Vous êtes sur la page 1sur 58

CONTRIBUTIONS A L ' É T U D E DE LA F L O R E

DE L ' A F R I Q U E DU NORD

F a s c i c u l e 1 1 (0

r
Par le D R. MAIRE
LABORATOR

Nous donnons dans ce fascicule les diagnoses d'une partie des nou-
veautés que nous avons récoltées au cours des missions qui nous ont été
confiées par l'Institut Scientifique Chérifien, de 1922 à 1920.
Certaines de nos explorations ont été faites avec la collaboration de
nos excellents amis R. DE LITARDIÈRE, L. EMBERGER, E . JAHANDIEZ et
H . HUMBERT ; les découvertes que nous avons faites en commun avec
les trois premiers seront publiées dans d'autres fascicules ; nous avons,
par contre, compris dans celui-ci la plupart des espèces découvertes par
H.- HUMBERT et nous sur le Tazzeka et dans le Grand Atlas en 1925 ; nous
y avons ajouté une ou deux espèces récoltées et distribuées par E . JAHAN-
DIEZ en 1925' et que nous avons étudiées avec lui, et quelques autres
décrites par des spécialistes, MM. ZAHN et KELLER, d'après des spécimens
que nous leur avons soumis.
Nous sommes heureux de remercier les autorités du Protectorat qui
ont bien voulu favoriser nos recherches, en particulier M. le Maréchal
LYAUTEY et M. STEEG, Résidents-généraux au Maroc, MM. HARDY,
Direc çur général de l'Enseignement, MALET, Directeur général de l'Agri-
r
culture, BOUDY, Directeur des Eaux et Forêts, M. le D J . LIOUVILLE,
Directeur de l'Institut Scientifique chérifien, et M. A. THÉRY, Président
de la Société des Sciences naturelles du Maroc. Nous remercions aussi
bien sincèrement MM. les officiers du Service des Renseignements et
MM. les officiers forestiers qui nous ont aidés dans nos explorations, en
particulier MM. les Généraux DAUGAN et CAMBAY, M. le Lieutenant-Colo-
nel VOINOT, MM. les Commandants NIVELLE, BOURGUIGNON, ORTHLIEB,

(1) Les fascicules 1-10 ont paru dans le Bulletin de la Société' ilHistoire Naturelle, de
VAfrique du Nord: i, tome g, 1918, p. 1 7 2 ; 2, tome 12, 1 9 2 1 , p. /|2 ; 3,
tome 12, 1 9 2 1 ,
p. 180 ; 4, tome i 3 , 1922, p. 37 ; 5, tome i3, 1922, p. 209 ; 6, tome 14, 1923, p. 118 ; 7,
tome i 5 , 1924, p. 7 0 ; 8, tome i5, 1924, p. g5 ; 9, tome i5, 1924, p. 38o ; 10, tome 1 7 ,
1926, p. 1 1 0 .
2 MÉMOIRES D E LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES D U MAROC

M M . les C a p i t a i n e s A Y A R D , R É D I E R , P I Z O N , M . le L i e u t e n a n t PENNÉS,
M . le C o n s e r v a t e u r V O G E L I , M M . les Inspecteurs L A R A S , D E S C H A S E A U X ,
M M . les Inspecteurs-adjoints M O U I L L E R O N e t V I C Q ; ainsi que M M . les
I n s p e c t e u r s de l ' A g r i c u l t u r e P . R É G N I E R , M A E S T R A T I , R E R T H A U T , D U R A N D
e t T O R N É Z Y ; puis les spécialistes q u i o n t bien v o u l u nous aider de leur
expérience dans l'étude de quelques groupes particulièrement difficiles :
M M . Z A H N (pour les Hieracium), K E L L E R (pour les Rosa), S A I N T - Y V E S
r
e t R . D E L I T A R D I È R E (pour les Festuca subgen. Eu-Festuca), le D L . T R A -
B U T (pour les B r y o p h y t e s ) ; e t enfin M . le Professeur L E C O M T E e t ses col-
laborateurs, q u i o n t bien v o u l u nous faciliter les recherches dans les col-
lections du Muséum de Paris.

221. R a n u n c u l u s R o d i e i n. sp. — Perennis ; caules submersi, ramosi,


glabri, teretes, fistulosi, haud fragiles. V a g i n a r u m partes basales plus
m i n u s v e persistentes, brevissimae, glabrae, fuscidulae, e x a u r i c u l a t a e .
F o l i a in v a g i n a b r e v i latiuscula sessilia, infima distantia internodiis v a l d e
breviora, s u b anthesi exoleta, s u m m a v a l d e a p p r o x i m a t a internodia
v e l a n t i a , ternato-multifida, ambitu subglobosa, partitionibus primariis
brevissimis, repetite trichotomis ; laciniis capillaceis, b r e v i b u s rigidis,
numerosissimis, undique divaricatis, intricatis, fere omnibus teretibus,
ultimis apice obtusis. Flores p a r u m emersi ; a l a b a s t r u m g l o b o s u m . P e d u n -
culi teretes, plus m i n u s v e sulcati (minus q u a m in R. circinato), axillares,
folium fulcrantem longe superantes, recti 1. v i x c u r v a t i , n u n q u a m incras-
sati. Sépala patentia, m o x decidua, o v a t o - o b l o n g a , glabra, integra, apice
r o t u n d a t a , viridula. P é t a l a c a l y c e duplo longiora, c. i c m longa, 7-8 m m
lata, multinervia (basi 10-, medio 16-18-nervia), alba, basi lutea, o b o v a t o -
cuneif o r m i a , brevissime u n g u i c u l a t a , apice r o t u n d a t o - s u b t r u n c a t a .
S t a m i n a carpella superaiitia. R e c e p t a c u l u m subglobosum parce ciliatum.
S t y l u s m o x deciduus. A c h a e n i a fuscidula, oblonga, dorso obtuse c a n n a t a ,
v e n t r e acute e t valide carinato-subalata, basi a t t e n u a t o - a c u t a , apice
r o t u n d a t o hirtula, caeterum laevia, i,5-2 m m longa, 1 m m lata.
H a b . in aquis frigidis fluentibus calcareis A t l a n t i s Medii a d fontes
amnis Ifrane inter o p p i d u m A z r o u e t L a c u m V i r i d e m ( D a y e t - A c h l e f ) ,
ad a l t . c. 1.730 m , u b i a junio usque a d a u g u s t u m floret. — T y p u s in H e r b .
U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
V a l d e affinis R. circinato Sibth., cujus forsan subspeciem sistit. A b
ilio tarnen differt caule haud fragili, foliis superioribus confertis interno-
dia occultantibus, laciniis confertis intricatis rigidis undique divaricatis,
inde folio a m b i t u subgloboso (nec in p l a n u m reniformem disposito) ; c a l y c e
p a t e n t i m o x deciduo ; petalis multinerviis (nec basi 5-6-, medio g-nerviis),
carpellis apice rotundatis ; receptáculo parce cibato. A R. fucoide F r e y n
differt vaginis e t foliis inferioribus m o x deciduis ; foliorum partitionibus
primariis subsequentibus v i x n e v i x longioribus, laciniis longioribus v a l d e
CONTRIBUTIONS A I.'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 3

i n t r i c a t i s (nec brevissimis distantibus) ; carpellis junioribus hirsutis,


m a t u r i s apice hirtulis.
C e t t e plante, que nous sommes heureux de dédier à notre confrère e t
a m i R O D I É , en souvenir de sa précieuse collaboration d u r a n t la session
d e la Société B o t a n i q u e de F r a n c e au Maroc, est à première v u e t o u t à
fait distincte d u R. circinatus Sibth. p a r les caractères que nous a v o n s
indiqués. Cette dernière plante, q u i a v a i t été indiquée à A u m a l e (Algérie),
p a r confusion a v e c une forme du R. aquatilis (*), n'était pas connue d'une
façon certaine dans l'Afrique du Nord lorsque nous a v o n s d é c o u v e r t le
R. Rodiei. Nous l ' a v o n s d é c o u v e r t e depuis, dans les e a u x froides de D a y e t -
Achlef e t du G u i g o u (Moyen A t l a s ) , sous une forme qui, bien que nette-
m e n t distincte du R. Rodiei, est c e p e n d a n t quelque peu intermédiaire
-entre lui e t le t y p e européen du R. circinatus. Il est donc très possible que
le R. Rodiei doive être subordonné a u R. circinatus, dont il constituerait
u n e r e m a r q u a b l e sous-espèce.

222. Ranunculus batrachioides P o m e l . — M o y e n A t l a s : A r i


H a y a n , petites mares desséchées sur l'argile dans une dépression fermée
v e r s 2.3oo m .
C e t t e plante diffère du t y p e (de Tiaret) par les feuilles beaucoup plus
larges, largement elliptiques-lancéolées (atteignant 4-6 m m de largeur).
L e s carpelles sont presque lisses comme chez le t y p e ; les fleurs atteignent
m m . de diamètre (14 chez le t y p e ) . L a plante récoltée à Mrirt par R .
B E N O I S T a les feuilles plus étroites (3 m m a u plus), les fleurs un peu plus
petites (10 m m diam.. a u m a x i m u m ) , e t les carpelles plus ridés-réticulés,
ce q u i la rapproche de la v a r . pusillus (Pomel) B a t t . , distincte par ses
fleurs très petites (4-5 m m diam.) e t ses feuilles très petites, étroites, à
pétiole presque filiforme. Certains de ces caractères sont p r o b a b l e m e n t
e n r a p p o r t a v e c le mode de v é g é t a t i o n plus ou moins aquatique de la
p l a n t e ; c e p e n d a n t les observations de B A T T A N D I E R à T e r n i lui ont montré
q u e quelques-uns restent constants e t indépendants de l'habitat. Il y a
donc, pour cette espèce, une série de petites races locales, qui se sont
différenciées dans les stations très disjointes où elle croît.

223. Ranunculus geraniifolius Pourret ssp. aurasiacus (Pomel)


Maire v a r . mesatlanticus Maire, n. v a r . — A t y p o subspeciei (var.
genuino Chabert) et a v a r . Djurdjurae C h a b e r t nec non a v a r . pseudodemisso
C h a b e r t difîert carpellis dorso inferne t a n t u m carinatis, carina superne
e v a n e s c e n t i . A b ultima varietate porro difîert laciniis foliorum sese obte-
gentibus, caulibus erectis usque ad 3o cm altis. Pedunculi fructiferi
obsolète sulcati. R h i z o m a obliquum 1. verticale crassum radiées plures
•ex unoquoque a x i partiali emittens. Flores ignoti.

* Cf. B A T T A N D I E R , C o n t r . F I . A t l a n t i q u e , 1 9 1 9 , p . 5. • ,
4 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

H a b . in pascuis et lapidosis caleareis subhumidis A t l a n t i s M e d i i : in


m o n t e H a y a n , ad ait. 2.i5o-2.3oo m, ubi maio floret. — T y p u s in H e r b .
U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
N o u s a v o n s t r o u v é cette plante en fruits seulement. Elle a le port du
R. aurasiacus P o m e l t y p i q u e , mais elle a t t e i n t une taille plus grande et
les feuilles sont aussi plus développées. L ' i n d u m e n t est analogue, les-
pédoncules fructifères sont également très légèrement sillonnés. C H A B E R T
donne, c o m m e un caractère i m p o r t a n t du R. aurasiacus P o m e l , la pré-
sence d'une seule racine par a x e partiel du rhizome. Ce caractère est loin
d'être constant : les t y p e s de P O M E L présentent plusieurs racines par a x e
partiel, et il en est de même pour certains spécimens de la v a r . Djurdjurae,
particulièrement étudiée par C H A B E R T . L e s formes nord-africaines, que
nous réunissons sous le nom de JR. aurasiacus P o m e l , ne p e u v e n t guère
être séparées spécifiquement du R. geraniijolius Pourret, et nous les lui
subordonnons c o m m e sous-espèce.

224. R o r i p a M u n b y a n a (Bpiss.) Maire. — Nasturtium Munbyanum


B o i s s . — M o y e n A t l a s : prairies marécageuses au bord du L a c B l e u ( A g e l -
m a n A z i g z a ) , sur calcaire, i.5oo m — P l a n t e nouvelle pour le Maroc.

225. R o r i p a hayanica n. sp. (sect. Sisymbrella Spach). — A n n u a ,


humilis, pluricaulis, v i x usque ad 8 c m alta. F o l i a fere omnia basalia,
glaberrima, viridia, 4-6 c m longa, petiolata (petiolo usque ad î c m longo),
à m b i t u oblonga 1. lanceolata, pinhatisecta segmentis o b l o n g o - o b o v a t i s
1. lanceolatis, obtusis, integris 1. plus m i n u s v e lobatis, terminali h a u d
m a j o r e ; folia caulina parcissima conformia sed reducta ; caules i n c u r v o -
prostrati, glaberrimi, fere a basi parce ramosi, brevissimi, in r a c e m u m
floriferum abeuntes. R a c e m i laxi, rhox elongati, ebracteati. Pedicelli
fioriferi flore longiores erecto-patuli, fructiferi graciles, elongati, erecto-
patuli, patuli, 1. interdum plus m i n u s v e arcuato-reflexi. Sepala flavo-
viridia, subconformia, anguste m e m b r a n a c e o - m a r g i n a t a , oblonga, g l a -
berrima, c. 4 x i,5 m m , apice r o t u n d a t a . P e t a l a aurea, oblongo-cunei-
formia apice r o t u n d a t a , 8-9 x 2,5-3 m m . N e c t a r i a lateralia inler se con-
fluenlia, saepe etiam cum medianis connata. Siliquae brèves (rostro incluso
8 - 1 6 m m longae), pedicello ( 5 - 1 4 m m longo) plerumque paullo longiores,
rarius duplo longiores, glaberrimae, laeves l. porcissime tuberculatae,
lanceolatae, arcuatae 1. subrectae, apice ih rostrum gracUem usque ad
2,5 m m longum conlractae ;. v a l v a e nervo medio et nervis secundariis
a n a s t o m o s a n t i b u s plus m i n u s v e prominulis reticulatae. Semina biseriata,
uda mucosa, rufo-brunnea, breviter ellipsoidea, compressa, c. 1 x 0 , 7 5 m m ,
dense verrucosa. R a d i c u l a commissuralis. C o t y l e d o n e s integrae p e t i o -
latae ; folia primordialia integra.
H a b . in depressis hieme inundatis nec non ad fontes in A t l a n t i s Medii
m o n t e H a y a n , solo^argillaceo-calcareo, ad alt. 2.3òo-2.4oo m, u b i a j u n i o
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DJS L A F L O R E D E L'AFRIQUE DU NORD 5

usque a d a u g u s t u m floret. — T y p u s in Herbario Universitatis Algeriensis


e t in Herbario Instituti Imperialis Scientiarum R a b a t e n s i s .
V a l d e aflinis R. Munbyanae (Boiss.) Maire, a q u a difîert foliorum
segmentis latioribus e t brevioribus plerumque lobatis, petalis calyce
duplo longioribus, siliquis brevioribus, pedieellis graeilibus (nec incrassatis)
p a r u m longioribus, in rostrum gracilem contractis (nec in rostrum incras-
s a t u m sensim attenuatis). A R. áspera (L.) Maire (Nasturtio áspero Cosson)
difîert siliquis s u b l a e v i b u s brevioribus apice in rostrum contractis, peta­
lis calyce duplo longioribus, foliorum segmentis minus incisis, etc. A R.
Boissieri (Coss.) Maire siliquis brevibus, sublaevibus, in rostrum contractis,
parum arcuatis, pedicello gracili suffullis, a R. pseudo-Boissieri (Degen)
Maire praeterea seminibus biseriatis difîert.
Cette plante intéressante, q u i croît dans les dépressions inondées
l'hiver, dans les terrains argileux humides au voisinage des sources, dans
les m o n t a g n e s calcaires du M o y e n A t l a s , e s t intermédiaire p a r ses sili-
ques entre les Roripa (incl. Nasturtium) et le genre Sisymbrella Spach,
repris p a r O. E . S C H U L Z (Pflanzenreich, 8/|, p. i 4 4 ) - S C H U L Z distingue les
Sisymbßella des Nasturtium p a r les siliques atténuées et non contractées
en bec a u s o m m e t e t p a r les graines muqueuses. Or, notre plante a juste­
m e n t des siliques contractées en bec, et, d'autre part, le Nasturtium ajri-
canum B r . - B l . a des graines fortement muqueuses. î l nous semble difficile
d ' a t t r i b u e r la v a l e u r générique à des groupements tels que Sisymbrella,
Nasturtium, Roripa, et nous préférons les considérer comme des sections
d ' u n genre unique, Roripa.

226. Matthiola tristis (L.) R . B r . v a r . robusta Maire, n. v a r . —


A t y p o difîert s t a t u r a majore (usque a d / 5-5o c m ) , caulibus diffusis,
(

crassis (usque a d 6 m m diam.), floribus majoribus (usque ad 22 m m


longis), siliquis crassis (2 m m ) usque a d 10 c m longis, foliis usque a d
12 m m latis viridibus v i x canescentibus. Folia integra 1. plus minusve
sinuata. P é t a l a olivácea purpureo sufîusa. Folia e t caules glándulas
pedicellatas nonnullas i n d u m e n t o i m m i x t a s gerentes. Siliquae cornubus
2 b r e v i b u s ( i - i , 5 m m ) adscendentibus 1. patulis sub s t i g m a t e brevi v i x
prominulo praeditae.
H a b . in pascuis lapidcsis calcareis Atlantis M t d i i prope A g i i b a l o u -
L a r b i , ad a l t . 2.000-2.100 m , ubi junio floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r ­
sitatis Algeriensis et in H e r b . Instituti Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

227. Biscutella laevigata L . ssp. varia (Dumort.) R o u y e t F o u c ,


var. atlántica Maire, n. v a r . — A t y p o subspeciei et ejus v a r i e t a l i b u s
difîert i n d u m e n t o molli nec non floribus majoribus (6-7 m m longis).
H a b . in rupibus e t pascuis rupestribus calcareis A t l a n t i s Medii, a d
a l t . 1.200-2.400 m , u b i junio floret : supra T a z a , p r c p e D a y a C h i k e r ; in
6 MÉMOIRES D E LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

m o n t e H a y a n ; in m o n t e B e n i j . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s i t a t i s A l g e r i e n -
sis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

228. Isatis Djurdjurae Coss. v a r . microcarpa Maire, n. v a r . —


A t y p o non differì nisi siliculis minorit.us (0-17 x 7 - 1 5 m m , nec i5-3o x
12-22 m m ) .
H a b . in rupestribus calcareis A t l a n t i s Medii, a d ait. 1.800-2.000 m ,
ubi maio floret e t junio e x e u n t e fructus m a t u r o s profert : in faucibus.
ammis Senoual prope B e k r i t ; in faucibus K h e n e g , Merzoul nuncupatis.
inter T i m h a d i t e t A g h b a l o u L a r b i . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s i t a t i s A l g e -
riensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

229. A l y s s u m spinosum L . — M o y e n A t l a s : a b o n d a n t au sommet,


de l ' A r i B e n i j , dans les rocailles calcaires, de 2.3oo à 2.000 m . N o u v e a u ,
pour le M o y e n A t l a s .

230. Gochlearia glastifolia L . — M o y e n A t l a s : B e k r i t , A g h b a l o u -


n-Immouzer, 1900 m ; vallée du S e n o u a l , A g h b a l o u - b o u - I c h a t e f e l , .
1.800 m . Cette plante, nouvelle pour le Maroc, croît dans les r u i s s e a u x
découlant de ces sources, en terrain calcaire, sur une centaine de mètres-
au plus à partir de la source, dans l'eau toujours froide ; elle y a t t e i n t
2 m . de hauteur.

23J. Gossonia africana D u r . — Cette espèce, assez polymorphe,,


présente les races suivantes : 1
v a r . violacea Maire, n. v a r . — P e t a a lilacea.
v a r . lutea Maire. — P e t a l a aurea.
s u b v a r . leiocarpa Maire. — Siliquae glabrae.
s u b v a r . eriocarpa Maire. — Siliquae hispidulae.
L e t y p e (var. violacea, à siliques glabres) est fréquent sur les H a u t s -
P l a t e a u x oranais entre B e d e a u e t E l Aricha ; le v a r . lutea s u b v a r . leio-
carpa, dans les monts de Djelfa ; le v a r . lutea subvar. eriocarpa, dans le
Moyen Atlas.

233. T r a c h y s t o m a Labasii Maire, n. sp. — A n n u u m , i 5 - 5 o c m


a l t u m . R a d i x gracilis palaris. Caulis saepius a basi ramosus, ramis a d s c e n -
dentibus rectis 1. flexuosis, parce foliatis, pilis retrorsis plus m i n u s v e his-
pidis. Eolia basalia b i e v i t e r petiolata, rosulata, pinnatisecta, lobis l a t e -
ralibus utrinque / -o, oblongis plus m i n u s v e dentatis, lobo terminali
(

r o t u n d a t o 1. o v a t o m u l t o majore, undique ad nervos, rhachidem, p e t i o -


lum et margines pilis rigidis hispida, caeterum glabra ; caulina inferiora
conformia sed reducta, lobis lateralibus utrinque 1-2 ; superiora i n t e g r a
oblonga grosse dentata basi in petiolum a t t e n u a t a , s u b g l a b r a ; o m n i a
utrinque viridia nervis interdum violaceis. Flores ad r a m o r u m a p i c e n t
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE D E L'AFRIQUE DU NORD 7

in r a c e m u m dispositi. R a c e m i multiflori, sub anthesi dense corymbifor-


mes, fructiferi v a l d e elongati, laxi, virgati, secundi. Pedicelli sub anthesi
erecto-patuli, calyce breviores, c. 5 m m longi, infimi in axillis foliorum
supremorum evoluti, superiores nudi, fructiferi erecti parum elongati
(usque a d 7 m m longi), p a r u m incrassati (o,5 m m ) . Sepala c, 10 m m
longa, lateralia c. 1,5 m m lata, mediana c. 1 m m lata, omnia linearia
erecta, apice plus m i n u s v e r o t u n d a t a , flavo-viridia interdum v i o l a c e o
suffusa, dorso parce patule hispida, margine albido-scariosa glabra, l a t e ­
ralia basi parum saccata. P e t a l a c. 18 m m longa ; limbus o b o v a t u s ,
patens, apice r o t u n d a t u s 1. subtruncatus, leviter emarginatus, ochro-
leucus 1. dilute sulphureus, basi violaceo suffusus, caeterum intus uni-
color, e x t u s venis a n a s t o m o s a n t i b u s fusco-violaceis 1. violaceis discolor,
in u n g u e m erectum c. 12 m m l o n g u m , c a l y c e m superantem, a l b i d u m
1. violaceo-suffusum, contractus. S t a m i n a lateralia c. 12 m m longa,
antheris 1,8 m m longis ; mediana c. 14 m m longa, antheris 1 m m longis ;
antherae omnes luteae basi s a g i t t a t a e . N e c t a r i a lateralia lata l o b a t a ;
nectaria mediana b r e v i t e r cylindracea. S t i g m a c a p i t a t u m v i x b i l o b u m .
Siliquae erectae 1. erecto-patulae, plus m i n u s v e falcatae, interdum sub-
flexuosae, unilateraliter deflexae, e parte stylari fere omnino constitutae,
indehiscentes, anguste lineares, basi plus minusve r o t u n d a t a e , apice lon-
gissime sensim a t t e n u a t a e acutae, compressele, in suluris acute carinatae, in
u t r a q u e facie longitudinali ter costulatae, costa mediana validiore, plus
m i n u s v e torulosae, pilis subadpressis plus m i n u s v e hispidae, usque ad
7,5 cm longae, usque ad 3,5 m m latae et ad 2 m m crassae, m a t u r a e in
articulos facile secedentes, inter locellos seminiferos 8-12 haud contractae.
Locelli seminiferi parenchymate. spongioso separati, monospermi. S e p t u m
m e m b r a n a c e u m tenue, inter locellos v i x conspicuum, in locellis alterutro
parieti adpressum. V a l v a e semper obsoletae, v i x 0,4-0, 5 m m longae, con-
caviusculae, aspermae, v a l d e incrassatae, a septo crasso n u n q u a m sece­
dentes, plus m i n u s v e conspicue 3-nerviae, m a t u r i t a t e a parte s t y l a r i
decidua secedentes et in pedicello persistentes. Semina pendula, oblongo-
linearia, c. 2,2 m m longa, 1 m m lata, apice r o t u n d a t a , basi radicula
prominente sublateraliter apiculata, mellea, laevia. R a d i c u l a in plicatura
c o t y l e d o n u m nidulans. Cotyledones apice emarginatae, breviter petio-
latae petiolis in semine a basi reflexis.
H a b . in rupestribus et quercetis A t l a n l i s Medii, solo calcareo, ad alt.
1.300-1.700 m , maio et junio florens : supra L a c u m caeruleum ( A g e l m a n
A z i g z a ) , et supra L a c u m Ouiouane ( M A I R E , 1923); ad fontes fluminis
O u m - e r - R e b i a ( J A H A N D I E Z , 1924). — T y p u s in Herbario Universitàtis
Algeriensis et in Herbario Instituti Imperialis Scientiarum R a b a t e n s i s .
A b affini T. Ballii 0 . E . S c h u l z differt siliquis erecto-patulis, secundis,
n u n q u a m reflexis, compressis nec teretibus, acute bicarinatis, parte v a i -
v a r i semper brevissima asperma persistente, parte stylari decidua in arti­
culos secedente, pilis subadpressis erectis (nec retrorsis) hispidis.
8 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

C e t t e plante constitue la seconde espèce d'un genre jusqu'alors m o n o -


t y p e . Elle paraît spéciale au M o y e n A t l a s , où elle est n e t t e m e n t m o n t a -
gnarde, tandis que l'autre espèce, T. Ballii, v i t sur les premières pentes
d u Grand A t l a s et dans la plaine du H a o u z . N o u s sommes h e u r e u x de
dédier cette r e m a r q u a b l e Crucifère à M . L A B A S , Inspecteur des E a u x e t
F o r ê t s à R a b a t , qui a bien v o u l u nous guider dans les forêts du M o y e n
A t l a s et a pris une p a r t a c t i v e à nos herborisations.

234. Hesperis laciniata A l l . v a r . mesatlantica Maire, n. v a r . —


A t y p o difîert floribus sulphureis m a g n i s (corolla usque ad 3o m m diam.),
foliis infimis oblongo-oboAatis integris 1. parce dentatis, foliis caulinis
inferioribus et mediis remote dentatis nec incisis, foliis superioribus parce
dentatis. Caulium pars superior, rami, pedicellique dense glanduloso-
pilosi nec non pilis longis eglandulosis patulis laxe villosi ; caulium pars
inferior patule villosa. Siliquae usque a d 10 c m longae. Pedicelli sub
anthesi circiter 2 m m longi ; c a l y x g-i 1 m m longus ; sepala e x t u s undique
molliter et laxe villosa.
H a b . in rupestribus calcareis A t l a n t i s Medii, ad ait. i.3oo-2.4oo m ,
u b i junio f l o r e t : in m o n t e H a y a n ; in faucibus amnis Senoual prope
B e k r i t ; i h rupibus prope D a y a Chiker. — T y p u s in H e r b . Universitatis
Algeriensis et in H e r b . Inst. I m p . Scient. R a b a t e n s i s .

