Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/srecardinalissbo04bona
 OPERA OMNIA

SANCTI BONAVENTURyE
mAncon.— mpdiimiB D'oimiiiiiN cbaundib fils.
 S. R. E. CARDINALIS

S. BONAYENTURyE
EX ORDINE MINORUM

EPISCOPl ALBANENSIS, EXIMII ECCLESIiK DOCTOIUS

OPERA 0]\INIA
SIXTI V. I'0NTIFIC1S MAllJll JlSSli DILIGENTISSIME EUENDATA

AcceoiT

SANCTI DOCTORIS VITA, UNA CU M DIATRIBA U STOR I CO-CH R ONOLOG IC O -C R

I I TI C A

EDITIO ACCURATE RECOGNITA

AD FUHaM ET VERtOBEU TESTIMONIOHUM DIBLICOItCM EMIKDATIONEM DENUO KEDUCTA

COBA CT STODIO

A. C. PELTIER
CANONICI ECCLESIiC HEMEN3IS

TOMUS OUARTUS

PARISIIS
LUDOVICUS VIVES, BIBLIOPOLA EDITOR
VIA DELAMBBE, 9

M DCCC LXV
IHl INSTITUTE OF llfEDIAEVAL STUDlES
10 ELi.TSLEV PLACE
TCrlCf. , 5, CANADA,

m 1 G iS31
 AVERTISSEMENT DE L'fiDITEUR

A bien plus juste titre que Charles-Quint h qui du

, reste nous n'avons point h nous

comparer, nous ferons comme cet empereur, et nous continuerons ,

quoique certains

critiques se recrient, a parler en francais k nos amis, en particulier pour les informer

que, grace a rextreme obligeance du Reverendissime abbe de Solesme, Dom Prosper

[
Gueranger, nous pouvons des maintenant leur faire part d'un tresor d'6rudition inti-

tul6 : Prodromus ad opera omnia S. Bonaventurce , elc, agens de ejusvita, doctrina

et scriptis editis ac ineditis, recensque inter vetustos codices manuscriptos inventis,

Bassan. 1767, que sa Reverence a bien voulu mettre knotre disposition. Nous n'avons
pas ete mediocrement salisfait, en trouvant d'avance pleinement confirmee dans ce
docte ouvrage Tappreciation que nous avions ose faire, eu tete de notre premier volume,

de la critique outree des editeurs de Venise sur divers opuscules altribues h notre saint

Docteur. En consequence, a cbaque opuscule que devra contenir la presente edition,

nous joindrons d^sormaisies notes ou prefaces de ce Prodrome qui pourront s'y rapporter,

en prenant Tengagement de les reproduire textuellement. Seulement il est k regretter

que, de fois a autre, Tauteur se soit montre favorable a certaines opinions qui avaient

cours au dernier siecle, et que la secte janseniste avait su accrediter. Nous reviendrons

14-dessus en temps et lieu.

 )

ARGUMENTUM
IN PARTEM POSTERIOREM EXPOSITIONIS
BONAVENTUR^ IN LIBROS SENTENTIARUM.

( Ex Edit. Vat. 1696.

F. ANGELUS ROCCA
CAHERINO AUGUSTINUS APOSTOLICI PALATII SACRISTA

LECTORI

Argumentum (primo) tomo comprehensum, insignem ac facilem sancti BonaventuraB

in duos sententiarum priores libros doctrinam satis luculenter videtur explicasse. Quae

sane argumenti explicatio etsi duobus hisce alteris hbris, tertio sciMcet, et quarto, majori
ex parte pro ipsius Doctoris eruditioue dignoscenda deservire potest , id tamen in primis

sciri veUm, Seraphicum videHcet Doctorem in hoc tertio Sententiarum hbro, caeteris ,
qui
in eum commentarios scripserunt , adeo et doctrina, et docendi lacilitate excelluisse, vix
ut verbis exphcari , aut comprehendi queat : nam communi omnium sententia , primus
Sententiarum hber, Scoto, Doctori subtih ; secundus, ^gidio Columnae Romano , Doctori

fundatissimo; terlius, Bonaventurae , Seraphico Doctori; quartus autem , Richardo de

MediaviUa, seraphici ordinis Doctori, ut aiunt Authorato, peculiari quadam ratione ad-

scribi solent.

Alterum vero ,
quod dicendum superest, ad sacramentorum pertinet institutionem in
quarto libro conscriptam. Hinc, ut sibi Lector caveat , sancti Bonaventurae in hanc rem
sententiae, quae scrupulum injicere possent, una cum earumdem exphcationibus ab
eodem sancto depromptis, hoc subjicientur loco.

a Baptismum, (inquit), Eucharistiam , et Ordinem Christus per seipsum instituit; catera

per Apostolos tanquam ministros. » Et infra : « Sacramentorum institutio respicit Deum,

utauctorem; etApostolos, utministros, in promulgando : et Deo attribuenda est, vel

per Fihum, vel per Spiritum sanctum. B (Lib. IV Sentent., dist. xxui, art. 1 , q. n, in
corp. ) a Confessio fuit a Domino insinuata , ab Apostolis instituta , a sancto Jacobo
 ;

XVI

promulgata. » [ Dist. xvu, part. II, art. i , q. iii, in corp.) — a Conflruiationis sacramentum
Christus non instituif : quia credentes post ascensionem ejus erant confirmandi. Formam
hujus sacramenti , dictante Spiritu Sancto , Apostoli instituerunt : elementum rectores

Ecclesiae, Spiritu Sancto dictante. » (Dist. vii, art. 1, q. u, in corp.) — a Extremae Unctionis
sacramentum ab Apostolis, Spiritu Saocto dictante , fuit institutum ; sed per sanctum

Jacobum promulgatum, sicut efiam confirmationis et confessionis sacramentum.

Apostoli etiam, si , Spirifu Sanclo dictanfe, formam Baptismi a Chrisfo institutam et

confirmatam, ad tempus mutaverunt, quanto magis, quod Christus insinuavit, instituere

potuerunt? » (Dist. xxiu, art. 1, q. u, ia corp.

Hac bunt, quae scrupulum injicere queunt. Sed in ejusdem Doctoris Breviloquio,

part. YI, cap. iv, docte quidem, ut omnia, explicantur in hanc verborum formam : a De
institutione sacramentorum hoc tenendum est , quod sacramenta legis gratiae. Christus

instituit, tanquam iiovi Testamenti mediator, et praecipuus lator legis : in qua vocavit
ad promissa aeterna, dedit praecepfa dirigeutia , et instituit sacramenta sancfificantia. »

Et infra subdit : a Instituit aufem praedicta sacramenta diversimode : quaedam scilicet ex

eis confirmando , approbando, et consummando, ut matrimonium , et pceuitentiam ;

quaedam autem insinuando, et initiando, ut confirmationem, et unctionem extremam ;

quaedam vero initiando, et consummando , et in semetipso suscipiendo , ut sacramentum

baptismi, Eucharislia», et Ordinis. llaec enim tria et plenissime instituit, et etiam primus

suscepit. » Ilaec sanctus Bonavenfura. Idem fere in Centiloquio, part. III, sect. xlvii ;

in Compendio theologicce veritatis, lib. vi, cap. m.

Ex hac distinctione diversimode instituendi sacramenta , clare dignoscitur, quonam
modo dicta sancti Bonaventurae de sacramentis in quarfo libro Sentenliaruin , superiori

loco proposita, intelligi ct explicari queant. Is enim Doctor, dum omnia Ecclesiae

sacramenta a Jesu Christo Domino nostro instiluta fuisse fatelur , ac docet , a sacrosancti
concihi Tridentini canone primo, sess. vn, non est alienus, etiamsi eum ante dictam
synodum tot aunorum intervallo floruisse constet.
Pr.Tfationis (a) loco in hanc alteram partem Commentariorum sancti Bonaventurae. Iterum commendantur
Coramentaria sancti Btmaventurae in quatuor libros Sententiarum. (Ex Prodromo ad Opera omnia
S. Bonaventuroi , coi. 516 et seq., Bassan., 1767).

Hoc tot numero codices manuscripti, tot editiones, tot nomenclatores, totquescriptores,

etiam aequales, aut suppares, testata faciunt, ut frustra sim, si haec ad ipsa comprobanda
velim aliquid addere. Si caetera orania deforeat , unus salis mihi esset Fr. Salimbenus de
Parma, testis contemporaneus, ac etiam oculatus, qui disertissime adseverat, eadem a
nostro Bonaventura facta Parisiis anno 1248. Quod tamen cum grano salis accipiendum est,

dandoantea et postea debitum tempus ad opus adeo grande incipiendum, prosequendum,

perficiendumque : non quod intra unius anni millesimi ducentesimi quadragesimi octavi
angustias illud conceperit, pepereritque. Quod si vel Salimbeni testimonium deesset, satis

eorum auctor deprehenderetur, dum prodit sese, nedum Franciscanum, nedum Alexandri
Alensis discipulum, sed et Bonaventuram Parisiis scribentem. Franciscanum quidem,
dum ait libro secundo ' : a In regula beati Francisci simpliciter prsecipitur, quod illius

regulae professores niliil omnino habeantproprium super terram. » Alexandri Alensis disci-

pulum, dum in eodem secundo Ubro diserte nominat ' « fratem Alexandrum de Ales palrem,

et magistrum nostrum. » Tum etiam Bonaventuram, dum libfo quarto inquit' : a Si unam
haberent institutionem, unum esset nomen, sicut hoc nomen Bonaventura, etc. » Parisiis

quoque scribentem; nam quarlo libro quserens Purgatorii locum determinatum, inter

caetera sic habet ' : « Si dixerimus quod ubi peccaverunt , illud omnino vel incredibile, vel

improbabile est, quod omnes animte, quae Parisiis peccaverunt, Parisiis puniantur. »

c Hinc est, quod nemo vel ex morosioribus criticis, mihi quidem compertis, inventus
est hactenus, qui hujusmodi commentaria fuerit ausus in dubium revocare. Ut quid ergo

in re meridiana luce clariore, atque extra omnis dubitationis aleam posita, tempus pretio-

sissimum terere? Satiusfuerit auctorum, qui in praedictis commentariis citantur, indicem

praebere paulo locupletiorem illo, quem Joannes Balainius Andrius Franciscanus digessit,
ac talis est : Alcuinus, Alexander Papa,Alexander de Ales % Algazel, Ambrosius, Anacletus

• Dist. XUV, art. 3, q. Ii; supra, lom. III, p. 655, col. 2. — « Dist. XIIU, art. 2, q. lli; ibid., p. 151, col. 2.
— >Dist. vm, part. II, art. 2, q. ii ad ili.— * Dist. xx, pait. i, art. I,q. vi. — »u Hajus meniiriit etiam libro IU,
dist. IV, dub, III, ubi ipsum appellat bonx memoricE. »

(c) Haec omissa primo tomo Commeatariorum , huic saltem pavti restituimus.

a
 »

papa, Anselmus, Apparatus ', Apuleius, Aristoteles, Atbanasius, Averroes, Augustinus, Avi-

cenna, Basilius, B. Benedictus abbas, Beda, Bernardus, Boetius, Callistus papa, Canones sacri,

Cassianus, Cassiodorus, Ccelestinus papa, Cbrysostomus, Cicero, Clemens papa, Concilium

Caesariense, ConciiiumCartbagincnse,Concilium Cbalcedonense, Concilium Compendiense,

ConciliumEbberitanum,ConciliumLaodicense,ConciliumLateranense,ConciliumNicaenum,

Concilium Rbemense , Concilium Toletanum, Cyprianus, Damascenus, Decreta, Didymus,

Dionysius, Ecclesia Ambrosiana, Ecclesia Gregoriana, Evaristus papa, Euclides, Eusebius,

Fabianus Papa, Fulgentius, Gelasius Papa, Gilbertus Porretanus % Glossa ordinaria, Glossa
interlinearis, Gratianus, Gregorius papa, Gregorius Nazianzenus, Guillelmus Antisiodorensis,
Guillelnius Parisiensis ' ,
Ilaymo, Ilesycbius, Ilieronynius, Hilarius, Iloratius poeta, Hugo
de S. Yictore, Ilugutio, Innocentius Papa, Joacbim Abbas ••
; Josepbus, Isaac Medicus,

Isidorus, Julius l'apa, Legenda passionis B. Laurentii, Legenda B. Martini, Legenda

S. Genovefae, Legenda S. Nicolai, Leo Papa, liber de Causis, liber de Spiritu et Anima,
\iher de Regulis Fidei, Viher de Ecclesiaslicis Dogmatibus ', \iher Institutionum, Macrobius,

Magister in Historiis, Magister Praipositivus, Magister Sententiarum, Melcbiades Papa,

Mercurius Trismegistus, Nicolaus Papa, Odo Cancellarius ', Origenes, Ovidius Poeta, Pela-

gius Papa, Petrus Cbrysologus arcbiep. Ravenn., Pbilippus Cancellarius ', Pius Papa, Plato,

Porphyrius, Priscianus, Ptolemaeus, Rabanus, Remigius, Ricbardusde S. Victore, Seneca,

Simon Tornacensis, Soterus Papa, Strabo, Symbolum Apostolorum, Symbolum Athanasii,

Symbolum Nicajnum, Theodorus Papa, Victorinus, Urbanus II, Zacbarias Papa.

