Patrologiae cursus completus

; T. 158-159. S. Anselmi, ex
Beccensi abbate
Cantuariensis archiepiscopi
Opera omnia, nec [...]

Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

 Anselme (1033-1109 ; saint). Auteur du texte. Patrologiae cursus
completus ; T. 158-159. S. Anselmi, ex Beccensi abbate
Cantuariensis archiepiscopi Opera omnia, nec non Eadmeri
monachi Historia novorum et alia opuscula. Tome 2 / labore ac
studio D. Gabrielis Gerberon,... expurgata et aucta. 1853-1854.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées
dans le domaine public provenant des collections de la BnF. Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-
753 du 17 juillet 1978 :
- La réutilisation non commerciale de ces contenus ou dans le cadre d’une publication académique ou scientifique
est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source
des contenus telle que précisée ci-après : « Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France » ou « Source
gallica.bnf.fr / BnF ».
- La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation
commerciale la revente de contenus sous forme de produits élaborés ou de fourniture de service ou toute autre
réutilisation des contenus générant directement des revenus : publication vendue (à l’exception des ouvrages
académiques ou scientifiques), une exposition, une production audiovisuelle, un service ou un produit payant, un
support à vocation promotionnelle etc.

CLIQUER ICI POUR ACCÉDER AUX TARIFS ET À LA LICENCE

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété
des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

- des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent
être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans l'autorisation préalable du titulaire des droits.
- des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont
signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est
invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et
suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de
réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur de vérifier la conformité de son projet avec
le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur,
notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non respect de ces dispositions, il est notamment
passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter

utilisation.commerciale@bnf.fr.
663 EADMERICANTUARIENSISMONACHf 664
et invisibile, aJitid vero exterius est atque visibile..A debeat more horlulani 78*. Horlulanus quippe qui
Inlerius namque est charilas, luimilitas, palientia , plantare appelit herbas, prius terrae et earum 7F 1
benignilas, cseteraque similia; exlerius vero, jeju- naturam considerat, ubi eas plantet. Nisi enim ler-
nare, eleemosynas ddre, 111 oralionibusVigilare, la- rae et earum natura convenerit, crescere vel frucli-
ciymari aliaque bujtisniodi. At sictil corpus sine ficare nullatenus poterunl. Sic qui virtulum facere
anima non diu subsisiere valet, anima vero sine vultplantanum, quo m loco sui planlel 76S'eas sibi
corpoie potest 776; sic exlerius genus sine interiori est prsevidendum. Si enim loeus fueiit viiiosus , et
non diu subsisiit, eum lioc interius faciat sine exle- ipsae virlutes in \itia redigentur.
rion. Diu enim chaiilatem habere quis potest,etiamsi CAPUT XCVIII.
non jejuiiet, cum dju pro Deo jejuuare non possit, si De wdificanle domum.
eum non ameU Ut lamen plerumque spinlus mali- Ruisus sic eum agere decet \elat qui domum
gnus toipus assumit illudque vegelando subsistere a?dificare debet. Qui enim sedificium facere \ultsta-
fdcit, sic inanis gloria cor hominis mtrat llludque vir- bile, soliditatem
pnus consideiat terrsej quo scilicet
lutis genus exter-ius simulat. Sicul.enun charitaS je- fundamentum firmum
supponere, parielem erigere,
junare, sic et inanis gloi ia facit. At sicut corpus exa- leclumsuperimponere,tutusque possit 784mhabilare.
nimatum cito fetei, et contemnilur sic exterius ge- -R Sic
, qui viiiutura vull facere sedificium, quo securus
nus sine inieriori despicitur776_. Cum enim quispiam inhahilet ab insidiis daemonum, quo in locosul con-
jejunio quidem intentus, sed irasci facile videtur, si strual illud786 sibi esipracvidendum.Si enim locus non
de j"ejumo laudctur ab ahquo, confeslim respondelur 786 fuerit firmus, nec aedificium diu subsistere pote-
ab alteio : Quis inquit, de illius curet j"ejunio, qui rit. Hoc itaque solum vel terra bonaFS7.eslbumihias,
r
sic inflJmmatur,77 pro nihilo? Si autem frequenlius cuj'us eunctis virtulibus congruit naiufa easque Ve'ut
'
manducarel, sed bumilis et patiens esse videatur; si firmum fundamentumsusteutat.
