Vous êtes sur la page 1sur 11

www.concourscameroon.

com

➱❈❖▲❊ ◆❆❚■❖◆❆▲❊ ❙❯P➱❘■❊❯❘❊ ❉❊ ❙❚❆❚■❙❚■◗❯❊


❊❚ ❉✬➱❈❖◆❖▼■❊ ❆PP▲■◗❯➱❊
❆❇■❉❏❆◆

❆❱❘■▲ ✷✵✵✸

❈❖◆❈❖❯❘❙ ❉✬➱▲➮❱❊ ■◆●➱◆■❊❯❘ ❉❊❙ ❚❘❆❱❆❯❳ ❙❚❆❚■❙❚■◗❯❊❙

❱❖■❊ ❇ ❖♣t✐♦♥ ▼❛t❤é♠❛t✐q✉❡s

❈❖❘❘■●➱ ❉❊ ▲❆ P❘❊▼■➮❘❊ ➱P❘❊❯❱❊ ❉❊ ▼❆❚❍➱▼❆❚■◗❯❊❙

0
P❘❖❇▲➮▼❊ ◆ ✶

✶✳ ✭❛✮ ❖♥ ❧❡ ♠♦♥tr❡ ♣❛r ré❝✉rr❡♥❝❡✳ u0 > 0✳ ❙✉♣♣♦s♦♥s q✉❡ ♣♦✉r ✉♥ ❡♥t✐❡r n ♣♦s✐t✐❢✱
♦♥ ❛ un > 0✳ ❖♥ ❛ ❛❧♦rs ln (1 + un ) > 0✱ s♦✐t un+1 > 0✳
✭❜✮ ❙♦✐t g(x) = x − ln (1 + x)✳ g ❡st ❞ér✐✈❛❜❧❡ s✉r R+ ❡t ♦♥ ❛ ✿
1 x
∀x ≥ 0, g ′ (x) = 1 − = ≥ 0.
1+x 1+x
g ❡st ❞♦♥❝ ❝r♦✐ss❛♥t❡ s✉r R+ ❡t g(0) = 0✳ g ❡st ❞♦♥❝ ♣♦s✐t✐✈❡ s✉r R+ ✳
✭❝✮ g ét❛♥t ♣♦s✐t✐✈❡✱ ♦♥ ❡♥ ❞é❞✉✐t q✉❡ ♣♦✉r t♦✉t ❡♥t✐❡r n✱ ♦♥ ❛ ✿
un − un+1 = un − ln (1 + un ) ≥ 0.
(un )n∈N ét❛♥t ❛❧♦rs ✉♥❡ s✉✐t❡ ❞é❝r♦✐ss❛♥t❡✳ ❈♦♠♠❡✱ ❞✬❛♣rès ✶✳✭❛✮✱ ❡❧❧❡ ❡st ♠✐✲
♥♦ré❡ ♣❛r ✵✱ ❡❧❧❡ ❝♦♥✈❡r❣❡ ✈❡rs l t❡❧ q✉❡ g(l) = 0✳ ❖r ✵ ❡st ❧❡ s❡✉❧ ♣♦✐♥t q✉✐
✈ér✐✜❡ ❝❡❧❛✱ ♦♥ ❛ ❞♦♥❝ lim un = 0✳
n→+∞

ln (1 + x) ln (1 + un )
✷✳ ✭❛✮ ❖♥ s❛✐t q✉❡ lim = 1✳ ❉♦♥❝ lim = 1✱ ❝❡ q✉✐ ❡st ❧❡
x→0 x n→+∞ un
rés✉❧t❛t ❞❡♠❛♥❞é✳
✭❜✮ ❉✬❛♣rès ❧❡ ❝r✐tèr❡ ❞❡ ❞✬❆❧❡♠❜❡rt✱ ❧❡ r❛②♦♥ ❞❡ ❝♦♥✈❡r❣❡♥❝❡ ❞❡ ❧❛ sér✐❡ ❡♥t✐èr❡
+∞
un xn ❡st ✶✳
X

n=0

✭❝✮ (un )n∈N ❡st ✉♥❡ s✉✐t❡ q✉✐ ❞é❝r♦ît ✈❡rs ✵✱ ❞♦♥❝ ❞✬❛♣rès ❧❡ t❤é♦rè♠❡ ❞❡s sér✐❡s
+∞
❛❧t❡r♥é❡s✱ (−1)n un ❝♦♥✈❡r❣❡✳
X

n=0

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

✸✳ ✭❛✮ ❈♦♠♠❡ (un )n∈N ❡st ✉♥❡ s✉✐t❡ à t❡r♠❡s ♣♦s✐t✐❢s✱ ✐❧ ❡st ❝❧❛✐r q✉❡ (vn )n∈N ❧✬❡st
❛✉ss✐✳
x2
✭❜✮ ❖♥ ❛ ln (1 + x) = x − + o(x2 )✱ q✉❛♥❞ x t❡♥❞ ✈❡rs ✵✳ ❉♦♥❝ ✿
2
un un 1 un
vn = = = un =1+ + o(un ),
ln (1 + un ) u2n 1− + o(un ) 2
un − + o(u2n ) 2
2
q✉✐ ❡st ❧❡ rés✉❧t❛t ❞❡♠❛♥❞é✳
✭❝✮ ❉✬❛♣rès ❝❡ q✉✐ ♣ré❝è❞❡ ✿
 un  u
n
ln vn = ln 1 + + o(un ) = + o(un ).
2 2
X un
❈❡s ❞❡✉① s✉✐t❡s ét❛♥t à t❡r♠❡s ♣♦s✐t✐❢s✱ ♦♥ ❡♥ ❞é❞✉✐t q✉❡ ln vn ❡t
X
X un 2
s♦♥t ❞❡ ♠ê♠❡ ♥❛t✉r❡✳ ❈♦♠♠❡ ✐❧ ❡st ❝❧❛✐r q✉❡ ❡t un s♦♥t ❞❡ ♠ê♠❡
X
2
♥❛t✉r❡✱ ♦♥ ♦❜t✐❡♥t ❧❡ rés✉❧t❛t✳
✭❞✮ ❖♥ ❛ ❜✐❡♥ ✿
n−1    
X u0 u1 · · · un−1 u0
ln vk = ln (v0 v1 · · · vn−1 ) = ln = ln .
k=0
u 1 u2 · · · u n un

