Epochis variis .

CA P. XV .

Menſium Ordo antiquiffimus ab initio Martii, Scripturâveteri. Menfes

Gjelalai. Perfo-Medici Menfis Dies, cum V AppendicibusScripturâ
recentiore ; & rurſus Scripturâ veteri Perfo-Medo- Partbica.
CA P. XVI.

Menfes Melikæi Yezdegerdici, ( qui jam primò Europam vident,) cum

ſuis V Appendicibus.
#
CA P. XVII.

De Annis & Epochis in genere: & de Anno Perſico in particulari.

CA P.
 CAPITUM CONTENTA SEU ARGUMENTA.
СА Р. XVIII.

De Anno ſeu Epochå tñs Katâ & rūs Oighúr,

CA P. XIX.

Explicatio Nominum Angelorum fingulorum Menfium : ubide di&torum

AngelorumOfficiis &Præfečturis. Item deSabbatis, & præcipuis
Magorum Feſtis, & Diebus folennioribus. De Diebus fauſtis & in
fauftis, & quid in fingulis agendum aut evitandum . În bis omnibus,
multi eorum religioſi Ritus & cæremoniæ explicantur, & veteres Con
fuetudines illuſtrantur : ex quibus,qualis fuerit hujus Populi Genius
& Indoles elucefcit. De Feſtis Appendicum , & Parentalium, & c.
CA P. XX.

Explicatio Nominum reliquorum Angelorum & Dierum Menſis, qui

in præcedentibus omittebantur. De Gabriele, & Michaele, & c.
Etde Regionum Angelis.
CA P. XXI.

De veterumPerfarum Legiſlatoribus. De Ecclefia primitiva & or

thodoxæ Religionis Statu : atque de Hæreticis, & eorum Hærefibus
ac Sectis ; ubi de Manete, Mazdek, & aliis.

CA P. XXII.
1
Perſarum Opiniones primitiva ( eæque hactenus continuata , ) de Re
ligionis fua Principiis, ſeu Articulis primis, ex Damaſcio, & Plu
tarcho, & Shabriſtanio, atque ab Indo -Perfis.
CA P. XXIII.
Vita Guſhtaſpisfeu Darii Hyftaſpis Breviarium .
СА Р. XXIV .

Zerduſhtifeu Zoroaftris Vita.

CA P.
 CAPITUM CONTENTA SEU ARGUMENTA .
CA P. XXV .

Operum Zerduſhti generale Nomen explicatum .

CA P. XXVI.

De Zerduſhti peculiaribus Libris, & de Linguâ ac Literis quibus

fcripti funt.
СА Р. XXVII.
De Naturá Ignis, & de generali Ratione Guſtodiæ ejufdem , & c.
Quo Signo Perfæ ad Sacra convocari folent, & quid faciunt in
Ecclefiis.
СА Р. XXVIII.

De Magorum Sacerdotio & Hierarchiá , florente Olim eorum Ec

clehá , & quoque hodie.
CA P. XXIX .

De Igne ejúſque Nominibus. De Pyréis ſeu Templis Ignis, & quomodo

ſe ibi gerunt Magi. De Improperiis ſeu Nominibus Vituperii quibus
Mohammedani (& ante eos alii) iſtum Populum appellant, & per in
vidiam notant : & de Nominibus quibus, inter ſe, ifte Populus fuos
compellare folet.
CA P. XXX .
Ordinum Sacerdotum Nomina & Diſtinctiones : & Sacerdotum Habitus.
CA P. XXXI.

De Perfarum Magis in genere, & quales fuerint ejuſmodi Sapientes :

præſertim de Chriſti Magis, à quonam Rege in Palaſtinam legati
fuerint, & cur Deus tanto Favore dignatus eft Perſas præ aliis Gen
ribus, & c. Praphetiæ de Meſſiah perZoroaſtrem & Gjamaſpem , & c.
CA P.
 CAPITUM CONTENTA SEU ARGUMENTA .

CA P. XXXII .

Ex Orientali Mythologia unius Erburan Origo, reliquarum Exploſio.

Apud Chaldæos & Phænices, Virginis Cæleftis Signum Synecdochicè &
te&tè notariſolebatſuî Symbolo, E.Cúmqſeu Spicâ, quo Nomine ſubin
de intelligebatur totus Áſteriſmus. Unde Doeti & Sacerdotes, Mytholo
giæ Cufores, de Cælefti& Miraculofă Virgine Vaticinatrice, pro Ina
geniiſuiSpecimine, mirafinxerunt & credulo Vulgo obtruferunt, ut in
cæterisfolent facere : adeò ut, tandem Mos effet cuilibet Inſanienti
Virgini ſe Vaticinatricem prætendere. Quâ etiam Occaſione, de Phæ
nice agitur, atque Zodiacalium Signorum Origo Græcorum Fixtioni
bus antecefile ftatuitur. De illis & aliis Aftris videri poffunt Nota
noftræ ad Ulugh -Beigbum Perfico- Latinum .
CA P. XXXIII.

Veterum Perfarum Fidei Summa : quæ tamen pleniùs petatur ex fubfe

quente Libro Sad -der. Quid credant de Deo & ejus Attributis ; quòd
fit Omnipotens & Æternus, fine Quantitate &fine Qualitate, &c.
De Ponte Judiciali, & de Beatorum & Miferorum Statu.
CAP. XXXIV .

De Nuptiis : de Baptiſmo feu Lotione : atque de Sepulturis.

САР . XXXV .

De Perfia & Perſarum Nominibus : & de Modernâ atque Veteri Lin

&
guâ Perſica, ejúſque Diale&tis: ſc. de Perſiâ, Parthiâ, Media, &
de barum Regionum Linguis & Dialectis.

Pro
Pro hujus Operis Coronide, eſt Appendix con
tinens aliquot Diſſertationes, quarum Syl
L ABUS heic datur.

I. De Calbiis, Durziis, feu Durúziis, Homeidiis, Yezidæis, &c.

Incolis Montis Libani & Gordyææ, déque eorum Religione & Ri
tibus deteftandis. Pag. 515 .
II. De Baĉtriæ Situ & Nominibus antiquis, tam apud Græcos, quàm
apud Orientales. pag. 524.
III. De Magnete, an in Jovis Ammoniaci Oraculo ? pag. 526.
IV. De Medica, ſeu Pabulo Medico, five Trifolio Cocbleato, cum ejus.
Speciebus ( quæ apud Rovillium funt tres,) & Nominibus Arabicis,
Syriacis, Medicis ſeu Perſicis, & Turcicis. pag. 527:
V. De Inſulâ Java, ejúſque præcipua Urbe Bantan, vulgò Bantam :
déque harum Nominibus, tam apud Græcos, quàm apud Orienta
les; ubi Ptolemæus illuſtratur . pag. 528 .
VI. Compendium Vitæ Celeberrimi Aſtronomi Omar Cheiyám , Anni
Perpci Reformatoris. pag. 529.
VII . De Anno rñs Kata & râs Oighûr, i.e. Sinico & Tatarico ; ubi
taxatur quorundam Miſſionariorum Incuria & Avampífera, tam in
dicti Anni Initio ftatuendo, quàm in ejuſdem Formam deſcribendo,
in quibus (ut & in quibuſdam aliis Rebus Orientalibus) ab eis er
ratur. pag . 531 .

VIII. De Plantâ & Radice Ben, ſeu Bebman, duplici, Syriaca &
Perſica, fuſé. pag. 536 .
IX. De vera Orientali Herbâ Ribás, fuſé : ubi etiam Europæorum
Frutex Ribes, ſeu Pſeudo-Ribes, confideratur. pag. 540 .

e 2 X. In
X. Inſcriptionum Perſepolitanarum & Palmyrenarum inter fe & cum
aliis Collatio, fc. cum Sculpturâ Armenicâ & Georgianâ ; & cum
Alphabeto Magico, & Alphabeto Naturali. p. 546.
Et, conferendi gratiâ, fubjiciuntur fequentia Specimina : ſcilicet
Specimen Scripturæ Mogolo-Tatarica. pag. 551 .
Scriptura Tatarorum de Boutan, & Tatarorum Kytæorum , & Na
bathæorum ſeu Mendæorum . pag. 554.
XI. Ex Elmacino, Arabe Chriſtiano, Spuria, & aliàs inaudita, quædam
de Zaráduſht ſeu Zoroaſtre. pag. 558 .
XII. Tria Magorum Genera, & Eorum Regulæ ſeu Præcepta, ex
H. Lordio. pag. 560.
XIII. De Paſargadis, & de Artaxerxis Mnemonis Coronatione ibi
dem factâ . pag. 563 .
XIV . Tavernieri Relatio de Gavris, & in eam Animadverſa. pag.565.
XV. De Ecbatanis, tam Syrorum , quàm Medorum . pag. 576 .
XVI . Ex H. Lordio Notata quædam , & in eum Animadverſa .
pag. 576.

LE C- TORI
 LECTORI BENEVOL O.

E Natura & Præſtantia hujus Operis celeberrimi

D. de Religione Veterum Perſarum , quidquam dicere
fupervacaneum erit. Quid igitur in hac fecunda Editionę
expectandum , paucis accipe.
Interpunctionem , commodius, ut fperamus, refinxi
mus. Menda quædam leviora, ſed manifeſta, ſuſtulimus.
Sententias quaſdam , uncis olim incluſas, fed Lectionem
turbantes , ad imam Paginæ Oram rejecimus. Curas
Auctoris ſecundas fuis Locis inferendas interpoſuimus. Sed
de propriis quidquam addere, vel Hydianis detrahere, om
nino Religio fuit.
Inter Tabulas Æri inciſas, quas Autor Cl. poft fe re
liquit, unam Chinenſis Arithmeticæ Notas continentem
invenimus, & hic adjecimus.
Alteram Regum Medorum & Perſicorum , ut videntur,
Nummos complectentem , Vir Digniſſimus & Ornatiſfi
mus, Matt. Duane, pro ſuo erga has Literas Amore , no
biſcum humaniſſimè communicavit. Quorum vero fint
Regum , & quando, vel ubi cuſi, non eft Sententiam
noftram interponere. Doctis, ſuum cuique Judicium in
tegrum efto.
Ne quid denique huic Editioni deeiſet, Alphabetum
Vetus Per ficum , Auctoris noftri propria Manu deſcriptum ,
hic adjunximus.
Reftat,
 Reſtat, ut plurimas maximaſque Gratias agamus Sere
niſſimo Regi GEORGIO II. bonarum omnium Literarum
Patrono , pro Uſu Typorum Metallicorum Veteris Linguæ
Perficæ , & Codicum quorundum rariſſimorum , tam Anti
quâ, quam hodiernâ Linguâ Perficá conſcriptorum ;; ſine
quibus hæc Editio minimè fuſcipi, nedum perfici potuit.
Nec minora grati Animi teſtimonia debentur eximiis il
luſtribuſque Viris, Muſæi Britannici Curatoribus, qui,
poftquam , Optimi ejuſdem Principis Munificentiâ, pre
tiofa hæc Supellex ex Bibliotheca Regiá in eorum poffef
fionem tranſierat, ulteriorem ejus Uſum benignè nobis &
perhumaniter indulſerunt , Cúmque doctiſſimus Auctor
Lexicon celeberrimum , sulga Słisos Pbarangh Gji
hánghíri, fæpe citat, cujus pofteriorem Partem , dictam
Xoils Chatima, ſeu Appendicem , nobis deeffe multum
queritur, eamque ex Indiá Orientali quovis pretio con
quirendam enixè commendat " ; fciendum eſt, hunc ip
fum Appendicem jam noftrum factum eſſe, quippe quem ,
cum ingenti aliorum Codd. MSS. Perſicorum Theſauro,
Vir Cl. & Linguæ Perſice ſcientiſſimus, Jacobus Fraſer,
Mercator, apud ipfos Indos Orientales, paucis abhinc an
nis, magno ære comparaverat : quos deinde univerfos ab
ejuſdem Hæredibus, Viri Cl. & Munificentiſſimi, fupremi
Johannis Radclivii M. D. Teftamenti Curatores rede
a Nimirum, hic eſt ille ipſe egregius Codd. MSS. & Typorum Metallicarum Apparatus, quem
fibi, conſcribendæ atque imprimendæ hujus Hiftoria gratiâ, magno pretio, & mulco labore
comparavit Auctor eruditiffimus ; à cujus deinde Hæredibus redemptus eft à Reginâ Pientiffimâ
Anna f. m . & in Bibliotheca Regia rcpofitus; unde, poft multos annos, Munere Optimi &
Beneficentiſſimi Regis Georgu II. in Mulæum Britannicum eſt tranſlatus. ' Quin & Tabulæ
Æneæ (ut id obiter notemus) eædem quoque funt, quas fibi inſculpi fecit, quibuſque ufus eft
ipfe Hydius; quippe quas Academia , cùm jam novam hanc Editionem meditaretur, ab ejus
Familiâ coemit.
b Pag . 435 .

nierunt,
merunt, & Bibliothecæ Radcliviane, pro ſummâ fuâ erga
hanc Academiam Benevolentiâ, dono dederunt. Imò duo
deſideratiſſimi hujus Appendicis Exemplaria in hâc Collec
tione inveniuntur ; unum ipſi Lexico ſubjunctum , alterum
+

feorsim parvulo volumine compactum . Ex quibus om

nibus MSS. tam Fraferianis, quam Hydianis ( ſeu iis qui
jam ad Muſeum Britannicum pertinent) fique Variantes
Lectiones & Emendationes huc acceſſerint, eas Viro Cl.
Thomæ Hunt S.T.P. & Linguarum Orientalium Profeſſori
Doctiſſimo deberi ſcias. Ejus Hortatu hæc Editio fuſcepta
eft, & Confiliis ad Finem perducta. Vale.
Ex Aula sti Albani,
Prid . Cal . Ozob.
A. D. M.DCCLX .
G. COSTARD .
 E RR A Τ Α.
Pag . 7 line 29. lege 177p. p. 8. 1.14. l. nyomda . p.17. 1.28. poſt
19 adde 89&, quæ vox defuit etiam in primâ Editione . p. 18. 1. 2.
1.6 > lves. p. 24. 1. 7. I. cixby. P. 39. 1.7. pro igo hic &
alibi parim l.. ‫ بود‬: Et fic pro ‫رون‬, quod ftatim fequitur, l.
.2 ‫ رود‬.
p . 42. 1. 1. l.glbisg. p.66. 1. 14. h778-5293. p.90. 1. 17.
‫بيدخن‬.. p.95. ad Calc.pro XVI I. XIII. p. 122. 1.23 . lo ciešg.
ho.1 cüsan
p. 127. 1. 36. l.äoglell. p. 164. 1. 31. poft vocem præcedente,
adde hanc notam in margine ; Huic conjecturæ favet Exemplar Lexici
Plb .Gj. Fralerianum , quod habet ‫ وکوشیار حكيم‬in voce ‫گاهنبارها‬
p. 191. 1.4. poſt vocem Sororibus, adde hanc notam in margine ;
Capite 41. hujus Libri dicuntur lyties ‫ج‬ais ‫ دختري‬Quinque Puel
‫ پ‬ſeu ‫ا‬luytáo
la ſeu Virgines. p. 226. 1. 3. l. wager. ‫ن‬
‫مغولاجين‬. p. .p 236. 240. 1.1 .
pro 18 l. 19. p. 239. ad Calc. I. Zevarín. p. 251. I. 5. I. ‫ا‬Las ‫از; آنج‬
‫بعبير ازانگان‬. p. 265. 1. 7. pro ‫ ماراسغنی‬.. ‫ماراسغنی‬. .p.266
1.1 . I. ouroju . p.268. 1. 24. l. @ yani p.270. ad Calc. I. Stúy .
p. 314. 1. 17. I. ‫هزل‬. ibid . l . ult. l. ning als p. 316. I. 1 .
l. ulo ‫ جو‬hw. p. 367. 1. 12. I. ſeu. ibid . 1 .
‫مان‬gac 27 . I. 078. p. 381 .
.

.1 .22 .1 ‫پادشاه‬. .p .382 .1 31. l.. laquo. ibid. ad Calc. pro

‫ܐ ܬܠܝܬܐ‬. ‫ܬܫܥܝܬܐ‬. .P .383 .1 .1 ‫ܐܝܬܝܗܢ ܂ܐ‬l_ . . .3 ‫ܐ‬. ‫ܕܠܡܐܡܪ‬
. .ibid
ibid. 1. 12. 1. Jielllo. p. 391. 1. 11. l. yüro. p. 423. 1. 30. h.
‫ܓܘܫܐ‬uo
leq ‫ܡ‬. p. 427. 1. 8. 1. elolü Sbádbách. P. 560. 1. 34. pro
Herwood I, Herbood.
 ( 1 )
HISTORIA RELIGIONIS

VETERUM PERSARUM
EORUMQUE

MAGORUM , & c.

CA P. I.

Argumentum primiCapitis, in quo ( quafi pro Introductione) præmittuntur generaliora

quædamReligionisveterum Perſarum , quorum rečtainDeum Fides & antiquiſh
ma Ecclefia ( quod de ulla alià in toto terrarum orbe Ecclefia & Gente, excepta
facrâ lineá Judaica, dici & monftrari nequit ,) ab ipſo Diluvio arceffitur buc uſque
"continuata. Et quamvis proceſſu temporis, aliquas nugasSabaiſmi & Pyrodulia
(non autem Pyrolatria ) miſcuerint, tamen devoti cultores Dei femper fuerunt omni
avofine interruptione ad boc uſque tempus. Ea itaque Perſicorum Magorum Ec
clefia, à Græcis & Mobammedanis, veteres ejufdemRitus ignorantibus, ejúſque reli
gioſos Libros non ſatis intelligentibus, invidioſè & injustè Ethniciſmi taxata eft,
quafi Perſæ aliquidpræter Deum divino cultuadoraverint, idve Deum vocaverint,
quod nunquamfecerunt, nec hodie faciunt, erga verum Deum Zelotemaximi.
ERSARUM Religionem & Ritus deſcripturus, ut à Lectore
promptius intelligar, præmitto, Perſas diſtinguendos eſſe in
P Veteres, eorúmque Sobolem & ſeros Nepotes, qui antiquam
Religionem & Diſciplinam adhuc retinent; & in Modernio
res ; quæ Moderniorum Gens (ut & eorum Lingua) olim ex aliquot
aliis conflata eft, partim ex Alienigenis Saracenis & Tataris, præcipuè
verò ex aliquibus Indigenis Parthis & Medis & Veteribus Perſis ad Ila
miſmum deſciſcentibus, præter Fæminas ex Georgiâ & aliis Regioni.
bus raptim corraſas. Hæc dicimus, totius hodierni Imperii Incolas
notando: nam aliàs antiquitùs Perfæ & Medi fuerunt prorſus diſtincti
& immixti, nifi quòd Religione & Literis convenirent, & fub eodem
Domino viverent.
Dicti Moderniores ii ſunt qui hodie rerum potiuntur in Perſide,
profitentes Mohammedaniſmum , ſeu Religonem ferè eandem cum
illâ Turcarum , de quâ Turcicâ, diſtinctum aliquem Tractatum non
A ita
2 HISTORIA RELIGIONIS Cap. I.
ita pridem edidimus. Illi autem de quorum Religione & Ritibus
heic agitur, funt Vetuſtiſſimi Perfæ, quorum pura & immixta Sobo
les, hodie ſuperſtes inter Mohammedanos & alios (aut quaſi ſeorſim )
in Perfide & Indiâ vivit, veterem ſuam Religionem & priſcos mores
colens , & antiquiffimos Ritus ufque ad hodiernum diem retinens,
cum nullis niſi ſuis libenter edens aut bibens ; & inter fuos, tantùın
cum contribulibus nubens; cum alienigeniş autem ( quantum poteſt )
in nullâ re , niſi in Mercaturâ, communicationem habens.
Iſtorum itaque Veterum Perſarum eorúmque Poſterorum Religio
nem, ab initio repetendo, & ab illius Gentis primordiis arceſſendo
& perſcrutando, compertum habemus, nullum effe dubium, quin
Aborigines Gentis Medicæ & Perſicæ Conditores, fuerint orthodoxi ;
prout NoachidesShem , à quo oriundi ſunt, ſuam familiam & popu
lares docuit, eoſque cum primævâ ſimplicitate in veri Dei cultu &
cognitione primò inftituit. Nam piè credendum eft, quòd Elam
Perſarum Pater, aut Avus, (Shemi filius moriger) poft tam ſtupendam
à Diluvio liberationem , paternam Religionem retinuerit, & in eâdem
firmiter perſtiterit ; & tantum erga fe Divinæ Bonitatis Miraculum
recente memoriâ habens, à Patre Shemo acceptam Doctrinam falu
tarem fuis filiis & nepotibus inſtillaverit, illófque eâdem probè im
buerit. Ita faltem benè initiati fuerunt Medi& Perfæ : nam quia
utriuſque Gentis eadem femper fuit Religio, & hæc Nomina fæpè ab
Autoribus promiſcuè uſurpentur, de'his ambabus Gentibus, fub folo
Perſarum Nomine, in ſequentibus dicturi fumus.
Sed ut hominum corrupta & depravata natura in pejorem par
tem ſemper vergit & propenſior eft,& paulatim in deteriora degene
rat & prolabitur ; fic & iſti ſuam Religionem , quam primò inteme
ratam & immixtam ſervaverant, proceſſu temporis deinde corrupe
runt & multis nugis interpolârunt, Dei notitiam cum plurimis Su
perſtitionibus tenentes, & lucem cum tenebris commiſcentes ; tam
bono auri & pretioforum lapidum fundamento ſuperftruentes fra
men & ftipulam , quæ in die diſtinctionis ignem probationis non fen
rent. Nam quamvis orthodoxiæ tunc jactum fundamen non fuerit
prorſus ſummotum , quin ſemper omni ævo veri Dei notitiam reti
nuerint ; ſequendo tamen figmenta cordis fui & vifum oculorum ,
primæ Religioni orthodoxæ ſuperaddiderunt Sabaiſmum , venera
tionem quandam ( non quidem Divinam , ſed tamen nimiam ) tribu
endo Stellis & Elementis. Et tandem fumpto exemplo ab igne Al
taris in Templo Dei, Perfæ etiam didicerunt in ſuis PyreisIgnem
ſervare
Cap. 1 . VETERUM PERSARUM . 3
ſervare perennem , quem quamvis non cultu Divino adoraverint, nimis
tamen ſuperſtitioſè habuerunt, & hodiè habent.
Veterum itaque Perſarum Religio triplici reſpectu, fecundùm tri
plicem ejuſdem ſtatum , conſideranda venit. Primò, quatenùs pri
mitivæ Doctrinæ fequaces, folius Dei veri & æterni cultores fue
rint, ejus cognitionem veram & devotum cultum, quem à Protopa
rentibus Shem & Elam acceperant, immixtum retinentes. 2 , Qua
tenùs cum veri Dei cultu commifcuerunt Sabaiſmum , ( ſeu partem
Religionis illorum qui vulgò Sabii, feu Zabii- audiunt,) Solem &
Planetas ( ut diximus) non quidem Divino cultu adorando, fed ta
men nimiam reverentiam eis perſolvendo. Hæc ( ut nos vocamus)
fuit Interpolatio Sabaitica prima. Atqui ad omnem fui temporis
alienum cultum & Sabaiſmum opponendum& profligandum , pro vi
rili allaboravit Abraham . Cùm itaque Perſæ Religionem ſuam op
thodoxam ,quâ Dei Unitas afferitur& agnoſcitur, à Protoparentibus
Shem & Elam primò habuerint, eamque ab irreptitiis quibuſdam
corruptelis poftea repurgatam & reformatam , acceptam referant
Abrahamo, (nam niſi reformata, Abrahami effe non potuit,) fas fit
credere Abrahamum omnes eorum in Religione ſuperfluitates& adu
ditiones ſuperſtitioſas ſuſtuliffe, eaſque nugas dedocuiſſe Perfas :
qui tamen, fi ita fuit, eafdem pofteà malo relapſu, ( quæ Interpola
tio Sabaitica ſecunda,) rurſus arripuerunt & de novo reſumpſe
runt, redeuntes ut Canis ad vomitum & ut Sus lota ad volutabrium
cæni. At in illis ipſis diebus (quamvis admiſtå ſuperſtitione,) veri Dei
cultores fuerunt, ab omni Iconolatriâ immunes; & pofteà tandem
evaſerunt vehementes Iconoclaſtæ , Idololatrica Græcorum Templa
vaſtantes ; utpote qui putarent Deum , qui totum Mundum implet,
inter anguſtos Templi parietes contineri & comprehendi non poſſe.
Nulla igitur tunc Templa habebant Perfæ, ut notat Herodotus &
alii, ſed ſua Sacra omnia fub Dio peragebant: nec ullas Imagines
aut ftatuas adorabant, nec quævis Sculptilia, aut retparaínte faciebant,
aut formabant : excepto quòd tandem declinante vetere Imperio
Perſico, folius Veneris Statuam , per aliquod tempus, quafi colendam
ſervaverint, Templis & Sacerdotibus ei paſſim aſſignatis, Regis alicu
jus Perſici juſſu, ad id adducti & coacti, ut ſuo loco docebitur. Hoc
autem planè hæreticum fuit, & ab orthodoxo Magiſmo prorſus alie
num. Nihilominus tamen Sacerdotes,ad hoc aflignati, juſſis andi
entes, . fuerunt contenti Reditibus , quamvis non crediderint illam
effe Deam , nec Divinum cultum ei tribuerint; cùm eiſdem tempo
ribus
A 2
 4 HISTORIA RELIGIONIS Cap. ii
ribus Perfæ omnes Deum Opt. Maximum verè agnoſcerent & de
votè colerent, in quo omnis eorum cultus fuit terminatus, & hodie
terminatur. 3 , Quatenus ad imitationem Ignis Altaris Hierofoly
mitani, Perfæ talem in Arâ Ignem perennem fervaverint, ut Græci
& Romani & alii fecerunt. Hunc quidem Ignem æſtimarunt valdè
Sacrum , non autem ut Deum habuerunt; ſed aliàs, orthodoxiam ſu
am retinentes, in ipfis Ignibus celebrarunt Jehovam . Hoc modo Re
ligione ſuâ planè abundando, prioribus illis Principiis ſuperaddide
runt aliquam Pyroduliæ fpeciem , ad ineptas illas Ceremonias furioſè
incenfi & inflammati. Sed faniore & mitiore ſenſu hic accipimus
Pyroduliam, ut diſtinguatur à Pyrolatria, quæ ad eos non pertinet.
Quamvis verò ſuperdictam originem , tam apud Perfas, quam apud
alias Gentes habuerit Pyrodulia, talis tamen ejuſdem origo, ex temporis
diuturnitate, hodie fere ignoratur abeis, propter taliumGentium aviso
pacios.. Ideóque aliqui apud Perfas funt, qui à minùs remotâ origine
eandem arceffunt, viz. à Zoroafire; minùs rectè : ille enim tantùm
eorum Pyroduliam de novo reformavit, & eandem ampliavit ac auxit.
Sed quamvis aliqui fic credant, nos eam , ex alia autoritate, à remotiori
bus ante Zoroaftrem temporibus ortam & petitam fuiffe, in hujus Ope
ris fequelâ probaturi fumus.
Quòd Perſæ olim fuerint Şabaitæ , feu Sabii, fidem facit Ibn Pha
creddîn Angjou Perſa in Libro Pharhangh Gjihấnghiri de Perfis Shemi
proneptibus loquens in Procmnio fuo, ‫وكان دينهم الصابية ثم تمجسوا‬
ulomall worths lying Illorum Religio tunc fuit Sabaiſmus : ' at tandem
faéti funtMagi, & ædificarunt Ædes Ignium . Dicti Sabaiſmi ſequa
ces, tam Perfæ quàm alii, Perficè dicebantur Nogúſhá, ſeu Nogújnak,
& Ghebr, i. e . Infideles in genere. At nomen Ghebr, ſeu Ghabr , magis
ſpecialiter hodie tribuiturIgnicolis, feu iis qui ita habentur. Quando
enim Perfarum antiquiori Religioni ſuperaddita fuit Pyrodulia, tum à
Mohammedanis eis tributa funt Nomina Gebr, & Atėjh- perèft, & Adar
kiſh , de quibus in calce hujus Libri fuſiùs dicetur.
Verum quidem eſt, quòd totus fere Mundus tunc fuit peffimo Sa
baifmo involutus; talis enim fuit generalis omnium Religio : ideó
que Deus, in Lege Mofis, contra talem Sabaiſmum præcavendo, Iſrae
litas monet, Ne fortè eleves oculos tuos, & intuendo copias cæleftes, te
profternendo adores eas. Nam quia ea fuit omnium vicinarum Gen
tium Religio, ideo Deus eam vetuit Ifraelitas, videns quàm proni
& propenſi effent ut, aliorum exemplo, tali cultu inficerentur, &viaà
Cap. 1. VETERUM PERSARUM..
5
viâ rectâ in quâ eos pofuerat Deus , deflecterent. Sed ( ut fuo loco
fufiùs docebitur ,) Sabii fuerunt duorum generum , fcil. Cultores
Planetarum , qui meliores ; & Cultores Idolorum , qui deteriores. Prio
ris generis fuerunt Perfæ , qui tamen planè negant ſe divinum cul
tum his tribuere, aut unquam tribuiffe. Græci quidem & Moham
medani, affatim Perſis impingunt Divinam Adorationem Solis &
Planetarum & Ignis. Atqui haud mirum eſt ſi falluntur, cùm exteri
non fatis intelligant Ritus Perſarum veterum ; quippe qui ftudiofè
ſuam Religionem celant, quia Religioſo Zoroaſtris Præcepto in Li
bro Sad -der, vetitum eſt, vel eam , vel veterem ejufdem Linguam &
Scripturam cuivis extero revelare & docere. Ille enim prudenter
prævidit, incommodum fore ut alieni in Libros & Religionem ejus
inſpicerent, aut de eis ferrent cenſuram , quam fufpicabatur fore ini
quam . Ne autem de eorum Cultu & Religione hæc gratis dixifle
videar, Veterum Perfarum Sacerdotes in India, meo ſualu & confilio
de illocultu, quem Mitbræ tribuunt, ſeriò interrogati à fingulari Ami
co noftro in India tunc degente, Quibus temporibus, quibúſque Cere
moniis Solem adorarent ? Reſponderunt, Quòd nunquàm adorabant
Solem , & talem Adorationem planè negarunt: & mox addiderunt,
Se non exhibere Divinam aliquam Adorationem Soli, aut Lunæ, aut Pla
netis ; fed tantùm erga Solem ſe convertere inter orandum : hocque
( ut alio tempore reſponderunt Petro de la Valle ,) quòd Sol propiùs
accedat ad naturam Ignis. Ego ( propter receptam à noftratibus opi
nionem ,) primâ vice mirabar, ratus eos velle talem ſuam Adora
tionem à nobis celare : donec tandem inter Zoroaſtris Præceptaillis
præſcripta , invenirem tantùm Solis Niyáiſh, i. e. Salutationes, feu Elo
gia quotidie dicenda ; ſine mentione alicujus Preſtij , i.e. Servitûs ſeu
Adorationis alicujus Divinæ exhibendæ .
Et fanè quamvis cum corporis proftratione hæc faciant, non ta
men præſumitur eſſe Adoratio talis quæ Deo præſtari folet, eóve
animo fieri ; cùm ( dicente D. Sanſon & aliis qui inter eos vixerunt )
Perſa Mobammedani qui omnem Idololatriæ fpeciem exofam ha-
bent & deteftantur, hoc idem quoque faciant, atque Armeni Cbrift
iani in Perſia degentes, coram oriente Sole ſe quotidie Crucis Signe
decuffare ſoleant , & corpora ſua profundâ reverentiâ inclinent &
incurvent, corpus fere duplicando' ; qui quidem mos nuperis annis
mihi ob oculos oſtenſus fuit à Gjulphenħbus Armenis. Et hoc in
Armenis eò magis mirumvidetur, quia olim tempore Regis Saporis,
multa Chriſtianorum millia in Armeniâ & Perſiâ martyrium paffi
ſunt,
6 HISTORIA RELIGIONI'S Cap. 1 .
ſunt, potiùs quàm Perſarum juffu, tale dictum Homagium externum
vel Regi, vel Soli præftarent, ut notat Sozomenus, quia Chriſtianis
videbatur effe Adoratio Divina, vel faltem ei valdè fimilis ; & nolue
runt effe contenti reſervatione mentali, ut multi ſolent facere. Quia
itaque ut Criterion eis imponebatur, id planè recuſabant ; cùm aliàs
fortè injuffi id non recuſaſſent, ſed ultronei plura & majora ſponte
præſtitiſſent, ut hodie fit. Et ſanè difficile eft intuentibus ex folo
viſu, atque tam Sacras, quàm alias Hiſtorias legentibus, ex vi vocum ,
diſtinguere inter Adorátionem Divinam & Civilem , niſi aliqua fit in
externo geftu differentia, aut prolata verba diſtinguant : præfertim
cùm in Sacris Scriptis idem vocabulum Hebraicum utrique ſpeciei
indifferenter tribuatur . Nam " Inown_Adoratio - proftrationis quæ
propriè & ſtrictè ſoli Deo debita, ( ut Deut. XLVI. 3. ) etiam im
punè aliquando tributa fuit Hominibus, ut 2 Reg . IV. 37, & Gen.
XLII. 6 ; & Angelis Gen. XVIII. 2. Aliqui Judæorum volunt diſ
tinctionem eſſe tantùm in mente adorantis. Et quidem verum eſt,
quòd in plerifque rebus Intentio facit Actum ſolennem , ut D. Paulus
dicit de Idolothytis. Sed quando externè ab Adorantenon diſtingui
tur, nemo alius poteſt diſtinguere ex mero intuitu. Ideóque in le
cundo Decalogi Præcepto, non tantùm cuivis fuit vetitum 7yyy
colere, ſeuſervire, fed & quoviſmodo nunnvasproſternere, ſeu incur
vare fe Idolis ; quia nimia ſuſpicio effet Idololatriæ, quamvis præten
deretur quòd tantùm civiliter & ſine religiosâ intentione id fieret. Non
autem vetitum , idem civiliter præſtare erga Magnates, utpote ubi
nulla poſſit eſſe ſuſpicio Idololatriæ. At (magis ad præſentem caſum ,)
qualis erat Proſtratio quæ Divinee Adorationis ergò fiebat, docet
Ř. Sal. Iſaaki dictus Jarchi, ſeu Lunelenfis, qui ad Lev. XXVI. 1 ,
ait ‫השתחואה בפשוט ידים ורגלים היא ואסרה התורה לעשות כך חוץ‬
uopan ja Hiſhtachavaah, ſeu Proftratio fit cum expanfione manuum
& pedum : unde prohibet Lex fic facere extra Sanɛtuarium , fc. extra
Templum , quod totum ſæpe Sanctuarii nomine vocari ſolet. Ergò
talis Proſtratio erga Homines facienda non erat : ſed contra hoc Præ
ceptum , ſeu hanc Regulam , fæpè peccatum fuiffe multùm vereor.
Dicta manuum expanſio talis erat qualis eſt Orgyia. Hoc autem ni
mis ſtrictè & abſolutè dixit Jarchi, quafi excludendo talem Reve
rentiam erga Magnates, quæ fine metu Idololatriæ præftari poteſt
& ſolet. At ejus mens eft ( ut reliqui Judæi exponunt,) quòd non
licebat talem Proftrationem adhibere coram 909 138 Lapide Effia
giei, ſeu effigiato & picto, tive deaurato , niſi in Templo, in quo
erant
 2
Cap. i. VETERUM PERSARUM . 7
erant tales lapides cælati & cæſi, uti & Cherubim ; & tamen Proftra
tio adhibebatur coram illis, non ad illos: nam in Templo non erat
metus Idololatriæ , ut erat in aliis locis. Rabbi Shemuel Jazia in
Libro Dawn upao p. 31 , agit de hac re, & concludit quòd in Tem
plo licebat adorare ſuper 017337530 D'Jax Lapidibus fiffis, feu elaboratis,
ſc. fuper Pavimento,quia ibi non erat fufpicio Idololatriæ, de quâ, in
aliis locis ſuſpicio fuiffet.
Salomon Rex, in primâ Dedicatione Templi, genuflexus orabat ad
Deum fuper 713 Conchá æneâ, feu Suggeſto ad hoc erecto. At hoc
ſupponitur factum fuiſſe poſt peractam priùs Adorationem Proftra
tionis. Nam Terra ibi erat Sancta, & Judæi ſemper ingrediebantur
diſcalceati in Templum , cujus primo ingreſſu , in benè mundato Pa
vimento ( ubi nulla veſtium inquinatio ) proſtrati, expanſis manibus
in terrâ adorabant verſus Sanctum Sanctorum : dein ftantes ora
bant : & tandem ultimo devotionis actu , ad genua ſe flectebant, afpi
ciendo ſemper ad Sanctuarium , & mox retrorſum cedendo exibant,
& deinde lateraliter , facie interm in Sanctuarium intentâ : poſte
riora enim illuc obvertere, nefas. Talia fecit Pfalmiſta Pſal. 95.6 ,
‫או נשתחוה ונכרעה נברכה לפני יהוה עשנו‬-Venite
‫ב‬ , Projtratione
adoremus, & incurvemus nos : genua flectemus coram Deo Creatore nof
tro. Loco autem Proftrationis in ingreſſu, fæpe adhibebatur tantum
nyan incurvatio ad genua, quæ erat quafi Geminatio, ſeu Duplica
tio corporis. Nam ad hunc locum ſcribit Kimchi, 77933 denotare
Incurvationem Capitis cum quadam corporis parte, ſcil. non flexo por
plite. Sed mihi videtur utrumque denotare, fc. incurvare ſuperio
res corporis partes uſque ad genua, atque etiam incurvare Oy
crura , ſeu poplites & genua, ut Jud. 7.6 . 17'na by wyn ir:curva !

runt ſe ſuper genua fua ad bibendum aquam. Judæorum autem

Proſtratione præmittebatur 77p Kidda, inclinatio capitis & bumero
rum , & fæpelegitur, uy dinner 79 & inclinavit-caput & proftra
vit ſe Deo. Nam quamvis Kidda erat levior capitis inclinatio, & à
profundiori Reverentiâ remotior, aliquando tamen ea profundiorem
illam Reverentiam immediatè præcedebat, & ad illam fermè exten
debatur, ut Exod. 34. 8, innur 77898 7pm & inclinavit fe in ter
ram & procidit, nam talis Procidentia, feu Proftratio eſt Adoratio : i.e.
à leviore capitis inclinatione, mox immediatè in totam longitudinem
procidendo. At multò magis & faciliùs à propiori yne in proxi
mam profundiorem Reverentiam deſcendebatur, & quiſque devolve
batur, prout factum eſt in primâ Templi Dedicatione, ut 2 Chron. 7. 3 .
‫ויכרעי‬
8 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
‫ & ויכרעו אפים ארצה על הרצפה וישתחו‬incuruarumt Je faciebus
in terram ſuper Pavimento, & adorando-proftrarunt fe; i.e. ad medi
um corporis incurvarunt fe, & deinde ſuper pavimento lapideo Tem
pli ſe proſtrarunt adorando : erat enim Actus duplex, fed quaſi jun
čtim præftitus. Nam certè pavimentum erat mundum , cùm ( di
cente Maimonide) in toto Monte Domus nonlicebat expuere, ( ſed in Su
dariolum exſcreandum ,) nec calceos habere in pedibus, nec baculum in
manu , nec pecuniam in crumená, ( excipe pro oblatione pauperibus,)
nec pulverem pedibus hærentem inferre in Templum. Nam Dominus
Deus debebat eis ſufficere pro omnibus neceſſitatibus.
De populi exitu retrorſum poft Precem finalem 77Dy Amedà ( quâ
ftatur coarctatis pedibus,) legitur in Orach Chajim Autore Jac. ben
Ather in Hilcoth' tepbillà fol. 83. 2, numero "90p 123, YDD1 17131
‫ יטה‬. ‫שלוש פסיעות לאחריו ככריעה אחת ובעודנו כורע קודם שיזקיף‬
‫ בראשו לצד שמאלו כמי שבא ליפטר מרבו ואחכ לימינו‬Uque ad ge
nua -incurvabatſe, & regrediebatur tribus pafſibus retrorſum incurvatio
ne una : & dum adhucincurvabatur, antequamelevaret ſe, inclinabat
caput fuum ad latus finiftrum , ficut ille qui ingreditur ut diſcedat à Præ
ceptore ſuo : & deinde ad dextram ſuam , ſcil . ad latus finiftrum & dex
trum Majeftatis Divinæ, ſeu Sanctuarii. * De fummi Sacerdotis ex
itu è Sancto Sanctorum , legitur in Miſhna Tract. Joma, Perek 5,
fol. 52. 2 , ſubobfcurè , no n'a 7772 15 NOI Ny exivit
& venit fibi per viam ( ſeu modum ] domús ingreſús fui, i. e. Exivit
& introivit eodem modo , ſcil. eo modo quo ingreffus fuerat, eâdem
corporis pofitione & fitu exibat : nempe ut ingrediebatur facie verſus
Sanctuarium , fic etiam egrediebatur facie verſus Sanctuarium . Sic
enim vult ad hanc Mishnam Maimonides , ‫היה יוצא אחורנית ופניו‬
‫ כלפי קדשי קדשים ואחריו אל פתח‬Exibat retrorum, Je. facie Jud
verſus Saneta Sanctorum , cum pofterioribus fuis verſus Oſtium. Imò, &
ubicunque terrarum erant, debebant aſpicere verſus Sanctuarium , feu
Templum , inter orandum , ut Mohammedani faciunt erga Meccam ,
ſeu Kiblam ſuam , habentes Tabulas calculatas pro invenienda ‫تحويل‬
Xhell Converſione, ſeu Circumgyratione Kibla, ubicunque terrarum fint.
Kibla itaque Judæorum qui extra Jeruſalem , erat ipſa Urbs : intra
Urbem , Templum fuit eorum Kibla : in ipſo Templo, occidens (ubi
S.S.) erat omnium Kibla : nam verſus Occidentem (ubi Majeſtatis Di
vinæ fedes,) Alectebant fe & profternebant fe Judæi omnes in Templo
exiſtentes, veneratione humillimâ, quæ vocatur 177124 Avodà, Perſice
* Ibidem videas plura.
‫پرستش‬
1 Сар . 1 . VETERUM PERSARUM . 9

Lüüa ? Preſtiſ , Latria, Servitus tam Animi quàm Corporis inten

fiones comprehendens, Deo juſſus, Idolis vetitus. Et ut Judæi pro
ſternebant fe, fic etiam Mohammedani ( ut id obiter notem ) primo
ingreſſu in Synagogam ſuam, peragunt Deo Adorationem Proſtra
tionis, idque ( ut aiunt) ſuper 7 corporis membris ; quæ fit ſuper
solșw Segjada, quæ aliàs vocatur öyms Chumra, quæ eſt ‫ حصیر‬Hasir
ſeu Teges ex foliis palmæ contexta , longitudinem humanam non
excedens. Aliquid enim humo infternunt, ne frontem & manus ei
applicatas inquinent, aut lædant. Sic pro Regibus, aut nobilioribus
Perſis, & (ut puto) pro Judæis, Tapetum erat humi ſtratum , vel ſal
tem dicta Teges, ut innuit celeberrimus Poëta Perſicus Háphiz,
‫ سجاده مي رنگين كن اگر پیر مغان ڈویں‬Adorationis-Tegetem pino
tingito, fi Mogorum fenex tibi præceperit. Nempe fi Presbyter Mogo
rum [i.e. Magorum ] tibi injunxerit, Templum adiens, dictam Tege
temamore divino &lacrymis humecta, intensè orando.
Adoratio Proftrationis ( ut & omnis alia Adoratio) ab Idololatris
fiebat tã Baal, i Reg. XXÌI. 54. A Deo autem & Prophetis ubique
vetita fuit Idolis, uti & Soli atque Stellis & omnibus diis alienis, ut
Deut. IV. 19, & Ezek . VIII . 16, & alibi . Perſæ autem hoc faciunt
Soli, tam quia Sol, ratione puritatis, eſt quafi Dei Imago, habens, eâ
in parte, naturam Ignis, quàm quiaaliqui eorum (non omnes) credunt
Solem aliquando effe Dei ſedem , ibique ( ex quorundam ignarorum
ſententiâ ) eſſe Beatorum Paradiſum . Alii autem aliter de Paradiſo
ftatuunt, ut fuo loco dicetur. At cùm veteres Perfæ , à Miſionariis
Europæis Idololatricæ Adorationis taxati, planè negent ſuum Mi
thræ cultum eſſe Adorationem divinam , fed tantùm Civilem effe
afferant, & planè profiteantur ſe nihil adorare præter Deum ; tum ,
inquam, hujus rei Judicium à folâ Adorantium mente (de quâ nemo
judicare poteſt) pendere videbitur, niſi affâ voce aliquid prolatum
fit : nam de Adorantium mente & corde, tantùm Deus ; fed de
enuntiatâ verborum formulâ, quivis Homo judicare poteſt. Cùm
autem per externa Signa (dum verba, vel non audita fint, vel non in
tellecta) plerumque judicarifoleat, haud multùm culpandi ſunt
ſeveri, in hac parte, Cenſores illi qui iſtos Perſas de Idololatriâ dam
nant, dum eorum verbis in veteri illâ Linguâ non intellectis, obſer
vant illos, externâ fpecie, tam ſuperſtitiofos, qui Creaturis præſtent
talia, quæ ( fi ex animo fiunt) ' ſolo Creatore digna eſſe videantur.
Mentis autem intentionem , & quo animo talia faciunt Perfæ , ii li
B berè
 10 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
berè & apertè fatentur omnibus quibus in colloquium cum eis ve
nire, & quæſtionem movere placet, agnoſcentes ſuam intentionem
eſſe, neminem præter Deum adorare, ut ſupra notavimus. De quâ
re (ut ſpero) haud multùm dubitabitur, cùm certum fit, quòd Per
effe Deum, nec Dei nomine
ſæ nullibi unquam dixerunt Mithram eſſe
eum unquam appellaverunt, ( quamvis Græci hoc eis impegerint )
nec ullas Neceſſitatum Petitiones ei fecerunt ; quinimò è contra,
Laudationes, ſeu Celebrationes quas in Mithriacis adhibent, in Omni
potentis Dei nomine incipiunt , & ad eum immediatè diriguntur ,
in ejus gloriâ definentes. Si itaque olim unquam Perſæ fuerint in
hac parte Sabaitæ, ſunt & adhuc Sabaitæ : nam talia quæ olim fece
runt, etiam hodie faciunt. Et, ſi vice versâ, non fuerunt olim magis
Sabaitæ quàm ſunt hodie, planè conſtat, eorum Sabaiſmum non fu
iſſe talem qui eos à vero Dei cultu avertebat, eumve negabat.
Idem quoque dicendum eſt de eorum cultu Ignis, quem (ut ſu
pra tetigimus) imitando Judæos in Pyreis ſervarunt. Nam quam
vis ei exhibuerint Reverentiam quandam , eamque per Proſtratio
nes, hæ tamen non fuerunt Adoratio divina, ſed tantùm civilis, pro
ut fe habet mos Orientis erga quoſvis Magnates, & olim fuit erga
Angelos, tanquam Dei Legatos, ejus perfonam repræſentantes ;
cujus rei exempla affatim ſuppetunt non tantùm in Veft. Teſt. ſed
& in Novo, ubi fæminæ ad veram Fidem converfæ ( viſis apud
Chriſti fepulchrum Angelis ), adorarunt, procidentes faciebus in
'terram : idque quamvis probè fcirent non effe Deum , ſed Angelos,
ut conſtat ex verbis earum profitentium fe vidiſe vifionem Angelorum .
At Perſæ poft peractam proftrationem coram Igne, ftantes ad Deum
orabant, & aliquando genuflexi. Sic apud vetuftiffimum Palatium
Perſepolitanum , cernuntur marmoreæ ftatuæ Regum ftantium &
orantium ad Deum, coram Sole & Igne ſuperiùs in pariete pofitis :
& ( referente Herberto & Mandelfo) una aliqua ſtatua cernitur
genuflexa ad Deum orans coram eiſdem . Nam Soli & Igni præ
mittebant Venerationem civilem & Salutationes, at Preces & Peti
tiones verbatim dirigebant ad Deum . Id autem faciebant coram
Igne, utpote quem habebant Sacrum , in Templo Dei fervatum , &
rem puriffimam , colore repræſentantem Planetam Martem , atque
puritate Deum ; ideóque facer Ignis in Pyréis ſervatus, vocatur
Ignis Martis. Nam ut omnis Ignis in Templo Dei apud Judæos ſer
vatus, meritò reputabatur facer , iſque folus pro Incenſo adhibeba
tur ; fic & Perfarum Ignis ab eo exemplo deſumptus, itidem habi
tus
Cap. I. VETERUM PERSARUM . II

tus fuit facer ; quâ de cauſâ, ei præmittebatur Veneratio civilis, at

mox fundebant preces Deo, putantes fe, in hac parté, imitari veteres
Judæos. Nam ut Judæi olim , in Templi introitu, utebantur pro
ſtratione verſus fanctuarium , dum arderet juxta easAltaris Ignis, hoc
modo verè colentes Deum ; fic & Perfæ tam illuſtre exemplum fe
cuti, ( addendo autem Ignis venerationem civilem ) divino cultu a
dorabant Deum & ad eum preces fundebant, dum Ignis, in eorum
Pyréis, fuper Arâ arderet juxta eos. Et ut Ignis facer cælitùs accen
ſus, ſervatus fuit in Templo Dei, eodem nomine, talem in fuis Py
reis etiam habuerunt Perſæ cælitùs'accenſum : & quia dictus Ignis,
juffu divino, perpetuò ardens & inextinctus fuit fervatus in Templo
Dei Hieroſolymitano, ergo & Perſæ, quafi eidem præcepto paren
tes, ( vel eodem exemplo ducti ) paritur in fuis Pyréis Ignem ( ut
fuprà diximus ) confervari voluêre perpetuum . Si itaque vetuſtiſ
ſimi Perfæ , Judæorum, hac ratione, æmuli & bonâ mente ducti, mi
nùs rectam aliquam , in hac parte, notionem conceperunt, quafi novo
illo lumine ſeducti; id eis ignofcendum, quia Judæorum imitatio
ne factum eft. Ideóque iſti qui primò optimi cultûs divini Zelotæ ,
haud temerè damnandi ſunt ab iis qui eorum Religionis primævæ
puritatem & inculpatam praxin non perfpexerunt, nec meminerunt,
nec iſtius ſuperſtructionis, ſeu interpolationis, innocentiam probè per
penderunt; dum, inquam, Perfæ innocenter, ſedtamen perperam , pu
tarint Judæos inter venerandum Deum, proſtratione ſuâ civiliter quo
que veneratos fuiſſe Ignem, cùm id non facerent, ſed procidendo tan
tùm venerarentur Deum, ſine reſpectu ad Ignem.
Non itaque eſt cauſa cur eis imputemusPyrolatriam veram , (quæ
cum religioſâ animi intenfione) cùm ex animo planè & apertè contra
rium profiteantur. Cùm enim Amicus in Orientali India, meo ſuaſu ,
eorum Sacerdotes feriò conſuleret, An in cultu fuo aliquas precesfun
derent directè ad Ignem ? Reſpondebant, Quod nullas preces fundebant
directè ad Ignem , ſed omnes preces fuas dirigebant immediatèad Deum
Omnipotentem . Et cùm D. Sanſon apud Iſpahan, & D. Tavernier apud
Kirmán Perſidis, eorum Sacerdotes de hac eâdem re conſulerent &
interrogarent, ſemper invenerunt eos planè negantes ſe divinam ali
quam Adorationem perſolvere Igni, ægrè ferentes ut, eo nomine, ha
berentur Idololatræ , cùm nihil præter Deum adorarent. Adeo ut
omnes eorum Sacerdotes, iique in regionibus à ſe invicem longè dir
fitis habitantes, de hac re interrogati, uno conſentiente ore affirment,
ſe Deum tantùm divino cultu adorare, Solem autem & Ignem non niſi
B 2 civili
 12 HISTORIA RELIGIONIS Сар. І.
civili reſpe£tu honorare, ut folet fieri tam Regibus quàm Magnatibus
in Oriente, quos proftratione venerantur Clientes omnes. Ideóque
cum grano ſalis ( ut dicimus ) legendi & intelligendi ſunt Autores qui
contrarium afferunt, ſine certâ ſcientiâ loquentes, & externâ Adoran
tium ſpecie decepti ; cùm realis diſtinctio non fit in externo corporis
geſtu, fed in mente Adorantium , quæ non dignoſcenda nifi ex pro
latis verbis, ( quæ mentis indices ) quibus utuntur tales Adorantes :
ideóque Perſas ſuos-ipſorum eſſe, in hac parte, Interpretes relinque
mus .

Iis itaque ductis perſuaſione Ignem ſuum eſſe facrum , illúmque ut

venerabile quiddam ſuſpiciendo , fi quis ſolenni Juramento adigendus
erat, id fiebat coram Igne in eorum Arâ ardente,uti Judæi idem fa
ciebant ſiſtendo ſolenniter jurantes coram Altari Hieroſolymitano cum
Igne ardente ſuper eo. Hoc idem quoque faciebant Arabes pagani,
qui (fi ſuſpicio falli juramenti, ) clanculùm injiciebant falem , cujus
crepitatio eſſet in terriculamentum perjurii.
Et cùm Judæorum facer Ignis fuit pro Sacrificiis, igitur & Perfæ
offerebant Victimas, & Holocauſta comburebant in ſuo Igne facro :
nam Sacrificia, apud utramque gentem , non inquinabant Ignem , ut
aliæ res prophanæ & fordidæ ; uti nec apud Romanos, cùm integri
Vituli cremarentur in Veftali Igne. Si autem alias ſordes in aliquem
horum Ignium quis injeciffet, aut inſpuiffet, capitale erat. Perſarum
Reges & homines ditiores aliquando Uniones & pretioſa Olea atque
Aromata inſpergebant, ut Ignis delicatiùs paſceretur, quæ vocaban
tur, Epula Ignis, ut poſthac dicetur. Sed omnia quæ faciebant Igni ,
aut per Ignem , in honorem Deifacta ſunt, & in eo terminata. Id
voluit Cyrus, qui ( ut in primo Libro Ezra , VI.24. proditum ,) in
Diplomate juffit, ut extrueretur Templum Dei Hierofolymitanum ,
in quo Sacra Deo fiebant perpetuo Igne ; eodem ſcil. modo quo Perſæ
tunc Deum colebant, & hodie colunt, ad cum folum orantes ; non
ad Ignem , ſed tantùm coram eo ; nec Ignem unquam vocantes Deum ,
nec, ejus cauſâ, Deum negligentes, aut ab ejus cultu aliquid defal
cantes. Ignis enim apud eos reputatur tantùm Creatura, feu Ele
mentum quod lignis pafcitur, facilè extinguitur, vel fi (opus fit) ſub
pedibus conculcatur;fcil. unum ex notiſſimis Quatuor Elementis. Et
cùm Ignem inter Elementa creata numerent, impoffibile eft ut eun
dem reputent effe Deum , & hoc modo cæcutientes, rem conditam
cum ejufdem Conditore confundant. Cúmque fint religiofi erga
Deum Zelotæ, eum ut cæli & terræ Creatorem agnoſcentes in Li
bris
Cap. 1 . VETERUM PERSARUM . 13

bris ſuis, non eſt probabile quòd cultum divinum tribuerint alteri.
An tale quid fit Deus, quod ab hominibus extingui & annihilari
queat, & Aquâ, vel Terrâ, tam facilè obruatur ? An totidem habue
runt Deos Elementarios, & prætereà 7 Deos Planetarios ? Abſit ! Me
liora certè & majora concipiunt de Deo, ejus Omnipotentiam & re
liqua omnia ejus Attributa glorioſa ( ut prope calcem Operis fufiùs
dicemus) promptè agnoſcentes, quorum nulla tribuunt Mithræ, aut
Igni, nec in eorum Libris de Religione agentibus tale quid unquam
comparet. Syri, in hiſce rebus planè hofpites, perperam vocant
Magos Cultores Elementorum . An ergò qui Dei Unitatem agnofcunt,
reputabuntur habere 4 Deos, aut potiùs 11 Deos, quaſi Polytheiſmi
effent damnati, quia civiles aliquas Elementis & Planetis Cæremo
nias faciunt, quæ aliquando incautis plus quàm civiles videntur ?
Cùm fint potiùs Curatores Elementorum , ut ea in puritate conſervare,
& ab omni pollutione vindicare pofſint. Nam ( ut alibi magis par
ticulariter notavimus ) cùm , præter exemplum Ignis Judaici, pu
tent Elementa, ut omnium rerum Principia& Semina, effe quodam
modo facra, & in fuâ nativâ puritate conſervanda, olim habuerunt,
& adhuc habent pro Singulis Elementis Curatores, qui ftipendiis ad
id aluntur, ut Aquæ & Fluminibus & Fontibus invigilent, & qui Aë
rem , quantum poſſunt, à Fætoribus, & Ignem à Sordibus, & Terram
à Cadaveroſis defendant , eáque è platéis eliminent; unde eſt quòd
mortuos non ſepeliant. Et ne Aërem Cadavera nimium contaminent,
Corvi & Vultures curant, eadem in viſceribus ſuis fepelientes: his
enim fepeliendos tradunt defunctos fuos. Et ab eiſdem Principiis
eâdemque origine eft, quòd Veſtales olim, ex Inſtitutione Numa, qua
tuor Elementorum curam geſſerint, ratione Inſtitutionis ſuæ : unde
eſt quòd Veſta, quæ præcipuè Ignis,aliquando Terra exponatur : &
Veſtales Aquam ( Camænarum Fontem ) Templo fuo propè adjunctam
curare tenebantur.
Cùm ergò Igni non tribuerint, nec hodie tribuant, ulla Divinita
tis Attributa, præter Puritatem , nec Ignis ab eis unquam vocatus
fuit Deus, nec hodiè fic vocetur, nec Petitiones ad eum dirigantur,
nec cum Intentione colatur, ut Deus, fatis conftat quòd à Moham
medanis & aliis injuſtè eis affigatur & inuratur abſolutum Ignicolarum
nomen ; cùm ea Proſtrationis Reverentia quæ Igni & Mithræ præ
ſtatur, non fit alius cultus quàm qui per Orientem omnibus Regibus
& Magnatibus civiliter exhiberi folet. Eorum itaque erga Ignem Re
verentia non avertebat, avocabátve à veri Dei cultu , fed ut Inſtru
mentale
14 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
mentale ad ipfius cultum pertinebat pro Sacrificiis & aliter, eúmque
cultum promovebat & ad eundem faciebat, uti faciebat Ignis Altaris
Judaici in Templo Dei. Cùm igitur Perſarum Ignis eos non averte
bat quò minùs Dei cultum cum vigore& veritate profequerentur,
eófque ad eundem magis accenderet, ceſſent in poſterum Calumnia
tores qui nimiam culpam , in hac parte, impingunt eis qui reverà pu
tant non eſſe culpam , ſed rem innocentem & innocuam , ad verum
Dei cultum magis facientem , cùm honori divino nihil , eo nomine,
derogetur, ſed immane quid ejus honori, hac ratione, addatur, Dei
cultum non minuendo per cæremonias erga Ignem, ſed eundem cul
tum augendo & meliùs celebrardo.
Si Mithram , aut Ignem , habuiſſent Deos, proculdubiò res ſuas ſo
lenniores exorſi fuiſſent in alterutrius nomine. At tale quid nun
quam fiebat, nec hodie fit, in nomine Mithræ, aut Ignis, ſed ſemper
in nomine Dei : & quidem Libros ſuos antiquiſſimos omnes in No
mine Dei ſemper inchoant, plerumque in hac ſequente formâ,
In Nomine Clemen .
Iwery Suomeswyubu spreyseps.Gooifanya nijimi Jeftini. tiſimi Juflijimi
Et in hac Formulâ, Nomen Dei tale eſt quod alteri competere non
poteſt : nam Solis aut Ignis mentionem facientes, id non aliter faciunt
quàm propriis ſuis Nominibus eos vocando. Plura & majora de eo
rum orthodoxâ in Deo fide, in hujus Operis proceſſu occurrunt.
Ignis ergò, multiplici reſpectu, habebatur ſacer,fc. tam ut exem
plum Ignis Judæorum , quàm ut originale aliquod Elementum, & ut
res ſuâ naturâ puriffima, & c. ut ſuis locis diximus. Proximè eorum
Fidem ab initio arceffemus.
Et quidem ab initio Monarchiæ eorum , poſſumus effe fat certi de
Medorum & Perſarum fide in folo Deo, cùm illa tempora inter, vel
Orientalis, vel Occidentalis Hiſtoriæ limites veniant : quamvis & de
antecedentibus temporibus non dubitemus, quoniam in initio Mo
narchiæ Medicæ, illa Fides ( ut ex eorum Hiſtoriis infrà conſtabit, )
non videtur tunc quaſi nova,fed videtur fuiffe receptiffima, quaſi à
longo tempore tunc diu ſtabilita, abſque coactione ullâ, aut aliunde
petitis Principiis. Et profectò, fi res benè inquiratur & perpenda
tur, Quis ( aliàs) debuerit eos ad Dei Fidem convertiſſe ? Quis fue
rit tam potens, ut potuerit convertere, & ad novam aliquam Religio
nem cogere Medos ( ſub quibus tunc erant Perfæ ,) totius Orbis Mo
narchas? Verum quidem eſt, Deo ſuccenſente, Jeremiam ,, [ XLIX.
34. ] temporibus Zedekia & Nebucadneſaris, pronuntiâffe Elamitas
effe
Cap. I. VETERUM PERSARUM. 15
effe debellandos, & inter omnes Gentes diſpergendos pro tempore ;
illos autem pòit reſtituendos, & dictam diſperſionem eſſe recolligen
dam , & reducendam effe Captivitatem eorum . Hoc verò non fuit
initio Monarchiæ, ſed longè poftquam vera Fides inter eos diu ſtabi
lita fuerat. Dato autem , & non conceſſo, quòd aliqui exteri potue
rint hoc facere, idque fecerint eoſque coëgerint, quis ex circumja
centibus nationibus Ethnicis voluit eos ad veri Dei Fidem vocare &
convertere , cùm circumpofitæ Nationes omnes tunc effent Infideles ?
Sanè anteſuam Monarchiam , Medi erant ſub Monarchiâ Affyriorum ,
qui proculdubiò ( ſi poſſibile) cos potiùs pervertiſſent, illófque à veri
Dei cultu ad Idololatriam abduxiffent. Sed Affyrii ( qui dúbio pro
cul omnes de ſuâ Religione eſſe voluerunt,) hoc non fecerunt, nec id
efficere potuerunt dum eis ſubjicerentur Medi & Perfæ, qui, ante
Arbacem, erant Affyriorum Exarchia. Cùm itaque Medi (ut & Per
fæ ) ineunte ſuâ Monarchiâ fuerunt veri Dei cultores, non ab Affyriis,
aut aliis coacti, aut converfi, inde fatis conſtat eos ultrò fuiffe tales
primò, etiam longè ante illud tempus, (ante Monarchiam ſuam ,) id
que ab initio Gentis : quia impoſſibile fuit ut, vel Aſyrii, vel Baby
lonii, vel aliæ aliquæ Gentes Idololatricæ eos converterent ad veri
Dei cultum, quippe quem tales Gentes ipfæ repudiabant & odio ha
bebant & deridebant, Idololatriæ prorſus addictæ. Cùm itaque tem
poribus Arbacis, in initio Monarchiæ ſuæ, Medi & Perfæ inventi
fuêre Orthodoxiæ tunc fequaces ; & nec ante , nec poft illud initium,
poffit aſſignari certum aliquod tempus quo, vel dictum Cultum reli
querunt, vel eundem reſumpſerunt, præſumendum eſt, Aborigines
Medos & Perfas in primo fuo Religionis fundamine, ab antiquo benè
initiatos fuiſſe in veri Dei cultu ,& in eodempofteà femper perſtitiſſe ;
atque eos poſterioribus temporibus (fc. poft 140 annos) in eodem
cultu plus confirmatos fuiffe & ë plura orthodoxa didiciffe ex converſa
tione cum Iſraelitis, quos. Captivos Salmanaſſar tranſtulit in Shuſhan
& Hara & Gozan & reliquas urbes Medorum . Nam ( ut inde colli
gimus) pro aliquo tempore, Medi videntur redacti ſub plenariâ potef
tate Affyriorum , vel faltem erant eorum confederati, quia Salmanaſar
habuit libertatem ibi collocandi Samaritas Ifraëlitas, & vice versâ ejus
Nepos, Sennacheribi filius, Efarbaddon (Cuthæis aliàs dictus Aſnapper)
in Samariam tranſtulit Medos, Suſanitas, Debitas, & Elamitas, & c.
Et quòd Fideles erant & veri Dei cultui addicti, ideò Deus ducentis
annis antequam Cyrus naſceretur, per Iſaiam prædixit, eum cum Perfis
& Medis ſuis capturum Babyloniam & eorum Idololatriam perditu
rum :
16 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
rum : fic Iſa. XXI. 2, 9, Aſcende ô Elam, obñdionem pone ô Media. "
Cecidit Babylon, omnia Deorum ejus Sculptilia ad terram uſque
confregit. Hoc facturi erant Medi & Perlæ , quòd effent veri Dei
cultores Idololatriam exofi.
Et ut in primis temporibus erant Fideles, ſic pro eorum continua
tione in veri Dei Fide, ſub finem ejuſdem Monarchiæ, apparuit Zo
roaſtres Medorum & Perſarum Præceptor, qui in Dei notitiâ educatus
Veteri Teftamento non fuit inafſuetus, necà Judæorum converſatio
ne alienus ; imò à quibuſdam in Palæſtinâ natus cenſetur : qui itaque
ipfe Deum nofcens, fuos Medos & Perfas in Dei cultu continuavit &
ulteriùs informavit in orthodoxiâ , quam itaque eorum poſteri ad ho
diernum uſque diem retinent, ut ex eoruin Religioſis Libris conftat.
Hoc modo Medorum & Perſarum orthodoxiam ad hoc uſque tempus
deduximus,
Iſte Zoroaſtres fuit Religionis Perſo -Medicæ Reformator, qui no
vas ſuasLucis & Tenebrarumexplicationes dedit, hæc duo, ex Crea
tionis Hiſtoriâ, ut Religionis Principia ftatuens, cum multis aliis quæ
ſuis locis docebuntur. Is etiam cùm effet inſignis Philofophus, Reli
gione auſterus, & totius Matheſows peritiſſimus, hac ratione, Perfas ſui
admiratione perculit, & fuæ Doctrinæ attentos reddidit. Præſertim
coluit Deumin naturali quodam Antro, quod ille Mithriacum effecit
& mirificè, ac mathematicè, comparavit ; ubi fcil. Mithra præſidens,
hæc inferiora Regio modo regens eáque imprægnans ſedebat: adeò
ut omnes pofteà non tantùm in ſummis Montium jugis, antiquiſſimo
more, Deum colebant, fed & fubinde illius exemplo, Sacra fua Mith
riaca in tali Antro præſtare & peragere didicerent. In eo erant Mithræ
& hujus Mundi Symbolica philoſophicè & mathematicè ſpectanda &
contemplanda, non autem colenda; quâ itaque in re falluntur Auto
res : nam Perfæ tunc talia Simulachra non colebant. Romani autem
& Græci, à Perſis mutuantes talium Mithriacorum figuras, eas co
luerunt & in uſum Idololatricum verterunt. At montium jugis &
Antris Mithriacis, pofteà tandem pro cultu divino ſuperaddita ſunt
Pyréa ; non quidem ad continendum Deum, qui nullis parietibus
comprehendi potuit, fed ad alendum Ignem neceffaria Domicilia,
cùm propter pluvias & alia incommoda, ſub Dio vivere & conſervari
non potuit. Et ſanè talium Pyreorum pleraque in editioribus locis
& ſummis montium jugis eminebant, primitivo mori, eo ſitu , con
formia .

Dictus
Cap. r . VETERUM PERSARUM. 17
Dictus Zoroaftres ( inquit Agathias p. 54, ) eam Religionem quam
hodiè exercent, inſtituit,eámque ſtabilivit. Id autem non fine magnis
difficultatibus & contentionibus cum Perſis, à quibus incarceratio
nem paſſus eſt; ( ut ſuo loco monſtrabitur ex Libro Shabnama -Nefr,
qui diverſus eſt à Shahnama-Nezm ) nec ad Regem admitti potuit
propter illius temporis Sacerdotes, qui tanquam pro Aris & Focis
contendentes, ejus admiſſionem prohibebant. Cúmque tandem altu
ad Regem intraverat, dicti Sacerdotes eum accerrimè oppugnabant
cum eo diſputantes, & afferentes, Quòd quamvis rationi confentanea
diceret, non tamen æquum elle ut aliquæ in Religione mutationes, aut
innovationes fierent,fine præmiſis miraculis. Is itaque miracula quæ
dam ( ut fuo loco dicetur ) præſtitit, ut illis videbatur; quamvis
per meram philofophiam illis ignotam omnia fecerit : & ut Doctri
næ ſuæ pleniorem fidem faceret, novas quaſdam Revelationes præ
tendebat . Nam ante Zoroaftrem , ſub alio Sabaitico Legiſlatore Po
reodekéſhangh, aliquam Religionis diverſitatem agnoſcunt Perfarum
Sacerdotes in India, ſc. Sabaiſmum abfque Pyrodulia. Hanc au
tem Religionem quam hodiè habent, hoc modo emendatam & re
formatam , credunt divinitùs approbatam , & præ omni aliâ puram :
hocque fuiffe cælitùs revelatum Prophetæ fuo Zoroaſtri (illis dicto
Zerdúſht, ſeu Zerâtuſht,) uti fcriptum extat in Libro Sad-dèr, qui eſt
Præceptorum & Canonum Ecclefiæ MagorumSyntagma, à do & ifli
mo aliquo Magorum Sacerdote, ex religiofis Zoroaftris Libris, olim
collectum , per modum Epitomes ad communem populi ufum ; cu
jus aliquot Èxemplaria penes me habeo. In dicto, inquam , Libro, qui
maximæ apud eos autoritatis habetur, fequente modo, de receptâ tunc
Perſarum Religione (quæ etiam hodiè ufitata;) teftatum eft, his verbis,
Hoc enim ad Zerátuſot venit pro
‫موج‬.‫سکاندم‬.‫ورندادیم‬ certo ,
ifam effe omnium Religionum op
..‫ دودم‬، ‫دو جرنموده وجردوس‬ timam .

At non obftantibus Zoroaſtris Revelationibus ( ut vulgò creditum ,)

& in eis per multa fecula fide receptiffimâ, de eâ tamen Religione,
Perſarum Regi Ardeſhir Babacan , vulgò dicto Erdaſhir Bobgán
( quamvis dictam Religionem externè profiteretur & tueretur,) ſub
orta ſunt quædam dubia & Scrupula, præfertim de futuro ſtatu: unde
totius Regni ſui Clero majore ( ſc. Præſulibus) ad generale Con
cilium convocato, eos conſuluit, hæc illis præfatus,
с
‫دكاس اعوم‬ .
 IS HISTORIA RELIGIONIS Cap . 1 .
Id mibi oftendant, ut du
.39 ‫ددورورقه‬.‫د‬. ‫راد‬
‫ دادستو د‬Procul
bia è Mundo
arceam , & Dei
1989sa pus lag.smpaano.babog.super
6wdusse
Religionem ampleétar.
ut mibi
eguew633.press3g.198.39. gebedmanporationemoftendant, .
agus. 633.3923Jw.ewe.Sugowo-zagues conferent.
Hæc Dubia ſolvebat Perſarum in Sacris Legiſlator ultimus Erdavi
réph, qui ad id à Rege & toto Concilio electus, ex novâ Revelatione
( ut prætendebatur, fed reverà aſtu quodam adhibito,) dictam Re
ligionem clariùs explicavit, Regis Fidem confirmavit, Dubiis fatis
fecit, omnes ab erroribus ſuis reduxit, & tunc receptam Zoroaſtris
Religionem veram effe demonſtravit; uti in hujus Operis ſequelâ ſuo
locofufiùs monſtrabitur ex ipfius Libro Erdaviraph-nama dicto, qui
penes me fervatur. Interim breviter accipe id quod p. 321. ( inter
lin.) ibidem de totius rei eventu & fucceffu legitur : ſc. quòd tandem
W2A6S egy ese spbit e. re
.kl e t amin
a s e
Sphitaman breviatè legiturg pro Eſphintamán Zoro
t aftris patre. Maz
diyaſenán eſt eorum Codex facer Verbi Dei, ( fc. Zeratuſhti Scripta,)
ut quando nos Scripturam ſacram , aut Bibliorum Codicem nominamus .
Porrò ex Shahriſtáni & Xenophonte & Herodoto conftat , tam Perſas
quàm Scythas Sabios Solis cultores, Ignem Sacrum fervâffe ante tem
pora Zoroaftris. At cùm ille novos Ritus inſtitueret, & ejus fuaſu ,
plurima Pyréa extruens Guſhtájp, adnovos iſtos Ritusamicè invitaret
vicinum rñs Turán, feu Scythia Orientalis Regem Argjáſp, iſte pro
vetere Religione Zelotes planè fuccenſuit ; & proptereà alterum bello
invadens, dicta Pyréa diruit & folo æquavit, ad tales in Religione In
novationes à Guſhtafpe invitari renuens. Donec tandem Victor eva
dens Gufstáfp, ea rurſus inſtauravit, ut Megjdi Hiſtoricus Perſa in
Guſhtapis Vitâ multis tradit. A Perſis itaquetalis Ignis, etiam hodie,
perpetuus &per plurima ſecula inextinctus, in omnibus eorum Pyréis
dienoctéquealitur, & per quaternos homines femper curatur & fove
tur. A Scythis etiam , ſeu Tataris, Ignis hodiè (ut & olim ) habetur
Sacer , at non pari Rituum apparatu ſervatur.
In hac quidem Religione, omnem Ignem quodammodo honorant:
& tamen (ut in Sacerdotio Levitico) valdè cauti ſunt ab Alieno Igne,
ne
. i. Cap. r . VETERUM PERSARUM . 19
tdua
ne in aliquod Pyréum introducatur& coram Deo ponatur : nullum
Dei Ignem æſtimantes verè Sacrum , niſi qui ritè & legitimè accendatur,
Ear. ſc. vel à Sole, vel à Silice, vel ab Arâ alterius Pyréi, ubi Ignis Sacer
De diu conſervatus & legitimè primò accenſus fuit. Multa enim habent
ant, communia cum Judæis, à quibus hujus Religionis magna pars de
nido
Lumpta eſt. Suratenſes nullum habent Pyréum , fed (ut Judæi faciunt
in Synagogis ſuis,) Lampadibus Olei in ædibus privatis conſervant Sa
via
ne
crum Ignem accenfum à Pyréo eorum in urbeNúffari, quæ ad Lat.
20 graduum cum 40 minutis: eáque 10 milliaribus diffat à Surát.
2
Non autem accendunt ab urbe Gúndavy, (ut vult Pet. de la Valle ,) 7
milliaribus diſtante à Núfari.
15
Grave erat & malè mulctandum peccatum in eo cujus neglectu
o Ignis Sacer extingueretur, aut moreretur apud Judæos : nam Maimo
nides agens de Sacrificio jugi, Tract. VI. § . 6 , ait, Si quis Ignem Al
taris ( vel unum Carbonem de majore Rogo jublatum ) extinxerat, verbe
.
randus erat : at ſi Ignem Candelabri, aut Thuribuli extinxerat, impunè
ferebat, utpote qui non tenebatur eſe perennis . Nec tale quid erat minùs
muletabile apud Perfas. Sed cùm Perfis effent plures ejuſmodi Ignes,
id eis non erat æquè portentoſum ac fuit Romanis, apud quos, unicus
tantùm fuit pro toto Imperio Ignis facer. Græcis erant plures Ignes
Delphis & alibi : & Pauſanias notat Ignem perpetuum fuiffe in Cere
ris & Proſerpina Templo, quem extinxiffe nefas. Perſæ Ignem ſuum
æftimant tam Sacrum , ut nihil Igni ingratum facturi fint: ideóque
nec in Sacrum , nec in quemvis alium Ignem , unquam infpuunt, aut
ſordes injiciunt, & multò minus eum Aquâ extinguunt ; nec Cande
lam exanimant, fed fponte emori ſinunt, uti etiam fecêre Romani :
nec domûs fuæ incendium aliter ſupprimunt, quàm per injectionem
terræ , aut alio modo fuffocando. Imòquod augeret flammam , Oleum
adderent, potiùs quàm injicerent Aquam quæ extingueret, fi alterum
horum faciendum effet. Ignem non extinguunt Aquâ, utpote quæ fit
itidem facra. Præterea Aquam injicere, eſſet ſummâ vi & injuriâ
utrumque violare & probro afficere, & interduo Elementa facra pug
nam inſtituere : adeò ut, florente olim Perfarum Imperio, Ignem &
Aquam commififfe, erat crimen capitale & malâ morte mulčtandum
piaculum , nec minore, pænâ expiandum , idémque in altero Mundo,
poft Reſurrectionem , variis fuppliciis corporalibus puniendum crede
bant. Hinc neque Perfæ in Indiâ calens ferrum (utpote quod Ignem
in ſe contineat,) in Aquam immittunt, ne violentiam inferant Igni,
quod damnabile. Eâdem de causâ etiamGladios non portant, nec
armati
C 2
1
20 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
armati accedunt Ignem, ne violentiam illaturi & minaturi videantur.
E contra autem , ignem alere & fovere, five communem, five ſacrum ,
meritorium habetur ; cùm tam ex Fide erga Deum, quàm ex pietate
& bonis operibus falutem æternam ſperent, ita tamen ut per Ignem ;
non quidem purgatorium , nam tale quid , ut in ſe abſurdum , fic &
illis prorſus inauditum : nec credunt ſupplicium aliquod futurum per
Ignem .
Quoad veteris ftirpis Perfarum Habitum , (dicente Mandelfo &
aliis teſtibus oculatis,) ii qui in India degunt, tam Sacerdotes quàm
Laïci, albis veſtibus induti incedunt. Hoc autem ideò eft, ut me
liùs imitentur Banianos Indos, & in hoc ſe iis conforment, inter quos,,
& ſub quibus vivunt. Unde nec porcinam edunt: ſed urgente ne
ceffitate, eam tangunt. Hofce in India Perſas Magos planè indigi
tavit Diogenes Laërtius, quos fuo tempore dixit albis veſtibus indu
tos tunc effe. Et hi iidem ſunt quos Mobéiyida, ſeu Candidatas, vocat
Gjeuthari , ‫المبيضة فرقة من الثنوية وهم المقنع سموا بذلك‬
‫ لتبييضهم ثيابهم مخالفة للمسودة من أصحاب الدولة العبادية‬-Can
didati funt Secta quædam Dualiſtarum , (ſunt nempe Al Mokánna' )
qui fic nominantur, quia albas induunt veftes ; in contrarium Nigrato
rum qui funt homines Dynaſtia Abbaſidum. Tales whicle answ Can
didati reverà ſunt Perſæ in India Dualifa. Nomen Mokánna' figni
ficat Calanticâ indutos, vel etiam Galeâ indutos : fed prior ſignificatio
eligenda, nam non gerunt Pileos tumentes ficut Mohammedani. Sed
cùm Perſæ in Indiâ degentes, fint è patriâ exules & extorres, viden
tur etiam in quibuſdam aliis rebus ( præterquam in Veſtibus ) infecti
alienis moribus, ſubjectione ſubacti, ideóque nec in opinionibus reli
giofis femper orthodoxi: unde horum praxis fortè non ſit ſemper
probanda, nec fint orthodoxis Perſis , tam in hoc quàm in aliis qui
bufdam rebus, exemplar imitabile. Nam à veteribus Perſis antiquæ
ſtirpis in Perſide, ubi liberiùs vivitur, in aliquibus rebus aliter fit : ibi
enim gratiâ Ignis (apud eos qui regulares ſunt) quivis tam ſplendens,
quàmrubens color, in omnibus cujuſcunque generis rebus, æſtimatur &
facer habetur : & ut olim, fic etiam hodie, (dicente Thevenoto ) affec
tant induere veſtes flaveſcentes, aut rubeſcentes, flammei, ſeu latericii
coloris, quippe qui fit Ignem quodammodo referens fimulánſque :
hinc Curtius meminit in Xerxis folenni Proceſſione ( ſecundùm nume
rum dierum Anni, ) fuiſſe 365 juvenes puniceis amiculis velatos, i. e.
rubeis. Et eodem modo, melioris notæ fæminæ Peplum luteum ,
Flam
Cap . 1. VETERUM PERSARUM . 21

Flammeúmve ponè dependere finunt, fc. talis coloris Pallam mulie

brem gerunt. In hujus Operis proceſſu , plura de eorum habitu ex
AutoreGallico Autopte notantur. Atque propter fupradictam cauſam
eſt, quòd Rubinus & Balaſcius & Carbunculus & Pyropus & Hyacinthus
ruber & Granatus, æſtimentur præ aliis Gemmis& in pretio habean
tur. Et fic in omnibus aliis rebus.
Et propter eam quam cum Igne inferore convenientiam habent,
Stellas& Ignita Meteora & Coruſcamina & Ignes cæleftes omnes in
honore femper habuerunt, & etiamnum habent & magni faciunt. Et,
fi aliquem tetigerit Fulgur, id pro fauſto omine reputatur, quamvis eo
tactus fortè lædatur ; quia fi quis ſit à cælo tactus, id digito divino
factum cenſetur : nam reſpectu puritatis, tam Ignis, quàm Sol &
Luminoſa omnia ſunt cognata, & eorum opinione, res divinæ. Ideó
que omnis Ignis, ſive ſit cæleſtis & ſuperior, ut Planetarum & Me
teororuml ; five terreſtris & inferior, aliquid Sanctitatis & Beatitudinis
in ſe habere creditur. Sed (ut fupra dictum ,) non ut Deus adoratur :
Deum enim Omnipotentem cæli & terræ Creatorem ſolum adorant,
idque devotiffimè, ſcrupulosâ conſcientiâ malum fugientes & bonum
facientes & exercentes, pietate & timore Dei excellentes, & plerafque
totius Orbis Gentes, in hac parte, ſuperantes. . Et quidem de eis pe
culiariter notari debet, quòd veterum Perfarum Eccleſia & Gens fola
fit & in toto terrarum Orbe unica, quæ ( exceptâ Ifraelitarum & Ju
dæorum lineâ ſacrâ, ) continuò & conftanter à ſuis primordiis, ſeu
incunabulis, & ab ipſo Diluvio ad hoc uſque tempus, veri Dei noti
tiam & cultum ſemper, fine ullâ temporum interruptione, retinuerit
& adhuc retineat. Et quamvis (ut fuperiùs notavimus,) Sabaiſmi &
Pyroduliæ externâ fpecie, Religionem ſuam veriorem interpolaverint &
.

inquinaverint, & plurimas ſuperſtitiofas & peccaminoſas nugas cum

vero cultu ( ut Lolium cum Tritico) miſcuerint, id quidem, erroneæ
conſcientiæ ductu factum , Dei tirnorem & cultum non excluſit, quin
omni ævo, veræ Religionis & pietatis energiam femper retinuerint.
Eos itaque tam miram Religionem habuiffe, cum talibus nugis Dei
timorem tenendo, atque foli Deo cultum divinum , Elementis autem
& Planetis cultum tantùm civilem exhibendo ; talem, inquam, eorum ,
in hac parte, praxin ante ter mille annos ufitatam , nunc ferò tandem
hiſce temporibus reſciviffe & detexiffe, certè juvat, multum juvat re
reſcreátque! Omnis autem talis praxis in Sacro Codice damnata eft.
Quid verò de Deo crediderunt & adhuc credunt, quantopere eum
honorant, & quanto ardore illum venerantur, (cum Fidei eorum ſum
mâ,
 22 HISTORIA RELIGIONIS Cap . I.
mâ, & omnibus illis Attributis, quæ à mortalium religiofiffimis Di
vinæ ejus Majeſtati tribui folent, aut poflunt,) ſub finem hujus Ope
ris particulatim docebitur. Supradictæ erga Solem & Ignem cæremo
niæ, (quatenùs ſunt reſpectus externi & tantùm civileserga tam glo
,
rioſa corpora, dum veri Dei timorem & cultum ,tam internè quàm
externè, retinuerint & cum zelo exercuerint,) in iis qui S. Scripturæ .
lumine deſtituti, erant aliquantulùm excuſabiles : nam quamvis Zo
roaſtres viderit & noverit Vet . Teſtamenti Biblia Sacra, ea tamen ſuis
integrè non tradidit. Et, quòd ea quæ præftant, fint meræ civilitates
potiùs quàm divinus aliquis cultus , vel hinc conftat, fc. quòd talia
( referentibus Perſ- Armenis ut ſupra dictum ,) erga Solem præſtant
Perfæ Mobammedani & Armeni Chriſtiani, qui ambo ab omni Idolo
latriæ fpecie fatis remoti : inde, inquam , planum eft quòd iſti omnes
non reputant tale Homagium eſſe Idololatriam . Sed nihilominus, me
judice, tale quid in üs qui S. Scripturam & Mentis Divinæ Reve
lationes nôrunt, ( ut qui ſub Novo Fædere nati, ) eſt planè intolera
bile .
Animalia noxia peculiari odio proſequuntur Perfæ , de quâ re
alibi diximus : & è contra, alia quædam nimis æſtimant, ut Canes, &
Gallos gallinaceos, 8c, unde Canes ex religioſo Zoroaſtris præcepto
paſcunt; & Gallos, labentis temporis nuntios, ita æſtimant, ut feve
riffimam commifli criminis pænam ſubire contenti fint, potiùs quàm
Galli caput amputare. Inde meritò apud Ariſtophanem Perfica, aut
Medica Avis habetur Gallus : & uſque hodie Gallinis adeò fcatet Me
dia, ut eo ferè ſolo cibo & earum Ovis (unâ cum carne Ovinâ) exci
piantur noftrates ibi peregrinantes. Ab illâ regione jam utiliſſima hæc
Avis per totum Orbem multiplicatur. Hocque noviffe juvat : nam
rebusalienigenis, longo temporis tractu, apud nos factis tanquam in
digenis, unde primò venerinttandem ignoratur ; quod de multis Plan
tis & Arboribus verum , & de Animalibus haud paucis, atque etiam
de pleriſque rebus aliis per commercium in uſum noftrum aliunde ad
optatis ; cùm antiquo tempore, à toto Orbemagis divifi & disjuncti ef
fent Britanni, qui jam commercio conjunctiores.
Prædicta Perfarum Religio, ea eſt quæ, fermè ab ipſo Diluvio, in
Parthiâ & Media & Perfiả apud Gentes ibi incolentes, duravit & vi 1

guit, quæ etiam hodie à dictarum gentium fobole in eiſdem regioni

bus mixtim vivente continuatur. Hujus religionis Metropolitana Ec
cleſia, quæ à devotis peregrinantibus folenniter viſitari ſolebat, olim
extructafuit à Rege Guſhtaſp in urbe Balch prope confinia Indiæ : 8
&
idem
Cap. 1 . VETERUM PERSARUM . 23
idem Rex eandem Religionem tranſplantavit ex Perfiâ in fuperioris
Indiæ urbem Kefhmir, ubi (uti colligiturex Bundári Iſpabanenſi) idem
Rex extruxit Pyréum , illudque folenniter adire juffit omnes Indiæ
Regulos, miffâ Idololatriâ fuâ, illam Indiæ partem (ut videtur) ſub
ſe tunc habens. Eam autem Deicolam Religionem brevi ibi extinxit
Indorum Idololatria. Et tandem , longo poſt tempore, totaliter everſo
Perſarum Imperio, & ingruente perſecutione, ( ut fusè narrat D. Henr,
Lord,) aliqua Perſarum pars conceſſit in Indiæ inferioris partes, ad
Suràt& Nufari, ubi hodie eadem Religio ab eis fervatur & colitur,
& (ut poftmodùm intelleximus,) ultra Indiam , in Inſulâ Gilolo etiam
receptaeft. Dicta migratio, ſeu fuga in Indiam , facta eft tempore
Regis Yezdegherd filii Shabriyâr veterum Perfarum ultimi, ( à cujus
Inthronizatione ſuam Æram ducunt veteres :) nam cùm Othmán filius
Affán, circa annum Chrifti 646. cum ſuis Saracenis Perfiam invaderet
& occuparet, aliqua Indigenarum pars, potiùs quam Tributis gravio
ribus vexari, aut incarcerari & omnibus bonis fpoliari, iſlamiſmum
(Victorum Religionem ) amplexa eſt, & Saracenorum jugo paruit ;
dum altera Indigenarum pars, veterumRituum tenacior , potiùs quam
ullâ vi ad Circumcifionem & alios Mohammedanorum Ritus novam
que Fidem cogi, (Zoroaftrem pro Mobammed, & Zend pro Alcorano
commutando , ) fugâ fibi conſulens, in remoticres Regionis angulos
& montes partim , partimque in Indiam feceffit; & hi in hiſce locis
veterem ſuam Religionem exercentes, hodiè pacificè vivunt, à Mo
hammedanis & reliquis rerum Dominis tolerati : ſed tamen contemp
tui habiti ; & præſertim in Ipabán , ubi Curia Regia, ſemper fuerunt
pejus habiti quàm in aliis locis. Et nuper (quod dolens refero) iſti
veterem ſuam Religionem deferere & Iſlamiſmum ample&ti fuerunt co
acti à novo Perſarum Rege Hoſein, qui veţus iftorum fuburbium
Ghavr -abád, de fe nominari juffit Hofein- abád. In Indiâ autem (in
Suràt & Núſſari urbibus Provinciæ Guzurdt,) victum quærunt plan
tando Nicotianam , & extrahendo Vinum Palmeum , & aliâ agricultura
& mercaturâ, & quibuſvis occupationibus, exceptâ eâ Fabrorum Fer
rariorum , propter reverentiam Ignis, ne eum profanare videantur :
nec, ut ſupra di& um , ignitum ferrum ( quamvis alius aliquis id in
Ignem immiſerat,) in quovis liquore extinguunt, quod Fabris eſſet
neceffarium . Sed præfertim , multi eorum ſunt Textores telarum In
dicarum , quæ tam in Europam quàm in omnes alias Mundi partes
deferuntur. At Mohammedani nimis alto ſupercilio hanc & omnes
alias Religiones afpiciunt, & ut erroneas deſpectui habent, & eaſdem
hodie
24 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
hodie delere ſatagunt. Unde Sheich Saadi Mohammedanus Perſa
Shirazenſis, olim , veteres noftros Perſas æſtimans Ignicolas & Infi
deles, eos æquiparat Chriſtianis, de quorum Salute deſperat, & utrof
que, ut miſellos, contemnit, magnificando Miſericordiam & Clemen
tiam Dei qui tam indignos homunciones quotidiè ex Bonitate ſuâ
alere & ſuſtentare dignatur, his fequentibus verbis in Libro Guliſtan,
‫ يا کريمي که از خزابه غيب گبر و ترسا ونابغه خور داري‬0 quam
Liberalis es, qui ex Theſauro abfcondito, Ignicolis & Chriftianis quotidi
anum alimenti demenfum præſtas !
Menfa Beneficentiæ ejus pro .
‫خوان نعمت بي‬
‫?( دريغش همه جا کشیده‬ fufæ ubiquefternitur !
‫اران رحمت بي حسابش همه را رسیده‬.P ix
‫ ب‬nitæMerica rdieia Giustinf
ad orines perveni !
Nomen Terſá, ſeu Tarſá, quo heic Chriſtiani notantur, & alibi apud
alios Autores notari ſolent , in quodam vocabulario (ut dicitur ) ab
aliquo Mohammedano exponitur Idololatra ; ſed minùs rectè, niſi
quatenùs Mohammedanorum opinione, aliqui Chriſtiani ſint Idolola
træ, adeóque illi Termini apud eos ſint convertibiles . De hoc autem
fusè egimus in Differtatione quam , ante aliquot annos,emiſimus, pro
Bibliorum Polyglottorum Defenfione, contra Carmelitam quendam,
ſui Ordinis olim in Perfiâ Præfe &tum ; qui jam in viciniâ agens, nihil
hactenus repoſuit, ut me defuncto, impunè id facturus ſit.
Hoc autem præſens Opus quod ſpectat, in eo, pauca quædam ex
traximus ex Græcis & Latinis, & alia quædam exArabibus & Perſis
Mohammedanis. Sed Mohammedani haud multa produnt de Magorum
Ritibus, utpote quos vilipendunt, & ex ignorantiâ & malitiâ eos ali
quando invidiosè repræſentant. Nos itaque abſtruſiores res, ex obſcu
ris ſuis latebris, ſedulâ diligentiâ & diſpectione eruendo, genuinis ipfis
Veterum Perſarum Monumentis præcipuè freti ſumus, ex eorum
mente & tenore in fequentibus dicturi, inde eliciendo quantum de ve
tere Perfiſmo & eorum Magiſmo impræſentiarum ſitienti animo fuffi
ciat , donec iphifima Zoroaſtris Scripta ( quantivis certè redimenda)
publici juris fortè facta fuerint, fi modò Bonarum Literarum Fauto
ribus tale quid Sumptibus ſuis procurare & promovere videbitur ;
ut illam Antiquitatum partem , nondum tentatam , & hactenus inex
ploratam , nobis tandem ſcrutari & rimari liceat. Et ſanè, (niſi ſur
deſcat ævum, ) fi aliquid hujus generis præftandum fperetur, oporteret,
ut jam ftatim fuppeditatis neceffariis ſumptibus, (fine quibus id nun
quam fieri poterit,) mox inchoetur & acceleretur biennalis opera præ
paratoria,
Cap. 1. VETERUM PERSARUM . 25
peratoria, quæ ad res ex Oriente coëmendas requiretur ; ut ( fi interim
ex Oriente comparari potuerint,) quam primùm Prelum ab hoc Opere
vacaverit, immediatè aggrediamur alterum illud Typis mandare : ne
fortè aliàs dum moras trahimus, cito pede prætereunte ætate, planè
excidat illud defignatum & hactenùs defideratum Opus (quale eſſet
Zoroaſtrianorum editio,) antequam ad optatum finem perducatur.
Ego , ex meâ parte, paratus ſum ſuſcipere laborem , & ( quantum in
me eſt) aliquid in bonum publicum præftare. Perpendant Cordatio
res an opere -pretium fit, necne? ut, fi tale quid fit deſiderabile, &
tamen nunquam fit, non in nos culpa redundet, fed in illos ditiores
Literarum Patronos qui tale præconium à nobis jam per aliquot annos
audiverunt. In hiſce rebus ex Oriente procurandis, erit difficultas,
cùm Incolæ , ex Religioſo Præcepto, finttalium rerum tenaces, & in
eis prodendis valdè cauti. Sed nihilominus per pecuniæ vim & alias
artes, ad nos cogi & feliciter deduci poterunt talia Orientis κα μήλια ,
retuýrod,
aliàs ad nos nunquam perventura: quia me defuncto , apud nos fortè
pauci erunt ſuperſtites, qui Quid fit comparandum , & Ubi locorum
inveniendum , & Quomodo id ad nos deducendum ſit, noverint. - Ideót
que dum vivitur & aurâ veſcimur æthereâ, aliquid citò in hujuſmodi
opere faciendum videtur ; nam poſt fata ceſſandum : fronte capillata,
poft eft occafio calva. Additâ autem primâ vi, quæ eſt motionis conti
nuandæ principium , dum in præſente Opere heic edendo ſudatur,
indies ad nos properabit accita materia : imò dum heic dormitur, aut
aliud agitur, nocte dieque confecto itinere & ſulcato æquore, aliunde
ad nos accelerabitur.
In hoc autem Opere quod jam præ manibus eſt, in unum congeſ
fimus pleraque (live bona & orthodoxa, live mala & hæretica,) quæ
de Magorum Religione ſparſim apud Autores leguntur. Cùm itaque
in hacReligione fuerint Sectæ plures quam 70, ( uti etiam funtin
Chriſtianitate,) non eſt expectandum , ut omnia quæ de eorum Reli
gione fortè dicta fuerint, pertineant ad Magos orthodoxos, ſed aliqua
etiam ad hæreticos ; « haud magis quàm omnia quæ de Chriſtianiſmo
alicubi dicta fuerunt, ad folos Orthodoxos pertinuiffe cenſeantur, nec
aliqua ad Hæreticos, cùm plurimæ fuerint etiam in Chriſtianitate Hæ.
reſes. Hac enim ratione ( propter talem inibi malorum & bonorum
miftionem & farraginem ,) de tota Chriſtianitate ſtatim peſfimè ſenti
rent eámque damnarent Gentiles, de quorum converſione aliàs ſperare
pofſemus, & Dei Nomen blaſphemaretur inter Gentes; fi tam iniquo
modo judicarent. Magorum autem Secta orthodoxa (breviter) ea eſt
D quæ
26 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
quæ de duobus Principiis credit unum fuiffe æternum , alterum verò
creatum ; Deum eſſe amandum & adorandum eique ſoli ſerviendum ,
Diabolum autem deteftandum & odio habendum ; cum multis aliis
rebus Dei Unitatem & alia ejus Attributa ſpectantibus. Hæretici au
tem fuêre tam alii, qui in proceſſu hujus Operis enumerantur, quàm
Magi Dualiſtæ (ut vocantur) ftatuentes hæc duo Principia fuiſſe co
æterna, &c. ut Manichæi, & alii in aliis rebus minùs orthodoxè ſen
tientes, qui infrà ex Autoribus memorati: cùm non fit expectandum
ut ulla unquam Gens ſuos omnes habeat orthodoxos. Nam ſemper
fuit, & etiamnum erit impoſſibile, ut in ulla Religione omnes idem
ſentiant, quin judicii diverſitas fit de quovis ferè Religionis Articulo :
unde in omnibus totius Orbis Religionibus tot Sectæ & Diviſiones e
merſerunt, & ex improborum & ftultorum hominum corruptis cordi
bus & inventionibus, tanquam èè Tartaro pullulârunt. His adde, quòd
contra Perſas quædam fint falsò & malitiosè dicta per Mohammeda
nos & Græcos & alios hujus populi eorúmque Religionis inimicos, &
rerum eorum ignaros & iniquos æſtimatores, quæ ab ipſis Perſis & eo
rum amicis longè aliter dicuntur. Ideóque , cum aliquid de iſto po
o ertur
pul ref , can didus tor
Lec deb per et pendere lis
, qua fit Rel ator
&
quænam ejus Religio , an Mohammedanus, vel aliàs vetus Perſa, &
an horum res ſatis calluerit ; ut ita æquum de tali ſententiâ & de hac
Religione judicium ferre valeat . Prætereà, multa irregularia aliquan
do facta fuêre à quibufdam Perſarum Regibus, qui ex plenitudine
poteftatis, pro libitu fæpè fecerunt, & fieri juſſerunt eaquæ non erant
fancta ; quibus orthodoxi Sacerdotes non potuerunt reſiſtere eave im
pedire. Unde tanta olim Magorum cura, ut Reges & Regum filii
inftituerentur in orthodoxiâ, utpote à quâ tandem (ut ſperabatur) ne
latum unguem diſceffuri effent.
Propter dictas cauſas, in hoc Opere perlegendo, ſupradicto modo
ſentiendum eft de multis quæ in eo fparfim traduntur ; & cum dictis
limitationibus & cautionibus de Magorum Religione judicandum ; nec
ftatim omnia quæ de Magis unquam dicta fuerunt, vero Magiſmo
impingenda ; cùm fanè orthodoxi talia non faciant, nec agnoſcant.
Infuper Perfarum Magia, ( quæ præcipuè erat Theologia & Philoſo
phia naturalis,) diligenter diſtinguenda eſt à maleficorum Diabolicâ
Magiâ, quæ Perſarum Magis planè Ignota fuit. Qualis autem fuerit
Magorum vera & Reformata Religio, tum demum pleniùs innotefcet,
& de eorum orthodoxiâ tunc rectiùs judicabitur, quando fupradicti
Zoroaſtris ( Viri, omnium conſenſu, Doctiffimi) Libri integri lucem
viderint ;
Cap. 1 , 2. VETERUM PERSARU M. 27
viderint; ex quibus etiam multa Philoſophica & Hiſtorica & Medica
& Aſtronomica & Aſtrologica in ſinu temporis, & Archivis Perſicis
nondum recluſis, hactenus latentia, in publicam lucem emergent.
Nam ſolam Religionem fpectat Liber Sad-der qui heic exhibetur, qui
eſt breve quoddam Compendium , ſeuManuale, à docto quodam Sa
cerdote,olim in uſumvulgi, ex ejus LibrisTheologicis ſelectum , & af
fectato ſtylo, compoſitum carmine, quod ſemper vitavit Zoroaſtres,
omnia ſua conſcribens prosâ. Et quamvis iſte Liber pro Canone - ha
beatur, ejus Contenta ,reſpectu totius, funttantùm pauca.. Doctiores,
veterem Linguam & Literas ( quibus ejus Opera fcripta ſunt, ) callen
tes, plura & meliora fciunt. Sed interim , Partem noviſſe, eſt melius
quàm totum ignoraffe.

CAP . II.

Quomodo veteres Perfæ fuam efſe Abrahami Religionemjaftitant, illámque ei accep

tam referunt : quâ occafionebeic exhibetur nova Vit & Abrahami Hiſtoria, & de
verâ ejus Religione diſquiſitio, & Perficæ Religionis cum eå Collatio, & c.
ICTA veterum Perfarum Religio ab Arabicè loquentibus nun
Dcupas cupata eſt price , cibo Millat Ibrahim , & à Perſo -Medicè
loquentibu plolms Kiſh Abrahám, quæ utraque fonant Reli
gio Abrahami, gloriando eam primò ab Abrahamo Patriarchâ & Fi
delium Parente profectam . Inde eſt quòd eorum Liber eandem Reli
gionem continens docenſque, ab Orientalibus Arabicè vocetur cisto
MAD ,:1 Sobfi Ibrahim , i. e. Liber Abrahami. Quibus aliis etiam no
minibus, tam Abraham ipſe, quàm dictus Liber gaudeat & Titulis de
coretur, infrà ſuo loco dicetur.
Dictum Librum cælitùs Abrahamo demiſſum credunt Perſæ vete
res, eodem modo, quo à Muſlimis creditur Coranus Mohammedi de
miffus, Evangelium Chriſto, Lex Mofi, & Pſalmi Davidi. Et apud
Shâh -Cholgji Perſam , inter Muſlimorum Dies celebriores, notatur
peculiaris hujus rei Dies, ubi legitur, ‫ نزول صحف بر‬- ‫غرة رمضان‬
pe pielgal Novilunio Ramazan fuit defcenfus iš Sohf ſuper Abraha
mum , cui pax. Nomen Sobf à Perſis uſurpatum , ex vi vocis, Arabicè
D 2 eſt
 A NIS
28 HISTORI RELIGIO Cap . 2.
eſt Codex , ſeu Liber in genere. Atqui, faltem Decem Libros ad Abra
hamum deſcendiſſe ajunt, quorumDecimus habetur Pázend, plenus
confiliis & fapientiâ & fecretis. Quin & omnes Zerduſhti Libros ( qui
plures ſunt) in cenſum Librorum Abrahami venire volunt. Decem
Libros Abrahami etiam numerat Abu Mohammed Arabs. Omnium
autem peffimè nugantur Judæi, Abrahamo tribuentes Librum merè
Cabbaliſticum , cui Tit. 177oys mop Liber Jetfirà, feu Creationis.
Horum Librorum deſcenſum , ſeu demiffionem , craſſiore modo af
firmare videntur Orientales, fi illorum nuda verba ſpectemus: ſed
hoc tantùm volunt, fc. quòd dictorum Librorum fenſus à cælo in
fpiratus fuit dictis perſonis. Abrahamum itaque in re facrâ Perſice
Igün Pifová ,ſeu Arabicè phool Imâm , i.e. Antiftitem fuum vocant
afferúntque, illúmque fibi ut Patronum vendicant, ſeipfos illius Affe
clas ejúſque Religionis ſequaces jactitantes. Prætereà (ut videtur )
volunt eum aliquando vixiffe in Bactris, quæ ils Balch; unde
in Epit. Rulemi AlMaulavi legitur ‫ بلخ شهر ابراهيم پيغامبر ءم‬Baloch
eſt urbs Abrahami Propheta , cui pax. Iſta urbs verſus Indiam in ul
terioribus partibus Ditionis Perficæ fita eſt : Abrahamum autem un
quam eas partes luſtrâffe, aut ad eas peragraffe, ex ſacra Hiſtoria col
ligi non poteſt. Prætereà obftat, quòd Balch condita fuit à Rege
Lobráfp, longè poft tempora Abrahami: ideóque fi quid inſit, pro
Balch ſubintelligenda eſt antiquior ibiurbs Bamiyán, in cujus locum
( vel ad parvam diſtantiam ) ſucceſſit Balch , ubi Lobraſpis filius
Guſtálp extruxit inſigne Pyréum , multis divitiis ditatum , & reditibus
dotatum , ad quod ( cùm haberetur urbs Abrahami) tanquam ad fa
crum locum quotannis ſolennem Peregrinationem Religiosè fuſcipere
ſolebant veteres Perfæ , ut Arabes hodiè faciunt ad Meccam : fic
>

Libri Perſici Shahnama Interpres Arabs Bundári Iſpahanenſis, - ‫خ‬scho

‫بل‬
‫وكانت عند الغرس بمنزلة مكة عند العرب‬. Balch fuit Perfis ficut
Mecca Arabibus. Mihi autem videtur quòd Balch vocata fuerit Urbs
Abrahami, quia propter Religionem Abrahami (ut vocant) fuit cele
bratiſſima ; non autem quaſi Abraham ipfe aliquando ibi fuerit, aut
ibidem vixerit.
Quin & Abrahami famam hauſerunt pleræque Gentes, etiam Ido
lolatricæ ; quarum aliquæ eandem , in bonam partem , & aliquæ in
malam partem t, raxerunt: tam celebris per totum Mundum fuit Abra
ham ! Scilicet ſumma ejus erga Deum pietas, & maximus apud Deum
favor, ubique terrarum percrebuit, & ejus fama de offerendo Ifaaco,
&
Cap. 2. VETERUM PERSARUM. 29
& de intentione eundem immolandi, apud Gentes diffuſa eſt tanquam
de Ifaaco actu immolato ; quâ itaque in parte, perperam interpreta
tum , malè ceffit Abrahami exemplum . Nam ex malè intellectâ Abra
hami Hiftoriâ, Ethnici elicuerunt, Quòd fi aliquis grande aliquid à
cælo petendum haberet, id obtineret per Holocauftum humanum , ſc..
comburendo filium ſuum primogenitum , uti feciſſe crediderunt Abra
hamum . Inde Vivicomburium prævaluit apud erroneas Gentes, à
quibus infecti fuêre Ifraelitæ , tanquam novâ quâdam doctrinâ à cæ
cutientibus receptâ, qui primi hujus erroris fundamenti immemores.
Apud Plutarchum in Libro de Superſtitione p. 171, de Fæminis Gen
tilibus memoriæ proditum , Quæ nullam habebant prolem quam Idolis
ma &tarent, emebant à pauperioribus Infantes, tanquam Agnos, aut Pul
los mattandos ; &, fi Mater adftans fleret, mul&tabatur pretio. Et ante
Simulachrum , omnia ftrepitu Fiſtularum & Tympanorum (Tabour and
Pipe] opplebantur. Meritò itaque ad meridiem Hierofolymorum ,
talibus Sacrificiis deſtinatus locus dicebatur Tophet, à Toph , quod eſt
Tympanum parvum unâ tantùm facie præditum, ad quod fiſtulâ ca
nebatur. Hoc cum S. Scripturâ convenit eámque confirmat, Teſti
monio ab extra petito, quod melius. Harum autem Gentium poſteri
talia facientes, ea non nominatim referunt Abrahamo, primi fui In
ſtituti occafionem ignorantes. Tam diabolici fuerunt Imitatores falfi
& Pſeudomimi.
Ab Abrahami exemplo ( ut eis videbatur) filium primogenitum of
ferendi, procedebant ad offerendum quemvis filium , aut Hominem in
genere, tacito Abrahami nomine; idque non ſemper filium , aut filiam
comburendo, ſed &defodiendo in terrâ & demergendo in aquis . Plu
tarchus de AmeſtreXerxis uxore refert, Quòd ipfadefodiebat XII bomi
nes vivos pro feſe tãoAdy. Hujus Hiſtoriæmeminit Herodotus, qui e
tiam parem de Xerxe hiſtoriam præmittit : nam p. 477. de Xerxe
ejúſque exercitu in Græciâ agens, narrat, Per Novem vias Edonorum
ivére, juxta quas Strymonem pontibus junctam invenére. Audientes au
tem eum locum Novem vias Edonorum appellari, totidem illic Pueros ac
Virgines virorum Indigenarumvivosdefoderunt. Perſicum enim eft de
fodere viventes. Nam & Ameſtrin Xerxis uxorem ,jam provetta ætatis,
audio bis ſeptem Illuſtrium Perfarum Liberos defodiſſe, ad referendam
pro fe gratiam deo qui ſub terra eſſe fertur. Idem fecêre Romani caſi
bus extraordinariis, ut Livius docet Lib. II. cap. 57, Ad Oraculum
miſum, utſciretur quis tandemefſetfinis Cladibus quæ Imperium afficie
bant. Interim , ex Fatalibus Libris, Sacrificia aliquot extraordinaria
facta ;
30 HISTORIA RELIGIONIS . Сар. 2 .
facta ; inter quæ ,, Gallus & Galla, Græcus & Græca, in Foro Boario
vivi demiſi ſunt in locum faxo conſeptum . Ægyptiiſubmergendo vivam
virginem , fecêre victimam : ii enim quotannis ( referente Múrtadi)
Virginem facrificabant Nilo ſuo, ut juſtum ſuum Incrementum ſerva
ret. Sed quo temporeÆgyptum ſubjugarent Mohammedani, Genera
Jiffimus Dux Amru filiusAas, ut Victor, ingrediens menſe Baun, tam
hunc quàm alios Ethnicos eorum Ritus Edicto prohibuit & abolevit.
Unde conqueſti ſunt, fe non poffein regione ſua ſubſiſtere abſque In
cremento Nili, qui ſervabat Regulam ſuam ſecundùm Legem quan
dam . Illo interrogante, Quænam eſſet Lex ? Reſponderunt , Hujus
menſis Baun 12 die accipimusVirginem, ( fatisfactione priùs datâ paren
tibus,) quam adornamus veſtibus pretiofis & gemmis ; & eandem , nocturno
tempore, in Nilum projicimus, ut aquis fuffocetur . Ille autem dixit, Hoc
nonpoſſe continuari per Legem Muſlimanicam, quæ omnes profanas con
fuetudines tollit. Quin & Arboribus & reliquis Diis falſis, apud alias
Gentes, litari ſolebat Victimis humanis, ut fuo loco fufiùs dicetur.
Aliæ quædam Gentes erroneas res fuas tam celebri Autori diſertè
& nominatim referre geſtiebant primitùs : quamvis jam hodie & à
multis feculis originalis Inſtituti cauſa apud eos in oblivionem abierit.
Nam Indorum Idololatricorum ( in ſuâ vix intelligibili Religione myſ
teriosâ, quæ tam ſpecioſo nomini non reſpondet,) Antiſtes olim pri
marius perhibetur lab ? Brahma, ſeu Brahama, qui ab Abrahami
nomine Hebraico fic vocatus creditur, Abrahamum ipſum hoc nomine
indigitando ; ut & à Perſico ejus nomine Brahám , dictæ Religionis In
dicæ Sacerdotes etiam (ut in Libro Pharh. Sur.)dicuntur.unsby? Brah
man, ſeu Brábaman ; quos quaſi 12/7738 Abrahamitici ficdici vo
lunt Judæorum Docti, ſpecialiter Autor Libri Shilte Gibborím . Ara
bes Abrahami ipfiffimum Nomen (pueris aut juvenibus applicatum )
ſubinde diminutivâ formâ efferunt mulig Boreihîm , feu Breihin ,
vel agy? Boreih , feu Breih, five gymsl'Obeirib, quibus omnibus nota
tur Ábrahamulus. Hæc in plurali funt & roll Abárima & &.0 , ) Aba
riba, & o,ll Abârih. Hæ quidem formulæ rem prædictam illuſ
trant, monftando in quàin varias formas Abrahami nomen aliquando
torqueri ſolebat. Supradictam etiam opinionem tradit Shahriſtầni A ..
rabs, quam tamen putat ſe refutâſſe, quamvis reverà eam potius con
firmaverit, * dicendo, Quoſdam exiſtimareradyz Brahamanos fic dici
ab predly; Ibrahîm ; id tamen fieri non polfe, quia iſti [ſc. Indi) omninò
* In calce lui Libri, ubi de Religionibus Indiæ agit.
negant
Cap. 2 . VETERUM PERSARUM . 31
negant omnem Propbetiam ; populum verò qui credit in Prophetiam Abra
hami, eſſe Dualiſtas, qui aſerunt Lucem & Tenebras. Sed Brahamanos
fic dici ab homine cui nomen plesyal Abrâbâm. Hoc modo Shahriſtáni
diſputat contra ſeipſum , ſc. ignorando quòd Ibrahim apud Arabes fit
idem nomen quod Abraham & Brâhâm , quæ dicti nominis Abraha
mitici forma apud Perſas.
Dictus autem Shahriſtáni haud gratis de Abrahamo loquitur tan
quam de propheta : nam qui in Bibliis dicitur Nay Nabi, aliàs etiam
dici folebat niin Chozè, feu 778899 Roè, i.e. Videns, prævidens, qualis
fuit Abraham ; id quod Chriſtus de eo teftatur, Abraham vidit Diem
meum , & gaviſus eſt. Sed quòd is reverà fuit Propheta, aliàs tefta
tum relictum eſt ab ore Dei, Gen. XX. 7, Nunc itaque reſtituite homi
ni uxorem ſuam , nam is eſt Propheta : fc. familiari Dei colloquio ho
noratus, & divinâ Revelatione donatus, ut in cafu Sodomæ & aliter ;
quippe qui omnium Fidelium Pater, Fide inſignis, Præviſione nota
bilis, & toti Orbi timoris divini, pietatis, juſtitiæ & obedientiæ ſem
per imitandum Exemplar. Alibi etiam vocatur Propheta, ut Tob. IV .
12, Nos enim fumus filii prophetarum Noe & Abrahami & Iſaaci &
Jacobi. Et ficapud Orientales ſemper audit molema pucolju, Abrabam
propheta. Et in altero Arabico Libro de Primis & ultimis, multa Pri .
ma tribuuntur Abrahamo, quòd fcil. ille fuit Primus quem fecit Deus
Patrem Prophetarum , cùm ex ejus lumbis prodierint 1000 prophetæ
à fuo tempore ad Mohammedem . Primus qui migravit à ſuis in viâ
Dei & religiosè fugit. Primus qui veſtibusnudatus fuitin viâ Dei.
Primus qui diſceffit è patriâ fuâ in causâ Dei, ſervando fidem fuam.
Primus qui hofpitio excepit Hofpites, inde dictus Pater Hofpitum.
Primus quiextruxit Domum pro Hofpitibus, faciendo eam cum dua
bus Portis. Primus quem Deus nominavit Haniphæum , eximendo
eum à vocationibus vel Judaiſmi, vel Chriſtianiſmi. Primus qui Mu
Nimos nominavit Haniphæos. Primus qui in ignem projectus fuit pro
causâ Dei, & Ignis fuit ſuper eo refrigerans & falutaris. Primus qui
mortuos ſuſcitavit per preces fuas. Primus Prophetarum & Conftan
tium , qui tentando probatus fuit. Hinc Noah & Abraham & Moſes
& Chriſtus emphaticè vocantur pield gugl Homines conftantia . Hacte
nus ille . Et cum his ibidem adduntur alia multa, quæ omnia de
fumpta ſunt ex Lucej ży's Arabico Cbronico Hierofolymitano.
Ille etiam fuit Sacerdos, uti fuit quodvis familiæ Caput, ut Cain
& Abel, & Job, quamvis Rex ; aliàs enim ( ex Judæorum fententiâ )
non
32 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 2.
non habuiſſent jus offerendi Sacrificia . Abraham obtulit Beſtias &
Aves ; & illas diviſit, has non item . Et, ut Holocauſtum , offerre vo
luit Ifaacum , quamvis (à Deo rurſus prohibitus) eum non immolave
rit. Sacerdotum etiam Poſt-diluvianorum ſummus & ſenior fuit
Noah, qui ideò Arabibus dictus antwyll en Sheich Al Murſelin,
i.e. Senior Prophetarum , feu eorum Magiſter & Doctor. Et poſt
eum, talis fuit Shem Hierofolymorum Rex, fcil. Melchiſedek, qui vi
tam prorogavit ferè ( ſc. minus 25 annis ) ad mortem Abrahami, cui
Abraham folvebat Decimas Spoliorum , ut AET. VII.4. Et fic ftatuunt
plerique Judæi,excepto Aben -Ezrå, qui contrarium ſtatuit, ſc. Mel
chifedekum dediffe Decimas Abrahamo. At non obftante Abrahami
exemplo, Judæi vix agnoſcunt Spoliorum Decimas folvendas, quia
non eſt poſitivum præceptum : ſed tamen voluntariè, abfque Deci
marum nomine, partem Deo dabant, ut Num . XXXI.
> Abrabamum autem quod attinet, in Occidentalibus etiam Mundi
partibus, olim apud puros Ethnicos invaluit fama ejus, ut Viri San
Ctiſſimi & Religionis Antiſtitis celeberrimi. Nam referente Lampridio,
Alexander Severus Romanorum Imperator Ethnicus, effigies Apollonii
& Chrifti & Abrahami & Orphei in majore ſuo Larario inter Divos
Principes & Animas ſanctioresfofuit, ibique conſecravit. Proh deûm
atque hominum fidem , in quam miſerum Nebulonum , in hoc Lara
rio, conſortium inciderunt Chriſtus & Abrahamus, infeliciter inter ne
quitiæ Duces illapſi !
Et, ut in omnibus rebus præferatur Abrahamus, & ipfe ut omnium
bonarum rerum Exemplar ſtatuatur, in Turcarum Liturgiâ publicâ
orant Deum, utpropitiùs fit Mohammedi & familia ejus, uti propitius
fuit Abrahamo &familiæ ippus.
Cumque laudabile fit res ſuas ab Abrahamo denominare, Moham
medani exprefſè afferunt hodiernam ſuam Religionem eſſe eam Abra
hami; idque meliore prætextu , cùm non tantùm Deum verum &
unicum hodiè colant, (ab omni Idololatriâ & Sabaiſmo, quibus olim
infecti fuerant, abhorrentes,) ſed & cùm Arabes, præcipuos hujus
Religionis cultores & fequaces, ab Abrahamo rectâ lineâ , fecundùm
carnem , deſcendiffe, ejúſque naturalem ſobolem effe, nemo dubitet :
undeneceffarió, de Protoparentisſui Religione, antiquitùs proculdubio
aliquid inaudiverint, eaque illis innotuerit; quamvis fædè olim eam
deſeruerint, donec palantes reduceret Mohammed, ( quod opus valdè
laudabile,) cos ab Idolorum cultu ad veri Dei notitiam ducendo.
Et
Сар. 2. VETERUM PERSARUM . 33
Et propter Abrahami famam , aliqui, quibuſcumcollocutus ſum ,
Conftantinopolitani affectabant vocare Linguam ſuam Turcicam slal
Lolo Ibrabím dili, ſeu Linguam Abrahami ; quamvis ea vulgò à Tur
cis vocetur işilaluno Muſlimântcha, Lingua Muſlimánica, & ulats
lo Othmân dili, Lingua Othmanica, à Turcarum Inſtitutore & Duce
Othmân -Beigh, qui ferè 400 abhinc annis hodierni Imperii Turcici
fundamenta in Europâ jecit.
Quòd autem Orientales Religionem ſuam ab Abrahamo arceſſere
prætendant, conſtat ex authentico Turcarum Catechiſmo MS. Tur
cicè conſcripto; cui Titulus ordu Jguol Ofúli Dín. i. e. Principia
Religionis: Liber ipfe poflidetur à Doctiffimo D. Tho. Gale Londi
nate. Ibi ( inter alia ) agitur de mortuorum Quæſtione & Tortura, de
quâ etiam nos fusè egimus in Notis ad Relig. Turc. Et ibidem in di
cto Catechiſmo docetur quomodoà Mullimis omnibus reſpondendum
fit Angelis Inquiſitoribus poft mortem tempore Inquiſitionis, ſe
quente modo:: ‫اگر صورلر كر كيمى ملكي سن جواب وير کم ابراهيم‬
‫خلیل ملتيم البر صورسلر كيمي منهبندن سن جواب وير خم امام‬
‫اعظم ابو حنيفي كوفي منهبنددم أدر صورسلرپیغمبرمرك مذهبي کمدسر‬
‫ که جواب ور ابراهيم خليل منهبندقدر وإبراهيم آدم صفیں‬de quanam
Religionefis, interrogaverint ;i reſpondeas, Ego fum de Religione Abra
hami Amici Dei. Si de quâmanSeetàfis, interrogaverint ; reſpondeas,
Ego ſum de Se&tâ Abu -Haniphi Cuphenfis. Si interrogaverint,de quas
namSecta fuerit Propheta nofter, reſpondeas, Eum fuiſſe de Sesta , feu
Religione Abrahami Amici Dei. Et quidem Abraham fuit ab Adamo
fincero, ſeu Sancto. Adam enim Orientalibus dicitur all sino Sa
phiyo'llab, i. e. Sincerus Dei. *
Ut autem pergamus 3; in Corani Sur. 3 de familia Amran, doce
tur quænam (ex Mohammedis ſententiâ) fuerit Religio Abrahami ;
ſc. quæ Dei Unitatem afferit, non conjungendo cum eo focios ſeu
pares
‫وهدي‬: ibi
‫اركا‬enim
‫بكة مب‬legitur
‫لذي ب‬,‫قكلانصمدنق الاملشلهركفيانتباعوناامولة بابيرتاهيومضعحنيلفلاناومساا‬

‫ للعالمين فيه آيات بينات مقام ابراهيم‬Dicito , Veras eft Deus, ideague
* Hoc in loco à Lectore peto, ut fi fortè inciderit in fupradictas Notas noftras ad Relig.
Turc, p.20, velit ibi corrigere Lapfum noftrum , quo (fallente memoriâ) in hujus loci recita
tione ibidem factâ, ſcripfimus Al Hanbal, & Hanbalaa, pro Al Haniphi, & Hanipbæa.
E Tequimini
34 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2 .
fequimini Religionem Abrahami ut fitis Haniphæi ; nam is non fuit ex
Aſociatoribus. Utiqueprima Domusquæ poßita fuit hominibus ( pro Vi
fitatione facra ,] ea eft quæ in Becca ( ſeu Mecca) in Benedictionem &
Directionem Mundanorum . In eâ funt Signa manifeſta, ſc. Statio A
brahami, & c . Ex hoc Mohammedis dicto, conftat Arabum traditio
nem fuiffe, quòd Abraham fuit Fundator Templi Meccani: & inter
hujus rei figna manifefta, habetur Statio Abrahamin, ut indelebile &
& hodie ſuperftes monumentum . Statio Abraham eſt Dow!
Lapisniger , quo volunt Abrahamum miraculosè adjutum fuiffe in
extructione Caabæ ; ſcil. dum eum loco Parapegmatis habuit ſtando
fuper illum, ille Lapis furſum & deorfum ſe ſponte movebat pro oc
calione ſtructuræ . Et idem hodie in Templo Meccano religiofè fer
vatur. Propter inſignem Abrahami ſanctitatem & favorem apud Deum ,
omnes Regiones per quas tranfivit, notabile aliquod ejus memoriale
retinere ſemper cupiverunt. Et quidem certum eſt Abrahamum, in
fuo ad Terram promiffam itinere, tranfiviffe per medium Arabiæ .
Hinc itaque Arabes colligunt eum diverſatum fuiffe in Mecca, ibi
que extruxiffe Oratorium , feu Sacellum : unde ille locus tam facer
habitus eſt, & facrâ Viſitatione quotannis adeundus præfcribitur in
Alcorano ; qui etiam pofteà Mohammedis nativitate nobilitatus. De
dictâ Traditione certò perſuaſus videtur Mohammed, ideóque in ſuâ
ad Arabes Concione, ſeu Homilia fecundâ p. 11, 12, 14, Abrahami
Orationem , feu precandi formulam in jaciendo fundamento exhibet,
tanquam Dei juffu recitans Mandatum pro Sacelli, feuTempli Caaba ,
extructione, & pro folenni peregrinatione ad illud facienda. Hæc
etiam videri poffunt in Homiliâ XXII. p . 105, ubi pariter ordinatur
folennis Proceflio ad illam cäiell im Domum antiquiffimam.
Libri Mu'gjizat Autor Mohammedanus Perſa, p . 223, de veteribus
Arabibus eorumque Religione loquens, dicit ‫عرب در قديم زمان بر‬
‫ ملت ابراهيم بوده ادی پس از آن مختلف شدند‬Arabes elim faile
Religionis Abrabami; pofteà tamen ab eâ in diverfum abiiſſe. Nempe
prope tempora Abrahami, illius Religionem profeffi funt Arabes :
poſteà verò evaferunt Idololatræ. Sed rurſus tandem ad unici Dei
cultum reducti funt operâ Mohammedis, ( quod fuit bonum opus,)
omni Idololatriâ prorſus exactâ ; ut hodie eſt apud Mohammedanos
qui omnem Idololatriæ fpeciem exofam habent: nec Mohammedem
† Hoc Sacellum , fecundum quofdam , eft 12 pedes latum , 15 pedes longum : & fecundum
Sheripbo'l Edriſ , eft 23 cubitos latum , 24 cubitos longum , 27 altum .
colunt,
Cap. 2 . VETERUM PERSARUM . 35
colunt, uti fabulantur noftratium aliqui harum rerum ignari. Cùm
itaque ferè quævis Religio fua Inſtituta ab Abrahamo derivare fata
gat, fic etiam faciunt Mohammedani; ideóque Pſeudopropheta Mo
hammed in dicto Corani Capite t de Familiá Amrán, deridet Ju
dæos & Chriſtianos ſuam Religionem referentes Abrahamo, ( cujus
‫عده افلا‬ab‫ن ب‬his‫ا م‬diverta
religio ‫انجيل ال‬fuit
‫ال‬,‫ية )و‬his‫لدور‬verbis
‫مدزلت ا‬‫لا‬
‫تيھااجأواهنل فايلابكراتهيامبو ما‬
9

‫تعقلون ها ادم هاولا حاججيم في ما ليس لكم به علم والله‬

‫اعلم وانتم لا تعلمون ما كان ابراهيم يهوديا ولا نصرانيا ولكن كان‬
0
0
‫ حنيفا مسلما وما كان من المشركين‬-po pul
qui i
Biblia ant
pleEtimini, quare inter vos diſputatis de Abrahamo, cùm non defcenderit
Lex nec Evangelium niſi poſt eum ? Annon intelligitis ? En vos ii eſtis
qui difputatis de eo quod non intelligitis : Deo quidem notum eſt, vobis
autem ignotum . Non enim fuit Abraham Judæus, nec Chriſtianus ; fuit
autem # aniphæus Muſlimus : necfuit ex Aſſociatoribus, i. e. ex eisqui
aſſociant aliquid cum Deo , uti faciunt Chriſtiani & Idololatræ . Ha
niphaus Muſimus eft is qui declinat ab aliis Religionibus ad Ifamil
mum . Ad hunc locum Commentator Arabicus ait, céu JS episy
‫ اليهود والنصاري ان ابراهيم كان منهم‬Exiftimatuit utrague Sea
tam Judæorum quàm Chriſtianorum, Abrahamum fuiſſe de fuâ parte,
ſc. de Religione Juá ; de quâ itaque diſputârunt cum Mohammede.
Sed ut redeamus ad Perfas veteres ; ex eorum fententiâ, in Libro
Pbarbàng ) Surúrí, fupradicta Perſarum Religio vocatur ‫م‬polyl
‫ت ابراهي‬ ‫مل‬
cölo
cilloj Religio Abrahami-Zerduft, ſeu Abrabamo-Zerduſhtenfis; vo
lunt enim Abrahamum fuiffe ejuſdem Religionis cum Zerduſht, qui
1

diu pofteà ſucceſſit ; & Zerduſsti Religionem ab Abrahamo deriva

tam , & eandem cum eâ Abrahami fuiſſe. Et quidem per Religionem
Abrahami, Perfæ nihil aliud volunt quàm Religionem quæ ( reještá in
terpolatione Sabaitica primá) folius unici Dei veri cultum docet, omnes
falſas Religiones repudiando, eam ſcil. quam profeffus eſt Abraham ,
quam fanè Religionem primò intemeratam & incorruptam tenuerunt
Perſæ ; qui, quamvis fupradictas fuæ Religioni Additiones fecerint,
antiquum tamen ejuſdem Titulum retinent, eam à potiore partede
nominantes, & fundamentalia ejuſdem Principia ad hunc uſque diem
+ Quod eft tertium .
E 2 conti
36 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 2 .
continuantes; non autem, ut Arabes & reliquæ Gentes, eam in Idolo
latriam vertentes ; nec ut Durzii & Calbii t & reliquæ Curdorum
Gentes Sabaiticæ in Libano & Gordiæå hodiè exiſtentes, qui Deum
ipſum planè deſeruerunt, Diabolum ejus loco amplectentes.
Cùm itaque Abraham ( poſt ſuos Protoparentes Shem & Elam ,)
femper meritò habitus fuerit omnium Fidelium Pater, & in veri Dei
cultu Antiftes totius Orbis celeberrimus, non eſt mirum fi pleræque
ſaniorismentis gentes quæ aliquid de eo inaudiverunt, ejus Pratroci
nium fibi quæſiverint; ipſum ut fuæ Fidei & Religionis Patronum
adſciſcentes , & res fuas ab ejus Inſtitutis arceſſere fatagentes. Quia
igitur Perſæ Abrahamum ſuæ Religionis primò reformatæ Autorem
ftatuunt, illámque ei acceptam referunt, priuſquàm Religionem Per
ficam ulteriùs profequamur, fortaſſis operæ pretium futurum fit, nec
Lectori ingratum videatur, pauca de Abrahami temporibus præmit
tere, & deinde quænam qualiſque reverà ejus Religio fuerit diſqui
rere .
Et fanè Judæi & Orientales omnes ſtatuunt Abrahamum fuiffe tem
pore Nimrodi, qui à profanis Scriptoribus vocatur Ninus. Et quidem
certum eſt 7990) Nimrod fuiffe vituperii Nomen, poftliminiò (ut in
S. Scripturâ fæpè fit ) ab aliis impofitum , Rebellem contra Deum &
Contumacem notans : quod itaque ab inimicis, non autem à ſuis, im
poſitum quiſque credat.
Illius Pater fuit vra Cúſ , cujus Sedes fuit in Tractu Babylonico,
unde ejus poſteri ( cùm Chaldæa tunc eſſet nimis anguſta, ) traje
cerunt in vicinam Arabiam , ibique Sedem ſuam fixerunt. Et hinc
eſt, quòd quæ poſtea Arabia dictaeſt ab yaarabfilioJoktan (qui
etiam eam regionem inhabitavit, & ut Dominus eam poffedit,) priùs
dicta fuerat Terra Cúp ; & deinde Terra Havila. Inde Mofis uxor,
Arabiſa ex Midian, vocata eſt n'w Cuſhith, feu Cuſhiſſa : & Tirhaca
fuit Arabia felicis Rex, non Æthiopiæ : nec Cuſh ullibi Æthiopiam
notat in totis S. Bibliis, ſed potius, vel Babyloniæ territorium , vel
Arabiam . Nam Cufæi ex dicto Territorio in vicinam Nabathæam
& vs Negjd trajicientes & tranſplantati, effecerunt ut Arabia fæpè
vocaretur Cüm, (præſertim ea pars Chaldææ adjacens,) quamvis aliam
Arabiæ partem eodem tempore inhabitaverit dictus Arabum Proto
parens Yaarab : nam Arabia non femper fuit unius poffefforis. Unde
2 Chron. XXI. 16, memorantur Arabes habitantes juxta Cufhæas, ſcil.
Arabes interiorem Arabiæ partem inhabitantes, haud procul à Naba
+ Vid. Append. No. I.
thæã
Cap. 2 . VETERUM PERSARU M.
37
thæá & Negjd, quæ tunc Cußæa dicta, in viciniâ veteris Cupaa, ſeu
Territorii Babylonici. Adeò ut Arabia , partim à Cufkæis, &partim ab
Arabibus filiis Yaarab occupata fuit : unde factum eſt, ut eadem Regio
aliquando Cuſh, & aliquando Arabia vocetur, cùm nomine Cúfh fem
per Arabia, vel aliqua ejus pars intelligatur. Unde Topaz rñs Cuſh,
eſt Topaz Arabia , non autem Æthiopia, quæ, dicente D. Ludolpho,
nullas producit gemmas, ut à Sacerdote ſuo Æthiope edoctus fuit ;
quod etiam Mercatores noſtri verum effe nôrunt, Nam Patriarcha
Cúſ fuit tantùm unus, non autem ejufdem nominis duo, ut quidem
imaginantur, proptereà quòd in Verſione Græcâ Cůfh vertatur Ætbie
pia ; inde fingentes quòd opportuerit fuiſſe alium Cúfh qui Æthiopum
Pater : fed eorum Pater reverà fuit 010 Phút, unde Ezek. XXVII.
Phútim , Arbúis. Quia verò Cuſhita erant ſubnigri, & Æthiopes etiam
erant Nigrita, inde fit ut Củſb in Græcoexponatur autief & AsJonic,
eodem modo quo Æthiopes Garama, ſeu Garamantes, à quibuſdam
impropriè vocabantur Indi, quia utrique eorum erant ejufdem colo
ris: ut, ultra Garamantas & Indos protulit imperium . Talia autem ,
vulgari quidem loquendi modo, impropriè & catachrefticè fic dicun .
tur. Ex dictis conſtat quòd Cuſh ſemper in S. Bibliis fit Arabia : unde
emendanda in hac parte VerſioAnglicana, & pro Ebed -mélech Æthiope,
reponendum Ebed -melech Arabs, ſeu Cufhita, rem in medio relin
quendo .
At Chriſto citeriores Syri, ignorando quòd Phűt fuit Pater Æthio
pum , atque Veteris Teſtamenti Verſione Græcâ feducti, fubinde ac
cipiunt caco Cůſo pro Æthiopia : unde vice verſâ AET. VIII. 27, pro
Æthiops, Verfio Syr. legitcead Cuſhi, feu Cufhita. Atque ( quod ea
dem recidit) ibidem Saadiæ VerſioArabica legit Vir Habaffia : at Ver
fionis Æthiopicæ autor, ex Græco Textu, retinet Nomen toe
Etiopia , ignorando , aut reticendo, verum & antiquiſſimum Æthiopum
Nomen Phút. Judæi etiam ( Helleniſtæ olim ) à Græcâ Verſione ſe
ducti & deluſi, fuerunt in eodem errore : & inter alios, Abr. Peritfol
ait, , 78 °Ð108_W1 w Cümh eft Æthiopia. Et apud alios Judæos
You Cúſsieſt Æthiopicum , ſeu nigrum quidvis. Etſanè miror Doc
tiffimum Buxtorfium eos in hac opinione fecutum fuiſſe. Omnes au
tem ab eodem erroris fonte hauſerunt.
Et quidem Patriarchæ Cúp primaria Sedes fuit in terrâ Shin’ar, in
>
territorio Babylonico ; quam quidem regionem ego voco Cufhæam an
tiquiffimam , quæ eadem pofteà vocata fuit Chaldæa. Cúmque He
bræorum Shin in Dialecto Babylonicâ foleret mutari in Thau, is qui
Hebræis
 RIA ONIS
38 HISTO RELIGI Cap. 2 .
Hebræis Cúß ,, Babyloniis dictus eſt Cúth; eodem modo quo pro
who dicitur sbn, cum ejuſmodi aliis appellativis omnibus. Sic pro
prium 7108 Attúr, quia eſt nomen omnibus notiffimum , nec ullum
periculum confundendi aut obſcurandi illud, ut eſſet in Appellativis ;
cùm aliàs in Verſionibus Biblicis Paraphrafta Chaldaici non ſervâ
rint dictam regulam in Propriis, neque in Sbibbóleth, ne viderentur
planè pervertiffe eorundem fonos ; ideóque in Bibliis tam Heb .
quàm Chald. legitur ur Cuſ : ſed in Appellativis illam regulam
ſemper obſervant dicti Paraphraſtæ. Hoc dicimus tantùm de Para
phraſtis Biblicis : fed res aliter fe habuit apud illarum regionum ve
tuſtiſſimos incolas ante S. Biblia, qui etiam pofteà, nec Bibliorum
nec Paraphraſium rationem habuerunt, ſed omnes ſecundùm linguæ
ſuæ dialectum , per Thau ſemper ſcripſerunt & in communi ſermone
pronuntiârunt, tam in Propriis, quàm in Appellativis.
His præmiſſis, nemo ( ut ſpero) mirabitur fi magna illa in territo
rio Babylonico Urbs, quæ hujus Patriarchæ fedes, ab eo denominata
fuerit 17 Cíth, feu Nha Cútha, quæ (ut videtur) ab Abu Moham
med in ſuâ Univerſali Hiſtoriâ Arabicè confcriptâ, vocatur etiam
‫ا‬Wys
‫ كون‬Citha, quæ ab eo recenſetur tanquam juxta Babelem in Provin
ciã Erech, feu Eråk ſita . Quia verò datur duplex Erác, ſcil. Erâc in
Perfâ, & Erâc in Babylonia , falluntur quidam ( inter quos Flavius
Joſephus,) ponentes iftam Cútham in Erấc Perſidis, quæ reverà eſt,
aut erat in Erâc Babyloniæ . Hinc erant homines Cůth qui colebant
Nergal, quod erat Idolum Babyloniorum . Nam à Cútha & Babel tranſ
lati fuerunt homines Idololatrici in Samariam : unde ( propter mix
tum cultum) odium fuit inter hos & Judæos, qui ideò improperii cauſâ
& per abuſum , omnes Samaritanos vocabant Cuthæos ; affirmantes,
Quod nemo deberet reſpondere Amen, poft Cuthæum benè precantem . Et
viciſſim Samaritani Sichemenfes, ad nos aliquando fcribentes Epiſto
las, rogitârunt ut non mitteremus Reſponſum per Judæum , quia ode
runt Judæos. Elias in Tiſhbi ait, quòd Rabbini Samaritanos vocant
Dºn93 Cuthæos, quia multi ex eis tales erant. Ideóque cùm à Cl.
Buxtorfio Cûth exponitur. Samaria, & nu3 Cuthi Samaritanus,
id intelligendum eſt ſecundùm fententiam Judæorum , & non aliter.
Nam aliàs 1713 Cüthi reverà effet Babylonicus, ſeu Cuthenfis in territo
rio Babylonico .
De Cútha in Erâc- Arabum , feu Tractu Babylonico, ubi antiquiffi
ma Cuthæa, Saphioddîn in Lexico Geographico Arabico ( a rectè ca
pio vitiofam fcripturam ) docet, Quòd ga Cútba fuit nomen qua
tuor
Cap. 2. VETERUM PERSARU M. 39
tuor Fluviorum; atque etiam trium Locorum in pagis rñs Erác in ter
ritorio Babylonico, quibus olim combuſtis, produeta fuerunt alia : & quòd
Citha fit quoque in Mecca Domicilium Twv Beni Abdoddár. In fine
hujus Capitis videas plura quæ addit Saphioddîn eodem loco. Ne
autem videar gratis dixiffe quòd Cúß fit Cúth, & quòd is Sedem ha
buit in Tractu Babylonico, de eâdem re fidem facit Tábari Perſa in
‫واين رون‬de‫ن‬morte
Capite ‫همي رو‬Sara
‫که‬,‫و كبعورشاق واانيدنر بوکةوثويبدمالنكکكه باوین اکزواثقلييمر بوابنلست‬

‫ کندهاست و آن ملی را بیان باز خوانند‬Cith (is eft Catha ) fait Res
territorii Babel, & refidebat in Erâc. Scias quoque quòd ifte Cútha fit
Fluvius qui fluit, quem ifte fodiebat ; ideóque iftam Regem ab eo deno
minârunt. Ego autem vice versâ, potiùs vellem Flumen à Rege ejùſ.
que Urbe denominatum fuiffe. Eit fortè idem illud quod à Chal
dæis nuncupatum fuit naho 13 Flumen Regis, quod ab Orientali
bus tribuitur Nimrodo Cuſhi filio. Cúmque jam (ut fupra diximus,)
hujus Patriarchæ Sedes fuit in Babyloniâ, aliquiejus filii, aut nepotes,
conceſſerunt in vicinam Arabiam, quæ ideo dicta fuit Terra Cúfh ;
( ut ſupra diximus,) fc. terra filiorum & pofterorum ejus. Sed cæ,
quas ibi condiderunt, urbes, temporis diuturnitate ferè obliteratæ &
deletæ ſunt, & rara veſtigia, niſi quòd ( ut ſupra dictum ) Cítha ſit Do
micilium in Mecca, & in Arabiâ felice ſit urbs dicta @gs Cith, & ibi
dem fit etiam urbs ab ejus filio dicta la Saba, quæ in Perſico Com
mentario ad Tabulas Ilchanicas ponitur Synonyma rñ Mapiábą Ptolemæi,
‫اليمن‬ ‫ أين‬ट uolo w Saba eft Marab, Long.78 °.o': Lat: 14 °.0',
in Al Yaman. Cúmque Cújh primò Sedem habuit in Babyloniâ, &
tot ejus nominis monumenta ibi extent, nec legatur quòd inde exive
rit, concludendum eft eum ibidem ad vitæ finem regnâffe.
Dictus Cuſh, propter pietatem & benignitatem & manſuetudinem
& Sanctitatem , Beli nomine decoratus fuit, quaſi Deum quendam in
ter fe habuifſent in terris : quem itaque (ut refert Chronici Alexandrini 을
Autor p . 87. Perfæ in numerum Deorum retulerunt. Fallitur autem
dictus Autor ponendo Picum ele Beli patrem , & Belum ſuper Aſſyrios
regnáſſe tantùm duos annos. Iſte itaque tam pius & manſuetus juſtúſ
que Imperator, non in omnes alios exorbitando & fæviendo Imperium
dilatâffe, & multò minùs novum fundâffe, à peritioribus creditur s
prout fecit ejus Succeffor Potens hominum venator . Cüß autem , feu
Belus, intra Babyloniæ limites ſe continuit, ibique Imperium exercuit,
&c
40 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2.
& multa ſui veſtigia ( ut di&tum ) ibidem reliquit. Neque filius ejus
& Succeſſor Ninus, vivente adhuc Patre, ( initio Imperii ſui) vi
detur è Babyloniâ exiviffe ; cùm ex Textu Biblico conſtet, Initium
regni ejusfuiſſe in Erech & Babel in terra Shin'ar, ubi, decedente Pa
tre, primò regnavit.
Græci itaque rectè ftatuunt Affyriorum Imperium fundatum à
Nino : &, fi is fuit Nimrod, tum eò meliùs cum aliâ veritate Hir
toricâ conciliabitur Orientalium Hiſtoria Abrahami. Nam Euſebius in
ſuâ Chronologiâ ponit Abrahamum tempore Nini, qui vocabatur
py Nín, feu Filius Beli : & additâ terminatione Græcâ, dictus eſt
Nivos. Iſte non tantùm Imperium ampliavit , fed & novum quæfivit
& fundavit. Cùm enim initium regni ejus fuerit Erech & Babel in
terrâ Shin’ar, ille ( id dilatare geſtiens ) è terrà illâ egreſſus eſt in
Aſhur, & ibi ædificavit tam alias Urbes maximas, quàm etiam Nine
ven, aliàs ab eo denominatam Ninum. Sic Hieronymus in Ifaiam ,
Ninus— apud Affyrios Ninum ſui Nominis condidit urbem .
Heic autem oritur Quæſtio de ſenſu loci Gen. X. 11 , ubi legitur,
‫ מהארץ ההוא יצא אשור ויבן נינוה‬E terrd illa egrefius eJ? AJour , &
ædificavit Nineven. Sunt qui hunc locum intelligunt de egreſſione 78
Ajbur, alii de egreſſione că Nimrod. Qui dictum locum accipiunt de
egreſſione rå Nimrod in Aſſyriam, legunt quaſi cum He locali, Aſy
riam verſus, vel in Aſſyriamexivit Nimrod : quo cafu pro 9108
‫ אשור‬Ajur,,
legendum eft , 7712x , vel '9988 Ahurà, ubi Apex, abbreviationis
Nota, ſupra Reſh (cùm fit exile quiddam ,) cenſetur à Scribis omif
fus, uti & aliquando factum eſt in aliis locis Biblicis. Hnjus inter
pretationis fequaces ſunttam aliiquàm Junius& Tremellius, & Jonathan
ben Uzziel, qui legit, E terrâ illâ egreſus Nimrod regnavit in Aſſyria,
quia noluitaſſentireædificatoribus Turris, nec cum eís conſentire:ideó
que Deus eum profperavit ; & loco 4 urbium quasreliquit, eidedit 4
alias urbes, ſc. Niniven, & Refen, Reboboth, & Calach. Sed non
obſtante Paraphraſtæ excurſione, meritò dubitandum eft an Nimrod
tunc natus fuerat, cùm Turris extructionem aggrederentur. Ideóque
ceſſante illâ ratione, Nimrod exivit in Aſſyriam ad ampliandum Im
perium , cùm eſſet magnus & potens Hominum Venator coram Deo,
i.e. Venator maximus. Et talis videtur effe verus dicti loci fenſus,
de Nimrodi egreſſione in Affyriam . Iſte enim locus non poteft intel
ligi de egreſſione og Alhur, cùm is tunc non eſſet recenſitus, quia
Hiſtoriæ Ordo ad eum nondum venerat: is enim pofteà venit inter
filios Shemi ſuo loco, non autem inter filios Cúp , de quorum numero
non
Сар. 2 . VETERUM PERSARUM . 41
non fuit. Quamvis autem ex Sacro textu non colligitur, omninò
fupponendumvidetur, quòd Alhur antehac è Chaldeâ egreſſus fuerat
in regionem ab eo poftea dictam Aſſyriam , ibique habitârat, dando
nomen ei regioni. Si enim quæritur unde illa regio dicta eſt Aſhur,
non poteft alia aſſignari ratio , quàm quòd ibi habitavit Alhur qui ei
dem regioni nomen dedit. ' Nam cùm omnes ex Arcâ exeuntes con
veniffent in Campo Shin’ar, neceſſe fuit, ut paucis annis plurimi rur
ſus inde exirent ; quia creſcentibus familiis, impoſſibile fuit ut omnes
diu ibi fimul confifterent & cohabitarent ; præterquàm quòd Dei ju
dicio & decreto diſpergendi erant. Ideóque inter alios exivit Aſhur.
Priùs autem quàm exiret, videtur fundâffe, vel Ur, vel præcipuam
aliquam Urbem in Chaldæâ, uti colligimus ex Eſaia XXIII. 13, En
terram Chaldæorum ! iſte populus non fuit: Afhur fundavit eam pro fi
ticulofis. Nempe non fundavit ſolum populum , fed fundavit urbem ,
cùm fundandi notio fic potiùs intelligenda ſit. Quin & fundârit quo
que populum : nam fi extruxit urbem , proculdubio id fuit pro fami
liâ fuâ, ibique reliquit aliquos de ſuis, qui talis urbis fuerunt primi
incolæ , quamvis ab aliis invaderentur poftea. Sed quamvis Afbur
fundavit eam, illum tamen exegit Nimrod, quippe qui, poſtpatrem ,
fuit primus Chaldææ Rex qui primò folus regnavit in Erech &Babel,
&c. à cujus perſecutionibus fugiffe videtur Aſhur, Deo ejusegreſſionem
partim per hunc modum efficiente. Sed nec ibi in Affyriâ tutus fuit,
quin alter illum ibietiam affequeretur, & illam ejus terram poffideret,
quæ ideò pofteà dicta eſt Terra Nimrod : fic Micah V.6, Gladio vaf
tabunt Aſſyriam , terram Nimrod . Cùm itaque Aſyria primò deno
minata fuit ab Afbur, & dicta eſt Terra Aſhur, non eft dubitandum
quin Affur è Chaldæa exiens dedit Nomen Aſſyria , & fortè Urbis e
juſdem primariæ Fundator fuit, quæ probabiliter dictafuit Ahur, à
Conditore. De facto etiam conſtat quòd Ninus, ſeu Nimrod , pofteà
etiam è Chaldeâ exiens, graſſatuseſt in Afyriá, occupando primariam
illam urbem , & eandem augendo ; quæ ideò, ut Imperii Sedes, à
Victore appellata eſt qy Nin , ſeu nív@ , quæ à Propheta Jonah ſtylo
Biblico vocatur 1793' Nineve, pro 1713-743 Nin -neve, i.e. Nini babi
tatio : Unde meritò (ut ſuprà) Aſyria pofteà dicta eſt Terra Nimrod .
Quòd itaque Nimrod, priuſquam ex Chaldæâ egrederetur in Affy
riam, primò regnavit in Erech & Babel, ex ſacra Hiſtoriâ conftat :
& Arabum Hiſtoriæ etiam idem afferunt, eum ſcil. regnâffe in olguull
Al Sowad, i.e. Nigrá-regione : ſic Abu Mohammed Muſtapha refert,
I Sic Cedrenus pag. 16. Aage d 's Aasiesona
F ‫وتطاولت‬
42 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2 .
‫وتطاولت مدة دمرون بالسواك اربعماية سنة ثم تولي المواد بعده‬
‫ رجل من نسله يقال له نبط بن قعود ماية سنة‬Duratuit
Nimrodi tempus in AlSowád 400 annos : & tum poft eum rõ AlSowad
præfe&tus fuit defobole ejus vir cui Nomen fuit Nabat filius Köúd per
Ioo annos. Sic ille. Et hinc eſt quòd Chaldæa aliàs vocetur Naba
thæa: ejuſmodi enim Nominibus ab eis vocatur Irák , ſeu territorium
Babylonicum . At dictum eſt Sowád, quia Scenitæ Arabes ibi paſſim
degunt in Tentoriis nigris, ex quibus eorum oppida apparent nigra ;
eodem modo quo reliqui Arabes habitabant in 772 5778 tentoriis ni
gredinis: talia enim amabant. Fluvius Regius, Euphratis ramus,
( juxta quem habitabant Judæi ) ducens ad Paludes & ad AlSowád,
illam regionem ſecans &Irácæ pagas interfluens, in Epiſt. Baruchi
cap. 5, vocatur Ogu og Fluvius Soud, ſeu fluvius nigra regionis &
nigrorum oppidorum . Non ignoro quòd apud Syros 2000 Sowd ex
ponitur Samarcand : fed hoc propriè eft ciw Sogd, nomen fluvii &
regionis in quâ eſt Samarcand .
At poftquam Gen. X. enumerati ſunt filii rõ Cújh, deinde feorſim
additur, Et Cúfh genuit Nimrod, quippe cujus Hiſtoria effet notabilior,
& magis particulariter recenſeri mereretur. Is enim non tantùm Al
ſyriam , ſed (ut videtur ) Mediam & Perſiam & BaEtriam uſque ad In
dos fibifubjugavit, ibique propagavit Imperium. Nam Diodorus
Siculus fidem facit, quòd à Nino tunc in bello devi&tuseſt ožuépons Bac
trianorum Rex ; fc . is qui ab aliis Autoribus perperam dictus eſt
Zwpoásens.
Nomen ogáptas in Mediâ& Perfiâ & Bactriâ ' & omnibus Regio
nibus ubi Lingua Perhca ubtinet, fuit plurium etiam Regum Nomen,
ſeu Epithetum commune, aliàs apud Græcos itidem corruptè fcrip
tum oxucpus, à quo demptâ terminatione tus, ſeu ns, manet oğuáp
Ocſuur. Sed cùm vetuftiffimis illis temporibus, Lingua Græca mul
tùm æſtimata fuerit, ( ut ex multis inſtantiis colligere liceat, ) Perfi
corum Nominum propriorum formæ fæpiùs ex illâ linguâ peti fole
bant ; ut in Iſaiá, id quod Punctatores legunt 0713 Coreſh, reſcriben
dum eſt von Kūpos : ut & in Eſtherâ id quod legitur 1997 Darjá
veſh, reſcribendum eft vtsut Aapão , quæ à Punctatoribus non
fuerunt percepta. Sic cùm apud veteres Judæos eſſet Nomen Per
ficum ung oquap, ſeu Acſuàr, ( & apud recentiores 710918 Opçuåp,)
1 Vid. Append. No. II.
ſubinde
Cap. 2. VETERUM PERSARUM . 43
ſubinde addendo terminationem Græcam , legebatur, ut apud profa
nos Autores, nownx oļuápas, vel oguépos, vel Acquaros, ſeu ut
apud Biblicos Aosúpos : ſed Punctatores id non percipientes, præ
fcripferunt legendum Abaſh -véroſ , feu Achaſh -veroſh, pro eo quod
melius effet Achſuáres, feu Achfüéros ; & abjectâ rurſus terminatione,
Očudp, ſeu očusp. Et fanè mirum eſt per quot corruptionis gradus
hoc Nomen tranfiverit, dum corruptio unius eſt generatio multorum :
nam Arabes conſtanter in Libris fuis id Nomen fcribunt per Ze,, &
legunt jesjl Azdeſhir, (unde & Judæi aliquando habent in Libris
ſuis n'ÚTWX Afdepair ,) pro eo quod à Perfis aliter ſemper rectè ſcri
bitur maio , Ardeſsir, feu Ardaſhir : unde ab Agathia & quibufdam
Græcis factæ funt adhuc aliæ hujus Nominis formæ , fcil. Aprecoupas,
Aprašápns, & Aprazépins: atqui abjectâ rurſus terminatione Græcâ,
reſtat Aptazep, ſeu Ardaſhír. His addenda eſt alia hujus Nominis cor
ruptio ( ut in Libro Nebemia ) DVANTX Apta -zásns, feu Artab -fbaft,
uti (ut in Aptatè ) litera & tam formâ quàm fitu & ſono reſpondet in
verſo Hebraico v& Arabico loshin ; & (ut ex analogiâ liceat conji
cere ) in aliis originitùs ita fonuiffe videtur. At quia Græci, ad inftar
Ephraimitarum , non ſonabant ſh, ideò pro poffe fuo paulò aliter ſo
nuerunt. Vel fortè talis fuerit Cadmi Dialectus qualis erat Ephraimi
tica. Nam Græcarum Literarum originales foni colligendi ſunt ex
Phæniceis Cadmeis à quibus accepti fuêre : ideóque o Theta (quæ tam
Alphabeti ordine, quàm numerali poteftate, reſpondet Hebraico y &
Arabico b & Samaritico ) non ſonanda eſt per Th conjunctim , ſed
ad inſtar dictarum literarum diviſim , T'heta . Et hoc modo enuclea
tum habes corruptifſimum illud Oxyartis Nomen .
Supradictus Ninus apud Eufebium perhibetur regnâffe annos 51,
( apud Simfonum 52,) & ibidem Abraham ponitur in ejus Anno 43,
apud Simſonum noftratem in ejus Anno ultimo, quod fortè minùs
bené. Nam Doctiſſimus Scaliger, in ſuis ad Eufebium Notis, planè
monſtrat Eufebium in multis errâffe, imò fpontè & ex induſtriâ, con
tra Africanum & contra Codicum ſuorum (quos ſequi prætendebat)
fidem , annorum numerum voluntariè mutâſſe ; & particulariter A
brahami Nativitatem 14 aut 15 annos ultra juſtum tempus promo
viffe. Secundùm hunc cenſum , Abraham reverà fuit circa Nini
annum triceſimum . Et, fi ita fit, tum id quod Orientales dicunt de
Abrahami in Ignem projectione per Nimrodum, ( ut in fequentibus
docebitur,) de Nino intelligendum eſt : quod notandum duxi, ut
hæc res ulteriori aliorum peritiorum examini ſubmittatur. Et dem
qui
F 2
44 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1 .
dem AlGjannábi Mohammedanus in Chronico ſuo ait, Quòd Abra
bami nativitas fuit in Citha in regione Babel in terrâ Allrác (ſecun
dùm ſententiam maximè præferendam ,) in tempore Nimrod, ut pofteà
dicetur. Ea autem perſecutio quam Abraham paſſus eſt ſub Nino,
ſeu Nimrodo, erat 20 ( aut fortè multò pluribus) annis ante Abra
hami pugnam cum 4 Regibus, quæ fuit aliquot annis poftquam ve
niſſet in terram Canaan . Et ut ſemper effent memores iſtius con
tentionis Abrahami cum Nimrodo, inter Mohammedanorum Præcepta
ad fuos, jubetur, ut mites & pii ſint ficut Abraham erat conten
dendo cum Nimrod , ut Turcice legitur, ‫نمرود اوله ابراهيم اول ابراهيم‬
leglepassa Jinglyys , Nimrod ne eſto, ſed Abraham eſto : Abra
ham oppreſſus ne eſto, fed Sapiens efto. Nempe eſto manſuetus ut
Abraham , non rebellisin Deum & violentus inhomines ut erat Nim
rod ; quod dictum eſt, ut contraria inter ſe comparata magis elucef
cant, ex iftorum contemporaneorum collatione.
Ut autem aliquantulum proſequamur Succeſſionem , in Chronico
Alexandrino p. 89 legitur, Nino fucceßit Thurras, cui Zames Pater
1

Rbeæ frater, Martis nomen indidit, à Planetá : Tive Apã ávésnouer

πρώτηντηνστήληςοιoi Ασύριοι,,και ως Θεόν προσεκύναν αυτόν.• Fortafis Mar
tis nomine innuatur alius Succeſſor Apetos, de quo mox dicetur. Se
cundùm Euſebium & alios, ſub matris fuæ Semiramidis regentiâ, Nini
filius & Succeſſor is fuit qui Euſebio dicitur záuns Nivúas, Africano
Nivúcs záuns. Horum nominum Notatitionem rectè ftatuere, eſt
perquam difficile. Si tamen conjecturæ locus fit, fortè Novúas fec.
aliam pronuntiationem ſit ,7139 Nivón, ſeu nomen urbis in quâ habi
tavit. Niſi velis Nivídes factum fuiſſe ex Nov-yos Nini filius, ficut reverà
fuit. Altera nominis pars záuns eſt adhuc magis peregrinum ; niſi
fortè fit pro záums: nam ,; Zav inter antiquiffimorum Regum in illis
partibus Nomina occurrit. Vel aliàs ulj Žab quod vulgus fonat
Záv, eſt Lycus, fcil. nomen duorum FluminumAffyriæ, à quibus
fortaſſis denominatus fuerit. Sed poft hæc omnia, aliàs fortè deno
minatus fuerit à
‫زم‬
Zàm urbe Meſopotamiæ tunc fub Nino, eodem
modo quo alii Regum filii, illis temporibus, nominati fuêre ab ur
bibus in quibus nati funt, ut Narſes à Nars, feu Ners, & Vologeſes à
Vologená, & Pacorus à Pacoria Babyloniæ urbibus in quibus hyemem
tranſigebant Perſarum & Parthorum Reges, & ibi Reginæ puerperium
egerunt.
1 Sic Cedrenus pag. 16.
2 Bκάλ ονομάζοντες, και ερμανδίεται Αρης πολέμων θεός. Cedren.
Qualia
Cap. 2. VETERUM PERSARUM . 45
Qualiacunque verò fuerint hæc nomina, iſte Rex, ratione temporis,
debet effe ille qui aliàs in Libro Geneſeas vocatur b998 Amraphèl
Rex Shin’ar, quocum pugnavit Abraham : fuit inquam Rex ~ Shin’ar,
non quidem in Chaldea, ſeu Babyloniá quæ nimis diftabat ab Abraha
mo, ſed tñs Shin’ar in Meſopotamia, quæ (magna urbs ad radicem
montis 3 diebus à Maufil,) hodiè Arabicè fcribitur yls in Singjár,
Ptolemæo Singara. Is inquam eſt cum quo bellum geffit Abraham ,
quod Eufebii Chronologiam in hac parte juſtificare videtur. Illo
autem tempore, Aſſyria à Nino ejúſve Succeffore abrepta, & ad Per
ſas, ſeu Medos tranſlata apparet ; cum eodem tempore quo Abraham
dicto Bello interfuit, omnes vicini Reges confederati fuêre cum Rege
Elam , cujus nomen Chedorlaomer, ei parentes & ſubſervientes. Cum
itaque Chedorlaomer Perſiæ & Affyriæ & vicinorum regnorum ( quæ
anteà ſub Nino fuerant,) eflet Monarcha, & duo Monarchæ in eodem
loco conſiſtere non poffent, fatis planum eſt quòd, vel Ninus exclu
fus fuit ex Affyriâ & in Chaldæam , unde primò venerat, retruſus,
vel faltem quòd idem factum fuit ejusRelicte Semiramidi, filii mino
rennis Rectrici; quæ ideò ex Affyriâ excluſa, in folâ Babyloniæ re
gione floruit, & inter alia magnalia Babelem mæniis cinxit. Cùm in
quam tam potens Rex Perſicus præfuerit regioni Elam , quæ Affyriæ
ad ortum confinis eſt, tunc certè Monarchia ab Affyriis ceffavit, & ab
eis planè ablata, ad Elamitas tranſlata eft. Nam ut nullum violentum
eft perpetuum , fic Ninus obiens, Ninyam filium minorennem & im
puberem reliquit; à quo itaque & à matre, malè partæ & injuſtæ ini
quiffimi Patris Acquiſitiones ablatæ ſunt, eâdem vi abreptæ quâ ipfe
ab iis rapuerat. Eidem bello etiam interfuit, Rex Ellafar, Arioc, qui
eſt Eufebii Aperos, q. d. Martius, ſeu Martialis ac bellicoſus vir; de
quo Nomine, feu Titulo gloriari ſolebant. Et hæc fortè fit verior
Chaldaici Nominis fcriptura, cùm 77098 Areioc ( quantum ſcimus)
nihil fignificet: ſed Martis notatio apud eos fuit celebris, ut in ſeqq.
2
fuſiùs dicetur.

1 Ea Regina, ut obiter moneam, videtur orta ex Perfiâ ( tunc fub mariti fui ditione ) ab
ejufdem nominis urbe potuto Semîram , quæ hodie parva eſt, inter Ijpahân & Shiraz. Et
cùm Abulpheda fuit Syro. Arabs, is in illo nomine ( ut & in paucis quibuſdam aliis Perficis &
Tataricis) errat, præfcribendo ut legatur Arabum more Somairam , quod (illius veniâ) fieri
non poteſt de Perficâ urbe, nec datur talis lectionis exemplum in quovis alio nomine Perſico
per totam Perſiam . In Globo Cajiano alio fitu malè legitur Samirens ( pro Sanirem) in Adil
begia ad Long. 83', Lat . 37º.
2 Vide ea quæ fuprà notavimus de Nini Succeſſore, ex Chronico Alexandrino.
Deinde
 I S
A ON
O RI GI
T I
$6 H IS R EL Cap . 2 .
Deinde oritur Quæſtio de primâ Abrahami Religione, an fcil. ille
ſemper fuerit veræ & orthodoxæ Religionis Cultor ; vel annon priùs
Idololatra, & pofteà per Dei gratiam & cordis illuminationem con
verſus ? Ut itaque hæc Quæſtio ritè folvatur, præmittendum eſt,
Abrahamum prognatum fuiſſe à Shem , (qui tunc adhuc in vivis,) qui
proculdubiò veram Religionem tenuit : nam (ut fupradictum ) is eft
qui alio decoratus Titulo audit Malchifedek, qui in occurſum venit
Abrahamo cum pane & vino, eique benedixit poft dictam pugnam ;
eique, ut ſummo Dei Sacerdoti, ſpoliorum Decimas folvebat Abra
ham .
Deinde Shemi filius fuit Arpácſhâd; qui genuit Shêlach, cujus filius
fuit Eber, qui genuit Pélegh & Joktan. Et Pélegh genuit Rëú, cujus
filius fuit Serúgh. Iſte genuit Nachor, cujus filius fuit Terach, qui
Pater Abrahami. Et quidem Abraham à Cananitis ( quamprimùm
eum viderent,) dictus eft way Ibri, feu Iuri, i.e. Ibræus, ſeu ut
vulgò effertur, Hebræus. Aliqui ( propter Nominis confonantiam ,)
eum fic dictum volunt ab Eber, quaſi is fuerit reliquis Patriarchis no
tabilior propter ejus in verâ fide firmitatem ; quod idem etiam de por
teris ejusinſinuare volunt, hæc colligentes ex loco de Shem , qui pater
omniumfiliorum Eber .
At cur iſtius Libri Scriptor anticiparet mentionem Patriarchæ Eber
antequam Hiſtoriæ ordo ad eum duceret, nulla fanè ratio ( quatenus
vidi) datur, præter illam de pietate Eberi : quæ cùm æquè vera fit
de aliis Patriarchis, non erat cauſa cur ille, tanquam egregius, diſtinc
tè memoretur extra ordinem ſuum . Cùm enim Gen. Cap. X. aga
tur de Sedibus Gentium, eorúmque per terram diſperſione, ( ubi
Shem vocatur Pater omnium Benè Eber ,) ſcopus loci dictam quorun
dam Interpretationem de Generatione filiorum Eber non admittit, ſed
planè alium pofcit ſenſum , qui potiùs ſpectet Habitationes filiorum
Eber eorúmque Sedes per terram . Ideóque huic occaſioni magis
accommoda eſt Interpretatio Salomonis Jarchi & aliorum , quòd fc.
Benè Eber ſint Filiiultraje&ti, feu ulterioris partis fluminis, ſimili ra
tione & loquendi formulâ quâ populi Orientales vocantur 7p 'sa
Benè Kédem , filii Orientis. Dieta autem vocis Eber mentio & ſigni
ficatio, ad hoc non fufficit, quippe quæ ſit nimis arcta & reſtricta,
poflitque reſpicere folos illos Shemi filios qui ultra Euphratem &
Tigrim in Meſopotamiâ & Elymaide tunc degentes ſeniores, qui pau
ciores; omittendo reliquos citra Euphratem in Arabià degentes, qui
numero erant plures. Igitur quærenda eſt alia magis ſufficiens In
terpretatio
Cap. 2. VETERUM PERSARUM.
47
terpretatio quæ complectatur omnes Benè Eber, filios ora, ſcil. Shemi
filios & nepotesqui vixerunt, partim citra Euphratem , & partim ultra
Euphratem & Tigrim , quia ille certè fuit Pater omnium tam ulte
riorum quàm citeriorum qui juxta illa flumina habitarunt. In hunc
finem perpendendum eft, quòd quamvis vocula Eber, plerumque
notet trans, ſeu ulteriorem partem , aliquando tamen notat citra, feu
citeriorem partem , atque etiamjuxta, ſeu ad tranſitum in utrâvis parte..
Sic Deut. I. 1 , & III. 8, phraſis illa 1770 haya in tranſitu Yordanis,
ſeu adtranftum, vel juxta Fordanem indefinitè, reſpectu Palæſtine, erat
ultra Jordanem , at reſpectu Sacri Scribæ qui loquebatur in Deſerto
Arabiæ, erat citra Jordanem , prout rectè ibidem ſe habet Anglica
Verſio. Et hoc magis clarè elucet per ortum Solis ex Jof. I. 14,15,
ubi, dum eſſent in Deſerto , dictum eſt Vown nia 17907 nay )
citra Jordanem ad ortum Solis. At 1i Reg.. IV . 24, Salomon dominatus
eſt in totum 770307.nay latus fluminis, ſc . in folam citeriorem partem
occidentalem : nam ultra Euphratem nunquam dominatus eſt. Sic in
Heb. Gen. L. 10,11 : at Anglica Verfio heic rectè legit beyond . Adeò
ut, totâ re benè perpensâ, videatur quòd per Filios Eber notentur ii
quorum Sedes fuerunt ad oram , feu tra&tum fluminis in utrovis latere :
nam talem fitum habuerunt Shemi poſteri omnes,ſc. vel in hac parte,
vel in alterâ, haud procul à fluminibus illis. Indefinitè ubique legit
Verſio Perſica slow in tranſitu , ſcil. juxta tranſitum , vel ad
tranfitum . Eodem etiam fenfu uſurpatur eadem vox jas Evår, ſeu
lias Evro apud Syros, ut habet MS Lexicon Syro-Arabicum Bar
Bablul ys . Jolie bous iss Evro de Jamo eft littus maris. Et mox
Jhbu yilig Evre ſunt Ora , Tractus ſeu latera . Et rurſus,
Qulsi Stiis lasiviljoo layiqias Evar dargélto ejt Latus
Auvii, ſcil. boc latus, ſeu citra. Et fic in Bibliis ut ſuprà citato loco
Deut. I. 1 , liad Gabriel Sionita rectè vertit Cis : & in Lat. Verſione
ad Targum Jonathan & Hierofol. in edit. Lond . rectè legitur Citra : fic
nempe emendavimus : nam in Pariſenſi Edit. (quam maxima ex parte
ſecuti ſunt Londinates,) legebatur ultra, ſeu trans. Ut itaque meliùs
contemplemur Interpretum pugnam , ( nam contraria non poſſunt
effe fimul vera, ) notandum eft quòd Græcus incuriosè in hoc loco
legit wépar, Vulgatus trans, uti etiam legitur in Latinâ Verfione quæ
ad Chald. & Samar. & Arab. Et fic Deut. III. 8, Sionita incautè
legit trans : at in hoc loco in Verſione Lat. quæ ad Targ. Jon. rectè
legitur citra : Arabs autem indefinitè yola is in latere. Et eodem
modo
 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2 .
modo ab Interpretibusin diverſum itur, 1 Reg .IV. 24,, ubi Vulgatus
legit trans, Gr. dizzo Tš norauš: at Syr. & Arab. cis: Chald. Sa
9779 704 in omni loco trans Peráth, malé : Buxt. meliùs vertit in
omni latere Euphratis. Mox in eodem Verſu 19 may igba boa &
omnibus Regibus citra Perấth, bené. Ibidem Syr. ljon jas la
in totâ citeriore parte fluminis, bis, & quidem rečté. Tanta vis tan
túmque pondus eft in parvâ hac voculâ, ad cujus verum ſenſum non
ſatis accuratè attendebant omnes Interpretes Latini.
Cùm itaque Eber ſit aliquando citra, & aliquando ultra, quivis
Latinus Interpres debuerit diligenter perpendiſſe utrum horum verus
cujuſque loci fenfus depoſceret. Cananitæ ( ut videtur ) in loco de
Abrahamo, tunc accipiebant pro ultra, aſpicientes eum ut advenam
qui ab ulteriori parte Euphratis ad eos veniebat, ut conſtat ex Gen.
XIV. 13 , Et venit evafor (fc. Cananæus quidam) & nuntiavit Abra
hamo ba - Ibri, ſcil. Ibræo, ſeu ultrajectino. Iſte nuntius de eo fic lo
quebatur recepto more, hoc Titulo ab omnibus promptè intellecto.
In Bereſhith rabba Sect. 41. prope finem , dictus Evafor perhibetur
fuiſſe Og Rex Bafhan, qui cupiens uxorem ducere Saram , nuntiavit
Abrahamo de Captivitate Nepotis, ut iret ad bellum & ibi interfice
retur. Deinde ibidem adduntur de Abraham Ibræo ( cur fic vocetur)
tres ſententiæ : 1 , (quia ab Eber pars, ſeu latus, ſit Ibri partialis, ſeu
lateralis,) R. Juda dixit, Totus Mundus fuit ex una Eber, feu parte,
& ille fuit ex alterâ Eber, ſeu parte : ſc. ille fuit contra totum Mun
dum eorúmque Idololatriam , & ii contra ipſum . 2. R. Nehemia dixit,
Quòd ille fuit ex filiis filiorum Eber, fc. Patriarchæ , q. d. Eberaus,
3. Rabbini noſtri dixerunt, Quòd ille fuit ex Eber fluminis, na 8971
gay 99042 & ipfe loquebatur linguâ Ibræâ : ſcil. ille fuit exEber,
ſeu ultraje to fluminis, & loquebatur linguâ Ibræâ, feu ultraje&tina.
Heic objiciatur quòd Lingua ultrajectina, ſeu transfluvialis, non fuit
generaliter Hebraica, utcunque eam calluerit Abraham in colloquio
cum Cananitis : ejus enim Parentes ( quatenus ſcimus,) utebantur
linguâ Chaldaicâ, feu Aramæá. Sed cùm Abraham fuit magnus Prin..
ceps, illius educatio & cum aliis nationibus converſatio eum duxerit
ad cognitionem linguæ Hebrææ. Et prætereà peculiari providentiâ,
ſeu Dei præviſione, factumvidetur, ut primitiva lingua apud Patriar
chas & in Abrahami familiâ retineretur, etiam inter ipfos Chaldæos,
tam ut Abraham poffet commodiùs colloqui cum Cananæis, quàm
ut continuaretur ea lingua in quâ poſteà Biblia Sacra, Dei Oracula,
erant exaranda & cum humano genere communicanda. Et quidem
fi
Cap. 2 . VÉTERUM PERSARUM . 49
fi Lingua Hebræa continuata fuit in totâ lineâ Patriarchali, (quod ex
ipforum filiorum nominibus conſtat, Linguarum diverfitate ſubortâ
ex nepotibus, feu creſcente familiâ,) tum non erat (ut quidam ſen
tiunt) peculiare in Ebero eam confervaffe, uti nec erat peculiare in
Abrahamo eandem intellexiffe. Sed diſquiſitio noſtra eſt de folo No
mine, an fc. ab hoc, vel ab illo , deſumptum , & quando impoſitum
fuerit ?
Et ſanè quòd Lingua Hebræa in Abrahami familiâ fuerit, conſtat
tam ex ipfius nomine, quàm quia Nachor Abrahami frater ( Gen.
XXII. 21, &c.) filiis ſuis in Chaldæâ natis, impofuit Nomina He
braicâ ; quæ itaque videtur junctim cum Aramæâ obtinuiffe in urbe
Ur ubi vixit Abrahami familia. Abrahami autem Epitheton ha- Ibri
à Cananæis impofitum videbatur propter aliquam diſtinctionem , vel
Linguæ, vel Gentis Abrahami. Non autem opus erat ut, quafi pro
diſcriminatione, acciperetur de Lingua Abrahami, cùm illavideatur
tunc fuiſſe eadem cum Cananiticâ : nil igitur novi, eâ in parte, nun
tiâffe videbatur ille Evafor.. Cùm itaque ea Lingua Cananitis tunc
eſſet communis & vernacula, illud Abrahami Epitheton pro aliqua
diſcriminatione non ſufficiebat. Nam fi ante Abrahami adventum ,
linguæ Hebrææ nomen alicubi extitiffet, tum videretur quaſi deno
minata ab Eber Patriarchâ, quod aliqui volunt, inſinuantes quafi is
fuerit de verâ religione plus quàm alii Patriarchæ eiſque pientior;
quamvis alii etiam ex eis eſſent Fideles æquè ac Eber , nec de eo fciatur
hodie plus quàm de aliis, præter nudam ejus (ut putant) mentionem ,
malè fundatam , in illâ phrafi Benè Eber. Cùm itaque planum fit
quòd Abraham Gente erat Tranſeupbratæus, qui ad Cananitas tranſ
fretabat, magis probabile videturquòd eo Epitheto ſignificaverint
eum fuiffe (prout erat ) Ultrafluvialem , ſeu ab Eber Aluminis, potiùs
quàm de Gente Eber Patriarchæ. Et proculdubiò ſubſequentium
temporum Ifraelitæ maluerunt Linguam ſuam denominari Ibri à Patre
ſuo Transfluviali, potiùs quàm ab Eber Patriarchâ : & planè nolue
runt eam denominari Cananiticam , (utpote quæ tunc erat in Canaan,
cùm illis temporibus Canaan eſſet Idololatrica. Longè autem aliter fe
res habuit pofterioribus temporibus, poftquam Canaan evaferat or
thodoxa, à Fidelibus occupata Iſraelitis: tunc enim non fine honore
memorari ſolebat Lingua Canaan, ut Ifa. XIX . 18, & alibi.
>

Noftram deductionem ab Abraham ha - Ibri, confirmat Heſychius,

Εβρει, Εβραίος και ο Εβραίος, περάτης. Εt ficin Eu/febianis, ubi agitur de
tempore Tranfitus, Ενθα έρχεται των ΕβραίωνG προσωνυμία Εβραίοι γαρ οι
σεράται
50 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2.
2

σεράται ερμενεύονται, διαπεράσαντος Ευφράτην Αβραάμ, και έχ ως οίονταί τινες ,

dTo ECég. A Cananæis itaque ( ut fuprà) Abraham dictus eſt Ibri,
ſeu Hebræus, non propter Eberum ejúſve linguam , ſed 9. d . Ultrajec
tinus, ſeu Transfluvialis, quia tanquam Advena ad eos venit ab Eber,
i. e. trans flumen : & ab ipſo tunc dicto Ibri, pofteà denominata eſt
Lingua Hebræa . Quæ quidem phraſis hoc benè patitur ; ut, Patres
veſtri ( inter quos Abraham ) ſervierunt diis alienis 972317 naya be-Eber
ha-Nahar in ultraje&to fluminis, i.e. in Meſopotamia, loco ſcil. unde
ad eos veniebat Abraharn . Saadias etiam legit fill oss in Ibri
fluminis, ſeu ultrajecto fluminis. At five Æber fit Propriüm , five
Appellativum , ab utroque denominativa forma eſt Ibri : adeò ut
nihil fit in vocis formâ quod in hoc caſu juvet, aut controverſiam
terminet.
7
Et fanè fi rem ulteriùs perpendimus, multò veriſimilius eſt deno
minationem factam fuiffe à propiore, potiùs quàm à remotiore : &
quamvis linguæ primitivæ praxis & uſus per totam ſacram Patriar
charum lineam continuata fúerit, multò probabilius eſt hujus linguæ
denominationem fumptam fuiſſe à propiore eorum ParenteAbraham
Ibri, feu Transfluviali, ( cujus memorabilis Transfretationis certè me
miniffe juvabat,) potiùsquàm à præcedentium generationum 7 , ab
Ebero. Prætereà non conftat Judæos tantam fecum retinere famam
Eberi : nam fi tanti eum æſtimâſſent, ut nominati fuiffent Hebræi ab
Eber , tum proculdubiò feipfos etiam nominâffent Filios Eberi, eodem
modo quo ſeipſos nominant Filios Abrahami. Cùm autem propior
& celebrior ( imò celeberrimus ) fuerit Abrahamus inter Patriarchas
Religionis Antiſtes, multò probabilius eſt ab ipfo Ibræo deſumptum
fuiffe linguæ nomen , potiùs quàm ab alio remotiore & minùs celebri,
cùm ab illis temporibus ad hunc uſque diem ( tacitâ mentione Eberi,)
geſtiant nuncupari filii Abrahami, à quo ( quamvis degeneres) ſe de
fcendiffe gloriantur, ut Deus promiſerat.
Ut autem ulteriùs excutiamus vim vocis, ſunt qui volunt quòd
qayn D728 Abram Ibri fit Abram tranſitor, quia ille reverà pertran
fivit flumen . Sed is propter unum fimplicem Actum , vix potuit fre
quentativè vocari Tranſtor, tranſeundi continuatum habitum notando ;
nifi dictus tranfeundi Actus fuifſet repetitus & frequentatus. Prætereà
grammaticalis ſignificatio hunc ſenſum non feret : tunc enim potiùs
legereturOberi. Nec quidem poteft effe, ut Heſychii mpátus videatur
huic ſenſui favere : neque hoc patitur forma vocis way. Ibri, quæ
eft Adjectiva forma ab Eber meeg, ſeu mégav, trans, quod altero latere,
ultra
Cap. 2 . VETERUM PERSARUM. ŜI
ultraje&tinum . Et hinc wepátas, non erit Transfretator, ut volunt, fed
Ulterior, Transfluvialis, qui olim habitabat ultra Auvium , & inde ne
pátus, feu ultrajectinus diētus. Sic apud Conſtantinopolitanos, Galata
audit népek, & ejus incolæ ſunt wepažos, ſeu wegátem ultranei, uti Abra
ham fuit ultraneus Cananæis, qui ( ut & poſteri ejus) eum tali Epi
theto notarunt. Talem fitum alibi (unde hujus phraſis uſus eluceſcat,)
habuit Ngay -na Beth - Abara, ſeu locus ultraje&ti, qui expreflè expo
nitur répav tš Topdarē, locus ultrajectinus, feu ultrajordanenfis. Nempe
hæc duo exempla ſupradictam loquendi formulam illuſtrant, eamque
in communi uſu fuiffe monſtrant.
Non autem eft heic prætermittendum , quòd, ad aſtruendum E
bero veræ fidei honorem , & Abrahamum ejuſque linguam ab eo de
nominandum , à quibuſdam , probationis, feu illuſtrationis causâ, addu
citur locusqui mihi nihil tale probare nec illuſtrare videtur. Scil.
Num. XXIV.24, D'89 Et naves ab orâ Chittim , & afligent Aſhur &
affligent Eber, & ipſe erit uſquein perditionem , ſeu uſque dum periens
fit. Heic ſubaudiendum eft Verbum venient ab orâ Chittim , aliàs
ſenſus eſt valde imperfectus. Hoc in loco, Eber quibuſdam habetur
Nomen proprium ; quamvis aliter dubitari poffit annon fit potiùs ada
verbialiter, feu appellativè ſumptum , quod mihi videtur. Nam Eber,
contra, è regione, ultranea, feuoppoſta pars, aliquando uſurpatur fine
mentione loci quem reſpicit & cuiopponitur. Sic 1 Sam . XXVI. 13,
myn 717 728º .Et tranfivit David ad Eber, ſc. ad alterum , feu ad
verſum latus, reſpectu fui, vel reſpectu loquentis:: nam tale quid eo
in caſu ſemper ſubintelligendum . Sic normay boa in omni latere &
angulo, ſeu circumquaque, ubi fubintelligitur quòd in centro fit perfona
loquens. Et quidem transflumen, ſæpe eſt trans Euphratem , aliquan
do etiam trans Tigrim . Targum Onkelos hunc locum exponit effe
999 mays ultra Euphratem, feu tranſeuphratæam partem : & Tar
gum Jonathan eodem ſenſu habet gay 932 filios Eber, i. e. filios ul
trajectaneos, ſeu ultrafluviales. Targum Hierof. magis explicite, 5
young gay ' 3 omnes filios ultraje &ti fluminis, indefinitum relinquens,
ut intelligantur, vel Tranſ-Euphratæi, vel Tranſ- Tigritani. Cùm itaque
per Eber poffit intelligiRegio Tranf- Tigritana, & cùm Aſyriafuerit
in alterâ parte Tigris refpectu Arabiæ ubi Balaam hæc verba enuntia
vit, Eber commodè fit exegeticum rã Abur ; ut ſenſus fit, Affligent
Aſyriam & totum Eber, ſeutransfluvialem regionem , fc. to wépar ubi
eſt Aſhur : nempe eodem fenfu quo in plurali formâ Ifa. VII. 20,
narratur per cujus manum , quofnam Deus tanquam novaculâ raſurus
G 2 erat,
 HISTORI
A NIS
52 RELIGIO Cap . 2 .
erat, fcil. 2008 y boa 7773 sqaya per ultrajectaneos fluminis, ſc. per
regem Afyriæ;; vel aliàs potiùs in neutrogenere, per ultrajectanea flu
minis, figuratè fumpto loco pro hominibus loci. Et fanè in dicto
Numerorum loco, five Meſopotamiam, five Aſſyriam intellexeris, in
terpretatio erit fat commoda : fed poſterior horum videtur mihi
commodior, quia ibi Aſhur & Eber non videntur duo diverſa, ſed
unuin idemque, idque propter fingulare Ny ipfe, feu erit cum utrif
queconſtructum, Et ipſe in perditionem , ſeu & erit in perditionem.
Si Eber ibi aliter accipiatur pro Nomine proprio, nihilominùs alia
orientur dubia, ſc. ubi gentium ſitus fuerit Eber, & quomodo naves
Europæa potuerint affligere Gentem Eber, atque multò minùs Affy
riam , terram tam longè diſſitam & planè mediterraneam ? Verum
quidemeſt quòd o " tfiim ſignificet naves,quippe quæ ſint intusficcæ
in mediis undis : at cur in hoc loco eam fignificationem habeat, non
video, neque eo ſenſu acceptum fuit ab Orientalium Verſionum auto
ribus, à quibus D's, vel non intellectum , vel pro ſpuriâ & ſuſpectâ
lectione habitum ; unde nullam navium mentionem faciunt. Tuſaus
in Verſione Perficâ videtur pro D'84 legiſſe D'xp ketsam , aliqui ( ſic
nempe accepit, quamvis talis forma pluralis non lit alibi in uſu ,) un
de exponit, cg Jol jl Vys , Et aliqui ex populo Rúm : vel ( quia
gjauk eſt etiam caterva,)ut olim interpretati fumus, Et caterva po
puli Romæ : nam aliqui non potuerunt aliquid facere contra totam
Gentem . Sed & quia Rûm non tam veterem Romam quàm novam
Romam,ſeu Conſtantinopolin & Græciam præcipuè notat, jam verte
mus Aliqui ex Græcis, vel Caterva populi Græciæ . Rabbi Saadias pro
D'xy videtur legiffe vel Diyan ratsím , currentes, vel D'YX atſim , feſti
nantes, quia exponit in Versione Arabica, ‫الى ارمين من فرضة قبرس‬
furripientesſe è portu Cypri. Nos autem mallemus vertere properan
dára
tes : quia Participium darimîna, eſt à Verbo Arabico ‫کارم‬ ma,
quod ( inquit Turgjmân Arabs) eſt Perficè woles de plu $ paſſus
curtos ponere, vel ut Phiruzabádi exponit, eſt propinquis, vel brevibus
& deproperatis paſibus incedere, prout incedit Erinaceus; ubi videmus
properantiam eſſein ſignificatione. Hocque non poteſt dici de curſu
navium, fed tantùm de inceſſu animali, ad inſtar hominum qui non
apertè, ſed clam, abſque ſtrepitu & ſono aliquid ſuſcipere tentant,
quaſi ſurripiendo ſe, id autem properanter. Cùm itaque is non me
minerit navium , ſed tantùm portús, fortè voluerit, quòd cùm homi
nes navibus vecti ad terram appuliſſent, ii terreftrem expeditionem
ſuſceperint, idque properanter. Cur autem tam brevibus paffibus
ſuſci
Cap. 2. VETERUM PERSARUM . 53
ſuſciperent tam longum iter quale eſt à maritimis Palæſtinæ ad Aſy
riam , equidem non video. Ideóque non exiſtimo multum ponderis
eſſe in ſtricto verborum ejus fenfu, cùm fortè Saadias ex intricato &
difficili loco fatis habuerit aliquem fenfum , non commodum, ſed tole
rabilem elicere. Textus autem Hebræus alicubi fortè reſtituendus
fit ex Textu Hebræo- Samaritano, quamvis & Codices Samaritani heic
inter fe differant. Utcunque tamen, videntur legiffe D'x8** yotféím ,
vel aliquid ab illâ Radicenatum . In Bibliis Polyglottis Pariſenfibus,
quæ , ut exemplar, ſecuti funt Londinates, (exceptis Emendationibus
& defectuum Supplementis ex authenticis Codicibus MS,) legitur
HAITYTIŽITT yotſiam , quod D. Morinus verterat exibunt, quafi legif
ſet yotféim : fed Londinates emendarunt Verſionem in hoc loco , ut
legeretur eduxit eos. Eodem quoque modo Codex MS ( qui olim )
Ujerianus minor, jam in Arch. c, legityotſiam : ſed alter majorle
git yit7Zby motſiam ,educens eos: & eodem ſenſu Arabica Tex
tûs Samaritani Verſio ( MS in Arch. C. ex dono D. Joſephi Taylor
LL . D.).legit per educet eos. Samaritana Verſio quæ in lingua
optimè
Samaritica, legit 58Pjx appekûn eduxerunt. At omniumANTIBIT
MS CodexLaudianus in Bibliothecâ Bodl. hoc loco legit by
yotféim egredientes, unde ſuperior noſtra ſententia confirmatur. Hanc
que lectionem in ſuis exemplaribus videntur habuiffe Verſionum Ori
entalium autores plerique, qui adducunt aliquod Verbum educendi,
vel exeundi, ut Syr. au nephkon, exibunt, Chald. Onk. 112 : yippe -
kun, educent, Jon. & Hier. 1107094 emittentur : & Græcus habet Kaj
εξελεύσετα οκ χειρών Κισιαίων: que omnia confrmant veram lectionem
fuiffe D'8879 yotfilm. Hæcque indicant in Codd. Heb. vel varieta
vel faltem lectionem fuiſſe ſuſpectam & non fatis intellectam , ſc :
tem ,
quomodo naves Europææ affligerent Aſſyriam !
Et fanè talis Hebraici Textus reftitutio fieri poffe videtur ex Græ
co Dan . XI . 30, ubi occurrit ferè eadem phraſis Hebraica, 12 12
Dina Duy Venient in eum naves Chittim , ſc. contra Regem Auſtri : 1

nam pro bºy 12 , Græcus ibi videtur in ſuo Exemplari Hebraico le

gifſe b'x37 yotfeim Chittim , quia ibi vertit és T oplójcevor Kínio , egredi
entes Cyprii : nam . Kétio poffunt effe Cyprii, feu Cypriotæ ( ut Saadias
A

fuprà,) quia præcipua eorum urbs fuit Kítiov. At i Mac. I. I , tota

Græcia vocatur γη
yñxestechu.. Nempe Chittim eſt fere tota Europa au
ſtralis : ideóque Rabbini eo nomine intelligunt non tantùm filios Ja
van , ſeu Græcos, ut Gen. X, ſed & Romanos, & reliquos illarum
partium Europæos catervatim degentes ; cùm Cbittim fit forma plura
lis
54 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2 .
lis à ſingulari no cath , i. e. caterva , cætus, ſocietas hominum. Sic in
dicto loco Num . XXIV, in MS'. Heb. Chald. in Archivis Bodlejanis,
(ubi Chaldaica Paraphrafis verſiculatim & alternatim interponitur,)
pro Chittim , legitur 181217 Rumæi, i.e. Græci : & eodem loco in Targ.
Hierof. legitur *82177 Daromæi, i.e. auſtrales ; & tamen in adjunctâ
Verſione Latinâ, eft Romani, non bené : & in Targ. Jon, eſt " J'MJODIP
Conſtantine, i.e. Conſtantinopolis, intelligendo Græcos.
Sed ut (quodres eſt) poffimus meliùs judicare de Patriarchæ E
beri linguâ & religione, ad quos ſuperiore loco ( ex quorundam fen
tentiâ ) alluditur, præmittendum eft, ei fuiffe duos filios, Pelegh, &
Joktanqui Arabibus dicitur ulls Kahtan, cujus Sedes fuit in Ara
bia Felice. Ubi autem habitaverit Pelegh ( ſeu Palegh, ut in pauſâ le
gitur,) non dicitur : ſed ab ejus primogenito filio Rëu, ſeu Payaw (nam
reliqui tacentur,) conditæ funt Pagal in Mediâ, ubi uſque ad finem
penultimi Millenarii relicta fuit orthodoxia ab ipfis. Diluvianis tem
poribus ibidem inſtituta & plantata . Non itaque dubitandum, nec
diffitendum , quin Eber ejuſque familia orthodoxiam tenuerint : ſed
cùm alii pariter idem fecerint, non eft cur ille præ aliis eo nomine
celebretur, aut tam peculiaris habeatur, & Hebræorum Gens ab eo
potiùs quàm ab alio quovis Patriarchâ denominata fuerit. Quòd etiam
pura Lingua Hebræa in eâ familiâ exculta & continuata fuerit, pari
riter fatendum eſt, cùm Lingua Medica multa Linguæ Hebræo veſti
gia ad hodiernum uſque diem in fe contineat : fed cùm in aliis etiam
Linguis talia veſtigia maneant, non poffumus multum inde inferre.
Quamvis itaque (quod piè credendùm ) Eber & Pelegh & Rëú fue
rintorthodoxi, nihilominus non potuerunt creſcenti Idololatriæ ita re
ſiſtere, quin (ut venerabilis Beda in Chronico aſſerit,) conſtet Tempore
Phaleghi ædificata fuiſſe Templa, & in eis Principum Statuas pro Diis
adoratas fuiſe ; idque cum Idololatriâ peffimâ, ignorando quòd tan
tùm bonæ memoriæ cauſâ primò erectæ fuerant tales ftatuæ. Et, fi
tempore Pbaleghi in tantum excreverit Idololatria, probabiliter eadem
inchoata fuerit tempore Eberi.
Si autem detur, & non concedatur, quod in prædicto loco Num ,
XXIV , intelligantur Eberi poſteri, non ſcio quid boni hinc fibi eli
cere velint Eberi affertores,, qui iſtum Textum pro Eberi celebritate
adducunt, præſertim cùm illi ipſi eundem Textum exponant de clade
pofterorum Eberi, non autem de, felicitate, aut proſperitate eorum.
Scilicet, quia à Pelegb filio Eberi, longâ ſucceſſionum ferie, per Abra
hamum tandem orti fuerunt Ifraelitæ, ( idque poftquam Peleghiſedes
tam
Cap . 2 . VETERUM PERSARUM . 55
ſedes quàm Lingua & Religio mutatæ & deperditæ fuerant,) funt qui
volunt Balaamum , eâ prophetiâ, ſub nomine Eberi, collimâffe in Il
raelitas, eorúmque tunc futuram cladem prænuntiâffe : dum interim
hi Interpretes obliviſcuntur quòd hoc non fuit pro dignitate Eberita
rum , ut iſtum Textum adducerent, quem potiùs tacuiſſe debuerant.
Verum quidem eſt, quòd Ifraelitæ affligendi erant & quafi perituri
in captivitate perpetuâ, & quòd Græci & Romani, ( qui Kittæi ſeu
Chittimita ,) tempore Imperii fui afligebantJudæos, (non autem If
raelitas, quippe qui anteà in captivitatem abierant,) quorum potentia
periit, Regno eisadempto . Sed certè, planè impoſſibile quòd in dicto
Numerorum loco intellecti fuerint Ifraelitæ , quafi cum maledictis
connumerati & cum Amalekitis & Affyriis perituri ; id quod exopta
verat Balak, fed non potuit obtinere . Non itaque credibile Deum
per os Balaami tum maledixiſſe Ifraelitis ; quia cùm eos jam tum, juſſu
divino, pronuntiaverat Benedictos, ſtellam orituram ex Jaacob, & eum
qui habiturus dominium, & c. nonpotuit fieri ut eoſdem , quafi eodem
halitu, rurfus denuntiaret maledictos, ſcil. quòd idem Balaamus in ed
dem prophetia , eofdem Ifraelitas eodem tempore benediktos & maledi&tos
declararet. Abſit ! Balaam itaque per Eber, non intellexit Iſraelitas,
quippe qui coràm & in conſpectu erant, atque Ifraelis, ſeu Jacobi no
mine, tunc Arabibus & Moabitis notiſſimi, adeò ut his tunc non fue
rit opus vocandi eos Eber, longè petito nomine; nec jam nobis opus
fit ſentiendi, quòd ii tunc cum Amalekitis & Affyriis fuerint ſubjecti
maledictioni, quippe quæ tutiùs credatur denuntiata in folos Affyrios qui
in Eber Aluminis, qui reverà Invaſiones Chittimitarum , feu Græcorum
& Romanorum aliquando paſſi ſunt,
His præmiſſis, prædictus locus ita erit vertendas de folo Affyrio
perituro, legendo, Exeuntes, erunt à manu (feu orâ ] Chittim, &af
fligent Aſyriam & afligent ultrajectum fluminis : & quoque ipfe uſque
dum pereat, feu ufque ad perditionem, five atque etiam erit ufque in per
ditionem : nam N1. ſæpè fupplet locum Verbi ſubſtantivi eft ſeu erit.
Vel ſic vertamus. Et afligent Allyriam , ſcil. ofligent ulteriorem
partemfluminis, quæ etiam æternùm peritura eft. In hocverſu ſecunda
copulaet eſt conjunctiva, non autem disjunctiva ; ita ut Eber, feu ul
traje&tum, five ulterior pars, ſit exegeticum præcedentis Allyria, Imò
tota Enuntiatio fecunda eſt exegetica prioris : ut legatur, affligent Af
ſyriam , i.e. affligent totam ulteriorem partem , quæ ipſa peritura eſt.
His pofitis, fortè in Bibliis Anglicanis fic emendatiùs legatur, and
they call go forth from the coat of Chittim , and thall af
filiit
 S
56 HISTORIA RELIGIONI Cap. 2.
filia athur and ſhall afdid the other lide of the river : and he
alſo ſhall be even to perdition, vel until he perilh. Verfa Sama
ritana (quæ diverſa à Textu Samaritano,) quaſi pro ng adè lege
rit av êd
ēd, fic exponit, 99m 9V XI IR & quoque
ipſe teſtis peribit, ſenſu incommodo . Perja totum Verſum fic red
dit, omittendo Copulam fecundam , quod meliùs, vol is csögog
‫ برنجانند اشور وبرنجاننى عبر وديز او جاويد گمشوا‬E cateria
[ ſeu aliqui] ex populo Græciæ affligent Aſhur &
& affligent Eber : & ipſa
etiam æternùm peritura eſt; refpiciendo vel Græciam , vel Affyriam :
vel aliàs fi vis, & ipfe etiam æternum periturus eft, reſpiciendo vel po
pulumGræciæ, vel aliàs tov Aſhur, ſive ut hominem , five ut popu
ſum . Nam in explicandis prophetiis datur latitudo, utpote quæ ſæpè
fint obſcuræ & incertæ : & utrovis modo verum effe poteft. Vulgatus
pro D'87 videtur legiffe Dixa, quia habet venientes.
Si autem (ut ad rem redeam ) ſupradictus locus exponatur de filiis
Eber, ſcil. de Eberitarum religione verâ, planè conftat id non fuiffe
verum de feris Eberi nepotibus filiiſve, quippe qui fuerunt Idolola
træ, ut & de cæteris omnibus probabile, & certò manifeftum eſt de
Abrahami patre. & avo, & c. ut infrà mox fuſiùs monftrabitur. Ori
entales (inter quos Chondemir Perfa,) ajunt Idololatriam primò intro
ductam fuiſſe à Sarugh, qui vixit in Meſopotamiá, ubi hodie extat
ejufdem nominis urbs agaw Sarug ad Longit 75° 55'. ad Lat. 36º.
zo. ut in Comment. ad Tabulas Ilchanicas legitur. Abulpharagius Sy
rus ait, In diebus Sarugh multa erexerunt homines Idola, èquibus dæmo
nes mira ediderunt figna. Et in diebus Sarugi & Thara renovatam
fuiſſe Idololatriam teſtantur Clemens & Theodoretus & Epiphanius &
Euſebius & alii, inter quos Suidas, cujus ſenſum abbreviatum exhi
beo : Sepšx — ab eo originem duxit Idololatria. Cenſuit enim Imaginibus
& ftatuis bonorandos eſſe viros qui olim virtute præſtantes fuerant& ho
minibus Benefactores. - Hoc uſque ad Tharram , cujus filius Abra
ham opera patris contrivit Carris in Meſopotamia . - Defunctorum Ima
gines quotannis adorari voluit . Hinc Polytheiſmus & idololatria, uſque
mi
ad patrem Abraha Tharram , qui Statuarius, ex variâ materia fa
ciens imagines, quas dicebat eje deos & adorandos ut Bonorum Autores.
- Hinc Græci colebant Hellenem Gigantem in Turris fabricatione fo
cium , ubi lingua diviſa , & homines ideò di&ti pépettes . Hæc quidem
fuit una Idololatriæ cauſa, ſeu origo : altera autem fuit ab Imaginibus
ſtellarum , ſeu Planetarum , ut alibi dictum . Sed bonâ eorum veniâ ,
Idolo
Cap . 2 . VETERUM PERSARUM . 57
Idololatriæ origo altiùs petenda eft à temporibus Eber & Shelach,
(ut, ſi opus eſſet, abundè probare poffemus,) qui tamen ambo erant
orthodoxi & orthodoxiæ Prædicatores ad coævos & conterraneos ſuos
Idololatricos Aaditas & Themuditas (Arabiæ Tribus hodiè deperditas,)
olim inter Ommán & Hadramût degentes, quos tandem procellofis
ventis & mobilibus, ſeu fluentibus arenis, obruit, & tonitru atque
terræmotibus profligavit & deftruxit Deus.
Illa itaque eorum prædicta de Abrahami Titulo Ibri fententia tan
quam de Eberita, haud bono nititur fundamento . Nam fi Hebræi
titulus Abrahamo datus fuerat propter veram illam religionem quam
tenebat Eber, eodem jure, is æquè denominari potuit Shilchi à She
lach, aut Arpacſhadi ab Arpachad, aut potiùs Shemi à Sbem : nam hi
omnes veram religionem tenebant æquè ac Eber. Sed perpendamus,
eos qui hunc ei titulum dederunt, fuifle Cananitas : & an putabimus
eos noviffe Abrahami profapiam , ſeu genealogiam tam longè remo
tam, eámve conſuluiffe ? Vel, fi fortè noverint, an ideo eos ſelegiffe
eique aptaſſe titulum petitum à verâ ejus religione quam illi ipfi non
tenebant nec probabant, quafi Eberitam eum ideò denominaverint ?
Hoc planè abſonum fuiffet in illis, ei arceſſere titulum tam remote
petitum , cùm faciliori negotio talem titulum potuerant petiiffe à Te
rach, aut Nachor, quorum memoria recentior, qui etiamCanaaniticæ
religioni addicti.
Quia verò Abraham tandem de verâ Religione fuit, & omnium
Fidelium Pater habitus, ergò multorum eſt ſententia ( ut ſuprà in
nuimus, ) Abrahamum femper à pueritiis fuiffe de verâ Religione,
quam volunt neceffariò ad eum derivatam fuiffe ab Eber, à quo tam
Profapiæ quàm Religionis caufâ denominatus fuerit Hebræus, q. d.
Eberaus. Si hoc eſſet verum , tum omninò neceſſe ut Abrahami Pa
ter non fuerit Idololatra, ſed Fidelis ; quod tamen creditu abſurdum .
Hanc, ut magis piam , arripiunt ſententiam , ad quam etiam inclinat
Pererius in Jofuæ locum , ubi legitur, Patres noſtri ſervierunt diis
alienis ultra Fluvium , reſpondendo, quòd hoc de Iſraelitarum Patri
bus, ſeu Majoribus remotioribus, non autem de propioribus, intel
ligendum fit. Hæc autem Reſponſio non valet : nam Ifraelitarum
Patres propiores ( qui Abraham & Ifaac & Jacob) excepta Abrahami
juventute, nec ſervierunt diis alienis, nec ultra flumen vixerunt.
Ideóque dictus locus intelligendus eſt de illis Patribus, qui neceffariò
fuerunt Abrahami majores Idololatrici, quia hi ſoli ultra flumen in
Meſopotamia vixerunt.
H Et
 ORIA IONIS
58 HIST RELIG Cap. 2.
Et ( quod monftrandum eſt,) fi Abrahami Patres, feu majores, ii
que propiores, ſervierunt diis alienis, ergò & fuum FiliumAbraha
mum educârunt in illo eodem cultu : cui itaque, dum puer, ipſe ad
hæfit, donecadultior & Divinæ gratiæ capacior evaderet. Nam quòd
Terachfuit Idololatra, nemo dubitat, cùm legatur 70%. XXVIII. 2,
Ultra flumen habitârunt patres veſtriolim , Terach pater Abrami & pa
ter Nachoris, & ſervierunt diis alienis. Et verfu 14, Removete deos
quibus ſervierunt patres veſtri ultra flumen . Cúmque res ita fe habue
rit, imaginari Abrahamum à parentibus natum Fidelem, eſt quaſi pu
taremusaliquem à Turcicis parentibus naſci poffe Chriſtianum , quod
valdè ridiculum . Videtur autem quòd Terach tandem, filii ſuáſu, fue
rit converſus, quia cum Abrahamo migravit ex Ur ad Haran, tranſi
turus in terramCanaan : .illuc tamen non tranſivit, fed obiit in Haran,
ut legitur Gen. XI. 31 , 32.
Quamvis itaque aliqui alteram ſententiam , ut pienticrem , amplec
tantur, mihi quidem æquè pium videtur, credere Abrahamum à Pa
rentibus natum fuiffe Ethnicum , & pofteà per infuſam Dei gratiam
converſum ; ac fi crediderim eum in verâ Religione natum , quod
tantum in fe miraculum non haberet. Peculiaris itaque erga Abra
hamum favor erat, & planè miraculofum , quòd Deus illum in ter
ram promiffam introducturus, poſt tantam Parentum & Majorum
Idololatricorum feriem , Abrahamum , ante Tranſitum , luce cæleſti
donaret, & tenebricoſum ejus animum veri Dei cognitione illuſtraret:
quia tunc erat tempus quo neceffariò faciendum effet, nec ulteriùs dif
ferendum .
Et fanè quòd Abraham natus fuit Gentilis, & poſteà per Dei gra
tiam cæleftem & mentis illuminationem converſus, nobiſcum ſentit
Epiphanius, p.8, Simulachra primùm ex argilla figlinóque opere reperta
funt, Artifice Tbarra. Et deinde p.9, Abraham erat tum domi Pa
trem obfervans, cùm Dei Oraculo vocatus, domeſticis renunciavit, &c.
Et fic Maimonides in More Nevochim Arabicè fcripto literis Hebraicis
part. 3, Cap. 29. quæ verba fic Arabicè reſcribenda, 128 017728
‫معلوم أن نشا في ملة الصابة ومنهبهم أن لا يكون اله الا الكواب‬
Notiſſimum eſt Abrabamum Patrem noſtrum educatum fuiſe in Religione
Sabaitarum , quorum opinio eft, nullum effe Deum præter Stellas. Et
quidem Mafius in Fofuam , & alii, & Judæi omnes, & tota Orienta
lium cohors, hanc ſententiam , perpetuâ apud eos traditione, accep
tam & huc uſque continuatam , conſtanter tenent; qui etiam particu
larem ejus Converſionis Hiſtoriolam hoc modo narrant : inter quos,
de
 Cap. 2 . VETERUM PERSARUM . 59

de converſione Abrahami,eſt Tábari Perſicè conſcriptus, referens

Quòd fc. cùm Abraham eſſet puer XV annorum , incipiebat quærere
Deum . Et hâc piâ diſquiſitione verſatus, noctu contemplabatur cæ
leſtia Corpora, inter quæ, præ cæteris ſplendebat Venus ; quâ vilâ
dixit, ut
‫ ربي‬leis An bæc eft Dominus meus? Venere autem mox diſ
parente & occumbente, aliâ nocte foràs prodiens intuituseſt Lunam ,
de quâ dixit, us‫ ? بی‬lins An ifta eft Dominus meus? Sed Luna etiam
mox occubuit. Pofteà aliâ vice foràs egreſſus, obſervavit omnes Stel
las tandem occumbere & diſparere ; de quibus itaque dixit, goly
antiyl. Non amo occumbentes. Deinde matutino oriente Sole, dixit,
‫ ربی هذا اكبر‬his Ifte eſt Dominus meus ; ifte eft maximus : vel inter
rogativè, An ifte eft Dominus meus ? nam iſte maximus. Sed cùm Sol
ad inftar reliquorum occumberet & diſpareret, Matri ſuæ dixit,Hæc
ម evanefcunt. Hæc Hiſto
non poffunt effe Dei, quia mox fubducuntfe &
ria in Alcorano Cap. VI. p. 82, ſeq. modo narratur, lalo ‫ابراهيم‬
‫جز عليه إلليل راي دوكبا قال هنا ربي فلما افل قال لا احب الافلين‬
‫فلما راي القمر بازفا قال هنا ربي فلما أفل قال لين لا يهدي ربي‬
‫هنا‬ ‫الاكون من القوم الضالين فلما راي الشمس بازغة قال هنا‬
‫ربي‬
‫اكبر فلما أفلت قال يا قوم اني بري مما تشركون الي وجهت وجهي‬
‫ للذي فطر السموات و الارض حنيفا وما أنا من المشركين‬Et potguam
fupervenit ei nox, videns Stellam , dixit , Hæc eft Dominus meus. At
poſtquam occubuit, dixit, Non amo occumbentes. Et poftquamvidit ori
entem Lunam , dixit, Hæc eft Dominus meus. At poftquam occubuit, dixit,
Niſ me dirigit Dominus meus, ero ex populo errante. Et poftquam vidit
orientem Solem , dixit, Hic eft Dominus meus, bic major eft. At poft
quam occubuit, dixit, О popule, ego fum purus [ſeu innocens ] ab eo
quod [Deo] aſſociatis. Nam ego convertifaciem meam ad eum qui crea
vit cælos & terram purè, neque ego fum ex Aſſociatoribus. Scil. ſubti
liùs quæfivit horum omnium Creatorem , quem (relicto Stellarum
cultu & totâ Religione paternâ,) unicè coluit, & palam præ omni
bus colendum commendavit & prædicavit. Cum his ferè conveniunt
ea quæ Joſephus tradit, Abrahamum fuam de Deo ſcientiam collegille ex
obfervationeTerræ & Maris, & eorum quæ circaSolem & Lunam &
reliqua Sydera videbat accidere ; ſc. neceffariò eſſeſuperiorem aliquam por
tentiam quæ borum curam gerat & omnia decenter adminiſtret.
H 2 Quo
60 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2.
Quo certo ætatis anno Abraham primò converſus fuerit, tanto jam
temporis intervallo ſcire, eſt planè impoffibile. Genebrardus in Chro
nico, ex R. Joanne & Anina citat, quòd Abraham XLVIII ætatis an
no cæpit verum Deum colere. Maimonides in Jad chaz. Tract.
Madda", fol. 25, ait, 613 n onax 737 d'ya7812 Abra
bam XL annos natus agnovit Creatorem ſuum . Mox ibidem additur,
D'W WSW 772N Extat Aggada, Tres annos natus. Sic etiam Tal
mudis Tract. Nedarim , 32, 1, Duiw who 12 NX na o'n gox
18712 08 077x 73 Dixit Rabbi Ame filius Abba, Abraham tres
annos natus agnovit Creatorem fuum . Abu Mohammed Muſtapha Mo
hammedanus in Capite de vita Abrahami, ait ‫وكان ابراهيم يومين‬
Eiw jaüs öhw asl Quod Abraham tunc fuit filius XVI annorum , ſc.
quando Dei Unitatem afferendo, perſecutionem paffus eſt à populari
bus ſuis, & ut aliqui volunt, conjectus eſt in Ignem . Maimonidis qua
dragenaria ætas ( quæ etiam in Alcorano memoratur ) nimia eſt, ut
Abraham tamdiu perſiſteret infidelis. Et triennalis ætas non fuit ſatis,
ut tam altè inquireret, & quando vidit Sphæram circumvolvi, (ut di
cit Maim .) ſecum ratiocinaretur, eam non poffe circumduci ſine Duc
tore, &c. & fic veniret ad cognitionem Dei. Magis igitur competit
quindecennalis ætas, ut volunt Perſæ ; vel ut Cedrenus vult, XXIV
annorum ætas .
Abraham itaque ( live dicto modo, five aliter) converſus, totam fa
miliam & Cognationem convertere operam dedit ; ſecundùm id quod
de eo prædixerat Deus, Novi eum , quòdfiliis fuis præcipiet & familia
fua, ut cuſtodiant Mandata mea , & c. Abrahami igitur converſi pri
mum opus erat fortificare fratres, & omnes alios convertere: & pri
mò quidem familiam ſuam ad orthodoxiam adducere; unà cum ſe
niore fratre Haran, qui ante Abrahami tranſitum obiit in terrâ nati
vitatis, fcil. in Ur Chaldæorum , ubi vixit Abraham : quis ergo con
didit & nuncupavit urbem Haran, non dicitur. In hanc etiam Con
verſionem veniffe credamus.Avum ejus Nachor, quippe qui tunc ad
huc in vivis erat. Quodnam fuerit Nomen ejus Ethnicum , nondum
mihi compertum : fed Nachor videtur fuiffe Converſionis Nomen, eo
quòd Abrahami frater eodem etiam nomine pofteà gauderet ; quod
non fuiffet factum , finomen Nachor fuiffet Ethnicum . Verum qui
dem eſt quòd Avus Nachor naſcebatur infidelis : fed poft Converſio
nem , nomen mutatum & ex poftfacto impoſitum , ut frequenter fit
in S. Bibliis, & tamen recenſitum tanquam primitivum Nomen. Et
quidem
Cap. 2. VETERUM PERSARUM . 61

quidem Abrahami frater Nachor videtur converſus, quia filium ſuum

Lot (qui Abrahamum comitatus eſt in terram Canaan ,) in verâ Fide
educavit, & quia Abraham ex ejus familiâ adfcivit uxorem Ifaaco, ab
horrens ab Idololatricis filiabus Heth, ſeu Hittitis. Prætereà Nachor
Abrahami frater filiis fuis impoſuit Nomina Hebraica orthodoxa, non
autem Chaldaica Idololatrica, quamvis in Chaldæâ viveret, ut Gen.
XXII. 21 , &c. Et converſi videntur Bethuel & Laban , quia in illis
nuptiis agnoſcebant Dei providentiam ; quamvis Laban Ethniciſmi
reliquias Terapbin retineret ad divinandum . Sed Cheſed (vel ex neg
lectu parentum , vel ex perverſitate fuâ non videtur fuiffe converſus
quia Abraham nunquamvidit eum , utpote qui natus poſt Abrahami
diſceſſum in Canaan. Ille non inſtituit filios ſuos Chaldæos in verâ
Religione, quin is cum pofteris AbrahamumAvunculum ſuum per
ſecuti ſunt, uti etiam fecit Abrahami frater Haran : nam fratres ute
rini non ſunt ſemper religione fratres. Patri ſuo Terach etiam conver
tendo allaboravit, uſque ad pugnam ; idque ( ut fas eft credere ) tan
dem effecit: nam quòd fuit Terach Converſionis nomen nullus dubito,
cùm aliud ejus nomen Ethnicum habeamus compertum fuiffe još
Adur, ſeu> 1 Azur, vel ut apud Arabes ſcribitur & ſonatur:21
» Azer,
feu Azar. Cumque Abrahami pater hoc nomine Azer alibi inclaruiſ
ſet , in Alcorano quoque ( tacito nomine Terach) ita appellatus fuit.
De Abrahami Matre S. Scriptura filet. Sed in Textûs Talmudici
Gemara, in Tract. Bava Bathra 91.9, traditur sebnox 071287 7'0'X
‫ אמתלאי בת עורבתי אימיה דדוד נצבת בת‬,‫בת כרנבי אימיה דהמן‬
‫ עדאל שמה אימיה דשמשון צלפנית ואחתיה נשיין‬Mater Abrahams
fuit Amtelái filia Kerambi: Mater Hamanis fuit Amteläi filia Orbe
thi : mater Davidis fuit Nitſabath filia Adaël: mater Samfonis fuit
Salponíth, cujus fororfuit Neſayan. Hæc autem apocrypha & incerta.
Nomen Amtelái appellativè ſumptum fignificat Simile, verifimile, pro
babile : ſed ut Nomenproprium , minùs probabile.
Orientales narrant Terach fuiſſe Magnatem ,(de quâ re non dubita
mus,) & in fummo favore apud Imperatorem , quippe pro quo Ido
la parabat, cùm profeſſione effet cülis cis Idolorum Sculptor, feu Fa
bricator (quod apud eos honorabile, ut Formator deorum ,) in quâ
Arte erat omnium peritiſſimus. Hoc enim ritè præſtare non potuit
quivis Lignifaber, ſeu communis Lignorum aut Lapidum exaſciator ;
cùm hæc Ars depoſceret peritiſſimum Aſtrologum qui effet gnarus
talia fabricandi apto tempore & ex aptâ materiâ ; cùm (ut in Prover
bio dicitur) Ex quovis Ligno non fieret Mercurius. Nam tam Ligna
quàm
62 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2 .
quàm Lapides & Metalla ſuo quævis Planetæ, à Chaldæorum Aſtrologis,
olim adſcripta & dedicata fuêre, utpote quæ de ejuſdem Influentiâ
præ aliis participare credita. Idolum itaque fub fauftâ cæli pofiturâ
& ex materiâ tali Planetæ appropriatâ fabrefactum , tum ritè paratum
& legitimè factum credebatur. Et quidem talis Artifex fuit Abraha
mi Pater Azer .
Hoc Nomen originaliter in Libro Zend ſcriptum eſt of Adur
ibi enim Litera Jlo Zal non habetur. At in aliis recentioribus Li
bris Perſicis ſcribitur » Azur : quod tamen vulgus fonat eodem
modo quo ab Arabibus ſcribitur wif Azer, feu Azar : & eodem mo
do factum à Chaldæis, qui ab antiquo hoc & alia multa Perſica in
ſuam Linguam adſciſcere folebant. Hoc nomine, antiquiffimis tem
poribus, ſignificatusfuit Mars, ( aliàs dictus plyts Bebrâm ,) & vetuſ
tiſſimis Perſis ſic dictus fuit Martius menſis. Nam quia illo nomine
originitùs & primariò ſignificabatur Ignis, (uti etiam hodiè fignificat,)
id nominis ab ipfis & à Chaldæis tranſlatum eſt ad Planetam igneum ,
& inde ad menfem Perfcum ab eo fic denominatum . Et quidem prop
ter rubedinem , idein Planeta aliàs fubinde Perfice dicitur wys? Ba
chứn, i, e. Sanguineus.
Et quia Azur eft Ignis, ideò Fulmen, feu Fulgur, quibuſdam dici
tur do,o Azuri Mah, i.e. Ignis Lunæ , in conſtructione: nam aliàs,
extra conſtructionem appoſitivè, Azur Máb eſt Azur Menfis fic dic
tus. At in Nim . Laud. Fulmen, feu Fulgur, aliàs vocatur wlost jöt
Azuri yezdan, i.e. Ignis Dei formâ conſtructâ. Ibi autem Mohám
medanus Interpres addit, Hoc etiam eſſe ex Nominibus Dei Excelfi, per
peram legendo Azur yezdan in appoſitione, q. d. Azur Deus. De
buerat autem ſcire quòd apud Perfas hoc nomine fignificetur Azur
Angelus, cùm in Angelorum Catalogo iſte Angelus ſemper vocetur
Nya yöſ Azur yezèd ; quia yezèd , quod fæpè Deum , aliquando Ange
lum notat. Et à ſignificatione Ignis, hoc nomen Azur transfertur
etiam ad Planetam igneum , ( ut diximus ) quaſi ille Planeta vocetur
Igniculus. Azur itaque, ſeu Azar, eſt Mars, igneus ille ferocis natu
ræ Planeta, qui fauſti ominis ergô & ſucceffùs in Bellis,) ab Affyriis,
primis omnium , Deus agnitus eſt, idque ſub formâ Columnæ : fic
Chronicon Alexandrinum p. 89, Affyrii primi erexerunt Columnam Mar
ti, eúmque inftar dei coluerunt, ut ſuprà notavimus. Scil. quia Mars
belli deus igneus, eum repræſentârunt ſub formâ Columnæ ( ut vide
tur) pyramidalis, flammam æmulantis figurâ fuâ. At quia Chaldæis,
& Affyriis Azur erat quaſi Deus quidam , ſeu Numen Planetarium , fc.
Mars
Сар. 2. VETERUM PERSARUM . 63
Mars qui de Igneâ naturâ participat, unde & affumptum eft in nomi
na Magnatum, qui honorificum ducebant ab Idolis, ſeu Numinibus
ſuis, denominari. Id enim Nomen erat tam ignei Planetæ Martis
quàm Idoli huicStellæ dicati, aliàs olim à Sepharvaitis di&ti:762778
Adrammélech, pro 507 778 Adar la Mélech, feu Adar Rex : nam Pla
netæ ab illis Gentibus habiti & vocati ſunt Reges. Hinc eft quòd idem
Planeta Hebræis & aliis appelletur 7579 Molech, Rex ,ſeu Dominator,
quibuſdam aliis Gentibus corruptè Diabo Milcom . Quin & in Lin
guam Copticam aſſumptum eft Nomen Monox , quod in Onomaſtico
Copt-Arabico exponitur żyo Mirrich, Mars.
A ſignificatione Ignis & Martis, factum eſt, ut Martius menſis ( à
Marte denominatus) Chaldæis etiam dictus fuit 77% Adar, Syris ;
Odar, Syro-Arabibus Syriam inhabitantibus IoT Adár, feu (ut Perfå
& Turcæ fonant) Azár. Is hodiè Annum ducit apud Syros, ut &
olim fecit apud Romanos & Perſas. In Chronico Alexandrino, feu Faftis
Siculis p. 261 legitur, Romuluspoftquam Urbem mænibus cinxiſſet, Tem
plum erexit Marti & Feſtum inftituit, à Marte, Martium appellans
menfem , qui anteà Primus vocabatur : eúmque diem Feſtum in Campo
Martio celebrant. Nam cùm ex igneâ hujus Stellæ Influentiâ & rube
dine ( ut credebant,) Annus inciperet calefcere, Anni initium ei dedi
cabant veteres omnes : atque ideò Romani, ineunte Menfe Martio, ſa
crum ſuum Veftalem Ignem de novo accendebant, cùm exeunte ve
tere Anno eum emori liverant; quod alio quovis tempore feciffe, ne
fas. Talis nempe ab eis facta eſt Allufio Symbolica &quaſi Sympathe
tica , in magis fauſtum futuri Anni Omen : ut fcil. cùm exeuntis Anni
calor à Marte& Igne profectus deficeret, innueretur, ipſummet Nu
men ( Ignem Sacrum ) id perſentiſcere & emori : & ut ineuntis novi
Anni Vernum tempus eò fauſtiùs procedere poffet, voluerunt fignifi
care quaſi unà cum ipfo Numine, Annus novocalore & vigore impræg
nandus effet.
Hoc Nomen Azer, ſeu Azar ( Judæorum more fcriptum )com
paret in multis Chaldaicis Magnatum & Regum Nominibus Biblicis,
cùm (ut dictum ) ab Idolis, feu diis fuis denominari honorificum du
ceretur. Judæi autem non videntur rectè aſſecutos eſſe vix ullos in
Bibliis exoticorum Nominum fonos; cùm pleraque Chaldaica & Per
fica & reliqua exotica, non ſecundùm orthographiam , fed fecundùm
receptum fuo tempore vulgarem ſonum ( eúmque corrumptum ) in
Bibliis dederint ; idque quia non ex Libris & Scriptis talia hauſerunt,
ſed tantùm auditu , ex vulgi ore, ea acceperunt : quod idem fecêre
Græci
64 HISTORIA RELIGIONIS Сар. 2 .
Græci & Scriptores omnes : adeò ut fi veteres Heroës hodie reviviſce
rent, fua Nomina hoc modo fcripta & pronuntiata audientes, ea non
agnofcerent nec intelligerent. Et hoc fanè non eft ex minimis cauſis
quæ rei Hiſtoricæ difficultates augent. Et fi primi Hiſtoriarum Au
tores vix rectè aſſecuti ſunt talium exoticorum Nominum veros fonos,
quomodo poſt tantum temporis defluxum potuerint S. Bibliorum
Punctatores talium omnium , in variis linguis, veros ſonos nobis pof
teris exhibere ? In hiſce enim Nominibus Biblicis duplex fuit difficul
tas; primò in Conſonantium ſcriptione in ipſis Autographis, deinde
in Vocalium Adſcriptione à Punctatoritus. Et tamen fæpe miratus
ſum'eorum peritiam & diligentiam , quod ſc. in exoticis Appellativis
fere ſemper affecuti fuerint veritatem punctationis, & quòd in Pro
priis plerumque tam prope acceſſerint ad eam, nec longiùs aberra
verint !
Dictum , inquam , Nomen Azer , ſeu Azar ( ſed minùs rectè fcrip
tum ) reperitur in Aſyriacis & Chaldaicis Nominibus, quale eſt 7050
Piléſer, quod alibi, plenioris ſoni cauſâ, cum NunEpenthetico ſcribi
tur etiam 70359 Pilnéfer, cùmſine dictâ Epentheſi nimis curtus vide
retur fonus. Et quidem Piléfer componitur ex Azer & Pil ( quod
aliàs ſubinde fcribitur Pal, Púl, Pol, Phul, Phel, & c .) vulgari pronun
tiacione idem quod sya Bel, i.e. Jupiter : adeò ut Pil-eſer fonet Ju
piter & Mars, q. d. fovimartius homo, fauſtâ utriuſque Planetæ in
fluentiâ felix, & ab utroque Numine fumptâ denominatione gaudens,
& hac ratione beatior & honoratior. Et fanè nullus dubito quin Bénsors
nomen Babylonici Sacerdotis, atque etiam Ducis qui contra Sarda
napalum cum Arbace conſpiravit, ( Scribarum incuriâ malè fic fcrip
tum,) rectiùs reſcribendum fit Berécep, ſeu Peleſer, quia idem nomen
pluribus & diverſis perſonis commune fuit: nam propter Gr. p & s
finalis fimilitudinem in quibuſdam Libris, talis apud antiquos fuit
pronus Scribarum error, ut infrà fufiùs monſtrabitur. Et, eodem
modo, quamvis fint diverſæperſonæ ,Piléſer eſt idem Nomen ex quo
componitur 7050--nban Tiglat-Piléfer, ( aliàs perperàm Tilgat,) ubi
fauſticris ominis ergô, Regis nomini præmiſſum eſt Sacri Fluminis
Nomen bag Diglat, feu Aco, Diklat, Plinio Diglito, notans Ti
grim , ex cujus affluentiâ beatius redditum Affyriorum & Babylonio
rum Regnum & Imperium : nam omnia tam majora & profundiora
Flumina ( quàm immanes Montes & proceræ Arbores & Dracones
vaſtiores (ſuo genere juſto grandiora & immaniora ) veteribus, ex
mole plus quàm ordinariâ, habita fuêre Sacra, utpote quæ ideò ali
quid
Cap. 2. VETERUM PERSARUM . 65
quid Divinitatis in fe habere crederentur, & quæ exinde damnum
vel lucrum afferre poffe cenferentur: omnia enim à quibus vel dam
num metuebant, vel lucrum fperabant, Sacra & Adoratione digna
æftimârunt.
Cúmque '( ut ex multis indiciis conſtat ) olim horum magnorum
Imperiorum tempore, Lingua Græca tam celebris fuerit, ut plurima
propria nomina Perfica &Chaldaica terminationibus Græcis definere
& Græco more ſonari ſolerent, inde eſt quòdpro bya Bel, ſæpe in
Chaldaicis nominibus legatur Bña Jupiter. Et ſic apud Syros ( tel
tante Bar -Bahlül ) anya Béarns inter alia Veneris nomina recenſe
tur. Erat enim Phænicibus bya Bada & Beèl, Jupiter, unde con
tractè Bel : & à Phænicum nobya Baalta , eſt Beelta, Domina, foe
mininâ formâ ; unde apud Græcos autores legitur Baárius Venus, quæ
in Libro Jeremia aliàs vocatur b'on nahan Malcatb Shamaim , Regina
Cæli, cui Placentas conficiebant.
Ex dictis conſtat quòd nomina quæ à Punctatoribus leguntur
TYNO ?? Belſháſſar & 7ma Belteſhaffar,veriùs repunctanda & re
ſcribenda fint ha būG -Asap & 7xima Béatus-Açap. Et
tale erat Regis Tyri nomen Beleazar, fc. Tipy? BEA€ -Alap. Miror
fanè Punctatorum in dictis nominibus anomaliam : nam quamvis ve
ram in eis punctandi rationem non attigerint, impoſſible erat quin
perſpectum habuerint, ſuam punctationem non effe naturalem & re
gularem , ut ſc. Pathach vocalis brevis immediatè præcederet literam
quiefcentem , quam neceſſariò ſonus craffior & productior præcedere
debuit. Eâ igitur dictorum nominum punctatione, non ſine ratione,
rejectâ, altera quam dedimus, cum meliore ratione, ejus loco ſubſtitu
enda ſit. Ex dictis conſtat, quòd nomina Belſháſſar, & Béneris, ſeu
Berécip, & Piléfer, (quatenùs pluribus hominibus communia,) fint
omnia originitùs idem nomen , quamvis diverfimodè ſcriptum , & di
verſis perfonis, variis temporibus, tributum . Quod quidem perſpex .
iffe, curioſis fortè non ſit ingratum .
Prædictum nomen Azer , feu Azar, comparet etiam tam in aliis
multis, quàm in nomine 7IRI?!) , ſeu 797a13 ; Nebucadnéſſar, ubi
Nun epentheticum , feu ut aliàs fubinde fcriptum eft, 7N7? Ne
bucadréſſar, cum Refh epenthetico. Et quidem pro vulgi pronuntia
tione exprimendâ, meritò defiderari videtur talis Epentheſis. Heic
autem brevis vocalis Segol ante literam Aleph quieſcentem , pejus ſe
habet quàm in fupradictis Pathach. Meliùs itaque hoc nomen reſcri
bendum eſſet pigiai Nebo-Gad- Azar, i. e. Mercurius, Jupiter,
I Mars
66 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2.
Mars. Eft quidem Gad magis Hebraicum quàm Chaldaicum : ſed non
femper eandem compofitionis rationem fervabant: nam (ut infra di
cetur,) Venus non ſemper ab .eis vocata eſt Béarns, ſed aliàs aliquando
Hebraicè Negó. Supradicti Regis pater magis Chaldaicè dictus eſt
Nabo- Pol- Ajar, quod eſt mix - ya- 123 Nabo- Bel- Azar, feu Nebo
Bel- Azar, i.e. Mercurius, Jupiter, Mars. Nebucadneſſari avus ſyn
copatâ Deitate mediâ, vocatus fuerat Nabonáſar, i. e. 778912) Nabon
Azar cum Nun epenthetico ad implendum Ionum ; cùm aliter dixiffe
718-23 Nabo- Azar, ſeu Nebo - Azar, non tam benè fonuiſſet propter
Cacophoniam ex duarum Vocalium concurſu . Iſtius nomen, quam
vis una minùs deitate conſtans, fatis fauftum habitum eft : & tamen
dictus illius filius felicior, quippe qui triplici deitate beatior & ho
noratior .. Sic is qui fcriptoribusGrecis Νηρηγασολάουαρ feu Νερικανο
ráarap, (mirè diftortum Nomen !) eſt 978 --byggj Nergal- Azar. De
his autem fortè plura, fi Deus vitam & vires dederit ut Notas Biblicas
perficere & typis mandare aggrediamur.
Ut itaque ad penſum redeam de Terácho alias dicto Azer, ejus
Nomen, a Perfis fcriptum , ſonat ils Táruch. Sic in Libro Pbarbàngh
Gibanghiri legitur, & ls Taruch eſt jöt Azer Idolorumſculptor : ſed in
vetuftiffimâ linguá Perficá , eft i. q. * iš Gbenè, i.e. Ricinus animal.
Orientales narrant quòd Abraham fæpius ſuaſerit Patri ut veterem
religionem relinqueret: fic ex Alcorano Sbabriſtanius, syns ‫ل‬jäi
‫فقا‬
‫ آزر لم تجبن ما لا يسمع ولا يبصر و لا يغني عنك شیا‬Non coles, feu
interrogativè, Quare colis id quod non audit, nec videt, nec prodeſt tibi
quicquam ? Et alibi memoratur, quòd cùm Azer ſimulacrorum cul
tum , quem à ſuis didicerat, adhuc profequeretur, nec filium Abra
hamum ab eo dehortantem audiret, parum abfuiſſe quin à verbis
ad verbera deveniretur. Hujus rei meminit Alcoranus, & ex eo quo
que Sbeich Saadi Perſa in Libro Guliſtân quingentis abhinc annis
fcripto, ‫چون آزر بت تراش كة بعجن با پسر بر دیامر بجنی بر‬
‫ خاست كه قال الله تعالي لين لم تنته لارجمنت‬Perinde ac Azer
fimulachrorum ſculptor, qui cùm argumentis in filium prævalere non pof
fet, in certamen ſurrexit ; adeò ut Deus altiſſimus dixerit, Niſ equi
dem abſtinueris, te lapidibus obruam , Nempe fic vocatur Terach in Al
corano, qui illis eſt Verbum Dei, ut nobis funt Biblia Sacra : & quan
do Deus aliquid dixiffe memoratur, tum illud in Alcorano dictum eſſe
intelligitur.
Alco
Cap. 2. VETERUM PERSARUM. 67
Alcorani Cap. II. p. 26, narratur Abrahamicontentio cum eo qui ha
buit Dominatum, quem omnes Interpretes Arabes & Perfæajunt fuiffe
Nimrod. De ejusdifputatione cum Idololatris, videri poffit Alcorani
Cap .VI. p. 82, & quomodo Deus eum Argumentis inftruxit, &c.
Et Cap.IX . p. 123, Abraham noluit orare pro Patre, donec promi
ferat converfionem fuam : nam dum eſſet inimicus Deo, erat quoque
inimicus Abrahamo. Et ſic .p. 36. Et Cap. XIX. p. 187.
Hanc autem Hiftoriam prolixiùs narrant Arabum Hiſtorici. Sic
inquit Ahmed Ibn Júfupb Arabs, “ Deus abſcondebat Abrahamum in
ſpeluncâ, feu cavernâ, propter periculum à Nimrodo : & ibi ſugebat
" pollicem fuum qui emittebat lac. Et is adoleſcebat quovis die quan
” tum quivis alius integro menſe : & ætate unius anni utebatur fer
“ mone, qui primò erat, О mater mea, quis eft Dominus meus ? què
66
reſpondit, Ego. Tum ille, Et quis eft Dominus tuus? quæ reſpon
* dit, Pater tuus, Mox ille, Et quis eft Dominus patris mei ? quæ re
fpondit, Nimrod. Tum mater alapam dans, tacere juffit : &adiens
maritum , retulit ei quid dixit puer. Tum veniens Pater eodem
“ modo cum eo collocutus eft. Dicitur autem manfiffe in ſpeluncâ
“ III annos; ſec. alios, VII annos. Pater ejus Azer conficiebat Cor
puſcula ( ſc. Idola ) quæ tradidit Abrahamo ut ea divenderet. Dixit
“ autem Abraham , quis vendet illa quæ ei nocent, nec ei profunt ?”
Inquit Abu Mohammed Muſtapa Arabs, “ Quando Deo placuit
« emittere " Abrahamum , Nimrod fomniavit quafi videret Stellam
“ quandam orientem , quæ obfuſcaret Solem & Lunam , adeò ut abie
rat lumen eoram . Unde timens fibi timore magno, collegit Hario
“ los & Divinos, quos de hoc confuluit : qui ei dixerunt, hoc anno
“ naſciturum in iftâ regione aliquem , per cujus manum tu periturus
tes & regnum tuum abiturum . Tum juffit Nimrod interficere
quemvispuerum qui illo anno in illâ regione naſceretur, & præce
“ pit ſeparare fæminas à viris, viros verò eduxit ad militiam , & pro
“ hibuit eos à fæminis. - Erat autem Azer amicus ipfius & Janitor.
“ - Tum Abrahami mater metuens ne filius occideretur, abſcondit
" eum in fpeluncâ : & quiſque dies, in adoleſcendo, erat Abrahamo
"ſicut menfis, & quiſque menfis ficut annus : donec tandem diceret
“ matri ſuæ, Educito me. Cúmque educeret eum veſperi, obſervavit
" & contemplatus eft Creationem cæli & terræ . Deinde intuendo
“ cælum , vidit Stellam ; & dixit, An ifta eft Dominus meus? &c. Et
" non deftitit Abraham invitare eos ad Dei Unitatem agnofcendam ,
“ & contemnebat Idola eorum : donec tandem , quodam Die Feſto,
I 2 retrò
68 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2.
“retrò manſit, nec exivit cum eis : & tunc patravit id quod fecit Ido
" lis eorum quoad Fractionem . Cúmque in hoc obſtinatus eſſet, dixe
“ runt, Comburite eum , & opitulamini diis veſtris, fifacturi eſtis.
“ Deinde Deus immiſit in eos Culices qui conſumpſerunt exercitum
ejus, & unus eorum penetravit in aurem Nimrodi.” Sic ille.
Quantis itaque difficultatibus Abraham veri Dei cognitionem &
cultum apud fuos populares propagaverit, illiſque eam inculcaverit,
facilè eſt hariolari ; cùm certè abſque acerrimâ cum eis contentione
& vitæ periculo id fieri non potuerit, nec Idolorum cultus damnari
potuit, abſque graviſſimâ in illum Idololatrarum irâ & perſecutione
vehementiſſimâ ; cùm cuivis Genti nihil Religione ſuâ antiquius &
charius habeatur, nec Diis ſuis honoratius, pro quibus itaque (ut
apud Romanos) tanquam pro aris & focis contendere debuerint. 'Il
lam enim Religionem , eáſque conſuetudines, & illos mores in quibus
Gens aliqua nata fuerit & in eis educata, ( eófque diu coluerit inque
eis adoleverit,) non temerè relinquit, ſed perticinaciter & mordicùs
tenet : atque in eis aliquid innovare, adeò mirum & inuſitatum vide
tur, ut potiùs quàm aliquid de novo introducat, aut de veteri aliquid
concedat, in bellum ſurgat.
Abraham autem fuit ex Magnatibus & potentiſſimus Princeps, aliàs
non potuiſſet cum eis contendere, quin eum ftatim profligâffent.
Prætereà ille erat inſignis Aſtronomus, aftrorum & cæleſtium obſerva
tionum peritus & fyderum ſcientiâ pollens, fi credamus Joſepho, qui
Antiq. Lib. I. Cap. 8, fic refert, Meminit Abrahami Patrisnoſtri Be
roſus, (non tamen eum nominans,) bis verbis; Poft Diluvium Decima
Åtate apud Chaldæos erat quidam Vir Juſtus, qui etiamrerum cæleftium
peritus. Is etiam in Ægypto de biſce rebus cum applauſu (cùm eſſet Vir
Sapiens & gnarus,) coram Ægyptiis diſſerebat. Et ibidem Cap. IX ,
ob bas Diſſertationes in pretiohabitus, utqui magnamtam intelligendi
quàm eloquendi docendiquefacultatem pre ſe ferret, & Numerorumſcien
tiam & Syderum doctrinam benignè cum eis communicavit. Nam ante
Abrahami ad Ægyptios adventum , Ægyptii rudes erantDiſciplinarum,
qua à Chaldæis ad Ægyptios profe&ta , & tandem ad Græcos pervene
runt. Hinc conſtat Ægyptios non ( ut aliqui volunt) fuiſſe in hiſce
ſcientiis primos, ſed ab Abrahamo Chaldæo ſua Aſtronomie & Arithme
ticæ rudimenta habuiffe.
Quòd autem Abraham cum Chaldæis acriter contendebat de Re
ligione, eſt proclive creditu : & prætereâ Hiſtorici, tam alii Orien
tales, quàm Judæi, id unanimiter affirmant & multis exponunt. Tra
dunt
 VETER UM PERSA ,RUM 69
Cap. 2.
dunt enim ( ut breviter dicam ,) Abrahamum omni Idololatriæ ſe
acriter oppoſuiffe, & cum omnibus ejufdem falfi cultûs Affeclis, etiam
Magnatibus, contendiffe ; eò uſque dum apud Regem (qui ſupradic
tus Nimrod,) accuſatus & acriter objurgatus fuit : & cùm fæpè admo
nitus noluit abftinere, in carcerem , & tandem in foveam ignis con
jectus eſt ; eodem modo quo in Hiſtoriâ Danielis, tres Pueri in Chal
dæâ conjecti ſunt in Fornacem , feu Foveam ignis pro fupplicio maxi.
mo. Et quòd Abraham in ipfâ cum Nimrodo contentione primò in
carceratus fuit, & quantùm pofteà de obitu ejus doluerunt Gentes,
meminit Textus Talmudicus in Bava bathra 91.1 , in Gemara, 728
‫רב עשר שנים נחבש אברהם אבינו שלש בכותי ושבע בכרדו ורב‬
‫ והו אור‬, ‫דימי מנהרדעא מתני איפכא אמר רב חסדא עיברא זעירא‬
‫כשדיס־־אמר רב אותו היום שנפטר אברהם אבינו מן העולם עמדו‬
‫כל גדולי אומות דעולס ואמרו אוי לו לעולם שאבד מנהיגו ואוי‬
NO3p 7080 73bdb Dicit Rav,Abraham pater nofter incar
ceratus eſt 10 annis, ſcil. tres in Cittha, & feptem in Corduenis; fed
Rav DimeNebardeenfis tradit contrarium, [ ſeuviceverſa.) Dicit Rau
Chaſda, In Ibra- Zëira, quæ eft Ur Chafdæorum. Dicit Rav, Ipo
die quo Abraham paternofter ex boc Mundo decefit, omnes Magnates
gentium Mundi ordine ſtantes dixerunt, Va Mundo cujus Dux periit !
& ve Navi cujus periit Gubernator ! De dictâ Abrahami incarcera
tione, Gloſſa Talmudica ibidem dicit, Incarceravit eum Nimrod. In
Aggada dicitur, Incarceravit eum Terach pater ejus, quia deftruxerat
Idola ejus. Urbis Ur hoc nomen Ibra -Zeira eſt tranſitus parvus, ſeu
ultraje&tus parvus; quod de hujus Urbis fitu aliquid fubinnuit, quòd
fortè fuerit in ultrajecto alicujus fluminis reſpectu Babelis: ſed ex
Chartis videtur longiuſculè diftare verſus Arabiam . De hac urbe fic
legitur in Glofla Talmudica, ‫עיברא זעירא כך שמו והו אור כשדים‬
WIX 01728 bu gborou Ibra-zëira,fic eft nomenejus :eft fc.Ur
Chaldæorum ubi projectus fuit Abraham pater nofter, ſcil. in ignem .
Ibidem memorata Nahàr-déa, [i.e. flumen ſcientiæ ,] Ptolemæo Naép
da, eſt nomen antiquæ Judæorum Academiæ in terrâ Babelis ad Eu
phratis ripam Orientalem fitæ ; unde propter vicinitatem rñ Ur, dic
tum teftimonium eſt magis authenticum. Hæc olim Academia ( à quâ
20 milliaribus inferiùs diftabat Sora,) erat plurimis milliaribus ſupra
locum unde, in oppoſito latere, derivatur Flumen regium (imò & ſu
pra alterum Flumen fætidum ,) quod ad Paludes ducit per Babelem ,
quæ anteà à quovis flumine ( ut etiam ab Euphratis occidentali latere)
diftabat: urbem autem alluebat flumen regium . Et paulò occidenta
lior
 70 HISTORIA RELIGIONIS . Cap. 2.
.