qtiia non jej'unal,ab aliquo reprebendatur778, illico ab
CAPUT XCIX.
altero respondelur: Bene uiique779 ul manducel, pro-
Qttod superbia sit vallis maxima besliis viiiorum
merelur, quia adeo 780 paliens esl et benignus. plena'
CAPUT XCViL Non est in altum 788 elevala superbia sicut qui-
,
Similitudo inlet monachum et horlulanum. dam pulant, sed demissa est, et \allis maxiina bes-
Sciendum est ad m virlules lendenti quod agere liis vitiorum plena, et caligine lenebrarum deusis-
s
C
VARIJE LECTIONES.
m Sjne corpore esse polest mss A. i Vict. 15 el Edit. Colr -sine corpore polest ns Inle-
riori, Deo et Angelis disjiheet mss et Edtt. CoL inleriori, despicitur "77 Sie inflalur j>ro ms
sic inlldmraatur pro 778 Sed bumilis el paliens essel, recle videretur. Sed si, qui non jej'unat,
ab aliquo reprehendatur mss et Edtt. Col. sed huimlis et paliens videalur esse; si quia non jejunal, ab
aliquo reprebeiidalur 779 Bene uthiue ms A. 1 bene. ait 7S0 Qui adeo mss A. 1 Vtct. 15 et Edtt. Col.
qma adeo 781 Sciendum est ad ms Vtct. 15 et EdtL Col. sciendum ad ms A. 1 verum seiendum ad 7a2
Boni hortulani mss A. 1 Vtct. 15 el Edtl. Col. more horlulani 78s Terra; earum niss A. 1 Vtct. 15 terrse
el eoruin 783* In loco plantet ms A. 1 in loco sui plantet ^84 Tutusque intus possit ms A. 1 tutusque
possit 78s Construat illtid ms Vict. 15 el Edit. Col. constituat illud 7SG Si enim ejus locus non mss A.
1 Vtct.iS et Edil. Coi. si enim locus non 78! Vel lerra bona ms A. 1 vel terra pura 788 Non est nt
allum etc. usque ad Cap. 109. Verum quia elc. in ms Beccensi et San-Geimani. Tandiu enim virlules aiie
subsistere valent, quandiu firmamentuin humihtatis relinent . Ipsa naroquevelut roons magnus in cujus
cacumine lu\ splendidissima, in valle vero profunda densilas est lenehrarum "magna, superius quoque
peisonse mulium honestse, infjei ius vero m \alle multum maloe inhabilant beslise. Suiii enim disposiii gradus
quibus a valle usque ad raontis cacumen ascenditur. Qui vero in valle moralur, tenebrarum deiisuate
caecaiur, a besliis saepe invaditur : qui vero binc exiens ascendere coeperit, quo altius ascendtt, eo rare-
scenlibus tenebris Iux ei clarescit, besli.» quoque peisequi eum oinitlunt, honesiseque personse sibi ob-
viam veiiuml. Gum aulem usque ad montis cacumen perveneni, inler ipsas personas, luce cldra quiescil.
Vallis iiaque profunda, supeihiaest, quse quo extollitur, mferius jacet; densius \ero lenebraruni est
ignorantia sui,id esl cum qui non agnoscit quod sit conlemlibihs: malae aulem bestia; sunt \itia, eos qui
se iguorant conculcanlia. Gradus vero quibus ad monlis cacumen asccnditur, septem sunl humihtalis
gradus quibus ad ejus perfectionem pervaditur. Qui ergo in valle supeibiae commdnens est; tenebiis
ignoiantise sui csecatur, vitiisque quibushbet ssepe conculcatur. jQui vero, rehcia supeihi.i, per htimiliiaiis
fradus ascendeie mcipit, quo plures ex eis ascendeiit, eo ignordtitia rarescente aperitur sibi cogmlio sui,
llia prius non ut piius euin inleslanl; sed honest* personse, ld est virluies, ei appropmquant Cum auteni
usque ad supi emuni hunuhtalis gradum ascenderit, inter ipsas virtutes in clara sui eognilione quiescit.