u0
✭❡✮ ❈♦♠♠❡ un t❡♥❞ ✈❡rs ✵ q✉❛♥❞ n t❡♥❞ ✈❡rs ❧✬✐♥✜♥✐✱ ♦♥ ❛ lim = +∞✳ ❖♥
X n→+∞ un
❞é❞✉✐t ❞♦♥❝ ❞❡ ✸✳✭❞✮ q✉❡ ln vn ❞✐✈❡r❣❡✳ ❉♦♥❝ un ❞✐✈❡r❣❡ ♣✉✐sq✉❡ ❝❡s
X

❞❡✉① sér✐❡s s♦♥t ❞❡ ♠ê♠❡ ♥❛t✉r❡✳

P❘❖❇▲➮▼❊ ◆0 ✷

f (x)
✶✳ ✭❛✮ ❈♦♠♠❡ lim = 0✱ ♦♥ ❛ ❞♦♥❝ ✿
x→+∞ x
f (x)
∀ε > 0, ∃Aε > 0, ∀x > Aε , −ε < < ε.
x
P♦✉r ε = a ♦♥ ❛ ❡♥ ♣❛rt✐❝✉❧✐❡r ✿
f (x)
∃Aa > 0, ∀x > Aa , < a.
x
❈♦♠♠❡ x ❡st ♣♦s✐t✐❢✱ ♦♥ ❛ ❜✐❡♥ ✿
∃Aa > 0, ∀x > Aa , f (x) < ax.

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

✭❜✮ ❙♦✐t b > a✳ ❖♥ ♣❡✉t é❝r✐r❡ ✿


f (x) − bx = f (x) − ax + (a − b)x.

❉✬❛♣rès ✭❛✮✱ ♣♦✉r x > Aa ✱ f (x) − ax ❡st ♥é❣❛t✐❢✱ ❞✬♦ù ✿


∀x > Aa , f (x) − bx < (a − b)x.

❈♦♠♠❡ lim (a − b)x = −∞✱ ♦♥ ❛ ❜✐❡♥


x→+∞

lim (f (x) − bx) = −∞.


x→+∞

ε
✭❝✮ ❙♦✐t ε > 0 q✉❡❧❝♦♥q✉❡✳ ❊♥ ♣r❡♥❛♥t a = ❡t b = ε✱ ♦♥ ❛ ❜✐❡♥ b > a > 0✱ ❧❡
2
rés✉❧t❛t ❡st ❛❧♦rs ❞♦♥♥é ♣❛r ❝❡ q✉✐ ♣ré❝è❞❡✳

✷✳ ✭❛✮ ❙♦✐t f (x) = 1 ♣♦✉r t♦✉t x ≥ 0✳ f ❡st ❛❧♦rs ♣♦s✐t✐✈❡ s✉r ]0, +∞[ ❡t ✈ér✐✜❡ ❜✐❡♥✱
♣♦✉r t♦✉t ε > 0 ✿
lim (f (x) − εx) = −∞.
x→+∞

✭❜✮ ❙♦✐t ε > 0✳ ❈♦♠♠❡ lim (f (x) − εx) = −∞✱ ❡♥ ♣❛rt✐❝✉❧✐❡r f (x) − εx ❡st
x→+∞
♥é❣❛t✐❢ ♣♦✉r x ❛ss❡③ ❣r❛♥❞✱ s♦✐t ✿
∃Aε > 0, ∀x > Aε , f (x) − εx < 0.

❊♥✜♥✱ ❝♦♠♠❡ f ❡st ♣♦s✐t✐✈❡✱ ♦♥ ❛ ❜✐❡♥ ❧❡ rés✉❧t❛t ❞❡♠❛♥❞é✳


✭❝✮ ❉✬❛♣rès ✷✳✭❜✮✱ ♦♥ ❛ ✿
∀ε > 0, ∃Aε > 0, ∀x > Aε , 0 ≤ f (x) < εx.

x ét❛♥t ♣♦s✐t✐❢✱ ♦♥ ❝♦♥s❡r✈❡ ❧❡ s❡♥s ❞❡ ❧✬✐♥é❣❛❧✐té ❡♥ ❞✐✈✐s❛♥t ♣❛r x ❡t ♦♥ ♦❜t✐❡♥t ✿


f (x)
∀ε > 0, ∃Aε > 0, ∀x > Aε , 0≤ < ε,
x
f (x)
q✉✐ s✐❣♥✐✜❡ ❡①❛❝t❡♠❡♥t q✉❡ lim = 0✳
x→+∞ x

✸✳ ✭❛✮ ln x ❡st ❜✐❡♥ ✉♥❡ ❢♦♥❝t✐♦♥ ❝r♦✐ss❛♥t❡ ✈ér✐✜❛♥t ❧❛ ♣r♦♣r✐été ❞❡♠❛♥❞é❡✳


✭❜✮ ❊♥ r❡❢❛✐s❛♥t ❧❡ ♠ê♠❡ r❛✐s♦♥♥❡♠❡♥t q✉✬❛✉ ✷✳✭❜✮✱ ♦♥ tr♦✉✈❡ ✿
∀ε > 0, ∃Aε > 0, ∀x > Aε , f (x) < εx.