lior in aliâ lineâ huic fere parallelâ, eſt Ptolemæi Neapozágns, ſeu Dyn3
Nabar - Sare, Fluvius fætidus, qui etiam ducit ad Paludes ubi exone
ratur. At de illo altero agit Am. Marcellinus p. 498, ubi vocatur
Naarmalcha, vetere nomine Chaldaico longè ante Romanorum tempora
impofito, quod ab eo etiam rectè exponitur fluvius regius. Naarmal
cha - tunc aridum . Id antehac Imp. Trajanus, poſteaque Severus,
egeſto ſolo fodiri in modum canalisampliffimi, ſtudio curaverat ſummo,
ut aquis illuc ab Euphrate transfuſis, naves ad Tigridem commigrarent.
Tutiffimumque ad omnia viſum eſt eadem loca purgari, qua quondam fic
milia Perſæ timentes, mole faxorum obruêre multorum . Ea autem valle
purgatâ, & c. Ifte itaque Canalis quem Nimrod ( ut orientales ajunt)
effoderat, temporis proceſſu ſuffocatus & aridus, à Trajano & Severo
de novo effoffus & mundatus atque purgatus eft. At qui primò pro
irrigatione iſtius ſoli & pro loci amænitate ( ubi juxta flumina Babelis
morabantur captivi Judæi,) excavatus fuerat, poſt inventam & excul
tam navigationem , compertus eſt huic territorio & urbi incommodus,
periculum ab hoftibus unà cum mercibus adferens.
Satis probabile, quòd Abr. incarceratus fuit in Ur, quia ibi vixit,
& (dicente S. Scripturâ) inde eductus eſt. Sed an ibi natus, ex S.
Bibliis non conſtat, nec ubi juventutem tranſegerit : nam fortaſſis
pluſquàm Sexagenarius diſceſſerit ex Ur, cùm Septuagenarius & qui
narius diſceffit ex Haran. Orientales volunt eum natum in Cítha , &
ibi etiam ( ut vides) incarceratum : quod valdè probabile, quia ea tunc
fuit Imperialis Civitas, ſeu Sedes Regia, ab ipſo Imperatore, ſeu Pa
triarchâ Cüth ( qui primus illas partes incoluit ) denominata, ubi A
brahami pater Azer fuit ex ſupremis ejus Miniſtris, atque ideò Abr.
neceffariò ibi natus: fortè autem propter perſecutionem , inde fuge.
rit ad Ur. De natali ſolo Abrahami, Abulpbeda in Hiſtoriâ Gentium
refert, ‫ قيل باهواز وقيل ببابل في العراق‬Dicitur in Abuodx : ‫ع‬
aliàs dicitur in Babyloniá, quæeft Erâc. Eft quidem Abwáz præci
pua urbs Huzæorum in Elymaide. Abu Mohammed Muſtapha peremp
torie afterit in Citha , ‫وكان مولى ابراهيم تکونا من اقليم بابل بارض‬
‫ العراق على ارجع الأقوال في زمن دمرود‬Natale fiahum Abrahami fait
in Cútha ex territorio Babel in terra Erác, idque fec. præferentiorem
ſententiam , in tempore Nimrodi. Ahmed Ibn Jûſuph plures opiniones
‫لى بتري‬, ‫ وأكعامانلمودلدمهشبققريوةقكيولناو‬-‫ليومهوب ابول الوانقبييلا وبتقرايجة ابلرازصةفيامن‬-‫ابراهيامق‬
‫ة‬recenfet
COM

‫بحران‬
Cap. 2. VETERUM PERSARUM .
71
‫جوان وذيله ابوه الي بابل وقيل كان مولدة بالسوس من أهواز في زمن‬
Mas Oyas Abrahamfuit Pater Prophetarum & Corona Sanétorum .--
Et fuit natale folum ejus in Cútba ex territorio Babel. Sunt qui dicunt
in urbe Berza ex ditione Damafci. Ahi dicunt, Natusfuit in Harrán ,
&
& paterejus portavit eum ad Babel. Alii ajunt Natale ejusfuiſſe in Sús
[feu Sufis] ex ditione Abwáz, tempore Nimrod Gigantis. Idem Author
in alio loco dicit, ‫ونا قرية بسواد العراق قديمة ينسب اليه ابراهيم‬
‫ الخليل عم وبها كان مولده‬Citha ef urbs inter pagos Eric [feu Chal
dan ) antiquiffima, cui relatus fuit Abraham Amicus Dei, cui pax , &
in ea fuit natalefolum ejus. Sunt autemduæ hujus nominis Urbes , de
quibus vide plura in fine hujus Capitis. Apud nuper laudatum Auto
rem Abmed memoratur ejufdem nominis Flumen , à Nimrodo effof
fum , ‫نمرود الجبار وهو الذي احتفر ادهارا بالعراق اذنها من‬
‫ الغرات فيقال أن ذلك كهرگونا من طريق الكوفه‬Nimrod Gigas,
is erat qui effodit aliquot Fluviosin A Irác quos deduxit ex Euphrate ;
&dicitur ejuſmodi ele Flumen Cúcha in via Cúpbe . Hæcce Cüpha eft
urbs in Erâc quæ eſt Chaldæa, ſeu Territorium Babylonicum . Urbis
Cứthe meminit S. Scriptura, 2 Reg. XVII, Et Rex Affyriæ traduxit
colonos à Babel & Cútba, Et homines Babelis colebant Succoth-benòth ,
& homines rñs Cúth colebant Nergal. Hinc videmus Cutham fuiſſe ex
primariis & præcipuis urbibus tñsEråc, à quâ Imperii Sedes tandem
tranſlata eſt ad Babelem . Et quidem Cuthaab Orientalibus memora
tur ut urbs hodiè extans, quamvis veteri gloriâ privata. Sed dolen
dum eft quòd noſtra Chaldææ & Aſyriæ ( potentiffimarum olim Mo
narchiarum ) Geographia ſit valdè imperfecta : adeò ut nobis tantæ
potentiæ veftigia vix perſequi liceat. Babelis quidem haud procul ab
Eupbrate fitus hodiè agnoſcitur, utpote unde Lateres ad alia ædificia
tranſportant, cujus tamen locum occupat parva Villa : gloria enim
diſceſſit ad Bagdád, triduo inde itinere, ad Tigrim fitam , contrà quàm
noſtrates credunt.
Sed ut ad rem redeam , cur nempe à Nimrodo in fornacem , feu fo
veam ignis, projectus eſt Abraham , caufam reddit Chondemir Perfa ;
Quòd fcil. dum Chaldæi [ feu potiùs Cufhæi & Nimrodæi ] publicæ
alicui lætitiæ in campis extra urbem intenti eſſent & in eâ occupati,
Abraham in eorum ist Delubrun ( ſeu risit Fanum ) ingreſſus,
omnia Idola dejecit & fregit : & pro iſtofacinore, Nimrodi Decreto,
à Chaldæis in ignem conjectus eſt : ab Angelo autem liberatus, nec 4

ignis
 72 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2 .
ignis eum lædere potuit, juffu Dei, qui ( ut in Alcorano ) præcepit,
‫ا دار کوئی بردا وسلاما علي ابراهيم‬-Ignis
‫ ي‬0 , elto refrigerans fa
lutaris erga Abrahamum. Apud Kas Kyriacum in Syrorum Calendario
( quaſi certò creditum ) memoratur quo die id factum fuit, ſc. Janua
25 fuitels şi Male's Egg caſus Abrabami in ignem . Dicta hiſ
toriola in Alcorano extat Cap. XXI, p. 197, ab illius temporis deli
rantibus Judæis accepta : nec mirum, cùm Pſeudopropheta Sergium
Monachum, & Judæum quendam , incondendâ Religione coadjutores
habuit. Jonathan ben Uzziel ad Gen. XI . 28 , hanc hiſtoriam Chaldaicè
• narrat fequente modo, ‫והוה כד רמא נמרוד ית אברהם לאתונא‬
'221 87727 Accidit quando Nimrod projecit Abrahamum in fornacem ig
nis, eò quòdnon coleret Idolumſuum , ut non eſſet Igni poteftas comburendi
ipſum . Ideóque dubitatio orta eft Harano, dicendo, Si vicerit Nimrod,
ftabo à partibus ejus : fin verò vicerit Abraham, ftabo àpartibus illius.
Cùm autem Chaldæi viderent ignem non dominatum eße in Abrahamum ,
dixerunt in cordeſuo, Annon Haran Abrahamifrater, divinationibus &
auguriis plenus, incantavit ignem ut non combureret fratrem fuum ?
Etftatim cadens [alius] ignis ex altiſſimo cælo, conſumpſit eum , & mor
tuus eft Haran coram conſpectu Terach patrisfui, quando combuftus eft
in terra nativitatis fua, in fornace ignis quam paraverant Chaldæi
Abrahamo fratri ejus. Sacra Scriptura dicit quòd Haran obiit in Ur :
modo autem non indicato. Abulfaragius refert, Quòd cùm Abraham
incendiſſet Idolorum Templum, Haran frater ejus, ad extinguendum ignem
ingreſſus, combuſtus eſt.
Deinde narrant, quòd creſcente diſſidio inter Abrahamum & Nim
rodum , conſcripto utrinque exercitu , tandem obortum eſt bellum ;
in quo Deus, Culicum feu Cimicum agmina mittens, Idololatrarum
exercitum hac ratione profligavit : & quòd horum Cimicum unus in
Nimrodi cerebrum per Aurem ( al. per Narem ) penetrans, eum ne
cavit. In aliquo Syrorum Calendario ( quaſi certum & notiſſimum
fuerat) Nimrodcilin
jbi adſcribitur, ponitur interfectus octavo die Tamúz, feu Julii, cui
Uganda Utö Interfe&tio Nimrodi, in quem fit
maledi&tio. Saphioddîn meminit urbis dictæ olylanss Tacharât, feu
‫ تاران سارن‬Tachardn -far, ‫ به بسكة دمرود‬in qud erat Oficina monetaria
Nimródi.
Dicta opinio de Abrahami projectione in ignem , ( quæ in Alcora
num affumpta & ad Arabes propagata, ) videtur malè fundata in
perperam interpretato loco Biblico qui olim à veteribus Judæis, & nu
periùs
Cap. 2 . VETERUM PERSARUM . 73
periùs ab aliis, haud fatis rectè intellectus eſt. Nam cùm Abraham
Dei promiffo fretus, patriam ſuam juffu divino monitus deſeruit, &
peramplum ibi patrimoniumreliquit, ut novam fibi promiffam pa
triam quæreret, is dicitur à Deo eductus D'TWIN 7980 ex Ur Chal
dæorum , quod volunt eſſe ex Igne Chaldæorum , quia Ur etiam fignifi
cat Ignem . Hinc veteres Judæi nugis abundantes, qui ( ut Chriſtus
ſuo tempore de eis pronuntiavit,) in rebus religiofis erant Stulti &
Cæci, excuderunt fupradictam interpretationem , eámque communi
cârunt cum Chriſtianis, ( inter quos cum D. Hieronymo,) & pofteà
cum Mohammede, concludendo quòd Abraham contra Chaldæorum
Idololatriam contendens; ab iis in Ignem conjectus eſt. Hierony
mus hoc Judæorum fabulam vocat, ut &, quòd Haran mortuus fuerit
in IgneChaldæorum : quamvis verum fit quòd Haran obiit in Ur. Et
cùm Hieronymus hoc priùs vocaverat Fabulam , tamen mox pofteà
videtur idem credere, his verbis, Vera eſt illa Hebræorum traditio
quam fuprà diximus, quòd egreſſus fit Tharé cum filiis ſuis de Igne Chal
dæorum , & quòd Abraham fuit Babylonicovallatus incendio, quòd illud
adorare nolebat, & quòd fuerit Dei auxilio liberatus: viz. diverſis tem
poribus hæc fcribens interpolanſve Hieronymus, fuî oblitus eſt, ſuam
Hypotheſin evertens. Sed illius veniâ , Chaldæi & Babylonii nonado
rabant Ignem , nec Chaldæi tunc in Mundo extabant. Quid adora
runt, S. Scriptura docet. Miſerè itaque falluntur iſti, perperàm in
hoc loco accipientes Ur pro Igne, cùm id reverà fuerit in Tractu Ba
bylonico ( ubi poſteà Chaldæa ) urbis nomen , Ptolemæo Opxón. Quo
alio nomine vocata eſt Ur, vide ſupra. Eufebius in Præp. Evang. p.
418, adducit Hiſtoriam Abrahamiex Eupolemo, qui inter alia, dicit
eum Aſtronomiam docuifle Phænices & Ægyptios, illúmque natum fuiffe
in urbe Camarina, ſeu Urie, quæ GræcisdictaChaldæopolis.
Supradictum hujus Urbisnomen Ur in S. Bibliis, videtur contrac
tum proPtolemæi Orchoá, ſeu Urchóa, feu potius pro Syro- Chaldaico
nomine Urhoi : nam quamvis ſitu longè diftent, quærendum eſt an
non Synonymum fit cum Meſopotamia urbe Urhoi quæ Edeſſa, in quâ
etiam aliquando vixit Abraham . Quamvis enim in Libro Gen. me
moretur Abrahami iter ab Ur immediatè ad Haran, videtur certè plu
ries divertiſſe aliubi in Meſopotamiâ ;; cùm A&t.VII. 2, legatur, Glo
ria Dei apparuit Abrahamo cùm effet in Mefopotamia , antequàm habita
ret in Haran. Cúmque tam celebris fit Abrahami commemoratio in
Urfa, videatur ibi aliquamdiu divertiſſe, vel faltem id inſinuare volunt
Incolæ habentes ibi Eccleſiam Abrahami memoriæ dicatam , ( hodiè,
K ut
74 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2.
ut dicitur, à Mohammedanis uſurpatam ,) fub cujus fundamento e
rumpit Fons copiofus, unde Fluviolus in quo Piſces, quos pafcunt ci
cures, quivocantur Piſces Abrahami, quos lædere nefas eifque nocere
vetitum. Hæc urbs Plinio auditKaMappón, à dicto (ut videtur) Fonte
denominata. Syris vocatur woujol Urhoi, Arabibus lo , Roba, ſeu Lo,
Erroba, vulgò Incolis Urfa, cujus Territorium Suida dicitur Opeým ,
aliis minùs rectè Odporun, redundante Sigma. Et quidem Abu Moham
med Muſtapha Arabs in cap. de vitâ Abrahami, id diſertis verbis affe
rit, negando autem quòd Abrahami Pater converfus fuerit : Bobby Lby
‫حران مات با آزر علي كفره فيش بها ابراهيم ثم خرج ونزل الرها‬
Et cùm diverſarentur in Harrên, obiit ibi Azer in infidelitate fuâ.
Ibi moratus eji Abraham . Et dein egrediens, diverfatus eſt in Roha .
Talis erat via ad Terram Sam : ſc. ab Harrán ad Roha, & hinc ad
My Bir, ubi trajiciendus erat Euphrates & tranfeundum per Arabiam
rectà ( ut volunt) ad Berza, & hinc ad Damaſcum . Hoc modo ſec
tanda ſunt Abrahami veſtigia. Ex dictâ urbe Ourboi, ſeu Roha, pro
dierunt multi viri Docti, ut Loo 304 Jacũb Urhóyo, ( i.e. Ur
hoyenſis ſeu Robenſis,) cum aliis, qui tam Syriacè quàm in Gerſhûni
Libros ediderunt. Heic etiam fuit Si Acbar ( vulgò Agbarus, ſeu
Abgarus, Herodiano Avyapos Avgarus) qui ad Chriftum ſcripſit Epiſ
tolam , quam olim Londini Arabicè vidi.
Abraham itaque poſteà, trajecto flumine, per Arabiæ partem ten
debat in Syriam, & (dicente Ahmed Ibn Júfup ,) venit ad 8ju X290
‫ ابراهيم تعبي في محنديرة برية برزة فمن صلى فيه أربع ركعات درج‬...
‫ذذر به كيوم ولدته امه و استجيب دعاءه‬-arben
‫ي‬۸۸ Beraa ubi Abra
bam adorabat in ejuſdem Templo in urbe Berza. Et quicunque ibi
pero
rat quatuor Genuflexionibus, exit èpeccatis fuis ficut die quo eum peperit
mater ejus, & exaudiuntur preces illius. Arabum traditio vult inſinuare,
eum, trajecto Euphrate, tetendiſſe finiftrorſum per Arabiam felicem .
Sed credat Arabs appella. Credendum verò potiùs eum iviſſe rectiore
viâ ad Syriam : nam ipfe habitavit etiam in Damafco, ubi eft Vicus
dictus Ace cipes Oisemors Domicilium Abrahami ; quod etiam ab illius re
Agedus
gionis hominibus audivi. Et dum Abraham in vetuſtiſſimâ illâ urbe
habitaret, adſcivit ſibi Oeconomum , qui Eliezer Damafcenus : anteà
enim illius religionis homines fuerunt Abrahamo ignoti.' Integram
1 At ut aliqui Arabum volunt eum tetendiffe nimis auftraliter per Meccam , fic alii corum
nimis borealiter per Haleb, quæ Aleppo : fic Ibn Al Mallå Halebenfis, qui dicit Haleb fuiſſe ex
locis ad quæ peregrinatus eft Abraham , qui ibi aliquamdiu fubftitit poft difceffum fuum ab Ha
ram. Proh Nugæ !
hujus
Cap. 2 , VETERUM PERSARUM . 75
hujus Patriarchæ Hiſtoriam ſcripſit Hecatæus, qui inter deperditos
Autores numerandus. Quomodo autem maximos & rapidiffimos Flu
vios trajecerint & hodiè trajiciant, in Oriente artem habent facillimam
per Rates, quæ in S. Bibliis vocantur Toon pártad, quæ conſtant ex
plurimis colligatis Lignis, margini applicatis inflatisPellibus ad inſtar
Veſicarum . Talis vocatur was Amad ,ejúſque Artifex Ratiarius faber
ſeu compactor, eft amons Amad -ghèr, Ratifex. Ratis Turcis audit
When Sål, & Meſopotamienſibus stls Kélek. Hac arte fit, ut nullus
Fluvius eis obſtet , & magna Mercium onera per Tigrim & Euphratem
facili negotio deportent.
Sed ut in viam redeam , dicti Chafdim , feu Cbaſdæi, (vulgò Chaldæi
facilioris ſoni cauſâ ,) fic denominati funt à quo Cheſèd filio Nachor
fratris Abrahami, qui unà cum filiis & pofteris dictam urbem Ur &
tandem totam illam regionem inhabitârunt. At notandum eſt, quòd
quamvis Abraham (Gen. XI. 31 ,] dicatur exiviffe ex Ur Chaldæorum ,
dictus Cheſed, à quo ifti denominati ſunt (quamvis ſenioris fratris fi
lius,) tunc quando Abraham exivit, non fuit natus : Nachorem verò
deindehabuiffe VIII filios (inter quos Chefed ) narratum fuit Abrahamo
[Gen. XXII. 20, 22,] tanquam lætum nuncium ei anteà inauditum :
nam ſi nati fuiſſent ante ejus exitum , Abraham id fatis noviſſet, nec
fratris filiorum nativitatem , dum in Meſopotamia erat, ignorâffet.
Sed poft Abrahami exitum naſcebatur Cheſed ibi Sedem figens, à quo
& ab ejus pofteris illa urbs diéta eft Ur Chaldæorum, eóque nomine ce
lebris evaſit: & tota illa terra dicta eſt Chafdæa, & minùs rectè Chal
dæa. Ideóque Mofaica Hiſtoriæ Scriptor ( qui longè poftquam illa
omnia tranſacta funt, vixit,) prolepticè eam vocavit Ur Chaldæorum ;
cùm debuerat ad. captum noſtrum potiùs dixiffe, Abraham exivit ex
Ur, ubi poſteà vixerunt Chafdæi. Nam Abrahami tempore, tam in
Ur quàm in L , S Cútba fuerunt tantùm Cufhæi ſeu Cutbæi, ſcil . pof
teri rõ Cúm & proſapia Tô Nimrod, qui omnimodam perſecutionem
moliti ſunt in Abrahamum , religionis cauſâ.
Quamvis verò Abram in Sacrâ Hiſtoriâ nominetur priùs, fuit ta
men filius natu minimus : nam dicuntur Abram & Nachor & Haran,
eodem ordine ac Shem & Ham & Japheth, incipiendo à juniore. Abram
enim videtur natus anno poſt Diluvium 349, Terachi anno 129 ; aut
130, quibus addendo Abrami ætatem 75 quando diſceſſit ex Haran ,
completur Terachi tempus 205 annorum . Poft hoc tempus, Abram
tranſiturus in Canaan, migravit ex Haran, ubi jam tum manſerat ali
quam multos annos, ( ſcil. uſque dum moreretur Pater ejus Terach ;)
K 2 quia
 RIA ONIS
76 HISTO RELIGI Cap . 2 .
quia dicitur exportâffe fecum omnem fubftantiam & omnes Animas quas
fecerant in Haran, quod feciſſe requirebat multorum annorum tem
pus: nam in fine præcedentis Capitis dicitur, Venientes ad Haran, ibi
habitârunt. Nempe poſtquam incarceratus fuerat Abram in Cútha &
in Ur, ad evitandum ulteriorem perſecutionem , diſceſſit ex Chaldæâ
ad Haran Meſopotamiæ urbem, ibique manfit ad mortem Patris fui,
& tum ftatim diſceſſit poſtquam ad tempus à Deo aſſignatum præſto
latus fuerat. Et quidem decrepitum Silicernium nec ſecum portare
nec commodè relinquere potuit : ideóque, vel eâ de cauſâ, expectan
dum erat uſque ad mortem ipfius.
Ex ſupradictis conftat, Abrahamum exeuntem ex Ur ( fcil. Opxón
feu Orhoi ) quæ in Chaldæâ, tranſiviſſe in Meſopotamiam ad urbem
Haran, & inde ad cognominem urbem Urhoi, feu Roha, ( nam in tanto
itinere per plures urbes tranſeundum ,) ut fuprà dictum. Et quando
reliquitDamaſcum, fixit Sedem in Cananææ urbe à Conditore primò
dictâ Mamre ; pofteà Kirjath Tô Arba', ab Arba' gigante quiibi vixit :
>

is erat pater 7ðAnak & Anakæorum . Ibi primòregnavit David an

tequam regnaret in Hierofolymis. At poftquam ea urbs uniretur cum
regno Hierofolymitano, tunc tandem dicta eſt nan Hebron, ſocia
urbs, feu focium regnum . Adeò ut eo loco ubi primò Sedem fixit,
& Sepulcretum pro fuis acquifivit Abraham in Canaan, ibi David, ex
ſemine ejus, primò regnavit fuper Ifraelitas, providentiæ divinæ duc
tu. Tot nominum mutationes fubiit illa urbs! Quamprimùm autem
pedem poneret in Terrâ promiffâ, gratitudinis ergô extruxit Altare
inter Bethel & Hai,& aliud pofteà in Campeftribus Mamre : & pro
tempore fecefſit ad Philiſtæos in Gerar : & ad alia in Canaan loca non
memorata pro lubitu concefſit, redeundo ſemper ad Mamre ; nam
peragravit totam Terram promiffam ut luftraret eam , idque juſſu Di
vino, ut Gen. XIII. 17 , Surge, peragrato terram per longitudinem &
latitudinem ejus, quia tibi daturus fum eam .
Locus ubi primò extruxit Altare, erat Planities ab eo inde dicta
17712 Morè, i.e. Monens, docens, quia Deus ibi apparens Abrahaino,
eum monuit, Surge, peragrato, &c. Et eâdem de caufâ, fic denomi
nata poſteà fuit Terra Moriah, ſeu Mons Moriah, ſuper quo etiam ex
truxit Altare, ( & ibi tandem extructum fuit Templum Hieroſolymi
tanum, ) ubi Dominus monuit Abrahamum ne mactaret Iſaacum .
Inde in Pſalmis ille Mons vocatur 1927 777 Mons Domús Domini , &
in Lege, 17179 777 Mons Domini, & ,1899 nine Jehovà jir'e, i.e. Do
minusvidebit, ſeu providebit, quia providebat fibi Arietem loco Iſaaci :
unde
Cap. 2. VETERUM PERSARUM . 77
unde Proverbium ad difficultatum & dubiorum ſubſidium atque fola
tium, In Monte Domini [ yeräè ] providebitur. Hócque factum eſt,
ut ibi oblatus Iſaacus effet Typus Chriſti poſteà Hieroſolymis immolan
di pro peccatis Mundi, in eodem loco, feu ejuſdem Montis ramo ex
tra Urbem exporrecto, malâ Metatheſi dicto róagafa pro laser
1

Gogúlta, i. e. Cranium .' In hoc Monte eſt Eccleſia Sancti Sepulchri,

aliàs dicta aváguris, feu ändöl 883 Ecelefia Reſurrectionis : at ubi
erat Templum Hierofolymitanum , jam eſt eöjl assuno Megjedo’l
Akſa, i. e. Ecclefia extima Mohammedanorum , quam extruxit Omar,
quo nomine apud Arabum Geographosipfa Urbs tota etiam intelligitur.
Quinetiam , uti Abrahami pater in S. Bibliis vocatus in Conver
ſione ſuâ Terach, habuerat aliud etiam Nomen Ethnicum à parentibus
inditum, fic quoque Abraham ipſe proculdubiò in pueritiis habuerat
aliud Nomen, idque Chaldaicum , quo nominatus fuerat apud ſuos. Nam
0708 Abram erat Converſionis Nomen poſtliminiò inditum , quo
fignificatur celſus, ſeu ſublimis pater, honoris cauſâ fic vocatus ; cui e
tiam pofteà Deus adhuc honoratius Nomen impofuit 17728 Abra
ham, quod abbreviatum , eſt 11277737-38 Ab-rab -hamon, i. e. pater
magnæ multitudinis, cùm ejus proles futura eſſet ut arena maris & ut
ſtellæ cæli innumerabilis, & in eo omnes terræ nationes benedicendæ
effent.
eſſent Apud Arabes & Mohammedanos omnes ( ut & in S. Bibliis )
Abraham donatus eſt Epitheto xul Jalá Chalil Alláh, i. e. Amicus
Dei ; vel aliàs fæpè fimpliciter & emphaticè vocatur Chalil, id eft, ó
Qira
Quid fuerit ejus Nomen Ethnicum Chaldaicum , nullibi hactenùs
didici. Illius autem apud veteres Perſas Nomen in Libro Pharhangh
Gibânghiri proditur fuiffe ulge Zervân; quod aliquando aliàs ibidem
fcriptum reperitur uligj Zerfán &
& vlasj Zerbân, notans Divitem, feu
ad verbum , Auricuftodem , feu Pecuniæ pofeſorem : ſic enim tam nomine,
quàm re ipſe fuit, divitiarum famâ in Oriente celebris. Sic Gen. XIII .
3, perhibetur Pecoribus & auro ac argentoditiſmus : & Gen. XXIII. 6..
appellatur Potentiſfimus Princeps. Unde fortè fit quòd vocatur Rex in
Libro Zend, ubi etiam paulò aliter ejus nomen fcribitur Zerrevấn : ibi
enim inter Benedictiones nuptiales quas Sacerdos Nuptis apprecatur,
legitur hæc fequens comprecandi & benedicendi formula, videlicet,
essequest wytwywongwas person)SungSpy
very Say I .
Sicut Zer - revan.
Rex fæcundi eftote.

3 De Hieroſolymis vide plura in Notis noftris ad Itinera Mundi.

Si
78 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 2 .
Si vim vocis ſpectemus, nomen Zer -revấn, ſeu Zar -ravân Perſicè, eſt
Aurum means, ſeu meabile & tranfibile, ſc. Aurum probum. Regem
eum vocaverint Perfæ , fortè quia in capite exercitûs contra Chedorlao
mer ad eos veniens, videbatur univerfæ terræ Canaan præfuiffe. Et
quidem nofter Zervân, ſeu Zarván, eſtidem qui apud Theodorum
Preſbyterum Mopſueſtienſem minùs rectè vocatur zapsau, nomine à
I

Theodoro non intellecto.' Quin -& -fupradictum Abrahami nomen

fubinde ſcriptum reperitur uloj Zermấn, & aliquando wysy Zer
bûn, quorum interpretatio eft Senex decrepitus: niſi fortè orta fuerint
ex corruptione alterius nominis. Quia verò Abraham tam magnus
erat in Religione Antiſtes, à veteribus Perfis fubinde etiam vocatus
fuit ,j? ulnyj Zerván buzùrgh, i. e. Zervấn magnus, ó péyos. Et
quia ille cenfetur præiviffe in eâdem Religione quam pofteà profeſ
fus eſt Zerduſht, Perſicæ religionis Antiſtes poſterior, ideò Abraham à
Perfis etiam nuncupatus eſt SŠ
of jy? id ; Zerdìght buzùrgh, i.e. Zer
diſkt magnus, feu maximus ; ſcilicet Zoroaſtres magnus, nam is idem
eit. Et in Libro Pharhangh Surüri, ut ſupra dictum , Perſarum Re
ligio, quæ aliàs fimpliciter vocari ſolet Religio Abrahami, ibi vocatur
Crissj postelyt cito Religio Abrahami -Zerdüſt, feu Abrahamo-Zer
duftenfis': & ibidem vox Limol Abeſtá dicitur effe nomen Libri iš
chülgy padly Abrahami Zeratúſht. Sic Perſæ veteres.
S. Scriptura nos docet, quòd Abraham obiens ſepultus fuit in Spea
lunca Machpela, feu duplicitatis, fcil. in Speluncâ quæ erat duplex,
ſeu duabus Speluncis conſtabat, quam emerat apud Mamre. At quia
Abraham natus fuerat in Chaldæâ, ergò & Mohammedani fabulan
tur eum etiam ibi ſepultum ; cùm certè non erat Abrahamo (nec vivo,
nec mortuo, neque familiæ ipfius) licitum reverti in Chaldæam , ne
plus quàm Ifraelitis licebat reverti in Ægyptum : quia ex hiſce lo
cis Idololatricis Deus eduxerat illum & illos, ut nunquam illuc re
verterentur. Sed hiſce non obſtantibus, fic volunt Arabes, qui mul
tas nugas ( quas omiſimus ) de eo narrant, illúmque ponunt ſepultum
in Cútha quæ in Chaldæâ juxta Babelem. Sic Saphioddîn in Lexico
Geographico Arabico, ‫وكوني بالعراق في موندين کوثي الطردي‬
1 Magnæ Autoritatis Autor Iln Phacreddin Angjou in Libro' Pharhang ! Gjibangbîri ponit
Zervân eſle Abrahamum , qui ( cum Zervân fuit tantum unus ) proculdubio erat idem cum Z «
esta pe Theodori Mopſueflicr:fis, & cum Zervan Shariftanii Cap. XXII . hujus. Idcoque di&ti Autores
qui minoris Autoritatis, cenſebuntur errâffe ftatuendo Zervân eſſe diverſum quendam ab Abra ·
hamo, ejuſque opiniones diverſas ; ex tam proíunda Antiquitate veritatem expiſcari ncícientes.
‫وكوني‬
Cap. 2 . VETERUM PERSARUM . 79
‫و هما قريتان بينهما نلمول‬gps
‫وذوي ربا وبها مشهد ابراهيم الخليل دم‬
‫ للأحراق&ه‬. ‫ يقال انها رماد النار التي وقدها مررة‬ol
‫واد‬o‫ من ر‬Citha et in
Erấc in duobus locis, ( ſeu eſt duplex ,) eſt ſc. Cutha Al Tarîc, & Cútha
Roba, in qua eft Sepulchrum Abrahami Amici Dei, cui pax : ha ſunt
duæ urbes, inter quas funt multi Tumuli Cinerum , quidicuntur elle Cine
res ignis quem Nimrod accendebat ad comburendum illum . Geographi
cam partem credimus : fed quoad Sepulturam & Cineres , credat Ju
dæus apella . Cútha Al Taric eſt Cútha via , fcil. juxta viam publicam :
& Cútha roba, eſt Cítha Colliculorum , feu Tumulorum dictorum .
Illius Uxor ( decennio junior Abrahamo ) erat perpulchra, ut S.
Scriptura teftatur ; quam præ primis ad veram Fidem convertit. Ipſa
priùs Ethnico nomine dicta fuit Tſcah : fic Gen. XI. 29, ubi etiam
ait Jonathan ben Uzziel, men 8 ! ne Iſcah, ipfa eft Sarai. Nam
poſteà, Converſionis nomine, vocata eſt im Sarai, i.e. Principiſa
mea, ſeu Dominæ meæ , honoratiori ftylo plurali ;; quod tamen com
muni acceptione ſonat quaſi ſingulariter tantùm Principiſa mea, ſeu
Domina mea. Deinde juſſu divino nuncupata fuit ,now Sarah, i. e.
Principiſa, ſeu Domina, abſolutè loquendo. Ethnici nominis rationem
adducunt Syri, ‫ا اسم پاره اي انها ذات الحسن والجمال‬lao
‫ معم‬Ifca crat
nomen Sara, i.e. quia fuitpulchra & formoſa : ita ut hoc nomine pul
chritudo, ſeu pulchra denotari cenſeatur.
Sarah obiit anno ætatis fuæ 127, Abraham anno 175. Appropin
quante verò Abrahami obitu, ( inquit Tabári Perſa Mohammedanus,)
Angelo mortisjuſjum eſt utcaperet Animam Abrahami, quod & fecit.
Reliqua de Abrahamo & Sara, quæ ex S. Bibliis peti poffent, fponte
omitto, utpote quæ funt omnibus nota . Multa de Abrahamo memo
rat Cedrenus in Chronologiâ fuâ, & in Hiſtoriarum Libro : atque addit,
quòd in S: Scripturâ vocatus eſt Angelus : fed locum non citat. Et poſt
hæc, Abrahami contentionem cum Gentilibus diſtinctè narrat. Videri
etiam poffunt quæ de Abrahamo collegit Raleighus Hift. lib.1, cap. 11 ,
§. 2. Si autem reperiri poffent Hecatæus & Eupolemus, qui Vitam Abri
hami ex profeffo ſcripſerunt, tum demum ſcirentur & luce donarentur
deſiderabilia multa, quæ jam in obſcuritatis latebris & antiquitatis ru
deribus fepulta jacent.
i De Angelo Mortis videas Notas noftras ad Relig . Turt. p. 19. Is autem veteribus Perſis di.
citur Murdâd, & aliàs Hiſhim -div, Judæis Azriel, Arabibus item Azraël & Abu - Jábja, 9. d,
Pater Johannis. De ifto Angelo in hujus operis fequelâ (ſuo loco ) magis particulariter dice: ur .
Ex eorum fententiâ, iftius eſt morientium Animas à Corporibus feparare, qui ideò terribilis ha
betur : & quia opus ejus eft multiplex, viginti manibus præditus cenſetur.
САР .
 80 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 3.

CAP. III.

Difquiritur quænam qualiſque fuerit veterum Perfarum Religio, & quatenus cum eâ
Abrahami olim convenerit, velhodiè conveniat : ubi etiamde Perfarum & aliorum
Sabaiſmo.
ISCE jam præmiffis de Abrahamo, quem Perſæ primum ſuum
H Antiſtitem fuiffe volunt, & Religionem ſuam ei referre geſtiunt,
reſtatdiſquirendum quomodo Perſarum Religio cum eâ Abrahami con
venerit, vel hodie conveniat ; ut inde videri poſſit quo ſenſu , aut quâ
ratione, tam ſpecioſus Titulus ei quadrare pofſe cenſeatur. Abrahami
ticam itaque eſſe aſſerunt fuam Religionem , quia hæc religio (ut ſuprà
innuimus) unius Dei cultum primitùs docuit, prout ſuos docuit juflit
que Abraham . Et quamvis proceſſu temporis inquinârunt & interpo
lârunt religionem fuam , illam, fic interpolatam , reformavit & ad pri
mitivam puritatem reſtituit Abraham , unde meritò appellari potuit Re
ligio Abrahami.
Perſæ quidem ( ut in fequentibus planiùs & pleniùs conſtabit) Crea
tionis hiſtoriam ab immemorialibus feculis quodammodo nôrunt ; id
que, vel ab Ifraelitis, vel (ut volunt) à ſuo Zoroaſtre. Et eandem hif
toriam meliùs quàm aliæ aliquæ Gentes retinuerunt ; in illâ fundantes
Religionem ſuam , ejuſque Principia inde petentes, nec quicquam ul
tra eam ſapere prætendentes. Nam, ut in Codice ſacro, nihil dicitur
de eis quæfacta ſunt ante Creationem Mundi,ita nec à Perſis tale quid
dicitur, nec quando Angeli, vel boni, vel mali, creati fuerunt, memo
ratur: nam de ejuſmodi rebus apud eos prorſus filetur. Et certè à
ſcrupuloſâ inquiſitione de illis rebus quæ ad nos non ſpectant & quas
Deus noluit revelare, vel prorſus abſtinere præſtat, vel faltem modeftiâ
uti : cùm Deum omnium rerum Conditorem (unà cum generali Crea
tionis hiſtoriâ) noviffe, pro nobis ſat duxerit Hiſtoricus Sacer.
De Angelorum Creatione ſtrictè inquirere, eſt ſupra captum nof
trum . Nam quamvis Angeli ſint Creaturæ, adeóque non antiquitate
æquales cum ſuo Creatore ; nullum tamen eft dubium quin extiterint
infinito tempore ante Creationem Mundi, & fint tantæ antiquitatis quæ
fit ultra humanæ mentis vires conceptionémque ritè conſiderare aut
perpendere : quod piè credendum eſt, cùm non fit pium , aut deco
rum , imaginari Deum ullo unquam tempore fuiffe Miniſtris deftitu
tum ,
Cap. 3. VETERUM PERSARUM . 81

tum , fed femper habuiffe Angelos miniſtrantes, qui ad nutum ipfius”

divinum , juffa præftare, conftanter omni tempore parati fuerint. Nec
in S. Scripturâ dicitur quando ceciderint Angeli mali, & graviffimo
illo lapfu facti fuerint Diaboli ; quod tamen neceffariò fuerit ante
Creationem Mundi, adeòque fit ſupra humanam poteftatem illud
tempus inveſtigare, cùm divina revelatio in hac parte ſiluerit. At fortè
tam horribilis eorum lapſus & apoftafia non fuerit multò ante con
ditum Mundum ; quiadonec crearetur Homo, non erat pro Dia
bolo opus in Mundo agendum : nam omnia ſemper divino ductu 8c
præviſione ex eodem filo pendebant. Sed Diabolum certè ante Ada
mum extitiffe conftat : nam quamprimùm creatus fuit Adam, eodem
die, Diabolus ſub nomine & ſpecie Serpentis, ftatim in promptu ad
fuit, ut poffet illum tentationibus fuis invadere, eúmque è beatiffi
mo illo felicitatis gradu ejicere, atque ex primævæ innocentiæftatu
eliminare. Chriſti etiam feculo ( ut Apoc. XII. 9. & XX. 2,) Veteris
Serpentis nomine intellectus eſt Diabolus ; eodem modo quo etiam
ab antiquis Perfis & à toto Orbe ( ut videtur) intellectus fuit, quod
notatu dignum : nam quamvis nil nifi nudum Serpentis nomen me
moratum fuerit, inde tamen collectum fuit per illum ſerpentem ſub
intelligi Diabolum , ut ex fequelâ manifeſtum . In Novo Teft. etiam
vocatur Draco : fic Michael cum Angelis fuis pugnavit contra Dracom
nem & Angelos ejus, i.e. Diabolum . Sunt qui imaginantur quòd dic
tus Serpens fingebatur loquens, & reverà non loquebatur, ſed tan
tùm mulieris animo ſuggerebat tales res, ſecreto quodam inſtinctu ,
cum multis aliis opinionibus malè fundatis ; cùm tutius fit Sacram
Hiſtoriam ( quantum poteft fieri) literaliter intelligere. Diabolus igi
tur videtur difertis verbis & affâ voce cum Eva collocutus fub fpecie
Animalis : fic enim (ad amovendum abſurditatem ) ejuſmodi Ani
malibus aliquando tribuitur loquela, ut Apoc. XIII, 11 , Et [ aliqua
beſtia ] locuta eft ficut Draco. " Et quia Diabolus omnes fonos facilè
imitari novit, probabile eft, quòd reverà articulatâ voce locutus eſt ;
idque, vel intrando in ſerpentem verum , vel aliter aſſumendo viſibi
lem fpeciem ferpentis ; cùm aliàs Diabolus, qui Spiritus, videri non
poffet: & audita vox fine vifâ perfonâ loquente, facilè mulieri per
ſuaſerit, eam Dei vocem fuiffe, quæ abfque mulieris culpâ, eo no
mine, obedientiam ejus exegiffet . Porrò Serpens fuerit huic operi
præpofitus, non tantùm propter eam, quam in humanum genus ha
buit, inimicitiam , quâ mulieri non tam ſuaſerit quàm terrorem incuf
ſerit, ſed & propter innatam aliquam aftutiam , quæ ut vera ad dictam
actio
L
 82 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 3 .
actionem qualificatio afſignatúr in Sacro Textu, Et ferpens fuitfub
tilior omni beſtiâ agri, quâ ratione effet Seductionis operi aptior & ha
bilior : unde & Chriſtus præcipit, Eftote fapientes ut ſerpentes ; quam
vis toti eorum generi non competat id quod uni individuo fuit pe
culiare, qui habuit plus aſtutiæquàm reliqui congeneres : qui tamen
fortè aſtutiores fint quàm nos ſcimus, qui eorum naturam non ſatis
perſpectam habemus propter eorundem apud nos paucitatem . ' Ser
pens itaque apparuit fub propriâ formâ & ſpecie ſuâ, quia, in ipſo
actu tentandi Evam , vocatur Beftia agri : &rurſus Verſu 14 legitur,
Quiahoc feciſti, maledi&tus es præ omni beſtia. Et, fi non fuiffet ve
rus Serpens, iniquum fuiffet inflixiffe maledictionem in totum ge
nus ſerpentum : nam totum ferpentum genus fuit maledictum , quia
eorum unus fuit inſtrumentum & vehiculum tentationis diabolicæ ;
ut & totum genus humanum propter unum hominem punitum eft.
Ideóque neceffariò fuit vera ſpecies ſerpentis, quia pæna inflicta
fuit tanquam in fpeciem ſerpentis, Super ventre tuo gradiéris, five fi
guratè live literaliter : fed non item literaliter, Et pulverem comedes,
quia Diabolus qui Serpentem obſedit, non edit omnino ;; & ſerpens
non edit pulverem , qui non eft Alimentum cujuſvis animalis. Sed
comedere pulverem , metaphoricè eft miferâ conditione eſſe, eodem
ſenſu quo dicitur, Et inimici ejus lambent pulverem . At quamvis fer
pentes reverâ non edant pulverem , videntur tamen fic facere & eun
dem lambere, quia inter gradiendum , ora eorum terram contin
gunt: unde Mic. VII. 17, in profanas nationes minitatur Deus, Et
lambent pulverem ad inftar ferpentum .- Ideóque in dicto Genefews
loco, utraque Enuntiatio miſeram & abjectam Serpentis conditionem
notat. Deus enim qui prænovit quid futurum eſſet, priùs conftituit
ſerpentesaſtutos, eofquefuper ventre gradiri fecit, & cauſam declara
vit poſtea.
Sed ut reſumam priorem diſcurſum à quo digreffus fum , quoad
Perfas, qui Shemiprogenies, Gentis eorum Aborigines fuêre veri
Dei cultores, ( ut diximus ) quamvis pofteà unà cum reliquo Orbe
illapfi funt in aliquam Sabaiſmi ſpeciem , quâ Religionem ſuam , quæ
priùs orthodoxa fuerat, interpolarunt: donec Abrahami tempore,
ad ftrictiorem orthodoxiam reducti fuerunt. Nam ante Abraha
mum, Sabaitica Religio fuit ferè univerſalis, in quâ etiam ( ut dic
tum ) fuit Abraham puer in Sabaiſmo à parentibus educatus. Is au
tem adultior factus, illam religionem deſeruit, parentes & totam
familiam convertens, & ad folius Dei veri cultum perducens. Adeó
que
Cap. 3 . VETERUM PERSARUM . 83
que Perſarum tunc Religio orthodoxa, referenda eſt ad Abrahamum
adultum , qui probè notus fuit Perhs, eò quôd Chedorlaomer Rex Elam
& Perha ( illius temporis Monarcha) ab Abrahamo in bello fuſus &
fugatus fuit. Illum itaque primò malâ experientiâ noverunt Perſæ ;
bono tamen eventu, cùm, hâc ratione, ab interpolatâ ad reformatam
religionem converſi fuerunt. Nam ( ut fas fit credere )ab hoc tem
pore, & hac occaſione, Perſæ ſuam nominarunt Religionem Abrahami.
Cùm enim Abraham tam parvâ militum manu ( ut legitur) tot Re
gum copias fuderit, eiſque hoc modo terrorem incullerit, meritò
crediderint eum cælitùs adjutum , adeóque Religionem ejus amplexi
fuerint,miraculo (ut Nebuchadneſſar) converſi. Sed five pluribus, five
paucioribus, victoriam obtinuerit, haud multum refert, cùm certum fit
manum Dei fuiffe cum illo. Utcunque (ut liberè dicam ) quamvis noc
turnâ invaſione & fubitaneâ incurſione terrefacerent inimicos quos
Deus terrefieri voluit, vix credendum eft Abrahamum fecum habuiffe
tantùm trecentos ſervos fuos, tunc quando Regem Perſiæ ejuſque
confæderatos Reges devicit : nam planè conſtat eum tunc ſecum
etiam habuiffe confæderatos ſuos tres Cananitarum Principes Aner &
Ejhcol & Mamre, qui proculdubio ſuorum omnium conjunxerunt vi
res auxiliares, fortè aliquot millenos homines ; præter relictos So
domæ & fpoliatarum urbium incolas, qui proculdubiò ad ſua recu
perandum properârunt. Et tamen hi omnes fuêre pauci reſpectu
adverforum Regum . Aliàs autem, fine Cananitarum ope, Abraham
abſque miraculo non potuerit eos vincere ; vel fi viciffet, tam pauci
homines non potuerunt vel ipſa ſpolia reportâſſe. Hiſtoria verò
narratur tacitis hiſce ſubfidiis & auxiliis, brevitatis cauſâ : eodem
modo quo Simeon & Levi dicuntur fpoliâffe integram urbem , abfque
mentione Servorum & aliorum eos concomitantium ; cùm iſti duo à
folis feminis repulfi & interfecti fuiffent ; nec potuerunt abſque ali
quot centenis fecum viris abegiffe pecora, & multò minùs omnia
reportâffe fpolia. Ifti autem duo foli memorantur, ut præcipui &
totius agminis Duces & Ductores, uti in alterâ expeditione memoran
tur ſolæ copiæ Abrahami, ut præcipui Ducis, qui ſuſceptæ expedi
tionis cauſa Efficiens & Sufceptor fuit. Hoc modo ab Abrahamo de
victi ſunt Perſæ . Et cùm (ut in Oriente dici folet,) perglowe sta pagi
Populusſemper eſt de Religione Regumſuorum, probabile eft in hac con
verſione præiviffe Chedorlaomer, quem igitur totus populus & omnes
ejus confederati Reges ſecuti ſunt.
L 2 Perfa .
84 HIS RE Cap . 3.
TOR LI
IAorthodoxa Goriginalis
Perſarum itaque Religio IO
NI referenda eft ad
Shem & Elam : & poſt eorum lapſum in Sabaiſmum S , ejuſdem reſti
tutio & reformatio referenda eft ad Abrahamum . Sabaiſmum enim
pro virili oppugnabat Abraham , qui cum Idolorum & Syderum cul
toribus perpetuas lites fovebat.. Quamvis verò Abraham ſedulò veram
Religionem propagaret, & in debellando Sabaiſmum quotidiè labo
raret, ita ut plurimifuerint converſi ; hoc tamen ejus Zelo Sabaiſ
mus non fuit planè deletus, ſed tantùm pro tempore debilitatus, qui
itaque pofteà revaleſcere & priſtinas vires recolligere cæpit : nam is
non potuit totum Mundum tunc Sabaiſmo involutum reducere, nec
è fuis familiaribus Idololatriam prorſus eradicare. Nam quamvis
de familiâ fuâ optimè proſpiceret, præcavendo contra nuptias cum
infidelibus, & jubendo Iſaacum neſumeret uxorem de filiabus Heth,
feu Hittitis, fed è cognationeſuâ, jam tum converſâ, quæ in Padan
Aram ; Idololatricus tamen Sabaiſmus inter ejus nepotes adhæſit, nec
ex eorum familiis prorſus aboleri potuit. Nam Efau ſumpſit uxorem
è filiabus Heth, quod dolori fuit Parentibus. Et quamvis Jacob ve
ram Religionem tenuerit, tamen (non obſtante dictâ præcautione) Sa
baiſmus& Idololatria manſit in ejus familiâ, uti legitur Gen. XXXV.
2 , Jacobus dixit familiæ fuæ , & omnibus qui cum eo,amovete Deos alie
nos qui ſunt inter vos ; & mundi eftote, mutantes veſtes veſtras. Adeò
ægrè eradicata eſt Infidelitas quæ inter eos hæſerat..
Dicta gentium Religio Arabicè vocatur anslo Sabiya, i . e. Sabiif
mus, ſeu Sabaiſmus, quo etiam nomine Arabico, uti & nomine ishio
Sába, ſubinde notantur Sabii, ſeu homines eam religionem colentes.
Participiali formâ fingulari Lotharo Sábi eſtSabius, pluraliter wantto
Sabiyîna, Sabii, minùs rectèà quibuſdam dicti Zabii. Hi autem non
ſunt particularis aliqua Gens, (eo modo quo à Law Sabá, Arabiæ fe
licis urbe, aliqui dicti ſunt Sabæi, qui Jobi peculium invadebant,) fed
illo nomine intelligitur peculiare hominum Genus per totum Orbem
ſparſum , Stellas & Idola ſub eis conficta colens, & Suffimentis aliil
que Cæremoniis placare ſtudens. Hinc Arabes ( extra linguæ ſuæ
pomeria non quærentes, ideóque veram vocis originem non percipi
entes,) volunt Verbum de Sábaa fignificare Religionem mutare in
genere, & ab und Religione ad aliam tranfire, & c . Hæc autem eorum
Interpretatio videtur coacta : cùm Sabaa, mutare, non dicatur abfo
lutè & in genere de quâvis Religione, ( ut fecundùm eos debuerat, )
fed tantùm de hâc folâ Religione dicitur. Nam aliàs quando aliquis
relinquens Ethniciſmum , amplectitur Iſlamiſmum , id Arabicè dicitur
ciis
Cap. 3. VETERUM PERSARUM . 85
ciis Hánafa inclinavit : & quando relicto Iſlamiſmo, aliquis fequi
tur Chriſtianiſmum, tunc dicitur jis Cáfara, abnegavit, apoftati
zavit, vel ,Sláncara , negavit veritatem . At his Religionibus re
lictis, ad Stellarum cultum ſe convertere, eſt Sábaa. Vera autem
Etymologia petenda eft ex linguâ Hebraica ; nempe Arab. lis Sabaa,
Sabaizavit, eſt à xas Saba, exercitus, copiæ : nam cùm colerent to
tum coeli exercitum , ( ut S. Scriptura monet,) talis cultor rectè vo
cabatur '825 Sabai, Sabaita, q. d . Copiarius, ſeu copiarum cæleſ
tium cultor, ſcil. is qui ab orthodoxiâ ad Sabaifmum vergebat.
Perfas olim fuiſſe Sabaitas, feu Sabios, referunt Scriptores Moham
medani. Sic ſupradictus Ibn Phacreddin Angjou genere Perſa, patriâ
Indus, in Præfatione laudati Libri Pbarbàngh Gibângbírí, ubi de Ve
teribus Perſis Elami proximis nepotibus Perficè narrat, ( eodem modo
quo anteà Arabicis verbis ibidem narraverat, ut ſupra p. 4. notavi
mus , ( ‫وكيش ايشان شابية بود پس از این انتقال كردد برين‬
‫ جوس بناي آتشکده نهادند‬Eorum Religio tunc erat Sabaijmus :
tandem verò tranfverunt ad Religionem Magorum , Ignis Fana extruen
tes. Et in eundem ſenſum Autor Libri Mu'gjizát Phârſi p. 224, de
Perfarum feris nepotibus refert, ‫فرس در قدیم زمان بر دين صابية‬
‫ بودددي کوادب پرستيدني تا زمان گشتاج بن لهراسب‬Perfe
antiquo tempore erant de Religione Sabaitarum Stellascolentes, uſque ad
tempus Guſstaſp filii Lohråſp. Tunc enim eorum Religionem refor:
mavit Zoroaſtres .' Illis temporibus Sacerdotes vocabantur Mog, & Ràd,
& Mübad, &c. ut fuo loco dicetur, quæ nomina adhuc retinentur :
ſed à tempore Hyftaſpis præcipuè vocati ſunt asyoHyrbad, i. e. Pre
fe ti Ignis, quodquidemNomen ipfe Rex etiam tunc,zeloductus, af
fectavit, quamvis tantùm infimus Sacerdotum Ordo hoc Titulo gau
deret, ut infrà dicetur. Illorum quoque temporum alii Reges affecta
bant Nomina ad fuam Religionem ſpectantia : unde fuit quòd Rex
po Gjèm cognominari voluit osaShid, i. e. Sol; unde emerfit No
men mina Gjemſhid. Rex Phridûn vocari voluit wygero Mübad, i.e.
Præſul. Et Rex ohjas Kei- Cobad aſſumpfit fibi Nomen Arabicum
Luisall changes Abdol Shems, i. e. Servus Solis; ad inſtar reliquarum
cucell
Gentium Sabaiticarum quæ adſciverunt fibi Nomina Religionem
fpectantia, qualia apud Arabes erant @ gia.chames'Abd Yagútb, i.e.
1 Videatur quoque de hac re Abulpharagi us p. 2.
Servus
 86 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 3 :
Servus Tagúthi; & Joy psts Golám Zohal, i.e. Mancipium Saturni.
Shahriſtâni Arabs Sabaitas dividit bifariàm , vel in Uslugi ödy
Cultores Sacellorum 7 Planetarum , (quæ quidem Secta aliàs dicitur
‫ عبدة الكواكب‬Cultores Stellarum ;) avel in ‫عبدة الأصنام‬-Cultures
Idol
rum : additque, Sabaitarum Græcorum confugium fuiſſe ad Planetas,
& eorum India ad Stellas fixas. Prioris generis Sabaitæ erant Perfæ,
reverentiam exhibentes Stellis, non autem eas adorantes, nec pro
Diis habentes : ideóque injuftè eis impingitur, quaſi Mithram & Mar
tem haberent deos. Sic Strabo de Caramania ( quæ eſt ulos Kirmán,
Perſidis) loquens, dicit Caramanos Afnum ſacrificare Marti, öv nég
ou régortu zeciw póvov, quod eft falfifſimum :nam Martem non putant
Deum . Caſaubonus in Notis agit de Equo facrificato Flumini, cum aliis
quæ hunc Strabonis locum illuſtrare putat. Sed gratis taxat dic
tam lectionem Græcam , volens ejus loco ſubſtituere, ov Tep roll oCOUTU
Otwy jóvoy, cùm anteà rectè fe haberet. Xenophon in Cyropædiâ p : 233
ait, Cyrus ſacrificabat yovi, Soli, &c. in ſummis montium jugis, ut
mos tunc erat : ſc, immolando, fed non cremando. Et ibidem, Cyrum
pugnam commiſſurum , peragiſſe Sacrificia, militibus etiam indicando tam
Deos quàm Aruſpices prælium fore fignificaffe, & victoriam ac incolumi
tatem ev tos iepois, per Exta, pollicitos fuiſe,Ctefias p. 662, ut infauftum
Omen refert, quòd Cambyſe ſacrificante, cùm vittime jugularentur, fan
guis non flueret. Idem Cteſias p. 663 ; aſſerit, Quòd Darius Hylt fpes
Aram fovi Diabaterio erigebat, facrificiis cum celebrans. Videatur
Plutarchus in Artax. ubi Ctefiam fabulis & mendaciis refertum afferit,
quale fuerit hoc de Ara Jovis Diab. nam Strabo & Herod. in hujus
contrarium ajunt, Perſæ nec fiatuas nec Aras erigunt. Ego autem diſ
tinguo de temporumdiverſitate : Perfæ quidem poftquam habue
rant Pyrea pro Sacro Igne, ibi habuerunt Aras, ſeu altiores Focos, in
quibus etiam aliquando fiebant Sacrificia. Sed anteactis tempori
bus, quando Sacra faciebant ſolis Planetis, vel Deo, pro Planetarum
influxu & cæli beneficio deducendo, hoc non faciebant ſuper aliquâ
Arâ, ſed ſuper montium jugis , fub Dio, ſeu in patente aëre. Strabo
in dicto loco tempora confundit : nam primò loquitur de Perfarum
more antequam extruerentur Pyréa, & mox ſubjungit; Quidam ut
fertur, & c. pergendo narrare quid à Perſis fiebat poftquam frequentia
haberent Pyréa . Sic itaque ſe habet ; Perſæ nec ſtatuas nec Aras eri
gunt : ſacrificant in locoexcelſo, cælumfovem putantes. Colunt Solem ,
quen Mithram vocant : item Lunam & Venerem , & Ignem , & Tellurem ,
&
Cap. 3. VETERUM PERSARUM . 87
& Ventos & Aquam ,. Sacrificant in loco mundo, nateurd peko
pilvo imprecan
tes : & coronatam Hoftiam fatuunt, ubi Magus,qui Sacrificium enar
rat, Carnes inportiones diſtribuit :&fuâ quiſque acceptå, abeunt, nulla
parte Diis reli&ta ; dicunt enim Deum nibil velle præter Hoſtia Ani
mam. Quidam (ut fertur) Omenti partem Igni imponunt. Aliter verò
Igni, aliter Aqua, facrificant : Igni ligna arida imponentes, adempto
cortice, & Arvinâ fuperinjectâ : deinde infufo Oleo fuccendunt, non in =
Spirantes, fed ventilantes. Si quis inſpirat, aut mortuum quicquam cca
numve in Ignem injicit, morte punitur. Aqua Sacra peragunt boc mo
do : ad Lacum , vel Fontem , vel Flumen venientes, Scrobem faciunt, ibi
que Hoftiam jugulant, caventes ne quid proximæ aquæfanguine contin
gatur : fic enimomnia pollutum iri. Pofteà Carnibus, Myrto Lauróque
impofitis, easMagi gracilibus virgis comburunt : &faétis Precationibus
quibufdam , Oleum la &te & Melle mixtum infpergunt, non in Ignem , nec
Aquam , fed in terram . Sed quàm ftultum & falſum eſt, additionem
Lignorum & Olei vocare ſacrificium Ignis; cùm eſſet. tantùm pró
ejuſdem accenſione & continuatione, ne extingueretur.
Quo Perſico nomine vocetur Aquæ Sacrificium , pofteà dicetur.
Mos autem injiciendi Oleum dulce & Fruges & Carnes in Ignem,
Perſis dicitur cusI cilae Epula Ignis, id quod fortè refpiciat Maxi
mus Tyrius, narrans eos hac occaſione folere dicere, Tlûne décoeta éat se.
Hoc enim faciunt ( inquiunt Græci) adhibitis Incantationibus ; imò
potiùs Precibus. Olei dulcis injectio erat, tam ut delicatiùs paſce
retur Ignis, quàm ut flagrantiùs arderet, & in fuis flammis quaſiexul
taret. Quoad CoronatamHoftiam, Scaliger,ex Herodoto, vultquòd non
tam Hoſtia quàm Sacrificus erat éstPavólevos. Sed utrumque vide
tur verum : aliàs abeffe cenferetur folennitas. Servius, apud Roma
nos, meminit Vittæ quâ Victimæ coronabantur. Et Xenophon ait,
Κύρος μεν εστφανόμενος έθυε: παρήγγειλε και τους άλλους ομοτίμοις εστφανομένοις
T isega Tirpežvcy. Magi Sacrificiorum carnes, antiquiffimo tempore,
Tapos tá
edebant, vel diftribuebant: aliquando tamen , poſterioribus tempori
bus, Holocauſta cremabant, ut notat Briſſonius Lib. 11. p. 173, 174.
Et fic Romani Veſta cremabant Vitulos, ut alibi notavimus.
Ex Strabonis verbis & alibi etiam conſtat, quòd Elementa honora
bant: unde apud Bar Bablul Syrum dicitur, loboulo ?cido love to
Magi funt Cultores Elementorum ; quæ Perficè vocantur who
‫جيان‬
Achſhigján feu ukimwisſ Achſhighân, i.e. Contraria fibi invicem .
Plutarchus, p. 1022 ait, Terram & Aërem colebant, ( ſc, cultu quodam
civili :)
88 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 3 •
civili :) nam Artaxerxes Longimanus filiam fuam Atoſſam , matrimonio
fibi conjun &tam , tam perditèamavit, ut ( quamvis Leproſ eſſent extra
urbem relegandi,) dum Vitiligo, ſeu Lepra, ejus corpus depafta effet,
nibil quicquam fuerit eâ re offenfus: ſed pro ea orabat rõ Hpa Junoni
[ ſeu Airi) manibus Tellurem contingens ; & Donorum tantam vim, juſu
ejus, Satrape & Amici mittebant, ut interjecta inter Fanum & Regiam
1x ftadia auro, argento, purpurâ, & Equis affluerent. At nullus Perſa
oravit Aëri, ergò falſum .
Hoc modo videmus quòd Græci, qui Idololatræ erant, non poffunt
aliter niſi ſuo ftylo loqui de Perſis, qui non erant tales, memorando
Deos in plurali, & fingendo quafi oraverint Junoni, feu Aëri, cùm
Perſæ agnoſcerent tantùm unum Deum : civiles itaque Perſarum cæ
remonias erga Elementa & Planetas, repræſentant tanquam divinum
cultum, quem non intendebant Perfæ , fed hæc tantùm civiliter præ
ftabant. Înſuper ſolennes precandi formulas & benedictiones quas in
ſuis rebus adhibent ad Deum , perperàm & malitioſè vocant Impreca
tiones & Incantationes, &c. Adeò ut cautè de hiſce rebus legendi ſint
Scriptores Græci .
Quod in præcedentibus Strabo, & in ſubſequentibus Herodotus aſſe
rit, Perfas nullas habere fatuas, non eft abſolutè vecum : nam opti
mus Rex Gjemſhid de idololatriâ accuſatur, & declinante vetere Impe
rio, Veneris ſtatua à Perſis culta eſt in Templis ad hoc paratis, cum
Sacerdotibus, ſeu Sacerdotiſſis, inter quasfuit Aſpaſia . Juſtini au
toritate freti, plerique Autores ftatuunt Perſas habuiffe Sacerdotif
ſas Solis. Nam (inquit ) cùm Artaxerxes Mnemon Cyri junioris for
moſam pellicem Aſpaſiam in matrimonium duceret, banc, filius ejus Da
rius, unà cum reſignato regno, jure fibi cedere poſtulavit : quam itaque
ex indulgentiâ erga Liberos, (vel ut Plut. ait, cùm ex Lege ei negare
non poffet,] pro tempore ei conceffit : fed pofteà ut eam adimeret, & id
quod temerè promiferat, boneftè negaret, eam Solis Sacerdotio præfecit.
Quod ægrè ferens Darius, factâ Conjuratione periit, & Pater reſump
ſit Regnum . Ifta erat Gente Græca, antè dicta Mirth, ſeu Miniatis
genis prædita : à Perfis autem (ut videtur) dicta eſt culyawl Ijpás, ſcil.
Laus, ſeu laude digniſſima, unde Græcis Aſpaſia. Sed falli videtur
Juftinus de Sacerdotio Solis;cùm Plutarchus, qui rem fufiùs proſe
quitur, afferat eam ab hoc Rege lectam fuiſſe in Sacerdotium Dianæ
ut Lat. Interpres habet,) ſeu potiùs Veneris, Aprépidos tūs év Ex @atívois,
ĝu AV TIV Xangan.' Hocque eò potiùsverum exiſtimo, cùm ifte dictus
1 Mallem legere Arsity, feu Avxity.
Rex
Cap. 3 . VETERUM PERSARUM . 89
Rex is fait qui primus Veneris Statuam colendam præſcripfit, eique
Templa & Sacerdotes confecrari curavit : id quod Clemens Alex . p. 32,
teſtatum reliquit, his verbis : Neque eorum celaverim inſcitiam : nam
ethe maximè exiftiment fugere ab errore, in alium tamen labuntur. Deo
rum quidem Simulachra Ligna & Lapides non exiſtimant, ut Græci ;
uti nec Ichneumonas & Ibides, ut Ægyptii; ſed Ignem & Aquam , ut
Philoſophi. Multis tamen pofteà annorum curriculis, cos Figuras, bomi
mum ad inftar, expreſas coluiſe, oftendit Beroſus in tertio Chaldaicorum ,
cùm hoc Artaxerxes Darii filius, Ochinepos, introduxiſſet: qui cùm
primus Veneris Tanäidis [ i. e . Anaitidis ] ftatuam erexiſet Babylone &
Sufis & Ecbatanis & Perfis & Bactris & Damaſco & Sardibus, eam
oſtendit eſſe colendam . Fateantur ergò Philofophi fuos Magiftros fuiffe
Perfas, velSarmatas, vel Magos, àquibus didicerunt impietatem vene
rabilium fibi Principiorum. Plura paffim de cultu Veneris habetdictus
Clemens, ut & Pauſanias, quos adeas. Herodotus, Artaxerxi Mne
moniferècoævus, ait Perfas ab Aſyriis Arabibúfque edoctos, didiciffe
Urania, ſeu Veneri, ſacrificare. Veneris ſtatua apud Perfas (ut vides)
erat humanâ formâ: ſed apud Paphios (ait Max .Tyrius) Alba Pyra
midi baud diffimilem dixeris.
Quomodo in Veneris cultu apud Affyrios & Perſas viri fe effæmi.
natos reddebantmuliebri ornatu & poliendo cutem ,& c. docet Julius
Firmicus Cap. 4. & 5 : & quomodo apud Veneris Templum fe pro
ſtituebant fæminæ, docet Herodotus in Clio: Erat inquit Babyloniorum
Lex , ut omnes fæmina femel in vitá federent apud Templum Veneris,
præftolantes adventum peregrinorum , quicum eis congrederentur. Harum
ditiores fumptuofis Rhedis vecta, famulitio interimretrò manente. Sede
bant coronatæ Sertis, & inferiores Veſtes vineta funibus junceis fragili
bus, quiadcongrediendum erant frangendi. Earum quoque Seceſſus erant
Funiculis diftin &ti, ut ad eas accedere ſcirentadvena . Primum adven
tantem qui ſe offerebat,non debebant recufare, nec eam quam offerebat
mercedem quamvis non ita magnam , qua in facrum ufum reponebatur.
Advena dicebat,, Επικαλέω τοιτήν Θεόν Μύλια,Tanti
, tibi Deam Mylittam
imploro. Et quæcunquefæmina ſedere inceperat, non debuit abire donec
vitiata fuerat : unde formoſa citò dimiſſa,ſed deformes unumaut plures
annos expectabant. Hæc pluribus narrat, quæ illuſtrant Epiftolam Je
remiæ Baruchi VI, ubi eadem Hiſtoria legitur. Nec mirum de præ
dictis, cùm (narrante Curtio lib. V. 1,) Babylonii folerent uxores & fi
lias pro pecuniâ peregrinis proſtituere, quæ inter faltandum impudici
tiam omnem monftrarent & pudenda detegerent. Supradicta fæmi
M narum
1
90 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 3 •
narum proſtitutio videtur pellexiffe di&tum Regem ut (libidinis fatian
dæ ergò) nequiffimum Veneris cultum , aliunde mutuatum , inter ſuos
inſtitueret : & eâdem ratione ducti, ali ſuccedentes Reges eandem
nequitiam continuârunt.
Dictus Veneris cultus apud Perfas continuatus eſt ultra tempora
Antiochi Epiphanis, qui in Veneris Templo occiſus eſt, ut in Maccab.
libro legitur. Dictus Rex in Clementis Textu legitur, Aptažépns tă
Aapéis Tš 278, qui quidem Berofi ordoægrè conciliatur cum receptâ
Chronologiâ. Sed ſciendum eft, Artaxerxem Longimanum legitimum
filium habuiffe quendam Xerxem , & Spurios multos, inter quos Ocbus,
qui, ex Beroſo, ſuâ vice regnâffe videtur : ita ut Beroſi ordo videatur
effe , 1, Artaxerxes Longimanus ; 2, Ochus, qui ( ut videtur) Spurius,
ſeu Nothus ; 3, Darius Nothus, cujus filiusfuit á 44",
* Artaxerxes
Mnemon, qui dicti Cultûs Veneris Præſcriptor.
De Veneris nomine in veteribus Inſcriptionibus, vide Gruterum in
primâ parte. Inter Veneris Nomina Perſica, eſt isiyleg Vaparäi ; &
‫ بيدخت برف‬Biducbt -bergb, feu limpliciter ‫ فيدخت‬Badacbt : unde
apud Bar Bablül etiam legitur Abowo Bidoucht. Sed receptius &
communius ejus Nomen Perſicum , eſt igala Nabid, feu ſubinde
moll Anabid, & vedla Nábida, quorum originalis fignificatio eſt
wlwmls Puniceis mammis prædita puella, i. e. rotundis & tuberanti
bus mammis; fcil. jmä сmele adulta, ſeu puber virgo, ut apud Ruf
temi Al-Maulavi Epitomatorem , Turcicè exponitur Nabid, feu Ana
bid. Hincapud Autores Græcos Venusvocata eſt Avairis & Najſtis. Et
Plato in Timão meminit, quòd in Ægypto in Säiticá Præfecturâ co
lebatur Noël : quod quidem nomen à Latino Interprete exponitur Mi
nerva , malé : falluntur enim in hoc Interpretes Platonis, ut & Arno
bius & Cbalcidius ex eo excerpentes.
Ex hoc Perfico Nomine depravatum videtur Veneris Nomen quod
apud Syros legitur w Nani, feu Nanai, Græcè ſcriptum Navca.
Unde 2 Macc.memorantur
1. 12, Templum Nanæa, & Sacerdotiſſæ Nanæa apud
Perſas fuiſſe . Ab Arabibus antiquis Venus dicebatur
Wiell Al Uza : pofteà à 8,0; Zahra, albedine & fummo fplendore,
dičta eft 8,9 ; Zúbra, feu Zobrat, quod in Ægyptiorum linguam re
ceptum , eſt corpoT. Aliàs Arabicè cum Articulolegitur Bybyll Al
Zubra, feu Az-Zúbra: unde Straboni p . 512, minùs rectè açaça
vocaturMinerva & Diana Templum Perſicè, ut ille dicit : cùm Alapa
severà fit Arabicum Nomen corruptum , non quidem Templum , fed
ipſam
Cap.3. VETERUM PERSARUM . 91
ipfam Venerem notans. Hinc eſt apud Heſychium Zapórego Apremis,
ſc Arabum Venus. Sed Diane
πέρσαι.. Imo potiùs Zaput eft *‫)زهرة‬, fc.
Iréparer
nomine etiamalibi intelligitur Venus.
Dictus Veneris cultus, laſciviâ duce, introductus eſt, ut ſupra nó
tavimus: nuſquam autem reperi Perfas ullas alias habuiffe ftatuas
præter illam Veneris; exceptis hybridis illis & hæreticis in Cappadocia
Perfis, quorum Sacra Strabo meminit ſe vidiffe. Iſti, inquit, dicti
ſunt núposlos, Ignis accenfores, qui Iconolatriam cum Pyroduliâ mil
cuerunt. Ejus verba funt, In Cappadociâ ( nam ibi eft púxor Tribus
qucedam Magorum qui Pyræthi vocantur, & multa Perſicorum Deorum
Templa,) non cultro, ſéd ftipite quodam mattant Sacrificia, tanquam
malleo verberantes. Sunt & Tiupaudéia ,fcil. Enxar Septa quædam ingen
tia, in quorum medio eft Bapos Ara, ſeu Focus, in quo Magi, cinèrem
multum & Ignem perennem fervant : & eò quotidie ingrefieradou ac
cinunt (ſeu canunt preces fuas] ferè per boram , anté Ignem Virgarum
faſciculum tenentes, tápas mirds pileis coaftilibus infulatis velati ex
utrâque parte dependentibus, adeo ut Vittæ labia contegant & malas.
N

Hæc in Avairido xoh Omavë Anaitidis &Omani delubris fiunt : nam &
horum ibi delubra funt, & Omani fatua inpompa ducitur. Tra nos vi
dimus : fequentia Hiſtoria memor árunt. In Fluvium Perfæ non imme
junt, nec abluuntur , nec Cadaver injiciunt, nec alia que immunda effe
videntur. Cuicunque deoſacrificant, primùm Igni sőxovrou, preces fun
dunt. Reges habent ex eâdem ſtirpe: qui non paruerit, capite& brachio
amputato fords projicitur. Ducunt uxores complures, & multas pellices
alunt, multiplicanda fobolis gratid . Reges quotannis præmia proponunt
iis qui pluresfilios progenuerint. Pueri ante quartumannum in patris
conſpectum non veniunt. Nuptia initioAquinołtii verni celebrantur : de
inde Sponſus in Thalamum venit, comeſto priùs Malo, aut Cameli medulla,
& præter idnibil eo die. Aquintoufque ad XXIV annum difcunt fa
gittare, jaculari, equitare, &imprimis vera dicere. Pueri auro exor
nantur, cujus Igneumfulgorem venerantur : quare id neque mortuo appo
nunt, nec Ignem , ob honorem quem ei deferunt. Perfarum Capiti impo
nitur Pileus turritus. Tiara Magorum Infulis fimiles. Si notis & a
qualibus in viâ . occurrunt, eos ofculantur : fi humilioribus, genam eis
præbent, eáque oſculum excipiunt: qui bumiliores admodum ſunt, dun
taxat genu flexo digniores venerantur. Corpora mortuorum humant, priùs
cerotis involventes. Magos inſepultos avibus edendos permittunt. Hi cum
matribus ( majorum inftituto ) coëunt. Hæc ille, qui per Magos, fortè
M 2 intel
5
92 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 3 .
intelligit Sacerdotes. Sed cur alios mortuos humaverint, non video,
cùm fit Perfarum mori contrarium .
Rectè dicit Strabo, non licere putidum morticinium Igne cremare,
fed tantùm Sacrificium : nam Herodotus de Cambyſe refert, Eum fe
cile idquodnon erat San &tum , cremando Amaſis Regis Ægypti Cadaver :
cùm illud ſalitum & induratum refiftebat, adeo ut verberando & pun
gendo frangere non potuerant. Item ejuſmodi illicitum, & tamen fac
tum,legitur apud Megjdi in fine vitæ Guſhtafpis.
AlibiStrabo de Hyrcaniá agens p. 352, dicit, In campo Petram
quandam aggere complentes, ita ut rotundi Collis figuram referret, muro
cinxerant : ibique Dea Anaitidis & eodem Altarigaudentium Amani &
Anandrati, Perſicorum geniorum , Templum poſuerunt, & tà sarà Saca,
folennem ei conventum, indixerunt. Isetiamnum ab iis celebratur qui Zönce
Zela tenent: eftenim Oppidum in Armenia quod tenent Hieroduli, ſcil.
Sacrorum Miniſtri, ſeu Sacerdotes.
Σακέα , quæ eft ämnew ,
Quoad ſupradictum sandı, videtur effe pro Eaxéa
ſeu n'pu Propinationis Feftum , quod in S. Bibliis vocatur inuo Miſhte
Ahaſueri, Feſtum vini. QuoadNomina Aváydpatos,, & Αμανός, Apavos, ſeu o
pavos, five apavos,(nam totmodis, Scribarum errore, apudStrabonem
fcribitur,) ea Perficè fcripta nunquam vidi, & an genuina Perſica fint
multùm dubito . Aváydparo videatur potiùs Græcum , q.d. Eviratus,
fortè quaſi virilibus deftituta ftatua, modeſtiæ causâ : nam aliàs
N077 ) Avdpata in Targumim eſt Statua virilis. Quære ergò an in
fupradicto Avávopar , Alpha fit privativum , q.. d. ſtatua non virilis,
ſeufæminina ? Sed hæ ſunt ſteriles conjecturæ . Quoad Apày, quam
vis ſono conveniat, vix puto id effe yoni Hamman ; quamvis ad Juſti
num Annotator varius ftatuat apavos & Dijon Hammanim efſe Strabo
nis ſlupatéia, quorum hoc à Don, ſignificatione caloris.. Sed hoc non
poteft fic effe,quia in S. Bibliis Hammanim ſemper numerantur cum
Lucis & Excelſis Idololatricarum Gentium quæ non colebant Ignem .
Nec eſt à calore Ignis, ſed à non Hamma, Sole ; unde in Arabica
Verſione JudæorumMaroccanorum , qui valdè gnari, ad Levit. XXVI.
30, verbatim legitur Sölauan Solaria veſtra, ſeu loca altiora Soli
expofita, quæ eminebant ſupra Altaria, ſeu Menfas in quibus Ciborum
& Libationum patinas apponebant, ut in Oriente coram Idolis ſem
per fieri folebat , & hodie fit. Sed hoc non convenit Perſis qui talia
non faciunt. At cùm prætendatur quòd Amavos fit Deitas Perſica, fi
conjecturæ locus fit, notabimus quòd in Bibliorum Polyglottorum E
vangeliis Perfcis, à2 quodam Tabrizenſi Persâ verſis, Blas Chamanâ
Git
 -
Cap . 3. VETERUM PERSARUM. 93
fit i. ‫و‬. ‫ همانا‬Hanana & ‫ مانا‬Mana : aded ut per ‫ خمانايي‬-Chama
nâi ibi fignificetur Similitudo, unde fortè & in genere -Simulacrum .
Sed cùm apud Gentes in more fuerit, ut quicquid grande & immane
effet, pro deitate coleretur, potuerit effe quòd ifti fupradicti Cappadocia
Magi hæretici (alienis moribusinfecti) contra veri Magiſmi principia
peccantes, Monti Amano, Anatoliam à Syriadirimenti, formaverint Sta
tuam, fovem ter maximum ſub iftius grandis Montis nomine colen
tes, ut Druides Jovem ſub formâ proceræ arboris colebant. Et fortè
tale quid de Anandrato ſentiendum . Sed hæc ſunt meræ conjecturæ .
Et cùm neutrum horum nominum videatur verè Perficum , nolo mul
tiplicare conjecturas, ſed tantùm addam, quòd apud Ægyptios Ausy
eft Jupiter, corrupto nomineabAppwr, feu Arenarius, ſcil. qui inter
Libyæ arenas colebatur : fi fortè illi in Cappadocia fuum apavê no
men inde ſumpſerint.
Perſarum autem Sabaifmum magis diſtinctè deſcribit Herodotus
p .62, 63, 64 ; “ Porro ritus, quibus utuntur Perfæ , tales eſſe com
1

“« peri. Neque ftatuas neque · Templaneque Aras extruere conſue

“tudo eſt, quinimò hoc facientibus, - inſaniæ tribuere ; ob id (ut mea
Animadverſa in precedentem Herodoti Paragrapbum .
i Templa ] Herodoti tempore habuerunt Templa: fed fortè loquitur de Perfis Sabaitis
anteactis temporibus. Hinc Tábari Perla de antiquiffimo Rege Kejomàras refert, lebolog
‫اذير بوذي و با مردم كمأختي‬ ded in Montibasterfari, ‫ مع‬cum born in .
bus parùm miſceri, folebat: fcil. Religionis cauſa ſecedebat, & magnam vitæ partem in Solitu
8

dinibus & Montibus & Speluncis tranſigebat, abſque Templorum ufu.

2 Inſania ) Hinc Xerxes Græcorum Templa vaftabat, præcipuè autem quia Idololatrica
erant : nam Xerxis tempore, Perſæ etiam Templis abundabant in quibus Deum adeffe, fed non
comprehendi, ſentiebant ; ut Salomon de Templo Dei Hierofolymitano. Et tamen in fuâ vafta
tione, Apollinis Templo Delio pepercit, atque Templo Ephefino ; quia illud Soli dicatum
prætendebatur, & hoc erat Diana, feu Lunafacrum . D. Seguinus p. 9, 10, exhibet Hiero
iafaréwn Nummum , ubi in adverfà parte eft Diana Perfice caput, cum pharetrá quæ pone
cervicem apparet, quafi Dea arcu & ſagittis armata. In aversâ parte eft Ara cum Foco abi ignis
fammans Perfico more. Plutarcbus in Lucullo p. 507, agit de Diana Perficâ qua colebatur
trans Euphratem , cui ibi aliqua Vaccæ funt facræ, & c. Et D. Seguinus inſuper narrat ex
Gyraldo & Plinio & aliis, in Caſtabaldis Ciliciæ oppida fuiſe Diane Perficæ Templum , ubi ſa
cræ Virgines dicatæ quæ ( tantã ſanctitate pollentes) ſuper prunas nudis pedibus deambulant in.
noxié. Et ex Tacitocitatur, Hierocæfareenfes apud fe habere Dianam Perficam cui Delebrum à
Rege Cyro dicatum , quod reis erat Aſylum , cujus circumjectum ſpatium per bis mille paffus
habitum fuit facrum . Et cùm tales Sacerdotiffæ debuerant eſſe virgines intactæ , malè fecerit
(in fupradictis) Darius, defloratam Aſpaſiam Veneris Sacerdotio præficiendo. Diana quidem
Græcè vocatur Agtepus, & Venus eſt Apeodien, quæ forte ( non obſtante Nominis & Deſcrip
tionis diverſitate ,) eandem Deam plerumque notaverint : nam antiqui, temporis proceſſu, fæpè
perplexi, primæ Deitatum fuarum originis & genuinæ deſcriptionis obliti, quales, aut qua
formâ fuerint tales deitates aliquando tandem ignorârunt, in earundem deſcriptionibus inter fe
differentes. Utcunque tamen hoc fuerit, certum eft Perfas nunquam noviffe Dianam , nec de
ea
94 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 3 •
“ fert opinio ) quòd non , quemadmodum Græci, fentiant deosex
“ hominibus eſſe ortos . Moris habent, editiffimis quibuſque conſcen
“ fis montibus, ' Jovi Hoſtias immolare,omnem gyrum cæli Jovem
<<
• appellantes. Soli Lunæque facrificant, & Telluri , Igni , Aquæ , at
2
“ que · Ventis, hiſque folis Sacra faciunt jam inde ab initio . Pofteà
3
« verò didicerunt ' Uraniæ facrificare, ab Affyriis Arabibuſque edocti.
eâ aliquid audivifle, & multò minùs ſub Artemidis aut alio nomine eandem coluiſſe : fed po
tiùs quafi Agtepuss & Apgodio pro eâdem deâ habitæ fuerint, ubicunque apud autoresmemora
tur Artemis Perſis tributa, eo nomine intelligenda eſt Aphrodite. Quamvis enim Artemis folùm
fumpta, fit Diana; tamen Artemis Anaitis, eft Venus: nam quotieſcunque Artemis memoratur
Perſica, fic diftinguenda fubintelligitur ; & quidem Anabid, fea Ayxins quod eft
temidis nomen , planè Venerem fignificat, idque eſt Planeta Veneris folum & unicum ubique
receptum nomen. Atque quod tam Agrejeis quàm apgodóan utræque fuerint deæ armata , cer
tum eſt ex Pauſania : qui etiam cam Diana, quàm Veneris denominationes, à tot locis & tam
variis occaſionibus ſumptas enum
imerando, inter alia, p. 192, memorat Agrindo isgàr Avitide.
Diane Anaïtidis templum, (i. e. Veneris,) quæ denominatio & diſtinctio fupradictam inter au
tores differentiam quodammodo conciliare videtur. Apud Plutarchum quoque memoratur Ag
Tipais quam vocant Aramido, & Clem . Alex. meminit Apeodions Tevaido, pro Avanda . Pre
tereà in Bibliis Polyglottis A. XIX, ubi in reliquis linguis legitur Artemis, feu Diana, in A
rabicâ Verſione legitur 3,6 ; Zóbra,Venus Ephefiorum : & in Arabum Libris ubi VII Climatum
limites deſcribuntur, unum aliquod Clima extenditur per ögo ;ll Usum Templum Veneris,
quo nomine Templum Ephefinum intelligere videntur : nam tacito Epbefi nomine, totam ur
bem intelligunt per Templum Veneris, denominatione fumptâ à potiore parte.
Javi.] D. Seldenus de diis Syris p. 212, 213 , ait quòd Jupiter Perficus fit Jupiter Mar.
tialis, quem abſolutè Martem vocant, & Bello præficiunt. Ipſe videat. Apud Perfas, Plane
tarum culcus civilis erat immediatus : non autem per Statuas, uti fecerunt Sabaitæ Iconola .
træ ; qui etiam fæpè inter fe diſſentiebant de ejuſdem Deitatis formâ, ut abundè conſtat ex
Plut. de Ifide & Oſiride. In Libyâ apud Ammonios, Jupiter colebatur tam ſub forma Capi
tis arietini, quàmſub forma Umbilici, qui à quibuſdam creditur Pyxis nautica, tam ex figurâ,
quàm quòd geftabatur in aurato Navigio, quando, tanquam Oraculum , pro Reſponſo conſu
lebatur. a Apud Celtas Jupiter colebatur ſub forma proceræ Quercủs, ut Max. Tyrius habet
Οrat . XXXVIII, Κέλτοι σεφεσι μεν Δία» άγαλμα Ν Διός, υψηλή δρύς. Ηinc hujus Religionis
homines dicti ſuntDryides, feu Dryades, ( fc. quernæ religionis homines,) quos ex fuâ Ditione
abolevit Claudius Imp. 5. Hi Viſco querno (vulgo Mileto) nihil facratius habuêre, nec ulla
Sacra fine fronde quernâ peragebant. Et quia Quercus habebatur Sacra, hinc dictæ ſunt Syl.
veltres Nymphæ Dryades & Hamadryades, utpote quæ fimul cum Quercubus naſci & cum eis
interire crederentur; vel quæ in Quernis fýlvis verſarentur. De Lucorum Conſecratione,
confulatur Dempſterus ad Rofmum , p. 21, 22. Conftat enim Arboribus immolatas fuifle Ho
ftias humanas, ex iis (inquit) quæde Druidibus prodiderunt Strabo, Mela, Plinius, & Cæfar.
De Sacerdotibus Lucorum aliàs affatim in S. Bibliis.
2. Ventis) i. e. Aëri. Hiſque folis] hoc eft falſum : nam Deum præcipuè colunt. Neque
Tbeogoniam accinunt, ut is, Græcorum more , fabulatur.
3. Pofteà didicerunt Urania ) pofteà exegeticè fequitur, vocant Allyrii Venerem , Mylit
tam . Hoc confirmat Heſychius, Muritan's The Oiegview, Acuero . Scil. Aſyriacè ladies
Maulėdta eft Genetrix . Herodotus pergit docere, quòd Venus Arabibus dicebatur Alitia : quod
quidem nomen fortè fit sip )| Alibat, ſeu potiùs Ilabat, i. e. Dea ; nam Venus aliter vocatur
2 Vid . Append. No. III .
Ara .
Cap. 3 . VETERUM - PERSARUM.
95
“ Vocant autem Affyrii Venerem Mylittam , Arabes eandem Alittam
« vocant, Perfæ Mitram. Sacrorum autem ritum circa hoſce jam
“ dictos deos, hujuſmodi quondam inſtituerunt. Perfæ quippe ſacri
“ ficaturi, nec Aras erigunt, nec ignem incendunt prorfus: fed neque
απoνδη Libamentis utuntur, επι αυλώ, και τέμμασι, κι έλησι aut Ti
“ biis, Infuliſve, aut Molis: verum , ut quiſque divis his Sacra facere
“ ftatuit, in locum mundum Victimam fiftens, Deum illum implo
“ rat, Myrto maximè cinctam geſtans Tiaram . Sacrificans autem non
pro ſe ſolo, privatimque vota nuncupat, ſed communiter univerfis
Perhis benè precatur. Imprimis
Imprimis quidem Regi, quoniam omnes
“ Perſas idem quoque comprehendit." Ubi verò jam in minutas por
si tiunculas membratim Hoftiam confcidit, carnibus elixis herbam
“ ſubſternit quam molliffimam , maximè Trifolium . Huic impofi
“tis carnibus, * Theogoniam accinit : fiquidem hanc eſſe Incantatio
“ nem efficaciffimam .. Citraque Magum , nullum illis fit legitimum
« Sacrificium . Mox Sacrificus, ſublatis carnibus, 'utitur in quem
cunque uſum illi fert animus. Ex omnibus diebus, præcipuè colen
“ dum cenſent quiſquis ſuum Natalem : nimirùm , hoc die, plus alüs
æquum cenſentes ciborum apponere. Ut ditiores integros Boves,
“ Camelos, Equos, Afinos, eófque in Fornacibus toſtos , illo die in
Arabicé. Cur autem addit Eam Perfis vocari Mitram , planè neſcio : nam cùm eo nomine
femper fignificetur Sol, quamnam erroris anfam arripuerit, divinare non poflum . Julius Fir
micus itidem errando dicit Mithram eſſe Ignem . Cùm verò Herodotus dicat, Pofteà didice .
runt, id eum poft Artaxerxis de cultu Veneris Inftitutum vixiffe arguit. « Ut itaque res pa
teat, Herodotas quadragenarius, adno Artaxerxis primo, Hiftoriam fuam conſcripſit, & ejuf
dem Regis anno tertio eandem publicè recitavit. Ideóque, vel Artaxerxes initio rcgni fui
diétum cultum inftituerit, vel aliàs, Herodotus, poſt publicatam fuam Hiftoriam , eandem dieti
cultûs notitiâ & fortè aliis quoque additionibus interpolaverit.
i Libamentis] In folenni Proceſione quam ex muro Perſepolitano defcripfit D. Chardin ,
multorum manibus binatim geruntur Patinæ ( ut videtur ) Libaminum . Et quòd Vinum in
Condy libabant, ab aliis narratur . Nu shop or) fuper citavimas D. Scaligerum in Notis ad
Strabonem , ex Herodoto afferentem tam Vi timam quàm Sacerdotes fuiffe istu poplovs.
Myrto cinctam geftans Tiaram ] quod fi verum , tum Herodotus planè fibi contradicit. Aa.XIV .
13, Tum Jovis Sacerdos afferens Boves & Serta, voluit facrificale, &c. Mola in Sacrificiis
erat vel Farina ſalita, vel Placenta falita, fcil, vel Simila, vel Malla farinacea in Libam con .
fecta & Sale conſperſa in Sacris Gentilibus uſurpata : nempe Menſe Jurio Veftæ offerebant
Molam , de quâ re in ſequentibus agetur. Vox eft origine Punica : nam Romani eam acce
perunt àà Phænicibus, qui cum reliquis Ethnicis erant in multis rebus Veræ Legis fimiæ . Ef
ic. Dobra Mollab ( in Conj. Pual) Salitum , cum in Lege Mofis omne Sacrificium erat mikro
nina me-móllab ba- mélab, Jalitum ſale.
2 Theogonia ] Non potuit abftinere à phrafi Græcâ, quamvis falsò applicatâ. Prætereà fibi
contradicit , cùm paulo fuperiùs dixerat, eos non exiſtimare Deos ab bominibus genitos. Sed cùm
Perfæ fuas Preces& Deo laudes cantarent, ille ineptè hoc vocabat Theogoniam accinere.
a Conferantur hæc cum Append. No, XVI.
« menfam
 S
O RIA G IONI
96 HIST RELI Сар . 2 .
“ menſam apponunt. Pauperes Natalem minoribus Pecoribus hono
“ rant. Cibis autem utuntur perpaucis, Bellariis multis, nec iis ad
“ modùm bonis. Hinc eft quòd Perſæ dicant, Græcos finem edendi
“ facere adhuc eſurientes, quòd à cænâ nihil apponatur illis quod fit
« alicujus pretii: quòd fi tale quid apponeretur, non eſſe finem factu
“ ros quoad ſatiati eſſent. Vini valdè appetentes funt. Eiſdem , nec
vomere coram, nec urinam facere licet : quæ etiam nunc ita obſer :
“ vantur. Poti, ſeu inebriati, de rebus maximè feriis conſultare con
“ ſueti funt. Quòd autem ipfis placuerit deliberantibus inter pocula,
“ id poftridiè proponit Dominusillius domûs in quâ deliberaverant :
“ & fiquidem placuerit ſobriis etiam , eo utuntur : fin minùs, relin
quunt. De quibuſcunque autem ſobrii conſultaverint; inebriati ea
“ in diſquiſitionem revocant."
« Si in viâ invicem fibi occurrunt, ex hoc quis cognofcat an pares
“ fint; nam ſalutationis loco, ſe mutuò oſculantur : quòd fi alter fue
“ rit inferior paulò, malas oſculantur duntaxat : fi autem alter fuerit
“ multò ignobilior, proſtratus adorat honoratiorem . Imprimis autem
“ illos obſervant reverenter qui proximè habitant : fecundas tribuunt
« iis qui à primis proximi : atque fic deinceps progredientes, quò vi
“ ciniores, hos arctiore neceſſitudine junctos exiſtimant; ſe nimirùm
“ omnium longè optimos arbitrantes : alios verò quò remotiores diſfiti
ſunt, hos à virtute effe magis alienos: atque illos demum fecundùm
“ diétam proportionem peſſimos eſſe colligentes, qui à Perſis abfint
“ remotiffime.”
“ Medi. lidem & affines perinde atque Perfæ colunt.
« Perfæ , à Græcis edo&ti, puerorum quoque indulgent amoribus. Vir
gines multas, uxorum loco, ducunt, ſed multò plures Pallacas ha
“ bent. Secundùm bellicam fortitudinem , potior ducitur numeroſa
ſobolis procuratio : & qui quamplurimos Liberos ediderit, huic Rex
“ munera quotannis mittit : in multitudine enim pofitum effe robur
" exiſtimant. Liberos ſuos, à quinto anno incipientes uſque ad vicefi
“mum, tribus duntaxat inſtituunt, Equitare, arcu fagittas excutere,
" & " vera loqui. Ante quinquennium filius in conſpectum Patris non
“ venit, ſed apud fæminas degit: quod eâ gratiâ fic fit, ut fi inter
“ educationem decedat, nullam hæc prolis jactura Patri afferat moleſ
i Vera loqui. ] Unà cum Herodoto & Strabonis dictis de Perſarum intEvey & roccesy &
aangeúar ſeu & >71.Centay, cenſeatur celebris illa ( in i Ezdræ cap. 3 , ) Zorobabelis ſententia de
Veritatis prævalentiâ à Dario Perſarum Rege approbata. Conſulatur quoque & Xenophon in
Caropædiâ de Foro liberali pro educatione juventutis.
« tiam .
Cap . 3 . VETERUM PERSARUM . 97
“ tiam . Equidem hunc morem laudo : laudo item illum, ne ob
“ unam tantùm culpam liceat, vel ipfi Regi, occidere quempiam , ne
“que alicui aliorum Perſarum atrocius aliquid in familiam ſuam ex
“ ercere ob unum ſolum delictum : ſed expendere jubetur quiſque fili
plura magna patraverit, atque tum demum juſtâ utatur indignatione.
“ Suum autem Patrem aut Matrem ajunt neminem unquam occidiſſe :
“ verum quotquot horum fortè acciderunt, omni neceffitate excuffâ,
“ hos tandem deprehenfos tradunt aut ſubditos aut fpurios. Quippe
“ haud veriſimile videri ajunt, ut is qui verus parens fit, à proprio
“ filio interimatur. Quæcunque apud eos fas non eſt facere, ea nec
“dicere. Turpiffimum apud eos ducitur, mentiri : ſecundo loco , æs
“ alienum debere, cùm ob alias multas cauſas, tum quòd neceſſum
“ ſit eundem qui debet, mendacio quoque obnoxium eſſe. Si quis
“ è civibus leprâ aut vitiligine infectus fit, huic in civitatem accedere
non conceditur, neque cum aliis Perſis conſuetudinem habere. Di
“ cunt enim hos morbos illis immiffos, quòd in Solem peccaverint.
“ Exterum , qui eiſdem correptus fuerit, è regione fuâ exigunt. Ex
“pellunt quoque albas Columbas, eandem cauſam prætendentes. In
“ Flumen nec immejunt, nec infpuunt, nec manus in eo abluunt,
"nec denique fimile quippiam faciunt: ſed Flumina inter omnia re
ligiofifſimè colunt. ( Deinde mendacium , de omnibus Nominibus
Perficis definentibus in Sigma, omitto. ) Cadavera defunctorum
>

.“ Perſarum dicuntur non priùs humari, quàm ab Alite, aut Cane

“ trahantur. Magos tamen certè fat fcio hæc factitare, quandoqui
" dem apertè faciunt. Perfæ igitur mortuum xataxmpabo artes Cerá in
“ tegentes in terram condunt. Magi verò, cùm ab aliis hominibus,
"tumn à Sacerdotibus Ægyptiis differunt. Siquidem hi nullius Ani
« malis occiſione fe pollunt, præter ea duntaxat quæ diis immolant :
CC
Magi verò ſuis ipſorum manibus, excepto Homine atque ' Cane,
quodvis occidunt: imò hoc palmarii loco ducunt, fi Mures, For
2

“ mices, Serpenteſque, & breviter reptilia atque volatilia plurima,

necaverint.”

1 Canis habetur Animal quodammodo facrum : ideóque inter Zoroaftris Præcepta jube
tur Charitas erga Canes eoſque paſcere. Quomodo cos moribundis hominibus applicant, vide
in Appendice XVII noftrâ ea quæ notavimus ex Taverneri Itinerario.
2 Solennis apud eos datur dies in quo noxia animalia necare fatagunt ; ạe quo alibi dixi
mus.

Heic definunt Animadverſa in precedentem Paragraphum

ex Herodoto defumptum .
N Magorum
 A N IS
RI IO
S TO L IG
98 HI RE Cap . 3 •
Magorum Principia & Dogmata quædam tradit Diogenes Laërtius
in Proæmio ad Vitas Philoſophorum , hoc modo : Magos in Deorum
Sacrificiis & Precibus ita verſari, quaſi ii ſoli ab eis exaudiantur ; at
que etiam eos de deorum naturâ & ortu differere, quos & Ignem eſſe, &
Terram, & Aquam putantes : ftatuas repudiare, & eorum maximè opi
nionem, qui Deos mares & fæminas elle ajunt. De juflitia verba fa
cere ; nefaſque arbitrari igne mortuos humare : fas exiſtimare cum
Matre, autFiliâ corpus miſcere, quemadmodum Sotionait in XXIII.
Prætereà Divinationem ac Prædictionem profiteri, deosfibife offerre di
centes : quinetiam Spectrorum plenum elſe Aérem , quæ à vaporibus deflu
entia in oculos acutè cernentium introferri. Atque etiam eos ornamentis
aurique uſu in veſtitu interdicere. Horum veſtitus quidem albus ; cubile,
terra; cibus, olera cafeúſque ;; & panis, cibarius; bacillum , arundo ; quá
quidem (ut ajunt) caſeumfigentes attollebant & comedebant. Sed gontiago
parrcaeos non noviſſe. Ariſtoteles, in primo dePhiloſopbiá, ait eos
Ægyptiis antiquiores, & ex eorum ſententiâ duo eſe Apxas Principia,
Bonum Malumque Aaipova , Jeu Larem ; quorum alter eft Jupiter &
Oromaſdes, alter Orcus & Arimanius appellatur .—Theopompus
in VIIIPhilippicarum ait, Magorum ſententia, Homines in vitam re
dituros immortalefquefuturos, & ea quæfunt, fuis quæque vocabulis per
manfura tradit. Hecatæus autem , Deos genitos ele, de eorum fententia,
prodit. Clearchus Gymnoſophiſtas à Magis progenitoseſſe ait. Præ
terea qui res Magorum fcripferunt, Herodotum refellunt: nec enim
Xerxem Tela in Šolem jeciſſe, nec Compedes in Mari demiſille, quo
rumutrumque Magi Deum efe arbitrantur. Simulachra etiamjurefuf
tuliffe. Sic ille. De eorum opinionibus & praxi, vide Brilonium p.
181. Qui de Perſarum Religione ſcripſerunt, ajunt Magos cenſuiſſe
mortales aliquando revicturos & ſempiterno ævofruituros, uti & nos
ex eorumScriptis magis particulariter docuimus ſub finem hujus Ope
ris. Briſ. p. 106, agit de Sacrificiis & pietate Regum , & quomodo
Cyrus inftituit eos qui quotidiè Divina Officia canerent: & pofteà de
oblatis Holocauſtis. Præmiffo ſemper Cultu Divino, resfuas aggre
diebantur, facto à Jove principio : fic Xen. de Cyro, Rem ſacram
Fovi primùm Regi, deinde Diis cæterisfecit ; additis Precibus, ut pro
pitii benignique eſſent, & exercitui ſe Duces bonoſque commilitones &fo
cios atque etiam rerum utilium conſultores præbere vellent. Prætereà
Heroas, Medorum terræ incolas &curatores, imploravit. Cúmque ritè
litáſſet, Tellurem etiam Libationibus propitiam fibi reddidit, & Deos
atque Heroas regionem Aſyriorum incolentes Eyjeviceto Sacrificiis placavit.
Quibus
Cap. 3 • VETERUM PERSARUM . 99
Quibus peractis, rurſus fovi patrio egue: nec fiquis alius Deorum ſe of
ferret, ullum neglexit. Cúmque Somnio monereturſe moriturum , excita
tus, moxfumpht iepšia Hoftias,Jovipatrio & Soli& Diis cæteris, infum
mis montium jugis, ut Perfis mos erat, due ſacrificavit, & bujuſmodi
preces concepit,,Ζευ παογώε και9 Ηλιε και πάντες Θεοί,, fupiter patric,, Tuque
Sol, & Vos Dii univerſ, accipite hæc tedesápid , Præſtationes ſacras,
quibus & multis præclaris actionibusfinem impono ; hæcce Xapsupia Gra
tulatoria, quòd mihi tam iepois extis, & in španions onuecious Cæleftibus Sig
nis, in covois avibus, eafignificáftis quæ vel faciendavel omittenda erant.
Magnas etiam vobis gratias ago, quòd & ipſe curam de me veſtram ag
noverim , & nunquam me rebus profperis fupra conditionem extulerim .
Rogo vos, ut nunc quoque Liberis, Uxori, Amicis, Patriæquefelicita
tem largiamini : mibi verò peto, ut quale concefiſtis ævum , lub
[ſc.itupietate
con
tranſactum ,] talem etiam exitum detis. Xenopbon hic pro
cepit pro Cyro Orationem , feu Precationem ad Jovem & Solem , ut
Homo Græcus, fingens eum orâffe ad plures Deos ; cùm Cyrus nun
quam oraret ad Solem , nec niſi ad Deum unum & verum vota nun
cuparet: & hoc ſemper comperimus in Scriptoribus Græcis, qui non
poffunt loqui de Deo in fingulari numero , fed ( ut ſupra notavimus )
perpetuò de Diis loquuntur in plurali . Prætereà fuperior illius ad mi
lites pugnaturos Hortatio , non eftfecundùm ftylum & loquendi mo
rem apud Perfas uſitatum , uti meliùs conftabit ex aliâ ad milites Hor .
tatione verè Perficâ, quam in fequentibus adducturi ſumus. Non
immeritò ergo Xenophontis Cyropædiam fi&tam judicat Cicero.
Briſſonio non conſtitit, Perfas unquam in fuis Sacris obtulifle Odores,
cùm (ut videtur) tale quid deeis apud Græcosnunquam legiffet. Sed
in Libro Pharhángh Gjibángbiri memorantur VII antiquiffima Pyréa,
in quibus Ignem ſervabant & Incenfum Planetis adolebant : ejus verba
‫ه‬extant
‫ري ذ‬in‫بخو‬voce
‫شتهاذارند و‬Azur
‫يدا‬,‫ م‬ubi ‫اكب‬, ‫هرفتيگاکنهي راازميننسوآبتبشیكگیدهازاكيو‬
‫سبعة‬refert

‫ متعلق بأن كواكب بوده در آن آتش میسوخته اند‬Horum Jeptem

Pyreorum quodvis alicui ex feptem Planetis relatum babuêre: ibique In
cenſum, illis Planetis proprium, in illo Ignefuffiebant. Sed dicti Libri
Autor Mohammedanus, fortè partialis fuerit in noſtros de Incenſo ad
VII Planetas : id enim , tempore Sabaiſmi, ſub dio fieri folebat : at in
Pyreis pofteà Deo offerebatur Incenſum . Nam quòd & Deo offere
batur Inceçſum ſolennioribus temporibus in eorum Pyréis, in Libro
Erdaviraph-nama memoriæ proditum eſt ; quomodo Odoribus fiebant
N 2 Suffitus
100 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 3 .
Suffitus & Pyréi Solum, ſeu Pavimentum , pretioſis Tapetibus fterne
batur, quando tempore Regis Ardeſhîr Babecân ſolenniter ad Tem
plum proceſſum eſt ad folvendum Religionis Dubia, ut ſupradictum
eſt p. 18 ,
Stragula pulchra
powingswered.podeu Jude:5243.jpww.sources ſtraverunt,
Suffitus odores
iegewagheue vulwes.fws )wegwasJepa.puesobey quaquaverfus fpar .
Jerunt.

Hoc didicerunt ex Ritibus Judæorum , ubi Incenſum Deo adolen

dum præſcribitur. Conſtat autem ea VII Pyréa non fuiſſe à VII Pla
netis denominata . Namque dicta illa ſeptem Pyréa antiqua , hæc ſunt,
ſç. illud quod vocatur Primum , (nam ordine fic nominantur à Perſis ,)
dictum erat fra
‫ مهر‬, Azuri-Mibr. Secundum cgl ÖT Azur -núſh.
DeindeTertium eratplytyjäſ Azuri-Behrám . Quartum erat analyut
Azur-áyin : & Quintum erat ogá jöt Azur -Cherín, aliàs dictum
ologojol Azuri-Chứrdád, (uti in Libro Erdavirâph-nama etiam
legitur loje Sjöl Azuri -chúrdâd ,) erat Pyreum valdè ſublimis
ſtructuræ in urbe Shirâz . Sextum erat wij jos Azur -berzin, quod
etiam valdè fublime. Septimum erat vocatum füs ,joſ Azuri-Zer
ariò
dùght , ſeu camiony jest Azuri - Zerd-hùſht, quod itaque neceſſ
ipſe Zerdúſt extruxerit: quin & in Libro Pharh. Gj. memoratur,
alia quædam extitiffe ante Zerdúſht.
Ex his (ut & ex ſequentibus) conſtat, quòd Pyreorum denomina
tiones plerumque ſumi folebant ab ignitorum Meteororum apparitio
nibus & ſubitaneis corufcationibus ( quæ fauſtæ habebantur) intalibus
locis ubi Pyréa pofteà fuerunt condita, dum talia fauſta indicia deſig
narent loca pro talibus Pyréis ibidem condendis. Unde cujuſcunque
generis aliquando fuerit ejuſmodi ignea apparitio, aut aërea coruſcatio,
& à quocunque Planetâ,vel aliâcausâ, apud religioſos Divites, ab eâ
ſumi ſolebat Omen & Nomen Pyréi ibidem condendi. Nam quoad
ſupradicta Nomina, in eis vox Azur, ſeu Adur, ( vel ut moderniores
ſonant Azer, feu Ader,) eft Ignis: adeò ut VII Pyreorum primum
Azuri- Mihr fit Ignis Solis, quafi dedicatum Igni qui è Sole aliquando
emerſerat & coruſcaverat : Soli enim referenda eft omnis Ignis (etiam
Elementaris) origo. Secundi nomen Azur -nújh eſt Ignis blandus, feu
amænus, ſcil. innocuus & fatuus, nempe aliquod Meteorum vim cau
fticam non habens : nam cùm Ignes omnes (quamvis fecundùm Fo
mitem, ſeu materiam ignitam , colorati & inde lucentes, ibique tan
quam in ſubjecto hærentes, & deficiente ſubjecto, ftatim avolantes,)
de
Cap. 3• VETERUM PERSARUM.. IOI

de eodem unico puro Ignis Elemento accendantur, ideò in hunc ſa

crum cenſum veniunt (ut ſupra dictum ) omnia ignita Meteora & Ful
gura, omneſque Ignes lambentes & circumvolitantes, qui finguli Sa
cri æſtimantur ; utpote qui cælitùs ad nos veniant, & quaſi à Deo ac
cenſi habeantur. Nec quidem culinaris ignis ſuâ veneratione & ſancti
tate caret. Hocce Pyréum & hic Ignis aliàs, tranſpoſitis vocibus, vo
catur ‫ دوش آذر‬Naji -Azur, ignis blandus, vel junctim ‫ نوشادر‬-Nu
phâdur, quo quidem nomine apud Chemicos appellatur Exhalatio
quædam calida, quæ interdiu ut Fumus, noctu ut Ignis apparet, in
cujus honorem hoc Pyréum extructum eſt. Dicta Exhalatio evapora
ta, & fuperinducto aliquo vaſe, autaſſerum tecto excepta, evadit con
creta : quæ quidem Concretio eſt Sal illud quod aliàs (quia in Libyæ
arenis frequens) Ammoniacum vocatur, in Chemicorum Libris Nuxa
dur (per x Portugallicum quod ſonat ut ß pro Nufhádur. Quin &
ob fimilitudinem , communis Ignis fatuus eodem nomine gaudet,
quippe qui fit Exhalatio falſa è paludoſis locis exurgens.
Tertii nomen Azuri- Bebrâm fonat Ignis Martis, quafi Pyréum de
nominatum ab igne erumpente è rubente igneove Planetâ Marte ;
cùm illius color ignis fpeciem exhibere videatur. Quarti Azur- Ayîn
ſignificatio eft incerta : nain Ayîn eſt Urceus, quaſi in quo Ignis
quidam ſervatus fuerit: vel fortè nomen corruptum ſit, ut & Quinti
nomen Cherîn, nullam fignificationem habens. Fortaffis vitiosè fcrip
tum fit pro Churdád Angelo, quod eſt aliud hujus Quinti nomen ,
quaſi talis Ignis quem ille aliquando ſparſerit. Quoad Sextum, aliàs
apud Chalil şüphi in Libro Nimetullah ,, fic legitur, dj-?;
uits CümnalusT Azer-ber- zîn eft Pyréum quoddam ſublime : & in
eodemLibro ordine Literæ Be, ſupradictum Berzîn exponitur, nomen
alicujus Sectæ qua afferit ſe efe deReligione Abrahami : vel aliàs, no
menalicujus Sacerdotis, ſeu Antiftitis, qui talePyréum extruxit, quod
itaque ab eo denominatum eft. Hæc ſecunda dicti nominis ratio affertur
etiam in Libro Ph. Gj.ubi tamen ( quia Ber- zin eſt ſuper Ephippium ,)
ut magis probabile additur, Quòd Rex Jussi Kei-Cofrav aliquando
intermediatonitrua & fulguraequitando, ab equo ſuo deje&tus eft: &
eodem momento Fulgur in ejus Ephippium cadens, Ephippium incendit &
Equum voravit, nec extinguipotuit. In cujus rei memoriam , devoti bo
mines hujus nominis Pyréum extruxerunt, illud nominantes Azer-ber -zín,
i.e. Ignis fuper Ephippium . In Libro Pharhàngh Surüri hoc Pyréum
dicitur extructum in loco dicto ang Navend. Septimum fuit propter
Ignem quem fovebat Zerdúſht, ejuſdem extructor.
In
 102 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 3 .
In Libro Sad-der cap.43, memoratur Pyreum dictum vzájoAdur
chura, i. e. Ignis illuminationis-rationis, q. d. mentis & rationis illu
minatione aliquem inſpirans. Eftque juxta Kirmân illud Pyréum ,
illeque Ignis illuc traductus ex Choraſản, ſeu Bactriâ, ut vult Shabri
ftâni. Hæc hodiè (ut alibi fuſiùs dicetur,) eſt Metropolitica Ecclefia
Magorum omnium, ad quam femel in Vitâ fuâ tenentur veteres Perſa
omnes Peregrinationem ſuſcipere, Sacræ Viſitationis ergô, ut olim fa
ciebant ad antiquam Eccleſiam Cathedralem Azur-Guſhtaſp in Balch,
ſeu Baktris, & prout anteà fecerantad multo antiquiorem ibidem Ca
thedralem Nau - Bahår. Fuit enim in urbe Balch (ut mox dicetur) a
liud antiquiſſimum Pyréum dictum lg ? Nau -Bahár, ſeu Novum
Ver, propter vernantem ejuſdem ornatum & pieturas floridas. In Li
bro Pb. Gj. & alibi, memorantur fequentia aliquot Pyréa ſeu vetuſta
Templa Cathedralia, quæ non prætermittenda duxi. Horum unum
legitur jguu Oys Chùrd- Súz, quod alibi ( ut videtur ) rectiùs legitur
jgurs ogá Chúd-bofúz, i. e. Ipſe, ſeuſponte urito, in regione Aderbay
agján. Urbem Balch extruxit Lobraſp, Guſhtåſpis Pater, &in eâ pa
ravit Pyréum raunin Azur -Gušajp, quod apud moderniores Per
ſas fonatur Ader Kebapp : illud autem in Libro Pharh.Surüri appel
latur ewlieni Azur -Guſhtajp : Lobraſpis enim filius hoc loco
natus, inde nominatus fuit Awlocais Guſhtåſp, i.e. Ignis ſaliens, ut
poſteà pluribus dicetur. Dictus filius ibidem Sacri Ignis cuſtodiam
confirmavit, & eandem , pofteà neglectam , renovavit. Erat etiam
inſigne Pyréum in monte jwlElbùrz, prope urbem ją Yezd. Aliud
Pyréum dictum cusu Dorùchſh, feu Dordchih, memoratur fuiſſe in
urbe zakel Urmiya, in Curdiſtaniæ montibus : cujus quidem Urbis &
Pyréi (ut & Urbis Shiraz)extructor ditiffimus fuit cougarcwly Râs
Magjúf, ſeu Magjuſæus, aliâs dictus Jänicul Rås A Bagàl, i.e.
Caput muli, à quo denominatus fuit Nummus quidam dictus poljo
Goldis Dirhem Bágali, Nummulus Bagalaus. Prope urbem wys He
rat in Choraſán fuit in fummitate montis Pyréum dictum sfügu Si
rijhk, quo nomine ( inter alia fignificata appellativa) notatur Scintilla
ignis, ſeu Scintillarum elatio. Fuit in urbe Tabriz ( vulgò Tauris in
Media quæ cenſetur Ecbatana,) ignis Fanum celeberrimum , & fortè
omnium primum atque antiquiffimum , dictum ufologjöf Azur
Abádaghan ; quo etiam nomine aliquando notatur ipfa urbs Tabriz
ejúſque Provincia, aliàs ſonata Adarbáyagjan. Aliud Pyréum Arabico
nomine gaudet Cuglo in Beit Maras,fi recte ſcriptum , nam idem
alibi
Cap . 3 . VETERUM PERSARUM . 103
alibi legitur curls in Beit-Târas : fic Shabriſâni Arabs propè cal
cem, in Sectione de opinionibus Arabum tempore ignorantiæ , ubirefert,
Fuiſſe Arabibus & Indis Ædes ſeptem Planetarum , quarum aliqua fue
converſa. Fuitque mag
non converſa.
runt converfæ in Ædes Ignium , & aliqua non
num inter Idololatras & Ignicolas diffidium : & quiſque qui fuper alte
rum prævaluit, easſempermutavit in Ceremonialia Religionisfuæ. Ex
his fuit Beit Târas in cacumine montis 3 Paraſangis ab Iſpahan, in qua
fuerant Idola, donecea ejecit Hyſtalpes Magiſmum ample&tens, eámque
convertit in Ædem Ignis. Ex -bis etiam fuitig? gill Al Nau -Bahár,
quam extruxit Rex Manúſhahr in Balch, dedicatá Lunæ : eam tamen
pofteà vaſtârunt Balcbenſes quando apparuit Iſamiſmus. Ex his quoque
fuit wlags chn Beit Abdân in urbe Sanaa Arabie felicis, quam ex
truxerat Dabbak, illámque dedicaverat Veneri : eam autem vaſtavit
Othmánfilius Affán. Ex his itemfuit wlugger cius Beit Cäufân, quam
extruxerat Rex Cäusmira ſtructura, eámque dicavit nomini Solis in ci
vitate Pbergâna : eam verò vaftavit Al Mu'taſm. Sic ille. Quid au
tem nominis fit ſupradictum Táras, ſeu Máras, non fcio :fed twee
Maràs fuit celeberrimus quidam Magus, qui fortè dictam Ædem ex
truxerit. Quoad Templum Veneris,agnoſcimus peffimam illam hæ
reſin ab aliquo Rege introductam fuiſſe. Sed quoad dicta Solis &
Luna Templa, iſte relator fuit ex Arabibus qui res Perſicas haud fatis
nôrunt: nam Perſarum Sabaiſmus nunquam eos abduxit à Dei cultu ,
adeò ut omnia eorum Templa Dei Omnipotentis nomini & cultui
dedicata fuêre. Dicta itaque Templa, vel ab Idololatris extructa
fuêre, & poftea converſa in Pyréa : vel fortè ob externa talium Pla
netarum ſymbola, fic nominata fuerint, ut hodie omnia Mohammeda
norum Templa creſcentis Lunæ ſymbolum fupernè gerunt. Aliàs enim ,
quamvis fingulis Planetis adoleverint Suffitus, nunquam tamen (qua
tenus hactenus comperimus , ) habuerunt talia Templa quorum de
nominationes ab illis Planetis deſumptæ ; imò hujus contrarium ex
ſuperioribus VII Pyreis apparet : ibi enim inter ea, neceſſaria fuiſſet
talium Templorum mentio : ibi autem fola mentio Ædis ab Igne So
lis denominatæ , non autem pro cultu Solis ordinatæ ; cùm nulla Tem
pla pro cultu Solishabuerint, nec Sacerdotes Solis, fed tantum Pyréa
& Sacerdotes pro folius Dei cultu habuerunt.
In Libro Pharh. Gj. memoriæ proditum eſt, Quòd Ardeſhir Bábek,
quifuit ex Perſarum Regibus ordinis pofterioris,celfifimum quoddam
adificium distum ‫ تربالی‬Terbali extrusir ad Orientem urbis ‫شهرگون‬
Sbabragbún in Perfá ; & quod è regione hujus urbis fit Mons (in cujus
cacu
104 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 4.
cacumine eſt Pyréum ) emittens aquam quæ ſupra Verticem võ Terbáli
tranfluit. Hoc mirum , fi verum . Alia etiam veterum Templorum
Perſicorum nomina in ſequentibus memorantur : at eorum omnium
Nomina hodie recuperare & recenſere, eſt planè impoſſibile. Sed
notandum eſt , quòd omne Pyréum fuit Ecclefia Cathedralis dotata
ad alendum Epifcopum & Sacerdotes neceſſarios, ut infra fufiùs
dicetur.

CA P. IV .

Mithre apud Perſas cultum , non eſſe adorationem divinam , non obſtantibus eis
quæ Græci & Latini in hujus contrarium dicunt. Perſarum Sacerdotes id
expreflè negant, & affirmant se ſolum Deum adorare. De Mithra Antro,
&c .

E Sole, quatenùs Perſarum Religionem cultúmve ſpectat, tracta

turus, ut naturali ordine procedam , ejuſdem glorioſi luminis,
quæ in Linguâ Perſicâ reperiuntur, Nomina præmittenda cenſeo.
Corpus Solare ſeu Diſcus Solis in Libro Pharh. Gj, vocatur olanglow
Sipèr Siyab, i. e. Pelta nigra, ſeu Clypeus niger ; idque propter rotun
dam formam . Et propter ejuſdem intensè ſplendentis aqueum nigro
rem , apud Sheích Saadi dictum corpus ſolare vocatur 39 faiz ‫چشمه‬
Tchéſhmahi Hûr, i.e. Fons Solis, quòd aquæ fontem imitetur ſplen
dente ſuperficie. Sol autem (variis aliisfonans nominibus præter dic
tum Húr ,) nuncupatur etiam Já Chấr, & chai Shid, vel junctim
aüggé Chûrſhíd, ſeu ut in Pharh. Sur. olüge Churſhad. Alias
fubinde vocatur ‫ قباس‬Kobas, & ‫ شر‬Shar , & ‫ كليجة‬Calitcha, & ‫ليو‬
Lív, & WJ Láb, & welje Rúz-afken, i. e. diem jaciens, fc. diem
ſeu lucem producens. Nominatur quoque xuls ylijs Hazár-tába, i.e.
Mille-Splendens, fc. copiosè fplendens: item ofGhèrd, i.e. urbs, vel
vertens; item origo Rúz-ghèrd, i. e. Diei urbs, ſen Diem vertens,diem
fc.
Cap. 4. VETERUM PERSARUM . 105
‫ورخش‬en‫ه‬
diem ſeu lucem circumducens. Inter ejus nomina quoque eſt cuising
Huràchſh, contractè pro League Hür-ràchſh, i. e. Solis Splendor.
Vocatur quoque Exo Murgh, i.e. Avis, Volucris ; fortaffis eâdem
ratione quâ Ægyptii Solem etiam Phænicem eſſe myſterioſè fingebant:
quam quidemFabulam explicavimus in Notis noftris ad Itinera Mun
di. Horum quædam ſunt rarò uſitata nomina vel tantùm apud Poë
tas. Omnium uſitatiffimum Solis nomen eft ulail Apbitâb, q. d.
VUS UT Abi-táb, ſeu ulagſ Avi-táb, i. e. Aqua ſplendor, ſeu Aqueus
Splendor ,quodquidem nomen refpicit ſupra dictam notionem de Fonte
Mabr
Solis. At in Religionis negotio, Sol præcipuè appellatur oto Mîhr,
quâ voce primariò ſignificaturAmor, miferatio, mifericordia ; quo qui
dem nomine infignitus eſt Sol, quia totum Orbem fovet recreátque,
& quaſi amore complectitur ; notione haud multùm diversâ ab eâ
vetuftiffimorum Hebræorum, quibus à miniſtrando ipſe Sol dictus eſt
wow Shemeſh, q. d. totius Orbis Miniſter, feu Famulus officioſus.
Quoad verum ſonum vocis Mikr, ſonanda eft Myr, ſeu Mir per i
tenue longum , non autem Mir peri craſſum longum ; eodem pror
fus modo quo fit in ejuſmodi vocibus in linguâ Germanicâ, ubi litera
h in eundem ipſum uſum adhiberi folet: nam mir eorum literis ex
primenda effet mihr. Græcis autem difficilis erat in mediâ voce Al
piratio fimplex ; ideóque apud eos, perAſpirationem cum literâ I con
junctam , legitur mites , ut ab eis factum eſt eâdem ratione in nomine
Μιθριδάτης
Miberdárns, quod eft alstro Mihridad, i. e. Amor juftitiæ , ( ſc. is
fuit , vel æſtimari voluit, Amator juſtitiæ ,) quod Græco orefonari
non potuit. Id melius fonuit Tacitus, apud quem Pbraortis filius vo
catur Meberdates.
Propter Solis glorioſam figuram & ſummum , quod Orbi terrarum
præſtat, beneficium , ferè ubique gentium ei erigebanturTempla, &
Sacerdotes facrati, quòd nimis prolixum eſſet narrare. Tale Templum
fuit Palmyra , cujus meminit Fl.Vopiſcus, citans Aureliani Imperato
ris Epiſtolam ad ſuum Generaliffimum Ducem qui Palmyram expug.
naverat, his verbis, p. 219 , Aurelianus Ceionio Baſo. Non oportet ul
teriùs progredi militum gladios : jam fatis Palmyrenorum cæſum atque
occiſum eft. -- Templum Solis quod-
- diripuerunt, adeam formam volo
quæ fuit reddi : Habes trecentas auri libras è Zenobiæ capſulis: babes
argenti mille oetingenta pondo : de Palmyrenorum Bonis babes Gemmas
regias. Ex bis omnibus fiat cohoneftari Templum : mibi & diis immor
talibus gratiffimum feceris. Ego ad Senatum ſcribam ut mittat Pontifi
O cem
106 HISTORIA RELIGIONIS Cap.4 .
cem qui dedicet Templum . Hinc conſtat, eorum Templa primò habuiffe
ſolennes Dedicationes; quæ, poft expilationem & deſecrationem , de
novo reparata, eaſdem iterari poftulabant. Romani (inquam) & Græci
& pleræque nationes hocſuperſtitionis genere abundantes, habuerunt
Templa & Sacerdotes Solis: fed Perfæ non item , nec Templa , nec
Sacerdotes, Solis aut Lunæ unquam habuerunt. Aliquis dicit Zoro
aftrem , in propagando religionem , habuiffe contentionem cum Sacer
dotibus Solis : fed perperam eos fic vocavit, propter aliquas ceremo
nias quas faciebant Soli; quarum tamen quaſdam ipſe toleravit & juf
ſit quotidiè faciendas, ut ex ejus Præceptis conftabit.
Græci eis impingunt Mithre cultum divinum , quaſi, poſthabito
Deo omnipotente, Mithram unicè colerent: fic Heſychius, miten o
wp@ro Ċ Népocis océs. Et Strabo de Caramanis Perfis agens, idem
dicitde Marte, όν Πέρσαι σέβονται Θεών μόνον. Ηec autem funt ασύτατα και
quafi Sol fit unicus Perſarum Deus, & Mars ſit unicus Perſarum Deus :
hæc non poffunt eodem tempore & loco conſiſtere, nec poffunt effe
fimu vera
l ; ſed potiùs utraque ſunt falſa : nam neuter horum folus
colitur, nec divino cultu colitur, nec à Perſis unquam vocatur Deus,
ſed agnoſcuntur eſſe Creaturæ à Deo omnium Creatore conditæ . He
Sycbius inſuper adducit Græcorum Mithricolarum juramentum , vn rèy
Mitegu, & õuevopí oos tòy Mitegy. Et apud Xenophontem , Artabazus in
troducitur jurans uà tò métegv, & fingitur Precatio ad Jovem & So
THTPWE aj Have, &c. Illius autem veniâ, Perſæ nunquam af
lem , Zsű natpõe
feruerunt Solem effe Deum , nec (ut alibi diximus) neceſſitatum peti
tiones ei unquam exhibuerunt, quafi effet Deus. Quid autem fibi
volunt Perfæ , docet nos D. Sanſon in Hodiernoſatu Perfia, qui inter
rogatis eorum Sacerdotibus in Iſpabán de cultu Solis, fic refert, Gavri
affirmant ſe non adorare iftum Planetam , fed tantùm unum Deum . Et
in eodemCapite, Hoc obſervavi, eos non habere Imagines, & planè ab
borrere ab iis qui habent eas. Quando ab eis quæritur, Cur proſtrati ado
rent orientem Solem ? reſpondent, Se bomagium præftare ei Creatura,
utpote qua ,poft Hominem , fit perfe&tiffima earum quas Deus ex nihilo
creavit. Ajunt quoque Deumin eo collocáſſe Thronumfuum ; cujus itaque
gloriofa Majeſtas debet humillimam eorum venerationem demereri. Hæc
quæ orienti Soli exhibetur Salutatio, non eſt peculiaris illisfolis : nam
moderni Perfæ eâdem quoque utuntur, ut & Armeni (Chriſtiani ) qui
idem faciunt, feipfos coram Sole frequenter cruce hgnando. Credunt
quoque aliquemParadiſumdari in ipfo Sole ; atque Sanctorum fuorum fe
licitatem confiftere in clará Solis vifione, quå aferuntfe videre Deum per
reflexionem
Cap. 4. VETERUM PERSARUM . 107
reflexionem ficut in Speculo: neminem autem ad banc admittifelicitatem ,
niſ triduo poſt mortem, & c. Cum itaque ( ut vides) agnoſcunt Solem
effe Dei Creaturam , impoſſibile eſt quòd eum colant pro ipſo Deo,
qui à Perſis vocatur olsun iſ Creator omnium rerum , cum reliquis
Attributis. Abfint itaque ſupradicti mendaces Græci qui pro Perſis
Oratiunculas componunt ftylo religionis Græcæ , quod æquè abſur
dum eſt ac fi tales pro nobis Chriſtianis eodem ftylo componerent.
Nimis temerè itaque de Perſis pronuntiant ea quæ non ſunt vera, &
falſa eis pro lubitu impingunt. Adeò ut quando aliquid ex eis cita
tur, neceſſe fit habere in alterâ manu calamum expurgatorium ad
corrigendum & refutandum eos, de Perſis, vel falſa, vel perperam
intellecta referentes. Et hoc modo ferè ſemper negotium nobis fa
ceffunt ifti nugatores, qui habuerunt opus inſtitutionis in Perſarum
ſcholâ ubi docebatur ång I Cay & diſcebatur daytiletou.
Quoad id quod Sanfonius fuprà retulit de Paradiſo in Sole, videtur
opinio Heterodoxorum & Manichæorum potiùs quàm Orthodoxorum
Perſarum : Manichæi enim, adorantes Solem & Lunam , credunt in
hanc Animas ſuorum evehi, ibique fulgere, & his repletam tunc vi
deri plenam Lunam 1 ; quæ ſe exonerans, eas tranſponit in Solem , quæ
inde in ævum Beatorum migrant. Quod attinet fupradictos Chriftia
nos Armenos ad Solem ſe fleetentes, de ejuſmodi Chriſtianis etiam ſuo
tempore conquerebatur Leo Papa (Serm. VII. de Nativitate Chriſti,)
Priſcillianiftas arguens de cultuSolis, Ut Sol exurgens - à quibufdam
infipientibusde locis eminentioribus adoretur. Quod nonnulli etiam Chrif
tiani adeò fe religiofè facere putant, ut priufquam ad D. Petri Bafili
-

cam perveniant, ſuperatis gradibus, - converſo corpore, ad naſcentem ſe

Solem reflectant, & curvatis Cervicibus, in honorem ſe ſplendentis orbis
.
inclinent. Et præter di&tum Sanſoni teſtimonium de Armenis, ego
etiam benè memini aliquos Perf- Armenos ( ut ſuprà innuimus, ) qui
buſcum collocutus ſum , mihi nuperis annis agnoviffe quòd flectere
ſe foleant coram Sole, eoſque id faciendimodum mihi monſtrâffe.
Sed olim tempore Conſtantini, ſub Sapore Perſarum Rege, quando in
hoc conſiſtebat Criterion, ( ut ſupra meminimus,) Chriſtiani volue
runt potiùs mori quam profternere ſe Soli, credentes ( ut videtur,)
Perfas tunc cultum divinum Soli tribuiffe ; nec voluerunt eandem
proftrationem præſtare Regi, quamvis fcirent eam eſſe tantùm civi
Iem. Sic memoriæ proditum apud Sozom . II. 8, 9, 12, Saporis juffu,
Simeon cum multis aliis, quòd Solem adorare recufáſſent, ultimo Jupplicio
adfe £ti. Nempe XVI millia martyrium paſſi ſunt. Hinc fateor, quis
O 2 ( nifi
108 HISTORIA RELIGIONIS Cap.4 .
(nifi præmonitus) putaret Perſas divinum cultum tribuiffe Soli, quia
Chriſtiani videbantur id de eis credidiffe. Cùm autem dicti Regis
tempore, plurimi ex Perſis ad Chriftifidem converterentur, Magi me
tuentes, ne etiam Sapor, ad Chriſtianitatem converſus, Magorum Re
ligionem aboleret, excogitabantomnes aſtutias & technas quibus Chrif
tianorum animis ſcrupulum injicerent ne Regi parerent. Scientes ita
que Chriſtianos odiffe omnem Idololatriam , tentârunt adigere eos ut
Regem atque Solem adorarent Perſarum more, ut hoc modo contra
recuſantes invenire poffent criminationes. Hinc autem non arguitur,
Perſas honorantes Regem & Solem, iſtos divinâ adoratione coluiffe ;
fed quia videbant Chriſtianos hoc averſantes, ideò Perſæ eò magis id
urgebant, ut omnes recuſantes neci traderentur, eodem modo quo à
Cheldæis aliquando factum eſt Danieli. Chriſtiani igitur (inquam )
perperam exiſtimabant ( vel faltem prætendebant) Perlas divino cultú
adorâffe Solem , quem itaque cultum contempferunt & damnârunt ;
& vice verſa, Magi Chriſtianorum averſionem percipientes, eò furio
fiùs eos ad dictamſuperſtitionem adigere tentabant, ut, hac ratione,
Chriſtianitatem relinquere cogerentur. Sed ( ut verum fatear,) dicti
Chriſtiani, mihi videntur, fuo humori& propriæ pertinaciæ plus quàm
veræ conſcientiæ litâffe, cum probè ſcirent, per totum Orientem (præ
ſertim in Perſiâ ) morem effe , civilem cultum præſtare adorando: fic
fecerunt Joſepbé fratres (quamvis orthodoxi) in Ægypto. Imò & cùm
Regibus nonvacaret, ( eiſve abſentibus,) eorum Statuis idem fieri fo
lebat. Talia voluit Ovapdávns Vardanes, is erat Bardanes in Parthorum
dynaſtiâ, ſeupotiùs Oudpegíms Vararanes,) ut meminit Philoſtratusin
Vitâ Apoll. lib. 1. cap. 19; fcil. Quando Apollonius Tyaneus Babylo
nem ingrederetur, Satrapa porta Cuftos, Regis Statuam auream illi'ob
tulit ; quam niſi quis procidens adoraſſet,civitatem intrare ei non permit
tebatur. Hoc ( inquit Pbiloſtratus ) à Barbaris exigebant, non autem
à Romanorum Legatis. Dicta reverentia proftrationis fiebat etiam non
tantùm Regibus,fed & Magnatibus, ut in dicto exemplo Joſephi, &
Perfiâ łamano & Mordecai : fic in Libro Eſtera, RegisAbaſueri
ſervi id faciebant Hamano D'innvol o'ynna incurvantes & profter
nentes fé. Ideóque cùm Perſæ talia, de more, præſtare folebant ho
minibus, fi haud minorem honorem & reverentiam præſtiterint Igni
& Mithræ, non ſunt, in hac parte, adeò multùm culpandi, necde
Idololatriâ accuſandi.
Curtius, cum ipſe effet Idololatra, nimis temerè facit idem falſum
judicium de Perſis, p. 49, malè eis tribuendo invocationem Planeta
rum ,
Cap. 4. VETERUM PERSARUM . 109

rum , quod Perſæ nunquam fecerunt, cùm nunquam putarent eos fu

iffe deos qui preces exaudirent. llle quidem fuo modo narrat, Quod
Darius pugnam cum Alexandro commiſurus, Solem & Martem facrúm
que & æternum invocabat Ignem . Nempe talia quæ Græci & Roma
ni ipfi faciebant, eadem non dubitavit impingerePerfis. Quid autem
Perfæ reverà præftiterint Mitbræ, quantumpoffumus colligere, ſub
finem hujus Capitis videbitur.
Non autem de Perfis credenda ſunt, nec eis tribuenda, ea quæ Graci
& Romani ſuperſtitiosè fecerunt pofterioribus temporibus, Mithræ cul
tum , qui apud Perſas erat tantùm civilis, in uſum Idololatricum at
que in abulum trahentes. Hæc enim, quæ mox tradituri ſumus, non
ad antiquiſſima tempora, nec ad Perſas pertinuiſſe cenſeantur ; ſed
tantùm ad Græcos & Romanos, qui Mitbriacorum uſum , ad ſe deriva
tum, planè mutârunt & perverterunt, & res falfas de Perſis retule
runt. Dicente igitur Suidá, multa faciebant Sacrificia : & ut Mi
tbriacorum Sacrorum digni fierent diſcipuli, fponte multa patiebantur
tormenta: : Μίθραν νομίζει είναι τον Ηλιον" και τέτω θύεσι πολλάς Θυσίας.:
Ουκ άν δν εις αυτόνδιμήσαιτό τις πλεθήναι, ά μή Αίατινών βαθμών παρελ
fã,, xerdotwv, δείξει
detiene εαυτόν
auto όσον
omov ss áAutí. Perſa Solemcenſent effe Mi
thram , cui ſacrificant multa ſacrificia. Non autem poteft quis initiori,
niſiper aliquot Tormentorum gradusperveniens, oftenderit ſeipſum Sanc
tum& Apathiæ affuetum. Greg.Naz. in Orat. 3,meminit Cruciatuum
& uftionum quæ in Mithra Sacris : & iterum deſcribens crudeliffimos
cruciatus Marci Aretbufii, ait, Raptabatur per plateas, protrudebatur
per cloacas, crinibus & alid quavis corporis parte (admiſtá tormento
contumelia ) ab his trahebatur. Hæc tormentorum genera à quibufdam
dicuntur VIII, ab aliis LXXX, quæ omnia patienter tuliffe oportebat,
ut hoc modo cultor humilis & diſcipulus moriger 'evaderet. Ex his
erant, fodere ad extremam laffitudinem , in ignem fe conjicere, & diu
jejunare, & fimilia. Hæc funt Romanorum Inventa : nam Perfis je
junium religiofum eft prorſus prohibitum inter Zoroaſtris Præcepta ;
nec in ignem fpirare permittitur, & multò minùs ut quis fe inibi
volvat. Græci autem & Romani Mithræ cultum & nomen ( ut dic
tum) à Perfis mutuantes, (eundem verò immutantes, ſeu minùs be
nè imitantes,) humana ei Sacrificia obtulerunt : fic Photius in Vitå
Athanafti p. 1446,, Εν Αλεξανδρεια ναών Ελληνικόν,, αώ, το σαλαίον,
wanakov οι Ελ
ληνες τελετές ετέλ8ν το Μίθρα , θύoντές τε άνδρας και παίδας και γυναίκας, ταϊς
a názvois parrólóuevo. Sic Romani erexerunt Mithræ Aras, cum In
ſcriptionibus, ſeu Titulis, quæ apud D. Sponium & alios leguntur,
DEO
 110 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 4.

DEO SOLI INVICTO MITHRÆ.

&

SOLI INVICTO MITHRÆ .

&

NVMINI INVICTO SOLI MITHRA

AR A.

&

SANCTISSIMO SOLI, &c.

Et ſuum , in hac parte, zelum commonſtrans, Neroni adblanditus Tiri

dates, Eum perinde ac Mithram ſe adoraturum pronuntiavit. Lampri
dius in Commodo, docet iſtum Imperatorem inter reliquum ſuum cul
tum promiſcuum , Sacra Mithriaca homicidio vero polluiſſe, cùm illic,
aliquid ad fpeciem timoris, vel dici, velfingi, foleat. Xæc dicuntur
de minitante Sacerdote, & de Milite eligente mortem præ coronâ.
Nam Lampridii verbis (inquit de la Cerda) ſatis innuitur à Milite eligi
cædempræ coronâ; non quaſi occidenduseffetmortem eligens, quia
minæ illæ erant tantùm ad fpeciem . Sed ea fuit Commodi improbi
tas, ut ita polluerit Sacra illa homicidio vero. Et fciendum , initiatos
Mithræ Sacris, varia tormenta paſſos ; ut hinc eludi poſſint quæ Lam
pridius de timore, tantùm ad ſpeciem , ſcribit. Eorum Milites Mithra
videntur vocari Leones Mitbræ : fic Tertul. Aride & ardentis naturæ
ſacrificia Leones Mithræ philofophantur. Aliàs autem , Leo Mithriacus
pingitur ut Leo vorans apem , ut inter annexos Iconiſmos cernitur. De
initiatione Militis Mithriaci, Tertul. in Præfcrip. Hæret. de Diabolo
dicit, Et fub gladio redimit coronam : fic nempe in deteriorem ſen
ſum trahit. Quomodo autem Diſcipulos ſuos (quos Milites vocabant)
initiare folebant, alibi magis particulariter docet idem Tertullianus,
Cùm Mithræ Miles initiatur in Spelão, ( in caftris verè tenebrarum ,)
Coronam , interpofito Gladio, fibi oblatam , (quaß mimus Martyrii,) de
binc capiti fuo accommodatam , monetur obviâ manu à capitepellere, in
humerum , fi fortè, transferre; dicens Mithram eſſe coronam fuam . At
que
1

;
 pay.iu.

Oy

1 zeſculpturis defump:
Lim
Carol

Burghers (aulp .
 Cap. 4. VETERUM PERSARU M. III

que exinde nunquam coronatur; idque in fignum babet adprobationem

Jui, ficuti tentatusfuerit de Sacramento : ftatimque 'creditur Mithræ
Miles, fi dejecerit Coronam , fi eam in deo ſuo effe dixerit. Talis Miles
fuæ etiam militiæ externum aliquod Signum gerebat, ut in eodem
Libro Tert. notat his verbis, Si adhuc memini, Mithra fignat illic in
frontibus Milites fuos : celebrat & Panis oblationem , & imaginem Re
furrectionis inducit, & fubgladio redimit Coronam . Quid ? quod & Sum
mum Pontificemunis nuptiis ftatuit ? Habet & Virgines, ħabet & Con
tinentes. De Tinctione, de Oblatione Panis, & de Imagine Reſurrec
tionis, videatur Doctiff. de la Cerda ad ea Tertulliani loca, ubi de hiſce
rebus agitur. Gentiles citra Chriſtum talia celebrabant Mithriaca,
quæ videbantur cum doctrinâ Euchariſtia & Reſurrectionis & aliis Ri
tibusChriſtianis convenire, quæ fecerunt ex induſtriâ ad imitationem
Chriſtianiſmi : unde Tert. & Patres ajunt eos talia feciffe, duce Dia
bolo , qui vult effe fimia Chriſti, & c. Volunt itaque eos res ſuas ita
comparâffe, ut Mitbræ myfteria eſſent Eucharifiæ Chriftianæ imago.
Sic Juft. Martyr p .98, &Tertullianus & Chryſoſtomus. In ſuis etiam
Sacris habebant Mithriaci Lavacra ( quah Regenerationis) in quibus
tingit & ipſe( fc. Sacerdos) quofdam , utiquecredentes & fideles fuos, &
expiatoria deli&torum de Lavacro repromittit,& fic adhuc initiat Mithra.
De hoc in Juft. Mart, & Chryfoftomo legitur, Hi ergò per fingulos an
nos, poſt mellem trituratoriam , aſcendebant in montem aliquemqui vocatur
linguâ eorum Mons Victorialis, (babens ibi in ſe quandam Speluncam
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

in Saxo , ) fontibus & ele&tis arboribus amoeniffimus ; in quem af

cendentes & lavantes ſe offerebant, & orabant in filentio Deum tri
bus diebus.
Mithræ Figuræ , quas exhibemus, videntur effe tales quas mathe
maticè effinxerat olim Zoroaſtres, quæ non fuerunt cultûs ergò, ſed
ut per eas philoſophicè & myfticè repræſentaretur Syſtema hujus
Mundi. Ab illis itaque haſce figuras nacti Romani & Græci, eafdem
in Lapidibus ſculpi curârunt, quæ repertæ fuerunt Romæ, unde no
ſtrates.eas habuerunt. Hunc noftrum Iconiſmum ſpectavit Statius
in Verſu , torquentem cornua Mithræ. In hunc locum cæſpitans
Cælius Rhodiginus, refert, quòd Mithrahmulachrum Leonis ri&tum præ
Je ferebat, cum Tiará, utrâque manu bubula premens cornua, qui Bos
mox immolandus. De Lunâ hoc exponit Lactantius Placiades ad Sta
tium . Hiſce interpretationibus ſeductus fuit Mariusin Scholiis ad D.
Hieronymi Epift. ad Lætam, ubi de Specu Mithræ agitur. De Leonis
rictu & de Bove immolando fallitur Rbodiginus : quiſque enim novit
quòd
1a

3
II2 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 4.
quòd Mithra ( ſec. Græcos ) immolabant Equum , Fovi Taurum , & c.
Datur tamen unum irregulare exemplum, το βαθυτών επί τον Βωμόν τε
Hair ; ut & erat eodem tempore, Ageſlai dextram in ignem injectam
comburendo abſumpſiſſe ;; ut Stobæus p. 9, ex AgathyrhdeSamio de
rebus Perſicis. Nam Ageſilaus, Græcorum Explorator, cùm Mar
donem , loco Xerxis, interfeciffet, à Perfis comprehenſus eſt : 80
Xerxes, tunc Bovem ſuper Aram immolaturus, Āgefilai dextram in
jecit; quo facto, is ſponte obtulit ſiniſtram , quam recufavit Rex, ejus
fortitudine in tolerando deterritus.
In ſupradictâ D. Hieronymi Epiſtolâ hæc verba leguntur, Gracchus
cùm Præfe &turam gereret urbanam, nonne Specum Mithra & omnia
portentofa fimulachra ſubvertit ? Qualia autem erant hæc portentoſa
ſimulachra, haud poteft meliùs ſciri quam ex talium Typo apud
D. Leonhardum Auguſtinum, in Antiquarum Gemmarum ſculpturis
ab eo diligentiffime expreſſis. Et ibidem Vir Doctiff. D. Jacobus
Gronovius tres ejuſmodi Icones præmifit, prout dedimus. Hæ erant
ex Mithræ Figuris apud Romanos, de quibus Annotator ibi dicit,
quòd Romæ, diverſis in locis,reperiuntur Tabulæ marmoreæ antiquæ,
cum inſculpto Deo Mithrá Perſarum, in habitu ferientis proftratum
Taurum, per quod allegoricè innuitur virtus Solis fuper terram , &
fæcunditas univerfæ naturæ . De his ibi videas plurap. 53. D. Hiero
nymus per portentoſa ſimulachra videtur intelligere Solemin XII Signis
fecundùm fingula Dodecatemoria, quæ ( inquam ) videntur fuiſſe ex
fupellectili Antri Mithriaci. In iftis itaque Figuris quas appoſuimus,
viſitur Mithra, ſeu Sol, figurâ humanâRegis Perfici, qui ſubigit Tau
rum eumque calcat necátque, quipedeſtris id facit, ferè ut folebant
Greci Equeftres in Ταυροκαθαψίων ημέρα . Sol in hoc verno Signo po
fitus, ibi fedet Mundum inferiorem regens & calore ſuo fovensac fer
tilizans eundem ; appictis etiam Animalculorum Aſteriſmis in eodem
Dodecatemorio, cum aliis rebus Symbolicis ad cæleftem apparatum
ſpectantibus. Hoc autem Signum præ aliis exprimere & ſculpere
amabant, quia ſequentis anniubertatem promittere videbatur. His
enim inſinuatur, quòd provecto Vere, cùm Sol eſt in Tauro, omnia
florere & vernare cernantur ; unde ( poſito boni ominis Emblemate,)
fertilitas & uberrimus terræ proventus fperetur. Tunc enim, ineunte
Vere, à Sole fit terræ Imprægnatio in totius anni fequelam bene
fica, quando moventur Sales, omnis vegetationis principia, quæ om
nium rerum ubertatem procurare folent. Sol autem ( qui homine
Rege repræſentatur,) jam Tauri Signum ſupergreffurus, Taurum ponè
ſe
 g
vt
 TAB.II. pay.uz

Sol in Tauro fec.vulgus

in Oriente, ex nummis
Mogulenfibus.
TIM S
HY OT

NAPOLI

Sagitt ü.l
TO
MEN MB.d. et foulp

Perafriicuus
Darius jaculaturus, prout in nummoDarico cemitut,

?s
p.322;

Togrulbegh. p .210.
NOTZA ione

NAPOLI
TSwz

HUE

T
LL

UI

Reverendo Viro CAROLO RODERICK,ST.D.Coll.Regis Cantabr.Præpoſito digniffime

* Ecd.Cath.ElienſisPræbendario, Gratitudinis ergô hibens meritóg DDD AutorTH.
 Cap. 4. VETERUM PERSARUM . 113
fe femi-mortuum relicturus, ad reliquam Signorum conſequentiam
quafi alatus properat, omnia Signa peragrare & Duodecim Laborum
fuorum opus penitus abſolvere geſtiens . In fuperiorem ſenſum Ma
crobius, pag. 73 , Vernum tempusjam obtinet, cùm , dicente Virgilio,
Candidus auratis aperit cum cornibus annum
Taurus.

Tunc ſcilicet ( ut idem monet Macrobius,) Tauro geftante Solem . Sic 1

nempe , pinguntur Signa : adeò ut in dicto Iconiſmo exhibeatur Solin

Signo TauriPerſarum more deſignatus. Sic etiam in nummis Magni
Mogul Imp. Indiæ exhibetur Corpus Solare ſuper dorſo Tauri, aut Leo
nis, qui illud eodem modo geſtat. Nam Sol videtur portari & cir
cumduci fuper XII Zodiacalia fymbola, dum fingula Dodecatemoria
percurrit. In omnibus enim Cæleftium Signorumnominibus fymbo
licis, Agriculturam ejuſque utilitatem præcipuè ſpectabant tam Chal
dæi, quàm Ægyptii & Perſa veteres, ut ſuis locis fufiùs docebitur.
Et inde veterum Perfarum Reges ( ut monetur in Libro Mu'gjizat,)
ut Agriculturam promoverent , folebant femel fingulis annisdefcen
dere in familiare colloquium cum Agricolis & Colonis,hortando ut
alacriter procederent, & agnoſcendo ſe non poffe carere illis, nec poffe
vivere fine fructibus agri, cum ejuſmodi aliis multis. Et tale quid
faciebant veteres Reges China, ut ſuo loco dicetur, ubi de Anno Sinico
agetur. Quid ibi faciunt moderni reges Tatarici, non fcio.
Macrobius docet quomodo pleræque Edwonatpics formæ referri
poflint ad Solem , eúmque quodammodo repræſentent. Sed hoc ad
noſtrum ſcopum non eft : videantalii. Aliqui ex Solis cultoribus ( ut
refert Max. Tyrius Orat. XXXVIII, ). Solem repræſentabant parve
Diſco Longurioni impoſito. Palmyreni adhibebant Caput radiatum :
alii Corpusradiatum rotundum . Apud Emiſenos ( dicente Herodiano)
Solis fimulachrum erat grande ſaxum conicum nigrum , quod jacta
bant à cælo fuiſſe delapfum .
In Chronico Alexandrino p. 26, legitur, Romulus equeſtre certamen ,
feu Circenſa in Urbe inſtituit hrów Soli, ſubjectis ei quatuor Elementis,
ratus, ea de caufa, ότι Δια τέτο, ευτύχως φέρονται οι των πέρσων Βασιλείς ας
TÌS Woréuss, utpote qui quatuorElementa venerarentur. Romæ enim ante
eum diem nullus honor & fefta dies nulla . - Oenomáus verò Rex Piſa , ad
Europe partes, certamen peregit menſe Eúspø , feu Martio, die XXV, in
Solis, ut Titanis excelh cultum ;; certantibus (inquit ) Terra & Mari
cæteriſque Soli ſubje&tis Elementis.
P Solem
114 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 4.
Solem colebant Julianus & plerique Imperatores Romani : & (de
victâ Zenobia Palmyrenorum regina,) Solis ſimulachrum Romam Pal
myrâ advexit Aurelianus Imp. de quo Zofimus lib. I. Et dicente Hero
diano, iſte Imp. idem Solis ſimulachrum Romæ erexit, & Templum
ei ædificavit egregiis donariis exornatum , inter quæ Solis & Beli ſimu
lachra infra memorata. Soli etiam conſecrabant Sacerdotes , inter
quos erat Balbillus, atque Elagabalus qui gente Syrus, feu Phænix.
Ejus Icon quam exhibuimus,, extat apudHemmelarium, cum fub
ſcriptione,
SACERDOS DEI SOLIS . ELAGABALUS .
Qualia Sacra Soli peragebat, viſitur in ejus Nummo, in quo Ara cum
ardente igne pro Sacrificiis, & Sacerdos cum Libatione & virente
Herbâ in manu. Ibi enim ftat, Sacrificantis ritu , togatus & velato
capite, Pateram ſuper Aram effundens. Is (ut folebant)maximoho
nore duxit denominari à Deo ſuo, cùm nihil potuit effe honoratius,
& ( ut ego dicam ) nihil arrogantius: nam idem Herodianus prodit,
Solem àPhænicibus cultum & dictum Eranyábadov. Eodem etiam
nomine Sol vocatus fuit apud Romanos, qui illud ex Pænifmo mutua
runt. Sic autem dictus fuit per communem literarum metatheſin, 1

pro bya byay Agül-Baal, i.e. deus rotundus, ut D. Seldenus ( dediis

Syris p. 220, 221,) elicit ex antiquâ Inſcriptione p .226 , Ayarbórą
rah Maraz-sýną watpabors Gecis. Fortè meliùs legendum fuiffet igave
Lya Aglibaal Aynulýig. Huic nomini quadrat Solis forma rotunda:
fed & iſte Imperator dicitur coluiffe Solem ſub forma Saxi ab imo ro
tundi & conici, quâ formâ (ut dictum ) apud Emiſlenos cultus fuit.
Is fortè ductus fuerit ( ut & illi) ſententiâ Anaxagora, qui ( ut habet
Plut. de Placitis Philoſophorum ,) exiſtimabat Solem eſſe rotundum
aliquem Lapidem ignitum, talem qui Græcis múspos. Ille etiam (di
cente Plinio lib. I. cap. 58.) . “ fertur cæleftium literarum fcientiâ edoc
tus, prædixiffe quibus diebus dictum Saxum à Sole eſſet cafurum :
idque interdiu in Thraciæ parte ad Ægos flumen fuiſſe factum : quod
“ quidem Saxum (inquit ) etiam nunc oftenditur magnitudine Vehis
“ ſeu Plauſtri, adulto colore.” Eft itaque Elagabalus (abjectâ termi
natione us,) nil niſi baya say Agli-bal, ſeu Egli-bal, i.e. deus rotun
dus, uti eft tam Sol quàm Cinctura ſeu Scapus Coni. Apud D. Spo
nium etiam p. I , extat ſupradicta Inſcriptio, dupliciter Græcis atque
Palmyrenis characteribus exarata, ſub pedibus dictarum deitatum, qua
rum ibi cernuntur Imagines in eodem marmore. Cùm itaque Solis
&
TAB.III.
AglibaaletMalacbaal. pag.ut.

THUNDE

NATE
A JAO
SAH NAP
MB..etf.
OIT

10
.idiws
Sol

longurioni
Müogos

Solfub
cecidit

formâ
Diſci
,àole
Squi

impofitus
.

.
ReverendoViroROBERTO HUNTINGTON,STD COLSS Trinitatis apud Dublin.quondam Præpoſito
hancce Tabulam Gratitudinisergô lubens meritóg, DDDAutor TH .
1

-
Cap. 4. VETERUM PERSARUM. 115
& Beli fimulachra vocet ea Herodianus in Macrino, planum eſt illam
dicti Monumenti dedicationem fuiffe factam Imperatori Elagabalo, à
Sole ( vel à Saxo ) denominato Egli-Baal, atque Jovi, feu Belo, qui
dictus eſt Malach -baal, feu Rex Baal: nam apud Ethnicos Planeta
omnes Regum epitheto ſemper gaudebant. Quivis itaque Planeta vo
cabatur Rex, atque etiam Baal, i.e. Dominus, ſeu Numen : & fic
quodvis Numen Idololatricum , ut Vitulus aureus. Talia autem omnia
in plurali vocantur Baalim , i. e. Domini, Numina . Adeò ut, adu
landi causâ, Imperator cum Jove junctus eſt, quafi Imperium cum
co æqualiter diviſum habuerit, ut voluit Poëta,
Noête pluit totá, redeuntSpectacula mane :
Diviſum Imperium cum ' fove Cæfar habet.
Aliipaulò aliter de illo Nomine ſentiunt. Vide Caſaubonum ad Lam
pridium .
Cananite Solis cultores, ( ut quovis modo opitularentur Deo fuo
& ſe officioſos oftenderent,) prætendentes quaſi vellent juvare Solem
in curfu ſuo, ei dedicabant qui (2 Reg .XXIII.) vocantur WDVT D'D10
Equi Solis, & Wavn magna Currus Solis, ex metallo fufi & Soli de
dicati. Dicti Equi fubinde ut Gryphes fingebantur, ut videre eft apud
D. Sponium & alibi.
Quod verò ad præfentem fcopum pertinere cenſeatur, miraculoſum
illud, tempore Jofua, Solftitium (ſeu potiùs Solis Regreſſo,) non erat
ignotum Mithræ celebratoribus Magis, qui Solis in Achazi Horolo
gio retrogradi Memorialia retinent, fi fides Dionyfio Areopagitæ Epift.
VII, ( ſeu potiùs Apollinari juniori, qui putatur Librorum qui Diony
fio tribuuntur verus Autor :) apud eum tpittháoros triplo major, feu
extenſior, dicitur tunc Mithra , propter talis Diei extenfionem , his
verbis, τέτο ταϊς πέρσων ιερατικαίς Φήμαις, και εισέτι Μάγοι τα Μνημόσιωα
τα τριπλασία
T
Μίθρα τελεσιν.
က်
Αd hunc locum Georgius Pachymerius,
Πέρσαι το παρέκταμα τ ημέρας εκείνης δια τ τελετής τωνΜνημοσύνων τα τρι
πλασία σημαίνεσιν.
PerMitbriaca , intelligimus, vel Mithriacas figuras fymbolicas, vel
Mithriacos ritus & cæremonias. Quoad Ritus; eorum origo referen
da eft ad remotiſſimam antiquitatem . Hi omnes peragebantur in
aprico fub dio, ut hodiè fit. At cùm Zoroaftres, præcipuus Religionis
Antiftes & Reformator, in Antro vixerat, ibi Deum adorans, alii po
fteà ejus exemplo ducti, idem fecerunt, & folenne effe jufferunt, &
Antrum Mithriacum etiam parârunt. Originitùs itaque univerfus eo
P2 rum
116 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 4.
rum cultus fiebat abſque Templis ; cùm crederent Deum qui totum
Mundum implet, intra nullius Templi parietes comprehendi poffe,
ut de eis notat Cicero. Idem itaque in hac parte ſentiebant cum Sa
lomono, qui dixit Deo, Qualem Domum ædificabo Tibi quem cæli cælo
rum non continent ? Hoc Perfarum tunc de Deo orthodoxam opinio
nem monftrat, & à Mithræ , aut cujufvisalîus Numinis, cultu divino
præcavet, eoſque à quâvis Idololatricâ adoratione vindicat atque ab
Solvit.
Quoad Mitbriacas figuras, de his optimè agit Porphyrius in Libro
de Nympharum Antro, ubi exponit qualia erant Mithriaca à Zoroaf
tre excogitata & efficta, quæ ibi ut monumenta Philoſophica & Al
tronomica ſervabantur, non autem religiosè colebantur, quippe quod
non ferebant Perfarum Principia. Porphyrius quidem , ex fuâ& Græ
corum ſententiâ, vocat Mithram omniumpatrem , eúmque Mundum
condidiſe inſinuat. Perſæ autem (ut ſuprà ) Mithram effe Creaturam ,
& Mundum à Deo Omnip. conditum credunt. Sic itaque ſe habet
locus, Eodem modo Perfæ animarum in inferiora xáhodov Defcenfum, &
deinde Ekodov Regreſjum , myfticè fignificantes,Myſtem initiant ,Enýcuor
Tómar Spelæum locum nominantes. Nam referente Eubulo, Zoroaſtres,
primus omnium , in montibus Perfidi vicinisAntrum nativum , floridum ,
fontibúfque irriguum , in honorem Creatoris, & omnium Patris Mitbre,
confecravit : ita ut Antrum conditi à Mitbrå Mundifiguram ei repre
Jentaret : eaverò quæ intra Antrum erant certis invicem intervallis
diſpofta, utElementorum Climatumquemundanorum ſymbola feu figuras
gererent. Dein poft Zoroaſtrem , apud alios quoque obtinuit , ut inAn
tris atque Specubus, five nativis, five manufaktis, ràs Teletas å trodidovas
Præftationes facras peragerent. Nam ut Diis cæleftibus Templa & De
hibra atque Altariaponebant, Terreftribus verò & HeroibusAras, Sub
terraneis autem Scrobes & véyage Ædiculas, ita MundoAntra & Spe
cus; itidem & Nymphis, ob aquasin Antris diftillantes & fcaturientes,
quibus Naides Nympha ( ut mox dicemus) præſunt. Nec Mundi tantùm
fut diximus) geniti ſcil. ac ſenſibilis Symbolum faciebant Antrum , fed
pro omniumquoqueinvifibilium virtutum Symbolo idem accipiebant : quòd
Antra quidem obfcura ; virtutum verò illarum effentia incognita fit.
Hinc & Saturnus in ipfoOceano Antrum extruxit,& Liberosfuos in eo
abfcondit : fic &Ceres Proſerpinam in Antro cum Nymphis educabat.
Aliaque multa hujus generis; Tbeologorum Scripta pervolvendo, aliquis in
weniet.- Et ab biſce quoque (utopinor ) Pythagorei, & poft ipſosPlato ,
Juimptå occaſione, Antrumatque Specum Mundum vocarunt, - Et apud
Plato .
Cap. 4. VETERUM PERSARUM . 117 1

Platonem libro VII de Republica , dicitur, “Ecce enim homines tanquam

“ in ſubterraneo Antro & in habitaculo fimili Speluncæ , cujus ingreffus
verſus lucem latè per totum Antrum patet.- Nam habitaculum hoc
quod oculis ufurpamus, Carceris habitaculo aſimulandum : ignis autem
“ Lumen in eâ relucens, Virtuti Solari.” Quòd igitur Theologi Antra
Mundi virtutúmque mundanarum Symbolum poſuerint, ex hiſcemanifeftè
perſpicitur.
Hoc modo vides qualia erant Perſarum Mithriaca in Antro ſervata.
Falsò itaque eis impingitur quafi Mithram coluerint in Antro , loco ad
hoc planè incommodo & inepto ; cùm reverà Mithram non colerent,
fed tantùm Deum ibi colebant, ( ut de antiquiſſimo Rege Kejomáras
fuprà notavimus,) ad eum precando, & meditando in Zoroaftris illam
cæleftem & terreſtrem compagem ac ſtructuram , in quâ cæleftia Signa
& terreſtria Climata erant in eo Antro mathematicè comparata, ut ea
effent ingeniofa aliqua Mundi repræſentatio per fymbolicas figuras fac
ta. Sed cavendum eft ab iis quorum mos eſt quaſvis cæremonias civis
les & meram talium rerum cuſtodiam vocare Cultum , quem divinum
efle inſinuant ; cùm reverà talis non fuerit.
In fingulis illis Iconiſmis, ter viſitur Mithra feu Sol, ſc. fuprà ubi
Taurum jugulat ſuperatque, & (quaſi interpoſito Tauro non laceret,)
infrá interim, (tanquam per faces) utrinque Mundo lucem fuppeditare
videtur. Mitbra ibi eft in figurâ Regis Perſici, uti conſtat ex Tiará di
recta & Stola , quæ folis Regibus competunt. Stola Arabicè dicitur
üla Hilla ſeu Hulla, fi modò duplicata fit ; fi autem fimplex, tum
Arabicè slu , Rida, quæ in Libro Turgjemån Turcico- Perficè explica
tur, ja piez ugb clb Ridâ eft gemmata veftis, fcil.Tchár. Talis
Perſica Stola Curtio Latinè dicitur Palla, quæ ( li fit Latinæ originis,)
ferè conſonat cum Perficâ voce vų Bálá , vulgo Pála, i.e. fuperior,
cùm cing :34Bald-púß fit ſuperior veſtis(qualis erat Stola) ex panno
aureo, gemmis płumata & animalium figuris intertexta. Erátque
Palla tam virilis quàm muliebris.
In militaribus Perſarum Proceſſionibus, Solis imago ſimul portari
folebat, & non procedebant niſi orto Sole, ut ei priùs debitum reſpec
tum folverent, utpote cujus favorabilem aſpectum eis prodeffe poffe
exiſtimabant. Sic apud Curtium in Darii Proceſſione, Orto Sole" pro
cedunt : & fuper Regis Tabernaculo (unde ab omnibus conſpici poſſet,)
Imago Solis chryftallo inclufa fulgebat. Ignis argenteis Altaribus præfe
rebatur. Magi prossimi patrium carmen canebant. Magos CCCLXV
Juvenes fequebantur puniceis.Amiculis velati, ad numerum Dierum An
ni .
 RIA IONIS
118 HISTO RELIG Cap . 4.
ni. Currum Jovi ſacrum albentes vebebant Equi : bos eximia magni
tudinis Equus, quem Solis appellabant, ſequebatur. Aurea Virgæ &
albæ Veſtes regentes Equos adornabant. Et mox addit, Regius Currus
cujus utrumque latus deorum Simulacha ex auro argentóque expreſſa
decorabant : diſtinguebant intervenientes Gemma Jugum , exquo emine
bant duo aurea Simulachra cubitalia, quorum alterum in alterum belli
gerebat effigiem , ſcil. inter Darium & Alexandrum faciendi. Hæc om
nia Simulachra neceffariò fuerint ornatûs, non autem divini cultûs
ergò ; cùm ab Imaginibus colendis abhorrerent. Nec tunc habebant
aliquid Carmine fcriptum , ut ille falsò dicit.
Apud Perſas non erat Mithra cultus aliquis divinus, ſed tantùm
civilis & cæremonialis, ſcil. Proftrationes, & Salutationes ; & , ut qui
dam volunt, Suffitus: qui tamen plerumque Deo fiebant in Pyréis,
utfuprà ex Erdaviráph -nama notavimus . Græci his dictis addunt
Libationes, & Sacrificia. Sed quicquid Deo fecerint, Græci volunt
eos id feciffe Soli, eorum actiones perperam interpretando. Sic Xen .
Tã srác úroxaútworun.Tòs " T785 : imò & . Tauros, ut ſuprà de Xerxe
diximus. Ea autem Sacrificia non Soli, ſed Deo fiebant. Sic in relia
giosâ Proceſſione Perſepolitana eſt grande aliquod Sacrificium Deo fa
ciendum , ubi viſuntur multi Boum pares alternatim procedentes :
nulla autem Solis Icon ejuſve portatio ibi viſitur. In facrum uſum ale
bantur generoſiores Equi qui pompâ ducebantur, ut Strabo, In Xerxis
exercitu poft CCIÕ ©militumcobortem, fequebantur X Equi Nilai gran
des pulchrè ornati : &poft bos, Currus Yovis facer albis Equis tra &tus ;
pone Auriga : deinde Rex ipſe in ſuo curru . Optimí Equi-erant in
Media regione Lawis Neſá, ubi erat peramplus Campus Niſaus, (cujus
meminit Herod. p. 155,) ubi tales Equi pafcebantur herbâ quæ inde
ad nos transplantata, uſque hodiè à Botaniſtis Europæis vocatur Me
dica, feu Pabulum Medicum . of
In ſupradictâ Proceſſione viſuntur Homines binatim portantes Lia
bationes in parvis patinis. Si Vinum libabant, erat (inquit Athenaus)
in Paterâ magnâ dictâ Condy, continente X Heminas : nam oportebat
eam fuiſſe magnam , tam ut effet Oblatio digna, quàm uteſſet homi
nibus grata : talia enim ab aftantibus conſumebantur. Aliàs ex Phi
alâ aureâ libabant, ut in feqq. dicetur. Hæc autem Deo fiebant,
non Soli, ut putarunt Græci . Libri Ph. Gj. autor (ut ſuprà p. 99,)
memorat VII antiqua Templa, in quibus (inquit) Suffitus offerebatur
. + Decujus nominibus Orientalibus vide Append, noſtram No. IV.
VII
Cap . 4. VETERUM PERSARUM. 119
VII Planetis. Sed cùm is fuerit Mohammedanus, ejus fidem in hac
parte ſuſpicor, cùm planum ſit, illa Templa non fuiſſe dedicata Pla
netis : & cùm prætereà certum fit, quòd quicquid fiebat Planetis,
factum fuit ſub dio ; & quicquid fiebat in Templis, factum fuit Deo .
Ideóque ego (cum Briſſonio) ſuſpicor, an Perſæ unquam ftellis incen :
ſerunt Suffitum, quod erat pejorum Sabaitarum proprium . Sed è
contrà, Suffitum in Pyreis Deo factum fuiffe benè fcio. Græci his
dictis addunt Libationes & Sacrificia Soli : ſed ego diffiteor, donec à
Scriptoribus Perſicis hoc edoctus fuero. Quòd Libationes & Sacri
ficiafecerint Deo, fatis conftat, tam aliunde, quàm ex Sacrâ Proceſ
fione apud Perſepolim .
: Herodotus pro more dicit, quòd Xerxes eŰZETO wspós ýnov : quod
tamen nunquam factum fuit. Sed cùm ad Deum oraret , Græcipu
tarunt id fačtum fuiffe ad Solem ; planè ignorando quòd Perfæ Deum
Omnipotentem colebant in aprico coram Sole. Id autem quod re
verà Soli faciebant Perfæ , erat tantùm cuplidfro Mihr-niyáiſh, i. e.
Mithra celebratio, feu Laudatio, five Salutatio , quæ incipiebat in no
mine Dei, & ad eum dirigebatur, agendo Gratias pro beneficio Solis,
qui glorioſo lumine Orbem illuſtrat, & totam Creationem calore ſuo
fovet recreátque, & c. Et talis eſt eorum cuidlys tho Luna Saluta
tio, & who plyto Martis Salutatio, atque deinceps cæterorum Pla
netarum , Deo gratias agendo propter talia Luminaria, quæ noctis
obſcuritatem illuſtrant, & c. Id quod Soli fit, eſt Sacrum quotidia
num : nam inter Zoroaftris Præcepta in Libro Sad -der, præfcribitur
ter faciendum fingulis diebus. Habebant autem (& hodie habent )
femel in anno, (ſcil. in medio menſis Mihr) magnam per VI dies
Feſtivitatem dictam Mibragán, i.e. và M.Ipsard, ſeu Mithralia, quæ
ſuo loco ( ubi agitur de Die Mihr & de Menſe Mihr,) deſcribuntur :
nolo heic repetere. Hoc tempus reſpiciens Euſtathius ad Homerum ,
ait quòd erat certa Dies salajv tã Madpa Tuor : & quòd tunc Perfa
rum Regi licebat inebriari & Perficum faltare, quæ aliis temporibus
illicita. Quod ille dicit Ivov, erat aliquas civiles cæremonias facere
& lætitiam celebrare. Omnia quippe Fefta fua (ut ex Libro Ph. Gj.
conftat,) celebrabant Solennioribus Precibus in Pyreis, quibus tem
poribus manè omnes ad Eccleſiam confluebant ;; & deinde poſt per-:
actas preces, Comeffationibus & t Ludis & omnis generis Lætitiæ in
dulgebant, eodem modo quo apud Chriſtianos fit in diebus Feſtis.
Sed in eorum Libris non inveni mentionem Sacrificiorum , ne qui
dem in Solenni illo Conventu MCCCC abhinc annis habito in tem
pore
I 20 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 4.
pore Ardiſhir Babecán, quandode Religione conſulebatur ; ubi ta
men proculdubiò, florente tunc Imperio , nulla Solennia omittebantur.
Si verò intra hoſce mille annos ( ex quo diffolutum fuit Imperium )
apudpaupertate & inopiâ preſſos, Sacrificia majora & ſumptuoſa for
té ceſſaverint, non equidem miror.
Quicquid igitur Soli fecerint, id tantùm ( ut dictum ) civiliter fac
tum eft ; non credendo Solem effe Deum, nec petitiones ad eum di
rigendo, ( quod inculcare debemus,) cùm ſemper Deum Omnipoten
tem ( eúmque folum ) religioſe colerent. Quid autem cum Sole vo
lunt, & an eum colént necne, docet ſupracitatus Sanfonus pag. 108,
quem videas. Nam quamvis Soli, aut Planetis, aliquas cæremonias
fecerint, interim tamen de Deorectèſenſerunt, ut docet Dio Chryfof
tomus in Oratione Boryſthenica XXXVI, his verbis, Alius autemfermo
in reconditis myſteriis ab hominibus Magis ademeu canitur admirandus,
qui Deumhunclaudibuscelebrabant, ut perfeétum , &primum aurigam
perfectiſfimi currús. Solis enim currum recentiorem ele ajunt, cum illo
comparatum , ut qui appareat & vulgò, utpote curſum faciens manifef
tum . Fortem autem & perfe&tum Jovis Currum nemo laudibus ex
tulit dignè hoc modo, neque Homerus neque Hefiodus, ſed Zoroaſtres,
Magorúmque Diſcipuli canunt, ab illo edošti. Nli verò & alia juxta
Sacros ſermones faciunt, atque etiam Jovi alunt Currum Neſæenfium
Equorum, qui maximi pulcherrimique omnium qui ſunt in Ahả: Soli
verò unum Equum . Interpretantur autem omniaSermone : non quemad
modumapud nos Mufarum propheta, fingula magnâ cum perſuaſione di
cunt, fed ex fe valdè contumaciter. Ele enim dicunt univerſitatis rerum
unamvectionem & aurigationem , àfummâ quæfiat experientia & robo
re ſemper , eámque inacceſibilemin inacceſſibilibus ſeculi circuitibus, So
lis autem & Luna curſus, veluti equorum , motus ele partium : unde &
ab ipfis clariùs videri . Univerh verò motum atque curſum baua multos
intelligere, ſed illius certaminis ignorare magnitudinem . Quæ poft hæc
fequuntur, erubeſco dicere de Equis deque Aurigatione,quomodo interpre
tantur ; non admodùm curantes, ut fibi ufquequaque Imago fimilis fiat.
Quid deinde fabulentur Gentes de hiſce Equis, prolixè docet, & unus
Veftæ comparatus. *
Cùm autem Perſæ tam impenſè honorarent Solem , mirum eſt cur
Magi Lunam ſibi præeſſe prætenderent, præfertim cùm Rex ipfe ali
ter crederet, donec audiret infallibiles Doctores & Ductores fuos

* Qui plura capit, Dionem adeat ipſum ,

con
 Cap. 4. VETERUM PERSARUM.I 121

contrarium affirmantes. Nam inopinatò ſuperveniente Solis Eclipſi

(ut Herod. p. 454,) quâ Xerxes putabat affici Perſas, Xerxi reſponde
bant Magi, Solem Græcorum , Lunam verò Perſarum effe weedexlopce.
Hoc ergò videtur à Magis dolosè dictum Xerxi, ut ei placerent aver
tendo omen & timorem inde exortum . Hinc conftat eos non noviffe
calculationem Eclipfium , cùm tale quid non , præviſum , eos inopinatos
invaderet. Si noviffent ejuſdem caufam effe naturalem , non erat opus
ut Regi, malignum omen inde metuenti, doloſo refponfo ſatisfacere
fatagerent. 1
: Solis quidem Adoratio plus quàm civilis fuit ferè univerſalis :' nam
Scythæ , tam Occidentales , quàm Orientales, ſeu Tatari fecerunt . His
Solvocatur id JGhiüneſh,vel contractè wysGhiûn; quo etiam no
tațúr Dies, cùm ille fit 'effectushujus. Sic Luna, & menfis per eam,
metitus appellatur cst di. Talis eſt lingua Tatarorum citra Imaum ,
fc. Turcica. Ea autem ultra Imaum , eit Mogolo - Tatarica, quâ Sol
1
dicitur ulls Náran, & Luna atque menfis lyo Sará. Quàmautem
longè latéque iſte Sabaiſmus, feu copiarum cæleftium cultus fuit dif
fuſus, mirandum eſt; cùm ex probatis autoribus (ut alibi notavimus,
certum fit, in Peruviano traĉtu ante Hiſpanorum adventum , fuiffe
Templa dicata Soli, & in eis Virgines, aliquando ducentas , perpetuæ
caftitati addictas ; nifi fortè aliqua ex Sole conceperat, ut aftuti Sacer
dotes ignaro populo perſuadebant : nam populi fimplicitas & Sacerdo
tum aſtutia omni ævo omnique regione ſemper notabilis. Et quidem
talis eorum cultus videtur, vel ex communi hominum conſenſu pro
fectus, vel ex eorum commercio & converſatione cum aliis Gentibus ,
quorum hoc pofterius magis probabile, præfertim propter inſtitutio
nem Sacerdotiffarum Virginum : nam non eft dubium quin olim
Pæni & Cananæi ad eos navigaverint, uti ex Hannonis Periplo & ali
unde fecimus probabile in Notis ad Itinera Mundi. Prætereà in Bib
liis Græcis legitur quòd Salomon, Tyriorum ope, accerſivit fibi Au
rum dapšije, i. e . Peruvianorum , unde verior nominis oynd puncta
tio colligitur.

СА Р.
Р
123 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 5.

CA P. V.
Peculiare Caput ( per modum digreſjonis) in quo ftri&tim agitur defequioribus Sa
baitis, ſeu Sabiis, fc. de Sabaiſmo & Idololatria Gentilium nationum , qua fub
influentiis Planetarum formabant Imagines adorandas ; ut Lettori innotefcat in
ter utrumque Sabiorumgenus differentia.

DeEilluc
Gentium cultu Solis, multa diximus in præcedente Capite :
itaque Lectorem remittimus. Sabii non ſunt certa aliqua
Gens, ſed certum Religionis genus, ſc. eorum qui copias cæleftes co
lunt, ut in fuperioribus dictum , ubi egimus de ratione Nominis Sa
biorum ; quos etiam ( ex Shabriſtáni) in duo genera diſtinximus, fc.
in Sabios colentes Stellas, & in Sabios colentes Imagines. Prioris generis
( qui meliores ) erant olim Perlæ , qui unà cum ſuo SabaiſmoDeum
folum divino cultu adorabant, Planetas autem & Elementa tantùm
cultu civili, Iconolatriam repudiando. Pofterioris generis ( qui pejo
res) erantaliæ Gentes, quæ poſthabendo & prorſus negligendo Deum ,
divino cultu colebant Angelos & Stellas atque Imagines ſub earum
influentiâ formatas, cum Idololatriâ abſolutâ , eâque peffimâ. Arabum ,
de ratione Nominis ( ſc. à tranſeundo ab una religione ad aliam ,) ſen
tentiam fuprà expendimus & refutavimus: eam tamen heic rurſus
propter adjunctam Sabaiſmi aliam Definitionem Perficam , repetimus
ex Libro Pbarb. Gj. in voce Nogúfbá atque ex Alcorani Interpreta
tione
‫ورویی‬Hoseinaa
‫وانند‬,‫صدايبنيينچيکزهياز ادیخنيکربدنيومگلرادياكنهینمگيادپندرسینعندیوزابزورهربخ‬

‫بكعبة دمار مي گذاردن ولغدة ادى صابیان ريادته اند با ستاره پرسمان‬
Sabii ſunt qui ab und religione ad aliam convertuntur, i.e. ex quâuis
religione aliquid arripiunt ,& Angelos colunt, & Schedulas recitant, & ,
inter orandum , faciem Meccæ obvertunt. Sunt qui dicunt Sabios fuiſe
Saducæos, aut Atricolas. Ifti Noguhæi, feu Sabii, aliter ibidem Pere
ficè fufiùs deſcribuntur Colere ftellas & adorare Solem , eique preces fun
dere VII vicibus quotidie : [ ălii dicunt III vicibus.] Hujus religionis
bomines duas babere opiniones, quarum altera eft, Deum Excelfum elle
Creatorem Mundi : eum tamen præcepiſe Servis fuis ut magni faciant
Stellas, & ut ad olidge Luminoſa corpora ſe convertant in Precibus
.
Altera
 Cap. s. VETERUM PERSARUM . 123
Altera opinio eft, Deum Excelfum efle Creatorem Orbium cæleftium &
Angelorum & Stellarum ; & quòd Stellas rerum inferiorum Gubernatores
effe conftituit, & quòd resIncolarum bujus Mundi quoad Bonum & Ma
lum & Sanitatem & Ægritudinem , & c. totaliter ab eis dependeant :
ideoque oportere bomines magnifacere illas, quippe quæ fint olyissyora
Altores populi mundani & inferioris, & rerum eorundem Gubernatores.
Et banc fuiſe opinionem Chaldæorum , de quâ Abraham cumeis diſputa
vit, eámque refutavit. Addam , & Abrahamum contra Chaldæorum
Iconolatriam æquè ac Syderolatriam difputâffe.
Calcaſbendi Ægyptius Arabicè ſcribens narrat, Sabiorum præcipua
Fefta eje illis diebus quibus contingit alicujus Planetæ Exaltatio : effe au
tem Saturni Exaltationem in XXI gradu Libra, Yovis XXV Cancri,
Martis XVIIICapricorni, Veneris XXIX Piſcium, Mercurii XXV
Virginis, Solis XXIX Arietis, Luna III Tauri. Sed maximum omnium
Feftum, quomeliores veſtes induunt, elle ipfum Diem quo Sol Arietem in
greditur. [Tum nempe erat initium Anni eorum .] Eorum quoque
Reges extruxiſe usko Sacella, quibus appropriabant Fefta, pro rati
one Stellarum quarum nominibus talia Sacella dedicata funt. Scil. Fer
tum Solis erat in Sacello Solis, Feftum Martis in Sacello Martis, & €.
Dehifce hominibus fcribit Eleri, ‫المصابيون يزعمون أنهم علي دين‬
‫ح هم وقبلتهم عای مهم الجنوب‬-Sa
‫النو‬ reputant re elete
bai & Rel
gione Noachi, cui pax : & eorum Kibla eſt plaga auſtralis : fcil. ut ſu
pra dicitur, convertunt fead Caabam, i.e. auſtraliter. D. Auguſtinus
• de ſui temporis Sabiis in Libro de Hæreſ. refert, Orationes faciunt ad
Solem per diem , quaquaverſum circumit ; ad Lunam per noctem , ſi ap
paret : ħ autem nonapparet, ad Aquiloniam partem ,quá Sol cùm occi
derit, ad Orientem revertitur, ftant orantes. Ex fupradictis colligitur,
quòd quando particularem aliquam ftellam adorant, fe ad eandem
convertunt in quâcunque plagâ fuerit ; quod tam rationi quàm bonis
moribus conſentaneum . At diverſum quid ſtatuit Pbiruzabadius Ca
milf Autor, ‫ قبلتهم من مهب الشمال عند منتصف النهار‬Forum Kibla
eftplaga Septentrionalis tempore meridiano. Nempe aliqui eorum (ut
videtur) Septentrionem ejúſque Polum inter precandum reſpicere vo
luêre. Idque fortaffis quia ea cæli pars ſemper ſerena eſt, oculos non
perftringens ; ea quoque ſemper viſibilis& conftans eft, eos nunquam
deſtituens: adeò ut ibi ſemper habeant Numen quod colant, & quod
in inferiora influat : cùm reliquæ cæli partes fint inconſtantes & ali
quando inviſibiles, aliquâ anni parte non comparentes, adeóque cul
R 2 tores
I 24 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 5 .
tores ſuos deſtituentes. Deitatum enim propinquitatem & præſentiam
amant, longinquítatemautem & abſentiamdeplorant.
Hoc modo inter fe differunt Autores in affignando Sabiorum Kiba
lam . Sed fortè hæc eorum differentia quodammodo conciliari poffit,
perpendendo diverſitatem Stationis orantium in quâcunque Mundi
plagâ fuerint ; prout faciunt Mohammedani, qui ( ut fupra diximus )
in hunc ufum habent Tabulas mathematicè calculatas quibus Titulus
the liggs Converſo, ſeu circumrotatio Kibla, quæ Caaba ; ut ubi
cunque fuerint, ſciant rectà fe illuc convertere inter orandum . Si ita
que Sabiorum (ut quidam ajunt) Kibla ſit Mecca, feu Caaba, idem
de illis ſentiendum eft. Ab Auguſtini patriâ, Mecca fuit inter Ortum
& Boream : & aliis Borealibus, ſeu Boreo -orientalibus, Mecca fuit ad
Auſtrum , qui ergò in communi ſermone nominando Kiblam , necef
fariò intelligant Auftrum. Et fic de reliquis plagis Orantium ,quorum
Kibla, ſeu Anterior pars, inter orandum , pro Stationis diverſitate
ſemper variatur. Calcaſbendi Ægyptius habuit Meccam magis ad Bo
ream : ideóque haud mirum eft quòd ille poſuerit Sabiorum fuorum
Kiblam in eâdem plagâ. Sihæc conciliatio non fufficiat, tum diver,.
fitas ( fi quæ reſtat, ) neceffariò fit in opinione Orantium , qui fortè
omnes non idem fentiant de ſuâ Kibla, dum alii in Meridie, & alii in
Aquilone, eam collocant.
Quoad ſupra allegatumCalcaſsendii locum ubi Planetarum Exalta
tiones tanguntur, notandum eſt, ibi ineſſe aliquot menda, tam Auto
ris, quàm Exemplaris ex quo ipſe hæc deſcripſerat. Nam quamvis
Autor ſuos Numeros exprimat diſertis verbis, videtur tamen eos fump
fiffe ex Tabulis ubi omnia erant numeralibusliterarum Notis expreffa,
in quibuspronum eſt Scribis errare, & fæpiffimèerratur. Is ergò pro
XXV Cancri, debuerat legere XV : & pro XVIII Capricorni, legen
dum erat XXVIII: & pro XXIX Piſcium , legendum XXVII: (nam
Bisus eſt ſcribæ error pro Seww :) & pro XXV Virg . leg. XV : && pro
XXIX Arietis, leg. XIX. Cùm itaque ex PlanetarumExaltationibus
ritè ftatis, pendeant Sabiorum Feſta , vera Exaltationis loca habeto ex
Ali Birgjendi Perſa, qui Cap. VIII fcribit, Exaltatio
Saturni eft in XXI graduLibræ , Solis in XIXgradu Arietis,
Fovis in XVgradu Cancri, Mercurii in XVgradu Virginis,
Martis XXVIIIgradu Capricorni, Veneris in XXVII graduPiſcium,
Lunæ in III gradu Tauri.
In
Cap. s. VETERUM PERSARUM . 125
In Planetarum Exaltationes deſignando, cum his ad amuſlim concor
dant Aſtrologi ·Anglicani. At paulò aliter Shâb- Chalgi Perfa in Com
ment. ad Naſireddini Tabulas, qui fingulorum Planetarum Exal
tationes per unum Signum retrahere videtur, feq. modo : viz. Ex
altatio
Saturni Jovis Martis Solis Veneris Merc. Luna
eft in hgno VI, III, IX , O, XI, V, I,
in gradu XX. XIV. XXVII. XVIII. XXVI. xiv. 11.
Heic -ut vides, Saturni Exaltatio ponitur in Signo fexto, ſeu Virgine,
cùm apud alterum fit in Signo ſeptimo, feu Libra. Sed diſtinguendum
eſt inter Signorum Dodecatemoria & inter Signa ipſa, feu Stellas, cùm
à tempore Hipparchi, ftellæVirginis promotæ fint in Dodecatemorion
Libre. Ergo Ali Birgjendi intelligit Signorum Stellas, & Shah -Cholgi
intelligit Signorum Dodecatemoria, ut conftat ex nullitatis notá Solis
in Ariete : fic enim fcribere, eo in caſu, eſt mos Aſtronomorum Ori
entis. In Syrorum aliquo Calendario Arabicè confcripto, Planetarum
Exaltationes adſcribuntur ſequentibus Diebus : viz. Exaltatio Saturni
XVI Januarii, & V QEtobris: Jovis XXVIII Junii : Martis IX &
XXIŠ Decembris, & VII & XXVIII Januarii, & XV. Aprilis :
Solis XXIX Martii: Mercurii VII Auguſti, & XXX Decembris
Veneris VIII Martii, & XVIII Aprilis : Lunæ XIV. Aprilis, &
XVIII & XXVIII Auguſti: nempe è regione dictorum Dierum
notantur tales fingulorum Planetarum Exaltationes in di&to Calen
dario .
Plurimi autem Sabaitæ Religionem ſuam aliquantò altiùs petunt
à Patriarchâ antediluviano Seth , quem vocant cu Sheit, magni
m fa
cientes to all come cü Listo Sobuph Sbeit Nebiúllah, (fic enim
fonant,) Librum SbeitProphetæ Dei ; qui eſt Liber fatis grandis Ara
bicè conſcriptus, in quo multa Moralia Præcepta de praxi Virtutum
& fugâ Vítiorum continentur. Et quidem Sabaitæ , feu: Sabii, in
Monte Libano & alibi dictum Prophetam ſuum ita venerantur etiam
hodiè, ut per eum jurare plus ſit quàm per Deum juraſſe : nam (quod
ab incolis didici, ) fi aliquis ex iſtis juraverit tibi all, Wallah, per
Deum, vix potes ei credere: at fi ciang Wafbeit, per Seth, tum
tutòpotes ei credere, cùm hocce Juramentum religiofiffimè fervatu
rus fit ; id enim violare nefas.
Ibn Shabna in Libro de Primis & Poftremis, dictum Librum me
morans, Arabice fcribit, ‫يوقاالدرانيس الصادية اخذت دينهم عن شيش‬
 126 HISTORIA RELIGIONI'S Cap . 5.
wi, wesoly Dicuntur Sabii accepiſſe Religionem fuam à Seth & ab
Idrís ( ſeu Enoch.] Efque illis Liber di&tus Sobupb Sheit , quia eum ac
cenſent rã Sheit : in eo agitur de Bonis Moribus, quales funt Veracitas,
Fortitudo, Affabilitas ergaperegrinos, & ejuſmodi alia quæ in eo præci
piuntur. Item in eo memorantur Vitia quæ probibentur. Habentque VII
precandi tempora; fc. quinque, (ut ſunt quinque illa preces Muſlimo
rum ,) & Precationem matutinam , atque ſeptimam quæ fitcompletis VI
borisnoétis. Præfcribuntfirmam intentionem : necprecesfuas cum aliis
rebus commiſcent. Precanturautemſuper Feretro abſque Genuflexione aut
Proftratione. Jejunant menfis tres primos dies, computantes juniorum
folutiones ab ingrelju Solis in Arietem. Jejunant quartå-partediei ( al.
noctis] uſque ad occaſum Solis. Magnifaciunt Meccam & Pyramides
Ægypti : &folennem peregrinationemſuſcipiunt ad locum prope Harrấn.
Feſtaeorumſunt V, in ingreſu Saturni &Jovis & Martiś & Veneris
& Mercurii in domos Exaltationisfua. Feftorum autem maximum eft
die quo Sol Arietem ingreditur. Seipfosderivant àSábi filio Idris, qui
ſepelitur in Ægypti Pyramide tertiâ. Dicit Ibn Hazm , Religio quam
Sabaita profitentur, eratReligionum antiquiſſima per totum Mundum
tunc prævalens, adeò ut plurima de eâ referant: Deus autem mift A
brahamum cum Religione in qud jam ſumus. Shahriftáni dicit Sabios
æftimare Spiritualia, feu Angelos, in contrarium Haniphæorum , qui
magnifaciunt Corporalia, ſeu Homines. Sic ille.
Maimonides in More Nevochim , parte III, Cap. 29, 30, plurima
habet de Sabiis notatu digna. Ego, heic brevitatis causâ , tantùm re
rum ſummam exhibebo , quæ apud eum & alios fufiùs leguntur.
Didi ( inquit) Sabii olim agnoſcebant, & hodiè agnoſcunt, Deum eſſe
Conditorem Mundi, & Cæli Poffefforem ; fed propter nimiam dif
tantiam & plurimùm reverendam Majeftatem , non eſſe acceſſibilem ;
ipſóſque non poffe adire illum immediatè, ne nimis audaces videan
tur. At more illorum qui Reges appellare volunt, neceffe putant ut
ſupremos illius Miniſtros primo adeant,qui fint apud tales Reges Me
diatores, illorum negotia & petitionesei impertientes, ejúſquevolun
tatem & determinationem ſive reſponſum illis renuntiantes : fic Sabii
adibant, & hodiè adeunt, Angelos & Planetas, ut Mediatores, quos
ſeptemminores Reges eſſe putantin luminoſis illis corporibus habi
tantes, ut in tot Palatiis aut Sacellis;; ad quorum imitationem alii ex
eis Sacella etiam in terris fabricabant, in quibus collocatæ erant Ima
gines dictis Stellis dedicatæ . Talia Sacella in S. Bibliis vocantur Ta
bernacula, ut Tabernacula Molech & Remphan, & c. Nam cum Pla
netæ
Cap. 5. VETERUM PERSARUM . 127
netæ etiam nimis diffiti eſſent, & aliquando quoque abeſſent, ſub ter,
râ occumbentes & deliteſcentes, conſultum duxerunt hiſce Planetis
erigere Imagines de eorum virtute participes, quæ nunquam abeffent,
ſed ſemper cùm eis præſentes, ut eas perpetuò die noctéque adire
poffent." Cúmque illorum temporum Afrologi, omnes Colores, om
nia Metalla, Ligna, Lapides, Arbores, Fructus, Herbas, & Anima
lia tum volatiliaquàm quadrupedia, & quaſvis res alias alicui Planetæ
appropriare ſolerent, faciebant Imagines ex aptâ materiâ, quæ tali
Planetæ effet propria & peculiaris ; idque apto tempore, feu fub fauſta
cæli poſiturâ , quando talis Planeta eſſet inſuâ exaltatione, & in fau
fto cum aliis Planetis aſpectu, & c. Et tum exiſtimabant ejuſmodi
Imaginem ritè factam , talis Planetæ virtute imprægnatum iri. Nam
in Imagines, ex tali materiâ, & ſub tali cælorum pofiturâ, telefmaticè
confectas &conflatas,
& Idololatræ credebant per Preces & Suffítus fa
cilè deduci poffe fuperiorum Corporum Influentias: & quidem hu
juſmodi Imagines credebant eafdem habere vires & virtutes cum
Stellis ipfis quas repræſentabant.
Iftiuſmodi itaque Imagines æquè ac Stellas ipfas adorabant Chaldai
Sabaitæ, ad eas preces fundebant, eaſque placare ſtudebant Suffitų,
feu Incenſo ; & Cultores ut & Confectores interim erant induti veſti
bus talis coloris qui tali Planetæ gratus & congruus effet, &c. Deum
interim negligentes eúmque oblivioni dantes. Et hoc modo ( uti
etiam per Heroum Imagines, ut fupra notavimus,) venit Idololatria
in Mundum , nempe per malas Artes Aſtrologorum qui talia omnia
excogitabant, & ignaro vulgo, talium nimis avido, hujufmodi nugas
inſufurrebant eifque obtrudebant, falſas Planetaram & Imaginum lub
eis factarum virtutes prædicando, & fuadendo, quòd fi Stellas eiſque
dicatas Imagines ritè placarent, tum eos non tantùmeffe feliciores&
obtinere quafvis neceſſitates fuas, fed & defcenfuros Imbres qui tér
ram rigarent & fertilem redderent. Et hoc modo Pietatem cum
Utilitate conjungentes Aftrologi, faciliori negotio ifta fua venena ho
minibus propinabant, & ab eis imbibenda procurabant, eos ad Ido
lolatriam , hoc modo, ſeducentes : adeo ut hifce Stellis & earundem
Imaginibus tandem Divinum cultum exhiberent, Creaturas folas re
fpicientes, & omnium Creatorem negligentes. Hocque fiebat, mag
nâ ex parte, per Chaldæorum Librum cuiTit. castelulis Kitâb
Al Pbaldbat, i. e. Liber Agricultura, in quo docetur totam Agri
culturam Aſtrologicè exercere, & conficere Teleſmata ad deducendos
Imbres, & ad averruncandas atque abigendas Locuftas & res qual
vis
 -
128 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 5.
vis noxias, quæ aliàs lætiorem terræ proventùm , & vitam feliciter in
ftituendam , turbarent & impedirent.
Adeò ut Chaldæi Sabaitici quamvis ſcirent Deum, eum tamen non
colebant ; ſed in meram Idololatriam effufi, preces ſuas immediatè ad
Imagines dirigentes, abſque ullo ad Deum reſpectu, quem prorfus
negligebant, inferiorestantùm cauſas reſpicientes. Unde in hos,
& in populum ſuum Ifraeliticum iſtos imitantem , meritò ſuccenſuit
Deus, qni per Prophetas fuos de iftiuſmodi hominibus conqueſtus
eſt, quòd Ligna & Lapides adorarent, & flecterent ſe trunco arboris,
dicendo, Juva me, nam tu es deus meus; ' 85 quod ejufdem Ligni
parte extruerent ignem , & ex reliquâ ejus parte conficerent Deum :
de his, inquam, quotidiana querelæ , peſſimam eorum Idololatriam
damnando. Ex fupradictis conſtat Chaldæos non adorâffe Ignem , ut
àquibufdam ftultè & nimis temerècreditum . , Quid autem adora
а

verint, docet Plutarchus in Inde & Oſiride, & docetur in Libro Da

niclis.
Perperam itaque & fabuloſè fingebatur Certamen inter Ignem
Chaldæorum deum & Canopum Ægyptiorum numen ſub formâ Hy
driæ perforatæ & cerâ obductæ ; (quafi inter utriuſque Gentis tum
Deos quàm Homines certamen fuerat; ) çum Ignis non effet Chaldæ
orum deus : fi enim Ignem æftimâffent facrum , certè noluiffent
eum cadaveribus inquinare, homines in fornace igneâ comburendo ;
nec concedere, ut aquâ extingueretur, cùm apud omnes Ignicolas
nefas ſit eum quovis modo polluere, aut Ignem & Aquam commit
tere : nam malâ morte mulctandus erat qui hoc fecerat. Si itaque
Ægyptii ex unâ partevoluerint evincere Canopum ſuum effe deum , ex
alterâ parte Chaldæi non opponebant Ignem tanquam deum , quia ta
lem effe non exiftimabant. Et propter haſce' rationes, nec de Per
ſarum Igne verum eſſe potuerit tale certamen .
Pro exemplo Sabaitici cultûs Stellarum , conſulatur Abulfaragius,
qui notat unam Arabum Tribum coluifle moell AMi'tſam , aliam co
luiffe ubil AlDebarán, & c. quæ in Notis noftris ad Olug-Begum
explicantur, uti & mox fequentes Stellæ Gregis. Pleræque autem
majores Stellæ & inſigniores Aſteriſmi habebantur tot Reges, qualis
fuit Sepharvaitarum deus, feu Aftrum , hogy Ana-mélech, i.e. Pecus
Rex, ab Ny Ana, ſeu ry An, quod femper collectivè, ſeu quaſı
pluraliter uſurpatur, Pecudes minores ( ſc. Oves & Capras) notans.
Hæc erat Conſtellatio illa, quæ à Cepheo Æthiopum Rege denominata,
ejúſve pars, in quâ, ex Orientalium ſententiâ, eft.CiliAlRái, i.e.
Paſtor,
 Cap . s. VETERUM PERSARUM . 129
O

Paftor, & pis.Ganam , i.e. Pecudes, quæ etiam Olug-Bego vocantur

Walustes Stella gregis: nam Arabibus & aliispaftoralem vitam
agentibus & in agris degentibus, pronum erat inter Pecudes & Stellas
collationem inftituere & inde rei paſtorali accommodata Nomina ſtel
lis imponere ; præfertim cùm ab earundem influentiâ cenſeretur pen
dere fertilitatis & fæturæ omen . Quicquid enim vel prodeſſe, vel
multùm obefle, putabatur, id ut Numen colebant & quovis modo
placare ftudebant Pagani Idololatræ. Hanc itaque pecuariam Conſtel
lationem & Pecudum figuras ſub proprio Planetâ effictas colebant :
nam præter Stellas ipſas, habebant etiam Figuras ſub eis factas quæ
effent hominibus propiores : unde probabile quòd ea Conſtellatio quæ
Sepharvaitis Anammélech, Sidoniis alio nomine vocata fuit minuy
Afhteròth, à fing. 1700wy Aftard, i.e. Grex, & in hoc loco Biblico
Chaldæus etiam legit so my Adre, Greges. Ad hunc locum Kimchi
>

notat, Afhteroth effenomen Imaginum Ovium formam habentium , quas

ſcil.teleſmaticè fub illo Sydere ( & ſub Planetă cui ſubjectæ funt Gre
ges,) factas, pro deitatibus colebant Sidonii & Philiſtæi, ( ſc. omnes
junctim pro uno Numine,) eum in finem , ut uberiorem in Gregibus
ſuis fætificationem , hac ratione, procurare poffent. Nec mirum eft
de differentiâ Nominis ejuſdem Numinis apud varias Gentes, ut ſc.
idem fuerit Anammélech & Afhteròth quæ Aftarte; cùm eodem modo
Ammonitarum cigos Chemôſh, ſeu Culex, fuerit Ekronitarum ajar -bya
Beel- zebub, Dominus muſcarum averruncus, à Judæis per contemptum
vocatus baru- ya Beel-zebül, Dominusftercoris. Erat nempe magnus
quidam Culex metallicus telefmaticè confectus, apto tempore, ſcil. ſub
fauſto aſpectu Jovis, aut Planetæ cui ſubſunt Mufcæ, & ex aptâ ma
teriâ, cum Precibus & proprio Suffitu, & c. Igitur apud populum rõ
Chemôſ & ejuſmodi alios, hocce Teleſma fuit idem quod apud Græ
cos Zeus Szép yos Jupiter muſcarum -abattor, prout illi omnes ftultè
credebant. Quòd fi eas aliquando non abigebat, tum danda opera
ut Precibus, & Suffitu , & Libationibus, & aliis cæremoniis melius
placaretur.
Imaginum quoque cultu infamis erat totus Orbis, uti etiam Arabes,
qui colebant osui Al Látt & ujedl Al Uza, &c. Et fanè prolixum
effet omnia Arabum Idola enumerare. Eos autem ab Idololatriâ ad
unius veri Dei cognitionem & cultum perduxit Mohammed, quod opus
laudabile. Chinenſes & Indi præter Imagines in Pagodis, ſeuDelubris,
prægrandes, aliquando etiam integras Rupes ( præfertim fi naturâ in
pyramidalem formam vergebant, ) in Idola formare ſolebant. Talia
R propè
130 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 5.
propè urbem Bamiyán (quæ pofteà Balch, feu Bactra,) erant imma
nia & prodigioſa illa Perficè dicta com sw Surc'h-Bút, i.e. Idolum
rubrum, & cöstis Cºbingh-Bùt, i. e. Idolum griſeum ſeu cinereum .
Hæc ( ut in Libro Maſálik Mamâlik Perſicè deſcribuntur,) erant
duæ prægrandes Statuě ad altitudinem & magnitudinem Turrium è
rupibus exciſa , intus cave , ita ut quis per plantam pedis ſubintrans,
totam interiorem earundem partem uſque ad extremos manuum & pedum
digitos permeare poſſet. In Libro Pharh. Gj. in Indiá conſcripto, hæ
duæ Statuæ dicuntur quinquaginta cubitos alta, ad quas tempore igno
rantiæ confluebant ilsuoPagani in aliquo loco urbis Bamiyán, ex
territorio Vols Câbul, in limitibus regionis wlascs Badachſhân.
Hinc veniunt Rubini Balaſcii. Hec Idola ( inquit dictus Autor ) à
quibufdam cenſentur eſſe ea qua Arabibus di&ta funt mysia Yagûth , &
Viges Mäůk tempore. Noe : & ab aliis habentur pro olio Manat &
Látt. Et baudprocul ab iftis, dicitur elle aliud ejuſmodi Idolum paulò
minus, formâ Vetula, dictum pywa Néfrem , feu juu's Neſr, five ;laus
Neſâr, ( atque Lumia Nefá, fi rectè,) quæ videtur Statua in Luco pofi
ta, quia Nefr (ut & reliquæ hujus Nominis formæ,) Perſicè notat
Umbraculum ex virentibus frondibus, & talem in montoſis locum ubi Sol
nunquam Splendet: talia enim loca contra Solis ardores munita, pro
cultoribus erant commodiffima. At fortè Perſicus autor erraverit,
putando hæc fuiffe Idola tempore Noa in Alcorano memorata, cùm
eorum deſcriptiones fint prorſus diverſæ, ut ex ſequentibus conftabit.
Illa enim erant intus cava ut inde clam darentur Reſponſa, contrà
quàm erant Arabia Idola tempore Noa , qui ſuis prædicavit ut talium
‫غوث‬
‫ سواع‬Sowa,, & @gig
cultum relinquerent, fc. cultum tô -‫ ود‬Wodd, & elgu
yagouth & gen yäouk (vel yogouth & yöouk,) & juis Nefr. Illorum
autem temporum Sacerdotes (non obftante præconio Noæ ,) dixerunt
por la edI šolas ugnis y ne relinquite cultum deorum veftrorum, ſcil. Tô
Wodd qui ( inquit Commentator Perhcus,) erat in figurâ Hominis, &
Sowå in figurâ Mulieris, & ragúthin figurâ Leonis, & räúk in figurâ
Equi, & Nefr in figurâ Vulturis. Arabes autem videntur has formas
elicuiffe ex appellativis horum Nominum ſignificationibus. Deinde
‫از مر‬Commentator
‫ی‬dictus ‫ داشتند بعد‬addit
‫ تمام‬,‫واينها اسامی پنج مرد صابلدحیشكاهنمیااعنتمآاددمي‬
‫مردم‬ ‫ونوح هم بودند كه‬
‫ایشان را از چوب وسنی پير ساختند وتعظيم آن مي نمودند ومرد‬
‫دزدان بپرستش آن مشغول شدند و بعد از طوفان ابلیس لعین این‬
‫بهادرا‬
 4
1

Cap. 5. VETERUM PERSARUM. 131

‫ بنادرا بيرون آورد و عرب را بپرستش آن فرمود‬Hec fuille inter Adam
& Noah, ( ſuper quibus pax,) nomina quinque piorum virorum in quibus
fidem integram babuerunt homines : & poſt eorum mortem , eis fecerunt
Imagines ligneas & lapideas quas veneratifunt, & omnes in eorum cultu
occupati fuêre. Et poft Diluvium, Diabolus maledi&tus ifta Idola pro
ducens, Arabibus eorundem cultum præcepit. Etdein ( pergit Com
mentator) homines Tribûs Beni Kelb coluerunt Wodd tempore dynaſ
tiæ Jois AGjendal, & Sowâ' colebatur in Tribu Hodbeil, & Yágúth
juxta littus maris eligebatur à Beni Atípb & Beni Morâd, & Päúk
erat in Hippodromo tñs Hamadân, & Neſr erat numen Arabum
‫ في الكاع‬.1 ‫ال ( وادي‬-in
‫اهل و‬ Vallis diaru
col hn
'ICigh, fi rette le
gerim malè exaratum . Ait autem Beidavi, Neſr erat Idolum rñs
Him’yar in Arabiâ felice. Atque aliunde conſtat, quòd Manát erat
Idolum Tribuum Hodheilitarum & Chordatarum inter Meccam & Me
dinam , ubi etiam ragúth & Väúk. At ALátt, fi rectè memini, co
lebatur in Mecca, ubi etiam Al Uza.
In Indiâ paffim cernuntur Statuæ, ad X aut plurium cubitorum
altitudinem , è rupibus excifæ : non autem pari cum duabus ſuperio
ribus arte elaboratæ . In Perſarum Libris memorantur Jis , eyno
Murc'h & C'handl Paganorum Idola duo, quæ manè ridere & vefpere
flere folebant, uti jam fabulantur Orientales.
Clemens Αlex . I Stromatum, Εισί δε των Ινδών οι Βέτα σαθόμιμοι σα
qayyérucov, Sunt ex Indis qui Buttæ præceptis obſequuntur, quem , ob
Sanctitatis excellentiam , ut Deum colunt. Clemens ſc. credebat But
tam fuiffe Brachmanum quendam in Sanctorum catalogum ab eis re
latum. Si fortè particularem aliquem defunctum ſub eo nomine co
luerint, cur eum donârunt nomine Butt, inde factum videtur, quia
linguâ Perficâ Bùt ſignificat Idolum in genere, quod Arabes in
ſuam linguam affumentes, illud mutârunt in cş Bùdd, eodem ſenſu .
Et cùm Indorum lingua communis admifta habeat multa Perfica, inde
& hoc nomen ad Indos propagatum : & Idolum quod in Inſulâ Selàn ;
ſeu çeylon colitur, eodem nomine gaudet . Et hinc (quod inter Mi
thre Iconiſmos ,) Doctor religionis, ſeu Sacerdos, Selanenhum linguâ
vocatur Budum , fortè fonandum Bu -ndum ; & grandis illa Arbor ſub
quâ dictum Idolum colitur, audit Budum -ghàs, ſeu contractè Boghàs,
i.e. Sacerdotum Arbor, quæ Lufitanis in Indiâ degentibus Arbor Dia- '
boli nuncupatur. Eftquefuo genere grandis, habens Tiliæ folia fem
per tremula, ſive Ventus flet, five non , ut me olim docuit Doctiſſimus
Hermannus oculatus teſtis : fortè Populi aliqua ſpecies. Aliàs etiam
R 2 habent
132 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 5.
habent Templa lapidea. Sed ſub iftâ arbore eſt Area variis circulari
bus fepimentis incluſa, cujus mediam partem tanquam Adytum adiri
prohibent Sacerdotes, prætendentes eſſe periculoſum : eam tamen
partem pervim aliquando adiit Europæus quidam , nec damnum ſen
ſit. Talia fiunt non tantùm in Selàn , feuSerandib, fed & in Gjuvadib,
* & alibi. Butta autem eſt Idolum appellativé: & Butta ſic præcipit,
i.e. Idolum fic præcipit.
Iftæ tamen Idololatricæ Gentes non planè ignorant Deum , quippe
qui ab eis linguâ Indica agnoſcitur \syš Kertár,Factor omnium re
rum, & jlgio su Sergjanbår, Creator Mundi. Sic etiam ab Idolola
tricis Chinenſibus Deus vocatur Tien Chù, i.e. Cæli Dominus, & Shangh
Ti, i.e. Supremus Magiſter, ſeu Imperator univerfi. Attamen femper
colunt Fe, & Pu -ca, &c. credentes rerum inferiorum Gubernationem
his effe commiffam . Quin & in quibuſdam ChinenſiumTemplis Ido
lolatricis viſuntur procerrima Idola tria, diverfæ altitudinis gradualis,
fimul ftantia, quæ putantur ex veteris ibidem Chriftianiſmi reliquiis
Sacroſanctam Trinitatem repræſentare.
Qualis & quàm multiplex fuerit Canaanitarum Idololatria, (quæ
etiam nimis vicinos Judæos infecit,) omnibus ex parte notum eft.
Placet heic ſubjicere ex Libro Falkut [fol. 61, col. 4,) ea quæ ibi no
tantur ad fer. VII. 31 , qualis fuerit cultus Molechi , ſeu Martis, de
quo ſequente modo narratur: Eth fuerint omnes Domus Idololatricæ
in ipsá urbe Jeruſalem , ea tamen Molechi fuit extra urbem , in loco fe
parato. Quomodo Molech erat factus? Imago erat [ærea inquit R. Ša
lomon ad fer.VII. 31 ,] babens faciem Vituli, manus expanſas, inſtar
bominis manus aperientis ut ab alio aliquid acciperet, intrinfecus excava
ta . Septem ipfiextructafuêre Sacella, feu Tabernacula, ante qua Ima
go ifta fuerat collocata. Avem , feu Pullum columbinum offerens, primum
Sacellum ingrediebatur : Ovem aut Agnum , ſecundum : Arietem , ter
tium : Vitulum , quartum : Juvencum , quintum : Bovem , fextum : qui
denique Filiumproprium offerret, ſeptimum ingrediebatur Sacellum. Hic
Molechum oſculabatur ; juxta illud , Sacrificatores hominum , Vitulum of
culantur, Hof. XIII. 2. Filius ponebatur ante Molechum , qui igne ſup
pofito fuccendebatur, donec ignitus fieret inftar lucis. Tunc Sacrificuli
acceptum infantem candentibus Idoli manibus indebant: ac ne parens
ejulatum ac clamorem pueri audiret, tympana pulſabant dieta D'on tup
pim , unde & locus di&tus eft non Tophet, ut fuprà pag. 29, ex Plu
+ Vid. Append . No. V.
tarcba
Cap . 5. VETERUM PERSARUM . 133
tarcho notavimus. Aliquando traducebant Filios per Ignem , quod à
priori diverſum .
Molech (utvidetur) habens VII Tabernacula extra illa collocabatur,
cùm idem individuum in fingulis collocari non poffet. Sed quæ habe
bant unum tantùm Tabernaculum , ſeu Sacellum , collocabantur intra
illudtanquam in Tuguriolo. Sicmemoratur Tabernaculum Dei veſtri
773 Chiún, qui ulgas Keiván, i.e. Saturnus : qui in Verſione Græcả
( quaſi evanidâ parte literæ », legendo 774 Revan ,) per Mem Epen
theticum legitur Ρέμφα».
Dictus Sabaiſmus non tantùm per Orientem , fed & per Occiden
tem obtinuiffe conftat, cùm veteres Gentes Europææ, ( fc. Teutones,
Germani, Sueci, Gothi, Dani, & c .) Planetas etiam coluerint, Sta
tuas eis erigendo, uti teſtantur, tam Antiquitatis Monumenta omnia,
quàm Dies Septimana, ad hodiernum uſque diem , à Planetarum Re
gentia boraria denominati; qui mos ab Ægyptiis defumptus . Hujus
rei meminit Dion Caffius, & ex eo Xiphilinus in Epit.Dionis Gr. Lat.
p. 142 : Ab Ægyptiis profe&tum eft ut Dies fecundùm VII Planetas no
minentur. - Planetarum ordo fecundum Ægyptios, eſt Saturnus, Jupi
-

ter, Mars, Sol, Venus, Mercurius, Luna . Secundum hunc ordinem fi

Horas Diei Noctiſque recenſueris, reperies primam Diei érisons, Soli
tribui. Rurſus in eifdem XXIV Horis Jupradi ta ratione perges, Luna
primam Horam Diei tertii aſſignando. Hæc eft vera ratio cur Dierum
denominatio non ſequatur dictum Planetarum ordinem, qui femper
interrumpi videtur, & unus Planeta ſemper intermitti, cùm à Die
Solis ad diem Lunæ & deinde ad diem Martis tranfiliatur. Sed quia
fortè non omnibus in promptu ſit hoc intelligere, ſequente exemplo
illuftrabitur. Præmittendum verò eſt , quòd quando auditur bora
Septima, mox debemus dicere, ER jam hora ostava, ſcil. (contra quàm
vulgò creditur & reputatur,) intelligi debet octava bora inchoata ; nam
ſeptimâ jam completâ & finitâ, tunc incipit octava ; quæ etiam com
pleta & finita eritquamprimùm ex Horologio audita fuerit Hora no
na : nam fonante Horologio, tunc ſemper finitur Hora quæ eodem
momento lonatur. Et ſonata Nonâ, poſt ſemihorium , tum dicimus,
Ef jam media decima : ſc. jam elapſa eſt Horæ nonæ dimidium, &
reftat aliud Dimidium bora ufque ad Decimam : non autem tunc erat
Dimidium Hore poſt Decimam, ut vulgò creditur &t à noftratibus vul
gò perperam intelligitur. Hispræmiflis, & rectè ftatuto Horarum in
communi ſermone Initio & Fine, ponemus Exemplum , quòd fcil.
die Saturni horâ octavâ Saturnus ſupponatur in inferiora influere, qua
itaque
134 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 5.
itaque ab Aſtrologis vocatur Hora Saturni : & percenfitis VII Plane
tis, (unâ horâ fingulis attributâ,) Hora Saturni erit rurfus tertia poft
meridiem ; & rurſus decima veſpertina : & deinde tertia nocturna ; &
rurſus decima matutina : & fic deinceps numerando, poſt fingulas fep
tenas horas, ejus vices redeunt. Dum autem ſecundum hunc cenſum
numeramus, Solis vices veniunt fequentis diei borå octavá matutina,
qui ideò dicitur Dies Solis. Et, fipergimus hoc modo numerare, fer
tii diei horâ octava venient vices Luna, qui itaque dies vocatur Dies
Lunæ. Et eâdem ratione reliquorum Planetarum nomina Diebus fibi
propriis impoſita fuêre: quia nempe talis Planeta cenſetur peculiarem
influxum emittere & omnia regere ſui diei horâ affignatâ , five ſextâ ,
ſive ſeptimâ, five potius octavâ : & fic quâvis octavâ deinceps horâ..
Et fecundum hunc ritum Aſtrologi in Quæftionibus horariis femper
dicunt, Hæc eft Hora Saturni, vel Jovis, Martis, aut cujuſvis tan
dem Planetæ ; quorum vices (percenſitis Tois VII) octava deinde horâ
redeunt, idque per totum Septimana , Menfis, & Anni circuitum : &
fic deinceps in æternum. Supradicta de Horarum initio & fine, ſunt
ad diſtinguendum inter computationem vulgarem & computationem
Aſtrologorum. Vulgò enim putamus, quòd quando ex Horologio au
dita eſt aliqua Hora, ea tunc inchoatur: ex . gr. auditâ primâ, puta
mus eſſe initium horæ primæ, quæ durare cenſetur donec audiatur
ſecunda : & fic deinceps. Uſus autem apud Aſtrologos eſt planè con
trarius, ſc. ut auditâ aliquâ horâ, ea tum cenſeatur finita: nam ex
Horologio auditâ primâ, tunc reputant finiri horam primam , & eo
dem momento tunc ftatim inchoari horam ſecundam . Et pofteà au
ditâſecundá, tunc eam finiri, & eodem momento inchoari horam ter
tiam . Et fic deinceps.
HujusCapitis ſubjectum hoc modo ita breviter ftrinximus & par
ciùs tractavimus, cùm præter fcopum erat de Gentilium Religione
accuratiùs & prolixiùs agere. Infinitum effet reliquam eorum Idolo
latriam perſequi, quod integrum Librum poftularet: ideóque ſuper
ſedendum duxi.

