Vous êtes sur la page 1sur 23

École Nationale Supérieure

de Sciences Appliquées
et de Technologie

Cours Master PHOTONIQUE

Sources lasers
Propriétés statiques et dynamiques des sources lasers
Le faisceau gaussien

Laser est un acronyme anglais : Light Amplification by


Stimulated Emission of Radiation

6 rue de Kerampont, CS 80518, 22305, LANNION, FRANCE.


Matrice ABCD
2
1 d
 Parcours élémentaire : M= 
 0 1 
 Lentille : θ
r1
d 1  1 0
f
θ2 M= 1 
 − 1 
 f 
r2 = r1 d = f θ1 f θ2 = f θ1 – r1

 1 0
 Miroir sphérique : M= 2 
 − −1
 R 

 1 0   z  z 
M =    cos   a sin  
n1   a   a 
M=
0 n 2 
 1 z z 
  −
 a
sin  
a
cos  
a 
Equations de Maxwell
3
  ∂  
( ) ( )

= =
 Equations : rot H
∂t
D (a) div D 0 (b)
   

  
rot E = ∇ ∧E = − ∂B
( ) ( )

(c) div B = ∇.B = 0 (d)
 ∂t

   tot    stimulée  spontanée


D ( ω) =ε0E ( ω) + P ( ω) =ε0E ( ω) +ε0χ ( ω)E ( ω) +P ( ω) + P ( ω) (a)
    
 B ( ω) =µH ( ω) =µ 0H ( ω) + M ( ω) (b)
  
 J ( ω)= σ ( ω)E ( ω) (c)

( ( ))
      ∂E
 Helmoltz : ( )
→ → → 2
=
rot rot E Grad divE − ∆ E = −∆ E = -µ ε
∂t 2
0 0

   ∂2 ∂2 ∂2    
∆E =  2 + 2 + 2 E = -ω µ0ε0E = -k E
2 2

 ∂x ∂y ∂z 


E = ψ ( x, y, z ) e − ikz
Approximation paraxiale
4

 Le rayon reste près de l’axe de propagation :


∂ψ ( x, y, z ) ∂ 2ψ ( x, y, z ) ∂ψ ( x, y, z )
<< k ψ ( x, y, z ) << k
∂z 2
∂z
∂z

 L’équation d’Helmoltz devient :


∂ 2ψ ( x, y, z ) ∂ 2ψ ( x, y, z ) ∂ψ ( x, y, z )
+ − 2ik =
0
∂x 2
∂y 2
∂z

 Soit en coordonnées cylindriques


1 ∂  ∂ψ ( r , z )  ∂ψ ( r , z )
r  − 2ik =
0
r ∂r  ∂r  ∂z
Ca se résout
5

1 ∂  ∂ψ ( r , z )  ∂ψ ( r , z )
r  − 2ik =
0
r ∂r  ∂r  ∂z

 Mathématiciens (voir fin de chapitre)


 On pose=
: ψ r , z exp iP z exp  −ik r 2 
( ) ( ( ) )  2q z 

 ( )
 ∂P i
 ∂z = q ( z )
 On obtient :
 q(z)=q0 + z
 ∂q = 1
 ∂z
∂P i  q0  q0
= ⇒ iP ( z ) = ln  ⇒e
iP ( z )
=
∂z q0 + z  q0 + z  q0 + z
Solution
6
 r2 
 On obtient : ψ ( r , z ) exp ( iP ( z ) ) exp  −ik
= 
 2 q ( z ) 

q0  r2 
ψ ( r, z )
= exp  −ik 
q0 + z  2 ( q0 + z ) 

q (= ) q=0 izR
z 0=
On choisit l’origine de l’axe des z tel que :
q ( z1=
) q0 + z1

1 1 2i 1 1
On pose : = − = =
q ( z ) R ( z ) kω ( z ) q0 + z iz R + z
2
Faisceau gaussien
7
 Le faisceau s’écrit :
iz R  r 2
  r 
2
ψ ( r, z ) = exp  −ik  exp  − 2 
iz R + z  2R ( z )   ω ( z) 
Amplitude Phase Profil transverse gaussien

Avec : 1 1 2i 1 1
= − 2 = =
 q ( z ) R ( z ) kω ( z ) q0 + z iz R + z
E = ψ ( x, y, z ) e − ikz

Diffraction gaussienne Phase sphérique


ω0  r2    z   r2 
E ( r, z ) = exp  − 2  exp ( −ikz ) exp  i arctan 
   exp  −ik 
ω( z)  ω (z)    zR   2R ( z ) 
Normalisation Phase axiale
Expression du champ d’un faisceau gaussien
 8
ψ ( r, z ) =
iz R 
exp  −ik
r2   r2  E = ψ ( x, y, z ) e − ikz
 exp  − 2 
izR + z  2 R ( z )   ω ( z ) 