» Porro, quum ex boc catalogo constet non fuisse quidem a Bonaventura laudatosRaj^mun-
dumde Pennafort, AlbertumMagnum, Tbomamde Aquino, et Yincentium Bellovacensem,
bene vero Alexendrum Alensem, Guillelmum Parisiensem, Odonem Cancellarium, ac Pbi-
bppum itidem Cancellarium, qui intra Bonavenlura tempora in vivis fuere, consequens

est, non posse generatim admitti, quod novissimi (Yeneti) edilores pronunliarunt ' : o Mos
nunquam Scriptorum fuit seculi xui , ut vel in suis firmandis, aut in alienis dogmatibus
evertendis, ad illos confugerent, quibuscum una vixissent. » Certe et Cardinalis Ostiensis,

qui obiit anno 1271, in sua Summa ' citat Fr. Raymundum, quem ferunt e vivis abiisse

auno 1275.
» Quum ilidem constet in prafatis Serapbici Doctoris Commentariis majorem doctrinam
elucere, nolim quis credat ipsum minime habendum eorumdem auc^ore?n...; ad idenim
ipsemetBonaventurasicrespondet '» : aQuadruplexestmodus faciendilibrum. Aliquis enim
scribit alienam maleriam nihil addendo, vel mutando ; et iste mere dicitur Scriptor.

Numquid Ule , qui est Innocenlii IV, lut Uernanli Compostellani S. Bonavcnturffi coa;vi ? Tacuit enim
' 11

nomcn auctoris. » — • « Hunc nominal coiifulaniii gratia. ' « Hune ie novisje testatur Bonavenlura iu lertio —
libro, disl, xvi, arl. I, q. i, adl, liis verbis : « Audivi Parisiensem episcopum Guilielmum referre, » etc —
' a Huuc quoque memorat eoufutatiouis causa. » — ' « In Apologia yauperum attribuil ipse Gennadio Massiliensi. u
— • a S. Bonaventuru! cooivus, queui laudat idem Bouaveulura , dum libro II, art. J, q. 3 ( ubi supra), re-
censet « decem articulos reprobato* ab uuiversilatc magistrorum Parisiensium temporc Episcopi Guilielmi, et
OdoniB cancellarii , » elc. a — ' Lib. ili, dist. xvi, arU 2, q. lll, hic p. S63, col. 2. — • Dialrib. deScriptis S. Bo-
naventura, secl. lli, n. vni, supra , tom. I, p. ui — » Lib. 1, de servis ordin. el eorum manum,— '» lu Proamio
Ub. 1, q. IV, supra, tom. I, p. 20,
 IX

Aliquis scribit aliena addendo, sed non de suo; et isle compilalor dicitur. Aliquis

scribit etaliena, et sua; sed aliena tanquara principalia, et sua tanquam annexa ad eviden-
tiam; et iste dicitur commentator. Aliquis scribit et sua, et aliena ; sed sua tanquam prin-
cipalia, aliena tanquam annexa ad conQrmalionem ; et taiis debet dici auctor. b Itaque

secundum Iiunc quadrupliceni niodum, in praediclis Commentariis Doctor noster quoad prae-

insertos libros Sententiarum Petri Lombardi, est tantummodo Scriptor; quoad praemissas
cxpositiones textus, est ejusdcm Magistri Sententiaium Commentator ; quatenus vero lau-
dali Magistri more ita suas ponit sentenlias, ut patrum majorumque sententiis eas confirmet,
dicendus est auctor, neutiquam vero compilator, sicut in Pharetra. Quapropler ex allato
syllabo nihil in auctoris praejudicium coUigi potest, sed potius quam late ejus eruditio

pateret.

D Neque ampla ejus eruditio constat duntaxat ex citalione Doctorum, sed etiam ex ipsa
doctrina...; quandoquidem et cx veris locis theologicis derivata, et praedicando Dei verbo
perquam accommodata, et reducendis artibus ad theologiam magnopere idonea, et explo-
dendis novitalibus, erroribus, ac haeresibus optime instituta, et ab evanidis Scholae subtili-

tatibus aliena , et illuminando intellectui, inflammandoque afTectui seraphice ordinata,

verbo, pro ratione illius temporis, omnibus numeris absoluta (haec commentaria quisque)

statim intelliget : ut rairum nequaquam sit, si eorum luculenta doctrina Clemens lY pon-

tifex maximus fuerit mirifice delectatus, et scriptores omnis aetatis, contemporanei, quasi
contemporanei, proximiores, remotioresque, cerlatim ea summis laudibus extulere.
» Profecto, quod methodum spectat, nihil desiderari potest ordinatius; quod stylum,
nihil clarius; quod doctrinam, nihil solidius; quod pietatem, nihil sanctius; quod confu-
tationem, nihil modestius; quod assertionera, nihil moderatius; quod demum Dei amorem
et proximi, nihilardentius. Mirandum potius esset, Oudinum' eo processisse, ut utilitatem

aeque in Bonaventurae , ac in Aquinatis doctrina quaereret , desideraretque , ac utrumque

thenonino dente corroderet, nisi aliunde constaret, consuevisse lupos insectari canes, noc-

tuabundos odiohabere lucem, suisque dicteriis tam non potuisse heterodoxum illum Scrip-

torem summis viris nocere, ut lapides, et quidera Sanctuarii, momordisse videatur.

» Caeterum de utilitate doctrinae in praedictis Commentariis traditae, quis sanae mentis du-

bitet, cura praecipue ordinata sit, ut boni fiamus? Quippe, ut egregie disserit Doctor

noster ', o cognitio haec juvat fidem, et fides sic est in intellectu , ut, quantum est de sui
ratione, nata sit movere affectum. » Idque declarat exemplo : c Nam haec cognitio : a Christus

pro nobis mortuus est, » et consimiles, nisi sit homo peccator et durus, movet ad amorem
et devotionem. Non sic ista : a Circulus vincit diametrum, » etc. Sanctam cognitio hoEC

juvat fidem, quara, relictis vanis speculationibus, potissimum insistit exterminandis erro-
ribus, prffiser-tim ea aetate adhuc \1gentibus; tamque 7noj;ei ad amorem, quam, depulsis
depulsis tenebris ab intellectu per peccatum invectis , tota est in eo, ut refrigescentem in

• « Oudinus Casimirus, vir quidem multae lectionls et eruditionis, ac etiam S. Bonaventurse laudator; sed avita
fidei desertor, et Bonavenlurianorum Operum parum squus censor. » Ita editores S. Bonaventurse operum
omnium Supplementi, lom. III, p. 1241, c. 1. — ' Prooem., in libro 1 Sentent., q. iv, sopra, tom. I, p. 19, col. 1.
cordibus charitatem studeat excitare. Item adeo movet ad devotionem, ut liinc ejus auctor

jure meritoque Doctor devotus fuerit nuncupatus.

» Non etiam objeceris in prsfatis Commentariis apocrj'pha nonnulla referri, ac nequi-

dem explodi, ut omnino falsam, Trajani imperatoris ex inferis iiberationem ; hic enim
aliud non conficitur ,
quam Bonaventura; seculo non viguisse tantam artem criticam,

quanta temporibus posterioribus ope detectorum codicum Mss. invaluit. Non usque adeo
tamen inibi fuit expers artis criticse Bonaventura, quin agnoverit, undc fabula purgatorii
S. Palricii orlum habuerit, acquin perspectum habuerit apocryphum esse libellum illum,

quem transtulisse dicitur Hieronymus de Nativitatce Marioe; quin etiam dubitaverit

,
* de
auctoritate Qmstionum novi et veteris Testamenti sub nomine Augustini, eo quod «ibi
multasunt, quae non videntur esse verba Augustini -; » laudavcritque a auctorem hbri de
Animaet Sinritu, sive fuerit Augustinus, sive alius. » Etquamvis librum de Hcbdomadibus
retulerit sub nomine Boetii, qui liber, inscriptus etiam de Paradoxis, videlur polius Alani
de .Alaximis Theologise, ut inquit Catalogus Mss. Angliae ', a Trithenio tamen inter ejusdem
Boetii opera recensetur.

B Quod autem specfat liberationem Trajani ex inferis *, (non absolute, sed hypothetice,

nec in sensu proprio, sed alieno, de pralensa hujusmodi liberatione) fuisse locutum sanc- ,

tum Doctorem non obscuie elicitur ex his ejusdem verbis, quibus ait " : « Si alicui (en

hypothetica ejus locutio) unquam post mortem dedit gratiam, intelligendum est, quod ille

non erat damnatus per sententiam, sicut legitur de Trajano '. Aliqui etiam dicere volue-
runt (en locutio in sensu alieno) quod hoc privilegium speciale fuit, ut Dominus ostenderet,
quantum sanctos suos diligeret : » Similiterintelligendus est S. Docfor de Trajano resusci-
tafo locutus [Exposit. in lib. SapienticB, cap. n). Quibus addimus, haud mirum esse, quod
Bonaventura eamdem (liberationcm cx inferis) sine confutatione retulerit , utpote veritus

cum Pauli et Joannis diaconorum auctoritafem in Vita S. Gregorii, quorum alter, c. 27,

alter, c. 21, lib. II, ejusdem Gregorii precibus liberatum ab gehenna Trajanum imp'era-
torem tradidere, tum orationem de iis qui in fide dormierunt, apud S. Joannem Damas-
cenum, in qua, § 16, invenitur mentio Trajani ex inferis liberati. Mirum potius fuisset, si

Bonaventuraetempore ea ars critica floruissef, qua id omnino supposititium postea agnovere

Bellarminus, Natalis Alexander, Michael le Quien , cardinalis Lambertinus (sive Bene-
dictus XIV 1'apa), etc. : maxime quia iliud ipsum, quod de hujusmodi liberatione ex aliis

oaiTat S. Bonaventura, memorat quoque S. Thomas in Supplem., q. lxxi, art. 5, adS;

quodve in hoc locum D. Thomaehabet Joannes Nicolai, nimirum : «Nec S. Thomasid reci-

pit, sed rejicere propter praesumptam Damasceni auctoritatem nolens, respondere voluit

solum quidquid potuit, supposita ipsiiis veritate; » S. etiam Bonaventurae aptari potest.
Vide sis inter Vitas Romanorum Pontificum Antonii Sandini, vitam S. Gregorii I ; necnon
ejusdem Sandini disputationem xvi, quae est de precibus S. Gregorii pro Trajano; item
< Inlil). III, (liBt. III, part. l.arl. 2,q. ui ad ii, bic, p. 73, col. 2. — « In lib II , dist. xxiv, part. I , art. »,
q. ladi, tom. III, p. ICC, col.2. — »Tom. I,p. 94. — 'Prodrom., lib. II, c. xii, n. 8. — » Sen^en/., lib. IV.ditt.
XX, parl. I, dub. iii. — « In Orat. dc dcfunclU, quae sub S. Dauiasceni noniioe circuuifertur.
 '

XI

Pauluni (irysaldum Ferus. in DeciS. fid. cathol et apost.; ulque Adrianum Florentium
Traject. in xvii Sentcnt., q. de remiss. pcccator. post mortem '.