235. S i s y m b r i u m crassifolium C a v . v a r . atlanticum Maire, n. v a r .


— A t y p o difîert caulibus v i x foliatis, s t a t u r a minore (3o-4o cm), petalis
albis ; a v a r . scaposo H o c h r . caulibus v a l d e ramosis glaberrimis, foliis
m a r g i n e parcissime ciliatis 1. glabris, petalis albis.
H a b . in pascuis montanis nec non subalpinis A t l a n t i s Majoris e t
A t l a n t i s Medii, ubi a b aprili usque ad j u n i u m floret : T i z i M a c h o u , solo
schistaceo, i.5oo-1.600 m ; propre l a c u m Sidi Ali-ou-Mohand, solo cal-
careo, 2 . i 5 o m . — T y p u s in H e r b . Universitatis Algeriensis et in H e r b . Inst.
Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

236. S i s y m b r i u m m a u r u m n. sp. (Sect. Irio D . C. em. 0. E . Schulz,


subsect. Leptocarpaea D . C. em. 0. E . Schulz). — B i e n n e ; r a d i x crassa
palaris. Caules saepe a basi ramosi, erecti 1. adscendentes, 3o-4o c m alti,
subteretes, admodum glabri, virides 1. basi violacei ; r a m i conformes
adscendentes. Folia omnia viridia glaberrima carnosula, basalia rosulata,
sub anthesi exoleta, petiolata, simplicia, a m b i t u oblongo-lanceolata,
pinnatipartita, 2-3-juga, segmento terminali lateralibus majore o v a t o
1. o v a t o - o b l o n g o plus m i n u s v e repando v a l d e obtuso, c u m segmentis
lateralibus superioribus confluente ; segmenta lateralia porrecta plus
m i n u s v e triangularia obtusa, subopposita ; rhachis a l a t a . F o l i a caulina infe-
riora et media petiolata, segmento terminali valde elongato, lanceolato,
a c u t i u s c u l o , repando 1. remote dentato, acutiusculo, basi segmentis latera-
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE D E LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 9

libus 2 concretis plus minusve auriculatc, in petiolum attenuato, formata ;


folia superiora lanceolata 1. lineari-lanceolata breviter petiolata, integra 1.
subintegra. Racemi terminales, sub anthesi dense corymbiformes, dein elon-
gati, laxiusculi, usque ad 40-70-flori ; flores alabastra aequantes 1. parum
_
superantes. Pedicelli sub anthesi 4 5 mm longi, erecti 1. erecto-patuli,
fructiferi paullulum incrassati (o,5-o,6 mm crassi), erecto-patuli, parum
elongati (usque ad 8 mm), recti 1. subrecti, glabri. Alabastra ellipsoidea.
Flores minuti. Sepala erectó-patula, 2-2,0 mm longa, flavida, oblonga,
exteriora c. o,5 mm lata, interiora c. 0,75 mm lata, omnia 3-5-nervia
nervis ramosis anastomosantibus, albido-scarioso-marginata, exteriora
apice subcucullata obtusa, interiora apice rotundata, omnia glaberrima
1. dorso pilis brevibus parcissimis (1-2) praedita, nulla basi saccata. Petala
4-5 mm longa, lutea, apice obtusa plus minusve emarginata, obovato-
oblonga, in unguem laminam dimidiam c. aequantem sensim attenuata.
Stamina lateralia c. 2,75 mm longa, mediana c. 3,5 mm longa ; antherae
oblongae c. 0,75 mm longae. Nectaria mediana pulvinata ; nectaria val-
o v u i a
varia bina in annulum concrescentia. Ovarium teres, 4 ° - 6 ° - tum ;
stylus subnullus ; stigma depresso-capitatum obscure bilobum. Siliquae
in pedicellis erecto-patentes, anguste lineares (2-3,5 cm x 0,75-1 mm),
apice stylo brevissimo (c. o,5 mm longo), crassiusculo, obovato, stigmate
bilobo usque ad 1 mm crasso coronato, praedita, vix nevix lorulosae,
maturae flavidae ; valvae utrinque obtusae, convexae, membranaceae,
3-nerviae, nervo medio valde prominulo cum nervis lateralibus vix pro-
minulis parcissinie anastomosantes ; septum tenuiter membranaceum in
centro cellulis incrassatis elongate pseudo-nervatum, albidum, nitidum.
Semina notorrhiza oblongo-cylindracea, mellea, laevia 1. sub lente acriore
vix rugosa, c. 1 - 1 , 2 x 0,475-0,525 mm, uda haud mucosa. Radicula
cotyledones oblongas obtusas parum superans. Sapor acris.
Hab. in pascuis lapidosis vulcanicis montis Larais Atlantis Medii
orientalis, ad alt. 1.800-1.900 m, ubi a junio usque ad augustum floret. —
Typus in Herb. Univers. Algeriensis et in Herb. Inst. Imper. Seien I. Raba-
tensis. »
Species ex affinitate S. Irionis L., a quo differt radice crassa bienni,
foliis carnosulis haud runcinatis, herba tota glaberrima, septo pseudo­
nervato ; S. Loeselii Lose, et Pard., a quo differt herba tota glaberrima,
foliis minus incisis, radice crassa sublignosa, alabastris floribus superatis,
foliis haud runcinatis, seminibus (etiam udis) haud tuberculatis ; S.
Assoani Lose, et Pardo, a quo differt foliis minoribus haud runcinatis,
caule imo petiolisque admodum glabris, sepalis erecto-patulis (nee patulis
et reflexis), siliquis haud torulosis, pedicellis fructiferis crassiusculis (nec
filiformibus, 0,25 mm crassis) brevioribus, nervo medio foliorum tenui.

237. S i s y m b r i u m erysimoides Desf. var. x e r o p h i l u m Fournier. —•


Fissures humeuses des rochers calcaires des basses montagnes du Grand
10 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

Atlas et de l'An ti-Atlas : Aguergour ! ( B R I V E S ) ; vallée des Mentaga !


( M A I R E ) ; Tazeroualt ! (MARDOCHÉE). Cette plante, comme le type de
l'espèce, est nitrophile et reste naine lorsqu'elle croît ou est cultivée dans
une terre non fumée. Ses caractères sont restés absolument constants dans
nos cultures.

238. Reseda lanceolata Lag. var. m a u r a Maire, n. var. — R. lan-


ceolata Lag. var. comincia Ball, non R. comincia Lange. — A typo hispá-
nico (R. lanceolata L a g . var. eu-lanceolatá nov. nom., cum quo R. constricta
Lange a cl. P A U jungitur) difîert ovarii dentibus tereti-linearibus (nec
ovoideis crassis), capsulae dentibus acutiusculis, erectis 1. divaricatis
longioribus quam latis (nec inflexis obtusissimis latioribus quam longis).
Hab. in rupibus inferioribus Atlantis Majoris, praecipue calcareis,
ad ait. 800-1.600 m junio et julio florens : in convallis Aït-Mesan ( B A L L )
rupibus calcareis inter Asni et Tinitine (LIT. et M A I R E ) ; supra Seksaoua
( B A L L ) ; Djebel Sidi-Fars (BALANSA) ; in ditione Glaoua prope Enzel
( M A I R E ) ; prope Imi-n-Tala supra oppidum Amismiz ! ( M U R B E C K ) ;
Imi-n-Ifri supra Demnat ( H U M B E R T et M A I R E ) .
M U R B E C K (Contr. F l . Maroc, p. 5 i , 1922) avait déjà constaté que la
plante marocaine diffère de la plante ibérique. L a plante marocaine varie
d'ailleurs assez considérablement ; en particulier, les spécimens d'Enzel
constituent une forme brachgcarpa, à capsules atteignant à peine i,5 cm
de longueur. Nous avons trouvé le type de l'espèce (var. eu-lanceolata) à
Aknoul, dans l'Atlas rifain, en juin 1926 ( E M B E R G E R et M A I R E ) .

23g. Halimium atlanticum Humb. et Maire, n. sp. — Fruticulus


patulus 1. adscendens, c. 3o-4ocm. altus, ramosissimus ramis erecto-patulis.
B a m i vetuli cortice sublaevi, suberoso, glabro, griseo-fusco, vestiti, nudi ;
júniores fusci, villosi, foliati ; novelli adhuc herbacei longe et dense villosi,
indumento e pilis flagelliformibus, acutis, erecto-patulis, usque ad 1 mm
longis, fasciculatis 1. rarius solitariis, pilis brevibus stellatis numerosis
immixtis, constante. Folia ramorum annotinorum 7 - 1 5 x 4~6,5 mm,
elliptica, basi rotondata sessilia semi-amplexicaulia, apice subogivalia
submucronulata, basi 5-nervia, ultra medium 3-nervia, nervis valde pro-
minulis, subtus reticulato-rugosa, plana, margine paullulum revoluta,
cinereo-virentia, indumento caulino conformi plus minusve villoso-
tomentosa. Folia novella conformia magis virentia, usque ad 17 x 9 mm
Flores in axillis foliorum superiorum solitarii, speciosi, c. 35 mm diam.
Pedicelli sub anthesi calyce subduplo longiores, graciles, basi bracteolis 2
herbaceis, lanceolatis 1. lanceolato-linearibus, acutis, plus minusve inae-
qualibus, usque ad 6 mm longis, sub anthesi haud deciduis, praediti,
dense, longe et patule villosi. Sépala 3 dense albo-sericeo-villosa, late ovata,
c. 8 mm longa, 6 mm lata, acuminata, acuta, intus tenuiter sericeo-
villosa. Pétala aurea immaculata, obovata, basi attenuata, apice refusa
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE DE I,'AFRIQUE DU NORD 1 t

1. s u b e m a r g i n a t a , c. 17 m m longa, 15-16 m m lata. S t a m i n a numerosa,


aurea. O v a r i u m o v o i d e u m breviter et tenuiter t o m e n t o s u m ; placentae
/ 8 - o v u l a t a e ; stylus brevis ; stigma capitatimi trilobum. Capsula non v i s a .
r

H a b . in calvitiis quercetorum et. cedretorum A t l a n t i s Medii septentrio-


nalis : in monte T à z z e k a supra urbem T a z a , solo siliceo, ad alt. 1.500-1.990
m, ubi junio e x e u n t e et julio floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis
et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Affinis H. lasiantho ( L a m k ) Grosser, H. ahjssoidi ( L a m k ) Grosser, a
quibus primo o b t u t u dilïert foliis omnibus basi rotundatis sessilibus,
basi 5-nerviis subtus nervis secundariis anastomosantibus prominuiis
valide reticulato-nervosis. H. ocymoides ( L a m k ) W i l l k . petalis maculatis,
foliis diiïormibus, sepalis glabrescentibus, filamentis purpureis, cincinnis
paniculiformibus longe pedunculatis, etc., longius distat.
, Ce joli petit arbrisseau a p p a r t i e n t à un groupe essentiellement atlan-
tique, d o n t les espèces ont un i n d û m e n t d ' a u t a n t plus a b o n d a n t qu'elles
sont plus méridionales ; la nôtre est la plus laineuse de toutes. L a ramifi-
cation du H. atlanticum est m o n o p o d i q u e , d e v e n a n t çà et là s y m p o d i q u e
p a r a v o r i e m e n t d'un s o m m e t de r a m e a u .

a/|0. Viola saxifraga Maire n. sp. — Perennis, humilis, suffrutescens,


rarius ultra i 5 cm longa. Caudex lignosus, ramosus, plerumque brevis,
ccrtice rimoso griseo in lamellas concentricas d e m u m abeunte, nec non
versus apicem vestigiis foliorum emarcidis vestitus. R a m i annotini her-
bacei glabri brèves 1. saepius brevissimi, teretes, erecti 1. diffusi, internodiis
pleru ique brevissimis vaginis velatis, saepe tuberculatis. Folia rosulata,
sub lente pellucide p u n c t u l a t a , in u t r a q u e pagine g l a b r a I. rarius secus
n e r v u m medium et rarissime secus nervos secundarios parce pilosa, supra
margines subrevolutos interdum cibata ; limbus o v a t u s plerumque cre-
n a t u s crenis parcis p a r u m conspicuis, foliorum inferiorum apice obtusus,
superiorum apice interdum a c u t i u s c u l u s , 10-20 m m l o n g u s , basi in
petiolum 7-20 m m l o n g u m , a l a t u m , marginibus ciliatum, basi cum sti-
pulis plus m i n u s v e v a g i n a n t e m , abrupte allenuatus. Stipularum petiolo
inferne a d n a t a r u m pars libera i,5-5 m m longa, lineari-subulata, i n t e g r a ,
parce cibata. P e d u n c u l i axillares, e centro rosulae enati, folia superantes
(foliis usque ad duplo longiores), graciles, plus m i n u s v e erecti, teretes,
glabri 1. parce et breviter patule, hirtuli, versus m e d i u m bracteolis 2 minu-
tissimis deciduis, saepe obsoletis, praediti, apice a b r u p t e arcuato-deflexi,
i-flori. Flores omnes chasmogani fertiles. Sepala ovato-lanceolata a c u t a ,
integra, basi t a n t u m in margine parce et brevissime ciliolata, caeterum
glaberrima, viridia, anguste albo-marginata, infra insertionem in appen-
diceli! brevissimam, r o t u n d a t a m 1. s u b t r u n c a t a m producta, marcescentia,
5-6 m m longa. P e t a l a ochroleuca l. dilute sulphurea, plus m i n u s v e violaceo
suffusa, inferius atro-violaceo striatus, omnia post anthesim marcescentia
ochroleuca, calyce subduplo longiora (corolla 8-11 m m longa, calcare
12 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

e x c l u s o ) . P e t a l u m inferius o b o v a t o - s p a t h u l a t u m apice r o t u n d a t u m ,
integerrimum, praeter calcaris orem b a r b a t u l u m g l a b e r r i m u m ; calcar c.
3,5 m m l o n g u m v a l d e a r c u a t u m , appendices sepalorum multum excedens,
a l b i d u m , saepe violaceo sufîusum, apice o b t u s u m . P e l a l a lateralia p a t u l a
v i x deorsum versa, o b l o n g o - o b o v a t a , intus in corollae fauce leviter bar-
b a t u l a , caeterum glaberrima, apice r o t u n d a t a 1. s u b t r u n c a t a , superiora
e r e c t a conformia undique glaberrima. S t a m i n a 2 anteriora c a l c a r a t a ;
s t a m i n u m appendices terminales late o v a t a e a c u t a e 1. r o t u n d a t a e , g l a -
brae ; a n t h e r a r u m margines brevissime ciliolati. O v a r i u m o v a t u m g l a -
b r u m . S t y l u s e basi g e n i c u l a t a adscendens et usque ad a p i c e m sensim
incrassatus, apice abrupte truncato-cupulatus et deorsum breviter rostellatus ;
s t i g m a in cupula jacens. Capsula o v a t o - t r i g o n a a c u t a g l a b r a ; semina e x
a l b i d o dilute fuscidula, oblonga, laevia, basi acuta, apice r o t u n d a t a .
H a b . in fìssuris r u p i u m s u b a l p i n a r u m calcarearum, rarius granitica-
rum, A t l a n t i s Medii nec non A t l a n t i s Majoris, ad alt. 2.ooo-3ooo m, junio
e t julio florens : ad T i z i - A l i - o u - M a n s o u r supra oppidum B e k r i t , ubi pri-
m u m détecta, 2.000 m ; in m o n t e B e n i j , 2.200-2.400 m, prope o p p i d u m
T i m h a d i t ( H U M B E R T et M A I R E , 1923) ; in m o n t e T a o u a r i t - T a m o k r a n t
prope o p p i d u m Enjil, 2.000-2.200 m ( L I T A R D I È R E , E M B E R G E R e t
M A I R E , 1924) ; in m o n t e A o u l j d i d ditionis Mesfioua, solo granitico, 2.600-
2.700 m ( M A I R E , 1924) ; in m o n t e A y a c h i , 2.5oo-2.8oo m ( H U M B E R T ,
1 9 2 3 ) ; in m o n t e Erdouz* supra A m i s m i z , 2.5oo-3.ooo m ( H U M B E R T e t
M A I R E , 1925). — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst.
Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
V. saxifraga ad sect. Nominium D . C. referenda et j u x t a V . scorpiu-
roidem Coss. (e C y r e n a i c a ) c o l l o c a n d a , ' a qua differì caulibus a b b r e v i a t i s
g l a b r i s , foliis rosulatis, o v a t i s nec oblongis, in petiolum plerumque
a b r u p t e contratis (nec sensim attenuatis), in faciebus glabris, crenatis
nec i n t e g i i s , sepalis margine basi t a n t u m v i x ciliolatis, calcare graciliore
v a l d e arcuato, petalis ochroleucis 1. dilute sulphureis violaceo sufîusis,
inferiore atro-violaceo striato (nec omnibus luteis), p e t a l o r u m m a r g i n i b u s
omnibus glabris, corolla c a l y c e m v a l d e e x c e d e n t e . V . arbofescens L . cir-
c u m m e d i t e r r a n e a , et V. Methodiana G a n d . eretica longius distant.
Cette plante croît dans les fentes des roches calcaires exposées au N . ou
a u N . - W . , dans l'étage subalpin du M o y e n A t l a s et du Grand A t l a s ; nous-
l ' a v o n s t r o u v é e une seule fois sur des roches granitiques dans le massif de
Ì'Aouljdid, mais ces roches granitiques, qui p o r t a i e n t é g a l e m e n t une colo-
nie de Sarcocapnos crassifolia D . C , plante calcicole, étaient très p r o b a b l e -
m e n t n o t a b l e m e n t calcifères ; nous n ' a v o n s p u toutefois le vérifier, les
fragments de roche que nous avions prélevés a y a n t été perdus a c c i d e n t e l -
l e m e n t au cours du v o y a g e de retour.

241. Sileiie mesatlantica Maire, n. sp. (Sect. Dichasiosilene Rohrb.


ser. Macranthac R o h r b . ) . — P l a n t a perennis, basi i n t e r d u m sufîrutescens,
CONTKIBUTIONS A I.'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 13

multicaulis, caespilosa. C a u d e x crassiusculus, ramossisimus ramis folio-


r u m vestigiis vestitis, aliis in rosulas fertiles, aliis in rosulas steriles a b e u n -
tibus. Caules fioriferi, basi saepe arcuati, adscendentes, e centro rosulae
fertilis enati, i5-3o c m longi, simplices, pilis brevibus, retrorsis, articu-
latis, verrucosis, inferne laxis, superne confertis, puberuli, prorsus eglan-
dulosi nec viscidi. Folia rosularum o b o v a t o - l a n c e o l a t a , apice a c u t a 1. bre-
v i t e r a c u m i n a t a acuta, interdum sub-calloso-mucronata. basi in petiolum
longiusculum sensim a t t e n u a t a , in u t r a q u e pagina pilis b r e v i b u s basi
tuberculatis, saepe ad t u b e r c u l u m reductis, plus minusve puberula, luce
reflexa uninervia n e r v o subtus prominulo pubescenti, margine pilis p a u l l o
longioribus retrorsis saepe crispulis cibata ; petioli basi in v a g i n a s scario-
sas albidas margine longiuscule ciliatas, breviter connatas dilatati. F o l i a
caulina plus m i n u s v e reducta, superiora saepe linearia sessilia, floralia
plus m i n u s v e bracteiformia brevia, basi scariosa, apice herbacea subae-
qualia ; folia omnia a d m o d u m eglandulosa. Caules fioriferi i-4-flori fiori-
bus erectis b r e v i t e r pedicellatis ; flos primus saepius terminalis ; flos
secundus e x axilla b r a c t e a r u m floris primarii enatus, interdum prophyllis
destitutus ; flos tertius et flos q u a r t u s e x axillis foliorum inferiorum
sequentium enati, prophyllis praediti ; inflorescentia m a t u r a interdum
cincinnum b r e v e m referens. Pedicelli densissime et breviter retrorsum
puberuli, a d m o d u m eglandulosi. C a l y x 20-22 m m longus, pilis erectis
subadpressis b r e v i b u s extus undique puberulus, intus glaber, a d m o d u m
eglandulosus, tubulosus, inferne subtruncatus, h a u d umbilicatus, fructifer
Capsula acereta superne c l a v a t u s , supra capsulam haud constrictus, albido-
m e m b r a n a c e u s ; nervis 10 fuscis 1. fusco-purpureis, p a r u m prominulis,
omnibus superne reticulato-venulosis, reticulis commissuralibus c u m
sepalinis vena unica anastomosantibus ; dentibus oblongo-lanceolatis acu-
tiusculis, luce transmissa trinerviis nervis venulis anastomosantibus,
margine a l b i d o - m e m b r a n a c e o pilis conformibus p a r u m longioribus villo-
m m
sülis (nec conspicue eiliatis), c. 3,5-4 longis. P e t a l a c. 20 m m longa,
sub nocte tantum expansa ; limbus e x t u s olivaeeo-virens 1. griseo-violaceus,
intus albidus 1. dilute ochroleucus, a d m o d u m glaber, c. 7 m m longus,
profunde bifidus lobis lineari-oblongis apice rotundatis, 4.5-5 m m longis
v i x divergentibus ; appendices binae breviter ovatae apice r o t u n d a t a e plus
m i n u s v e crenulatae c. i,2Ö m m longae, c u m vicinis haud intricatae ;
unguis plus m i n u s v e exsertus, cuneatus, sub limbo sensim constrictulus,
exauriculatus, e x t u s in nervis et in margine breviter puberulus. S t a m i n u m
jllamenta glabra. S t y l i in facie interna pubescentes. Capsula o v a t a ,
8-9 m m longa, laevis, carpophorum retrorsum pubesceniem aequans. S e m i n a
reniformia v a l d e compressa, i,5 m m longa, fusca, laevia, faciebus p a r u m
c o n c a v a , dorso profunde et anguste silicata, inde marginibus sulei erassius-
culis, v i x n e v i x undulatis, erectis, subbiatala.
H a b . in rupibus calcareis A t l a n t i s Medii septentrionem 1. occidentem
spectantibus, ad alt. 1.900-2.400 m, ubi junio et julio floret. In faueibus
1/, MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

K h e n e g Merzoul dictis ; in monte H a y a n ; in m o n t e Beni}. — T y p u s in


H e r b . U n i v e r s . Algeriensis e t in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Stirps singularis j u x t a gregem S. Saxifragae L . collocandus, sed nullae
speciei nobis cognitae arcte affinis. A S. Saxifraga L . e t a m n i b u s j a m
differì calycis dentibus acutiusculis elongatis, a S. fruticulosa e t S. multi-
cauli caulibus h a u d viscidis, u n g u i b u s pubescentibus, etc., recedit. A
S. macropoda Velen., S. acuti/olia L i n k , 5 . cordifolia AIL, caulibus h a u d
viscosis nec glandulosis, a S. Maximowicziana R o h r b . unguibus pubescen-
tibus, capsula c a r p o p h o r u m aequanti, seminibus l a e v i b u s , etc., differt.
Nec in serie Auriculatarum affinitas u b a p r o x i m a a p p a r e t , nec in serie
FrAiculosarum subgeneris Cincinnosilenes.

242. Silène m e n t a g e n s i s Coss. — M o y e n A t l a s : K h e n i f r a , collines


schisteuses arides, vers E l Heri, 900-1.000 m .
Cette plante n ' é t a i t connue que dans le Grand A t l a s (Mentaga), où
elle a v a i t été récoltée par I B R A H I M . Ses fleurs sont nocturnes ; les pétales
s o n t purpurins à brun-pourpre extérieurement, blancs intérieurement.

2/|3. Silène portensis L . ssp. m a u r a E m b . e t Maire, n. ssp. — A t y p o


(ssp. eu-portensi n o v . nom.) differt c a l y c e puberulo nec glaberrimo ; p e t a -
lorum appendicibus brevissimis, subquadratis, apice t r u n c a t o crenulatis
(nec oblongis bifidis acutis) ; seminibus conspicue verrucosis pallidis (nec
griseis in lateribus s u b l a e v i b u s , in dorso obsolete tuberculatis).
H a b . in arenosis apricis Imperii m a r o c c a n i occidentalis, aestate e t
a u t u m n o florens. In silva M a m o r a ( E M B E R G E R ) ; prope A n f a m (Casa-
M a n c a ) ( P I T A R D ) . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis e t in H e r b . Inst.
Imper. Scient. R a b a t e n s i s . •
Les graines du ssp. maura o n t 4 lignes de verrues sur le dos e t environ
2 lignes de verrues sur les côtés, où le t é g u m e n t est constitué p a r de petites
cellules ondulées-engrenées. D a n s le ssp. eu-portensis, a u contraire, le dos
est irrégulièrement tubercule, à tubercules larges e t très peu s a i l l a n t s ; les
côtés, entièrement d é p o u r v u s de verrues, présentent un t é g u m e n t formé
d e cellules bien plus grandes, ondulées-engrenées.