❈♦♠♠❡ f ❡st ❝r♦✐ss❛♥t❡✱ ♦♥ ❛ ♣♦✉r t♦✉t x ♣♦s✐t✐❢✱ f (0) ≤ f (x)✳ ❖♥ ❛ ❛❧♦rs ❧❡


rés✉❧t❛t ❞❡♠❛♥❞é ✿
∀ε > 0, ∃Aε > 0, ∀x > Aε , f (0) ≤ f (x) < εx.

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

✭❝✮ ❊♥ ❞✐✈✐s❛♥t ♣❛r x✱ ♦♥ tr♦✉✈❡ ✿


f (0) f (x)
∀ε > 0, ∃Aε > 0, ∀x > Aε , ≤ < ε.
x x
f (0)
■❧ ❡st ❝❧❛✐r q✉❡ lim = 0✳ ❖♥ ❞é❞✉✐t ❞♦♥❝ ❛✐sé♠❡♥t ❞❡ ❝❡ q✉✐ ♣ré❝è❞❡ q✉❡
x→+∞ x
f (x)
lim = 0✳
x→+∞ x

✹✳ f (x) = −x✳
✭❛✮ ■❧ ❡st ❝❧❛✐r q✉❡ ♣♦✉r t♦✉t ε > 0✱ lim (−x − εx) = −∞✳
x→+∞

−x
✭❜✮ ❖♥ ❛ lim = −1 6= 0✳
x→+∞ x

✭❝✮ ❖♥ ❡♥ ❝♦♥❝❧✉t q✉❡ s✐ f ♥✬❡st ♥✐ ♣♦s✐t✐✈❡ ♥✐ ❝r♦✐ss❛♥t❡✱ ❧❡ ❢❛✐t q✉❡ ♣♦✉r t♦✉t ε > 0✱
f (x)
lim (f (x) − εx) = −∞ ♥✬❡♥tr❛î♥❡ ♣❛s ♥é❝❡ss❛✐r❡♠❡♥t q✉❡ lim = 0✳
x→+∞ x→+∞ x
❈❡tt❡ ❞❡r♥✐èr❡ ♣r♦♣r✐été ❡st ❞♦♥❝ ♣❧✉s ❢♦rt❡ ♣✉✐sq✉❡ ❧✬✐♠♣❧✐❝❛t✐♦♥ ré❝✐♣r♦q✉❡
❡st t♦✉❥♦✉rs ✈r❛✐❡✳

P❘❖❇▲➮▼❊ ◆0 ✸

❖♥ ❞é✜♥✐t ❧♦rsq✉❡ ❝✬❡st ♣♦ss✐❜❧❡ ✿


x x
cos u sin2 u
Z Z
f (x) = du ❡t g(x) = du.
0 1 + cos u 0 (1 + cos u)2
✶✳ ✭❛✮ ❙♦✐t u = π − y ✳ ❖♥ ❛ ✿
y2
cos u = cos (π − y) = − cos y = −1 + + o(y 2 ).
2
cos u 2 2
❉♦♥❝ ∼ 2 q✉❛♥❞ y = π − u t❡♥❞ ✈❡rs ✵✳ ❖r ❧✬✐♥té❣r❛❧❡ ❞❡ 2 ❞✐✈❡r❣❡
1 + cos u y y
❡♥ ✵✱ ❞♦♥❝ f ♥✬❡st ♣❛s ❞é✜♥✐❡ ❡♥ π ✳ ❖♥ ♣r♦❝è❞❡ ❞❡ ❧❛ ♠ê♠❡ ♠❛♥✐èr❡ ♣♦✉r g ✳
✭❜✮ ▲❡s ✐♥té❣r❛♥t❡s ét❛♥t ♣❛✐r❡s✱ ♦♥ ✈ér✐✜❡ ❛✐sé♠❡♥t q✉❡ f ❡t g s♦♥t ✐♠♣❛✐r❡s✳
✭❝✮ ■❧ ❡st ❝❧❛✐r q✉❡ f ❡t g ♥❡ s♦♥t ♣❛s ❞é✜♥✐❡s ♣♦✉r x ≥ π ✱ ♣✉✐sq✉❡ ❧✬♦♥ ♥❡ ♣❡✉t
♣❛s ❞é✜♥✐r ✉♥❡ ✐♥té❣r❛❧❡ s✉r ✉♥ ✐♥t❡r✈❛❧❧❡ ❝♦♥t❡♥❛♥t ✉♥ ♣♦✐♥t ♦ù ❡❧❧❡ ❞✐✈❡r❣❡✳
❊♥ t♦✉t ♣♦✐♥t ❞❡ ]0, π[ ❧❡s ✐♥té❣r❛❧❡s s♦♥t ❞é✜♥✐❡s ♣✉✐sq✉❡ ❧❡s ✐♥té❣r❛♥t❡s s♦♥t
❝♦♥t✐♥✉❡s✳ ❊♥✜♥✱ ♣❛r ♣❛r✐té✱ ♦♥ ❡♥ ❞é❞✉✐t q✉❡ ❧❡ ❞♦♠❛✐♥❡ ❞❡ ❞é✜♥✐t✐♦♥ ❞❡ f ❡t
g ❡st ] − π, π[✳