САР,
Cap.6 . VETERUM PERSARUM . 135

CA P. VI.

De Perfarum cuftodiâ Aqua, fimul & Ignis.

ERSÆ erant quatuor Elementorum Cuſtodes & Curatores :

P .unde à Græcis & aliis perperam vocantur Cultores Elementorum ,
qui erant tantùm Excultores. Cùm enim Elementa eſſent prima om
nium rerum Semina, illa in honore habebant, &, eo nomine, in pri
mitivâ ſuâ puritate conſervare ftudebant. Hoc modo Aërem ita ho
norabant ut à fætoribus (quantum effet poſſibile ) immunem ſerva
rent: & propter officioſam illam dignationem & reverentiam , Hero
dotus, ſuo more, eos repræſentat, quafi Aërem habuiffent Deum , to
tum (inquit) Cæli gyrum , Jovem exiſtimantes. Et ut Terram ſervarent
puram , mortuos fuos non humabant, ſed Avibus & Feris vorandos
& in eorum viſceribus ſepeliendos relinquebant, ut hoc modo fiſte
retur fætor ; ut de his fuprà diximus. Omnia itaque Elementa fer
vare pura, erat magnæ Pietatis Opus, & tam in hoc Mundo quàm
in altero meritorium : nam maximè addicti erant puritati, omnem
immunditiem fugientes & procul arcentes. Præcipuam autem curam
impendebant in Ignem & Aquam , utpote quæ effent contaminationi
maximè obnoxia. Græci iſtam curam & civilein reverentiam vo
cant Adorationem , & multa falſa eis imputant. Sic Procopius lib. II,
cap. 24, dicit in Ardabiganis eſſe Méya wupancy -ο σέβονται Πέρσαι
Dewv pároşu .. Ibi Ignem inextin &tum foventés Magi, cùm alia Sacra
procurant tudiose , tum μαντείω ές των πραγμάτων τα μέγιστα χρώνται, i.i.e.
e.
in gravioris momenti rebus ut Oraculum conſulunt. Sic etiam Agathias,
ait, guod ignem των εσομένων πέρι αναπυνθάνονται , de futuris rebus citi
tabantur : fed fides ſit penes autores, cùm tale quid aliunde non con
ftet. Et apud Herodotum dicitur libatum fuiffe mari ; Xerxes in Gre
ciam traječturus, ex aureâ phialâ libavit mari: & pofteà Phialam
projecit in mare, unà cum Acinace Perfico. Hoc fortè inter Herodoti
mendacianumerandum , quaſi telo acuto violentiam faceret ſacro Ele
mento. Herodotus etiam p. 477, narrat de Xerxis exercitu quid fe
cerunt apud Strymonem fluvium , cui Magi maktatis Equis candidis li
tavére, aliis etiam quamplurimis medicamentis in fluvium factis. At
Diog.
 HISTORIA RELIGIONI S
136 Cap. 6.
Diog. Laërtius refert, Qui res Magorumſcripferunt, Herodotum refel
lunt : nec enim Xerxem tela in Solem jeciſſe, nec compedes in mari de
mifile ; quorum utrumque Magi Deum eſſe arbitrantur . Miror quid
mali Herodoto fecerit Xerxes !Dolendum quòd antiquiffimus Scriptor
addictus fuerit mendaciis ! Plutarchus integrum Libellum contra ejus
mendacia ſcripſit in uno genere : quem ſi de omni genere ſcripſerat,
in craſſum Tomum excreviſſet. Joh. Chryfoft. Tomo I, p. 67, eodem
modo errat de Perfis, Θεός παρά τους Πέρσαις νομίζετο το πυρ, και τιμώσιν
αυτό μετά πολλές θεραπείας οι βάρβαροι οι την χώραν εκείνην οικεντες έτι και
νυν. Suidas, οι Πέρσαι το πυρ ως Θεόν εσέβονο. Strabo ait, τα πυρί και τα
ύδατι θύεσι. Εt Socrates ait, Reges εν οίκω τινι το διηνεκές πυρ αεοσκυνείν.
Hæc omnia, & ejuſmodi alia apud Autores extantia, monftrant, ta
lem fuiffe exterorum omnium vulgò receptam opinionem ; quam ta
men ego audacter & peremptoriè aſſero fuiſſe vulgarem errorem . Et
(quod potiusad præced. cap. pertinuerat, ) Juſtinus ait quòd Solem eſſe
unum Deum Perfa credunt. Et Strabo XI, od de încov pávov “ yŠvicu,
TÁTW de intoJuson. Bone Deus, quanta ſunt hæc mendacia ! Quæ ta
men non licuiſſet detegere, niſi Perſarum res meliore autoritate noviſ
ſemus. Hæc itaque ſunt impoſſibilia & abſurda : nam qui verè Deum
toto corde & animo colunt, non poſſunt quidvis aliud colere cultu divino :
fed Perſa verè colunt Deum , ideóque non poteft effe verum quòd colant
quidvis aliud cultu divino. Irregulare quidem erat in Xerxe defodere
vivos apud novem vias Edonorum , ( fi verum fuerit,) cùm hoc modo
Terra inquinaretur. Nec licitum erat eo modo Aquam inquinare, ut
Tacitus in Annalibus Lib. VI, de Tiridate Armenorum Rege refert ;
Tiridatem cùm videret Vitellium cum copiis ad alteram Euphratis ri
pam conſiſtentem , placando Amni Equum adornafe, proſperi tranſ
greffùs cauſâ. Hoc inquam non erat probabile, cum ejuſdem Tirida
tis cautela ab inquinatione Aquæ pateat ex eo quod notat Plinius lib.
XXX. II , Tiridates Magus , ad Neronem veniens, navigare noluit,
quia expuere in maria, aliifque mortalium neceftatibus violare naturam
eam , fas non putavit. Ideóque prædicta illa erant falſa, cùm contraria
de eodem homine non poſſunt effe fimul vera. Aliàs autem Reges ex
plenitudinepotentiæ aliquando fecerunt res extraordinarias & violentas,
quæ orthodoxo Magiſmo non annumerandæ, ut cremando Amaſis ca
daver, cujus alibi mentionem fecimus. Is autem qui Aquam aut
Ignem ſponte inquinabat, putabatur morte dignus in hoc Mundo, &
æterno ſupplicio in altero : & quicunque Offa cadaveroſa in aquam
injeciſſet, certò damnatus credebatur. Magi itaque ubicunque fuerint,
omnibus
 VETERU M PERSARU . M
Cap . 6. 137 +

omnibus fibi vicinis aquis invigilabant, aſſignatis Cuſtodibus, quorum

erat ei unicæ rei operam dare. Eademque Veſtalibus non tantùm
Ignis, ſed & Camænarum Fontis & omnis Aquæ cuſtodia deman
data fuit : non autem ut eâ aſpergeretur Veſtæ Templum , ut exiſti
mat Lippus, ſed quia omnem fibi vicinam aquam tueri debebant..
Hujus rei exemplum eſt id quod in amoeniſſimæ urbis Samarcand
deſcriptione refert Jacutus, Geographus Arabs, Quòd ad rivum (Sogd )
qui mediam urbem perfluit, tam byeme quàm aftate pernoctant Magi,
eundem Rivum cuftodientes ; ad quos ideò , pia donationis jure, frugum
ripaliumpars annuatim pertinet in perpetuum . Nam cùm Deus nulla
artificiali Imagine repræſentari poffet, de eis refertur, quòd putent
Aquam & Ignem in puritate fervata, eſſe ſolas Dei Imagines in ter
ris. Sic ex Dinone Clemens Alex. in Protreptico ait, Tås Trépoces, xem
τες Μήδες, και τες Μάγες, θύειν ων υπαίθρω τέτες και Δίνων λέγει, Θεών
Αγάλματα μόνα το παρ και το υδωρ νομίζοντας.
Imò Perſæ exiſtimant peculiari Angelo demandatum effe tueri A
quas, cui nomen eſt Ardilür, feu Arduifür, cui etiam peculiaris Niy
aiſ , ſeu Laudatio, præfcripta eſt, ut legimus in eorum Libris,
Laudatio TV Ardifúr, gra
ria Maris, o Fluminum ,
‫رسوسودردېر يعني دريا ورود وجاه وجشمه‬ G Putcorum , & Fontium ,
Laudando eum pro tali tuitione, & precando ut in eâ pergat, Deo
gratiasagendo pro talium uſu & utilitate, & pro beneficiis quæ ab
hiſce Elementis accedunt hominibus. Is itaque Aquis præeft : & quòd .

fit Angelus , conſtat ex nuptiali Formâ, ubiinter Benedictiones Nup

tiales quas Sacerdos apprecatur nuptis, ( ut ſc. unus Angelus det eis
talem Benedictionem , & alius Angelus aliam Benedictionem ,) inter
iſtas inquam Benedictiones Angelorum quibus hominum cuſtodia de
mandata eſt, additur & fequens apprecatio quæ heic ſubjicitur,
Iqepgowalew.rougeul Rivos aquarum Arduifür det, ſcil. hiſce matrimonio junctis.

Et quidem pro fideli Aquæ &

& Ignis cuſtodiâ, promittitur magna re
muneratio : ſic enim in Libro Erdavirapb -nama narratur, uti in Ca
pite de Statu Paradiſiacorum p. 232, 233, legitur, quòd quando Er
daviraph, Perſarum Legiſlator ultimus, à Gabriele à loco ad locum
in Paradiſo deductus eſt, in uno loco vidit Populum felicem vultu ad
inſtar Lunæ & Solis, amictum tamen alio colore, ita ut tale quid in
toto Mundo nunquam auditum aut viſum fuerat : iſti multis aliis
etiam Felicitatis fignis fplendebant. Cúmque quæreret, Quales hi
S eſſent ?
 IS
138 HISTORIA RELIGION Cap. 6.
eſſent ? Gabriel ei reſpondit, Iſtos effe eos qui Eleemofynas erogaſſent,
& ex Meritis ftamen , atque ex Religione ſubtegmen fecerant : qui,
In boc Mundo cum A

gespeserypp.usp.w.rpwww.ncsurgus quam do Ignem beriè

curaffent,
Ideò pro mercede jam in
ieguwysuojelu Igoraplugwaguswgus.googay
Et ibidem :
p. 236,
Aquam & Ignem curare, poſcitur etiam à Femi
nis, quibus promittitur Paradiſus, ſi benècuftodierint Aquam & Ignem
à fædatione & malignitate, & à cadaveroſisac fordibus fætentibus. De
cuſtodiâ Ignis Martis, conſulatur Liber Sad -der, Cap. 43 & 93. Cùm
itaque quarundam rerum innata Puritas, & aliarum rerum Purifica
tio Legalis, fint Deo & Hominibus grata & ubique præcepta ; hæc
duo Elementa ( quæ, ratione puritatis, Deum quodammodo repræ
fentare exiſtimantur,) ut Puritatis Emblemata atque Inſtrumenta,
meritò præ omnibus rebus inferioribus ubique Gentium foventur &
æftimantur. Nam ut alia multa ex Lege Moſaicâ auditu acceperant,
fic & hoc, quòd fcil. interna Purificatio, per Legalem, feu Symboli
cam & externam , corporis lotionem fignificaretur : hoc enim in
omnibus Perſarum Ritibus folenniter faciendum præſcribitur ; &
quotidie, in Manus lavando & Cingulum induendo ſunt Preces pecu
liares & cæremoniæ ſolennes, uti ferè in omnibus ſuis rebus habent
Perſæ veteres. Ut autem Perfæ in æternum liberentur à falſâ illâ im
putatione colendi Ignem, velim ut Lector adeat fupra citata Capita
43 & 93 inter Præcepta Zoroaſtris ( quæ ſunt Canones Eccleſiæ Ma
gorum ,) in Libro Sad -der, ubi tantùm præcipitur cura & cuſtodia Ig
nis, & Deum orare juxta eum : nulla autem Ignis adoratio ibi præ
cipitur.
Quamvis autem Fæminis apud Perſas præceptum fuerit benè cuſ
todire Ignem & Aquam, id ſubintelligendum eft de cuftodiâ privata
in ſuis ædibus : non enim legimus aliquid de Sacerdotiſfis, nifi in
ſupradicto hæretico cultu Veneris, qui adverum Magiſmum non per
tinebat. Ad omnes autem homines apud Romanos pertinebant ſu
pradicta Præcepta, & eorundem Beneficia, de quibus participare cre
debantur Veſtales, de quibus jam proximè agendum .

CA P.
 Cap. 7. VETERUM PERSARUM . 139

CA P. VII.

De Weſtá Romanorum & Græcorum .

Oftquam (ut fupradictum ) juſſu Divino in Templo Hierofolymi

POtano inſtitutus effet Altaris Ignis perpetuus, & quotidie offerre
tur ton by Sacrificium juge, eò quòd quotidie & perpetuò ab ali
quibus peccaretur ; ad hujus imitationem etiam Gentes Æternum
Ignem fovendum curabant, novum huncce Religioſum Ritum veteri
ſuo Sabaiſmo, feu Solis & Planetarum ac Elementorum cultui, ſuper
addentes; exiſtimando melius eſſe Religione ſuâ abundare, potiùs
quàm in aliquâ ejus parte deficere : fic enim erat eorum mos, nova
quævis amplecti, eáque veteribus accumulare ; donec tandem egre
giam & inexplicabilem Rituum farraginem conſarcinâffent. Præcipua
enim quæ Deus pro ſuo cultu inſtituerat, per Ethnicorum ignoran
tiam , & imperfectam de illis rebus cognitionem & incertam traditio
nem , in uſum ſuperſtitiofum pertractaſunt. Sic erant Urim & Thum
mim , pro quibus Arabes habuerunt öana3 Temima, feu Técoua, fcil.
eâdem vocis vi pollente nomine. Et Phylacteriorum vice venerunt
Arabum diges T'wid, Præfervativa, feuAverrunca, & Hilos Ha
mâil, Appenforia, feu Amuleta. Quædam Teleſmata videntur à Deo
permiffa : qualia erant Aurei Hæmorrhoides, atque Serpens aneus, qui
ab ipfis etiam Ifraelitis in abuſum pertractus & pro Idolo tandem ha
1 bitus; qui igitur à piis & orthodoxis pofteà per contemptum dictus
eſt inen) Nebújtan, aneum quiddam ; ideóque rejectus & abolitus
eſt.
Judæi quidem olim , pro Sacrificio jugi in Templo Ignem in Altari
alebant perpetuum : & ne fortè Ignis extingueretur, Lampadem ha
bebånt in Templo, uti &hodie in Synagogis ſuis fervant Lampades,
quarum ſaltem una die noctéque ſemper ardet: & publicarum Precum
tempore, ejuſmodi plurimæ, vel faltem accenfæ Candelæ, per totum
Synagogæ circuitum in ſummo muro appenfæ & lucentes cernuntur,
Cumque Judaica Religio per Orbem percrebrefceret, evidentibus mi
raculis confirmata, &Dei præfentiâ ejúſque familiari colloquio con
comitata, & Divina Lex è terrebundis tenebris & Igne cum tonitruis
in conſpectu Gentium tradita in cacumine Montis Sinai in Arabiâ, &
Ifraelitæ per Mare rubrum ſummo miraculo traducti ; hæc inquam
S 2 omnia
140 HISTORIA RELIGIONIS Cap.7 .
omnia (cum perpetuis Victoriis, & Aquâ è petrâ elicitâ, & ductu
Nubis & Ignis Iſraelitas præeunte,) juſtifſimam admirationem in om
nibus totius Orbis Gentibus genuerunt, imitationemq ; pepererunt ..
Hinc fparfis rumoribus & perlatis nuntiis factum , ut celebres evade
rent Judæorum Ritus, inter quos Cuſtodia Ignis ; unde non tantùm
Orientales, fed & Græci ac Romani illuftriorem hanc Judaica Religio
nis particulam fibi adſeiverunt. Et, ut omnes alii fecerunt, ſic etiam
quòd Numa ſuum Ignem Sacrum ejúſque varium miniſterium à malè
intellectâ Lege Moſaicâ deſumpſerit, nobiſcum ſentit Tertullianus in.
Libro de Præſcr. Hæret. p. 247, his verbis ;. Cæterùm ſi Numa Pom
pilii Superſtitiones revolvamus,fi Sacerdotalia Officia, Inſignia, & Pri
vilegia ; ſi Sacrificia, Miniſteria, & Inſtrumenta, & Vaſa ipſorum Sa
crificiorum , ac Piacularum & Votorum curiofitates conſideremus , nonne
manifeftè Diabolus morofitatem illam Judaicæ Legis imitatus eft ? Nem
pe, ut in Altari Judaico Ignis ſemper die nocteque ardere debuit, fic
fecit Numa, adhibitis omnibus Ritibus & Miniſteriis Mofaicis.
Numa autem Igni Sacro à Latinis impofitum eſt nomen Veſta ;.
quod quidem factum eſt à Græco Esia , mutatâ Aſpiratione in V , ut
in Earépa Veſpera, & in multis ejuſmodi aliis. Et quidem Esía vide
tur circa tempora Mofis in Linguam Græcam adſcita vox, cùm Ho
ineri ætate effet vulgò ab omnibus recepta. Nam hoc non erat ali
quod vulgare Ignis nomen , nec origine Græcum ; fed exoticum. Ut
enim ſuum Ignem Sacrum ab extra petiverunt, fic etiam unà & no
men : nam Esía eſt Hebræo -Chaldaicum Nnox Eſta, i.e. Ignis : adeò
ut Veftæ ſacrificare, fit Igni facrificare. Cúmque Esía planè. fit ab
Eſta, videretur non tam per Spiritum afperum quàm per lenem le
gendum . Et ab eâdem origine, in eundem uſum , Zoroaſtres captavit
ſuum Liwl Eſta, quo primarið Ignis, deinde Liber Ignis cuftodiam
docens notari ſolet : & hoc apud Perfas fæpè mutatur in Lug Vefia,
& Lingl Aveſta, ut fuo loco magis diſtinctèdocebitur. Procop. lib. I.
cap. XXIV, de Perfarum Igne loquens, addit, Tốt és tò noga "oneg
Εξίαν εκάλαν τε και εσέβοντο αν τοις άνω χρόνους Ρωμαίοι, Ηic eft ille Ignis
quem Romani Veſtam vocabant, & ſuperioribus temporibus venerabantur.
Romæ quidem , feptingentis ante Chriſtum annis, Veſtam inſtituit
Numa Sennacheribocoævus, circainitium Monarchiæ Affyriorum . Et
ſanè longè ante Numa tempusGræci habuerunt ſuumriêng cocc50Y,
quod primò à Virginibus, & , cùm ſubinde vitiarentur, à Vetulis ultra
nubendi ætatem provectis, die noctéque fovendum erat Delphis &
Athenis alibi : &, fi fortè extingueretur, non à communi culinari
Igne
 Cap. 7. VETERUM PERSARUM . 141
Igne accendendum erat, ſed à radiis Solaribus, aut alio curioſo modo
renovandum .
Non licebat eis jurare niſi per Veftamſuam ; atque Perfæ folenni
ter jurantes, id faciebant coram Igne. Veſta Ædesin vetuftis Num
misRomanis cernuntur rotunda. Secundùm Feftum , Penus vocaba
tur locus intimus in Æde Vefte, tegetibus feptus, qui certis diebus
circa Veftalia aperiebatur. li dies religiofi habiti. Et quidem Veſta
Templum de die patuit omnibus, & maſculis interdiu ingredi lice
bat ; noctu autem non item , nam ibi pernoctare nefas fuit omni mal
culo. Nec ulli unquam Viro hujus Templi Penetralia adire licuit,
ſed ſolis Virginibus Veftalibus, quæ Secreta Domûs celare tenebantur :
cùm ibi fervaretur Romani Imperii Pignus, quod à Doctioribus cre
ditur Palladium, ( ſeu parva Pallas IV cubitos longa,) quod nulli niſi
Veftalibus videre licuit; ut hac ratione religiofiùs fervaretur dicti Pig
noris Veneratio : cùm nimia familiaritas contemptum peperiſſet, fed
ignota veneramur ſciendi aviditate allecti. Nam in Veſta Templo
Simulachrum erat nullum ab hominibus colendum , ſed tantùm altion
quidam Focus, ( ut in Perſarum Pyréis hodiè cernitur, ) ſeu Ara in
quâ Veſte facrificabant, dicente Pauſania. Nec opus erat Simula
chro, cùm Ignis effet fola Dei Imago. Nec Veſte propriè fic dicta
ulla erat Efigies: quid ergò vult D. Dempſterus neſcio, dum dicat
Romanos ferè fingulis Domibus habuiſſe ad foresVefta effigiem ; qua
tamen ( ni fallor) non erat Veſta, ſedHecate. Niſi fortè id velit quod
affert Cal. Rhodiginus p. 562, ſcil. Keftam quibuſdam haberi Terre
Animam , aliis Terram , quam veluti Mulierem fingebant Tympanum
geftantem , quoniam Ventos in. ſe contineret.
Frequentia videntur fuiſſe Sacrificia ; eáque non tantùm interdiu ,
ſed & noctu ; nam Seneca in Lib. I. de Providentiâ, memorat Sacras
Veſtales noctibus excitari ſolitas ad facienda Sacra, dum aliis profanis
fomno indulgere licebat. Virgo autem facrificatura habebat Tempora
redimita Vittâ, ſeu Tæniâ laneâ, de quâ videri poſſunt plura in Lipfii
Tract. de Veſtà & Veftalibus, cap. XII. Capiti quoque impoſitam ha
bebat & ab eo dependentem promiffiorem Stolam albam,prætextam,
quadrangulam oblongam , quæ Fibulâ comprehendebatur : & in ma
nu Suffibulum tenebat, dicente Fefto. Stolæ autem, ſeu Togæ ( fi ita
appellare liceat ) Lacinia erat in humerum rejecta, ne ſacrificantem
impediret. Suffibulum à quibuſdam perperam accipitur pro Veſtalium
dictâ Stolâ, ſeu Pallâ, ab humeris retrorſum dependente & anteriùs
ſub gutture confibulato . Sic Lexicographi. Sed ut à Thure fit Thu
ribulum ,

11
142 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 7.
ribulum , fic dicendum eſt quòd à Suffitu, ſeu Suffrendo, fit Suffibulum .
Et hoc ſenſu accipitur ab iis qui deNummis ſcribunt, qui Veſtalem
deſcribunt cum Sufibulo, ſeu Paterâ libatoria, hoc modo exponendo
quid fibi velint per Sufibulum .
Virgines Veſtales erant primò Quatuor, deinde Sex ; non autem XX ,
ut quidam volunt, ſed ex viginti ſelecta . Hæ, quiafacerrimæ habitæ ,
malâ morte mulctandæ erant, fi impoſitam Caftitatis Legem tranfgre
diebantur : tunc enim vivæ in terrâ defoſæ ſunt & fuffocatæ . De his
A. Gelliuslib.I, Cap. XII, ex Labeone Antiſtio docet qualis eſſe debeat
Veſtalis Virgo, ſcil. Minorem quam annos VI, majorem quàm annos X
natam negaverunt capi fas eſſe. Item , quæ non fit patrima & matrima.
Item , quæe linguá debili ſenſuve aurium deminuta , aliave quæ corporis
labe infignita fit. Item , quæipfa, aut cujus pater emancipatus fit : etiam ,
fi vivo patre, in avi poteſtate fit : item, cujus parentes alter ambóve
ſervitutemſervierunt, aut in negotiisfordidis deverfantur. Sed eam , cu
jus foror adid Sacerdotium lecta fit, excuſationem mereri ajunt : item ,
cujus pater Flamen, aut Augur, aut XV vir S.F. aut qui VII vir Epu
lonum , aut Saliuseft. Sponfa quoque Pontificis, & Tibicinis Sacrorum
filia vacatio à Sacerdotio ifto tribui folet. Prætereà Capito Atejus
ſcriptum reliquit, Neque ejus legendam filiam qui domicilium in Italia
non haberet, & excuſandam ejusqui liberos tris haberet. Virgo autem
Veftalis,quæ fimul eſt capta atque in atrium Veftæ dedu ta & Pontifici
bus tradita, eo ſtatim tempore,fire emancipatione, acfine capitis minu
tione, è patris poteftate exit, &jus teſtamenti faciundi adipiſcitur. De
more autem ritúque capiunda Virginis litteræ quidem antiquiores non ex
ftant, niſi quæ capta prima eſt, à Numá Regeeſe captam . Sed Papiam
Legem invenimus, quá cavetur ut, Pontificis Maximi arbitratu, Virgi
nes è populo viginti legantur ; fortitioque in concioneex eo numero fiat ;
& cujus Virginis dueta erat, ut eamPontifex Maximus capiat, eaque
Veſte fiat. Sed ea fortitio ex Lege Papia non neceſſaria nunc videri fo
let : nam, fi quishoneſto loco natus adeat Pont. Max. atque offerat ad
Sacerdotium filiam fuam , cujus duntaxat, falvis religionum obſervationi
bus, ratio haberi poffit, gratiâ Papia Legis per Senatum fit. Capi
autem Virgo proptereà diči videtur , quia Pontificis Maximimanu pre
henſa, ab eo parente (in cujus poteftate eft ,) veluti bello capta abduci
tur. In libro primo Fabii Pi&toris, quæ verba Pontificem Maximum
dicere oporteat, ſcriptum eft. Ea verba hæc funt :
1
SACER
 1
--
 pag.143 :
TAB. IV .

Vestalis au temone et globo

effundens libationem

wi
tt
er
Murg.deiin.etL.

Nuo Vestales ministrantes .

UM

Vestalis manu tenens

fimpullum .

Vertalis armata , manu teneris

Vesta templum . Palladium .
Admodum Reverendo in Chrifto Patri,IOHANNIdiv.perm . Epiſcopo Ollorienſi,hafce Veftalium Icones 1
ex vet, nummis defumptas, Gratitudinis ergo lubens merito D.D.D. Autor TH.
Cap. 7 . VETERUM PERSARUM . 143

SACERDOTEM VESTALEM QVAE SACRA FACIAT

QVAE IO VS [ Jovis ] SIET
SACERDOTEM VESTALEM FACERE
PRO POPOLO ROMANO QUIRITIBVSQUE
VTEI QVAE OPTVMA LEGE FOVIT, [ fuit,]
ITA TE AMATA CAPIO.

In Com. Labeonis quæ ad XII Tabb. compofuit, ita fcriptum eſt,

Virgo Veſtalis neque béres eſt cuiquam inteftato, neque inteftatæ quiſquam :
fed bona ejus in publicum redigi ajunt : id quo jure fiat, quæritur ?
Amata,inter capiendum , à Pont. Max. appellatur, quoniam quæ prima
capta eſt, hoc fuiffe nomine traditum eſt.
Aliquando offerebantHolocauſta, quæ à feniore Virgine facrificari
debebant, ut canit Ovidius in IV Faſtorum ,
Igne cremat Vitulos quæ natu maxima Virgo eft.
Vitulos cremandi Ritum nondum vidimus in Nummis. Sed frequen
tioris uſûs erat Libatio. Et quidem hujus rei Ritus viſitur in Galbæ
Nummo, ubi eſt Temo& Globus, & perfona aliqua in Arâ ſacrificans.
Globus fortè vult, Veftam aliquando Terram ſignificare.
Tricennale tempus, quo miniſtrare tenebantur Veſtales, partim dif
cendo, partim docendo, & partim exercendo inſumebant, nempe De
cennium in ſingulis. Harum ſenior dicebatur Maxima, ut fuprà Ovi
dius habet. Et quævis-Virgo,cùm primò à Pontifice caperetur, (nam .
quaſi vi arripi folebat, parentibus interim per præmia & aliter contra
nitentibus,) ab eo compellari ſolebat Amata, ut fuprà ex Gellio habes :
at ea quæ , fuâ vice, ad ſacrificandum accincta, dicebatur Armata, au
tore Fefto. Ideóque eæ, in antiquis Nummis ſtolatæ ftantes coram Arâ,
alterâ manu tenent Haftam, alterâ vel Sufibulum, vel Pateram libato
riam . Aliquando (fc. ſummo imminente periculo Reip. ſeu Imperii.
ruinam minitante,) alterâ manu tenebatur Palladium , quod fcil. in.
eodem Templo fervatum , à nemine alio, ne quidem ab Imperatore
hoc impetrante, viſendum . Aliis temporibus (nam varii erant Ritus,)
Veſtales
 144 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 7.
Veſtales cernuntur dextrâ Simpullum , aliquando Tympanum , &ſiniſtra
Tædam , feu Facem ardentem gerentes, quia de nocte etiam Sacra fa
cienda erant : atque Camænarum Fonti ( qui dicente Plutarcho Veſtæ
ſacer ,) tam interdiu quàm noctu invigilabant ejúſque curam gerebant,
quod ſine accensâ face vix fieri potuit. Nam ut de Perſisſuprà me
moratum, Ignis & Aquæ cura erat tam in hoc Mundo quàm in alte
ro meritoria, fic etiam apud Romanos ( dicente SuidåD) Veftalibus
Ignis & Aquæ cura demandata eſt. Præcipua itaque Veítalium cura
erat Sacrificia ritè peragere , Aquam ab omni immunditiâ immunem
ſervare, & Ignem die noctéque alere, ne extingueretur: nam grave
erat & terribile Imperio omen, fi facer Ignisfortè extinctus eſſet.
Quòd fi Virginum culpâ factum accideret, illa Virgo cujus vices erant
Ignem curare, à Pontifice flagro admonebatur ; privatim tamen , &
interpoſito Velo, pudicitiæ & modeſtiæ fervandæ ergò. Et tamen fe
mel quotannis Sacrum Ignem extingui libenter finebant, exeunte &
finito veteri Anno ; ut cum felici omine novus accenderetur, ineunte
novo Anno, inchoato à menſe Martio, qui (ut ſuprà notatum ) Igni
ſacer, utpote qui ab igneâ Martis Stellâ denominatus eſt. Eorum
itaque Annus tunc à Martio Menſe inchoabatur : & (dicente Macro
bio) Primâ die Menſis Martii Ignem novum in Veſta Aris folebant ac
cendere ; ut incipiente Anno, cura denuò fervandi novati Ignis inciperet.
Hoc indigitâffe videtur Ovidius in Libro Faſtorum ,
Adde, quòd arcanâ fieri novus Ignis in æde
Dicitur, & vires flamma refeéta capit.
An novi Anni gratiâ hoc fecerint Perfæ, non dicitur : ſed idem facere
folebant Perſæ in honorem Regum, ( hoc eſt, in morte veteris & in
auguratione novi,) ut Ignis facer aliquam cum eis ſympathiam habere
videretur ; nempe, ut defuncto & extincto Rege, ſacrum Ignem fi
mul emori & ſponte extingui ſinebant, eundem rurſus, in novi Regis
honorem , de novo accendentes; quaſi inſinuarent ab illis Regibus pe
pendiſſe quicquid erat Sacrum, utpote cum eis ultrò moriens, & po
Iteà cum alio Rege reviviſcens.
Quando verò apud Romanos Ignis de novo accendendus effet, (ut
dicit Feſtus ) moseratfelicis materia Tabulam feu Aſerem terebrare,
donec exiliret Ignis, quem cribro excipiens Virgo ad Ædem Veſtaferebat.
Sic etiam Simplicius in Αriftotelerm, Από ξύλων δε πυρ εκβάλλεσι, &c.
Ignem ex Lignis excutiunt, alterum Lignorum tanquam Terebram in
altero circumvertentes. De hoc ritu apud Perfas & alios Orientales po
fteà
Cap. 7. VETERUM PERSARUM . 145
ſteà differemus. Plutarchus refert, Si apud Græcos Sacer Ignis extinc
tus, non à communiIgnerurſus accendebant ; ſed ex ipſo Sole, ( ei oppo
htis Scaphiis, ſeu Vafculis metallicis quæ cavata fint æqualibus lateribus
rectangulis trigonis, unde emicantes Radii in quoddam centrum coacti ;)
applicatum fomitem accendebant. Hac nempe ratione putabant ſe Ig
nem cæleftem accepiffe.. Idem hodie folemus facere cum concavis
Uftoriis metallicis ;fed rotundâ formâ, quæ melior. His dictis &
quoque multis aliis modis (ſcil. CI) Ignem facrum de novo accen
dendum præfcribunt Perſæ, ut pofteàfuo loco dicetur. At ubi ad
continuandum Ignem Ligna deſunt, oleo in Lampade Ignis inextinc
tusfervatur, ut fit in minoribusSynagogis indotatis apud Perfas.
Macrobius Saturnalium Lib. I, cap. 16 , innuit datum fuiffe Sacro
rum Regem Regulúmve his verbis, Ad Regem Sacrificulum, ſeu Regem
Sacrorum , Virgines Veſtales certâ die ibant, & dicebant, Vigiláſne Rex ?
Vigila. Porphyrius de Abſtinentiâ lib. IV , fol. 82, infinuat Puerum
quendam ſacrificare ſolere : Sicut enim in Myſteriis ó đQ'Esías Aegó
MEG Mais qui à Veſtá dicitur Puer, exquiſitè omnia quæ mandata
fuerint agendo pro omnibus qui initiantur, Numen placat ; ita in Gen
tibus & Čivitatibus idem faciunt Sacerdotes, dum pro omnibus ſacrifi
cant, &c. Alexander abAlex. Lib.III, cap . 12 , dicit quòd Veſtä ,
non Vino, fed de Numicia flumine, libabatur: idque colligit ex Vir
gilii Verſu,
Hæc fontis ftagna Numici.
Sed videatur quòd Vino etiam libabatur, cùm Juvenalis canat,
Cum farre & vino Janum Veftámque rogabat.
De Veſtä Ritibus copiosè differit D. Dempſterus ad Rofinum . VI
dies Martii (qui eſt pridie Non .) facer Veſtæ erat, Thus in Focis ado
lendo. Et Alexander ab Alex. Lib. V, cap .12, Veftæ fiquando Veſtales
Virgines ſacra libarent, vel rem divinam facerent, eo cultu ornatúque,
ut erant, & vittatæ peragebant. Album tamem (ut ſuprà) prætereà
veſtimentum quodSuffibulum vocabatur, oblongum & prætextum & qua
drangulum in capite Jumebant,fibuláqueſubnectebant. Tum captá Molá
& Sale tufo ac in ollam fiktilem ,miſo, mox in Aquam injecto, facra fa
ciebant : calicibúfque fictilibus, quas Culullos dicebant, Veſiæ & Diis
libabant. Et idem Dempſterus p. 262, Veſtalium Aræ adftantium &
miniſtrantium Iconiſmum exhibet, additque, Item , V Idus Junii feriæ
erant Veſta , feu (utVarro ait) Veftalis dies, ut Virgines Veſtales Veftæ
ſacrificarent. Hoc die, Convivia paſſim ante Focos agitabantur, cibi
I etiam
146 HISTORIA RELIGIONIS Cap.7 .
etiam ad Virgines à civibus mittebantur Dea Veſta libandi ; & Afini
foribus coronati, atque è pane veluti Monilia quædam gerentes circum
ducebantur per urbem . Mola item Sertis & Floribus ornabantur, &
quiefcebant . [Differt Mola afinaria à falfâ Molâ fupradictâ .] De hoc
Ovid . VI Faſtorum ,
Ecce coronatis panis dependet Afellis,
Et velant ſcabras florida Serta Molas..
Harum Cæremoniarum ac Rituum cauſas Ovidius explicat, viz. quòd
olim nullus Molarum uſus fuerit : ſed Farra ſolummodo in Furnis
Veſtæ, hoc eſt, Ignis beneficio , torreri conſueverit ; indeque mos
fervatus fuerit ut hoc die & Foci & Deus Focorum ( quæ Vefta eft )
à Piſtoribus colerentur : & Afini, qui ſcil. primis temporibus, Veſtæ
beneficio, immunes à circumagendis Molis effent, cùm nullus earum
Romæ uſus effet, vacarent & feriarentur. Sic ille. Cur autem iidem
Afini floribus coronati Panes ex collo dependentes geſtare ſolerent,
hanc rationem affert, quia ſcil. Aſini Sileni clamore, Veſta è Somnis
excitata,
ve
inſidias & libidinem Priapi effugiffet. Sic Ovid . VI Faſt.
rſu 3092,
Venit in hosannos aliquid demore vetufto,
Fert miſſos Veſta pura patella cibos..
Veſtales nudis pedibus ad Veftæ Templum ibant, quia (dicente Ovi
dio ) eâ parte lacunæ effent, ut ſicco pede Templum Veftæ adiri non
potuerit; quod pofteà, in vetuſtatis memoriam , quamvis ficcatis jam
lacunis, continuatum eft.
Quomodo Veſtæ obtulerint Molam , conſule Gyraldum Tom . I,
p . 224. Et ibidem vide plura de Veftâ p . 524. At apud Alex. ab
Alexandro Lib. V. cap .12. totum eſt de Veſtâ, prolixè & benè : non
tranſcribam , fed Lectorem illuc remittam . Ab eo fortè fuum de
Veſtâ Tractatum mutuaverit Lippus; qui etiam narrat Ægyptios &
Afros eundem morem ſervandi Ignem Sacrum habuiffe. Hasopinio
nes foverunt Philoſophi, de quibus Clem . Alex. p. 42, 43 , Parmenides
Eleates introduxit deos Ignem & Terram . Ex his, alterum folum Deum
exiſtimârunt, Ignem , Hippaſus Metapontinus & Epheſus Heraclitus.
Heraclitus & ejus Sectatores Ignem , tanquam ortûs rerum Principium,
colebant, qui Ignis illis di&tus eft Hous , Vulcanus. Perfarum etiam
Magi Ignem coluerunt, & multi ex iis qui. Afam incolunt : quin etiam
Macedones, ut ait Diogenes in primo Perſicorum . Ne Sauromatas re
cenfeam ,
Cap. 7 VETERUM PERSARUM, 147
cenfeam, quos refert Nymphiodorusin Libro de Legibus Barbaricis, Ig
nem colere, aut Perfas & Medos & Magos ?
In Britannia Minerva Numen colebatur, in cujus Templo perpe
tui Ignes nunquam coaleſcere in favillos, ſed in faxeos globos verti
ferebantur,, ex Solino cap: 35, ſub finem .. Et Cambdenus in Britannia
P: 747, in Comitatu Kildar, meminit Sanctæ Brigida ante 1000 an
nos Sancti Patricii Diſcipulæ , Cujus, inquit, miracula & Ignem inex
tinctum ( tanquam in Veſtà adytis penetralibus) à Virginibusſacris affer
vatum ,, cinere nunquam excreſcente, Scriptores commemorárunt.
Veftam quoque coluiffe Scythas feu Sarmatas tradit Herodotus
p. 275, 276, Scythas colere Solem & Veſtam ante omnes : dein Jovem ,
Tellurem , Apollinem , Venerem cæleftem , Martem , Herculem , & Nep
tunum . Sed Simulachra & Aras , & Delubra non facienda putabant,
præterquam Marti. Eorum lingud Vefta dicebatur Tabiti ; Yupiter,
Papæus ; Tellus, Apia ; Apollo , Oetoſyrus ; Neptunus, Thamimafades.
Martis Templum fiebat Sarmentorum fafcibus, fub quibus erat ferreus
Acinacis, qui Martis fimulachrum, cui annuas Hoſtias immolabant; &
plùs huic Acinaci quàm cæteris diis. Hoc fit Acinaci, quia per Gladium
fuum vivunt & alios devincunt. De Scythis quoque Mongolis ſeu Mo
golo - Tataris ultra Imaum talia tradit Fob. de Plano Carpini, qui circa
CCCCL ab hinc annis apud eos fuit : Solem & Lumina & Ignem ve
nerantur & adorant, & Aquam & Terram , eis Ciborum & Potús pri
mitias offerentes, idque potiſimùm manè antequam comedant & bibant:
nam de cultu Dei nullam Legem obſervant. Utuntur Incantationis
bus, & c. Et cùm iphs à dæmonibus refpondetur, credunt quòd Deus ip
fis loquitur ; quem Deum vocant Ytoga, ſed Comani eum Cham appel
lant. Nam reverà colunt ftatuam Gingiz - chân, & cogunt alios
eandem adorare, vel ſe erga eam flettere. Habent etiam Statuam in
Curru ante Ordas ſuas, &alias Statuas è Filtro ad utrumque latus ja
nuæ : & credunt bas tueri pecora ſua.
Apud Feftum extat Barbarum nomen Exfir, quod exponitur Genus
Jufftionis à Veftalibus parari ſolita. An ergò Artem Chemicam nove
runt ? Hoc enim videtur malè fcriptum pro Arabico yunus ) Exsir , ſeu
Icsír, vulgò cum Articulo musli El Icsîr, vel Elixir ; quæ eſt
Quinteſſentia Chemicis notiſſima, ſcil. purior & ſpiritualior pars ex
craffiore quâvis materiâ extracta per vim ignis, quæ in igneminjecta
flammam auget eámque vehementiorem & exultantiorem reddit. Eft
itaque reverà Extractio, feu Extractum . Sed quoad primam notionem
vocis jausl Icsír, eâ fignificatur Fractio; q. d. quando ex aliquo
T 2 corpore
 148 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 8.
corpore IVElementis compofito (uti eft corpus naturale quodvis,) ex
trahitur aliquod Quintum ex eis omnibus conflatum , id itaque Quinta
eſſentia vocatur : hæc fit, ea IV Elementaria corpora penetrando &
quafi frangendo, quæ itaque perfracta relinquuntur, dum per ea per
rumpitur extrahendo tale Elixir. Et eadem videtur ejuſdem vocis vis
. apud Mathematicos, ubi in dimenſionibus Terræ , Diametri ejus Di
menfio, feu quantitas, per cubitos ſeu pedes numerata, in Libris A
rabicis vocari ſolet is jamsi Icsír terræ, q. d. per medium ejus
perruptio, ut talis ejuſdem menſura eliciatar.

САР . VIII.

De Veſtå Perfarum ,feu de Ignis cuftodiâ apud Sacerdotes Magos. De antiquis

Pyreis ante Zoroaſtrem . EtManugjahri Regis Oratio pia, &c.

SII(fivoxopusLawlfit)Eſla, feu liug Veſta, originaliter fignificat Ignem , hi

vocari poffunt Igniarii Sacerdotes,ſeu Veſtales Viri,
nam tam his quàm omnibus aliis juſſum eſt nu
qui erant uxorati:
bere, quia procreatio Liberorum qui futuri fint Fideles, meritorium
eft in hac vitâ & in alterâ. Ifti autem qui ab aliis vocantur Sacerdo
tes Ignis, meliùs merentur vocari Sacerdotes Dei, ( uti reverà erant,)
quamvis circa Ignem & ejuſdem cuſtodiam verſati, uti erant Judæo
rum Sacerdotes, quorum erat Altaris Ignem perpetuò alere & inex
ftinctum fervare. Atqui nec horum nec illorum totum negotium erat
circa Ignem , ſed & Preces publicè recitare & alia Officia Sacerdota
lia & Eccleſiaſtica quotidiè præftare, ut alibi in ſuo loco docebitur,
ubi miniſtrandi modus monſtrabitur. Quia verò, unà cum cultu Dei
Omnipotentis, nimis officiofi erant circaMiniſterium Ignis, pyrodu
liam quandam erga eum exercendo & præftando, Græci & Moham
medani ( ut alibi innuimus,) hæc videntes & ignorantes quòd reverà
colebant Deum, perperam imaginati ſunt totam eorum Religionem
conſiſtere in folâ illâ pyroduliá, feu civili cultu Ignis, eoſque circaeam
folam verſari, non dubitantes ergò eos abſolutèAtèſh -perėjt ſeu Igni
'colas nuncupare, cum aliis opprobrii nominibus, quæ pofthac ſuo
loco recitantur. Ifti nunquam peccata ſua confitentur. nifi Deo, nec
eorum remiſſionem petunt niſi ab illo : ſed tamen amant hæc facere
« coram Re Sacrâ, fcib. coram Igne, aut Sole, tanquam coram teſte. Nam
ut
 UM UM
Cap. 8. VETER PERSAR . 149

ut Judæi in Templo confitebantur Deo peccata fua, dům Ignis facer

arderet juxta eos, fic Perfæ Deo confiteritur peccata fua, Igne facro
ardente juxta illos. Et ut Judæi tenebantur tam alia Miniſteria facere
quàm Ignem ſacrum die nocteque alere, fic & Perſæ . Hi ergò non
funt magis Sacerdotes Ignis quàm erant Sacerdotes Judaici : cùm
utriuſque munus eſſet tam Ignem quàm alia Miniſteria curare,. eif
que ſuis vicibus attendere & excubias agere. Si itaque alicui libet eſſe
malitioſum , poteſt Judæorum Hierarchiam vocare Sacerdotium Ignis,
& eorum Sacerdotes Laniones nominare .
Apud Perſas itaque Cuſtodia Ignis ejuſdem originis ac antiquitatis eſt
cumRomanorum Veſta, ſumpto illuſtri exemplo à Templi Hiero
folymitani Altari in quo Ignis perpetuus ardebat. * Cùm enim Græci &
Romani ab illis temporibus Sacrum Ignem ſervaverint, vix credide
rim Perfas in hac re fuiffe ultimos. Et quidem non eſt dubitandum
quin Perſæ per plurima ſecula Veſtam ſeu Ignem fervaverint, antequam
Zoroaſtres ſúas in Religione peculiares Reformationes Gultaſpi com
mendaret & obtruderet, ſuadendo 'ut adhuc plura Pyréa extrueren
tur. Suprà diximus veram Perſarum Religionem fuiffe & adhuc effe
veri Dei cultum ejuſque foliusadorationem divinam ; in quem uſum,
ex eorum ſententiâ, non opus fuit Templorum , ut Strabo & Herodox
tus & Cicero aliique affirmant : eo itaque nomine Templa abhorre
bant, quia Dei Majeſtas nimia erat ut intraanguſtos parietes compre
hendi poſſet. Græcorum itaque Templa Idololatrica vaſtabat & ſub
vertebat Xerxes, ut alibi diximus. Nec pro civilibus cæremoniis Mi
thræ præftandis, opus erat Templorum , quippe quæ meliùs cv ita
Ipw fub dio præftari potuêre. At pro cuſtodiâ Ignis, à quo tempore
eum fervaverint, Templa (Judæorum exemplo ) fuerunt femper ne
ceffaria ; cùm fine ejufmodi Domiciliis, Ignis inextinctus fervari non
potuit. Ideóque, quæ tantùm pauca erant, multiplicari juſſit Zoroaf
tres, in ſuâ reformatione. Unde conftat, quòd ſupradicti autores ne
gantes Templa fuiffe Perſis, intelligendi ſunt cum dictâ limitatione ;
cùm id, abſolutè dictum , planè non fuerit verum.
Ex quo itaque Perſæ fervaverunt Ignem perennem, ex eo etiam
neceffe fuit eos pariter habuiffe aliquot Pyréa in quibus talis Ignis
ſervaretur. Non autem neceſſe fuit ut ubique habuerint multa Py
réa, cùm eiſdem temporibus in Græcia habuerint tantùm pauca, &
in Româ tantùm unum in generale bonum totius Gentis, ubi pro
populo univerſo litabatur. Et quidem quòd tantùm pauca Pyrća
tunc habuerint Perfæ ( præterquam quòd rationi conſentaneumcol
fit,li)
150 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 8.
colligimus ex eorum Hiſtoriis, in quibus narratur Guſhtafpem, Zoro
aſtris inſtigatione, multiplicâlle Pyréa, eáque ubique extruxiſſe ; unde
corum anteà paucitas arguitur. Suam itaque Ignis cuftodiam habue
runt ante Zoroaſtrem : is enim non apparuit ante tempora Hyſtaſ
pis : eos autem dictam Ignis cuſtodiam habuiſſe ſub Medorum Mo
narchiâ fatis liquet. Nam de Hiſhangh, Medorum Rege tantùm non
antiquiflimo, refert Tabari, ‫ مغان گفتند كي آتش پرست‬-- ‫هوشنی‬
‫ بون واز ما بون وجهودان فيني کې بر دین ما بون‬Hui/hangh ---Magi
dixerunt quòd fuit Ignicola & ex nobis fuit: & Judæi dixerunt quòd de
Religione noftrâ fuit. Is nempe Deum adoravit, & Ignem honoravit:
& cùm tam Magi quàm Judæi fic etiam facerent ,& ambo talem
etiam Ignem in reſpectivis fuis Oratoriis tunc ſervarent, utræque
Gentes, propter Ignis cuſtodiam , hunc pientiffimum Regem de ſua
Religione fuiſſe voluerunt, de eo pofteà contendentes & altercantes.
Sed notandum eſt, quòd Tábari Mohammedanus perperam repræſentat
Perſas vocantes feipfos Ignicolas : quòd nunquam faciunt: ſed hoc eſt
Improperium , ſeu dedecoris nomen, à Mohammedanis impofitum , &
à Perlis inter ſeipſos non uſurpatur. Et idem in ſequentibus ex Tá
bari citationibus obſervandum . Is enim de antiquo Medorum Rege
1?liridian narrat, ‫ ومغان گويند كي وي آتش پرست بون‬- ‫آفرينون‬
Aphiridùn — Magiajunt quòd ille fuit Ignicola. Hiſtoricus Emir -chond
dicit hunc Religioſum Regem aſſumpfiffe fibi Eccleſiaſticum Titulum
0.39.0 Mübad, ſeu Præfulis. Et pofteà de tempore Regis Manúgjahr
idemn Tabari dicit, ‫ان آتش برست بودند‬-Et
‫ ایش‬ii tunic Ignicole fue
runt. Atque (ut de aliis intermediis Regibus taceatur, ) certum eſt
Cambyſis temporibus Ignem æſtimatum fuiffe facrum , cùm Herodotus
taxet eum feciſſe id quod (ſecundùm Perſarum Religionem) non erat
Sanctum , comburendo Amaſis Regis Ægypti cadaver, quippe quo
Ignis pollueretur, ut antea notavimus. De Cyro etiam conftat, eum
magnum aliquod opus ſuſcepturum , adiiffe Eccleſiam , ubi Deo cul
tum & Igni cæremonias faciebat : non quaſi ſolum Ignem eo in caſu
adiiffet, ſed quia mos erat ut, primo ingreſſu in Eccleſiam , uſitatam
reverentiam exhiberent Igni, & deinde Deum orarent, ut alibifuſiùs
docuimus. Sic Xenophon (ſi ei fides ,) a pôrov Esią Juozy : ubi Turer,
non Sacrificavit, fed qualvis cæremonias feciffe fignificat. Et quam
vis eſſet Dei Templum , tamen vocabatur Pyreum, feu ÆdesIgnis,
(quòd Ignis in eo aleretur ut in Templo Judaico ,) quod non habe
batur malum Epithetum : & quo zelo, Cyrus Deum adoraturus ad
Pyréum
 ‫‪M‬‬
‫‪Cap. 8 .‬‬ ‫‪VETERUM‬‬ ‫‪PERSARU‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ISI‬‬
‫‪Pyreum feu Templum venerit, narrat Phirdaoui, Libri Shabname Au‬‬
‫‪tor, his Verſibus,‬‬
‫‪ Venit exultabundus ad EdesIgnis,‬بيامد خروشان بآتشکده‬
‫‪ Circumfundens[uper PrelulesArgentum Aurum ,‬بگسترده بر موبدان سيعوزر‬
‫‪.Et‬ش پراگنده جنی گهر‬
‫‪ in ipfum Ignem aliquot Uniones (pargens‬برآت‬
‫‪Hoc modo deduximus Ignis cuſtodiam ab initio Monarchiæ Medo‬‬
‫‪rum ad Hyſtaſpem . His quoque pleniorem fidem facit Shahriſtani‬‬
‫‪Arabs‬ا‬
‫‪faltem‬نة‪ ,‬بخار‬
‫‪tempore‬آخ‪a‬ر بمدي‬
‫‪Regis‬بطوس و‬
‫‪ Pbridian‬بيت‬
‫‪ Gjem‬ا&فريدون‬
‫‪ /load‬بنا‬
‫بنی‪,‬ت‬‫ولالمام بجيووست فاالونليرا‬

‫هو بردسون و اتخنبه من بيت دسجستان ينعي كركر اولهم بيت‬

‫في نواحي بخارا ينعي قبان أن وبيت حار سمي كوسية بين فارس‬
‫و اصفهان بناه كيخسرو وآخر بقومس هي حرير وبيت نار يسمي‬
‫كنگز بناه سیاوش في مشرق الصين وآخر بارجان من فارس اتخنه‬
‫ارجان جن چشتاسف وهنه البيوت "كانت قبل زرادشت خم جند زرادشت‬
‫بيت دار بنیشابور وآخر بفسا وأمر يشتاسف ان يطلب نارا كان‬
‫يعظمها جمشید فوجدها بمدينة خوارزم فنقلها الي دارابجرد رسمي آذر‬
‫خره والمجوس يعظمونها اكثر من غيرها وكمخمرو لما خرج الي غزو‬
‫افراسیاب عظمها وسجين لبوا ويقال ان انوشیروان هو الذي نقلها‬
‫الي الكارمان فتركوا بعضها وحملوا بعضها إلي فسا وفي بلاد الروم‬
‫علي باب قسطنطينية بيت نار اتخنه شابور بن اردشیر فلم يزل كذلك‬
‫الي ايام المهدي وبيت نار بادغينيا علي قرب منجية السلم لبوران‬
‫بنت‪.‬کسري وكنلك بالهند والصين بيوت ديران و أما اليونانيون‬
‫‪ Fuerunt‬فكان لهم ثلثة ابيات ليست فيها دار وذكرناها‬
‫‪Magis aliquot Pyréa, quorum primum erat illud quod Aphridûn extruxit‬‬
‫‪in Tús: & aliud erat in urbe Bochára, di&tum Bérdefún. Prætereà‬‬
‫]‪Behman erexit in Sigjiſtán Pyréum dičtum Gbérgher ( ſeu Ghárgher.‬‬
‫‪Ex primis eorumfuit in Bochára Pyréum di &tumKobádán: erátque inter‬‬
‫‪Phârs & Iſpahan Pyréum dictum Causiya, .quod extruxit Kei-Chofrav :‬‬
‫‪& aliud inKumus dictum Harir. Erat quoque Pyréum di tum Ghangh.‬‬
‫‪diz ,‬‬
152 HISTORIA RELIGIONIS Сар. 8.
diz, ad orienten Chinæ extruétum per Siyâuſs: & aliud in Argján Per
fidis, quod extruxit Argjân Avus Hyſtalpis. Hæc Pyréa fuerunt ante
Zerduifht. Tum pofteà novum fecit Zerdüſht Pyreum in Neiſhabur, &
aliud in Phefâ. Et Hyſtafp juſſt ut exquireretur Ignis quem veneratus
fuerat Gjemſhid, queminvenientes in Chorzem , tranſtulerunt ad Darâb
gjerd, & [iſte) nominatus eſt Adur-chúra. Hunc præ cæteris veneran
tur Magi: cúmque Kei-Chôfrav exiret ad belligerandum cum Aferâſiyâb,
eundemveneratus eft coluitque. Dicitur autem Anuſhirravánfuiſſequi
eundem portavit in Caramaniam, ubi partem ejusreliquerunt, & aliam
partem portárunt ad Pheſá. Porrò in regione Græcorum eft Pyréum
quod ad Conſtantinopolewsportam erexit Shâbur filiusArdeſhir, quod non
defiit uſque ad tempus Al Mahdi._Erátquein Eſphiniya propèBagdád
Pyréum quod extruxit Bürán [1. Tûrân] filia Cofrois. Et ſic in India
Chină erant Pyrèa. Erántque Græcorum tria Pyréa, quorum alibi
meminimus : in eis autem non erat Ignis. Plura Pyrea vide ſuprà
p. 103
In iſto Shariſtánii Paragrapho malè fcripto, quærendum annon
Beràſun perperam fic fcriptumfuerit pro jouw ogó Chúdſüz ? & annon
Causíya ( in alio Exemplari Laudos Cûniſa,) fit pro ödyour Kifriya ?
nam autores Arabes ſubinde folent errare in rebus Perhcis, uti &
dictus Shariftáni etiam alibi facit peffimé. An Kümus ſit pro Kúm ?
Et quid fit Harir? Ghangh -diz eſt fietitius locus, de quo infrà dixi
mus. In altero Exemplari pro Ghergher, eſt y gr.Cúcủ ; utrumque
malé. In uno Exemplari Arabico ſcriptum eſt le jol Azur-chuwa,
in alio ‫اذرحود‬, quod cum optimaratione puto refcribendum ‫آذر خره‬
Azur -chura, ut feci: nam hunc Ignem in Caramania præ cæteris
uſque hodiè venerantur Magi : ejúſque huc tranſlatio mira fuit.
Pro Espbiniya, in alio Exemplari legitur Eſphiliya, utrumque malé.
De veteribus Perſis fatendum eſt, quòd quamvis Deum Omnipo
tentem eumque ſolum divino cultu colant, omnia ejus Attributa ag
noſcentes, eos tamen habere inveteratas quaſdam ſuperſtitiones præ
ſtandi nimias cæremonias Elementis & Planetis. Unde Epiphanius,
quafi illorum mifertus, ait, Παρα Πέρσαις Μαγεσαιοι καλέμενοι, οι ειδωλα
μεν βδελυόμενοι, αδώλοις τε προσκωέντες, Πυρί, και Σελένη, και से Ηλίω. Sed
illi interim , in hac parte cæcutientes, in his pergunt, nonputantes ali
quid mali effe in eis, quia ex animo verum Deum religiosè colunt :
& ægrè ferunt ut propter externas quaſdam cæremonias , quas putant
innocuas, habeantur Ignicola & Idololatre. Hi itaque ineluctabili fato
ab omnibus reputabuntur meri Idololatræ, quia exteri, talia videntes,
exiſti
 VETERU M
PERSAR . UM
Cap. 8. 153
exiſtimant totam eorum Religionem in illis viſibilibus cæremoniis
confiftere, propter externam ſpeciem , dum internam animi inten
tionem non vident. Unde mifera eft, in hac parte, hujus Gentis
ſors, quòd reputentur Idololatræ , cùm fint folius Dei Adoratores,
nihil magis quàm Idololatriam odio habentes: dum totus Mundus,
in eorum Religione deceptus, putet eos eſſe cultores Creaturarum ,
propter aliquas nugas quas illis tantùm civiliter præſtant. Unde eſt
quòd fere nihil aliud de eis prædicetur, quaſi talia eſſent in eorum
Religione ſummum & principale, cùm reverà fint tantum irreptitia,
veriori & antiquiori eorum Religioni orthodoxæ ſuperaddita, & cum
proceffu temporis interpolata : dum interim vera & principalis eorum
Religionis Teſſera, maximè notatu digna, fit eorum à diluvianis tempo
ribus de Deo orthodoxia, ejúſque ſolius Adoratio divina, dum Ignis &
aliorum cultus (ut planè afferunt) fit tantùm civilis, nec ea unquam vo
cent Deos : nullasneceſſitatum petitiones eis exhibendo, nec preces illis
fundendo, ſed meras civiles laudationes eis præjtando, pro beneficiis qua ,
Dei ductu , Mundo impertiuntur. Vera autem eorum de Deo ortho
doxia ab aliis prorſus ignoratur & tacetur, & nil nifi Idololatria &
Ethniciſmus de eis interimprædicatur ; propter aliarum Gentium de
eorum Ritibus & Opinionibus Ignorationem , & cultûs eorum fimili
tudinem cum Idololatriâ. Et hoc pro penâ lucrati ſunt Perſæ , Reli
gionem fuam tam ſtudiosè celando: cùm Religionem & Linguam in
quâ fcribitur, peregrinis revelare ſit vetitum. Cùm itaque (ut dixi
mus ) id quod in eorum Religione minimum eft, ubique Gentium
circumferatur & celebretur ac propaletur, id verò quod reverà maxi
mum eſt, prorſus omittatur & ignoretur ; nos ſuſcepimus piam iſtam
vero Deo devotam Gentem à tali vituperio vindicare, ut totus Mun
dus de eis in pofterum fentiat meliora. Si enim comperîfſem Perſas
Solem aut Ignem vocaffe Deos, aut petitiones eis feciffe , noluiſſem eos
vindicare.
Omnia itaque quæ fiunt Igni, vel per Ignem, in eorum Ecclefiis,
ſunt tantùm Apparatus ad mox ſequentem Dei cultum , in cujus glo
riâ omnia definunt. Qualem autem erga Ignem reſpectum habent,
teſtatur D. Sanfon in Hodierno ftatu Perſa, qui de hiſce rebus collo
cutus eſt cumeorum Sacerdotibus, qui reſponderunt, ſe tantùm cre
dere Ignem eſſe omnimodo reſpectu dignum , cùm fit omnium Elementorum
puriffimum. Sed nunquam præcipitur eum wastus? colere: agnoſcunt
enim efſe merum Elementum , Dei Creaturam . Sic etiam teſtatur in
fra citatus Am . Marcellinus, Quòd coram Igne, Magi mitrati, conftru
U , entes
 154 HIST RELI
GION Cap. 8 .
ORIA
IS
entes lignis Ignem , preces accinunt invocato nomine Dei ; ſcil. recitato
nomine Dei : nam nihil ſine Dei nomine aggrediuntur, & quicquid
faciunt, ad Dei gloriam fit. An hi ergò ſunt Ignicola ? Abſit ! Qua
les autem fuerint, ex ſequentibus meliùs conftabit; ubi non tantùm
Dei cultus ab eis affectatur, fed & erga eundem cultum & Dei glo
riam zelus monftratur.
Supracitatus itaque Tábari, antiquus Hiſtoricus Perfa, de ſupradicto
Medorum Rege pene antiquifimo refert, ‫ بادشاي كي‬- ‫هوشنگی‬ .

‫ زمين بگرفت وخلق را بخداي تعالي خوانی‬Huangh -- fuit Res

quitotam terram poſſedit, & populos ad Deum Excelfum vocavit : fcil .
Aſſyrios & Chaldæos, qui ſub præcedentibus Monarchis fuerant Idolola
træ , ſubſuâ Monarchiâ Medicá coëgit ad cognitionem & cultumveri
Dei. · Ab eodem Tábari & Perſarum Hiſtoricis omnibus, huic Regi
tribuitur de Deo Liber hodiè extans, cui Tit. gs ulangla Gjávidấn
Chràd, i. e. Æterna Sapientia ; qui quidem Liber eſt omnibus Scrip
tis Zoroaſtrianis multòantiquior. Ab Ethniciſmo itaque procul fuit
Autor, ut & antiquiſſimi Medi omnes. Idem Tábari in Vitâ Regis
Manúgjahr narrat, quòd ( quando, rupto cum Perſis foedere, Turcæ
fluvium Gjeibun trajecerunt Perfiam invaſuri,) convocatis Regni
ſui Magnatibus & Proceribus, hæc verba ad eos fecit Manugjahr Rex,
‫ايزى سبحانه وتعالي اين ملك مرا داد تا من اورا شکر‬
‫وسپاس داري كنم ومملکت نگه دارم ورعیت را بنيکو دارم وداد كنم‬
‫اندر میان خلق تا خدا عز و جل اين ملك مرا افزون کنن پس‬
‫الرداد پاس کنم و شكر نكنم اين ملكی از من باز ستاند ومرا بدان‬
‫جهان عقوبت كند وايرو سبحانه وتعالي مرا از اهل ملکان آفرین‬
&.c ‫ وملك من داد ومن ابن ملك را ضایع نخواهم کردن‬Deus
Sanctiffimus & Excelſus boc Regnum mibi dedit, ut ego Laudes & Gra
tiarum a &tionem ei haberem, & Regnum cuftodirem , & Subjectos in bono
ftatu conſervarem , & inter populum exercerem juſtitiam ; ut, hac ratione,
Deus Optimus Maximus boc Regnum mihi augeat. Nam ſi ingratitudinis
reus non reponerem ei Gratias, is boc Regnum mibi adempturus fit, me
que in altero Mundo affe &turus tormentis. Cùm itaque Deus Sanctus &
Excelſus me ex Regum ftirpe creavit, & Regnum mihi dedit, ego hoc
Regnum non amittam , &c. Ex horum verborum tenore quivis ejus
Fidem & in Deo Fiduciam facilè elicere poterit. Deinde idem Rex
addidit,
Cap . 8. VETERUM PERSARUM . : 155
addidit, quòdh cras illum convenirent, prolixiore Oratione fe illos ex
cepturum , eúmque fufùs perorantem audirent. Quod & fecit: nam
craſtinâ luce coram omnibus habuit valdè prolixam Orationem , feu
ad Nobiles & Milites Hortationem illam, quâ dictus PerſarumRex
exercitum ſuum excepit, quo tempore Orientales Scythe ( quos Turcas
appellat) è territoriis ſuis eruperunt Perfiam invaſuri. Ex dicta Ora
tione excerptimus hac pauca fequentia : ‫منوجهر بر تخت مملکت‬
‫بنشست وتاج بر سر نهاد وموبن موبنان را بر کرسي زرين برابر تخت‬
‫ خطبه‬- ‫بنشانی واو مهتر موبنان بود و در همه عالمیان آن زماده‬
‫كرد و ايشان را پند داد و بابتداء خطبة ايزن سبحانه و تعالي‬
‫پاس داری کرد پس گفت ای مردمان اين چنين ذاتي دي‬
‫شما همه ببینین ببین بسياري اين همه را يكي خالق آفريدگاریست‬
‫وبر كان دعمت از ويست واين خلق را او آفرین واورا باين‬
‫پرستين وبنعمت اور سپاس داری كردن وخویشتن جقضاي او دادن‬
‫وهر چه بودكي جاره كيست كه نباشد و هيچ چيز ضعیفتر از خلوق‬
‫نیست واگر این مخلوق جيري بجوين دياب وهيج قوي تر از خالق‬
‫نیست زیراکه هر څهي كه اين مخلوق را بجوین بدست آرد و بیست او‬
‫ وايري تعالي مارا ار‬- ‫ادرست پس از همه خلق خالق قوي ترمش‬
‫بزرگي خويش ابن فضل داد و ما ادرا سپاس داریم وازوي آن خواهيم‬
‫كهمارا براه راست بدارد ودل ما بر يقين نگاه دارد و ما بس انيم‬
‫بده‬ ‫ كه اين همه از ويست و مارا باز گشت‬Mantigjabr Super So
lium Regni fedit, & Coronam capiti impofuit, & Præfulem Præfulum in
Cathedrã aureâ è regione Solii collocavit. Is erat præcipuus Præfulum
& præcipuus omnium Doctorum ejuſdem temporis. - Deinde Orationem
habuit, eiſque conflium dedit. Et in initio Orationis fua, Deo San £tif
fimo & Excelſo gratiarum actionem fecit : & deinde dixit, О viri, iftis
us populi, quos tantâ multitudine videtis, unus eft Creator & Conditor ,
& hominibus impertita Beneficia funt ab eo ; ideóque ei oportet ſervire,
pro Beneficiis ejus gratias agere, & nofmetipfos illius determinationi
permittere. Quicquid enim exiftit, non poteft non effe : & nihil debilius
eft Creatura : nam fi ifta Creatura aliquid quærit,non invenit. Atque
mbil fortius eft Creatore :namfi is quovistempore iftam Creaturam qua
U 2 rit,
156 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 8.
rit, mox in manu fuâ babet,& in manibus ejus eft, i.e. in Poteſtate
ejus. Ideóque omni Creatura fortior eft Creator. Deinde poft alia
multa, ſubjungit ſequentia, Et Deus, ex magnificentiâ fuâ, hunc fa
vorem exhibuitnobis, & nos ei gratias babemus : & ab eo boc petimus,
ut nos in viâ reétá contineat, &cor noſtrum in veritate cuſtodiat. Nam
nos ſcimus, quòd totum hoc [ ſcil. Turcarum Invaſio] eft ab eo , & nobis
ad eum eft Reditus.
Ex hâcce dictæ Orationis particulâ poffumus hominis Fidem &
orthodoxam erga Deum Religionem agnofcere : nulla enim mentio
illius temporis Mithræ, ſed ſolius Dei, in quo fuam confidentiam
ponit, ad folum Deum confugit convolatque, & ad eum ſuas Preces
dirigit. Quamvis itaque illis temporibus uſitatas Cæremonias & Re
verentiam perſolverent Mithræ, conſtat tamen eos illum non coluiffe,
cùm neceſſitatis tempore ad illum non confugerent nec invocarent,
nec in eo, fed in folo Deo confiderent. Impofterum itaque abfit
Cenſura quæ injuftè taxat eos de divino aliquo cultu exhibitoMithræ
aut Igni : nam ifti veteres Perfæ non loquebantur ut tales Mithriaci.
Et inter alia hujuſmodi Teſtimonia quæ de aliis Perſarum & Medorum
Regibus inveniri poffunt, accipe hoc de Lohräfp, ex Ahmed Ibn Jú
‫ل ايها‬Hitorico
fupk ‫يه ثم قا‬Arabe
‫ثني عل‬, ‫للمملاككياوناعيتصوبم ابلتماهجرج انلسلتطنسةم فلهحرمادسباللهسرويرا‬
‫ا‬
‫الحاضرون استعشروا الخوف من الله عز و جل المنزه الفاهر الذي اجري‬
‫البحار ودصم الجبال و رفع السما وجعلنا في الارض ذات الطول‬
‫ والعرض انمال دارجة علي كرة في مقعد الغلك‬Quando fuit dies
Mibragjân, [ſeu Æquinoctium autumnale,] Lobráfp inauguratus in
Solio Regni, & redimitus coronâ imperii, laudavit Deum & gratias egit
ei : & mox dixit, О qui præſentes eftis, concipite animo timorem Dei
Gloriofiffimi& Sanctiſimi & Omnipotentis, qui curſum dedit Maribus,
& firmiter ftatuit -Montes, & elevavit Cælum , & conftituit nos ſuper
Terrá longitudine & latitudine præditâ fcut Formicas reptantes ſuper
Tumulo-formicario in bac Sede Orbium , ſcil. in Terrâ quæ eſt Centrum
Orbium cæleftium .
Ifte Turcarum , feu Orientalium Scytharum Rex, qui ( ſec. Tábari)
dicto modo Perfiam & Mediam invaſit & eandem occupavit, fuit
Whaby ] Apherápâb, qui (fec. Emir -Chond ) poftquam Perſiam pof
federatXIIannos , à Perfis tandem profligatus& exactus eſt. Is fuit
filius tca Sfanus Pufhàngh, ex Túri familiâ, Aphridůni nepos. At
Emir
 UM RUM
Cap. 8. VETER PERSA . 157
Emir -chond ponit fupradictam Perſiæ Invaſionem non fuiſſe tempore
Manúgjábri, ſed tempore tûjugsNúdar immediatè ſuccedentis Re
gis, nepotis Apbridůni, qui circa VII annos regnavit: nam Apherájáb
audiens Núdar eſſe Gubernationi ineptum , eam captavit occaſionem
obruendi illum .
His, quæ de Medicorum & Perſicorum Regibus dicta ſunt, addatur
id quòd ex S. Scriptura conſtat, ſcil . Darium Medum planè cogno
viſſe & agnoviſſe verum Deum, eúmque coluiſſe, uti colligitur ex ejus
verbis inLibro Danielis & ad Danielem , Deus tuus, quem colis, te li
berabit : & pofteà, O Daniel, ſerve Dei viventis ! in contrarium Nu
minum mutorum quæ colebant Gentes. Prætereà ad ſummum Ma
giſtratum extulit Danielem Dei fervum , & juſſit ut omnes colerent
Deum Danielis. Ifte ergò Rex , durante tempore regni fui, quod
fuit breve, probabiliter deſtruxit Babyloniæ Idola, & ad veri Dei fidem
vocavitChaldæos anteàfubditos Belteſháſari, cui ſucceſfit.
Et fi hinc deſcendimus ad Cyrum & Hyſtafpem , planè inveniemus
eos verum Deum agnoſcentes & colentes. Et longè pofthac, ſuo
tempore, Porpbyrius docuit, Magos effe folos qui Numen colerent,
ut pofteà ex ejus verbis infrà adductis monftrabitur, uti etiam ex
Laertio monſtratum fuit: Deum enim verum colebant, quod cir
cumpofitæ nationes non faciebant.
Deinde iſtam Diſquiſitionem deducendo ad tempora Perſarum re- '
gis Ardeſhir Babecân, de quo ſupra ; & ad tempora Anuſhirraván
qui Juſtiniano Imperatori coævus, inveniemus apud Symeonem Sethum
in Prolegomenis Sapientice Indorum , Perzoëm, dicti Regis Archia
trum, confitentem veram Religionem , orthodoxam de Deo & Re
furrectione & futuro ftatu fidem . Iſte say j Perzűya, is erat qui
pro ſuo Regeex Indiâ attulit dictum Sapientiæ Librum , (in quo Per
ſonæ ſunt Culile & Dimne, ſeu EteQavítus & Ixmaátns, viz. Indorum
Rex & Veſtigiator qui Philoſophus,) eúmque Perſicè vertit : quo opere
æternam apud Perſas laudem meruit, & à Rege voluit ut‫بزرجمهور‬
Buzurgjumbur, (ibi dictus Liepr Cercéuxape) præcipuus Confiliarius &
Secretarius, Regis juflu, totam Perzois Vitam ab infantiâ ad adultio
rem ætatem deſcriberet, quod & fecit. Hæc videri poſſunt etiam in
Libro colagus sylgsl Anwaar Soheili, i.e. FloresSoheilai.
Atque ut veterum Medorum & Perfarum Fidei veritas ex antiquo
rum Scriptis elucet, fic & eadem ad hodiernum uſque Diem conti
nuata (nam ſuæ Religionis & Rituum ſunt valdè tenaces,) apud eo
rum Sobolem retinetur, ubicunque fint; uti teſtatur D. Tavernier de
Cara .
158 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 8.
Caramanja, & D. Sanfon de Tjpahấn Perfidis : & idem ex veterum
Perſarum Converſatione in Indiâ teftatur D. Ovington in Itinerario
Surattenfi, Agnoſcunt & adorant unicum Deum ſupremum , qui (ut eſt
omniumrerum Principium ,) primum cujuſque Menſis Diem ſolenni cul
tús ipfius celebrationi dedicant, &c. Scil. cùm is eſt omnium rerum
Principium , ergò Menſis Principium ei dedicant & ab eo denomi
nant. Et D. Mandelſo in Itinerario Indico refert; Veteres Perſa cre
dunt unum tantùm Deum , qui univerſi Mundi Conditor & Conſervator,
in omnibus rebus ſolus & immediatè agens. Credunt tamen eum habere
multos Servos Angelos, præfertim Septem , qui res Mundanas obſervant
eique renuntiant. Ignem quoque multùm æſtimant, quia repræſentat
Deum. Ogilvius inPerfâ p. 46, Orant ter quovis die, mane, meridie,
& veſperi, & credunt in unum tantùm Deum, omnium rerum condito
rem , inviſibilem & omnipotentem : ideóque Mohammedani injuftè eis tri
buerunt nomen Gavrorum , ſeu Idololatrarum . Et poft teſtimonia affir
mativa, quòd reverà colunt Deum ; addam teſtimonium negativum,
quòd non coluntIgnem cultu aliquo divino, ſed tantùm civili: id
que ab amico qui, ex colloquio cum Perſarum Sacerdotibus in Indiâ,
ſcripto mihi retulit eorum rationem honorandi Ignem non ut Deum,
ſed ut Dei Creaturam gloriofam : ſcil. quia Zoroaſtres in cælum raptus,
non vidit Deum , ſed audivit eum colloquentem è medio Ignis; quem ita-.
que tanquam Deivirtutem accepit, & interram fecum portans, eundem
honorandum præſcripſit. Ideóque primoingreſſu in Pyreum, dum omnes
ad Xpedum diftantiam circumſtant Ignem , Sacerdos præfatur, Quòd
quia Ignis Sacer à Zoroaſtre acceptus fuit à Deo tanquam Virtus & ex
cellentia ejus, & quia miraculis confirmatá Lege cautum eſt ut iſte Ignis
bonoretur, ideò debent eundem tanquam Divinitatis particulam venerari ;
& fic Solem & Lunam& omnes res Ignem referentes ; veniam etiam
precantes ſi fortè talem Ignem inopinato inquinaverint.
Si hæc non fufficiunt ad monſtrandum hujus populi orthodoxam
de Deo opinionem , & piam atque devotam in eo folo intemeratam
Fidem , in hujus Operis ſequelâ adducuntur ejuſmodi plura, tam ali
unde, quàm ex eorum Authentico Libro Sad -der, ubi orthodoxa Re
ligio antiqua exhibetur, & ad hodiernam diem continuata præſcribi
tur ſequenda. Ideóque non obſtante, quòd eorum orthodoxa Religio
antiqua, aliquot Additionibus & ſuperſtitioſis nugis interpolata fuerit,
non tamen eſt deleta, quin ab initio primam illam rectam de Deo
fententiam teneant adhuc inconcuſſam& intemeratam , ut ex quoti
dianâ eorum praxi ſatis liquet, & omnibus eorum res & Religionem
rectè
 1

Cap. 9. VETERUM PERSARU M. 159

rectè perſpicientibus notum eft. Cùm itaque cultu divino unicè co
lant verum Deum folum , ejúſque Unitatem afferant, & præter eum
nihil habeant quod vocent Deum, (ut ſuprà innuimus,) certè indignè
factum eſt à Græcis & aliis in Religionis eorum minùs principalem
partem infiftendo, polytheiſmum illis impingendo, & alias præter
Deum res, Perſarum Deos vocando ; & interim omittendo Religionis
eorum magis principalem & præcipuam partem , ſcil. quòd Deus ex
celſus ſit unicus eorum Deus, & quòd ille ſolus ſit qui divinâ adora
tione ab eis adoretur. De illorumPietate erga Deum, vide plura ubi
de Magis Chrifti Viſitatoribus agitur, & pofteà in Capite ubi Perſa
rum Fides orthodoxa docetur & explicatur.

CA P. IX.

Perfarum primitiva Principia duo, unum æternum , alterum creatum : cum

utriuſque Nominibus. Hæc Zoroaſtres vocavit Lucem & Tenebras. Opinio
nes de Deo. Creatio Mundi in VI Temporibus, quorum nomina & defcriptio
nes in medium adducuntur. Solennis eorundem obſervatio ftri&tè injunéta Per
fis, in memoriam operum Dei.

Eterum Perſarum Fides orthodoxa primitiva, quæ pofteà in

V .
Abrabami doctrinâ atque in Mofaica Hiſtoriæ veritate confir
mata, poſuit Unicum Boni Principium æternum , quod fuit Deus, eo
rum linguâ dictus Sja Yezàd, feu 0 ; } Izàd, vel Izid, (vulgò Izud ,}
five aliàs ulaya Yezdân. Hæc fiunt à Verbo otúz Yefhten (in Futuro
of rezàd,) 'Supplicare, intercedere, q.d. Supplicandus : & Futurum
nominaſcens migrat in Nomen Dei. Aliud ejus nomen eſt syn royal
Ormừzd, ſeu yoga Hormùz, vel Synoy& Hormizda: & junctim cum
recentiore nomine, lansojensegundo Hormizda Chodá, ô fumme Deus !
Hinc apud Græcos Scriptores Ωρο μάσδης Hocque nomen Hormüz,
szopárdns.
ſeu Ormüzd, aliquando ad Jovem planetam transfertur. Apud vetuſ
tiſſimos Hebræos Deus erat ,7168 Elóah, i. e. qui colitur, fæpè in plu
rali Dinh Elohim , honoris causâ , ut & alia quædam Dei nomina in
Ling . Heb. Hinc Chald. nba Eláh, Syr . Jos . Alého, Arab. lláb
(cum Articulo « Ul Allâh ,) ab XJ) Alaha, coluit, adoravit.
Deinde poſuerunt aliudMali Principium creatum , quod fuit waa ,los
Ahâriman , ſeu wo elAhreman, five wody ) Abríman, & metri causâ
whimsy Ahrimanân : unde fit apud Græcos Perſicarum rerum Scrip tores
 160 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 8.
tores Aperuán G. Hoc nomen conflatum eſt ex yloſ Ahấr & )comes
‫ردمن‬
Riman , quæ funt Synonyma quibus fignificatur Spurcus, fædus, pol
lutus ; & hiſce geminatis, valde pollutus, feu fpurciſſimus. Quin & cum
aliâ vocali, conos, Raiman, ſeu Reiman, eſt Deceptor, fraudator, quod
genuinum Diaboli Attributum . Dictum Diaboli nomen in eorum
Libris antiquis, deteſtationis causâ , plerumque fcribitur everſum , hoc
modo , copre uduripqy , quod illis peculiare; fummum , hac ratio
ne, faſtidium & dedignationem atqueà Diabolo averſationem often
dentes, utpote qui ſit peſfiinus humani generis hoſtis. Apud moder
nioresis vocatur gas
‫ ديو‬Div.
Talia etiam ſunt duo Boni & Mali Principia apud Peruvianos :
unde conſtat eos non fuiffe ita prorſus à reliquo humano genere dis
junctos, quin habuerint notitiam Hiſtoriæ Creationis. Apud veteres
Græcos nullum extat Diaboli nomen, nec de eo aliqua mala Notio ,
ut Spurci aut Nequam : fed Pluto habitus eſt Inferorum Gubernator
ſatis honorabilis, qui ficut Lictor præeſt Pænis irrogandis. Adipwr
Genius erat indifferens, five Ευδαίμων, five Κακοδαίμων. In vetuftiffima
Linguâ Hebræa is nominatus fuit fuu Sátán Eatavās, Adverſarius,
unde Syrorum Lo Sotóno, & Arabum ullaü Sheitan. At Årabum
1
‫ابليس‬
curls)Iblis per aphæreſin factum eſt à veterum Chriſtianorum Epi
theto ejuſdem adsor Calumniator, accuſator, qui quotidie accuſat
pios coram Deo. Hinc nomen Diable & Divel. Hæc autem de eo
Notio deſumpta eft ab Heb . Sátán, unde etiam veteribus Judæis &
Syris dictus fuit lona Beeldebóbo, feu Beeldevóvo, i.e. Dominus
inimicitiæ, Inimicus : hinc in Novo Teft. Been €666. Ab hoc autem
longè diverſus fuit in Vet. Teft. BeenCEE86 Ekronitarum Dominus muſ
carum ; de quo in antecedentibus diximus. Cum ſuperioribus coin
cidit veterum Anglorum Epithetum the foul fiende, i.e. Spurciſſimus
ille adverſarius ſeu inimicus, quiin Novo Teſt. Impurus ſeu immundus
Spiritus vocatur. Ita ut omnes ubique Gentes (exceptis veteribus Græ
cis,) de Diabolo eandem opinionem retinuerunt. Varia Dei Nomina
& Attributa in penè ſeq . cap. habebis.
Ejus autem quod ad Perfas ſpectat ſummam habeto ex Ibn Shahna,
Arabe Mohammedano, in Libro de Primis & Poftremis, qui refert,
‫ وله ملخ قديمة يقال لعلمايا الكيومرثية اثبتوا الها‬- ‫ام الغرس‬
‫و يسموه يزدان يعنون به الله والها * خلوقا من الظلمة‬g ‫قربها‬
‫وسموه اهرمن يعنون ابليس يعظمون النور حتي يعبدوا النار‬
‫ویترزن‬
 Cap. 9. VETERUM PERSARUM . 161

‫وبحترفون من الظلمة ولا ?برحوا كنلك حتي ظهر رردشت الذي‬

‫ادعي النبوة فقالوا بالباري وانه خالق النور والظلمة واده واحن لا‬
‫شريك له وان الخير والشر والصلاح والفساد ادما حصل من امتزاج النور‬
‫والظلمة ولو لم يمتزجا لما كان وجود العالم ولا يزال يمتزجة‬
‫ وهنا بين المجوس‬- ‫الي ان يختص الخير الي عالمة والشر الي عالمه‬
Quoad Perſarum Gentem - ei eft Religiopervetuſta : & in eá Doeti
vocantur Keiomarfii. Iſti ſtatuunt aliquem Deum æternum , quem vocant
Yezdán, eo dehgnantes Tòv OEON : & alium deum creatum ex Tenebris,
quem nominant Abreman, dengnantes Diabolum. Magnifaciunt Lucem ,
eò uſque dum colant Ignem : & cavent fibi à Tenebris. Nec deftiterunt
fic facere, donec prodiit Zerduſht jactans prophetiam . Aſerunt itaque
Deum Creatorem , quòd fcil. creavit Lucem & Tenebras : eúmque ejje
Unicum , nec habere Socium. Et quòd Bonum & Malum , & Probitas &
Improbitas conquiſta ſunt ex mixtione Lucis & Tenebrarum : & , quòd
fi hæc duo non fuiſſent mixta, non extitiſſet Mundus : &, quòd hæc duo
boc modo mixta non definent, donec Bonum approprietur Mundo fuo, &
Malum Mundo fuo; ( i. e. utrumque horum tandem concedet ad
Mundum fibi proprium , ſcil. in fine Mundi.] Et hanc efle Reli
gionem Magorum . Hæc habebis pofteà ex aliis autoribus confirmata
& pluribus tradita.
Quia verò quædam eorum quæ aliquando de Deo dicuntur, ejus
naturæ non fatis competere cenſeantur, Libri Pharh. Gj. Autor, ma
gis accuratè diftinguendo, exponit quòd Yezdân, Deinomen, aliàs ac
cipiatur pro lepi laiss, Stlo Angelo Duétore, ſeu Direttore, ad
res bonas ; & Ahreman eſſe le.us sloiss, ulbau Diabolum directorem
ad res malas ;idque (inquit) ſecundùm opinionem agiti costi Mago
rum Dualiftarum, apud quoshorum prior habeturyans's Isli Agens
Bonum , poſterior jüll Asli Agens Malum : hocque ( infit) eft, ‫&ه‬ally
‫والل‬
‫منزهمن الفعل الخير والشر‬quia Deus iple exemptus eft ab agendo
vel Bonum vel Malum. Vult nempe quòd Deus fit in Abſtracto, Bo
nitas ipſa, & puriſſima Eſſentia, ab omni velBoni vel Mali impreſſione
ac paffione prorſusexempta & immunis. Qui enim cautè & philofo
phicè loquuntur, benè perpendentes quid dicunt, prædicant Deum
eſſe chini Ugg Sine qualitate & fine quantitate, &c. et quando
inter loquendum dicunt wyr ut ille qui qualitatum expers, intelligi
tur Deus.
X Dua
 162 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 9.
Dualiſtas meliore ſenſu accipit laudatus Autor : nam aliàs Dualiſte
Diaboli cöæternitatem afferunt. Sunt enim ex Indo - Perſis & Dualiſtis
Manichæis aliiſque Hæreticis ( ut quidam ſunt in omni Religione) qui
opinantur Diabolum à feipfo proceffiffe, ut loquuntur, i.e. æternum
fuiffe, & malos Angelos fibi creâffe: ſed eſt Hæretica opinio, eáque
ignorantium quorundam hominum qui peculiariter vocantur &ogil
Thanavía, i. e. Dualiſta, ſeu masyi visos Domini duorum , ſcil.
Afertores ſeu Autores duorum principiorum ; qui ( inquit Shahriſtâni,)
Lucem & Tenebras, feu Deum & Diabolum, ſtatuunt duo Principia coa
terna, in contrarium Magorum , qui Lucem æternam , & Tenebras creatas
ponunt. Iſti tales fuerunt, qui Oromazen & Areimanium duos efle Deos
afferebant, ut Plutarchus lib. de Ifide & Ofir. De præcipuis autem
Magorum & Perſicæ Religionis opinionibus fufiùs dicetur in ſuo loco.
Interim in genere ( ait Shahriſtâni ) In Magorum Religione ſunt Setta
LXX, in eå Judæorum LXXI, in eâ Chriftianorum LXXII, in eâ 7

Muſlimorum feu Mohammedanorum LXXIII.

Loco ejus quod nos Hexaëmeron vocamus, veteres Perfæ credunt
Deum creâffe Mundum in ſex ulošGhâbân, feu Temporibus : quæ 1
etiam in Ph. Gj. vocantur olštát táxpovor, reſpiciendo ad ‫شش روز‬
Sex dies qua in Ysglow is Libris cæleftibus, ſeu Bibliis Sacris, me
norantur : idque faciunt ‫ از قراري كه در زدن مسطورست‬es Regula
que in Libro Zend exarata eſt ; viz . putantes , in tam grandi Opere,
Diem effe pro Collectione Dierum. Hanc quidem doctrinam hauferunt
à Zerduſht, ut dicit LibriPharhàngh GibânghiriAutor. Idem quo
que afirmat Shah-Cbolgi, ‫وايشان نقل میکنند از زردشت كه خداي‬
‫ تعالی عالم را بشش گاه بيافرين‬A Zerdi/ht babuerunt traditionen , quad
Deus Excelſus creavit Mundum in ſex Temporibus. Horum VI Tem
porum feſtivalis obſervatio rigidè injungebatur. Nam in Libro Sad- der ,
ab Eſpintamán ( i.e. à Zerduſht,) mandatum eſt, ut quiſque obſervet
Skrifs gá Conſuetudinem ſeu ritum Ghabanbár : &, fi unus non pote
rat, ut duo aut tres aut quatuor junctim id facerent. Sunt ex eis qui
putant hæcce VI Tempora fuiffe antiquiora Zoroaſtre : nam in eodem
Libro Sad- der, cap. 94, traditur, Deum de hiſce Temporibus primò
monuiffe Perſarum veterem Regem naine Gjemſhid, qui poftquam ,
ope Angeli Béhman, profligaverat famelicum aliquem & efurientem
Diabolum , qui ſub humanâſpecie ejus Culinam inſatiabilis frequenta
bat, is inde horum temporum obſervationem indixit : &, quod tar
dem
Cap. 9. VETERUM PERSARU M. 163
dem Zerduft eorundem ulteriorem obſervationem renovavit & con
firmavit. Hoc autem fortè fabuloſum fit : videtur enim quòd Zera
dùſht ea primus inftituit, & Perſis obſervanda injunxit.
Hæcce VI Tempora apud Olug -Begum vocantur lobigs , quod
D.Gravius in Verſione ſuâ non fatis rectè legit Kabenbárba,neſciendo
quid nominis eſſet. Apud D. Golium, in Notis ad Alferganium ,Arabicè
ſcribitur hisla Gjahanbâr, proyliols , quod D. Golius perperam
intelligens, quaſieſſet Kubunbấr, exponit Antiqua Periodus, fenfu qui
dem fat commodo, ſed
fed non vero : nam veram nominis vim non per
cepit , propter defectum trium punctorum ſupra literam Perficam
Gháph ; quod tamen colligere debuerat Golius ex Arabicâ ſcriptione
per literam Gjím, quæ ſemper reſpondet Perſicæ Gháph . Dictum au
tem Nomen Shâb -Cholgi rectè ſcribit Lehiss Ghầhanbár-há, i. e.
-

Temporum vices, contractè (ut ſolent) pro Lol wlow Ghåhân-bárhá :

nam Gbáb eſt tempus, & Bár eſt vicis, quibus utriſque additur termi
natio pluralis. Aliquando legitur Llş ou Ghâb -bárba. Omne au
tem in hoc nominelegendo & intelligendo dubium tollit Liber Sad
der, ubi veteribus characteribus id ſcribitur susiduepuedes
Gbahanbârbâ ; nam antiqua Perſarum literæ non ſunt ſono ambiguæ.
De hiſce VI Temporibus vide plura in Perſico Commentario ad Tabu
las Ilchanicas inter Codices Huntingtonianos. Sed notandum eſt, quòd
quamvis Ghâb ( tempus) in hoc dicto Nomine contineatur, de hiſce
tamen Temporibus loquendo, quafi pleonaſticè, eandem voculam rur
ſus præponunt: ex. gr. de primo Tempore loquendo , dicunt , olja
fuisshioLŠ Gháh tế Ghåhanbár primi : & fic de reliquis.
-

Aliàs aliquando id efferunt, eandem vocem Ghâh fingulorum Tempo

rum nominibuspoſtponendo, ut in Libro Sad -der legitur olj primadata
Pitiſhabim -Ghab.
De dictorum Temporum Nominibus Nominumque Ordine, & de
Dierum Numero in genere, & de Creationis Ordine, inter omnes eo
rum Autores convenit : fed de Temporum ſitu, ſcil. quo menſe ac
die & quâ parte Anni incipiunt, non item . Hinc, quâ Anni parte ſe
cundùm illarum ſententiam inchoata fuerit Creacio, incertum relin
quitur. Id autem quod nobis videtur, in fequentibus dicetur. Perfæ
quidem omnes Annum inchoabant à Menſe Martio, qui ſec. recen
tiores, in Epochá Gjelalæå, eſt Phervardin ; ſecundum antiquiores (ex
ceptâ Anni vagatione ,) erat Adur. In Libro Sad -der, & in Autoris
X 2 Angjou
164 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 9 .
1

Angjou Libro Pharhangh Gjíhánghíri, Temporum Nomina hoc ſeq.

ordine veniunt.

I. Primum Tempus eſt Puigm

egenachtto
ach Mid -yúzeram , continens XLV
dies, quibus creati funt Cæli .
II. Secundum inPh. Gj. eſt pga . Mid-yújham, in Sad-der
poemfungacmo Mid -yúfbaham , LX dierum, quibus creatæ funt
Aquæ
III. Tertium in Ph. Gj. A -grundas Pitíſhahím, in Sad - der eſt
olj psigten Pitijisalim -Ghåh, LXXV dieruin, quibus creata eſt
Terra
IV. Quartum in Ph.Gj. paulal Iyáſeram , in Sad -der eſt ryslsi Iye
ſeram eodem fono, ( ſeu pofülşl Tyáſhehram , ut in alio Exem
plari,) XXX dierum , quibus creatæ funt Arbores.
V. Quintum tempus eſt paylaho Midiyarim, LXXX dierum ,
quibus creatæ funt Creaturæ omnes.
VI. Sextum tempus eſt pidadanawa. Hameſpítamídím , LXXV die
rum, quibus creatus eft Homo.
LibriPh.Gj. Autor addit, Tempore V ° creatas fuiffe Beſtias & Aves
CCLXXXII ‫ه‬XsJuw
‫ سرد‬Serda,ſeu generum ;quæ, fi bifariàm divifæ,Beſtia
rum genera erant CLXXII, Avium CX . Sic ille : & fides ſit penes
Autorem. Dicti autem dies, in unâ fummâ numerati, ſunt CCCLXV ,
quibus unus integer Annus, ſeu totum Creationis Tempus, abſol
vitur .
Dictorum VI Temporum Initia fequuntur ſec. PerſicosAutores ;
qui tamen de eis diſcrepant, à fe invicem & à veritate diffentientes,
nec analogam dierum partitioneminſtituentes ; quaſi nonpoffent com
putare. Utcunque ea fecundùm illos exhibebo : & pofteà id quod re
&tius erit, ftatuere conabor. Dabo ea, Primò prout D. Golius habuit ,
ex Tabulis colas Whigs Kouſhan Gbilæi. II, ex Tabulis univerſali
bus posto slicügis Nouſhiyâi Hakîm , ( qui fortè idem fit cum præce
dente,) prout citatur in Libro Ph. Gj. III, ex ipſo Libro Ph. Gj.
Autore Ibn Phacreddîn Angjou Indo - Perſa Mohammedano, qui præ
tendit fequi Menſium Ordinem antiquam , fed reverà fequitur Ordi
nem recentiorem . Sed cùm horum Temporum obſervatiofuerit Inſti
tutum Zoroaſtris, vel fortè antiquioris Gjemſhíd, proculdubiò illa
Menſe
ſec.
s
Cap. 9. VETERUM PERSARUM . 165
Menſes veteres accipienda funt, prout mox in fequentibus rectiùs
ſtatuetur. IV, ex Libro Sad -der fec. uſum Indo- Perſarum Magorum .
Sed in his computandum eft fecundùm Menſes Perficos qui omnes
ſunt æquales, conſtantes Tricenis diebus, non autem ſecundum Menſes
Latinos, qui ſunt inæquales. Quando numerant XXXI, intellige
primum Appendicum . Si autem Kouſhấn & Nouſhiải ſunt idem Autor,
eft tamen differentis Exemplaris diverſa lectio, quâ in parte aliquid
lucramur .
I, Sad -der IV, Sad - der 26
Angjou 15] Ardibebiſht ſeu Angjou 26 Mihr ſeu Septem
Kouſhấn 25 ( Aprilis Gjelalæi. Kouſhan 15 (bris Gjelalæi.
Nouſhiyai 26 Nouſhiyâi 15 .
II, Sad-
Angjether 162 Tir feu Junii
V, Sad-der 162 Dey feu Decem
v,Angjou
Kouſhan 25 (Gjelalæi. Koufhân 11 (bris Gjelalæi.
Nouſhiyai 26 Nouſhiyái 11
III, Sad-der 267 VI, Sad - der 31 Iphendármaz feu Februarii
62
Angjou 26 ( Shahrívar ſeu Gjelalæi, vel (ut dicti Au.
Angjou 31 Store s exprimunt,) primo
quando ve .
Kouſhan 16 Auguſti Gjelalæi. Kouſhan 31 niunt in fine, Men as lip
bendármaz .
Nouſhiyai 162 Nouſhiyâi 31
Sex Temporum Initia fecundùm Menſium Ordinem antiquum : 1, ex
Shah -Cholgji Tabulis Perficis. II, ex Nafſireddîni Tabulis Ilchanicis,
prout citantur in Libro Ph. Gj. III, ex Olugh -Beighi Tabulis Perficis.
I, Shâh-Ch.. 112 Dey antiqui ſeu IV, Shâb -Ch. 26
Nafired . 26 Chordåd feu Sep
Olugb. B. 11 Aprilis. Olugb B. 26Jtembris.
II. Shah - Ch. II
Alphendármaz V, Shảh-Ch. 267 Shahrīvar ſeu
II 2ſeu
OlNaſired.
ugh.B.
. 11Sleu Junii.
Nafſired.
Ol ugh B. 1266 Decembris.
III, Shab- Ch. 262 VI, Sbab -Ch.31 Ačár ſeu Februarii, ſc. pri
Ardibebiſht feu Naſired. 31 mo Appendicum , quando
Ol gh Bd.. 2266Aprilis.
Nafuire
Olugh B. 31 Star.
veniunt iu fine Menſis
Abar .

Ab his omnibus diſcordat D. Lord, ( vel Sacerdos qui ejus informatory)

diverſo ordine ea recenſens; prout apud eum videre eſt. Et ſanè ex
omnibus dictis horum Temporum Indicibus, ſeu Catalogis ,, conſtat
Temporum Initia effe confufa, & omnes Autores Perſicos de eis fta
tuendis inter ſe diſcrepare : ita enim Initia ftatuunt, ut non interpo
natur
166 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 9.
natur fat dierum diſtantia, prout ea fingulis Creationis Actibus ab
illis annumerari ſolent. Quamvis verò de Diebus Initialibus difcrepe
tur, inter omnes tamen convenit de Menſibus & de Dierum Nume
ro, & de Initio VI' Temporis, quòd ſcil. fuerit die Ahnavad, ſeu pri
mo Appendicum in fine Anni tam antiqui quàm recentioris. Adeò
ut tam apud antiquos quàm apud recentiores, ultimi Creationis Feſ
ti Quindium , ſeu Pentdëmerum , coinciderit cum Feſti Appendicum
Quindio poſteriori. Nam Appendicum Feſtum totum conſtat integro
Decendio, ſeu Decaëmero, quod incipit XXVI° die menſis ultimi.
At fi volumus eorum wagopéuata caſtigare & emendare, & Creatio
nis Feſta & Tempora rectiùs conſtituere ſecundùm Dierum Nume
rum & Situm ſingulis aſſignatum , oportet notare, Feſti ultimi Initium
eſſe certum, ſine ullâ inter eos diſcrepantiâ ; unde ejuſdem ductu, de
reliquis ftatuere licebit, ſequente modo fecundùm menſium Ordinem
antiquum .
I, Creatio Cælorum XLV diebus, incipiens ab XI Behman, dura
bat ad XXV Ijphendármoz, utrinque incluſivé.
II, Creatio Aquæ LX diebus, à XXVI Ijpbendármaz ad XXV
Ardibehiſht, utrinque incluſivé.
III, Creatio Terræ LXXV diebus, à XXVI Ardibebiſht ad X
Mordad, utrinque incluſivé.
IV, Creatio Arborum & Plantarum XXX diebus, ab XI Mordad
ad X Shahrívar, utrinque incluſivé.
V, Creatio Creaturarum feu Animalium LXXX diebus, ab XI
Shahrívar ad XXX Abân, utrinque incluſivé.
VI, Creatio Hominis LXXV diebus, à primo Appendicum ad X
Bebman , utrinque incluſivé. In toto , integer Annus, feu
CCCLXV dies.
Adeò ut ſecundùm illos (quantum colligere liceat,) Creatio videtur
inchoata in Æftate circa menfem Majum ; & vertente Anno, eodem
tempore finita & completa : adeò ut, tandem condito Adamo, omnes
terræ productiones in æſtivalis perfectionis ftatu adulto tunc fuerint.
Alia autem quædam Temporum Nomina, à ſuperioribus diverſa, le
guntur in Libro Zend, peculiaribus adaptatis Precibus : ſunt verò
Gláb Hávani.
Gtab Rapítuar .
.‫ در‬.‫شهرداد روسیه‬.‫س‬.‫در سی و سوسری و‬ Gláb Uziran.
Gbáh Iviſrútrim .
.‫ سودودیتر‬.‫سندرې ووايى‬ Gbáb Uſhaban .

Sextum
Cap. 9. VETERUM PERSARUM . 167
Sextum ibi non occurrit. Igitur poft Fidem in uno vero & æterno
Deo, quam anteà tenuerant, ſemper retinendam, hoc fuit Zerduſhti,
feu Zoroaſtris Præceptum proximum, ut pro fingulis dictis Tempori
bus celebrarentur, quâvis vice, quinque Dies Feſtivales, cum Epulis
& lætitiâ, ut in Sad -der præfcriptum . Quapropter, etiam hodie, vete
res Perſæ & eorum Magi, ex inftituto Zoroaſtris, in fingulis Creatio
nis Feſtis celebrant V Dies, & quovis iſtiuſmodi Pentaëmero, ſeu
Quindio, laudant Deum pro iis quæ illâ Temporum vice condidit &
creavit, & ad omnia pii animi Officia, quæ Operibus illis reſpondeant,
homines adhortantur.
Singulorum itaque fex Temporum Feſtivitas durat per V tantùm
Dies : ſed nihilominus cujufvis Temporis Opus in eo condicum , per
plurimos Dies ( ut dictum ). inter faciendum duraſſe credunt. Zoro
aſtres ergò, Perſarum propheta, tam ex Bibliis Hebraicis, quàm ex
Judæorum ore in Perfiâ, accipiens Creationis Hiſtoriam , eam torfit &
ſuo modo interpretatus eſt, exponendo Sex ibi dictos Dies fuiſſe Sex
Tempora, quorum fingula multis diebus conftabant, & quorum om
nium Sylloge unum integrum Annum conſtitueret; nolens arbitrari
tam grande Opus, quale fuit Mundi Creatio, ita præcipitanter VI
dierum fpatio accelerátum fuiſſe ; ideóque longiora tempora ad hoc
aflignavit, abſque neceſſitate : cùm Deus omnipotentiâ fuâ non tan
tùm VI diebus, fed illorum dierum VI momentis, totius Univerſi Fabri
cam miraculosè abfolvere valeret.
Zoroaſtre itaque in illâ opinione præeunte, Perſæ etiam hodie adhuc
credunt Deum , in rerum Creatione, multorum dierum Tempora in
ſumpſiſſe, quod fuit merum Somnium & Zoroaftris delirium , mi
nuens ejus omnipotentiam, qui per æternum Verbum fecit Mundum,
omnia VI momentis creans, eundemque potentiſſimo ſuo Mandato
ſuſtentans, ut in Pſalmo, Mandavit, & firmaſteterunt. Imò Deus (fi
ſapientiæ ejus Divinæ fic viſum fuerat,) uno momento, per unum
verbum US Cùn, ſeu Gülş Báſh, eſto, totum Mundum & omnia in
eo condidiffe potuerit. Ille autem avIparrow atas opusfuum diviſit in
VI dies, & tunc quievit Septimo, ut exemplo eſſet hominibus, quos
diem Septimum ſanctificare voluit, & id ſtrictè præcepit, & ſeveram
pænam in delinquentes irrogandam curavit.

CA P.
 168 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1o.

САР. X.

De humani generis origine. De Diluvio, &de aliis quibuſdam rebus antiquis.

De fiktitiis Paradiſis terreftribus. De Mofe & Salomone. Perſarum Religio
in multis convenit cum Judaicâ, & magnâ ex parte ab eâ defumpta fuit.

Uoad humani generis originem in Mundi Creatione, veterum

O Perſarum orthodoxi credunt ( prout in S. Bibliis traditum )
lgog pof Adamum & Evam omnium hominum Protoparentes fuiffe.
Ăt fecundùm eorum alios, primus Vir ejúſque Vira fuerunt xúno
xdlawnnog, Miſha & Miſbana, ut legitur apud Ibn Phacreddîn Angjou
Perfamin Libro Pharhàngh Gibânghiiri, & apud Shahriſtáni Arabem
in Libro de Religionibus Orientis. In Perſicorum Regum catalogo
Mana . Sunt ex Magis
Conſtantinopolitano, quirectè
hi minùs ftatuunt ‫يمان‬aslawo
vocantur ‫وومه سل‬y ‫ي‬comoMéfi&
‫مسمهتتي‬Mibli &
Mublizân, ut Perſicè tradit Ibn Sáid Gjurgjáni in Libro Mafálik Ma
malik, quem ſubinde, brevitatis causâ, cito ſub nomine Maſm . Ibidem
memoratur, dari aliquos ex Hæreticis Magorum ( ut & Indorum ) qui
ajunt eandem fuiſſe originem Hominum & Brutorum . Contra illos verò
iſte Autor arguens objicit, Si fic fuerat , tum in horum utrorumque
formis & coloribus non fuiſſet differentia. Sed fortè alio ſenſu dictám
originis identitatem intellexerint illi Magi. A quibuſdam Indorum &
Perfarum , Rex cui nomen gegaans Kejomáras ex eorum
ensoproia & Chronologiæ ignoratione) perperam habitus eſt Adamus
primus : ab aliis eorum habitus eſt LSI po Adamus ſecundus,
qui apud Orientales erat Noah, propter humani generis reftitutionem
& renovationem à Deo factam per illum. Hinc eſt quòd dictus
Kejomáras apud Emirchond Perlicè (ut alibi notavimus ) vocatur
olm - $Childh, i.e. Rex terræ totius : & in ſupradicto Cata
logo, ejus nomen perperam ſcriptum eſt gall contro lado Gjiltà
qui ex Regibus fuit, ſcribæ errore, pro quo reſcribendum eſt Arabica
illâ formâ rheto Gjilbab. Et propter hanc malè fundatam opinio
nem, dictus Rex in Perſico Libro Mu'gjizât vocátur Jel ja Pater
primus, ſeu hominum Protoparens; nempe poſt Diluvium primus
hominum Propagator, ſeu Sator, à quo Perſarum aliqui ſe derivari
geſtiunt,
Cap. 10. VETERUM PERSARUM. 169
geſtiunt, quaſi is fuerit Noah. Alii autem ex eis, aliter ſtatuunt. Ut
itaque iſta eorum fabula retexatur, ſciendum eft, quòd dictus Kejo
máras fuit ex primis Dynaſtia Medica Regibus, qui Regnum ſuum
ex Aſyriorum manibus ereptum & eis ademptum reſtituit Medis.
Unde, quia is fuit Imperii & Religionis Reſtitutor, ab illis prædica
tur quaſi totius Humani generis Reſtitutor, (vel faltem eum fic figu
ratè repræſentare amant, ) quia Orbi Medico & Perſico talis & tam
inſignis Reſtitutionis Autor fuit, idque à tempore apud eos immemo
riali. Ab aliquibus Perſarum , Adami Uxor vocatur ruls Belda, ut in
dicto Libro Pb. Gj. Et Adami filia nominata eftllä Iclimia, ut
in Libro Pharbàngh Surüri.
Veterum Perſarum Orthodoxi credunt ulieb Diluvium, idque fuiſ
ſe univerſale, & totam terram occupâffe. Sed ut varias habent Sectas
& Opiniones, de omnibus hiſce rebus, à tam remotâ antiquitate pe
titis, inter ſe ſubinde diſſentiunt & in fabulationem excurrunt. Nam ,
referente Ibn Shabna Arabe, in Libro de primis & poftremis, dantur
aliqui ex Magis qui negant Diluvium , uti ( inquit) & Indi & Chinenſes
& alia quædam Gentes Orientales. Alii ( inquit ) ex Magis agnofcunt
Diluvium : ſed ajunt illud non fuiſſe univerſale, nec tranfviſe ultra
ulgla dipësjugum montis prope Hulván ; quæ eſt inter Aſſyriæ & Per
fiæ confinia urbs. Ex Zoroaſtris autem fententiâ ajunt, quòd non
fuiſſet Diluvium, nec Mundus ſubmerſus, niſi propter iniquitatem &
diabolicapræftigianequiffimihominis cu sfatoMalcús; &quòdpoſt
modum , tempore Sám filii Neriman, oppreſſio & tribulatio ſuper
Mundum non veniſſet, nifi propter impium hominem na
Sarüregh.
An per nomen Malcũs intelligant Cain, vel ex ejus familia Lamech,
determinare non audeo : uti nec an per Sarüregb intelligant Sarugb ,
qui Ibn Shahna dicitur gju Sarûr, quem primum Idololatriæ invec
torem ftatuunt aliqui ex Orientalibus. In Libro Pharh. Sur. memo
ratur Joloogs Mons illuftris,ubi tunc habitavit Noah, cùm ex eo
erumperet aqua Diluvii : & ibidem sig5 wli Zala - Cúpba dicitur fuiffe
nomen Vetulæ ex cujus gyis Furno aqua Diluvii primò erupit. Sed
iſte furnus eſt ex Perſarum nugis quæ vix recenſione dignæ.
Quid de veteribus quibufdam rebusſenſerint Perfæ , &quænam eis
Nomina impoſuerint, noviſſe juvat. Hierofolymorum urbs ab eis olim
mancupata eſt usuls oslo blå Domus Debâk Arabis, ſcil. habi
tatio illius qui Anións, origine Arabs, pofteà factus Medorum Rex
Y tem

1
 170 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 1o.
tempore Menaſis regis Judæ, quando Judæi deportarentur à Senna
cherib, cujus filius Efarhaddon mox regnavit. Quòd Deioces Arabs
Hieroſolymis vixerit, non eſt impoſſibile: nam abſente Judæorum
potentiâ, quivis potuerit ibi habitare. Aliàs autem, à veteribus Perſis
ea urbs aliter vocata fuit cisgo jakis Ghangb-diz Houcht, i.e. Pa
radijus Judæorum . Eam vocarunt Judæorum Paradiſum , ſeu Elyſum ,
quia Judæi videbantur jactare de eo loco tanquam de Paradiſo, cùm
Ezra & Captivi Judæi docerent Cyrum & Artaxerxem & Perſas omnes
quàm glorioſus & quoque facer eſſet ille locus, & prædicarent multa
de Deo Iſraelis qui habitabat Hierofolymis, ut Ezr. VII. 15. Unde
Perfæ videntes eum eſſe felicitatis terreſtris locum quem magni facie
bant Judæi, haud immeritò eorum Paradiſum vocarunt, ei accom
modantes ſuum nomen Ghangh -diz. Judæorum autem nomen variè
profertur in Oriente : à Turcis ſcribitur sota Gjehüd, & ſonatur Gji 1

fût : Arabibus rectiùs ogh ? Jehûd, & abbreviatè ‫د‬wyo ‫ هو‬Húd ; unde
Perfis paulò productiùs csgo Houchd, ſeu, facilioris ſoni causâ, cisge
Houcht. Quid Perfæ feriò & reverà fentiunt de Paradiſo cæleſti,
alibi fuo loco dicetur. Sed hocce Paradiſi nomen, quo dignati ſuntJu
dæorum Solyma, eft ex fictitiis Paradiſis, Perfarum & aliorum Orien
talium Mythologiæ annumerandis. Nam cùm Horti Eden verus locus
à veteribus Gentibus ignoraretur, mente revolvebant & exquirebant
quænam Beatitudinis loca terreſtria alicubi imaginari liceret, aut in
Mundo habitabili reperiri poffent. Et horum Locorum unus Perſicè
vocatur stiš Ghangh, feu Stifcüf? Bebiſhti Ghangh, i. e.Paradi
ſus Gangis, vel aliàs juin Š Ghangh-diz, i. e. verbatim Gangis caſtel
lum . Sed fine notione Caſtelli, abſolutè ut locus felicitatis terreſtris
conſideratur. Hic locus fupponitur urbs ubi whag Uzivo Manſio Spi
rituum , & mundo, feu obiLaw Adoratorium ,five Templum dictum
gladij Candabar. Iſte locus quibuſdam audit Arím , at in Arabum
Libris way! Arin, & JI& Kubbato'l Ard, ſeu Vertex terræ fum
mus, ad orientem Kataiæ , feu China ſitus. De fitu autem hujus Lo
ci fictitii mox accuratiùs dicetur. At pro jamiiSGhàngb-diz, in
Olugh- Beighi, & Naſſireddîni Tabulis Geographicis, ex Scribæ igno
rantiâ malè legitur Dautis: unde D. Joh. Gravius, olim Aftronomiæ
Profeffor Oxonienſis, in fuâ Verſione perperam legit Cancadora, ut in
Notis ad Itinera Mundi fuſiùs docuimus.

Alius
.
Cap. 10. VETERUM PERSARUM . 171
Alius Felicitatis locus (vel fortè idem locus ſub alio nomine) voca
tur Osts Gjamghèrd, ſeu Gjembèrd, in Libro Sad -der memoratus.
Abulpbeda in Geographiâ fuâ Arabicâ, & ex eo Spábi-zâda in Lexico
Geographico, hoc nomen perperam ſcribit o ,saia Gjamghút, & ait
Perſicè legioglas Gjamghid, utrumque malé, Scribæ errorein litera
Waw proRe, cùm autor intenderit ut legeretur ,Sio Gjamghèrt
ſeu Otar Gjamghérd . Et quidem in Tabella Urbium in AlMageſto
Arabico Pocockiano, in ipfo Æquatore in extremo oriente collocantur
‫ قب‬-K
tres Urbes ( vel faltem loca vulgò ſuppoſita,) quæ funt codyl ‫ة‬vyö Kúbab
ba Arín, & oils Tázè, & 8 ,Sun Gjamghèrd; quæ ( ut de Chimæris
dicere folent Arabes,( ‫ موجود الاسم معدوم الجسم‬extant nomine , Jed
non re. Hæc loca ſupponuntur exaétè fub ipfo Æquatore,änds
wszell Latitudine deftituta ſeu privata. Eft autem Gjam , ſeu Gjem ,
ex nominibus Solis, & ſubinde etiam Luna : adeò ut Gjamgherd, ex
vi vocis, fit Solis Lunæve Civitas : commodiſſimum fanè loci Paradi
fiaci nomen ! Vel Gjem eſt Salomonis, feu Gjemſaídi nomen, ( fi libet
interpretari,) Salomonis, aut Gjemhidi Civitas.
Talis etiam imaginarius Felicitatis locus dicitur aty wisel Irân-vígj,
itidem in Libro Sad -der memoratus, qui videatur haberi, ſeu fingi,ali
cubi intra limites Perſidis quæ vocatur Irán. Fortè fit xys siglos
Mons Dumávand prope ejuſdem nominis urbem ; ' vel alias, aliquis
Locus ſub Æquatore, cum Irân - vígj fit Irán beata, ſeu beatitudinis.
Sed prædicta loca videntur effe nominalia tantùm , quæ Orientalium
Eutopiæ, feu potiùs Atopia (utpote quæ nullibi terrarum reverà in
veniuntur,) annumeranda.
Ejuſmodi Beatitudinis locus etiam ab Indis fingitur in regione
Jana Keſhmîr circa caput Gangis; unde fortè Ghangh pro generali
cujuſvis loci Paradiſiaci nomine habitum , adeò ut alter ſupradictus
Paradiſus ( quamvis diverſo ſitu ſub Æquatore fictus,) inde ſuum mu
tuaverit nomen Ghàngh -diz, q. d. alter Paradiſus Gangeticus : aliàs
enim hoc nomen minùs aptum, cùm deſignet locum in medio maris
plus quàm MMM milliaribus âGange diſtantem . Non itaque à con
venientiâ ſeu identitate Sitûs, fed àparitate felicitatis deſumpta vi
detur denominatio. Cùm enim Indorum in Kefhmir Paradiſus terreſ
tris fit ad Gangem , conſectarium videtur quòd à paritate amenitatis,
eodem nomine gaviſus fuerit Gbangbdiz , quamvis diverſiffimo fitu
i De quo loco infrà in Vitâ Guſhtaſpis.
Y 2 procul
 A

172 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 10.

procul à Gange poſitus. In Indiâ enim auſtrali calor eſt intenſus &
intemperatus ; unde reſpectu hujus, alter locus qui borealior, fit magis
temperatus ubi detur refrigerium & à caloribus India remiffio, ut ex
differentiâ climatis amenitas Paradiſiaca exurgat. Hæc itaque fabula
de loco in Keſhmîr ortum habuerit tam à felicitate climatis, quàm
quòd ibi oriatur Ganges, quem Indi beatiſſimum & ſanctiſſimum æſti
mant.

Cur autem Ghàngh-dız, & Gjamghèrd, & Kúbba Arîn, &c. habita
fuerint loca Paradiſiaca, dicendum reftat. Hoc enim non fortuitò fac
tum, ſedmathematicè conſideratum & benè perpenſum . Talia enim
loca nullibi terrarum dantur : ſed ſunt loca mathematicè ſuppoſita ad
orientem Chinæ in medio maris, ubi in orientali extremitate Globi
datur maximorum Circulorum ( ſcil. Zodiaci & Æquatoris) Interſectio
exactè ad CLXXX Longitudinis gradum, Globum hac ratione æqua
liter dividendo. Nam ab alterâ dictorum Circulorum interſectione, in
occidentali Globi extremitate, ( unde ſumimus Longitudinis initium ,)
ad. hanc extremitatem Orientalem funt CLXXX gradus, ut dictum .
Unde Indorum Aſtronomi, qui orientali extremitati propiores, Longi
tudinis initium ſumentes ab Arin, talem Longitudinem in contrarium
noſtrî ducebant verſus Occidentem , eandemterminantes ad gradum
CLXXX in Inſulis fortunatis ubi nos incipimus. Hæc itaque loca,
quæ primò ad uſummathematicum accommodata, cùm eſſent exacte
fubipſo Æquatore ejúſveInterſectione fita, neceffariò fuerint amena,
ideóque habita ad inftar Paradiſorum terreftrium , quorumfelicitas in
aëris temperie & clementiâ conſiſtebat. Hæc itaque loca ſunt nil niſi
fietitii Paradiſ in locis ſuppoſititiis, nullum aliudfelicitatis fundamen
tum habentia niſi in ſitu illo, præſumendo quòd quivis locus perpetuo
Æquinoctio temperatus deberet eſſe peramænus, & eo ſolo ſenſu ut
Paradiſus habendus. Inde enim factum eſt ut Marapíwr Nãous, ſeu In
fula fortunata (ubi Græcorum Elyfum ) in occidente, habitæ fuerint
pro Beatorum ſede, propter fitumſuum in Æquinoctio perpetuo, omni
aliâ ratione ceffante, & abſque alio felicitatis prætextu, aut argumento
ullo, nullâ caloris aut frigoris fævitie læſa aut turbata, prout decebat
Paradiſum . Iſte autem Paradiſus occidentalis, ſeu Elyſium , à Perſis
vocatur stilyo Derânegh, ut in Libro Pb. Gj. deſcribitur. Adeò ut
hæc duo, in utrâque Mundi extremitate, loca Paradiſiaca, non ex
rudioris vulgi deſignationeorta fint, fed à veritate mathematicâ, quoad
fitum , pendeant. Et ut Indi à dictorum Circulorum Interſectione
orientali Longitudines ſuas ſumebant, fic in reliquâ Orbis parte, tam
in
 Cap. 10. VETERUM PERSARUM. 773
in Europa, quàm in Afrå , ab oppofitâ Interſectione occidentali omnes
( five Regionum in terris, five Stellarum in cælis) accurato calculo Lon
gitudines fumunt; fcil. ducto initio ab illo loco quem circa tempora
Hipparchi & Chaldæorum occupabant primæ ftellæ Arietis, jam è
Dodecatemorio fuo ferè egreffæ . Adeò ut, duplici de cauſâ ( Aſtrono
1

1
morum monitu ductúque ) per totum Orbem inſignia & notabilia fue
i rint duo illa dictarum Interfe&tionum Puncta,, fcil. propter uſum ma
thematicum Longitudinum , tam terreftrium , quàm cæleftium, inde tan
quam àlocis fixis ſumendarum ,& propter imaginariam talium loco
rum felicitatem & amanitatem Paradiſiacam , vulgò creditam , & aliàs
nullibi terrarum inveniendam. Cùm enim veteres Gentes, ex Mofaica
hiſtoriâ , de Paradiſo & aliis rebus monerentur, talium rumor totum
terrarum Orbem pervaſit; non autem potuerunt ad ſatisfactionem
fuam , niſi mathematicè, locum ejus quærere & inveſtigare. Cùm verò
dicta Hiſtoria nullam Paradifi cæleſtis, nec Vitæ æternæ mentionem
faciat, (quæ veterum Perfarum Fides docet,) oportet ut illa fua Prin
cipia altiùs petierint, à Prædicatoribus juſtitiæ , Noah ejúfque filiis
edocti. Et inde eft, quòd ſacra linea Judaica eaſdem notiones ſemper
retinuerit, quamvis Lex pofteà data (exceptâ Dei Unitate ) de rebus
agendis potiùs quâm credendis magis folicita, non videtur Vitæ æternæ .
& Reſurrectionis diſertam mentionem feciſſe, quantumvis hæc omnia,
perpetuâ traditione
& indubitatâ fide, ab initio ad hæc uſque tempora,
ab Orthodoxis & Fidelibus ſemper crederentur. Adeò ut, tam Perſæ ,
quàm facra linea Judaica, primam orthodoxiam ſuam ab eodem fonte
hauſerunt, & inde primi Paradiſi terreftris priorem monitionem acce
perunt, cujus tamen (ut & Creationis) magis particularem notitiam
à Lege poftliminiò traditâ habuerunt.
Ut itaque Perſæ Paradiſi terreſtris poſteriorem notionem & noti
tiam habuerunt à Lege, fic & fanctiſſimi Viri Dei, Mofis, atque aliarum
rerum & perſonarum notitiam ab eodem fonte hauſerunt. Moſes enim,
qui per totum Orbem ſuo tempore celeberrimus & famigeratiffi
mus, ( Arabibus dictus all parts Interlocutor Dei, vel fimpliciter
Calîm , Interlocutor ,) apud vetuftiffimos Perſas habet nomen in quo con
tinetur ejus deſcriptio, yogolo che è gw Rufus Paftor baculum te
nens : nam Paſtoratum egit apud Jethronem cum Pedo, ſeu Baculo
paſtorali, & virgâ, ſeu Bacillo manuali , apud Ægyptios famoſus fuit.
Dictum Mofis Epithetum ex remotiffimâ antiquitate petitum eſt.
Atque
174 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 10.
Atque Doctiffimus Huetius in Demonft. Evang. ex Artapano tradit Mofen
.

fuiſſe procerum & rufum , & c. Et quidem hæc videtur recepta opinio
etiam apud Arabes : nam Rod .Ximenez in Hiſt. Sarac. Cap. V, ex
plicando Mohammedis Viſiones, narrat illum prætendentem ſe, quaſi in
Hierufalem cæleftem raptum, ibi vidiffe Abrahamum & Mofen & Fe
Jum : & Abraham (inquit ) fimiliserat mibi : Mofes rubeus & criſpus :
Jeſus Mariafilius eratflavus capillis ; nec longus, nec parvus, ſed diſ
poſitione && ftaturâ mediả coaptatus. Et videbatur aqua ab ejus capite pro
filire, fed aqua non erat ibi. Pofteà infextum cælum evečtus, inveni ibi
hominem rubeum & procerum, qui erat Mofes. Nempe,Gloriolæ Chrifti,
caput ambientes, erant ficut radiationes aquarum ex Sacro ejus Capite,
emanantium , ut voluit inſinuare Mohammed.
Cúmque Salomon per totum Orbem eſſet famoſus, apud veteres
Perfas etiam non fuit inauditus, à quibus ergò vocatus eft Gjèm ,
quo aliàs nomine vetuſtus quidam PerſarumRex (quali fapientiâ ei
par) deſignari folebat. Nempe quoties nomen Gjèm cum melle, myrto,
dæmone, genio, vento, feris, avibus, aut ejuſmodi aliis memoratur, eo
ſignificatur Salomon : at quoties hoc nomen memoratur cumpla
Gjám, ſeu Poculo, tum eo intelligitur Rex in Gjemſhid : de cu
jus Poculo & mirâ ejuſdem Inſcriptione alibi agetur, fi Deus vitam &
vires ſuppeditaverit.
De Perfarum Opinionibus primitivis, nolo heic aliquid dicere,
quia de eis plura ex Shahriſtánio inferiùs adducuntur, &deinde pofteà,
ubi de extremi Judicii Ponte agitur. In genere autem innuam, quòd
ex Lege Moſaicá eis plurima ſuggeſſit eorum Propheta Zerduſht,
quem in illâ Lege ſatis verſatum fuiſſe conſtat; idque tam ex dictis
de primâ Creatione, & Diluvio, & Abrahamo, & Altaris Igne per
petuo, &c. quàm quòd, ut Malchiſédek Decimas folvebat, Abrahamo,
fic & hi ſolvebant Sacerdotibus ſuis: & deinde, quòd inſtar Judæo
rum, habent Summum Sacerdotem , & frequentes Lotiones, & Bela
tias mundas,ac immundas, & præcipiunt fugam pollutionis à con
tactu mortuorum , & de omni puritate curioſi ſunt, & ad evitandum
omnem contaminationem internam & externam cauti ; & quòd Ig
nem alienum ( quâ in parte peccabant Nadab & Abibu ,) Deo offerre
nolunt. Quin & iſte populus hodie frequenter in ore habent Braham
& Nebbi Múſa, & Júfuph, aliáque Vet . Teſt. nomina. Prætereà ex
quotidiana Judæorum cum Perfis converſatione, illi cum his commu
nicabant omnes res ; adeò ut Artaxerxes ( ſeu Darius Hyſtaſpes) ſuum
dederit ubogie Pberman feu Mandatum , ut anteà fecerat Cyrus, pro
reſtau
Cap. II. VETERUM PERSARUM .
175
reftauratione Templi, & reftitutione Vaforum ; & pecuniam fuppedia
tavit pro emendis Sacrificiis, &c. ut de his affatim legitur in Libris
Ezra & Nehemia . Aded ut non fit mirum , fi omnes Judaorum
conſuetudines innotuerint Perſis, qui multas ex eis fibi retinuerunt :
unde magna eft in utriuſque gentis Religione convenientia .

C A P. XI.
Dei Nomina & Attributa apud veteres Perſas ufitata , ſecundum Catalogum
quem ex Oriente accepi.

‫ قسمتی‬raat, ‫در رده‬ Aldab,

12 ‫ کد‬- ‫قسم‬
Yezdár .
) ‫از سریسورس‬
‫ر‬w‫مس‬e‫د‬m‫ سع‬. Cbodái.
‫ بایک برسر‬Ver‫و‬xid‫لام‬ár‫اع‬
‫واده شادوم‬ Chodaand,
‫ سندويه‬bi ,
‫ایسنوادعوويسر‬ Chodávandgbar.
‫سلامور‬49‫ و‬Kerpbagher,
Pbarácba
‫سریع‬ w Ormüzd,
‫هشتادودومدنه‬ Janab.

esbud Normand. Hormizd

‫از بعد کاندوم‬
Hormizda .

‫د ادم سدد‬ ‫دبي‬.‫کوسیسي‬

‫روه‬ ‫ط‬ ‫و‬ ‫ه‬ chodai. Pérgjab -teràb.

‫اسی‬ ‫قرد فدر‬ ‫مدطی دورود‬

Harvalp. Tüm -apbiyab.

‫ه‬Bu‫وو‬wa ‫ س‬Family
‫ند‬na ‫این همه سردولدموع‬
Harbaſp

39 ‫دفاع اور سیاسیبوون هم خیس دوسراسووهمسدود‬

-tuan . Pervarándab

‫هیوالسهیسوود ووسط * دسیاسیده سوسن‬

‫سهبس س‬
agbab, Perceranda.
gbâr,
Harvalo
‫بودم‬.‫سرماسووه‬ Choda.
‫بعد مدرسه در مدررسي‬
Hamiyapb.
176 HISTORIA RELIGIONIS , Cap. 11 .
‫کوادروسه‬.Hanisees
‫واسود‬ Vanis,

badugu aleri,
‫ مرطوسو‬.anispost
‫وبس‬ Gbira. guerbild phépot
) ‫ سرد‬.agar ‫وسياسيه‬ Pervab.

‫ بسامدرس‬Gjman wabuguns Hádaba ,

szedwag Sopbank. ‫واسود‬bo‫د‬w‫وا‬ Chavapher,

‫ و{سوس‬Raja zuuresju Ab-gjagji.

‫ سياسه‬Pervara, ‫داده بودم داده‬Satuha ,

‫ سرد سردقه‬.Ayarab ‫لاجورد‬ Racbuba ,

‫مه و تره سرددج ( سردردقه‬ iqedule Varun ,

‫سردرد دردیه‬.arabsenab ‫رسد درارومیه‬ Babab -phre.

)‫ اسطوجد‬Charibi
canas- ‫بنات‬ ‫و‬uari
‫له درده‬duy.
‫مدة‬..‫مجرد‬ Minu -tam ,
kud.Gwg Cam -rad.

‫ ماسووس‬. Pana
) ‫وس‬.‫کشور‬ Pberman -cin,

38 ‫بنات في سندبادرفقم‬. ‫سرراام‬

áyicbten, ſeu
yt-icbten .
‫ودرسوو‬.‫شعار دود ط‬ 1 ‫و بددیابیطس‬Apbramúfb.
‫ودرابوون‬Nos‫ د‬Har -bimid. Soc. Hamarand ,

‫هههه‬.‫فردی وو‬ Har-nik-pba

rab . ‫ سمرسدوارس‬tari‫بهر‬
Sbanniya.

Supowyisang kondegbit.
Kerdagbär Atereſh.

‫ بدوامواسجوسر‬Asantaghair ) ‫ سدللوافدسیر‬.Ass
‫ ایسوس‬Astern Eugegubowe pisation
Apbrázadam ,

Ham -robin,
Cap. II . VETERUM PERSARUM.
177

1‫ک‬-‫د‬۲۰‫کو‬
Ham -tchún,
‫و باراندر‬ Gbil-nangber

‫دادنامه سعوط‬ Cbarabmand ,

Jugoudugo Gorogoro
Mihirbân .
‫کرده دسر‬ ༡༠ ཚེསལཚོ་ ཨལ Gberágber.pbare

‫ ریامسیورقه‬Basrahah ‫ایدهموسسوسر‬
‫ ردوا سعودیوسر‬medias ‫به دو دسیسر‬
‫ سرسر‬Dádár, 1986 ‫ مدای‬Agin ‫مخ‬
‫ دوو‬Ronin Achuan .

M
is ‫داسې‬
‫مردووم ويسر‬Ariana‫دومدردسر شدهدر‬.‫در دست دادیم‬
‫هرطور‬.‫وحمده‬ ‫اروق اور یاسردفوعدووو‬
Sitàb -Minugbèr,

‫برطرفود‬ ‫میشوند و میروم‬

Minu -nabá , Riyümand,

|
‫سودسويسر‬ ‫رامسر‬
adur- Badgber. Bucbtâr,

‫ سردرداور‬adur‫ه مفق‬-namgbèr
‫وسط س‬.‫بووم دارد ورور‬Aflamandár
and. afb .
‫سودسر‬.‫مدافع اسع‬ ‫سقز پودر دسر‬
‫ممسر‬
‫اسمع اسرا‬ ‫دیرمدرس‬ Pbabutan..

‫وی درعر‬.‫ع اسم‬Bad-‫منالاندماج م‬ ‫درداورد‬ Padmâni ,

) ‫ ومطم‬.‫رسد‬ Bad- gbirútan ,

‫ سوودهدر‬Tchibir, fen
Tchir.

‫ سوددوبر‬adurgbir. Jus besos Piratagh

Jugedugo Cing in
Gbergber
19 ‫ماهرودی درمد‬ Abzrin Cubex
tuan .

‫ وجروسل‬Gbilgber. 39 ‫مدد‬.‫سهروند‬ Aberin -natu

tun.

Jugosuyla po Gbilderghér.
{‫بف باسووهمو‬
‫وماراسر بودن‬ Gbikrádgber,
‫ شیر و ماسووسر‬،
7

Da7 .
 1
1

178 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 12 .

‫سابع‬.‫ رسم‬Dad-epberid. ‫ورسسرر‬.‫ پر دمرددعدو‬125
Dir -u -bar .
‫رق‬.‫ رسم‬.Dat
dib
- Kerdaglar, i.e.
Conditor re
‫درودر‬ Siler,Get ‫وسويسر‬ rum ,

in five
SkShizir
‫ شبنر شبنبر‬Sbizer, ns wlum an ,fciei.e.ns.
ibdita
GhaOccu

‫ سرد‬Manual
Notandum eft, quod apud vulgum pronum eft a tenuis fonum mutare in u,, & pro Tezàd
dicere Yezūd, ſeu Izud : pro Sizad, Sizud : pro Zend & Pâzend, Zùnd & Pazund : pro
Ifphendármaz, ijpbendârmuz, ſeu ijphendârmod: pro Zendaveſia, Zundavaſtaw . Et fic in
multis aliis, non autem in omnibus .
Inſuper fciendum eft, quòd Dei vocabulum Yezàd aliquando tribuitur Angelis, ( ut fuprà
dictum , quia Deus aliquid loquens aut faciens, id facit per Angelos, qui Dei vice fungentes,
ipfius vocabulo honorantur; ut & fæpè ( fi non ſemper) fit in Vet. Teft. ubi Angelus haud le
mel vocatur Deus, & ejus loco honoratur ; ut tam alibi , quàm in caſu Maroæ, qui dicit ſe
vidiffe Angelum, & tamen metuit ſe moriturum , quia viderat Deum . Vide fuprà p.161, &c.
Et vide infrà ubi de Angelis Dierum agitur. Aliiſque Gubernatoribus aliquando tribuitur alte .
rum Dei nomen Choda, ut in voce ‫ كتخدا‬pro ‫ کده خدا‬, quo alias vacatur Qeconomus,
qui à Turcis peffimè ſonatur Kiákja.

C A P. XII.

Nomina & Epitheta Angelorum ex ſententiâ veterum Perſarum , præter

Angelos Menfium & Dierum poſthac memoratos.

Vandard Y.

‫بالمرسومجم‬ zád , I ‫ دوجدور‬Aghariras.

Hüm Yezád . 2 Gbûbarú .

‫مردم‬.) ‫قسد‬ ‫و ودارسي‬

‫اساسیو مردم‬ Berzi -yezád. 3 ‫ وردددودهدم‬Ganjaypal,
Nirinhhangb Mibr -yezád, 6
‫جمع‬.‫سردرراوی مدعووم‬ Tezád. 4
‫مردمبردم‬
‫واقع سوبووم‬ pbeswad tärist, et7
Márát.
R ‫ج‬-1966‫رقم‬ Dabman -Yezád,
‫وسلام‬
.Pburbimda ‫و‬
‫فدهم ويمدح‬ Hapbarangb
yezád. 5 ‫طقمر سوود‬
Bad -ran.
.
 Cap. 13 . VETERUM PERSARUM . 179

‫ر‬ད་‫و‬ལྟ‫ོم‬་.‫ رسم‬Bara- n. ‫و‬ ‫دراوردرود‬ Revin

báchjh. It

Jejervey Bekter,, 10 bupbuduge Gbcrutaman . 12

1 Vulgus fonat Vunnund- Izùd: is ( quafi fit Pluto) cenſetur præeffe VII Gehennis, ubi
omnibus aſſignat penas peccatis proportionatas. Is Diaboli furorem & malitiam reſtringit, ne
aliàs tyrannidem exerceret in damnatos, peccaminofas eorum animnas ultra præſcriptum mo
dum cruciando. 2 Is eft dominus maris, vel, ſecundum Mandelſlo, præeſt generationi homi
num & omnium rerum productioni. 3 Is, ſecundum Indo-Perſas,eſt famulus 5š Hom - Izūd,
ut vulgò fonant. 4. Secundum illos, is eſt famulus tô Surish. 5 Iſte à ftellis denominatus :
nam Styles Haptûrangh, feu Septentrio, eft duplex, major & minor, fc.tam Angeli
quàm Conſtellationis nomen, Septem - Triones tam majores quàm minores notans, de quibus vide
Notas noftras ad Olug- Begum in Conſtellationibus Urfæ majoris &minoris. 6 De hoc An
gelo ejuſque officio, vide Lib. Sad.der cap. 28. 7 Harût & Mârât ſunt duo Angeli qui pro
exemplo rebelles facti ſunt, & in regione Babel fufpenfi pedibus ſurſum & capitibus deorfum .
8 Is eſt Angelus : an in genere ? vel, quidam Angelus ! 9 i.e. Vetitum -pellens Angelus,
qui Ventum in motionem ciet, & è loco ſuo educit. 10 Is eft Angelus Michael, qui victum
& fuftentationemhominibus præbet, & alimentum eis ſuppeditat. In- Pb, Sur.gutis Beſbter,
& minus rectè etis Tefter, abſolutè exponitur Michael - Angelus.. 11 i.e. Animarum da
tor, in oppofitum Azraëlis qui Animarum ablator eafque aufert, utpote qui fit Mortis dator,
de quo vide Notas noftras ad Relig. Turc. Porrò Revân -báchſh exponitur, Angelus in cujus
manu ef .Scientia, Arabicè aliquando di&tus cuchill as, Spiritus Sanktus, quo nomine ali
quando Gabrielem intelligunt Commentatores Coranici. Aliàsapud Gilolenſes, Sorúfha eſt Ga
briel : & fic in Pb . Sur . At in Sherphnâma, eſt Angelus nuntii lator . 12 Is elt Angelus
qui humanorum operum Approbator aut Reprobator. t

CA P. XIII.

Diaboli Nomina & Epitheta apud veteres Perſas, ſecundum Catalogum quem
accepi ex Oriente,

wygw Abâriman. 1
pubwis e pesburgwidang Dúrgj-akiman,

‫دوساراسود‬ Hurmas.
posbesupung Dürgi- erie
mat . 3

gbubuwie bustas.3geplowbus.bgDirgi zemian

ajomügb. 10 sized .

fazaboju pompowanego pustu.cebulow freidige-sized.

Gbegjefta -gbanáminu. 2

‫ادراج ودروس‬ ༡Jaqomy found on Affagjagber. 4

Cburvi-druebjh, vulgò Cbúravi drokſhe. wwpagwa sana.

2 2 Buſhiap
 180 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 13 .
Buhi
‫در‬
wwwswssecowswwwskymet joubewww.poluwbe.cuss
‫کا در‬ Pberdum - vafbid - Abariman, feu 9
vibay.sguyfw this-derisiUki-derúgji

‫سوووس سوسابع‬ Jebabwew.6tubad

Askaneſh -de
rúgj. 5 Pberdum - Abariman .

way.ugezu souafrente di purebyw.bww

‫ی‬ ‫د‬
Uſta -
.Ruyzsebe
Afanefio -deragj
-dân
1

Peu Gewid,.
1

95
sompocej.2
bywatny Dupaim, 6 Russejupow.skus
Nür -agbabiyad.
az -divan -dad.
www.geoefsange ‫دادرسیکاربرگ‬
Täiritcb -diu , Hifim -div, 10
esug.y )suupp
erug.yadsuus Zairitck -div . 7 არაა
Mibr- derúgj. 11
“
е Dawsupues Prijának s ,8
‫سعو‬12‫م‬
‫د‬Laphis.
Эдуариг -заг 2- ртәретурі.
i Is eft Beelzebub, ſeu fummus Diabolus. Abmagh eſt Diabolus, cujus eft officium de
lationem & mendacia & lites inter homines excitare. 2 Is ab Indo- Perfis reputatur imme
diatus Arimanii fervus. 3 Hujus & trium præcedentium eft Bella & Tumultus excitare , &
Diſcordias inter homines ferere. Arabes memorant quil; Zelenbûr, qui eſt unus è V filiis
Diaboli, qui ferunt diſcordias inter conjuges. 4. Secundum Indo- Perſas, hujus & duorum præ
cedentium eft curare frigus & ventos & nivem & pluviam , ita ut damnum inferant ad perden
dum ea quæ Deus in hominum ufum creavit. 5 Huic cum tribus præcedentibus commiſſum
eft corrumpere metalla, eaque rubigine afficere & corrodere, ac exedendo vitiare. 6 Hujus
& præcedentis eft frequentare Scholas abi inftituuntur pueri, quos conatur pervertere, & à doc
trinâ & omni literaturâ avertere, & ad omnia vitia pellicere & ſeducere. 7 Hujus & duorum
præcedentium eft illicitas cupiditates ingerere, aliorum res ad nos non ſpectantes concupiſcere ,
& ad peccata allicere ; qualia ſunt illiciti congreſſus, rapinæ, cædes, &c. 8 In Pharh . Sur .
oglins Petgârab exponitur calamitas, affli tio, & ris hominibus exofa ; unde eſt Diaboli epi
thetum , quafi Exofum aut Invifum dixeris . Et ejuſmodi etiam ſignificata habere alia iſta Epi
theta cenſeantur. 9 Hujus & duorum præcedentium eſt corrumpere fructus arboruin, & fruges.
terræ, & quicquid à Deo in hominum alimentum paratum eſt: hæc autem omnia, quantum
Deus patitur, & non aliàs. 10 Ifte reputatur @gll Stho Angelus Mortis, quod tamen
aliàs boni Angeli officium . 11 Hujus cſt pacti violationem & alias res malas ſuggerere.
12 Hujus eft inter orandum tentationes injicere. Talis erat 'ATIOUN Aſmodæus, (ab wogoj
Azmúden, tentare,) qui Tob. VIII. 3 , à Raphaële ablegatus in extremas (i. e. Occidentales)
partes Ægypti, ibique ligatus, ne rurſus interficeret Saræ Raguelis filiæ maritos, quorum
VII occiderat. Perſæ in Indiâ hujuſmodi officia hiſce Diabolis aſſignant, ab illis enim talia
habuimus. An alii cum eis in hac parte conveniant, difquirendum .
СА Р.

V
Cap. 14. VETERUM PERSARUM . 181

CA P. XIV :

De Veterum Perfarum Anno & Epochis variis.

A dicæ vel ante eam) haud obfcurè colligitur fuiſſe inſtituta ab

Initio Veris, a menſe Martio, propriè & primariò eis dicto,5 Adur,
feu Azur : nam in aliis ſubſequentibus Épochis impropriè cum aliis
Menfibus coincidere relinquitur illud Nomen. Et quidem huic initio
quadrat notus Anni finis & in eo Appendices, qui etiam in ſequente
Epochê Gjemſhidaâ ( quæ uſque ad Yezdegkerd duravit) pervenerunt
ad finem Menfis Abân , ubi continuati funt ; poſt quem (ſeu initio
Adur) ſequebatur Neurűz Magorum , ſeu initium Anni apud Magos
vetuftiffimos, ( cujus mentio in Pharhangh Surüri,) & Equitatio imber
bis, quæ dicitur fuiſſe initio Hyemis & ineunte Vere. Sed frigus non
videtur tunc planè exactum , ut conſtat ex Glacie in dictâ Equitatione
adhiberi ſolità primo die Adur. Hoc etiam arguit dictæ Feſtivitatis
antiquitatem , contra Perſarum aliquos qui recentem afferunt, aliis id
negantibus.Cúmque vetuſtiſſimiPerſæ ſub Aſyriis fuerint, ({c. ex
Aſyriorum Exarchiis ſub Sardanapalo & ante eum ,) haud parum ju
vat id quod D. Golius ex idoneis Autoribus Orientalibus obſervavit,
nempe Čurdorum Anni caput olim incepiſſe abAdar, ſeu Martio.. Nam
cùm Curdiſtania olim Allyria pars fuerit, nullus dubito quin illi Men
fes, quos Curdorum Menſes vocat, olim Aſyriorum Menſes fuerint ;
qui etiam ufque hodiè Syrorum Menſibus tam nomine quàm fitu re
ſpondent, exceptis trium nominibus: nam ( inquit) loco Eiyar, apud
Curdos eſt Gulån, ſeu Roſaceus ; & loco Ab, eſt Dabâc, ſeu Æltuojus ;
& loco Eilúl, eſt Eilûn, ſeu Aridus. Et quamvis Sabæ & Chaldai &
Syri hodiè Anni ſui Caput tranftulerint ad initium Hyemis, apud eos
antiquitùs non ita fuiffe videtur, quippe apud quos, etiam hodie,
Adar adhuc Menſi Martio refpondeat. Ideóque non dubitavimus an
tiquiſſimorum Menfium Perſicorum dicto ordine & íitu Laterculum
dare, prout initio Monarchiæ Medica in uſu fuerint.
Proxima huic Epocha Gjemſhidæa, quâ (conſentiente Orientalium
omnium traditione ) Gjemſkid Medorum Monarcha ſextus Calenda
rium
 S
1:32 HISTORIA RELIGIONI Cap . 14 .
rium reformavit; idque, ut conjicit D. Golius, ſub initio Intercalaris
Menſium Periodi, cùm Sacra & Feſta annua ab iis Anni tempeſtati
bus, quas reſpiciebant, tum longiùs prolapſa eſſent. Nam Perla eum
Regem eo tempore vixiſſe afferunt, quod alterius Periodi initia ante
cedebat. Quamobrem fi talis aliqua Perfis expleta fuit, ea iniverit
poſt Gjemſhidum , ficut eorum Sapientibus paffim attribuitur. Sed
( inquit) in Gjemfhidi Epochâ, ſeu Anno, non fatis expreffè docetur, an
Æquabilitatem , an Menfium & Dierum nomina, an denique Interca
landi illum CXX annis modum fpectare oporteat. Sic ille. Hæc
Epocha (quatenùs ſcitur) duravit uſque ad Yezdegberd, filium Shahri
yár, Perſarum Regem ultimum, à cujus Inthronizatione, uſque hodie,
Annorum fuorum Computum deducit veterum Perſarum Soboles,
adhuc in Perliâ & alibi ſuperſtes. In Epochâ Gjemſhidæa, Anni for
ma videtur fuiffe duplex ,fcil. Civilis, quam ante ſe conſtitutam inve.
nerat Gjemſhid ; & Ecclefiaftica, quam ipfe inftituebat, facto CXX an
nis integri Menfis Emboliſmo, ut Feſta in priſtinas ſedes retraheren
tur. Aliàs enim, abfque iſto Emboliſmo, Annus Perſicus civilis fuit
vagus, fcil. ejus initium fuit vagum per totum Annum circuiens : &
ejufinodi Anni vagi integra Revolutio, feu ad idem initium Reſtitu
tio, abfolvebatur MCD LX annis.
Præter Anni Reformationem , dictus Rex Gjemſhid populum fuum
quadrupliciter in certas Claſſes diſpeſcuit, & ad certa ſtudia & artifi
cia eos aſſignavit: & res multas ingenioſas excogitavit, & egregias
conſtitutiones fecit, & pro Unionibus inſtituit Urinatores, & alia
multa invenit. Adeò ut, ope dæmonum, multa ſua feciffe crederet
vulgus, dum curioſa Artis Opera captum eorum ſuperarent. Quin &
apud Perfas eſt mos loquendi, extraordinarios in quâvis arte homines
vocare Diabolos in ſuo genere, dum aliquid pluſquàm humanum præ
ſtare videntur ; ut & noftrates & aliæ nationes aliquando loquuntur.
Præter hæc, Tábari refert eum fuiſſe coil cursos como os de religione
Idris prophetæ , i.e. Enochi, qui in cælum raptus, quia ambulaverat
cum Deo in terris : & fic iſte Rex Deum folum adoravit eique ſervi
vit. Et quidem Gjemſhid Regem religiofiffimum fuiſſe volunt Perfæ
veteres : unde & in Libro Sad- der memoriæ proditum eſt, eum ha
buifle Revelationes divinas, & Angelos ei apparuiffe, &c. Sed tan
dem apoſtatizavit: nam Ahmed Ibn Juſuph Arabs de eo refert, Gjem
Jiríd primò bonis moribus & virtuti ac induſtria deditus ; at poſteà ab
Luis deſcivitin ſuperbiam & infolentiam ſuper Vezirosſuos; unde eum de
feruerunt Magnates ejus. Hocque reſciſcens Dahác, eum perſecutus eft
devicit : 1
 Cap . 14 . VETERUM PERSARUM . 183
& devicit : & ponens eum inter wytis duos aſſeres, ſerrà diſſecuit. Quo
modocunque ergò ſe habuerit in initio, talia de eo narrant Arabes &
Perſa Mohammedani omnes, ( inter quos Emir Chond,) qui in eum
impingunt, quòd, proceſſu temporis, poftquam diu regnaverat, de
generavit ; & tandem evadens fuperbus & humanæ fortis nimium
oblitus, divinos affectavit Honores : & à verâ Religione, in hac parte,
exorbitando, ſuî Simulachra ( ut Numina ) per omnia regni ſui loca
dimiſit, eáque colenda imperavit. Si hoc verum fuit, tum meritò
paſſus eſt iniquitatis ſuæ fupplicium divinitùs immiſſum , dum Regno
ſuo & Vitâ fimul exutus eft. Nam (ut dictum ) tandem bello petitus
fuit ab Arabia Felicis Rege Sheddado Aadi filio, qui fratris fui Ulváni
filium Dahákum Arabem ( is erat Arióxens,) cum exercitu miſit, qui,
Gjemſhído rege bello oppreſìo & occiſo, Perſarum regnum vi occupa
vit. Quâ morte mulctatus fuit Gjemſhid , cum ſupracitato Akmede
conſentiens Abulpheda in Hiſt. Gentium notat, quòd Bivaraſp, feu
Dabac, eum affecutus eſt fugientem , glüissynogjüng illúmque ſerrâ diſſe
cuit. Hinc eſt quòd in Perſicorum Regum ferie inveniatur Debec,
ſeu Dahák Arabs, qui etiam fcribitur Zahák, Zoák, &c. quem ut
valdè iniquum & crudelem Tyrannum vituperat dictus Emir Chond.
Herodotus, qui nunquam in Veritatis Sckolá educatus, omiffâ hoftilita
tis mentione, narrat Deiocem in Perſarum Vico pacificè degentem ,
prætendiſſe velum juſtitiæ & bonitatis, adeò ut à Perſis fponte in Re
gem eligeretur : fed pofteà tyrannidem fuam & injuſtitiam prodidiffe.
Planè autem errâffe videtur Ruſtemi Epitomator, in voce Phridin,
3 ‫ فريدون أول بادشاهير كهخاكى قتل ايدني‬Phidiin e ille Res
quem interfecit Dahák : fcil. vult infinuare Dahâcum interfeciffe Pbri
dúnum Gjemſhidi filium : quod non potuit eſſe, quia Pbridîn (Hero
doto dictus Phraortes) fuit Dabâki ſeu Deiocis Filius & Succeſſor, non
à parente occiſus. 1

Epocham Gjemſhidaam excepit Yezdegherdæa, quæ quodammodo

cenferi poſſit duplex ; ſc. vetuſtiſſima illa quæ initio Imperii ejus obti
nuerat, quæ potiùs erat Gjemſhidæa ; & nova, quam de novo inſtituit
Yezdegherd filius Shabriyar, in veteris Religionis ( ut videtur ) dam
num l ; quippe in quâ nova erant Menfum & Dierum Nomina, neg
lectis iis qui ab Angelis denominati fuerunt , à quibus pendebant Ri
tus & facræ eorum Solennitates omnes. Dicta Epocha tunc nova, in
Libro Pharh .Gj.toties memorata, ibi vocatur uso,Jo ;! u ‫ملك‬
‫ي‬
‫خ‬ ‫تاري‬
Epocha Melikæa Yezdegherdæa, ſeu Epocha Regia Yezdegherdæa. Hu
jus
184 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 14 .
jus primus Menſis, ſeu Anni caput, fuit Tcheſhn-fáz, i.e. Feſti-fatti
vus dies. Hæc Epocha verè Yezdegherdæa ( Europæis omnibus hacte
nùs inaudita ) non potuit diu durare ; cùm ille qui eam introduxit,
tantùm XX annos regnavit. In hac erant Menles novi : & in alterå
( quæ vulgò audit Yezdegberdæa, apud Autores celebris,) erant Menſes
veteres hucuſque continuati, cujus Anni caput ſtatuitur Phervardîn.
Sic Chrylococca in Canonibus Penicis, Ετος Περσικών αρχόμδυον από της Με
σεμβρίας και Νεομηνία τε παρς ΠέρσαιςΦαρκαρτη. Εt alibiκαι η αρχή τε έτους
τέτουημέρα τρίτη αρχή μηνών Φαρβαρδιν,πηνίκα ο Ιασδακέρδής ειςτονθρόνον
crótoe . Omnium conſenſu, 'Regis Yezdegherd Inauguratio facta eſt
XVI ° Junii die, qui in Anni vagi formâ incidit in initio menſis Pher
vardin : eo itaque die Anni Yezdegherdæi Caput conftituunt Kouſhan
Ghilæus & Shab Cholgjiusin Tabulis fuis Univerſalibus; ubi in Tabu
quæ Epocharum Capita exhibet, in Epochâ Yezdegherdæâ Perſicâ
æquè ac in Epochê Gjelalaâ Caput, ſeu primus Menſīs, eſt Pbervar
din. Hocce Anni initium etiam ſpectare videtur Cotboddîni illud, ſcil.
Yezdegherd occiſum fuiſſe Periodi Embolimicæ anno DCCCCLX , quod
debuit fuiffe menſe Embolimico octavo : cùm octies CXX fa
ciant DCCCCLX. Et quidem numerando à Phervardín ,menſis oc
tavus erit Abân, quem ritè fequuntur Appendices, prout relicti fuerunt
tempore Yezdegherd. Hoc anno erat Abán duplex, Ordinarius, &
Embolimicus qui (cum appenfis Epagomenis) feſtivalis totus. Nam fic
fieri folet in Embolimicisinenfibus omnibus.
Hujus Epochæ meminit Alpberganius p. 5, de Ægyptiacis Menfi
bus agens,, Olim borum Menfium Principia reſpondebant initiis Menſum
Perſicorum; ita ut principium menfis Thoth idem eſſet cum initio menſis
Dejma : & porrò menfis quivis alter cum altero : donec Anni Ægyptiaci
finis conveniret cum fine menſis Adur : quod etiam obtinet in Tabulis ad
illud Tempus conſtructis. At menfes Ægyptii bodiè aliter procedunt, in
tercalando quarto anno : quare eorum Menfes jam Perficis diffimiles, at
.cum Græcis atque Syriacis congruunt . Primus apud eos dies eſt 29"
Auguſti. Hic locus fortè feduxerit D. Petavium , qui in Rationario
Temporum Lib. III, Cap. 15, ſupponit Anni Perſici initium incidiffe
in Principium Septembris, dicitque, Quid in caufa Perfis fuerit cur in
Calendas Septembris Epochamfigerent, nemo, quod fciam ,caufam exponit.
Ille ſcil. non ſatis perpendens veterem Annum tam Perſicum quàm
Ægyptiacum non fuiffe fixum , ſed vagum ; ideóque ratiocinium ſuum
putavit ſecundùm moderniorem annum Ægyptiacum fixum in Ærâ
Dioclefianá,quâ Anniprimusmenſis Thoth incipitXXIX Augufti,feuinitio
Septembris,
Cap. 14 . VETERUM PERSARUM. 185
Septembris, exiſtimans eos dictum Anni ſui initium tunc accepiffe à
Macedonibus, quod de Alexandrinis non diffitendum , ſed de naturali
bus Ægyptiis non item .
Ad ſupradictam Alpberganii collationem utriuſque Anni, ratioci
natur D.Golius, Tunc Perpicam Menhs Intercalationem , aut non apud
omnes Perſas, autnon in omnibus rebus uftatam fuiſſe : aliàs concor
dare non poſſent Neomenie , eo modo quo declarat Alpherganius. Dicta
autem Menſis Intercalatioobtinuit in Perſarum Ærâ Eccleßafticâ, non
autem inÆrâ Civili& Aſtronomica, quam voluit Alpherganius; in quâ,
ut in eâ Nabonaſſari quam fequebantur Ægyptii, AnniCaput,ſine ullâ
reſtrictione, vagabatur per totum annum inperpetuum : & cùm effet
tantùm CCCLXV dierum abſque confideratione Fractionum , fingu
lis IV annis uno die regrediebatur. Sed de diverſo Appendicum in
utroque Anno fitu, non excuſandus eſt Alpberganius ; cùm Perfarum
Appendices erant poft Abán, non autem poft Adur, ut coinciderent
cum Appendicibus Ægyptiorum : quod arguit ejus collationem eſſe im
perfectam eâ in parte. D. Golius eum excufare conatur, dicendo eum
forte haud tanti feciffe tam parvam differentiam . Alpberganii autem
collatio erat Annorum Civilium utriuſque Gentis, qui (excepto illo
Appendicum fitu ) fatis concordabant. Et quidem rem pleniùs ex
plicat D. Golius p. 47, Ut verò-ad demonftrandum Anni Ægyptiaci &
Perfici conſenſum redeamus,fupponatur ex. gr.fub Yezdegherdici Imperii
initium , Ægyptiis tunc adhucinufu fuiſe priſcum Anni Civilismodum,
Ex verbis Theonis Alexandrini fuprà allatis, conftat Anni vagi Ægyp
tiaci Revolutionem contigiſſe anno Do Cæfaris Augufti, utriuſque anni
( Ægyptiaci & Alexandrini) Capite concurrente in eundem diem ; qui
haud alius fuerit quàm is qui totâ Ægypto Anni fixi Caput etiambodiè
exiſtit, nempe XXIX Augufti. Abhoc itaque die Neomenia Thoth an
ticipando retrogradi cæpit quadriennio quoque vertente diem unum . Quo
niam autem (unà cum Epocha Yezdegħerdis) Neomenia Pherurdîn inci
dit in XVI Junii, necelle fuerit NeomeniamDejma ( annumeratis poſt
Abân, vel Adur Epagomenis) incurriſe in XVIII Martii. Sunt autem
à 11° Auguſti ad Æram Yezdegherdicam Tetraërides CLXIV ; quibus
competunt totidem Dies quos Neomenia Thoth retrõiverit, hoc eft, à XXX
Auguſti ad XVIII Martii. Quare par concordantia ſuperioribus quoque
ſeculisfuerit, quibus uterque Annus& Ægyptiorum & Perfarum eodem
tenore fluxit. Shâh Cholgji etiam dicit, Veterem annum Perſicum con
cordare cum eo Nabonafjari qui in Al-Mageſto ufurpatur. Ideóque rectè
D. Golius pag. 31 , ait, Indubitatum eße, Aftronomos tam Perſicos quàm
Аа Ægyptios
 186 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 14.
Ægyptios in reruin Coeleſtium Computo æquabilem Annum conſtanter uſur
páje : & probabile, illos quoque idem feciſſe in civili & populari uſu.
Nempe Perſis ( ut dictum eſt) fuit Annus duplex, Civilis & Eccleſi
afticus; in quorum hoc fieri ſolebat Intercalatio CXX annis, ut Feſta
& Sacra quæ extra ſedes ſuas vagata fuerant, aliquando in priſtina ſua
loca revocarentur : dum Annus Civilis & Aſtronomicus, fine ullâ re
ſtrictione, vagaretur in perpetuum . Ideóque Veterum Menfium in Gje
lalæis Calendariis fitus, non erit uſui, nifi prolixiore Epilogiſmo Epo
chæ Gjelalaæ adæquentur. Quoad Anni Ægyptii principium, D.
Wanfèbius, qui in Ægypto cum Coptitis converſatus eſt, ait, illos incho
are Annum ſuum VIII Septembris fecundùm Stylum Gregorianum, quod
eft XXVIII Auguſti fecundùm Calendarium Græcorum!
: & anno Gre
goriano MDCLXXII , reſpondebat eorum annus Dioclefianus
MCCC LXXXXVIII. Kas Kuriacus in Syro-Græcorum Calendario,
Arabicè conſcripto, ponit Coptorum Thoth in XXIX Auguſti, ibique
figit bardëlling Neurúz Coptorum, fcil. illorum Anni Caput non fatis
1

propriè fic vocans vocabulo Perfico. ' Et fic Syri ſui Anni initio ad
-h Nomenib ex gr ‫لنيرور‬t
Neirix : en ‫وهذوب بالنبطية صج الما في ا‬
Mufárdi lingua Nabatbeå eſt Effufo aqua in Neirûz. Et mox,
jenis lalo Naka wa Mufárdi in Arameorum Proverbiis, eſt
Neiruz : fcil. Anni initium feu Caput eo nomine ab eis vocatur.
Apud ShahCholgj reperitur collationis Epocharum Tabula incipiens
ab Anno Hegjræ DCCCI,dieV menfis Moharram , qui refpondet
Xmº menſis Dey Anno DCCLXVII Epochæ Perſicæ Yezdegherdicæ ,&
XIImº menſis Eilůl MDCCIX Epochæ Græcæ, & IV° menſis Mihr
Anni CCCXX Epochæ Gjelalææ : & congruunt cum D. Gravii Ta
bulis, niſi quòd in his ſit Épochæ Græcæ Annus MDCCX.
Circa Quingentis abhinc annis quando Sheich Saadi ſcripſit Librum
Guliſtán, quàm immane tunc veteris Anni Menſes vagi differebant à
Gjelalais fixis, innuitur dicti Libri p. 23 , ubi legitur, Primus erat
Ardibeſpiſhti Gjelaliani menfis dies,ſcil. Řoſarum tempus. Ad quem
locum (pro alio Exemplo differentiæ inter Annum veterem & recen
tiorem ).Commentator Turcicus inter Laud. hæc habet, cing Jyl
‫جدلشاهه منسوب اولدن تاریخ قمرية اوزره اورته باز آینك اولي‬
‫ايدي بو تاریخ تعيين ايلي زيرا تاریخ شمسيه اورده باز آینك‬
‫اولي اولمز بو قيل له فرس قديك ارديبهتون احتراز اپلر زدرا ازل‬
1 Coptitarum Menſes videbis in Notis noftris ad Hiftoriam Ægypti Arabice & Latinè à
nobis (ut ſpero) edendam ,
‫اعتبار‬
Cap. 14. VETERUM PERSARUM . 187
‫ ايله ګل زماني واقع اولز‬.Illud
‫اعتبار‬ tempus Regi Gjeladl relatum , Je
cundùm Epocham Lunarem erat initium medii menfis Veris. Et quidem
iftam Epocham exprimebat (Sheich Sa'di,] quia fecundùm Epocham So
larem tunc non erat initiummedii menfis Veris. Ideóque hacreftri&tione
Cavet à Perfarum veterum Ardibebiſht, quia eå, ratione non erat Rofa
rum tempus. Sed cur Epocha Gjelalæa ab iſto Commentatore repu
tetur Lunaris, equidem non video : nam planè Solaris eft. Igitur
pro 3 Lunari, debuit potiùs dixiffe de Navam , ſeu Recentiorem :
& pofteà, pro xaudu Solari, potiùs dixiſſet i Veterem ; quamvis
utraque Epocha ſit Solaris. Rectiùs habet Jaacob fil. Seid Ali Com
mentator Arabs inter Poc. ad eundem LibriGuliſtån locum , füo put
‫متين ارديبهشت وهو شهر اوسط من الشهور الربيعية علي التاريخ‬
‫س القديم فلما لم‬t‫الجلالي وأما في تاريخ الفر‬
‫ يعتبر فيه الكبيسة لم‬warts
‫ مقدما وموخرا‬agcha Ardibebiſh eſt nomen menſis certi ſeu fixi;
eſtſcil. menfis medius menhum vernorum , fecundum Epocham Gjelalæam .
At in Epocha Perſarum veterum , cùm non habeatur ratio Emboliſmi,
non eft certus feu fixus; ſed vertitur, ſeu vagatur, antrorfum & re
trorſum .
řezdegherdo autem in Phergánamabacto, & pofteà in prælio occi
fo, (anno Hegj.XXXI, Chriſti DCLI, ) in Perfiâ rerum potitiſunt
Saraceni, quiHegj-ræ Epocham introduxerunt. Interim verò Perfæ
veteribus Menfium & Dierum nominibus utebantur ; ſed cum Inter
calatione quâdam , quippe ad quam cogebant victores. Illorum enim
tunc Martius incipiebat circamedium Piſcium , donec Calendarium
reformaret Rex Gjelâleddîn Melicſhâb, qui Anni initium (facto XVIII
dierum Emboliſmo, ut in fequentibus monftrabitur, ) ad initium
Arietis retrahebat, excogitatâ novâ Anni formâquæ Solis motui quàm
maximè reſponderet. Id autem non fecit primo ſuo anno, fed ( ut
puto) poſtquam aliquot annos regnaverat ; idque ſuaſu infignis. Aſtro
2

nomi Omar Cheiyám , * cujus Propofitionem de emendandâ Epocha

omnes ſtatim tanquam oraculum pronis auribus animiſque exceperunt.
In hac Epochâ, quaternis quibuſque annis intercalabant, ut iſte an
nus eſſet dierum CCCLXVI. Et quòd anni pars reliqua minor eſſet
Quadrante diei, erat quoque quarti anni Intercalatio minor uno die,
ideóque convênit ut Intercalatiofieret femel anno Quinto, poſtquam
intercalatum effet ſepties vel octies. Si autem Septimæ & octava
a Vid . Append, No. VI. 1

Aa 2 Inter
 A NIS
188 HISTORI RELIGIO Cap . 15 .
Intercalationis alternatio obfervetur ad intercalandum annum Vrum ſe
quentem , ſeu, quod tantundem valet, fi Intercalatio Juliana modò
trigefima tertia , modò trigeſima Septima, (& quidem alternatim ,)
prorſus omittantur, cum hoc Perſico, ſeu Gjelalæo, Calendario optime
concordârit Gregorianum , fcil. annis CCCC negligendo tres Biſſextos.
In Perſarum Menfibus veteribus nulla ſunt Septimana, ſedquiſque
Dies habet peculiare nomen . Cúmque iſti Menſes fint Solares, uti
& Annus, in moderniorum Perſarum Libris quando fit mentio cu
juſvis Anni aut Menfis Solaris, diſtinctionis causâ, fcribi folet Jew
‫ الهي‬Aamus Del & ‫ ماه الهي‬Menafis Del : ne alias forte intelligatur
Annus aut Menfis Hegj-ræ Lunaris : nam in Perſide jam inde, apud
ipſos Mohammedanos, obtinuit duplex Epocha, Solaris & Lunaris, qua
rum hæc in Sacris, illa in rebus Civilibus uſurpatur.

CA P. XV .
Menfium Ordo antiquiſſimus in vetuſtiſſimo Anno ab initio Martii eorum inchoato.
Item Menfes Gjelalæi. Perſo -Medici Menſis Dies, cum Appendicibus quinque.
Churdad, Adur, XXX ,
paydoby XXX , Sept. law Martius.

Izje 77,XXX, Mug DeAprilis.

y, XXX ,
pudo6 Murdåd, XXX,
Now , subotu Bebman, XXX ,
Majus. ,
queridesweg Shabrívar,XXX , Dec. ‫ دورهمسوودم‬Ejpbendärmad , XXX, Jun.

Joonas 6MibFan.
ir, XXX , Edusseded Pbervardin,
XXX , Jul.
Aban, xxx , Adibebiſht,
fuya Febra ‫سردردروح‬ XXX, Aug.

Iſte eorum Annus antiquiffimus videtur fuiſſe vagus, vel faltem eum
mox excepit Perſo -Medicus Annus civilis vagus, cui pofteà adjunctus
fuit Gjemſhidi Annus Eccleſiaſticus fixus, qui ambo concurrentes durâ
runt ufque ad Yézdegherd . Deinde eo occiſo, poft aliquod temporis
intervallum , in Perſidem introductus eſt Civilis Annus Solaris fixus,
incipiens à medio Piſcium . Quis certò hoc fecerit, ,nondum reperi.
Videtur autem id feciffe Selgjúk, qui Perſiam occupavit & longævus
uſque ad CIX annos vixit : vel aliàs, id fecit aliquis Selgjukidarum ex
ejus familiâ ; cum ea effet Anni Solaris forma quâ in patriâ fuâ
Choraſán utebantur dicti Selgjukida .
Veteres
 Cap. 15. VETERUM PERSARUM . 189 .

Veteres autem Menſes (uti & Dies in fequentibus recenſiti) videntur

fuiffe Medorum Inventum , ut indicant ipfaNomina, quæ à Medis ună
cum Imperio tranſiverunt ad Perſas, qui (cùm utriufque Religio eſſet
eadem , & folennitates facræ , à Menſibus & Diebus pendentes, eſſent
quoque eædem ,) ea tam benè excogitata retinuerunt: præſertim cum
Lingua Medica elegantior efſet quàm Perſica antiqua, unde illa etiam
pro Linguá Curiali habita & conſtituta fuit tempore Regis Behrám
Ghứr. At Yézdegberd poſteà alia Nomina etiam Medica ſuis Menfi
bus & Diebus Melicæis impofuit.
Annus itaque, inquam , eorum antiquus ( ut & Ægyptiorum ) fuit
vagus, ut fuo loco fufiùs dicetur. An verò hi ab illis,vel illiab his,
talem Anni formam acceperint, dubium .. At quamvis generaliora
Aſtronomiæ fatis intellexerint Medi & Perfæ , tamen nec hi; nec Æ
gyptii, nec Chaldæi, Eclipſes prædicendiArtem calluerunt, ut ex He
rodoto & aliis colligere liceat. Nam Thales Milefius dicitur primus qui
Eclipſin prædixiſſe memoratur.

Menfium Ordo Gjelaleus, ab ingrellu o Perſicorum Menfium Nomina à Græcis

in V, decimo nono Phervardin veteris, corrupta , prout leguntur apud
qui fuerat à medio Piſcium. Chryſococcam & alios.
Mart. Φαρφαρδιν
‫ فروردی‬Phervardin,, xxx,, .
‫ن‬webggi , Papwapdāv,five
sappagdir,ſeu , Qaqaplais
φαραρης.
cungono ,l Ardibebiſht, xxx, April. Apabeis.
olo ; s Churdad, xxx, Majus. Xoprát.
Mn3 Tír, xxx, Junius. Τερ, feu Τέρμα .
olsyo Murdåd , xxx, Julius. Μερτάτ
Meptét...
uggsfű Shabrívar, xxx, Auguft. Ea xpsẽp,ſeu Eapefàg.
joftro Mibr, xxx, Sept. Mexèg
દ , ſeu Méxeguico
wlſ Abân, xxx, Oétober. Atè , feu Apáruct..
J'ſ Adur, xxx , Nov. Αδερμα .
yu Dey, xxx, December. Ntaj, feu aña.
corag ? Báhman, xxx, Jan. Πέχμαν, feu Πελμαν, five Μπάχμαν..
civolainen Ifphendármaz, xxx, Ασφαντάρηματ , feu Ασφανδάρηματ ,
Feb. five Αυφαντάρ.
a In Turcarum Calendariis Gjelalæis aliquando fcribitur laiend Ilphendâr, apocopată
ſyllabâ ultimâ. Appendices V etiam corruptè vocantur Maciasxº , pro Arabico horum no .
mine 3 gutano Muftáraca , i.e. Furtivi.
Perf
190 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 15 .

Perſo-Medici Menſis Dies ab Angelis qui illis Diebus præſunt denomina

ti, ſecundùm Olugh - Beighum & aliosfequente modorecenfiti, unà cùm
P

V diebus Appendicibus.
Uygus I. Hormuzd.
Comorod ? II. Bábman.
Cüügipol III. Ardibebiſht.
Justii IV . Shabrívar.
‫ اسفند ارمن‬V. Ibbendarmaz
feu — mad.
oldjá VI. Churdad.
Slogro VII. Murdad.
colo VIII. Deybâdur.
- IX. Adur, ſeu Azur.)
ULT X. Abản.
XI. Chù .
yho XII. Mab .
TirI
‫تير‬.XI. I
cigj ſeu cgo XIV. Gjúſ ſeu
Ghúſh.
XV . Deybamibr.
oft XVI. Mihr.
‫ روش‬.XVI I
. Surtifb
cü , XVIII. Reſh.
‫ فروردین‬XIX . Pherwardin ,
pelet? XX. Bebrâm .
pls XXI. Rám .
‫باد‬.XXI I
. Bad
word. XXIII. Deybadîn.
wau XXIV . Dín .
SI XXV. Ird, ſeu Ard.
slal XXVI. Afhtad.
wlaw T XXVII. Aſumân.
Obroly XXVIII. Zámiyâd.
chiewlylo XXIX. Máriſphand.
when XXX. Anirấn.

Qyinque Appendices ſecundum A. Quinque Appendices ſecundum

pberganium minùs accuraté. Olugh Beigh.
olo did I. Ahnud -gjáh. Ogiel I. Abnavád.
gla chical II. Afhnud -gjâh. Ogical II. Aſhnavád.
ylo crociew ) III. Iſphendamad- ciocial III.Iſphendamad,ſeumáz :
gjáb. müdy IV.Vahſhát,feuVaháſht.
olayhüál IV. Achſhater-gjáh. csgüis V. Hafhủneſh,ſeu, ut in
‫ وهشت رشت جاه‬V.Vahhatti/be Pb. Gj. legitur,
gjâh. Lülgtuig Haſhtuviſh .
Dies Appendices apud Alpherganium vocantur ololaan ) Ander
š Gbâ
gjabat, i.e. Intermedia tempora : nam Gjáb eſt à Perfico flei.e. Tem
h,
 Cap. 15. VETERUM PERSARUM . .
191
i. e. Tempus. Is autem ( ut folent Arabes) non ſatis rectè exprimit no
mina Perſica. Appendices aliàs apud Perfas vocantur varjo
Pengja Duzdîda, i.e. Pentas furtiva. Et in Libro Sad-der figuratè
aſſimilantur tas wlyolge eis Dengj chuấharán, i.e. quinque Sororibus
quæ folent nere & alias operas muliebres tractare. Eorum verò nomi
na præſtat videre ſcripta veteribus Characteribus (prout in dicto Libro
Sad-der leguntur ) in quibus nulla eſt ſoni ambiguitas, ſequenti
modo :

Russejsouw 1. Abunevád.
I. .
separabozule IV . Vabuchhatri,

euspew II. Afavád,

feu
ubupusnauts v.milijuna, ſeu

‫ندارد و‬
pussupuse ‫ اردورسمدودرربطی‬Philinag:
III. Esphintamád.
bubupewandose .
Ifti Dies Appendices à veteribus Perfis etiam aliàs in fuâ linguâ vo
cantur 19 / gow sugus.saugumo Pengji mazdiyaſenán, i.e. Pen
tas facra, quia in hiseſt completi anni Feſtivitas & gaudium maxi
mum . Plutarchus in Libro de Ifide & Opride dicit ta's fitocyouévos fuif
le cum quibufdam Diis cognomines, ſcil.quibuſdam Angelis . Supradic
tum Menfem Perſo -Medicum ejúſque Dies excogitatos fuiſſe poſt latam
Legem Mofaicam , ( & fortè poft Ifraelitarum Captivitatem, in Perſiâ ,)
conftat ex Sabbaticâ eorum Diviſione, quæ fuo loco deſcribetur.

Dies Menfis à Deo & Angelisdenominati, prout leguntur in Catalogo ex

Orienté, & in calce Libri Erdavirapb -nama. Eiſdem quoque nomi
nibus ( ſedfine additione) utuntur Gilolenſes.

esobend 1. Hormuzd, nomen Dei.

‫سیدهادردمو دسودمدوح‬ II. Belmon Amfbájpand, feu Angelas,

eguwelcom.ngow.pewengder m.gabdijestopógena,
III. Ardibebifht

‫سیدہ جوادی سوره دوم‬ IV. Shabrívar Amfnaſpand,

puweswegbw.pebwww ww.V. Eipendëmad Amphipand. VI, Chur

192 HISTORIA RELIGIONIS Сар . 1 5.
VI. Cburdad Ambаjpand.
едaгoдинцово и
мбюро
од»ь VII. Murdåd Anſhaspando.
Powдзю »»
VIII, Deybádur Yezád.

ཙ མས་ལ་ тэསྤྲདэ་ པ་ IX . Adur Yezáda

ес w X, Abán Yezád.
e - gir
кетед »ь XI. Churſhid Yezád.

е -то..мә6 . XII, Mubu Yezád.

XIII, Tir Yezád .

« »»
кро-42 - Ф XIV . Ghúſh Yezid .

e -p > ылышуучу XV. Deybamibir Yezád.

•еред> әк XVI. Mibir rezád.

pangap.usbuszos XVII. Surüſ Yezád.

XVIII. Refoni Yezád.

ker~~ 12.»
ерде -...... XIX . Pbervardin Yezåd ,

ек - XX, Bebrâm rekád.

екран XXI. Rém rezád.

XXII, Gbuad Yezád,

ес -реш » »
ес- ә504 ) XXIII. Deybádin Tezád.
XXIV . Din rezád.
Reco.j =5
>>> XXV . Arbáfangb Tezád,
< --
XXVI. Afad Yezad.
ес -реездо XXVII, 41
 Cap. 15 . VETERUM PERSARUM . 193

Rasa puwilspréscom . XXVII. Afman Yezád.

XXVIII, Zâmiyad Yezád.

‫سکند روسی هستیم‬
Ragamus.bgunes sous sgab . XXIX . Mahiraphand Yezád.

Megapos.fordele , XXX . Anirán rezád ,

Notandum eſt quòd Perfæ vulgò ſunt proni ad pronuntiandum p pro

b, unde ſcribunt Panám pro Banâm, & Deypâdur pro Deybádur : &
fic Deypåmihr & Deypadîn. Sed ifta non ſunt imitanda. Additum
nomen Yezàd ( feu ut ſonant Izùd,) alibi Deum notat , heic verò Di
vum ſignificat, vel Angelum , ſcil. fynonymum r@ Ampháſpand ; ut in
Libro Sad -der cap. XL, de cæleftibus perſonisloquens ,eas vocat
shu ulozil , ulimwbers Angelos & Divos Sanétifimos. D. Mandel
so in Itinerario Indico, de veterum Perſarum Religione tractans, cor
ruptiſſima Angelorum nomina exhibet : miror unde habuerit. Et
addit, quòd Angeli XXVI ſervi Dei, uno generali nomine vocantur
Gefboo, i.e. Domini, quos credunt habere fuper Creaturas abſolutam
poteſtatem à Deo illis commiffam ; quas ideò colunt & invocant, pu
tantes quòd Deus nihil illis negabit . Sic ille. Sed fallitur de cultu
eorum : nam nihil divino cultu colunt nifi Deum ipſum . Veteres Ju
dæi, non ferentes aſpectum Angeli, (niſi aliquandofub humanâ ſpecie
apparentem putarent eſſc merum hominem ,) cadebant in facies fuas,
non ad colendum , ſed ad operiendum & celandum vultum ſuum .
At ſemel, quando aliquis procidebat culturus Angelum, loco Dei,
ille Angelusprohibuitdicens, Nefacias, quiaſum ſociacreaturaficut
tu. Ille autem ex XXX, rectè numerat tantùm XXVI, excipiendo
quatuor illos, quibus comprehenduntur nomina Dei, Hormùzd, Dey
bådur, Deybamihr, & Deybadin.
Ex eis quæ fuperiùs differuimus, conſtat Epocham Gjemſkidæam
(in quâ Menfes veteres) durâſſe uſque ad initium Regni ultimi Perſa
rum Regis Yezdegherd; quæ itaque apud Autores , tam Orientalcs,
quàm Europæos, minùs rectè audit Epocha Yezdegherdæa, cùm re
verà ſit Gjemſidæa. Nam Yezdegherd poſtquam in Solio benè firma
tus eſſet, aliam novam inſtituit Epocham , à fuo EvIpavcopeño defump
tam , in quâ Menſes & Dies excogitavit novos ; quos, ipfo defuncto,
Perfæ ( priſtinorum Rituum tenaces ) rejecerunt, ad vetera Menfium
Вь & Die,
194 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 15 .
& Dierum vocabula ( à quibus Feſta & reliqua Solennia pendebant).
redeuntes. Ea itaque Epocha,quæ Menſibus& Diebus Yezdegherdæis
conſtabat, meritò dici queat Intermedia, feu Interjecta ; quia paucis
tantùmannis duravit, nec ante, nec poft, ejus tempora à Perſis uſur
pata. Videtur itaque quòd multa in Religione innovavit, & quòd Ec
cleſiæ Feſta & ftatorum Temporum Obſervationes & antiqui Ritus,
illo imperante, interciderint, &, maximâ ex parte, ceſſaverint, cùm
horum omnium antiqua nomina abrogata fuerint. Cùm itaque ante
cedentium temporum Magi, qui talia omnia ftrictè obſervabant, ab
Intercalatione metuerent, ne Sacrorum Ordo interverteretur, ille in
Intercalarem Periodum ſuo tempore incidens, Annum reformare non
veritus eſt, fed Anni Caput, vagum & procul à fede fua evagatum &
remotum , in locum & ſedem naturalem reſtituit; id in initio Martii
effe volens. Is enim nomina ab Angelis olim deſumpta ( quamvis
Religioni damnoſum effet,) reliquit, novas, eorum loco, Appellatio
nes inſtituendo. Menfibus itaque impoſuit Nomina naturalia, quæ ,
ex vi vocum , ſingulas Anni Tempeftates deſignarent. Diebus autem
dedit Nomina, vel ab Opum afluentia, vel ab infigni aliquo gaudio,
vel à Jumptâ vindi&tá, vel ab aggreffo prælio, velab alio memorabili
eventu deſumpta. Cùm itaque facra Menfium & Dierum nomina
mutaverit, conſectarium erit, quòd facras Solennitates ab eis pendentes
abrogaverit, cùm ne talium vetera nomina manere nec ſupereſſe per
mitteret : nam difficile erat, illis abolitis, haſce conſervare. Et in nova
ejus Anni conſtitutione nullum , præter novi Anni Feftum , memora
tur . Perſæ itaque veteribus fuis Ritibus animitùs addicti, eo mortuo,
illum ejus Annum intercidere fiverunt, veterem Annum, qui ante
ejus Imperium obtinuerat, tunc (ut dictum ) reſumentes. Ifte ejus
Annus erat Solaris, Intercalatione ( ut videtur) fixus, contrà quàm
Perſæ voluerunt. Et iftum Annum , ab initio Arietis, fecutus eft
alius Annus, à medio Piſcium, ut fuprà diximus. Menſium autem
& Dierum Yezdegberdæorum nomina ( quantum Exemplaris Phar
bangh Gihangbiri imperfectio patitur,) fequente modo mox ſubjeci.
Sed quia tam hæc Epocha, quàm altera recentior Gjelalea, in Per
farum Libris vocatur Melicæa, ſeu Melikaa, i.e. Regie, dum utraque
Epocha, à reſpectivo fuo Rege denominata, gaudeat vocabulo nul
lum diſtinctum Regem notanta; ne fortè aliquando oriatur confufio ,
oportet hîc notare , quòd Epocha 'Melicæa recentior (quæ etiam E
pocha Melichabæa, & Sultanæa, & Gjelalæa ſubinde vocatur,) deno
thainata eit a ‫ن جلال الدين ملكشاه بن إلي آرسلان سلجوقي‬Sultân
‫سلطا‬
 M M
Cap . 16. VETERU PERSARU . 195
Sultân Gjelåleddîn Melicſkáb filio Alp Arſlân Selgjúki, qui poftquam
in Perſide aliquot annos regnaverat, tum deinde anno à Yezdegherd
CCCCXLVI, ( Hegjre CCCCLXX, Chriſti MLXXVII,) veterum
Perſarum Annum Solarem reformavit, eúmque Intercalando, ab ulte
riori vagatione reſtrinxit ; Saracenorum , feu Arabum Epochâ Lunari
( quæ tunc plus quàm CCCC annos, fimul cum Perficâ, in Perſide
obtinuerat,) non abrogatâ, fed pro Saracenorum Muſlimorum Sacris
reſervatâ ; dum interim pro rebus civilibus commodior eſſet Perſarum
Annus Solaris fixus, in uſum vulgi: nam Aſtronomis Intercalatione
opus nonerat. Epocha autem Melicæa altera vetuſtior, Perſis dicta
eft ‫ملكي يردگردي‬-Epocha
‫تاریخ‬ Regia Yeadegherdaa, feu fimplici
ter Epocha Melikæa, i. e. Regia, cujus etiam Menſes & Dies vocan
tur ‫ روزها وماهها ملكي يرنگردي‬Dies & Mendes Melikei (feu Regii (
Yezdegherdai. Hæc viſum eſt præmittere, ne fortè quis Orientalium
Librosevolvens, iftis nominibus decipiatur. Oportet etiam ſcire quòd
dictus TitulusAlp Arſlán in Lingua Turcicâ idem fonet quod in Per
ſicâ Erdſhir, feu Ardeſhir, i.e. Strenuus Leo. Tali enim Titulo glo
riabantur tam Perfa, quàm Orientales Turcæ . Illi autem qui in Eu
ropa, non utuntur.

CA P. XVI .

Menſes Melikæi (ſeu Regii) Yezdegberdici, quijam primò Europam vident,

cumfuis V Appendicibus.
golo I. Måb -nàu, i.e. Menfis novus, ſcil. Martius. xxx.
logo II. Nau -bahâr, i.e. Novum ver, fcil. Aprilis. xxx.
isleil Log III. Gherma-apbzdi, i.e. Calorem -augens, fcil.Majus. xxx.
‫ایی‬skyil ‫ روز‬IV.
‫ ا‬19
‫فر‬alga Rúz -aphzâi, i.e. Dies-augens, ſcil. Junius. xxx.
.

üla V. Gibán -táb, i, e. Orbem -calefaciens, ſcil. Julius. xxx.

ysist ulga VI. Gibân -ardi, i.e. Orbem -adornans, ſcil. Auguſtus. xxx.
VII . fcil. September. xxx.
ulja VIII. Chezân , i.e. Autumnus, fcil. October. XXX .
yleil logu IX .Sermá-apbzái, i.e. Frigus -augens,fcil.November. xxx.
B b 2 X. Shübs

!
196 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 16 .
wijl Gü X. Shàb-aphzún, i.e. Noetes -augens, ſcil. December. xxx .
XI. ſcil. Januarius. xxx .
wgiysil Shu XII. Sål-aphzún, i.e. Annum -augens, ſcil. Februarius. XXX.
Menſium ſeptimi & undecimi Nomina in Exemplari Perſico deſide
rantur, & ea alibi hactenùs invenire non potui . In eorum Libris Che
zán aliàs exponitur Autumnalis quadrans, & Autumnalis menfis, vel
ejufdem menſis XVIIIvus dies. Autumnalis quadrans aliàs Perficè voca
‫ پاييز‬Pala ,
Dies Menſis Melikæi ( ſeu Regii) Yezdegherdici.
jlw caiz I. Tchefun-fáz , i.e. Feſtum -agens
this grojo II. Bezmúna,
‫ سر افراز‬III. Ser-apbráz, i.e. Caput-exerens.
Und couü $ IV. Ghùffin -niſhîn, i.e. Mas-infidens.
‫ دوشت‬feu . ‫ نوش‬. NaJhV feu N / t
Uslojus VI. Ghàm -zidái, i.e. Mæftitiam -abſtergens..
Dyi és VII. Rùch -phirúz, i.e. Ruchis-vincens.
glolt VIII. Pådár, i.e. Firmus, ſeu pedem firmum habens.
whiüs j IX. Zèr-phiſhấn, i.e. Aurum -ſpargens.
Lostly X. Nam -gjũi, i.e. Famam -quærens.
je west XI. Atèſh -aphrúz, i. e. Ignes -accendens.
Li s tim XII. Kina- keſh, i.e. Vindi&tam -capiens.
wjem XIII. Tígh-zen , i.e. Gladium -vibrans.
os ou XIV. Dád-dib, i.e. Juſtitiam -tribuens.
Buy who XV. Dín -puzúh, i.e. Religionem -ſcrutans.
XVI. Dív -bend, i.e. Dæmones -ligans.
dia gold
LLUS ry XVII. Ràh -kufhái, i.e. Viam -aperiens.
ili gul XVIII. Alp -táz, i. e. Equios -agitans.
; Syst XIX.
X
Ghüi-báz, i. e. Pila -ludens.
X,
XXI.
W cingo XXII. Dúft -bín, i. e. Amicos- viſtans.
Usiksla XXIII. Gján-phizâi, i.e. Animum -augens.
XXIV. But
 M
VETERUM PERSARU . 197
Cap. 16.
ci XXIV. Büt-phirib, i.e. Idola- fraudans.
ol, feu o ſeu O , XXV. Ird, feu Ard, five Arâd .
cüls olü XXVI. Shâd -báſh, i.e. Lætus efto.
U XXVII. Dir -zi, i. e. Diu vive.
Syü XXVIII . Shir-ghir, i.e. Leones-capiens.
XXIX .
‫ شهريار‬u
sloysi ‫ في‬XXX. I-fbahriyár, i.e: 6 Augufte.
Quibuſdam horum non adjunxi Interpretationem Latinam : nam cùm
eflet dubia, fatius duxi eam intactam relinquere pofteris, qui fortè
certiorem inveniant. In vitiofo Exemplari Perſico, per Scribæ erro
rem , Diei VIIIvo tribuuntur duo nomina, ſcil. Pádâr, &vesi ho
Mál-bàchſh, i.e. Opes-largiens. Et eodem modo Diei XImo duo no
mina, fcil. Atèſh -apbrúz, & Špis
‫ رزع البر‬Rezm -gbir, i.e. Prælium -capel
ſens.. Utrum horum mavis accipe. Sed in hiſce reſpectivis Diebus
proculdubio alterum dictorum nominum cenſeatur pertinere ad alium
aliquem Dierum XX, XXI, aut XXIX, ubi nomina deſiderantur.

Anni Yezdegherdici V Dies Appendices.

‫ آف‬I. Apherin, i.e. Benedi &tio ſeu Salutatio, in initio Appendicum .
‫رين‬ei
‫ فرخ‬II. Phérruch, i.e. Felicitas.
‫ فيروز‬III. Phirüz, i. e. Victoria.
‫ رامشت‬IV. Rámijkt, i . e.. Contentatio.
chürly
Deju
‫ درود‬V. Durúd, i.e. Valedi&tio, in fine Anni.

Râmiſht eſt idem quod cürel, Ramiſha ſeu cürol , Arámiſh, i. e. Con
tentatio, quies, uti quando ex cantu & muſica animus demulccri ſolet, ut
exponitur in Libro Ph. Gj. Et tandem Durúd eſt Valediétio totius
Anni, i.e. ejuſdem finis. Nempe ſecundum vim vocis, Durúd eſt
ügbo Apprecatio-boni; quæ fi fit à Deo erga Homines, tum nomine
Durúd ſubintelligenda eft zoa , Miſericordia : fi ab Angelis erga Ho
mines, tum ſignificatur ,lisiw Remiſio ſeu Condonatio : fi Hominum
erga ſeinvicem, tum eft i. q. Iso Precatio, feu Apprecatio boni quæ
inter valedicendum adhiberi folet . Et Durúd Avium & Beſtiarum , eſt
‫ح‬and's
‫ تسبی‬Laudatio. Ita variè ufurpatur vox Durid, uti & Arabum mula
for
198 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 16.
mula sals altsbro Precatio, feu Benedictio Dei fit fuper illum , ut
à Commentatoribus Coranicis exponitur.
Hoc modo vides, illius tempore, Perfarum vetus Calendarium refor
mando prorſus abolitum ; non tantum Novi Anni, ſeu Anni Capitis
ficum & nomen mutando, ſed & veterum Menfium ac Dierum no
mina delendo , eorum loco nova nomina ſubftituendo, & Feſta ac
Solennia omnia Ecclefiæ Magorum abrogando : omnia enim fimul
uno impetu ſuſtulit. Adeo ut, ipfo regnante, tota Eccleſiæ Magorum
facies videtur prorſus immutata, & tota Diſciplina Eccleſiaſtica &
Feſta atque Solennia omnia neglectui habita. Nam fi veterum Sa
crorum Nomina diutiùs ſuperefſe noluerit, proculdubio ( fiquid po
fuit,) is nova Sacra eorum loco inſtituerit : rerum enim ejuſmodi ve
terum nominibus non exiſtentibus, impoſſibile ut Res ipfæ manſerint;
eodem modo ac fi in Calendario noſtro omnia Dierum Dominicorum &
Feftorum nomina omitterentur, neceffariò fequeretur talium omnium
neglectus & intermiſſio ; cùm ex Calendarii directione ſtatorum tem
porum obſervationes retineantur, quæ aliàs in oblivionem irent. Ifte
autem Eccleſiæ ſtatus everſus haud diu duravit. Nam , iſto Rege
defuncto, omnia in priſtinum ſtatum reſtituta ſunt, & fic reſtituta
ad hodiernam Diem (non obſtante Mohammedanorum oppreſſione) rata
& firma manent.
Quando noftrates aut alii loquuntur de Epocha Yezdegherdæa, ſi
volunt tantum Epocham Temporis, ſeu Computationis, ab ejus Inau
guratione ſumptam , rectè fe habent. Si autem volunt verum Annum
Yezdegherdaum , falluntur, cùm ille non uſus fuerit eodem Anno
quem illi fupponunt, qui (ut dictum ) reverà fuit Annus Gjemſhi
dæus.' Epocha verò & Anni forma, quâ uſus eſt Yezdegherd, fuit pro
pria & ſibi peculiaris, à Gjemſhidæâ prorſus (ut vides) diverſa, nullis
hactenus Europæis & paucis Aſtronomis Orientalibus nota. Ideóque
novum & curioſum eſt quod nobis exhibuit Ibn Phacreddîn Angjou
Indo- Perſa, in Libro ſuo Pharhàngh Gihanghíri, unde nos veræ ejus
Epochæ & Anni notitiam extraximus. Shấh Cholgius enim (ut in
ſequente capite videbis, ) quafi nunquam audiviſſet de mutatione Calen
darii per Yezdegherd, loquitur de Perſarum Anno cum illo definente
& eodem modo hucuſque manente, nullam faciens mentionem pecu
liaris Anni Yezdegherdæi quem nos exhibuimus. Nec (fi rectè me
mini) apud alium aliquem, præter dictum autorem, ejus mentionem
inveni.

Epochæ
Cap. 16 . VETERUM PERSARUM . (199
Epochæ Yezdegherdicæ initium à pleriſque rectè ftatuitur anno
Hegjræ XI, Junii XVI, Feriâ tertiâ, fcil. Bicornis feu Alexandri an
no PCCCCXLIV , Chriſti DCXXXII , ut D. Gravius, vel DCXXXI, t

ut Erpenius. Sic Olugh Beigh, & Couſhân Ghileus, & Alpberganius,

& Chryſococca, & alii, ab řezdegberdi Inthronizatione numerantes.
Alii verò perperam hanc Epochain ab ejus inorte numerare præten
dunt, & tamen eandem cum præcedentibus computationem faciunt,
cùm reverà interfit XX ansiorum differentia. Sic ex Haithane (ubi
cap. 15, Yezdegherd vocatur Aſcaiorth,) facit Cbriftmannus, & ex eo
Petavius, dicens, Yezdegherd prælio cæfus Anno Chriſti DCXXXII,
à quo tempore Æra Yezdegerd incepit. Ab ejus morte numerare præ
tendens itidem errat Libri Sad-der Autor in Intio Libri, ubi Epocham
fcriptionis Libri denominat ‫ از فوت يزدگرد هيصد وشصت وچار‬-ab
bi
tu Yezdegherd DCCCLXIV , i.e. Chriſti MCÓXCIV : at in Calce
ejufdem rectiùs notatur Epocha Hegira ya kumain Sbutùr, ſeu DCCCC ;
qui annus planè coincidit cum Yezdegherdi Epochâ in initio Libri (ut
prætenditur:)) à Morte, fed reverà ab Inthronizatione fumptâ. Error
itaque non eſt in temporis notatione ; ſed in denominatione termini
à quo, planè erratur, cùm inde magna exurgat differentia. Nam
Hiſtorici Orientales ( ut Chondemîr Perſa & Abu Mohammed Muſta
pha Arabs, & Elmacinus,) diſertè aſſerunt Yezdegherd filium Shahriyar
regnaſſe XX annos, eumque interfectum fuiffe anno Hegj. XXXI.
Cùm itaque ejus EvIpovisuos certiffimè fuerit anno Hegj. XI, Chrifti
DCXXXII, fi his addantur XX Imperii ejus anni, tum obitas debuit
effe anno Hegj.XXXI,Chriſti DCLII: at fi à morte ejus numerant,
tum DCLII debet effe Epochæ initium, quod abfit ! Cùm itaque no
tiffimum fit eum regnâffe XX annos, miror quemnam fecutus eſt
Doctiſſimus Petavius affignando ei tantùm III Annos ! Si autem Vir
ille Doctiſſimus, extra Literaturæ Europææ limites egreſſus, forte erra
verit, non eft mirum ; cùm aliquem in peregrinum Orbem fortuitò
illapfum & commodo duce deſtitutum , ab affectatâ viâ facillimè er
rare poffe, compertum fit.

CAP.
‫‪200‬‬ ‫‪HISTORIA‬‬ ‫‪RELIGIONIS‬‬ ‫‪Cap . 17.‬‬

‫‪CA P. XVII.‬‬
‫‪De Annis & Epochis in genere : & de Anno Perſico in particulari.‬‬
‫‪autem ea quæ fuperiùs de Annis & Epochis tetigimus, me‬‬
‫‪UTliore autoritate conftare poffint, ipfa Autorum rem‬‬
‫‪tium verba habe.. Imprimis itaque, de Anno in genere audiatur Shab‬‬
‫‪exponen ,‬‬
‫‪Coolgit‬‬
‫ص‬ ‫‪Perla‬ن سي‬
‫‪diferens‬قط‪fic‬ه و آ‬
‫آسفاتلابش امزسنيقطهحقايوقلي حاسمتل تااز همنعگااومد متف اروقتباز‪,‬بهمان ن‬

‫و شصت وپنج روز باشد وربع روزي الا كسري ودر مقدار اين كسر‬
‫خلاف است بحسب هر رصدي اما بحسب رمى بطلميوس يصي‬
‫و شصت وپنج روزاست وجهارده دقيقة وجهل وهشت ثانیه و اما بحسن‬
‫رصد ايلخاني سیصد وشصت وپنج روز وچهارده دقيقه و سی ودو ثانيه‬
‫از روزي بر آن تقدير كه شبادروز شصت دقيقة باشی و ماه شمسي‬
‫اصطلاحي چون ماه فارسیان وروميان وسال شمسي اصطلاحي آن بود‬
‫كه بر عیدې دريك بمقدار حقيقي وضع كنند چنانچه رومیان‬
‫وفارسیان اختيار كرده اند وسال مرکب آن بود كه سالهاي شمسي‬
‫‪1‬‬

‫اعتبار كنند وماههای قمری مانند سال ترکان و هندوان‬

‫پس در سالهای شمسي حقيقي بجهت كسري كه دارد در هر‬
‫چهار سال يا پنج سال يك روز بر ايام او زيادت شود پس آن سال‬
‫سیصد و شصت وشش روز باشد وآن سال را سال کبیسه وآن روز را‬
‫روز کبیسه خوانند پس ايام كبايس سالهاي شمسي حقيقي در مدت‬
‫صد وبیست سال بيست وده روز باشد وايام كبايس سالهاي قمري‬
‫کر ملت لمي سال يازده روز و در سال مرکب جون میان سال‬
‫قمري وشمسي قريب يازده روز تفاوت است پس در هر دو سال يا سه‬
‫سال چی ماه تفاوت کنن آن ماه را در عدد ماههاي آن سال زيارت‬
‫‪; nam Liisi Errorem efle Scribæ Perfici monet Au &tor ipſe, u: poftea‬قمري ‪1 Lege‬‬
‫‪videbimus .‬‬
‫كنند‬
Cap. 17: VETERUM PERSARUM . 20I

‫كنند تا سالهاي ايشان مطابق سالهاي شمسي بود و آن ماه را ماه‬

‫کبیسه خوانند وجماعتي که سالهاي مركب مستعمل ايشان است‬
‫اين ماء كبيسه راهر يك بنامي خواننی چنانک هندوان ادماس و‬
‫عرب نسي وتركان شون خوانند وجهودان آن سال عبور خوانند وشرح‬
‫هر يك در محل خود كرده شود انشا الله‬
‫فصل سوم در تاریخ رومي بانی تاریخ رومي را سالها شمسي‬
‫اصطلاحي باشن يعني سیصد و شصت وپنج روز وربعي بي زيارت‬
& .c ‫و نقصان و همچنین ماههاي ايشان هم شمسي اصطلاحی باشد‬
Annus Solaris verus eft à tempore diſceſsús Solis à puncto initii Arietis
ufque ad regreſum ejus ad idem punétum ; quod eft CCCLXV dierum
cumquadrante, minùs una fractione. Sed de iftiusfractionis quantitate
eft diverſitas, pro ratione cujufvis Computi ſeu Epoche '. Nam pro ra
tione Computi Ptolemaici, ( annus) conftat CCCLXV diebus cum XIV
minutis XLVIII ſecundis. In Computo Ilcbanico eſt CCCLXV dierum
cum XIV minutis & XXXII ſecundis diei, éå ſuppofitione quâ Nychthe
meron habetur conſtare LX Minutis. Et Menhis Solaris communis eſt
ficut Menfes Perſarum & Græcorum . Et Annus Solaris communis eft
juxta talem numerum quem fecundùm quantitatem veram ponunt, qualem
fibi adoptárunt Perfæ & Græci, Annus verò Compoſtus talis eft quem
Annum Lunarem eſſe reputant, & Menſes Lünares funt,ficut eft annus
Turcarum & Indorum .
Deinde in Annis Solaribus veris, propter Fractionem quam habent,
quibufvis quaternis aut quinisannis unus Dies ſuperadditur ;quo in caſu,
talis Annus erit CCCLXVI dierum ; qui quidem Annus dicitur Annus
Embolimæus, & talis Dies dicitur Dies Embolimaus. Deinde annorum
Solarium verorum Dies Embolimæi CXX annis erunt XXIX dies. Et
dies Embolimæi XXX annis lunaribus erunt XI dies. Et in Anno Com
pofito (uti inter Solarem & Lunarem ) erit differentia ferè XI dierum .
Et tum in quibufvis binis aut trinis annis, erit unius menfis differentia :
quem quidem menſem talis Anni menfum numero fuperaddunt ,ut eorum
Annus annis folaribus coæquetur. Et talis Menfis vocatur Menfis Embo
limaus. Et ii qui Annis Compoftis utuntur, talem Embolimæum Men
Jem peculiari nomine vocant ; Indis enim dicitur Adimas, Arabibus Nej ,
a cho Rafad eft Obſervatio Cæleftis, vel Epocha ſuper eadem fundata, vel Computus talis :
ideoque per has voces indifferenter exponitur.
Cc Turcis
‫‪202‬‬ ‫‪HISTORIA‬‬ ‫‪RELIGIONIS‬‬ ‫‪Cap. 17.‬‬
‫‪Turcis Shún :‬‬ ‫‪Judæi talem Annum vocant Ibbûr. Et horum fingula‬‬
‫‪volente Deo fuis locis explicabuntur.‬‬
‫‪Caput tertiumagitde Epochá Græcâ, in quá Anni ſunt Solares com‬‬
‫‪munes, i.e. CCCLXV dierum cum quadrante, & nec plus nec minus.‬‬
‫‪Etfic eorum Menfes funt etiam Solares communes, &c.‬‬
‫‪His præmiſſis de Anno in genere, proximèagendum eſt de veteri‬‬
‫‪Anno Perfico, de‬‬ ‫‪quo áudiatur nuper‬‬ ‫‪laudatus Mahmúd Shah- Cholgji‬‬
‫‪.in‬‬ ‫‪ .II‬ش‬
‫‪Part‬مسي اصطلاحي‬
‫‪ Univerialibus‬باشي ي‬
‫‪Tabulis‬عني‬ ‫‪Cap‬ال‪ ,‬آن‬
‫بسكسأنوكر وكهکبتاارييخس خفارسلي ازاس ‪4‬ت وس‬

‫سیصد وشصت و پنج روزو ماههاي وب همچنان وعدد هر ماي سي‬

‫روبزلبوعد ‪ & .c‬واين تاریخ در اول از کسور و دبابس خالی نبوده است‬
‫در هر صد و بیست سال يك ماه كبيسه مي كرده اين يعني‬
‫يكماه مکرر گرفته اند تا صد وبیست سال ایشان مرافق صد و بیست‬
‫سال روميان كرده و خمسة مسترقه در آخر ماهمكبوس زہادت مي‬
‫کرده اند وماه مكبوس ديز معين بوده است بلكه بعد از صد و بيست‬
‫سال ماه مكبوس فروردين را گرفته اند ودر صد وبیست سال دیگر که‬
‫بعد از آن بوده است ماه مكبوس اردیبهشت را مي گرفته این‬
‫و همچنین تا آنگاه که ذوبت كبس بهر يك از ماههای دوازدگانه‬
‫رسيدي وآن در مدت هزار و چهار صد و چهل سال بودي وأن‬
‫را دور کيس گفتندي واول این تاریخ در زمان جمشین بوده است‬
‫و بعد ازو هنگام جلوس هر پادشاهي بزرگ كه ايشان را بودي تاريخ‬
‫را تجدیسدل کرددني بنام آن پادشاه تا آن زمان كه مملكت‬
‫بروجرد بن شهريار بن کسري كه آخر ملوكي عجم بود رسیں اتفاق‬
‫چنان افتاده بود که دوبت كبس يآبان ماه رسیده بود و خمسه مسترقة‬
‫کے آخر آن رياده کرده بودند وچون دولت يزدجردي بپایان رسین‬
‫در زمان عثمان بن عفان رضي الله عنه اين تاريخ بنام او باقي ماني‬
‫وبعد از آن اتفاق كبش دیفتاد وآن قاعده مهمل ماند وازين سبين‬
‫بعضي خمسة مسترقه را در آخر آبان کرددن دايما اما بعضي از‬
‫منجمان خمسه را بآخر سال انداخته اند تا نوشتن تقاويم ايشان‬
‫آسانتر‬
 Cap. 17. VETERUM PERSARUM . 203

‫و با‬9 ‫آسمانتر دزد و چون این تاریخ از كسور و كبايس خالي است‬
‫تاريخ بختنصر که در جسطي مستعمل است مطابق ازين سبب منجمان‬
‫اکثر این تاریخ را بکار میدارند ما نیز اوساط اين زيج برين‬
‫تاريخ دهادیم و با اين تاريخ روز سه شنبه بوده است بیست ودوم‬
‫الاول سال پانزدهم از هجرت‬-S
‫ربيع‬ ci
Epocham Perficamto
cle d Frac
tionibus & Emboliſmis immunemn ; & in eâ Annos ele Solares communes,
( ſcil.CCCLXV dierum ,) & ejuſmodi eſſe in eâ Menfes, quorum finguli
funt XXX dierum , & c. Hæc autem Epocha abinitio non fuit à Frac
tionibus & Emboliſmis immunis; fed quovis CXX Anno unumMenſem
intercalabant, ( i.e. unum Menfem bis accipiebant,) ut eorum CXX anni
eſſent æquales CXX annis Græcorum : & V Dies Furtivos addebant fini
Menfis intercalati. Talis autem Menfis intercalatus non fuit certò dehg
natus, fedpoft CXX annos accipiebantMenſem Phervardîn : & poft alios
CXX annos, ad intercalandum accipiebant menfem Ardibebiſht: & eo
dem modo donec vices intercalandi ad fingulos XII menfes perveniſſent,
quodfuit Spatio MCCCCXL annorum, quod ab ipfis itaque diftum eft
Periodus Intercalationis. Hujus Epoche Initiumfuit tempore Gjemſhid:
& deinde poſteà à tempore Imperii cujufvis Regis magni quem habuerunt,
Epocham renovárunt talis Regis nomine . Donec tandem appetente Im
perio Yezdegherd filii Shahriyar filii Cofrois, ( qui ultimus Regum Per
fiæ ,) ita accidit ut intercalandi vicesperveniſſent ad menfem Abân, cui
itaque adjectiſunt y Furtivi. Cúmquetempore Othmân filii Affanexpira
retImperium Yezdeg berdi,bæc Epochaſub nomine ejusmanßit : & pofteà
nulla accidit Intercalatio, & dieta Regula omiſa eſt. Hinc eſt quòd qui
dam V Furtivos fini Menfis Abân affixerint perpetuó: fed aliqui Aſtro
nomorum [ poſteriorum ] V Furtivos ad finem Anni rejiciunt , ut Calen
dariorumſcriptioillis faciliorfit. Cúmque hæcce Epocha ab Emboliſmis
& Fractionibus ſit immunis, & cum Epochá Nabonaffari quæ in Al
Mageſto uſurpatur æqualis, bâc de caufâ,plerique Aſtronomi eâ utuntur :
ideoque & nos meditullia harum Tabularumfuper hacce Epochá funda
vimus; cujus initium eſt Feria tertia, XXII die Rabía prioris, anno
ab Hegjra XV" . Heic autem planum eſt quod ex Scribæ Perfici in
curia ‫ پادردهم‬XV , fit pro ‫ يازدهم‬XI, ( cum fcriptio fit fere fimilis,)
quo anno hæc Epochaponitur abaliis: nam aliàs, Epocha Yezd. non
erit Chriſti Anno XXXI, ſed XXXVI. Prætereà, cùm hanc Epo
cham ponat Feria tertiâ, ea non potuit eſſe anno XV, quippe cujus
initium erat Junü XV, Feriâ VII. Pro mendâ itaque habeatur. Vi
Сс 2 detur
 204 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 17.
著

detur autem quòd eorum Computus fuerit duplex ; fcil. generalis, per
Annum Eccleſiaſticum , qui Annus Mundi, & particularis per Annos
Imperii Regum , ut nos etiam in Angliâ facimus. Utcunque tamen
hicce eorum Computus non erat valdè accuratus temporis ſervator,
cùm in Intercalationibus CXX Annorum ( inquit Cotboddín) accipe
rent aliquam Anni particulam pro Nychthemeri Quadranté integro,
quod non fatis rectè factum : nam ut Shah Cholgji, ſic enim Ibn Shầtir
Damafcenus; Annus Solaris eft Dierum CCCLXV cum Quadrante, mi
nùsuna CXXXI . parte Nychthemerijuxta Obſervationemrecentiorem.
Quomodo & quando fiebat Intercalatio, vides ex Shah Cholgjio: &
idem docet Cotboddîn his verbis, Cùm à Yezdegherdo filio Shahriyâr fi
lii Cofra ( qui Juſtus cognominatus fuit,) Epocha ous inſtaurata eſſet,
1
jam addititius ille Menſis pertigerat ad Abân-måb, elapfis de Emboliſmi
Periodo annis DCCCCLX, ejufque Menfis finem fequebantur Epagome
na. Poſtquàm verò Perficum Imperium illi ereptum eſſet temporeOthman
filii Affán (quando in domum cujuſdam molitorisfugiens, ibi interfectus
fuit prope Marv- Shahgján,) quinque illi Dies adhæ ferunt Menfi Abán,
fine ulla traductione aut Emboliſmo. Ac proinde Perfarum alii boſce
Dies apponunt Menfis illius fini, eâdem ſervatâ conſtitutione ; alii verò
finiMenfis Ijpbendårmad, quia hic eft anni ultimus.
Cur autem Perſæ hâc potiùs quàm aliarumGentium Intercalatione
utebantur, rationem reddit D. Golius in Notis ad Alfraganum p. 27,
ex Nedámoddîn, Nafſireddin Tufæi diſcipulo, qui in ſuo Tractatu de
Annis dicit, Religione certa Perſa Ignorantiæ tempore cavebant ne in
tercalarent aliquem Anni Diem ,quemadmodumfaciunt Tabularum Con
ſtructores Rumæi, ſeu Græci. Hocque, inquit Mes'ûdi,fuit quoniameo
rum Dies erant vel felices vel infelices; ideóque odio habebant ut, Diei
intercalatione, Dies felices transferrentur in Dies infelices. Deinde alia
additur ratio ex Philofopho Shirazitâ ; Proptereà quòd cuique tam Men
fis quàm Appendicum diei eſſet peculiare quoddam nomen, Jcil. cujuſdam
Angeli, & Perfis effet proquovis die peculiaris Muffitatio nomineAngeli
illius Diei : ideóque, ex illorum ſententiá, baud recta eſſet talis eorum
Mufſtatio, fi diebus Menhs unum Diem adderent.
Eadem quoque ( inquit D. Golius) Intercalationis omiffæ cauſa
Ægyptiis videtur fuiſſe : nam & hoſce ſpectâffe cujus Deorum dies
quiſque eſſet, Autor eſt Herodotus lib. II. Vel utriſque communis
cauſa, quòd eorum Sacerdotes regundi temporis myſterium ſibi pro
priumeffe vellent : quod ex Strabone Lib. XVII. conſtat, quàm diffi
cile Platoni & Eudoxo fuerit ab Hierophantis ägyptiorum diſcere, quæ
Diei
 Cap. 17 . VETERUM PERSARUM . 205

Diei & Noctis particula CCCLXV diebus deeffet ad complendum

Annum. Præſertim Perſarum Sapientibus curæ fuit Annum, poft cer
tum temporis fpatium , in integrum reſtituere vagúmque fiſtere ; præ
cipuè cùm certas Anni tempeſtates pleraque eorum Sacra reſpicerent.
Quare aſſumentes Particulam Anni æquabilis reliquam pro Quadrante
integro, fingulis CXX annis adjecerunt Menſem unum , (tot enim an
nis, totidem Diei Quadrantes componunt XXX Dies) ita ut ipſorum
Anni congruerent cum Annis Rumæorum , feu Græcorum . Metho
dum intercalandi docet Nedámoddin ; ſcil. Annus ille CXX " erat
XIII menfium , eúmque Annum vocabant Byhzec : & Menſem inter
calarem vocabant nomine ipfius Menfis cujus Fini ille addebatur.
Menlis autem intercalaris Fini adtexebant V Epagomenas, ut ipſa hæc
additio intercalari Menfi fignum foret in vicem proximam . Erat enim
Intercalatio fuo ordine promovenda de menſe in menſem , a Pher
vardin ad iſphendärmad : atque hæc dicta fuit uns 80 Perio
dus embolimica annorum MCCCCXL . Atque ita fiebat ut Naurúz &
reliqua Feſta, quæ annorum CXX ſpatio paulatim ſuas ſedes quaſi
integrum menſem antevertebant, uno menſe geminato, in eaſdem
retraherentur. Hactenus ille. In nomine Perſico fallitur autem Neda
moddin Arabs, ftatuendo totum illum Annum in quo incidebat Menfis
intercalaris, vocatum fuiffe Bybzec, ut ille enuntiat : nam tantùm in
tercalatus Menfis illo nominegaudebat ; ſeu potiùsnominestigagas
Bíbízek , ut in Perſarum Libris fcribitur. De eo Chalil Süphi Turcice
refert, Bíbízek eft nomen alicujus menſis in Epocha Perficâ, qui hic ſe
babuit : folebant nempe poft CXXannos, unum integrum menfem interca
lare ; adeò ut ille Annus haberet XIII menſes. Di&tum menfem Bíbízek,
fic intercalatum , ut Feftum à capite ad calcem celebrabant. Apud Ibn
Pbacreddin Angjou in Libro Pb. Gj. rectiùs ſcribitur Bihterek,
(q. d. melior menſis,) & ibidem Perſicè exponitur, Bihterek eft Menhis
Embolimæusfemel in CXX annis, qui Annushabebat XIII menfes. Et
cujuſcunque Regis tempore accideret, ejuſdem Regis magnificentiam, feu
magnanimitatem arguebat' ; ifque Regum maximus babebatur. Hoc au
tem credebant de Menſe Bihterek, quando accidebat tempore Regis non
valdè ferocis: ex . gr . tempore Regis Nuſhirraváni fuit duplex Menfis
Ardibebiſht. Pro Ardibebiſht, fortè meliùs dixiſſet Shabrívar ; quia
Nuſhirravấn haud ita diu regnavit ante Yezdegherd. D. Scaliger , ab
Ignatio Patriarchâ edoctus (nam ipſe ne unum verbum Perficè novit,)
dicit quòd talis Annus vocari ſolebat slas'ww Sálchodai, i. e. Annú
Dei : & talis Menlis intercalatus ja oho Mâh buzùrgh, i.e. Menfis
magnuss
206 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 17.
magnus. Sed fides ſit penes Autorem : nam in Perſarum Libris talia
dicti Anni aut Menfis nomina nondum reperi.
Quoad Epochæ Gjelalaa Melicææ Initium , referente OlughBeigh,
Secundùm aliquos Orientalium , erat die Solis, Vto Sha’bán , Hegjre
CCCCLXVIII. Secundùm alios, erat die Veneris, Xm.Ramazan, Hegjræ
CCCCLXXI. Secundaſententia eſt receptior, ideóque eamfequitur Olugh
Beigh. Hicce dictus Annus erat à Yezdegherd CCCCXLVII aut
CCCCXLVIII Chriſti MLXXVIII autMLXXIX ; ad quem Annum
D. Joh. Gravius in fuis Tabulis adſcripſit ſequens Lemma, Anni Epo
cheGjelalæe Solares ab Aquino&tio verno, five à Meridie proximèſe
quente ingreſſum 0.in V in Horizonte Chowareſmiorum . Cur addit Cho
wareſmiorum , vix fatis mihi conſtat. Nam cùm ejus Tabulæ fequan
tur Annum Perſicum Gjelalæum , qui incipit cum Solis ingreſſu in
Arietem , X Martii in Perſiâ, hoc tempus non poteſt concordare &
coincidere cum Anno Chorazmio qui incipit cum Solis gradu XIX in
Ariete, ſeu XXIX Martii ( ut infrà dicetur,) in Chorazmiá DCCC millia
ribus orientaliùs verſus Indiam . Si itaque ( poſt tam doctum Aſtrono
mum) mihi relinquatur judicium, ea verba in Horizonte Chowareſmi..
orum , ut ſuperflua ex ejus Lemmate delenda funt, ſubſtituto pro iis in
Horizonte Perfico, ſeu Perfarum , fi modò opus fit. Hoc autem no
men quod ſcribitur pilys, & quod ab Arabibus legitur Chowarezm,
ſeu Chowarazm , à Perlis aliter ſonari & legi ſolet Chorzem, ut Latinè
legatur Chorzemiorum . Nam quamvis Literæ Chá ſuperfcribi ſoleat
Damma & Phata, id fit ut legatur utrâvisſeorfim , non autem utrâ
que fimul ;3 & Eliph quieſcit. Hujus Regionis Incolæ Ptolameo ſunt
recté..
χωράσμιοι,, Straboni χωρασμέσινοι, minus reξte
De vero Gjelalææ Epoche Initio, videtur effe aliqua inter Autores
diſcrepantia. Nam in aliquo Syrorum Calendario (ubi extat jy toplo
‫ سلطاني‬Cychus Nauritz Sultanei & ‫ دايرة كبيسة‬Cychus Embolifmorum ,
uterque XXVIII annorum, ) ad XI diem Martii adſcribitur jeugnis
laila Naurúz Sultanæus : & mox ad XIII diem adſcribitur jars
visul chis lbhw Naurúz Sulton.eus fecundùm quofdam, quafidemo
vero ejus fitü ſubdubitando . Kas Kuriacus ponit" Ximº Martii.
Quamvis verò, medio modoloquendo, Solis ingreffus in Arietem ple
rumque dicatur eſſe Xmº die Martii, rem tamen ſtrictè fcrutando,
compertum eft Solem aliquando poffe uno die citiùs aut tardiùs Arie
tem ingredi, idque, vel ratione Bilextilis, vel aliter. Ideóque per
pendendum eſt quo Annofacta fuerint Orientalia Calendariaquæ in
ipicimus, cùm , ante CXXX annos, ingreſſus fuerit uno die tardior,
qui
Cap. 17. VETERUM PERSARU M. 207
qui nunc, illis annis jam elapfis, eſt (per XI minutorum anticipatio
nem ) uno die citiùs. Et eâdem ratione, ingreſſus, ante CCCC annos,
erat III diebus tardior, qui nunc III diebus citior quàm tunc erat.
Sed quomodo in eodem Anno potuerit effe vel Ximo vel XIIItio die,
( ut in dicto Calendario,) mihi non conftat,niſi ille autor locutus fuerit
juxta tunc præſentem annum infuo Calendario, & citaverit aliam opi
nionem ex antiquiori Calendario, quod abſurdum . Ideóque fides fit
penes Autorem. Id autem quod diximus de Anticipatione, & de
tardiore, aut citiore ingreſu, intelligendum eſt de Anno Communi, qui
Julianus: nam Annus Aſtronomicus eſt ſemper idem , per quem me
tiendus & emendandus eſt alter Communis , ſeu “Julianus.
At fecundùm infra dictum Emboliſmum Melicſhahæum , Yezdan
Bachſ cognom . Parvus, in Zígj Mugjmel ponit Ære Melicææ Initium
dieSabbati, XVIII Phervardín veteris, anno Perſico CCCCXLVIII :
additque ; Hujus anni dies effe CCCLXV, cum Quadrante diei : &
omnes Menſeseſe XXX dierum , cum V Appendicibus. Sic etiam D.
Golius in Alpherganum p: 33 , de Anno Gjelalæo ex Cotboddîn refert;
Inftituerunt illi Æram , cujus principium eſſet meridiespoſtingreſſum So
lis in Arietem , atque illud nominârunt Neurúz Sultâni. Ingreſus autem
fuerat illo tempore Sol in principium Arietis die XVIII Phervardîn ve
teris, quem illi faciebantprimum Phervardîn Gjelalai : & illos XVIII
dies babebant intercalares. Atque ita principium Epocha Gjelalæa eft
Emboliſmus Melichabæus : & quaternis quibufque annis intercalant diem .
Debuerant dixiffe XIX Pbervardín, ut infrà. Shah Cholgji Perſa in
II. cap. ,
Tabulis Univerſalibus, videtur paulò rectiùs ſtatuiſſe parte . 5,
)ubi agit de ‫ تاريخ محدث که آنرا تاریخ ملكي حواشنى‬de Epocha
recentiore quam vocant Melicæam ,) his verbis, j & Sistofors
‫ هدی سلطان جلال الدين ملكشاه بن آلب آرسلان‬- ‫ع‬
‫سلجوقي بودند تاریخ وضع كرنه ای منسوب بسلطان جلال الدين‬
‫که آسمامي شهور آن مطابق اسامي شهور فارسیان است اما ماههاي‬
‫فارسیان را بتقديم مقيد کننن واين ماهها را بجلالي و اول سبال این‬
‫تاريخ له اول فروردين ماه جلالي باشد روزي اعتبار کرده اند كه‬
‫در اول آن روز آفتاب بنقطة اعتدال ربیعي رسيده بود يعني اول بهار‬
‫عر هجرية‬۷۱ ‫حقيقي و آن روز آنچنه بوده است مطابق دھم رمضان سینه‬
‫موافق‬
208 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 17.
‫و اسكندريه موافق نوزدهم‬۱۳۹۰ ‫موافق پانزدهم آذار رومي سند‬
‫ عمو يردجرديه وآن هجده روز که از فروردین‬۸ ‫فروردين ماه قديم سنه‬
‫ماه قدیم گذشته بود آنرا كبيسه كردند وباين بسبب مبدا اين تاريخ‬
‫را كبيسة ملكشافي مي گويند وماههاي اين تاريخ را بعض ما‬
‫شمسي حقيقي گيرد وآن مدت قطع آفتاب باشی بحركت خاص بك‬
‫& پس‬.c ‫برج را مثلا فروردين مدت قطع آفتاب باشد برج حمل را‬
‫همچناك اول سال بهار حقيقي است ومدت هر سه ماه نيز ميت‬
‫این فصل حقيقي باشد اما منجمان بجهت سهولت نوشتن تقاويم‬
‫وكشيدن جدول آن اصطلاح جنان كرده اند كه ماههارا سي‬
‫رورگیرد بر عادت فرش تا عین ایام در اوراق تقويم مختلف دشود‬
‫وخمسه مسترقه را در آخر اسفندااررممنن زيبادت کنند و سالهاي اين تاريخ‬
‫شمسي حقيقي است ومیت آن بحسب رصي كه بناء اين تاريخ بر آن‬
‫است سيصد وشصت وپنج روز است وچهارده دقيقه و سی ودو ثانیه از‬
‫روزې باعكنار آنكك شبانروز شصت دقيقه باشد پس از ربع بيست‬
‫و هشت ثانيه كم باشن بدین سبب بهر چهار سال یا پنج سال یك‬
‫روزکبیسه کنند و سال بسیصد و شصت وشش روز شود وچون هفت‬
‫با هشت بار بچهار سال کبیسهسه أفتى يكبار ببنج سال‬
Sapientes qui fuerunt tempore Sultân Gjelál- eddîn Melicſháhfilii Alp
Arſlân Selgjúki, poſuerunt à Sultân Gjelål-eddin denominatam Epo
cham , in quâ Menhum nomina correſpondebant cum nominibus Men
fum Perſicorum : ſed Menſes Perfcos Veterumappellatione reſtringe
bant, & iftos menfes Gjelalæos (vocabant. ] Hujus Anni principium
eft Epocha quæ incidit in principio menßs Phervardîn Gjelalai, fcil.
die quem multùm æftimant, in cujus initio Sol adpun &tum Æquinoctii
verni pervenit, i. č. ad initium Veris veri, quod eft die Veneris cor
reſpondente cum nono Ramazan anni Hegjræ CCCCLXXI , & con
venit cum XV Martii Græcorum anni Alexandrini MCCCXC ,
concordans cum XIX menfis Phervardin veteris anni rezdegherdai
CCCCXLVIII . Et illos XVIII dies ex Phervardin veteri elapfos
intercalant : & hinc eft quòd hujus Epochæ initium vocatur Embo
liſmus Melichabaus. Sunt qui hujus Epochæ menfes accipiunt ut
menfes Solares veros, i.e. tempus quo Sol motu proprio (ſeu Epicycli]
aliquod
Cap. 17. VETERUM PERSARUM . 209
aliquod Signum fecat: ex. gr. Phervardin eſt tempus quo Sol ſecat
Signum Arietis : &fic deinceps. Ita ut initium Anni fitVer verum ,
&quivisIII menfes fint Quadrans verus. Sed Aftronomi, pro facili
tate confcribendi Ephemerides & delineandi Tabulas, eum introduxe
runt uſum , ut fingulos menfes tricenos dies elle acciperent, fecundum
morem Perfarum ,ut dierum numerus in Ephemeridum foliis non effet
inæqualis. Et V Furtivos ad finem menſis Ijphendármoz adjiciunt.
Hujus itaqueEpocha Anni funt Solares veri : & eorumſpatium eft
pro ratione Obſervationum ſuper quibushac Epocha fundatur, fcil.
CCCLXV dierum cum XIV minutis & XXXII fecundis diei, ea ſup
pofitione utNychthemeron conftet LX Minutis : adeò ut Quadrante
minus fit XXVIII ſecundis. Hinc quovis quarto aut quinto anno,
unum diem intercalant, adeò ut talis annus fit CCCLXVI dierum.
Et quando ſepties aut oeties quarto annofuit Intercalatio, femel quin
to anno erit.
Scilicetquod ſuperiùs dicitur, eſt, quòd Epochæ hujus Menfesfunt
Nomine Veteres Perficiin anno Vago, Ufu verò Gjelalai in anno Fixo.
Eodem modo ac fi aliquis Romanorum Anni veteris Menſes diſtin
gueret à Menfibus Julianis, qui nomine tenus iidem ſunt & tantum
fitu differunt, mutatis primis in ultimos : excepto quod forte Julius
fit à Julio Imperatore & Auguſtus ab Imp. Auguſto qui antea erant
Quintilis & Sextilis. Apud Olugh Beighum Annus Melicæus eſt
CCCLXV dierum cum Minutis feu Scrupulis diei 14, 33 , 7, 32.
Is etiam quoad præcedentia, in eundem ſenſum , ſed breviùs, loquitur.
Deinde ſupradičtus Shab Cholgji parte II, cap. 9 , de hujus Epochæ
‫ از آن‬,‫وآامفاتاآبنچباهوباريل مبوضرونعج آمفنتغالبب برداىشیابتگدواءییفصمولچوانربعه‬
‫ڈیردی‬fic‫جا‬diferit
initio
‫اگر پیش از نصفي النهار رسن از آن روز باشد واگر بعد از نصف‬
‫النهار رسن از روز دیگر اما اول فصل بهار ووروز سلطاني‬
‫ در نصف النهار آن روز آفتاب در حمل‬۸ ‫آن روز بود‬
‫ آفتاب بدرجة شرف‬، ‫ه ودوروز خوارزمشاهی آن روز‬di ‫ش‬ - ‫رفته ?با‬,
chils Besar, Quod ſpectat ad Solis loca , dicemus : Quando Sol converfus
ad Signorum initia pertingit, quatuor Quadrantum initia inde fumunt :
&, ſi ante Meridiem pertingit, tum fumitur ab illo die : at ſi poſt meri
diem , tum à proximo die. Sed initium Quadrantis cerni & Naurůz
D d Sulta
210 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 17
Sultanæi, eft Meridies illius diei quo Sol in Arietem ingreditur. Et
Naurűz Chorzemſhahæus eſt illo die quo Sol venit ad gradum Exaltatio
nis ſuæ. Solis autem Exaltatio eft in XIX gradu Arietis, qui eſt XXIX
Martii : nam Sol ingreditur Arietem X die Martii ; & his X diebus
menſis addendo XIX dies figni Arietis , exurgit numerus XXIX.
Ideóque in Calendario noftro, Conſtantinopoli conſtructo, ad XIX diem
Phervardîn Gjelalæi adſcribitur shürojeye 19-> Naurúz Chorzem
hahæus. Et in Syrorum Calendario, ad XXIXdiem Martii adſcribitur
in margine
Chorz
‫شاه‬ .

emifkah:
‫ شرف شمس ونوروز خوارزم‬Exaltatia Solis, Nau
rúz
Supradictus Naurúz Chorzemſhahæus, eſt Naurúz prout celebrari
folebat in Regno Chorzem , ſeu Choráſmia, ( Ptolemæo Xwgaouin,) cui
prefuit ex familia Selgjukea ‫محمد بن أنوشتگیرن لقبه خوارزمشاه‬
Mohammed filiusAnüſhteghín cogn . Chorzemſhab, i. e . Choraſmiæ Rex ;
à quo iſta Epocha denominata eft. Et huic fucceflit ejusFilius ats
juust olüvelys Ali Chorzemſhấh cognomine Atsız ; eſtque átsız, Egao
carens. Scilicet, dictus Anúfhteghín, ſeu Núſhteghín fuit Avus ejus.
Hi ſucceſſerunt etiam in Regnis Choraſan & Irāk & Perfia, quibus
tunc olim præfuerat Melichåb, qui Togrulbeghi ( vulgò Tangrolipix,
Bryennio, Strangolipes,). Nepos, ex familiâ Selgjúki quæ regebat in
dićtis Regionibus & intotâ Mawaralnáhra. Dicente Ahmed Ibn Jú
ſuph, Togrulbegh regnavit XVI annos : & prafuit Mawaralnahre &
Choraſan & Deilom : & obiitin urbe Reyanno CCCCLV , poſtquam
vixerat LXX annos. Melichá ), aliquando paulò aliter & quidem ple
nius, dictus eft ‫سلطان جلال الدولة ابو الفتح ملكشاه بن الملك‬
ShanyT WT Jolell Sultân Gjeláloddáulat Abu'lPhát Melicſhábfilius
Regis Juſtiſmi Alp Arſlấn : ſic Abu Mohammed Muſtapha, qui etiam
in‫زل‬hujus
‫عند ن‬Regis
‫لنوروز‬Vita
‫علوا ا‬narrat
‫ن وج‬,‫مي‬qudd
‫ناهالمنج‬
‫مكش‬
‫ة مل‬
‫عمع‬
‫فوينظاسمنةاسلبمعاكوسجتيمنا ج‬
)
‫الشمس اول العمل و دان نوروز قبل ذلك عند نزل الشمس نصف‬
‫ وبقي الرصد الي ان مات السلطان‬- ‫الحوت وفيها تمل ملکشاه الرصد‬
‫ذكور سنة خمس وثمانين وأربعمادة‬-Anno
‫الم‬ LXVII [fcil . Selgjukaeo
rum,] Melicſhah & Nedbámo’l Mélik [ qui ejus Vezîr ] convocârunt
Afironomorum conventum, qui conſtituerunt Naurúz apud ingreſum Solis
in Arietem : anteà enim Naurűz erat apud ingreſſum Solis in medium
Piſcis.
Cap. 17. VETERUM PERSARUM .. 211

Piſcis. - Eo anno Melicháh inſtituit Obſervationes-coeleſtes que dura

runt donec obiit di& tus Princeps anno Hegjre CCCCLXXXV , i. e.
Chrifti MXXXII. Hinc colligimus quòd dictus Rex apud Perfas in
venerat Annum fixum : quis autem conſtituerat eum non dicitur. Id
certè non fecerunt veteresPerſa, utpote quiufque hodiè utantur Anno
vago. Id itaque fecerit Selgjúk, dicti Regis Proavus, dum Perſiam fibi
fubegerat. Ideoque Annus à medio Piſcium vocari pofſit Annus Selg
jukaus. InfitAbmedIbn Juſuph, Melicháhregnavit XX annos: &
obiit anno CCCCLXXXV, poliquam vixeratXXXVIII annos & aliquot
menfes. Et portata ciſtá ejus ad Iſpahấn, ibi ſepultus eft in cho
Collegio fuo quod ibi extruxerat,
Quo tempore pleræque Gentes ſuos Dies incipiant, notat Shah
Cholgji Parte II,cap. 1. Mohammedani & omnes alii qui Menfes à Pha
fibus Lunaribus inchoant, Diem civilem ab Occaſu folis inchoant : quia
donec Soloccubuerit, Luna videri non poteſt :adeò ut Nox Diei præmit
tatur . Græci autem & alii quorum Menſes à Computatione pendent,
Diem civilem inchoant ab Ortu Solis : adeò ut Dies Nosti præmittatur.
Aftronomi noftri ( inquit Autor ) Diem civilem inchoant à Mediá die
quando Sol eſt in Meridiano Juprà Terram . Indi autem , & aliqui ex
Perfis, & Chatæi, Diem civilem inchoant à Media nocte, quando Sol eft
in Meridiano infra Terram . Et eorum ratio eſt, quia inde inchoatur
Solis Aſcenſus quando oriturus eft. Alii Diem civilem dividunt in XXIV
boras, &c. Sunt qui dividunt in LX partes, quas vocant Minuta, &c. Et
‫تمبيیلك ورهير بيل‬
Jane ‫شرصقس‬
‫خموناجنمناین وههن رد شكبارنريوز راش بصرتشپصلتبقاشسدمتوکهنرندپلو ه‬
cülisis cians Aſtronomi Indorum Diem civilem per LX dividunt :
& quamvis partem vocant Keri : & quodvis Kerèeſt LX Pál : & quod
vis Pål eſt LX Bipál: & quodvis Bipàl eſt LX Keſhtenkéſh. Sic ille.
Et in eundem ſenſum Olugh Beigh teftatur, quòd in Regionibus qui
bus ipſe præfuit, Diem Civilemſeu Nychthemeron inchoari à mediâ
die. Sed apud Arabes & Legis [Mohammedanæ ) ſequaces, club ry ?
Dies naturalis ( ut vocant) incipit à principio noctis, & deſinit ad
principium noctis ſequentis. Apud alios, ab initio Diei ad initium
Diei fequentis. At à mediâ nocte inchoatur apud Aſtronomos Chataiæ ,
ſeu China, ( ut ſuprà ,) ut & apud Tataros Oighuræos. A meridie, in
Anglia, diem inchoant Aftronomi, à mediâ nocte numerant Calenda
riorum ſcriptores, ſeu Aſtrologi.
Dd 2 CAP.
212 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.