Primus iuque liunuliialis gradus est quemque contemplibilein cognoscere se esse. Et quid sunt quiddm
qui cniilempiibiles quidem se esse cognoscunt, sed mde non dolent: secundus«st dolere se eonlempiifdlem
esse. Quia veio sunt ahi qui se esse contemptihilesdolent : sed confiteu nolunt: lertius esi confiieri se
esse contemptlbilem. Et quia uusus alu qui se conlemptibiles esse confileiitur, sed nolutii ut ita eredatur;
quartus est persuadeie conlemplibilem se esse. Yerum quia quidam contempiibiles quidem \olunt ciedi,
eed hoc sibi nolunt dici: quintus est pati ut dicatur contempiibilis ; quod quia quidam paliiinlur, sed
taraen pati nolunt ut contemptibiliter tractenlur : sextus est ila patienier injunam sucipeie, quasi
cominoduin magnum fieiet. Sed quomam ex hoium quidam mvtii paiiuntur : spptimus esl amarc
ut conleinptibililer tracteutur. Ubi posiquam quis ascenderit, elaia est m Iuce, ld est in perfecla
sui cogniuone; inler honestas quoque personas, id esl virlutes, commoratur, qud3 omnes hoc humi-
ntalis monle, velul ajdificium quoddam fundanlur. Hujus demque humihtalis omnes llh giadus sunt
665 LIB. DE S. ANSELMI SIMLITUDINIBUS. m
sima. Nara quanto amjjlius quis superbia inv olvilur, A ~ CAPUT CIL
•
tanto lucem veiitatis minus inluetur. Nec clare j'u- Quod qui in Deum peccat
omnein ctealuram contta se
stum ab injusto, quandiu in tenebris, id esi in cse- eacilaL
Citate cordis sui jacpt,-disceineresupeil)u>poieil789; Ex qua offensione non soluin iram Dei promerui-
sed quse suni disloita seqtie seetalur utiecta. Unde
mus, -sed -etiam totam creaturam ad\ersum nos
fit ul, invalleista lenehrosa \itiorum sit copia excitavimus. Etenim si
, servus ahcujus a domino sno
jruasi besliaium crudehum multitudo magna. N.im rccedeiel et ininuco domini sui adha>ieret, non
leones crudelilatis, vulpes calliditaiis, serpentes quo-
solum ipsum dominum exaceibaret, sed et totam
que venenosse invidia?, ranae garrulitalis et irdcun- ejus fanuliam justissime irritaret. Cum igitur Do-
diae, cseteraetiam vitiorumanimalia solent lbi abun-
minum creatorem cunctorum offenderimus, adVei-
dare. Qusequanto plus cuique fdmihares habenlur
, sum nos oinnem crealuram, quantum speclat ad
tanio minus quam sint crudeles videnlur. Consue- meiilum noslrum, in tram commovimus. Poiest
tudo enira vitii ^st ut non faeile videalur ab illo qui
ergo noi)is justa consideralione terra dicere : Nou
eo premitur, sedmox ut cessaverit et abeo se--alie- debeo vos sustinere, sed potius absorbere, quoniam
naverit, lunc demum considerat in quanta fcedilate
a Creatore meo non lirauislts peccando recedere et
etmiseiia jacuerat 790, et quam graves morsus ma- j_ ,
inimico ejus, diabolo stthcet, adhsereie 794. Potest
Iarum besliarum loleraverat 791. eliam cibus dlcere el polus : Non meruislis ul \os
CAPUT C. pasceie debeainus, imo potius ut confusionem et
De monle Immililalis etseplem giadtbus ejus. necem vrfbis prseparemus. Ab illo enim peccando
Humihtas autem mons magnus est, In cujus sum- recessislis, per quem nec ales esurit. Sol qiioque:
mitate lux-cstnon modica, ct honestarum persona- Yobis ad saluleni non debeo lutere, sed, ad vindi-
rum, id est sanctarum virtutum pulcheiriuia tur- ctam Domini mei, tjni esf lux lucis et fons iuminis,
ba. Sed quicunque ad bunc 79S pervenire desi- penitus coeicere. Sic et singula quoeque creata 79e
deral, necesse est ut per gradus quosdam ascen- contra nos possunt surgere irrefragibili ratione.
