Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Prservation photocopied
Fund
c^i^
(KUVRES
DE FERMAT
Tous
les
augmentes temporairement de
10
sur
le
prix marqu.
PAUIS.
IMPRIMERIE GAUTIIIER-VILI.AKS KT
Onai
lies
KILS.
Granils-Aiigustiiis. V).
E R
Ii:.;) C.'i
M.
AT
8c
Pans GaUTHIER-ViLLARS.
FiLS
Editeur
irdon-Wi'tinanii -Paiia
VARIA OPERA
MATHEMATICA
D PETRI DE FERMAT,
SENATORIS TOLOSANI.
Acceflerunt felebe qusedam ejufdem Epiftok, vel
de rbus ad Mathematicas
pertiaentibus Icnptae.
auc
Phyfiam
^^
TOLOS
Apnd
iE,
jitxta
JOANNEM PECH,
JESU.
LXXIX.
UVRES
DE FERMAT
i'i;iii.iKi;.s
l'v
i.ics
soins nu
et
CIIAKLHS IIKMO
AHM'ICl.S
nu IMINISTKHK
l)K
1/
NSTIUIC T
IMiULIOlK
TOME PREMIER.
UVRES MATHMATIQUES DIVERSES. - OBSERVATIONS SUR DIOPHANTE.
aK
^
\
\
\S
L-^^O^
c-
PARIS,
CAIITIIIKI-VILLAUS KT FILS, IMIMUMKUKS-LIHRAIHKS
DU imuKAU
I)
i.oN
(1
u n
i:
d k
i.'icco
i,
i:
I'o
i.
r lic,
ii
ni k
(Juai
M WXT. \C1
Rooifls ^^^^^D
IX
(M.
-gifaaf-.
l'ac'''*
AVEIlTISSKMliNT
PRIvVflKI PARTIE.
IH:i!Vlii;S
.MATinOMATInCI'.S
DIVKIISKS.
Liber prinius
l.iber sccuikIus
V
\
'!
^^n
Co/iUiclt sphc'riques.
Uo conlaclibus
sphiericis
'
y \
>>
l'>(igiiwnts j^omctriqiiex.
|ir(i|iositi
I> l>
1,
siib
,.
[)aral)olcn
* * '
'_
' *
'_
y
'
'^]
AI
.,
J S"
Lieux plans
et
xalidew
Ad
y
problcmaliun sobdnnmi
\
loi
( Les lettres nuijuscnles plantes devant les renvois indiquent Opa D dn Diophanlo de Wi^o, C des Lettres de Descartes, V
)
\-
,|,-.
rn
-,i[,
de I.alouvero sur
OEurrcs
.le
la
Cyelude,
Pascal,
,1e
smirees iiianuseriles.
VI
TMUJ' DES
en surface.
ail siipui-noiciii,
M\Tll-:iU:S.
l'ai-i's
Lieii.r
Isaijogc ad locos
(Mr-issinin
Domiin)
lic C.arc.av
Dissrrtnlion tripnriic
Ile
sohitione
cl.
uiii\'
i
iS
Marimn
I.
et iniiiiiiiti.
Mclliodiis ad disqiiircndam
maximani
cl
ininimam
II.
V V V
ijj
i^i^
i3G
\\o
1
III.
eamdom
melliodiirn
o/o
mcd
inctiiodo etc
IV.
Melhodus de maxima
cl itiinima
V.
VI.
VII.
Ad
.\d
mellioduni do
maxima
:
camdem melliodnm
iG^?.
M M
etr
4? rJ3
V
-M
58
l'rolilenia
liiis
i(c
VIII.
Analysis ad rcfraeliniics
SyiUliesis ad relraetinnes
C
(".
170
1
IX.
73
Mthode d 'e'Limiiiatioii
Novus scciindarum
Appondix ad
el ulterioris ordiiii,s
radinim
in Analylicis iisiis
V
V
iSi
1
siipcriorcni mellioiliiin
.S/j
Prohlcme d'Jdricii
lioriiniii.
Ad
.^driani
1'.
V. S.
T.
.\1
i8()
Questions de Cavalieri.
Ad
Bon. Cavalieri
qu.'cslioncs responsa
-M
ii)'>
Propositions Loloin're.
Ad Laloveram
Dissertation
proposilioncs
I.
199
M.
P. E. A.
.V.
Do lineanim ciirvanim cuni lincis redis comparatione, di.-scrlalio i^comclrii'a. Appondix ad disserlalionem de lineaniin curvarurn ciim lincis redis ((im|)aralinno
V
V
mi
>
iS
Metiiodcs de qnndratarc.
De avpiationiim
loi'alinni transinnlalicmc el
cniendatidne. ad
MiulliiniMJ.iiii ciir-
ciii
aniicelilnr |ini.
.
V
.M
>
Do cissoidc Ira^mcnUini
'285
vil
DEUXIEME PARTIE.
OfiSKP.VATIONS
SUK DIOPIIANTE.
ilc
Fcnniit
111. ..
>(|
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
Ad clofinilioiicm VI CI. Gaspai'is liiiclicli Porismaliim Libi'. Ad qu;cstioncm VllI Diopluinti Alcxaiuliini Arillimcticofiiin Ad (luitslioii. X l.ili. Il Ad (|ii:cslicin. X I.ilir. III Ad (nucsllon. XI Libr. III Ad qiiicslion. XVII Libr. 111
Lih.
II.
VU.
VIII.
Ad commcnlarium
IX.
X.
XI.
Xn.
XIII.
XIV.
XV.
XVI.
XVII.
XVIII.
in qu.xslioii. XXII Ldi. 111 Ad coinmcnlaiiiim in quicstion. II Libr. IV Ad curndem ccunnicntariiim Ad cdiiMucntariuiii in qii;i'sti(in. XI Libr. IV Ad qiuL'slion. Xll Libr. IV Ad commcnlarium in camdcm qu;cstinnem Ad (|u;r.slion. XVI! Ldir. IV Ad (|u;cslioii. XVIII Libr. IV Ad (pupslion. XX Lilir. IV Ad qiKCsUoM. X.\l Lilir. IV
:
'9'
".):
3o(>
Soj.
XIX.
XX.
.XXI.
XXII.
XXIII.
.XXIV.
XXV.
XXVI.
XXVII. XXVIII.
XXIX.
XXX.
XXXI. XXXII
XXXIIl. XX.XIV. X.XXV.
Ad qu.TSlion. XXIII Lilir. IV Ad commentarinm in qiiiPStinn. XXXI Libr. IV Ad (iiurstion. XXXV Libr. IV Ad ccimmcntariiiin in (|iia'sli(in. XLIV Lilir. IV Ad cdmnienUiriiini in (|iia'sli(iii. XLV Libr. IV Ad qu.'DStion. III Lilir. V Ad qn:cstion. VIII Libr. V Ad (pueslion. IX Lili. V Au comiiuMUariinn in qua'SLion. XII Libr. V Ad ciinidcm coiiiincnlarium Ad commcntarinm in quicslicin. XIV Libr. V Ad quicstion. XIX Lilir. V Ad ([n;pstion. XXIV ibr. V Ad (lu.TStion. XXV Libr. V Ad (in;csl.ion. XXX Libr. V
I
0(1,
:!(is
'"I)
.'.
Il
'il 'il
4
'i
3iS
3.(;
>-'7
.Vd qn;cslion.
XXXI
XXXVI.
XXXVII.
XXXVIII.
XXXIX.
XL.
XLL
l'ERMAT.
Ad qn.rslion. Ad commcntarinin in (|n:L'slion. III Libi-. Ad qncstion. VI Libr. VI Ad qii;cslion. VII Libr. VI Ad qniDslioncs Vlll et IX Lilir. VI Ad qn;cslioncs X et XI Libr. VI Ad quiESlion. XIII Libr. VI Ad qiKPStion. XIV Libr. VI Ad (|n;i;stiones XV et XVII Libr. VI
V XXXII Libr. V
Lilir.
VI
,)
-i Il
33
33'.i
33
l.
vm
XLir.
XLIII.
D
Lihr. VI
>
3i3
334
XLIV.
330
338
i>
XLV.
XLVI.
XLVII.
XLVIII.
Ad
pnililema
XX
coinmenlarii
iii
coriim DiopIiniUi
3.1o
Ad commenta ri um
numeris
in
pro|iOBition.
IX
Dioplianli
Oc
nuiltangulis
34
Ad Ad
proposition.
XXVII
Baclicli
Lil)r. Il
proposition.
XXXI
Il
34<
APPENDICE.
I.
I>
3/15
II.
I)
III.
V
la
347 35o
ddicace
2
3
ctc
rtc
IV.
V \ V
V
352
3)3 354 35
V.
DV
.
35<)
3()-2
VI.
Vil.
VIII.
DV DV DV
3()G
373
IX.
novembre i035).
Observatiims
sur Frontin
Cnnunnl )
38o 380
388
X.
XI.
XII.
Lettre de
Iltiet
aux Fermt.
Cliristns
Toulouse,
,
M
iG5i)
dcembre
M
.
moriens
V
.\1
3go
3i)4
XIII.
Notes critiques de
P.
Fermai sur
les
'
43<'>
uvres de Fermai de
lOjy
437
Pi,\NciiES
Portrait de
Format
cl fac-simil
du
litre
iv-v
xix
FIN nE
TADI.E DES
MlTIEnES DU TOME
PIIEMIEII.
AVERTISSEMENT.
I.
fils.
Loisque,
le
12 janvier iG65,
dans
le
cinquime mois de
sa soixaiilc-qua-
l'avait
tait
tenu pour
la
grand
gomtre de l'Europe
('),
mais ce
n'tait
gure par
savant.
voie de l'imprimerie
s'tait
rpandu dans
le
monde
Lui-mme
mtric|ue,et encore avait-il gard l'anonyme (^); cet opuscule parut en 1660,
comme annexe
dues
la
jsuite Lalouvcre.
Ce dernier
faisait
en
mme
temps connatre,
comme
tant
santes sm- lesquelles l'attention n'a jamais, que nous sachions, t a()pel<'
depuis lors
(').
(|iic
Dans
il
l'loge
Lalouvre
fait
(') diverses mentions de ses travaux insres par Mersenne dans CogUala pliysico-mailicnialicn de iG44> et cite l'une de ces mentions numrant un certain nombre de traits manuscrits envoys par
rappelle
les
il
Fermt
ses
amis de
l'aris {").
(')
LeUrc do
la
l*asc;il
la
Correspondance de Format,
dont
{'')
[irscnt
volume).
1.
page
-.jd,
Ce
texte de
Mersenne (lequel
fait
Taceo varios
locis planis.
quos
AVERTISSEMENT.
leUrc
Iraiisiiiise (/avalieri
iriino
la
seconde {in
pci'diics,
(Mifiii (//(
Baltisticis. p. Sy)
de lettres aujourd'luii
la
lioisiiiK!
les
Lieii.r
plans
il'
du gomtre de Toulouse
(^).
a le
d'aulres
il
emprunts
la
plus sonvcTil
distinguer srement ce
tait
l<!S((uels
il
en relation.
On
ne pourra donc
mmes
su
ad nos misil.
>
iiiiihiis
tnm
M.DC.XLIV.
Cum
privilcgio
Rcgis.
premire
p. 19).)
!<)">,
(i
noie
1.
11 ;{
de
la
Correspondance.
slralarum Iraclatus. Stndio cl Oprr K. M. Mcrsimni M. Parisiis, apud Antonium Bortier. via lacolia', snb signe Forliin.e. M.Di; XLIV. laun privilgie Itcgis.
{;n
donn
:
les
noncs do
Apul-
sniv.)
comprehendil
in
lonio (iailo, scd cdni in planis sul)stiterit, illuin ad Spli.crica l'robicmala Clarissimns Fcrniatiiis
i'>
l'roblenialibus extcndit,
qn
Viclis subjungenuis.
:
rage 385,
1
Ilnins
antcm Iraclatus
Les noncs des Lieur plans d'Apollijnins {iwir ci-aprs, pages 3 suiv.) snivenl sur les
Isagogcm
vir
idem
a
Cl.
amicis
conimunem
:
lcit,
et
alla (pia;
(')
Rn dehors des
l'ge g
la
Mcrsenne
nomm Fermt
llic'uric cl ta
pralirjiic
?.
de
la
Dans
do
la
mnslqno {voir n" i de la Correspondance de Fermt ). Seconde partie de l'Harmonie iinii'crscllc, Paris, i(i37,
).
livre Vlll, p. Oi
t'oir
u"
'2
(iorrcspoiidancc
i.\'i
j"
Page
Miniini (Tomns
Samius do ninndi systcmale. Parisiis. snb signo Fortuna\ M.DC.XLVII. Cnni privilgie
dans le rcit d'un voyage au midi de la France. Ciim autem vivos potis t|um niortuos {") qu;ererem, unus abfuit Clarissimus FermaMcrseiinc parlail auparavant
ilc
{")
vus a Toulouse."
AVEirnSSEMENT.
n'est,
xi
concerne
la
Mctkodus ad disquidu
che dans
le
HrdiiiLlmi
luiiverselte
S. G. D. L. touchant la pratique
du
Irait
preuves pour
iG/|0.
aliii
la
en l'Architecture. im[irini
))
Paris en aot
et l'occasion
y convieni,
i|ii'aprs ce lrouilestr(>,
Ion
voudront bien
on eu
"
i>
csiiril,
croyant cpie tous ceux qui font en particulier une grande monstre de
[ihila
main une
belle
manire de trouver
les louclianles
plus grands cl plus petits, laquelle est avre cstrc de monsieur de Fermai,
1res digne conseiller
de parlement de Tlioloze,
et la
premire descouverle
de
la
une droicto
monsieur de lloberval,
aux
niathmaliques
pages 35/i-355.)
Celte
mme
appele par
le bruit
lui et
nom
{voir ci-aprs,
i).
nicutiouna galement ses traits manuscrits des Lieux plans d' Apol-
lonius et de V Introduction
aux
lieux plan:;
et solides.
En
blie
val
ifJ'iG, la
van Scbooten,
(').
le cite
gomtres
lins,
taincii IJiirdigalam
lissimoqiic senaluro,
d'Espagiict,
velul avidsiim
Beri^oMco,
Iridiio
ainplcMis
sum
("). Vin scirc ([uo loco? Ubi S. Einillo Brito dcaalus est anno 7(17. Ubi cocmetcriuiii
salis
templo
amplo ex
iiiiico
ii
pnedicti
Dniiiiiii laiiiiliciiui,
parallclogrammos
cenluiii
l,i|ii(lcs
cxciiidit.
et quadral,
7 liliras re-
quorum
eqiil.
)i
laliludo
i,
li.iiiL;ilu(lo
pcilum
ciiirKpic
ipiadravit,
que formule
allaipi
ici
Desargues
lettie
jiaroii diri-
ge contre beaugraud,
le(|!U'l l'avait
t.
dans une
juillet
i(V'|(i
{OEui'res de Dexarf^ttet,
(-) francise!
II,
p. 'J7!^)-
" Ce p.issau'o a cl reproduit jusigu'a co ileraicr uiul on Ule des l>iu)ihantc du iG;u et des Varia de ir.;<|.
I
|i]i iiii
lo-<
Di-
XII
AVERTISSEMENT.
On vena
ci-aprs (page 77, noie
?.)
lait (le
Fermt dans
mme
Huguetan
P. F. S. T.,
et
Marc-Antoine Havaud
(')
les
initiales
sagacit du clbre
l'rudition.
gomtre
Mais ce
s'cvcrait
galement avec
fruit
dans
le
domaine de
fois,
que, pour
la
premire
nom
le
Anglam; D. Kenelmum
ctini
DiGBy, item
in
suprema Tholosaturn
D.
Joli.
Wallis Geo-
Lugduni Batavorum:
WALLIS,
S.
Th. D.
in
M.DC.LVIII)
79, 80,
85, 01, 9G de
lettre
la
Correspondance.
le
Une longue
Opra omnia
in VI Tonios dii'isa.
n" G2
de
la
Correspondance.
(^) el
En
(anonyme)
en janvier
le
nom
uffi-
comme
Mnlhcmaiic
de 1657
in
prface, page 3o2.) Aliarum autem lineanim curvanim superioris goncris descriplioiies quod attinet, cas mdium affene non fuit nostri instiluli, cnm maluerimns merit cximiis Viris, D. des
:
Itegio Profcssori,
relinqiicrc.
Qui
jir.Tlcrea
contra invcnre, quibus Geomelriain mirifico diUirc vaieanl, el (meojudicio) vix lucem
visura sunl, nisi Philomatliemalicoruin precibus el persuasionibus ab
in llcip. Literariie
bonum
(-)
cxlorquea[iUir.
i.
f'oir au n 29 de la CorresponOEiHTCf de Pascal, 1779, l. V, p. iG5 el 17,!. dance de Fermai, ol ci-apros, |)agc 202, note 1. On a (^) OEuvres de Paxca!, l. V, p. 228, dans la lellre de Carcavi a Dellonvillc
:
AVEUISSEjMENT.
lions sur ses travaux, de
XIII
le
trouv en
puiili (')
166?.
imprim dans
de Pascal, sans
encore t
Kn 1664
des
du Trait de
la
mesure
eaux courantes de
(^).
Synesius
nrent lieu ses crits et les mentions imprimes que nous avons pu Irouvci'
les
fils,
nous
le
insr dans
i6G5, et
la
d au moins
l'inspiration,
sinon
plume
tie
Carcavi,
et,
on iGG-,
lume des Lettres de M'Deseartes, lequel contient une importante correspondance entre Format, Mcrsenne
Koliaut et La
et Descartes d'une part.
Format, Clerselier.
Chambre de
l'autre (*).
11
bien envoy celle des problmes que vous aviez dclars lre les plus faciles, savoir
le
Il
centre de gravit de
la
I)
1)
M. Wren nous envoya dans ses Ictlres du 12 oclobre et M. de l-'cnnal aussi dans les siennes, o il donne une mlhode fort belle et gnrale pour les dimensions des surfaces rondes. Ce travail de Fermt est perdu. fuir au n 12 de la Corrcs|iondance de (') OEuvra de Pascal, t. V, pages Gj-Gj.
Fermai.
(-) /^o/> ci-aprs, pages 3G2 suiv. cl n" 118 de
ildicace de Sa[)orta).
la
la
(3)
Viiir
ci-aprs liages
S'kj suiv.
Correspondance de Fermai 22, 2U, 2i, 23, 26, 27, 28, 32, 3i, G7, 8G, !)0, !t3, 'M, 9"i, 97, '.11), 112, 113, lli, 11"). Voir galement ci-aprs les deux pices p. 170 et ijj. Les Lettres de AL Descurtes peuvent galement donner lieu nombre d'cxUails
(*) N' de la
inlress;inl l'ermat, ipioiqne lires de lettres ([ni ne lui taient pas destines.
XIV
AVERTISSEMENT.
II.
En
1G70,
Samuel Fermai
lit
une
di-
tion in-folio de
Diophante sons
DIOPHANTI ALEXANhUIM ARH H.METICOUVM LIIUII SEX, ET DE NV.MERIS MVLTANdVLIS LIRER VNVS.
I |
C. G.
liACIIETI
I'.
C.
P. de
FE RMAT
Scnaloris Tolosani.
(').
Excudcbal
lEiixAiinis
ROSd,
M.
1)C.
LXX.
Dans
du
qui contiennent
l'ages
siiiv.);
I
3,
une ddicace
Colherl
{voir
ci
-aprs Appendice
p.
34-")
Paiics 4 et 5,
Pages
losc.
7, l'Er.ocE ke monsieik de
Du lonrnal
des Saians.
du Lundy y
(App..
]i.
S.'ig
suiv.);
Page
siiis.
7 (ligne 22) el
page
8,
Sync-
Page
de
9,
deux
:
(]lersclicr
|)ag. 3^7,
de Monsieur Descartes.
JJBg. 3^8, loni. 3
Fo(/la
3V de
Correspondance do Fermai
'
)
:
Au-dessous une
vi,!;nclte
ti(in
DISCIU.MIN.V VOC.VM.
AVERTISSEMENT.
Page
l*.
xv
sons les
litres
Hrigone, loin.
Cursus Mathenialici,
i).
p. 68.
De Maximis
et
Minimis
IsM.iEL BvLLiALDvs
iKjle 2).
|{.
Redectionum Physicomalhemali-
caruiii, pag.
xi,
noie a).
trois paginations dilTrenles
: :
Aprs ces
36,
un Trail intitul
R. P. IciCobo
clc
Uiilf, S. 1.
cum
dii'ersis
lemporibus
ini.iit
D. P. de
Fermai Senalor
Tolosanii!^.
Une
la
un volume de ComplmenL
prsente dition.
donne par
Haclicl eu
le Trail
(aAVDU GaSPARIS
(p. 37). Liber
RaCIIETI
SeBVSIANI
in
DlOCHANTV.n PORISMATV.ll
LlDER
i'Rl.MVS
Sccundus
(p. 44).
La seconde pagination
(1
Dinphanle.
La troisime reproduit de
le
mme
(pages
18) l'dition
et
de Racbct pour
le
livre
:
Dex nombres
polyi,'ories
de Diopliante
'J'rait
Al'PENDlClS
Ali
Au
bas de
la
Ne vacarent
I).
tas
les
:
deux
ViRO
lettres
43 45
ci.ARissiMO
1).
DE lUxciuN P.
Fermat
s.
1'. 1).
(ci-aiirs
Ap-
ViRO
I).
de Pellisso.x S. Fermt S. P.
1).
- Fermt.
XVI
AVEKTISSEMENT.
reproduction de l'dition de Bacliet, celle de Samuel Fermai est
Comme
annotations que Pierre Fermai avait inscrites sur les marges d'un exemplaire
aujourd'hui perdu du Diopliante de lachet, annotations que son fds a reproduites leur place, en caractres italiques et chacune sous
I).
le litre
Observatio
P. F,
(^0
la
constituent
la
seconde Partie
du prsent volume.
On
in.
L'dition des Varia Opra (1679)
tion (|ue
Neuf ans plus lard, Samuel Feimal puldiait des uvres de son pre nous dsignons sous le nom de Varia, et dont le frontispice,
le jiortrail
l'di-
ainsi
m\c
prsent Volume.
Celte dition a t rimprime en 1861, par hliotypie, avec l'addition au
bas de
la
page de
litre
Novo invenio
usi
mais sans
le
portrait de Fermai.
le dtail
des pices
remplacer absolument.
Samuel Fermai
de son
v
la
Correspondance de Descartes. H
i.")6
:
page
le
troisime
Tome
sim-
Dioptrique de
et
divers
(trits
ce sujet depuis
la
page
167.
jusques
la
reproduisit, au contraire,
fait
la
dj
lettres et
une troisime
Frenicle.
AVERTISSEMENT.
QiKiiit
xvii
aux pices
il
iic
connue
ori-
ginaux, (|u'uu
l'oiM' le reste,
nombre relalivement
il
restreint
rie
u'a ccriainenieut
est difficile
dans
des
l'Eloge de
les copies
pices qu'il possdait, au moins de celles qui taient dtailles dans l'Eloge
prcit.
fl
Il
s'il
ipi'il
(|u'il
Fermai
(pii
fils
rpondu
plus
il
qu'il
envf>ya,
la lellre
du
iG aot
i(i3(),
aulre-
en son
nom
et
(').
Feimal semble
la
[tro-
d'aprs
et
correspondance
de Sanuiel
et
rare empressement.
IV.
Aprs
la
comme
.Jacques
Ozanam ou Auzoul, en
|)art
veau ne
I']u
fut
imprim jus(|u'eu
iSSg.
le
1734,
Tome premier
de
Journaux par M.
de Fermai
Eors de
la
C"
38o
et suiv.).
uvres
de
filaisc
Pascal. 1779,
(') N' 8 de
la
Corrospondanco.
L'a irail
curieux de
l'iiisloire
c|ui
il\\
/G de l'dition de l'Jo).
ad
Isuj^d^eii
Tapiciun de Fermt,
p. io3 suiv.).
xvm
Bossut relrouva, dans
WEHISSEMENT.
les papiers
conservs par
qu'il
la
comprit dans ce
Depuis, ces autographes ont t perdus ou disperss dans des collections parlicnlires, sauf trois, qui se trouvent relis
la
Bihlio-
cote V-848-3.
la
Rvolu-
Tome IV
la
Bibliothque des
Minimes
et
qu'Arhogast a pu
utiliser,
comme on
le
comme
:
autographes de
Une
lettre
le
manuscrit fonds
latin 8600,
i3.
p. i.jS et suiv.),
Mme
MS.,
f"
Huet
{ci-aprs, p. 38G).
(n* 04, 65,
f"
00, 111)
433.
les
Publis,
comme
le
Dans
dcouverte M. Henri
Omont
et qui sont
publies ci-
la
Collection Iluy-
deux
lettres
En
les
cl suiv.),
M. Charles Henry
a devanc
uvres
publies
par
matriaux
utiliser
pour
Correspondance de Fermt
(^).
(') f^oir ci-aprs, pages 70 cl 74 cl en oiilrc les n^ 60, 71, 73, 74,
10(1,
107 du
la (cor-
respondance.
la
vente Fillon
le
iG fvrier 1877.
|)i('ces
Ceux
de
la
dn
deux
imprimes
dans
prsent Volume, pages 70 cl 71. Mais, ne les ayant dcouverts ipic tout rcemles utiliser
i\
que pour les Variantes la fin du Volume. problme d'Adrien Romain, est insre dans le prsent Volume, pages 189 suiv., l'autre est classe sous le 11 100 de la Correspondance de Fermai. Quant la troisime iellre signe Fermt et publie par 11. Cli. Henry {Kccherches, elc, p. 78-79) avec une pice de vers en l'honneur d'IIuygcns, il a t reconnu
(-) L'une do ces lettres, coneernanl le
^:j^r}i^^'
^,^('^
'^
^1%
^Lxu^U. ^u^.-^^
A<a^t.<^/^ ^^ c^c./^
"''"'''
:5^
-^"Cti^S's^tf
y Jr ^
'.
,
-^
'#
C-u/v
/'T-^'=*"
J^t^n^y
p&.^
cn-i
'
7^ff-''V" ^;i^^
y^v
..JK^;i;L
WERTISSEMEN.
Nous donnons ci-conirc un fac-simil do
iriiinui iaiii,'c/iliiti etc.
Il
xi\
liap;c
la
premire
la
de
l'crit
Doc-
reconnatre l'criture
de Fermai.
S'il
actuellement
dcouverte de Icllrcs
est
nullement dmontre;
est
un autre
ordr<!
de recherches sur
lecpiel
des rudils.
Fermt,
f|ui
remarques sur
marges des
la
apparteil
naient, et
difticile
il
devait
le l'aire,
quelle que
lit
est
de croire
qu'il
onl
l'ail
homme
un humaniste
trs distingu.
les
semble donc
(|ue
la
Fermt
Il
et
est
remarquer
fine les
recherches
faites
amen
Sur
(|ue la
drouverle,
Ville, d'un
exem-
Sisleini (-).
:
premier
feuillet
Ce
billet est
m'a
lait
prsent de ce livre )
ddicace suivante
me
comme on
la
donneur de
livres.
par M. P. Tyiincry qu'elle ne pouvait avoir cl ccrilo que par Samuel de Fermt;
lo
savant
diteur des OKuvrcs de lluygens, M. Bierons do llaan, a conslalc sur rautogra[)lie la vcril
de nos conjectures.
(') Uapiielons ce sujet
Italie,
que des rcchcrcties mthodiques de ce genre, institues en la publication des OEiivres de Galile des rsultais prcieux. Si lo dfaut d'un point de dpart, comme tait lo catalogue
par
les soins
de
la
lo
empochs d'entreprendre de pareilles recherches pour Fermt, nous n'en esprons pas moins que notre appel sera entendu. Nous accueillerons avec reconnaissance
nous
toutes les communications qui nous seraient faites ce sujet et nous pourrons les publier
la
prsente dition.
dcUo studio
di Pisa,
di
di
quattro giornalo
discorrc sopra
IS'
dcl
Mondo Tolcmaico,
\
e Coper-
nicano.
periori
Con
/
(
privilcgi. In Fiorenza,
Bibl.
de Toulouse
XX
))
AVERTISSEMENT.
Xous en
croircs ce qu'il vous plaiia, mais
si
pense, apprcns donc, Monsieur, que vous n'avs pas touch au bul. Jo
les
rialile, qu'
et
(|ui
ne passeroit,
vivoil,
Recevs donc ce
prsent
comme vous estant deu, et ne me considrs point en ce rencontre comme un adroit negotiateur, mais comme un bon juge qui rejette comme
une tentation
l'ide
de vostre grande
et
fameuse
bil)iiotli(iue et
ne se sou-
V.
Le premier projet d'dition complte et les papiers de Libri.
premire
Lii)ri,
dans
lui
arlicle
qu'il
tlu
caiiitaiue d'artie lu
de manuscrits provenant
hiblio-
Arbogast. D'aprs
donnait sur
les
pouvait tre refus l'ide de runir, dans une publication d'ensemble, les
(Fjivres dj impi'imes
Villemain, alors
projet
(le
(le
l'initiative
d'un
loi,
prsent
Lil)ri fut
naturellement cliarg, eu
184-1,
do diriger
nouvelle dition, et on
le
lui
ailjoignit
G aot i883,
professeiu-
(I)
il
quoique Carcavi
n'ail rien
milieu scientifique o
il
vivait Paris.
Le
lan.uage de
Format
atteste,
celles de Galile.
AVERTISSEMENT.
gure
lie
xxi
iS/jS),
(|u'
Stu-anls,
novcmhie
une mission
Vienne,
Liljii
(le
mains,
le
de nombreuses occupations
la
comme
motifs
alors Salvandy,
les
dtournements
de livres
(|ui
et
souponnait,
la
devait aboutir,
1848, an dpt
tion Boucly.
lunndialemenl aprs
la
rvolution de
1848,
purent tre
la
En
1879,
la
Henry
pidjjia
dans
le
Bulletin
Boncompagni un
le
travail (|ue
tirage part
Recherches sur
dits
les
de Bachet
et
lixtrait
c fisiche.
du
llullet-
matematichc
Tome Ail,
in-4''.)
fit
mathmati<jues
et
3, 1880.
la
Boncompagni
con(|u'il
natre, dans
avait ac{|uis
une
lettre
ailresse, le 27
mai 1881,
M. Charles Henry,
iuunres par
ileu\
manuscrits,
(pii
comme
correspondant
signal de plus important dans son ac(|uisition de Metz. Mais Libri n'ayant
jamais
fait
il
fonds cd par
lui
lies
nombreuses
XXII
AVERTISSEMENT.
la
pices intressani
rifier ce
il
tait essentiel
do v-
qui en tait.
la
Bibliothque
la
du
les
nous avons pu
faire ds le
a fait
commencement de
:
reconnatre
Une
seule pice non connue d'ailleurs {voir ci-aprs, page 87, note
i),
D'anciennes copies de
91,
VAd
de
la
locos
pianos
et solidos
im^'oge, avec
VApet
pcndix (page
noie
1)
Afelhodus ad disquircndani
et ullcrioris
maximam
les
ordinis radiciti
181),
Varia
Opra :
3
13lte
lettre
de Fermt
la
com-
manuscrit de
19G, n"
G8 de
la
Corres195.)
pondance.
(Publie par M.
Henry,
licc/ierc/ies, etc.,
pages 198
celle de
VIsagoge
un
VI.
Le manuscrit Arbogast-Boncompagni.
Parmi
tion,
les autres
deuwolumes
trs
importants
reusement mis
notre disposition.
f|ue
la leltre
A, est un
r-
volume haut de
27'"'",
180."j
du Catalogue prcit
du
mmo
Ce numro
tait
acq. 2339, 2340, 23il; fuiuls franais, nouv. acq. 517o, Sl'fi. Celles relatives Fermt se
trouvent dans
le
AVEilTlSSEiMENT.
vilolo iin[>rimc
:
xxiii
Fermai,
O/jusciiIc! et lettres.
Outre deux
feuillets le i^ardc
(en lte cl
la fui),
i
feuillets
numrots au
:
crayon de
12
/lis
doux
feuillets
tant numrots
sur
le
second
feuillet
de garde),
d'.
numroia2;e au crayon
dans
la
hiljliolliqne
du prince 15oncompai::ni.
i
Sur
le feuillet
est crit de la
main de
\
Lihri
Lettres de
Fermai
par ordre
\
eommc dans
la liste
\
de de'
(sic) Arboi;asl
\
et eello
(Jarcai.
la lettre
Fermt
Digby
1
il est
par Frcnicle
Fermt
Puis, de
la
mme
mme que
les
(Voyez
Comm.
la
cp.
de U
allis.)
En haut de
d'tablir
page est
la
signature
F. Lepelle
:
de
IJuis-tiallais , et sur
l. (!.;
V. L.
ce
(pii
peinici
que l'ensemljle
a t
vendu,
l'a
[liccs dta-
ches. Le prince
Boncompagni
do
(iacomoMan-
commence
(finit 1"
">)
la
main d'Arbogasi,
(|iii
remplil tout
le
reste
//ai
et lettres
de Fermai
se
Tom. IV des
la
lettres crites
au P. Mer-
par
Nous reproduisons celle liste, (|ui a cl dj |iuhlio, avec quelques ineorrccti(Mis, dans lo Jnurnal des Sav/aas do septembre 1839. Ou remarquera qu'elle ouuiportc 14 numros ]iour les opuscules et 20 [lour les lettres, eu dehors de (pielquos picues
('") Lil)ri
lie
N"
I.
Le
trait
latin,
sans
tilre,
'Ji
pages
in-l'olio,
trs liellc
ccrilure, peu serre, cl les figures faites ou grand. Celle copie () no diffre pas de l'opus-
Opcra Vurin en
lOjQ.
Il
sur
la
premire page
Opus D.
<lc
2.
Isago^c
iid locns
ad
siipcrficiciii,
en
latin,
iu-.'i",
17
|)ages
iiellc
copie et trs
lisible.
faisait
beaucoup de cas,
n'a jamais t
imprim.
;
3.
Jd
Commence
(htia
;
vccuinuH
".
et
1'
CeUo
I.
cdiiic
"
cU- corrt de
Cel upusiule
l'iHMAT.
XXIV
(^'esl
AVERTISSEMENT.
ce
que
Lil)ri
appelle la
liste
d'Arbogast, el
de cette
liste,
pent
les feuillets 6
44 du manuscrit.
d'iiiio
na
4.
Opuscule sur
la
commence
Dnclrinam tanfinit
gentluin anlccedit
jamdudum
maxim,
ftc, et
par
aliquando explicahimus et demonstrabimiu ; 14 pag. in-folio, belle copie, criture peu serre. Cet opuscule a t imprim dans les Opra Varia.
ceux-ci
:
fiixius
5.
Ad methndum
mme
de mariind
et
in-4,
criture de
Fermt. C'est le
opuscule que n 3.
Suivent 10 pages
in-folio, criture
difficile lire.
Ces
6.
De
Outre
le
papier
envoy H.
pour suppler,
il
cte.;
-J-
parait
que
c'est l'extrait
Mcihode des rnaximit explique'e et envoye par M. F. ('") M. des C., commence par ces mots La mthode gnrale pour trouver les tangentes, etc., el finit par au-Tc cnes de mme base et de mme hauteur; 3 pag. in-folio (indit). ceux-ci
N"
7.
:
:
Commence par ces mots N'importe de dire deux oprations. Cette lettre, dont on trouve ('') plus bas le commencement de l'original, roule sur la mthode des tangentes, en rponse ('^) aux objections de
N
8.
Descarles
{'").
Le commencement de la lettre manque dans cet extrait, mais il y a {s) 2 lignes i de Je crois qu'il plus la fin ('') que dans le fragment original, qui finissent par ces mots
:
N
locos,
9.
finit
Opra Varia).
la
commence par
ces mois
Dortrinnm
mmo
ipio n
-i,
N 11. l)c\- nombres des parties aliquoles de F. Commence ainsi Propos. ('). Tout nombre impair non quarr est diffrent d'un quarr, etc., et finil par ces mots sont beaucoup loignez l'un de l'autre; \ pag. in-folio (indit) remarquable par la mthode qui s'y
: :
11
parait
l'extrait
d'une
de Fermai
12.
Mersenne ou
Frenicle.
:
N"
Pour
les
Soii
fm'iif a lii ray apr< pttx. Ces nuits lie xiiilc uni lc joulp^ en interligne. Fi'i irt.il il . C^) A-inl ' .'/ /' a . sont les mots raves C*) Aprs le mol IrDii^'f, est eciil. puis raye, le ftun. . /( D. . (') Aprs le mol rcjurnse, est erit. puis ray, (/) l.a phrase suianlc commence par les mots Ici manque, rayes.
() 1,0 m:>l
(''1
<i
(") l.c
mol
tiiol
Co
eril aprs
tir F.
Il
y est ray.
(M Ce mol pour
AVERTISSEMENT.
La
(lu
xxv
la
lin
lettre Billy
(f"
annonce par
Liljri
volume
(le
Lettre
Fermt au P.
Billy.
Se
troin'e
aux manuscrits de
la fJihliot/u'>/ue soit
de Fermt qui
dans ce
au P.
Billy.
lettre
de Fermt Car-
par
finit
par ceiix-ci
peine
me
dcilirc;
J-
l>ag. in-
fol. (iiidit). 11
parait
([iio
c'est l'extrait
Froniclo.
in-4'',
On trouve prcsonlemeiU
N" avec
criture
savoir
l'Apositioii dtaille et
(") dmonstration de
est
la
mthode des
mn.rimi'i
titre.
c\, i/!i/iiiiii\,
la
parvenu. Cette
('')
Son commen-
cement est
Vict
inctliiidnin c.ipcndercni,
sil
de,
il
hiiil
miidnia quantitas ; 4 pages in-4. Cette pice, une des plus importantes des uvres de Fermt ('^), n'a jamais t iml)rimc.
N 14.
|{.
Ad incthodum
ici
de iniidmd
cl
maxiind appendir.
C'est la
mme
pice <pie n* 5 et
Elle est
Suivent les lettres originales de Format, savoir (toutes ces lettres sont
(/)
l"
lettre iMersenne,
en
latin,
etc., 4
pages
in-folio, criture
de Fermt.
criture do Fermt. criture de Ferjnai.
lettre
lettre
Mcrsenne, Tolose, 26
avril iG3C; 2
pages
in-folio,
'.i"
ifijo: 5
pages
in-4'',
4"
lettre
il
pages
in-4, criture
de Fermt.
,T lettre
G lettre
7" lettre
iu-4, criture
de Fermt.
S" lettre
9" lettre
ainsi
:
lettre
Pour
la
ma
1
mthode,
etc., cl finit
par
de
(le'o-
de
1 page in-4". Cette copie, ou cet exlettre de Ferm;it faite par Mersennc, est crite sur ce qui restait do blanc la
de Merscnne,
ou
lettre,
Dudum
est
ce
i/uo
ml
(*>) ('';
I.c nuit
t,t
/lii-ce.
ini-i-c
se trouvent, eu eici.
mut
re-v.
i'h Le mot
l*^
I
Les mots Jt' rerniat sont crits ou inturligne a la place dos mots du ri-ciieil , nui sont ray.s. Les mots entre parenthses oui t ajouts aprs couji. Arliosast avait d'abord crit (./ {t/iftlil) h ajirs la notice des lettre 1 2, 3, a la lin pour la prcuiirc, avant a ccri/iirc tic Ft:rmitt . pour les deux aulrcs 11 a raye ensuite ces mentions.
) 'i
XXV.
(('/.
AVERTISSEMENT.
les
Manuscrits de
lioiiillaud. l^ellrcs
de diffrentes personnes
le lilre
liibliolhcqne nationale.
la
Lettre Carcavin
la
main de
Lihii
acluellemenl
acf].
la
le f"
gj du manuscrit de
Nalionalc
nom-,
{voir plus haul, page xxi) que nous dsignerons ])ar la lelire A,.
Enfin
la lellrc
mme, dans le manuscril A et occupe les folios 96-98 de Au folio 49 de A, qui est une chemise portant le lilre
superjicieni, Libri a crit au-dessous de celle
Isa^^oge
ad
tocos
ad
menlion
les n"^ 2, 3,
(j,
7, 11.
de la
Ia'
On
les
f"
en
ell'et,
sui-
5i Si
du manuscril dont
contenu se trouve
ainsi puis.
Il
))as
eu primitivement l'inlenlion de
la
comprendre dans
;
le
recueil
devenu
aujounl'lini
c'est
mme
cerlainemeni
s-iinUitiuUiicin
pcwabolcs, etc.;
cl
11
finit
par ceiix-ei
ex aininn rn^^umiiv;
l'"erin;it
3
J-
paj^cs
in-.i".
une rcponss do
des cpicstions
parvenir
par C.avalieri, et
([u'il
a (")
Morionne, poin-
la faire
J'uvni^ dj fait un mu Fragment do ('") lettre Morsonne; cjaimeace ainsi pour in'e.rpliipicr, rlc, fiait par CCS mots liabeat miidnuim proporlinncni, dutiinir; x |)iigC3 in-4", sans date (c'est le commcnccmenl de la lettre dont le n S est un extrait: CCI extrait, sans contenir le coaimenccnicnt, a ai lignes de plus la fin), criture
11.
:
il'crril
de
Fcrni;it.
1:2.
Format,
elle ('')
apparlicnl
la lettre sui-
vante.
\.V lettre .Merscnne, Icltre
du
nov. iG^:
1
page
>.
in-l",
ccriluro do F'crmat
(<i.
i"
Merscnne, olose,
final
sc|)t,
i('i,',J;
Fermai.
I.~.
Fragincnl
juillcl
iG3G;
Uirc do Format.
Ici
so trouve sur
page
in-1"
une
lettre
de Picot
{"1 I.p
('')
l"^)
iiitjl
,1
t}A on inlerli^iii*.
,Vili<r.;.i.l
a^ail
aidiiti^
la
iiieiiliori
t^rrilnve de
/'..
qu
il
.1
inyi-c
I.Ca tniils
lrii;4rni-iil
ttf
(**)
(|
rayo apr^s
:
ajoulo on niat^'c
it.-i'i-
i'.
AVKUTISSEMENT.
par nif^ardc
fiu'il l'a
xxvii
emporte
la liste
soni en
prsent Volume.
Quant
pages
i;).")
et 167; [lour
autres,
la
correspondance sera
la
tion
iN"' N-'
de do
la liste
d'Arbof^ast.
<>
;)
11
i3
ij
il
iC
17
iS
i)
in
la C.ori'cspond.ince
\
rie
Fermai
")
47
^'^
^5
5(i
3> 30 3o
h Go
Oi
Jli
2S
i)
3i)
VII.
Le manuscrit Vicq-d'Azyr-Boncompagui.
Nous dsignerons par la letlre 13 le scconil manuscrit que le pi'ince iJoiicompagni a bien voulu nous comniunifiuer et qu'il a acquis dans les mnics condilions que le prcdeul.
la soliUioii
do Dosc.iries louclianl
le
daii.^
Descanes.
Morscnno, saas dalo, commence
ainsi
:
lellrc
./c vi>u<
etc.
pai;. in "4,
17"'
criUirc do Fermai.
Icllre
} page
:
iii-4,
1.
IS lettre
ainsi
J'ai apprit
par
rcpliqiia
l'.l''
M.
pages
in-4'',
criture do Fermai.
:
lollro
positiim
loi
/V;v m'crivez que Morsonno, sans dalo, commence par cos mois de mes questions impossible^, etc.; 3 pag. in-4, ccriUire de Formai.
la
pru-
so trouve
un monioiro
latin
sur
la nilaliurgie ol la ilocimasie.
'JO''
cemonl,
leUrc a Mersenne, 22 ocl. iG38; 9 jiages in-4", criture do Fermai; i|ui traite d'aliaires parliculiores, manque; imporlanle ('').
le
conniieii-
i\'.
.\
la sniio
tcnnonr
objcclions do Fabry
el
do (^azr
("I I.ildi a
(''I
njipiili-
en
tii.ir^'p.
puis niyi^
'M-cr "
v,
l.e
mut
XXMll
<:Y'st
AVERTISSEMENT.
un Volume Imul de
:
.uf", large
de
21'^'",
5,
reli
eu peau de porc
el
Copie
I
de
I
lettres
de
Fermt
de
Descartes
et Tradiiclion
d'un Dis-
cours
I
de
Galile.
Sur
le plat
de
la
le ciiilTre 1,
en
liaui, i;auclie, le
chifVe 4-
tles
deux mmes
au milieu du premier
leuillel
(de garde).
le
Lorsque
Volume
le
s'est
jikit,
reconnu, sur
mme
Au
Citoyen
la
marque
rcit
il
de Beaunc
eut avec
le
la
Hlois el
famam;
lui
il
fait
le
de l'entretien
lui,
(pioiiiu'il ft trs
malade, el i|u'on
et coup
le pied,
il
communique
Mcrsonuc
prosolu-
blme suivant
tion.
(|ui
n'avait
pu encore trouver
Un
cercle tant
et
une ligne
FG
deliors,
tirer
de ses extrmits
I",
la
comme
en
l'",
ou en
('.,
doni
l'angle soit
diamtre.
tirer
Os
lettres contiennent
quelques
lails
le
nu
(pieli[ues
On y
voit, et
jeune
Iluvgens avoit
les propositions
dmontrer, sa manire,
de Galile sur
lettres sont de 1647 et 1048. Avant les lettres do Fermt, on trouve la tte de (") ce volume une longue Tho. Uobbes Mersenne, du ('') 5 nov. i64o, en 50 pages in-folio.
Toutes ces
lettre
de
ilu
mol
dtiiis.
Le uiut
du
est ajout
en interligne.
AVERTISSEMENT.
Maudiiyt
vante
:
)i
xxix
la
note sui-
N. B. 2 ventse
Ce volume
faisoit
do
aprs sa
la
niorl, rt
renvoys
bibliollique de la
ci-dcvanl Acadmie
(les
lui
Sciences
comme
appartenant.
Celte noie,
(jui est
de
la
n'avait
pas
cU'
un carr de papier
Libri, entre
mains diKiuel
annotations
le
Volume
esl pass,
comme
le
prouvent surabondamment
de Descaries.
il
les
(pi'il
y a inscrites eu
marge des
lettres
Quoi(|ue ce
lis
Volume
mains d'Arbogast,
ne
l'a
pas
uti-
comme
montre
la
et (le
18 feuillets
partie
(pii
comprend
de
trois cabiers, le
premier de
8 feuillets, le
deuxime
forme du
el le troisime
entirement blancs.
la
Le
dbut, sans
au
liant
(|ui
moment de
la
garde el
le
revers de
la
perle a prcd
la
for-
mation du recueil
L'criture esl
faclice.
sicle, serre el
du dix-scplime
peu
lisible.
Voici
le dtail
les
extraits de lettres dj
lettres figurant
imprimes dans
les
dans
la liste
nues
1.
d'ailleurs.
a". Exlraict d\\no leltrc du un'"" no'" ifi3G M. de Kobcrval pour la quadrature
F"
de
2.
1" i.^".
la
parabole
Varia)
n"
I.'i
de
4
In
Correspondance de Fermt.
i('>.i8
juin
au
11.
11.
P.
M.
n 03.
3. F"
a"".
xx
febvricr
i()3(j
au
P.
M.
n" 37.
XXV
i.
AVERTISSEMENT.
I'
i"
avrd iGlo au
li. l'.
=
:;.
n 38.
li.
1'.
P
F"
6. Autre lettre au
Cl"".
.M.
(l'aria)
n" 3
>.
n"
4:).
c.
7.
Autre lettre au
iiie.sme
S.
'.).
P P
V
F"
7'". S'.
M.
F.
F. (J-'nrift)
\\
II.
n 42.
I).
if".
u 38.
Copie de lettre du
22'"
la liste
d'Arljogasl)
Icllre)
ir
:{.').
i>.'.
.Mcrsonnnni (.ArlwgasI,
1'"
n" 12.
F"
14"".
(Arhogast, iG lettre)
F"i5'". (Arhoyast,
li.
1:;.
V 15".
F"
17'.
(Arbogast,
(Arbo;ast,
."il.
."il.
IG.
17.
h/
lettre), ci-aprx,
4.'i.
page njj.
i8. F"
l!l.
(Arbogast,
F2i'". (Arbogast,
2(1.
7''
28.
.'iO.
.'il).
G'-'
= n (iO. lettre) = n lettre) = n 10. 8 lettre) = n" 33. 'f letlrc) = n" 3G. 11" Icllre) = n G. lettre) = n"
if
lettre)
.'i-i.
17''
ii''
.'iO.
Fermai ( Frenicicj = n" i8. Frenicle respond ( lire d'une lettre inipriuico dans
Copie d'une lettre du pre Merscnnc et do
con"''
les
Varin)
M''
u" iO.
la
responce de
de S' .Martin
du
(jranil Conseil.
Merscnnc.
(les
ilans le
Volume
<le
Complcmcnl.
VIII.
Les manuscrits de
la-
Nationale, etc.
ties
hildidlliiiues
par M.
(]liarles
Henry dans
ses Reclicrclics,
n'ont
jias
Nous n'avons
II"
cpie
sur
le
cl
Icllre A,
form,
saisis
comme nous
l'avons
relatifs
en 1848 cbcz
Liliri.
AVERTISSEMENT.
Nous avons dj noi plus haut
j;inal
:
xxxi
Doctrinam taiigcnliuin
etc., et
fait
parlic
du
que
Lil)ri a
certainement laisses
de
l'norme cahier
Ce reste occupe
facile
1
du manuscrit
y distinguer
le
:
A,,
oi^i
il
est
On peut
11,
manuscrit A,
d'Arhogast
savoir
opuscules
i3, 6, 7,
12
de
la liste
(textes publis par M. Ch. Henry, Recherches. 2 partie, n"* i5, 17, 18, 19,
21, 22);
1
Des copies ou
;
extraits de
les
Varia
3"
Des
Des
Fermt;
Nationale ou sur
Une
la
Proposiiion de M. de
trouver
les
M. Fermt
le
avril 1645.
pas, malgr ses recherches srieusement
du manuscrit A.
qui n'intressent gure que l'histoire du projet du
le
En dehors de documents
publication sous
le
gouvernement de Louis-Philippe,
Vienne par Despeyrous
manuscrit A, contient
encore
(f""
25 90) de la corres-
ou pour
lui.
faite
des ori-
ginaux mentionns plus haut, (pielques copies anciennes parses dans divers
manuscrits
:
Fonds
II
latin 7226
f"^
Fonds
I.
latin
Fermt.
11196
f*
et ulterioris
ordinis
XXXII
AVERTISSEMENT.
in aiialylicis
ti.tits
radicum
(ci-aprcs, p. i8i)
f"
54. Lettre
de Fermai Cur-
cavi {voir plus haut, sur les papiers ilu fonils Lihri).
Fonds
lalin
197
f<"
17 20.
Copie de
de
la
la lettre
(ci-aprs, p. 1G7)
f"
20". Extrait
lettre
de Fermt Mersenne du
17
f"
Fermt
uvres de Pascal)
78.
a
ni
nom
Henrv
reconnue
comme
crite par
la
Fermt
Correspondance).
le
manuscrit
Burmann Q.22,
M. Ch. Henry
(')
(^Recherches.
pages 73-77).
Nous avons dj
bibliothque dans
la
mme
M. Ch. Henry
soit
4o du tirage
Fermt
les
Carcavi;
77, 78,
page 285,
les autres
formeront
n*"*
de
la
Correspondance de Fermt.
IX.
Plan de
la
nouvelle dition.
Telles sont les sources imprimes el manuscrites qui ont t notre disposition pour
la
prparation de
la
prsente dition;
il
nous reste
exposer
la
Nationale, fonds
dil
qne
l'original
de
celle
scrit Al,
108 el ing.
Huygens, bibliothcaire
et
iSSJ.
AVERTISSEMENT.
le
xxxiii
plan
f|ui
a l
adopt par
la
Commission de publication
(') et exp]if|uer
comprendre
trois
Volumes
le
part les
uvres mathmatiques
les
Diophante,
Correspondance de Fermai
qui sera classe par ordre chronologique el contiendra aussi bien les lettres
qu'il a crites (pie celles qu'il a reues.
Tous
les
latin,
un
crit
il
de
a
lui
en
l'ianais
la
rdig dans
langue savante
mme
un certain nombi'e de
lettres, plus
qu'il pensait
soignes <pie
les
mathmatiques ou
Comme
aliectent parfois la
forme pislolaire,
une
comme
composs dans
quand
ils
avec ses
lellres,
hsiter pour classer une pice latine, soit dans les opuscules, soit dans
correspondance.
Pour
fallu
il
et
pouvoir ad'ecler
|)remier
Volume
de Fermai;
pi'alicable,
car
il
arrive notre
sujet, d'une
gomtre
langue
mme
mme
On
serait
chronologique
de
la
correspondance.
a
On
conserver
le
en y rattachant tous
relle <|ue
dang
la
Correspondance, o
auraient t isols el
la
plupart une
date incertaine.
'
fait l'objet la
d'une proposilioii de
le
loi
prsen-
te lo
1882; cette
le
loi
a t
voio par
Chambre
i3
le 4 juillet, et
promulgue
Villars el
fils,
impriincurs-dileurs,
travail
la publication est
due
11
l'esprance, aujourd'hui
reconnue couimc
lord
illusoire,
Ashburnham (fonds
Libri), mamiscrils
n'a
Bibliothque Nationale.
XXXIV
AVERTISSEMENT.
talli,
il
fallait
des Varia, n'ayant aucune valeur relle, ne pouvait servir de point de dpart;
on
s'est arrt
le
dveloppement
tel qu'il
apparat du moins
si
si
l'on
groupe
l'crit le
plus ancien et
l'on
classement chronologique
du groupe
les frag-
et les
la
On
reconnatra
facilement
dans
Table
des
matires
ci
-avant
les
et qui,
dnommer comme
suit
i"
Go-
mtrie
la
minima
l^
d'limination gnrale); 5
Quadratures (origine
s'est servi
Fermt
les
et la
mme
latin
que
lisent
il
encore
une traduction
la publiei' (|u'
ofi
Commission
jug
de ne
l'on
le 1'.
dans
le
Commercium
de
la
en
effet,
titres suffisants
pour figurer
CoiTcsjJondance de Fermt, et
;
le
mme
but historique,
les
nom-
peut
tirer,
ticulier
Enfin,
Commission
jug que
les diteurs
au
les
minimum
l'un
le
de trois
index
des
noms propres;
le
deuxime de
langue mathmatique de
Fermt;
AVEKTISSEMENT.
xxxv
X.
Remarques pour
la lecture
du texte.
nous n'avons
parler
crits latins,
la
constitution du texic
en celle langue.
L'dition des Varia est d'une singulire incorrection; les originaux fonl
dfaut,
([ui
permet
d'ailleurs {voir
page iSg
moins
dsirer.
a
suppos que
le
le texte
langue, et partout
le
s'est efforc
de
le restituer
en se conformant
<
>. Les
cro-
de corruption auquel les copies n'ont pas chapp par suite des notes
ont t ajoutes.
i|ui
On
n'a tenu
aucun compte de
la
(|ui est
aussi dfec-
mme
de
division en alinas
On
a t introduite
dans
jieul tre
la luise la
tel.
Il
ligne
est
peine
de dire que
l'adopter, et
les r-
En
mode
gnralement
frait. Il est
xxxvi
AVERTISSEMENT.
fidle
a
part,
on ne
doit nullement supposer qu'il ait suivi dans tous ses crits rgulirement le
mme
la
yiaru
la facilit
de
est
l'on
ne passe pas
un autre.
(jui est
Pour l'orthographe
d'hui
la
latine,
encore aujour-
et le /,
Vu
et le c
comme
le faisaient
dj les Elze-
exemple dans
l'dition de Vilc
nous
la
am-
bigus, nous avons cherch l'usage le plus frquent dans les sources relatives
chaciue opuscule.
Cependant, pour
la facilit
de
la
pas hsit
t l'orthographe de Fermai.
ii
que
scrupuleusement, en
mme
temps que
dans
du Volume. Ces
compllenl
les
lltillsch
dans
Pappus.
Les pices qui figurent dans l'Appendice ont t rimprimes sans aucun
changement,
part
M. Paul Tannery
et de la
Volume
M. Charles Henry
s'est
Sans
lire
l'offre
yarla de Samuel Fermai olTrenl cel gard des divergences faite dans le premier de ces
le
Ouvrages
elle l'est
au contraire dans
second.
AVERTISSEMENT.
prise; le
xxxvii
monde
savant
lui
tre
ici
ciements
et
nombre de personnes
(|ui
nommer M. Lopold
a facilit
Nationale,
ipii
mme
tablissement,
(|ui
nous
la
vement,
et
l'un
uvres de lluygens
de Mirmont, de
la
de
(lalile et qui
nous-mmes;
enfin M. de
la
Ville
provenance
nom
il'auleur.
APOLLONII PERGiEI
LIBUI DUO DE LOCIS PLANIS IIESTITUTI.
superque
(' ),
liac
de
l'c
scripsissc
eorumquo
aiit
propositioiies
aiil
ohsciiris
saiie
cnim codiceni
Hanc scientiam,
ab ol)livione vindicamus
Apolloniis Gallis, Batavis
audactor opponinius,
ctM'lani
in lali-
niuii
comincnlariis illuslraUG.
MULWXViii.
(l)'aulres tirages
ol Pesaro, 1G02.)
Commandin
(pio
Fermai
(pi'il
dans
les
la
rubrique Co.
la
premire
l'ois,
{.Ipiillu/iu
MSin
il
latine versi, etc., Oxford). Mais pour apprcier la valeur do la divination de Format,
faut
libri.i iiiaiiii
WvvKc.n. Boi'lin, VVeidmann, 187O-1877-1878 (Vol. II, pages GG2-CG9 pour le texte des propositions, el pages 852 8G5 pour les Icmmes relatifs aux Lieux plans d'Apollonius).
(') Francise! Vicl
.-//>o//o///;o'
Pcrgi
-;p''.
I-.i-m'j (ieo-
/i.
(i: Il
vu ES DE FERMAT. -
1"
l'AUTlE.
in
opre, Geometria-
exordior.
lia'
sunt
PnoposiTio
I.
1)
iiiio
cl vcl
in
planum
positione datum,
et altcriits
datum
continget, interduin
quidem ejasdem
posilum
ad rectam
in
Ha'c proposilin
qii.Tvis ex iis in
commode
potest,
et
muUiplices casns
nimiam
secamus
l.
dum
rovelamus
Pi'.OPOSiTio.
Si a (lato puncto in
et
rectam lineam
du
linew
locum <^
planum^
positione
datum
(/toc est
ferentiam
circuli positione
datam),
rectam
(Jig-
),
in
directum
l
in
proportione data,
et sit,
in
melria.
])ages
Ad
V. C. Adrianiim
l'ciliiion
325-346 An
des
lOoo.
(RepmdiiiL
iC4<)
Kl/.c'virs,
Wilcbrordi
Slicllii
li(odolplli)
r.io\
h'jjoj
jtoxojir,;
/.al
;::pi
-/fioio-j
7:0T0;jif|:
.Ipolloiiius
JlaiavuMicn oxsuscitata
Aiiollonii
Hagusonsis
gi inclinationuin Geoniotria.
Venise,
1607.
]inbli par
On peut
ajouter le Siipplcmcntum
ApMonil redivi
Alexander Andcrson
Paris, en 1G12.
HGBD A
r
positione data
positionc datani.
puncto
dcmiss
in
rectam
ad E, et
E.
HD
perpendiculari AC,
dahitiir
l)unctuin C. Producatur
(lal)itur
ii,^i
CA
fit ratio
CA ad AE
isequalis data';
tu
recta
AE etpunctum
G
Ol'ffO
PARTIE.
EF
FD;
RA
ad RF,
ila
AI sive A(^ ad
sive
el
FBD
ad verticcni.
l'atct
itaquc trianiula
ut
CR ad RD,
ila
RA
ad RF,
Quum
BD,
igitur a dato
puncto B ducantur
in
directum dua
recta},
BC,
verlii gratia, in
BC
tangit circumferentiam
producantur
rectai
Monemus
docere,
in
demonstrationibus non
perseqni,
quum
(|iium ex adductis
minimo
2.
PROPOSITIO.
datum
>
'
),
tanget paritcr
(fig- 3), data
el
terminus alterius.
recta 15C positione, in
Ksto
datum punctum A
primum
quam
deniittatur perpendicularis
tiat
AC;
daijitur ergo et
punctum
C. Pro-
ducatur, et
AE
dcscripto circulo
liinc
ita
ADE,
aio rectas
illinc rect,
circumferenti circuli
quem
terminatas,
ad
punctum A
secari
ut
Nam
in
sit,
sit
angulus
ADE
semicirculo reclus,
('j
1.0
mot datum
partout o
il
faut observer
signifier iloiinc
a paru improbable que que Pappus dit souvent de position ; Fermai a\'ail
donc pu prendre
la
mme
liabilude.
DAE, ACB
Quum
et
igitur
AD
in
directum,
Icriiiiiius
uniiis, ncnipe
AB,
tangat rectam
BC
positione
datam,
est
{fig-
4)
Rt.
circulus
BIGH
positione, cujns
centi'uni E. Jungatiir
in F, nt sit
EV
et
rectanguluni
BVF
guluni
circulus describatur
XKF,
(jueni
I-
PARTIE.
quidcm
duobus
Iranseuntes
et
aio
rectangulum
AVK
;equari
Sumatur centrum
circulum
;equari
in
circuli
BVF;
ergo
GV
et
ad
VB
ut
FV
ad
VX,
sionem
EB
sive
EA
ad EV,
iia
OX
sive
OU
ad ()V.
erunl
AV
ad RV,
iia
AE
ad RO,
sive
EB
ad
OX,
< et > VE
ad
VO.
Quum
ergo
ergo
ut
EB
ad OX,
ila
VE
VB
ut
EB
ad OX,
ila
reliqua
atque idco
ul
AV
ad RV,
iui
BV
ad
XV.
Similiter probabiinus
ul
erit igitur vicissim ul
HV
ad VF,
ita
IV ad KV;
GV
FV
ad VI,
ila
FV
ad
VK.
Ut auteni
ad VK,
ita
VR
ad
VX
),
FVX
in circulo
sunt a'qualia
et
VR
ad VX,
ila
probavimus esse
ad VB;
FV
ad VK,
ex una parle,
ita
VA
ad VB.
Uectangiilum igitur
KVA
rectangulo
FVB
dato axjuale.
Kx
m
atqiic ideo
CV
ad IV,
ila
VH
ad
VX,
dato a'quale.
GVX
et
Quum
et
V ducautur
AV
planum, hoc
est circulum
XKF,
positionc datum.
3.
Propositio.
Si a dato <^pii/iclo
et
^ ducautur du lincw,
datum
aittc/it
contineulvs
an^idum
<^datum^,
contiitgct et terminus
j'^sto
II
{/ig.
/))
et recta linea
AF
positionc,
Fis.
').
in
angulus
tionc, et
BH
K.
ad
HF
in
111']
posi-
punctum
A puncto
ad rectam
HF
cxcitata perpendicuin
laris iniinila
DEG
et
in
recta
lie ad
AF, utC,
III
CIII
Aio rectam
esse
ratione data."
Nam, (|uum
I'ermat.
dempto communi
2
(^Ilh],
I.
10
I-
PARTIE.
et
recti
sunt igitur
un
ad lie,
ila
IIE ad HI,
et vicissim
ul lie ad
HE,
ila
HC
ad
III
liabet
ralionem datain.
igitur, a dato
et in
Qiium
lineae
HC, HI,
in
este
punctum A
Tvi. 6.
FA
secans circulum
in
I,
et
angulus
<
lAD
>
ul
;cqualis
dato, et ratio
IA<ad>AD
et fit
data;
dabitur
AD
positione, et
punctum D. Producatur
ita
lA ad AI),
IF ad DG.
(>entro
(-
descriplo circulo
dari positione,
fit
sumatur
quodvis punctum
sequalis
in priore circulo, ut E, et
junct EA,
:
angulo dato
EAB,
et sit
punctum B
in
secundo circulo
Aio esse
AE
ad
BA
in ratione data.
jam
usi
sumus, arguenuis,
critque
AF
et vicissim
ul
EA
ut
AC
ail
Ali,
AF
ad AC,
hoc est
iil
Al ad AD,
ila
AE
ad AH.
AE
4.
Propositio.
Si
Itiiew,
datiini ron-
lincnles angtdurn et
dalum comprehendcnles
lermiiis
ail crins.
iinius
lociiin
planum
Sit
datum punctum G
AC,
in
quarn
et spatiiim
datum
in
sub
BG
in
GE. Super
GE
junctque DG,
in
lit
anguio
dato a^jualis
DGF
DG
GF
a;quari dato.
a^(juali-
propositione priccedi^nte,
rccti
hitcbit igitur
EGF
rcctangu-
lorum BG
in
GE,
et
GD
in
GF
leciuaFitas,
neque
veritas propositionis.
Si igitur, etc.
Sed
sit
datum punctum A
{fig.
8),
et
circulus positione
HGE.
12
I-
PARTIE.
HAB,
HA
'
<siil)>
lA in
AB. Super
),
quem
GADC,
FAC, a-quari
dato.
Nam quum
rectangula HAI,
ut
EAB
quentur,
ila
crit
HA
ad AE,
AR
in\
AI.
ratiocinio
patct
qualitas angu-
BAC
dedncetur esse
IIA ad
GA,
r,\,
ita
RA
FA
ad AC.
ad
Sed
ut
IIA ad
ila
AE;
cri^o
ut
FA ad AE,
ila
RA
ad AC,
BAE
ila
RA
ad AC,
AD
ad AI,
rectangulumque
CAD
rectangulo
itaqne ex
Observandum
aiiteni, etc.
l".
clatuiii,
mus.
.).
Pr.oPOSiTio.
ralioncni hahenles datant, contingat aulcrn ternunns imius locian posilionc daUtm, cunlingel
et
sit ratio
AB
ad
pendiculari ad
lelas, a
HE data. Dabitur punctum E, per quod duct FEG pcrHE et rectro positione data^ parallel, aio omnes paralII
punctis A,
ductas
et njclis
et rccli ad
et
E;
siniilia
facilia.
Quuni
igitur a datis
in
duohus punctis A
et
AD, HG,
erit et
AD
est ad
datam rectain
HG
puncta
et Z, et circulus positione
in
B, et liuic
ZN, fiatque
ratio
AB
ad
ZN
catur
ZN
in
I,
et lit ratio
BE ad NI
inter-
14
I"
PARTIE.
D occurren-
tibus,
AC
ad
ZD
NZD
lo.
a'quales, jain
stabit
primushnjus propositionis
casiis evicit;
reliquum
pra^-
secundum
Propositio.
Si a
propositionis epitagnia.
6.
et
terminus allcrius.
1 1
{Jig.
),
quam
<demittatur>
perpendiciilaris
AB,
oui
parallela
ducatiir IIG, et
rectangulo dato
tur recta
perficiet.
sil
AB
<< in
'
siib
1
AB, IIG
1.
Note de
la
page
13
AD
iii
HF
aujualc dato
GHF similisub BA in HG
concludelur.
Quum
igitur a
duobus punctis,
etc.
et
12
et sit
rectangulum sub AI
< in >
BC quale
dato,
eidemque sequalc
rectangulum sub
praestat
AH
in
propositum.
ductis parallelis
Nam,
et
joquales,
rectangulum sub
in
AG
in
BE
iequale dato,
AF
7.
PiioposiTio.
Si
et
dn
continentes anguluni
terminus
ulte-
Sunto
<data>
duo puncta A
et
16
UVRES
DE FEUMAT.
T'
PARTIE.
BA describatin' porlio circiili ALB, copions angulum ;oqualem (lato. A punctn A ducatur in rectam IH pcrpcndicularis AG, (jiia producta dnncc circumfercntia occuvrat in L, producatur LBE, et fit AG
Super
ad
BE
in ratione data.
iii
Perpendicularis ad
BE
quodlibet piinctiun
portionis circumfcrontia, ut K, a
quo ducantur
pcr puncta
et
III,
FC
in
punctis
et
1)
Aio
AH
BD
AG
ad BE.
Fis. i3.
Quurn enini
erunt triangula
AGH, BED
siniilia,
;
KBL
lequales
quidem
ila se
Quum
igitur a datis
duobus punctis A
et
ductae fuerint
du
recta
>,
et
terminus ipsius
BD
rectam FC,
constructio.
Sed
recta
sint data
puncta A, B
{/ig-.
i.\),
AB
HF
esloG. .lungatur
et
occurrat
in
in
I),
K, et ducatur KBE,
Pro1)
ducatur BE
desci'iptus
tionis.
donec
HG
ad
DE
sit
circulus
dabitur
positione
dabit
solutiouem
(jua's-
et
B a(|uales,
et i'eli(|uum
17
BC
esse in rationo
Qunm
igitur, etc.
Fi
8.
Puoi'Osrrio.
.sV
du
liitc,
daluni
autcin
<-()iiluientes
Icnninus dltc-
A etU
{/ig.
"i),
Super
AB
laris Ail
iii
(il
contiiuiclur
in F, et
juncta
FB producatur
in
(],
sitque
l'aciet
spaliuin
datum
AU
in
(|uo(l |>rop()nitur.
O/Ciii-ii-s ilr
Fermt.
I.
IS
l'it
UV15ES DE FERMAT. -
I-
PARTIE.
et
junctis EAI,
E\i\),
roctangnluni sul) AI
< in >>
15
BD
;w[ualc (lato;
positis aliis
Seil
casilms dcmonstratio.
sint data
duo puncta A,
IKL, et super
leiii.
AH
angulum dato
in
;e(|ua-
producatur
G; junctaque
CiB producatur, et
(|uc ie([uai('
lit
rcctangulum sub AI
in
BC
rcctangulum sub
AN
in
Hoc
est
strnctis, ut
erit
rcctangulum sub
in
AK
in
BF
ioqualc dato,
BE; nec
(lonstal ita(|ue
in semicircnlis tantuni
expressimus
opra
deduccnt.
ex redis contingit,
Subjicit l'appus
dhcrsiim.
Hoc
:
patet, (|uia
si
nani,
prior
1!)
si
ad circulum,
siiiii-
liter
et aliis (|uil)usdani
siinilitcr
"
poni
ad
ail rcctatn
Unram
), <liia'
nulliuri scii-
ita loouiii
inlerpretor, ut ali(|uandu
:
sccundus
sit
lociis priori
contrario
modo ponatur
veri)i i^M'alia, si
piior
rei
ad
couvcxurn
circuli,
secundus ad concavuiii,
etc.,
cujus
S;
sit. cl
aller circam-
Hiecverbasi
ita
Icgaulur,
t'alsa
posilio/ic datir
maff/titadinc data':
sit
erit(|Ue
et cctitro,
e.vtrcmitas diametri
ad
cir-
quum perse
pateat, eurdiutius
bic
immoremur?
l'norosiTio III.
"
.SV
an^idani
continentes
contin^et circamferentiam
(hu'i
Elementis.
Propositio IV.
et
magniladine
.
data
paial-
'
avec
l'cxplicatioii
cjO;av (IIullscli.
|i.
I.
"i
pcmciU
Olr(^ coiisi'r\cs
texte
s,oq, (llullseli, p.
suivanlos no sont
00 (, 1. lo). Celle prciposilion el les deux donne comme ajoutes par Cliarmandre.
20
UVRES DE FERMAT.ncmpc
I)asi
V'
PARTIE.
I
lelam
data,
cujus inventione ex
Elemcntorum
facile
(lediices
omnia.
Propositio V.
.SV
ix'ct linc,
iiniis
magniludinc data'
et
>.
distanlis,
et alias
DE
(yZ^'.
AF
posi-
ipsi
AF
parallclam, con-
propositum.
recta*
Erunt quippe
recltt
omnes, inter
lias
cl
AC, posilione
quales
quod
ipsa
constructio manifestt.
Si igitur aller ut vul(
terminus cujuslihet
sit
pi'opositio,
quam etiam
culos.
Sitenim data
AB
sit
ad circuniferentiam
NO macirculi CNM
parallela,
Aio punctum
NO
continuelur
in F,
NO
data}
dabitur recta
CF
FH
FH
punctum
ad
ipsius
circumfcrenliani.
Quum enim
21
FO
leqiiales et parallohe,
l'ii'iint
qiuim a'quales
et parallelas
Cl\
NO
conjiingaiil.
i(a
igilLir aiiguli
se liahel.
quuin
rectte
CD, FH
sint
;oqualcs,
et a
roctis
NM, OP
concipi
;e(|iialitei'
distcnt.
Polei'it igitiir proposilio
Pappi iiniversalius
ita
.SV
cl ciiipiani posilioiic
daUvccquidislanaliits Irr-
lis,
uims
contingal locum
planum
posilione daliim, cl
Propositio VI.
<(
Si a pii/iclo (/iiodam
ad posilio/ie datas
vcl
mtcr
se corn'eiucnles
dalani
altra
cum
ca,
ad cpuun
est.
AE, AF
(fig. 19),
iii
puneto
coii-
eiirrcntes, et a [)iiiicto
deiiiillantiir rcctie
CB,
CBA, CDA,
CD
in data
pioporlionc
Aio punctum
C.
In
quadrangulo
ABCD
ADC, BAD
hypothcsi
:
BC ad
Cl) ex
BDC
et anguli
CBD, CDB.
22
i'.eli(|ni
igitiii'
(El
VUES DE FERMAT.-
1-
PARTIE.
ABD
ad
AB
sit
BD
BC
(qnam probatum
BDC
spccie dari)
AB
BA
positione, et piiiictum
AC,
et in ea
sumpto
(|uovis puiu'to et
eo demissis,
in
VM
20;,
in
datisangulis
CAD, CBF,
in
CNB
Fi-. 2n.
23
IBM
AN
ad NC,
ila
IB ad DM.
salisfaciet (|usLi()ni,
Pcr puncLum
iicc est
cliicla
duabus
datis parallela
opcrosa dcmonstratio.
Si igitur a piincto
quodam ad
< in >
datis
angulis,
liabentes
datam proportionem,
coiilinget
punctum
rectani
Secunda pars
ita se
babet
Dentur
rectie
AC,
AG
(Jig. 21), in
Fi'',
puncto
concnrrentes. Ponahii'
il.
AN
ipsi
in
da(o angulo
CAN.