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

✭❞✮ ❖♥ s❛✐t ❝❧❛ss✐q✉❡♠❡♥t q✉❡ f ❡t g s♦♥t ❞ér✐✈❛❜❧❡s s✉r ] − π, π[ ❡t ♦♥ ❛ ✿


cos x sin2 x
f ′ (x) = ❡t g ′ (x) = .
1 + cos x (1 + cos x)2

❈❡s ❢♦♥❝t✐♦♥s ét❛♥t ❞❡s ❝♦♠♣♦sé❡s ❞❡ ❢♦♥❝t✐♦♥s ✐♥❞é✜♥✐♠❡♥t ❞ér✐✈❛❜❧❡s s✉r ] −


π, π[ ✭❢r❛❝t✐♦♥s r❛t✐♦♥♥❡❧❧❡s ❡t sin ❡t cos✮✱ ❡❧❧❡s s♦♥t ❞♦♥❝ ✐♥❞é✜♥✐♠❡♥t ❞ér✐✈❛❜❧❡s
s✉r ] − π, π[✳
1
✷✳ ✭❛✮ ❖♥ ♣❛rt ❞❡ f ✳ ❖♥ ✐♥tè❣r❡ ♣❛r ♣❛rt✐❡s ❡♥ ❞ér✐✈❛♥t ❧❡ t❡r♠❡ ❡t ❡♥
1 + cos u
✐♥té❣r❛♥t cos u✳ ❖♥ tr♦✉✈❡ ❛❧♦rs ✿
sin x
f (x) = −g(x) + .
1 + cos x

✭❜✮ ❖♥ ❛✱ ♣♦✉r t♦✉t u ❞❛♥s ]−π, π[✱ sin2 u = 1−cos2 u = (1−cos u)(1+cos u)✳ ❉♦♥❝ ✿
sin2 u 1 − cos u
∀u ∈] − π, π[, 2 = ,
(1 + cos u) 1 + cos u

❞✬♦ù ❧❡ rés✉❧t❛t✳
✭❝✮ ▲❛ q✉❡st✐♦♥ ✷✳✭❛✮ ❞♦♥♥❡ ❧❛ ♣r❡♠✐èr❡ ❧✐❣♥❡ ❞✉ s②stè♠❡✳ ❖♥ ❛ ✿
1 − cos u cos u
=1−2 .
1 + cos u 1 + cos u
▲❛ q✉❡st✐♦♥ ✷✳✭❜✮ ❞♦♥♥❡ ❞♦♥❝ ✿
Z x
∀x ∈] − π, π[, g(x) = du − 2f (x) = x − 2f (x),
0

q✉✐ ❡st ❜✐❡♥ ❧❛ ❞❡✉①✐è♠❡ ❧✐❣♥❡ ❞✉ s②stè♠❡✳


✭❞✮ ❊♥ s♦✉str❛②❛♥t ❧❛ ♣r❡♠✐èr❡ ❧✐❣♥❡ à ❧❛ ❞❡✉①✐è♠❡✱ ♦♥ tr♦✉✈❡ ✿
sin x
∀x ∈] − π, π[, f (x) = x − .
1 + cos x
❊♥ r❡♠♣❧❛ç❛♥t ❝❡tt❡ ✈❛❧❡✉r ❞❛♥s ✉♥❡ ❞❡s ❞❡✉① ❧✐❣♥❡s✱ ♦♥ ♦❜t✐❡♥t ✿
2 sin x
∀x ∈] − π, π[, g(x) = − x.
1 + cos x
❖♥ r❡♠❛rq✉❡r❛ q✉❡ ❧❡s ❢♦♥❝t✐♦♥s f ❡t g ♥❡ s♦♥t ❞é✜♥✐❡s q✉❡ s✉r ❧✬✐♥t❡r✈❛❧❧❡
sin x
] − π, π[ ❛❧♦rs q✉❡✱ ♣❛r ❡①❡♠♣❧❡ x − ❡st ❞é✜♥✐❡ ♣♦✉r t♦✉t x ♥♦♥
1 + cos x
❝♦♥❣r✉ à π ♠♦❞✉❧♦ 2π ✳

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

➱❈❖▲❊ ◆❆❚■❖◆❆▲❊ ❙❯P➱❘■❊❯❘❊ ❉❊ ❙❚❆❚■❙❚■◗❯❊


❊❚ ❉✬➱❈❖◆❖▼■❊ ❆PP▲■◗❯➱❊
❆❇■❉❏❆◆

❆❱❘■▲ ✷✵✵✸

❈❖◆❈❖❯❘❙ ❉✬➱▲➮❱❊ ■◆●➱◆■❊❯❘ ❉❊❙ ❚❘❆❱❆❯❳ ❙❚❆❚■❙❚■◗❯❊❙

❱❖■❊ ❇ ❖♣t✐♦♥ ▼❛t❤é♠❛t✐q✉❡s

❈❖❘❘■●➱ ❉❊ ▲❆ ❉❊❯❳■➮▼❊ ➱P❘❊❯❱❊ ❉❊ ▼❆❚❍➱▼❆❚■◗❯❊❙

0
❊❳❊❘❈■❈❊ ◆ ✶

f ❡st ✉♥ ❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ ❞❡ E ❡s♣❛❝❡ ✈❡❝t♦r✐❡❧ ❞❡ ❞✐♠❡♥s✐♦♥ ✜♥✐❡✱ q✉✐ ✈ér✐✜❡ f ◦ f = f ✳