» Nec opposueris (eumdnm) doruisse Symbolum Nicajni Coneilii (editum) ad confutatio-

nem midtimodarum luercsum pullulantium, alqne inter iias commemorasse fuercsim Euty-
chis et Sestorii, qu;e tamen longe postea pullulavit ; id quippe inteliigeudum est de san-
citisin eodem concilio, per (jfi/ffi possfJit hareses confutari , nedum tunc exortae, sed et
postea exoriturae. Sic ex scriptis Sanctorum Patrum diversae refelluntur hajreses, quae

tamen nondum capnt extulerant, quando illi veteres Patres scripsere. Ita quoque in Conci-

lio Kphesino, an -i3i, contra Neslorium, et in Chalcedonensi , an. 451 , contra Eulychen ad

Nicaenum Symbolum provocatum cst. Id praeterea de Nicaeno Symbolo intelligendum

secundum ea additamenta ,
quae ad pioscrihendas varias haereses postea, majoris explica-

tionis gratia, ipsi accesserunt.

» Quod si ulterius urseris, Bonaventuram ita explicuisse Apostolorum Symbolum, ut

singulosejus articulos apostolis singulis attribuerit, ac Symbolum insuper laudasse sub

nomine Athanasii doctoris prwcipui; hoc esto breve responsum : idipsum alios illustres

viros, tum Bonaventurae eoaevos , tum ipso antiquiores egisse, absque ullo eorum erudi-
tionis ac doctrinae dedecore ac pra-judicio. Incertum quidem id ego quoque agnosco :

novi tamen hinc opinioni favere RuQnum Aquileiensem presbyterum, initio Commenta-
riorum in Symbolum, atque Hincmarum Rhemensem archiepiscopum in epistola adversus
Episcop. Laudunensem item ; S. Leonem, epist. xxvii, al. xm^ ad Pulcheriam Augustam ;

Venantium Fortunatum, hb. II, ubi Symbolum exponens eadem fere habet, quae praefatus

Rufinus, auctoremque sermonis cxv de Tempore inter S. Augustini opera , etc. Unde nil

mirum quod eam ipsam opinionem fuerit Doctor noster amplexus, una cum aliis theologis
plurimis, ut recte monet P. Franciscus Henno '. Contra vero Tillemontium qui ,
' nullo
fundamento nixam putat, videndi clarissimi continuatores Bollandi '.

» Caeterum, quod respicit stj'Ium hujusmodi Commentariorum, scholasticus omnino est,

ac seculo, quo S. Bonaventura scripsit, apprime conveniens, iis etiam ab antiquo Latio
alienis abundans vocahulis, quae ansam recentiorihus criticis praebuerunt rejiciendi, per-
peram tamen, ad apocrypha et spuria, pleraque Bonaventuriana, puta : Alietas, de facili,

rectificare, habilitare, ramificare, etc; neque carens pluribus graecis vocabulis, quorum
ne levem quidem peritiam habuisse Bonaventuram critici ipsi contendunt. An noster Bo-

naventura loquens de distinctione inter ingenitum cum uno n, et ingennitum per duo n,
absque saltem levi grcecce linguceperitia, adseverare potuerit, quod hoec distinctio, etsi

vcdeat apud Groecos, non tamen apud Latinos % dixerint sapientiores : quorum etiam inter-
erit judicare, an idem Bonaventura absque omni linguae graecae sapore scrihere potue-

rit' : Ab hoc nomine Frosopon apud Graecos, tractum est hoc nomen Persona apud

> Vid. praesertim D. Ceillier, Hist. gen. des aut. eccles., tom. XI, p. 380, edit. Vives.— *Tract. II, de Viriutibus,
dispat. I, q. rv, art. 7, concl. i. — ' Memoires eccles. , p. 649. — * Ad diem 15 julii, in Comment. histor. critic.
de Diiis. apcst., n. 6 et 7. — » Vid. Dialrib.de Script. S. Bonav., sect. Ili, n. 3, hujus edit. tom. I, pag. LXlil.
— • Sentent. lib. 1, dist, xui, art. l,q. iv; ibid., p. 228, col. 2.—'' /iirf.,di3t. xxiii, art. 1, q. i, pag. 378, eol. 1.
 ,,

zn
Latinos; » ac dare etiam rationem, cur « Graeci non utantur vocabulo Prosopon in divinis,

quod est idem quod Persona, » quia videlicet a Graeci habebant proprium vocabulum

scilicet Hypostasis, quo utunlur ; et ideo non suut ut nos coacti transferre; » ut alia id

genus plura e graeca lingua apud ipsum petita praetermittam.

» Postremo ad frangendam scioloriim quorumdam audaciam, qui ut eos jure increpant

novissimi editores (Veneti), Bo7iaventurce Commentaria irrident , et respuunt, ea ratione

ducti, quod nudam et scholasticam garrulitatem complecti credant; remiserim illos ad

(tot) illustres scriptores, (qui) dicta Commentaria nostro Doctori non tantum adserunt, sed
eliam aliis commendant ; heic vero unice objecerim praeclarissimum virum Franciscum
Petrarcam, cui adeo Bonaventurae opera non reddiderunt nudam et scholasticam garru-

litatem, ut inter viros claros, ac principes theologos ex Italia, qui studium Parisiense prae-

cipue illustrarunt, nominarit ' PeirMm Lombardum Novariensem, Thomam de Aquino,

Bonaventuram de Balneo Regio, etc. Objecerim quoque absolutissimum doctorem theolo-

gum Joannem Majorem, qui post Hugonem sancti Victoris, Altisiodorum, et ante /iichar-

dum Mediltonem, Doctorem subtilem, et Adam, enumerare inter sapientes non dubitavit •
Doctorem Seraphicum. Illos itidem, quibus doctrina sancti Bonaventurae, in praediclis

Commentariis contenta, eo nomine non probatur, quod extraueas quasdam habent opinio-
nes, a communi theologorum sententia alienas, amandaverim ad Petrum Trigosum, a quo
in Praefalione Summae theologicae egregie confutantur, necnon ad auctorem Prologi
alterius, praefixi Summce Fr. Ra^Tierii dc Pisis, ordinis Praedicatorum, ubi dicitur : o Con-
tra diversitatem opinionum sequuntur in hoc opere opiniones magis communes, et magis
approbatae per Ecclesiam catholicam, quales sunt S. Thomae de Aquino, et Doctoris antiqui

Alexandri de Ales, atque Doctoris Seraphici Bonaventurae cardinalis, etc.

• In iDTecliva, sive EpisU cont. Gallum ad Hiigutionem de Thicnis. — ' Sent., lib. IV, dist. x, q. iji, fol. 50
edit. Jodoci Bailii Ascensii, 1519.
 ) ,

ANIMADVERSIO

IN DIST. III nUJUS LIBRI TERTII. PART. I, ART. I

, Q. I :

AN CARO VIRGINIS SANCTIFICATA FUERIT ANTE ANIMATIONEll.

( Ex eodem, col. 34 , 35.

« lUud peculiari memoria dignum mihi videtur, quod jussum est (in Comiliis generali-

bus ordinis S. Francisci Pisis habitis anno 12G3 in fesfo Pentecostes), ut praeler alia nova
festa, qiiae non vacat commemorare, nova (estivitas admitteretur in Ordine Concpptionis

deatce Yirginis Marice.Jlmc enim illud est consectarium , in hoc Capitulo Bonavenluram
nostrum, utpote quia ipsi serius (a) innotuit pia Romanae curise consuetudo tale festum

celebrandi ', pro sua animi docilitate, ac pietate erga sanctissimam Virginem Dei Matrem,

mutasse sententiam , et retractasse quae e subselliis Parisiensibus antea dixerat, suisque

Commentariis in librum tertium Sententiarum inseruerat.

B Adeo autem sjmctus Doctor vel in antecessum procul fuit a vituperandls cultoribus

Conceptionis beatae Mariae Virginis, ut disertissimis verbis dixerit, atque concluserit :

« Quacumque ergo hora, quacumque die aliquis fidelium cum totis praecordiis atque vis-

ceribus honorat Yirginem , increpandus non est pertinaciter , ne ipsius Yirginis animad-
versio incurratur, quae auxiliatrix et amatrix est omnium suorum fidelium laudatorum

sicut illi qui tales sunt , experimento multiplici cognoverunt. » Quare mirandum non est,

si Parisiensis quoque Universifas, decretum quod contra immaculatam Deiparae conceptio-

nem egerat, revocaverit, contrariumque docere vetuerit. » Prodrom. ad opera omnia
S. Bonaventurce, ex typogr. Bassan., 1767, p. 34-35.

' De illa consuetudine testantur duo coaevi scriptores, Fr, Bartholomaeus de Tridentino, ordinis Praedicato-

rum, in tribus .Mss. codicibus Sangeorgiano, Barberino et Trombelliano, ac Bartbolomaeus Brixiensii in suo
Reperlorio apud Bernardluum de Bustis.
(a) /n ipso Prodromo, edit. bassan., legitur securius.
 )

ELOGIUM HENRICI DE GANDAVO

( De iUustrissimis Eccksia script., cap. Lxvii.

Bonaventura natione Italicus, et ipse ordinis Fratrum Minorum, qui etiam Parisiis

theologicae scholae praefuit, scripsit in quatuor libros Sententiarum magistri Petri opuscu-

lum magnae subtilitatis.

ELOGIUM SANCTI ANTONINI, ARCniEPISCOPI FLORENTINI

( Part. III, Chron.. tit. XXIV, c. viii. )

Bonaventura sicut in luminibus scientiarum, et maxime in scripturis sanctis videbatur

mira capacitate proficere , ita et in devotionis gratia continuum sumebat gratiae

incrementuiu. Siquidem omnem veritatem, quam percipiebat intellectu, ad formam

orationis et laudationis di\inae reducens , continuo ruminabat affectu. Hinc factum est,

ut in septimo anno post ingressum ordinis Sententias Parisiis legeret. Et scriptum

notabile et devotum edidit super quatuor libros Sententiarum , ibique recepit cathedram

magistralem.
 ;,: ,

S. R. E. CAIIBINALIS

SANCTl BONAVENTUR^
EPISCOPI ALBAiSENSIS, EXIMII ECCLESIiE DOCTORIS

IN TEIlTIUiM LinRUM SENTENTIARUM

PROOEMIUM
Deus qui dives est in misericordia, prop-
,
peccatumin mundiim intravit,et perpec-
ternimiam charitatem stiam, qua dilexit catum mors , ita et in omnes (c) mors per-
nos, cum esscmus mortui pcccatis, convivi- transiit, in quo omnes peccaverunt Et quia .