 Le champ s’exprime :
ω0  r2    z   r2 
E ( r, z ) = exp  − 2  exp ( −ikz ) exp  i arctan 
   exp  −ik 
ω( z)  ω (z)    zR   2R ( z ) 

kω02 ω02   z R 2 
zR = = π Longueur de Rayleigh
λ R (=
z ) z 1 +   
2   z  
 
2
 z  z ω
ω(z ) =
ω0 1 +   z grand
→ ω(z ) ≈ ω0 =0 z =
θz Rayon de
 zR  zR zR pincement
ω0 λ
=
θ = Divergence du faisceau gaussien
z R πω0
Caustique et surfaces de phase constante
9
2
 z  z ω
ω(z ) =
ω0 1 +   z grand
→ ω(z ) ≈ ω0 =0 z =
θz
 zR  zR zR
r
5

1
θz P(z)=πr²/λ/R(z)
ω(z)/ω0

-1

-2

-3

-4

-5

-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6
z/zR
Surface de phase et longueur de Rayleigh
10
  z R 2 
R (=
z ) z 1 +   
  z   F
 
0,6

0,4

0,2
zR/R(z)

0,0

-0,2

-0,4

-0,6
-6 -4 -2 0 2 4 6
z/zR
Phase de Gouy
11

 Un déphasage de π/2 apparaît lors de la


propagation.
2
π/2
1
Phase de Gouy

-1

-π/2
-2
-8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8
z/zR
Modes d’Hermite-Gauss, de Laguerre-Gauss
12

 Hermite-Gauss : symétrie cartésienne


ω0  2x   2y   r2 
E mn ( x, y, z ) H m   H n   exp  − 2 − iφmn ( r, z ) 
ω(z) 
 ω   ω   ω (z) 

 z  kr 2
φmn ( r, z ) = kz − ( m + n + 1) arctan  +
 zR  2R ( z )

 Laguerre-Gauss : symétrie sphérique



ω0  2r    2r 2   r2 
=E p1 ( x, y, z )   p 2  − − φ p ( )  cos ( θ )
 ω2 ( z )
L exp i r, z
ω ( z )  ω ( z )   ω   

ω0  2r    2r 2   r2 
=E p 2 ( x, y, z )   p 2 
L exp  − − i φ p ( r, z )  sin ( θ )
ω ( z )  ω ( z )   ω   ω2
( z ) 
 z  kr 2
φp ( r, z ) = kz − ( 2p +  + 1) arctan  +
 zR  2R ( z )
Laguerre 1
13
Laguerre 2
14
Hermite 1
15
Hermite 2
16
Propagation d’un faisceau gaussien et matrice ABCD
17

 Une simple translation s’exprime très facilement :


q ( z2=
) q ( z1 ) + z2 − z=1 q ( z1 ) + d

On peut de même regarder la transformation d’un


faisceau gaussien par une lentille :
1 1 1 1 1 1 1 2i 1 1
= − ⇒ = −= − = =
R ( z2 ) R ( z1 ) f q ( z2 ) q ( z1 ) f R ( z2 ) kω ( z2 ) q0 + z2 iz R + z2
2

Aq ( z1 ) + B
 De façon générale, on démontre que : q ( z2 ) =
Cq ( z1 ) + D
Focalisation par une lentille
18
 Le faisceau est focalisé avant le plan focal à
une distance D < f ; le pincement n’est pas
modifié ; la divergence (zR) est modifiée
(faisceau plus divergent). q ( z1 ) + 0
q ( z2 ) =
1
− q ( z1 ) + 1
z 2R  d  f
-d 1- 
f  f d D
D= 2 2
 zR   d 
  + 1- 
 f   f f

f
D= f fλ
Exemple : Si d= 0 et zR >> f, alors  f 
2
ωf =
1+   πω0
 zR 
Transformation par une lentille
s’ 19
s
ω0 '
ω0
f

1 1 1
 Conjugaison avant et après la lentille : = −
q ( z2 ) q ( z1 ) f
 Propagation : q ( z1=) q0 + s q0 = izR kω02 ω02
zR = = π
q ( z2=
) q0 '− s ' q0 ' = izR ' 2 λ

( ) ( )
2
zR
− s 1− s
On obtient au final : s'
 =
f f f

( ) ( )
2 2


f zR
+ 1− s
 f f
 z' 1
 R
=
 zR
( ) ( )
2 2
zR
+ 1− s

 f f

Position et grandissement dépendent des paramètres d’entrée du faisceau


Position et grandissement
20

 On peut représenter la position p=s’/f et le


grandissement M (M²=zR’/zR) en fonction de
x=s/f et de y=zR/f (exercice à faire à la maison),
on remarque alors que contrairement à l’optique
géométrique, la position et le grandissement
dépendent du rayon minimal d’entrée ω0 (à
travers zR/f), la position de l’image est bornée
dans l’espace.
Stabilité 0 ≤ g1g 2 ≤ 1
21

confocal Fabry-Perot
R1=R2=∞
R1= R2=L

Semi-confocal

concentrique R1=2L R2=∞


Hémisphérique

R1= R2=L/2
R1=L R2=∞
Faisceau réel
22

Un faisceau réel voit son évolution décrite par :

2
 2 z 
ω ( z1 ) =
ω0 1 +  M 
 zR 

 Facteur de Qualité M
 = 1 faisceau gaussien
M>1
Questions
23

Une question?

Vous aimerez peut-être aussi