✶✳ ❙♦✐t x ∈ Im f ∩ Ker f ✳ x ét❛♥t ❞❛♥s ❧✬✐♠❛❣❡ ❞❡ f ✱ ✐❧ ❡①✐st❡ ❞♦♥❝ y ❞❛♥s E t❡❧ q✉❡
x = f (y)✳ ▼❛✐s x ❡st é❣❛❧❡♠❡♥t ❞❛♥s ❧❡ ♥♦②❛✉✱ ❞♦♥❝ f (x) = 0✳ P✉✐sq✉❡ f 2 = f ✱ ♦♥
❛ ❞♦♥❝ ✿
0 = f (x) = f (f (y)) = f (y) = x.
❖♥ ❡♥ ❞é❞✉✐t ❞♦♥❝ q✉❡ Im f ∩ Ker f = {0}✳ ▲❡ t❤é♦rè♠❡ ❞✉ r❛♥❣ ♥♦✉s ✐♥❞✐q✉❡ q✉❡ ✿
dim Im f + dim Ker f = dim E,

♦♥ ❛ ❞♦♥❝ ❜✐❡♥ ✿
Im f ⊕ Ker f = E.

✷✳
x ∈ Im f ⇐⇒ ∃y, f (y) = x
⇐⇒ f (x) = x ( ❝❛r f ◦ f = f )
⇐⇒ x ∈ Ker (f − Id).

✸✳ ❉✬❛♣rès ❝❡ q✉✐ ♣ré❝è❞❡✱ Ker (f − Id) ⊕ Ker f = E. ❈♦♠♠❡ E ❡st s♦♠♠❡ ❞✐r❡❝t❡ ❞❡s
s♦✉s✲❡s♣❛❝❡s ♣r♦♣r❡s ❞❡ f ✱ f ❡st ❞♦♥❝ ❞✐❛❣♦♥❛❧✐s❛❜❧❡✳

0
❊❳❊❘❈■❈❊ ◆ ✷

q ❡st ❧✬❛♣♣❧✐❝❛t✐♦♥ ❞❡ R3 ❞❛♥s R ❞é✜♥✐❡ ♣❛r q(x, y, z) = 2x2 +2y 2 +5z 2 +2xy+4xz+2yz.

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

✶✳ q ❡st ✉♥❡ ❢♦r♠❡ q✉❛❞r❛t✐q✉❡ ❡♥ t❛♥t q✉❡ ♣♦❧②♥ô♠❡ ❤♦♠♦❣è♥❡ ❞❡ ❞❡❣ré ✷✳


✷✳ ▲❛ ♠❛tr✐❝❡ ❞✉ ♣r♦❞✉✐t s❝❛❧❛✐r❡ ❛ss♦❝✐é à q ❡st ✿
 
2 1 2
A = 1 2 1 .
2 1 5

 y 2 y2
✸✳ ❖♥ ♣❡✉t é❝r✐r❡ q(x, y, z) = 2 x + + z + 3 + 3z 2 ✳ ❖♥ ✈♦✐t ❛❧♦rs q✉❡ q ❡st ❜✐❡♥
2 2
❞é✜♥✐❡ ♣♦s✐t✐✈❡✳

P❘❖❇▲➮▼❊

P❛rt✐❡ ■✳ f ❡st ✉♥ ❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ q✉❡❧❝♦♥q✉❡ ❞❡ E ✳

✶✳ ❙♦✐❡♥t g1 ❡t g2 ❞❛♥s C(f ) ❡t s♦✐❡♥t λ ❡t µ ❞❡✉① ❝♦♠♣❧❡①❡s✳ ❖♥ ❛ ✿


f ◦ (λg1 + µg2 ) = λf ◦ g1 + µf ◦ g2 = λg1 ◦ f + µg2 ◦ f = (λg1 + µg2 ) ◦ f,

❝❡ q✉✐ ♣r♦✉✈❡ q✉❡ C(f ) ❡st ❜✐❡♥ ✉♥ ❡s♣❛❝❡ ✈❡❝t♦r✐❡❧✳

✷✳ ❙♦✐t g ❞❛♥s P(f )✳ g s✬é❝r✐t ❞♦♥❝ s♦✉s ❧❛ ❢♦r♠❡ ✿


g = a0 Id + a1 f + · · · + an f n .

❖♥ ❛ ❜✐❡♥ ✿
g ◦ f = (a0 Id + a1 f + · · · + an f n ) ◦ f
= a0 f + a1 f 2 + · · · + an f n+1
= f ◦ (a0 Id + a1 f + · · · + an f n )
= f ◦ g.

✸✳ ❙✐ f = 0✱ ✐❧ ❡st ❝❧❛✐r q✉❡ P(f ) = {0} ❛❧♦rs q✉❡ C(f ) = L(E)✳

✹✳ ❙✉♣♣♦s♦♥s q✉✬✐❧ ❡①✐st❡ ✉♥ ❝♦♠♣❧❡①❡ λ t❡❧ q✉❡ f = λ Id✳ ❆❧♦rs C(f ) = L(E)✱ ❞♦♥❝
dim C(f ) = n2 ≥ 2✳ ❙✐♥♦♥✱ f ❡t Id ❢♦r♠❡♥t ✉♥❡ ❢❛♠✐❧❧❡ ❧✐❜r❡ ❞❛♥s L(E)✳ ❖♥ ❛ ❛❧♦rs ✿

dim C(f ) ≥ dim P(f ) ≥ dim (Vect (Id, f )) ≥ 2.

