Vous êtes sur la page 1sur 2

ZORKANI Mohammed Département d’HYDRAULIQUE

Quelques exercices
sur
l’analyse tensorielle

Exercice 01 :
Démonter que :
⎛ → r⎞ r
div ⎜⎜ grad v ⎟⎟ = Lap v ?
⎝ ⎠
Solution :
→ r r r
grad v ≡ v i, j e i e j ⇒
⎛ → r⎞
div ⎜⎜ grad v ⎟⎟ = div (v i, j e i e j ) = (v i, j e i e j ),k • e k
r r r r r
⎝ ⎠
r r r
= v i, j k e i δ jk = v i, j j e i ≡ Lap v cqfd
Exercice 02 :
Démonter que :
ε ijk =
1
2
(i − j) ( j − k ) (k − i) ?
Solution :
Si deux indices sont égaux ( ε ijk = 0 ) il suffit de démonter que ε
123 =1

en effet [ ε123 =
1
2
(1 − 2)(2 − 3)(3 − 1) = 1 ] cqfd.

Exercice 03 :
Démonter que :
ε r
e
ijk i =
r
e j ∧
r
e k ?

Solution :
d’après la formule du produit vectoriel :
r r r
( ) ε r
v // = v ∧ v / = ijk v j v k/ e j = ε (vr • er ) (vr • er ) er
ijk j
/
k j
nous avons :
(er j ∧ er k ) = εijk (er j • er j )(er k • er k )er j
= ε ijk
r
δ jj δkk e j = ε ijk
r
ei cqfd

Ecole Hassania des Travaux Publics 1


Travaux Dirigés de Mécanique Des Fluides MDF ± Analyse Tensorielle
ZORKANI Mohammed Département d’HYDRAULIQUE

Exercice N°4 :
Démonter la formule suivante :
⎧ → r → ⎫ r → r r
⎨grad v (M, t ) − grad v (M, t )⎬ • B(M, t ) = rot v (M, t ) ∧ B (M, t )
⎩ ⎭
→ →
où grad v (M, t ) signifie le transposé de grad v (M, t )
→ r r r
Solution : grad v (M, t ) ≡ v i, j e i ⊗ e j
et
→ r r r
grad v (M, t ) ≡ v j,i e i ⊗ e j
⎧ → r → ⎫
l’application ⎨grad v (M, t ) − grad v (M, t )⎬ est linéaire et antisymétrique :
⎩ ⎭
en effet c’est linéaire :
⎧ →
( ) ( )
r r/ → r r/ ⎫ → r → r → r
⎨ grad λ v + β v − grad λ v + β v ⎬ = λ grad v + β grad v /
− λ grad v
⎩ ⎭
→ r ⎧ → r → r⎫ ⎧ → r → r⎫
− β grad v / = λ ⎨grad v − grad v ⎬ + β ⎨grad v − grad v ⎬ cqfd
⎩ ⎭ ⎩ ⎭
& antisymétrique car :
r ⎧ → r → ⎫ r
C • ⎨grad v (M, t ) − grad v (M, t )⎬ • B(M, t ) = Ci e i • (v j,k − v k, j )e je k • B l e l
r r r r
⎩ ⎭
= (v j,k − v k, j ) Ci B l δij δkl = (v i,l − v l,i ) Ci B l = B l (v i,l − v l,i ) Ci
r r r r r r r r r r r r
= B • e l (v i,l − v l,i ) C • e i = B • (v i,l − v l,i ) e l e i • C = −B • (v l,i − v i,l ) e l e i • C
r ⎧ → r → ⎫ r
= −B • ⎨grad v (M, t ) − grad v (M, t )⎬ • C(M, t )
⎩ ⎭
r
donc il existe un vecteur A tel que :
⎧ → r → ⎫ r r r
⎨grad v (M, t ) − grad v (M, t )⎬ • B(M, t ) = A ∧ B(M, t ) avec
⎩ ⎭
∂w ∂v ⎛ → r⎞ r
• a1 = A 32 = (v 3,2 − v 2,3 ) = − = ⎜ rot v ⎟⎟ • e1
∂ y ∂ z ⎜⎝ ⎠
⎛ a1 ⎞
r ⎜ ⎟ ∂u ∂ w ⎛ → r ⎞ r
A = ⎜ a 2 ⎟ • a 2 = A13 = (v 1,3 − v 3,1 ) = − = ⎜⎜ rot v ⎟⎟ • e 2
⎜a ⎟ ∂ z ∂ x ⎝ ⎠
⎝ 3⎠
∂ v ∂u ⎛ → r ⎞ r
• a 3 = A 21 = (v 2,1 − v 1,2 ) = − = ⎜ rot v ⎟⎟ • e 3
∂ x ∂ y ⎜⎝ ⎠
r
ce sont donc justement les composantes du rotationnel de v (cqfd).
Ecole Hassania des Travaux Publics 2
Travaux Dirigés de Mécanique Des Fluides MDF ± Analyse Tensorielle

Vous aimerez peut-être aussi