Fiat
AN
tequalis dat;e, et
AC
pai-allela
ducatnrNG. Angukis
in
parlem
iinjus
qna snmpto
AN
dabilnrGli
dabitur FB
FE
in
magnitudine;
est
cnim qualis
data;
AN, propter
parallelas.
Quodcnnique
igitur
punctum sumpseris
in recta GI'],
ut E, a
l'ccta
:
(|Ui in
EB
in
angulis dalis,
BE
iina
eum EF,
ad
qnam
(|uod vult
propositio
(' ).
Si igitur a
puncto quodam
a<I
positione
angulis, (|narum
('
Fermt omet
ici
le
24.
OEUVRES DE FERMAT.ea,
1-
PARTIE.
ad
quam
altra hahet
<c
Si sint
clat, clique
sit
ad
ipsas
qiio-
dam piincto
cum
duela.
punctum
domonstratum
in
in
triangulum constituentos
CA
(Jig.
EK
M,
et
MO,
sit
angulis datis
OM
et
MI
MH
l'er
in ralione data.
primam partem
(|ua
rcliquii de la version de
grec
/.a'i
xwv
666,
5) par et sic in
cctcri.i,
re qui con-
la
divination de Fermt. Mais le sens probable est jdus vagnc et ne per (piel ])oint s'taient arrtes les reelicrclics d'Apollonius.
la
proposition VI est videmment que le lieu du point est une relation linaire quelconque entre les distances (obliques) de ce point des droites donnes en nombre quelconque. On peut donner ce sens la ])roposition VII du texte del'appus; mais, entendre ce texte littralement, il semble ([ue, d'une part, dans cette relation linaire, il ne supposait pas de terme constant; que, de l'autre, il galait la somme de deux des termes la somme de tous les autres. Fermt a bien fait la |)renucre hypothse; mais, au lieu de la seconde, il a supjios un ternie gal
La gnralisation vritable de
la
somme
Dans
Fermai remarque
la possibilit
de gnra-
liser la
l'a
la
somme
d'un
somme
de tous
les autres,
Puis, au
mme
endroit,
;
Fermai gale,
mais
il
contraire,
un lermc constant
la
somme de
jdus gnrale.
-io
ralidiic (hita
AC, dahidir
Kl) ipsis
MO,
\E
ad
l']l)
lial)oi)iL
AB, AC
icilis, invc-
niatiir piinctiim K, a
diicfye
KL, KZ
iii
MU, Ml paaHeko,
siiiL
iii
ad KLiii
lalione dala.
Jiiiigaliii'
EK
(|iiodcumquo pimclum
in
ca siiiiipscris
pncstabit proposituin.
Siimatiir
et
M, vcrhi
gratia, ex
jam
conslriiclis. Fiat
MF
parallela
BA.
OM, Ml
esse ad
KG
parallela
iiitendimiis
prol)are
ergo
vieissiiii erit
m MR
et,
ail
LI),
ila
siiinma
(liiariiiii
.MI,
MO
ad EV,
dividcndo, erit
m
ila
(iilTcreiilia
MR
cl
DK
ad DE,
OM, MI
BA, EF
h]ll
siipciaiil
EV
ad E\.
Qiuim auteni
et
MF
sit
parallela
erit
dillerentia
rectariiiii
.MR
DE,
et qiuuii
MH
sit
parallela BC,
VE,
MO,
dua-
;e(|iiabitur
igitiii'
exeessui i\uo
erit
MO, MI superant
EF ad DE
l'KiniAT.
reetani
\K.
Vis.
denionstratis
I.
2C
etvicissini
UVRES DE FERMAT. EF
1-
PARTIE.
ciit
ul El) ad
EV.
IM,
EH
ad
EF
ad ED.
Ex constructione autem,
oxpositis tribus
est
VE
est
ad
EH
ut
KE
ad
EM;
etiam
KZ
est
ad MI in cadeni ratione
sit
KE
ad
EM;
etiam, qiuim
KG
GE
parallcla B.\,
ad
EF
in
cadem
ratione
KE
ad
EM.
VE, KZ, EG
siint in ratione
EF
est
iil
diioreiilia
ita
dilTerentia
duarum MI, EH
atl
EF.
EH
ad
EF
liabere rationrni
ra-
datam EV ad
tionem
ED datam EV
igitur difTorentia
ad ED, cl vicissim
differenlia
duarum EV, KZ ad EV
erit ul
EG
ad El),
et,
componendo,
KZ
erit
ad
EV
ul
GD
ad ED.
igitur vicissim erit
Sed
BA) KL ioqualur DG
ita
KZ ad KL,
EV
ad ED,
(juod
quidem
ita se
in
duabus
lineis,
expcdietur problema
lineis
in
beneficio con-
structionis in
problema
quatuor lineis
LIEUX PLANS
oninino ac uuiformi
I)
APOLLONIUS.
cxpcdiolur problema
27
iu (|uiu(iuc
:
siuiili
in
intinitum metliodo.
PllOPOSniO
Mil
ET LLTI31A.
((
si
linc<r
//;
ad piincta
in ipsis
liitcas.
iil
rd spalinm
specics
ah
spalio dalo.
Hujus proposilionis,
si
setl eaiu///
rationc data veram (Uni taxt (') deprehendimus. Valeanl igitur reliqua
de spatio contento
sul)
duabus,
et
de
summa
rum ab
ipsis, et
ciantur.
Proponatur itaque
Si
sic
emendatum tbeorema
ad panda
in ipsis
L'onslruclio sic
procedet
2'j
),
puneta
in ipsis data
et F,
Qnuni puneta A
et
F dentur,
FH
positione,
(') La traduction da
Commandin
du
tait
trop peu
intcllii;ililo
pour
1.
riuc
Fermai
il
ait
[m
ro-
7 i3);
onlendre
les
mois
i>cl
spaliian conliNCiilcs
ab
immma
lil'',
ruais bien
aux rcc/ir
Avec
soll
AB
tF, soit
AB'-+- EF',
soit
EF
AU
le lieu
du point
l'a
est
videmment une
cciniipie
reste,
Fermai
indiqu dans
Wld
locos plaims ci
Avec
le
videmment une
parallle
\\i
28
tiim G,
tiir iil
iii
<EUVRES DE FERMAT.qiio
I'*
PARTIE.
AH
seciit
GF
in piiiicto
1).
I)
ila
socc-
GD
:
ad
DF
s'il
in ralione
dabiturpiinctum
JiingaturDU;
dal)itiir igitur
positione J)H
in ea
Aio rcctam
DU
I,
pnoslarc proposilnni,
lioc est
sumplo
quolibet puncto, ut
et
ab eo duclis
IIJ,
IK in
AB
ad datum punctuni
ad abscissani
EF
ad
in l'atione data
GD
ad DF.
SecetBI parallelam GF
in C. Erit
ex constructione IB parallela
lioc est, ipsi
HA,
Erit
quum
fucrit
demissa
in
:
angulo dalo,
HAB
.T(|uali.
etiam lE parallela
HF
GC
GC GC
est
AB. Pro-
bandum
superest
m
et vicissim
ul
ail
EF,
ila
GD
EF
ail
DF,
ad GD,
ita
ad DF.
m
et
ut
cniin
III
ad HD, ad lU),
ila
GC
EF
ad
(il),
eadcm
111
ila
ad FI).
Esse igitur
GC ad EF
in ratione
data
fit
perspicuum.
:
istius
quum
sit facile,
lus diutius
m more mur?
29
LIHEli
SECUNDUS
(')
Propositio
datis piinctls recUv
(^).
c(
-SV
<i
ah
i/i.usjit//i/
(lato
lingel.
el
datum
(|iiodlil)('l
spa-
quadrato
AB
minus. Dividatui-
AB
in C, ila ut
quadratuni
AC qiia-
et
Cl<],
ait
premier, cl
mme
:
assez
du ao
U, un
litre spcial
JpolloNu
Pcrgaci
VX en
pour
l'inlollii^cnce
dn texte obscur
version, par
011
Traite'.
de
la
au\
fJcii.r pltai.i ;
ov
cm lemmes
concernenl oxclusivemenl
second
Li\ re li'Apol-
lonius.
('-)
Aux
lemmes de Pappus,
ainsi
oji
reeoniiail
que
le
I
rsum qu'd
devait faire
donne ne
partie
celte proposiliim
du second
lieu
s'est
aucunement
]iropos de reslitner
dans sa forme l'uvre du gomtre de l'crgo, et, en cola, le but do sa divination diffre de l'objet des travaux plus rcents, comme celui de Robert Simson (Glascow, 1710)-
30
in
PARTIE.
jungantur DA,
BD
Aio
qiia-
dratiim
AD
superarc quadratum
DB
dato.
).
spatium datum
sit
cadcl.
Ad
liane
(-
(Jig- 20
AB
jungantur
Fis.
ND
ND
superarc duo
quadrata BN,
NC
AB
in
BD
his.
Nam
primm punctum
extra rec-
lam lineam
AD
ND
suNI.
commune quadratum
BI, Cl.
his,
Sed
qu;i-
11,
quanlur (|uadrato Dl
AD,
et
eamdem
ot rec-
BD
in
DI
l)is,
et (>D in
horum duorum
'
'
t I
Dans
Wid
de Loci\
plnni'i,
31
bis,
CD
CD
sivc
tioneni
sul)
quadratuin
AD
AB
in BI) l)is.
propositione neque
in se-
sit facile,
csset ta*diosum.
si/il
duo quadrata
circurn-
ferciitiam continget.
datum quod-
libct tiuui
spatium rectangulo
ABC
datum
sit
quale rectangulo
ABC
I,
VNO
describalur
tum
(juodlibct sumatur,
:
ut N, junganturquc
puncta
perarc.
NC quadratum NB
Nam
drata
jungatur IN
a?quari
AN, NC
duobus quadratis
IN,
BN
et
rectangulo
ABC
bis;
et
NC
superant quadratum
NB
quadrato IN
ABC
bis, et constat
propositum.
Propositio il
Si
recta.',
et sint in
proportiorw data,
punclum contingel
3-2
I"
PARTIE.
priimim dala ratio
et
C {Jig. 27),
et sit
;o(|iialitatis.
ri.s
Dividatur
AC
loio roctas
Scd
sit
.\,
(Jig.
28
),
ratio nt
R ad
ut
R qnad. ad
S qiiad.,
ila
AN
ad NR.
Intel-
euin.s intcrvalio
deserihatur
circii-
lus
OVZ,
et iu ipsiu.s circuniferentia
ut V,
VB
Aio esse
FiL'.
.s.
ad S.
VA
NO
parallela sit BI
sise
AN
ad
NV,
< ila
NV
>
ad NI?,
etsunteii'ca eunidemaii"ulnm
ANV;
similia ii-ilur
et
duo
(lianiuia
ANA'
BVN,
et
angulus
VAB
AVB, VBI,
|)roptei
AVB, VBI,
et est
AV
ad
VR
ul
VR
ad RI,
33
ui
VU
ad I5L
< ita NV
l[
ail
Nl$,
el
AN
ad NV,
Est
iyiliir
iil
P.
(|iKul.
ad
qiiad.
>,
ila
id
csl
AN
ad
atl
M!
V'l{
('),
iil
est
I!
quad. ad S
qiiatl.,
AV
(|uad.
(juad.
Est
ei'1,'0
AV
(i
ad VIS
1!
ad S,
patct proposiliini.
PnOPOSlTIn IlL
Si siI posiliuiic
(I
cl
ipsa duliun
ptiitcliiiii.
(/i/o
diicd/iir (piwdani
[>()sili()iicm
{'- ),
hnca Icntuncila, a
(piod
fil
(t
>'
el sil
diicla (V<jualc
ipiod
ii
dala,
cl
dh-
ad allcnim
daliini in liiica
dala
data
Oportet
iiiveiiirc
circuli
ciicamfcrentiam
sninondo
(|iio(IIil)('t
AK
sit
ad
daltim puncliin).
palet,
ex
construclioue,
AB
in
(') C'est
lii
le preniicr
Icmmc de
l'appus (prop.
1!)).
eoncernanl
( '-)
le
premier
lieu d'Apollonius.
Fermt
mots
inintelligibles
il
faudrait
cliiaiti/r /ifrjji-ii<liiii-
Ini-is-
od pnsilioiic
Ff.nMAT.
I.
~>
3't
Iel
PARTIE.
prterea punctuiii
{fig. 3o),
in
eadem
circiili cir-
ut
I,
et
AB
Reclangulum
BAEad
rcclain
BA
et facial latitudinem
AP,
BO. Super
PO
descriptus se-
KB
Nani quadratum AI
;i'([uatur
quadrato
et
AR
et (|uadrato RI
quadra-
rectaugulum
PRO
reclangulis
est
ul
ARB,
et
BAR(nam
et
luiic
(|aadratum
AR
et l'cctanguluni
ARB)
rcctangulo
sul)
BAE;
et adliiic luec
unum rectaugulum
BA
in
rcctangulis
ARB
BO (hoc est BO quadrato). AR in RB, AR in BO (id est PA in AR). Sed duo, PA in AR et PA in RB, a,'(|uantur PA in AB, sive AB iu BO; una cum BO quadrato, aM[uantur AOB boc est PBO; ergo rectangulum ARB, una cum
iu
PBO icqualc esse. Nam, ducendo PRO est cquale singulis rectangulis PA
RB, PA
in
PRO. Quod
erat demonstranduui.
:
punclum E
ultra
A
et
ut superius
non invenitur.
AB,
et sit
inve-
m
(|uu(llilict in
ut,
sumendo
puuctum, ut
(),
t'tdoiiiitlcndo 01
sub
BA
in El.
A
Roclanguluni
in
R
l'cctnni
BAEad
fuit
BA
R,
et
ipsi
AR
a^jualis
prstabit proposiluin.
o\
I\'.
sit
quod
iil)
iiiia
efjiciliir (().
(juod
ah
altra,
dato majus
(jiiarn in
proportionc, pimcliint
coiititii^ct.
et
(,///,'.
^)2), ratio
sit
data Al ad
ll,
spatiuui da-
luin
BAN
('). Inter
NI
et IB
mdia
Vh'. 3j.
Iiatur lirculus
ZVU,
:
punctuni, ut \,
cl jiin-
gantur VA,
VB
Aio quadratum
AV
([uadi'ato
VB majus
esse (|uam iu
di^
AN
p(^lit
que
Al.
h2;( et
I
do Pappiis (prop.
olijel
de
pnuucr
i\m; le
point
ol son
3G
O'UVRE.S DE FERMAT.
Nuiii fiat ipsi icquale rcctanguluin
1
et
PARTIE.
et
VAO,
ipsi
AV
AVO
ad quadradiiii
VBesse
Est
ut Al adIB.
m
et siint
ail
IZ
i(l
csl VI,
ita
VI
atl
IR,
circa
<'X
^'IV,
VBI sunt
similia,
angulus
VNB
angulo
BVF
a'qualis.
Sed angulus
VNB
an-
gulo
V,
VOB
quum
quatuor puncta N, B,
an-
gulus
VOB
angulo
BVF
est lequalis.
Sed
et
angulus
OVB
angulo VBF,
et
BVF
sunt similia,
OV
ad RV,
ratio
ita
VR
ad RF.
AV
AV
ad
VB
et ex
VB
AV
ad BF,
et
id est
AI ad IB,
(M'it
eadeni rationi
VB
OV
rectanguli
AVO
:
similem
([ua'
se habet
Si a
(litohiis
ri si/
quod ah mut
rfjiciliir co,
propor/ionc. punriurn
posilionc
dalam
Sint data
duo puncta
A et B (//:;.
Fi''.
33), ratio
33.
AN
Inter TN,
NB
esto
circuli cir-
LIEUX PLANS
cumferentia LYZ,
:
I)
APOLLONIUS.
37
in
YB Aio qiiadratiim YA, uiia cum rectangulo HAT dato, ad qiiadraUini YB esse ut AN ad NB. Nam tlat YAU quale BAT, et jungaUur TY, UB, Yi\, et ipsi AV parallela BV. Propter BAT, YAR qualia rectangula, probabitur aiiguhis YTB angulo YRB icqualis, et reliqua ut in supcriorc denionstratione.
PiioposiTio V.
i>
ad puncturn
omnibus Janl,
cltilo
datam
rircumfcrcntiani.
(fig.'i[\),
ABcon-
FiK.
ION
Dico,
quodcumquc puncturn
in
AO, OB
AE
in
sintduphi
ipsam, BV,
'
).
AZ perpcndiculares
deniittantur.
et rectan-
AEO qnadratum AO
OEV
bis sive
:
gulo
OEZ
et
OB,
rectangulo
OEZ
bis ((juuni
EV
sit
qualis EZ,
AO, OB
et
')
C'est le qualrinie
Icmme do Pappus
le
la
38
UVKES DE FERMAT.et
PARTIE.
una cum
(IratoKA bis),
i'(!ctangulo
quadrato
bis.
EO
OEZ
Auferatur utrimque
OEZ
bis;
supererit
vorum
primo casu.
{Jlg.
35)
et
DE
BD
Fis-
DE
'!').
intervalb) qiiociimque,
ut
in
AMF
Aio
(juodcumqiie piinetuni
(b^m
semper
MB,
1\ID,
ME.
EN,
cl
Nam
una
ME;
ipsi
vero
CD
lit lequalis
BD
supcrct
DK
tripla
CD
sive tripla
et
CN
(juabitur BC.
Quum CD
sit
a-qualis
lui
jus Libolli
erit
semper
MN
:
super duo
([iiadrata
DM, ME semper
idem
MN
dficient.
MB
ergo
tria
((uadrata
MB, MD,
ME
duobus
dent vel
(|uadratis
in
BM,
MN
vel
vel in
idem exc-
idem
dficient.
Sed BM,
MN
conficiunt.
Quod
demonstrandum.
comme
')
rota.ne
l'ermal dsigne ainsi sa proposition (p. io, fig. en deliors de celui des propositions de Pappus.
?.')).
s'il
3!)
Exponantiir primo
iii
et
AE
et bifariam dividatur
V,\
planuin datiun
sit Z,
esse
duobus AC,
(]E,
ut palet.
nec
crit aliud
punctum
a.'(]uentur
Z piano.
3(i.
Fi.'.
Si sit
;e(|uetur
proposito.
Quod, tanquani
et
ab
aliis et
immoremur.
r\
2" et
3-'
c.ENERALEM METiiODL'M.
Exponantur
iu
figura
numro punctorum
M
na lis
:
UVRES DE FERMAT.et
lI)
PARTIE.
a parte pimcli E termi-
piincln
In i"
nempc
figura,
rectam
ED
a^quari redis
ED, CD
a^(|uari rectis
BD, AD;
Et in
3" figura,
rcctasED,
(^D,
BD
a'quari
AD
quatur
Dematur utrimque AD
1er
(jue
al)
ter
rcnianebit illinc
AD
scmol
sed auferrc
AD
ED
ipsis
AD
semel ab unaquaistinc
ipsarum AB,
BD, CD,
;equales
Si
AD. Quod
erat
demonstrandum.
AD
quatuor
punctisdatis et puncto
terniinalis
denique uniformi
figura,
ter et
figura,
et
AD
AD
AD
r^
BD
anjuales
ED, CD.
In
(jue
ies
BD, CD
dematur
AD
ter;
remanebunt
recta*
AD, BD, CD
a'qua-
rect DE.
dissimilis est in quotlibet in infinitum punctis metbodus, idem-
Nec
(|ue
Lemma ALTEUiM.
suniatur in
Expouatur
in
1^
eadem
recta
punctum
lSl(/ig.
38),
Fi-.
:s.
1" /r'i^urd.
/^
''tfrn.
)' jtgtiru
et
piineto
lerrninatariirn
supcrare (punirata
et
puncto
terminalarum, quadrato
DN
tolics
kl
qiinl
ncmpe
in
hoc exemplo
?.'
l'I
figura, quadrata
AN,
liN,
CNsiipcrant (juadrata
AD,BD,
(]D, si
DN
ter et rcctangniis
AD
in
DN
bis,
BD
in
in
DN
bis,
CD CD
in
DN DN
bis;
DN
ter,
ctrectangulis
AD
DN
bis,
DB
DN
bis, et
in
bis
ex genesi
paile,
(juadrati a
elfecli (').
Ex
alia
in
autem
(juadratum
EN
ED
DN
bis, illud-
(jue patet ex
(|ua(h-ata
Ergo
EN
DN
DN
([ualer, reclangulis
in
AD
in
DN
bis,
BD
in
DN
CD
in
DN
bis,
minus ED
bis. Si igitur
probaverimus rcctanstai)i-
EN
CI),
ED
in
quadrato
DN
in
quater.
Probandum
igitur
rectangulum
bis,
ED
in
DN
AD
DN
bis.
BD
DN
CD
in
DN
bis, et,
omnibus ad DN
applicatis, rcctam
haberc, superius
(juidcm
Si sint
datis et puncto
DN
nec dilert a
Ira-
Inde patet
summam
ini-
nimani.
Dum
tibi
adjungimus; conclusio secundi lemmatis semper eo dcdueetur, ut probentur reclanguhi omnia ex una parle aftirmata ;equari ncgatis ex
tra,
al-
Exponalur superior
imlw priorcs,
[irop.
XI (d.
ScliOOlCii. p.
iG-iS).
Fermt.
[.
/f2
1"
PARTIE.
quatuor puncta
tionaria
AE
A, B, C, E. Esto
et sit
AD
ah eu jun-
gendo
rectas
ad puncta data,
spalio dalo.
inajiis (juatuor
quadratis
ut
illis
DN. Ccntro D,
intervallo
praestabit pro-
posituui.
ex utravis parte
EN
quari qua-
AN
dralis
et pra'terea
quadrato
DN
quater. At quadrata
quailrato
DN
(juater, ae(|uaiitiir
Z piano; ergo
EN
Quod
erat
demonstrandum.
DM et junganlur AM,
BM, CM,
EM
quadrnliim
AM RM CM
li^M
;i'r|iiaUir (iiiadialo
;e(|iialiir
AI) cl qiiadiali)
DM,
;r(|iialiir (|iiadi'ato
qiiadialum
.Tf|iiatur (iiuidralu
Kl) cl
(}uadra(o D.M(sive
DN)
quater. Al quadrata
AD, BD, CD, ED, una cuin quadrato DN quater, [fquanturZ piano seu
spatio dato; ergo quadrata quatuor
spatio
dato.
Quod
erat
demonstrandum.
LIEL'X
Sed sumatur
perpendicularis
loqiiari
PLANS
DAPOLLOM US.
M
(Jig. /|o), a
W
quo demiKaliir
ubi('um(|iie punctiim
MO.
Siniilitcr probabitur
([iiatcr,
EM
CO,
<[ qiiadrato
CM
mia ciim
>
AO,
13D,
150,
ED et praUerca quadrato OD ([uater. Ergo quadrata quatuor AM, BM, CM, EM teqnantur ({uadratis AD, BD, CD, ED, una cuni quadrato OD ([uater cl
AD,
CD,
prterea quadrato
OM
qualer. Sed
quadratum
OD
DM
DN
quater
drata
sunl enini
B\I,
DM, DN ex ccntro
AM,
CM,
EM
ie(|uantur quadratis
quadrato
erat
Si
DN
Qnod
demonstrandum.
compleanlur
circuli,
eadoni demonstratio in
aliis
scniicirculis
eadem
facilitatc et argunienta-
semper
ciiim toties
fallet ratiocinatio.
(/ig.
4'^
> NM,
A N
tuni, ut
M,
et
AM
dupiutu
cum
quadratis
BM,
W
Ko casu
I-
PARTIE.
AD
gerit
idem
diccretur
in
dalis punclis
invenire circulum
NM,
M,
quadrata quatuor
multiplie!.
AM
i^fig-
42),
A
drato
.N
B u
BM
bis et quadrato
EM,
AD
AB
bis et
AE.
Quod
plicationo.
Pr.oposmo alteua.
in recta AI"]
43
icctam
AE
perpcnilicularis
QR,
et rectaruni
AR,
A\],
AC,
\K
DO, dcmil-
QR
naria (([uinlans
ncmpe) RF
sive
DN,
ot sit spaliuin
ot
datuni
;e((iiale
num qutur < quadrato > DN quatcr ruMi in recta AE datoruni), quadrato NO,
quinquies (pro numro
centre N, intervalle
quadrato
:
NM
(')
Aio circulum
NM, descriplum
pr;ostarc propesitum.
u(
I,
Sumatur
in eo (piodliliet
pai'allela
1)1
prepositionis
igilur
punctum enim D
gerit
Quum
DN
sit
cum
una
DN
quater, quadrato
ON,
et
quintuple
quadrati
quater,
cum
(juadrate
ON
et
quadratum DI
(pialer,
DX (juater et quadrato XI quater, et quadratum 01 ;equatur quadrato OX et quadrato XI; ergo Z planum quatur quadrato DX (sive lY) quater, quadrato XO (sive
Sed quadratum DI quater quatur quadrato
VQ)
indc
cum Z
indc vero
quin(|ue quadratis AI, BI, CI, El, QI, quic proinde a-qua-
Hoc
DY
DY
Igitur quadrata
VQ
semel, et
(iiro|i.
;i
la
minaliun du point M.
lO
UVRES DE FERMAT.
(lY,
I"^
PARTIE.
AY,
BV,
EV,
uiia
cum lY
qiiater et
VQ
BY, CY,
iia
EY
fient
quadratis
VQ
semel,
DY
drato
RY
et qiiadrato
VQ
RY
cum
(juadrato
<i
ED>,
VQ semel,
DY
quinquies, a^pia-
illa
omnia
El et QI
quantur spatio
Quod
erat
demonstrandum.
Inde l'aciUime deducitur spatium datuin anjuari quadi'atis AN, B\,
CN, EN,
QN
et
mittimus.
lf//(>
cl
cadcin ralionc.
Si
Fig. k\.
LIi:U\
(juadnitis AI),
PLANS D'APOLLONIUS.
CD, ED,
sexics;
et
M
DN
(|iiatci',
RD,
SI), IJD,
praUerea quadralo
NO
AE
seniel,
NP
seincl, et
NM
I)
et icli(jiia perficiontiir
(latorum,
cl
piincta P,
el
L;
demonstra-
l)untur.
Sed
(jiioniani
duo
in
artis spei'imen
conslrucrc.
(Jit^.
Dentur
(|uotlil)et
puneta A, B, C, D, E, Y
4> j.
sive in eadeni
ita
48
UVRES
J)E
FEIIMA.
1-
PARTIE.
Propositio VI.
a piincto aiilem ad
posilione
duclam lineam
cl sinl species
ahscissa
ad daUirn
ahscissa
punctum,
ah
injlexis
qnales
ei,
quod a dala,
et
co/ili/icliir.
punctum ad injlexionem
posilionc
dalam circumferentiam
conlingcl.
Descripsi propositionem
vcrsioiie Federici
quemadmoilum
Commandini, sed
esse non dnbito
:
vel in toxtu
gncco
vel in interprc(').
tatione
mcndum
et
circumferentiam.
ut
NOB,
in
et
jungendo rectas
sul)
OA, OB,
et
recla
AO, OB.
facilis.
primuni
AB
recta data,
(|ui
Sumatur
crihalur
:
ipsius
semicirculus des-
hoc
est, si
Nam AO quadratum
lum < sub
')
> BI
in IN,
AN
sive in
NB,
A^-c
iniiilclligililc;
ici
le
jiarail
le
suivant.
par Format
cl B,
telle
une direction
du point
une longueur u. une droite OX cl un point () sur que OY, laquelle soit parallle iMP passant par un
si
point P do
OX,
lo lieu
sera un cercle
AM'
-t- .J'
rt
OP.
W
ox coiisliiic-
;o(jual(' (iiiadiali)
H(), ol patct
ita se
habcre.
casiis est (|uaiul() recta data
Seeundus
major
est roct
AB,
cujiis coii-
slruclionem dabiinus,
modo
et
(_/?/,'.
AB
miiior
(|iiod
|)roponitur.
Becta
AB
NE
conslructione
liai
;c(|iialis
YZ
dcscrihatui' semiciiruiiis
VLZ
Aio
satisl'accrc
proposito.
Nam,
casus
junclis LA,
IJ5 cl
priiiius
sit iulcr
),
et B, palet,
III
Apol-
louii ('
cum
rectangulo
()B
VEZ
:
(|uadralo OL.
rectangulum EBU,
:
una
cum
rcctangulum
EBO
bis,
NE
in
OB
bis
rcclangula
in BI,
EBO
NE
in
OB bis>,
sive
AB
in
|{()
semel, una
cum AB
cum
rectangulo sub
aiileratur
NI*] in
Etrim(|iic
quadratum OB
bis, (juadrato
supererit
drato
LO
OB
aul'ciatnr,
ncmpc
illinc
ex rectangulo AIU
supererit
AO
:
in 015,
nna
cum AO
bis cl
(juadrato
OB
AO
erit rectan-
(')
Dans
le pix'seiil
|i.
31.
FcriMAT.
I.
,;0
PARTIE.
bis, qiialc, id csl
gulum lAO
OH,
iina
cum LO quadrato
et
LB.'Quod
erat facieiuluni.
Propositio VII.
Si
l'ii
sil
(laiurn jninclum,
qiKvdam rccla
///
(t
linca, cl in ipsa
aiilcni qiiod
))
linca
dada
ci ijinxl
a Iota
cl
vcl
ana cam
:
panclam
Ha>c propositio duas liahot partes, qiiarum prior est apiid ipsuiii
Pappum
'),
propos. 159
lil)ii
addiicemus.
u
diametrum
Fis.
AI3
producatur.
/is.
sit((iie
DE
perpcndicaiaris.
llectaiiiijuld
autem AFB
siimatiii'
(liicla
ponatiir (|iia(li'atum ex
ut E,
II,
FG
Dico,
si
quodcumque
))
punctum,
producatur ad
rectangulum
HEK
quadrato ex
EG
ioquale esse.
le 33'
Icmme sur
les
la
commenlairo de ce
lui
mis
ciilro
ce
com-
iio(> les
variantes.
.il
Jiingantiir
angiiliis
ad L reclus; scd
et
loctus qui
et
ad F; rcctangulum igitur
drato ex VE.
AEL
AFB
qua-
ALB
AKE,
sit/ii
)'
qiialiior
panda
L, B, F,
in circalo
ioqiialc
AE
est ;equale
duobus
(liiadralis
AE
AF qualia utra(|ue FAB; ergo rectangula .VEL, EAL a-qualia sunf rectaugulis AFB, FAB, et ([uadrato ex FE. Quorum reclangulum FAB est a'quale rectangulo EAL rellcjunni igitur roctanguluin AEL l'cctangulo AFB et quadrato ex FE a'quale erit.
quadrato ex
rectangula AFB,
: |
Bectanguluni auteni
AEL
:
HEK,
el
reclau-
guluni
AFB quadrato
ex
FG ergo
FG,
lioc est
a'(|uale.
PROPOSITIO
ICI SI liOc
\']II
KT LXTIMA.
<i
lincain.
circulas
t'aeile eliei
potesl
liujus denionstratio,
si
Determinationes
et
(|uia
ex conslructione et
DE CONTACTIBUS SPIItERICIS.
reslitiiit cleganlei'
illc
Apollo-
Vieta Fonlc-
prolilcmala cvclici'f
l'Iara
et ad clcganteni
sul)limiorum pro-
plana
prohicmatrs
totiini
negotium ahsolvetur.
l'ROni,E>IA
I.
I)a/is
r/tia/itor piinctix,
Dentiir quatuor puiicta N, 0, M, F {fig. 49). pci" (|ua' splucra doscriItenda est.
circa triangulum
spluei'a
tria
punela N, M,
:
quuni
(ria
puncta N, 0,
">,
noie
3.
CONTACTS SPHUIQUES.
plaiium trianguli N0.>[ splueram quaisitam sccat
33
sccundum
circiiliim
NAOM,
iaris
spliara cssc
conclutlimus.
quo ad planum
cssc
CEB; patct
in recta
CB
ccntrum
A puncto F
positionc
cl
in rectani
CB dcmiltatur
porpcndiciilaris FB,
est.
qiiani
et
puncto C ducatur
A(^l) ipsi
FB
BCA
planum
AdD
I),
datui' positionc;
([uihus
cum
cii-culo
concuvrit.
Ponatur
jani
quod quidcni
.luncta'
recta
CB
repcriri
jani
ED
puncta,
nempe
F ex
liypotlicsi
l'ccta'
Attrcs
eodcni piano
CB, ideoque
trs
Fl'>,
(1)
On
conslruclioiis
dans l'espace,
modo do
soient col gard les habitudes modernes. (2) Thcodosii Tripolila; Spliricorum
latine rcdditi i)cr
Lil}ri trs,
Joannem l'enam, Regium Malliomaticuni. Paris, Andr Wccliei, Carohim Lotliaringiim cardinuiom.
Ad ilhislrissimum
i5')8.
princi|ieiu
cite ici
le
(Fermt
corollaire do
I,
2.)
oi
l""
PARTIE.
AE, DE.
(jus
puncta data A, F,
CB, ac proinde
descrihatur rirculus,
centruni
crit in recta
et spiia^rse qusesitiP
centrum
et spiiaM'a ipsa
non latebunt.
Problema
II.
cl
Iranseat
et
Dentur
puncta N, 0,
MEON;
eiit
et in excitata
spli;eru'
quam
cum
positione.
centro circuli
MEON
deniiltatur
AD
ADI
positione; datur
aufem
et
planurn circuli
MON
Sit
positione
ergo
scctio
FIE dabitur
et
in circulo.
BE, BF,
ducatur
rectai
B(].
Quum
triangulum ADI
in
et recta
codem piano;
CONTACTS SIMIniQLl^^seil
'o
al)
Bd
dal)it pimcliiiii
conlactus C; recta^
l'as
BE, BF
esse in
eodem piano
Ko itaque dedncta
recta
duolms
(|ni
pniietis
1"]
et
!'
v\
AD
in
codem
|>er ilala
duo pnncdi
nius Gallus
'
);
Problema
Datis Irihus piinclis
el
III.
sp/ira, iiweiiire
sphram
rjiuv
iranseat
et
N,
\V,;
datnr
cir-
cnlus !\ION
laris
in spluera qiuesita.
Ad plannni
KGB,
1
renlro
spli;ora' dat;c
demitlatnr
in
reclam FB perpendirularis
ll{, (piif
(') Probl.
II
(Vii:Ti:, cdiliuii
Schootun, juige
Vi,).
oG
PARTIE.
dahunlur piincla K
et
I).
Sil facturn el
ergo recta'
l(^,
CM,
I,
VA)
l).
eriint in
eodcm piano,
quum
denfur puncla
E,
Conlactiis auteni
duarum sphserarum
est in recta
ncctenle
CD
I,
inlervailo radii
Kl);
magnilii-
et
in
codem piano.
(lallo
'
Ko
ita(iue
qiKoraliir
nicthodus qua, dalis duobus punctis el circulo in codcni piano, invcniatnr circulus qui per data duo puncta transeat et circuluni daluni
(()nlini;at.
Problkma IV.
Datis
n'/i^a/.
t/ii(i/iit)r
coii-
AI5,
Bd, IIG
Fi-.
.-,..
(J/i^-
Su
),
Sint duo plana \V, V)(/fg-. 53) quic ab cadeni spluera conlingan(ur.
(',)
l'rolil.
Vin
Vnhi;,
(Vliliuii Scliocilcii.
p.
j3i
<:()N
TACTS Sl'HRlQUES.
contiiigil, esse in
57
spliaTPe qufe
piano hisccanic, n(
vidoatur inutile
in re tani proclivi
(.//"i,'-
< cs(
>
(juod ncnq)!'
([Uiesita'
ad alind plauim
planorum
VAi,
BA,
alteruni
AH
dalam,
duo plana
centrum
FE
puncinm
stahunl.
l),
spluera- ([ua'sila'
centrum;
con-
l'iKini-KlIA
\.
Ddlis Inliiis
dalum
dala
ronlitiu^al
(//i,'.
,V|) et
|Kinclum H
(iiuerenda
II.
spluera
Sit
(|ua',
dala
:
tria
faclum
tria
raLi(cini().
daliunl rcctam posilionc dalam, (pue sedes eril cenlri splia-rici (|ua'sili.
l'KHMA
1
.
(.
t>
.
58
Si(
ilhi
(ElIVRES DE
FERMAT.dabitiir.
1-
PARTIE.
perpcmlicularis Hl,
F, ut sit IF
H demiltatur
(|iia'
et positione cl
magnitudine
Producatur ad
a^(|ualis III;
dahitur punctum F.
splucni! qiuTsita' cciitrum sit
iii
(Jiuini
autem
HF
bifariam secta
in
cujiis
unum
ex
extremis
circulus, centro
I,
inlei'valio
III
descriplus in piano
l'ccto
autem
ille
magnitudine
el ali(|no
piano ut AH,
ex
facili
deducta
esl
itaqiu' ([ua'stio
PnonLKHA VI.
Dalis Iribiis phuiin et spluvra. iiivcniir spliram quiv dalain xpJurram cl
platKt data r()nlirip;al.
BC
[flg.
dalam spliaram
et tria pariter
nempe
in
punclo R
et
plana
in
trum
sit ();
jnncta'
Sed
et recta
OR
centrum
MO, OA,
OC.
erunt pcr-
OM
a-quales recta
CONTACTS SPIIERIQUES.
OV, OG, 01,
et pcr
5!)
pimcta V, G,
parallela.
GH,
BC
OU aH|iialis sit OE, et ablata OM ablata' OV, ciit reli<|iia KM reliquat VE icqualis; datur auteni magnitudiiie KM, (jiuiiii sit radius spliaTC data": datur igitur et VE magnitudino. Ouiiin aulcni 01]
Quiiin recta
sit
pcrpeiidiruiaris ad
planum DE,
;
erit
iiuiii i^V,
piano DEparallelum
recta igitur
VE
erit
intcrvallum plaiio-
rdiii
\\i niagnitudine ex
du plana
et
datur
DE
PV
positione. Sinii()l
liter pr(djal)itui'
ad
(),
OM. Spluera
igitur, cenlro
intcrvallo
OM
centrum
spluera- data;.
En
ita(|ue
deducta est
P\
(ill,
IN et
et
piinclo
M, inveuiatur
spluei'a (pue
:
transeat
hoc
ad
|)ra'-
eedeuteni.
Ne ahsimili
in
nulla in
ilatis
|uncta
tautum aut
[)lana, in locuin
unius ex splneris
co
(KUVP.ES DE FERMAT.
VII.
1-
PARTIE.
PllODI.I-lIA
Ddlis
per
fhtia
piutrid iranscal
AB,
BC,
(//.:?.
jG), et
duo
piincla H,
M. Qua'rcnda
rnnlingat.
et
BC
unga tu r recta
I
II.M
et
hisecetur
pnnctum
rectum.
fum
trajiciatur
planum ad
rcctani
HM
Quum
ficies
puncta
II,
citnfineat,
certum
est
I
centrum
punctum
et
oc
punctum
et
M,
est
ad planum datum.
Scd
ad
(( pi'oplcr
ii(
esi
aliiid in
planum datum
al)
Sit illa
(il'>,
(|uam demissa
cuiaris
>
ni
punctum
I)
dalum
et,
ex superius demonstratria
Dantur itaque
puncta H,
(|U()d
|)ro-
M,
al)
eadem
contingi dbet
liujus.
deducta
ilaque qmeslio ad
biema sccuiidum
Priusquam progrediamur
lima.
ulterius, praemittenda
lemmata qudam
facil-
CONTACTS SIMIKIUOUES.
]j'MM.\
I.
-
61
(|ueiii suiii|ito
(|ii(ili-
Sit circuliis
BCH
(//i;.
57),
extra
bct piincto K,
recta
EDOB.
;e(|iiari
Ducaliir
(|u;eli-
AEC
reetangulo BEI).
jam spluora
eirca centriim
(),
A(>DB:
eodem
j)iiiieto
E per quodlibet
AEC
reetam immoijilcni
lus et recta
piincta (iet
giiliiiii
ECA siinul, non iininutal)iintur recta- l''C et IvV, f|iium A circulos descrihaiit ad axem rectos, nec idcirco l'cclaiierit itaque in
AEC;
II.
quocumque piano
;e(|iial('
rectangulo BEI).
{^/ifi.
Ekm.m.v
uS'.
ACMP,
ila
et lit
radium IIM,
et a
in
puncto
l*
secans
punctis 0, L.
I).
')
rectangula
1)P(),
ipsorum
cuiiiljct aM|iiaii
icetangula
EPL.
In
spluericis
(')
fait.
,,,
ViTr
.,
(cdilioii Sclioolen, Cl
3>4-ii5. lemiiips
(le
.|ui'
AI'(J=D1'0
G1>II
E1'L.
Mais
l'-ulil
Al'y
Ul'll
se
ilduil
aiscmenl du
AC
ll,ypoil,oscjj^
Cl'
^,.
G2
intcrest;
circuli
I-
PARTIE,
circa
(liio
quam
recta
POLED
Vli,
iiiutabiintur rcct*
PO, PL,
in superiori
lem-
et in
Lkmma
III.
YN,
XM
YV
RVNXMV,
et fit
ila
YN
ad radium
in
XM,
recta
ad rectam
sit
V\.
rectanguluni
A pnncto V ducafur
SVT
;eqtiale rcctangulo
RVM.
Si
tjiia'
per
punclaT, S transeat
(juo continget.
et
unam
(iiiu-
Sit
enim
splisera
et
S descripta
et spluerain .M.\
CONTACTS SPIIRIOUES.
63
punclo
iri.
YN
eliani a spha.'ra
OIS
conlac-
(am
splia'ra^
OIS
occurrat in
reclangu-
lum
igitur
QVO,
UVM
m ate,
VO
et
ad
s uperficiem s superficiem
t
sphacricam sphacra)
spha;ra3
YN
product
ergo punctum
est ad
YN; commune
GTS.
in
YN
superficiei sphra^
Aio
lias
duas spha'ras
puncto eodeni
se contingere.
Ducatur
enim
puncto
<
per ({uodlibet
punctum >>
splui'ra"
OTS,
H, K, P,
13.
Rectangulnm Z\B
est
et
secnndum lemma,
quale
DVP
rectangulo,
sph;erisdualusXiMet
YN
quum
l'ccla
puncto O,
OTS
prius
ipsi
occurret
quam
spluera'
.\M. <^)uum
ergo probatum
sit
rectangulnm
ZV
sit
minor
rect
DV, ergo
DVP quari reclangulo ZVB, et recta recta PV cril minoi' rect 15V; puncluni
omnia puncta spliara ambienlis
igitur
igitur
B extra spluerain YN
cadet.
extc-
punctum Q. Tangit
YN
quod
erat
demonstrandum.
diClicilior in
contactibus interioribus
et in
omnibus
casibus demonstratio.
Lkmha IV.
truni 0. Per
Sit
planum
A(".
{/g-.
Go)
et
spluera
|>erpendicuiui'is ad
cl
Nam
F'B sit
et fit circulus
GFD
in spluLM'a, in
eliam perpendicuiaris ad
6k
rectaiii
l VUES DE FElMAT.
AC. Hahoinus
igitiir
!
DGF
ad
li
PAriTIE.
cl
circiiliim
recliun
Ad
in
eodem
|)l;ino,(*t
o(
sunt roc(i
ABDG
est in
AFG
icctangulo
15FI).
Qiind cliani
dcnionsli'abilur.
Lemma V.
Si(
planum ABl)
{/tg. Gi)
i-t
spluoi'a
KGF,
cnjiis ccn-
li'ajiciaUir
|da-
nnm,
IFH
cl
in (jnovis alio
;c(|naic
dcscrihalnr splwra
(|iia_'
cl
11
Iransicns,
a splia-ra
plannni
AC
in pniiclo
Ain spli;rain
EGF
c(HUingi
.liingaliii'
rccla
FU
cl
rcclangido
(^Fl']
liai
CONTACTS SIMIRIOURS.
Sod
et rectaiiguliim
G3
CFK, ex
coiistriictione,
BFN
sunt
est
I15H.
sphram EGF
est.
N
P
eoiUiiigi
quod quideni
splL-era?
facile
puiicto cnini F,
EGF,
et
et plauiiii
Ad
(jue
in
secct. Rectangninni
a'([ualnr
PFM. Rectangiila
igitur
KFR
et
PFM
R
sunt
a'cjiialia;
A(". in
sed recta
KF
R: ergo recla
11511.
FR
Punctum
igitur
KGF, ex
EGF
puncto
contingi.
in tertio
qua* per
illa' in
puncta T
et
S transeuntes splueram
XM
YN;
I
in
qninlo au-
et
transeunles,
pianuni
AC
in infinituni
splueram
exsequemur.
PitOBLKM.l VIII.
/)a/is
et sj>/ini,
Sit
puncta H, M. Per
centrum
,
laris
rectangnio RF^I)
lit a'(|uale
rectangulnm
punclum G.
punctis H,
et
et [)lano
ARC, (juralur
spluera, per
sccundum probicnua
luijus,
num
FinsiAT.
1.
(1
m
Sphu'ia
<KUVI{ES DE FERMAT.
illa salisl'aciet
I'
PARTIE.
proposito
transit
cl iM, e(
DFK
contiii^il,
duo
II
cl
(i
pniicla lian-
planum
quoqiie
l\.
UEF
conlinj^il.
l'nOBI.KlIA
I)(i/is
dold
(liKi
DE
[fig.
G3)
cl
puncla data
II
cl .M.
1"
ra-
CONTACTS Sl'HRlQUES.
ii(i;iliir
G7
iccla
iil
AF
(lataruiii, cl
l'ccla IM''
iMdiiis
M!
;ul
lailiiiiu U\i,
ila liai
ad l'K;
(lal)i(iir |iun(iiini
(lal)iliii'
F.
Fiai reclant^iili)
NFA
;o(|iial('
rcctaiii^niliiiii
IIFG;
|iuii('Uiiii (.
.lain
(|iia'
ilalis
Irihus M,
(j,
Il
|)iiiictis
i'[
S[)li;era
l)N,
(|iia'i'aLiir
splia'i'a
per data
datam conlingal, cm
(jiiO(|iie
continget
splue-
< AH > ex
l'iIfllU.F.MV
\.
iincnirc spluvram (jiKiinr ddliiiit
l)(i/() />ii/irt(>.
IJL)
EGF, piinclum
il.
Per
piiiic-
diciilaris
CEOF,
et leelangiilo
CFH
II el
scptimum problema
el
luijiis,
splia'ra
:
68
PARTIE.
ci
duahus
spliris, iiu'cnire
Dediicetur statim quiestio simili praecedcntilnis ratiocinio ad prol)lema VIII, Dalis duuhus piinctis, piano et sphra, idque beneficio lemiiiatis
V.
Quod
si
libeat uti
lemmate
III,
idem problema,
alio
medio
et alia constriictione.
PnOBLFMA XII.
Dalo piinclo
liini
cl Irihus
sphris, invenirc
pitnc-
iranscal
cl
diiabus sphris
elc.
Problema XIII.
Dalis duobus planis
cl
el
(/ii
dala plana
sphras conlingal.
Silfactum. Si crgo spluoricte superficici iiivcnt imaginemui' aliain
l'a-
splia'-
ris;
tanget quoquc
spluer data; per idem radii minoris intcrvallum, (juaH|uc erit major!
spiiara' concentrica. Dabitur ergo;
lela et
lia'c
dabuntur
et
ex.
(luodquidem datum
artificio,
jam sumus
in pro])lcnia(c
VI
deducctur
el spha'ra,
iincnirc etc.
CONTACTS SPHRIQLES.
Problema XIV.
GO
Datis
Irihiis spluviis cl
cl
planiun
daliim conlingal.
Simili qua usi
sumus
duabiis spluv-
Problkma XV.
sphram
factum
et,
qua usus
est
blema de tribus
circulis ad
problema de puncto
duobus
circulis
deducemus.
complementum. Casus
in
varios, determinationes,
et
minuta netrac-
gleximus, ne
ta tus.
(1) Probl.
(Viiirii, cdilion
Schoolen,
p.
35C).
FRAGMENTS GOMTRIQUES.
SOLUTIO PROBLEMATIS A DOMINO PASCAL PROPOSITI
<').
proMema
ralinnc
quam
hal)ct perpertdiciiltim
ad
diffcrcnliam lalcrum,
AC
{Jig. 65),
cir-
FiR. G5.
luli
ut,
dati descrihatiir.
Eo qua'stionem deduximus
perpendiculum IB
diviso arcu
AFC
hifariam in F, jungantur
la
siiivaiilc
oui l
|)iiblices
1779 (1. IV, [). 4.19- 15,i), avec la noie siii\anlc Ou n trouve, parmi /c\ pupicrx Pavcnl, ccx (leur porisme.K cl h problme tuivoul, crits de l/i main de l'crmnt; nii
le lecteur les
mit que
l'Ie'
verni
ici
ilr
plaisir
(jii'its
n'dvitieiit
pas
eiicurr
iniprime'f.
Trait de
Nous avons iiilcrverli l'ordre des deux pices, pour rapprociicr les deux poiismcs du Format sur ce sujet. Il est certain, au reste, que l'auleur du problme est
FRACMENTS (.EOMHTUIQUES.
AF, FC (')
et, juiicta IF,
71
II,
E; dni(|iif
jungatiii'
GA.
du[)liis est
anguli
in
AGC
ad circunirorcn:
sed angulus
eadem portione
itMjuatur
igiUir
duolms
AGC, lAG
igilur anguli
a'(|ualcs, ideocjut'
rectam
GC
cadat perpendicuinter'
113
AC
in
BI ad
tangulum suh AC
in Bl ;cquatur
CO;
est eniin
in
ulrumque dupluin
triauguli
AIC
CO
et reclus est
COI cxconstruc-
CO
ad CI data
in
CO
ad riictangulum suh Al
in
IC
ratio datur.
CO
ad rec-
tangulum suh
tangulum suh
Jani
in
AC
in IK.
triangulo
AFC
datur angulus
AFC
ex hypothesi
ergo an-
gulus
FAC
autem rectus
angulus FKI
ad IF ratio data
> AC in
IK ad rectan-
gulum suh AC
tanguli Al in
guli AI
in IC
in IF
\C,
ad rectangulum
AC
in
IK
ad rectangulum
AC
in IF.
I^^st
Dans
les
AF,
t'C soril
cdceel
(i(>.
Icsy?^'.
G5
72
i,'iilo
UVRES DE FERMAT.
CIG iEqualur rectangulum HIE
:
I"^
PARTIE.
HIE ad
rcc-
AC in IF data est. Sit da(a ratio ED ad AC; quum igitur AC sit data, dabitiir ED, qua* ponalur rcctte HE directuni ut in figura prima. Rectangulum igitur HIE ad rectangulum AC in IF est in ratione data ED ad AC; sed, ut DE ad AC, ita DE in IF ad x\C in IF igitur, ut rectangulum HIE est ad rectangulum AC in IF, ita rectangulum DE in IF ad rectangulum AC in rectangulum igitur DE in IF anjuatur rectangulo HIE. IF Probatum est triangulum AFC dari specic; sed datur basis AC magnitudine ergo datur AF, idcoque dupla ipsius EH datur. yE({uaIibus rectangulis DE in IF et HIE addatur rectangulum sub DE tiet rectangulum sub DE in Fil a'([uale rectangulo DIH. Datur in III autem rectangulum sub DE in FH, (juia utraque rcctarum DE, FH
tangulum suh
iii
:
:
datur
DIH
et
ad datam magnitudinem
DH
I
punclum F positione
ergo datur et
punctum
Non
dubium
omne
invento AIC
in ai-quali a
puncto F
et positic
utrimque distantia;
variabit.
Si
idem specie
et
magnitudine,
manente eadem
FRACMENTS CKOMTUIOI
hasi, cjiis vertox vcl
iitravis
il)il
ES.
I
73
et
iiiler
pniicla V cl
I,
A; ex
trian-
parte
iiihil
idem secnndnni
i^uliim
Aie
et
et
triangalum
(jii;e.silnin
et
ponaliir,
si
dcniittatnj' pei'[)enliypotliesi,
;e(iiialeni
:
dicularis FP.
MN
ad Ml* data ex
idcoquc
,T(jnalis ralioni
Quum
ei'go
enirn in liiangiilo
l'Ail*
angnins ad
.M
:e(|iiatnr
angnin ad
VMV. Sod FM
II
:
est
major
FI
MN
minor
pnnctuin
IH ad IK.
F,
niiiini
eadem argnmentatione,
ideoqiu'
sit in
diiilins in
liis
AKl
Proponitnr,
si
placet,
Hora.r.vAi.
Ad (Uilurn puncliiin
(Juu'iiam aiilem
sil
in liclicr l'udiaiii
'
iiivcniir /d/igr/t/ci/t.
Dominns
a
Rora
r.VAi..
Hnjns prohieinalis
exs|)ectamns aut,
si
iiohis soluti
solutionem
viris eriiditissimis
melhodnm.
manihus
diseessisse
Sed ne
pr;esenli
Inisi
(i/ii;ii/<>
rci/icis.
cl
(i:j^grc<^(i/()
pcipciuliciili <i
(lt//ci('iili(i:
lalcnirn,
iincmrc
Irutnt^idtiin.
'
/'<i;r la Ia'Ui'c
de
l'ci'inal iMccsciuic,
du
juin iliiG.
F|;RH \T.
I.
.Il)
KUVRES DE FERMAT.
I)((ln
l(tlci-iim.
I"
l'AirriE.
cl
hasi
(U/J'crciilKC
imcnirc triangidiim.
hasi,
Data
angtdo
pev-
Data
hasi.
angidu
verticis, cl
ri diffc-
faciliiis
invcnturos viros
doo
tissimos cxisliino, quani de coiitactu lielicis laliani prnpositiim proI)lcma aut ihcorema.
Sed ohscrvandum
potei'it solvi
viri
iii
(|iiKslioiii!)us
Quod
qiiiim iiorinl
doctissimi,
supcrvaeuum
PORISMAA DUO
Poi'.isMA
I.
('
).
67
scse in
piinrto
recta
ABI%
epurriuitiir
(i;.
75
I
H, recla
OHN injlcclalnr,
///
rcclain
AHD
///
jniiics
cl
\ icaiiis,
rcclaiii^iiliiin xtih
Al
DV
(Vfiiicliir
rccl(ini^ii/<> stih
AB
///
BU.
pi'oceclit
Ma
c(
ijencralissimain
pi'd-
SumaUir punctum
in
puncio
P.
piinclo
00
ipsi
ABD
paiallela et iccla-
YBC
l'NM eideni
ABD
parallcda,
et
rcctam l'NM
in
adiniplcre propositum.
Suinpto quippc
iil)iiil)ct
in
II,
et duclis
redis OU,
NH
in
recta)
ABD
oecurrentibus
pundis
(
et
rectanguluni snh AI
'
DV
in
liguia
> AB in
( fii^'-
BD
([iiale erit.
11.
08),
(i
Inini
M,
(iiurniiiliir
duo i>uncla,
1),
ut
et
N,
ijuiltus si
ad
//ii(>d\-is
(iiriiin-
fcrciititv jnutvtimi, ul
cl
injlcclalnr
nrld
i)l) cl
DU
pcipctuo
ceniro
data eadein
BV
ad redani
\ .M.
A puncto V
c.i-dcssiis
e.xci-
'
ItossuL a reprodiiil,
les
cii
cict,
trois fi^'ures
doiU nous ne
le
doiiiioiis
II
que
la
promicTc:
doux
aiiLrcs
en diltrciU eu ce ipie
la
poinl aihilraire
est pris,
tlaiis la
lioisime, ciilrc
1'
et (j.
7(;
OUIVRKS DE FERM
\K
iMO
;h1
Vl.
PAiniE.
ipsi
Ictiir
icctii
(lianictrimi porpcmliciilaris cl
fit
YI5
;c(|ii;ilis.
Suiii|)l
:
ON
et
VE
Dico
pimcta
(|ii;osita
esse puncta
N.
iil
D, et jiinctis
!]!),
ND
roctis diamctriiiu
in
punclis
e(
II
torum
QD
et
DU
qiiocumqno casn.
in
BV
ad rcctain
YM.
Non
dno
alia
pnncla pra-lcr
!]
possint pi'ohlemati
res-
pondcant, ("iconietri*
t
in
liac
II
la ri.
IM ) lU S .M
DOCUINA
AT L
.M
Kl
CL
1)
1-:
UUM
GEOMRTRIS
I.Xinr.IlA.
lil'.NOV.VTA
F.f
Ennmeravil Pappus
ail
Geometrarnni
(|ni
omnes
maxime
,
f'nil
danmnm
<<
alicpian-
lisper l'csarcii'cnt.
satis laudalns
pi'imo (|nidem
iiec
nn(|uani
liltros
nnico,
(|neni
Apolioninm Galhim
se ad
exemplo
Cilietaklns et W'ilebi'oi'dns
:
lihros
At
77
nia-
lUiscripla lied
SluI
cognovernnt, ant
in
(|uid csscL
solnnimodo
siinl suspicali.
((
NoLis tanicn
liac inateria
tanlis tcncliiis
dinluni ccnlicnlihns,
laicnuir claborantihns,
qna rationc
in
Geomotria! opiln-
(andcm
se clara
viilc'iidiiiii
Obtiilit cl
\nin
|)cr
iioctcm in liicc
refiilsil:
disciplinis illnxil,
:
fi'nsli'a
scien(piippe
niliil
vel
lil)nerit,
detectam
iii
vix possninns
autem
clarin.s se
piodal totuni
Porismatnm negotinm.
'
Kcniial
l'ail
ici
./jniZ/nnii
Pcr^nri
liliri <liiii
de
hui--
ad \i(j>crfi( iriii.
OiianI
des ixoinlrcs
semble
Ifcv
indi(|iic
:
1
Ji.irrcil'ilioi/c.s- f^coiiu'triciv
fif^iirii\
;
cirtii dr)ii<ni\/rtili()/ii"i
pcr
i/i\cnpliis' cl
;
tircmii-
\cripl<i\
l"i\\
Il
circii
i-n/in/irniii
Kccini/i/iiii
{jiKndinii iir<ip<i\iliii/n'i
III
dr
/i(iri\iiiiili-
l'arisiis, apiid
Sebasliannni
(',raniois\
Itegis
el
arcldlypograplinni
el
(iabrii'Ii'in
(li'anioisy,
siin lssai
le
douzime page
in
mm
iHiiiirnile
oeeasione cuiupusul,
[''erjual,
qnum
unie
hicii-
iiiiiin
illusUissiiuns
ae
aniplissinins
Dominus de
Senalor inlegerriinus cl
in judieiis
exerccndis
pcrilissiniiis,
reruin niallienialiearum
doc-
I\
l'appi
nnius inonumcnlis
pi);-s iiiiiis.
MalliiMM.ilicis
porismalnni naluram el
usum
discrre
(pjuin e\
Illins
qui
liane
Gconielria;
dum
qualiacuuitpie
laiulem sinl,
publiei
juris
faccre
placnil,
ad eoruindem
78
M'CVRES DE FERMAT.-
I"
PARTIE.
(as(jue
celobriorcs
inox quid
sit
Porisma
et cui
maxime
PORISMA
Sint diKL' rectae
et sint
PRlMlfl.
ON, OC
{Jig-
G9
),
(|na"angulum constituant
in
pnncto
]{
dcntiii" et
puncta
el B.
piinctis
el
A dntanliir
recta'
151*],
AF
el
i|isi
OC
NO
prodiicde in pnnclis
I']
CO
producl;
occnrral
CO
ad
alla sidjliiiiis
iiitcllcclus
siii
i\ir,r\<i.%-.^
ciiin
oniiiiljiis
oominimieaiida. cxcilai|iicin
I.s
onim
Iiiii'i)|ia'
Mallieiiialici
siispii'iuiil;
subldissimis
iPlalis iioslrip
lia',
Florcn-
siiiiimis
elum
ferri,
anribus mci
aiidivi:
i\c
(ixiiniis virliililnis
clanim,
lu icbiis niallieinalicis
connu
l'aiis
avant
i(iJ4.
La ddicace
la
reine Clirisline de
-^j
Sude
d'une lellrc
du
septembre
i(')3i,
collccti cl
Homard Mdon, Fermai (Sfllngrt cpislolariiin n virix ili.r digf.sti pcr Pclriiiii litirmammm. Leyde, \~f~,
quam
V, p. Oi3,
n
1.
24
(luisipiam mortalium possidot, nil oxtorqucri un(piam poterit, nisi Hcginaruni pnestantis-
sima
Cliristina
velit
;L'vi
literatorum
omnium
vota,
posl Francia'
Si lua lacis,
C.anccllarii prccos,
cura posscl
id fieri,
loti
Valo iteruui
el,
quod
me
couslantcr ania.
FRAGMENTS GOMTRIQUES.
in (]; et
7!)
ad
(|iio(lvis
i(a
piinctiim
iil
rocla^,
ON,
recla
AV
in
occurcal rect.T
OC
in |)iinc(o S, rccla
autem
liV
cidom OC occurrat
orit
Cl in I)S
a'(|nal('
sompcr
PoilISMA SECII,M)UM.
NAB
(|iia'lil)cl
BEO. Suniantnr
in
cl
M,
a (juilius in-
punctum,
ut D, recta-
ADN,
(pia' in
diamclris puncta E, 0, G,
erit
nempe
ut 015
ad BE,
ita
QB
ad GB, idque
in infinitum.
PORISMA TERTIUM.
AD
{/ig-.
71), cui
parallela u(-
(unH|ue
ducaturNM,
et
eireulo in punclis
et
puncta
diameti'uiM
HO
in |iinclis
UVRES DE FERMAT.et V.
1- l'AIJTIE.
Aio
iliilani
AO
in l)\' ail
l'cclangnlnm snh
Inini in punctis
AV
in
DO
idcoque,
si
iiillcctalur
NCM
secans dianic-
U,S,
cril
senipcr ut rectangulum
langulum suh
AV
DR.
in 1)0, ita
roctanguluni snh
lum suh AS
Ncc
in
difficile est
seclioncs extenderc.
l'ORISMA QLARTUM.
enjiis
FRAGMENTS GOMTRIQUES.
sunimam
(lato.
81
e'ulciii
diioriiin
quadratorum RM, LN
a'qiiari
semper
spal'ui
lisdem positis,
tur
tiat
in
LP ad diametruin
RZ. Si
a
parallcla
tiani
rccla,
diametrum
in
punctis
et T,
quadra-
torum
AT
et
lsto circulus
RAC
RDC
data,
cenlrum
I),
radius
DA
l>
quidistanlia,
et,
junct AZ,
tiat ;e(|ualis
ZM
metrum
in
punctis
et
secet. Erit
semper
ratio (|ua(lratorum
EU,
(|u;e
HN
EHN
data,
eadcm ncmpe
recta!
AZ
diUlculter
iiulaganda se
Pappuni,
vetat
(]uonnnus
in
probicniala
translormentur.
l'EnUAT.
I.
Il
8-2
0:UVRES
Exonipli causa, sic
\)\L
FERMAT. -
I-
PARTIE.
:
quiiitiiiii
Dii/o circiilo
si
RAC
iirin
cujiis (liameler
et
0, a quihus
i/ij!ccla/ur(/ii(vvis
ad circuinfcrentiam
ahscissis
MHO,
si
quadralorum ah
EH,
HN ad
triangulum
:
EHN
datam. Nec
r(!cta
latet
enim ponaliir
AZ
c-
ZD
in
rationc data,
omnia constahunt,
doinquo rationc
niata in
in reliquis et
(iieorc-
problemata
facile transihunt.
Quod
naturam
spccifice rvlt,
neqne
alio
fere
qnam
eo
(|uod
abdita
matcris penetra-
vimus.
vcrimns; sed
quum
qua ratione
verissime
unam
specietii
et
esse et vocari
Pappus snbjunxit.
Exemplo uuico
risrnalis
sit
:
pr(qiri('tas ul a
un lliorme nonant
la
d'un lieu,
sans que
la
donc
Irouver, en
proprit est
dmontrer.
Au temps
lement
gissait
d'Euclide, le
nom de
il
les propositions
s'agissait
il
s'a-
de
dciiioiiirer,
dans
les
problmes de
porisiiic
dans sa clbre restitution {Let troit lU'res de Poriiincx d'F.uclidc, etc. Paris, Mallet-Bachclicr, 1860), mais
il
le
sens de
l'expression.
L'intention (|ue lui prte
Fermt un
]ieu
trop
relle
le
nature
FRAGMENTS
AD faciat vam RAC esse
lai'is
S.
83
quadratuin
AD
circuli circumfereiitiaiii.
Sed
si
illo
aliiiin
quiiiti, noviis
quos
ex
jaiii
cogiiito cliciet,
aiileiii,
porisma
Qiumi
Pappi
ut
jam
eirorcMi lalini
iionsinaliun
iiilerpretis
iihi
(te
connu gc:
cam
i'ere
seiisum admiltant, ad
i|)siiiii
aiilia-
torem lecurrendum
bcnt
:
cujiis
ila se
Twv
cpuaeco
-ap-/_0[J.vY] ll-qOrj (
).
ad
ex dictis
eiiiiii
apparel
:
(piiiin
;
sub/niiiisticl
(|
i-
piobleiiialis
iiulicat solutiones.
inveiitioiii
non decsl
el
con-
strnxlnius et demonstraviinus, et
et aceuratioris operis
(') Voici commciil Chaslcs (p. i4) traduit ce texte, assez obscur cl mal assure
(I
Les
l'orisnics.
les
que la nature fournit avec une inpuisable varit. mots d'une faille devraient tre snp[irims. Afirs \civetil.
il
il
faudrait dir(^
(pii suil
l'aricle,
en
liant
avec ce
1.
iK
'21),
regarderait, au contraire,
comme
inl('r]iols les
mots catieonp
et
ceux qui
sni\cnl
la
l-'ermat.
84.
PARTIE.
et Kiiclidem
Poi'ismaUuii
aliquaiulo i'estit,u(umis,
iino
ipsum
lironiov('!)iiinis et
et aliis
quibusciimque
cui'vis inirabilia
(' ).
PROPOSITIO
D.
(^).
ECBAD
diametcr
AF
dotiir
parabole;
BN
et
CM;
puncto dato B
in
AF
positionc
jugemoul de
Ciiaslcs (p. 3, 4i
'-)-
est certain
que
l'es-
Fermt doit tre considr comme tout autre chose que comme une tentative de restitution des Porismcs d'Euclide, soit dans la forme des noncs, encore incertaine aujourd'hui, soit pour le fond du sujet trait. II faut y voir plutt une indication de <pieslions olVraiU
quelque
aualoi;io
CXXVI
de ceux do
Fermt,
le iroisiuie.
Comme
il
le fait
remarquer
borne aux droites que le premier que l'on pourrai! considrer comme rentrant dans un des \ingl-neuf genres numcrs par Pappus. Au lieu donc, comme l'a fait (lliaslos, de chcrclicr ici, en s'aidant dcslcnimcs do Pappus.
o figure une parabole, est trariger
ot
l'ordre d'ides d'Euclide, lequel se
il
le troisime,
n'y a gure
retrouver des propositions rentrant dans ces vingt-neuf genres. Format a voulu plutt,
dans ce spcimen, montrer que ces genres pouvaient tre multiplis indfiniment.
(2) Cotte pice est insre
iCifi.
FRAGMENTS GOMTRIQUES.
(latam ducilur
85
BN
:
in
ilato
applicatarum)
rccla
cl
BN,
CM
positione et magnitudiiic.
E\ natura paiabolcs
ila
est
ut qiiadratum
CM
ad quadralum BN,
M\
ad NA,
si
ponas
A esse verticcm
paraboles sivc
extremum diamctri
ei'go
dalur
ratio
MX
MN,
MN
recta
NA
et
punc-
tum A.
Si fiat
ut
AN
data ad
NR
dalani,
ita
NB
ad Z,
AF diamtre
ex 52,
1
Apollonii.
facillime construitur primus casus in
F, qua^
si
2-''
Hoc supposito,
in
fig.
(//g\ 75),
in
punctis
et
et
sit
i'actum
ergu
quum
:
et
lus
dentur
etiaiii
angulus applicatarum
duo puncta B
et
D per
(|ua' transit
parabole
DBACF.
est difficultas,
quum
sint dala
8G
UVRES DE FERMAT.conjungantur,
et
1-
PARTIE.
quatuor puncta X, N, D, R {Jig. 7G), quac per rectas XR, RD, DN,
NX
sito
neutra oppositarum
et
sit alteri
aujuidistans.
dcscriptam parabolen
XANDBR
in
propo-
XN, RD,
puncto
et,
hifariam divisis
XN, RD
in
punetis
]M
et C,
metri
lx\S,
MA,
(]B,
occurrentes paraboht
in
punctis
et
et R, a quilnis
in
recUv
S.
concurrant
puncto
.luncla
AR
l)ilariani
llis
ita
conslructis, patet,
quum
MA
in
ducalur
in
:
A;
ergo,
per 17,
III
Apolionii eril
ni rcctongiiliim
ila
XVN
ad reclaiipiiIiMii RVl),
qiiailialuni
AS ad qtiadralmn SB.
ad rectanguluni RVD, quuin dentni'
Dalur autem
ratio rectanguli
XVN
:
quatuor puncta X, N, D, R
dratuni SR, ideoqne rect
AS
ad qua-
AS
XVR
dato
ergo
in
trian-
gulo
ASR
FRAGMENTS
tiiangiiliim
KOMETIIIQUES.
87
ASB
datur specic;
sit
SAB
et lalio
SA
:
ad AB.
Qaiiiii
autom AP
SA
in triangulo igitur
SAP
et
AP SA, AP
ad
angulus
PSA
datur.
Hoc
SP
rectarn
AB
Apoilouii;
:
parabola autcm
omncs diametri
orgo
dianieter
MA
lAM
:
sequabitur
angulus lAM
ergo
dabitnr
Datui' autein
NX
MA
catarum
AMN,
et
danturduo puncta N
ab analysi ad
DN
et
rallelas;
proposito satisfaciens.
<
MB, BA
LOCI
>
{' ).
Exponantur
(^/tg.
AM,
77), et
quodvis punctum
in
OD
angulis
autem
du xvii' sicle, classe dans la clieAsliburnham. Celte cojjie, sur une Pour feuille double, sans titre, porte la fin, d'une autre criture du temps, la mention Mdiii'' Cdrcnvi rue Micliel Lcconte au milieu, et, en haut, de la main de Libri, l'altribulion p-crmat. Celte attribution est corrobore par lu Lettre de Fermai llobcrval, du
(
'
inise
uiio copie
la collection
9.0
La question traite est nonce dans Pappus (d. llullsch), page G78, lignes i5
vantes.
cl sui-
88
UVRES nE FERMAT.EOD
ex coni scctionihus.
I"
:
PARTIE.
Aio punctuni
esse ad
ratio reclangiili
ad quaciratum 01 data
nnam
Dividatur
rect FOC,
Tria triangula
nam
ex liypotliesi
EFO
OCD quia sequalis dato 3FBA; deni(|uc datur ONI, quuni detur' ONB ipsi AMB propter parallelas a'qualis. Datur igitur ratio OE ad OF; datur item ratio OD ad OC ergo ratio rectanguli EOD ad rcctangulum FOC datur. Datur autem, ex Iiypotlicsi, ratio rectanguli EOD ad quadratum 01: ergo ratio rectandato
est sequalis;
AMB
datur
et
guli
FOC
FOC
ad quadratum
ON,
sive
FM
secetur
AQ
in
ita ut,
duct
UR
parallel
MB, quadratum UR ad
ad quadratum
(|uadratum
RM
sit in
FOC
FM
in
facile,
detur), et per
punclum U
sectio
quam
rectic
MA, AB
< vario
:
> (')
situ crit
tibi,
superflua,
pnesertim
per
non addimus)
(ransire.
sic
descriptam
punclum
Le mol vnrio
'
lacune de
ciiii]
lellrcs
environ clans
le
inaniiscrit.
FRA(;MENS (lOMKTlUQUES.
Naiii Iranseat ex alla parle per
S!)
punctuin
P. Taiiget recla
LU
scctio-
ncni, (|iuim
sit
parallela ordinata-
MB;
puneturn 0,
crit
reclaiigulum J*F() ad
KM,
III
Apollonii. Ut
aiileiii
LU
ad (inadiatiim ItM,
ila
esl rectanguluin
FOC ad
(|uatliaUiiii
FM,
ex constriiclioiie
ideoqtie recta
PFO
FO
PC.
:
Quod
(|iii(lein
se hahet
iiam,
quum AQ
eiil recta
a'tjiuilis
FX
:
lectc
XC
al)
XP
reliqiia igitiir
FO
Nec
est difticiiis
analysi
FtBMAI
I-
12
AI)
De
pus
lucis
quampluiima
(cslis
Pap-
iiiitio
Apollonium de
non proclivis
(|ih)(1
salis
locorum invcstigatio
illiid
augurannir e\ oo
Iocos
quamplui'imos non
illis (lescril)it
circulus,
(leseril)it
lineam recparaholen.
circulum,
lit
locus planus;
fit
at qiuindo
si
desiriliit
locus solidus;
Le lexle de cel importaiU Trait est trs dfigur dans l'dition des Var'ui Opci-ii eu particidicr ]iar l'adciption do la notation cartsienne des exposants. V,Isiv^i<^i\ <pii renferme les lments de la (iomtric analytique moderne, et notamment nue diseussion de l'(piation gnrale du second degr den\ ineonnnes, a rpondant t rdi'
I
de
1C171),
ge
et
mme, d'aprs
l'article
dn Joaninl
la
des- ,SV(cm;/f
du
fvriei' Midi,
J)'u]i
conimuniqnce par
il
(U-omctru; do Descartos.
antre ct,
est ais
de,
se convaincre (|ne Kerjuat est toujours rest fidle aux errements de Vito et n'a jamais tait usage dans ses crits de la notation des exposants, sauf pour des cas excepliomiels,
comme
l'opie
do
la collection
de
\'hii-^i>i:^c
manuscrit
(pii
2;
Pappus, d.
llultscli,
page
(')3ti,
lignes 22 et 23.
92
linoaris.
(lorimi
UVUES DE FERMAT.De
lioc niliil
I"
l'AUTIE.
soli-
inc(lianlil)us
i'e(luctionil)iis.