P❛rt✐❡ ■■✳ f ❡st ♠❛✐♥t❡♥❛♥t ✉♥ ❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ ❞❡ E t❡❧ q✉❡ C(f ) = L(E)✳

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

✶✳ ❖♥ s✉♣♣♦s❡ q✉❡ Ker f 6= {0}✳


✭❛✮ ❙✐ f ♥✬❡st ♣❛s ❧✬❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ ♥✉❧✱ ❛❧♦rs ✐❧ ❡①✐st❡ ✉♥ ✈❡❝t❡✉r y t❡❧ q✉❡ f (y) 6= 0✳
▼❛✐s✱ ♣✉✐sq✉❡ Ker f 6= {0}✱ ✐❧ ❡①✐st❡ x ♥♦♥ ♥✉❧ ❞❛♥s Ker f ✱ ❞✬♦ù ❧❡ rés✉❧t❛t✳
✭❜✮ ❙✐ λx + µy = 0✱ ❛❧♦rs f (λx + µy) = 0✳ ▼❛✐s f (x) = 0✱ ❞♦♥❝ ✿
f (λx + µy) = λf (x) + µf (y) = µf (y).

❉✬♦ù µf (y) = 0✱ ❝❡ q✉✐ ❞♦♥♥❡ µ = 0 ❝❛r f (y) 6= 0✳


❖♥ ❛ ❛❧♦rs λx = 0✱ ❞♦♥❝ λ = 0 ❝❛r x ❡st ♥♦♥ ♥✉❧✳ {x, y} ❡st ❞♦♥❝ ❜✐❡♥ ✉♥❡
❢❛♠✐❧❧❡ ❧✐❜r❡✳
✭❝✮ ▲❡ t❤é♦rè♠❡ ❞❡ ❧❛ ❜❛s❡ ✐♥❝♦♠♣❧èt❡ ♥♦✉s ♣❡r♠❡t ♠❛✐♥t❡♥❛♥t ❞✬❛✣r♠❡r q✉✬✐❧
❡①✐st❡ ❞❡s ✈❡❝t❡✉rs e3 , · · · , en t❡❧s q✉❡ (x, y, e3 , · · · , en ) ❢♦r♠❡♥t ✉♥❡ ❜❛s❡ ❞❡ E ✳
❙♦✐t ❛❧♦rs ❧✬❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ g ❞é✜♥✐ ♣❛r ✿
g(x) = y ❡t g(y) = g(e3 ) = · · · = g(en ) = 0.

✭❞✮ ❖♥ ❛ ❛❧♦rs ✿
f ◦ g(x) = f (y) 6= 0 ✭♣❛r ❤②♣♦t❤ès❡✮ ❡t g ◦ f (x) = g(0) = 0.

✭❡✮ ❈❡ ❞❡r♥✐❡r rés✉❧t❛t ❡st ❝♦♥tr❛❞✐❝t♦✐r❡ ❛✈❡❝ ❧❡ ❢❛✐t q✉❡ g ❡t f ❝♦♠♠✉t❡♥t ❞♦♥❝
f ❡st ❢♦r❝é♠❡♥t ❧✬❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ ♥✉❧ s✐ s♦♥ ♥♦②❛✉ ❡st ♥♦♥ ré❞✉✐t à {0}✳
✷✳ ❖♥ s✉♣♣♦s❡ ♠❛✐♥t❡♥❛♥t q✉❡ Ker f = {0}✳

✭❛✮ ❙♦✐t x q✉❡❧❝♦♥q✉❡✳ ❙✐ {x, f (x)} ❡st ✉♥❡ ❢❛♠✐❧❧❡ ❧✐❜r❡✱ ❧❡ t❤é♦rè♠❡ ❞❡ ❧❛ ❜❛s❡
✐♥❝♦♠♣❧èt❡ ♥♦✉s ❞✐t q✉❡ ❧✬♦♥ ♣❡✉t tr♦✉✈❡r ❞❡s ✈❡❝t❡✉rs e3 , · · · , en t❡❧s q✉❡
(x, f (x), e3 , · · · , en ) s♦✐t ✉♥❡ ❜❛s❡ ❞❡ E ✳ ❖♥ ❞é✜♥✐t ❛❧♦rs ❧✬❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ g
♣❛r ✿
g(x) = x ❡t g (f (x)) = g(e3 ) = · · · = g(en ) = 0.
❖♥ ❛ ❞♦♥❝ ✿
f ◦ g(x) = f (x) 6= 0 ❡t g ◦ f (x) = 0.
❈❡❧❛ ❝♦♥tr❡❞✐t ❞♦♥❝ ❧❡ ❢❛✐t q✉❡ f ❡t g ❝♦♠♠✉t❡♥t✳ ❉♦♥❝ x ❡t f (x) s♦♥t ❧✐és q✉❡❧
q✉❡ s♦✐t x✳
✭❜✮ ❙✐ x 6= 0✱ (x, f (x)) ❡st ✉♥❡ ❢❛♠✐❧❧❡ ❧✐é❡✳ ❉♦♥❝ ✐❧ ❡①✐st❡ ✉♥ ❝♦♠♣❧❡①❡ λ(x) t❡❧ q✉❡
f (x) = λ(x)x✳ ❙✐ x ❡st ♥✉❧✱ ❧❡ rés✉❧t❛t ❡st é✈✐❞❡♥t✳

✭❝✮ ❉✬❛♣rès ❧❛ q✉❡st✐♦♥ ♣ré❝é❞❡♥t❡ ✿


f (x) = λ(x)x ❡t f (µx) = λ(µx)(µx).