ficavit nos [a) Christo , ciijus gratia salvati in alio et peralium peccaverunt, ideo repa-
estis. Verbum istud scribitur ad Ephesios ' rabiliter ceciderunt. Persona vero Repara-
in quo iusinualur nobis noslrai redemptio- loris notatur, cum dicitur : Convivificavit
nis niyslerium , ac per haec verba nianifes- nos Christo. Nam Chrislus fuit , in quo facla

tatur nobis subjectum Libri Sententiarum : fuit haec reconciliatio , sicut scrihitur ad Co-
et specialiter quantum ad tertiam parleni lossenses ' .•
In ipso complacuit omnem ple-
ipsius, in quaexplicatur nostra? redemptio- nitudinem inhabitare , et per eum reconci-
nis sacramcntum factae per Christura. Pos- omnia in ipsum, pacificans (d) per san-
liare
sunt autem in hoc verbo quatuor notari per- guinem crucis ejus, sive quw in calis ,sive
linentia ad reparationem generis humani quw in terris sunt. Salus vero hominis re-
quorum primumest auctor reparationis; se- parali tangitur in hoc, quod dicitur : Cujus
cundum est lapsus reparabilis tertium par- ; gratia salvati estis, etc. Cum enim merito
sona Repar.atoris quartum autem et ulti- ;
passionis Christi collata est efficacia sacra-
mum salus hominis reparati. Auctor autem mentis, ut per ea infirmis detur gratia sa-
reparationis notatur, cum
Beus qui dicitur : nativa , secundum
ad Titum ' illud ; Secun-
dives , etc. Ipse enim in sua largiflua mise- dum misericordiam suam salvos nos fecitper
ricordia, non aliunde luotus, disposuit re- lavacrum regenerationis , et renovationis
parare genus humanum , sicut scribitur iu Spiritus Sancti, quem effudit in nobis [e)

Joanne ' : Sic Deus dilexit mundum, ut fi- abunde per Jesum Christum. De his quatuor
lium suum unigenitum daret, ut omnis qui simul habelur ad Romanos iu quodam loco (/")
credit in ipsum, non pereat. Lapsus vero re- ubi sic ait * : Commendat autem Deus cha-
parabilis, cumdicitur : Cum essemus mortui ritatem suam in nobis ; ecce Auctor repara-
peccatis. Peccatum enim primi parentis erat tionis : Cum adhuc peccatores essemus; ecce
causa nostrae mortis, per quem a statu inno- lapsus reparabilis : Christus pro nobis mor-
centiae prolapsum fuit genus humanum [b) tuus est ; in quo persona notatur Reparato-
quod scribitur ' : Sicut per unum hominem ris : Multo magis justificati nunc per san-

^ Ephes., II, 4, 5.— * Joan., Iil, 16. — 'fiow., V, 12. (u) Suppl. i.'i. — (6) Suppl. homines. — (c) CcBt. edit.
— » Cotos., I, 19 , 20. — 5 Til., III , 3 ,
— ftom.
6. « v, Siippl. secundum. — (d)Cat. edit. omnia : >n ii.sum pn-
8, 9. cificans. — (e) Vulg. nos. — {f) CcbI. edit. verbo.

TOM. IV.
 SENTENTIARUM LIR. III.

guinem ipsius, salvati ia) erimus ab ira per tw : et vita et vidimus

manifestata est, et ,

ipsum;eccc salus hominis reiiai-ali. testamur, et annunciamus vobis vitam wter-

Dirisio Et seciindum bxc quatuor, quaj in prai- nam : et sic dum ' in terris est visus, et cum
totiui li-

bri Sen- dicta auctoritate describunfur, quatuor suiit hominibus conversatus est, Deus nos convi-
leatit-
rum.
libri sententiarum. Nam in primo libro agi- vificavit cum Christo , dum vivere nos fecit
tur de reparationis Auctore , utpote de beafa cum ipso.

Trinitate. In secundo vero agitur de persona Convificavit etiam nos per Christum, dum
reparabili , utpofe de homine cadente a stafu nos a morte eripuit per mortem ipsius, se-
conditionis et innocentise. In tertio agitur de cundum illud primae Petri capite tertio ' :

persona Reparatoris , utpote de Christo Deo Christus semel pro peccatis nostris mortuus
et homine. In quarto vero agitur de hominis est, justus pro injiistis, ut nos offerret Deo.
reparati salute ,
quai quidem consistit in ex- Dum e:go Christus vitam suam pro nobis
piatione culpae, et amotione omnis miseriae. posuit, Deus per ipsuin genus humanum
Et sic patet quomodo iste totalis liber versa- mortuum vivificavit. Postremo secundum
tur circa nostrae reparalionis mysterium ex- Chrisfum nos vivificavit, dum ad ejusexem-
pUcandum ; specialiori tamen modo hocspec- plum nos per viam vitae direxit, juxta illud
tat ad tertium librum, in quo manifestatur, Psalmi '^
: ^otas mihi fecisti vias vitoe. No-
qualiter convivificati sumus per Christum. tas nobis fecit vias vitae , dum nobis fidem ,

Et hoc notat Apostolus in verbo praedicto, etspem, et charitatem , et dona gratiarum

cum dixit : Convivificavit nos Christo ; qaia. distribuit, et mandata adjunxit, in quibus
Deus vivificavit nos in Christo , cum Christo, ipse Christus ambulavit, et in quibus con-
per Christum, et secundum Christum. sistit via vitae ,
per quam Christus nos do-
Primo ergo Deus convivificavit nos in cuit ambulare. Deus ergo nos vivificavit se-
Christo : quia in persona ejus mortalifatem cundum Christum, quia ad viam dirigit imi-
nostram vifae sociavit, secundum illud Joan- tatores ipsius. De his quatuor simul habetur
nis ' .• Sicut Pater habct vitam in semetipso, ad Philippenses * Exinanivit semetipsum, .•

ita etFHio dedit habere vitam in semetipso. formam servi accipiens ; ecce primum sci- ,

Si ergo vitam iiabet Filius insemetipso, dum licet quod mortalitatera nostram vitae suae

sibi morfalifatem nostrani assumpsit, nos univit : In similitudinem hominum factus,

immortali vitae sociavit , ac per hoc in se- et habitu iiiventus iit homo ; ecce secundura,
metipso conviviflcavit. Convivificavit nos videlicet quod cum hominibus ut homo
etiam cum Christo, dum ipse Christus, qui vixit : Uumiliavit semetipsum usque ad
vita erat, inter mortales homines vixit, se- mortem;ecc.ti tertium, videlicet, quod per
cundum illud quod dicif ur in Joanne * .•
Qitod mortem suam nos a morte liberavit Prop- :

fuit ab initio , quod audivimus, quod vidi- ter quod et Deus exaltavit iUum; ecce quar-
mus ocAdis nostris quod perspeximus , , et tum, quod videlicet post mortem multos ha-
manus nostrce contrectaverunt de Verbo vi- buit sequaces, et imitatores credentes in
eum.
i Joan., V, 26. - <l Joan., r, 1. — ' Bar., iii, 38.—
» I Petr. , III , 18. — ' Ps. .xv, 1 1 . — • Philip. , ii , 7,
8, ». (a) Vulg. nunc sanctificati in sanguine ipsius, salvi.
 LIBER TERTIUS

DE INGARNATIONE VERBI,
ALIISQUE AD IIOC SPECTANTIIJUS.

DISTINCTIO I

DE INCARNATIONE VERBI, QUA FILIUS INCARNATUS EST , NON PATER , AUT SPIRITUS SANCTUS.

Cum venit igiluv pleiiiti/do temporis, ut ait Apostolus ', 7nisit Deus filium suwn, fac- 0^
uniuue
tum de muliere, factum sub leyc, itt eos qui sub lege erant redimeret, ut in adoptionem natura-
rurn in
filiorum Dei reciperemur (a). Tempus autem plenitudinis dicitur tempus gratiae, quod (Ihristo

ab adventu Salvatoris exordium sumpsit. Hoc est tempus miserendi, et annus benigni- " panc

tatis, in quo ijratia et veritas per Jesum Christum facta est : gratia, quia per charita- assumeu-
. . tis.

tem impletur quod inlege praecipiebatur ; veritas, quia per Christi adventum exhibetur
atque perficitur humanae redemptionis sponsio facta ab antiquo. Filii ergo missio est
ipsa incarnatio. Eo enim missus est, quod in forma hominis mundo visibilis apparuit,

de quo supra ' suflBcienter dictum est.

Diligenter vero annotandum est, quare Filius, non Pater vel Spiritus sanctus, est in- Ouare

carnatus. Solus namque Filius hominem assumpsit. Quod utique congruo ordine atque carocm

alto Dei sapientia fecit consilio, ut Deus qui in sapientia sua mundum condiderat, secun- s'"'""on

dum illud * : Omnia in sapieiitia fecisti, Domine, " quce in coelis simt, et quce in terris, ,,,|*'spi.

restauraret in eadem. Haec est mulier evangelica *, quae accendit lucernam, et drachmam /''"^

decimam, quae perdita fuerat, reperit : sapientia scilicet Patris, quae testam humanae in- ^'™^

finuitatis lumine suae divinitatis accendit, perditumque hominem reparavit, nomine

regis et imagine insignitum. Ideo etiam Filius missus est, et non Pater, quia congruen- secuuda
ratiu.
lius mitti debebat qui est ab alio, quam qui a nullo est. Filius autem a Patre est ; Pater
vero a nullo est. Ut enim ait Augustinus in libro de Trinitate ' : « Non enim habet de
quo sit. » Sicut ergo Pater geuuit, Filius genitus est, ita congrue Pater misit, Filius
missus est. Ab illo enim convenienter mittitur Dei Verbum, cujus est Verbum ab ; illo

mittitur, de quo natum est: mittitur, quod genitum est; Pater vero qui misit, a nullo
est. Ideoque Pater missus non est, ne si mitteretur, ab alio esse putaretur. Missus est
ergo primo Filius, quia a solo Patre est; deinde etiam Spirilus sanctus, qui est a Patre
et Filio : sed Filius solus in carne missus est, non Spii'itus sanctus, sicut nec Patre.
Quod ideo factum est, ut qui erat in divinitate Dei filius, in humanitate fieret hominis

' Gat., IV, 4. — « Joan., I, 17. — 3 Toto secundo libro. — * Ps. ci II , 24. — ' Ephes., i, 10. — « Luc, xv, 9.
— > Aug., de Trin., lib. IV, c. xs , n. 28.
(a) Vulg. adoptionem fiUorum reciperemus.
 i SENTENTIARITM LIB. Ili.

Terii» filius. NoH Pater, vel Spirilus sauctus carnem irnluit, ne alius in diviuitate esset filius,

alius in humanitate; et ne idera esset pater et filius, si Deus Pater de homine nascere-
tur. Unde Augustinus de '
Ecclesiasticis Dogmatibus : « Non Pater carnem assumpsit,
neque Spiritus sanctus, sed Filius tantum, utqui erat in divinilate Dei filius, ipse fieret

in homine hominis filius, ne filii noinen ad allerum transiret, qui noa esset aeterua na-
tivitate filius. Dei ergo filius hominis factus est filius, natus secundum veritatem na-
turae ex Deo Dei filius, et secundum veritatem naturae ex homine hominis filius, ut ve-
ritas geniti non adoptione, non appellatione, sed in utraque nativitate filii nomen nas-
cendo habeiet, ut esset verus Deus et verus homo unus filius. Non ergo duos Christos,

neque duos filios, sed Deum et hominem unum filium, quem propterea et unigenitum
dicimus, manentem in duabus subslantiis, sicut ei naturae veritas contulit, non confusis
naluris neque mixtis, sicut Timotheani volunt, sed societate unitis. Ecce habes quare
Filius, non Pater vel Spiritus sanctus, carnem assumpserit.
utrum Si vero quaeritur utruiu Pater vel Spiritus sanctus incarnari potuerit, vel etiam modo
splruLt'
possit, sane responderi posset, et potuisse olim, et posse nunccarnem sumere et homi-

'itueru
^^^ ^"^" ^^^ Patrem, quam Spiritum sanctum : sicut enim Filius homo factus est, ita
incar^.
Pgter vcl Splritus sanctus potuit, et potest.
possit.
Sed forte aliqui dicent : Cum indivisa sint opera Trinitatis, si Filius carnem assump-
lius.qui sit, tunc Pater et Spiritus sanctus; quia si Filius carnem assumpsit, nec hoc fecit Pater,

wnem vel Spiritus sanctus, non omne quod facit Filius, facit et Pater, el Spiritus sanctus : at

"lufuirt
" omnia simul Pater et Filius et amhorum Spiritus pariter el concorditer operantur » *