dat, si hunc montem agnoscere et inhabilare af- Proinde expedit nobis humiliaii, ne, diu di'ala vin-
fectat. dicla, tanlo acrius adveniendo mala noslra puniat
t^APUT CI. quanlo diutius toleraverit 796 quod punire poterat.
Ptimus gradus humihtatis. Ut ergo humiriemur, qtiitl simus, quid nali 797 fue-<
Primus ilaque gradus in monle humilitatis est riraus, vel quid fecerimus, menle pertractemus, et
,
eognitio sui. Hune unusquisque sic debet habere ul C > nos viles peccalores mulloque supplicio dignissimos
se inferiorem omnibus judicet, imitans 7S3. Aposto- fore cognoscemus. Qui se ergo talem fudicat, jam
lurn, qui se omnium suorum coaposloloruui dixit esse in piimo gradu bumihlaiis slat.
minimum (I Coi. xv, 9). Nam si esset aliquis homo, CAPUT CHI.
qui ila peccasset ut dominus ejus sibi justo judicio
Secundus gtadus hvmilitatis.
pedes el manus amputare, oculo» eruere, et tolum
corpus dilaniare posset, nec lamen facerel, sed ex Secundus gradus est dolor. Nam sunt nonnulli
fdlentur 798,
sua misericordia illum toleraiet, vehementer se do- qui se peccatores esse cognoscunt et
mini sui deuilorem cognoscere debeiel, el eo magis sed nulluro mdedoloiem babere dignoscunlur; qui-
humiliari quo se miniis perpenderelmeruisse a do- bus necesse est ul doJeanl, si veniam mereri deside-
mino sic tolerari. Nos igilur Dominum nostrum in ranl, quianon valet ad salutem ut se cognoscat quis.
multis offendraius omnes (Jac. TU, 2), et in lanlum peccatorem, nist inde babeat et doloiem. Nam si
ul nos-ex viitdicta jttslilise suae mentbralim posset douiino suo aliquis peccarel, et iiide^doloiera non
tklaniare, aut j'ugi languore in praesenti affligere, haberet, quid pntas domimis ejus de eo diceiet799?'
aul pcenis postmodum .ciernis tradere. Quomodo ei offensam possel dimiUere, ciuandiii

YARIJE LECTIONES.
necessarii, sicut a simili perspictte potest videri. Si enim dominiis quispiani servi.ro b.ibeiPl qi.cm pro
culpa sua trdderemorli deberei, posilaque ratione cum eo, servus tulpdin occulure velut m leiiebiis vetlet,
velsi cognosceret, nori inde doleiet, aut si doleict coiaro aln», domino hcel jubenie conhleri nolici, aut
si confilerelur, persuadere nollet ut boc ila crederelur, aut si vellel eulpabilis ciedi, pati tamen nollel ut
dicerelur culpabihs, atit si hoc sibi paieielur dici, non lamen pali vellet uisiciil culpabihs iiatiaretui, aut
hocpaliens non ila iraclan arnarel, licet hoc velledoininum scuet, non ei piofecto culpam lllam Doniimis
dinutteret, imo magis niiquum seivum eum puniret: sic nec nostjas nobis culpas Domnius dimitiei, si
noii nos gradibus iisdem huiiiiliaverirriiis situl ipse jubel.