244- Silène b a r b a r a H u m b e r t e t Maire, n. sp. (Ser. Scorpioideaé). —


A n n u a , uni-pluricaulis. R a d i x gracilis palaris. Caules 8-40 c m alti, erecti
1. adscendentes, simplices 1. parce ramosi, pilis tenuibus articulatis usque
a d 2 m m longis, patulis 1. erecto-patulis plus m i n u s v e vestiti, in inflores-
centia pilis glandulosis b r e v i b u s i m m i x t i s . F o l i a omnia pilis caulinis c o n -
formibus undique plus m i n u s v e vestita, viridia, integerrima, basalia plus
m i n u s v e rosulata, o b o v a t o - o b l o n g a , apice obtusa plus m i n u s v e m u c r o -
nata, basi sensim in petiolum b r e v e m a t t e n u a t a , caulina inferiora e t m e d i a
subconformia, decrescentia, superiora lanceolata 1. lineari-lanceolata
sessilia. Cincinni terminales solitarii, juniores v a l d e sericeo-villosi, plus
CONTRIBUTIONS A I.'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD l5

minusve conferti, post anthesim vix nevix elongati ; bracteae binae ple-
rumqne subaequales, lineari-lanceolatae, acutiusculae, praeter basim
scariosam herbaceae, inferiores calycem subaequantes, superiores dimi-
dium calycem vix adtingentes. Flores erecto-patuli 1. patuli, breviter
pedicellati. Pedicelli fioriferi i-3 mm, fructiferi vix nevix elongati, pilis
glandulosis et eglandulosis villosi. Calyx sub anthesi rectus 1. vix incurvus,
anguste tubulosus, fructifer clavatus, i 2 - i 3 mm longus, c. 4 mm crassus,
sub capsula abruptiuscule constrictus, apice haud contractus, basi sub-
truncatus, membranaceus, albidus, in nervis et inter nervos pilis articu-
lalis longissimis (usque ad 4 mm) erecto-patulis, pilis glandulosis brevibus
parcis immixtis, undique dense villosus, nervis io viridibus vix prominulis,
sepalinis superne venis anastomosantibus reticulatis, commissuralibus
venulis lateralibus 2-3 cum reticulo sepalinorum 1. cum sepalinis ipsis con-
fluentibus, tenuibus, ita ut luce reflexa calyx interdum evenius appareat ;
dentes calycini ovati obtusi, late albido-scarioso-marginati, margine longe
cibati et parce glandulosi, dorso et apice longe villosi, erecti. Corolla sub
sole expansa; petala c. 14 mm longa ; ungues petalorum glabri, inclusi,
sub limbo sensim et parum constricti, albidi ; limbus extus et intus dilute
sulphureus, luce reflexa evenius, obcordatus, bilobus, c. 5 mm longus,
usque ad 1/4 tantum incisus, lobis divaricatis ; ligulae ex appendicibus
2 liberis, 1 , 2 0 mm longis, profunde 3-laciniatis constantes, inter se haud
cohaerentes. Staminum filamenta glabra. Calyces fructiferi erecti ; capsula
inclusa, oblongo-cylindracea, 8-9 x 3-3,5 mm, minutissime rugulosa,
carpophoro glabro longior ; carpophorum dimidiam capsulam et calycis
trientem aequans. Semina 0,7-1 mm longa, subreniformia, ochraceo-
grisea, cellulis epidermidis prominentibus rugosa, sed vix nevix tuber-
culata, faciebus concaviuscula l. subplana, dorso canaliculata canaliculo
obtusissimo parum profundo, in fundo cellulis plus minusve prominen­
tibus biseriatis, interdum verruca minutissima auctis, in marginibus acu-
tiusculis seriebus cellularibus 2 praedito.
Hab. in calvitiis quercetorum glareosis 1. arenosis Atlantis Medii
septentrionalis, supra urbem Taza et in monte Tazzeka, solo siliceo, ad
alt. 1.200-1.600 m, junio exeunte et julio florens. — Typus in Herb. Uni­
vers. Algeriensis et in Herb. Inst. Imp. Scient. Rabatensis.
A S. scabri flora Brot ( = S. hirsuta Lag. non Poiret) typica hispanica
differt petalis dilute sulphureis nec purpureis, unguibus inclusis, limbo
breviter bilobo nec bifido, appendicibus longioribus laciniatis (nec bre­
vibus, 0,5-0,75 mm, integris, emarginatis 1. vix tridentatis), corolla vix
10 mm diam. (nec 14-18 mm), capsula carpophoro glabro (nec basi
pubescente) longiore; a var. tuberculata (Bail) ( = v a r . hirsulissima (Otth.)
P. Coutinho) differt petalis sulphureis, unguibus inclusis, limbo breviter
bilobo, corolla minore, capsula carpophoro glabro (nec basi pubescente)
longiore, seminibus haud verrucosis ; porro ab ambobus recedit floribus
diurnis. ' *
l6 MÉMOIRES DE I,A SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

a/ 5. Silène laxiflora B r o t . v a r . Fairchildiana n. v a r . — A t y p o


(

differì petalis v i v i d e purpureis (nec albidis), longioribus (c. 12 m m ) , e v i -


denter exsertis, limbo usque ad 4 m m longo. Flores diurni.
H a b . in planitiebus arenosis Imperii M a r o c c a n i occidentalis : in pascuis
prope S a l a m , ubi aprili floret, — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis e t
in H e r b . Inst. Imper. Scient. B a b a t e n s i s .
N o u s sommes heureux de dédier cette jolie variété du S. laxiflora B r o t
(= S. micropetala L a g . ) à M . D A V I D F A I R C H I L D , en compagnie d u q u e l
nous l ' a v o n s découverte, en avril 1925.

2/(6. Silène scabriflora B r o t . v a r . tuberculata B a l l (pro v a r . S.


hirsutae L a g . ) — S. hirsutissïma O t t h — S. scabriflora B r o t . v a r . hirsu-
tissima P . C o u t . — S. pilosa Schousb. ined. — Cette plante, fréquente a u x
environs de T a n g e r , où nous l ' a v o n s récoltée en juillet 1925, se distingue
bien des spécimens ibériques que nous possédons et de c e u x que nous
a v o n s pu étudier dans l'Herbier C O S S O N , par ses dents calicinales à m a r g e
c o u r t e m e n t et finement ciliée (et non l o n g u e m e n t ciliée), par ses pétales à
appendices ligulaires laciniés, longs, 1,7-1,8 m m (et non courts, o,5-o,8 m m ,
entiers, émarginés ou b r i è v e m e n t tridentés), par les graines de 0,6 m m ,
grises, à faces subplanes, à marges obtuses tuberculées, à dos à peine c a n a -
liculé p o u r v u de 4 séries de papilles entre les marges (et non noires, a t t e i -
g n a n t 0,8 m m , à faces e x c a v é e s , à marges subaiguës non tuberculées, à
dos n e t t e m e n t canaliculé, sans verrues ou à 2 séries de très petites papilles).
Les fleurs sont nocturnes ; les pétales sont d'un purpurin foncé sur la face
interne, d'un purpurin plus pâle l a v é de v e r t sur la face e x t e r n e . C e t t e
p l a n t e se rapproche du S. barbara H u m b . et Maire par ses appendices
corollins laciniés, mais s'en éloigne par ses fleurs nocturnes purpurines,
ses graines, son carpophore plus long, pubescent à la base.

247. Silène conica L . v a r . australis Maire, n. v a r . — A t y p o differt


p e t a l o r u m limbo oblongo 1. cuneato, apice r o t u n d a t o 1. refuso, integro
1. subcrenato (nec obcordato apice bilobo), appendicibus paullo latiore et
duplo 1. subduplo longiore, caulibus et ramis superne v a l d e glanduloso-
viscidis.
H a b . in Africa boreali a T u n e t i a usque ad M a r o c c u m : K a l a a t - e s - S e n a m !
( L E T O U R N E U X ) ; Djelfa ! ( B E B O U D ) ; in A t l a n t e Medio a d fontes a m n i s
Ifrane, ad lacum Sidi A l i - o u - M o h a n d , ad radiées montis H a y a n ( M A I R E ) ,
prope D a y e t Achlef ! ( J A H A N D I E Z ) . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis
in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s et in H e r b . C O S S O N in M u s a e o
Parisiensi.
Cette plante existe p r o b a b l e m e n t aussi dans la F r a n c e méridionale
(cf. B U R N A T , F l . Alpes-Maritimes, 1, p . 200, qui signale à Cannes un S.
conica à pétales non bilobés). Elle, nous paraît constituer une race assez
distincte du S. conica L . On paut toutefois rencontrer des spécimens un
CONTRIBUTIONS A I.'ÉTUDE DE T.A F L O R E DE L'AFRIQUE DU NORD >7

r
p e u d o u t e u x ; ainsi, des exemplaires récoltés à Aflou par le D CLARY, e t
conservés dans l'Herbier COSSON, ont les pétales l a r g e m e n t cunéiformes
tronqués, un peu crénelés sur la troncature, bien plus larges que les appen-
dices.

248. Silène mellifera Boiss et R e u t . v a r . rhodantha Maire, n. v a r .


— A t y p o (var. eu-mellifera nov. nom.) differt petalis e x t u s roseis, intus
ex albo dilute roseolis, caulibus basi longe patule mollilerque villosis, peta-
lorum u n g u i b u s apice v a l d e dilatatis, auriculatis auriculis rotundatis
irregulariter erosis. Flores v i x u n q u a m nutantes. C a l y x m e m b r a n a c e u s
atro-purpureo-venosus, glaber 1. pilis rarissimis in nervis praeditus. U n g u e s
e t b l a m e n t e glabra. Capsula carpophoro paullo longior.
H a b . in rupestribus calcareis nemorosis A t l a n t i s Medii : in monte
B e n i j , ad ait. 2.200-2.300 m, ubi junio floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s .
Algeriensis et in H e r b . Inst. Scient. Imper. R a b a t e n s i s .
Cette v a r i é t é se rapproche du S. longicilia O t t h , qui s'en distingue par
son calice plus court et ses pétales à appendices ligulaires plus développés.

249. Dianthus g a d i t a n u s Boiss. ssp. Jahandiezii Maire, n. ssp. —


A . ssp. maroccano (Williams) Maire differt bracteis adpressis nec erecto-
patulis, 1/3 (nec 1/2 et ultra) tubi c a l y c i n i a d t i n g e n t i b u s ; calyce angusto ;
caule humili parce ramoso ; a t y p o (ssp. eu-gaditano Maire n. nom.) rece-
dit c a l y c i s haud verruculosi dentibus longe m u c r o n a t i s , bracteis brevibus ;
a ssp. m a u r i t a n i c a (Pomel) Maire foliis trinerviis, caule humili, bracteis
apice t a n t u m striatis. P e t a l a intus v i v i d e purpurea, e x t u s flavo-1. olivaceo-
viridia.
H a b . in pascuis rupestribus A t l a n t i s Medii nec non A t l a n t i s Majoris,
solo calcareo nec non siliceo, ad ait. 1.600-2.5oo m, j u n i o et julio florens.
In m o n t e H a y a n ( H U M B E R T et M A I R E , 1923) ; inter A ï n - L e u h et Ouiouane ;
in m o n t e B e n i j ( E M B E R G E R , L I T A R D I È R E et M A I R E , 1924) ; prope T i m h a d i t
( J A H A N D I E Z et M A I R E , 1924) ; in monte A z i o u e l ditionis A ï t - A d o u y o u z
( I B R A H I M , I 8 8 3 ) . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis, in H e r b . Inst.
I m p . Scient. R a b a t e n s i s et in H e r b . COSSON in Musaeo Parisiensi.
L ' e x e m p l a i r e de l'Herbier COSSON, récolté par IBRAHIM, porte l'anno-
t a t i o n suivante de la m a i n de W I L L I A M S : « P e t a l a d e n t a t a b a r b u l a t a ( !)
purpurea. B r a c t e a e haud m u c r o n a t a e 4, herbaceo-cuspidatae. Folia g l a u c a
3-nervia, v a g i n a diam. a e q u a n t e . Caules ramosi, sulcato-angulati. Aff.
D. gaditano sed c a l y x striatùs h a u d verruculosus. CH. W I L L K O M M et L A N G E
D. gaditanum p r a e t e r m i t t u n t , Est-ne D. gaditanus B a i l ?
Folia basilaria lanceolata, caulina late linearia, omnia acuta, haud
a c u m i n a t a , b r e v i a . P l a n t a D. campestri et D. gaditano aflìnis, sed ab
a m b o b u s diversa F . W I L L I A M S . »

250. A r e n a r i a armerina B o r y — A. Armeiïastrum B o i s s . — M o y e n


A t l a s : fréquent dans les rocailles calcaires : Ras-el-Ma, 1.500-1.700 m
lS MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

( M A R E , 1928); D a y e t Achlef ( J A H A N D I E Z , 1923); sources de l ' O u e d


Ifrane, 1.730 m ; A r i H a y a n , 2.200-2.400 m ; D j e b e l T a g h z e f t , 2.100-
2.200 m . A t l a s rifain : D j e b e l A z r o u , 1.800-2.000 m ( E M B E R G E R et M A I R E ,
1926). L a plante marocaine appartient à la v a r . elongata (Boiss.) P a u . —
P l a n t e nouvelle pour l'Afrique.

251. A r e n a r i a cerastioides P o i r e t ssp. cerastioides Maire var..


s a x i g e n a H u m b . et Maire, n. v a r . — A b omnibus formis subspeciei
difîert seminibus m a x i m i s ( 1 - 1 , 5 m m longis), dorso verrucis triquetris
acutis usque a d 100 a altis exasperatis, in capsula paucis ; a ssp. eu-arena-
rioide Maire v a r . fallaci ( B a t t . ) Maire, cui h a b i t u v a l d e similis, r e c e d i t
seminibus reniformibus, faciebus e x c a v a t i s , dorso convexiusculis v a l d e
exasperatis. A n t h e r a e griseae ; flores c. 10 m m diam. ; folia late s p a t h u l a t o -
obovata.
H a b . in fissuris humosis rupium calcarearum A t l a n t i s Medii septentrio-
nalis supra urbem T a z a , ad M a h a m r a n , B a b - e l - M e t i k , ad ait. 1.200-1.400
m, junio florens. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst.
Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

252. Gerastium perfoliatum L . — M o y e n A t l a s : prairies près d e


l ' A g e l m a n Sidi-Ali-ou-Mohand, sur basalte et sur calcaires décalcifiés,
2.100-2.200 m . P l a n t e nouvelle pour l'Afrique.

253. Gerastium echinulatum Coss et D u r . — M o y e n A t l a s : rochers-


calcaires près du poste du D j e b e l - H e b b r i , 1.980 m .

254. Gerastium M u r b e c k i i Maire, n. sp. (ser. Fugacia F e n z l . ) . —


A n n u u m , plus m i n u s v e flavovirens ; r a d i x gracilis palaris. Caulis s i m p l e x
1. interdum basi ramosus, inferne patule et longiuscule villosus pilis a r t i -
culatis eglandulosis, superne dense e t breviter glanduloso-pubescens,
in dimidio superiore l. saepius superne tantum florifer. Folia basalia plus
m i n u s v e rosulata, sub anthesi plus m i n u s v e exoleta, o b o v a t o - o b l o n g a
apice r o t u n d a t a 1. ogivalia, basi longe a t t e n u a t a sessilia, in pagina supe-
riore et in margine longiuscule cibata, subtus glabrescentia ; folia caulina
ellipticc-oblonga 1. oblongo-lanceolata, flavovirentia, apice ogivalia plus,
m i n u s v e m u c r o n a t a , basi s u b r o t u n d a t a 1. plus m i n u s v e a t t e n u a t a s e s s i -
lia, in u t r a q u e pagina pilis articulatis plus m i n u s v e confertis, e r e c t o -
patulis villosa, superiora pilis b r e v i b u s glanduliferis i m m i x t i s p r a e d i t a .
Folia bractealia conformia sed reducta, plus m i n u s v e glanduloso-viscida,
omnia admodum herbacea, apice pilosa ; suprema brevia, o v a t o - a c u m i -
nata, apice acutiuscula v i x n e v i x m u c r o n a t a . P e d u n c u l i post a n t h e s i m
interdum divaricati l. rarius reflexi, mox erecti, inferiores c a l y c e subduplo
l. plus duplo longiores. Flores omnes b-meri in cymam densam 1. rarius-
l a x i u s c u l a m dispositi. Sepala oblongo-lanceolata, 3,5-6 m m longa, dorso
dense glanduloso-hirtula, margine scariosa glabra albida, apice a c u t i u s -
CONTRIBUTIONS A L ' É T U D E D E LA FLORE D E L'AFRIQUE DU NORD 19

cula saepe plus minusve erosa breviter albido-scariosa glabra, interdum


júniora obtusa. Pétala sepalis parum breviora, 3,5 mm longa, 1,8 mm
lata, oblonga, apice usque ad 1/4 bifida (sinu usque ad 0,7o mm pro-
fundo), basi breviter attenuata, admodum glabra. Staminum 5-6 filamenta
inaequalia petalis breviora admodum glabra. Styli 5 breves. Capsula
oblongo-cyündracea, apice v i x nevix attenuata, erecta 1. vix arcuata,
5-8 mm longa, e calyce 1/8-2/0 longitudinis suae exserta, laciniis 10 bre-
vibus plus minusve revolutis dehiscens, late hians. Semina rufo-brunnea,
verrucis obscurioribus subacutis exaspera ta, c. 0,7 mm longa, compressa,
ambitu subtrapezoidea, hilo emarginato.
Hab. in pascuis subhumidis Atlantis Medii, solo calcareo nec non
basaltico, ad alt. c. 1.600-1.900 m : ad Ras-el-Ma prope oppidum Azrou,
prope Ari Hebbri, etc., ubi junio floret. — Typus in Herb. Univers. Alge-
riensis et in Herb. Inst. Imper. Scient. Rabatensis. "
Valde affinis C. subtetrandro Murb. a quo differì foliis bractealibus
inferioribus caulinis supremis haud conspicue angustioribus, floribus
omnibus pentameris, sepalis apice breviter scariosis, petalis longioribus,
brevius bifidis, capsula late hiante, seminibus obscurioribus majoribus
(0,7 nec o, 45 mm) ; C. pumilo Curt, a quo difîert praccipue bracteis
admodum herbaceis, petalis calyce brevioribus, brevius bifidis, stamini-
bus 5-6 (nec 10), capsula recta ; C. tetrandro Curt, a quo differt floribus
5-meris, seminibus majoribus, verrucis acutiusculis majoribus exaspe-
ratis, bracteis inferioribus foliis caulinis supremis haud latioribus, caule
supra medium tantum fiorifero, pedunculis inferioribus brevioribus ;
C. pallenti Schultz a quo differt bracteis omnibus admodum herbaceis,
seminibus majoribus, capsula recta breviore ; C. Gussonei Tod. a quo
difîert petalis latioribus et longioribus magis incisis, pedunculis inferio-
ribus longioribus, seminibus majoribus magis exasperatis, capsula valde
exserta, pedunculis plerumque haud reflexis. Melius cognitum forsan ut-
varietas C. pumilo cum C. Gussonei jungendum.

255. Buffonia mauritanica Murb. var. longipetala Maire, n. var. —


A typo difîert petalis longioribus 1/2 sepalorum internorum aequantibus,
ovato-oblongis, basi latioribus, apice angustioribus saepius emarginatis;
stamina gynoecaeum aequantia ; styli breves, stigmata claviformia ;
capsula disperma.
Hab. in pascuis lapidosis calcareis et basalticis Atlantis Medii, ubi
junio et julio floret : prope B e k r i t ; in monte Hebbri; ad alt. 1.900-2.000 m.
— Typus in Herb. Univers. Algeriensis et in Herb. Inst. Imper. Scient.
Rabatensis.
Cette plante a les caractères du B. macrosperma Gay, mais une souche
nettement vivace.

256. Spergularia Pitardiana Hy. — Nous avons retrouvé cette


plante dans les fissures des rochers de quartzite du Sokrat-en-Nemra,
120 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

près de Camp-Boulhaut, où elle avait été découverte par P I T A R D . C'est


bien à tort que H Y a décrit la souche du S. Pitardiana comme tubercu-
leuse et en a fait le type d'une section spéciale. L a souche est en réalité
une souche très rameuse à ramifications courtes, intriquées, formant
une sorte d'éponge ordinairement couverte de Mousses et de Lichens.
Cette souche n'est pas essentiellement différente de celle du S. fimbriata
Boiss. et Reut., dont le S. Pitardiana nous paraît voisin, mais dont il se
distingue par ses graines toutes aptères. Nous n'avons pu vérifier ce der-
nier caractère, nos spécimens n'ayant pas encore de fruits mûrs.

267. L i n u m s u b a s p e r i î o l i u m Humb. et Maire, n. sp. (sect. Linas-


trum Planch.). — Annuum, i-pluricaule ; radix gracilis palaris. Caules
erecti 1. adscendentes, ramosi, laxiuscule foliati, angulato-subalati, costis
minutissime scabris, undique glaberrimi, v i x nevix flexifracti, ramis
alternis filiformibus brevibus parcis. Folia lineari-lanceolata 1. lanceolata,
inferiora acuta, superiora acutissima, aristulata, omnia sessilia margine
sublaevia (sub lente acriore, ampi. 3o-4o, minutissime scabridula), basi
attenuata trinervia nervis lateralibus minutissimis luce transmissa tan-
tum conspicuis, mox evanidis; nervo medio usque ad apicem extenso
subtus prominulo minutissime scabro, in pagina inferiore sublaevia
(minutissime scabridula ampi. 3o-4o), in pagina superiore laevia, undique
viridia, tenera ; folia floralia breviora bracteiformia, pleraque basi plus
minusve dilatata scariosa parce ciliato-glandulosa. Flores in cincinnos
brèves 2-4-floros, erectos, graciles, racemose evolutos dispositi, breviter
pedicellati pedicello tenui angulato glabro, c. 1 mm longo. Sepala lanceolata
anguste scariosa, longe acuminata, aristata, basi 3-nervia nervis pro-
minulis, nervo medio scabro usque ad apicem extenso, extus sursum
minutissime scabridula, margine breviter stipitato-glandulosa, caeterum
m m
glaberrima, 4>5-5 longa. Corolla magna, speciosa, 1 4 - 1 6 mm longa ;
petala in parte media coalita (inde corolla in toto decidua), obovato-
cuneata, ochroleuca, extus saepe dilute violaceo suffusa, apice subtrun-
cata, basi sensim in unguem luteum attenuata, in fauce luteostriata.
Staminum filamenta basi dilatata ovata longe subulata, basi plus minusve
cum staminodiis brevissimis filiformibus coalita, demum libera stami-
nodiis appendiculata, glabra ; antherae oblongae dilute luteae. Styli
staminibus breviores, glabri ; stigmata breviter tereti-clavata. Capsula
submatura subglobosa, glabra, sepalis brevior.
Hab. in apricis graniticis Atlantis Medii seplentrionalis, ad Sidi-bou-
Slama supra Taza, ad alt. i.3oo m, ubi junio floret. — Typus in Herb.
Univers. Algeriensis et in Herb. Inst. Imper. Scient. Rabatensis.
Valde affinis L. asperijolio Boiss. et Reut. a quo differt caule basi glabro,
foliis sublaevibus nec evidenter scabridis, luce reflexa basi i-nerviis (nec
3-5-nerviis), caulibus humilibus, 10-15 cm altis haud flexifractis, sepalis
lanceolatis anguste scari osis (nec basi ovatis omnino scariosis), corolla
circulo violaceo experti, stigmatibus tereti-clavatis nec capitatis.
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 21

258. E r o d i u m antariense R o u y . — M o y e n A t l a s : f izi-n-Taghzeft,


rocailles calcaires, 2.100-2.200 m . Maroc o r i e n t a l : D j e b e l Sidi-el-Aabed,
entre B e r g u e n t et E l - A r i c h a , rochers calcaiies, i.5oo m . A t l a s rifain :
D j e b e l A z r o u , 1.800-2.000 m ( E M B E R G E R et M A I R E , 1926).
Cette plante, nouvelle pour le Maroc, est intermédiaire entre VE.
cheilanthifolium Boiss. et. VE. daucoides Boiss. ; elle se rapproche du second
par ses feuilles à rachis non ailé, ne p o r t a n t que quelques rares et très petits
lobules entre les segments, par ses hampes, ses pédicelles et ses sépales pour-
vus de poils g l a n d u l e u x , du premier par ses pédicelles fructifères réfractés.

209. R u t a chalepensis L . v a r . jacobaea Maire, n. v a r . — A t y p o


difîert ramis, bracteis, sepalis, petalisque glandulis majoribus grosse
tuberculatis, petalis denticulatis parum fìmbriatis (dentibus usque a d
1,5 m m longis, irregularihus, laceratis, interdum fimbriam filiformem
b r e v e m gerentibus), caulibus usque a d inflorescentiam foliatis, sepalis
lanceolatis (nec o v s t o - l a n c e o l a t i s ) . A ssp. bradeosa ( D . C.) B a t t . difîert
bracteis angustis lanceolatis latitudine caulem a e q u a n t i b u s 1. v i x supe-
rantibus, sepalis angustis, p e t a l o r u m laciniis apice haud dilatatis b r e v i o -
ribus usque ad 1,25-1,5 m m nec usque ad 2,5 m m longis), foliorum
laciniis angustis, caule usque ad inflorescentiam foliato.
H a b . in rupestribus arenaceis A t l a n t i s Majoris : in ditione Goundafa
prope T e l e t - n - Y a k o u b , id ait, 1.200-1.400 m, ubi aprili floret. — T y p u s
in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

260. x P i s t a c i a Saportae B u r n a t . — P. Lentisco x Terebinlhus


S a p o r t a et Marion. — Algérie : D j e b e l M o u z a ï a ; m o n t s de B o u - S a a d a ,
r a v i n au pied S. du D j e b e l T s e g n a ( M A I R E ) . Maroc : gorges de ï a z a
( B R A U N - B L A N Q U E T et MAIRE).
Cet h y b r i d e , que nous a v o n s t r o u v é trois fois en compagnie de ses
parents, forme dans l'une de ses stations ( D j . T s e g n a ) un véritable p e t i t
arbre ; dans les autres, il est représenté par des buissons élevés. Il est nou-
v e a u pour le Maroc.