CA P. XVIII.

De Anno ſeu Epocha tñs Kata & tñs Oighứr.

STE Annus, ſeu iſta Epocha, talis eſt quæ à Perſarum Aſtronomis
III
unà cuin Perſicâ explicari ſolet, ( quos ideò imitamur,) & quæ in
Perſica uſurpatur apud Perfas & Indo
eorum rebus & libris unà cum
Perfas in Hiſtoriâ Timíri & aliis aliquot Libris Perſicis, qui fine iftius
Epochæ cognitione probè intelligi nequeunt. Cùm itaque hujus
cognitio videretur utilis & neceffaria, eam in hoc Capite explicaturi
ſumus.
Quoad lsi Katá, ( quæ propriè & primariò eft Tatariæ pars, ) ea
jam eſt ex nominibus China, uti conſtat ex Martinii Atlante Sinico
propè initium. De hoc nomine, Autor rñs Logát Méſnavi lepidè ob
fervat, quòd illud fcribere lbs C’hatá, ut vulgò fit, reverà fit lobos
Chatá, i. e. error . Quoad jinsi
,yine Oighûr, ( quæ D. Gravio perperam
dicta Igûra ,) ea eſt etiam Tatariæ magnapars, quæ vulgò fonat Youg
bour, unde in Globis Joughoria. Quale hoc fit nomen partim expo
nitur in parvo quodam Vocabulario Tatarico inter MSS Poc.google
ja soos sd gylis Oighûr, hoc eſt dicere Tatarus, ſeu Tataricus, co
gum, five perſonas, ſive res in genere, ſpectando. Hoc autem Tataro
rum nomen non eſt antiquius quàm Gjenkizchân, qui CCCC abhinc
annis, Turciſtaniæ incolis, illum in bello fuo opitulantibus, impoſuit
hoc nomen Oighûr, i. e. Adjutores, ſeu Auxiliarios vocando eos.
Hæc Epocha apud Katæos, ſeu Chinenſes, fatis antiqua fuerit, quæ
fortè apud eos femper ab immemoriali tempore uſurpata. Sed ea
non videtur æque antiqua apud Orientales Turcas, Tataróſve, utpote
qui Oighuræorum nomine non vocabantur ante dictum Gjenkizchân.
Ideóque apud Tataros, ante illius tempora, vel hæc Epocha, vel fal
tem hujuſmodi ejus nomen , non extitit. Videtur autem iſta Epocha
à Chinenfibus mutuata, circa CCCC abhinc annis, quo tempore Tatari
Kataienfes Chinam invadentes & occupantes, illud ſuum nomen ſe
cum invexerunt, Chinam , ut ſuam tunc regionem , eodem nomine vo
cantes Katâ, eam poſſidentes & cum ſuâKataia fociantes : & tunc
Anni Sinici formam didicerunt, & de poſtero, in fuum uſum adop
târunt. Hoc itaque Chinæ nomen in Chinam introductum fuit unà
cum
 UM
Cap. 18. VETERUM PERSAR . 213
cum victoribus Tataris, qui viciffim Anni commodam formam inde
reportârunt. Nam quòd Annus Tataricus acceptus fuerit à Sinis, vel
hinc conſtat, quòd in Anni partibus & in omnibus ejuſdem Cyclis,
(excepto XII Animalium Cyclo,) omnia nomina, à Tataris ibi uſur
pata, ſint planè Sinica, non autem Tatarica ; uti certè fuerant, fi
talis Annus, ſeu Epocha, ab his in Chinam introducta fuiffet, & non
inde mutuata. Nam (ut videtur) Tatari, præter rudiorem illum per
XII Animalia Computum , nullam habuerint Epocham, feu Anni
formam , quam darent Sinis : ideóque tam commodam , & à Sinen
fium Aſtronomis tam benè excogitatam Anni formam , mutuârunt,
eandem ſuam etiam eſſe volentes. Neceſſe enim videtur quòd Gens
cultior talia dederit incultiori, non autem , vice verſâ, ab eâ acceperit
talia. Adeò ut iſte Annus fuerit primò Sinicus, & pofteà Tataricus,
cùm hi ab illis acceperint. Et quia iſte Annus, feu iſta Epocha, nu
peris centuriis ab utrâque Gente æquè uſurpata fuit, ideò eam , ſine
.

ullâ antiquitatis diſtinctione, ab iis utriſque junctim denominare ſolent

Perſarum Libri de eâ agentes : cùm non fint duæ, fed planèuna ea
demque Epocha ab unaGente ad alteram tranſlata. Sic Sháb Cholgij
Cap . vii, ubi expreſsè agit de hâc Epochâ, dicit eam inſtitutam fu
iffe à ulterSjus ‫و‬, lai shals Sapientibus rñs Katâ & rñs Turkiſtán.
Et cùm utriuſque Gentis Annus fit unus idemque, ideò Olugh Beigh
de harum duarum Gentium Epochis, quaſi de unâ, agit indiſtinctè,
fub unâ eâdémquedeſcriptione, in eodem Capitefub Titulo lo izgls
Jenengely Epocha rūs Katâ & rñs Oighur. Cùm itaque hæc Epocha à
Tataris per vim & arma in Perfidem introducta olim fuerit, & jam
pofteà in Perfarum Libris junctim cum antiquiore Epochâ Perficâ
deſcribi foleat, tanquam altera Epocha, quodammodo in Perfiam adop
tata, & in quibuſdam rebus & Libris Perſicis aliquando uſurpata, eam
etiam ( inquam ) heic inter Perſarum res tractare & paulò fufiùs de
fcribere non detrectavimus. At ejuſdem introductionem quod attinet,
hoc in caſu, antiquas Tatarorum Invaſiones non ſpectamus, utpote quæ
fuerint antequam hæc Epocha inter Tataros reciperetur : fed eas eo
rum ſpectamus Invaſiones quæ fuerunt citra Gjenkizcháni tempora.
Illi enim fæpe ſubjugârunt Perfiam, & fuam Epocham ſecum intro
duxerunt, vel faltem , eam ibi in quibufdam rebus uſurpârunt : uti
quando per multos annos rerum ibidem potiebantur Tataricorum Re
gum Series, ex Familiâ ‫ي‬csato
‫ونل‬gagör
‫ قوي‬5 ák-kozűnli, feu Alb-ovini, & ex
Familiâ cologiyi gjö Kara-koyứnli, ſeu Nigr-cvinâ, de quibus videa
tur
214 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18 .
tur Grimſtomus. iftæ duæ familiæ (dicente Abmed Ibn Juſuph) ex
Turcomaniâ ortir , deinde habitârunt in Turciſtan : & pofteà tempore
Tš Argủn-chân recipientes ſe in Aderbayagjấn, Perſiam obtinuerunt.
Videatur etiam Pachymerius Lib. II, cap .24 & alibi, quomodo Perſia
à Tocharis ( terribili Tatarorum gente ad Boream adjacente,) ſubju
gata fuit Anno Chriſti MCCLXI, quando Perſarum Sultan Azatines
‫ عز الدين‬Azzadin ,) ad Græcorum Imperatorem fugit, ſubdolè
( fortè obolje
exceptus : &Tatarorum tunc Princeps (qui Portas Caſpias & Per
ſiam occupabat ,) erat Xanaós. Deinde conſulatur dictus Grimſtonus
Pag. 822 , de Tatarorum in Perfiâ Regibus ſub Uzűnchazán, circa
idem tempus, fi is rectè ponit. Et ibidem conſulas Pag. 916 , de
Regibus Tataris Anno MCCCLXXXVIII à Timüro deſcendentibus.
Cúmque res ſic ſe habuerint, omnes ( ut ſpero ,) me operæ pretium
facturum exiſtimabunt, fi Tatarorum Annum & Epocham unà cum
Perſicâ heic peculiari commentatione expoſuero.
Priùs autem quàm Kataica nomina tractare aggrediar, de vero ac
genuino eorundem apud exteros Autores ſono, & de iis quæ in no
ſtratium gratiam mutavimus, aliquid præmittere viſum eſt ; ne fortè
propter diſcrepantiam à Martinio & aliis Miſſionariis, Lector nos in
eis proferendis cæſpitaſſe ſuſpicetur, & ipfe quoque in eiſdem effe
rendis fecundùm Atlantem Sinicum & alios eorum Libros hallucine.
tur ; dum non advertit eorum pronuntiationem Portugalicam, & ter
minationes Europeas vocibus Sinicis perperam additas. Peffimo enim
confilio D. Martinius in dicto Atlante & in fuâ Hiſtoriâ Sinicâ ſequi
tur pronuntiationem Luſitanicam , atque nominibus Sinicis addit ter
minationes us & um, quæ utraque Lectorem fallunt: tales itaque ter
minationes inter pronunciandum apocopare præſtat & voces Sinicas
fimplices ſine illis enuntiare. Cúmque tam ibidem, quàm apud D.
Golium in Notis ad Alpherganium , omnia nomina Sinica ſequantur
pronuntiationem Lufitanicam , omninò monendum duxi, quòd lit. X
Tonatur ut Sh : Ch ſonat molle ut Tch : Min fine ſonat ut Ngh: G in
initio molle eſt ut Gj; at in fine G eſt durum ut Gh : & nos fic ſcrip
fimus, ut noſtrates poſſint rectè fonare. Ao ſonat ut Au, & An ferè
ut On : fed non ſemper mutavimus, quia fonus tam prope accedit..
Litera H Luſitanica fonat fortiter ut Hh duplice aſpiratione, feu ferè
ut C'h durum in lit. lá C'ha aut n C'heth. Miſſionarii ſuo modo eum
ſonum exprimunt C'a : ideóque in noftrâ Præf. ad Pondera & Men
furas Chinenſium , emendatum velim C'in, (quia non ſonat molle, ſed
durum, ) & pro eo ponendum Tchỉnin . Sed D. Martinius, in Atlante,
non
 Cap . 18. VETERUM PERSARUM . 215
non fequitur regulam quam ipſe tradit ( quòd fcil. Cb, feu Ch , fonet
ut Italorum Ch : nam ſcribit Chie & Ch'ang, quæ verè ſonanda ſunt
Tche & Tchangh. Litera U punctata, fonat ut U Gallicum tenue cum
fibilo, fermè ut I, quod fic cum alio punctulo pleonaſtico viciffim ver
.git ad Ü . His intellectis, ea quæ paflim in Miffionariorum Libris, ad
noftros ſonos facilè reduci queant.
Quoad Annum Turcicum , feu Tataricum , primâ frontè, egregium mihi
ſcrupulum movebant Shâh-Cholgji verba quæ ſuprà adduximus Pag.201.
lin. 20. Annus compofitus eſt quemSolarem eſſe reputant, at menſes Lunares
ſunt, ficut eſt Annus Turcarum & Indorum . Cur autemeum annumrepu .
tent Solarem , nulla eſt ratio præter errorem ſcribæ Perſici, qui ſcripſit
Jouni Solarem, pro Syai Lunarem . Sic itaque emendatiùs legendum
moneo, Annus Compoſitus talis eſt quem Lunarem effe reputant : & men
ſes ſunt Lunares, ficut eſt Annus Turcarum & Indorum . Cur etiam di
catur compofitus, non conftat : niſi vult, ut Solaris Annus habeatur fim
plex, propter folos Menſes æquales tricenûm dierum , alter verò compo
fatus, propter Menfes pares & impares, æquales & inæquales, ex quibus
componitur annus lunaris, habens menſes ſolares, ſeu plenos, tricenûm
dierum, & menſes lunares deficientes XXIX dierum, & hac ratione,
quaſi ex menfibus duorum generum compofitus. Ejuſmodi etiam
Ērroris taxandus eft Scriba Perficus apud Ali Birgjendi, qui poſt
quam optimè differuerat de Anno ſolari Sinico -Turcico, omnia mcx
perdit, dicendo ejus Anni Menſes eſe Lunares veros, legendo Syntö
Lunares, pro cabaco Solares. Cum his numerandus eſt Kàs Kyriacus
Syro -Arabs, qui in Tabulis ait, In anno Gjelalæo & Turcico eſſe menfes
Perficos. De Anno Gjelalæo verum eft quòd habet menſes, tam deno
minatione, quàm menſurâ, Perſicos veteres, qui tamen propter alium
ſitum & ordinem reputantur Gjelalai. At hoc de Anno Turcico non
eft verum : nam quamvis in Turcico. Anno Solari fint menſes XXX
dierum , ii tamen ſunt denominationis Sinicæ . Ar fi de Turcico anno
lunari loquitur, neutrum eſt verum, nec denominatio , nec menſura ;
non Scribæ, ſed Auctoris lapfu. Nam iſti Orientales, quamvis plurimi
funt doctiſſimi & accuratiſlimi, non ſunt omnes profundè doĉti, fed
quidam mediocriter, & aliquando ſuos habent lapſus, cujus miſerum
exemplum eft quidam Soleiman Ibn Ali Syro -Arabs, qui prætendit
ſcribere Calendarium tincsell tonitruale, in quo ferè nihil eſt verum ,
ſed pleraque falſa, quamvis ſuos autores firmandæ'autoritatis ergò fæpè
allegaverit. Nos ergò non tenemur defendere & juſtificare omnia quæ
in quorundam Orientalium Libris aliquando occurrunt. Sed diſcre
tionis ,
+

IA NIS
216 HISTOR RELIGIO Cap . 18 .
tionis judicium utendum , nec quidvis indiſcriminatim pro veritate ad
mittendum .
Ut itaque magis diſtinctè & accuratè agamus, præmittendum eft,
haſce Gentes ( Sinenfes & Tataros) duplicem habere Annuml ; ſc. So
larem & Lunarem . Solaris eorum Annus eſt Tropicus &
csënës Solaris verus, ut ſuprà diximus ; qui ad uſum Chronologia, &
Motionum cæleftium calculationes adhiberi ſolet. Annus lunaris, qui
in Calendariis Tatarico- Sinicis deſcribitur, eſt ad uſum Eccleſiaſticum .
Utriuſque Anni Initium eſt in Vere, aliquo tempore inter Solftitium
bybernum& Æquinoctiumvernum .
Sed primò agendum eſt de Anno Solari, qui, dicente Shâh-Cholgjio,
linguâ Sinicâ vocatur ystu Si-gju : qui quidem Annus ( ut vult D.
Martinius Hift. Sin. p. 287, ) incipit Primo Vere, cùm Sol in medium
Aquarii Signum ingreditur. Tuncà Sinenſibus celebrantur Ruſticalia,
ſeu Ruſticorum Feſtum vernum dictum Hin -tchun, cum maximâ to
tius regni pompâ dictu prolixa. Ut enim populus ad rem agrariam
alacriter proſequendam animetur, huic Feſtivitati interſunt Rex &
Regni Primores , lætitiam agendo, cum cæremoniis plurimis & planè
admirandis ; quæ apud jam laudatum autorem videri poffunt. Ruſtici
autem ipfi jubentur gaudere & lætari, quòd tunc incipiat Vernum
tempus, quo Agriculturam alacri animo & fauſto ſydere aggredi li
ceat .
Annum Sinicum defcribit D. Golius in Appendice Atlantis Sinici :
idem quoque prolixè & accuratè facit Olugh Beigh, qui inter pluri
ma alia, hæc habet: Hujus Epoche Anni funt Solares veri : iique
funt ab ingreſu Solis in aliquem locum Zodiaci, donec ad eundem 10
cum redierit ; quod, ex eorum fententia, fit diebus CCCLXV &
MMCCCCXXXVI particulis diei. Annum in XXIV aquales partes
dividunt : & unaquæque pars XV dies & MMCLXXXIV particulas
continet, & V ſextas particula. Principia illorum Quadrantum, qui
bus noſtri utuntur, ſunt media Quadrantum eorum : adeò ut Ver eis
inchoëtur circa medium Aquarii, & Puncta Cardinalia IV Converſio
num Anni ſunt in medio Quadrantum eorum. Et fic etiam Ali Bir
gjendi Perta ponit Anni Chataici initium ubi Sol eft ydo bowlyi jo
in medio Aquarii : additque, Eorum Annum elle Solarem verum
CCCLXV dierum cum II Tchágh & VII Ke & IV Fengh, cum una
ſexta tñs Feng ). Et Annum diſpeſcit in XXIV Menſes, ſeu aquales
partes, quarum unaquæque eft XVdierum cum II Tchág ) & ÍV Ke
& CI Fengh, cum mediâ parte unius Fengh.
Ex
Chinensium Cyclus fexagenus feu fexagenarius ,Stem ,Anni Soliimi Chinenfis
( ple217
Tab.v.) Signa 12 !
Cyclus 12 . Cyclus 60 . 台
Cyclus 10 . Pe

子丑 寅 卯 辰 巳午
L.
L. KER, 子 1.gi. 子 甲 1.
Kitsu . yurgh,
申 # .

羊 金牛 双 死 巨
2. Cheu. 2. Yi-cheu ,
2

U1.yi. 2. Kin
內 3.Pingh. 3. yin po
窗 內 3. Pingh-y! 2.
nieu .

丁 -9.Tingh-m Shangh
T了 44Ting .. | F卵 4.Mào. 5. Vů -shin
3.
hiungh.
成 5. Ve . 5. Shi ,.
6K . 己 6.St., 6.KI- E. Kin
hiai.
7. Ken -ú.
庚 , Ken.
午 , 英 雖
辛S9. Sin . 未 8.VC 未 8. Sin - vi.hgh 師 Si

uog

rul

la
livi
. Cap . 18. · VETERUM PERSARUM . 217

Ex dictis conſtat, Kataiorum Annum Solarem conſtare CCCLXV

diebus cum V horis & L minutis : adeò ut eorum Annus noſtrum
Annum ( qui 365", 5*, 49';) ſuperet uno minuto , feu Horæ Europæe
unâ parte ſexageſimā; quæ LX Annis facit Horam integram , &
MCDXL annisunum Diem civilem , ſeu Nychthemeron complet. Anni
ergò Solaris initium inveniendum eft calculando. Solis motionem à
dato puncto Zodiaci donec ad idem punctum redierit, ut Aſtronomi
( & ab eis edocti Chronologi) benè môrunt ; ſemper, fine ullâ Diei In
tercalatione, quæ eſt tantùm ad popularem uſum : nam Aſtronomi eâ
non indigent, & vulgus tali Anno non utuntur, fed folo Lunari :
ideóque vulgus Annum folarem vix agnofcunt ; unde eſt quòd Miffio
narii etiam eum ferè ignorent. I
1

Ad Annorum folarium computationem utuntur aliquot Cyclis,

quorum unus eſt Cyclus denarius, continens toc vocabula Temporum
propria. Iſte eſt Cān ,feu Truncus, ex quo, tanquam exarbore, pro
cedunt, ſeu oriuntur X Nomina, quorum primum eſt Kia. D. Golio,
Decem Cardines, ſeu Radices vocantur. Hæc X vocabula Sinica ( uti
& ea XII quæ in feq. Cyclo duodenario,) per fe illis ipfis temporibus
fignificandis inſerviunt, peculari inſtituto & uſu, ficut voces technicæ .
Ea autem appellativè res longè alias ſignificant, quæ ad præſentem
rem nihil faciunt.
Secundus eſt Cyclus duodenarius, ſeu borarius, Nychthemeri XII
Horas Sinicas continens, quæ nobis ſunt tot Biboria. Et hi Duo Cycli
junctim vocantur Kja çù, à primâ utriuſque voce deſumpto nomine.
،، ، " " " : faili
:
Sinica Vocabula temporum , & c.
‫ فنی‬Fengh , feu Fen, ſive Fuèn, i.e. diviſo, pars, particula ,
Sis
fc. 1'0000 pars diei naturalis,
AS Ke, i. e. Sculptura, ſc. pars octava Bihorii.
clş
‫ چائع‬Tchágb apud Perfarum Aſtronomos perperam ponitur ut
Sinicum Biborii nomen , quod reverà eft Shi.
Crüe Shi, i.e. Tempus : item, Hora Sinica, ſeu Bihorium Eu
ropæum , ſc. Nychthemeri pars XII.
comio Shủn, i. e. Additio, ſc. Intercalatio.
US Can , i.e. Truncus arboris.
1 De hac ſequenti Tabula Chinenſi p.218. monet Auctor, Columnarum Ordinem (ex Numeris
diſcernendum ) quem Sculptor perperam inchoavit à Siniftra, potius inchoandum fuiffe à Dex
tra, uti ſe habet Lectio Sinica in fingulis illis Columnis, ubi duplex Sinicorum Characterum
Series cernitur : ſed in corundem fonis non item .
Еe
 1

218 HISTORIA - RELIGIONIS Cap. 18.

wg Vén , i.e. Compoſitio.
Wy sila Shàngh vên, i. e. fuperior Cómpoſitio.
9

to sạ Tcbăngủ quên, i. e. media Combofitio.

Lá Hià vên, i.e. inferior Compohtio.
Đi Vàn, ice. Myrias, c . 10,ooo.
1
Duo Cycli Kia & Çú, feilicet qui funt,
Cyclus Cyclus duode
denarius, narius.
1. Kià. 1. Çü. XII.
2. Ni. 2. Tchéú. II.
3. Pingh. 3 ha. IV .
4. Tingb. 4. Maò. } VI .
5. Va . 5. Shin ,. VIII
6. K. 6. Sü . X.
701Kēn . :-) 7. u. XII.
? 8. Sin . ' ! 8. Vio II.
9. Gino Sbin . wsi IV.
9. Sbin a

10. Quei. lo. Tàu. VI. : 1

II. Sto . VIII.

12. Hai. X. *
- ‫ره زا‬ ‫ ر‬::
Apud Perſicos Epocharum ſcriptores, in Anno Sinico adhibetur ſupra
diĉtum clş Tchågh; D. Gravio'sag', quod meliùs per Ain reſcriben
dum effet ska Tchá, prout fonat vox Sinica quam intendebant, ſigni
cans Scripturam , feu Epiftolam. Miror autem unde Perſæ fibi arri
puerint hanc vocem , cùm Chinenfes, ejus loco, utantur Shi, i.e. Tem
pus in genere, fpecialiter Hora Sinica, feu Bihorium noftrum , ut fu
+

prà diximus. Apud Ali Birgjendi Perſam , Omne Tchágb continet 8

Ke: & omne Ke continet 10000 Fengh. : Et omne Fengs eft 8" & 38"
& 24 .
Videtur autem defiderari aliquid ex lapfu Scribæ : & fortè
pro omne Ke, reſcribendum fit totum nyckthemeron : fic enim magis
accuratè Sbâh Cholgji dividit omne Tcbágh in 8. Ke: & totum nychthe
meron in 10000 Fengh ; adeò ut quodvis Tchágb ſit. 833 Fengb cum
duabus tertiis : & quodvis Ke fat 104. Fengb cum duabus ſextis. iseSic
ille.
* Hi numeri Romani Horas noftras notant, à mediâ nocte numerando:
Quod
Cap. 18. VETERUM PERSAR'UM . 219
-

Quod autem à Perfis minùs rectè fcribitur Fengh, eft Kataicum

Fen, ſeu Fuên, fignificanspartem minutam , feu particulam temporis aut 1
alterius cujuſvis rei. Optandum fuerat ut Doctiſt, Gravius in edendo
fuas Epochas celebriores non fuiffetſcientiâ Sinica prorfus deftitutus :
ille enim Chataica legit Fenac pro Fengh, Shanec pro Shangh, Singe ,
Chunec pro Siga İcbùngh, cum ejuſmodi aliis ; perperam omninò ;
cum omnes voces Sinicæ fint Monofyllabæ, nec in totâ linguâ detur
Dillyllaba: & quamvis vox aliqua ſecundum modum Luſitanicum fcriba
turcum duabus, autpluribus vocalibus, omnes in unius fyllabæ ſonum
cogendæ funt, ut Siuè in Swè, & Siao in Sjaw, Çui in Çwi, Hid in
Cha, Fuèn in Fwèn, Shoangh in Shwangb , Hoangh in Wbangh , & c.
Et cùm in Kataicarum vocum fonis apud Scribas Perfices fubinde ero
rare pronum fit, pro ſupra notato get to Si-gju, fortè legendum
..fit
Spidu çui-gje, i e. Annus Solis, ſeu ſolaris.
De Cyclo daodenario D. Martiniusin Hiſt! Sin. p. 22 ; Tria pras
cipua Pun&ta in Horarum circulo pro illuftrioribus babent : ſcil. Mediam
noctem , in quâ Cælum ; primam à medianošte boram, in qua Terram ;
ſecundam denique de noctis medio, in quâ Hominem natum memorant.
Mediæ noeti Caprum affignant, prime Amphoram , fecunde Pifcem :
ita tamen ut una Hora Sinica duas noftrates comple&tatur. Circulum
enim Horarum fixum cogitatione depingunt in Cælis, quemadmodum nos
Circulum femper apparentium maximum, queminXII æqualespartes-few
cant, Horáfque totidem . Hifdem Horis reſpectiva ZodiaciSignaeo,
quem fuprànotavimus, ordine aflignant. Hæctria dicta Signa funt Ca
pricornus, Aquarius, Pifees.- Cúmque Chinenfes nofter Planetarum &
Signorum Nomina in eâdem Chartâ fcripta mihireliquerit, ea omnia,
curioſitatis gratiâ, 'heic fübjungam , ne aliàs fortè intercidant. Vide
Martin. Hifl. pi9
1. Gje, i.e. Soldie VI. Mó ; i. e. Lignum :
* » į Tai, i. e. valde .
II. Tue, i.e. Luna. iPe, že. Alba, 20. vel aliàs
III . Shui, i.e. Aqua : fc. Venus. Sumir çui, i.e. Annus
fi . vel aliàs V. Hò, i.e. Ignis : 1 1. fc. Jupiter.
Tcbin , i.e. Matutinus. vel alias " VII. Tù , i.e. Terra :
fc . Mercurius. Yüngh vel aliàs
IV . Kin, i.e. Aurum : Hoe, i.e. Flamma , i Tiên, i.e. Terra ;
vel aliàs '. ſc . Mars. - Tui fc . Saturnus. : 5

> riuli
Ain '. ?
' Ee ' 2 Scilicet,
220 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
Scilicet, quivis Planeta vocátur tam proprio nomine, quàm nomine
materiæ cui præeſſe cenſetur, uti præeſt Mercurius Aqua , Venus Auro
& reliquis metallis, Jupiter Arboribus, &c. Ille Character qui Từ,
Kirchero ſonat Hé.

I. Pe, Alba V. Si, Leo, IX. Gjin, Homo

Yangh, Ovis, çü, explet. Ma, Equus,
ſc. Aries. ſc. Leo . ſc . Sagittarius.
II. Kin , Aureus- VI. Sbe, Domus- X. Mu, Montang
Nieu , Bos, Niu, Virgo, Shièn, Ovis,
ſc. Taurus. ſc. Virgo . * ſc. Capricornus.
III. Shangh, Duo- VII. Tièn, Cæli- XI. Paò, Pretioſum
Hiūngb, Fratres, Tchingh, Libra, Pingh, Vas.
fcil. Gemini. fc. Libra. ſc. Aquarius.
IV . Kju, Magnus- VIII. Tièn, Cæli- XII. Shāngb, Due
Hiai, Cancer, Kie, Scorpius, Tú, Piſces,
ſc . Cancer. fc. Scorpius. ſc. Piſces.

Ex fupradictis duobus Cyclis compoſitis conflatur alius major Cyclus

Sexagenus, ſeu Sexagenarius, dictus Vên , i.e. Compoſitio. Et quia LX
partibus conftat, fubinde aliter vocari ſolet Lo She Hoa Kia Çú, id eſt,
LX Flores Kia Çi, ſcil. ex minoribus Cyclis Kià & Çü compofiti
flores, fumptâ denominatione à duabus vocibus initialibus præceden-,
tium Cyclorum . Cúmque ex duorum Cyclorum Compoſitione eva
dens Cyclus Sexagenus, fiat eorundem Nominum diversâ poſitione,
ideò Hoa, quod exponitur Flores, aliàs propriè fignificat diverfà pofuit.
Apud D. Couplet vocatur Lo Xe Hoa Kia , & exponit Sexagintá con
verfionum conſtructio. Pro Xe fonandum Sbe. Is in Præfatione ad
Chronologiam Sinicam , hujus Cycli inſignem , in Re Chronologicâ, uſum
impensè laudat. [ftę Cyclus LX Annorum propria Nomina exhibet,
& in Annorum computatione, ficut Rota, circumrotatur inperpetuum .
Et non tantùm Solarium Annorum, ſed & Lunarium Menfium no
mina circulariter exhibet, ut infrà monſtrabitur. Per hunc itaque non
tantùm Annos Solares fupputant, ſed etiam Dies ſuos dinumerant,
atque Septimanæ vicem quodammodo fupplent. Imò, dicente D. Cou
plet, non tantùm Anni & Menſes, ſed Dies & Horæ, ſuâ cum propor
tione, per hunc Cyclum ſignantur per totum Imperium . Hunc Cy
viz. Innupta fæmina, quæ nondum ex domo parentum excefferit.
clum
Cap. 18. VETERUM PERSARUM . 221

clum inſtituit Imperator Hoangh - Ti, qui MMDCLXX annis ante

Chriſtum vixit .

Cycli Sexagenarii Paradigma Europæum Sinico reſpondens,

Autore D. Couplet.
A B С D E F G | H | I K
I. II. III. IV . V. VI. ( VII . VIII. IX .. X. 10.
A B C D E F G H I K
20 .
XI. XII. I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII.
A B C DE F H I K

oi>|
30 .
IX . X. XI. XII. I. II. III. IV . V. ( VI.
A B C D E F HIK
VII. VIII. IX. X. XI. XII. I. II. III. IV. 40.
A B C D E F G H I K
V. VI. VII. VIII. IX . X. XI. XII. I. II .
50 .

A B C D E F G H I K 160.
R. 191.1
III. IV . V. VI. VII. VIII. IX . X. XI. XII.

Iſtum Cyclum , tribus Nominibus, pro triplici ordine, diſtinguunt,qui

ſunt ShanghVén, i.e. Superior Compoſitio: & Tchungh Vên , i.e. Me
dia Compoſitio : & Hid Vén, i.e. Inferior Compofitio. Atque ita CLXXX
Annis confectis, ad primum Computi initium revertuntur. Si ſupra
III CyclosSexagenos, Summum, Medium & Imum ( eorumve Syſtema
CLXXX Annorum ) procedendum ſit, tum Vàn, ſeu Myriade utun
tur. In quovis Cyclo (inquit D. Golius) Anni Solares Tropici ufurpantur
ab ingreſſu Solis in XV Aquarii Gradum. Et bíc conftituunt Veris fui
principium : & in XV Tauri initium Æftatis: & fic per æqualia in
tervalla reliquas Anni partes. Et principia eorum mediis noftrorum
Menhum reſpondent. Sic ſe habet communis praxis. »
Sed D. Golii pace, dicendum eſt, quòd hoc modo vix accuratè pro
cedatur, cùm Sol non æquali ſemper tempore quævis Zodiaci Signa
percurrat ; ſcil. quando Sol eſt in Perigæo, paucioribus diebus abſol
vit fingula Signa byberna, quàm quando eſt in Apogæo abſolvit Signa
æftiva : nempe aliqua eorum XXIX aut XXX diebus, & alia eorum
diebus XXXI aut XXXII : adeò ut quamvis totus CCCLXV dierum
numerus inter XII Signa diſpeſcatur, id tamen non fit æqualiter. Cùm
enim
222 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
enim Terra non fit fita exaétè in Centro motionis Solis, id fanè necef
fariò efficit Apogæum & Perigæum , ita ut Sol, in hiſce poſitus, nobis
videatur eccentricus : cùm revera reſpectu fui motús, non fit ita, ſed
tantùm reſpectu noftri, qui propter noſtrum obliquum fitum aliter ju
dicare non poffumus. Solis itaque motio, reſpectu ſuî, eſt ſemper
æqualis, quamvis nobis res aliter eſſe videatur. Et quamvis Sol ab
Horologiis noftris aliquando differat, ( vel potiùs hæc ab illo differant,)
in fine anni utraque inter ſe æquantur. Ideóque mihi videtur, haud
ſatis conſultò factum fuiffe in Globis dividendo Eclipticam , feu Zo
nam Signorum, in XII æquales partes, cùm non tam æqualitati divi
fionis quàm rei veritati conſulendum fit. Si igitur Signiferi in Globis
diviſio non effet æqualis, fed potiùs vera, ſecundùm verum Solis mo
tum determinata, tum non opus eſſet calculandi Tabulas æquationis,
ut hodie fit ; ſed Temporum & Solis motus cum Horologiis & Scio
teriis coæquari poffent per Globos, abſque ulteriori moleſtiả. Ex dictis
conſtat quòd Sol Hyeme fit nobis propior, & Æſtate à nobis ( quaſi
majorem Circulum aut Arcum defcribens,) remotior in Apogæc, Per
ficè dicto as Augj, i.e. Abſis, Latino -barbarè Aux. Æltate autem
O

plus calefcit , quia ſumus penè ſub Sole, qui tunc magis perpendicu
iaris eſt nobis,quàm hyeme, quando eſt proprior. Sed ad penſum re
deo.
Olugh Beigh accuratè docet modum temporis in hac Epochâ putana
di : & in D. Gravii ibidem Tabulis, in tribus diſtinctis Columnis
compufati viſuntur Anni Cycli fimplicis.Sexageni, & Anni Cycli com
pofiti è s-Cyclis Sexagenis, & Anni Epoche Chataja ,Solarés à media
Aquarii : fcil. Anni tõs Vàn (feu Myriadis).886gotaJabentes. Nam à
Creatione Mundi ad Annum Hegre DCCC XLVII ( five Chriſti
MCDXLIV ) juxta Chataiorum fententiam , effluxerunt Ànni Solares
completi 88,639, 860. Hanc autem enormem eorum Chronologiam
confutavit D. Golius in Calce Atlantis Sinici, & D. Couplet in Præfa
tione ad Philoſophiam Sinicam : illorum enim ignorantiam prodit talis
computatio. D. Gravius minus benè legit ubique Ven & Venni, pro
Von & Vanni, i.e. Myrias.& Myriades'; cùm Ven aliam habeát fig
nificationem , ut ſupràdictum . ¿ ; )

ܺ‫܂ ; ܕܳܐ ܝ‬ Tabula

 Cap. 18. VETERUM PERSARUM . 223

Tabula XII Menfium feu XXIVSemi-menfium Solarium Kataicorum .

I Ver. III Autumnus.
Numeri Nomina Dies Parti . Sexia Numeri Nomina Dies Parti- Sexta
Partium . Partium . Anni. cula . partad Partium , Partium , Ami. culae partes .

I Lič- tcbun , i, e. 00 oo o . XIII Lič- fiću, 182 6218

O
.)
Elevatio veris, Elevatio Autumni.
II rü Sbud, i.e. 15 21841 5 XIV Tchủ.sou , 1978402 5
Pluvize aqua. Quies caloris.
III Kingh - tcbë, ine. 30 4369 4 XV Pē - lú , i. e. 213 587 4
Motus reptilium . Alhus ros.
IV Tchūn fuèn, i. c. 45 6554) 3 XVI | Çieu fuèn, 2282772
3
Veris pars. Au tumni pars.

4
V . Gingb -mingh, 60 8739 ) 2 XVII Han lú , i.e. , 243 4957 2
Limpida claritas. Frigidus ros.
VI Có y , i. 4. 76 924 I XVIII Sboārg -kiáng, 258 7142 I
Frugum pluviæ . Pruinæ deſcenſus.

II Æltas. IV Hyems.
VII Lič -bià, i.e. 91 13109 o XIX | Lič -tungh, 273/9327 o
Elevatio Æftatis. Elevatio hyemis.
VIII Siào muor , 106 5293 5 XX Sido fue , 28915115
Parva repletio. Parva nix .

IX Mángb-icbán, 1217478 4. XXI Ta-fuě, 304 3696 4

Herbarum femina. Magna nix .
х Hiá - bi, i.. 13619663 3 XXII Tungb - tcbí,
Aftatis Patio, Hyemis Hario.
319158813
1
X1 siào bì, i... 152 f18482 xXII sià - bán , 334f8066 2

Parvus calor. Parvum frigus.

XII Tá ſù, i.e. 167 4033 1 XXIV | Tá bán, 350 25111
Magnús calor . Magoum frigus.

Primus Semi-menfis Lië-tcbrin ubi Nullitates 00,-00,00, complet

Annum ad numerum CCCLXV cum Fractione. ' Exprimitur autem
Nullitatibus, quia nullus tunc integer Semi-menfis elapfus fit Reliquas
Tabulas quæ ad hujus Epochæ Calculum pertinent, heic,addidiffe, ni
mis prolixum fuerat: ideóque cas ex Olugh Beigho, Edſtionis D. Gra
vii in Epochiscelebrioribus, petendas relinquo. Nóminum autem Cha
taicorum (quæ apud eum malè leguntur) ſoni veri, ex noftrâ Cyclo
rum
224 HISTORIA "RELIGIONIS Cap. 18.
rum &c. lectione addiſci, & apud illum corrigi poterunt. Hæc Anni
Solaris diviſio in uſu eſt etiam apud Indos, teſtante Curtio, qui in Li
bro VIII de eis refert, Menſes in quinos denos defcribuntDies : Anni
plenaſpatiaſervantur. Qui quidem locus ex ſupradictis lucem fæne
ratur. At præter iftum Solarem - annum civilem, quem etiam habent
Turca, fanè tam Turcæ , quàm Indi, prætereà habent Lunarem an
num Ecclefiafticum , ut notavit Shah Cholgji fuprà p. 201. 1.20. 21.
Quam quidem lectionem nos emendavimus p. 215. 1. 11. 12. Uter
que ergò ( ut ſolent autores, ) imperfectè loquitur ; Curtius quidem,
non agnoſcendo etiam Indorum Annum lunarem , & Shab Cholgji, non
agnofcendo quoque eorum Annum ſolarem . Ex Aſtronomia Chinen
fium ( quorum peffimi imitatores ſunt Siamenſes) aliquantulum illuſtra
ri poffit confuſus & imperfectus ille Siamenhum Computus apud D.
Lauberum, in quo explicando, Doctiſſimus Caſſiniæquo ſucceſſu la
boravit ac fi illius regionis homines ad albedinem lavare tentâffet.

Kataiorum Cyclo duodenario p. 218. præmiſſo, reſpondet Orientalium

Turcarum , feu Tatarorum , fequens Cyclus, ex totAnimalium nomini
bus conflatus.
Nomina Turcico- Tatarica . Nomina Kataica . Nomina Per fica.
‫دستگو‬.Keeg bu
, Mus Shù, Mus. cgro Múſh, Mus.
byl Oût, ſeu Oứd, Bos. Nieù, Bos. glj"Gbáv, Bos.
‫پارس‬.Par s
, Tbas Hù, Tigris. stil Pelàngh, Tigris.
‫ طوشقان‬Taubhan, feu Tū , Lepus.
‫رگوش‬.Clber
‫خ‬ gbtih
, Lepus
Dauſhkán, lepus. Lúngh, Draco . Stiga Nebàngh, Crocodi
Used Lủi, Crocodilus. Sbė, Serpens. lus.
ushin Yilan, Serpens. Mà, Equus. Jl. Már, Serpens.
Ng Yiind, Equus. rángh, Ovis. Cul Alp, Equus.
ygi Kói, Ovis. Hếu, Simia. Miu , Gb.fpband, Oois.
w ? Pitcbin, Simia. Kí, Gallina. agons Hamdúna, Simia.
Gigolo Dakûk, Gallina . Kèu, Canis. Egro Mùrgb, Gallina .
Cal it, Canis. Tchi, Porcus. stw Sègh, Canis.
jeisgb Tongüz , ſeu Don gá Chúk, Porcus.
güz, Porcus.
Kataica
 VET ERUM PER SARUM . 225
Cap. 18.
Kataica nomina, ornatûs cauſâ, adjecimus, ut fecit D. Golius in Ap
pend. Atl. Sinici. Ea enim non invenit in aliquo Cyclo, ſed ex ſuis
Gloffariis Sinicis petiit, ut poſſet ea accommodare nominibus Turcicis.
Pro me quoque, quafi curioſitatis caufâ, ea ſcripſit Chinenſis nofter ;
qui etiam primum nomen fonavit Tchù, vel aliàs Shù, eodem charac
tere. Eorum itaque Aſtronomi, non iftorum , fed aliorum nominum
cyclo duodenarioutuntur, qui in antecedentibus præmittitur. Perſica
etiam à Shâh Cholgjio tranſlata ſunt ad rem demonftrandum : adeò ut,
inter hæc omnia,fola Turcica fint quæ uſitatum Cyclum Aſtronomi
cum conficiunt.
Quoad fupra dicta nomina Turcica, quod primo locoKéſegbu, eſt
in genere Mus, in ſpecie Glis. At in Timûri Hiſtoria Zaphòr -nâma
Perlicè conſcriptâ, fecundùm Mogulenhum computum , Tamerlanes di
citur natus clearthe Jong Anno Muris, ubi incipit Cyclus annorum Mo
gulenfium ; quicoincidit cum Anno Hegjre DCCXXXVI, Chriſti
MCCCXXXV. Eftautem Sitchkånin linguæ Tataricæ dialecto ruſ
ticanâ, proquo Turcæ Europæi elegantiùs proferunt le Sitchân,
Mus. Et fic pro Taufhkán, elegantiùs dicitur ulcgb Tauſbån Lepus.
Secundo loco,, Oud pro Bove,, aliàs vocatur jysyl Okiuz, ‫ه‬
&‫ر‬primo
‫صغ‬
Sigbir, vulgò Sugbúr. Tertio loco, Párs pro Thoë, aliâs vocatur jga
Yüz. Loco feptimo pro Túnd, aliàs dicitur sgu Yünt : vel alio di
verſo nomine wl át. Loco octavo Kối, rectiùs&elegantiùs dicitur adgi
Koyûn, ſeu Koyin, Ovis. Siautem fonatur Koyìn, eſt aliàs juxta pec
tus Sinus veftium , à cingi Kômak, ponere, q. d. Koyèn ſit repoſitorium :
nam ſupra cingulum ad latus corporis in tali Sinu ( the Borome)
Reculas ſuas fecum portant Orientales, ibique ut in marſupia repo
nunt, vel fortè in ulasjon Recularum thecâ ibi condendâ. In loco duo
decimo pro ruſticanâ voce Tongủz, alii elegantiores fcribunt ignib
Toghúz, ſeu Doghús, & ſonant Domúz .
Inter Chataica, tertio loco Hù reverà eſt Tigris, Turcicè uglaj
Kaplán. At ab his longè diverſum eſt Leopardi nomen Sinicè Pao.
Quarto loco quid voluitD. Golius per Tu, Chinenſismeus non in
tellexit. Lepus, feu Cuniculus major, Sinicèvocatur Tü çi, quorum
poſterior vox eſt expletiva. Pro undecimo Kèu, canis, etiam alio cha
ractere vocatur Cau .
Dicente Martinio, per hunc Turcicum Cyclum ruſtici Sinenſes &
Nomades Turcæ Tatarive computant Horas & Dies & Annos folares
ſuos : imò & literati Indo-Perſa , ut ſuprà ex Zapbar-nama oſtendi
s
Ff mnu .
226 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
mus. Et iftâ Dodecataëteride numerando peractâ, eandem repetunt
& numeratò reiterant in æternum. Iſto, inquam , Cyclo utuntur Turcæ
Orientales omnes, prefertim (notante D. Golio,) share ‫ و‬onay yeso
alias usg cances Mogolo-Sinæ, & Sapientes campeſtris-regionis,
& Turcæ Tamgágj, i. e. regionis Chinæ , quales etiam funt Mogolo
Sina, ſeu Mogulenſes, qui mixtim cum Chinenſibus vivunt. Per Cam
peſtrem -regionem , ſeu Campeſtria, intelligitur Olin cis Campus tâ
Kipgják, ( quæ Haitbono Cumania,) ſcil. tota planities quæ ab extremo
Oriente in Occaſum ſupra mare Caſpium& uſque ad Ponti fines expor
rigitur: hoc eſt, tota Turciſtania, uti dicti fapientes, ſeu aſtronomi,
ſuperiùs vocantur Sapientes Turciſtaniæ , qui hujuſmodi Annum con
ftituerunt.
Hactenus de eorum Anno Solari: jam proximè de Anno Lunari
dicendum reftat.
Orientales Aſtronomi ferè toti ſunt in deſcribendo Kataiorum An
num ſolarem : obiter tantùm & obfcurè Anni Lunaris mentionem fa
facientes. At D. Martinius in Hiſtoria Sinicå pp.. 18 , de Anno Sinico
agens, eum quafi hybridum , inaudito vocabulo, Annum Luna -fola
rem vocat. Quid fibi voluerit hoc monſtroſo nomine, ( fi aliquid vo
luerit, ) ille meliùs noverit : nos enim ignorantiam noſtram apertè
profitemur. At quia Sinenſium vulgus circa Annum Lunarem præ
cipuè verfari folet, fortaſſis D. Martinius etiam Lunarem Annum ſub
intellexerit. Ille autem fparfim aliquid in medium adducitdeutroque
Anno, quem unum fimplicem effe putat, neſciendo Chinenſes duo An
1
norum genera habere . '
Utcunque tamen fit, Ego ( folari Anno, in ſuperioribus deſcripto,
& Turcarum ac Kataiorum Aſtronomis relicto, ) Lunarem Annum
Sinico - Tataricum deſcribere aggredior, ex utriuſque Gentis Calendariis
lunaribus quæ penes me habeo , ex quibus conftat, in vulgari & popu
lari uſu adhiberi folere Annum Lunarem . In Orientalium Turcarum
MS Calendario lunari præmittuntur Solares menſes Gjelalai ab ingreffu
Solis in Arietem : id autem , non quaſi per illos Menſes computaretur
Annus Turcicus, fed ut inter utrofque fiat collatio, & ut ad Solarcs
Menſes commodè, per Proſthaphæreſin, referri queant menſes Turcici
Lunares, qui in eodem Calendario in ſuis locis è regione inferuntur,
ut Anni Turcici norma & menſura, & ibidem fequentibus nominibus
vocantur. Quinetiam , in quibuſdam orientalibus Calendariis, item
Coptorum & aliarum Gentium , Menſes ſubinde addi ſolent, ut omnes
inter ſe conferantur, & inter horum ac illorum Annos differentia ap
pareat. 1 Vid. Append. N. VII. Menfum
Cap. 18. VETERUM PERSARUM .. 227

Menhum Tataricorum Nomina, prout in eorum Calendario & apud

Olugh -Beigbum leguntur.
‫ آرام‬Aram . I " .
, i.e.inIIaud
‫نندديي‬eg‫يكك‬al..
‫ ا‬Ik
Ugjùngj, i.e. III".
‫ تورتونج‬feu & Sygu Dórdùngj, ſeu Tôrtùngj, i.e. IVt".
erino Beſhingj, i.e. Vivo,
EiNſ Altingj, i. e. VItu !
u
‫ برنج‬fe edd Tedingj ſeu Yetingj, i.e. VII- ' ..
ading Saw Sekizingj, i.e. VIII" .
i.e.. .
‫ طوق سنج‬feu ‫ طوقودج‬Dokozangj feu Dokosangi,ie IX ".
‫ انوردیج‬feu ‫دج‬..
‫اودو‬ Om an
feu Onuzungj, iegj
. Xer
‫ بیردنگزينج‬feu ‫انکزنج‬..Bir
‫بر‬ inkiz, ie.angi
XIma .
blolünüz Tchoksbabát, XIImus, q. d. roralis Shabat.
Horum menfium omnium Nomina, excepto primo & ultimo, ſunt tii
Nomina ordinalia, appellativam habentes ſignificationem 2", 3 ' , & c.
>

Horum Nominum quædam , præſertim Onuzungj & Birinkizingj,

planè rufticè efferuntur ſecundum Dialectum Orientalium Turcarum.
At aio,Saidas Birinkizmongj, apud Olugh Beighum , putabam eſſe
Scribæ errorem , ideóque correxi. Horum ſingulis ſubjungi ſemper
ſolet ai, ut STPLT Arâm Ai. Turcarum , ſeu Tatarorum & Kataio
rum Annus eſt idem , eodem tempore incipiens; ideóque, de utriuſque
Anno dicturus, indifferenter & promiſcuè loquor, eoordine quo Au
toritates ſe mihi obtulerunt: quod præmonendum duxi, ne confusè
locutus viderer.
Peffimè errat Scarlantus, Anni Sinici ſeu Cataici Lunaris initium
ponendo in Novilunio Martii; ut & Neuhofius, idem ponendo in No
vilunio quod Nonum Aprilis proximè præcedit, vel ſequitur. De Anni
Lunaris initio differit Þ.
D. Martinius in Hift. Sin . p. 60. Imp. Tangh
initium Anni Lunaris primam conjunctionem Solftitio Hyemali vicinio
rem habueri voluit. Et p . 21, 22;. dicit, quòd Chuen-Hio Imperator
LXXVIII , ( qui circa MMDXIII annis ante Chriſtum floruit ,) Calenda
Ff 2 rium
228 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18 .
rium toto regnopublicatum receptúmque habuit. Scripſis etiam Epheme
rides V Planetarum , quos, dum imperabat, omnes in Cælo conjunctos vi
dit eâdem die. Et hunc diem , Primum illius Anni eſſe voluit, prout
Autor Sinicarum rerum ,in Conſtellatione She diétâ, indicat, quæ nunc
circa Gradum XVIII Piſcium incipiens, ad quartum uſqueArietis ex
tenditur. - Hic ergò Imperator, primum Anni Diem, & Menſem illum ,
deinceps haberi voluit, quo Luminarium conjunctio decimo quinto Gradui
Aquarii proximafieret,quod etiamnum obfervatur à Sinis. Si loquitur
de Anno Lunari, (uti debet effe, fi pendet à Luminarium conjunctio
ne,) illud ejus initium non etiamnum obſervatur à Sinis; ergò fallitur.
Nam pro Decimoquinto Aquarii, D. Couplet in ChronologiaSinicá di
cit Quinto Aquarii. Locus fic ſe habet. Imperator Chuen -Hio prin
cipium Anni ſtatuit à Novilunio, principio Veris proximo, quod reſpondet
in Sinä Quinto Aquarii gradui ; quæ ratio temporis ſubinde fuit immu
tata, & uno alterove Menſe anticipata, ac tandem füb Vt familie Han
Veo Imperatore Hia Vu revocata, ufque hodie obſervatur. Ea, de quâ lo
quitur, Anticipatio videtur reſpicere aliud Anni initium in Sagittario,de
quo poſteà. Quòd autem Anni principium ftatuatur XV“, vel Vio
Aquarii, fides ſit penes Autores, qui debuerint hoc noviſſe meliùs
quàm nos. Sed neceſſe eſt alterum horum effe falſum . Aut fortè neu
trum horum fit verum , & pro Quinto Aquarii, voluerit Quintum Pif
cium, quâ ratione, ejus regula eſſet vera. Nam cùm Aquario reſpon
deat Januarius, quem D. Couplet alibi in Præfatione difertè affirmat
eſſe Anni Menſem ultimum , non eſt cur heic ponat eundem effe pri
mum. Noſtræ fententiæ aſtipulatur D. Martinius: nam in eâdem pa
ginâ ubi ponit Anni initium in XV Aquarii, ibidem paulò antè ( ſibi
non fatis conſtans) id ponit in Piſcibus, ſeu Februario, his verbis, Nam
XII Signa Zodiaci fic ordinata funt, utPiſces ſemper in primum Men
fem , Āries in fecundum , &c. incidat. Ille autem , qui unam tantùm
Anni fpeciem agnoſcit in China, eámqne hybrido & inaudito nomine
"

Luna -folarem vocat, in vero Anno ftatuendo planè confunditur, mi

ſcendo jam aliquid de Anno Solari, jam de Lunari : & hoc modo,
paulò antè ponebat Anni initium in XV Aquarii, quod ad Annum
Solarem ſpectabat ; jam verò mox addit, Piſcesſemper incidere in pri
mum menfem , quod ad Annum Lunarem ſpectat. Ille autem , inter
duos hoſce Annos non diſtinguens, rem fallò & confusè tradit. Si
vellemus aliquid in illius excuſationem moliri, quòd poſuerit Anni
( ut fupponitur ) Lunaris initium in medio Aquarii, diceremus, in
Anno Lunari, Intercalationis omiffionem , in Biennio, poffe Anni initium
retrahere
Cap. 18. VETERUM PERSARUM . 229
retrahere in aliquam partem Januarii : non autem ad Quintum. At
tum deinde, per Intercalationem , tertio anno fieret reftitutio in medium
Piſcium . Ille autem ſuo modo paulo pòſt pergit, Non negaverim apud
Sinas non idem Anni fuiſſe ſemper initium , ſedpro variorum Imperato
rum voluntate varium . Tria autem universè illius initia agnovére : tria
namque præcipua Puncta in Horarum Circulo pro illuſtrioribus habent ;
fcil. Mediam noctem , in quâ Cælum ; primam à mediâ nocte horam , in
quá Terram ; fecundam denique à noctis medio, in quá Hominem natum
memorant. Media nocti Caprum affignant, primæ Amphoram , ſecunda
Piſcem . Sed, bone Deus, qualis eſt hæc fabula, quantum eſt hoc de
lirium , Anni Initium elicere ex Cyclo Horario qui ad eam rem nullo
modo ſpectat! Scilicet, quia illa tria Signa præſunt dictis tribus Ho
ris, ergò non ab illis Signis, fed ab illis Horis, anni initium deducit,
quaſi â mediâ nocte, aut primâ, aut ſecundâ horâ, inchoandus eſſet
Annus ! Eum certè in Labyrintho fuo involutum, ibi inter annum
Solarem & Lunarem incertò palantem relinquemus ; poftquam ex eo
tantùm recitavimus, quod, de Anni Initiis agendo, refert, quòd ad Lu.
narem conjunctionem in Sagittario Anni initium rejectum voluit Im
perator Xi ( pronuntiato Shi) qui familiæ Cín ( pronuntiato Tchín )
primus, circa CCXV annis ante Chriftum , quo tempore ipſe Murum
Chinenſem extruxit. Fortè hoc vult Kas Kuriacus Arabs, dicendo, Quòd
Anni Turcici initium fit slajs JlConjunctio Luminarum ,quæ accide
rit in lugëll. Sagittario. Sed ex eo tempore quo nuperiùs reforma
tum & emendatum eſt Kataiorum Calendarium , Anni Lunaris initium
promotum eſt ad Novilunium Februarii, quod etiam obſervârunt
Tatari horum fequaces. Ideóque potiùs audiendus eft M. Paulus Ve
netus, in Tatarorum in Sinas expeditione comes, qui Lib. II, cap . 14,
15, ait, In die Calendarum Februarii, initium eſt AnniTartarici. Nam
de Tatarico & Sinico anno promiſcuè loquor, cùm idem ſit. Is veritati
propior eſt, quamvis fallatur ftatuendo hoc pro generali Regulâ. Sed
( quod res eft) tunc fortè fuerit Novilunium eo Anno quo is ibi fuit :
nam Novi Anni initium non eft certo die femper fixum , fed mobile,
quippe quod pendeat à Novilunio. Veriora docet Alexander de Rbodes
Miſionarius in Hift. Tunchinenfi, Lib. I. Cap. 3. Apud Tunchinenfes
& Cinenſes, Novi Anni initium reſpondet Quinto Februarii, modòfit
Novilunium . Nam aliàs, erat alio die, quando alio die effet Novilu
nium, quod debuerat dixiffe: aliàs enim ejus Regula eſtimperfecta åt
fallax. At cùm Alexander de Rhodes fuerit ex Miſſionariis qui femper
utuntur Stylo novo, ſuſpicandum eft, eum voluiffe Quintum Februarii
eodem
230 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
eodem Stylo, qui coincidit cum XXVI Januarii Stylo vetere : nam
Miſſionarii Phraſi Europæå loquuntur per Menſes. Si itaque hoc vo
luit, falſus eft : fi nonvoluit, non ſecutus eſt Stylum ab eo ſequen
dum. At cùm Chinenfes & Orientales, ſuâ phraſi, de hiſce rebus lo
quantur per Zodiacalia Signa, credendum eſt, Chinenſes & Tunchinenſes
Rhodio dixiſſe Quintum Piſcium , fine reſpectu ad aliquem Stylum ,
cùm dicti orientales Stylorum differentiam æquè ac Menſes noſtros
ignorent. Et quidem illos ei dixiſſe Quinto Piſcium ( qui eft Quintus
Februarii Stylo vetere) eò potiùs crediderim , cùm D. Dacres noftras,
mox citandus, in Quinto Februarii ponens, certiffimè loquatur Stylo
vetere, uti etiam neceſſariò fecerit P. Venetus, qui ante Stylorum diffe
rentiam vixit, quadringentis abhinc annis : Calendarii autem Refor
matio facta eſt anno MDLXXXII. Adeò ut Miſſionariorum , hac in
parte, pleræque Regulæ fint inter ſe diſcordantes & fallæ . Sed quòd
果

eorum primus Menfis fit Februarius, & ſecundus fit Martius, ulteriùs
fidem facit D. Verbieſt, in Regia Pekinenſ .Aſtromomiæ Præfe&tus, ſeu
Profeſor ( nuperis annis defunctus,)cujus apud me extat Liber hoc
Titulo, Typus Eclipfis Lunæ anno Chriſti MDCLXXI, Imperatoris
Kangh -Hy anno decimo, die XV Lunæ 2da, id eft, die XXVMartii, ad
Meridianum Pekinenſe. Scil. demonſtrat differentes apparentias Eclip
fews Lunæ eodem tempore in diverſis Provinciis China. Illius autem
XXV , Stylo novo , erat tantùm XV , Stylo vetere, feu XV Arietis. Et
fanè ſupra laudatus Martinius noftram ſententiam firmat, & rem facit
planiorem , affirmando Piſces in primum Menfem ſemper incidere. Ve
rior itaque eâ Rhodii & perfectior eſt Regula, quam(ex chartis fupra
dicti Amici mei defuncti D. Job. Dacres, nuperis annis ad Sinas Mer
catoris) tradidimus in Tractatu de Ponderibus & Menfuris Chinenhum,
quòd nempe, Eorum Sin -nien, ſeu Novus Annus, ſemper ſit Sin -yue,
ſeu Novilunium quod acciderit Quinto Februarii, eive proximè, five
antè five póſt. Ex. gr. Annus MDCLXXIII inchoatus eſt Septimo
die Februarii. Sic ille. Is quidem heic in Anglia tunc erat dies tan
tùm Sextus, quod fuit, à Meridianorum & Ortuum ac Occaſuum dif
ferentiâ, fere X horarum : fcil. Novilunium apud nos fuit die Sexto,
horâ oétavá vefperi, apud eos verò, die Septimo, horâ fextâ matutinå.
Nam dies Sextus, apud Aſtronomos noſtros, inchoatus à meridie ejuſ
dem diei, non terminatus fuit ante Meridiem eorum diei Septimi; qui,
apud Chinenſes, inchoatus eſt à mediâ nocte : adeò ut noſtri diei Sexti
pars poſterior neceſſariò coinciderit cum priore parte diei Septimi eo
rum, cùm, ex Meridiani differentiâ, quivis eorum dies fermè dimidio
diei
 UM RUM
Cap. 18 . VETER PERSA . 231
diei ſpatio ( vel faltem circa X horis) antevertat dies noſtros. Et ex
hac , utriuſqueDiei atque Novilunii, in utroque loco, convenientiâ , fatis
conftat, quòd in Novi Anni Regulâ, intelligendus fit Februarii Quintus,
ſtylo vetere, non autem Stylo novo : quod erat probandum . Aliquot
horis etiam rem variaverit Phaſews differentia, prout cælum nubilum
vel ferenum , adeò ut Novilunium fortè non apparuerit uſitato tempo
re. Hoc caſu Arabes (prout jubetur in Súnna ,) currentem menfem
protrahunt ad diei trigefimi finem , & cum eo termino novus menfis
principium capit : tunc enim Lunam jugi terminum tranfiviffe con
ſtat. Hac ratione, Menſis initium haud ſemper incidat eodem tem
pore. De hoc Alphergani p 2 . , Non ſempercontingit initium Menfis
( ratione & Calculi & primæ Phafews) incidere in eundem diem : neque
boc fit, niſi tra & tu temporis ambo inter feæquentur,
PrimoNovi Anni die, Tatari Albas Veſtes induunt, & Albos Equos
mittunt ad Imperatorem , feu magnum Kan, cum magnâ Feſtivitate
& aliis Solennibus quæ fusè narrat P.Venetus. Sed ex quo Tatari pol
liderunt Chinam , Albus color ( qui ante erat fauftus, ) Chinenſibus ha
bitus eft infauftus & luctuoſus. Idem ferè notat Shâb -Cholgji, Quòd
Scil. primo Novi Anni die Feftum celebrant, & Munera ad feinvicem
mittunt ugnioMogulenſes Tatari : & quòd fingulis Menſibus obfer
vant III dies lak Batchấk, feu Jejunii. Sunt qui dicunt eos quod
vis Novilunium ac Plenilunium feſtivitate celebrare. Et in eundem
ſenſum inquit Jab. de Plano Carpini de Tartaris MS, In principio Lu
nationis, vel inPlenilunio, incipiunt quicquid novi agere volunt : unde il
lam Magnum Imperatorem appellant, eiquegenuafleEtunt & deprecan
tur . Solem dicunt efje Matrem Lunæ, eò quòd Lumen à Sole acci.
piat.
Menſis Lunaris ( dicente Olugh Beigh ,) eſt XXIX dierum cum
5306 Particulis : & Anni Solaris exceſſus eſt X dierum cum 8764
particulis: hi ſunt eorum Epacti. Annus Lunaris (ut vult Ali Birg
jendi) eft CCCLIV cum VIII boris & XLVIII minutis. Secundùm
Gjágjermi, eſt CCCLIV dierum , cum Vitâ & V. Olugh Beigho, Re
volutio Epicycli Lunæ fit diebus XXVII cum 5556 particulis : & ex
ceſſus Anni Solaris fupra XIII circulationes Lunæ ( ubi eſt Sbùn ) eft
VII dierum cum 338 particulis.
In ſupra dicto Calendario Turcico, Neomenias Turcicas quidem non
ſatis appoſitè collocavit Scriba, unde nec accuratum Epilogiſmum in
ftituere liceat. Sed ibidem ultimi Menſis Tchokjábát Neomenia po
nitur paulò ante medium Decembris : & dein Intercalaris MenfisSbun
wanite
232 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
Shìn ( ſeu ut ibi fcribitur I wg-A- Shiùn đi) paulò ante medium
Januarii : nam pro Anno Intercalari fcriptum eft dictum Calenda
rium . Et tandem primi Menſis Arâm Neomenia eſt ad Quartum
Februarii, quo fuerit Novilunium fecundum fupradictam Regulam
noftram , Et hocce Anni Initium à dicto Januarii loco ad illud Fe
bruarii tempus protenditur, inſertione Intercalaris Menſis Shún. Cùm
enim, præcedente Biennio, propter omiffam Intercalationem , Lunaris
eorum Annus quantitate unius Menſis retroceſſerat, ultra medium
Januarii relapſus ; tum , addito Intercalari Shùn, Caput Anni ad pri
itinum locum reftitutum eſt : & hac Additione, ſeu Complemento,
tertio anno Annus Lunaris ad Anni Solaris quantitatem extenſus eſt :
uti fingulis annis id fieri poffet per Epactas. Adeò ut, quamvis Men
ſes fint verè Lunares, uti & Annus, is tamen Annus quodammodo
fit Solaris, ſeu ei æquivalens ; ficuti etiam (monente Gjágjermi) eſt
Judæorum & Arabum Annus Intercalaris. Nec aliàs poteſt Anni Lu
naris initium eſſe fixum ; cùm abſque Intercalatione fit planè vagum.
Nomine Shùn ( ut ſupra dictum ) proprie & in genere ſignificatur Ad
ditio, in ſpecie Intercalatio : Nam non eſt ex nominibus XII Men
fium, quamvis menftruum ſpatium contineat, ſed eſt Addititius Men
fis decimus tertius. A fupradicto Nomine Shiùn, corruptum eſt apud
Europæos Criticos 113 Shicun, ſeu, utſonant, Shaicun; quod eſt pro
17790 Shiùn.Et hoc, propter Defectum Characterum Turcicorum , quia
ſcriptum viderunt Hebraicis, feu Chaldaicis: unde & hoc habitum fuit
pro Nomine Chaldaico, Dodecäeteridem Chaldaicam notante. Sed in
Lingua Chaldaica tale Nomen non extat,nec Chaldæi unquam per
Dodecäeteridem numerârunt. Eft itaque Shiùn revera Dodecaeteris Si
nico- Tatarica ; aliter quam ſuperioris Seculi Viri Docti ſenſerunt:
Poft hæc autem , dictum Nomen talem ſignificationem non habet in
ulla Lingua, fed longe aliter, ut ſuo loco diximus.
Calendarii Chinenſis ultima correctio ab Imperatore demandata eſt
Fefuitis Miſſionariis Anno Chriſto MDCXXVIII, dicente Martinio :
nos autein nondum vidimus. Sed ego Katažorum, ſeu Chinenfum pof
fideo Calendarium, quod anteà ſcriptum fuerat tempore Tamingê fa
miliæ, ſc. Anno XXV Imperatoris Yungh -lie, ultimò ante Tatarorum
in Chinam adventum regnantis , Cycli Sexageni Anno Sin -hai, quierat
XLVIIvus, Chriſti MDCXI. Huic Calendario Titulus eſt, Ta mingh
tchungh bingh Yungh-lie ul fibe û nien ta tungh liè, id eſt, Taminga
familia mediæ gloriæ Yungh-lievigefimo quintoAnno magni Imperii Calen
darium , ſcil. Çui Çi Sin -bai, ii e. Anni hujus Sin -hai: hoc eſt planiùs
dicere,
 VETERU
M UM
Cap. 18. PERSAR . 233
dicere, Calendarium XXV . Anno Magni Imperii Imperatoris Yungh
lie ex Tamingá-familiâ, adhuc in media, ſeu plená Gloriâ. In iſto,
inquam , Calendario ( omiſſâ mentione Fractiuncularum quæ in fine
Anni,) ſcriptum legitur, Fan fan pe û she fu ge, Totus, ( ſc. annus )
ter centum quinquies decem quatuor dierum, nempe quòd fintin Anno
CCCLIV dies. Nuper vidi aliud Calendarium Sinicum ejuſdem Im
peratoris anno XXXI, Chriſti MDCXVII. Ibi autem in Titulo non
ſcribitur in media Gloria dictæ familiæ Imperatoriæ , quia ejus Gloriam
offuſcare inceperant Tatari Chinam invadentes, qui tunc magnamejus
partem occupaverant, quam totam circa XX abhinc annis poffede
runt.

Superius nomen Tamingh, in Arabum Libris, corruptè legitur alisb

Tamgágj, hocque etiam aliquando pro Chind acceptum . Dicente
D. Couplet in Chronologiâ Sinicâ, Imperator rao (ante Chriſtum
>

MMCCCXXXVII) ordinavit XII lunares Menſes, fex XXX dierum ,

& totidem XXIX dierum ; & Intercalares menſes qui intra XIX an
nos ſepties recurrunt. Vel, ut dicit D. Martinius, In Cyclo Sexagenario
vigeſies & bis recurrunt.
Menfium Lunarium Tabula
ex Calendario Sinico, pro anno Chriſti MDCXI.
I. II . III. IV .
Tchingh Primus UI Secundus San Tertius Su Quartus
yuè menis yuè menis yuè menis yuè menis
sao parous fiaò parvus ta magnus fiaò parvus
kièn vocatur kièn vocatur kièn vocatur kièn vocatur
Kengh Kengh Sin Sin . Gjin Gjin Quei Quei
yn , yn . mào, mào. gjîn, gjín. ſü , fu .
XXIX dierum . xxix dierum xxx dierum . XXIX dierum .
V. VI. VII. VIII.
U - Quintus Lo Sextus Ciè Septimus Pa Octavus
yuè menis yuè menis yuè ments yuè menis
fiaò paruus ta magnus Liaò parvus ta magnus
kièn vocatur kièn vocatur kièn vocatur kièn vocatur
Kia Kia . Yè rèn Pingh Pingh Tingh Tiagb
ù , ù. vi, vi, tchin , tchin. yêu , yêu.
XXIX dierum xxx dierum . XXIX dierum . XXX dierum .
Gg IX .
 234 HISTORIA RELIGIONIS
Cap. 18.
IX. X. XI. XII.
Kiều Nonus She Decimus She Decimus She Decimus
yuè menis yuè menis ye primus ul ſecundus
ta magnus ſiaò parvus yue menfis yuè menhs
kièn vocatur kien vocatur ta magnus ta magnus
Vu V 21 Ki Ki kièn vocatur kièn vocatur
fio , ho. hai, bai. Kengh Kengh- Sin Sin
xxx dierum. xxix dierum . cù, çù . tcheu, tcheu .
xxx dierum . xxx dierum .
Iftorum Menfium Lunarium Nomina non habent ſignificationem ali
quam appellativam ad Anni Tempeſtates ſpectantem , ut in Solaribus;
ſed deſumpta funtexCyclo Sexageno,ubi comparent ſub dicti Cycli
numeris XXVII, XXVÍII, XXIX , XXX, XXỒI, XXXII , XXXIII,
XXXIV , XXXV, XXXVI, XXXVII, XXXVIII. Menfium itaque
lunarium nomina quovis anno fumuntur ex Cyclo Sexageno , eum per
currendo & ad finem abſolvendo, & deinde eodem modo eundem
rurſus inchoando & repetendo in æternum : adeò ut (cùm in LX fint
quinquies XII,) ſingulis quinis annis eadem menfium nomina ex eo
Cyclo exurgentia recurrant & in Calendarium redeant. Ali Birgjendi
dicit, Menſes Chatäiços elle Lunares veros , à Conjunctione ad Conjunctio
nem putatos.
Cyclus Sexagenus ſex Sexagenarius fuprà memoratus, ad utrumque
Annum ſpectans.
I Kiš XI Kiš i XXI Kiã XXXI Kiã XLI Kiă LI Kiš
Çu . Sio . Shin , છે. Schin . rin .
II VI XI ri XXII ri XXXII 11 XLII ri LII ri
Tchèu . Hài. Yeu . Vi. Sù . Maò.
III Pingh XIII Pingh XXIII Pingh XXXIII Pingh XLIII Pingh LIII Pingh
rin . çù . Siz, Shin . છે . Shin .
IV Tingh
Mao.
XIV Theù
Iingh. XXIV Hai.
Tingh XXXIV reu
Tingh XLIV Tingh LIV Tingh
. Vi. Su .
V V4 XV VA '. XXV YÚ XXXV V4 XLV Pa LY
Shin , rin . çu. Siõ Shin . u.
VI Ki XVI Ki XXVI Ki XXXVI KT XLVÌ Ki LVI KI
Sú . Mao. Tcheu . Hai. Yeu. Vi.
VII Kin . XVII Ken XXVII Ken XXXVII Kem XLVII Ken LVII Ken
ů. Shin . rin . çù Siz. Shin .
VIII Sin XVIII Sin XXVIII Sin XXXVIII Si XLVIII Sin LVIII Sin
Vi. Su . Maò. Tchèu Hài. reu .
:- IX Gjín. XIX Gjín. XXIX Gjín XXXIXGjín XLIX Gjín LIX Gjín
Shin . ù. Shin . Yin . Sů . Siö.
XL Quèi L Quei LX9uà:
Quèi . XX Quèi
X Yeu. Vi.
XXX SuQuèi
. Maò. Tchèu. Hài.

1 In meo Calendario Sinico Amicus nofter Chinenſis adſcripfit iftos fonos, qui in quibuſdam
differunt ab iis quos pro D. Golio fcripfit D.Martinius, uti apparet in Cyclo Sexageno, proce
dendo à Num . 27, & ſic deinceps, ubi ifta Menſium Nomina comparent, Non
 Cap. 18. VETERUM PERSARUM . 235
Non eſt prætereundum , quòd Katæis eft alius Cyclus Duodenarius, fc.
Ele&tivus, à quo pendet Electio dierum fauſtorum , aut Evitatio in
fauſtorum , ad operas & res agendas, vel omittendas : nam valdè ſuper
ftitiofi ſunt in omnibus rebus ſuis. De hujus Cycli ufu confulendus
eſt Olugh Beigh : nam cùm ad rem Aſtronomicam non fpectet, nolui
ulteriori ejus explicationi immorari. Ejus interim partes ſunt,
I Kien, II Tchủ, HI Muón, IV Pingh, V Tingh, VỊ Tchẽ,
elevare. partiri. replere. aquare. Atabilire. Servire. A

VII Po, VIII Vî, XI Tchíngh , X Shèu , XI C'hai, . XII Pì,,

frangere. periclitari. perficere, recipere aperire. claudere,
Quoad judicium de eis referendum , I, III, IV , X ſunt He, i.e. Ni
gri, fc. infaufti. Et II, V, VI, VIII funt Hoângh, i.e . Flavi, ſc.
ferè fauſti. Et IX, XI ſunt Pe, i.e. Candidi ſc. fauſtiſſimi. Et VII,
XII ſunt Huen, i. e. Furui, ſc. infauftiffimi. Sic olim. Nunc au
tem Chinenſes Candidum colorem æſtimant luctuoſum : & Flavum
colorem judicant fauftiffimum . Unde pro fauftiore Omine, ut bene
vertat Annus, Calendariorum primum folium folet effe ex Serico flavo.
In ultimâ voce Huen, H eſt ſimplex, feu fimplex aſpiratio, non autem
H forte, ut in aliis vocibus.

CA P. XIX .
Explicatio nominum Angelorum fingulorum Menfium : ubi de diftorum Angelorum
Præfe&turis. Item de Sabbatis & præcipuis MagorumFestis & diebus ſolenni
bus. De diebus fauftis & infauftis, & quid in fingulis agendum , aut evitan
dum . In bis omnibusmulti corum Religioſi Ritus & Ceremonia explicantur, &
veteres Confuetudines illuſtrantur : ex quibus, qualis fuerit bujus populigenius &
indoles eluceſcit. De Festis Appendicum , & Parentalium , & c.
VI anni Gjelalæi initium Perſis vocatur » Naurűz, i. e.
N ONempespía, feu novus dies. Hinc factum eſt apud moderniores
Perſas, de Novo anno veterum loquentes, ut ejuſdem Initium feu
Diem primum vocent Nauriz, impropriè eâ in parte loquendo, ut
mox dicetur. Et inde idem mos invaluit apud alias Gentes, Syros &
Coptitas, qui ſui Anni primum diem aliquando eodem nomine, ſed
Gg 2 parum
1
236 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
parum immutato, vocant ;q3 Nairüz. Iſte itaque in Anno Gjelalæo
eft Menſis primi Phervardin Dies primus, qui inde à tempore Gjeld
leddîn ad hunc uſque diemhabetur Feſtivitas maxima, cujus Inſtitu
tionem Perſarum aliqui referunt ad antiquiora tempora Regis Gjem
shid, dicti Gjem ; de quo in Libro Pbarbàngh Gibânghiri narratur,
Quòd Gjem cùm in Mundum prodiens veniretin Aderbayagján, tunc
primùmaureâ coronâ gemmis plumata indutus, ſedens & adorientem So
lem converſus, Corona Splendorem , veteri linguâ diftum Shíd, viſendum
exhibuit : unde boc videntes homines, gaviſi dixerunt, ifte eft Naurúz,
feu Novus dies. Et quòd, cùm rurſus die ſexto in Solio ſederet, populum
blandè allocutus eft, & faciem ad eos convertens, dixit, Deus vobis con
donavit : aquâ mundà vos lavate, & Deo gratias agite. Et quòd fic
fit praxis ad hunc ipſum diem : & quòdfolebant Magnates, hoc die, plebi
omnesfuas petitiones& neceffitates concedere, & incarceratos dimittere li
&

beros, & peccantibus remittere. Sic etiam Cotboddîn Inſtitutum & No

men diei Naurúz ( ut & PerficiAnni formam ) acceptum refertRegi
Gjemſhid, quòd illeeodem felici die quo, (inquit Nuveiri) ex Perſarum
opinione, Lux & Motus inceperat, Imperium adeptus eſſet. Sed cùm is
effet in initio Rex pientiffimus & optimus, multa de ejus Pietate &
Revelationibus narrant, quæ aliquando videntur fabuloſa, uti & hæc
fortè fuerint.
Eft, inquam , Naurűz Feſtum totius anni maximum , in quo ſummo
gaudio & omnigenâ lætitiâ occupari & oppleri folent omnes : unde
& hujus diei Veſpera, quibuſdam Perſarum , peculiarinomine fignatur
Claus Phriftápb. Hujus Feſtiwal T Ornamentalis -Apparatus qui
in urbibus & domibus parari ſolet, vocatur -Rot Adin , ſeu Azin j
unde modernioribus Perfis, qui Dies Septimana habent, Dies Veneris
( Arabicè Lave Gjúm'a, i. e. Conventionis , ſeu Congregationis Dies,)
vocatur xizof Adina, ſeu Azina, q . d. Ornamentalis Dies, quando,
Sacra peragendi ergô, conveniunt in Templis, quæ tunc funt ornatio
ra, & homines ornatioribus veftibus induti.
Eftque in anno Gjelalæo Naurûz duplex, ſcil. primus dies menfis
Phervardin, ineunte Vere, eodem die quo Sol intrat Signum y ? Berè,
ſeu Agnum , ſc. Arietem ; qui quidem Dies vocatur stays igie Neu
rüz minor, feu parvus, & sols joves Naurúz vulgaris . Deinde ejuſ
dem menfis dies fextus ('nam eft Feſtum Hexaëmeron feu VI die
rum , vocatur ‫ نوروز بزرك‬Naurita magnus, ‫ دوروز خاصة‬peculiaris,
ſeu proprius. Hæc, inquam , intelligenda ſunt de Nauruz hodierno Per
farum
 Cap. 18. VETERUM PERSARUM . 237
farum recentiorum qui Mobammedani ſunt : hunc enim Nauríz inſti
tuit ſupradictus Gjelâleddin Melicſháb, quicquid in contrarium nugati
fuerint de remotiore ejus antiquitate à Rege Gjemſhid petitâ. Hoc fuit
ſenûm dierum Feſtum , quorum primo (dicente Cazvini) Perfarum Re
ges Rudebant gratificaripopulo, II Doctoribus & Aſtrologis, IIIti. Sa
cerdotibus &Confilariis, IV Proceribus & Propinquis, Vº Liberis,
& Sextumhabebant fibi proprium . Hoc fexto die Regibus offerebantur
Munera, & c . De hujus diei Ritibus Ibn Mucfa refert; Fuit mos eo
rum ut illo die buic rei præpofitus Vir aliquis, vultu formoſus, no &tu ad
Regem veniret, & ad portam ftaret donec illuxiſſet aurora: tumque ad
Regem fine veniá intrabat. Et familiariter cum eo congreſſus Rex dice
bat, Unde tu, & unde venifti ? quo tendis, & quid tibi nomen ? in quem
finem acceffifti, & quid apportas? Cui reſpondebat, Ego fum Al Man
fûr, feu Auguftus, & nomen meum eft Al Mobârek ,feu Benedictus:
acceſibuc àDeo novum afferens Annum . Tum ille confidebat, & intra
bat alius afferensParopfidem argenteam , in quá Triticum , Hordeum ,
Piſa, Ciceres, Sefama, & Oryza, ( ſc. cujufque generis Spice ſeptem &
Grana novem , & fruftum Sacchari, & duo Dinár, feu Aurei recenter
cuf. Tum ParophideRegi appoſita, offerebantur ei illa Dona : & pri
mus ingrediebatur ejus Wazir,ſeu Imperator Exercitús, deinde Ærarii
Præfe&tus, tum Præfe&tus Apparatus bellici ; denique populus ſecundùm
claſſes fuas & ordines. PofteaPanis magnus qui ex Granis ejuſmodi con
fečtus erat, in corbi poſitus offerebatur Regi; ex quo cùm ipſe comedifet,
cæteris qui coram aderant comedendum dabat, inquiens, Hic Novus Dies
eft Menfis novi de Anno novi temporisnovo ; quo neceſſe eſt renovari quic
quid tempore conftat. Tandem Regni fui Proceribus veſte regiâ ornatis
benedicebat, in eos diftribuens quicquid Doni allatum eråt . Erátque
apud vulgus Perſarum mos, nocte illâ excitare bomines, & manè aquam
Spargere.
Sic fuit Naurúz Gjelalaus. At de Naurűz veteri ( fi ita appellare
liceat,) in Libro Pbarbàngh Surúri dicitur, quòd wlang Phervar
dagján ( feu V Dies Appendices ) fint leo jyoga Naurúz Magorum .
Dicti autem Appendices, tempore mortis Yezdegberd, erant in fine
Menfis Abân : & ibi ad hunc uſque diem hæſerunt in privato Calen
dario vetuſtiſſimorum Perfarum eorúmque Sobolis inter Perſas Mcham
medanos habitantis & hodie ſuperftitis ; quamvis cogantur publicè ſe
qui Calendarium Gjelalæum. Quia verò iſti V dies qui propter benè
finitum Annum habebantur Feſtivales, erant contigui primo diei ſe
quentio Menſis Adur ( cujus primus Dies, qui apud Magos erat Anni
Prin

+
238 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
Principium , in initio Imperii rõ Yezdegherd, & quoque poft eum ex
tinctum fic manſit,) ideò in ſuprà laudato Libro, iſtud tempus vocatur
Naurúz Magorum : non quafi Magi ſic vocaverint, aut hodiè vocent,
ſed ille autor fic vocavit; illi enim alio longè diverſo nomine primum
Anni ſui Diem vocant Cúfa-niſhin, de quoin ſequentibus fufiùs dice
tur. Et Yezdegherd, durante ſuo tempore, eum Diem adhuc alio
nomine Tcheſhn-fáz, feu Feſtivalem appellari voluit. Ille itaque autor
non ſatis accuratè & diſtinctè locutus eſt, confundendo nomen Ap
pendicum finis præcedentis Anni, cum nomine primi diei fequentis
Anni ; cùm hæc (quamvis prope conjuncta & contigua,) fint à ſein
vicem planè diverſa, nec Caput veterum MagorumAnni vocabatur
Naurůz, quippe quod nomen obtinuit tantùm in poſteriori Anno
Gjelalæo.
Priùs autem quàm Menfium & Dierum nomina, & ab eis penden
tes religioſos Ritus, ſigillatim explicare aggregiar, præmittamqualem
obſervare conabantur Sabbatiſmum, ut cum ſuâ Menfium Perſicorum
Hypotheſi coincideret Mofaica Legis præceptum de SeptimiDiei Sab
bato in perpetuum obſervando. Ut itaque Græci, olimSeptimanis de
ftituti, Menfem trifariàm in tres Dierum Decanos dividebant; fic
cùm in veterum Perſarum Menſe ( ut ſuprà dictum ) non fint Septi
manæ , ficut funt in Menſe Arabum, Perſæ videntur tale quoddam
parâſſe remedium, interponendo Nomen Dei, quod quadripartitam ef
ficeret menfis diviſionem , quæ ſeptenariæ Partitioni eſſet proxima.
Singulos menſis Perſici Dies ſuo ordine recenſitos videas ſuprà p. 190.
Ibi primus dies eſt Hormùzd, ut ab Jove ſit principium . Deinde ( ut
Angelorum fint intermedii Dies,& Dei ſupremifeptimus,) poft VII
diesrurſus venit Deybadur, ſeu Dey cum Adur, ſcil. Dei nomen unà
cum Adur : & eodem modo, poſt alios VII dies venit Deybamibr,
ſeu Dey cum Mihr: & tum poſt VIII dies, Deybadin, ſeu Dey cum
Din, qui eſt ultimi Oetoni primus. Hoc non eſt fortuitum , fed ftu
diofè & ex induftriâ factum . Et fanè fi Menfis tantùm XXVIII die
bus conftitiffet, ut commodior effet diviſio, tum proculdubiò quater
Şepteni Dies à nomine Dei incepiffent: ſed XXX dies non potuerunt
aliter dividi, quàm per bis Septenos & bis O &tonos dies. Adeò ut,
vetuftiffimi & primarii huius Menſis &Dierum Inſtitutores planè vi
deantur reſpexiff: Sabbatiſmum. Hinc eſt quòd Olugh Beigb poſtquam
numeravit Feſta, addat so Loly Et quidem fic eft Dey VIIIvus
XV & XXIII, quippe quod fit nomen Dei, uti eft Hormuzd. Hæc no
mina Dey videntur quaſi eſſent in compoſitione cum nominibus qui
bus
Cap. 18. VETERUM PERSARU M. 239
bus adjuncta funt: ſed reverà non eft ita ; ideóque Olugh Beigh fim
pliciter enuntiat Denominatum , ſine mentione adjuncti Denominatoris;
cùm folùm Dey fit dictorum trium dierum nomen, & additio cum
Adur, cum Mibr, & cum Din ſit tantùm ad indicandum fitum lo
cúmve in Menſe Perſico, ſcil. ad notandum Dey, quod cum talibus ad
junctis nominibus venit, eave immediatè præcedit. Hi inquam IV
dies (quorum primus eft Hormàzd ) quaſi tot Sabbata in Menſe Per
fico conſtituebant, quaſi Dies Dei, ei dedicati & ab eo denominati,
cùm reliqui dies ab Angelis denominarentur. Cùm verò numerus tri
cenarius ( ut ſupradictum ) per Septenos æqualiter dividi non poſſet,
coacti ſunt ferre talem inæqualitatem ; cùm promovendo Diem in Ca
lendario , ut nos facimus, vel eundem retrahendo, Dei Dies cum illis
Angelorum commutati fuiſſent, quod nefas ; & proceſſu temporis,
totalis tandem facta fuiffet mutatio, quod primò inſtitutum ordinem
prorſus turbâffet.
1. Menſis primus Martius in Anno Gjelalao, qui in Anno veteri
eſt Julius, vocatur Pbervardín, aliquando contractiùs wagi Phervín,
quod ( uti Phervardîn) ex vi vocisſignificat, tum in genere, Superius
quidvis, quàm ſpecialiter, Superliminare Portæ, vel Oſtii, aliàs dictum
Ogue Phirvad & w.98g Phérvadin . Et ex oppoſito ( ne in Lectione
oriatur confuſio,) Subterliminarė, eiſdem literis, ſed diverfis vocalibus ,
vocatur webgui Pburûdin, i.e. infimum aliquid. Cùm itaque in Pher
vardín fit fuperioritatis fignificatio, Grammaticalis Senſus commodè
feret ut inde primus anni Menſis fic vocatus fuerit, q. d . Supremus to
tius anni. Sed cùm ifta originatio tantùm fpectet certum aliquem
Menfium ordinem & fitum , qui fortè non ſemper eodem modo fe ha
buerit, & cùm Phervardin à Perſis cenſeatur Nomen Angeli à quo
denominatus eſt Menſis, videatur quòd aliâ ratione fic dictus fuerit
q. d. como Pervar -dín, i.e. fovens Religionem : nam p & pb funt
commutabiles. Huic verò originationi aliquantulum obftat, quòd tum
magis Perſicè dicendum eſſet wed Din -pervar, Religionis fotor.
Ideóque fortaſſis prior derivatio fit potior, præfertim quia cum eâ con
venit aliud hujus Menfis nomen Zeverdín , feu Zevardín, etiam figni
ficans fuperius ; ut in Nim .Laud. legitur utsed wrong; Zevardin
eft Menfis iš Naurűz, fcil. fupremus menſis totius anni, in quo eſt
Naurúž : nam Zevardín, quoad vim vocis,, eſt i.q.condyg
‫زورين‬y Zovarin,,
i. e. fuperior, ſupremus, fummus. Si forte in nomine contengi fyllaba
 240 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 18.
‫ فير‬per ſcribarum incuriam orta fuerit ex ſyllabâ ;j ze in voce w ! ") ;
doj
Zevardín, eſt valde antiquus error. Nolo aliquid determinare.
Iſte Angelus creditur præeſſe Animabus quæ in Paradiſo, & is ha
betur Paradiſi wilá Theſaurarius, à cujus ductu pendere exiſtimantur
omnes res & negotia totius hujus Menfis, & præfertim Diei XIX ejuſ
dem, in quo, ex veterum Perfarum ſententiâ, bonum fauſtumque eft
novas veſtes ſcindendo formare & induere, & Ovium gregesatqueBoum
armenta luſtrare. Hic Dies (quiacoincidit cum nomineMenfis,) Fel
tus habetur : &, ut diſtinguatur à nomine menfis, vocatur -2979-3
‫روز‬ Phervardin-dies. D. Golius ad Apherganum dicit hunc diem vo
cari ul.Somogy Phervardinagbûn, i.e. Phervardinalia, quæ fanè
appellationis forma analoga eſt reliquorum Feſtorum nominibus : fed
apud Perſicos autores nondum inveni.
In Angelorum Officiis & Præfecturis aſſignandis, Perfæ inter ſe ali
quando diffident: nam contra Regulam in Libro Mugjizât traditam ,
( quòd ſc. Menfium Angeli fint ſuperiores, & DierumAngeli fint in
feriores,) ſunt ex Indo-Perſis qui tradunt iſtum Angelum Phervardin
eſſe tantùm Coadjutorem võ Churdad : ſc. credunt quòd Angeli infe
riores fint whissis Operarii, ſeu Miniftri Angelorum ſuperioris or
dinis. In Libro Mugjizát dicitur, quòd hujus Menſis XVII die in
choari ſolet ‫&ه‬-03-0;
‫ زمزم‬Zemzema, ſeu Sacrorum verborum Muſtatio in
Religione Magorum . [Fortè meliùs dixiſſet die XIX .) Eft enim cui
vis diei menfis Muffitatio propria & peculiaris quæ fit ejuſdem diei
Angelo, eum ſolicitando, ut illos tueatur à Diabolo ejuſque Tentatio
nibus. Nec unius diei Muffitatio confundenda eft cum eâ alterius diei,
quia quiſque dies habet diſtinctumAngelum qui ſuæ diei rebus præ
ficitur, ad quem dirigitur talis Muffitatio. Sic( inquit Libri Mugjizât
autor,) Perſarum Reges pro fingulis diebus Menfis habebant cibum ali
quem novum, & unicro Miſmar novum , & indumentum novum , &
Muſitandi formulamnovam , &Telema novum . Et Feſta conſtituebant,
quorum aliquaſpectabant ad Religionem, & aliqua ad res mundanasfeu
politicas.
II. Secundus (in Anno Gjelalæo Aprilis, in Anno veteri Auguftus,)
Menfis apud D.Golium ad Apherganum perperam legitur Aredbabiſht,
pro eo quodin Perfide ſonariſolet Ardibebiſht, ſeu Erdibebiſht ; & ab
Indo- Perfis ſonatur Urdibebiſht : & in utrâque, Bebiſht eſt Paradiſus.
In priore, Ard, ſeu Erd, eſt fortis, magnanimas, ftrenuus ; quæ qui
dem
Cap. 19. VETERUM PERSARUM . 241
dem interpretatiorefpicit Angelum ipſum & ejus naturam , q. d. For
tiſſimus in Paradiſo Angelus. In poſteriore, Urd exponitur Similis,
reſpiciens ſolum Menſem ejuſque naturam , quaſi hic Menſis dictus
fuerit Paradiſo fimilis, hoc eſt, propter Amoenitatem & florentem in
eo Anni Tempeftatem . Quocunque autem modo pronuntiaveris, hoc
nomine intelligitur Angelus qui habet Claves Paradiſ, & qui præeſt
Igni ( eum vivum conſervando,) & Montibus, & omnibus rebus ac
negotiis hujus Menfis, & ejuſdem nominis Diei, qui eſt tertius ; qui,
quia coincidit cum nomine Menſis, habetur Feſtum dictum soy!
‫ بهشت روز‬Ardibehipbot -ria ,ie. Dies, vel pluraliter ‫اردي بهشتگان‬
Ardibebiſhtaghdn, feu Ardibebiſhtalia, maximæ celebritatis : quo etiam
die bonum eſt bellum gerere ; & quoque adire Pyréum , ubi quiſque
à Deo obtinebit petitiones ſuas; uti etiam fi quis adiverit Reges, ab
iis exaudietur. Secundùm Indo-Perfas, is Coadjutorem habet Bebrâm .
Cazvinius Arabs vult Ardibebiſht eſſe Ignis & Lucis Deum, qui Me
dicinæ etiam præeſt. Præter hunc autem Azur præcipuè creditur
præſidereIgni , adeò ut duo habeant eandem Præfecturam . Sed talia
numeranda ſuntinter raepopératu eorum , qui omnium Angeloruin ſuo
rum Officia & Præfecturas non fatis ſtrictè & accuratè aſſignârunt,
quin pro lubitu in varias ſententias excurrant. Quod femel dixiſſe
fufficiat,quamvis in poſterum tale quid occurrat.
III. Tertius Menfis, in Anno veteri September, in Anno Gjelalæo
Majus, eſt Churdad, q. d . Lumen , aut Illuminationem dans. Habetur
autem pro nomine Angeli ( cui ſecundum Indo-Perſas plures ſunt
Socii & Coadjutores,) qui præeſt Aquis currentibus & omnibusaquis,
five fint dulces, ſive falfæ , eas ab inquinamentis vindicans. Præeſt
etiam Arboribus & Herbis, & omnibus rebus ac negotiis hujus Menſis,
& Sexti ejuſdem diei dicti jg, slogans Churdâd-rúz, ( ſeu pluraliter
whole Churdâdaghần, i.e. Churdadalia,) qui, cum nomine Menſis
coincidens, celebratur ut Feftum ; quo die ( præter Feſtivitatem ) bo
num fauſtúmque eſt Uxorem expetere, & quoque ‫ز‬lololo‫ب حاجات ا‬ calab
‫طل‬
‫ندان وسروشها‬-necelitates
‫امشاسپ‬ nojtras impetrare ab Angelis at Ca
litibus. Heic autem Sorüß , quaſi generali ſignificatione, eſt ſynony
mum cum præcedente. Cazvini ponit Feſtum wisy :) Abrizagban,
ſeu Aqua -ſparforia, in ultimo hujus Menſis die : cùm id potiùs per.
tineat ad Menſem Tír, ubi videas. Autor Libri Mu'gj. ponit Abri
zagban in die XX hujus menfis ; addendoetiam , quòd cimelynol yng
Hh fit
242 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 19 .
fit Dies Principum , fi rectè interpretor : nam fortè fit mendum . In
Libro Ph. Gj. unde pleraque horum habui, dicitur quòd hoc die XX
Rex Phridün devicit ty Dabák, eumque duxit Captivum, qui dixit, Ne
interfice me: cui itaque osamlad affenfit Pbridún . ' Eft quoque
Churdad nomen alicujus Pyréi celfiffimi, quod fortè idem cum Azur
cburdad.
IV. Quartus Menfis eft , A3 Tir, i. e. Sagitta ; ( in Anno Gjelalæo
Junius, in Anno veteri OEtober ) quo etiam nomine appellatur Mer
curius Planeta propter velociorem motum ; & celer ille Superûm nun
tius habetur stli jud Seriba Orbis-cæleftis, qui etiam præfectus eſt
Doctis & Sheichis. Is apud Indo- Perfas eſt tantùm Socius iš Churdad.
Eft autem Tír nomen Angeli qui etiam præeſt jumentis & omnibus
rebus hujus Menfis, & ejufdem diei XIII, qui Feftus nomine Synä
Tiraghân, i. e. Tyralia : & æquè celebratur ac Naurúz & Mihra
ghan. Hicautem dies magnâ cum Feſtivitate celebratur, non tantùm
quia coincidit cum nomine menfis, fed & quia quando bellum fuit
inter Afraſyáb (qui aliquando tñ Irán præfuit,) & Perfarum Regem
Manúgjahr, qui in Caftello oliwy Tiriſtân, ( i. e. Sagittarum re
gio,) obfeffus, Manúgjahr poſtulavit ut ei traderetur Irán - Shahr, i.e.
Neifhábur ; quod factum eſt: & tum hoc die facta fuit Pax, fub eâ
conditione, ut unus aliquis è militibus tå Manúgjabr totâ vi Sagittam
emitteret ; & ubicunque caderet, ibi ' effet regni terminus. Dicunt
itaque quòd ces! Ariſh emifit fagittam quæ cecidit in ripâ fuminis
grof Amú, feu gof . Abi- Amu, i.e. Oxi, ubi itaque conſtitutus eſt
regni limes: quo facto, Perſæ ab ulteriori moleſtiâ liberati ſunt.
Hoc die, fauſtum eft precari & neceffitates petere.
Hoc Feftum Tiraghån aliàs vocari ſolet ildgają5 Abrízaghan, i. e.
Aqui parforia , quia populus, tam aquam communem , quàm rofaceam ,
dicto die, in ſeinvicem fpargunt, ut refert Ph.Gj. autor, de eis in In
did feribens. Libri Mü'gj. autor collocat Abrizaghấn in XXX die
menſis Bebman, prout ufurpatur in Iſpahan. Ipſe autem aliàs collocat
in XX die menſis. Churdåd, fortè apud alios : ſed non diſtinguit.
Cazvinius meminit ritûs ſpargendi aquam in Naurúz, ut fupra 3;&
ponit Abrizaghan in ultimo die menſis Churdad : & ex eo D. Golius
in Notis ad Alpherganium malè legit als Abziraghấn. Hoc
modo variatum vides fecundum variorum locorum conſuetudinem .
i Proh avisegnoésie ! quaſi.Pbridấu bellum gefferit cum Patre eum occiſurus ! Et tamen in
eodem errore etiam fuit Ruſtemi Epitomator, fuprà pag . 183 , t. 26. Vide infrà p. 245,246.
Hujus
Cap. 19. VETERUM PERSARUM . 243

Hujus menſis Tir XII dies dictus jul Yader , eſt quoque Feſtum .
Vide in Abán.
V. Quintus menfis, in Anno Gjelalæo Julius, in Anno veteri No
Dember, eft vloero Murdád, (vulgò Mirdad & Amirdåd,) qui eſt An
gelus qui præeſt Arboribus & Frugibus ac Seminibus, ( ut fuprà de
Churdăd notavimus,) atque Hyemali Parti anni, & omnibus rebus
tam hujus Menfis, quàm ejuſdem Diei XVII, qui vocatur , uglas brain
Feftum rws Nilupbar, i.e. Nénupharis, quòd eam herbam tunc in uſum
adhibere foleant. Si hoc die petitiones fiant apud Reges & Magnates,
citò dabuntur res petitæ . Nomine Murdád, feu Mordåd, . d . mor
tem dans, fignificatur etiam Syro Ligi Angelus mortis, aliàs di& us
pünd Hiſhim,, cash gol Abu rábja, & Azraël, de quo Cazvinius
dicit ‫مردان هو عزراييل مسکن الحركات و مغرق الأرواح من الاجسان‬
Mordåd eft Azraël, quimotiones fedat, & animas à corporibus feparat.
Eum enim Animas corporibus folvere credunt Perfarum Magi.
Judæi volunt quòd Swamy Azraël, i.e. Auxilium Dei, præſit Aquis
ne tranſeant terminum fuum & operiant terram . Volunt etiam quòd
7017 Dúma fitAngelus præfectus mortuis & moribundis, quos no
minatim compellat horâ extremâ : unde in Gemara Talmudi Bera
choth fol. 18.2, legitur 174799321 Dim 77019 Důma præcedit & publice
vocat ipſum, Nunc veniat i divd. A filentio nomen habet, q.d. Prae
feftus filentii, eorum ſcilicet qui mox erunt filentes. Apud quoſdam
veteres Judæos 5890 Samnaël, i.e. Venenum Dei, exponitur 789
xn199 Angelus mortis. Is tamen aliis corum eſt Satanas, ſeu Prin
ceps Diabolorum, quem ajunt inequitaffe Serpentem antiquum & fedux
iffe Evam ': nam Sammaël exponitur 879808 Afmodæus, feu Tenta
tor , de quo alias dicitur ‫מאל שר גדול שבשמים‬-Sammaél
‫ס‬ eft Prin
ceps maximus qui in cælis. Huic, tanquam Diei Judicii Advocato,
dant ſeu offerunt Munus [ a bribe] in die Propitiationis, ne Judæos
propter peccata accuſet. Plura videas apud Buxtorfium .
VI. Sextus menſis (Gjelalæus Auguſtus, vetus December) eſt yourbaise
Shabrívar, ex vi vocis idem valensac glof Shahriyâr, i.e. Auguftus,
princeps, quod ( quamvis merus Titulus, aliquando migravit in no
men proprium , quod apud Græcos Scriptores Cyaxares. Hoc nomen
Shabrívar ( fi incipimus à Phervardîn,) Auguſto Menfi, tam ordine,
quàm appellativâ ſignificatione, reſpondet. Eft autem Shabrívar no
men Angeli qui præeft Igni & omnibus metallis ac mineralibus, eif
que benè mundandis ; & omnibus rebus ac negotiis, tam hoc menſe,
quàm IV ejufdem Die factis, aut faciendis. Ifte Dies quartus voca
Hh 2 tnr
244 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 19 .
tur 39 jaagfal Shahrivar -rúz, ſeu Shabrívar - Dies, ut diſtinguatur à
Shahrîvár -Menſe. Et in illo Die (quia fynonymuseſt cum nomine menſis)
celebrari ſolet Feſtum dictum atsi Shahrivaraghấn,ſeu Auguf
talia. Hoc die natus dicitur ullo Darab, ſeu Darius. Octavo quo
que hujus menſis Die (propter meſſas fruges) celebrari ſolebat Mago
rum Feſtum dictum uli's Chezán, i. e. Autumnalis Feſtivitas, & Au
tumnus ipſe. Hæc ex Pb.Gj. At in Nim . Laud. exponitur Autumna-,
lis menfis, && cujuſque menfis XVIII Dies, ut fuprà notavimus p. 195,
196 ; ubi etiam adducitur ut alicujus menſis Yezdegherdæi nomen
ordine reſpondens O tobri.
f Mihr,
VII. Septimus (Gjelalæus September, vetus Januarius) eſt osero
ex primitivâ vi vocis primariò Amorem denotans, deinde Solem , qui
Amore complectitur totum Orbem eúmque illuſtrat & calore fovet &
fructiferum reddit, qui aliàs in tenebris & frigore &fterilitate ac om
nium rerum inopiâ relinqueretur. A quibuſdam Mihr habetur quæ
dam Intelligentia quæ regit Solem , ut Azur eſt Intelligentia quæ re
git Ignem : eſt ſcilicet nomen Angeli qui cenſetur præeſſe omnibus
rebus in hoc menſe, ejúſque Die XVI actis, aut agendis ; præſertim
omnibus rebus quæ Amorem & Amicitiam ſpectant. Ab eo quoque
pendet omnis totius Populi ,hoci gulus Computus & Numeratio,&
in ejus manu ſunt obis , vbs Præmia & Pæna. Scilicet, Dei juffu,
ejus eſt cum populo Die Computi numerare de præmiis , atque de
penis, pro peccatis ſuis. Is enim in Die Judicii extremi præficiendus
eſt Ponti dicto Tchỉnavad -pùl, per quem tranfituræ funt omnium mo
rientium Animæ, quas ibi in medio Ponte fiſtit, & cum eis nume
ratpro anteactâ vitâ ; & in Bilance, quam in manu habet, omnium
Actiones ponderat, omnia tam bona quàm mala Opera benè perpen
dens: & , fi Bona malis præponderant, vel unius ciliaris pili pondere,
ad Paradiſum mittit ; aliàs ad Gebennam . Et ibi pro Meritorum aut
Peccatorum qualitate , in VII diſtinctis Cælis & totidem diſtinctis
Gebennis Præmia & Pænæ eis decernuntur & parantur .
Hujus XVI Dies, ut diſtinguatur à Mihr -menſe, vocatur jy opero
Mihr-rúz, i.e. Mihr -dies, eſtque Magorum & veterum Perfarum Feſ
tum ( excepto Nauruz -cháſſa ) omnium maximum , aliàs vocatum in
.

plurali ulipo Mihragbân, feu, ut Arabes fcribunt, wlaytho Mihr

agján, i. e . Mithralia, feu Mithriaca. Hoc Feſtum celebratur per
VI Dies, quorum primus eſt XVI dictus sols uligero Mihraghân
amma, i. e. Mithriaca vulgaria, ſeu communia : & hujus Feſti finis
eft Dies XXI dictus els uwigo Mihraghấn chálſa, i.e. Mithriaca
pecu
Cap. 19 . VETERUM PERSARUM .
245
peculiaria , feu propria. In quodam Syrorum Calendario uosto jay's
rñs Mibragjân ſcil. communis) adſcribitur XIV Diei Septem
Naurúz της
bris, minùs bené.
Hujus Feſti Celebrationis aliquot rationes à Perfis adferuntur ; ſcil.
quòd Deus, hoc Die, primò Terram ftraverit, & Corpora fecerit Spi
rituum receptacula. Sed hoc non coincidit cum Creationis ordine
ſuperiùs ab illis affignato. Sunt qui volunt hoc Die Angelos tuliffe
opem tã Julist tyls Cavæ Fabro -ferrario in cæde tš Sisto Dabák,
quem quidem Perfæ , ex dedecore & probro, vocant $ 1 to Dah -agh,
i.e. Decem vitia, quæ huic Tyranno annumerant. Is enim erat, cashb
contumax, & perditiffimus Homo, ſub quo Populus tormentum &
moleſtiam paffus eft. Alii dicunt Phridûn, hoc Die, primò in Solio
ſediſſe, ante illud tempus quo dictus Cava iſtum Dabâkum profligavit,
Alii dicunt quòd, iſto Die, Pbridűn primò inſurrexit in Dabâk, eúm
que peſſundedit ; adeò ut populus in terrâ Babel, qui ſub eo erant,
in ſupplicio & moleftiâ, ( eo in montem Dumávand ablegato ibique
incarcerato,) à tyrannide & oppreſſione liberati ſunt. Ideóque (pergit
Ph . G.)) Perfa in fud Religione ‫عود نمودند وهمهلشکر ايزدي‬
shidáis in fuas Stationes revertendo, totum Dei exercitum luſtrarunt,
ſeu completum reddiderunt, atque Præfectos ad Amorem in Subditos
hortati ſunt, & ut ( ſecundum Mithriacorum ſignificationem ,) Amorem
continuare vellent ; & quòd ideò huic Diei tale nomen impoſuerunt.
Quocirca, in poſterum , Perſæ hoc Die ſolebant facere peculiarem
‫ زمزم‬Zemzema, ſeu Muffitationem folennem , recitantes quæ
aliquam ‫&ه‬regoj
dam ‫ مناجات‬Soliloquia , laudem Dei & ‫ آذر‬Ignis continentia, ‫وبوقت‬
‫طعام و شراب باز گرفتن یعنی سکوت می نمودند تعظيم خدايرا‬
asla Jo & tempore edendi & bibendi arripiebant Báz , feu Tacitur
nitatem , in Honorem Dei Optimi Maximi. Sic ille. Sed fallitur in re
Hiſtoricâ, ponendo Phridűn filium ante patrem Dabák. Pergit verò
dictus autor, “ Alii dicunt quòd Perfis fuit Rex quidam iniquiffimus,
،،nomine Mibr, qui ‫ كار را بر خلايق تنگی گرفته‬res a populo arefe
exegit : & is deinde medio menſe ( ſc. Die XVI) obiit: quocirca
aliqui hunc Diem dictum volunt Mihraghân. Sunt qui dicunt, quòd
“ Mihr eſt olig obitus, ſeu mors, & wtſGhán eſt Princeps; quali hic
“ Dies ſic dictus fuerit propter obitum Principis.” [ Sed nemo novit
in quâ linguâ hæ voces hanc fignificationem habent.] Tandem addit,
“ Alii volunt quòd Ardeſhir Babecán, hoc Die, primò induit Coro
nam , in quâ Mitbræ , ſeu Solis, figura inſculpta fuit : quocirca ei
« ſucce
246 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 19 .
“ ſuccedentes Reges hoc Die Coronam , Solis figurâ inſculptam , in caput
« füum & in capita filiorum imponere ſolebant; & fauſtioris ominis
ergò, oleum Ban, ſeu Glandis unguentaria , corporibus inungebant.
“ Et quòd hinc, quidam Regum Perſarum filii, hoc Die nati, facti
“ fuêre ulargo Præfules; & thuige Lüis én empátilav(in quâ erant
“ Saccharum , Oryza, Mala Perfica, Granata, ylis Syzipha, Uve
se albæ , & ,liS Lotus) ſecum tulerunt; quia Perfæ crediderunt quod
CC
« quicunque, hoc Die, de dictis Fructibus comederet, & corpus ſuum
“oleo Bản innungeret, & Roſaquam biberet, per totum illum annum
plurima infortunia ac mala ab eo averruncanda fore. Hoc die, fauf
" tum eſt Infantes ablactare, eiſque Nomen imponere. p. 25.” De
Feſto Mibrgján D. Golius legit ex Nuveiri, Mos Perſarumeo Feſto
erat, ut eorum Reges in benedi&tionem inungerentur Oleo Bán . Item
Rex induebat fubtilem & variegatam veſtem , ornatus tñ Tågj, ſeu
Cidari, Supra quam erat Solis Imago conſtricta ambiente orbe. Primus
verò qui ad illum ingrediebatur, erat ulozyl AlMubedân (pro
ulasal dagro
‫ مربى‬Mubed Al Mubedân.] Magorum Archi- præful, fe
rens Paropfidem in quâ Citria, Fruftum Sacchari, Lota, Cydonia,
Syhpha, Poma, Albarum Uvarum botrus, & feptem Myrti bacca ,
fuper quibus muffitabat. Eodem modo deinde accedebatpopulus fecun
dům dignitatis gradus. Præceperunt autem Ardeſhir & Anuſhirván,
ut Feſtis Mibrgján & Naurűz, omnia veſtium & ftratorum genera,
ex Apothecis deprompta, populo juxta ordines fuos diſtribuerentur.
Ferunt enim , Reges hyberno tempore haud fuifle uſos veſtibus æſtivis,
nec æſtivo bybernis; neque iis morem fuifjë veſtesin Apothecis aſſer
vare, nec vulgum in actionibus ſuis imitari. p . 26. D. Golius ex
Nuveiri Arabe tradit, Mihr ſignificare antiquis Perfis Vindictam &
Talionem ; & quòd hoc Feſtum ita dictum volunt, quia Ferudin (lege
Feridûn] PerſárumRex, victo Dahác tyranno, Avi ſuiGjemſhidcæ
dem vindicabat. Hoc vult Ibn Tâbir Poeta, inquiens, Significatio ejus
eft, quòd illo Die Perſa vicerunt, & inde vocatus eft Jurisanimealler
tor, ſeu vindicialis ; fcil. Dies vindicatæ cædis. At Mes’ídi dicit
Mahr eſſe nomen cujuſdam regis Perſarum injuſti & exoſi, à cujus
morte , tamille Menfis, quàm Dies ejus XVI đi&tus fuerit Mabrgján,
q. d. Deceßit eo die anima Mahr. Hæc autem non ſunt fide digna.
Sed poft hæc omnia, mihi videtur, quòd non fit cauſa tot rationes
tentandi: nam res plana eft, quòd fc. cum Mihr ſignificet Solem ,
inſtituta fuerint Mithriača in honorem Solis ; ſc. fecundum veteres, in
Januario, ſeu Solis acceffu, & fecundum recentiores, in Septembri,Solis
ſeu
 Cap . 19 . VETERUM PERSARUM . 247
Solis receſſu , quafi fuerit Feſtum Valedi& torium . Soli, circa Tropicum
Capricorni in Autumno.
Inſuper D. Golius in Notis ad Alpherganium fallitur, vel faltem
ejus Arabes falluntur de Feſto Mihragján, dicendo id ab Arabibus vo
cari gigli el Nox Accenfionis, feu accenfi Ignis, cujus hyperbolicam
deſcriptionem affert ex Ibn Hagjágj Poetâ. Et Feſti rationem reddit,
quòdeo tempore Rex Kejomáras filios & filias in matrimonium collo
caverit, & eorum nuptias tunc celebraverit : vel aliàs, quòd Afrafráb,
Turcarum Rex, qui tunc fuit in Perſide Dominator & Oppreffor, eo
tempore ejectus fuerit. His autem miſlis, dicta Accenfionis Nox in
Ph. Gj. ponitur in menſe Behman : ſed reverà pertinet ad menfem
Dey, ubi videas.
Éx antedictis lucem fæneratur Euſtathii locus p. 1834 de Perfarum
Rege, fcil. quænam fuerit ejus nueépce pide Dies unica, in quâ foli Re
gi licebat inebriari ; Εφίεται το βασιλά μεθύσκεσθαι ημέρα μια ν ή τω
Μίθρα έθυον, ότε και το περσικών αρχάτο των δε λοιπών, έδεις τηνικαύτα.
Nempe hoc fuit in dicto Feſto Mihraghấn, quod maxima Mihræ
Feſtivitas, quam ſuperiore aliquo Capite tetigimus.
VIII. Octavus menſis (Gjelalaus October, vetus Februarius) eſt Abán,
qui ſecundum Indo-Perfas eſt Angelus Coadjutor 78 Churdad. Sed
ſecundum alios, cenſetur nomen Angeli qui præeſt Ferro, & omni
bus rebus Menfis Abân, & ejufdem nominis Diei X, dicto ‫آبان‬
Abân-rúz, vel LULTAbảnagbán, quem, ut Naurúz & Mibraghân,
pro Feſto celebrant, eò quòd ,; Zav Rex tñs Irán, deſinens bellum
facere cum Afraſâb, eum è regno fuo, hoc Die, ejecit : & quia, poft
V aut VII annos Famis,hoc Die plueret.f In eo bonum eſt necef
fitates noftras à Deo & Principibus ac Magnatibus petere, & Arma
parare. Sunt qui volunt Deum , die Abảnagħân, condidiffe Terram &
Flumina, &c.
Apud vetuftiffimos Perſas, Abán fuit Menſis XII, feu totius Anni
ultimus : ideóque Appendicum Feſtum , etiam uſque hodiè, à Perſarum
Magis in fine hujus Menſis celebratur ; quod eſt antiqui Menſium
ordinis indicium certiffimum , quòd Circularis Emboliſmi magna Pe 3

riodus abſolveretur initio regni Yezdegherd, tunc quando intercalandi

vices ad hunc menſem perveniſſent. Hoc autem Appendicum Fel
tum durabat per X Dies ; ſcil. à viceſimo fexto hujus Menfis Die ad
finem V Appendicum : ideóque Libri Mu'gj. autor narrat, quòd
+ v. fuprà in Tir.
Menfis
 IA RELIGION IS
248 HISTOR Cap. 19 .
Menſis Abân XXVI & ſequentibus Diebus Magi folebant Pulmenta
& alios cibos parare, quos in ſummis Turrium tectis ponentes relin
quebant, ut ul algul Magnatum ſeu Heroum Spiritus, five Genii,
illuc venientes , eorundem nidoribus oblectarentur & reficerentur.
Hocce itaque Appendicum Feftum decendiale (annum terminans) ex
cepit alia Novi anni Feſtivitas in primo Adur : adeò ut hoc totum
tempus, per XI Dies durans, feſtivale fuerit.
IX. Nonus Menſis Gjelalæus November (vetus Martius,) eſt ,05
Azer, feu Ader, ut fæpè vulgus fonat : à peritioribus autem fonatur
Azur, ſeu Adur. Ab Indo- Perſis ponitur tantùm Coadjutor Tš Erdi
bebiſht. Sed ſecundum alios doctiores, eſt nomen Angeli qui præfi
citur Soli & Igni & Focis, (ut Ardibebiſht,) & omnibus rebus hujus
menfis & diei ejus IX, qui eſt Magorum Feſtum magnum dictum
393 35 Azur -rúz & uld, Azuraghấn, quo die, feſtivos Ignes ac
cendunt, & Pyréa benè fricando mundant, atque quantum poffunt
exornant : quia Zerduſht præcepit ut hoc die præ cæteris Pyréa viſi
tent & wis Lyslyga Turânas faciant. Dictus dies nonus aliquando
vocatur cus,öt Azurchùſh, ſeu rectiùs Azuràchſh, contractè pro
cuina , jöf Azur-rachſ , i. e. Ignis Splendor, intelligitur ſc. Fulgur.
Eo autem nomine vocatur iſte dies, quia omnia circumquaque Igni
bus feſtivalibus fulgent, & tota vicinia ſplendet, quaſi coruſcationibus
fulgureis illuminaretur. Hoc die, fauſtum eſt ungues præſcindere &
crines radere. Per præfciffionem unguium & abraſionem crinium
apto die & fauſto tempore, innuunt abjectionem fordium peccati, quæ
per excrementitia iſta ſignificantur.
Et quidem ad Menſem Adur, in ordine antiquo, referenda ſunt In
ftituta & Præcepta omnia à Zerduſhto profecta & ad Menſem Adur
quoviſmodo ſpectantia : alias enim allocabuntur ad Anni tempus à
primo eorundem inſtituto prorſus diverſum . Quod idem dicendum
de reliquis Feſtis & Ritibus antiquis in aliis menſibus. Et hoc voluiffe
videtur Pharhangh Gibangbiri autor, (quem nos ſequimur ,) qui præ
tendit ſequi antiquiffimum ordinem , ſed reverà ſequitur recentiorem
ordinem Gjelalæum. Ego quidem nolui mutare, ne loco rei antiquæ,
rem ex proprio ingenio confictam tradidiſſe viderer. Id autem mo
nendum duxi, ut Lector totam rem æſtimare & expendere poffit, &
ſuo judicio uti valeat. Ideóque ad Menſem Adur, ſeu Martium in
Epochê antiquiffimâ, referenda eſt Arabicè dicta ang big ; Rukúbi
Küfagj, feu Equitatio imberbis, quæ erat Ludus publicus menſis Adur
die
Cap. 19 . VETERUM PERSARU M. 249
die primo, vel fecundum Mugj. viceſimo primo, celebrarifolitus. D.
Golius in Notis ad Alpherganium , Arabum more, ſonat Keuſagj, non
fatis rectè ; cùm fit vox Perfica, cujus nec fonum nec fenſum fciunt
Arabes. Keuſagj in Caműſo exponitur ulciowlweils Edentulus,
quam ſignificationem Perſæ non agnofcunt. Eft enim vox Arabizata,
feu in formam Arabicam redacta, ex Perſico Sings Cúfa, quæ apud
PerfarumLexicographos exponitur jI lën parum barbatus, fcilicet
vel imberbis, vel rariori barbâ præditus, uti funt Chinenfes & Tatari.
Quòd ifte Ritus celebrari folebat initio Veris, teſtatur Abulpbeda his
verbis, ‫ ركوب كوسج في اول فصل الربيع‬Equitatio R Kcalagi erat in
initio Quadrantis verni.
Ritum verò ipfum ex Mesúdi ſic narrat D. Golius in Notis ad Al
pherganium; Exibat illo die Kéuſagj, ſeu Edentulus (meliùs Kúfagi, ſeu
imberbis] mulo infidens in regione Irák, feu Babylonia, atque in Perſide.
Eique per aliquot dies edendaofferebantur Nuces & Allium & Caro pin
guis, quique bæcexcederent cibi &potus calidioresfrigori arcendo idonei.
Et cùm ipfe frigus depellerevidebatur, affundebatur in illum frigida ;
fentire difimulans, exclamabat idiomatePer
unde tamen ſemoleſti aliquid
fico Ghermă, Gherma, i. e. Calor, Calor ! Hoc autem tempus Perfis e
rat Feftum quo exultabant ipſ, atque hilaritatem commonftrabant. Scili
cet hæc feſtivitas videtur inſtituta propter finitamHyemem , abeun
tem , vel brevi abituram, hoc Symbolo hominis Frigus abigentis &
Calorem jam ſentientis expreſſam , unde à populo gaviſum . Ad hoc
autem eligebant aliquem homuncionem, tam actionibus, quàm al
pectu ridiculum , qui populo riſum moveret.
Dictus Ritus à Perlis vocatur waai jy lag Cúfa ber -niſhin, i.e.
Imberbis infidens, ſeu inequitans, & in Libro Pb. Gj. paulò fufiùs nar
ratur, ſequente modo : In novilunio bujus menfis, ſeu primo ejus die,
eſt Magorum Feſtivitas diéta Cuſa ber-niſhîn , quo die, talem dagens
Imberbem ridiculum ( ſeu ridiculoſum agentem ) equo imponentes,
ei offerunt cibos calidos, & medicamenta calida ejus corpori inungunt :
vel ille ſponte bæc facit. Iſte bomo ridiculoſusin manu babet Flabellum
quoſe ventilat, de calore conquerens, dum alii homines eum glacie & nive
impetunt. Ille autem Magnatum fores adiens, ab ipſis aliquid petit :
quod ſi non dent, tum ftatim atramento & cæno & offuſcantibus, quæ
Jecum babet, eorum veſtes inquinat. Referentibus aliis, Ex olla argil
laceâ, quam ſecum babet, (in quâ eft Rubrica Sinopica aqua macerata,)
negantium veſtes commaculat & inquinat. Ab aliis dicta Imberbis Equi
I i tatio
 250 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 19 .
tatio fic narratur : Illo die, hominem quendam Ciſa, ſeu rariori barba,
præditum ( qui & monoculus eſſe debet,) nudum faciunt equitare ſuper
Afinum. Iſte alterâ manu Corvum, alterâ verò Flabellum tenet, quo ſe
1
ventilat. Et omnes famuli Regis feu Gubernatoris civitatis (nam in ur
bibus fierifolet,) juxta equitantes, eum concomitant, & per plateas urbis
circumducunt ; dum ipſe à quavis officina Nummulum petitaccipitque.
Quòd fi per unum momentum ibi expectaret, omnia ex tali Officina tan
quamprædam diriperent : ideóque quando Cúfa appropinquat,priùs quàm
accedat, talem Nummulum porrigunt. Hodie autem (inquit Autor, qui
ante CC annos tunc vixerat,] ex bis Nummis, quotquot accipiunt à
ſummo mane uſque ad preces primas, pertinent addictum Regem , feu
Gubernatorem : & quotquot inde ad Preces fecundas accipit, pertinent ad
ipfum Cúrſa ; qui fc. catervamconcomitantem, qua cum eo erat, deferit,
aufugitque uſque ad tempus Precis ſecunda. ( Hoc fc. fit cùm inter
Mohammedanos ſunt, qui talia precandi tempora obſervant.] Quòdfi
poft illud tempus eum inveniunt, benè verberant whüəll elso stilin
Soy? quamdiu volunt. Eodem modo, hoc tempore [ſc. tempore Au
toris,] quibufdam Civitatibus collocantfeu conftituunt Principem Nauru
Xium [ fic enim pro ‫دور ومي‬lego ‫ نوروزی‬-gaudium & agunt. Hoc
que ideòfaciunt, quia illud tempus ( quod eft initium Azur, ſeu Martis)
concurrit cum Solis ingreſſu in Arietem : illo enim die hilaritatem com
monſtrant & lætitiam agunt propter finitam hyemem . Hactenus ille.
Inquit Ph. Gj. Ajunt quòd hoc die Gjemſhidprimus è mari eduxit mar
garitas: & in eo, Deus cuique, vel miſeriam, vel felicitatem , decernit.
Et quicunque hoc die, antequam verbum protulerit, Malum Perſicum
comedit, aut Citrium olfacit, toto illo annofauſtus erit.
Hinc conſtat de antiquiffimo Menſium ordine, & quòd hæc Feſti
vitas collocata & celebrata fuit primo Die Azur antiquorum, ſeu Mar
tii, non Azur recentiorum , qui November. Sunt ex orientalibus qui
credunt dictam Equitationem effe innovationem , nec à Zerduſht infti
tutam . Sed ex di& i autoris fententiâ falluntur. Et ( quod ſuprà mo
nuimus,) idem dicendum eft de aliis quibuſdam Feſtivitatibus & Ob
fervationibus quæ in his Menfibus occurrunt; quòd ſcil. accipiendæ
ſunt quaſi in Epocha antiquiffima, ubi Azur erat Martius, Menſium
primus, & Abån ultimus. Quia verò Magi, hodie ſub Mohammedanis
viventes, publicè utuntur Menfium ordine Gjelalæo, (niſi fortè priva
tim inter ſe veteres Ritus obſervare libeat, ) Libri Ph. Gj. autor eo
dem ordine incipit à Phervardin, feu Martio recentiorum , & reliquos
Menſes
Cap. 19. VETERUM PERSARUM . 25 €
Menſes ſecundum Signorum ordinem profequitur : ego etiam illum
imitatus, hoc idem feci. Nam quamvis plerique horum dictorum
Rituum intelligendi fint de alio antiquiore Menfium ordine, quia ta
men aliqui Ritus recentiores ab illo cum his commixta ſunt, nec novi
hos ab illis diſtinguere, ideò, inquam , dieti Autoris, in digerendis
Menſibus & Feſtis, methodum ſecutus ſum , nec ab eâ receffi. Cui
que interim liberum erit de Rituum antiquitate aut novitate judicare,
eoſque, vel antiquiori, vel recentiori Menſium ordini adſcribere, inte
grum . Et ſupradictum Menſium Ordinem Gjelalaum quoque fecutus
eſt Libri Mugjizât autor Perſa talia tractans: adeò ut non haberem
qui me in antiquo ordine deduceret, aut inter recentiora ac antiquiora
diſtingueret.
Priuſquam verò hunc Menſem relinquam , notandumeſt, quòd hiç
menſis ( ut prope initium hujus operis explicavimus,) fic diētus fuit
ab igne : & propter honorem Azur, feuIgnis, multæ hinc ſumptæ
ſunt rerum & locorum denominationes, quarum aliquas heic recen
ſebo. Imprimis itaque ab hoc nomine Azur denominatum fuit oLT, T
Azur-abầd, i.e. Ignis manſio, celeberrimum Pyréum in urbe Tabriz,
( ut fupra tetigimus ;) quin & ipfa Urbs eodem nomine vocata fuit.
Èt deinde tota eadem regio ( quæ Ptolemæo Adragnvn .& Procopio ta
Apda@sydva ,) Perſis dictaeft in plurali ulšoL ),of Azur-abadagban,
i. e. Ignis manſiones, idque, quia Zerduſht ultimo Menſis die Anirén
illuc concedens, ibique primò Pyréa extruens & Ignis cuftodiam ibi
dem inſtituens, id nominis dedit eidem regioni, anteà fortè dictæ ut
Lùr, quod nomen etiam unà cum altero huc uſque durat. In Li
bro Ph. Gj. in voce jou ? O è legitur,
‫ از آنجا به بير آرادان‬Illinc conductu Nobiliarum
‫آذرآبادگان‬ ‫می بسوی‬.Ingrellus
‫درا‬ ef2 in Azurabadaghan
Pro ‫ خرد بسوز‬apud alios legitur ‫ خود بسور‬Chid -bufiz , de quo ſus
pra . Supradictum nomen aliàs ſcribitur ulogoſ Azurbâdag bản &
‫ آذربایگان‬Azurbayaghan , & ‫ربایجان‬-Azurbayagian
‫آذ‬ , ut fupra no
tavimus. A nomine Azur denominatum eft veterum Perfarum In
ſtrumentum , hodie nobis dictum Æolopyla, Perſicèjoueuil joſ Azur
aphrűz, feu jogol bus5 Atèſh -apbrüz, i.e. Ignem accendens; & aliàs
vocatur Izol jöt Azur-apbzá, ſeu Azur -pbiza, i. e. Ignem augens.
Ab Azur eft quoque ‫ آذر شي‬Azur -bap, feuIi Azurallp
2
, vel ‫ذرشسب‬vel‫آ‬
252 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 19 .
vel ‫ آذرگشي‬Azurghufhdg, feu ‫رگشسي‬-Azurghunal
‫آذ‬ , quibus no
minibus inſignitur Angelus ferociſſimus & truculentiffimus, qui præ
ficitur cuſtodiæ Ignis, in cujus medio femper degit. Secundò, hiſce
nominibus vocatur inſigne Pyréum in urbe Balch , ſeu Bactris, à
Guſhtaſpe extructum , qui ibi recondidit omnes ſuos Theſauros qui
durârunt ufque Alexandrum ·Bicornem , qui ſuo tempore illud Pyréum
devaſtavit, & omnes ibi repoſitos Theſauros abſtulit. Tertiò, his no
minibus fignificatur Fulgur : nempe Azurguſhalp & Azur-guſhtàfp
exponitur i.q. Blige göt Azur-gjehánda , i.e. Ignis Saliens & fubfül
tans, uti alibi notatum eſt, ubi de Rege Guſhtaſpe agimus. Porrò, ab
Azur denominatus eft cüngen Sjöf Azur-kiſh , i.e. Ignea -Religionis
homo, i. q. Ateſh-pereft, vulgò ignicola. Et ab eodem eſt ugdy jſ A
.

zurghún, ſeu ſecundum Ph. Gj. wg?joſ Azuryîn, i.e. Ignicolor flos,
ſc. Anemone foliis rubris & medio nigro : ſecundum alios eſt Giraſole,
ſed minùs appofitè. Atque ugalma yöſ Azur -Homáyún, i.e. Ignis
fauſtus, ſeu benedi&tus, fuit nomen famoſa Sagæ ex familiâ rô Šám
patris tê Zál.
X. Decimus in Anno Gjelalæo Menſis correſpondens Decembri, in
Anno veteri Aprili, eſt Dey, ſeu Di, ex nominibus Dei, ſc. ex auós.
Cenſetur quoque nomen Angeli qui præeſt omnibus rebus & negotiis,
tam hujus Menfis, quàm omnium Dierum, ab eodem nomine inci
pientibus, uti funt Dey cum Adur, Dey cum Mihr, Dey cum Din.
Hic Menſis, in veterum Epochâ refpondens Aprili, aliquando vocaba
tur pyá Chórrem , i.e. Hilaris, quo etiam nomine gaudet VIII ejus
Dies Deycum Adur, item dictus jo pié Chórrem -rúž, ut diſtinguatur
à Menſe. Pb. Gj. autor tradit, quòd Hoc die (unde apparet nominis
ratio) veterum Perfarum Reges, à Throno deſcandentes, & veſte alba
induti, ſuper albis equis equitantes, & omne Velamen ſeponentes, tam
Nobilitati quàm plebi onera imponebant, & de Subditorum rebus occu
pati erant: & Agricola ac Ruſtici unà cum Regein eadem menſa
conſdebant,& abſque alicujus mediatione petitionesſuas Regi offere
bant : & Rex hujuſmodi confabulatione cum eis utebatur, Ego ſum
unus è vobis, & noftrafubfiftentia eft per fationem & ædificationem
qua à vobis funt : & nos fine vobis eſe non poffumus, uti nec vos
abſque nobis : & nos & vos ficut duo Fratres.concordes ſumus. Sic
Ph. Gj. At in Libro Mu'gj. paulò aliter ; MenfisDey aliàs vocatur
obo pens Chórrem -mâh, i.e. Hilaris Menfis, & ejus Dies primus
je pja Chórrem -ríz, i. e. Hilaris Dies, in quo Rex è Solio defcen
dens,
Cap. 19 . VETERUM PERSARUM . 253

dens, albis veſtibus indutus, fuper albo ſtragulo fedebat : & velum
removens, circa negotia Subditorum occupari folebat. Et tunc, qui
cunque volebat, tam ex magnatibus quàm ex infimatibus, folebat cum
Regecolloqui : & Agricolæ atque Coloni unà cum Rege ad eandem
Menfam aſridebant. Et tunc Rex folebat dicere, Ego ſum etiamficut
unus è vobis, & continuatio ac perpetuitas Mundi eftper ædificatio
nem & fationem : adeò ut Nos Vos debeamus elé ficut fratres
femper concordes. Sic ille. In Notis ad Alpherganium D.Golius ex
'Cazvinio fallitur in hoc loco p. 37, pro på Chórrem legendo yao
Hizm .
In Libro Mu'gj. hujus Menſis XXIV Dies vocaturye jan
Feftum comedendiallium: eo enim Die comedebant Allium , & car
nem cum herbis coquebant ; dicentes in hoc eſſe tutamen contra
noxam Dæmonum : & in eo Die parabant medicamenta contra
loca Dæmonibus infeſtata. Hujus Menſis Die XIII ( qui eft Dey
cum Mihr,) conficiebant ex omnis paſta, aut W luto, Imagines,
eáſque inCompitis collocantes, eis omnia ſervitia præſtabantficut
Regibus fieri ſolebat: & deinde eaſdem comburebant. Hoc die fuit
pllani Ablactatio Regis Pbridún, in quo etiam Tauro infidebat.
Ajunt quòd quicunquemane hujus diei comedit circü Anethum
[ lege uma Pomum ,] & olfacit Narciſſum , toto illo anno benè ſe
habebit, & quietus erit : & fumigando, ſeu incenſando Yangon Iria
dem , [ ſc. radicem ejus,] per totum illum annum tutus erit à fame,
ſeu cariſtiâ, & paupertate. Hactenus Mu’gj. Alia ſuperſtitioſa his
ſimilia leguntur in die Deybamihr, & in Ghúſ , ubi videas.
In hoc Loco deſcribemus nocturnum Feftum Solftitii brumalis,
in breviffimus Dies & totius Anni longiffima Nox ( quæ Nox
quo
accenfionis vocatur,) reputatur eſſe XI Menſis Dey, ſeu Decembris:
quamvis per aliquot Dies ante & poft XI, nullaſit ſenſibilis dif
ferentia, quin ut dictum Solftitium per plures dies durare cenſeatur.
Hocque Feſtum , cum Anno Gjelalæo quadrans, non debet cenſeri
inter Feſta vetera à Zerduſht inftituta : nam fi ita; tum proculdu
bio concordâfſet cum Anno veteri. Et quidem de hujus Feſti loco
ſeu fitu , in cujuſnam diei Nocte, aut quo Menſe fit, inter orienta
les non convenit, ſed planè diſcordatur : quod non eſt mirum ,
cùm recentiores, quos vidi, Perſici autores veram hujus Inſtituti
rationem ignorare videantur.
Ibn Hagjagi Arabs (ut fuprà notatum ) perperam hoc Feſtum
confundit cum Mibraghån. In Libro Pb. Gj.ponitur Nox X diei
Menfis
 254 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 19 .
Menſis Behman, qui Januario refpondet in Anno Gjelalæo : D.
Golius ad Alpherganium perperam ponit in XVI Nychthemero Men
ſis Bahman, cui etiam Perfæ dictam noctem inſerunt. In Libro
Mu'gj. p. 46, collocatur in Menſe Abán, ſeu O &tobri Gjelalæo.
Rectiùs autem habent quædam Calendaria mox citanda. Variis
etiam nominibus gaudet, ut Sadà, & Sadàk, &c. de quibus ſuo
ordine dicetur.
Dictum itaque Feftum ejufque Nox Perfice vocatur ‫شب & سنا‬
fiu Sadà, feu Sazà, aut Shabifadà, Noxfadá : unde Arabiza
tum fit iw ada nox Sadak, quibus fignificatur Nox Incendii, ſeu
Rogorum : unde & Arabicè vocatur soul and Nox Incendii, ſeu
incenſi Ignis. Aliquando Perficè ſcribitur roLaw Såda, & Turcicè
Spelu Saya, unde vocatur szlaw cha Shàbi ſaya, ſeu ‫سایه گیجه شې‬
ſáya ghitcha -fi, i. e. Nox rãs Sáya, feu Accenfionis. Subinde voca
tur Velda, ſeu lado a Shabi Yelda, Nox Rogi, feu Rogorum , quæ
apud Chalil Suphi Turcice exponitur ‫يلدا صوت گوز آیینى آخر‬
Cow exu Yelda eſt ultimi Menfis autumnalis Nox poftrema, fc. ulti
ma Nox Novembris. In Calendario Gjelalæo, Conſtantinopoli con
fcripto, lalo ghi Nox Yelda ponitur incipiens primo die Menſis
Dey, ſeu Decembris, & deſinens undecimâ Nocte ejuſdem Menſis.
In Calendario Syrorum Nox Yelda ponitur in XII Decembris tan
tùm .
De ratione nominis Sadà multùm , & quidem fruſtrà, laborant
Perſæ aliique : & cur ut Feſtum celebretur, rationesreddunt pror
ſus ineptas. Shah Chołgji fatagit derivare nomen Sadà àdi Sàd,
i. e. Centum, quia tunc de hyeme elapfi funtC dies, fi nempe hye
mem inchoant ab initio Menfis Abân, & rñ & şi Pengja feu Pen
tadem Appendicum in iftam cenſum non admittunt. Deinde aliam
nominis rationem affert ; quia fcil. ab ifto die Adami & Evæ liberi
mares & fæmellæ in centenarium numerum excreverunt. · Alii vo
lunt hoc Feſtum inſtitutum fuiſſe à Protoparente Kejomáras, quia
is tunc C liberos, mares & fæmellas, natos habuit ; eiſque præce
pit, ut cùm ad annos maturitatis perveniffent & patres ac ma
tres familiarum eſſent, tot Ignes, ſuînumerum indicantes, eâ noc
Sad
te accenderent : additque autor, Scriptum efle per Sin, quia Sád
in linguam Perſicam non venit. Quod verum eſt de veteri linguâ
Perſicã . Ibn Hagjágj Arabs dicit quod Kejomáras illo tempore ħli
fili
os & filias matrimonio collocavit & nuptias,tunc celebravit : vel
aliàs
Cap. 19. VETERUM PERSARU M. 255
aliàs, quòd eo die Apbraſiyab Scytha, qui in Perſide erat Domina
tor & Oppreflor, tunc ejectus fuit. Ex Pb. Gj. ſunt qui referunt
Regem Hüſhangb, filium Siyámek, hoc Feſtum inſtituifle . Narrant
enim illum dicto die feceſſiſſe in quendam montem , ubi fubitò ei
apparuit Draco ſerpens : quocirca , fumpto lapide, eum in Draco
nem vibravit : aberrando autem , dictus lapis, in alium lapidem al
liſus, Ignem excuſſit. Cùm verò dictus Ignis mox diſpareret, Hú
pangb propter Ignis apparitionem gaviſus eſt ; && reputans illum
Ignem fuifle Divinum & Lumen cælefte, Deo Opt. Maximo gratias
egit. Vel, ut alii narrant, Ignis dicto modo excitatus & accenfus,
ficcas herbas & arbores circumcirca conſumpſit, quarum incendio
Draco quoque periit. Quapropter læti Incolæ fumpferunt omen de
hoc Igne, & veluti triumphales Ignes ubique extruxerunt, quod e
tiam quotannis pofteà continuatum . Alia nominis ratio redditur,
quia ab hoc die ad diem Naurúz fint L dies & L noctes, quæ jun.
tim faciunt numerum Centenarium , fecundum vim vocis : ideos
que nominârunt Sada, ſeu Centenarium , quod Arabizatum fcribitur
Šadàk. Hoc autem fit nocturno tempore : unde non tam dies quàm
nox ut Feitum celebrari folet. Sic ille. In Libro Mu'gi. p . 46,
Hoc dictum ochaw.cns Feftum Sadà videtur collocari in tə dava die
Menfis Abán, feu Ostobris, quod dicit fuiſſe ex inſtitutione Regis
Ardeſhir filii Babek, quia chu Sad ( i.e. seme) Ssad centum Dies
anni tunc reftabant. Alii dicunt Hyemem hoc die ex Inferno
in Mundum veniffe. Hac quidem nocte, ubique feſtivales ignes
accendunt, & Reges ac Principes accipientes Aves & alia animalia,
& eorum pedibus alligantes herbas aridas, eas igne accendunt &
ignitas reddunt, & fic fammantes dimittunt, ut volent & currant
per campos. & montes, & hoc modo omnia accendant. Alius qui
dam Perfa refert, quòd Ignes feſtivales ac geniales hac die & nocte
accendebant, & omnis generis cibos apparabant, & quòd (ut dic
tum ) Reges ipfi folebant Ferasac Volucres capere, & earum pedi
bus ficcarum herbarum faſciculos alligantęs, 'eoſdem incendebant,
& deinde in aërem & per campos dimittebant nocturno tempore,
& hoc modo flammæ Ignis efficiebantur, ita ut totus aër totáque
terra accenfa videretur, & tota regio appareretinflammata ; cùm
dicta animalia per aërem yolando, & per campeſtria ac montes diſ
curſitando , ficcatas herbas ( ut eft in oriente,) & aridum fænum
ubique per totam regionem accenderent.
Miffis
256 HISTORIA RELIGIONIS Cap.19.
Miffis autem ineptis hiſce rationibus, vera ac primaria hujus Noc
tis celebrandæ cauſa fuit, quia ea erat totius Anni Nox longifima,
hyeme eâ nocte quodammodo deſinente, cùm exinde dies inciperent
eſſe longiores; & noctes breviores. Ideóque, brumâ jam abiturâ, læti
Ignes feſtivales accendebant, tenebricofiffimam & longiffimam totius
Anni noctem hoc modo illuſtrare & pellere fatagentes : eâ enim noc
te, vel prope eam , Sol perveniebat ad Tropicum Capricorni.
1
Eodem fundamento niti videtur Conſuetudo in Anglia, ſpeciatim
in Comitatu Salopiæ, ut haud procul ab antedicto tempore, ſcil. nocte
diei Epiphania, ( twelf-night,) Ignes feſtivales accendantur in ſum
mitatibus collium & aliis locis editioribus, in gaudium propter elap
ſam ſævitiem hyemis & fpem appropinquantis Veris.
XI. Undecimus Menfis Gjelalæus Januarius, veterum Majus, eſt
Bahman, ſeu Behman , ſive Behmen * ; apud Gilolenſes fonat Bhaman,
Sed ſecundum vim vocis (ut exponitur) deberet legi Bibman, ſc. bonis
moribus, ſeu bonâ naturâ præditus. Ab hac ſignificatione factum eſt,
ut hoc nomine aliquando noteturSacerdos, quippe qui Bonitate & op
timis moribus præditus cenſeatur. Iſte reputatur Angelorum maximus,
cui alii aliquot Angeli famulantur : & præeſt omnibus Creaturis præ
terquam homini, cujus curam Deus fibi foli reſervavit. Ifte eft'An
gelus Veriloquus Juftificus, qui ſedat iram & compeſcit rixas. Et
quamvis habeat generalem præfecturam in Animalia,peculiariter præ
eft Ovibus & Bobus &reliquis Quadrupedibus, & omnibus rebus hu
jus Menfis & ejuſdem Diei II, qui vocatur ; cago Bebman -rúz, ſeu
Keping? Behmàntcha, in quo celebratur Feftum ubi Fruges & Carnes
elixant, Bebman tam rubrum quàm album infpergentes in cocturam ;
& prætereà utrumque Behman cum herbis & Saccharo-Kandi samos
88,5 contufum comedunt ; & Behman album contundentes cum lacte
ebibunt, putantes hoc fortificare memoriam . Hic dies fauſtus eft
ad exquirendas & effodiendas radices & herbas' medicinales è mon
tibus & vallibus : & in eo bonum eſt extrahere olea, & conficere
ſuffimenta eáque parare : Et quicquid fit, hoc die erit efficatius. Et
codem die fauſtum eſt novasveſtes ſcindere caſque induere, ungues
præſcindere, crines radere, & ædificia extruere .
In Libro Pb. Gj. in hujus X die ponitur Nox Accenſionis : quæ ta
men potiùs pertinet ad X diem Menſis Dey, ſeu Decembris; ideóque
illuc rejecimus, ubi videas.
. Vid. Append. No. VIII.
De
Cap . 19 . VETERUM PERSARUM . 257
DeFeſto Abrizaghan ſuperiùs dictum eſt in Menſe Tír. At Libri
Mu'gj. autor ait illud in iſpabán celebrari ſolere in Menfis Bebman
XXX die Anirán. Et( illodicente) hujus Feſti cauſafuit, quia Rex
Phirűz (qui Avus tô Nufhirraván,) in diebus ſuis fame coarctatus
fuit : unde Pbirúz inſtituit Tributum , quod ex Reditibus Pyreorum
defalcabat, idque Subditis ſuis diftribuebat, ita ut nemo fame periret.
Deinde Deum precatus, inter precandum , ambas manus elevans
dixit, Hæc fames eft propter pravitatem morum : id itaque manifefta
to, & incolis Mundipluviam mittito. Et profectò, vix citiùs è Pyréo,
egreſſus quin aſcendit nubes quæ pluviam effudit, adeò ut fimile
quid eo ſeculo viſum non fuerat. Unde eâdem die ( quovis anno]
homines in fe invicem aquas jacere folebant propter fummam læti
tiam : quod quidem ab eo tempore pro confuetudine receptum eſt.
Sic ille.
XII. Duodecimus Menfis, Gjelalæus Februarius, veterum Junius, eſt
erglini Spendärmaz, feu civolailul Iphendârmaz ; quod vulgò fo
nat Spendârmoz & Ifphendármoz. Hoc nomen dicitur ſignificare Ter
ram , & Angelum cui Terræ cura commiffa eft, & qui eam à pollu
tione conſervat: & (ſecundum Indo- Perſas,) ei famulari dicuntur Din
& Arſháſangh. Cazvinius dicit Ijpbendármaz efſe Terra Spiritum qui
favet fæminis bonis caftiſque, bocque ex inftituto veterum : adeóque
quintus ejus dies Viris Fæminiſque facer, contrahendis matrimoniis
& fæderibus pangendis auſpicatus. Prætereà Ijpbendármaz eſt Ange
lusqui (utalü aliqui præcedentes Angeli) cenſetur præeſſe Arboribus
& Sylvis, & omnibus rebus hujus Menfis, præſertim quinto ejus Die
geſtis, aut gerundis : qui quidem V Dies (quia coincidit cum nomi
ne Menſis)eſt Feſtum : quo etiam Die bonum eſt Arbores plantare,
& novas veſtes induere, & medicamenta ſumere. Hoc Die fugiens
Tó urma
ol; 3 Tezad, incidit in manus tñ ‫ بيزن‬Pizben.
* Hoc toto Die V, à Solis ortu ad occafum , ad expellendum Scor
piones -& noxia animalcula, folebant fcribere pos; - feb, Schedulas
(Spels ) contra Scorpiones : unde & hic Dies Arabicè vocatur Kims
els Kijpbato’l Rika, i. e. fciffio Schedularum , ſeu ſegmenta Schedula
rum . Ex iſtiuſmodi Schedulis folebant tres agglutinare tribus parieti
bus cujuſque Domûs, omiffo illo pariete qui in anteriori Domûs par
te. ! Alii Clients whol Miraculorum editores, ( qui etiam Perja ;)
referente Sbab Cholgjio, dicunt, quòd hoc Die Aphridận cladillo
Owe Telefmata inftituit, quibus animalium venena reſtrinxit.
Kk Et
258 HISTORIA RELIGIONIS Çap . 19 .
Et unusex Magnatibus dicit, ſe audiviſſe ex relatione yatsya
‫ة‬SonySwoAbu
‫مسكري‬ - Ali Meſcúyæ qui dixit, Mihi quidem à mägnis Doctoria
bus confirmatum eſt, quòdifta Schedularum ſcriptio, qua hoc Diefiebat,
erat Teleſma quodad hoc ipſum opusfecit Aphridín, (Ic. contra venenum
ſcorpiorum :) cujus rei indicium eft, quia ulajls Arabes ejufmodi Sche
dulis incribunt ‫ سلام علي دوج في العالمين‬Paa Jit Japer Naab inter
Creaturas : nam funt quibus Apbridûn vocatur Noah. " Sic ille. Alii
hoc referunt ad hiſtoriam quæ accidit Noæ in Arca, ubi à venenatis
beſtiis ablata eſt lædendi facultas durante tempore quo eſſent in Arcâ :
eáſque pofteà conqueſtas fuiſſe ſe eſſe defenfione deſtitutas, niſi Deus
eis lædendi facultatem reftituere vellet : quod itaque fecit Deus, &
conceffit, ſub eâ conditione, ut neminem læderent quiprecaretur Pa
cem Noæ inter Creaturas. Hactenus ille. Et quidem hujuſmodi ſunt
Sabaita. Iftas Chartaceas Schedulas, verbis incantatoriis infcriptas, aptis
temporibus, recitant tam Mohammedani quàm alii, quod in Pb.Gj.
dicitur charidysam yy ) ; Scripta recitant, ut ex vi,verborum tollantur
ſerpentes & alia noxia animalcula. Libri Mu'gj. autor ait iftam contings
.

perskai, Schedularum contra Scorpiones Scriptionem non effe ex vete

ribus Perſarum Ritibus, fed potiùs rem quandam à vulgo innovatam .
Liber Ph. Gj. Scorpionum Averruncationem ponit inMenfe Mur
dad, qui in Anno Gjelalæo eſt Julius, quoſcorpiones maximè ſcatent,
uti etiam in præcedente Menſe Junio. Si autem fuit inſtitutum re
centiorum , tum dicendum eſt, eos per præcautionem & maturam
Averruncationem pro veniente æftate id feciffe in Februario.
- In Libro Ph. Gj. dicitur, quòd, quinque ultimis hujus Menſis Die
bus, quotannis celebratur Magorum Feſtum dictum ulogero
‫مرد‬
Mardghiran , i.e. Viricipes, ſeu Viri Capturæ Dies : alii reſtringunt
foli Diei V. Hoc (inquit) tempore, fæminæ à veris petunt quicquid
volunt, idque accipiunt, & viris planè dominantur. " Perfæ enim af
firmant quòd, antiquis temporibus, iſtum Diem vocabant Mardghi
rán, quia in eo mulieres in m'aritos dominari ſolebant, eoſque deſide
riis fuis obſequentes reddebant. In Libro Mugj. dicitur, quòd hoc
Die fæminæ capiuntjuvenes, fcilicet ( ut ibi exponitur,) feligunt fibi
viros. Sic ille. " Et quidem hoc videtur fimile quid Europæorum praxi,
quando ineunte Vere ( præfertim XIV Februarii, qui Valentini Dies
aadit,) naturæ ductu omnes fibi fortiuntur pares, ad inftar Avium &
reli
Cap. 19 . VETERUM PERSARU M. 259
reliquorum Animalium , quæ tunc, incaleſcente anno, erga ſe invi
cem incalefcunt, & copulari atque conjugari geſtiunt.
In Libro Mugj. legitur, quòd hujus Menſis Dies Phervardín, ſeu
XIX, vocatur Naurűz, q.d. Dies celebris, ſcil. sila yung glass og
Naurúz Auminum & aquarum currentium , in quo, Aquam rofaceam
in eas infundunt, & Aromata injiciunt. Hoc eſt ex Ritibus faciendi
ſacras Cæremonias aquis, de qua re videas quæ ſuprà ex Strabone no
tavimus: nam ut fæpe faciunt Epulas Igni, fic aliquando Epulas fa
ciunt Aquis, quas etiam ſacras æſtimant.

CA P. XX

Explicatio reliquorum Angelorum, & Dierum Menfis, qui in præcedentibus

omittebantur. Dé,Gabriele & Michaele & de Regionym Angelis..
I. Rimus Menſis Dies vocatur zrogol Ormừz, ſeu Ujarangl Ormüzd,
PRim
& juomes Hormùz, ſeu d'gro Hormùzd, quod eſt ex nominibus
Dei. Eft quoque i.q. way? Bergjís, i.e. Jupiter, ſeu Stella 'Jovis,
At in hoc loco (inquiunt Perſæ ) intelligitur Deus Omnipotens & Æ
ternus ex feipfo procedens, ex ſui iplius Luce & Gloriâ ortus, qui
creavit Angelos XXXV, ſeu potiùs XXXI, demptis quatuor nomini
bus Dei. Horum maximus ( qui ideò ordine primus, & cui alii ali
qui Angeli famulari dicuntur,) eft Bébman, feu Bábman, cui omnium
animantium , præter hominem, cura & cuſtodia concredita eft. Nam
hominum & totius generis humani curam (inquiunt) Deus fibi refer
vavit & in feipſum ſuſcepit, per gratiam ſuam ad Bona faciendum in
ducens. A quibuſdam tamen Hormùzd habetur quoque pro Angelo
qui, Dei juffu, huic Diei & omnibus ejus rebus ac negotijs præeſt ;
quamvis plerumque Angelorum Catalogus incipiat à dicto Bábmanqui
Diei II præeſt. At in primo, Hormuzd, bonum fauſtúmque eft iter
Tuſcipere, novas veftes fcindere & induere, & Sigillum chartis impri
mere, & ejuſmodi alia facere. Sed pecuniam alicui mutuò dare non
oportet. Sunt qui credunt (inquit Shah Cholgji& autor Libri Mü'gj.)
hoc Die, fcilicet tempore verno, creatum fuiffe Solem, & inchoatam
Kk 2 fuiffe
260 HISTORIA . RELIGIONIS Cap. 20 .
fuiſſe Creationem Mundi, & Orbes cæleſtes primò in motionem ve
niſſe ab initio Arietis : & hoc Die creatum fuiffe Adamum . Hoc Die
fauſta fibi fortiuntur, dicentes, Quicunque hoc Die, priuſquam ver
bum dixerit, portiunculam Sacchari alicui porrexerit, & cum oleo il
lud ori indiderit, omnia illius anni incommoda eum non tangent.
Sic illi. Sed, bonâ eorum veniâ, Solem & Hominem creatos fuiffe
eodem Die, non eſt conſonum , nec cum Hiſtoriâ Moſaicâ, nec cum
Creationis Hypotheſi, apud Perfas receptâ, quæ in ſuperioribus præ
miffa eſt. Ideóque iſti autores recentiores locuti ſunt incautè, veterum
Perſarum Principiis non ſatis attendentes. Præterea, cùm iſte dies fit
Sabbatum, tenentur eum religiofius obſervare.
VIII. Octavus Menſis Dies eſt Dey- ba - Adur, feu Dey cum Adur ;
ubi Dey pro Dei nomine habetur. Vulgò autem Deybâdur habetur
pro Servo Dei, ſeu Angelo, qui præeſt Menfi Dey & omnibus diebus
hinc denominatis, & omnibus rebus quæ hiſce diebus aguntur. Eft
que hoc die Magorum Feftum , ( eft ſc. Sabbatum ) in quo ( præter
Feſtivitatem ,) bonum eſt Eleemofynas erogare pro fanitate tuâ &
Liberorum .
XI. Undecimus Dies eſt gyá Chûr, ut vulgò fonatur : ſed in Ph.
Gj. præfcribitur fonari Chaùr, feu Chúr : quin & iſte etiam Dies
ſubinde vocatur anneggs Churſhid . Hiſce noininibus notatur Sol. In
hoc autem loco, eft nomen Angeli qui præeſt Diſco Solis, & omni
bus rebus quæ fiunt & accidunt in die Chúr .
XII. Duodecimus Dies eſt vio Mab , i. e. Luna. Apud Perfas in
India & apud Gilolenſes hic Dies vocatur Mubu. Hoc autem Loco,
Máb habetur pro nomine Angeli qui tam Lunæ quàm omnibus hujus
diei rebus præficitur. Lunæ etiam comperi in Libro Ph. Gj. plura
nomina Perſica, qualia ſunt pro Mibír, & Stilo Mank, & aloo
Magi, & ‫لوخن‬Lucan, & ‫ زيرفان‬Zirphan , & ‫ كاكی‬Cak , & ‫كوكا‬
Cúca ex Libro Zend.
XIV. Decimus quartus Dies ( quaſi Arabizata formâ) eft crea
Gjúſ , ut vulgò legitur: at in Ph. Gj. præſcribitur legendum Gjúfb.
Apud Perfas in India & apud Gilolenſes, magis Perficè fonat cignes
Ghúſ, feu Ghì , five Ghoſh. Eftque nomen Angeli qui Servus iš
Bábman, & qui Pecoribus præficitur, qui & omnibus hujus Diei re
bus præeffe creditur. Hoc die apud Perfarum Magos eſt Feſtum dic,
tum jus jaw Sir -chûr, i.e. Allium edens ; in eo enim Allium & car
nes cum herbis elixis comedunt; quod credunt effe Securitatem con
tra
 /

Cap. 20. VETERÚM PERSARUM . 261

tra wo wo Tactum Spirituum , feu Læfionem Dæmonum : & hoc die
parant ſua medicamenta contra morbos à Spiritibus feu Dæmonibus
provenientes. His fimilia dicuntur & præfcribuntur in X Menfe Dey,
ubi videas. Hoc die fauſtum eſt Pueros ad w lawyso Dibíriſtan feu
Scholam -fcriptoriam deducere, eoſque quamvis Artem docere, ut ſci
licet hoc die incipiant diſcere.
XV. Decimus quintus Dies eſt Dey-ba-mibr, hoc eſt, Dey cum mibr.
Aliis Deybamibreſt Famulus Dei, feuAngelus, quihuic diei ejúſque
rebus præeft. Hoc die eſt Feſtum Magorum , feu Sabbatum, in quo
( præter Feſtivitatem ) fauftum eſt Eleemofynas dare, & Principes ac
Magnates adire, atque Figuras, ſeu Imagines ex paſtâ, farinaceas aut
luteas conficere, &in compitiscollocare, eáſque colere & honorare
tanquam Reges & Principes, officia & cæremonias ( complements )
eis præftando, quaſi eſſent in vivis : quas tamen pofteà igne cremant,
ut fuprà in menſe Dey. Etquicunque in aurorâ hujus Diei intimate
Síb ſeu Pomum comederit, & Narciſſum olfecerit, totum ſequentem
annum in lætitiâ & tranquillitate aget : & hâc nocte cu
‫وسن‬gur
‫ س‬Súfan ſeu
Iridem fumigare, per totum annum obtinebit ſecuritatem à fame ſeu
cariſtiâ & paupertate. Hoc die fuitplbi Phitam , ſeu Ablactatio Regis
Fridũni, in quo etiam Bovi infidebat. Et hoc die Zerdà fht flens &
mærens exivit ex Iran. In Libro Mu'gj. fupradictæ cæremoniæ re
ſtrictæ ſunt ad Diem XXIV Menſis Dey.
XVII. Decimus ſeptimus Dies eſt lügyenes Surúfh, ſeu Sorúß, five
wing you I Uſrüljh. Ifte eſt Angelus qui (quaſi fit joulus Keppándar,)
præeſt Bilancibusin Ponte Judicii, quas curat & benè cuſtodit; dum
alter Angelus Mihr, ſeu Mihr-yezàd, eſt Inſpector ponderis ejuſdem
que Judex, rem pro hac vel illâ parte determinans. Prætereàeſt par
ticularis Angelus hujus diei, quipræeſt quoque ſervis & eorum nego
tiis, ( & omnibus aliis rebus quæ hoc Menſis die occurrunt,) eoſque
ſemper regit. In eo , bonum eſt Pyréa adire, ibique preces fundere :
nullum autem aliud negotium facere, fi fit alicujus momenti.
Dicto nomine Surüſ ſubinde intelligitur quiviſcunque Angelus in
genere, ut etiam nomine vinurhairol Ambåſpand, feu ciwgorel Am
búſpand ; qui linguâ Indica dicitur 437 Dabúta . Aliquando hoc no
mine Surújh particulariter notatur Juliana Gabriel, i.e. Fortitudo Dei,
qui Arabibus habeturJally Rakib AlLail, i.e. Cuſtos noctis,
utpote qui fit Angelorum fortiſſimus. Is aliàs Arabibus audit.cugowy
SNI A Namús Al Acber, i. e. Secretarius maximus, qui
fc.
262 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 20.
ſc. de præcipuis Dei arcanis participat, eáque in Commentariis deſcri
bit. Et eâdem de caufâ in Targum Jonathanis ad Gen.V. 24, ipſe vo
catur xan Saphra rabba, i.e. Scriba magnus: & aliàs audit
11h00'n Mitatron. Alibi à Judæis diſputatur an Mitatron fit Enoch,
vel aliàs bbwyn ne Sar ha õlàm, i.e. Princeps Mundi ? Eft autem
Gabriel ex eis qui perpetuò circumſtant Solium divinum , qui præci
puè creduntur eſſe Quatuor, ſcil. Gabriel, Uriel, Raphael, & Michael.
Hujuſmodi ſuntqui generali nomine dicti ſunt Dining Cherubim , i.e.
Propinqui Angeli, qui ſc. Deo propiùs quàm alii accedunt: nam 27)
.Charabeft i. q ‫ קרב‬Karab, appropinquare, & ‫ כרוב‬, feu ‫קרוב‬,, eit
Propinquus exiſtens. Hinc in Libro Turgj. legitur, ubiscus Wohnger,
staw ;s Cherubini funt Angeli propinqui : & fic Echteri, om.
Woogëll pag isisho Cherubini ſunt Angeli, ſc. ii qui propinqui ſunt
Deo. Ratione officii, de Gabriele in Libro Turgj. dicitur Halymo
jog Kriji Gabriel eſt Angelus Revelationum, ut& Dan. IX. 21: de
quo etiam Ecteri dicit, ‫جبرايل ملايكة من مقربين وبر الو ملك‬
oly solis jg ? Loiſ Gabriel eſt Angelus propinquus, fc. magnus qui
dam Angelus cuiſunt ſexcenta alæ ; nempe ut, hoc modo, pernicior
factus, Dei mandata velociter exequi poffit, & Revelationes impertire.
Gabriel is eft qui folet ad magis honorificas miſſiones delegari, ut in
Libro Danielis. Et in Novo Teſtamento, Ego ſum Gabriel quifemper
adſto in præfentiâ Dei; quod dixit ad Beatam Elizabetham miffus, ad
Præcurforis Johannis conceptionem annuntiandum , qui etiam, poft
VI Menſes, Immaculatam Beatæ Virginis Conceptionem annuntia
vit.
XVIII. Decimus octavus Dies eſt , Rijh, quod eſt Angeli no.
men, qui Indo- Perfis & Gilolenſibus cring Refhn , ſeu si , Reſhni,
vulgò Rúfhny : nam vulgus in quamplurimis ſolet vocalem Phatam
ut u auto fonare. Iſte Angelus creditur Adminiſtrator Juſtitiæ: &
præeſt negotiis hujus diei, inquo , cum amicis converſari & iter ſuſci
pere vetitum , ne exinde infauſta quædam eveniant. Secundum quof
dam, huic Angelo commiſſum eſt ſupervidere totum Mundum , &
omnes humanas actiones perpendere ; & eorum, quæ creavit Deus,
generalemcuram in ſe ſufcipere, & à Diaboli furore conſervare.
XX . Viceſimus Dies eft plez Bebrâm , ſeu Bahrâm , qui Angelus
Viatorum & Itinerantium Cuſtos, cui committuntur omnes res hujus
diei. Is etiam præeſt rebus militaribus. Apud Indo- Perfas habetur
Coadjutor
 Cap. 20 . VETERUM PERSARUM .
263
Coadjutor rã Erdibebiſht. Et cùm hoc nomine apud Perfas denota ri
foleat Mars planeta, cujus Orbis eſt tertius, Climatum ( quibus
ſunt Planetæ tertio reſpondens, ordine, is habetur præ
Climatis tertii Patronus, ſeu Protector. Is à colore eti‫م‬am‫سو‬dic‫ر‬itu ‫مربي‬
‫شو‬r‫ ک‬gó!
Bachứn, ſanguineus : unde Behram, propter rubentem aſpectum , Igni
præeſſe creditur, & Perfarum Ignis facer vocatur Ignis Martis, ut ſuo
loco dicetur. A Bebrâm fit nomen Xolyt . Bebrâma, & Arabizata
formula Eye- ? Bebrâmagj, i.e. Rubinus, ſeu Carbunculus
q. d. Martialis gemma, quo
nomine vocatur Salix -rubra arbor,, . etiam:
& arbor
& eâdem de cauſâ etiam wlots Behramân eandem gemmam notat,
Et hinc apud Arabes adoptatur Verbum pt ? Bébrama, rubuit. Et
pyt ? Bébram , ſeu plyts Bebrâm , five Bebraman, eſt Cnicus, præſertim
Flos Cnici atque Flos Ifatidis Indicæ.
XXI. Viceſimus primus Dies eſt pl Râm, i. e, ex vi vocis lætus,
bilaris, cicur, mitis, quietus, quafi ab war , quiefcere, ut volunt,
quamvis Eliph cum Medda non foleat pati Aphæreſin. Apud Indo
Perſas vocatur pl, T.Arâm , & habetur Angelus hilaritatem & mæſti
tiam dans hominibus : fcilicet reputatur Famulus tô Babman , & cen
ſetur præeſſe Operibus Servorum , & omnibus rebus ac negotiis hujus
diei ; inquo , Iter non eſt ſuſcipiendum , nec aliquid fænori dandum .
Quin & , Râm, inter alia, eftiq op Reuân. Et và c, Râm
ber zin eſt quoddam Pyréum . Indi, in ſuâ Creationis hiftoriâ , quam
perobſcurètradunt, ponunt tertiæ ætatisMundi Inſtauratorem fuiffe
Ram ; & fibi invicem benè precantes & falutantes clamant Ram , Ram .
Ab Hebraicâ fignificatione petitum videtur illud Heſycbii, quòd Pauds
fit o infigos sós fc. On Ram eft Excelſus.
XXII. Viceſimus ſecundus Dies eſt ok. Båd, idem qui Indo- Perlis
等

& Gilolenfibus vocatur slyšGbuậd, ſeu Gowåd, qui Famulus tô Chur

dad.. Cùmque Bad fignificet Ventum , hoc cenſetur nomen Angeli qui
præeſt Ventis, atque Connubio & Matrimonio , & conductui omnium
rerum quæ fiunt hoc die. In eo, bonum eſt Equos & alia Jumenta
equitationi affuefacere, & novas veſtes ſcindere ac induere.
XXIII. Vicefimus tertius Dieseſt Dey ba -dín, ſeu Dey cum Din,
Præterquam quod Dey fit nomen Dei, iſte reputatur Angelus qui Fa
mulus Dei , & qui præficitur huic Diei, in quo yuboily ulio Magi
& Zamadii, ſeu Azmadæi, Feftum celebrant: nam eft eorum Sab
batum . Hoc die, fauftum eft preces fundere ad expellendum malitiam
Diaboli, & ad Liberos à Deo expetendum .
XXIV . Vicefimus
264 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 20 .
XXIV. Viceſimus quartus Dies eſt Din. Secundum Indo- Perſas,
iſte eſt Famulus iš Iſpbendârmod. Et cùm hocnominefignificetur
Religio, iſte cenſetur Angelus qui docet homines Legem Dei, ut eam
obſervent, eiſque bonas notiones inſpirat: atque huic Angelo deman
data eſt cuſtodia Calamorum ſcriptoriorum . Hoc die, fauſtum eſt
Pueros ad Scholam ſcriptoriam mittere, atque matrimonium contra
here.
- XXV . Viceſimus quintus Dies eſt , Ird, aliàs 9,5 ård, ſeu oli
Arâd : eſtque nomen Angeli qui præeſt Religioni, & omnibus rebus
hujus diei, in quo commodum eſt novas veſtesſcindendo formare eaf
que induere : fed in eo non convenit iter facere, nec de loco in locum
migrare. Iſte dies ejúſque Angelus apud Indo-Perſas & Gilolenſes vo
catur etinis miegl Arſhafangh, quireputatur Famulus tš Iſphendârmod .
Dictus Angelus hominibus dat divitias & intellectum atque memo
riam ; & is eſt Dominus ſcientiæ , & ipſius eſt omnium Creatura
rum neceſſitatibus proſpicere, ex infinito Dei Theſauro ejus Curæ
commiffo.
XXVI. Viceſimus ſextus Dies eſt Afhtåd, Indo- Perſis & Gilolenſ
bus Aftad, quem reputant Coadjutorem 78 Murdåd : & præficitur
Aquis, & rebus ac negotiis hujusdiei, inquo, bonum fauſtúmque eſt
Petitiones facere, & Eleemofynas dare, & veſtes novas fcindere, eaf
que primò induere.
XXVII. Vicefimus feptimus Dies eſt Afomân, i.e. Cælum, fic dic
tum nomen q. d . cislo (m5 ás mánand ,i. e. molæ fimilis, in quotidia
nâ gyratione & circumvolutione fuâ . Eft ſc. Cælus, ſeu Uranus, &
habetur nomen Angeli qui Indo- Perſis eſt Coadjutor tš Shabrívar, &
qui præeſt mercaturæ , atque etiam mortuis, & conductui rerum hoc
die tractandarum . Hoc die, bonum eſt uchi jyo gais nullum
autem aliud opus facere aut tractare. Heic extat mendum in exem
plari Perfico.
XXVIII. Viceſimus octavús Dies eſt slanj Zamiyád, D. Gravio
& Scaligero malè oland , Rámiyâd.. Aliàs autem apud Orientales ſub
inde fcribitur slice Gjamiyád, & plyo; Zamiyâd, vel cum Tehdid
ſuper Ye, Zamiyád. Inte, ſecundum Indo-Perſas, eſt Coadjutor tå
Mordad ; eſt ſcilicet Angelus qui præficitur terræ, & cui commiffa
eſt cura rerum hujus diei, atque cuſtodia rwv einung? ulyga Hurâni
bebiſht, i.e. Virginum Paradiſ . Harum quoque mentio fit in Libro
Sad -der ; unde conſtat, reverà veteres Perfas memorare tales metapho
ricas,
Cap. 20. VETERUM PERSARUM. 265
ricas, ( non reales,) uti etiam faciunt Arabes Mohammedani, ut ex
Alcorano patet.. Videri quoque poteſt Erdaviraph-nâma. Hoc Die,
fauftum eſt ſemina ſerere, arbores plantare, & ædificia facere. Hoc
nomen in Libro Nim . & aliis Libris, ſubinde falsò ſcriptum reperi
slirl, Râminad, & whirly Rámiyân, & c. quod monendum duxi, ne
aliquis ſeducatur.
XXIX . Viceſimus nonus Dies eſt alministero Máriſphand, ſeu
‫ ماراسفندان‬Mariphandan, feu ‫ ماراسپن‬Marijand, five‫ماراپنی ان‬
Mariſpandân, vel" view to Mahrijpband , feu Mahiräſpland :tot
enim modis legitimè ſcribitur. Sunt ex Indo-Perfis, quibus Márif
phand habetur Famulus tô Ifphendármod , feu ipſa Bonitas cum homi
nibus communicata, fc. Angelus qui Bonitatem illis impertit. Iſte
Angelus præfectus eſt Aquæ & omnibus rebus hoc Die gerendis.
Ifto Die, fauſtum eſt matrimonium contrahere & cum amicis confi
dere.
XXX . Triceſimus Dies eſt ulyss Anírán, pro quo, inquibuſdam
Lexicis peſſimè & vitiofifſimè ſcribitur uljal Izân, tranſpoſitis punctis,
ſcribarum lapſu, ut in aliisfæpè fit. Iſte, apud Indo-Perſas, reputatur
Famulus tš Shabrívar. Eftque nomen Angeli qui præeſt conjugio,
& omnibus rebus hoc diegerendis. Secundum quoſdam , præeſt pe
cuniæ & divitiis. Hoc Die, Zerduſht intravit in Irán, feu Perfiam ,
& venit primò in Aderbayagján. Ifto Die, præftat novas veſtes ſcin
dere & induere, & ungues præſcindere, & pecuniam fænori dare.
Dictos dies menfis fequuntur V Dies Appendices ſuprà recenfiti,
qui hodie, & à tempore Gjelâleddin, ab Aſtronomis rejiciuntur in
calcem menfis Iſpbendármaz, ſcil. in finem Anni Gjelalai Perfarum
Mohammedanorum , quorum non eft V Appendices ut Feſtivale tem
pus celebrare. Hi autem à ſolis Magis, ſeu veteribus Perſis, celebran
tur, quaſi in vetere Anno occurrentes in fine menſis Abán ; idque,
dictis V diebus junctim adſciſcendo V alios ultimos dies dicti Menfis
Abán, qui omnes fimul ( ut in Ph. Gj. dicitur,) faciunt ‫ ده روز‬.Deb
rúz, ſeu Decendium ; quòd in primo die Menfis Azur, apud veteres,
excipiebat Equitatio imberbis ſuperiùs deſcripta, idque, loco tô Nau
rúz recentiorum : nam Naurúz, propriè fic dictum , tunc nondum
erat notum. Appendicum itaque Feſtum decendiale accipiendum eſt
tanquam in fine menfis Abån, ſcil. à XXVI ejus die incluſive : nam
cum Appendicum Pentade (majoris ſolennitatis caufâ ) conjungebant
aliam ex Menſe deſumptam Pentadem : ab Appendicibus tamen ſolis
( tanquam à præcipuis) denominatur Feſtum , idque, propter gaudium
feliciter
LI
266 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 20.
feliciter finiti anni, & completi quondam Operis Creationis CCCLXV
diebus, ſeu uno integro anno abſoluti. Nam in Libro Sad- der ſextum
Creationis Tempusdicitur fuiſſe in clin d'yoyozi? Pentade facrå, ſeu
Pentade Verbi Divini, quippe quæ in Dei Verbo præſcripta, hoc eſt,
in Operibus Zoroaſtris.
Horum particularia nomina fuperiùs fuo loco adducuntur. At
quoad generalia nomina in Anno Solari, Latinè vocamus Appendices,
quia in fine Anni veniunt tanquam Appendix. Apud Plutarchum iſtæ
dies dicuntur Eraybulucu Superinducta. Quo generali nomine apud
veteres Perfas vocati fuerunt Appendices, jam vides : & apud recen
tiores hodie vocantur susdju Duzdída,Furtivi, ſeu ruas,o eşin
Pengja duzdida, i.e. Pentás furtiva, quia extramenſium ordinem ,
quali furtim , & privatim , anno appenduntur. Hinc de Perſico Anno
ſcribentes Arabes, iſtos dies Köytoweo Muſtéraca etiam Furtivos vocant.
[Aliter autem, Arabico nomine cours Nefi intelliguntur Lunaris Anni
intercalares dies, qui, quaſi per biennium obliti & negle &ti, ad trien
nalem Intercalationem reſervantur.] Ut verò de Solaris Anni Appen
dicibus pergamus ; hi apud Chalil Súphi Sionenſem ( quaſi à primo
horum die Ogisl Ahnavad) vocantur asigo Ahvând, in ſingulari
collectivè: apud Nim . Laud. quaſi in plurali jlasy el Abvandáz,
malè, pro ulasle Abvandân. Apud Alpherganium fat commodo
nomine appellantur olelaxisl Andergjâhất, quod magis Perficè di
cendum effet wlaldgaal Andergbâhân, i.e. intermedia tempora, ſcil.
inter veterem annum & novum .
Quinetiam , præter ſupradictum nomen Pengji Mazdiyafenân, hi
dies à veteribus dicti fuêre wling Phervardaghản, & Arabizatâ
formâ vlaggi Phervardagján, & fubinde ulangi Phervargján, at
que ‫ فرورديان‬Pherbardiyan, & ‫ بورديان‬Pterdiyan, feu ‫ پوریگان‬-Pur
daghan, five ulfo,gi Phůrdaghân, vel Arabizatè ulogy Phurda
gján, feu uloks, Phervardigján, quod nomen D. Golius à primi
menſis Phervardín nomine deductum putat, quia inter Iſphendârmaz
& Phervardin intermedii veniunt ifti Appendices in AnnoGjelalæo : at
in Anno veteri non item. Ideóque niſi ad folum recentiorem annum
pertinuerit hoc nomen, illius conjectura non poteſt eſſe vera, cùm iſti
Dies Pbervardigján venerint intermedii interAbân & Adur, à menſe
Phervardîn procul disjuncti & remoti. Iſtos enim Appendices, ſeu
Adfcititios Dies, propter ſupradictas rationes celebrabant veteres in
fine
Cap. 20. VETERUM PERSARUM. 267
fine menſis Abân, hoc tempus magni facientes, veſtes meliores indu
endo, & lætitiam agendo & geniis indulgendo, largiore potu & deli
catioribus cibis & fructibus epulas inſtruendo & feftum agendo. In
omnibus autem Feſtis diligenter obſervabant matutina tempora pre
cum, priuſquam gaudio habenas ſolverent, Templa adeundo & pre
cando : & ditiores mittebant ad pauperiores Munuſcula dicta comielos
Dáfhen. Ludos quoque publicos exercebant, inter quos erat wils
Ghaza, ſeu Oſcillum , variis etiamaliis nominibus appellatum : hocque
non tantùm à pueris factum , fed à viris & foeminis, propter ventila
tionem quam affert in calidioribus illis regionibus. In hujuſmodi
Feſtivitatibus folebant etiam habere Poëtas & Fidicines & Comedia ,
rum Actores dictos 833; lw Sázánda, quorum Remuneratio pro labo
bore fuo dictaeft aus Pårangj, i.e. Pedum labor, fc. aliquot Num
>

mi eis dari ſoliti. Antiquiffimis temporibus ( quando habebant Reges

ejuſdem Religionis, ) hiſce Ludicris aliquando adeſſe folebant Reges
& Principes induti s husBafák, ſeu Serto ex floribus, quod in om
nibus diebus Feſtis & Nuptialibus Principes & Magnates induebant :
ex quorum habitu etiam tunc erat jaPerghèr, ſeu jhia Perghấr,
i.e. Torques, ſeu Collare, quod in colla ſua, & aliquando in equorum
ſuorum colla injiciebant. Erátque peculiaris quædam Saltatio feu
Tripudiatio à Magis ufitata, dicta chitus Deſtbend, i. e. manuum
junčtio, feu commiſío, ubi junctis manibus choréam ducebant. Hæc
que Saltatio alio nomine etiam dicta fuit & şit Pengja , i. e. Pentas,
ſeu Pentadium , vel quia in di &ta dierum Pentade præcipuè exerceri
folebat, vel quia Pengja etiam manűs, ſeu prioris pedis, ſignificationem
habet, ubi tão pengja conjunctio erat.
Feſtivale tempus & Feſtum ipſum ſeu Convivium in genere voca
tur in Tchejbn, quod potiùs Medicum : nam antiquiore nomine
Perſico vocatur wgjo Derún, atque jano Meized , quod reſpondet tā
nown Miſhte Abafueri in Libro Eſther, utroque notante Compotatio
nem , feu Convivium vini : & tale Feftum celebrare, erat ati ‫درون‬
Derûn yéjhten. Talis etiam erat Babyloniorum Eaxéa , ſc. sölu Sakia,
Compotatio, feu Propinatio.
At, præter ſuperiùs dicta Feſta ſtata & fixa, erat quoque Feſtum
vagum , ſemel quovis anno, quando aliquis voluit, pro libitu facien
dum . A Perfis in India fere quovis menſe fieri folet : fed femel in
anno non erat à quopiam negligendum . Hoc Convivium , ſeu hæ
LI 2 Epulæ ,
268 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 20 ,
Epulæ, plurale habet nomen uliis,of Apherînaghan ,i. e. Benedicta
lia, ſeu Benedicendi Epula , quas vocabimus Parentalia, quia hæ E
pulæ erant conviviumin piam commemorationem Parentum & Ami
corum defunctorum , quorum memoriæ benedicebant viventes, piam
eorum vitam & felicem exitum recolendo. Si Romanorum , apud Var
ronen , vocem adhibere volumus, tales Epulæ vocari poſſunt Mana
lia, feu potiùs Manialia, in quibus Parentum & Confanguineorum
Manibus litari ſolebat. Nam Romanorum Manes erant defunctorum
Anima, quæ poſt mortem & corporis diſſolutionem manere crede
bantur : unde Diis Manibus quædam folennia erant Sacra. Dictæ
autem Perſarum Epulæ parentales præcipuè fieri folebant in diebus
Appendicibus, quando defunctorum Manes è ſuis locis prodire crede
bantur, referente Carpinio ; ‫پرعمون ان ارواح موتاهم تخرج في هذه‬
‫ ده الأيام من مواضع ثوابهم وعقابهم‬imabantmortutorum Juoran Mames
( ſeu Spiritus) illis diebus prodire ex premii &fuppliciiſui locis. Atque
Præceptum in Libro Sad -der extans, Memor efto animæ patris & ma
tris, &c. vel huc ſpectare videtur, vel faltem ſpectabat ad aliam So
lennitatem dictamins qu Noctem peregrinam , vel fortè Noctem
peregrini, in qua Panis & Dulciariorum Eleemofynam , primâ mor
tuorum nocte , diſtribuebant propter Spiritûs eorum reunionem cum
hominibus. Et talis in oriente conſuetudo comperta eſt ad hunc uſque
diem durare, tam inter Armenos & reliquos Chriſtianos quàm inter
Mohammedanos : ideoque Sheich Saadi in Libro Guliſtan memorat
JA? JOJ Löchs Eleemofynam ſepulchri patris tui, dum aliquem Fili
um de hac re alloquitur : nam ſuper ipfo ſepulchro diſtribui folent
tales Eleemofynæ , quæ videntur peculiari nomine Perſico vocari
.
‫ جربك‬Gjerbek, quod in Ph.Gj.exponitur,
Stiga , Id quod in Eleemoſynâ da
tur pro Spiritibus mortuorum, dum ſuper mortuorum tumulis Epulas
ſtruunt.
Dicta eorum in hoc Capite opinio de Angelorum ſuper res inferio
res Præfecturâ, apud alias etiam Gentes orientales obtinens, fundata
fuit in Veteri Teftamento, eorum Legiſlatori Zerduſht benè noto . Et
idem agnoverunt Viri Sancti in Novo Teſtamento, ubi Angeli vocantur
Miniſtrantes ſpiritus pro iis qui funt hæredes ſalutis. Indo-Perſe cre
debant eos fibi opitulari contra furorem Diaboli , idque ab eis impe
trabant, cum aliis aliquando neceffitatibus, quas Deus, per eorum
manum , humano generi porrigendas & adminiſtrandas ordinavit.
Sed
Cap. 20. VETERUM PERSARUM . 269
Sed in modo fubinde errârunt ; cùm à Deo roganda eſſent talia, ut,
ſi ei placet, Angelos ſuos mittat : illi enim fine Domini iniffione,
nihil agunt motu proprio. At ( quamvis fuperftitiofa aliquando in
cautè admiſcerent Perfæ, ) aliunde fatis conſtat, eos credere Deum in
omnibus neceſſitatibus primò adeundum , & Angelos non nifi ex De
legatione aliquid facere folere, ut oportet Miniſtros qui ſui Domini
res promovere debent. Ideoque Zoroaſtris Præceptor Hoftanes doce
bat, Angelos veri Dei venerationi affiftere, ut, nutu ipfo & vultu Da
mini territi, contremiſcant. G. p. 275. Unde conſtat, Perfas eos non
coluiffe, nec credidiffe quòd divinum aliquem cultum fibi exigerent.
Sunt autem Angeli ad nutum Domini ſui , tam ad conſervandum
& juvandum, quàm ad puniendum & malum inferendum , ut in Con
flagratione Sodomæ, & in Peſtilentia tempore Davidis, & c . Talia au
tem omnia ſecundum miſlicnem ſuam : nam Aylenos eft miffus, ab
ágyénia , ut & Hebraice 7859 Malach à 785 laac, quamvis Radix
hodie non ſit in uſu in lingua Hebraïca ; ſed in aliis vicinis linguis
extat, ut in Æthiopicâ, ubi nan láaca eſt miſit, legavit, & an láky
eſt miniſter, famulus. Et in Linguâ Arabicâ tam ss s láaca quàm
SUI álaca eft mifit. Et ut in Teſtamento Novo, fic etiam in Veteri
vocantur Dinwn meſharethím , miniſtri, miniſtrantes, ratione officii
ſui. Ut itaque eorum qualitates ex nominibus deductas perſequamur ;
propter indeſinentem curam , & perpetuam in miniſterio divino vigi
liam , nunquam dormiendo , in Libro Danielis vocantur Digoy Irim ,
Vigiles ; ſcil. Vigil, ſeu ſanctus aliquis Spiritus, ad Danielem miffus
eſt, à cælo defcendens. Hoc eodem ſenſu uſurpatur dicta Vox in
Chaldæorum Liturgia in Hymno, lelo lend Angeli & Homines te
laudant Domine, &c. Et quia præditi funt plenitudine potentiæ ad
exequendum voluntatem Dei, & omnia juſſa divina præftandum , ideò
à Davide Pſal. LXXVIII. 27, emphaticè vocantur Fortes, quia om
nium Creaturarum fortifſimi: fic ibi legitur , Dax ons Panem
fortium comederunt, i. e. Angelorum hyperbolicè, quaſi Angeli ede
rent , cùm reverà non edant. Apud Gjeuharium oluceo Moakkibát,
i. e. Succedentes, vocantur Angeli Diei & Noctis, quia ſucceſſivis vici
busin perpetuum fe invicem excipiunt, dicendo & uls w Sobhana
lillâhi, i.e. Laudes Deo.
Perſæ , tam veteres quàm Mohammedani, credunt quemque habere
fuum Angelum cuſtodem , ſed potiùs duos, bonum & malum ; idque
ha
à pueritiâ, nam ex dicto Chrifti, Infantes etiam ſuos Angelosbent .
 270 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 20.
bent. De Angelis particularium hominum docet id de Jacobo, An
gelusmeus ; dePetro, Ef illius Angelus ; cum plurimis ejuſmodi aliis.
Præficiuntur etiam multò magis Regionibus Archangeli, ( quamvis
jam ceffante Revelatione, de cã re nunc fileatur,) ut in Libro Danie
lis X. 13 , 20, 21 legitur de Angelo regni Perfiæ & Græciæ , & de
Micbaele, Principe Iſraelitarum, feu Judæorum Cuſtode, qui unus ex
præcipuis Principibus ,fc. primi Ordinis : Principum enim honorifico
Titulo decorantur. De Michaele apud Esteri legitur, JLSA
andgëll crostlo pul Michaeleft ex Angelis propinquis, fc. ex Cheru
binis. Is Perficè vocatur glo Beſter, & creditur Alimentum populo
ſuppeditare: fic Turgj. Arabs, Letyg fixiy Islano Michael eft
Angelus Alimentorum , ſeu demen forum diurnorum , ſc. qui alimentum &
annonam omnibus ſuppeditat ex infinito Dei Theſauro., In Targum
ad Exod . XXIV. 1 , vocatur NOIN 1370 Præfe&tus Sapientiæ , ſcil.
Sapientum, qui & multa fapit : ſed nil præſcit niſi quid velit Deus,
prout decet Servum. De eo legitur in Targum ad Pfal.CXXXVII. 7,
bbongo na 48999 Michaeleft princeps rūs Jeruſalem : & ad Cant.
VIII. 9, 58709711727 6802 Michael Magiſter ſeu Præceptor Il
raelis, vel aliàs Princeps feu Dux Iſraelis. Cùm itaque conſtet Mi
chaelem ſemper fuiffe fudæorum & Ifraelitarum Angelum, eorumque
Ducem & Principem , qui illorum curam gerebat, haud multùm du
bitabitur quin is ipſe fuerit qui luctabatur cum Jacobo, & qui inno
minatus in Veteri Teftamento toties apparuerit. Regnorum itaque
Mundi Inviſibiles Principes fuerunt, & adhucſunt, Archangeli dic
ti Cherubini, ſeu propinqui, cum quibus junctim numerari ſolebant
Seraphini, ut in Pſalmo legitur ; qui videntur ſic dicti, quaſiArdentes,
ſeu Flammantes tot igniculi ſeu flammulæ, ut alibi in Pſalmo, Facit
Angelos fuosfpiritus, & miniſtros fuos Ignem flammantem . Hi a plerif
que habentur diſtinctus Angelorum ordo : fed cùm Epithetorum
combinatio folet eſſe exegetica, probabile videtur Cherubim & Sera
phim , unum tantùm eundemque Angelorum ordinem denotare. Cúm
queperpetua fit Regula, quòd Heb . w Shîn in ling. Chald. mutetur in
í Thav, probabile eſt quòd Heb. Dibw Seraphim à Labano & Chaldæis
dicti fuerint d'bon Teraphim , quorum quidem Angelorum Imagines
fingere geſtiebant veteres Chaldæi. Hocque de Seraphim colligi poffe
videtur ex eo quod habet Turgiemain Arabs, ‫ اسرافین فرسته صور‬-Ira
phîn funtAngeli Figurarum , ſeu Imaginum, fc . Seraphini ſunt quorum
Imagines formari folent.
Judæi
Cap. 20 . VETERUM PERSARUM . 271
Judæi non fuerunt minimi in affignandis Angelorum Officiis. Apud
eos 7"p3 Nekid erat Angelus qui Cibis præerat, & Panis cuſtodiæ
præfectus. Et gosoan Shabriri ( quaſi à Shab, ſeu nocte,) erat Ange
lus [cotomatis : ‫ ארגיניטון‬Argemiton praefciebatur Balneis : ‫יורקמו‬
Yorkemo erat præfectus Grandini. Alii funt 70718 Yühak, 8 7105730
Sandálphon, & 57899730 Tandariel, & N7710 Gazardaia. Ex ma
joribus erat 489978 Uriel Archangelus, qui ( 2 Ezdr. IV. 1 , 36, col
.

locutus eſt cum Ezra. Talis etiam erat -pisaya Suriel, ( ſeu potiùs
synonym eodem ſono,) aliàs dictus D'on 703 Sar bappanim ,i.e. Prin
ceps facierum , ſeu Præfentia , quia femper coram Dei facie & præ
ſentiâ, in ejus conſpectu præſtolans & miffionem expectans. Volunt
enim quòd fic dictus fuerit, quòd coram Deo continuò verſetur, & ſit
7500 235 2400 dignus verfari in confpe&tu Regum , ut fit à Deo Le
gatus ad Reges & Principes, ut legitur in Berachoth fol. 51. I. Item
Sen Uzziel & ejus Socius 'pinou Shámchazai, ſunt Angeli qui
deciderunt ex Cælis, & commixti cum hominibus, genuerunt Gi
gantes. Proh nugæ ! Etabos Lágela, q. d. Nokturnus, erat Ange
lus præpofitus Conceptui & Partui. In Talmude legitur, Is accipiens
guttam , eam fiſtit coram Deo & dicit, O Domine Mundi, gutta iſta
quidnam erit ? fortis an debilis, ſapiens an ſtultus, pauper autdives ?
Sed non dicit, fuftus an improbus ? 'Rabbini voluntnobis Lilîth, q.d.
Nocturna, eſſe Strigem , ſeu Dæmoniſſam , ſive Lamiam nocturnam ,
quæ Infantes rapit & occídit. Unde Judæi (præſertim per Germaniam )
circa Lectum Puerperæ & in IV, parietibus Cubiculi in quo Puerpera
cubat, cretâ folent ſcribere nobisyon 777 078 Adeſto Adam & Eva,
fed foràs efto Lilith. Adſcribunt etiam tria nomina Angelorum qui
Medicinæ & hominum Curationi præficiuntur, qui nuo Senoi, '3D3D
Senſenoi, & 4152330 Sammángaloph. Eandem opinionem de Strigibus
habuêre Latini. Loca adduxit Clariſ. Buxtorfius, quem videas.
Hæc fufficiunt monſtrare Perſas non fuiſſe folos qui Angelorum
Miniſterium crediderunt, & peculiaria eis Officia affignârunt. In
Talmude Hierofolymitano, in Roſ ha Shana prope initium, ſcriptum eſt,
Nomina Menhum & Angelorum afcendiſſe cum Judæis ex Babyloniá, ut
‫ גבריאל‬Gabriel, ‫ מיכאל‬Michael, ‫ אייר‬Iydr , ‫יסן‬-Nijan
‫נ‬ , & c. Qui
bus verbis inſinuatur Judæos à Chaldæis & Perfis talia didiciffe.
Sed, ut fuprà dictum , quòd Michael fuerit Princeps Judæorum ,
petitum eſtex Dan. XII. 1 ,Michael magnus Princeps qui ſtat pro filiis
populi tui. Et alibi, Michael Princeps veſter : à cujus partibus etiam
ftetit Gabriel, qui ad Chrifti nativitatem prænuntiandum miffus, dicit,
Ego
272 HISTORIA - RELIGIONIS Cap. 20.
Ego fum Gabriel qui adſto in præfentiâ Dei, ut eò meliùs Annuntiationi
fuæ fidem facere poffet. Is erat Dan.X. 12, 13, innominatus Ange
lus qui ( uti colligitur ex Dan. VIII. 16 , & IX. 21 , ) veniebat conto
laturus Danieli, eique prædicturus quid eveniret in ultimis diebus ;
quod citiùs fecerat, nifi quòd Princeps regni Perſia ei reſiſtebat XXI
diebus, feu annis. Sed in fubfidium ejusveniebat Michael, unus ex
Archangelis, qui, ex Judæorum fententiâ, ſunt IV ; & ex Apoc. vi
dentur effe VII; ſcil. XII Angeli cum VII Phialis divinæ vindi&tæ, &
VII Spiritus Dei ficut tot Lampades coram Throno. Et dictus ille nu.
merus expreſſè docetur Tob. XII. 15. At cùm egreſſus eſſet Michael,
en Princeps Græciæ veniebat, contendens ut Græcis ſubjugarentur
Judæi. Grbriel autem (Michaelis conſors & Socius, ) manſit cum
Principibus (qui vocantur Reges) Perſia ; fcil. contendens & altercans
cum illis Angelis, cauſâ Judæorum : nam omnium Regionum Prin
cipes, feu Angeli, ſociatiſuntcontra Judæos & eorum Principem , uti
conftat ex ultimo verſu dicti Capitis, Nemo firmiter tenet mecum in hiſce
, .
Quis fuerit Angelus Imperii Perfarum , expreffè non docetur. Sed,
fi conjecturæ locus, videatur fuiffe 1857 Raphaël, qui miflus (ſecun
dùm nominis fignificationem ) ad fanandum Tobiam & Uxorem , Tob.
III. 17. Ifte Angelus videtur Perfiæ & Medie præfuiſſe, non tantùm
quia miffus eſt ad deducendum in Mediam Tobiam juniorem ad Ra
guelem in Ecbatanis, fed & quia agnoſcit ſe aliàs in Medicâ regione
verfatum fuiffe, quòd aliquando commoratus fuerit apud Gabaëlem in
Rhagis in Media , & rurſus apud eundem diverſatus eſt Tob. IX . 5.
Et profitetur ſe longè antehac occupatum fuiſſe in Medià apud Tobiam
ſeniorem , in memoriam afferendo Preces ejus apud Sanctiſfimum ,
dum clanculùm ſepeliebat fuos populares mortuos, quos in irâ fuâ in
terfecerat Sennacherib, cui Tobias erat Oeconomus. Adeò ut, haud mul
tùm dubitetur, quin is fuerit Angelus qui iſtius regionis res curabat.
In hac itaque expeditione Raphaël defunctus eſt tantùm eo quod erat
illius Provinciæ & ad illum ex officio propriè pertinebat, ut Tob. V.
4, 6 : & V. 12, iſte vocavit ſe Azariam , ut ſpecie tenùs ſatisfaceret
Tobiæ . Sed quis fuerit, planè tandemagnoſcit Tob. XII.15, Egofum
Raphaël, unus ex feptem Angelis Janetiſimisqui Deo offeruntPreces
San &torum , & qui intrant & exeunt in conſpectu Glorie Sanctiſſimi.
Ex ſupradictis Gabrielis verbis conſtat, omnium regionum Ange
los fuiſſe Bonos, quia Gabriel ſupponebat eos debere elle ab ejus
partibus, quamvis non eſſent : nam id omninò fupponi nec potuit
nec
Cap. 20 . VETERUM PERSARUM. 273
nec debuit de Angelis malis ut fe fociarent cum Gabriele, nec ut is
id pateretur. Abſonum itaque imaginari Perfas, aut ullos alios,
qui ſemper agnoverunt Deum , pofitos fuiſſe ſub dominio mali An
geli, quamvis Princeps eorum pugnabat cum Gabriele. Omnis ergo
durabilis Præfectura eſt bonorum Angelorum , non autem malorum :
nam Deus nunquam præficit Diabolum alicui Regioni. Deus qui
dem, pro tempore, permittit Diabolo punire, ut in cafu Jobi. Et
alibi minatur, Mittam Angelos malos inter eos ; ab effectu ſic vocan
do Angelos bonos, rei malæ nuntios & ejuſdem executores, ut in
deſtructione Sodoma & Peſte Davidica , & c. ad puniendum pro
brevi tempore. Tales erant IV Angeli alligati in flumine Euphrate
Apoc. IX . 14. Nam bonorum Angelorum fæpè fuit mala miſſio,
ut Apoc. XV.6, SeptemAngeli è templo Dei egreſ ſunt cum VII
Plagis. Tales ſunt Angeli Perditores, ab officio fic dicti. Et quam
vis hæc efſent tantùm in Viſione, Viſiones femper repræſentabant
res poffibiles & quæ veræ eſſe poſſent.
Quid autem fentiemus de bonorum Angelorum inter fe diffentio
ne ? Videntur quidem contra fe invicempugnare ( i. e. diſputare)
fubdiverſis Miffionibus ; ubi quiſque ſuam tuetur Miffionem , donec
veniat Dei, tanquam ſupremi Judicis, Deciſio & definitiva ſententia.
Grotius dicit, quòd, veniente Chriſto, ſublata eft ifta Angelorum inier
fe contentio. Sed ubi ejus opinio fundetur, non conftat. Nec opus
eſt ut tollatur talis eorum contentio, cùm non ſit hoſtilis, fed tan
tùm amicabilis diſputatio, ſeu altercatio, cujus neceſſitas & uſus
hodie eſt, æquè acolim fuit. Et quamvis hoc imperfectionem ar
guat, nemo miretur : nam cùm Angeli fint Creaturæ, non poffunt
eſſe æquèperfecti ac eorum Creator : fed planè videntur ſuas habere
imperfectiones, uti colligitur ex primo eorum peccato & lapſu ; &
ex yob IV. 18, Non confidit miniſtris fuis, & Angelis ſuis imputat
ftultitiam . Cúmque naturâ fuâ non fint tantùm peccabiles, fed &
verè peccaminofi, & hodie, æquè ac olim, inobedientiæ & contu
maciæ capaces, non eſt cur diffidamus poft primum lapſum rurſus
cecidiffe alios, & hodiè etiam dari labentes & lapſuros. Hæcque
omnia tam ad præcavendum mixtum aliquem in cælo ftatum, quàm
ad præſtitutam hujus Mundi conſtitutionem , ex bono & malo mix
tam , obtinendum ; quam ſapientiffimi Creatoris præviſio duxit ne
ceſſariam . Hæc funt problematicè dicta. Nam ut non innotuerat
nobis Lapſus primus, niſi per divinam revelationem , fic nec abſque
eâ poflumus eſſe certi de Lapſu aliquo fecundo.
i Quæ fequuntur ad finem uſque capitis, prima Editione legebantur Append. No. IX.
M m Lingua
274 HISTORIA RELIGIONIS Cap. zo .
Lingua Perſica ( ut vides ) Angelorum nominibus abundat ;
ut & Hebraica, ſi Judæis fides : & fic lingua Arabica. Quo
ad Angelorum nomina, ea quæ reverà talia ſunt, (apud illas Gentes
quæ $.Biblia amplectuntur,) ex ipfis Bibliis petita ſunt, ut Michael,
Gabriel, &c. Alia à Rabbinis conficta, & ad horum normam com
pofita , in Europæorum Libris circumferuntur. Et ut dantur no
mina Bonorum Angelorum, fic & Malorum , feu Diabolorum ; uti
conftat ex nomine Beelzebub, qui Diabolorum Princeps; & ex Chrifti
quæfito, Quid eft nomen tuum? cui ab illius Legionis Duce ftatim
reſponſumeft nomine numerum indicante. Ea, quæ in S. Bibliisa
nomina, fortè non fuerunt à Deo impofita, (cum is vix vocet An
gelos ullis nominibus,) fed ea, pro natâ aliquâ occaſione, fponte al
ſumpta ſunt ab ipfis Angelis, qui talia nomina fuæ naturæ fuóve
Officio adaptâfie præfumantur ; ut, Egofum Gabriel, & c. Sed cùın
cælites (prout nobis videtur) nec inter ſe, nec cum Deo, utantur
fermone aut loquelâ, conſtat talia Nomina affumpta fuiſſe noſtrî
causâ, condeſcendendo ad captum noſtrum , cùm nobis, diſtinctio
nis gratiâ, Nomina fint neceſſaria : illi autem inter fe aliam con
verſandi & intelligendi rationem à noftrâ prorſus diverſam & nobis
inexplicabilem habent. In Angelis itaque, tam Nominum , quàm
externarum Formarum , affumptio eft tantùm in accommodationem
ad captum humanum ; cùm in cælo , nec Nomina nec externas
Formas habeant, nec inter Deum & illos unquam eſt fermocinatio,
afſâ voce, aut diſertis verbis, in ullâ Linguâ, ſed tantùm commu
nicatio per intuitum , feu mentalem quandam intuitionem & intel
ligentiam nobis incognitam . Ideóque futulis eft quæftio, Quænam
lingua erit in cælo, an Hebraice vel alia ? cùm ibi non futurafit ulla
lingua, nec Hebraica, nec alia . Sed quamvis Beatorum Animabus
in cælo non neceffarius fit Sermo, refictis tamen corporibus, in nova
terrâ, à Divo Paulo memoratâ, neceſſarius erit. Quænam itaque in
terrâ renovatâ & reparato Mundo futura fit lingua(in omnium re
rum reftitutione,) poteft effe quæftio. Si autem in cælo nullæ fint
voces, nec foni, fed altum filentium & perpetua tranquillitas, illæ
Laudes & Cantationes & Celebrationes quæ in Sacris Scriptis memo :
rantur, non factæ , nec faciendæ funt, audibiliter & vocaliter, fed
intelligibiliter & intentionaliter & mentaliter per Exertionem Divi
nam & Intelligentiam pluſquàm humanam, quâ Creaturæ fuum
Creatorem intuebuntur, & agnofcent, & intelligent, & viciffim ab
co agnofcentur & intelligentur. Ut enim Voluntas Divina eft &
erit
Cap. 20. VETERUM PERSARUM . 275
erit peculiari modo hominibus revelata & illuminatis mentibus in
fpirata, fic etiam à noftrâ parte Dei Laudes erunt tantùm cordialiter,
ex abundantiâ gaudii in illo, eſſendo Beatificæ Vifionis fruitione feli
ces. Nam Deus, qui Mens pura, aliorum omnium mentes delonginquo
novit, abfque loquelæ fono: cùm habere opus Sermonis , argueret
( quod abſit!) imperfectionem in Deo, qui eft • Kaporoyvázs, tam Ho
minum quam Angelorum cogitationes nofcens, prout dicitur, novit
quid eft in Corde Hominum , cum ejufmodi dictis aliis. Ille quidem ali
quando per ſe, aut Angelos, dignatus eſt vocem aſſumere & fingere,
eu imitari, & audibiliter loqui, gratiâ hominum , qui alia & altiora
quàm quæ audiverint, non capiunt ; & quæ non viderint, mente non
concipiunt nec comprehendunt, nec adæquatam de eis notionem ha
bere poffunt. Sed tandem , quando mentis oculi erunt aperti, & ani
ma divinâ inſpiratione & cælefti inſtinctu informata, tumomniaerunt
nobis patentia & oculis noftris conſpicua, & Spiritus, jam inviſibiles,
tunc fuapte naturâ erunt nobis vifibiles, ſubſtantialem & rationalem
eorum Formam videndo. Chriſtus quidem & Beati homines, qui jam
in cælo corporaliter exiftunt, habentes fermonis organa, proculdubiò
poſſunt naturaliter loqui ; ſed eis non eft opus loquelæ, quia cognofcunt 7

prout cognofcuntur, & alio modo vident & percipiunt ut Angeli Dei.
Deus quidem (quantum nobis mortalibusex S. Scriptura colligere li
ceat) nunquam locutus eft ad homines ; fed quando is dicebatur loqui,
tum Angelus à Deo & ejus Nomine loquebatur ; (ut inquit Propheta
quidam ) Angelus locutus eft ad me për Verbum Domini. Et hoc
ſemper ſubintelligendum eſt, quamvis non tam expreffè dicatur. Ad
quid enim habet tot miniſtros, fi ipfe omnia propriâ perfonâ peragere
dignaretur?
Et ut de Angelorum nominibus, ita etiam fentiendum eft de No
minibus Stellarum , (ut Ah, & Aiſh, & Chesil, & Arcturus, & Orion ,
& Pleiades, &c.) ſcil. quòd non à Deo, fed ab aliis pro arbitrio im
poſita fuerunt. Nam quamvis Deus dicatur noville Stellas, eas.om
nes nominibus fuis vocaffe, his verbis non intelligitur omnes Stellas ha
bere nomina particularia, fed, quafi haberent, tantùm declaratur max
ima Dei potentia, quòd ſc. in genere omnia novit, etiamhominibus
impoffibilia ; & pro exemplo , quòd particulariter novit Stellas, non
tantùm majores, ſed & minores, quamvis fint multæ myriades nobis
incognitæ && indiſtinctæ quæ Viam lacteam faciunt & implent. Non
tamen per aliqua nomina à ſeimpoſitaeas novit, cùm Deus non uta
tur prolato ſermone, aut colloquio ullo, (nifi ex miſericordiâ erga
Mm 2 homines,
276 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 20 .
homines;) nec eo opus habet, quod in illo ( ut dictum ) imperfectio
nem argueret : nam illius velle, eſt loqui & præcipere ; & illius velle
fcire, eſt reverà ſcire. Deus quidem novit ſtellarum nomina à nobis
impoſita, ( quamvis eis non utatur,) quia eſt omniſcius : 'nos autem .
earum paucis, eiſque majoribus, impoſuimus nomina, cùm reliquæ
earum turbæ fint innominatæ. Si quis Stellis daret ſecundùm earum
naturam nomina, in genere eas vocaret Terrellas, & in ſpecie bas vel
illas Terrellas ; cùm fint Corporaopaca quale eſt Terra, & earum
lux ſeu ſplendor ſit accidentalis, à Sole mutuatus ; fintque ficut toti
dem Mundi, non quidem habitati, fed habitabiles, fi Deo aliquando
videbitur.
Quoad Angelorum nomina apud Perfas & Chinenſes & quaſcunque
nationes S. Biblia non amplectentes, ea non ſunt profecta ab ipforum
Angelorum ore, ut Ego fum ó dátva, fed ſunt prorſus pro arbitrio hom
minum qui ea excogitârunt & ſuæ hypotheſi aptârunt.. Perſica no
mina fuprà exhibentur. Sinica in ſuo Calendario extant, ubi inter
alia ſunt Çan -tchegh, & Çen -fhu, & Po-fü, & Liè-fi, qui IV Anni
quadrantibus præſunt. Hoc modo de eis quæ ardua& ſupra nos ſunt,
loqui tentavimus : fi quis nobiſcum non ſentit, liberum eſt ei judi
cium . Difficile eſt de Deo fatis dignèloqui : fi quid deeo indignum
protulimus, ipfe pro infinitâ fuâ miſericordiâ imbecillitati noftræ con
donet, & conatibus noſtris faveat, ut ſemper id quod eſt COMPETÈS.
de Deo loquamur άνθρωποπαθώς,

CA P. XXI.
De veterum Perfarum Legiſlatoribus. De Ecclefiæ primitivæ & orthodoxe Reli
gionis statu : atque de Hæreticis & eorum Hereſibus ac SeEtis, ubi de Manete,
Mazdek, &c.