789 Superbis potesl mss Vtcl. 15. et Cotb. 507 supeibus polest Edit. Col. sttpeibos polest 79 Jdcuent
T

ms ViclAHelCoib. 507 jacueral 7S 1 Toleravenl mssVict. 15 el Corb.Vici. 507 toleraveiat 79E ^uicunque
jtd hunc ms Vtct. 15 et Edit. Col. qui ad hunc ' 93 Jtidicel : imitans ms 13 et Edtt. Col. judicet, esse
irailans 79i Didbolo servire et adhaarere ms Vtct. 15 et Edtt. Col. diabolo, scilicet, adhserere ms Coib. Ml
diabolo adh.eieie 786 Sic el hingula; quspque creatiirse mss Vict. 13 el Cmb. 507 Sic et smgula quaeqtie
quales nali mss Vtct.
creau 796 Duilius toleravit mss Vtct. 13 el Coib. 307 diutms to!eid\il 797 Quid velfatenlur,
IZelCoib. 307 quid nati 79S Esse cognoscunl et fdlentur, sed ms Cotb. 507 esse sed ms McL
15 et Edit. Col. esse cognoscuiii, sed 79s De eo diceie mss et Edtt. Col. de eo diceiet
667 EADMERI CANTUARIENSISMONACHI 668
eum de offensione sua 800 uequaquam sciret dolo- A nim pura est eonfessio, si eara sequitur volunlaria
lem habeie? Ridiculum polius quam aliud \ideie- persu.tsio.
tur, si \einam peieret de hoc unde se non dolere CAPUT CVI.
faleretur 801. Necesse esi enim ut dolorem habeat Quintus giadus humtltlalis.
ijuisquis de perpetralis culpis veniam consequi d3- Quinto igitur giadu_ 808 confessio apponalur, ut
sideral. scihcet qualem se quis cognoseil dolet, confiteturet
CAPUT CIV. suadei, lalem quoque se ab alns concedal judieari.
Teiitus gradus huinilitalts. Sunt enira pletique satis semelipsos 'udicanles, sed
Deinde sequitur confessio, qui qualitei 80a scpec- nequaquam possunl ab aliis pati judican, viluperari.
calor cognoscat el doleat confiteri sludeat. Mulli Qui ut ad 809montem verae huniilitaiis ascendant,
cmin sunl qui se peccasse cognoacunt et dolenl, et iis necesse 810 est ul sicut seinetipsos despiciendos
lamen celant, quoniam quidein hoc confiteii erti- judicant, sic eiiam ahos, si se judieando despexe-
bescentes non audent. Et quia sciunt confessionem unt, tolerare sciant. Qua in re 81i opus est palien-
ad salutem necessaiiam fore, iia in coidibus 403 suis lia, quse sexlo loco est apponenda 81S.
coiain Deo poemteiit, et ilh confiteri pioponunt CAPUT CVII.
inulloqiie majoiera poenueiitiam agunl quam si con- B
Sextus giadus humiltlalis.
iileienlui eisque injungeiet aliquis saceidotum Ye- ,
Ilaec itaqtte unicuiqtie famihaiis sic esse debel ut?
rum in hac te penitus decipiuntur, quia nulhis Deo quandocunque81S ei aliqua injuna fil, ita eain sus-
quidquam confilen potest quod ipse ignoiel. Omnia
cipial patienter quasi coinroodum sihi magnum
enim et nuda sunl et apetla (Hebi. IV, 13). Yulf fierel. Profeclo si aliquis servorum alicuj"us discreli
liaque Deus ut quicunque ei jieccavenl, ac si ipse liomiins
nesciret, ua suo loco aln nescienti confileri ne dis- peccassei, et, dum sibi exinde fierent
nsulise molestioe, non leclamaiet, sed polms juste
simulei, qintenus bocjtidicio manifesie compiobet
taha pati se diceret, citius apud dominum miseii-
qui, Deus804hoc iguorarel,ipse
si veiaciter ei mani- coidiam invennel. Nos ilaque qui multa conlia
festaret. Ad hoc, sj is qui niajorem poenjteniiara ex
Cieatorem nostium commisimus, lanto sludiosius
piopno arbitiio non confessus vult ageiequain ali- humiliaii debemus quanlo magis indulgentia e_us
quis, si coifileietur, vellet ei imponere, pulat
majus qui se lecisse ex piopiia \oluniaie quam si nos indigeievidemus.
confiterelur, penset apud se quid sibi plus consti- CAPUT CYIII.