Io"non
^^ quod dicimus, quia nihil operatur Filius siue Patre et Spiritu sancto, sed una estho-
Paier, rum trium operalio indivisa et indissimilis; et tamen Filius, non Paler vel Spiritus sanc-
ritns tus,carnem assumpsit.
'
Ipsam
'
tamen carnis assumptionem Trinitas operata est, sicut Au-
uncttu. .

gustinus' dicit in libro de Fide ad Petrum : « Reconciliati snmus per solum Filium secun-
dum carnem, sed non soli Filio secundum deitatem. Trinitas enim nos sibi reconcilia-

vit, per hoc quod solum Verbum carnem ipsa Trinilas fecit. » Trinilas ergo carnis as-
sumptionem fecit, sed Verbo, non Patri vel Spiritui sancto. Si enim Pater sibi, et Filius

sibi, vel Pater Filio, et Filius Patri carnis assumptionem operatus esset, jam non eadem
esset operatio utriusque, sed divisa. Sed sicut inseparabilis et indivisa est unitas sub-

stantiae trium, ut ait Auguslinus ' in librorfe Trinitate, ita et operatio; non tamen eam-
dem Trinitatem natam de Virgine, crucifixam, et sepultam catholici tractatores docue-
runt, sed tantummodo Filium eamdem Trinilatemin specie columbae ' descendisse
; nec
super Jesum, sed tantum Spiritum sanctum; nec eamdem dixisse de coelo • lu es :

Filius 7neus ; sed tanlum Palris vocem fuisse ad Filium factam, quamvis Pater et Filius
et Spirilus sanctus, sicut iuseparabiles sunt, ita et inseparabiliter operentur. Uaec eliam
mea fides est, quoniam quidem haec est calholica fides. Licet ergo solus Filius carnem
assumpserit, ipsam tamen incarnalionem cum Patre et Spiritu sancto operatus est.
' Imo (iPiinad., de Eccles. Dogm., c. II.— « Aug., rfe Tnn.,\\h. XIII, c. ii. — ' Imo FulRent,, de Fide ad Petr.,
C. II, u. 23. — » Aug., de Trin., lib. 1, c. IV, n. 1, quoad aeasum. —* Matth.. m, 16. — • Uarc., l, H.
 : ::

DISTINCT. I. 5

Iresparles : iii primaostondit Magistcr, quod

in Christo fuit iiiiionaturarnin diversarum;
EXPOSITIO TEXTUS.
in secunda vero ostendit uniendi et assu-

Cum Tenit igitur pleniludo tcinporis , etc mendi modum , infra " : Prwterca inquiri
oportet ; m lertia vero, qiialiter piT illam

Di<iiio.
Cum inlentlat determin.ire Masister, qua- unionem fiat communicatio idiomatum et

liter iios Deus Christo coiivivilicavit, lilter proprietatiiin , infra ' : Post pra^dicta in-
iste (lividi laabet in quatuor partes, secun- quiri debet 1 etc. Prima pars dividitur in

dum quatuor quaj praHlicta sunt : in qua- duas : in prima agilur de unione nafura-
rum prima Magister determinat de unioiie rum; in secunda, de Christi conceptione,
ualiirarum in Cliristo, per qiiam dicimur infra « : Quwrituretiamdecarne Verbi, elc.

convivificari in Christo ; in secunda vero Priina pars dividifur in duas partes : in

determinat, quaiiter se nostris infirmitatibus prima determinat de unione naturarum in

conformavit, ex quo dicimnr convivificari Christo ex parte persoiiae assumentis ; in

Christo ; et incipit ha?c secunda pars infra ' secunda, ex parte nafurae assumptai, infra '

Solet etiam quwri, utrutn alium hominem, Et quia in homine tota humana natura, efc.

vel aliunde , etc. In lertia vero determi- Prima pars, quae tenet praesentem distinc-

nat, qualiter per mortem suam nos a morfe tionem , dividifur in tres parfes : in prima
Hberavit , ex quo nos dicimur vivificari per ostendit Magister incarnationem facfam esse
Christum, infra ' : Nunc ergo quceramus quo- in persona Filii, auctoritate Apostoli; in
modo per mortfiin iitsius , etc. In quarfa secunda inquirit ejus rationem , ibi : Dili-
vero et ultima , determinat qualiter habitus genter vero annotandum est, etc. In tertia

virfutum in Cliristo fuerunt, et qualiter esse vero movet dubitationem, ibi : Si vero quce-
debeant inejus imitatoribus, ex quo dicitur, ritur, utrun Pater, et Filius, et Spirilus
quod Deus secundum Christum nos vivifi- Sanctus, efc. Subdivisiones autem parfium
cavit, infra ^ Cum vero supra habitum sit
: manifestae sunt in htfera.
Christum, etc. Vel aliter, quoniam in hoc
libro agitur qualiter Deus nos convivificavit DUB. I.

Christo, et Christus nos vi viflcavit assumendo Cuni veuit igitur.

vitam nostrae naturse , et participando nobis

vitam gratiae; ideo hber iste hahet partes Quaeri tur d e verbo Apostoli , q uo (a) dicif ur
duas : in prima agitur de vita, quam pro At ubi venit plenitudo temporis efc. Con- ,

uobis Christns assumpsit ; in secunda vero tra Yidetur, quod non fuerit plenitudo
:

de vita, quam nobis contulit, infra * : Cum temporis in adventu Filii Dei ">
: Ex parte

vero supra habitum sit, etc, ubi agitur cognoscimus, et ex parte prophetamus. Sed
Prima pars plenitudo evacuat, quod ex parte est ergo
de virtutibus, donis, etpraeceptis. :

habet duas, in quarum prima determinat videfur quod plenifudo temporis nondum
Magister de incarnatione Yerbi, sive de vitae supervenerit. Item, de sagena ", quam cum
nostrae assumptione facfa a Yerbo in se, sive impleta..., Glossa : « In flne mundi. » Ergo

absolufe ; in secunda vero ,

prout ordinatur non videtur quod ante finem mundi sit tem-
ad nostram redemptionem infra = Solet , : poris plenitudo.

etiam quwri, utrum alium hominem, etc. Resp. Dicendum quod tempus incarnatio-

Prima pars, iibi Magister determinat de nis dicitur fempus plenitudinis mulfiplici de

unione naturarum in Christo , dividitur in causa. Prima, quia Deus implevit, quod prae-

> Dist. xu. — » Dist. XIX. — ' Dist. xxni, —

* Dist. - 9 Dist. II. - '«I Cor., XIII, 9. — " MaUh., xni, 48. —
X.V1I1.— -Dist.xn. — ' Dist. v.— ' Dist, viu. —
'Dist. v. "Gloss. interlin. inhunc locum.— (a)M. edit. quod.
 ,;
:: ,:

SKNTENTIARUM LIB. III.

flnierat. Unde , super illud At ubi vetnt nitudine quod quaedam est plenitudo na-
:

plenitiido temporis , Glossa : Completum

a turae, quaedam gratiae, quaedam glorice. Ple-
est tenipus, quod praefinierat Pafer, quando nitudo naturae in duplici est difTerentia :

mitteret Filium suum. » Alia ratioest propter prima quantum ad rem in conditione, de
impletionem' promissionis ,
qiiia ille nobis qua » Comijlevit Deus dic sexto opus suum;
:

datus est, qui fuerat repromissus. Unde, su secunda quantum ad rerum multiplicatio-
per ' Plenum gratice et veritatis Giossa
: , :
nem , de qua " : Domini est terra , et pte-

a Quoad impletionem promissorum. » Terlia nitudo ejus. Simililer et plenitudo gratiae

ratio est quantum ad completionem figura- duplex est : quaedam in capite, et de hac ^ :

rum ,
quia in Christi adventu figurae illae ,
Plenum gratia: et veritatis ; quadam in
quae erant in Veteri Testamento, impletae membris et de hac * Repkti sunt omnes
, :

sunt veritate '

: Non veni legem solvere, sed Spiritu sancto; et ' : Proposuit in eo in
adimplere. Quarta ralio est propter plenitu- dispensatione plenitudinis temporum , etc.

dinem gratiae, qus fuit in Cliristo, quae fuit Similiter plenitudo gloriae duplex est : vel

principium omnium plenitudinum. Unde ' quantum ad numerum elecforum, de hac'"

In Cliristo habitat omnis plenitudo divini- Sustinete [a] modicum tempus , donec im-

tatis corporaliter. Quinta ratio, propter ple- pleatur, etc; aut quantum ad perceptionem

nitudinem generationis; quia , cum sit qua- aeteriiorum bonorum " Jnplenitudine sanc- :

druplex modus generationis : prima quidem torum detentio mea.

nec de viro , nec de muliere , sed de terra ;

secunda, mulieris de soio viro ; tertia vero, DUB. u.

prolis de viro et muliere; quarta vero, viri Factum ex muliere.

de sola muliere : istaquartaest consummata
in Cliristi incarnatione. Sexta vero ratio est, Contra : In Symbolo legitur : Genitum ,

quia tempus incarnationis est tempus sextae non factum, etc. Item, si de muliere factus
aetatis , in qua quidem est plenitudo et per- est, non videfur qiiod mulier sit ejus mater,
fectio, ut, sicut mundus in sexto die est con- sed solum materia : propter quid ergo magis
summatus, sic in sexta aelate sit reparatus dicit factum, quam genitum?
ita quod prima aetas fuit ab Adam usque ad Resp. Dicendum quod Christus secundum
Noe; secunda, a Noe usque ad Abraham naturam divinam ifa est genitus, quod non
tertia, ab Abraham usque ad Moysen quarta, ;
factus, quia non est creatura; seoundum
a Moyse usque ad David; qninta , a David humanam vero, ita est genitus, quod factus,

usque ad Christuui ; sexta , a Chrislo usque quia conceptus fuit a virgine, faciente divina

ad finem. His ergo sex rationibus dicilur virtufc. Qualis autem virginis fuerit virlus,
tempus incarnationis tempus plenitudinis. hoc melius manifesfal)itur loco suo '*
: per
Ad illud ergo in contrarium, quod non hoc autem quod dictum est, pafet responsio
est plenitudo usque ad gloriam , dicendum ad objecta.
quod est plenitudo gratiae, et plenitudo glo-
riae : et illae duae rationes procedunt de pie- DUB. ui.
nitudine gloriai ; auctoritas autem Apostoli
Factum sub lege.
inteiligitur de plenitudine gratiae. Propter
quod notanda est quaidam distinctio de ple- Contra, quia dicitur " : Jmto nm est lex

posita : si ergo Christus justissimus erat

« Onl., IV, 4. — ^Joiin., I, 14. - » Mallh., V, n. —
» Colost. II, 9. — • Gen. II, 2. — • Ps. XXIV, 1. — ^ Joan., ^i. — * Acl., u, i. — * Ephrs., i,
] , lo.
Vulg. VI requiescerent adhuc tempus modicum
(a) '« Ajmc., VI, H. — «' Eccli., xxiv, 36.— '•
Infra, disl.
donec compleantur. IV, arl. II , q. i, S, 3, 4. — " I Tim., t, 9.

Il
 ;

DIST. I. AUI'. I. UII/KST. I. 7

videtiir, etc. Itcm : Christiis non lenehalur in ca possit opcrari. lit sic palet qiiod cxem-
iniplore niandatu h^gis . ergo non vidftur, plum Magistri cst rectum et idoncum : sed
quod suh lege esset factus. hoc magis declaratum est in primo libro '

Resp. Diceiidum qiiod esse suh iege, dici- de Missione Spirilus sancli.
tur tril)us uiodis : vel quautuni ad causaiu,
vel quanlum ad observationem , vel quan-
ARTICULUS I.
tuni ad niotivum. Quauluni ail causani sunl
iUi, qui nali sunt suh peccato; quanlum al Ad iiitclligciiliam vcro hujiispartisincidit
observationem sunt isti, qui legem ohser- hic quffistio circa incarnationem quantnm
vant; quantum ad motivum suut illi, qui ad duos articulos : primo qusritur de incar-
timore serviimt. Christus ergo noii fuit suh natione quaiitiim ad unionis possihilitatcm;
legcquantum ad Ciiusam vel quantum ad , sccuudo qiiaMitiir de incarnatione quanliiin

motivum sed solum quantum ad observa-

, ad unionis congruitatem. Circa primum
tionem : aiiter tamen ,
quam alii homines quaeniiitur quatuor : primo qna-ritur ulrum
quia esse suh lcge quaulum ad observatio- diviiia naliira potuerit uniri cum hiimana
nem potest esse duplicilerquantum ad : vel nalura; secundo quairitur utrum iina per-
obedientiam obligatoriam vel quantum ad , sona potuerit uniri sine alia; tertio qua;ritur

oliedientiam spontaneam. Et primo modo ulrtira una persona potucril uniri simul cum
sunt bomiues secuudo modo fuit Christus,
; aha quarto ijua;ritur utrum quaiUhet trium
;

qui se mera hberalitate legali observantise, personarum potuerit incarnari per seipsam.
ut exemplum daret veri obedientis, subdidit.
Et sic patet responsio ad objecta.
QU^STIO 1.