261. Gytisus (Saroihamnus) m a u r u s H u m b e r t et Maire, n. sp.


(subsect. GrypolropisBriquet, gr. Platycarpi). — F r u t e x erectus, i,5-2,5 m
altus, ramosissimus ramis erectis. R a m i v e t u l i suberosi teretes ; ramuli
lignosi costis 5 validis a n g u l a t i undique glaberrimi, intense virides, pul-
vinulis fasciculorum foliorum axillarium accretis plus m i n u s v e nodosi ;
r a m u l i novelli a d h u c herbacei pilis longis (usque ad 1 m m ) inarticulatis
patulis flexuosis plus m i n u s v e l a x e villosi. F o l i a exsiccatione haud nigri-
cantia, r a m u l o r u m herbaceorum solitaria inferne trifoliolata petiolata
petiolo compresso foliola c. a e q u a n t i 1. breviore, superiora unifoliolata
brevissime petiolata, omnia in u t r a q u e pagina et in margine limbi nec
non saepius in petiolo parce et longe villosa, m o x glabrescentia ; foliola
lanceolata 1. o b o v a t o - l a n c e o l a t a , apice a c u t a , basi a t t e n u a t a . Pili e cel-
23 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

lulis 3, duobus inferioribus brevissimis v i x prominulis, superiore longis-


sima flagelliformi facile decidua, constantes. R a m i lignosi foliis propriis
destituii, fasciculis foliorum axillaribus praediti ; folia fascicularia 1-folio-
l a t a sessilia glabra 1. interdum parcissime ciliata, o b o v a t a apice brevissime
a c u m i n a t a 1. m u c r o n a t a , basi a t t e n u a t a . Flores e fasciculis foliorum
axillaribus enati, solitarii 1. rarius bini, longiuscule (8-18 m m ) p e d u n c u -
lati ; pedunculi erecto-patuli 1. patuli, teretes, glabri, supra m e d i u m
minutissime bibracteolati bracteolis saepe tuberculiformibus v i x conspi-
cuis, interdum apice ciliatis. Calycis glabri c a m p a n u l a t i bilabiati t u b u s
2,5-3 m m longus ; labium superius late o v a t u m apice r o t u n d a t u m brevis-
sime et obtuse 2-dentatum dentibus hirtulis ; labium inferius o v a t u m
apice t r i d e n t a t u m dentibus remotiusculis. brevissimis obtusis omnibus
hirtulis. V e x i l l i glaberrimi, c. 18 x 17 m m , breviter ( i , 5 mm) u n g u i -
m m
culati limbus r o t u n d a t u s subcordatus ; alae glaberrimae, 18-19
longae, 6-7 m m latae, oblongo-cultrif ormes, uno la tere auriculatae aurí-
cula plus m i n u s v e deflexa et in u n g u e m abrupte contractae, altero in
u n g u e m sensim a t t e n u a t a e (ita u t limbus in u n g u e m unilateraliter decur-
rere videatur), u n g u e c. 3 m m longo ; carina c. 2 cm longa, longiuscule
m r n &
(c. 3,5 m m ) unguiculata, 6,5-7 l t a , falcata, apice i n c u r v o r o t u n d a t o
subrostrata, in dorso et in auriculis minute pubescens. S t a m i n a sine nota
peculiari. O v a r i u m glabrum 1. in sutura ventrali parce et breviter cilia-
t u m ; s t y l u s qlaberrimus longus circinnatus, sub s t i g m a t e c o n v o l u t o
abruptiuscule dilatato-compressus et lateré*interiore c o n c a v u s , post a n t h e -
sim accrescens et diu persistens. L e g u m e n s u b m a t u r u m exsiccatione
nigrescens, admodum glabrum, nitidum.
H a b . in quercetis et dumetis A t l a n t i s Medii septentrionalis supra
u r b e m T a z a , a d alt. 1.000-1.800 m, solo siliceo 1. rarius argillaceo, aprili
et m a i o florens. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst.
Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
V a l d e affinis C. scopano (L.) L i n k , a quo differt foliis exsiccatione
h a u d nigricantibus, fasciculorum axillarium n u n q u a m trifoliolatis nec
petiolatis glabris, legumine glaberrimo, s t y l o glabro, foliorum trifoliola-
t o r u m foliolis apice acutis ; nec non C. barbaro (Jan. et Maire) Maire, q u i
differt calycis labii inferioris dentibus confertis v a l d e inaequalibus, m e d i o
longiore calloso glabro, lateralibus hirtulis, alis basi in limbi decurrente
p a r t e ciliatis, ovario dense villoso, s t y l o piloso, legumine undique pilis
longis patulis flexuosis, pilis brevissimis i m m i x t i s , villoso.
Cet arbuste appartient, c o m m e le C. barbarus (voir Contr. n° 198), à
la section Grypotropis B r i q u e t , qui, .dans l'Afrique du Nord, n'est repré-
sentée qu'au Maroc. 11 peut être considéré, au m ê m e titre que les C. can-
tabricus R c h b . et C. barbarus, c o m m e une sous-espèce du C. scoparius.
Il croît en abondance dans les m o n t a g n e s siliceuses au sud de T a z a , en
c o m p a g n i e du C. barbarus, b e a u c o u p plus rare. Ce dernier se retrouve dans
le G r a n d A t l a s et dans le Rif, où nous n ' a v o n s pas rencontré le C. maurus.
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DK LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 33

262. x Adenocarpus subdecorticans H u m b . et Maire, n. h y b r . —


A. de.corticans x intermedius v a r . tazzekanus. — A b A . decorticanti differt
:stipulis h a u d deciduis, foliolis oblongo-lanceolatis, usque ad 4.5 m m latis
(nec lineari-lanceolatis 2 m m latis), in macroblastis subplanis, in b r a c h y -
blastis plus m i n u s v e complicatis (nec omnibus complicatis et margine
involutis), supra plus minusve villosis (nec glabris), ramis novellis minus
villosis, racemis v a l d e elongatis, bracteis ;bracteo!isque haud deciduis,
v i r i d i b u s , minus v i l l o s i s ; bracteolis glandulis stipitatis partis saepius
praeditis ; c a l y c e viridi minus villoso, glandulis stipitatis brevibus parcis-
simis praedito, alis h a u d complicatis.
A b A. intermedio v a r . tazzekano differt ramis crebrius foliosis, stipulis
longioribus, foliis longius petiolatis, foliolis oblongo-lanceolatis (8-i3 x
2,5-4 m m ) nec ellipticis (7-8 x 4~4>5 m m ) , omnibus subplanis, bracteis
e t bracteolis infra m e d i u m pedicelli (nec ad basim) insertis, c a l y c e magis
villoso glandulis breviter stipitatis parcissimis, interdum nullis, praedito.
H a b . in quercetis A t l a n t i s Medii septentrionalis, solo granitico : in
m o n t e T a z z e k a , ad alt, i.5oc m, ubi junio floret. — T y p u s in Herb. U n i -
v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

263. Adenocarpus intermedius D . C. v a r . tazzekanus H u m b . et


Maire, n. v a r . — A t y p o differt foliolis supra villosis ; a var. Nainii Maire
« a l y c i s labiis evidentius inaequalibus, corolla majore (calyce plus duplo
longiore), carina conspicue rostrata.
H a b . in quercetis A t l a n t i s Medii septentrionalis, solo siliceo : in monte
T a z z e k a ad alt. 1.400-1.700 m , ubi junio floiet. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s .
A l g e r i e n s i s et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

264. Ononis cephalotes Boiss. — M o y e n A t l a s : rocailles calcaires


d a n s les forêts de Quercus Ilex: sur le v e r s a n t S . - E . d u T i z i - A l i - o u - M a n s o u r ,
près de B e k r i t , 1.900-2.000 m ; près de D a v a Chiker, i . 4 5 o - i . 5 o o m. —
P l a n t e ibérique nouvelle pour l'Afrique.

260. Ononis arganietorum Maire, n. sp. (Sect. Natrix). — Suffru-


ticosa, ramosissima, undique patule glanduloso-villosa viscosissima, plus
m i n u s v e cinereo-virens pilis usque ad 1 m m longis. Caules adscendentes
u s q u e ad o,5o m alti ; r a m i ramulique dense foliosi. Folia superiora
3-foliolata, inferiora et media h-foliolata 1. 3- et 5-foliolata m i x t a , floralia
s u p r e m a t a n t u m i-foliolata ; foliola opaca, oblonga 1. interdum rotundata,
a m e d i o 1. fere a basi argute serrata ; stipulae pedicellum subaequantes
1. superantes, o v a t o - l a n c e o l a t a e , plus minusve dentatae, parte libera a c u -
m i n a t a ; r a c e m i terminalis pedunculi aristati, inferiores folio breviores,
s u p e r i o r e s folium superantes ; flores médiocres (9-12 m m longi) sub anthesi
erecto-patuli, m o x nutantes. L a c i n i a e carycinae lineares acutae, tubo cir-
•citer duplo longiores, 3-nerviae ; corolla glabra ; v e x i l l u m r o t u n d a t u m h a u d
' e m a r g i n a t u m , c a l y c e triente longius, aureum rubro-striatum ; alae aureae,
2/, MÉMOIRES DK LA SOCIÉTÉ D E S SCIENCES NATURELLES D U MAROC

late obovatae, basi unilateraliter auricula deflexa e t usque a d u n g u e m


i n t u s c u r v a t a prae.ditae ; carina dilute. lutea, valde incurva, apice a c u t e
r o s t r a t a . Legumen deflexum calycem longe superans, c. 12-10 x 2,5 m m ,
lineare, p a r u m . compressum, glandulòso-villosum. Semina numerosa
fusca, verrucosa, subglobosa.
H a b . in arganietis clivi meridionalis Atlantis Majoris, in callitrietis
usque ad i.5oo m adscendens : prope Tachgelt et Ouneïn in ditione Goun-
dafa,; in valle Mentaga. Aprili floret. — T y p u s in H e r b . Univers. Alge-
riensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Ab affini 0. Natrice ssp. inacquali] olia (Bertol.) Asch, et Gr. differt
floribus minoribus (10-12 nec 15-17 m m ) , h a b i t u ramosissimo 0. ramosis-
simae Desf., stipulis dentatis, alis late obovatis nec elliptico-oblongis,
laciniis calycinis t u b o duplo (nec subquadruplo) longioribus, herba t o t a
viscosissima pilis omnibus glanduliferis. A b 0. foliosa Willk. e t Costa
differì foliis nonnullis 5-foliolatis, stipulis dentatis, floribus minoribus,
legumine longo polyspermo. Ab 0. Natrice ssp. ramosissima (Desf.) Briq.
differt foliolis crassioribus h a u d diaphanis, nonnullis foliis 5-foliolatis,
seminibus fuscis, stipulis petiolum saepius superantibus. A b 0. angustis-
sima Lamie differt foliolis latis nec anguste lanceolatis, stipulis anguste
lanceolatis integris, i n d u m e n t o e pilis omnibus glandulosis longis constanti,
Cette plante p e u t être considérée comme u n e sous-espèce du t y p e
polymorphe 0. Natrix L. Nous l'avons retrouvée, t r è s ' a b o n d a n t e , d a n s
les callitriaies de l'Atlas rifain, sous une forme à peine distincte du t y p e ,
en j u i n 1926 ( E M B E R G E R e t M A I R E ) .

266. Trifolium dubium Sibth. — T. minus Sm. in Reih. — v a r .


typicum Maire, nov. n o m . — Moyen Atlas : pâturages humides sur sol
calcaire, près des sources de l'Oued Ifrane, 1.700-1.7.50 m . Cette plante
a p p a r t i e n t au t y p e de l'espèce et non au v a r . atlanticum Maire, trouvé
dans le Grand Atlas et récolté depuis dans les prairies marécageuses, sur
sol granitique, au pied du Djebel Tazzeka (Moyen Atlas septentrional).

267. Trifolium physodes Stev. v a r . Durandoi (Pomel) Gib. et


Belli — T. Durandoi Pomel — T. Clausonis Pomel. — Moyen Atlas :
Bekrit, cédraies claires sur sol calcaire dans les gorges du Senoual, 1.800-
1.900 m ; Ras-el-Ma, pelouses calcaires, 1.600-1.65o m ; Azrou, ravin de
Tioumliline vers i.5oo m ; Djebel Tazzeka, sur granit, 1.000 m . — P l a n t e
algérienne nouvelle pour le Maroc.

268. Lotus maroccanus Bail v a r . villosissimus Maire, n. v a r . —


A t y p o differt. herba tota villoso-cinerascenti, foliis minoribus brevius
petiolatis. Legumen glabrum.
H a b . in pascuis aridis Atlantis Majoris, in calvitiis callitrietorum e t
j u n i p e r e t o r u m nec non quercetorum inferiorum, solo siliceo nec non cal-
careo, ad ait. 1.100-1.700 m . I n ditione Goundafa ad Tinmal, s u p r a
CONTRIBUTIONS A L'ETUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE D U NORD 2»

Tachgelt, inter Amsmiz et Imi-n-Tala ; in ditione Glaoua prope Zerekten,


ad Assaoun Ouguellid, etc. A b aprili ad junium iloret. — Typus in Herb.
Univers. Algeriensis et in Herb. Inst. Imper. Scient. Rabatensis.
var. eriosolen Maire, n. var. — A typo differì herba t o t a villoso-cine-
rascenti, foliis minoribus (usque ad 8 mm longis), brevissime petiolatis,
floribus minoribus ( i 2 - i 3 mm longis), inflorescentiis depauperatis ( 1 - 2 -
floris), leguminibus brevioribus (20-32 x 2,5 mm), rectis, haud torulosis,
erecto-patulis laxe villosis ; a v a r . villosissimo Maire praecipue legumine
villoso.
Hab. in pascuis rupestribus aridis Atlantis Majoris, solo calcareo nec
r
non siliceo. Prope Midelt !, i.5oo m ( D N A I N ) ; in ditione Glaoua prope
castellum Telouet, 2.000 m. Ab aprili usque ad julium floret. — Typus in
in Herb. Univers. Algeriensis et in Herb. Inst. Imper. Scient. Rabatensis.
Ces deux variétés se rapprochent, p a r leur port et leur indûment, du
L. assakensis Coss. in B r a n d ; elles en diffèrent cependant p a r leur indû-
ment assez lâche (et non très dense), p a r les feuilles brièvement mais net-
tement pétiolées (et non subsessiles), par la carène plus courte q u e FétenT
d a r d (et non égale à l'étendard ou plus longue). Dans le L. assakensis, le
légume est glabre, sauf sur la nervure dorsale qui porte quelques rares
poils ; ce L. assakensis, qui n'a jusqu'ici été retrouvé typique p a r personne,
pourrait bien n'être, lui aussi, qu'une variété du L. maroccanus Bail, type
assez polymorphe.
Le L. dumelorum Webb. des Canaries, q u e B A L L rapporte au L. are-
narius Brot., est en réalité une plante vivace, comme nous l'a montré
l'examen des spécimens canariens conservés dans l'Herbier COSSON, et
ne peut être séparé spécifiquement du L. maroccanus Bail. Le n o m de
L. dumPloruinWebb. étant un nomea nudum, c'est le n o m donné par Bail
qui doit être conservé.

269. Anthyllis polycephala Desf. — Moyen Atlas : Bekrit, rochers


calcaires des gorges du Senoual, 1.900 m. Ari Benij, rochers calcaires du
versant S.-E., 2.3oo m.
Ces deux plantes, p a r leurs glomérulesà pédoncule court mais bien
net, peu nombreux ( i - 3 , rarement 4) et petits, se rapprochent un peu d e s
types ibériques vicariants de l'A. polycephala (A. rupestris Coss., par
exemple). Les spécimens récoltés un peu plus au Nord, près de Dayet
Achlef, par J A H A N D I E Z , sont bien plus semblables à la plante de Tlemcen
décrite par D E S F O N T A I N E S .
L'espèce est nouvelle pour le Moyen Atlas.

270. Psoralea bituminosa L . var. atropurpúrea Maire. — A typo


differt vexillo purpureo, alis atroviolaceis, carinae albido-violaceae rcstro
atropurpúreo (nec corolla tota dilute caeruleo-lilacina).
Hab. in rupestribus calcareis Atlantis Majoris, ad ait. 900-2.000 m.,
2G MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

u b i ab aprili usque ad j u l i u m floret. P r o p e I m i - n - T a n o u t ; supra Imi-n-


T a l a et A n a m r o u ad radiées m o n t i u m G o u r z a et E r d o u z . — T y p u s in H e r b .
U n i v e r s . Algeriensis nec non in H e r b . Inst.' Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

271. A s t r a g a l u s turolensis P a u , ssp. exsul Maire, n. sp. — A. exsul


Maire in schedùlis P l a n t , m a r o c c . a J a h a n d i e z anno 1924 distrib. — A.
turolensis P a u vaF. exsul (Maire) F o n t - Q u e r in B u t l . Inst. C a t a l . Hist. N a t . ,
5 (192D), p . 99. — A t y p o (ssp. aragonensi F r e y n pro sp., Maire c o m b .
nov.) difïert i n d u m e n t o m a g i s villoso, stipulis inter se h a u d connatis, 4-5-
nerviis, racemis fructiferis densioribus, bracteis c a l y c e brevioribus, den-
t i b u s calycinis longioribus pilis nigricantibus, partis praeditis.
H a b . in pascuis, lapidosis calcareis A t l a n t i s Medii orientalis, ad ait.
1860-2.200 m., ubi maio floret : prope A g h b a l o u L a r b i , et in clivo orientali
m o n t i s T a g h z e f t ( M A I R E , 1923). — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis e t
in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
N o u s a v o n s d é c o u v e r t cette plante en 1923, en fruits, a v e c quelques
fleurs à demi passées ; nous l ' a v o n s cultivée à A l g e r en 1924 et reconnue
c o m m e forme nouvelle de la section Malacothrix B u n g ë , voisine des
A. chrysotrichus Boiss. e t turolensis P a u (d'après la description). N o u s
l ' a v o n s provisoirement considérée alors c o m m e une espèce, à laquelle
nous a v o n s donné le nom d'exsul, parce qu'elle est le seul représentant
africain d'une section entièrement orientale (sauf une espèce ibérique).
N o t r e e x c e l l e n t a m i J A H A N D I E Z a p u la retrouver en fruits en 1924 et l'a
distribuée sous le nom que nous lui avions donné. N o u s a v o n s pu, à l'au-
t o m n e de 1924, comparer notre plante a v e c un a b o n d a n t matériel de
l ' A . turolensis P a u et nous a v o n s constaté qu'elle était assez voisine de
celui-ci pour en être considérée c o m m e une sous-espèce (1). D ' a u t r e part,
e t t o u t à fait i n d é p e n d a m m e n t , F O N T - Q U E R (l. c.) a y a n t étudié les spé-
cimens incomplets distribués par J A H A N D I E Z , les a rapportés c o m m e
v a r i é t é à l'A. turolensis P a u , ce qui s'accorde presque a v e c notre manière de
v o i r . L'espèce orientale la plus voisine est l ' A . chrysotrichus Boiss., d o n t
notre plante diffère par les stipules grandes non connées, triangulaires-
lancéolées, par les feuilles étalées, molles, la g r a p p e subglobuleuse à ovoïde,
les bractées lancéolées-linéaires plus courtes que le calice, l'étendard
é m a r g i n é dépassant les ailes, la gousse é g a l a n t au moins d e u x fois le
-calice, l ' i n d u m e n t b l a n c h â t r e . N o t r e plante diffère, d ' a u t r e part, de l ' A .
mollis Boiss., autre espèce affine, par la plupart des caractères ci-dessus e t
p a r la tige bien d é v e l o p p é e .

272. A s t r a g a l u s e x s c a p u s L . subsp. m a u r u s H u m b . et Maire,


n. subsp. — Perennis, acaulis, patule villosus ; r a d i x crassa palaris. C a u d e x
brevis plerumque pluriceps, plus m i n u s v e lignosus. Folia rosulata longius-

(1) Nous l'avons citée dans les Mém. Soc. Se. Nat. Maroc. 7, p. i3o (1924). parmi les
plantes découvertes par nous dans le Moyen A t l a s en 1923, sous le nom d'A. turolensis
var. (sphalmale turiolensis).
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE I.A. F L O U E D E L'AFRIQUE DU NORD 27

cule (3-g cm) petiolata, usque ad 35 cm longa, g-i5-juga : foliola elliptico-


oblonga apice rotundata 1. ogivalia plus minusve mucronata, basi roton-
data brevissime petiolulata, in utraque pagina et in marginibus longe et
molliier villosa, viridi-cinerascentia, usque ad 38 x 16 mm. Stipulae plus
minusve scariosae, pallidae, ovato-lanceolatae longe acuminatae, apice
acutae 1. obtusiusculae, margine longe ciliatae, caeterum subglabrae,
petiolo vix adnatae, inter se liberae. Racemi brèves, breviter pedunculati
pedunculo laxe villoso, plus minusve dense capitati, foliis multoties bre-
viores. Bracteae lineares ciliatae pedicellos aequantes 1. parum superantes.
Pedicelli tubum calycinum subaequantes laxe villosi. Calyx tubulosus,
c. 2 cm longus, extus longe et molliter subadpresse villosus, intus glaber,
pallidus ; tubus calycinus abruptiuscule inaequaliter attenuatus, c. 9 mm
longus, subaequaliter 5-fidus ; laciniae calycinae posteriores subremotae
€ basi triangulari longe subulatae, anteriores subulatae ; omnes longe
ciliatae. Corolla lutea glabra post anthesim marcescens et diu persistens.
Vexillum obovato-oblongum, 2,8-2,9 cm longum apice rotundato valde
emarginatum, basi in unguem longiusculum (c. 5 mm) sensim attenua-
tum, alas valde superans. Alae 24-25 mm longae, cultriformes, auricu-
latae auricula deflexa, longiuscule (5-6 mm) unguiculatae, apice rotun-
datae integrac l. vix repandae, carinam valde superantes. Carina angulo
obtuso infracta apice subrecurvo obtuso, 18-19 mm longa, longe (10 mm)
unguiculata. Ovarium dense villosum stipitatum. Stylus inferne longe
villosus, superne glaber, stigmate capitato coronatum. Legumen dense
et longe albo-villosum, semi-ellipticum, inflatum sed distincte lateraliter
compressum, subtrigonum, apice styli basi persistenti rostratum, 18-20 x
8 mm, basi in stipitem brevissimum attenuatimi.
Hab. in Atlante Medio septentrionali supra oppidum Taza : in quer-
cetis ad Daya Chiker, solo argillaceo-calcareo, i./|Oo'-i.5oo m, ubi a maio
usque ad junium floret. — Typus in Herb. Univers. Algeriensis et in Herb.
Inst. Imper. Scient. Rabatensis.
Ab A. exscapo typico (A. exscapus L. ssp. eu-exscapus Maire, nov.
nom.) differì statura majore (A. caprini); lloribus majoribus (28-29 mm
nec 22-23 mm longis) ; laciniis calycinis tubum superantibus nec subae-
quantibus ; vexillo obovato-oblongo nec lineari-oblongo ; alis apice subin-
tegris nec crenulatis, latioribus (4 nec i,5 mm) ; staminibus ad i/3 et
ultra liberis (nec usque ad i/4) ; stylo altius villoso.
Nous avons retrouvé cette plante, en juin 1926, dans l'Atlas rifaln,
près de Souk-et-Tnine, dans le Quercelum Ilicis, sur les schistes, à 1.400 m
d'altitude ( E M B E R G E R et M A I R E ) .

273. Hedysarum humile L. var. Brivesii Humb. et Maire, n. var. —


A typo differì foliis 5-6-jugis, foliolis latioribus oblongis apice rotundato-
retusis, racemo sub anthesi jam laxissimo elongato, legumine (juniore)
3-4-articulato, floribus majoribus (c. 19 mm longis) ; ad var. laxum Pomel
28 MÉMOIRES D E LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

accedit, a quo differt foliis, legumine, nec nonfloribus majoribus (c. 19 mm


nec 1 5 - 1 7 mm).
Hab. in pineto halepensis prope Imi-n-Tala Atlantis Majoris, solo
calcareo, ad ait. c. 1.600 m, ubi junio et julio íloret. — Typus in Herb.
Univers. Algeriensis nec non in Herb. Inst. Imper. Scient. Rabatensis.
Nous sommes heureux de dédier cette belle variété à notre collègue
B R I V E S , le premier explorateur des montagnes où elle a été trouvée.

274. Onobrychis saxatilis Lamk var. atlantica Batt. et Maire,


in Maire, Gontr. F l . Afrique Nord, n° i 5 , 1921; — Moyen Atlas : Bekrit,
cédraies claires sur calcaire dans les gorges du Senoual, 1.800 m.
var. tagadirtensis Murbeck, Contr. F l . Maroc, 1, p. 72, 1922. —
L'étude d'un spécimen de YO. saxatilis v. tagadirtensis, obligeamment
envoyé par l'auteur, nous a montré que cette variété est extrêmement
voisine de la précédente, dont elle diffère surtout par sa corolle blanchâ-
tre sans stries purpurines, les bractées plus longues atteignant le haut du
tube du calice, les dents calicinales un peu plus longues. L'étendard peut
dépasser un peu la carène, lui être égal ou presque égal dans la var. atlantica.

275. Hippocrepis Liouvillei Maire, n. sp. — Suffruticosa, caespites


latos densos virides efîormans. Radix lignosa crassiuscula palaris. Caudex
ramosissimus ramis plus minusve elongatis (5-io cm) prostralis 1. sub-
adscendentibus lignosis, stipularum vestigiis plus minusve vestiti, novelli
dense follati parce pilosi. Folia petiolata (petiolo canaliculato usque ad
2 cm longo), 6-7-juga ; folióla subaequalia, brevissime petiolulata, obovata,
apice retusa 1. leviter emarginata, saepius mucronata, glabra !.. subtus
secus nervum medium parcissime cibata, viridia, subtenuia, vix diaphana,
luce reflexa i-nervia, luce transmissa penninervia, 4-6 X 2,5-3 mm ;
rhachis in latere superiore canaliculata, ad insertionem foliolorum pilo-
siuscula, porro passim parce subadpresse pilosa 1. subglabra ; stipulae
conspicuae ovato-oblongae scariosae albidae, petiolo tríente inferiore adna-
tae, inter se liberae, usque ad 5 x 2 mm, margine et apice parce ciliatae,
apice valde obtusae persistentes. Flores c. 12 mm longi in umbellas 2-4-
floras dispositi, brevissime pedicellati pedicello usque ad 1,2 mm longo
parce et brevissime puberulo, basi bractea albido-scariosa minuta ovata
cibata, vix 0,6 mm longa, praedito. Umbellae longe pedunculatae pedún-
culo folium fulcrans valde superanti, glabro 1. subglabro, plus minusve
sulcato. Calyx glaber minute atro-punctatus, breviter campanulatus,
5-6 mm. longus, bilabiatus ; labium posterius anteriore parum longius bre-
viter bilobum lobis lalis truncatis, labium anterius usque ad basim 3-den-
tatum dentibus ovato-oblongis oblusis, anteriore lateralibus paullo bre-
viore ; tubus calycinus dentibus lateralibus sesquilongior. Petalorum
ungues calycem vix nevix superantes. Vexilli c. 1 2 , 5 mm longi, aurei,
postice porrecti, limbus suborbicularis aurantiaco-venosus, apice rotun-
datus subemarginatus, basi in unguem c. 5 mm longum abrupte contrac-
CONTRIBUTIONS A L ' É T U D E D E LA. FLORE D E L'AFRIQUE DU NORD 2
9

tus, interdum s u b c o r d a t u s . A l a e o b o v a t a e , apice r o t u n d a t a e , basi in


u n g u e m c. 4 m m
longum utroque latere abrupte c o n t r a c t a e et Iatere
anteriore subauriculatae, plica longitudinali praeditae, aureae, c. 12 m m
longae, vexillo v i x breviores, carinam v a l d e superantes. Carina c. 9 m m
longa, dorso a b r u p t e c u r v a t a , apice acute rostrata, dilute lutea, u n g u i b u s
c. 3,5 m m longis. F i l a m e n t a longiora sub anthera d i l a t a t o - c l a v a t a . O v a r i u m
g l a b r u m ; Stylus glaber a b r u p t e i n c u r v a t u s stigmate c a p i t a t o m i n u t o coro-
n a t u s . L o m e n t u m glabrum 1,5-2 c m longum, plerumque r e c t u m 1. v i x c u f v u -
lum, usque ad 3 m m l a t u m , margine anteriore flexuosum, margine poste-
riore sinubus profundis angustis r c t u n d a t i s p r a e d i t u m , 3 - / a r t i c u l a t u m ,
r

juxta sinus parce scabridulum, porro laeve l. passim parcissime scabridulum.


S e m i n a a t r o - o l i v a c e a o p a c a laevia allantoidea, c. 3 m m longa, 1,2 m m crassa.
H a b . in fissuris r u p i u m c a l c a r e a r u m editiorum A t l a n t i s Medii : in clivo
occidentali montis B e n i j , ad alt. 2.3oo-2.5oo m., ubi junio floret. — T y p u s
in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Hippocrepis Liouuillei j u x t a H. comosan collocanda, a qua eximie
differì i n d u m e n t o parciore, stipulis conspicuis persistenübus, h a b i t u
dense caespitoso, ramis floriferis b r e v i b u s , umbellis paueifloris, calycis
glaberrimi dentibus anterioribus obtusis, posterioribus b r e v i b u s truncatis
(nec o m n i b u s s u b a e q u a l i b u s acutis), lomenti haud rufo-papillati sinubus
angustis, p e t a l o r u m u n g u i b u s v i x n e v i x exsertis. H. baleárica Jacq., H.
valentina Boiss., H. glauca T e n . , affines q u o q u e , stipulis angustis acutis,
caulibus erectis, umbellis multifloris, c a l y c e plus m i n u s v e hirtulo, Iegu-
mine latiore late sinuato, dentibus calycinis acutis discedunt.
r
N o u s s o m m e s h e u r e u x de dédier cette belle p l a n t e a u D J . L I O U V I L L E ,
D i r e c t e u r de l ' I n s t i t u t scientifique chérifien à R a b a t , a u x persévérants
efforts d u q u e l les botanistes d o i v e n t d ' a v o i r pu pénétrer plus a v a n t dans
les m y s t è r e s des flores m o n t a g n a r d e s marocaines.