Seplimus giadus humililalis.
tent, an confiteri et pai vam pcenitenliam agere, an
siite confpssione spoiilanea vcluniate longo tempoie Q Nec solum absque murmuratione pati debemus
poenitere. Cunique magis eligiiS06 pcenlieniiam gia- molestias, sed ut eliam |graviter puniamur ad vin-
diiPldm Dei amemus. Araor enim supremus monlis
iis protelaie 806quam leatum suum jer eonfessio-
nem tiianifestdre, agnoscalpto certo quia nondura"- bumilitatis gradus esse videtur, quoniam lunc qui-
dem esl Deo grata satisfactio, cum in ejus raente,
\eie confessioni llldin suam sponlaneam pceniten-
lidm, qudmhbel gidvis 807 fuent, add?quavil, quo- qui sdtisfacit, nulla manet muimurdiio, .sed pia ju-
niam quidem necdum sihi lantura conslilil gravitei giler fervet dilectio.
clam pceniiuisse quanluin confessionem, cui eara CAPCT CIX.
facere debuit, fetisse. Quare rainus est semper Recapilulalw giaduum humtlitalis.
quenihbet graviter sine confessione rjceniteie quam Quod autem supenus dilale per paites oslendi-
puro ex corde confessionem facei'e. mus,>nunc eadem breviler et summatim sub exem-
CAPCT CV. plo colligamus. Si enirn dominus quispiam servum
Quattus gtadus humiltlalis. habeiet, quem pro culpa sua liadeie moiti deberet,
Cum itaque ties gradus in monle bumihlalis Jia- posilaque latione cum eo, suam servtts tulpam
beamus, sequilur persuasio quse uuicuique babenda occullare, velul in lenebris, vellel; aul si cognos-
est, quaitus videhcet j'ara praelibatoe \iitutis gradus. D cetel (quod eslpriraus liumililalis giadus) non inde
Ctini eiiim necessaiiuni sit ul coiifileamur, stien- doleiet; aut si doleiel (quod est secundus) coram
dura cst quod ita confiteii debemus, ut hoc ipsum alns, dommo hcet jubente, confiten nollet; aut si
quod confitemui, Ua esse per=uadeauuis. Tunc ele- conhlerelui (quod est lerttus; peisuadere nollel ut

VARI/E LECTIONES.
800 Pio effensione sua ms Vtct. ISdeoffensione sua soiTJnde se non dolere fateretur tns Vict. elEdit.
Col. unde se dolere non faterelm 802 Ut scihcet qualiier mssVtcl. 13 Coifi. 507 el Edtl. Col. quia qualiter
803 Fore, m coidihus ms Vict.lo et Edit. Col. foie, ila m cordibus 804 Quod si Deus mss Coifc. 507 Vtct. 15
et Edtt. Col. Quia si Deus 60B Magis cltgit ms Vtcl. 15 magis ehgil S0G Poenitenliam protelaie nis Corb.lVTt
Vtcl. 15 el Edit.Col. pceiiileiUiaiii gi.Uis piolelaie 807 Quanlumcunquc gr.ms niss Coifc. 507 Vtct. 13et
Edtl. Col. quanihbetgiavis 80S Igilui gradui mss Vtct. 15 Coib. 307 et Edit. Col. igitur giadu S09 Qui
enim ad tnss Vtct. 15 et Cotb. 307. Qui iil ad 81° AscendaMl its necesse mss Vtct. 13 Coib. 507 cl Edtt.