Commode autem
ignotas ad
institui
possunt ;eqiiationes,
si
duas ({uantitatcs
(([uein ut
plurimum rectum
sit
sumemus),
alteriuscx
iilis
datus;
iiiod lUMitia
erit
planus
aiit
NZM
{Jig-
78^
cujus
punctum datum N; NZ
loqueturquantitali ignotc
sit
.1,
et
eievata recta ZI
Z>in/1
ccqiioliir
l>\\\E:
punctum
datam.
ad
/:".
Krit oui m
ul 1; ad D,
iia
.1
Ergo ratio A ad
/:
\IZ specie,
tione
:
et
NZ
posi-
Ad
Iianc sequalitatem
A etisadmixta,
a>quelui'
Zpl.
D in A
B in
E.
93
D\n
erit
/}
;t>quale
Z/j/.
m
Fiat
A'
/;
ad D,
ila
/?
ml E.
MN
aH|ualis
II
daliitur punctuiu
iM,
idcoquc
MZ
a'(iiial)itiir
jl.
WA
erit
an;iiliis
ad Z, or^o
et coiicludctiu'
I
reclam MI
piinctum
negotio concliidetiu' in
;iiquaiitate
ciijiis
liomogeiiea
(jiKcdam afficicntur ah
vel
E.
locoriim iocjualitas, ciijus beiieticio
:
positio Libri
ApoUonii de
[tolerit
eiuintiaii et construi.
Huic
illiiis
e(|ualitati
siibcst pulclierrima
:
ope detexinuis
Si suit
(luolcumqae rccl
recta'
i/i
liiie positioiie
sit
daUr
(Uijiic
ad
ijisas
<i
(fandain
punclo diicanlitr
efficilur
datis a/iga/is,
datam eon-
tinget.
Sec.uxdus
est,
([uando
A
quo casu piinctum
Fiat
ut >I, a
I
in
xi\.
Zpl.,
est ad hyperboleii.
in
NR
(y?i;-.
NZ
(|uodlibet
punctum,
ieqnak'
qno
diicatiir
et fit
rectangiilum
NMO
Zpl.
1.
94
UVRES DE FERMAT.punctum
A
in
l^"
PARTIE.
I,
quum ponatur
rcctangu-
NMO.
Fis- 70-
Ad
lia:ic
aqualitatcm rcducentur
omnes quarum
aflecta.
liomo;j;enea partiin
ah A
aiit
aut
in
Ponatur
Dpi.
-+-
in /?
iifi.
/t in
i-
in
A'.
/>'
-h
in
/i
A in E
a-qualntur
Dpt.
I-;rtingatur
in (put
homogenea
n
reperiantiir
:
in
-i-
in
E~
in
/t"
A
et
-S
el
/l-E
E A\
.4
/<:
rectangulum
siih ipsis
lu
H'inS.
/{
rectangulum suh
.S'
/;
;equabitur
Fiat
Dji/.
R\nS.
NO
ND,
parallela Zl,
per
punclum D ducatur DP
lela
parallela
in P.
NM,
<
per
punctum O
>
OV
paral-
ND,
et Zl
producatur
Quum NO
similiter,
S ;equabitur OZ
ergo
sive
YP:
quum ND,
ZP, tequetur
//,
et Zl, E,
H E
a-qua-
95
rcclaiigulum igilursub
I
VP
Il
in S.
Krgo punclum
crit
in
ie(jucUir,
sumpto
(juovis
punoto
et
VXY,
:
et per
punctnm Y,
1
circa asyni-
per punctnm
transihit, nec
.le/,
vel
in
/;
a;(|na-
.1
est
ad
omnes ;equationes
c()in|)re-
vel a (|ua-
drato
Ilis
.1,
vel a ([uadrafo
/f,
vel a
rectangulo A
I
E aniciuntur.
rei
est
demonstratio facillima.
Sit
NZqnad.-f-NZ
in Zl
(Ji;^-
^^i )
8..
NO
+ NO
in
OR
erit
ad
OR
quadratum
igituiI
in
Punetum
erit
ad reclam positionc
(j^nodvis
Sumatur cnim
I
punetum,
!)G
(EUVRES DE FERMT.
I"^
PARTIE.
NO
+ NO
in
OR
ad
OR
(juadratum. Juncta
NR
dabitur positioiie et
quii)uslil)et anjua-
satisfacict proposilo]
('),
idcmqiie continget
in
tionibus, quaruni
omnia homogcnea
a potestatibus
.sit
Si potestatibus
ignotarum
vel rectangulis
sub
ipsis adinisceantur
bomogenea,
ignotarum,
parti
difticilior
breviter et demonstramus.
Si
Af/.
qualur
Dm H,
diametrum NP
puiictum
Fiat
est
Mlparaholen.
dcscribatui'
NP
Fi. S2.
NZ
punctum
erit
NP
A<j.
Ad banc a-quationem
facillimc reducentur
omnes
in
</.
bomogencis sub
'
1
pas t
interpole, on ne peut
considrer (pic
comme nn
de Fermt.
i)"
coiUingct, licet
a'qiiatioiiilms
iiiis-
c'cantiir.
Sit
E<].
;rf|ualc
A* in
(.
In
dcscrilialiii-
[)arabolt', ciijus
|ir;estal)it
rectum latus
sit I), et
applicata* recta*
NP
paralleho
proposilum,
ut palet.
l'oiiatiir
/jfV.
l'irgo
ly.
a-(|.
I)\i\ i:.
/II/. Dii\
h'
a'f|iialjiliii'
ly.
Applicetur
Ji(/.
ad
et sit lequale
/)
in
//.
Ergu
ly.,
D\n n
i(leo{|u
D\\\
Il
a'r|nal)iliir
I)'n\{li
E)
a-quabinu'
ly.
Ideoque
succedet
liic
recta i|uippe
//
/,'
ipsi
E.
//,
et
per pnuetuui
.M
ilucatur
MO
parallela
NZ
dafur punctum
Fk'. 83.
^F, et recta
AlO positione.
In
Iiac
constructione, 01 lequalnr
II
E
NZ
ergo
in
01 ;e(|ualnr .\Z
<|ua(l.,
sive
rectum latus
et applicala* ipsi
ut patet ex constructione.
Si
yyy.-t-
ly.
a'i|.
]J in
/;',
/>\nE
rjujuT.
--/!</.
a'i|iKil)lliir
ly.,
l'i
[.
98
etc.
1=
PARTIE.
omnes quationes ab
et
.417.
affectai
con-
sfruentur.
et
Jlq.
puiictuni
rcctus.
Fiat
ci-iptus
\
Arj.
est
NM
{fig.
8i
seris in
ipsius circuinferentia, ut
I,
drato
NM
E
\n
(sive/iy.)
quadrato
NZ
(sive.4<7.), ut palet.
affecta^
sit
Ad
A
vel
liane
ab Aq.
et
Kq.,
et
ab
ticientes
Sit
.17.
ISij.
/)
~
iii
liis
((/.
;equale
IIq.-\-
n\n Eh\i.
Addatur utiimque
/il]. -+- !>(].
llq., ut
/;
-+-
R succdt E
.'equale
fict lUj. 4- /?
bis.
D\\\
bis
ij.
Eq.
iii /;'
Ipsis
/?(/.
et
Hq. addatur
liq., liq.,
l)q.,
ut
I)
-^
A succdt
ipsi
.4,
et
summa
quadi-atorum
f''l.
et l)q.
D(j.-~D\n
e.\
(l)is .I7.
lquabiliir
+ /?!/. /)
iii
1 l)is
7.
iiam
constructione
Pq.~Dq.
.Tqualur
Rq.
liq.
99
4Il
I)
sumpseris A
iL'quale
et locn
siimpscris
/,',
Pq.
et reducetu!"
Aq.
/?</.,
quatio ad prceclenteni.
omnos
locis
p/anis ('
coiistruxiimis,
:
Iialjcal
ralionem dalam,
punctum
Fiat
crit
ad
cllipsin.
//,
MN
tcqualis
et
NM,
centriim N,
(|iia-
datam
punctum
erit
dratum
nientis.
NM
quadrato
NZ quatur
in
Ad hane
si
rcduccntur similes
quibus Aq. ex
et
uiia parte
opponelur
edem
et
angulus
culum, ut
diximus;
e;edem, modo
angulus non
vel
E,
fiet
reduclio eo (]uod
jam usurpavimus
Si
artificio.
puncfum
Fiat
est ad hyperbulen.
NO {Jig- 85) parallela VA; data ratio sit eadem qua' //y. ad ([uadratum NR daliilur ergo punctum H. Circa diametrum RO, per ver:
Cj
cl 3o, note 2.
100
licoiii l{,
1-
PARTIE.
lela-
RO un cum RO
quadrati ad
;equali
llq.
qiia-
(Irato
ad quadralum 01
data rationo,
NR
Erpo,
MOR
(posil
MN
NR)
uii
cum
NR
erit
ad quadratum 01 un
cum
NR
MOR, un cum NR
8.J.
quadrato, aqua-
Fi-.
lur
NO
/?</.;
et
quadratum 01
llq.
:
un;i
NZ
(sive Aq.) un
iq.,
ita
cum
crgo est
Eq. ad
}'>q.-\-
NRquail. ad
/?</.
t't,
convertendo, Bq. +
Iq. csl
ail
/i'/.
iii
ralioiie dala.
Punctum
igitur
est ad
usi
l'^odem (juo
jam
.le/,
omnesfjuab
et /sy.
cum
vel
homogenea
in
quam Eq.
Nani,
si
Dii'iiciLLiMA
/'>/.
omnium
;c(|uali(atum est
quando
.1
ita
/s
miscentur Aq.
el
ni
in
altlciantur
un cnni
<lalis, etc.
(7. bis
aviuolin-
lin /ibis
-1-
/r/.
LIEL'\
Ailtlaliif
PLANS ET SOLIDES.
\\{
101
utriinquc Aq.,
-\-
sit
Cl'gO
\\\
/?l)is.
Pro
ifig-
+E
siiiiialLir
K,
si
MN
NZ quail.
(sive
Aq.)
li).
Fiat VI sequalis
NZ, sive A
videndiini
sit
punctum
V.
Kiat
diicla
MU
IZ
parallela Zl et ieqiialis
().
MN,
et
jungalur NU, ad
(|uaiii
pro-
incidat ad pmictiim
Qiiuin
:
MN
a'(|ueliir
MU,
ergo
NZ
a'(|iiaiiiliir
ZO; sed NZ
il(iadr;iUiiii
aiqiiatiii'
VI
ergo tota
VO
loli
Zl est a'(|iialis,
ideoque
MN
quadrato NZ leqiialup
([iiadiMld \'0.
Datiir auteiii
(riaiigulum
ratio,
NMU
speeie
ergo qiiadrati
NM
ad qiia-
dratum NU
datiir
ideoque
et (|iiadrati
NZ
ad (|iiadratiiMi
NO
qundrali
MN
quadrato
NZ
ad
quadialum NU
f|iiadrato NO
102
datui";
I'
PARTIE.
OV quari
fiuadralo
MN
quadralo NZ
NR NO
ellip.sin.
autem puncta
et R, et
angulus
NOZ
demonstratis, est ad
Non
quilius
A(/.
ahsimili
rcliqui, in
homogenea sub A
E homogencis
cujus
sumus quidquid de
locis planis
quem locum
Si:i)
LiiiET
cl
codem pnncto ad
sin-
cl sinl species
ah omnihits ductis
solidian locitni.
iM
dalo
spalii) qiialcs.
daium
Unico cxemplo
tit
practicen
Datis
duobus punctis N,
quo
si
rectarum IN,
Recta
i.M
ad (riangulum
li,
NM
quctur
et recta ZI,
ter-
minus; NZ dicatur A
AqA)\i
lif].
B in
bis
-f-
/iy.ljis
ad rectanguluni
Dm E
et,
\\.
27.
la
note sur
le
sens
d'Apollonius.
103
NM
oulo
bifariam sccotui'
in Z; a |)imcto
exciteliir porpendicularis
ZV,
ZV
(|uadrupla; ad
NM;
ipsi
dcscripto seinicirZiM,
iii
VOZ
ZO qualis
et jiiii(;l
VO,
(|uo
siiinatui'
qaodlil)et
punctum, ut R,
et
jungantur
rcctie
UN,
RM
Aio
([ua-
drata RN,
RM
ad triangulum
si
RNM
Htec iiivcntio,
dudum
restitutos
structiones
licet et
pnitet,
ipsius
et
quadamtcnus
primo rudia
et
et simplicia
Imo
studiosorum interest
promoventem penitus
babere pcrspcctam.
sollitiunem
i'kouli;.m.\tl'm
soliuoki'm
i'i;r
i.ocos.
Patuit
metbodus
deteguntur
in(|uirendnm restt
<|ua ratione
problematum solidorum
:
(1) Construisez
ZO,
;ei|iuilis ipsi
ZM,
apiiliceliir
le
demi-cercle VOZ,
faul inscrire
une corde ZO
i,'alc
lOV
(EUVllES DE FERMAT.
Hoc
ul fiat,
"
PARTIE.
quantitatum ignolarurii
siint piincta ((iiihiis
iantissime dcrivari.
('xtra limitos siios
coarclanda
ilia
(]ommodissiine
iiatur
:
igitiir
pnnctum
/^ in
-I7.
j-quaii
Z/>/.\n/l.
(lommode ulraque
//
in
.1
in
/;.
liinc
ad locos.
Oiuim
i"itur
le. -h/) in
ly.
;ef|iioUu'
77 in
lin
Zi",
erso
!'/.
/>'
in
fDfuialiiliii'
/>in/:\
l'I
ad parabolcn
posilione dalani.
Dcindc
crgu
(|iuini
/.[iLiull
:i'(|ueUir
/>'in
lin/;,
/pi.
et erit,
a'quahilni'
in l'\
ad livperholen posilione
datani.
ergo
dal)i-
Nec dissimilis
slilntis
est
methodns
in
con-
solidis
omnihns
solidis
al) .1 allectis,
ex altra so-
lido
oinnino dalo
eliam
cnm
al) .1
Proponatur excmplnm
A
qq.-.- l'ts.m
in a-(|uationil)ns
qnadralocjuadraticis
iiMjnelnr
l^p[>-
+ Z(].\\\
ij.
loi
/>pp.
fis. in
Z//.\i\
\</.
/Equontur
li;oc iluo
lioinogenea Zy.
in /s'y.
Quum
iLntur
Arj//.
?ef[ii('liir
Z//.\nh\/.,
ergo,
pei' subdivisioiieiii
quudraticam,
;L'(|ualjiliir
Aq.
et
Zin E,
dit cxtrcinitas
Dt'iiidi',
([iiiini
h'
Dpp.
icriueliir
Zf/.
ii\
Ei/.,
Bpp.
fis. in
Aq.
irquabilur
"7.
Z.,.
et erit,
/s
Sed est
ergo datur.
Non
dratie;e
dissiinili
:
metbodo
solvenliir qiiscstiones
omncs quadiatoquaI,
De cmcndaal)
iiiia
lionc) ('
),
sub cubo
et,
({iiadratoquadrato ignoto
parle, reliqais
liim vel
bomogeneis ab
dnarum
porlionc.
Sint diuc
rect.'c, //
major,
minor,
iiiter qiias
Ac.
si
a)f|ualis
f'x/. in Z>,
11
s'ni;il
du
la
mclhode aujourd'lmi
I
\iilyeiire.
I.
tOO
UVRES
J)E
FERMAT. // in .1
1=
PARTIE.
illinc fiet
.lqueiitur singiila
homogonea
iq.
in
E
in
;ci|iialo
II
/;',
istinc
I
in /?
;equ;iie
li
in
I),
idcoquo
ciotur.
(|ii;v.slio
l']xponatiir
(li'Uir
OVN
{fg. H8), in
(|iia
et
I),
inter
quas du
niedi;e pro-
Fi-. SS.
porlionales inveiiiend;c
ponatur recta
OV
a!(|iiari .1, et
recta
VM,
ipsi
OV
\'.\
qiia
ij.
a-qiialnr
//
in A',
paralto en,
sit li,
VxAI
transibit igitur
Kx secunda
a^qualitale,
Il
qua
;ri|u;iUir
I
in /'
In /i,
suinalur punetuni
dicularis NZ, et
lefiir cliaui
iibi
libet in recta
OV,
ut N, a
lit
rectangulum
ONZ quale
(]irca
rectangulo
in
I).
Kxei-
perpendicularis OR.
asymptotes RO,
locali,
OV
describenda
dabitur positione
Iran-^ibil jicr
|iunctnm M.
107
positioiio et
(|U(
transit
datiir igitiir
punctum
positione, a
et recta
demittalur perpeiulicidaris
MV,
dabitiir
punctum V,
OV,
dii-
canlur
I77.
;ei|iKiliilui-
/'/.
iii
/> in
I.
.l{(|uentui'
//(/.
nempe
/i
;i'(|.
/Un
(H
/J n /l
ivi\.
E'/.,
qu
singul.T
casu.
Arcliimc-
dem
('), et buic
melbodo
facile
Abeant
quibus
;i'(|ua-
mdium
cubi-
carum abs
enim elegantia,
l'acililate
et brevitate
(|uies-
[>n>-
el eirni-
onatur
.(c/7.
Zs.
in ,1
;ri|iiaii
l^l'P-'i
ergo
Iqq.
f0(|iial)itur
Zs.
\\i
-h
Dpp.
'
Conimcnlairo sur
lo
Tiail de la splirc cl
1
du cylindre.
III,
11,
2,
d'.Vii-
ciiiMni;:
1'^;
pages
Ces doux
coii-
slruetions sont attribues par Kulocius iMcnechnie, l'inventeur prsume des coni(pies.
('')
De cmciubuionc
Il
tiiiiiiiiiiiiaii.
Cap.
VI,
pages
1(0
et
suivantes de l'dition de
Schooten.
s'agit
de
la solution
lOS
UVRES
DI-:
FERMAT.-
I"
PARTIE.
:
.{(/.
ti(j.
fiot
qua-
Aqrj.
+ Hqq. Bq
\k\
\q.
I)is.
Aildaiitiir
partil)iis
TUi. in
q. Ijis
lier
Aqq.
+ Bqq. I!<].\\\
\q.\ns
Zs. in
;equale
,1
liqq.
Bq. in Aq.
BqAn?:
l)is -+-
Dpp.
Sit
a'i|ualc
Nq.,
quclur Xq.
in lu/.
ISq
;eiiuale
/Viii
/i",
id('0(|iie
puncluni extrciniini
Vi
erit
isljiic iiet
Bqq.
i\q.
Zs. in
i\q.
.1
Dpp.
/Vq.
extremum E
erit ad circuluni.
quam
quadi-atosit
quadibel homogenea,
modo non
afficiantui'
ab
.le.
a(,
all'eetione
in
omnibus mc-
(liodus.
Quuiii
aulem
omnibus
in
.1
duetis,
bomogeneis
al'ficietur
solum
in
A(/. ex
una parte,
'
De
I,
de Sclioolen.
109
est
semper l'acillimum.
Sitenim
in alio
qq.
leriualc
Zpl.'xwAq.
Zs.'xwD.
quadrato dato, ut
([uovis
'l'i-
+ t^qq-
^q-
in -^'i- '"s.
Bqq.
liet
Bq.
in
Aq.
Ijis
[qq.-^ Bqq.
Bq.in Aq.
commoda
Ijis
a;quale
Bqq. Bq.
in
\n
Aq.
[)[%-{-
Z pi.
in
q.
Zs. in
dif-
/>.
Ut
igitui"
fit divisio,
t'erentia
intei'
Bq.his
et
ZpL, qu;e
icqualitatis pars
;equanda Nq.\nEq., ut
Aq.
istinc,
Bq.
;c(|uale
N\nE,
h q.
'
r/-^
Bqq.
Nq.
Aq. '
Zs. in
/)
Nq.
r,
ieciuaic '
.ly.
et pro circulo
inveniremus byperholen.
negotii
suniere.
Constat
in
autem, ex metbodo
unum ignotum
erit
Bq.
in
D,
A.
et
Aqq.
aniualc
B<].\\\ D\i\
110
<EUV1{ES DE FERMAT.
I:
l'Ar.Tll'.
-h /iqf/.
/It/.
in A//.
h'is
iur|ualjiUii'
-/!</.
\\\
I7.
Iiis.
Sit
fl'j.
bis
;B(]uale
/Vq.,
et singiila- ;i'(|iialitatis
liot illinc
(7.
/!'/.
aM|iiale
/V in
/i,
i<l('o(|iie
cxticiiuini
Ii
erit
ad parabolen;
istiiic tk-t
/lq.\-h
iilfoqui' extreiiiuiii
Dym A
Aq.
icqualc
/f'/.,
/:
orit
ad circuluni.
Qui
lia>c
est,
ciilos
expediro.
LIEUX EN SURFACE.
III
ISAGOGE
AI)
LOCOS AD SlIPERFICIEM,
(;ahissi>io
Domino uk (;.\HC.\\'1
(').
et solidos perficit
Iradenda tottwv
seil
v.^oc, i-'.-
ncquo gencra-
cxcmplo adumnionumcnlis
nisi
in
iis
dolitoaiit, in
quihus
cum
blattis et lincis
Gcneraieni
in'cvis-
piuriltus
sup-
Qn;o
symptomata quesivimns
et
demonslra-
niliil
vetat,
si
|)ra'niittantnr loinmata
(-).
l.i
du second degi,
est
(-) Fermt, dont le point de dpart est le Livre d'Arcliimde /'f coiio/iiu et (p/iifnu-
la
(
la
des conodes
de l'hyperbolo'ido une
112
V'
PARTIE.
ad superficiem planam
lemma scqucns
com-
munis
omnium
in infi/iiliim
el
dicl siipcr-
ficici^
Si superficies
quapiam planis
com-
rnunis sectio
dicl superficiei
sil
circu/us,
quapiam planis
mu/iis seclio
dicl superficiei
sil
qiian-
doque
ciiru/us,
sphr-ois.
quapiam planis
com-
munes
quandoque
quandoque
ellipsis,
primurn
Si superficies
quapiam planis
com-
munes
doque
secliones sinl
ellipses,
quandoque line
ipuindoipie
pamboUv aut
liyperbol,
et
niliil
prlerea,
supcrficu'S
vnnuun
quapiam planis
com-
munes secliones
ellipses, et nihil
suit
quandoque Ime
recl,
cyliudrus.
sunt line
et
iiiliil
LIEUX EN SURFACE.
tionisanalysisitidicabit), convenions
113
liuic
se paral-
cl Inicrct,
comnumihus.
enim
fiet
ut
soctio
iniitationem
communium,
exposcet.
innuuul
hujusmodi
(7y^f,[jLaTC/
expositio et
Imo
et
scalenos enini,
ipssc repra;sentalnint.
Ex prmissis soquuntur
ioci
:
pulclierrimi primo
ad superficie m
splurricani
.'^/
a qiiolcumque
ad jmncliiiu
iinimi
spaliii
rpmlia, piincliim
ad
injlcxionem
cril
ad
yJr/Xvi
non ipsius
:
cir-
snperleiem
qnampiam
describet.
et in illo, juxta pru'-
quem
Hoc autem
est facile
sit
factuin et
a
sit
Quum
igitur
planum hoc
sit
(') J'oir
la
iiiitc
2 de la |iai;c
et la
pages 2J7
pages 275
et siiiv.).
1
I.
m
NIP
(juodvis
UVRES DE FERMAT.-
l"
PARTIE.
1)
et piincta B, F,
in
in quiluis dieta'
puncLum, ut
I,
et
jungantur
Quuni
E ad punctum
qu jam probavimus
est.
Dantur
etiani
in
exposito piano
Quum
itaque a punctis B,
oodcm
ctiam piano,
(lato, patebit,
omnino
analysis in
Quum
igitur plana
locales in infinituni,
erit spbaM'a.
sccundi lemmatis,
Quum enim
enim circulus,
lit
jam dc-
dum
planis
')
f'oir plus
liiiiit
.Ipallimii
de
liicis
j>Uuiis Libr.
11,
LIEUX EN SURFACE.
Edem
Si
n;;
:
a qnolcuinque puncUs
cl
uno
ad piiiirturn
iina/n
iiijlcclanliir recl,
quadrala,
qu ah
iii
ad
qtiadrala
qu a
data di/fcrcnda
minora quani
datant.
panciuni
ad
injh'xiuncni
ad spJuvrarn posilione
Non
iii
symptoinata dctcgcntiir.
Si sinl
qiiolli/jcl
cl
a puncto qiiodam
in data
punctum
cril
ad superficicin
sphroidis posi-
cxponalur,
lit
tlocet
positioiie
datum,
in
locorum |)ianoMiin
ot soli-
doi'um qiue
qiiaM'atur
iu
linea localis a
puncio (juolibct
in
detur po.sitione
siti et
(latorum
quum onim planum exposituni non secus ac plana data, ergo et communes plani cxposecliones similiter dantur. Commodam igilur in analv:
(icis
dcnominationem accipiunt
rcite a
si
in
jnngas
exhibebit analysis
locum
quum
circules del
tantum aut
Si
elli|)scs,
esse splueroiden.
quadralonun
luijiisniodi
ad
rcliqiiam
sit
in
ralionc. ficnl supcrjicics aut sphroidis aut conoidis aut conic aut cylindriccv etc.,
IIG
UVRES DE FERMAT.si si
^'
PARTIE.
Veibi gratia,
conoiden;
vero
communes
punctum concurrant,
planorum datorum
drica% hoc
est, vel
fient superficies
mre
conica'; et,
si
sectiones
cyiiii-
merc
nostrorum
vcl
:
communium
cylindrorum.
generalia (juippe
summatim tradenda
Ultimum piano
locali
(inotlihcl
cl
apunclo
rectanim
qitovis in dirla
phaiiii
sil
omnium
dcmissariiiu
punctum
crit
piano quoliixM
tra-
juxta
linea l'ccta,
igitur, ex
ad
reliquani
sit
in
data
simi-
major quam in
datant.
rationc,
punctum
crit
Imo
et in superioribus quaslionibus, si
admoneremus.
CoRO.Nn)is loco
addere libet
de loco ad trs
supersiinl
(d.
IIiillscli,
Berlin,
187G-1X7S),
Pappus
de
la
(p. G78,
1.
>.')) dfiiiil
le lieu Irois
(|u'il
ou quatre lignes,
Au
liou
remonter au moins
LIEUX EN SURFACE.
Si sinl Irid plana posilione data,
cl
117
a/igulis, et
sil
dttclis rcclaii-
in raliune dala,
erit vcl
ad planuni
ad
sapviji-
ad splurrani
rcl
ad
spluvroiden vcl
ad
ciex conicani
Nec absimilis
///
lomata,
qiia;
brevitatis causa
ilc-
iiioustrationes, et reliqua-
(jiia^
lia-c
januarii i()i3.
\<i/ii/c.f;
Apollonius rcprochaiL Euclidc de n'avoir, dans ses Cmiiqucs, donn (in'uno syn-
thse incomplte.
La question tait rcdcvonuo cclbro depuis l'apparition de la Cdoniciric de Uescartes, clic joue un rolo capital; voir notamment pages S?.,'! et suivantes de l'dition originale de la Mc'lliodc pour bien conduire sa raison cl clicrclicr la vrit' dans les ( Discours sciences. Plus la Dioptrique, les Melc'ores et ht Geonieiric /[ui sont des essais de cette nitliodc.
CD l'JC XXXVII.
ai
iS
do
temps ce problme
118
UVRES DE FEUMAT. -
1"^
PARTIE.
DE SOLUTIONE
PROBLEMATUM GEOMETRICORUM
PER CURVAS SIMl'LICISSIMAS
ET UMCllQli: rnODLEM.VTU.M
U KNER
I
PR
PR
COX V E X
NTES
DISSEUTATIO TRIPARTITA.
PARS
Ul constet Cai'tesium
iii
I.
lam cclebris
viri
Cai'-
Cartesianoruin
omnium
se
omnibus aut
fieri
(si gnrale
Analyslis
manilestam.
in ccrtas classes distributio,
Problcmatum geometi'icorum
non soluni
A
aut
4-
1)
cquaii
15,
A quailialum
H;e dua' ivquationes
-+-
in
lequari
Z piano.
quarum
DISSERTATION TRIPARTIE.
ininis iioncxcedit,
119
posteriorauLom
lalcris ignoti
et
sccundam potestatoiu
problematuin gcmis
sivc
sinipliciiis
suevcrunt.
Secundum
proltlematuni gcnus
illiid
est in
lioc est,
qiio quantifas
ignota
qiia-
ad cubiim vel ad
draloquadratum,
licct
divcrsi
gradus
uniiin
tameii
simplices
aiit
ad quationes
et Cartcsius
tertii
apud
libelli
pari
verbis illud
enunciet.
Simililer
dcprimct,
licet
autem
tilas
invenitur, ;cquationes
graduum
pariuni ad aequationcs
graduum
iinparium proximc
minorum
iL'quationibus in quibus
du
gallic ab
lleimann), pages
(ij
cl sui-
vantes.
('-)
Fermt
a-t-il
que son
Au reste, je mets les lignes Descautes (Gcimictrie, dition de 1037, p. 323) courbes (pii font monter celte quation jus(pi'au ([uarr de quarr, au mmo genre que
120
UVRES DE FERMAT. :
PARTIE.
non
Aquadraloquadralum
a^qualur
Zsolidoin E;
gnamus
sius ('
),
immutarit Carte-
non video.
si
tequatio ad
quintam
vel ad
possunius
teni
exliil)ere; si iecjuatio
Unde evidens
fit
Proponatur
in
exemplum
ctifj.
\cub.
aut,
si velis,
-h ]^pl. sol. in
irquari
'Asol.sol.,
\'jii.
ciib.-^Mpl. pi. in \
rcquari
V.pl.soL;
de cube, au
dont
la
mmc
que
et celles dont l'cquation monte au quarrc monte qu'au sursolide, et ainsi des autres rgle gnrale ])0ur rduire au cube toutes les difficults qui
vont au quarr do ([uarr, et au sursolide toutes celles qui vont au (luarrc do cube; de
iaijou (|u'on
ne doit
jias les
(Page an de
les
l'dition
de 188G.)
les
(')
On
sait
que Descartes
premier dsigner
lui
galement
Ou-
DISSERTATION TRIPARTIE.
in uti'oqiie
121
tcrlii
gradiis seu
cubicas,
quod
Scd
si
proponatur
7,pl.st)l. sol.,
;i'(|u;iri
a Ut
-H
1)
sol. sol.
iii
iL'tiuari
ncc
(jiuini in
(juinti
vel
certe
Geoinetriam olFendit
ad solulionem
ohilioruni saqie
et a
graduum
jaiu
in
(luum
Pappo
( ')
non k've
Geonielria
Quod
et
Sed
et pag.
lionc regulic et alterius aut rcct aut curvic oriundas esse scniper ehi-
')
Gcmnctric da
8<)
l)csc(iric\, dition
de
iG'Jj,
piges
page
4'J^ et
suivantes; dition de
ly.sO,
pages
cl siiivuntes.
(-) Ccoiiwlrie
(jh
de Dcscarics, dition de
le
iCi'i;,
jcSq
Si la (|nantit
inconnue a
en
a
trois
qnatrc dimensions,
six,
il
problme ponr
lc(|nel
on
nM\
de
on
est d'un
et
ainsi
dos autres.
(Page 71 de
l'dilion
18WI.)
Le rcproalic
comme
et
nii
problme de degr
on
7.11,
il
ne <lcmandail
([ne
des courbes
(le l'dition
errone
qu'il
se [iroposait de relever.
(*) Pvpi'L's, Livre IV, jij; dition Ilultscli, |)agc .70, lignes
(')
2701 suivantes.
(In
.Mais si
prenn'er
(pii
du troisime, ou
l'inrmi.
si
le
plan
CNKL
se
ment paralllement
lui-mme,
le
point L |>ar-
conrant
la
GL,
le
dtermine par
une courbe
CK doimc
o
;
sur
AG, que
si
r([ualiou
enfin l'on
de
la
soit F(.r,j>-)=
l6
122
tioris
(EUVIIES DE
gradus aut generis,
FERMAT.-
1'^'=
PARTIE.
32i
quam
{Jig. 90), ex
recta
qua derivantur.
ItUelligatur,
si
CNK,
vcrtexsit
punctum K
et axis indefinitus
KLBA,
et caetera
construantur
Fig. 91.
ciib.
ex una parle,
cl
f/aad. in
/i"
ex altra.
h]xperiere aiitem
statiiii
curvam EC ex
ergo
quam
curva
secundum pnedictam
ii'i
Cartesii dcfinitioncni,
quum
tanien con-
(rarium pag.
curvam nempe
A
pose Ati
il
que
l'iiualio:!
de
la
|iour origine,
si
l'quation do la courbe
donne est du
-i.
la
-hi ou
2.11
-h
Il
est singu-
mon-
trer que,
dans
tel
la
')
fuir
la
DISSERTATION TRIPARTIE.
123
aut generis.
in infinitum
problemata, ca
quorum
qu quintam
et sextani potestatem,
in infinitum ordino,
id
volue-
rint
in
et
proprium
Iniic objcctioni
responsum non
deerit,
quum mcthodum
ctirvas
nos-
convenientcs
absolventem profercnins.
DISSERTATIOMS
PARS
Ut data publie
fidei
satisfiat,
II.
metbodum generalem
et
ad solvenda
convenientes exliibemus.
Prdictum
est
jam
in
graduum
gradum
inter se
proximorum,
respiccre
solvi
per curvas
in
qua
uiiica
elalio-
Quo
bomo-
bomogcncum incognitum.
121
UVRES DE FERMAT.-
PARTIE.
aclficicntiir,
ex
effingondum co
cum homo-
Cavcndum
homogenca
ex
illis a
ultimum tandem
du
;i!({uationes
dudum
usi
sumus
in
solutione problematuni
Exemplum proponatur,
\cub.
niib.
-t-
si
placet,
in A'/M. cub.
+ Z/>/.
iii
A 7//.
c/(/.
reqiiari
fi.so/.soi.
vel
ad sextam potestatem
est
omnia
et Vieta
'
et
abunde docuerunt.
iii
in
E
itaque
et iO([uetur priori
primum
-+-
A cub. cub.
lequalc
iii
A'/ti.t/n. in
bis
-+- Ti//ii.
in \rjii. in
Equ.
qn.
Acub.cub.-^ R
-\-\isol. in AcZ;.
in Xrjii.
cub.
-+-
7^pl. in Aiju.
+ Wpl.
pi. in Arju.
et,
quod ex
(') ViTE,
De
page C5 de
l'diiion
do
i88().
DISSERTATION TRIPARTIE.
12,1
in
\cub.
-Y- y.j)/.
in \'jii.+ Usol. ni
-h}i\pl. pi.
ex
iiiia
parte,
et
in \'/(i. in
bis
+ R'/. in E y.
c\ allcra.
tertii giadiis.
et
commode
ail
in
in
I']
cum
yso/.sol.,
quod
si
ciih.
-+- ]i
in
in E,
primumdaUe
parti ;cqualis.
Habcmus
igitur liaiic
secundam loquationem
cl
ialci'N.vo/.
c/>. H-
in
in E,
tertii
duarum curvarum
jani
problema ad septimain
sta-
adfectione suli
omnino
liberabi(ur.
+ R in \t/ii.ijti.ciiO.
i]ii.
-+- \)
pi. in
Xcub. cub.
N fsol.
in
cub.
-+-
MpL pi.
R sol.
in
qii. qti.
'///.
-h Gpl. sol. in
cub. 4-
sol. in
quale
quandum
rju. ipi.
IJ
in
A cub.
-+- \)
pi. in
in E.
lateris quadratici
homogeneum
eo artificin
du
potestates iu tequationc
igitur illius lateris
omnino evanescant,
Quadratum
I2G
si
UVRES DE FERMAT.
V"
PARTIE.
communibus
et
roliquis per Agit, divisis, orietiir anjualio ciirvpe quart! gradiis constilutiva ox
una parte.
lateris quadrati
imim
W. W.,
-+- ])
rt'quabitur
A
lia^c
(]ii.
qu.
+ R j in A ciib.
in
E;
barum
duarum curvarum
Notanduin porro
tatem asceiidunt,
propositi solutionem.
in
problematis quae ad
nonam
aiit
decimam
potes-
ita
in eo sint
quatuor
ad minus bomogenea
quorum
mam
et
simplicem divisionem
vel
et in re
cbaracterum
et
variatio nullum
metbodo pnejudicium
est alla-
tura.
Quum autem
per
quam
metueramus
et
objectio,
in
quum
extrac-
obviam
quolibet pro-
Non
problcmatum
semper
et
erit Anaiystis,
semper problemata
DISSEUTATION TRIPAUIE.
undccimi per curvas
127
sexti indigeant,
sic in
infinitum.
a siniplicitate et
si
ita
visuni
contradicant.
et, si in scriptis tanti viri
alicubi
eam
libenti statim
anime
et
amplectemur
et
agnoscemus.
Tanta
me
/.aTopOov-a.
DISSKRTATIONIS
PARS
Ilaec
III.
quae
enim problc-
fliciter
id salinfiel
dcpressimus. Quod
tamen
intelligi
deberc pronunciamus, ut
:
majus quippe
in infinitum
aliquandd
et pro-
in
et
fiet
128
UVRES DE FERMAT.-
1"^
PARTIE.
tantum aut
in seciiiida
ralilcr resolvimus.
dua;
Scd
niliil
vctat quoniinus
tcrlii
gra-
rcsolvamus.
A'E-D
a3qiialjitur
ex
iiiia
ne!)it iwquatio
iiilerlvD
el
teilii
gradus.
divisis
et
B^D,
cl,
omnibus per D
A-E
B^
dabit etiani
curvam
tcrlii
duarum curvaium
[)er
inlerseetio dabit
lerlii
curvas
gradus solutioneni.
ifilcr
Scd proponalur
iiales
duas datas
i/we/iire diiodccirn
mcdias propoiiio-
continue,
rc(]ualio erit iiiler
A"
cl B'-I);
dem
gradus, eam
in
imo
et
dalur pcr
.'E(iucntur
primum
membra bomogenco
curvam
(|uinli gra-
|)alet. In
tatcin sive
cl
B\
qua."
una
facilius,
membra
qu
A'Mv'D.
A\
acquatio dat
islinc vero,
omnibus per D
divisis el
dcindc pcr
DISSERTATION THIPAUTIH.
tertiam potestatem sivo
129
cubum
depressis,
fiel
a>quatio inter
itaijiie
A^E
et H'
Prohieina
por duas
Qui
liaic
cl pcr
A"
cl
B"]
communi termine
undc manabit
A-''E'''D tcquabitur,
communi
Sic inventio 72
et patet
et
gradum curvarum
iilud solventis,
quum
et
sa;pe esse
ipsam
;)C(juationis
l'or-
mam,
ut
commodam
recipiant,
et sit
A"
in
cl
B'H).
ul
A"Z
H'^DZ;
facillima per partes
ita
ex bomogeneis A"E'
iliinc orietur
icqualio
iiilcr
A^Z
cl E',
quie dat curvam (|uarti gradus; istinc vero, benelicio extractionis lateris
quadratoquadi'atici, inter A- E et hitusquadratoquadralicum bomogenei
dati
Kebmat.
IVDZ, quod,
I.
si
piacet,
sit
N solidum,
qu;c a-quatio
(bit
1
curvam
~
l:$0
i;VnES DE
gradus, atquc
ita
F Eli MA T.
1'^
l'AUTlE.
tertii
rum
gradus
illaiii
sumus
Nec
compcndia;
adjungo ea omiiia
non
(iiiiini
si
aliqiia
ex
bomogeneis
ut,
si
A'^+NA'^-+-MA"-hRA'
?equelui- R'M),
commun! adsumpto
ac
si
nempc A'K'D,
in-
Simili
arti-
autem
ticio.
in
Notandum tamcn,
ignota <|uantitas ex
(lebere esse
in
quationibus
in
purte
numerum primum
illc
eum metiuntur
(|uo casu,
quum numerus 9
problema esse
sit
tus, inferetur
Si
tertii
gradus
quod quidem
ita se
babet.
mam
problema devolvi ad
alterum
(juinti.
alia
duo problc-
mata, (juorum
unum
numerum
DISSERTATION TIIIPVRTIE.
|)iiiiiuni
131
ut vere,
et
desigiiol.
Qiiuiii
me
nempe
esse piitims
S,
"i,
17, 207,
G5537,
etc.
iii
iiifiiiitum, nullo
gradus ad
<^r(iduin
(nivanun
jDrein.
ipsiiix
Proponatiir nam([ue
iiiter diias
proportionales
tiet
et singiili
mox
qiia'Stii)
per
et sic in infinitum
giaiiiin
in
i
nn-
nitum augeri
(juis
non videt?
(;g(i
An
sane i-yco
s|)ecto.
stalnendum
liac
de re
que
i-^-^-y osl
//
j,
c'csl--dire
pour
le
;i
rc-
ilci-
METHODUS
"'.
Omnis
bus
in notis innititur et
>,
-h
nt
/r,',
.4
iterunique inveniatur
maxima
gra-
dibus,
ut libet,
cocflieientibus.
tus (-),
eommunibus (quo
vel ipsius
alterutra
al)
/i"
vel ad ehitio-
rem
I
ipsius
utravis,
Cet
crit,
reut vci's !o
le
entre
['"erniat et
l'auteur do
la
Gomciric,
principal
la fin
de
l'crit
sont emprun(page i34, ligne 2) tes cette seconde rdaction et ne doivent pas avoir figur dans la premire. Les seules page i34. autres divergences correspondent aux lerons suivantes du texte postrieur
{\\s,no 3
unt i^rndihiis
.
de
l'alina); xttb
lignes
I, 2,
3 Elisi.i.
/inmni^nnc-
iiivi)lutis, reliijiia n
ligne
et
un but spcial
approximative, les termes de -apnoTi]; et do 7:ip:m, que Xylander et Bacliet ont traduits
par ndqualita.i
et adijiialc.
13i
EUVUES DE FEllMAT. -
1"
PAllTIE.
affcctione sub
;eiica
omnino
homoel
sub
aut
ipsius gradibus
iina parte niliil
quomodolibot involula,
quod eodeni
talis
dabit valorem
qii cognit,
repetitis
innotescet.
{fig-
91)
iin
dividrnda in
iil
Rocta
erit
]i
AC
crgo reliqua
Aq., ([uod
dbet
.4
iiiveniri
esse
erit
/s
U A
y\t]. -t-
K, et
/)' iii
,4
(y.
Dcmptis communibus,
li in
acl;Br|uabilur
.1 in
E bis
-1-
Efj.,
((,
omnibus per/i
divisis,
/-'
aila'quabllui-
l)is
+ E.
Klidatur
/:",
Il
;e(iiiaijitur
ls.
Igitur
li
ad data
pumta
MAXIMA ET MINIMA.
Si( datii, verbi gratia,
133
I),
parabole
BDN
clia\\V.
m eter
DC,
et
puncliim
in ca datuiii B,
ad
(|iiod
duccnda
est rccLa
Fig. .p.
in
recta BK, et ah co
duccndo
01-
CD
<|uia
qid
DI quam
pnnctuni
est extra
gulorum,
m I5C
major
quadrauim ad 01 quadraluin,
ila
CE quadralum
ad TE quadralum
CM
ad quadralum lE.
Quum
(\\
.1
I)
dats. Ponatur
CE
esso
()onatur CI esse E.
Ergo
ad
DE
lial3ol)it
majorcm proportionem
(|uani
Aq. ad
(;t
.(7. h- /Ty.
in
K bis.
\'A,
ducendo
intcr se
mdias
extremas, majus
cril
/^in.-I'/.-f-
JJ\nEi].
Dmi'mlH bis
((uam
Z'in.Iy.
Iry.
in
/;'.
dcmptis
itaqiie
com-
munibus,
I) in lj.
D in
.1
in
E \V\s
adiequubilur
(y. in
E,
136
aut.
(i:UVRES DE
quod idem
est.
FERMAT.-
I-
PARTIE,
ailquabilur
/)iii
in
^bis.
/:
ergo
adiuquabilur
/> in -Ibis.
E -^
Afj.
Klidatiir
\n
ergo
yi(/.
iiiqualjJUir
/>in.-II)is,
ideoqiie
A
Ki'go
ipquabitur
/>bis.
probavimus
fallit
ita se liahet.
Ncc unqiiain
et
in
multa
de quibus fortasse
otium suppetat.
De quadraturis spatiorum
inio et
siil)
contentorum,
de proportionibus solidoruin ab
II.
CBAV
(Jig.
)'i),
11.
novembre
et
ifi
d-
cembre
lettre
ifiBfi.
Merseune, avec sa
renfer-
du prendre
maient.
m avril
soin
de supprimer
malgr
l'allusion
directe qu'ils
MAXIM A ET MINIMA.
s(anli,
137
qua maxiinani
et ininiinam et tangentes
lincarum curvarum
in-
eoque
ilhistri,
paleat
f'alli
0,
et rectani
AO
ignotain dici
tJ
:
.1;
crgo
NA
K.
Constat
eadeni pro-
iii
non
dissiiniii ratioeinio
:
conoides, ut patet)
axis
tia,
dividet
AN
in
NA
ad
AE
sil
cadem
ralioni lA ad
AO.
i-j'it
(Il
/)'
ad
-1,
ila
/>'
/i
/lin
A in
II
h'
cl
ipsa
CE,
(jua'
duo eenlra
gravitatis, iecjua-
l)ilur
1
iii
II
CBRY centrum
vu.
gravitatis esse
M, quod
(') AitciilMlioL",
De
Fkhmat.
I,
138
UVRES DE
FEllMAT.
1,
1'"
PARTIE.
et
nem 9 Archimcdis De
CBRV
sit in
poilio
CRRV
ad porlioneni RAR,
ila est
EO
et
ad
OM,
1']
(|uum
sit
CAV,
puncta
et
CAV
ad porlioneni
BAR
NA, hoc
ul
II'].
ad
Bq.
E(].
li in
E ))is
ergo, dividcndo,
poilio
lU /; in
CRRV
est ad poitioncni
l!AR
E l)is Et],
ad
f!'/.
+ E(j.
in
E his.
Demonstravimus auteni
ul porlio
CnHV
ad porlioneni
RAR,
ila
esse
OE
ad
OM
ul
B, in
E bis
E<i.
ad Bq.
+ Eij.
//
in
E jis,
ila
OE
sive
'
77^ ad
OM,
(|UiO
proinde tequabilur
Bq.
in
iti
Bq. in
in
Eq.
his
Quum autem
ergo recta
pnnclnni
e\ denionstratis,
sit inter
pniicla
CM
N et [, B A
')
ic
si
fuoril
ambitus
in
casdem
pai-tes
cavus, ccnlrum
page i58 de l'cdil-lon Archimedis Upcra qu cctont, nmna ilcnwnstratiouilnti comnwntarusijiie illaslrnln jier Davidcm Kivaltuni a Fliiranlia Cacnc;
maniim
.M.
etc.
Parisiis,
apiid
Claudluni
Morollum,
via
Jacobtca
ad insigne Fontis,
ne.
w.
De
CDiwdibtis et sphrindil)us, prop. xxvi.
(-) .\RCin.MDE,
MAXIM A ET MINIMA.
(Icducla est igitiir (iiucslio ad iiietliodiim et adanjuanda
/>*
13!)
, (
eu
li>].
-i-
in
in
>, -^T'-n
/i"
in /fc.
TT
/.'in
in lui. liis
r
adyequabuntnr
/i
cl,
omnibus
diicfis in
dciiominatorem
llf].
et abs IC divisis,
Jlc. his
in
-f
jjis
Hij. in
/i"
-h
/>
in .1 in
cl
A'y. in
.
in //.
/.'
in
in A"
iiis.
Oiiaiidoqiiideni
oiiiiiia
iiiliil
csl iiliiin(|uc
eommune,
:
elidantur lioinogcnt^a
abs E alFecta.
ot .rquentui' reli(iua
fiet
//e. I)is
-(
/j'/.
in
(bis
;i'r|ualis
//y. in.l,
ideo(|iic
1er
;e(]ualjilnr
/>'
l)is.
lil igitur
lA ad
et
\0
01
ul 3 ad
?.
AO
Qiiod erat iiiveniendum (').
ail
ni
?.
ad
i.
Non
bolieis
dissimili
mcthodo
in
eonoidil)Us
inveniuntiir
i/i
gravitatum.
Queinadmoduni
non vacat
in praisens indi-
ean;
snl'licit
dividere
axem
ad S (-).
De
iis
i^mv
vcliuninv lu uqiui.
la |iro|iosilinn
29 de
Omfage
de ccntro ^rmlalis
l).
id/idoriiiii.
Ciimpricil
vllc^ii)
aiiiii)^
X.
Jiiinojiuv
|iar
ex
o'Jieuui
Alcxandri Bcnacii. M.
LXV,
imbll
mme
seu-
lemiis
que
la reslitulion,
elles sont
lement supposes.
(-) Ce rapport vembre iG3G.
avait dj t iiidiiiu ttolierval dans
la
lettre
de Fermai du
no-
IW
(F.UVRES DE
FERMAT.
1"=
PARTIE.
III.
AI)
EAMDEM METIIODM.
lineam \(\ (ftg. 91) datam ad piincliim
13,
Volo mc
ila
lit
AB
maximum omA(",
in
B.
Ponamus
cognitam
.4;
in notis algebraicis
lineam
oporlet
AC
vocari
li,
et
lineam
A(i .\n
li
AB
in-
BC
erit
//
.1
ii,'itur
solidum
Ar
salisfaccre quaslioni.
Sumamus
.4
iterum, loco A,
-+-
solidum, quod
fiet
ex quadrato
-h
/;
et
ex
-E
B
iii
-
A, erit
4Il in
,1
('/.
Eq.
-\- li
in
.1
in
E ])is
Id
If.
in lu], 1er
Arj.'in
E ter
Ec.
.If.,
non
sint, el
lanquam essent
hujusmodi
possumgra'cam voeem
solidis
TiaptfrT-/];
(') qua
ille
ulitur).
Deinde
duobus
dmo
y/ in
qnoil
iis
est
commune,
scilicet
Al/. /le;
/)'
in
Eq. -h
/)'
i)is
in
/,'</.
1er
.1'/. in E Ivv
Ec.
cuni
iis
qua^ notan-
t'vir
\i\
note 1 de
la
paye ij
i.
MAXIMA ET MIMMA.
tiir
141
signo
et ilcrare coinparatioiieiii
[ada3(|ualitaloni
]
(') oporlet
intor
//
iii
/fy.
-+- Il iii
in A' liis
c\ ima pailo,
et
+ Ec.
ex altra.
crit intcr
Totiiin (livilainus
per
IC
coiiipai'alio [ad;equalitas
Il
il)
/f 4- /l in .1 l)is
et
in h' 1er
Ai/. 1er
-+-
A'/.
si
oiniiia
liomogenea dividi
possiiiit
pcr
/s,
(juod
non
affieiatiir
ab
fJ.
Scd quia,
in exeniplo proposilo,
est.
/i
:
com-
perimus divisioneni
iterari
aniciuntur ab
a,lia
superest
el ex
A'/.lev,
non
comparationcs
tictas
.-I :
et adqualitates,
scd vcrain
a'(|iiatioiieMi.
ergo
A'
Inscrit
fJ
ier|nalis
.4 1er,
et
crit
ad
.1
ut 3
ail n.
Redcamus ad
ita
AC
in
puncto
15
ut
A(" sit
ail
AH
ni 3 ad 2
AH
in lU] esse
maximum omnium
(|iia'
desciibi
possunt
in
Fei'inal n'a
ou adivqualitalvin,
i.\\\\\
ciiiployail couiinc
du copiste ou du possesseur de
tas,
l'original.
Mme
i|iie l'un des deux mots, nm/synonymes; l'aulrc serait mie glose remarque pour compnratlo et adirijnali-
d crire
(-)
[
vitir
En ralit, l'"crnutl tend singulirement ici le .sens donn au mot olfcctio par Vilo notamment In Artcin Aiudyiiccn Itn<^o<^c, cap. 111, 9, p. J de l'dition de Scliooteii).
l la
prsence,
la
pour
lui,
x"
para
degr
(si
le
-r^a); tout iiolynmc entier en .r (ayant l'unit pour plus lev) et s'aunulanl avec .r, uno polcsini njfccui.
coeiricicnt
du terme de
142
!'=
PAUTIE.
e libro
dcsumam cxemplum
Apol-
scclionc,
qm,
dif'ticilcsdctcniiinationes lial)ebat(');
enim
xat l'ky.yiTOv
minimam
cl
si
salislaciat locus
idcirco
singiilarem, id est
uuicam, proportionem
uiaudinus
lioc
omuium
tatcm quaui
Sit recta
modo
ca
(/iiattior
j>uncta 0,
IM,
I,
1)
ita ut
rectanguli
OND
sit
ad
MNI
Tit,
1,
"n
Supponamus
in notis
liueam
OM
DM datam
.1
:
/, et Ml datam G; fingamus
(ju;erimus, vocari
ergo
rectangulum
OND
in notis eril
JS\nZ
m.
:
Ii\nA
1
+Zin.l
cd.
Aq.;
('
1'ai'i>us,
ConiiiKindiii, foi.
jy recto, li^ne \\
Iliiltscli,
page
(ii4, ligne 3.
:
('^)
l''ol.
r.vi'i'LS, cil.
iijC)
Coinmandin
n
iiage7>S, ligne
1)1 pi'op.
CI
li
11
XXI. Tribus dalis redis liiieis AB B(". CD, si fi.it ut rectanguluni AI!I) ad ruclanguhim MM, ita qnadratum ex Dli ad quadratum ex EC, singnlaris propurtio, et minima est rectanguli AID ad rectangulum 1!EC. n commicNTAUIUS. Gro-'cus codex h |jLOva/o; Xo^o; za: Xi/WTo; <jtiv l'"iil. i()(j verso .\
rcclo
i.R.MM.
:
1)
<i
ToCi
no a:o -yj;
/lis
-Ji
CiTio
fj:-)'-
<Jli'l"i^
pcr
iiioii<icli(i\,
liliri.f
u
Il
cl cpita'^inn in
irirciinni\, in ijiin\
I.cs lettres
en con^cripln snnt.
\)
ii
A, B, E. C,
N,
I,
I)
de Fermt.
MAXIMA ET MINIMA.
(!t
IW
rectangulum MNI
G
Opoilct igiUir proportioneni
J'>\n
in
/(
I7.
li\v\ j{ -\-
Z\\\
A'j.
ad
in
.-I7.
osso
minimam omnium
itorum, loco
in
qiuc
ticri
possiiiit
qualihct alia
divisioiic
iine;e MI.
Sumamus
/;
.4,
-4-
K, et
habcbimus proportioneni
Eq.
in
/;
fi \n E
G
in
.
-\-
Z in
in
.1 -+-
Z in /i .-I7.
.-(
in
E his
ad
-t-
(y.
AV/.
.1
\n
IjIs,
([tiani
iil
est
miiilipii-
cai'c piiinuiii
parte, et
secundum per
tertiuin ex alia, et
Productum
fJ in
Z /j
in
-h
Zin
.1
-I7.,
per
G
iacit
in .1 -h
Gin
E Ai/.
E'/.
.1
in Z? his,
/l
in
Z in
G^
in in
G in
/>'
II in .Iq. -+-
in
Zin
Aij. in
in
Ac.
/-'
-h II in
Z in G Z in
E Il in
in /le.
,1
in
in
E -+ Z in A
in
/:'
Aij. in G in
/>'
//
//
Z in le. + Ayy. in in Eq. Z in in Eq. Aq. in Eq. in Z in Eq. -h in Zin in E + in Aij. in E bis Zin Aij. in E bis +
in
Aq.
-t-
11
-\-
.1
jjis
Il
Je. in
/fbis.
l'roductum autem
G
|)ei
in
.I7.,
-t-
sccundi termini,
11 in
Il in yl
A' in E
Z in ,1 + Z in
/i
Aq.
"'/.
in
E Ijis,
terliuni lerminuni,
lU
facil
UVIIES DE FEIIMAT.
fl
I"
PAUTIE.
in in in E G in Z in ly. in G in l'y.in E -H G iiiZin .(in " G in Ac. G in li in Z\u Aij. + n\n Ac. + fl'in A/j. in /T /f in (c. Zin Aq. in Eq. .le. in " in /? + Aqq.
in
Z\i\G\i\
iii
11 in
le/.
^7
-+-
/T'/.
Ijis
ifj.
-\-
-+-
i)is.
Comparo
ipsis
li;c
commune
est, et
siipercrit,
ex una parle,
Z in
ex
aiin,
-1
Zin G
li in
Zin
E + D in A
li in
in
//
.1
\q. bis
-i-
Aq.
I)is,
G in
-1
in "
G in .ly.
l)is
+ Il in
.1'/.
Zin
I7.
/:
super-
//in
Zin G
qualo
el,
.( i)is
.1'/.
transponcndo,
/>'
in .4(/.
+ Zin
yliy.
G in
.le/.
+ H in Zin
y/
bis
eiil .'Equale
liinZ'inG.
rcperiemus valorem
et
lorem MN,
et
conscquenter punctum N,
fuccre
ut reclanguluni
ila
qnadratuni
MN
ad qiiadraluni NI;
a'quationis
methodus,
sic
procedere pos-
sum
ZDN
ZN
et
cen-
'
J'oir,
dans
la
note
0.
de
la
pa^e
il'!, la
traduction par
Commandin du
texte de Pappiis
et la
les lettres.
MAXIMA ET MINIMA.
tpum R. Sumamus punctum, ut D,
imis liiieam
in cjus circuinferentia, a
Uo
quo duca-
DM
quae
tangat cilipsin;
in
ducamus
prseterca applicalain
DO
et
supponamus <
>
iiotis
algehraicis
OZ datam
vocari
II,
et
ON
(|tiaiii
(iiitelligimus
autem per
OM
tum
et
concursum tangcntis).
Quoniam
DM
tangit ellipsin,
si
pcr punctum
secari
linea
V sumptum ad
libitum inter
tangentcm
DM
et ellipsin
quoque, ut
in punclis
et I; et, quia
:
DM
tangit ellipsin,
omnia puncta
praeter
D erunt
extra ellipsin
ergo linea IV erit major line EV. Erit igitur major proportio
c|iiadrali
DO
UO
ad iiuadratum IV;
sed
m (|u;ulralum
ita,
DO
ad quadratum EV,
proprietate ellipsis,
rectangulum
et
ul i(iiadratiiiii
ZON
csl ad rcclaiiyuluiii
ZVN,
DO
ad quadialuin
1\',
ila (|uadraluiii
OM
ad quadraluin
VM
ZON
atl
reclangulum
ZVN
VM.
quam
Fingamus
(|uadrati
OM
ad fiuadralum
< OV >,
sumplam ad
libitum, asqualem
reclangulum
reclangulum
ZON ZVN
G
-t-
Il in
E + G in E
A
in
/:'</.;
quadratum quadratum
l'iRsiAT.
I.
OM VM
Aq.
Eq.
E bis.
19
lie
UVRES DE FERMAT. B in G
quam
yiq.
PARTIE.
limG
-4-
li in
E +G\nE Eq.
" bis,
ad Aq.
"7. A in
et
consequcnter,
si
B in G in Aq. +
productum
7? in
in "7.
/<
in
G in A
in " bis,
por ultimum,
-\-
erit
majus
7? in
G in Aq.
B'in E in Aq.
demamus quod
Gin
duo producta
resi-
per adaequalitatem
commune
est et
dividamus
duum
per
"
supererit,
/?in
Fi
ex una parte,
et,
Gin
E 7? in Gin A
bis,
ex
alia,
supererit,
6 in G in
ut par est,
-4 bis,
et,
ex
alia,
B\nAq.-{-GinAq.
et,
transpo-
BinA
G in A
eamdem
/?inGi)is.
esse
cum Apolloniana
(-)
nam
mea
H G
ON
ad G, ad ON,
ita
/ibis ad
A,
id est
ut
ZO
ila
ZO
bis
ad
OM;
ZO ad ON,
ita
ZM
ad
MN
du autem
illae
I,
34.
MAXIMA ET MINIMA.
Plura possem
alia
IW
tuin secundi cass
cam
Demonstrationcm regulae non adjicio nec plerospcrfectionem confirniare possent, nec invenniisi
qne
alios
usus qui
illius
doc-
Domino do Roberval
(').
IV.
('\
oxpenderem,
in
qu-
qu
veteri et novai
molestiam exbibuere
Maximai quippe
et
et
singulares,
quod
et
Commandinus quid
(') Fermai semble no faire allusion ici qu' l'crit II qui prcccdo. Cet tcril fui oicclivemcnt envoy Iloberval, par l'inlenndiairo de Mersennc, en avril i638; il n'y a au contraire, dans la corresi)ondance connue do F'crmat, aucun indice sur une application de sa mthode la rcclierclio des asymptotes. (2) Cet important morceau a t conserv par une copie de Mersennc, aujourd'hui perdue elle-mme, mais dont il subsiste deux transcriptions de la uiain d'Arbo^'ast l'une au nel (Manuscrit du prince Boncompagni), l'autre en brouillon (liibl. Nat., Fonds franais, 3280, Rcclieichcs sur les nouv. acq.^, qui a servi M. Cli. Henry pour le texte (]u'il a donn manuscrits de Pierre de l'ermat (Rome, 1880), pages i8o-i83. () ViTE, De reco^nitione erijiiatio/iuni, ca[). 16, et De emendalionc qimlionum,
:
cap. 3 (d. Schooten, p. 104 et suiv., i34 et suiv.). La syncrisis do Vite correspond
la
recherche de
la
la
signe de
l'in-
reste.
Fermt emploie
de Victe et
U8
1=
PARTIE.
;equationem
unam ancipitem
et,
effici
ita secta al
reclangulum
siih ipsiiis
marirnum
(').
Punctum proposito
salisfaciens rectam
datam bifariam
dranti
secat, utpatef, et
maximum
quadrati.
ul rcclanguittrn
recla
siib ejus
segmentis
enim alicujus
rectae
B segmentum
^1
A,
fiet
BmA
quad.
sequale
Z piano,
lateribns explicari possc
A de duobus
BmE Z'quad.
ex
quale
hae
Z piano;
:
metbodo
Vietsea
comparentur
du
aequationes
.1 (juatl.
B\nA
et,
B'\nE
E
quabilur
i^quad.,
omnibus per A
divisis, fiet
B
ipsseque
Si
qnalis
,1 -t-
E,
ai
erunt inqualcs.
sit
et
E minus
intcr
quam
superiores,
quum
cX
dififerentia
mt^me question
traite,
page i34.
MAXIMA ET MINIMA.
ullimam maximi rectanguli divisionem cvanescat, quo casu
vel unica
lioc est,
li!>
u-ovayr,
iliia;
> quantilatos,
pei-
lequabitur E.
nictbodiim Vietaeam,
li
a;qiiabitur
-\-
E,
si
aiquetur ipsi
(qiiod
casu proposito,
It
iequaliiUir
bis
erit
maximum.
exemplum
:
Ksto aliud
Uecta
ila
sit
secanda
csl,
iil
solidum suh
(fiui-
maximum
(' ).
Ponatur
unum segmentum
// in ,1 (|iiaci.
esse A\ ergo
cul),
eril
maximum.
in
ZTquad.
E cub.
:
ergo
B in .1
et,
quad.
B in E quaci.
E
E
divisis,
ii;quabitur
cub.
E cub.,
omnibus per A
Il
in
D\n
ie(iuaijitur
yl
quad.
+ A in E + E quad.,
ergo
1er,
Ut qua^ratur maxima,
fit
a^qualis ipsi
.1
B
lioc est,
in
bis
a3qual)ilur
quad.
/f bis
;e(iuabilur
.1 lei-.
Constat propositum.
et
plerumque
haut
la
mme
130
illa
UVRES DE FERMAT.
PARTIE.
Esto
Bq. in
Ac.
quandum maximo
solido.
Bq.m E Ec.
Sed, quoniam
(perindc atque
-h
quominus vocetur A
Bq. in
.1
crit igitur
-h Bq. in
in
E ter Eq. in A
ter,
ex una parte
ex altra
Ac.
in
homogenea
al)
:
adfecta
iri
devolutam, quia
iquabilur
in
nempe
Bq.'mE
et,
^f.
-+- "(7.
in .1 ter,
omnibus
ipsi
E applicatis,
3efiuai)itur
Bq.
^y.
+ ^17. ter
-1-
in " ter,
qu est constitutio duarum bujusmodi aequationum correlatarum. Ad inveniendam maximain, latera duarum ii'quationum inter
debent quari, ut
rior
satisfiat metliodi pr;edictie praceptis,
se
ex qua poste-
hc
et
niodnm
et
iEquanda
et
+^
ergo
dabit nibilum.
constitu-
Quuni
tione,
igitur ^y., ex
quetur
Aq. 1er
+ A in E 1er,
E
adfecta, utpote nibilum re-
bomogenea
oninia ab
prsentantia
ctmanebit
Bq.
sequale
Aq.
ter,
qu
aequatio dabit
maximum solidum
quaesitum.
MAXIMA
ET MINIMA.
151
usuiii
(propositione apud
Pappum
Pappus innuit
Su
recta
BDEF
{fig. 97), in
qu datapuncta B, D, E,
F. Inlra puiicla
B_
P,
^
Recta
ei'go
r^
;
ponatur
DN
esse
ratio
D in A
-{-
Z'in
/iq.
ad
DmA Aq.
csl niinima.
ad
D\nE~Eq.,
sub extremis
boc
est,
ex una parte,
-\-
D\nZ'\nB\n
E D\nZ'\n E<j. Dm Ain B\n E D in A in Ei/. -h Zin A in DmE Z m A iiiEq. Aq. \i\B'mE -+ Aq. iwEq.,
ex altra parte,
7? in
-i-
Din
E in Aq.
in
,1
f!
.1
Eq.
Aq.
Demptis communibus
L> in
et facta
congrua mctatbesi,
D in Zin Bin E + Din Ein Aq. Z>in A in Eq. Z in in Aq. + Zin A in Eq. -h Aq. in B in E Eq. in B in A
Zin B
in
sequabilur
D in Z in
la
Aq.
Din Z in Eij.
'
Vmp
plus haut
mCmc
13-2
UVRES DE FERMAT.A
1"
PARTIE.
quidom, bina
:
E divisis (quod
ut
pu fa
/>in
Zin
/^in
/l
/^inZiri /?in^
abs
AE
E
divisum
dut
D\nZ\i\H;
siiTiiliter
D\n
et sic
abs
divisum
dat
Dm A in E;
post divi-
de ceteris
bomogenea enim
D in Z in H h- /)
acquaie
in
in "
Z in A in E ^
D\n Z\nE,
B\n A
in
D'mZ'xn A
-\-
At,
si
metbodum, quari
/>in
igitur
Zin B
-+-
D\n
Aij.
Z\n Aq.
-t-
in
Aq.
irquabilur
D'in
Z \n A
bis
bujus aiquationis resolutio dabit valorem A, ex quo minima ratio qusita statim patebit.
istius aqualitalis
ambiguitas: pro-
det quippe se, vel invito, latus utile. Imo et in aequationibus ambiguis
qua; plura duobus babent latera, non dcrit solitum ab utraque bac
nostra metbodo, sagaci tantisper Analystae, praesidium.
metbodum
iihis divisio-
num
tamcn, licetex
jam dictum
est,
Hicili-
imo
et
evadel et
MAXIMA ET MIMMA.
(^onfulentcr itaqiic sicut olim, ita et nuiic pronuntianrius
153
sempcr
et
(iil
opitagmate
Statuatur etc. {voir page i33, ligne 7, page i34, ligne G; comparer
i) ...
innotescct.
([iii
pronuntiant,
llus ciipiain siiiiilcs Icnlaiido
{''-).
ci
proponitur
ad
sil
miiina quanlilas.
V.
AD METIIDLIM
Quia plerunique
in
IIE
(^'.
si
libeat, gra-
positiones usurpare
cati ut pluriinuin
metbodus
ita
Qiueritur maxintiini
/>';
Diametei' vocelur
[(onalur recta
ergo
Ci)
dit
liUiis{lj\\\
A\\\.\,yt\.).
18 janvier i(i38
('.ai-
premiromeiU
(2)
(')
la
sienne [la
r.^lo
do Fermt] est
lo chemin qu'il faut tenir pour la rencontrer. Ce vers latin n'est tir d'aucun classique; pcut-tre est-il de Format lui-niOmc. Morceau indit, publi sur la copie d'Arbogast, qui porte la mention d'aprs
(te Fcriritil .
le
manuscrit
l'EHMAT.
I.
20
154.
UVRES DE FERMAT. A
A .1
PARTIE.
quad.)
sit
maxima
quantitas.
illa
quantitas esse
A
ideoque
-+-
lat.
[D
in .1
.1
quacl.)
ircjuabiliir
0,
A
in
aquabilur
lateri{Ii in
qtiatl.),
et,
omnibus
Oquad.
quadratum
A
f|ua(l.
ductis,
a;quai)ilur
/?
Oinl bis
in
quacl.
Hoc peracto,
ita
gra-
modi,
/;in
.1
.4
quad. bis
+ O in
.-J
bis
;T;qiiai)itur
Oquad.
Quum
Uim
erit
igitur, ex bypothesi,
O quadra:
quadratum maxim
maximum
O
ergo
/i
in
A quad.
bis
+ 0\n
qu
si
bis (quse
omnia spquatiUir
qiiadralo)
sequatio,
quum
ex mctbodo resolvatur ac
/>'
in
\n
A quad.
Ijis -+-
in
bis
adsequal)itur
B \n A
-k-
E A quad.
in
-1
i)is
.1
in'qualer+
MAXIMA ET MINIMA.
Sublatis coniinunibus, et reliquis ipsi
/y
155
E applicatis,
Zf bis
Obis
adicquabilur
+ ^1 qualcr.
Ijlxpungatur
Ebis ex methodo
/?
ergo
pquabilur
/l
4-
O bis
quater,
ideoque
/l
qualer
//
f|uabitur
Obis,
ot
y4 bis
(liiiiid.
/)(
;equabilur
O.
stabilita,
redcundum ad
quari
priorcin, in qua
ponebamus
A
Quuni
iiitur
lal.{Jl in
A quad.)
O.
inventa
sit
o
ergo
.'pquaiis
.1
bis
diniid.
/;,
^
ideoque
bis
diniid.
/y
quabitur
,'1
+ /a<.(i/in ^1 ^I quad.),
(/? in
.1
diinid./y
in
;i>quabilur
/a^
v-l
^i
quad.),
omnibusque
quad.
quadratuni ductis,
yl
-+-
/iquad.
-^
/iin
.'(
eequabitur
Z(in
quad..
't
tandem
/?in
yl
.1
quad.
quabitur
/Jquad.n;
in quiesita
determinalione.
Hoc
artilicio
nti
(
'
splir inscribciuli
AD
{fig. 99).
alti-
tudinem AC,
bitus
(') Question
Mersennc dans sa
lettre
du 2G
avril
ir>3(i.
loG
1"
PARTIE.
spatium, ex Archi-
inBCuna cum BC
medc
maximum
Diameter vocetur
recta
AC, A
et
ergo
erit /fs (/?in ^1
XWcfMlatus {B
Rectanguliim
in
A)
BC
B(]
-1
quad.).
AB
in
BC una cum
in .t
quadrato crit
lfiliis{l}
(\\idLi\.
quatl.
maximo
spatio
esto
piano. Ergo
icqiiabilur
lalcri{Bt\unf\.\i\
qiuul.
/>'
in
cul).).
Omnia ducantur
quadratice, etc.
ciijus bencficio
Non
methodo ahscjue
tri-
plicala ;cqualitate
AB
in
maxima proportio
reclanguli
Recta
li
AB
|)natur
CB
esse
.1
ergo
AC
erit
potenti
quad.
A quad. Sed
ad
ut
AC quadralum
AH quadratum,
ila
AR quadratum
ad Al) quadratum
ergo
.
AI>quad.
P>
quad. quad.
'
cnt
A'
quad.
'
.1
(piad.
.1
maximam
pro-
iioc
enim quserimus.
splirn et cylindrn,
I,
')
AnciuMiiDii,
De
i5,
donne
la
mesure de
la
snrface latrale
(hi
cnc.
MAXIMA ET MINIMA.
Omnia ducantur
ei'go ratio
157
in
iquad.
A qiiad.;
.1
/?c|uaiJ.qua(l. ad /?cul).iii
.1
-t-ZJquad. in
quad. B
in Aciil). Aqiiad.c|iiad.
est
icctic enini
li
data'
potestas est
/>
ergo
.(
cuIj. in
/i
quad. in .Iquad.
Ex metliodo
/; cul).
/?
quad.
in
.( i)is
fcquabilur
//in
,1
quad. ter
-t-
cul>.
qualei,
quad. qualer
/iin/l
ictiuaie
//quad.,
Ncc pkiribus
in rc
perspicua
immoramur
et ulterius
tri-
imo
etiam,
et
si
liheat, prouiotas
hypostases, evanescere
omnino asymmetrias
Analystam impedimenta.
Elegautius tamen et fortasse
maxiina
et
mcthodo dcriventur.
Hujus
rei
uiiicuui, (|iiod
multorum
exem-
plum
In semicirculo
jnuni siih
Si
FBD
{/ig.
\l\\
FE
<^ in
reclangidum.
AFC
e conditione ut
rectangnla
FEB
maximum
AFC (asym-
138
ptotis
PARTIE.
R
:
Quiim
igitur hyperbole in
ergo recta,
in
hyperholen.
Quum
in
hyperbole
pci'
B transeuntc ducta
sit
(an-
acjualos
et
AF
dupla
BE
sive
AN.
BA
AF
ergo
RA
est
dupla
AN
et,
cen(ro M, semidiameter
MR
ergo et punctum E.
methodus,
quum
minima
et ipsa3
tangentes
indi gant.
VI.
AD EAMDEM METIIODUM
Doclrinam tangentium antecedit jamdudum
iiH'entionc
('\
tradita
Methodus de
maxim
et
II, 3.
imprime dans
y'i),
il
subsiste
un
original de
Fermai
ii'
MAXIMA ET MINIMA.
omnes
in
159
dioristicae, et
famosa
illa
Pappum
('),
facillime detcrminantur.
aut
aliis
curvis
casui
quomodo
jam
libet implicatas.