Uibus aliis nominibus vocatus fuit Abraham Perfarum Patronus

O& Legiſlator primus, fuperiùs dictum eſt. Quamvis verò ſuam
Religionem ſoli Abrahamo acceptam referre prætendant, conſtat eos
pofteà habuiffe. plures diverſis temporibus Legiſlatores; ſed qui fortè
Interpolatores potiùs dici meruêre. Miffis itaque temporibus, quibus
Perſæ
 Cap: 21 . VETERUM PERSARUM . 277
Perfæ & Medi fuerunt Exarchia Aſſyriorum , per plus quàm mille an
nos, de quibus temporibus nihil ſcimus, properamus ad initium Mo
narchiæ Medicæ, quando, excuffo Affyriorum jugo, veteris Religionis
ſtatus renovari ccepit, Inſtauratore primo Medorum Rege cuirogas
Keyomáras, cujus Dogmatum reliquiæ ex Shabriſtanio infrà in medium
adducentur. Is itaque erat vetuftiffimus Medorum Rex, Regni &
Religionis Inſtaurator femper memorabilis, cujus nomen in moderni
oribus Libris eodem ſono ſcribitur erogns : nam lit. apud Per
ſos fonat ut s. Hoc nomen ( quaſi eſſetsol com Chaiomer,) apud
Chondemirum Perfam prorſusineptè, tanquam ex linguâ Aſſyriacâ, ex
ponitur laos fcus; Vivens qui loquitur. Ab eo, veterum plurimi ama
bant vocari Keyomarfii, ſeu Keyomarſitæ, five Keyomarthita .
Apud Perfas in India degentes aliud celebratur nomen Legiſlatoris;
quem dicunt fuiſſe Primum : qui itaque fortè fuerit idem cum præ
cedente, quamvis alio nomine vocetur SuiSugge? Poreodekéſhangh,
ſub quo agnoſcunt fe habuiffe Religionem in multis diverfam ab eâ .
quam reformatam eis pofteà tradidit Zerdìſht.
Igitur poft prædi& um priorem , Legiflator proximus fuit Cams
Zerdüſht, qui ab iis itaque habetur & appellatur cüdojo jo plores
potel gol Antiftes poſterior in Religione Abrahami. Iſte floruit & ( ut fi
dem mereretur,) prophetiam jactitavit tempore DariiHyſtaſpis, cui
ſuas opiniones & in Religione Reformationes credendas & admittendas
propinavit, & illas ei tandem obtruſit. Is itaque,receptam tunc Re
ligionem in multis à Sabaiſmo repurgavit, & novos Ritus & Cæremo
nias condidit, & hoc modo Hyſtaſpi tradidit reformatam ; quam ad
hodiernum diem immutabilem retinent, eum ut Prophetam , & ejus
Opera ut Sacra fua Biblia ( fidei & morum Regulascontinentia,) æſti
mantes, & ut inæſtimabile setpenacov conſervantes. Is ab Olugh Beigho.
& Abu Mohammed Muftapha decoratur Titulo priSa Dotti, ſeu
Philoſophi atque Mathematici, qui multos Libros fcripto confignavit in
veteri Linguâ Perfcâ & in vetuſto Charactere, quos Perſis ut perennia
ſuî Monumenta reliquit : eos enim Libros tam ſacros æſtimant &
laudibus efferunt, ut pro Verbo Dei habeant : & quamdiu in Orbe
aliquis de veteri illâ Gente ſupererit, illi Libri non intercident. Is
itaque primitivam Magorum Eccleſiam pacatam reliquit, quæ diu.in-
concuffa manſit .
1

At
278 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 21 .
At pofteà irrepſerunt aliquot Innovationes, partim per Alexandrum
Magnum, & partim per alios : & tandem Regi Ardeſhir Bábecân, cir
ca ducentis poft Chriſtum annis, Tuborta ſunt quædam in Religione
Dubia. Unde, ne Religio intercideret, & ut Rex in orthodoxiâ conti
neretur, ei ſatisfacturus ſurrexit alius Perſarum Legiſlator ultimus, cui
nomen ulgaylol Ardáviraph, ſeu ut illi ſonant, Erdávirápb, qui ali
quando, disjuncto nomine , vel Erdá, vel Viraph, fubinde dici folet.
Iſte Rex fuit Religionis Zerduſhti Affecla, illiúſque Fidei Defenſor
publicus. Sed cùm quædam dubia & fcrupula de futuro ftatu priva
tim ei ſuborirentur, ad corum folutionem convocavit totum regni fui
Clerum ( vel potiùs Præſules) ad Concilium generale, & convocandi
caufam coram omnibus declaravit, prout fequente modo in dicti
Legiſlatoris Libro traditur ;

‫چو بیش تخت شد انبوه دادا‬ Cùm coram Solio effet multitudo Doc
torum,

‫دشان گفت شاهنشاه پادا‬.Fi

‫رد; ب‬dixit Rex Regum prudentifi
‫كه آن جني كه يردان گفت زرتشت‬ Religionersguan
EarZeratu bt0,
quam Dessdialooi
tavit

‫ ) بیان دين گشت شاهنشاه هم چشتی‬Caius stian,) ReligiouisRex Fruit us -

tentator
‫ دماینی آن بمن تا شك زبهان‬Demonfreye
è Mundo earn mihi, mr Dubium

‫ كنم‬Procul
‫ دور‬pisos
wloge os padang ygos arceam ,, & Dei Religionem
amplestar.
‫مي خواهم که زآن برهان نمایند‬.Capio
‫ ه‬rant,atmibi demongrationsem Afe
‫ بر همه جهان نمایند‬-E teritatem hati Orbi deman
‫ جقيقت‬ftrent,
‫ چو شاهنشاه بگفت اين موبدان را‬Cùm
cardixiffet Rex bee Prejudians
Regum, Ras
‫ فرستاد که ایشان قاصدان را‬Ip emierunt Curfores
‫ بهر جایی كه موب بود ودستور‬Adautomnem locum ubi fuit Praful
Antiftes,
‫ر نزديك ور بودند از دور‬.S
‫أئ‬ propeivJane 10e procale
ii :
renas
‫ خبر داددن از آن گفتار و کردار‬Nositiam dederunt.Dilanunu ‫مع‬.Fac
torum ,

E
‫ ب‬momento
‫یان جالت همي جستند شمان بارا‬. quafreerunto
fbirian
Quando
Cap. 21. VETERUM PERSARUM. 279
‫راه‬ ‫جو بشنیند آن مردان سب‬ Quanda
euntes,
bo audiolerant viri leciter
‫ بیاوردند دستوران را سوي شاه‬Addarerunt
Regis :
Prefaksad prafentiam
‫ان دانا كه بوددی اندر عالم‬.Toh
‫ هم‬do,ainagam Does24i erantinAus
‫فخم مودیان وقيربي هم‬- D
JemineAmul
‫ ر‬cerdotum .
e
Pregular atgue Sa
‫ بدرگاهي شه از دستور وموبی‬AdAlAntiftitum
Aalam Regi Prelulam argue
‫ بیامد چل هزاران فایل از رد‬Yenerune qaadraginta milia , qui
apprimè erant Sapientes.

Iſta Præfulum feu Antiſtitum Synodus Paradifi & Gebenna ſta

tum ad Regis fatisfactionem fusè repræſentandum curârunt; ut in
Libro Erdåviráph -nama ( unde hæc defcripfi,) prolixiùs docetur.
Perfarum Sacerdotes in India hanc dictam hiſtoriam paulò aliter
fequente modo narrant : quòd fcil. di&tus Rex Ardeſhir, de aliquet
rebus magni momenti in Religione conſulturus, omnes fui regni Pre
fules ad generale Concilium convocavit, numero 80,000, è quibus rur
Jus felegit 40,000, exhis rurſus 4000, ex quibus 400, ex bis 40,, è
quibus 7, ut omnium ſapientiſimos,fibifelegit. Et interhos Septem ,
invenit alicujus Deftür,feu Præfulis, filium nomine Erdáviráp), qui
ab utero fuit moribus probus &à mali imputatione prorſus immunis.
Hunc Rex pro Religionisfuæ Reformatorealumpfit 3; cùm quædam in
fuitemporisReligione ei non arriderent, nec tamen novam Religionem ,
nifi à cælo deductam , amplecti voluit. Illum itaque ad cælum aſcen
diſſe ( ſeu potiùs in ecſtaſin cecidiffe) hoc modo tradunt : fc. Cor
pore benè loto & novis veftibus induto, is ſuper menſâ mundo linteo
opertâ dormitum ivit, poſtquam reliqui fex Præfules vini ſoporiferi
tria vitra ei propináffent. Deinde alio mundiffimo linteo opertus dor
miens,ecftafin paſſuseft, quo tempore Anima è corpore exiviſſe credi
ta . His faétis, Rex corporis ejus cuftodes affignavit VI illos Præfules,
cum quibus & ipfe in propria perſonâ adfuit. Iftis interim per VII
integra Nychthemera cum jejunio juxta eum orantibus, poft di&tum
Septendium , Animâ ejus in corpus redeunte evigilavit, & (enthuſiaſmo
imprægnatus) dixit fe fuiffe apud Deum ; & narrando quanta mira
bilia in altero Mundo vidiffet, accerhvit Scribam qui omnia fcripto
conhgnavit. Sic illi. Et profectò miri, & penè incredibiles, ſunt
iſtiuſmodi apud eos potionum effectus, de quibus fortè aliâ occaſi
one plura.
Vide
 280 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 21 .
Videtur itaque, Zerduſhti Religionem multis mutationibus & in
novationibus penè labefactatam fuiffe, &, ut reſtitueretur, Sacerdo
tes hanc excogitâiſe artem, quâ Rex deluſus putaret veteris Religi
onis Confirmationem à cælo ratam. Nam in Libro Shabnama
neſr, quem poffideo, in dicti Regis Vitâ narratur ; Quòd Ardeſhir
Babecân, Alexandri Magni Ordinationes incaffans, Guſhtaſpis Sectæ to
lerationem concefît : & Zerduſhti Religionem renovaturus , à Magorum
Prafulibus & Sacerdotibus poſtulavit Miracula, quæ præftiterunt. Ea
itaque videns Rex, Zerduſhti Religioni fidem adhibuit , & alios omnes ad
eandem ample &tendum coëgit. Deinde in eodem Libro, in Vitâ Shâbur,
memoratur ; Quòdquando in regno inauguratus eſſet Ardeſhir, ipſe Rex
à Magorum Præfulibus miraculapoſtulavit ; quæ cùm præftiterant, tunc
Erdaviraph, per totam Septimanam pro Religione argumenta proferens,
omnia quæ de Gehenná & de Paradiſo verajunt, in medium adduxit, &
miracula etiam patravit: unde aliqui, ejus Miraculis fidem adbibentes,
iphus Religionemamplexi ſunt; dum alii fidem ei non adhiberent, dubita
tionem & ſcrupulum tuncadhuc retinentes; quorum numerus erat 80,000
Kominum . Cùm autem Rex Sbâbur ad Solium regni Perfdis evectus ef
ſet, Præfules & Sacerdotes, Religionis ftatum intelligentes, eum de bacre
certiorem fecerunt. Et tum Rex ab omnibus Præfulibus & Sapientibus
poftulavit ut omnem dubitationem tollerent, ita ut homines, indubii fatti,
rećtam Religionem in pedes erigerent. Tum Jurgens quidam Præful, dic
tas Adurabăd Mahrajphand, in fe fufcepit, utfi Rex juberet,illeomnem
dubitationem & fcrupulum removeret. Rex quæfivit quomodoidfacturus
eſſet ? Ea (inquit) qua Erdaviraph de Gebenna & Paradiſo in medium
adduxit, ego ulterius explicabo, & à capite ad pedes nudus ſedebo, dum
XVIII libras liquefacti Æris in corpus meum fuderint: & quando illud
Æs, inſtar Ignis ardentis, in corpus meum ex catino effundunt, fi corpus
meum , vel in unoaliquo loco, indiguerit Emplaſtro, tunc omniaquæ Erda
viråph dixit, reputabunturfalja. Sed fi neunus in me pilus aduratur,
tum omnia reputabuntur eſſe vera . Omnes itaque ifto Experimento con
tenti ſunt. Tum Adurabad Mahráſphand, qui ex Erdaviraphi familia
1
fuit, nudato corpore fedebat, dum XVIII libras liquati Æris, ad inftar
Ignis ardentis, in corpus ejus fuderunt : quo facto, ne pilus quidem in
membris ejus læſus eſt, necullus incorpore ejus locus Emplaftro opus ha
buit. Hisfačtis, omnis dubitatio ſublata ac amota eft, & univerfi hanc
Religionem amplexi ſunt. Hoc modo, ifte dictus Religionis Confir
mator, in eâdem .etiam quaſi Legiſlator haberi debet.
Præter
Cap. 21 . VETERUM PERSARUM. 281

Præter ſupradictos in Religione Legiſlatores, memoratur celeberri

mus quidam Magus, dictus Zavághár, feu Zhavághár, de quo nihil
peculiare memoriæ proditum eſt, nifi quòd in hac Religione fuit An
tiſtes maximus : ſed quo tempore floruerit, &an aliquod monumen
tum ſuî ſcripto conſignatum reliquerit, non dicitur. De eo Ruſtemi
Epitomator Turcice refert, ‫رواغار كشيشلر اراسنده مشهور بركشیشدر‬
Zavághar inter Sacerdotes celeberrimus quidam Sacerdos fuit. Apud
alios ‫ رواغار نام مغيست از مجوسیان‬Zalaghar ex Magufaisnomen
cujuſdam Magi eſt. In Libro Halími Perſico legitur Turcica explicatio,
‫ افرار اجنده بر اولو امامی ( دبیر‬- ‫واغار اوده يان ك‬
Zhavághár, inter Ignicolas infideles,eft alicujus magni Antiſtitis nomen .
Sic, ut vides, iſte Mobammedanus Scriptor non fatis decenter memo
rat religiofiffimi Magi nomen, quod fuprà monuimus expectandum .
At Lector heic monendus eſt, quòd utpleraque MS Lexica Perſica
Scribarum erroribus ſcatent, lic in hoc loco inſignis eſt Scribæ igno
rantia & incuria, ubi in Libro Nim . Sion. in hacce explicatione , pro
phol Imâm , Antiſtes, legitur plal Ayam , dies in plurali, fine fenfu
commodo : & hinc Ruſtemus in ſuâ Explicatione legit, send you gigles
eft magnus quidam Dies, ſe. Feſtus : pro eo quod debuerat legiffe
schohol gyly? eft magnus quidam Antiftes. Et tamen erroneam illam
Interpretationem ſecutus eſt D. Golius per lit. G. citatus in Caſtelli
Lexico Perhico erroribus ſcatente.
Hoc modo, antiqua Religio, per Erdavirâphi & Sacerdotum pra
dentiam & aftutiam , reſtituta fuit, & fuper veteri fundamento ftabi
lita. Sed, ut in pleriſque regnis, Eccleſiahaud ſolet eſſe diu tranquilla
ejuſque Pax durabilis, quin abInnovatoribus & Hæreticis & Diaboli
inſtrumentis fæpiùs turbetur ; fic fuit in iftâ Magorum Eccleſiâ, cujus
ſtatus haud diu ſolebat manere pacatus, quin ab improbis hominibus
& Sectariis, tanquàm è Tartaro pullulantibus, turbaretur. Nam hæc
Ecclefia non fuit diu quieta, antequam dictum Regem Sbábur ad
Hærefin ſeduceret ac pelliceret Manes Perſa, in eorum Libris dictus
cülü ciho Máni pištor : nam talis fuit profeffione fuâ ; à quo no
mine denominatus eſt usedto Mánavi, Manichæus, ſeu in plurali
wordsto Manaviyûna, Manichæi. Ille apud Ibn Shahnam Hiftoricum
Árabem vocatur wächst solo. Manes Saducæus : apud Slabriſta
nium, potser consilie aus Loo Manes. IbnPhaten
Nn
Doctus, ſeu Philofo
phus.
282 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 21 .
phus. At proPhâten legendum Phatec : nam Pater fuit Tartu.G , &
Mater Képoosa. Iſte Hæreticus voluit eſſe Legum novarum in Reli
gione Lator, ex Libris hæreticis, unde hauſit virus ſuum lethale, præ
ſertim ex Scythiani Evangelio & aliis, de quibus pofteá. Iftius Religio
( inquit Shahriſtâni) media fuit inter eam Dualiſtarum & eam .Mags
rum ; ego addam , & inter eam Chriſtianorum .
Epiphanius docet, quòd iftius Hæreſis Sator primus fuit Scythianus,
Vir literatus, qui fcripfit IV Libros, quorum unum nuncupavit E
vangelium. Hujus Opiniones & Libri pofteà derivati ſunt ad Terebin
thum ; qui in Perfiam concedens, ut meliùs celaretur, tranſtulit no
men ſuum in Buddam ( rectiùs abs Butm, feu Budm ,) Terebinthum
ſignificans. Iſte autem ab alicujus domûs Tecto præceps ruens (dum
miraculum jactaturus eſſet, ut fecerat etiam Scythianus,) miſerè pe
riit. Unde tam dictæ Opiniones quàm Libri , hæreditario jure, ceſ
ſerunt huic Máni, quem Epiphanius dicit ſeipſum hoc nomine do
nâffe à 982 Mán, quod Babylonica Linguâ eft Vas, quaſi inſinuaret ſe
effe ſelectum Vas ad bonum opus deſtinatum : quòd autem verum
ejus nomen fuit Cubricus, vel ut D. Auguſtinus habet , Urbicus. Ve
rum quidem eſt, quòd in Linguâ Aſſyriacâ & Chaldaicâ 182 Mân ſeu
X2 Manâ ( Syris fonat Mono ,) fit Vas. Sed cùm , dicente Epiphanio,
is fuit genere Perſa, cur ejus nomen petatur ex Linguâ Chaldaica, po
tius quàm ex Perficâ, non ſcio . Cùm itaque in omnibus Arabum &
Perfarum libris conſtanter vocetur sko Mâni, hoc verum ejus no
men Perficum fuiſſe tutò credamus . Hinc Græcis & aliis vulgò audit
Μάνης .
Utcunque tamen fuerit, impius iſte Máni, cùm eſſet profeſſione
Piftor, impiorum Dogmatum fuorum Librum ( ut ſpeciofior appare
set oculis, & eo nomine multò gratior effet,) eleganter, quà potuit,
depinxit, & varii generis picturis ornavit & decoravit, & Perlicè il
lum vocavit ST 8,1 Ertèngh, ſeu sist, Erzbèngh, five tiną , Ert
chengh, vel abbreviatè slie Tchèngh & Sis Tengh. Quia verò Ma
netispicturarum Liber dicebatur Tengh, inde, apud Perſas, hoc nomen
tranſlatum eſt ad quemvis alium picturarum Librum, five Zeuxis,
five aliorum . Hincin Libro Pharh. Gj.legitur cigh Kis Tenghi- Leux,
& Lügblis Tenghi- Leuxe, perperam , pro eo quod rectiùs legi debet
wijLis Tenghi-Zeux & hüüg; dis Tenghi- Zeuxe, i.e. pieturarum Liber
Zeuxis. Sic enim ibidem exponitur ‫روش نگار دام ؟ نقاش روم‬. ‫تنگ‬ +

Tengbì
 1

Cap . 21 . VETERUM PERSARUM . 283

Tenghi Zeuxis eſt picturarum Liber pi&toris Græciæ, fcil. Europæi;
prout ‫ نگار نام نقاش چين‬-Ertengb
‫ارتنگی‬ el picturarum Liber:pic10
ris China, ſcil. Afiatici. ApudRuſtemi Epitomatorem legitur, clip
‫نگارخانه جين يعني اول بتخانه که چون مملكتننه مماانيي استان‬
scunst uns Tchighil eft pieturarum domus Chinenſis, fcil. illud Delu
brum quodin regno China ManesMagiſter pinxit. Quod autem dicunt
de Chinâ, intelligendum eſt de Turkiſtân, ubi Manescommoratus eſt.
Et ibidem eſt alia Eccleſia dicta laats Ghalbíla , quam Manes pictu
ris ornavit. Et ibi eſt urbs Tchighil. Ille enim nunquam fuit in
China. Ut autem nefandum ejus ugalis) Enghelion, ſeu Evangelium ,
ex nomine diſtinguatur ab Evangelio Chriſti, Perfæ docent, quòd
ubicunque Chriſtus, Chriſtianus, Crux, Zona, Syrus, aut fimilia, cum
eo nomine commemorantur, ibi intelligendum eft Chriſti Evangelium .
At ubi cum illo nomine commemorantur Pingere, Pietura , Roſa,
Tulipa, aut colorum varietas, ibi intelligendum eft Manetis Evange
lium pictum , ſeu Ertèngh, fc. Picturarum Liber in quo Dogmatafua
& Revelationes ſcripſit, undeſuum venenum hoc modo fucatum ho
minibus propinavit.
Hujus Hæretici hiſtoriam prolixè narratEpiphanius, quem videas :
nolo repetere. Shahriftáni in Libro de. Religionibus Orientis de eoʻre
fert; Mani apparuit tempore Shâbur filii Ardeſhir, & occidit 'eum
Behram filius Hormuz filii Skåbur. Ille Amplexus eft Religionem inter
Magiſmum & Chriſtianiſmum, afferens Prophetiam Chrifti, fed non af
ſerens Prophetiam Mofis. Mohammed Ibn Harûn, dictus Ibn Ifa Al
Warrák, dicit, Originitùs fuit Magufæus, agnoſcens Se&tas populares.
Manes enim opinatus eſt Mundumeſſe compoſitum & factum ex duobus
Principiis æternis, quorum unum Lux, & alterum Tenebræ , quæ credi
dit ejé à priori æterna, & non defectura, nec abolenda : & negavit ali
quid exiſtere quod non effet à principio æterno. Opinatus eft nunquam
abolendas facultates ſenſitivas audiendi & videndi, cum multis aliis.
Deinde pergit narrare, Quòd Manichæi interfe diffentiebant de mixtio
ne Lucis & Tenebrarum ,& de causa Liberationis, quæ narratu pro
lixa & futilia .
Megjdi, Hiſtoricus Perſa, narrat varias fuiffe Manichæorum Sectas.
ut sigo Literales, ysglös Punctuales, as wlis Metempſychoſios, & c.
Et quod Rex primoManichæiſmum amplexus
Nn
eft : at pofteà reliquit, ad
&
2
284 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 21.
ad Magifmum rediit. Orientales ajunt, quòd ex pictoriæ Artis, quâ
excellebat, ſuperbiâ elatus, ſe Prophetam venditavit. Ferunt eum po
tuiſſe ad XX ulnarum longitudinem ducere lineam , in quâ applican
do normam nulla curvitas deprehendi potuit. Perſarum Hiſtoricus
Chondemir narrat ; Quòd Manes, Saducæus, fuit egregius Piktor &
Sculptor : qui poftquam audierat quòd Jeſusſe Paracletumdeclaráſſet,
Diabolus lapideæ cordis ejus tabulæ inſculpſitſuggeſtionem , ipſum eſſe dic
tum Paracletum. Quòd tempore Skåbur filii Ardeſhir Babecân prophe
tiam jactabat : cùmque Shabur eum interficere quæreret, aufugit in
Turkiſtân, ubi multos feduxit. Poftedibi inveniensfpeluncam , ubi opti
ma aquee fonserat, ibi clanculùm repofuit annonam ad unius anniſpatium
duraturam , & Afeclisſuis prætendebatfe ad cælum afcenfurum , & poft
unius anniSpatium ſe rarſus ad eos defcenfurum . Quocirca ſeipſum ab
eis fubducens, in diétam fpeluncam abiit, ibique ad præftitutum tempus,
permanſit. Et deinde rurſus comparens, produxit Tabulas egregiè pičias,
quas Ertengh -Mâni vocant, affirmansſe eas àcælo accepille : unde :

plurimi ei fidem adhibuêre. Deinde in Perfidemfeftinans, Regem Beh

râm ad fuam Religionem invitavit ; & quidem Rex fuit ex primis, qui
ejus dictis fidem adhibuit : & cùm Afecla ejus multi evaderent, Ma
gorum Doktoribus præcepit ut cum eo diſputarent. At tandem omnes
qui ſervitio ejus addi&ti erant, RegisBebrâm juffu , occifi funt, &
fervoris ejus ignis boc modo extin &tus. Sic ille. Nam RexBebram in
terfecit Dualiſtas, & Manetem in portâ urbis crucifixit. Cauſam verò
cur morte plexus eſt, narratEpiphanius : quòd fcil. dum Regis filio
ægrotanti medicinam adminiſtrare prætenderet, dictus filius lub ejus
manibus obiit. Quocirca Rex, meritò iratus, miferum iftum arun
dine excoriari juſſit. Et dicitur, quòd cutis ejus, paleis impleta ac in
fercta, diu in Perfide ſervata eſt. Ibn Shabna dicit Manetem ſcripfiffe
Philoſophiam quam vertit in Linguam Perſicam : eúmque extitiffe
Autorem Inſtrumenti Muſici dićti Arabibus Oys Oud, i.e. Teftudo,
Chelys.
Hoc modo, viſis & perpenſis Orientalium de Manete fententiis, de
inde videbimus quid alii de eo corraferunt. Profligatiffimus iſte Ne
bulo, qui perditiſſimus Veneficus & omnis nequitiæ ſentina, apparuit
circa initium Imp. Probi, circa annum Chriſti CCXC. De eo Euſe
bius Eccl. Hift. lib. 7, p . 155 ; Chrifti formam & perfonam induere co
natuseft : & interdum Paracletum ſe vocans, Spiritum Sanctum de ſe
prædicavit : & interdum ad inftar Chriſti, XII Diſcipulos delegit.
Pelime
Cap. 21 . VETERUM PERSARUM . 285
Peffima fua dogmata, tanquam venena , de Perfarum regione in nof
tras partes tranftulit.
Peffimi iſtius Hæretici Hiſtoriam narrat Cyrillus Archiep. Hiero
fol. in Catechef.6. In Ægypto erat Scythianus quidam , genere Sara
cenus, nihil commune cum Judaiſmo, nihil cum Chriſtianiſmo habens.
Vixit Alexandriæ , vitam Ariſtotelicam imitans, & compoſuit IV Li
bros : 1, Evangelium , non Chrifti facta, ſed nudum nomen, conti
nens : 2, Kepanaw Capitum : 3, Myſteriorum : 4, Thefaurorum .
Scythianus decreverat doctrinamſuam propagare in Judæa: fed obiit.
Hujus Diſcipulus erat cui nomen Terebintbus, qui in Palæſtinam con
cefit; at in Judæa cognitus atque damnatus, ftatuit ire in Perfidem :
&ne agnofceretur, vocavitſe Buddam . Illic verò Adverfarioshabuit
Mithræ Sacerdotes, à quibus difputando vi&tus eft. Ideóque ad viduam
quandam confugiens, & in fuperiorem partem domûs aſcendens, aërios
advocavit Dæmones, quos, ad hunc uſque diem , Manichæi Tri tms pour
oupās igáda ſuper deteftanda carica invocant : & ibi Dæmonio cor
reptus & de cubiculo dejectus, animam efflavit. Dieta vidua, cùm non
haberet filium , pecuniâ emit puerum , nomine Cubricum , quem in
Perfarum diſciplinis erudiendum curavit. Is, fervitutis nomen ex
uens, appellari voluit Manes, i.e. Lingua Perficâ Quiría : nam quia
Ouimetan
Diale& ticus alicujus nominis elė videbatur, fe Manem , q. d.. Ομιλιτην
appellavit. Paracletum fe elje jačtitavit, & qua hominemexuperant
pollicebatur : &fufcepit per preces curare Regis Perfia filium ægro
tantem , qui tamenobiit. Unde in carcerem miffus eft, & à Rege fuf
pendi juſſus. At è carcere fugiens, in Meſopotamiam venit, ubi Ar
chelaus Epiſcopus diſputando eum confutavit. Tandem ibi rurſus fu
gam capefit : & Regis Perha Satellites, omnimodá inquiſitione eum
quærentes & perſequentes, illum capiunt. Rex Mani jubet Perſico
more detrahi pellem, quæ ad inftar utris præ foribus ſuſpenfa eft.
Præcipui bujus diſcipuli tres fuerunt, owuas, & Boddas, &Egjúãs.
Quinotas, ſeu Scholafticus, talis eſt qui apud Maimonidem in More
= o0Motaktllim . At
Nevochim vocatur 7272 Medabber, ſeu -d
ſupradi ta vocis Mâni fignificatio hodie non comparet in Lingua
Perficâ : videat ergò Cyrillus unde habuerit illam interpretationem .
De Manetis & Manichæorum dogmatibus, videas multa apud D.
Auguftinum ,qui per IX annos fuit Manichæus. Præcipuè autem
videatur D.Tollii Itinerarium Italicum , ubi Notæ Do &tiffimæ ad Frage
mentum Græcum , quod eft Solennis formula de Manichæorum reli
piſcentium Receptione in Chriftianam Ecclefiam .
His
286 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 21 .
His proximè ſubjiciemus ea quæ corraſit Beyerlink p. 20. Manes
Suidæ, è Brachmanûm gente, aliis Perſa, ſub Probo Imp. Anno Chri
ſi CCLXXVI, dæmoniacus naturâ & infànus fuit. Ex virgine natum
fe, & in montibus educatum , ajebat. Præceptorem habuit Buddam ,
five Terebinthum . Diſcipulos XII vocavit : ex his tres, Thomam ,
Hermam , & Addam , Hierofolymam , multo inſtructos auro, pro Li
bris Biblicis comparandis miſit. Ipſe interim, ut Dogma ſuum pro
pagaret, filium Regis Perſiæ curare ſe poſle profeſſus eſt : verùm
Magicâ Arte malè ſuccedente, eum interfecit. In carcerem abripi
tur, & multo auro redimitur. Pòſt, cùm in caftello Arabione, inter
Meſopotamiam & Perſiam degeret, à Perfarum Rege comprehenſus,
arundine vivus fuit excoriatus. Vetus Teſtamentum rejecit, & Deum
illius convitiis laceffivit. Duos enim æternos & ingenitos ſtatuit,
Deum Lucem , & Materiam Tenebras. Chriſtum in Phantaſmate tan
tùm apparuiffe. Semetipſum Spiritum S. profeffus eſt. Mundum à
Deo malo factum eſſe dixit, & prodigioſa multa finxit. Fatum in
duxit. Hominem non à Deo, fed à Principe Materiæ, quem Saclam
nuncupavit, factum fuiſſe. Coæternas Deo hominum animas, diver
fa corpora ſubire, quam petevowpátwory vocat Suidas. Elementa effe
animata, & reliqua Corpora omnia. Baptiſmum ſuſtulit. Euchariſ
tiam cum ſemine humano ſumere juffit. Sectatores ipfius Dæmones
colebant, Elementa adorabant : Deos Ethnicos invocabant, animatis
abſtinebant, nuptias tollebant: ut fiquis duceret uxorem , petereatu
waru in corpus migraret muliebre. Fæminæ conceptum, Carcerem
Dei appellabat. Magiſtratus civiles à Deo malo conſtitutos dicebat :
Bella quoque damnabat, & Agriculturam , utpote multorum homici
diorum ream : nam fi quis plantâfſet arborem , aut vitem , ipſo mor
tuo, animam illius ramis alligari, neque tranſcendere illos poffe. Ma
gos & Aſtrologos ſectabatur: & ſe ſuóſque peccare non poſſe ajebat.
Animas ſuorum in Lunæ Globum recipi, & hinc Plenilunia exiſtere,
quando impletur Animis: decreſcere autem , quando à Lunâ, mino
re veluti à Scaphâ, in Solem deportantur. Paradiſum vocabat Mun
dum : ardores ejus eſſe Concupiſcentias. Animas ſolas abſque corpo
sibus reſurrecturas ajebat. Arundinibus incubabat. Judiciuin extre
inum tollebat. Diem quo Manes occiſus eſt Baua vocant & religioſe
colunt : [ſc. aliquod Bapa Sellam elevatiorem , ad quam per gradus af
cendebatur, eo die pretiofis pannis tectum collocabant.] În Græcia
Difcipuli non Manetein ( λπο της μανίας,) fed Mαννίο χέον ( το τε χέσιν
jezóva ) vocabant. Hactenus Beyerlink.
Plura
 Cap. 21 . VETERUM PERSARUM , 287
Plura autem (ut fuprà monuimus ) ſciri poffunt ex Fragmento Gra
co de Manichæis, & ex Notis quas adjecit Doctiff. Tollius ; ubi inter
alia, hæc leguutur : viz. Vixit Centuriâ Tertiâ fub Aureliano Imp.
cujus anno quarto, ſeu Chriſti CCLXXIV , per Meſopotamiam locáque
contermina Hæreſews ſuæ venenum ſparſit. Mannichæos ſe vocari
volebant, ficut à 7han Mannacha, Requies. -- Græcis, Budda. Empe
doclis Opinionem amplexus dicitur, duo rerum pugnantia inter ſe
principiaftatuentis, piridy aj Naxo Amicitiam & Contentionem. Verùm
rectiùs à Perfarum Magis accepiffe videtur, qui Agatov Aalpova & Ka
κον Δαίμονα ftatuebant . - D. Auguftinus ait eum ſecutum antiquos
Hæreticos Marcum & Cerdonem , atque Gnoſticos, quorum Autor Car
pocrates. Hæc duo ejus doctrinæ fuêre capita : Duo rerum effe
Principia contraria, & æterna, & ingenita, quorum alterum Bonum
effet, alterum Malum . Bonum , Deum feu Lucem , Malum , Mate
riam ſeu Tenebras appellabat. A Bono Deo, inviſibilem , infinitum,
ac divinum Mundum creatum : à Malo, viſibilem ac malum , pro
fundâ ac immensâ magnitudine : hoſce verò duos Mundos conjunctos
bonæ malæque naturæ participare. Divinam partem ex omni Mundi
parte quotidie purgari, & in ſua regna revocari, eandem per terram
exhalantem , & ad cælum tendentem , incurrere in ſtirpes & plantas,
&c.. quæ in Electis, comedendo, purgata liberataque, in cælum redeant.
Mundi tenebrarum , feu terræ peſtiferæ , quinque efle Elementa, ſeu
Antra Elementorum , aliud Tenebris, aliud Aquis, aliud Ventis, aliud
Igne, aliud Fumo plenum . Hæc Elementa Principes ſibi proprios ge
nuiſſe ; quorum Dux ac Princeps ſummus in Fumo moraretur. In
Fumo nata animalia bipedia , indéque homines originem ducere : in
Tenebris ſerpentia : in igne quadrupedia : in Aquis natatilia : in Vento
volatilia . His V Elementis malis debellandis alia V Elementa de
de regno & ſubftantiâ Dei miſſa eſſe, & in illâ pugnâ fuiffe permix
ta, Fumo aëra, Tenebris lucem, Igni malo ignem bonum , Aquæ male
Aquam bonam, Vento malo Ventum bonum . Animam hominis dupli
cem effe : harum alteram bonam , à Luce creatam , partem eſſe Dei :
adventitiam alteram , malam , de gente Tenebrarum , quam non con
diderit Deus, fed quæ tamen Deo fit coæterna . Hancpropriam cor
poris effe : nam & Corpus productum à Tenebris. Rationalem Ani
mam, ſeu divinam, brutis quoque animalibus ineſſe, ut & plantis :
ab adverſario verò Dei correptam , in fpurcum corporis carcerem
fuiffe conjectam . Ab animâ bonâ, omnia homini bona provenire :
contrà, ab, animâ malâ, quicquid illi accidat mali. Animas ,tranſire
in
 -
288 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 21.
in alia corpora ; item in pecora, & plantas. Auditorum verò fuorum
Animas in Electos revolvi, aut feliciore compendio, in Eſcas Electo
rum ; ut jam inde purgatæ in nulla corpora revertantur. Animas in
arboribus & plantis divina non poffe percipere præcepta , nec fapienti
ores fieri : veruntamen vivere, & audire voces noftras, & verba intel
ligere, & corpora motúſque corporum intueri ; cogitationes denique
ipſas perſpicere : ſentire etiam & dolere cùm lædantur, nec ſine cru
ciatu evelli carpíve poffe. Solem & Lunam Navigia effe, quibus tam
hominum quàm brutorum animæ, jam repurgatæ & lucidæ , in cæ
lum ſubvehantur. Lunam minus eſſe Navigium , ex Aquâ bonâ fac
tum ; quod acceptas primùm animas, poſt decimum quintum diem ,
Soli, ſeu majori Navigio, ex Igne bono facto, tradat. Ab hoc, Beato
rum Animas in cælum tranſvehi: cujus vitæ cæleſtis nulla fiat Ani
ma particeps, quæ non Manetis diſciplinâ fuerit imbuta. In his Na
vibus fanctas ineffe virtutes, quæ fe in maſculas transfigurent, ut
fæminas diverfæ gentis illiciant, & per has illecebras, commotâ earum
concupiſcentiâ, lumen de illis fugiat, quodmembris ſuis permixtum
tenent, quo purgetur ſuſceptum ab Angelis Lucis, purgatúmque illud
navibus imponatur ad regna propria reportandum . Adamum & Evam
commotâ adverſâ parte animæ malæ, à tenebrarum Principibus
ratæ, ad concubitum declinâffe : ita eos lapſos effe, & peccâſſegene
; fed
pofteà fanctiùs vixiffe. Legem Mofaicam à Principe Tenebrarum da
tam : inde quoque Prophetas ſua accepiſſe; omnéque adeò Vetus
Teftamentum effe rejiciendum . Chriſtum de maſlâ lucidiſſimâ molis
divinæ profectum ad falutem humanam, non natum de Maria Virgi
ne, quia carni concerni nequibat, nifi fimul inquinaretur, ut ait D.
Auguſtinus lib. V. Confefionum . Apparuiffe illum natà Parraoiar ry
Doxmoiv, Specie tantùm , non reverà : caruiffe enim humanâ naturâ, folă
præditum divinâ : atque ita quoque non reapſe paſſum , fed pati vi
fum, exteriore homines ſpecie fefelliffe. Fuiſſe eundem Serpentem in
Paradiſo : ab eóque illuminatos Adamum & Evam , ut cognitionis
oculos aperirent, & bonum à malo dignofcerent. Veniffe Chriſtum ,
ad Animas liberandas, non autem ad fervanda corpora . Promiffionem
Chriſti de Paracleto, ſeu Spiritu Sancto, in Manete fuiſſe completam :
fefe enim effe Spiritum Sanctum ajebat, féque capropter Apoſtolum
Chriſti vocabat. Fatum omnia regere ; Fato fieri omnia. Manichæiſ
mus diviſus in aliquot Şectas, fc. Cathariftas, Macarios, & Manichæos
fpeciatim ita dictos. Cathariſti, feu Purgatores, à purgando nomen
accepêre. Exceptum namque farinâ ſemen virile in concubitu, ut id
pugarent ,
Cap. 21 . VETERUM PERSARUM . 289
purgarent, divinámque partem liberarent, hi boni viri comedebant.
Hoſce tamen alii, pudore moti, à ſe repellebant. Macarii apud eos
illuminati quoque dicebantur. - Manichæi porrò è duabus profeſſio
nibus Eccleſiam ſuam conſtituerunt, hoc eſt, Ele &torum, & Audito
rum , Electos teness feu perfectos vocabant, quod omni vitio carerent.
- Ex his Electis XII erant quos appellabant Magiſtros. Manes enim ,
ad imitationem Chrifti, XII Apoftolos habuit. Hiſce tertius decimus
præerat Magiftrorum Princeps, uti Manes ſuorum erat Diſcipulorum .
Ab his Magiftris, è reliquo Electorum numero, LXXII ordinabantur
Epiſcopi : & hi luos rurfus ordinabant Presbyteros ac Diaconos, qui
idonei viderentur ad errorem hunc ſuum , aliis in locis, in quæ mitte
bantur, tuendum atque propagandum . Secundi gradûs Auditores e
rant, è quibus fuit Auguſtinus per IX annos, qui ait, Auditores apud
eos appellantur qui carnibus veſcuntur, & agros colunt, & , fi volue
rint, uxores habent: quorum nihil faciunt quivocantur Electi. Sed
ipfi Auditores ante Electos genua figunt, ut eis manus ſuppliciter im
ponantur; non à folis Epifcopis, vel Presbyteris, vel Diaconis eorum,
fed à quibuſlibet Electis. Prætereà Auditores, Electis ſub pænâ tardi
oris Metempſychoſis, optima quæque de cibariis exhibere tenebantur ;;
cùm interim Electi nihil operis agerent, ſed meditationibus vacarent :
quibuſdam ſcil. omnia jam religionis arcana communicata erant, à
quibus Auditores arcebantur. Porrò tria Signacula apud Manichæos
.

erant Electorum ; Oris, Manuum , & Sinűs, ut his tribus caſti eſſent
& innocentes. Os continebat omnes ſenſus in capite : Manus omnem
operationem : Sinus omnem libidinem ſeminalem . Tribus enim
Deum offendimus ; Cogitationibus, Verbis, Factis. Quàm verò pa
rum obſervantes fuerint horum Signaculorum , plurimis oftendit ex
emplis D. Auguſtinus in Libro de Moribus Manichæorum . Hactenus
D. Tollius.
Ex dicto Fragmento Græco p. 41 innoteſcit, quòd Manichæi pro
priâ urinâ ſe lavabant & fordes ſuas abluebant, metuentes aquam pu
ram polluere. Et certè urina vocatur Lotium , à lotione, à multis no- .
ftratibus uſurpata, propter abſterſivam facultatem ex inhærente Sale.
Ex Manetis Libris p. 143, memorantur Liber Epiſtolarum , Evange
lium vivum, Theſaurus Vitæ, Liber Myſteriorum, quo Legem & Pro
phetas ſubvertere conatur. Liber Apocryphorum , ac Apomnemoneuma
túm , ſc. Manetis Dictorum & Factorum memorabilium commenta
rius. Liber infcriptus Ada, & Adimantis, & Moſis. Item Agafii
Heptalogus, & Ariſtocriti Theoſophia, Oo
ubi conatur monſtrare Judæorrim
&
 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 21 .
290
& Græcorum & Chriſtianorum Religionem unam eandemque fuiffe ;
utque vera dixiſſe videatur, Manetem , ut malum hominem, inceffit
ac traducit. p. 145 , Manetis Pater Terex , & Mater Kepood. Tòr
Eapsov unum fuiffe ex Manetis Diſcipulis : fic & Thomam , qui con
fcripät Evangelium, &c. Dictus autem Eapács longè diverſus eſt ab
antiquo Ζαρδα
Zapdje,
μ , de quo alibi diximus. Pro Deo , Principem hujus
Mundi colunt, fc. malum Mundi Principem : nam Patrem cæleftem
folius futuri feculi poteftatem habere nugantur. p. 131, Afferunt A
damum nobis diffimilem formatum : verùm à Sacla, ſcortationis
Principe, & Nebroda, quam materiam eſſe ajunt, Adamum & Evam
factos fuiffe : & illum ferino vultu creatum , hanc autem fine Animâ,
&c. D. Tollius p. 142 memorat, Manetis Libros Palmyreno & Syriaco
fermone fcriptos fuiffe ; quorum unus in XXII partes diviſus. H.Tv
Tryártav lipcypateic , feu Giganteus Liber, ab Heracliano confutatus.
Tbeſaurus minor : Liber Precum : Evangelium ſec. Philippum : Asta
Andrea Apoſtoli : Epiſtola XV ad Laodicenfes : tà llardirà tš Kupis.
Qui autem plura cupit, adeat ipfum Fragmentum Græcum in Biblio
thecâ publicâ Oxonienfi.
Hoc modo (Manete occiſo, & Manichæiſmo abolito ,) Zerduſhti
Religio reſtituta eſt, & Magia orthodoxa priſtinas vires recuperavit.
Sed hæc non diu duravit : nam poft breve tempus prodiit alius
Hæreticus dictus iswho Mezdek, feu Mázdek, five stato Mazhdak. 1

Iſtein eorum Libris vocatur cäius;li SSoso Mázdek Saduceus.

Shahriſtâni Arabs refert ; Mazdekæos effe, maximâ ex parte, ut
Manavita, ſeu Manichæi, in uydusly congSul Originibus duabus
& duobus Principiis : nifi quòd Mazdek aſſereretLucem agerefecundùm
intentionem & delectum, Tenebras verò fortuitò &per accidens;i & quòd
Lux ſcienter & ſenſibiliter ageret, Tenebræ verò ignoranter & cæcé.
Et poſt alia quædam , addit; quòd Mazdek dehortatus eft homines à
diljentione & odiis & cædibus. Cúmque pleraque horum contingerent
propter Mulicres & Opes, ille ideò Mulieres& Opes communes effe voluit,
& omnes de eis participare debere ficut participant de Aquâ & Igne, &c.
Plura apud Shahrilläni leguntur, quæ recitatione vix digna.
Referentibus Perſis, ifte Nebulo oriundus eft ex urbe Neiſhabur,
& prodiens tempore Regis Kobád, ( qui Græcis Kawddns, ſeu Kabádos
fonat,) prophetiam jactitavit : & ut dicto Regi viro mulieroſo place
ret, æqualitatem Opum & communitatem Mulierum & Uxorum li
citam effe pronuntiavit ; adeò ut ſi pauper, aut peregrinus , rogaret,
non
Cap. 21. VETERUM PERSARUM. 291
non erat reſpondendum , Non babeo quod dem tibi. Cúmque talem
Sectam island Licentiæ propagaret, (ſcil. omnium Opes & Uxores
eſſe communes,) hæc Religio placuit juvenibus & puellis, & omnibus
ſtolidioribus, qui itaque eam libenter ſecuti ſunt, & multi inopes &
peregrini ejus fequaces fuêre : & tandem Rex Kobåd manum ejus
corroboravit, ejúſque Religionem ipfe amplexus eſt, & eandem ab
omnibus amplectendam effe publicè promulgavit : & res eò tandem
devenit, ut Divitum Uxores & Opes in raptum & rapinam cederent.
Hinc autem factum eſt, ut Perfidis Magnates conſentientes Kobådem
depofuerunt, & incarcerârunt, filiumejus, Gjámaſp in ejus locum ſub
ftituentes. Quocirca Mazdek fugâ fibi confuluit. At Rex Kobád in
terim , confilio &t aſtu uxoris ſuæ, è carcere evadens, abiit ad Regem
Hayatila , opem ab eo petens: & revertens reftitutus eſt. Sed Maz
dekifmum non fecutus eſt ampliùs.
Cùm autem defunétus eſſet Kobâd, ejus Succeſſor Nuſhirraván in
Solio conftitutus, initio adminiſtrationis fuæ, Mazdek ejuſque Affeclas
interficiendos curavit : & ab iis qui à gladio & cæde ſuperſtites man
ferant, abſtulit opes quasinjuftè ab aliis rapuerant, & propriis do
minis, feu priſtinis poffefforibus, eas reſtituit. Narrant, quòd cùm
Mazdek audiret Nuſhirravấn jubentem eum trucidari, dixit, Deus
præfecit te utfervares, non ut perderes, & c. Cui Rex reſpondit, o fili
meretricis, nonne meminifti, te petiifle à Kobád ut pernoctares cum
Matre meâ , &c. Deinde proclamavit occidendos omnes Manichæos
& Mazdekæos , & Magiſmum ſtabilivit in Perſide. De iſto dicto
Mazdek prolixèagit Megjdi Perſa in Vitâ Kobâd, & in Vita Nuſhir
ravấn, fi alicui libet ulteriùs inquirere : nos enim rem tantùm brevi
ter perftrinximus.
Alio tempore, prodiit Hæreticus dictus vilgas Chuậph, de quo in
ſequente Capite agetur,

002 САР.
292 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 22 .

CA P. XXII.

Perfarum Opiniones primitive ( eæque hactenus continuata,) de Religionis ſuæ

Principiis feu Articulis primis, ex Damaſcio & Plutarcho & Shahriſtanio,
atque ab Indo-Perſis.

Superpildcare copfarum
præſtat. religioſa Dogmata tetigimus, quæ jam ulteriùs 1

Zoroaftres, eorum Propheta & Legiſlator, ejúſque Affeclæ Perſa

rum Magi, ex Geneſews Hiftoriâ & ex quotidianâ cum captivis Ju
dæis in Perſiâ converſatione, didicerunt lua Principia Lucis & Tene
brarum , quibus intelligitur Deus atque Diabolus, ut ſupra monuimus.
At aliqui eorum paulò aliter ftatuunt, fi vera funt quæ Damaſcius ex
Eudemo refert, quòd ſc. apud Magos & omnes eorum Sectas Marti
colas, omne Intelligibile, feu ſub ſenſum cadens, reputatur, vel Locus
vel Tempus, ex quibus prædicta colligunt. Locus fic fe habet in Libro
σερί Αρχών MS, Μάγοι ή και σαν το Αρειον γένG , ως και τέτο γράφει Y

Ευδημος, οι μεν τόπον, οι δε Χρόνον καλέσιν, το νοητόν άπαν καιх ηνωμένον εξ &
καιry διακριθήναι καιsy Θεών αγαθών και Δαίμονα κακόν,, η. Φώς και ΣκότG-προ τέτων,,
ως ενίες λέγειν. έτοι και 多και αυτοι μετα τ αδιάκριτον φύσιν διακρινομύης, ποιέσι
11

ή διην συστοιχίαν ή κρεατόνων: την μεν ηγαθα τον Ωρομάσδην, την και τον Αρει-
μάνιον.
& Ofride eft paulò prolixior inMago
Plutarchus in Libro de Ifide យ
rum opinionibus deſcribendis : viz. Sunt qui putant duos effe Deos,
quaſi contrariis deditos artibus, ut bona alter , alter mala opera conficiat :
eum qui eft melior, Deum : qui deterior, Dæmonem dicunt : Water Zw
péaseus ó Máy, ficut Zoroaſtres Magus, qui illum vocat spoua mv,if
tum vero Apetrecvocv. Addiditque hoc Enuntiatum, De rebus ſub ſenfum
cadentibus, illum maximè fimilem efle Luci ; hunc Tenebris & ignora
tioni : borum medium elle miteau ; quæ eft caufa cur Mithram Perfee
Micitliw, Mediatorem ſeu Intermedium , nuncupant. Docuitque ad illum
βιrtincre Ευκταία και Χαριτήρια, ad hunc vero Αποτρόπαια και Σκυθρωπι ::
berbam enim quandam , vocatam Ouwues, concidendo & in mortario tunden
do, invocant Admv Ditem , & Exótov Tenebras : tum admixto Lupi juga
lati fanguine, efferunt & abjiciunt in locum dvýrov, quò Solis radii non
pertingunt : nam & de Plantis, quaſdam judicant boniDei elle, & quaf
dam mali ; & Animalium quædam, ut Canes, Aves, & Echinos terref
tres,
Cap. 22. VETERUM PERSARUM. 293

tres, Bono; Aquatica Malo adjudicant, itaque & beatum illumprædicant

qui plurima interfecerit. Enimverò illi quoque multa de iis fabuloſa nar
rant, cujus generis eft quod referam . Oromazen natum ajunt" è Luce
puriffimâ, Arimanium è Caligine ; eóſque bellum inter ſe gerere. Oro
mazen feciſeJex Deos ; primum Benevolentiæ, ſecundum Veritatis, ter
tium Aquitatis, reliquos Sapientiæ , Divitiarum , & Voluptatis quæ ho
neſta con fequitur : Arimanium totidemnumero bisadverfa effeciſſe. De
inde Oromazen ſefe triplicaje, & à Sole tanto ſe intervallo removiſſe,
quanto Sol à terra abeſt ; ac Cælum Stellis decorále, unamque ante alias
tanquam Cuſtodem & Spiculatorem conſtituiſſe, Sirium . Alios porrò deos
XXIV condidiſſe & in Ovo poſuiſſe : ac totidem numerafactos ab Arima
nio Ovum illud perforáſſe, hinc mala bonis ele permixta. Appetere por
rò fatale tempus, quo neceſſe fit pefte, & fame ab his adducta, Arima
nium omninòperdi atqueaboleri: Terrâque æquabili & plana fakta,
unam Vitam unámque Civitatem Beatorum bominum univerſorum ,
unaque linguautentium , fore. Theopompus ait, defententia Magorum ,
vicibus ter mille annorum alterum Deorum ſuperare, alterumfuccum
bere ; & per alia tria annorum millia bellum eos inter ſe gerere, pug
nare, & alterum alterius opera demoliri : tandem Admy Plutonem de
ficere, & tunc homines fore beatos , neque umbram edentes : deum
porrò qui ifta machinetur ,quieſcere ad aliquod tempus ; non quod lon
gum fit Deo, fed rectum & mediocre tanquam hominis dormientis.
De alterius Mundi ftatu , eandem cum nobis Chriſtianis notionem
habuêre, quamvis eum , ad captum humanum, aliquando deſcribe
rent tanquam Paradiſiacam Civitatem ,ut fuprà Plutarchus; de quâ
re etiam conſulatur Liber Sad -der. Et cùm talia ſtatuerint Magi
Deicolæ, quis non credat tam hos, quàm eis contemporarios Judæos,
à primis Patriarchis talem ſuam Paradiſi notionem habuifle, quamvis
nihil dicatur in Veteri Teftamento. Hæc autem præmiſſa de Magis,
funt Græcorum imperfectæ quædam ſtricturæ , ex quibus haud multa
de eorum rebus colligenda funt. Proximè itaque fubjiciemus ea quæ
accepimus ab Indo- Perfis, à quibus fequens Relatio petita eft: in quâ
malorum Angelorum Laplûs, & Creationis & Durationis Mundi &
ultimi Judicii hiſtoria continetur. Noſtræ autem Interpolationes
Uncis inclufæ . Perfæ, credentes Angelos effe Dei Servos & Miniffres
ad ejus Mandata exequenda, affirmant, quòd poftquam Deus feciſèt Bo
nos Angeles, primum eorum afſignavit Opus ut crcarent Cælos, idque
XLV diebus. Et quod deinde apparuit Tenebroſitas quædam horribilis
(nam Tenebræ tunc erant triper faciem Abyſli,] 9600 Paraſangis
circumquaque
.294 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 22
circumquaque à Deo difans. [ Nam Diabolus reputatur Tenebrarum
Autor : at hæ Tenebræ totaliter & ſemper limitatæ ſunt, ut inter
poneretur Lux regensdiem . ) Hinc Deus citò perſpexit eſſe Inimicum
quendam, & mox Diabolum eje deprehendit, eúmque valdèfortem & nu
meroſum . Quapropter quatuor Angelis fortioribus Erdibehiſht, Azur,
Sorülh , & Behrâm , rem commifit ut pugnarent cum Diabolo ejúſque co
piis, eúmque debellarent & captivum adducerent. (Significatur Angelo
rum contra Deum prima in cælo Rebellio & defectio, propter quam
è cælo dejecti & lapſi ſunt in terras.] Nampoſtquam Diabolus con
ſcripſerat exercitum , jamtempus erat utDeus fibi proſpiceret : qui ita
que IV dietos Angelos mifit ad pugnandum cum Ahreman, & ut eum
coram Deo ſiſterent in cælo, unde perrupto carcere aufugerat. [Diaboli
actualis lapſus inſinuatur.] Hinc aliud Bellum acre,, in quo Diabolus
ad incitas& extremitatem redactus, veniam petiit, & fe Viktoris arbi
trio ſubmiſi.. Nihilominùs tamen Deus noluit eum perdere & annibila
re ; ſecum perpendens, quod fi Diabolum prorſus perderet, eúmque cum
bis omnibus & iotà Diabolorum Familiâ aboleret & radicitùs extirparet,
Dei miſericordia & gloria non effet tam illuftris, nec tam evidenter com
pareret. Namſi non quodammodo permitteret Diabolo exiftere & crude
litatem exercere, nulla eſſet inter bonum & malum diſtinctio, nec inter
vitia ac virtutes differentia. Proptereà Deus noluit Diabolum perdere,
fed eum in Mundo reliquit, ſub bac conditione, ut quicquid Mali eveni
ret, id attribueretur Diabolo ; & quicquid Boni accideret, attribuere
tur Deo. Et quòd tempus Durationis Mundi & Diaboli à Deo ordina
tum eft, ut Mundus à primâ fuâ Creatione duraturus efet 12000 an
nos ; quorum 3000 tunc, eo tempore quo Diabolus à Deo deviétus eft, ex
piraverant & elapſ ſunt : & reſtantes 9000 annos Deus trifariàm di
videns, erexit tres Digitos, permittendo Diabolo ut utrum horum vellet
eligeret, utſcilicet, eo tempore durante, crudelitatem fuam in humanum
genus exereret & tentationibus fuis exerceret. Quapropter Diabolus, rem
benè perpendens, elegit fibi Digitum medium , adeoque tempus medium
di&torum annorum . Unde colligitur, quòd per fatalem hujus Decreti ne
ceſſitatem omnes res humana ſubjiciantur incertitudini, nec dari poſſe
rerum ſtatum diu duraturum . Primis enim temporibus, Fuſtitia, Mode
ratio, Temperantia, & erga Deum ac Homines Pietas, floruerunt, dum
in pace & tranquillitate eſſet Mundus. Sed tandem cùm ex nimia pace
& otio homines perſuperbiam deviarent & contra Deum rebellarent, Dia
bolo permiſſum eſt homines infeftare & MundumDiabolicis fuis artibus
turbare. Namquando, in contrarium priorum Virtutum , ſuperiores ef
ſent
Cap. 22 . VETERUM PERSARUM. 295
fent Injuftitia, Violentia, Inimicitia, Intemperantia, Superbia, Li
bido, Avaritia, & omnis generis Impietates in Deum & Homines
perpetrata , ad fummam exorbitantiam excreviſſent ; & barum rerum
confequentiæ feu effe&tus ( utpote ſunt Bella , Diſtractiones, & Dei
Flagella , Fames, & peftilentia,) humanum genus affligerent, Deus
noluit pati ut hæc æternùm graſſarent, fed contraDiaboli furorem
& malitiam , tempus reſpirationis, & felicitatis, & tranquillitatis,
benignè interpofuit. Et cùm jam tandem ex 12000 annis pro Mundi
duratione primò decretis atque conſtitutis,fupereffent 953, tunc deinde.
expectandaeſſet fupremi Judicii Dies & Mundi Diffolutio, quando re
furre&turieſent omnes mortui & in judicio fiſtendi. Et quòd deinde
ftatim juſti reſurgentes, Beatifica Dei vifone fruituri effent, in Cælef
tibus Manponibus, eorum in terris operibus bonis meritiſque propor
tione aptatis, permanfuri. Et quòdimprobi, poſtquam in Animabus
fuis Tormenta & Supplicia, peccatis ſuis paria, eiſque per Angelos.
Mihr & Suriſh decreta & parata paſji fuerint, tandem in Judicii
Die funt etiam reſurrecturi, & per infinitam Dei mifericordiam eo
rum peccata condonanda, iique admittendi in quafdam exteriores Man
fones, ubi ad juftam diftantiam Beatificam Vihonem percepturi erunt:
ſed tamen à Juſtis per unam nigram in fronte maculam diftinguendi.
Et quòd tandem inextremi Judicii die, Diabolus cum omnibus malis
fuisAngelis erunt judicati & condemnati, & eorum regnum in æter
num deletum & perditum. Talis eſt iſtorum Hypotheſis, partim ex
Biblica Hiſtoriacollecta, & partim à primorum temporum Tradi
tione accepta .
Quoad fupradictam inter Deum & Diabolum pugnam, non debe
mus culpare iftos talia narrantes, cùm nos ipli etiam talia credere
ſupponamur, (malorum Angelorum lapfum indigitantia,) eáque ex
Apoc. XII. 7,8 ; Et fuit Bellum in cælo, Michael cum Angelisſuis pug
navit contra Draconem . Et Draco cum Angelis ſuis etiam pugnârunt :
fed non prævaluerunt, nec locus eorum ampliùs incælo inventus eft. Et
Verſu 12, ejus Tentationes ſignificantur, Væ incolis terræ & maris, nam :
ad vos deſcendit Diabolus furibundus, quia novit tempusfuum eſſe breve.
Supradicta Zoroaſtris & Magorum longè ante Apocalypſin conſcripta
funt; & in Apocalypfi ad nos continuata eft traditio à primis accep
ta Patriarchis : unde colligimus eam fuiffe femper receptam inter
Orthodoxos
rebus.
Orientis opinionem , & eorum loquendi modum de hiſce
At .
296 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 226
At in Magorum opiniones deſcribendo, cæteris fuſior eſt Shahri
ptáni in Libro de Religionibus Orientis Arabicè conſcripto , ubi docet
eorum Reges feinper habuiſſe quem conſulerent cazaro Márgji, ſeu
Redeundi- locum , ſcil. Adeundum, ſeu appellandum quendam , quem tan
quam Oraculum conſulerent, ad quem deferretur Appellatio pro ſen
tentiâ fuâ definitivâ in caſibus difficilioribus : is erat Archimagus, ſeu
eorum Archipræſul, àà cujus deciſione non recedendum , ſed in eâ ac
quieſcendum fine ulteriori Appellatione. Iſte apud Perſas talis erat
qualis Turcarum yfio Mufti. Dictus autem Shahriſtâni ſequenti
modo narrat ; ſc. Omnes Perſarum Reges fuiſſe de Religione Abrahami,
& omnes Subditos ſemperfuiſſe de Religione Regum ſuorum. Et Regibus
fuiſſe dagro Margji, ſeu Appellandum quendam, qui erat ulosgo Bingoro
‫م العلماء والحكم الحكماء‬-Praful
‫اعلا‬ Prelulum , Docli/linus Doc
torum , Sapientiffimus Sapientum , à cujus Mandato non recedebant, nec
niſi ad ejus Sententiamredibant : &, quòd ei exhibebant Reverentiam
talem quam Principes Chaliphis regnantibus exhibere folent. Additque ;
quòd Magufæis peculiaris fit tigil Dualitas, adeò ut ſtatuant lescho
cinnadani Ductores, ſeu Gubernatores duos æternos, qui dividuntur in
Bonum & Malum , & Probitatem ac Improbitatem , Emolumentum ac
Nocumentum . Horum unus nominatur Lux, & alter Tenebræ , fc. Yez
dan, ſeu Deus, & Ahreman, ſeu Diabolus. Eorúmque Religionem eſe
fecundum hanc diviſionem ſeu diſtinctionem : & quòd omnes Magorum
Quæſtionesvertantur fuper duobusCardinibus, quorum unus eft. Explica
tio cauſa Miſtionis Lucis & Tenebrarum , & alter eft Explicatio Libera
tionis Lucis à Tenebris. Etquidem , quòd Miſtionem ftatuant slano Ini
tium , feu ftatum à quo, & Liberationem oleo Reditum , feu ſtatum
ad quem . Hæcque myſticè explicant ; & meliore luce deftituti, in
tenebris diſputant.
Supradictus Shahriſtáni pergit narrare ; quòd Magi Ratuant oplosi
Principia duo, ficuti dixerat : ſed quòd anda de culoti Magi origina
les non exiſtiment expedire ut ambo fint unddjl onttuö cöæterna ab ini
tio ; fed quòd Lux fit s'il æterna ab initio, & Tenebræ äiusto produc
tæ. Et quòd tum, differant de modo ſeu caufâ productionis ejus; cùm à H
Luce producitur tantùm Lux, quæ non producit ullum Malum ; & quo
modo ergò produétum Principium Mali, aut alîus cujufvis rei, cùm nihil
adjun &tum ( ſeu par fuerit) Luci, quoad primam ejus productionem &
eternitatem ! Deinde narrat ; quòd ftatuant Initium primum elle à
Perfonis,
Cap. 22. VETERUM PERSARUM. 297
Perfonis, quæ funt @gogis Keiomáras ; dein mir wigs; Zervân t
magnus : & tandem alius propheta cui nomen wüb , Zerduſht. Et
quòd iniyoga_S Keyomarthitæ volunt Keyomárath fuifle Adam , prout
occurrit in Indorum & Perſarum Chronologiis, quibus tamen contradi
cunt alii Chronologi. Et quòd dieti Keyomartbitæ, qui auctores feu af
ſertores Sysl puëll Antiftis primi Keyomárath, ftatuant Yezdân &
Ahreman, afferentes Yezdân fuille prices wil ſine initio æternum , &
Ahreman fuiſſe ligandoos productum & creatum . Yezdan
cogitåſe fecum , Nifi fuerint mihi Controverfia , quomodo erit ? Hancque
cogitationem pravam , naturæ Lucis minùsanalogam, produxiſſe tenebras,
dictas Ahreman, qui naturâ difpoftus ad malum , & difñdium , & im
probitatem , & noxam , & omnia nocumenta : & prodiens contra Lucem ,
eam oppofuit tam naturâ ( feu facto ) quàm dieto. Et deinde emergente
Bello inter exercitum Lucis & exercitum Tenebrarum , mediatores erant
Angeli : & tum facta eft inter eos pax, ſub ea conditione, ut Mundus
N

inferior integrè effet rã Ahreman pro 7000 annis : & tum Mundum
dimittens, eundem redderet Luci. Eos autem qui, ante initam Pacem , in
Mundo fuerant, perdidit & prorſus delevit. Et tum de novo incepit cum
homine di&to Keiomaras, & animale di&to Tauro, quos ambos mactavit,
& ab hominis cadavere pullulavit Ribás, * feu Ribes : & ex bujus Ri,
bás radice prodiit Vir di&tus & anno Miſha, & Mulier ditta &Lace- gro
Miſhảna ; qui fuerunt singl gol Protoparentes. A cadavere Tauri
pullulärunt Pecora & cætera Animalia. Porrò opinati funt Lucem ele
giſſe bomines ut Adjutores, dum adhuc effent Spiritus abſque Corporibus;
idque, vel ut elevaret eos è locis Tš Ahreman, vel ut eos Corporibus vef
tiret ad præliandum cum Ahreman. Elegerunt itaque Veſtitum Corpo
rum & Belligerationem cum Ahreman, eâ conditione, ut auxilium haber
rent à Luce& tandem vi&toriam in copias 78 Ahreman. Et poft illum
devi&tum & copias fuſas ac deperditas, futura effet Reſurrectio. Ejuf
modifuiffe cauſam Miftionis, hanc veròcaufam Liberationis. Paulo ali
ter rem explicare ſatagunt aliqui ex Gracis, qui exponunt has eorum
Quæſtiones de Luce & Tenebris, effe de folo Animæin corpusDef
cenſu ( qui Mixtio Lucis & Tenebrarum ,) dicto Kátodos : & Libera
tionem Lucis à Tenebris, eſſe Animæ Reditum , qui Avedos. Anima
rum ſeparata Creatio, quam innuit Shahriſtâni, convenit cum opi
+ Vid. Notam pag. 78, quæ prima Editione legebatur Append. No. III.
• Vid. Append.No. IX.
Рp nione
298 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 22
nione Platonicorum & Pythagoreorum , quam Zaratus, ſeu Zoroaftres,
Pythagoræ Præceptor, eum docuit, & (ut fertur) Dyada eſſe nume
rorum Matrem , Monada verò Patrem : Animam eſſe alatam , quæ ,
confractis Alis, in Corpus præceps lapſa eſt : at denuò, pennata &
refectis Alis, ſuperna repetit & ad fuperos revolat. Videri poteſt Plo
tinus Lib. 8 Enneadis quartæ. De Animæ Deſcenfu in Corpus, &
quomodo frangat Alas, plura collegit Cæl. Rhodiginus, p. 643 , 644.
Et Macrobius Lib. I. cap . 12 docet, Quomodo ( ex ſententiâ Veterum
Ethnicorum ) Anima exfuperiore Mundi partead inferiora bæc delaba
tur, fc. per duos Tropicos Cancri & Capricorni, qui Solis Portæ à ve
teribus vocantur. Per bas Portas Animæ de cælo in terras meare , &
de terra in cælos remeare creduntur : ideo Hominum una , altera Deorum
vocatur. Hominum Cancer ; quia per bunc in inferiora defcenfus eft :
Capricornus Deorum ; quia per illum Anime in propriæ immortalitatis
fedem & in Deorum numerum revertuntur. Ibidem videas plura. Al
tera Magorum Secta originalis, ſunt Zervanita , qui afferunt Lucem
produxilė Perſonas ex Luce, quze ommes erant Spirituales, Luminofa, Doo
minales: fed quod barum maxima Perfona, cui Nomen Zervân, dubi
tavit de re aliquâ ; & ex iftâ dubitatione emerfit Satanas. [Per hoc
fortè volumt lapfum Angelorum .] Sunt ex eis qui aſſerunt, non effe
dubium quin Zervân ille Magnus ftetit & muffitavit 7999 annos, ut pof
fet babere Filium , & non habuit. Tum novum quid animo molitus, com
gitavitfecum quòd fortèbic Mundus nil valet. Ideóqueemerfit Ahreman
ex taliſolicitudine ( feu ſolicitâ cogitatione] unica : & emerfit Hórmuz
ex talifcientia : & quod dumbi duo eſſent fimulin uno ventre, & Hór
muz eſſet exitui propior, Jubtiliter agens Ahreman, feu Satanas, matris
ventrem diffidit, & tum prior exiens occupavit Mundum . Et poftquam
prolixè proſecutus eſt opiniones eorum ineptas, deſcribit quales fint
Hintercobs Meſchitæ & Chorrendinita, i. e. feſtive .Reli
gionis homines, qui funt ex Sectis Zervaniorum , feu Zervanitarum .
Hæc ſunt metaphorica & allegorica. Et ab his non multùm ablu
dunt quæ apud Photium habet TheodorusMopſueſtienfis Presbyter, qui
ſcripſit de Perfarum Magiâ, ubi Exponit nefandum Dogma.quòd Zal
rades introduxit, five Zaruàm , quem Principem omnium facit, & for
tunam appellat. Deinde tradit, Hunc Libationem feciſſe ut Hormiſdam
gigneret, quem & gènuit, uti& Satanam . Item , de eorum Aspopigią .
Ubi etiam eorum perobfcænum Dogma verbatim exponit & refellit. Hæc
ille. Zafrades autem perperam legitur pro Zarades; quem inſuper
videtur
Cap. 22 . VETERUM PERSARUM , 299
videturmalè confundere cum Zaruàm , qui mille annis ante alterum
vixit, de quo ſuperiùs egimus. Quoad Sanguinis Miftionem , fortè lit
tale fabuloſum quod in Libro de Ifide & Ofiride (ut fuprà) affert Plu
tarchus ; Qyòd ſc. Magi berbam Omomi in mortario tundentes, Ditem
invocabant & Tenebras : & deinde, admixto Lupi jugulati Janguine,
efferebant & abjiciebant in locum obſcurum , ad quem Solis radii non per- .
tingerent. Sed (quod res eft ) Plutarchus non videtur ſatis diſtinxiffe,
inter Magos veneficos, & Magos Perſarum Sacerdotes, quorum erat ſo
lam Otwy span clav intelligere & curare, dicente Cicerone. Quin & ut,
in quâvis Gente, inter Bonos mixti ſunt Mali, fic & hiſce Magis me
lioribus admixti fuerunt aliqui Malefici, ut fit inter Chriſtianos ; qui
tamen non ſunt omnes damnandi ut Malefici, pro paucorum culpâ. ,
Inter primitivos Angelos fuerunt aliqui Diaboli. Injuftè itaque tam
Plutarcbus, quàm Theodorus Mopſueftienfis, Perſisimpingunt Diabolicam
Magiam , cùm Diog. Laertius ex Ariſtotele affirmet veteres Perſas il
licitæ Magiæ ignaros fuiffe. Verum quidem eſt Medicinam & Phi
lofopbiam naturalem & Herbarum vires ſtudebant : fic Xenophon Lib .
VIII. Herbarum . ecrum quæ è terrâ nafcerentur vires, à pueritia
Perfæ difcebant, ut nofcerentquæ falutaria corpori, quæ contrà noxia,
effent, ut illa ,ficubi uſus poſceret, conquirere; bec vitare & fugere.
fortè nimium aliquando Herbis tribuerint, fi verum fit quod tradit
Plinius XXI. 11. Nustúppetov ( q..d. nocturnas agens excubias,) erui
poft æquinoetium vernumradicitus, ficcarique ad Lunam XXX diebus,
ita lucere noctibus. Magos Parthorúmque Reges uti bae herba ad vota
fufcipienda. Eandem vocariXmvópuxou, quoniam Anferes à primò confpe
Elu ejus expavefcunt : ab aliis Nustawid, quoniam è longinquo noctibus
.
fulget. Videtur fuiffe eandem quæ Flavio Jofepho Baapas, ſcil.nya
Badpà, ardens, ſuccenfens, quæ Mefopotamienfibus Arabicè audit kana
Why Herba fulgurationis, ſeu Splendoris, noctu lucens: quæ vie
rens, (fine ficcatione, utpote glabra & viſcoſa,) non comminùs, ſed
eminùs obliquè intuenti" ſplendet: cujus itaque locus longo baculo
notandus. Hæc Magorum , non erat pejus quam Rachelis opinio de
Mandragoris, quafi effent-Araxáuerfepas.
Alia Magorum Secta originalis, eaque præcipua, ſunt Zerduſhtii,
ſeu Zerduſhtita . Hi (inquic Shahriſtâni) fuerunt Aſſecla 58 Zerdüfht
Sapientis, filii Púrſbàlp , qui apparuit tempore ciwlotu Hyftaſpis.
Ex regione Aderbayagján fuit Pater. ejus, & ex urbe Uso Rey orta
eft Mater, cujus nomen fuit gaco Dôgbdu. Iſti opinantur Perhiş
fuiße Prophetas & Reges, cujus primus fuit Keiomáras qui rexit
Pp 2 Terram
 HISTORI
A NIS
300 RELIGIO Cap . 22 .
Terram totam , ejúſque locus fuit in urbe Iſtáchr. Deinde poſt alia
plurima, affert miram Creationis hypotheſin , quòd fcil. iftius Sectæ
homines putent Deum , à tempore quod in Codicibus præftantiffimis &
Libris ſummis expreſſum , creálle ex regno ſuo populum ſpiritualem .
Et poftquam efluxiſſent MMM anni; tranſmiſſe Voluntatem fuam ,
informâ Lucisfulgentis compofitæ infiguramhumanam, quam comi
tabantur LXX ex Angelisbonoratioribus. Creälle quoque Solem , &
Lunam , & Stellas, & Filios hominum : hæcque fuiße immobilia per
MMM annos. Deum indidiſſe ſpiritum oš Zerdìſhtin quandam Ar
borem quæ crevit in altiffimo altiſſimorum : eam enim plantavit in
Aderbayagján, injugo alicujus Montis cui nomen yauagawl Ajmuida
cher: & tum miſcuit corpus (ſc. Semen ) & Zerduſht cum la &te Vaccino,
quodcùm bibiſſet Pater ejus, id factum eſt Semen -genitale, & deinde
Fruftum carnis in utero matris ejus. Illud verò invadens Diabolus
mutavit illud. Deinde mater ejus audivit à cælo proclamationem , in
quâ indicata eſt liberatio ejus , & liberata eft. Cúmque nafceretur,
riſt tali riſu quem perceperunt omnes qui aderant. Tum dolosè ege
runt contra Zer dừſht, ita ut collocaverint eum inter tramitem Bovis,
& tramitem Equi, & tramitem Lupi : & horum finguli furrexerunt
in præħdium ejus contra reliquum genus fuum . Et cùm pofteà adolef
ceret, donecperveniret ad annum trigefimum , tum mift eum Deus ut
Prophetam & Nuntium ad homines : iſque invitans Hyſtaſpem , ad
duasit eum ad Religionem Juam , que fuit ‫عبادة الله والكفر بالشیطان‬
‫ والامر بالمعروف والنهي مدن المنكر واجتناب الخباين‬colere Deum ,
& renuntiare Diabolo, præcipitque Beneficia-agnoſcere, & vetat in
gratitudinem , docetque averfionem à fpurcitiis, feu vitiis. Deinde
addit;Zerdüſht affirmavit Lucem & ° Tenebras effe uslol duo Prin
cipia fibi invicem contraria : & fic eſſe Yezdân & Ahreman, qui
fuerunt slow initium eorum quæ inveniuntur in Mundo : ex eorum
Miftione (ſeu combinatione) extitiſe Compofitiones ; & ex variis Com
poßtionibus produetasfuifé Formas. Et quòd Deus, qui creavit Lu
cem & Tenebras, utriuſque.Autor unicus fit,fine Socio, fine Pari aut
Simili, nèc ei referendafit Synag exiftentia Tenebrarum , ficut dicunt 5

Zervanitæ : ſed Bonum & Malum , Integritas ac Corruptio, & Pu

ritas ac Spurcities .exiverunt ex Miftione (ſeu commifione] Lucis &
Tenebrarum : & nih hæc duo commiſta fuiſſent, non extitiffet Mun
dus. Et hæc duo contraſe inviceminfurgebant, & de victoria con
tendebant, donec Lux vinceret Tenebras, & Bonum Malum . Tum
pofteà
Cap. 22 . VETERUM PERSARUM . 301
poſteà falvum evafit Bonum ad Mundum fuum , & Malum divertebat ad
Mundum fuum : & fic fuit caufa Liberationis. Cúmque Deus excelſus
bæc duo temperaverat & miſcuerat pro arbitrio fuo, eaquein Compoſitio
ne viderat, tum inftituit Lucem , ut originale quiddam , & indixit exif
tentiam ejus ut exiſteret. Sed Tenebræ fecutæ funt ficut umbra perſo
nam . Nam cùm videret eas quodammodo exiftere, fed non realiter exif
tere, tum planè produxitLucem , & acquiſtæ funt Tenebræ per conſe
quentiam: nam ex neceffitate extitit contrarium , quippe cujusexiftentia
fuit neceſaria, ſc. ut contingens in creatione, non autem exprimâInten
tione, fecundùm exemplum quodadduximus de Perſona & Umbra.
Porrò ifte (inquit) Zerdìfbt eſtAutor Libri quemcompofuit : alii
dicunt ad eum dimiffum fuiſſe à coelo : is eft Zendaveftâ, bifariàm di
videns Mundum in Mínu 8 Ghîti, feu Spiritualem & corporalem , five
Spiritum &Perfonam , quaſ Creationem dividens in duos Mundos. Dix
itque quicquid fit in boc Mundo, bipartitum eſſe in Bachſhiſh & Kúniſh,
per quæ voluit Potentiam & Aftum ; & quidvis determinatum effejuxta
borum ſecundum .
Deinde ( inquit) locutus eft Zerduſht de aditibus adfludium , ſeu labo
rem , ( live de Tendentiis ad Conatum -humanum ,] que funt motiones bo
minum , quas diviſit trifariàm, in Mánith , & Ghủyith, & Kúniſh ; per
qua vult Credenda ſeu Fidem, &Dicenda ſeu Sermonem , & Facienda
ſeu Praxin : & hiſce tribus completum eße ſtudium feu conatum noftrum .
Et quando bomo in hiſce deficit, Religionem & Obedientiam Deitranſ
greditur : fed quando in biſce currit, feu procedit,uſque ad (ultimam
rei igentiam & præfcriptam legem, tumbæc eft Victoria magna..
Porrò (addit) Zerdufhitejačtant de plurimisMiraculis quæ ipfe pa
traverit ; ficutiquando Hyſtaſpis Equi Pedesin ventrem retračti fue
rant, quòdZerduſht dum eſſetin carcere eos folverit : & proinde foluti
fuerunt Pedes Equi. Et ex iis eft, quòd ipſe pertranfiensCæcum quen
dam in urbe Dinavar, dixerit, Accipite talem berbam , ( quam deſcrip
fit eis ,) & exprimite ejufdem fuccum in oculos ejus, & tunc videbit :
quodque boc fecerunt, & viſum recuperavit cæcus. Hoc ( inquit Shah
riſtâni) totum erat ab ejus ſcientiâ in proprietatibus.Herbarum, nec ulla
ejus Miracula aliquid valent.
Sunt autem (addit Shahriſtâni) ex Magis Zerduſhtæis genus quoddam ,
vulgò dictum Saifanitæ & Bih -aphriditæ ,quorum Caput fuit bomo qui
dam Neilhaburenſis, cui nomen ilgé Chuậph, feu Quậph , qui pra
diit in diebus potentiffimi Dynaſtæ Abu-Múſlim . Is fuit Muſtator [ ad
invi
modum Magorum ,] & adoravit Ignes. Deinde relinquens bæc, tavit
302 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 22 .
tavit Magos ut defererent Muffitationem , & ut abdicarent cultum
Ignium : & poſuit illis Librum , eiſque precepit dimittere crines, &
vetuit illis Matres & Filias & Sorores, & illicitum pronuntiavit Vi
num : & jufit illos ut obverterent ſe Soli in ortu ejus, adorando in
uno genu. Ifti recipiebantfe in Monafteria, & inter fe invicem diftri
buebant opes, & non comedebant Morticinium , nec mactabant Ani-.
malia donec fenefcerent. Ifti erant inimici populo Dei, Muſhtatori
bus, inquam , Magis ; adeò ut Sacerdos aliquis Magorum eum tradi
derit Principi Abu -Múſlim , qui illum interfecit juxta Oſtium Ecclefia
Cathedralis in urbe Neiſábur . Ejus autem Affecle affirmabant illum in.
coelum aſcendille Juper Burdone ; & quòd ſuper eodem Burdone rurfus
certiffimè deſcenſurusfit, & ab Inimicis fuis vindi&tam Jumpturus. Iſti
etiam afferuerunt Zerdúſti Prophetiam, & magni fecerunt illos Reges
quos æſtimaverat Zerdúſht. Autor Libri Ph.Gj. refert, quòd tunc
fuit inſignis quidam Magus cui nomen olaniw Sumbád, qui, propter
aliquam in Religione Controverſiam quam defendebat, arctiflimam
coluit Amicitiam cum illius temporis Principe Abu -Muſlim , qui etiam ,
vice verſa, ergà eum amiciſſimus fuit. Quoad ſuperiorem Chuậphi
prohibitionem, non mactare Animalia donec feneſcant, id convenit
cum hodierno Magorum Præcepto & Praxi in Libro Sad -der ; atque
in Libro Ph . Gj. in voce ‫ گودرة‬traditur, ‫اداء كشتن گوسالة وجرة‬
‫ بچه جمیع جانوران در ملت زردشت ممنوع است‬-quod
‫و‬ Vitalun -an
nuum, aut Agnum , aut quorumvis Animalium Pullos mactare, in Zer
duſhti religione vetitum ſit.
Supradictus Hæreticus Chuấph, ficdictus eſt à patriâ fuâ, feu ejuſ
dem nominis regione in Ditione Neiſhaburenſ, ubi eſt ejufdem nomi
nis Provincia, in quâ funt III Civitates & CC Villæ . Juffit dimittere,
ſeu amovere crines : nam Magi nutriebant .comam , ut conſtat ex
Pſeudo-Smerdi, cujusdefectus aurium, quas præſciderat Cambyſes, palam
percipi non potuit, donec Pellex ejus,inter congrediendum , eas ma
nu palparet.
Animum aliquando induxeram Zerdüſhti, ſeu Zoroaftris, Vitam
dediffe in proximo Capite. Sed quia cum ejus Vitâ, Darii Hyftaſpis 1

Hiſtoria adeò intertexta eſt, ut (nilî frequentes inferantur Digreſſiones,)

hæc abſque illâ commodè intelligi nequeat, & in eâ quoque multa ad
Perficam Religionem ſpectantia contineantur ; mutavi confilium .
Hiſque altiùs perpenſis, neceſſarium mihi viſum eſt priùs Vitæ Hy-,
ſtafpis breviariumpræmittere ; ut cùm pofteà Zerduſhti Vitam ( quæ
prolixior
Cap.23 . VETERUM PERSARUM . 303
prolixior eſt) exorſus fuero, eandem abſque Digreffione ad finem per
ſequi liceat, nec Hiftoriæ noftræ ordo rurſus interrumpatur, aut tur.
betur.

CA P. XXIII .

Vita Guſtafpis ſeu Darii Hyſtaſpis breviarium . t

UIA in ſequentibus frequentior Guhtaſpis mentio, & is quoque
Q ille fit cujus tempore apparuit Zerduſht, qui ſub iftius Regis
Protectione Religionem , de quâ heic agitur,propagavit, Lectorifor
tè non ſit ingratumpauca deeo delibare, priùs quàm Zerduſhti Hir
toriam pleniùs profequamur : non quidem integram ejus Vitam &
Imperium in medium adducendo, fed tantùm præcipua quædam ad
hujus Operis ſcopum facientia. Alia quædam deeo occurrunt in Vita
Zoroaftris.
In Catalogo Reguin Perfiæ, fuo ordine, memoratur quebusca
Key-Guſhtåſp, ſcil. TūvKeyân, feu Illuſtrium, ultimus qui hoc Titulo
gaudebat. Nam omnibus Dynaſtia Medica Regibus præmittebatur
Titulus Key, uſque ad iftum Regem incluſivé. Is,tacitâ proſapiâ pa
ternâ, vocatur Hyftaſpes, Darii pater, vel, vice verfâ, Darius Hyftaſpis
filius. Sed five vocetur Darius, five Hyftafpes, apud omnes convenit,
quòd fuit Xerxis pater. Eft itaque, vel Darius, vel Hyſtaſpes, vel
Darius cognomine Hyftaſpes : iſque pater Xerxis, qui apud Herodotum
p .443 dicit, Neque enim fuerim Darii (qui fuitHyftafpis, quifuit
Arſamis, ( aliterArfacis,] qui fuit Ariaramnis, qui fuit Teiſpei , qui
Cyri, qui Cambyfis, qui fuit Achæmenis) filius, niſi Athenienfes ultus
fuero. Sic apud Stobaum p . 88 legitur, Aação • zeer wathes,feipfum
laudans, dicebat, in bellis & rebus periculofis' fe fieri prudentiorem . Iſte
Rex in omnibus Perſarım & Arabum Libris vocatur Subates Guf
tålp, filius 78 Jawid Lohrálp : & de ejus Genealogiâ nihil prætereà
extat . Hinc Grecis factum eft Tooms, rurſus Arabibus
unde
Liwldrig Wyſktalp & cault . Yhtaſp. Nec mirum eſt fi Hyſtaſpi
+ Is aliquando apud Herodotum fimpliciter dicitur Darius, in S. Bibliis Artaxerxes,
præ
304 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 23 .
præmittatur nomen Darius, cùm hoc, five u Nomen, five ut Titu
lus, omnibus Perfarum Regibus olim datum fuit. *
Lobraſpem regnum filio fuo Guſhtafpi reſignâſſe tradit Bundári ex
Dakiki poetâ Arabe , qui fuit primus qui Reges Perfiæ carmine lau
davit, & ipfe Guſhtaſpis Res hiſtoricè tradidit in M Verſibus. t Ex
eo multa fumpfit Phirdauſi, autor Libri Shahnamæ, quem Bundári ver
‫ن مبل‬Arabicam
‫م‬tit‫اده‬in‫عب‬profam ‫بهار وكا‬,‫نو‬ubi‫الي‬legitur
‫ سار‬,‫قسارليرااللحسقليطقنية لاملاي سوللمدهلهگرشاستیاسې‬
‫يقصدودها للمجاورة وينقطعون فيها للعبادة وكانت عند الغرس بمنزلة‬
‫مكة الطاهرة المدروسة عند العرب فدخلها لهراسب وجلا بنفسه‬
‫و اغلق عليه باب متعبه ولبس المنسوج ولازم الخشوع والخضوع‬
‫وخلع سواره و سیل شعره علي عادتهم واقام علي ذلك ثلاثين سنة‬
‫بن الشمس تاسيا بجمشير الي أن أنتهي اجله‬-Dixit
‫يع‬ Dakiki , Quan
do Lobraſp reſignavit Solium Imperii filiofuo Guſhtaſpi, conceffit ad Nau
bahấr inBalch, & in cultu inſtituit religioſoseorum qui illuc contende
bant ut adhærerent-templo, &qui ibidem ſecludebantfe ad colendum : 2

id enim loci apud Perfas fuit ficut Mecca ( ſanctiſima & cælitùs cuſto
dita) apud Arabes. Huc itaque ingreſſus Lohralp, mundavitſeipſum,
& clauſit fibi oſtium eorum quos in cultu inſtituebat : & induit veſtem
textilem , & affiduus fuit in humiliatione & devotione, & exuit armillas
fuas, & demift comamſuam fecundùm morem eorum . Et hoc modo per
ſtitit triginta annis, quibus colebat Solem imitando Gjemſhîdum , donec
appeteret fatum ejus. Nempe ibidem tandem occiſus fuit, ut pofteà
videbitur ſub finem Vitæ Zoroaſtris.
Celeberrimus Rex Guſtafpes, ut perhibetur prudentiffimus, fic e
tiam fortiſſimus : nam inter benedictiones nuptiales, quas in Libro
Zend Sacerdos recenter nuptis apprecatur, fequente modo legitur,
Sicut Rex Guſhtajp fortes
R‫كم‬esp uge dww
‫اميعوح‬.‫مدس‬ .we s soupe rv> 02:34 ysomeone
efet.e
Si eiſdem literis & diverfis vocalibus ſonaretur au lieu Ghefstalp, fa
tis aptè fignificaret Factus Equo, cùm ex Equi þinnitu factus fuerit
* A Prolameo vocatur Bedouins Vidaſpes, & à pleriſque Hydaſpes; utrumque malè.
+ Præter dictum Bundâri, eft in Bibliothecâ Mertonenfi MS Shabnama Arabicè per Nafſired
din Tulæum , uſque ad finem Regum Perſicorum , complectens quoque Familiam Othmanicam .
Et talis Shabnama verſio Arabica per Abulpbat Ali Ipabanenfem extat in Bibliothecâ Leydenf.
Rex.
Cap. 23: VETERUM PERSARU M .: 305
Rex. Hocque, magis obvium quam verum , credidiſſe videtur Hero
dotus, verioris Rationis ignarus : is enim fui Libri pag. 225 de iſto
Rege refert: Simulachrum lapideum ſtatuit Hominis Equo infidentis,
inſcriptis his Verbis,
DARIUS, HYSTASPIS FILIV S,
TVM EQVI * VIRTVTE,
TVM O E BARIS EQVISONIS,
PERSARUM REGNVM VM ADEPTUS EST.

Sed, tacitâ illâ hiſtoria, Perfæ conftanter ejus nomen ſonant Ghuſs
táfp, quod duplicem fignificationem habere dicitur : five enim fcri
batur sulmigu ŠGhuſhajp, five pilates Ghuſhtafp, in Libro Ph.
Gj. exponitur lag, Somnium , feu pulanol Somniatio ; atque in eodem
Libro idem alias exponitur ‫ جهنده وخيره كنننه‬Jaltabundus &
ſe erigens : hinc ( ut fuprà ) celeberrimi Pyrei nomen, ab iſto Rege
extructi in Balch, eſt quelatins jöf Azur-Ghuhtaſp, i.e. Ignisfaliens,
ſeufulgur ; diverſum ab alio Pyreo, à Lohraſpe ibidemcondito, quod,
propter vernantem ornatum , vocabatur Lynd. Nau -bahår,‘i. é.
novum ver.
Iftius (ut videtur) Regis atque aliorum viſuntur ftatuæ , Solem &
Ignem inpariete delineatos intuentes, propè Palatium Perſepolitanum .
In iftis ftatuis Coronæ ( ſeu Pilei) ſunt longè diverſæ ab eâ recentio
rum dictâ als Tágj: nec tantùm Reges, fed & Sacerdotes ejuſmodi
Pileis induti cernuntur, in Proceſſione ſolenni, quæ ibidem ſculpta cers
>

nitur. Talis corona ab w dicitur Kánkal : fic . Camúp autor

Phiruzabadius, ‫ قنقل !انتاج لكسري‬Kankaleeft/A nonen Corona Cafroum ,
feu veterum Regum Perfiæ, quæ Epitheto ghr als Corona Keyanæa
vocátur. Hoc autem nomen per Ludibrium inditum videtur ab Ara
bibus, quibus Kankal primariò eft Menſura quædam Aridorum , qua
lem Anglicè vocamus an half Peck, lepidè ſubionuendo eos Reges
Capita ſua tali Menfuræ indidiffe, eâque tecta fuiſſe. Hæcce talis
Corona Perſis dicta eft wijGhérzen, quæ, ut Pileus, pro quotidiano
uſu ex leviori materiâ fieri folebat, cùm Perfarum Crania fint tenuio
* Tò óvous dégwi ejus Nomine inſcripto.
ra

Qq
 S
306 HISTORIA RELIGIONI Cap. 23 :
sa iis aliarum Gentium. At, ut Corona, (nam forma erat eadem,) pro
ſolenni ufu , Auro & Gemmis plumata, adeò gravis fuit, ut cogeren
tur eam de catenâ aureâ fupra Regum capita in Solio ſuſpendere.
Talem Coronam penfilem habuit Cofrav Perviz pendentem LX Man,
ſeu Minas eorum , quarum ſingulæ ſunt duæ Litra, feu Rotala una.
Unde abfq; Metaphora, aliquis Perfiæ Rex, recenter coronatus, con
queſtus eſt, Quàm gravis eſt hæc Corona ! Quo dicto, eum quaſi tanti
honoris indignum depoſuerunt ſubditi. Eæ autem Coronæ fuerunt
tantæ capacitatis, ut, uti interiùs, magnam Granorum menſuram , fic
& exteriùs, aliquot Carminum inſcriptionem capere poſſent. Unde
Sheich Saadi dicitgemensas Key -Cofrois Coronæ inſcriptum fuiffe, .
‫ چ‬Q
‫ه سالهاي فراومانا بور عزممرهیاني بخدورازهد رفت‬. u,i
multianni d
qaid sita lon
ga
yene de cils & Mortales enimfupernt,terram capi
ta noftra calcabu
‫ چنان که دست بدست آمد ست ملك بها‬Perinde ut Regnum a mana ‫به‬
manum ad nos pervenit,
‫ بیسکهاي دگر همچنین بخواهد رفت‬Siamann monial in akaram
manus tranfire debet.

Regis Gulstaff Baſilica, ſeu Reſidentia ordinaria, erat Perſepolis;'

quæ quondam nobiliffima urbs & totius Perfidis caput, in quâ Mar
moreum Palatium ex integrå Rupe exciſum , & excavatæ ibidem Ca
meræ , cum multis Animalium figuris & Columnis plurimis : unde
olim PerGicè dictum Ugostinos yo Hazar -futûn, i.e. Mille columna ,
feu ( fi vocem fingere liceat,) Xincoçúruv Millecolumnium ; pofito nu
mero certo pro incerto, & prodigiofo pro vero , quia ſunt ibi Colum
næ plurimæ. Hoc Palatium , quia ex Rupe excifum , Arabicè nun
cupatum eft , stads Iſáchr, q. d. d Rupe defumptum, ſeu Rupe con
Atans faxeum Palatium , nomine deducto ab VIII Conjugatione Radi
cis jito Sachr, i.e. Rupes. Hoc nomen femper authenticè fcribi
tur bos, non autem eodem fono miws, ut in Ph. Gj. perpe
ram fit : ubi etiam minùs arridet dicti nominis allata ratio, quaſi If
tachr fignificet mal abgbir, i.e. Cifterna, un Tank, ſeu Lacus ex
cælo lapide, quia ibi extat talis lacus : hæc enim ratio non à priori,
fed à pofteriori fumpta videtur.
I Vid . Append. No. X.
Prope
1
:
 Zodiacalem
indigitat
Circulum
,dlcunculæ
TAB.VII

sinistra
dextra
Solem
pag.3º7

tenet
um

tisti

17
Ex Muufoléo Perfepolitano Rex coram Igne et Sole quafi adoraturus
stans, cujusAnimaceu Icuncula in nube ad coelum afcenfura cernitur,
111 ! |||||

TTC
TVNO

-VITT
O
IE TEN

NAPOL

Honoratiffimo et IlluftriffimoViro IOHANNIDOMINO SOMMERS Baroni

de Evesham ,omnium bonarumLiterarum poffefforiet
PatronchancTabulam
fummæGratitudinis ergôlubens meritóqhumiliter DDD AutorT MB.L.et
H. fculp.
Cap. 23 . VETERUM PERSARUM . 307
Prope hoc Palatium eſt Mons Regius, quippe in quo Regum Sepul
chra erant, & adhuc funt; de quo DiodorusSiculus refert;In orientali
Arcisplaga eft Mons IV inde.Pletbris (i.e. CCCC. pedibus ) diftans
quem Regium vocant : in boc enim Regum Sepulchra inerant. Nam ex
cifa illicpetra erat, complura in medioDomicilia complectens : in quibus
EnxoàSepta, ſeu Conditoria defunctorum , quæ nullum quidem aditum ma
nu factum præbebant, ſed inſtrumentis quibuſdam manufattis fublatos
mortuorum Loculos excipiebant. Sic ille. Sednuperioribus ſeculis dic
ta Septa (vel faltem aliqua eorum ) perrupta funt, ut aditus omnibus
pateat, rimando annon etiam Theſauri unà cum Corporibus conde
rentur : ubi tamen neç Theſauros nec Corpora repererunt. Dicta
Conditoria ſunt in ipfâ Rupe, ſub Statuarum pedibus, Columnis ab
humo elevata, & Regum Statuæ eis ſuperimpoſitæ in Baſo Releva, ex
latere marmoreæ Rupis eminentes : ita ut Statuarumſiniſtra latera
Rupis lateri adhæreant, quafi fint ſtantes fuper Sepulchrorum ſuorum
Columnis, & præ ſe habentes è regione politos Salem & Ignem ſuper
nè in Pariete ſculptos. Et juxta, in eodem Pariete, ſupra Statuarum
capita, ſculpta cernuntur talium Regum Corpuſcula volatilia , quaſi per
aërem in Cælum aſcenſura, ( uti à nobis Chriſtianis fupra Sepulchra
pingi ſolent Capita alata,) animarum ad Cælum volatum fignificantia.
Et hinc planè conſtat quid de Paradiſo reverà fenferint VeteresPerfæ ni
quamvis ad hominum captum, Paradili Gaudia cæleſtia perammAmeni eda
tates terreſtres & ſenſuales repræſentaverint, en & Moh m .
Hinc, s atque aliunde, u s
conftat , quod o r m
uMagi reponant Defunctorum e c t ione
ma b l
ntgioenes quunet ad Reſurr
Anici in Celdoi, in manii A ares as epon u f
i i s edentes.
r æ i u r n d i g re f t
a
G im , & C ias , &ireI ,nſ& m S , e r næ in aBedu , cr pu
s
An nem var uſeub Tream m , & Poe m Gr m , ad De leirse
a t i o a m q ainsd d æ l u e u o r
l u
i s y f i u p e l
r i m , e o rotb
p a umC ne, ſ pocra
c m E l
o , a iorat .
p
i n
H ſieum p abanI r tm
r n m
u, l o
ePatur T que em ,i & p Meltem ,
æ e r
Elatio apa â Æt er a . Vi imæ qmuoortal Cyr anttuem morlarat pria
y r e d
Or pæd, i in qu ( intem ali q) uAen oléiom ta ec ve
o ſ s
Cyr itant.es In enoudntur quo eMraiuores taflieonGeesn ptluurri qua iiſ es d qua , in
ſus tavnoltur cer uſcula , ad ſruipùs m a
s n a v o l a ; qui repræ
u t to
ſenàm erpſeor Corp ta infe uenboitbus involu er,arieoáque taumm direcif
n
qurum rev opumfitu pdofi .s D.ciTphievns t itneisIlittienr tas , ahtor pIceornam
a
mo ino fc u i
ha demfat peqrua s , Dleliigib ala vroicbit ; per ertim
o quid . Nra quuaim reli fatdi inte t
m n e c
l l idgeiſc uea; tpræſ que
al i p
fu mja n i i
; ita ut qu fib vel , int i e neq s . Ne
ùs uide d uod uprà ctas iguras u oniſmo t
meli q i q f di f , ſe Ic , exta , in
Qq 2 tellexit
308 HISTORIA RELIGIONIS Cap.23.
tellexit D. Mandelſlo, nec ex eo Herbertus, qui pro Anima in nube 2

furſum volante ( inter Solem & ignem ,) exhibet Serpentem ligno impofi
tum & involutum , ut folet effe æneus Serpens Ifraelitarum . Inhoc
autem peffimè erratum eft, inſinuando quafi Serpentem adoraſſent : 1

illi enim Serpentes maximè odio habent , & eos necâffe beatiffimum 1

pietatis opusducunt. Ille autem quid eflet nube involutum non dif
tinxit.
Perſæ (præſertim ii in Indiâ)ajunt ,quòd tandem (interceſſione Zer
duſhti) à Deo conceſſum fuit Gúſtafpi ut in cælum aſcenderet : &
filio natu maximo Piſhitun, feu Baſhûten, conceſſum , ut in hoc
Mundo ſupereſſet Immortalitate donatus, idque in xySwisglow Dum
mávand monte, ( rectiùs dicto yla Dunbávand,) unà cum XXX
Satellitibus pariter immortalibus, qui jubentur omnes alias creaturas
arcere à beatiffimo illo æternizandi loco, ne fortè ibi etiam evadant
immortales. Ali Bergjendi dicit, quòd ad ſummum ejuscacumen aſ
cendi nequit, quia ibi extant vapores Salis Ammoniaci. Iſtum autem
montem celfiffimum ( ſub nomine Damoan ) cum multâ difficultate
conſcendit Herbertus noftras, (p. 112,) qui dicit ſuperiorem ejus par
tem conftare nativo ſulphure, unde noctu quaſi ſcintillare videtur : &
quòd ab hoc monte, in communem uſum , Sulphur ad omnes vici
nas regiones deferri ſolet. Sic ille. Sed illius veniâ, noctu ſcintilla .
tio, feu coruſcatio , eſt potiùs à Sale Ammoniaco. Utcunque autem
hæc de Guſhtafpe fint fabuloſa, falſò tamen huic fundamento ſuper
ſtructa eſt alia fabula de ejus perennatione, at in alio diverſo loco :
fic enim Ibn Shabna Arabs ; ‫كشتاغ هو الذي يزعمون انه باق‬
yahiSalo y Guſtaf ille eſt quem fuperftitem elle credunt in Hala 1

cảnder,, " At pro hoc vitioſo loci nomine Halacánder, legendum eſt
ja Sami Gangdiz, ut rectè habet Abulpheda ; de quo loco ſuperiùs
abundè diximus . Dictus Rex ( ut mox videbitur ) in animo habens
Indos fubjugare , Navigationem eum in finem inftituit (ut puto ) per
Fluvium , ab eo itaque denominatum Hydaſpem , qui (ſec. Ptolemæum )
ex Imao monte ſcaturiens, influit in Zaradrum , qui mox in Indum ,
Plinio dictum Sandum , pro Sind, ſeu Sindus ; unde tota illa Regio , huic
Alumini adjacens, vocatur Sind -Hind, ſeu Sindo - India : nam Indus eſt 1

nomen ab aliis impoſitum , Incolis autem ignotum . Ptolemæus ponit

Indi fontes ad Longit. 125, Hydaſpis fontes ad 128, Gangis ad 140.
At in Globo Cefano, Ganges eſt circa 120, & in Libro Perſico Maſlik
á
 Cap. 23 . VETERUM PERSARUM . 309
lik mamalik eſt circa 107 : his ergò nulla fides. At dicente Herodoto
p. 270, (de quo loco me ſubmonuit Amicus, ) Ille Rex mift Scylacem
& alios ad perveſtigandum ubinam Indus in mare influeret. Et poſt bo
rum navigationem , Darius Hyſtafpes Indos fubegit, & eo mari potitus
eft. Scylax itaque & focii è Caſpatyro urbe &è terra. Pactyiá ſolventes,
ſecundoAumineAuroram verſusatque orientem Solem navigâruntin mare :
& dehinc per ipſum mare Occafum verfus ;; XXX demum menſe tenue
runt eum locumunde Rex Ægyptiorum eos Phænices (ut anteà dixi) mi
ſerat ad Libyam circumnavigandum . Ille ergò ab Oriente, idem fecit
quod Pharao Neco per Phænices fecerat, ab Occidente incipiendo.
加

Caſpatyrus ( cujus alibi meminit Herodotus,) Stephano eſt Indiæ urbs

Gandarica in litore Scythico. EſtqueGandara Regio borealis, in quâ
ſunt fontes Indi & Hydaſpis, &c. multis gradibus citra fontes Gangis.
Cùm autem Herodotus non expreffè dicat per quem fluvium inſtituta
fuerit dicta navigatio, inde exurgit difficultas. Si Bertii Chartis Pto .
lemaicis fit fides , huic navigationi Ganges, curſu tendens ad Notape
lioten, meliùs quadrat quam Indus, aut Hydaſpes. Atqui Ganges, qui
effunditur in Sinum Bengalenſem , parum juvabat ad explorandum oſtia
Indi, niſi per totum continentem Indiæ circuiendo redierit occidenta
liter ad oſtia Indi: quod vix credibile ; cùm is tum eſſet hujus re
gionis ignarus: id autem feciffe requirebat ut eflet harum partium
valde gnarus. Præterea fiille occupaverat regionem Gangeticam , tunc
erat in Meditullio India , nec opus erat ulterioris invafionis : cùm nec
Alexander ultra Gangemunquam proceſſerit. Cùm itaque per Indum
navigando, & Indos ſubjugando, eo mari potitus eft, intelligitur illud
mare quod eft ad oſtia Indi. Is enim Indos ſubjugavit, poft illam na
vigationem , non ante eam . Ulteriùs ergò diſquirendum , annon po
tiùs navigaverit per Indum ipfum , aut per Hydafpem , qui (ut dictum )
in Zaradrum, qui in Indum influit ? Huic quidem fententiæ aliquan
tulum obſtat, quòd in dictis Chartis (fi integra eis fides,) ambo iſti
Fluvii tendant planè auſtraliter: adeò ut difficile fit ftatuere quo modo
per horum alterum ad orientem Solem navigaverit. Meritò autem
dubitandum an Chartæ rectè horum Auviorum curſum dederint, cùm
eorum flexuræ & divertigia fæpiuſcule Ptolemæo æque ac nobis ignota
fuerint. Nam certiffime omnis Fluvius aliquas flexuras habet : Pto
lemæus autem Hydaſpi nullas tribuit, niſi quòd ejus Commiſtionem
cum Zaradro & Indo ponat ad locum ipſis Fontibus occidentaliorem ;
quod contra nos facit. Sed per quantum orientalem circuitum priùs
( quod pro nobis faceret) illuc forte redierit, non dicitur. Adeo ut,
quamvis
310 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 23 .
quamvis is non notavit, fortaſſis Hydafpes in Meridie tandem definens,
antea habuerit tales flexuras quæ permulta Milliaria orientaliter te
tenderint, ut ( fi per Hydafpem navigaverit ) ex dicto Herodoti loco
neceſſario colligendum & concludendum . Ex hac itaque ſuppoſitio
ne, illum innominatum Fluvium, per quem navigavit, fuiſſe Hydeſpen
probabile faciunt ſequentia : viz. primò ; quia Hydaſpes non eſt
nomen origine Indicum , ſed plane Perſicum : unde á Perſis videtur
inditum propter aliquam cauſam notabilem , utpotequia Hydaſpes Rex
per illum navigaverit ad invadendum Indos. 2. Quia apparet quòd
ifte Fluvius erat navigabilis , cùm Arrianus p. 125 dicat Hydaſpen
nullibi anguſtiorem effe XX ftadiis. 3. Quia erat commodus ad in
vadendum Indos, quod comparet ex Strabone, qui aſſerit Alexandrum ,
Indos invaſurum , naves ſuas conftruxiffeadHydaſpen. Dictus itaque
Perſarum Rex, cupidus explorandi oftia Indi, videtur ſuam navigatio
nem inſtituiffe per iſtum
Fluvium , ideò ab eo denominatum Hydaf
pen, influentem in Zaradrum , qui in Indum , cujus oſtia exploranda
erant. Et dicta urbs Caſpatyrus videtur fita ad ripam Hydaſpis in bo
reali parte Indiæ , ut ex Stephano, & alio Herodoti loco colligitur. Hæc
eſt mea ſententia , quam (ut mihi probabilem ) modeſtè propono , ne
mini autem eam impono , meliori informationi libenter auſcultaturus :
nam ſemper volo ut cuique liberum fit judicium . Iſte itaque poten
tiffimus totius orbis Monarcha, Pbridűno & Alexandro haud impar ,
ſuum Imperium dilatavit in ipſam Indiam in Orientem , & ( ut vult
Herodotus,) in Occidentem , fumendo vindictam à Scythis, qui anteà Per
fiam XXVII annos occupaverant. Et quando iſte Rex tandem In
diam poffederat, ſcientiæ adipiſcendæ ergò, Brabmanos conſuluit, ut
Am. Marcellinus docet ;Hyftafpes prudentiffimus, Darii pater, qui cùm
ſuperioris India ſecreta fidentius penetraret, ad nemoroſam quandam ve
nitfolitudinem , cujus tranquillisſcientiis præcelſa Brachmanorum Ingenia
potiuntur : eorumque monitu, Rationes mundani Motús & Syderum , pu
rófque Sacrorum Ritus ( quantum colligere potuit,) eruditus, ex bis qua
didicit aliqua Magorumſenfibus infudit. Hæc planè fignificant eum
Matheſews rudimenta didiciffe abIndis.
Bundâri alicubi ait Zerduftum fe Guſhtaſpi applicâſſe anno ejus II,
fi verum ſit. Hoc autem non conſiſtit cum eo quòd Zerduft fuerit
ſervus Prophetæ Ifraelitici, quod omnes de eo affirmant. Alibi, Bun
dâri dicit rectiùs, poft annum Regis triceſimum accefſiffe Zerduſt.
Dictus Rex Guſtafp regnare cæpit anno Mundi MMMCDLXXXIV ,
ante Chriſtum DXIX annis. Et regnavit XXXVI annos .
Quia
Cap. 23 . VETERUM PERSARUM . 311

Quia verò Perſæ erant Sagittarii optimi, ergò apud Mauſoléum Per
ſepolitanum, in Regum manibus tenetur Arcus, ( cui innituntur, ) ut
Perfarum Inſigne. Et apud Strabonein in Darii (fortè Hyſtaſpis) Se
pulturâ ponitur Epitaphium ; Amicis fui in TEUS wg potóns desso Eques
& Sagittarius optimus, venatores fugavi, & omnia facere potui. " Et
dicente Plutarcho in Moralibus p. 211, Perſarum Numiſma Daricum
Sagittario fignatum fuit. Talis Nummus, vel apud Spanhemium, vel
apud Goltzium videri poteſt, ubiRex altero genu flexo jaculatur. *
Et, fi rectè memini, Suetonius, in Caligula, ponit in Partborum Vexillo
Draconem , & in eorum Vexillo regio Arcum.
Fortaffis propterprædicta fabuloſa, quæ ſuperiùs referuntur, fac
tum fuerit, ut iſti Hyſtaſpi, à corruptis Chriſtianis, longè poft Chrif
tum , affingeretur aliquis Liber Revelationumde Chriſto, cujus meminit
Juftinus Martyr, qui etiam, hujus Libri deluſionibus deceptus, eun
dem probat, & bonus ille vir dolet ejuſdem lectionem tunc fuiffe
prohibitam . Vide ejus Apologiam p. 66 & 82. Ifte Hyſtappes apud
Lactantium lib.7, cap. 15, vocatur Hydaſpes, de quo ibi narratur ;
Hydaſpes, Medorum rex antiquiffimus ( à quo Amnis denominatus) — va
ticinantispueri ad memoriam pofteris tradidit, Sublatum iri ex Orbe Im
perium , ſc. Romanum , &c. Et cap. 18, eundem cum Vatibus dæmo
nurgis numerat. Erratur autem in nomine, cùm nullus Medorum Rex
unquam rectè dictus fuerit Hydaſpes, ſed tantùm Hyftafpes. Ifte au
tem , ut vides, à quibuſdam corruptè dictus eſt Hydaſpes, unde facta
eft unius Aluminis in India , & alterius in Media, Denominatio .
* Ut quid fit Amerikov, feu Nomiſma Perſicum Sagittario fignatum , melius compareat, dedi
mus ex Doctiffimo Spanbemio talem Tokórlu Sagittarium Genu flexo jaculantem ;qui quidem
mos etiam Græcis non infuetus, ut ex Goltzio conftat. Eo enim modo femper utebantur Par.
thi & Perfæ , ut, inter jaculandum , Genu dextrum humo applicarent. Arcus quidem tenlus
eft, ut vides : remiffus verò in contrariam partem revertitur, hac Forma C, uti conſtat,tam
ex Arcu Perſico quem penes me habeo, quàm ex plurimis aliis quos aliquando vidi.

CA P.
312 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 24 .

CA P. XXIV .
Zerduſhti ſeu Zoroastris Vita.
Erfarum Propheta Zerduſht, feu ( ut femel cum vocali Damma
PE ſcriptum vidi,) Zorduſht, idem eft qui Græcis fonat Ζωροάστρης ,
feu aliis żwpéaspis in caſu recto. Is in hominum ore vulgò perperam
ſonat Zoroaſter, cùm apud Græcos non detur talis hujus nominis for
ma. Ideóque miror cur Do tiffimus Scaligerus, ſupponendo illam for
mam , etymologiam dederit per nn08-171, verba nihil Hebraicè ſigni
ficantia, ſed tantùm Hebracis literis ſcripta ; & nomen Zwpoáspny inter
pretando Vivum Sydus & A spotúrlu . In hæc animadvertere vifum eſt,
ne aliquis tanti viri ( aliàs doctiffimi) autoritate ſeducatur.
Autores avidè arripuerunt Zoroaftris nomen : de ejus tamen ſeculo
& patriâ errando, unum eundémque hominem in plures multipli
cando, ut videre eft in Patritii Zoroaſtre, & ut mox heic etiam vide
bitur. At quicquid dixerint, ille fuit tantùm unus, iſque tempore
Darii Hyſtaſpis, necejus nominis plures unquam extitêre: nam an
tiquiffimus ille Bactrianorum Rex qui eo nomine appellatur, à Diodo
ro Siculo rectiùs očućépons nuncupatus eſt, ut fuprà monuimus.
Nominis Zoroaſtris fcriptio vitiofa eſt apud Græcos, qui folent ple
raque nomina Orientalia vitiare: idque partim ,, quia talium nomi
num Scriptores fæpè eorundemfonos, non è Libris, fed è vulgi ore
accipiebant; partimque, quia Græcorum literæ non ſunt ad omnes ſo
nos orientales benè accommodatæ, præfertim deeft sh ubique, & b in
medio vocum deſideratur. Deinde rurſus, Græci (præſertim Medici)
aliquando è malè ſcriptis libris Arabicis, aut Perficis,hauſerunt nomina,
quæ rurfus nobis dederunt corruptiora : ut pro vyt sulas Támala
pátra, videntur legiſſe Bys tho Madása Ipa , aut tà maréta Iga , Ma
labathrum . Sic pro ‫ن‬ulo
‫دنجا‬sl‫با‬. Badingján,, legerunt ulaşilo
‫ مالنجان‬Melonge
na : pro wünsch Badàchſh, legerunt cislo Balàchfh, Balaſius :
pro eksur Pudèngb, ſeu ausas Pudèngj, legerunt gals Pulegj,Pule
gium , non à necandis Pulicibus,ſed ab orientalis nominis corruptela
ortum . In his litera Dål oblongior, propter figuræ fimilitudinem , à
Scribis mutata fuit in Lâm ; eodem modo quo factum fuit in nomine
dod -3 Tadmur, mutato in grols Palmyr. *Ex ejuſmodi in Arabum
libris
Cap. 24. VETERUM PERSARUM ,. 313
libris vitiosâ fcripturâ orta ſunt corrupta nomina Antimonium , Man
dragora, &c. explicatu prolixa, quæ non ſunt ullius Linguæ voces,
quas tamen in criticorum malam crucem paravit veterum Incuria.
Alia errandi anſa fuit Orientalium Nominum fcriptio cum folis Con
fonantibus fine Vocalibus : adeò ut vocibus per ſe á Párois , pro libitu
dederint fonos, uti & noftrates aliquando faciunt.
Ut itaque in aliismultis, fic & in hoc nomine Zwpoáspus pariter er
rârunt, ubi o pro d, quâ ratione, meliùs ſcripſiffent zwodásms. Sed
apud Orientales, literæ Vau & Dal MS funt ſibi invicem fimiles, ut
pro Aws,j Zorduft, feu Zardaſ , facilè legerint ciwgs Zoroaſt. Scri
bæ alius error eſt apud Theodorum Mopſueſtienſem , ſcribendo zaopaedias,
redundante o : & apud alios zeegato , redundante 6 : id enim me
liùs fcripfiffent záparo , ſeu potiùs zapatos, vel zápatus, niſi quod
IIrionov Baŭ vix fatis eis videretur Terminatio Græca.
Hujus nominis fcribendi Formulæ apud Orientales ſunt variæ, quaſi
alicujus in Religione Protei nomen worúpopoa . Uſitatior ac verior
forma eft is , Zerduft, quod tamen aliquando apud Poetas fona
tur Zerriduſht : & deinde ſequentibus modis quandoque fcribitur, fc.
cinesloj Zaráduſht, & (fonando pro d) musly, Zarátuſht, & ali
ter As, Zerd-bùſht, vel Rythmi & Cadentiæ causâ apud Poetas
Zerd-bàſht & Zerd -hiſst. In Libro. Ph. Gj. monetur aliquando fcri
bi ‫ زاردشت‬Zardu /ht, & ‫ رارنشت‬Zdrtubt, & ‫ زړه کشی‬Zeratube,
& ‫ زرتشت‬Zertight , & ‫ رارهشت‬bulbt
Zdr - , & ‫ روادهشت‬-Zarad
bùfht, & crossl; Zárd-huſht. Quin & , præter has omnes ſcribendi
Formulas, in nuperis Apographis, in Linguâ Péblavi ſcriptis, repe
riuntur ſequentesFormæ, quas etiam , unà cum ſupradictis,Lectori in
hoc loco exhibendas cenſui: ſunt autem

wa
vedpersbusas Zaratuſtriſh &
Zaratifktrifi,
wsperuabisans Zaratuſtra, & &

Preusbaseny Zaratuſotru
Quin & hoc nomen (ut ſupra monui,) in Lib. Nim . ſcribitur etiam
moj Zorduſht, ſub Qrdine VocalisRr Damma, cujus Interpretatio
Scribarum
314 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 24.
Scribarum Errore, datur ulsyno polrol Antiftes Avium , perperam pro
wls gewo phool Antiftes. Magorum : ideóque tales Libri MSS infinitis
mendis ſcatentes, peritum Lectorem poſcunt. Iſte idem eft qui apud
Porphyrium legitur zá@ par , feu záparo , quem Pythagoras conſu.
luit: nam Pythagoræ prælegiffe Zabratum meminit Porphyrius. Sic
etiam Apulejusin FloridorumII; AjuntPythagoram (cùm intercapti
vos Cambyſis Ægyptum adveheretur,) doctores habuiffe Perſarum Magos,
ac præcipuè Zoroaftrem , omnis divini arcani Antiftitem. Clemens
Alexandrinus mendoſè legit Pythagoras diſcipulus Nazarati Allyrii, pro
quo meliùs dixiffet Zarati Perſo-Medi. Et hujus Præceptor fuit Hof
tanes, feu Softhenes, ſive Zoſtrianus, cujus Zoroaſtres fuit Nepos.
Proximè quid hoc nomen Grammaticè & ex Vi vocis fignificet, diſ
quirendum . Bar Bahlül Syrus hoc nomen ſeq. modo exponit, AnOpl
‫ܬ ;ܗܫܬ ܡܠܟܘܬܐ ܪܣܨܢ ܙܢܢܠܦ ܗܢܐ ܕܝܢ ܡܬܦܫܩܗܒܐ‬haos
‫ܙܪ ܕܗܒܐ ܕܘܫ‬
.‫ܐ ܙܪܕܘܫܬ ܒܟܬ ܦܪܕ ܗܢܐ ܕܢ ܙܪܕܘܫܬ ܗܘ ܐܫܥܡ ܪܛܢܐ ܕܡܓܘܫܐ‬.‫ܕܡܠܟܘܬ‬
‫ و فيهم مزيل أمر‬.‫? دعمها بمههس مهبل سونا‬ ‫و جܓمܚعܕاܐ و‬
.‫ܬ ܐܝܟܢܐ ܕܘ ܐܝܟ ܥܒܪ̈ܝܐ ܘܚܢܢ ܡܝܫܐ ܠܐ ܡܫܐ‬.‫ܦܪ̈ܣܝܐ ܐܠܐ ܙܪܗܕܘܫ‬
L ; 9.00 igresibo ian 2012. In Zarduſht, Zar eft Aurum , &
Dúfht ſeu Debùſat eft Regnum , Arabice Dabab AlMulk : fic enim ex
ponitur, Aurum Regni. De Zarduſht in Libro Paradiſi dicitur, Iſte
Zardůfht eftqui tradidit Mufftationem Magorum . At ſec. morem No
minum quæ in Exoticis Linguis uſurpantur , non vocamus Zardùſht,ficut
Perfæ ,fed Zarah -důfht : ficuti nonvocamus Mijbe, ad inftar Hebræo
rum, fed Müfbe ; quia fic pulchrum & reftum eft in Libris Syriacis.
D. Henr.Lord ,Mercatoribus Anglis olim in Indiâ Sacellanus, ab
aliquo Perſarum Sacerdote refert, quòd Zerdüſht fic dictus fuerit,
q. d. unga sot dzer- douft, i.e. Ignis Amicus. Sic etiam Texeira
talibus Sacerdotibus edoctus. Hæc autem Etymologia, eorum , in hac
parte, ignorantiam innuit : cùm Eliph longum , Medda notatum, A
phæreſin rarò aut nunquam patiatur. Prætereà Duſt non poteft effe
idem quod Douft. Sed non ſunt omninò culpandi, cùm hujus No
minis originalem fignificationem exquirere, fit planè difficillimum :
nec in Lingua Perſica rimando, ullum unquam commodum ejuſdem
fenfum appellativum invenire potuimus. Eft quidem » Zer Perfice
Auran , feu in genere Pecunia : & ‫ جشن‬Dab exponitur ‫بنو زشت‬
Pravus,
Çap. 24 . VETERUM PERSARUM . 315
Pravus, Malo -aſpectu, deformis Perſona aut Res ; q. d. Aurum pravum
ſeu deforme; quæ quidem ſignificatio non multùm quadrat. Propiùs
accedit id quod legitur in Libro Pb. Gj. Los Moj Zerdih -dihi, &
‫ زرده هشتي‬Zerdah -barhti, que exponuntur ‫ زر خالص‬Aurum purum
ſeu fincerum, ſcil. Obryzum ; Sed hæc etiam non ſatisfaciunt.
De ejus Ortu & Patrià apud Europæos dubitatur, & in diverſum
itur. Apud Suidam memoratur Zwpopedrooms, Chaldæus Sapiens, qui
fcripſit Mathematica & Phypca. Is videtur idem qui apud eundem
Suidam audit Zwpocéspns, Perſo-Medus, cæteros Apronomos ſapientia fit
perans. Cedrenonotatur Zoroaſtres, nobilis apud Perfas Aftronomus.
Alîus meminit Zoroaftris Proconnefii circa Tempora Xerxis. Dicente
Clemente Alexandrino p. 223. Zoroaſtrem Magum fuiſe Perfam Py
thagoras oftendit. Et p.426, Plato in X Lib. de Republicà meminit
Heri Armenii, genere Pamphili, qui de fe fcribit; Hæc fcripfit Zoro
aftres Armenti filius, genere Pamphilus; In bello occiſus cùm eſſem , apud
Inferos à Diis boc didici. Hunc Zoroaſtrem , cum XII die poft mortem in
Rogo effet pofitus,Platodicit revixiſſe. Is aliàs audit, Zoroaſtres Arme
nius, Žofitriani Nepos & familiaris Pamphilus Cyri, feu Zoroaftres Pam
philus, Cyri familiaris. Annotator Arnobianus habet, Zoroaſtres.Ar
menius, Zoftriani filius. Quia verò Zoroaſtres afferebat Oromafden &
Arimanium, erant qui horum utriuſvis filium eum nominârunt, ſub ,
inde etiam ſcribentes Armenium . Sic dictus Clemens ; Zwpacispns à Apple
vís ; & Agathias; Zwgoaspars ó szporedodiws. Hi autem omnes ſunt unus
Zoroaſtres.
Sed haud mirum eft fi Europæi hoc modo diffentiant de homine
peregrino, cùm illius populares Orientales etiam de ejus proſapiâ du
bitent , at de ejus tempore concordant omnes, unum tantùm con
ſtituentes Zoroaftrem , eúmque in eodem ſeculo ponentes. Sunt ex
Indo- Perfis qui ſuum Zerduft, feu Zoroaftrem , ex China ortum di
cunt, Patre Eſpintaman & matre Dodo. Hæc autem nomina non funt
Sinica, & eorum foni eâ linguâ exprimi commodè nequeunt. Alii
ex eis ab alterâ Mundi extremitate arcefſentes, eum in Occidente, vel
in Europå cretum volunt; fortè intelligunt Palæſtinam . Apud A
bulphedam Vol. 3. p. 58, Zerduſht dicitur ortus ex forejl Urmi, ſeu
samol Urmia, quæ occidentaliffima Civitatum Aderbayagján, in mon
tibus Gordiæis. Megjdi & alii Hiftorici eum ex Palaftinâ veniſſe af
firmant, ut fuprà dictum . In Libro Pharb . Gj. ortus dicitur ex Pros
fapiâ Regis Phridûn in Perſiâ. In Libro Mugj. fol. 224. 2, ponitur
Rr2 ‫زردشت‬
316 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 24 .
‫ زردشت بن سلنيومان‬Zerdu [ht flius Sad-yuman . Sed forte ‫سيوهان‬
Sad-yumân perperam fic fcriptum fuerit prowladinu Spintamân, qui
reverà fuit Zerduſhti pater. Et quidem certè ex ſequenti ejus genea
logiâ & parentum nominibus planum eſt, eum fuiffe genere Perſam .
Et hoc non obſtat quin in junioribus annis fuerit Prophetæ Ifraelitici
fervus, ſuæ fortunæ faber, cùm ejus parentes fuerint pauperes. Nam
quòd die Anirán ex Occidente primò venerit in Aderbayagján, ha
bendum eft pro Teſtimonio valde authentico. A talis Prophetæ Mi
raculis fuerit ſtimulatus ad fimilia patrandum, & proinde multas aſ
tutias ſtuduerit, prompto Ingenio & forti Imaginatione & naturali Au
daciâ & Confidentiâ adjutus : nam fi non fuiſſet audax & intrepidus,
totius Nationis Religionem ſuo modo reformare non tentâffet. At
quoad veram ejus Proſapiam , ea in Libro Sad -der, optimâ autoritate,
fufias narratur, ‫روانشت آنكو بود از پورشسې كه اورا دسی بود از‬
‫ بيترسم دگر هيچرسج شده از چخشودش زاسغنعمان بود‬Zardtube
qui ortus eft à Púrſkàſp, cujus genus àPiteràſp, dein ab Hitcherdſp, qui
à Tchechſmüneſh, qui ab Eſpintamân fuit. Sed alibi fæpiùs in eodem
Libro, brevitatis causâ, fcribitur wlatiewemesls; Zeråtuſht iš ES
pintaman, q. d. Filius Eſpintamán, qui tamen non tam_Pater quàm
Tritavus fuit. Sic tamen eft loquendi mos apud eos. Et aliquando
ipfe Zerduſht vocatur Eſpintamán fimpliciter, & eo folo nomine in
telligitur. Ethoc modo, propter inſigne patratum facinus, paternæ
Genealogiæiſtius hominis, aliàs obſcuri,memoria uſque ad finem Mun
di continuabitur. Et ut de Patre conveniunt, fic inter omnes conve
nit Matris ejus nomen fuifle gacs Dógbdu, quod ( liqueſcente gb ut
in vocibus Anglicis high , mighty, &c. ) apud eos plerumque ſonat
Dódu ; nam fonus Gain in medio vocum ferè evaneſcere folet. Hoc
que nomeninnuit quafi fæcunditate ea fimilis effet ejuſdem nominis
Gallina Indicæ, cujus Icon apud Herbertum in Itinerario extat ſub 1
nomine Dodo, cujus etiam Exuviæ farctæ in Auditorio Anatomico Ox
onienſi ſervantur. Eft autem Dodo magna Avis, parvis & exilibus
Alis, quæ ad currendum juvant, ſed ad volatum non ſerviunt ; unde
nec Volucris dici queat. Corpus eſt rotundum & pingue, ponderis
L librarum . Cibus pravus, ſtomacho nauſeam movens. Hujus avis
vultus præ ſe fert Melancholiam . Sinciput nudum , Occiput lanugine
tectumeſt, ut & totum corpus. Roftrum à naribus ad mucronem
leviter virefcit, admifta Tincturâ fubluteâ. Reliqua ex Icone dignoſ
cantur ,
 TAB . VII . pag.316.

ArborisCherzehrael
ramufculus cum
eiufdem
Floribus
pag. 339
Dodo avis .

Be Alb
n um .

Ru
Be br VI
n um . ALD TT
pag 53 JON OR
. 8. NAPO
art

LI

Reverendo Viro THOMÆ SMITH STD." hanc Ta

bulam tanquam veteriAmico DDD.AutorTH. M.d.et leulp.
4

2
 Cap. 24 VETERUM PERSARUM . 317
cantur. Plurima parit ova, unde & commodum Focunditatis Em
blema. In Inſulâ Madagaſcar & Bygarroys præcipuè naſcitur.
Supradictus Zerdìft apud Orientales ( ut dictum ) decoratur Titu
10 peSas Hakim , ſeu Viri docti & Philoſophi : & in vetuſtis Libris
vocatur , Ràd, i.e. Sapiens. Is, omnium conſenſu , fuit in Aſtronomia
& in Aſtrologia judiciarid verſatiſfimus & peritiffimus. Unde Doctiſ
fimus Řex, peritiffimus Aſtronomus atque Aftrologus Olugb Beigh,
in Aſtrologia ſuâ Perſica hactenus ineditâ, ( agens de llogas Nomu
2
dardt, feu Indicatoribus Horofcopi, five Signi Afcendentis in Nativi ..
tatibus,) Ptolemæi Indicatori præfert eum , Hermeti : & Hermetis In
‫ است‬prefert Indicatorem Zerdubti, ‫وبصواب نزديكير بزعم‬
dicatori
‫ احکامیان دمودار زردشت جكيم‬Opinione autem Judiciariorum ,
vero propior eſt Indicator Zerduſhti Philofophi. Adeò ut is de Judici
ariaAjirologiâ neceffariò Librum ſcripſerit, in quo etiam fe aliis peri
tiorem oftendit.
Quando Zerduſt ſecum inſtituerat Religionem ſuam Perſarum Regi
recommendare, ſedem ſibi ſelegit prope Perfarum Regiam , quæ tunc
fuit Iſtachr, ſeu Perſepolis. Sic Beidavius Hiſtoriographus Perſicus in
Vitâ Regis caultning Hyftaſpis ait; Hujus tempore Zerduſht Religionem
Magufæam propagavit, & homines d Religione Sabia avocavit ;‫ و‬in mon
te cities Naphaſht, qui eft in Ifachr , locum habens., Ut itaque Hifto
riam Vitæ Zerduſhti ex Orientalibus Scriptoribus proſequamur, primo
in loco audiatur Hiſtoricus Arabs Abu Mohammed Muſtapha qui in
‫ف‬ ‫اس‬Gufhtapis
Vita ‫قف کشت‬refert
‫تو‬,‫بر ازلرماجدوشتس و‬
‫ا ظه‬ ‫بم‬
‫كلتكه‬ ‫وابلعدحكميضمي ثولهثيون صسن‬
‫اةحمن‬

‫عن الدخول في دينه أولا ثم صدقه ودخل في دينه وكان هو من‬

‫تلامينة عزیر سمعه وقراء عليه ثم خالفه فدعي عليه عزير حتي‬
‫ فنفاه بني اسراييل من بينهم فسار الي طرف المشرق‬- ‫جنم‬
‫الف هذا الكتاب في اثني عشر مجلد كل جلي في جلد ثور بحمله‬
‫عجلة واحدة أباحفي كتابه تزويج الام والاخت واحل شرب الخمر‬
‫واشحن ذلك الكتاب بكلمات داود النبي بما سمعه من عزير وحلي‬
‫ كتابة المنكور بالنقوش الذهبية وأودعه کشتاسف في اصطخر‬-Paj
quam elaph fuerant XXX anni regni ejus, [ſc. Guſhtaſpis,] apparuit
Zerå -
318 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 240
Zerâduſht Sapiens, qui fuit Autor Libri Magorum. Primò quidem de
ſtitit Guſhtaſp ab ingreſju in Religionemejus : fed poftea fidem eiadhi
bens, in Religionem ejus ingreſſus eft. Fuit quidem ex Diſcipulis Ozeir,
( feu Ezræ ] quem audire folebat, eique viciffim legereafuetus eft. Sed cùm
ei contradiceret, aliquid in eum imprecatus eſt Ozeir, donec leprofus eva
deret. - Pofteà rejecerunt eum filii Ifrael è medio ſuí, & tunc in pla
gam Orientis migravit. .
Deinde compofuit iſtum Librum duodecimTo
mis : & quivis Tomus [ conſcriptus) in corio taurino, erat quantum por
taret Vitulus. In ifto Libro licitum fecit conjugium cum Matre aut So
rore, & Vini potationem permifit: Librum verò iſtum inferciebat verbis
Davidis Prophetæ , quæ audiverat ab Ozeir. Eúmque Librum adorna
vit Scripturis aureis, & Guſhtafp repofuit eum in urbe Iſtachr. Quòd
autem Zerduſhti Opera impleverint XII grandes Tomos quantos por
tare potuerint tot Vituli, non eſt valdè mirum ; cùm Veterum Perſa
rum Characteres ferè majuſculifuerint, eoſque ipfe craſſiore calamo,
ornatûs & Aŭgertias cauſâ, fcripſerit. Bundári narrat eum fuiſſe fervum
alicujus Diſcipuli Jeremia. Abulpharagius vult eum fuiffe ſervum
Eliæ : ſed tempus non patitur, cùm ifte propheta CD annis ante il
luin vixerit. Et apud eundem, lepræimputatio tão Zerdusht videtur
malè fundata in Gebázi hiſtoriâ, qui Eliſa ſervus, ab eo lepræ devo
tus eft & dimiffus fuit leproſus, eò quòd, invito Magiftro, currens
poft Naaman petiit ab eo munus. Rectiùs fortè fupradictus Abu Mo
hammed Muſtapha, referens Zerduſhtum fuiffe fervum potje Ozeir, ſeu
Ezra , quod verifimillimum videtur.
Plenius & diftinctiùs rem narrat Bundári Mohammedanus, got ,si
‫جعفر الطبري في كتابه عن بعضهم أن زردشت كان من أهل فلسطين‬
‫وكان خادما لبعض كلامنة ارميا النبي هم خاصا به ايرا عنده‬
‫فخادة وكنب عليه فدعي الله عز وجل عليه فبرص فلحق ببلاد آدربيجان‬
‫وشرع بها دين المجوسية ثم توجه الي كشناسي وهو ببلخ فلما قدم‬
‫و اعجبه فتسر الناس علي المخول فيه وذكر‬ ‫له دينه‬ ‫عليه وشرح‬
‫ايضا عن بعضهم أن ظهور زردشت عند گشتاسي کان بعد ثلاثين‬
‫سمنة من ملكه و اناه بكتابه الذي ادعاء أنه أوحي إليه فقبلية فكتب‬
‫في جلد اثني عشر الف بقرة حفرا في الجلود ونقشا بالنهب وصپره‬
‫دشتاسب في موضع من اصطخر يقال له زردیشی و وکل به الهوابنه‬
‫ومنع‬
Cap . 24. VETERUM PERSARUM . 319
‫ومنع ممن تعلم العامة وكي ابو جعفر ايضا في موضع آخر ان‬
‫اتاهما‬ ‫كشتاسب واباه لهراسی كانا علي دين الصاجيين حتي‬
Lasols) las chidy Abu- Gjapbar Atibari in Librofuo ab aliquibus co
rum meminit, quòd Zerduſht fuitex incolis Palæftina, fuitque Famu
ſus alicui Diſcipulorum Jeremiæ Prophetæ, cui pax, peculiaris ei & af
timatus apud eum . Sed cùm deceperat eum & mentitus fuerat ei, Deum
precatus eft contra eum , & leproſus evafit, & conceßit in Regionem Ader
bayagján,
ubi incepit propagare Religionem Magufæam . Deinde conver
tit ſe adGuſhtajp qui erat in Balcb: e quando acceſſerat ad eum , ei
queReligionem ſuam expofuerat, is admirátus eft eam , & coëgit bomines
ingredi in eam . Meminit quoque ab aliquibus eorum , quòd Zerduſht ma.
nifeſtavit ſe Guſhtaſpipoft trigeßmum Regni fui annum, eiqué attulit
Librum fuum quem jactabatRevelatione delatum ei. Illum itaque acci
piens, eundemſcripht in coriis 12000 Vaccarum , excavando [literas) in
coriis, eafque deaurando. Eundem itaque (Librum ) Gufhtajp collocavit
in Ifachræ loco dicto Zerbifft, eique præfecit Sacerdotes, probibenseun
dem docere vulgum. Refert quoque AbuGjaphar in alio loco, Gufhtáſ
pem & patrem ejus Lohrajpem fuiffe de Religione Sabiorum , donec ad eos
attulerat Zerdufat id quod ad eos attulit . In eundem ferè ſenſum
Megjdi, Perſa Mohammedanus, in Libro Zinato ’l Magjális refert,
‫زردشت مردي بود از فلسطين كه منتها خنمک يکي از‬
‫البياي بني اسراييل کرده علوم غربية ياد گرفته بود و آن حبي ارو بسبب‬
‫از اسباب رجینه اورا دعاي بن كرد ورودشت مبروص شنه از وطن‬
‫هجرت نموده بآذربایجان رفت ودعوی نبوت کرده بعلم شعونه أمري‬
‫جند در غایت غرابت بمرحم دموده آنرا معجزه او دام كرد از آنجمله‬
‫گویند که بر ستان خفت تا يکرطل رویی را گرم کرده بر سینه او‬
‫ريختند وآن روی داده دانه بر مدينة او منعقد شده هیج ضرري بوي‬
.

‫دریادین دیگر آنكه آن در دست داشتن ودست او کميسوخت وبیست‬

‫ هر كه مي داد دست آن شخص دمیسوخت‬Zerdught Viruit enex Palaf
tiná, qui aliquandofuitFamulus alicujus Prophetæ Ifraeliticis quique Sci
entias rariores memoriâ amplexus eft. Ale verò Propbeta propter aliquam
caufam in eum fuccenfens, ei maledixit : unde Zerdufht leprofus evedens,
è Patria
 320 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 24
è Patriâ fugiens, conceſſit in Aderbayagján,ibique Prophetiam ja& itavit:
& in Arte preſtigiatoria verfatus, res quaſdam miraspopulooftendit, quas
Miraculaſua vocitavit: ex quibusfuit, quòd ſupinus jacuit dum bipondium
Æris liquefa&tifuperfinum ejusfuderunt: Æs verò ſuperfinum ejus gra
natim concretum, nullum ei damnumintulit. Aliud fuit, quòd Ignem manu
tenuerit, & manus ejus non fuit combuſta : & in cujuſcunque manum dede
rit, alterius quoque manus non fuit combuſta. Sic ille. Addo me quo
que vidiſſe tale quid factum ab homine Circulatore, qui Ignem illæ
ſus tractabat, & ignitasprunas edebat (me aſtante)abſque oris aduſ
tione: & cum ego (illius rogatu) explorandi caufa, digitum meum
ſtatim in ejus os immitterem , ibique circumducerem , totuminveni
frigidum & illæſum . Mihi autem dixit ſe Os ſuum præparâffe Oleo
Vermium, & nulla aliâ re ; quod tamen fortè nihil profuerit ad hoc,
cùm ſine tali oleo potuerit idem præſtare, ut & aliquis ex noftratibus
facere potuit fine præparatione ullâ. Mos autem hoc aliter faciendi
docetur in Libro quodam Arabico Seldeniano Bibliothecæ Bodleianæ
Oxonienfis.
Quomodo autem talis homuncio ingreſſum ad Regem obtinuerit,
Autor Libri Mugj. unà cum aliis rebus narrat fol. 224. 2, cindy
‫ دعوت نبوت كرد نمي توانست بگشتاسج مل رسیدن تا يكرور‬-
‫در ايواني نشسته بود سطح سقف ایوان بشكافت و شخصي از آنجا‬
‫بیرون آمد وبعضي گريختند و مجلس مشوش شد ملت از جاي‬
‫خون کجنبين زردشت بود ارو سوال کرد که تو چه کسي گفت من‬
‫رسول خدایم ملی گفت اگرچه فرود آمدن کو از سقف بود لیکن‬
‫برين اقتصاردكنم پیش علما وحکما هسکنی من ایشانرا جمع كنم‬
‫تا با تو مناظره كنند اگرگوبند اتباع تو باید کرد اتباع تو كنم آنكه‬
&.tc ‫بفرمود که میان او وعلما جمع كردکن و علما آن زمان‬
Zerduſht ---prophetiam ja&titavit. Sed non potuit ad Regem Guſh
tajp accedere ,donec aliquodie dum Rex Guſhtajp in quodam Æftiva
rio federet, ifte planum te &tifindere nondubitavit. * Cúmque aliquis
inde prodiret, aliqui fugerunt, & Confeffus turbatusfuit : Rex verò
èloco fuofe non movebat. Mox compertum eft quòd Zerduſht fuit, à
quo quæhvit, Qualifnam es tu ? Reſpondit, Ego fum Propheta Dei.
Regefit Rex. Quamvis à texto deſcenderis, hoc tamen nonfufficit ut me
Cap. 24 . VETERUM PERSARUM . 321
me tibi addicam : ſed apud nos adfunt viri Dosti & Sapientes, quos col
ligam ut tecum diſputare poſſint. Et, fi illi dixerint te ſequendum effe,
tumte fequar. Tunc præcepit congreſum inter illum & Sapientes ha
bendum . Poftea illi bomines ad Regem redeuntes referunt, Hujus homi
nis ſententia recta eft & opinio vera, nec eſt in verbis ejus error. Sed
unum reftat, ut ſc. ab eo poftulemus Miraculum quod modum ordinarium
excedat. Rex dixit, Quale erit Miraculum ? Reſponderunt, Eum firm
ter ligabimus, & quibufdam Medicamentis quæ benè novimus, corpus ejus
inungemus ; & tunc oats Bipondium Æris liquefa &tifuper eumfundemus.
Et, ſi eâ ratione perit, tum ejus negotiumfactum erit : at ſi ſalvus e
vaferit, tunc oportebit nos eum ſequi. Et Žerduſht contentus fuit. De
inde obtulit Librum dictum Laul Efâ, quem jačtitavit à Cælo ad ſe
deſcendiſſe : dixitque, o Deus, fi búncLibrum ad me mififti, tum nox
am Ærisà me propulſato ; fi autem non, tum aliter. Et moxjuſīt utſu
perfe effunderetur, quod fanè perfinum ejus abiitfine læfione. Hoc facto,
Guſhtåſp eum benignèexcepit, &præcepit ut per totum ſuumregnum ex
truerentur Pyréa.Cúmque Guſhtalpi perſuaſerat ſúam Religionem
ſequi, tum (referente Bundári) Plantavit juxta portam Pyrei in Kaſh
mer Cupreſſum , in cujus trunco fcripfit, Quòd Guſhtájp acceptaverat Dei
Religionem , quod teſtaretur ifta Cupreſſus. Et cùm grandeſceret, fupra
XL Cubitorum , & ejuſdemlatitu
eamædificârunt Palatium longitudinis
‫ ع‬R‫به‬$123
dinis. Hujus Tectum feceruntaureum , & Solum ejus ex argento, & ‫خرا‬
Fundus ejus erat ex Ambrá, & parietes ornati Unionibus & Hyacinthis
& Floribus : inque eo formárunt effigies Gemſhid & Aphridûn. Deinde
dietum Palatium cinxerunt muro ferreo, & Guſhtájp fumpfit hoc Pala
tium pro Habitatione fuâ, unde aſcenderet ad cælum : & ad omnes exa
tremitates regionis ablegavit nuntios & ſcript ad Præfectos, jubendo eos
‫ بالمصير الي خدمة هذه السرو‬addicere ft iftitations inius Cuprep , ‫ين‬
auſcultare præceptiš Zerduſhti, & ample&ti religionem ipſius, & relin
quere cultum Idolorum . Et ei auſcultårunt homines ingrediendo in Reli
gionem illius Lory lsgb vel libenter, vel illibenter. Fortè fuprà intelli
gat Cubitos longiores, ſeu regios.
Cùm autem iſte aſtutus ex Lege Mofaica, ei fat benènotâ, didice
rat Deum promiffiffe Ifraelitis quòd eis fufcitaturus eſſetVirumad in
ftar Moſis, cui auſcultaturi effent, ille nimiâ Arrogantiâ & Vanitate in
flatus, ſe illum virum effe opinatus eſt, idquealiis inſinuare voluit,
quafi ex ftellis hoc didiciſſet. De his Chondemiri Epitomator Mobam
medanis in Vita Gufhta refert ; ‫كشتاسې پادشاه بلند همت‬
SE ‫عاليقدر‬
322 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 24
‫عاليقدر بود ليكن اورا سهوي افتاد كه ملت زردشت قبول نمود‬
‫وقصة زردشت چنان بود که دوبتي از علم نجوم استدلال كرد كه مانند‬
‫موسي شخصي پیدا شود كه ادرا سبب روشنائي آتش آشنائي بعالم‬
‫بالا روي نماين اين معني موجب دبوت او کردن بخیال آنكه‬
‫اینچنین شخص غير او نمي تواند كه باشي بخلوت وریاضت مشغول‬
‫شد وبواسطة خاصيت مجاهدت روشنائي بوي ظاهر گشت وابلیس آن‬
‫کور را در لباس دار بويي نمود و از میان آتش با او در تكلم‬
‫آمد برينجھن زردشت خودرا پیغمبر پنداشت کلمات شيطاني را جمع‬
‫كرد واورا رن نام نهاد و خلايق بدين مجوسي دعوت کردن گرفت‬
‫و گشتاسب اوصاف وسخنان كتاب ردمرا شنیده بخنمت آن ضال‬
‫مضل شتافت وملکش قبول فرموده در اطراف عالم آتش کره ها ساخت‬
‫وآتش پرستان در باب ولادت ونبوت زردشت مزخرفات بسیار گويند‬
‫چنانچه در تاريخ مبسوطه مسطور است گشتاسی در ایام دولت‬
‫ خوجش اصطخر فارس را دار الملك كرداشين‬Guhtaj fuit Rex celf
animi & multæ exiftimationis, excepto quòd erraſſe eum contigerit, Zer
duſhti Religionem ample&tendo, Zerduſhti autem Hiſtoria talis eft: nem
pe ille aliquando, exftellarum ſcientia, elicuit, oriturum aliquem ad in
star Mofis, qui propter aliquam illuminationem & cum Igne familiarita
tem , exaltatus effet in Mundo. Hocquefa &tum eft ei cauſa Prophetiæ,
ſcil. propter ſuam imaginationem impoffibile effe quòd aliquis præter ip
Jum talis futurus eſſet. Quocirca in ſeceſſum abiens, meditatione occu
patus eft : & per peculiaritatem conaminis-religioh, Lumen quoddam ei
apparuit ; nempe Diabolus ei Lumen illud blandiori veſtitu oſtendit, & è
medio Ignis cum eo confabulatus eft. Hinc Zerduſht ſeipſum Prophetam
elle exiſtimans, multa Diabolica verba congeffit in Libro cui Titulum .
Zend impofuit, & populum ad Magorum Religionem invitare cæpit. Et
Guſhtajp, auditis Zerduſhti Laudibus, & verbis Libri Zend, infervitium
bujus Erratoris properans, ejus Religionem amplexus eft, & in variis
MundipartibusÆdes Ignis extrui curavit. Ignicola quidem de Zerduſh
ti Nativitate & Prophetiâ multa futilia narrant, prout in prolixiore
Chronico
Cap . 24 • VETERUM PERSARUM . 323
Chronico ( cujus hoc eſt Epitome] exaratum eft. Summatim , Gufbtaſ
in diebus Imperii ſui, Iſtacbr Perfidis pro Sede Regiâhabuit, & c.
Nolo heic repetere ſuperiùs dicta de Zerduſht, feu Zoroaſtre, ſed
potiùs Lectorem remittam ad ea quæ fuprà, in Hiſtoriâ Mitbre, ex
Porphyrio adduximusde Zoroaſtris Antro Mithriaco, & quomodoibi
per longum tempus delituit, quafi apud Deum in cælo fuiſſet; cùm
is potiùs apud Tartara in Terræ fpecu, feu Barathro, latuerat, ut
pofteà fecit Manes. Vide etiam quæ ſupra notavimus ex Dionis Chry
foftomi Oratione XXXVI , quomodo propter amorem fapientiæ ( ut
prætendebatur,) ſeceſſit in Montem & ibi vixit. Et poſteà, relicto
Monte, igne cælefti involutus fuit: & tum deinde Perfarum Regem
& Magnates adiiffe illum , ad videndum hominem qui ex Igne illæſus
evaferat. Et quòd is pofthac non cum omnibus, fed cum ſolis pien
tioribus converſari voluit. Quoſnam Libros fcripfit, & in illis quæ
prædixit de Meſfah, & Præceptorum quæ ſuis dedit præcipua, in hu
jus Operis ſequelâ, & in ſubſequente Libro Sad -der fuis locis com
parebunt. At( quod mirum eſt) intra IV aut V annorum fpatium
acta ſunt omnia illa magna quæ effecit Zerduſht. Is enim non appli
cavit fe Regi Guſhtaſp nifi poftquam elapfus effet regni ejus annus
trigeſimus : cúmque ille regnaverit tantùm XXXVI annos, & Zer
duſht interfectus obierit ante Regem ſuum , neceffariò fequitur, ut intra
V annos Religionis rem benè firmatam & ftabilitam pofuerit, & to
tum negotium fuum abfolverit. Sed proculdubiò plerofque Libros
ſuos in anteceſſum fcripfit & ad deftinatum fcopum præparavit: cùm
in tam paucis annis( præter alia negotia,) tot Libros confcribere non
potuerit. Megjdi, Hiſtoricus Perfa, poſt alia multa, prodigioſi iftius
hominis exitum narrat ; ſcil. quòd Argjáfp Rex Turanenfis, feu Tur
ca, multa Pyrea, quæ extrui curaverat Zerduſht, demolitus eft, & tandem
Lxx Sacerdotes interficiendo in urbe Balch , ‫آتش زردشتي را بخون‬
olo Libol hugsa Ignem Zerduſhtium Magorum fanguine extinxit.
Et quàd tunc Shirazenfis aliquis ipſum quoque Zerduſhtinterfecit.
Hoc tamen modo, Magorum Religionem non extinxit ; utpote quæ
apud Perfas nimis altè radices egerat, & Guſhtafpem habuit Defenſo
rem , qui vi & armis dictum Orientalium Turcarum Regem tandem
propulſavit & procul abegit, ( quamvis Gufhtaſpen ſemel in pugnâ
fuderit,) & eraſa atque demolita Pyréa reſtauravit & reædificari cu
ravit,

$ .f 2 Omnium
324 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 24.
Omnium autem fuſiſſimè & optimè Zerduſhti Hiſtoriam narrat
.Autor
Libri fuo genere raritimi cui Tit ‫ شاهنامه شر‬Shahnama -nefr
ſeu Profà, ( per aliquem Magorum ex Phirdauſi contractus,) in Vitâ
‫الي مرا‬Gulbtalp
Regis ‫ وایزی تع‬Perfice ‫بوابرےيغبمابدرشياپييشآنگزشرتتاشستب پآيوغرمدبوراو راامگنفت; که من‬
‫ پیغمبرم‬referens
‫بنزن تو فرستاده است و اين كتاب زدن اوستا از بهشت آورده ام‬
‫و اين صدره وکستی بمن داده است که اين صدره را بپوش وكستي‬
‫بر میان بند تا از دوزخ روان تو رسيه شود ورهائي بابن ودين‬
‫ايرن در جهان روان کن گشتاسب جون از پیغمبر اين حديث بشنیں‬
‫گفت که من چه دانم که تو پیغمبرین وار درگاه ایزد تعالي آمد‬
‫دراستي تو بجز از برهان معلوم نشود و بغير از معجزات دين‬
‫ينيرفتن شاید اگر تو پیغمبر راست ودرست هستي مارا جيزي‬
‫حجت بنما كه من هم يقين بدانم كه تو پیغمبر برداني‬
In ejus Imperio venit Zerduſht Propheta, coram Guſhtaſp Prophetiam pra
tendens, eique dicens. Egofum Propheta quem Deus Excelſus ad te mi
fit : & iftum Librum Zend-aveftà è Paradiſo attuli : & hanc Súdram
& Cingulum mibi dedit, inquiens, Iſam Súdram'indue, & iftud Cin
gulum in medium tuum cinge, ut Anima tua à Gebennå liberetur & Sal
vationem inveniat; Religionem quoque Dei in Mundo propagato. Quando
Guſhtaſp banc narrationem à Prophetå audiret, dixit, Quomodo cognof
cam quòd tu Propheta fis & ab Aulâ Dei Exclh veneris ? nam veritas
tua aliter quàm ex demonſtratione non cognofcetur, nec abſque Miraculis
aliquam Religionem amplecti decet. Ideóque, ſi tu es Propbeta verus &
reétus, nobis aliquid probationis oſtende, ut etiam certus ſciam quòd tu
Propbeta Deiſis. Quando Zerduſt bæc à Rege audivit, ſequentia mira
culofa oftendit : fc.coram Regis Palatioplantavit Cupreſſum, que pau
cis diebus crevit ad tantam craſtiem ut Ý funes vix eam cingerent, at
que ad Xfunium altitudinem excrevit : & in hujus Arboris
fummitate
erexit Æſtivarium. Quando Rex hæc vidit Miracula, contentus fuit,
certò conſtituens fe ejus Religionem amplexurum . Narrant, aliquos Guſh
taſpis ſapientes oppugnaſe Žerdufhtum, eique obſtitiſe ; non tamen illum
· Súdra et Tunica Sacerdotalis brevior, Anglicè a Calloca, ad mediam ſuram pertingens.
vicille
 Cap. 24. VETERUM PERSARUM . 325
viciſe, nec in quâvis re ſuperiores evaſiſſe. Sed bi tandem unum quæfi
verunt remedium : fc. Zerduſhti domus ubi manere ſolebat, erat è regio
ne Æſtivarii Regis: & quando Regis Palatium adirefolebat, tunc Čla
vem apud RegisJanitorem relinquebat. Regis itaque Sapientes, -iſtum
Janitoremadeuntes,pecuniamei dederunt,cum eopaciſcentesutnever
bum revelaret. Deinde Clavem ab eo mutuantes & in Zerduſhti ædes
intrantes, omnis generis impuritates in ejus Veſtiarium , & in Librum
Zend, & in Sacculum ejus injecerunt ; qualia erant canum & felium of
ſa, & mortuorum Crines ac Ungues, quos inter omnes ejus res immiſcue
runt. Et pofteà exeuntes, clauſerunt oſtium ; & Clavem janitori reddi
derunt. Zerduſht autem valdè purus eratcorde, ( cujus tamen puritatem
alii nonreſciverunt,) & Laudibus Divinis occupatus. Illi ergòad Regis
Guſhtap Aulam venientes dixerunt, Iſte bomo Maleficus ( ſeu Veneficus]
eft, totâ nocte Maleficium ( ſeu Veneficium ) exercens, & cor tuum male
ficiorum Incantamentis decepturus eft ; nifi Rex Satellites in ejus domum
mittens, iſtam fupellectilem & res omnes requirat & inſpiciat, ut bujus
rei veritas aut falftas appareat. Rexitaque Satellites ad Zerduſhti do
mum mifit, qui omnia ejuſmodi utenfilia coram Rege adducerent; Li
brúmque Zend, & Veſtiarium , & Sacculum excutiendo, 'canum &felium
Oſſa & Crines ac Ungues mortuorum comparuerunt. Rex hæc videns &
animadvertens, ftupore correptus eft ; digitum dentibus rodens, Zer
duſhtum convitiatus eft, dicendo, o fæde ſpurciſſime bomuncio, quid
boc eſt quod fecifti ? Zerduft refpondit , o Rex, Ēgo de biſce rebusni
bil novi : fed accerſat Rex Janitorem fuum , & quærat quid acciderit.
Janitor itaque accerfitus reſpondit ; quòd quamdiuin illa domo cum Zer
duſht manſerat, tam ar &tèclauſafuit ut ne ventus intrare potuit. Tum
Rex fuccenſens, di& um Librum Zend ejecit, & Zerduſht" in carcerem
miſt. Hoc modo, innocentiffimus ille Žerduſt in carcere manſit, nibil
comedens, fed ' uno pede fans Deo Qualitatum - experti Laudes dixit.
O

Caſu, die quodam , Equi alicujus nigri (qui ex peculiaribus Regis Equis
fuit,) omnesIVpedesin ventrem retra £ti funt, ita ut in terram delap
fus fuerit. Tum Oyo to Mib -mard, ſeu Equiſo, in Equorum Stabu
i Zerduſht orabat uno pede ftans, ut etiam fecit ſupradictus Chuapha
2 Mib.mard eft Magnus Homo, qualis Ratione officii erat Regis Equiſo. Is aliàs dici folet
vyál uffins Mibter Achir, i. e. Major. Stabuli. Ifte, five Magifter Equorum , five Ma
siffer Mulorum, videtur idem cum 757700X Aſpdarpân in Libro Eftera q. erat ‫ن‬ulatus
‫اسکربا‬
Mulorum Cuftos, fc. Præfe &tus omnibus Mulorum Turmis : & ab Affarpân, feu Afarbón,
corruptum babent Græci nomen Lúrsatay, quales erant in Provinciis Præfe & i.
lum
326 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 24. 1

lum inirans, [omnia ut ſolebat) intuituseft & obfervavit; & oculos in 1

di&tum Equum nigrum conjiciens, vidit ejus IV pedes abeje, & in vene
trem ejus intraſſe, eúmque collapſum obfervavit. Equiſo itaque metuens,
>

ftatim ad Regem cucurrit, & quid in Equorum Stabulo acciderat renun 1

tiavit. Rex itaque, ad Equorum Stabulum veniens, vidit mirabun

dus manfit : & omnes fuos Sapientes vocavit ut Equoremedium afferrent :
omnes veròremedio expertes & deſtituti fuerunt. *Cúmque nullum effet ree
medium , Rex & reliqui omnes erant triſtes & melancholici : donec, die
quarto, Janitor ad Žerduſht incarcerem veniret, à quo Zerduſht qua
fivit quid acciderat quòd bodiè illius oblitus fuerat &tam tardé ad eum
veniret ? Janitor itaque Zerduſhto omnia retulit: qui cùm ea audive
rat, Janitori dixit, ut Regem adiens eum certiorem faceret, quòd quando
me ex ifto carcere eduxerit, bonum aliquod pro iſto Equo fa turus fim ,
Yanitoritaque, Regem adiens, retulit Zerduſht talia dixiffe. Ideóque Rex
citifimè Zerduſħtum è carcere vocans, eum ad Equum nigrum deduxit.
Zerduſht hoc videns, attonitus manft, & Regi dixit hoc opus non effe
facile, ſed valdè dificile. Unum tamen neceſſarium à teipfe impetrato,
ut ſc. certòſcias banc Religionem efe Dei : & cum toto corde & anime
in meſuſcipiam , ut iftius Equi pedes fiant recti. Sedſi in corde tue
aliquid dubii bæſerit,omninò hoc opusnon ſuccedet, fed Equus tuusifta
modo manebit. Tum Rex Guſhtap, toto corde & animo certior faétus,
eam Religionem amplexus ejt. Mox itaque Zerduſht, Deum Excelfum
precatus, manum ſúam dextram in Equi manum (ſeu anteriorem pe
dem ) affricavit : quo facto, Equi manus è ventre exivit. Deinde
Zerduſht Regi dixit ; Neceſſarium eft ut ambofilii tuiad me veniant, &
unanimiter ampleEtentur, & ubicunque Religionis hoftes invenerint, eos
bello aggrediantur, & hoc modo Religioni licentiam faciant eámve pro
pagent .Tum Rex Tès Bafhüten & Ilphendigár accerſivit, qui venientes
ejus Religionem amplexi ſunt. Pofteà, aliâ vice, manum fuam finiftram
finiftra Equi manui applicando, Equi manus ſiniſtra è ventre exivit.
Deinde Zerduſht dixit ; Nunc oportet ut Ketäyun Ilphendiyári mater
ample &tetur Religionem meam , ut Equi pes exeat. Tum famulum cum
Zerduſht ad Palatium ſuum mift: & Zerduſht (viſâ Reginâ dixit,] 0
Matrona Matronarum , Deus te omnibus mulieribus & omnibus rebus
celfiorem fecit : cúmque Deus Excelſus dederit Tibi Maritum , qualis eft
a Orientalibus anterior jumenti Pes vocatur Manus ; & Pes poſterior vocatur Pes.
b. Dica wyplas
wilis Ketâyun, Guſhtaſpis Regina, fuitFilia ‫م‬py)
‫ر رو‬JALB
‫ قيص‬Cafaris, aut Impera
toris Græciæ ; nam cum Græcis fuit res ejus, ut in Bundâri hiſtoriâ dicitur,
Guſhtaff
Cap. 24. VETERUM PERSÁRUM . 327
Ghuſhtaſp, & quoque Filium , qualis eft Ifphendiyâr, cui nullus in toto
Orbe fimilis eft ; & Regum -Rex atque Ilphendiyâr in Dei Religionem
crediderint, & cum toto corde ac animo eam amplexi fuerint, oportet
ut Tu etiam , eos fequendo, eandemamplectaris. Cui Ketäyun reſpon
dit ; Quicquid Maritus meus &Filius amplexi fuerint, ego etiam am
plectar, & Capiteac Oculis de eâdem Religione' certa fum , quippe
de quâ non fit dubium : namque non dubito.
Tum Zerduſht revertens, ad nigrum Equum venit, & precatus eft,
manum fuam dextram Equi pedi dextro applicando, ut ope Dei Ex
celj infirmitas abiret, & pes dexter è ventre exiret.
Pofteà Zerduſt cum Rege collocutus dixit, Neceſſarium ( ſeu pof
tulatum ] tertium jam rectè præftitum eft : & Neceffarium quartum
eft, ut Rex interroget Janitorem fuum , ut res oculariter demonſtre
tur : & k ille verum di&turus eft, tum Equus tuus plenè revalefcet ;
fi verò non , tum opus imperfectum manebit. Tunc Rex Janitorem
accerfens, ei metum & terrorem incuffit ut veritatem diceret, fc. quis
talia ( ut antedi&tum ) in Zerdufbti domo patraverat. Janitor verò à
turbata Regis mente ( feu Rege mente turbato ] timens, præcautionem
poſtulavit, & Rexei vitamdonavit. Et tunc omnia, prout tranfacta
fuerant, Regi faffus eſt, dicendo ; Quatuor illi Sapientes, quiapud
Te tam æſtimabiles funt, uteorum verbum tranfgredi non poffimus,
aliquid mihi dederunt ; & Clavem à me accipientes, prædi&tas res
perpetrârunt. Quando Rex hæc à Janitore audiverat, Pænitentia
dułtus, coram Zerduſht Apologiam texere cæpit ; quòd fc. fine caufâ
eum vexaverat, & quod oporteret illumei ignofcere. Dein quatuor
illos Sapientes in patibulum egit. Tum Zerduſht in Precatione manus
elevavit, & manumfuam pedi finiftro applicando, gratiarum actionem
recitavit ;; unde, perPotentiam Divinam , pes finifter èè ventre exivit,
& Equus rectus in pedes furrexit. Unde Rex, valdè lætatus, majo
rem Žerduſhto Honorem & Reverentiam exhibuit , eum fuper Solium
aureum collocavit, & Librum Zendaveftâ fuper Caput & Oculospo
nens, [i.e. animitùs æftimans,] ejufdem Præcepta obfervavit .
Narrant ;; poft aliquot dies Regem Gufhtalp Zerdufoto dixiffe, Ego
aliquid à te defidero, & magno ejus defiderio teneor: fi illud defiderium
præftiteris, tum certiffimè fciam te elle propbetam à Deo Excelfo ad
me miſum . Tunc Zerduſht petiit utdefiderium fuum ei explicaret; ut
ipfe illud à Domino Mundi impetraret. Rex regeffit; Hujuſmodi de
hiderium habeo : nempe imprimis teneor deſiderio, ut dum adhuc in vi
vis fum , meum in Paradiſo locum & habitaculum videam ; ut certior
factus
 S
328 HISTORIA RELIGIONI Cap . 24 .
fa &tus qualis meus in Paradiſo locusfuturusfit, animus meusht pla
catus, feu quietus. Secundum defiderium eſt, ut omnia haétenùs in
Mundo tranſacta, & de futuro tranſgenda , uſque ad diem Reſurrec
tionis, certò ſciam , & quoque de rebus præfentibus certior fim. De
fiderium tertium eft, ut cum quocunque, Religionis caufâ, bellum gef
ferim, corpus meum maneat prout jam eſt, & invulnerabilis fiam.
Defiderium quartum eſt, ut anima ss großimmortalis fit, & ufque ad
Reſurrectionem non moriar, ſed ſemper vivam . Propheta Dei hæc
audiens, refpondit, Ego certè à Domino Mundi bæc impetrabo ; &
quòd DeusExcelſus ea conceſſurus fit, nullus dubito. Sed quatuor
iſtas res uni perfonæ non dabit ; quia fi uni alicui ifta quatuor conce
deret, talis dicturus eſſetfe efeDeum, cùm reverà ha IV resfoli Deo
competant. Ideóque petas ut iftas IV res concedat IVdiverfishomini
bus, quia uni alicui daturus non eft. Tum Rex Guſhtapp dixit fe de
fiderare ut locum fuum in Paradiſo videret, & omnia fibimanifeſta
fint. Et reliqua tria Defideriapetaspro tribusaliis diftin &tis perfonis,
Zerduſht itaque contentus furrexit & abiit : & ad domum ſuam ve
niens, per totam no&tem Deo ingemuit & laudes dedit, ut ſi poſibile
effet, iſta fua walio Soliloquia,ſeu Supplicationes, acceptare vel
let. Poftmodùm cùm lucefceret dies, & Sol ſuper montem oriretur,
Zerduſht quatuor di &tas res in animo habens, Sofie Schür eas precibus
conſecravit. Et deinde di&tis IV rebus nomina impofuit, ut diſtinętè
fciri poffent: fc. prima res vocata eft Vinum ; fecunda, Roſa; ter
tia, Poculum ; quarta, Malogranati- acinus. Tum ſuper eas poules?
0,5 tsheets Conſecratione per Virgas factâ , ex illo Vino' dedit
Guſhtaſpi : cúmque Rex de eo bibiſſet, fuper Solio fuo cubans dormi
vit per tres dies&tres noctes ; dum intereà temporis anima ejus in
Paradiſum ivit, &feipfum vidit in Paradiſo, qui quovis loco amænior
fuit. Deinde poft tres dies evigilavit, & coram Zerduſhto ftans puis
Sainlys ciio Excuſationem fuam ab eo petiit. Pofteà Gjamaſpi
diftam Rofam dedit ut eam odoraretur, & ex ejus odoratu omnia
præſentia ei innoteſcerent, & omnia àprincipio uſque ad Reſurrectio
nem perfectè nofceret, fc. quod fuit & quod futurum eſſet. Tum de
inceps ( in dicto Poculo] @ Beſhúten Lac bibendum dedit, ut ex illius
Laštis potationes
jos immortalis fieret, & ufque ad Reſurrectionem
a Sic factum fuit Erdavirapho, & fic in Paradiſo Impoſtoris Alå -eddin , de quo in alio Ope .
re, fi Deus voluerit.
in
Cap. 24. VETERUM PERSARUM. 329
in vivis maneret, nec omninò corpus ejus mortis dis ola memor ef
ſet eámve ſentiret. Quoad rem quartam, tớ Ijpbendiyar Malogranati
Acinum edendum dedit, ut ex ejuſdem Eſtu, æneo corpore præditus eva
deret. Hac ratione, Zerduſhti Religio licita habita , ſeu propagata eſt :
& quotidie magis magifque chaisusalgs propagata eſt, & omnes ejus Re
ligionem amplexi funt : excepto quòdArgjaſp, Rex Regionis Turán, eam
non amplecteretur.
De hac re negotium valdè prolixum eſt in dicto Libro : egoautem
compendio dicam , ut Lectori opus non fit aliquid ei addere . Narra
tur itaque; Quòd Dei Religionis caufà inter Perfas & orientales Turcas
geſtum eft Bellum , in quo XXXVIII Filii RegisGuſhtaſp interfe&tifue
runt : nam exceptis duobus filiis Iſphendiyâr& Beſhüten ( qui in vivis
manſerunt,) omnes interfecti funt. Deinde dicitur, Guſhtafpem, propter
Delatorum & mendaciſſimorum hominum Infinuationes, filium ſuum Il
phendiyâr in vincula conjeciſe : ipſum verò Guſhtaſpem , Religionis cau
ſâ, concefille in Zabuliſtân, in domum tô Rúſtem , ut illos ibi in Dei
Religioneinſtitueret. Paulo poft, aliqui viri, negotiis verſati, notitiam
dederunt ‫ در بلخخ باميي هيج كس سباه نيست‬in Baleh -Bami nullos
reſtare milites, totum verò exercitum concomitatum fuiſſe Guſhtafpem in
Siſtân ; urbem verò Balch -Bâmi vacuam manere, & quòd tantùm cum
Lobraſp (Guſhtaſpis patre) aliquot perfonæ erant qui, Divini cultús cau
ſå, inPyreo manebant, unà cum LXXX Sacerdotibus : & præter eos,
neminem ibieſſe. Hocaudito, Argjaſp exercitum 15000 bominum citò
‫ كهر‬Káhramfiliumfuum , dum ipſe moxfecu
confcripfit, &antè miſit ‫م‬pats
turus erat. Narrant ; quòd cùm Argjaſpis exercitus veniretin Irán (ſeu
,
Perſiam ,) Lohraſp, dehoc certior factus, locum divini cultús relinquens
in locum belli conceffit, & plurimos occídit. Sed tandem Lobraſp cum
di &tis LXXX Sacerdotibusocciſus eft ; adeò ut Ignis eorum fanguine ex
tin£ tus effet: & unà cum illisLXXX Sacerdotibus, Zerduſhtpropheta
quoque in di &to Bello occubuit. In LibroPharhangh Gibangbîri authen
tica de eo extant Teſtimonia, quòd fcilicet, DieXXX Anirán intra
vit in Iran, ſeu Perham , & quòd Die XV Deybamibr mærens exivit
ex Irán : nempe lætus intravit in Perſiam ab occidente, & mærens
ac lugens inde exivit ad orientem , ab urbe Balch, propter Argjaſpis
irruptionem , fugiens: at à Turcarum militibus ( ſc. ab Shirazenh quo
dam) comprehenſus & occiſus eſt.
a Is itaque in Hiftoriis cognomentum habet 3 wings Æneo Corpore præditus. Et hodie
apud Germanos & alios in Europa, creditur Induratio
Corporum , ut fint invulnerabilia,
S

Tt Si
330 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 24 .
Si alicui libet Græcorum Fabulas audire, Chronici Alexandrini Au
tor p. 89, narrat; Quòd Zoroaſtres precatus eft, ut moriturus fulmine
i&tus interiret : & Perſis denuntiavit, ubi me Ignis cæleſtis confumpferit,
oſium meorum crematorum cineres fervate ; & quamdiu bacfacitis, Reg
num à vobis non auferetur : quod fecerunt. Ille autem , invocato Orione,
à cælefti flammâ depaſtus interiit. Et Plato (ut ſupra p. 315 notavi
mus,) dicit eum XII die poſt mortem , in rogo poſitum, revixife.
Quòd dictus Zerduſht, ſeu Zaratuſhtra, fuit per totum Orbem fami
geratiffimus, nemo neſcit*: unde in Nuptiarum Formulâ, feu Offi
cio, in Libro Zendaveftà, Sacerdos inter multa ejuſmodi alia Nuptis
pronuntiat,
esdungsweepersbadustan Sicut Zaratuſtre celebris nominis
eftote.

Supra p. 300, Shabriſtani dicit eum anno ætatis XXX in miſſione à

Deo (ut prætendebatur,) adiiffe Guſhtaſpem . Sed deinde paucis annis
occiſus fuit. Si hoc verum fit, obiit juvenis. At ex ſequentibus ver
bis in dicto Libro Zendaveſta, colligo eum ad ſenilemÆtatem vix-
iffe : nam, in dicto Nuptiarum Officio, inter plurimas alias Bene
dictiones, quas Sacerdos Nuptis apprecatur, legitur,
Sicut Zaratuſtra longavi
REJ7zuyub say.By uspesusbaisussidy stage effote,

Shabriſtani Arabs (ut ſuprà p. 301) hujus Impoſtoris miracula meritò

contemnit : & fic moderniores Perſæ & Mohammedani omnes. Sed
è contra, veteres Perfæ eadem omnia magni æftimant & credunt, &
firmam fidem eis adhibent. Et quidem quàm firmiter eum credide
rint Gincerum Dei Prophetam fuiffe, teftatum habebis ex Proæmio
Libri Sad-der, ubi Autor profitetur ſe credere illum fuiſſe verum &
folum Dei Prophetam , & omnia Dei confilia ei ſemper patuiſſe ſta
tuit.
‫ زانشت آورد دی دییست‬Zorata atelit Religionem rezam ,
‫ نبايي در دين او گشت دست‬Nemodeletin bat Religioneseremigas :
‫ چه يرى بوداد وستاوردن‬Quia Deuset dedit rena-va-zend ,
crits contesto cüio cans UI; Unde Religio ejus in Mundo celſa evafit.
‫ خدا هرچه را در جهان آفرين‬Quicquid Deus in Muandocondidi ,
a Vid , Append . No.XI.
‫زرادشت‬
Cap. 24 VETERUM PERSARUM. 331
wird , cüiusles 1251 cütusly , Zerátuſht illudnooit & vidit.
cülo olat Is Llos lué podses Per fcientiam à Deo totum memoriâ habuit,
‫ کرد وز آن يادگاري كناشت‬.De
‫بیان‬ reminiscentia it
, inderae
cla tranfeit
wasy gasgig votesg erotij Ex juffo&vetito, ex promiſione & promiffe,
‫ معني صورت بیان کورين‬Ex intentione formam produxit.
‫ زعلمي که اورا خداوند داد‬Ex fcientia quam Dominus ei dedit,
‫ضی در بین بر شاد‬ . ‫ ازآن علم‬ligione E
ant,Scie
,inquaperuit ntia centum portas in Re
.
‫ زهر گرددي وزناکرده دیز‬Omnisreifacienda & quogueman facienda
‫ بیادش درين من درست اني عزيز‬Explicatioe inbot Centiportali,acharime
‫ زرادشت شهري بنا كرده است‬Zeratught arben quandam extrusi ,
‫ صی در را از غیر واكرده است‬.‫ درو‬guacentum I n
portasex Abdite patefects
‫دركو يابي در آن شهر راه‬ anni porate
‫ بهر کار‬hIn urbem per guan invemeris in ilham
aditum ,
olibjl
‫ از گناه‬cong
‫ ورهي‬cüng
‫ بهشت‬codhas
‫ بيابي‬inveniesParadijum, &liberaberis
& à
àpeccato
.
‫ زرادشت جنگر چه دين پرورست‬Zarata
e,
pture intere,quia Religionis fauter
‫كه در شهر دجنش راه از صن درست‬ gia in Religionis ejusurbenm via e per cen:
tum portas.
‫ برکنان روستا وبازدی وزدن‬Megnatese Taha Patent& Zend
‫ن صد درش را بیرون کرده انى‬.H
‫مري‬ aj
centum ce
portasejusextrudersmt
‫ که تا اهل دينش بخوانند شاه‬UHita Religiofi eum Librum begantlete,
chains gl je do it's chisho Inveniántque per ifas centum portas apertua
.

‫ بنشر این سخنها كرده اند‬Heeverba declararum proga,

‫م روانش نیاورده ان‬. D
‫ بنظ‬carmineanimum e
Junepensintendentes
‫ مرا امر شد تا بنظر آردم‬Mibiautemsjujum s in carmen reducert,
‫زين نظم دلها بجان برورم‬.Ut
‫ ك‬exes iftodecarminesoda aminmagnepaperers
Quomodo Zoroaftres Reſurrectionis doctrinam adftruxerit, docet Plu
tarchus in Libro de Ifide & Ofiride, & idem de Diſcipulis ejus narrat
Diogenes Laërtius in Procemio. Et orthodoxam ejus de Deo. opinio
Tt 2 nem
 332 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 24
nem videas ex Eufebio, quem citavimus in Capite de Perfarum Fide
Orthodoxá.
Mira multa de eo credunt Magi, ejus Affeclæ , quale eft illud in
Libro Pharb. Gj. apud joil Káſhmer, ſeu gaisa Keſhmer, quod eſt
nomen urbis ex regione ;-sügi Terſhíz, quæ in Choraſán, ſeu Bac
triána. Magi credunt quòd Zerduſht duas Cupreſſos ſub fauſto Syde
re plantavit ; unam ſc. in dictâ urbe, & alteram in urbe cimogyi Pha
rúmad ( aliàs dictâ cizgii Pharüyad, ſeu digoni Pherdid ) quæ ex re
gione cugb Tús. Credunt eum has arbores plantâffe ex duobus ramis
[ſeu virgultis) quos ſecum ex Paradiſo attulit. — Dicitur quòd Chalipha
.

Mutawåkkil Abbaſides fcripfit ad Tâhir Ibn Abdallah, qui tunc præ

fectus Chora faniæ fuit, ut dictam arborem ſuccideret, & Truncum
Currubus ſeu Plauſtris, Ramos verò Camelis imponeret , & hoc modo
mitteret ad Bagdad. Magi, hoc audito, obtulerunt 50,000 Dinár ut
illa Arbor non ſuccideretur : fed Tâhir non acceptavit. — Ajunt ſub
hujus Arborisumbrâ plures quàm 10,000 Boum Ovium & Caprarum
cubâſſe ; & alia innumera Animalia inter ejus ramos nidificâffe, ter
ram caſu ejus tremuiffe, & Aves ex eâ avolantes totum aërem ope
ruiffe, eáſque, quaſi per modum precandi, gemitum ſuum edidiffe,
& Oves ac Boves mugitu ingemuiffe. Trunci ad Bagdad Tranſlatio
conftitit 500,000 Dirèm , & Ramis ejus onufti fuêre 1600 Cameli.
Sic ille. At Shabriſtâni ſuprà p. 300 dicit Cupreſſum , cui inditus fuit
Spiritus Tš Zerduſht, plantatam fuiffe infummitate montis Aſmuída
cher, in Regione Aderbayagján, fi modò hæ Cupreſſus diverfæfuerint.
Quamvis autem apud nos Cupreſſus fint parvæ , in calidis Regionibus
ad maximam molem excreſcunt ; unde habent aſſeres ad ciſtas cu
prefſinas conficiendum .
Si quis folicitus fit plura de Vitâ Zoroaſtris ſcire, peculiarem de eo
Librum Perſico carmine ſcriptum penes me habeo , cui Titulus
Bolo cüzli, Zerâtuſht-nama, Autore Zerátuſht- Bebrâm , doctiffimo
Magorum Sacerdote, qui celeberrimi illius viri Hiſtoriam extraxit ex
Libro, Proſâ exarato, Charactere & Linguâ Péhlavi, quæ quia à pau
cis intellecta, iſte in bonum publicum Linguâ moderniore & quoque
carmine ejuſdem contenta expreſſit. Dictus autem Liber proſaicus
ab ipfo Zerduſht ſcriptus fuerat pró Superintendentibus & Sacerdotibus,
agens de rebus iniquiffimis Mundi temporibus geftis, & de Regibus
prioribus ; continens quoque Explicationem Libri Veſtävazend, illo
tempore quo Zertuſt wly cungsl dulcanimis illum attulit.
Pag. 5
 Cap. 24. VETERUM PERSARUM . 333
Pag. 5 narrat, quòd quando Mundus immerfuseffet in improbi
tate, & omnes erant fineDuce aut Antiftite in Religione, tum miſit
Deus Zertujht, qui ortus eſt Avo Píteràfp, cujus filius fuit Púrſhålp,
à quo prognatus eſt Zertuſht. Fæminæ, feu Matris ex quâ progna
tus eſt Zertuſst, nomen fuit Dogbdu; quæ, Viſo fomnio, Interpretem
adiit. Somnio autem vidit Nubem , quæ tanta erat ut, ficut Aquila
volans, ejus ædes circumambiens, Solis ardorem cohibuit & lumen
obſcuravit, eum in modum , ut dies, aliàs lucidiſſima, ficut nox red
deretur obſcura. In illo fomnio oculi ejus quafi perſtricti videban
tur ; & dicta Nubes viſa eſt pluere omnis generis terribilia ac fero
cia Animalia, quales ſunt Leones, Tigrides, Hyænæ, Lupi ; Tigri
des, inquam , in Campum, & Crocodili in Aquam videbantur ex illâ
Nube dimitti. Dracones quoque, & Pardi, ac Pantheræ, & alia
Animantium genera, exertis dentibus & acutis unguibus armata, ex
truculentâ illâ Nube ficut pluvia ceciderunt. Et harum Ferarum una,
cæteris audacior, quâ inter eos non fuit pejor, vento & aëre vecta, in
Doghdu ſuperveniens, unguibus ſuis ventrem ejus lacerando, Žer .
duſhstum extraxit.
Hoc modo procedit iſte Liber, miraculofis de Zerduſhto Hiſtoriis
ſcatens, quas omnes referre prolixum eſſet, & Libellum noftrum in
nimiam molem tumefaceret. Si autem aliquis, curioſitate ductus,
plura de hiſce ſcire cupiat, reliqua hujus Libri contenta aliquando
forte eruantur & publicijuris fiant. Interim tamen non pigebit fin
gulorum Capitulorum Titulos exhibere, prout in fequentibus viſun
tur.

Elenchus Capitum Libri Zerâtuſht-nama..

1
1. Proæmium Hiftoriæ Zerátuſht- nama. Pag . r.
2. Diſcurſus de Cauſâ confcribendi Librum . P. 2 .
3. Diſcurſus de Explicatione Libri, & de Statu bujus Mundi. pis.
4. Diſcurſus de Somnio rñs Doghdu, quæ itaque adivit Interpretem .
p . 6.
5. Diſcurſus, quomodo Dæmones projecerunt Zertuſht in Ignem , qui
ei factus eft Roſarium. p. 20.
6. Diſcurſus. quomodo Dæmones projecerunt Zertufat fub pedibus
Boum . p. 22 .
7. Dif
334 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 24.
7. Diſcurſus quomodo Dæniones projecerunt Zertuſhtſub pedibus Equo
rum , & quòd Equi eum ſervaverunt. p.25.
8. Diſcurſus quomodo Dæmones maledi&ti projecerunt Zertuſht in lo
cum Luporum , quorum ora, Dei Incomparabilis Mandato, con
ſtrictaſunt: & quòd duæ Ovicula lactârunt Zertuſhtum .p.28.
9. Zertuſhti Diſputatio cum Præftigiatoribus, & quomodo res ſe ha
buerit. p. 36 .
10. Diſcurſus de Zertuſhti Operibus Tempore Juventutis. P. 39.
11. Diſcurſus de Zertuſhti Somnio, & quale id fuerit. p. 43 .
12. Quomodo venit Zertuſht ad Aquam Dâyati. p. 46.
13. Quomodo Angelus Behman obviam venit Zertuſhto. p.47.
14. Quomodo Zertuſt Deum Sanctiſſimum adoravit. p .so.
15. Quomodo Zertuſht percepit Signa Prophetiæ ſuæ , ejúſque in Pa
radiſo Miracula . p. 53 .
16. Quomodo per illa Miracula tranfvit in Paradiſum . P. 55.
17. Quomodo Zertuſht aliâ vice Deum coluit. p. 56.
18. De ejuſdem Tranſactione. P. 57 .
19. Deus Zertuſhto explicat quomodoReligionem illuſtraturus eſſet.p.57
20. Bebman Angelus obviam fačtus Zertuſhto, cum eo colloquitur de
Ove. P. 59 .
21. Urdibebiſht Angelus, obviam factus Zertuſhto, cum eo colloquitur
de Ignibus. p.6o.
22. Shahrīvar Angelus, obviam veniens Zertuſhto, cum eo colloquitur
de Armis. p. 62.
23. Ilphendármaz Angelus, obviam veniens Zertuſhto, eum alloquitur
de purificando Terram . p. 63 .
24. Chordád Angelus, in occurſum veniens Zertuſhto, eum alloquitur
de Aquis. p.64.
25. Mordåd Angelus, Zertujhto occurrens, cum eo colloquitur de
‫اورورها‬. .p.65
26. Zertujht, in mundum veniens, diſputat cum Præftigiatoribus
maledi&tis. p.67.
27. Zertufht, veniens ad Balch, adit Regem Guſhtafp. p.69.
28. Sapientes aliâ vice diſputant cum Zertuſht. p. 73.
29. Sapientes Regis rurſus diſputant cum Zertuſt. p. 76.
36. Diſcurſus quomodo Zertufht Prophetiam jactitavit coram Rege
Guſtaſp. p.77
31. Quomo do Zertuſt poſuitLibrum Zendaveftâ coram Guſhtafp, &
Rex eundem vidit . Ibid.
32. Hifto
Cap. 24. VETERUM PERSARUM . 335
32. Hiſtoria Equi nigri, & Zertuffti Miracula de eo . p. 87.
33. Zertuſbti Miraculum primum , in educendo Equi Pedem anterio
rem dextrum . p . 103.
34. Zertuſht à Deo petit Neceffitatem tertiam , qua permiſa eft, fc.
eam obtinet. p. 107.
35. Zertufht petit à Deo Neceffitatem quartam , qua permiſſa eſta
P.Ill
36. Angeli defcendunt ad Curiam Regis Guſtafp . p. 115.
37. Convivium celebrans,illudque precibus ex Veſtávazend confecrans,
Zertuſht petit Neceſſtates Regis. p. 118.
38. Diſcurſus quomodo Zertuſht Conſilium dat Guſhtafpi de Religione.
p. 120 .
39. De Unitate Dei Optimi Maximi. p.125.
40. Zertuſht, aliâ vice, Deum colens, ejúſque Reſponfum . p. 135.

CAP. XXV.

Operum Zerdufoti generale nomen explicatum .

AGORUM Perſicorum Antiſtes & Legiſlator Zerdufit, pro

M 4 Libro ſua Dogmata continente mirum excogitavit nomen , non
origine Perſicum , fed exoticum & hybridum , quod in eis fortè ma
jorem excitaverit admirationem quàm aliud quodvis nomen eisfami
liare & benè notum : cùm Res exotica & ignota à Cælo veniffe cre
deretur, potiùs quàm Res familiaris & apud eos domi nata. Prætereà,
quando hoc nomen tandem explicatum eis innotuerit, id fubtilitatis
ejus ingeniofum dederit ſpecimen, qualia apud Orientales erant ſem
per gratiſſima. Nam apud eos ſubtile aliquid, aut ſcitè dictum , fac
túmve dediffe, magnum in fe pondus & meritum continebat, & fuprà
modum gratum habebatur. Suo itaque Libro ( qui aliàs audit Liber
Abrahami,) alium affinxit generalem Titulum chim, Zend, ſeu aliàs
Zendaveftâ : vulgus fonat Zund & Zundavaſtaw . Ita ut quamvis
illud ejus Opus variis Tomis, ſub diſtinctis etiam nominibus, con
ftet,
 S
336 HISTORIA RELIGIONI Cap. 25 .
ſtet, tamen quidvis, ex dictorum Tomorum quovis, ſatis propriè &
legitimè citari poſſit, ſub dicto generali nomine, utpote quod, hac
ratione, in Operum ejus Complexu ſeu Syntagmate contineri intelli
gatur. Sed melius &magis diſtinctum eſt ſpecificare in quâ dicti 0
peris Parte, vel Tomo, tale quid contineatur. Et propter dictam ra
tionem, ( ſc. quia omnes dicti Operis Partes ſubinde ſub eodem no
mine comprehenduntur,) inde eſt, quòd fi in oriente quæſiveris Li
brum Zendaveſta, ſub illo generali nomine, aliquando afferent tibi
unampartem, & aliquando aliam , quia generaliter & indiſtinctè quæ
ris. Ideóque, ſub fingularum partium particularibus nominibus po
tiùs inquirendum eſt. At hoc fortè factu difficile, quia partium nomi
na ſunt nobis ignota, exceptis eis quæ heic dantur.
Eft autem - Zend nomen Arabicum : & Zendaveſtá conflatum
eft ex fuperaddito nomine Hebræo- Chaldaico XnUX Eſhta, ſeu Eſta,
i.e. Ignis, unde esia . Hoc itaque nomen rectè ſcribitur Gulo su ;
Zend -va -Eſtå, ſeu Zend -u -Eſtá : at ex temporis diuturnitate, vocis
Eſtá Originatione in oblivionem abeunte, grammaticalem ejus ſignifi
cationem hodiè ignorant : nam illi in exoticas linguas nunquam in
quirunt, & in Linguâ Perſicâ Eſtá planè nihil ſignificat. Ideòque in
hujus exoticæ Voculæ ſignificatione hodiè fruſtrà laborant, conando
eam elicere ex Lingua Perſica, ubi reverà non eft. Illi itaque pro
Eſá, coactè legunt Iſtå, ſeu law Stå, vel Sitâ, volentes hoc eſſe pro
walaw Sitäiſ , i.e. Laus: ſed coactum eſt, & res non feret.
Supradicto nomine cas; Zend, apud Arabes, fignificatur Igniarium ,
ſeu Focile; quod fortè petitum videatur ex Linguâ Perficâ à Verbo
ww; Zadèn , percutere, in Futuro es , Zenád . Sed hoc irregulare eſt,
cùm Perfæ in compofitione tantùm (non extra eam ) à dicto Verbo
adhibeant as, Zenè, ( non chi Zend , nec Zenad) percutiens, q .d.d.
1

Ignem percutiens Inſtrumentum . Cùm itaque nomine Zend fignificetur

Igniarium , & Zendaveſtà fit Igniarium & Ignis, iſte dićti Libri Titu
&
lus habendus eſt ingenioſus & figuratus, ſumptâ Metaphorâ તેà Pyxide
igniariâ quam , eliciendi ignis ergò, in domibus ſervamus ; ad inſinu
andum , quòd ficut illo inſtrumento excitari & accendi ſolet Ignis
communis in Culinâ ; fic iſto Libro excitanduseſſet religioſus Zelus
& Ardor in Pectoribus hominum , ſcil. ibi accendendo talem Religio
nis Igniculum , qui tandem in maximam & efficaciſſimam Pietatis &
divini Amoris Flammam excrefceret.
Verum, inquam, & legitimum dicti Operis nomen eſt Zend - va .
Eftâ : fed cùm eorum Poſteri hujus nominis Veriloquium partim ig
noraverint,
Cap. 25. VETERUM PERSARUM . 337
noraverint, id, pro libitu , variis modis fcripferunt & deformârunt;
quæ omnes mutationes, ſeu diverfæ fcribendi formulæ , ſunt tot de
viationes à vero, quamvis cæ omnes in eorum Libris quotidiano ufu
hodiè confirmentur & comprobentur. Eæ autem hujus nominis for
mulæ tales ſunt, viz. pro originali Formâ Lawdy‫ و‬ws; Zend -va - Eſtá,
ſeu Zend-u- Eſtå, ſubinde fcribunt & fonant cüngas; Zendavėjt, &
O

‫ زدیسنا‬Zendefa , & ‫ افیستا‬Afade /ta , & ‫ زدی افرحمتا‬Zendafadefid , &

‫ زند وستا‬Zendare/ta, & ‫ زنی با‬Zendabella , & ‫ زند اوستا‬Zend-arcella ,
‫ زندابسعا‬Zend-abeltd ; vel inverte ‫ اوستا وزدن‬Avoltai - a-zend , feu
‫ ابستا وردن‬Abelta - a-zend, & ‫ اوستا نی‬Ave/ldxend, & ‫ابسكسا ردن‬
Abedzend, & ‫ اسکا زدن‬Endzend , & ‫ وستازنى‬Ventazend, & ‫وستا وزدن‬
Veſta -va -zend. Vel aliquando utuntur folo nomine ans ; Zend, vel
hawl Efa, & pro Eſtá à quibuſdam legitur Uſta, aut twy Veftâ, vel
htungl Aveftá, vel lunsl Abeſtà : unde Syro- Arabes fecerunt nomen
Coltul Abeſták, feu Aveſták, & Syriacè Abeſtógo, feu Aveſtógo, pro
libitu pronuntiantium . Sic Bar- Bahlůl Syrus, qui tradit Zerduſhtum
.hunc
‫ܪܡܢܝܐ‬Libruum
‫ܐ‬. ‫ܪܤܝܐ‬fuum
‫ ܦ‬.‫ܪܝܐ‬vertitae
‫ ܣܘ‬.‫ܢܐ‬in‫ܐ ܠ‬VII‫ܒܥ‬Linguas ‫ܕܐܙܒܪܣܕܘܬܫܐܬܓܗܐܘܫܡ‬
‫ܪܟܟ ܒܫ‬:‫ܡܐܛ ܕܟܒܣܬܒܘܐ ܡ‬

hias .la .lioiso luglio ya Abmeſtógo eſt nomen Libri Zerduſht,

quem ordinavit &6 compoſuit in ſeptem Linguis, Syriaca, Perſica, Ar
menica, Segiſtanenſi, Marvazenſ, Græcâ, atque Hebraica. Eft qui
dem Segiſtân Perſiæ Pars, uti & Marv : unde iftæ fint tantùm Lin
guæ Perlicæ Dialectus. Hoc autem Bahlulidis debet effe mera fabula ,
cùm Zerduſht noluerit Librum ſuum in variis linguis publicare, ſed è
contra, ex induſtriâ, ftuduit ejuſdem Contenta celare, & ſuos juſſit
ea nulli Extero revelare, nec linguam& literas ejus aliquem docere,
ut alibi diximus. Hyſtafpes quoque à Perſarum vulgo celavit.
Supradictum Igniarium , ſeu Focile, ſemper conftat duabus Parti
bus, quæ ſunt duo ligna cubitalia : quale quidem Inſtrumentum ho
diernis Perſis dicitur nga
‫ چوبین‬aj ‫ آتش‬Igniarium ligneum ; vel fi vocem
‫ زده‬cisſ
fingere liceat, Igni-percufforium ligneum , cujus ſuperior Pars, ignem
excutiens, eſt Ignitabulum? ; & inferior Pars, ignem in fomite excipiens
& ſuſcitans, eſt Sufcitabulum . Nam Arabes Campeſtres & Nomades
(ut & alii quidam,) non Silice & Ferro, ſed antiquo & patrio More
U u Ignem
 S
338 HISTORIA RELIGIONI Cap . 25.
Ignem excutiunt duabus Arundinibus, ſeu duobus duriffimis Bacillis
ligneis cubitalis longitudinis, quorum mutuo affrictu & attritu elicitur
Ignis, qui in Fomitem inferioris ligni cavitate contentum cadit. Ho
rum lignorum ſuperius (quod etiam tenuius & exilius,) vocatur ;
Zend, inferius (quod craſſius & medio canali excavatum pro fomite
excipiendo ,) vocatur öus; Zénda, & utraque fimul in duali vlas;
Zendán. Vel aliquando, diſtinctionis causâ, horum unum vocatur

valel als; Zend ſuperius, & alterum venul ces; Zend inferius. Et cùm
Igniarii dicta ligna eſſent ejuſdem formæ cum offibus Brachii, & cu
bitalis longitudinis, ut ignem excuffurus fortiori niſu commodiùs in
cumberet, inde, inquam , ( propter horum analogiam ) Avicenna &
Arabum Medici bina illa Brachii ſeu Cubiti offa longiora (quæ Latinis
Radius & Ulna ,) eodem nomine vocârunt Zend & Zendân, ſcil. ea
Offa vocando Focilia. Et hinc rurſus factum eſt cùm Igniarium
( tinder-bor ) tam Latinis quàm Italis vocetur Focile, ut Italorum
Medici, Arabicos Libros infpiciendo & Arabes imitando, dicta Cubiti
Offa vocârint etiam Focilia, viz. unum Focile Minus, & alterum Fo
cile Majus, factâ nominis Arabici Tranſlatione.
Indi Orientales (ut dicitur) aliquando ligni alicujus duriſſimi ex
tremitatem applicantArundini, quaſi eam terebrare vellent, dictum
lignum circumagitando donec exeat Ignis, qui cottoneâ lanâ exceptus
accenditur. Aliàs apud eos ( ut quidam stigmu Sarhàngb, ſeu Boat
(wain in aliquâ nave Anglicanâ, id propriâ manu mihi monſtravit,)
hoc fieri folet fiſſa Arundine majore in duas partes inæquales : & fruſti
inferioris cavitati inditur Fomes : fruſtum verò fuperius (quod tenue,)
formatur acutâ acie ficut cultri; quæ quidem acies ſuper inferioris
fruſti canali tranſverfim ſerrando affricatur, donec, motionem reci
procando, exiliat ignis, in inferiorem canalem cadens. Arundines
funt tantæ duritiei ut aliquando in ſtagnis, ubi creſcunt, vento inter
fe invicem collifi accendantur. Eft etiam in Syria Arundinis farctæ
Species dicta als Calch, cujus culmus refert culmum rš Durra
ábyad, feu Milii Albi. Hæc Arundo, quando ficca, fi utrâque manu
fortiter uſque ad fiffionem torqueatur, ftatim igneſcens concipit flam !
mam.
Fomitis Materia fubinde eſt uligue Soufán, ut in Syria vocatur Pa
nus arborum , qui Lixivio coctus, Tole ficcatus, & tundendo emollitus
effe folet, utfiatgl Fomes Ignium . In Yaman & alterâ Arabia, ali
quando
Cap. 25. VETERUM PERSARUM . 339
quando ex adufto linteo Fomes inditur diſco ligneo, in cujus lateribus
funt duo foramina, per quæ tranſverſim mittitur Bacillus, qui tamdiu
circumagitur donec exeat Ignis in fomitem cadens. Talis Diſcus cum
tranſverſo Bacillo dicitur fieri ex radice alicujus arboris duriſſimæ.
Ita quoque nimiâ agitatione & velociore motu quotidiè accendi folent
Rotarum Axes, & Volvoli, quibus recenter fabricatæ Naves ad aquam
deducuntur. Lignorum quoque ex nimiâ motione Ignitionem pro
bant Tornatores noftri, dum durioris ligni querni, ſeu roborei extre
mitate, aliud lignum mollius circumagitatum uſquead inflammationem
accendunt, circulos nigros in eodem adurendo.
Uti autem ex duris & ficcis, fic etiam aliquando ex mollibus & hu
midis lignis elici folet Ignis. Armeni Iſpahanenfes mihi retulerunt,
Ignem ibi elici folere ex alicujus mollis ligni duobus Fruftis , quæ
mutuâ affricatione igneſcunt, & deinde afflando accenditur Ignis.
Hujus ligni nomen pronuntiabant Badi-fámbour, quod rectiùs eſt
sgow all Bádi ſamûr, eodem nomine quo aliàs Ventus Urens nominatyr.
D.Thevenotus, in Itinerario, hujus Ramufculum pingit, & defcribit totam
arborem quæ Craffitie & Brevitate monſtrofa : & dicit eam itidem ab
Armenis vocari pobjjá Cherzébre, quod eſt verum nomen apud Me.
dicos. Ex hoc ligno parantur Carbones facilè accendibiles, qui adhi
beri ſolent ad conficiendum Nitratum Pulverem , ut apud nos Carbo
nes ſalignei. Apud Arabes, Ignis elicitur ex Lignis diētis ‫ مرخ‬Marc'h
& yles Afár, de quibus apud D. Golium legitur in Lexico ; Apháreft
arboris ſpecies, cujus lignum facilè igneſcens, in Fomitem Igniarii cedit.
Et apud eundem; Marc'h eſt nomen arboris.qua confri&tu facilèignem
reddit; aut Focile inferius, ut fuperius dicitur Apkár. Et fic Turgj.
ex Sahab feu Gjeubario ; ‫وفي الصحاح العفار الزين وهو الاعلي والمرخ‬
Newsloog öll In Libro Sahâb, Aphâr eft Zend, feu fuperius, &
Marc'b eſ Zenda, ſeu inferius. In contrariam fententiam abit Exteri,
‫ه‬qui ‫ممروخلبررضاصولي يچاټشرلاوآلعاصجنوردنكاوهدعغحارادآثمالجونرةيق;ر مر‬
‫خ ازلی‬refert
‫ودشن‬Turcice

s -lygelås Marc'h eſt ſpecies virentis Ligni, quod ſi affricaverint Ligno

Aphár, exit Succus, ex quo Succo exiens Ignis accenditur. Horum Mas
eji Marc'h, & ejus Fæmella eſt Aphår. Et rurſus idem Esteri legit,
‫عفار عرب ديارنده چوق الور بر اصل ياشل أعاجبر که بر اغن كسوب‬
U u 2 ‫مرخ‬
340 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 25.
‫مرخ آماجنة سورسلر صوي چتر واول صودن ارد حادث الور يارلر‬
‫دار‬ ‫ عفار دشبسي ومرخ ازلگی‬phir copiofa e in Arabum Regione
Ligni viridis Species, cujus ramus, hi reſecetur & Ligno Marc'h affrice
tur, exit Succus, ex quo Succo concipitur Ignis quem accendunt. Aphâr
eft Fæmella, & Marc'h eft Mas. Heic habe ex Máulavi,go blisg] éyo
‫ درختست در دیار عرب چون بهم سایند آتش بيرون آين‬Marc'b ‫و‬
Aphảr ſunt duæ arbores, ſc. duo Ligna in Regione Arabum , quorum
mutuo attritu elicitur ignis. Turcis ciszaTchákmak eſt tam excutere
ignem quàm Excuforium inftrumentum , fc. Igniarium , ſeu Focile.
De his audiatur ſupradictus Turgjumán, qui Perficè dicit; ylins
a.at ‫ و مرخ دو درختست كه ازان آنش بيرون‬Aphar & March
funt duæ arbores ex quibus exit Ignis. Quæſtio ergò eſt, an Marc'h &
Aphâr fint diverfæ Arbores, vel potiùs diverſa Inſtrumenta ex eâdem
Arbore ? cùm eadem ſit utriuſque Arboris definitio, feu deſcriptio ;
utraque enim Perficè apud Turgj. eſt en cont, & apud Exteri Turcicè
eſt OySaw Jyü Salix rubra. Quoad locum , apud Turgj. eſt shid
Salix campeftris: & è contra apud Exteri, eſt og freconto colşśls
Als In Hortis creſcens Salix arbor. Ifta Salix, propter rubedinem ,
Martis Stellæ dedicatur, tanquam Planta Martia, quæ à Behram ,
ſeu Marte, aliàs Perficè vocatur & 0,8- Behrama, Formâ Arabica
egu on any6 .? Behrâmagi eft Salix rubra, ſeu Martia. Et quia
copiosè provenit circa urbem Balch in Choraſán, ſubinde legitur
‫ ?بهرام‬Behrâmagi eft Balchenfis Salix. Et Chadr IbnAli dicit,
‫ج البلخية‬Eroly
‫امج هو الخلاف البلخي ويسمي الحبق‬-Behr
‫ بهر‬amagi ep Salix Bal
cbenfis, quæ etiam vocatur AlDibk ; eftque omnium odoratarum Planta
rum odoratiſſima & fragrantiſſima. Temperata eftfi embrochata : dis
folvitflatus ab omni loco, & ejus odor ſolvit flatus craſores à capite : item
folvit ventrem ., In Libro Ph. Gj. à Florum Odore vocatur om ? Stro
Salix Moſchata. Et in Libro Zeinato’l Attâr appellatur gt ,j'Gbúrba
gbu, & and su Ghurba-bid, ſeu Salix Felina, fortèpropter Tülos :
& ibidem vocatur cingo and I'Ghéla -púfh, Gregem tegens, ſeu Cranium
tegens,
 VETE RUM PERS ARUM.
Cap. 26 . 341
tegens, fortè propter umbram, & ibidem exponitur, Salix verno tem
pore valdè ſuaveolens, cujus Gs ſeu deſtillatam Aquam ad cordis exhila
rationem & refrigerium bibunt. Et ut rariſſimæ Plantæ omnia Nomina
perſequar ; hæc Salix vocari folet Turcicè wysus Ssürgbún, ſeu fere
eodem ſono wysigaw Sürghứn, five wgéyun Sürchûn ; quæ omnia viden
tur eſſe quaſi dicatur wydyw Súrch-ghủn, rubricolor Arbor feu Salix.
In Libro Nim .legitur, ‫مهر مشكك بين سورغون چچكي كه عرقن چقدرلر‬
lix moſchata, eſt Súrghứnaflores, ex quibusthy Iràkfeuftillatitiam aquam
eliciunt : fc. Salicis Moſchatæ nomen reſtringit ejuſdem floribus. Eft
itaque talis Salix quæ externè igneo colore rubet : &, fi virens ejuf
dem Ramuſculus duriter fricetur, vel tortus flexúſque ſit, tum exit
fuccus igneſcens & flammam concipiens dum exit : . adeò ut hæc
planta, tam extra quàm intra, fit planè ignea. Chinenſes ajunt quòd
Sui, qui ex Imperatoribus primis, Lignum Ligno atterendo Ignem primus +

elicuit : & eam Ignis extundendi Artem etiamnum Sinæ in ufu babent,
& pro variá anniTempeſtate, varia deligunt ligna circa id temporis ad
præbendum Ignem aptiora.

CA P. XXVI.

De Zerduſhti particularibus Libris, & de Lingua & Literis quibusfcriptiſunt.

IBRI Zend ſeu Zendaveftá Originale Exemplar in 12000 coriis

L taurinis, ( ut ſupra deſcriptum p. 318 , 319,) exaratum eſt Per
farum Linguâ & Literis vetuftiſſmis, hoc tempore, non omnibus ibi
ſatis notis. Cum his conſonant ea quæ habet D. Sanfon in Hodierno
Statu Perfiæ , p. 184, Illorum Fides continetur in quibuſdam Pellibus,
quæ abeorum Magis, aſeu Sacerdotibus, certis quibuſdam Diebus legun
tur . Hæ di&ta Pelles inferciuntur Fabulis & Traditionibus fuperftitiofs: +

quas tamen Sacerdotesfludiosè celant, Religionis ſua partem ducentes eas

monſtrare
342 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 26.
monſtrare Nemini. Ita ut impoſibile fit aliquid de eorum Fidefcire, niſi
quatenùs eam revelare velint eorum Sacerdotes.-Et
- quantacunque fuerit
mea Curioſitas, parum tantùm de eis addiſcere potui. In vetuſtiſſimis
Exemplaribus non funt admixtæ Voces exoticæ , fed omnia purâ putâ
Lingua veteri exarata ſunt. Recentiora autem Apographa, explica
tionis causâ, aliquando admixta habent moderniora quædam vocabula
Perſica, & fubinde pauca Arabica à modernioribus Perfis uſitata. At
quidem Zerátuſht-Behram , Sacerdos olim doctiſſimus & in antiquâ
Linguâ verſatifſimus, in ſubſidium eorum qui veterem Linguam non
intelligebant, aliquos antiquos Libros (vel faltem extractum ex eis,
quod magis uſui effet,) in moderniorem Verſum Medo- Perſicum ver
tebat, exquorum Numero eſt Liber Sad-der & Zerátuſht-nama ſupra
memorati.
Liber Zend (ut ſupradiétum ,) conflatus eſt ex variis partibus, quæ
univerſum Opus conftituunt, quæ omnes eâdem Linguaveteri fcriptæ
ſunt; quarum aliquæ continent primum Textum originalem , aliæ
verò continent ſecundas Zerduſhti Cogitationes,, quæ ſunt quaſi ETIVO
uis, ad ulteriorem doctrinæ ejus explicationem ſpectantes; eodem mo
do quo fe habent Miſhna & Gemara, Textum Talmudicum conſtituen
tes. Hujuſmodi imprimis eft Liber Påzend, & deinde alii infrà re
cenſiti. Cùm enim quotidie cùm adverſariis contenderet, & videret &
audiret ea quæ contra ejus Dogmata & Doctrinas ab hominibus obji
cerentur, neceffarium erat ut novis Malis nova Remedia quæreret, &
Argumenta pararet, & ad Objectiones anteà non viſas reſponderet ;
id quod contingit omnibus qui novam Doctrinam , contra vulgò recep
tam opinionem , propagare fatagunt.
Literæ , quibus Liber Zend ( vulgò Zund ) & omnes ejus Partes exa
rantur, eæ ſunt vetuftifimorum Perfarum , quæ, ( propter dictum Librum
in eis exaratum ). apud Incolas vulgò audiunt Literæ Zundica , feu
Character Zundicus, vel ſi Anglicè loquimur, the Zund Chara & er ;
à quo aliquantulum differt Character Pazendicus ; ita ut is hodiè à
Perfis in Indiâ degentibus non ita promptè legi poſſit. Nos autem
utriufque generis Typos fuſos & Rei Typographicæ adaptatos & pa
ratos habemus. Lingua, in quâ vetuſti Libri fcripti ſunt, vocatur Lin-, 1
gria Péhlavi , ſeu , ut vulgus effert, Pehéllavi : de quâ, & de omnibus
Linguæ Perſicæ Dialectis, infrà in peculiari Capite fufiùs dicetur.
Eorum Pſeudopropheta Zerduſht, præter Titulum Zend à ſe exco
gitatum , ut ſuo Libro autoritatem conciliare poffet, eum ( ut ſupra
dictum ) haberi voluit Liber Abrahami, utpote qui ejus Religionem
&
Cap . 26. VETERUM PERSARUM . 343
& Doctrinam continere cenferetur. De eo Shahriſtáni ( poftquam
diſtinxit inter Librum verum , ſeu indubitatum, quale eſt Judæorum
Biblia, & Librum dubium , ſeu dubiæ fidei,) addit, i cistas
‫كانت لابراهيم هم شبهة كتاب فيع مناهج علمية ومسالك عملية‬
Quoad Librum qui tribuitur Abrahamo, ( qui eſtLiber dubius,) in eo
ſunt varii RitusScientiales & Conſuetudines Practicales. Nempe docet
multas Regulas, & Præcepta tradit quæ tam ad Scientiam , ſeu Theo
riam , quàm ad Praxin in humanæ vitæ actionibus ſpectant : unde
Libri Zend Subjectum innoteſcit. Et deinde pergit ; Et quidem Scien
tiales, feu Theorica, ſtatuunt modum Creationis & Productionis rerum ,
& Æqualitatem Creaturarum quoad modum Ordinationis & Durationis,
c "Cum his ferè concordant quæ habet Diogenes Laertius ; Perſa
&c. T
rum Magos diferere de Origine & Natura Deorum , quos Ignem , Ter.
ram , & Aquam , & c. arbitrantur.
Supradiétæ Libri Zend Partes ſeu Tomi vocantur sfru Neſek, feu
Nesk , ut in Nim . legitur: ſed potiùs ſonandum eft Nusk, i.e. Pars.
Hæ Partes dicuntur eſſe numero XXI, prout in Libro Pharh. Gj. le
gitur
‫هاده‬,‫بنهسكبیقسمتيو بياکشید قاسزمبمينسقستموسايخكتهقسوم هزردقسكمهي زررادشنتس زکدننارما ن‬

‫وباز هر نسکي را باسمي موسوم ساخته و آسامي آن نسكها هركدام در‬

‫ گفته شده و خواهد شد‬-Nusk
‫* جلس‬ elauna querois parsToy XXIpar
tium Zend : cùm enim Zerduſht diviſt rèv Zend in XXIpartes, cui
libet parti impofuit nomen Nusk . Quin & quamvis Nusk peculiari no
mine donavit . Et fingularum Nuskarum nomina in Magorum congre
gatione recitari ſolent & etiamnum recitantur. Libri Zend Partes ( fi
rectè memini) alicubi dicuntur effe XXI!. Harum aliquot Partium
nomina partim in dicto Libro Pharh. Gj. & partim alibi invenimus,
quæ ſequuntur : de reliquis ulteriùs diſquirendum .
I. Liber Vanglas; Zendaveſtá, ſc. ejus Pars quæ eſt Oficium Pre
cum , ſeu Liturgia Eccleſiæ Magorum in veteri Lingua. At in
eo Officium Nuptiarum videtur citerioribus temporibus additum,
quia frequens ibi Zeratuſptræ mentio fit.
II. Liber - Pazend, q. d . Pes feu Fulcrum Tº Zend, fc. ulte
riore commentatione ejus Doctrinam explicans & ſuſtentans.
III. Liber
 344 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 26.
III. Liber ,L Tyárda, feu Agárda, qui eſt Commentarius in
Zend : uti etiam eſt ſequens,
IV. Liber whsal Ikbaren .
V. Liber xys Churda, i. e. Pars Minutior : dicitur Commenta
rius in alias aliquas Partes.
VI. Liber olamang Vendidad, qui prægrandis eſt.
VII. Liber asusgang Vend- Vendid, ſeu Venduvendid.
VIII. Liber nang ww ; Zend -Vendid, feu Zenduvendid .
IX. Liber sig atung Vindîd -va-zend, feu Vendíduzend.
X. Liber Iis Tengh. Eodem nomine gaudet cum aliquo Manetis
Libro, de quo ſuprá.
XI. Liberci Muſht, ſeu Pugnus.
XIL Liber cos Chiſht, ſeu Later : fic vocatur tó Zend Pars XII.
XIII. Liber olal Afhtád.
XIV. Liber ylaw Siyah, i. e, Niger : aliàs dictus reg ; Zémzem ,
i.e. Muffitatio, quippe qui Magorum Muſſitationem cum ejus
Temporibus & Formulisdocet.
XV . Liber solo als; Zend -båducht.
XVI. Liber svos crimesloj Zerátuſht-nâma, ſc. ejus Vita à feipfo
ſcripta profâ , ut fuprà p. 332, ubi ejuſdem Contenta partim
explicantur, & partim alibi. Pofteà in moderniorem linguam
carmine verſus eſt iſte Liber.
XVII. ja Yeziſhni, i. e. Divinus *.
* Ifte Liber No.XVII, reperitur tam in Mufæo meo quàm in Emanuelis Collegio Cantabri .
gienfi, ubi fuper eo fic fcriptum eſt ; Ifte eft Liber Ejeſſney in lingua Jenwyſta, continens Reli
gionem veterum Perſarum ; ex dono Nannaby Moodie. In iftis autem Nominibus Perſicis erra
tur, vel ex Informatoris pravâ Pronuntiatione, vel ex ſono malè percepto & perperam captato
ab Informato Sacellano Anglo. Nam in mei Exemplaris Calce, iftius Libri nomen literis Per
ficis ſcriptum eft Yezifony. Hinc conſtat ſupradictum Informatorem voluiſſe Ezeſny : & alte
rum Linguæ nomen , quod ſcribit Jenwyſta, ex illius intentione, reſcribendum efle Zerevyfta :
ſcil. lingua Libri Zendwyfa, quod eft nomen Operum Zoroaſtris. In Exemplari Cantabri
gienfi, in Calce ( ubi di&ti Libri nomen expectandum erat,) aliquot folia deſiderantur, quæ
meum Exemplar ſupplet. Dicta Superſcriptio videtur in Oriente accepta ab aliquo Sacerdote
Perfico: unde colligo quòd Yeziſhny pro vero hujus Libri nomine habeatur. Ego etiam pof
fideo aliam Librum, ſcil. quoddam Exemplar Libri Sad -der, fcriptum in urbe Surat, Mandato
‫ كنورجي ناماده مودي‬cmdargjy Nabana MoodieMercatoris Angli1633 :: ubiin
fono nominis Náhana erratum videtur pro Nánnaby: nam Orientales ferè ſemper corrumpunt
Europeorum Nominum ( onos.
XVIII.
 VETERUM PERSARU . M 345
Сар. 26.
XVIII. Liber windy, Zerduſst, de Religione agens.
XIX. Liber Jola Ufâdgher, i.e. Magiſter, ſeu Coryphæus in
aliquâ Arte. De judiciariâ Aſtrologiâ agit.
XX. Liber & ols stü ;? Biziſbk -nâma, i.e. Medicorum Liber, fc.
ejus Munus docens & Herbarum Vires exponens.
Hi omnes (& fi qui ſunt alii,) & quicquid ex eis citatur, habentur
wiwalas Joias ulimas ;Lo Mazdiyafenân, quod Verbum Dei eft,
ut in Sad-dèr cap. 12. Et omnes ſcripti funt Proſâ , nam Zerduſht
nụnquam ſcripſit aliquid Carmine : ideóque quicquid ejus Carmine
extare prætenditur, ab aliis ſcriptum eſt, qualiaſunt Græcorum Collec
tanea quæ ei tribuuntur. At quia PrecesProfâ canunt, fallitur Cur
tius, dicens Magos Patrium Carmen ceciniſſe, quafi Verſus ceciniffent.
Supra autem p . 331, irrefragabili teſtimonio conſtat omnia veteri lin
guâ fcripta fuiffe Proſa. Verum quidem eſt, quòd quia illa lingua
tandem Vernacula effe defiit & paucis nota fuit, inde Recentiores ali
qui Magorum Sacerdotes, in bonum publicum & uſum vulgi, pauca
quædam in recentiorem linguam verterunt, ea conſcribentes Carmine.
Hoc autem tantùm CC abhinc annis, circa tempus quo ab eis ſcriptus
fuit Liber Sad -der : fed tale quid Veteribus ignotum .
Apud Suidam, Zoroaſtres videtur intelligi ſub alio corruptiori no
mine, ubi legitur zwpopieodpus Chaldæus Sapiens, qui fcripht Mathema
tica & Phyſica, ut ſupra diximus. Apud eundem Suidam memoratur
Ζωροάστρης Περσιμήδης σοφός [& Αφρονόμος.] – φέρεται και αυτά σε φύσεως βιβ
λία Δ'. αει λίθων τιμίων Εν. Ακροσκοπικά Αποτελεσματικά βιβλία Ε'. De
Agricultura eum etiam ſcripfiffe dicit Plinius: & 100,000 Verſuum
ejus collegiſſe & volumina ejus explicâſſe dicitur Hermippus, cujus etiam
Librum de Magis Laertius & Arnobius adducunt, utPatritius notat.
Sed abfint Carmina omnia !
Hujus hominis celebritas anſam dedit Hæreticis fingendi pro lubitu.
Adeò ut ejus ſuppoſititii Libri (tertio poſt Chriſtum ſeculo, circa MCD
abhinc annis) tantâ fuerintveneratione, ut Clemens Alexandrinus p.233
fcribat ; Quòd qui Prodici hæreſin ſequebantur, ſolerent gloriariſe arca
nos ejus Librospoſidere. Atque Porphyrius in Plotini Vitâ narrat, mul
tos Hæreticos Chriſtianos circumtuliſſeRevelationes quaſdam Zoroaftris,
& Zoftriani, & Meji, &c. quibus deceperunt multos, & iph decepti.
Plotinus ergò contra hos & Gnoſticos ſcripſit. Et Porphyrius dicit ſe
multis oſtendiffe Librum , Zoroaſtri ab illis inſcriptum , adulterinum no
vumque efle, & ab eis confi&tum quiftatuebant Häreſin, ut Inſtitutiones,
Xx quæ
 OR IA GI ONIS
346 HIST RELI Cap. 26 .
qua Zoroaſtris veteris eſſe crederentur. Ex Proclo, Damaſcio, Syneſio,
& aliis citra Chriſtum Autoribus, fparfa qnædam Zoroaſtris nézsa colle
git Patritius, & ante eum alii. Sed qualia fuerint quæ de Zoroaſtre
apud Græcos circumferebantur, notat Johannes Chryſoſtomus Tomo I,
p.737 de Vitâ Sanctæ Babyle agens, & Orthodoxorum de eis opinio
nem his ſequentibus verbis prodens; Alà ti tòy Zwpoéspu exavor not to
Zapórtiv, & c. Quamnam ob caufam , Zoroaſtrem illum itemque Zamol
xin, ne quidem de nomine multi, imò vero nulli nifi admodùm pauci no
runt ? Nonne quoniam Figmenta erant quæ de illis circumferuntur omnia ?
quanquam tumilli, tum ii etiam qui illorum facta memoria prodiderunt,
Jummi Artificesfuiffeferuntur ; illi quidem Impofturæ comminiſcenda at
que exercenda , bi autem Mendacii Orationis Illecebris adumbrandi.
Ut autem ad penſumredeam ; cùm ſupradiétusLiber Zend fit
omnium Agendorum & Credendorum Regula, , uti Mohammedanis eft
Coranus, & Chriſtianis S. Biblia, ideò licitum aut illicitum ex ejuſdem
Præceptis determinandum cenſent: unde id quod licitum eft, appel
laturjgFas; Zendáver, id quod feret Zend; fc. quod Zend permittit
& probat : cujus contrarium eſt Na -Zendáver, id quod non permittit
Liber
bitum .
Zend ; Mohammedanis plys Harâm , i.e. Vetitum , feu Probi
DoctrinaZendicæ fequaces Magi, feu Sacerdotes, vocantur Zendchuán,
& Zend-baph, & c. Sic in Libro Ph. Gj. glossy wilgusjg dels‫ بافی‬any
‫زنی‬
‫ وزحد خوان تابعان زردشت آن جماعه را مجوس نیز خوانند‬-Zend
Baph, & Zend-Vaph, & Zend -Laph, & Zend Chuấn ſunt Zerduſhti
Afecla , quos etiam Magos vocant. Scilicet ,hi ſunt Žerduſhti Reli
gionis fequaces in genere, qui affectant legere & modulari Librum
Zend. Et fane Zend-Báph, ſeu Zend-Vâps,verbo tenus, eſt Zendi
Textor, qui contexit & continuat fermonem eúmque connectit: &
Zend-Láph verbatim eſt Zendi-Laudator, feu Zendi-'Jactator, quia
gaudent & quafi exultant eum legendo & recitando. At Zend -Chuân
eft Zendi-Le&tor, feu Zendi-Cantor, nam utrumque ſignificat : præ
ſertim verò eſt ordinarius Lector Synagogæ, qui Precesquotidiè cele
brat canitque: nam Cyrus Inftituit Sacerdotes örver đó. Talis Paro
chus Judæis dicitur ‫ן‬in
‫ חז‬Chezzàn ; Mohammedanis phil Imâm . Itaque
Libri Zend Lectio publica, ſeu in Sacris Recitatio, fit per quandam
modulationem , ſeu cantillationem , inter legendum aut recitandum ,
uti Judæi ſemper faciunt tam in Precibus quàm Biblia Hebraica le
gendo. Hinc Strabo de tali Perfarum Recitatione loquens, utitur
voce
Cap. 26. VETERUM PERSARUM . 347
voce Enador Accinunt. Et quòd Sacra ſua canebant, innuit Curtius,
dicens, quòd in Darii Proceſſione, Magi Patrium Carmen canebant :
ſc. preces canebant,ut fit in Pſalmis Davidicis plano Cantu, ſeu Mo
dulatione Cantuarienſ, in Cathedralibus Angliæ . Hinc eſt quòd in Juf
tinum Annotator Varius p. 26 alicunde legit, quòd Magi Virgis Ignem
inter canendum fufcitabant.
Prædicta Epitheta omnia, propter dictam modulationem , interdum
metaphoricè tribuuntur Lufciniæ, quæ fubinde appellari ſolet Zenda
Baph, & Zend-Laph, & Zend -Chuân, q. d. Zendi Recitatrix : quæ
quidem Avis, propter garrulitatem , fæpè etiam Perficè vocatur slina
whiwa Hazar -daftan, i.e. Mille Hiſtoriolarum Avis ; quo nomine in
finuatur eamplures in canendo Varietates & Elegantiashabere,uti etiam
Lufcinia noftras Europæa habet ; unde & apud Sbeicb Şaadi vocatur
Eching to Bulbúl Ghủyanda, Luſcinia Loquax. Ab his haud abſo
num eft Græcum nomen Philomela, 7.d. Melodiam Amans. Cæterùm
in Oriente, (ut id obiter doceam , quia Europa fortè inauditum ,) Lu
ſcinize Roſas odorari folent, à Rofà ad Roſam volando & odorando,
donec planè inebrientur & cadant, ita ut à quovis capiantur. Unde
dictus Sbeich Saadi Perſa inconftantem Amatorem eleganter comparat
Lufcinia, qua quotidiè novas Roſas quærit. Hoc idem mihi etiam affir
mavit Abdelmeſsib Mauhlenſis amicus noſter, Kàs Ifæ filius.
Quinetiam ut in famifmo, apud Perfas Mohammedanos, Alcorani
in certas majores Partes diviſi Recitator, feu Lector publicus,vocari fo
let ulys som Gjàz -Chuán, i.e. Partium Lector, fic in Magiſmo, apud
Perfas veteres Libri Zend in ſuas Partes, feu Tomos diviſi Recitator,
eâdem ratione, vocitatur wlge Sfus Núſk -chuấn, i.e. Partium Leca
tor Cantórve ; qui quidem Titulus (ut & Zend-chuân ) non tantùm
Magûm in genere,, fed & fpeciatim eſt Lectoris, ſeu Sacerdotis paro
chialis Epitheton. Is in Pyréo Librum Zend legit recitátve, devoto
Vultu &elevato Digito Indice, qui itaque vocari folet folis criss
Ulys Digitus Choda -chuân, ſeu Deum invocans, vel fimpliciterChoda
cbuận.