▼❛✐s f (µx) = µf (x)✱ ❞✬♦ù µf (x) = λ(µx)µx✳ µ ét❛♥t ♥♦♥ ♥✉❧✱ ♦♥ ❛ ❞♦♥❝
f (x) = λ(µx)x✳ ❈♦♠♠❡ ♦♥ ❛✈❛✐t ❞é❥à f (x) = λ(x)x ❡t q✉❡ x ❡st ♥♦♥ ♥✉❧✱ ♦♥ ❛
❞♦♥❝ ❜✐❡♥ λ(µx) = λ(x)✳

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

✭❞✮ ❙♦✐t x ❡t y ❞❡✉① ✈❡❝t❡✉rs ❧✐❜r❡s✳ ❖♥ é❝r✐t f (x) + f (y) = λ(x)x + λ(y)y ✳ ▼❛✐s
f (x + y) = λ(x + y)(x + y)✳ ❊♥ é❣❛❧❛♥t ❧❡s ❞❡✉① ❡①♣r❡ss✐♦♥s✱ ♦♥ tr♦✉✈❡ ✿
λ(x)x + λ(y)y = λ(x + y)(x + y),
s♦✐t ❡♥❝♦r❡ ✿
[λ(x) − λ(x + y)] x + [λ(y) − λ(x + y)] y = 0.
x ❡t y ét❛♥t ❧✐❜r❡s✱ ♦♥ ❛ ❢♦r❝é♠❡♥t λ(x) − λ(x + y) = λ(y) − λ(x + y) = 0 ❝❡
q✉✐ ♣r♦✉✈❡ ✜♥❛❧❡♠❡♥t q✉❡ λ(x) = λ(y)✳
✭❡✮ ❖♥ ❞é❞✉✐t ❞❡s ❞❡✉① q✉❡st✐♦♥s ♣ré❝é❞❡♥t❡s q✉❡✱ ♣♦✉r t♦✉s x ❡t y ✱ λ(x) = λ(y)✳
❉♦♥❝ ♣♦✉r t♦✉t x✱ λ(x) = λ(0) = λ ✐♥❞é♣❡♥❞❛♥t ❞❡ x✳
✸✳ ❖♥ ❛ ❞♦♥❝ ♣r♦✉✈é q✉❡ s✐ Ker f = {0}✱ ❛❧♦rs ✐❧ ❡①✐st❡ λ t❡❧ q✉❡✱ q✉❡❧ q✉❡ s♦✐t x✱ f (x) =
λx✳ ❙✐ Ker f 6= {0}✱ ❛❧♦rs f = 0✱ q✉✐ ❡st s♦✉s ❧❛ ♠ê♠❡ ❢♦r♠❡ q✉❡ ♣ré❝é❞❡♠♠❡♥t
❛✈❡❝ λ = 0✳ ❉❛♥s t♦✉s ❧❡s ❝❛s✱ s✐ f ❝♦♠♠✉t❡ ❛✈❡❝ t♦✉s ❧❡s ❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡s✱ ❛❧♦rs f
❡st ✉♥❡ ❤♦♠♦t❤ét✐❡ ✭✐✳❡✳ f (x) = λx✮✳ ❆ ❧✬✐♥✈❡rs❡✱ ✐❧ ❡st ❝❧❛✐r q✉❡ s✐ f (x) = λx ❛❧♦rs
f ❝♦♠♠✉t❡ ❛✈❡❝ t♦✉s ❧❡s ❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡s✳

P❛rt✐❡ ■■■✳ ❙♦✐t f ✉♥ ❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡ ❞✐❛❣♦♥❛❧✐s❛❜❧❡ ❞❡ E ✳ ❖♥ s✉♣♣♦s❡ q✉❡ f ♣♦ssè❞❡


p ✈❛❧❡✉rs ♣r♦♣r❡s ❞✐st✐♥❝t❡s λ1 , · · · , λp r❡s♣❡❝t✐✈❡♠❡♥t ❞✬♦r❞r❡ ❞❡ ♠✉❧t✐♣❧✐❝✐té n1 , · · · , np ✳
✶✳ ❖♥ ❝♦♥s✐❞èr❡ g ❞❛♥s C(f )✳ ❙♦✐t x ❞❛♥s Ker (f − λi Id) ♣♦✉r ✉♥ i ❞❛♥s {1, · · · , p}✳
❈♦♠♠❡ f ❡t g ❝♦♠♠✉t❡♥t✱ ♦♥ ♣❡✉t é❝r✐r❡ ✿
f ◦ g(x) = g ◦ f (x) = g(λi x) = λi g(x).
❉♦♥❝ g(x) ❡st ❞❛♥s Ker (f − λi Id)✱ ❝❡ q✉✐ s✐❣♥✐✜❡ q✉❡ Ker (f − λi Id) ❡st st❛❜❧❡ ♣❛r
g ✳ ❉♦♥❝ t♦✉s ❧❡s ❡s♣❛❝❡s ♣r♦♣r❡s ❞❡ f s♦♥t ❜✐❡♥ st❛❜❧❡s ♣❛r g ✳