Priori
satisfactiim
est
tandem reper-
quarum
altra dianieter,
si
nuncupctur.
in
ad datuni
curva
curva),
non
in
cdisis
(qu monet
maxima
et
minima) homogeneis,
dennim
si
IHG
in
puncto
tangens ad cissoidem.
HF
secet rectam
CG
in F.
Ponatur recta
ponatur recta
et F, ut E,
i.
(-) Lo
ginal est
mot k'i^iiinmm manque sur l'original de Fermt, ce qui prouve assez que cet orilui-mme dfectueux. L'diteur des Varia a restitu, pour l'adjectif man([uant,
gure de
la
moins bien.
(')
L.a
le
nom de
ci.wtode se
proposition d'Arcliimdo,
xplira et cjlindro,
II,
2,
d. Torelli
11,
i,
d. Ilciberg (Vol.
le
m,
p.
78 et
premier
livre
d'Euclidc),
en
comme
100
UVRES DE FERMAT. -
l'<^
PARTIE.
Quum
MDsit ad DG
jam
in
ni
DG
ad
DU,
lit
m NE
(|UH'
ad EG,
ila
EG
ad porlioiiem recUe
EN
inlercipitur inter
punctum E
DG
Vocetur
AI) dala, Z\
dala, A';
1)11 data,
7.';
DE
ergo
DE
suini)la ad liljiUim,
EG vocabitur
E() vocahitui'
/-';
/.'in/l
R\nE
A
EN
vocabitur
latus{Z\\\
Quum
FiL'.
101.
non ainpiius
in curva,
sed
in
sit
NE
ad
E(!,
ila
EG
lalus{Z\\\N
ila
Z\\\E + N\nEEq.)
li\\\A
ad
NE,
NE
ad
n\\\E
A
MAXIMA ET MINIMA.
et,
lt
fiet
Z\nN-Z\nE + l\inEq.
E,].
iii
ad
Nq.-\- Eq.
N\nEh\i,
liq. in
la /Vq. ^-
^V in ^ b\s
Rq. ad
Aq.-h Rq.'m
Bq.
Aq.
in
fi"
l)is
in
.1
quadratum,
artis, ei
et
deinde quod
tit
quod
fit
a niedio. Elisis
Zin
.1
ter H- A^in
.1
ex
uiia parle,
etZinA'bis
:
exaltera.
cir-
Producatur semidiameter
CA
ad punctum U,
et fiat
AU
Rectangulum
ADG
ad rectam
UD
FH
tanget cissoidem.
Indicemus ctiam
modum
agendi
in conchoide
Pappum
I,
et
Eulo-
cium (')
figura
sequens
{Jlg- 102).
recta
KG
esl
162
Iiim iiiter
UVRES DE FERMAT.G
et E, ut
I''
PARTIE.
KG
in
et,
ex prseceptis
artis, recta
litas.
MB
adquetur
rectio
HE
orietur
tandem
quasita
qua-
Quod
(>\,
ut procdt,
ulsiipra, vocelur^l;
recla
Cn
vocetur
ZT;
cl
nominibus dcsignentur.
MB
in
si
adte-
iis
difficilem judicabat
satis.
Quamdiu
rcctis
tantum
lineis
aliquando,
si
riore inetbo(b)
ib'nuiin
jani inventaet
sumantur,
procdai
ada'qualitas ut supra
monuimus
Exemplum
Sit curva
in
HRIG
et,
iit
dcscripto
R, a (|no
semicirculo
(juodiibct in curva,
dncenda
est tangens
a
Ducatur
semicirculum
sit
ut recta RI)
CM
ctapplicata
DM. Ducatur
in
puncto M,
(')
Comparer
la lettre
III,
de
Ilolierval
Fermai, du
Format (d.
Clcrselier,
MAXIMA ET MINIMA.
ex prcdente metliodo, laiigcns
l'odercnt
si
103
:
MA acl
circiiUiin
eadom nempc
pro-
ciirva
COM
Vf'.
lO.l.
et sit
DB
MA,
quicsila a^qualis
A;
MD
CM,
puncto E
diicattir
EOUIN
parallela recta>
RMD.
Fiat
ut
A ad A
r:,
ila
ad
Z in A
Z\n E
A
(|Lia'
idcii'co
cquabitur
l'cctie
NIUOE.
dbet adicquari
(proptcr
pi'oprietatein
Igituv recta
Z in A
Z in lH
.
spccificam ctifVieqii;c
in
OE una
:
ciiin
CO
aiqnatur curva*
CM minus
OE
et
cnrva .MO
ergu
Zin A
recta
Z\nE
A
cuiva'
CM
niiniis
ciirvaMO. Ut anteni
|)r()
lecta
recta
OE, ad vitandaia
tui'
EU
MO
sumatur portio
taii-
gentis
MU,
cui ipsa
MO
adjacet.
161
UVRES DE FERMAT.-EU
E,
in
I"
PARTIE.
fie(
terminis analyticis,
Ut
ncl
B
ipsi
lia
ad
nia; idcirco
quabitur
EU.
fiet
.
B
T^
ad D,
r.
lia
r,
ad
D\n E
^^
MU.
Curva aiitem
qualitas inter
CM
vocata est
A'^: igitur in
terminis analyticis
fiet ade-
Z\\\AZ\nE
,
ex una parte,
RinB BinE
el
-5
.'I
h/V
Bin E
e\ altra.
Ducantur omnia
in
inter
Z\\\B\nAZ\nBn\E
infiin/1
/?iii
iii'-+-iii/Vin 4
- Oin
4 in
/i.
curvse,
Z
rrgu
rcquetur
B+N,
/?iii
Z'mB'in
ex una parte
aiqualur
R\n A
/;
iii
/Viu
ex allera;
Z\n B\n
Fiat divisio per
flunni, nulia fieri
E nempe cum
et,
/?in
in
E + D in A
in
E.
E;
Z in B cum B in A + D
fiet igitur
in
ni
+D
ad B,
ita
ad A.
Constriictio
ul
Ad construendum
igitur proldcnia,
si fit
ila
RI) ad DR.
juncla
BR
165
summa
reclarum MA,
MD
ad DA,
iia
MD
ad DC,
MD
ad DC,
ila
RD
ad BD,
MG
ducenda
erit
parallelaRB.
Eadem methodo
centup
:
species
omncs
illius curva
Quoniam
tricis
Sit
AMC
in
qua, ad
I,
intervallo
fit
liVI,
quadrans
ZMD
doscrihatur
el,
MN
ad IM,
ita
porlio quadranlis
MD
ad i-ectam 10 (^);
juncta
(')
MO
En i638
noie
de
la
giicriile, .ip-
plicablc
('^)
Commentaire
fui-
te
premier
d'Euclide) atlrilmo
Ilippias l'invenlion
:
de
la
quadriilrice.
(^) L'original,
<i
comme
ut
les
Varia, donne
ita
IM ad MN,
porlio quadranlis
MD
ad reclam
NO
u;
le texte
mais toute
miit,
la ligne se
de
t'cr-
discerner.
106
PARTIE.
in
conclioide Nicomedca,
qu
qu
pertinet ad
secundum,
ut pcrfecte
fit
cui negolio
d-
mate generali
AHFG,
ciijus cnn'atiira
punclo H, vcrbi gralia, mutctur. Ducatur tan gens HB, applicata HC.
Angulus
HBC
crit
si^r
pimctnm H,
dcmonstrare.
Fig. io5.
Sumalur
intcr
enini, supra
axi
et B, ut in
igitur angulus ad
B. Simi-
liter, si infra
punctum D,
et
in
quo con-
currit tangens
occurret
FD cum tangenti BH ad
tangens
DF
igitur
angulus ad
erit
major
angulo ad B.
(]asus
modum
tantum investigandi
indicamus,
inve-
(')
les f'aria.
MAXIMA ET MIMMA.
lil)et
IG7
utcumqiic
suiiipliiin,
d(i
inaxiinis et iiiiniinis,
punctum
B
II
quo,
ducendo perpendicularem HC
ininiinam proportionem
:
HC ad CB
liaheal
cril ininimiis.
in
Dico punctum H,
ita
cnrvatura.
Ex
pra'dicta
methodo de maximis
minimis derivantur
arlilicio sin-
Domino de
Roherval(').
Sed
et coi'onidis loco
possunt etiam
et,
dal rnir,
iinciiiri tpsiits
Vil.
PllOHLEMA MISSUM
AI)
10^
ambils
in
data sp/ini.
loG}, cenLiuin C. Qua-nlur
Detur
spluei'a
cujus dianieter
AD
(//i,'.
angulum
in
semicirculo rec-
DE
et rcctangtilo
DEA
i)is
(')
/'iV-
30.
le
la
(2)
Ce
du mauiserit
Uibliotlioquo Nationale,
l'on
Fonds
latin,
IllliT;
il
du prinee lioncumpagni, o
ipio celui
six
problme,
(vo/;-
50 avril iG3G, en
I^a
mmo temps
du cne
inscrit
de surface maximum
ci-dessus, p. i55).
solution,
envoye
Tout lo morceau a t publi par iM. Cli. Henry (/{ec//crc/(ev sur les innnificnts de de FcniKit). liages igS-igO, d'a[)rs la premire source seulenicnt.
1GS
UVRES DE FERMAT. -
I"
PARTIE.
et rcctanguli
DEA
bis aggre-
QiiadratumDEa.'quaturrectangaloADB(demiss perpendiculariEB),
et
maximum
et,
ADB
et rectanguli
omnibus
AD
tarum
DB
et
BE
bis aggregatum.
:
Hoc autem
sit
est facile
fit
enim CB dimidia BE
aut,
est,
BC quinta pars
potenti quadrati
CE
dati,
punctum E
satisfaciet
proposito.
Fig. loG.
in
puncto F con-
Aio
summam
sit
:
rectarum DB,
BE
bis esse
maximam.
dimidia BF; ergo
Quum
(rit
enim CB
BE
erit
BF
a^qualis
et patet
duphe BE
DF
rectis
DB
et
Sed
bis esse
qualis.
in semicircuio,
<ut>I,
quo
A
in
puncto autem
puncto G. Punctum
erit inter
puncta F
et
alioqui parallela GI
ut
FB ad BE,
ila
GN
ad NI,
|)ropter
BE
ergo
GN
est
dupla NI,
ideoque
NI bis.
GN est a;qualis NI bis, et Iota GD aggregato rectarum DN et Quum igitur GD (cui aequatur aggregatum DN, NI bis) sit
DF
(cui aequatur rectarum DB,
minor
recl
BE
bis
et
aggregatum), ergo
cylindrus (jusitus
DE
et latus
EA.
MAXIMA ET MIMMA.
Piobahitur ex supra dictis rectam
169
ita
DE
ad
EA
secta; ad iiiiiuis.
cl coitslruerc
Scd
sunius.
et
cylindrum
clati
pos-
summam qualcm
rioi'i
DG
(qu;e
quidcm ex supercctc
Fli!
parallcla recta GI
punctuin
satisfaciet quaestioni et
quando(|ue duos
erit inter
et A,
duo
cylindri praestabunt
vero punctuni G
sit in
'
trois
CoitoLLvniL.M PiUMi.M.
'l'ct/igcns
Ep
Quia enim,
in triangulo
CEF
rectangulo ad E, ex angulo
crgo
CE
E deducla est ad basiiii CF perEFB; sed liC est dimidia ipsins liE. EF. Est autem et CE dimidia diametri AD
:
ergo
EF
lilciiiaiis et
cio^^mis comiruciio
pm-
Sumatur
punctum F, ex quo per ccntrum C ducatur F'CD secans circumferentiam in A et U punctis. Jungantur EA, ED; eril AE altitudo cylindri maximi quajsiti et DE diametcr basis ipsius cylindri.
ipiae sit iequalis
EF
tangens circulum,
AED;
et sic dabitur
Domonstralio
facilis est.
>)
ConoLLAnilM TEUTIL'M.
DE
ev.ic (/
EA
val'mnc dn>is.
:
Fiat eiiira
CN
ergo
ND
quabitur BA,
et
UN
ipsi
dratum ex DE ;pqualo est rectangulo ADR sive duobus reclangulis [triino DAB), et rectangulo ex AD in NB (hoc est ex AD in BE); sed rectangulum
:
Feumat.
I.
170
UVRES DE FERMAT.Mil.
.
I"
PARTIE.
ANALYSIS AU REFRACTIONES o.
AFDB
scparct (km
(juorum
rai'ius sit
parte. Ail?.
diiis
Ponatiir centrum
circiili
punetiim D,
ineidat
i"i-
CD
a
I
esl
piincdim
Quum
daliini
[iiinctiim
et
punctum F
et recta
FD.
ad resis-
lentiam
(|ua'
iiicdii rarioris, ut
recta data
quidem minor
CD
et DI, heiie-
i|iiadrato ex Ali;
L'iilii
rcclangulum vcro c\
AD
iji
DE
.viiiatur roclangulo
AED. Hoc
est rectan-
ex
liiioa
eoinposita
AED
in
AE;
crit igiUir
ila
DE
ad SV.
.\E1)
in
in
DE
inajus segrnonliiiii.
Onod
erat prolianduin.
De
lioe
De
iinirijjii.t et (ircuitfiiriptix
l.i^
.1
ibi
il
cnim vcrus
.M.
lloveliiis,
(
'
de Hiio,
(|n'a
publie
la
(le
morceau,
tir
do
dans une Lettre de Iolii'r\al Henry {hliif^ens et Roher\-al, Lcyde, 1871), p. is Correspondance do Descartes, fut envoy par Eernial M <liest ainsi renvoy, se retrouve C.
).
la Clianilire.
la
MAXIMA ET MINIMA.
ticio
171
rectarum
il/
et
DF
hoc
est,,
motus, qui
fit
sentatui'
uruim
fit
CD
et lecfa
M,
et
alterum
ita
siil) 1)1
et recta
DF.
Eo itaque (leduceturquaestio, ut
ut, (luct al>
secetur diauicter
AB
in puiicto
II
i^ulorum sul>
CD
et
M et sub
DI et
Quod
minus
ut
investigemus, radius
CD
datus vocetur
radius Dl
item
A';
recta
A^in
DF
B
vocetur
esse
//
et
ponatur recta
DH
esse A.
J/+
minimam
quanlitatem (^).
esse
a'(|iialis
Intelligatur quiovis
recta
DO,
ad lil)itum sumpta,
Quadratnm
rectie
CO,
Nq.
Dans
E(].
/)' iii
bis;
'
le
IIri|^oiie
Paris, 1642
eH'ct,
cleiixime
forme
le
comme
pro-
position
XXVI
et
sous
le titre
De
m/ixiniix et
;
iiiiiiinii.t,
l'application
de
la
mthode do Forrcihv
mat
1
.
la solulioii
Invejiire iiKi.niiiuin
ronlcntuin
sali
liaul, p. i34).
2. Iinhi'^arc ntn.riinuin
riiin
rcctaiit^iihiin comprcliciisuni
sitli
inrdid cl
(lijfcrciitiu
exlrciim-
Iriam prnporlioiiolmin.
Dnliiin Itncaiii sccarc
oiiiiiinm iniiiiiiiiiin.
iii
3.
riiiii
i.
duo
sc^fnciilii
ijmc /mlifiinl
<i^'^'rc.^alaiii
suoruni ipiridrulo-
\L\\
comme dans
tout
la
construction de
la
taiigeiUe en
I
un point donn de
Il
la
de \ ellipse (voir
fallit
p.
jj) et de Vliypcrhole.
Ne unquam
([ui
Kormal.
gcomctra ncc
ulli
socundus
in
arte ajiah-
oplime etiam
scri|)la in
urbe vidi-
mus manu
./(/
est eliani
ab eodom aucloro
Ce passage d'Ilrigono
la
lui
assigne tort
('-)
date de
i<i3i,
du premier VoUune du
la notation
C'iirsit\-
iiuakeiiiatuiis.
celle
do Vito au
lieu
de
de Dos-
17-2
1=
PARTIE.
Nq.
ergo rcctangulum sub
latin
in
E bis
CO
in
iii
quad.{Mq.
Nq.+ Mq.
//
Eq.^ Mq.
in
B\n
/Tbis);
crit
in
Eq.
-f-
Bq.
in
in
E l)is).
HiPc
fliio
(angulis
M\nN ai B in N.
tollatnr asynimctria; deinde, ahlatis
parte colloeato,
lit
novus
Quo
peracto, demptis
elisis
communibus
et reliqnis
per
divisis, ac
tandem
liomogeneis ab
ccpta niethodi
fit
qu dudum omnibus
innotuit, et
parabolismo.
intcr
et
lioc est, a
primo ad
figura
recta
DH in
;equalis recttv M.
Unde
et
patet
punctum diaclasticum
ita
inveniri
si,
CF,
fit
sive
m
et a
l{
nd
M,
ila
recla FI)
ail
reclam DII,
et cira
quo
relVactio verget
idcoque radius
MAXIMA ET MINIMA.
IX.
173
et nc-
l'ara,
quod lumini
ipsi naturali
adver-
sari videtui".
Nos
ita({ue,
diini a contrario
axiomate
motum
in
nempc luminis
Gcometr; nosenim,
mamus
toriis
vcritate ipsa
indubitanter potiri,
quam
superfluis et frusta-
modos
el
cnim
a'xYjULa
lineas hrevissimas
scmper ope-
dum motum
ratione
cl
commodius
second morceau sur la loi do la rlraclioii, confondu avec le prcccdcnt dans la ( ) Ce Correspondance de Descartes, en esl cvidemmcnl dislinct c'est le travail que Format promet M. de la Chambre la fin de sa lettre du i" janvier 1G62. si celui-ci le lui rclame,
' :
M. de
la
Chambre
anrail
due nm<e
cd
movimenti
Les nou-
velles
penses de Galile,
iG3)).
Pierre liocolcl
ou Henry Guenon,
174
UVUKS
fl":!
DK FERMAT.
duo
l'AUTlE.
natiira'
in
Hoc
siipposito, stipponaiiUir
iiieilia
divL'rsff
[)i'ima
cireuiiis
ANB
sparai
II
duo mdia,
(|uoi'uni
unuui
a parle
II
M
N
est
densius; et a punelo
occui'i'eutes
versus
in
MRH
diamtre
punctis
\'\'f.
109.
Unum
MN,
sil
major,
mo-
uniformes
in
mollis per
I\IN
ad lempus moins
et
Nil componiliir,
ut iiolnni
esl
MN.
ul velocitas
leiii])iis iiioiris
iicr
pcr
MN MN
ad veloeilatem
per Ml.
ita
rccla
MN
IN
ad
M,
Ml
eril ut
ad Nil.
l'a'ri
ralione <lemonstral)itiir.
si
iiis
ad V(d(icilalciii per
Ml ad HP,
lill
inediiiiii deiisiiis,
teiM|)iis
inols per
MU
esse
ul
l'I!
ad
liil.
IJnde sequitiir
diias
MN,
IN,
Nil esse ad
diias
Mli, Ull
l'It,
cluarum
NU
a
ad
summam
1(11.
Qiium
igitiir naliira
lumen
II
dirigal,
dbet investigari
puiieliiiii, ut
N, per
pcr
injh'.vu>iiciii
mil refrac-
MAXIMA ET MINIMA.
lioncrn hrcvissi/no
liilc iiaiiiqiie
/r>//f)i>rc
173
II
a |iimct() .M
qiiii!
ad piincliini
[icivcniat
proljaiii;;!'!,
est natiiram,
eu spoiite collimalurani. Si
ita(|iH'
siimma
sit
mensui'a mots
pi'opositiim.
pci-
infk'xam
MNH,
mininia
consfahil
Hoc
aiitcni
ex
llicoi'crnate (lartcsiaiio
nidius
I\1N, cl
ah cudcni
piiiiclo
(IcimlUiliti
ut vclocilas
NS,
SH
cl
jungaliir radius
NH,
a incdio raro
in pitnctii/n
dcitso
rcrsus pcrpcndicidarcin
ad piindiini H.
Gconietria noslra, ni
c(uistal)it
Unie vero
tlicoi'eniati
ex seqncnti
in cujiis cii-
M, jnngaUir
railins
MN
et dcniil-
DN
ad
NS
v\ sit
DN
N
dicularis
CLMitro
SH
lN
ail
NS,
ita
radius
MN
ad i-eclain
NH
esse ininiinani
\\
hoc
est,
si
suniatur,
cl
gfalia,
{|nodlil)('t
punclutn
m DN
suniniani rectarnni
ad NS,
ila
Mit
ail
Il>,
PU
et lill
NU.
(Jnod ni (lenKinsti'ennis,
ni radins
liai
MN
ad reclaiii DN,
ila
NU,
17G
ot
UVRES
I)E
I'-
PARTIE.
ad NV.
ul I)N ad
NS,
NO
Iixconsti'uctionepatetrectam
est
NOminorem
rectam
DN
etiani
NY
quuni recta
NS
sit
minor
rect
ND.
His positis,
(Irato
sit,
quadratum
et
recta'
rect
NR
rectangulo
ex constructione,
ul
MN
ad DN,
ita
ad
NO,
ergo rectanguluni
sul)
MN
in
NO
in
DN
in
NR,
MN
NR
bis
quadratum
igitur
sub
et
DN NR et
rectangulo sub
MN
in
NO
bis.
Quadratum autcm
recta
recta;
NR
:
majus quadrato
recta*
NO, quum
majus qua-
NR
sit
major rect
NO
MR
est
MN in NO bis. Al ba'c duo quadrata, MN, NO, una cum rectangulo sub MN in NO bis, sunt a^qualia quadrato quod ab MN, NO tanquam ab una recta ergo recta MR est sunim duarum rectarum MN et NO. major
dratis rectarum
MN, NO
et rectangulo
sub
fit
Quum
aulem, ex constructione,
ul
sit
J)N ad NS,
ita
MN
DN
ad
ot
iia
NO
ad NV,
ergo crit
ut
ila
ad NS, ad
surnma rcclaruin
MN.NO
summani rectarum IN
et
NV.
DN
ad NS,
ila
MR
ad \\V
ergo
ul
NO
ad
summam
recta
MR
ad RI>.
MR
NO
ergo et recta PR
major
summ
MAXIMA E MINIMA.
Siiperest pi'obandum lectam
aelo, constabit
tariiin IN,
177
RH
esse
majorem
esse
rect
HV; quo
perrec-
majorem summ
NH.
In triangulo
tatis
NHR, quadratum RH SN
in
;equatui' quadratis
HN, NR
sit,
iiiulc-
rectangulo sub
NR
bis, ex Euclidc.
Quum
autcm
ex con-
structionc,
ut
MN
ipsi fCfiualis)
ad DN,
ila ila
NK
ad NO,
ad
autem DN ad NS,
NO
NV,
HN
ad NS,
in
ila
NK
ad NV.
NV quale est rectangulo sub NS in NR, ideoque rectangulum sub HN in NV bis jequatur rectangulo su!) SN quare quadratum HR a'quatur quadratis HN, NR mulctalis in NR bis rectangulo < sub > HN < in > NV bis. Quadratum vero NR probalum est majus esse quadrato NV ergo quadratum HR majus est quadratis HN, NV mulctalis rectangulo < sub > HN < in > NV bis. Sed quadrata HN, NV mulctata rectangulo < sub > HN < in > NV bis ;cqualia sunt, ex Euclide, (|uadrato ergo quadratum \U\ quadrato HV majus est, ideoque recta recta! HV HR major rect HV. Quod secundo loco fuit probandum.
Rectangulum ergo sub HN
: : :
Quod
si
punctum R sumaturex
directum
et
parte semidiametri
RH
sint in
secunda liguia
casu
(Jig-
iio),
in (juolibet
idem continget
lioc est,
rectarum PR,
RH summa
erit
major
summ
m MN
et
radius ad DN,
ila
RN
ad NO,
ul
DN
;id
NS,
rect
ila
NO
ad
NV
patet rectam
recl
RN
esse
majorem
NO
esse
majorem
NV.
I.
l'EBMAT.
2i)
178
UVRES DE FERMAT.MR
sequatur
I-
PARTIE.
imilctatis
Qiiadratum
gulo
quadratis
MN, NH
rectan-
DNR
rectangulo
MNO
bis. Qiiiim
autem quadratum NR
orit
(|iia(lratiim
.MR
NO
rectangulo
MNO
drata
MN, NO,
niulrtata rectangulo
iio.
MNO
bis,
;equantur (juadrato
Fiff.
recta!
MO
MR
quadrato
recta>
MO
majus
erit,
ideoque recta
MR
crit
Quum autem
ul
sit,
ex constructione,
ita
DN
ad NS,
MN
ad IN
el
ila
NO
ad NV,
ergo
ut
et, vicissim, ul
cl,
MN
MN
ad IN,
oril
NO
ad
NV,
ad NO,
ila cril
NI ad NV,
divideudo.
ut
MU
ad ON,
ila
IV ad VN,
et,
vicissim,
m MO
ad IV
ila
ON
ad
NV,
ips
sive
DN
ad NS,
sive
MR
ad RI'.
Probatum
major
erit.
est
autem .MR
MO
esse
majorem
ergo PR rect IV
et
NV;
quod ex pncdictis
est facillimum.
SN
iu
NR
bis sive,
ex pr;edemonstratis, una
est
cum
rectangulo
sub
HN
in
NV
bis;
quadratum autem NR
majus quadrato
NV
eri^o
MAXIMA ET
qiuulraUiin
in
MINIiMA.
171
HR
xNV
l)is.
Unde
seqiiitur rectain
inajoreiii siimni
RH
PRH
NH. Quod
NOVUS SECUNDARUM
HT
ANAIA'TICIS
TSU
S.
UeiliicLio
secunclarum
(|iia'
maximi
fuerit, itei'aii-
dam progressus
Proponatur
A cuhus
item
15
+ EcuIjo
;uqiiai'i
Zsoiiilo;
in
H- Efiua(I.+
D inE
;equai-)
(juail.
liiec
siuilo pra'cepta
Qua'cumque
tionis
in iinani auiiia-
partem
traiiseuiito
ut, in
Ac.
+ Ec. \c.
ergo
Zv.
iequabidir
Er.
Similiter, qnuni
in
I!
A 4
Iv/.
I)
in
li
;e(|iielur
Nf/..
ergo
N17.
IJinA
;eqiialjiUu-
Ei/.
-i-
i>
in E.
homogenca ahs K
die) adf'ceta
unam
igitur duplieala
18-2
UVHES
])]L
FERMAT.-
I"
l'AUTlE.
Ac.
ad
Ec,
su!)
ilaNr;.
BinA
ad
E^.
+ DinE.
Quuin itaque
factiiiii
tanquam
ipsi a;qualo,
quartus ter-
ncmpe
Zs. in
E^.
Af. in Eg.
Ni;, in
-+-
Zs. in
I?
in
\c. in
1)
in
equale
Ec.
in
in
Ec.
Omnia dividantur
lione sub
totios per E,
E omnin
liberetur
erit
Zs. in
Ac. in E -+
N-7.
7,s. in 1)
Ac. in D
in Er/.
sequale
inE^.
B in A
Quo
istius vero
Nec tamen
logia,
tantum sub
latere, ut
asym-
bc
aequatio juxta
modum
prscscriptum,
1)
Ac.
in
I)
a-quaie
N7.
in
E^.
Sed, e\ duabus
primum
exhibet
B in A
.Tcquale
E'/.
-i-DinE.
MTHODE D'LIMINATION.
Revocetur rursurn ad analogiani duplicata
itacjue
isla
183
toqualitas
eri(
'/.s. iii I)
Ac.
in
I)
ad N'/.
in K^/.
iii
in Ef/.
VjS.
in
+ Ac. in E
nicdiis,
iif
ul
Nr/. DinA
itaqiie
ad E^/.+
DinE.
Oiuiiii
lactiim
supra
demoiistratum est
Z.v.
crit
nempo
E
in
I)
in Iv/.
Z.v. in 1)'/. in
Ac. in
1)
in E</.
Ac.
in l)^. in
aviuaie
N-y^. in
-f-
N7. in B in A in E7. Ny. in Zv. in E + N'y. in Ac. in E B in A in N'y. in Ey. B in A'/y. B7. in Ay. in Ey. -h B in in A in
E7.
'/.s.
!]
in E,
et,
omnibus abs M
in
divisis, tict
tandem
I)
Z.S-.
in
-t- 7.s.
in
in
Dy.
Ac. in
in
aM|iiale
Nyy.
'/.s. -+-
Ny.
in
Ac.
Ay.
in
E-i-B
in Z.. in
B in Ayy.
Quo
(({uoad
secundam
quum
cnini honiotict
genea sub E
Zv. in l)y.
a'f|uat('
adl'ecta in
unam
Ny.
Ac.
in l)y.
in Zv.
Ny.
in
Ac.
B in
7.s.
in
in
yy
Nyy.
I)
Ncquc
iclalio
ut hic
in Dy. Ac. in Oy. -t- Ny. in Z.v. Ny. in \c. Ny. in I! in A -+- l!y. in A Nyy. Ny. in 15 in A
in Zv. in in
-1-
in Vc/y.
I)
y.
Zv.
I) -(-
\c. in
a'i|nal)iUir E,
quo tendendum
crat.
in
unam
tiauscanl, rcsu-
184
UVRES DE FERMAT. -
I-
PARTIE.
inatur ex
Ouum
primum
propositis
N-/.,
B
loco
i
in
-t-
E7. -h U inE
quetur
psi us
E subrogetur jam
ad priorem radicem,
qu
in
exemple proposilo
est
A;
et
est evanuisse
et in
sequationem ab omni
asymmetria liberam
Si
metbodumque
esse generalem.
incogniti,
metbodiis
ilerata tertias,
opus
fnerit, radies
secundas ad primas,
etc.,
eodem prorsus
(').
debetur perfecta
;
et absoluta
asymmetriariini
in
Algebraicis expurgatio
t;a (-),
quas
remedium, eftkax
Proponatnr quippe
lut.
cMb.(15 in A'/.
-+-
Ac.)
-t-
lai.
quad.(A7.
+ Z in A)
\q.)
lai.
quad. quad.(l)c. in
recla? N.
aiquari
Qua
suam
analysta Victseus?
An non
potins,
dum
Formata
galement
de tout
le Trait, f'oir
de Fermai dans
sclier, III,
83) du 18 dcembre
i6.'|8,
billet qui
ment Carcavi.
(-) ViTE,
De
einciulatinnc
p.
M)-
METHODE D'ELIMINATION.
ficultas, et
185
poscet?
uniciim cxcm-
in(Mi(o, ca'tora
l'roponatur
liil.
cub.(Z
in A'/.
lequaii
I).
lia
asymmetriis
unam
illius
parlcm
I)
fiai
nempe
cu1j.(Ac.
+ Mf/. in A)
ipquaiis
lat.
c,ub.(Z in A'/.
\c.).
IIoc peracto,
secundis
cl ullerioribus, si
in
opus
fnerit,
radicil)us denominenliir,
:
unam
cub.(Ac.
+ Biy. in A)
analogiam deveniemus
1)
cril
ncmpe
lequaiis
lat.
euh. (Z in Ay.
Ac),
cl,
omnibus
De.
-4-
in
cubum
ter
ductis.
Dr/, in
in
.'/.
1er
Ef.
icquabilui-
in
A7.
Af.
Scd, ex bypotliesi,
Ef.
requatnr
Af. 4-
H/, in
A.
in
unam
erit
nempe
iequalis
in
Aq.
Af. l)f.
Ac.
in Er/. ter
l)q. in
1er
Ef.;
ilcm
15-/.
inA
;e(|uii!is
Ef.
I.
24
186
UVRES DE FERMAT.-
I^"
PARTIE.
et
sub
liac
oninia con-
Ncc
inutilia
in superfluis
qiiis
si
eadem
ratione,
etc. in
infuiitum insigniri?
Quo
easu,
;
reliquas vero tantisper vel pro primis vel pro terniinis cognitis babobis,
donec ultima
illa
omnino evanuerit
sive ad primas,
secundas
et
tertias
artifieio tertias
reduces ad secun-
cavimus.
Nulla est ergo asymmetria
quam non
cogat exsuhire
bc metbodus,
explicari
veris solutiones
possis.
nullo pacto,
plenam
et perl'ectam notitiam
iis
quam
requirat
Quod
Sunt
qudam qua; duas positioncs ignotas babent et ad unicam tantum nunquam possunt reduci ea problemata sunt localia.
aiia
:
In
prioribus
si
illis
in
istis
lineam; sed,
problema propositum
{') Fermiil
f.iil
allusion au Trail
De immerosn
putcs-tatum
|).
ad
excge.iin resolatioiic de
ViTE
d. Sclioolen,
iG-2-228).
MTHODE D'LIMINATION.
pi'oblema luijusmodi non
jaiii
187
lineam tantum,
:
sod intcgram
superficicm
qiucstioiii
idoneam invostigat
indequo
i(a
in
secundis
in tertiis vero
At contra potost
ticiant aut dcsint,
fiori ut,
ita
quemadmodum
plerisque
cvidens.
aliis
in
liis
in
abundent
exemplo
res
fiet
In recta
AC
{fig.
diffcrentia
quadratorum
AB
et
BC.
A
boc casu plura patet
B,
In
oierri
data
quam
est usus,
eaque
diuntur, nequc recurrendum ad extractionem radicuni, licet quafioncs ad quasvis potcstates ascendant.
in
quadam qustione,
\.
+ \\(juad.\n
iequari
Zywflrf. in 1);
item etiam,
(lias
quum
consuevimus),
Cl
sol.'xn
\'/uad.i]uad.
a^quari
]] rjti ad.
in "^ pi.
et,
ex prscripta
in
boc exemplo
secundam aut
ulterioris ordinis
radicem
consideravimus, et
adfectio sub
toties, juxta
mctbodum,
iteretur operatio
donec
188
UVRES DE FERMAT.-
V'
PARTIE.
quadratica\
ciibica;,
quadratoquadraticae,
etc.
remnrabiintur.
LuiF.T et,
Dalis
cllipsi el
punclo cxlra
ipsius
planum,
siiperficiem
conicam, nijus
secare ul sectio
verlex
sil
sit
punctum daliim
el basis cllipsis
data,
a piano
circulus,
solutioncm,
qiige
simam.
ut,
puncta
illa,
quum
puncta
in
fiet
sint infinita,
si
loco
problema abundans
et
Eadem
rationc,
si
in
superficies localis,
sint,
superficie locali
exbibebuntur
punctum
quadratoquadratica
qu, ex constitulione
metliodi usibus
fient
meditationem cfTugient.
page i53.
liaut,
IS)
<
(')
>
HUGGENIO
P. F. S. T.
(-).
illiul
Ad pruhlema
iile
Adriani Rornaiii
verba capitis
et in
se
(!t
an ipsemet
Adrianus
ejiis
qnam
symptomata pcrnoverit
iL'qualioiiis illius
tionem.
+
-i-
7811 375
00
I
3795+
3451 2075
1
-I-
0 o53oCo75 @
9 5G34
ii3
2
85oo0
32G7 G280
H- 3 849/4 2375
2
3Go3o653
376 4565 945
4-
4 S849 4 23 4- 4 8384 1800 3 7S65 8800 @ 17G791OO0 M- 4G95 5700 0 i494 5o4o0
74 0209 45
0+
-+-
iiii5o0
I
i23oo0
numro
(lato;
ar/ualis
(')
Ce morceau,
M.
qui,
Cli.
comme
Henry
{
lo
Vii'te. a
t publi par
Hcc/wrc/icx,
p.
Iluy-
^)
Lisez
(*)
fois
Do
fait,
Fermt ne
cite
exactement
ici ni
il
a toute-
ni la
190
UVRES DE FERMAT. -
I-
PARTIE.
Sanc perquam dganter et doctissime, suo more, qustionem propositam abduxit Victa ad sectiones angulares
struxit, pag.
et
tabulam
fliciter
iti
con-
('), ad quotlibet
infinitiim
qunam
in
cnim,
scdibus
iC
3N
qualis
numro dalo
(lui
non
sit
major
deindo
iQC
qui non
sit
5C-t-5N
quelur
numro dalo
anguli. Si
1
QQC
7QC + 14C 7\
a'queliir
numro dato
qui non
et
si
sit
tabulam
methodum
a Vieta prae-
simus quintus
tal)ul;e, et
quintam anguli
dati
partem dcducet.
est in bis
Ycrm observanduni
iis
ut
methodus
in
Vietye, in
si
sit
omno
(') Tlicormc
V du
Trait do Vite
la
la Table,
page
si
3 19,
donne en
pair,
est
le
membre de
l'quation
ou de 2Cos.r,
le
prcisment
191
aliundc igitur
quam
gulai'ibus
petendum auxilium.
3N
quari numro
qui non
sit
jam
indicavi-
mus. Sed,
si
iC
3N
quctur 4
numro
binario
metbodum Cardani
infinitum casibus,
An autem,
in ulterioribus in
ficri
possint,
nondum ab qucm
ana-
tcntatum
tuis
fuit;
quidni igitur
in
movere,
scientiis
Proponatur itaquc
iQC
5C + 5N
a;quari
numro
in
Obmutescet
denter pronuntianius
quoties
in
praidicta^ casibus,
numcrus datus
qus-
tionis per
demonstravimus,
in
omnibus
illis
radie cubica, ex
mthode Cardani
quadratocubicis
quadratoquadratocubicis
ita
uniformi
in
3N
acqualis 4.
Fermt de ce
Huygcns
tait dj
cclbre,
et son application
du pendule aux
lui
horloges, mais pour ses travaux de Mathmatique pure, quoiqu'on n'et imprime de
que
Theoremata de quadratura hypcrholca, elUp.ns et circuit (iG5i) et le Trait De ratiociniif in ludo ale (1657). (') On sait (ju'en fait la mthode de Vite (De cinciidatiunc qtiatioinwi, cap. VI) n'est (las ])rcismcnt identique celle de Cardan ou plutt de Ferrari {Hieroiijiiii Cardani j4r\magna sive de rcgnlis algchraicis, i5j5).
les
192
UVRES DE FERMAT.-
PARTIE.
vorbi gratia.
a'quari
2+^3
-f-
\^.
Scd proponatur,
in
exomplo
Vietae et Adriani,
IQC-5C + 5N
vel alteri cuilibet
quari
4,
numro
et
hinario majori.
Fingemus, perptua
infi-
>
vendo bypostases, cvanescent scmper bomogenea simplici pcr extractinnem radicum qusestionis rsolution! contraria;
et,
in
boc casu ad
excmplum
radici
-+-
quadratocubic binomii
2-i-\/3
y/3.
Si
1QQC-7QC + 1/IC-7N,
qui est numerus tabula septimus apud Vietam (ad exponentem
namquc
maximae
liter
numro
-^r
evanes-
bomogenea omnia
+ radice
et sic in infinitum.
quadratoquadratocul)ica apotomes
+ y/3 2 y/3;
2
Quod
i:[
tu,
demonstrando, quandocumque
Vieta.'
ca
enim
est
equationum ex tabula
ut
casibus in quibus
bomogcneum
193
Vcl igitur
l)inariiis vel
numerus
datiis,
est
minor binario
vel
codem
l)inario major.
Secundo
sccundum Victam ad
angii-
lares sectioncs.
Tertio por nostram metiiodiini jam cxpositani, boc est pcr extractioneni radicum, facile cxpcditur.
Sit itaque
nuuicrus
iilc
45 (T)
379.5 () cic.
qualis
numcro
'\,
lailix
n -h \f
-t-
radicc
^3.
Nec amplius
nisi
in rc
pcrspicua
immorandum,
(|uin(a' potestatis,
sive inventioiicm
pcr
et
semel
:
quod numcri
5 et 9, qui
numcrum /p
(]ui est
metiuntur,
et
satis indicant
9 ad
ternarius enim,
cubi exponens.
et
(|uemadmodum
partes, qu:e
bis lactam
et
cubicam
ad
I.
2J
19i
Niliil (le
niljiis
(KUVUES DE FEHMAT.
l'ARTlE.
reliquis,
<[iiaruiii
f'iisiiis
otiuni suppetat,
acfiiri.
me
ania.
i';
>
Dudum
f/iiart's
est ox (nio,
/r/it/iKis
in uifmiluin
(juadravunus
(juilnis
ahsciss
a dianiclro
siinl iiilcr se ut
applicalanim polcslatcs.
adinvciitam.
Hanc
sciontiain,
priinis
jam
olini
iioliis
Domino de Beaiigrand
aliisqiie cominunicaviiiuis;
liiijiis-
modi
perspicax
habet, reperiisse.
liis
Sed
figuris et
al)
ipsis
eompositis detcxinuis,
idcjne
metliodo nobis
peculiari
ciirvis,
(-'),
eujus
quibuscumque
ipsarnmqui!
ci)|)ics,
sans
tilrc (l'une
les
et
il
n'a d'ailleurs
De
ir<jiiulii>ninii Idcaliitin
de.
venant de parler
il
Mersenne
de ses Cogildla
(pi'il
l'Iijsicdiiuitlicinnlica, o,
s'exprime ainsi
vir
alins
summus
non soliun
ei'im
cum
qua':
commode
modo
intelligi
quo ipso
\oluit,
me
re([uirente,
iisdem
Leclor
noster perrruatur.
Il
tcrinino
comme
suit
la
reproduction du texte de
Fermt
(d'ailleurs sur
la
ninu'
figure)
'I
Si \ero figura
uti
superiora,
\\t
cybndrum ambiens,
:
et
cenlrum
gravitatis
idem
summus,
et noster
a quibus
qum
omnium ligurarum
196
UVRES DE FERMAT. et
I"
PARTIE.
asymptotos, imo
qucumquo ad
Sed ad rem
juxi'dics
qu;orit eruditissimus
sit
quadralionibus
aptavimus, cujiis ope non tanlum quando partes diamelri cuni potestalibns applicatarum conferiintur, solulionem
lijjot
damus, sed
et
qiuim qu;e-
cum
tatihus
comparantur
ita
Sit figura
quvisparabolica,
ut cuIkis
placet,EAF(y?o-.
ad ciihum BA,
1),
sitque.exempli
causa,
ila
c|uaclraloqua(lratum
CA EC
ad quadialoquadialum DU.
in applicatis
quam
in
diamtre.
in dia-
EH
esse ad tiguram
EAF
ut sunima
Fi-.
I
111.
Tl/
QUESTIONS DE CAVALIERI.
Ncc
est dissimilis in
197
figuris in
infmitum
progressus.
cum
latere conferunlnr
lrinnf,'iili (liipliiin,
;i(l
iKiraboliMi ul 3 ad
2, 3,
/i,
parallelogrammum esse
ad parabolcn cul)icam ul 4 ad
ad (luadraloquadraticam ni 5 ad
etc., in iiiliiiiUiin.
Sed
si,
solidiiin, i/ivc:
ad Inijiismtxh
Summa
tatis in applicatis
in applicatis
est ut cylindrus
ad sorKhun.
este
]*]xeniplnm
ut cuIhis
EC
atl culniiii
DB,
ila
(luadralum
CA
ad quadralum BA.
Exponens quadrati
cxponenti potcstatis
ad
in
diametro est
2,
cnjus
dnpium
lacit 7
/j;
:
junctum
'^,
in applicatis
semel sumpto,
est igitnr
ul 7
(exponenlem
potcstatis in applicatis),
ita
cylindrus ad soliduni.
Quo
fit
satis.
Centra gravitatarn,
omnibus hujusmodi
figuris,
tam phinis
([uani
parallclogrammi ad liguram
planam,
Sed,
vel cylindri
ad soiidum.
tit
si
imo
ceat
et
si
pla-
exsequemur.
198
(EUVRES
I)K
FKIIMAT.
I"
l'ARTIE.
paraholcn
(
')
possi/i) esse
:
taiii
enini lior
<
p(M' plauiiii
aut ellipses.
communicet, ex aniino
'
Cnvalieri
ii'avail
sans
iloiilo
pos
la
ijuestion
que sur
les
courbes dont
il
ist parl
plus haut.
PROPOSITIONS
LALOUVEUE.
19!
<
AD LALOYERAM PUOPOSITIONES
\ (M
1.
S'il
AC,
latus
AE.
AB
Fi-,
ad lectam BC.
ri 3.
Esto liypei'i)olc
recta;
MLO, cujus
rectum
AE qu
est
LN,
dans
' )
priai-
de
\'
.Ippcudix
scciiihIh (p.
'\{]\
l\
3<)))
iii
rOuvrai,'e
(idjcclii
Vctcriiin
liliris-,
cl
dinilms
npiiit
Jppciidkdius.
Aiilorc
et
.Irntddinn Culiiincruiin,
privdc'^Ki.
L'allrdjiilioii
l{ct;i'<
'/'a/our,
M.DI', .LX.
Cinn
scciiiidu
(p.
Jijo-Soi
(Jiiod
olim
fecit
Coiioii
illc
cm
alicpiol ii;coiidila'
ail
Ainici).s
illain
mentis arcano
U.
iii
adversaria nondiim
allas,
Iranstuleral
Coiioii
de l'ermat cm siepe
praslilil.
Pos-
Ifcmas ego
(|uadratioilnis
\\\\%\.\-
(ieri
enini neiput
ipiln
et
do
publie.'i
100
I"'
PARTIE.
rectum vero
ncmpc
rpctan-
MN. Ad punctum G
parabola; doindc,
cxcitelur perpeiidieularis
(luctis rectis
GH
qualis rect;o
15C
in
HM
et LI, ipsis
GN
et
GH
parallclis,
per punctum M,
in
quo
l'ccta
HM
sunt recta;
curva parabolica
AB
est
ad rectam BC.
II.
Data
sit
(/ig.
13) parabole
BAD,
tum
latus
AE;
circa applieatam
BC volvaturspatium parabolicum
illius solidi.
axis
IH, transversum
latus
HF
hyperboles latus
siuiic
i;aiirk';it.
Ista si
pro mois
fainaiii
tijsiimis, qui
sod GcoinclriiC
qiiicrit,
.Tqiiissinio rcni
lulissol
animo
id
lameii alionissimiiin
me
scnipor
fuit;
iicc
oljjici
;
possc.
qum qnod
alieui exprobai'i
aliquando
et liiai, tutus- c\
nUciim
Ciih'iis
ciiiii
esse
morom
Viro Ciariss.
P.
iil
lacil
spai-gat,
vririos-
luculcnlcr Icslalur H.
iUox -ly. i-ccjwv.
pag.
193
tnicu,
plniiif,
mquil,
yiilii/is
(/c iiia.ririiit et
de
taii^ciilihii\-,
de
locis-
cl
ad sphrain, quos Clarixs. Seiiatnr 'l'iditsaiins D. Fcniuititis- litic <id ikik inifit. invoiila commmorai in pncfat. ad .Mcclianica n. -i, in Ballislicis pai;. O-,
pag. 3S5. Hinc factuni est ut in orc
Toi-riceilii et Cavalerii
sumniorum ctiani in Ilalia Gooindranim quod tcstatur doclissimus liullialiius in pra'l'nlione opuscidic/f l'oriuiirtiibiif {"). Crcterm non res lantum, scd vcrba eliam ipsa sunt integcrrimi Senaloris; quibus omnibus de meo adjicio in postcriore parte innumeras cur\ilincarum figurarum, in quibus est Nicomedca conclioides, fpiadraturas qu:c omnia si vcra
scmpor
fuorit,
:
ist
appendice confirmabiUir
illud,
qnod (piidam
Spei
dixit
//<
proinniiti>riiiiii
nd
priv\ertini
rei^iitiies.
()
In
noie
3 le In
p.iic t;.
PROPOSIT[ONS
(juodvis
recta;
LALOUVERE.
201
a'(|iialis
FIH
sit
AC
rcctangulo sub
CA
Fi"
ii3.
in
cuivnin parabolicaiii
HA
icli-
quuiu quadrctur.
Diagonia
ciii'v.T
illius
circiili
<a'qualis>>
supcrficiei
solidi qiiod
a rotalionc spatii
ABC
III.
AC
{Jii^.
AK, AD,
oie.
Ita
autcm ibruiautur
in
parabolic
CA
ot,
NP est etiam qualis curv parabolica? x\(). In EB a'quatur curva^ secundi grads FA, et illius
secundi grads
l'.\.
tcrtii
nJiAT.
202
rata voro
I
UVRES DE FERMAT. NR
1"
PARTIE.
QA
et sic
iii
infini-
11
m
Aio oinnes hujusmodi in infinitum curvas rationem liaberc datani ad
parabolas primarias, hoc est simplices; enuntiari quippe potest gnrale tlicorema
hoc pacto
AG
in
M,
pro-
ducalur; liant rect BG, GH, HI singula; aquales axi AB, et ducantur
applicat
('iirva
GM, HL,
IK.
parabolica
AM
AL
est
AF
ut applicata
GM
BC
ad applicatam BC.
est ad
Curva parabolica
recta m.
curvam
tertii
grads
AE AD
ut recta
HL
ad
Curva parabolica
ad rectam BC.
AK
est ad
ut applicata Kl
Et sic in infinitum.
Si
vero intelligantur
AMG, AFB
circa applicatas
GM, BF
rotari, su-
AMG
circa rectam
GM
erit
ad super-
AFB
circa
rectam
BF
ut
cubus
rcctse
GM
erit
ad
cubum
rcctac
BC.
curva ex rotationc spatii
Siniiliter superficies
ALH
circa
HL
ut
ad
AEB
circa rectam
BE
cubus
HL
ad
cubum
recttc
BC.
Et sic in infinitum.
IV.
BA
(Jii^.
ii5,
iG), a
qua formetur
alia
curva
DA
CD; FO, EO
sint inter se
seiiipcr in
eadem ratione
et
data.
')
Fermt
t.
(fli'.tuirc
i/c
Pascal,
dit
:
on
IIujus roi
Gcomctra celeberrimi
noniinis
PROPOSITIONS
cloklem
LALOUVKUE.
2U:i
BA
AD
definimus
cloideni et
{ftg. ti5),
diametrum
omnes
lue curva;
AD earumque
si
in
omnes
ha; curva'
AD earumque
portiones
summam
rectarum
et circumf'erentiarum
lioc
Fiat
ul differcntia
ita
quadralorum BC
et
CD
ad qnadratum Cl>,
quadrupla recta;
AC
ad rectam
AM,
rec-
punctum A tanquam verticem describatur parabole cujus tum latussit AM et axis AC; occurrat autein parabole recta' BDC
et per
pro-
FEO
in
AG
es(
parabolic ad curvam
quadrati
AD
erit data,
BC ad
dillercntiain
quadratorum BC,
Eadem
AH
et
AE.
ACG
CG
et
ex rotationc spatii
et
ADC
in
circa rectam
DC
eadem
qu curvarum AG
AD. Similiter
portionibus
AOH,
AEO
circa rectas
OH
et
OE
rotatis.
i
In ligura cloidi
autem quinta
(fig.
rG), in
qua curva
AD
AB,
fit
ul differenlia
recta
AC
ad
AM
10'4
UVRES DE FERMAT. AC
in
l"
PARTIE.
rertii
AM
describatur semicir-
DBC, EFO
seceiit in
punctis
et H.
Ratio curva'
Fig. iiC
PROPOSITIONS A LALOUVRE.
curvariim hujus speciei, ut recta BD,
grads,
sit
205
([i\x
secat in
ciirvain
sit
CID
sociindi
qualis Cil
tertii
<in
E>
curvam
grads COE,
DIC
metbodum
terti;e
figur generatis. En
Exponatur parabole
boles,
Icn
IIP,
cujus axis
sit
RQ
a-cjualis axi
AB
prioris para:
rectum vcro
ita
latus
RU
duplum
recti lateris
AN
Aio parabo-
RP
Si vero,
mauente axe RQ
;e((uali
RU
fiat
Iriplum
parabolica
RP
erit
tcquali axi
RU
((uadruplum
cril aequalis
curvie CiMF.
VI.
Si
autem
in
circa rcctas
spatia
FCB
omnibus
et singulis superfacilitate
cdem omnino
circa
in
AC
axem AB
descripto,
quum jam
ab
aliis (')
invenlam
quod nostra
luec constrnctio ad
metbodum generalcm
in
omnibus
in intini-
BD,BE,BF novarum
istarum curvarum
(nm producendis
facillimc producitur.
(') Uoborval (d'aprs Mcrsciino, Co^'imi^t p/iy^ico-niai/wnialicfi, iC44, P- 99); Iliiygens, Carcavi du iG janvier iG5;) (coin|iaror (W.nvrcs de Pascal, dition de 1/79:
./.
DeltoiH'ille
Monsieur
llu<^^iiens
de Zidicheni, eu
il
liiy
cin'oyaitt la diineiisii)ii
montre astre
gales
de';
206
I'^'^
PARTIE.
rotetur curva CD, super:
In figura sexta
ficies
BD
RP
circa
lici
rectam
RQ
RPQ
PR
ad superficiem conoidis
DICB
erit ut applicata
PQ
ad appii-
catam CB.
Si
parabole juxtaprcedentem
methodum fiatqualiscurvCOE,
conoidcs parabolicum
RPQ dabit superficiem curvam qua^ ad superfiEOCB erit ut applicata PQ ad applicafam (]B.
VII.
18) parabole
FBAD, cujus
axis
EA, applifit
quod
a spatio
ABFE
circa axe
m AE
rotato.
AC ajqualis quart;e parti rccti lateris et applicetur CB; fit EH ;equalis AC et applicetur GH; quadretur CBGII (hoc autein est facile ex
Fiat
Arcliimede). Diagonia quadrati spatio CBGII qualis est radius circuli iequalis
superficiel curvai conoidis
FAD
circa
axem AE.
VIII.
Videat subtilis
illc
Geometra
('), qui
nuper a'qualitatem
hclicis et
'
li.
D.
S.,
la
Paris,
L)C LVIII.
.
OEuvres de Pascal,
PROPOSITIONS A LALOUVRE.
propositionis bcneficiogcneralitcr,
ficaiulK.
207
libucrit, cnuntiaiula;
etexcmpli-
radii
AB
ad
'")
AC
sit in
ricieESB.
RP
AR
portioni circunifcrentia'
potestatis diamctri
dia-
AB
et circumferentise
BE8B; deniquc
BE8B,
potestates applicatarum in
potesta-
parabola,
tum diamelri AB
|)orlionum axis,
quarum exponens
circumf'e-
rentiBE8B.
Aio helicem
ita
eirictam parabola;
ita
et parabole
que nous reproduisons d'aprs Laluuvro ne prsente pas toutes les comFermt cite d'ailleurs le Volume Lettres de A. DcHniiv'dlc contenant quelques-unes de ses Inventions de Gconictrlc, Paris, chez Guillaume Dcsplications de celle de Pascal.
:
M.DC.LIX,
Volume
neuf |)aginations successives, mais avec des planches de figures formant une seule srie,
les diirrcnts crits publis
sous
le
nom de
Detlonvillc.
208
PARTIE.
simplex et
ila
ut ratliiis
circuml'erentia tota
RP
sit
a^qualis radio
AB;
axis
autem
AR
sit icqualis
portioni
circumfercntia?
tatis
sit a'qualis
i;
cxpononti potos-
summ;e oxponentiuni
binario
:
nam exponens
Sit itaquc
tiv;c; sit
AR
autem
jequatur
lioc
et circumf'erenti,
casu,
po-
testas rect
circuml'erentia'
BE8B,
sit
sive
in
recta'
AG, boc
est
ut
fjuadralum rccUe
ila
RP
RA
recta
ad reclam GA.
(Airva parabolica
PQA
erit
Esto jam
ut quadraluni
ila lola
AR
ad f|uadraluni AC,
ad porlioncm
circumfercnlia
BE8R
in
E8B
2,
AB
circumferentia"
:
Parabole
ita
AR
BE8B
et erit
cubus
RP
ad culnim 60,
lia
rccla
RA
ad roclain 6A.
erit.
AR
ad reclam AC, ad
circumfercnlia"
BE8R
cubum
porlionis
E8B.
In parabola. applicata
RP aquabitur
PROPOSITIONS A LALOUVRE.
quadraiili circumfcrcntise
ut
209
BE8B,
et orit
cubus [\\
;ul
cubuin 6A.
llicc
autem parabole
a'(|ii;ilis.
culnis circuinrerentia'
HE8I ad cuLuin
a.'(|iialis,
ut sonipei', radio
AB,
recta vero
RA
erit ;oqualis
duabus
quiiitis par-
tihiis circuinferentiio
BE8B,
et erit in parabola
ul quadratociibiis applicatie
ita rocla^
60,
AR
cuIjus ad
cubum
recta'
GA.
Nec
circiiliini infinitas
nu-
mro
imo danlar
inlinit;e ips
eireumferenti majores
rari.
(piod
([UU)
iiilei'
nunie-
NuUa tamen
datur
non
sit
minor
a!^grei,^ato
circnml'erenlia'
qua' non
sit
(')
Aprs ce
:
fruL;inenl,
le
texte de Laluiivre
mm
miiiiit
ardiuu
ijuitiii
iKJvir
iitsi
tant
dnclissiii iitwiitis .
le
On
encore dans
mmo Ouvrage
f^urani
(Livre II)
priiiii
Pa^C
<i
Cj'diicytindriifiDi
iiDininis
vocamus
in
eain ipue
si,
inlclii.;,'iUn- lu
quo circulus
pl;mo, nein|)e
pcdc
circini
(xtremo maneute in date snperlicici cylindricic puncto, ipse circinns circumducatur nolans
in superficie
iste rcditus
l)aSCOS cylindri,
punctum circuitu pcraclo rcdeat, quoties autem crura si dcducta fuoriut intervalle diametri vocetur cyclocylindrica prinmria cl antoaomastic cyiiocyUndriva; si alio
possibilis.
Circini
Quod
si
cicm,
iioiiHiiis11)
:
ji
l'ge
De
I.
liac llgur
l).
de l'crmal
>.7
poslcii
Flrmat.
210
I-
l'AUTIE.
candem basim gcnito moUi rectangiili cujiis iinum latiis sil cadeni basis, allerum .Tfiiiet a\cm cyclocylindric:p. Ubi prinu'im soins fui, cpi mocuni co;^itare quid istud roi foret, repcriquo tandem post ali(iiiot dics non taUm
proportioncm
ciiin
cylindro circa
proportioncm illam,
quam
milii vir
optimus non expresscrat, sed ctiam quadraturam cycloillum alloqucrcr, ipsi dcnuntiavi.
e!
dequo meo
studio
illo
iiivciito
me
licol
|)ro
qiio
artium
omnium incromonta
1).
ampl gratulatns
liac in
est. Ali-
diobus btoris ad
quantum
re del)erem inlcgcr-
communicarat dcmonslra-
El toujours sur
demonslravit
tur, cdol, uti
le
mme
sujet, pagc'i4
"
in
quam quidcm molliodum suis in operibus, qua tol Europ spes est, Amicorum omnium prccibus tandem victus.
i:
("
(l'psl-a-iliro .ipr(>s lo
II
juillet
if.-.g,
mais avant
Ip scptetiiliro
16.8. ilatc
iiuafiiit'
ilc
la
ri'jionse
failp
In
par l'jscal a
la
tellro
l.uloure a Caiiavl
dveloppe ^ur un
[ilaii
DE LINEARUM CURVARUM
Nondum,
(lalio
quoil sciani
('-),
recta'
illo
rnalhcmatico
riam diameln
cx.U'
comme
;i
l im|)rim(:e
du
viv;itU
de FeiMiuU.
Arnalduiii
snus
le iiK^uic
titre, suivi
des indieulions
Auloro M.P.E.A.S.
Tolosic, piid
cl
MDCLX.
la
note
par
les errata
de
l'dition
anonyme
et par la substitution
pour
(-)
les lettres
des ligures.
On
il
crit,
reclification
de
la cyclo'ide
par
au contraire,
il
ignore, non
\k'>-;,
la
mais mais
1G73 seulement
ijui
jiar
Cu.iCi-Gi.l;)),
encore, ce
peut surprendre rellemenl, la Lettre de Henri Van lleuraet insre pages 5 17V'o de l'dition latine de la Gcomctrie de Descaries par Scliooten (Amsterdam, EIzvirs. iOj(j ). 11 n'est gure douteux que Fermt n'ait eu bientt aprs connaissance de celle Lettre
ne soit alors ap|>laudi d'avoir cach son nom en publiant un
11
et ([u'il
travail
pour
leiiuel
il
ici
verte que Fermai aurait tenue secrte plus ou moins longtemps; sa Dissertation esl defail
une rplique au
rnl)oli<itic,
(letit
Trait de Pascal
qui ail
du 10 dcembre i6J8. Cependant F'ernial n'en semble pas moins lro le premier considr la courbe j = ax^, en gnralisant la notion de i)arabole. l'oir plus haut, de A. Dettoin-dlc Monsieur Huggueiis de Ztdiehein; Paris, iGiij. OEiares de 1770), tome V, page 4i3 A quoi M. de Sluze ajouta celle belle re:
page 193.
(^) Lettre
de Paurd
((-il.
212
UVRES DE FERMAT. :
1=
PARTIE.
ut
nom
ii
et
non
fiioritalia
ipsis
recta altori
curv
acqualis.
Quod qnideni
in
exemple cycloidis ab
alteriiis curv;e
cum
rocta,
(jiia'
hoc
cycloidem generantis
sit luec,
cum
recta
quam
statuunt. Icx
naturic, et
ad ciijiis
ronslnirtioncm
cum
rccla (/iia/ilas
et
prrcssisse siipponalur.
recta-
demonsirabinius
paucis, qiianlum
fieri potuoi'it,
Propositio
Sit, in
1.
AHMG
in
casdem parles
eava,
injinilis in
et
\l
are
qua sumptis
ex
e!
I,
KD
in
hasini
in panriis
et M
Hl portu)ne cuiv
lis
HK portione
iiuiriiiic
dans sa rponse du mois do scptcmlirc dernier, ([u'on devoil encore admirer snr
([u'aprs qu'on a
dj^'i
suppos
l'galit
permcl point qu'on trouve une droite gale d'une droite une courbe.
i>
une courbe,
DISSERTATION
M. P. E. A.
S.
213
AF
extra
cui-in
(|iii
lit
ah intersectiono perpendiciilaris
HC
H demissa
B,
perpendiciilaris in
\\,
rectarn BI
cadet
in
I.
HV minorem
et
conjungit
ergo, a fortiori,
II
minor
erit
quam
recta ab
ad
I{
ducta
subtendit.
Quod primo
puncto
ducatur ad
eamdem curvam
scd, ex
rectam
KN
esse
minorem portione
tiuin
curv;e
NM;
Arcbimede
('),
summa
langen-
HK,
KN
est
major
HN
HK
Quod secundo
dum.
Nec moveat tangentem
rere curvic
et
:
puncto
ultra
punctum G
ali(|uando occur-
et
sumi
poterit,
aptari.
a punctis
et
et
C urvam in punctis
ciuv
HO
HK
curv
HP
ita
esse
enim imagincmur
inverti figuram
ut axis in
in
basis in
locum
axis transferatur,
erit
eadcm oinnino
PATr.r ALTEiM,
demonstratio.
si
cx ipsa conslructione,
recta;
BC
et
CD
sint aquales,
portiones tangentis Hl et
HK
quod tanien
summopere notandum.
Propositio
II.
Ad dimensionem
(') AnciUMuii,
liages <S-io.
De
sp/iivra et nUiidrn,
1,
a;x6av(i[ivov
dilion llcibcrg,
volume
I,
21V
I-
PARTIE.
cuinscriptis
quarum
uiia
major
analysta' expeiientur.
Possihile igilur, ut vult metliodiis Arcliiincdea,
pronuntiamus
cuilibet
ex
autem
Expoiiatur ciirva aliqua ex pra'dictis in secunda figura {fig. 121). Seeetur basis AG in quollibet portiones aniuales AB, BC, CD, DE, EF,
Fi-. 121 (3).
KG,
et a
l)Z,
NM,
ciirva
PI
OH
esse
ma-
erit.
1
22
),
eujus basis
AG
in
punclis B, G,
punctis S, P, N, M, K;
tertia
(') AiiciiiMDE,
la
nicthoiio
dveloppe dans
le Trail
De
mesure des
DISSERTATION
perpeiuliciilari
M.
P. E. A. S.
21a
AT;
deiiulc a |ninclis P, N,
M, K, H ducantur tangentes
PR, NQ, MO, KL, Hl, oceiirrentes pcrpcndicularibus BS, CP, DN, KM,
FK
in piinctis K,
Q, 0, L,
1.
PU
portione curva'
Il[
PS
((iiuo
KH
III
Quum
al)
eodem puneto
produclarum
et portionibiis
baseos
21G
ItiKS l)Lis
(EUVRES DE FERMAT. -
PARTIE.
compositam, co ipso
([iio
in
AQ
supcrat
rcm curv,
alterain verb
minorem,
(ju;e se
crit constructio.
Quum
lU
(2).
DISSERTATION
culati
M.
I'.
K.
\.
S.
217
iiiter
sumus
'
),
illa
nempe
in
se ut quadrata
portionum
axis.
ita breviter
demonstro.
Piioi-osnio III (-).
Si/
in (juaiia
Jigum
{Jii^-
y?.
indicaviinas.
I
cl in
cl
ducUs
M
pcrpcndicularihiis
s il
xcit d/i/i/iidlis
ad axc/n
redis
MX,
11',
ad
NA ad
(juadraliini rccUv
FA.
prohandain
csl
cannm MI A
liai
iil
i|iiailrcitiiiii
axis
AN
ai!
quailiaUim applicata-
NM,
ila ic'cla
NM
AN
p(M'poiuliciilareni.
Pali't
siilidiiiii siiii
AN
a^puii-i
ciihn apitlicala-
NM,
ilciii, suiii[>(o
iiL I,
sojiiliiin su!)
AF
a-ipuiri
cubo applicata'
IF";
(luiid
non
c'get
dcmoiistralidiic
in facililjus enini
non inunoianiur.
en
IV
l'objet
la
de
la [iropositiou III
se
borne
Im
un lenime dterminant
longueur de
la
tangente dans
parabole i'
a.r-.
rnuT.
1.
'''^
218
UVRES DE FEUMAT. I,
I-
PARTIE.
lOE, qii ciim axe
reclani
et si( illa
AN
in
concurrat.
FA
recta^
AE
rcclam FE
(|iia(]r;ilum
atl
reclain
AF
esse
ul 3 ad
>,
'\.
vero roctte
EF
AF
ul 9 ad
A
in
recta
:
AD
erit igitur
\)k ad
AU
ul
<)
ad
4>
sive ul quadratuin
EF ad quadiatuui
erit solido
AI".
AD
:
in
quadratum AFavjuale
sub quaest
FE
in rectani
AB;
AD
in
quadratnm AF
in
AB
quadratnm EF
rectse IF.
quadratnm
\IV
ad quadralum
ila
rccla
II'
ad reclain AR,
et,
et FI,
lE
osl
ad quadraluui
VI!
ul sunuiia rcclaruin IF cl
ad AR.
Si
autem ducatur
puncto
III et
alia
in
quvis perpendicnlaris
et tangenti
in
GQVO
occurrens applicat;i IF
in
Q, cnrv:c
10 ad 10 sive
ita
ipsi
qualciii
11(1,
et
Ml
quadratum 10 ad quadralum
IIG,
ila
(|MadralMni lE ad
qnadraiMm
1!'.
Ut autem
quadratum lE ad iiuadralum
ita
IF,
summa
rectarum IF
et
AR
ad rectam AR.
Ergo
quadralum 10 ad (juadraLum IIG crU scmper
ul
summa
reclaruin IF
cl
AR ad reclam AR.
Quod demonstrare
oportuit.
DISSERTATION
Lndi: sr.ouiTUK, si
M. V. K. A.
S.
219
rcct
MN
NX
rectic
AH
iLMjualis, esse
semper
10 ad
(|uailraUiin recla- IKi,
ni quatlraliiiii langeiilis
ad qiiadratuiii recUe
0|)-
RH
(uti'obiqiie
ila
MX
ail
rectani
NX.
IF et A15, et recta
:
Uccla enim
est ;e(|ualis
HX
NX
UN,
patet ex constriictione
recta cniiii
NX
A 15.
l'noPosiTio IV.
in
quinta figura
(/'ff.
AXE,
in
ea, ut dixiiniis,
lalione
quadratorum portionum
basis Kl.
\i\
datis axe
AI
et a|)plicat
tum
VA), et reli(iu
AC
bii'a-
nam
(IV,
III,
G,
Il
in puiictis
Ad puncla aulem
E, X,
220
OEUVRES DE FERMAT. -
l-
l'ARTlE.
iti
qtiadralum
taiigeiitis
ZV
ad quadraluiii reue
III
militer
ul quadraluin laiigeiilis
ita
YT
ad qiuidraliim rcclai
(ill,
item
(]iia(liatiiin
langeniis
l'Iv
\S
ad ([iiadraUini recla^
l"(i
ul reclaiii
ad leclani Kl;
(leniquo
ul i|uadral(UTi langeulis
ila
ER
ad qiiadratuni recla;
l''l'\
reclani
EK
ad rcclam Kl.
excitetur
KL
KL
AH;
intelligatur
descril)i
parahole siiiiplex
rectum latus
KL,
et sit illa
parabole K.MO.
eriiiit,
paraboles
et in
IX, G Y.
etc.
ut
recta'
ita,
singulis in rectam
KL
diictis,
reiluuguluni
suIj
IIK iu
kL
m\ rccliuiguluui suli IK in
KL:
rectangulum vero
su!)
KL
a>([uatur
KL
i'act;e
quadralum
UN
quadialuin langeulis
ZV
DISSERTATION
uieoque
ul rccla
M- P. E. A.
S.
221
UN
ad
KL,
esse
iia
langcns
ZV
ad rcclam
III.
Simililcr
piobaMmus
YT
ul lanj^ciileiii
ad ruclaiii
(ill,
ita applicalaiii
(iO ad
kL;
item
ul laiigeuluiii
\S
ad
reclaiii
l'G,
ila
applicalam
FI'
ad kL;
de nique
ul
laugculoui
EK
ad rcctaui
V.V,
ila
esse applicalani
EO
ad KL.
ul
laugcns
ZV
ad rectaui
III,
ila
applicala
UN
siil)
ad KL,
rcctangulo
niediis,
i(l('()(|ii(!
reclaiiguluni sul)
rcctau^ulo sub
Siiiiililer
reclanguluin sub
in
(ll
:equai)iUir
reclaugulo
lie
su!)
KL
in laiii;eiileiu
\T;
m
ro(lauij;uluui
sub l'K
iu
Fli
a'i|nalnlni-
reclan;,'ulo su!)
(liMiMiiir
KL
iu lang(Mileui
\S;
reclangubiui
su!) Ki)
in
I^l''
;ei|nabiliii-
rcclaugulo
sul)
KL
iu
tangculcin EK.
Ouiil
aiik'iii
plurilms
iu re proclivi
et jaiii
ad metlioduiii Aicliiiueet
eiicuni-
OGll,
Mil
autem tangentes
eepta
inetlioili
:
XS,
Yl', Z\',
eireuiiiseri[)lion('iii,
gnal)iiMt
KQMI
u'(jualur rectaiigiilo
sub
KL
in
in rectilincis
segnientuiu parabolieiini
222
UVRES
:
J)E
FEUMAT. KL
l"
PARTIE.
sc",'-
EQMI
mcnta)
curvam
EXA
aiilem recta
tui a!c[ualis.
KL
EXA
Quod
crat dcmonstranduni.
haec
Si
quibusdam tamen
deatur,
separatira adjungere, ut
cere existimabunt.
I'ri)l)aiiilam est
KL
in
cnrvani
EXA
Kiat,
ex Arcbiinede,
segmcntum
iliud paraboiicuni
EQiMI icquale
reclangulo sub
lain
|3
(bitu recta
KL
in (bitam
reetam
[3.
Si
probaverimus rec-
a'([iiab'm esse
EXA
esse
qualem
si
major
vcl
minor.
cuiani
Sit
cnrva
EXA,
et sit
earum excessus,
si
Jieri j)otest,
\i\
possumus curva
EXA
circumscri-
curvam
intcrvallo
minore rect
i^")),
o. Fiat
iigura separata
(/iff'.
quam
notavimus, circumscripta
ilbi
XS, YT, Z\
Circumscripta
ilbi,
EXA;
sed
quum
[3
peret
(>rgo
curvam minore
superet
eamdem curvam,
ita([ue
in
Rectangulum
sub recta
KL
in
KL
reetam p; at
rectangulum sub KL
EQMI
KL
in
circumscriptam
est
minus
dic(o
ArtciilMDE. Quadraliira paraboles, prop. 17; dition Ueiborg, vul. H, page 334.
DISSERTATION
;equari rcctangulo sub
M. P. E. A.
S.
lani,'ciilis
223
KL
in
portionem
QE
PF
in
in in in
EH XS
in in
YT
ZV
OG
22'i.
UVIIES DE FERMAT.-
1-
l'AUTIE.
idcoquc ipso seg-
o[
scgmcnfo paraholico,
majoroin.
[i
ut patet, circuinscriptam,
iiionto
Uccla Uaqnc
pi'obahinius.
S'il
non
est
major curv
EXA;
enim recta
si fieri
rectam p intcrvallo
:*G
(^-^Tiixa
s ).
DISSERTATION
M. P. E. A
in
S.
sit
22o
Quum
sub
igitiir
rcctangiilutn siib
KL
circumscriptam
majus sog-
siil)
IT
in
FE,
OG
in
GF, sub
NH
in
HG
et
sub MI
in HI, est
major
ilicto
sogmento
illa
in appli-
cnim
NG.
MH;
erit
illa,
ergo
summa omnium
illornni
absurdum
rectangula enini
et ipsi
EXA;
Quod
nec minor,
prolixins, nt
omnis renio-
veatur scrupulus,
dcmonstrandum.
Ex
.i.\M
DKMONSTUATis putct
cdcm
facilitatc
a priore
KL
in
curvani
F,
l'^X
fCijuale esse;
ideoque,
detur
in
i)asi
))unctum, ut
parabo-
licuni
EQPF
KL
ipsi
est.
KL
in base, ut F, dari
portionem curv;e
Nkc
movu.vt,
ad rectam
illani
curv;e
EXA
;equalem inveniendam,
Quum enim
et
imaginari parab(des
Is
(alis est
Esto
nt cubi
t-i~)
applicatarum
et
DR
et
XM
portionum
axis
BA
AM;
I.
deiitiir
autem altitudo AR
Fermt.
226
tota
UVRES DE FERMAT.