XX 2 CA P. .
 O RIA I ONIS
348 HIST RELIG Cap. 27

CA P. XXVII.
1

De Naturâ Ignis, & de generali Ratione Cuſtodiæ ejuſdem, & c. Quo Signo Perſa
ad Sacra convocantur, & quomodo fe gerunt in Ecclefiis. De Virgarum Uſuin
Sacris, & de eorum Muſſtatione quotidiana, atque Silentio.
Uamvis Veteres Perſæ fint tam boni & pii homines, ut ſupra
vat Sheich Saadi, (de Ignis Naturâ elegantem faciens Comparationem ,)
Wygli isto:J" Jhow co ji Quamvis Ignicola 100 annos Ignem accenderit,
‫اگر درو یکدم افتی بسوزد‬ Si uno momento in eum ceciderit, comburitur.
Vult docere, nullâ Pietate truculentam Ignis Vim domari poffe, nec
afperum illum Elementum ullâ Prece mitigari, quin ipfos etiam Cul
tores ſuos tandem comburat. Apud Plutarchum in Sympofiacis addu
citur Lucius, Flori filius, afferens,' Ignem ſacrum non ideò fuiſſe cultum,
quòd eum alio Igne putarentmeliorem digniorémque, - fed Ignis facri
Cuftodiam fuifle Teſſeram Obſervantie erga omnesIgnes, prout Ægyptii
colebant unum aliquod Animal pro totà Specie, & ficifti colunt unum Ig
nem pro omnibus. Hæc quidem fit commoda ratio apud eos qui Ig
nem fervandi originalem cauſam ignorant. Judæi facrum Ignem ſer
vabant pro neceffario uſu Sacrificii jugis, fedeundem non honorabant,
multò minùs colebant. Græci autem & Perfæ hoc videntes, ſcil.
Ignem fervari in Templo Dei, & verum ejufdem uſum neſcientes,
exiſtimârunt eum neceffariò eſſe honorandum ; non tamen ut Deum
colendum . Alibi Plutarchus ait ; Apud Perfas fupplicandi genus erat
acerrrimum & Repulſa ſecurum , leſupplex cum igne in fluvium defcen
dens, minaretur Ignem ſe in eum abje&turum niñ impetraret quod pete
bat: fiebat enim Compos Voti, fed puniebatur propter comminationem ,
utpote injuftam& Naturæ contrariam, & c . Sed quanta eſt hæc fabula,
quaſi feciſſent petitiones ad Ignem , tanquam ad Deum , & quafi Ignis
effet Animal rationale & minitanti ſe ſubmitteret ! Fides itaque ſit penes
Autorem .
Ad Pyréa ſua in urbe Núſſari in India convocantur per pulſationem
parvæ Campanæ : at in Iſpahân Perfidis, vel notis temporibus fponte
conveniunt, abſque dato Signo, vel aliàs ( ut Armeni" Gjulphenſes &
alii
Cap . 27 VETERUM PERSARUM . 349
alii per Orientem Chriſtiani,) Signum datur per pulſationem magni
alicujus Afferis : idque propter metum Mobammedanorum , qui non
permittunt Campanarum uſum in Ecclefiis, utpote quæ fint Chriſtia
norum Inſtitutum . Quando autem Templum adeunt, non id faciunt
ut ' meri Ignicolæ ; nam in minoribus Eccleſiis rarò eft Ignis , fed
tantùm Lampas: ubi verò eft Ignis, eum non colunt ut Deum , ut
ſuprà diximus. Contrarium deeis notat Diogenes Laertius, fc. Quòd
olim Dei Immortalis Cultui vacabant ; Illi foli Vota & Preces concipie
bant, Sacra faciebant, &c. quaſi ii ſoli cum eo communicationem babe
rent. Nihilominus tamen ut Judæi noluerunt Ignem ſuum facrum
polluere, nec in eum ne quidem Follibus inflare ; ita & Perſa nullo
modo in Ignem facrum inflant. Ideóque inter Sacra peragendum ,
non tantùm juſtum Intervallum fervant, ſed & ad prohibendum im
purum halitum , ora tegunt quadrato Panno linteo dicto plisPanâm .
Et Sacra facturi circumſtant populi, corde tantùm orantes & muffi
tantes. Et Sacerdos indutus Albâ, & Pileo Aurito & Ore Velato paulò
propiùs accedit, alterâ manu Librum , alterâ albas aliquas fpithamalis
longitudinis Virgas tenens : & hoc modo cantillat Preces, recitando
Officiuin ex Libro Zend : & in oratione vehementior, aliquando uno
pede ſtat, ad imitationem Prophetæ ſui. Poft peractam verò in primo
ingrefn Proſtrationem , quilibet pro fe muffitat, & fimul, fi quas
habet Oblationes, quiſque melioris notæ homoeas offert, injiciendo in
Ignem vel pretioſa Olea, vel Aromata, vel Margaritas, vel faltem
Fruges, aut Carnes, &c. De illo Oris Operculo, Arabicè Pbidam ,
feu Phadâm dicto , verba faciens Camúp Autor, refert, plans
‫شي تشية العجم والمجوس علي أفواهها عند السقي‬. Hec D. Golius
exponit, Panniculus, quo Perfæ & Magufæi os tegunt cum bibunt : quod
impoſſibile. Nam cùm çëw non ſignificet bibere, hæc magis verba
tim ſonant, Phidâm eft res quam Perſæ & Magi alligant ſuper ora ſua
inter propinandum , feu potum præbendum . Sed, &hâc lectione non
genuinâ, ſubſtituamus legendum ghialichis inter precandum , ut ſpec
tet eorum Sacra, in quibus Ora ſemper Panno velari ſolent. Nam
quòd, vel inter bibendum , vel inter potum præbendum, ora ſua te
gant, alibi nunquam reperi. Ideóque, vel dictus Autor Arabs in rebus
Perſicis errat, ut folet, vel à Scribis depravatus eft. Si hoc confers
cum aliis citationibus, quas paffim adducit, Perhcis,præſertim cum nu
gatoriâ ejus derivatione vocis cuatro Magjús, eum Linguâ & rebus
Perficis
350 HISTORIA · RELIGIONIS Cap . 27
Perſicis parùm verfatum pronuntiaveris, quamvis fuit urbe Pbiruza
bád oriundus ; fed quam fortè puer reliquerit; nam is prorfus fe de
didit Linguæ Arabica, cujus Oceanum produxit copiofum , omnium
Lexicorum planè Optimum .
De Virgarum ufu in Libro Ph. Gj. traditur, quòd Virge, quas ma
nibus tenent, vocantur puweza Berſam , quæ funt Longitudinis unius Vag
jáb, ſeu Spithame , [ decorticatæ ] tenues & innodes, quas ab arbore
Ghez, aut Hawm, vel, earum defe&tu, à Malogranato refecare debent
‫ ?برچین‬Berſam -tchîn, id eſt, Virgilegus
peculiari cultello qui vocatur warran
Cultellus, Manubrio ferreo : & mos eft eundem priùs ways ysglaol.
lavare, & deinde adhibere Zémzema, feu Mufitationem , quæ eft in Lau
dem Dei & Ignis, quæ etiam adhiberifolet quo tempore lavantſe & edunt
& Sacra celebrant Nam ‫ جميع عبادات نخست بر زبان راننی‬omnia
Religionis folennia priùs recitant. Hiſce Ceremoniisperactis,deinde
dietas Virgulas reſecant &abfcindunt tali conſecrato Virgilego Cultello.
Habeturquoque ulcbwyn
‫ برسمنان‬Berſamdân, i.e. Rhabdotheca,ſeuVaſculum
dietas Virgas continens, quod etiam lavant : eſtque rotundum ficut Calo
motheca, paulo longius ipſis Virgis, quas in eo condunt : &fieri ſolet ex
Auro, aut Argento, aut Ære, aut fimili aliquâ materiá. Ét quotieſcun
que unam aut alteram Nuſk, ſeu Partem oš Zend recitant, aut wohis
cuiis cultum aliquem religioſum peragunt, aut Corpus lavant, aut Ci
bum comedunt, ex Tbeca aliquot Virgas in tales ufus reſervatas depro
munt : Ex. Gr. ad recitationem olarang stus Tomi išVendidâd, ma
nibus tenent XXXV Virgulas, que , finita Lectioneſeu Recitatione, inu
tiles funt, nec ulterioris ufus, niſi pro Fomite Ignis. Ad recitationem
cüro słus Tomi iš Mùiht,manu tenentXXIVVirgulas. Tempore
Cibum comedendi manu tenent V Virgulas. Eſtque femperex conditioni
bus manu tenendi Virgulas, ut priùscorpus lavent,& veſtes mundas in
duant. Hactenùs ille. De hiſce ceremoniis Phirdauſ Sapiens refert,
quòd Rex
‫ پرستندة آنر زردهشت‬Culturasin Pyren Azari -Zerdbullet,
‫ي رفت با باز برسم بهشت‬.h
‫هم‬ cum Falciculoit
Virgaram in manual
‫ جون از دور جائی برستش بريں‬Cinque a longingua videre Cultus Locum ,
‫ از آب دیده رخش نا يدين‬.G
‫شد‬ ejaspreenLacrymisviderinone perur
Cinco puzz yowl jl art again Deſcendens itaqueab Equo,cum Virgisin many ,
‫م همیگفت ولي را به بست‬.Magitationen
‫بزمز‬ recitati,Labia comprintendo
Supra
7
Cap . 27 VETERUM PERSARUM . 351
Supra dicta Arbor Hawm (inquit Pb. Gj.) quia à Magis adhiberi fo
let, vocatur cwgol peso Hawm Magorum : eſtque arbor in Perſide
frequens, fimilis arbori Ghez , ſeu Myricæ, & cum ejuſmodi nodis :
Folia autem fimilia ſunt foliis Jaſmini, ſc. Jaſmini faciem habet.
Hujus etiam Virgas tempore Mufſitationis manibus tenent Magi. In
Lib. Zein. hæc Arbor aliàs vocatur dialoghi poo Hawm AlHidayat,
ſeu Manuductionis ad Templum & cætera Sacra : ibi dicitur quòd ejus
Flos fimilis fit Flori ró escúvolebative Muſhcátrâmſhigh, ſeu Dictamni.
Quin & alio valdè communi nomine hæc Arbor vocari ſolet nalgore
Marânia, à Perfidis urbe silero Marâne ( prope urbem Yezd ) ubi co
piosè creſcit, quafi Maranienfis Arbor. David Antiochenus vult Mara
niam eſſe Herbam uno Caule duro, & Flore flaveſcente : ſed illius
veniâ, eſt Arbor.
Dicta Muſhtatio, quæ Arabicè Zémzema, Perficè audit cwu
casu Dén
diſh. Et in Pb. Gj. definitur Zemzema, quòd ſit ‫رنمي‬5‫ ت‬Teránnumi,
ſeu Murmuratio quædam , quam cis Imola lentè proferunt: & ,
quòd peculiariter eo nomine vocentur Verba queeproferunt in laudem Dei
& Ignis, Tempore Sacra peragendi, & Corpus lavandi, & Cibum edendi.
Angelos quidem Cuftodes tunc iftâ Murmuratione alloquuntur : nam
habent pgi JS Liz ; Mufitationem , profingulis diebus menſis pecu
liarem , ad fingulorum dierum Angelum directam . Mohammedani
hæc vocant eorum logus Incantamenta. Autor Libri Arúch in voce
‫ן מקגולש‬refert
‫אבמשגעותשתסאעוהדיתאן השנוותדקעיןה ובאליןשוןמוציישאימןעאדלברזמזבמפהישההםמגואשליאן ;מוציאי‬
‫ שאינו מחותך בנעימות והנעימות בלבן‬Maga nata eft lingud Arabica
ex Muffitatione : quia Magi tempore edendi tacent, ne Verbum ore pro
ferentes ; fedproferunt vocem nonarticulatam Diſtinctione, nam Diſtinc
tio eft in eorum corde tantúm . Scilicet, quamvis inarticulatè loquantur,,
ut alii non intelligant, ipfi tamen in Corde ſuo fciunt quid volunt.
Locus eft ſubobfcurus. In eundem ſenſum in voce wygo legitur Magi
Definitio in Lexico Talmudico Múrſhid, literis Hebraicis Arabicè con
‫طع"ة أنس "و جيوهمميهماةلذوتينغييزممنببحنسغمباتمامينتطغعيرتلكلكامال;حركات‬, ‫ة‬855
fcripto ‫قبالحرف م‬
,
siell como Byblá co ho cols Rabbi Hai b. m. dixit, Magus is eft qui
muffitatfufurrationibus,fermone abſque vocibus diftin &tis, per modum mur-
murationis.
352 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 27
murationis. Et fufurratio eft fecundùm id quod diſtingunt ifta motiones
juxta eum ſenſum quem im animo habet ‫ ;ز‬ſcil, juxta Intentionem quam
animo habet, ſed diſertis verbiseam non exprimit. Hæcce Muſitatio
eſt Precatio Mentalis, quæ eſt ferè Meditatio, niſi quòd eam comite
tur fonus quidam inarticulatus. Eft ſc. idem quod noftrates faciunt
primo in Templum ingreſſu , privatim orantes. Ifti autem Judæi
·non ſatis diſtinguunt inter Muſitationem ſilentio proximam, & purum
putum Silentium, quæ confundunt. Præmittitur quidem Muſitatio:
& poft eam fequitur Taciturnitas, ſeu Silentium dictum a4 Bágj, ſeu
‫نبنارد‬Bds ‫ازبازوز‬Bazal
‫ بك‬,‫ه‬five ‫ بدن شس‬,‫كجهخامموغشاين بوودقت‬
‫وردن‬in‫وخ‬Ph.‫ن‬Gj‫ت‬.ficdefinitur
‫بعد‬,quod ‫با‬

Bágj eft Silentium quod poſt MuffitationemMagi adbibent tempore corpus

lavandi & cibum comedendi. Nempe Mufſitatio, initio temporis edendi,
eft Gratiarum actio & precatio : & deinde ſequitur Silentium inviola
bile. Ammianus Marcellinus Lib. 21 , Cap. 13, de Perſis loquens, ad
dit; Apud quos quoque Silentii colitur Numen . Hoc ferè videtur jocosè
dictum , cùm tale quid non fit : vult autem eos Taciturnitatis Virtute
donari præ cæteris Gentibus. Ad hunc locum Annotator ex Theophy
lacto Simocattâ notat, quòd propter Silentii Legem in Conviviis obfér
vundam , Chofroes Perfarum Rex Brizacium , Barami Tyranni Specula
torem , captum & in Convivium introductum , hgno manűsjubebatoccidi :
g8 t'wxcxulóois Jéusstoñs Dépozers Algirarci convivantibus enim Perſis
nefas eft loqui. Et dicente Hieronymo in Epiſtola ad Euftochium de
Virginitate ſervandâ, Cænobita etiam in Ægypto bunc morem tenent :
nam nemo comedens loquitur. Propter dictumSilentium , Rabbi Gama
liel laudat Perfas, dicens eos eſſe modeſtos in Cibo. Locus in Talmude
.Beracbotb
fol 8 , 2 , ‫בשלשה דברים אוהב אני את הפרסיים הן צנועין‬
‫באכילתם וצנועין בבית הכסא וצנועין בדבר אחר‬-Propter
tres cau
Sas amo Perfas, quiafunt verecundi in Cibo, & ſunt verecundi in Domo
Sedis ( ſeu Latrinaj & funt verecundi in Re alid ;quæ Resexponi
tur wiown Adminiſtratio, ſc. Rei Venereæ , Uxori debitum folvendo.

CAP .
 M M
Cap. 28 . VETERU PERSARU . 353

CA P. XXVIII .

De Magorum Sacerdotio & Hierarchiâ, florente olim eorum Ecclefia,

& quoque bodie.

Etuftiffimi Perſæ Medique ( quod dictu mirabile, & quibuſdam

ad hoc uſque tempus, externam aliquam Eccclefiæ Faciem habuerunt,
& hodie habent. Hanc quidem Eccleſiam aliquando vexârunt Hære
tici, præſertim Manichæi & Mezdakæi, & aliquando injuſtas perſe
cutiones ſubivit ; & Magophoniæ Tempore, propriâ culpâ, inſignem
cladem paffa eft. Ea autem , maximâ ex parte, olim uſque ad mor
tem Yezdegherd ultimi, in fummâ Gloriæ fuæ Abfide conſtituta vi
guit & floruit, tanquam Mulier amięta Sole, cujus etiam Pedes Lunâ
luffulti. Sed tandem dicti Regis tempore, in utroque ſuo Luminari
fatalem & totalem perpeffa eft Eclipfin : ingruentibus enim Saracenis
Draconibus, perſecutionem acerbam paffa, coactafuit fugere, partim
in Caramaniæ Deſertum , & partim in Indiam , ibi per hos mille An
nos obnubilata & obfcurè agens. At ficut iſta Gens nunquam fuit
penitùs deleta, fic nec Eccleſia prorſus abolita, ſed apud hujus Gen
tis ſuperſtites, uſque à tempore dicti Yezdegherd ( quamvis imminuta
& Poteftate ſeculari deſtituta,) ſemper hactenus ad hoc noftrum tem
pus extitit ; eáque benè regulata, perpetuâ Succeſſione habens Sacer
dotium continuatum fine Interruptione ullâ. Hinc eſt quòd antiquiſ
fimam ſuam Zoroaſtris Religionem , conftanti praxi, & continuato uſu
quotidiano in ſuâ Liturgia publicâ, ad hunc uſque diem, fine muta
tione intemeratam retineant, ejúſque Libros vetuftiffimos, ficut ſacra
Monumenta (ad inftar Judæorum ) reverenter cuſtodiant & incorrup
tos conſervent, fuæ Religionis & Rituum tenaciffimi, ad rigorem ul
que. Perſarum enim Gens nunquam fuit tam levis & mutabilis, aut
prophana, quæProtoparentum Religionem , in quâ Anteceſſores edu
cati, vilipenderit, aut fponte abjecerit.
Talis eft Eccleſia Magorum , quorum Clerus olim fuit, & hodie eſt,
regularis &pius, in tres Ordines diſtinctus, quorum Tituli Perficè in
diſtincto aliquo Capite ſeorſim dabuntur, allegatis etiam Autoritati
bus ; quod heic facere, Diſcurſûs noftri tenorem interrumperet. Hi
( præfertim Præfules) Regibus olim fuerunt à Sacris domefticis, feu
Yy Sacellani,
354 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 28.
Sacellani, & Regiorum Filiorum Tutores. Iidem quoque fuerunt &
hodie ſunt Judices Ecclefiaftici, qui Lites terminant, Caſus Conſcien
tiæ ſolvunt , & delinquentibus Pænitentiam præſcribunt. Sacerdotes
plures aut pauciores ( pro quantitate Redituum) ad ſingula Pyréa, ſeu
Templa Cathedralia pertinebant. Ad unam magnam in Balch Eccle
fiam Naubahậr pertinebant LXXX Sacerdotes, unde de reliquis con
jecturam quodammodo facere licebit. Et quidem Sacerdotes in toto
fuerint penè innumerabiles, cùm Præfulum numerus fuerit tam mag
nus, uti colligere liceat ex Erdavirấph -nama fuperiùs allegato ;ubi
memoriæ proditum , quòd Ardeſhir-Babecán, Media &Perfix & Bac
triæ Rex, habens aliquot dubia in Religione ſolvenda, convocabat
omnes ſui ImperiiPræſules, feu Superintendentes, qui erant numero
40,000, vel, ut alii volunt, 0,000 : nifi fortè dederint numerum cer
tum pro incerto, aut alias, Præſulum nomine, intelligantur Sacerdotes,
qui ad tantum numerum fortè excreverint. Utcunque tamen fuerit,
florente olim Magorum Eccleſiâ, proculdubiò habuerunt tantum Ec
cleſiaſticum apparatum & Famulitium , quod tam ad neceſſitatem
quàm ad Pompam facram ſufficeret. Hi omnes legitimè erant vocati
& ordinati : nam apud eos, nemo fponte aſſumit Sacerdotium , uti
infrà dicetur ; & nemo, niſi Sacerdotis filius, in Sacerdotio fuccedit,
ut in conſtitutione Levitica. Et quidem eorum Sacerdotium ferè
coincidebat cum eo Judæorum2 ; in quo erat unus Summus Sacerdos,&
deinde plurimi Sacerdotes atque Levitæ . Hoc autem excedebat Hie
rarchia Perſica, ( quamvis Chriſtum præcefferat , magis cum Chriſtiana
coincidens, ) in quâ, præter Sacriſtanos, erant Sacerdotes, & Præfules,
& Archipræfules, qui hodiernis Chriftianorum Preſbyteris, & Epifco
pis, & Archiepifcopis correſpondent. Adeò ut, Écclefiæ Chriſtiana
Amicis pariter & Inimicis fortè novum & inopinatum videbitur, in
Perfiâ reperîfle Conftitutionem Ecclefiafticam prope MMM abhinc An
nis fundatam , quætam pulchrè coinciderit cum ſubſequente Hierar
chia Chriftianâ. Hocque non fine Numine factum , fc. Perſas olim
ordinâffe idem quod pofteà Chriftus & Apoftoli ejus, in Plenitudine
Temporis, tandem novâ Sanctione inſtituerunt & confirmârunt. Ec
clefiæ itaque eorum Regimen in primâ ejufdem Conſtitutione fuit
benè fundatum . Et quidem vetus conſtitutio hodie manet : ſed tem
pore Regis Yézdegberd, abolito Perfarum Imperio, & graffante Iſla
miſmo, plerique Reditus ab Eccleſiis ablati ſunt: adeò ut jam non
tam lautè fe habeat dicta Eceleſia, fed oppreſſorum more, humiliter
agitur ab iis, qui paucis Decimis & voluntariis Contributionibus con
tenti
Cap. 28. VETERUM PERSARUM . 355
tenti eſſe debent, modò conſcientiæ libertate fruantur. Hoc modo,
Eccleſiæ eorum Regimen & Diſciplinam fat bonam fuiffe comperi
mus:
Quoad eorum Ecclefiæ Doctrinam , ea etiam benè fundata eſt in
folius Dei Omnipotentis Cultu divino, quem ad hodiernam diem reti
nent, à verâ & intentionali Idololatriâ prorſus immunes. Credunt
etiam Reſurrectionem Mortuorum , & ultimum Judicium , in quo Boni
à Malis diftinguentur, & c. ut poſthac in peculiari Capite dicetur.
Sed cum veri Dei cultu peſſimamadmiſcuerunt Superftitionem Idolo
latriæ proximam : quam tamen illi non ita æftimant, putantes eam
effe innocentem atque innocuam li; cùm S. Scripturæ Lumine deftituti,
nullam habuerint Religionis Normam , præter . imperfectam & obli
quam illam , à Zerduſhto traditam , poft Ignem ejus fatuum palantes,
eoque ſeducti. In hac tamen Eccleſiâ ſemper uſurpati fuêre folennes
Ritus Nubendi, ( nam Fornicationem & Adulterium odio habents) &
folenniter, cum Officio Precum , Sepeliendi, feu ponendi in aperto Con
ditorio , atque Baptizandi, de quo poftea. Nam nihil fine Precibus,
ne quidem ligna Igni imponunt ; ſed omnia faciunt in Nomine Dei.
In primo Infantum Baptifmate imponitur Nomen : & pofteà anno
VIIm ut quidam ajunt, vel potiùsanno XV ( quando cenſetur in
trare in Religionem ,) tum adhibitis precibus à Sacerdote datur Gone
firmatio folennis. Et eo anno XV° (ut Religionis Teſſera) eis tradi
tur Sudra, feu Tunica, & Cingulum , quibus nunquam , ne per unum
momentum (nifi in lectu ſint) deſtitui debent.
Eorum Synagogæ minores, feu indotatæ Eccleſiæ parochiales, alunt
in fingulis unum Sacerdotem , eúmque exDecimis ac ſpontaneis Con
tributionibus : nec Ignis perpetui expenfas in eis faciunt, niſi per
Lampades, exceptis magnis quibuſdam diebus. At Pyréa, ſeu Tem
pla Cathedralia, ubi Sedes Epiſcoporum , amplis Terris & Reditibus
要

dotata erant, ad parandum Sacrificia, & Ligna coëmendum , & ad

alendum Sacerdotium ampliffimum ; præter multa pretiofa Vaſa, &
alia Regum& MagnatumDonaria, in T'emplorum Gazaphylaciis reſer
vata &ad Pompam recondita : aliàs non fuiſſet Operæpretium Antio
cho depeculari Templum Perſepolitanum , ut legitur 2 Macc. IX. 2 ;
Quòd Templum Perſepolitanumfpoliare & urbem tenere tentans Antio
chus, ab incolis Perfis ex urbe expulfus & fugatus fuit. Inde ergò ad
Ecbatana conceffit, verfus Hierofolymam tendens. Sed poftquam veterum
Perfarum Gens, propter Mobammedanorum opprefſionem , penuriâ &
paupertate laboraret, præter Decimas, excogitârunt alium Sacerdota
Yy 2 lem
 IA NIS
356 HISTOR RELIGIO Cap. 28.
lem Reditum augendi modum, quem quondam Amicus nofter Sa
fráz Avedik, Armenus Iſpahanenfis, melioris Notæ Mercator mihi
retulit; fc. Quòd XXIV Aprilis quotannis eft quoddam ulgossplayers Fef
tum Gbavrorum , in cujus craſtino, è domibus fuis foràs ejiciunt omnem
Ignem ; cui poſteà redintegrando, denovo accendunt Lucernam apud do
mum Sacerdotis fui, eo nomine ei folventes C Denariolos, qui faciunt V
Abbafæos, feu VI Solidos Anglicanos cum tribus DenariisAnglicis, vel
pro Ditioribus, domum mittunt Ignis Sacri Portiunculam , pro quâ benè
& carè folvitur Sacerdotibus. Dicto itaque die, non licebat ullum
Lumen aut Ignem accendere niſi in Templis : de quâ re extat locus
Talmudicius in Gittin .171, ‫אתא ההוא החורא ושקלה לשרגא מקדמוהי‬
Veniens ille Chavra, auferebat Lucernam à coram ipſo. Ibi in Gloffâ,
Chavra exponitur Do Perſa. Hunc locum ſequente modo exponit
Glofator falimudicas, ‫שקלה לשרגא שיש לפרסיים יום איד שאין מדליקין‬
‫ אור באותו יום אלא בבית עבודה זרה שלהן‬Abtulit lucernam; quia
ſc. eft Perfis Dies Feftus in quo non accendunt aliquod Lumen niſi in
Domo Cultús-alieni eorum . Alius exponit, 010 735775 Xe 7110
‫אדם אלא לתועבותיהם ביום אידם והיו ישראל מדליקין בסתר‬-Ordind
runt enim utnemo accenderetLucernam (niſi Abominationibus fuis) die
Fefti fui . Ifraelitæ itaque clam accendebant, ſc. clam , obmetum ne
Perſas offenderent. Citata enim loca ſpectant antiqua illa tempora
quibus Iſraelitæ erant in Captivitate inter Medos, qui vocantur Perſæ :
& idemRitus uſque ad hodiernum diem continuatus eſt in Lucrum
& Beneficium Sacerdotum, qui etiam confecratas Virgas populo ven
dunt .
Etut apud Judæos, aliquis Sacerdotum numerus die nocteque mi
niftrabat, fic apud Perfas, quaterni Sacerdotes ſimul (cùm multò plu
res ad fingula Pyréa pertinerent,) fingulis Nychthemeris, Sacri Ignis,
qui ſuper Aram in medio Templi, curam gerebant, & hodie gerunt,
Ligna decorticata & munda ſuppeditando, ne extingueretur.
Perfæ veteres nulla habebant Jejunia, quippe quæ fuerint planè
vetita, ut & hodiè. Sed Feſtivitates, ſeu Dies Fefti erant plurimi, &
ii etiamnum hodiè continuati, qui (omnibus Feftum concelebranti
bus, ) in Lætitiâ definunt: matutino autem tempore, Ecclefia religio
fiffimè aditur, ubi Zend -chuân, qui Miniſter , ſeu Paſtor, Preces reci
tat & Sacra celebrat. Talis ſc. Synagogæ Lector Ordinarius dicitur
quoque Nuſk.cbuận ; de quo fupra. Et quiſque ſecum affert fua Vic
tualia, quæ ad commune bonum inter omnes eduntur : & de eis par
ticipant pauperiores qui nihil attulerant ; nam Charitate & Eleemo
fynis
Cap. 28. VETERUM PERSARUM . 357

fynis excellunt erga ſuos, nullos habentes Mendicos. Sed præter dies
itatos & folennes, devoti Homines quotidiè adeunt Pyréa, Deum
precandi ergô, coram Igne Sacro : & ibi de Conſcientiæ Scrupulis
conſulunt propè Pyréum habitantem aliquem Sacerdotem. At Laici,
qui à Pyréo procul abſunt, orant Deum , ftantes coram Igni culinari
in domo ſuâ ." Prætereà in propriis ædibus plerique habent perpetuò
ardentes Lampades ab Igne facro accenfas.
Cúmque Deus fit omnium Rerum Principium , fingulorum Men
fium Principium (nempe primum ejus Diem ) ipfius cultui dedicant,
& ab eo denominant, præter alios etiam Dies eidem uſui dicatos, de
quibus alibi diximus. Nam præter diem primum , inſuper quater, in
quovis menſe, tot Diebus nominatim notis ( quatuor Sabbatorum loco)
omnes tenentur congregari in Eccleſiam , ubi poſt peractam Proftra
tionem ( ut fiebat in Templo Hierofolymitano,) ftantes orant ; & ali
quando genuflexi, ut Salomon faciebat ſuper Conchá æneå. Hiſce
dictis Diebus fiunt Sacrificia majora, & celebrant Preces folenniores,
legendo Libri Zendaveſtå aliquam Nuſk, feu Partem , quæ continet
Zerduſhti Præcepta, quibus in Religione Zelus & Firmitas, & in
Moribus Probitas & Puritas, populo recommendantur & inculcantur.
Habent enim ſuo modo Liturgiam publicam , quam certo quodam
Tono, feu Plano Cantu, modulantur & cantillant, ſc. certain atque præ
ſcriptam Precum & aliorum Rituum formam , quam in Ecclefiisfuis
retinent. Et quidemeam cantare didicerunt à vetuftiffimis Judæis,
quorum modulatio in Eccleſia tunc à manu in manum tradita : pofteà
verò per Punctatorum Accentus fixa & confirmata eft in Ecclefiâ Ju
dæorum , qui etiam extra Eccleſiam , ne quidem Caput Biblicum fineifta
Modulatione unquam legunt : ita ut, non tam legere, quàm canere
ſemper videantur. Et quia Perſæ ſua Sacra, dicto modo, modulantur,
Græci & Latini, quorum Vates, extra Verſum , id non faciebant, eos
falſò repræſentârunt, quafi in Sacris ſuis Verſus quoſdam canentes ;
cùm è contrario , Zoroaſtres omnia fua conſcripſit Profa. Cùm itaque
Magi dicantur aliquid patrio Carmine ceciniſe, id intelligendum eft de
patriâ Modulatione protaïcâ : nam reverà, Carmen non eft neceffariò
Sermo ligatus, cùm fit nil niſi abbreviatum Canimen, quod uſu tan
tùm (non autem origine) Verſui reſtrictum .
Puritatis ſunt valdè ftudiofi: ideóque non bibunt in eodem poculo
cum peregrino ; imò nec cum ſuis, ne fortè participent de Peccatis
ejus cum quo bibunt, uti jubetur in Zerduſhti Præceptis, quæ in calce
occurrunt ; ubi docetur quid in hoc caſu faciendum eft.
Pueri
358 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 29 .
Pueri & [Puellæ , poft XV annoruin Ætatem , (ut fuprà) Cingu
lum , Religionis Teſſeram , induere incipiunt, & divina Præcepta eis
inſtillantur: & Adultiores, qui bonis Moribus & Literis imbuti, Zer
duſhti Libros legere & intelligere docentur à Sacerdotibus, hanc ope
ram fufcipientibus.

СА Р. XXIX .

De Igne, ejuſque Nominibus. De Pyréis, ſeu Templis Ignis, & quomodo fe ibi
gerunt Magi. De Improperiis, ſeu Nominibus vituperii quibus Mohammedani
iſtum populum appellant & , per Invidiam , notant: & deNominibus quibus ifte
Populus inter ſe ſuos compellare folent.

PUD Perfas, Ignis multis nominibus gaudens, aliquando olim

A vocatus fuit lg Vå : at fæpiùs ;-) Adur, ſeu 1,35 Azur. Aliud
ejufdem receptifſimum Vocabulum (magis Medicum quàm Perficum )
fuit üst Adiph, quod, proceffu temporis, mutatum eft in cust Atèſh ,
quod apud Poëtas, aliquando Aphæreſin paffum , legitur cum Téph.
Alia Ignis nomina reperio .
y Hyr, & ping ‫ بلاك‬Bilègh,
‫ وزم‬Varezem , && oths
quorum hoc ultimum magis peculiariter Flammam notare videtur.
Ignem verò Sacrum denotare volentes, eum vocant pelyt ? üst Atėjo
Bebråm , ſeu conſtructè, Atéſhi Bebram, i.e. Ignis Martis, qui apud
Græcos nuncupatur flûp.Aperov, utpote de Rubedine illius Planetæ par
ticipans, cumeo concolor, ad eundem relatus, & ab eo primùm de
rivatus. In Libro Sad -der cap. 39 in calce, legitur ul,ofcüsſ
‫ آتش آذران‬Atėjh
Adurán, eodem ſenſu ; quaſi ab Adur, ex nominibus Martis, etiam
fuerit uloſ Adurân. Sed pro Atéſbi Behrám , apud quoſdam malè
fonantes, aliquando minùs benè legitur plysdy usí Atéſhi Varbarám ,
eodem fignificatu. Et cùm Bebrâm , ſeu Babrâm ( à Græcis enuntia
tum Ovcpáms) aliàs fit nomen cujuſdam Regis, id apud Arabes ferè
femper legitur prædicto ſono Warharâm, uti & apud Syros policijo
Warharam;j unde apud Socratem & alios Græcas fit nomen Boppaérns
Vararánes.
Dictus
 1
1

>

4
 TAB.VIII. pag.359.

Templum Ignis,exe = Ignis in mediano Sa

unte per Acroteria (vul: cello feu Septo fpati;
gò las Capolas ) fimo. oſoimmunisfervaturà
Solaribus radiis,• quos
in eum per feneftellas
Splenduriffé nefas.

Shinin
pour
W?
TVNO

-VITT
I

ASENLAPOLI
ZY

SUALBAEN

OTTE
EN
Admodum Reverendo in Chrifto Patri IOHANNI Div.perm . Epiſcopo
Ciceſtrienſi hanc Tabulam Gratitudinis ergô lubenis meritók .
D.DD. Autor T.H. MBurg.delin.et ſculp.
 Cap. 29 . VETERUM PERSARU M. 359
Dictus Ignis Sacer fervatur in Pyréo, ſeu Templo ad hoc extructo ,
quod eft Magorum Ecclefia. Nam antecedentibus temporibus, ante
quam Religioſus ſervaretur Ignis, nulla erant Templa veterum Perſa
rum , quippe qui omnia fua Sacra fub dio peragebant: ideóque in ſuâ
Religione & linguâ non habebant Templi nomen . Medi quidem Ido
lolatrarum Templis applicabant hos Heical (quod eksis Eww.cov,)
quodvis magnum Palatium notans, à Judæorum 537 Hecal mutua
tum nomen. Et poſteà, Mohammedanorum temporibus, Medi Eccle
fiis accommodabant nomen Angjuman, quod quemvis Conventum no
tat, ut mox dicetur. Nulla itaque apud veteres Perfas erant Templa,
donec perveniretur ad Pyrés, feu Ignis Domicilia. Ejuſmodi Pyreum
pluribus gaudet nominibus, qualia funt & Last Atéſh-chånd, i. e.
Domus Ignis, & Businesſ Atèſh-cadà, i.e. Caſa Ignis, ſeu Domicilium
Ignis. Aliàs aliquarido vocatur húnfawy: Preſtiſh -gb &h, i.e. Adora
tionis Locủs ; & aliquando oliwy? Yeziſh-gháb, Interceffionis Locus.
Quin & totum Pyréum aliquando intelligitur nomine ol SuisT Atèſh
ghah, i. e. Ignis Locus; quamvis plerumque magis propriè hoc No
mine intelligatur Ara , feu Focus in ejuſdem medio poſitus, aliàs ali
quando fimpliciter dictus malis Bùn-gbál, i.e. Fundaminis Locus ; at
magis explicitè, cushi Bungháh Atèſh, Fundamen Ignis .* Tem
plum aliquando vocari poteft & folet oss ángjuman, ſeu os cossos
ángjuman -gháb, i.e. Congregationis Locus ; eâdem ratione, quânobis
dicitur Synagoga & Eccleña, à convocando & congregando ; & fic
Turcicè dici folet ugyan oso Dirnègh -yeri, i. e. Conventionis Locus.
Sed hæc ſunt nimis generalia nomina , cujuſvis Religionis Eccleſiis
competentia : ideóque in Evangeliorum Verſione Perhcá à Jeſuitis
factâ, Synagoga vocatur ángjuman- gháb : nam ángjuman eft quivis
Cætus, feu Conventus, five Congregatio hominum , tam piorum & pa
cificorum quàm militum & bellatorum ; unde in Perfarum Libris
olqw wwf was eſt colligere, feu congregare Milites, eófque conſcri
bere. Hinc (nam ex quo Perfæ olim oceupârunt Syriam , multa cor
rupta Perſica relicta ſunt in linguâ Syriacâ ) eſt Syrorum Hánzuman
eodem fignificatu : ſic Bar Bahlůl äslas heco Oujo Hánzuman:
eſt Congregatio, Cætus. Angjuman eſt itaque Synagoga quævis, tam
Perſarum ,quam Mohammedanorum , aut Judæorum , aut Chriſtianorum
fc. Ecclefia Parochialis. At Veterum Perſarum Iupcov peculiariter vo .
catus
 RIA IONIS
360 HISTO RELIG Cap . 29 .
catur Atif -chana : eſtque Cathedralis, cui Reditus ad alendum per
petuum Ignem , cum Sacrificiis & copioſo Sacerdotum Famulitio , fi
mul cumEpiſcopatu .
Quoad externam Pyreorum Figuram , Thevenotus in Itinerario di
cit, Antiqua Ignis Templa fupernèaperta : ſc. relictisin Cupola fora
minibus, ut exeat Fumus, non autem ita ut pluvia extinguat Ignem
inferiùs in medio Foco ardentem . Et Bundári tradens quod Zerduſt
extruxit Domicilia Ignis, refert ; dening loshölgdes fecit ea cum Cu
polis excelſis. In urbe Suràt, ( quamvis ibi fint aliqui Veteres Perſæ ,)
nullum eſt Pyréum : ibi itaque, in propriis laribus, coram Igne culi
nari, ſuas recitant preces ; quas tamen omnes non fatis intelligunt,
cùm ſcriptæ fint veteri linguâ obſoletâ. At decem inde milliaribus,
in urbe Nuífari eſt publicum Pyréum , ubi omnia regulariter fiunt.
Qualia fint in aliis locis Pyréa, alibi diximus. Præcipuum autem Me
tropoliticum Pyréum (maximè reverenter habitum propter Ignem
ibi ſacerrimum ,) eft locus propè Kirmân Perſidis, de quo ſuo loco 1
1

dicetur. Ibi ( inquit Thevenotus oculatus Teſtis,) fæminæ Guebræ funt

formoſa . Eorum ftudiofi in India (ut Ph. Gj.) operam dant ftudiis
in loco dicto Ll Shâmáz, ubi docentur Magorum Liberi. An
tiquiffimis temporibus, Metropolitanæ Eccleſiæ erant Naubahár, at
que Azur -Guſhtaſp in Balch, ubi Reges Theſauros ſuos condiderunt.
Magorum Pyréa, ſeu Templa, quantùm dotata fuerint, partim docet
Ammianus Marcellinus ; Lautiſima eis aſignatæ ſunt Poleſiones in Me
diâ, & alibi.
Indi&is Pyreis alunt perpetuum Ignem lignis mundis & decortica
tis. Sed nec hunc, nec quemvis Ignem , confodiunt acuto quovis Telo
aut Rutabulo : fortaſſis huc fpečtet id quod Pythagoras ( qui cum
Magis converſatus eſt) monet ; Ignem gladio non fodiendum ; quod ta
men in ejus Vitâ Porphyrius explicat de homine iracundo non pro
vocando. Sed non licet apud Perfas Ignem cultro aut gladio explo
rare, ne vim ei inferre videantur : uti nec apud Scythas Mogolo-Tata
ros, qui etiam nolunt tale Inftrumentum admovere prope Ignem, nec
aliquid cultro eximere è Caldario prope Ignem ftante, ne hoc modo
Caput Ignis præſcindere velle videantur. In quovis Pyréo Pavimentum
eſt' mundum , ad nitorem uſque fricatum , propter Proſtrationem , &
alios Ritus ab omnibus ingredientibus faciendos.
In fuis Pyréis Liturgiam ſuam recitat cantatque, & Libri Zenda
veſtá aliquot Sectiones legit is, cujus vices redeunt, ideò dictus Nulk
chuán, i.e. Partium Lector, Cantorve. Hoc eſt quod Græci (de re
bus
Cap. 29 . VETERUM PERSARUM . 361
bus Perficis ferè ſemper ineptè loquentes) vocant Hymnos canere, &
quando aliquid de Deo loquendum, ſuo more, in plurali numero di
cunt Orss. Quoad Hymnos itaque matutinos ( ut ſuprà) & Magorum
Miniſterium quotidianum & Sacrificium juge, ea omnia inſtituit Cy
rus, pietate ductus : fic Xenophon p. 204, TřTW tã xpóvæ natus Jesuv os
Μάγοι υμνεινy πq αά άμα τη ημέρα της θεές, και3 θύαν αν καθ'εκάρην ημέραν οις
oi Mágoa emalev, Tunc primòconftitutifuntMagi,qui femper cum prima
Luce Deos Hymnis celebrarent, & quotidiè Sacrificarent Diis illis quibus
Magi ſacrificandum dicerent. Etquod ab eo inftitutum (ait Xenophon)
ab aliis poſteà continuatum , ut Deo ſervirent & fimul Cyro placerent,
eúmquein re tam laudabili imitarentur. Qualia fint Pyréa, & quo
modo fe ibidem gerant, refert Pauſanias, quo modo Ignem accen
dunt
per modum Miraculi narrans; ſe in Lydia vidiſſe Templa quæ
vocantur Perfica in urbibus Hierocæſareâ & Hypapis. In utriuſque
Urbis Templo eſt Olxqpia ni Sacellum quoddam , inquo fuper Arå eft ci
nis diverſi coloris ab alio cinere. In djętum Sacelum ingrediens. homo
Magus, qui cùm Ligna arida fuper Aram poſuerat, primò Tiaram ca
piti impoſuit ; ſecundò autem , invocato aliquo deorum , ex Libro trádce
accinebat Barbara quædam Gracis non intelletta. Mox, ahſque aliquo
addueto Igne, ligna accendebantur & viſibilis flamma ex eis elucebat. In
quibus notamus, quòd Magorum Sacerdos Sacra peracturus, mitratus
id faciebat, & Ligna Igni impoſiturus,invocato priùsnomine Dei, re
citabat aliquas precatiunculas antiquâ linguâ Perſica, à Græcis non in
tellectâ. At ceffare debuerat Pauſaniæ Admiratio de accenſione Ig
nis, fi animadvertiffet Ignem in illa Arâ ſemper fuiſſe inextinctum &
in cineribus latentem : & cùm Sacerdos ligna prudenter difpofuerat,'
relictâ inferiùs Cavitate, feu canali pro Vento, ut ſubintrare poffet fla
tus, tum neceffariò omnia in ſubitaneam flammam erupiſſe.* In om
nibus Sacris, Magi tam Regibus quam populo præibant, & totam
Isprezícer oftendebant. Nam , dicente Ammiano Marcellino, Erat Pia
culum Aras adire, vel Hoftiam contrectare, antequam Magus, conceptis
Precationibus, Litamenta diffunderet præcurforia. Quomodo autem ſe
in Pyréis gerunt, partim à nobis dictum eſt, & partim ex Phirdauſi
ſuprà citato, & paſſim dicetur in fequentibus; inter quæ ſit ſequens
hoc ex Erdavirāph, qui aditurus Pyréum Aduri-Churdad, lavavit &
ornavit ſe, albis etiam miniſterii veſtibus indutus (cum eſſet Sacerdos ,)
& odoribus confperſus, coràm Igne adoravit Deum, humi proſtratus,
facie in terram affricatâ :

zz Cùm
362 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 29.
‫ سر وتن چون بشست ارداي ويراف‬Cam taput ‫ و‬corpuslavaJetErdaiviragh ,
‫وجان ياكی بودش بر دل صاف‬.Corpore
‫تن‬ animeFair purtscum carde intere
‫ سر پا جامع بوشیدش چوكافور‬A capiteadpedem industusnelle atCamphora,
‫مي تاني گفتي خره و دور‬.Dixides
‫ازو‬ en eeâ Alienduirelamen & durcent
Japong ylas misly?‫ر پر‬j‫ ?ب‬Goks? Veſtes confperfit Aromaticit & Sufiru,
‫ابستان تنگهي در پيش آدر‬.1h
‫ب‬ iqu
patie
fitit Jecoran Igne
e
‫پيش آدري خرد ان نالين‬.C
‫به‬ ar
Adari -Cburdad am
iple ingemuit
‫ کرد و رخان بر خاکی مالیں‬.Pan
‫پنت‬ iten tiam
egit genasterre africavit
‫ اوستا خوانی اونزدارريپيش كر دابدسایرار‬ray Avearecitavit cum Gemitu mults,
Jolo cümnt jail als come Ingemuit in confpeétu Juftillimi Dei.
Dum devotè juſto cultu verum Deum colant iſti populi, videns æquus
Lector, facilè percipiet quàm iniquèà Mohammedanis taxentur ut
Ignicola & Ghebri, &c. varios falſos Titulos & Improperia eis inno
centibus inurendo .Sciendum eſt, quod Mogh, ſeu Magùs, & Magjús,
ſeu Maguſaus, fuit antiquiffimum horum fatis honeſtum Nomen ante
Mohammedanorum tempora, tale, inquam, quo fe libenter vocari pa
tiuntur. Nam apud hujus populi Aborigines, Mògh fuit Sacerdotum
Nomen , quod pofteà ab aliis aliquando ad totum populum , etiam
Laïcos, tranſlatum . Hoc nomen, quatenùs fcimus, obtinuerit ab ini
tio Gentis, cùm omnes eſſent Orthodoxi, antequam Sol, aut Ignis,
in eorum Admirationem venirent. Pofteà ii, qui primò incipiebant
ab Orthodoxiâ ad Sabaiſmum deſciſcere, ſuâ linguâ ab Orthodoxis vo
cari folebant Lügis Nogúſá, ſeu SShinga's Nogúfbák, five ( ut & in
Pb. Gj.) * esla Nogåk, omnia per g8 durum . Et ut vera hujus No
minis vis percipiatur, videbimus quid eorum Lexicographi de eo no
tant. Id in Sahab Agiemi fic exponitur, ‫دغوشاگبران منهبندن بر‬
vo vecivo Nogúſá, ſeu Noguhæus, ex Gbebrorum Sečtis quædam Secta
eft. In eundem ſenſum Nim. Laud. & Nim. Sion . sshügis , hügis
‫نهج بران و آيين ايشان و بر پتی اسمیر‬-Nog ‫م‬ ,tiba
feu Nogi
• Exemplar Fraſerianum legit i gas Nogik.
mák,
Cap . 29 . VETERUM PERSARUM . 363
ſhâk, eſt Secta Ghebrorum , & Mos eorum : (fcil. Inſtitutum religioſum
& Praxis, ſeu Secta eorum :) item , alicujus Idoli nomen eft. Et Ruſtem
AlMatlawi & Halimi Perficus ajunt , ‫خوشا و دغوشای بر منهن در‬
Waschinociro Jils Noguſha, ſeu Noguhák, eft quædam Sexta ex Sectis
Infidelium . Et Ruſtemi Epitomator dicit ; coussls Jils sshügis
Noguſbâk eſt Infidelium Confuetudo, feu Mos ; ſc. Religiofi Ritus eo
rum. Et ibidem mox ; vo Sut we higiés Noguſhå eft Idoli etiam
Nomen. Omnium fuſiſſimè exponit Liber Pharhàngh Gjihångbiri,
ubi notatur, quòd Nogúfba [ſeu Noguhæus] in pleriſque eorum Lexicis
exponatur Ghebr, ſeu Infidelis, Speciatim Ignicola: fed quod in aliis eo
rum Lexicis exponitur volo Sabi, ſeuSabius, qui ab und Religione
ad aliam migrat, fc. à verâ adfalfam . Sabiiitaque, Idola manufacta
ſeu Sculptilia non colentes, (quales erant Perfæ ,) veteri Magorum
linguâ dicebantur Nagufhæi : alii autem Sabii, Sculptilia colentes,
(quales erant reliqui homines,) eâdem linguâ dicebantur glas ? Bochår,
quod exponitur ulang Bùt-preſtân : atque etiam exponitur
pels casso Locus Collectionis Scientiæ ; unde nominatur Urbs Avicenna
‫ا‬Jylos?
‫ بخار‬Bochấra, propter Doctorum Virorum ibi Confluxum . Sic Nim .
Laud. & Sion . In Pb. Sur. memoratur Magorum Ignicolarum Secta
dieta Lügil Anúſhâ, quod puto eſſe nomen detortum à Nogúſå. Aliàs
neſcio quid fit.
Aliud, apud Mohammedanos, Veterum Perſarum Epitheton eſt wiss
Ciwy Atèſh -perèft, Ignicola; quaſi Cultum divinum tribuerent Igni,
quod non faciunt ; ut ſuprà diximus abundé. Propter eandem Ratio
nem , à dictis Mohammedanis ii etiam vocantur wünssjuf Azur-kiſ ,
?
>

i. e. Ignea Religionis homines.

Alterum , à Mohammedanis ( & ante eos ab aliis ) huic populo im
pingitur Epithetum Ghebr, ſeu, ut Galli fonant, Guebr, i.e. in ge
nere Infideles, in ſpecie Ignicola . Horum Guebrorum plurimi ſunt
prope urbem wolnud Iſpâhân Perfidis, ubi ii ſoli integrum Subur.
bium occupant, ibi habitantes ſeorſim à Perhs Mohammedanis, à qui
bus illud Suburbium vocatur ols I Guebr- Abad, i.e. Guebrorum
Habitatio. Nam hujus Religionis homines omnes in genere à Perſis
Zz 2 Moham
364 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 29 .
Mohammedanis vocitantur "Ghebr, Guebr, Ghabr, & jA5 Ghaur,
vel, ut Shâbidi effert, den 5"Ghứr, Turcis Ghiaur, Herberto noſtrati
Gower. Sed proh dolor! per Literas Junii MDCXCVII ab Iſpahan
exaratas narratur, quòd ibi novus Perſarum Rex Hoſein iſtum popu
lum fuam veterem Religionem deferere, & Iſlamiſmum amplecti, coë
git; & mutato illius Suburbii antiquo Nomine Gavrabád, illud jam ,
de fuo Nomine, vocavit LT anus Hoſein- Abád. Qui circa urbein
Yezd,ſeu Yazd, habitant prope Montem Elborz, ((fuper quo erat eo
rum Pyréum magnum, ) apud Texeiram , fecundùm Portugallicum
Pronuntiationem , vocantur Gavr Yazdi, i.e. Ghaur razdenſes. Et
quia iſtorum hominum Lingua છેà reliquis Perſis non intelligitur, Mer
catores ibi apud Iſpahận negotiantes eam vocare ſolent egy oly
Linguam Guebricam, volentes Linguam non intellectam : unde in
Galliâ Gaſconia, Guebrích vocitatur etiam quævis lingua parum intel
lecta in genere : & hinc quoque nobis Anglis, Sermo incongruus, feu
inarticulatus & minùs intelligibilis, dicitur Quibrilh, ſeu Gibberiſh.
Quid propriè hoc dicto nomine volunt Perſa Mobammedani, docet
Ruften AlMaulani, ‫بر اوده طين كافر و مطلقا كاغر و چوقال‬
og tliis cigro is Ghebr eft Ignicola infidelis, vel abfolutèInfidelis
quivis. Et, ut omnia ejus fignificata perſequatur, addit ; Item eſt Lo
rica quam die belli induunt homines.
De iſtis hominibus Relationem adducere non pigebit ex autopte
Gallo A. Daulier, in Libro Les Beautez de la Perfe. De Iſpahan &
Gjulpha agens p. 51 , refert; “ Si vous voulez paſſer à un quart de lieuë
“ de Julpha, en tirant vers le montagne, vous verrez un beau village
compoſé d'une longue ruë, il ſe nomme Guebrabâd, c'eſt la demeure des
“ Guebres, ou Gauvres, que l'on dit eftre les anciens Perſes qui adoroient
« le Feu . Le Roy leur a donné ce lieu pour habiter' ; les ayant détruitsen
beaucoup d'autres Endroits. Ils ſont veftus d 'une étoffe de Lainfine
“ de couleur tannée. Les Habits deshommes font de meſme formeque ceux
des autres Perfiens. Mais celuy des Femmes eſt tout different; elles for
stent, le viſage deſcouvert, & furla teſte une écharpefagotée à la neg
ligence, avec un autre voile qui leur couvre les épaules,ne refſemblant
“pas mal à nos Boëmiennes. Leur Caleçon eſt comme un haut de chauſſe
“ de Suiſſe, quileur deſcend fur les talons. La pluſpart de leurs étofles ſe
fabriquent à Kermân, grande ville du coſté du Midy de la Perſe,où
il y a pluſieurs de cette Secte. Ils ſont fi reſervez à parler de leur Re
ligion,
Cap. 292 VETERUM PERSARUM . 365
ligion, qu'on a de la peine d'en sçavoir rien d'aſſeuré. Ils n'enterrent
pas leurs morts, maisles laiſent à l'air dans un enclos. l'ay entré dans
o je n'ay rien veu de particulier, fi non
quelques-unes de leurs maiſons où
que lesFemmes, bien loin de fuir de nous,comme font les autres , eſtoient
bien -aiſes de nous voir & de nous parler.” Origines contra Celfum me
minit Περσών ή Καβείρων : ubi Κάβαροι funt dicti Gabri, voce Perfica ali
quantulum detortâ : & Nicephorus Bryennius, inter alios Milites in Ex
ercitu Strangolipis, memorat tås Kafélars, qui Perſarum Ghabri. At
à 732 Cabîr, in Phænicum Theologia,longe aliud funt Káberpos, ſcil.
Cancri, feu Cancrelli ab Antiquis culti. Sic Heſychius, Kálcpos, Kap
κίνοι πάνυ δε τιμώνται ούτοι ν Λήμνω ως Θεόι. λέγονται δε Ηφαίρου Παίδες,
Videntur effe minoris fpeciei Cancrelli, qui crudi, Fumum , cocti, Ig
nem referunt ; primò fufci, & deinde rubentis coloris, Vulcani filios,
prunas & ſcintillas æmulantes. In Theſſalonicenſium Nummo apud D.
Seguinum p. 14, inſcriptum apparet nomen KABEIPOC, qui ibi poni
tur ut Homo ftans cumClave in dextrâ & Malleo in finiftrâ. Hocque
videtur effe aliquid ad Vulcanum ſpectans, ut rectè ſentit 'D. Seguinus.
Hoc itaque nomen ( ut apud Græcos ſcribitur & ſonatur) tam ad Per
fas quam ad Vulcanios ſpectat, cùm utrique circa Ignem verſentur.
Græci itaque videntur à Perfis hoc nomen ad fuum Vulcanum tranſ
tuliffe : quod tamen ei vix propriè aptatum eſt, cùm Perfæ à Vulca
niis Operibus fabrilibus abhorreant, propter reverentiam Ignis.
Apud Talmudicos ga3 Chabér, feu Chavêr, five Hbabér, (quod aliàs
aliquando Judæorum Doctum feu Sapientem notat, ut & Arabicum quá
Hhibr, feu Hhebr.) in Gloflà Talmudicâ exponitur '800 Parſái ;
hâc fignificatione (ut videtur) ſumptâ à voce Perſicâ Ghabr, ſeu
Ghaur . Eo nomine intelligi Perſarum Sacerdotes fcribit Baal Arûch,
ad illa verba ‫ ולא תחת חבר‬Et non Jab Chaoér ; addens, ‫שהיו פרסיים‬
poman pomonas goop Quia Perſæ vocant Sacerdotes fuos Chaverin . Illius
autem Veniâ, non reſtringitur ad Sacerdotem , fed ejuſdem Religionis
quemvis, five Sacerdotem , ſive Laicum notat ; modo ſit hujusReli
gionis ; namque non notat Perſam Gente , fed Perſam Religione : nec
ftatum civilem ſpectat. Et ad locum in Pfalmo, Dixit Stultus in corde
ſuo, R. Jochanan in Talmude dicit, Ifti ſunt Chaverim [ ſeu Perfæ ]
Impii, qui non agnofcunt Gloriam Iſraelis, i.e. Deum. Et ibidem organ
baas inx Chaverim (ſeu Perſæ ] venerunt in Babyloniam . Heic ( ut
vides) Judæi vituperant Perſas. Ut itaque hæc meliùs intelligantur,
fciendum eſt, quòd Perfæ , pro diverſitate temporum , fuerunt Amici,
vel Inimici Iſraelitarum , ut hi pro illis, vel contra illos loquerentur.
Talmu
 366 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 29.
Talmudicorum Temporibus pofterioribus, Judæis inimici erant Perſæ :
unde in Ariach legitur, ‫היו אותן חברים רעים מאד ומצירין לישראל‬
Fuerunt Chaverim ( ſeu Perſæ ] homines valdè mali, ar &tantes Ifraelem ,
id eſt, opprimentes Iſraelitas. At longè aliter prioribus Temporibus
Ahaſueri & Eſteræ : tunc enim Judæi amabantPerſas, &ab ipfis in
vicem amabantur, uſque ad Tempora Cyri & Darii Hyſtapis, cujus
Tempore, Judæi abſolventes ſtructuram Templi, gratâ memoriâ re
colebant Beneficia à Perſis accepta inurbe Shuſhan , & à Cyro aliiſque
Regibus, in permittendo & procurando Extructionem Templi & Úr
bis : unde Orientali Portæ Templi Hierofolymitani Perfidem reſpicien
ti, reduces Judæi affixerunt Figuram Urbis & Palatii Shuſhan Ære
conflatam , uti memoriæ proditum eſt in Tractatu Talmudico Mid
doth. De hoc loquitur Paulus Diaconus p. 857, Janua interioris
Ædis, quæ reſpiciebat Orientem ,cùm eſſet Æreſolido induta, ac perinde
immenfiponderis, quæ vix à XX viris fummo conatu impellentibus clau
deretur, & c .
Quin & præter fuprà recitata, alio etiam Improperii, ſeu Vituperii
Nomine, à Perſis Mobammedanis Perſæ veteres vocari folent Philiv ;
quod exponitur abſolutè Ignicola, quaſi proprium illius populi nomen .
Sic Rulem AlMaulati, ‫یو ارده طين هجوسي‬-Phili
‫فل‬ ept Ignicola Ma
gus. Eft fcil. Contemptûs Nomen , ut patet ex primariâ ejufdem ſig
nificatione, quam exhibet Ruſtemi Epitomator, rem ulteriùs explicans;
‫ فلیو عقلسز فلیوان ارده طاينلر كه عقلمزلردر‬Philip et tupidus
ſéu bardus, inquit iſte Mobammedanus : & in plurali, Philivân funt
Ignicola, qui ſtupidi ; prout eorum Inimici dicunt. Paulò mutatâ for
mâ, effertur ygaabi Philiva, ſeu ryyli Philáva, in Libro Ph. Gj.
& ſtupefačtus aliquis. Di&um nomen ali
wanag Items Igaw.infanus &
: quando ſcribitur gulo Kalív, in plurali ulgulö Kalivân, & ( ut dic .
tum ) exprimit Ignicola . Subinde etiam ſcribitur quis Calív, ſeu
gues Calíva, eodem fignificatu primitivo. Et quidem primariò
ſignificans Stultum & Inſanum , à Mohammedanis (ut vides)peculiariter
applicatur Veteribus Perſis, quos emphaticè fic vocant. Nomina ita
que ( ut recenſeamus ) quibus iſtum populum vituperant, ſunt Qua
tuor : ſc. 1, Nogúſhâ, i. e. Species Infidelium , ſc. Sabius : 2, Ghebr,
i. e. Infidelis in genere: 3, Atèſh -perèft, i.e. Ignicola : 4, Philiv,
feu Calív, i. e. Stupidus, Infanus. Hæc Epitheta ſolam Religionem
fpectant,
Cap. 29 . VETERUM PERSARUM . 367
fpectant, non autem Regionem , aut Statum civilem : & tanquam
propria hujus populi Nomina, eis affiguntur à Mohammedanis, illos
contemnentibus, & quâvis occaſione vituperantibus; qui etiam non
dubitant eis tribuere Dei Ignorantiam , & Pyrolatriam , & Saducæiſmum ,
in ſuis Lexicis, inter alias Expoſitiones, afferentes quòd Mogh, feu
Magus, fitAteſhperèft, Ignicola, & Zindik, Saducæus, NegatorRefur
rectionis. Sed non debemus credere ejuſmodi falfis criminationibus &
calumniis, quæ fine juftâ causâ eblaterantur ab apertis Inimicis, eorum
Res &Religionem libenter ignorantibus. Proximè itaque videndum
eft quibus Appellationibus inter fe invicem utantur, quæ in eorum
Libris occurrunt .
Et quidem quiſque poteſt à ſuis honeftèvocari Mogh, feu Magus,
& Magjúh, ſeu Magufæus. Et omnis Vir Ecclefiafticus debet ab aliis
recenſeri ſecundùm Titulum Ordinis fui, i.e. vocari Sacerdos, vel
Præful, vel Archipræful. Et quidem Precum Lector quotidianus Sa
cerdos honeftè vocari folet Zend -Chuan, ſeu Nusk - Chuân, de quibus
fuprà dictum eſt ; atque ulys sa reziſh -Chuân, Interceſſor, quo
Titulo fæpè decorantur in eorum Libris. Hujus Religionis Laïci inter
fe invicem appellari folent ſequentibus modis: fc . and go Mardi
Din, i. e. Homo Religionis: olössl issho Syro Mard Pák Íhtacad, i.e.
Vir Sancta && puræ Fidei : cisley
‫ رواتش‬and
‫ دین‬bulb
‫ طلبگار‬Talabghấr Din Za
rátuſht, i.e. Quæſitor Religionis Zoroaſtris : une lol Ahl Din, i. e.
Religione præditus, ſeu collectivè,Populus Religionis : aliàsguido Da
navar, ſeu louizo Dîndâr, Fidelis, Religiofus. Sæpiùs verò Laïcus
vocatur conscig : Bibdîn, i. e. Bone Religionis Homo, fc. Religiofaes, aut
Fidelis. Subinde cu con Din -perėjt, Religionis Cultor, qui benè
proſequitur Religionem ſuam : aliquandoyoDín -perver, Re
ligionem fovens: aliàs csalas Choda -pereft, Dei Cultor, vel ( quod
idem eſt,) cü cäs ‫ حق‬Hàk-perèjt, && my ‫ پرست‬wj;a
‫ یزد‬Yezéd-perėjt, i.e.
Deicola : aliàs culiü cia Hàk - Sbinds,
O
Deum nofcens, ſeu agnofcens.
Hæc omnia, cum aliis, in eorum Libris invenimus.

CAP.
 S
368 HISTORIA RELIGIONI Cap . 30 .

CA P. XXX.

Ordinum Sacerdotii Nomine & Distinčtiones : & Sacerdotum Habitus.

АРPUD veteres Perſas, Sapientes Laïci ( fc. Magnates & pruden

tes Confiliarii Regum ) vocabantur uljus Pherzán, feu elji
Pherzâna, in Plurali whiljy Pherzânaghân. Et doctus inter Laïcos,
præſertim Linguâ Medicâ, eſt lais Kendá, Philofophus, Sapiens, Sci
ens,
, i. q. Arabibus pula Hakim, ſc. eodem ſignificatu. At Sapientes
Spirituales ( fc. Magnates in Eccleſiaſticis) generali Titulo diceban
tur chimys Pharhdnd, feu chiroys Pharmànd, five chinog bue Pharhú
mand, i. q. china Chradmànd, & cinisla Daniſhmànd, Sapientes,
Scientes Viri. Eodem ſenſu eſt , Ràd, ſeu ol, Rád. Et quivis Vir
Spiritualis, ſeu inferioris Ordinis Sacerdos, generali Epitheto audiebat,
& adhuc audit, las Oyro Mardi Choda, Vir Dei, ſeu ciglas Oyro Mar
di Chodavand, Vir Domini, vel glo Dáru , i. e. Vir-bonus, vel curs
Bahman, i. e. Bonis Moribus præditus, ſcil. Sacerdos. Ex his aliquis
folet effe ysu Dibîr, ſeu Scriba, nempe Præfectus tūs uliwasu Di
bîriſtán, feu Schola -Scriptoria . Aliàs, generalis Sacerdotum Titulus,
Ratione Officii, eſt Nusk -chuán, i.e. Partium Lector, & Zend -chuấn,
i.e. Zendi-Lector, ſc. Lectores in Synagoga, de quibus fuprà dictum
eft. Infimus in Pyréo Officiarius in Libro Erdaviraph-náma vocatur
Arabico nomine cilj Ferráſh, i.e. Strator, qui fternit Tapetes & Te
getes & Flores, & c. Tales fortè erant Diaconorum loco, ad juvandum
Sacerdotes : hodiè videtur eſſe in quovis Pyréo tantùm unus, qui fe
rè talis, qualis apud nos eſt Sacriſtan, unde abbreviatum eft Saxtan,
ſeu Sexton. Iftius eſt Pyréum mundare & ornare, illúdque à ſordibus
purgare, & Pavimentum ad nitorem fricare. Hujus cuſtodiæ man
dantur Pyréi Utenſilia, ſeu Inſtrumenta, ut Forcipes, Palæ Ignis, ſeu
Batilli ad excinerandum Aram : item Scopa breviores ad Pyrei Solum,
atque Scopa longiores ad ejuſdem Cælum verrendum & ab Aranearum
Télis & Fuligine purgandum. Nulla autem ſunt Tela acuta, ut Ruta
bula, uti necFolles, neque Ventilabra, utpote quæ aliquam vim infe
runt Igni. [ Strabo ait, Non inſpirantes, ſed ventilantes atque dendo
infun
Cap : 30 . VETERUM PERSARUM . 369
dendo Oleum & Arvinam accendunt ignem.] Prætereà, omnis Aër
concluſus & ftagnans, liberâ motione privatus, habetur impurus &
fætens, ut quotidiè videmus. Et eâdem de causâ, Rutabulorum, aut
Follium nulla mentio in Templo Judaico, cùm neutrobi liceret Ignem
eo modo turbare, aut Inflatione ventilare, & multò minùs impurum
Oris Halitum infundere & inſufflare. Sed ad talium Inſtrumentorum
compenſationem , adhibebatur peculiaris Lignorum diſpoſitio & con
ſtructio, relicto Canali pro vento, quo, quafi fponte, inflabaturIgnis.
Alia Inſtrumenta ſunt Patinæ & Pateræ atque Crateres pro Libatio
nibus; atque Thuribula ſeu Acerræ pro Thymiamate, ſeu Incenſo.
Dictus etiam Officiarius ( ſeu aliquis ex Sacerdotibus) reponit & rur
ſus depromit Libros Sacros, 8c miniſteriandi Habitum , qui Alba &
Pileus bucculatus, hodiè Pannus quadratus, &c. Sed quoad Virgasmy
ricinas ( de quibus ſupra,) quas, inter precandum , manibus tenent
Sacerdotes, ſingulis orandi vicibus debenthabere novas, quas non ſine
multis Ceremoniis ex Sylvâ legunt .
Sed ut diſtinctos apud Perfas Ecclefiafticorum Ordines attingamus;
primus & antiquiſſimus Sacerdotii Perfici Ordo ( tam tempore primi
tivæ Orthodoxia , quàm deinde tempore Sabaiſmi,) erat eo Mògh, ſeu
Egro Múgh, i. e. Magus, ſcil. Ordo Magorum . Deinde his ordinariis
illorum Temporum Magis, præficiebatur Ordo ſuperior, eorum ſcil.
qui vocantur ago Mübad, quod abbreviatum pro as Ego Müghbad,
i.e. Magorum Præfe&tus, ſeu Præſul. Horum erat in fingulis Pro
vinciis unus, qui Præſulis vice fungebatur, alios ad Sacerdotium le
gitimè vocando & ordinando: nam nemo fponte aſſumebat Sacer
dotium . In Libro Sarrah AlLogat, Autore Gimal AlKóraſhi, legitur
‫م مغان‬pula
ulio ‫ حاک‬wigo Mübad eft Judex Magorum, ſc. Judex Eccleſiaſticus,
ſeu Præſul. Talis in Ph. Gj. exponitur, clio chimülong puso kogo
Mübad eſt Sapiens & Doctus Magorum . Et quia hic Ordo fuit Tem
pore Sabaiſmi, in Nim .Sion .exponitur, uhtus? whout Slowigen
just copley was es pulls Mtibad eß Judex Solicolarum : ſc. Doctus,
à quo Allegationes faciunt ; ſcil. verba ejus, Autoritatis ergô, allegare
folent. Et in eundem ſenſum in Nim . Laud. clasſ , Lilog pribo digo
‫پرست يعني كنشه طابجي واول کشي كه آنان حكايت ايرلر يعني‬
‫ اول عالم كه قمر عالمدر اين روايت ايرلر وبمعني وردر‬Mihad e
Ааа Sapiens,
370 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 30 .
Sapiens, Doetus, ſcil. Solicola, ſeu Solis Cultor : nempe is à quo Relation
nesfaciunt : is eft talis Doctor à quo Relationes faciunt Do&tores omnes.
Item , eâdem fignificatione cum Vazir. De hoc refert Ruſtem AlMáu
lari , (ut omnes Autoritates recenteam ( ‫موبر عالم حکیم وآنكس‬
‫ه ازو حكایت کنند و حاكم آفتاب پرسمان‬-Mi ‫ك‬ eft Doctus, d
dba Sa
piens talis à quo Relationes faciunt: Judex Solicolarum : 'is cujus ver
ba referunt, Allegationesab eis faciendo. Et quidem idem Ruſtem ,
atque Halîmi Perſicus, mox in eundem ſenſum pleniùs legunt, cogno
‫میدانی نقلنده گنشة طين كافرلر دانشمندي جميع مشكلاريني‬
‫الا صوررلر وسوراويني آندن روایت ایدوب تابين ابدرلر واما فرس‬
‫شاعرلرينو شعرلرنده استعمال اولنانون النور كه هر ملتی‬
‫انشمنی لردة اطلاق اولنور‬-Mibad
‫اولو د‬ (ex Relatione Meidani ) et So
licolarum Doctus, à quo omnia Dubia fua quærunt : & quicquid fecun
dum ejus verbum allegatum eft, ratum habent. Sed in Perficorum (Mo
hammedanorum ] PoetarumCarminibus , ex ufu innotefcit, quòd pro cu
ſenſum
juſvis Religionis Doeto (feu Doctore] uſurpatur. In eundem Mubad
etiam habet Ecteri, qui malè fonandum docet Maubid : pro
‫رلر‬verba
‫ی‬ejus ‫ شاع‬Turcice ‫لدر‬, ‫املمشوكبیلي* جاوذسایصلیورهدلارنفشمانردسلیر ده اعورلبويسيده كمهستهعرم‬
‫اما فرس‬funt

‫ شعرلرخدن النور هر ملتی اولو دادشمنی لردة اطلاق اولنه‬AlMatbad

eft Magufæorum Doctorum aliquis Magnus, quem de omnibus Dubiis
confulunt. Tam Perficè quàm Arabicèufurpatur: fed ex Perſicorum
Poetarum Carminibus innotefcit, quòd cujufvis Religionis magnis Docto
ribus tribui folet. Nam antiquiffimi iſtius Ordinis, ante Zoroaſtrem
inſtituti, antiquus. Titulus.manſit; & unà cum ejuſdem Ordinis, poſt
Zoroaſtrem , recentiore Titulo, pofterioribus temporibus promiſcuè
uſurpatus eſt. Ifti à Sacris erant Regibus, utpote dignitate Præſulum
‫ب‬praditi
‫ قبا‬: & Regibus benedicebant, ut meminit Phirdauf ; ‫آخرين‬
‫ن موبدان بر‬-P
‫خواتی‬ ra fi
benediaille le
Cobado Regi. Nam s
qui
vis Rex peculiares femper habuit tales Præſules fibi aftantes, quos
conſulere poffet : uti idem Phirdauß affert Hiſtoriam alicujus stils
Babek, qui fuit Sacellanus Regis Nuſhirravấn. Is quoque meminit
‫آمدن نوشیروان پيش آتشكده با هيربن وموبن و نیایش كردن‬
Adventús
Cap. 30. VETERUM PERSARUM . 371
Adventûs Nuſhirraváni ad Pyréum , unà cum Sacerdotibus & Præfuli
bus, ibique eos Laudationes divinas feciffe. Nam ut Sacerdotes curabant
Educationem Regum , fic Reges, jam educati, viciſſim expetebant
Directionem Sacerdotum , & corundem Benedićtiones multùm æſti
mabant.
Huic dicto Præfulum feu Superintendentium Ordini præficiebatur
alius ſuperior, ſeu ſupremus Ordo, ſcil. closero congo Mübad Mubadân,
i.e. Præful Præfulum , ſeu Archipræful. Talis alio Titulo aliquando
vocari ſolet uld , s , SapientiffimusSapientum, ſc. Sapientum Eccleſiaſ
ticorum fummus, ſeu ſupremus. Is videtur talis qui Sozomeno II. 9,
dictus eſt o μέγας ΑρχιμάγG . Iſte Sacerdotes & Præſules omnes or
péyasApxipayo
dinabat, & erat ficut Turcarum Mufti, & Judæorum Cohen gadôl,
ſeu Aprsepeùs, apud Shahriſtanium Margji, i.e. adeundus aliquis ; in
toto Regno unus, cui obediebant non tantùm Sacerdotes, fed & Præ
ſules omnes. Hujus Ordinis Eccleſiaſtici meminit Tábari in Vitâ Re
gis Mantigjabr , ‫ واو مهتر مربیان بود ومهكر‬-‫موبی موبیان سست‬
aslo ut while en Mübad Mubadán, is fuit Summus Præfulum , &
Summus omnium Doétorum ſui temporis. Iſte quâvis occaſione conco
mitabatur Regem , tanquam ſupremus cjus Conſiliarius. Hoc modo,
id quod ex Erdaviraph-nama ſuprà traditum , hîc habes confirma
tum .
Talis fuit Magorum Hierarchia, feu Sacerdotium , ante Tempora
Zoroaſtris, quiin veterum Perſarum Ecclefiâ continuavit eoſdem Or
dines ſub aliis Nominibus. Nam, ut ante eum, in Sabaiſmo inſtituti
ſunt dicti Sacerdotum Ordines pro Cultu Dei, & Ceremoniis Mitbræ,
ſic, poft eum, fub aliis Nominibus mox dicendis inſtituti ( vel po
tiùs continuati ſunt) tales Ordines pro Cultu Dei, & Ceremoniis Mi.
thræ, &pro Cuftodiâ Ignis.
Ecclefiafticorum itaque Ordinum Sacerdotum in Pyrodulid infimus,
eſt ofyouo Hyrbad, i. e. Ignis Præfe &tus, ſc. Ignis Sacerdos, qui in
Ph. Gj. exponitur td Süst polá Famulus Pyrei, ſeu Miniſter Pyrei.
Tales funt Sacerdotes ordinarii. De iſto Sacerdotum Ordine, Halimi
‫ك‬Percusrefert
‫گهويردبرنز اقولوللقك اهیمدجروسقیمولرمجوآستیشلر خآانهوكارأدمدرهدهگيمجطةیع; اولورلر آنو‬
‫جمع هرابیه‬ ‫ اراسنده قطع خصومت و قاشي لق اول ايدر‬Hyrbad
eft is qui in Magufæorum Pyréis noétuA &aainterdiu
2
miniſterium facit, &
cujus
372 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 30.
cujus Mandato omnes Magufæi [ ſc. Laïci] obediunt. Isinter eos Contro
verfias decidit, & Judicium exercet. - In plurali Hirâbida, formâ
Arabicâ. Autor vult dicere, quòd, Mohammedanorum Phrafi, omnes
Perſarum Sacerdotes habentur u langa cuisi corolj Kázi áteſh- pereſtån,
i.e. Judices Ignicolarum , ſc. Judices Eccleſiaſtici, eodem modo, quo
apud dictos Mohammedanos dicitur chilus Goli viial Uſcuph, ſeu
Epiſcopus, eft Judex Chriſtianorum , ut legitur in Mokáddemaadàb &
Turgjumân. Hujus Sacerdotii Nomen initium fumpfit ab Hyftaſpe,
qui (novo Religionis zelo permotus ) primus hunc Titulum
adſcivit, & ( teſtante Emir -chond) dicto cognomine Hyrbad vocari vo
luit.
Alius Sacerdotum Ordo ſuperior, poft Zoroaſtris Tempora, dictus
fuit Jytewas Deſtûr, i.e. Præful, feu Superintendens ; quorum unus
tantùm erat in fingulis Provinciis, ſicut Epiſcopus, qui omnibus ibi
Sacerdotibus præerat,, alioſque Sacerdotes ordinarios ordinabat & gu
bernabat . Et Defúr, verbo tenùs, eſt Canon ſeu Regula, ſc . Canoni
cus, ſeu Regularis, fc. qui regulariter vivit, & alios fic facere procu
rat.

Et tandem in veterum Perſarum Libris, poſt Zoroaſtriana Tem

pora, adhuc invenio alium ſupremum Ordinem , qui jghwa youture
Deftúri-Deftúr, Præful Præfulum, ſeu Archipræful, qui Chriſtianis
Epiſcopus Epiſcoporum , feu Archiepiſcopus. Huic parebant ſingularum
provinciarum Præfules, ſeu Superintendentes. Et Judæorum exemplo ,
Sacerdotes ſemper fuêre ex eâdem Tribu, uti conſtat ex Genealogiâ
ſacerdotali, tam in capite, quàm in calce, Libri Sad-der, atque ex
communi eorum Praxi, & ex antiquiſſimâ totius Gentis quadripertitâ
Diſtinctione per Regem Gjemſhid factâ : nam ne quidem in Civilibus
miſcent diſtinctas Tribus, quas fecundùm Artes ac Profeffiones figil
latim diſpeſcunt.
Hoc modo (ut vides) enarravimus nomina trinorum Sacerdotii Or
dinum qui in antiquo Sabaiſmo, ante Zoroaſtrem , & Nomina totidem
Ordinum in fuccedente tempore, poft Zoroaftrem , in Reformatione:
dicti itaque trini Ordines Sacerdotii ſunt planè iidem , quamvis aliis
trinis Nominibus diverſis diſtinguantur. Exempli gratia ; Primus
Ordo anteà vocabatur Mogh, & pofteà Hyrbad. Secundus Ordo vo
catur tam Mübad quàm Deſtûr, quod teftatur Erdavirápb-nama,
‫ وايشان موبرند‬- -winda ulguies Deſtúri Religionis, iidem funt Mu
badi. Tertius Ordo appellatur tam Mübadi Mubadân quàm Deftûri 1

Deftúr.
 Cap. 30. VETERUM PERSARUM . 373
Deftúr.“ Dicti tres Ordines habentur tria Magorum Genera, quorum
in ſequentibus meminit Porphyrius ; quorum Summi erant obligati ma
jori Abſtinentia & Sanctitati quàm Secundi, & biplus quàm Infimi :
nec vinum bibunt. Hujus ſedes Archipræſulatús eſt in Metropolitana
Perſarum Eccleſiâ Cathedrali propè Kirman, V diebus diſtante ab 1f
pabân. Archipræſulum erat Regibus aſſiſtere Confilio fuo, & ritè or
dinare Ceremonias Religionis, & ad Præfulatum vocare eos qui erant
Doctiores & omnium Rituum gnari: nam (ut diximus,) non licebat
cuivis Sacerdotium aut Præſulatum fponte arripere, donec à Superio
ribus examinatus & probatus fuerat, an eſſet habilis & idoneus, & in
Zerduſhti Libris fatis verſatus. De non aſſumendo Sacerdotio , Teſti
monium dat Cicero, in Libro de Divinatione referens; Nemo potuit eſſe
Rex, antequam calluerat Diſciplinam Magorum : nec magis ut quiſque
eſſet Magus quàm ut eſſetRex . Iſtorum itaque erat non tantùmReges
in rectâReligione inſtituere, fed & eos inaugurare, ut in Chriſtianiſmo
fieri folet : id apud Plutarchum de Artaxerxe Mnemone monetur ;
Quòdpoft Darii exceſſum , ivit ad Paſargadas, ut SacrisRegiis inaugu
raretur à Sacerdotibus Perficis. Delubrum eſſe Dea Bellicæ , quam Mi
nervam conjicias effe. Eò ingreffum , qui inauguratur, Stolam fuam o
portet deponere, & induere eam quam Cyrus priſcus, priufquam Regno
potiretur, geſt: & Ficorum maſſam effe, tunc Terebinthum vorare, &
Calicem haurire Lactis acidi. Terebinthinæ nuces (quas aliquando
habuimus,) in Oriente ſunt edules. At, fauſti Ominis ergò, impari
lis & victoriofi Regis Stolam induebant ſuccedentes Reges, ut eos fi
milibus etiam virtutibus unà cum veſte induendos eſſe ſperaretur. Id
quod Minerva Armata Templum vocatur, reverà erat Veneris Temb
plum ; de quo vide ea quæ ſupra ad Herodotum notavimus: . eum e
nim cultum in Perſarum Templis inſtituit Mnemon : & ut Pallas,
alibi paſſim , fic & Venus, aliquando apud Spartanos in Lacedæmone,
Armata colebatur.
Superiore modo recenfitis Sacerdotum Nominibus & Ordinibus,
procedendum eft ad Prophetam , qualis habebatur Zerduſht. Propheta
uſitatiore nomine appellari folet Peigámbèr, i.e. Nuntii La
tor. Aliquando Propheta vocari ſolet ygüisg Vachſhür, & »9g
‫ وجر‬Vatchér,
& vją Tchurghér. Si quem habent inter Laïcos Magnatem , talis
a Vid. Append. No. XII.
b Vid. fup. pag.95 , & Append. No. XIII.
vocatur
374 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 30 .
vocatur ‫ مرزبان‬Meraoban , vel ‫ مهتر جوسیان‬Princeps, feu Magnas
Magorum . De Laicis vide plura in initio hujus Capitis.
Proximè de Sacerdotum Habitu diſquirendum . Et imprimis mo
neo, quòd inFrontiſpicio Libri D. Henr. Lord, pro Sacerdote Perfico,
perperam exhibetur planè Nauta Belgicus, iſque accuratè depictus
Barbâ densâ & prolixa. Et quidem paucis Librorum Sculpturis fi
dendum , cùm in omnibus ferè Libris cujuſcunque generis Icones fint
ſuppoſititiæ , Bibliopolarum Aſtu confictæ . Nos autem meliùs fecun
dùm tam Perfarum quàm Græcorum & aliorum verbales deſcriptiones,
Sacerdotum Formam & Habitum exhibere conabimur, ſequentibus
Autoritatibus freti. Ab oculatis Teftibus dicuntur geſtare grandem
Barbam promiffam , Myſtaces parvos, Genas raſas, - Naſum adun
cum , Pileum Conicum , ex Pilis Camelinis coactum . Dicente Plu
tarcho & Xenophonte, Cyri Regis Naſus erat ypuros aduncus: ideóque
Perſæ tales amabant & pro formofiſimis habebant. Crines non tondent
nifi pro Mortuis ; uti faciebant pro mortuo Alexandro, ut notat Cur
tius lib . IV. 24. Regulariter, Comam ad plenam longitudinem pro
.

mittebant : unde Herodotus lib. III, Perfas vocat Kountéas Comatos :

& apud Atheneum , Banduxerties densè ſeu promiſsè Comati vocantur.
Et apud Suetonium inVefpatiano, Stella Crinita dicitur alludere ad Par
thorum Regem prolixè capillatum . Et quidem quòd olim criniti
& comati erant, fatis conſtat ex Pſeudo-Smerdi, cujus Aures propter
Comam videri non potuêre, ideóque à Pellice palpando explorandæ,
dum is cum eâ congrederetur: vel, ut Juftinus ait, Fæmina quædam ,
dum dormiret, caputejus luftrabat. Id ulteriùs conftat ex fupradicto
Hæretico Chuaph, qui pro novo more juffit tondere, ſeu abradere cri
nes. Quòd Medorum & Parthorum Pilei fuerunt Conici, conftat ex
Nummis Romanis, ubi Parthus ſe Auguſto ſubmittens cernitur. Magus
preces celebraturus induebat Mitram , & c. ut fuprà ex Paufaniâ nota
vimus. Qualis hæc erat Mitra docet Strabo, qui tradit, quòd Magi ili
fuerunt Τιάρας περικείμδυοι σιλωτας, καθηκόας εκατέρωθεν μέχρι τα κα
b
λύπτουν τα χάλη καιý της Παραγναθίδας.. 5 Nempe videtur,, quod inter
a Id quod diximus de Myftaribus parvis & rafis Genis ſpectat ad Juniores potius quam ad
Seniores: ideoque in Iconepiloſas Genas dare vifum eft,
b Monet Auctor ſupplendam efle ex Strabone Vocem Ilupywtàs; qui quidem Locus à qui
bufdam intelligitur de Forma Turris Quadratæ ; quo fanè Senſu plerumque ſumitur ſkuggos,
ideoque, ab eis illuftratur per Figuram Corona Parthica, quæapud Goltzium & alios cernitur.
At cùm ille Strabonis Locus non ſit de Regum Corona, ſed de communi Magorum & aliorum
Tiara, ſeu Pileo, qui erat Pyramidalis Formæ ( uti conftat, tam ex Nummis, quam ex Pisturis
in Libro Sbâbnama Collegii Mertonenſis) inde conſtat, quod Iugyards, in hoc loco, de Pyra
midali Tiaræ Figura intelligatur.
mini.

,
 TAB.IX. pag. 375

3:

r
be
Li

op
2.Vetuftifimo ritu Sacerdosmiz
re
niftrans Ore bucculis velato. ma
2.Sacerdos miniftrans cu Os panno\
linteo velatum eft et Tiara reflexa.
3.Sec. Strab onem caput bucculis
labia contegentibus.

Sacerdos cum Cin :

gulo quadrinodi
* Virgis miniftrans
relicto Ore detecto ,
ne deformaretur
figura.

LE
VITT -

LIONA
ORIO MANUE

NAP
OLI
E

m
e
LE

Admodum Reverendo in Chrifto Patri RICHARDO Div. perm . Epiſ

copo Petroburgenſi hanc Tabulam Gratitudinis ergô lubens
meritóg, D.D.D. Autor TH. delin.MBurg.feul. Vni:Ox
Cap. 30. VETERUM PERSARUM . 375
miniſtrandum Deo coram Igne, dictæ dependentes Pilei Partes, feu
Bucculæ , labia tegentes, erant ad prohibendum impuriorem halitum ,
quod aliàs hodiè fit Quadrato Panno ; cùm olim Magi non niſi Mi
trati accederent Ignem , nec ad Orandum , nec ad eundem alendum
Lignis. Principum Tiara erant war Ahoray Tastwv máyw. Quales
hi erant Pilei vide ſuprà in Figuris Mitbræ. Pileus aliàs vocatur rus
Ghulab, i. e. Mitra, aliàs www Deftár, ſeu Teſtår. Quærendum an
hinc fit Tiepo , vel potiùs ab hoy Atara nomine Phoenicio, uti kide
pis, feu Kitlags, eftà Phænicio no Kéter, cum ſuffixo Kitri. Tiáram
capiti detrahebant falutando quemvis honoratiorem , ut pluribus teſ
tantur Autores ; unde nomen Deltár, Manu Tenens, ſeu Tenendum .
Tiaræ autem bellicæ impenetrabiles, quia tenuiora & molliora erant
Perfarum Crania . "
Zoroaſtris ipſius, adeóque Sacerdotum omnium , Veſtis erat yone
Súdra fubrufa, (de quâ infrà,) eáque laxis Manicis, ut hodié. Nam
ex Perfarum more , pertranfeunteRege aut Magnate, quiſque debe
bat manus in propriisManicis condere & in easinſerere, &ita feipſum
erectum ſiſtere : propter cujus Ceremoniæ Omiffionem in Dariï 'Tran
fitu , is aliquem occidi juffit, ut Briſſonius notat. Pedibus gerunt
Sandalos vel Calceos; nam nudis pedibus terram contingere nefas.
Antiquiore tempore, Capitis Tegmen ( ut diximus) aliter ſe habuit :
nam in folenni Proceſſione Perſepolitanâ(quam delineatam amicè mihi
monſtravit D. Chardin ,) tam Regis quàm Nobilium & Sacerdotum
Pilei omnes cernuntur Turbinati, non autem Turriti, ut Strabonis
Tempore, nec apparent Bucculæ, feu Anfæ, quæ tamen funt fuppo
nendæ. Nempe ibi omnium Pilei eâdem ſunt Figurâ quâ eft Pileus
Regis. Ogilbius narrat ; Perſepoli vifuntur plures Figuræ vivis majo
res, tam ftantes quam ſedentes, promiſſà Comâ, latis Barbis, Tunicis
talaribus laxe manicatis, Cingulis cinčte, & pileis rotundis miris. In
dictâ Proceſſione, ſeu Magno Sacrificio publico (ubi binatim ducun
tur Beſtiæ &c. mactandæ, & Homines binatim portantes Patinas cum
Libationibus,) ſuperior Veſtis eratToga laxè manicata, qualiutuntur
Senatores Veneti, ut in præmiffâ Regis Figurâ cernitur . Id autem
fuit ante Zerduſhti Tempora. Nam Habitus quem ille fibi vendicat,
& quem
‫ میر‬Sudra , [a
à Deo fe accepiffe dicit cum Cingulo, erat ‫ه‬Udo
Callock ,] quæ dicente D. Oleario, dum iftorum Habitum defcribit,
ad mediam Suram pertingebat; ſuperiùs apud Collum aperta, quæ ibi
itaque colligata Tæniâ , quam Ribbon Anglicè vocamus." Ifta dieta Su
dra in Libro Nim . exponitur, ‫صدره لباجة تكمله يعني قغتان كه‬
alta
 376 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 30 .
glymja xwd alox Arab . Sudra, Perſicè Lipágja, Turcicè Téghala,
eſt tunica quam fuper omnia induunt. Aliàs Turcicè, stiju Dárlik, &c.
Tunica cingitur Cingulo , ſecundùm Sacerdotalem Habitum in An
glia, excepto colore. Dictum eorum Cingulum (ut refert D. Olearius)
hodie eſt Funiculus ex Lanâ aut Pilis camelinis tortus, corpus bis cingens,
& à tergo duplicando clauſusſeu connexus. Iſte autem Nodus non venit
in numerum Nodorum qui mox recenſebuntur. Iſtud Cingulum
( quod ex Libro Sad-der inferiùs deſcribetur,) eſt Quadrinode, qui
quidem Nodi ſunt Monimina, ſeu Monumenta tot Rerum quarum
obliviſci nunquam debent. Si aliquis (inquit D.Olearius) adeò infau
ftus fit ut Cingulumamittat, non debet edere, aut bibere, nec colloqui, nec è
Loco fuo ſemovere, donec aliud acceperit à Sacerdote talia vendente; quia
dum diſcinctus eſt, ſupponitur non benedictus, & Poteſtati Diaboli
ſubjectus, uti & olim in Anglia dictum , ungirt unbleſs'd . Et om
nes, tam Viri quàm Fæminæ, hodiè utuntur eâdem (inquit) Cincturâ
ab Anno ætatis XII, cùm præſumantur Religionis Principia intellige
re. Aliàs potiùs Anno XV . Pro dicto Cingulo manè induendo, ex
tat in Precum Officio peculiaris Precatio ; ut & alia pro Manuum 1

Lotione. Illa appellatur otus tus otsad Ceremonia Cingulum ac

cingendi ; hæc verò esque mis ojad Ceremonia Manuslavandi :
ſunt ſc. duæ longiores Precationes Averruncæ . Magorum iſtud Cin
gulum æſtimatur ſanctiffimum , præcipuè quòd ( ut dicuntMagi) fit
in fignum Obedientiæ ſtrictioris erga Deum. Id Perſicè aliquando
vocatur jas Camér : aliàs vocatur ciuni Sheſt, quo (inquit Ph. Gj. 1

autor ) Ghebri medium corpus cingunt ;; additque, quòd colour Cúſti ori
gine fit costumes Cuſhti di&tum . Atmagis peculiariter dicitur codušCifti,
unde Arabizatum eſt en tus Cuſtígj, in Plurali olsatos Cuftigját.
De eo infit Ruſtem AlMáulavi Mohammedanus in Libro Wasilato’l
Mahafid, Turcice, ‫كستي لنشه طاين كافرارك قوشدوغي قوشق‬
‫يب ايوب كستيج درلر وردار دخي ديرلر‬-Ca
‫تعر‬ lli
ej Selicolarum in
fidelium Cingulum quo cinguntur, Arabizatum fit Cuſtígj, quod etiam
vocatur Zonnár : ſc. Zāva, ſeu Zwvéplov, quod eſt etiam peculiare
Chriſtianis. Ideóque Mohammedani ſuis omnibus præcipiunt, cins
‫ پرست اولمه وکس ردائي‬Idololatra ne efto, nec Zawa.par aliquis, feu
Zonario Ginetus. Monachorum Chriſtianorum in Oriente Cingulum
notabile eſt XII Nodis, notantibus duodenarium Numerum Apoſtolo
rum
Cap. 31 . VETERUM PERSARUM . 377
rum quorum illi ſunt fequaces." Sic Nim . Laud. Turcicè refert, sy
‫كافر قوشغي واول بر قوشقدر كه اون ايکې پرده گومي اولورمش‬
‫كشيشلر قوشادرلرهش هر کمسة أول برقوشغي قوشوسه شريعت آنك‬
‫كفرنه حكم ايلر ومجوسیلر و نصرانیلر نهبنة دخي ديرلر‬
Zonnâr eft Infidelium Cingulum , taleſc. quod in XII locis Nodos babet,
quo Sacerdotes [ ſc. Monachi) cingi folent. Lex autem ( Mohamme
dana ] de Infidelitate adjudicat ( damnatve ) quemvis tali Cingulo
cinctum. Sic etiam vocatur Magufæorum & Chriſtianorum Setta , ſc.
Zonati.

CA P. XXXI.

De Perfarum Magis in genere, & quales ejuſmodi Sapientes fuerunt: præfer

tim de Cbrifti Magis, à quonamRege in Paleſtinam legatifuerint, & cur
Deus tanto favore dignatus est Perſas præaliis Gentibus, & c. Propbetie
de Meſſiah per Zoroaftrem , & Gjamafpem , &c.
um
Upradict nomen Mògh, toti Orbi notiſſimum , aliquando apud
SU Autores notat omnes veteris Religionis Perſas, præcipuè autem &
propriè eorum Sapientes & Sacerdotes. Sic Liber Sahab Agjemi, en
gügair inb toyl Mòg eft Ignicolarum Sacerdos. Eodem modo Ru
ſtemi Epitomator, albosyl communis eo Mog eft Sacerdos Ignicola : &
ibidem, usalasligi Saloſno 3o Mog -påtcha, i.e.Magorum Par
vuli, ſc. eorum Pueri. Apud Poetas & Scriptores metaphoricos ( ut in
Vocabulario Definitionum exponitur) ſequente modo legitur, tako
‫طالب تحصیل درد را گوینی مربوط است در ما بين خواه عالم لاهوت‬
Bugun la pellsoles Mog-patcha eft Diſcipulus quem adeptum vocant, re
ſtrictus (ſeu detentus) in Interſtitio Mundi Divinitatis & Mundi Huma
nitatis. Nempe Tâlib ( Arabicè Expetitor) eſt Studiofus, qui Scien
tiam & Eruditionem expetit, qui adeptus eſt ; & qui tandem ab hoc
Bbb Mundo
 378 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 31 .
Mundo ſublimatus & detentus, & fere feparatus, quafi in alterum
*

Mundum concedere incipit, dum Religiofæ vitæ ſe firmiter addicit.

Tales enim ſunt Magorum filii in Divinitate & Eruditione educati,
quos ergò abſolutè &fimpliciter vocant Magorum Filios ; fupponendo
eos effe Studioſos. Talis autem Mog aliquando, aliâ formâ, vocatur
Mogú þek: fic Nim. Laud. & Nim. Sion.coünüs enangao Strügeiro
Mogúfbek eft Magufæorum Sacerdos.
A Nomine em Mog, Chaldæi fecerunt je Màg, unde Græci ( fuam
terminationem addendo) fonant Mégos ;, & hinc Arabes formârunt fibi
cugs * Magjus : & fic Syri & Judæi & aliæ Gentes. Apud aliquos
recentiorum Græcorum legitur MüxGu: & ab Arabum Magjús feu
Magúj, aliis recentioribus Græcis fit Marysca @ . Cùm itaque Ara
bum cuyşro Magjús fiat à Græco Mágos, (hocque à Mag, addendo Ter
minationem Græcam ,) hinc planè conftat quantùm erraverit Phiru
cabádius, Camůh autor, doctiſſimus Arabs, (non autem fatis Perſicè
doctus,) qui planè nugatur deducendo Arabicam hujus vocis Formam
à duabus vocibus Perſicis cügsarto Migj Ghiſh, quas exponit juros
wboyl Parvis Auribus præditus, quafi Perſarum Magi habuiffent
Aures reliquis mortalibus minores : quod planè falſum effe comper
tum eſt, cùm Amicus, meo rogatu, eorum Aures aliquoties explo
rando, tale quid reperire non potuit. Et nihilominus, Efteri Kara
Hisári qui profitetur ſe fuum Lexicon ex aliis Lexicographis ſelegiffe,
1

hunc Camúſi errorem fequitur, exponendo Turcicè fuos cugins

‫*جوس‬
uslösyö Magjús eft parvis auribus vir: cujus falfitatem fatis mon
ſtravimus. Verum quidem eſt, quòd cgs Gúfb Perficè notat Aurem .
Sed quid hoc ad rem ? Nam etoMigj non ſignificat Parvum ,nec
talis vox ullo fignificatu in Linguâ Perficâ extat. Quid autem fibi
velit, dicam : quando Arabes ſolent tractare voces Perficas, literam
He finalem mutant in & Gjím , vel v Kopb, quod & heic fecit Camuſi
Autor : nam à xo Mib fecit Migj. At tamen id non ſignificat
Parvum , fed è contrario Magnum ; unde Magjus potiùs denotaret
Magnis Auribus præditum . Quàm itaque ridenda & falfa fit Phiru
zabadii Originatio , planè conftat.
Certum eſt Mog, ſeu Mag, fuiffe generale Perſicorum Sacerdo
tum nomen ante tempora Jeremia , tunc antiquum . Nam cùm
Nebu
 Cap. 31 . VETERUM PERSARUM . 379
Nebuchadneſar Rex Chaldæorum (ut Curia ejus ſplendidior effet, & is
ſemper in promptu haberet quos conſuleret,) omnis generis Sapientes
ex omnibus Gentibus ad fe vocando, inter alios, etiam ex Perſide Ma
gos advocavit, qui Scientiâ Syderum & omni Naturali Magiâ præcelle
rent. Et Am . Marcellinusdicit, quòd Magia Platoni fit Machagiſtia,
i.e. Purifimus Deorum Cultus, ut ſuprà diximus. Olim, in Chalda
orum Curiâ, horum Rector fupremus ( Jer. XXIX . 3,, 13 , ) dicebatur
-

19029 Rab -Mag, i.e. Magorum Præfectus, ſeu Princeps : idem in

Libro Danielis etiam dictus N'burn an Rab -Chartummåja, i.e. Præ
feetus Sapientum . Hi enim etiam in Perſiâ gaudent Titulo cindys .
Cirád -mand : hinc Chaldæi decurtando & apocopando ( quaſi ſcribe
retur poyó ) fecerunt Dunn Chartum . Chaldæorum Regi Græcia ſup
peditavit sopis, quales in Libro Danielis vocantur 90x Afháp ), ſeu
Aſaph, ſeu potiùs legendum Aföph : & hodie apud Indos, à Pythago
rå edoctos, in uſu eſt Jelloph : atque jamdiu in Perfiâ extitit Con
ventus Religioſorum dictorum gall Aföphi, ſeu Elõphi; pro A
Sophi, oi zopoí. Quid fit Magia & Magus, docent Plinius & Cicero
& alii: namper Perſarum Magos nemo intelligit Maleficos, ſed Phi
lofophos, qui Magiam Naturalem callebant, & Religioſos, qui Veteres
Ritus probè nôrant.
Ille penes Perfas Magus eſt, quiSydera novit,
Quiſciat HerbarumVires, Cultúmque Deorum .
A Simone, Mago malefico, denominata eſt Magia diabolica : fed à
Perſarum Magis denominata, Magia naturalis eſt Rerum Divinarum
& NaturaliumScientia, ſeu Sapientia & Philoſophia. Sic Heſychius,
poſtquam expoſuit Magum , vulgari acceptione, eſſe Deceptorem &
Veneficum, mox fubjungit, Mágov divor tòy Osore eorózov, rý Tepéa;
οι Πέρσαι έτως λέγεσιν. Εt Suidas ; Μάγοι, σαρά Πέρσαις, οι Φιλόσοφοι και
Φιλόθεοι· ών ήρχε Ζωροάστρης. Και μετά τέτον, κατά Αναδοχω, Ωστάναι και
Aspéue fuxos. Quorum Princeps fuit Zoroaftres : & dein fucceffivè of
tane & Aſtrampſychi. Apulejus Apol: I; Perfarum Linguâ, Magus
eſt, qui noſtrå Sacerdos : quod tandem eft Crimen Sacerdotem eſſe : Ø
ritè nóle, atque fcire, atque callere leges Cerimoniarum , Fas Sacrorum ,
Jus Religionum ? Siquidem Magia eſt quod Plato interpretatur owv @e
egnsav, cùm commemorat quibuſnam diſciplinis Puerum Regium adolef
centem Perſe imbuunt. Cum præcedentibus concurrit Philo p. 876 ;
Apud Perſas, Magi Naturæ Scrutatores, præ veritatis cognoſcenda
B bb 2 ſtudio,
 380 HISTORIA RELIGIONIS Сар . 31 .
Audio, qui per ocium divinas Virtutes contemplantur clariùs, & alios e
jufdem initiant Myſteriis. Et idem p. 792 ; Veram quidem illam Mu 1

giam, hoc eſt, perſpectivam Scientiam , per quam Nature Opera cernun
tur clariùs, ut boneſtam expetendámque, non Plebeji folùmfectantur, fed 4

etiam Reges Regum maximi, præfertim Perſici, tam curiofi barum Ar

tium, ut regnare non liceat niſi cum Magis verſatofamiliariter. Quàm
fublimis fuerit eorum Philoſophia, æſtimare liceat ex Porpłyrio,qui
in Vitá Plotini dicit, Qyòd Plotinus tantumin aliâ Philoſophia profece
rat, utPhilofophiæ infuper, in qud Perfæ ſe exercebant, facerepericu
lum affe&taverit: atque etiam Sapientiam , præcipuè apud Indos pro
batam , aſſequi conſtituerit.
Aliquando Mulieribus & Eunuchis Regum Liberos educatos fuiffe
ſcribit Plato lib. II de Legibus. Hoc autem rariùs factum : nam Re
gum filii folebant habere quatuor Tutorum genera. Sic Stobaus
P: 496 ; Inter quatuor Regiorum filiorum Tutores, primus eos docebat
Μαγείαν Ζωροάστε τα Ωρομάζε· εςι καιτέτοΘεών Θεραπεία : & fecundus mone
bat ut in omni vitâ fit verax, & c . Et Plato in Alcibiade I, inter alia
multa, tradit ; Anno XIV tradebatur puer Pædagogis Regiis, qui ſelec
tierant,qui Sapientia, Juſtitiá, Temperantia, & Fortitudine præcel
lebant. Horum primus Magiam docebat Zoroaftris, quæ in Deorum cul 2
tu verſabatur, & is Regia Inſtituta trade at. Secundus Veritatem
femper ample&ti docebat. Tertius Voluptatem & Libidinem domare de
7
cebat. Quartus Impavidum & Intrepidum reddebat, ne metu frangere
tur aut debilitaretur. Ex hoc Platonis loco, Magiæ dignitatem ad
ſerere conaturApulejus Apolog. I, poft Platonis verba addens; Audi
tiſne Magiam (qui eam temerè accuſatis) Artem eſſe Diis Immortalibus
.
acceptam , colendi eos & venerandi pergnaram , piam ſcil. & diviniſci
entem , jam inde à Zoroaſtre & Oromazo, auctoribus fuis, nobilem , cæli 1
tum Antiftitem , quippe inter prima Regalia docetur ; nec ulli temerè
inter Perſas conceſjum et Magum effe, baud magis quàm regnare. Diſ
tinctiùs autem loquitur Porphyrius de Abftinentiâ lib. IV, fol. 92 ;
Apud Perfas, ii qui in Divinis Sapientes funt, ac Numen colunt, Magi
appellantur : id enim eorum Linguá nomen ſignificat. Hoc apud Perjas
adeò magnum ac venerabile genus hominum babetur, ut Darius quoque,
Hyſtalpis filius, Monumento ſuo, præter alia, etiam illud inſcribendum
curavit, quòd Magicorum Doctor fuerit, [ſc. vocari voluit Hyrtad.]
li in genera tria erant diviſ, ficut inquit Symbulus ( Eubulus ] qui
Hiſtoriam de Mitbra multis Libris conſcripſit : quorum primi, ( qui
etiam Doctiſſimi erant,) animatum neque comederent neque occiderent,
fed
Cap. 31 . VETERUM PERSARUM . 385
ſed in priſca illd Animalium Abſtinentiâ perfeverarent : ſecundi verò,
comederent quidem , non tamen ex manſuetis Animalibus aliquod occide
rent. Tertii promifcuè, æquè ac alii, omnibus manus inferrent. Decre
tum enim apud primos habetur de Animarum in diverſa Corpora Tranſ
migratione : id quod etiam in Mithra Myſteriis videtur hgnificari. Ut
enim communionein c .. Quorum caufam afferens Pallas,in iis quæ de
Mithrá tradit, communem hominum Opinionem effe inquit, ut ad Zodiaci
Orbis naturam hæc referenda judicentur . De Magis & Magiâ lauda
bili, videri poffunt quæ congeffit Raleigh Hift. Lib. I, cap. 11 , §. .
2.
Et Stephanus legit; Magi -- ii Sapientes, Rerum Divinarum & Natu
ralium periti, qui Herbarum & Gemmarum & aliorum vires callebant,
Miracula edebant, & divinabant : & ob Futurorum Prædi&tionem &
vitam religiofam , Diis familiares credebantur, magno in honore habe
bantur, ac de rebus gravioribus confulcbantur. Prædictionum ex Vi
naturalis Scientiæ exemplum ſuppeditat Cicero de Divinatione ; Ex
triplici appetitione Solis, XXX annos Cyrum regnare prædixerunt. Et
rurſus; In Perfis augurantur & divinant Magi, qui congregantur in
Fano, commentandi Caufâ atque inter fe colloquendi. Ex hujuſmodi Per
ſarum Magis, Celebriores aliqui fuerunt illi qui noſtrum Salvatorem
Chriftum in Infantiâ viſitatum venerunt ex Perfide in Bethlehem . Hi
non fuerunt Reges, ſed Magi, qui non potuerunt eſſe Reges, teſte
Smerde : igitur rectiſfimè Sheich Saadi Perſa dicit, ud olanologu
chiqisas Stto sfi Duo Reges in uno Regno non continentur. Ideò,
iſti Religiofi Viſitatores fuerunt, vel Sacerdotes, vel Deſtüri ſeu Pre
Jules. Eft inter Doctos Controverſia an ex Perfâ, vel ex Arabia ve
nerint. In Arabia quidem fuit integra Magorum Tribus tūr ‫بني تميم‬
Beni Temim . Et certum eft, in Sinu Arabico, è regione Şabae, ſeu
Arabia Felicis, dari Máyw Nñoov Magorum Inſulam ,apud Ptolemæum
in Africa Tabula quartâ ad Long. 68, Lat.16 . Deinde in ipſo Arabia
.

Litore ad Sinum Perſicum (in Africa Tabulâ quintâ ad Long. 80, Lat.
25 ,) eft Mégw KóAmos Magorum Sinus. Ideò circa hunc locum fortè
vixerint diçi Arabes Beni Temim . Concedo Magos veniffe ex Arabiá ;
non autem originaliter & primariò, fed tantùm in tranſitu ; cùm aliàs
impoſſibile fuerit ut ex Perfide ad Judæam tranfirent, niſi per Arabiæ
partem tranſierant. Ergò cùm dicantur veniffe ex Oriente, idque, lon
go itinere, (dum Arabia fit ad Auſtrum pluſquàm Orientem Judæa,
eique confinis & quafi in viciniâ,) ego potiùs ſentio cum Doctiſſimo
Petovio, qui ftatuit Magos inde veniffe ubi id genus bominum maximè
floruit.
382 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 31 .
floruit . Ex Arabia veniſeprobabilitate caret. Sic ille. Venerunt ita
que originaliter ex Perſiâ; ſed in hoc itinere tranfierunt per Arabiam :
nam à Perſiâ ad Judæam via directa eſt per medium Meſopotamia ; &
dein tranſmittendo Euphratem juxta Bîr, per Arabiæ partem tranf
eundum erat ad Judæam .
Haytho, Armeniæ Rex (qui CCCC abhinc annis vixit ) Cap. XXX,
vult iſtos Magos fuiſſe III Reges, ſeu Regulos Tatarorum Oighuræo
rum ad Borrapeliotem : ibi enim meminit« Trium illorum Regum qui
“ venerunt Nativitatem Domini adorare." Et Cap . II, “ In 'regno
Tarfa funt III Provincia , quarum Dominatores ſe Reges faciunt
appellari. Homines illius Patriæ nominantur Fogűr : ſemper Idola
" coluerunt, & adhuc colunt omnes, præter decem Cognationes illorum
Regum qui, per Demonſtrationem Stellæ, venerunt adorare Nativi
“ tatem in Bethlehem Juda. Et adhuc multi Magni & Nobiles in
“ veniuntur inter Tataros de Cognatione illa , qui tenent firmiter Fi
" dem Chriſti.” Hi ſunt Neſtoriani. Si ita fuit, redeuntibus Magis,
iſtæ Tribus mox converſæ ſunt : nam aliàs, non potuerunt eſſe Chrif
tiani ante natum Chriſtum. Hinc Haithoni, hæc Tatariæ Pars vocatur 1

Tarſa , quia ibi ſunt lwys Tarſá, ſeu Terſá, i.e. Chriftiani. Hujus
regionis fitum fic defcribit Haitho ; Regnum Tarfæ, ex parte Orientis, 1

ſuos habet Confines cum regno Cathay : ex parte Occidentis, cum 1

regno Turqueſtấn : ex parte Septentrionis, cum quodam Deſerto : ex

parte verò Meridiei, cum quâdam ditiffimâ Provincia quæ vocatur
Sym , quæ inter regnum Indiæ & regnum Catbay habet ftum . Et
in illa Provinciâ inveniuntur Lapides Adamantis. Deinde in ſe
quenti Capite, Regnum Turqueſtấn,ex parte Orientis, fuos habet Con
fines cum regno Tarſa : ex parte Occidentis, cum regno Coraſmia .
Nomine Sym videtur notari Syam , quod eft regnum India confine
verſus Cathayam.
De Magis, Chriſti Viſitatoribus, prolixè agit Bar Bablůl Syrus,
‫ܐܝܟ ܪܠܝܢܐ ܕܝܠܩܘܒ ܐܘܪܗܝܐ ܡܓܩܫܐ ܗܒܝܠ ܡܢ ܦܪܣ ?ܐܝܬܝܗܘܢ ܗܘܘ ܡܢ‬
pa is planned Secundùm Opinionem Jacobi Urhojenſis, Magi
fuerunt ex Perfide, è Filiis Elam Filii Shem . Et cùm iſti miffi fuerint
à Perſarum Rege, non eſt imaginandum eos veniffe ſine honorifico
comitatu &
& famulatu magno : ideóque addit ; foo isgazh
‫ ܘܗܢܘܢ ܗܠܝܢ ܕܐܬܘ ܪ̈ܝܫܢܐ‬.‫ܟܡܢܝܢܐ ܐܟܡܐ ܕܡܫܠܡܢ ܬܥܝܬܐܝܬܝܪܬܐ ܕܟܬܝܒܢ‬
‫ܡܫܡܗܐ‬
Cap . 31 . VETERUM PERSARU
M. 383
‫ܡܫܡܗܐ ܘܓܒܪ̈ܐ ܝܚܥܐ ܕܐܪܥܐ ܕܦܪܣ ܐܝܬܝܗܘܢ ܗܘܘ ܐܝܬ ܗܘܐ ܡ̣ܢ ܥܡܗܘܢ‬
‫ ܐܝܟܢܐ ܕܐܦ ܐܫܬܓܫܬ‬.‫ܥܡܐ ܣܓܝܐܐ ܘܡܫܪܝܬܐ ܝܬܝܪ ܡܢ ܐܠܦ ܓܒܪ̈ܝܢ‬
‫ ܐܘܪܝܫܠܡ ܟܝܼ ܡܢܗ ܠܗ ܐܝܪܘܕܤ ܠܡܐܡܪ܇‬Fuerunt autem magnuero
tredecim , hcut tradunt pleræque Hiſtoria de eis ſcriptæ. Et ii qui
venerunt,erant Principesfamigeratifimi & viri notiſſimi terræ Perſi
dis : & fuerunt apudeos populimulti & exercitus plufquam mille vi
rorum: adeo utturbata fuit Jeruſhalem. Sed quidem prohibuerunt
boc dicere Herodi. [At dico, potiùsturbata fuit Jerufhalem propter
malum nuntium de Novo Rege.] Pofteà pergit particularia eorum No
mina dicere, de quibus fides fitpenes Autorem , visos laques lonca
‫ܥܪܘܦܢ ܘܗܘܪܡܢ ܘܛܚܫܫܘܐܝܬ ܕܩܪܝܢ ܠܗܘܢ ܗܒܢܐ ܓܘܕܦܪܗܡ ܘܐܪܛܚܫܫܬ‬
‫ ܘܒܠܫܢܐ ܦܪܣܝܐ ܡܬܩܪܝܨ ܒܗ ܐܡܕ ܘܙܘܕ ܐܡܕ ܘܕܪܘܤܬ‬.‫ܠܒܘܕܐ ܘܠܦܪܐ‬
‫ܐܡܝ̣܀ ܨܚܝܐܐܚܪܢܐ ܐܗܕܘܝܐܕ ܕܗܕܘܢܕܕ ܒܪ ܐܪܛܐܒܢ ܘܫܬܦ ܒܪܓܘܕܦܢܐ ܐܪܫܝܟ ܒܪ‬
‫ܛܗܕܘܣ ܙܪܘܢܕ ܒܪ ܘܪܘܪܢܝ ܐܪܝܗܘ ܒܪ ܒܣܪܘ ܐܪܛܚܫܫܬ ܒܪ ܚܫܠܝܬ‬
‫ ܐܚܫܝܪܫ ܒܪ ܨܚܒܢ ܨܪܕܠܝܝ‬.‫ܐܫܬܢܒܘܢ ܒܪܚܫܪܘܢ ܡܗܕܘܩ ܒܪ ܗܘܗܡ‬
Itho is woyida quo is Nomina Magorum Domini noftri, fuerunt
Arűphon, & Hurmon, & Tachſheſh. Sunt qui eos fic vocârunt,
Gúdphorbúm , & Artachſhaſht, Labúdo, & Alphero. Linguá Per
fica vocati fuêre Amad, & Zúd - Amad , & Drùft - Amad . In alio
Exemplari, Abduiyâd, & Hadúndad filius Artában, & Shethàph
filius Gudophor, & Arſhik filius Tahdûs, & Zerwand filius War
warand, Aribufilius Choſrav, & Artachſ àſhtfilius Chaſhlith,
& Eſtanbúzon filius Cafbrûn, & Mahdík filius Hübom , & Ach
fhíreſ filius Sachbon, & Sórdolach filius Beldon, & Mardúk filius
Bel. Perſica illa nomina quæ adducit, funt alot amad, i.e. Venit :
arot ogy Zúd-âmad, i.e. Citò venit : clot cringe Dràft-âmad, i.e. Sin
cerus vênit. Quæ omnia, rei novitatis cauſâ, recitare non gravatus fui.
Alia hujuſmodi fictitia Nomina etiam videri poffunt apud Monachos:
tædioſum & inutile effet repetere.
Magi, qui Chriftum viſitârunt, videntur veniffe ex Parthià, ubi
eadem Religio quæ in Perſiâ, iidemque Magi: nam Dynaſtia, ſeu
Regimen, tunceratapud Parthos, ibique Imperii Sedes . Apud hos
(inquit Pbarb. Gj. Autor) eo Tempore regnavit jogut Gbúderz , per
LVII
384 HISTORIA RELIGIONIS Сар . 3 т .
LVII annos.. Chriſtus quidem natus eft paulò poft Initium Dynaſtia
Parthorum , XLI Anno Augufti, quo Tempore apud Parthos ( inquit
Strabo ) Rerum potitus eſt Phraates, Orodis Filius : is aliàs dictus eſt
Phraortes, quod eſt vitiatum Nomen pro ugazyj Pbridiin . Rex, qui
Straboni Pbraates, aliis videtur dictus youli Sbábur, Filius tš Start
Aſhk. Sed fecundùm probatiores Hiſtoricos, dictus Phraates, Auguf
ti favorem inire cupiens, Tropæa de Romanis erecta, & ab eis ablata;
remittebat, & Metu inductus, IV Filios Obſides Romæ educandos in
anteceffum mittebat, inter quos Vonones qui Patri fucceffit. Dictus
Phraates videtur regnâffe ÅL annis, partim ante, & partim poft
Chriſtum Natum . Dictus Parthorum Rex Phraates braccatus, & flu
ente Pallio , ſeu Stolâ , cernitur in Auguſti Nummis, ſe humilians, &
dextro genu flexo porrigens Militaria Signa Romanorum eáque reddens
Augufto, ( ea ſc. quæ Orodes à Craſſo abſtulerat :) omnes quoque Cap
tivos reſtituit: quod factum eſt XVIII annis ante Chriſtum natum ,
Anno XX Herodis. Ad hoc obſervat Ovid. Faſtorum V,
Parthe refers Aquilas, victosquoqueporrigis Arcus,
Pignorajam noſtri nulla Pudoris habes.
Sibi enim metuebat, conſcius quòd nulla pacta fervaverat, cùm effet
ſceleratiffimus homo, nullius fidei aut juſtitiæ ; qui, inter alia fcelera,
Patrem , & Fratres, & adultum Filium , interfecerat. Is etiam ad 1

Auguſtum miſit IV ſuos Filios Romæ educandos, idque circa annum

XXX Auguſti, circa X aut XII annis ante natum Chriſtum , ut dicitur.
Sunt qui volunt id ſuaſu Uxoris factum , ut alius filius Phraataces in
Regno ſuccederet. Iſtis eorúmque Fainulitio Auguſtus affignavit VII
Domos, quas memorat P. Victor, in Libello de Regionibus Urbis Ro
me :. ibi enim in Regione duodecimâ (quæ Piſcina publica ) erant
Septem Domus Parthorum . Cúmque vidiffent Coriorum Parthicorum
Elegantiam , Romani in poſterum habuerunt Parthicarios, qui Par
thico more concinnarent Coria ; ex quibus itaque Imperatores Roma
ni ( & pofteà Conftantinopolitani ) parari voluerunt Calceos ſuos, Tur
cicè jam dictos Stio Tchangh, ſeu (utGræci Moderni ſcribunt,) Tlax
yas.. Idem Phraates ab Auguſto, per Epiſtolam , juſſus eſt eireſignare
Armeniam , quod primò neglexit, ægrè etiam ferens quòd ab Augufto 1

non fcriberetur Rex Regum . Sed cùm videret Turbas eſſe domi, mox
refipiſcens id fecit, & gratiam cum Augufto inivit.
Ab
 TAB. X. pag.384.
LT

18.d.

AR
OL
Phraates genuflexus refignans Armeniam Augusto. Phraate genuflexus reddenssigna militariaARAus VI
gusto, cum Tiara directa .. K TT
WW MAP
OLI
W

One
RAMA
NU
RU
T

Corona Parthica . Miles Parthicus cum Tiara reflexâ et jaculo et arcu .

Rwerendiffimo in Chrifto Patri, THOMA div. prov. Archiep.Cant.totius Anglic Primati ct
Metropolitano, Sereniffimæ MajRegiæ à fecretioribusConfilis, hafce Parthici Regis( quiMagos
ad Chriftum legavit) Icones exvet nummisdefumptes,Gratitudinis ergô lubens meritóg,DDD Autor T: H.
 |

!
Cap. 31 . VETERUM PERSARUM . 385
Ab iſto itaque Rege miffi ſunt (vel faltem , eo haud inſcio, vene
runt) Magi. Nam quòd Perſis revelata fuerit Chriſti Nativitas, certi
ſumus ex Evangelio : & præterea plerique Autores, iique Doctiores,
idem ftatuunt.
Cur Deus Perfas præ aliis Gentibus dignatus eſt favore tantæ Re
velationis, ipſe meliùs novit. Quatenus autem videtur, imprimis erat
pro Dei Gloriâ ut extrema terræ maturè viderent Salvationem Domi
ni, natum Chriſtum agnoſcerent, Munera offerrent, & Officia ſua ei
præftarent: ideóque à longinquo venerunt, ex Oriente. Deinde Deus
eculiarem pro iſto populo Amorem habuit, quia iſti in toto Orbe
ſoli ( præterJudæos) fuêre, qui à Primordiis gentis Dei veri cognitio
nem & cultum retinuerunt. Miſcuerunt quidem multas nugas; ſed
interim Dei Cultum non neglexêre, Pietatem profequentes. Etquòd
hoc modo devoti & religioſi manſerunt, fuotempore, teſtatur Strabo
p.5οο; Μάγοι: ετοι μεν έν σεμνά τινος εισί βία ζηλωται, Magi Junt religio
fæ alicujus Vita Zelota . Et vitæ eorum Pietatem perſpiciens Pythago
ras, (poftquam totum Orbem peragrâffet, & omnes Religiones vidir
ſet,) eam Magorum amplexuseft : fic Porphyrius, de Pythagorà a
gens, tradit ; Deorum Sacra & Cultum cæteráque vitæ Inſtituta, eum
ex Magorum Inſtitutione accepiſe ajunt. Et pofteà narratur quomodo
concefferit ad Magum Zabratum (qui creditur Zoroaftres,) & quid
boni ab ipfo didicerit: Babylone, cum aliis Chaldæis vixit ; atque con
ceſit ad Zabratum, cujus ope, à prioris vita fordibus expurgatus fuit,
Š à quibus rebus homini ſerio abftinendum , didicit ; tum de Rerum Na
tura & Principiis Univerſ docentem audivit. Hinc Pythagoras ea, quæ
à Magis didicerat, alios docebat: Talia præcipere folebat : imprimis
autem Veritatiſtudendum : folum enim illud Homines Deo fimilesefficere
poſſe : nam & Deum ipſum ( uti cognoveratex Magis, qui illum Oroma
zen appellant,) Corpore quidem, Lumini, Animâ autem, Veritati fimilem
effe. Quomodo Perſæ ſemper orthodoxam in Deo Fidem tenuerunt,
ſicut pios & bonos decet, vide in ſequenti Capite de Perfarum Fide.
D. Hieronymus adverſus Jovinianum II, ex Eubulo refert ; Apud Per
fas eletria genera Magorum , quorumprimum ( qui doctiffimi &eloquen
tiſſimi,) exceptafarină & olere, nihil amplius in cibo fumunt. Hic in
telliguntur Archipræfules : nam alibi docuimus Magorum Sacerdo
tiumdiſtinctum fuiffe in Sacerdotes, Præfules, ſeu Superintendentes, &
Archipræfules. Et quòd ad hoc uſque tempus pii manſerunt, fatis
conſtat : nam ii , qui hodiernæ eorum conveſationi aſſueti ſunt, refe
runt eos eſſe probos & bonos homines,Ccc
vitæ honeſtate præ aliis popu
lis
386 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 31 .
lis notabiles, nemini facientes Fraudem aut Injuriam , ſed potiùs In
juriam patientes, ut priſtinæ Pietatis & Simplicitatis Exemplar : nam
Indoles illis ab eâ omnium gentium diverſa. Et ut Deus benignus fuit
erga Kenitas, & alias Gentes merè idololatricas, qui benè tractârunt
Iſraelitas in tranſitu Deſerti, ita, multò magis dilexit Deicolas Per
ſas, propter Ahaſueri erga illos Amorem , in Captivitate eorum in ur
be Shuſhan. Et pofteà Deus (qui ab omni ævo præviderat quid ex
ſuâ Ordinatione futurum eſſet,) ex peculiari erga Perlas continuato
favore, decrevit Cyrum Orientis Monarcham fore, & longè antequam
naſceretur, præfinivit eum Un &tum ſuum , & Paftorem ſuum , qui ex
ecutioni demandaret totam voluntatem ſuam , ſc. in Reædificatione
Domús Domini, & in Reftitutione Vaſorum aureorum , quæ Nebucad
neſar auferens tranſtulerat in Babelem , & c. prout fufiùs legitur in Li
bro Ezræ. Cùm itaque Deus inſigne opus præftandum haberet, (ſcil.
ad ædificandum Templum & ad Vindi&tam fumendum contra idololatri
cos Chaldæos,) idque Perſarum manibus præftari vellet, is hoc reve
lavit Iſaiæ Prophetæ , à quo Cyri Regis pientiffimi Provincia expug
nandi Babylonem prænotabatur & in anteceſſum deſignabatur CC annis
antequam Cyrus naſceretur, aut dicta Prophetia impleretur. Sic Iſa.
XLIV. 28 ; Qui de Cyro dicit, Iſte eft Paſtor meus, & perimplebit om
nem Voluntatem meam . Talis enim fuit Dei voluntas, ut Urbs & Tem,
plum reædificarentur, atque ut Chaldæi caſtigarentur. Ideóque per
git, prædicendo Cyri victorias contra eos, quos poftea ſubjugavit, &
eorum Idola confregit ;; ut Cap. XLV. 1 ; “ Sic dicit Dominus Uneto
* Juo Cyro, cujus dextram tenui ad fubjugandum nationes coram eo ; &
folvam lumbos Regum ad aperiendum coram eo Valvas, & Portæ non
“ claudebuntur, 2, Ibo anté te & loca curva complanabo : diffringam
portas æneas, & diſeindam vectes ferreos. 3. Et dabo tibi Thefauros
« tenebrarum & divitias abfconditas è ſecretis locis, ut fcias quòd ego
“a Dominus
ter
qui vocavi Nomen tuum , ſum Deus Iſraelis. 4, Nam prop
២ Ifraelem ele &tum meum , vocavi te Nomi
Jacobumfervum meum &
ne tuo: cognominavi te, quamvis me nondum noveris. 5. Ego enim
Dominus, & non eſt alter, nec eſt Deus præter me: cinxi te, quamvis
"me nondum noveris. 13, Suſcitavi illum in juſtitia, & dirigam omnes
vias ejus ; ipfe ædificabit Urbem meam , & liberos dimittet captivos
meos ; non autem pro pretio aut remuneratione, inquit Dominus exerci
“ tuum .” Hæc omniaſpectant ad Perfas, & in eorum favorein dicta
ſunt. Et inter Onera Babylonia, Deus minitatur ſe excitaturum Me
dos, Ifa. XIII. 17 ; “ En contra eos excitabo Medos qui non curabunt
“ Argentum
Cap. z ř . VETERUM PERSARUM . 387
Argentum nec dele &tabuntur Auro. 19 , Et Babylonia regnorum Gloria ,
“ & Chaldæorum Excellentiæ Decor, erit hout quando Deus deftruxit
“ Sodomam & Gomorrham .” Et de Babýloniæ Ruinâ per Medos &
Perſos, vaticinando pergit ; Cap. XXI. 2, Aſcende ô Elam, Obfidium
pone ô Media. 9, Cecidit Babylon, omnia Deorum Sculptilia ad terram
ufque confregit. Scilicet Cyrus fregit & perdidit omnia Babyloniorum 1
dola, eorum loco, veri Dei cultum fubſtituendo, ut fuprà diximus :
Deus enim promiſit per eorum manum profligare Chaldæorum Idolo
ſatriam , quod tandem præftitit, quando pofteà Cyrus Babylonem exa
pugnavit pro Dario Medo. Beli etiam Templüm Babylonicum pofteà
vaſtavit Xerxes Perfa. Et hodie tota Urbs evanuit, ita ut nequidem
Rudera ejusappareant ſupra terrám. Atque idem Xerxes alia Gra
corum TemplaIdololatrica evertit. Tanta & tot magnalia fecit Deus
permanum Medorum & Perſarum , qui ſemper veri Dei Cultores &
fideles, Idololatriam exoſi. Sed propter eorum luxuriam , eos tandem
tradidit Alexandro : & pofteà regnum veteribus Perfis ademit, ut
hodie fit. Et ut Deus fecit Judæis (quamvis eſſent mali homines,
ſemper à Deo deflectentes adIdololatriam ,) propterMeffiam ex eis
oriturum , nempe eos tantùm caſtigavit fæpè, ut pater filios quos amat,
& noluit abfolutè eos deferere, ne quidem in Captivitate fuâ ; (nam
curam eorum gerebat in omnibus locis ubi diſperſi erant ;) ſic quam
vis Perſæ multas nugas cum Dei Cultu miſcuerint, Deus connivebat
propter grande Opus quod à Cyro Perſaruın Rege præftandum decre
verat. Et pofteà, hoc facto, eóque mortuo , noluit tamen ( ex veteri
amore) hujus gentis totaliter obliviſci, quin ftatim poft Cyri Tempus,
per Zoroaſtrem revelaviteis Nativitatem Meffic , ut Perlis annuntiaret
Salutem . Et proculdubiò , Deus excitavit Danielem & alios qui Cyrum
facerent certiorem quòd ab Jaia Prophetâ lpfe nominatim prædictus
& Operarius Dei cæli ; quæ cum religiosâ ejus
fuerat ut Domini Paſtor &
diſpoſitione concurrerunt. Infuper, cùm à Judais nominarentur
omnes eorum Ritus coram Rege, & inter alia, quòd Hierofolymis
Deus coleretur, Perfarum more, Perpetuo Igne, ille mox toto animo
accinxit fe ad curandum ut id , quod prædictum fuerat, impleretur,
Hinc eſt quod inter reliqua Diplomatis ejus Contenta, hoctanquam
Primarium & Præcipuum ibi præmiffum eft, jubendo ( 1 Ezdra VI.
24.) ut extrueretur Domus Domini Hieroſolymis,ubi Sacra peraguntur
IgnePerpetuo, ut fuprà notavimus. CúmqueDeus Domum Gloriæ
fuæ Perfarum juffu & autoritate extruendam & inftaurandam cura
Ссс 2 verat,
2
 /

HISTORIA IS
388 RELIGION Cap. 31 .
verat, non eſt mirum quòd , ex peculiari erga eos favore, pofteà Chrif
tum illis etiam in carne naſcendum revelaverit.
Eorum itaque Oginals Šul Orangh Alimbúdi, ſeu Viri Sapientes,
videntes curtis Bintangnja, Stellam ejus, ejuſdem apparitione moniti,
venerunt ad Ghangh -diz Houcht, feu Paradiſum Judæorum , ficenim
Hieroſolymam vocabant. Hoc autem eos docuit Žerduſht ( qui Græcis
Zoroaſtres,) cui hoc revelatum fuerat cùm aliæ Prophetiæ ferè ceffâl
ſent. Deus enim in S. Scripturâ haud ſemel ſecreta revelavit Pſeudo
prophetis : & fpeciatim hocipſum de Mefiah revelatum fuerat Bala
amo, qui invitus pronuntiavit Stellam orituram è Jacob, &c. Talem
itaquede Meffab Prophetiam (referente Shahriſtâni) Zerduſht in Ope
ribus ſuis fcriptam reliquit, obfcurè, ut folent eſſe Prophetiæ, Lorog
‫أخبر به زرادشت في كتاب زند وستا قال سيظهر في اخر الزمان‬
‫رجل يسمي اشنیربكا معناه رجل العالم يزين العالم بنين والعدل‬
‫ثم يظهر في زمانه يعياره فيوقع الافة في أمره وملكه عشرين سنة ثم‬
‫يظهر بعن ذلك اسيدريكا علي اهل العالم يحيي العدل ويميت الجور‬
‫ويرى السنين المغيرة الي ارضاءها الاول وينقاد له الملوك وييسر له‬
‫الامور وينصر الدين الحق وبحصل في زمانة الراحة والدعة و سكون‬
wists Jigy untill Ex eis quæ prædixit Zeräduſst in Libro Zenda
veſtà , eft, quòd dixit ultimisTemporibus appariturum Hominem dic
tum Othánderbeghâ, i.e. Homo Mundi, qui Mundum Religione &
Juftitiâ ornaturus eſſet. Deinde ejus Tempore appariturum etiam
Petyâra, ſeu Diabolum , qui Rebus ejus & Regno ejus moleſtiam af
ferret per viginti annos. Tum pofthac appariturum Ofiderbeghâ,
qui incolisMundi'revivificaret Juftitiam , & ſedaret Injuriam, & im
mutatas Conſuetudines in loca ſua priftina reftitueret. Et quòd illi
obfecuturieſſentReges, eique facilitarentur Negotia : & quòd opem 3

laturus effet Religioni veræ : & quòd in ejus Tempore obtineretur

Quies & ° Tranquillitas, eſſetque Sedatio Diſſidiorum & Receffio Molef
tiarum . Sic Shabriſtâni Scriptor Mohammedanus ex Libro Zenda
veſtá. Hæc Hiſtoria eſt ferè eadem quæ apud D. Tavernier in Itine
rario paulò aliter narratur Lib. 4. Cap. 8, prout acceperat à Sacerdote
quodam
1

Cap . 31 . VETERUM PERSARUM .

389
2

quodam Persâ in Kirmân, · qui obſcurè in fua, & Perſarum (de Mef
liah & futurâ Mundi Redemptione) Hypotheſi, ſequentia ex Zoroaſtri
anis Operibus referebat : “ Quòd fcil. dum eorum Propheta ſuper A
quam ambularet, ab ipfo excidiſſe tresfeminis genitalis Guttas, quæ
ſemper pofteà ibidem ſervabantur. Quòd eorum Deus mittebat Vir
ginem ab ipfo peramatam , ſuper eundem fluvium , quæ per receptio
“ nem primæ Guttæ imprægnaretur Puero, quem inanteceſjum voca
“ bant Ouſhîder : qui tunc, pofteà in Mundum cum Autoritate ve
“ niens, efficiebat ut Patris fui Lex reciperetur ; & eandem non tan
“ tùm fuæ Prædicationis Eloquentiâ, fed & Miraculis confirmabat.
“ Filius ſecundus, cui nomen Ouſhîderma, ex fecunda Gutta in utero
“ conceptus, Fratrem fuum juvabat, eficiendo ut Sol curſuſuo fiftere
tur , totum Mundum de Do &trinæ ejus veritate convicturus . Tan
" dem ex tertiá Guttá Filium tertium , ex eâdem Matre, eodem modo
concipiendum , cuinomen futurum erat Sennoïet- hotius, qui cum
majore, quàm duo Fratres, Autoritate venturus eſſet, omnes ad Pro
“ pheta ſui Religionem planè adduéturus. Et quòd deinde poſteà mox
futura eſſet univerſalis Reſurrectio, quo Tempore, omnes cum Ani
“ mabus corporibus rëunitis, vel in Paradiſum , vel in Gehennam abi
“ turi eſſent. Et quòd tunc omnes Montes humiliarentur, & omnes
a Vid. Append. No. XIV. ubi in priori Editione hujus Libri, Monitum quod fequitur,
ab Auctore ipſo, præmittebatur. Quia vero, inquit, in eorum Libris Abrahamus aliquando
vocatur Ibrahim Zerduſht, idcò ifte ignarus confundit Hiſtoriam-Zerduſhti cum Hiſtoria
Abrabami, de Puero Zerdubto narrando ea ipſa quæ , in Arabum Hiſtoriis, dicuntur conti
giffe inter Puerum Abrahamum & Nimrodum , qui Culice aut Cimice necatus, ut fuo Loco
fuprà fufius diximus ;; qui etiam Regni Gravidas omnes interficiendas curavit. Deinde proxi
mè ſuccedentem Regem , qui eandem Perſecutionemcontra dictum Puerum Zerduſtum pro
movebat, ponitur Cha.Glocbtes :: ifto autem monſtroſo Nomine intelligendus eft Shab -Gu .
tafpes, miſle Annis à Nimrodo diſtans. Magnus quidem in Re Hiſtoricâ Lapſus Saltúlve!
Ifte enim Homo numerat per Saltum .
Dicto Puero, feu Infanti, impofitum Nomen Zerduſht, feu Zeratuft ( cujus Appellativam
Significationem hodie ignorari fuprà docuimus) ifte dicit fuiffe Zer- Ateucbt, quod ineptè ex
ponit Argento-lotum. Certè malè conflatum Nomen , & pejus interpretatum ! Pofteà dicit
quod licitum fit habere V Uxores, quod eft falſum . Dies Feftos eſſe xxx, in Honorem Sanc:
torum , quod itidem falſum .
Alio loco, id quod dicit de Stipitibus ligneis, intelligendum eft de ferreis. Tandem dicit
iftorum Regum ultimum fuiffe Cha - Fecberd, malè, pro Sba - Jezdegerd. Prætereà fallitur de
Jejunio ; cum omne Jejunium purum fit eis planè vetitum in Libro Sad - der.
Hæc funt præcipua quæ taxanda videntur. Et hoc modo præparatus Lector hunc Appen
dicem legere aggrediatur . Inſuper monendum eft, quòd aliquas Correctiones poſcebant aliæ
Relationes Europæorum , qui propter Lingua Perſice Ignorantiam , quædam aliquando falfa
dederunt, & veris admiſcuerunt. Ideoque fi in noftris Europæorum Citationibus, eos in qui.
buſdam Rebus fibi aliquando contradicentes inveneris, non debes mirari. Hujus aliquot Ex
empla invenies in Capite de Sepulturis, etiam ex Agarbia, & alibi.
“ Mi.
390 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 31 .
" Minera liquefactæ 3; & Gehenna Abylo oppletá, Diabolorum Man
2

“ fiodeſtrueretur.” Hæc in Appendice noftro fufiùs recitabimus. *

Hi dicti tres Filii Fratréſve videntur indigitare triplicem Mefiæ fta
tum, ſcil. ejus Nativitatem , & Adultam Ætatem in quâ Mundo præ
dicavit, & tandem ejus Adventum in extremo Judicio.
Dicta, inquam, Zerduſhti Prophetiaplanè indigitat Meſiam , cujus
Expectationem prædictam noverat ex Veteri Teftamento, quod ei bene
notum fuit : & inde factum eſt, ut Chrifti Adventus in carne Perſis
revelatus fuerit ; nec omnes Judæi, Veteris Teſtamenti Conſervatores
& foli Poffeſſores, aliam Expectationis anſam habuêre . Ideóque ne
mo in poſterum ( ut ſpero ) mirabitur, quòd Chriſtus Perſis revelatus
fuerit.
Quin & planiora eum de Chriſto docuiffe narrat Abulpharagj in
.Dyna
/liarum Libro p .54 ‫ زرادشت معلم المجوسية والباقي‬Zeradult
Præceptor Magufæorum --- Perſas docuit de Manifeſtatione Domini
Chriſti, jubens illos ei Dona afferre : indicavitquefuturum ut ultimis
Temporibus Virgo conciperet Fætum abſque Contactu Viri; cúmque
naſceretur, apparituram Stellam , quæ interdiu luceret, & in ejus
medio confpiceretur figura Puella Virginis. Vos autem, ô Filii mei,
ante omnes Gentes ortum ejus percepturi eſtis. Cùm ergò videritis
Stellam , abeuntes quò vos illa dirigat, Natum iftum adorate, offeren
tes ei Munera veſtra. Eſ quidem ille Verbum quod cælum condidit.
At apud eundem Autorem p.70 legitur, Autogius ( vel potiùs Lyci
nius ) ad Cæſarem fcripht; Perſa Orientales,Regnum tuum ingreli,
Puero, qui in regione Judææ natus eft, Dona obtulerunt. Quis autem
ille fit, aut cujus Filius, ad nos nondum pervenit. Hæc pulchrè conve
niunt cum Jacobi Prophetiâ Gen. XLIX . 10, Qyòd,ipſe futurus eſſet
Expectatio Gentium, vel ut aliàs exponitur, Ad eumeſſet aggregatio
Gentium .
.
Deum per Balaamum revelâffe Chaldais ( à quibus habuerunt Ma
gi) Mefia nativitatem , Theodorus Tarſenfis refert; Tò Pavérsee Açéga,
μη ένα των πολλών κατ' έρανόν είναι αλλάΔώαμίν τινα Iconigay, &c. Vis
Jam Stellam non fuiffe unam è multis in cælo, fedVim quandam divi
niorem in Aſtrum conformatam , quæ omnibus Domini Nativitatem
nuntiaret. Porrò, Magos à Chaldais ita accepiſe, Stellam quandam
olimfore, quæ natum in carne communem Salvatorem nuntiaret : hoc
illis Vaticinium , tanquam ejuſdem Artis ftudiofum , narráſe Balaamum
* Vid . No. XIV .
illum
 Cap . 31. VETERU PERSARU .
M M 391
illum , qui, vel invitus, Imprecationis loco, benè precando Iſraeli,
Benedi&tioni fua , naſcituri Regis Ortum , & hujus Præconis Štellam
admiſcuiffet. Dum autem ſefe videndum obtulit Dominus, præ cæteris
Nationibus Perſis oftenfus eft ; ut quibufcunque eum expectantibus, five
Magis, Jove Incantatoribus, per ipſum Gratia & Redemptio donare
tur . Sicille. Meliùs autem omififfet Incantatoribus, cùm Perſæ non
fuerint tales.
Zoroaſtri fermè contemporaneus fuit inſigniflimus quidam Aſtrolo
gus, cui Nomen Shohola Gjâmaſp, qui à quibuſdamTurcis & Per
fis creditur Danielis Prophetæ filius: ſic Chalil Súphi habet, uhola
‫ دانیال پيغامبرك اوغلی بر مشطور حكيم در‬Gjamaj fuit Danielis
Prophetæ filius, celeberrimus quidam Philofophus; de quo Arabicè extat
Mythologiæ Libellus de Daniele & Gjamaſp : quamvis aliàs, apud Ju
dæos nuſquam comperimus Danielem fuiſſe nuptum . Is fuerit potiùs
Danielis Diſcipulus , aut Puer , cui ex more dicebat Mi Fili. Nam
Daniel, qui fenex, vivens tempore Cyri, potuerit habere Diſcipulum
juniorem , qui diutiùs viveret uſque ad tempora Hyftaſpis, cujus Gja
maſp fuit Confiliarius, quia Sapiens & Philofophus infignis. In Libro
Mugj. p. 227 , narratur, inter Perſas fuiffe X viros incomparabiles,
quibus in toto Orbe nulli fuo genere pares fuêre : & inter hos fuiffe
Gjamal ( : ‫ششم جاماسب وزير کشتاج بن لهراسبی بود واورا‬
‫كتابیست احكام جاماسب گويند حكم كرده است بر قرادات ودر‬
‫آنجا خبر داد ست بخروج عيسي ومنشاء " حمن وزايل شدن دين‬
‫مجوس وخروج ترکی و خرابي عالم وخروج شخصي كه ايشادرا تری‬
‫ومثل او منجمي در هيج صنف نبوده است‬ Horum fextus fuit
Gjámaſp Aſtrologus , qui erat Hyſi aſpis Confiliarius. Ille eft Autor
Libri quem vocant Judicia Gjamaſpis, in quo judicium fecit de Pla
netarum Conjunctionibus. Et ibidem Notitiam dedit, quòd aliquando
prodiretJeſus, & de Ortu Mohammedis, & quòd abolenda eſſet Ma
gorum Religio : & quòd prodirent Turcæ, & deftrueretur Mundus :
& quod proditurus eſet aliquis quem Turcæ fibi ---- Et fanè ei fimilis.
in omni genere Aſtrologus nunquam extitit. Malè exaratum &muti
lum exemplar citationem exhibet imperfectam . Perlæ, Chriſto citerio
res, fabulantur Chriftum in cælos afcenſurum , intrâffe in ædes cujuſdam
Religioſi cui nomen , Sam Socú, & inde aſcendiſſe.
In
 S
392 HISTORIA RELIGIONI Cap . 31 .
In Vitâ Confucii, qui plus quàmD Annis ante Chriſtum vixit, nar
ratur, quòd ipſe ſolebat dicere, Ipſe Homo eft in Occidente. Plura vi
deas inejus Vitâ in 8vº , p. 23. Sed in ejus Vitâ , perD. Couplet Phi
loſophiæ Sinicæ præmillâ, Sinicè legitur, Si fam , Yeu Xim gin, ſeu (ut
noftræ pronuntiationi conformare poffim ,) Si fang, Yeu Shing gin,
i.e. Vir Sanétus in Occidente exiſtit. Quibus verbis, an propheticè re
ſpexerit Chriſtum , vel potiùs hiſtoricè Judæorum Summum Sacerdo
tem , dubitatur. Ego fanè poſteriore ſenſu accipiendum duco. Ut
cunque tamen fit, certum eſt LXV Annis poſt Chriſtum natum, Im
peratorem Mingh - Ti, dictis Confucii verbis partim , partimque per
Apparitionem Viri Sancti in Somnio viſi, miſiffe Legatos in Occiden
tem ad exquirendum dictum Virum San &tum & Legem San &tam . Sed
illi pervenientes ad aliquam Inſulam prope MareRubrum , non aufi
ſunt ulteriùs procedere : re itaque infectâ redierunt. Ne autem in
caffum videretur Legatio, loco Viri Saneti, Imperatori retulerunt un
Pagode, ſcil. Idolum Fæ , ſeu Fe Impoſtoris, Fæ kiae, (non Fobi, ut
aliquis legit, qui fuit Imperii Sinici Fundator primus :) & hoc mo
do , Idololatriam atque Metempſychohin in Chinam primò invexerunt.
Sed nihilominus, pofteà Dei Providentiâ factum eſt, ut Lex Sancta
propagata fuit in China, uti conftat ex prolixå Inſcriptione Sinica a
pud Kircherum in China Illuftratâ ; ut & ex ternis procerrimis ſacræ
Trinitatis Effigiebus ( non æqualis proceritatis ) quas uſque hodiè in
Idololatricis ſuis Templis ſervant, quod didici à ChinenſiAmico Shin
Fo- cungh.

САР ,
 4

Cap. 32. YETERUM PERSARUM , 393

CA P. XXXII.

Ex Orientali Mythologiâ unius Elbúnius Origo, reliquarum Exploſio. In lingua Chal

daica & Phænicia ,Virginis Cæleftis Signum fynecdochicè & teftè notari ſolere
ſui Symbolo zbungo feu Spicâ , quo nomine intelligitur totus Asteriſmus. Unde
Docti & Sacerdotes, Mythologiæ Cufores, de cæleſti & miraculosa Virgine Va
ticinatrice Mira,pro Ingenii Specimine, finxerunt & credulo vulgo obtruſerunt, (ut
in cæteris folebant facere :) adeò ut tandem mos eſſet cuilibet Inſanienti Virgini
fe Vaticinatricem prætendere. Quâ occafione, etiam de Phænice agitur , atque
Zodiacalium Signorum Origo Græcorum Fictionibus antecedereſtatuitur. De illis
& aliis Aftris videri poſſunt Notæ noftræ ad Conſtellationes apud Ulugh Beighumn
Perfico -Latinum .

UTIIprædixerin
autem hoc loco perſequar præcipuos qui de Chriſto aliquid
t, vel prædixiſſe prætenduntur, apud facilioris fidei
viros, aliquid revelâffe cenfeantur Zoroaſtris Pſeudoracula Carmine
Græco conſcripta : quæ tamen (proh dolor !) vel à Pſello, vel ab ali
quo Græcorum Monacho conficta ſunt, & à Patritio & aliis edita.
Talia autem Fictitia magis convellunt quàm Chriſtianam Religionem
confirmant, uti faciunt debilia Argumenta omnia, quæ aliquam cau
ſam ſemper labefactare potiùs quàm juvare judicantur. Ejuſmodi
ſpuria deChriſto extant in Apocryphis 2 Ezdra, Cap. II & VII. Et
ejuſdem farinæ cenfùſque ſunt Sibyllina Oracula ( ut vocantur,) quæ
prætenduntur de Chriſło continuiſſe Vaticinia quædam per tot Virgi
nes effuſa, quæ (vah mirum !) clariores, quàm olim Propheta, Re
velationeshabuifle prædicantur. Hæ erant numero X, quas (cùm ce
lebre evaderet nomen .) variæ Regiones ſibi vindicare fatagerunt. Ha
rum primam Perſicam fuiffe meminit Nicanor , in rebus geſtis Alex
andri Magni. Et Laétantius dicit Sibyllas fuiſſe multas. Mirum eſt
in quantum Sibyllinorum Rumor veteres deluſit, tam Ethnicos, quàm
Chriſtianos, & æquè ac Phænicis Fabula penè ab omnibus creditus.
Quòd prætendebant SibyllamErythrđamquædam de Chriſto ſcripfiffe,
refert D. Auguſtinus de Civ. Dei Lib. XVIII, Cap. 23. Sed talia non
credenda docet in Libro contra Fauſtum Manichæum XIII, Cap. 15.
Ea quæ hodiè fub eo nomine extant, nullum Oraculum continent, ſed
tantùm Hiſtoriam Biblicam , ab aliquo Chriſtiano ex Bibliis & Patribus
Ddd collec
394 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 32 .
collectam , & Carmine Greco conſcriptam . Illa autem futilia, quæ
reverà à Sibyllis fcripta putantur, nullibi extant. Anilia quædam
Myſteria IX Tomis fcripta, olim oblata fuêre Tarquinio Superbo à fu
rente quâdam Vetulâ Cumis ortâ , quæ ideò Sibylla Cumana audit.
Nihil autem de Chriſto continuiſſe creduntur , fed potiùs Res ad Roma
num Imperium ſpectantes. Et ſic Sibylla Erythræa, & aliæ. Ideóque
à Romanis primò deſignati ſunt Quinque Viri, deinde Quindecim , qui
ergò Quindecimviri nominati ſunt, talium Fatidicorum Librorum
Cuſtodes ; quorum etiam erat de eis Judicare,. & in eis benè verſari,
u,t, pro natâ occaſione, conſulentibus reſpondere poffent . Et, ut no
tat Tacitus Lib. IV , talis erat Caninius Gallus, qui à Magiſtratu incre
patus fuit, quia nimis temerè aliquid , quod illis videbatur fpurium ,
inter Sibyllina Oracula admiferat ; cùm (inquit Tacitus) multa vana ſub
Nomine celebri vulgabantur . Unde conſtat plures tunc ſolere fe Vati
cinatrices prætendere, & fatagere ut ſua Vaticinia, fub Sibyllinorum
nomine, Quindecimviris obtruderent.
Videntur ea Scripta fuiffe talia ac fuperiori Seculo erat Noſtrada
mus. Debebant autem effe Fæminæ, eæque Virgines, ut hujus Fa
bulæ Origini meliùs correſponderent: &, fi aliqua fatidica Femina
artificiosè & auda &ter aliquid de rebus publicis pronuntiabat, tum
ejuſdem Effata inter Oracula admittebantur. Nam (ut ex Orientali
Mythologià elicitur,) fecundùm illorum Temporum genium , à Myf
teriorum Cuforibus, Chaldæis & Phænicibus, prætendebatur mirácu
loſa quædam Virgo, nomine Sibylla, ſeu ut Tacitus, Sibulla : unde
factum eſt, ut quævis Enthuſiaſtica fæmina, & ecſtatico Furore acta
Vaticinatrix, eodem etiam nomine vocaretur. Sic Lactantius ; Omnes
[ fæminæ ] Vates, Sibyllæ funt à Veteribus nuncupatæ . Et Servius ait ;
Sibylla eji appellativum Nomen omnium Vaticinantium : & alibi ; si
bylla eft omnis Puella cujus pectus numen recipit. IdeóqueSibyllæ &
Bacchides unà nominantur à Plutarcho ; nec fanè melioris fortis erant
quàm Mænades, & Tbyades, & Baffarides, quæ ex Baccbis fuêre.
Quid Sibyllæ fcripferint, certò non conſtat ; cùm id quod ſcripſe
runt, nullibi extet : earum enim Libros Stilico, dum contra Hono.
rium & Arcadium Defectionem moliretur, combuſfit. Libri ad Tar
quinium allati, ſervati ſunt ufque adBellum Marhcum : & tunc unà
cum Ciftâ lapideá, in quâ fub Jovis Capitolini Templo reconditi funt,
conflagrârunt dicti Templi Incendio. A talium rerum Fictoribus
adornata ſunt quædam Fragmenta, ab Autoribus citata, quæ veterum
Prophetarum de Chriſto Effatis multò planiora ſunt; & hoc nomine
Fictionem
Cap. 32 . VETERUM PERSARUM . 395
Fictionem redolent ; ut folent piæ Fraudes omnes. Adeò ut vetera
Sibyllina in Orbe jam hodiè, Nomine & Rumore, potiùs quàm Re,
circumferantur. Et fortè fapientiores Ethnici talibus fidem reverà non
adhibuerunt : ſed politicum erat : & cùm plebs talia crederet, ſa
tius erat ut Magiftratus ejuſmodi religiofis Fraudibus in Obedientiâ con
tineret populum ; Dii fic voluere : Oraculo monitum eft : Sibyllæ præ
dixerunt : quia populus vult decipi, & decipiatur. Nam omni ævo in
uſu fuerunt tam piæ , quàm politicæ Fraudes, inter quas numeranda
ſunt Sibyllina, quæ nullo fenfu erant Oracula, nifi quòd fuerint dubia,
obſcura, & Amphiboliæ plena, ut ita in utramque partem & latio
rem fenfum conſtruerentur, & omni Eventui indifferenter fubfervire
poſſent. Ne autem hæc gratis dixiffe videar, audiamus Ciceronis de
hac Re Sententiam in Lib . II de Divinatione ; Sibylla Verſus obferva
mus, quos illa furens fudiffe dicitur. Quorum Interpres nuper falla
quædam , hominum jamá, di&turus in Senatu putabatur, eum , quem re
verà Regem habemus, appellandum quoqueele Regem , fifalvi eſſe velle
mus. Hoc fi eft in Libris, in quem Hominem, & in quod Tempus eft ?
Callidè qui illa compofuit perfecit, ut quodcunque accidiffet, prædictum
videretur, Nominum atque Temporum Definitione ſublată. Adhibuit e
tiam latebram obfcuritatis, ut iidem Verſus aliàs inaliam occafonem poffe
accommodari viderentur. Ex ejus verbis conftat, eum hæc in Libris
non vidiffe, fed ea tantùm Traditione accepiſſe.à Nempe Ciceroni &
Sapientioribus fubolebat talium Fraus: ideóque à genere fæminino in
maſculinum qui tranſit ; cùm crederet hoc elle aſtuti alicujus nebulo
nis opus, fummâ cum Induſtriâ & Meditatione confi &tum . Et ut
adduximus Ciceronem Sybillina ludificantem , fic etiam adducemus
Plutarchum , qui in Dialogo de Oraculorum Defectu idem facit : ibi
enim Boethus inclamat, Sibyllæ & Bacchides, ut in Buccam venit , dif
ſeminârunt Nomina & Verba omnis Generis Eventuum , quorum
quædam cùm fortaffis evenirent, falſum quod nunc dicitur, poſtmo
dum verum effe contingat .
Si Cicero & Plutarchus non crediderunt, an Chriſtiani credent ?
Cùm talia apud ipfos Ethnicos ſordeſcerent, haud mirum eſt, quòd
eæ , quæ poftmodum ( arreptâ hac Sibyllini nominis Occaſione) editæ
funt,quorundam Chriftianorum piæ Fraudes, à Celfo & Ethnicis ftatim
detectæ & explofæ fuerint, Chriſtianæ Religioni plus Detrimenti quàm
Emolumenti afferentes, eámque Ethnicorum Contemptui & Deriſui
exponentes. Miror Chriſtianos talia deprompſiffe Tela, quorum acies
tam facili negotio retuſa. Abfit ut quis prætendat Dei cauſam de
Ddd 2 fendere
1
396 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 32.
fendere fictionibus ac mendaciis, & tam ineptis Argumentis, quæ eam
potiùs enervare quàm corroborare cenſeant prudentiores. Nam ali
quam cauſam debili ac infirmo argumento defendere, plus ei nocet
& officit, quàm adverſarium afficit : à quo itaque abſtinuiffe longè
ſatiùs fuiffet. Sic Chriſtianitati Patrocinium quærere à Sibyllinis, eſt
cauſam perdere. Spero Chriſtianam Religionem non tam infirmis ra
tionibus niti : ne fortè, fallaci fundamine fubducto, collabaſcere &
ruere potiùs quàm confirmari ſentiatur Chriſtianitas.
Unde autem tam myſteriofum Nomen natum , & ad nos derivatum
fuerit, in ſequentibus dicetur. A Sacerdotibus Ægyptiis fingebatur,
Phænicem viſum fuiffe apud Heliopolin . Addam , immò & apud
quamvis urbem : fed meliore prætextu fi &tum , quòd apud Heliopolin
viſus fuerat Helios, (qui Phænix,) alludendo ad nomen ,, in quo late
bat focus, qui ab aſtutis Sacerdotibus, ut Myſterium , obtrudebatur
ignaræ plebi. Cùm autem , in Notis noftris ad Ilinera Mundi, Phoe
nicis Fabulam explicavimus, Oſirin noctu amiffum , criſtinâ luce re
periendum docuimus, & Sirenum Mythologiam expiſcati fumus, (tan
quam in Chimeris fectandis & profequendis, verſati ; ) fic & hujus
loci fcopus videtur depoſcere, ut, ejuſdem cenfùs , Sibyllæ origini
etiam clariorem aliquam Lucem ( quafi â fulgentiore - Sydere derivaa
tam ) affundamus.
Ut itaque Sibyllarum etiam Myſterium recludatur, & Fabula ( ſuper
quam tota hæc fundatur hiſtoria) retexatur, præmittendum eſt, quòd
cùm tota vetuſtiſſimorum Hominum Felicitas & vivendi Ratio in
Agriculturâ & paftorali Vitâ confifteret, ab illorum temporum Vati
bus & Sacerdotibus conſcriptus eſt fuprà memoratus äastell yos
Liber Agriculture, qui Religionem & Agriculturam miſcebat, ut
proſperitate hujus, homines ad illam excitari poffent; & ut exercitio
illius, in hac etiam feliciores & beatiores evaderent. Cúmque à Vetu
tiſſimis Chaldais & Arabibus ( ut teſtantur Maimonides & Abulphara
gius & alii, ) Stella crederentur inſignem vim habere in procurandis
Pluviis & Imbribus, unde Terra donaretur lætiori fruge, & talem
ſortiretur fertilitatem , quæ eorum Agriculturæ & Paſtorali vitæ ap
primè quadraret, multæ Conſtellationes à Pecoribus & Rebus ruralibus
denominatæ funt, ut olim in Notis ad Olugh -Beighum docuimus.
Hinc etiam XIISignorum Zodiacalium Nomina, ab antiquiſſimis Chal
dæis & Phænicibus excogitata, Rei ruſticæ adaptata ſunt : quædam
verò à Græcis, pro ſuo Ingenio, mutata & aliter interpretata. Propter
dictam Rationem , horum XII Signorum primum ( quod Tempore
Hipparchi
美。
 TAB. XI. pag.397

in. pis
ceci
dris
Gemelli
vitulini.
umm
utrru
ho

an .

Gemelli
agnini.
Ilt
paria
Lieme
!lorum
triu

Gemelli
hædini.
VINOI
ZY

wa
sa
n
Reverendo Viro GIULIELMO STANLEY STD," Archidiacono Lond .
et Cathedralis Paulini Præb.Reſidentiario hanc Tabulam Gratitudinis
cryć lubens meritoq, D.D.D'Autor TH . MB.foulp .
 Cap . 32 . VETERUM PERSARUM . 397 .
Hipparchi in Zodiaci & Ecliptice Interſectione fitum ,) dictum eſt
Keios, gregis Zodiacalis Dux in Circulo ſignifero, qui Eclipticâ Fi
gurâ, Cælum ad inftar Zonæ cingit: is eſt Orientalibus Jas Hamal,
j.e. Agnus adultus, ſc.. Aries, Dux pecudum & gregum . Et proximè
veniebat Taurus, Dux pecorum & armentorum ; quia verno tempore
(cui hæc duo Signa præſunt,) moventur Sales, qui omnis vegetationis
& generationis principia ſunt, quibus Animalia ad ſalacitatem exci
tantur, & hujuſmodi Beſtiæ incalefcunt; & cùm ſuas partes egerint,
concipiunt : & deinde pariunt (fecundùm tertium Signum ) Gemellos
pecudum & pecorum , vel faltem , ut Geminos pariant benè à Poſſeſſo
ribus ominatum eft, & ab harum Stellarum Influxu fperatum . Ideó
que in veterum Aſtronomorum ( ut & recentiorum ) Sphærâ, pingendi
ellent Gemelli ( non Hominum , ſed Brutoriim ,) qui in beſtiis gemellos
procurarent, ut impofiti Nomins ſcopo reſpondere, & rei fignatæ Sig
num indigitare poffent, cùm hæc omnia ad Agriculturam fpectent.
Nam nibil adaRbombum ſuntCaſtor & Pollux, Pboenicibus non noti,
ſed ex Græcorum Mythologiâ poftliminiò petiti ; cùm certè fuerit ali
quid hiſce Denominationibus prævium & tempore antecedens. His
fupervenit Sol vernans : adeò ut Aries & Taurus, qui, virtute Solis &
Salis ad falacitatem excitati, ſuas imprægnant fæmellas, quæ deinde
pariunt Gemellos. Nam fi verum fit illud Ariſtotelis, Sol & Homo ge
nerant bominem , tum æquè verum eſt, Quòd Sol & bæc Animalia fuam
generant ſpeciem ; cùm fine Solis cooperatione nulla fiat generatio nec
fructuum maturatio. Hiſce proximum Signum eft Cancer, ubi Sol
in Tropico verſatus, ad inſtar hujus Animalis retrogradus eft. Cùm
( inquit Macrobius Libro I, capite 17.) Sol in Signo Cancri eftivum
Solftitiumfacit, in quoeft longiſſimi diei terminus, & inde retrogreſſum
agit ad diminutionem dierum ; Pythius eo tempore appellatur, ws trupator
FEwr, o ést, Toy TeleUTašov Opópeov spéxas. Idem einomenetiam convenit, cùm
Capricornum rurſus ingrediens, ultimum breviſſimi diei curſum intelligi
tur peregiſe. -Ideò autem his duobus Signis, quæ Porta Solis vocantur,
Gancro & Capricorno bæc omnia contigerunt, quòd Cancer animal retrò
atque obliquè cedit, eâdémque ratione, Sol in eo Signo (ut folet) incipit
agere retrogreſum . Capræ verò conſuetudobæc in paflu videtur, utfem
per altum paſcendo petat : fic & Sol in Capricorno incipit ab imis in
alta remeare . Hactenus Macrobius. Pofteà Sol perveniens in Leonem ,
ubi ſe. Sol evadit Leo, & ficut illud Animal eft fortifſimum , in ſum
mo ſuo vigore & fortitudine conſtitutus in menfe Julio. Deinde
Sol viſitur in Virgine, & poſteà in Librâ, ubi eſt in Æquilibrio Ar
cenfùs
 ORIA IONIS
- 398 HIST RELIG Cap. 32 .
cenſûs & Defcenſús, inter utrumque Tropicum feu Solftitium medius,
quo in loco, eſt etiam .Caloris & Frigoris Æquilibrium . V. p. 258,
Lib. I, Cap. 21, fine.
Secundùm Phænices & Chaldæos, Autumnali Tempori ( quando
*Fruges ad Meſfem maturæ,) præeſt Signum Virginis, ſeu Puellæ Spi
cas in agro legentis. Hinc, inſigni Aſtronomo Pefæ Abu Maſhar
(corruptè Albumaſar, & aroucocepas dicto ) in Sphærâ Perſ- Indică, in
primo Signi Virginis Decano oritur Puella cui Perficum Nomen wyniga
Duſhiza, ſeu Virgo. In noſtro Albumaſaris Exemplari Arabico, per
fimè fcripto, legitur &Aigo Cinghia Yancalos Douſtyia, ſenfu planè
nullo : & Veteris Verfionis Autor videtur in fuo Exemplari legiffe, ad
huc pejus, dowjo so Luczakw Secdeidos De Darſama, quod etiam
nihil eſt. At cum Virginis Signum Græcis ſonet sráxus, hinc Arabes
hauſerunt iftum Græcum Nomen , à Librariis poftea, dicto modo,
corruptum ; quod refcribendum eſt dangos įsi Lugalow Stachys, ea .
eſt Perſice Dupiza, Virgo. Nam Arabum Scribis familiare eſt exotica
Nomina corrumpere. Nempè, præcipua hujus Signi Stella, eſt diétæ
Virginis Spica, quæ Spicarum Faſciculum repræſentare cenfetur. Cùm
enim quivis Aſteriſmus, pro libitu fingentis, quamlibet Figuram æquè
referre fupponeretur, pro hiſce Stellisconfiguratis, olim fingi & pingi
folebat Virgo Spicam in manu tenens, ſeu Spicarum Faſciculum ; uti &
hodiè, apud nos etiam, pauperiores Puellæ virgines, tempore meffis
triticeæ , Spicas legunt, eáſque, in parvum Faſciculum feu Manipu
lum ( Anglicè a Songall ) colligatas, domum reportant. Virginis
itaque Signum Cæleſte eſt tantùm Emblema Puellæ Terreſtris (Anglice
a Lealer) quæ Meffis tempore Spicas legit ; idque, neceſſitatis fuble
vandæ cauſâ : quod quidem opus olim magis notabile, cùm Judæis
juffum ut pinguius aliquod Spicilegium pauperibus relinquerent.
Apud Árabes & Perſas,hoc Signum Synecdochicè vocatum eſt Juiw
Súmbul, ſeu adaiw Súmbula, i.e. Spica; quæ tamen propriè, & abfque
figurâ, eſt tantùm primaria hujus Signi Stella, Spicarum Faſciculum
repræſentans. Et hæcce Virginalis Signi Pars ( nomine tamen totius,
Virgo fubinde vocata, ) toti huic Signo exprimendo ſufficiebat, cùm
plura, vel pingere, vel verbis prolixiùs deſcribere, non effet neceſſa
rium. Chaldæis & Phænicibus nban feu obrane , ziluma, eft Cæ
leftis Virginis Signum : unde (cuique hoc perpendenti) Fabula Si
byllarum tam obvia eſt, ut quiſque fortè dokebit quòd, fine me mo
nente, haud citius rem perceperit. Vocem quod attinet, eadem eſt
quæ
重
 TAB.XII. pag.399.

α
υλλ
Σίβ
.
Persicafeu Chaldaica
Virgo spicilege , Sym
bolo vulgò nominata
Σίβυλλα , ic.Spica .

Lall
ATV

VITTO
I

RE
NV OLTY

NAPOLI
)
all 1 Delin. Burg. ſeulp
Confultiffimo Viro HENRICO NEWTON LLD " uniMagiſtrorum inCancel:
lariâ,et Admiralitatis
Angliæ Advocato generali,atg Dicceßews London Cancel
Jario digniffimo, hancTabulam Gratitudinis ergôlubens meritógDDD AutorT. H.
 Сар. 32 . VETERUM PERSARUM . 399
quæ in S. Bibliis obrau Sibbóleth, quæ quidem Forma quibuſdam
forte videatur aliquantulum diverfa. Sed quiſque in Hebraiſino verſa
tus novit fæmininas Terminationes a & eth perinde effe, ut eſt 10913
& ‫ נוגשת‬Noge/ bd , vel Noge/betb, ‫ מלחמה‬Milchama, vel ‫מלחמת‬
Milchemeth ; & fic 75930 Sibbola, vel 10w Sibbóleth, cum ejuf
modi aliis. Adeo ut, cum in his nullus fit Delectus, in quamcunque ha
rum Formarum primò incideris, eâ utaris. Sibylla autem ſuas Nugas
fubinde foribebant non tantum in Libris, fed & in Arborum Foliis,
facilè à Vento diſperſis ; unde natum Proverbium , ut folutæ Chartæ,
diſperſioni obnoxiæ, Sibyllæ Foliis affimilarentur. A Phænicibus ita
que & Chaldæis in Zodiacalium Animalium ſeriem inſerta eſt Virginis
ſpicilegæ Spica erecta, eis dicta obrau feu 90 zíluma ; meliùs re
fcribendum silfurd : ſub quo tamen nomine (ut dictum) totumn Vir
ginis Signum intelligi folebat: adeò ut, five Spica, five Virgo, hæc
Conſtellatio dicta-fuerit, perinde eſſet. Hac ratione factum eft , ut Vo
cabulum , quo Spica propriè ſignificata eft, tandem Synecdochicè pro
Virgine acciperetur ; cùm reverà id Nominis Grammaticè & verbo te
nùs denotaret ſimplicem Spicam , Virginis Spicilega Signum , quod ita
que Spicæ Nomine inclareſcere cæpit, & Sibyllam fonabat. In pofte
rum ergò, non SibyllaCumaná, nec Erythræă, &c. noftræ aures per
ftrepant : ſed Sibylla Cæleftis, eáque unica ac fola, audiatur & conſu
latur.
Hinc, inquam , Sibyllinæ Fabulæ origo. Cùm enim hæc eſſet Virgo
Coeleſtis, Sibylla ſeu Spicæ nonfine fignata, & illis temporibus ſcitum
WHIONWARNINUBWA

effet ( quia ænigmaticum & obfcurum , dum plana & omnibus paten
tia fordefcerent,) & in eorum Mythologiâ fpeciofum & ingenioſum ,
viſumeſt huic Spica , ſeu Virgini, aliquod non Oaūpa tribuere, quafi
effet abſcondita revelans, & occluſa retegens reſeránſque, adeóque Va- :
tem ſeu Prophetiſſam eandem appellare. Nam cùm ab Aftris ſuam
præteritorum & futurorum Scientiam illæ Gentes ſemper peterent,
non erat illepidum , nec Veterum Ingenio incongruum , huic Vatici
natrici Virgini ( tanquam Scientiæ Cæleftis fonti) Erbúsins ſeu Spicæ
nomine ſubindicatæ , rerum Indicationes & Revelationes attribuere,
& aſtutè, ad delufionem vulgi (ut ſolebant) multa futilia de eâ prædi
care .
Eft itaque hæc fictio valdè antiqua, imo antiquiſſima, Chaldæorum '
mba
& Phænicum Temporibus coæva: cùm ex horum Theologiâ de
da fumpta fuit hæc fabula. Apud eosenim, maximum Ingenii fpecimen
in ſemper habebatur aptè fingere Myſteria, & res planas ingeniosè red
dere
400 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 32 .
dere abſtruſas, eaſque ut Gryphos & Ænigmata proponere, dum cor
datiores in talium admirationem raperentur, & ut horum Oedypi eo
rum Interpretationi fatagerent & Explicationi allaborarent : ignarum
autem vulgus, Sacerdotum & Sapientum Traditionibus implicitâ fide
addicti, fummâ credulitate, talia ut indubitata & oracula admiſerunt.
Cùm itaque ob cæleſtem fabulam , de Vaticinatrice Virgine percrebe
fceret fama, & quòd deberet eſſe, ut Sanctior (non autem nupta aut
deflorata) quæ talium Revelationumparticepsfieret, in moreerat, ut
quævis deliræ & mente captæ Virgines, de futuris & abſtruſis rebus
capitis fui Chimæras evulgando, novas Revelationes edere pretende
rent. Et tum deinceps, talis vaticinandi prætextus doctiores Gentes,
Græcos & Latinos, & omnes curioſarum rerum indagatores pervaſit,
qui Imitationis Prurigine ducti, Virginalia ſua Oracula publicare non
dubitârunt, dum interim talium Origo diu oblivioni tradita fuerat, &
ab immemorialibus ſeculis ignorata : res autem ipſa firmâ ac indubiâ
fide recepta, & tutò ab omnibus credita.
Quòd autem Inſani æftimarentur ſancti, non eft mirum , cùm omnes
Vates, Tempore Vaticinii, ferè erant quaſi Ecſtatici : & fanè apud
Turcas, qui de dictis oraculis nihil unquam audiverunt, etiam hodiè,
quivis Maniacus æſtimatur Sanctus, quia fpiritu (ut credunt ) afflatus
& actus: unde fauftum ducitur talis hominis Manicam tangere, vel
eum tangere qui eandem tetigerat. Et talis ab eis & Arabibus vocatur
Ugrins Spiritu Obſeſus, à Perſis lenzo Dæmoniacus, Furens, ſeu
las xulgau Furens Deo, Numine tactus & afflatus, Eyfeos.
His poſitis, non fanè mirum deinde effe debet fi ( ad talis Virgina
Jis Vatis exemplum ) aliquæ aliæ furentes, hoc prætextu, in tantam
ſeductæ fuerint Infaniam , ut fortiori Phantafiâ ac Imaginatione cor
reptæ , vel reverà crediderint, vel faltem prætenderint, ſe prophetiæ do
no inſignes efſe ; adeóque, dictæ cæleſtis Virginis, ſub zibúsins, ſeu
Spicæ nomine, Perſonam induentes Ethnici, (quaſi Signiferâ Zonâ ſe
ad vaticinandum accinxerint,) à primis mythologiſtis olim accepta
Sibyllina, ſeu Virginalia Oracula, de novo recudentes, ea in variis
Mundi regnis ( præſertim Græciá & Italia ) ediderint tales Nugiven
(
dule . Neque aliquis mirabitur fi, citra Chriſtum (hinc arreptâ occa
fione) dictas Vaticinatrices imitando, aliquis Chriſtianus Monachus, piâ
fraude ductus, tàlia etiam fitta Oracula Hexametro Carmine Græco
effuderit. Nam poft excogitatos ab Aſtrologis, rem rufticam fæpè re
ſpicientibus,
Cap. 32 . VETERUM PERSARUM . 401

ſpicientibus, Aſteriſmos, Mythologie proceſſus erat triplex : nempe

I. Primò, à Mythologiſtis Chaldaicis & Phæniciis, pro ingenuitatis ſpeci
mine, cuſa ſunt Virginalia quædam Vaticinia. II. Secundò, ad eorum
exemplum , apud Romanos& Græcos tales fuêre Virgines Vaticinatrices,
& Vaticinia ad res fraudeſque politicas ſpectantia. III. Tertiò, eodem
exemplo, apud Chriftianos prætendebantur ficta quædam Virginalia
oracula, ad piam fraudem excogitata, Res divinas & Theologiam Chrif
tianam ſpectantia, præfertim quaſi de Chriſto aliquid prædixerint clariùs
quàm fecerunt Dei Prophetæ veteres in Bibliis : unde fraus facta eſt
manifeſta.
Ne itaque in myſterioſis Sibyllarum Tenebris diutiùs hæreatur, in
Mythologiam veterem urinando, Fabularum Involucro diu tectas Mar
garitas expiſcati ſumus, & ex fictionum umbris clariorem veritatis
lucem (ut fpero ) eduximus. Ne quidem Ecos Braño ( abfit propha
num) uſi ſumus, quia neque valdè divinitùs conſulta, neque huma
nam literaturam multùm redolet. Cælitùs autem petito confilio,
dicta Oracula ſubtiliter excogitata, in antiquam fabulam reſolvuntur.
Et ne Sibylla diutiùs à Cumis ad Erythram , & deinde aliorſum vagari,
& à regno in regnum pedes ire cogeretur, hæcce terreſtris ( ut vulgò
creditur) Virgo, à nobis ex hoc Mundo terreno relegata, & ad fuperos
tranſlata, & in Phænicium aut Chaldaicum ſuum Cælum , unde primò
venerat, evecta, inter focia Sydera relata eft, &, elevatâ autoritate, in
priſtinam cæleftem Sedem reſtituta.
Ut videas aliorum de hac re opinionem , Dion. Petitus in fuo Li
bello ſtatuit tantùm unam Sibyllam Erythræam , reliquas negando .
D. Gallæus fcripfitduos craffos Tomos in 4'º, in quorum Primo, om
nia Sibyllina corraſit & congreffit, & in Secundo, omnia ut falſa & fic
titia refutavit.

ECC CAP .
 402 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 33 .

CA P. XXXIII.

Veterum Perfarum Fidei Summa: quæ tamen pleniùspetatur ex ſubſequente Li

bro Sad-der. Quid credunt de Deo & ejus Attributis ; quòd fit Omnipotens
& Æternus, fine Quantitate & fine Qualitate, & c. De Ponte judiciali,
& Beatorum ac Miferorum Statu.

rum Omnipotentem & Immortalem Deum : & ii qui Chrifto

citeriores (præter alia Nomina ) Chriftianos nominant ulys her Sib
chuân , Trivocantes, feu Trinitarios. Omnes Libros ſuos inchoant hu
jufmodi formula, ‫بنام یزدان بخشاینده بخشایشگر مهربان دادگر‬-in
No
mine Dei Condonatoris,Miſericordis, Jufti, quæ conſonant cum eis
quæ leguntur Exod. XXXIV.6, 91307 Dinn 58 771779 1797. Dominus,
Dominus eſt.Deus Miſericors & Gratiofus, &c. Deo ſe applicant in
omnibus neceſſitatibus cumjlow Prece & ud,s osoly Supplicatione,
& ‫ به نالیدن‬Ingemifcendo, ‫ سبعان باكا‬Sobhana Paki , i.e.Prob Santle
Deus ! cum aliis multis formulis. Credunt omnia Dei Attributa quæ
nos credimus ; quòd ſc. (ut eorum verbis utar, ) is fit omnium rerum
‫ خردنگار‬Factor , feu ‫ أفرينگار‬Creator , & ‫ خن اوددگار‬Dominator , &
gljis,gy? Altor, ſeu Suſtentator, Mundi, ſcil. ejuſdem Conſervator :
quòd fit oiglo Æternus, fine initio aut fine, singend Omnipotens, cum
pluribus aliis quæ recitare longum . Quòd ſit jylu Judex omnium
hominum, & Diei Judicii, in quo futura erit omnium jantu , Reſur
re &tio generalis, in quâ quiſque accepturus eſt ſecundùm last ones
Merita fua;; quia fc. inde fequetur cagla okšas; Vita æterna, quæ
ulgül Beatorum erit felix, & uhájgu Infernalium miſera : quia
Deus paravit cür? Bebiſht, Paradiſum , ſeugino Minu, Paradiſum
cryſtallinum , eodem modo quo in Apoc. XV, 2, Vietores Sancti con
fituti ſuper Mari cryſtallino. Et ibi erit cölols Præmium pro Bonis :
ſed pro miſeris erit ‫ دوزخ‬Infernus (al, distus ‫ زرند‬Zerend,feu ‫زردی‬
Zerèngh,
1
Cap. 33 . VETERUM PERSARUM . 403
Zerèngh, fc. Ushiro Barathrum ,) ubi wighs Muleta ſeu Pæna, five
‫ باده فره‬Retributiomala vel Supplicium . Tataris Paradipus eft ‫اوجمق‬
Ogjmak, & Gehenna golb Dâmu, quam intelligunt ſub nomine Ba
rathri profundiſſimi. Agnoſcunt fe quotidie peccare : fed profitentur
ſe eſſe ulancia pænitentes propter omne peccatum ſuum libi notum,
five fit ‫ منشني‬Cogitatione, five ‫ گويشني‬Sermone,five ‫ كنشني‬Fac15,
fitve çois Corporale, ſeu reſpiciens corpus, fitve volg, Spirituele, ſeu
reſpiciens animam, fitve botn.JMundanum , ſeu reſpiciens hunc Mun
dum, fitve ulgigno Paradipacum, ſeu reſpiciens altcrum Mundum .
Credunt Planetarum & Angelorum omnibus Rebus & Regionibus ac
Urbibus Præfecturam : quòd fint Dei miniſtri pro hominum Bono,
&
quoque Malo ſeu Punitione, ſi ei videbitur ; ' quòd nempe mittantur
ad exequenda illius Mandata, ad juvandum in Religione pios, & ad
arcendum ab eis Tentatorem. Quòd ſc. quiſque particularis homo
habeat ſuum Angelum bonum, & quoque malum, qui in contrarium .

trahat : Diabolum effe infenfiffimum humani generis hoſtem , ſuas

bringung Tentationes feu Iguacest as Malas cogitationes ſuggerentem &
inſinuantem , quantum Deus patitur. Et hoc concordat cum D. Pauli
ſententiâ , quòd fcil. ſunt Miniſtri ſeu Spiritus miniſtrantes pro eis
qui Hæredes ſalutis; ad defendendum & protegendum , eoſque à malis
retrahendum, & ad mala ab eis arcendum ac amoliendum. Nec hoc
tantùm pro Hæredibus , ſed & pro iis qui exhæ
qui exhæredati, quamvis eos
à peccato cohibere non poffint. Quòd quiſque Angelum ſuum ha

bere credebatur , haud obfcurè colligitur ex loco de Petro oſtium

pulſante ; idque છેà pueritiâ ; cùm Chriſtus de pueris & infantibus dix
erit, Angeli eorum ſemper vident faciem patris mei cæleftis. Tales ( ut
mihividentur) ſunt qui fub defunctorum ſpecie apparent, de rebus fa
ciundis præcepturi, fi aliquis eos alloquitur. Nam illæ Species, ſeu
illa Spectra ,non ſunt hominum Corpora, quippe quæ ſunt in Sepul
chris ; nec ſeparatæ Animæ, quippe quæ in humanis verſari deſinunt;
nec Cacodæmones, quippe qui bona nuntiare & præcipere non ſolent.
Viſio beata (quando fcil. Angelus apparet, vel apparere creditur,) vo
catur lal Andâ, quæ ab iis definitur Juvenis Figura, quam Angelipiis
viris oftendunt. Et quidem quòd folebant ut Juvenes formoſì appa
rere, conſtat ex iis qui apparebant Abrahamo, & pofteà iverunt ad
Sodomam, ubi, propter egregiam formam
Eee
, eos maſtuprare, vel pædi
2 care
!

404 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 33

care voluerunt Sodomitæ. Spectri, ſeu Spiritûs immundi, Viſio infaufta
appellatur ‫ منبات‬Sanbat, feu ‫ سنبوت‬Sanbit, & exponitur ‫نمود بي‬
Ug? Spectrum , ſeu Species fine ele, ſeu Apparentia ſine Exiſtentia, a hew
without being .
Perſæ credunt hominibus inſidere Yggá Chura ſc. Lumen quoddam ,
ſeu Illuminationem à Deo miſſam eiſque infuſam , per quam alii in
alios dominantur, eis præſunt, eoſque regunt, & habiles redduntur,
& Artes ac Artificia diſcunt. Hujuſmodi illuminatio quæ Regibus
& Magnatibus & Doctis atque Juſtis infunditur, ( quâ ad gubernan- .
dum habiliores fiunt,) vocatur váląs Keiáchura, ſeu tens ulls
Keiânchura, i.e. Principum ſeu Illuftrium Illuminatio. Dictum iſtud
Lumen aliàs aliquando vocatur cuprins Iſpábbad, i.e. Dux, Regens,
Gabernator, & ‫ نور اسپهبد‬Lumen Regens, & ‫ اسپهبد خوره‬Gaubernans
Illuminatio. Hæc omnia nihil aliud volunt quàm id quod vulgo vo
catur Lumen Naturæ, feu Lumen Rationis. Et quidem in Ph. Gj. Iſpáh
bad etiam magis philoſophicè exponitur sëbbs wie's Anima rationalis,
quæ ſcil. Corporis Gubernatrix, illud regens & in omnibus dirigens.
Ut autem meliùs innoteſcat quid de Deo ſentiunt, & quo ſtylo eum
alloquuntur, id accipe ex, ſummæ apud eos autoritatis, Libro Sad -der ;
in cujus Proæmio Sacerdos, qui eum Librum conſcripfit, hæc ſequen
tia habet carmine effuſa,

olis, oli wglas plis In nomineDominiEljent

butorum ,
ia -Divinæ & Atri.
ola blaag wing usglas Domini abundantiæ & Dei vita :
‫ خدائي كه عقل وروان آفريں‬Deiquiintellecturn ‫ و‬arianamacreati ,
‫ خدايي که او جسم وجان آفريد‬Driquicorpus‫م&ع‬animamecondidia :
Löwej asglasg cümid aiglas Domini exiftentiæ & Domini vite,
‫در کل عالم بكيست‬.‫ خدايي که‬Dai quiin fotoorbeunus eft[ :
‫ خدايي كه از عنصر او مختلف‬Dei quiesex elementis fuistaris
‫ کرد گرد أن زمين معتكفي‬.C
‫سما‬ al
fecit circumurotans um
Terram psam
‫ سیما را بنفش كواكب نگاشت‬Celumnpelarum Variegationsdepinxit,
‫ نه ايوان افلاکی را بر فراشت‬Orbes neem Ay is ite Contaignationibus .
tulit.
Ter ram
Cap : 33 : VETERUM PERSARUM .
405
‫ زمين از موالين ممرر كرد‬Terram ul cle burmandbalitatutereddidir,
‫ درو روشني از مه و هور درن‬Ingueed lumen es Laund ‫ مي‬Sale effect
‫وعرض‬ ‫ جهانرا زجوهر ببست‬Mundum s Sulfantia ‫و‬.Accidentibuts
poſuit ;
corn
‫ از آن كار آدم بن او را غرض‬In co opersHomefuit precipaza cura ejus :
‫ كه تا آدمي زآن هویدا شود‬U ‫ر‬. Homeestinde manifefaretar,
‫ خلايق ازين دور پیدا شود‬Creature ‫ملاء‬30 Jaculocomparerent,
‫ پرستش كنندش زرویی نیاز‬Eumgue propter necelitatem celerent,
‫ بگويند با خالق خویش راز‬EtEA GreatoriaJuant arearmurs dicercent:
‫ خدارا كنند از ره بننګي‬UsDee permoduleJereitisfaucerent
‫ زه‬othyroquiumnscultats
‫ زاهر او اطاعت پرستندگي‬Mandato.as
‫ اگر بنده راه پاذان زدن‬si Jerouses, triam Janatorum clip ,
‫ سخنهاي دين را زياکان به بين‬Verba Religionis a Jancispercipe
‫ زياكي واز رادې سر مييج‬A Jantitate & recitadinecaputmefeels,
Bilo ciumd wortja ulslocoso jo at Nam quicquam
in fanelorum
. religione,præter boc,non eft
‫مناجات‬ Soliloquia ; ſc. Petitiones ut is hoc Opus
feliciter præftare poffit.
‫ الهي دلم را مغايي به بخش‬o Dens,cord;mso claritatemslargire,
,
‫ن بی نوا را نوایي بېخش‬.
‫ م‬Minspii b
opulentia m largire
i
‫ به پیغوله ظلمت افتاده ام‬In obscuritatis angulunu illaplusjum ,
‫ زشیطان بصى شبهت افتاده ام‬Propher Satanam in centum dubia incidi :
‫ زشیطان دلم را رهايي به‬A Satanacordimneo liberationen date,
‫اه خودم رهنمائي به‬.In
‫ بر‬uidmea directionem data
‫ درج را زرگهاي من دور كن‬Damonium a venisenseis pracul agits,
‫لن‬ ‫ ودينه ام را پر از نور‬.Cer
‫ & دل‬culturemeam lumineimplete
‫ مكن ديورا بر تنم كامگار‬Nefacito Diaboliam Jafercorpusmeanssati
compotem ,
meum voti

‫دستگيري كن اي کردگار‬.M ib
‫ مرا‬manualioner i
sFacito,aCreator
Cor
 A IS
406 HISTORI RELIGION Cap . 33 .
‫را مبر جانچ حرص واز‬-C tiam ,nefertoar
‫ دلم‬mesum ad cupiditatems& avari
‫طف وکرم كارهايم بساز‬.Fa
‫بل‬ rva
e beneficentis re
operamen facito
‫ تو جان مرا محرم راز كن‬Tu animnam means arcani participersfacito
‫يفيتضو دابنريروكیه بمهنچارباهزام کن‬.Abundantic
‫دالره‬ portan coran faciemedaperito
O Deus, Tu noſi quàm inops fum ,

‫ام درج ستمگاره ام‬.In

‫ بن‬reti Demoniiniquimifurt
‫ دام ده وديو بيروحم آر‬F reti fere -rapacis & Diabolimeeripite,
‫ كه پروردگاري وآمرزگار‬Quia Altar es ‫و‬.condonator
‫ الهي کو آكافي از کار من‬O Deus, Tu confcius es operis mei,
‫ همي دادي احوال واسرار من‬Najires &‫و‬.Jecretamnta
pl tofund your china oly joes Nam in viâ religionis tuæ cingulo me accinxi,
‫مين از همه خلق بگسست ام‬.S
‫أ‬ po
al omni creatura n
atrupi
- 3aynime,
‫ بكتوه دااريمن انمظيمنصاين دورانرسگارنم بسر‬iTeJaem babes,a
Habis cuales Quòd bareav Sad-dercompofitionem adfinem
combofitioneintelligam meantgegetary
‫ درين نظم عقل مرا تازه کن‬In inafacito,
‫م را بر آواره کن‬. ‫ وزو عال‬MandamE rumore ejus implete
‫ن کن هر کس ده ابن بشنود‬- I
‫ چنا‬efrita t
, utquicun
dierit,
a
quebune Clibrum ] aa
‫ن مایل کرد برين بگرود‬. dar.
A
‫ برل‬Religionersinclinear,ind
Religionem cre
‫ ازو تازه گردی دل وجان شان‬Ex covegetamftcar ‫ و‬animacorums,
‫ زجنت بیابند يكسر دشان‬Paradi gnant ‫و‬.u incendal
nt
‫ روان همه شاد باشنی ازين‬Hinc one nizam animetrant late,
‫وشند آنگاه در راه دين‬. Et
‫ بك‬exindeineidReligion isamattentur
linguam
‫ الهي زبان مرا در بیان‬o Deuslingaarameans in explication : jus
‫ان ساز مانند آب روان‬.Fl
‫رو‬ uenfacitoad inter s
ar aquas fluentis
Cæleftia
Cap . 33 . VETERUM PERSARUM . 407
Celeſtia gaudia credunt eſſe omnis generis perquam maxima, quæ in
genere memorâſſe ſufficit : at in Suppliciis magis particularis effe præ
ſtat. Perſa Mohammedani aliquando vocant ulains Inflatorium , ubi
Pæna per Ignem. De veteribus etiam loquens Shabriſtâni, ex eorum
ſententiâ, meminit Pænæ per Ignem in altero Mundo: fed is eit ex
Arabibus, qui non ſemper fideliter & infallibiliter tradunt Perſarum
res. Nam veteres Perfæ in Libris ſuis id non agnoſcunt. In Libro
Sad - der memoratur intolerabilis Animæ Fætor, cum ejuſmodi aliis,
quæ non tam ſpiritualia quam ſenſualia Supplicia, & tamen eis affici
volunt Animam , incogitanter loquendo. Et tales ſunt quæ in Libro
Erdaviraph-nama enumerantur Pænæ Damnatis irrogandæ. Ibi enim,
in Capite de Statu Gehenna , dicit Sorüfz & Adur - Jezàd ei mon
ſtrâffefupplicia Peccatorum, eúmque deduxiſſe ad Ripam nigri fæ
tentis Fluvii ( cujus aqua ut Pix, & frigida ut Nix ,) in quem pro
jectæ ſunt miferorum Animæ plorantes& deplorabiles. Deinde viſæ
ſunt aliæ Animæ in Barathro tenebricoſo, ex quo erumpebat fumus,
& in quo erant Scorpiones & Serpentes & Sanguiſugæ pedes morden
tes, & Diaboli peccatorum Animas jactantes , caſque pungentes, &
lacerantes, & vulnerantes, & mordentes, & rodentes ut canes rodunt
offa . In alio angulo erat Anima Capite humano & Corpore ſerpentis,
& multi circumſtantes Diaboli eam capite & pedibus plectentes ; fc.
unus eam Bipenni [ vel aliàs Securi recurvâ] exaſciabat, alter in eam
adegit Pugionem , & alius eam maffà ferreâ tundebat perpetuò, &
Scorpiones eam perpetuò mordentes , & Trigides, & Lupi, & Leo
nes, aliæque malæ Beſtiæ , illam lacerare non definebant. Hæcque,
quia fuerat Pathicus & Pædicator, ideóque eum decerpebant mem
bratim : nam cùm ejufmodi fuerat Opus ejus in Mundo, Anima ejus
in.formam Serpentis mutata eſt. In alio loco viſa eſt Femina mani
bus portans pelvim plenam ſanguinis , qui fuit pabulum ejus, eò quòd,
Puerpera, non fuerat fatis cauta quin accederet Aquam , & Ignem ,
& Lignum » Uruër. Alibi viſus eſt Homo uno pede ſuſpenſus,
in quem pugiones adigebant, & graviter plorabat ; hæcque, quia tru
cidaverat virum aliquem Fidelem . In alio loco viſus eſt Homo cui
adminiſtrabant ſanguinem & faniem , & in os ejus infundebant, & pu
giones adigendo , eum ſeptem membris puniebant ; ifque centum do
loribus obrutus eſt, quaſi mons in pectus ejus cecidiffet : hæcque ,
quia cum alienâ Uxore concubuiffet. Alibi viſus eſt aliquis propter
dolores exclamans , conquerendo quòd ex fame & fiti torqueretur,
carnem

#
 HISTOR
IA ONIS
408 RELIGI Cap : 33 .
carnem ſuam rodens laceranſque ; hæcque, quia yms ‫بات هي گرفت‬
wigs Silentium non fervârat in menſâ, & aliorum cibos gratis come
derat, unde Churdâd & Murdâd in eum offenfi ſunt, Alio loco viſa
eſt Fæmina Mammis ſuſpenſa, & ſemianimis ficut ebria, quam cir
cumdederant Scorpiones & Serpentes, & Sanguiſugæ eam inceſſanter
mordentes in Mammis, & dentibus dilacerantes ; hæcque, quia fuiffet
Meretrix, qux, abiens, Maritum quæſiverat alium. Deinde aliquot
paſſus progrediendo, viſus eſt Cætus Animarum, quæ omnis generis
dolores patiebantur, à Feris & Leonibus dilaniatæ , à Sanguiſugis &
is

Serpentibus & Scorpionibus compunctæ ; hæcque, quia ta

Cúſhti ſeu Cingulum non induerant, & Religionem neglexerant. Pofteà
viſí ſunt ſerpentes & ſcorpiones, & fæmina in angulo pedibus ſuſpen
ſa, cujus lingua per cervicem extracta, & ipſa plorabunda ; hæcque,
quia non obedierat Marito, & Reſponſa ei femper regerebat, & quic
quid ab eo audiret, id vehementiùs reddebat. Cùm multis hujuſmodi
aliis, quæ narratu prolixa. Hæc talia ſunt ac ea Veterum Græcorum
& Chinenſium .
Perſæ quidem , non omnes in omnibus rebus idem ſentiebant, nec
hodiè ſentiunt ; ſed habebant inter ſe opinionum diverſitatem & va
rias ſectas, ut ſupra diximus. Aliqui credebant Beatorum Sedem fore
in corpore Solis , ut Manichæi & alii Hæretici. Orthodoxi, poſt ani
mæ aſcenſum ad Deum ( ut apud Sepulchreta cernitur, ) & requiem
apud eum uſque ad Reſurrectionem , credunt habitationem corpora
lem , reunitis animabus, rurſus tandem fore in hoc Mundo renovato &
reficto : Terram enim de novo refingeniam , & talem ejufdem ſtatum
fore in ultimo judicio, ipſi Indo-Perſe produnt, ut ex ſuperioribus
conſtat. Idem quoque ex eorum ſententiâ aliunde habuit D. Huetius
in Queſtionibus Alnetanis p. 290, ( ut monuit me Amicus, nam Li
brum non vidi , ) his verbis ; Guebri (qui Zoroaſtrem dogmatum ſuorum
autorem jactant,) ajunt Terram olim liquefaetum iri, & in aliam for
mam , longè amenifimam ,reparatum . IIæc conſonant cum eorum opi
nione quam tradiť Plutarchus in Libro de Ifide & Ofiride, nempe Ter
ram tandem planam & æquabiiem fieri, unắmque Vitam unámque Cici
tatem Beatorum fore, &c. Quâ autem ratione, quóve modo, hoc grande
Opus faciendum ſit, non dicunt. Sed quòd hæc fit reverà eorum
traditio, conſtat ex Libro Sad-der, ubi, inter Zoroaſtris Præcepta &
Canones, traditur talem fore Paradiſun terreſtrem amenitate, ad
inſtar Horti gloriofifimi, ad quem etiam per Pontem tranſeundum
sa
Cap. 33 . VETERUM PERSARUM . 409
ad ftatum renovatum : quod haud multùm abludit ab eo qui in
Apocalyph deſcribitur, & D. Paulus expectabat, & Orbis melior
pars credidit, unde etiam in ipfo Corano promittitur. Hæc ergò
Opinio de Terrâ in Amenitatem reformandâ, antiqua fuit Zo
roaſtris, à quo ad pofteriora tempora deſcendit & continuata eſt.
Cùm autem tale quid in Veteri Teftamento Zoroaftri noto , non fuit
revelata, id ille videatur à Poftdiluvianis Patriarchis, ut receptam
opinionem , accepiffe. Ex dictâ opinione reſilire videtur quâ ratione
Beatis comparetur talis Paradiſus terreſtris, quando Animæ cum
Corporibus reuniantur, nempe dum , fublatâ maledictione, quâ terra
damnata fuit ad producendum Spinas & Tribulas, tunc terra ad
primum Beatitudinis ſtatum reſtituatur, uti fuit ante Adami Lap
ſum. Tunc renovabitur facies terræ, & erit omnium rerum reftitu
tio ( ut meminit S. Scriptura ,) in priſtinum & primum ftatum ,
quo Terra non ampliùs maledicetur, fedInnocentia & æterna Juſtitia
è Terrâ refloreſcent, fecundùm D. Pauli Expectationem , feu Reve
lationem de novo Cælo, & nová Terrà in quâ habitaret Juftitia.
Hæc itaque Paradiſi repræſentatio, feu Revelatio, non eſt novella,
ſed (ut videtur) ab ipfo Diluvio, veteri Orbi credita, & eorum
animis firmiter implantata, & nobis tandem firmo Prophetiæ verbo
confirmata, & huc uſqne propagata .
Et ut Jacobo olim exhibita fuit Scala à terrâ ad cælum pertin
gens, fic ifti, ut Animarum tranſitum quodammodo ſenlībiliter
exponant, deſcribunt Pontem per hujus Mundi Abyſſum extenden
dum , ſc. per immenſum illud ſpatium inter nos & Paradiſum in
terpoſitum
Dictus itaque Pons Judicialis (ut år I wond Jūs loquantur,) à Ca
mift Autore defcribitur ‫ جسر ممدود علي ظهر جحيم‬Pons extenfus
ſuper dorſum Gehenna. Et quicunque per hunc Pontem , à nemine
Angelorum præpeditus, pertranſit, ad Paradiſum pertingit : aliàs à
Ponte delapſus, in Tartara cadit & in ea præcipitatur. In iſto
Ponte conſtituti ſunt duo Angeli Examinatores, opo Mihr & unguu
Sorüft : quorum ille gilyns
- Terázu, Trutinam , ſeu uliyatro Mizân
i.e. Bilancem ſecum in manu habet, ut poſſit examinare Hominum
Bona Opera feu Merita ; ut, fi nimis levia fint, à Ponte dejecti
immergantur in Gehennam ; fi verò graviora & ponderoſa, tum per
prædictum Pontein tranfeant in Paradiſum ameniffimum , ubi eſt
glorioſa Urbs ( putemus talem effe ac cæleftem Hierofolymam ,) ubi
Fff ſunt
410 HISTORÍA RELIGIONIS Cap . 33 .
ſunt Paradiſeæ Virginès, non deflorată nec deflorandæ, fed intuendæ,
Loci Amænitatem fuâ præfentiâ augentes ; & Horti & Flumina,
&c. ut in Libro Sad - der. Ille, inquam , in Ponte bona ac mala
hominum Opera trutinat, utrum horum præponderet, & quid de
defunctorum Animabus illac pertranſeuntibus ftatuendum ſit per
pendit ; atque ex Trutinâ diſcernens, Deo renuntiat. Et hoc modo
Judicium præparatum defertur ad Deum, qui fecundùm iftam
Trutinationem de dictis Animabus decernit, (per Angelos Exami
nátores,) ut fcil. Yuxosóros Hxc eos, vel in æternam Felicitatem
evehat, vel in æternam Miſeriam præcipitet. Et fecundùm ulti
mam definitivam fententiam , Executio Dei Decreto demandatur
per hofce duos Angelos, qui (ut Miſericordia & Judicium ) junctim
procedunt: ut quos Mihr, ſeu Miſericordia, non excufaverat, nec
infontes pronuntiaverat, illos Soriſ , qui Angelus ferocior, tanquam
Carnifex, ad judicii executionem deducens, in Tartara detrudat.
Quid verò fecundùm eorum Doctrinam in Bilancibus præponderet,
poſteà ex Libro Sad -der docebitur. Metaphoricæ & figuratæ funt
hæ omnes loquendi Formulæ , uti etiam eft in Fronte notatio , ut
in Apocalypfi , ubi diſertè memoratur Liber Vitæ : & in tali Libro
Judiciali conſcriptio infinuatur à Mofe, qui fe delendum exoptat,
Ifraelitarum cauſâ. Dicta Animarum Lanci impoſitarum Pondera
tio convenit cum veterum Græcorum fuxo sucoide. Et Angelo Sorúſ
par erat Graecorum Νεκροπομπός, feu Ψυχοπομπός, five Ψυχαγωγος, Ani
marum Deductor ad Inferos ; vel etiam Edu &tor, ſeu Evocator, ut
( ex ſententiâ Græcorum ) reſponſa daret interrogantibus.
Semita, ſeu Trames, per Pontem ad Paradiſum ducens, in vetuſtio
ribus Libris dicitur Oging Jy Půl Tchinavad, ſeu tantùmOgina
Tchinavad, ſive yg din
‫ه ور‬ & ſubinde ſonatur Tchínûr..
‫ چین‬Tchina - var : &
Hæc autem Vox, pro Scribarum imperitiâ, olim deformata, eodem
vitiofo modo etiam fcripta retinetur in quibufdam Libris, qui aliàs
áuthentici : fic in Pharh. Sur. ſcripta legitur Janis Chumpúr, & in
Pharh . Gj. ngis Chinívar, ſeu Chunívar ; & in Nim . yaitu Dina
var, ſeu Dînûr, 9q.. d. Religiofus, vel Judicialis . Non autem eo no
mine intelligitur Dies Judicii, ut in Ď. Caſtelli Lexico malè vertitur ;;
ſed eſt Pons, per quem tranſeundem eſt in Die Judicii extremi. Quoad
vim vocis Tchinavar, in Libris Nim . & Waf. exponitur Perficè cimalg,
& ( quod idem eſt) Turcicè Swib Rectum , Directum , ſcil. non cur
vum :
Cap. 33• VETERUM PERSARUM . 411
vum : adeo ut Púl Tchinavar fit Pons re &tus, rectâ Semitâ in alterum
Mundum ducens.
Dictus Pons Arabibus ( & ſubinde Perfis eâdem voce aliquando
utentibus) vocatur bleno Sfrât, ſeu blu Sirât, ſive bly; Zirât, quod
in pleriſque Lexicis (ut Camús, Gjeuh. & c.) exponitur fimpliciter Via,
Semita : apud Golium ex Ma'rüpbide exponitur Via patens. At in
Turgi. Arabico eft stijls oly Via anguſtā : quo quidem ſenſu me
liùs convenit cum eo ejuſdem vocis uſu qui Orientalibus Theologis pe
culiaris eſt, dum hoc nomineappellant illam Viam , illúmve Pontem ,
per quem ex hoc Mundo in alterum tranfeundum fit ; qui certè (ut
& inEvangelio) anguſtus effe debet : heic verò, propter diverſam ra
tionem , ut ſcilicet Angeli Cuſtodes, qui ibi tunc vigilant, poffint exa
minare omnes tranſeuntes, & reprobos ac damnatos repellere atque
arcere Talis autem iſtius vocis uſus elucidat Alcorani Caput pri
.
mum , ubi à Pſeudoprophetâ vocatur Via directa, ſc. fine aliquo diver
ticulo : ibi enim legitur, ‫اهنداصراط مستقيم صراط الذين انعمت‬
‫ عليهم غير مغضوب عليهم ولا شماليين‬Duc nos in Via direcla, in Vid
eorum quibus beneficus es, fine iraſcendo in eos, & non errantium : fc. in
Viâ ducente ad Paradiſum , quæ recta eſt : heic enim Via re &ta non
fic dicitur in oppoſitione Via falfa, ſed in oppoſitione Vie curve.
Senſus itaque eſt, O Deus, ducito nos in Viâ Salutis æternæ , ſeu in
Viâ falvandorum , quibus miſericors es ; non autem in Viâ errantium ,
in quos iratus es ; in viâ, inquam, per quam Probi & Beati rectà ituri
ſunt, directo Itinere, fine Diverticulo & fine aliquâ Repulſa. Quin &
Sirât, ſimpliciter fumptum , fine adjecto Epitheto, apud eos ufurpa
tur pro Via que ducit in alterum Mundum , & peculiariter pro illo Ponte
quiin dictâ Viâ invenitur, per quem omnes Beati tranſituri funt, Re
probi verò, ab eo repellendi & dejiciendi. Ideóque in Nomenclatore
Turcico- Perſico - Mogulenſ (cum eis quæ ad Paradiſum ſpectant) blyna
Sirât exponitur Joy Půl, ſeu Pons ; qui alibi in Perfarum Libris vo
catur junctim bloo Joo Púli Sirât, ſeu Pons rūs Sirát, Turcicè blue
( u Sirất Kiúpriſ , codem ſenſu .
Quoad medium ſtatum ; credunt defunctorum piorum Animas eſſe
apud Deum , aliorum alicubi, uſque ad Reſurrectionem , in quâ Cor
poribus veſtitæ , per Pontem ( ubi ſunt Angeli cuſtodes) tentabunt
tranſitum in Terram Felicitatis, & judicium fubibunt inipſo Ponte.
De Mohammedanorum ėjo. Berzach, Ff
& fVlynsl
2
Abraph, in Notis ad
Religio
412 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 33.
Religionem Turcarum diſtinctè egimus. Sed neutri horum agnoſcunt
Purgatorium . Nullus enim eſt Purgatorius Ignis, quod imaginatu
ſtultiſfimum : nam Anima non eſt capax ſupplicii per Ignem, cùm fit
Spiritus ; nec Corpus eſt capax cruciatuum , cùm ſit mortuum & ſen
eſſe pæna per Ig
fûs expers, jacens in ſepulchro. Ergò nulla poteft effe
nem , niſi hiſce rëunitis, quod non faciendum ante Reſurrectionem .
Tunc enim Homo, Corpore & Animâ conftans, capax eſt Supplicii
per Ignem , uti dicit S. Scriptura.
In Libro Ph. Gj. legitur, quòd Magi fauſtum reputant habitare in
Monte ‫ سولان‬Savalân in Aderbayagján III Parafangis ab Ardebil ;; ibi
enim homines pios & devotos habitare exiſtimant. Veterum Perſa
rum Fæminis eſt mirum quoddam Medicamentum dictum Sfo
Dánuk, eſt ſc. omnis generis Frumenta commixta, & unà cum ſu
perinjectis Globulis ſtercoris Ovini fimul cocta. Credunt Infantibus
ſuis Dentes faciliùs naſci, ſi, nafcendi tempore, ejuſmodi Cocturam
ad amicorum domos dono miſerint.
Plutarchus dicit Perſaruin Magos interficere Mures. At non tan
tùm Mures, fed Serpentes, & Ranas & Corvos, & multa alia noxiorum
animalculorum Genera certo quodam Tempore interimere ſolent ;
quod quidem Tempus apud Agathiamvocatur Kaxã Aycéptors, de quâ
videri poteſt Libri Sad -der Cap. XLVII. Credunt enim Gehennam eſſe
ſubterraneum quendam Carcerem , plenum Fumo & Tenebris, ubi
humanâ formâCarnifices Crudelitatem exercentes, & omnium forma
rum Diaboli; & inter alios, Serpentes, qui fibilo, & Ranæ ac Corvi,
Perſis valdè exoſi, qui crocitatione ſuâperpetuâ divexabuntmiſeros.
Perſa ( dicente D. Ovington ) multùm æſtimantGallos Gallinaceos,
-utpote qui, ſuo Cantu, homines à fomnolentiâ excitare ſolent. Ajunt,
quòd poft mortem Yezdegherd, quando à Perſisfugacapeffabatur per
mare in Indiam, Nocte tenebroſâ periiſſent niſi Gallus ceciniffet, &
Cantu ac Vociferatione ſuâ indicâffet eos haud procul fuiffe à Littore
Indico.. Prætereà eſt pugnax Animal, Marti facrum , & Perſica Avis ;
de quâ revideatur Caſaubonus ad Athenæum , qui Gallos primò ex Perja
ortos prodit.

CA P.
Cap. 34. VETERUM PERSARUM . 413
។

CA P. XXXIV .

De Nuptiis: de Baptiſmo feu Lotione: atque de Sepulturis.

N Officio Precum , ſeu Liturgia Magorum , extat folennis Forma
I& quæſito conſenſu Parentum , & pacto de Dote in tali ſummâ ru
,
bentis Auri, cum aliis conditionibus, Sacerdos hæc omnia rata effe
pronuntiat, eoſque ſolenniter inMatrimonio conjungit, fimul eis ap
precando plurimas particulares Benedictiones Fæcunditatis, & Longæ
vitatis, &c. Olim inceſtuoſas Nuptias faciebant, quando, eorum Pro
phetæ Zoroaftris permiſſu ,cum Matribus & Sororibus Conjugium erat
licitum . Illud autem ſuſtulit Alexander, jubens Matres honorare, non
autem nubere. Secundùm Petrum de laValle, nullas alebant Concu
binas, ( quamvis paulò aliter dicat Tavernier in Appendice noftro :)
nam Scortationem omninò illicitam habebant, & ( etiam in homine
plebejo ) inexpiabile crimen. Et, eodem autore, Sacerdotes & alii
habent unam tantùm uxorem eodem tempore : niſi fortè prior Uxor
fit ſterilis; tum enim poſſunt ſuperinducere aliam, multiplicandæ fo
ſolis ergô , fi modò prior illa conſenſerit : nam, fine prioris conſenſu,
non fit. Sed multiplicareLiberos ( ſi legitimè id fiat ) eſt opus multa
Pietatis & magni Meriti in ultimo Judicio ; quia , hoc modo, Fide
lium numerus augetur. Idem quoque ftatuunt Perſa Mohammedani
in Religione ſuâ. Præſulibus autem & Archipræſulibus fecunda Nup
tiæ non funt licite .
In Libro Pb. Gj. dicitur, quòd Domiductionis Nocte, & quo tem
pore Sponfam Sponſo tradunt, viridia Folia ſuper eorum capita ſpar
gunt, & Ignemfeſtivalem sily, Pervdze dictum accendunt, & , Sponſi
Sponſæque veftium Extremitatibus ſibi invicem conſutis & colligatis,
eos circumagunt, & circa dictum Ignem ducunt, cum Feſtivitate &
Epulis. Sed in omnibus Feſtis intra ſobrietatis limites ſe continent,
cùm Veteres Perfæ fint populi graves & auſteri: & fi aliquid luxuriæ
habent, id didicerunt à Medis. Præſertim , Ebrietas eſt peccatum
maximum, non ſine ſeverâ pænitentiâ, à Sacerdote impoſitâ, expian
dum : vel aliàs, eorum Communio relinquenda : nam ſequitur Ex
communicatio. Ideóque olim, ne quidem Regi, niſi ſemel in anno,
licebat inebriari, ut fuprà notavimus ex Euſtathio.
Pro
414 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 34.
Pro Infantibus non utuntur Circumciſione, ſed tantùm Baptiſmo,
ſeu Lotione, ad Animæ Purificationem internam . Infantem ad Sacer
dotem in Eccleſiam adductum ſiſtunt coram Sole & Igne ; quâ factâ
Cerimoniâ, eundem ſanctiorem exiſtimant. D. Lord dicit, quòd A
quam ad hoc afferunt in Cortice arboris Holm : ea autem Arbor re
verà eſt cwesti pyo Haum Magorum, cujus mentionem aliâ occafione
ſuprà fecimus. Alias, aliquando fit immergendo in magnum Vas
Aquæ, ut dicit Tavernier. Poft talem Lotionem, feu Baptiſmum ,
Sacerdos imponit Nomen à Parentibus inditum . Et pofteà, anno æta
tis XV " , quando incipit induere Tunicam Sudra & Cingulum, ut Re
ligionem ingrediatur, & ille in Articulis Fidei verſatur, à Sacerdote
ei datur Confirmatio, ut, ab eo tempore, inter Numerum Fidelium ad
mittatur, & Fidelis eſſe reputetur.
Quoad Sepulturas, Perſæ , nolentes Terram polluere, defunctorum
Corpora non humant, & c. Elementa enim omnia tenentur fervare
pura, prout in Libro Zerátuſt nama præcipitur, Cap. LXVII ;
‫ بكوشند تا گوهران هر چهار‬Canatum adbileantus Elementaquant sur
‫ بیارن پاكيزه وبي عوار‬In puritate conferentall que vitiations :
‫ زرخشند آتش زاب روان‬SiteItIgnisJplendens, ve Aquacurrents,
wl Flája winbad ols; sive Ventus ſubtilis, five Terra gravis.
‫ن جانو‬
‫ر‬ogolar o ‫ر گوه‬vila
‫ر ت‬jogo ‫* زي‬S
‫ن چا‬condy as Quia ex bis4 Elementis corpora animalium
4

singles lesio Ciri ciü yine Compofuit Juftifimus Potentilimus Deus.

Quatuor Elementa, ille Quatuor Subftantias, feu Materias vocat. Fu
nus ad Conditorium deducitur, & à Veſpillonibus deportatur fuper
guols Feretro ferreo : lignum enim nolunt polluere, quia alit Ignem .
Lapideum Sepulchretum ( fi ita appellare liceat,) vocatur ulog Saw
Sotúdân, ſeu aliàs xusu Dáchma, vel etiam oljelo Dádgháh, i.e.
Juſtitiæ Locus, ubi ſc. mortuus à ſpectantibus amicis juftè adjudica
tur ad Felicitatem, aut Miſeriam , ex Præſagio, ſeu Prognoli, quæ
mox memorabitur, quod putatur fieri die quarto : nam per III dies
credunt Animam volitare circa corpus ; ideóque, metuentes ne aliquid
defunctis deſit, dum adhuc peregrini ſunt, inter hunc Mundum &
alterum, ſuperſtites Amici primâMortui nocte ( ut fuprà memini
mus )
 TAB . XIII .
pag.425

Magorum conditoria duo, (AlbumetNigrum) 12pedes alta,8o circuitu.

Focile arundine
um aty Focile Brachii
interfe collata, etcomperta

XX fibi invicem analoga.

pag. 338
UNIT

DO NAT
ARIO

NAP
OL
I

Reverendo Viro EDWARDO WAPLESTB. Archidiac. Taunton ,er Præb .

Reſid.Winton.atque Eul. S." Sepulchri Rectori digniffimo, hancTabulam
Gratitudinis ergô lubens meritóg DDD.Autor T'H . Mburg. ſculp.
Cap. 34: VETERUM PERSARUM . 415
mus,) Cibi & Potûs triduanum commeatum prope Conditorium ap
ponunt, quod laudabile in hoc Mundo, & meritorium in altero. Et,
Îi mortuus non guftat, inde reficiuntur Canes,& pauperiores Moham
medani, Eleemofynas fepulchrales guftantes & ligurientes. Quarto au
tem die, Animas corpora prorfus relinquere, & ad ſua Præmii vel
Pænæ loca diſceſſuras credunt. Armeni & Perfæ Mohammedani ſuos
mortuos humantes, hoc idem faciunt ſuper ipfoSepulchro : Perſa
autem Veteres id faciunt juxta commune ſuum Sepulchretum , cùm
particularia Sepulchra non habeant. Vide fuprà p. 268.
Mortuos fiftunt erectos, ftipite ferreo juxta murum , obſervantes
ad utrum oculum primò accedat Vultur. Nam de mortuorum ftatu
duorum generum habent Præfagia facienda, fc. per Vultures & per
Canes, fagaciffima animalia, ftultè imaginantes iſta, narium fagacitate,
Animæ puritatem , feu impuritatem , five fætorem , odorari poſſe.
Tavernier dicit eos moribundorum Ori applicare Os Canis, qui (fi
poffit fieri) ultimum morientis halitum excipiat. Hiric eſt, quòd in
Zoroaſtris Præceptis Canes pafcere jubeatur. Non autem credunt
Tranſmigrationem Animarum , ut Indi faciunt. Si Vultur primò inva
dit rectum Oculurn , aut Canis adducitur ut ultimum Halitum exci
piat; tum ad album Conditorium ferunt : alias, ad nigrum deferunt.
Si omnia mala figna concurrunt, miſerrimum judicant. Sed quid
mirer Perſas, cùm quotidie videam Chriftianos ( quaſi Ethniciſmo non
dum depofito,) in mediâ Luce Evangelicâ viventes, Auguria captantes
àCornicibus &Leporibus, & c.quafi Bruta illa Animalia meliùs quàm
Homines præſcire poffunt. De his rebus audiamus D. Ovingtonum ,
qui in Itinerario Suratenfi Veterum Perſarum in India Sepulturas fic
tradit: “ Ad unum milliare ab urbe diftat Sepulchretum , quod eft Struc
“ tura lapidea rotunda , XII pedes alta, & C pedes in circumferentiâ
« habens. In Medio Muri eſi Oſtium Lapideum VI pedibus à terra die
“ftans,
* quod ad excipiendum Cadaver aperiri folet. Hujus ſtructuræ
“Area inferior, in quâ jacent Cadavera, elevatur quatuor pedesà terra,
“ab omni parte declivisverſus centrum , ubi eftForamen, feu Cloaca, ad
excipiendum Saniem Cadaverum . Hoc ſepulchretum eft miferrimım
Spectaculum , & c. Verſus iftud Sepulchretum , Veſpillones, di&ti les Ha
lâlchors, ſuper Feretro [ ferreo ] deferentes Cadaver, illud fuper ter
“ ram deponunt : & mox ad vicinas domos, feu villas, excurrunt ad qua
“ rendum aliquem Canem , quem per Fruftula Panis, aut Placenté, quan
« tum poljint, alliciunt ut accedat ad Cadaver : &quanto propiùs acceſ
ſerit, eò melior eft Prognoſis de Felicitate defunéti. Et ſipoteſt adduci
" ut
A
416 HISTORIA RELIGIONIS
Cap . 34 .
« ut accipiat Fruftulum dicte Placenta ex Ore defuncti, eſt certifimum
“felicitatis ipfius fignum . At ſiCanis, fortè metuens fibi, recufat acce
“ dere, & di&tum fruftulum ex defuncti ore accipere, tum certò conclu
“ dunt iſtius mortui conditionem eſſe deſperatam & deplorabilem . Et certè,
ſecundùm haſce Prognoſes, peſſima erat conditio illius miſelli defunéti,
quem ( inquit) egoin boc ftatu vidi : namfugiens averſabundus Canis
“ noluit 'allici ut ad commodam aliquam diftantiam prope accederet ad
“ Cadaver . Quando Canis ( h vult ad hoc allici) hujus Ceremoniæ fuas
partes egit, duo Sacerdotes ad unius Stadii diftantiam à Feretro ſtantes,
junetis manibus, Sonorâ voce, per ſemi-horam memoriter recitant tæ
diofam aliquam precandi formulam : & tantâ celeritate hoc faciunt,
“ ut vix halitum reciprocare liceat, quaſi invincibilis eſſetneceſitas eam
« verborum Formulam tantillo tempore recitare. Dum, iſto modo, Sa
“ cerdotes garriebant, eorum facies obvelatæ erant, Chartâ albà per
tranſverſum Vultum utrique Auri affixá, qua II aut III uncias infra
“ Mentum dependebat. Quando iſti ſuas Petitiones abſolviſſent, Halal
“ chori, elevantes Cadaver , illud in Repoſitorio feu Sepulchreto depoſue
“ runt ; dum omnes Funus concomitantes binatim junčtis manibus feque
“ bantur. His fa &tis, omnes contulerunt fe ad proximum Rivulum , ad
quamvis, quam fortè contraxerant, Impuritatemfeu Pollutionem abluen
"dum.” [Sed ante hæc omnia] “ aliqui Confanguinei Cadaver ere&tum
CC
relinquebant, adobfervandum an dextrum, vel finiftrum ,defuncti Oculum
primò peterent Vultures, ut ex eâ etiam Prognoſi, de defun£ti Felicitate,
aut Infelicitate, judicaretur .Ad iftud etiam Sepulchretum , ſemel quo
“ tannis, deferuntCrinium& UnguiumPræſegmina, quæ ideòdiligenter
“ in hunc finem ſecum conſervant. Dicti Halalchori ſunt inferioris ge
“neris Indi, qui ad viliora quævis Opera adiguntur, (ad mundandas
“ Plateas & evacuandas Cloacas, & c.) eáque libenter ſuſcipiunt, dum
“ Mauri & Baneani talia recufant ne polluantur .” [ Iſti etiam edunt
Cadaveroſas Beſtiarum Carnes, & nullum cibi genus, Conſcientiæ er
gô, recuſant: unde nomen jó Isho Halal-chứr, Licitum Edens ;
nempe his quidvis eſt licitum licetque omnia edere.] “Iſti propter
operas & di& tam habentur impuri, ideóque neminem alium libenter tan
“ gunt, nec aliquis ab eis vult tangi : & quia ta &tus inquinat polluitque,
" Separatim vivunt ab omnibus aliis : quia quicunque ab his tactus eſt,
“ tenetur habere moleftiam purificandi ſeipſum. Per modum Improperii
“ vocare Halâlchor, eſt magnum convitium : & tamen iſti patienter fe
“ runt, quafuis fordidas & laborioſasoperas libenter ſuſcipiunt & con
“ tenti alacriter peragunt.” Dicente Herberto, Cadaver Involucro lin
teo
Cap. 34 . VETERUM PERSARUM . 417
teo veſtitum , verſus Conditorium defertur, comitantibus Amicis,
qui tacitè dolendoſe verberant, donec ventum fuerit prope dictum
Conditorium ;; ubi les Naceſſelars, Sacerdotes, obviam facti, Pileis
& Amiculis luteis velati ( relictis ibidem Comitibus, qui Funus de
duxerant ) accipientes Cadaver, illud deferunt ad vicinum Ignem ,
ubi quaſdam Preces obmurmurant : quo facto, Cadaver in Condi
torium elevant, & ablato Involucro, illud nudum, à Volucribus
devorandum, relinquunt. Sic ille. His addimus, quòd dictas Pre
ces celeriter recitant, cùm non detur in illo Loco diu morari, prop
ter intolerabilem Fætorem , tam Conditorii, quam inftantis Cada
veris, quippe quod per Triduum ( dum Anima circumvolitare pu
tatur) Rebus neceffariis ſuppeditatum , & Stipiti appenſum fervâ
runt ; idque partim , ad obfervandum Volucrium Accelſum , ad
quemnamOculum primò advolent, partimque ,quiaante quartum
Mane fatalis Determinatio fieri non creditur. Et quidem tale Au
fpiciumnon habeturincertum , nec Auguriumfallax.
D. Mandello, ex Relatione Perſarum in India, refert, “quòd Mo
“ ribundus, lekto exemptus, ponitur fuper aliquibus glebis virentibus ;
quæ etiam poft V aut VI feptimanas deferunturad Sepulchretum ,
“ ubi relinquuntur ut res immunda. Et quicunque tetigerit mortuum ,
“ aut ofa cadaveroſa, debet ſe mundare & mutare veſtes, & immun
“ dusmanere per IX dies, in quibus nemoad eum accedere debet, ne
fit Immunditiei particeps. At quorum offa cadunt in Aquam , certò
“damnati. Singulis menfibus celebrant Convivium pro defun &tis A
“ micis cognatione proximis. In India quidem geruntcomam prolixam ,
Juorum Anteceförum More : at alii* (ut Mohammedanis gratificari
poffint,) abradunt crines, præter unum in vertice Cirrum . Et ut
“ meliùs placeant Baneanis, abftinent à Mactatione Animalium : &
“ eâdem de cauſa, omnes, tam Sacerdotes quàm alii, conformant fe ha
“ bitui ejuſdem regionis, ubi albis veſtibus induti. Si plorant pro de
functis fuis, illud eft irregulare. Non habent Templum in Surát.
“ Si orant fedentes, eſt irregulare : " [ nam alii oculati .teſtes ajunt
quòd orant ftantes.] “ Tam viri, quàm fæmina, ex lanâ aut pilis
“ camelinis gerunt Cingulum corpus bis circumdans, & ponè duobus
“ nodis fixum . Adulterium & Fornicatio funt Peccata magna. Non
“ bibunt Aquam Vitæ , fedVinum bibunt,ß poffunt babere : nam in
“ Indiâ non naſcitur. Sed Ebrietatem odio habent, & pro eo delicto
“ fevera Pænitentia imponitur. Domus fuæ Incendium , non Aquả,
Gg8 " ſed
 IA ONIS
418 HISTOR RELIGI Cap. 34 .
“ Sed Terra Injectione extinguunt. Iftorum Statura eft mediocris:
" & vultu nitidiores ſunt quàm cæteri Indi. Et citra omne dubium ,
“ Guebrorum Fæminæ funt candidiores & pulchriores omnibus aliis in
“ eâdem Regione ."
Quòd Perfæ olim aliquando habuerint magnifica Sepulchra, tradit
Procopius de Bello Perfico Lib. I, & Agathias Lib .II, & alii. Tale
erat Cyri Sepulchrum in Paſargadis;; nam Xenophon narrat, quòd
Cyrus, paulò ante obitum, jubebat corpus ſuum humari ; & is in
humari curavit Liberos ſuos, at ſine magnifico Tumulo. Et Darii
Sepulchri meminit Strabo, cum utriuſque Inſcriptionibus. Nam cùm
Darius ab Alexandri Belfo fuiſſet interfectus, Principiffæ petebant
veniam eum inhumandi. Et Herodotus p . 478, notat Xerxem fu
nerâffe Artachæum fumptuoſo funere, adhibitis etiam Epulis maxi
mis, cum Tumulo magnifico quem extruxit exercitus. Hoc de
Sepulturis teſtatur Perſicorum Regum Maufoléum prope Perfæpoli
tanum Palatium , ubi in Baſo -Relevo cernuntur Regum Statuæ, ex
integrâ Rupe exciſæ , ftantes fuper Tumulum , in Rupem excava
tum& Columnis elevatum : hæc omnia in Pariete ſeu Latere ejuſ
dem Rupis. Iſte autem condendi in Tumulo Mos, peculiaris Favor
fuit erga Reges & Magnates, eifque tanquam peculiare Privilegium
conceſſum . Nam Magi vulgò fuos defunctos Volucribus & Feris
exponebant & hodiè exponunt: ideóque, haud immeritò, Perſas bar
baras Conſuetudines habuiffe dicit Diodorus Siculus libro XVII. Et
Herodotus libro III, ait eos ægrotantes & ſemimortuos ſuos Milites
in Sylvis expofuiffe, juxta eos relictâ parvâ quantitate panis cum
baculo : & fi fortè, revaleſcens quis domum rediret, omnes eum .

tanquam Spectrum metuebant, nec audebant cum ipfo converſari

donec à Sacerdote expiatus fuerat; quia putabant cum Dæmonibus
& Geniis converſatum fuiſſe. Et cùm, extra bellum, non folerent
mortuos fuos fepelire, Seoſes accufabatur quòd vanos deos coluerat,
quos non colunt Perfæ ; & quòd contra morem , defun &tam uxorem
fuam humaverat, ut notat Procopius de Bello Perfico p. 32. Et 1

quidem Magi, tam olim , quàm hodiè, graviffimum peccatum du

cunt aliquem inhumare, quia Terra eſt ex Elementis quæ haben
tur Sacra. Cùm autem Ignis fit facratior, mirum eſt cur Darius
Hyftafpes Pænis permiſeritmortuosſuos cremare, potius quàm hu
mare & Terrâ obruere : eiſque prohibuit humanas Hoſtias immo
lare & Canina veſci, ut notat Fuſtinus, Fallitur autem Annotator
varius
Cap. 34. VETERUM PERSARUM . 419
varius ad Juſtinum p. 290, cum Perfæ nec hument, nec crement,
ex generali Regulâ ; quam tamen aliquando tranſgrediebantur, ut
in prædictis caſibus, & in caſu Cambyſos qui combuſſit Amahs Ca
daver. Et quamvis Magi, ex Lege, ſuos defunctos exponebant,
tamen quia aliis Gentibus hoc grave fuit, in hoftes, ut penam , in
fligebant Cadaverafua exponere. Ideóque, quando inter Juftinia
num & Cofroëm de Pace agitaretur, pactum eſt, ut Chriſtianis liceret
mortuos fuos ſepelire, uttradit Menander in Excerptis de Legatio
nibus.
In Erdaviráph Nama, Capite de Mortuorum Statu, memoratur
quòd Stygius, Gehennæ Auvius nigerrimus & frigidiſſimus, fiat ex
lacrymis lugentium pro mortuis : nam gemitus pro illis auget pæ
nam, & Tranfitum per Judicii Pontem reddit difficiliorem . Ideó
que nemortuorum miſeria augeatur, ne quidem Parentibus permit
titur plorare, nec ullus gemitus audiendus, nec futilia verba pro
ferenda : hoc jubet Virāph, & ut potiùs utantur jl Silentio &
Muffitatione mentali propter mortuorum meritum , & ut recitent
Librum Aveſtå, ut fic quiete fruantur: ſed plorare, eſt Mos Dia
bolicus, & ejus juffu fit. Sic ille.
Quando autem , fupradicto modo adjudicatos ad reſpectiva Con
ditoria deferunt, ferè ad C paffuum diſtantiam, antequam ad Con
ditoria veniant, Sacerdos obviam eis procedit ( X tamen pedum
diſtantiam ſervans ) luteo flammeove Amiculo Pileóque indutus,
omneſque Funeris Comites ibi relinquens, adit adjunctum Fo
cum, Sacellúmve Ignis, ubi aliquibus ex Libro Zend Precibus ob
murmuratis, ut fuprà, dicti Vefpillones defunctum in Conditorio, ei
adjudicato, per Oſtium , ſeu Foramen, in loricationis latere factum
deponunt, ibique nudum Cadaver à Volucribus devorandum relin
quunt. Pofteà verò, propter horribilem fætorem & miſerrimum
fpectaculum , omnes abhorrent illum locum adire ; ægrè etiam fe
rentes ut aliquis Chriſtianus, aut alius, illa Conditoria videat. Et
certè nemo, niſi fummâ curioſitate ductus, illum locum luſtrare
tentabit.
Videri poffunt quæ fuprà ex Strabone notavimus. Heic autem ſe
quentia adfcribam ex Agathia lib. II. “ Tunc utique demortuum Mer
merois Corpus iphus familiares elatum , extráque oppidum deportatum ,
" ( folum itaac nudum ) patrio ritu, canibus pariter atque avibus obfce
“ nis, quæque cadaveribus pafcuntur, devorandum expofuerunt: hunc,
Ggg 2 “ſepul
 A NIS
420 HISTORI RELIGIO Cap . 34:
“ ſepultura loco, morem obſervant Perſa , atque, hac ratione, abſumptis
“ carnibus, nuda offa ſparfim per campos projecta putreſcunt [ ſc. tem
pore belli.] In Capſå enim aliquâ vel Loculo condere, vel etiam Terrà
“ obtumulare, neutiquam fas eft. Cuicunque verò Cadaveri non ftatim
“ advolárint Aves, vel accurrentes Canes non illicò dilaniârint, [ falſum
“eſt,] illius hominis Impuros fuiſſe Mores credunt, animúmque injuſtum ,
& Barathro dignum, malóque Dæmoni dicatum. Tum porrò, * qui
“ dem magis, Neceſſarii atque Amici jacentem lugent lamentiſque proſe
quuntur, [ſc. tacitè, non autem affâ voce,] ut penitùs emortuum , nec
“ melioris fātiparticipem . Qụi verò quàm citiſſimè devoratus fuerit, fe
liciſſmum prædicant, ejúſque animam fummâ admiratione profequuntur,
ut longè præftantiſſimam & Deofimilem, & in beatasfedes evolaturam .
Promiſcua verò atque obfcurior turba, ficubi in Exercitu graviſſimo
aliquo morbo premantur, ſpirantes adhuc & mente conſtantes educuntur :
" & poftquam expofitus in hunc modum aliquis fuerit, Panis Fruftum ei
“ & Aqua Baculúfque juxta apponuntur, ut quamdiu cibum deguftare
<<
poffit, & virium aliquid ei ſuperfit, Baculo illo Animantia irruentia
arceat, Epulonefque propulſet. Si verò nondum quidem interierit, vin
cat tamenvis morbi, adeò ut jam ampliùs manus movere nequeat, tum
utique miferum femimortuum & jam animam agere incipientem devo
“ rant,, & Spem diutiùs etiam fortaſſe vivendi præripiunt. Multi enim
“ cùm convaluiſſent, domum redierunt, veluti in Scenâ & Tragædiâ, ex
tenebricoſis Orci Portis reverſi, macilenti quidem & decolores, obvióſque
“ terriculantes. Si quis autem ita redeat, averfantur eum omnes & de
" fugiunt, ut maximè piacularem , & inter fubterraneos eum adhuc,cen
“ * fent ; neque anteà priſtinum vita Inſtitutum colere ei permittitur,
“donec à Magis expiatum fuerit Piaculum expectatæ mortis, & quo
“ dammodo vitâ redonetur . Illud verò, & quidem vehementer , mi
" ror, quòd vetuſtiſmi illius regionis habitatores, Allyriä videlicet,
Chaldæi, & Medi, non eadem cum Perfis fentiant: namcirca
“ Nini urbem , & circa Babylonicam , ac prætereà Medicam Regio
nem , Tumuli & Capſa eorum qui olim mortui fuerunt exſtant, non
“ alium quàm noftrum morem ſervantes ; & five Corpora fint, five
Cinis, quod iis conditur, ( utpote illis Græcanico ritu crematis ,)
“ neutiquam certè fimilia hæc eis quæ nunc fiunt, fuerunt, Nequa
quam itaque illi boc pacto fenferunt, neque ita, ut qui nunc vivunt,
& Sepultura & Thori Jura profua Libidine violârunt, nonfolùm
cum Sororibus & Neptibus rem habentes, fed Patres cum Filiabus ;
" &
-

Cap. 34. VETERUM PERSARUM . 421

“ & quod omnium eft fceleratiſimum (6 Leges, 6 Natura ,) Filii cum

“ſuis Matribus. Hujus enim flagitii Novum ab eis Exemplum fatu
“tum fuiſſe,manifeftiffimè hinc cuivis liquere poteſt; fertur namque,
“ magnam illam Semiramin Allyriam eò Incontinentiæ venifle, ut cum
“ Filio fuo Ninyâ congredi voluerit, atque adeò juvenem ſolicitáſſe ;
illum verò rećufájë,moleſtéque tuliffe. *Tandem verò quum Matrem ,
“ libidinis impatientem , urgentémquecerneret, eam interfeciffe,& hoc
<C
potiùs quàm alterum illud fcelusperpetrare maluife. Atqui fi Lege
“ hæc permiſſa fuiſent, nequaquam , uti arbitror, Ninyas eò crudeli
“ tatis veniſet. Sed quid attinet hæc perquàm vetufta commemorare ?
“ Paulò enim poft Macedonica Tempora & Perſarum Everhonem ,
ajunt Artaxerxem , Darii filium , Matremfuam Paryfatidem ( quum
“ eidem , quo Semiramis, Malo obnoxia, rem fecum habere cuperet,)
“ non quidem necáſſe, ſed declináſje iracundè & rejeciſſe ; quòd neque
pium effet neque patrium, nequein communi Vită confuetum .” Hæc
ille. Bardeſanes Syrus apud Eufebium de Medis ( adeóque de Per
ſis) dicit, Quòd nutriebant Canes, ad quos moribundos amicos nondum
exanimatos abjiciebant, ut devorari poſſent. Sed ille eodem errore
cum Agathià errat. Id autem quod iftos autores fefellit, eſt Per
ſarum Mos ad moribundum adducendi Canem ad excipiendum ul
timum halitum . Non itaque Moribundos Canibus, ſed Canes mo
ribundis objiciunt, ſeu apponunt, Canis Os morientis Ori appli
cando. Dictus autem Bardeſanes, vel pronus fuit errare, vel men
dacia fingere inPerfas, ſeu Parthos: nam is, apud Euſebium , dicit
quòd Parthis Uxorem , Filiam , Fratrem , aut innuptam Sororem
occidere liceret. Sed hoc non habet plus veritatis quàm alterum
præcedens: ideóque fides fit penes Autorem de rebus aliàs inau
ditis .