DUB. IV. An possibile fuerit natiiram divinam uniri

humancB '.

In specie columbae descendisse, supple Spiritum

sanclum.
Utrum divina natura potuerit uniri cum Ad opp.

Sed contra : Tota columba illa , et quid- humana natura ; et quod non , videtur.

quid in ea erat, erat simul a Patre et Filio : Uniri est pati , sicut unire est agere : (a) sed

ergo videtur quod tota Trinitas in illa co- divinam naturam impossibile est eam pati :

lumba descenderet, sicut descendehat Spiri- ergo impossihile est cum alia natura uniri.
tus sanctus. Item, nunquam descendit Spi- 2. Item quaecumque uniuntur ad invicem,
ritus sanctus in hominem quin descendat ,
ahquo modo componuiitur ergo quod im- :

simul Fater et Filius : ergo videtur quod nec possibile est alteri componi impossihile cst ,

in columba. alteri uniri sed divinam naturam impossi-

:

Resp. Dicendum quod in columba illa non hile est alteri componi , cum sit simphcis-
erat aliter Spiritus sanctus ,
quam Pater et sima et perfectissima : ergo, etc.
Filius, nec aliter operabatur : sed tamen 3. omne unibile et non unitum, est
Item ,

solus in ea signiQcahatur, quia significatio ad actum et complementum unionis possi-

relationem dicit, sicut incarnatio : ideo solus hile omne autera possibile ad actum et com-
:

poterat in ea significari ,
quamvis non solus plementum est mutabile et imperfectum :

sed in Deo nuUa potest esse mutatio , nulla

' Dist. XVI. —
' C/'. Alexand. Alensis, p. 111 q.ll, ,

merab. 2; S. Tliom., p. 111, q. ii, art. 3; et 111 Senl., chardus, III Sent., dist. I, q. i; Durandus, 111 Sent.,
dist. I, q. I,art. I; et Quod\. iii, art. 8; Scotus, 111 Sent., Franciscus de Mayr., 111 Sent., dist. i,
dist. I, q. t;
dist. q. i; JEgid. Bom., III Senl., dist. q. Ri-
q. 4 ; Rub. Olkliot., 111 Sent., q. unica; Thom. Argent.,
1, I, i ;

(u) Ccei. edit. hic add. et quod impossibile est uniri. 111 Sent., dist. i, q. i, art. 1 ; Steph. Brulef., 111 Sent.,
Hijc redundare videtur. dist. I, q. i; Gab. Biel, III Scn^, dist. I, q. i, arl. 2.
 ,: ,

8 SENTF.NT1.\RITM LIB. III.

ini|jeilectio : eigo uulla iemporaiis uuio. Item omne quod est alteri maxime inti-

A. \[em qnapcumque sunt unibilia, sunt mum et amabile, est ei unibile unione
ad invicem proportionabilia quoniam intcr ,
maxima : sed Deus est animae intimus et
illa nulla esi unio , infer quae nulla cadit pro- amabilissimns : ergo videtur quod substan-
portio : sed Dei ,
qui irifinitus est, ad crea- tiae rationali perfecte imiri possit spiritus in-

turam, quae finita est,nulla cadit proportio : creatus.

ergo nulla potest esse iltarum naturarum Item si divina natura non potest sibi unire
conjunctio. humanam , aut hoc est propter impedimen-
5. Ifem plus distat Creator a creatura, tum ex parte naturae suae , aut ex parte crea-
quam duo opposita pro eo quod
distant ,
'
tur». Si propfer impedimentum ex parfe
omnia opposita communicant in aliquo ge- naturae suae, ergo cum illud sit opus perfec-
nere proximo vel remoto. Deus autem et
,
, tissimum ef nobilissimuin , videtur quod di-
creatura, nullum genus commune partici- vina natura non sit consona omnimodae per-
pant; ergo facilius est unire aliqua oppo- fectioni et nobilitati; si propter impedimen-
sita, quani sif uiiire divinam naturam cum tum ex parte creafurae , crgo videtur quod
humana. Et Deus non potest facere quod creatura non sit in perfecta obedientia
idem sit homo et asinus vel quod idem sit , respectu Creaforis : hoc autem derogat di-
album et nigrum aut certe quod idem sit , vinae omnipotentiae : ergo impossibile est
et non sit : ergo non potest facere quod quod respectu talis unionis interveniat im-
idem sit homo et Deus. pedimentum ex parte aliqua et si hoc :

Fuodam. Sed coutra : Plus potest Deus facere, quam restat quod Deus potuit creaturam rationa-
potest homo dicere ,
juxta iilud ' : Non erit lem sibi unire.

impossibile apud Deum omne verbum : si

ergo homo potest illud credere et dicere

CONCLUSIO.
quod Deus sit humanitati nostrae unitus, vi-

detur quod hoc non sit impossibile apud Divinam naturam uniri cum humana, non fuit
impossibile ; nec aliquam in ea talis unio
Deiun.
imperfettionem implicat , cum natura humana
Item plus potest Deus facere ,
quam nos
ab ipsa divina , et a divino supposito pendeat.
petere, juxtA illud * : Deus qui potest facere
superabundanter quam petimus, aut in-
,
Resp. ad arg.Dicendum quod absque du-
telligimus. Sed homo potuit petere Filium bio possibile fuitnaturam luimanam uniri
Dei incarnari : ergo Verbum Dei fieri car- divinae in persona Filii. Ratio aufem hujus
nem, vel incarnari, non fuit Deo impossi- est ista quia omnia illa attribuenda sunt di-
:

bile. vinae potentiae quae sibi non derogant

,
et :

Item, quando duo sic se habent, quod talia sunt quae possibile est posse. Divinam
,

unum est materiale respectu alferius , et illi aufem naturam humanae uniri in unitatem
conforme ,
possibile est uniri unum alteri personae non est aliud ,
quam divinam per-
sed anima plus liabet de possibilitate res- soriam ,
quae ab apterno fuit hypostasis res-
pectu Dei ,
qnam habeat corpus respectu ani- pectu divinae naturae , esse hypostasim res-
mae ;
plus etiani hahet de ratione conformi- pectu humana^ naturae in fempore : hoc au-
tatis, cum anima sit sulislantia spirifualis, tem non dicit aliquam iniperfectionem, sed
et imago Dei : ergo si Deus animam potuit potiusdignitatem et nobilitatem. Sicut enim,
uuin; corpori , vidclur quod siniiliter possit cum Deus ab aeterno sit boiuis , in nullo flt

.substanti<im humanam unire sibi. derogatio bonitati suae , dum est causa bo-

Arisl., Phijsic V, cont. — — nitatis creafae in tempore ,

quamvis bonitas
'
,
Ul>. 8. » Luc. i , 31.
» Ephei., 1 II, 20. creata longe sit inferior bonifate increata ; sic
 ,,
, ,;

niST. I. ART. I. OnyKST. I. 9

ciim pcrsoihi Filii Oei sit hypostasis intelicc- generari non signant in divinis actionem vel
tualis, ct spiiiliialis, ct iiuTcala ab cetcriio, passionem , sed lelalionern : sic eliam uniri
in nullo (icroKal ei si sit Iiypostasis ratio- diclum de divina natura, vel pcrsona , non
nalis natura» creatai in tempore. Et quem- dicil actionem aliquam, sed relationem po-
adniodiim Dcus de non crcante fit crcaiis tius : qua? quideiii relalio dicit dependen-
in actu alisquc sui aliqiia miitalione vcl iu- tiam solum iii iialura creala, sicut haberi
novatione , sed solum facta immulalioiie cx potest ex his, quae in primo libro ' deter-
partc natiiriP crcalai ; sic persona Filii Dci minata sunt , cum agebatur de divinis no-
quai nonerat liypostasisliumanse naturii» iii miiiibus, quae dicunt respectum ad creatu-
actu , habet ejus esse hypostasis absque ali- ram.
qua siii mulatione vel innovatione , sola 2. Ad illud quod objicitiir : a Quae iiniun-
facta mutatione ex parlenatiiraj assumptop. lur, compoiiuntur ; » dicendum quod elsi

Et quemadmoduni Deus, qui est iu creatura proprie verbum componendi

accipiatur
per essentiam ,
praesentiam et potentiam etiam plus est unio, quam compositio. Unio
in nullo dependct ab ipsa , sed polius de- enim dicit conjunctionem duorum in tertio,
pendet ab ipso creatura tanquam a causa sive uniantur ad constitutionem tertii , sive
conservante et sustentante ; sic Deus , cum non ; compositio vero dicit conjunctionem
est in creatura rationali per unionem , non aliquorum, ita quod veniunt ad constilutio-
dependet ex ipsa , sed potius e converso ra- nem tertii : et omne tale aliquo modo est
tionalis creatura dependet ex hypostasi di- maleriale respectu alterius. Et ideo compo-
vina, et habet sustenlificari in illa, sicut silio semper importat imperfectionem in
natura sustentalur in persona. Et sic patet componenlibus, unio vero non : et propterea
quod unio divinfe naturae cum humana in non sequitur, quod si divina natura non po-
nullo derogat nobilitati divinai et ideo cum
: test alteri componi, quod non potest alteri

omnia attribuenda sint Deo ,

quae non de- uniri.

rogant omnipotentia; ejus, indubilanter po- 3. Sed ad illud quod objicitur ,

quod omne
nendum est ejus incarnationis mysterium unibile non unituni est ad complementum
esse Deo possibile. Propter quod dixit An- unionis possibile , dicendum quod illud ve-
gelus ad Mariam in ejus primordio aperiens rum est de illo unibili ,
quod habet perduci
incarnationis mysterium '
: Non erit impos- ad actum unionis per aliquod acquisitum in
sibile apud Deum omne verbujn. Uude et ipso : de illo autem quod est unibile solum
concedendae sunt rationes ,
quse hoc osten- per aliud acquisitum in altero, non habet
dunt. veritatem : et hoc modo est unibilis divina
i . Ad ilhid ergo quod objicitur in con- nalura humanae naturae per mutationem
trarium ,
quod uniri est pati , dicenduni factam in creatura : et ideo ex hoc non se-
quod , sicut dicit Priscianus ,
quaedam sunt quitur ,
quod aliqua sit possibilitas imper-
verba ,
quae in voce acfiva significant pas- fectionis, vel mutationis, in hac unione ex
sionem ; et quaedam siint verba, quae in parte divinae naturce, sed solum ex parte
voce passiva siguiflcant actionem : et hoc nafurae creafae. Et ratio illius est, quia unio
modo intelligendum est cum dicitur divi- , dicit relationem relatio vero introduci habet
:

nam naturam humanae uniri non quod di- , in esse per mutationem factam in uno ex-
vina natura aliquid patiatur , sed quod ipsa tremo, altero omnino immobili permanente
divina naturahumanam naturam unit sibi in sicut patet : si ego sim albus, et generetur
propriam personam , sive hypostasim. Pos- alius qui sit albus , statim incipit mihi esse
set etiam aliter dici, quod sicut generare et similis niilla in me facta iimtatione , sed so-
> Luc, i, 37. — > Dist. XXX. lum in ipso; simile exemplum ponit Boe-
 :, :