DBC
:
1"
PARTIE.
jam prohatum
DAC
aiqiialcni ((|uo(l
rectum
istius
qnam datam
recta
esse ex datis
AO
YK,
auferatur nona
cui in directuni
EO;
reliquac vero
AE
fiat ;o(jualis
recta
ponatur
KX
YX
tan-
YTX
YK
bisect in
in
T.
.7 (C).
Rectai
RT
fiat
VX tanquam
RQ
diametro
describatur semicirculus
VQX,
desciibantur seniii\u;v
TPR, RGQ,
a'(|uales.
et ipsis
singuhe
sinl
RY
Junctis
autcm
rectis
cni'va-
parabolic
recta'
DAC
QG
esse datam.
recta QG,
ita
recla
DG
data est e\
DAG.
conveniat, ah ipsa erit
Quod
si
emendandum.
Si
ii.ic
NON
suFFici.VNT
bac
curv;
DISSERTATION
mox
M. P. E. A.
S.
illiul
227
fortassc ah
(Miiiii
tniiahilius quaiii ex
curva drivai
non soluni ab
reetis dalis
:
tamen singula-
Su.
III
CB,
cl
iit
infinilum
228
tricas,
initio
PARTIE.
sumus recurrendum.
Licet
cnim
rect
ipsa'
DN
et El ciiivis
CM
:
et
CMK
supponantiir a>qualcs,
pr;edictis
edem tamen
demonstrat* esse
quum
ex pr-
cedentibus detur recta a^qualis portioni curva; CM, ergo recta DN, qua'
curva-
CM
descripta
CNIG
recta' datse
demonstraverimus, sequetur
esse
curvani ab ea
i'or-
et sic ouines
Demonstratio
difTicilis
non
erit, si
qu
I'ropositio VI.
cedcntibus natur,
ONR,
ciij'iis
i^erlex
OVI {cadcm
29 (S)-
enim scmper
ca
sit
est
dmons Lralio);
cl
ah ea formelur
crz/iia/es
sil
alia ctina
OAE,
(7////.V
runa
sil
t/ualis
de
rclupiis.
:
Ad daluin punclum, m
nova
liac
sil
daluni
punclum E; ducalur
appli-
DISSERTATION
cala El, sccans prioreni ciiivam
M. P. E. A.
S.
229
in diclo
R; ducalur recla
RC langeas
el
RC ad
CI,
lE ad recla m
li,
L'ijungaliirim
Aio reclam
EB
]*].
V, et ducl applicat
VNA,
RC
in S,
secundaiu curvani
EB
in
Y,
si
probaverinius rectam
VY
semper esse
EB non
Hoc autem
facillime
prohamus
Recta
VA
ON
sive
dilTerciitia' iiiter
OR
eamdem curvam OR
curvam OR
et curet recerit
VY
m().r
prohabimiis
major rect VA, occurrente curva; OAE. Undc palet omnia puncta
rectio
EB
EB curvam
qun
pro-
Imo nec
inferius
ut H, a
in D, tatigentem
RC
iu
ductam
in F,
secundam curvam
in
in Z, el
rectam
EB productam
Q. Si
esse rect
HZ,
curvam
in
dicto puncto E.
Recta
HZ
summa-
portio taugenlis
RC
infe-
sumpta,
erit,
ex consectario
prima'
hujus,
recta
HF major
OR et rect;e RF erit major summ cjusdem curva* OR et curvam RD. Summa autem curva' OR et recta; RF est icqualis, /// niox prohahimus, rect;e HQ; summa vero cuivarum OR, RD est a'(|iialis recta; HZ, ex constructione eigo recta HQ semper
curv RD, idcoque
curvai
:
summa
230
UVRES DK FERMAT.major
eiit npplicat
I-
PARTIE.
in
et in oinni casii
dicto
OR
et rccta^
RS
M.
rccUe VY.
Ducatur recta
EM
VV
ijroilucta' in
Ex ronstructionc
est
m
sed
ut
El ad IR,
ila
RC
ad CI;
V.M ad
El ad
ll,
ila
VV
;id
VR,
ila
cl ila
l'.S
ME;
lU aiiUMii
RC
ad CI,
ad
(Tgo
ut
YM
ad ME,
ila
RS ad
VI.
SiiPit
autcm
rccfse
ME,
crgo recta"
YM,
US
oruiit
VM
ergo dif-
MY
:
crit recta
El, ex constriic-
OR
OR
et rec-
fam
MY
RS)
;equal)itur rect;e
erat
prol)an(liim.
Nec dissimili
l)nct;i
ratiociiiio
procedel demonstratio
iiilra
applicataiii
l-ll
enim
rcct
EP
QP
a'qiialem
Est enim
ut El ad IB,
ila
Iioc est
QII ad HR,
lioc est
iioc est
QP
ad PE,
recta
RC
ad CI,
RF
ad III;
HP quatur
recta'
RF
ergo
summa
curva'
OR
et recta'
RF
est iequalis
EB
in
demonstrandum.
DISSERTATION
Srr
lA.M
'
M. P. E. A.
S.
231
).
in
noua
GKA,
cujus altitudo AK, somil)asis GE, recUiin latus AD, cujus nona
supra,
sit
[lais. ut
CD,
iii
B.
[iriori Iiac
curv lor-
metur
alla,
GNS, occunens
axi prioris iu
S, ot nova' liujus curva' pro[)rictas Ikl'c sit ut, suniplo (|U()vis |)uiicto.
ut F, et erect pcrpondiculari
FKN
in
et
N,
recta
lela
FN
basi
sit
semper
et
KM,
et
ad idem punctuni
iu
K
in
ducatur recta
TKH
I,
tangens
in
priorem
occurrens axi
et basi
punctis
11
et X, demittantur in
basim perpendiculares
XY
et \\\
Ex praicedentibus
quadratum FE,
sivc
KT
in piiore
curva ad
(liKulrutinn
KL
ail (|ua(lralijin
iiuii
FV
esse
semper
AI5;
ul rectam FE,
cum
recta
AU, ad ipsam
sivc ad
sed
lU fpiadralnm
ila
KT
ail
(piadiuluiii
FE
quadraUmi KM,
:
(') Ici
comraeuco
lu
cmmu
dnion-
que
la
slralion ajourne de
la
),
dont
le
numrotage
a t omis.
232 crgo
UVRES DE FERMAT. KH
HF
I"
PARTIE.
quadralum
est
ad quadralum
ul recla FE,
iiiia
cum AB,
ad AB.
Ul auleiii quadratutn
ita,
KH
ad riuadiatum HF,
ex pnoccdciitc propositioiie,
quadratum
quuiii
recli
FN
ad quadralum recla? FI
cnim
quadralum NF ad quadratum FI
et
componendo,
c|uadralum
qiiadrata
cril
duo NF
et FI, sive
unicuin
cum AB
bis,
ad AB.
Sed
ul quadraluni
ita
NI ad quadratum FI,
quadralum
RN
ad quadratum recla?
FV
FY
ex una parle,
ex altra
:
ol ita
quadralum recUe
(piovis
N\
in
ad quadratum recUc
ergo,
ut
sumpto
puncto
secunda
liac
quadralum portionis
punclum
i|)si
opposila',
liis,
suinma
recta;
FE, una
cum AB
ad AB.
recl;e
Si igitur basi
GE
ponatur
in dii'cctum recta
EO
AU
dupla, et
ad puuctum
ut
tionis basis
NX ad quadratum
modo quem
ita
FO ad
rectain
OP.
His
sujtra
ita
indicavimus
natune ut
ut portio basis
FE initium suniens
puneto F,
(lemissa,
in (jiio
AB
icr sunipt,
ad ipsam AB;
DISSERTATION
M.
I'.
E. A. S.
2:53
cum
Al yrt/fv siiinpt,
ad ipsam AU;
Va sic do reliquis in infinitum.
liladcni
enim semperdemonstratio,
ut evidensesl,
inomnihus
casihiis
locuni liahct.
Nec
difficilis, lioc
supposito,
a<l
I'ropositk) Vil.
(Jiii'-
EXYZO, cuins
ca
sit
sit a-ipialis
por-
liiini
applicata
illa,
GH. m,
liane
el
ducantur
punclis F,
in
(1.
secundani eni'vam
latns
in
AD,
(|un
AC
biseeetnr
H. Keclu' A15
sunipta-
tiat ;e(|nalis
hasi, et ad
ll.ll^UT.
234
<i:ii\
HKS
axem
ciijiis
I
l)K
FEU MAT.
intcllig;itiir
latiis
I-
PARTIE.
parabole siniplex
Pcr piiiictum
et
Kli
doscril)!
(sivo Archimcflea),
rectum
KL,
et sit illa
parabole
KMOQ.
pimctis E, F, G, H,
(lucantiir perpeiuliculares ad
axcm
et oeciir-
K\
eorollai'io pii'cedeiitis,
(|iitini
eurva
EXO
sit
secunda eurva
suinplo in ea
punclo. ut Y,
et
ni i|ii;i(lrnliirii
Y'I'
nd (]iin(lrnlimi
(111,
il;i
reclain
Iv(!
ad reclaiii KL.
Sed, ni reela
GK
ad reclam KL,
roclaniriilMiii
ila, singiilis in
rectani
KL
ductis.
(iKI.
ail
qiiniiialmn
KL;
GKL
a'()natur (|na-
GO
ergo
(ill
YT
est ad f|iiadi'alimi
ni (|iia(linliini
GO
ad qiiadialuiii Kl.,
ideo([ne
ul recla
YT
ad lectani
(ill.
ila
rcrla (O ad
rertam
KF..
:e(|ualiir reetangiilo
snb niediis
GO
1{,
in Gll a'(iiiatiir
icclangnlo snb
et
KL
in
VT.
per[)eii-
tangentes EH,
XS
ZV, occnrrentes
dicularibus
in
punclis
S, V, probai)ilur similiter
reclangnlum
item
su!) (jEiril'^F
a'i|niiri
reclangiilo su!)
KL
in
EH:
reclaiigulum sni)
IM'inl'"('i
:ei|uari
reclangulo snli
KLinXS:
et sic
de reliquis in intinitnm.
pari
indicavimus
arliticio, contieietnr
EOMI
aeqiiari
rectangulo snb
DISSi:
UTVTK^N
siciit
M.
I*.
!.
\.
S.
iX.i
KL
in
EQPF
EX,
vol scg-
KL
in poitionctii curvflR
KXY,
ot sic in
Dantur auteni
in rcctilinois li;ec
omnia segmenta
pai'al>olica,
ex
vi
KL
ergo tlantur tam tota secunda cnrva E\() quani ipsins portiones
etc.,
EX, EY
< etc.
> data
al)scissa'.
.\(l
t<'f(i;e
tio, nisi
IK \)onvluv
in
Ai?, et
tandem gcneialis
ila
inlcr
omncs
:
islaa
intinituni
cnrvas
piioie derivandas
statnetni'
ratio
ernnt
et
nempe singnhe
inler se ut
snmptnm
(|nota'
ernnt
randa.
l'kempli gratia,
sit,
in
nmlecima
iignra
(//:,'.
l'h.),
cnrva nostra
|)arabolica
EMA,
ciijiis
a (|n()
Ad
bisecetnr in B;
nt,
cnrv
in
formelnr secnnda
l'iOS
cjus
nainra'
230
l'AKTlE.
occurrcns
ciirvis in
base N,
NO, pcrpendicularis ad
liasiiii et
M
a
EM. A secunda
fornietiir tiM'tia
EVR,
tertia
iii
([lia
recta
NV
sit
KO; item
EVR
qua recta
NX
sit
lequalis portioni
Arclii-
tertia' ciirva'
GKQY,
verbi
AH.
Quieritur
ratio,
quarto;
primam IvMA.
Ouia prior ex
i|)sis
est
GY
in
direclum recla VO
YT,
0"a.
Ouia vcrb
al)
axe recta
in
GK
ponenda
directiim recta
KO
semibasi etiam
EF
cata>KI. OP.
Erit, ex
demonstratis
et
canonc
eteiierali
ab
illis
dediicto, ut se;;ita
EXL
ad [)rimam
EMA. Sed
:
ratio
segmentorum
paraholiijitcr se
(-t
datur igitur
il
la
lanlum
e( circini
accommodari.
totis
Ouod autem de
jam probatum
et
in
canonem dcduetum
se
est.
comparandis continipsis
non
Niiui,
autem nec de
adjungimus,
quum methodi
bac de re gnrales
summis
et
insignibus
J)ISSE1\TATI0N M.
geonietris (')
jaiii
I'.
E. A. S.
2:37
dala- proprictatem,
priani
al)
iiiiocjuoqiio
iniililc
Ciiliiriini
cxistinicmus.
tollain, succiirrit
exaniinanda so-
Si'l,
lit
cmva
iioslra jxiraholica
C.OA,
ciijiis
Ah
c.v
ca foinwnUir alkv
ctirvd' iiiji-
jam
(vplicinnms, non
iM-.
i3:i
(11!).
parle
in infi-
nilum e eondilume
perpendiculari
al, snnjplo
axe
I)
el dticl (ul
1)1
,s7/
axein
///
DOIG
(), 1,
G, recla
se-
cunda
prini
infini-
non solnni
specn;
mlcr
se el
a prima
AOG
dijferenl, sed
eliam ah
iis
<pias
effinxitnas.
Qiiwn-
WV,
infiniliim efjingenda'.
an rero (dus
illiid
iiKjuirant
si
Gconictr;c
et
saiie,
geiicialcs
(') KoniKiL
fiiil ici
prop
es. (Juaiil
.,;2
la
parabole
(^ire
j3
(dcvoloppo de
su-
perposes une seule d'entre elles par une simple translation. En tout cas,
la rectilicalion
la
238
(Kl
VUES
\)E
FKKMAT.
["
['AHriK.
ot sufficientos,
ciiioil
non
ausini,
primo slatim
oblutii
rem
quid autem
aiit
in
invenorinl, id
APPENDIX AD DISSERTATIONEM
DE LINEARUM C.URVAUIM CU.M LINKIS RECTIS COMI'.VRATIONE.
Propositio
I.
Sifi/.
in fignra
prima (/ig.
i3'i),
AE, 3
Fi,?.
(i).
'|T, 'iZ,
),
7 8; et sit rectiP
AB,
dsignt in-
BMa vertice,
seqiialis recta 4 3,
DISSERTATION
valliim eliam applicattc 4 T
'i
M. P. E. A.
S.
239
aequalis 5 3
;
CA
itein
7 3.
Si
sini:;iila'
ex
ad
ab axe
in ratione correlatannn,
lioc est
si, iluctis tangcnliliiis
ad piincta Y,
II, I,
ox iina parle
el
ad puncla 8, 9, Z,
T ex
FK
al)scindit
al)
axe, in eadeiii
cS
ad leelarn
axe
DU
sit
lit
applieata
sie
G9
ab abscissam
al
de reliquis;
,
(huis
islds
ciirras
A\V\
3Z8
esse
intcr se arjua/es
iino et siniiles
idcoque easdein,
(piw a rer-
Ductis
eniiii
ad piincla
11. 1,
M,
iii
punclis
(),
N, R; item,
occurrant applicatis
(Il
in
punctis V. Y, X, ex suppositione
ita est
FE
ad
EK
87
ail
7 a (in
secunda).
Sod anguli ad
sunt similia;
[iiincla
\\
et 7 sunt recti
872
Ml
('i-;;o
l'K
ad Kl%
ila
;ul
!.
Sed
ni
ita
Fk
ad KE,
()
(prodncl
a[)i)lical
DU
ad piincUim
recta
FG ad reclam DE,
et
nt
ita
S >
;id
7 2,
([iroducl applical
i'<<)
ad punclnni P) recta
SP ad
ad G7.
G 7
ergo
ul recta
l'"(i
ad recUnn Dli,
lia
recla
8P
Sunt autem
recta'
Dl'],
7 ;e(|uales,
(|uum
recta;
KA
et 7 3,
item rect;o
2.0
UVRES DE FERMAT. :
I-
PARTIE.
K(i, 81'
crgo
et
pnrtioncs fangeiitium
HO
MR wqualom
sit
tangentis T.\.
Oiium ergo
sries
tangentium
in
prima tigura
3Z8 qualem
nempe FH
probandum; imo
inter se lequales
et parifer
:
corrclalas
esfso
portioneni
ib; reli({uis.
Siiperesl probauUiin applicatas paritcr uniiis tigurge applicalis alterius osse fecjnab^s.
GFK, P
(S
7, (|ui
inicrseclione
tangentium
et
et
applicatarnni, erunt
inter'
;
se
OlID
YZ
"
deniqne
anguli RMIJ et
HI, IM,
XT.'|.
Quum
ergo portiones
omnes
MA,
.S(),
in
ulra(|U(' tigura
orgocurv;e
similes
ninii,
:
unde,
om-
potius, lial)(d)unt.
Quod secundo
PnoposiTio
Si/ii
11.
<hi. in
secunda figura
A(],
(y7i;. \'i^)),
iiilins
\)C.
ad qiiadrnliun R.\,
DISSEIITATION
't
M.
I'.
E. A. S.
241
similiter
iil
culnis
ila
(il''
;t(l
quadralui
F\
;i
ad (luadialum
"^
(^licet
sit
(Miim |)ro[)osilio
sit
generaiis,
11/
cm
lit
axis
iiiniis
ad
scmihasem,
ad scrniha-
sern,
nenipe
ul axis (!\ ad semibaseiii I)C,
ila
axis
XF
ad scmibascin (iF
Ao
(liais
i/itcr se
i/i
ralione
axium
vcl sctnibasiuni.
hoc est
ciMvaiii xVOl) esse ad cmvaiii
XKi
atl
ul est axis
AC
ad axeni
:
XI'",
seiiiiljaseia <!F
lia'
Demonslralio
Secetur onini
osl in proriiptu.
utei(|iie axis in quoilibet parles a;quales.
Diias lan-
tinn, ad
ei'go
vitandam confusioncm
et prolixitatem, assiiinomus
secetiii'
et axis
FX
in
et,
tangentes l)N,
OM,
BO
in
puncto
\\,
AV.
appiicatis paral\
U'he, in
pnncto V; item,
in altra figura,
ducantur ad puiicla G,
ipsi
lan-
parallehc
XR
in
punctis
FinMAT.
I.
242
lx
1-
PARTIE,
DC
ad (A,
il
(F ad
FX;
CA
esl ad
CN abscissam
per langeiilem
iil
ad 3;
item
rerta
FX
FK
ad 3
DC
ad CN,
ila
(iF
ad FK.
GKF
ergo
DN
DN
ad NC,
iia
(,K ad KF.
Sed
ul
ad NC,
ila
DF
ad
Cl,
et
ut r.K ad
KF.
ila
Cil ad
FV
ergo
ni
DE
ad
Cl,
ila
(ill
ad FV.
Siiniliter
p'ol)al)iliii' esst;
m OV
ad RA,
ila
IR
ad XY.
11
na parte et
\Y, Y F ex
ul
ila
omnes
OV
ad
ad
loltiui axeiii
toliini
AC,
omnes
OU, IR
1)1']
axem XF.
opus
sit,
Omnes
et
OV
et pliires, si
ijenefieio ahiliictionis
prohatum
est,
DOA
item
omnes portiones
tangentium GH, IR
opus
sit,
vam GIX
ergo
ul curva
DOA
ad
axcm AC,
ila
curva
GIX
ad axoni \l'.
DISSERTATION
ot,
M.
1'.
E. A. S.
2^3
axcin
XI-"
lit
ail
basim (E
curva
DOA
ad ciirvam GIX.
a/na AO,
ciijiis
fYf
i/ilcllii^atiir
si/il
forinan
quel (ipplicaUf
sit
uempo
ulbasis (10
ila
ail
basini
C\,
applicata
applicala
cl ila
BP DE
ad applicatam DN,
si
ol sic in
infmituni;
ad pii/u/ii/n
(/tiodlibel
prions cun. ut
(),
diiai-
lur langens
OU
cuin
are
co/we/iiens in
punclo H,
(fit
cl continitcliir C()
douce
pitnela
cl
conjungil
cl
scmpcr conlmgere
ni langenles eorrelal
(3).
Ducaiidir
I',
l'iiiiii
a[)[ilical;c
BPH, DEN,
H,
Si
l-:.
et rectis
OH, VH
proiluctis in piinctis Q. S, V
(;\'
M.
majo-
diirtarn, seinpcr
leiii
DM,
inlerius
MVSH
tangerc secundani
punclo V.
244.
l'ARriE.
Kx conslructionc
ut CA)
;ul
C\',
iia
est applicala
RP
ad applicalam
BR;
OH.
VH
CO
ad C\,
ila
recta
RQ
ad rectam
RS
ergo
ut recta
DP
ad rectam Rit,
ita est
recta
RQ
ad reclam RS.
et,
vieissim,
lit
recla
RP
recta
ad roctaui RQ,
ita
est recta
RR
ad rectam RS.
Quiim antem
ei'it
OQH
:
BQ
major rect BP
fuit
BS
erit
primo loco
probaiidum.
in applicata inferiiis
Nec dissimilis
sumpt
erit
demonstratio
*
ex
CO
ad CV.
ila
DE
ad DN,
et,
CO
ad CV,
ila
DF
ad
DM
ergo
m DE
Kst autem
ad DN,
ila
esl J)F ad
DM.
erit.
DE minor DF
ergo et
DN
ips
DM
minor
Recta ilaque
MVSH
in piincto
V
id
Lemma
Sit, in qiiarta figura (/is(.
ad
quod sequitur.
axcm AE
potestate
alia
xiih-
EF
sit
EG,
et
NO,
DISSERTATION
sil.
M.
l>.
K. A. S.
245
paraboleii
CD,
et reliqua
AC
l)isccc(iir
iii
H. Ducatiii" ad
in
secundam
II
Fil,
(|iia'
codem
puiieto
cum
axe
coii-
non soluni ex
vi
EA
ex superius demonstratis.
Ao
(|Li;ulr;Uuin
VE
esse ad quadraUim
;ul
EH
rectani Efi.
Jam
cnini, in pi-opositione
III
IVisseitationis,
demonstratuni
est
(|uaili'aliiiii
EH
ut est recta
AH
ad rectani E(i
i'ri;(),
eiil
ut (|iiadialinn EF,
(juod
GVl,
EH,
si
ita iliiiiidia
reue
AH
ad rcclani
(iE.
l'rohahimus pariter,
Iioc est, si
recta
FE
sit
(juadratuin
YE
sit sui)ti'ipluni
quadrati GV],
essi'
ul quadratuni
ita
FE ad
(|nadratuni Eli,
et sic
de suhquadruplo, subquintupio
et reliquis in intinituin.
ad (luadratinn EH,
ita diniidiaiii
AI! ad rcclani
til'^.
246
UVHKS
l)K
FERMAT.-
1-
PAKTIK.
ru m
(luadialuni
iln
FH
ad quatlralum EH,
(E ad ipsam (iE.
diniidia
AU una cum
Si
vero recta
EF
sit
GE,
EH,
oiit
(Il
(|iiadfatutn
(|uadi-atinii
(HF]
ila teilia
pars
AB
una
cum
ad ipsain (lE.
Si recta
EF
sit
EH,
;
ila
quarla pars
AB
uiia
cum
Efi
ad ipsam YA\
et sic in intiiiituui et in
l'iiorosmo
1\'.
seniihasis
15(",
et al)
AE, AF,
i38 (5).
FED
qtiaruui ea sit proprietas ut, duct (julibet applicata
sit
HGDEF,
recta HI)
semper
AI), recla
illas
BF
in
omnibus ad
Aio omnes
singulas in infini-
AE, AF
etc. esse
semper
DISSERTATION
Thoorenia goiicrale
lilxponalui*
iiiiio (t
M. V. K. A.
S.
247
ita se liabcl
(Jii(-
separatim
i3f))
eadcin parabole
3M
aiqualis
oiii-
similis ipsi
AC,
ciijiis iilco
AH
el s(Mni-
basisON semibasi BC
ram conslruendain
recta
(separatiin
ciiiiii,
ad vilaiidam
confiisioiieiii, iigii-
NP
iTcl;e
NM
potestate dtipla,
potestate
NQ
ejusdem
NM
NU cjusdem NM
(|iiadriipla,
et sic in
ON,
1',
I',
Q,
R ejusdem
(>
eiiiii
[tarabola
03M
leii
vel
AC
iialiira-,
et siiit illtc
'i
OjQ.
U
5
etc.
Aio paraboAI"]
curv;e
esse
OGU
ciii'vu!
et sic in
intinitum.
Qiuiiii
in
sit
nostris parabolis
Ol\V,
OjQ, OGU.
duct
applieat
'6
^6,
rccUe
ON
ail
ciibmu rccla
l-,
1'
'.
iia
quadraluin
it(un
ni cul)us
ON
ail
cubnni
5-!,
ila
(luailiaUnn
NO
ad (luadruUun
>.;
dni que
cuIjus
on
ad cnhuni 62,
ila
quadraUim
NH
ad qiiadrulinn K
>.,
248
nostri
1'^
PARTIE.
AD, AE,
AI'
liacc est
1
AS
{fig.
38), a qua
si
dnias
1-:
biseces in puncto \, et ad
Fi-. i38 (5).
piiiicf a C, 1),
FED
(liicantiir
qiia^
occurranl axi
in
jjunctis
I,
H, G.
in teilia Dissertationis propositione,
Ex demonstratis
quadralum RC
et,
est
atl
iiuadi'aliim
RI ut recla
AV
ad rcctam R(;,
coniponendo,
ijuadraluin CI csl ad quadraUini RI ul recla .\V uiia
ciiiii
R(]
ad
IM].
quadralum recl
DH
ergo
ila
recla
A\ una
cuiii
RC ad RC,
et,
coniponendo,
ul
ila
quadralum langenlis
DU
bis
ad ([uadralum
RH,
Ri],
recla
AV
una cum RC
sumpl ad ipsam
Sed
ul
quadralum
ila,
DISSERTATION
v.\
M. P. E. A.
S.
2W
cadom
Dissorlationis propositionc,
liE esl ad f|iia(lraluni recl;c TU a tanf^enle Efi ahscissa'
quadralum
Cl'go
ul (|iia(lraUim rccl;c
ita est recla
HE
AV
si
una ciim BC
diicatur
;ul
Similiter probabitur,
ciirvam
EA
applicataZTK secans
curvam AC
in T, et intclligaUir
ad
|)iinctiiin
AKK,
esse paritcr
ut
qtiadralum
KZ
ad quadralum rcclie
punctum K
diicta
ab axe abscindit,
his
reclam
AV
una cum ZT
et sic
semper continget.
sit
ilaqiie sequalis
..iM
(:,).
Fii;.
llo
(,'
FED
basi EU, tangens 'h[ langcnti
(eiu
A!p[i
EG, axis
Sji
axi
taiigen-
prioris
V-
sit
subdupla potestate
de reliquis. Ducantur
Oy, y.
recl;e
K\ pra'cedente
tertia
- ductas
J2
I.
2oO
UVRES
l>K
FEUMAT. 7,
1=
PARTIE.
axe concurrcrc,
qiuiiii
cum
iV)
parabole ejusdem
l'iSl'ii
cum
paa-
('>)
holis
sive
OM, OP
BC;
etc. {fig-
sit
a^qualis axi
.AIN
AB sive
sive
[3o,
scmibasis autcm 8
/
I
sit
NO
axis
it)
et sit illa
9, a
qua loi'metur
9 12
/
i
1
'j/,
cujus idem
sit
sit
1
a3quaiis curvai
9, item appiicala
1112
nirv;e
9, et sic
'ji
de
1
l'eliquis.
Prohaudum primo
ciirvas OttS et
9 esse easdem,
:
lioc est.
om-
Quod
sic
demonstrahitur
f|ua(lratmn
l'robavimus
qnadratimi WY. esse
sive quailraUim
u( rcclain
>.o
;iil
\\C>,
ad quadralum oy,
bis smiiplTi ad icclani
('.H:
AV
iina
cum CR
potestate
subduplam
recta> oX,
quadratum
recta' Oo erit
dimidiiim
Oo ad
quadralum
ciil
oy,
AV
una
cum CR
ad ipsam CR.
quadralum vj
ad ipsam ZT
;
AV
iiiin
cum ZT
de reliquis.
DISSERTATION
Disf|uiren(liiiii jarii
M. P. E. A.
S.
-iol
an cadein proprictas
ciirva'
'|
2 9 convciiial.
Uiiod
ila lict
/_
In ciiiva
{:,).
Fi},',
l'i"
r
scos
]]{]
et axis
89
a'(|ualis axi
'l
AB, ox lonimatc
'j^cr,
l'crlis
yp,
78
csl ad (|iuulialinn
8p
iil
dimidia recta-
AV
ad letlani (Mi;
ii'L'ta
ergo, coniponciuld,
So
dimidia
AV
una cuni
Similitor,
piincta 10 et
si
intclligatiir
rocta 9 10 a'inialis
recta'
AZ,
lioe
est
si
diicla" eril
ali
a\c
ul dimidia
ZT
Scd,
ul (iiiadraliim
yo
ad (|uadialum 80,
ila,
quadialum
(et, siniiliter,
appiicala-
i;
ul
quadralum
langeiitis ad puiictum
diicla'
ipiadraUim applicata'
ir>,
lu
r^
(hiclam)
er^u
ul fpia
IraUim
'l/S
ad quadralum 85,
ila
dimidia \\
uiia cuiu
liC ad
UC.
232
P"
PARTIE.
Sod
i/jo)
prohavimus
quadralum absciss
una ciim I?C ad
crit
Cl
:
quadralum
applicala^ 05 esse ad
a tangente oy
ut est dimidia
AV
'\
129,
80-,
0-[ii,
ad abscissam
aliis
iia
et in
omnibus
modo
prn-
liahimus
nempe applicatam,
punctum
\x diicta ut est
ttv
ad
v 7,
v\ sic
do reliquis.
quum
ilhie
curva^
i2'j/, 0-j3
habeant
eumdom
el
omnos
Fis.
'4" (')
Kx consliuctione auteni
'/ 1 1
semibasis
'\
1 1
ergo curva
9 est a'qualis
rect;ie
BE
et recta
BE
supposila est,
in
con-
AC
dcrivatarum,
AD
crgo parabole y
curva
liK^ta
71
O4
basis
enim / 8
est
BC
sive
NO,
et simililer axis
89
sive
AB
quum
ergo parabola'
DISSERTATION
()/|P,
/,
1
M. P. E. A.
et
S.
{[iinin
253
hasis paraholcs
1
tam axis
()
P. ov^o et
ipsa paial)ol(' /
9, ex propositione
II liiijiis
pla paraboles
O4P. Quuin
4
'*
(|iiam
eurva.- Al),
ciirva
AI)
ipsa parabole
criiiit inlei'
se tecuiales.
Quod
erat demoiislraii-
diiin.
Nec
dissimili, ad probandiini
artilieio.
esse parabola-
5Q, utendum
Quum enim
quadratum
lU est recla
BE
esse ad
(|iia(liMtiiiii
F!(i
AV
una
ciiin
BC
Ijis
siiinpl
atl
i|isarn
I5C
probatiim
fiierit,
ergo,
componendo
et ulterius
progredicndo,
recla^ B(;
eril
AV
una cnm
ipsam UC.
I']st
ut (piadraluiu
quadraluni
ld,
iia
(|iuidraUuu
ll'"
ad quadraUun
aliscissa; al)
er"o
quadraUun BF
ulcsl recla
eril
ad quadialuin
illius aljscissa-
AV
una cuni
\\C 1er
ad
fC.
(5
['')
pi'fecedentis,
nisi ([uod
\\\
figura
Ao
>.Hi
rKUVRES
fada
ni:
fehmat. -
i=
PAinn:. ]W
lieiil
KA
fict
;oqualis, curva
natura' ni
aiiloni
oiniics
ti^iira
Ao,
et
Oo.
In
alia
separata
(,Aa''.
'1')
'"
^I^'-'^
curv;c
f)
1 1
'/
ii>'|, l'ccta
9b) dit
MN
CB,
vel
AU
haseos
ON
'ji,
vel
et fiet
03M
natura; a (jua
applicatic 8
10
9, 11 9, pro-
iutcr se
qualcs
boc
csl, casdeiu.
j'
curvam 9
AI'];
oX sive BF sivc
curv;c
csl
7^9 sub")
tripla potestalc
ei'^o
curva
AE
et
paraboii'
Kodeui raliociuio
in ulteriorijjus
cl
ai;nosceul,
licudcnl.
cl <'\
cis
METHODES DE QUADRATURE.
255
DE 7EQUATI0NUM LOCALIUM
TRANSMUTATIONE ET EMENDATIONK
.\n
MULTIMOHAM
CUM RECTILINEIS COMPALATIONEM,
AXNECTITIR
CURVILINEOnUM
INTEii
SE VEL
CUl
PROPORTIONIS GEOMETRIC/E
IM
usus.
In
Ai'chimedus (');
An
itico (|uia
TcTpayojvi'Co.'jaav est
cxperlus? An
cl
agnoscimus
sumus,
et
inventionem nostram,
([u;e
edeni
omnino
nie-
ihodo
cl
reeenliorilms geometris
haud
iliibenter impertinnir.
IJnico,
licc
quod notissiuuim
est,
melhodus
qitfhi.'!
Data
iHin,
est
al
di(fcreiUia lernunorain
ad
2ii cl
2f.
25(1
UVRES DE FERMAT.ila
I-
PARTIE.
ininorcm Icrrninurn,
oinries in inflnilum
sumplos.
DSRK
V\z-
l'i-'-
in infinitum, si
et ductis uni
asymptolon
([ua'dam rect;
AH
potestas recta*
GK,
homoi^e-
neam
etc.,
quorum exponens
est unitas.
Apolloniana
('
est sivc
placet,
hyperbole cujus ea
recl;e IIA ad
sit
proprietas ut
A(,
sit
semper
ut
quadralum
ila
quadratum rccUe
recla
GE
ad reclani HI,
'
Le
nom
t lijpcrbolc,
comme
Apollonius.
MTHODES
et
ul
l)K
OLADUATUKK.
Ail,
257
quadralum
0\
ad
(|iKi(lial(iiii
ila
roda
111
ad ipctani ON,
etc.
Aio spalium
iiilinitiini
cujus hasis
Gli, (U ciirva
RS ex
iino lalere,
in
infinitiuii
exleiiiiitiiii-
AG,
seciiiidus
AH,
et
(|iiaiilimi salis
sit ut,
rectilineiiiii
smI) G\l
GH
ada'f|ii('tiir,
ut loiiuiluf Dio-
GH, HO,
OM
commode
tiones,
per
7.~7.^(My'r^'j ;
Archimedea demonstrandi
sufficiat,
quod scmcl
monuisse
lum inculcare
His positis,
(Il
s;e[)ius et iterare
cogamur.
quum
\(;
iid
sit
AH,
ila
AH
ad
VO,
cl ila AI)
ad
AM,
Ali ad Ail,
ad 110,
OM,
in (ill ciil in
in in
ad iiaralielogiainiiiiim
siil)
111
111
ul ]>araliel(ii;i'ainiuiiiii snli
ail
HO HO
pai'alli'IdLci'aniinniii siil)
NO
OM
quum enim
ratio [)arallelogi-ammi
iii
siili
(IR in
mum
sul) Hl
HO componatur ex
HO,
rationc
GH ad lechc GK ad
[taraUelograml'cctaru Hl et
ex
sit
auteui
ila
en
ad IlO,
AC.
ad
AH,
in
Ut
pra^monuimus, ergo
ratio
paraHelogrammi sub KG
tiHad parai-
i.
FtnMAT.
I.
33
238
(KlVUES DE
sul)
FERMAT.-
I-
PARTIE.
lelogrammum
tiono
HI
in
HO
coniponitiir c\ ralione
GE
atl
III
et ox ra-
AG
ad Ali. Scd
III,
ila,
(iE
;ul
ex conslructionc, IIA
(|iia(Jr;Uiim
ad quadraliini (iA,
ila
roda
AO
ad reclain (A
siib
KG
in
GII ad parallelogrammiini
siili
HO
coinponiLiir
i-x
i-ationc
AO
:
ad
AG et AG
HO
lit
ad AH. Scd
l'atio
A()
ad
AH
est
componitur ex
iilis
diiaijus
siih
GH
ad parallclogrammuni
HI
in
OA
ad HA, sive
iit
HA
ad AG.
Siniiliter piidialiilui'
parallclogrammuni sub HI
O.M ut
in
HO
esse ad paral-
Iclogramnmm
Sed
sul)
ON
in
AO
ad HA.
parallclogrammorum.
:
recta-
proportionalcs ex constructione
crgo paralsiih
in
GE
in
GH,
sul)
HI in HO,
ON
rejeta-
H.\ ad
GA. Est
igitur, ex llieoremate
primus paralleiogrammorum
i)ro^rcssioiiis
E(i
terminus,
in (ill,
ad
reli(|iia in infiiiilum
parallelograninia.
hoc
el
est,
HU
curva IND
Sed ut
HG
ad GA,
sul)
lelogrammum
igitur
GE
in
GH
ad parallelogrammuin sul)
GE
in
G.\
est
(ill
ad ligurani
ila
hasis III,
idoni
parailelogrammum
sul)
GE
iii
in
GH
ad parallelogramimnii
suti
GE
G\.
WTdODES DK
Krgo parallclogramimiiii
siih (JE in
Ol'
ADRATUllK.
(|iiotl
si
-io!>
GA,
addas
ztjj.Cf.yi'jij.'j'j
cvaiicscil
cl
iiiliiluiii,
siipcrost
verissiinum
et Arcliiiiicde
:
(licet
pro-
firmanduin
siil)
paraliciograinimiiii
(jl-;,
AK,
base
asviiiplnlo
(iil et
ciirva
l"]D in
infiniLiun
producenda, contenta".
iiii, si
lit
pla-
UA
ad
culiiiiii
iccla- (i.\,
et sic do roliquis.
lient
pm:
10,
MN,
ut supra, in inlinituni
in
diini
AO
ad
GA;
portionuni inanifeslahit.
igitur
m paraIleioj;raniMiuru
et,
Eli ad li^'uram,
ila
rccla
()(i
m\ (IV
GI'],
it;i
(Ml ia
K\\\
ad |)arallelogramininn
siih (iK
in
<iV
est igitur
ni
lia
parallelograinmuni
suIj ()(i
in
(II-:
in
(;\,
et, vicissiin,
ni
ila
paraiielogrammum
snli (Xi
siili
in
(M-:
<lll,
paraiielogrammum
Ut autcm
paraiielogrammum
iUi
snii
(Ml in (IK ad
(ill,
paraiielogrammum snh
i,
11(1
in
(iK,
(Xi ad
sive
y.
ad
ex adicqualioiic
2G0
intorvalla
UVRES DE FERMAT.
cnim
liac
I"
PARTIE.
hyperbole, paranelograminutn
EGA,
qiiod est
duplum
figiira
ptoto GR,
ciii'va
ESD
in infnitnm
prodncenda, conteii(a\
quod
in
sol ratione
methodus, quia
in
NM
in
quum
r.E ad
III,
ila
HA
ad GA,
(acillime derivelur.
Eadcm
raliniie
est alla
qit
m /lyperho/is,
in
IJnicum
in
parabole,
si
qnibusiibet
in
intinitum
demonstrationes expedientur.
AGRG (y/ij'.
i/|3),
basis
applicatis lE,
ON,
GM
ila
semper
AH
ad quadraluin lE,
recta I!C ad
Cl
ni (luadralum lE
ad qiiadralum ON,
ila
Intelliganlur, ex
more methodi,
:
reetae
etc. in
parallelogramma
O.M,GU,
etc. in infinilum.
AE
ad parallelogrammum IN,
METHODES DE QUADRATURE.
Gomponitur autem
ralio pai'allclogrammi
261
AE
ad paiallelogrammiim IN
ratioiic
ex ralionc
AB
ail
lE cl ex
HE
ad EN.
Quum
auleni
iil
sit
AU
f|iiailralmn ad lE quadraliiiu,
ita
15C ad CE,
si
iiilor
BC
cl
CE sumatur
EC
cl
l''ig.
.'|3.
Nd
iiKdia
ro.cla'
liC
NC
et
ne. ad
Ed,
ila eiil
RC quadralum
ad V(> fiiiadraliim
scd
iil
UC
ad
E(;,
ila fiiiadtalnni
AR
ad <|iiadialnni El:
crgo
iil
ita d'il
RC quadratum ad VC quadralum,
ad lE,
ila eiil
et
ut
AR
RC
ad VC.
Al*]
ad parallelogrammuni IN coinpone-
e\ ralioiie
cl ex ralionc
HC
atl
VC, sive
VC
ad CE, sivc
EC
ad VC,
('),
RE
\U]
ad CE.
('
roir plus
liiuit la
-202
LIVIIES DE lEIlMAT.
auk'in
I-
PARTIE.
i-atio
qux
compoiiitnr ex
]{(;
liis
diiabiis rationihiis,
i',\
BC
ad
CY
igitiir
paralkdo,i;rainimiin
\E
csl ad pai-allcloi;ramimim
IN
lit
lC ad Y(],
parallelogrammum AE
ideocjue
ut idcui
eril
\i],
parallelogrammum AE ad lotam
ila
figuraui
1$C.
AUlKCli,
diametrum
UtaiituniBY ad
totain
diametrum
B(], ita,
AB,
paialIcdogrammuMi sub Alt
sivc parai leiograMimuiii
iii
KV
in
]\V.,
BD
tangent
iil
(A) in
D)
ergo
paialluiograuHiiuui
ila
AE
ail
AUCH,
li),
parallelogramuiuui
suIj
AH
iu
BY
ad paralbdogratnuiuui
ft, vicissini,
iil
\\l
iu
\i\
lit
autem
parallcdograuimuin
AE
ila,
HV;
ergo
ui
HE
ad
\\\ \
ila ligin-a
ad parallelogrammum
<
Hl)
>,
et,
convcrtendo,
ut
HY
ad HE,
ila
parallelogrammum
Hl) ad liguraui
AlidH.
MTHODES DE OUADRATURE.
Esl autcni
263
BY
ad Bli (propter
a(laM{Lialitateini
et sectioncs iniiuilissi-
mas, quod
rt'ctas
BV, \E,
ad 2
ci'go
iil
3 ail
^
licot al)
([LiH'
co
usiirpata;
inelliodiini aiiteni
liahiiiiniis,
iniiiii-
non dubitaiiius.
et
Demonstratio autein
W'vc,
in
ut luiUusaniplins
lincis
redis companitioiir
'),
curva
AIGC
ciiljus applicala^
AD
ila
2G'*
GUVRES DE FERMAT.BC
et
I-
PARTIK.
Inler
EC sumantur
diiye
intpr \iC et
CN sumantur
TC.
Constat, ex constructione,
quum
sil
liitio
HC
ad
CK
ca(icni raiioni
VA',
ad N'C,
fore
m AB
ita
quuni autein
sint, ut
HC
Ut igitur
ad Rr,
u[
]U: ad
SC
cl
ul
SC ad NC
ila
cnhiis prnn.-p
BC
Sed
ut
BC ad
N*;,
ila
prohavimiis esse
ciibiini
AB
ad ciiiiiim lE
ergo
ut ruliiis
Al?
ad fuliuin \K,
ita
cnlius lC ad culiuni
RC,
ideoque
ut
AR
ad lE,
ila
RC
ad RC.
Quum
AE
ad
parallelogrammum IN
componatur
ex ralionc
AR
ad
11']
cl
ex.
ralioiic
RE
a<l
EN, sive
RC
ad
E(],
ergo
cadem parallelogrammorum
ex ratioiie
ratio
coniponetur
et
RC
ad
RC
RC
ad
EC.
Ut autem
RC,
ita
iiiinia |)ropoitionaliiim,
ad Et] (|uartam, ad
R(]
tertia
TC
sexlain
MTIIODES DE QUADRATURE.
265
RC
ad
RC
iM
RC
ad C,
parallelogrammum AE
est
ad parallelogrammuin IN
m Rd
est
ad TC.
al
tiguram
BT
ad C,
ideofjuc
iiaralIeloRrammuin
ila
AE
ad totam
(ij;iiraiii
AICB,
recta
RT
ad reclani RC,
sive, siiinpta
commuiii
latitudiiie
AB,
ad parallelogrammuin suh
ila
iiarallelogrammum
siili
AR
in
RT
AR
in
RC
et,
vicissim et convertendo,
parallelogratiiiiium Ri) est ad liguiam AI(]R
paralleldin'aiiiinuni
sdh
AR
in
RT
in
RE,
sive,
recta
RT
ad lectain RE.
iiecta
(|u;e
intervalla
I\\
VR.
methodum
tria
logaritlimicain, censenluiiis
BE
continet
ex
intervallis,
nempe EH,
HV,
VH
ergo
li,t;ui'ain
in
hoc casu
ni
'>
ad
!.
scm[)cr piirallrlogrammiim
BU ad Jiguram
cl (liamclri
ad cxponcntcm polcslalis
el
per-
2()
0:UVRES DE FEHMAT.
'^
PAHTIE.
ad 3 exponeiilem
ap[)li-
et 2, lioc est j,
lu liyperholis aiitem
salis
eritenim semper
{Jig- ^Iti),
qiiacumque hyperbole,
niam figuram
prolcnsain
inrtri
parallelogrammumBG adjiguram
RGED
ut diffcrenlia
diu-
ad exponcnlcm
potcslatis applicat.
Fisi^-?.
Sif
H\
ad
ciiliiiiii
("lA,
ila
i;
ex-
ergo, in
parallclogramminn
erit
ad tigiiram ut
et
ad
2.
Quod
quam
totiiis Gallia^
mathein
liac
de re
pos-
terum dubitent.
Ex
supiiADicTis
:
accessionem
infinita^
enim exinde
1.
de quihus
^267
iiovis geoineliis
iii
iii
mentcin
vciiit, liicil-
limam sortiuntur
contrahemus.
(|iia{Iraturam; qiiod
quasdaiii
rgulas brcviter
anjuationem sequentcm
iinuilc
/i'y.
JSr/.
i(j.
(apparet
ccrtuiii
est potcs-
tatem ignotam,
ad latus.
I! in
U,
(|iiiiiii
sit lilieruiii
<|iiantita(em
ignotam U,
in notain
II
diictaai, ;e(|nare
quadralo
Hoc
posito,
{(j.
a'i|ualiiliii
li'xwlS;
iiomogcneuni autcni U
in
signis
notari. Siip|ionatnr
ii,'itiir
iL'(|iiari
II
\\\
/.'in
F;
H<l.~
[ij.
;L'(|ii;tUii
l!\nl
//iiiJ'.
sit
nempe
/>'/.
aM|u;il('
/>'
in /;
erLH) (lal)itur
/
a-iioalis
/;.
/Equetiir deinde
A(],,
Al].,
//in
lioc est
I! in i
;
208
i-rit
(EUVllES DE
t'xtrcmum punctum
rectie
FERMAT.-
1"
l'AHTlE.
igilur
in
omnia Equu(latiiin
cognituni
(' ). sit
quatio
Kc.
+ B'm
Aq.
aequalis
sit,
in U.
Ac.+ li\nAq.
yEquentur singubi intcr
se
;iH|ualis
\\\
li (/.'xn
Y.
membra, hoc
ipquetiu'
est
Ac.
/J'j.'inJ;
^quetur deinde
Ji in A'j.
secundo niembro
/Iq. in
F;
tibus
ejusdem gradus
commode equandum.
membra, imo
et
sub plerisquc
ut
uti'ius-
camdcm
plurimuni
aptari.
in priori
quatione,
-iq.
in
qua
/;''/.,
/{q.
;e(|uaviniMs
'
,2= b-'-a',
cl
(luo
II,
la rcctti
liiicii
dnin,
le
r''
I
degr) ([uo
mOmo
sens
MTHODES DE QUADRATURE.
loco ipsius
/:'(/.,
-269
omnium
et
i'.
qua-
omnes enim
quam
recta
in
datam.
rtem,
nihil aliud
sunt
quam omnes
H quadralum datum.
prima quam
in
tam
in
f'aciunt figu-
rcctilineo dato.
fit
per synseresim
et
quod
commode
pariter expe-
Proponatur,
si
placet, curva ab
Bec.
ltt/c.'\n
-\-
A qq.
Ex jam suppositis
et
/:</.
-,
h(i. '
B in
inde
mcmbra
li\\\U
/^
in
/+
/>'
in J'.
Quo
peracto,
lice. 4- B(ie. in
,
+ Ace.
A q,j.
quabilm
li
\\\
O + B \n I
-\-
\{\
Y.
et,
singulis,
;E(|uabilur
BiuO:
et,
omnibus
in
Aqq. ductis.
Bec.
;e(|uaijitur
r/i/
in
\i\
et,
omnibus abs
IJ
divisis,
Bijc.
qtiuliilur
A/jq.\uU,
a'qualiones enim
unam
ex hyperbolis, ut patet
270
I'
PARTIE.
potestatilnis
duarum quantitatum
ignotaruni.
S(!cundum
membrum
Bqc.'inA
Afjii.
a^quationis dal
liijc.
Ac.
/?
et,
omnibus
in
divisis,
fit
equalo
Ac.\nl,
quifi est
Deniquc tertium
I
membrum
,
est
ce.
'/'/
hoc
esl
A<i.
iciiiiale
li\nl.
,.
,.
'
'
(fiiae
omnes U ad
rectani
datam
summa enim
duaruni bypei(hit
et
unius
parajjoles
spaliiiui
quadrato dato.
Nibil
eodem enim
res recidit
quo
si
commode comparari.
Proponatur etiam
yVyc. in
Ucc.
a;(|uaii
A'(
Ac.
Fingatur
correlati,
7?('.
!>(]. in
Ittj. in i
Fiet
. Av.
B(]c. in
sive
r A)/.
lific
a'iiuahs
,, lui.
/,
MTHODES DE QLADH\TURE.
et,
271
//</.
divisis, lict
;equalis
Aq.
iii
/,
(jiia
ex liyperbolis quadrandis.
membrum
iii
Ac.
li^ilur. (iiiiiiihus in
a'quari
llq.
Ac
diictis et
abs
/jfiy.
divisis, liet
c. in J',
Hqfl.
iBqualc
([lue
est ;eqiia(iii
luiiiis
c\ liy[eibolis quadrationi
obn()X.iis
consti-
tnliva.
Datai' igitur,
reciirrendo ad
primani iecjiiationeni,
in
reclilincis
summa
oniniiiin
cuborain
in liac spccie
plicatornni.
Sf.i)
et
'
iilterins
vetat
).
i43)eurva
Fig.
(|Uiclibel
ABDN,
l'i''.
et applicata' ad
ail
basini
liic
BG, DE;
est
verticeni, ut
HN
major FD
Ce qui
FD major
i'i
est
CB
et sic
semper.
'
suit
correspond
272
UVRES DE FERMAT.in
l'
PARTIE.
AH
applicatis
in
CA
et
suh
FD quadrato
FC
et
NH
BG
quadrato
in
in
HF)
;equalis est
et
in
GH, DE
in
EH,
l)is
bis
in
sumptis
ad basim
HN
sub
GH
GH
et
sub
DE
in
EH
bis in
EG)
etc.
utrimque
in
infinitum.
In reliqnis
autem
in infinitum potestatibus,
edem
facilitate
fit
re-
tionem.
Omncs enim
cubi
BG
in
EH quadratum,
sumptorum
in
:
fer
CA
et
sub DF
cubo
FC
et
sub
HN
cubo
in
in
HF
et
aequatur
summae planoplanorum ex
BG
in
GH quadratum
HG
ex
DE
in
EH quadratum
in
EG,
ter
sumpt*.
AH
in
BG
GH cubum
et
sub
DE
in
EH cubum,
a])plicatorum.
Inde manant
inlinita, ut
Estoenim,
et
si
HN
/y,
ipsa verb
HN, basis
data, vocetur
et sit.
(|iia'lil)et
applicata
FD
vocetur
/i
et (juailibet
HF
vocetur A;
tntiva
Jl(].
Al/.
;im|m;i1('
/iV/.,
(|uod in circulo
ita
se babet.
Quum
omnia
quadrata
in
ad rectam
applicata
et
siiit
a'qualia
omnibus produclis ex HG
sive ad
I)
GB
<
bis
sumptis
>
ad basim
HN
applicatis;
sint
autem
MTHODES DE QUADRATUUE.
omnia
ut
273
E quadrala,
et ad
ad
II
HG
in
GB,
lus
sumpta
hasim
I)
tum. Ergo,
GB
ad
basim
Ut autcm faciliima
ris curvse
asymmetriis involuta
tiat
translatio |)rio-
ad novam,
operari debenuis.
Sit quodlibct ex prodactis ad
basim applicandis,
UE
in
in
ED.
Qnum
DE,
FM
sive
HE
ED
vocabilur
subduabus
ignotis et inde-
finitis rectis in
comprebenditur, quari H
in
in U, sive
ipsi
producto ex
data
directum
DE
posita, lequari U.
Ergo
j,
;eqii:il)ilur
.1.
Quum
autem
liq.
B\nU
fiet
Bq.
sive,
in
Eq.
Dq.
in 6' 17.
quale
Eqq.,
pcr antitbesim,
Bti.\\\Eq.
Eqq.
qualc
Bq.xnUq.,
in
HOPN
qua,
quum omnia
lioc
producta ex
in
est, si
applicala-
dabitur planum
HOPN
<
in
>
rectilineis,
ideoque
ipsius quadratura.
'
faiidniit sdluh).
l'original.
ou ajout
a tort sur
spatio
(]ui
suivent.
Fermt.
I.
35
274
Sit.
UVRES DE FERMAT.
1-
PVRTIE.
Ac.
a'(|ii;ile
Ec.
II
Siimma omnium
ideoque siimma
cuhoriirn ad (liamelruni
applicatorum dabitiir,
omnium produclorum
ex quadralis
HE
quadrato
in
HE ED
in
ED
in
ad basim
terminis
fil,
Eq.
EP, ul
V
^fiiiiUJiUir
Eq.
A.
Si isritur, in
illius
valorem
et
fiel
Uq.
in
Eq.
Eccc.
arpiah"
Bec.
in
Vc,
in
qu
HOPN
liq. in
summa omnium
HOPN.
t-^ad
basim D ap-
in
infmitum,
advertcudum
in
Iranslalioni-
omnino viam
in
analystis
ineundam,
prsRCcdenti diversam.
enim
IVCBTYA, cujus
curv;e
ea
sit
et ejus
perveniant,
ita
ut
MV
curva ver150,
CBYA,
intlectatur, ul
CN
sit
major quam
BO
etc.; ita ut
omniuiu applicatarum
maxima silCN.
Si in
NC
a<l
MTHODES DE QUADRATURE.
l)asini,
jaiii,
273
iil
111
in
KV,
supi-i,
quia
NC
YG
in
niaxinia
applicataruni,
I.
in in
>
GV
CD
in
GN,
si
u(
liac figura
A',
perveniat,
sive
Ml vel
RV
vocelur
et ipsa
MV
sive RI vocetur
ipsaque
GR
maxim
est yequalis
ideoqne
invenienda)
recta* datie
productuni c\
ideoilue
GV in (iN
aMpialc
prodiicto ox
Z\v\E
in
E,
coniparabuntur productis
Z in E A
ad basitn ID applicandis.
in
E
YF
FN, qua
in
A\nE -Z\\\E.
Quibusita
rivabitur,
stabilitis, l'aciUinM' ex |)riore
in
aliis
idein([ue
oinnino applicataruin
observanduni.
LU autein pateat novasex nostra bac
melbodo cmergere(|uadralnras,
276
(le
1=
PARTIE.
proponatur priecedens
riqc. in
Bec.
Xc.
qualis
Ec.
Dantur omnes
basim translatis,
E cubiin
fict,
rectilincis, ut
jam prohatum
est.
Quibus ad
ex superiori methodo,
B>j. in U Eq.-'
?pquale
A,
et,
omnibus secuiidum
arteni
novo ipsius
valori
accommodatis, evabasis
;
cujus
Ec.
+ Uc.
rcqualis
BinEinU,
25
qu
AKOGDLA
{fig-
i47)
drationem suani
commode
nanciscetur.
Fin
47-
Notandum autem ex
curvis, in quibus
Exercitntinimm Malliem/iticitriiin
lihrl quinqite
(Levde, .loan
l'^-j
d'aprs
J.
est singulier
le
que
ni
Schooten
Format n'aient
fait
mention do Dcscarlcs
comme
ayant ])ropos6
(iremier
celle courbe,
laquelle Roberval
donna
lo
nom
et ([ui esl
MTHODES DE QUADRATURE.
Si
277
ooii-
cnim
in
stitutiva, ut superius
diximus,
Bq.
Aq.
Eqq.
a^quale
E<j.,
est
Eq.
ff'qualo
Bq.
in
f/(/.,
Eq., producto
in U.
in
U a diametrum
applicata et.
omnibus per B
divisis,
applicat;v, ideoque
Bq.
Aq.
quaic
B\nU;
unde statim apparct novam illam curvam versus diametrum esse parabolen.
nuUo
bolas et ab byperbolis ad parabolas, ut experienti constabit. Sicut aute[)i a curvis, in quibus dantur potestates applicatarum,
fit.
ita
catarum dantur.
Cujus
rei
exemplum
Bq.
in
Eq.
Eqq.
icqualc
Bq.
est,
in U(i.
In bac
natur
,, U
,.
icqiialis
esse
A\nE
j
ipsi
et,
subrogando
,.
,
in
locum ipsius
U,
novum
assignatum valorem.
A\nE -^,fiet
Bq.in Eq.
Eqq.
quale
A</. in
Eq.
278
et,
PARTIE.
divisis,
rcmanebil
quale
.Tqiiale
Bq.
.sivc
Eq. Aq.
Aq.
Eq.
esse circulum,
Bq.
Dabuiitur
oninia
igitiir in
quam apparet
quadrata.
ex prima curva in qua dantnr latera applicatarum, qiispra-
Quod
si,
tur nova in
modo
usurpemus.
l'roponaturenim curva
quam supcrius
quatio
Bqc.\n Uq.\n Eq.
Eccc.
rc(iuaiis
BccmUc.
U,
in
Probatum
aggregatum omnium
nova curva derivetur,
boc
est, latera
applicatarum.
itaquc^ ex e
locum
quem
ipsi
assignavimus valor,
artis, ;equatio
fthiiq.
le.
cl
Ec,
dabuntur.
et
inveniuntur quadratioinli-
nondum geometris
Exempli
qua
Eq.,
potestates,
Bq.
~ Aq.
cqiialur
dantur quidem
in rectilineis
omnes applicatarum
qnarum
omnes cubocubi,
applicatarum, qua-
MTHODES DE QUADRATIIUE.
riim cxponcntes signantiir
279
numro
impari, ut
omnes
cubi, oiiiuos
cir-
culi
et in
piaxin
redigerc,
'anquam corollarium
nietliodi prsecodcntis.
vel bis vel
pi'0|)osita'
dimensionem.
sequens specioin
a'qiiatio
Bc.
Si
in A'
aM|iialis
Aq.m E
-i-
Bq.'in E.
( li
videlicet)
in
Oq. Ergo
-~
et,
liet
B//(j.
quabuur
subslitucndo,
in
ipsi
assignatum valorem,
Oq.
quani initio luijns
Oq.
-t-
flq. in
Et ha^c
sit
ejiis
Recurrendum
igitur ad se-
eundam
Ponatur
-q
A
ex superiore
quam secundo
locum
.1,
tliodo, ;equari
et, suljstitueiido, in
fiet
jam assignatum
ex
nostra
methodo valorem,
/>''/'/.
/Iq. in
Oq.
a'iiiiiile
/Iq. in
Uq.
et,
omnibus per
/iq. divisis,
evadet tandem
a(]uale
/iq. Oq.
(|ua^ ;e(|natio
Vq.,
6^
dal circulum, et in ea
omnes
draturam
circuli.
280
UVRES DE FERMAT.-
I-
PARTIE.
in qu.i
Atj.lnE
-k-
Bq.mE,
circuit posse
quadrari, idque per duas ciiivas a priorc divcrsas analysis noslra brevitcr et facile cxpedivit.
Hc
plcraque
non
satis
iiiservirc statiiti
K
l
METHODES DE QUADRATURE.
Aio Uaque, ex
jani tradita
2S1
KIHGLMNO,
iii
cxtendenduin,
sunipto >-.
;i'(|iiale
< bis
ita
statim expedivimus
eadem mothodo
sum quadravimus,
vel
eui
niethodo
pr;i'scrtini
debeatur inquisitio
sit, et nuilta alia
summ*
applicatarum
in
quacumfiue curv
|)ropo-
problemata tetragonismica.
Aq.
L'qiKllc
"'/.,
quam
summa cuborum
appli-
catarum,
Si
tis
dantur
in
qua dabifur
Bn.\nO -=
Eq.
ie(|uaii
.4,
jam assignatum
nef|uali'
ipsi
valorem,
tiet
ex
metbodo
Bq.\i\Eq(l.
Ecc.
Bqq.'mOq.,
cubas.
ter-
Quum igitur
tia,
in
in
in
in
priore curva
jam suppositum
est.
Quant
la
l'a
proimse
Format.
I.
y6
282
quadratis, ut
UVRES DE FERMAT. -
I-
PARTIE,
h
j-
;qiiaii
O:
ei'go
Bq.mEqq.
et,
Ecc.
feqiialjiliir
Hq.m Eq.hx
Uq.
divisis, fiet
Eq.
Eqq.
;cr|uale
Hq.
in
Uq.
et in bac curva
Si igitur
omnia
quadrala dantur.
in
tur, ponatur,
placet,
Eq.
t
aiquale
li in
ergo, in
uUima bac
;cquatione,
IS\nVVq.
et,
mqualiilur
U<i.
quum
in
quadrala, dabunlur
in
ista
omnia rectangula B
ideoque omnes Y.
in liac
supponas
(biri
circuli
quadraturam), regrcdiendo
analysis,
igitur ab
bac ultim,
Idem
(b-
infi-
promptu; sed
altior est,
qua inquirimus,
Nec
figura^
ad syntbesin
et
ad verum quadranda'
calculum regressus.
numro
dimensiouem perveniatur.
MTHODES DE
ProponaUir. cxompli causa ('),
QUADIIAUIIE.
283
JfniA -//"
A''
X(\unr\
lit].
Quuin siipponatur
ilahuntiir
iuii(l:c,
Oc/., (lal)unturomiiia
A
iil('0(|iR' fiet
;L'(|ualjitiir
a-quatio
mter
ir-xnOn.-n'''
rrp;
el
/i'/.
,,
Kx
Iiac
nova curva,
([ua,
ali inetliodo
tertia in
(juadrala. ponatur
limU
-^
;ec|unri
ergo
ik't ;e(juatio
/)" in
Oq.
H'"-
,,
""f"'
^0
('-),
'
^'Z-'
undc deducetur
fcru'a
curva
in
omnes
Si
U.
(l,
dantur omnes
J! i/i
;i'(iiialc
}'(j..
('
Pour ce qui
([u'clle
suit,
jusqu'
lu
lin
du TraiL, on a reproduit
l.i
notation e\|>onciiticllc
telle
n'ci|i|)arait
pas plus
la
tt.
Il
est
notation du
abandonne sans
faire
une
roiiiar([ue
analogue celle
iv.y,
qu'il a
inscrite
dans un
Trait de la
mme poque
est surtout
doutcu\ qn
il
En
outre,
la
dans celle
te\le.
fair
('-)
Les Vtiria, an
noms de nombre
qui siiivent,
el
([ui
mme angmenls
d'une unit.
Un
corrig tort et
mme
numroter successivement
les dillrentes
courbes dont
il
est question.
-281
I"^
PARTIE,
ideoquo
U,
et tict
quatio
n''-\nOn.~/l'''
>"'(>'
et
(JTo
r%
in
Y quadrala.
fiai
methodo, dcducatur
curva et
.^
Bml
Oninil)us
..
secundum
Ji''
in
V"
;rf|ualo
/',
inidc orietur
(/iii/i/a
curva, in
([ii
dahuntur onines
Y,
ideoque omnes
/.
Kx
alia
ea, contraria
in (jua
curva
jj
/in.'l
(niliil onini vetat
,.
.'pqualrs
^ V
rcre)
iiet
/!//.
\n
A'
A"
!B(|iiale
Jlrjinl-,
undc
oi'ietnr
/ (/itadrata
dabuntur.
Reducantur ad
fit
methodo,
et
Iq.
:ef|tiale
II in
or^o omnia
DmE
dabuntur
('
et inde
in
qua
AV/. in
1''
;L>(|iial)ilui'
in
Ex
ex methodo ponalur
A\n() Y
;L'(|iiaii
METHODES DE OUADIIATURE.
ergo
Hrj. in
285
A''
A''
\v(\\va\\'\\w
Bq.
in Aif. in Or/.
t't,
omnibus abs
inlei'
//r/.
.1'
cl
/!'/.
\n Oi/.,
dabuntur elcritocmra
cui'va ab oa icqualionc
do termina ta.
Quum
if^itnr in
oa
omnia
.1
(jitadrala Aonliiv,
doducatur ex o
alla
tandem curva,
in
qua dentur
ylq.
latera, ef sit
;c(|iiale
II in
U;
0'/
in
fiet
Il'in
Ufj.
;ef(ualc
qii;e
nonam curvam,
qua omnes
IJ
dabun-
tur.
At
lia'c
non
proposittc constitutionem,
dabitur
quadratura, suppo-
quadraturain. Beneficio
curvarum
ninuis.
< DE CISSOIDE
FI\AGMENTUM>
^''.
il,
LU
ad diametrum perpendicubiris.
iniinita
EAPS
etc., p.
et asym[)lol()
(')
lo
|iar
M.
Cli.
;i8-4<i),
d'uprcs
manuscrit de
Bibliotlicipio
ItO. 11
snit la lotirc
de Carcavi
l'ai'oil
\
lluyi;ens
du
i"
j.mvier
la
i(i(i),
comme
:
titre
De M. de
Carcuiy, qui
de
M.
de Fermt, avec
u
remar([iie de lliiygens
./'a/
(dis-
mipann'aiit.
La
coiiio
fidle.
280
infinita
I-
PARTIE.
si
altra semicirculi
parte
ambo
esso
satis elegans.
et
in
ita
ut rectse Hl,
HG
punctis
et
*-ig.
>:\'.)-
KE
in
a
punctis P, punctis
et circule in
punctis
et B.
HB
et
in
et
punctis
et D.
recta IK et,
et
GF
a<l
ipsi
IK ;e(jualis, et a punctis
recta'
F exci-
tentur perpendiculares
gentiluis in punctis
diamctrum
et C, a
CQinrectas VI,BG.
His
gulis
ita
omnibus rectaniibilibet
sub
P[<iu>'lK
et
sub
YG<;in>GF,
utcumque
GF
MTHODES DE QUADHATURE.
giilis
l'ectis
287
cissoidis,
III
ilu
crgo est
ila
IV ad suminam
lE ad IP.
VNO,
est
IV ad suinmaiii leclaruin
III,
IIV,
ila
recta
NO
ad
suinmam
reclariiiii
NV,
VO
ei'go
ut
NO
sive Kl est ad
NV
[lins
VO,
ila esl
Rectanguhim
igitur
sub IP
< in > IK
quatur rectangulo
siib
lE in
NV
Ex
autem parte,
ul
est,
ex natura cissoidis,
GE,
sive
ila
liG ad
GE
ad GY;
sed
GE
HE
HB minus HG
ila
crgo est
ad GY.
HG
GE
ita,
OC
sive
GF
in
esl ad
BG minus BQ,
rectangub) sub
YG
in
GF squabitur
rectse HT,
GE
in
WC
BQ.
undc
in
patet
duo rectangula
in (F sive
eamdem
BG
sive LI in
NV, plus lE
in in
VO, minus GE
et
in
BQ
sive in
VO. Rectangula
NV
sub LI
in
NV
VO minus GE
in
VO
288
UVRES DE FERMAT. VO
sive
:
I'
PARTIE.
rectangulosub IH sive
VX
in
VO
IK
in
eigo
cquatui"
summa rectangulorum sub PI in IK et sub GY in camdem rectangulo sub diamotro EL in VN et rectangulo sub VX
et
VO
in
bis.
portionibustangentium
VN
LVA ductarum
est
l'epra^scntant
reclangulum sub
diametro
duplum
semicirculi
LAE;
lec-
VX
in
VO VX
OZQ
parallel
XZ
l)is
repraesentant totum
Ergo spatium
cissoidale,
iliis
reetangulorum
l'KRMAT.
I.
(i>.
5',).
(Ad definitionem VI A
(luobiis (juibuscuini|iic
Cl.
iiiiiiicris
l'orinari
dicilur
IriaiiguUiin
rccUiiigulum,
quum
e.\
aggrcgalo cl ex inlervallo quadralorum ub ipsis et ex duplo plani sub ipsis nunieris contcnti conslaiit latcra Irianguli.
A
a
tribus
numeris
si
in
foriiiarc
illiul
triangulum,
nu'dio et difTerenlia.
Nam
in diflerensit
diderentia
unitas,
il
(p. 6i).
Libr. II.)
duos quadratos.
in
Cubuni autem
in
duos qua-
las
dividero
eujus
rei
(Ad qusstion. X
Dalum numeruiii, qui ex duubiis
parliri.
Libr. II.)
coiiqiuiiiuir (|ua(iialis,
in
alius
quadralos
duos eubos?
ll;ec
quteslio
dil'licilis
292
UVRES DE FERMAT. -
I^ PARTIE.
IV
{p. ."7).
III.)
OiiU) nlii|iio
numcro, invcire
sumina
Iriiiin
(lato
Quomodo
(jnibuslibet
l)inis
conficiat
quadratum, invcninius ad
propositionom 30 Libri V.
(r-'"S)Libr. III.)
(Ad question. XI
Dalo
aliqiio niiincro, invcuirc 1res alios,
demplo
liim.
Qiise
notavimus ad
31^'" Libri V,
l)ini
siut.
(juatuor numei'i,
quorum
(piilibot suuipti
conficiant ([uadratum.
VI
(p.
mS).
III.)
hiveiiire Ires
numros
ut produclus ex
binorum
nudliplicalioiie,
adsum|it eoruindeni
((lues-
Num
couslructum
erat, nesci-
mus
('
C^) J)inph.,
n bivciiii'O
trs qua(h'atos, ul
quem
biui faciinU
quadratum.
293
quadralum
itifinitas
facial.
satislaciunt
nempe prohiemati
scquentcs
a
3 5o4 381
oig 94i
2o3
!\o\
2o3 4oi
l'rinius ([iiadratus,
Socundiis ([iKidratus,
Tertius {[uadratus.
Iino et
iiUcriiis
niliil velat.
sti'uxiimis
adseil
amborum summam
faciat quadratiini,
simto
illi
luimcri ([uadrati
9.5
64
'
196
'
Sunt
NH
9 9
rriiiiiini,
+
9
N + ^^
9
Turtiiiin.
Sociindinu,
VU
Ad commentarium
(in quaastion.
(p. 127-128).
XXII
ad locum illum
Numcrus
(')
priuius,
(|ui
Ce rein
oi,
ii'esl
le
Fermai
du cumuiculairo de
Itaeliel, partir
de
C;elcrum uniinadversioiie
29i
11"
PARTIE.
bis,
tantum
ter,
cubus
quadratoquadratus qualer,
infmitum.
et ipsius
cubus
Si
et
cubocubus
quath'atis
compositus ducatur
iii
componetur
prinii,
bis ex
duobus quadratis;
ter ex
si
ducatur
in
quadratumejusdeni
si
productum componetur
duobus quadratis;
ducatur
in
cubum ejusdcm
Hinc
sit
hypotcnusa
trianguli rectanguli.
numcrum meliuntur
potestates dictorum
Quod
(liioqiie
si
['27,
1.
la
Comment Comment
Diopliante
un carre. Dans son couunenlaire, Bacliet remarque ramne ce problme celui de trouver quatre triangles rectanentiers par le clioi\ do
gles en
2"
deux
triangles rectangles
et
on multipliant
les cts
l'Iiypo-
Icnusc de l'autre.
C'est--dire que
si
ci-
c-
et
'(';
+
-\-
/j^
= c;
.
on aura
I
icx
n^c
h^c
somme de deux
dillrentes.
carrs,
3-^-4-p2
et
c,
a^
p';,
m\ aura
Hachot ajoute
ingaux, et
("
ipi'il
Comme
ne doit pas y avoir de proportion entre les ipiatre. maiiilenaut, si un nombre esl dcompos en deux carrs (soit
on en
295
latcriim
tlatiim niimoriiin
5 pcr ciiljiim, i3 per
quadralum,
cl
17
nempe numcri
est 2 proptcr
5 expo-
quadra-
numeri
7 unitas
tantnm.
omnes exponentes
ut, si velis,
3.2.1.
Ducatur primus
primi et secundi,
jiciendo
in
sccundum
17.
his et
producto adjicieudo
in
summam
hypote-
fit
Ducatur jam 17
fit
summam 17
et
et terfii,
52.
est dissiiiiilis in
quotcum-
que divisoribus
liiaii.L;le
+ q^
y-
=(p''~<i^y-^( pq
;.
on aura ainsi
illusoires,
le
moyeu de
le
coiistruiro
hypotnuse, et
comme
1
si,
.
deux nouveaux triangles reelangles aviuit rc, pour la rserve que les oprations ne seront t)as dans la double dccomi>osiliou (a), on tombait sur une
. ,
,
somme
le
cas ou
1
75-
51
+3
5 liacliet indique les corrections qu'il a apportes au texte grec. 6 Il montre comment le procd de Diopliante peut tre gnralis, en prenant deux nombres sommes de deux plans semblables; le produit de ces nombres peut en elTet, s'il
n'y a pas iiroporlion entre les com|)osants, tre divis en deux carrs de quatre manires
diffrentes.
Enfin,
savoir
il
soulve
la
voudra.
par un
f.
on multiplie un nombre
la
(pii
est
fois
seulement
nombre jouissant do
mme
proprit,
le
produit sera
carrs
carrs
fois
seulement.
Un
le
tel
seulement
('5
fois si le
multiplicateur a un fac-
comuum
avec
Un nombre dcomposable
j fois le
no
l'est
que
fois
communs) un produit dcomposable fois seulement. On peut continuer ainsi indfiniment Un nombre dcomposable 4 fois
cas de facteurs
:
et
un qui
fois
l'est
fois,
2 fois
dcom-
posable.
i.\
Un nombre G
fois
dcomposable par un
fois
fois
290
rant,
tatcs.
iiiliil
IP PARTIE.