CA P.
422 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 35 .

СА Р. XXXV..

De Perfiæ & Perfarum Nominibus ; & de Moderna atque Veteri Lingua Per
ficâ ejuſque Dialectis : fc. de Perſiâ, Parthiâ, Media, & de barum Regio
num Linguis & Dialectis.
1

INNTER Perſarum Nomina, apud Herodotum legitur Cephenes.

Strabo autem refert Æthiopum, ſic dictorum , quoſdam venientes
nomen Sed quòd (ut dicit ) à feipfis
1

in Perpam , ibi dediffe hoc .

& Accolis dicti fuerint Aptácor Artæi, meliùs arridet ; cùm Ard,
ſeu Art, fit Strenuus, Magnanimus, quaſi Artæi fint Fortitudine
pollentes. Apud Rivolam inLexico Armenico, Perha moderno No
mine vocatur Shahiſtan, i. e. Ditio tô Shâb ſeu Regis, ſc. quæ pa
ret Dominio ejus cujus Titulus eſt Shab . In Libro Nim . Perfarum
Regio nominatur sfugls Tágjik, i. e. ubi Rex gerit Coronam dic
tam Tâgj: fed apud dictum Rivolam, Tágjik, minùs rectè, expo
nitur Turca, quod monendum duxi.
Antiquiſimum Perfiæ nomen Biblicum , eſt obry Elam , qui Per
farum Pater : unde diſcimus Perfas fuiffe filios Elam filii Shem.
Hinc apud Rivolam, Perfa Armenicè vocantur Semazik, Semitæ .
Sed Regio Elam ( quæ Elymais) ubi primò fedem fixit, propriè eſt
citerior Media Pars, ſeu potiùs Pars quæ eſt Mediâ citerior & oc
cidentalior. Nam Medi, qui filii Madai filii Japhet, fuerunt paulo
orientaliores : & quamvis à diverſo Parente orti, eâdem tamen uſi
ſunt Linguâ, ad quod fortè alter alterum coëgerit, vel faltem Com
mercium inter fe habuerint. Et his ambobus adhuc orientaliores
erant Perfa, propriè fic dicti, qui Provinciam cushy Pars ad Ori
entem Medie inhabitabant. Atque ſub Perfarum Ditionem ceſſe
runt adhuc Orientaliores, quæ ſunt in Aria Bactriana , hodiè dictâ
Chorafân. Nam Aria fuit duplex : ſc. una fuit illa Ptolemæi, fic
dicta à Chorafania præcipuâ Urbe ölye Hara, ſeu olye Harat, five
Herat; quæ, inquam , eſt Aria Ptolemæi, in orientali Parte Imperii
Perfarum . Et huic è diametro oppoſita, in occidentali dicti Imperii
Parte, eſt Aria Herodoti, comprehendens Elymaidem & Mediam :
fic ille ; Μήδοι -όκαλέοντα δε πάλαι πεος πάντων Aριοι. Ηujus precipue
Urbes
 Cap . 35 . VETERUM PERSARUM . 423
Urbes in Linguá Biblicâ fuerunt N Hara, & 1712 Gozan, cum
reliquis Urbibus Medorum , ad quas tranſlati fuerunt Captivi Il
raelitæ.
Horum , & Elymæorum , & Chuzæorum , Lingua, ea eſt quæ ho.
die ab omnibus nominatur Perfica , ſed non eſt ; quippe quæ fit
reverà Medica, totâ fuâ Naturâ & Structurâ differens à Perficá , quæ
reſpectu illius eft barbara : ideóque eam ex Aulâ fuâ excluſit Rex
Behrám -Ghûr, (ut mox dicetur,) ejus loco ſubſtituens Medicam ,
ideo dictam Deri, feu Aulicam . Eæ itaque voces quæ, apud Hero
dotum & alios, de linguâ Perhcâ & Parthicâ eſſe dicuntur, reverà
funt ex Medica, vel fàltem maxima earum pars . Illa ipſa lingua
Medica eſt quæ hodie in Elymaide, & Mediá, & Parthiâ, & Chora
fan (exceptis quibuſdam locis,) jam obtinet, & qlim cum Medico
Imperio ibi plantata fuit : Medorum enim primò fuit Imperium,
poftquam (unà cum Perlis ) Aſyriorum jugum excuſſerant, & eo
rum Exarchia eſſe defierant. Hæcque Medorum lingua ( antequam
excluderetur,) veterem linguam Perhicam reddidit mixtam , & penè
obſoletam effecit, non autem ubique extinxit : nam harum Gen
tium Religio , quæ olim ſemper eadem , fcripta eſt in veteri lingua,
quæ ubique ( unà cum Medicân) obtinuit ufque ad tempus dicti
Regis Bebrâm -Ghûr, & in quibuſdam locis hodiè obtinet.
Occidentalior Media Pars, urbi Ninivi & Mauſil proxima, eſt
wlaws, s Curdiſtán, ſeu Curdorum Regio, vulgò Gordyæi Montes, qui
tam celſi, ut Ignes & Candelas noclu lucentes videre poffunt Mauflen
fes X milliaribus diſtantes. Deinde occurrit Regio utawynd Luriſtán ,
ubi eſt u Lùr magna & Lùr parva. Paulò auſtraliùs, eſt Regio Ely
‫ دوس‬Sús, i.e. Gly
mais, ubi funt urbes ytans Toftar & Ešocy, Perfis Lugar
cirrhiza;quam Judæi, Abaſuero gratabundi, per Euphemiſmum , in
Súſan i.e. Lilium .
Libro Efber nominârunt omugu Süfan,
Ab Elymais orti creduntur Perſa :fic Bar-Bahlûl, wie so legno
pa is jobbant wo do 009 Toowa? Magifuerunt ex Perfâ, ex filiis
Elam filii Shem . Et idem vult Fl. Joſephus p. 24, Erupos uès d' Eau
μαίες, Περσών όντας δικηγέτας, κατέλειπεν. Cum itaque Elami Sedes pro
pria fuerit Elymais, ab eo denominata, ejus Poſteri ſeu Nepotes (ut
videtur ,) conceſſerunt magis orientaliter in Mediam & Perſam . Sed
cùm Elami filii in S. Hiſtoria non recenſeantur, plenâ luce in hac
parte deſtituimur.
At
424 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 35 .
At quoad Elami ipfius Sedem, ea apud Bar Bablul ſtatuitur in Re
gione Ahwaz, quæ eſt Elymais : jlgoul ámban jobbet Elam eft regio
Ahwaz, quæ in Perfarum Libris eſtjgó Chủz, Stephano Kovéd, He
rodoto Koascão, ſeu Kiosio . Ideóque, vel Elam, vel aliquis alius ha
buitfilium aut nepotem à quo iſta Regio fic denominata fuit. Gen.
XXII. 21 , memoratur 119 Chúz, Nachoris ( Abrahami fratris ) filius,
qui videtur pofteà fixiſſe Sedem in Elymaide, ibi relinquens fui no
minis urbem Chứz, quæ nunc extat , unde tota Regio hodiè in Libris
nominatur wltwiguá Chuziſtan, ſeu Coffæorum Regio ; non autem
wlowjya Chureſtấn, ut quidam malè legunt. Iſte Chứz fuit ex Ar
pachadi Proſapia, ſeu ſeris Nepotibus, in ſuccedente Generatione VIIIvi.
Is autem aliàs, tam à ſuis, quàm à vicinis Gentibus, dictus eſt 100
Húz, (fc.jgo,) unde fupradi&ta Urbs, ad hodiernum diem , in plurali
formâ appellatur jlyol Ahwaz ſeu Abvâz. Nam Aſyriis iſti populi
vocantur Loa Huzóye, Huzæi, & Regio ipfa ( quæ Chuziſtân,) eſt
Lioon Am Beth -Huzóye, Locus Huzæorum . Hujus itaque regionis
Incolæ, qui primò ab Elam dicti funt Elymai, pofteà abalio Proge
nitore, ex Shemi Familiâ prognato , dicebantur, & hodiè dicuntur
Chuzæi, ſeu, ut Affyrii ſcribunt, Huzæi.
Ifta eſtUrbs quæ in S. Bibliis vocatur 1992
7793 Gozan, minùs rectè, pro
Perſico uljgs Chozan, ſeu Chuzân, quæ (ut dictum ) hodiè in Libris
ſcribitur jlycol Ahwaz, plurali formâ, ab jy Húz. At Media anti
qua urbs 877 Hara, quæ cum eâ memoratur, hodie non extat, quippe
quæ immemorialiter deleta.
Poſt Gordyæam & auſtraliorem Sufianam , occurrit Media, in Ara
bum Libris dicta oll! AlMâh, & Lingua Medica SOLLI AlMahi,
ſeu Mahæa . In Perſarum Libris Media aliquando vocatur wind
Shirvân ; an Lac vel Leones ſervans ? Aliàs in Geographicis Libris
vocatur Jha Gjibal, i.e. Montes, ſeu Montana Regió, feu, magis
diſtinctè, jlgoul Tha Montana tūs Abwâz. In eâ magnæ quædam
Urbes ſunt, ſc. Jasol Ardebil, & omszi Cazbin, unde denomina
tivum eſt issjö Cazbi, ſeu Cafpius; de quo Nomine Caſpii Maris fu
fiùs diſſeruimus in Notis ad Itinera Mundi. In eâdem Regione præ
cipua Urbs eft ‫ آدرآبادگان‬Adurabadaghan, feu contractius ‫آدربایجان‬
Aderbayagján
Cap. 35 . VETERUM PERSARUM , 425
Aderbấyagján, (quæ quidem Provincia Ptolemæo perperam Adiabéne,)
quo eodem nomine gaudet amæniſſima urbs quæ hodiernis feculis
auditcoole Tabriz, ſeu Tavriz, ſive Tauriz ; tot enim modis fona
tur. ' Hæc (ut putatur) olim fuit Ecbatana (de quo Nomine in ſu
perioribus diximus,) mirabilis ſtructuræ Urbs & Palatium, utraque
condita per Regem Debacum , ad Exemplar Paradiſi Irèm , quem in
Arabia olim extruxerat Patrui ejus magni Pater Irèm , Pater Aadi,
qui Pater Sheddad, Avunculi Debak .
Perfa, à Sinu Perſico orientaliter, apud Autores aliàs vocari folet
Achæmenia, & Perfæ Achæmenes, feuAchæmenide. A pud Ammianum
Marcellinum Lib. XIX. cap . 2, in veteri Editione legitur, quòd in
bello Amici Saporem compellabant Achæmenem & Artaxerxem. Vera
autem lectio in ultimâ Editione jam reſtituta eft, quòd fc. vocabant
Saanſaan & Pirozen : nempe slavisku Shahanphâh eſt Rex Regum ,
‫ بیروز‬Pirúz eſt Vi&tor. Apud Herodotum , Achæmenides erat frater
& jgm
Artaxerxis, & Achæmenes erat Darii filius, Xerxis germanus utro
que parente, Ægypti Præſes, & ibidem Claſſis Præfectus. Et alius
Achæmenes erat alicujus Cambyſis Pater. Ifti autem viri fic dicti, vi
dentur quaſi appellativè & emphaticè eo nomine vocati fuerint : cùm ,
dicente Herodoto, Rex Camby ſes, hortando Perſas, cos compellabat
Axaspeluidoy,, q. d. 6 genuini Perfe ! Nam apud Stephanum Axarufuíc,
ſeu A garrefúsov, eſt reporxo Moſpai Perfidis Pars : & Strabo collocat Axou
refuídas inter Sufas & Caramaniæ fines : & ſecundum Herodotum , A
chæmenidum Tribus erat apud Pafargadas, & ab his Reges Perhidæ ſunt
oriundi ; ſc. uſque ad Darium. Hoc itaque nomen videtur fuiffe Per
hiæ & Perſarum dictinctio à Parthid & Parthis. Quo autem modo
vox Achæmenes ſcripta fuerit aa Perſis, ulteriùs diſquirendum .
Apud Ruſtemi Epitomatorem , pluraliter whase Agjemân, ſeu fin
gulariter collective - Agjem , eft Perfæ : & in omnibus Orientalium
Libris, tam Perfia quàm Perfæ vocantur peng Agjem , ſeu Azjam :
formâ adjectivâ coassic Azjemi, formâ plurali ubac Azjemiyân ; &
fic Tábari fere ſemper legit. Emirchond, in Vitâ Regis Núdar, legit
wassl Azjemiân, i. e . Perſa. Et fic in Arabico Libro de Gemmis
invenitur forma as A’zjemi, Perſa. Ut autem meliùs concilietur
cum Formâ Græca, puto ( quamvis nondum fic fcriptum reperi,) ana
a Vid. Append. No. XV.
Hhh logum
 426 HISTORIA RELIGIONIS Cap . 35 .
logum eſſe ut, etiam fingulari formâ, cum Terminatione ân ſcribatur
ulaze Azjemâm, eâdem ratione quâ Arabicum placere Muſlim , Fide
lis, à Perſis ſemper ſcribatur walawo Muſliman in fingulari numero.
Videtur itaque quòd, apud antiquos, Perſia dicta fuerit Achæmenia,
ut diſtingueretur à Parthiâ dictâ les Eråk, in noſtris Globis Arac,
ſeu Arach . Sic Ogilbius, in Perſia, ex fuis autoribus refert, quòd
Parſi, ſeu Perſa,ħt is qui ex Provincia Pârs, & Agjemi, qui ex qua
vis alia Provincia. Sed apud orientales moderniores, nomen Azjem ,
ſeu Azjam , tribui ſolet toti Perſarum Imperio, Parthiam etiam com
plectens. Apud Afros pasos Azjam fignificat Gracos, aut quoſvis Ex
teros. Et in Turcico Fæminarum Palatio dicto slow Seråi, ibi ‫ايج‬
‫ اوغلان‬itch Oglan eft Servus Interior, & ‫ عجم اوغلان‬Ajam Oghan
eſt Servus Exterior .
Quoad Parthiam , * ea (dicente Herodiano) erat parvus Regionis
Angulus : ii tamen erumpentes evaferunt Domini totius. Unde autem
Græci habuerint Nomen Parth, feu Parthiam , conjicere non poſſum ,
cùm talis fonus, nec Perhco, nec Parthico Ore ſonari poſſit. Id pro
culdubio corruptum eſt pro Pârs. Cùm autem Chaldæa vocetur les
Erâc ; & , dicente Angjou , propter fimilitudinem Soli ( ſeu Aeris &
Aquæ,) Medium Perfia , circa Iſpahấn & circumjacentia Loca, eodem
etiam nomine vocetur Ulus Erâc ; ergò, diſtinctionis cauſâ, Chaldæa
plerumque vocatur Uys Glys Erác- Arab, ſeu Erâc Arabum , & Me
dium Perfia por los Erâc- Agjam , ſeu Erâc Perſarum. Pro tali
Chaldae Appellatione reddunt Rationem , petitam ex LinguâArabica,
quæ non eſt vera : nam Erac pro Chaldæå ortum eſt ex Biblico 978
Erec, & Erâc pro Perſid ortum eſt ex aye Iregi, feu 3 Iregh,
potentiſſimi Monarchæ Phridúni Filio, qui Perſiæ etiam impofuit no
men , in Libris uſitatiffimum , wlal Irân, complectens totum Perſarum
0 Imperium ad Auſtrum montis Tauri, eodem modo quo ab altero fratre
293 Túr, tota Tataria ad Septentrionem Tauri vocata fuit uljen 3 Turân.
* Ea, inquam , di&ta fuit Yrâc, unde Nomen Hyrcania q. d. Pracania, quæ etiam hodie
vocatur Mazenderân atque Tabariftân q . d. Securium Regio (propter cæduas Sylvas in quibus
multus ufus Securium ) unde fuit Autor, à nobis fæpe citatus, Nomine Tábari : fic enim po
tius dicitur quam Tabariſtani, quamvis utrumque fit licitum . De his videas Notas noftras ad
Itinera Mundi.
Sed
Cap : 35 . VETÉRUM PERSARUM . 427
Sed pro vario autorum uſu , Perſia, ſeu Irán, fubinde vocatur ulgant
jeftine Irân- Shabr, quod aliquando reſtringitur ad Perſici Imperii Par
tem , ut apud Emirchond in vita Regis Pbridin, ‫ایران شهر که‬
‫ارت است از عراق وفارس وخراسان وقهستان‬-Iran
‫عب‬ -Ihabr, quo no
tatur Eråk & Phårs & Choraſan & Kubiſân. Aliàs, aliquando No
mine Irán -ſhahr intelligitur urbs grüná Neiſhâbur, tanquam præ
cipua Urbs & olim Metropolis, (in fine Perfidis,) quæ aliàs dicta fuit
‫ شادخ‬Shadach , feu ‫ شادیاخ‬Shadyach, & (fi rette fcriptum ( ‫شادباج‬
Shadbaáh. Et aliquando etiam Neiſhâbur vocata fuit alg Pebla :
nam tot nominum mutationes ſubiit. Eft autem Pehla Choraſania,
ſeu Bactriana, Pars citerior, ejuſque Linguæ Dialectus. Nam ulterior
Battriana Pars vocatur è lo Balch, ſeu wlanelo ēk? Balch-Bamiyán,
unde ejus Lingua eſt conto Balch -Bamiyenfis . Sub Perſarum di
tione
malè
ſemper venire folet dicta whol, Cherafán, quæ Ptolemæo Xogoám,
proΧοροσίνη.
Quoad nomen cingh Párs, ſeu cieli Phârs, Perha, id in Olugh
um Imperium
Beighi & Naſreddini Tabulis non comprehendit totis
Perſicum , nec dimidium ejus, ſed tantùm unam Region Partem , in
quâ eſt Perſepolis, & Shiraz, & Tſpahân, & c. At Ibn Pbacreddin
Angjou dicit, quòd totum Iran, ſeu Perfæ Regnum , olim vocatum fuit
Párs, ab Oxo ad Euphratem , & à vlo :Sl yk Bábo' lAbwäb ad Mare
tñs wlos Ommân : & quòd , proceſſu temporis , multa alia loca Perliæ
tandem accefferunt, ex quibus fuit whawls Choraſán , in antiquâ lin
guâ Perficâ fignificans Orientem ; ideò fic dicta, quia fita eſt ad Ori
entem rūs ábros Iſtáchr, ſeu Perſepolis. Unde autem orta funt no
mina Biblica ono Pâras & yon5 Parsîn , eſt dictu difficile : ideóque
reſtat tantùm conjecturæ locus. Fruftrà ſunt qui deducunt ab Arabico
lugli Pháris, Eques ; nam non ſunt magis Equites quàm reliqui Ori
entales omnes . Videbimus itaque quid dicunt Orientales. Autor Libri
Mu'gjizât cum inſigni Elogio Perficè tradit, tìs podce cugns Phurs
kadím , ſeu Perſas veteres, fuiſſe ex filiis @gogb cod cigle Pbars.filii
Tahmūras, quos Anuſhirravân adduxit è medio Climatis III & IV " &
V ". Hujus Regionis Incolas eſſe pulchriores & intelligentiores Incolis re
liquarum Regionum ; Corpora faniora , Artes & Scientias excellentiores,
Hhh 2 Facies
 RIA IONIS
428 HISTO RELIG Cap . 35 .
Facies formofiores; Veſtitum nitidiorem , Cibum delicatiorem , & denique
totum eorum Conductum & rerum adminiſtrationem effe conſultiorem . Sic
ille. Ibn Shahna in Libro de Primis & Poftremis Arabicè tradit, Effe
apud Arabes qui volunt Perfas fic dictos fuifte a ‫فارس بن ارشمبن‬
pluw Phârs Filio Arſham Filii Sem , ( pro Arpacſhad Filio Shem ;] &
fecundùm alios, filii Japhet. Eos autem feipfos deducere velle à Kejomá
ras , ‫وهم يقولون نحن ولن كيومرث وكيومرث هو الذي عندهم‬ 1

‫ ابتدي منع النسل مثلا آدم‬dicentes, Nos fumus flii Kejomaras: ‫و ع‬

fuit ille à quo Initium habuit tota Progenies eorumficut ab Adamo. Ali
qui volunt eos effe ex porteris apheti ; ‫فارس بن عامور بن يافت‬
Phárs filio Amûr filii Japhet : alii volunt eos eſſe ex filiis comme ‫هرام‬
By cont plus cous chulisin, Hadorâm filii Arphacſhadfilii Sem filiiNoa.
Aliqui Hiſtorici narrant cugh Pars fuiſe filium Elam filii Shem filii
Noa. Alii volunt quòd Pars fuit filius Phala . Quære an ifte fit
Paldas, qui Pildaſ ? Ideóque inter tot dubia fatius eſt confugere ad
eam, quam fupra adduximus, Originationem, quòd ſc. Nomine cushion
Pârs fignificetur Thốs, Beſtia inter Canem & Lupum in eâ regione
abundans, unde fumpta fuerit denominatio.
Quoad Linguam Perficam , doctiffimus Lexicographus & accura
tiffimus Grammaticus Ibn Phacreddîn Angjou Indo - Perſa ( qui ferè
CC abhinc annis vixit,) in ſuâ Præfatione Operis Pharhàngh Gihang
biri Perſicè ſcribens, accuratè tractat Linguam Perſicam , eámque in
VII Dialectos diſtribuit, quarum IV ſunt 35 guto Neglefta , ſeu Re
lieta , & inufitatæ , adeò ut nulli Libri, nec Tractatus, nec Epiſtolæ ,
in eis hodiè ſcribantur, nec in eis condantur Carmina ; nifi fortè ali
quando unum aut alterum vocabulum ex hiſce Dialectis adhibeant
Autores. Hæ autem inuſitata Dialecti ſunt uge Hervi, ſeu Dia
I lectus viñs le Herât ; & 1SyIm Seghzi, feu Segiſtane Regionis
Dialectus; & ‫ سغدي‬Segdi, feu Sagdiana Dialectus ; & ‫ دراولي‬-Dra
vuli : eſt autem Ugly Drávul Urbs non valdè procul diſtans ab He
rất in Cloradân.

Tres
1
Cap . 35. VETERUM PERSARUM . 429
Tres relique Diale & tus tales funt in quibus Libri & Tractatus ſeu
Epiſtolæ & Carmina fcribuntur. Harum Prima peculiariter Gloss
yuyl? Lingua Perfica, quæ in Párs & Iſtackr uſitata fuit. Secunda
eſt ‫ي‬usus
‫ دار‬Deri, quæ elegantior habetur. Ajunt ( inquit ille ) quamli
bet vocem in quâ nullus eft defectus, eſſe in Linguâ Deri, ut eſt
‫ اشك‬Iſhkem , quæ defectivè ſcribitur plü Shikèm ; & 9 ? Biráv,,
‫م‬Sül
quæ defectivè y, Ràv; & gtis Bugbú, quæ defective J"Ghủ ; qua
rum priores voces funt in Deri, poſteriores non item. Eft ( inquit )
Deri ‫ مروش‬corals dels Balck-Bamenfis, ſeu Urbis Balch; & Urbis
‫هجان‬Dialectus
Marv - Shághján, & Urbis Islas ? Bocháræ. Dicit fe in
quodam Libro ſcriptum reperiffe, quòd Deri fit Dialectus Regionis
lüsos Badachſhần : eſſe qui putent homines tempore tõv ‫ن‬clas
‫كيا‬
Keyân hac Dialecto ufos fuiffe : & Arabum Eloquentiffimum (intelli
git Mohammedem ,) dixiffe ; Si Deus aliquid mitè & leniter loquitur tois
winsgőo is Angelis fibi propinquis ( ſeu Cherubinis, ) id jubet in
Linguâ Deri: fi afperum feudurum , tum in Lingua Arabica, celere
properante. Et mox addit, Quòd Lingua Incolarum Paradiſi, futura
At vel Arabica, vel Perfica Deri.
Tertia Dialectus eſt sylfo Péblavi, quæ Incolis vulgò fonat Pehél .

lavi. Ea autem fic dicitur vel à glez Péblav, qui ( ut volunt ) fuit
Pater Pars : vel aliàs à slez Pebla, quo nomine deſignantur Urbs
usy Rey, & unul Iſpahần ( antiquitùs dicta ‫ جي‬Gii Gj1 ( & ‫ينور‬
Dínavar : aliàs autem Péblav etiam ſignificat Urbem , quaſi Péblavi
fic dicta fuerit, q. d. Lingua Civilis, Urbana, non Ruſticana. Alii
( inquit) aliter. Hactenus ille.
Ego addo, Péhlavi fic fortè dicatur, q.d. Lateralis, quia eſt Lingua
Novæ Urbis ad Latus Veteris Neiſhâbur extructæ . Plerumque autem
algo Pébla, ſeu ogloo Péhlava, eſt ſpeciatim urbs Neiſpâbur ( ut ſu
pradictum ,) aliàs vocata cf. clyxl Irân - Shahr : & hæc eſt Lingua
illa Antiqua Perfica ( quibuſdam dictà gjuj uliyy Lingua Ghebricá, )
in quâ ſcripti ſunt omnes Zerduſhti ſeu Zoroaftris Libri. A fupradicto
nomine Segbzi, ea Regio aliàs dicitur whitening Som Seghziſtân,ſeu
ulsantime
430 HISTORIA RELIGIONIS Cap. 35 :
‫ سگستان‬Serbian, five ‫ سجستان‬Segiiftan , vel ‫ سيستان‬Sitan : &
aliter, eadem Regio vocatur igans Nimrűz, i.e. Meridies, ſeu Me
dia Dies, propter fitum .
Quin & Lingua Péblavi aliis etiam nominibus vocatur, vel ſaltem
aliæ ejus differentiæ cenſentur. Nam præter VII dictas Dialectos,
apud prædictum Autorem ( in medio ſui Libri) Ordine Alphabetico,
memorantur Dialectus silto Babári & Şchiol, Rámandi, ſc. Rá
mandæa, ſeu Rámandenſis Dialectus, & Baharenſis. Alia Linguæ Péh
lavi diviſio eſt celygl Urâman, ſeu Uramanenſis, vel arolygl Urâma, ſc .
Uramea, Uramenfis, quæ in Ph. Gj.definitur, Jüringma so je Egns
Species Dialetti, peculiaris Perfis & veteribus eorum Poëtis in Lingua
Péblavi: eft fc. Loscrises puö Sermonis fpecies, quæ primò excogitata
eft ab aliquo homine Pagi Urâmæ, ejufdem nominis. Sic ille. De hac
Linguâ Péhlavi loquitur Chalil Süphi in Libro Nimetullah, uglegt?
‫ لغت مغان وفرس قدیم كهعربي مخلوط دکلدر اصل‬Pehlavi e
Magorum & Veterum Perſarum Lingua cum Arabicis haud mixta om
nino. Nam hodierna Lingua , tam Medica, quàm Perfica, multaad
mixta habet Arabica. Hujus Linguæ Literæ , ſeu Characteres antiqui,
in hoc opere paſſim viſuntur.
Supradicti nominis Deri ſuperiùs allatæ ſunt ex Libro Ph. Gj. Ratio
nes plures, unde certum eſt veram ejufdem Rationem ab illo Autore
( quamvis docto) ignorari. Apud pleroſqueGrammaticos,per Derí intel
ligitur ordinaria Lingua Perſo-Medica , eáque elegantior ;& quidem
recté. Veram itaq, dicti Nominis rationem Turcicè affert Chalil Súphi,
‫دري فارسي ديمكدر تنگمچون دري درلر كه بهرام گور بساق‬
‫البلدي كه قبوسننه فارسي سويليه لر وبرات ومكاتب هي فارسي‬
‫ بارله اول ماندن برو فارسي په دري درلر‬Deri, hoc et dicere,
Perſica. Ideò autem vocata eſt Deri, quiaBehrâm -Ghûr decretum fa
ciebat, ut in Aulâ fuâ omnes loquerentur Perficè, omniáque Decreta &
Epiſtola Perficè ſcriberentur. Àquo tempore fa&tum eft, ut Lingua Per
fica vocaretur Deri. Loquitur nempe de Linguâ quæ hodiè vocatur
Perſica, in quâ jo Der eſt Oſtium , Porta, & oljo Dergháb eſt stil
Aſhik Limen, ſeu Veſtibulum Porta, atque Palatium , Aula Regis :
hinc
Cap: 35 . VETERUM PERSARUM . 431
hinc Syo Deri, quod primâ fronte videtur Denominativum à Der,
reverà eſt Denominativum à Dergbah, ut abbreviari folent talial ; eó
que ſignificatur Aulica, ſeu Curialis. Cúmque, illo tempore, multi
uterentur veteri Linguâ Péhlavi, quæ à Rege Bebrâm -Ghûr non fuit
amata, ipſe juffit ut omnesin ejus Aulâ Regiâ uterentur Linguâ Per
fo- Medicâ, quæ etiam hodiè in Perſide obtinet, quæ ideò dicta eſt
soulsj Lingua Curialis, ſeu Aulica. Et ipfe aliquamdiu regnans,
hoc modo effecit ut hæc Lingua ab omnibus æſtimaretur : & proinde
ejuſdem uſus ad hunc uſque diem apud eos continuatus eft, alterâ
vetuſtiori Linguâ negle &tâ & defpectui habitâ. Rex iſte obiit anno XXX
Theodofi junioris.
Ex Linguæ Deri Elegantiis habetur, quòd Litera u Dál legatur •
Zál punctata, fonans ut2 immediatè poft quamlibet aliam Literam
motam . Hinc etiam idem mos obtinet in veteris Linguæ vocabulis,
dum à modernioribus Perſis, Alphabeto Arabico utentibus, ſuo recen
tiori modo fcribuntur, ut fcil. pro jut Adur ſcribitur jöf Azur : &
fic in ejuſmodi aliis. Nam in veteri Lingua non fuit talis diſtinctio ;
ſed à Temporibus Regis Yezdegerd hoc innovatum eſt, ex quo Alpha
betum Arabicum loco Alphabeti veteris ufurpârunt. Quin & ante illa
Tempora, ab omni ævo Perſæ ( pro natâ occafione) fic pronuntiârunt
Arabum : ( ut & wis & ls,) omnes ut ; Z, à quo etiam figura is
haud multum abludit. Nam cùm veteres Perfæ in ſuâ Linguâ diffi
ciliores illos.Arabum Sonos non haberent, ideò, quando viderunt ali
quid Arabum modo ſcriptum , id tamen proprio ſibi modo pronun
tiârunt, ut & Turcæ & veteres Chaldæi;cùm Nulli horum Lingua
Arabicæ difficilioribus fonis ſe ſuámque Pronuntiationem conformare
potuerint : nam illa Lingua non eft fuavis, fed quafi potiùs increpa
toria & objurgatoria, ut ſuprá. Et quidem uſquej hodiè, Arabum
Pronuntiatio ut nimis gutturalis & difficilis æſtimatur : unde aliquan
do lepidi Socii ( præſertim Turcæ) Feſtivitatis caufâ, quando animus
eſt ridere & hilares eſſe, ſolent adſciſcere aliquem homuncionem Ara
bicè loquentem , (quem coram fe loqui, vel cogunt, vel conducunt,)
eum in finem, ut eundem irridere poffint, & in cachinnum effuli,
hoc modo, fibi complacere valeant. 1
Quamvis autem Lingua Deri olim fuerit Aulica, hodiè, & à Tem
poribus quibus Tataricorum Regum Series in Perfide regnavit, Lingua
Aulica ibidem eſt Turcica, quæ Tatarica ; fed cum vocibus Arabicis
& Perſo -Medicis aliquantulùm mixta. Si quis cum fructu Linguæ
Perhica
 S
432 HISTORIA RELIGIONI Cap . 35 .
Perficæ & Medica Lexicon concinnare vellet, conquirenda imprimis
effent omnia illa Pharhàngh ( feu ut vulgò fonant Pharàngh ,) five
Lexica, quorum meminit Libri Ph. Gj. Autor ; ut & ipfum Ph. Gj.
completum , cum Appendice ſuo, qui (proh dolor ! ) in noſtro Exem
plari deſideratur. In hoc enim Appendice, Vocabula compoſita, & re
liqua Vocabula ſimplicia ( fc. omniaZendica ) ex vetuſtiſſimis Libris ex
cerpta extant. Nos habemus tantùm Tomum primum, eúmque valdè
mendoſum ab ignaro Scribâ.
Ex Indiâ etiam comparanda ſunt hæc fequentia Pharhàngh, ſeu Lexi
ca , quæ jam à C Annis extiterunt; & fi quæ alia dentur
tiora, dequâ Re inquirendum .
‫ فرهنك ابو الحفص سغدي‬Pharbargh ‫ ت‬Ata HaiSaedi
‫ فرهنك ابراهيمي‬Pharbargh Ibrahimi
‫ فرهنگی اسکندری‬Pharbayeb Bandari
‫ فرهنگمینصوابرو السملنصوارلطعولسيی بن احمد‬Pharhangi k Ata Manar Ali Ibn Ahmed
Mafir Alad 41 Tân.

‫نگی استاد عبد الله نيشابوري‬.Ph

‫فره‬ arb ang
UnadAbdolab b
Nibaburenfs
‫ فرهنگی تحفة الاحباب كصنيف جافظ‬Pbarhangi Tabrat Allah,t Compatiene
Hafiz Ubabi.
‫اوبهي‬
‫فرهنخگاین اپدایتر ماحلمغدضكدتهصلنیوفي القماعرشويف‬ Pharhangb latel Phazala,es Compositions .
Kazi-chân patris Mobammed Déblavi, noti

‫د بن هارواکی‬ nomine Dahârvak.

‫ فرهنگی جامي اللغات منظوم ديازي‬Pbarhangh Gjami AllegatCarmine Niyaz

Higjázi.
‫حجازی‬
‫ فرهنگی حسین وفائي‬Pherbangi kHazan #apbasi,
‫فرهنگی حسیني‬.Pbarhangi
Haeini
‫ فر‬harb
‫هنگی حكيم قطران‬.P ra Hakim gb
anXatiran
Dearb
‫فرهنگی دستور‬.Pharbang
.1 ‫ منصور اسي‬.I bn
‫بن‬, Mangir AJadi : Exempl. Frajer
.2 ‫دهروال‬.Dabarwal
, : Idem Pbarbàngb
Cap: 35: veTeRUM PERSARUM . 433

‫رهنك دستور الافاضل‬.Pha

‫ف‬ rban gb
Dentro Arazil
‫ فرهنگی دستور الفضة‬Pharbangb Deparol Pbuzala
‫ فرهنگی رسالة النصير‬Pharbangb Risalato Nasir
‫ فرهنگی لسان الشعرا‬Pharba ngb Lilano2 Sha'ara,Jeu lingue Poe
tarum .
‫هنگی لغات دیوان خاقاني‬.Pha
‫فر‬ rban gb
vacum Peamatis Chakani
‫هنلى لغان شاهنامه‬.Pharbangb ‫فر‬ vocumnin Sbabnama
‫هنگی محمد بن قيس‬.P ‫ فر‬harb an
r Mohamm ed Ibngb
Kais
‫كفه‬
‫الهدنيدنوشراشهينمنشتيصني‬: ‫نگام غمیحامثد‬.Ph
‫فرهبن‬ arb
raMohammedang b
Hindubab Mani
poi, quod compofitumfub nomine Giyatbed.
din Refbid.
‫کرده‬
‫گی مختصر‬.Ph
‫فرهن‬ Macbtalar,ang
arh i
feu Compendicum
‫ فرهنگی مولانا الهداه * سرهندي‬Pharbangb* MaulandiHadad Serbindi,
‫ فرهنگی منصور شيرازيه‬Pharbangb ManjarShirazifa Shirazsongs
‫ فرهنگی مولانا مبارک شاه غزنوی‬Pharbangb ra MulanaMobarekBab Gazana
vienfis, di &ti Pbacbr Kawas.
‫ بفخر قواس‬: ‫مشهور‬
‫گی موين الغضك تصنيف محمد‬-Pbarhangi
‫فرهن‬ Maouayedel Phuzala, es Compe
‫الان‬ ftione Mobammed Lád.

‫ فرهنگی میرزا ابراهيم بن میرراشاه‬Pharbangb raMirza Ibrahim ibnMirzaBab

‫حسین اصفهاني‬ Hofein Ipabanenſis.

‫رهنگی معیار جمالي‬.Pharhangi

‫ف‬ Miyar Gjemali
‫هنگی هموایں الغواين‬.Pharbangb
‫فر‬ Mimosayida Photayid
‫کاشی‬ ‫ فرهنگ سرور‬Pharbangb Sartrikabhi
.3 ‫ هندوشاه‬.
‫ وبن‬l
Hindaghabb
: Exempln
.Frafer .4 ‫ هنني‬,.Hi:ndi
Idem
.5 ‫عجز قواس‬,.Adj
' Karodsez
: Id .6 ‫ورن‬.Mwenay
: ed
Id
Iii Pbar
434 HISTORIA RELIGIONIS Cap.35
‫ فرهب‬Baprorb
‫ناگبیراهشیرمفنفاامرعوقايلحمل منيري مشهور‬.P an
Sherpt-nama gb
,per Ahmed M
niri di &tum Ibrahim Phariki.

‫رهنك شیخ زاده عاشق‬.Pha

‫ن‬ e Sleicb-Zadegb
rban Apik
‫نگی شیخ عبد الرحيم بهاری‬.Pb
‫فره‬ ari ang
* SheikhAbderrahim b
Bakari
‫ فرهنگی شیخ محمود بهاري‬Pharbangb * SbeichMaimaa Bakari
‫فهير‬ ‫فرهنگی‬.Pharhangi
Zamir
gb
‫فرهنگی عاصمي‬.PharbanApni
gb
‫فرهنك عالمي‬.PharbanAlhemi
dib
‫ انت‬,Jes Mirandorum
‫ فرهنگی عجایب‬Pbarhangi .dgj
‫ فرهنگی " ديك پي‬PharbangbNi -.229
‫رهنك فواين برهاني‬.Pharbangb
‫ف‬ PharosaidBarbani
‫فرهنى قاضي طهیر‬.Pharbangb kaat Tabar :
‫ فرهنی قنیة الطالبين‬Pharbangb
ftudioforumKaniyatollTaliban
. ,Jou acquistie
>

‫ فرهنگی قنية الفتيان‬Pharbangb kanisato'lPbiryan ,feu deguistic

Puerorum .

‫ فرهنگی رفان گويا وجهان پويا‬Pharbangbzarin ghaya Gihan-Ayd,)

Lingua loquax & Mundumpercurrens,) dic
‫تصنيف‬ ‫مشهور و بهغت‬
tum Hapbt ‫ سس‬ex Compo .
i.e. Septem –
10
‫ بدر الحين‬19 fitione Bedreddin .
‫ فرهنگی " سعد بن نصر بن طاهر بني‬Pharbangb Saad Ibn Najr Ibn Tabir beni-
‫تمیم الغزنوي که بنام خواجه نظام‬ temim AIGáznavi, quod fcriptum fuit no

‫المتی دوشته وان يکهزار ودویست‬ mine, Nizamo'l Melik, continens 1205 vo.

.7 ‫لي ديك بي‬.A

‫ع‬, NAA-By:li
Exemple Frayer 8 ‫ ظهير‬,.Zahi
: Idemr
‫و‬. ‫ بخشي‬.H
‫هفت‬, ap
Bakbabi bt
,ie. Septem Portiones, feu Dona. Id
.10 ‫در الدين ابراهيم‬.Bedreddin
‫ب‬, ibrahims: Id
.11‫د بن فصير بن طاهر بن دهيم‬.Sa'id
‫ وسعي‬Ibn Najir ibn xabir Ibn Tenim : Id
ces,
Cap. 35 . VETERUM PERSARUM . 435
12
ces, nominatum Sheichi - nama Nizâmi,
‫شيخي‬ ‫وينج لغت است ومسمي‬
‫دامة نظامي‬
Horum Lexicorum Majora & Locupletiora coëmenda & comparanda funt.

Et præter hæc XLIV , in Indiá extant IX alia Lexica quorum No

mina ( ſcil. nec Librorum nec Autorum,) ſunt nobis nota, inquit Angjou.
His addatur inſtructifimum & defideratiſium Opus, ſeu Lexicon,
quod ( anno Hegjra MXIV , Cbriſti MDCV ,) reperimus dedicatum
Magno MogulGjihánghír, ſub Titulo will cause of indi Pbar
bàngh Badiollogát, i.e. Lexicon Mirabilium vocum , aliàs dictum
Lookingat
‫انگیرشاه‬home
‫ي‬gis ‫خ جه‬in‫اري‬lys
‫ کو‬TawáríchGjibângbir-Shâbi, i.e.ChroniconRe
Gjibângbir. Ifte Liber XXVIII Tractatibus, & DCLX Capitibus
ſecundum ordinem Alphabeti abſolvitur. Continet Simplicium Me
dicamentorum Nomina 8224, eaque in III linguis, Perfica , Arabi
câ, &Indica, cum fingularum MedicinarumDoſibus, Virtutibus,
&c. Hujus Libri Autor eft vşchib yaw -y Valy Serbindi. Eftque
Epitome omnium Autorum quosampliflimæ Regiones Arabia, Iran ,
Turán, Græcia, Chorafán, Induſtán , & c . in hoc doctrinæ genere
claros unquam produxerint. Dolendum autem quod non niſi dicti
Operis. Præfationem Perfcam poffideamus, unde hæc didicimus,
Hoc eft Lexicon MedicumPerfico- Arabico- Indicum, per Valy Serhindi.
Cụm his omnibus, ex Indiâ accerſeatur optimum Lexicon stige
Sallao Pharbàngh Gjibângbiri, ( ànobis citatum Ph. Gj.) cujus
priorem Tomum in Folio eleganter, fed mendoſè, fcriptum habe
mus. Poſterior Tomus, qui sails Chatima, feu Appendix ( in quo
ſunt Vocabula Libri Zend, & voces Compofitæ , ) deeſt deſideratiffimć.
Si ergò poſſibile, quovis pretio comparetur ejus ſecunda Pars, ſeu Ap
pendix dicti Lexici : cùm in nullo alio contineantur Voces Zendica ,
quas iſtud Lexicon ſolum comprehendit. Hæc, inquam , omnia con
quirenda ſunt ex India Orientali : cùm nec Perſia, nec ulla alia Regio,
tales Theſauros poffideat.
Cùm autem Lexica Perfica, quæ in Perfiá & Turcid extant, facta
fuerint ante CC annos, eáque pro eorum Poëtis explicandis ; ideo
pro moderniore Linguâ, quæ in Perfiâ hodiè uſurpatur, conſulendum
effet, comparando ab urbe Iſpabân in Perſide, modernum aliquod
Lexicon feu Vocabularium pro recentioribus Vocabulis, quæ plurima
12. Corollis and wissen , Sakhon Nama Nizâmi, i.e. Sermo ( libri) Nama Nizâmi:
Exempl. Fraſer.
Iii 2 ſunt,
 IA ONIS
436 HISTOR RELIGI Cap : 35 .
ſunt, eaque in dictis Lexicis non extantia ; ut nuperis annis in collo
quio cum Iſpahanenfibus Perſ- Armenis comperi. Hoc interim do
lendum eſt,"( & contra illudquantum poteſt præcavendum ,) quòd
in illa Lexica Perfco- Turcica MSS , ante CC annos exarata, irrepfe
runt in Perficis multa Menda & voces Perficæ monſtroſa, quæ in Lin
guâ Perſica reverà nunquam extiterunt; ſed ſunt Scribarum Sphal
mata, quæ tamen ab uno ad alium ſemper progagata & continuata,
quaſi eſſent authentica. Et (quod pejus & multò frequentius eſt,)
in Turcicis ( feu in dictorum Lexicorum Interpretatione Turcica )
ex Scribarum Ignorantiâ ubique fcateant tot & talia menda, unde ne
ceſſariò fluat falſa vocum Perſicarum Expofitio, & Noftrûm in mag
nos errores Seductio ; niſi magna adhibeatur cautela, variorum Lexi
corum Interpretationes inter fe conferendo, & de iis benè dijudican
do, an iis fretum erit necne : Nám unius fingularis Codicis Autoritati
rarò fidendum eſt. Horum Mendorum Exemplum petatur in pleriſ
que Exemplaribus in voce , lėly; Zavaghár, de quâ fuprà diximus ;
& in voce wychodzi Pbridûn, in cujus Expoſitione, pro stiails sloo
malè legitur Stiaglo sslare: cum multis ejuſmodi aliis.
Præcipua, quæ Oxonii habemus,, Lexica Per fico-Turcica (ſeu Tur
cicè explicata, ſunt Liber XVI sees Nimetulláă, cujus Autor eſt Cha
lil Súphi. Hujushabemus varia Exemplaria, quæ aliquando inter fe
differunt pro Scribarum libitu : unum inter Codices Laudianos, à no
bis citatum Nim . Laud. Aliud à me tranſcriptum fuit ex Coll. Sio
nenſ, à nobis citatum Nim . Sion . Hujus Autographum in Londinenſi
Incendio periit, Apographum apud me domi manet. Aliud Lexicon
Perfico- Turcicum eſt completo Halimi Perſicum, inter Codices, qui è
Muſæo noſtro in Bibliothecam publicam tranſlati ſunt. Hoc autem diſ
tinguendum ab Halimi Arabico. Tertium eſt Liber cmdläll zileg
Wasilato’lMakåſid, Autore solgt fotowy Rúſem AlMáulavi : femel ci
tavimus Lib. Was. Ifte ſervatur in Arch. Seld. Hæc omnia Lexica ſca
tent mendis, ſed præcipuè ultimum , cujus Turcica Interpretatio men
dofiffimè ſcripta. Hujus Epitome ( quam cito Ruſtemi Epitomator,)
extat inter MSS Seldenianos ſuperiores. Horum fingulis inſerta eſt
Grammatica pro Linguâ Perhcả ; non autem ſatis completa, ſed ru
dis & imperfecta, quæ ideò verè Linguæ Perfica Rudimenta vocari
mereatur. Dictis Lexicis addatur basic also Sabâh Perficum , (ut
diſtinguatur à Sahab Arabico,) inter noftros extans.
Quoad
Cap. 35. veTERUM PERSARUM . 437
Quoad Libros editos, Grammatica Ludovici de Dieu ( ut & ea D.
Gravii) eſt valdè imperfecta : & idem dicendum de Lexico D. Caf
telli, in quod aliorum Lexicographorum Sphalmata inferſerunt ejus
Coadjutores ; nam ipſe Perfifmum non prætendebat. Ad melius 85
emendatius Lexicon jam edendum , nunc non invenitur aliquis qui
Editionis ſumptus facturus eft.
Quoad antiquiffimæ Linguæ Perficæ à Medicâ differentiam , ea po
teſt illuſtrari multis exemplis ; quorum loco, hoc paucarum vocum
unum accipe, ubi in Pb. Gj. de antiquo Rege Gjemſhid narratur,
quòd Regni ſui Subditos diſpeſcuit diſtribuitque in IV Claſſes. ſeu
Ordines, in veteri Linguâ ſuisnominibus diſtinctos ; quibus ( ut com
parata meliùs eluceſcant,) ex adverſo appoſui Nomina Medica qui
bus tales hodiè appellantur, fequenti modo ; fimul cum quibuſdam
aliis :

Lingua Medica, quæ Perfica audit. Lingua Péblovi, quæ verè Perſica .
‫ پارسا‬Parfa Devotus, Religioſus, Câtázi
Jeg bepug
‫ سباهي‬Spabi Militaris Neiſári sbbw essay
‫ دهقان‬feu ‫ دوكان‬Dibcdn Agricola Naſúdi degbugges
‫ دانا‬Dand Doétus Abanichafhi sfusabile qurdu
Juna Choda Deus Yezdan 198g upas
Jana Choda ___
Deus Ωρομάσδης Hormàxd es3673
etsy Pbriſhta Angelus Amſháſpand ewwel sgwybw
‫ دیو‬Din - Diabolus
Agepán @u – Abariman peserta
‫ تشنگی‬Telemagbt Sitis Tuſhnâmár Jwbujugao
‫ گشرسستنگگيي‬Gurinaghi Fames Guſhnâmâr Jubejusso
Wiiuü Skúfagbi — Lotio — Padyávand po ‫اب‬bw‫س‬ig
‫وع‬we ‫ود‬ue‫وس‬s
‫ خاموش‬Ghamidi Silentium Bâgj uus feu Bazb ‫ول‬w‫رس‬
Primi
 IA NIS
438 HISTOR RELIGIO Cap . 35 .
Primi Ordinis lagosls Catuzæos conſtituit in Montibus & Spe
luncis, vel habitare, vel multùm verfari, ibique Cultui divino & Me
ditationi atque Doctrinæ cæleftis Acquiſitioni vacare. Nam hoc erat
longe ante Zerdùſht, fc. tempore Sabaiſmi, quo Deum colebant ( &
ſimul Planetis adolebant) in Montibus, vel, ut Strabo ait, quor cu inferão
Tów w. Secundi Ordinis lyland Neiſaræos voluit feipfos dedicare ră
wyfelww Spåhigheri, ſeu Militia. Tertii Ordinis lobywa Naſu
dæos voluit Agriculturæ operam dare. Quarti Ordinis clonaciógioſ
Ahanûchafhæis præcepit omnis generiscollocare.
bonas Literas colere ftudium
Literaturæ operam dare, ſc.
Iſtam etiam Quadru
& in iis
plicem populi Diviſionem agnoſcit Tábari in vitâ Regis Gjemſhid, diſ
tinctè docens quafnam Artes fingulis Claſſibus injunctæ fuerunt: nam
fingulæ SS glo Bolúk, feu Claſſes, plures Artes exercuerunt.
Ex præpoſito exemplo apparet, quàm immane Lingua Perfica &
Medica inter fe differunt. Ariſtophanes in Comediis aliquandopre
tendit aliquid de veteri Lingua Perſicâ ; & tam alibi, quàm in Achar
nenſibus Act. I. Scen. III, introducit Artabanum Perſam fic loquen
tem ,
Iaprovuar sitcopax amorova odred ,
quod eſt, ut ille exponit, Rex miſurus eft zquoio Pecuniam . Hi autem
ſunt foni vacui ſine ſignificatione, tantùm ad riſum movendum in au
ditoribus ſuis, raptim , & ex Tempore, prolati à Comædo jocoſo.
Prætereà Lingua Medica ex aliis mixta eſt, ſc. ex Hebræa, Græca,
& Teutonicâ feu Gothică. Ex Hebræa, quando Judai deportarentur
in urbes Medorum . Ex Græcâ, (ut & ex Gothica,) in bellis quæ cum
illis, eáque benè nota. Et præter Belium Perſicum cum Gothis, quod
deſcribit Procopius, alia Bella antiquiora eis intulerunt Scythe occi
dentales, ſc. Gothi, feu Geta , & Mafagetæ circa cuyla 5 Cùr &
Aras, feu Cyrum & Araxin habitantes, qui Mediam poffidebant ejúſ
que Domini fuerunt XXVIII annos ; de quâ re videatur Herodotus..
Non eft itaque mirum , fi Voces & Phrafes fuas in Linguam Medicam
intruſerunt, & Medi eas (quamvis illibenter & coactè ) acceperint. Et
haud mirum eſt, fi ex Parthorum Bello cum Romanis, aliquæ voces
Latinæ etiam in Linguâ Partho-Medicâ reperiantur, cum etiam Phra
ates quatuor filios Romæ educandos miſit. Aliquot exempla fint hæc,
‫ميشته‬
Cap. 35 . VETERUM PERSARUM . 439
Stavno Myhte, Músus : schillë Kalander, Karòs Avñp, Caloierus : yyy?
Barber , Tonſor : gila Brow, Supercilium : & -üguin Schnulhe,
Sternutatorium : Jl, Whale, Balæna : las Choda, Goda, Deus:
‫و‬goio
‫ دي‬Dív, Divel : kh ? Páder, Fadez, Ilarūp: volo Måder, apoder,
Mýtnp : uby? Broder, opádop: wtéo Dochter, Ouyázyp. Pro his
tamen plerumque habent alias voces purè Medicas, quas non excluſe
runt intruſores Teutonico-Gothicæ : ut ab 28 Ab habent vs Báb, Pa
ter : ab Ex Em habent plo Mam , Mater : jola Dâder, Frater :
cilys ru Sertraſh, Tonſor : &c. Hæc impræſentiarum de Linguâ Me
dicâ dicta ſunto : cùm integram depoſceret Diſſertationem , illam Lin
guam ftrictè rimari & excutere, atque heterogeneas voces ſeparare,
quod hoc tempore fieri nequit.

MAGO
1

.
1

1
Ligaturæ & Aliquæ Lite
Abbrevia . ræ Pazend ,
turæ Libri a Zendicis
Zend . diverſæ .

३
ah
eru

bi ba

ध ལ 1

IV

V
32

at

bus

e
nd
oo

INVI
TTOR
IO
FAROL
I

EX MV S E O M. D V A N E
Figland Journey
។

។
 O
V
E

JARG JARG

contento

Po
re
co

*****

ngon
j

ARGI ARG

llo
TE FUND

ARG ARG
CCC

w VIT
TOR
IO
NAROL
PHANE

E X M V S E O M. D V A N E
Kgland Soulp
DUS
 M A G O R U M

LIBER

SA D . D E R
ZOROASTRIS PRÆCEPTA

ET CANONES CONTINENS :

In uſum Ecclefia Magorum & Fidelium eorum omnium .

 !
:
 [ 443

Præfatio Editoris.
Iber SAD-DER ' eſt Canonum & Præceptorum ex Zerduſhti
2

L facta in uſum Éccleſiæ Magorum , quam , in vulgari Lingua

ſeu Zoroaſtris Operibus Collectio, circa ducentis abhinc Annis

Perficâ, carmine compofuit quidam eorum Deftúr, ſeu Præful, ( qui

Melicháhi Filius, in antiquâ Linguá &veteribus Libris verſatiffimus
& Doctiffimus. Partem Proæmii dicti Libri, aliâ occafione, fuperiùs
dedimus Perhicè & Latinè ; quo quidem modo, alia quædam ibidem
Præfatoria in hoc loco mox dabuntur. Quoad hujus Operis Traduc
tionem , conſultum viſum eſt aliquando ejus Summam dare, ( omit
tendo prolixiores Tautologias, ſeu ejuſdem materiæ in aliis verbis re
petiones,) potiùs quàm integram & juftam ejuſdem concinnare Tranſ
lationem , quæ, hoc modo, in nimiam molem excreſceret, & hunc
noſtrum Librum ultra deſtinatos limites tumefaceret; quod res noftra
non patitur.
Ex Procemii Partibus quas dedimus, videri poteſt qualis fit Stylus,
qui quidem eſt humilis, prout talem Materiam decet. Sed iſtiuſmodi
humilis Poeſis vulgari eorum Eruditioni fat ſublimis videatur ; eis
præſertim , quorumnon eſt in verbis Elegantiam , ſed in ſenſu Pieta
tem quærere, & præcipuè attendere ad dictiLibriPræcepta, ex ſui
Prophetæ Operibus petita, & ( qualiſcunque fuerit Stylus,) ſummam
eorundem Autoritatem ſpectare ; cùm iſte ſit Codex Canonum Ecclefiæ
eorum , & fola Fidei & Morum Regula, quam in modernâ Linguâ Per
ficâ, fibi vulgò notâ, pofſident. Veteres enim Libri, ex quibus iſte
Codex extračtus & concinnatus eſt, exarati ſunt Proſâ, in antiquâ ob
a I. e. Centum Portarum , feu Capitum , cujus tantum Procemium & Epilogum Perfico- La
inè dedi, Curiofitatis cauſâ : cum totum Librum co modo dediffe in nimiam Molem excre
yillet, & in nimios Sumptus exorbitáffct.
Kkk 2 foletà
444 PRÆFATIO EDITORIS.
ſoletá Linguâ, à nemine vulgi, & à paucis Sacerdotum , benè intellectâ :
adeò ut plebs, dum precibus interſunt, omnia à Sacerdote lecta non
intelligant: ſed libenter audiunt Sacerdotes legentes & eos officia ſua
docentes. Cùm itaque ( ut dictum ) Textus fit humilis, nos non
affectavimus in Stylum ſublimiorem reddere ; ſed potiùs eundem imi
tando ( ut Interpretem oportet,) familiari & humili Phraſi uſi ſumus,
( ficut etiam ſubjecta Materia religioſa depofcere videbatur,) & plera
que xatà móda dedimus; ut, hac ratione, Le&tor putet fe cum ipfis
Magis in colloquio verſari, &illos religiosè præcipientes audire.
Atqui monendum eft, quòd aliquando iſte Autor incautè utitur
Phraſi uſque ad diem Reſurrectionis, pro uſque in æternum : eâ enim
locutione apud eum non ſemper ſtrictè intelligitur illud tempus quo
homines ſunt reſurrecturi, ſed potiùs tempus oinnium longiffimum &
ultimum , quando Tempus non erit ampliús. Hoc Opus dividitur in
C Capita, feu C Portas, quod itaque jociho Sad -der ſeu Centiportale
vocatur. Et Autor alludens ad Portæ nomen , ſuum Opus comparat
cum Urbe Centum Portarum , & aliquando fibi placet cum ejuſmodi
Metaphoricis ludendo, ut Lector ibidem videbit.

Pars
 VETERUM PERSARUM EORUMQUE, & c. 445

Pars Procemii Mehchabti Fihi, Magorum Prefulis, ‫در سبب نظم‬

‫ كتاب‬.de
‫ اين‬Caufa confcribendi Librum itum
‫ ازهي زبان مرا در بیان‬o Deus,lingam mean in exNications
‫ روان ساز مانند آب روان‬Fluentem facito, ati ejt aqua Anens :
‫ كه تا در ره دین بگویم سخن‬t in Religionedicam verban ,
‫كنم تازه این رازهاي کهن‬.Ant betig uae
Arcanarenovat
‫ دچهنمنيناز بخوودد تاقیرنيررازبرسكمردجم ع‬Egeameinja bet Arcana nam abderrari,
‫هیاانن‬
Ut hujus Mundi mos eft.
‫ كه ناگهبكرمان فتادم گزار‬sedquandoinapinata in Caramanian india ,
‫شهریار‬ ‫ مرا برد یزد بری‬Deusmeterdauxita2Shahriyar,
‫ همان شهرياري كه دستور بود‬Eumguidem Shahriyar,gn :ruitDefar,
‫ دل وديدة او پر از دور بود‬Cajuscer & cultuslamine plenus:
‫ بسي علمدین راز بر داشكي‬Quimalta in Religionis cientid tulie Secreta,
‫بعلم او عملها بر افراشتي‬.per
5 Icientiam Juan Opera unestualis
‫ بملك وخلايق بر او شهريار‬Pa[[:i.]fonibus ‫ و‬Monibusfuit ver )Shahriyar,
e, illuftris,]
‫ وكسب بود هم شهریار‬..N
‫بنام‬ omi
gunque & Prolapia fuitShahriyar
ne
hool Ce jetus jis glas Fuitdebir, ille in Religione fincerus Defür si Ar.
‫ كه بهرام شاهش پدر بون شیر‬Cadius Pater fait Beiran-Stab learnings,
‫ که او دين به را ينافي بدي‬Qui bone Religionis fuite Aslam ,
‫ بعلم وعمل بادشافي بدي‬Scientid e& Praxivera Rex Fruit .
‫ بی اورا يسر چهار در راه دين‬Is quatuor babuit fliesin uid Religionis;
‫ همه راه دان وهمه راه بین)شهریار‬Omnes erant wie gnari .vi
‫ تی‬per/picncese
‫ يكي بود دستور دين‬Horum unusin
Shahriy ar, ReligionefuitDejar [ diaas[
Alter
446 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
‫ فريدون يكي آن رد كامگار‬Alier fuitPbridar Sapiens defuderii compos ;
‫ كزو علم دین بود آراسته‬4 gun ReligionisJcientia suit ornata,
‫كابسته‬
Eloquentiâ & Linguâ ejus Diabolus la
ajo leje cibl; Exbefactatus.
‫ اگر اهل ديندار اسفندیار‬Aliasbomo erat religiousIphendiyar,
‫ اورا كبودي قرين در دیار‬.C
‫كه‬ parmon eratuiin tota illa regione
,Beat Religionis Deur ,fuitLiberalitate
‫ چودستور دين تازه اندرسخا‬Quiexcellens,
io lo culo gero lo cüye Caput ejuscivilitate, & cor ejus finceritate
pollens ;
‫ دگر بود دستور بهرام شاه‬Alter DearFitBebram -Shah ,
‫رو خانه دیو گشتي تباه‬.Aqua
‫ك‬ Diaboli damusfuit defracta
‫ دلش روشن از دور خورشید بود‬Cer ejus fuit iplo Sele lucidines,
‫ بخلت وكرم همچون جمش میانه بود‬Indole.Generafitate
&‫و‬ ad inRar Gjen /bit
‫ بود دستور پيزن جو‬.A ‫ دگر‬lattris, li
Denar
]
fuitPhen ,as cut Launa [ il
‫ كه اورا پدر بود بهرام شاه‬Cajuspater fuit Bebram.Shab
‫دش چو جاماسب باكيره كيش‬.Ille
‫برا‬ eral Scientid ad inRar Gjama/p, Reli
gione fincerus,
‫خشان جو خورشید بر اهل خویش‬.situe
‫در‬ So yuper familiam Jams plendent
‫ نگر بود دستور نوشيروان‬AliasDear Fruit Nughirranan ,
Deus .dedit Analba-revan ,fu placidum
‫ كه دادش خراودن انوشه روان‬Caianimumn
‫ شیر بود در دین بعلم وكمال‬sedulus fuit in Religione,in Scientid & in
Excellentia,
‫ده بودي بجاه او جلال‬.E
‫ بر آرن‬dignitati Jae aferetat bonorem
‫ دگر بود بهرام شاه جوان‬Aliasfuit Bebram.Shab juvenis,
‫ جو دستور با موبدان وردان‬Qui, cutDefar , fuit sur Prejudiants ‫مي‬
Sapientibus,
‫ سخن طبع خرم دل ویادگیر‬verbarum Exemplar,bilaris Cards, rerum
mernet ,
‫نمرد با دانش دلينجر‬.Li
‫جوا‬ ber ali
, cum frientia s
cor demulcente
‫ دگر مهربان آنکه بن مهربان‬Alias fuit Mihrban ,quivera fait Mibrban ,
ſeu mifericors,

Pro ‫ اهل دينار‬Home religidful, aliud Exemplar legit ‫هلواديد‬-ie

‫ ا‬. Home regi
dens, vel Autor refpiciendi.
Sapiens
 MAGORUM LIBER SAD-DER, 447

‫دمنن دادا دل وكاردان‬.Sapiens

‫خر‬ ,corder Sciens,negotii guards
‫ اگر بيزن يرد آن مرد نغز‬. Aliusfuit Pazhen -yeaat,ille bomoBanderas,
‫كه اورا خبر بود از مغز مغز‬ 24i fuit gnarus medule medullaram :
‫ دل او نور يقين بهره مند‬Cajuscor fuit certe luminis particips,
‫اكي مكانش بهشت بلند‬-C beesaj as
rapter Janaitatems
‫ بي‬Jus altiffimus. erat Paradi
‫ اگر در آن مرد با علم وكسب‬Alius fuite Adar, vir ille feiens ‫ و‬adules,
‫ بكرمي وياكي چو آذرگشسب‬Generostate.Par
‫و‬ itat
Bent e
Ader.gifha2
‫ هم پای دستور موبن نزاد‬OmneserantJanai Depari, Prelulites arti
‫ همه پارسا مرد پاکی اعتقان‬Omnesviri religion , facere dei :
‫ همه راد ودادش دل ودهن پرست‬Omnes erantJapientes, cerde Scientes, .7
ligionem colentes.
‫ همه خوب كردار وباكيره دست‬Omnes erans Ationibusboni, Manibaspani :
‫ همه نامبردار ودانش پژوه‬Omnes erantcelebres,Jaientiam inquirentes,
‫ همه با كمال وهمه با شکوه‬Omnes excellentid gravitatepredits :
‫ همه با سخا وهمه با وفا‬Omnes liberales e mnes promitsJantes
‫ همه با عطا وهمه با صفا‬Omnes benefici ‫ و‬omnes civiles:
‫ همه دربي دانش از مردمي‬Omntsprojequentes Scientiam apadbomines
!
,
‫ همه لایق خانه مجرمي‬Omnes digni Familia Principis :
‫ همه دل دشين وهمه سر فراز‬Omnes corde Jedato & amnes capite elate,
‫ همه راه دلن وهمه كار ساز‬Omnes viaram gnari, in negatis faciendo
gnari,
‫ همه کار فرما همه رهنما‬Omnes negotia urgentes, omnes viam diri
gentes,
‫ همه راست دان وهمع دلكشا‬Omnes.redarum gnari,omnes car da aperientes :
‫ همه درره دین خود استوار‬Omnes in oidreligionis due farmi,
‫ردن به اندر جهان کامگار‬.R
‫ ب‬el igion
isinMandooptimecompetet
‫ بدين جمع دستور باكيره جود‬IH bee cata uitDeparBintere bonitatis,
‫ يکي مرد در خدمت آن جمله بود‬Vir,inguam ,qui bice omnibusminiper fuit,
 M EORUMQUE
448 VETERUM PERSARU
‫ روجن داشت آيين پيشینگان‬2giin religione tenuinmeresanteeaparam :
wlerjo ly klas waitias cancis ! Is,inquam,fuitomniumin boc MundoMiniſter.
olütsi SCS Ouro BT og? w.us Ifte bomofuit refta fidei, [ſc.Autor;]
‫ ردين ارئي خويشتن بود شان‬h Pietate Jud saudens,
‫ بايران شهآن مره مشهور بون‬Apud Perfe Regam :ne bomemariamus fuit,
‫كشاه را در جهان پور بود‬.Fire
‫مل‬ Melicyab in botmando Akitsfuit
‫ ولايت ازو بود فيض ومن‬Totiregioniabto fuit abundantia Juppetie,
1: ‫شد سغده این گوهر بمعنى‬-2gin
‫ كه‬forata
infinite
funt,ejaymadiMargarite abto.]per
( i.e, res ſubtiles factæ
‫ يزدجرد‬، ‫ بتاريخ فوت ملكي‬Fuit Epocha Morris Regisresdegiera,
‫ ) كه در دامن خويشتناكی كرد‬2gi jrmatis fuitUnionen reddidit puram :(
‫ همي بود هيصى بر او شصت وچار‬Fuit, inquam , 8oo tum 64 ,
‫ اسفندارمن ماه اي كامگار‬Merfe Typhendarmaz ,amoticompos!
‫ ششم روز آن رور خوردان بون‬Bit Jexte,suifait Charada
Djy? olüssy Clo puedes cons . In mus
quo de& im.Poemate[feaSyntagmate)
intelleetus gavifus eft.
ani
El carlosSl Moribus Integer, ad verbum, Vir puri Syrmatis feu Lacinia veftis,
qui nil mali poſt ſe trahit. Præmiſſo Proæmio, reliqua damus Latinè tantùm, fequenti modo.

PORTĄ I.

Ræcipitur nunc, ô VirLiberalis, Sapiens, &Beate, ut ſis Zerduſhti

P
latá, oportet fequiReligionem 7ă Eſpintamân ;quia ad Zeratújhtum ve
nit pro certo, Hanc eſſe omnium Religionum Optimam . Nam omnia, quæ
dixi ſunt certè vera, & bæc eft Religio quam Deus mift. Et quando
homines in banc Religionem credunt, omnibus dubiis fepoftis, quæcunque
Merita in VII terræ Climatibus homines habuerint, ( cum omnibus par
quas fecerint, ) omnes figillatim talium Remunerationem invenient;
diculis
nam fic eji Mandatum Juftiffimi- Dei, ut omnes fecundùm Opera fua,
bona
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 449
bona aut mala, judicentur. Et quando quarto mane ventum erit ad Pon
tem Tchinaver, ibi Mihr- Izàd & Refhn - Izàdcomputabunt quidfecerit,
omneſque ejus Dictiones in Bilancibus juſtitia & æquitatis ponderabunt :
quòdſi ejus Merita Peccatis præponderaverint, ad Paradiſum iturus erit,
ubi Anima ejus cum Bonis ac Beatis in Luce habitabit. At fi de ifta
Religione dubitaverit, nulla Meritorum ejus Ratio habebitur, nec quic
quam ei proderunt. Hæc enim Religio nullam admittit dubitationem ,
ſed requirit fiduciam & certitudinem , quæ colentis Animam à Tormento
Gehenna liberabunt, nec à Diabolo timendi locus relinquetur : nam quando
aliquis certior factus eſt hanc elle Religionem optimam , exeunte Dubita
tione, intrat Certitudo.
1

PORTA II,

Mnibus Bonis præcipitur cavere à Peccatis, etiam parvis : in hac

O enim Religione, ſi Peccatis Merita, vel minimum , præpondera
verint, Paradiſum obtinebit, ubi æternùm manebit. Si autemPeccata
fuerint numeroſiora, certifimè in Infernum præcipitabitur, ubi æternùm
detinebitur. Ideóque fi vel minimumPeccatum voluerit fe infinuare, con
tra illudpro virili contende ; ut, ſi Merita tua fuerint plura, in Para
diſo locum obtineas æternúm .

PORTA III.

Portet noje teipfum & in actiones tuas inſnuare : nam quicunque

O bono opere occupatur, Diabolus ab ipſo amovebitur. Inutilia fa
cere, eft nil niſi otiari ; unde proveniet tantùm Imminutio & Deteriori.
tas. Ex hac enim Religione conftat, quòd qui bonum Opus aggreditur,
quamvis interim Moleſtiam comperiat, tamen ex eo tandem uberiorem
Mercedem reportabit, multum Luminis fentiet, & Meritorum Premio
ditior evadet. Si autem (mala] Opera ſua non reliquerit, Difficultatem
& Moleſtiam percipiet multam ; cùm Pæna futura ſit Portio ejus, &
vanum Opus Muleta illius. Sin abſque Operibus fuis [ ſc. peccaminofis]
ambulaverit, meliora Opera coram Oculis ſuis ponendo, quamvis ejus
Opes deprædaverint ipſumque in viâ occiderint, nihilominùs Paradiſus
LII indubi.
 450 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
indubitanter erit Locus ejus. In Paradiſo remunerabitur quadrupliciter,
& multum in ſe Meritum reperiet apud Dominum fuum : ipfe enim, à
Peccato purificatus, habebit Merita ei atteſtantia. At è contra, ſi ad
Res vanas inſtituerit Iter, illum trucidantes, auferent omnes Opes & Pecu
niam : in illo Mundo illius Opus deftruetur, ex Operibus fuis Vultus ejus
denigrabitur : & Bona ac Pecunia, ab eo ablata, erunt quaſi ea abſtulif
fentEgeni, & quaſi injuriosè aliquem occiderat : fic illius miferi res repu
tabitur. Pro Quantitate Subſtantiæſuæ punietur, Moleftiæ& Miferia
Pænam feret : in Gehennå eritLocusejus ufque ad Reſurrectionem [ſeu
in æternum ,] nec inde evadendi facultas erit.

PORTA IV.

Portet Religiofum non deſperare de Miſericordiâ Dei : nam Spei

O Comeseſt Remiſio, & à Remiſſionis AutoreIgnis ( zeli ) eum co
mitabitur. Non eft dicere, Multa habeoPeccata, ideóquenondebeo ex
pectare d.Deo Paradifum . Nam ille eſt multum dans, & parum acci
piens: & Deus Omnipotens Miſericordiam ei faciet: ad Paradiſum
perducet, à Metu liberabit, ideóque noli tuam in Deo benigniſimo Spem
præſcindere. Nam ex noftrâ Religione conftat, quòd, certo quodam die,
Zeratuſht Soliloquia cum Deo habuit : in Colloquium itaque cum Deo ve
niens, ex improviſo vidit aliquem cujus corpus erat in Gehennaz ; Rogatu
autem , Pes ejus dexter è Gebenná exemptus eft. Zeratuſht itaque interro
gavit, ôCreator, quiſnam eft ifte Vir pedibus-debilitatus? Deus ei re
fpondit, Ille eſt quidam Rex , qui XXXIII urbibus præfuit : multos quidem
annos regnavit, fed opus aliquod bonum nunquam fècit in toto Mundo :
nam præter Oppreffionem, &Injuſtitiam , & Injuriam, & Violentiam , ei
in Mundononfuit nec plus nec minus : namque multum dolorem & mo
beſtiam ab eo paffi funthomines, & fic ille manſt in Palatio Manfionis
fuæ. Quodam verò die in Itinere vidit ovem ligatam , à quâ pabulum fuit
Ingiufculè remotum ; ille autem pede feriens, illud propiùs admovit. In
hujus rei compenſationem , unus ejus pes eft in littore, &reliqua ejus mem
bra in Gehennå. Bonum itaqueannitere, abfque Metu & Timore, nam
certè Deus eft benignus & mifericors:

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD -DER. 451

PORTA V.

Portet homines religiofos anniti ut feftinent & quæritent Occam

o fionem Intercefponis faciendæ ,cùmfcianttandem moriendum
effe. Nam , bacratione, quifque præftabit Eleemofynam : & qui hoc
facit verè Vir eft, cùm in noftrâ Religione nihilplus meriti in ſe ha
beat. Quamvis enim vir bonus multum Meriti habuerit, & tamen
non præſtiterit ullas Eleemofynas, utique Gherütaman [ Angelus) non
intuebitur Intentionem ejus, cùm nonfecerit opus Eleemofynarum . Si
propria manu boc opus non præftiterit, id alicui Bonofaciendum com
mendet: namfi neceffariò debet hunc Mundum emere, hoc præcipiat,
&à Deo inveniet Incrementum . Quando autem ifte homo ipfe facit
Eleemofynas opus fuum , tum fcito illum boc opus reveràfeciffe illå
vice. Hoc opus tam Viris quàm Fæminis neceffarium eft, ut ex eo
Paradif Meritum accipiant : nec oportet hoc opus præftarenegligen
ter, nam præcipuum meritum habet in hac Religione veriffima. Et
cùm aliquis juftè præftiterit Eleemofynas, & fecerit hujus Mundi
Emptionem , [Angeli ] Animam ejus ter ferent ad Paradifum , quem ,
ut locum ejus, ei tradent, eique Virgines Paradiſeas largientur. Ob
quàm felix is eft cuitalis Natura ! ( fc. cui taliter proſpectum eſt ! ]
Eum rurfus ferent in hunc Mundum , ibi multă Lætitia & Felicitate
fruiturus erit. Hujufmodi erit Viciffitudo Temporum ex Interceffione,
ut.ſc. inde locum in Paradiſo inveniant. At quando aliquis non facit
Eleemofynas, tum peregrinus erit in Civitate [ Dei,] nec commodum
locum in eâ Civitate reperiet, fed ibidem manebit omninò attonitus :
nam quamvis ea Urbs ſit ameniffima & clariffima, is tamen erit cum
Moleſtiâ& Miſeria : nec propter quodvis meritum fuum inveniet ( ibi
commodum ] locum, niſi per Interceffionem & Eleemofynas : nam pro
Animâ omninò neceſarium eft præftare Eleemofynas, quia, hac ra
tióne, erit Requies Animæ ejus, ficut præcipiunt ( i.e. ajunt] Re
ligiofi.

L11 2 PORTA
 1

452 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA VI.

Portet [ homines ) facere Bona - Opera, ut tandem inveniant

OP
O Mercedem & Bonum præcelfum : namfi non curant Bona - Opera
facere, femper manebunt in Ponte Tchỉnavar, & malápænâ mul&tati,
ibi erunt alligati in æternum , [ ſc. in tranſitu præpediti.) Memento
bæc Bona -Opera præcipuè eflè Sex , in quibus lætabundum fit .Cor
tuum . I, Horum unum eſt rà Ghabanbārbâ (ſeu Creationis Tem
pora ] obſervare: II, Secundum eft ti Phervardagbán [ſeu Appen
dicum Feſta ) celebrare : III, Tertium eſt Animæ Patris & Matris
& aliorum Propinquorum ( fi aliqui fint ) meminiſſe [ in Aphrina
ghân :) IV, Quartum eſt Solem celebrare ter quovis die : V. Lune
Celebrationemfacere terquovis menſe, Initio, & Medio, & Fine; fc.
Initio, quamprimùm eam videris in Cælo, & Nočte decimaquartå, &
Fine, quando attenuata ferè latet : VI, Sextum eſt ut ſemul quovis
anno proficiſcaris ( ſeu Peregrinationem ſuſcipias ad Metropoliticam
Ecclefiam ] ad Interceffionem faciendum . Quiprætendunt neſcire hoc
modo pro Je Interceffionem facere ( ſeu ſupplicare, ] ſciant boc Pra
ceptum eße fecundùm viam Juſtitiæ & Religionis. Sic enim dicit qui
vis doétus (ſeu verfatus] in Libris Pâzend & Zend; diſcant ut pro ſe
Interceffionem faciant. Hæcce Sex tam Viris quàm Fæminis præci
piuntur, nec quiſquam ab eis exemptus eft. Si pro te non feceris, nec
tranfibis [ Pontem , ] nec poſibile erit ut ad eam propè accedas. Id
non potefteffe. Si autem hocà te profe &tum fuerit,per Abfolutionem
tranhturus fis. Hæc neglexiſſe,ſcito eſe Crimen & Peccatum grande:
tu etiam in Ponte detineberis, nec Remiffionem ibi invenies ; nec per
cipiesmerita, nec quodvis bonum , niſ propter bæc Sex ; nec àſupplicio
eximéris, quamvis Merita habueris Ducenta. Ideóque contende ut
hæc facias, nec in eis remiffus efto. Hæc, inquam , præſta, ô Cordate,
nam ex eis invenies magnam Mercedem : in horum Meritorum Retri
butionem invenies Paradiſum , per Pontem tranfibisut Ventus per Sa
ta; & pro horum fex Bonorum -operum fingulis invenies Mercedem
copiofam . [ In VIImº, ſtatuit Sternutationem effe Bellum Naturæ cum
Diabolo, quem ſternutando expellit Natura.]
PORTA
 MAGORUM LIBER SAD-DER . 453

PORTA VII.

Portet pro quovis Sternutante recitare femel unum Abúnavar &

O unum Aſhim vubú : bas, inquam , duas voces recita, ut Paradi
fum invenias, & à malo libereris ; ut per hæc duo Verba expellas Mor
bos quos Diabolus in Corpore humano locum habere affert. Scito enim ,
quòd fit in Corpore Ignis quidam , Perficè di&tus Tchebra, Arabice Ta
bíat & Garizi, [i.e. Natura. ] Quando iſte Ignis, ex mandato Domini
Altoris, Bellum gerit cum Diabolo, eum bellando è corpore expellit ; &
hac ratione, fugato Diabolo, ex Sternutatione Corpus ſanum evadit. Ideó
que, aliquo ſternutante, dicito Yatá ahít, ( al. Abúnavar,) & Aſhim , &
Preces funde, ut diu & ſerò maneas ( ſeu vivas, ] Dæmonémque fuges.
In hoc etiam Opere, coram Igne Precesfundito, ut corpus à Diabolo libe
rum fit & lætum. Superveniente itaque [alicui] Sternutatione, Benedi
cito, ( tu qui Paradiſo vicinus es,) ut Natura in tuo corpore non fiat
Diabolus, nec Cordi tuo lucido Triſtitia eveniat. [ In VIIIVO jubetur non
facere aliquid à Superintendente prohibitum : & Decimas ei folvere.]

PORTA VIII.
XReligionis Principiis manifeſtum eſt, quod oporteat tã Deſtûr
E [ ſeuSuperintendenti] ſuam Superintendentiam (ſeu Autoritatem ]
concedere, nec à Mandato ejus recedere, quippe qui fit Religionis Orna
mentum & Decus. Nam quamvis Bona-opera habueris innumerabilia, fi
cut Arborum Folia & Arena mobilis, ficut Pluviarum Gutta & Cælo
rum Stella , fi tamen Deftúro non ſunt accepta , nibil ex eis lucraberis :
fi Deſtûr non ſit de te contentus,nihil in boc Mundo laudis reportabis.
( ‫ف&ه‬i,‫كر‬s Bono,, & Tho
Ideóque ex omnibus quæ habes, ô Fili, (fc. ‫ مال‬Opibus,
& ylimo
‫ دينار‬Aureis, 6 ; Pecunia,) Portionem decimalem dabis Deſtûro,
quippe qui in viâ reétâ infiftat .Defúro itaque Decimas dato, ľuqui
Paradiſo frui cupis æternum . Nam ſi Deſtûr de te contentus eft, ſcito
tuum fore Paradiſum : fi autem Deſtûr non fuerit contentus, nec tu eris
Particeps Beneficii Bonorum -operumtuorum z ; ad Paradiſum Anima tua
Viam non inveniet, cum Angelis tibi non erit locus; nec Anima tua à
Diabolis liberabitur, ſed locus in Gehennå erit æternúm . Decimas autem
dando, de te erunt contenti, & Anima tua fine Mord in Paradiſo erit.
Deftúri enim omnium Religionem noverunt, omnes res ſciunt, & omnes
Homines liberant.
PORTA
 1

454 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA IX.

Etita ef Perpetratio Pædicationis [ feu Buggerationis,] quamvis

VEvel femel tantùm id Facinus perpetraturus fis. Et præter eum ,
alter qui in hoc Facinore occupatusfuerit, quamvisconduetitius, is Cina
1 dus fit. In tota Religione, aliquidPeccato hoc majus non eft prohibitum ;
ideóque quicunque Religiofus es, ab eo caveto : nam omnium peccatorum
præcipuum eft boc opus malum : Bipennem [ ſeu Securim ) in pedem ne
allidas, ô vir bone ! Si quis hoc Peccatum commiſerit, duas perſonas eo
dem Crimine vitiatas involvit : quicunque, vel Sagittá, vel Enſe, vel
Pugno, vel Calcaneo, utramque interfecerit, non erit ei malum nec pec
catum . Ventrem ejus laceret, fi tunc non fit alius Peccati ejus Vindex.
Quemcunque enim ob Peccatum Neci tradituri ſunt, vel per poteſtatem
Deſtûri Deſturorum , vel per Mandatum Regis, oportet eum in Mundo
[ i.e. judicialiter] occidere ; exceptis duobus iſtis infauftis qui perpetrant
boc fædum Pædicatorum Scelus, quibuſvis Diaboli Operibus par, (qui
in ipſo facto occidendi ſunt.) Ejufmodi ſpurca fecerunt Aphraſiyab &
Dahhak peffimus, & Tûr -Bratur (al. Túri- Brâtruſh ſeu —treſh,)ſpur
.

cus ille & obfcænus, quitrucidavit Zerduſhtum in illâ Religione in qua

fuerat ei Zelus, & cui is erat Suſtentaculum . Aliâ vice extitit Maléús,
propter cujus Preſtigia Mundus fuit fubmerſus: pofteà Sarúregh, àâ quo
.
( Tempore Sám ) Mundus Oppreſſionem & Injuriam paſſus eft. Sed Pec
catis quatuor iftorum , fuo Tempore impuriſſimorum , pejor eſt Pæderaſtia
( feu Pædicatio ,] & Gberütamân eos proptereà puniet : nam propter hoc
vexantur Angeli . Ita dixit Deftúr doctifſimus; Pædicator certè eſt extra
fe : fi aliquis Deicola in eo operè femel Actor fuerit, propter hoc à Ge
henna non liberabitur,nec faciem Paradiſ intuebitur. Quando ex Cor
ruptelá ejufmodi opus faciunt, nec Deus, nec Angeli, nec Aqua, nec Ig
nis, inde bilares funt, fed à tam malo Facinore prorſus dolent. Omni
homini beato, & omni rei quam Deus in Mundum introduxit, Moleſtia eft
& Difficultas eſt propter hoc opus quod in Spurcitie definit. Et, fi qui
dem cum Fæminis hoc opus faciunt, perinde malum eſt. Cave itaque ab
hoc Opere Diabolico, quicunque es qui ad Paradiſi Roſarium contendis.

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD -DER . 455

PORTA X.

Ræceptum hoc eſt in omni ſud viâ tam Viris quàm Feminis religiofis
PRincumbens, alligare Cingulum, & præftare Eleemofynas : namalli
gare Cúſti [ ſeu Cingulum ) etiam dictum Camar, eſtPreceptum Dei,
cùm fit Signum obedientia erga Creatorem . Cingulum fuit Gjemſpídi In
1

flitutum, quo omnes Dæmonesfugavit : fuit enimex ejus Cingulo & Chúra
[ ſeu Illuminatione] quòd evacuata fuerint Opera Diabolorum : nam
quicunque Cingulo ditatus eft, ex dimidia -poteftate Diaboli evaſit, & in
dimidiam -poteftatem Dei poſitus eft. Ipſe in Avorum Religionem credet :
& qui Cingulo medium cingit, fi prætereà nullum aliud in Mundo bonum
Opus habet, is tamen de omnibus feptem Terra Climatum meritis ( ſeu
Bonis-operibus ) particeps erit in via Religionis. Ita res ſe habet, ut
cùm eum confortantes fint [Angeli,] beatum reddentes, & de eo placati,
tum Merita habebit in Irân - vígj, & in Ghangh -diz, & in Kefhmîr, & in
Gjamghèrd, & in omnibus Mercedis & Præmii locis : omnia iſta cum
Mundo [ fortè legendum cum Cingulo ] fibi alligabit. Quando alligas
Cingulum medio, à religiofis erit Abundantia tua centies millies (multi
plicata.) Si autem Medium tuum non fuerit Cingulo cinctum , tua à Re
ligiofs Vicinitas ( ſeu conjunctio ) alienata erit. Ne itaque ſolvas à Me
dio tuo Cingulum , quia à tuo in Religione Conforte invenies Merita etiam
perfoluta : nibil enim in tuo Religionis Conforte melius eft, quàm ut in
veniasin eo Præmium tale, quod fit Premium pro aliisetiam hominibus
[fufficiens,] adeò ut Tu,fine operibus, etiam particeps fias de illo. In
Cingulo ideò quatuor adhibeantur Nodi, quorumquiſque aliquid fignificat.
Ex primofcias primùm , Dominum tuum eſſe Unum , San &tum , cui non
eſt Compar ; eſt etiam Dominus Potentiæ & Gloriæ . Secundus Nodus
teftatur exiſtentiam bonæ Religionis, de quâ ex Mazdiyafenân non eft
Scrupulus nec Dubium quin vera ft. Tertius Nodus Animo tuo teftatur
quòd Via Dux fuit Zerátuſht Eſpintamân, qui Domini Legatus [ ſeu
Mifſus] & Propheta, qui nobis fuit Via Dux, & viam Dei colens.
Quartus Nodus eft quo quisfecum Animo boc concipit, (viz.] Bonum fa
ciam quantum potero : Bonum , inquam , faciam , & Bonum cogitabo,
& à quovis Malo, quantum poffum , fugiam : hæc erit bona mea Religio, 1

& ab hac bong restaque Religione non divertam. Ilphendármaz fuit ex

Angelis qui apparuerunt Regi Manûtchehr, qui obfervavit illos Sapientia
exccl
 456 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
excellentes, fuiſſe omnes Cingulo cinetos medio. Zerátuſht quoque Oculo
Certitudinis vidit Angelos eodem modoſe habuiſſe. De Anirânfi nihil
nóſti, dicam , ut de eis Informationem invenias: Anirân quidem Cin
gulo non cin &tus eft propter Juſtitiam ; fed Irân fe cinxit propter
Vultûs Apertionem [ liberiorem ,] ficuti Boni & Sancti, & in Řeli
gione Beati, cinxerunt Cingulum , de Viâ fuâ certi, [& non dubitan
tes.] v. Cap. XVII.

PORTA XI.

Portet benè curare Ignempropter Juſtitiam (ſeuConſcientiam :)

O annitere ut Ignis non moriatur , quia is eft tibi quaß Anima.
Pollutum & Spurcum in eo ne comburūs, nec relinquas tale quid in
Campis prope eum intra III Paſſus; & in domo Ignem fideliter cu
rando, ne relinquas in eo fpinas & quiſquilias : & tunc feptem Cli
matum Terræ Ignis erit amicabilis & certiſſimè contentus : &quando
petendam habes aliquam Petitionem aut Defiderium, tum Neceſitas
tua cenſebitur licita, abſque ullá Negatione. Qụando autem Ignem in
Sacro-Foco non benè fervas, nec ab Igne anhelitum prohibitum aver
tis, tunc Ignis VII Climatum Terra ( ſeu totius Orbis) non erit tibi
amicabilis ; nec ullum Deſiderium & Petitionem petes, niſ quæ cadet
& non conßſtet. Si Ignem tuum non curasin fuperiori- Tabulato,ſed
finis mori, ficut fuper Lapide duro, nonpoteris hoc expiarefi ex Lu
cro tuo miferis C Dinar ( ſeu Aureos] ad Adurgujhàſp : illud non
erit acceptum Judici, nec peccatum à te expiabitur. Nam Deus
Juftus dedit Poteftatem Clavium Paradiſirã Erdibebiſht : ei, inquam ,
talem fecit Paradiſ Poteſtatem, (viz. ) Si de alicujus Religione non es
contentus [ ſc. fi de eo non erit tibi ſatisfactum ,) eum ne relinquas
circa Paradiſum, qui Ignis mei curam ipfe dereliquit. Fæminis etiam
quæ non babent Cuſtodia Reverentiam , Onus ( ſeu Partus] earum , Dei
mandato, peribit abortu : Liberi ex eis in exiſtentiam non venient, nec
filius ullus : nam fanè Ignis qui moritur, veneratione non adhibita,
ſed eum honorare negligitur, eft ficut Rex cui non exhibetur Honos,
.

nec Verbis ejus Reverentia. Si in aliqua domo Ignis moritur , eidem

domo eveniet Detrimentum : pro mulētá ſolventur, vel Tres Dirèm ,
vel ſaltem Duo Dángh. Adverte boc fi aliquid evenit tibi quando
emoritur Ignis tuus, ne fortè undequaque aliquid ( pejus ] eveniat.
PORTA
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 457

PORTA XII..
Racipitur non facere Involucrum -linteum cadaverale quod ſit novum ,
PRnec aliquo modo inquinatum ; quia Zerátuſht contrarium præcepit,
auribus meis audientibus : fed fit vetuſtum, tritum, & benè lotum : In
volucrum hoc modo parabis, ne tibi eveniat Pavor. Novum & bonum ad
mortuum tuum ne adhibeto ; fed audi ex Zend - vendid unum verbum ; ſc.
Si Mulier longitudinis Spithama filum ex fiſcellá ſumpſerit, idque in In
volucrum inferuerit, erit ficut Serpens & Vipera in Corpore ejus, & Je
cori ejus æternùm adbærebit : non intuebitur eam Gherutamán, & totius
Mundi Regnum erit ipfi inimicum : & veſtis-oram prebendens, eam ad
Gehennam deducet. Si quidem boc ( vetus Involucrum ] fuerit Mane
quarto, ( al . Nočte quartā ,) non erit in damnum meum , Sed mihi valdè
lucroſum. Atſi veſtis nova fuper Corpore meo fuerit, Corpus meum in
Afinorum & Mulorum cibum erit : nec inde Emolumenti aut Quietis ero
particeps, ſed Correptio & Moleftia & Retributio -mala me manebunt.
Porrò bonum eft Cautelam adhibere ab omni cadaveroſo, dum in Viâ am
bulatur : nam cadaveroſum evitando dum per viamdiſcurritur, pro fin
gulis ejuſmodi greſibus Meritum attribuet Deus. Tír ( ut dicam ) eft
Eſir ; & omne Efir eſt quatuor Dirém : [ & quidem hæc feciſſe ) pa
rit Merita Tô MCC Dirém. Audi hoc, quiahæc Verba ſunt veriffima.
Præceptum eſt anniti in Viá Certitudinis, & bic Sermo verus eft in Via
Religionis. Hoc modo igiturfacito, ut Pæna tua in Momento Refurrec
tionis levior fit.

PORTA XIII.

Atris & Matris Animam charam habeto : & quando commodum

erit Tempus, ( five fit poft Menfem , fivepoſt Annum ,) pro poſſe tuo
inftruatur Convivium & Epula dieta Aphrinaghan, [ ſc. Parentalia :)
nam in Religione certum eſt, quòd hoc præſtantes futuri fint felices 900
000 99. ( al. 900 000 9099) annos : [ i. e. in perpetuum.] Hoc quo
que faciant á longa Viálongóque Itinere domumredeuntes, invitando eos
qui liberaliter impertiunt Portiones de Menſa ſua. Et factis hujufmodi
Convivio & Epulis, Incolarum ejufdem domûs Animæ erunt quieta &
M mm Lætitiam
458 VETÉRUM PERSARUM EORUMQUE
Lætitiam agent. [ Tales, inquam , Epulæ ] Benedi&tiones etiam impertient
Matrifamilias & Patrifamilias, & * Benedi tionem afferent omnibus Li
beris qui eodem modo in Gaudium cedent. Si autem tales Epulas & Con
vivium non fecerint, in domo fuâ mæſti conſident, ab boc Mane ad alte
rius Aurora Diem domi manebunt expectantes Solatium. Sperandum
enim quòd, eos in memoriam revocando, Animas etiam ſuas in Gaudium
adducant : at fi obliviſcendo non recolunt, erunt quaſi obviàm euntes Sa
gittæ in pleno curſu ſuo. Dicent [Parentes,] O omnipotensDeus ,quare
iſti boc modo negligentes funt ! Nonne fciunt beic futuram eſſe Habita
tionem fuam , in boc Regno futurum efe Locum ſuum ! Nonne omnes
multùm defiderant eſſeiniſto loco, cùm in Mundo non manfurus fit ali
quis! Si Tempus noftrum benè obfervarent, Calamitates eis non ſuper
venirent : nos enim eis indigemus, utii abhinc multâ Requie fruituri fint.
Sed cùm noftrî non meminerint, Miſeria illis fuperventura eft. Sic lo
quentur [Parentum Animæ ] incedentes mæſta , de domeſticisſuis non con
tenta : buic domo abundè maledicent, nec quenquam ibi à Noxâ immunem
relinquent. Ideóque oportet te quovis modo conari ut de te contentæ fint
Anime Patris & Matris & Avi & Confanguineorum omnium . De te
omnes fint contenti & læti, pro Familiâ orantes; tibi in altero Mundo
benedicentes & Deum orantes ut pofteà benè fit tecum ; nec tibi maledi
cant propter Pervicaciam , ut ita tibi fit uſque ad Reſurrectionem , [ i. e.
in æternum .

PORTA XIV.

Mnibuspræceptum eſt, Ungues ſuospræfcindendo, ( ſegmina] Charta

!

indendo coram fe collocare. Quando coram fe collocarunt, recitent

Vágj, & Yatå ahú virîyu recitent pro Sanitate fuâ. Ter, inquam , ó
Vir pie, recitata Yatá abú viriyu, quávis vice lineolam ( ſeu circellum ]
circa illa ( ſegmina] ducendo. Opus eft in Aves ( ne aſportent) palam
recitare Patiti, & quoque unum Yată ahủ viriyu & Vágj. Et oportet
ụt fingulis vicibus ( eâdem ] Forfice accipiens Terram , eam fuper dietos
Ungues effundas. Si autem Patiti non nóſti,tum, ut Vir religioſus &
prudens, recita (tantùm ] Vâgj tã Surük. Ex interiori-parte (dicta
rum ] trium Lineolarum extra ferto Ungues, quos in aliquem Campum
exportare debes : Ungués, inquam, tuos verſus Montem ferto, ut à te
Miferiam & Dolorem & Mærorem [ etiam longè ] expellas. Deus qui
dem creavit Aves bonas : tam Beati quàm Improbi folent illud recitare.
Si
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 459
Si pro Unguibus non recitaveris Patiti, Aves in tranſitu illos Ungues vo
rabunt : ſi non recitaveris, Dæmones & Venefici illos aſportabunt, & illis
Unguibus Veneficia exercebunt. Præfectos itaque Ungues ne relinquas, ne
facias Veneficis & Dæmonibus Convivium . Si in medium Cibi (tui ) tales
inciderint , aliquid Moleſtia exinde percipietur. Cave itaque, & extra
domum (tuam] exporta illos, nec in hacparte deficiens eſto.

PORTA XV.

cendo,) pre Timore ab İrå ejus : fi, inquam , in quidvis bonum

inciderit Oculus, eodem Momento Dei Nomen recitato ; nam fi Dei No
men ad illud non aſſumpſeris, & eidem Rei aliquid Damni acciderit, bac
ratione, habeberis Peccator & damnoſus : ideóque ex Negligentiâ tuâ In
juriam tibi ne afferto.

PORTA XVI. .

Bicunque fuerit Mulier prægnans, illa conetur ut Ignem perpetud

U alat,inde enim Cor & Anima ejus confiftet. Et quando Filius na
tus fuerit, tribus Nychthemeris ne extinguatur Candela :namſe aliquid
Ignis in illâ domo arferit, nullum ibi Damnum eveniet. Diaboli enim &
Spiritus, Puerum impetentes, non poterunt ei Damnum inferre,nec intra
XV cubitos venire ut huic Fæminæ noceant. Per tres enim dies noetés
que ille locus eft tener, dum fc. recens eſt Infans & Mater febricitans.
Sic enim accepi à Magiſtro meo, (viz.] Qyòd quando Zeratujhti Mater
eum peperit, per tres Noetes fucceffivè, LIII fædiDiaboli Zeratuſhtum
impetiverunt, ri Damnum inferre volentes : Igne verò in illâ domo ar
dente, Damnum ei inferre non potuêre: tale ſc. ei Emolumentum inde
fuit. Sed XL dies elaph ſunt antequam Religioſus ille à Diabolis liberari
potuit. [ Ignem itaque] per XL dies ne omitte, ut Gnato tuo non eve
niat Incommodum . Oportet igitur Matrem non tam negligenteni efle, ut
pedem extra limen ponat expatiando, nec, durante illo Tempore, Montem
videat : nam Campi bifce rebus incommodi funt.

M m m 2 PORTA
460 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XVII .

AM ad Religioſos-Laicos quàm ad Deſtûr ſpectat,ut quamprimùm

TA è Letto ſurrexerint, Cingulum ftatim induant. Cingulo enim non
induto, unum Greſum prodire non debes ; ne, hoc facto, teipfumin Dia
boli Poteftatem fübmifijje videaris: nam uno Greſſu ſubmiſille, Peccatum
eft : fed fi quatuor JuntGreſſus, id Exceſſum vocato. Sanè MCC Di
rèm ſolveredebet qui IV greſſus abſque Cingulo inceſſerit. Te itaque cuf
todias à Peccato, & Cingulum adbibe ubicunque fueris: nec omnino fine
Cingulo eſto, id enim in hac Religione tibi difertè dico.

PORTA XVIII.

Uando ſcalpis Dentiſcalpium [ ligneum ,] Corticem ab eo exime :

O nam ſi Fæmina gravida pedem ſuper talem Corticempoſuerit, Pe
riculum eſt quòd Fætus pereat (feu abortum patiatur.] ideóque bonum
erit f tuum Dentiſcalpium alicubi abſconderis.

PORTA XIX.

IrNeum
u Juventute Uxorem ducere oportet : ideò tua Religionis Puellas [ in
finem] aggredere, quippe quæ Maritocedent fine verbo. Et
quidem maturè hoc Opus facere præſtat, ut pofſt apparere nos in eadem
Religione Amicam babere : quicunqueenim koc Ritu copulari expetit,
Deoconjungetur, Filium expetendo. Et quodcunque Meritum per Filios
obtinetur, ſcito illud propter Paternitatem & Maternitatem veniſſe. Ex
enim Filius fcut Pons extremi Judicii, & hicce Mundus eft ficut Di
verſorium : cúmque nullus ſit Filius, non invenientViam per illum Pon
tem. Per quodvis Meritum ex Filio veniens, proficientſemper uſque ad
Refurre tionis Diem ; & cuicunque non eft Filius, Pontis Beneficium ei
certiffimè præfcindetur. Et Ponte interrupto, quomodo poterit in alte
rumMundum tranfire ? Ideóque quantacunque fint Merita ejus, citra
Pontem
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 461
Pontem certifſimèmanſurus eſt, ubi cum eo numerabunt & Computum fa
cient [Angeli Mihr -Izad & Refhn -Izad ,] & fic erit uſque ad Diem
Reſurrectionis, [ſc. in æternum .] Nam omnis ſemper Angelus eum .in
terrogabit, Habeſne in Mundo Filium qui proſit tibi ? Et quando re
Spondebit, Non, quamprimùm ab eo exiverit hoc Reſponſum , nihil ultra
ab eo interrogabunt : fed Anima ejus in Pænâ & Dolore manebit,
eritque ficut aliquisfine Socio in Deſerto dolorifico & borrendo : erit
que coram eo Fluvius qui dicto Ponte fternitur; in cujus tamen media
collapſus & defolatus reli&tus, ad alteram Ripam trajicere non vale
bit. Ex altera Pontis Parte erit Urbs ficut Paradiſus, ubi Arbores
Fručtu plena, Aquarum Fontes, & Sata : eritque Anima ejus in il
lam Urbem intenta, cujus tamen Particeps nunquam fiet : [cum mul
tis ejuſmodi aliis in eundem ſenſum , quæ itaque nunc omittuntur.]
5

PORTA XX.

UpdIaquivis
am Agricola
]Interceffiomeliorem accipiat Proventum , oportet ut
nem faciat, & cor fuum in Deo lucidius
reddat : & per hæc duo particeps erit boni. Agriculturæ non eft
( fecundùm noſtram Religionem ) aliquid par : ideóque eam benè tene,
& æftima propter Excellentiam ejus. Sic dixit is qui benè novit Reli
gionis Viam; Quicunque Arborem in terrâplantaverit, quando cref
cit, dabit Fructús Portionemcuique qui libuerit Partem fuam come
dere : & dabit portionem illi fortunato qui talis Arboris Sationem
[ ſeu Plantationem ] præcepit. Sic etiam erit in Frumenti Satione : 1

multum enim meritum invenient in Via Religionis : & quicunqne de

tali frumento &fructu comederit, ex eoſatur & contentus erit. Co
meſtorerit de omni Bono Meritoque Particeps uſque ad Diem Compu
tationis : iſque erit agnitus ab Angelis Churdåd& Murdád, per Man
datum Dei, à quibus ambobus [ pro eo ] fiet Interceffo. Hoc modo,
Agricola Deo chari funt, & per ejus Mandatum multùm æſtimandi
Junt.

PORTA
462 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XXI.

Eligioſis incumbit diligenterOperam dare Religioni : & Reli

giònis caufâ,quovis edendi Tempore oportet Fideles pafcere, eos,
inquam , qui boni & pii funt, non autem vitiofos; nam in Religione
verum eft, Si paſcis Efurientes, Pietatis caufá, hoc modo multum
Meritum reportabis; modò boni nominis fuerint, non autem Peccato
res, qui de cibo tuo comederint. Similiter, fi alicui pauxillum Aqua
dederis ad exſtinguendum Sitim ejus, tu exinde bonum percepturus eris:
nam quicquid boni Operis aliquis præftiterit, ille poſteà meriti ejuſdem
Particeps erit.

PORTA XXII.

Uandocunque aliquis Panem comeſturus eſt, oportet eum recitare

Q Benedi&tionem
que
Vágj. Et quoad Aphrinaghân ( feu Parentalia) ut ex eis quif
reportare queat, Religioſidicunt, Quòd quando aliquis
ex Religione inftruxerit Convivium dictum Apbrīnaghân, tum oportet eum
Deo adhibere Vagi. Dum verò Convivio interſunt confidentes, ab omni
Diſcurſu Labiafua continere debent. A Deo enim unus Angelus à dex
trâ ftat, à finiftrâ verò alius, fc. aliquis Diabolus peſſimus : & quidem
Sapientes credunt, Quòd fi aliquis, inter edendum Panem, verbum protu
terit, Angelus hoc audiens abibit, inque ejus locumfuccedet aliquis Diabo
lus,, à quo in tali Convivio procedet Dolus (feu Deceptio, ſc. Diffidium .]
Quapropter Regula eſt (quod in Religione planum ) ut, tali Tempore, in
Aphrînaghân quicunque Verbum protulerit, teneatur dare Cibum ; & hac
ratione habebitur illius Menfæ Dominus, & totius Expenſe tæv Aphri
naghan Mulētam dabit : ficenimres eft, & inſuper aliudde novo Convi
vium parabit. Sic nempe eſt in Religione noftra ; ubi de ifto Convivio in
Libró Zend- Vendîd dicitur, Qyòd quicunque verbum ibi protulerit, is
certifſimè Angelis Paradiſeis ofenſionem dabit, æquè ac ſi cadaveroſa co
ram ſe habuerit : Tu itaque Paradiſeos offendere noli. "Cui ante Convi
vium non vacatInterceffionem facere, is, Pietatis caufâ, adhibeat tantùm
Vágj : item adhibeatur Yatá Adiyazamíd, & Aflsim vuhů recitetur ter.
Etquicunque Panem , Neceſitatis caufà, comedit, fific fecerit exaltabi
tur .
 MAGORUM LIBER SAD-DER . 463
tur. Os quoque lavetur, in quofaciendo, recitet Afhím vuhủ quater, Yatå
ahủ viriju bis: & hoc modo à Deo amplam reportabit Mercedem , pro
omni re, quam Deus creavit, Laudes reddendo : nempe pro quavis Buccella
quam aliquis hoc modo comedet cum Vági ( ſeu Gratiarum Actione, &
Menſæ Benedictione,] is à Churdåd &MurdádBenedictionem reporta
bit. [ Angeli] ei acclamabunt, Benè habeto, ex iftiufmodi Buccellis Pru
1 dentiam & Intelle tum reportabis. Si verò, abſque præmiſo Vágj, cibum
f comederis, ifta omnia defiderabilia tibi erunt vetita .

l
PORTA XXIII.
S:

I bonum facturus es Pauperibus & Egenis ,ut fis Dives, Intercef

fone id petere præſtat. Dato Decimas, ut Portionem Præfulum, &
pro Præfule Conatum oſtende & ſemper ſtudeto. Et tu ſemper, Dei cau
ſâ, cuivis digno facere debes Mutuum : fic enim in Libro Žend -Hâducht
dicitur ; Quicunque Mutuum fecerit [ ſeu mutuò dederit,] fi hoc moda
t"
aliquid pro Co-fideli ſuſceperit, illúdque citò coram adduxerit [ ſeu ad
effectum perduxerit,] quicquid hocce Conatu reportaverit, ei erit perinde
ac fi ex proprio Lucro(ſeu labore,] ſuo illud reportaverat : eritque in
Paradiſo Computus ejus talis, ut fi dimidium ejus fit,[ fufficiat.] Cúmque
ab bominibus rationem requifiverit Ille Infinitus [ ſc. Deus,] tum ipſe.
*
Operis fui Mercedem reperiet..

PORTA XXIV .

Avendum tibi à Peccatis tuis. Cuſtodi teipſum à Reatu Peccati,

ܽ‫ܕ‬
C peculiariter eo die erunt tibi in Menſa Carnes & Cibi qui Nu
quo
tritionis eminentiorem Gradum habent : ne cùm comederis & Peccatum
perpetraveris, Conditio tuaftatim degeneret. Id quod in Bruto Animali. .

eft tantùm offenfio, in Te eft Peccatum contra Corpus & Animam tuam :
uti quandoEquus in aliquem calcitrat, & Bos cornupetit, aut Camelus.
Istum impingit ; talia in Te pro Peccatis habentur, quia comediſti Cár
nem , & Peccatum commififti. [ In XXV, prohibitur Jejunium à Cibo :
7 ſed jejunandum eft à Peccato.]
PORTA
464 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XXV.

Avendum eſttibi à Jejunio : nam à Mane ad Vefperam nihil come

CAdere, non eft bonum in Religione noftrâ. Nobis quidem tale eft 'Fe
junium fingulis Menſibus & Annis, fc. ut non fit nobis vel minimum
Peccatum . Quando alii ſolent jejunare, ita eft ut non foleant cuivis
Prandio præmittere Jentaculum : fednoftrum Jejunium in hoc fitum eſt,
ne in Membris noftris ſuperveniat aliquid Peccati. Annitendum eft ne
Manibus, aut Oculis, autLinguâ, fit aliquid Peccati quod nobis damnum
afferat. Quovis Anno fimus cauti, ut propter hujuſmodi Jejunium nobis
fit in CordeGaudium . Quicunque vultab edendofibi cavere, mea ſenten
tia eft, ut potiùs à Peccato & Concupiſcentiâ abftineat.

PORTA XXVI.

UTTpiationis
Conditio cujufvis felicior fit, oportet ut in Pueritia ei detur Ex
Parâhúm, i.e. Baptiſmus ; ut ita ex tali Expiatione,
per ThuHümfastá, latior evadat. Si aliquis fic fecerit, habebitur pru
dens, & intelligens, & rerum faciendarum gnarus, & in hoc Mundo vir
multùm fciens. Adverfitatibus & Morbis non erit obnoxius; & ubicunque
fuerit, ab omnibus honorabitur. At ſi Baptifmonon fuerit expiatus, aut
id parcè factum , accepta Aquá, tìv Uruäran & thy Húm contundendo
exprime, & accipe in Ligno [ Cavo ;] ſub eâ conditione, ut ſuper eo re
cites Yatá ahú viriyu, quod ei adhibeas, quia fanétum eft & bonum. Tum
pofteà des ei Lac ut bibat, ut hoc opere Sapiens &
& prudens evadat. Hæc
ne negligas, ut accipias Remunerationem ab Altore ( ſeu Domino )
tuo .

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD -DER . 465

PORTA XXVII.

Ubitum eundo, oportet ut ſemel recites Yatâ abû viríru , item Aſhime
C vubú ſemel : eſt quoque bonum recitare.Pitùft ( ſeu Precationem
penitentialem :) & quando aliquis dixerit, Ebeu pænitens fumPæni
tentiali, tum Roſa Lætitiæ Cordis ejus florebit. Abomni Dišto & Facto
meo, & ab omni requæ mihi in mentem venit ( quætibi non placet) fu
gio, & dietà Pitùft fum pænitens. Quando cum his Dictis incipis dor
mire, cum Bonis & Sanctis accipies Mercedem : & omnium bonorum ope
rum ,,quæ eâdem nocte fecerint Religioſ, tu certiffimè Particeps eris : pro
quovis tuo Halitu erunt tibi Merita Ponderis trium Dirém . Dum à la
tere ad latus te volvis in lecto, femel [ faltemn ]recita Afhím vubú , quod
erit (melius] quàm, alio Tempore, Deciesmillies idem Afhím vubû re
citáljē. Quando etiam furgis à Somno, fi dixeris Aſhim , erit tibi, præ
Bonitate, ad inftar Meritorum 100 000. Cùm itaque res fic fe habeat,
ad hoc annitere, ut à Magnatibus Religionis boram Mercedem invenias.

PORTA XXVIII.

Oftquam feceris cum aliquo Pactum , ne eſto de boc turbatus, ſed an

PA nitere ut id Pactum tuum fideliter præſtes : fi enim Promiſſum vio
laveris, Moleſtiam fenties, cùm hoc in Religione planumfit,fc. quòd
oportet neminem animi caufâ mentiri. In boc negotio ne facias ut inter
fit Mibr-durúgj, [ ſc. malus Angelus,] quia Mibr-durúgj in Religione
non eft bonus. Cùm facis intereſſe Mihr-durúgj, erisMiler & Infelix in
utroque Mundo. Cum quocunque itaque feceris Pactum , id ne frangas.
Nec putes tecum dicere, Quamvis Pačtum fregero, id tamen non erit
mihi Peccatum : & fivefit cum aliquo in Religione noftrá,five extra eam ,
res perinde eft. Quando aliquis intereſe fecerit Mihr -durúgj, quampri
mùm Sol ei affulferit è cælo, tum à Mihr - Izad ( ſeu bono Angelo) erit
ei Maledi&tio fevera , eiquemala erit Şors propterfactum Promiffis con
trarium .

Nnn PORTA
466 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XXIX.

Ixit Sapiens ; Inboccapite - fenfus Margaritas perforat, ut fc.

D
ut propter ejus Sapientiam , aliquis ex Angelis in eo Aſylum capiat, ( fc.
ejus Tutelam ſuſcipiat.] Edoétus ft ab aliquo Erudito & Gnaro Múbad,
purioris Sapientia & Scientia : cuivis enim præftat Deftů
aut Deftûr,
rum ample ti, ne ex Actionibus fuis incurrat Incommodum : ut, ħ ad
Limen ejusacceſſerint Angeli, ad eosfleetetſe corillius; & , fi ab eo ali
>

quid petierint aut defideraverint, ab illo Limineſalvus evadat, Gaudium

inveniat, & exinde Felicitatem videat, & ab illo Limine liberetur cer
tiſħmé.. Si ad eum venerit aliqua difficilis Quæftio Sapientum , à doéto
Deftüro inquirat, ejúſque inea Directionem petat, & in tali Directione
[ feu Conductu ] lætus evadat. Et, quando ei occurrit Conveniens (feu
neceſſarium aliquid faciendum , ] quod tamen videtur non decere, ( ſeu
in quo tamen aliquam Inconvenientiampercipit,] do&tum conſulat De
ftúrum qui illius miferationem habebit : &, fi is eidixerit ut fic faciat,
àPræcepto ejus nunquam recedat. Nec poteft tranſgredi Mandatum ejus,
cùm Complacentia hujus fit Medela illius : nam cùm Deſtûr de aliquo con
tentus eft, Deus item de eo contentus erit : fiquidem Contentatio Anima
fit Religionis Præſul, ut is contentus fit qui Animas beans. Nam in Re
ligioneclarum eft, quod Deſtúri ( ſeu Præſulis) Mandatum eſt ut Manda
tum Domini ; quiaſi aliquis vexaverit Præfulem , Deus etiam in eundem
offendetur. Adeò ut, ſi infinitum habuerit meritum , & tamen de eo non
contentus fit Deftúr,nec pacificatus, non erit Anima ejus nec Color nec
Odor. Sic enim eft Deſturi apud Deum gradus (ſeu honos, ] ut ſi unam
tertiam -partem Peccati alicui condonaverit, nullum erit eidem perſone
Sufpirium (ſeu Solicitudo : ] nam Deus etiam condonabit, & ad Para
difun eum certifimè ferent ( Angeli] abſque ulteriori Computo. Non in
veniet Supplicium nec Retributionem malam , fed' Anima ejus perDeftum
rum inveniet Illuminationem .

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD -DER . 467

PORTA XXX.

Uando evenit tibi Opus aliquod perplexum, ut neſcias án Meritum

fit vel Peccatum , & in eo fit tibi aliquod dubium, oportet illud
dimittere donec à Deftúro inquifiveris. Namin Religione certum eft,
Deum ex abfcondito dixiſſe boc Zertuſhto,ſc. Opus quodnon noverisan
Meritum fit velPeccatum, id ne facito ; & cùmid non fit probèintellec
tum , illud neambito. Interrogato &ſcito, & deinde facito : fed non in
terrogatum , id omninò ne facito.

PORTA XXXI.

O& hocUando aliquod tibi occurrit Negotium , quære à Magnatibus illius

temporis : cum Deſtúro tuo, vel cum Sacerdotibus, confilium inito,
modo recrea animum tuum . Nec opusaliquod tuo Conflio agas,
ſed per ConfiliumDeſtüri Sapientis agito. Hocenim dixit Religionis
peritus, fc. quòd Deus Zertuſhto boc ipfum dixerit; Quandocunque ali-.
quod Opus aggrederis, illud infpice, Animumintende, & Sapientiam ad
hibe: dic ut alicuiperito rem impertiant, & talem lectiſfimum hominem
inquirant atque interrogent ; nefortè Abraman aliquem in aliquam ma
lam viam ſeducat, & inde ejus Prudentia damnum inveniat. Nam
quando [Rex ] Manûtchehr vidit Sphendármaz, ab Angelis hujufmodi
Monitum audivit ; Quamvis Culter ſt tibi acutus, ne tamen omittas ad
hibere Limam ( ſeu Cotem ,] & quamvis Equus tuus fit velociter ince
dens, Scuticam ab eo haud procul amoveas : [ & pari ratione] quamvis
Scientia tua fit prudens & intelligens, tamen neceffe eft tibi adhibere
Confilium .

Nnn 2 PORTA
468 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XXXII.

Uando aliquis Vir doétus addiſcit Librum Aveſtá, oportet eum

0 imprimis curare ut eundem addiſcat rectis verbis : lentè quoque
addifcat, (non raptim & curſoriè,] ut id faciendo, Cor ejus accenda- ,
tur. Conetur etiam bocque annitetur, ut cùm didicerit Librum Veſta,
eum totum integrúmque in Memoria retineat : & perpetuò legendo
[ ſeu recitando,) Intelle£tum fuum efficiat lætum ( ſeu lubentem ,] ne
fortè Oblivioni dando è Memoriâ excidat. Ille enim Religiofus ita
dixit; Quòd quicunque didicerit Librum Veftâ, & deindeejufdemob
liviſcendo è memoria excidere eum fiverit, Juftus ille Potens [ fc.
Deus] de eo non lætabitur :nam Deus Zelotypus, totâ Mundi Divini
Latitudine, eum à Paradiſo procul amovebit. Qụicunque primo die
quo Cor ejus incaluerit, Librum Veſtà didicerit, & deinde ejus oblitus
fuerit eúmque dimiferit, illud Opusnon factum putet. Nam donec tòn
Veſtá rurſus didicerit, nemo debet relinquere eum in medio Congrega
tionis. Atfi propter panis infectationem verbafecerit, eumficut An
choram coramſe emittat.

PORTA XXXIII.

Uando aliquis Liberalitatem exercet , id faciat erga Dignos.

ut deeo omnes contentifint æ lati : & ex Prudentia meditetur cui
nam res fuas det. Qui dignus, is idoneus eft : & deinde accipiet res
cujufvis : ſ dignus eſt, ei benefacito; fe difficilis eft, eum faciliorem
reddito. Si autem quis nec dignus necidoneus eft, hi aliquis ei det, eft
injuftè datum : eft certè futile & inutile , & eorum Animabus propte
reà venient C Noxa. Indigno nil niſ Moleftia & Pæna competit ;
Tormentorum in altero Mundo particeps erit. Quicunque Indigno ali
quid dederit, eft quaſi perditum ,necis habebitur liberalis. [ In XXXIV
docetur quòdAqua non eft Noctu haurienda, nec fundenda, ne fortè
inquinaveris eam .]
PORTA

1
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 469

PORTA XXXIV.

ne effundantin Aqualem ,quia id eft peccare & incurrere Pericu

lum . Utcunque tamen, fiveneceſje, five non neceſſe fit, eamfpargere [ ſeu
effundere,] ibidem recitet rată ahủviriyu. Noetu Aqua non eft è pum
teo baurienda : at fi Intentio (ſeu Cautio ] adhibeatur, baurito : quan
do non eft Remedium (ſeu neceſſe eſt,) affer lucernam : Aquam è puteo
baurito le fit pro cibo ; & Yatâ abúi viriyu recitato, deinde Aquamin te
Spargere oportet [ Luſtrationis ergô.] Noctu Aquam parciùs bibe, ut mi
nus fit peccatum tuum ; nec Aquam multam effunde, ne fit tibi Peccatum
eodem tempore.

PORTA XXXV.

Uando Panem comedis, tres Buccellas pro Canibus fepone; 3qua

Q do Panis comeftus fuerit, oportet tres illas Buccellas Cani "dare,n
& eum non verberare : quia omnium pauperum , five per Mare, five per
Terram , nullus eftCane pauperior. Si itaque Cani Panem dederis, Me
ritum invenies multum . Fac itaque Merita (ſeu Bona Opera ,] ut liber
fis à Metu & Timore (de futurâ conditione tua.]

PORTA XXXVI.

UI Religionefinceri funt, Ludificationis expertes, quando perci

Q piunt ex Gallină Vociferationem Galli, non debent illam Galli
nam interficere, Ominis caufâ, quia eam interficiendi jus nullum ha
bent. Nam fi in Gallinam fuerit rurfus verfa, in eam , à vocife 1

rando alligatam , prævalebit Fur. Quando autem ibi [ vociferando ]

potentiamnon habet Gallus, ut infauftiffimi Furis res notasfaciat, fac
compares tibi alium Gallum , qui fortèfit cum Gallinå ejuſdemfecreti -

particeps. Nam in Perfia, fiGallinafit Gallus, ipfa infauftum Dia 1

bolum
2
-
470 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
bolum franget ( ſeu peſſundabit * ?] Si autem alium Gallum adhi
bueris in auxilium , ut cum Gallina confortium habeat, non erit in
commodum , ut tunc ille Diabolus fit interfe&tus.

PORTA XXXVII.

condiderit, oportet quemvis Religiofum illud [ eximendo] in pro

patulo collocare: & hoc faciendo reportabit Meritum infinitum , nec
Gebenna Supplicium ſubibit. Cùm enim aliquisfub Terra condit Ca
daver, Sphendármaz ob hoc offenditur. Valdè fibi tremit, ad inftar
ægroti, quandoquidem illi [ ſc. Angeli] pra ſolicitudine fuâ tremere
folent. Si aliquis noverit Cadaver bumatum , erit ficut Serpens &
Scorpio in veſtibus ejus, qui intra veſtes eum mordebunt, & Corpori
atque Anima ejus Damnum afferent. Quando autem Cadaver illud
humo exemerit , pro Dolore & Triſtitiâ commutabitur Requies [ feu
Recreatio :] & hoc modo eos è veftibus eximet, & Scorpio & Serpens
erunt prout deſideraverit. Si hoc modo feceris, multum Meritum in
venies, nec ficut tu erit aliquis in utroque Mundo.

PORTA XXXVIII .

Avendum eft tibi ne in hoc Mundo multa Animalia mactes.

[Cave inquam ] ab Animalibus, præcipuè à genereovino, quod
eft hominis Initium & Ultimum : nam quimultas mactat Oves, à
nemine benedicetur, fed pænam fuftinebit gravem : quilibet in talis
animalis corpore Pilus erit tanquam Gladius in Animâ ejus in æter
num : nam nullum animal Ove pejus eft ad reportandum ex Macta
tione ejus Pænam . Quinetiam Hædum autAgnuin mactare ne ten
tato : 'né mattes Bovem laborantem (ſeu aſſuefactum Agriculturæ ,]
nec Equum bellicum neque Gallos mactato, nec ullam avem Picam .
[ Quæcunque autem mactas ] differentur ultra ſexennalem Ætatem .
Hoc autem pejus eft mactareGallum, quiaficut Ahenotympanumjuſto
tempore vociferat. Imò Gallum non vociferantem ne mactato : ſi au
* In alio Exemplari lcgitur, Si Gallus fit Gallina, ipfe infauftum Diabolum adjucabit.
tem
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 471
têm mattare neceſſe hit, Caput ejus expiare oportet : & quidem , Caput
non expiatum ne comedito ; nam ſcito boc eſſe probibitum .

PORTA XXXIX.

Uando Faciem lavas, primò Ahím vubú femel recitato : deinde, Os

Qua nd claudendo, Genas lavato. Quando visut Facies tua radetur,
priùs
tum Kimanâ & Mazdá recita : hi enimbæc non fuerint recitata, fcito
Faciem non effe lavandam . Nam nec munda nec raſa habetur illa Fa
cies : fiquis fic non fecerit, non habet munditiem .

PORTA XL ,

Uicunque Reſipiſcentiam agit inter homines, oportet eum peccatum

Q non habere : caveat fibi omni Menfe & Anno, [i.e, femper.] Dic
tis & Faftisfuis adhibeat Ardorem , & Linguam ſuam avertat à Ser
mone mendaci. Bonafit Indolis, Animi amicabilis, Cor & Lingua recta
fint eodem tempore : non faciens Scortationem , Injuriam , nec Peccatum ,
in Bonitatis Exemplum fit coram Populo Dei. Hoc enim in Religione
noftrâ planum eft, quòd Pænitentia ex corde facienda eft. Si aliqua Com
gitatio non recta fe infinuaverit ex Inſtabilitate & Fragilitate humana,
præceptum eft omni Deſtûr [feu Præſuli] in hac Religione, ut præ Irá
abſcindat quemvis Artum (qui offendit,] & eundem ad Canem projiciat
ut comedat : & cùm bunc comederit, alium Artum abfcindat : adeò ut
8

tandem omnes Artus abſcindat, quos extra ferens Canibus det. Et pre
ter hoc Supplicium quod beic eſt, centuplopejus in altero Mundofuftinebit.
Quicquid Supplicii pertulerint Incola Gebenna, tale ibiJuſtinebit ille Mi
fer. Supplicium quod ibi in Fures infligunt, autin illumqui occidit Juf
tos (ſeu Innocentes, ]Supplicium quod inLibidinoſos infigunt, idem in
illum in Gehennâ infligent. Porrò huic homini incumbit, ut fit Animo
amicabili & religioſo ac bono : nam aliquis ſincero Vultú, fincerâ Reli
gione, & finceră Opinione, gratus erit Pečtori Sacerdotum , & omnes
Deſtúri de eo lætabuntur. Deftúro Deſturorum fic facere ( incumbit, ]
nec Oportet Caput fuum [detrectare. ) Pænitentia etiam eft neceſſaria
omnibus qui ſunt Bond - Religione Deicola : eft, inquam , Præceptumtam
Viris
472 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
Viris quàm Fæminis agere Pænitentiam dum ſunt in hoc Mundo. Ideó
que quoad Fætum qui eſt adhuc in ventre Puerperæ, five Comederit Mul
tum, five Parum , pro illo Lacte, quod per unum annum & dimidium co
mederit, Computus à Puerperâ requiretur : ſemper itaque faciat Pæni
tentiam, ut omne turpe [ ſeu malum ) ab eâ Puerperá abſt. Et quando
quindecim annos natus [ Puer ] nondum ' egerit Pænitentiam , ut fo
lent Religiofi, quidvis cui Manum applicaverit ( ſecundùmViam Religio
nis noftræ ) pollutum habebitur. Ab illo recedet Mentis- Illuminatio, mi
nuetur Sanétitas, in ipfis Epulis- Nuptialibus illeerit omnino mæſtus. Qui
cunque defunctus non egit Pænitentiam, fupplicium cumulavit & ſecum
detulit : Anima ejus ibi fætebit perinde ac Cadaver Æftate per integrum
menſem ( jacens :] ab ejus Anima, cùm ad Pontem - Tchỉnavar venerit,
procedet Fætor VII Climata pervadens : ita ut neque Angeli, nec Divi .

San&tiffimi, ibi perfiftere poljint ; propter ejus Fætorem nonpoterunt Com

putumfacere ; adeò ut Angeli di&turi fint, Avertite vos, & cùm beic
adfit Anima polluta, celeriter binc migrate. Deinde quamvis Anima
ejus tunc Pænitentiam agat, tamen in Anxietate & Stupore manebit :
Pænitentia enim ibi nibil prodeft, nam deceffit prout deceſfit, & erit fi
cut erit. Quicunque non egerit Pænitentiam , exdefe tufanétitatis, in hoc
Mundo mortuus eſt, [ ſc. dum vivit : ] & quamvis mille Aquis ſe lava 1

verit, deſolatus & immunduserit in ipfâ Aquá : nam cùm in oſſibus &
Venis & Cute & Nervis Pollutio erit, quandonam abibit ab eo ? An
ifte per Religionis Ceremonias evadet bonus? An Anima ejus ex Reli
gione impinguabitur ? An eum mundabitAqua , cùm in ipfâ Aquáfit
Impuritas ? Quicunque Pænitentiam pro ſe non fecerit, quidvis, ad quod
apponit manum, babebitur ſpurcum & pollutum . De novo femper ei ſuo
pervenient Retributiones mala, Tormenta & Supplicia erunt Portio ejus :
uno die tantumfupplicii ei adveniet, ( ſupplicia, inquam, infinita,) ut tot
tantáque noviesmille annis non adventurafint Infernalibus. [Cum mul
tis ejuſmodi aliis, in eundem ſenſum , à quibus hoc tempore ſuper
ſedeo .]

PORTA

1
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 473

PORTA XLI.

Uando veniunt Phervardaghân ,quantum potes, fac Epulas & Con

O vivium Expiationis cum Benedictione. HuicOperi aſſignato de
cem dies, ut opus gratum fit Creatori. Si quales fint Phervardagbán
non nóſti, dicam tibi Eas eſſe quinque beatas Sorores quæ nent & texunt
& Suturas conſuunt : barum una eſt Ahúnavad, aliaeſt Afhtuvad, ter
tiæ nomen eftEſphintamad, quarta eft Vahuchpháter, quinta eft Vabiſha
ttiſhiyúfh. In Phervardaghấn ſolent celebrare Aphrînaghân, quibus Animas
lætificant. Quando Anima veſtitum Corporis excufſerit, tum nuda erit:
fed ex iſtis tas quinque Veſtitum reperiet, cùm Mundi Creator ita ordi
navit. Hiſceergò decem diebus Epulas & Convivium Expiationisfaci
to, ut Benedictionem conſequaris à Creatore, & Anima tua Stolâ indua
tur Regiâ. Domi tuæ di&tum Convivium inſtruere melius eſt, cùm tas
Phervardaghân Benedi&tio competat : qui enim hiſce diebus hoc fecerint,
animæ eorumBenedi tionem percipient : hinc, inquam , migrantes talem
confequentur Benedictionem ut fint ſupra omnes Oeconomos & Oeconomas.
Benedi tionem obtinebunt etiam Liberis fuis, qui ex hocMundo in Gau
dium ibunt omnes: Opera eorum illo anno benè cedent, & eorum Proven
tus erit Lætior : Animæ eorum invenient Compenſationem bonam , &
propter Merita centupliciter Colorem & odorem comperient. [ Deinde
omiffis hujuſmodi multis,] Et quando, ex hoc Mundo migrantes, eorum
Anima ad Pontem Tchỉnavar appulerint, Anima pura invenient illam
viam coram ſe apertam. - Coram Domino-Orbis Cæleſtis Liberi compa
rebunt, & Viriboniac fidelis Anima in gloriofa Urbe contenta manebit.
( Cum plurimis aliis quæ recitare tæedioſum .]

PORTA XLII.

Avendum eft vel ab iphs Cor-religiofis (ſeu Co -fidelibus :) non enim

bauferint ,ne fortè Pænam invenias. Si fuerit Vasæneum , ter lavan
dum , & fic etiam Poculum : & fi fuerit Urceusfigulinus, ex eo nunquam
Ооо bibes
 474 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
bibes Aquam . In hoc adhibenda eſt abundans Cautela ; nec aliquid ab eis
reli&tum comedes, ut Religio tua hncerior habeatur.

PORTA XLIII.

ENE cuſtodiendus eft Ignis Martis, ut & quivis alius Ignis qui in
BPM Urbe eft. Bonum eſt habere Ignem , & Nočte, aliquo modo, eundem
accendere: Religione noftrà dixit prudens
nam in fic Vir ; Nifi adfit Ig
nis Martis, preNoxâ Latronum iniquorum, tranfitus ab urbe ad urbem
non erit [tutus :) cùm ab hujus Ignis Beneficiisfit, quòd bomines in tutò
fint à Latronibus. Hinc eft quòd Oppreſſores non poſfint bominibus Nox
am inferre; nec hominum Opesauferre valeant, fitquein omni viâ ire &
redire [tutò.] In omni Urbe & Regno ubi ille Ignis eft, aut in domo ali
quâ ubi eundem probè reverentur, quicunque eft die noctéqueejuſdem Cuf
tos, illius Cor manu accipe, eique Expenfas &Veftitum fuppedita : nam
quando contentus eft ille Vir religioſus, mane & veſperi tibi benedi &turus
erit: pretereà ſeptem Terræ Climatum Ignis erit de te placatus. Prae
cipiturIgnem quavis die & nocte benè fervare in Habitatione tuâ : fe
củndò ; Ignemqui eft in Urbe tuả : tertiò; Ignem qui eft inquovis Cli
mates(quantum poteris.] Horum primus eft ficut Pater-familiâs qui
in noſtrå Urbe Rex eft : ſecundus, ficut Gubernator cujus eft tota Regio :
tertius, ficut Prætor qui totam Urbem ſuam ad Epulas-nuptiales invitat,
(ut in Adur- Chura & Adur-Gußbalp & Berzîn - Adur,) cum Labore &
Expenſis quales fieri folentapud Vezir. Si de Gubernatore non eft con 1
tentus Rex, non poteft babere Regionis Cuſtodiam . Talis eft Similitudo [ſeu
Comparatio)ab ifto Igne deſumpta : namquando in domo tuâ ifte Ignis
placatus eft, Mars quoque placatus & complacens erit : quando, inquam,
placatus eft.Ignis Martis, Deus etiamdete placatus erit. Hæc omnia
Sigillatim obferva, in hac viâ Dei- Juſtiſſimi mandata ſervando.

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 475

PORTA XLIV.

I Scientiam percipis à Patre aut Matre, vel fi à Sacerdote, aut Ma

S giſtro, aut quovis alio, Scientiam didiceris, illos benè habe, nec eos
, fed ubique quodjuſtum (ſeu
offendito debitum ) eft obſerva erga eos. Si
Severitatem in te exercuerint, non debes eam rependere, fed illis obedire
& morem gerere,teque illis ſubmittere, nec caput ab illis detrectare :
namfi Pater & Mater & Sacerdos & Magiſter tuus de te contenti funt,
Deus etiam de te contentus erit. At fi iſti offenfi funt, erit quafi offen
datur Deus- Altor: & quamvis infinita habueris Merita, viam in Pa
C

radifum non invenies, cùm impoffibile fit iftis tribus Perfonis juſtam Re
tributionem facere. Nam in Libro Žend-Haducht ( Deus) dicitur Ze
ratuſhto dixiſſe; O Vir religioſe, Ne offendas Patrem qui te educavit,
nec Matrem quæ IX menfes te in uterogeftavit, nec Sacerdotemqui te in
Doctrina inſtituit cum Scientiâ Bonitatis & Virtutis. Si tres iftas Per
fonas offenderis, ex tali Facinore tuo Opprobrium percepturus es :nam in
hoc Mundo, fi ad [ alicujus Magnatis] Limen accedis, non babebis defide
rium tuum , nec in altero Mundo Paradifi particeps eris; fed pro Pre
mio Moleſtiam habebis & Retributionem malam . Si Patertuus& Mater
non fuerint contenti, deficiet Alimentum Pettori tuo: & quamvis alia
quodopus propter Conſcientiamfufceperis, tamen ex illo opere non obtine
bis defiderium tuum :fed tibi fupervenient Miferia & Calamitas, nec eris
alacris in ullo opere tuo. Filius quoque tuus faciet tibi ficut Tu Patri&
Matri fecifti. Hac occafone, quivis Angelus, & quiſque è Populo qui
hoc viderit, dicent tibi; O Inimice Creatoris, Pater in te offenditur &
Mater eft in luetu . Et in Medio Ponte arripientes Animam ejus, ean
dem per Pontem tranfire nonfinent ; nam niſiPater & Mater de eo con
tenti fuerint, Anima ejus per Pontem non inveniet Tranfitum . Ab of
fendendo illos benè caveto : cùm Mandatum tibi dederint, alacriter furn
gito. Coram eis, fub Axillis conde ( ſeu lateribus tranſverſim applica ]
utramque manum tuam , ex illorum mandato eſto Dei cultor (fincerus :)
& quovis Mane & Veſperi hocmodo femper facito,fc. quære quid in hoc
Mundo cupiunt habere ? Si aliquod peccatum perpetraveris, id illis di
cito, ut iſ illud Peccatum tuum remittant. Sub horum trium Mandato
manere æquum eft ; ſin aliter, eft ipfum peccatum .
ooo 2 PORTA
476 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XLV.

MNIS Fæmina, quæ in boc Mundo Puerpera eſt, fibi cavere de

OMbet, & benè fibi profpicere oportet. Dum Puerpera eſt, tam in
terdiu, quàm noctu, per menſuram & proportionem opſonium ei dato.
Dum cibum comedit Puerpera, ab eâ abſitres quælibet quæ non eſt ei
(abſolutè) neceſaria. Panem comedendo, Manum in Manicâ condat, &
deinde Panem comedat: circa illam Manicam etiam obvolvat vetuſtum
panniculum , & tum , eo Ritu, Panem comedat. Aquam bibat ex Vale
aneo, vel etiam ex Stanneo, aut Cupreo. Aquam ita in Lagenam æneam
indat, ut ne una Gutta in Manicam cadat : fienim una Guttula in ejus
Manicam deſtillaverit,erit ficut Tir, i.e. Sagitta; indubitatò Peccatum
ejus mul&tabitur Efir, quod eft CC Dirém . [Vide fuprà.] Ea etiam
ſibi caveat à Lotione-luftrali, boc moneto ut fervet quindecim pedum dif
tantiam . A Viro etiam Sanctodebet abeſſe per tres Pajus, valdè cauta
ab eo. Quicquidpro Convivio fecerint, illúdque in hunc ufum apparave
rint, ei interim illud oculo uſurpare non licet, & illa fibi caveat ne iraf
catur : ja &turâ afficiet quicquid vifum fuerit, Rem , inquam , illam Ra
tione privabit . ita etiam non debetvidere Aquam currentem , nec aſpi
ciat verfus Cælum, nec Stellas, nec Solem , nec Lunam , nec Aquam , nec
Ignem , nec Arbores, nec Virum San &tum , nec cum virisloquatur verba
turpia ; nam in Viris Ornatus & Vires & Ratio deficient boc opus faci
endo. Tribus primis diebus fit intenfor, in cavendo fibi diligentior ; nam
omni Fæmince pro bis Peccatis ſeexpiare mandatum eft ; pro Peccato
quod contra Paradiſeos Cæleftesſe exeruerit, & contra Solem , & proPec
cato contra Ignem , & contra Aquam , &contra Terram, & contra Sanc
tum Virum , & contra Angelum Churdåd, & Angelum Murdâd ; pro
Peccato quodfe exeruerit contraLotionem -luftralem , à Peccatisquæ in
edulibus facta ſunt avertat ſe. Puerpera, inquam , præceptum eftprop
ter bæc duodecim Peccata ſe expiare, ut ea Peccata procul fint ab illá,
unde Merita inveniat : proptereà,, inquam , per exceſſum ei obvenient
merita 60000 ; & fingulis deinde Annis ejus Merita erunt ejuſmodi du
pla, eritque propterfelicitatem & advenientem profperitatem fubridens
( ſeu lætabunda.] si, inquam , hæcpræftiterit, benè erit, quia fingulis
annis tale erit Augmentum , & quamdiu vixerit auctius & per totam
Vitam durabile. Nam ad inftar Arboris cujus Rami creſcunt, fic creſ
cent
 MAGORUM LIBER SAD-D ER. 477
cent ejus Merita, quorum particeps erit per Expiationem fuipfius. Hæc,
inquam, funt Bona-opera quæ debes facereut Compenſationem invenias à
Domino ſolo : propria manu [i.e. ipſa in Perſonâ tuâ] facito, quæ ideo
pro te babebuntur dupla. Si autem ea nonfeceris in Vită tua, ſed aliquis
pro te pofteàfacit, quamvis præftiterit, manebunt prout erant (non auc
ta.] Magna eft Differentia an fecerismanu propria, vel an alius pofteà
pro te fecerit. Conareitaque ut cor tuum lætum fit in Die Computa
tionis. [ V. Portam LXXV.]

PORTA XLVI.

eſt, ut non facias Peccatum Hamimál, quòd fit Calumnia

P Ræceptum
tio & Fraudatio. Si id fit Mariti in Uxorem , [eſtmalum ;] fi
autem ab Uxoris manu inveneris, eſt pejus. Hoc enim efi Peccatum maxi
mum ,pro quo nulla datur Compenſatio,nifi Uxor Maritum ad bocimpule
rit (ſeu provocaverit :) ſi non,in Infernum te præcipitabit. Nam niſi
ea tibi condonaverit, in Ponte Tchinavar manſurus es in loco tuo ; adeò
ut, fi centum Anni fint priuſquam ipſa venerit, (ad condonandum ,] te
in ingreffu Pontis manere oportebit : quando enim fumptura eft ab ad
verſario ſuo vindi&tam, & tibi pofteà per Pontem tranſeundum fit, fi tu
talis Facinoris reus es, à tali Facinore tibi cavendum fuerat. Nam fic
dixit Vir religioſus; Poft bujuſmodifactum, Pelvim Auro imple, &fuper
cam pone nudam Pugionem , deindeAdverfario tuo admove, rogando ut te
vel excufare vel interficere velit, & ut hoc modo Animam tuamà Mærore
liberet. Si enim aliquis Mendacium & Calumniam dixerit, infinitam
exinde Moleftiam & Dolorem perpeſſurus eft : &quicunque poft illum [ ſc.
ex illius relatu ) tale verbum retulerit, eadem Moleftia & vetus Dolor erit
ei recens: Mæftitia enim , ex ejuſmodi dietis, fuper caput ejusveniet, Mo
leftia cum Retributione malà eicompetet. Hujuſmodi Peccata turpiora
junt Hamimâl : felix eft qui boc in naturâ fuâ non habet. Per nulla
Merita compenſabitur Hamimål ; benè autem ſi Adverſario tuo ſatisfac
tum fuerit : nam fi Adverfarius tuus non erit contentus, certiffimèſcito
nullum tibi per Póntem före Tranſitum. Adtuum itaque Adverſarium
ito & dicito, Pænitens ſum : alias autem , Salutem ne quæras.

PORTA
 478 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XLVII.

hæccequinque interficito,, ut Merita invenias copiofa. Horum

primum eft, Ranæ Aquaticæ, [ſc. eorum genus :] fecundum eft, Ser .
pentes & Scorpiones : tertium eft, Muſcæ, [ſc. Culices & Čimices
pungentes] quartum eft, Formicæ : quintum , Mures, Fures illi er
rabundi. Ranas fi interfecerit aliquis , quicunquefortis eorum adver
farius, ejus quidem Merita proptereà erunt mille & ducenta. Aquam
eximat eámque removeat, & locum ficcum faciat, & tum eas necabit
à capite ad calcem . Hinc Diaboli, damnum percipientes maximum ,
flebunt & Ploratum edent copiohffimum . Quando Serpentes interficis,
recitabis Veſtà [ſc. Zendaveſtâ, ]& inde Merita copiofa reportabis :
nam res perindeſe habet acfi tot Dæmones interfeceras. Muſcam ver
mes-ſpargentem unamfi interfeceris, erit perinde ac fidecendialem Ex
feciſſes : quando enim quis apud Deum Aveſtá recitabit, e
piationem
juſmodi Merita in caput ejus fparget. Tunc quoque omnes Beſtiole
Dei, atque Churdåd, & Murdád, & omnes Angeli, Benedi&tiones in eum
pronuntiabunt, & Gaudium , cum Deſiderii Impletione, ei creare ſtude
bunt, Corporis Sanitatem pro eo impetrabunt, & hoc facto multum
exultabunt: quia in Beſtiolas Dæmonum non erit Peccator [ ſeu Pu
nitor] ficut ille eft. Si Muſcam in Aëre percuferit aliquis, reputabi
tur Cimex : ſi ſuper Terrà percuſerit, habebitur Reptile : [ ſc. Rep
tilium Generi illud annumerabitur :) Si fuper Carně percuſerit, erit
Vermis : ſi in Aquá percufferit, Sanguifugam vocato ; quia tales in
Aquâ apparere folent, & ex talibus Sanguiſugis Aqua contaminatur.
Si fuper Fimo ( ſeu Sterquilinio ) percufſerit, exinde indubitatò repu
tabitur ele Serpens, aut Vipera, vel aliàs Scorpio, aut aliquid noxi
um -animal : hujuſmodi enim omnia Muſcæ Nomine intelliguntur, O
Vir devote. Si fuper Barbam Hyænacacaverit, inde erit Serpens
ruber. Si Formicam grana -trahentem interfeceris, erit ficut Cæcus
quem tu illuminaſti, [ſc. erit quaſi cæcum tu illuminâſſes .] si Mu
rem interfeceris, certè erit quaſ quatuor Leones noxios interfeciſſes.
Cuique, inquam , Bona -Religionis Viro præceptum eſt ut interficiat .
Sanguiſugas, unde certè magnam Mercedem reperiet. Niſu & Conatu
annitere in hunc Modum , ut multum Meritum in Via Religionis inve
nias,
 MAGORUM LIBER SAD-DER . 479

nias. Qyicunque in hujuſmodi Operibus conabitur, Sacerdos pro eo

Expiationem facturuseft ; cujus certè particeps erit in Vid Religionis,
quia hic à Deo mandatum eji.

PORTA XLVIII.

IRO religioſo præceptum eft, ut Pedem nudumfuper Terram non per

VIH nat : quia Pes nudus fuper Terram , malum eft. Si enim Pedem
nudum fuper Terrampofueris, inde tremet Sphendármaz , & ex tali Q
pere Offenfionem concipiet vehementem . Pedem itaque nudum fuper Ter
ram ne ponas, nec Corpus tuum ad Infernum deferto.

PORTA XLIX .

Uique Viro Sancto præceptum eft ſemper recitare Pitùpht [ ſeu Pæ

C nitentialem Precem .] Quando alicui fupervenit aliquod Peccatum
recitet Pitùpht, ut Mærorisplenus & indignabundus. Conatumfaciat &
accedat ad Sacerdotes & adpurioris anima Deftúrum . Recitet, inquam ,
· Pitùpht, ut ft Terroris expers ; &gratias habeat Dominofuo. Si au
tem ita fuerit, ut Merita tua fint Peccata, ne recites Pænitentiale, ne
exinde corruptior evadas. Peccatumtuum erit ad inftar Arboris, fi Per
nitentiale non recitaveris : nam niſi Pænitentiale recitaveris, Peccatum
tuum erit tanto quotannis duplum . Scito enim , quòd fi non recitaveris
Pænitentiale, creſcet, & alterum prouterat manebit. Cùm ad Deftúr
[ſeu Præſulem ] aliquem veneris & Veniam ( ſeu Remiffionem ] petieris,
ex ejus Benedictionibus minuetur peccatum . Etquando tandem opus ejus
venerit ad Deſtûr Deſturorum , tunc Cor & Oculi ejus erunt Illumination
nis pleni. Quando Abſolutionem alicui fecerit. Deſtûr religiofus, augetur
ejuſdem Religio, & minuetur Simultas. Certiffimè fcito , Peccatum il.
lud, quod ab eo requirebatur, exinde Meritorum Beneficium percepife,
& deinde defiderari [ feu non requiri .] Si autem non invenerit aliquem
Deſtûrum ( fcil. Præſulem ,] vel ( ſaltem ] Sapientem , quærat, inquam ,
Hyrbad, feu (potiùs] Mübad. Si verò pro eo Peccato fuo non invenerit
Hyrbad, adeat aliquem ſanctiorem Bibdîn ( feu Laïcum .] Et, fiinve
non
480 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
invenerit aliquem Bihdin, tum lucido Animo ſe coram Churſhid[ ſeu Sole]
fiftat ; a recitando Pitùpht fiat Pænitens, & propter commiſſa Peccata
ſua mæſtus. Eo momentoquoex hoc Mundo abiturus eft, Liberis & Con
ſanguineis præceptum eſt ut in Osejus ponant Pitùpht , cùm jam tum ſci
ant eum é Mundo abiturum . Sic enim dixit Religionis Deſtûr, (quo
quidem di& to in Religione Senſum ad inſtar Margarita perforavit,) qui
cunque eo momento recitaverit Pitùpht, ejuſdem peccatum ei remittet
Deus- Juſtus : & quamvis infinita habuerit Peccata, eum tamen in In
ferno non collocabit. Quando ad Pontem Tchỉnavar pervenerit, cum
Pramio inveniet Remunerationem . Deducent eum ad Habitationem fuam ,
& eodem tempore locum ei aſignabunt. Ex Recitatione Pitùpht, in Pa
radiſo tunc erit locus ipſius: nam manifeftè inter eum & Infernum ficut
Murus erit Pitupht, cujus quidem Muri Latitudo erit ficut Superficiei
totius Terræ Latitudo. Ex recitato, inquam , Pitùpht, Anima ejus ad
Infernum non inveniet Tranſitum. - Tandem quando præTerrore' ligata
erit ipfius Lingua, Conſanguineis & Sociis præceptum eſt, illo momento,
Pitùpht pro eo recitare, quando, inquam , videni ejus Linguam à Ser
mone reſtrictam : nam dicti Pitùpht ,ex Conſcientia & Religione recitati,
Clamor Mane quarto perveniet, [ ſc. quando fit Determinatio ad Pænam
aut Præmium .]

PORTA L.

Uando aliquis XV Annos natus fuerit, præceptum eſt ut Cingulum

O r
u induat. Sic enim dixit Deſtûr beatiſſimus ; A novem menſibus,
quibus in Matris ventre fuit, debet computumſuum accipere, cùm , ſecun
dùm bujus Religionis Præceptum , induturus eſi Cingulum . Ad XV ergò
Annos Cinguluminduant tam Viri quàm Fæminæ : nam fic eft Dietum
Veterum ; Cum Vir aut Fæmina ſit XV Annorum , & Medium Cingulo
non accinxerit, Nemo ei det vel Aquam vel Panem . Et cum tali Per
fone vetitaſint Panis &Aqua ,cur aliquisſe ipſum in Supplicium pra
cipitet ? Cum itaque Cuſtifit Cinguli Accinctio, quicunque accinétus eft,
Deo gratus erit: quia nullum eft Opus Cingulo tuo melius, & quando es
Deo - Juſto moriger, bonum eft.

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD-DER . + 481

PORTA LI.

CITO bunc effe conftitutum Modum, ut quando Puer (moriendi]

SCmandatum à Deo invenerit, ( à primo ejus Die uſque ad VII An
nos,) Epulas inſtrue & Sorúſh invocato : oportet quoque quartâ nocte
pro eoExpiationem facere, poſtquam Anima à tenero ejus Corpore ſepa
rata fuerit. Nam in Religione noftrå fic eft, ut fi ejufdem Pater &
Mater Paradiſei fuerint, ille etiam adlætum Paradiſum iturusfit :. at
ſi Infernalesfuerintin Naturâfuâ, ille quoque eorum Čomes ad Infernum
iturus fit. Epulas itaque inſtruentes invocent Sorü : nam quando ejus
Anima à ParentibusJeparatafuerit, fi apud Solemfubftiterit ejus Gra
dus, vel uno momento, Parentes exinde erunt mæſti: & quando Anima
ejuspervenerit ad Pontem Tchinavar, Parentes apud Deum intercedant ;
& tunc omnes eum adParadiſum deducent. At le Parentes ejus fuerint
Infernales, Anima, à Parentibus diſcedens, à Diabolo, abfque remedio, ad
Infernumdeducetur. Et ubi ( Diaboli] abeå Vindi&tam fumunt, ipſe ad
Angelos & Paradiſeosedet Vocem calamitofam , cum Ploratu lamentabili,
defiderans abillis obtinereut abeant Dolores & Pæna. Dieta autem
Expiatione efficietur ut Animæ ab InferniPericulo liberentur. Annitere
itaque apud Sorúſ expiare, & eorum Animas ad illum perducere. Sic,
inquam , facito ; quiaInfantes etiam , intercedendo, Parentum Animas ad
Paradiſum perducturifint.

PORTA LII.

PRReceptum eft, ut quando aliquid Ollá coquitur, duas tantum ejus

TertiasAquá impleant, ut ſi in Ebullitionem veniat, Aqua nonef
fundatur in Ignem quando caleſcit. Si enim non fis in bac Parte cautus
quin Aqua inIgnem fluat, Peccatum erittibi maximum, propter quod
Supplicium percipies die Computationis. Peccatum, inquam, tuum erit
Ponderis 1200 Dirém .

PPP PORTA
482 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTALIII.

Uando Ignem movent, eum colligant & in aliquo loco aliquantulùm

O ſeponant: cúmque aliquantulum friguerit Focusejus, tum eum de
ferant adlocum fuum ; non enimoportet ut Focum relinquant adhuc ca
lidum . Hoc à me fubmiſâ voce di tum audito : & fic facito, é Fili, &
non aliter ; ut exinde Caput tuum non doleat.

PORTA LIV.

P RecAquâ
eptum eft, ut quovis Mane cum àfomnofurrexeris, Faciemtuam
Aurea laves. Et quando Faciem ejuſmodi Aquâ pura lavas,
tunc Kimanâ & Mazdå recitato. Ambas quoque Manus Aqua Aurea
lavato, & Vågj recitato; nam fi Manus Aqua Aureâ non fuerint lotæ,
quamvis quis Aveſta recitaverit, id non erit acceptum . Ab illoto non
furget Diabolus, fed peccatum ejus manifeftius erit, ut 1200 Dirèm
Pondus babebit. Qurvis itaque Mane Faciem Aqua Aurea lavare ne
negligito.

PORTA LV.

PRæceptum eft, Scientiam pralegere Pueris: colloca Pueros coram

Scribâ cujus Cor Scientiâ illuſtre eft. Deinde colloca apud doetum
& prudentem Sacerdotem, quifit Puerorum Inſtructor. Oportet Sacer
dotem babere talem , ut non graveris ei dare Expenfas, & Cibum , &
Veſtitum, ut Cor ejus ad boc bonum opus convertas. Et tum omne Bonum
Opus quodà Puero factum fuerit, ſcito illud à Parentibus fa£tum fuiſſe.
Fac ut Scientiam memoriter teneant, & ut ab omni Peccato & Corrup
telâ caveant : cum pro animabusſuis id faciant ut Scientiâ folertes fint.
Nam ſi bonum à malo ii non diſtinguunt, haud multum Boni-Operis ab
eis obtinebitur. --- Ignorantiâ laborans, nec Religionem nec Deum novit.
PORTA
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 483

PORTA LVI.

Apite Novi Anni, primo ejus Menſe, ( ſc. quando venerit Dies
CA Churdad ,) oportet per Convivium expiare [pro Remiffione Pec
catorum :] nempe de omni quod ab extrà recipit manus tua, affer & Con
vivio appone : viz. ( Primitias] de omni Fructu & de Granis, & quic
quid ad Manum tuam venerit, apporta : & cum hæc omnia comporta
veris, bonum eft eis expiare, & Domino tuo plurimas Gratias agere.
Nam exinde Opera tua illo Anno benè cedent, & Res tuæ erunt lætiores,
& Proventus tuus copiofior , & Felicitatem percipies. In noftrâ enim
Religione compertum eft, quòd hoc die [ Angeli ] Hominibus Alimentum
(ſeuAnnonam ) ſuppeditant, & hujuſmodi Expiatione expiando, ab An
gelo Churdåd Remiffionem invenies. Eo Anno Annona erit copiohor, &
Anima tua multò lætior. Et Juftitia ( ſeu Conſcientiæ ] Gaufâ reci
tabis Chaſhnüman .

PORTA LVII.

Q0, unoUicunque Iterfufcepturus eſt, ſi XII Parafangarum via fuerit, pro

tali Itinere oportet Expiationis Convivium celebrare : cúmque pro
Convivio expiârint, minor erit Calamitas, & Felicitas major.
Cuique Religioſo, hoc cafu, uno Convivio expiare incumbit : quòd fi abiens
commodè præftare non poterit, fi Domeſtici ejus idfecerint,fatis pro
derit : quando enim ejuſmodi Convivium præceperit, cum ſalute ad ba
bitaculum ſuum rediturus erit. Et quando Cuſhnûm recitant, Res etiam
ita ſë babebit.

PORTA LVIII.

Uando aliquis Uxorem habet & non Filios, tum in Tumultuatione

erit Animus ejus ; fine Muloerit, & Pons præciſus. Oportet ut
non fit negligens in hac Re, ſed Mulum pro feipfo ( in promptu ) collocet.
Hoc
PPP 2
484 VETERUM PERSARUM . EORUMQUE
Hoc enim in noftrâ Religione planum eft, quòd oporteat Filium babere,
non Filiam , cum Filia fit hujus patris. Filiis, & Confanguineis, &
Populo, & Tribui fuæ committet, ut ( cum fit Præceptum Dei) Mulum
pro eo collocent ; Filium, inquam , facito Mulum tuum, ne facito Filiam .
(Et ad Fidem faciendam ,] Filius profitebitur & dicet, O Pater, ego
ſum Filius tuus quem in Mundo babuiſti : & viciſim Pater dicet, O Fi
li, tu es mibi Filius, & ego ſum tibi Pater. His factis, per Pontem
tranfibit, ad locum fibi ob merita competentem .

PORTA LIX .

Uicunque expiando fecerit Eleemoſynas, non poteft expiando facere

Conviviumpoft illud. Sed Deo faciatVágj arripiat , inquam ,
Vágj, & deinde comedat Panem , & fic quod de Convivio reftat fimul
accipiat. Hoc modo Peccatum ejus minuetur, & id coram Deo ei re
mittetur.

PORTA LX.

INTRA
M Habitationem tuam quando eft tibi TempusAquamim
pellendi [ i. e. mingendi,) ad Pedem Aquam ne impellito, quia
boc fa &tum erit tibi Peccatum à Capite ad Calcem. Quando itaque ad
Aquam impellendum afides, juxta oſtium ne relinquito, fed fit aliquan
to remotius. Nam in Libro Vendîd-zend dicitur hoc cſſe Peccatum
Ponderis 1200 Dirém. Quando aliquis mi&turus eft, ibidem in Animo
recitet Aveftâ : & deinde, poſtquam ibi minxerit, intra tres palſus
illius Loci ubi fuerat, ratå ahü viriyu femel recitet, & deindetaci
turnus ſedeat : &quando exit, recitet Aſhim vubú ter : Hamata
nám recitet bis : Hüchſháter recitet ter : Yatå ahủ viriyu quater :
Ahunim virîm yazámadi ad Finem recitet, Pietatis Caufa . Quando
bæc in animo fecerit aliquis Homo, tum erit fan &tus, & fauvis, &
lucido animo præditus: omnia ejus verba erunt accepta, nec ( fecun
dum hunc Religionem ) à Diabolo unquam afligetur.
PORTA
 MAGORUM LIBER SAD -DER . 485
C

PORTA LXI .

E occidito & Húgja ; fed fi alicubi videris, accipe & verſus

N Campum deferto utabeat: dimitte, inquam , ut eat verſus Supel
le &tilem fuam ( ſeu domeſticos ſuos.] Hoc faciendo, Meritum invenies
.

multum h
, tufacis idem bonum quod alii faciunt. Cum enim Húgja For
micarum antrum percufferit, earum millia violenter morientur. Serpen
tes quoque necat, necat, inquam , & deinde eos quaquaverfus diftrabit.
Valde utile eft hoc animal, ideóque hocfcito, illudque interficere omittito.

PORTA LXII.

E interficito Canem Aquarum [ ſc. Caftorem ] fi fortè videris

NA eum alicubi euntem, accipe, & deferto , & adAquam perduc :
nam in Vendid dicitur, Caftorem interficere Peccatum eft borribile :
& qui talem unum interfecerit, per Modum Expiationis tenebitur alia
noxia animalia ( uti Serpentes ) 18000 interficere : Ovium , & Boum ,
& Arietum , 1000o interficiet, Pietatis ergó. Quicunque, inquam ,
interfecerit Caftorem , Infernus erit locus ejus : Semen ejus è Crea
turis delebitur, & nullam ab Inferno Redemptionem inveniet.
3

PORTA LXIII.

T quiſque Religiofus fe ipfum vindicet ab Interitu , Anima ſua

U Expiationem faciat dum in vivis eſt, nec. Caputfuumà Viên
Cultûs detreétet, unde magnum Meritum quotannis inveniet, & fin
gulis Annis auctius erit. Quiſque prudens pro fe faciat Expiationem
apud Sorúſh , qui beatam illamAnimam fibi accipiet & tribus Diebus
tutò cuſtodiet , ne Noxam videat aut Perturbationem : & Mane
quarto [al. Noete quartå ] in Ponte Tchinavar cum eo computabit
Mibr- Izad [ al. Reſon - Izad :] & deinde ad locum ſuum ibit, quia
anteà
 486 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
anteà illa Anima in vivis expiata fuerat. Expiatione, di&to modo,, in
vivisfačta, fi fortè Infans ex improviſo natus fuerit, Obſtetrix quædam ,
in Subfidium veniens, eundem lavabit, eique præfcindet Umbilicum .
Quando è ( corporis ) modulo exit talisAnima, eft ficut Infans exanimis,
attonitus manens, ģviam fuam neſciens : quando autem animatus &
viſu præditus fuerit, Sorúſ eum ut beatum agnofcet ; Sorúſh, inquam ,
að talem beatum veniet,ficut Obſtetrix ad gravidam ( ſeu parturientem :
talem Fætum excipiet, lavabit, & Umbilicum præfcindet : tutò eum à
Diabolo cuſtodiet, & ad Habitationemfuam perducet. Quando anima in
vivis expianda eſt, Sacerdotis eſt eandem expiare apud Sorúſ : oportet
enim heic [in hoc Mundo] Expiationem aggredi, ut Infans inde fiat
fan&tior, & ibi [ ſc. in altero Mundo) non pereat. Oportet, inquam,
viventem animam expiare hodie, ne fortè cras Miſeriam & Maledi&tio
nem videat : poteſt enim eſſe ut, intrante Fato, bona Opera faciendi
Poteftatem non inveniat. Quando Anima in vivis expiata fuerit, à
Diabolorum Injuriâ tuta erit : cum cuique præceptum fit Animam in
vivis expiare dum in hoc Mundo eft. Quando Deſtûr, aut Hyrbad, à
te abſunt, & in Angulo confidentes bilaresfunt, melius eſt ut tu proprium
Dolorem ( ſeu Tædium ] devores, ut tali Opere Animam tuam lætari
facias (æternúm .] Præceptum eft ut hoc Opus ſuſcipias, ut ipfe manu
tua id præftes, dum Animà tua adhuc in vivis ejt.

PORTA LXIV.

, ,
obeat,] buicOperi ſedulò tribus Diebus incumbat, faciendo proſe
Expiationem apud Sorúſh- Izad ,[ al. Sorůſh-Yezdan :) accendat Ignem ,
Aveſtá recitet, quia is ibi fortè per tres Dieslocum habiturus fit . De
9
inde Expiationem pro te facito tribus Conviviis. Mane quarto [al. nocte
quartå] unum Bachuſhnúm [recita] tcīs Refon & Aſtád,* & aliud Bach
uſhnüm Beatis, Conſcientiæ Gratiá. Deinde tuum Veſtitum bonum &
elegantem affer, Faſciam -capitis, Tunicam , Subligacula, Sudram , Ocre
as, & Cingulum ; cùmenim talia Paradiſeis attribuunt, taliaetiam fin
ceræ Religionis viris darefolent. Ex Veſtibus itaque melioribus appone
quicquid tibi commodum videtur ; unde tibi erit ibi Honor, Cor & Oculi
tui ( firmi) ut Montes erunt . Dein Amicos Conſanguineos & Familia
res, quos babes, coram conſpectu tuo collocabis, alios ad latus tuum , dum2 .
fc.
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 487
fc. aliqui præeunt & alii ſubſequuntur. Illo tempore te agnoſcent Beati
[ ſc. Sancti,) ut tu etiam agnoſcas eos, dum illos eodem modo vides. Quò
præſtantioresfuerint Veſtes & Supellex tua, eo plus Honorisinde reporta
bis : erit tibiGaudium & Lætitia major, & locus in Paradiſo melior. Si
verò Veſtes non fuerint præftantes , multum Pudoris inde reportabis : &
Sedes erit aliis inferior, niſi Veſtes fuerint elegantiores. Animæ non
gaudebunt de illo homine qui tales Veftes in illum pauperem [ſc. ſeipſum ]
induit. (Aliàs) Cor ejus ex illis Veſtibus exultáſſet, & Beati eas Juſti
tiæ [ ſeu Conſcientiæ ] ejus tribuiſſent: per hoc Expiationi ejus accede
ret Veneratio, & à Deo obtineretur Miſericordia. Horum autem om
nium dimidium dabis Deſtûro, & alterum dimidium Sacerdoti, nam hac
ratione ( Beneficium illorum ] ad Animam ejus citiùs veniet. Fac curës
ut benè corſuantur, quia Veſtes benè confutæ funt meliores ; nam fi ad
Convivium [Expiationis meliores ] appofueris Veftes, Sacerdos cum eis
expiabit fine Fraude : Anima defun &ti videbit Computum , & citiùs per
cipiet Exitum : totum Pharafbėjt pro eo recitabunt, & illas deinde lepo
net, & pofteà Anima ejus per Pontem tranfibit. Et mane quarto, quando
à Terris verſus Tchinavar tranſit, primò veniet ad Ignem Martis, ſe
. cundò Aſtratranſcendet, tertiò juxta Lunam erit gradus, quartò ad So
lem perveniet, & deinde ad Locum fuum .

PORTA LXV.

O Salutationem ( ſeu Comprecationem , ut ſalvere jubeat] non in

jungunt, eodem modoquoViri tą Soli faciunt ; ſed Fæminis præſcribunt
Salutationem , ut quotidiè euntes ad Maritos, tam mane, quàm tempore
Precis fecunda, & manibus ad Latera applicatis, eis dicant, Quidpre
cipis ? An benè quieviſti ? Quid cogitas ut nos faciamus ? nam quic
quid præceperis, id fačtura ſumus, Quicquid enim Maritus præceperit,
id ftatim præftare debent : Mariti Contentationem quærant, Die
Noetéque hic je gerant. Nam quando Maritus contentus eft, Dominus
etiam contentus erit. Cum Fæmina fic fecerit, ea eft multò præftantior ;
Paradiſeа & Beata erit, quando erga Maritum Linguâ diſertå (blan
diloquâ] fuerit & ad eum Die Nočtéque judicium ſuum detulerit. At
ſi Maritonon obedierit, ſedduæ Crumena &duo Cordafuerint, tum illa
&
vocabitur irreverens, impudens, infernalis, & polluta : nam Marito non
contento ,
 U M R UM Q UE
488 VETER PERSA EORUM
contento, quamvis multa Merita habuerit, quandónam talia Merita ad
Animam ejus pertingent ? quandónam à Gehennå liberabitur ? Si verò
Maritus ejus contentus erit, talis Fæmina in boc Mundo Paradiſea
erit.

PORTA LXVI .

P Ræceptum eft, ut noftra Religio fit optima illa quæ in Mazdiya

Jenän eft, ob Excellentiam ejus. Inde eam colimus, ut Anima
noſtra ab Inferno falva fit. Hujus veritatem agnoſcimus, & huic Re
ligioni nos obligamus. Religioni confidimus,ut in Dei Paradiſofuturi
fimus. Per Bonitatem poſſibile ad Paradifum ire : felix itaque eſt
qui infuá Natura Bonitatem habet : nam Bonitate & Cogitationibus
bonis, quiſque in Paradiſo obtinebit Conclave : unde nihil in hoc
Mundomelius eft, quàm ut Religiofus huic Operi addiétusfit. Si ali
quis [ Apoftata ] Religionem dimiſurus fit è Manu, ab eo Opere alii
Manibus eundem arripiant, & omnes qui poffunt Suppetiasferant, &
coram Domino Gemitum edant, ut Deus ei condonare vellet, & ut
Religionem ſuam ſervet in boc Mundo. Nam quando Religiofus per
[Dei] Limen tranfit, ei aperit, & intrat îne Prætextu. Quamdiu
in vivis eft cum fuâ Sobole & Stirpe & Familiâ, quæcunquebona
opera ii fecerint , ſcito eſſe quaſi ille fecerat, & ea ad ejus Oſtium
portanda. Si aliquis propter Tributum fuum folvendum dejectus fue
rit, ( cùm tale Tributum non habeat,) à Manu Religionis venturum
erit gratis. Tu itaque eo in Loco Subſidium ei adminiſtrato, illud
Tributum ei tu folus dato ; & fcito te, hac Ratione, eum à Cæde li
berâffe, &ficfaciendo te religioſum peculiarem præftitiffe : in Para
diſo Mercedem & Præmium & Remunerationem habiturus es, bonum
infinitum ex hac Religionepercepturus es : nam nibil in boc Mundo
melius eft, quàm ut alius Religioſus bonum à te percipiat. Quid enim
hoc melius eſt, quàmut Pauper ,in Conditione fuâ dejectus, in te Re
ligionem inveniat, & à te Afflictionem non videat. Namper Subſi
dium tuum in Religione fuâ manfurus eſt, nec Morem & Regulam
fuam corrumpet. Quicunque tempore fuo hoc fecerit, unà cum Žera
tuſht Cooperator fit: & cum Præmii & Mercedis particepsfit, fi
mul etiam Gratias agere oportebit. Siautem proTributo abſtulerint
Pecuniam , quam aliquis pro Familiæ fuæ Expenfis paraverat, feito
quòd
 MAGORUM LIBER SAD-DER: 489
quòd in Religione noftrâ illd re pejus non eſſet fi quis cadaveroſum come
diſſet. Ab illa itaque Pecunia cavere (ſeuabſtinere] oportet , quia talis
Pecunia erit grave onus in cervice tuà. Nam in omni domo ubi talis
Pecunia expendetur, in tali domo non manebit ullus qui ſobolem conſer-
vet ; fed Egeſtas erit ibi manifefta, & Familia illa totaliter evaneſcet.

PORTA LXVII.

eft, ut Mendacium non dicas, ne hoc ipfo fias in hoc

P Ræceptum
Mundo Infamis. Nam quamvis à Mendacio tuo procederet Res
recta ( ſeu vera,] nibilominùs tamen Vita & Dignitas tua Jaéturam
patietur. Omne Peccatum fuperat Mendacium ,& inde Res tua red
detur minùs illuftris. Zeråtuſht interrogavit abeo qui Occulta no
vit, Mendaces quomodo fe habebunt ? Cui tale reſponſum dedit Deus;
Ob, Verax eft ipfo Sole ſplendidior, Mendax rectà ad Diabolum ibit :
nam à Diabolo eft quòd ille talem Concupifcentiam habeat. Super
Mendaci non erit Mentis- Illuminatio, fed fuper eo erit Deſpicatio :
nam ille Pauper eft Opinione Hominum , quamvis in Mundo Nobilis
babeatur : Homines eum non bonorabunt, Exitum videbit malum
“ ”
propter Contemptum ſuum . Si Opes habet, omnes abibunt : & quando
indiget Multitudine , non manebit ei Semen inMundo, fed citò defola
tæ erunt Opes [ & Poffeffiones ] ejus. Mendacium itaque, óô Fili ne
dicito, nec pares tibi Manfionem in Inferno.

PORTA LXVIII.

Ræceptum eft, ut Veritatem exerceas : Veritatem facito Artifi

PR
beas
cium (ſeu Profeffionem ] fine Imminutione. Fac curam , ut ba
Veritatem , quippe qua Animam tuam augebit. Veritate nibil
melius eft ex omnibus quæ creavit [ Deus ;] nam ille Mundum ex Veos
ritate produxit, & ex Veritate eſtquòd Mundus in loco ſuomanfurus
eft. A Veritate eft tibi in boc Mundo Religio- vera ; à Veritate eſt
quòd Gogjéſtafa tus Diabolus, lapfusfit in Maledi&tionem , quia eam
minuebat: nam Diabolus à nullare magis timuit, quàm à Via Ve
ritatis. Futura eft Reſurrectio propter Veritatem , ut tunc appareat
Qя ч quis
490 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
quis eam minuerit. Quicunque Veritatem facit fuum Aſylum , Men
tis- Illuminatio ab illo reſplendeſcet Ope Lune : auctior femper erit
ejus Familia , & à Deceptione Dæmonum erit fecurus. Gháva, 1
Faber- ferrarius, multum Veritatis habens, aufus eftloqui cum Dah
hâk totius Orbis Rege, & tunc eum non timuit. Ille Jolus tali Regi
Reſponſum dedit , inejus Sermonefuit Confidentia & quoque Alacri
tas . Gogjéſta [ ſeu Diabolus] quando cum Veritate rem habendam
vidit, pro mille Annis cecidit attonitus ; nec verſus Mundum venire
potuit, fed loco ſuo manſt mifer ( ſeu gemens) & tremulus. Quic
quid tibi in conſpectum venit , in Veritate ſtet (ſeu conſiſtat :] nam
in Interpretatione Libri Zend di&tum eft; Ex Veſtà tùy Ahim vuhủ
recitato: & cùm noveris Meritorum tuorum præcipuum effe Verita
tem , quare ad latus declinando eam minuis, cùm primum quod in
Mundo viſum eft, ( fc. Orbium Cæleftium Circumrotatio,) à Veritate
proceffit ? Quicunque loquitur verum, illius eft tò Aveftâ quærere
( atque conſulere. ] Deus dixit fe amare Veros : Angeli quoque eis
benedicent. Sic dixit ille qui bonæReligionis Myſteria novit ; Cor Ve
racis non videbit Moleftiam nec Egeftatem . Sed tandem Veriloqui in
bono ſtatu erunt, nec quiſque Capite [ feu bono Cerebro ] præditus
eis obloquetur in hoc Mundo. Ideoque exerceto Veritatem cum corde
habente apertum Oftium , nam Veritatem exercendo nemo fupplicium
vifurus eſ [æternum .]

PORTA LXIX.

P Tu itaque alicujus Uxorem ne ſeducito : quamvis fit Captatrix

& Cor demulcens : quicunque enim aliquam Fæminamfeduxerit, in
viam Animæ fuæ Opus corruptum fecit. Nam fi Maritus acceffurus
effet ad talemUxorem, baberetur pro Peregrino ab habitatione fua
prohibito : & Uxor quoque tunc eſſet Marito vetita ; fic enim fe ba
bent Religionis Principia. Quicunque vir tale [Deo] ingratum fece
rit, de novo femper Peccatum inveniet in Dominum . Talis Vir &
Fæmina congredientes, babebuntur Peccatores Lumine deftituti. Cùm
verò Maritus non novit, ei Peccatum non erit ; nam illius [ ſc. Uxo
ris ) antecedens Peccatum ei non adeft, [ ſc. ab eo ignoratur.] At
nec
quando Maritus novit, oportet ut à Marito feparetur talis Uxor,debet
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 491

debet ille prope eam accedere : nam fiex improviſo adeam accefferit, Co
peccatores erunt tam Vir quàm Fæmina : quia fi pofthac prope eam ac
cefferit, fcito eum eſſe ficut ille qui cumMeretrice Confuetudinem habet.
Nec illa alia quavis viâ poterit fieri Marito licita. Si Uxori ex avita
tuâ familia acciderit taleInfortunium ,hoc erit eò pejus. Ac peſſimo pe
jus erit ad eam redire : nam ļ talem Uxorem [repudiatam ] imprægna
veris, tu Religiofus eam ad aliam Religionem deducis, [ cùm noftranon
permittat.] Siex metu fuo [ celandi cauſâ] Infantem interfecerit, tu in
eâ re fanguinolentus babeberis plùs aut minús. Si Infantem babuerit,
quamdiu is eſt, Peccatum ex illo Infante contractum Peccatum tuum erit:
tu babebis Peccatum, & tu habebis onus. Igitur cuftodi te ab ejuſmodi
Opere quod in Pænitentiâ definit. Non dicant ( he modò de tali re loquun
tur,) Talis bomo confors fuit cum Meretrice. Ideóquein te non præva
leat Defiderium tuum ; nec Intelle tus & Diſcretio & Gravitas tua ( cul
pentur.] Quicunque ſemel cum Meretrice cubuerit, per XL dies Intel
lectus & Scientia ab illo abibunt : non Perſpicacitas ejus, nec confilium,
nec Conductus, nec Apprehenfio, nec Religio, nec Stabilitas ejus, manfura
funt, nec Cor ejus quietum manebit. Ideóque cuſtodi te ab hoc, & tibi caveto.

PORTA LXX.

Ræceptum eſt tibi cavere à Furto & alienarum Opum Direptione,

P
ráſle ſcito. Nam tale in hac Religione decretum eft, [ viz.] Qyicunque
Furto aliorum Opes abftulerit,ſi unum Dirèm [ ſeu Nummulum ] fum
ratus eſt, ab eo duo Dirèm auferant : & proMuletå ejus Aures abſcin
dant, Corpus ejus decem Baculis [ feu Verberibus] fuſtigent, & in care
cere per boram detineant.. Talia oportet in eum infligere. Aliâ vice, fo
duos Dirèm furatus fuerit, quatuor ab eo exigant, duabus horis in Car .
cere detineant ; & tunc manus ab eo abftineant. Si aliquis furatus fue
rit Dirèm CCCC, Manumei præfcindant. Si furatusfuerit D Di
rèm, de collo ſuſpendatur. Tale erit Supplicium ejus in boc Mundo: &
infuturo, Pæna erit, quòd in Paradiſo, duplum ejuſmodi quod furatus eft
ab ejus Meritis auferetur. [ Alia Exemplaria paulò aliter legunt, viz.]
Si unum Dirèm furatuseft , duo Dirèm pro Muletá ab eo auferant, &
Aurem ejus abſcindant, & Corpus ejus X Baculis verberent, & in Car
cere unà borå detineant. Aliâ vice,fi unum Dirèm furatus fuerit, X
R992 Dirèm
492 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
Dirèm ab eo auferant, alteram Aurem abfcindant, XX Baculis ( ſeu
Verberibus ] eumpercutiant, II boras in Carcere detineant ; & tunc
manum ab eo abſtineant. Si deinde furatus fuerit III Dirèm aut duo
Dângh, ferenda eft Sententia ut abſcindatur Manus, Manus, inquam ,
dextra. (Huc uſque alia Exemplaria: deinde pergit prius Exemplar ; ]
Et Viro Dei dabunt Opes ejus. Sic manfurus eſi Fur ille infortunatus:
enim Bona -Opera nonfecerit in hoc Mundo, ex angulo ſemper Talionem
inveniet : in eum exhibebunt Retributiones, Supplicium erit Sors illius.
Quicunque aliorum Opes abſtulerit, pro Talione, quadruplicem ab eo Quan
titatem auferant. Si beić reddit , det ejuſmodi quadruplum . Si autem
talem Furem abſolvit ille Beatus, [ſc. Archipræſul,] tum illius Furis opus
ibi habebitur quaſ bonum : fi autem non , tum oportet eum ftatim inter
ficere, cùm oporteat interficere talem Malevolum. Conaberis itaque alio
rum Opes non auferre, & ab operibus diabolicis abſtinere.

PORTA LXXI.

PRRæceptum
Otione omneeftpeccatum
à Peccatoabſtinere, à Manu, & Linguá, & Cogita
eliminare. Si Mæror & Mæftitia tibiſuper
venerint, in illis Patientiam habeto, ut animo fisplacido(ſeu inturbato.]
Si autem [ è contra ] Beneficium aliquod à Creatore obtinueris, pro eo
Gratias agito: & quando pra manibus habes Gratiarum Aktionem , tibi
ſubſequetur Beneficium [ alterum .] Nam ſi non adpt Gratiarum Aktio,
nii boni reportabis, quifquis es. Illicitus eft Panis quem talis edit ; nam
quando Gratias non agit, eft Imprudens : nec oportet ei aliquod bonum
facere, cùm illefit ingratus. Hoc enim in Religione planum eft, fc. quòd
To aliquis fine Gratiis moritur, in Terrâ eum ponantex menſura ( feu
proportione fa& i ejus.] Sphendármaz Angelus pro illo tremet, fcut de
Ferá Ovis. Omnes Aves quas ille in Mundo ficutFera ( voraverit,] erunt
ficut Cadaveraei qui fine Gratiis eft. Omnes Arbores fuper quibus ille
Jederit, quamvis bona effent, exareſcent. Oportet, 6 Fili, ut hiſce Virtutibus
doneris; quæ funt I Liberalitas, II Veracitas, &III Miſericordia erga
Populum Dei : IV ", ut fit tibi unum Cor & una Lingua, cujus Lingua
ſcopusfit Veritas. V ", Hlypocriſin nonfeciſe cum PopuloDei, tam pre
mittatur quàm à Tergo Jequatur :: quicquid enim tibi ingratum eft, id
certè neminigratum habebitur. Hoc eft Principium in Religione, & ca
non atque Regula noftra : namque Juftifimus Deus Altor. Zeratuſbto
dixit
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 493
dixit ; Quando cupis eſſe Sanctus & quoque Salvus, in hoc Mundo tibi in
cumbit facere duó Opera; quorum unum eft; Ut fi Paradiſum eligis (ſeu
præfers] in hoc Mundo, ne invadas Res aliorum ; quia Paradiſus eſt
melior Rebus mundanis, cùm hoc fit ut V Dies, illud ut Infinitum . Et
cùm Paradiſ Pofeffio fit tibi gratior, in Res pauperes Cor ne affīgito :
ergaquemque bonum cogita, quia Bonitas in bac Urbe eſt opus præftans.
Tu itaque facito Hominibus Idemquod fi Illi tecum fecerint, tibi ſatiſ
faciat. [Secundum eſt,] Linguâ tuâ neminem ladas, ſed Bonitate teip
fum cum hominibus fociato. Cumque fic te habueris, tum , è Mundo mi
graturus, in Animâ tuâ de Reditu ſecuruseris : ad talem Gradum tu per
venies, ut tandem Præcipuum ( ſeu Principale) tuuminvenias; ut quam
diu in hoc Mundo locus tibi ſupererit, tibi non eveniant Noxa & Dam
num ; ut per cujuſcunque aliquando Limen tranfeundo, nullum à Diabolis
& Dæmonibus tibi veniat Detrimentum . Cuique igitur præcipito ut ita
ſe babeat, ut in utroque Mundo certiffimè felixfit. Ei à Diabolo tunc
non erit Damnum , fed Paradiſus erit locusejus in æternum . Ibi ipfe læ
tabundus fedebit, nec aliquid præter Defiderii fui Gaudium videbit.

PORTA LXXII.

Ræceptumeft, ut quovis die quamprimùm lucefcit Aurora, pro mi

PRnuſculis Rebus [ peccaminoſis ). Sacerdos Expiationem pro te faciat
aliquo Convivio, [ſc. parvâ aliquâ Oblatione quotidiana,] vel ipſe pro te
facito: bocenimin Religione clarum eft, fcil. In quacunque domo expia
tumfuerit Convivio, in illa domo hofpites abſque Faſcinatione erunt : Bea
torum Animæ 999000 illuc accedent. Ingruente quidem Noéte, & Sole ex
Mundo abeunte, Diaboli & Dæmones tunc venient ut illius domús Incolis
noceant, & ut Capita Incolarum talis domüs in Vincula adducant : at.
quando in illâ domo Convivii Nidorem invenerint, inde exibunt ab illo
Convivio exterius : & in illâ domo non erit alicui Noxa, fed cum C De
Sperationibus inde exibunt. Cuique itaque Fideli præcipitur, quovis Mane,
ſecundùm præfcriptum Morem , Convivio expiare; ut quandoibi omnis A
nima collocata fuerit, Diabolus ab illo locolongè abfit. Et quamvis babes
tantùm Urceolum ,tamen Convivium parvum eft, & boc indubitatò bonum
Opus habebitur. Propter tale Convivium non ita minuetur Meritum , quin
MCC Dirèm illud ponderet. Terna ejuſmodi Convivia triplum tot Dire
morum Meritum babebunt : fic enim Computus nobis inftitutuseft.
PORIA
494 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA LXXIII.

N hac Religione, Fæminis [ Puerperis] incumbit in [ XIIm menſe )

quod
proceſſerit, ut ita purificata fit à Peccatis fuis : præſtet itaque & hoc
Opus in se ſuſcipiat. Nam in Libro Zend- vendid dicitur ; Fæmina quæ
XII Oblationespræftabit, erit purificata & à Peccato pura, tanquam
Ventus qui à Superficie Campeſtrium Paleam rapit. Non eſt aliquid Fæ
minismagis præceptum, quàm ut in Abán diligenter faciant Expiatio
nem Pecuniâ fuâ : talis enim in Via Religionis Fæmina habetur plane
optima, quæXII Oblationibus Expiationem fecerit. Meritorum ejus Exu
berantia babebitur 100 000, & adhuc Mille. Tales funt XII Oblatio
nes, unde quævis inveniet Meritum in Paradiſo ſupremo.

PORTA LXXIV.

Ræceptum eft Feminis probè cavere à Scortatione in fuæ Religionis

P
cum duobus Viris concumbit dicturus fit Religionis Sapiens ; fc. Qudd
cum peccatoribus & Veneficis æqualis (ſeu compar) fit : nam in Zend
vendid dixit ; Unaquæque Fæmina quæ cum duobus Viris cubat, à Deo
erit in Miferia & Dificultate plurima, & apud Angelos in Dedecore
multo. Sitalis Femina Aqua Superficiem aſpexerit,Aqua mox turbabi
tur & in Ebullitionem veniet. Si Ligna & Arbores aſpexerit, Arbores
turbabuntur & in Partes lacerabuntur . Si aſpectum projecerit verfus ali
quemVirum , pre Dolore nil Decoris in eo manebit, nibil Scientia .. Si
talis Fæmina ſuper Terram poſuerit Pedem fuum, iſphendármaz ( Ter
ræ Angelus) mæftus erit propter hoc. Zeratuſhto dixit Creator, Eam ,
fine Morâ, citò occidito. Oportet enim Animam occidere per Angues &
Leones & Tigrides & Lupos perfidos, quia aliàs majus Damnum incur
ret à Feris dilaniantibusfædis, & malis [Spiritibus.] Oportet itaque
Fæminas ſe probè cuſtodire, cùm res ita fe habeat. Non faciant in Ma
ritos fuos illicitum ( ſeu vetitum ,] quod in Religione incumbit tam in No
biles quàm in Vulgus. Si alicuiViro fe tradiderit quater, Marito fuo
illicita
 MAGORUM LIBER SAD -DER.. 495
illicita habenda eft. Ad Domum ante
eam præibit Maritus, cùmfitficut
Peregrinus, non ficut Affinis ejus. Peccatum in ejus Animam de novo
ſemper veniet, & Anima ejus ad Infernum ibit. Oportet itaque beic
multum conari, ut feipfam à Peccato contineat.

PORTA LXXV.

I
:
Dirém . Si intra XV paffus accefferit verſus Ignem , Ponderis XII
Dirèm erit Peccatum ejus. Si tribus paſibusfuper Ignem fuum ambula
verit, Ponderis MCC Dirèm erit Peccatum ejus. Si in Aquâ federit,
Peccati ejus Exceſſumſcito eſſe Quindecies: [imò) cujuſlibet Exceljus erit
uſque ad MCC . Non debetin Solem afpicere, nec cum Viris Verba cor
rupta loqui. Dua Puerperæ non debent concumbere. Vaſe plumbeo Ci
bum eis dato. Non debent afpicere in Cælum, nec Pede nudo fuper Ter
ram ambulare. Non debentPanem comedere è Manu . Non debent Vas
[ad bibendum ] Aquâ implere, niſi ufque ad Medietatem tantum . Ma
num in Manicâ teneat illo Tempore, & Panniculum ſuper eam circum
volvat, ne ejus Manus madefiat. Sic etiam faciat Tempore edendi. Non
debet in Sole ſedere, ut Æjate fit Solis Calor ſuper corpus ejus. Qyan
do Puerpera fiet dolorifica, quamvis eodem die purificetur, caput Juum
non lavet ante tres Dies. Et quando liberata eft à Dolore lancinante,
tum fedeat adhuc IX Dies ſalva. Deinde quando Puerperium ejus mi
nuetur, fedeat aliquantulum, & tunc Caput fuum lavet, & Purificatio
nem Cordis Defiderio quærat. Si per XXIX Dies Puerpera fuerit,
idem erit ac in initiodi&tum eft ; fedeat III integros Dies, &deinde
Caput fuum cum Deſiderio lavet. Si dubitetur an fit Puerpera necne,
faciat Veftem, & videat quòd fit talis. Si fit Puerpera, fit. Veſtis pura ;
& hoc fciat, ne fortè pereat. Si fit ei Infans in Latte, ejufdem memor
faciat Veftem : & poſtquam Puero dederit de Latteſuo,is nondebet effe
exemptusà jufis & vetitis. Tum deinde Caput fuum lavet, & quoque
Infantis Caput lavet. Cum Puerpera viderit an fit fecundum Morem ,
Sciat quòd debeat luftrari. Si illa Convivium quod coram aliquo eft afpex
erit, luſtrari debet illud Convivium . Si poſtquam Puerpera Ajpectum
projecerit in Aquam currentem , quamvis celeriter ab eâ difcefferit, Puer
pera omnem Rem in quam afpexerit ja &turâ afficit. Si Manum fuam fue
per Carduum fætentem poſuerit, certiffimèfcito talem Carduumquaſef
follum
496 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
folum fore. Si Aſpectus ejus cum Plagá [ ſc. Faſcino ] inciderit in In
dicum , illud Indicum amittet Colorem & fiet vitiatum . Seipfam itaque
(præſertim tribus primis Diebus ) à Peccato cuftodiat. [ Vid. Portam
XLV.)

PORTA LXXVI.

IGNEM ne accendas in Sole; quia hoc erit Peccatum (Ponderis]

trium Eftir ; Peccator enim eris & ages corrupté. Vetita ſunt
Super Caput Ignis tui Oſtiola, ſc. res in fe habentes Foramina: nam
ex omni Feneſtraper quamSolad eum venerit, per eandem etiam ad
te Peccatum veniet. Hoc Peccatum erit trium Eſtir. Nam Sol erit
potior Igne; & quando Sol in Ignem ſplendeſcit, Potentia ejus minui
tur : & hoc eſtPeccatum , quamvis Ignem alueris àmane ad veſpe
ram : nam exinde tibi erit Peccatum MCC (Dirém.] Ignem itaque
in Sole ne ponito : quia neceſſarium fit ut Opus tuum ita facias in hoc
Mundo, ut exinde ad Animam tuam Damnum non veniat.

PORTA LXXVII.

duæ Perfonæ deferunt Cadaver ad Locum ubi Jufta faciunt,

ST habeant in utrâque Manu Veftem quam eo Tempore induant ;
unam ſupra Veſtem priorem induant, Veſtem , inquam , fepulchralem
[ ſeu quâ adeunt Conditoriuin ] fuperius induant: nec Verbumdicant
alicui, quia fic debet fieri. Et quando abituri ſunt celeriter ( verſus
Conditorium ,] illud Cadaver oftendatur Cani, uni quidem, quo tem
porereddit Animam fuam , & alii, quando coramſe exportant. Eo
dem tempore quo exportaturi ſunt Cadaver, Filum alligent Manibus
fuis, ut ſemper fint prope fe invicem : nam non debent vel unum
Verbum dicere quando exportant Cadaver ad Locum ubi Yuſta fac
turifunt. Si Cadaver ft Fæmina -gravida, cum fit duplex Perſona,
quatuor homines eam exportent. Cumque ab exportando Cadaver re
dierint (Veſpillones :] tum euntes induant Veſtes fuas, & Caput la
vent Aquá Lotione-luftrali, quia alius non eft citò moriturus. Ca
daver, inquam , oportet Cani benè oftendere, nec unum plus Verbum
deinde
 MAGORUM LIBER SAD-DER . 497
deinde addere : nam fi aliter fecerint, etfi mille homines illud ex
portaverint, omnes erunt eo temporepolluti. Et in Zend- vendid fic
dicitur ; Nih Canis illud Cadaver viderit, defun&tus babebitur pollu
tus & Morte fuá dignus, nec à Pravitate purificari poterit : &
iphus Anima etiam erit in Miferia.

PORTA LXXVIII .

Ræceptum eſt à Ligno [ ſc. Feretro ] Mortui cavere, ab illo, in

P quam, Ligno quo Mortuum exportant, & ab illo Ligno ſuper quo
Mortuum lavant. Sic etiam d Ligno tacto Aquá flava & Sanguine
quæ Puerperam polluunt ; & à Ligno fuper quo Calceamentum poſuerit
Puerpera : item à Ligno quo affigunt hominem Patibulo. Ab his om
nibus caveto , nec ad ea accedito , quia ab bis omnibus fit Veftis tua
polluta : ea ne comburito, fed proculaſporta : nam nemo accipiet, nec
comburet, quia nemini in boc Mundo uſui funt.

PORTA LXXIX .

fi
Ræceptum eſt, ut ſi pro Medeld Medicus Religioſo præfcribit come
PRdere Cadaverofum ; quamdiu boc Morbo laborat, omninò non debet
comedere Cadaveroſum , quia in Zend-vendid di&tum eft; Quicunque in
Religione noftrâ edit Cadaverofum ( ſeu fætidum , ] Caput ejus affatim
fætebit: & quando Anima è Þettore exierit, ad Gehennam itura eſt;
nifi adduxerint cum coram Sapientibus, & boc ei permiſerint Deftúri.
lí enim fatimejus Caput inde elevabunt, & pro Compenſatione eum
[Diſpenſatione] donabunt. Aliàs verò, in Gehennå manfurus eft, &
Tormentorum ac Suppliciorum varia Genera perpeſſurus.

Rrr PORTA
498 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA LXXX.

Receptum eſt, ut Cadaver ad Ignem & Aquam non feras ; quod fi

P feceris, in Gehennå manſurus es hocce Judicio. Sic enim in Reli
gione nobis dixit Religioſus; Quicunque Cadaver ad Ignem & Aquam ad
duxerit, eodem Tempore, propter hoc ipſum Opus, tanquam Locufta fiet :
Hyems proptereà vehementior erit, quòd Cadaver ad Aquam & Ignem
propè adductum fuit.

PORTA LXXXI,

Uicunque malitiosè Religioſumpaſcet Cadaverofâ-carne, aut Injuriæ

cauſâ talem in
i eum projecerit, oportebit eum ad eundem properare,
& Pænitentiam agere, uthoc modo purificetur abhoc Infortunio. Debet
à Deftúro impetrare ut proejus Animerecitet Pítùpht, & Compenſatio
nem (ſeu Abſolutionem ] faciat pro Anima, ut ea à Gebennå liberetur.

PORTA LXXXII.

I Väecaaut Ovis Cadaverofum comederet, ad nullum Ufum adhibe

So bitur, nec pro Carne,nec pro Latte. Aliquid de Pilisaut Stercore
ejus ufque ad Annum in Uſum non veniet: 8,17fætus ei fuerit in Ute
K0; es non babebitur mundus ufque ad Annum . Et, fi illo anno conceperit,
non erit munda uſque ad Annum alterum. ŞiGallina Cadaverofum .co
mederit, tam Ipſa quàm ejus Ova erunt ambo immunda. Nam Religioſa
Ratuerunt, anteAnnum purificari non pofle.

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD -DER. 499

Po Ř TA ' LXXXIII.

Ræceptum eſt nibil dare Peccatori : Peccatori enim fialiquid dede

dederis, ſi comederit & in Peccato perftiterit, tu cum eo peccáfti, te ip
fum cum illo in Gebennå perdidifti . Ši autem neceffe fit ut alias incurrat
( vitæ ] Periculum , tum dato; aliàs habiturús és Pænam magnam .

PORTALXXXIV .

Ræceptum eft, ut quando Mane à Somna furgès, primùm Manuts

PRed
tuas detergas, deinde Faciem laves fine Moră. Pofteà Manus **
Cubitos lavato ter, & Pedés ufque'Cråra trifariam: Inter lavandum ali
quid ex Aveſta recites, aliàs autem inter lavandum nibil dicas. Si Aqua
tibi non adſt, omiſlá Litania, Manus & Faciem fricato Pulvere trifa
riùm, & deinde Litaniam facias. Et poſtmodum cùm ad Aquamperve
neris, laves, & deinde Litaniam facias. Nam fi Manus aliquâ Re non
fricaveris, Manus & Faciem expiare non poteris. Nifi enim Manum &
Faciem primò laveris, ad nullum Rem manum applicabis.

PORŤÁ ' LXXXV.

Receptum eft Agricolæ benè cavere in omni Sato ad quod Aquam

P
rolum inciderit : benè , inquam , infpiciat ſubtus & fuprà & infrá. Si
autem Aqua cadaveroſa inopinatò ad illud Satum pervenerit, quamvis
cautusfuerit, quantum potuit, tum non erit ei Peccatum , cum nullaft de
eo Suſpicio. At ſi ille Aquam non benè infpexerit, cùm ea fi venerit Ca
daver, proculdubiò erit Peccator, omnibus, inquam , Religiofis Peccator
babebitur. Quando autem contaminatur boc Peccato per Imprudentiam,
Pænitentiam faciat ut reftituatur.
Rrr 2 PORTA
 500 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
1

PORTA LXXXVI.

PRReceptum
EXXI dies eftCaputcuique Fæminæ qua Infantem enixa fuerit, ut intra
non lavet. At poft illos XXI dies, ſi putat commo
dum eſſe lavare, tum lavet bené. Manum non apponat ad ullam rem , ut
fit ei Intellectus& Confilium & Difcretio, nec Pedem ponat fuper Limen
domūs. Uſque ad XL dies caveat ab omni Re ligneâ &figulinâ :caveat
à coquendo Ollas. Oportet, inquam , ab omni Ře cavere per XL dies :
cúmque illud Tempus pertranfierit, lavet & purificetur. Uſque ad XL
dies, adnullam Fæminam accedat; Fæminam acceſſerit,
nam fi ad Pec
catum erit maximum . Si Mulier (ad quam accefferit) tunc fueritgra .
vida, proculdubiò ex ejus lačte læſus erit fætus, cujusideò Peccatumeft
à Patre & Matre : te itaque in periculum ne conjicito. Si autem XL
diebus nonapparuerit quòd fuerat gravida, cùm poft XLSanguinem vi
derit, dicito quòd nihili babeant, cùm Puerperæ [ ſeu Prægnanti] non
poft effe fanguis : in Puerperam itaque impetum ( in alio Exemplari
Fraudem ) ne facito. Et, fi adhuc póſt Septimanam viderit Sanguinem,
fcito impoſſibile ele ut illa ft Puerpera [ ſeu Prægnans.] An itaque illa
fit Puerpera bene infpicito; ut ſi Puerperaſit, in alio locofeorfim ſedeat.
Puerpera itaque cùm fit, non debet Periculum facere : &fcito boc non
ele parvi Momenti verbum .

PORTA LXXXVII .

Uoad Fæminam qua Fæti Ja&turam fecerit ( per Abortum ,] eam

O primùm dato præ foribus Adurán cum cæremoniis religiofis, ut
Interiora Cordis & Offa fint ab Infirmitate fua purificata. Aqua non eft
ei danda per triduum, propter Metum Mortis. Eodem momento quo talis
Fæmina liberaeft ab Embryone, per tres dies pro illá ingredieris illam
Synagogam . Et quando Embryo præceps exciderit, eumrelinquas per
pluſquam Horam : deinde Aquamei dato ut bibat, nam fortaffis de illa
Aquà bibiturus fit. Poft XL Dies [Fæmina]] Caput ſuum lavet, & lifi
mul [ſolennem ) Pænitentiam agat . Si Embryo non eſt quadrimeſtris,
non eſt ei Anima. Quandofit ut di&tus Embryo fit mortuus, in VeloSan
guinis
 MAGORUM LIBER SAD-DER.
501
guinis (ſcil. in Chorio & Amnio] congelatus,fi, inquam, antetres Men
Jes fic evenerit, oporteteundem Cani oftendere planiffimè. Deinde Pelvis
impleatur Aquâ -luftrali quæ ad Embryonem citò afferatur, & dua Per
fone Embryonem in illam Pelvim conjiciant : fi albus fit, Cadaver ba
bebitur ille Embryo, & Mater debebit ( folennem ] Pænitentiam agere.
Si autem ruberſit Embryo, tum adeft Sanguis; & quomodo Matriejus
Pænitentia incumbet ? Si tale quid evenerit poft tres Menſes, [ſc. ut
Embryo fit tantùm trimeſtris ,] bonam Circumſpectionemadbibe : cave,
cave tu qui Myſteria nóſti, nec Periculum facito inboc Negotio : nam
boc probibitum eft in Religione noftrâ, & in eå Mos & Regula eft; Quòd
ſc. non oporteattalia Spurcafacere, de quorum Sanctitate plane dubite
tur. Nam ab [ ineunte] Vitá uſque ad InteritûsTempus, talis.Perſona
nulla Aquâ purificabitur, quamvisDecies Millies Caput Aqua - luftrali la
vaverit ; illi, inquam , talis Lotio non proderit, quia intus adbuc polluta
eft in Medulla, & Venis, & Offibus, & cute. Hæc ſi noveris,benè eft.
Exteriùs quidem , certiffimè purificabit Aqua : interiùs verò, Religionis
Ceremoniæ. purificabunt ; namilla Purificatio quæ intra Corpus, à Ritu
religioſo procedit. Si in boc Negotio remiſſus es, tuomninò non es puri
ficatus : quidvis ad quod apponis Manum , pullutum eft, five hit Čibus,
aut Aqua, aut Ignis ; quicquid, inquam ,fit ad quod talis Manum fuam
appofuerit, Peccatum ( novum ] ſuper alia ejus Peccata addet : unum
nempe ei daturum eft Centies Centum Millia, & bæc omnia erunt Peccata
iphus ; quod benè advertito. Si Manum ſuam poſuerit fuper Convivium ,
totumillud Convivium fætebit. Omnis Cibus quem Manu tetigerit, in
quinatus & pollutus erit, ficut eft malevoli Anima. Propter hoc debet
( publicam ] Pænitentiam agere, & infuper novem Sbávab( ſeu Gagatis
Gemmas] tradere. In boc negotio ter Caput fuum Aqua-luftrali lavet :
fic enim debet tribus Diebus Caput ſuum lavare : &tum ſe Manum ad
quidvis purum appofuerit, non babebit quod metuat timeátve.

Porta LXXXVIII.

PRRæceptum quando aliquis è Mundo abierit, per triduum in

EDomo Religieſt,ofiutnonedatu r Caro recens: quia multum inde metuen
dum eft, quòd duos feros (ſeu mortuos] ibi fecerint. Oxygalam , aut Ca
ſeum , aut quicquid fit, in medium produc: nam tam Ille quàm Amici
[ ſeu
502 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
[ feu Confanguinei] quicunque funt, non debent ad Carnem manducan
dum confidere.

PORTA LXXXIX.

Ræceptum eft, ut Liberalitatem præftis, Munificusfis,& hoc modo

P ;
fuper eam generosè-ambulet. In Mundo etiam gratum erit Vento, ut pof
fit Liberalis Pectus recreare. Melius erit Equo tale negotium , quòd
Homo liberalis eum inequitaverit. Gratum erit Mihræ (ſeu Soliſ &
Stellis & Lunæ , quòd ſuper Liberalem Splenduerint Luce clara. Libe
ralitas Deo chara eſt, Liberalis Locus proptereà Paradiſus erit. Sic
enim dixit Deus- Juftus ; Liberalium Præmium eis afferam , non enim
video idoneum eſſeut Liberales fint fine illo. - Angeli ei benedicturi
funt. — Dixitquoque Deus, Scito ô Zerátuſht Eſpintaman, me Pa
radifum creáſſe ex Juftitiâ : Locus-Boni Liberalis erit [ apad] Ghe
rútamán, qui Bonitatem exercebit erga dignos, & idoneos in Religioné
Gaudio afficiet : eis donabit ex Rebus quas in manu habet, Locum &
Sefponem pro eis in Paradiſo inveniet. Ille etiam ab Inferno tenebroſo
erit immunis, hujus Opera non erunt præcipitata. In Religione pla
num eft, quòd ad Paradiſum fint ViaXXXIII, per quarum aliquam
Animæ ad Paradiſum ituræfunt, fi multa BonaOpera fecerint. Sed
Liberales per omnes XXXIII Vias adParadiſumibunt : cum Feli
citate Viam ad Paradiſum invenient, &ficut Ventus per Tchỉnavar
leviter tranfbunt. Per quamcunque Viam properaverint, Angelos in
Procin &tu invenient Forma optimâ, unde Liberalis propter optimam
illam Pulchritudinem lætabitur. Latitudo tôTchỉnavar eft IŠ Lan
cearum , & quævis Lancea IX Cubitorum . Intra Paradiſum eſt Li
beralium Locus, qui melior quam aliorum, fine quâvis Imminutione:
nec potes habere Merita potiora quàm ea quæ Veracis & Liberalis
funt.

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD-DER . 503

PORTA XC .

OG Verbum audito ex Religione tô Eſpintamân, ſc. Quòd ali

H° quando fit Tempus, ut femel recitando Aſhim , ejufdem Meri
tum fit decuplum : aliquando, eundemfemel recitando, Meritum ejus
hit C : aliquando M : aliquando 10000 : aliquando 100000. Ali
quando, illud femel recitando, Meritum ejus æquet Quantitatem Mun
di & omnium Rerum quæ in eo . Decem MeritorumAſhim erit Tem
pore Panem comedendi. Centum Meritorum Aſhim erit poft Cibum
præftare Vågj. Mille Meritorum Aſhim erit Tempore dormiendi.
Decies mille Meritorum Aſhim erit Tempore Media Noctis : quando
enim te à latere ad latus volvis, eo plus valebit Meritum in iſto Ne
gotio. Centies mille Meritorum Aſhim erit quando Mane à Somno
furgis. Afhím , cujus Præmium æquabit totius Terræ Regnum , illud
eft quod recitas Tempore Anguſtiæ ,in quá ( h recitaveris ) lætus eris :
Præmium ejus dabit Deus Plenitudine Mundi : fic enim dixit Zerá
tuſht Eſpintamân. Et, ſi Aſhim recitare non poterit, unum in Os
ejus indat aliquis è Famulis ejus. Și Aſhim in Conditione fuâ recita
verit, devotus habebitur : &, fi devotusfit, fecundum hanc Sermo
cinationem Paradiſeus erit. Et fi Paradiſeus fuerit in hoc Mundo,
[apud] Gherutaman erit Locus ejus æternúm . Quovis gradu quem
habuerit, altior adhuc erit gradus ejus. Tu itaque evigilato, & pro
hoc Negotio Bona Opera præſtato. Animam tuam exaltato, ut in
bona Religione habearis pretiofor . Annitatur itaque Sapiens ut in
+ boc Loco Aphim vubú fæpius adhibeat.
11

PORTA XCI.

Ræceptum eft die & notte anniti ut quodvis Bonum -opus quod factu
PRI rus es, facias cogitando te binc migraturum : fi enim hodierni diei
opus quis facturus fit cras, acerrimam de hac re Pænitentiam ačturus
eft. Nam in noftră Religione certum eft [ Deum ] tw Zerátuſt.Eſpin
tamán fic dixiſe ;3 In totius Mundi Creatione nemo mihi melior eft quàm
Tu
.
504 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
Tu es : propter Te Mundum attuli [ ſeu poſui: ] inter omnia Climata
Tu es Electus meus. Omnes Populi in quovis Regno fuerunt Seculi tui
cupidiffimi, ut bonam à te Religionem poljent producere, Gherutamấn con
ciliare, & corfuum reducere. Ego te creavi in Medio Temporis quod in
Mundo currit ; ſcil. à ſeculo Keiomáras uſque ad Seculum tuum , ſunt
Anni 3000 : & ab hoc Seculo tuo uſque ad Reſurrectionem erunt etiam
Anni 3000. Meque te in medio creâſſe ſcito, quia omnis Res in Medio
fita, præ eâ quæ in Initio & Fine melior eft. Argumentum pro eo quod
dixi, manifeſtum eſt, quòd ſc. omnium quæ produxi, id quod in Medio
fit optimum,prout cuique perſpicaci conſtat : cùmenim Cór fit in Medio
fitum, ideò mibi æſtimatur melius : cúmque nunc Clima Quartum fit Me
dium , ideóque & meliuseft. Ego te donavi Honore, &Dignitate, &
Præftantiâ, & Prophetia, & Regalitate, cùm tibi fincerum in Mundi
Regno reddiderim Gufstaſpem (ex Proſapia twv Keyân,) quo non eft fa
.pientior in boc Mundo in ſeculo tuo. Tempore tuo effeci ut homines ex
animo aſſueſcant ſe Scientiæ. Nam cujufvis Excellentia non eſt in Di
vitiis, ſed in Scientia & Morum - Præſtantiá : non in multis Annis, fed
inScientiâ magnâ : nonin Origine &Stirpe, ſed in Scientia &Virtute,
Nam illorum , qui inMundo ſapientiores funt, Gradus in Viâ Religionis
ſublimior eft. Quando perceperint quòdid quod longo annorum Tračtu in
Scientiâ traxerant cum Moleftia & fui Maceratione, ( quòd ſc. id quod
cum Tædio in eorum manus inciderat, dum tempus tranfgerent in Via
neceſſariorumfuorum ,) per te facillimè inmanum accepturi ſint, & cum
Facilitate Scientia Religionis participes futuri ſint ; tum apparebit Sa
pientiæ differentia à Prophetia, & Te Scientia & Sapientiâ tuâ ipſam
habere ; ſe omnes eſſe ut Spine, Te verò utRoſa ; ſe omnes effe ut Par
tes, Te vero ut Totum ; && tandem omnia illa quaIi cum magnâMo
leftiá addidicerunt, me ea tibi uno verbo ita dixiſe, ut fint tam Vulgo
quàm Proceribusfacilia ; adeò ut non maneat aliquid in quavisLingua
dictum , niſ quod in Linguâ tua fit fcut Aqua fuens. Tibi enim datus
eſt Liber Aveſta, in tali Sermone,ex quo in Mundo Defiderium tuum &
Famam obtinuifti. Deinde tibi dedi Interpretationem 78 Zend, qui eſt
Liber & Scriptura valdè æftimabilis. Præ Linguâ qua Homines ad lo
quendum utuntur, ea eft Lingua Elegantior à Capite ad Calcem . In boc
( Libro] Eloquentiam tibi dedi, quæMagnificentiam tibi afferet in Reli
gione. " Et nunc ô Zerátuſht Eſpintamân, annitere, & Conſilium meum
hoc tempore ( amplectere :) omne Bonum -Opus quod potes, hodiè facito ;
in Vitá tua,ne annitaris in craſtinâ die [necdifferas :)proAnimâ tuâ,
quicquid potes, propria Manu facito : ne efto ex Socordiá (dicens,].Ego
bodie
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 505
hodièfum adhuc Juvenis : ne eſto negligens, quòd Diſceſſustuus fit ex im
proviſo. Nunquam ſperes quòdpoft te aliqui pro te Bona-Opera facient :
nam melior eft una Dies vitæ tuæ in præfenti, quàm Spesproquinqua
ginta Annis ( in futuro.] Corpore itaque Bona - Opera præſtes bodie,
nam cras pra Dolore non conaberis. Gogjeſta, qui Diabolus Apoſtata eſt,
duos Diabolos huic operi præfecit, quorum unius Nomen eſt sero à cu
PIDITATIBUS (recede; ] alterius Nomen eſt o SOCIE POSTEA [ fa
cias ;] ut hi duo Diaboli per hæc Remedia homines à Bonis-Operibus retra
hant : uti quando eft aliquod Bonum -Opus quod oportet hominem facere,
accedens sero, ficut Turbo, dicit , Tu diu vi&turus es ; hoc opus poterit
fieri quovis die intra vicenos. Et Diabolus, cui nomen eſt POSTEA, dicit,
Hoc poteris pofteà perficere. Hi duo Diaboli ex neceſitate prohibituri
funt Bona -Opera in boc Mundo. Et quando te àBonis-Operibusretinent,
ne ponasCor in hunc Mundum cum Defiderio & Aviditate, ne tandem
-veniens Fatum, & ex non -præftitis Bonis Operibus invenias Damnum , &
peenitendo maneas in Triſtitiá, & tibi ipſi facturusfis Injuriam & In
juſtitiam : quando, inquam , Vindieta (ſeu Retributio ] Paradiſeorum in
te erit, Triftitia & Moleftia & Mæror & Damnum tibi erunt. Peccata
tua in Cervice tuâ manebunt, & nemo te ad Paradiſum ducet: ideóque de
Operibus tuis cautus efto, & in hominum Religioforum Viâ infifte.

РоктA xcІІ.

0Uando res à Cadavere polluta eſt, dicam quomodo deſideratam ei

Puritatem acquiras. Si Aureum fit immundum , illud Lotione
LuſtraliAquâ femel lavent : fi Argenteum fit, eodem modo lavetur
bis: fi Cupreum , aut Stanneum, aut Plumbeum , aut Orichalcum fit,eo
dem modo lavetur ter : Chalybeum lavato quater, Lapideum fexies.
Si fit Turcoïs, aut Rubinus, aut Hyacinthus, aut Corneolus, aut
Smaragdus, eodem modo lavetur ſexies : & quavis viceficcatum red
dant affricando Terram . Sic etiam fi Margarita fit, ad inftar.
Lapidis, lavent ſexies. At quodvis Vas ligneum & teftaceum abjicito:
eadem eft Quæſtio & Refponho. Si lavaturus fis Veſtem , id facito
fexies ; nec eam in aliquoloco feponas ita ut Luna aut Stelle aut Sol
in eamSplendeant. Et quando per fex Menſes ſepofita fuerit, tum
oportebit aliquem eandem induere, quamvis [ hoc faciendo) haud mul
tum lucraturus fit.
Sss PORTA
 506 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XCIII.

eſt, ut benè' cuftodias Ignem Martis: quovis Anno tantum

P Ræceptum
Lignorum affer quantum illo Ånno comburatur, quod ex præteriti
Anni demenſo ( ſciatur.] Præceptum eft quâvis Noete Ignem reficere ;
nam per IgnemCorda Religioforum exhilaraturus es. Quando Ignemrefi
cis, in eum bonos Odores indito, ut Dæmones & Venefici ab eis fugiant ;
cùm à Virtute Ignis Martis fuppeditetur Vita tam ProceribusquàmVul
go, [i. e. omnibus.] Inter homines quidem omnes poffumus effe ut Paſtor
& Grex, à Splendore & Illuminatione Angelorum : at fi non fuiffet Ig
nis Martis, noneffet aliquis inter Creaturas vivens, nec eſſet in hac vitá
Permanentia. Quantum itaque potes, pro Signa ( feu Morimine ] ad
bibe Ignem Adurân, & juxta eum Petitiones & Deſideria tua babeto ; .

quia inde erit tibi Splendor & Illuminatio infinita.

PORTA XCIV.