10 SKNIENTIARUM LIB III.

tiiis « de dextro et sinistro : sic intelligen- anima unibilis corpori, quam

una anima sit

dum est in proposilo. Et polest etiani hujus unibilis alteri ; nou tenet illud argu-
et sicut
simile inveniri in uuione radii et crystalli : menfiim : « Anima non pofest alferi animae
si enim crystallus superinducatur radio jam uniri : ergo nec potest corpori uniri : » sic

donmm illuminanti , crystallus illuminari nec illud argumentum concludit : « Opposi-

dicitur, et a radio pertransiri et ei copu- , tum non potest uniri opposito : ergo crea-
lariabsque mutatione facta ex parte ladii tura non potest uniri Deo. »
sed solum ex parte crystalli sic suo modo :

sed longe spirituaiius , intelligendum est in

natura assumpfa , et persona Verbi. QU.ESTIO II.

i. Ad illud ergo quod opponitur, quod

An una persona uniri possit humana naturce sine
omne unibile estproportionabile; dicendum
attera *.
quod verum est si inlelligatur de propor- ,

tione quse attenditur in convenientia ordi- Utrum una persona possit uniri sine al- a^oi;.
nis : si autem intclligatur de proportione tera. Et quod non , videtur : Primo per Da-
qua? est in commensuratione quanfitatis, mascenum \ qui dicit quod in diviiiis omnia

veritatem nou habet, pro eo quod, si aqua sunt uuum praefer ingenerafionem, genera-

maris infmita esset, adhuc posset spongia tionem, et processionem : sed incarnatio nou
immergi, sicuf imnc iminergeretur, et uniri est aliquid horum ergo : si incarnari conve-
et ideo sufficit ad unionem proportio quae nit uni personee, necesse est quod couveniat
surgit ex convenientia ordinis : et talis est alteri.

convenienfia quae est inter creaturam ratio- 2. Item ^ opera Trinitatis sunt indivisa :

nalem et Deum ,
pro eo quod natura ratio- ergo opus quod conveuit uni personae, ne-
nalis , eo ipso quod est imago Dei , nafa est cesse est quod conveniat alteri : ergo si in-
ordinari ad ipsum immediate, sicut in primo carnatio est opus Dei , impossibile est quod
et secundo ^ liliro fuit ostensum. conveniat uni personae sine altera.
S. Ad illud quod objicitur, quod major 3. Item incarnafio est opus recreationis^,
est convenientia oppositorum , quam sit Dei sicut hominis formatio fuit opus creationis
ad creafuram , et ita quod magis sunt uni- sed impossibile est hominem ita (a) formari
bilia; dicendum quod, etsi major sit conve- ab una persona, quod non ab aha ergo una :

nienfia propter alicujus commnnis participa- persona non potest incarnari sine alia.
tionem, nunquam tamen ita est convenien- 4. Item perfectiori modo est Deus in ali-
tiasecundumpossibiiilatem,etordinemunius quo quando est per unionem, quam cum est
ad alterum quod uaiim opposituin uon habet
; per gratiam inhabifantem : sed impossibile
ordinari ad suum oppositum sicut ad cau- est unam personam inhabitare in aliquo per
sam et complementum, sicut creatura rafio- gratiam (h) sine alia : ergo impossibile est
nalis habet ordinari ad Deum. Convenieiitia ".nam personam ifa (a) uniri carni ,
quod
aulem in participatione abcujus communis non uniatur et alia.
non facit aliqua esse unibiiia, nisi sit aliqua 5. Item impossibile est Filium venire in
convenientia secundum rationem inclinafio- raenteni, quin simul veniat cum eo et Pater
nis t ordinis , sicut pafet : magis euim est et Spiritus sanctus , sicut dicitur • : Ad ewn
' Boet., An Trimlns sil tinus Deus vel tres Dii, circa Rom., III Senl., dist. i, q. ill; Richardus, III Senl.,
fincm. — Lib. 1 , illsl, i Pt m; lil). ||, dist. xvi. — »
Cf.
dist. I. q. il;Pctrn3deTaranla3., III Sent., dist. I,q. Il;
Alex. Alensi?, p. III q. n , ineiiib. 4;.S.ThoiD., p. III,
, Tlioni. .\rs., III ScH/., dist. i, q ; Sleplianus
i, art. 2
-1. III, art. 4; et IIISeul., ,lis,t. i q. u, arl. 1
; ALaid.
lirnlof., 111 Senl.. disl. I, ij. II. —Joan. naniasc, rfe
'

(<i) C<rl. edil. deesl ita. —

(4) Cat. edit. deesl per
,

Orlhod. fid„ lib. I, c. XI. — • Aup., de Trin., Ub. I, c. iv

gratians. VI.— ' Joan., xiv, 23.
el
 niST. F. ART. I. QIJiEST. II. U
t'enwnus, ct marwonrm. etc. Krpo impopsi- una persona incarnaii potest , ita <niod non
bile est Filiiiiu vfniro iii ranifin, qiiin siiniil alia incarnctur, sicut oi^eris fvidriitia maiii-

veniat Pater et Spiiitussanctus. Si crgo mitti festat. Et ratio hujus est ista : quia cum con-
in carnem est incarnari, videtnr, elc. tingat diiplicitfr comiiarari creaturam ad
6. Ilem iinpossibile est aliquitl absoliiluni Creatorem, videlicetsecuiulumsu.^ccplioiiem
convenire uni, quod non alteri conveniat, alicujuseompletionis, et secundum relatio-
pro co quod tres persona; solum relalioni- nis habitudinem, primacomparalio necessa-
bus distinguuntur ergosi esse incarnafum,
: rio respicit tres personas indistincte et indi-
vel essehominem, est prsedicatum alis(jlu- visim ,
pro eo quod in eis est una perfectio
tum , ergo impossibile cst quod conveniat essentialis : comparatio vero secundum ha-
uni, ita quod non conveniat alleri : ergo bitudincm relalionis potest esse respectu ali-

una persona non polest sine altera incarnari. cujus personae determinate et distincte, pro
Fuodani. Scd contra ' : Verbim caro faclum est : eo quod istae personse relationibus dislin-
sed Verbum, sicut in primo libro ' habitum guuntur. SimiliterDeusdupliciterhabetcom-
est, nominat proprietatem personae : ergo si parari ad creaturam, videlicet iu ratione
attribuitur ipsi Yerbo iiicarnatio, videtur priiicipii causantis, et in ratione suppositi
quod alicui personee poterit convenire per se. sustentificantis. In prima comparatione ne-
Item incarnari iion est aliud nisi in car- cessario sibi communicant tres persons, pro
nem mitti : sed mitti potest convenire uni eo quod in Deo unica est natura, et iinica est
personse sine alia, quia Filius mittitur, et virtus operativa ,
per quam Deus creatura-
nimquam Pater legitur esse missus : ergo et rum est causa. Secunda vero comparatio
incarnari. potest respicere aliquam personam distincte,

Item incarnatio est unio in persona : ergo pro eo quod, etsi una persona conveniat cum
si alia est persona Patris , alia Filii , videtur altera in natura, etejus virtute, distiuguitur
quod , si unio sit in persona una , non sit tamen ab alia in supposito, et personali pro-

necesse fieri in alia : et si unio potest fieri, prietate. Quoniam ergo in unione natura-
similiter et incarnatio. rum , sive incarnatione ,
persona divina fit

Item ,
quamvis una sit veritas Patris , et suppositum, sive hypostasis humanae natu-
Filii, et Spiritus sancti; tamen persona Patris raj, ita quod unio, sive incarnatio, non tan-
signari potest per aliud signum, quam per- tum dicithabitudinem Dei ad creaturam per
sona Filii, vel Spiritus sancti, sive loquamur modum causae, imo etiam per modum sup-
de signo vocali, sivereali sed qua ratione : positi similiter ex parle creaturae non dicit
;

signum potest copulari uni personae sine comparationem solum quantum ad suscep-
aliis secundum signiHcationem, eodem modo tioneiu completionis, sed etiam quantum ad
potest aliquod creatum copulari increato habitudinem relationis : hinc est quod incar-
secundnm unionem personalem ergo si : natio potest convenire uni personae, ita quod
una potest sine altera signari similiter po- , non conveniat alteri : unde rationes hoc
test una sine altera incarnari. ostendentes concedendae sunt.
1. Ad illud vero quod primo opponitur,

CONCLUSIO. quod in divinis omnia sunt unum praeter in-

generationem , etc, dicendum quod verum
Vna divinarum personarum sine altera naturm est : sed cum
quod incarnatio non dicitur,
humance potest uniri ; cum ibi non modo sit
estaliquid horum, dicendum quod, etsi non
habitudo causae quoad efficientiam, sed sitppositi
quoad sustentationem. sit aliquid liorum , tatuen aliquid horum in-

cludit; iuclndit enim inteUecium personalls naiionis

Resp. ad Arg. Dicendum quod sine dubio 'Joa/i., I, U. — 'Lib. I, dist. iivii. p. i, art. 1, q. i.
'
"' '''
 12 SKNTKNTIARUM LIR. III.

distincfionis : incarnatioenim est umo carnis liuin sibi carnem unire; nihil aliud est Deum
ad naturam divinam in personam distinctam. essehominem quam unaiu ,
et eamdem per-
sonam esse hypostasim divinae et humanae
2. Ad illud quod opponitur, quod indivisu

sunt Trinitatis opera, dicendum quod verum naturae.

est: sed cum dioitur quod incarnatio est opus

Trinitatis, dicendum quod incarnatio, se- QUiESTIO III.

cundum quod dicit operationem , est com-
An una persona uniri possit cum alia,et eamdem
inunis tribus personis : sed et praeter liaec
naturam numero assumere '.

importat relationem : ideo uni personai sine

alia potest attribui. Et est exemplum : si Utrum persona una possit simul uniri Fundam.
Etcni-
plum iu tres puellae vestiant unam vestem , vestis in- cum assumendo unam , et eamdem na-
alia
carDatio
ui ac-
duitio est a tribiis , noii (amen tres induun- turnm numero; quod non videtur per An-
rommo tur, sed unasola. Simililer Ires personaj ope- selmumin sccundo libro, Cur Beus homo,
datnm.
ratae sunt incaruationem , ettamen una sola cap. IX a Plures personae nequeunt unum
:

dicitur incarnari. et eumdem hominem assumere quare tan- :

Ad illud quod opponitur de opere crea- tum in una persona fieri necesse est. »

tionis, dicendum quod non est simile, quia Item, si personae plures unirentur uni et
hominis formatio dicit actionem et operatio- eidem naturae aut ergo in unitate , essentiae,

nem tanliim, non relationem ad personam : aut in unifate suppositi : in unitate essentiae

et ideo commuiiis est tribus : nou sic est de non, quia impossibile est Creatorem et crea-
incarnatione. turam convenire in una essentia; in unitate
4. Ad illud quod opponilur, quod Filius personae non quia tres personae in persona
,

iion potest esse in aliquo per inhabitantem non conveniunt, sed distinguuntur persoua-
gratiam, quod non sit et tota Trinitas, di- liter ergo videtur quod nullo modo plures
:

cendum quod non est simile quia Deum ha- , personae possint unum hominem accipere.
bitare in aliquo dicit effectum in creatura, Item unio divinae naturae ad humanam
quem (a) necesse est esse a tota Trinitate sed ; facit sibi mutuo communicare propria idio-

uniri dicit respectum ad personam, et hoc mata ergo si tres personae assumerent unum
:

potest esse ad unam personam sine alia, si- hominem, ille homo esset Pater, et Filins,

cut prius ostensum est. et ex Iioc sequeretur

Spiritus sanctus; et
5. Ad illud quod opponitur de missione in propter communicationem idiomatum, quod
carnem et mentem dicendum quod non est
, Pater esset Filius, et Spiritus sanctus, et e
simile, qiiia missio Filii in mentem soium converso : et si hoc tunc periret personalis
,

estsecundum operationem essentialem, uon distiuctio.