276. Vicia Fairchildiana Maire, n. sp. (sect. Lenticula A s c h , et Gr.).


— A n n u a pluricaulis glabra ; r a d i x gracilis palaris. Caules 20-80 cm longi
scandentes ramosi a n g u l a t i . F o l i a subsessilia 1. b r e v i t e r petiolata, 5-7-juga,
laete viridia, apice cirro simplici 1. ramoso praedita ; folióla saepius alterna,
oblonga, oblongo-linearia 1. linearía, apice r o t u n d a t a 1. in foliis superiori-
b u s a c u t a , m u c r o n a t a , basi s u b r o t u n d a t a breviter petiolulata ; rhachis
s u b a l a t a ; stipulae minutae, lineares, lanceolato-lineares 1. semihastatae,
integerrimae, acutissimae. R a c e m i folio fulcranti breviores, 8-23-flori,
juniores apice laciniis calycinis prominentibus comosi, p e d u n c u l a t i pedún-
culo haud aristalo ; b r a c t e a e minutissimae. Flores p a r v i (5-7 m m longi)
brevissime (c. 1 m m ) pedicellati, post anthesim deflexi. Calycis glaber-
rimi 5-nervii, 3 m m longi, laciniae c. aequilongae, subaequales, ì-ner-
v i a e , e basi triangulari longe subulatae. V e x i l l u m o b o v a t u m v a l d e emar-
g i n a t u m basi in u n g u e m b r e v e m , limbo s u b a e q u i l a t u m , limbi dimidium
s u b a e q u a n t e m , v i x a t t e n u a t u m , e purpureo v i o l a c e u m , calyce duplo
• 3o MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

longius. A l a e vexillo subaequilongae, purpureae. Carina o b o v a t a apice


ogivalis plus m i n u s v e obtusa, h a u d i n c u r v a , purpurea. O v a r i u m semicir-
culare ; stylus brevissimus circumcirca b a r b a t u s . L e g u m e n g l a b e r r i m u m
dispermum, i m m a t u r u m t a n t u m v i s u m , basi in stipitem tubo c a l y ç i n o
breviorem a t t e n u a t u m .
H a b . in rupibus calcareis supra A v i a tionis Castra p r o p e u r b e m O u e z z a n ,
ad alt. c. 2Ò0 m, u b i florentem e x e u n t i aprili legimus. — T y p u s in H e r b .
U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
A b añinibus V. disperma D . C. differì glabritie, pedunculis exaristatis,
racemis multifloris, floribus purpuréis (nec pallide lilacinis), calycis g l a -
berrimi laciniis subaequalibus ; V . vicioide (Desf.) Coutinho ( = V . ervi-
formis Boiss.) glabritie, calycis a d m o d u m glabri laciniis t u b u m s u b a e -
quantibus, corolla purpurea, alis v e x i l l u m s u b a e q u a n t i b u s ; V. subervi-
formi Maire, glabritie, stipulis integris 1. semihastatis, racemis multifloris,
calyce a d m o d u m glabro ; V. Monardii Boiss. et R e u t . glabritie, stipulis
h o m o m o r p h i s , racemis m a g i s multifloris, calycis glaberrimi, h a u d bila-
biati, dentibus subaequalibus, corolla purpurea ; V. palaestina Boiss.
glabritie, calycis laciniis subaequalibus, racemis multifloris, corolla c a l y c e
duplo (nec triplo) longiore, purpurea.
N o u s sommes h e u r e u x de dédier ce superbe Vicia à M . D A V I D F A I R -
C H I L D , botaniste e x p l o r a t e u r du d é p a r t e m e n t de l ' A g r i c u l t u r e des E t a t s -
Unis, en c o m p a g n i e duquel nous l ' a v o n s d é c o u v e r t .

277. Vicia Leçomtei H u m b . et Maire, n. sp. (sect. Lenticula A s c h .


et Gr.). — A n n u a pluricaulis villosa villis longis subadpressis 1. patulis,
cinereo-virens, in partibus junioribus canescens. R a d i x gracilis palaris.
Caules prostrati, adscendentes 1. scandentes, 5-20 cm longi, a n g u l a t i .
Folia sessilia 1. subsessilia, 3 - 6 - j u g a , foliolis altérais, apice cirrhifera
cirrho simplici 1. rarissime ramoso ; folióla 4 - 1 2 x i,5-2 m m , o b o v a t o -
oblonga, oblonga 1. lanceolata, apice ogivalia b r e v i t e r m u c r o n a t a , in
u t r a q u e pagina et in margine longe et molliter villosa ; m a c h i s compressa
b i c o s t a t a . Stipulae villosae, late semihastatae, superiores lanceolato-linea-
res, omnes integrae. R a c e m i 3-5-flori, conferti, villosi, folio fulcrante bre-
viores, pedúnculo exaristato. B r a c t e a e minutissimae v i x conspicuae. Flores
brevissime pedicellati (pedicello v i x o,5 m m longo), erecto-patuli, p o s t
anthesim mitantes. Calycis c. 4 m m longi, e x t u s villosi, laciniae s u b a e -
quales subulatae, plumosae, t u b o anguste c a m p a n u l a t o , basi a b r u p t e
a t t e n u a t o v i x longiores. Corolla glabra. V e x i l l u m apice purpureum, basi
atro-purpureum, 5 - 6 m m l o n g u m , late o b o v a t u m , apice b i l o b u m , in
unguem limbo aequilongum et aequilatum extus curvulum productum.
A l a e c. 5 m m longae, apice purpureae, medio atropurpureae, basi unila-
teraliter breviter auriculatae aurícula deflexa et in u n g u e m 1,0-1,7 m m
l o n g u m c o n t r a c t a e . Carina basi pallida, superne atropurpúrea, 3,5 m m
longa, leniter incurva, o b o v a t a apice rotundata, unguibus l i m b u m s u b -
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 3l

a e q u a n t i b u s . Ovarium lanceolatum glabrum ; stylus basi abrupte infractus


reclus, circumcirca b a r b u l a t u s , lateraliter compressus. Pedunculi e t
pedicelli fructiferi p a r u m elongati ; legumina plus minusve pendula undi-
que subpatule longe villosa, compressa, oblonga, dilute ochracea, 2-3-sperrna,
8-15 x 5-6 m m , apice oblique a c u t a plus minusve r o s t r a t a , basi in sti-
pitem t u b o calycino breviorem a b r u p t e a t t e n u a t a . Semina r o t u n d a t a
p a r u m compressa, 2,5-3 m m diam., laevia, grisea fusco-marmorata, hilo
elliptico c. 1,75 m m longo.
H a b . in calvitiis quercetorum et cedretorum, in pascuis montis T a z -
zeka Atlantis Medii septentrionalis, solo siliceo, ad ait. i.5oo-1.900 m ,
ubi maio et junio floret. — T y p u s in H e r b . Univers. Algeriensis et in H e r b .
Insl. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
A b affinibus V. vicioide (Desf.) Cout. difïert s t a t u r a mimili, floribus
minoribus vivide purpureis, calycis laciniis t u b u m vix s u p e r a n t i b u s ,
vexillo alas p a r u m s u p e r a n t e , legumine saepius 3-spermo, longe e t mol-
liter villoso (nec adpresse sericeo 1. glabro), oblongo, seminibus minoribus ;
V. subervijormi Maire slipulis h a u d laciniatis, s t a t u r a humili, legumini-
bus villosis oblongis, seminibus minoribus, floribus minoribus, carina
apice r o t u n d a t a ; V. Fairchildiana Maire i n d u m e n t o , racemis paucifloris,
carina incurva, ovario lanceolato, legumine villoso saepius trispermo.
Nous sommes heureux de dédier cet élégant Vicia à M. le Professeur
L E C O M T E , q u i a bien voulu faciliter nos t r a v a u x en m e t t a n t à notre dispo-
sition les précieuses collections de l'Herbier COSSON et des autres Herbiers
du Muséum de Paris.

278. P r u n u s prostrata Labili, v a r . incana R . L i t . e t Maire, n. v a r .


— A v a r . discolore (Raul.) Asch. e t Gr. differt foliis u t r i n q u e tomentosis
canis, d r u p a e carne a m a r a (nec acidula).
H a b . in rupestribus calcareis et basalticis A t l a n t i s Medii, ad ait. 1.900-
2.5oo m , maio florens : a d fontes amnis Guigou ; im faucibus K h e n e g
Merzoul n u n c u p a t i s ; in m o n t e H a y a n ; in m o n t e Renij. — T y p u s in H e r b .
Universitatis Algeriensis et in H e r b . Inst. I m p . Scient. R a b a t e n s i s .

279. Potentina supina L . — Moyen Atlas : grèves exondées du L a c


Rleu (Agelman Azigza), i.5oo m., e t de l'Agelman Sidi Ali-ou-Mohand,
2.100 m . Nous en avons t r o u v é un pied dans des éboulis calcaires terreux,
à T i m h a d i t , i.85o m .

280. G e u m heterocarpum Roiss. — Moyen Atlas : rocailles calcaires


du v e r s a n t N \V de l'Ari Renij, dans la forêt de Juniperus thurifera,
Cedrus et Quercus Jlex, 2.200 m . — P l a n t e nouvelle pour le Maroc.

281. R o s a m i c r a n t h a Sin. var. heterostyla R . Kell. n o v . v a r . —


R a m i aculeis arcuatis, ramuli fioriferi abbreviati, inermes. Foliola p a r v a ,
oblongo-elliptica, basi r o t u n d a t a , u t r i n q u e adpresse pilosa, s u b t u s crebre
32 MÉMOIRES D E LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC
i

glandulosa, supra glandulosa 1 . hinc inde glandulis sparsis. P e d u n c u l i s a t


brèves, receptaculis oblongis subaequilongi v e l breviores, sparse glandulis
b r e v i t e r stipitatis obsiti. Sepala dorso eglandulosa, margine sicut pinnae
glanduloso-ciliato ; corolla p a r v a , rosea ; discus paullo e l e v a t u s ; s t y l i plus
m i n u s v e elongati 'subglabri usque a d v a l d e elongati, dense pilosi.
H a b . in quercetis A t l a n t i s Majoris : prope A n a m r o u ad radiées montis
E r d o u z , î .800 m . Junio et julio floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . A l g e r i e n -
sis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

282. Sanguisorba ancistroides (Desf.) A . B r . — C e t t e plante, assez


constante en Algérie, se dissocie dans les m o n t a g n e s marocaines en plu-
sieurs races bien caractérisées. N o u s distinguons les variétés s u i v a n t e s ;
v a r . typica Maire, nov. n o m . — Folia in pagina superiore glabra lucida,
in pagina inferiore parcissime adpresse pubescentia 1. glabra ; fructus
5 x 2 m m , puberuli, costis 4 p a r u m prominulis. — H a b . in rupibus cal-
careis A l g e r i a e centralis et occidentalis, n e c non in collibus Imperii
M a r o c c a n i : in m o n t e Z a l a g h supra urbem F e s .

v a r . Humbertii Maire, nov. v a r . — Folia in pagina superiore g l a b r a


I. parce pubescentia, lucida, subtus dense adpresse sericeo-villosa s u b -
argentea ; fructus subcylindrici, glabri, 3-3,5 x 1,2-1,5 "mm, costis s u b -
nullis.
H a b . in rupibus calcareis A t l a n t i s Medii, a d a l t . i.6oo-2.3oo m , u b i
junio floret : in faucibus amnis Senoual prope B e k r i t ; in m o n t e Benij ; i n
v a l l e amnis F e l l a t . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis e t in H e r b .
Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
v a r . Dyris Maire, n o v . v a r . — F o l i a in p a g i n a superiore g l a b r a lucida,
subtus plus m i n u s v e sericeo-villosa albida ; fructus 3-3,5 x i , 5 m m ,
puberuli, conspicue costati costis v i x prominulis.
H a b . in rupibus calcareis subalpinis A t l a n t i s Majoris, ubi junio et julio
floret : in m o n t e E r d o u z supra o p p i d u m A m s m i z , a d alt. 2.5oo-2.6oo m . —
T y p u s ibidem.
v a r . Ballii Maire, n. v a r . — F o l i a vere g l a b r a 1. glabrescentia, a e s t a t e
subtus parce sericeo-villosa ; fructus glabrescentes 3,5-4 X 1,5 m m , costis
v i x prominulis.
H a b . in rupibus calcareis m o n t a n i s A t l a n t i s Majoris, ubi aprili et m a i o
floret: Imi-n-Tala supra o p p i d u m A m s m i z , ad a l t . i.5oo m . — T y p u s
ibidem.
L a v a r . Ballii est la plus voisine d u t y p e , la v a r . Humbertii est la plus
éloignée. L a première a v a i t déjà été récoltée à Imi-n-Tala p a r M U R B E C K ,
qui a v a i t reconnu les différences qu'elle présente a v e c le t y p e (Contr. F l .
Maroc, 1, p . 54, 1922).

283. Amelanchier ovalis Medik. — M o y e n A t l a s : A r i B e n i j , rochers


CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 33

calcaires du v e r s a n t N W , 2.300-2.400 m . G r a n d A t l a s : D j e b e l E r d o u z ,
rochers calcaires, 2.000-2.600 m . — A r b u s t e n o u v e a u pour le Maroc.

284. Epilobium tetragonum L . v a r . A m p e l u s i i Maire, n. v a r . —


A t y p o difîert floribus majoribus (corolla 8-9 nec 4-6 m m longa) ; foliis
mediis basi h a u d angustatis plus m i n u s v e cordatis ; seminibus basi rotun-
datis papillis verruciformibus (nec elongatis) exasperatis ; a v a r . Rodri-
guezii (Hausskn.) foliis laete viridibus ; capsulis, pedicellis, laciniis c a l y -
cinis pilosis ; a ssp. Toûrnefortii (Michalet) R o u y floribus minoribus
(corolla 8-9 nec 12 m m longa), costis caulis exalatis.
H a b . in scaturiginosis ad Promontorium A m p e l u s i u m prope T i n g i d e m ,
solo arenaceo, ubi junio et julio floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . A l g e -
riensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Cet E p i l o b e est intermédiaire entre YE. tetragonum L . et VE. Toûrne-
fortii Michalet, d o n t il est peut-être un h y b r i d e , bien qu'il croisse seul
dans les stations où nous l ' a v o n s récolté et qu'il soit fertile.

280. S e d u m h i r s u t u m A i l . — Grand A t l a s : Goundafa, rochers


schisteux entre T i n i s k et le T i z i - n - T a g o u r a n t , 1.400 m . — Espèce nou-
velle pour l'Afrique.

286. S e d u m nevadense Coss. — M o y e n A t l a s : A r i H a y a n , pelouses


humides près d'une source, sur les marnes, à a.35o m . — Plante nouvelle,
pour le Maroc.

287. S e d u m m a u r u m H u m b . et Maire, n. sp. (sect. Procrassula Gris.).


— A n n u u m pusillum (4-12 cm a l t u m ) . R a d i x gracilis v a l d e ramosus. C a u -
lis erectus basi simplex, m o x corymboso-ramosissimus, c u m ramis erecto-
p a t e n t i b u s 1. patulis undique gianduloso-pubescens (glandulis saepius
rubris), semper rosula basali et surculis sterilibus expers. Caulis et r a m i
usque ad cincinnos plus minusve. foliosi. Folia carnosa semileretia, sessilia,
inferiora o b o v a t o - c u n e a t a , superiora oblonga 1, lineari-oblonga, saepius
in pagina superiore, depresso-canaliculata. omnia apice r o t u n d a t a , undi-
que glanduloso-pubescentia, viridia, l\-12 x 1,5-3,5 m m . Flores in cin-
cinnos 3-6-floros, nudos, laxos, sed numerosos et saepius dense glomeratos,
glanduloso-puberulos, in apice, r a m o r u m solitarios 1. geminatos, dispositi,
ebracteati, plerique hexameri, pauci passim pentameri 1. heptameri. P e d i -
celli glanduloso-puberuli 2-3 m m longi, graciles, aequales. Sepala i - i , 5 mm
longa, carnosula, viridia, e x t u s glanduloso-pubescentia, o v a t a apice acu-
fiuscula, basi connata c a l y c e m cupuliformem corollae adpressum effor-
m a n t i a . P e t a l a 4-5 m m longa, c. 1,5 m m lata, alba, interdum dilutissime
roseo suflusa, marcescentia lineolis et nervo medio purpureis notata, e x t u s
laxe glanduloso-pubescentia, intus glabra, lanceolata apice acuminata acu-
tissima subaristata. S t a m i n a petalis c. triente breviora, 10-14, glabra,
basi c u m petalis v i x connata ; antherae atropurpureae m u l i c a e r o t u n d a t o -
34 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

reniformes. G r a n a pollinis in aere ellipsoideo-oblonga, in acido lactico


subgloboso-tetraedrica. S q u a m u l a e h y p o g y n a e m i n u t a e , spathulatae
apice v a l d e emarginatele, c. o,5 m m longae, 0,275 m m latae. Carpella 5-7,
oblonga, sub stylo intus p a r u m g i b b a , a latere compressa, erecta, in sutura
ventrali usque ad styli basim et dorso versus basim pilis longiusculis g l a n -
dulosis barbata, in lateribus pilis conformibus sed brevioribus parce hirtula.
S t y l i carpello c. triente breviores, glabri, stigmate minutissimo v i x capi­
tato coronati, sub anthesi corolla breviores. O v u l a 2-3, superius'erectum,
m e d i u m erecto-patulum, inferius deflexum 1. p e n d u l u m . Folliculi m a t u r i
erecto-patuli, basi p a r u m latiores. Semina oblonga-fusiformia, longitudi-
naliter striata, c. o,55-o,7 m m longa, 0,25 m m crassa, fusca.
H a b . in lapidosis arenaceis nec non calcareis A t l a n t i s Medii septentrio-
nalis : in m o n t i b u s prope T o u a h a r et supra T a z a ad B a b Metik nec non
prope Ouled Mouloud, ad alt. 600-1.400 m., ubi a b aprili usque ad j u n i u m
floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper.
Scient. R a b a t e n s i s .
Affine S. caeruleo L . , V a h l , a quo differt caulibus, foliis et sepalis g l a n -
duloso-puberulis, sepalis acutiusculis, petalis longioribüs a c u m i n a t o -
subaristatis, e x t u s glanduloso-pubescentibus, carpellis in lateribus parce
glanduloso-puberulis nec papillatis, squamis h y p o g y n i s longioribus
e m a r g i n a t i s , etc. ; S. versicolori Coss. a quo differt caule etiam basi g l a n -
duloso-puberulo, sepalis acutiusculis, petalis albis (nec luteis), carpellis
in lateribus epapillatis, squamis h y p o g y n i s longioribus emarginatis ;
S. Gattejossei B a t t . a quo recedit indumento, sepalis acutiusculis, petalis
albis glaberrimis longioribus acuminato-subaristatis, squamis h y p o g y n i s
longioribus emarginatis, stylis corolla brevioribus. S. hispanicum L.,
affine quoque, radice bienni, herba g l a u c a , s t a t u r a majore, floribus crasse
e t brevissime pedicellatis, inflorescentia haud corymbiformi, parce ramosa,
floribus conspicue unilateralibus, caule basi glabro, petali^ longioribus
(5-7 m m ) evidentius a r i s t a t i s , carpellis m a t u r i s stellato - patulis basi
latissimis, sepalis v a l d e acutis plerumque glabris, carpellis m u l t i o v u l a t i s ,
s q u a m i s h y p o g y n i s late cuneatis, o,55o x o,525 m m , apice crenato-
dentatis, recedit.

288. Cotylédon hispanica L . v a r . m a c u l a t a Maire, n. v a r . — A v a r .


flaviflora Maire differt corolla dilute lutea, rubrostriata et rubro-suffusa,
atro-purpureo p u n c t a t a .
H a b . in rupëstribus calcareis A t l a n t i s M e d ü prope oppidum B e k r i t ,
a d alt. 1.700-1.800 m, ubi junio floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . A l g e ­
riensis nec non in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Cette jolie race, cultivée à A l g e r depuis 1928, s'est montrée constante ;
toutefois, certains pieds présentent des corolles d'un jaune moins pâle,
citrin, alors que la majorité a la corolle blanc-jaunâtre.

289. Saxiîraga globulifera Desf. v a r . pseudogranatensis H u m b .


CONTRIBUTIONS A 1,'ÉTUDE D E LA FLORE D E L ' A F R I Q U E DU NORD 35

«t Maire, n. var. — A t y p o (var. Fontanesiana E n g l e r et Irmscher) difîert


g e m m i s subsessilibus 1. brevissime pedunculatis ; a v a r . spathulata (Desf.)
B a t t . foliis plerisque trifidis, cataphyllis exterioribus interiorà parum
superantibus ; a v a r . granatensi (Boiss. et B e u t . ) E n g l . et Irmsch. foliis
m i n u s divisis, c a t a p h y l l i s exterioribus interiorà paullulum superantibus.
H a b . in rupestribus siliceis ad cacumen montis T a z z e k a A t l a n t i s Medii
septentrionalis, ad a i t . 1.900-1.980 m, ubi junio floret. — T y p u s in H e r b .
U n i v e r s . Algeriensis nec non H e r b . Inst. Imper. Scient. B a b a t e n s i s .

290. E r y n g i u m B o u r g a t i G o u a n var. hispanicum W i l l k . et L a n g e ,


•f* M o y e n A t l a s . A r i H a y a n , pâturages sur les marnes, 2.300-2.400 m .
A r i B e n i j , rocailles calcaires, 2.3oo-2.5oo m.

291. S m y r n i u m perîoliatum L . — M o y e n A t l a s : gorge de B a s - e l - M a ,


rocailles calcaires terreuses et ombragées, 1.600 m . A z r o u , forêts de Quer-
cus Ilex, i.5oo m . ; Djebel T a z z e k a , chênaies sur les schistes cristallins et
le granit. i . 5 o o - i . 8 o o m . P l a n t e nouvelle pour l'Afrique du N o r d .

292. Chaerophyllum atlanticum (Coss.) B a t t . Contr. F l . A l l a n t . ,


1919. — M o y e n A t l a s : B e k r i t , ruisselets de la vallée du Senoual, 1.800-
1.900 m . — P l a n t e nouvelle pour le M o y e n A t l a s .

2g3. Ghaerophyllum nodosum (L.) C r a n t z . — Physocaulos nodosus


K o c h . — M o y e n A t l a s : B a s - e l - M a , rocailles calcaires humeuses ombra-
gées, 1.600 m. ; D j e b e l T a z z e k a , chênaies sur le granit, i.5oo m.

294. Ghaerefolium silvestre (L.) Schinz et T h e l l . , v a r molle (Boiss),


B a t t . (pro v a r . ânihrisci silveslris Hoffm.). — M o y e n A t l a s : B a s - e l - M a .
rocailles calcaires humeuses ombragées, 1.600 m .

290. Gonopodium bunioides (Boiss.) B e n t h . et H o o k . v a r . Atlantis


H u m b . et Maire, n. v a r . — A t y p o (var. nevadensi Maire n. nom.) difîert
carpophoro integro, fructu oblongo-lineari (nec ovoideo-oblongo) apice
v i x a t t e n u a t o , foliis firmioribus, haud diaphanis, glabris, pericarpio e t
raphe h a u d intus purpureis, vittis vallecularum lateralium usque ad 5
(nec 3), petalis late o b o v a t i s (nec oblongo-obovatis).
H a b . in quercetis et cedretis A t l a n t i s Medii septentrionalis : in monte
T a z z e k a , solo siliceo, ad ait. 1.450-1.980 m, maio et junio florens. — T y p u s
in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. B a b a t e n s i s .
Cette plante nous a v a i t paru différer spécifiquement du Conopodium
bunioides B e n t h . et H o o k . (=Butinia bunioides Boiss.) par ses fruits dont
les méricarpes ont 2 à, 5 bandelettes par vallécule et 4-5 bandelettes com-
missurales, alors que B O I S S I E R a v a i t décrit et figuré sa plante comme
n ' a y a n t pas de bandelettes. Mais l'étude des spécimens de B. bunioides
récoltés par nous dans la Sierra N e v a d a nous a m o n t r é que les fruits de
la plante ibérique présentent aussi des bandelettes ; nous a v o n s r e t r o u v é
36 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

d'ailleurs ces bandelettes sur les fruits du type de B O I S S I E R , que M. le Pro-


fesseur CHODAT a bien voulu nous communiquer. Ni la plante ibérique ni
la plante marocaine n'ont de cellules oxalifères dans leur péricarpe. L a
constatation de la présence de bandelettes dans le fruit du Butinia bunioi-
des justifie la réunion, proposée par B E N T H A M e t . H O O K E R des genres
Butinia et Conopodium.

296. Galium pedemontanum Ail. — Cette espèce, nouvelle pour
l'Afrique, est assez répandue dans les pâturages frais du Moyen Allas, sur
calcaire, basalte, schistes cristallins, granit, etc., de i . 5 o o à 2.000m. Nous
l'avons découverte en 1928, à Ras-el-Ma, en même temps que notre ami
J A H A N D I E Z la récoltait à Dayet Achkef ; nous l'avons retrouvée depuis entre
Azrou etTimhadit, àBekrit, au pied de l'Ari Hayan, puis sur le Tazzeka.

297. Galium pumilum Murr. var. mesatlanticum Maire, n. var. —


A var. atlantico (Ball pro var. G. silvestri* Poll.) cui valde affine differt
foliis in paginis haud papillato-scabris, inferioribus lanceolatis nec obo-
vato-acuminatis, stylis usque ad medium concretis. A G. Murbeckii
Maire differt fructibus tuberculatis, foliorum nervo medio usque ad apicem
extenso, stylis concretis.
forma tenerrimum n. fornì. — A typo varietatis differt foliis inferio-
ribus /[-verticillatis late obovatis, foliis superioribus 4-6-verticillatis. A n
forma umbrosa?
Hab. in rupibus calcareis Atlantis Medii, ad alt. 1.900-2.300 m, ubi
junio floret : in monte Hayan ; in faucibus Kheneg Merzoul nuncupatis
(f. tenerrimum). — Typus in Herb. Univers. Algeriensis et in Herb. Inst.
Imper. Scient. Rabatensis.
var. laxissimum Maire, n. var. — A var. atlantico differt foliis
lineari-lanceolatis, surculorum lanceolatis, in utraque pagina laevibus,
in aristam longiusculam sensim attenuatis, nervo medio ad medium L
parum ultra evanescenti, cymis laxissimis subdivaricatis, pedicellis fructu
2-7-plo longioribus, stylis ultra medium concretis ; a var. mesatlantico
Maire differt cymis laxissimis nec non foliorum nervo medio evanescenti.
Antherae pallide luteae ; nerba exsiccatione haud nigrescens.
Hab. in rupibus graniticis Atlantis Majoris : in ditionis Mesfioua
monte Aouljdid, ad alt. 2.200-2.700 m, ubi julio floret. — Typus in Herb.
Univers. Algeriensis et in Herb. Inst. Imper. Scient. Rabatensis.