Col. astendanl, necesse 8ilQtidie opus mss Vicl. 15 6'ojii. 307 ci Edtt. Colon. Qua ra ic 812 Eslexpo-
nenda el apponenda mss Vicl. 15 Coib. 507 cl Etht. Col. est ajiponcnda 81S Ut quaiidocunque ms Vtct
ut quaiituncuiiquc-
<3G9 L!B. DE S. ANSELMl SIMILITUDINIBUS. 670
hoc ita crederetui; aul si vellet inde culpabilis A generat mala. Virlus vero illitts semper debet at-
eredi (quod est quartus), paii tamen nollet, ut dice- tendi, quia ejns considetatio coniraiinm facit 8S5;
relur culpabihs; aui si hoc sibt dici paiereiur (quod ipsa namque peccatorem cdnveili, poenlleniem pos-
esl quinlus), non lamen pali velletul situl tulpabibs mteie, magis lentalum lenlaiioni resistere, non len-
tractaretur; aut si hoc patiens s 14 (quod est sextus) tatiim sic permanere, justum bumihaii, diligenlem
non ita tamen tractari amarei (quod SiS est septi- magis 826 dihgere facit. Altenus igitur \irluteni,
mus), licel hoc velle dominum suum sciret, non ei non \ilium, suumqiie\itium, non virtutem, allendeie
profecto-culpamillamdommus dimitteret, imo inagis debcl quisqms ad culmen humililalis ascendeie
ul iniqnuin servura eum punirel. Sic nec nostras studel.
nobis culpas Domuius dimitiei, si non nos gradibus C4PUT CXII 827-
iisdem huuuliaveiimus, sicut lpsejubet. De duabus smotibus hunc montem cuslodienlibus.
CAPUT CX. Hujus autem humihtatis pulcheirinii monlis duse
Quomodo unttsquisque se mtnoiem omtubus pulet. sorores sunt custodes, \erecuntha scihcet quse est
Verum quia nonnunquam ideo extollimur qina apud Detim, el verecundia quae esl apttd liomines.
nos abis non recte comparamus, videndum est nobis ., Nam cum lenlalur aliquis, si ante mentis suse
quo id roodo' facere debeamus. Si enim nos alns oculos has duas soiores fnmiter reduxetit, banc fa-
volumus coniparare, ea Xtntum deberous cotiside- cile superare potent. Sic enim sibi ipsi loqui
raie81G quse a-nobis sunl in nobis 817, non a Dso debet.
quasi prsestita nobis 8is. Sic namque agit, qui de CAPUT CXHI.
ioiiis a Deo sibiproestitis 8i 9 super atliuin exlolltlur, De veiecundia qum esl apud Deum.
velul qui-veslibusahenis indulus glorialui.Non ergo Si ego hoc peccdtum vcl lllud fecero, quomodo
hsee aliorum bonis~comparare debemus, sed mala anie Deum et sanctos cjus angelos, qui me vi-
lanlum nostra, qua3 a nobis in nobis 820Jiabemus. dent82S, oculos meos levare potero? Quid dicam,
Quod si feterimus (mala videhcet nostra bonis aho- cum lealum 829 meum omms 8S0 creatuia \idebii?
rum ut conferamus) m nos 821 infenoies esse csete- Angeli et diaboh 83i me accusabunt. Nequaquam
ris omnibus nobis ipsis videbilur. Quod eonlra, quia peccabo, imo propler le, Domine, morte dflieiar loia -
superbi faciunt, etlamsi sint omiubus deteriores, die custodiamque vias meas, ut non dehnquam 832.
cunctis tamen se judicant esse mehores. Sua enim Sic sibi 83S unusquisque proponat, sic senieiipsum
bona tanium-attendenles,alioium malis comparanl, consideiet, sic se ab hruenlibus besliis eiuet 834.
quorum mala nullatenus considerare deberenl. f. Sed considerandum quia verecundia quae est ante
CAPUT CXI. Deuni83S, semper est hbera et cuslos fidehs.
Quod obsit considetalio alleuus peccali. CAPUT CXIV.