Invenirc
numerum
sil
hypolenusa.
septies liypotenusa.
:
Numcrus
7 datus dupletur
fit
:
fit
i5. Sunio
i5
sunt
:
3 et 5.
i
Ab unoquoque dempl
Qurantur
tt prirrii
i
sume
reliqui
dimidium
fiunt
et 2.
secundum exponentes
casu
satisfiet
qustioni,
Ex
liis
numorum minimum
qui quoties
quis velit
liypotenusa.
velit
J/n'cnirc
dratis.
Sit
omncs
:
partes prima-
sumantur
2.2.5.
Ab unaquaque
toile
unitalem
liunt i.i.4-
Suman-
rium (')
exponenlem
Ex bis
numerus quwsitus.
velit
5, i3, bic
semel,
illc
pcr
2.1.
Productum multiplicatione
fit
jungatur
summ
fit
G, cujus
dimidium
3.
Toties igitur
')
Lisez
(inaleriiarii miiUiplicein
207
:
ita
procedenclum
Productuin
lacit H.
productum siimma;
fit
fit
iS, ciijiis
quadralis.
Si iiltiimis luimeriis hifariaia dividciidus es.seL iiiipar, (une, deinpi
Sod proponatur,
uilcgris
f/iii
si
I/ncnirc
nuinvmm
in
cl sil
Itypolcniisa
(liiotHhet
triangulortun rcctangulorum.
merus qui
tum.
sit bis
alii infiniti
idem
priestantes,
ut 3362, etc.
VIII
(p. .33).
(Ad commentarium
yu.KSTio DiopiiVNTi
fiici;it
1111-
nierum
et
cuborum quoquc ab
:
ortorum
sit
quod pra^scribilur
iiiver.ire
iutci'vallum.
alios,
Ualis
duubus cuhis,
duos
quorum
siimuia
datorum
intervallo.
jorem.
Caiwii
:
sumniam cuborum,
lalcra.
facillinie toliinuis et
gene-
tum
liane
qustionem,
tutn sequentes
(
'
qustiones construinnis,
expedirc potuit.
alii
cubi G4 et
12.G,
inveniendi
a'(|ua-
daloruui intervallo.
')
comme
ob.servation de
tion
Fermai
et la suivante.
18.
ig, -hi
de Scliootcn).
KbBMAT.
1.
38
iOS
UVRES DE FERMAT.-
Il-
l'AKTlE.
Ex
quaM-antiir
duo
alii
cul)'!
sunt
.r-^2.)o
Ci.
~
l'.jo
-
olf-]
o:j7
[sti
duo
ciibi
datorum; sed
isti
tcrtia;
opcrationeni,
alii
datorum;
id
([uidem
licel
per
borum cuI)orum
est pcr
rum
i)rius
sumptorum
G/j et
duos
cubos quorum
summa
;equalis
sit
intervallo
datorum
(i'i
et 12),
imo,
si
cireulum
et itercntur in inlini-
inventis
summa
rum
diflerentia a?quet
et
summam
ultimorum,
iioc est
intervallum priosic
in
rum,
ex
intinitum.
IX
(p.
>-sr,).
seclnda B
vkmiti
Dalis
duobus cubis,
sunimam dalorum.
:
Cniiiin
(hicitci
iulci'valhiui
summa
cl rosiibiuui
:
Datis
quorum
diU'orculia
Cation
summam cuborum:
(')
r<i/> i'observaliou
suivante.
H s
1-:
R V AI' IONS S [J
minore
I!
1) I () 1 Il
A N T i:.
iiiajiis
2!)!)
(iiiuLieiUc
aufer
lalus. rclim|iJciUui-
Ilnjiis qiia'stioiiis
(|ii;"i
nsi in
Imo ex
quam
consliiicmiis
IhUuin
dcre
,
/iiirneriun
ex
divi-
nt
supra mo-
duo
ii'([ualcs
iuveniendi 8
cl
i.
Primm
cuiti
excculit
majorem
res deducitur ad
lertiam
dcmum
Si velis
secundam
solulioiicm,
rursus qmostio
redil)i(
ad secun-
dam
etc.
(|ua'sti()uis terli;e
et
r,
UL autem pateat
le^iti-
inveniemli
duo (|uoruni
dillerentia
(ju;esti(ineni
pionuntiaret
eul)i
nempe
sunl
r.
Cuhi auteni
illi
duo
9.
CK>4
^8
Cr'.:>
(,Sr
?>8',
aiC)
latera i[)sorum
300
UVRES DE
FEIIMAT.
1^ PARTIE.
(p.
.'|fi).
Inveiiiro
Iiivcnire
dala
dummodo deuominalor
E.xlerii
(') addi-
diiiuis, et niiror
est
diffu'.ilis,
non
XI
(
(|..
l'iS).
Ad
quorum inlervallum
aequalo
sit
Utrum vero
lum a'qualc
sil
quorum
et
i/iletval-
de hoc inquiratnr
tontetnr
artificiuni nostra;
QiKerantiir enim
sit 1,
duo
qiiadrato(jiiadrati
ita
ut difTcrenlia hUcruin
et diirerentia
quadratoquadratorum
o ^ 11
sit
priniam operationcm,
et
11
1.3
'
r'
="\
.r
lo
liminer/ en posant
3.r-
+ =
>-
z.
On
a alors
3.r; -h z^ = a,
si
a est carr ou
triple
301
i
primum
latiis
77!.;
sociiiuliim crit
cl incidetiii' in
;^:|,
iiovani
oporationem qiue
in vuris
nuuioris quiestioni
satisfaciet.
XII
(Ad commentarium
Qu.ESTio
(lataiii
(p. ./i8).
in
eamdem quxstionem.)
latcniiii
lt\ciiiiTi
Inveiliro
(|iuidi-ati.
igi[iir
vel
teniaiii
inuUi|)licL's
ut 7,
XIII
([1.
i5/|).
Libr. IV.)
Invciiii'o
1res
ila
scquciilc
numro
Elcgantius fortassc
ila
N,
-t-
sccundus
-jN
I,
ul
conficial
ponatur tcriius
(juilihct
unitatuni et
numerorum numerus,
e condigratia,
quadratum; vcrbi
:',N-+-3.
lia igitur
fit
salis;
supcrcst ut suinma
nN;
teriii et
primi est
9 4- 25l\
iGO,
M-2
(EUVIIES DE FE[{MAT.
(liiplicala
11^
PARTIE.
si
()riliii'(liie
.XHiualitas,
ciijiis
solutio in pidiiiplii
in
imittes
<|u;>dralas ad euiiHlom
luimcrum qiiadratum
cavcndum
ciiiin
solummodo
erit ut
iii
confuiat quadratiiin
quod
qiiidcin lacilli-
est.
XIV(r.
i56).
Libr. IV.)
qnadralo,
iil
eujiisvis
iisi
ad
qiiolliiiet
luimcros extendenuis.
XV
(p. I.KJ).
(Ad quaestion.
XX
Libr. IV.)
Iiiveuirc ti'cs numiu'us iiiddiiiilc, ul ([uom bini prodiiciiiil iiuilua midli|ilicaLiono, adscil
iiiiitaLc,
racial qiiadraliiin.
liiiii
prodiuunl
uiiitii
multiplicatioue, adscil unitate, faeial ([uadratuni, et pneterea unus(|uis(|ue tiiiini, adseit unitale, faeiat (|uadratuni.
sulqungcmus
et
jam confeeta
est (').
')
Dioijhanlc (V,
'5)
a doiiiK'
le
cas gnral on
le
nombre
1.^)
La solution
de Dioplianle
N,
//(-N
-t- ?.',
(i -h
i)-N
-i-
>(/
-i-
).
jJ.J
[iiimiis
N,
8',
3G
l*atet
salisfacero
conditionilnis
luijtis
quadratos et
dit
l)et
in proniptii
ex
istis
XVI
(Ad
quaestion.
(p. .li.).
XXI
Libr.
IV.)
liivcniro
([iiaUinr
luiiiiord.s.
(
'
lU
(|iii
iiiii-
).
Inveniantur
ti'e.s
lit
illi
nn-
nieri 3,
8.
lit
suli ti'ii)us
inventis
sit
(luadratns.
l'onatur invc-
niendus esse
N; ergo
i)\
i,
item
-r-
item
8N
-i-
debetur.
Vide
adnotaviinus
ad
(|ua'sli()noiii
'2\
Libfi VI.
|ii'oi)leiiic
une suluLion
tlillieulc
de celle de
l)ii)|)luiule
304
a:UVRES DE FEHMAT.
H" PARTIE.
XVII
(r- >-).
ipsis coiitentus
fucijil
fiuailralum.
Non
soliini absqiie
lemmatc Diophanti
ahsque
tlupli-
iQ
sif
2N,
2N.
pi'imus numcroriim
imitas,
secundus
lia
satisfit.
Pro
iQ
(') Soient
|)OSor
l(^s
trois
nombres
clierciis.
ii
.r,
i,
.ri.i^.Vj-h
.r,=
{.r
-^
m )-;
d'o
.r,
-?.{iii
\).v + ni"
et
.'"3=
1(111
).r -i-
in'
Il
.r^.^,,.l^-^ .r^
soit carr.
i:,
dterminer
en sorte que
soit
>.{ni
= iw2;
I)
d'o
;=).
et enfin
et
.r,
i.r,
avec
.<j
jt
.2'
-H 4
''i
's''3
H- '3
'",
expression
(pi'il
est facile
de rendre carre.
la
Il
de voir
.'
(|uc la solution
de
l'crniat
est au fond la
mme:
car on
(/tt/jfc
retrouve,
si l'on
change
en
>.'
2.
marche suivie
(-) L'emploi de la
[lar l)io|)liante
problme suivant, qui ne diffre de celui-ci que parce que chacun des nombres cherchs doit lre non pas ajout, mais retranch du produit de.*; Irois. pour former les expressions i-aler des carrs. Iri lachcl [)0sait de fait
lui-mme dans
.r,
.r,
x,
I ,
.7-3
.r
et
il
ramonait
le
problme
la (tatihle cqiiatian
.r-
. -I-
a-,
.1-
=
I
p'^.
30a
divisione ter-
et
liac
I, qiio
iQ
fN
I,
(|uod icriuari
(ioltcl
quadralo.
l)inario,
proptcr posi-
jam
factas;
quetur
iN
aliquo
XVIIl
(Ad commentarium
(|..
.Sn).
in quaestion.
XXXI
Libr. IV
(JU/ESTio
laUruui
).
et
vel esse
duobus
et sic
propositione.
numerorum
libruui
in
mysteriis derivatur,
liic
apponere non
licet
opus cnim
e(
et
in
Aritbmeticen bac
mirum
modum
promo-
verc.
(')
Ce problme, comme
semble considrer
mais
i
le
remarque
Uacliel, se
ramne facilement
qu'en
il
dconqioscr
uu
nomljrc donne en quatre carrs, question que Dioplianle n'a soumise aucune rgle, mais
(]u'il
effet
tout
lii
n'en a pas
nombre dcmou-
Tableau de
la
nombres de
I'eumat.
I.
3()
306
II"
PARTIE.
XXXV
Libr. IV.)
Datum numerum
fit
primo
in
secundum ducto,
sivc
operatio:Datus
numerusG utcumque
tum
dividatur, verbi
gratia in 5 et
i.
4. pei' 6,
i
datum
numerum,
dividatur: evenietf.
Qucm
si
a 5,
tum ab
abstuloris,
tertia
duo residua
et ~
XX(p.
303).
IV.)
in
primiini
triangulum,
secundum
faciat
quadratum,
in
in
BAciiiiTus.
...
Advcrte postremo,
dam
quum numorus
modo
a Dioin
Iriangulus non posset esse nisi inleger. Id autem semper succedel oprande
pbanto tradito,
si
quadrati latus
Qngalur
a
i
.
tt
Numeris qui
sinl latus
id
ficri
quadratorum
Experientiam non
satis
exactam
fecit
(')
facile
ment
('-)
La
peut se reprsenter
comme
suit.
./"i,
Soient
trois
-u
.fj -!-
.3:3
= .1p2
ct
_
il
a(a
-H
T)
('
vient
'2
Posons maintenant
307
uiiita-
2Q
ergo
314
i-Si
iequanda triangulo
16Q
cujus latus tinges,
si
iRquabunlur quadralo,
libet,
4N-3.
Etc.;
nihil
enini vetat
loco
etiam
XXI
(p-
Mg).
IV.)
(Ju.ESi'io
DiopiiANTi.
Invcnii'O
1res
numuros,
iil
inlorvallum inajoris ot
niudii
ad
dalam
liAciiETUs.
modum
([iioduo
numeri simul acquentiir ([uadralo, quuin uler((uo componitur ex Numris mimeri Numerorum sunt
iii;oqualcs, 110c habeiil et qiiadrali
:
et unitalibus, cl
ralionem
([iiadrali
ad quadralum. numeri
sic aio
modum
quum
Numerorum
suni
iniuquales,
nec liabenl
on a
"(i-i-i)
, , , =,.;2j;2_34_^,.^
.
2-1-1)-
ou
r03-.f-
8;* 8y''-i- =
I
(43.(:
0)-
et
8;t-i-S-c3-(-
g2_,
8;4_(_ ^y'
Mais
il
faut
que a
(0
l'a
-1- 1)-
le soit.
Si l'on [irend S
=
=
t,
comme
comme
l'a fait
comme
c cl
il
liaclict
cru ncessaire,
on
fait
1,
-y-
Fermai prend
choisit,
fait d'ailleurs,
dans l'exemple
iiu'il
7,
3.
308
UVRES DE FERMAT. -
11=
PARTIE.
raiionem quadrali ad quadratum, sed eL niimcri iinilalum inaequales sunt, sive quadrati sinl,
sive non. Id aiileni prstabimus in diiplici casu.
quum
iil,
eo
a
(|uotiente
supersil unitatum
numerus
solus quadra-
quum numcrorum
ut,
co
minore
deficiat
rcm
vel
S(^d
proponatur,
si
placet,
hc
fiN
duplicata a'qualitas,
nempe
2N-1-5
(M
-1-
a-quaiidi f|uaclralo.
erit
16,
quadralus iEquandus
6N
.->
eri(
3(5,
Nec
difticilc
est
quum
ad
iniiiiitos
XXII
(p.
^.5).
(Ad quaestion.
Date numro apponere 1res numros, ul quilibel i[)sorum et qui a hinis producitur quibusvis,
facial
quadralum.
Ex
liac
hncnirc
numros ca conditione
ut
quod
siih hirus
prodiiraUir.
ita
ut singuii dato
numeio
OBSEKVATIONS
nostrae
S>\]\\
DIOPHANTE.
309
21"'"
in
12 Libri
III,
pcr liane
moUiodum qua%
quiini
multo
sit
gcncra-
numro
An
vero
ita soivi
numro
ita(|ii('
conjciat
inquiratur
ulterius (-).
XXIII
(p. .2,,).
Libr. V.)
Iiwenirc
Num
bilis
:
sit
possi-
Nos
et
data
(julibet
trianguli
(')
Page MO.
Soient
.r,,
x^,
.C3,
le
nombre
donne.
La solution de
iiacliet
revient poser
.r,
=
aii.\
II-
n
t
j-.,
i'-
n
,
.r3=
2(j:,
+
le
.fo)
(''
n),
ce qui satisfait
Si,
pour
ijuatrime, on pose
II,
que
ou
(i'
-+-(()-
un carr indtermin.
l'a
Bachot
rsolue, en
fait,
1"
par rapport
11,
en se
donnant u; un carr.
(^)
2 par rapport , en se
donnant v
a
u,
iju'il
Dans l'Observation
.W'I,
Fermt
le
cas o lo
nombre
310
(EUVRES DE FERMAT. -
II-
PARTIE.
:
verhi gratia,
rlat;
120
7
1201
lo
70
aut,
si
placct
cadem denominatio,
49 70
1200
1201
70
70
Perptua
et
Exponatur quodlibet
trianf'or-
perpendiculum D. Ab eo
:
sic
nempe
fornietur al)s
Z quadrato
et
B in D
bis
bis,
et
in
li
quadraliim
in
D qitadralum
bis.
in infinitum dissimilia
ejusdeni
are.
Va ne dubites plura tribus dari posse, inventis tribus Diophanti
40.42.58.,
24.70.74.,
et
i5.
12.
i3.,
area
412 881
liyi)otenusa,
..89
4l2 880
Ijasis,
>>89
1681
perpendiculum,
1189
et,
omnibus
in
eumdem denominatorem
sequuntur
Prinuini
4? jGo.
....
49 938
Secunduni
28 536.
17 835.
1
Tertium
Ouarluni
681
:lll
En etiam
quadrati, sicut3.4-5.;
2
nempe
7
896 804.
TiC 8o3.
77G
48'>-
(') J. DE liLLV
(j.
I,
3S. p. 11)
DiopluinUiS L. V,
f[iioafl
arcam. Qui
vero plura ab ipso expetct, nunquani obtinebit; praclerca niu]uani tradidit Diopliantiis
methoduni invcniendi triangulum dato triangulo quale tiuoad arcam. Fermatius utrumcpic
niox at(iuo
"
edcm operatione
1)
pra?stabit.
sil G, <]ualis
tanguli 3.4.5.
"
Eslo
unum
-h
\.
llorum
25^iQ-i-8N
pro cpiadrato hypotenus
u
:
quare
isle
Dcindc area
istius Irianguli,
r>)
:
|N
ductus
in
30
autcm
<jN
+ 36
igitur
liic
numerus aequandus
est quadrato.
:
En
igitur
36
et
au
-h
SX.
critqui.'
In
liis
Go 53o 400
.>.i
G5o 409
2
.S()<J
ac proinde
I
04
(101
-*-
crit
X 4oii
3.
Igitur
laciunt quadra-
tum cujus
latus
Goi
724 201
2 4o5 Coi
312
\Y PARTIE.
(Ad qusstion. IX
Libr. V.)
summ
de-
quadralum.
l'A siipradictis
problema
uniusciijusfjiw (/uadralus.
(').
summ
omnium
sivc
addit
sn'c detracl,
quadralum facial
:
Hanc qusestionem
forte
Bachetus ignoravit
qustione Libri IV
XXV(p.
(Ad commentarium
QtjyESTio DiopiiANTi.
22/i).
Unitatem dividero
in
duas partes,
et utrique
scgmento datiim
*
numcrum
adjicere
e't
nequo
85 1
1
:j'ji
l'er
qiiod
si
mox
328
iG(3
.>,3j
(^53
^i'
047
45i
047
't>(i
4"
i|iiod
lioc triangidani
pcr
illml
daliim
liit
3.4.
j,
ac por
iiivcii-
lum
(')
la
elTet
Soient i, a,,
.,
les
mme
aire A.
comme
aj,
les
4
est carr,
nombres
4A
satisferont a
la
OBSERVATIONS SU H DIOPIFANTE.
(liiplum cjiis N. imitas niajorem liabcre
pi'iiiuis iiumL'i'US *
(
'
313
quadrantem qiiam
).
ISaciiictus
Kcliqiia
ver vcrba
iicqiic
duphiin
fju.r,
de.
adco
viliala siinl
iit
millam
commode
Diophanliiiii
res-
pexissc ad aliquam
qiiis niiiiicriis
par doligendus
sil,
auclum
(inadratus niiinerus
v(;l
composilus
vclil in tanta
oneris rulin([iiam
illi
Xilaiider,
verba
utiquc
:
illa
cum
(|ni
daliir cssc
duplum numeri
primi,
rolelli
id
futile est et
si
potcst
nani,
nam
oporlci'ct dividere in
quum
is
iicque ([uadratus
divicii
in
duos quadratos
in
fractis.
Hoc
autem
omnis numcrus
duos
(|na(lrat(is
ncque
in fractis.
XXVI
(p. 2j5).
in
mentcm
Diopliantuni voluisse
duplum
dati
numeri
numeri
ipii
cxplicatio sus-
Nam primum
liac
omncs
Dcindc cxcludcrontur
(piadralis,
l'i,
multi numeri,
quorum duplum
alii
unitato
iunumcrabiles.
Nam
117,
la
le
tlu
-lil'j
do
la
BibliothtpK^
Nationale)
|j.rT
oir.Xarj'M'i ajTOi q
[j."
a.
".
:
5"',
et,
l'itticuiiiis
^iwcav (probablement
301)
aptOaou.
la
mOme,
et tous les
I.
4o
314
125,
UVRES DE FERMAT.^
quorum
nullus
II"
PARTIE.
unusex quadratis 36 et 9, sccundu^
(juisquc
fix
primus
Veia limitatio hc
excludens
:
est, gcneralis
duplum
cjus
maximum quadratum
numro primo
unitate minori
quam
multiplex quater-
XXVII
(p. 232).
Unitatcm dividerc
in
trs
numros
cl cuilibct
adderc datum
cumdcm numerum
Bachetls
ostensum
est,
et ila
Ctcrum quamvis,
nain
ut
non soluni
numeri omnes
lerca
liac limilationc
comprelicnsi solvendjE quastioni sunt inutiles, sed praequi fiunl addito 9 ad 32 vcl ad aliquem cjus multiplicem.
numcrus 9
el
omnes
alii
io5, etc.;
nam liorum
Ctoium an
li
ila
cxcludanlur omnes onuiino numeri quorum triplum unitate auctum non est quadralus
nec c duobus vel tribus ([uadralis compositus, non ausim teniore affirmare. Equidem vix
adducor ul
cx|)crtus.
aliter
senliain,
ipium
in
01'J
id
sini
87 numerus cadit
in
regulam.
Vera limitatio
sic concipi
dbet
altra
al)
unitate, altra
4,
"6,
64,
256,
1024,
4096,
etc.,
8,
32,
128,
5i2,
2o48,
8192,
32768,
elc.
et
:515
non esse
diipliiin
32, sumatur
in
duplum uumeri
fit
8, cui
si
addas oinucs
(in iioc
oadem progressione
cxemplo invenietur
sola unitas),
9.
et 9, oportel
datum numerum
128
est 16
fit
3^, cui
si
addas omnes
(|ui
jain sunt
et 4.
oportet
datum numerum
tiplicem 128.
numeri J12
et
numerum neque
esse
quam neque
vel
in
ut jani
numeio 37
iii
scd eliam
numro 149
XXVIII
(p. :.^.).
iil
cubus siimm:i'
facial ciii
Epev
Tiii;
apt(i;j.o,
ottw o
.7io
to
ijuyxs'.aevou
tcSv
Tpciv
x6o;
\tviiv.
C/t
N. cl
XITTOV
7rO'.7|
Xijfiov.
TET7./0oJ(I7.V
ixv
TtXtV
,
1^ C,
l'v
TpE
'"'
.
'
xal o-xiv
,
x6oiv '
.
jpqucnliir iN.
xuciojv x;
fis
xuoi'iv
"
Ao'.tiov
eit;
N. cl oiiHiia per
;ct|ualc
1.
nmncrum
est
lit
Tou
Bioo^'
TpE
'
InCJcso.'.
a.
yi'vs-at
xuCixov
7yi-jQ
aulem
qiiadraliis.
Oportcbal crgo
esse (piadi'aUim
cl
:
luimcruiii
qiiadraloriun
is iialiis
owov
'.(jov y.
y..
undc aulem
suljdiicii
est?
cubi.
aova TExpyovo.
Etvy.c
SeyiSE'.
-/py.
Oiiod a
tcriiai'io
siiiil
iros
X; t; SijvyaE;;
TETpyo^'^v-
:r'JOiv
316
iliioi'iim qiiilibct
UVRES DE FERMAT.
minor esl
iinilatc.
1^ PARTIE.
Eo iloque
rcs
l'cdit,
quorum
ip(Tcov
(luilil)et sit
minor
uiiilalo,
sumnia aulem
y.y).
a-rryeTa'. e;
to
OTTIO
SXXaTO?
Cl'JTiv
IXaidiov
/)
iji"
. T 8
ijijvO|ji.a
aTJv ipOv
rcm esse
uiiitaLc, si
z'r/y.'.
av oipa xataTXu-idciiJ.sv to
Opor-
kx.5T0
CiI/Ei'Xe'.
OL'jTiv
Xiomov
ly.ovioo
^.
(oit
dividcre
in trs
cubos
et liorum
cubos
divisa.
iv7.1
Tp^YdiVo
p.
oti ov
y''
oi)>e";v e!
damus 1G2
in trs
xaxx totwv
TroXXarrXd'.a
ex cube 125
(\\
et intervalio
duorum cuborum.
in porismatis,
xwv
S'.ipEOvTlOV.
57(0
et 27.
llabcmus aulem
om-
niiiui
duorum cul)orum
intervalhini
eomponi
tieT xCou.
x&'j
TOu pxE
Xa'l
xat
So
x06(ov
ij-Kzo''jy7^
TOUTE O
pc'ijy.OCJtV *
OTI TTXVTCOV SO
!i;
XSwV
/)
TTECO/'^
x" *. v7.T0/o;jiV
summa
iN. Ita
fiel
ut
vis
xai
aui..Y,iTa'.
tov
oc7:o
to
aulem trium
1
summa
fiel
1
2 { C.
f.
N. undc
EX7.5T0V,
taoj'.i
'.'
TTO'.E^V
"pE"?;
N,
Ad
5. yt'vovTii Se oi TpE?;
[ii
a'.
=-!
xaTX
l'sx '"
5. oOev y;'vet7.!
'
p'
TVc; 7T0I7T7.(IE!;.
Solutionis
modum
Diopliantiis
non expi'imit
aiit
gra'ca
coiTupta
quod tamen
difficiloin invonlii
subtractus relinquat
numerum
que
la
in trs
cubos dividcndum.
(')
Il
solution particulire
l'on
et le
:
obtenue avec
I
les positions
de Fermai, et
casu faclnm videtur ul sumpscrit autor il, quo de ox tribus cubis compositus. u
Ouamobrem
sublato relini|niliir f
317
quemlibetnumcrorum nunierum
unitatc
verhi gratia
iN-i;
ipsius
2-IQ4-2N,
cui inveniendi trs cuhi sequalos qui sic effingendi ut iequalitas
tandem
potcst
Sit
unius ex
cul)is iafus
alterius (ut
numerus numcroruni
in
ambobus cubis
conlciat
2N)
sit
i-f-iN;
tcrtii latus in
qusitos terminos vadt, debent notari signo defects, nec est ope-
Hoc
peracto, patot
primum ex
cui)is esse
sit
minorem
uuitate, ut (|u;e-
rebamus;
quum
igitur
secundus
quam ob ratioucm
nos devolvimur.
Habemus autem
intervalluin
incjuit
in
porismatibus
omnium duorum
cu-
borum
Hret
duo-
tantum couditione
in
duos
cui(s
exceihit
duplum
intervallum divi-
datur
in
(')
:518
Il"
PARTIE.
quastioneni Libi'i
fliciter
deteximus.
XXIX
(p. 2',9).
trs quadralos, ul
solidus sub
adscilo,
illc
contcnlus,
quovis ipsorum
Tf'.JV
TIOIY,
T-
rQ.
i]uilibet
Texpayujvou; o'xwc
Hoc autcm
triangulo rectangulo.
ttvto sOoyMviou
tc-
Expono
tria
/wvou. XTt'Oaai xa
xal XiSiov xov
i.it
altcrius
xsxpiywvov]
u.tp'Xu> e
tov aTt
xy,; lo:~-7^
unum YsQ,
et quilibet
^\Q,
XExpaywvou. ev asv
x;'^'^
.
B'''
'
xov Sa X:ov
.
ipsorum cum
facit
quadratum.
xov CE TCXOV
;ij
Xt U.EVE!
lieslat ut solidus
ro'.iv
xsxp-'Mvov.
autem solidus
i
5HVunj*^'C-
hoc Eequatur
.,
x'^
,
x'
,
minalorem rcducendo,
fiunt
_ % va
Q,
a. ou et latus
i.
i-j'
'
xiuxa tdi
xac Trapa
'j.
a. xa; ttvxx
3v|j.'.v yivExa'.
y,
E'.
xo
o'
-^rif^iQQ iPqualia
lateri
oi'jxo aop'.ov,
o'^
icquatur, fitquo
iiuitas
'tj-Q ;oqualc
si
Est autcm
a. ou
i5a
a. xai
l'ai
jj."
7iAEu:a
x/|
tt/eus.
y|
quadratus. (juud
etiam
H Q
J
'!"''-
yivExat "
pT''
a.
xa! etx'.v
y.ovi;
px'^'.
Non
est
XExpiycovo.
et Y|V
ox Eaxiv
sub pcr-
xpiywva
xotOxiov
))cndiculis
faciat
ductus
*
in
xwv xpiwv
quadratum
cujus latus
numcrus
-rtl
xov x
TExpyioXV
unius triangulorum. Et
si
omuia diviserimus
VOV.
x/jv
TiXeuCIV
vo;
'yOVXI xov
XOJV
TTO
Zpl
cOviV
pOoyoJvov.
icr
XX!
av
orietur qui
fit
ex proin
xwv zEpi
pro-
XOU a 3
I!
gulorum. El
i5.
si
3.
auxwv y.
o.
e. a:riyxa'.
xo p";v
3tJ0
X(oV TTEp;
X"/^V
XWV ~St
31!)
12. Si
autem
12 et 3.
Hoc autom
'^o.
Sou
ifj.
B ip xal
Tc oO (
ly.
";.
toOto 3 piocov xi
l.
lA-Jt.
simile liuic 9.
41-
Alterum
5.
12.
3.
ETT'.V
'r'i'Lry.tjSi
FtitC'.}
TO Si
xpi-
(* le^ciiduni est 8.
tria
tio
ETfov
i[i.
/ovte; ov t
xct'a
toriini
9, alteruin a*),
vo)V,
|/.iv
0, Sv
i
tcrtium 81, et
fiet
I
soliduin ex
liis
a3(|iiemus iQ,
*
Tov x Ttv 3.
TET7.'.
;"
UTettov
a. Yvy^-
rationalis.
Ad
positiones.
piTo. ttI
Ta UTCoaTaieii;.
ot t'xplico.
S, 4, 5, et
roctanguliim
sul) latcIria/i-
iinmianlur duo
ivctii/n p/odiicti
ex
lalerdnis cirai
(|uia
unius
in
productum ex latcribus
quod
vult propositio.
:
Sequitur Diopliantus
est.
fit ?>,
l'roi/ide et
area arc
2( -),
Deinde
et
Si
autem
12, et 3, (|uia,
semper
in inultiplicatione oritur
l'aeil
(|uadralnm.
ita
restituemus.
(')
/
I
Il
s'agit
de trouver
(3,
''3, ''3)
lois
que
!
1
ou
-11-
(,, O-i^c,).
carr.
Prenant arbitrairement
le triangle (rt,,
/^i,
dans l'exemple
choisi, Bacliet
il
forme
bi et 1, r,, c'est--dire
pose do
ai
d'o
+ cj,
/;f=cj, = ? =
t'
lail),,
>'3-
''.
2,C,,
(,'ii,
9,
4")
t,
(34,
ifi,
3o).
Au
lieu
du second.
prend
munie.
Si
autem duodecupla,
et tripla.
:{20
II"
PARTIE.
altcrum vero abs 5
langida
in ratione
data hc
est
R ad
S, majoris
bitur abs
R bis +
minus vero
Aliter.
al)s
-S
R+
Sliis
et
R-S.
FormcUir piiinuin
sccuiuium
Aliter.
Irianf^uluni alis
al)s
R jjis
el
Sl)is R
el
R R
-h S,
-h S.
Formelur primum
triangulum ahs
abs
Ilsexies
el el
sccundum
Aliter.
Rqnaler-i-S
R R
bis
S, quaier S bis.
Formelur primum
triangulum abs
abs
+ S quaier
et cl
secundum
\\\
S sexics
jam
mcthudus
dalorum numeroniin
modo duo
dali numeri
numeri R,
S, T, et sint ipsi R,
:
siuuil
quadrupli S. Formabuntur
lirimum
abs
-t-
S qualci'
el
et
secundum abs
tertium
S sexies S quater -h
abs
et
Sumpsimus autem R
esse
majorem
T.
la
seconde solution do
les
couples gnrateurs
la
5,
!\
el 4, i.
ment
traite,
l'aire soit
OltSEltVATlONS SUU
Il
i
l)lOl>lIAi\Ti:.
321
lie
incro. (juoruin
rcclangii/it/n.
cl
Eo cnim deducetur
facile et eril
i5,
8.
/i9
cl
2,
?.,
seciindum abs
tciluiiii
47
el
cl
abs
48
'
liinc
tria Iriaitgiila
(juorum are
siiil
cdem
via i/ivcniri
imo
et infinitis
in qiiadrala
XXX
(
(p. -'i).
Ad
quaestion.
XXV
Libr. V.
ix tcjtioiv,
kxoxov utojv
\
t-
facial
stib ipsis
Tpayiovov. TcTayOc)
XI!
anv CTSCi;
0' .
conlcnUis
r.i)a-j 01 Ct|TO|j.vcpi
xsTpYOJVO'. aTro
twv
rimtiir, suiiuiutur
ex
triani;iilis
reclaiiyulis,
;
'jpOoyiovi'tov
luuis a
1-|,
aller a
^j,
Icrlius a -i^
statuo
kxipo'j
xi''"
To ;o
Tmco
a
rJ/et
'JtO'j; iv
ouvia'.,
xai
v'.
Vj
0'
xuTou
IJT'.
sorum
(ietracto, faciens
quadralum. Super-
TOV
ix
T(jjv
Suv|j.'. a. xv.;
est
aulem solidus
,;^Sa ^-C;
1
S1T1V
[i.
hoc
crj,'o
;C(iualur iQ, cl
1
omnia per
a'qualia
1.
divi-
s/ iv
px|j.
dantur, fiunt
li' S'fr
QO
Ksi au-
lem uuilas quadratus, latus babens quadralum. Eri^o o|iorlebal eliam rli^i'uT
/, v
aopi'ir) pxjb.
xl,
l'i
;j."
. xil
OU
esso
euTiv
y,
yowj'j.
(')
/'(///
Observation X.XIII.
l'tRMlT.
1.
41
322
UVRES DE FERMAT.
[Aopi'co
11=
PARTIE.
Sy,ti
([uadralum lalus liabcnlcm quadralum. Hiirsus itaqae ros co est rcdacLa ut inveniantiir
tria
xETpiywvov.
aci xai
triangula
rectangula, ut solidus
sub
pcrpendiculis ductus in solidum sub hypolenusis facial quadratum, qui iatus habeat
ottco;
quadratuin.
El
si
prnduclum ex liypolenusa
iinius
perpendiculum
fil
TETyoJVOv
yoyix
Tsxpiyojvov,
xa\
YWVl'cOV, 87^(!
perpendiculum
3. 4- 5.
unum
reclangulorum
est,
Eo ilaque deventum
ut inveniantur
xiOtou iGoyivou
pOoyojviov
E'JpE'v
X'.VO,
EUXtO XO V
xwv
xo
gula, ut
culi,
>.o.
numerus liypotenusne
perpendi-
y.
5.
aTriysxai ov
'.
numeri hypolenusoc
Si
et pcrpendiculi sit
5iJo
aulcm
j.
2i>
XE'.voiJT,;
za'.
majus est
xi.
minus
alia
3. 4-
5.
Ab
liis
xOxou
v)
duo, ut numerus
sit G. est
hypotcnusac et perpendiculi
aulem
xov y. 0.
So,
rx" .
ij."
xoxtov Xpa
OTtw;
7toxE'.v!>iTT|
xai
xaOxou
Yi
in
uno reclangulorum
r>,.
et accipienlcs niinima
initia,
o xOexo
^.
xo-j
jJ."
Se eXiitovo;
S.
3L'
iav
x?!
V XY| TIOXEIVOT'/)
ij.
0 v
ponimus
solidum
sub
Iribus
conlenalle-
a xwv pOoYwvtov
xxl XiSovte; x
X/idxa xjv
x ;
yj-'-j-f
Q.
i(}.
CEov
Z''
a.
lxjv SI xtv
XEXcayfvMV,
ov
omnia
in
av
R.
''
;,
a v uopt'w
xptjv axE-
invenielur iN.Ci.
Ad
posiliones.
7-|i/;ot,
axt xiv x
xwv
Xl
i;
-J]
TrXEUpk
-Tit
XYl
?e.
xi TrotJxaTEt.
Ad eluculationcm
Diopliaiiti,
et
quam Rachetus
duo
pcrpendiculo unius
/a, r,),
Ci) tels
que
le
rapport
soit carr.
cet elTcl,
il
prend arbitrairement
le
323
methodus.
premier triangle, en sorle toulelbis que ac, ^//,;
il
forme
le
second en posant
tt,=
et le troisime
-,
-^
lii=
-,
(i=4fi,
en prenant
3
1 2
1/-,
hi C, -+
h-i
Cl
Cj
Cl
f.>
A, ij.
On
a alors,
d'une part,
(le l'autre,
Cl c-ic-i
-ibic^f.
le troi-
Fermt
sime
a bien
reconnu
(jue Diopliante, so
dans un rappori
donne, savoir
Mais
il
dcsscn
Sc/irijl
aux dvin
donn par
Baclict.
(oti, p,, -ci J,
(2,^2, 72),
Itls
le
que
pro-
P2Y2 "l^^s '" rapport donn. Ces deux triangles, obtenus blme prcdent 'V, i\. sont d'ailleurs (i3, 12, 5) cl (5, 4, 3).
D'autre
Ici (pie
[lart,
comme
un
dans
ayant un triangle
Il
(et,
triangle
(aji.r)
ne
=
'i-r
prend
cet effet
Du
'>)
il
dduit de celte
fai.'on
le
triani^lc
[h-, -r>
\
-j.
i I
lu 1()
-ih
00 Go
et
du
i /
'->
^)-
videmment
la condition impose.
le
Pour acliever
problme
primitif, Diopliante
trois carrs
cherchs
C^-Y\"l /
c'cst--du'e
(--^y^
\"2
/
f^^)^ \"J /
^^
>
14400
57G
et, Ci;alant
il
tire
pour
.?
la
valeur
82V
11"
PARTIE.
cl
sit
perpendiculo reclanguli
(lu pi uni.
Finjratur
unum
ex (riangulis ab
et B,
alterum
al)
et
1).
Roctaii-
gulum
sul)
in
A culjum
l)is
+ R ciiljo in A l)is;
et
perpendiculo
erit
in
\c.
i)is
4- lie. in
liis.
Quum
D
in
igitur
-i-
in
Ac. bis
+ Bt.
in
bis
sit
dupUim
rcctanguli
Ar. bis
Dr.
-+-
in
A bis,
A
ergo
a>riualntui'
R
et,
in
Ac.
Uc. in
in
Ac.
I)is
+ De.
in
his,
omnibus abs A
divisis, fiet
RinA'/. +l?c.
et,
quale
in Ar/. bis
+ De.
i)is,
per antitliesin.
De.
iiis
Rc.
fequabilur
in A*/.
D in Ay.
liis.
Si
igitur
Dc.bis
Br.,
divisum per B
Qurendi
igitur
et
D, ea conditione ut
enim
posterioris
minus primo,
faciat qua-
dralum
+
i
i,
alter
minus cubo
a posteriorc facit
+ GN-f-GQ + aC.
facit
N.
pa
gs
soit carre,
(')
On
y;
B 2D
Fermai
2P3 ^
g3 1
soit
reconnu
la faute
do calcul
32o
ducas
iii
+ GN + GQ
-+-
al",
fict
quadratiis. Vvd-
-H
."iN
;')(-
3QO,
(|iio(l
^0.
1
et oiiinia
statim constabunt.
Propositio autem ad
omnes
raliones cxtcndctur
si,
loco
uriiiis
ex
iN
supra niinoreni
quatio
et
rcpraesentabunt, et ad
primam
quaestioneni
fii'l
maneat
sciip-
numros ipsos
satis indicaturos
sed
arti
solutioncm deberi.
et
En duo
illa
triangula,
cujus hypolenusa
l)asis
l)riiiuiin,
48 'tSCGg 109,
36083779309,
42 636-52 938,
4i
pei'|)cndicuUim 32472275580,
990695 480,
perpendiculum
7394200038.
320
UVHES
J)E
FERMAT.
XXXI
11=
PARTIE.
(p. 255).
(Ad quaestion.
DiiLo
XXX
Libr. V.)
numro iva
quadratum.
aJinvciiirc qiiadratos
quorum
numro,
lacianl
Hujus
solulionem dahi-
mus
JJalo
numro,
(/iialiiori/n'enire
numcriis i5
et
primm, pcr
Ires quadrati
quorum
illi
numro
facianl qua-
dratum;
et sint
9.
100
'
^ aao
iQ
Sao
Ponatur primus
'
sccundus
(quia 9 est unus ex quadratis,
6N
+
"'^
6N
auteni est
duplum
lateris in
t
N),
ri'
quartus denique
Ita
^fN
+ |l|(jna-
quippc
quilibet
dratum.
Supercst ut sccundus
et tertius addito
i5,
eodem addito
in
dratum;
(!x
cujns solutio
promptu,
quum
(') Ces
pz
,
r{z^-i-t/)
^i(Z
;
tjz
,
4/^3
en supposant
r
/>--(-
7-
r-.
Diopliante a pris en
fait,
pour
i5, z
3,
p =
^,
i,
').
:?2-
Rccurrendiim
ii,'itiir
ad ea
(|iul'
dixiinus ad (jiKvslioiioiii 24
XXXIl(p.
.5:).
niiinoro
1res
Ijiiii
siiiiipLi
dclraclo
ilalo
luiiueid
faciaiil i|uadraliini.
Quo
artificio in
i/n'c/iia/itiir //iia/i/o/-
Ponendus enim
primus ex invenlis
in
prinius
in liac
iQ
+ numro dato;
secundus quadratus
ah ipsius laterc
qua^stione uni
cum duplo
N;
et l'oliqua patent.
XXXIII
(Ad
Invcnii'o 1res ([uaiiralos, ut
(p. 2.8).
quaestion.
XXXII
Libr. V.)
cumposiLus ex
quadralum.
sil
(ir
autem non
(ju;erat
haud
dul)ie expedire.
XXXIV
(Ad commentarium
(Ju.ESTio Dioi'iiwTi.
iiier\s
(p. 2S7).
liiveiiiro
datum munoruni,
faciat ([iiadratum.
Baciietus
Quoniain veru
mcntem Francisco
Invenire
Sit daluui
B ([uadralo
cl
328
ii])[licari
UVRES
sumpserat
'i,
i)E
FEHMAT.
11'
l'AUTlE.
iii
f[iia(lratis
sua
liypotlicsi
id
KiTor Vietae inde haud dubic oritur. Supposait vir clarissimus dif-
i ,
ipquari are,
quintuplum quadrati,
ia
fit
quadratus.
quintuplum quadrati
iN+
i,
autalius quivis
iiumei'orum numerus
i.
Quintuplum
5Q4-ION-I-5,
rui,
si
adjicias aream,
QQ
lOO
i, fiet
+ 5Q -1-ioN +
.'i,
(|utc
summa
est
operosuni.
sit
(luuin
numerus unitatum, ex
problemati,
qua-
dratus.
Non
i,
QQ
i
datus numerus, 5 vel G vel alius quilibel, in quadratum ductus, adjecta unitate, conficiat
est racillimum,
i;uluni rocUinL;uluiii
abs (piadralo
oril
8.
fi
Hypotenusa
lasis
ij;ilur similis
adi;rei;ali latorum I), I), et quadralo diltereiitia' eorunideni. B(iuad.quad. 2 -t- B quad. in Dquad. i/ -i- D ([uad. quad. 2.
15
in 1) iu
Z planuin
1
Pcrpendiculuni
1
D quadralo
!
in
li
D (piadratuni
in
1)
?..
AdpNpla1
re[iUir
omnia ad
71 Ti li -1- 1)
n quad. \n B
l)
k,
Z piano
,.
in I).
If
t)
Addc , Z
id
.,,
quad.
esl icqua-
niiin;
(pioniam B
,
L)
quad.
..
iu
Di
acquaUir B quadrato
>
-t-
quadralo,
lur Z piano,
Z planoplannni '
quadratum
plani
a radice
-r-^
D
a-x
:
Sit
Z ijlannm
id esl
crit
luijusuiodi
So
Area ^-,
m. Adde
Sumnui
fil
l'i,
j.
OBSEUVATIONS SU
Nos pcculiari metliodo (')
rosolvimus, cujus hcncficio,
II
1)10
PUANTE.
329
proximas (-)
ciijiis
dum
qu;ri'imiis triangiilum
area,
un cuin
j,
9
i
''lo
facit
quadrakini
2,j.
Sed de
ratioiie et nsii
non
non sullieeret
referenda.
XX,\V(p.
.s,,).
VI.)
tum,
laciat
dalum iiumcriim.
'
La
nic'tliodc
de Dio[)liaMlc
pciit
se reprseiUer
comme
'^
suit
soient
le
iiond
dDiiu, et
^'-^.ij-^''
("'-^)->'
i.v-
le tiiangle clierclic,
:,
/
I
-MU-riX.'
)^,
on
ari'ive a tirer
-1,
///
el n.
(7(4 n-iii''
->- \)
//-
cl
ftiiiiii
iiiiax
ni
//
('-)
(1(11(1
t\
Iinwnirc
triaii'^iihiin
rcclaiif^nliiiii
arav
iiiiiiicriis
niidUiliis
(^(((KlrnKdn.
DiopilANTK, VI,
inuiicro jiic(((l
iiiiiiicric<
arco' (Iclrdctits
((
(hdo
(i(((i(lr((l((iii.
La mtliodc de
pour VI,
(') L)c
3.
fait,
l)io|iliaiile,
jionr ces
celle i|n'il a
sui\ie
nie
noviaii,
I,
3", p. lo)
Vieta, L.
enim
triangnlnm r.eclangnium cnjus area assumens datum niimead datnm numcrnni e\ dnobns
solvit
i|u.i-
rnm
modis
numro
si
enim delur
3,
i'
880
i()o
3;)7
V.")
3.1
'10
(iG
lif\i\T
4'''
'''o
I.
42
330
H;t'c
11=
PARTIE.
(
'
possunt
numro
el
uiii-
plana lateri!)us
siniilia
applicentur ad
summam
unitatis et nu-
XXXVl
(p. 290).
VI.)
Invenire trian^iilum rectangulum, ut numerus areoe, mullalus uiio lalorum eirca recliiin.
facial (lalum
mimcrum.
et unitate, et
plana lateribus
numcri
et unitatis ('-).
modis resolvimus,
moduni autcni
que
iilinuir
Imo
tionibus ('),
(') Soil n
Irian.L'le,
lo
nombre donne;
la
solution do Dlophanto
revient prenrirc,
pour
lo
la
mme; seulement
il
la
pose direclemenl, au
de suivre
les loni^s
la
construction cllcctivo du
triangle.
fait,
la
mme
y\\w celle
do Diopliante.
comme pour
le
problme prcdent.
(')
(
Il
faut entendre
:
ici
la fois les
problmes VI, 6
el 7
de Diopliante.
iitruni/jiic
'
VI, 8
lui'citirc
lalcrimt rin-d
rccliiin,
VI,
;i
l.iileruni
dulum uuinerum.
s[iiiitnam liypo-
lenui
Vf,
I
et
I
:
altcrms
Interuiii circn
rectum, facial datum numertim. Pour tous ces problmes, comme pour les deux prcdents, Diopliante arrive
une
331
addi-
Iriangulum reclangulum ul
unum ex
lalcrihiis
arc inullatiiin
in
resoUi-
Similiter in
liic
casiis
siippleri
potesl(').
XXXVII
{
(p.
i.p-)-
Ad
fciat daliiin
numerum.
XXXVIII
(
(p. .9'0.
Ad
quaestiones
et
XI Libri VI.)
ri
allcruis
Jmo
et
I5aclieti
commentariis (-)
>
facial
dalum numerum.
XXWII, XXXVIII,
XL, XLI.
:
hivcuirc
riim.
rcctciiiifuliim ut
arca, detracld
lij
polcniis, jacKtl
dalum
itiiiuc-
332
11=
PARTIE.
rectum,
faciat
quadralum.
Uniustantum
plcntia; sed ex
triangulum 3.4- N
tit
qui
til
niiituo
majore
l'aciat
eorumdem,
et are
contenlo,
(|uadratum (')
Sit
^
-+I
Ah
eo
deducendum
minus vcro
contenfo,
30
12N 8Q,
latera, 4 et 3
(]u;t.;
Quum autcm
drata
illa
+ iN,
juncta f'aciunt
9.5 -\-
6N
Q,
f|ii;c
idcirco cliam
;ef|iiaii(la (|uailial(i.
')
l.c
procd de Diopliautc
comme
triangle cliereli
az,
liz,
cz:
> f)
x^
r-'"'
2
Il
bc.v--^ h(b
c)--
=,)2.
Or,
si le triani;Ic
(. h, c) est
tel ([uc
br
-r-b(h () =/)-,
=
ry(
hc
,'
'
donc de
z. Jlai.-
Ions les triangles ain?i obtenus sont semblables: P'crmat cherche donc dlerniiuer un
autre triangle
n, b, r
cpio celui
j,
1,
3).
333
nam
et
iiN 8Q
Ejus
cliam
aS
+ GN + iQ
(luplicat;o
soliitio
;o((iialitatis
est
in
promptu.
XL(p.
.io-O-
Libr. VI.)
roclaiiguhim
iil
E\ noslra mctiiodo
I /ne/lire
rccliiin.
XLI
(Ad quaestiones
13.
(p. :!o7).
XV
et
Imuairc
lriaiii;iiliiiii
rcclaii,L;uhim
iil
immcrus
facial iiiiadraUim.
lincniro
triaiii^iiluiii
(|uaiii altei'iiis
diCti-
qiiam
unum ex
X LU
(,.:....).
VI.)
cum
liypotcnusic
numcru
facial (|iia-
dralum,
al circiimferciilia' iiiiuienis
.sil
cidms....
i|iii,
liijiario
adjcclo.
>.-;....
ciihiiiii
facial
...
csl
1,5,
cidiiis
An
33i
(jui
II"
PARTIE.
primo
ohtutii vi-
(Ictiir (lisquisttionis.
sed doc-
et siii)lilissima est,
nec Baclietus, nec alins quivis cujiis scripta ad nie pervenerint, liacte-
nus
cailuit.
XLIII
(Ad commentarium
Ou.STio DiopiiVNTi.
culjiis. ot
(p. 329).
in question.
XXIV
Libr. VI.)
Invcnire trian^iiliim
reclaiiguliiin
iit
luimerus oircumroreiui.e
sil
Baciietus
liliilc.
Quoniam vcr
non abs ro
in
me
faelurum arbitrer,
omncs
qiios usurpai
modos
sigillatim recenseani
cl
uniim
locum qu sparsim
animis firmiiis
inlicrcat.
Nec
tlioscs alTcrcnius, sod et alias pleriini(|iio c\liibcljiinus, ipiibiis vari.i luijiisniodi ;ci|uationiiiii
syiiiploniata
declarenlur,
c\coi;itaviniiis
aliis
jcqunlionis
ralionoin,
adjicieiuus.
Ul)i
non
recur-
rens.
(
iN
+ 4.
-+- It,
yl'^qucnlur vidclicct
quadrahi
<
aN
ar N
cujus
soliilio
per
nic<Iiiiin
duplicata'
a'(|iia-
i)romntu.
si
l'on a
une solution
.ti,
de rc(|uatiun indlcr-
inince
.1-2-1-
=r^
9../'|
et (|u(' l'un
pose
on peut
tirer z rationnel
jr.rf
y.yy'i
335
loco
vcrbi gralia,
iQ-f-4N,
priiiius
numeroriim ncqiumdoruin
qiiacJrato
-t-
4N
-t-
4;
aO-t-
8N-i-.'i,
50
est
+ 2oN-i-4.
teqiiari
quadratus
ergo dobcnt
2Q-H8N-+-4
et
oritiii'
et
5Q
+ 20N + 4.
certe
exliil)ei)il
solulio-
deducetur, et in infinitum.
Quod opus
esse
via
ita
iN,
rui'sus
ponatur
1\
iN
-f-
intinita'
seni|>ei'
Hujus inventionis
triangula ejusdein
ai'ea'
i>(tsiit
utsequenlem qua^stioncm
iis (|a;e
in
ad intinitos, ex
exlensionetn.
comme
suit
douljle quation
tix^
bx
-)-
c-
-,
a' X-
h'
-t- c'^
i'-,
on en conclut
(a
a')x''-+{b l/')x =
lv^.
On
--'
2C
-,
Il
j;
-I-
;>.
ic
l/
-+- V,
Il
l'.
De CCS deux, quations on tirera la valeur de it ou do i', et, en substituant dans une dos doux premires, on obtiendra pour x une valeur rationnelle dtermine.
(-) Foir Observation XXIII. Fermt renvoie d'ailleurs
la
dans
les suivantes
VI,
:336
UVRES DE FERMAT.XLIV
(r- 333).
PARTIE.
Huic de duplicatis
gcrc
qiiSL'
sc(|ualitatibus tractatui
nosliu' dignitatcm cl
usum asseramus,
resolvamus.
ut
sanc difficillima
Iin'ciiirc
(Irattis, cl
est,
ciijiis
hypotcintsa
si/
qiia-
(' ).
:
numcri scciuentes
I
687
9.98
Gio
28c),
.j()5
486027 7G1,
Formatur autem
duobus nuineris
2
secjuentilnis
i5o 905,
246
7112.
Aii
autem metliodo
I,
2.'),
p.
7)
rccUingiilimi
ciijiis
tiim
liypoloinisn
(|ii:iiii
siimma
i
luleriiiii
-1i
rccliim
sil
ab nbviis iiiimoris
1,^'ilnr
N
et
et
-t-
N orgo
-h -iN,
Iria lalera ri
iTuiil
.>,
-1-
H-
''.X,
-I-
2N,
-11
''.N
-+-
-H 2Q.
livpolciuisa,
^(j
fit,
simiiiia
latcrum
cii'ca
rccUnii,
2(J
4N, duo
.Tipianliir
(piadraUi,
pcr
iiielliocJiim
cnin-
munem,
et
valor radicis
'->
iiiidc
luuiieii, a (|uibiis
forinalum est
triaiiidinii. cniiil
scii in iiUci;ris,
j,
i>..
Triaiigidimi
aiileiii
iGij,
Iriaugiiliim
.sil
laicniiii
rcctniii
iiuadratus. atipic
est lOi),
1
concbisio
elicitiir
al)
vi
aiilem
li-iaiigiihiii)
n).
im,
et
1
12,
-t")
\el a
et
!>.,
-i-
')
et
-t-
i:>..
et
pcrvenio
tandem ad
Iliiil..
.Tiinalitatem diiplicalain (pue iiun dal)it anipMns niniicros ficlos, scd veros, beiieiit
dislinclius \idel)iliir
iiilra
mun.
45....
tjiuiilratiiiii cl ijiiiiriiiii
4.'i,
p. ri
Iiivciiirr
siiiniiin
facidl
ciiin
sit
sii|)erioii qiio
cniiis liypotcuusa et
suuima lalerum
ikj,
:
quadrattis, alisiiuc fuit proposituin plei'isipie docsine solulionc. Utere ii;ilur triaugulo primitive) (piod formatur ab 5 cl
iG;i
-^^
iiosli'i)
2.j) iGo,
r>i),
i>,
et
forma triangulum
l.;;ilur
.N -+-
5 el
12.
Lalera eruiU
-1-
lo.N.
(J
h) -h
loN. ajN-i-iio.
OnSERVAIOiNS
S[lli
1)1
OI'
Il
A NTE.
337
lalcrc
chtplo
quadra a minore
quadralum.
([iiod
se-
quitur
f525,
i>'7,
i56;
formatui" a mimeris 39 et 2.
Iino confidenter adjungiiiuis
omnium
iu inlegris
qustionem adimplentium.
Iipl'c
Metliodus nostra
est
secuudum
metliodum vulgarem.
Si
ideo
iutelligitur,
hypolcnusa,
iQ
>G',) "-
loN,
cl
sunima
-t-
crgo pi'orluclus,
qiiadratis.
.
cum hypolcnusa,
mim. ^2)
,
i(J
+ 1O9 -h loN,
icciiianUir
'
Krgd
([jcr ca
cl, luxla
>
..
posilioiies,
1
duo
1
... numeri
a (iiiibiis nasceUir
Iriangulum
quacsiUim,
.1687298010289,
.1
Nam
cl
hypolcnusa csl quadralus cl siimma lalerum, cl quadrata lalcrum hvpolcnusrc; [iroindciiuc duo lalora circa reclum sunl duo numeri
illorum
quadrato
quicsili,
l'aciiml
tum quia
quadralo-
summa quadralus
:
est,
luui quia
juiu'.la
quadratum....
Ilerum sil solvcnda ;cqualilas du(>licala i()9(J -h 574GN -1- 1G9, el 7) Primo accipicndo differentiam loN -1- 1G9. Triplicilcr ista iuqaalilas solvi [lolcsl Icrminorum illorum, (pi;e est iGSQ -+- 573GN, ol cligcndo duos produceules in (piorum uno sil 2G, duplum vidclicel latcris (piadrali 1G9; alque lixc csl melliodus communis. Secundo, solvi polcsl rcvocando diverses (piadraliuuni numros ad enuidem, (piod licrel ducendo sini;ulas parliculas numeri poslcrioris iu 1G9, ul cxplicatum csl num. -i. Terlio,
(I/iid., ti, p.
-+;
iQ
solvetur
cadem
eril
.cqualilas cligcndo
producenles i^N
cl
12X-1est
'
ila
cnim summa
radicum
2GN, duplum
laleris qiiadrali
prcmicrc
inctlindc indiqiicc
par Jacques de
7G948 jo3i
Bill) dciiincrail la valc iir
J2
la
(UO'j.G H)
seconde
est illusotrc,
d. Schoolcn, p.
in
1,
1.
23-25)
Forma
est,
non jam
I.
4J
.53S
IP PARTIE.
ipsiiis et votci'iim
niimcro
qucm sub
signo defccts
repra>sentabit.
re.sol-
et
construximus
numorum
ex duobiis
compositum
in
duos
alios
sapius
.VPPENDIX
(-).
modes
et
casus subtilis
ille et
quas
summum
promovere
nibil vetat,
imo
proclivi
in
promptu.
satis prolixe explicat pag.
439
440 (')
(')
'
casus
omnes ab
quam mox
exbi-
/wV
Ohscrvation IX.
du prambule
il
ilu
Doctriiue nnalytic
:
i/ive/ituin
noviini
de
suit le
passage ci-aprs
Quis
o.\
tiim
Icrtii et sic
illo lia?c
deinceps
nemo plane
nmnia non e\
lioc ille
literas, judicavi
compcndium quoddam
nomen
dbit Appcitdicis
ad
de
diiplicntif
apud
Dinphttnliiin iiiialiintibiis.
En
Samuel Fermt.
Secundo
accidit
OBSERVATIONS
l)itui'i
SL'I{
DlOl'UANTE.
(|iui'
;m
a
siimus metliodo,
iiitinitas
ailmittunt solutionos,
prima
pci
iteratas analyses
gradatim
:
in intinituni dorivaiilur.
sccundum metliodum
Baclicti
aiil
quo
radicis.
Rcducctur
in
et
Bacbcto,
ex tertia
artilicio, lertia, et
Quod non
(lispendiuu)
el
Vietani,
iiucusque
Analyscos
iis
maximum
fuit.
Sed
pi-ecipuuni
in
lioe
fict.
Qua;ratur
I.
3^7,
1.
rt),
us(juc
ix'prscntabit, p. 338,
5) (').
allenim
scilicct ex
vl
Unitalibus. iiUcrvalIum
cl
Quarto accidit
alteruiii
el
UnitaliLius,
i>
alterum ex Quadratis
mris
Quinto dcnique accidit alterum propositorum numcrorum componi ux Quadiatis. Nuet Unitatibus, alterum vero ex Numeris et Unitatibus
:
llaetenus P'ermatius
Les diffrences,
le
pour cet
alina, entre le
12.
IJ;
ij. inlelligitur
S depro-
.m
XLV
(Ad problema
(p. 338-330).
XX
commentarii
in
Baciietus
cujus area
sit
autcm ut
in
esse
quadralm.
gemiis. lloc
ditabit progressu.s.
Si
quorum
quorum
rus,
unde sequitur
quadratus
:
dari
duo quadratos
sunima
et dlIFerentia esset et
compositus ex quadrato
conditione ut (|uadrati
eum componentes
quadratum. Sed,
si
componitur ex ([uadrato
;
duplo quadrati,
latus illud esse
possumus
(lcnv)nsirare
unde coneludetur
summam
dratis
;v {]
unum
ex qua-
illud
\^
componentibus
i
eftlccre
bascm,
et
duplnm quadratum
ua
r' i
e rpend cu
o
a
Illud itaque
duobus quadratis
duo
([uadrali mi-
(juorum
summa
crunt (|uadrali. At
isti
quorum tam
qtiain
summa quam
draii
dilTerentia iaciunt
et
quadratum
ergo,
si
dentur duo
quorum summa
diierentia
faciant
quadratum, dabitur
integris
summa duorum
in
Eodcm
semper
stantes.
raliocinio dabitur et
minor
ist
el
Quod impossibile
dato
numro quovis
integro, non
possunt dari
minores.
OBSERVATIONS SUR
Demonstrationem integram
vetat ipsius oxiguitas.
t;t
I)
10 P
HANTE.
341
(isiiis
ot
demonstratione contirmavimus
/</-
mtmerum
quari (juadralocfiiadialo.
XLVI( p.
(Ad commentarium
iACiiETiJS
:
.'',).
in proposition.
IX Diophanti De
.
multniigidis niinwrix.)
Daln lalcrc
iiivciiirc polyi;oiuiiii
Propositioncin pulclicrrimaiii
l't
hoc
in loco sine
denionstrationo ap[)on('nuis
qiicf cih
lu progrcssionc naluidli.
imilale
sitinil
siii
twordiuin,
;
(/ui/ihcl'/iii-
mcrus
(Iiipliiin
Iriangidi
in
trta/ii^i/lum
pynimidcm proximc
nnifonni
cl
inajorh,jacil quadruplum
ra/i ui uiftnilurn luclliodo.
uni
tiiaiis;al()lrlaii'j:,tdi ;
cl sir
gcnc-
Ncc existimo
piilclirius
llieo-
licel.
XLVII
(p.
',",)
II.)
ciibuin;
plures so(|iiontciii
dcinccps
iii
iiirniiUiiii
cubum
liane propositionem
niagis nniversaieni.
in
nombres polygones,
colonne
lo pro(biit
la
//
notion do culie
).
et
il
a ap|iel(3
par
du polyL;ono de cot
est
semble avoir
fori^c
lui-mOme.
342
UVHES DE
F E KM AT.
II'
l'AKTIK.
(riiint,nil(
columnam;
loties siimpln
columnam;
et
eodem
in infinitum progressu.
XLVIII
(p. ',.,).
II.)
ijiia
produeUis ex
cubdniin a singulis.
sumpfum quof
sunt nunieii
lor-
liahere
APPENDICE.
DEDICACE DU DIOPIIANTE.
3i5
I.
iLLvsTnissnio vino
i).
d.
licr.i
An intimis consiliis
i;t
* UIKICIOnVM, NAVIGATIOMS
ET
ADMIMSTRO, ETC.
auctiis parcntis
mei ohseruationibus;
lllas
pondre,
ni f'allor,
summa
et
quidqnid
ei
affine est,
alium
vt in
quam
te
Cum
veroiilas
fei'
omnes
aut
et
mcmbris
tantum
llegijs
propugnandis
illecebris Parens
absque
vllo
tamen lurispruden-
et Senatorij
infeliciter excoluit.
An autem
hse,
quas
libi,
in
1.
3i6
non minus
vcram virtutem
fucat secernis,
posse Matlieseos
quondam
ille
vocant
milita
magnaque,
majoriliiis
dignum ostcndons,
tihi
inuicti Principis
famam,
illiusque suhtcstantni'
ditornm leuamcn,
commcrcij reparatte,
et
cum
tem vident
idem
eum rerum
potiri: testantur
Artcs, nobilique consorlio, vt egregiorum a^mulalione opificum eertatim augeri ae perfici possint, tu industri sociat*, illinc scienliarum
mirum
in
modum
et vt
illustrata.
Qu;e satis
vt
tibi
cordi sit
non solum
vt
promoueantur
tui fauoris
illos vt
quidquid ex noue
illius
nunquam
quod
metuet boc
nominis prsidio
munitum
opus,
si
benign manu,
tibi
monumentum
ol)se(]uii,
voveo,
Addictissimus
S.
Fi:r,MAT.
PREFACE DU DIOPHANTE.
347
II.
PRFACE DU DIOPIIANTE DE
1G70.
Lectori Beiieiiolo.
quibus auctus
est
obserualiones,
nio
paucas
latct
illas
peritis acsti-
magni voluininis
Laconico
licet
more
sulficiunt,
barum
ab omiii ostcnla-
ille et
quanta
liunianilati!,
sua
ijs
quos
iliius
ingeuij partus
liland
manu
susecperint, illos in
nius;i'i
patiantur;
tihi
dum autcm
piura qu;e
l)i'eui, vt
non iniucundani
Illas l'arens
in locis
meus
(|uasi aliud
apposuil, pra'serille,
l'aci-
Logistarum nota
(|u;c
duobus
3i8
py^i
(JTCii-/ta)O)
lyovxa fer
in Aiitlimeticis fuerit
puram Logisticam
gustauerunt; tredecim
ille
quorum
sex tantum oxtant, vnusque de nunieris multangulis, reliqui vol leinporis iiiiuri pericrunt, aut alicubi f'orsan Thesauri instar
vt nullius
niinit
ita
scruantur,
vidcantur esse,
in
dum
publici juris
fieri
Diophanti Suidas
voce Hypathia,
et Lucillius libro
codemque loquantur,
niliil
comperti
habcmus; cum
niulti circa
eum
anti-
Arabes
;
cum
ipso Algebra
nomine ad nos
transnii-
sisse existimantur
tilur,
adeo
human*
duo
opus
fuerit;
iili
fuere doctissimi
est
horum librorum
interprtes,
nam
Al-
vix eo
nomine dignus
in
gebra
quam
Italico
fidi
permiscens,
intcrpretis partes
cium
prajripuis-
pnes
habuerit,
tum
alia^
hicu-
brationes,
licet
tum
illius
animi candor
et
autem
PRFACE DU DIOPIIANTE.
iiuiidia laudari possit,
349
irrj-
borum nonnulli magnilicijanidndum mcntioncm fecere variorum ipsius opcrum, quai licet inedita non tamen latuerunt, vtabund testantur quiedam cxcerpta ([uuadjiccre non piget, et doctrina- Analylica;
clarissimorum scriptorum
inuentum noiuim,
collectiim
ex varijs
illius
commcndalionc
in ipsius
fucrit, id
qui boniqiie
350
III.
CELSISSIMO
S.
U.
,
I.
l'RINCIPI
HONASTERIENSl
DE FERMAT
S.
COMITI
l'YIlMONTANO
LIB.
BARONl
DP.
FtRSTENBERG.
SAMVEL
P.
Si iniuuis
quod
e(
tibi,
Celsissime Princeps,
ofi'ero
non respuas,
grati
simul animi
(eni
(ingi
obsequii
:
quodam
in
erga
te,
videbor
dtim
illius
Quis
eiiini
tu
semel probaveris,
mox
om-
nino sedaverit Icnior pacisaura qu;u tandem spirare cpit? Sic anteni
te
cuncti suspiciant
nemincm
dcspicias;
ita
verm
nisi
contemnendos putent
tua
])r(d)at
qum
:
ei
qui, t decet,
Paslor populoruni esse vclit, nulli plus gloriic alTerre quia rarb conve-
centrum
fer
nunquam babent
:
disciplinaruin circuli
in tanto
videatur,
qum
331
spcimen
cxliibct
lic
dita
in
le
pra'cunle citis
ediicalis anxi
qu properanduni
sit, (jiim si
studiis in
umbra
semotos
calles investigarcnt.
Longum
etiam avia peragrantem loca pluriini libeiiter sequi conanliir; sed paucissimi sunt qui tnis inbscrere vestigiis queant; et duni optas
Voco cicre viros, Plibumqiie acccniJcrc
caiilii,
non mediocriter
qui sic bortatur; silcrc docet, qui tam docte loquitur. Id ego experior
(|uoties opra tua pervolvo, quai mibi licet ignolo et inimerenti niiltero
voluisti
Miirai'i
illa
siinul et hiudare
fidat.
Monumcntis
monumentum
sermonis ilieccbris
et
dccus
ref'erre.
Augura-
batur olini lepidus Vates non defuturos Marones, quandiu sint M;ecenates, sed quidquid praiclarum in Macenate et
Maronc
fuit, in
eodem
nemo
speraverat, sive
Diophanto
sive
fate-
quam
laboris
magistram vocat)
qubd
non opus
cer-
Idyl.
i6.
352
iiimiis, qua^
tam
et
tua siugularis
liumanitas,
qu
tt exiinias dotes
conncctens, clestes
gemmas auio
fovendum hune
ingenii paterni
iit
OB AVREVM NVMISiMA,
illius iiiia^o
IN
QVO
conspicilur,
iiiissiiDi.
Aur.EA Pierio
quam culmine
niittis
imago
Rura super
Isetus rutilt
glebasque feraces,
;
cum
fronte sercna
Sponte
leporum
dum
natus
Olympo
inane
Ad superos
Si
tollens, dignoscis
quam
sit
vacuum
a'thereo pectus
et
Luminibus quantis
SuAviiu* allicicns
;io:!
cyo sensi
tihi
Me
placide
possim
Hoc magis
Msecenas sed
tu
munera
(|utei'is.
fania susurre;
DE l-nlNCIPIS lilVSDEM
]\l(iiiuinciili)ri(rii
l'R^ECI.AIlO
l'aderboriifiisiiini apcrc.
cliori,
superat
qu
sic ponit
monumenta, suisquc
Hujus Cana
nienlem
Lux Sophiie,
Roma
decus(jue trahit.
Immemor, Augusti
*
Natiis est llluslris. Prinecps in ca Gcrmaiii;e parle in (|ua ca'su' fiicriinl Oiiinclilii
Vari I.eyiones.
l''KnMAT,
I,
4'^
54
ODE.
Niinc corda mulcens utinam Saccr
Mox
Voce potcns
Ilic.
Ut
ciini (|iicrelis
dulcisonis iicimis
Vox blaula
Non
ille
(jiio
froces
(|iieiint;
.Martis
flireicius cecinit
Sacerdos
Sermone
prstat domare
Pectora,
qiiaiii
superarc ferro.
l'UFACE
l)i:S
VAllIA.
.'loS
IV.
EurniTo LixToni.
Non
gerc
:
lo lalel, Eriidite
(leprccai'i vellet,
ila
non opus
efllagitaro,
est
assensum
viribus debitiim
suppliciter
cm hanc spartam
clum
susceperint.
l'ructus
ad
divinitiis
ipso
numine
excoli
putavit?
nonne meritb
esse li(juet?
Unde
vero
ante instrumenta, sie et Mathesin dici posse crdit artem ante alias
artes, cuni illius teir marique, et bello ut pace,
sit;
tam evidens
utilitas
quod unus
sed
instar
omnium
corpore
inviclus
ingenio
fuit,
maxima,
pellatus
al)
:
patriie vis
summa
licet liostem
tra-
eo totdamnis afTectuin
dit, sed
memoriam
336
sica
quo
non
ita
quod recens
inflat,
rum Authorein
inflavit
unqnani Matliesis,
et tt
demonstrationes, diim
Quod autem
ser-
fuit, fer
parum
qu
forte
fuerint,
anlequam
in
ut quia
bc sparsim
disjocta coUi-
fuit, fato
postbumorum operum
sero, j)auciora, et
minus
bic
omnia quse
occurrent
rel)us,
tibi
sed quamvis
et
alij
de quibusdam
verint,
(|ui
adeb fasts,
expers
fuit,
Ab
eo, exempli
dubio restituli
nam
et
solidos Isagogcn,
lestis
asserit
vt
tomo
dixi,
6. cursus
Matbematici
anno iG34
('). Credere
tamcn,
rc scripsisse,
qum
ab co,
animum
Verum
monlion
in
de
la
la
vritable date de
la
faite
par Hrigone.
357
jiulicaturiiin
operibus, de quibus
te
et in cpislolis, qua'
ipsum
runt. Has inter sont nonnullae Pascalij in quibus ingcnij non minus
tersi
qum
illtid
cnim opus
in
inlcrrupla, multis
eximium Matbeseos
clo.
Quis autem
quam
insignis in
Acadcmia
quoque nonnulh
quam
ut gladio, sic
calamo
cpistolis additur
una aut
faciii-
tatem multis prtedicatam, et ejusdern responsis confirniatam Analyste norunt. Quas verb non adjecimus
circii
Cartesianam Dioptricam
stupend
is
sagacitatis circ
Geometriam adiniratione
se captuni l'atetur
istis
etiam qui
nonnunquam ab
ope-
ribus, sic et in epistolis multa reperies quae ad Geometriam, vel Analyticen pertinent aut
si
plura videre
novum coUectum
Mechanicam
P. Jacobo de
et
qum
v. g.
non
contemnendam
qu
eruditionis, et candore ac moribus qui Cbristianum Pbilosoplium dcent, praedito non displicuit, utejus responso, licet brevi, satis patet.
3o8
UVRES DE
ei
ERMAT.
- APPENDICE.
(lastelli
opistola
probat
niiUam vocem
qiia" sit
niill
contradicendi
labatnr
sibi
dum
suanique felicitatem augeri putant, cuni ejusdein plurimi fiunt participes. Epistolas vero ad Authoreni scriptas, suin,
qu
nondnm prado
commissa,
si
non pigeret. Ex
et vohiptatis
Typogra-
phorum erratum
iii
lexUi edila non fuerunl, ad libri calcem sunl rejecla, numeris paj,'iiiaruni,
')
la iilirasc
Dans
Il
les figures
le texte
jusqu'
la
page lo!.
y a
<]ui
manque
la
reparaissent dans
autres figures
relativement simples.
'.]",{)
V.
Varlemcnl de
l\)U>sc.