298. Bellis caerulescens Coss. — Moyen Atlas : Ari Benij, rochers


calcaires du versant N \V, 2.3oo-2.r>oo. m. — Plante nouvelle pour le
Moyen Atlas.

299. E v a x anatolica Boiss. et Heldr. ssp. hispanica (Degen et Her-


vier, Bull. Acad. Intern. Géogr. Bot., 1906, p. 4 6 , pro forma) Maire, comb,
nov. — Petites dayas peu profondes du Moyen Atlas, sur les calcaires et
CONTRIBUTIONS A L ' É T U D E DE LA FLORE D E L'AFRIQUE DU NORD 37

les b a s a l t e s : d a y a de Tisfoulat, entre A ï n - L e u h et Ouiouane, 1 . 7 0 0 m .


A r i H a y a n , vers 2.3oo m. Plaine d ' A o u a m , entre l ' A r i H a y a n et le R a s
T a r c h a , 1 . 9 7 0 m . D a y a s , près de F A g e l m a n Sidi-Ali-ou-Mohand, 2 . 1 0 0 m .
Cette plante, nouvelle pour l'Afrique, n'était connue que d'une loca-
lité unique dans la Sierra de la Malessa (Espagne), où elle a v a i t été décou-
v e r t e en 1 9 0 0 par R E V E R C H O N . Elle v i t sur le M o y e n A t l a s , dans l'associa-
tion à Mentha Gatlejossei Maire.

3oo. L e u c a n t h e m u m pseudo-Catananche Maire, n. sp. — Perenne


caespitosum. C a u d e x lignosus ramosus ramis brevibus lignosis, vestigiis
foliorum emarcidorum veslitis, nonnullis rosillas foliorum stériles geren-
tibus, aliis in rosulas floríferas abeuntibus. Caules fioriferi e centro rosu-
1 2
larum fertilium adscendentes 1. erecti, herbacei, 4 ~ c m alti, basi t a n -
t u m parce foliati, caeterum nudi 1. i-bracteolati, scapiformes, monocè-
phali, subadpresse villosi pilis basi articulatis (cellulis 3 brevibus), apice
flagello medifixo coronatis. Folia rosularum a m b i t u c u n é a l a 1. cuneato-
o b o v a t a , undique adpresse sericeo-villosa plus minusve argentea, basi in
petiolum usque ad 1,8 cm longum a t t e n u a t a , subaequaliter trisecta, par-
titionibus linearibus integris 1. 2-3-fidis, laciniis omnibus angustis saepius
margine plus m i n u s v e revolutis, apice valde acütis aristulalis. Folia caulina
i-3, inferiora 1-2 conformia sed reduela, superiora 1-2 bracteiformia.
Capitula c u m ligulis 2 - 2 , 0 cm diam. A n t h o d i i subhemisphaerici phylla
omnia late scarioso-marginata margine glabro bicolore (intiis anguste
fusco, e x t u s late hyalino-argenteo), erosulo, dorso herbácea plus minusve
adpresse sericeo-villosa (intimis interdum glabris), nervo medio luce
reflexa v i x n e v i x conspicuo infra apicem r o t u n d a t u m e v a n e s c e n t i ; e x t e -
riora breviora (c. t\ m m longa) oblonga, parte herbácea a basi usque ad
apicem sensim a t t e n u a t a ; intermedia longiora (c. 8 mm), parte herbácea
lineari-lanceolata apice t a n t u m a t t e n u a t a ; intima subaequalia 1. breviora
subconformia. R e c e p t a c u l u m planimi g l a b r u m . Flosculorum radii liguli-
formium, faemineorum, t u b u s v a l d e c o m p l a n a t u s anguste alatus, p a p -
p u m v i x n e v i x superans, ligula elongato-oblonga, 9 - 1 2 x 3,5-5 m m ,
apice 3-crenata, 3-6-nervia, post anthesim refracta, intus alba l. albo-
rosea, e x t u s purpurascens, d e m u m undique purpurascens. Flosculi disci
aurei d e m u m apice purpurascentes, tubo tereti. A c h a e n i a omnia subcon-
formia, oblongo-cylindracea, io-alata alis diametro dimidio achaenii c.
aequilatis, albidis, crassiusculis, in valleculis atro-rufa, basi v i x calloso-
a n n u l a t a . A l a r u m acies e cellulis 1-2 m y x o g e n i s constans ; valleculae v i t t a
atrorufa lata praeditae ; nervi valleculares extrasclerocarpici. C o t y l e -
dones transversae. A c h a e n i a radii c. 3,5 m m longa (pappo excluso) ;
p a p p u s 2 , 0 3 m m longus, membranaceus, coronam c a m p a n u l a t a m obli-
q u a m , subauriculiformem, v i x erosam, albidam, t u b o subaequilongam,
efîormans. A c h a e n i a disci v i x n e v i x breviora ; pappus subconformis
b r e v i o r , i,5 m m longus, t u b o corollino brevior.
38 MÉ.UOIRES DE I.A SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATU11ELJ-.ES DU MA HOC

H a b . in rupestribus arenaceis subalpinis A t l a n t i s Majoris : in m o n t i b u s


supra Tizi-n-Telouet, ad alt. 2 . 5 o o - 3 . o o o m , ubi junio et julio floret.—Typus
in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Foliis, habitu, phyllis margine scarioso-argenteis, pilis mediflxis
L. Catananchem (Ball) Maire in m e n t e m refert, sed a b ilio v a l d e difTert
capitulis minoribus, ligulis intus aíbis 1. albo-roseis nec cremeis, c o t y l e -
donibus tranversis, phyllis intra m a r g i n e m argenteum fusco-cinctis,
achaeniis subconformibus pappo b r e v i coronatis, etc.

3 o i . L e u c a n t h e m u m Redieri Maire, n. sp. — Perenne, caespitosum


C a u d e x lignosus ramosus ramis b r e v i b u s lignosis vestigiis ioliorum
e m a r c i d o r u m vestitis, nonnullis rosulas ioliorum steriles gerentibus, aliis
in rosulas floríferas a b e u n t i b u s . Caules fioriferi e centro rosularum ferti-
lium adscendentes 1. erecti, herbacei, 8-i3 c m alti, basi t a n t u m parce
foliati, caeterum nudi 1. i-bracteolati, scapiformes, monocephali, s u b -
adpresse villosi pilis basiíixis basi articulatis (3-5 cellulis brevibus), apice
in flagellum (usque a d i m m longum) v a l d e flexuosum, a b e u n t i b u s . Folia
rosularum a m b i t u o b o v a t o - c u n e a t a , cinereo-vireniia l. incarta, lindique
sed praesertim subtus et in marginibus adpresse sericeo-villosa, villis in
loborum apicibus longioribus conjertioribus comam sericeam albam ejfor-
mantibus, basi in petiolum 3 - i 5 m m l o n g u m a t t e n u a t a , subaequaliter
usque ad m e d i u m 1. ad a/3 trífida, divisionibus latís inaequaliter 2 - 3 l o b a -
tis lobis o v a t i s acutiusculis saepe mucronatis, margine h a u d revolutis.
Folia caulina i-3, inferiora 1 - 2 conformia sed reducta, superiora 1 - 2
bracteiformia, interdum t a n t u m 1 - 2 bracteiformia. Capitula c u m ligulis
2,5-3 c m diam. A n t h o d i i subhemisphaerici p h y l l a exteriora et m e d i a
dorso plus minusve herbácea, adpresse villosa, late fusco-scarioso-margi-
nata ; interiora parca dorso subscarioso villosa, latissime pallide fusci-
dulo - scarioso - marginata, o b o v a t o - o b l o n g a , apice r o t u n d a t o lacera ;
exteriora oblonga apice a t t e n u a t a breviora ( 2 , 5 - 3 m m ) ; media oblongo-
linearia, apice r o t u n d a t o plus m i n u s v e lacera, longiora (6-7 m m ) ; omnia
nervo medio v i x conspicuo apicem h a u d adtingente praedita. R e c e p t a -
c u l u m c o n v e x i u s c u l u m g l a b r u m t u b e r c u l a t u m . Flosculorum radii ligu-
liformium, faemineorum, t u b u s p a p p u m superans, compressiusculus,
angustissime alatus ; ligula elongato-oblonga, 9-11 x 5-6 m m , apice
3-crenata, alba, d e m u m plus m i n u s v e purpurascens, post anthesim
refracta, 7-10-nervia. Flosculi disci lutei, interdum purpureo-suflusi,
t u b o tereti. A c h a e n i a omnia subconformia, oblongo-cylindracea, 6-7-a/ato
alis d i a m e t r u m achaenii latitudine a e q u a n t i b u s albidis crassiusculis,
in valleculis atro-rufa, basi v i x calloso-annulata. P a p p u s corollae floscu­
lorum disci et ligularum tubi v i x dimidium a e q u a n s . A l a r u m acies e
cellulis m y x o g e n i s i-3-seriatis c o n s t a n s ; valleculae v i t t a atrorufa lata
praeditae ; nervi valleculares extrasclerocarpici. A c h a e n i a radii c. 3 m m
longa (pappo 1 , 2 - 1 , 5 m m longo excluso), disci c. 3 m m longa ( p a p p o
CONTRIBUTIONS A L ' É T U D E D E LA FLORE D E I.'AFRIQUE DU NORD 39

c. î m m longo excluso). P a p p u s m e m b r a n a c e u s coronam p a r u m obli-


q u a m , subauriculiformem, plus minusve eroso-crenatam, albidam, effor-
m a n s . Cotyledones in achaeniis disci transversae, in achaeniis radii antero-
posteriores.
H a b . in rupibus calcareis editis A t l a n t i s Medii : in clivo occidentali
montis B e n i j , ad ait. 2.3oo-2.5oo m, ubi junio floret. — T y p u s in H e r b .
Univers. Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
A b omnibus speciebus africanis primo o b t u t u differt foliorum p a r u m
profunde p a l m a t i f i d a r u m lobis late ovatis. H a b i t u Tanacetum alpinum.
(L.) S c h u l t z - B i p o n t . refert, a quo achaeniis alatis, cellulis m y x o g e n i s
alarum, v i t t i s vallecularibus atrorufis, generice recedit.
N o u s s o m m e s heureiix de dédier cette jolie Marguerite au capitaine
R É D I E R , auquel nous d e v o n s d ' a v o i r pu explorer l ' A r i B e n i j , point culmi­
n a n t de la partie accessible du M o y e n A t l a s .

302. A n a c y c l u s P y r e t h r u m (L.) Cass. v a r microcephalus Maire,


n. v a r . — A t y p o (var typico Maire, nov. nom.) differt caulibus ramosis
polycephalis, capitulis minoribus ; a v a r . depresso (Ball) Maire achaeniis
omnibus late alatis.
H a b . in pascuis subalpinis A t l a n t i s Medii, solo siliceo, ad alt. 1.700-
2.000 m : prope oppidulum D j e b e l H e b b r i , prope T i m h a d i t , B e k r i l , etc.
J u n i o floret. — T y p u s in H e r b . Universitatis Algeriensis e l in H e r b .
Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

303. A n a c y c l u s s u b m e d i a n s Maire, n. sp. — A n n u u s ; r a d i x palaris


gracilis. Caulis erectus, saepe j a m infra m e d i u m ramosus ramis erecto-
patulis, i n t e r d u m subdivaricatis, plerumque iterum ramosis, infernc g l a -
brescens, superne plus minusve villosus. Folia viridia, parce villosa villis
albidis longis flexuosis, 1. glabrescentia, a m b i t u oblonga, tripinnatisecta,
rhachide angustissime alata, laciniis ultimis linearibus acutis mucronatis ;
inferiora plus m i n u s v e petiolata ; media et superiora sessilia. P e d u n c u l i
rigidi sursum incrassati plus minusve villosi. Capitula c u m ligulis 3-4 c m
diam. A n t h o d i i hemisphaerici phylla plus m i n u s v e sericeo-villosa ; e x t e -
riora lanceolata 1. lineari-lanceolata, brevia, acuta, v i x scarioso-marginata ;
intermedia longiora, acutiuscula, scarioso-marginata ; interiora longissima
in appendicem scariosam fuscam, plus minusve erosam, obtusam, g l a b r a m
1. apice ciliatam plus m i n u s v e abrupte attenuata ; intima interdum breviora
apice plus m i n u s v e 2-3-fida. R e c e p t a c u l i breviter conici paleae cartila-
gineae, leviter c o n c a v a e , o b o v a t o - c u n e a t a e , omnes apice a b r u p t e apicu-
latae, infra apiculum glabrum dorso porcissime ciliatae. L i g u l a e faemineae,
numerosae ; limbus albus basi jlavus, exsiccatus i m m u t a t u s , 14-21 x 4>5-
5,5 m m , oblongus, apice subinteger 1. brevissime 3-crenatus crenis plus
m i n u s v e convergentibus ; t u b u s compressus, c. 4 x 0,8 m m , parcissime
glandulosus. Flosculi disci hermaphroditici aurei, e x t u s glandulosi, e x t e -
4o MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES D U -MAROC

riores reguläres, interiores plus minusve irreguläres dentibus 2 p a r u m


longioribus erectiusculis. A c h a e n i a radii o b o v a t o - c u n e a t a , plus m i n u s v e
glanduloso-lineolata, latissime alata alis membranaceis, integris 1. subin-
tegris, apice in auriculam erecto-patulam triangulärem a c u t a m productis ;
achaenia disci conformia sed auriculis o v a t i s erectis, et apice in facie
interna pappo usqne ad basim lacero-fimbriato, auriculas a e q u a n t i praedita.
H a b . in arvis argillaceo-humosis humidis planitiei G h a r b prope Sidi-
Y a y a , ubi martio et aprili floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et
in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
V a l d e affinis A. medianti Murb., a quo differt ligulis longioribus apice
subintegris (nec profunde crenatis crenis haud convergentibus), albis
(nec supra sulphureis et infra ochroleucis), paleis omnibus apiculatis
apiculo glabro, acbaeniis radii auriculis erecto-patulis (nec patulis) prae-
ditis ; achaenüs disci auriculis erectis o v a t i s et pappo usque ad basim fìm-
bria to-lacero auriculas a e q u a n t i (nec auriculis erecto-patulis triangularibus
et p a p p o brevi usque ad m e d i u m lacero) praeditis ; anthodii phyllis inter-
nis in a p p e n d i c e m o b l o n g a m 1. oblongo-linearem g l a b r a m 1. s u b g l a b r a m
plus minusve contractis (nec in a p p e n d i c e m o v a t a m v i x n e v i x attenuatis).
H a b i t u et glabritie A. linearilobum Boiss. et R e u t , refert, a quo recedit
anthodii squamis oblongis 1. oblongo-linearibus, appendice scariosa
praeditis, ligularum t u b o elongato angusto, paleis parce ciliatis, etc.

30.4. A n t h e m i s l a e v i u s c u l a H a m b , et Maire, n. sp. — P l a n t a , u t


v i d e t u r , biennis. R a d i x palaris. Caules a basi ramosi, adscendentes,
ramosi ramis erectis 1. erecto-patulis iterum ramosis, usque a d 4 ° c m alti,
foliosi, parce villosi villis mollibus flexuosis plus minusve adpressis, in
basi articulata 2-3-cellulari mediflxis, teretes, saepe subangulati. Folia
j u n i o r a incana, a d u l t a plus m i n u s v e viridia, sicut caules plus m i n u s v e
villosa, basalia sub anthesi exoleta, inferiora et media a m b i t u oblonga,
sessilia, bipinnatisecta, rhachide anguste alato, laciniis secundi ordinis
linearibus 1. lineari-lanceolatis apice acutis calloso-mucronatis ; superiora
pinnatisecta ; suprema i n t e r d u m integra linearia. Capitula terminalia
ramis longe nudis pedunculata, c u m ligulis c. 2,2-2,8 cm diam. A n t h o d i i
subhemisphaerici p h y l l a i-nervia, lanceolata, viridia, glabra, fusco-sca-
rioso-marginata, exteriora breviora a c u t a , interiora longiora apice in
a p p e n d i c e m scariosam plus m i n u s v e o b t u s a m p r o d u c t a , nervo infra
a p p e n d i c e m evanescenti. R e c e p t a c u l i paleae scariosae lineari-subulatae,
carinatae, apice acutissimo breviter atro-fusco a d m o d u m glabrae, flosculis
m m
breyiores. L i g u l a e faemineae albae ellipticae, 7-8 x 4-5 > 5-8-ner-
viae, apice 3-crenatae, basi in t u b u m compresso-alatum a b r u p t e a t t e n u a -
tae, ovario e v o l u t o sed sterili. Flosculi disci aurei, reguläres, 5-meri ;
corolla tubulosa e x t u s glandulosa o v a r i u m h a u d c a l y p t r a n s ; antherae
h a u d caudiculatae apice appendice glottiformi praeditae. A c h a e n i a radii
a b o r t i v a , disci ochraceo-rufescentia, o b o v a t o - c u n e a t a , hilo basilari
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE D E L'AFRIQUE DU NORD

rhomboideo c o n v e x o , apice truncata, io-costata costis laevibns apice plus


m i n u s v e prominentibus dentiformibus, postice in auriculam brevissimam
p r o d u c t a , inter costas glandulosa glandulis globosis sessilibus nitidis
lutescentibus, 2-2,20 x 0,8-1,2 m m .
Haïr, in cedretis montis T a z z e k a A t l a n t i s Medii septentrionalis, solo
siliceo, ad ait. 1.800-1.980 m., junio florens. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s .
Algeriensis e t in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
A b affinibus A. tuberculata Boiss., A. punctata V a h l , A. pedunculata
Desf., A. montana L . , differt receptaculi paleis lineari-subulatis et a c h a e -
niorum costis l a e v i b u s .

305. O r m e n i s pseudo-Santolina Maire, n. sp. — H a b i t u Santo-


linae Chamaecyparisso L . et Ormenidi africanae (Jord. et Fourr.) R . L i t .
e t Maire a d m o d u m similis ; sed achaenia haud tetragona nervis 4 poste-
rioribus extrasclerocarpicis haud prominulis praedita, cellulis m y x o g e n i s
u n d i q u e v e s t i t a ; et cotyledones antero-posteriores.
H a b . in pascuis rupestribus calcareis aridis A t l a n t i s Medii orientalis,
1.800-2.200 m, ubi julio floret : in monte T a g h z e f t ; in monte T a o u a r i t
T a m o k r a n t supra Enjil. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s Algeriensis et in H e r b .
Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
N o u s donnerons, dans un prochain fascicule, une description plus com-
plète de cette plante remarquable, intermédiaire entre les Ormenis et les
Santolina, si semblable au Santolina Chamaecyparissus qu'il est difficile
de l'en distinguer sans étudier la structure des akènes. Nous avions, en
192З, rapporté la plante au S. Chamaecyparissus, l ' e x a m e n d'akènes
i m m a t u r e s nous a y a n t m o n t r é la présence de 4 nervures, et nous l'avons
indiquée sous ce nom, en 1924, dans nos E t u d e s sur la v é g é t a t i o n et la
flore du G r a n d A t l a s et du M o y e n A t l a s marocains (Mém. Soc. Se. N a t .
Maroc, 7, p . 1З0).

306. Serratula nudicaulis (L.) D . C. v a r . subinermis Coss. —


M o y e n A t l a s : A r i H a y a n , pâturages sur les marnes, 2.З00-2.З00 m. ; rocail-
les basaltiques près de l ' A g e l m a n Sidi-Ali-ou-Mohand, 2.100 m . — P l a n t e
nouvelle pour le M o y e n A t l a s , connue antérieurement uniquement des
m o n t a g n e s de D e m n a t , où elle a v a i t été récoltée par I B R A H I M .

307. G a r t h a m u s calvus (Boiss. et R e u t . ) B a t t . v a r . carlinoides


(Pomel) B a t t . — M o y e n A t l a s : A ï n - L e u h , rocailles calcaires, 1.400-1.600
m . — V a r i é t é nouvelle pour le Maroc.

308. G a r t h a m u s îruticosus Maire, n. sp. — F r u t e x c. 1 m altus,


dumosus, pluricaulis. Caules lignosi usque ad 10 m m crassi, cortice griseo
vestiti, costati, ramosissimi ramis erectis 1. erecto-patulis. R a m i juniores
albidi 1. pallide ochracei, costati, dense spinosi, b r a c h y b l a s t i s axillaribus
plus m i n u s v e foliosis praediti. Folia sessilia, basi 3-nervia, viridia, parce
/,2 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

araneosa, trifida, lacinia media lateralibus c. triplo longiore, 3-nervia,


spiniformi, laciniis lateralibus i-nerviis spiniformibus, diu persistentia.
B r â c h y b l a s t i brevissimi, pulviniformes, albo-lanati, fasciculum foliorum
inermium spinarti fulcrantem subaequantem gerentes, d e m u m aphylli in
ramis vetulis diu persistentes. Folia b r a c h y b l a s t a l i a lanceolata, crassius-
cula, viridia, in pagina superiore parce araneosa 1. glabrescentia, in pagina
inferiore subglabra, basi in petiolum b r e v e m sensim a t t e n u a t a , apice a c u t o
arista b r e v i subspinulosa praedita, integra 1. lobis 2 b r e v i b u s triangularibus
acutis porrectis praedita, basi i-nervia, nervo in limbo ramoso ramis luce
transmissa t a n t u m conspicuis. R a m i fertiles foliis b r a c h y b l a s t i c i s b r e v i s -
simis praediti. Capitula in apice r a m o r u m solitaria, haud pedunculata,
foliis spiniformibus vix neuix trifldis involucrata, involucro parum supe-
rata, interdum s u b c o r y m b o s e disposita. A n t h o d i i oblongi ( i , / i , 6 x r

o,8-i cm), araneosi, p h y l l a omnia adpressa, flavo-viridia ; exteriora bre-


viora, o v a t o - o b l o n g a , a c u m i n a t a , in spinulam m e l l e a m p u n g e n t e m pro-
d u c t a ; intermedia et intima l o n g i o r a , - o b l o n g a 1. lineari-oblonga, apice
in a p p e n d i c e m scariosam t r u n c a t a m , erosam 1. plus m i n u s v e fimbriatam,
spinula minutissima h a u d p u n g e n t i p r a e d i t a m , plus m i n u s v e e v o l u t a m ,
p r o d u c t a . R e c e p t a c u l u m pilis albis achaenio longioribus, p a p p o b r e v i o -
ribus, dense villosum. Flores omnes tubulosi hermaphroditici conformes ;
corolla lutea, in commissuris et in marginibus laciniarum purpureo-
venosa, glabra ; limbus usque ad m e d i u m aequaliter 5-fidus ; tubus p a p p o
longior. F i l a m e n t a supra m e d i u m b a r b u l a t a ; antherae stramineae apice
appendice oblongo-lineari, apice refuso erosa, e a r u m dimidiam p a r t e m
aequanti, praeditae. S t y l u s infra s t i g m a t a brevissima longe pubescens nec
non annulo pilorum longiorum p a t u l o r u m praeditus, haud incrassatus.
A c h a e n i u m o b o v a t o - s u b t e t r a g o n u m , v i x a n g u l a t u m , apice t r u n c a t u m ,
2
griseum, glabrum, lucidum, c. 4 X >5 m m , hilo laterali r h o m b o i d e o
p a r v o . P a p p u s intra apicis achaenii m a r g i n e m a c u t u m s u b e l e v a t u m
insertus, triplex, h a u d deciduus, achaenio c. duplo longior. P a p p i setae
externae breves albidae denticulatae, mediae purpureo-violaceae longae
denticulatae, internae brèves albidae subpaleiformes, apice denticulatae.
H a b . in rupestribus graniticis m o n t a n i s A t l a n t i s Majoris : in ditionis
Mesfioua valle amnis Z a t prope Ouinimsen ad alt. c. 1.600 m, ubi a julio
usque ad a u g u s t u m floret. — T y p u s in Herb. U n i v e r s . Algeriensis et in
H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
A Carthamo mareotico D e l . , q u o d a m m o d o affini, differt caule m a g i s
fruticoso, hilo laterali (nec sublaterali), p a p p i setis h a u d deciduis trifor-
m i b u s , foliis forma v a l d e diversis, utrinque i-spinosis (nec 2 - 3 - d e n t a t o -
spinosis), etc. A b omnibus aliis speciebus generis pappi triplicis setis v i x
n e v i x paleoliformibus (internis exceptis) recedit.
Cette plante a un aspect très particulier et est assez distincte de t o u s
les autres Carthamus pour que nous a y o n s songé un instant à en faire u n
genre n o u v e a u , caractérisé par le pappus triple ; mais nous a v o n s constaté
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE D E LA FLORE D E VAFRIQUE DU NORD

qu'il n ' y a dans ce pappus triple qu'une e x a g é r a t i o n de l'inégalité d e s


paléoles du p a p p u s qu'on observe dans d'autres Caiihamus ; aussi a v o n s -
nous préféré laisser notre plante dans ce genre.

009. Garduncellus rhaponticoides Coss. et D u r . — M o y e n A t l a s :


A r i H a y a n , pelouses sur les marnes vers 2.3oo m . Grand A t l a s : Mesfioua,
T i z i - n - O u g d a l , au pied N . de l'Aouljdid, prairies sur granit, 2.000 m . —
PlanLe nouvelle pour le Maroc.

310. Garduncellus Pomelianus B a t t . v a r . mesatlanticus Maire,,


n. v a r . — A t y p o (var. eu. Pomeliano nov. nom.) differt foliis inferioribus
sub anthesi saepius plus m i n u s v e persistentibus, pinnalijidis segmentis
angustis falciformibus plus m i n u s v e recurvatis plus minusve spinuloso-
dentatis apice spinosis (nec pinnato-dentatis dentibus integris spinosis).
H a b . in pascuis subalpinis A t l a n t i s Medii, solo calcareo nec non
basaltico, ad ait. 1.800-2.200 m : prope m o n t e m H e b b r i ; supra B e k r i t ;
in monte T a g h z e f t , etc. Junio et julio floret. — T y p u s in Herb. U n i v e r s i -
tatis Algeriensis et in H e r b . Inst. Imp. Scient. R a b a t e n s i s .