Coiisideiationanifjue, vel cognilio aheni peecali, De vetecundia quw est apud homines.
mala multa in duersis pant. Si enim peccatorest Yeiumlamen llla qttae esl apud liommes veiecun-
qui alieiius culpam considerat, malo llhus exemplo dia nonnunquam fdlldx et lalio pessima est. Solet
in suo pectaio perseverat; si veio poemtens a per- enim contingeie ut aliquando menteni alicujus, ubi
cato, a pcenileutiafrigeseit eodem exeraplo. Quod si jam saepe diclus mons humiJitatis esl consliluendiis,
eodem peLcato, vel eiiam alio 822 lenlatfalur,Jdci- hircus luxuiise, lupus rapacitatis, vel alia qusehbet
lius 111.us exemplo superatur. Si aulera lentatione vitiorum bestia, lentel nitimpere 83s; quam ciim vc-
carebat, eo ipso tenlatur quod \uium lllius consi- recundia, qua? apud homines esl, ne intraiet piobi-
derat. Si vero est juslus 82S; prseferendo se illi, iu beie deberet, sic sibimet ipBi inlerdum male consu-
stipeibiam exlolhtur, quem si dihgebat in Deo nunc lendo loquitur. Magna ent, inquit conlusio, si huic
eura mcipit habere odio 824. Non ergo facile consi- lenlalioni luxurue, ut postmodum sciatur, aditum
deranda est alterius culpa, cujus consideralio lot dedero. Sed ntillus bominum hoc videbil,et ego bene

VARI.E LECTJONES.
814 Aut si hoc patereltir mss Vict. 15 Coib. 307 el hdtt. Col. Aut si hoe paliens Sls Amaiet
aut amare non possel (quod mss Vict. 15 Cotb. 507 et Edit. Col. amaret, quoti 816 Dcbemns con-
siileiaie ms A. 1 attendere debemus 817 Qua3 nobis sunt in nohis mss quae a nobis sunl in nobis 818 Piae-
stita nobis mss piaeslita sunl nobis 819 Sibi collalis el praeslilis mss et Edttio. Colon. sibi pra3Slilis 820 Qua»
a nobis-sunt, in nobismss qua3 a nobis, m nobis 8slFeceumus, mala \idebcet nostia bonis aliorum ut
conreramus, nos mss fece)imus, nos 822 Yel eiiam aheno mss__Edit. Col. vel etiam-aho 82S Si veio justus,
«iss si \eioest jusius S 24 Quem si dihgebai, mmc eum nicipiT odio babere mss quem si dihgebdt in Deo,
incipit eum babere odio ms A. 1 qui si dihgebat etiam in Deo, nunc eum eniin nicipit bdbere odio Edtt.
Colon. quem si dihgebu elitm m Deo, minc eum inpipit habeie odio B2b Per conlraiiuin vadit ms A. 1
i
per contrarium facit mss Bec. conii*anum facit S26 Dibgenlem veio magis jns A. diiigeniem magis
827 In Uis A. 4 omtllilui hoc Capul cum subseqttentibus usque ad Capul 117 cujtts simtlttudinem altts
eliam veibis exprimil. 82S Qui me videnlms Vtcl. 15 qm hoc vident 829 Cum peccamm mss Vtct. 13
Coib. 507 el Edtt. Col. cum realum S 30 Meum in die juditu omnis mss Cotb. 307 Vtct. 15 el Edit.
Col. meiimomins 83i Angeb ld est tliaholi ms Vtcl. 13 Cotb. 507 et Edtt. Cbt. Angeh cl diabolu 832
Meas ut in amuia non debnquam Edtt. Col. meas ul non delinqudm Bi° Sic igitttr sibi mss Coi»„ 507
Vtct. 15 et Edit. Cot. sic sibi 834 Bestns eiuat ms Vtct. 13 hosliJjits cmal ms Coib. 507 bestns ,eniet
835 Ante Deumms Vict. 15 apud Deum 836 Tenet iuuinpe.e ms et Edu. Col. tcntct irruuijieie