✷✳ ❙♦✐t x ✉♥ ✈❡❝t❡✉r ♣r♦♣r❡ ❛ss♦❝✐é à ✉♥❡ ✈❛❧❡✉r ♣r♦♣r❡ λi ✳ P❛r ❤②♣♦t❤ès❡✱ Ker(f −λi Id)
❡st st❛❜❧❡ ♣❛r g ✳ g(x) ❡st ❞♦♥❝ ❞❛♥s Ker (f − λi Id)✱ ❝❡ q✉✐ s✐❣♥✐✜❡ f ◦ g(x) = λi g(x)✳
❉✬❛✉tr❡ ♣❛rt✱ g ◦ f (x) = g(λi x) = λi g(x)✳ ❉♦♥❝✱ ♣♦✉r t♦✉t ✈❡❝t❡✉r ♣r♦♣r❡ x✱ ♦♥ ❛
g ◦ f (x) = f ◦ g(x)✳
f ét❛♥t ❞✐❛❣♦♥❛❧✐s❛❜❧❡✱ ✐❧ ❡①✐st❡ (e1 , · · · , en ) ✉♥❡ ❜❛s❡ ❞❡ ✈❡❝t❡✉rs ♣r♦♣r❡s ❞❡ f ✳
❉✬❛♣rès ❝❡ q✉✐ ♣ré❝è❞❡ ✿
∀i ∈ {1, · · · , n}, f ◦ g(ei ) = g ◦ f (ei ).
f ◦ g ❡t g ◦ f s♦♥t ❞❡✉① ❛♣♣❧✐❝❛t✐♦♥s ❧✐♥é❛✐r❡s q✉✐ ❝♦ï♥❝✐❞❡♥t s✉r ✉♥❡ ❜❛s❡✱ ❡❧❧❡s s♦♥t
❞♦♥❝ é❣❛❧❡s✳

✸✳ ❖♥ ✈✐❡♥t ❞❡ ♠♦♥tr❡r q✉❡ g ❝♦♠♠✉t❡ ❛✈❡❝ f s✐ ❡t s❡✉❧❡♠❡♥t s✐ g ❝♦♥s❡r✈❡ t♦✉s ❧❡s


❡s♣❛❝❡s Ker (f − λi Id)✳ ❖♥ ❛ ❞♦♥❝ ✿
p p
X X
dim C(f ) = dim L (Ker (f − λi Id)) = n2i ,
i=1 i=1

♦ù L (Ker (f − λi Id)) ❞és✐❣♥❡ ❧✬❡♥s❡♠❜❧❡ ❞❡s ❡♥❞♦♠♦r♣❤✐s♠❡s ❞❡ Ker (f − λi Id)✳

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

CONCOURS D'ELEVE INGENIEUR DES TRAVAUX STATISTIQUES

VOIE B

AVRIL 2003

OPTION MATHEMATIQUES

CORRIGE DU CALCUL NUMERIQUE

EXERCICE n° 1

En posant u=x-2, on se positionne au voisinage de 0 et on peut alors appliquer les


développements limités connus. On trouve alors comme équivalent : -(5/96)u

EXERCICE n° 2

998 2 =(1000-2)2=996004 ;
134 =(10+3)4 =28561

EXERCICE n° 3

Sur les 18 ouvriers à répartir entre les quatre ateliers de l’usine, 9 sont affectés sur
contrainte (quatre ouvriers à l’atelier 1, deux ouvriers aux ateliers 2 et 3 et un ouvrier à
l’atelier 4). Il reste 9 ouvriers à affecter dans 4 ateliers, ce qui revient à répartir 9 éléments
dans 12 cases (les cases laissées vides correspondant à un changement d’atelier). Ceci
donne 220 façons.

www.concourscameroon.com
www.concourscameroon.com

EXERCICE n° 4

Soit A, l’évènement « l’automobile a une panne des cardans au cours du banc d’essai». La
probabilité de A est de 0,001 ;
Soit B, l’évènement « l’automobile a une panne de moteur au cours du banc d’essai». La
probabilité de B est de 0,05
Soit C, l’évènement « l’automobile a une panne de l’embrayage au cours du banc d’essai».
La probabilité de C est de 0,01
Soit D, l’évènement « l’automobile a une panne des freins au cours du banc d’essai». La
probabilité de D est de 0,013
Soit E, l’évènement « l’automobile a une panne de la boite de vitesse au cours du banc
d’essai». La probabilité de E est de 0,03

La probabilité demandée s’obtient en utilisant l’événement contraire ; le véhicule ne tombe


pas en panne. En utilisant l’indépendance des évènements, on trouve
1-p=(1-0,001)(1-0,05)(1-0,01)(1-0,013)(1-0,03)=0,8995, donc p est égal à 10,05%

EXERCICE n° 5

i Modèle Quantités Prix Ventes

1995 2001 1995 2001 1995 2001

1 Produit A 50 55 18 22 900 1210

2 Produit B 69 62 23 25 1587 1550

3 Produit C 96 115 28 25 2688 2875

Ensemble 5175 5635

En utilisant la définition des indices de Laspeyre et de Paasche, on obtient :

L1 =
∑Q P = 5225 = 1,0097
0 1

0 ∑Q P 5175
0 0

P1 =
∑Q P = 5635 = 1,0785
1 1
0 ∑Q P 5225
1 0

www.concourscameroon.com

Vous aimerez peut-être aussi