3 1 1 . Garduus A t l a n t i s H u m b . et Maire, n. sp. — Perennis ; c a u d e x


crassus parce ramosus ; caules fertiles usque ad 4 ° - 5 ° cm altos edens.
Caules adscendentes 1. erecti, costato-sulcati, glabri 1. superne v i x araneosi,
sub capitulis plus m i n u s v e lanuginosi, superne t a n t u m ramosi, rigidi,
dense foliosi, alati alis glabris in lobos o v a t o s longe et valide spinosos
dissectis (spinis lutescentibus nitidis usque ad i 5 m m longis). Folia basa-
lia rosulata sub anthesi plus m i n u s v e persistentia, caulina usque ad capi-
tuia bene e v o l u t a , omnia a m b i t u lanceolata 1. lineari-lanceolata, glabra,
utrinque viridia, pinnatisecta, sessilia, decurrentia (alas caulis formantia) ;
rhachis late alata ; segmenta lateralia alterna, a m b i t u rotundata, l o b a t a
lobis triangulari-lanceolatis apice in spinam v a l i d a m albido-lutescentem,
usque ad 18 m m longam, teretem, abeuntibus, lateraliter interdum spinu­
losis ; s e g m e n t u m terminale lanceolatum, in spinam saepius breviorem
p r o d u c t u m . Capitula pauca, terminalia, subsessilia 1. breviter p e d u n c u -
lata pedunculo e x a l a t o , foliis supremis saepius superata, racemosa 1. s u b -
c o r y m b o s a , 2-2,5 c m longa, hemisphaerica ; anthodii glabrescentis p h y l l a
erecta, anguste lanceolata ; exteriora et intermedia supra medium nervo
medio prominulo et interdum nervis lateralibus 2 prominulis nervato,
apice sensim in spinam validam pungentem, c a n a l i c u l a t a m , s t r a m i n e a m
1. dilute ochraceam, usque ad 20 m m longam, a t t e n u a t a , margine sub
spina parce araneosa, dorso crebre glandulosa glandulis flavo-viridibus
-
minutissimis sessilibus, exteriora intermediis p a r u m breviora ; i n t i m a
breviora, subscariosa, superne e x t u s adpresse pubescentia, breviter et
débiliter spinosa. R e c e p t a c u l u m setosum. A c h a e n i a i m m a t u r a t a n t u m
visa. P a p p i albidi, flosculo parum brevioris, setae denticulatae.
H a b . in lapidosis schistaceis A t l a n t i s Majoris : in ditionis G o u n d a f a
44 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

clivo meridionali montis Erdouz, infra Tizi-n-Zlit, ad ait. 2.700-2.800 m,


ubi julio floret. — Typus in Herb. Univers. Algeriensis et in Herb. Inst.
Imper. Scient. Rabatensis.
Affinis C. cronio Boiss. et Heldr., a quo differì capitulis paullo majo-
ribus, foliis mediis haud usque ad rhachidem dissectis, anthodii phyllis
exterioribus et mediis spina longa valida flores aequante 1. superante (nec
spina brevi) praeditis. A C. tmoleo Boiss. prima et ultima nota difîert,
porro anthodii spinis erectis (nec patulo-recurvis), phyllis intimis spino-
sulis (nec inermibus) ; a C. chrysacantho Ten. recedit spinis longioribus,
anthodii glabrescentis phyllis externis longe spinosis ; a C. onopordioide
Fisch. foliis superioribus haud reductis, capitulis minoribus, phyllis exter-
nis erectis longe spinosis differt.

3 1 2 . Gatananche caerulea L . var. Tlemcenensis Faure. — Moyen


Atlas : Ras-el-Ma, forêts mêlées, sur calcaire, i.65o m. — Variété nou-
velle pour le Maroc.
3 1 3 . Hypochoeris laevigata (Desf.) Ces. P. et G. var. pinnatifida
Doumergue. — Moyen Atlas : rochers calcaires des gorges du Senoual
( M A I R E , 1923) et des sources de l'Oum-er-Rbia ( J A H A N D I E Z , 1924), 1.200-
1.900 m ; rochers calcaires et siliceux des montagnes au-dessus de Taza, à
Mahamran, Daya Chiker, au D j . Tazzeka, 1.200-1.980 m. ( H U M B E R T et
M A I R E ) . — Plante nouvelle pour le Maroc.
Une étude attentive dans la nature et la culture d'une de ces plantes
nous ont montré que les H. leontodontoides Bail et H. angnstifolia R . Lit.
et Maire (pro subspeciebus H. laevigatae) doivent être considérés comme
spécifiquement distincts. Nous donnons ci-dessous une clé permettant de
distinguer facilement ces espèces affines.
Squames involúcrales plus ou moins hispides mais non aranéeuses,
1 scape ordinairement rameux plus ou moins feuille. Soies externes
^ \ du pappus nombreuses... H. laevigata (Desf. ) Ces. P . et G .
j Squames involúcrales à la fois hispides et aranéeuses. Scape simple
f ou peu rameux pourvu seulement de quelques feuilles brac-
téif ormes 2.
Feuilles linéaires-lancéolées. Akènes de 9 mm. (y compris le rostre
long, 3 mm). Soies du pappus i5-20, à peine dilatées à la base,
plumeuses presque jusqu'au sommet. Scape dressé, élevé (attei-
gnant 35 cm) H. angustifolia (R. Lit. et Maire).
m m
Feuilles larges obovales. Akènes de 3,5-4 (y compris le rostre
court, 0,5-0,7 mm). Soies du pappus environ 10, dilatées à la
base. Scape ascendant court H. leontodontoides (Bail).
Feuilles glabres ou à pubescence éparse,
vertes var. eu-leonlodontoides Maire.
\ Feuilles plus ou moins velues, gris-vert var. villosa Maire.
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE D E LA FLORE D E L'AFRIQUE DU NORD

L'H. anguslijolia paraît assez répandu dans le Grand A t l a s et le M o y e n


A t l a s . Nous-le connaissons des localités suivantes : G r a n d A t l a s : Ourika ;
Glaoua, près de la K a s b a de Telouet, 2.000 m . M o y e n A t l a s : B e k r i t ,
A g h b a l o u - n - I m m o u z e r et ruisselets de la vallée du Senoual, en terrain
calcaire, 1.800-1.900 m ; A r i H a y a n , bords des sources, à 2.35o m ; bords
de la Seghina, 1.600 m ; pâturages m a r é c a g e u x sur les marnes et argiles,
vers A i t Makhlouf, 1.400 m .
L'H. anguslijolia a s o u v e n t le port de certaines formes du Leonlodon
aulumnale L . , mais on distingue toujours facilement les deux plantes p a r
les caractères génériques.
L'ff. leontodontoides Bail se présente sous deux variétés. L'H. leonto-
dontoides v a r . eu-leonlodonloides nov. nom., qui constitue le t y p e de l'es-
pèce, est une plante des rochers granitiques et porphyriques, plus rare-
m e n t calcaires, du Grand A t l a s . Nous la connaissons dans la R e r a y a ,
l'Ourika, sur le D j e b e l E r d o u z . Cette variété, cultivée à Alger, y a gardé
ses caractères.
L'H. leontodontoides v a r . villosa Maire n. v a r . (A t y p o difîert foliis plus
m i n u s v e villosis, cinerascentibus) croît le plus s o u v e n t sur les rochers cal-
caires, plus rarement sur les rochers siliceux, dans le Grand A t l a s et le
M o y e n A t l a s . Nous la connaissons des localités suivantes :
Grand A t l a s : Mesfioua, rochers granitiques de l'Aouljdid, 2.5oo-
2.800 m ; D j e b e l E r d o u z , rochers calcaires, 2.400-2.600 m ; Glaoua :
rochers calcaires du T a m r a l t , au sud de la K a s b a de T e l o u e t , 2.100 m.
M o y e n A t l a s : B e k r i t , Tizi-Ali-ou-Mansour, 2.000 m ; A r i H a y a n ,
2.200-2.400 m . ; K h e n e g Merzoul, 1.900 m. ; A r i B e n i j , 2.200-2.500 m.

31 /[. Rhagadiolus edulis Gaertn., B a t t . F l . Algérie, D i c o t y l . p . 533.


— R. rigidus P o m e l . — L i e u x ombragés dans la vallée de l ' O u e d K o r i f l a .
M o y e n A t l a s : chênaies ombreuses : B a b Metik, au-dessus de T a z a , sur cal-
caire, 1.3oo-i.4oo m ; A z r o u , sur schistes, basalte et calcaire, 1.400-1.600 m .

3 1 5 . Leontodon nudicaule (L.) B a n k s ssp. mesorrhynchum Maire,


n. sp. — Difîert a ssp. Rothii (Bail) Schinz et T h e l l . ( = Thrincia hispida
R o t h ) radice perenni, achaeniis disci breviter rostratis (rostro c. i/3 fruc-
tus aequanti), radii brevissime (0,5-0,7 m m ) rostratis ; a ssp. taraxaroide
(Vill.) Schinz et Thell. ( = Thrincia hirta R o t h ) achaeniis radii rostratis
gracilibus, disci gracilibus longius rostratis.
H a b . in uliginosis planitiei Gharb nec non A t l a n t i s Medii, u b i a j u n i o
usque ad a u g u s t u m floret : secus amnem F o u a r a t prope K e n i t r a , ad ait.
c. 10 m ; in A t l a n t e Medio ad lacum Ouiouane, 1.600 m, ad Ras-el-Mas
1.600 m, a d l a c u m Sidi Ali-ou-Mohand, 2.100 m, solo calcareo. — T y p u s
in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s

3 1 6 . A n d r y a l a cedretorum Maire, n. sp. — Biennis l. perennis, pilis
stellatis undique cinerascenti-tomentella. R a d i x crassiuscula palaris, in
/,6 MÉMOIRES D E LA SOCIÉTÉ D E S SCIENCES NATURELLES D U MAROC

caudicem brevem i-pluricipitem a b e u n s . Caules e centro rosulae exsur-


gentes, erecti 1. adscendentes, superne ramosi ramis erecto-patulis r a m u -
losis, rarius a basi ramosi. Folia basalia sub anthesi persistentia, rosulata,
oblonga 1. oblongo-lanceolata, basi sensim in petiolum longiusculum a t t e -
n u a t a , margine remote d e n t a t a 1. sublobata, apice ogivalia obtusa 1. a c u -
tiuscula, u t r i n q u e tomentella, viridi-cinerascentia. Folia caulina interiora
subconformia sed breviora, breviter petiolatà 1. sessilia ; superiora plus
minusve reducta, sessilia, basi v i x a t t e n u a t a 1. r o t u n d a t a , lineari-lanceo-
lata, integra ; suprema saepius linearia a c u t a . Capitula parva (cum ligulis
c. ì cm longa), numerosa, terminalia, in inflorescentiam laxiusculam p r i -
m u m corymbosam, dein plus minusve p a n i c u l a t a m , plus minusve s y m p o -
dice disposita. R a m i inflorescentiae e t a n t h o d i a pilis stellatis dense cano-
t o m e n t o s a nec n o n pilis glanduliferis olivaceo-nigricantibus nonnullis
t o m e n t u m s u p e r a n t i b u s hirtula. Anthodii phylla lanceolato-linearia, intus
g l a b r a canaliculata, extus t o m e n t o s a et hirtulo-glandulosa, apice pilis
albidis flexuosis haud glandulosis comosula, p a p p u m achaeniorum a e q u a n -
tia, d e m u m stellato-patentia. Receptaculi plus minusve convexi areolae
longe setosae. Ligulae aureae basi molliter hirtulae. Achaenia c. 1,7 x
0,4 m m , atro-rufa, costis 10 albidis, subalatis, apice valde dentiformi-
e x c u r r e n t i b u s , a corona brevissima denticulata albida discretis. P a p p i
setae valde deciduae, a basi denticulato-pilosulae.
H a b . in cedretis et quercetis Atlantis Medii, solo calcareo nec non
siliceo, a d alt. 1.500-2.200 m, junio et julio florens : in cedretis m o n t i s
H e b b r i , solo basaltico ; in cedretis oropedii inter Ai'n-Leuh e t Ouiouane,
n e c non faucium amnis Senoual, solo calcareo ; in quercetis prope
Ouiouane et Bekrit, e t c .
A b A. inlegrifolia L. v a r . angustifolia D . C , cui valde affinis, differt
praecipue caudice bienni 1. perenni ( !), ligulis aureis.

317. A n d r y a l a Jahandiezii Maire, n. sp. — Perennis, basi plus


minusve frutescens, pilis stellatis dense incano-tomentosa. Caules erecti
1. adscendentes, ramosi ramis erectis elongatis subvirgatis, apice parce e t
laxe ramosis. Folia caulina interiora obovato-oblonga 1. oblongo-lan-
ceolata, basi in petiolum brevem sensim a t t e n u a t a , margine plus m i n u s v e
u n d u l a t a , apice ogivalia ; caulina superiora oblonga sessilia, basi r o t u n -
d a t a h a u d amplexicaulia, integra, v i x nevix u n d u l a t a , apice plus minusve
r o t u n d a t a ; suprema plus minusve reducta o v a t a basi r o t u n d a t a s u b -
c o r d a t a . Capitula terminalia in s y m p o d i u m disposita, pauca, cum ligulis c.
i,5 cm longa, longiuscule p e d u n c u l a t a , pedunculo saepius ì-foliato. R a m i
inflorescentiae pilis glandulosis expertes dense albo-tomentosi. Anthodii
phylla lanceolato-linearia, plana, extus dense albo-tomentosa e t versus
a p i c e m t i n t e r d u m pilis glandulosis nigricantibus parcissimis praedita,
intus glabra, apice a t t e n u a t a acutiuscula pilis fulvescentibus fasciculatis
eglandulosis flexuosis comosula, p a p p u m achaeniorum a e q u a n t i a , d e m u m
CONTRIBUTIONS A i / É T U D E D E LA FLORE D E L'AFRIQUE D U NORD 47

plus minusve stellato-patentia. Receptaculi plus minusve convexi areolae


longissime setosae. Ligulae aureae basi longe et molliter villosulae. Achae-
nia i,5-2 x o,5-o,7 m m , atro-rufa costis io subconcoloribus apice vix
nevix dentiformi-excurrentibus et in coronulam brevissimam denticula-
t a m a n a s t o m o s a n t i b u s . P a p p i setae valde deciduae a basi denticulato-
pilosulae.
H a b . in arenosis litoris et planitiei provinciae Sous, ubi m a r t i o e t
aprili floret. — T y p i in H e r b . Univers. Algeriensis et in H e r b . Inst.
Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
v a r . t y p i c a Maire. — Achaenia c. 2 x o , 7 m m . — In planitiebus are-
nosis inter flumina Sous et Massa ( M A I R E , 1 9 2 2 ) .
var. m i c r o c a r p a Maire. — Achaenia c. 1,5 x o,5 m m . — In arenosis m a -
ritimis ad meridiem urbis Agadir-n-Ighir ( J A H A N D I E Z , 1 9 2 3 ; M A I R E , 1 9 2 6 ) .
H a b i t u A. spartioidem Pomel saepe refert ; ab ea differt anthodii phyllis
saepius versus apicem pilis glandulosis parcissimis praeditis, capitulis majo-
ribus, i n d u m e n t o h a u d rufescenti. Ab A. pinnatifìda W e b b . ssp. maroccana
Maire differt h a b i t u magis virgato, foliis integris nec lobatis, pilis glan-
duliferis parcissimis. Ab A. ragusina L. recedit foliis integris, habitu magis
virgato, pilis glanduliferis.
Nous sommes h e u r e u x de dédier cette plante à notre excellent ami et
collaborateur J A H A N D I E Z .

3 I 8 . A n d r y a l a A n t o n i i Maire, n. sp. — Perennis, undique pilis


stellatis tomentosa, cinereo-virens. Caudex crassus, lignosus, plus minusve
ramosus. Caules erecti 1. adscendentes, subvirgati, parce ramosi ramis
erectis. Folia caulina interiora anguste, lanceolata basi in petiolum brevem
sensim a t t e n u a t a , apice ogivalia acutiuscula, margine plus minusve den-
t a t a 1. l o b a t a lobis porrectis ; superiora subconformia sed sessilia ; suprema
linearia integra bracteiformia. Capitula terminalia in inflorescentiam
laxiusculam plus minusve sympodialiter dispositi, cum ligulis c. 1 , 2 - 1 , 4 cm
longa, longiuscule p e d u n c u l a t a pedunculo nudo. R a m i inflorescentiae
dense t o m e n t o s i pilis glandulosis nigricantibus parcissimis praediti.
A n t h o d i i phylla e x t u s dense t o m e n t o s a et pilis glandulosis nigricantibus
p r a e d i t a , intus glabra, lineari-lanceolata, subplana, apice longe a t t e n u a t a
acutiuscula, haud comosula, p a p p u m s u b a e q u a n t i a , d e m u m stellato-paten-
tia. Receptaculi plus minusve convexi areolae longissime setosae. Ligulae
aureae ad basim limbi parce ciliatae. Achaenia i , 5 x o , 3 m m , atro-fusca
costis 1 0 albidis apice dentiformi-excurrentibus, a coronula brevissima den-
ticulata discretis. P a p p i setae valde deciduae a basi denticulato-pilosulae.
H a b . in clivis argillaceis aridis ad radices Atlantis Majoris : in ditione
Glaoua prope castellum Enzel, 7 0 0 - 8 0 0 m, ubi junio et julio floret. — T y p u s
in H e r b . Univers. Algeriensis et.in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Valde afiinis A. pinnatifidae Ait., a qua differt caulibus subvirgatis
48 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES, DU MAROC

(habitu A. sparlioidis P o m e l ) , anthodio 8-9 m m longo, foliis angustis


p a r u m lobatis, supremis linearibus integeirimis.
Nous sommes heureux de dédier cet Andryala à notre c o m p a g n o n de
v o y a g e , M. A N T O I N E , Professeur au L y c é e de C a s a b l a n c a , dont les recher­
ches entomologiques ont enrichi considérablement nos connaissances sur
la faune du Grand A t l a s .

3 1 9 . H i e r a c i u m sonchoides A r v e t - T o u v e t ssp. M a i r e i Z a h n , n. ssp.,


in litteris 1925. — « Caulis 4-5 dm altus, gracilis v e l subcrassiusculus,
interne dense deflexo- et subsericeo-pilosus (2-3 m m ) et parcissime g l a n -
dulosus, usque ad a p i c e m sensim minus (albo-) pilosus sed magis magisque
glandulosus, supra m e d i u m v e l profundius (e foliorum caulinorum axillis)
longe ramosus, ramis inferioribus m i n u t e foliatis inferne subpilosis erecto-
p a t e n t i b u s apicem versus 3-6-cephalis. A n t h e l a pleio- v e l s u b p o l y c e p h a l a ,
acladio 2-5 c m longo, ramis ad 5-8, c u m pedicellis plus m i n u s v e cano-
floccosis dense glandulosis (inferioribus exceptis) epilosis, glandulis
mediocriter longis, subtenuibus, subluteolis vel subobscuris ; bracteis
summis subangustis margine pilosis et parce m i n u t e glandulosis, b r a c t e o -
lis angustis glandulosis apice barbulatis. Involucra i o - i 3 m m longa,
globosa, denique crassa, epilosa, eodem m o d o glandulosa u t anthela,
distincte fioccosa, subobscura, squamis sublatiusculis longe acuminatis
acutis, interioribus dilute submarginatis usque ad apicem floccosis et
(praesertim junioribus) eximie pilosulo-barbulatis, externis subangustio-
ribus, acutiusculis, sublaxiusculis. L i g u l a e subcitrinae b r e v i t e r d e n t a t a e
dentibus ciliolatis. S t y l i lutei. F o l i a plus m i n u s v e mollia lutescenti- v e l
subolivaceo-viridia, supra glabra v e l interiora praesertim m a r g i n e m v e r ­
sus parce v e l disperse breviter pilosa, subtus subpilosa, in margine costa-
que dorsali et praesertim in petiolo dense submolliter pilosa ( i - 3 m m ) ,
juniora subtus et praesertim in costa petioloque sericeo-subvillosa, omnia
margine parcissime microglandulosa, subintegra vel basim versus obso­
lete v e l distinctius pluridenticulata v e l infra m e d i u m irregulariter p l u -
ridenticulata v e l dentibus paullo majoribus p a r t i m angustis sublongiori-
bus m u c r o n a t i s aucta, basalia (praesertim in rosulis secundariis) subnu­
merosa v e l pauca, plus m i n u s v e m a g n a , plus m i n u s v e longe anguste a l a t o -
petiolata, exteriora minora v e l p a r v a o b l o n g o - o v a t a v e l late et longe
obelliptica r o t u n d a t o obtusa v e l acutiuscula florendi tempore p a r t i m
emarcida, a b r u p t e v e l plus m i n u s v e cito in petiolum contracta, reliqua
(longa) late o v a t o - v e l elliptico-lanceolata utrinque subcito vel subsensim
a t t e n u a t a m u c r o n a t o - s u b a c u m i n a t a ; caulina 3-6, interiora plus m i u u s v e
m a g n a subcito v e l sensim decrescentia, i m u m a l a t o - s u b p e t i o l a t u m v e l
basi petioliformi sessile subsemiamplectens late o v a t o - vel elliptico-lan-
c e o l a t u m , secundum et saepe t e r t i u m consimile basi s u b a t t e n u a t o -
r o t u n d a t a semiamplectens, reliqua v u l g o (vel j a m secundum) minora
elliptico- vel oblongo-lanceolata magis a c u m i n a t a basi s u b r o t u n d a t a v e l
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE D E L A FLORE D E L'AFRIQUE DU NORD 49

s u b a t t e n u a t a sessilia et distincte vel p a r u m amplectentia, summa saepe


plus minusve bracteiformia (pilosa).
E x s t a t forma 1 lutescens foliis tenuibus lutescentibus, foliis m i n u t e
denticulatis, cito decrescentibus, involucris paullo minoribus, et forma
2 subolivascens, foliis subpapyraceis subolivaceo-viridibus, basim versus
distinctius longius denticulatis, caulinis inferioribus magnis, involucris
submajoribus. » H . Z A H N .
Hab. in Atlantis Medii quercetis umbrosis humidiusculis supra Aïn-
Leuh, in clivo septentrionem spectanle, solo argillaceo-calcareo, ad ait.
1.000-1.600 m, ubi junio floret (MAIRE, 1928). — Typus in H e r b . Univers.
Algeriensis, in H e r b . Inst. I m p . Scient. Rabatensis, et in Herb. H . Z A H N .
« Cette plante est voisine du H. solidagineum F r . ssp. Jahandiezii
Zahn, mais elle s'en distingue très bien p a r sa 'stature plus élevée, les
feuilles caulinaires plus nombreuses, souvent grandes et moins décrois-
santes. Elle se place très bien entre cette sous-espèce et le H. cordifolium
Lap. (eiïocerinthe et neocerinthe Fr., Gouanii A. T.) et à côté du H. son-
choides A. T. Elle a l'aspect de cette dernière espèce intermédiaire (cordi-
folium > praecox) et ressemble beaucoup au H. amplexicaule ssp. pulmo-
narioides ou à la ssp. speluncarum A. T. : ainsi les marges des feuilles por-
tent des poils assez denses, mais p a s de glandes en grand nombre. Cepen-
d a n t on aperçoit, avec une bonne loupe, des microglandes très éparses
Dans le H. sonchoides (incl. ssp. Mairei) est représentée la section Cerin-
thoidea (subsect. Lanifera) avec une petite participation des Amplexi-
caulia et Pulmonarea. Certainement on trouvera aussi dans le H a u t -
Atlas, dans l'avenir, des formes du H. cordifolium L a p . (sensu lato). »
H. ZAHN.

320. E c h i u m m e n t a g e n s e Maire, n. sp. (sect. Eleuiherolepis De


Coincy). — A n n u u m , i-pluricaule. R a d i x gracilis palaris vinosa. Caules
adscendentes humiles (8-15 cm), simplices 1. parcissime ramosi, indu-
m e n t o haud distincte dimorpho vestiti, nempe pilis rigidis erecto-patulis
I. erectis majoribus, mediis, et minoribus immixtis, vix nevix tuberculatis,
albidis. Folia basalia oblongo-spathulata, apice ogivalia, basi in petiolum
longum a t t e n u a t a , i-nervia, margine saepe plus minusve undulata, indu-
mento dimorpho nempe pilis longis validis, erecto-patulis e tubercule
albido reticulato exsurgentibus nec non pilis brevibus gracilibus haud
tuberculatis vestita. Folia caulina sessilia, lanceolata, basi r o t u n d a t a
h a u d dilatata, i n d u m e n t o conformi praedita. Cincinni terminales longius-
culi, laxiusculi, bracteati bracteis lanceolatis, basi paullulum dilalatis,
calyce saepius brevioribus. Flores inferiores brevissime pedicellati pedi-
cellis erectis, superiores sessiles. Calycis laciniae lineares, c. 8 m m longae,
subaequales, obtusae, hirtae, pilis nonnullis tuberculatis. Corolla caeruleo-
violacea, c. 17 m m longa, extus submolliter villosula, limbo p a r u m
obliquo, annulo basali e squamis 10 pilosis discrelis constante. Stamina
Do MÉMOIRES D E LA SOCIÉTÉ D E S SCIENCES NATURELLES D U MAROC

anteriora exserta, fdameniis glabris, antheris elliptico-oblongis lutescen-


t i b u s (in sicco). Stylus inferne hirtulus, superne glaber, apice bifidus laci-
niis vix î m m longis, s t i g m a t a m i n u t a c a p i t a t a pallida. Achaenia с. 2 m m
longa, griseo-rufescentia undique t u b e r c u l a t a et cristulata.
H a b . in rupestribus schistaceis clivi meridionalis Atlantis Majoris:
in valle Mentaga prope Aït-el-Hadj, 600 m, ubi maio e t aprili floret. —
T y p u s in H e r b . Univers. Algeriensis e t in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a -
tensis.
H a b i t u E. setosum Vahl et E. Irygorrhizum Pomel refert, sed a b eis
a n n u l o corollae e squamis distinctis contexto, et aliis no lis recedit. A b
E. velutino De Coincy staminibus glabris, calycis laciniis s u b a e q u a l i b u s ,
i n d u m e n t o foliorum evidentius dimorpho, pilis longis valde tuberculatis,
foliis superioribus basi h a u d dilatatis difïert.

321. A n t i r r h i n u m h i s p a n i c u m Chav. var. ochroleucum Coss. —


A. hispanicum var. glabrescens Lange. — Moyen A t l a s : rochers calcaires
près d'Aziza, au-dessus de l'Oued Amassine, i.35o m ; dans les gorges d u
Senoual, 1.700 m ; à Immouzer des Marmoucha, 1.600 m . — P l a n t e n o u -
velle pour l'Afrique.
s u b v a r . g l a b r u m Maire, n. s u b v a r . — A t y p o v a r i e t a t i s ochroleucae
difïert foliis e t caulibus infra inflorescentiam glaberrimis.
H a b . in rupibus calcareis Atlantis Medii supra L a c u m caeruleum
(Agelman Azigza), ad ait. c. 1.600 m ; in faucibus amnis Amengoust,
i.85o m ; prope Aïn-Leuh, i.45o-1.600 m .