N bac Religione celebranda funt Ghahanbarſex, quod ab Eſpintaman

Iinbanc rem annitatur eique allaburet: nam obſervando
,
Confuetudinem two
Ghabanbär, affatim acceffus ad Deuminveniet. Et, fi unusfolus non po
teft, duo, aut tres, aut quatuor, boc Opus aggrediantur: nam cùm nóſti
Mundumneminimanere, huic, inquam , Operipra virili incumbito. Si tres
præftare non poffunt, quale tunc erit tuum Gbabanbar ? Quiſque in me
dium conferat ſymbolum , nam , ad inftar bujus, non reftat alicui tale Meri
tum . Cuivis Religioſoincumbit quàm citiffimè boc opus aggredi, quia inde
inveniet Meritummultum. Si autem non, nec habet aliquis multum quod
conferat, nemo in boc OpereJactantiam præ ſe ferat ( plus quàm po
teſt conferendo.] Ubicunque celebratum fuerit Gbabanbár, fac cità ad
illum locum properes: & quamvis te non advacaverint, ei fcelebrationi]
benedicito & [ſponte ] aliquid dato, ut non retrò maneas d tam bono Oper
re : annitere, inquam , nam inde Denderium tuum tandem invenies.
Hæcce fex Gbahanbấr nobis Religiofis injuncta funt, quia Detas- Juftus
1 hujus Mundi Regnum & quicquid in eo eft unoAnnacreavit, Terran
Jub
 MAGORUM LIBER SAD-DER. 507
fubftravit, & Cælum ſuperinduxit. Primò creavit Cælum XLV diebus :
inDie Chứr Menfis Ardibebiſht fuit Ghahanbár primum , V diebus con
plans, cui nomen Midiyúzeram . Si quis biſce V diebus Ghabanbâr cele
braverit Benedi tiones pronuntiaverit, ejus Merita erunt tot numero
acfi dedifſet Agnos ac Oves mille. Bonis& dignis quicquid aliquis dede
rit, idpro Animáfuâ dat talis Religiofus. Sexaginta diebus Deuscrea
vit Aquam in die Chứr Menfis Tir : bujus quindii Ghabanbár eſt Midi
yúſaham -ghah. Qui bocce quindium exanimo celebraverit, inveniet Ab
undantiam Animæ fuæe: tantaque reportabit Merita acfi dediſſet Vitulos
& Vaccas mille, dediſſet, inquam, Bonis & Dignis pro Animâ fua.
Gbabanhår tertium eßeft quo Deus per Potentiamfuamproduxit Terram
LXXV diebus : in DieAftâd Menfis Shahrivăr hujus Ghabanbar Initium
fuit. Quicunque eo die illud celebraverit & Benedi tiones fundendo
triumphaverit, percipiet bonum omnium Ghabanbär quee anteà celebrave
rat. Hujus nomen eſt Pitiſhabam - gháb, cujus Meritum erit tantum acfi
mille Equuleos & Equas bonas dediſſet Dignis & Bonis pro Animå fua.
Quartum Ghahanbár eft Tyáſeram vocatum , quo Deus XXX diebus creaa,
vit Herbas & Arbores in Die Aſtåd Menfis Mibr: quicunque, quantum
poteft, illud celebraverit , babebit tot Merita ac fi mille Pullos ac Camelas
Bonis & Dignis dediffet pro Animd fuá. Quinti nomen eſt Midiyaram ,
quo Deus LXXX diebus produxit Animalia : hujus Initium eft Die
Mihr Menſis Dey,conſtans V diebusapud omnes Magnates & Sapientes.
Quicunque hoc Ghahanbâr celebraverit, fupra omnes Colla ſua exerentes
exaltabitur, & hinc tanta erunt ei Merita ut ea non poterit numerare,
ac fi, cum Vaccis &Vitulis mille, tot Pullos & Equas glomeratorias & to
tidem Camelas cum Pullis dediſſet Bonis & Dignis pro Animâ fuâ. Sexti
Ghahanbîr nomen eſt Hameſpatámadam , quod in Pentadem Mazdiyafe
nånincidit , & Pentade (feuQuindio ) conſtat : in eo Deus LXXV diebus
>

produxit Homines ; eos, inquam , ultimò produxit pro quorum neceſitati

bus primò [ reliqua) creavit. Quicunque hæcce Ghabanbár cum perpetuis
Benedi &tionibus celebraverit, ( ſi, inquam , ejus Pentadem celebraverit ,)
plurima Merita reportabit proquantitate Mundi & omnium rerum quæ
in eo, ac ſi, ejus caufâ, à Cerebro ufque ad Faciem & Cutem [ i.e. totum
quod habet) dederit Dignis & Bonispro Animâ fuâ. Annitetur quili
bet ut ab biſce Meritis non retineatur ex Juvenilitate fuâ. Scito bæcce
fex Ghahanbar inſtituta fuiſſe à Gjemſhid : borum, inquam , Obſervatio
nem Deus oftendit Gjemſbião, qui habuit ( pro Viatoribus] menfam : ei
enim mos fuit, ut quicunque peregrinus [hiſce diebus] ab itinere adven
taret, eum ad Coquinam fuam mitteret ut ſe cibo ſatiaret. Die quodam
SSS 2 aliquis
508 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
aliquis Diabolus per oftium ingreffus eft, fubforma Viatoris,quem cùm
à Gjemſhido feſtinanter cibum peteret, Gjemſsid illum ad Culinam mifit,
Coquo præcipiens ut buncce bominem cibo ſatiaret. Quando autem ad
Culinam venerat crudus ille Dæmon, cibumà Gjemſhidodeſtinatum comé
dit, & mox à Coquo alium petiit, ut ſibi fatiaret poftulans. Coquo hoc
ad Gjemſhidum referente, præcipit;; Afferto aliquot Tauros, eófque mac
tatos & coétos ei dato. Abiens itaque Coquus fic fecit, nec fuit ſatur, fed
aliam poſtulavit menfam . Coquus itaque pertæſus, Gjemſhídum adiit &
omnia einarravit, dicendo, QAuguftifime & Maxime, paſhm per Mun
dum repræfentatur Culpa maxima ; dicitur enim in Auguftiffimi [Regis ]
Culinâ non eſſe talia [ac tam ſumptuoſa ] qua ſunt in reliquâ parte Re
gionis : fuit enim aliquis famelicus qui ab ea non diſceffit Satur: & fi
ita fit, quandonam ſufficiet Regi Regum ? [Qui itaque juffit ;] Ito &
Equos &Boves & Oves mactato & coquito & liberè dato. (Coquus) ita
que fic fecit, donec vires ei non manerent. Cúmque Gjemſhídonarraret,
Gjemſhído coram Deo ingemiſcente, is hæc omnia à Capite ad Calcem re
ferré ( juſſus eſt] Miſit itaque DeusJuftifimus citiſimè Angelum Beb
man quaſi eſſet Fumus, [ jubendo ] Ito & Bovem rubrum accipiens mac
tato inNomine Dei qui Prudentiam dat : eúmque coquito in Aceto ve
teri, & cave accuratèfacias, Allio ac Rutâfuperadditis: & in Nomine
Dei ex olla effundito : deinde coram eo appone ut comedat. Cúmque Por
țiunculam Panis in illum [ quafi Secerniculo] frialet, Diabolus ille ma
ledi&tus inde aufugit, abiit, evanuit & difparuit, nec deinde aliquis eum
poſted vidit. Ex eo Tempore si Ghabanbâr inſtituta ſunt, & in hominum
bonum patefacta. Si itaque in bonum anniteris hoc modo, à Deo Religio
nem [ veram ] aſſequêris. Deinde quando pofteà occurrebat Fames, Bo
vem eodem modoparârunt, fc. in Aceto coxerunt cum Allio & Ruta, &
boc modo paratum comederunt, boni Effectús cauſa ; & abiit Cariſtia, &
Fames è Mundo amiſſa : per Nomen Dei Beneficentiſimiremovebatur illa
Fames, & Egeſtas, & Indigentia : ejuſmodi arcanum Opusfacit Operum
Effector. Scito Zerátuſot Eſpintamán ftatuiſſe in Mundo iſta Ghaban
bårhá, per quorum Ceremonias abibit Calamitas, & multas videbis. Bene
dictiones in Vitâ, cum Divitiis & Poleſionibus amplis..

PORTA
 MAGORUM LIBER SAD-DER . 509

PORTA XCV.

Ræceptum eſt, ut fi aliquis Beneficium facit alteri, tum alteri in

cumbit illum eâdem Quantitate rependere quantum poterit : $
Gratitudinem juftà Quantitate rependere noverit, multam inveniet
Mercedem in utroque Palatio [ feu
ſeu Mundo.] Sic enim eſt in bonâ Re
ligione, utfi aliquis in aliqua re benefecerit, Deus decuplo plus ei re
pendat. Nam fi aliquis id quod juftum & bonum eft cordialiter &
animitùs non cognofcit, fecundùm Veſlávazend, buic tandem eveniet
ut Peccatum habeat infinitum : ei hoc Peccatum imputabit magnum ,
nec Deus concedet diem Spei & Metűs. Sic dicit Diabolus, nequam ;
Ille eft nobis Affinis & Contribulis; in eum tandem erit Manus mea ,
is erit fub Pænâ & Supplicio meo : alteri Diabolo non tradam illum ,
Retributioni ejusfuperaddam Miferiam. Sicmonet Mübad - Mübadán,
ut hujuſmodi Peccatum in te non veniat, fed à te procul abfit.

PORTA XCVI.
Alutatione
m ad Solem neceffariam ele ſcito : quicunque eft Religio
SAnis & Prudentiæ particeps, ter quovis die ei Salutationemfa
ciat. Etfi adhucfemel fecerit ex abundanti, tanto erit Exuberantia
Meriti ejus : fi bis, duplum ; fi ter, triplum erit Meritum iphus. At
fi femelin dienonfiat Salutatio, tibi erit Peccatum ponderis trium
Sitir, [ i.e. VI Dirèm cum dimidio .] Peccatum quoque augebitur
quavis vice qud Salutationem non feceris. Et eodem modo erit Igni
& Luna Salutationem ifto more faciendo.

PORTA XCVII.

quis ex hoc malo Mundo difcedit, Nemo debetflere propter illum ';
S.quia omnis Aqua quæ ex ejus oculisfluit, antePontemTchinavar
erit Obex ei : talis homo ibi manebitſaucius, nec indere&ta procedere
poterit. Expiationem itaque faciantex Aveſtavazend, ut ab illo loco
removeatur Obex .
PORTA
510 VETERUM PERSARUM EORUMQUE

PORTA XCVIII.

quis ex animo Religioni incumbit, Sacerdotibus & Sapientibus

S miniſterium faciat, Cingulum induat, & eos adeat, yaà Deſtûr &
Hyrbad Verba audiat: pro tuâ illorum verborum quantitate, ( quic
quid tibi dixerit,) ne ei reddas, AUDIVI (antea .] Si illa Verba tibi
diſplicuerint, nihilboni tibi redundabit ex illis. Nam in Zendaveſtá
fic dixerunt Religionis Magnates qui per hoc Unionem perforârunt,
[ i. e. rem tetigerunt;] Quicunque contra Sacerdotum Verba argu
mentaverit, ejus Lingua tabefcet, ex hoc Mundo exeundo, erit Dolo
rem paſus, & poſteàin Infernum præceps ruet .
喜 1

1
PORTA XCIX.

Vivis religioſus rudis quando fitfapientior, addiſcatScripturam

O tě Aveſtavazend. Et cuivis Sacerdoti ac Sapienti hoc incum
bit, ut in tali Scripturâ alterum erudiat. At quiſque moratus, qui
non dabit operam buic Scripturæ addiſcenda, certè erit Peccati aliću
jus magni reus : quia Zerátuſht in Religione effatus eft ; Apud eum
non manebo in Æternitate fupremd, fedquantitate latitudinis totius
Terræ à Paradiſo eum feparabo. Hocque tu fcito, five bonus, five
malus fis.

PORTA C.

N debet Sacerdos
thy Péhlavi cuilibet explicare quoad fenfum
NO ejus. Nam Zerátuſht (qui Religionis Viam benè perſpexit,)
à Deo quæſvit; Docendo aliquem rù Pehlavi, quomodo erit,& cui
nam laxabo Habenas ? Refponfum accepit, Quemlibet de Sobole tuâ
doceas : at ſi Sapiens aliquis docuerit alium, ei Peccatum imputabi
tur maximum . Nam quamvis ei ſint bona Opera, tandem Anima ejus
in Gehennå erit. In Zenduvendid hoc modo dictum eft; Si quis in Re
aliquâ
 MAGORUM LIBER SAD -DER . 511

aliquâ Injuria afficit alium , Peccatum ejus abundans perpetuabitur :

cùm ex boc Mundo exiverit, erit defolatus, nec Bonitatem ejus in cen
fum adducent : à Mihr - Izad & Reſon - Izad Pænitudo & Vexatio
Jupervenient. Tu itaque teipfum ab hoc Peccato contineto, ut fis ſal
vus Die Computi. Die noctéque Deo gratias agito, & ut alterius
Mundi particeps fis quærito.
Autoris Conclufio Libri.
‫در ختم كتاب ميگوين‬
‫ شن اين نظمصدر برنجا تمام‬Heir finita en e SAD -DER composition:
‫ زما بان بر روح ديكان سلام‬A nobis Juper omunesbenas Animas fite Pas !
hate, Compositione multan Juningimoler
‫ کشیدم درين نظم بسیار رنج‬InI tian
‫نه‬d inaeteaE
‫ادم درین نظم صن جاي كنج‬. p
centum uncispagui Thefaures
Lou R
Mult bona di&ta funt in SAD -DE ,
‫نكته خوب در صددرست‬
‫ براند هر آنكس كه دين پرورست‬Hot Isiat quicunque Religion is fator ‫ ء‬:
‫ بسي زير وبالاش بشتافتم‬Multetiesinfr2 &‫)می‬upra eum percurri,
‫بلي مر بھر خلية بشكافتم‬ Multos Pilos quovis Ditto fidi.

? 092 el coche? g solido Suprema & infima ejuspars eft perplena,

sti chú
‫ت شتر‬ ‫ پش‬chisho
‫د مانند‬Our
‫ل (ي کر‬galis‫ ت‬cumulum
[ facitficutdorfum
gibbo vãSHUTUR,
tumentis :
‫ شتر كردمش بنی تاریخ از آن‬NameCAMELUM facicirculam Epoche ejas,
t
UI ‫ر‬: coran jatenein
‫ که باشی بیابان به بيش جوان‬. Deerto
‫ توان از شتر در بيابان شدن‬Potes CAMELO in Dejertum abire,
‫ شعر‬tum AM
‫ تا برين ره بيابان شدن‬-C EL
, inquam ,etat
abeas.
bac oid in O
Deer
‫ شتر توشه راه را مي كشد‬CAME LUS Viaticum thum portabi ,
CAMELUS Apparatum Tentorii tui bajula
bit, [ ſc. hic Liber omnes neceſſitates tuas
‫ شتر شاز خرگاه را مي كشن‬fuftinebit :)
‫ چنانچون که بهين بين درست‬hta ut,cum Religious fit in Religione fineerus,
‫د به بنگاه خود راه جست‬.Pe
‫توان‬ ter
beeFundamine Jae eianie
perquirere
‫ نه برين صن در اي مرد فرخنده نام‬nominis
acandan) buncteSAD.DER (beirfans
‫ گركني دين بري والسلام‬.P ra
‫ عمل‬Atque innunc
itseris
falvus fis.
in
, Religionem reportatis
Mohar
512 VETERUM PERSARUM EORUMQUE , &c.
‫کرم كه من‬Sot ‫ ده وچار بود از‬Mobarram XIV fuitgual ago
‫ شكر كردتمتاتريتخمامآنشددر سخن‬Free
chamSHUTUR
ejus. [numeris 900[ ‫ہ‬-i
Ep
Explicit, finitus eft.

‫ هر آنکس که اين نظم را كرد باد‬Quicunqueban

nuerit, Compatinent memorid -
‫ ورا باد بش آفرين دالكشان‬Eieritabundans
[ ſeu Solatium .]
Benediaie & cordis-Apertie
‫ جنين نظم بودست از مرک شه‬Huju_modi al he. Compositio a viro Regio
‫كشاه بودش پدر با فره‬.Me
‫مل‬ lih
fuit Pater riascumab
Felicitate

HISTO
 H I S T O R I Æ
RELIGIONIS VETERUM PERSARUM

APPEND I X ,
CONTINENS

Aliquot Tractatiunculas ſeu Diſſertationes, in quibus

paulò uberiùs tractantur Pauca quædam , tantùm levi
ter tacta in ſuperiore Opere.

T tt
 [ 515 ]

APPENDIX.
N iſto Appendice continentur particularia quædam Diſſertatio
INſuis
numCapita, fuperiùs nimis leviter tacta, quæ (quia inpropriis
locis pro Digreſionibus habenda eſſent,) anteà, prorſus O
miſſo Appendice, in Præfationem inſerere ſtatueramus : pofteà au
tem ( cùm multiplicarentur,) viſum eſt ſubjungere Appendicem , &
dicta Capita in eundemn rejicere.
I.

Pag. 36 memorantur Calbii & Durzii, & c. Hi à quibuſdam

Europæis minùs rectè vocantur Durcæi, & à Benjamino in Itinera
rio Hebraico "7297 Dúgzii, pro "1797 Dürzii. Apud Rawolfium Itin .
part. II. cap. 13, dicuntur Truſci. Syria Incolis audiunt csi
‫رزی‬ja
‫ا‬
Dérzi, vel in Plurali Formâ csigo Durúzi. Ifti funt exhodi
ernis Montis Libani & Curdiſtania Incolis, quipeſſimæ fuæ Reli
gionis Originem altè petunt ; aliqui à Noach, alii ab antediluviano
Patriarchă Enoch, & quoque à Seth. Miſeram iſtam Religionem
contentam in Libro dicto inü cisne Sóhuph Sheit (quam ergò Se
thicam vocamus,) hodie colunt in Libano & Curdiftan variæ Curdo
rum Gentes, uti dićti Dúrzii, & Sans Homéidii,& wouls Kel
00

bii, feù Calbii, i. e. Canicularii, (nam Kelb, ſeu Calb, eſt Canis,) ab
aliis fic dicti quia Nigrum Canem colunt : quod idem in Curdiſtân,
ſeu Gordyæe Montibus, faciunt illi Curdi qui vocantur G Schadja
Ttt 2 Yezidi,
 516 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM 1

Yezidi ſeu rezidæi ; qui etiam Nigrum Canem & quidvis Nigrum
multùm æſtimant, propter Colorem ( ut creditur) Diaboli, quem
venerantur, & qui ab ipfis vocatur slowl Ufád, i.e. Magifter . Et
Yezidæorum Sacerdos (qui talis Magiſtri aptus Diſcipulus, pullatus
incedens,) ab illis nominatur sau digo Murid AlYezidi, i.e.
Diſcipulus Yezidæus. At omnes hujus Gentis homines à Moham
medanis & Chriſtianis vocantur obsut Sheitâni, i.e. Satanici, Dia
bolici, quia profitentur Satanam eſſe ſuum ‫ پیر‬Pyr, feu ‫ شیخ‬Sheich ,
i.e. Doctorem fuum : nam ( ut ajunt Orientales ,) quicunque non
babet Doctorem , Diabolus erit Doctor iphus. Hi negant Reſurrecti
1

onem , & ſunt mediæ Opinionis inter Mohammedanos & Paganos. 1

Putant Deum eſſe cols, non quidem Ali, ſed Ali ſeu Excelfum ; i

cujus Exiſtentiam agnofcunt, ſed eum non adorant. 1

Iſtiuſmodi Miſeris, à Gordyæâ ad urbem Mauſil Forum adeunti +

bus, illudere ſolentChriſtiani Maufilenſes & Turcă , qui fi fortè talem

inter ſe inveniunt rezidæum , folent circa eum in terrâ ducere Cir
culum, ex quo is ſuperſtitioſè exiſtimat ſe non poffe exire, donec
ab aliquo frangatur dictus Circulus ; eúmque interim ( cùm non .

pofſit exire,) vexant, acclamando Náalat Sheitan, i.e. Maledictus

ft Diabolus : fic nempe vulgus falsò pronuntiat Náalat pro kiel
Láanat. Utcunque tamen ,nullus Chriſtianus, aut Turca, inter rezi
dæos caſu verfatus, audet ( quod prope accedit ad Naalat) vocare
Ferrum 'equinum Jes Náal, nec vocem Náal, quavis Occaſione,
pronuntiare, ne fortè intelligatur maledixiffe Diabolo, propter quod
illum ſtatim trucidarent : ideóque Ferrum equinum potiùs vocari
folet ystoy Ardi, quia terræ proximum .
IftiDurúzi erant olim in Monte Libano ante tempora Herodoti,,
à quo dicuntur Amposãos, ex quibus Milites conſcribebant veterum
Perfarum Reges. Et ſupradicti Calbii ii ſunt qui apud D. Sponium
Artic. I, in InſcriptioneAntiquâ vocantur Calbienfès Cob. III, fcil.
CobortisTertia Milites, quos Romani olim conduxerant exCalbiis,
Montis Libani Incolis, qui erant Gens bello fortiſſima, ex illis Cur
dis qui Ægypti aliquando fuerunt Domini, de quâ re videatur Abu
Mohammed Muſtapha. Dictam Inſcriptionem habet Lapis dedica
tus Soli, qui, ex inſcriptis Characteribus, videtur Palmyrå Romam
advectus. Pro Fortitudinis eorum Exemplo fint civilia quædam
Prælia, ſeu Dimicationes, quæ ante medium fuperioris Seculi, per
aliquot

!
 HISTORIÆ APPENDIX. 517
aliquot annos in Syria durârunt inter iſtos Montanos Principes &
Planitierum Incolas, in quibus quidem bellis compertum fuit quòd
Montani ſemper prævalebant ; utpote qui, in Sicciore Aëre nati, majo
re vigore præditi fuêre, ut ubique gentium fit. Unde erat quòd Oth
mân, Turcarum olim Imperator, inJanizariorum ſuorum Fortitudine
aliquem defectum ſentiens, in animo habuit, his ſepoſitis, Exercitum
fibi confcribere ex Curdis, Veziri fui confilio : id autem ſubolentes
Janizarii, Imperatorem ſuum trucidârunt. Ex his olim erant
Casubura Hajáſin, ſeu Ajahni, de quibus conſulantur Scriptores
Belli Sacri. Nomen Hafjalin ſignificat Trucidatores, feu Occiſores &
Sicarios, qui quidvis aggredi audebant.
Iftæ omnes Libani & Gordyæa Gentes habent annuatim Bacchana
lium fuorum Feſtum nocturnum in Calendis Januarii,de quo Ritu
me certiorem fecit amicus noſter, cui nomen Andréas Phárab, Nati
one SyrusLadikienſis, cujus focius aliquis ei narravit ſe aliquando dic
tis Bacchanalibus Clam interfuiffe, (quod lepidum, ) quando poft vef
pertinam Commeſſationem & Compotationem Virorum & Fæmina
rum, Luminibus omnibus extinctis, in illicitam Venerem promiſcuè
ruebant omnes. Dictus Socius, anteà conſpectâ Virgine quæ juxta
Vetulam confidebat, Animum in eam intendebat. Quando itaque
extinguerentur Lucernæ, ille in Tenebris neſcius in utram harum in
ciderat, palpitando, malo fato, incidit in Vetulam : & ut certior fie
ret, digito explorabat illius Os an efſet edentula ? Quo facto, Vetula
illa ftatim exclamabat y's wys Garib, Garib, i.e. Peregrinus, Pe
regrinus ! Ille autem mox evaſit pro Vitâ fuâ. Hæc itaque eorum
folenniaSacra, ſunt prophana Tenebrarum Opera.
Ifti Populi in intimoDomûs,five Penu, tanquam in Larario, habent
quiſque ſuum Penatem Larémve ( quem colunt,) qui videtur Patri
archa Seth Imago feu Statua; quia is fuit primus eorum in Religione
Antiſtes, cujus nomine poffident ſuprà memoratum Librum ; quem ,
unà cum dicto Lare, adeò Clam habent inter folos ſuos, ut quicun
que eorum alicui Peregrino monſtraverit, mox à ſuis trucidetur. Æ
grè enim cum Vitâ ſuâ evaſit aliquis eorum qui Europæo Gallo reve
läſſe ſuſpectus, nifi quòd uterque ſe ſolenni Juramento purgaverit.
Sequens de rezidæis & Durziis Extractum humaniffimè pro me
fecit fupradictus Amicus, idque ex Libello Gallico per le Sieur Michel
Febvre, Parifis 1675, 8 °; qui per XII Annos in Orientefuit Linguis
addictus. Sic ergò incipit p.318; IftiJezidai nec ſunt Mohammeda
ni, nec Chriſtiani, ſed bis addicti potiùs quàm alteris ; hos enim vo
cant
518 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
cant fuos Compatres : in Turcas autem adeò averſi, ut fi irati aliquod
Animal vituperant, id vocent Muſlemanum . Bibunt Vinum & edunt
Porcinam , fed non niſi per Vim circumciſi. Nullâ Vi adacti male
dicent Diabolo ; adeò ut aliqui ex eis Excoriationem pafſi ſunt potiùs
quàm tale quid facerent. Nam (inquiunt) non poſſumus, falvâ Con
fcientiâ, maledicere alicui Creaturæ quæ eſt Dei Creatoris, quia nul
lum eſt hujuſmodi Præceptum in Scripturis ullis : nec quidem ( ficut
Turcæ & Chriſtiani) tenemur convitiari Diabolo, quamvis valde ino
bedienti & contra Deum rebelli ; ne pluſquàm tenemur maledicere cui
vis Aulæ Miniſtro qui è ſui Principis favore excidit : imò, è contrà,
tenemur ei bene precari, quia aliquando fortè apud Principem fuum
in favorem redeat , &c. Nolunt quidem libenter nominare Diabo
lum ; qui ergò potius per Periphralin vocatur Pavo- Angelus; vel Is
quem nóſtis; vel Nóſtis quis fit ; vel Ille cui Stulti & ignorantes male
dicunt. Aliquo Die, cum eſſem cupidus viſendi Rudera Monaſterii
Simeonis Stylitæ, fezidæorum (qui me illuc deduxerunt) aliquis mihi
monſtravit Fiſſuram in Rupe , infra quam erant Rudera Civitatis
Magnitudine æquantis Urbem Blois : hæc dum contemplaremur ,
quæſivit an ſcirem Caufam Fiſſuræ dictæ Rupis ? Cumque me ig
norare agnoſcerem , regeſfit quòd Infideles illuc perſequebantur Jezi
daum aliquem ; quo (potiùs quàmmalediceret Pavoni- Angelo,) illuc
fugiente, totus Mons fe aperiens illum excepit & protexit: quo fac
to, attoniti Inimici ejus, condonari petentes, ad ejus Religionem con
verſi ſunt. Mons autem , mox rurſus coaleſcens, in hujus Miraculi
Memoriam , parvam tantùm Fiſſuram reliquit. Cumque effem in
eorum Poteftate, non auſus ſum ridere. Et variis Modis tentando,
‘non potui eos adducere ut Pavonis- Angeli aliud Nomen darent; quod
noluerunt facere niſi per Circumlocutionem . Jezidæorum Habitus eſt
tantùm duorum Colorum , ſc. vel Albus, vel Niger ; qui ergò, diſtin
ctionis Cauſâ, vel Albi fezidæi, vel Nigri Yezidæi, vocari folent.
Horum Nigri, qui Sacerdotes, ſunt uxorati vel unâ, vel duabus Uxo
ribus : & volunt ut Albi eos vocent Titulo Pauperum , quamvis non
fint Paupères. Albi non poſſunt ex Habitu diſtingui à Turcis, niſi ex
Indufiis, quæ non habent à Collari longam Fiſſuram , fed tantùm ro
tundum Foramen per quod tranſmittatur Caput : quod non caret ſuo
myſterio, cùm fit in memoriam Circuli aurei, ſeu luminoſi, qui poft
XL.dierum Jejunium cecidit in Collum magni eorum Sancti Sheich
Adi. Omnes (tam Albi quàm Nigri) funt ejufdem Religionis, Vota
nuncupantes & facras Peregrinationes ſuſcipientes, prout faciunt Turcæ
&
 HISTORIÆ APPENDIX . 519
& Chriftiani. Non habent Templum ubi Deum adorent, nec un
quam ( niſi curiofitatis gratiâ ) in Turcarum Moſqueus ingrediuntur ;
quod proculdubiò lubentiùs, & meliori cum effectu, facturi efſent in
Chriſtianorum Ecclefias, fi non metuerent ne, eo nomine, malè trac
tentur à Turcis. Peccatum ducunt minimum quidvis à Barbis ſuis
abſcindere : unde eas perpetuò creſcere relinquunt, præfertim Myfta
ces, quas ad tantam promittunt longitudinem , ut in ora porrigantur:
& quoſvis odio habent ut Hæreticos qui, propter Decentiam , aut
Convenientiam , aliter faciunt. Per totum annum non habent nec
Feſta, nec Jejunia, nec quodvisfolenne Tempus Divino Cultui aſſigna
tum ; fed tota eorum Religio confiftit in non nominando Diabolum , nec
ei maledicendo, atque in diſtincto quodam Habitu,& in canendo quæ
dam Cantica in honorem Jeſu Chrifti, & Virginis Mariæ, & Mojis, &
Zacharia , ( & aliquando Mohammedis,) quæ, ex quâdam vanitate, à
ſe invicem addiſcunt, vocem modulando ad Tamburam , quâ in Amico
rum Vifitationibus & Epulis ludunt. Non habent Libros aut Lite
raturam ; adeò ut in tam profundâ Ignorantiâ viventes, facilè ad quid
vis credendum inducantur. Ex cæcâ Traditione aliquantulum cre
dunt in Biblia & in Evangelium , & eorum aliqui in Alcoranum ; aſſe
rentes hos tres Libros à Cælo veniſſe. Inter orandum , convertunt
faciem ad Orientem , non ad Auſtrum ut Turcæ: Quamprimùm ſum
mo mane orientis Solis Radii in eorum Tentoria projiciantur, omnes
conſurgunt& , conjunctis manibus, Deum colunt: & hinc eſt quòd
aliqui crediderint eos effe Idololatras, colentes Solem ut primum
Principium & Creatorem ; quod de illis non eft verum. Referunt
& credunt varia Chriſti miracula, nunquam in Evangelio memorata,
nec unquam Chriſtianis nota ; viz. quòd Chriſtus, primo Nativitatis
Die, aflâ voce loquebatur, & quòd à mortuis ſuſcitabat aliquem qui
obierat ante mille annos; idque, ad liberandum à Calumniâ & iniquâ
Cenfurâ Matrem ſuam Sanctiffimam , & ad probandum eam conce
piffe illum abſque Contactu Hominis, & per ſolam Inſpirationem
Dei. Illis licitum eſt repudiare Uxores, eum in finem , ut fiant Su
periores Nigrorum Jezidæorum, vel ut fiant Eremitæ ; ſed propter
nullam aliam caufam . Uxores emunt, idque pro CC Coronis, quod
eft ftatum pro omnibus Conditionibus & Qualitatibus Pretium, five
fint Divites,ſeu Pauperes ; Formofæ , ſeu Deformes : & Uxoris Pater
accipit Pecunias. Hoc autem eſt, quia Uxores ſolent defpectui haberi,
& tractari ut Vernæ . Sæpe in Uxores ducunt Avunculi aut Mater
teræ Filias; & hoc modo mutuam duarum Sororum Elocationem in
ftituunt
520 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
ftituunt fine ullo pretio ex utrâque parte, quod inter orientales Cbrif
tianos illicitum. Si aliqua Nupta in Adulterio capta eſt, vel Pater,
vel Frater, eam trucidat, & Mæcbus luit pretium trium Uxorum , ſc.
DC Coronarum ; vel aliàs eum trucidant, fi non vult, vel, ex Pau
pertate, non poteft dictum Pretium ſolvere . Vel fi Conſanguinei eum
non trucidant, Turcarum Magiſtratus Mulctam imponit: at fi ambo
trucidantur, nihil ampliùs poteſt fieri. Omnes viri ingredientes do
mum ubi aliqua Fæmina trucidata fuit, per modum approbationis,
Gladium vel Cultrum ſuum in Cadaver adigere folent. Vinum bibere
affectant ad exceſſum : & ex naturali illâ Inclinatione evadunt ebrii,
non obſtante Turcarum Prohibitione. Sæpenumero Vinum dignantur
venerabili nomine Sanguinis Jeſu Chriſti : & quando, inter convivan
dum, aliquis alteri offert Poculum Vini, id facit his verbis, Accipe
Calicem Sanguinis Jeſu Chriſti. Ille cui propinatur, quamvis gradu
ſuperior, oſculaturManum propinantis ; & omnes qui ibi adſunt ſur
gentes, decuſſatis ſuper pectora manibus, humiliter ſeflectunt donec
biberit: & deinde poſteà quiſque locum ſuuin capefſit. Hæ Cære
moniæ, quasſæpiùs vidi, cum aliis quibuſdam Conſuetudinibus Chrif
tianorum , inducunt me credere eas fuiſſe derivatas ab Arrianis, aliiſve
Hæreticis, & proceſſu Temporis in hanc Formam mutatas; vel aliàs,
habuerint eas ex illâ unione quam cùm aliis Hæreticis contraxerint, in
ſuî defenſionem , contra Turcas Inimicos ſuos. Poculum ori admovent
ambabus manibus: & aliter feciffe, indecorum eſſe judicatur. In
Nigrorum Salutationibus, alter alterius manicam oſculatur : eæ autem
Alborum ſunt ad morem Regionis. Si fibi obviam fiunt Albus & Ni
ger, iſte ſolus accipit oſculum ſuper Habitum fuum . Omnia Nigri
Habitûs Fruftula, feu Panniculos, tanquam tot facras Reliquias conſer
vant : &, fi tale quid in terram ceciderit, accipientes illud oſculantur,
ſuper Capita ſua ponentes, & deinde tutò reponentes ; donec tandem,
Proceffu Temporis, coacervaverint vaſtas Quantitates talium nigrorum
Panniculorum , quibus Culcitras & Pulvinos implent, loco lanæ : &
hinc naſcuntur multi Pediculi & Reptilia alia. Solenne eorum Jura
mentum eſt, Per Virtutem Habitűs nigri ; &, Per caput corum qui
habent honorem eundem induendi. Et quamvis talis Habitus niger forma
non differat ab aliis, ejus tamen Partes vocantur Nominibus digniori
bus ; uti pro Tulbend, dicitur Mitra; pro Veſtimento, dicitur Hume
rale, &c. Afferunt iſtam Venerationem quam nigro Habitui tribuunt,
effe, quia refert eum rõ Jezid , ſeu Jeſu Chriſti, quem plerique eorum
credunt eandem Perſonam differentibus Nominibus vocatam. Si quis
cupit
 1

HISTORIÆ APPENDIX. 521

cupit fieri Jezidæus niger, aliquot Diebus in anteceſſum tenetur fa
mulari Superiori : quo facto , exuit veſtes ſuas omnes , excepto Pan
niculo ad tegendum Pudenda : & hoc Modo fe habentem , alii duo
Aures ejus apprehendendo deducunt ad Superiorem , qui nigram Tu
nicam ei offert his Verbis ; Ingredere in Ignem , & fcito te in futurum
effe Diſcipulum . Jezídi : & in illo Statu, propter Amorem Dei,à reliquo
humano genere perpeſſurus es multas Injurias, Dedecora, & Perſecutio
nes : ifte enim Habitus te exoſum reddet omnibus Nationibus, Divina
.

autem Majeſtati gratiffimum . Deinde dictam Tunicam induit, dum

omnes qui adſunt pro eo orant. His factis, dictus Superior eum am
babus ulnis amplectitur, & ejus Manicam oſculatur , quod idem faci
unt omnes Nigri qui adſunt, quibus etiam ille reddit fimilia ; non
autem Albis, qui ſunt tantùm Seculares. Et ab illo tempore incipiunt
eum compellare Cutckar, ſeu Clericum , five Difcipulum . Et tunc tan
dem ille parat Convivium proomnibus tam Amicis quàm Peregrinis.
Nigris permittitur de quovis Animali edere: fed eis non eft licitum
illud mactare, quippe quod ab aliis, qui non gerunt Habitum , faci
endum eſt. Plerique adeò fcrupuloſi ſunt, ut inter ambulandum
maximè caveant à calcando fub pedibus quamvis Formicam aliudve
Inſeetum ; nec Pediculos fuos necant, ſed potiùs abjiciunt; unde pedi
culoſi evadunt. : Quando taxantur de nimia Miſeratione erga Animalia,
præſertim ea quæ parantur pro Uſu & Nutrimento hominum , rege
runt ; An tu libenter ab humano genere eodem modo tractaberis fr eſſes in
loco eorum ? Qyisenim novitan non eorum Anima aliquando animaverit
[ ſeu informaverit) aliquam Creaturam humanam ? & prætereà poterit
effeut in DieJudicii à Deo.implorent vindi tam pro fuo Sanguine quem
tugratis effudifti pro tua Voluptate. Si in Conſortio aliquis habet cum
alio Rixam , ille quifecerit Injuriam alteri tenetur veniam petere fe
quente Forma ; viz . Surgit, & ambabus Manibus vultum tegit, & ,
decuſſatis Cruribus, ſe humiliter inflectit coram Supremo eorum qui
.tunc adſunt, confitendo Culpam fuam : quo facto , dictus Supremus
Admonitionem ei impertit , fuper eum precando , & mittit eum ad
Adverſarium amplectendum , & ad oſculandum Manus omnium Ni
grorum Jezidæorum qui tunc adſunt. Si adhuc plus Rixæ fuperfit,
adit Domum Superioris Cæremonia
, qui eaſdem s rurſus præſtat: &
prætereà jubet reum , per modum Sacrificii, dare Ovem &Dolium Vic
ni. Adeò ut, omnia iſta Pænitentialia cum Humilitate & Solennita
te præſtita; plerumque definant in profundâ Ebrietate. Eorum Ha
bitationes ſunt nigra Tentoria ex Pilis Caprinis, circumſepta Arundi
Uuu
nibus
522 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
nibus aut Spinis. Horum Tentoriorum Forma eft vel oblonga, vel
quadrata, differenter ab eis Turcomanorum , quæ funt rotunda. Una
cum Gregibus migrant à Planitiebus ad Montes ſecundùm Anni tem
peſtates, Æftatis aut Hyemis. Caftrametantur Formâ circulari, in
medio relinquendo locum pro Gregibus, ut fint à Furibus & Feris fe
curæ . Suos mortuos, ſicut Canes, fine Cæremoniis ſepeliunt ; niſi
quòd ditiores fortè ſepeliantur inaliquo Peregrinationum fuarum loco,
eis accinentibus ad Tambúram aliquot Cantica in laudem Jeſu Chriſti
& Mariæ Virginis, aut Jezídi, aut Mofis, meliore More quàm Tur .
ca , qui inconditâ Voce ululant ficut Beſtiæ . Non eft licitum lamen
tari mortem Jezidæi Nigri, utpote qui certò ad Paradiſum iverit :
omnes enim Lacrymæ & Luctus culpantur ; adeò ut cogantur men
tiri Gaudium, & convivari & canere & ſaltare, dum intus lugeant.
Hujus Populi Numerus, in Turcarum & Perfarum Dominiis, eſt faltem
2000no, qui omnes utuntur eiſdem Ritibus, & in ſtrictâ Amicitiâ
inter fe invicem vivunt. Pro Armis utuntur Arcubus & Gladiis cur
vis & Fundis, quæ omnia ( præſertim Fundam ) tractant dexteritate
planè incredibili. Capucinorum Miffionarii, iſtorum Converſationem
frequentando, & per montes cumillis commigrando, didicerunt eo
rum Linguam , & in Catechiſmo inftruxerunt, atque baptizârunt duos
eorum Superiores Petrum &Paulum , cum XIII aliis : & ulteriorem
feciſſent Progreffum , fi mali homines non impediviffent tam bona
Opera. Iftis Capucinis Jezidai promittebant ſe, pro natâ Occaſione,
poffe in Campum Martium adducere 30, 000 milites pro Rege
Galliæ, quem vocabant Regem Cordium fuorum ; pro quo etiam Pre
ces publicas ad Deum fundebant, & Saltationes, cum Hifpanica Gra
vitate, fat elegantes habuerunt, unà cum Cadentia Inſtrumentorum
muſicorum , fc. les Fluits, les Guittars, & les Timbrels ſeu Tabers, ſcil.
Biſcay Drums.
Druzæi nullos habent Sacerdotes. Sunt Gens bellicoſa, formida
biles Turcis, quos odiohabent : amant autem Sympatriotas ſuos Ma
ronitas. Proni ſunt ad Chriftianitatem amplectendum . Inceftum com
mittunt Patres cum Filiabus, & c. Jezidæos odio habent eofque occi
dere affectant, quamvis eâdem Linguâ utantur cum Jezidæis, & ambo
vocentur Curdi. Præcipua Differentia eft in Religione & Habitu :
nam Curdi incedunt veſtiti ut Ruſtici Turcarum . Sic ille. Cum his
conferantur ea quæ ſuprà p . 517 de Durziorum Religione & Ritibus
retuli ex ore alicujus Syro- Arabis Ladikienhs, quæ differunt ab his quæ
habet D. Chinon ; qui dicit eos fe vocare Francorum Fratres, qui in
Palæſtinam
 HISTORIÆ APPENDIX. 523
Palæſtinam venerunt ſub Præfidio Domini deDreux, Tempore Godo
fredi Bullionenſis. Reverendiffimus & Doctiffimus D. D ' Marſa Ar
chiepiſcopus Dublinenfis poffidet de Durziorum Origine Librum Ara
bicum MS quem nondum vidi ; qui fortè idem fit cum eo quem mox
memoraturus fum. Nam Pere Eugene Roger edidit Itinerarium Galli
to
cum cum Figuris, 1646, 45, ubi p. 294 narrat Hiſtoriam ultimi
Principis Durziorum , Emir Fachreddin Ión Maan , Turcis dicti Mano
gly, qui huic Autori in Syria monftravit Arabicum Librum Genealo,
giæ ſuæ deductæ à dicto Godofrido Bullionenfis. In iſto Libro relatum
eſt, aliquem ex iſtius Principis Majoribus ortum , & è Terrå Saneta
expulfum , fe recepiffe in Arabiam, ubi Saracenos deprædando victum
quæfivit; donec tandem cum fuis Sedem capeſſeret in Galilæå Jupe
riori, juxta Fordanem haud procul à monte Libano, in Territorio ab
Arabibus,dicto Sie als Bolad Durűzi, j. e. Regio Duruziorum .
Et à Turcarum Sultanis permiffum eft eis quietè vivere, modò ( ut
Arabes ) Tributum folverent. Cùm autem ifti (ut ſuprà notavimus)
apud Herodotum memorentur, eorum Origo altiùs petenda eſt, & re
motiori Antiquitati referenda.
Chamſ , ſeu Solares, ſunt omnium Sectarum numero pauciffimi :
circa Meſopotamiam fortè fint 10,000, Non habent Sacerdotes, ſed
in Specubus fuam Religionem adeò clam exercent, ut nemo unquam
eorum Cultum videre potuit ; nec eorum converſi unquam eun
dem revelârunt, propter metum ſuorum . Turcæ eos coëgerunt ad
-

amplectendum aliquam Sectam eorum quifub Turcarum Imperio de

gunt : ideóque adjunxerunt fe Jacobitis Syria , eâdem cum eis Forma
baptizantes Liberos & fepeliendo Mortuos : ſed clam ſuos exercent
Ritus, quod Turcæ non permiſerant fi Turcifmum amplexi fuerant,
Credunt Cælum & Gehennam & Diem Judicii, & Chriftum pro no
bis crucifixum fuiffe : fed nulla Sabbata & nullas Eccleſias habent.
Uſuram abominantur, & eo nomine odio habent Judæos : & fi emunt
Equum, aut alia Bona , à Judæo, aut : Mohammedano, cogunt eum ju
rare ea non lucrata fuiffe per uſuram : & præterea omnia lavant. In
unanimitate vivunt, & valdè humani & hoſpitabiles funt, atque belli
coli, Sclopetas tractantes optimè, quod ſedendo faciunt.

Uuu 2 II. Pag.

524 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM

II..

Pag. 28 & 42. Quoad Bactriam, feu Bactrianam , Legatus ad

Magnum Chán , Johannes de Plano Carpini, videtur eam indigitare cor
rupto nomine Barthra. Tota illa Regio in orientalibus Libris vocatur
wbwls Choraſân, cujus Urbs extima eft zelo Balch, citima verò lylé?
Bochára, ſeu, ut pronuntiari poffit, Bachara : & hinc fit corruptè
Baεtria. Sed quamvis Græci ſumpſerint nomen à citeriore Parte, ta
men in ulteriore collocant præcipuam ejus Urbem tà Báxtpa , quæ
Balch. Ut autem hæc duo extrema dovuta conjungi & conciliari poſ
fint, ſciendum eſt, quòd per Orientem urbs Balch fola vulgò vocari
foleat Balch-Bochåra, quod interpretor Balch-Bactriæ ; adeò ut in
iſto uno nomine utræque rãs Choraſán Extremitates componi videan
tur. Arabs quidam (fcil. Abulpheda in Hiſtoriâ fuâ) dicit ek Balch
effe pro sils Bálah : fed planè fallitur, quia tum non le
Arabizatum eſſe
geretur Balch, ſed Bálach. At ut pateat quàm parum Autoribus Ara
bicis fidendum fit in Rebus Perhicis, Camüſi Autor Arabs in voce til,
pro zk. Balch malè legit esh, Biláhgj, quod Nomen omnibus aliis
Autoribus inauditum , & fortaffis ab imperitis Librariis in hanc for
mam corruptum eft. His addam , quòd in corruptis Verſionibus La
tinis,, pro Balch legitur Baldach ; & Adjective Abalachi pro Al-Balchi,
i.e. Balchenfis. In Libris etiam vocatur rols äcky Balch - Båmi, Balch
Bam inenfis.
Sed Strabonis Baxtpid, & Ptolemæi tà Boéxlga , Stephano atque Stra
boni alio etiam nomine vocantur tà zapíaava , ( in Ptolemæi Impreſſo
xágico a, in MS Seldeniano zápawa ,)&incolæ nuncupantur Zapidaman
& zapidaryvos, & ejuſdem Regionis Flumen • Zapíamus. Hæc autem
Græca Nomina corrupta funt, deſumpta olim ex aliquo malè ſcripto
& malè lecto codice Arabico aut Perſico, quo quidem modo, Græci
nomina inde mutuantes, in multos errores inciderunt, ut conſtat
Exemplis plurimis. Nam Perfici Libri fidem faciunt, quòd Urbis
Balch Conditor fuit Guſhtaſpis Pater omwiss Lobràſp, ſeu, ut legi
poſſit, Labraſp, qui ibi extruxit auguſtiſſimum Pyreum Adur-Guſh
tafp, in quo omnes fuas Divitias recondidit, & illuc folennem Pere
grinationem omnibus injunxit. Ifta itaque Urbs (à Conditore ſumpto
nomine,)
 HISTORIÆ APPENDIX.
525
nomine,) vocari debuit sapsdawa, ſeu Aapdava, quæ à Græcis Libra
riis mutata ſunt, pro wwwlyes Aagaar de perperam legendo chawlyd
Zapíawa. Et fanè mirum dictu quot Locorum & Rerum Medicina
lium Nomina corrupta nobis exhibuerunt Græci, ea olim in malè ex
aratis Libris Arabicis perperam legendo, & eadem inde hauriendo !
Quod monendum duxi, cùm cuilibet hoc fcire non liceat. Ab illo
itaque Conditore dicta fuit Urbs iš Lohràfp : pofteà verò Balch, quia
ibi copioſa Ilex, q. d. Urbs Ilicum .
Quin & Balch , feu Bactria (ut omnia ejus nomina perfequar,) à
Perfis etiam vocatur Urbs Abrahami, quaſi crediderint eum aliquando
ibi fuiffe, vel habitâffe. Sic legit Ruftémi Epitomator, sfús ¿
put muoling priceless Balch, quæ eft Urbs Abrahami Prophetæ, fuper quo
fit Pax. Fortaffis verò fic vocetur, quia hæc urbs valdè facra olim
habita fuit, propter folennem Peregrinationem illuc ſuſcipi ſolitam
in Perſarum Religione, quæ Religio Abrahami vocari ſolet. ‘ Aliàs, ta
lis hujus urbis denominatio malèfundata videtur, cùm ex Sacrâ Hif
toriâ colligi nequeat quòd Abraham unquam excurſionem fecerit in
Bactriam . Prætereà obftat quòd urbis Balch Conditor Lohraſp vixit
fere MM Annis poft tempora Abrahami. Ideóque fi aliquid huic
Hiſtoriæ infit , id intelligendum eſt de antiquiore ibidem Urbe Bâmy
yan, in cujus locum ( vel ad parvam diſtantiam ) ſucceſſit Balch .
Tempore Abrahami, Baetria (vel potiùs tñs Bamiyân) Rex , fecun
dum Diodorum Siculum , fuit Oxyartes, cum quo bellum geſſit Ninus.
Falluntur autem qui hoc tribuunt Zoroaſtri, qui illis temporibus non
vixit ; quem etiam ( quia Magia Reformator fuit ,) perperam ponunt
Magia Inventorem , cùm Magi multis ſeculis eum præcefferant. Si
Baštriæ Rex fuiffet Magia Naturalis Inventor, Perfarum Magi ( qui
Magnatum fuorum memoriam recolunt,) certè noluiſſent ejus ob
liviſci : fed talis quis, apud eos , inter fuosveteres non memoratur,
nec agnoſcitur. Verumquidemeſt, quòdZoroaſtres ( non Oxyartes)
fuit fuo tempore Magiæ & Magicæ Religionis Reformator , quem
itaque affatim laudant & commemorant, nullum ejuſdem nominis
alium agnoſcentes, præter unicum illum, Darii Hyſtajpis Tempore
celebrem .

III. Pag .
i:
526 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM

111.

Pag. 94. Inter Doctos agitari ſolet Quæſtio, quæ fortaſſis à nobis
jam terminari nequeat, fc. Quamdiu Magnetis ufus in Navigatione ob
tinuerit ? Magnetis quidem nomen, & ferrum trahendi vis ab omni
ævo innotuit. Ifte Lapis in Gemara Talmudica vocatur maxv 138
Lapis attrabens, & in Judæorum antiquiſſimis Precibus Dylan Magnes,
& 79:05p Calamita, quod Italicum . Perficè Ly, choi la cuid det skis
Lapis Ferrum trahens,ſeu Ferrum rapiens . Inſtrumentum verò Iti
nera dirigens vocatur Compaſus, Italicè Buffolo, i.e. Pyxis. Sinicè ea
XXIV Ventorum vocatur Kiè -pon, i.e. lineata Pyxis, Arabica -Perſicè
audit xol's Blö Kibla -nama, i.e. Kibla Libellus, ſeu Charta, vulgò
perperam Sola Dyna Chabra -náma : aliàs rectiùs las xlö Kibla -noma,
i. e. Kiblam oftendens, five velis individuum Kible Punctum , five
quemvis locum anteriorem ad quem tendis, fc. directum Iter qua
quaverſus dirigens. Sed cùm Kibla lit Meridies, Iter tàm ad eam ,
quàm ad aliam quamvisplagam , per conſequentiam deducendum eſt,
ſc. per additionem & ſubſtractionem . De ejus uſu per Terram apud
Ramufium in Colle &tione Itinerum legitur ; In pleriſque Arabia locis Iti
nera fecimus ope Compaſi : & XLDiebus ac No&tibus occupati fuimus
iter faciendo inter Damaſcum & Mecham . Et Rawolfius in ſuo Itine
rario Syriæ p. 163 dicit ; Viarum Duces per arenoſa Deſerta vias fuas
dirigunt per Compafum , eodem modo quo Pilota faciunt per Mare. Adeò
ut, ne quidem perTerram itinerantibus ſemper liceret vaſtiſſima De
fertorum Latifundia recto tramite peragrare abſque Acús Magneticæ
Directione. Nam in Oriente, per invia Solitudinum Æquora nulli
ſunt viarum Cippi, ſed omnes femitas ( fi quæ fuerant ) quovis mo
mento operiunt mobiles Arena, in quibus firma Terra fruftrà oculis
perquiritur, & totum circuitum ambit nil niſi viſum perftringens ropa
Paveice ( Seråb dicta ) quæ fiticulofos Viatores fæpe , Aquarum Spe,
deludit & è viâ feducit .
De Pyxidis Ufu conſulatur Gilbertus, atque Cabæus qui ftatuit eam
non fuifle notam ante D annos. Et Bochartus ejus Antiquitatem
negat, rectè oftendendo Plauti Verſoriam effe Funem Nauticum . Sed
Martinius in Atlante, de China agens, ait ; Ibi, ante Europeorum In
ventionem , Artis Nauticæ & Magnetis Uſus antiquiffmus. " Acu Mag
neticâ
 HISTORIÆ APPENDIX . 527
neticâ etiam inftruitur Chinenfium Pyxis fortilega,ubi Sortitio, ſeu E
lectio facienda ejufmodi Acu indicatur. Et cùm Salomon fingulis
Trienniis inftituerit Navigationem ad Ophir, & (ut creditur) ad Peru,
& Hanno, à ſuis juſſus , navigaverit extra Fretum ad varia loca, &
Pharao Neco, Pænorum Ope, procuraverit Navigationem per totius
Africa Continentem uſque ad Indiam , .ut notat Herodotus; videtur
impoſſibile hæc omnia præftitiffe abfque Magnetis Uſu. In Libya
apud Ammonios, in JovisTemplo (propter Fabulam Arietis qui aliquos
adventantes deducebat ad Fontes,cujus rei non meminit Crutius) erat
Statua cum Arietino Capite : unde Alexander, in Nummis, ut Jovis
Ammoniaci Filius, Arietinis Cornubus pingitur. Sed, inquit Curtius,
Id quod pro Deo colitur, non eandem Efigiem habebat quam vulgò Diis
Artifices accommodarunt. Umbilico maximè fimilis eft babitus, Smaragdo
& Gemmis coagmentatus. Hunc, cùm Reſponſum petitur, Navigio au
rato geſtant Sacerdotes, cum multis Argenteis Pateris ab utroque Na
vigii latere pendentibus. Sequuntur Matrona Virginéfque, patrio More,
inconditum quoddam Carmen canentes, quopropitiari Fovem credunt, ut
certum edat Oraculum . Illa nempe Jovis Effigies videtur ſemiglobu
lare quiddam , ( uti eſt Compaſſus marinus) Formâ Umbilici librarii,
>

ſeu Umbonis, tanquam évJeov quoddam adoratum propter ejuſdem di

vinum 'Auxilium , utpote in quo Index Magneticus erat ſicut intus
exiſtens, quidam Deus, Navigiorum curſum in medio Æquore diri
gens. Undeifte Jupiter, in ſolenni Proceſſione, Cymbâ feu Navigio
ab LXXX Sacerdotibus comportatus, circumferri folebat. Conſule
Pitiſci Curtium , ubi Schottus ait ; Nibil aliud erat quàm Charta Marina
Pyxidi Nauticæ ritè juncta. His pofitis, Pyxidis Antiquitas ponitur.
Sed ad DelphiniEditionem Annotator his omnibus contradicit, pro
Umbilico legens Umbriculo, ut fit fpecies Ovis, & tantùm ſub unâ for
mâ " fovem cultum fuiffe ftatuens. Videant alii ; nobis enim non eft
tempus aut locus Controverſiam terminandi.

IV.

Pag. 118. Medica, feu Pabulum Medicum , ( ſc. Trifolium Cochlea

tum ,) fic dictum eſt, quia primò ex Media in Europam tranſplanta
tum , vel potiùs ex Semine ſatum . Hujus nomen Perſico-Medicum
eft ‫ سپست‬Supuff, feu ‫ سغست‬Safari, vel ‫ اسيست‬Ujput, feu ‫ایسغست‬
Usfùft; undeSyri etiam fecerunt la 09.00)Eſpeſto , ſeu Esfefto, &
Arabes
523 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
Arabes & +5 Pkája, ſeu deiaj Pháſphaſa. Dictum autem Pabulum
recens magis propriè Arabicè vocatur & nb , Rátba, & ficcum cö
Kått, utrumque is Nafàl, feu Nefăi, de quo conſulatur Avicenna,
qui ponit aliquam differentiam . Turcicè vocatur & gar Yöngja, à
cöiiga Yönmak, ſecando, q. d. fecabilis, demeſa, ſeu demetenda Herba :
nempe quia hæc Herba pro Pabulo abſcindi ſolet & demeti : gramen
autein ordinarium pro Fæno ficco in Oriente non metunt : namque
non ficcant, ſed aliquando fortè parum quid fecatum recens & ma
dens edatur ab equo. Ogilbius in Perfâ p. 43, ex fuis Autoribus
perperàm legit Gontſcheh, pro Yontſcheh ; quæ ( inquit) creſcit ad al
titudinem IV pedum , cum flore cæruleo : & metitur fingulis Menfibus,
& fic durat ſponte nafcensper ſeptennium : fed Anno feptimo de novo
ſeritur, multam rigationem pofcens, ut Oryza,aut Triticum. Hoc Pabu
lum ficcum eft pro Equis Nobilium. Id quod in noftris Herbariis ex
hibetur, ( exceptâ Cochleatione,) eſt Trifolium, ferè tale ac eft Fæ
num Burgundiacum facrum , ſc. Sain &t-foin, ob ſingularem Uſum fic
dictum .
Apud Orientales memoratur alia Medica Species, Perfico-Medicè
dicta ciutw ‫و‬go?
‫ دي‬Dív-ſupòſt, i.e.
. Medica Diaboli, quæ Turcicè au
dit &şgu yö Kara-yốngja, i. e. Medica Nigra, & * g s61-3
Gheyik -yôngja, i.e. Damarum ſeu Cervorum Medica, ſcil. Medica Cer
vina, Flore etiam cæruleo, ut dictum . Hæc Arabicè audit gödia
Handacũk, feu Lotus Herba, quæ eſt Trifolii Species, noftratibus dicta
Trifolium Corniculatum . Plura videant alii . Quin & Medica aliàs Ara
bicè vocatur jo Dhórak, cum aliis nominibus quæ leguntur in Libro
Nuzhato'l Nophús. Apud Rovillium Lugdunenfem viſuntur tres Medicæ
Cochleatæ Species .
V.

Pag. 132. In Inſulâ Java Urbs præcipua & Sedes Regia eſt Ban
tam, ubi Luſitanicum m fonandum eft ut n, ſeu ngh : nam in Regis
Bantamenfis Literis Credentialibus Malaicis ( quas poſſidemus ante L
annos exaratas) ad Reges Angliæ miffis, ſcribitur ulais Bántan. At
in Credentialibus Arabicis, quas ego interpretatus ſum pro Carolo II,
tacito prorſus Bantani Nomine, ea Urbs fæpe & ſemper vocabatur
gugo Surofoán. Tota quidem Inſula in Libris Perſicis vocatur
‫مهراج‬
 HISTORIÆ APPENDIX. 529
‫ مهراج‬Maha-Rigja , ie. Magnus Res , in Libris Arabicis ‫جزيرة‬
als -Bl Gjazira Al Maharagia, i.e. Inſula Magni Regis. A vulgò
loquentibus vocitatur ‫جو‬ dua , vel Ganga Gjáva -dib , ſeu Gjava
div, i.e. Hordei Inſula : unde apud Ptolemæum legitur labadiou, és
Keigñs. Nñoos. Fortèrectiùs legendum labadku Javadív, cùm in linguis
illorum locorum Dib, ſeuDiv, fit Inſula ; unde fic terminantur ple
raque in illis partibus Infularum Nomina, ut Serandib, de quâfuſè
:
diximus in Notis ad Itinera Mundi. Sic etiam Ptolemæo sabadeloc,
i. e. Anchore Infiula , & Nayadea, i.e..Serpentum Infula, fi rette ca
pio in Linguâ Malaica. Hæc itaque Inſulafuerit ferax Hordei, quod
tamen videtur primò aliunde ad eos allatum, cùm in Linguâ Malaicâ,
hiſce lociş propriâ, non detur aliud Hordei Nomen præter ge Gjáva
ex Linguâ Perficâ mutuatum : nam fi Hordeum apud eos ab Initio
femper fuiſſet, proculdubiò ejufdem aliquod Nomen originale in ſuâ
Linguâ habuiſſent. Tritici etiam Nomen Ghéndum coguntur mutuare
t
à Perfis, à quibus itaque & illud Granum habuêre. Supradicta Se
randib ( quæ Taprobáña,) aliàs vocatur Excredwa apud Coſmam Mona
cbum in Toneygapia Xpishvts , ubi dicitur ibi effe Ecclefiam Chriftiano
rum illuc adventantium , cum Preſbytero ex Perfide ordinato , atque
Diacono, & totâ Ecclefiafticá Autrezią. De nominibus Pekin, & Nan
kin, & Ventis Sinicis, vide ſupradicta noftra Itinera Mundi.
1

VI.

0
Pag. 187. In Libro Perfco D. Bunclei, Num . 44, de Morte Cele
berrimi Aſtronomi Omar Cheiyám, ſequente modo legitur ; eglusy
‫قن منكور ومسطور است كه وفات ملك المكما سلطان العلما‬
‫قدوة الفضلاء علام خواجه عمر خیام در سنة سبع عشر وخمس‬
‫مایه بوده است در نیشابور ودار تمام علوم وحکميات يكاده واعلم‬
:
‫زماده بود خواجه نظامی عروضی سمرقندي كه اعلم وقت‬
‫خود بود و یکی از شاگردان خواجه عمر بوده و حكايت موت خواجه‬ 1

‫عمر میکنی که مرا در بلخ با خواجه عمر اتفاق ملاقات افتاد وجلس‬
‫میں اشکم در اثناء سخن گفت که قبر من در موضعي باشد كه هر بهار‬
‫ناب‬

Xxx
‫‪530‬‬ ‫‪RELIGIONIS VETERUM PERSARUM‬‬
‫بان شمال بر وي گل افشان بود ‪ ،‬مزا آران دمج أمن با خود گفتم که‬
‫این مرد گزاف نگوید تا بعد از موت او جون مرا جنیگاه به نیشابور كنر‬
‫اقمان قبر اوکر چافتم ديدم كه قبر او قرین دیوار باغي بود كه درختان‬
‫میوه دار گلناز شر از دیوار باغ بيرون آورد جنیان شكوفه بر سر او‬
‫راگهه بود كه در آن میان قبر او نمي نمود تعجب از گفتار خواجه عمر‬
‫آرزوی خانه او كردم وجون فخادة او رفتم بعد از پرسش او گفتم‬
‫كه خواسته از جنین بود واز حال او آگاهي دانم مادرش گفت‬
‫من نیز بین از موت او عجبي ذمم وآن اينست كه شبي عمر را‬
‫از خداي بآمرزش میخواستم وتفزع و ابتهال مي نمودم همنرين‬
‫بخواب رفک عمر را بخواب ذهنم که رباعي بر من همخوانن جون بينار‬
‫شدم رباعي بر خاطر من مان بماند واورا رباعی بسیار است بگمت‬
‫پخته وقار شرم سخنان او بعضي ممنوع است اما يك رباعي دوشة‬
‫شد كه بعد از وفات او مادر اورا بخواب میں پرتیں ة اي فزرك‬
‫حق تعالي با توجه كرد اين رباعي بر مادر خوان مادر خیام از‬
‫خواب بیدار شد اين رباعي بيان داشت بغل ازان مشهور شد ورباعي‬
‫كه در خواب خوانده شد اينست‬

‫اي سوخه سوخه نوڅعتي‬

‫و آتش دوزخ از تو افروختني‬
‫تاكي گويي بر عمر رحمت كرن‬
‫حق را تو كيي آيتي رحمت آموختني‬
‫& ‪In Chronico memoratum & exaratum eft, quòd Mors Regis Sapientum‬‬
‫‪Principis Doétorum atque Exemplaris Excellentium, Doctiſſimi Chogja‬‬
‫‪Ontar Cheiyám riccidit anno 517 in Urbe Neiſhâbur. Atque in omnibus‬‬
‫‪Scientiis ac Sapientiis unicus & fcientiffimus ſui temporis fuit Chogja‬‬
‫‪Nezāmi Verſificator Samarcandenfis, qui ſui temporis Doctiſſimus atque‬‬
‫‪unus‬‬
 HISTORIÆ APPENDIX. 531
unus ex Diſcipulis dicti Chogja Omarfuit : & is morțem ChagjaOmar
ſequente modo narrat. Mihi in Urbe Balch' acciderunt Converſationes
quædam, & habuimus conſellum, ubi ille verbum effatus eft, Meum Se
pulchrum erit inLoco, inquem quovis tempore verno ventus ſepten
trionalis Flores fpargit. Ego autem miratus mecum dixi, Certè ifte
homo futilia non loquitur. Donec tandem ,poſt Mortem ejus, cùm ali
quoties ad Urbem Neißabur conceſſeram, Sepulchrum ejus inveni :
obfervavi ipſius Sepulchrum elle propè murum Horti, ubi arborum fruc
tiferarum Malogranatorum Summitates,extra Hortum exporrečta , tam
affatim fuper iphus caput effuderunt Flores, ut illo tempore Sepulchrum
ejus noncomparuerit. Ego propter Sermonem Chogja Omar mirabundus,
expetivi Domum ejus adire. Cúmque ejus domumadiveram , poftquam de
eo interrogaveram , dixi, Voluntasejus fic fuit : & deinde veram ipfius
Notitiam dedi. Mater ejus reſpondit, Ego quoque poſt Mortemejus
vidi quiddam mirandum , quod hoc eſt, ſc.Nocté quâdam , cùm pro
Omaro meo à Deo precarer Peccatorum Remifſionem , & exorarem
atque Supplicationes effunderem , mox in Somnum incidi, & in Som
nio vidi Omarum mihi recitantem Tetraſtichum . Cúmque evigila
rem , illud Tetraſtichum in Memoriâ meâ hæſit. Ejus quoque extant
multa Tetraſticha Sapientia referta. Pauca quædam in initio Sermonum
ejus exciderunt : aft unum Tetraſtichon ſcripto mandatum eſt, quod ma
ter ejus pofi Mortem ipfius in Somnio vidit. Ipſa quæfivit, o ħili, quid
Deus tecum fecit ? Tum ille di&tum Tetraſtichon Matrifuæ recitavit.
Et cùm Mater Cheiyâmi à Somno evigilaret, ipſa memoriả retinuit illud
Tetraſtichọn, quod etiam jam celebre eft. Tetraſtichon itaque, quod in
Somnio vidit, hoc eft,
O combuftus combuftusCombuſtione !
Væ, à te eft Ignis Gehennæ Accenfio !
Quoufque dices, Omaro miſericors eſto ?
Quoufque Deum, Caput Miſericordiæ , docebis ?
Et deinde poſteà in eodem Codice Perſico ſequuntur alia Tetrafticha,
fortè ducenta .

VII.

Pag. 226. Patres Jefuitæ ad Orientales Miffiones deſtinati, ex qua

cunque Natione fuerint, jubentur primò addiſcere Linguam Luſitani
Xxx 2 cam ,

4
532 RELIGIONIS VETERUM PERSÁRUM
cam, & deinde LinguasGentium ad quas mittuntur. Sed aliqui eo
rum adeò intenti fuêre Miſſionibus ſuis, ut aliquando eis non vaca
verit effe accuratis in omnibus aliis Rebus eorundem Locorum .
Hinc eſt quòd, inter eos qui multa bona ſcripferunt, in aliquammul
tis Rebus Axpiesta deſideretur ; ut folet eſſe quando aliquis tantùm o
biter & curſoriè (& non ex profeſſo) Rem aliquam tractat ; adeò ut
inter ea quæ ab illis tutò credantur, & alia quædubiæ Fidei funt, dif
tinguere, periti Lectoris judicium requiratur. Nam aliqui eorum ali
quando videntur pro nobis, tam procul diflitis, ſatis habere pauca
tantùm , eaque minùs accurata, impertiviſſe. Præſertim in Rebus Sini
cis, dolendum eſt quòd Relationum Scriptores non fatis perpenderint
præcedentes aliorum Relationes, nec eas cum ſuis contulerint. Unde,
in hac Parte, incuriofis haud rarò accidit, ut pugnantes de eiſdem Re
bus Sententias aliquando proferant, inter ſe Numero & Menſurâ diſ
fentientes, uti iſtos Autores conferenti liquebit: imò, quod pejus eſt,
aliquandovidemus aliquem , tam à ſeipſo, quàm à Veritate, diffenti
entem . Hujuſmodi Incurioſitatis (ne hæc gratis dixiffe videar,) Ex
emplum reperitur apud Do&tiffimum Martinium ; qui quamvis multa
præclara ſcripſerit, tamen in ſuo Atlante Sinico defcribit Chinenfium
Cubitum , qui eſt tantùm Cubitus Pannarius Mandarinorum , quem
tanquam unicum & folum eorum Cubitum exhibet : nos autem in
Tractatu de Ponderibus & Menſuris Sinicis deteximus quatuor Cubito
rum Genera. Is verò per dictum Mandarinorum Cubitum XII Unci
arum ſeu latorum Pollicum (quem invenimus eſſe pannarium ,) me
titur, feu æſtimat, vaſtiſſimi Chinenfium Muri Altitudinem effe XV
Tche, ſeu Cubitorum : cùm ifte Murus potiùs metiendus fuiffet per
alium eorum Cubitum Geodæticum XV Unciarum ( qui comparet in
Charta MS Sinica ,) tribus Unciis excedentem alterum Cubitum quo
in metiendis Pannis utuntur. At cùm ipſe ( ut fatetur ) dictum Mu
rum nunquam vidit, fed ab aliis informatus fuit illum Murum in Al
titudine habere XV Cubitos, ille de Cubito pannario, ſibi noto , per
peram intellexit Informatorem ſuum , qui proculdubiò voluit Cubitum
Geodeticum : quamvis & hoc pro dicti Muri Altitudine quam conci
pere debemus, ſit valdè parum ; cùm quivis Saltator talem & tam
humilem Murum facilè tranfilire pofſit.
Nec tantùm in Quantitate Cubiti, fed & in Quantitate tő Li ( per 1

quem Muri & omnium Diſtantiarum Longitudinem metiuntur,) æ

què intér Miſionarios diſcordatur ; quod miſerum eſt videre : quo
modo enim tam aliarum Rerum , quàm celeberrimi iſtius Muri, Lon
gitudinem
 HISTORIÆ APPENDIX . 533
gitudinem veram nos docebunt, cùm in QuantitateMenſuræ per quam
metiendus eſt, inter eos diſcordetur ? In his taxandi ſunt Magailbanes,
Alvarez , Trigautius, Semedo, aliique; qui quamvis alia multa bene
dixerint, tamen in iftis communis Uſûs Rebus errârunt, & ne qui
dem Scaccarium luſorium rectè deſcribere potuerunt. Meliùs autem ,
& quidem optimè, de Rebus Sinicis ſcripfit D. le Compte, quantum
ex brevi Intuitu judicare licuit.
Deinde (quod jam præcipuè nos tangit,) in Chinenhum Anno ſta
tuendo peſſimè errârunt Miſſionarii aliqui, ex quorum errantium nu
mero excipiendus eſt D. Couplet cumquibuſdam aliis, & D. Verbieſt
qui Sinicum Annum rectè ftatuit . Nam cùm inter Chinenſes pauci,
præter Aſtronomos & Chronologos, ſciant Annum Solarem , eove utantur,
& folus Annus Lunaris fit in vulgari Uſu apud Populum , Miffionarii
(ut ex D. Coupleti Præfatione conſtat,) Tempus Mundi & Imperii
numerant per Annos Lunares ; contrà quàm faciunt Chinenfes ipfi, >

quippe quod' fieri nec debet, nec poteſt, cùm tales non fint Anni
completi & perfe ti, ſed deficientes, & minores Annis Solaribus, cum
quibus, abſque triennalibus Menſis integri Emboliſmis æquari & co
extendi non poffunt. Anni quidemSolaris Initium inmedio Aquarii,
reſpicit tantùm illud Dodecatemorion, non autem aliquem Stylum
Europæum , ut nec Aquarii ftellas, quæ egreſſæ ſunt in Dodecatemorion
Piſcium ; numerando (ut fierifolet) Signorum Dodecatemoria ab In
terſectione Æquatoris & Ecliptica , donec ad idem punctum redeatur
in Fine Piſcium . Sed alias eorum Incurias & Hallucinationes omit
tendo, oportet nos properare ad eas quæ ſpectant ad Anni Lunaris
Initium in præcedente Opere traditum , ubi diſcordantes.aliquot
Miſſionariorum Sententias inter ſe collatas videre potes ; nolo heic re
petere.
Ad præſentem itaque Scopum ulteriùs, & magis fpecialiter, ſpectare
videntur ea quæ leguntur in Martinii Hiſtoria Sinicâ. Quamvis enim
is fuerit Vir Magnus, qui multa præclarè dixit, ſua tamen habet
Tlapopámata, quorum præcipua in hac Parte (ut meliùs examinentur,)
in ipfius verbis citabo, & deinde in ea animadvertam . Is ergò in
di&tâ Hiſtoria Sinicâ p. 18 ſic diſſerit ; “ Hoam -ti Imperator ' Cyclum
1

Sexagenarium invenit, qui Cyclus LX Annorum ; quo Spatio decurſo,

“ idem Anni Nomen redit . Et licet non eodem Temporefiat Luminarium
Conjunctio, fed trium ferè Dierum fit Diverſitas ; nulla tamen ? Intera
2

“ calatione, nec Cyclo noſtro Novemdecennali Opus habent. Nam Plane

“ tarum Motus in Annos fingulos denuò computant, inter queſe componunt.
( Nam
 534 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
“Non enim habent, neque adeò tolerant perpetuas Ephemerides, fed
“ ſingulis Annis novas cudunt in fingulos Dies, -Unde unius Horæ
“ &Minutorum aliquot Anticipatio, ( quæ Aureo noftro Numero No
“ vilunia inſerit ,) iphs in annua Computatione reponitur : Annum
3

" verò jam inde à tanto Tempore · Luna - Solarem habent. Menſes
4
“ item admittunt Abundantes, Deficientes, atque * Communes. Ad
5
“mittunt Menfes Emboliſmæos : ita tamen ut non Menfem aliquem
“ certum intercalare foleant, ut olim Judæi Secundum ad id Jepo
“ ſuére; ſed, uſitato fibi Calculo, inveniunt quemfaciantIntercalarem .
7
“ Nam XII Signa Zodiaci fic ordinata ſunt, ut ' Piſces ſemper in .

primum Menſem , Aries in fecundum, alia Signa deinceps in alios

Menſes incidant; ita ut, nullus à proprio fibi Signo vacuus abire
polit. Quia verò altero, vel tertio Anno, contingit, ut Menfis ali i
quis à Signo fibi attributo excidat, hinc Menfis ille, eå Ratione,
8

" intercalatur, ut Nomen ab antecedente . Menſe capiat, ex quo dein

Signum ſubſequens in debitum Menfem cadit. Totus Cyclus Annos
Emboliſmæos viginti duos continet : reliqui funt vel Communes, vel
“ Deficientes, vel Abundantes.
Deinde p.21. “ TemporeChuen hio ImperatorisLXXVIII ( qui
« circa MMDXIII Annis ante Chriſtum floruit,) fuit Calendarium
" toto Regno publicatum receptumque. Scripfit etiam Ephemerides
“ V Planetarum , quos, dum imperabat, omnes in Cælo conjun&tos
“ vidit eodem Die. Et hunc Diem primum illius Anni elle voluit
si

( prout Author Sinicarum Rerum in Conſtellatione She dictâ indi

cat ;) qua nunc circa Gradum decimum octavum Piſcium incipiens,
“ad quartum uſque Arietis extenditur.
P.22. “ Hic ergò Imperator primum Anni Diem , & Menfem il
“ lum deinceps haberi voluit, quo Luminarium Conjun &tio decimo quinto
.

gradui Aquarii proxima fieret, quod etiamnum obfervatur à Sinis.

“ Hoc vero potiùs Tempore quàmalio, Annym ordiuntur, quòd, ubi
“ Sol circa medium Aquarii verfatur, (ut ipfi dicunt ) tunc primùm
“ omnia vernare incipiant. Non negaverim apud Sinas non idem
" Anni fuiffe femper Initium , fedpro variorum Imperatorum volun
tate varium . Tria tamen universè illius Initia agnovére ; tria
namque præcipua Puncta in Horarum Circulo pro illuftrioribus ha
“ bent: ſcil. Mediam Noctem , in quâ Cælum ; primam à mediá Noete
“ Horam , in quâ Terram ; fecundam deniqueà Noctis Medio, in qua
“ Hominem natum memorant. Media Noćti Caprum afhgnant, Pri
“me Amphoram , Secunda Piſcem : ita tamen ut una Hora Sinica
« duas
 HISTORIÆ APPENDIX . 535
« duas noftrates comple &tatur. Circulum enim Horarum fixum Cogi
“ tatióne depingunt in Cælis, (quemadmodum nos Circulum femper
Apparentium Maximum ,) quem in XIIæquales Partes fecant, Ho
" raſqué totidem . -Iifdem
- Horis Zodiaci Signa eo, quem fuprà no
“ tävimus, Ordine aſignant.
P. 287. “ Hen -chiun Ruſticorum Feftum , primo Vere, cùm Sol
* Medium Aquarii Signum ingreditur, à Sinis magnâ Pompa & mul
“ tis Cæremoniis etiam à Primoribus celebratur .” Hoc fit ut vulgus
Agriculturam eò alacriùs ſuſcipiat eamque lubentiùs colat.
In hæc Martiniï Præcedentia, fequentes facimus Obſervationes.
Et primò in Sinico Anno deſcribendo errat in genere : nam cum
Sinenfes habent duplicem Annum, Solarem & Lunarem, à ſe invicem
diſtinctos & diverſos, iſte Autor hoc ignorare videtur, deſcribens
Sinenhum Annum effe unicum & fimplicem , quem Luna - Solarem
vocat, Nomine monftrofo & prorſus inaudito . Hoc modo ftatuit
Annum partim Solarem , & partim Lunarem , qui reverà eft nullus,
nec talis à Sinenfibus admittitur : nam cùm hi Anni ſint à fe invi
cem diverſi,, ſub unâ eâdemque Deſcriptione cadere nequeunt,
quippe quod fit impoſſibile. Ille autem , Annum ſuum monſtrofum
deſcribendo, præcipuè deſcribit Annum Lunarem , & fubinde ad
miſcet quædam ad Annum Solarem Pertinentia ; &, hoc modo, u
trumque Annumconfundit, & verè defcribit nullum . Et quamvis
hæc in genere dixiffe fufficiant, nos ad particulares Exceptiones
defcendemus, ut Lector, eò faciliùs, de eis judicium facerevaleat.
Et quidem ad Numerum primum quem notavimus ' : Imperator
Hoang -ti ( fic enim fonandum eft ejus Nomen, ) inftituit Cyclum
Sexagenarium ; ſed per quem Annos Solares computant, non autem
2

Lunares, quos Martinius hic præcipuè defcribere videtur. Negat

Intercalationem , quam tamen Num . 5 & 6 mox admittit, prout
debet ; fed fibi interim non conſtans, Contradictionis taxandus eſt :
3
eum tamen in hoc fequitur Caffini.' Abſurdiffimè ſtatuit inauditam
Anni Speciem , dictam Luna - Solarem , de qua fuprà dixi : iſtam
autem Abſurditatem ſolvere cupiens, D. Mullerus putat quòd fortè
talis Anni Quantitas fit Solaris, & Modus Lunaris ; quæconfiftere
non poffunt. Deinde in iſtum ſuum Annum admittit trium gene
rum Menfes, Abundantes, Deficientes, & Communes . Agnoſco qui
dem, in Anno Lunari dari Menſes Abundantes & Deficientes alter
natim : at in Calendario Sinico non cernuntur Menfes Communes.
Nobis autem fubolet quid fibi velit, nempe Menfes Solares, qui ad
aliam
 536 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
7
aliam Anni formam pertinent : fed hoc ei non innotuit. ? Recte
ſtatuit Piſces ſemper in primum Menſem incidere : fed mox infra
ponit Anni Initium in XV Aquarii, quafi etiamnum obſervetur à
Sinis ; quod falſum eſt, & præcedentibus contradicit : nam fi olim
id factum fuerit ab Imperatore Chuen - hio, hodiè tamen non fit.
8

• Fortè is autumat eſſe ut apud Hebræos, ubi Adar Secundus inter

calatus denominatur ab Adar Primo : at fallitur , cùm Menſes
Lunares non habeant Nomina, fed folo Numero à fe invicem dig
noſcuntur : intercalatus autem Menſis ſemper audit Shun. Hæc
ſunt pauca ex multis , quæ omnia nunc perſtringere longum . 9' Heic
miffum facientes D. Martinium , tangemus prædictum Imperatorem
Sinicum , propter Anni fui Initium malè fundatum ; cum fortè dic
ta Conjunctio, quam putârat, prædicto Tempore non acciderit. Nam
in D. Caſīni Appendice ad Louberum p. 257, legitur ſequens Ob
ſervatio : viz. Comperimus quòd Saturnus, Jupiter, Venus, Mercurius,
& Luna conjuncti fuêre in dietà Conſtellatione Chinenſ ( dum Sol eſſet in
X Aquarii,) Anno MMXII ante Chriſtum , XXV1 Februarii fecundum
Computum Julianum , at IX Februarii ſecundum Computum Gregoria
num : & quòd fequente Die ( viz. si Februarii) Horá ſextá matutinê
contigit Conjun tio Lunæ cum Sole. Et hæc fortè fuerit illa quæ accep
ta fuit pro Epochá Annorum Sinicorum . Sic ille. Ex quibus colli
gimus dictam V Plapetarum Conjunctionem contigiffe D Annis citra
tempus in Chinenſium Hiſtoriâ defignatum , adeóque fefelliſe eos Ob
ſervationem ab Imperitis factam . At (Caſini Veniâ) XXVĨ Februarii
in Computo Juliano , debuerat eſſe XVI Februarii in Computo Gre
goriano : aut IX Februarii Gregoriani debuerat eſſe XIX Februarii
Juliani. Videant autem qui in hac Arte peritiores funt, qui magis
accurato Calculo Rem totam pleniùs expiſcari & de eâ judicare nô
runt.

VIII .

Pag. 256. Planta Bahman feu Behmen ( cujus Radix Officinis Ben ,)
hactenus fuit Europæorum Botaniſtarum Crux, eoſque oinnes fruftrà
exercuit. Ea autem cum ſæpiùsmemoretur in religioſis Cæremoniis
Perfiſmi veteris, viſum eſt operæ pretium in medium adducere illam
ejus Deſcriptionem quæ extat in Libris Orientalium : quamvis & ho
rum aliquos de eâ etiam errâffe comperimus. Priùs vero monendum
eſt,
 HISTORIÆ APPENDIX. 537

eft, quòd excellentiſſimi Rawolfii Deſcriptio hujus Plantæ non con

cordat cum eis quæ ab Orientalibus dicuntur ;i unde eum in Itinerario
ſuo vel errâſſe reor, (dum malè informatus fuerit ab ignorante aliquo
homine, cui verum Bebmen non erat notum ,) vel aliàs, Syrorum Beh
men diverſum eſſe ab eo Perfarum ſuſpicor ; cum aliam longè diver
ſam herbam deſcribere videatur. Igitur in Rawolfio Rayi p. 235 le
gitur; Apud aquarum Efufones (ubi tempore pluvioſo aqua deſcendit à
Monte Libano,) invenitur verum Behmen album Arabum , quod hodie
vocatur Behmen ábyad, uti rubrum vocatur Behmen áhmar, quod in
venitur prope alterum. - Hoc erat quando Planta tempore fere confec
ta & confumpta fuerat, reli &tis tamen in eâ aliquot viridibus foliis.
Adeo ut videaturferre byemem , & gradatim nova emittere Folia quæ
veteribusfuccedunt. Folia autem ſunt longa, magna, & acuminata,
ferè ejufdem magnitudinis,acuminis, ở craffitiei cum illis Pyri arboris.
Inferiùs, partim ſuper caulibus, habentur Quatuor Folia multo minora, Bi
natione è regione fuí invicem fita. Quædam etiam Folia reperiuntur ſu
per multis rotundis Caulibus cubitalibus, ex eâdem Radice pullulantibus,
quorum fuperiora ar &tè adhærent di&tis Caulibus, perinde ac videmus in
Smyrnio Cretico. In ſummitateemittit oblongas ſquamoſasFibulas, ( qua
rum fingula ſunt in peculiari Caule ,)unde ejufdem coloris Flores enafcun
tur. Valdè longam habet Radicem , è cujus Summitate pullulant magni
Rami, ita denle feu confertim confti, ut tandem feparari & tranſplantari
poffint. Aliàs autem , Radices habent pauciffimasFibras, adeò utGlabra
elſe habeantur ; & ferè ejuſdem Lentoris & Flexibilitatis cum eis Glycir
rhizæ, quibus valdè fimiles funt in magnitudine & colore ; nifi quòd bu
jus Radixfit aliquantulùm candidior & non tan recta. Sed cum Avicen
na faciat mentionem Rugarum ejus, opinor eum potius loqui de Specie
majore, cujus Radices ſunt rugoſores & lentiores, & (per Quantitatem
Spithama) videntur corrugari ætate, & lignoſa ele, & hoc modo con
fumpta & exiccatæ ; quamvis ea interim intus ſucculenta & flexiles
fint, retinentes Coloremſuum naturalem. Hactenus ille. Avicennam
verò citando, Confuſionem parit, cum Bebmen. Avicenna & Behmen
Syrorum ſint Plantæ prorſus diverſæ . Cum autem Abmed Ibn Phadl
(ut in fequentibus videbitur,) dicat fuum Behmen , quod eft Perhcum ,
copiosè nafci in montibus Syriæ, inde ſequetur ut, vel duplex Behmen
naſcatur in Syria, vel ut ille, eâ in Parte, fallatur in Nomine tõ Beh
men Syriaci, quod fortè Nomine conveniens, Re autem diverſum fit.
Ideóque, quamvis fit D.Rayi ſententia ( in fuo Indice poft Rawolfium )
quòd fortè fit Serratulæ affinis ex C. B. & quòd ( ex fententia Rawol
Yyy fii)
 538 RELIGIONIS VETERUM PERŠARUM
fii) in humidis & umbroſis Locis nafcatur ad Pedem Montis Libani ; at:
que aliorum opinio, quòd fortè fit Scorzonera (vipers-grals ,] proba
bile faciant de Behmen Syriaco, tamen nil valent quoad BehmenPerfi
cum, quod mox deſcribendum venit. Et quidem Serratula, Anglicè
eſt Germander. Quibuſdam Noftratium , Album eſt Lychnis Sylveſ
tris Glabra, ſeu Papaver ſpumeum ; & Rubrum eſt Lychnis Sylveſtris
Rubra, ſeu Muſcipula. Alii aliter : ſed omnes in conjecturis ſuis de
cepti .
Sunt etiam ex Orientalibus qui de hac Plantâ errârunt: nam illi
etiam ſubinde ſuos Errores habent. Exempli gratiâ, in Libro Nim .
Laud . ex Scribæ ( ut videtur) Errore, perperam Turcicè legitur,
‫ بهمن بر جگدر زعفرانه بگزر وبعضلر زعفراندر درلر‬Behman ‫ اره‬Flos
Croco fimilis : & funt qui dicunt Crocum eſſe. Iſte autem errando de
fcribit Cnicum : nam Orientalium Nemo alius Behman album ullum
unquam Florem habere comperit. Aliqui ex Arabibus, minùs rectè,
dixerunt Behman album (de Radice ejus loquentes) effe Paſtinacam , &
Behman rubrum effe Carotam flavam . Alii ex iis volunt album effe
‫ ابيض‬comqu Iridisalba, & rubrum eſſe Radicem Iridis
Radicem rws wantil
flava . Hiſce autemmiſſis, ejus Deſcriptionem dabimus ex magis au
thenticis Autoribus in eorum verbis : & imprimis Ibno’l Cútbi, in Libro
Malayéſa, ejus Radicem Arabicè deſcribit ſequenti modo ; paul wing?
‫فارسي لیوا خشبي وهي عروق وهي صنفان احمر وابيض واحمر‬
‫مفتولة ومعوجة فيها صلابة واللاحمر منها قذره احمر الي السواد‬
‫وباطنة في حمرة دون قشره والابيض ظاهرة وباطنة سواء وهما حاران‬
‫بابسان في العادية وفيهما رطوبة فضلية لزجة و الاحمر اقوي حرا من‬
‫الابيض واجودهما المجلوب من نواحي ارمني و خرامان واجود الابيض‬
)‫النقي الصلب الرزين وأجود اللاحمر الماني العمرة الوزجن‬
‫وكلاهما طيب الرابعة لزج الناقة وفيها جميعا قبض ما وشربية‬
clião Lodi -- Behman eft nomen Perficum Medicamenti lignoſi quod
conſtat Radicibus. Eſtque duorum generum , Rubrum & Album : &
Rubrum eft tortum incurvum, cui ineſt durities ; ejuſque Cortex eſt Ruber
ad Nigredinem vergens, & interior ejus Pars minùs rubet quàm Cortex .
In Albo, interiores & exteriores Partesfunt æquales. AmboJunt calida &
ficca gradufecundo. Ineis quoque eſt Humiditas ſuperflua glutinoſa. Et
Rubrum eft magis calidum quàm Album . Horum optimum eſt id quod
affertur
 HISTORIÆ APPENDIX . 539
affertur ex oris Armenia & Chorafán. In Albo melius eft clarum , durum ,
& ponderofum : in Rubro melius eſt illud clarioris Rubedinis & pondero
fum . Ambo funt aromatici Odoris & glutinofi Guſtús : & in utriſque eſt
aliquid Stipticitatis. — Doſis eft ufquead duas Mithcàl. Hoc modo de
fcriptam habes Radicem : at totam hanc Plantam defcribit David
‫تموز وه‬sfequente
‫و‬Antiochenu ‫دركى في‬modo
‫بسهامنق ننبحاتو شفباررسوييبسطجبالويراقاي مقاورمغةعبللايز ;هر وي‬
‫دوعان احمر ظاهرا لسواد وابيض كن لكي عن الشريف وقال غيره‬
‫ وكل من نوعين اصلء كالجزرة مغعول‬. ‫قشره باطنه في البياض‬
‫في الثانية والاحمر في الثالثة‬ ‫من ځار يابس الابيض‬Behman
eft Herba Perſica montana, quæfurgitfuper Caulemfpithamalem , & ex
pandit Folia conſerta [ feu convoluta ] abſque Flore. Et maturefcit in
Tamúz. Eftqueduorum generum ; Rubrum , quod exteriùs vergit adni
gredinem ; & Album fic etiam eft fecundùm Al Sheriph. At alii ajunt
Corticem ejus efle ficut interius ejus in Albedine. Utriuſque generis Re
dix eft ficut Paſtinaca , contorta & afpera, Calidum eft & ficcum :
ſcil. Album fecundo, & Rubrum tertio gradu. Sequuntur ejus virtutes
multæ, quas prætereo. Sed dictus Author loquitur quafi non vidiſ
fet Plantam. Omnium autem magis copiose & accurate , quafi ex
Autopfiâ, eam deſcribit Shibáboddin Ahmed Ibn Phadl, idque ,
‫ النبات ليس له ساق بتخش‬in Challe Herbarum guarum Caules non
lignefcunt
‫ينا بحمرة‬,‫زا‬fequente ‫وباهبمينض ودهبمات جممعيرعواف عرووقهفوالداوحعمارنمنأهحيمقرال;كني آ‬
‫دم قشره‬modo

‫وباطنه أقل هبرة وطوله نحو الشبر معقد في غلظ الابهام مابع علي‬
‫وجه الارض وله اصول غايدة اصول الفجل فيها الاعوجاج وورقه‬
‫شبيه بورق الخبازي في وسط الورقة خمس نقط حمر والأبيض منع‬
‫ورقه شبيه بورق الخلة متكاثف بعلو نحو شبرين من أنه طيب لزج‬
‫ما وفيه بعض قبض وكلاهما طيب الرابحة ينبت كثيرا بجبال الشام‬
‫وغيرها حار يابس وقيل رطب والاول اصع والشربة منه درهمان‬
‫قنوئية القلب جدا وينفع من الخفقان البارد ويزين في المني زيادة‬
Y yy 2 ‫نه‬
 1

540 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM

‫يهيج الباه ويسهن‬-Behman
‫بينة و‬ e Planta noti/ima, duorum ge
nerum ,qua ambofunt Radices, quorum Rubrum vocatur Caph Adam
[ feu Manus Hominis :] ejus Cortex intensè rubet, & interius ejus eft
minoris Rubedinis. Longitudinis eſt Spithamalis, nodata, Craſitudi
nis pollicaris, repens fuper terram . Habet Radicesflexiles ficut Ra
dices Raphani : & in eis eft Curvitas. Folium ejus refert Folium
Malva , in cujus medio funt V Macula rubra. Ejus genus album
habet Folia fimilia Foliis AlChúlla , densè conferta : creſcit ad duas
Spithamas : Guſtus ejus eft aromaticus cum quadam Glutinoptate : in
eo eſt etiam aliquid Stipticitatis : & utrumque genus eft aromaticum .
Nafcitur in montibus Syriæ aliiſque. Eft calidum & ficcum , vel, ut
dicitur, humidum fed prius eft re tius. Dofis ex eo eft II Dirhem .
Valdè confortat Cor, & conducitcontra Cordis Palpitationem frigidam .
Auget Sperma Augmento manifefto : excitat Venerem , & impinguat.
Hinc Rawolfius videtur ſeductus, aliam Plantam ab hac diverſam
deſcribendo. Officinarum Ben Album ( nam ex Albo flaveſcit) eſt
gracile, Craſſitudinis ninimi digiti. Rubrum autem, ſeu obſcurè
turbidum , eſt Craffitudinis pollicaris. Utrumque vero eſt leviter
tortum , fere ut funis, ſubaromaticum , ſeu ſubamarum , calidum ,
& acre ſeu mordicans, Os inflammans, ſeu adurens ut Pyrethrum .

IX.

Pag. 297. Ribás eſt Herba Europa prorſus peregrina, & hactenus
noftris Botaniſtis ignota ; niſi quòd eam in Oriente viderint Rawol
fius & Thevenotus. Sed Europæorum Ribes, ſeu Pſeudo -Ribes , eſt
notiſſimus Frutex , qui eodem Nomine gaudet, quia ejus Fructus,
ſeu Baccæ , cum eis Veri Ribas, Colore atque Aciditate conveniunt.
Pſeudo-Ribeħi fructus apud nos eſt trium generum , ruber, albus, &
niger; quorum hic ultimus potiùs ad Medicinam quàm ad Eſcam
valet, nauſeam creans. Talis fructus Anglis dicitur Cojants , ſeu
Corints, eodem nomine quo Uvæ Corinthiacæ etiam vocantur ; id
que propter externam Formam , quamvis Sapore & Magnitudine
differant. Prætereà ( quâ in Re falluntur aliqui,) Corinthiacæ funt
Uvæ veræ quæ naſcuntur in Vite, Ribes verò in Frutice notiffimo ;;
cujus tamen Folia (cum Minoritate fuâ) ſunt quodammodo Pampi
noformia. Iſte Frutex ( fi permittatur) creſcet ad duplam, vel tri
plam
 HISTORIÆ APPENDIX. 541
plam ſtaturam humanam : & (ut ait Simon Paulli in Quadripartito
Botanico,) ſponte naſcitur in Sylvis Norwegia , ubi vocatur Ribs ;
& eodem nomine etiam in Suecia, ubi datur tam Hortenfis feu dul
cior, quàm Sylveſtris ſeu amarior, & fructus inſuper alio nomine di
citur Wline-fragen, i.e. Fraga vinaria, quia ex eo parari ſolet
Vinum Ribeſum ,ut in Angliá.A Septentrionalibus itaquefactum eſt,
ut dictus Frutex ejuſque Fructus vocetur eodem nomine cum Her
· bâ Ribás; idque (ut dictum ) quia hæc duo planè conveniunt in
Fructu, ejúſque Formâ, & Guſtu, atque Temperamento.
D. Ludolphus, qui in Cæfaris Moſcovitici Horto hunc Fruticem vi
dit, me certiorem fecit de ejuſdem Ruſfico Nomine GMOPOAHHA
Smorodina . In ultimâ Editione Calepini, ſub Titulo Rhibis, adduci
tur hujus Fruticis nomen zioajor : ſed unde deſumptum non di
citur ; nam in Græciá, aut quâvis calidâ Regione (ut puto ) non
naſcitur, nec Ribes Europæorum , nec Ribás Aſiaticorum . Et tamen
Hobeiſa Al Tephlih, in Tacwim Al Adwiya ( ſeu Simplicium Libro
quadrilingui) prætendit Ribás Linguâ Græcâ veteri vocari CAA‫فيوصيم‬
Phiofmin, & Linguâ Rumæâ Grenada Yagmiſe ; & apud Golium le
gitur Loaded raamiſe, Syris eft idem quod Ribâs : nempe hæc duo
non ſunt Græca , ſed corrupta pro Syriaco hujus Plantæ nomine
juba Amítfe in plurali, cujus Significatio petita eft ab Arabico
sa acidum effe, unde winds Hamids, acidula quævis Herba.
Uſitatiſſimum hujus Herbæ Nomen Arabico -Perfcum , per Orien
tem , eft ‫ ريباس‬Ribs, feu ‫ ریواس‬Riads, vel ‫ بباج‬Ribagj, feu ‫ويواج‬
Rivágj: apud Bar-Bahlûl, minùs rectè fcribitur ulang Ribájh, feu
r.
wilgo, Riváſh. Circa Iſpahan ſonatur culoand Livás, cum / pro r.
Quin & Nomen Ribas aliquando, minùs propriè, per Analogiam
quandam , pro aliis etiam acidis Plantis ufurpatur ; ſic Nim . Laud .
‫ريباس وريباج قوزي قولاغي وفيان واشخون دكلري اوددر اکشركدر‬
Ribás, ſeu Ribágj, eft Közi-Kolághi, & Phidân, & Aſhchứn, Planta
ſubacida. Horum ultimum Aſhchún eſt Perſicum Řibåſi Nomen :
Phidân eſt Planta novella, ſeu Surculus in genere; heic autem par
ticularem aliquam acidulam notare videtur. Kózi - Kolághi , ſeu
Auris Agnina, eſt Oxalis, quæ obAciditatem vocatur Ribàs cata
chreſticè, feu impropriè. Apud Ruſtem AlMaulavi in voce Ribás,
pro
542 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
pro Phiden malè legitur jlys Phiraz, ex Scribæ Erroribus quibus ille
Liber ſcatet. Alterum hujus Ribáſi Nomen Perſicum eſt uses Gji
gberi, i. e. Jecorina, fortè propter obſcuram Rubedinem in Foliis.
Sed potifiimum ejufdem Nomen Perficum (ut dictum ) eft ‫اشخوان‬
Al/2schuain, feu ‫ اشخون‬AJTchain ,five Jachin, vulgo ,fed male, ‫اشبخون‬
Afbachain . Apud Turguman Arabicum legitur, ‫ريباس اشون پا‬
‫سری‬ ‫ برچاق يا ات‬Ribas of Uhghbiin , aut [Turcice ] Bergjalik,
aut Herba Cofrois. Sic enim (vel feriò, vel joco) vulgus refert eum
hanc Plantam è Terrâ elicuiffe & evocaffe : hoc enim ultimum
Nomen pendet ab Hiftoriolâ quæ tam alibi, quàm in LibroMugj.
p. 189 Perficè legitur, ubi etiam hujus Icon talis qualis exhibetur ;
‫ريباس دباني كوهيست از سنی ست بروید گويند كه‬
‫تاثير رعد بود وجنين گويند که این سخن در پیش مسري‬
‫بگفتند يعني آنكه ريباس از تاثير رعد بود ودر آن وقت ريباس كم‬
‫بود وكسري ژغت بر كوه آب رش كنين وطبل بزنيد تا ريباس بر‬
cuno
‫بر این از بهر آن گفت تا این سخن را خف شمردن‬
Ribás eſt Herba montana ex Saxo duro excreſcens : & dicitur eſſe ex
Impreffione Tonitrui . Cum hoc dicerent coram Cofroe, (quòd fc."Ribas
eljét ex Impreſſione Tonitrui,) & Ribáſ Penuriaeo Anno eſſet, Cofroes
(ſubridens & jocosè] dixit; Super Montem ſpargite Aquam , & Tym
panum pulfate ut exeat Ribás. Hoc ideò dixit ut illud dictum nugatorium
reputarent.
Et profectò, ex omnibusSyriæ Locis, quotannis turmatim prodire
ſolebant ad Montes ad colligendum hanc Plantam : de quâ Re Ab
dollatîph in Hiftoriâ Ægypti deplorabilem narrat Hiſtoriolam ; fc.
“Ducentis unà Vice prodeuntibus ad colligendum Ribâs in Valle
« inter duos Ramos Montis Libani , omnes Terræmotu & Mon
« tium Disjectione atque Subverſione, Terrâ obrutos & opertos ſimul
.

periiffe ."
Abu - Hamed Andalufus, inter Codices Huntingtonianos, refert ;
‫ريباس وهو نوعان شامي وخراساني وهو دبت جبلي لا ينبت الا‬
‫ الصخر قيل انه من تاثير الرعد‬-Rihas
‫علي‬ eft duorum Generum , Sy
riacum & Baftrianum : eſtque Herba montana, quæ non naſcitur niſi
Super
 HISTORIÆ APPENDIX . 543
ſuper Petrâ dura. Et dicitur effe ex Impreſione Tonitrui, &c. Et fic
pergit narrare prædictam Hiſtoriolam . Quoad hujus Deſcriptionem ,
apud Rulem AlMaulari legitur ; ‫ريواش كلم کبی بر اوت در الشي‬
Ju Riváſh eſt Herba quædam ficut Braſſica, quæ acida eft. Theve
notus, pro Rivas dicens Livás,ait circa Iſpahấn naſci hanc Plantam ,
qua babet magna Folia ficut Betæ aut Braficæ criſpa, nifi quòd Livaſi
Folia fint magis criſpa. Et quòd Caulis eji ficut Cinara , valdè acidus,
& verno Tempore editur pro Deliciis. Clufius in Rariorum Plantarum
Hiſtoriâ, p. 120, ex Rawolfio adducit ſequentem Deſcriptionem : In
Monte Libano legitimum Ribes Arabum inveni Menſe Septembri, tan
quam primùm &præter Anni Tempus erumpens, fine Flore & Semine,
duobusduntaxatFoliis præditum, hirſutis, orbicularibus, Petaſitis Foli
orum vulgo crediti Amplitudine, quæ brevibus, ſed craffis, & non minùs
ſucculentisquàm ipfi Caules, Pediculis inhærebant : è quibus Caulibus fit
( quemadmodum in Halebo conſpexi) legitimum Rob Ribes Serapionis.
Gaudet humidis Locis : craffam habet Radicem ex nigro purpurafcentem ,
longiufculam , rugoſam , incurvam , & flexuoſam , fatis ingrati Saporis :
Caules ( ut præcedenteCapite monet)penè cubitales, birſutos, unciam craf
Jos, virides, infernè (ut etiam Serapio notat ) purpuraſcentes. Quamvis
Radices fint Saporis ingrati, Caules tamen ſunt Saporis gratiſimi.
Quòd autem gaudeat Locis humidis, eſt contra aliorum omnium Sen
tentiam . Apud D. Golium legitur ;, Ribás eft Lapathi acetoſi Species,
cujus rubicundus aciduſque Succus Rob de Ribes dicitur. Bellonius, in
Libro de Coniferis Arboribus, ait ſe inveniſſe Ribâs in frigidis Lateri
bus Montis Libani, cum VI aut VII Lapathi Foliis ( Jed majoribus &
rotundioribus,) ab ipfâ Radice furgentibus, cum rubris Baccis racematim
dependentibus & è Foliorum medio germinantibus,ficuti fit in Ruſco &
Lauro Alexandrina. Nempe ut in Ruſco, & Hippoglojjá, & Lauro
Alexandrinâ ſeu Lauro Idæâ, prodit ſimplex Bacca rubra è Foliorum
medio, fic in Ribâs ex eodem loco prodit Racemus Baccarum rubra
‫ريض‬.‫ ع‬Chadr
rum ‫كبير‬Ibn‫رق‬Ali
‫ها ر‬refert
‫رببقالةس ذاهوت كعاسضلاالعبجالغسصلنفة لحهمرخاشءوناةليوقيالخض;رة ول‬
‫مرور طعم عس المجها حلو بموضة وهو ضهير بالشام والبلاد الشمالية‬
‫وقيل ليس منه بالمغرب وينبت بالجبال الباردة وذوات الثلوج‬
Ribás habet Coftas ficutBeta, babetque Scabritiem . Dicitur effe Planta
ſurculoſa, cujus Capreoli funt rubri, ad virorem vergentes. Habetque
Folia
 }

544 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM

Folia magna, lata, rotunda. Surculorum ejus guſtus eſt dulcacidus. Co
pioſè inveniturin Syria & Regionibusſeptentrionalibus. Dicitur non in
veniri in Africa : ſed crefcit ſuper Montibus frigidis nivofs. Eodem
Modo deſcribit Beitharides, idque partim ex Ifaac Ibn Omrân, addit
que non inveniri in Africâ, nec in Andaluſia. In Libro Malayéfa fe
‫ق‬quente ‫ حبات ك‬defcribit
‫السل‬Modo ‫ربياملاسجبالن وبالابلتاد لاالشيدويجددة الاالبر;;د والم‬
‫'ع ال‬l‫ض‬l‫وا‬Cutbi
‫مثلجة وهو‬Ibne
‫له أضلاع وورق ليست كخضرة السلق ويخرج في وسطها ساق عريضة‬
‫رخصة مملوة رطوبة حامضة عندة وعليها زغب خفي وفي • نورها‬
‫حمرة ما وفي طعمها مع الحموضة الظاهرة حلاوة ما وقد تزرع في‬
‫ البساتين فيضعف طعمه = ولا ينوق بلنة الجيدة‬Ribase/ Frigoris,
Planta que
&
non invenitur nih in Montibus & Regionibus vehementioris
Locis nivojis. Hæc Herba eft ficut Beta cum Coſtis : fed Foliis ejus non
ineſt Viror Betarum , & ex eorum medio prodit Caulis, mollis, Humidi
tatis dulcacida plenus : & ſuper ea eft Lanugo obſcura, & inFlore ejus
eft quædam Rubedo : & in Guſtu ejus, cum Aciditate manifeſtá, eſt dulce
quiddam . Seritur quoque in Hortis, ſed Sapor ejus eſt debilior, nec eft in
‫ن‬Guftu ‫امض ا‬Antiochen
‫ي الحلا‬.‫ل‬David
‫وة كر‬Bonitas
‫مادي‬ejus ‫رشبببايسه ب نابلتسلمقشفهيوران;دلاعه وور‬
‫نه طعمه ح‬us‫لك‬fic‫قه‬defcribit

‫امتزجا وفي وسطه ساق رخصة مملوة رطوبة ما وزهر احمر ويدركی‬
‫بحزیران و وجوده كثيرا بالجبال الشامية وموانع الثلوج وهو‬
.
‫ بارد يابس في الثانية‬Ribas eft Herba notiplima, familis Beta in Co/dis
& Foliisejus, nifi quòd Guftus ejusft acidus ad Dulcedinem vergens,
ficut in Malogranatis, commiſtus. In ejus medio eft Caulis mollis
bumore quodam plenus : & Flos ejus eft ruber. Matureſcit in Ju
nio : & plurimùm invenitur in Montibus Syria & Locis nivofis. Ef
frigida &ficca Gradu ſecundo, extinguens calorem , & c. Et fic per
git in Virtutibus ejus Medicinalibus enarrandis. In optimo Libro
‫ ) دزهة النفوس والافكار‬cujus primum Tomum poffidemus, fed , proh
Dolor! deeſt ſecundus,) qui agit de Synonymis &
& Homonymis Her
barum , & Lapidum , & Animalium , Autore Shibâbeddîn Ahmed Ibn
Phadl
‫لي‬,‫ا‬hac
‫عس‬fequens
‫ق وله‬eft‫سل‬Defcriptio
‫لاع الس‬:‫ليهزنربدتبلكاجند‬
‫وربدالبسارجسهادياقايلغميض‬
a Aliud Exemplar legit, ‫لودها‬,.Colore
ejus . b
Aliud Exempl ‫ولا ينوق‬
iskussilöcilo, Nec gufius ejus adeò jucunduseft ac ( guſtus) Montani. ‫غصنع‬
 HISTORIÆ APPENDIX . 545

‫غصنه حمر الي الخضرة ثم يتبيض وله ورق كبار عراض‬

‫ وورقه خشودة واصله هو البراون‬. ‫التي استمارة وفي فساتيجه‬
‫الشامي يستعمل اذا لم يوجد الراردن الصيني وطعم عساهجة الحموضة‬
‫والعفوصة ويسير حلاوة ينبت بالجبال الباردة ذات الثلوج لا سيما‬
‫ وغيره‬. ‫بجبل لبنان من بلاد الشام ومنه يجاب الي دمشق‬
Ribâs etiam vocatur Zernilagj, & Syriacè Yagmiſe ( feu Yagmîdbe.]
EA Planta cum Coftis ficut Beta ; & habet Capreolos cujus Ramufculi
rubent ad Virorem vergentes, & deinde albeſcunt. Habet Folia magna
1

lata ad Rotunditatem vergentia : & in Capreolis atque Foliis ejus eft

Scabrities quædam. Hujus Radix eft Rhabarbarum Syriacum, quod ufur
pari ſolet quando inveniri non poteft Rhabarbarum Sinicum. Surculorum
ejusSapor eftacidus cum Stipticitate & aliquantulodulcoris. Naſcitur
in Muntibus frigidis & nivolis, præfertim in Monte Libano Regionis Sy
riæ. Et inde affertur ad Damafcum & alia Loca . Sic ille ; corrum
pendo Nomen Syriacum , quod ſuperiùs dedimus verum.
Et jam poſt hafce omnes Arabum Deſcriptiones, non poffum fatis
mirari neminem eorum defcripſiſſe hujus Plantæ Fructum , ejuſve
meminiffe, quod præcipuum erat. Præterea inconciliabilis Autorum
Diſcrepantia in Foliorum & Florum Deſcriptione, indicat magnam
eorum Incuriam , dum Rawolfius cum Petaſte, Arabes cum Beta,
Bellonius cum Lapatho conferunt: ſed quale vult Lapathum, nefcimus;
fortè Hippolapathum. D. Golius exponit, Lapathum acetofum Orientis,
ſc . maximum & montanum . Et Beitharidi dicitur efle Lapathi acetoſ
Species, cujus rubicundus aciduſque Succus, ad Tertias decotus, Reb de
Ribes vulgo dicitur. Et poft halce mancas & imperfectas Deſcriptiones,
nil nfi Autonfíce juvabit.
Rev. D. Henr. Maundrell, apud Halebenſes agens, ad nos fcribit,
" ſe aliquoties fruſtrà interrogåſſe aliquos de iftâ Plantà Ribas ; quam
“ tamen poſteà invenit in Monte Libano,ubi copiosè creſcit, & de eâ co
“ mêdit : dicitque eam eſſe valdè fucculentam , acuto & ſubacido Guſtu,
“ totius Orbis gratiſſimo : Naturam reficere & refrigerare, & febrici
“ tantibus ut Gjulapium adminiſtrari : Turcas Rob ejus adhibere ad
Uſum Potús qui Sherbèt vulgò audit, & eum in Finem , Turcarum Im
“ peratorem magnam bujus Quantitatem quotannis à Damaſco ad Conſtan
tinopolim mittendam curare. Folia eſe ampla & rotunda ( ficut ea
Bardana ) prope bumum jacentia ; fingulas Plantas horum tria aut
Z z z “ quatuor
546 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM

quatuor habere ; in horum medio pullulare unum aut plures Caules ad

“ Altitudinem pedalem , aut ſequipedalem , aut fortè duorum Pedum . In
“ Foliorum medio ſe non obſervâſſe Baccas ullas, ſed in Summitate Cau
“ lium ſe vidiſſe Floſculos tanquam Sambucinos. Caules & Foliorum Pe
“ dunculos obſitos eſſe quaß Verrucis ex Muſco feu Languine rubente.”
Hactenus ille. At ex dictis Flofculis & aliis Indiciis, (fc. quod Hye
mem toleret,) colligo hoc fuiffe fub Finem Hyemis, ſeu Initio Veris,
cum Baccæ (ſeu Fructus) nondum comparuerant .

x
.
Pag. 306, 307. Perſepolitanarum Inſcriptionum Examen primariò
& præcipuè ſpectat ad Barbaros illos Characteres qui (unà cum Gre
cis) Equorum Pectoribus, aut potiùs Equitum Syrmati, inſcripti ſunt.
Et in hujus Rei Examine præmittendum eſt, haſce Inſcriptiones om
nes eſſe, non tam Perſarum , quàm Alienigenarum ibi divertentium i
cùm quotidianâ experientiâ videmus Peregrinorum potiùs quàm Indi
genarum Curioſitatem eos inducere, Memoriæ Cauſâ, ad ſcriptitan
dum aliquid in Loco celebri quem brevi relicturi ſint. Unde hario
lari liceat hæc omnia fuiffe quorundam ſcripturientium , qui, ut me
moriale quoddam , in illius Palatii Muris, ſuam Scriptitationis & Cæ
laturæ Facultatem exercere & oftendere geſtiebant. Sed reverà nihil
obtinuerunt præter nudam Memoriam pravæ Scripturæ & imperitæ
Sculpturæ, Sculptorum, eo nomine, infamium , poſt ſe relinquentium
nullius Pretii aliquid, in Doctorum & Criticorum Crucem , quod ( fi
non accederet quorundam Importunitas, & de aliquâ ibi latente Curi
oſitate Spes,) negligendum eſſet potiùs quàm avidè expetendum , nec
ut Nodus vindice dignus proponeretur. At ne talis Neglectus & Si
lentium ut noftræ ignorantiæ Aſylum & Excuſatio haberetur, ( ut
quæ ignoremus contemnamus,) noftræ Opinionis Rationes reddendæ
ſunt, ut alii quoque, noftris Oculis videntes, nobifcum fentiant, &
tandem, hac Ratione, noftræ Sententiæ accedat aliorum Judicium .
Et quamvis Nugæ aliquando fint inventu difficiles, & inventæ nil
proſint; quia tamen hæc exercuerunt Ingenia multorum qui Myſteria
ibi latere putârunt, ergò & noftrum quoque Ingenium exercebunt.
Et cum dictis Barbaris, idem dicendum eſt de aliis qui pro Arabicis
Charac
w

21 i
 1

Tab. xiv.
pag.547....
Inferiptiones Perſepolitanæ quas deditD.Flower, jabetum
F biAra - Magi
cum . cum .
ZOVNIJIY YJ17) A114
UD
‫ ں‬IWJSIZ Eyvize ‫ت‬ 00

)
Sys).
RGP
CV
:S- ИИ
Insynvad
MA
yush
Torroto pocurON CIACNTT

И
OEOTAPZA ------CIAWCBACIAEW
2
2
APIANWN COCwNTIOY
Oxornana YBA --- EwC ..
‫ن ن‬
YNL > J1079NYVISSZA

2
4

Torroto neoCwNON Dloq ‫ز‬

cu‫س‬ 7/

5
ME
m YECEKT YCEE cu m
 HISTORIÆ APPENDIX. 547
Characteribus habentur. At de Pyramidalibus ſeorſim judicandum ,
cum in Characterum Numerum non veniant. Sed ad Rem proce
dendum .
- Cum in Palatio Perſepolitano extent aliquot Inſcriptiones, aliquis
expectaret eas, vel earum aliquas, effe Perfcas. Et jam hac Occafi
one recurrit Quæſtio quæ mihi fæpiùs moveri folebat,fc. An dictarum
Inſcriptionum Characteres ſint veteres Perfici, necne ? Affirmo quòd
Non funt. Ego enim contuli cum veteri Linguâ Perſica, eâque, tam
benè, quàm malè fcriptâ, & nullam inveni Convenientiam . Atque
præter Differentias in mediis Literarum Partibus, Lineæ incumbenti
bus, ad Perficas pertinent, tam ſupra, quàm infra Lineam longiores
ductus qui non ſunt ſuperflui, fed prorſus de Corpore & Effentiâ Li
terarum habendi ſunt : tales autem in Perſepolitanis non comparent ;
quæ quidem Obſervatio ad promptiorem Collationem juvabit.
In Philoſophicis Regie Societatis Tranſactionibus Num. 201 , dantur
VI Inſcriptiones ( quæ ibi notantur Numeris 1 , 2, 3, 4, 5, 6 , ) è
Chartis D. Sam . Flower, Mercatoris Halebenfis, qui Anno 1667 in
Perham migrans, ex dicti Palatii marmoreis Muris deſcripſit Apogra
pha, ad quorum ſingula figillatim ille ſequente modo fcripfit. Nempe
ad ſuos Numeros 1 , 2 , ait ; “ Hæc duo Characterum Genera manent
" fculpta in Pettore duorum Equorum exciſorum ex nigro Monte mar
moreo, apud NOCTA RUSTAM, tribus Leucis à Chilmanár: quorum
“ Equorum unus affirmatur elle Alexandri, alter Ruſtemi, qui fortiffi
“ mus Perſarum Heros circa Tempora Cambyſs. His addít; Aliquos
Perſarum autumari Characteres Num . 1, 4 , elle ſuos : Neminem
“ autem eos legere poſſe. Ad Num. 3,3 ait ; Hos eſſe modernos Arabum
“ & Perfarum Characteres non ultra D Annos fcriptos. Num . 4 ;
“ Has duas Lineas integrèfcriptas elleſuper Equos Ruſtemi & Alex
“ andri. Num . 5 ; Hos Characteres (hve fint antiqua Gavrorum
Scriptura, five Teleſmatica quædam , ) nullibi nih apud Perſepolim
“ inveniri : boſque elje Partem earum Linearum quæ in albo quodam
“ Marmore Sculptæ cernuntur, eoſque à Nemine Perfarum hodie in
telligi.. Aliquem tamen Miſſionariorum affirmâffe , eos fciri & in
ufu efe in Ægypto. Hæc autem videntur fcripta à Dextrâ ad Si
“ niftram , cum Ægyptia potiùs fcribantur & legantur deorſum .
Num . 6 ; Hos Characteres inſculptos effe Perſepoli, ejufdem Antiqui
“ tatis cum aliquibus præcedentium . Illos videri Afines eis Arabum
“ & Perfarum, & Miſjonariorum aliquos prætendiffe fe eos intelligere
" polle. Hactenus ex Chartis D. Flower .
Zz Z 2 - At
548 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
At ad ejus Num . 1 , 2, regero ; Oculatum quendam Teſtem me
certiorem feciffe, hoſce Characteres non effe inſcriptos in Equorum
Pectore, ſed in Syrmate veſtis Inſeſſorum juxta Pectus dependente ;
quod meliùs confonat Inſcriptionis Contento & Senſui ex Græcá Inter
pretatione collecto. Ad ejus Num . 1 & 4 dico ; Hos Characteres non
poſſe eſſe Perſicos veteres, qui toto Cælo ab his diſtincti cernuntur in
vetuſtis eorum Libris quos ipſe poſſideo. Præterea, impoſſibile eft ut
duæ illæ Lineæ Num.4, ritè fculpantur etiam fuper Equum Ruſtemi,
cum contineant tantùm Titulum folius Alexandri, non autem Ruſte
mi; ideóque Sculptor neceffariò erraverit, utrique Equo eadem Verba
inſcribendo. Ad Num . 3 ; Ille verè dicit hos eſſe modernos Arabum
Characteres: nam ex adſcriptâ Hegjra Ærâ, planè conſtat eos eſſe
citra Mohammedem . Imò iſta Scriptura eſt citra Ibn Mokl, ejuſdem
Scripturæ Inventorem , qui vixit circa A. D.900 ; de quo videas Cla .
riſſimi Pocockii Notas ad Specimen Hift. Arabum. Et præter illam
Epocham citra Hegjram , & illos Characteres citra Ibn Mokl, ibi cer
nuntur adſcriptæ quædam Vocales & aliæ Notæ orthographicæ quæ
Recentiam redolent. Hæc autem Inſcriptio fuit malè ſculpta in
Marmore & peffimè exſcripta, in quâ tantùm hæc pauca ſunt legi
bilia,

‫القهار‬ ‫ الملكى‬- Rex victorioſus,

‫ أ بتاريخ شوال منة مسكين‬Erd menlis Sbabal Amo60

Vacantes ifti Ductuli ſupplent Locum eorum quæ legi non poffunt.
Ad ejus Num.6, dico ; Quòd ea Inſcriptio, ex aliquibus Characteribus,
& quibufdam Vocibus, videatur effe Arabica ; fed omnia ita malè ex
arata ſunt, ut videantur quafi mixta ex Arabicis & Latinis, vel aliis
Europæis : & prout ibi exhibentur, reverà non pertinent ad ullam
Linguam , cum fint tantùm confufanea quædem & fortuita Scriptula,
nullâ certâ Intentione exarata. - Integra autem iſta Infcriptio ibi in
a Quam tamen Opinionem noftram jam corrigendam volumus ; rectius docendo, quod ex
accuratiore Examine & ftri& tiore Collatione planè comperimus hæc etiam eſſe Punica, ſed di
verſi Scriptoris, feu Sculptoris Manu (quafi Curſiva Scriptura ) in Marmore exarata, & malè
formata, ſeu multum deformata. Hoc itaque comperto, proVIII ejuſdem Lineis quas fupra pro
miſeramus, jam (ex Chartis quas olim ad me mifit Vir ampliffimus D. Chardin ) damus illam
Inſcriptionem totam & integram XIV Lineis conftantem ( quæ duplex Infcriptio videtur) ut
Lectori eam cum aliis melius conferre liceat. Notandum vero eft, quòd Perſepolitana ſunt in
ſcripta Punicè, cum Interpretatione Græra, Palmyrena verò conſcripta ſunt Græce', cum Inter
pretatione
 HISTORIÆ APPENDIX. 549
Marmore eifdem Characteribus extans, conſtat XIII aut XIV lineis,
quarum Apographum habeo à fingulari Amico D. Chardin, unde
eas retto Ordine dabo, Loco earum quæ in dictâ Tranfa &tionedantur
inverſo Ordine ; ubi Sculptor, ſuopte ingenio,ſex Lineas breviores in
duaslongiores tranſpoſuit, & commiſcuit, atque confudit, incipiendo
à Siniſtră, more Europæo, & totius lectionis ordinem invertendo, ubi
( ut præſumendum eſt) õluzce conjunxit, súluza diremit, eüfuya malè
disjunxit & asusta fecit : ideóque, tali in caſu, nihil Sculptorum Con
ductui relinquendum fuerat. Exceptis verò vocum Tranfpofitionibus,
ſimplices Characteres exactè congruunt cum eis D. Chardin, & cum
eis qui cernuntur in les Beautez de la Perfe. Nos itaque ſub eodem
Num. 6, pro ejus II Lineis, meliure Ordine dedimus VIII Lineas
loco tão XIII ; omittendo V Lineas poſtremas, cum in Laminâ Æneâ
non relinqueretur tantum Spatium quod integram XIII Linearum ..
Inſcriptionem capere poſſet.
In noftrâ de his Diſſertatione, primò ( quia paucis id fieri poteſt,)
expediam Inſcriptiones Græcas quæ, Interpretationum loco, juxta
alias Exoticas apponuntur. Et fanè in his conſtat, Sculptorem valde
ignarum fuiſſe, dicta Græca falsè & imperitè in Marmore fculpendo.
Quamvis verò tam malè id fecerit, quid tamen voluerit, hariolari li
ceat : nam pro corruptâ Pronuntiatione APZANAPOT, feu A AZAN
ΔΡΟΥ, proculdubio voluit ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ. Ea itaque quæ ad
Num . 2 corrupta cernuntur, ſecundum Sculptoris primam Intentio
nem reſtituenda & rectiùs legenda cenſeo fequente modo ; viz.
Τo
TOΥΤ O ΤΟ
TTΟ TO ΠΡ o CωποΝ ΜΕΓΑΛΟΥ ΘΕΟΥ ΑΛΕΞ AN
II PO Α Ν
APOT BACILEWC BACILEWNACIANWN ATACOENWN
rior IAINNOT BACILEWC : nifi pro ACACOENwn legeris
ANANTWn. Et quoad alteram Infcriptionem Græcam quæ, Interpreta
tionis loco, fupponitur effe fuper Equos Alexandri & Ruſtemi, in ha
rum neutrâ ( quantum fcimus ) exprimitur Ruſtemi nomen, ſed tan
tùm Alexandri : fic autem reſtituenda videtur Pars Græca fecundum
mentem Sculptoris, TOTTO TO I POCWION ALOC © E OT,
adulando . Alexandrum fub nomine Jovis, plus quam Sacerdotes Am
monii, qui eum tantùm Filii Nomine compellârunt ; unde ille ſe
Jovis Filium reputans, ad ejuſdem Æmulationem, Arietina Cornua in .
ejus Icone ſemper cerni voluit.
pretatione Punica . Et quidem Palmyra , tam Punica, quam Græca , videntur fcripta 200 aut
300.poft Chriftum Annis.

Perſe
550 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
Perſepolitana Inſcriptiones funt peſſimè exaratæ ;; adeò ut, qui eas
cælaverit Sculptor, illas eâdem operâ celâffe dicatur. Et, quod ad
huc deterius eſt, ab Autographo malo impoſſibile eft quin factum fue
rit Apographum pejus ab eis qui illas Linguas non calluerunt : nam in
Apographis, ex illis lineolis, ſeu dućtibus, qui literarum abſentium
loca fupplent, planè videmus, aliquot integras Literas, Temporis diu
turnitate, in Marmore totaliter obliteratas effe & deletas, & novâ quâ
dam ſulcatione, in molliore Marmoris venâ, aliarum Literarum aliquot
Ductulos eſſe extritos, & alios adventitios Scriptulos ſuperfluos effe
ſuperinductos & intritos, ex Aëris Corroſione, atque fortuitâ Exefione;
adeò ut, dum ipſe Aër & ipfum tempus vetera deleant & exedant, &
nova ſcribant exarentque, talis, inquam , veteris veræ Scripturæ Dele
tio, & novæ Exaratio, in ignari Lectoris detrimentum cedunt, &
quemvis Exſcriptorem confundunt & ſeducunt, dum is tale malum,
atque, eo modo, depravatum Exemplar præcisè imitari coactus fit :
adeò ut, Sculptorum Imperitia , & Temporis Injuria, maximè hiſce
Rebus officiant & obftent. Hæc, inquam, ſunt incommoda, quæ
(quantum fieri poflit) evitari debent: nam omnes Sculptores non funt
æquè periti, & ( ut dictum ) Tempus arat Marmora & ſulcat Saxa du
riffima.
Et facto jam hoc judicio de Arabicis & Græcis, properamus ad diſ
quirendum qualia fint altera illa tam exotica & barbara, quæ,ex haud
obſcuris Indiciis, etiam conſtant eſſe peffimè exarata ab imperito Scul
ptore.. Nam per magis nota Graca & Arabica jam dicta, procedimus
judicare de minùs notis iſtis Exoticis ; ſcil. ex Sculptoris Imperitiâ in
eis quæ novimus, judicium faciendum cenſemus de eis quæ non no
vimus. Ut itaque de his ignotis Diſquiſitionem noſtram ritè ordiamur, 1

quovis moto lapide ; præmittimus, omnibus notum effe, quòd in

Berham aliquando penetrârunt Gothi, & Vandali, & Hunni ; unde
aliquis conjiceret dictam Scripturam ab aliquâ harum Gentium profe
&tam fuiſſe. Sed ea Gothorum &Vandalorum plane non convenit : &
quoad Hunnos, Procopius de Bello Perfico cum eis, dicit Hunnos (qui
Maſſagetæ ) nullas habuifſe Literas, ne quidem ad ſcribendum Epiſtolam,
nec Filios ſuos in Literarum Lectione unquam educáſſe, ſed prorſus Lite
rarum rudes reliquiſſe, nec eos unquam deLiteris audiviſé. Sunt qui
( propter Tatarorum viciniam , & in Perfiam Irruptiones,) probabile
exiſtimant hanc Scripturam effe Tataricam. Sed cùm ab eodem Sculp
tore adjuncta ſit Interpretatio Græca, quis Tatarorum potuerit fcribere
Græcè ? Prætereà cùm iſtæ Inſcriptiones ſint in laudem Alexandri,
impoſſibile
 к

3
35 19
on
Di

1.361941
 TAB . XV Pag . 551.

} 4 :

‫اهم‬
‫می‬
‫ل‬

)‫عل)اعم‬
‫تکحچمجامی‬
‫ممه‬
‫ہ‬‫م‬‫ی‬‫ل‬
5

‫معاجم کلام‬
6۲

VITT
O

NAPOLI

4 1
Reverendo Viro IOHANNI LAUGTON Coll.S.S.Trin.Socio et Biblioth.pu
8

blicæ Cant.Custodi,necnon EcclCathed.Wigorn.Præbendario,hanc Mo

gulenſiumTatarorum qui Chinum reguntferipturam ,Gratitudinis ergo
lubens meritóg, D.D.D.Autor T.H. Murg.ſculp
‫‪TAB.XVI.‬‬ ‫ہیكه‬ ‫‪pa.55t.‬‬
‫المهمه‬
‫كه به ع‬ ‫كعه‬ ‫‪۱‬‬ ‫ععممهرعیهه‪...،‬‬
‫دسته ها كه ده كله هه لس‬ ‫ولیه حسه‬
‫سهوله سموحهكه‬ ‫تعرفه وصاله برهنه‬
‫بموهی و‬ ‫لوعه‬ ‫بكعكه بموعه سوقيه نر‬

‫ههههه سهله لنه ہود اسوکستك ‪۱‬‬

‫ا‬
‫‪oe‬مع بصل و یه عده هسه ك‬
‫ويعوله له بكل دی کہ میں وہ صحها‬
‫بكل هيه ومیگه واد که عهده علی‬
‫به‬
‫سه به محمد بمعهد وحكم‬ ‫موله‬
‫بكلل وهسا‬
‫سه‪( ،‬مسك بهرسه‬ ‫ب‬ ‫وقت‬
‫وانكس‬ ‫ده صح‬
‫هكو‬
‫عهد م‬ ‫سهبه‬
‫دهه هههه‬ ‫حه ات • رسه كهل‬ ‫س‪vu‬‬ ‫مو که‬
‫‪O‬‬‫‪NE‬‬ ‫‪IT‬‬
‫‪IO‬‬
‫‪ZI‬‬ ‫‪.‬‬
‫مه ته ویه‬
‫‪a Char‬ل‪Reverendo Viro THOMÆ BURNET STD. Cartuſiæ Lond.(vulgol‬‬ ‫‪NAPOLI‬‬

‫‪treuſe)Magiſtro, hancMendæorum ſeu Nabatæorum in Chaldeâ fcripturum‬‬

‫‪Gratitudinis ergô lubens meritówDDD. Autor TH .‬‬ ‫‪Burg.fculp.‬‬
‫(‬
 ***
::
!
 HISTORIÆ APPENDIX . 551
d m
impoſſibile eſt ut Tatari aliqui in ejus laude ſcripſ erint
, quaſi is
fuerit illis Amicus, aut notus ; cum certè nec eis Amicus fuit, nec notus ;
nifi fortè olim ante MM Annos, ipfo Tempore quo vim illis intulit,
quare illius Memoriam ( fi tam diu retentam ) potiùs exofam habuerint.
De iſtâ itaque Scripturâ facilius eft dicere negativè quid non fit, potiùs
quàm pofitivè quid fit. Quia verò aliqui ſuſpicantur effe Tataricam ,
appoſui aliquot Exemplaria, ſeu Specimina Tatarica & vicinarum
Linguarum , ad inftituendum Collationem , ut inde fiat Conjectura ..
At quidem non proponam Collationem cum Scripturis Indicis (qualis
eſt veterum Brachmanorum , in Linguâ Sanſcroot la Náugeri, & Mala
bar, & Selàn, & Tulinga, & Pegu, & Siam , &c. ) quia hæ Gentes
funt à Perſepoli prorſus remotæ ,nec unquam Perpam invadunt, quod
quotidiè faciunt Tatari, & omnibus ævis fecerunt. Indi enim rarò
extra Patriam vagantur : fed Mogulenſes & alii Tatari aliquando uſque
ad Europæ fines penetrârunt. Horum itaque Scripturas, inquam ,
appoſui, causâ vel conferendi, vel contrarium demonftrandi . Et,
eâdem de Caufâ, appoſui etiam Scripturam Mendæorum , qui ſæpe
fuerunt ſub Perhs, & fæpe in Perfâ verſati : atque adjunxi Scriptu-.
ram Armenorum , & Georgianorum ſeu Iberorum , qui ſunt Perfis prox
imi, ut mox infrà dicetur.
Ut itaque ſatisfiat Curioſitati & Dubio eorum qui ſuſpicantur eſſe
Scripturæ Tataricæ aliquod genus, heic apponuntur omnia fcribendi
genera apud eos uſitata : & quidem primò, Scriptura Tatarorum Mo-
gulenſium ( ſeu ut Chinenſes vocant Mo-co Ta -ta) ultra Montem Imaum .
ſupra Chinam , qui & Chinam hodie regunt. Hi non habent Alphabetum,
ſed, more Chinenhum & Japanenfium , pro fingulis vocibus, diſtinctos
habent Characteres deorfum legendos: non autem ( ut Chinenſes) à
dextrâ Columnâ incipiunt, fed à finiftrâ, ſuo more Tatarico. In hacce
Linguâ poffideo integrum Libellum, Sinicè & Tataricè columnatim
impreſſum , ex dono Amici mei Chinenſis D. Michaelis Shin -Fo- çungb
Nankinenhs, qui hodie in urbe Nankin ſuperftes, ut à noftratibus au
dio. Specimen autem quod dedi, non eft ex dicto Libello ; fed ex
aliâ Chartâ MS, ubi liberiores erant ductus Literarum , quæ in dicto
Libro, ex Spatii penuriâ, coarctatæ . Penicillo ſcribunt, Chinenhum
more , ut & Boutanenfes ; cum tenuis eorum Charta non ferat Čala
mum arundineum, nec Pennam anſerinam .
2. Secundò damus Scripturam Tatarorum de Boutan ( al. Boutunt)
citra Imaum , ſupra Indiam . Hujus Lectio eſt à dextrâ : & hocce
ejuſdem elegantiffimum Specimen eſt, id quod vulgò fonat, un Paf
port,
552 VETERUM PERSARUM EORUMQUE
port, ſeu SalviconductúsLitera, à Principe Urbis& Provinciæ de Bou
tan datæ, nuperis annis, Chogja Ouanni ( i.e. Domino Joanni) Mer
catori Armeno ibidem negotianti : & dictus Princeps Nomen ſuum
( ut vides ) Sigilli Loco & Formâ majuſculis & implicatis Characteri
bus infrà appoſuit. Talis Sigilli Impreſſio Arabibus dicitur commons
Taukia, Perfis & Turcis lyib Togra : unde, apud eos, talis Majuſculo
rum Characterum Scriptor, aut talis Sigilli Factor, vel Appolitor ſeu
Principis Subſignator, vocatur Togräi. Has duas Chartas amiciffimè
nobiſcum communicavit fingularis Amicus D. Job . Evans S.T. D.
nuperis Annis ex Indiâ redux. Vel de iſtis, vel de ſequentibus intel
ligendus videtur Haytho, qui dicit, Cathayni valde pulchras habent
Literas, quæ LatinisLiteris in Pulchritudine, quodam modo, fimiles
ſunt.
3. Tertiò damus Tatarorum Scripturam di &tam uma Delbergjín,
quæ uſurpatur in Oighûr (vulgò yougour) citra Imaum , fupra Perham
ad Borrapelioten , atque (dicente Arabſhahide ) in Chitå, viz. in Cha
taia illâ quæ in Globis : non autem in China, quæ CD abhinc Annis
etiam dicta eſt Chatâ, feu Katâ Ifti Tatari Chataienfes, ſeu Kytæi
( inquit Johannes de Plano Carpini, D abhinc Annis ad eos Legatus,)
erant Neſtoriani, & nullas habebant Literas, donec tandem, circa
CDL abhinc Annis, Victor evadens ille Monarcha Gjenkiz - chân,
(qui quartæ Gentis Mogolica Jyis Is Yeka Mogûl ,ſeu Magno
rium Mogulenfium Dominus,) ſuos Characteres Mogulenſes eis obtruſit.
Et pofteà circa CCC abhinc Annis ( ut ex Arabſhahide colligi poſſe
videtur,) commodiores nacti ſunt Literas, quas heic vides. Præſens
iſtius Scripturæ ( à dextrâ etiam legendæ ) Specimen eft prima Pagina
MS Libri Tatarici, inter Codices Huntingtonianos, elegantiſſimè & niti
diſfimè conſcripti, qui (ex Rubricis, quas ſuperiùs lineolis notavimus)
videtur effe Leges dicti Imperatoris eorum Gjenkiz -chân. Iſte Liber
ab aliquo Arabe, qui eum legere non potuit, in Oriente, infcriptus eſt,
in exteriore foliorum Limbo , ‫ كتاب لا يقرا حطه‬Liber cujus Scriptura
non legitur, ſeu non poteft legi. Et quia unà cum aliquot Mendæis libris
coëmptus, à noftratibus pro Mendæo habitus eſt :: mero autem caſu
ſolitarius extra Patriam vagatus eſt, quod aliàs nunquam factum ,
ideo ut rarum quid habendum eft. Ejus Charta, ſatis folida & bona,
eſt vel Cotonea, vel Arundinea. In iſto Charactere ( inquit Arabſhabi
des ante CCC Annos Arabicè ſcribens,) Tatari- Kytæi fcribunt omnes
Libros & Hiftorias ſuas, & Itineraria, & Poemata, & Diplomata
Jua, & omnia Syngrapha fua, & Proceſſus Divanenfes feu Forenfes, &
Leges
TAB. XV

ལྷ་

གྱི་
clic

དུ

༦བྱུང་
 .
***

}
 ‫‪TABXVIII.‬‬ ‫دان‬
‫‪Pad‬‬
‫‪2‬‬

‫اوردوری‬

‫‪FFFFFFF‬‬

‫هم‬
‫مع ولا‬ ‫ہیج ‪-‬‬ ‫میو‬

‫سه ہے ‪일 -‬فیلم‬ ‫سسکی‬

‫م‬
‫کسم‬
‫و‬

‫{‬
‫م ولی به‬
‫په سی )‬ ‫و‬

‫فهمي‬ ‫شویمی نه ب‬ ‫نسب‬

‫متره‬
‫بهبه‬
‫عدم تو‬ ‫سم‬
‫)‬ ‫و بسوی‬ ‫قسم‬ ‫مهم‬ ‫مفهو مفع‬

‫وعى بنفسه ‪ -‬شية‬ ‫سه م حتيه‬

‫شب مسسم و تعهدی سهو ننهیت شما‬

‫مرد‬ ‫و ببر مر سعت‬
‫بو‬‫مون سدفم مبا موضو م‬
‫‪ETYN‬‬

‫‪NAPO‬‬
‫‪LI‬‬ ‫وینه‬ ‫نشا‬ ‫بشر رس‬
‫‪NE‬‬ ‫‪O‬‬

‫ممد‬
‫حسعت معد بویی شب مسوعتدمر کا معنی‬
‫لم‬

‫‪ReverendoViro THOMÆ HARRISON Col Sidney‬‬

‫‪enlis Cant. Socio hancTatarorum Katæorum ſcriptu‬‬
‫‪ram Grutitudinis ergô lubens meritóg DDDAútorTH.‬‬
 HISTORIÆ APPENDIX. 553
Leges Gjenkiz -chanenfes, & Regiſtra fua, & omnia cujuſcunque generis
Scripta fua. Hæc itaque eft Scriptura quâ utuntur orientales Turcæ
(partimChriftiani, & Mohammedani, & partim Idololatræ) in Tatarid,
unde orti funt noftri Turcæ Europæi. Sed tam de Turcis Europæis &
Mobammedanis, quàm de Perfis Mohammedanis, pariter dicendum eſt,
quòd utrique, Religionis Cauſâ, deſeruerunt fuam Scripturam avitam,
eandem commutando pro Arabicâ , quâ uſus eſt eorum Propheta Mo
hammed ; ſpernentes omnes Characteres, ut pollutos, qui in alienâ &
falfâ Religione uſurpantur. Eâdem de Cauſã, ſpernunt omnem Ju
dæorum Scripturam , & eorum Characteres, & Libros, quippe quos nul.
lus Muſlimanorum legere dignabitur : hinc eſt quòd apud Turcas quo
rumlibet Librorum Scriptio, aut Impreſſio, fit licitain Judaicis, aut
alienis Characteribus, at non item in Arabicis. Et Libros Arabicos,
aut Perficos, quamvis orthodoxos, aut quidvis aliud, in Arabicis Cha
racteribus, Chriſtianorum more, imprimere eſt capitale. Cæterum
quoad Tatarorum Literas, addo quòd in his Gjágatai, & Tata
riâ citeriore utuntur fere eiſdem Literis cum Delbergjin, qui in Tata
riâ ulteriore; at paucioribus, (viz. XIV pro XLI aut LX ,) quæ in
Gjágatai, feu citeriore Parte, vocantur Literæ jucaglOigbúr, ſeu ulte
rioris Partis, ut tradit dictus Arabſhahides. Petrus Vattier ex eo malè
legit Avigúr, verum Tatarici Nominis fonum non affequendo. In
his pauciorem Numerum efficit, quòd Aſpiratæ Literæ & eæ craſſi
oris foni omittantur, & quòd plures Gutturales, & aliæ fimilis ſoni,
uno eodemque Charactere exprimantur : quicunque autem hæc Ta
tarica novit fcribere, dives erit, cum rarum fit. Scribunt (ut ex æ
quali Literarum ductu videtur ) bene aptato Calamo, feu Arundine
Scriptoriâ, in Chartâ mediocriter craſfà & bonâ, & Atramento , quale
eſt Perficum, quod madente digito facilè eſt delebile. Et hoc modo
puto me recenſuiſſe totius Tatariæ majoris Characteres, ab unâ Ex
tremitate ad aliam. Nam quatenus à Moſcovitis audio, Septentrionale
Tataria Latus, per quod eft Iter à Moſcoua ad Chinam , per totam
ejus Longitudinem rarò utitur Literis; nam ibi illiteratâ & agreſti
Vitâ in Cavernis & Sylvis vivitur. Et hinc eſt quòd ita varientur eo
rum SeptentrionaliumLinguæ, quia ſc. Scripturâ & Literis non re
ftringuntur. Nam ( dicente Moſcovitarum ad Sinas Legato ,) inter
Moſcouam & Chinam funtfaltem L Tatarorum Gentes, diverſis Linguis
utentes : vel faltem diverſis Diale & tis, ut fit in America, ubi etiam Li
terarum uſu deftituuntur.

Аааа 4. Quartò,
554 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
4. Quartò , dedimus Scripturam Mendæorum feu Nabathæorum in
Chaldæa , quæ ibi eft Literarum & Linguæ Chaldæorum & Affyriorum
Corruptela, feu Reliquiæ corruptæ ; dum eorum Lingua in Bagis Af
Syriæ jam hodie manet incorrupta. Specimen heic datum , eſt prima
Pagina Libri Mendæi ( qui eft eorum Chúdra , feu Liturgia ,) inter
Codices Huntingtonianos in Bibliotkeca Bodleiana : & hi àdextrâ le
gunt ut Judæi, & Calamo fcribunt ior Chartâ craffâ bombycinâ, ut
Syri. Dictæ Chudræ Specimen olim dedit Thevenotus in fuis Collecta
neis, ubi etiam eorum Alphabetum appoſuit. Ifti Mendæi alias vo
cantur Chriſtiani Sancti Foannis, qui habent ftatam Liturgiam , feu
Totius Anni Cyclum , ut eft Judæorum a Máchazer, eodem fignifi
catu .
5. Quintò , in hacce variorum Characterum Collatione, ( propter
viciniam Perfidi) non omiſi dare Armenicos, atque Ibericos feu Geor
gianos (qui Colchici & Gurienſes) valdè miros & peculiares, ex Mag
gää Syntagmate Linguarum orientalium : hocque, ut non omittatur Col
latio cum quibufvis Characteribus ullius Gentis quæ in viciniâ Perfi
dis fita eft. Et fanè horum Characterum , quos hactenus vidimus,
nulli ad Perſepolitanos accedunt. Hæ dictæ Linguæ , Europæorum
more , à finiftrâ ad dextram leguntur. Cum his etiam dedi Alphabe
tumyamebadi Scripture Naturalis,ut vocatur, & exhibetur
in Calce Codicis'MS Arabici. Dedi etiam Alphabetum Scripturæ
Scientiarum Occultarum, ſeu Magicarum , ex MS Perfico penes me
fervato. Hujufmodi Characteres vifuntur in MS Arabicis de Rebus
Magicis agentibus, atque apud Theſeum Ambrofum in Gramma
tică Chaldaica, fub Nomine ScripturæDiaboli. Hæc dedi, Collatio
nis ergò, ut Scripturam Perſepolitanam hujuſmodi non eſſe compa
reat.
6. Sextò, cum Quæſtio fit de Scripturâ Perſepolitanâ, & (propter
aliorum fatisfactionem ) monftraverim qualis ea non fit ; ideò,utnon
femper acquieſcam in negativis, jam proximè conabor monftrare
qualis reverà fit affirmativè, vel faltem ut detur Fundamentum pro
conjecturâ probabili. Et quidem, Re altè perpenſâ, ad Scripturam
Perſepolitanam proximè accedit fola Palmyrena ; quam itaque in eâ
dem Laminâ dedimus. Ea enim propior accedit quàm reliquæ ; tam
prope, inquam, ut multæ ejus Literæ fint prorſus eædem cum Perſe
politanis, & utriufque Lectio videtur effe àdextrâ. Cæterarum diffi
militudo poteſt eſſe in Diverſitate Manûs Scriptoris, ut in noftris
Scriptis quotidiè videmus; ut / 3. eſt in altera Inſcriptione 1. Et ali
quæ
 HISTORIÆ APPENDIX. 555
quæ earum , ob diverſum fitum , diſſimiles videntur, cùm alio diffe
rente fitu fint conciliabiles ; ut y deverſum , fit w erectum , cum e
jufmodi aliis. Et præter Characterum Similitudinem , in utriſque
( fcil. tam in Inſcriptione Perfepolitanâ quàm in Palmyrena ) concurrit
idem mos adjiciendi Interpretationem Græcam, idemque ſcribendi cum
W & e, loco a & E : adeò ut Sculptor aliquis Palmyrenus videatur
Perſepolitanam Scripturam exarâffe, quia, Palmyrenorum more, Puni
cè fcripfit, & Græcè explicavit. Et in harum Collatione (cùm idem
Scriba utramque non fcripſerit ,) notandum eft, quòd præter Scriba
rum Differentiam , quæ aliquam Diffimilitudinem induxerit, aliquot
Literarum Ductuli, qui in hac diſtincti ſunt, ut duæ diverfæ Literæ ,
in alterâ fortè conjuncti, unam tantùm faciant Literam . Hoc videmus
in Palmyrenis, & in Perſepolitanis, conferendo duo prima Verbe In
fcriptionis primæ cum duobus primis Verbis Infcriptionis ad Num . 4 ;
quæ inter fe differunt, quamvis (ut ex appofitâ Interpretatione Græca
apparet,) debuerant effe eadem : fed planè non funt, ut conferenti
liquebit. Talia certiffimè arguunt Sculptoris Incuriam& Ignorantiam ,
cum fibi ipfi non conftet. Malè itaque exarata fuiffe audacter pro
nuntiabimus. Accedit quoque (quod in Græcis etiam videmus, )
aliqua, Temporis Diuturnitate, effe obliterata & deleta, & alia, eo
dem Temporis Efu, effe fuperaddita, & de novo ſulcata & exarata ,
dum Tempus edax Rerum primò in molliores Marmoris Partes ope
ratur. At fi Perſepolitone cum Palmyrenis conveniunt, jam poft hæc
omnia recurrit Quæſtio ; Qyá Lingua funt Inſcriptiones Palmyrene ?
Cui Quæſtioni reſpondendum videtur, quòd cum Palmyre nonfit pro
cul extra Phoenicia Oras, videantur effe in Lingua Phænicia funt
nempe Punica, Grecè fimul interpretata. Si objicitur, quòd in bis
vifantur diverfæ Litera phures quàmquæ reperiuntur in Phænicum Al
phabeto; talis, inquam , Excellus oriri potuerit ex prædictâCaufâ, fc.
quòd Literarum Ductuti, alicubi diſtincti, duas Literas faciant, & ,
alicubi conjun & i, in unam Literam coalefcant, & unicam Literulam
conſtituant. Hoc eft ( unà cum Sculptoris Ignorantiâ & Sculpturæ
Depravatione,) quod impedit quò minùs hæ Inſcriptiones ab aliquo
hodiè legantur. Infcriptioncs itaque Perſepolitana, quæ Punicæ effe
habentur, debent fuiffe citra Tempus Alexandri, cum ejus Nomen
contineant: & non videntur exaratæ Jufſu Superiorum , qui procul
dubiò curâffent meliùs fieri ; fed potiùs otiantium Luſu factæ, Diver
fionis Gratiâ. Quin & omnes illæ verborum Inſcriptiones fuerunt
miſeræ aliquæ Scriptitationes, fortuitò factæ , fortè per aliquos impe
Аааа 2 ritos
556 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
ritos Milites ibi aliquando otiantes, ſcil. otioſorum quorundam Scrip
turientium & Sculpturientium luſus, ut folent noftrates, in Ædificio
rum ſummitates aut altas Turres aſcendendo, aliquid ibi in plumbo
ſcriptum relinquere, Memoriæ caufâ, quòd ipfi aliquando ibi fuerunt.
Hæc itaque novitatem redolentia, non habent multum Antiquitatis,
& nihil Autoritatis præ fe ferunt. Proh Deum ! quòd tales Nugæ,
Curioforum animos vexaturæ , & Criticos irritaturæ , per oinne ævum
in Marmore perennentur .
Sed ut abfolvamus Reſponſum ad D. Floweri Obſervationem in fu
pradictâ Tranſactione, ad ejus Num. 5. De duabus illis Lineis Duc
tuum , ſeu Scriptulorum pyramidalium , quæ ibi dantur è Chartis D.
Flower, reſpondeo, illas Lineas nec eſſe Gavrorum Scripturam , nec
Telefmatica quædam , nec uſurpari in Ægypto. Iftiuſmodi enim Duc
tuli Pyramidales, ſeu Cuneiformes, non veniunt in Gavrorum Literis,
nec in Telefmaticis, nec in Hieroglyphicis Ægypti 3; ſed tales Ductus
tam inter fe invicem juxta poſiti, quàm per ſe invicem tranſmiſſi)
funt peculiares Perſepoli, nec alibi terrarum cernuntur: nec repræ
fentant Ignem , quippe cujus Pyramidalis Figura ſemper ſurſum , &
nunquam deorſum tendit. At quas Flowerus dicit extare in albo Mar
more, Gallicus quidam Autor ait effe in Marmore nigro. Neque ea
eft Literarum aut Characterum aliqua Scriptura legenda, ſed tantùm
Sculptura ornamenti caufâ. . D.Herbertus in Itinerario ait, Perſepoli
extare tales lineas XX in Pariete marmoreo, & (fi rectè memini,)
harum linearum fingulas eſſe III Pedes latas. Si hoc fit verum, eft
fanè prodigioſum ; nam ( cum juftis inter ſingulas interſtitiis,) tales
XX lineæ implebunt Aream ſeu Tabulam ,cujus Quadratura eſt LXXX
Pedum, quod ſuperat fidem. Hac Ratione, finguli Ducluli, feu Pyra
mides, debent habere Longitudinem tot Gladiolorum ſeu Pugionum .
Aliàs, fi quævis linea in latitudine haberet tantùm unum Pedem, totus
Complexus impleret Aream feu Quadraturam XXX Pedum , quæ
magni alicujus Collegii unum Latus æquaret. Hæc Sculptura ( qua
lifcunque fit ) videtur valde antiqua, cum ipfo Palatio coæva : nam
tam ampla in Pariete Tabula marmorea, cum tam copiofâ Sculpturâ,
non potuit eſſe fortuita Opera alicujus otiantis Sculptoris, uno aut al
tero Die, ficuti ſunt reliquæ Inſcriptiones; fed neceſſariò fuerit labo
rioſum aſſidui Operarii Opus per aliquot menſes, idque in primâ Pa
latii Extructione. Quicquid ſit, iſtud Floweri Ectypum eſtmagis ac
curatum quam quod hactenus vidimus : is enim (quod peculiare eſt,
& notatu digniffimum ,) exactè notavit Interpunctionem ab aliis omif
fam ,
 1

HISTORIÆ APPENDIX .
557
ſam , quæ tamen ad Rem meliùs intelligendum multùm juvat. Tres
lineæ, quas dedit Herbertus & Thevenotus, dicta Interpunctione carent,
undeſunt nullius Momenti. In ſupradictâ Regalis Societatis Tranſ
actione dantur tantùm II Lineæ : fed plures ejuſmodi Lineæ erant in
originalibus Floweri Chartis, jam prohdolor ! amiſſis.
Sunt qui putant, neceſſe eſſe uthiſce Pyramidalibus Figuris expri
mantur Literæ, ex quibus aliquæ Voces conflatæ . Me autem judice,
non funt Literæ, nec pro Literis intendebantur : fed fuerunt folius
Ornatûs cauſâ, in primâ Palatii Extructione, merus luſus primi Ar
chitecti, qui ludendo tentavit, quot Figurationes, à ſe invicem diverſa , à
vario talium Ductulorum ſeu Scriptulorum fitu , & diversâ eorundem
Pofitione & Compofitione, oriri poffent, ita ut, ne duæ harum inter
ſe convenirent : quæ quidem Figurationes inter fe invicem diſtin
1 guuntur, & figillatim dignoſcuntur, per dictam Interpunctionem , ſine
quâ ſciri non poffent. Architectus itaque, ejuſve Sculptor, propofuit
Figuram Cunei, ſeu Gladioli, tentando quotupliciter diverſo fitu va
riari potuit, ſcil. ex vario eorum ſitu , & diverſâ eorundem pofiturâ,
quotuplices Figurationes exurgerent,quaſve exhiberepoffet, pro Phan .
tafiæ fuæ Exercitio . Hi enim Ductuli Scriptulive diſpeſcuntur in tot
Figurationes, inter fe diſcrepantes & diſtinctas, ubi omnis Figuratio
( five uno Scriptulo , five plurium Scriptulorum complexu conftet ,)
İnterpunctione ab aliâ diftinguitur ; quæ quidem inter fingulas Con
figurationes Interpunctio indicat eas non poffe effe Literas ,eaſque à
Vocum Compoſitione abſolvit. Nec funtſimplices Vocum Characte
res, quippe qui Mos in Linguâ Perficâ nunquam obtinuit. Non ita
que funt Literæ Vocem componentes, nec ſimplices integrarum Vo
cum Characteres ; nam five hoc, ſive illo modo, accipiantur, certè
vel eadem Litera, vel idem Character, in hiſce Lineis aliquoties re
curreret & repeteretur: quod non fit. Lector itaque diligenter per
pendat , an eadem Figuratio, aut idem Character, bis occurrat, nec
ne : aliàs enim noftrum Augurium nil valet. Ponendo autem ſingu
las Figurationes effe tot diſtinctas Literas ex quibus Voces conflentur,
tum fequeretur ut inter fingulas Vocum Literas effet Interpunctio,
quod planè abfurdum , cum ex eis illo modo Vox componi non pof 1
ſet. Omnes itaque Voces Perficæ componuntur ex pluribus Literis
quæ Interpunctionem non admittunt. Fateor quidem, hunc effe Vete
ris Lingua Perhce morem, ut fingulæ integræ Voces à ſe invicem
diſtinguantur ſimplicibus Punctis : unde fi fingeretur dari integrarum
Vocum fimplices Characteres, feu Monogrammata, ut fit in Lingua
Sinica,
558 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
Sinica, tum poſſibile eſſet ut tales Figurationes, feu Monogrammata,
non eſſent ad Ornatum , fed Lectioni infervirent. Sed cùm talis Mos
in Linguâ Perſica nunquam obtinuit, ceffandum eſt à tali Conjecturâ.
Si autem talia Monogrammata acciperentur ut tot fimplices Characte
res ex quibus componerentur Voces, certè, hoc modo, nullius Perf
ci Regis Nomen in his contineretur : tum enim ad unius Nomen
confiandum accerſendi eſſent totius integræ Lineæ Characteres ; cum
nullius Regis Nomen uno Charactere, aut unâ Litera, conſtet, (ut fit
Lingua Sinica , Japanicâ , & Mogolica,) fed omnia eorum Nomina
ſunt polyſyllabica. Cum itaque in Linguâ Perficâ non fint aliqui fim
plices Vocum Characteres, & dictæ Figurationes non fint tales quæ
Vocemaliquam componant, ergò hi Characteres, ſeu Figurationes,
non poffunt eſſe Vaces, nec Literæ legendæ , nec tali uſui ferviunt;
ſed tantùm Ornatûs & Luſûs Gratiâ adhibentur. At poft omnia
(quod palmarium eſt) ex punctorum fitu, conſtat harum Figuratio
num, ſeu horum Monogrammatum , Ordinem eſſe à Siniftrâ ad Dex
tram , contra Ordinem Linguæ & Lectionis Perſicæ : ad quam itaque
non pertinet dicta Inſcriptio.

XI.

Pag: 330. Notusille Autor Georgius Colll ElMakinus( qui fuit

Chriſtianus, aliter dictuscymell AlOmeid,) ex folo Tábari optimè
contexuit à Mohammedis Tempore Hiftoriæ Compendium , quod eft
Elmacini Pars ſecunda, quam Arabico- Latine edidit Erpenius. Et idem
Elmacinus, in priore lui ChroniciParte ab Adama ineditâ, ſatis benè
recitat ea quæ ex S. Bibliis deſumpfit. Sed quam cum cis miſcet pro
fanæ Hiſtoriæ Partem , ex aliis Autoribus corrafam , miferè tractat,
Mendaciis & Nugis ſcatens : miror ubi ( omiſlis tot melioribus Hif
toricis,) invenerit tot tantoſque Nugatores, quibus in fuo Chronico u
teretur, eoſque potiùs quàm meliores ex Delectu ſequeretur. Ideóque,
ut prior Pars eft hactenusinedita, ſic nec ullo unquam Tempore edi
merebitur. Ibi enim , de Rebus Perficis, ubique citat quendam ,l ?s)
Zurbabár, nullius Autoritatis Autorem , qui poft Darium Hyftafpem
adducit Smerdin, quem ponit regnaſſe XIII Annos ; quamvis ( Elma
cino fatente) omnes alii Hiſtorici, præter Zurbabår, ei dent tantum
unum Annum . Ifte itaque Chronologus ( Elmacinus) in Vitâ Smer
dis
 HISTORIÆ APPENDIX . 559
dis egregium & apertum de Zeradufoto admiſcet Mendacium , contra
Fidem omnium bonorum Autorum qui Res ejus unquam tractârunt.
Ideóque nolui talia in noſtri Operis Corpus inferere, fed in hunc Lo
cum rejeci, ut nullius Autoritatis Hiſtoriolam feu Fabulam ; quæ
talis ‫ي اثني‬,‫ف‬de ‫لازسرتاندششاهت املفكارتسوب‬Zeradu
‫ جلد‬eft‫لف‬.‫ر ا‬Ibi‫عش‬, inquam ‫كتاب‬fic ‫ل‬
‫ يع‬Perfa
‫[رف با‬ht ‫;عم‬
refert

‫ثور خيط بالنهب شرح فيه من اهم المجوس وعلومهم واتخن بيوت‬
‫النيران وعمل كخاريق ووافين اهل فارس بسحره وفي السنة الثانية عشر‬
‫ملکی سمرديوش قال زرادشت لطلبه وتابعية اذا امتزجت بي‬ ‫من‬
‫وامتزجت بكم حصلت الشريعة للنجاة قالوا كيف تمتزج بك‬
‫وتمتزج بنا قال بارن تاكلوا لحمي وتشربوا دمي في الوقت الذي‬
‫اعرفكم به فخافوا أن يرجع عن هذا الراي ثم سلقوه في خلقین‬
‫كبير الي ان تهري ليع عمن عظمة وشربوا منه بالجهجاوات حتي‬
‫الغ‬ ‫ واستمرت دعوته بما جينيف عن‬، ‫امتزجوا به کما قال لهم‬
‫وخمسماية مسنة ومات سرديوش لتمام خمسة الف واربعون سنة ونصف‬
Mollell Fecit Librum vocatum Iftinſhåb, 1200 Coriis Taurinis ſcriptum
& Auro ſtriatum, in quo Magorum Sectas & eorum Scientias expoſuit.
Ille paravit Ædespro Ignibus: & finxit Mendacia, adeò ut Perfidis
Incolæ effent prorſus addi ti Faſcinationibus ejus. Et Anno XII Regni
Smerdis, Zeráduſht Clientibus & Affeclisſuis dixit; Quando fueritis
commixti mecum , ego commixtusfuero vobiſcum, obtinebitur (ſeu exta
bit] Lex pro Liberatione. Reſponderunt ;; Quomodo commiſcebimur te
cum, & tu commiſceberis nobiſcum ? Dixit ; Eò quòd edetis Čarnem meam
& bibetis Sanguinem meumTempore quod vobis indicaturus fum . Illi
itaque metuentes ne ab hac fud Sententià recederet, elixárunt eum in
Abeno maximo donec ab Offibus decideret Caro ejus, & ex eo biberunt in
Scyphis, ut cum eo commiſcerentur, prout dixerat. Et [à Tempore El
macini] Prætenfio ejus diftabat prope 1500 Annos. Et obiit Smerdes
Anno Mundi 5640 cum dimidio. Hæc Phrafisedendi Carnem & biben
di Sanguinem ejus, videtur ſumpta àVerbis Chrifti, longè poft Zoro
aftris Tempora. Hocitaque eft Mendacium non fac benè fictum :
quin etiam errat in Nomine Libri, ponendo Iſtinſkáb pro Abeſtåk.
Et
560 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
Et prætereà planè ftultum eſt imaginariillum ſcripfiffe de variis eorum
Sectis, qui voluit omnes effe ejuſdem Sectæ, i . e. Religionis fuæ .
Sed certè mira & inaudita eſt incondita illa Mixtionis Hiſtoriola, quam
ergò multò meliùs tacuiſſet Elmacinus. Prætereà, malè collocat Zer
duſhtum Tempore Smerdis. Ejuſdem Farinæ ſpuria ſunt Magixà Aéria ,
quæ cum Scholiis Plethonis edidit Obſopæus; &Zwpoásps Aória , quæ cum
Scholiis Pfelli edidit Patritius.

XII.

Pag. 373 & 380. De tribus Magorum Generibus & eorum Regu
lis agit H. Lordius, p. 29. & c. Quorum primum Genus ſtatuit Behdin
ſeu Laicos ;; qui tamen reveràMagi non funt. Ille ergò pro Sacerdo
tibus, Præſulibus, & Archipræſulibus, ponit Behdin ſeu Liicos, & Hyr
bood feu Sacerdotes, & Diſtoor ſeu Præſules, prorſus omiſſis Archi
præſulibus, quia fortè in Surat, aut Nújjari, talis non aderat,ideóque
Hujus Regulæ ſeu Præcepta ibi non dantur. Dictus Lordius ſequentia
habuit à Sacerdote Perſico in Urbe Suràt, qui tanquam ex Libro Zun .
davaſtaw talia retulit ; ſc. Tois Behdîn ſeu Laicis, Deus ( perpenfis eo
rum Avocationibus,) dedit tantùm V Præceptaſeu Regulas; viz . I, Sem
per fecum habere Pudorem , ſeu Modeftiam : quia ſ babent Pudorem ,
nunquam oppriment Inferiores, nec aliquid furabuntur, necfalſum Teſti
monium dabunt, nec inebriabuntur. Sed Pudore ſepofito, bæc omnia per
petrabunt. II, Semper. fecum habere Timorem , ut, inter precandum ,
quovis Oculi Niktu timeant ne ad Cælum non perventuri fint, & timeant
à Perpetrationepeccati ; quia Deus perpendit quales funt qui Oculos ad
eum elevant. III, Ut in omnibus Actionibus fuis perpendant quid fit
permiſſum , aut vetitum , in Libro Zundavaſtaw ; utfi vetitumſit, non
faciant ; aut ſi permiſum ſit, illud profequantur. IV, Ut quamcunque
Creaturarum Dei primò Mane viderint, inde fumatur Occafio Gratias
agendi Deo, qui talia & tam bona in hominum ufum creavit. V, Ut,
inter precandum, interdiu Faciem obvertant Soli, & Nottu Lune ; cùm
hi fint duo magni Teftes Dei, contrarii Diabolo, Tenebras plus quam
Lucem amanti.
Hæc Præcepta, Laicis data, ſunt etiam obfervanda à Dâroo ſeu
Herwood, quieſt communis Sacerdos, unà cum XI Præceptis aliis ;
quæ ſunt I, Callere Ritus religioſos in Libro Zundavaſtaw præſcriptos ;
quia
 HISTORIÆ APPENDIX. 561
quia Deo meliùs arrident Ritus in fuo Libro præfcripti. II, Continere
oculos àCupiditate rei alienæ, quia Deuscuique dedit quantum ei vifum
eſt neceſſarium : quia concupiſcere rem alienam, eſt non tantùm Deo ne
gare Poteſtatem collocandi Beneficia fua in quos velit, ſed & à Deo pof
tulare illud quo iftum videt eſe indignum . III, Curare ſemper ut Veri
tatem loquantur ; nam cùm omnis Veritas fit à Deo, ea ab illo cum bomi
nibus communicatur, ut eandem in Verbis & Actionibus fuis exerceant :
Falſtatis enim Autor eft Diabolus, & quicunque eâ utitur ; inde conſtat
Spiritum illum malignum apud eum multùm pollere. Ideóque Herbood de
bet fe ipſum oftendere ei contrarium , loquendo Veritatem , quia omnes te
nentur Fidem adbibere Verbis ipfius. IV, Verſari in proprio Negotio,
non autem in Rebus mundanis ; cùm ad eum tantùm fpe&tet homines Dei
voluntatem docere. Ideóque Laici curabunt ut ei interim nihil deft, fed
neceſaria ei fuppeditabunt ; & , vice verſa, illenihilfuperfluum quærita
bit . V, Librum Zundavaſtaw memoriter addifcet, ut promptus fit eun
dem dacendo Laicos, ubicunque eos invenerit : ab eo enim Populus fuam
de Deo Scientiam derivabunt. VI, Servarefe purum & incontamina
tum à Rebus pollutis, uti, à Cadaveribus & à Cidis immundis : cùm enim
Deus fit purus, expectat Servosſuos eſſe puros, abhorrentes à Viſu Re
rum impurarum ; quas quando videt, contineat Halitum fuum , neAëren
corruptum attrabendo Impuritatem contrahat. VII, Condonare omnes
Injurias, commonftrandofe ipfumManſuetudinis Exemplar, utjudicetur
ejje talis qui à Deo venit : quamvis enim Deum quotidie offendimus, ille
tamen omnia Bona nobisdat ,cùm potiùsmereamur út reddat Malum pro
Malo. VIII, Docere Populum orare, & cum eis orare pro quovis Bono
quod appetunt : & adOratorium perveniendo, junctim cum eis in eun
dem Scopum orare. IX, Licentias dare pro Nuptiis, & Virum cum
Fæmină Matrimonio jungere : & curare ut non nubentur abfque Con
fenfu& Approbatione Sacerdotis. X, Maximam ſui Temporis partem
tranfigere in Templo, ut ibi fit in Promptu ad informandum omnes qui
illuc veniunt : nam , eum in Finem , Deus illum ibi conftituit, & eidem
Negotio fe addicere debet. XI, Ut fub Pæná Damnationis non credat
aliam Legem præter eam quam attulit Zertooft ; ut nibil ei addat, &
nibil ab eå demat : ea enim adeò miraculofè fuit tradita, s talia Dona
in Zertooft collata, ut ea crederetur à Deo profecta.
Illorum Diſtoor (qui in India eft tantùm unus, cui omnes alii Sa
cerdotes parent,) ficut eft Dignitate ſuperior, fic & Sanctitate reliquos
fuperare tenetur: ideóque, non tantùm omnia dicta aliorum Præcep
ta implere, ſed & tredecim alia Præcepta, fibi peculiaria, inſuper ob
B bbb ſervare
 562 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
fervare tenetur. Quæ ſunt I, Ut fi tetigerit aliquem ex aliend Reli
gione, vel aliquem Laïcum ex fuâ Religione,teneaturfe ipfum lavan
do luftrare, quia Deusfibi illumfanctum effe voluit, ideóque, non de
bet Deo, interprecandum, appropinquare aliorum Impuritate tactus.
II, Ut omnia Opera fibi neceſaria peragat propriaManu, tam ad
fuam Humilitatem teftandum ,quàmad ſe ipſumin Puritate fervan
dum . Nempe debet in fuo Horto Herbas plantare, & Agrorum fuo
rumGrana ſeminare, & proprium Cibum coquere ; nififortè habue
rit Uxorem quaei miniſtret, quod tamen non eſt uſtatum . III, Ut à
Laïcis accipiat Decimas, tanquam Dei Oblationes ; quas, in quemcun
que ufum voluerit , erogabit ; cùm Deus eum Oeconomum fuum &
Eleemofynarum Difpenfatorem fecerit. IV, Ut non oftentet Pompam ,
ex Bonorum Superfluitate ; adeò ut, ex Reditibus fuisannuis, perquam
magnis, nibil in fine anni relinquatur fuperfluum , nifi quod in Chari
tatis ufum Pauperibus, aut inreparandis Templis, erogetur. V, Ut
juxta Templum habitet, ibique ſe contineat , perſeverando in Preca
tione & Abftinentiâ ; nec oſtentando ſe publicè, fed privatim ut à
Mundo reclufus vivens, tanquam foli Deo dedicatus. VI, Eum obli
gari ad majorem Puritatem quàm alii Homines,idque, tam in frequen
tibus Luſtrationibus feu Lotionibus, quam in Cibo, edendo Cibos ſe
cundùm Legem puriores habitos ; atqueſeparandofe ab Uxore, Tem
pore Pollutionum menftrualium . vif, Út cùm Herbood verſandus fit
in folâ Lege, feu Libro dieto Zertooft,, oportet ut. Diftoor htverfatus
etiam in totd illá Doétrinâ quæ in Libro Zundavaſtaw , ( fc. tam in
ea Parte qua agit de Judiciariâ Aſtrologia Sophis commiſă, quàm in
alterå Parte ad Medicos Spectante, & præcipuè in Libro Legis ;)
cùm Lex expe&tanda fit ab Ore ejus, qui debet omnes alios in eâ infor
mare. VIII, Ut non edat aut bibat ad exceſſum ;; cùm talia fint Im
pedimenta fublimioribus illisSpeculationibus, in quibus verfari oporteat
Summum Sacerdotem . IX, Ut neminem timeat præter Deum , nec me
tuat ab aliquá Re nih à Peccato : illius enim eft ita in Deo confidere,
ut non metuat quid ei facturus fit Diabolus. X , Ut cùm Deus eum
præfecerit omnibus Rebus ad Animam fpectantibus, ergò ille debeat
quemvis Peccatorem ( quamvis Magnatem ) monere, quietiam ei obe
dire tenetur, utpote qui non inCaufà fua, fed in Caufà Dei loquatur.
XI, Utfecundùm Sapientiam à Deo ei datam, valeat difcernere quo
modo Deus, & quomodo Diabolus, ſe revelare foleant, adeóque inter
Veritatem &Falhtatem difcernere . XII, Ut cùm Deus ſe ei revela
bit in Vifonibus Nocturnis, eique monftrabit quo modo fecerit Opera
Jua
 HISTORIÆ APPENDIX. 563
fua Creationis, is non divulget Dei Secreta, ſed , ea ſecum retinendo,
illius Potentiammiretur: quia Deus non revelatſe cuivis ficut Summo
Sacerdoti. XIII, Ut alat Ignem perpetuum , qui, ab igne cælefti quem
attulit Zertooft accenfus, duret ad omnia Secula. Heic adduntur à D.
Lordio falſa quædam , [ ſc. donec venturus fit Ignis pro Conflagratione
Mundi : & ut Preces ſuas recitetfupra eum , prout in Libro Legis fta
tutum eft.] Illi autemnon credunt Conflagrationem Mundi, nec poteft
aliquis precari ſupra Ignem , quod eorum Lege expreffè vetitum eſt.
Lordius itaque hæc exſuo ingenio addidit. Et prætereà, haud pauci
ſunt alii Errores, quibus ſcatet ipſius Libellus.

XIII.

Pag. 373. De Paſargadarum , tam Situ, quàm Nomine, inter Doc

tos diſcordatur. In Ptolemæo impreſſo legitur Taraguádoq; in Cod.
3

Pal. Macapáxa, in MS Seld. Tacápoaza. Apud Curtium legitur Per

Jagadum bis, & ſemel Paſargada. Sed Paſargadarum Caſtellum &
Paſargadarum Urbs fortè lintdiverſa, ut infràdicetur. Curtio ; Per
fagadum , quam Urbem Cyrus ftruxit, in Memoriam ibi vičti Aſtyagis.
Hæc Urbs videtur effe Plinii Cyropolis, ex hiſce Verbis ; Sinus Perhe
cus : Regio ibi maritima Cyropolis. Ptolemæus quoque haud procul ab
Hormüz, in Caramaniæ Promontorio, Paſargadas conſtituit. Et fic
Martianus Heracleota ponit XC Stadia d Carpellis, quæ juxta Sinum
Pericum, Πασαργάδα, Καρμανών όντες εγγύς. Sic recte legiturabique
Vojſiana Emendatione yévą . Apud Ptolemæum videtur dari alia Cyro
polis in Auſtrali Orâ Maris Caſpii, aliquot milliaribus orientaliter à
Flumine , s Cùr, feu Coro, five Cyro. Et apud Stepbanum eſt adhuc
alia Cyropolis, dicta Kyra, ſeu Kyreſchata, quæ in orientali Extremi
tate Perſidisverſus Indiam , q.d. Kõga Egara.. Sed quoad Pafargadi
Situm , D. Voffius in Notis ad Melam, ſpretâ Ptolemæi & Martiani
Autoritate, nimis temerè pronuntiat, Ptolemæum non intellexiffe verum
Situm : & deinde addit, quòd Veteres, qui Res Alexandri prodidere,
Pafargadas Oppidum & Gentem circa Perſepolin ad Orientem defcribunt.
Videtur autem D.Voffius falli de Oppido & Gente : hæc enim ex ſu
pradictis Autoritatibus funt prope Sinum Perhicum : nam Plinius,
poſtquam dixit, Sinus Perſicus : Regio ibi maritima Cyropolis,mox,
inquam , poft pauca addit; Inde ad Orientem Magi obtinent Caftellum,
B bbb 2 in
564 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
in quo Cyri Sepulchrum eft, fuper quo Turris haud magna. Adeò ut
Paſargadum , ubi Cyri victoria contra Altyagem , & Paſargadum , ubi
Cyri Sepulchrum , videantur fuiſſe in diverſis locis ; & quòd fruſtrà,
contrà Ptolemæi Autoritatem , contenderit Voffius pro aliâ Cyropoli, quæ
apud Stephanum Cyreſchata, quæ ad finem Perſidis, in alterâ Éxtremi
tate verſus Indiam , toto Cælo totâque Terrå diſtans à loco quem
Voffius indigitare vellet, fi Ptolemæo Fides. Prætereà fallitur duplice
Araxi : ille enim contendit pro Araxi, quæ memorari folet cum
Coro, ſeu Cùr, cùm potiùs debueratcontendere pro alterâ Araxi, quæ
hodie eſt Bendamír, prope Perſepolim . Has enim Araxes confundit,
eas non diſtinguendo. Illud autem Paſargadum , pro quo D. Voffius
contendit ,Ptolemæo dicitur Tlapanágrn Paſacarta , quæ fitu convenit
cum D. Vofii Deſcriptione, ad Orientem & Boream Perfæpolews.
Hæc nempe eſt Parthiæ Urbs, quæ hodiè in Libris ſcribitur laus Bafa,
ſeu Lus Phaſá, vel Paſâ ; quæ, additâ ufitatâ Terminatione ghard, ſeu
gberd, fit ajlams Paſághard, ſeu Paſágberd. Nam Paſargadi nomen
videtur malè tractatum à Græcis & planè corruptum : cùm fyllaba
gad vix poffit effe aliqua vocis Terminatio Perſica, ſed potiùs gard ,
feu xágry, adeò ut, pro Paſargad, dicatur potiùs Paſagard. Nam
Spahi- zadeh in Lexico Geographico legit ; les Baſá, dieta Arabicè
laus Phalâ, eft maxima Urbs Provinciadijlo Daråb-gjerd, Mag
nitudine ferè accedens ad Shiraz. Pleraque Ligna, ex quibus extructa
eft, ſunt Cypreffina. Forma denominativa ab Arabico eſt uglus Pha
fávi, & à Perfico Sylvulaus Bafifiri. Et (quod ad Rem ſit) Báfáſír
eft Locus Boreaſatur, eâdem Ratione, quâ Ghermſir eſt Regio Calore ſa
tura, & Serdireft Regio Frigore fatura : & ab his Denominativa ſeu
Adjectiva Forma non erit Ghermi& Serdi, ſed Ghermſiri & Serdſiri.
Eft itaque Paſágard, Taraxápra ,Urbs in Darábgard,ſeu NomoDa
rii, X Parafangis à Perſepoliad Borrapelioten in Parthia, in Confi
niis borealibus Caramaniæ deferta. Et quidem in Significatione No
minis eſt Indicatio ſitûs : nam bus Baſă, ex vi vocis (dicente D. Go
lio) eft Boreas ;ideóque Bafa-gard eft Borealis Urbs, ſeu Nomus ; qui
fitas, in calidis illis Regionibus, gratus. Iſtam Terminationem gard
Perſæ videntur olim habuifle à Pænis, quibus inop Kapta eft Urbs;
ſeu Certa, ut in Tigranocerta. Ad ſupradictam Diſquiſitionem per
tinet fcire, annon Cyropolis fuerit multiplex, fc. plures Cyropoles, &
annon
 HISTORIÆ APPENDIX. 565
annon ex eis fuerit Shiraz , ut vult D. Voffius, & ut nos olim fenfi
mus in Notis ad Ulugh -Beighi Aſtronomica.
In Paſargadarum Templo Veneris coronatus dicitur Artaxerxes
Mnemon , qui Veneris Templa & Cultum primus inſtituit '. Dicta
itaque ejus Coronatio, in Pyréo facta, in Veneris Templo fuiffe à Plu
tarcho narratur prolepticè : nempe coronatus fuit in illo Pyréo, quod
ab eo, pofteà ftatim ,Cultui Venereo dedicatum eft.

XIV.

Pag. 390. D. Tavernier dicit, “ Nullos in toto orbe tam parços

" ſcrupulofos eſe in Religionem ſuam revelando ac ſunt Gavri : ſe
itaque neceſarium habuiſſe eorum conſortium frequentare fæpiùs,
“ antequàm poffet addiſcereea quæ heic diéturus eft.
Antequam Mohammedani inceperant Perfecutionem exercere in
“ Gavros , multos ex eis fugiſe adSuràt quæin Guzerát. Et jam
ele plures quàm 10,000 in Kirmân. Horum, eos qui degunt in
“ Indiá, elle Artifices præfertim TornatoresEboris : eos qui in Kir
“ mân , ejë Mercatores Lana. A Kirmân IV milliaribus diftare pre
cipuum eorum Templum , ubi refidet eorum Archipræfui: & illuc,
“femel in Vitå , Peregrinationeminftituere teneri omnes. Aliquos bo
“rum degere prope Iſpahân. Eos afirmare Prophetæ fuiPatrem
fuifſe Natione Francum , nomine Azer, Profeſpone Șculptorem .
“Eum reliquiſſe Patriam fuam ( quæ tunc fuit Babylonia ) ut de
“ geret in Patriâ eorum , eumque ibi accepifle Uxorem nomine Dogh
“ dou, que, aliquá Nočte, fomniavit Deum per Angelum à Paradiſo
“ ad ſe mifife egregias Veſtes,quas illa haud citiùs induerat quàm
cæleftis Lux operueritſuam Faciem , quam , ad inſtar Solis, reddidit
“formofam , ſeque evigilantem comperife fe ipfam prægnantem , &
gravidam Puero qui fuit Propheta Ebrahim -Zer- Ateucht. Illius
“ Temporis Aſtrologos, per Scientiam Stellarum , prænoviſe Nativita
“ tem di&ti Pueri à Deo miſi ad gubernandum homines & ad regnan
“ dum in Cordibus eorum . Irlos Aſtrologos adeuntes Regem , ei decla
råfje naſciturum Infantem qui aliquando eum Coronâ fuâ privaret.
“ DeindeRegem ( dictum Nembrout) omnes in Regno fuo Feminas
a Confer cum Pag . 95 .
gravidas
566 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
gravidas interfici juffe : fed, per Miraculum , ejus Graviditatem
“non apparuiffe ; unde evaſt. - Contra Morem aliorum Infantum ,
qui recenter natiplorant, iftum Infantem riffe: ipſum enim in eo
" rum Cordibustriumphaturum , præmonſtraſſe Gaudium , eorum Feli
“ citatem anticipando. His Regi ſignificatis, eum convocáſſe Aſtrolo
gos ad inquirendum quid rei effet, & quid de ifto Infante faciendum
eljet. Aſtrologos autem non potuiſſe Rem indicare, ideóque Regem
voluiſſe propria Manu ipſum Gladio interficere : Deumautem ejus
“ Brachium arefeciſſe. Cúmque hoc non poſſet, eum iratum jufile ac
“ cendi Ignem ; eum autem , per Dei Potentiam, fa &tum fuille Cubile
rofaceum . Hujus Ignis Partem ad boc ufque Tempus reſervatam
• fuiſſe. Regem nolentem defiftere, nova pro InfanteTormenta exco
gitáffe : Deum autem ad eum caftigandum miple Culicum Agmina,
quiAculeisfuis Mortem intuleruntomnibus quinon adorârunt iftum
Prophetam , ejus Pedes oſculando in Pænitentiæ Teſtimonium . Re
gem autem , non pænitentem , peffimâ Morte periiſſe ex iftu Culicis in
«« Aure iphus.”
Hujus Regis Succeſſorem fuiſſe Cha -Glochten, qui Initio regni
fui Perfecutionem moliebatur contra iſtum Infantem , Annis & Vir
“ tute Adoleſcentem . Regem quidem eum incarceráſje : attonitum au
“ tem fuiſſe,audiendo Equum ( quo vectus in Pugna ſemper vincebat,)
** ſuos IV pedes amipfe : ideóque Prophetam àCarcere evocáſſe, &
« Veniam petiiffe, eúmque rogälle ut Equum ſuum reftituere vellet,
Prophetam annuentem , ad Deum quater oräfe, & fingulis orandi
“ Vicibus unum Equo Pedem reſtituiſſe. Regem , viſo boc Miraculo,
“ ſemiconver)
erfum fuiſſe: fedulterioris Certitudinis cupidum, petiifle à
Prophetå ut ſe conjiceret in Fornacem liquati Argenti, èè quo lie
“ vaderetfalvus & illaſus, ſe eum recepturum ut aliquem à Deo mif
•Jum , ejúſque omnibus Præceptis parere velle. Prophetam promptè
•Fuſcepille Opus, &fe ipfum conjeciſſe in Fornacem , unde illæfus exi
si vit. His fa£tis,Regem eum ad ſe vocáſſe, & cum Populo ſuo ut
Prophetam coluiſſe, eique indidiſſe Nomen Zer-Ateucht,feu Argen
rs to lotum . Prophetam , obſervantem omnesJe veneraturos, ſe ipſum
“ fubducentem noluiſſe videri. Gavriſque neſcientibusquid ei eveniſſet,
credidiffeeumcum Animd &Corpore aſſumptumfuiſe in Paradi
fum : alios dixiſſe eum invenientem Sandapilamferream in Via pro
pe Babylonem , fe in eam conjeciffe, & abAngelis aſportatumfuiſe
s in Paradiſum .
" Eos
 HISTORIÆ APPENDIX . 567
“ Eos Propheta ſuo aſſignájſe tres Filios, qui tunc [ ſc . ante 2500
Annos]nonvenerantin Mundum, quamvis eorumNomina tunc
“ indita elſent & prænofcerentur. Iſto autem Prophetâ Ebrahim ſuper
Aquam fine Cymba ambulante, ab eo in ipfam cecidiſſe tres Seminis
genitalis guttas, ibidem deindefervatas. Deum pofteà fuper eundem
* Fluvium mifile Virginem à fe adamatam, quæ , prima Gutta Recep
“ tione, tunc evaſura effet gravida primo Infante, quem in anteceſjum
" i vocabant Orhider. Illum deinde in Mundum cum Autoritate veni
CC
entem , Patris fuiLegem confirmaturum & ut recipereturfa&turum ;
idque, nontantum perPrædicationem fuam , fed & per multa Mi
“ rácula. Secundum , di&tum Othîderma, eodem Modo concipiendum ,
“ Fratrifuo Opem laturum , fiftendo per X Annos curſum Solis, do
“ nec totum Mundum de Doctrina ſua Veritate convinceret. Ter
' tium , ab eâdem Matre concipiendum , ( cui Nomen Senoiet Hotius' )
" venturum cum majore Autoritate quàm duo Fratres priores, omnes
perfeétè ad Prophetæfui Religionem addu&turum . Deinde poſteà
" futuram ele univerſalem omnium Reſurrectionem ; & eo Tempore
omnes Animas quæ tunc, vel in Paradiſo, vel in Gehennå , ad
Corporumfuorum Poleſponem reverſuras. Tunc æquandosfore om
" nes Montes, & quafvis Mineras liquandas, ad implendum Inferni
Abylum, ut omnes Diabolorum Manpones perderentur. Deinde to
“ tamTerram faciendam æquabilem ad inhabitandum , &unumquem
que babiturum Manhonem aptatam Bonitati quam in Vitâ fecerat ;
præcipuas autem eorum Delicias fore in Intuitione Dei & Ébrahim
Prophetæ fui. Ante Reſurrectionem , eos, qui in Paradiſo, non in
“ tuituros Faciem Dei, nec Angelorum , excepto uno, qui femper adeft
" ad famulandum eis, uti nec ipfos. Angelos Deum viſuros, excepto
uno, qui femper ei adeft ad recipiendum Mandata ejus. Deum
tandem vellemiſereri damnatorum , qui etiam pofteà ituri ſunt in
" Paradifum , jam tum fatis pafli pro peccatis fuis.”
« Ebrahim Zer- Ateucht in Paradiſum fuiſe receptum , cujus Ope
acceperunt VIILibros Legum , quos Deus, ex Benignitate juả, mi
“ fit ad inftruendum eos in Via Salutis. Eos quoque recepiffe.VII
1 Sed fciendum eft Tavernierum , ad inftar Plagiarii, hocce de Gauris Paragraphum (& forte
malta alia) deſumpfiffe ex alio Itinerario Gallico Ed. Lyons 1671 in 8vo, cujus Autor eft P.
G. D. C. i. e. Pere Gabriel de Chinon , qui XXX Annos in Perfiâ tranſegit. Hoc de
Gavris Extractum pro me fecit amiciffimus & ingeniofiffimus D. Jo. Marſhal Londinas. Is fui
Libri p. 429 legit Dodon pro Dodox. Notandum autem quòd pro Tavernieri Senoiet - Hotius,
ifte Autor rectius legat Seaous-bons.
« alios
568 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
“ alios Libros de Interpretatione Somniorum : & tandem VII alios de
« omnibus Arcanis Medicine. Libros autem de Somniis & de Medicina
“ fuiſe deperditos, quippe quos, tanquam inæſtimabilem Theſaurum , fecum
aſportaverit Alexander: VII autem de Religione Libros (cum ſcribe
“ rentur in Linguâ à Nemine niſi ab Angelis intellecla ,) iratum Alex
“andrum combuſille : Deum autem , ejus Temeritatem puniendo, Ægri
“ tudinem in eum mifile, de quâ obiit. Aliquos Doctos Sacerdotes, qui ab
“ ejus Crudelitate in Montesaufugerant, eo mortuo, rurſus convenije, &
“ex Vi Memoriæ aliquem Librum compofuiffe. Sacerdotes in eo legentes
"vix intellexiſſe quid legerent : eos autem habuiſſe alios Libros Contenta
ejus exponentes ; (viz. Sad -der.] In illo Libro legentes, aut precantes,
“ Pannum linteum fuper Ora ſua ligare, & c."
“ Gavros non uti Circumciſione, ſed apud Infantum Nativitatem ha
“ bere aliquid fimile Baptiſmo Chriſtianorum . Eos enim, aliquot Diebus
poft Nativitatem , Infantem lavare Aquá, in quâ co&ti fuerunt certi
quidam Flores: & dum immergitur Infans, Sacerdotem aliquot preces
perorare. Puerum ,fine illâ Lotione morientem , credunt ad Paradiſum
" iturun ; ſed Parentes pro Neglectu fuo reſponſuros, quia talis Lotio
auxiſſet merita .”
Quoad Nuptias, Gavros cuivis permittere habere V Uxores, fi pof
fit : fed non poſſunt in Uxores ducere Conſanguineas fuas, Nuptiis intra
« tertium Gradum prohibitis, neclaudabile e ſe aliquam repudiare, niſi
« ob Adulterium manifeftum , aut ſi Religionem mutaverit ; prætereà
soportere Maritum per integrum Annum expectare an reſipiſcet necne.
« Fæminæ autem , ſuum Crimen confitenti, Sacerdotem præfcribere trium
“ Annorum Pænitentiam ab ea ſubeundam : & pofteà , ipſo illos renu
“ bente, ambos habendos efe pro Nuptis ut anteá . In Nuptiis, Sacerdo
«tem Virum & Fæminam ad fe venientes coram Teſtibus interrogare de
« mutuo conſenſu ; & tum precando ſumere pauxillum Aque, & ambo
rum Frontes lavando Rem abfolvere. Eos non poffe Matrimonio jungi
intra tertium Gradum , nec pole obtinere Diſpenſationem. Quamvis
“ verò permittatur babere V Uxores, attamen tantùm harum unampoſle
cenſeri nuptam , cum quâ ergòobligatur pernoctare ſaltem duabus Noc
« tibus quovis Septendio, ( putà Nočte Saturni& Veneris ;) eámque ſen
“per cæteris præcedere. Si autem illa non habuerit Liberos intra VII
“ ' Annos, Viro permiſſum efe ſuperinducere aliam : priorem autem non
repudiare, fed alere."
" Mulieres
 HISTORIÆ APPENDIX . 569
" Mulieres menſtruatas fatimfecedere in Campos, ut , durantibus
Menfibus, maneant in Tugurio cui appenfus Pannus eft pro oftio ;
“ dum interim Cibus & Potuseis afferatur: & revaleſcentes, ad Sa
“ cerdotem , pro Oblatione,miſuras Hædum , aut Gallinam, aut Colum
“ bam ; & pofteà ad Balneum euntes, invitaturas ad Refe &tionem
“ aliquas Amicas fuas."
“ Gavros, tam Viros quàm Fæminas, bibere Vinum & ederé Porci
nam,fi modo (aliter quam antea ) in diftin &to aliquo loco, aliá Diætå
paſti fuerunt Porci per integrum Annum prius quam mactentur :
nam fine iftis Circumftantiis Porcina eft eis vetita. Eos non liben
" ter præfcindere Ungues nec Crines : quòd fi necefle fit, tenentur illa
Præſegmina portare ad aliquem Locum extra Urbem , præfertim ad
Sepulchretum . Eos V Diebus in Anno abſtinere à Carne, Piſce,
Butyro, & Ovis ; & tribus aliis Diebusjejunare ad Vefperam .
“ Illos habere XXX Dies Feſtos in Honorem Angelorum , in quibus
“ Nemo operari audet. Diem Nativitatis Prophetæ fuicelebrari fo
“ lere Pompå maximâ & Eleemofynis amplis. Aliquem eſſe Diem quo
« omnes exeunt ad necandum Ranas, idque mandato Prophetæ Jui.
“ Sacerdotes habere Libros cum Picturis pallidis, feu aquei Coloris,
“ Hominum futura Supplicia repræſentantibus, præfertim pro Pædi
« catione quam abominantur.””
“ Quoad Funera, ægrotantes Gavros accerſere Sacerdotes, quibus
quodammodo fua confitentur Peccata, & propterea eis injungi Elee
mofynas & bona Opera ad obtinendum Peccatorum Veniam . Eos
"fuos mortuos non cremare nec fepelire ; Cadavera autem extra Ur
“ bem exportare ad Locum Murocinetum ,juxtaquemſunt multi Sti
pites, VII aut VIIIpedes alti, quibusfolent alligare Cadavera, Fa
“ ciebus verſus Orientem . Omnes funuscomitantes ad commodam Dif
“ tantiam orare, donec veniant Cornices, quas illa loca attrahunt.
“ Si Cornix primò involaverit in defunéti Oculum dextrum, eos ( cre
“ dendo defun &tum effe felicem , ) dare Eleemoſynas majores ; fi autem
" in Oculum finiftrum, id effe malum Omen : nullas ergò Eleemofynas
“ dantes, redire domum filentes, non edentes nec bibentes .
“ Gavros nolle ut æſtimentur honorare Ignem per Modum Adora
tionis, cùm nollent reputari Idololatra , dum agnofcunt tantùm unum
“ verum Deum, Cæli & Terra Creatorem , quem folum adorant: Ig
"nem autem eos fervare & honorare, in Memoriam Miraculi, quo eo
rum Propheta Ebrahim à Flammis fuit liberatus. Autorem, ali
“quando dum eſſet apud Kirmân, petiife ut videret facrum Ignem ;
Ссс с sid
570 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
“ id autem ei negatum fuiſe, cùm aliquando Chân ,feu Gubernator Urbis
“ Kirmân, idemexpeteret, cui non potuerunt id denegare. Illum autem
expectantem videre extraordinarium quendam Splendorem , fefelliſſe
Spem : cúmque non videret alium Ignem quàm quem videre potueritin
Culiná, mox iratum juråfje &fremuiſſe, & in ſacrum Ignem infpuiſſe.
“ Sacrum verò Ignem , hoc modoprofanatum, avolaſſe in Formâ alba Co
lumba, donec Sacerdotes per Eleemofynas & Preces eundem revocarent :
“ ideóque eos Nemini eum oftendere velle. Eos, quoſvis Juramento adi
gendos coram ſacro Ignefiftere,ut coram Tefté, minando magna Sup
“ plicia pro Perjurio, & facrum Ignem avolaturum effe .”
“ Eos interrogatos quid de iſtoIgne ſentirent, reſpondiffe, ficut Sol
“ inter Sydera, & Rex inter Subjeétos, talem eſſe hunc Ignem Reſpectu
“ aliorum Ignium ſublunarium : quamvis vero aleretur Lignis, quâ in
« Re non differebat ab aliis Ignibus, eum tamen miraculofè ſuſtentari
poſſe abfque Pabulo. Sacerdotes,fingulis Menfibus, bujus IgnisPartem
diſtribuere Laïcis, pro quo Favore ſatis carè ſolvunt. Ad Ædes vero
C6
ſuas portant, credendo inde eſſe Cauſam Abundantiæ omnium Rerum in
“ Familiis fuis : & coram eocollocant ægrotosfuos, qui aliquando reva
“ lefcunt : fi non, id Infidelitati tribuitur.'
« Eorum Linguam eſſe diverſam ab eâ reliquorum Perfarum , uti etiam
"ſunt eorum Characteres. Eos amare Epulos, & valde profuſos eſſe de
Juo potu Erác. Eos nunquam edere. Lepores propter Menfirua ; nec
" More, utpote quecredantur ex Mulierum & LeporumMenſtruis pro
“ cedere. Si pectinando Caput,unus Pilus ceciderit in Veftes, illos tene
“ ri iftas Veftes lavare in Uriná Vaccæ , propter earundem Purificationem :
uc idem quoque faciendumfi ftercus aut fordes tetigerint : & Sacerdotem ,
“ obviàm factum Funeri quod videt, adidem teneri : id etiam aliquos ex
“ Indis credere. Eos interrogatos unde talemUrina Virtutem intellige
rent, reſpondiſſe, aliquem Adamo coævum , babentem Brachium contu
fum uſque adnigrorem , jacuiſſe in campo dormientem ; & dum juxta
"eum mingeret Vacca, aliquam Urina guttam , in Brachium ejus caden
“ tem , eam quam tetigit Partem fanâſe : Hominem ergò ſecutum Vac
“ cam donecea rurfus Urinam mitteret, perfe&tè fanatum fuiſſe.”
“ Eos talem conſervare cum aliâ quâdam Aquâ mixtam , quam poft
“ Peccatorum Confeffionem , Confitentibus propinant. Hanc vocari Aquam
“ Cazi,feu Judicis, five Sacerdotis, quæ XL diebus debet fervari, cum
Infufone Corticisfalignei & aliquot Herbarum. Confitentes autem ali
quod grande Peccatum , teneri Š diebus manere in domo Sacerdotis, nec
“ aliquid edere aut bibere niſ quod ille dederit. Et in Ordine ad Abfo
“ lutionem ,

1
 HISTORIÆ APPENDIX. 571
“ lutionem , Sacerdotem eum fiftere nudum , dextri Pedis Pollici alli
gando Caniculam , quam ergò fecum circumducit in domo, aliquando
per integrum Diem aut diutiús. Eo modofehabentem , petere à Sa
“ cerdote abfolutionem , de fuâ Parte credendo fe ipfum effe purum .
“ Deinde Sacerdotem ei reſpondere, Se non poffe, fed Canem ele qui
eum purificet. Poſtbac, Sacerdotem diétam Aquam compofitamſuper
Caput ejusfepties fundere, & unum ejufdem Hauftum ei propinare,
“ & boc modo eum abfolvi. Hanc Pænitentiam eje caram , quia pof
“ teà tenetur Amicos tractare apud Domum Sacerdotis. Autore in
terrogante ,An Sacerdos boc modofaceret Feminis ? refponfum eft,
“ Sacerdotis Uxorem , aut Ancillam , idfacere Fæminis. Eos ad quem
“ vis moribundum adducere Caniculam , quam fuper ejus Pectus collo
“ cant ; & dum ultimum Halitum expiraturus eſt, eos morientis Ori
applicare Os Canicula , interim eficientes ut eo modo & habens la
“ tret bis, ita ut moribundi Anima intret in Canem , qui eam tradat
“ in Manum Angeli eandem accepturi. Eos quemvis mortuum Canem
extra Urbem portore, & pro eo Cadavere Deum precari, quaſ
Beftia, per illorum i’reces, Beneficium acciperet poft Mortem .”
“ Dari multas Beſtias quas amant, & alias quasodio habent, ut
"pote non à Deo creatas, fed ortas ex Corpore Diaboli, cujus Natu
“ ram retinent. Eos cum Admiratione amare Vaccas, & Boves, &
~ Canes. Vetitum eſſe mattare tam Bovem caftratum , quàm Taurum ,
propter Laborem fuum in colendo Terram . Eos etiam de Vaccis
elle valdè cautos : earum tamen Lac comedunt, & annoſas mac
" tant & edunt. Hoc autem Animal præcipuè æftimatur, quia ab eo
“ habetur Materia ad Purificationem & Peccatorum Expiationem .
« Eos odio habere Colubros, Serpentes, Lacertas, Rubeta, Ranas,
“ Cancros-piſces, Sorices, Mures, & fupra omnes ) Feles, quas di
as cunt referre Diabolum dantem eis tantam Fortitudinem ut difficile
" eas occidere ; feque velle Soricum & Murium Incommodum ferre
“fit
potiùs quàm Felium. Quoad Animalia noxia, Gavros ægrotantes
" conducere aliquos qui exeuntes ea trucident, quod Morientium Bonis
Operibus eft accenſendum. Eos autem talia habere exofa, quia cre
“dunt illa ele Inſtrumenta quibus Diabolus Tormenta infligit damna
“ tis ; ideóque illud efle Bonum Opus: eofque talia perdere, ut ita,
“ Diabolo Inſtrumentis deftituto, Animarum , quæ in Gehennâ funt,
· Tormenta mitigari poſħnt .”
“Eos reputare fe pollui poſſe variis Modis, quorum aliquos decen
“ ter memorare non poflum . Præcipuè autem miror quòd Capitis &
C c cc 2 os Barba
572 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
“ Barba Pili, quos quotidiè geſtant, reputentur immundi, & refectos
« foràs è Domibus fuis exportent : Sacerdotes autem nunquam refe
carefuos. Et fi pectinandoCaput, aut Barbam , aliquis Pilus ca
“ dendo in Veftes, ibi manferit per plufquam dimidium Diem , tales
Veſtes Urină vaccinâ luftrandæ funt.Et fi talis Immunditiei ali
quid in Terram ceciderit, talis Terræ Superficies, diligenter deraſa,
exportanda eft ad locum ejuſmodi Rebus peculiarem. E Nafo quoque,
" & quavis aliâ Corporis parte,, fluens Sanguis, cenfetur inducere
“ Pollutionem Urinâ vaccinâ luftrandam ; qua tamen aliâ quâvis Aquá
pofteà lavetur. Et, quâvis harum leviorum Pollutionum Occahone,
“ tenentur fætidam fuam Aquam luftralem adhibere, quamvis pofteà
(ut di&tum ) Aquâ mundâſe lavare poffint. Iftum Urinâ luftrandi
" Morem non effe folisPerfis peculiarem , ſed uſurpari etiam apud In
“ dos. Hunc tamen Morem non fuiſſe ab eorum Prophetâ inftitutum ,
“ ſed Originem habuifle ab aliquo Homine Tempore Adami,” &c. ut
ſupra dictum eſt. [Ad hunc Locum Curioſus quidam Obſervator
addidit ; “ In Luſitanorum Noſocomiis jam Morem elle poſt Febres
“ diu bibere Urinam vaccinam , ficut Naturæ reſtaurativumquiddam ,
“ eodem Modo, quo in Anglia bibitur. Decoétum amarum : & hancce
“ Indicæ Medicina Praxin nuper etiam in Londino obtinuffe.] Pof
“ teà fequitur ; Ad dictum luftrandi Morem teneri nubendos, ( tam
“ Virum quàm Fæminam ) qui id faciunt in DomoSacerdotis. Quan
“ tum æfliment Canem , hinc conftare, quia Moribundis afferunt Ca
“" niculam quæ ultimum Halitum excipiat, quod vocant Animam ex
“ cipere, imaginando Caniculam ( utpote puriorem ) eam Angelo tra
" dituram. Sic etiam in Expiatione, ſeu Abſolutione, Caniculam
puriorem reputant. Eosabhorrereà Felibus, propter Mohamme
“ dem quem odio habent, afirmantes illum maledi&tum babuiſe felinam
“ Faciem & Caudam , ut ő habuit Alexander ; iftúmque genitum fu
ile à Diabolo, qui ipſumfuis Proprietatibus donavit, ita ut difficile
eljet eum occidere : ideóque Nemo Felem alit in Domo fuá . Eos
necare Ranas, &c. quia polluunt Aquas; & Formicas , quia fu
rantur plus Granorum quàm eis fufficiat ad vivendum . Eos mortuis
“ Juis detrabere Veſtes meliores, & induere deteriores. [ Orientales
" enim in Lecto dormiunt cum Induculâ & Subligaculis, & c .]
Perſas elje robuftos & falubres : & affectare Veſtes faturi Coloris
“ lutei, quales etiamfunt Palla Muliebres. Pudet eos fateri ſuam , de
" Mortuorum Statu, Hariolationem à Volucribus Cadavera invaden
** tibus eos autem talia potiùs obfervare, ad ſciendum an Corpus citò
« reducerea
 HISTORIÆ APPENDIX. 573
“ reduceretur ad Sceleton, quia, diu manere incorruptum eſſet malum
“ Omen. Proximo poſt Funera Die, Confanguinei parant, tam Deo
“fun &ti, quàm Uxoris & Liberorum Imagines, quibus apponunt Con
« vivium triduanum ; quod pofteà ab Amicis comeditur, & reliquum
Pauperibus datur. Interrogati cur talia facerent, refpondebant,
“ Animas biſce Rebus refici, fæpè talibus Conviviis adeſſe ,& pios fa
penumerò cum eis converſatosfuiſſe. Pofteà, interficientes inviſa A
“ nimalia,, Eleemofynas erogant pro Animabus defun £torum , quæ ad
Infernum ituræ, fi Meritis præponderant Peccata, vel ad Paradi
fum, fi Peccatis præponderantMerita
ſunt ut Differentia diſcerni nequeat,
: vel fiambo adeò æqualia
tum eunt ad medium aliquem
“ Locum di&tum Eftemagoon . Alia dari Loca parata mortuis Infan
“ tibus, qui nec Merita nec Peccata habuerunt: & peculiaria parari
“ Loca pro undecim generibus Hominum , inter quos numerant deſti
“ tutos Liberis, per quos aliquidmererentur, eos educando in Timore
“ Dei. Pontem Judicii definere in arEtà Anguſtia , adeò ut, ibi euntes
« inde cadant in Gehennam inferiús. Exportato Cadavere, tanquam
pollutam abradunt & exportant Superficiem Terra in quájacebat,
“ aut moriebatur. Tantùm Viri, & Pueriex Ephebis exceſi, poſſunt
“ mactare Cibum quem comeſturi funt: & Sacerdotes non debent edere
niſi id quod ipſi mactaverint & eorum Uxores coxerint. Quando e
“ dunt fi non adßt aliquis Peregrinus ) retrorſum jactant Capita, ut
“ cibus, fine Tačtu Labiorum , in Ora cadat : @ eodem Modo elevan
“ tes Poculum, in Ora fua effundunt Potum : affirmanteshoc elle ad
“ Imitationem Avium & aliorum aliquot Animalium retrorſum jactan ,
“ tium Capita ; nam quafiDeo effent gratabundipro Beneficiis, fur
fum afpiciunt, ad docendum nos, bâc Corporis Pofiturå, Deo quoque
gratos eſſe pro omnibus fuis Beneficiis in nos collatis. Habent in
“ Anno IV Feſta ſolennia ;fcil. Primum , in Æquinoctio Verno per
“ XV dies. Secundum , dictum Camſe Kadîm per V dies, quod tran
“ hgitur Precibus & Eleemofynis pro Mortuis. Tertium vocatur
“ Geſhim Kadîm , in quo fe invicem mutuis Conviviis tractant.
Quartum vocatur Meſegom , in Honorum XXV Angelorum qui
“ Throno Dei propinquiores ſunt, & in ejus Miniſterio & Mandatis
occupantur ; qui tamen Divinam Præfentiam non aſpiciunt. Alia
“ etiam dari Feſta : & Menfis etiam Diem XII atque XXI infuper ,
“ per eorum Legem , Sacros haberi : quod tamen non eft in bodierna
“ eorum Praxi; fortè propter Paupertatem , cùm à quotidianis Ope
V dies in Anno,
“ ribus tamdiu abelle non liceat. Jejunia funt per i
so in
 574 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM
“ in quorum tribus, nihil omninò comedunt ; & in duobus, femel
“ tantùm fub Note : ajunt autem Laïcos non teneri ad hoc, quod
ergò Sacerdotibus obfervandum relinquitur. Inter notabiliores Mo
“ narchiæ fuæ Periodos, obſervant Victoriam Alexandri Magni ;
quem tamen nolunt infuorum Heroum Numerum inferere, ne, hoc modo,
“ horum Magnanimitatem minuere videantur : ajunt autem eumà Dia
“ bolo genitum fuiſje, ſequente Modo ; viz. Pater Matris Alexandri
fuit Princeps tributarius tą Darab, ſeu Dario, qui, multis auditis
“de ejus Filiæ Pulchritudine, eam in Uxorem expetivit ab eo, qui libens
“eam miſſurus erat. Interim verò Diabolus, ejuſdem Virginis Amorem
“ expetens, fe ipfum transformavit in nigrum Turbinem , quo involvebat
“ Virginem , quæ exinde evaſit nigerrima, & tumefacto Ventre defor
“ mata : bocque horribili Statu adducta fuit coram Darâb, qui tali
Spectro terrefactus, eam remifit ad ſuum Patrem , cui peperit Mon
ftrum quoddam Infernale, Aſpectu terribile, præfertim cum Auribus
afininis; ſub quâformâ totam Afiamvaſtavit, cum Potentiâ irreſiſti
«bili, quia plus quàm humana. Poft Alexandri Mortem , aliquis ex ejus
Ducibus, cuinomen Ardeoun, qui Gavrorum Regioni præfuit, exac
« tus fuit per Shâh Ardeſhîr, qui reſtituit Monarchiam & Religionem ,
qua duravit ufque ad Tempora iš Omar, Succefforis Mohammedis, qui
iſtam Regionem fubegit.” [Ardeoun eft wigoji Ardaván, ſcil. Ar
tabân.
Horum ſaniores potiús credunt, talium Beſtiarum Formâ, dari Dia
bolos, qui hominibus Pænas infernales irrogabunt. Atque Canicula,
tam in alicujus Pænitentiâ, quàm in Obitu, non eſt ad tradendum
Angelo Animam, ſed ad, tam Pænitentis, quàm Defuncti, Peccata af
portanda, ut apud Judæos erat Hircus emiſarius. Cum multis aliis
quæ Animadverſione indigent. Quod autem Canis tam venerabilis
habeatur, videtur primò fundatum in Opinione Sagacitatis ex Odora
tu , quo ftultèimaginantur eum Animæ Puritatem , vel Impuritatem ,
diſcernere poffe ; unde etiam hujus Animalis Puritatem colligunt &
concludunt. Et gradatim tranſeundo ab uno Errore ad alium, factum
eſt, ut credant Animas impuras (quibus Peccata maxima) à Canibus
recuſari; atqui puriores ab eis exceptum iri ; quarum Peccata leviora,
aſportare Canes, & tales Animas in Angelorum Manus tradere præ
ſumuntur. Sed Indo- Perſæ non funt in omnibus Rebus Orthodoxi
ut fupra notavimus) & aliqui eorum , Tractu Temporis, Rituum
luorum Originis obliti, hodie talesRitus diverſimodè exponunt, ut
etiam ab Ægyptiis, & Græcis, & aliis Gentibus, factum eſt.
Quòd
 HISTORIÆ APPENDIX . 575
Quòd Canis (ut Hircus) aſportaret Peccata, tale fit Symbolicum ,
ut videatur dignum quod fortè inſtitutum fuerit à Zoroaſtre, cui nota
erant Veteris Teſtamenti Biblia. At quòd Canis Animarum Statum
ſuboleret, & haberet Commercium cum Angelis, eoſque conſuleret,
eft Dictu & Cogitatu abſurdum ; contra reliqua Perfarum Principia ;
& quod hujus Religionis Inſtitutori fortè nunquam in Mentem vene
rit, fed potiùs ex Pofterorum Ignorantia & Superſtitione ortum . At
fortaffis ex Afrologica Vanitate proceſſerit, quòd Sertán, & Afad, &
reliqua Signa Cæleftia, ut hujus Mundi Rectores habeantur, ut ex
Lordio notatum .
Quoad ſuperiora Nomina, Tavernieri Senoiet-botius, eſt mera Cor
ruptela pro altero, apud PereChinon, Seaoushons, quod Perſicè reſcriben
dum wlinglaw Sigoushán, i.e. Fratres, ſc. Fratrum Tertius, eodem
modo concipiendus.
Eſtemegoon, vulgari fono, Perficè videtur effe whistu Stemaghán, feu
whitewel Iftemagbán, i, e. Vim pafi: fc. compulfi & Vi concluſi in
Loco, q.d. incarcerati. Eo itaque Nomine videturintelligiVim paf
forum Loeus : nam Voces Perficæ incipientes à Vocali Kefre, pro
fcribentiumLibitu , admittunt Proſtheſin Literæ Eliph, ut Sü Shi
kèm, vel lül Ifhkèm , cum multis aliis.
Apud Pere Chinon, Dodon Erratum eft pro gaigo Dodou .
Coutſhac eft Perfiçè stays Coutchàc, i.e. Parvus, ſc,Minor Fra
ter, in eorum Religione,
Chamſi ſeu Solares, Arabícè funt courai Shémſ, vel Shamſ . Et
predcho Laná Cámfe Kadim Arabicè eft Pentas antiqua. Et Gefhim Ka
dim Perficè eft pro picha wüç Gjeſhn Kadim , i.e.Feftum antiquum .
Et Meſegom fortè fit Perficè pro wina Miſedegbản, i.e. Epula :
cùm å vulgò fonet ut 00. Nam minùs accuratis Auribus talia accipe
re folent Viatores Europæi,rarò in hiſce Linguis fatis verſati, vel ple
rumque colloquentes per Interpretes, qui aliàs ſunt Homines ignari,
cum vulgo loquentes & pronunciantes, & colloquentium Mentem
haud ſemper fat accuratè affequentes.
Vid . pofteà pag .576 .

XV .
576 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM

XV .

Pag. 425. Magna Media Urbs tai EKBATANA, feu ArBATANA

(apud Æſchylum in Perfis, Agabatarum ,) fynonymam habet in Syria
Urbeculam, Arabicè dictam Xilxy Battana ; Stephano ai Batavécu ;
Judithæ I. 9, Betaívn ;i cujus Civis eſt WII Al Battani ; unde Cele
bris Aſtronomus Al Bategnius. Et hinc conſtat quòd E KBATAN A,
ſeu A r BATAN A , ſit corruptela pro E ABATAN A, ſeu A AB A
TAN A.
1
At prorſus diverfum quid eft ejuſdem Nominis Urbs in Mediá, in
cujus Linguæ genuinis Vocibus, dictus Articulus Al nunquam uſurpa
tur. Vernaculè igitur ulolşil Aabádán, ſeu ulolst dbadân, ( five ut
ſonari poffit, Aabatân, ſeu åbatân,) eſt Locus valdè habitatus, Incola
rum Frequentia gaudens, q. d. Habitatio frequentata & ſeleeta. Et
cùm Ptolemæus ponat AKBATANA in Tropatena, ſeu Atropatia,
præcipua ibi Urbs eſt jagu Tabriz, ſeu Tavriz (vulgò Tauris,) quæ ,
propter editiorem & frigidiorem Situm , haud immeritò , pro Regum
Æſlivario electa fuerit & hodie eligitur, & ,valdè probabiliter, pro Vete
rum Ecbatanis habita eſt. Adeò ut A KBATAN, cum k epenthetico
plenioris Soni Cauſâ, fit pro A ABATAN,ſeu ABATAN. Et poſt
quam à Zoroaſtre ibi primò ordinata effet Cuſtodia 78 Adur ſeu Ignis,
illa ipſa Urbs Tabriz, tam olim, quàm hodiè, dicta eſt WOLTOJAdur
Abâdaghân. In iſtis Ecbatanis, Daniel Propheta olim Bäpiv ſeu Turrim
ædificâffe dicitur. Græci autem videntur cum Ecbatanis, fibi notis,
in Syriâ, conformâſſe Nomen Ecbatana in Mediâ, quamvis ægrè ad
eundem Sonum adduceretur.

XVI.

Ex D. Henrico Lordio Notata, & in eum Animadverſa.

Lordius, in Epiſtola Dedicatoria, narrat, Perfarum Superſtitionem
“ (ut apparet ex Socratis Ecclef. Hift. Lib. 7, cap. 8,) à Marůtha
“ Meſopo
 HISTORIÆ ' APPENDIX. 577
« Meſopotamia Epiſcopo multùm debilitatam fuiſſe in Opinione" Jezde
gerdi, Perſicorum Regum ultimi, qui vacillante Fide, & c.” Fallitur
autem Lordius in Yezdegerdi Perſonâ : fuerunt enim ejuſdem Nominis
Reges Tres, & is, cum quo, Marutha ( Epiſcopus Miyaphârekein in
Confiniis Meſopotamia ) de Chriftianitate tractavit, erat eorum Penul
timus, viz. Yezdegerd Filius Sapor ; non autem Ultimus, qui Yezde
gerd Filius Shahriyar. Ifte verò Marấtha miſſus fuit Legatus in Per
fiam à Theodofio Yuniore Imperatore, de quo videas Abulpharagium .
Lordius p.8,quaſi tot Cuſtodes huic Mundo Præfectos, ( quinam
fint nominando, ſed quales fint tacendo,) enumerat Signa Cæleflia, ea
que Ordine inverſo : nam pro I, Jas Hamal, i . e. Aries ; II, jei
Sor, ſeu Saur, i.e. Taurus ; III, 1jg yozá, ſeu Gjauzâ, i. e. Gemi
ni ; IV, ulbow Sertấn, i. e. Cancer; V, curel Afad, i. e. Leo ;
VI, Xşaw Súmbola, i. e. Spica, ſeu Virgo; VII, uljano Mizan, i. e.
Libra ; VIII, Ujës Acrab, i.e. Scorpio ; IX, cugieCaus, i.e. Arcus,
ſeu Sagittarius; X , ysvo Jedy, i. e. Capricornus ; XI, glo Daloo,
.i . e. Situla, ſeu Aquarius ; XII, @gs Hoot, i.e. Piſcis : pro his, in
quam , ( unum omittendo ) ille ponit Hamul Præfectum Cælis, & Acrob
Angelis, Joder Soli & Lunæ & Stellis, Soreh Terræ, JofahAquis,
Súmbolab Beſtiis, Daloo Piſcibus, Rocan Arboribus, Cooz Viris &
Feminis, Sertan & Ajud Diabolo & Malis Spiritibus, ne Creaturas
lædant.
Pag. 11 , ,
12, & c. ad 23, ea quæ de Zertoofto narrat, ab aliis paulò
aliter narrantur : ſed cùm fint fabuloſa, parum refert. Quod autem
dicit Canem elle Perfis exoſum , eſt planè falſum ; cùm Canem multùm
æſtiment : at cujuſvis Animalis Cadaver & Ola Mortua Odio ha.
bent, ut res immundas.
Pag. 27. Triplex Scriptorum Zoroaſtris Diviſio fere convenit cum
3

eis quæ tradit Tavernier. Ea itaque conferantur.

Pag. 41 , 42. Incautè loquitur, quaſi totiùs Anni Feſta eſſent tantùm
VI : ſed hoc intelligendum eſt de VI Feſtis Creationis. Poft hæc
ſingula Feſta ponit totidem Jejunia , ut vocat : fed jejunando intelli
gendum eſt parum' edere, Ic. ſemel tantùm in Die, & non pluries,
Aliàs enim , pura & ſtricta Jejunia non habent. Ciborum ſuorum Par
tem, ut Oblationem pro Sacerdotibus, portant ad Templum dictum
Eggaree ; quod fortè fit vel caslongos Eggjámi, vel Luſitanicum
Igreſia.
D dd d Pag. 44 .
578 RELIGIONIS VETERUM PERSA RUM
Pag. 44. Inter alios accendendi Modos, tradit Ignem facrum ac
cendipoffe ex ordinario Igne Culinario, vel ex Igne quo Indi Cada
vera comburunt : fed hæc ſuntplanè falſa.
Pag.47. Quando aliquis Puer poſt Baptiſmum confirmatur, &
Tunicâ & Cingulo è Pilis camelinis donatus, in Religionem admitti
tur, Sacerdos orat, “Ut omnibus diebus Vitæ fua Deus efficiat eum ve
“rum Afeclam Religionis Perfica, cujus Signum eft talis Tunica, & Cin
gulum : & ut nunquam aliamaliquam Legem ſequaturpræter illam Zer
toofti : & ut Ignemfacrumhonorare perſeveret : utque denullius Cibo
“ edat, nec ex ulliusPoculo bibat, ſed ſemper defuo proprio : & utſemper
Perſarum Ritus & cæremonias obſervarepergat.” Et ibidem deeorum
Nuptiis agens, eas quinquefariàm dividit in V genera : quorum Pri
mum eſt Shaufan ; quod eſt inter alicujus Filium & alterius Filiam
Tempore Pueritiæ (illis inſciis) contractum , folo Conſenſu Parentum :
hocce Nuptiarum genus multùm æftimatur & Cælum mereri putatur,
quia tam maturè providetur. II. Secundum genus vocatur Chocker
ſon ; quod eſtPerfonæ viduatæ , ſcil. ſecundæ Nuptiæ . III. Tertium
genus eſt Codeſheráhafan ; quando Fæmina exquirit fibi Maritum .
IV. Quartum eſt Eckſan ; fcil. quòd, quando aliqua Perſona moritur
innupta, procuratur aliqua alia Perſona, quæ defunctæ Perſonæ Matri
monio jungatur; cùm reputent Matrimoniiſtatum eſſe tam beatum
ut æternam Felicitatem tandem mereatur. Iſte nubendi Mos præci
puè obtinet apud ditiores, qui pretio tales Nuptias procurarefolent.
V. Quintum vocaturCeterſon ; quando Pater aliquis, Filiis deftitutus,
Fitiæfuæ Filios pro fuis adoptat ut in Nuptiis dentur : eum enim re
putant Infelicem qui deſtituitur Liberis in Matrimonium collocandis.
Quoad Nuptiarum Cæremonias, Vir & Fomina, circa mediam
Noctem convenientes in Domo, (Nuptiæ enim non celebrantur in
Ecclefiis,) collocantur fuper Lecto, aſtantibus duobus Sacerdotibus,
quorum unus eſt ex Parte Viri, alter ex Parte Fæminæ, qui (unà
cum utriuſque Conſanguineis, à Sacerdote aſſignandis,) in Signum
Fertilitatis, Manibustenent Oryzam , in Nupturientes ſpargendam , eis
apprecando Fæcunditatem in Generatione fuâ. Deinde ille Sacerdos
qui eſt ex Parte Viri, imponendo Digitum in Frontem Fæminæ, ab
eâ quærit, An babebit iftum .Virum inMaritum fuum ? Et illâ affenti
ente, alter Sacerdos qui ex Parte Fæminæ (imponendo Digitum fu
per Frontem Viri,) eandem Quæftionem ei movet. Hoc Modo, ha
bito utriufqueConſenſu, jungendo Manus; mutuò fibi invicem pro
mittunt ; ſc. Vir, ut eam fibi obliget, promittit ſe daturum tot Au
reos
 HISTORIÆ APPENDIX .
579
reos Dinâros ( valoris Seſquilibræ Anglicanæ ; ) quo quidem Promiſſo
ille inſuper obligatur omnia ei neceſſaria, durante Vitâ, adminiſtrare
& ſuppeditare. Et Fæmina, ex ſuâ Parte, promittit omnia ſua Bona
illius effe. His utrinque factis, dicti duo Sacerdotes ſpargunt fuper
Nuptos dictam Oryzam, precando ut Deus eos multis Liberis fæcun
dos reddat ; ut fint ficut Semen in Spicis Tempore Meſlis, & ut cum
Unanimitate in Matrimonii Statu diu vivant. Hoc Modo peractis
Cæremoniis, Fæminæ Parentes Dotem ſolvunt : Viri enim non dant.
Et pofteà Feſtum Nuptiale per Octiduum celebratur.
Quoad Sepulturas, eorum Sepulchretum conftituunt duo Ædificia
rotunda & fatis capacia, àſe invicem aliquantùm diftantia, quorum
Tectum declive eſt verſus Centrum , in quo eſt Foramen ad excipien
dum Cadaverum Saniem, dum juxta ejufdem Tecti Latera jacent Ca
davera, Aëri & Volucribus expoſita. Horum Ædificiorum alterum
album eſt, pro iis quorum Vita & Converſatio fuit laudabilis: alterum
verò nigrum , pro iis qui aliquoVitio fuerunt infames, de quorum ita
que Salute dubitatur. Quoad Sepulturæ Cæremonias, quando aliquis
eſt moribundus, accerſunt Sacerdotem , qui in ejus Aurem hoc modo
orat ; “ O Domine, præcepiſti ut non offenderemus, ſed iſte bomo offen
“ dit : ut faceremus Bonum, fed iſte bomo fecit Malum : ut te adore
“ mus, fed ifte homo neglexit teadorare. O Domine, ei condonato omnia
ejus Peccata, omnia ejus Malefa &ta, omnesejus Negle&tus.” Eo autem
defuncto, Sacerdos non ei appropinquat, ſed ad X Pedum diſtantiam
dictat quinam debent effe.Vefpillones, qui cum exportent ſuper Fe
retro férreo ; cùm Lignum non fit Morticinio polluendum , quia eſt
Pabulum Ignis quem reputant ſacrum . Et Funus comitantibus inter
dicitur Sermonisuſus, quia Sepulchrum eſt Quietis & Silentii Locus.
Et Veſpillones, ad Conditorium venientes, Cadaver ibi deponunt; dum
Sacerdos, ad commodam Diſtantiam ſtando, SepulturæOfficium hoc
modo recitat ; “ Ifte Frater nofter, dum in vivis, conſtabat ex IV Ele
“ mentis : & cùm jam mortuus fit, quodvis Elementum ſuam Partem
capiat ; terrea Pars abeat in Terram, aërea Pars in Aërem , aquea
“ Pars in Aquam , & ignea ParsinIgnem . His fa&tis, ſupplicant ad
“ Sertấn & Aſud (qui Diabolo & Malis Spiritibus præficiuntur,) ut
iftum Fratrem ab eorum Læfione tutum conſervare velint, dum , Luſtra
“ tionis cauſa, ad ſacrum Ignem fe recepturus fit." Supponunt enim
Animam poft deceffum , circa Corpus fuper Terram volitare per Tri
duum ; quo toto Tridui Spatio Diabolus ei Moleſtiam inferre fatagit ;
quam itaque ut evitare poffit, ad ſacrum Ignem fugiens, Aſylum ibi
D d dd 2 quærit :
 580 RELIGIONIS VETERUM PERSARUM &c.
quærit : hoc autem Triduo abſoluto, finalem Gaudii aut Supplicii
Sententiam recipit. Et propter hanc ſuam Opinionem, durante iſto
Triduo, omnes Amici (quantum eis vacaverit,) frequentant Condi
torii Locum , Mane, Meridie, & Veſperi, fundendo Preces, ut Deus
defuncti miſereri & omnia malè actæ Vitæ Peccata ei condonare velit.
Iſto autem Triduo elapſo, & definitivâ Sententiâ (in meliorem , ut fpe
rant, Partem ) datâ, Die quarto Convivium celebrantes, Luctum fuum
concludunt. Ex hacce Lordii Relatione videtur , quòd ſuperior For
mula, quâ cuique Elemento ſuam Partem tribuunt, haud multùm
abludat à noftrâ, Terra ad Terram , Cinis ad Cinerem , & Pulvis ad
Pulverem abeat.

Anno ab Inthronizatione Yezdegerd 1043 , Chriſti 1633 , Veterum

Perfarum quidam in India Sacerdos, dictus Hurmuz -yår, Cognomento
Sungjána, in Libri Sad-der à ſe deſcripti Calce, peracto Opere, hoc
ſequens adjecit Epiphonema ſuum , quod & Ego etiam nunc meum eſſe
volo ;

‫ دوشيه بمانی سياه بر سغين‬Nigrum Juper Albo Scriptum manebit:

‫نده را ديست فرداامين‬.Sc
‫نویس‬ rip tor
were crasmulla i
Spes erit
‫ گوش می دانم تا که خوانن‬Scriptum egowelcio quis fit lecturus:
A
‫ اگر مي‬etiamfmoriar
‫رم ده بيشك اين پمادی‬. t
, Hoc indubitante r manebit
en
o
Mi
i
Mu

mimi
moiMi
ni
Mini

mw

pos
M
M

ni

‫تم تم‬
‫تم کم کم‬
v

/
v
v

‫زم‬
met die
‫زم‬
i
maj

+3
j

‫دم‬

35
191148
115
 10000
8 1000

Semel
三 会一 guater 龙 quinquizlexies
。 ZE
Japties pa titisa ishte
decies
acties
kicu
nories millies
>
decem
millies

一 亮myrias
。 真Smyrnas
。 Smyrias虽Smyrics Smyrias Imyrias "Smyriar Smyriał Smyria
van yan vert yan

装修myriad
9MM
賞党
mumero humara
quon
實 90

no
quon

二三 三
numero 他 MTV
quon
numero

六
TEN MI

Tumors
ImyriałymyriadSmyrias

A
humor !

片
9/1

Yumero
kieu
quon
numerol

dimidia dua quatuor quinque feptem octo novem

2 aren w 一 New
Numus 文文。 文政 。文文文 文
partes porte portes partes ex portes Jdeinceps
(pergerido
adioooo

吳 reunir
髮 髮 髮 處 幾張 髮 , 我 要
tre frer
mum
giene nu
m
mwake num
sien )
8
Chorda
‫ے‬一‫ پیش ہون‬三 一面。 。 Åo ki
una dua 七
fan . 尤trieu Peptech
24
octo
guariorgement TWM

ES
et fic

NT
熱 泰 态chord 表 。chorda pergenico

CO
Fchorda,Rehordohorda chordeehonde ,Fochorda,Fihord ad ioooo
, NIPO
pic ,
“是 深 於是 ipfa Tipja LI
1
.:
1
Ilon.Sc

XX ///
c
36