Du luuriud Jos
Sc,'avans,
du Luudy
9,
Fvrier
lOfi.').
On
a appris icy
la
mort de M. de Fermt
de ce sicle, et un gnie
si
si
vaste,
que
si
tous les savans n'avoient rendu tmoignage de son mrite extraordinaire, on auroit de la peine croire toutes les elioses qu'on eu doit
dire,
Il
avec
la
avoit li
une amiti
si le
troite avec
M. de Carcavi, pendant
qu'ils
comme
il
a est le
tie
que ce Journal
est principalement
pour
faire
connotre
la
par leurs ouvrages les personnes qui se sont rendues clbres dans
le
catalogue des
le
pompeux.
la
palement dans
belle Gomtrie.
On
360
a de
liiy
les
degrez.
et ininirnis,
la
dter-
un
trait ana-
avoit est veu devant que M. Descartes eut rien publi sur ce sujet.
Un
plans.
trait
]\I.
de contactibus sphricis, o
il
demonslr dans
les solides
ce que
Un autre
trait
dans lequel
il
rtablit et
demonstr
les
deux
livres
la
etc.
De plus, comme
avoit
une
(juit, et qu'il estoit consult de toutes parts sur les difficultez qui se
presentoient;
il
a claircy
une
a
renconses
On
traduit
le
Benedetto
Gastelli
de
la
Ires-belle sur
difficile,
que
le
Perc Pelau qui a comment cet autheur, a advo qu'il ne l'avoit peu
entendre.
Il
encore
fait
le
Theon de
Smyrne
et
pluspart ne se trou-
veront qu'parses dans ses Epitres; parce qu'il n'crivoit gueres sur
ces sortes de sujets, que pour satisfaire
la
Fermt ne
fit
sa
et
i:i,()(.K
lK
l'EIJMAT.
:i,ii
.Mais ce (|ui est d,. plus sinpri'iiant, c'est (lu'avec loute la lorce d'es-
prit
(|iii
rares (|ualilez
(l(.nl
nous
venons de parler,
avoil encore
une
si
-rande dlicatesse
d'es|iri(.
mme
la
(de-
vance. (|ue
s'il
<|u'il
en! pass
plus
Cour de France
et celle le
Madrid.
On
lors
homme,
de M. son
:162
UVI5ES
l)F.
FERMAT. - APPENDICE.
VI.
in
s Y. m: s
us.
la
Jipporlcc
(t
du Livre de
CaUelli
mesure
(le JSeiiedeltd
(').
la
pense de
remplir de
la
belle observation
que
me
fait
l'Iionneur de
la
m'aimer,
et
de
me
souirir souvent
d'une ma-
mmes
Notes
par
le
luy-mme dans
les
qu'il a
('('Ito
Et
je
sont cy-devant.
(it
Evcjue crit
;i
la
scavantc Hypatia,
(jui
publiquement
la
Traduction
|>iil(lic
le litro
de
du MniU-Cnis-in
nu
discours-
et
du Pape
Mers,
llrliriiii
T'IJI.
de
la jnnclion des
/idresse'
Mes-
dputez /)ar sa
Itl/i/c.sle.
J'orrierlli,
Matlienuitieien
Latin en
l'rmti-ois
la
de l'Edicl, de
A Castres, par Boiiiard Barcuuda, Imprimeur du Hoy, de la CliambriLe texte reproduit par Samuel se tnmve
OBSERVATION
traduit cette Lettre
i"ay
SUIl
SYNESIUS.
3G3
si
du Grec en
celte manire. Je
me
trouve
mal,
(|iie
et lie
et la
(|ui
me
l'acheter, (rest
([iii
a la
figure
grandeur d'une
est
tleute; sur sa
jugeons du poids des eaux. L'un des bouts est couvert d'un cne,
(st
telle sorte
que
le
tuyau
et le
cne ont
le
une
mme
met
pointe
il
compter
le
les sections
qui coupent
l l'on
connoit
poids de l'eau.
perdu
la
temps
icy se sont
mais
le
advou,
ne
le
comprend
pas,
il
sou|)eoniu' pourtant
que
c'esloit
niveler les
eaux, et
(|ui
avoit du l'apporl
fait
mention au
il
livre 8. ch. G.
de son Arcliila
lec-
fort dif-
que
si
comme
remar(|ue
le
je
'
pourrois remar-
pour rapporter
le
le
sentiment de Monsieur de
(]t
('
Kermat,
i[ui
est
sans doute
examiner
les
le
\i:
monstre clairement.
Il
ne
si
gni lie
')
M(]nsiciii' t'onriiit
Snpurla.
Ma
(i:U\UES
le
\)E
rj'HMAT.
A l'I'KM) K.E.
a cr le
(|iie
nivelcment,
il
comme
en matire de Machines,
signitie le poids,
momcntnin,
et
de
la le trait
'
pour
litre 'iG-oppoTTixiv
).
strument
artificiel,
diirerence du
poids des eaux, cause qu'elle est(-) petite entre elles, les Matliemaliciens inventrent sur les principes du trait d'Archimede de lus (juw
vriiiiiitiir
iti
arjua, celuy
la
la la
nature
figure
AF
est
un (Cylindre de cuivre,
AB
est le honi
'\/'
d'en haut,
(jui
EF
mme
base que
met
par'
qu'on rajuste en
dedans
l'en
empchera; mais
sera
marque par
y enfoncera diversement,
l'eau sera
comme
nous seroit
dcmonstrer,
s'il
la
de cet usage. La
lettre
de Synesius
s'y
rapporte
si
Saporta.
30o
il
')
il
Fermt
compris quel
estoit l'instrumenl, et
il
avoit crit
la
cr que
(ait
Lecteur sra-
vant
et
curieux
n(!
je
Iny en nye
pari.
'
Miiiisiciir
Fcniuil Sapurlu.
366
- APPENDICE.
VII.
PETIUJS DH FERMAT
S.
I'.
1).
Polyiunum (')
tihi tiiuin,
pnes
et
me
liaboo (-);
apud cuin
inveiii
collectionem
sul)
quamdam
pricceptoruni
monitorum militarium
nominc
Ilapr/.^'oXiv, ciijiis
gat, colligo
tamen
eum
esse
Heronem, non
iiluni
dam opuscula
sit,
l)arl)ara satis
nomen
d: Ta
auctoris,
azrj
y.y.l
Ta
y.ovTO'jolpvia,
in
in
meo manuscriplo
desint ('),
supplendum
eo
nomen
et /.ovto-j-
sl'
rapportent l'dition
rJ8i).
p ri ii cep\
tiu
texte j;rcc
Elles ont
de Pulyen. donne
t recueillies pnr
i^ir
Ciisanbon (LuL'dnni,
la
apud
lo.
Tornii'siuni,
in-i.',)-
i;j()-
(-)
(')
On
Il
Imprim
cl
i('p>ii.
(')
OIJSERVATIONS
*
SUl l'OLYEX.
367
opvtov in
cxcuiTcre;
pl(;ra(inc
Polvni slrata-
doque
et ijsdcni,
undc ampla
cnicrgit
tii)i,
cniendationum
vel
si
nolaruui
criti-
libcnler exhiboo.
lib. 1
Klioii-iv-q:,
AaxSauovtwv
'^y.oCkt
'),
-vTa
Ta
ony.
KAcoavv]^
[o'jAo'.to,
i'cry.
opav
(7-o'Joa'(ov.
o-Ai-
"(o;jt.vojv,
-(-
av x-/^pu;v,
oi o 'ApY^o'.
w-AiTjj.vo'j;
-X':tv,
-ayaYWv
(xapciJ;
voTiAo'j xal
[-'''
'-^
'^'^
To; 'ApYo'j
mauuscripto piTTwvTcov,
nissim confirmt.
quod
finis ipsius
stratagcmatis pie-
:\\,
reCertur lioc
toc;
modo
"KXAyjti
y.y.z(X-
ToO
Tt/^O'j,
-c/'.t':
c-:paT'jov':
O-tou (zto
2"
(-'),
pag.
S(j.
c-i
'AYVjTtAao. ait
riyyzOd tu,
7.v
-oA[X'.ot ojyouaiv
ol
b o
irpoTTa^r;,
aTO;
xal [io'JAovTO
noot.'Kzpov
G^jij.~'kiy.tr;f)y.<.
ibi
rcponendum ex
Mianuscri|)t() Qr^yAou^.
(') U'S
luiil lo
/'((/v'rt
omcHcnt
Aa/.:^a'.;jLOv:(.iv
(iaTLi;,
(|iic
domio
le
|tiu|ilimUC <lc
Ifijci,
IVilir
hiliiu'),
on
a .suivi In
LeMo de
l'dilioii
('-)
de Polycii de 1)89.
a
Samuel
imprim
tili.
ni.
368
Aliiid
UVRES
])\i
PERMAT. - APPENDICE.
eodem
liI)ro
pag. n>3.
'AYr,(7Xao; v Tat
TO'j T.iu-.iiQy.'.
zpo;
y.-.ov, o
a-ovov, Ta
rSkzav/
nzri.'jV't
vc-oui
li
x; twv
~ciXk(j)v 7ro'|i(a.
Vulteius hoc
modo
interprctatur
potenlcs
ferrel.
maxime
eo/i-
ad se
mitlerenl;
cum
(/la'biis
de communi
ii/ilila/e
sermones
Cum
lus
et
cormminicans focum
Videtur
cl cinercs,
interprcs loco
a-novowv
quod
est in
textii
cum
mutandum
ex manuscripto evincitur
KXap-a-
yo
TjV v 0p7.y,7jcl
pTjYYciXsv,
T
vv
vaip'jOoj. to
CT-rpaTiojTa;, -/.aTaopo-
ToO
vu/.Tjp'-vo'j -6ou.
quidcm
lic
supplcuda ex manuscripto,
qutc lamen videtur in suo codice vidisse interprcs Latinus, licet desint
in
desicnmt
cxilire
ac pcr-
nspotxa
-/jXtd[j.'y.yy.
Maxcoivcov TToXsao'jvTcov,
oi XoitoI
ctOY] -oXT^ol
To'.
Maxo6v
Tip
Maxsoiv Tpcov
XuTpWV, vTlXu.VO TW
[rr]
XjpUXl,
4*^01^;-
-poalotvTo, XT^
'To ar/rxaAcTO'j;
x-'.vvjiv.
ol
o]
"po T
quod
Illyriis et
liir rii'i,
Macedonibiis bcllum gerentibus, ciim nndli Macedones capercnrebr/ui eliam redemplionis spc
ad pugnani minus
alacrcs eranl,
OItSEHVATlON
(juibiis
SLI{ l'()l,VEN.
.UW
/^ra'ccpil
Icgatiuncni
iiiler se
non
(iccep-
ad pugnandurn
reddchantitr,
(iiiippc (pilhia
mutandam
si
in 'iXT^upicv indicat
vera essot oxplicatio Vnltcii, non solim vcra sed et ncccssaria essct
eniendatio, sed tVigidissimuni esset stratagcma,
:
illa
si
se(|uercnuu' sen-
siim interprctis
Polynns quippe
vult
muneranon accepturos,et
aliis verbis,
Iiie
qucm Hero
secundni liane
iiis
(jLue est
germana
-pTO'JYK
/.al
ztS)i^r.'-j. y-.r,
o~.<.
oi T.o'Kzw.'Ji
i
ouX'JTav'o
y.r.zv.'jzfxi'jy.'j
1
'.'va
OTOuc
v.oy.zT'j'JU'jV/
avaaAoJTO'JC -o/.TvcoT'..
liij.
scquen-
~a.zy.^piz\[xy. to
MaTa
v.zoavj EocDXtv
IyT'-*?
Y^vyjtO
r;v
twv
IIpTclJv,
t yov'j y.Xvav-
oj (ri-p,'^ 07:o(7TjU."/v/]':6':Oy;
Maxo-
Ay-Ov
piAV'jV
ay.'ky.Y.ixi-zp'ji.
Aaoior
'J-o
Maxodv;
tw
y.vy.r.Tiorrjy.'j-z:,
/.al rr;/
^Aayya
Hoc
nianusciipto
sic
replenda, tot
ywv
aToaoXov
':
tw
vjxtoc
'/"opiz,
o'xtco
to
o'.xioo;
[j.r,
ovvaaivo'.
toO
'j'jvOrju.aTo.
l'EtlMAT.
I.
47
370
scquentia, aO-r;
\j.h
TV
7:CiX[J.(c0V
(7UvO/j|J.a -CiXpiVCi[J.VWV.
lih. 5,
':;v 7:o}^X'r]v
Tf,?
ywpa
^ivai To TroXij.o'j
Tor7^yji;'Co[jLvoi 7ciy<70ai
to
i
T'?]?
TiocO);
cw ivTaOOa -pot77.v
o T:ao
twv axo-cov
d) iixaOv
TiXtfTTO'j?
aTv
iyzi^bicax.'zo
Vox
o-ijv/i;, qu;i'
et.
loco illius
nus
zoXiopxoOvTO AcorjOivo'j -p
o'j
y.-cf.icf.
'Ttix vaO
savEGOjr va'jij.avv
Oaoowv,
oii-ix'I/v -i x7.Ttov
dum
nant.
esse,
ir.l
qux
verlta
idem
so-
'lis
vcrbis.
Kpo? Mjoot
xal
-77.
Tia.pa-a^7.u.cVo; Tpl
-/iTTr/J-/]. -::l
o-wv
Ilpcrwv ai Y'Jvax
-xva
qrjy.v v
ul7.-/-/]v
v-aO0a
(T'jvtj'^-
T y'jvafxa, 7:a06vT
Tp'|i7.|J.-
TaxTw; liwxovTa
Kipov
voi,
j?
[j.yjxi-:t
-p:; a'JTO
'xKkrfi
rivr^Vr^n.'.
vox
435. main
mutandam
rem narrt
et
primit,
oi o G'ja-izyJldy.
melius
(.
'}
Samuel
371
ceiisiiit
Icgendum
Casau-
bonus.
Darii stratagcma narratur lib. 7, pag. 489, hoc
ixti
[;.ta
/.pTr]cr
[v.opa-
cdilionc Toni;osii,
5iG
et (aie est,
screoX-Pjv
G-Tv6-op&v
7v o-crco,
(/.ly^p-
(TTaStwv
'-
v^ iTzffkOiv,
^uXTTOv-s; -dJv
lliai-
owv
ofPjXrk -r
xa ttjV Ilt^iocv
ywpav
i-ooOyjTv.
[X-/pt
reponendiini procul dubio i-ia)u.ov x6-7ia,quod Vulteiiis arilhmeticariim apud Grivcos notarum paruiii callciis non intellexit, similitudine '
intci-
In
crTawv
'
quod
significat 6, et
cTTaofcov
si
4',
4'
quod
primum
confirmt,
stadia recessisset, hostes suspicione, et metii non liberassct, deinde in maniiscripto legitnr vvvv
Xawv
-iX'.v DoiviT^av,
tyo'jay.v, tv
w;
oi
-a-ipa aT/j;
ToO o owpa
iniOiovoLi
-pocrxoti.r;o-av-:o;, oi
xal
Tauia
cr'jvr/_aptc7aT0,
-poxa
OYicrac
vulgo legitnr ouyo^y^y (juod interpres \evl\l cap/'orum duc(on's, sed Icgeiidnm ex maniiscri|)(o v^a^aycoyot.
etc.
ihi
TQ
x6p-Q,
Diopliaiitc do 1C.70,
mais maimi.cnt
daii^
les
372
(J'UVIiKS
DE FEHMAT.
P PEN'DICE.
elei^aUissima.
niilliis suptiisit
l'Iin"!
(hibitandi locus.
simI
l'eriis
a(ljiini,'eroiii,
(|no(jiio liiiic
miis
Valc
cl iiic
aina.
LETTUE DE
S.
FERMAT A PELLISSON.
.iT
Mil.
VIRO CLARISSIMO
I).
DE PELLISSON,
samuI':l de
format
s.
v.
d.
(Iriticas
iiupcr
misisti,
vir
clarissiine,
siepius legi
jnclicii,
non sine
voliiptate et admiratione; in
illis
enini ingenii.
et doetrinaj dotes
:
quas
in
te
ekicent
niliil
referam, nisi
eomniodm
quas
vir
til)i
semper
est rccordatio,
(juorumdam lihrorum
(|uos seduli
pervoluebat, et
sois
quorum
nec
enim ((um
pra-coci
matui'itati junxeril,
me
tiones solitus
sil in
autem
oiniies ista'
tilii
conjectura' ('),
(jua'
novite
non comniendenlnr,
illas
(amen,
dultito.
Tliconem Smyrnauim, ne
torem operis
ToCi
te
twv xa^
ij.y.Q-qij.y.^Ayj(]v
y pq'jvj.in'/
it; TrjV
(')
Les mois
canjcclitru- sont
omis dans
lo
Diopli.inlc
ilc
1(1711.
37'i
sophiso Platonica,
illud
non omnibus
illud
scquun-
planum
fict.
Primum
agit
:
p(i.ov(ac; et <nj[Acov(a;
emendationis
) YS7.[i.[xaTa, ait
otoval TpcTai
s'ktI
x Sa
G'.aa-T-/][ji.a':a.
xtwv ^Ooyywv,
oi'-rivc
-T.tv
owval rn
cum voce
nenda
iluni
bis videtur
Brvennius
cap.
i, lib.
"Ap|j.ovixiv
legendum
quoque
lectio con-
piJ.ova j
'(]
aov ToQ
ptO[j.o,
T arjU-^rov t?;?
xal to
v'jv
et
nus (")
in
introductionc artis
mu-
ci ov tt'.v
XyiaTov tv
u.Xcooujj:va)v, rcs-
pondet, OoYyo,
('
Le texte de
-/.i
pour
5ia'.p:Tol
dans
premier
|)assage.
Manuel Bryenne
a retrouv
la
n'a t publi
le
Tome
III
de
ses G'iuvres (Oxford, iHyg). Samuel de Fermt cite donc cet auteur d'aprs un
scrit,
manu-
que M.
II.
Omont
Biljiiolhquc Nationale.
11
contient, de la
main de
comme
comme
suit le
i/tCcn'alla
vcm
>-;
qu
page
LETTRE DE
docet antiquse
lih.
liiiic
1
S.
FERMAT A PELLISSON.
ita
375
imisiccT
('),
lie
Music
atquo
lit
cmcndatioiii,
(|ikl'
cp-rjcr
y.al
scili-
cet,
cpao-i,
ut apud Bryoinium
\h(o\jrji (-).
Paulo
infci'is
ubi Icgitur
legendum vidctur
rjpsaatac;, et
bryennii autliorilale
confirmatur
( ').
vero 8, agitur
to
Yjjj.'pwvov
ypaaa
&>/
d) -quiau ooJVTj
xaAouv, XA'
-/.aO
co
ixy] Tcji
aTOTcAci
:
-/.at zyjj-.o
owvtv,
legendum
lectio
pratere aAA'
aO-roTEX?] xaO'
qu
ejusdcm Bryennii
sensum
cfficit.
polest,
i/.
tv Tap
to
-oTicixvojv xal x
twv Tzap
to [j.aO"^[xaTtxor; Xa[j.avo[jL-
vwv, ut Porphyrii verbis utar, quie in commentariis clarissimi interpretis refcruntur pag. 27G, .scd
iv. Tcliv
ibi legitur,
r.apy.
(^) :?]?
[/.ouo"?];
-otiOc[j.vcov.
Nec
octonario loqnitur
quam
in
cohuiiiia
lIp(76':aTo; -vrco V
"Ocnpi, Oot; Oav7.TO'., -'jvjay'i, xal oOpavoj, fjAco xal 'Jikr^vQ, xal y?]
('l
.///tir/iiic
II,
p;ii;e ')!.
(-)
Dans sou
Tliconis-
.Smyrmn
ici le
comme
il
a fuit
pour
eu
eiret,
Thon continue
lit r^-ji[v.^i.
citer
cpii u
Iruduil aiant.
(|ui
Samuel.
a
JMuis Boulliau
donne zxOi,
(|ui
n'a
Samuel
l-ri
du
faire
quckpie mprise.
leon do Fermt.
en supprimant
( 5
)
le dernier
mot
Sanuwl.
376
/.al
UVRES DE
a-oO
l'ERMAT.
twv
- APPENDICE.
ovtcdv xal
(-') iuo[j.ivco^j
MVK
lj.vfi<j.ia: '-.-q
anliquissimus
l't
omnium Uex
Osiris diis
unmortalibus Spinlia,
Clo, Soft,
qucvcjiic
:
Liin,
cl
eorum (ju
siint
ftiliirn siinl,
nicn-
inscriptione illud
EPTE,
et liane lec-
legendum
igitur
EPOTI,
unius scilicet
litter.i;
lux, etrt/no/7 sua laus facilo restituitur; ncc alina est ab hoc loco sa-
ille,
scntentia,
dum
ait in
tu
ivavTioJ^Tai
y'"''^'^'-
(')
"''^''
'^'J^"^-'-
omnium
ex amnris sapicnli
exislerc, id est
Pcr
(') de aquseductibus
:
Rom
Nam
hahcl
scc.undm
in
cl
eam compulalionem, qu
:
cm diamclri cjusdcm
sed
ratio ex supputationc
geonietrica ducitur.
('
{ -
y.j.\
r.jicpa OUI.
Samuel.
7.a\
TO)v
Samuel.
Samuel emploie
l'ditioii
rlo
la
oxi
Samuel.
-.1.
De Rerum
natura,
I,
v.
4-5
Per
te
quoniam
Fermai
frenus etc.
Ililler a
adopt
no-
leon
owt'.
numro X.
la
Lettre de
Ismael Boulliau du
v, j
vembre
iGjS.
LETTUR DE
Kdcm
eniiii
S.
FEUMAT A PELLISSON.
centenaria aitteni
cl
377
pagina
Icgitiir,
cenlcnum vicenurn.
non
ini/niitnlur,
id est
inanuscriplo
rcpcrtum
et
legendum Ncc,
pcrperam existimavit.
llis
eniendationiljus
unam
est
lil).
apud
Atlie-
Sexlus
ille
(')
aTo;
r^p 'zo
[jlv
yspoudi \/\jypi
v.aX
ocovr)
<^
[i.o(co
-r]
aT']
to os
Ex
latihiis
aulcm
idem
cU>us, senihus
et
quidem tenuis
vi-
eodem modo
vox eadem,
aliis
quidem depressa
tior
elegan-
scnsus
erit si
legatur non
ppwaa sed
ypG)u.a.,
alioquin de sensu
iiic
visus
(|ui facile
Ibret seinio
prtetereii lo
(juani eil)0,
et aupii' de
colore ac de
apud Virgilium
legiiuus,
Nunc ad
Atliena-i
illius
(') Koniial s'esl servi de l'dilion t;rOco-laliiic des Cliuuel, Orlans, 1(121.
poiii' lu
II
laiil
lire
rclrciice
}><t'^-
'ri.,
au lieu de juige
12.
La correcliuu
uiaiso.
((
)
(lu'il
|)ru|)use a cl ad()|>te
CEuvres de Sexlus
lim|)iricus,
Samuel.
^ )
vcro Sdiinicl.
I.
/iS
378
quid
iti
co
fri-
gidum
aiit
auctor
lib. 12.
vulgatam
:
Icc-
erit
Atbena?i (')
cpjc-lv
b p-/]Ttop Titpl
'
':?)?
yp
xoiv]
'AS'jSw 060
'6v~e,
MtovTioa
"r]v
<x.~ov
yivETai OuyaTYip,
-^v
-1 Sa
I)(_oi
vop cbpata,
^tJVxot[j.(!JvTO
piv
ypJTO xal
o 'A^oy^o, 'Axi-
iiSo'j
error
liic
procul diibio
in
voce
illa
^uvtuxl7r)v et
legendum
Huvc>jx(-:yjv
ita si falsa
Xynoceipe delea-
iuvenum
cmenillud
(bitionis satis
o'jo
perse patet,
et
in
quo
m-.t
alioqui
promptu
13.
est, cui
ejusdem
{') enim
lib.
iterum de Aleibiade
(*)
aToO
tyj
wpa
Auaa
pi^top v
tw
xa-:'
(')
Pages 54-535 de
l'ciiilion
de Lyon, 1G57.
mme
dition, aprs
T.,
l'
AlIA in
5'ij
^ihcni loca, Autlinre f'iro Illiislri L. I. S. ATIIRNEUM AMMADVRnSIO SINGUI.MtlS, AUCTOBE VIP.O ILLUSTUI P
Tfjv
on
dit
S. T.
Page
A. AhoovT'.iia
'Au5rjv7iv xa'i
Zj'/i'y/.t'.r.T^'/.
Mirum
viros doctos
non animaduorlisse
liic
mendum
subessc,
cm
si
ponas Axioclnun
et
Alcibiadem duas vxorcs duxisse, Medontiadcrn et Xynoceipen, tota pcriit Icpidac nai-
ralionis gralia.
Euvw/.c;'jt7iv, (juvw/.;'t7)v,
verbo auvotxao),
numro
duali
concuml)obant, Axioclius iicm|ie et Alcibiadcs vni tanpeperissel, dubiimi quiiiem crat ex vtriiis scmine nata
facta,
" u
essct
qiid
ideoque
se,
vterque
in
illiii?;
aiiipicxus rucbat,
ci>
[irlextu.
non ex
(2)
Ou
(voir
la
pas
la
forme
ne
])eut
(^)
Page 574 de
l'dition
de iGS;.
(M Ce mot
paiOil; est
Liyi'TItE
ixoivcvjav
IM'
S.
FEllMAT A i'ELLISSON.
379
aTw,
id est ut intcrprctatur
Dalecliampius, Mcdonlidciii
Ulc
amarc
cpit, cl imprimis
charam hahuil.
co-
tamcn
Axiochn nm'iga/io/iis
i/i
oratiuiic (puini
luilla
contra eiim
inentio, et
et Axiodii
scripsil,
lUciulam dcdit
Xynoceipcs
illiid xoivojvYjTcv
amores
niodum
varijs
ut ita loquar,
in libcriori et
si
spius
Vab'
(^(
me ama.
( ' )
modcslia
aliilideral
cdilion do Diophanlo.
380
IX.
ISMAELI BULIALDO
p.
F. S.
Y.
C.
D. P. (').
lu-
ininis, utioquitiiripse
ipsam, hoc est spatium planum ipsius foraminis, quod in utroque casu
rotundum
et circulare
supponitur.
quadrantem unius
augeantur (-).
digiti juxta
Primus
digiti;
trs,
istius
quartus quatuor,
riain, et ulterioris
grads fistulam.
(''),
(') Publi
des-
p.
17^4. P- 190-195) avec l'adresse fautive Paulus Fcrmatiis Ismaeli Buliatdo V. C. S. D. P. Reproduit par M. Ch. Henry (Reclierclies sur les Manuscrits de Pierre de Fernuil,
1G-17).
(*) augeatur
Cam.
Cam.
C)
V. C. Ca/n.
(*; quadratorum
381
secundum aream
quadrati, sccunda
naria
qu arcam
qu
Iiabeat arcani
di'-ili
qu quinquc.
fistnlis speciei
omniiio a
cioi
posterions.
spc-
non
digiti quadrati, quod facile coliigitur ex supputatione aritlimetica juxta rationem Arcliimedeam ('), quam si sequaris, semper prions speciei tistulas minores fistulis speciei posterioris invenies usque ad vicenariam; post vicenariam vero semper prioris speciei
tis-
tcm unius
lumen enim
vicenaria-
lumen
Hhro de Agtiet
p.
lo Slewcchian
:
cdilionis (-)
concipiendum
Invicenari fislula,
qu
in confinio utriitsque
mlionis posila
est,
ulriquc
secundum eam compulationem {') qu inlcrjacenlibus {') modulis sermnda est (quai quidem est prior tisP)
Arcliimcdx'am Cnni.
Nam liabel,
/'. lut. FI. fc-ei Kenati Acccdant Fnmtini trata-cmatibus- cuisdcni auctns alla opuscuUi. Oninia cmcndadas qudam nunc prinmm edUa a Petro Scnvcno cuni comnwntariU mit notis God. Stenr-c/di et Fr. Modd. Ex olUcina PLantmiana Raplielcngd MOCVll. (') Dans son dition cntiquo hdd Frontud de aqucs ur
Cam.
Il
s'a,;;it
du Volume
iiUilulo
libri.
Connus aliorumquc
alcquot vetcrum
De Re
Militari
Rom
Itbri
II
Tcubner, .858), Kr. lilicliolor corrige utraque ratio d'aprs lo manuscrit Cassinensil umquo source du icxlo de Frontin. Lo passage reproduit par Fermai se trouve dans cette dition, page i5, 1.21 a page iG, 1.3. (*) comparationem Cam.
{') l'olcnus a corrige
iri
(Lcipsig
la
leon
du Cassinensis
tcccdcntibiis.
'
38-2
tiilai'Uiii
quadranles t^ginti;
ci'im
diametri rjusdcin
digili
qtdnque
corrigimus,
ciitn
cain
lic est
digilonun
Cm enim
viginti
2.5
unius
ad ii,
ita
quadratum diamotri
iZj
ad ii,
ita
qu
liabct viginti
quadrantes
in
qualis
quod probandum
erat
omnium
proximas inter
1
se esse ('),
GG
77 88
224
11
-22/1
(i
''
'>'>A
IG
17
17O
187
29,4
21
23i
274
llty
2
W 4
22
33
44
224
22,4
224
22I 224
;>2i
12
1:5
32
224
22
23
8
!)
143
i54
iGJ
18
198
224
224 224
2J2 253
2O4 273
224
22
59
110
li 15
10
55
224
10
20
209 220
2i
23
224
224
Primus ordo
est
numerorum ab
Secundus
fait
la
mmo
cpii
point-virgule aprs
el
non aprs
considre
le texte
lo et
:
propose de
le
remanier, ce
qu'indicpic
Kormat
Dans
le
les
modules
il
infrieurs,
il
aura
aussi,
si
on
le
20 doigts carrs
systme.
Scrit.'.
et
gnomonum Cam.
Cam.
Cam.
*) inlersesse
OBSERVATIONS SU
;i(l
II
FRONTIN.
lislula
38:J
iiLimeriiin
22/1
tciliai.
Exenipli gratia,
ad 224. Etc.
nunieri 220 et 224 sint
omnibus secundae
et
uatur
et proprietatis
quam
innuit Frontinus.
Unde
cvidens est non soluin corroctioneni nostram esse vcram, sed etiam
utsensus restituatur
Ccntenana au/cm
cl
itaque nec
legendum loco
Icnaria. (|ua
baud dubie
liac
quam
exprcssione (-).
Si
lutic.
exprimit
(^'^
Sed
cK/iiaru,
cm manifcs/
rationiin
vicenaria
cl
ccnlenaria
'
<iuiiU<T!
Cain.
fail, les
{'^)
icfii
mots nec
a
frcqucux
le
iG,
I.
16-17) les
donc supprims purcmeiil et simplement. (') Fermai ajoute ici i/i au texte do l'dition qui ne
lion
|iurlo
que
do
la
fail la
mme
g).
mot qui
a tortur Fermt,
duodenariam
cl viccnariaui el
contenariam Ctn/i.
:584
cl
iiitel-
ligat,
et ita
omnino legenduni
Cam.
le
')
suivant
Et duodenari quidem,
dif^ili
ijtiod
iicc
ii-iii
frequenx
est,
diametro adjeccriint
seiminciam
.licilicum,
capacitati qidiiariir
<l licrtcm.
Tlcctiariwn exi^uiorem
faciunt diaineirii digili semissc, capncitntc quinnriis tribus et scmuiicier, quo nu>dulo plc-
etc.
Fermt
8 18)
Les distributeurs d'eau se conforment, en gnral, pour les modules des tuyaux, aux exigences del raison; toutefois ils ont innov pour quatre modules, n" 12, 20, 100 et 120.
l'our le
module
ils
(luent; '
l'our
augmentent '^
diamtre de
la
de
16
doii;t. "
la
caiiacit
les
trois
autres modules,
dilVrcnce est
])lus
grande.
Le module 20,
la
le
plus
emplov' jiour les concessions, est diminue par eux de - doigt, ce qui rduit
> quinaires ^
capacit de
a_i
exactement -r
les prises,
Au
contraire, les
modules 100
et 120,
-'-V
slammcnt pour
(') Biicheler ajoute et senmncia, contre l'autorit des manuscrits, parce que, dans le
1.
i3), Fronlin
la
donne
doigts
pour
le
il
compte
le
module
tme des modules infrieurs, 20 quarts de doigt ou 5 doigts de diamtre. (') Biicheler ajoute et quadrante, pour le motif indi(]u dans la note prcdente.
le
Comme
- -1
4
2-1
prend
'
ici
Fronlin,
le
ipiinaires, et
14).
non iG
(luiiiaircs
comme
il
est indiqu
ig,
1.
Quant au module
elTeclif
3
des
'2
ou
2)
I.o
"
quinaire
e.-l le
Uiyau de inudulc
diiiiii'^lrc
"-
<le
doicl
ti'xle
j,
ilc
cajiaiilc la frutlion
~-
p'I ccIU;
(lup
donne
lo calcul,
de fronlm.
OBSKllN AXIONS SU
(jius ('
)
15
FHOMIN.
:
;85
/)/iis
(/cpir/ic/u/i/iif
(/iiot/c/niria' f/iiidc//!.
iisii
(hanictro adjrccni/il
( ') cl hrsscin.
Ccntciianu
(iiilnn cl
S('(l
(le
voce
noiniiinveritiil ijuid
staluomiis?
(|iii(leiii
(jii'nl
shiUics,
mi
Hii-
linldc?
iiciii
(|iiiil
caiiiiiuis,
sed cxpi'cssio-
l'^foiitini aiit
Nom
pagina
cl
in
paginis lo- et
ioi<
de capacitatilins
tiir,
(|n;t'
lati(>nil)ns
at({U('
f'orlf
di'sidcres,
riniiis
dicerc (I(d)uerat,
non
dubitonuis.
Intcrea valc, JUilialde doctissinic cl aniicissiinc.
l)al)ani
l'olosa'
Tcctosagnin ad dicni
xxiv
novemliris (')
anni
;i
C. N.
MDCLV.
i|iii
sciiiUlc
iiiiililc.
-)
lUiclicler siip|ii'iine
rjiiiHl,
d'aprs
le (lassiiicnsis, ol ajuiile
iiwlrii.
(')
i|i.iiii
et
liesseiu
Cain., (piinaiia'
(piaiiraiilc-iii
liurlwler.
Le Cassinciisis ikmne
(jiu-
mai?
je
la
(.orreclioii
do
Itiiclielor. faite
lin
fait,
comme
l'ai
'!-
j-^i ce
con'cspoiid eu sci'uap[ir(]\i]Mali<iii.
84. La correcliou
pris
7-2
scrupules. Mais,
comme
([iie la
d tre calcule
i,
note
).
Il
est
;
(>()
scrupides -
(comme
).
l'inilique la
Icrou ci hcsscni
f;iite
i.i,
1.
suivant
notation
copiste.
')
Fi.ninr.
I.
49
380
X.
LETTUE DE
IIIET
l'KinO El
SaHUEI.I
I'eIOIAIIIS,
l'ATIU
ET FILIO, Tol.OSAM.
Cni omnibus
officijs
atnorem orga
illuil
me suum
Segrosius noster
et
jam
neiiolentiam, ejusdem
(or,
me
Quod
sic interpi'cleslitca-
me
animi
nempe, ces
unquani
el
Oim
hcnelicii
gnre,
si
alias,
vilianitatis egregia
me
mitterctis, oper su et
perlecit. l'arum ei|ui-
dem miinere
digniim
isto
cque quam
nisi
me
me praheam,
Quod aulem
nccnon
t(
et
consentaneum
videri (|uam
voeem
niliili
et a
(M LcUie
publie par
I\l.
li'
C.li.
lli'ni'y
iUcclicrvIies sur
la
inanuscrils
de Pierre de
de
la Bibliollicque
de l'Universit de Leyde,
la
cupio dans
Fonds
lutin
LXXVl.
-x.
LETTRE DE
i'\|iuii!j;is.
IILJET Al \
(^(,
FEUMAT.
iiH!
:87
HuvwxtTTjV
aiiloiii
acu Ic
Icgi
ti
siil>s(itiiis.
ProCccto, ni
iKislras et Casaiihoniis,
spi.'ilei^iu
/pwijLy. ikhi
)?
H;oc.
Tlifonis {-
Quod
aiitem in Claiuliani
')
oUactum
pra'terii.
Puer porro
in
ohscnis esse
(jiii
-a-.cixa, (juid
-aioscao-rsiv, ignorai,
(
'
nec cataniitos
|Hiinice. iicvi.s.
jiiilii.
l'roptor (pieiii
|ikic(;,il
niilhi [)iicU,i
epigrammalis ac
piiint,
|)ai'
luis item,
F(>rniali
iili,
([n;e rniiitiee
rei'erre
posseni
Sed
(|
al)
exigna nosira
repnesentare conabor.
Valete,
Viri
Exiniij.
Cadonii
III
non.
MDCLIX.
me
impertieris, optime de
me
lueris pronn--
(')
('-)
/''i//'
fi-dossiis,
page i-y.
page
'S-6.
/'(> ci-dessus,
Il
:
(3)
i'dii
lil
LXXVI
fiitlffi.'.
(k-
CiaiKlicii
u-il.
Iloiiisius,
iiijo
),
vers
el
G, oii
Miiu.l
tui|iojii
caK. j;im
ihmIiii-
iiinrtnini.
tuiiiioi..
5i;;ni
I.uii.i
\fiiu^i|iii-
tulil
FerjiiaL propiisail
lile.
de
lire
/;w/vv au
lieu
de paicrh; celle
cuuj('ctiii(',
ingnieuse mais
iiui-
n'a pas l prise en considcralion par les diteurs sul)sipu'nls de Claudien. (M Martial, XI\'. nigraniuie iO.'i.
;WH
(KLIVliES
DE
F EH M AT.
- APPENDICE.
XI.
LETTKE DE
FE
II
M A T.
Pirni.
Dan. IIiktio
s.
p.
n.
I^Hiit.
Vix
latini
legeiiiiii (imiii
opistolam, ciim
ed'd'taiii jaindiii cl
mnirescentorii
aggressus, vt grafi
(iiani (|ua-
saltcni
(|uo{l(lani
rependcrm,
e(,
elegantiain
et in
(laniteniis adiiiiibrareiii.
mcdijs
l'ona(^),
lihns
;og('i'
jam
(leficiel)ani,
niaiiis
aliud
qnoqno Virgilianum
cm
vrbanissimus Sogrosins,
et
jam pcne
Ain vero,
in(jnil, credisiie
Hnelinni a
le aliqnid elaliora-
ttini cl
(|ii()d
))
Sed
iilnd
I)
inqnam,
diCiicilius eiiadet.
])en('s
')
I)
"
certe
snm
(|ni
sit,
in ipsis -6oi:'.v
{Rechercher
viir
Ici ma/iiiicrilt
de Pierre de Fer-
mt,
pages
rai.t
('1
p.
77) d'aprs
et
i
le
nianiiscril
907 de
la
Uibliollicpio
la
do l'Universilc de Lcyde.
i/ji
1-2,
cl la copie
f'"
dans
loS et
le
manuscrit de
locj.
Comparez ucUlc,
VI, 495.
I.KTTIiK
DK rKIJMAT
A IIUlT.
:{80
cxciiipla,
(|iia' jiiiii
ad
salis |)rol)ant.
Velim
siipplomcntum probationis
adjuiijicrc
>'
di-
vcro
ALlu'iKoi, Sexli,
(|iiero.
.1
sensu duhitandi
locuiii relin-
"
lalioni
irspondehis?
(|uam
Censeo,
in(|iiaiii,
iiil
aliud
inilii
laeienin
dmii,
rortiiiliini
lioc,
cullo(|iiiMin
tendnni.
Aiiniiil Segresius,
el
sum
consilio innpiasi
niea"
pci(|uam accommodato,
ainicitiam Uiam,
Vii-
Clarissimc,
non
(acnndia, sallem (d)se(}nio ohseriiantissinio, in posleruni lentabo proniereii. Vale. Tolos;e, VI Kal. Januar. anni
MDCLX.
390
(EUVHES DE FERMAT.
VIM'EMUCE.
XII.
CEDE DEO,
SEl'
CIIllISTliS
MORIENS.
I).
l'i-TKi
iti;
Ekihut
(:An>iKN
v^iocmaii au D.
lAi.zAcrM.
pridcm
Nuni
Desita, et inibelles
Fallaci cinxsre
Divm
siib
imagine iorma-
melu? Niim
to ostia Ditis
Anf
l']t
(ramite duciinl
diidiiiii
nec ineitia
Dodona\
aiit
Pii(i'l)i
Ode
("licoliim
Dons ecce
Deiis, qiiein
|)r()iia
paicniciii
terra, salum(|iie
Suhinitluntqiie ips;e
jaiii
Duin
lialiercl,
Dcus nnns
na(ns(|ne siiprenii
Assumpsit veros
CHIUSTUS MORIENS.
Si (|iia forte qiicat niortalia fleclere corda,
391
(urori,
mcmbra
fragore,
nostra pianint,
ait, a<lsiim
et
sanguine corpus,
tilti
cura salutis,
Ouas non
ille
l'udit
Olympi,
(
')
alto
Incubuere
Rector,
Sistis,
ait,
(Jruci
nam
cur
me
Dixerat,
curis
Necdum sccuro
Noctem
Quos decuit
vigiles oraiili
si
impendere curas.
'
Liiez pngnii'.
:VM
(KUVHES
Nof
vera; virtutis
!)!:
Delmit
iina sequi;
iiuiriniir,
verique dolores
sul)
Non
pi'ocul. Infausti
tandem
pondre
ligni
Nempe
Humanam
Dnm
(ieret
pcctora puri
undique
rivos.
fata
ultima mente;
Summe
Deus, quid
me moribundum
jam
Semianimem, populique
dudum
Clum
spectare facultas
Hane
tibi,
summe
parens,
ullra
l'i'osiliit,
vitam(|ue simul
cum
CIHUSTUS MOUIENS.
Douce
aniielanti siiiiilem cii'cumfhuis liuinor
iiiidie.
.m
pcr ambras
lucem.
mundo.
ire
Qu6 me,
peraltnm
vocaiit,
;
sudectura labori
Fermai
I.
v.i
(i:uvii:s
dI'
kumat. - uuM'Nuick.
Mil.
NOTES CRITIQUES
SIR LES
<).
I.
NOTATA
Ql'.i;!)AM
Al)
MaNUIXEM BltVENNIUM.
Iii
twv
T.z'.v
Ti
y.y.l
Vvj
7.zi'j.u.y.-.on
\c"itn(\um
-rovtov -vj-.t
xa
5'jo Xijj.av.-
In lil)ro
"2",
pai;'.
2"
xal ai crooocc-
' )
Mauiscrit
fi'uilluU,
lie
t;rc(.'
2100 de
l.i
Bibliothque
iiiiliui\:il(!.
(Aipi
;ui
i)a|)icr.
(lo
xiH
in-folio,
Cl reli
rarclievtjue
iGi), dans
la
bibliotliipie diuiucl
il
Le Tellier,
(pii
le
nianuscrils en
la
;()().
On
Musique
.tlypii
i^fii^oi^c
i/iusira
:
(IdI.
i*");
OniidciUii
. .
.
isngoi^c
(fol.
Itnititonlca
(fol.
iV");
itpnscnlum de le rnnsica
(fui.
'l'-jOtto;
(r-jviTTTjXSv
'l'/;
3);
Pmcchi
seitturis isai^oge
Anonjrmi mnsifa
32);
[lO-JTlxr,
II
(fol. '|o)
97);
T/teonis Vlaiontei
;
sumimi
5o);
l'a/i/Ji
musiea
(fol. 5j')
(fol.
5S);
(fol. >i>)
.-Irlsti1
lit
f'I.
Jlniiiieli.t
flneiiini
liarmonironini
lilii'i
rt
II
-202 ).
la
dcou\erte
.M.
Henri Onionl,
un
loi.
),
reli la fin
du manuscrit; seuls
mS
sont
crils.
(-)
loi.
i38,
I.
il'.yij,
f"
1,
p. 3S3,
I.
uU.
(^
In!
i(r.>."", I.
il.
NOTES
sur,
MANUJ'L IMtYENNi:.
iJO.)
xaTa Tiva
vcrljiiin
ol/.iiTrjTa
(li;sci'i[it;i
"/.al
c'jaffiit;-
llc vcrl)a
vidf^iitiir ;ul
ex
Ihi, loco
:
horum
veiboniiii
opyj.vou
twv
in
vrauTv, logidir
in
inanuscripto
tojv v
':o'jto'.,
sud
iiiaiiil'csliiiu
iilroquc est nicnihun; Ici^cnduni twv viaTiv. Rssc; luiini Iria insliii-
alteia
statim occulta
Pag.
dividi
/j^
:
qudam
syuipahi resonet.
olov te oiaipsOriVai ci;
icra
^
(
Ta yo vva o/
).Tonuni
Ijifariani
Non
eniin (|uia
nunierus 9
erravil
cujusdam, qu*
licularihus luec est, (|uoniam inter duos niuneros unitale distantes non
cadit incdius
proportionaiis neque
in
inlegris,
qnod per
se
patel,
neque
l'ag.
in (Vactis,
5-',
in proclivi.
lin.
")',
'').
Pag.
()'^,
7-',
'"^*<^
^'^^
non
(M\.
tig.
Pag. 8'\ in
r''
C"').
Omnes
2-'
tig.
ejnsdem
')
.Ms., //;/(/.,
fol. fui.
fol.
1.
I.
17; G:
I.
(,(!.
p.
Sy/i,
I.
-^.j
[cd.
-/.a!:
'il,
('(1.
lioiiilluii,
i'(i.
r(>,l J.
I.
i
iii-i".
!.
So,
1.
\i.
\{\V\
i{)4,
1.
i;
ilii
p. 3;)0,
p.
Ms.,
bus; vu.
397.
I.
18
du
lias.
() Ms.,
fol.
lO"); I. p. 3(j9.
(') Ms.,
fol.
39C
se liabeiit
:
quorum
hoc est
(lorrigendi et
quos
in
vertieo
loco
:
Hgui'
ir.l
/."(,
ita
scriptes vides
'
i~i a, ui to, ir
'C,
legendum horum
{'
)
numcrus
finalis
In 2^ figura tertius
dbet corrigi,
dum
T[J..
Pag. io\
ixij.t'ki,
ul)i
scribitur aocovoi
-q-zo
xax/covot
-/.al
[jLui.eXF,
legendum
aut
rjjxtki (-), ut
0"?]
constet sensus.
TCcVTsxatSExa TiiuLopioi Xoyoi tialv
iiXrjOou;*
ot
[i.6vot ot
Xoywv
auvipei
irco ii.X'ki]koi
ovavTai tov
TirtTpiTov
uciTcXav
'koyoy/,
xal oolve?
('').
ixXko'.
toutou;
v oO[i.i a-/]-/avYi
Non possun
Iioc loco
pag.
liuJMS
sunt sesquiquarta,
sesquiquinta
sesquisexta,
sesqui-
tertia, sesquivigesinia
septima, et ses-
lios
255
192.
Ex quibus
nempe
et
sesqui-
sesquiau-
qu simul
imb
et infra
mentem
termines ab eo alltes
alia;
inveniuntur. Nani ex
(')
(') Ms.,
(3)
Dans ces expressions, le mot im ne devrait pas porter l'accent grave. fol. iGC, 1. 10 du bas; d. p. ^01, 1. 16 (iv.\).{kv.i). Ms., cil. Il, fol. 1C7", 1. 16; d. p. 4o3; 1. 8 du bas.
397
sesquiduodecim
et sesquiseptim
simul junctis
Cui speculationi
:
pulcherrimum problenia
data qualibet proportione
siibjungeremus,
si
Nempe
num
placet, boc
hujus
aivi
cum Bryennium
alioquin peritissi-
mum
et
exactissimum fugerit.
depictis. loco x,
legendum
boc est
8,
non 20
('). Hi
enim numeri
et qui or-
nempe
phq.
numerus
in verticc tigurte,
ar^,
nempe
post trs
Media proportio
nam non
ul
-/(
legen-
dum, sed
septima.
In
Tt'.
C simpliciter,
et
reponendum
In
(^).
:
eadcm pagina,
ubi legitur
y]
bnowj
ii'.
w-w
YYtaTa(^).
In
numeris proportionnai
dill'erentias
cxprimentibus qui
a vertice
(')
Ms
cil.
X,
fol.
183'";
rl.
p.
l^^\.
(-) Ms.,
fol.
iS/,"; d. p. 433.
I.
1.
hxi'm
.508
(i:lvui-:s dI'
fei'.mat.
- appendice.
lit
Iijj,uia'
hoc est 19, non 9 (') figura dsuni duo numeri parhypaten et lichanon svntO,
legenduin i-\
loni
1
(liatoni
expriinontes,
(jui
sont ,a7;
et
.ap"/-,
hoc
est
i2()o
cl
120 (-).
Ivuli'in
pagina
')\
lin.
'i''"
G\
*"'
Aoyw
h^^^ii-.y.
(h-
cdem pagina
est
('), uhi
e(h'iii
,'!').
propnrtione
fit
incutio. Accurata
enim
proportio 30. ad
ad
cxprinien-
Hue
eommunis
lextus.
figur henelicio,
suiil
euiendaiida
iiic
apposuiuuis.
manusci'ipto legitur
:
cap.
1",
pag.
V',
line ultiin,
ni)i
in
vM
-7.0r)
Twv oucjIxwv
ci;
wv YtyvovTai, legenduiii
ciocov ^'b^vyj-
-ai(').
Pag.
:V,
lin.
21''',
TO'j
aiv
-i
toO
rjU.toAto'j,
legendiiin
toO
Cap. 2,
vtav ().
(^ap. 3",
lin.
rjpu.OTjj.vo'j
r;y.o\v
, legenduni
aacpr,-
pag. 2",
I (
() Ms.,
i83: d. p.
1.
.i3i.
;:(j.;:u.)
)
:
('V. Tp'.azoan
I.
fl.
p. /f'Jl,
I-
I9
Tpia/.0(5T0-s;ir:T(;i ;; cf.
ms.,
6 du bas, el d.
du bas.
- L'omission de
1.
nc'a-T';.,
dans
le
lc\to de l'enna!.
est
duo
(') Ms.,
fol.
147,
1.
1. iilt.
d. p. 3G3,
,.
fol.
147",
21; d. p. 364, ) 5.
1.
149',
1-^;
I.
d. p. 367,
(iiis.
1.
du bas.
I.e ins.
porte
1.
;ofjr;v:t''(
(
= aaoT;v:'.av).
).
(") Ms.,
fol.
1.54,
Il
cl
((/.
oxih): d.
p.
37O.
3!)!
pag. iilL,
iiii.
iV, oiocuvot av
cttj'.v
oO
u:r^v
oi xal
ij.L;."Ai,
lKSTITUTIO
l'l(;i;ilAliUH
I.IUIII
2'
Al'UI)
MaNL'ELKM HltVKNNIUM.
;l'
Icti'uchoi'doiiim simt
aiil
simplicos
aiit
composila"
).
Siiii-
composilas
ila icslii*;s((.
lues,
a( liihil
consliMiclioiio et ad caiii
rcluiuis accoinnioilalis.
l"'i[;.
iji
b'igui'ii ulliiiia,
cap.
tj).
iL.;iliir lij;ui'a
iilliiiia
capilis
<)',
l'I
lalirui
(li'iiotaliir, et
xotvoO
l'il.
iJG'",
I.
I.
du bas.
k-i,
dans
urdic di
soiil.
loii^uciii'
noms
i,
Iinijoiii'sdans le rapport
de
mais
inlermcdiaircs \arientSMi\ant
trois
les iienre-.
Manuel Itrvenne
eoniiait
linit
i;cnres.
pour
lesipicls les
rapjiorts
inti'rmdiaire
rm
Ita
Supra scmicirculum
oo\i
ABC hc
veiba
poiii
debent
y.oivv
TSTp/op-
To iaTovou
y]
:
bixoikoi
In reet
-l u.
-q.
\n recta /g'
In rect
tiI 0.
op
i-\ ta.
In rccl
pq
qy
iul
i.
In rect
It:\ 0.
In
In
Z
/?
:{.
:
4.
InM.-z.
In A': 0^. In c
In
'j
:
.
t.
In ^
Y).
i'i
la
:
le
consigns dans
le
Tableau ci-dessous
I.
Dltonien (o'.Tov.aov)
-j-fj
II.
S'.ccTovov)
H
ff
III.
(oiitTOvov ofiaXdv)
x ^ x
>
-,
x
-*^
fj
7
x^
^
><
IV.
f
lo
V.
VI.
VII.
VIII.
fiaXa/ov Sitovov)
t
f'
x V' ^ ff
x
jv
f|
>< f
Chromatique mol
Enharnioni(|He
(-/po)|jLa |iaXa/.dv)
(vaprxo'vLov)
f|
X x
les
cliaqiie
indi(]iic
iG5.
Mol diatone.
Fol. 183"".
- Fol.
idy,
monlque.
f^.
1.
Chromatique mol.
Ihul., f!^.
-i.
Euhar-
Mol tendu.
184') la comparaison
Les figures composes donnent en noml)rcs entiers les longueurs des cordes de deux genres compars l'un l'autre. Fermt a dj touch plus haut
(fol.
du mol tendu
11
et
du diatone gal
et (fol.
la
diatone gal),
NOTKS
In//:-ri.
in
SLII!
MANIKI. IJlUKNNli.
401
/:-.
:
In
Y).
Inp:-^.
In a
:
Tj.
In rect ov In rect
lis ((
ir
ijlo.
Y^
liclnmos diatoni
;i'(|ua-
Figura
T'rpyopoov
-.oO
aaAaxoO
vTvoii
oaaAoO.
iz
/.'(.
zf:
102
(J'IIVHKS
l)i:
(aiiliiii)
iit
iiidical)inuis et reslifiic-
aiit (|ii;v
coniniodius
lit,
scicii-
diini
characteres.
Recta'
/],
zf,
/i,--
ehordis.
(^Iiaracteres /,
l\.
M,
ci
A'
dnotant
(characteres T,
'j,
diirercntias horniii
(erminormn.
Uecta'
()/),
(]liaracteres
A'
terniinos
liai'iim
pi'oportionuni
piininni
qnippe
et iiltiinuin
terminnni dno
t(Mraeliot(la
eomnmnein
liahent.
Denique recta
rioris tetracliordi.
Va
recta
Y^ proporliones liypates
'
pr'ioris
et
poslei'ioris
tetra-
cliordi.
In
V
:
iigiii'a
i(a
snpplendi
In //
y.'Ji.
In/:,ap/..
In
'.]"
tigur cap.
jttI
1',
ila
corrige (^)
In recl rj
/..
In
/|-'
ila
corrige
'
II
ni
cru s
tvj.
/, ita
snpplendi
In /: 1-.
'
Livcz
licluiiii
au
(-)
(')
(
')
Mol iciidu et syiiiimc diatonc. f'oir Mol didlo/ir et dialdiic c\'nl. Mol diiiliiiii- cl \) /ifiiiic dialDiic.
plus liaul, p.
(ij.s.
noiu
>..
NOTKS
Figura
scripto
(
'
III!
M A Ml KL
15
H V KN NK.
cniiu
es!
in
W.\
iiiaiiii-
y'
) :
ita
reslitiii
ilclx't,
imu riiplissima
In rcct
r^i
i~\
/..
In rect
In roct
tf
fi^'
(>/>
ir.i 0. ir.l
'C.
in rect
In
ir.l /.C.
rcd
pr/
i-\
:
'.
In rect f/y
i-\
r^.
In/:
In In
/l
:
-/_o,3.
/[JL.
.1/
oo;.
In A'
00.
In//: y [xr]
ln/:9rC.
in- :Xp.
In
-j
:
^J.
o[i.
in
1
In
^
:
7.0.
In p In
Tia.
^Y.
:
In recl Sv In rect
yj'i
i-1 -.
7:1.
^y.
t<!rniini pr()p((rliununi
supplendi (-)
in
/
II
il.
In
Tt^.
:
\\\M
TAa.
'
Mol
(-)
ci^td.
I);iiis
cello '^urc cl
il,
111s
l,i
sui\aiilc,
Mnimcl
:
pour
les
cordes du
j,'eiire
c/iro/iiiiiujur
>HS,
21G,
(Iniil la
seconde est
seideiiiiil
approche,
cl prise
an
lieo
de
}.-\
-]-",
lon-
gueur
tlicoriqiio.
hOh
<KUVIU:S DE
l'F.ltMAT.
~ MM'KNDICE.
In//:
In /
:
T^Ji.
'77..
dillcrontia'
i[i.
7.7..
In In
'^
Ay.
:
o(
rpponcndnni
//:}
snnt cnitn
lia-
trs dillorontia'
a'qiialos.
In figura In
'i''
Z
/l
C/xr,. "Jj.
'jV;i-
In Tn
.1/
In/v'rT^.
In //:
'j{t.
'jij..
In /
Siniilitcr
In
In
I
-:
xo.
ujii.
'j
In
cp
r ;.
In
7:
A7.
v.
U.O.
In p
In T
In tigur
S'"
ejusdiMn cap.
ita
In
//
,|iTv^.
('
I
C/iroinaliijiir syiitoiic cl
syntmic dialDiic.
iiiiil
'
Clirniiiatiqur \tiii(i/ic cl
li-ndti.
longueurs
70,,
('179,
m|J.
v>S.
Ln sccoiujp n'est
(|u'appriii'liL'0,
au Wcw
ilc
N()Ti:s
In.lA:,!3pv?.
lu A'
:
siiii
manui-:l
bkyknm:.
yMar^. iB'jS.
lu //: ,^TO. In /
:
,|ioO.
lnT:p..^.
In
'j
:
p4;.
in
In
c-
TT.
7TY).
In p
In
'7
<C.
fjAa.
In
l't'ct
ov
iiz\ ^rj.
Scd
(;(
in l(!\tu,
^r',
loco
ir.'.-
In iignra
In
(i'
7.'\>lo.
In A'
,7.':-;.
In//: a^c.
In
rcrj.
In roL't
op
-'.v/.aTo.
In tignr
/i''
cjusdcin cap.
ila
coirigcndnin
'
in
/
/t
,ay-.
,'yyy-:
\n in
,a^tfi.
,7.7^.
In A'
In //
in /
:
.a^o.
a'j.
'
(') Clirointilniiic
(')
ilii
('liriiiiKttiijiin
mol mol
UryciiiiL' avail
'fi\>.
cordes
jSd,
ilV!
(iiii
lieu le
),
4>'-
/i06
<i;iIVI{i:S
:
l)K Fi:i{M\T.
M'I'KMtlCE.
In z
In
'j
l
p-q.
In o
Tvfi.
Inz
In p
In
zt.
po.
pijL.
Hdem
pagina,
lin. cf,
dolenda vox
'
lyV'-''"-^'
*^'
"tiiini
in lin.
ponult.
ojnsdcm cap.
,a/z.
tA.
()"
In fig.
ojnsdcm cap.
('- )
\n
A: TU.
In //: u.
In/:T;.
In tig.
7''
cjnsdcm cap.
:
'
In rpcl
/]
irA
y..
In o
c/xoar,.
In figura
^"
cap.
'i
(")
ln//:,aip.
In 7
:
xo.
ejusdem cap.
:
'
op
i-l u.
:
In rect
pq
ir
/].
In
I
/
A'
aoo.
cox]
11
')
)
et
mol
mol
tciithi
et
diiitoiir.
(')
['')
(
ci clirniiKiliqur oiitniif.
diiiloiic Ci;nl.
,f i
nlonc dintonc.
NOTES
lii
suit
MANUI'L lllYENNE.
407
//
:
,aAc.
TDx.
lu /
In T
IriTT
xo.
10.
pic.
in p
cunigc (')
In
Z:,3pv?.
/,':
in
In
za.
:
.1/
,ow".
in
Vi'
,yco;.
in //: />j;y].
In /
:
,o~u.L.
in . In u In in
p.p.
Ji.
T?;;.
p-G.
In p
/xa.
uzy.
()"
in
a-
In figura
\n-:pi:q.
In u
\n
(^ji
T'..
,au[j.O.
In
T^v].
TitcXTo.
lnZ:,Yi4;.
In
/f
:
/(Tyx.
.Noiiibii).-;
1
ili'
Itryciuio
[luiir k'S
iiudcs
ili;
\'fii/uiniio-
I79'2,
173!
jj
nij.i^ligo),
iliSc).
i'ii.
/,08
(i:iIVI{i:S
lK
FKIUIAT.
AIM'ENUICE.
In .1/: /Ccp^.
In
T^rj.
NOTES
In tii^ui
SIIH
MANUKL
IIUVENNK.
km
V
c/'/_
:
i'jii^il'''i'
'-''P-
{')'
In rect
TiivvaTo;.
TTOYOOY]7.oa--6.
In roct ov
In
[xq.
In p
-.
:o.
5-'
In T
In figura
In l'ocl /i^
In
i-'.-'^'O'jo:;.
Z
//
,a}i[i.
^av};xr|.
,7-9'.^.
In In
.1/
In A' In //
In
/
:
^a-:ao.
,a];a.
/y.Gi^l
In T
In u
:ci.
C7i;.
In o
In
pbq.
(a.
In p
In
p-0.
pY).
In figura
In
In
//
:
6''
zzv..
T.
'joy.
Icgonduni
').
'
Dilimicn cl
yjiito/ic diatimc.
ilo
('')
I
lirvoiiiu'
sojU scxUiplcs.
^) yl/o/
diatoiw
el ditdideii.
1.
{'')
i>;
cil.
|i.
ji;;,
I. ,s.
(5)
synloHC cl
ditoiiicn.
)'(
l'I.nMAT.
I.
MO
In c
:
In u
In o In p
'
In
ro^.
Tx.
co|j..
In In 7
Ili
lic
pagina,
(-').
lin.
',
loco
vt'rl)i
XOTTOTptTCO
,o7)Hy].
Possunt
/?
tciinindiuni
et //, et toiniinornni
zp et
/(/.
Quod
in
quibusdain figuris
intcgi';e
munihiis
ad-
locisse,
quia
in liiinris
nninei'oi'iiin t.
e,
'j,
o,
i-t
snniniain nu-
p,
a, extra figurain
fiiruris
ctiam
in
omnibus
(') C/iroiiiati(jiic'
et ditoiiieii.
1;
cil.
p. 11/5,
I.
M-
Lct'ons (les
farta =^
f'a,
p.i^^cs
i:;
'(3.)
I'.
3. ligne
ri
AppoUonium (aussi
!))
!^
10 Appulloiiiis
P. 4.
11
ligne 2. La pouctiiaiion
Co (Cominandiii) fui. 1G2 l'oclo, ligne 8 en l'omonUuil, loi. \(yi. verso, (le Co a cl conserve. * IjS spacium Cn. * 17 Piioposrno 1. eu
|
ik-
2:2.
les
renvois aux
5.
P. 6.
et
'i'i)
nh
!'>
|
IL Proi-ositio.
c/i
vedetlei Ta,
:!IJ
rec-
lang.
P. 7.
Fi.^'.
j.
B.Vl) et
mene par
rk-
le
point
ligne
DE
est double.
3 cuni
dircctum|
(t/Diitez
p. 9, 8).
')
|
;eipiale
(fa, i3)
P. 8.
P. 9.
P. 10.
cundem *
10
cum
>-
27
III.
VR]VI
Piiui'ositio. c/i vcdetio
liabft
I
(fa, iG)
le
Cum
>-.
P. 11.
2 priore]
4-
sccunda]-;!.
tum
apr'!
sensusjtam
15
ilescribatur
(/, 17) * 21
GEjGD
1..
propositionis] ]}ositionis
P.
12.
.i
3 vol
EV sub AB
<-
cum
it-
prop.
fig.
ad
GA
GA.
ita Al)
ad Al,
P. 13.
2 secundo ]>,.
Hc
1 1
|
if
sccund.T]
)
>..
posucramus]perscveramus
l,"i/l(>
G Piiopositio V.
en vedette
punctum(/^Vv, 18
>*
KEGjEFG *
17
Cum
21 occurrentc
P. i^.
P. 15. P. 16.
.")
)<-
!)
oui (l'a,
j*^
nj)
.")
cum
aio
I
-k
C secundoji.
v.o)
(au.tsi
1,'i)
l'i
(fa,
cum
syntliesim
20/21 pro-
cueatur
P. 17.
cuiH
it
VIII.
Piuji'OsiTio.
cn vedette
!)
ductae
>-
10
et
(fa, i\)
Uik
P. 18.
cl
B ( corriger)
voir
p. i,
ik-
10
ul
lijinll
*
i.
li
Apiiollonii
*
* *
20 secunda]?-. * 21 interdum
1'.
de]
9/10
* 22 prima]
Cn.
1.
(i
19.
I
similitcr etc.]
voir
p.
4, !)/IO
* 11/12=
\Cyj.'\
1.
4 G
l(i
cuin
3:5
18
l'noposiTio.
m.
1.
{ra, 23)
8 10
*
2.J
19/21
Co. iCi",
*
23 Euclule,
III,
2ri/27
=
1
Co.
iG-.).'",
spacii Co.
1'.
20.
*:
Elemenl.
Eudide.
1,
40
4/6
Co. 162",
1.
* 22 Su|per {fa,
23)
24 eu m 2 ciim {nussi i)
P. 21.
Fi;;.
iS.
FO
ne
sont
pas
traces.
11/13
P. 22.
P. 23.
P. 24.
=
1
Co. 162',
1.
19
*
3
11
quodam omis
dimissis.
spc|cic (r,
2n *
cum 5
Co. 1G2",
*
1.
19 25
quolcumque Co. *
])oiir
7 diiera Co.
reliquis
la
10 VI] sext
Voir.
le
P. 25.
.4B,
AC] AC, AB *
la
se-
conde, qui n'a pas t reproduite, toutes les lignes sont l'intcrieur du triangle ABC, sur ADULBKOVZIEA. * 18 cum (aii.^.n 19) les cts duquel l'ordre des points est le suivant
:
19/20 VE,
P. 26.
MO] MO, VE
*
cum
M |VE
1.
(/-?/,
2G)
*
*-
20 perallelas
G spacium Co.
* 24
porrigcndas
sit
P. 27.
4/8
Co. 1G2"',
25 3o
7 qualis
Co.
sit
la
.Tqualis
fa.
8 spacio Co.
21
cm *
foir,
pour
le
renvoi
Vhagogc dans
Noie,
la
page 102.
P. 28.
Fig. 2.
el
seconde.
P. 29.
P. 30.
*
et
AB 20 cm
GCDEF
dans
la
premire (supprime);
BA
et
DCEGF
dans
la
{Fil, 28)
* 3/3=
Co. 162',
I.
32 dernire
3 sunl Co.
-h
4 sjiacio Co.
Foir, pour
P. 31.
cm * 12|Nam {Fa, '.g) * 16 per quartam secundi le renvoi Vhngoge dans la Note 2, la page 99.
quadrat.
(Euclide,
II,
4)
AD
II,
4)
9 datam]
:
dalum
in
19|NC(rfl. 3o) * 23/21 Co. (162", 1. dernire proportione data vcl rcct line vcl circumferenti ;
*
i) a
seulement
.u
.uni
V. 32. P. 33.
3i)
3 rectos
7 ut U,
quadratum ad
S, et ita
OVZJNOZ
id est
H, quadratum ad S, quadratum.
1.
r
ita
10/11
=
in
Co. iG3,
7.
* 12
fit
Co
sit l'a.
13
17
|
P. 34. in
7 latitudinom rectam
AP (
rorr/ijcr)
21 .Mi
BO] AB,
P. 35.
t
AO *
22 .Tqualur
rerectangulum
12
deficicns in figura
10/12
Co. iG3,
1.
7 10
11
ma-
jor Co.
415
."iita|ut
Il
sinl
*
9/10
l'J
utriii([uo
foi.i}\
NVQ *
|Sc(J
(Fn. J3)
8 ciim
P. 37.
Co.
iG'i, 1.
*
i)
(|iiotciiiii(iiic
10 spacio
Co.
i'.
Hr
20
ciiiii
38.
iilriiiquo
{aimi 12
et 17)
5 C.cnlro C JcciUro E
(xiir la
te
* G
('.A]EA
7/8
in
candom *
a.
10 ei 12 ciim
CE]AE *
*
* 12
i.
et 3.
(de
iiinc,
i.
7.
1.
sur les
fif^iires
3- c! 38)
:t
P. 40.
*
in
r.
i in
?..
*
*
3 in 3 16 in
1.
illinc]illi
li In 2.
* 6 in * 20
i.
i.
et in
>.
figura
7 c;
1 i
et
Ad
in
utriniiuc
i .
(|naciinqne
*
(i
21 (Tn, 30)
fignra
P. 41.
1/2
sccunda et
tcrlia
3 In
* CNjEN
Alt
ol l'RIMVjl.
P. 42. P. 43.
;;
*
l.^i
8 .'Eiiuulnrl Ar-nclnr
* 23At]nt
i(,NM|l)N.\l
li|ctail(r, 3S)
ici
DM]/),
f.
OM,
E.
IIM
Fig.
Los
^mc
donnent
iruis figures
la
la
accomsceondo
la
la
pagne de
troisime
lgende
Al)
=
lieu
K'jiAB
-t-
AE);
la
a pour lgende
(
Al)4. pars
+- E.
(/(.;
encore .\E an
de E) et ne didre do
et lo point
/7^'.
N de
droite;
lgende de
P. 44.
la
troisime est
Al)4. pars
AB
+ AE.
21 avpientnr
8 li.MjliM
le
12
QJZ
-k
reprsenter
P. 45.
1
plan donne Z)
.4
QUJZK *
utrinque
P. 46.
28 secundo] 2.
ta
*-
QO|ZO * * 31 DV
(J
(JR|Zli
1
lo
cum *
2:;
1)1
2 (|uadrata
VIjOl
10
prohajidum *
H|et
(l'a,
jo)
([uod-
libct] ipiotlibct
P. 47.
( corriger)
* -k
2 sexlies
3 l)]U
rcct assignala
-k
l'i;^.
45.
La Icllre
<)
niampio.
IG conditionata
P. 48.
I8|sexlaiis (/n,
1.
40
2/0
Co. iG3,
-k
i3 18.
\-.
i'.
49.
G liypotesi
Fig.
La lettre
()
man(pie.
*
l.'i
* 12|LA()V/,
(r^H.v.s/
\-i)
l.'l/l
i [iro-
ulrincpic
* 22 an-
* 23
I
sive]sine
C.casns
lAOJIOA * (piadratis|quadrato * 3
libri
.'J/KI
C". iG
>,
!.
iS
'4
*
13
12 propos. 157.
i;i
jusqu' P. 51,
P. 51.
Co. disait
cl
orit et
ila
qnare. eui
l'a.
sit
ut
V\ ad AL
{fa,
EA k
I.
ad Alt, erit
11
i'
ex (aprs cpiadratis)
Co.
1.3
oui.
10
(pia|drato
Yi)
i()3,
F(i
Co.
EG
Va.
k 17/10= Co.
24
27
* 19 eandcm
416
CONTACTS SPHHRIQUliS.
(
Leons
lies
f'aria
fa., pages
-'i
SS.)
I'.
52.
7 oxlilit
75)
1'.
*
53.
20 d;it]dato
* lu qiia * * 21 cum *
Fi^.
17 elcmentis
^ttcZ/rfc,
XI, 2
18 pers
|
piciiuiii (/^V/,
G ACDjC.VD
et 0.
4ij.
Le triangle
NOM
est
mar-
qu cnlie A
P. 54.
13 et 13
cum
1 4 igi
1
IIMEONJNEOM *
2 5
tur
Tn, 7G
18
cum
r. 55.
r. 56.
/?];. 5'i
cum
cum *
12 Appollonio
la
10 {T'a,
77)
Fi^.
'tx
ne vient ([u'aprs
la
et
au bas de
P. 57.
1'.
10 incli|naiioncm
Fi^'.
(fa, 78)
Les points
I.
58.
19
i cum * ERCAJLKCII
3
1
J4.
2.0)
H ne
Il (/>,
79)
{aussi
i,
V. 59.
cum
(aussi
.''i,
i,
19;
G etiam perpend. ad
1'.
60. 61.
(fa, 80)
cil
7 ri 10
vcilrlic
cum
I'.
LK\m\l.
3K('.A]E('.B
elemcnlis
('.
/;V7/c,
III,
jG
*
1
/V;;. J7.
sur l'axe Itl). * 8 converti Des perpendiculaires AN, CM sont aliaisses des points A, fa. ,Si) * 9 cum 12 LE.M.MA 11. cil vcdcttc * IG 0, L, E, n]OELI)
(
I'.
62.
/'/,;'.
js.
1.1,
liF,
S'i)
DB
I)
sur l'axe
1'.
Al'.
en vcdcltc (Ta,
-k
l'i
63.
ir
rcilcuc
I'.
*
)
2(!
Lemmv IV
<//
64.
llal)emus]liabens
7 L\!.mi\
/'(^.
I.
La lettre
\ *
eu rci/ctlc
13
1i|l!l
9 plauojpuncto IG superfilcieui
(
* FOIUJFHI
/^V/.
84)
*
1'.
65.
G M]ll
8 IFllJDKH
2.
* 9 PFM
(/es ^/OT.r/rv)]PFll
Il
FM
Fil
22 cxe-
cum
3.
8 ex
."i
Icmmato * 9
fa, 8G) *
il
fict
VllIJoctavum * G V]ipiinti *
figure, qui a t
1),
17
Une
llljtertio * 8 {l'a. 87) * 12 II1|.!. * supprime, reprsente un cercle inscrit dans un angle
et
om.
et
AHC
(lui, 88)
<'-,
13 splu'ericus
417
Texte d'aprs
Bos:?iit,
/|5o
'|.V|.
F=
2
V
Auloj,n-aplio de
Fermt,
liilil.
S/|8.
P.
70.
/''(/'rt/oz/^c^H
///-c.-
).
*
kx
:(
de
P;iscliiil
/'
F ( Miji/iriincr) *
J'criniil ;
suiit l><ix
de
la iniiin
de
dans
le tcvle,
trtiit
j>oiiils
sont en
niiiiiiseide
{smij B et II) et
I
siifiiio/ites
d'an
horizontal.