322. A n t i r r h i n u m glutinosum Boiss. e t R e u t . var. oppositifolium


Maire, n. v a r . — A t y p o (var. eu-glutinoso Maire, n o v . nom.) difïert foliis
angustioribus, lanceolatis, oppositis (nec plerisque sparsis).
H a b . in r u p i b u s calcareis A t l a n t i s Medii, a d a i t . 1.200-1.900 m , u b i
junio floret: in faucibus amnis Senoual prope B e k r i t ; a d fontes amnis
Oum-er-Rebia. — T y p u s in H e r b . Univers. Algeriensis e t in H e r b . Inst.
Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

323. T h y m u s Hannonis Maire, n. sp. — Suffruticosus, i5-20 cm


a l t u s . A T. Broussonetii Boiss., cui valde affînis, difïert ramis minus rigidis,
h a u d virgatis ; s t a t u r a humiliore ; h a b i t u dumoso ; foliis (floralibusexclusis)
o m n i b u s basi in petiolum longiusculum longe ciliatum a t t e n u a t i s (nec
superioribus sessilibus basi plus minusve r o t u n d a t i s , inferioribus breviter
petiolatis petiolo glabro), marginibus usque ad m e d i u m longe albidocilia-
tis (nec glabris) ; inflorescentia laxiore et breviore dense et longe albido-
villosa (nec glabrescente) ; foliis floralibus ovato-lanceolatis l. lanceolatis,
basi breviter, apice longe et sensim attenuatis (nec latissime ovatis, basi plus
minusve r o t u n d a t i s , apice a b r u p t e e t breviter acuminatis), longe e t molli-
t e r villosis (nec laxe, breviter et rigide ciliatis), basi 3-nerviis absque
reticulo exteriore (nec 5-nerviis et reticulo nervulorum e x t r a nervos
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 5l

exteriores praeditis) ; inflorescentiae internodiis florumque pedicellis


dense e t longiuscule. villosis (nec breviter pubescenti-tomentellis) ; c a l y c i s
t u b o paullo longiore (2,5 nec 2 m m ) pilis flexuosis d i a m e t r u m suum
a e q u a n t i b u s 1. superantibus undique villoso (nec antice breviter villoso
pilis v i x 1/2 d i a m e t r u m s u u m aequantibus, postice brevissime puberulo) ;
labii c a l y c i n i inferioris superiorem aequantis (nec triente brevioris) den-
tibus longe (nec breviter) ciliatis ; labii calycini superioris dentibus s u b -
aequilatis longioribus, c. 1,2 m m (nec brevioribus, c. 0,8 m m , media
lateralibus latiore), longe et dense villosis (nec parce et breviter hirtulis) ;
corollis hermaphroditicis longioribus e x t u s longius et densius pubescen-
tibus.
H a b . in arganietis calcareis nec non in collibus arenosis Imperii M a r o c -
cani austro-occidentalis : in ditione H a h a prope A ï n - T a r h o u n e s t nec non
prope D a r - K a ï d - T a m r i . Martio et aprili floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s .
Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Cette plante p e u t être considérée comme une sous-espèce du t y p e
p o l y m o r p h e T. Broussonetii B o i s s . ; elle est toutefois bien distincte des
v a r i a t i o n s que nous a v o n s v u e s j u s q u ' i c i par les caractères indiqués. N o u s
la dédions à la mémoire du n a v i g a t e u r carthaginois H A N N O N , premier
e x p l o r a t e u r de la côte où elle croît.

324. Satureia baborensis ( B a t t . ) B r i q u e t . — Calamintha baborensis


B a t t . F l . A l g . , p . 679. — C. grandiflora v a r . breviflora Coss. — M o y e n
A t l a s : cédraies sur calcaire et basalte, 1.800-2.100 m : forêt d ' A z r o u ,
A r i H e b b r i , B e k r i t . — P l a n t e nouvelle pour le Maroc.

325. Euphorbia glebulosa Coss ssp. intermedia Maire, n. ssp. —


A b E. glebulosa t y p i c a (ssp. eu-glebulosa Maire, n o v . nom.) difîert semi
nibus et carunculis u t in ssp. inconspicua (Bail), id est caruncula v a l d e
obtusa, semine tuberculis humilioribus obtusis (nec acutis) exasperato ;
radiis primariis 2-3 ; a ssp. inconspicua (Bail) foliis caulinis linearibus,
foliis bractealibus late ovato-rhomboideis (ut in E. glebulosa), caudice
perenni crassiusculo ; a b ejus v a r . taourirtensi (Batt.) caudice perenni,
foliis omnibus integerrimis, bractealibus lâtius ovato-rhomboideis.
H a b . in rupestribus sehistaceis nec non graniticis A t l a n t i s M a j o r i s ;
in ditione G l a o u a a d A g h b a l o u Mergt, ad ait. c. 1.600-1.700 m ; in ditione
Mesfioua ad radiées montis A o u l j d i d prope Ouinimsen, 1.600-1.700 m . —
T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in H e r b . Inst. Im'p. Scient. R a b a -
tensis.

. 326. Triglochin palustre L . — P â t u r a g e s t o u r b e u x , bords des sour-


ces et des ruisselets du M o y e n A t l a s , sur les calcaires et les marnes : lac
de Ouiouane, 1.600 m ; D a y e t Achlef, 1.600 m ; vallée du Senoual, 1.800 m ;
À ï t Makhlouf, 1.400 m . — P l a n t e nouvelle pour l'Afrique du N o r d .
52 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

327. Platanthera algeriensis B a t t . et T r a b . — M o y e n A t l a s : bords


des ruisseaux, prairies marécageuses : Ras-el-Ma ( M A I R E , 1923) ; A n o c e u r !
( J A H A N D I E Z , 1923). — P l a n t e nouvelle pour le Maroc.

328. Asphodelus roseus H u m b . et Maire, n. sp. — P e r e n n i s , rhizo-


m a t e crassiusculo obliquo praeditus. H e r b a t o t a glaucescens, basi vaginis
emarcidis in fibras plus m i n u s v e solutis tecta. Folia omnia basalia, 3o-
35 c m longa, junciformia, sub fistolosa, striata, ventre obtuse canalicu-
lata. Scapus erectus elatus, usque ad 0,80 m altus, gracilis, teres, fistulosus
in r a c e m u m simplicem l a x u m elongatum desinens. P e d u n c u l u s b r a c t e a m
scariosam viridi-nervosam v a l d e superans, prope basim articulatus, 5-6 m m
longus. Flores 17-18 m m longi ; perigonii stellati tepala rosea n e r v o unico
purpureo praedita ; antherae medifixae luteolae. Capsula i m m a t u r a s u b ­
globosa.
H a b . in cistetis A t l a n t i s Medii septenlrionalis, solo siliceo, junio Hö­
rens : in m o n t e T a z z e k a ad alt. 1.600-1.700 m . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s .
Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
Stirps valde singularis, floribus roseis praedistincta, sectionis n o v a e
Verineopsis t y p u m sistit. Verineopsis a Verineis differt rhizomate, a
Gamonibus foliis junceis subfistulosis.

329. Ó r n i t h o g a l u m pyrenaicum L . v a r . flavescens ( L a m k ) B a k e r .


— M o y e n A t l a s : Ras-el-Ma, rocailles calcaires humeuses, 1.600 m ; A r i
H a y a n , fissures des rochers calcaires, 2.3oo m . — P l a n t e nouvelle pour
le M o y e n A t l a s .

330. Ó r n i t h o g a l u m Kochii P a r i . v a r . elongatum Maire, n. v a r . —


A t y p o differt foliis longissimis s c a p u m saepius v a l d e superantibus, sub
anthesi saepius exoletis ; racemo elongato ; pedunculis fructiferis usque
a d 8 c m elongatis, suberectis, bracteas (usque ad 3 c m longas) v a l d e
superantibus ; a v a r . monticola (Jord. et Fourr.) pedunculis fructiferis
longioribus erectis p a r u m divergentibus, foliis longioribus, tepalis internis
v a l d e obtusis nec acutis.
H a b . in A t l a n t i s Medii pascuis humidiusculis, solo calcareo, ubi junio
floret : prope Ras-el-Ma, 1.600 m ; inter A g h b a l o u L a r b i et l a c u m Sidi
A l i - o u - M o h a n d , 2 . i 5 o m . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis et in
H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .

3 3 1 . Juncus punctorius L . v a r . mauritanicus ( T r a b u t ) B u c h e n a u .


— M o y e n A t l a s : prairies tourbeuses, bords des ruisseaux des terrains
calcaires : R a s el-Ma ; lac de Ouiouane ; B e k r i t ; vallée du Senoual ; i.5oo-
1.900 m .

33?,. Juncus Fontanesii Gay ssp. brachyanthus Trabut var.


CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE D E LA FLORE D E L'AFRIQUE D U NORD 53

melanocephalus T r a b u t . — M o y e n A t l a s : prairies tourbeuses autour d u


lac de Ouiouane, 1.600 m . — P l a n t e nouvelle pour le M o y e n A t l a s .

333. Carex echinata Murr. — C. stellulata G o o d . — G r a n d A t l a s ;


Mesfioua, massif de l ' A o u l j d i d , prairies tourbeuses du T i z i - n - O u g d a l ,
2.000 m . — P l a n t e nouvelle pour l'Afrique d u N o r d .

З24. C a r e x paniculata L . — M o y e n A t l a s : prairies tourbeuses a u t o u r


du l a c de Ouiouane, 1.600 m ( H U . M B E H T e t M A I R E ) . — P l a n t e nouvelle
pour l'Afrique continentale.

335. Carex panicea L . — M o y e n A t l a s : prairies tourbeuses sur c a l ­


caire, a u x sources de l'Oued Ifrane, 1.7З0 m, e t autour du lac de Ouiouane,
1.600 m. — P l a n t e nouvelle pour l'Afrique.

3 3 6 . C a r e x M a i r i i Coss. e t Germ. — M o y e n A t l a s : prairies tour­


beuses, bords des ruisselets sur les calcaires : D a y a Chiker, 1.400 m ;
B e k r i t , vallée du Senoual, 1.800 m ; lac de Ouiouane, 1.600 m ; Ra-s-el-Ma,
1.600 m ; sources de l ' O u e d Ifrane, 1.7З0 m . — P l a n t e nouvelle pour le
Maroc.

337. C a r e x hirta L . — M o y e n A t l a s : grèves humides de l ' A g e l m a n


Sidi A l i - o u - M o h a n d , 2.100 m . ( M A I R E , 192З) ; D a y e t Achlef, prairies maré-
geuses, 1.600 m . ( J A H A N D I E Z , 192З). — P l a n t e nouvelle pour le Maroc.

3 3 8 . C a r e x hordeistichos V i l l . — M o y e n A t l a s : grèves humides de


l ' A g e l m a n Sidi A l i - o u - M o h a n d , 2.100 m. — P l a n t e nouvelle pour le M a r o c .

339. C a r e x flava L . ssp. lepidocarpa (Tausch) Schinz e t K e l l e r . —


M o y e n A t l a s : A r i H a y a n , bords des sources sur les marnes, 2.35o m . —
P l a n t e nouvelle pour l'Afrique d u N o r d .
ssp. Oederi (Ehrh.) A s c h . e t Gr. v a r nevadensis (Boiss. e t R e u t . )
B r i q . — G r a n d A t l a s , fréquent dans les pozzines du massif p o r p h y r i q u e
du T o u b k a l , 2.000-З.200 m . ( R . D E L I T A R D I È R E , 192З ; R . L I T . e t M A I R E ,
1924). — P l a n t e nouvelle pour l'Afrique du N o r d .

340. C a r e x fusca A i l . — M o y e n A t l a s : prairies tourbeuses du lac de


Ouiouane ( J A H A N D I E Z , 1924). Grand A t l a s : prairies humides e t tour­
beuses a u T i z i - n - O u g d a l . dans le massif de l'Aouljdid, 2.000 m . — P l a n t e
nouvelle pour l'Afrique du N o r d .

3 4 1 . Carex binervis Sm. v a r . tingitana Maire, n. v a r . — A t y p o


(var. genuiha Maire n. nom.) differt foliis erectis elongatis culmi 2/З
a e q u a n t i b u s , spicula mascula gracili (2,5 m m crassa nec 4.5 m m ) , s p i -
54 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

culis faemineis cylindraceis (nec oblongo- cylindraceis) usque ad 3,5 c m


m
longis, 4-5 m (nec 5-7 m m ) crassis, ima pedicello e v a g i n a h a u d erum-
p e n t i subsessili, squamis faemineis cupreis, utriculis in rostrum b r e v i o -
riem abruptius contractis.
H a b . in uliginosis prope Promontorium A m p e l u s i u m a d occidentem
urbis Tingidis, solo arenaceo, u b i aprili floret. — T y p u s in H e r b . U n i v e r s .
Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
H a b i t u s C. oranensis T r a b . , a qua differì utriculis praeter nervös m a r -
ginales 2 obsolete nervosis, abruptius et brevius rostratis, squamis faemi-
neis cupreis nec fulvis, spiculis faemineis subsessilibus. A C. punctata
rostro e x t u s scabro recedit.

342. Oryzopsis paradoxa (L.) N u t t a l . — M o y e n A t l a s : chênaies et


cédraies des terrains calcaires, 1.200-1.700 m ; ravins dans la cedraie de
K i s s a r i a , au S. d ' A ï n - L e u h ; forêts mêlées au-dessus du L a c B l e u ( A g e l m a n
A z i g z a ) ; chênaies à M a h a m r a n et B a b - M e t i k , au-dessus de T a z a . —
P l a n t e nouvelle pour le M a r o c .

343. P h l e u m Michelii A i l . — M o y e n A t l a s : pâturages sur basalte


a u pied de l ' A r i H e b b n , 1.900-2.000 m . A r i B e n i j , rocailles calcaires,
2.100-2.400 m . — P l a n t e nouvelle pour l ' A f r i q u e du N o r d .

344- Koeleria splendens Presi. — M o y e n A t l a s : p â t u r a g e s sur


b a s a l t e au pied de l ' A r i H e b b r i , 1.900-2.000 m ; pâturages sur g r a n i t et
schistes cristallins sur le T a z z e k a , 1.700-1.800 m . — P l a n t e nouvelle p o u r
le M a r o c .

345. A v e n a filifolia L a g . — M o y e n A t l a s : rocailles calcaires sur la


crête de l ' A r i B e n i j , 2.3oo-2.5oo m . — P l a n t e nouvelle pour le M o y e n
Atlas.

346. Festuca atlantica D u v . - J o u v e v a r . oxyphylla R . L i t . et Maire,


n o v . v a r . — Dense, caespitosa ; innovationes valde polyphyllae, usque ad
8 folia gerentes. Culmi sat tenues, erecti, rigidi, 12-18 c m alti, infra pani-
c u l a m teretiusculi, striati, scabri, binodes nodo superiore o c c u l t a t o , c. 1/4
culmi sito. V a g i n a e ad m e d i u m usque integrae, caeterum fìssae, glabrae,
laeves, emarcidae interdum d e m u m fìbrosae, laminas emortuas mature
dejicientes ; ligulae brevissimae, c. o,5 m m longae, obsolete biauriculatae,
m m
ciliolulatae. L a m i n a e setaceae, 0,6-0,7 diana., glaucescentes, p l e r u m -
que v a l d e a r c u a t a e et p l u s m i n u s v e circinatae, apice acutissimae pungentes,
sectione o v a t a 1. o v a t o - r o t u n d a t a , e x t u s scaberrimae, intus breviter den-
siusculeque puberulae, 5-costatae, costis p a r u m prominulis, 7- rarius
9-nerviae, fasciculis sclerenchymaticis inferioribus (in sfrata continua
v a l i d a confluentibus) et superioribus instructae ; cellulae sclerenchyma
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 55

t i c a e parietibus semper v a l d e incrassatis, inter se subaequales et iis epi-


dermidis inferioris subaequales 1. paullo minores. P a n i c u l a linearis, stricta,
e r e c t a , brevis, 3-5 c m longa, rhachi ramisque scabris, erecto-adpressis,
î m i s 2, primario 1-2-spiculato, panicula dimidio breviore, in dimidia parte
inferiore nudo, caeteris plerumque i-spiculatis. Spiculae lanceolatae,
p a r u m compressae, virides 1. dilutissime variegatae, plus minusve nitentes,
4-6-florae, sat brèves, 5-6,5 (rarius 7 m m ) longae, rhachilla laevi, interno-
diis c. 1 m m longis. G l u m a e stériles subaequales ; prima 2,5-3 x 1 m m ,
lanceolata, acutiuscula, i-nervia ; secunda 3-3,5 x 1,75 m m , o v a t a ,
1/2-2/3 quartae adtingens, 3-nervia nervis lateralibus usque ad 3/4 e x t e n -
sis, apice plus m i n u s v e obtusiuscula ; utraque m a x i m a parte scariosa,
dorso p u n c t u l a t a , carina scabriuscula. G l u m a e fertiles 3,75-4,5 x 2 m m ,
o v a t a e , m u t i c a e , margine et iifi quarta-parte superiore scariosae, ecostatae,
«carinatae, apice a c u t a t a e . P a l e a g l u m a m aequans, apice breviter biden-
t i c u l a t a , carinis scabra, dorso p u n c t u l a t a . A n t h e r a e 2,5-3 m m longae,
p a l e a dimidia longiores. O v a r i u m ?
H a b . in A t l a n t i s Majoris m o n t e E r d o u z supra oppidum A m s m i z , in
rupestribus calcareis, socia F. maroccana, F. ovina ssp. laevi v a r . gallica
s u b v a r . Hervieri et Velia Mairei, a d ait. 2.5oo-3.ooo m, nec non in lapi-
dosis schistaceis ejusdem montis ad Tizi-n-Zlit, 2.900 m, julio florens
( H U M B E R T et M A I R E ) . — T y p u s in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis, in Herb.
I n s t . Imper. Scient. R a b a t e n s i s et in H e r b . R . D E L I T A R D I È R E .

A v a r . eu-atlantica R . L i t . et Maire, nov. nom. ( = F. atlantica D u v . -


J o u v e , sensu stricto), A t l a n t i s algerici incola, innovationibus foliis nume-
rosioribus praeditis, laminis emortuis citius deciduis, apice acutissimis
p u n g e n t i b u s (nec acutiusculis), spiculis paullo minoribus recedil.

Obs. —• L e sclérenchyme foliaire du v a r . oxyphylla, dont les cellules,


à parois très épaisses, sont peu inégales et non manifestement plus grandes
<pie celles de Fépiderme inférieur, paraît très différent de celui que pos-
sède la majorité des exemplaires du v a r . eu-atlantica algérien, tel qu'il a
été décrit par S A I N T - Y V E S (Candollea, 1, pp. 43 et 45, 1922) (cellules iné-
gales, celles de la région dorsale beaucoup plus développées, à parois
minces, manifestement plus grandes que celles de l'épiderme inférieur) ;
m a i s nous a v o n s t r o u v é chez quelques plantes de provenance algérienne
•(p. e x . : D j e b e l Ouach, leg. C O S S O N , Soc. D a u p h i n . , 1881, n° 3 i o 5 , in H e r b .
R . L I T . ; A t l a s de B l i d a , 1.400 m., B A T T A N D I E R et T R A B U T , Plantes d ' A l g é -
rie, n° 96, in H e r b . R . L I T . ) une structure peu différente de celle que pré-
sente le v a r . oxyphylla, a v e c cellules à parois fortement épaissies et à lumen
r e l a t i v e m e n t réduit. O n peut du reste constater des transitions entre le
t y p e normal et celui dont nous venons de parler jen particulier dans des
spécimens recueillis par D ' A L L E I Z E T T E au Z a c c a r de Miliaria (Herb.
R . L I T . ) OÙ les cellules voisines de l'épiderme, dans la région dorsale, sont
56 MÉMOIRES DK LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

à parois épaisses, tandis que les autres sont faiblement sclérifiées et b e a u -


coup plus grandes].
Il est possible que la manière d'être du sclérenchyme, dans le g r o u p e
atlanlica soit liée a u x conditions stationnelles, h y p o t h è s e qui ne pourra
être vérifiée qu'après des essais de culture ; sans doute en est-il de même-
en ce qui concerne la diminution de la taille et l ' a p p a u v r i s s e m e n t de l a
panicule chez le v a r . oxyphylla, race subalpine et alpine.

Fig. 1. — Festuca Humberlii


Coupe dans le limbe d'une feuille d'innovation.

347. F e s t u c a H u m b e r t i i R . L i t . et Maire, n. sp. — D e n s e caespitosa ;:


innovationes extravaginales. C u l m i erecti, rigidiusculi, ad 35 c m alti, infra
p a n i c u l a m angulati, striati, glabri, laeves, trinodes, nodo superiore n u d o ,
c. 1 / 2 culmi sito. Vaginae fere ad os usque integrae, b a u d i m p l i c a t o - s u l -
catae, glabrae, emarcidae. fuscae baud fibrosae, laminas emortuas r e t i n e n -
tes ; ligulae brevissimae, t r u n c a t a e , fere ad marginem scariosum reductae.
L a m i n a e difformes, laete virides ; i n n o v a t i o n u m l a x e complicatae, s u b -
m m
j u n c e a e 1. junceae, 0,8-0,9 diam., apice obtusae, dorso c a r i n a t a e ,
e x t u s laeves, intus plus m i n u s v e puberulae, 5-costatae, cellulis bullifor-
mibus parvis praeditae, 7-nerviae, fasciculis sclerenchymaticis tenuissimis
2 marginalibus, 1 mediano inferiore et 6-7 superioribus (fig. 1) ; c u l m o r u m
planae, late lineares (usque ad 2 , 8 m m latae), intus multicostatae costis
elevatis pubescentibus, multinerviae (plerumque i3-nerviae), fasciculi
sclerenchymatici marginales et plerumque singulis nervis c o r r e s p o n -
dentes in utraque pagina, inferiores j u x t a nervum dorsalem et nervum
lateralem primarium siti cum Us nervis confluentes, superiores a nervis-
discreti praeter ilium juxta nervum dorsalem (et interdum eum fusta nervum
lateralem primarium) silum, cellulae bulliformes in sinubüs costarum sat
parvae (fig. 2 ) . P a n í c u l a stricta, sublinearis, densiuscula, 7-9rem longa,
rhachi laevi, ramis scabris erecto-adpressis, imis 1 - 2 , primario p l e r u m q u e
CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE DE LA FLORE DE L'AFRIQUE DU NORD 57

5-spiculato panícula dimidia breviore, plerumque in tertia p a r t e inferiore


n u d o . Spiculae oblongo-lanceolatae, virides, laxiuscule 4-5-florae, 8 m m
longnc, ra chilla dorso scabra, internodiis c. 1,20 m m longis. G l u m a e
steriles valde inaequales, prima s u b u l a t a , 3-4 m m longa, acutissima,
mucronulaia, i-nervia, secunda 6-7 x I,5-I-,T5 m m , acutissima mucronata
m u c r o n e usque ad 0,7 m m longo, 3/4 l. plerumque apicem quartae adtin-
gens, 3-nervia nervis lateralibus c. ad m e d i u m evanescentibus, margine
late scariosa ; utraque in carina scabra. Glumae fertiles 6-7 x 1 , 5 - 1 , 7 5 m m
anguste lanceolatae, longe aristatae arista apicali 4-^,5 m m longa, obso-
lete carinatae carina in dimidia parte superiore scabra, margine anguste
scariosa. P a l e a g l u m a m subaequans, apice longe bidentata, carinis scabra,
dorso laevis. A n t h e r a e 2,75-3 m m longae. O v a r i u m apice dense et longe
hispidum.
H a b . in A t l a n t i s Medii m o n t i b u s supra urbem T a z a : in pascuis montis
T a z z e k a , solo siliceo, ad alt. 1.800 m, ubi junio exeunte floret. — T y p u s
in H e r b . U n i v e r s . Algeriensis, in H e r b . Inst. Imper. .Scient. R a b a t e n s i s et
in H e r b . R . DE LlTARDIÈRE.

Fi g. 2. — Fesluca Huimbertii
Coupe clans le limbe d'une feuille de c h a u m e .

Cl. H . H U M B E R T , florae m a r o c c a n a e nec non madagascariensis peri-


tissimo investigatori jure merito dicata.
Species praedistincta, j u x t a F. rubram L . collocanda, a qua eximie
differì praecipue l a m i n a r u m i n n o v a t i o n u m structura, glumis sterilibus
ovarioque.
Cette belle plan Le, bien que présentant quelque ressemblance a v e c le
F. rubra L . ssp. heterophglla ( L a m k ) H a c k , constitue une espèce absolu-
m e n t distincte et parfaitement caractérisée ; elle n'a que des rapports très
éloignés a v e c le F. Yvesii R . L i t . , autre t y p e du groupe rubra.

348. G y m n o g r a m m e leptophylla (L.) D e s v . v a r . pinnata Maire,


n. v a r . — A t y p o differì foliis fertilibus pinnatis 1. subbipinnatis (nec
3-pinnatis), segmentis latis plus m i n u s v e rotundatis 1. late o v a t i s .
H a b . in fissuris umbrosis rupium arenacearum in clivo meridionali
A t l a n t i s Majoris infra j u g u m T e l o u e t , a d alt. 2.3oo m . — T y p u s in Her-
bario Universitatis Algeriensis et in H e r b . Inst. Imper. Scient. R a b a t e n s i s .
58 MÉMOIRES DE LA SOCIÉTÉ DES SCIENCES NATURELLES DU MAROC

3/|t). Oncophorus virens (Sw.) B r i d . — G r a n d A t l a s : R e r a y a , p o z -


zines de la vallée de l'Ouenkriin, 2.700-3.i5o m , sur porphyre (le t y p e e t
la forme compactus L i m p r . ) . — P l a n t e nouvelle pour l'Afrique du N o r d .
r
D é t e r m i n a t i o n du D L . TRABUT.

35o. Tilletia Haynaldiae Maire, n. sp. — In ovariis omnibus p l a n t a e


matricis e v o l u t a ; ovaría sporis repleta elongata saepius oblongo-acumi-
n a t a recta 1. e x t u s c u r v a t a fere corniformia, brunnea, saepe glumellas
v a l d e superantia ; sporae in cumulo atro-fuscae, odorem t r i m e t h y l a m i -
n e u m spirantes, s u b microscopio melleae, globosae 1. subglobosae, i 5 - i 7 [/.
diam., episporio reticulato. R e t i c u l i 2-2,5 y. alti areolae 2-6,5 a latae.
H a b . in ovariis Haynaldiae villosae (Coss. et D u r . ) H a c k , in A t l a n t e
Majore.
A T. triticina R a n o j . e t T. Tritici (Bjerk) W i n t . differì sporis minoribus,
in cumulo atrofuscis, a b ultima porro retículo humiliore, areolis minoribus.
N o u s a v o n s t r o u v é cette Carie assez a b o n d a n t e sur le Haynaldia hor-
deacea a u T i z i - n - O u g d a l , au-dessus d'Ouinimsen, dans les Mesfioua, à
environ 2.000 m . d'altitude, en juillet.

Alger, i 5 juin 1926.

Vous aimerez peut-être aussi