-k
W
*
*
71.
KV\U F
]
(aussi 2)
oinii
/'
ciim
/'
1^2
II!]Iii
/'
10 dM[ilum
21 r.O](ie/'"
r. 72.
diinidiiim
-k
FV
{peut-tre faut-Il
.W'V.\ ajoutez
lire
lUriiisriiic
dimidiuin
triangidiiiii
2i yvhm'^nV)
-k
ovee
isosecli
7',
c'iiiii
/'
i)rima]()
oiu.
*:
.'i
EDJdc
/'
(i
i;;iliir
t'lul
if
n'ctaiigulumlIlEad
/'
/'
10 lilljlle/'* 18 iinn]iicc/'
19 l'acMliini
avant
ti'iangidmii
/'
* 20 *
-k
scciinda
Fif^.
fiCi.
i2
1'.
iilriiKiiic /'7'
el|lk'cl/''
/'' scptim P * aiiloni est en interligne et .sod raye' Lu droite K.\l est trace sur la fii^ure de Bossiit * 23 \aiialiil]vai'icl F
73.
diit]ciiL /'
si 7'
* 2
d(!|cx
-k
o ciiiioludct
iiao'.[ia''t.);
proporliuncin
k
20 placelj/'' yoK/c
22
k 23
l)(jnHnii.s]druis
do
/'
F -k 9 ciim /' cm P k V'< varian.s k \)om\nn (les deux fois)\i\m Aq. !' k 2.') cx|icclaiinis /' k 29 ac dillV-
rcnlia' /'
1'.
74.
8 Baliaid
/'
Galdrci /'
11
ciim /'
DEUX PORISMES.
p
:=
Texte
<ie
1779,
Tome
l\".
[i.
\\(_j
^|jii
Aiilofjraiilii'
de Fermt,
lild.
8'|S-
Nota.
Les
fi.nui'os
la
main de
Fei'nial cl scinliiablc-S
ff(. Ci- et
eclies; ini'a
la
repredintes
avce
:
li;cnde
Jd porisma
cl a\ec
la
avec
la
lgende
./(/
porisnia
?.'""
noti^
la
eireiilos
non adiinpkviiiius,
lieet
sont sur les proioiigeinenls du diamtre AC.) Les lettres des fignres sont en minns-
cnlc, sauf A,
et
11
dans
le texte, elles
Irait iKU'izontal;
au lien de
comme
Bossut; an contraire,
74.
/',
la
lettre
V correspond
/"r
un
v miiujscule
de Fermt.
1'.
13
Format. * \i
1'""
po-
risma
F k
<pia'ranlur /'
FEnM,VT.
I.
53
418
I'.
Ali
1)|.U!(I
si:<:i:MirM
P. 76.
V (pur erreur) -k 12 NI(|iii F p/ir erreur) * li ropr*sonliil)il ronisMv F (xiippriinez doue siib aprs roclnngiilo) -k \'\ 2"" piirisma /' * \V>(',\'\\\\\f.\\ F {en ilrsnceord avce la fit^ure) k 22 quadrupla /7' F lijoutc et (Wfiut siiiiipl. * n NI)]UI) P nd
0]|i
/
{
/'.
/'
PORISMES D'EUCLIDE.
{
Lp(;ons des
Varia
/'<,
I\ 76.
1.
EiiCLiD.iORUM
-k
K) Pappiis (!>o/r
C(J.
IIuUscli, p. ()3G,
1.
Met/un. X\,
i'.y^,
18 3o) k 17 cm k 2i WiUebrordus
n/i Euclitl:rorinn
10
ri
5 l'oppus, p.
G.18,
11,
1.
i(i(),
I.
K) diimlaxal
P. 78.
4 {l'<i.
fij,'ure.s
5S;)-59o
11?
sydiis
Il aliseondamus
117) Videaliir
porismalis
i .
MiM
(les
de Poiiis.m\ du Volume
i>ni-
de.s
Jiiri(i).
k
el
Fi^.
1-:,
La
mme
et V:
figure
comporte
la
trois [)Ojitions
le
du point V, onlrc
79, G 11.
*
et ().
/j
cuire
et entre
<i
comparez
fy. 70 cl
te.xle, p.
Ligne
de
la
Note. JlouiUau
crit Cavallcrio.
2.
P. 79.
e/iil/'rex
njont nu-de.ixnu.i
4.,
'.,
des porisincs
S; 81, 0.
P. 80.
k
:!
13/' i ntcuiique
.\(>1.VX
S {fa. 118)
*-
Fi^j;.
72.
Uuc
lettre
est inscrite au
mme
point
que
la Ictlre II.
P. 81.
10 utcun(pie
p. (i)0,
1.
II
1
juncta
.
AZ
fial]/;CT/(-fVn-
junctii'
.VZ
fiai
l.'i
11N|11(;
* 20 Pappns.
P. 82.
l
10
nN]lli;
(/'rt.
I
k
l'j
I.
i;ilN]Ell(;
9 Pappns. p. Gj2,
1.
1.
li.
(aim
*
*
21
1.
Hi
cuni
k *
10 P.ippns
I
/o/r d.
llullseli, p.GV.>,
*-
*20quinlilj'
Coiuiiininliii.
i"
R.V(;]UA!i
lo
i3.
l"^-:'!
P. 83.
:>
(piinli
V * C C.um
10/11
T. z.
ipsilipsa
IjO
=
p.
iGo,
:
10
t7
17
cum
*
y..
autliorcm
12 l'appus.
GiS,
I.
iS 21
r.'>o'.'i<j.%-.%
EJzA''cio-j T-n'-ol,
rnrin=
fa, pages
l'/i
i4').)
P. 84.
ri
cpiatuor]
(;M](;.N
2:t
)
J.
G urliquo
I.
7 in
1.
fig.
P. 85.
12 ex 52.
Apnll.
2IJ
l:{
in >. fig.
{aussi tO et
P. 86.
P. 87.
I
k 20 denUirJdetur k
*
9
In 2. rasu
\'.\
k 1 * 2i In
ipiatuorl
',.
18
cum
3. (ig.
3. Apoll.
et
cum *
jj)
12 per iG.
cum
{aussi
'.<)
k laulem
(J'u,
G ex 29. 2. .\poll.
11
M|N
VAUIANTES
1:T
NOTES CRITIQUES.
il9
la
le
manuscrit de la Nationale,
fuiuls latin,
nouv.
I'.
87.
iJI
Sur lu
(/<'Mi^/ii//il
/ex
points sont
fii
iiiinnsciite
ilaiis
Ir
des
vuriiitioiis irrc^ii/ircs.
* S
ciiiu (.s.v/
17)
*,)
;pqu;ik's
10 rctlani;""'
l.'i
sc-
(eluf
fcrliir
P. 89.
!*
ciini
i^
10 rccUi 0.\J
l'ocliu
cm * ox *
[i
|iro|)ooiic
3'
Apol!.
ie
fi
rcclaii^'"" (iiiissi
7)
'.(
ci'im
11
rcliijiufj rcflii;
12 dciiioiistraonciii
d'apns
f"
1
la copie
9,
ancienne dans
le
MS., fonds
latin,
i
/,,
12
f].
ii
f'".)*
P. 91.
iiiriiiila
scpliinijj.
t'ii.
Hr
A|ipolloiiiimi
(
!)
ad Itieos yciicralis
le
A *
12 curva
lioleiu
* *
Il \i;nu[iv.\J''a,
ajoute
-k
liiit;i;
recUu rc|)onciidLMn)
15 circularcm
para-
Ki liypcibolcm
i
olliiisiin
P. 92.
possiiiiL instiliii
Vi
ad aiigniiim daUim
f.
9|ltocta (l'a, !)
/.
Fi-:;,
-'i.
le
in
dans
l'a.
Kn
regard de
la fii^'iirc
de
l'<i.
est inscrit
\)\
UK
(l'accolado currespond au
sij,'ne
d'L;a-
lito). Kiifin
go-
nilritiues.
P. 93.
22
Z''
L)A
-k
a'quetur
a'(|u. /,.
/"
j
/,'
(I
ZIJLI
prop.
/.
(en
1.
mar^e
fursan Zl)
*
/.
:
10 adli-
cicnlur
uiit.
L k
l'J
I2/I:j 7.
lilj.
17 ipiodcuniino
*
/,
recta'
ellieictur
*
21 A|ipullonianis
2,'J
2.'!
aMpiatnr
/-.
W.y/.''
k 2i
iiyporboleni
1
ciuodlibcl
/.
(piodvis
fa k
20 rcctang.
\'.\)
*
k
27 Z piano
Fii^. 71J.
P. 94.
L
i
(aussi IW.ti))
k
L,
8
1)
reelang. (aiissi[),
La courbe
l'a.
I)
aul KJvcl
V.
adieeta
\vt\.
(aussi 8,
l)i'-t-
i,
l."j),
plannni
X *
a'fpiari
A *
al;
:cUA
-I-
Sli
sur trois
Ujio
lii^nes.
./.S'
plaini
A k
a^pietur
duob.
()
l't
laterib.
II
11
repc/;
:
i'ianlMr|/ ajoute
verlio
I)''
(lise/.
./
.S)
/;'
a'i[uetur
=)
(ajoutez
ll.S),
(piod propunitur, et
j
li:ec crit
constriictio
JP
{ajoutez
/i.S)
a.'(pietnr AJili;
"
-/ ec te.rte se
d 'une
AE
{-j.
J'ois)
k Dans
la
lettre
est toujours
un U minus-
fcnsan ZP)
(') Les
l'tirui.
Dans L,
les lettres
alg(;brii[ues et
y a
/t20
1'.
1)1'
l'tt
{aiis. 3
),
piano
i * 2
)*
liyi)Crl)o!cm
-k
Fi^-. 8o.
La courbe n'est
jjas
:
Iraco,
Il
l't/.
((
*
ail
4 parall.
Uoclang.
fa
;
A'^ioF^
A-
E- in ralionc data
A--i-
AKadE^ in A^ de mme
/.
8'.
cm
-k
f'ti,
cnni
/.
E' p(mr
Eij. etc.
Ijii a'(|ua*
lur],T(].
(Iraliiin
11
quad.
8i.
E *
Dans
roctang.
/'.
*
la
adficinnlur
1t|Sit (/',
4)
Zl qiia-
Fi>^.
les
/%. 8i et
/^j'.
I.
4 adricientiir
l'a,
/-
* 5 perquirere
(eorrigcz)
8 evadlt
10
fa a
en nniri^c
:
A'-vdDE
*
cl
11
Kq.
ad
acquctur
/,
Zl
quemcumque angalum Z
k *
i-2
parabolem /, qui
ojoiile
constitiiantur
:
13 circa] on
imudrail aiiparai'niit
17 1Z]IP
vcrlice
/.
NZ N
/..
Il dal.T
4/lo parallellrc
tisane,
15
:
NZ]NP L * parabolem *
hoc
est, si
L * NZ]NE
NP
T'a doinie
PI inlelligatur esso
et
intelligatnr
P. 97.
.^i
l'a
a en niar^e
I)
E-y. I)A
-k
(>
parallela
lij^ncs.
li-
A- DE
-k
Fi;.;.
f.
It-
DE A-
sur troii
L k
l'a
9 ,Tqu.
l'a,
qni a en inar^e
ii'e.ii\lcnl
Wt Lei parenthses
-k
pas.
I.
t'a.
pas
trace,
l'a.
*
lur
quadrato
/..
(aussi
^21)
k 23
P. 98.
supr.
k ab
el .!<].
om.
l'a
a en marge
U-
A-coE'-'.
A
l'a;
Fig.
X.].
Le cercle
ajouter
.V
un point
est
droite
MN. * 8 quodcunque
10
signe
/-
(sive Ft/.)
in A"/.,
k
in
i)/l()
quad.
NM *
e\t omis,
9 Zl] on voudrait
quad.
NZ *
l.'i
1)
in
bis
1
1)
'D
A Fa
:
propre)
ajoute
:
l'a
a en marge
scilicot 0^,
aufcrondo
1
19 Ergo
l'a
P. 99.
13, 22);
*
::p
*-
;pi|.
:
Appollonii
rati.
S Appollonio
12
l'a
a eu marge
B^ A^adE*
fi)
/,
l(i
/>/
(ov
(piad
NZ
:
22 comniisccantur
23181 {Fa,
2fi
ia raliono dal
l'a
a en marge
.V-+ B- ad E2
P. 100.
1
ratio hyperbol.
27 liyperbolem
* 2S/29
(luail.
hyporbola
ciim quadrato
lettres
.-/
NU
om.
* k
k 2/3 uii cnm KO quadrato om. k k NU quad. t'a, NU ipiad'" I. k l'igla figure
i/o uii
85.
Les
et
ne sont
|)as
marques. Dans
l'a
de
/.,
il
l'intrieur
i|uadrat.
bolem
>^
21
{lisez
P.
a en marge : 01 sil A. ON, scu Zl, E. * 7 NOq />, NO NU tpiadratum /, * 12 l]Z k liypcr* quadrat. 01 * k 13 icqualionem k li adficiunlur /, * K! adfeiMionis /, * adficiantur /, Aq.h'iA par c.rception F k iUipialur/Vf k F.n marge de l'a : W-^-.V-j^ >.\V, +'+E2) du rectangle,
Fa k
Zl quadr.
i)
l'.l
101.
utrinquo
F k
*
-\-
Fq. om. k
Les lettres
tota]toti
C
.:/
MN
q.
/-
* NZ quadrato h k
1 quad.
11
abs
lella
* k
8|liac (Va, 7)
/'Vu. 80.
et .^
k
17
i)aral-
12
Cm
/',
eum F k 13
Ij
quad. MN quad. NZ
/.
NZJUZZ
19
NRJU L k NO]UO
2 quad.NZ *^ 3 NU quadrati L {mieu.r) k NO quad. ad quad.OV * * 5 ellipsim F la k G dissimili Z, * 13 propos, k 13/11 lib. i.
l
P. 102.
supe-
rioribus
Appoll-
k2l
2i/2d E,
NZ,
X * 21 practicoii /,, praxim l'it * 2;{ liabeant dalain L * L fa * 2ij /r/, L crit bis c// toulcs Icurci, apvs Aq. <v K(|.
*
I
I'.
103.
(fa, 8)
pcrpcnil.
iii/c
2 dalio
*
:
N.M|Z.\l
ipsi
A wnit d'ohord
crit
ipsi
1
OZ
.'tipialis
ZM,
piii.t
corrige
jjrcinicrc Jois
ZM
.'cqualis Z()
se trouve
marque au pied d'une perpendiculaire abaisse de avec notre ligne MI; l'arc M n'est pas trac fa. Dans L, la figure, tout fait incorrecte, comporte un cercle complet UOI, les droites UIZ, Z, NM, RN et U.\I, celle dernire passant au-dessous
(le
I.
jf
1.^
/?/,
9)
-k
Isagouem
elle
Im
copie de L,
pour
de /'Isagogc;
subi dii'crses corrections, de Ut main de Rohcrval (?); notamment parabolen a sjst/natiijuement t chang en [)arabolam, hyperbolen en liyperbolam, paraboles et hyperboles en
paraboliB et liyporbokE, parabole
1'.
et
hyperbole en parabola
/-
et liyperbola.
104.
r>
*
in
(>
seetionis] corrige
J'a,
ipii
de
iiilcrsectionis
/.
'J
A cubus
/.
+U
in
A i|uadralum
/.,
A'+U
A-
quad.
de mcnie ensuite) * 13 cuni A fa * i A cubns -r- li in A 2.')) 23 hypcrbolem * 20 synlliesiin 28 adfcclis A *31 exenipl. * quadraloqiiadrulicisjquad. ipiad. fa, quadratoquadralorum L * 32 Aq(|.|A* -k lisulA, ir/>y * Z(i.|Zpl.Z,, Z'' / * D|ipl. Z., l)'''' />/
ui/ils.
k Z *
[ilano
L, Tf
fa
{et
17 |iaruboleni {aussi,
P. 105.
*
omis
Bsol.
{de
k
18)
"i
J.
omet
10 le
second signe
premier signe
IO/17|eniend.
si
t.
*
est
i (^iini
I,
{et 9, cnin)
la k
/,,
di'.'ision
deux,
lt|et
ad (Va. 10)
J'a
et
k 23 Dans A,
Koherval (?)
r. 106.
est
ratur
l'.l
hypcrbolem
22/23 pro|)ort.
2 B Il et
in
DE k 5 *
iiUersecliiincm |soclionem
*
l,")
*-
12 a'q.
13
liolem
AO
applicalic
dans L\
tamqnam * paradonc
supprimer,
P. 107.
1
lue
K! seL'unda]2.
rectaiig.
OVZ
k 9
;cqiiab.
dabiturjdatur
L k
//JB-
'i
proportion.
7 ([uadrat.qiiad.
k 12
sol
xt\.
J'a
*
2(1
17 climactic;c]/rM/;f
3"
]-t-
* Z
A *
Dppl.
r.
L k 2r|Ergo
108.
]+
li(|.
kl
in
om.
8 Z
k
bipi.
IjH
leiprdo
B(|. ia
liqq.
l!(l.
in
B-
Aq.
A,
l(i
)
a'ipialu
H-
in
.\-
;cquale
*
B'
'
A'-
-h
It
fa k
-+
sol.
A *
r^
Dppl.
.
t (a/mi
^
rr
10 l!q. bis]-B2
/
.
,,
I
|)arabolcMi
,1
w-
Nq.
r;
Zs. inA"|
J
2.')
m Ai,
Zsol..
N(l
Z'inA
N
Ja
k
/.
,,,,,,,
qnadral.
(juadrata
P.
* 22
*
quad. qnadraUc
est
sol.
cni
J'<',
Cum L k
adfectione
27 (pia<bato-
29
i
curandum
109.
B((. in A(i.
bisJ-A^
in
k
*
'.)
Bq.
in
Aq. bis]-B-
B^
1|
Zpl.]Z'' (de
mme
2(i
13, 18, 21
12 secunda|7..A
pi.
G) *
17 Zs.]Z
19
/,
hypcrbolem J'a 21 Z
corrig de plus
P.
i'*"
L k
B-
il
/-
corrig de minus
;rquale A,
'
a.'([U.
J'a
B([
L * 22 -^J k 28 U'q.
Aq. bis (la
110.
ntrinque
* 2
in
_/bi',v))-.V2 in
* 7 parabolem k
422
LIEUX EN SURFACE.
(Leons du maimsci'it Arbogast-lioncompagni,
fui.
Tu i 55.)
I'.
111. 112.
2 2
cil
renvoi, la note
.'i
i-:;'?;;;'.;
l.'i
conicis
(f"
Si""
l.")
1'.
/.et-
Humcnis des
ne sont pas
inscrits
-k
12 criljcsl
*
*
Si
f"
5'2)
P. 113.
:{|sint (f 5-2')
-k
parabola
aiit
liypcrbola
* *
i:!
Arcliimcdiua
21 cir-
2S
'J,
Cum
i,"i,
114.
(
3|Nll* (f53>")
04
)
Cum
* *
(a.t.H
17, l'J)
11)
dunUa.xat
-k
20
salis-
faciat
P.
115.
l.'i
diimlaxal
18 et
-k
2(!
ciim
P.
116.
117.
10 qiiiljuscunque
20
major
(f"
5?")
P.
mabis(?) *
Il jan.
.Ju-c/essoiis Finis.
DlSSEllTATION TRIPARTIE.
(Leons des
aria, pages
lo
i5.)
P.
P.
I'.
118. 119.
12 cxeculuros
13
cum
{l'a,
1
20 sivc qualio
4
nom
120.
verbigraliajv.g.
k 2i
*
cuboculnis
planosobdum k solidosolido k
2(i
ipia-
121.
:!
(|uadralocubocubus
plaiioplanosolidum
*
7
planosolidosolido
1
)
."i
quadralo-
quadralociibus
P. 122.
:!
* *
solidosolido
planoplanosolido
cum
(rfc ;(vc
paraboiam
Il
iiaraboliC
Fa
llf
{corriger [)arabolcs)
*
5'.
Fig. yo.
Non reproduite
dans
P.
les />'//>(.
cum
123.
l|
*
*
cum *
21 3'.
l'.
* 22
('.'.
;'.
8". 9'.
10'.
P.
k 21
1
2;i 3'.
28
i".
124.
8/!)
ipradrali
/(n'/)(7//-rV/'f(piailratiei
J
Z plan,
in
A
P.
(|njil.(|uad.
L'i
I)
solid.
k M
*
plan. plan,
iii
(piad.
* 27
uti'imiuo
!l
125.
2 Z planum
*
."i
3'.
8 poste
riori
.//fcpiadralici
".)/IO
2.'i
(piadratienmjquadralnm
raclolpacto
quadratuni]latiis (juadrali
cit
(/', ii3) k qiiadralij /ire i>eut* 12 prioris * i inlcrsol.N * 20 pc* a?quandum];equandi l'cul-clrc jinit-il
1
supprimant
les
mots a lalero
((ti/ssi
2(1 ei'im
(2.")/2()).
126.
.1'.
(aussi 8)
Il
problcmatibus
11)
l'J
iiomogena
'.i'.i
*
8'.
18
lia-c
* *
*
Ibrjua
i'.
2:f
Cum *
*
;)'.
21 ad priniam]pura *
* 27 quadrat;e k
;'.
P.
127.
10'.
*
7'
0".
12".
2 11'.
*
11'.
G'.
*
(i
:i
Cl',
lo'. *
9'.
;>
8'.
\i'.
9'.
7'.
k 15".
|
alienis
On
423
d'une
pu
i:t
rclroin-cr
(jui
qui,
en pnriiciilier,
Fermt
tiiirnit
eiiipriiiit
.sur
relie joriiiule
,
/)e/ixe
c.vprinicc
de
dii.'erscs
nuinircs soit
l'iiiton
soit
sur .Iri'toie.
(/>/,
iii)
1
21 expatiari
21,
2:;, 2'.)
>*
1'.
128. 28,
y
*
(/w,v,f(
7/<S
*
*
y
17
(aussi 2,
lifl,
:i;!)
3'
Hr
(otm.v/S, II,
11'
i;i,
29)
7'
maiiobit
;pqiialiu
CarLesius solvi
Uiiilimi
1-2'
I'.l/2(J
1'.
129.
2 4". (tuissi
:i,
2H)
>*-
iriginlajlrigcsima
1
.'>
7'.
(nussi 8/0)
(/
',
(i
(i'.
(c/Kv.vt'lO)
.i;ral.
7 A'elB'l)
Il y'.
cum
Ki
immulandam
iij)
21 vcrb.
P.
2:!)
130.
*-
3'. (/.'
2,21, ;n
* (Icccm]io. * 2
(
4'.
;i
exociili
*
i.'i.
G cuiii("vv/
12 (iiiodociin]
I
i';i..
2(1
(iclo] 8
rm.vf/
27
2!) (|ualiior(Jc(-iml
lil
V.
I'.
131.
C.nni
Il
Dimi.
*r
17'
\l 2'>:
l!l/2(l
cxpcclci
MAXIMA KT MINIMA.
L
-./,
~
= = =
copit!
anciiMino foiuis
Lil>ri
(nouv.
at-q.
lat.
23.^)),
f"'
lo/ii.
co[ii<;
f"^
i'|.*>
i'\).
.1
coiiiu
au net d'Arliogast
linncoiiiiiagni
)
inauusci-it
De
il
la (la^c
i3:i,
li^'iic
7,
1 j
la
7.
,-/'
liroiiillon d'-Vr-liogast
3l>Sii)
(nouv. acq.
de
fr.
(
)
1).
en tant
qu'il diire
VA'.
D =
du
titre
Li'tires
de Uescartos, d. CIcrseliLT,
III.
.'16
et
!)-j
I'.
il
I
133.
.Iii-drssiis
Copie d'un
cscrit
cnvovc par
>/,
le
II.
Pcrc Mcrcennc
J^^a
nionsiciii'
^
10
(i
in
liO,
notis]ignolis
/-.-/,.
lerou
fju'il Jt//liiit
:
28 et
dil/c-rent
-k
pour
140,
11/12
I'.
A
-k
-k
l.">
adfieiunliir /,_/.
134.
adfeclione /-.y
.'/, II
deiiide |deliinc
^ *
12)
iilrinipie
A *
adfirmatis
-k
./
*
k
I-;
7 subjecimus 10 .Vq.J.V- l
liis|'-H in
8 rectang.
/V
.-/,
(rm.vs-/
1)
parsjpar /'
\\t^\\x'ioui.Vu
-k
\'-\
L
ili
./,
J'ii.
'-K in
1!
A
:
k
It
lii[.|li
l'u
-k
U
1',
reclan^'. l'a
l.'i
./,
ajoute
A- -h
lieu
-k
2A X
li^iic
,
V:^
=
B
1)
A-(- li:
17
*
E
1!)
bis]
F."
,V
fa
bisj
'-A
Ju
J'u
de
crit
cette
./,
l'J
:
crit
eril
et 21
J,
pour
tu ligne
erit
2A.
I
V.
135.
{fa, 04) *
*
il
piinctumJOl
oj.
Fa,
aj.
A, et {en interligne)
peut-tre
fiuii-il a/riuier ut
(a ./, Il i[uam CE ipiad. a k (piad. Ili fa k 12 Cum /, t'a ./, k El DJA a. B et en marge i|u'il nciinnic d par aprs * l(iad]ant/' proportionem 7^/,, rationem
tpiad. (4 fois)
:
il
ad lE (piad. J,
icy noinin /V( ./,
-k
B ce
17 bis
10 Af|.
om.
,/,
J'a
{de mente
1!),
22
et
-k
l).
136, 2, 4, 8);
./, yo//(f
.
La
x
21
L)
A'- erit
klk
P. 136.
*
le
l.'i
pro|iorlio:iil)ii.s]pro|)orlione
:
.t/,
l'a
Ki Dciiiiinol
Dno i
* L
sens vertical
M'' (les
Caries,
f.
'i\-.
II,
;i
6(j
{o
la nntnlion exponentielle
n rte ailnple).
P.
137. 138.
l'.li
".t
paahola
1"'".
*
liot.
12 hasis
1'.
* *
.\
!2
.Vrcliimcd. do
mquipond. cum
:i
cavas
.'>
ciim
[iiu.\M
!*
7 Arcliimcdico
nin.
*
in
it
cniitiinte
c/iuiilc)
12
ad
Il/].-h
J/.
,
Ki ni
in \,"
It
K2
Pila *
,
17 a^iiiiabiUir]ap|ili-
It- in
'"'"^"'-
'
-h \ in F.^ B in |iMK"-lin>^B
-K^
* -'
'^^^^K'"'
,t ^'^'
,
P.
139.
/.V/.
bis]
-F.-
i\\i.\
La
ra<.-aiii.
*
-k
^1
(i
o<
li^
8 ab
TT,
adfecla
l<)/20
indicarejju-
(licarc
21 5]5i.
III.
I.i-ror.s
des
l'tiria,
pngfs 00
O9
{uii lu
W
k
2(1
UO.
l1)1
7 .Ugebricis
cn.'uite
8 .Vr.|.\
coefficients)
le
11)
qnad.
llj
Il
ex
-k
1F..V
iiotiilinii
pour
les
-k
\\c.<iin
li
A
:!
A'
E(i.]F
* 22
*
\*
in -'E^
P.
141.
142.
Il opoiletjii'qnalioncs
relferl
^v;.
17 ^pcpir.lc
* 21
linca
IV
(/rt. fi;)
k 2
ul ul
Il
piop(irhonom]qn;rsliontMn
21)
crit
OIN
P.
143.
144.
.MN'I crit
l!inA]B * 22
l.e iroisiciiie
terme eu rcprlc.
2(1
;
P.
7 rcsidniini (ro/T/:,'c.-)
20
1(1)
pni
:
cL.
N * H O.MDJONO * *
.">
L"M
/ .
G8
I'.
145.
Klli|isini
ho/
7,
1>.
'.)
Ali;cbric's
D.MJDN
f< 2li
12
qnad.
PO
ad quad. IV
(juad.
(|iiad.
Ki rcctang.
2:i (?
(A./ii/.v)
*
2,">
18 i\m.{\j'ois)
k 20
2(i
rcclang. (i/w.v)
21
fois)
P.
2i
rcclani,'.
quad.
*
1
cril
"w.
Oq)
146.
Ki lioniog.
17 in
(i
om. k 21 ciun
doni
/'(/,
2.^!
O.MjON
P.
147.
2 numcpiuin
."i
n^yml)^ol'on
(i
Diiniino]!).
IV.
Lcrdiis d'.\rlingast.
A
,V|=
./
copiu au net
]>i'oiiillon
(MS. Boncompagiii,
acij. franc.,
11
f"'
7S Si).
f'
(nouv.
3280,
i33 i3G).
leons de A, irites aprs coup d'une autre ciure en corroctiins ou dans des lacunes
priiiiitivL-nn-nt laisses.
P.
titre
I! 'litre d'aprs A qui a en noie : Dapri'S la Copie de Merscnne. .Ji a pour 147. iMelhode du niaxima et mininia de Fermt et en mar^c. D'aprs nne copie crile par
Mersenne
/c//c()(
et
peu
li-iblu
* k
il
yJ,
anastropliesjf.v;
10 correlatarum o;h../,
425
Al * 13/14 qua;
vctori el
./.,
10 licetjsed ./,
sed-/
A. 148.
sccaiiihi
1
|iova/o5]monaclios
f'
coiisliliiLivi ./.
*
II
(!
ulriiiiiuo
3^^
.'i
sccla
/(/<
1
/j//u/
*
de
1(1
quidcm
-/
yi
lit
sii|)|iOiilui'
./., it
ilcssus
la
filiale
de supponilur
iiilercipiiiiilur
11 alicujiis
Ji
*
l-.
17 igiuir -Z,
corrcllata
A *
*
!2l
loco .l^
* 20
acccdunl
-/
'il
scmpciqiic
aiiclis
k 28
I'.
diircieiilia corr.
de
149.
iillimam A-i
divi.sionom J.,
1/2
aova/r]
vel
./i
.'i
<
Inciiiir
./,,
lU
*
*
iiiiica .!.<
*
-k
cuiilingit -/|
ii;iliir
qiuiin
)
./,
(pianlitalcs iw/.
/,
./.j
i Ciiiii ,/,,
((wr.
(>
(/(
jam
./.j
(
/!
*
l't
)
iiielliodiiiu Vii'la'am
* *
*-
aMiiiotiir
ipsi
./.j
)*
soinper
*
2
21!
correlluta -/
Ki (|iiadr.
./
17 CoiiiparaiiUir
'21
/i
18 (|iiadr.
./,
/i'/.v
* cubo
(> fais)
!iO
(|uaili'. ./
K(|uadr.
coiisUliilio ./,
( Incline
-k
(piadr. _/
I'.
150.
piaclicL'
A, pra\is Ai
corrcUaUii'um Ai
-k
2 pcr
ipsoriiiii
-/,
diderciuiaiii
de distanlias) comparari
de sumiiiani) distanlias paiari A, en renvoi mt Ihis de la pa^c ; ./j a corrii^c le dernier mol en com\r,.\vm k ut e ratioiic ./-i, iiL. rationc rrwv. (/y conslitutloiie /i * iiiiic cwv. (fc niiscrc (?) -/] k dillcrnutiam ro;v. (/c- dislauiani ./, dislanliaiii /, k .\c.|.\
. .
.
ii
.">
ciib. (nienie
abrv.
*
7,
10,
12,
l(>)
7
.V-.
1!
qiiad. ./i
11
una]priina A|
* 2i
(^iirii
./,
inventa
1'.
-/.>
21/2.") coiislituliune
151.
I!
liju'oji.
k
21!
I..7-/1
p.
lilj.
-]
te calcul.
|;,
17,
2(1,
et
152,
10,
10)
k k
11
-I-]
./i
18 parte
o/;/.
21
en
uiiiilius./.j,
aMpialilnis ,/i
I'.
152.
I) iii
in l(.]
I)
in
Im]../,
* 8
con-
stitutionejconstr.
dcci'it
-/.,
1.")
i.^iturrwr.t/f sive./sive
A.2
2.'i
lecnrrcndnni
.Z,
* 20 quippc
oni. A,
20/27
facilieitaleni ./
k 27 abnndc
2!
id L;eiuis ./^
P.
le
153.
vers est
corr.
iiroaunuiainns k scniper et-/.j k 2 antcni /.^ * I! (.-Dnlinori .\.; * 8 Tout de A.i k 10 tribus] 3 * repcrire corr. de invcnirc ./^ k si ducantiir lies de ducanlur du;e et 1res .U [en sorte r/n'il rc'.\ln si dufailtur trs duii' et 1res
1
1
\.
I,t\'uns lie
l;i
co[''k-
(IWrliOL^risl
(MS.
roiicompa^iii,
I'"'
.\>G
5i)).
P.
p.
153.
\i asvmelria^
* 22
/x/.v
(pie
p.
154. 155.
156.
17
quadrato
*
11
18 Cuni
Ciiin
k
\':
21 asynictri
rt
I'.
10 (piadiali
k
Il
U\ latcri
111
dini.
li
1'.
(.)
plan.
*
ad
resnlvitnr
|
17 15q.
(piadr.
-V
cpiadr.
18 Ali ipiadr. (9
/ii/v
,\l)
ipiadr.
21
(pia>
(pia:
ad
* A
1'.
157.
'(
.\(i.(piad.
'.<
iiiininia] nuixinia
.\i]quad.
niaxiiiia
rniiiiin:i
10 U
cubus k
12
It
(piadratu
10
asymetrias
* 20
liy|ierbula
k 27
li\ fierl'ol,!-
l'i;iiiAT.
I.
.)J
'rlG
p.
it
-2'.)
158.
pas de
V.
i'ci'Duil.
158.
liyperbolam
"i
liypeibol
-k
'.)
MB]
in
B *
12 miiioris]nimis
VI.
D'aprs
/'
acq.
fr.,
n .3280,
f"'
ii2 117).
"^h.
A =
copie il'Ailjo^MSt
(MS. Bonconipa^ni,
(D'api'cs
f'
G8 73
).
ci
ne
jiorteiil
point de titre:
les
A
I
(
a eu note
Ojier
Dans
le
manuscrit uriginal F,
((ui,
dans
le texte,
en dsi-
gnent
minuscule, sauf A,
et II, et
surmontes d'un
trait horizontal:
en majuscule.)
P. 159.
2 Pr;cf. l'u
*
-k
Vil]
.1
|
7'/'',
7.
fn
laUin r/i
lateiii
laiiion
nm.
20
*
Eslo
Icgitimuiii
( l^fl',
om. F,
sufTiciens T^a
F * A -k
,'>
|;pqualilalem
1
Vu
lu
70 )
scctis /
P. 160.
licltc.
Clim
k Met
II
\1 pcii:
de parcnlhsef
li'^iic
l'ii
stnt la iinlalion
e.rpoiieii-
\'.'>
Ciini /'./,
Ciii 1
Fi?. 101. /.
AU
3
dam
Vri.
P. 161.
\\
k
aj.
omet
il
prinn- disorniais
i A(]uailraluniJ
A-
oui
\'.\
toujours V.
ACJrocliC
Va k
k
1(1
1
juncta
l'oins
k
\1
V^ et
k
;
cuv\d l'a
Nicomoda F l'a k \'t pfoli.\iorj prodivior /'/ a k k 18 est o;/i. ./ k M\\\li\ F l'a
(i
BI|B(i
/a k
./,
procdt
||)i-0(loat
F:11
l'a
k
/'./
7 recta (devant
CD
et EIl
om. la
/'
l'a
k *
*
k
|FN (peu
lisible
dans
/')-/ />(
12
D. l'a
k 22
:P(pialilas
11
21!
curva] Cycloide
>.'
l)omini]l)ii
2(1
Dm
./, I).
2!
l'a
k 21
corrig de
A dans
/^(
main)
* CFJFF
k *
est
dueenda l'a k
7 jUl)
1:!
CM]A.M
l'a
/
P. 163.
(r,r( !))
/^V;
'*
nl-
cuniiuc/'/ *
17 niiuusl
V.
l'a
(i
MUOF|nione
k
18 1res om.
/',
MOVE /a
Va k
1"J
* Met
exjet
./
17 adicipiari Jajciuari
Hi '/
superiorc l'a
164.
i|)si
om. l'a
k
K
8/'.t
qualilas
in
la
/
11 in li|in in
/'
*^
///.
/>(
12 et
in
j
A]
UHF
k
OUI.
F!
I
C.um
II
F
18
l'a
k k
li a'quelur
/>/
J
l(i
ex una parte
:i'(piatnrl
/^V
j
*
l'a
ex allcra
nempe
k 20
21
)
cuni
/',
k 22
liet
li^itur
I
cl fiel l'a
2i-
ConslrnclioJConsl.
crit
au-dessus de Ad
oui. l'a
P.
165.
li
iileoj corr.
t
de
|
ii;ilur
/''
it
veru OUI.
II
Sil
(l'a, -">)
* k
'
BI)|l)li l'a
ll/l."i
/-'(
."I
/
\
correction indique
le tc.rle
mots
t.
porlioni quadranlis
MD
lectain
NO
constilniiuus ;C(]ualcni.
ijiii
Kn fait,
l'arc
projection de
!\ll).
166.
Nicoaicd.ea
/'
la k 2
l)oniini|l)ni
it
pertinent
( corriger)
VAUIANTES ET NOTES
* 8 in sequciUi (i^ura iiiarum /'
P. 167.
Diiii
(nii.
/'./
ClUTlQL'IiS.
*
11)
427
I
'.)
applicalo ./
cum
/' /
-k
foinuc [Idi-
utcuiifjiie
/'.
/"'
."i
8/'.)
D.nniiio
lio
llulicrval
o/;;. />/.
de Rohcrval
VII.
Texte d'aprs
le
MS.
Vicii-d'Azyr-lnmniji|iagiii,
I"'
i'""
i7"'-iS
- /;,
t8-?i|).
II
l.
1'.
M.
P.
167.
20 seniicirclo
//
21 et] plus.///
(piadi-ali
.//)/('?
cyliiidri, // rt/<)/(-
(Similis csl
//;rj,'7-
reclangulo
iiale
:
DHA
plus
tliiiiiilio
ex DM et oninilms
diiplalis),
rfc ////<;
(Juod
addidi ad e\[>licatioiiom.
P. 168.
:{
;C(|uatur];i'iiuale //(./ i)
2:i)
(1
adplicatis//
'.)
satisfacil /V
I.'!
('.uni
IliH (aiis
P.
iij.
18 aulein oni.
JH
|
169.
-k
divisa.' //
*:
* minus
8 (pia'sliuni] proposilu
(pian-
dijquc Iqnandoipndem //
10
Cnm
.//?//
12 ipuesliononi |p|()pu^itum //
111
il
IX.
i;
1)
= =
ii"
.'i'^SD,
f'"
S-j
siiiv.
et
^.S .-iiiv.y.
III,
lii.
piiur
le
uiurceau
siiTipIe
\'lll,
la iiotatiou cartsieiuie
a t coiiii)Itenieut
(expusanis.
eu
nuiiii'i iiruc
avant
tei'uie),
P
P.
170.
:;
AKDit]Al)l'H r, ADII
cl
/>
*
(;
</
I:
cnm *
12 rectain
wn.
I)
172.
W 10
6',
01 I)
-k
et
l.<i
ixircnllisr
l.'i
D\
('.
i\
l'cts
de parcinlw\cs.
-k
10 fict
al)iiip-
lis]et ruplis
P.
* 22
k 21
12
in\ei\to cl tlienrcniali
I)
173. 174.
8 Inmiins
'>
"///.
C k
;:afa',-f:'^fi);
P.
snmina
P.
]<:o/T.
'.)
ad ralienem lempoi'is
iiuiliis
* 20
ni
175.
12 in nicilio
ici lu
in
siqierlicic mcdii
:
dcnsi
k *
l.'i
|iure
i).
pen(^
iniiri^c
C
:
k
in
10
I'
C place
f^.
rare
les iiioH
2.'i
a vu
lifr.
P.
L'uln
176.
<im.
ininoi- est
/'
C k
12
.MN]M\I
II
-t-
rcclan:;o
l.'i
cl
P.
177.
;
,')
cnm *
7 ul
ow,
C k
21
('
II
NS|SN C k
:
U/I."i
rccl.in;;nlo
IINV
liis
ii/ciil-
c'irc iiiieH.f
ou<\i 17/18)
"i
C k
Il
a en marge
V. in >'
fij_'.
P.
178.
a.'ipialur
IS]C
12 et
i:;
l:;
IN
/>
* 21 Mll.M C
428
METHODE D'ELIMINATION.
t'ii
P
L
(Cette dernire
!fi
53.
f"'
17 20.
eojiie
constamment
iiafj;(!
la
partir do la
P.
181.
ifi'ii)
/.
/.
ajoute
niiiuiiio
de Fcniinl ml
(i
aniio
inissus
*
!-
.'i
Upddiiclio
A *
Z
.Vl.oliricis
cuiiqiio
crutiito)
l.'i
cl 19
ciim
/.
*
ali
l(!
sol. /'
P. 7/"
Dominum do (larcavi din 20" Aprilis * 1:2 Eq. * N qdtn /. * ll(|ii;i'L * 18 Z, .S In, Z sol /'; [de mciiic
2:!
al)S
seciiada
Ciiiu
In
I.
P. 182.
liiijiisiiiodi /'
I!
tanquam
et
/.
* S
l'a
marque ^/'a
J'
|
di'vaul le
premier
Irriiie.
Kl loties oui.
/.
umniiio|continiio
A *
l(> airici
17 al>s
f
E fa
391
cl /' /'
quoinodociinque
L *
alFocia
2:f
Ki'il
fer.
Ciini {(Je
mnit
le
l'ahrc\'ialioii Zs.
22')
in
tamqiiain
Va
/',
ni
lanquam
.4
/,
*:
B]Nq,
-k
11 in
in
J'a
P *
ilsor-
2")
Pour
184.
:!
cuiii
-k
secnnduin
/
/,
-k
l:!
(/'.
Oo)
i:>
Al^'cbricis
* *
.symolrica /'A
esl
*
l!l
climalisinns
laliis
A *
(B
l.^/lli
om. A *
ciiliicum
in .\(Hi.
Acnl).)
Viiulcu /'
17 suflicienslsiipcrlicieiis
l'a
-k
)
laliis
eiibicuni.
ialiis
(]iia-
laliis
qiiadraliim
draloqiiadratiini
* Z]'. l'a [de mme ciixuile) k 20 laliis (-k foi.i l'a 1' k A * laliis qiiadialuni A * 1) cidi. /'/i * .V ipi. qn. /' /'.
qii.
P.
185.
III,
.\
l'a
de
mme
cnini
11, 2S:
nin E euh.
2(1
1)
iiiia
L k
cidnis
/'
mme E qii. 2(1, K (]n. 22) * .\ cidi. (/ i" fois la /' de 'iS k Ac. o/h. /, * -:- lai.] -i- L, l'a A * ITi liiL'c l'a P (de mme E cnlms 22, A ciibo 22) *| 21 scd cl
> 1 1
ox
A *
P.
21/2") conjiciuiidi
2S B- l'a
(I
2'.l
radice l'a.
186.
inutili.i]aiulil.i
I
A *
i
lerliiis, (iiiartus
fiioriiil
A k
l.j
clca-l.
/'
*
. . .
7 lanniiiain se
/,
cini|
dani
(/'';, Gi
*
l^
Kl fiicrinl A'o
k redueUe
l!.l
A * roduccs om.
resoliitiono.
2(i
Il
deniquo
deindo A
k
l'a
cxidare
inuunierosa /'
asyminolri.T om.
I.
k enim m. P k
quani
P.
IS ciini
quandin l'a A
eonstiUiendmn A
* 2S
niiiu-
187.
diiinlaxal l'a
A * 3
B
qii
cl e;cl.
P k
'o
data om.
P k
13 cxposcat]e.\pnsuil
2 ipi. l'a
eiKiuc Inecpio
P k
Kl
l'a
(de
mme
23)
* Z
qii. /'
2(1
ciini
* 21
dcRicioiites J'
k 23 A
(]q. l'a
P.
k 21 exjdc A
P. 188.
caet. /'
Palebil corrig
de Ha
crit 1'
i!
culiio:r, (piadraloqiiadralicjc
.
. .
om.
l'a
li
mmeiO) k siimaliir A * 17
(de
ciijns)ejns
A k qiiiTnincpic A
12 inveniiinl.
13
k cl cnm
'j29
(Ms.
Ilciygciis 3(>
du rUiiiversit du Lrydo)
collation de
M.
liereiis di>
llaau.
I.n (listiiiclioii
dos
ii
ul v,
cl
n'c\islo pas
dans
l'origiii.il.
I'.
189. 7
-t-
ce|ii
*r
190,
1:2
(iniiiliscclionem
i^
-2~2
192.
If
-h
/wur ci?)
l'.idici
cidiiciP
-1
l;i
radici (|iiadraliiculjic;p
."i
-t-
i-adici
(luadraluiiuadraloruhicir
194,
pri-
mogeniain *
I dresse :
pour Mmisicur
Iliiggens.
QUESTIONS DK CAVAMERI.
Leons du >./= JIS. Arbogast Lont'onipagni,
/i
;i
:(>.
./
M.S. \'ic(]-d'.\7.yi"-}innconiit;ii;ni,
i.S.
I'.
195. 196.
piiiiii ./
;;
D"
duo
/)'
tS
-k
8 nolicissiiilinii
/;
P.
'2
laOititcr /<
-k
fi
iiiii
it
!.
:2:!
de
lu p/irasc.
l(i
suiiiuiaill
* 8 pronuiici.imiis * * HO V. i;.
/'
14/l."i
i uiici-'.xriii
P.
(
197.
:!
ncmpc
-11
|ilciiiiiuu ./
ciiin /?
7 parabulam (>. S
*
|
i.
aplicalis
./,
I).
y.Jois) Il
-k
ambicns
note
i;
'i\)
J)oniiiio
D"
/;
c\C(iuciutir.
I'.
198.
parabdlani
i
2 propi-jctatcs
-k
'i
wn^osn'iW^^]
J a
cerit eiisuile.
puis niy
venini csi
elly|ises
PROPOSITIONS A LALOUVRE.
Leons du Laloiivru {de Crclot<lc, pngus
3iji
3().')
j.
I,cs lellrcs
cl
dans
le
figures sonl faits dans le texte, les figures 112 a inj de niUrc dition ctanl d'ailleurs
numrotes io5
I'.
199.
."i
liyperbola
*
.">
(i
10/11,
206,
-1-1,
207.
'.).
209.
I.'Ij
k k
(5
202.
(i/7 v. g.
-k
k
*
8 ipiiula
:2(l
|u).s.
II
-1\
*
2:2
204.
(piinla |ioij.
*8.\M|.iu *
-1
18sexlalij(i.
l.'i
Icrlia I107.
.\IS|ul) * liU|/.u k * 206, sexlajiio * l parabola iiiiissi 7. k 18 /,( iiiiinrri) VI est report 206, k 206. 12 seplima|iii. * 207, i cujuscunquc 207, 20. 208, i, 21, 28, 209, l) k II u'ipiciur * 11 ipiocuncpic * 208, 12 a?quelur * 20 trienbus * 209, Il dimi-
liac|linc
eundcm k
205,
.\(;|dc
li .\N]au
imla'.
V30
DISSKRTATIOX
(
M.
P.
K.
i
A. S
Lnrons
(les
yaria,
[tages Ht)
(>())
I'.
211.
'.\
I'(i
porte
cil
mar^r
loris iiniiiiie.
I'.
212. 213.
al>
cuiii
i:j
I.] PItl.M.V.
*
i-
l.'l
cava
|ciirv;i
lit
poi'liii
nom
^7^
ijo)
1'.
ciim
li
:i
basem
HI|KI
* *
(
7 (|iiam roiin ab
II
ad U
ilui-la |(|ii;p
roc-
lam
I'.
IIK ad
diictani
10 eandciti Kl
lixjioiiaUir
:
214.
W Denuiiislratiunom (corrigez)
(Id. 91)
liu-o
.^l'ciinda |2.
Il
A(i|Al"
(|ii(idlib('t
calciMU
I'.
* *
-H) lci-|ia|j.
tl
(v;
iiuirgc
DcQl hoc
fii,'iiiM
3. (|iiaiii
ad
eiiiideiii
215.
et
'.)
c.t\nT
lie iiii'iiir \\
iili' iiiciiir
]'.',)
.
it
10
!2I,
uli'iiii|iic
*
2.
basi
/(.V.V7
Ut,
-2ii
</cii.r foix
]~1 -x.
S.
Ki^iinu
aiii
)
1(S.
20,
2^, 24,
a^(iiialcs
2,"i,
pour spcimda on
f)-..
1
S(jcimd:p,
j.
'IW
a^qnalos
*
(
i(>
/'.
216.
*
I
i secuiidal'.
b.isi
*
*
.'I
basi.s
/ma/ 10
ipsius|ipsi
-k
(I
1)>,
52
I'.
217. 218.
."i
qiiarla 14.
paiabnhp
2(1
l>.
2i] ni (/,
12 (|uinla
I
(jl)
i-oclarumjrecla'
211
IF]
[3
P.
219.
J.
parabola
Fit;.
i>i.
I.cs lettres
iH
soiil (mi
majuscnlo
i:roci|in;.
I'.
220.
:!
dirci-tii
ivi'la
*
2fi
|
l.'iKIllK
s^cd
(
*
<j
1
lilelsiljel
)
fil
* parabola *
21
parabohp
liO
{aussi i^)
* 22FX|h;.\.
(lie iiiiie
'.I
/',
* 27 IK
plus loin
in
)
KL
IK
in
KI.S
cnni
;)2 \
I
221, mais
iiiiii
W
I'.
221. 222.
i'_)i
cinn
paraljolani
(///
12
["i,
et
plus loin
0,
/,,
le
lu
fil^lire
(/
te.ite sont
en
tliiiis
l'ilitioii
iiiitiinme.
ciini
iiiiiines
on ^reeijnes, sont en
parabola'
'.)
iiiiini\eiile.
17 piissiL
(
*
)
2">
candcni
P.
I'.
223.
Hr
j
pi'rpcnilicidaros
/>/. f)5
* ICyI^I^F
224225.
cjCi
)
minorj
niiMiirnni
*
12,
12
iniiii
P.
I
eum
2li
lie nie'nie
KS r/ cinn
1
2."i
(i
paraboiain
rn.K'
21
I71,pqnal('
l'/i.
*
;i
paraboles iini\si 27
-k
.'i
P. 226.
parabolos
IJ7
I
rrbipia
rcr'la'
(i
a^ipialis
17
I
ad
/ II.
I'.
227.
228.
(;
scplima
l'nin
I7.
,S
li.\l,
NL,
I:K. III
',
bac
\eijoiitcz
piiore
*:
lli
i|Maria, a
1.
1
P. P.
P. P.
:;
l.'i(/', (|S
10 in Fi-. 8.
li(;|lil-;
229. 230.
231.
li rccla|ciirva
:;
* 27 cuni *
laiiicMii
/>', 9;))
* 27 Pn|np
in
).
Fi-.
:!
A(;|A(i
V.VIUANES
I'.
I:T
notes ClUTIOUES.
S
|
431
232.
)
(>
ciim
cniiii
c;clcra lulcra
Kl {f'n,
looj
'H't
in
\.
v. ^.
qiod {cor-
ri-;cz
1'.
233.
234.
in
-i.
".)
in l'ig.
10.
sini
|
i'.
paiabola
plcx
f't/,
loi)
*-
i parabola
"i
ciini
l!2
|iaral)oI:i'
i(i
I'.
235.
(I
[laiaiiulai [inissi
(
i,
l.'lj
Il
in
.'\.
1(j
i|iioUpJ
i|niil,
18
i;.
siL in
ii.
('il;.
:21
I
in
l'u,
102)
*
1'.
236.
.'i
paraliola
7
r>.
7 (|LiarUr|i.
)
*
*
est
12/lli
J.
22 rccUc
sc.'i-nnda
(
dala;
lilj
(uni
I'.
237. 238.
i
!ll)asis (.v./ 17
/V.
io3)
11)
I'.
(/'(/.
5',,
lo.'i)
* Les filtres *
)
l'IU.MA
l.">
t,
*
-1
rccUi'J l'cela
y.
I'.
12 .\IF
|.\l<
l,-;.M|nl
2!)
:jl
(i;
Z^',
loi)
(-fini
7 cnni {missi
:;
l,"i,
l".l
i^
lui iiuir^r
Figura 2.
P.
I'.
YXji.s:
f.uui
li)
* 2G|sil(/V/.
j.
)*
lud)
.
1'.
(i
IcLlia]
i;'//
///(v/'^'f
Figura
j.
I'.
10 fiun
'.)
2;j
i|uarlaJ4.
1^
/i iiuir^c
y\'^ui\\
.].
W
I'.
Ill|lrrlia'
20
cum
*I
246. 247.
lu
l|crgo(/'(f, 107)
i|uinla
/>//.v
|.
').
* En
imir^r
KilJI),
'.)/IO
Figura
5.
*-
22
liasis
i*.
5 Eit
iniiri^c
F'igura 0.
/'i-ilitio/i
<lr
*
'.\.
(iiiiiiiic
*-
prcccc/ci/Ce.
S conslruatur
|iaralj(ilr
[u/iwu'
1(1.
Il)
Fi cuni
I'.
248. 249.
:;
hiscca
12 Vf |>r\la
/Vc,
V.
10
I
langcns
108)
r/ii
siiivc/it
diiiis
li:\
fi'^iircx cl
250. 251.
cinu
a\i
(jS
*-
|;i
ciini
I'.
:;/i
scnnliasis
l(IVI|s('\la
-k
1'.
252.
10
cnm
(.v.w' 2:!)
-k
Kl c.Dn
slrurlionc
/',
lo))
17
r;
ru
I
iniluisriilt;.
20 paraliola * 21 paralidla'
i,
.'i
1'.
253.
paralidla' iuiissi 2,
* 2
liasis
li
p.ualiola {uii<n.i
\.
(i;
I1|m.'-
cnnil.i
1'.
254.
eu uiiuiisnilr
0,
2 0-^,
li
Oo,
il
B-f),
12 oX.
liiisi>
paralidla
J. ex
uii.ssl
Fi,
1t)
e.iiui
Il
liasiuijliasL'ni
)
*
*
Il paralidla'
fleures
lu fui
:
du
i<oliuiie
[premire pluiiilie
ue
miiiI
pu\
ipires eoiuiiie
\iiif
F'ig.
l'ag.
loj.
pour
11
(2):
Fig. Pag.
pour
Fili
(3);
i:
l.'i7
{,\)\
/)/'
*
1
10
Cl).
pour l:i8(,5); * Fig. l'ag. loj. pour FJ!) (m; * Fig. l'ag. Sur cette dernire, lu lellre y^ est iiniuisciile, pour s (m lit
idS.
0, cl
W2
MTHODES DE QUADRATURE.
(Leons dos
l'nria,
pngcs
4'|
-"y.)
P.
255. 256.
tldiimla\at
7
parabolam
Il
1'.
asyiiiplolwn
*
*
so
lum
(/>/,
45)
12
3. Pl 4)i
l"
liyperhola
Imi^.
\fii.
ne sont
P.
257.
8 Archimedipam
!)
GllIh:]GHI-;
iiliiiii.
ic
/prs ;v]nvUi\.-..
lu /i^ne G\i, \n
-k
(iti. jHiis
Mom
eninnieiiee un nouvel
2.">
dli
ArcliimediPa
l(i
('iiiii
17
AU
ad
A0|A11,A0
I'. iii
ci'im
])arallolugi-alcmi
4f>
iiarallnuraiiimmn
258.
't
I
ei'go
if^'/T,
* 22
parallelogi-ainmos
2:!
Arclihiu'd.Ta
* 2i
<-ur\a
IMi
P.
259.
Ai-ohimcdaRa
G hyporl)ol;c
in GII, ila
(iiiissi
10)
* 22
Jiire
GK
et in
ad
est
iiiierml
ad parallologrammiun sub
P.
Gl>:,
parallcloi,'rammiim siib
GK,
l'J
GE * GA|G11
* 22
1
260.
17)
cuiii
l:
cii)ii
paraijola
Sil
iTii.
P.
* AGMCJAGlUi
'
-k
2(i
CKJIC
\\
261.
eiiin
Fii;.
3.
f.es lettres
\ ne
soin
pns
insen'les.
-k
20 EN"]liV
P. 262. P. 263.
VCIUG * 27 AlGRjAKOIi
2 (piodjipjic
2/:i
ropra:"sciUatcs
li^'iirs
1!
ad
>
|
{/^n.
(S)
."i
Arcliimed;eo
15
P. P.
AIGC]AI(;H
:!
Vi'j,.
\\i. Les
A\),\)V. ne sont
/),is Iriires.
264. 265.
cum (mv/
0,
21)
* -iGEJEG
* 20
|
ncnipo
/'.
4'J
'
* 22
para-
iillograiiinuini
P.
'il
iijH.
* 28
11
2;|3.
266.
livpcrliiila
polcstalis](Hiaiilitalis
I'.
267.
.">
(llqnad. (trois
cimi
l'..
l'ois;
.V.].
meinc
J.V
10
U]V
(/' iiieine
ensuite)
P.
11
Il
qiiad.
IS
oin.
* 28
par
.\q.|\(;
268.
2/.'!
qiiad.
G clciib.
{inenie (ihreiiition
In siiile)
10 ;pquaU>
II)
i|iiail.
P.
269.
|loco (/>/,
')o
3 qiiad.
Il re.|i'ub. nid),
{i/eii.r fois
mme
fiiiilm-e,
lion
pur
In suite)
*
qe.lQl'.
ivqiialisjx
In
I
* *
q(:i.|(iuad.
l'.t
quadr. (aussi
(
lil;
mais
ciib.
OO
2.'i
)
21, qii.
(pi.
22.
2.'!,
(|c.JQV. ciib.
///r'.v
quad.
P. 7,
270.
:\
i\e.Y){'.
\"'
fois:
i\n.
enh In
-k
seriinile et i)iir la
siiiti-
-k
(|q.
ipi.
(|il.
w.vi
niiiis
ipia.
cpia.
(pia.
(111.
10
*
i"'
S liypcrbohe
j'ois,
,
10
Il
(|.|
l.'ahreiation
*
ordinaire
fori'clatis
est ilsornuiis
qu.;
loiiiefois
In
2'>)
jiai'aljokt)
20
Sri
]-i-
2i
sivc
It
I
cil.
!---
(cqnalo
P.
271.
li
(/".
Oi)
l'ig.
*
i.jii.
2 ieqiialc
.>
3 cxjdo
n'est
...
.>
,
.
H
n?qiia:i
li
ciib.
fl"- '" ^
-y^
lin.
qu.
roiirlic
IIOPN
pas trnee
et la lettre
n'est
pas
insrrile
WS
*
i-J sta-
272.
*
;!.)
7 iinLcstiUiLiiis Ipi-.TSlaiililMis
a[)|ili('alo
!)
ignolariini]ignoi-atiim
li,
-k
\'\\'V.]VC,
lum
2.S
It,
quad.
qii. aiqiinli;
iiiiad.
ldcin
;t'2
ad basini UN,
sive ad
I'.
273.
cuiii
:
(
a^ipialia
* datojcurvo *
-k
"i
eniiil (/ . 5
!l
Vi\\
17 autcmj ergo
2.'(
i\:\ (ihim'inlllriirs ri
lidiis
(pi.
in
sccninle fois,
pour
Juj..
IS, 21
Ct
pour
F.ij.:
ipiad.
pur
I*.
i\
23)
-k
274.
3 OMimiiuni
*-
;('(]iiaUir|a'(pialis
11
cxscfpiamur
|sc(piaiiiiir
12
ii,
(luad. cuil.
!;,
cni
li,
(pi.
l.'i
I!.
((uadraluiii
21
sil (/'.
Vi)
1'.
-k
23 IjasimjMV
3
275.
cum k
V>
MVj.MN
k
irqnalo E, cuho
7
vai(ji'('
r.
276.
3 i|C.](piad. euh.
(i
i[.\ i/i'-soriti//is-
smij
iii(/iralioii\ to/ilrttirvs.
10 a'tpialc
12
curva
13 au-
tliorein
k
k
iri
c.\l
de
I'.
277.
(|uaila|4.
prioi'i
.3
li,
ijuad.
II
K,(piad.
(pii
|
.3
1'^
(pi.
li
(piad.
Vipiad.
(f'ii.
"i4
)
* *
Kl ipia-
draliini"
* 20
c'x|(lc
k 21
in
E, (pi.
ipi. (pi.
"30
I:,
ipiad. (piad.
P. P.
278.
alis
12
ciilii
li,
(pi. cuil. lu
V, (piad.
10 iulcr|iii
* 23
liypcrliula'
279.
.\,
2 (piad.
*
1!,
*
(pi.
(piad.
([lia.
* k
3 praxiin
1
laiii
(piam
)
k
17
11,
pra^ccdcules
(pi.
*
-\,
(i
curva' |ciini'
ipiad.
(rt"W 20
(pi.
Ou.
2<i
li, (|,
V, (piad.
i
27
It,
ipiad.
* 2S
I
Uq.|.\, qiiad.
1'.
*
280.
Il,
id(|uc|i(l (pup
(i
llifc (/',
Vi
.Vl)l!|.\,
11,
(;.
11
ipsi in
ipsi
sii;
2'i.
(piad.
1'.
281.
282.
ciiiii
7
i
ciiiii
(fiiissi
23)
* 22 K
('i\-.,i\.
ciib.
culi
(Fn.
5(i)
P.
cM)
V, (piad.
7 oiiines
(piadrati
13
P.
!*-
uiiiues E, (pi.
ciiiii
1.3
ciiiii
k 21
synlliesiiii
283.
(|.
.3
(iiiiiK'S
()
11
in
A k > omncs *
13 V, (piadr.
rt
1
13
()(|.
7 a'ipialid |a'(pi.
*-
S E,
P.
*
2
10
(7
omncs
1)
(piadrali
Icrlia ppiaita
IS V, (piaiiiald
284.
quad.
*
Unii
10 (piiiUa |sc\la
* * V|l *
'.i
cl omix.
l(i
k
1
"i
([uai'La |(piiiila
* omncs V
(|uadr.
*
1,
illo
;ni|ua
le (Krt. 'i;)
17 sexUilseplima
* 20
(piadr.i-
21 scpliiiia |iicta\a
i .\(|.
P. 285.
>*
li(|.
in
Oq.
l>S
3 A:
i{u.
oclava
iiona
ciiiii
Il
(|uad.
12
noaam ](lccimam *
no\cm]dcccm
l'KAll.MKNl" Sli|{
[
[.A
ilr
CISSOIDK.
C/ircm'f, pa;^i:s
K-'io).]
[,('i;(iiis
(le
M.
Cil.
Iloiiry
(Pirrrr
1*.
283.
"21
yssuis
*
*
"l'I
porpcniJiculns
"li yssoitlis
*
*
ti-
yssoido
-k
nsympto
IV
286.
Kf.hmat.
7 yssoidi
10
cl
I)
|.MII>
i:i
ys-^oidalo
17KI|KL
^'>
I.
WV
1'.
vssoidom
-k
applicalis
cx]iIg
"1
yssoidis
1:2, 2:j,
III|LH
niam rectanim HI, HV, ita roda NO rpctc. * 8, 10, * 1!) rcci.T -k 22 eu m * IIG IIC * 23 candem
j
20, 28
288.
I,
i,
NO]VO *
.'i
omia
Il yssoidalc
rJilion
(li;
S:imuiil Funiuil
i()^o:=5.)
On
a reproduit
cii
les lextes
sont don-
iGu
et
lia.
La numrotaiie
ajouts.
fies
oliservations
de Fermai
les
renvois
Dans
et
le
Diopliante de
Samuel Fermt,
la
les
prcdes cliaeune de
II).
mention
pour
Les indications
OliSLKVATlO D. 1". F. (DO.MIM PKTlil DF FFUM.VT de pagination {S avec le n) ne se rapportent ipi'au texte de
:
Fermai.
I'.
291. 292.
(piihuscuni[ue
lil).
* cm * ITduasJduos *
17 ipialuor]:,
22 duos
/>'.
o/
.V
I'.
4.
* 8(7
Oliptinla
10
3o|3
IC
ji ""
lerliam
2:i
Extal
VJ(|uinto
1'.
* 2i
293.
tres|3.
2 corundcm
7 Primus]!.
* Secundus]2.
'>.
.S
nio|)lianl;eam
* lliiuatuor]4 *
i.
V.\ b'""]')
lil>.
*
l.'i
19
v.
(.V,
inj)
* Terlius|3. k 22VI|sexti
I'.
2 1er]
1
ipuU("r).i
*-
oliani
,S',
ikSi
;,'.
1'.
loco|loci
V.
t;.
12 quotcnn(pic
r.
"i
datus
|iliiclus
1 ci omis,
k
l!l
18 Iresjj.
v. g.
18/1!) ipii
/H-niiit
qualernarium entre
p<irciitlicsrs.
H'ijU'y
k
.
'i.'i
produclus.
10 prescribitur
(
297. 298.
trcsjl.
k
17
|
11
^'.
P.
7 cnni
dilTcreuliam
.V.
i34)
P. 299. P. 300.
P.
10 iteraliouem|opcrationcni
(!
soquenlis
L! duo qnadraloquadrala
10 qnadraloqnadrala
301.
I{
operaliuncnijaxpiatioiiem
* *
10 mnltiplus
12 superiori
* 22 *
8
V.
(i.
P. 302.
2 cundem
l
*
-
iipialuorli.
21! v.
i;.
P.
303.
(.V.
^!T7
> 1 iS
J J 184
o,
|0.
'^
vigcsima"|secund.T
cum *
l.'l
v. g.
17|condi-
lione
P.
P.
iG-j)
*
I
2:i
VI
(.V,
305.
Il
.'1
esse
181)
*
10 poli.u;onis
j:.
306.
ulcnnipie
((
5/(J v.
k 8lcrtia]i. *
1.")
ciini
V. 307.
V. g.
{ corriger
\Vt cl
10
ciini
I'.
308.
:!
ci
W5
1
(.V.
v>.i<))
^JO
'iS
iiiialiini-
j.
|ho-
ilncilur {rorrif^cz)
I'.
309.
310. 311. 312.
li.
V.
*
*
-2
lili.
C.
lil>.
i.
ciim
Il (|iuiUiiir|
J.
I'.
i:.
18 liypollic.
* 20
porpciKlic.
21
oiiiidi'ui
*r
i|iialu(ir],i
I'.
-2
Diopliantaeos
lib.
-
I'.
y U. qiinestiono
7 possuiil
cl
.S'
I'.
313. 314.
11!
ciii
* 21
VcruiitaiiuMi
1'.
21
ciiiu
*-
H (piiini|ip[M
* IH
iMiadeiii
l.'i
aulliui'c
:ll)
(luadrij-
pliejipiadrali
P.
imilale|i,
(.V.
315.
:i|
nciiide
2j3)
I.";
quarU]
J.
r. 316.
2!
Diopluinliraiii
I'.
317.
2
1
V.
1^.
>*
12 duntaxal
fadiciU'i-
-k
17
ciiiii
* 2!
l)iophniila-is
1'.
318. 319.
lV|i.
l!l
cimdciii
/.'
1'.
If
*
Jlii
Los mots
-k
\"t
et ddiiils
du eomnieiiUiire de
pro-
diicUim
1'.
320.
Ii| piinuim
(.V.
'.5())
* 22
v.
.^.
1'.
321.
quadrupla
* 2i-^.V 27
T;T,';ay<.)/ov
1'.
\
:(
w-w;
Jiii
Jid
* T\
pindlU'liiin
P.
vciel\ero
(.V,
1'.
2J-2)
!l
fvuii
\:\
lli
D.C. --
1(
liis
C.
I".),
2lt (/
23 niimis
I
* 20 minus
^(^
omis.
e\ccssiis
1*.
325. 326.
-t-
'.('.
I
(>
iNpKis|A-f- *
l.'i)
1".
12 ())i5
{iiiissi
\i,
IH
|h*
Il
et
!.-;
(i
|i..
-k
IS pnipositis
2li
eu m
2/3 vigcsimain qiiartani
:i
P. P.
327. 328.
librl sovli.
IS ipiadraloqn.idrala
l)ioplianUp;p
V.
-k
l(i
cl
22 cuni
P.
329.
330.
::
i;.
P.
4 qii.Tsitus Irian.miliis
.S',
/(.tfc-;
(Hiaisitiini
IriauijidiMii
Il
(.V,
.kji)
qua-
tuor 11.
P. 331. P.
:i
Iriani;.
reclani;.
*
332. 334.
7 Diophanta'o
l
10 rt
1 1
eorundoni
17 cuiii
P.
SU|)CtUUt
* 20
TsrjjtXo'.aoTriTa;
i36
1'.
i
1 1
;;.
l:!
luimcnis
liacccdmil
IX
lili.
5.
P.
Fdrmauis
a
P. 337.
3()]'ii).
I'.
338.
lo scxli
-k
IS excrpii
P. 339. P.
.'i
OioplianUcani
laljorios
(.9,
S utiin(|iie
339)
Il
i|iiailralusj(iuadrala
P.
ii'i
iniiltnli
1'.
</
i imillali
ERRAIM
Pai
(')
TABLE DE CONCORDANCE
ENTUE L'DITION DES OEUVRES DE FERMAT DE 1G79
KT
l.A
l'Ul'.SENTK
KDITION.
'1.38
TABLE DE CONCORDANCE.
raginatiiiii
Hcjiivnis
;i
de
l'dilion
la pnisciit"
l'ditinn.
de
1*171).
Vaeff
28
Liber
II
-^-9
44 58
()0
(13
(13
De
'ii"'
Novus sccunilanini
iSi
1
Methodus ad
1.
disqiiireiulain
maxiniam
et ininimatii
53
3 en
rem.
Do
i34
fi.i
Cenlrum
tliodo
ex eadem
mc1
31'
()(')
Ad canidom methodum.
Volo elc
Docirinaiii etc
\"
"i^
(i()
Ad
eamdeiii inetliodiiin.
70
.Sy
Oe conlaclibiis
spli:erieis
j>-
De lineanim
-"i
.'.3S
104
III
1
Do
118
7'i
1<)
1511
de
par
plusieurs />ersoiiues
tlivcrs sujets
de Maliu'nintiques
N
Format an U
l're
Merscnne Minime.
III
Du
\/.x
3 jnin
P.
I'.
iG3G
?.
j
Au
An
I!.
Mersonno Minime. Du
Meisenne
.Miniine.
juin iG3f)
IV
lO'it]
la
1-24
R.
Dn
>.
septembre
X
VIII
Fermt. A Paris,
I
le
iG anust iG3G
if)
Letiro de
.M.
de Fermt
.^3
.Messieurs de
l'ascai et
de lUi-
ber\al.
Dn
anust iG3G
IX
i33
Paris
VII
i3{
Du
16
septembre iG3G
^1
iii
Du ti septembre iG3G
XIII
i38
Du
I
octobre rG3G
XIV XVI
nicam
i4y.
D.
de Uoberval
Nova
in
et
II
TAI5LE DE
l'a(,'iiKiticm
CONCORDANCE.
439
Uenvois
la prsente
l'iidition
ilu
i'i7i).
ditiuu.
^3
l'ropnsilio Gcostatica D.
Projiositio
de Fermt
eirca paraboleii
II
U
i
D. de Fermnt
H;
Lettre
(ic y\.
des Minimes
I
(fi
Monsieur de Uolicrval
.W
.Wll
i(ij(i.
147 14s
1
A Monsieur
A Monsieur de A .Monsieur de
Du
4
i'^ l'il
Du
lO dcoudire
XVlll
XI.\
i5a
''"7
P'erniat
^^^^
i5'>
Lettre
<le
Monsieur de
Monsieur
<lc
Itoberval
Paris.
Du 20
avril 1G37
X.\l
i5}
Du
liii
1
XXL\.
O.WI
C.WII
XLII
">s
est parl
dans
la ieltre
prcdente.
Mil
iCyt.
.Monsieur do **'*. Du
octobre itijo
XLIV
XLI
iGj
Du
iGG
4 aonst iG4i>
Du
ifiy
2 aoust lO
.XLl.K
.M.
Lettre de
M. do Freniclc
de Format. Du G sep-
tombro 1G41
173
Lettre do M. do Format au Uvrend Pore
L Mersonne do
XXXVllI
XL
1.111
Grand
Ccmsoil.
Paris
17S,
1.4
on rom.
Lettre
do .Monsieur do Format
Consoiller au
LXI
179
Lo
29
iS3
iS^
juillet iGJ
il
I.XX
mention dans
la
Table dont
est fait
Lettre prccdento.
LXXa
l.XXll
Du
24 aoust
i(iJ4
uo
Pagination de
l'ditinn
TABLE DE CONCORDANCE.
Renvois
la prosente
de
PaRcs
ifi79.
dition.
N"'
i88
Fermt. Du
27 octobre iGJl 88
189
l'roblemata proposita D. de Fermai
Lettre de Monsieur de
LXXV
I.XXIX
le Clievalier
Monsieur
LW.Xll
190
'9'
LXXXI
LXXXllI
le
Kcndine Digby. Du 20
'9
juin iGjy
Lettre de Monsieur de
Fermt
Monsieur
Chevalier
LXXXIV
In-
LXXXV
I.XXXVIl
196
Lettre de Monsieur
le
Du
'97
dcembre lOi;
le
Lettre de Monsieur
Du
'97
12
dcembre
l'iS;
LXXX\III
I.XXXIX
Du
198
i3 lvrier iG58
Lettera del
-> r
Signer
Digby
al
Signor
di
Fermt.
Di
Xt^ll
maggio iG58
Do Bienassis
CVIII
10 aoust iGGo
201
LXII
LXII,,
Verona,
Signor
di
"**
V
3GG
Libellnrum
SOS
Format
9.08
S.
P
supplicum
Samuel de Format,
S. P
3;3
aprs /lo,
>.
Fol.
(!ede
Pelri
de Fermai Car3;)o
non numrots
men ama'b:rum
Cin([
FIN DU
,;v,',
l'.nri.
Imprinierin
Wn.
Inc.,
in
iaw.
(Permanence of Paper).
D C
2003
(00)
Science qQA
Fermt,
1665.
F35 ISSla
1601-
Pierre de,
OEuvres de Fermt