secundum unionem personaleni non sic est : Iten: , si tres personae assumerent unum
de missione Filii in Rirnem. et eumdein hominem , aut ergo unica unio-
6. Ad illud quod opponilur, quod esse in- ne, autpluribus : si unica, ergo cum Pater,
carnatum est praedicatum absolutum, dicen- et Filius, el Spiritus sanchis non communi-
dum quod quamvis non sit praedicatum
, re- cent nisi in essentia, unio illa esset in aiiquo
latum exterius, est tamen relatum interius: essentiali ,
quod est impossibile; si pluiibus,
el ratione relationis iinplicitoe [b) potest alicui ergo plures essent incarnationes respectu
personae conveniredistinctae. lloc patet, quia unius carnis : sed impossibile est esse plu-
nihil ahud est Filium incarnari ,
quam Fi- rcs incarnationes respectu unius carnis, quia

>
Cf. Alei. Alensis.p. Hl.q il,uicmb. 1; S. Thom., disl. l
,
q. iv; Duraud., III Senl,, disl. I, q. iil; Thoni.
11. III, q. III, arl. 6; Scotus, III Se,tt , dist. l
, q. ll ; ArR.,111 Sfnf.,disU l,q. n, art. 1.— (a) C«/.e(/»/. quain.
yEgid. Roni., Ili Senl.. disl. i, q. v; Richard.,111 Scnl., —(b) Idcm iiiiplicile.
 ,,

DIST. I. AKT. 1. giljEST. III I.J

incarnalio nou luihol inceptionem nisi ratione

camis crgo pari ratione nec nuraerari lia-

: CONCLUSIO.
bet nisi ratione carnis ergo nec iiiuribiis :

l'lures pcrsonas unam numero riaturam assumere

incariuilionibus , nec unica, plnres personaj
nec est possibile, nec etiam intelligibile.
possuntassunuTeunamel eaiudtMU luiluram
Ai opp. Sed contra 1. Ilumana nutura idoneita-
:
Resp. ad arg. Dicendura quod, sicut dicit

tem halict ad lioc ut assumatnr a persona , Anselmus, pliirespersona^non possuntninim

in quantum est imago sed una et eadom : et eumdeni hominem assuuK^e , non prop-
anima est imago trium personarum simul ter defectum potentiae,sed propter repugnau-
et semel : ergo videtnr quod a tribus per- tiam contradictionisimplicitaj. Sienimpliires
sonis possit simul et semel assumi. personffi assumerent unum hominem ad uni-
2. Item unapersona potest assumereplu- tatem talem, quae faceret communicationem
resnaturas, et nihil impeditquod Dei Filius id iomatum; ergo aut assumerent in unitatem
non possit assumere ununi alinni hominem, qiiae esset unitas quae qnidem se teneret ex
cum arctatus non sit ad illam singularem parte assumentis, autassumpli : si in uniUi-

naturam ,
quam assumpsit : ergo videtur tein quae quidem se teneret exparte assumen-
pari ratione, quod plures personae possint tis, cum ex parte assumentis non sit reperire
assumere unam et tiamdem naturam cum , nisi unitatem personalem et unitatem essen-
ita possint plures person» assumere unam tialem, tunc plures personae assumerent
naturam , sicut persona una plures naturas. unam naturam in tmitatem essentiae , vel
3. Item gratia habet conformari naturce : unitatem personae : sed utrumque horum est

sed plures personae divinae coinmuuicant per impossibile simpliciter : nam plures personae
naturam in una snbstantia , et essentia sim- divinae non possunt convenire in una perso-
pliciter una ergo pari ratione communicare
: na, nec natura creata et increata possunt
possunt in una natnra per unionem gratui- transire in unam naturam. autem assu-
Si

tam ergo plures personse possunt unam et

: merent in unitatem (a) quae quidem se te-
eamdem naturam assumere. neret (6) ex parte assumpti, curn illa sit uni-
4. Item aut una natura, quae assumitur ab tas individualis , assumerent ergo in unita-
unapersona, potest assumi ab alia, aut non : tem individui sed illud adhuc est impossi-
:

si sic habeo propositum si non qusBro

, ; ,
bile quia assumens non trahitur ad unita-
,

quid impedit, cum non sit ibi nisi natura tem assumpti, sed potins trahit assumptum
creata , et persona divina. Aut ergo erit im- ad unitatem propriam : nam assumere est
pedimentum ex parte naturse creatae, aut ex ad se sumere. Et sic patet quod , si dicatur
parte personse divinae : sed ex parte naturae tres personas assumere unum et eumdem
creatse non potest, cum illa subjaceat om- hominem omnibus modis
, implicatur con-
nino potentise divinae personae ; ex parte di- tradictio, sive intelligatur quod assumptio
vinae personae non ,
quia inter divinas per- fiat in uuitatem uaturae, sive in unitatem
sonas nulla est resistentia , nulla est repug- personae. Nam si sit talis assumptio in uni-
nantia, cum una aliam circumincedat, et tatem naturae , et hu-
ergo ex divina natura
una sit cum alia ergo si nullum est impe-
: mana una natura ergo non est
constituitur :

dimentum , videtur simpliciter quod plures distinctio assuraentis ad assumptum ergo :

personee possint hominem unum assumere. nec assumptio vera. Si autem sit assumptio
(a) Ccet. edit. uuitate. — (A) Cal. edit. tenet. in unitatem personae, ergo plures personae
communicant in unam personam : ergo plu-
res personae non sunt plures personae. Si au-

tem sit assumptio in unitatem individui, cum

 ,,,,

u SENTENTIARUM LIB. III.

illaunifasnon se teneatcx parte assumentis, tati in persona. Sed unio gratuita non dicit
sed assumpli , assumens non assumit natu- convenientiam in nalura, sed in persona :

ram aliam ad propriam unitatem ergo non : et ideo pluralitas personarum repugnat uni-

assumit ad se sed ad aliud et si non assu-

, : tati unionis : et propterea praedicta ratio non
mit ad se, non assumit : assumptio ergo in tenet, quia non est simile binc et inde.

unitalem individui non est assumere vere et 4. Ad illud quod quaerilur, quid impediat,

proprie, sicut nunc loquimur de assump- dicendum quod nec persona impedit per se
tione. Propter igitur contradictionem impli- nec natura humana per se , sed modus unio-
citam, pliu-es personas assumere unam et nis. Quia enim divina natura unitur hu-
eamdem naturam, nec est possibile, nec est manae in unionem personae , incompossibile
intelligibile. Rationes hoc ostendentes sunt estquod in illa unione sit unilas ex parte
concedendae. extremorum et pluralitas ex parte medii
,

i. Ad primum quod opponitur in contra- in quo attenditur illa unio. Unde sicut est
rium,quod unaanimaest imago trium, di- inc mpossibiie quod plures personae sint una
cendum quod imago de ratione sui dicit ex- persona , non propter repugnantiam perso-
pressam repraesentationem non secundum narum, sed propter implicationem duorum
totum id vel illius, in quo imago est, sed
, oppositorum , sic in proposito est intelligen-

secundum aliquid sui. Unio autem quae est dum. Usec autem dicta sunt de incarnatione
in personali incarnatione , totam Immanam ipsa secundum eum modum secundum quem
naturam secundum totum facit
in atomo et facit idiomatum «ommunicationem per ,

uniri divinae personae ita quod tota subs- , quem modum fdius Dei factus est homo. Et
tantitic^tur in una tanquam in una propria isto modo impossibile est intelligere plures
hypostasi. Non est autem inconveniens quod personas assumere ununi et eumdem bo-
aUquid repraesentet plures personas secun- minem , sicut ostendit Anselmus , et osten-

dum differentes proprietates et potentias : dunt rationes praemissae. In lioc tamen non
inconveniens autem est quod unum et idem excluditur omnis alius modus assumptionis :

uniatur plurlbus personis in personae uni- quia cum multa possit Deus facei'e, quae in-
tatem : et ideo non sequitur quod si una ,
tellectus noster non videtur posse capere
anima potest esse imago trium quod simul ,
quis audebit asserere quod tres personae non
et semel possit imiri tribus personis. possint unum et eumdem bomiuem assu-
2. Ad illud quod opponitur, quod una mere? Nihil enim videtur impedire quin
persona potest assumere plures naturas, ergo tres personae possint per graliam illud effi-

simiUter plures personae unam naturam ;

cere , ut sint personae unius singularis na-
dicendum quod non est simile quia cum ,
turaB in tempore, cum illa natura sit possi-
unio illa incarnationis fiat in unitatem per- bilis, etomnino obediens respectucujuslibet
sonae, non in unitatem naturae, pluralitas personae in Trinitate. Et pro tauto volueruut
naturarum non sic repugnat unioni incar- aliqui dicere non irralionabiliter ,
quod po-
nationis, sicut pluralitas personarum. terant tres personae assuraere unum homi-
.3. Ad illud quod opponitur
quod plures ,
nem in unitate individui : quod si rationa-
personae possunt communicare in eadem biliter intelligatur , satis rationabiliter potest

essentia per naturam , etc, dicendum quod sustineri.Nec repugnat verbum Anselmi
non est simile quoniam unitas personarum
: nec ea qua praedeterminata sunt. Non enim
inuna substantia dicitconvenientiam in na- volunt dicere quod illa assumptio termina-
tura : convenientia autem in natura non re- retur ad unitalem individualem ex parle as-
pugnat distinctioni in persona, sicut nec e sumentis, sed quod tres personae si unum
converso diversitas in natura repugnat uni- hominem assumerent, essent unus homo.
 ,
: ,,
:

DIST. 1. AFVr. I. QVmST. IV. 18

ita quod in illis tribus persouis esset coin- creaturam : ergo si potest incarnari eo ipso
munis unitas singnlaris naturae assnin[tl£B quo est personadivina, igitur cum Pater, et
noii nnita.'^ persoiKT. Qiiiilqiiicl antcm sit ile Spiritus sanctiis , sit persona divina , sequi-
lioc , illuil pro iii.luliilalo («) habiMiiliiiii esl tiir nece.ssario qiiod persoiia Patris, et Spi-

quoil modo assuinendi praideterininato ini- ritus sancti , ila possit incarnari , siciit per-
possibile est uimm et iMimilein homiiiein soiia Filii.

assumere, propter implioalionein (b) contra- Sed contra : 1. Si persona Patris, vel Spi-
dictionis, quia sequeretur quod Filius esset ritus sancti, incarnaretur, tunc duo essent
Pater. filii in Trinitate : sed hoc est inconveniens
quodlibet autein inconveniens, sicut dicit

QUiESTIO IV. Aiiselmus in libro Cur Deus homo , apud

Deum est impossibile (c) : ergo videtur simi-
An qucBlibet trium personarum incarnari potuerit '.

liter essc impossibile personam Patris incar-

FuiHian,. Utrum quaelibet trium personarum possit nari, vel Spiritus sancti.
'"
incarnari per seipsam ; et quod sic, videtur : Item incarnari non est aliud quam in car-
Tautumdem distat creatura a persona Filii nem mitti , sicut vult Augustinus ' : sed
quantum a persona Patris, et Spiritus sancti impossibile est Patrem milti, cum non ha-
ergo qua ralione persoua Filii incarnari po- beat aliiim a quo , sit : ergo impossibile est
test, distantia non impediente; eadem ra- Patrem incarnari.
tione videtur quod etiam persona Patris , et 3. Item quod est proprium unius perso-
Spiritus saucti. nae , impossibile est alteri convenire : sed *

Item posse incarnari spectat ad dignita- incarnari est proprium Filii , et sibi soli con-
tem, alioquin non conveniret Filio : sed venit : ergo impossibile est quod aiteri per-
quidquid potest Filius ad dignitatem spec- sonae conveniat.
tans ,
potest et Pater , cum totum posse ha- 4. Item majorem convenientiam liabet
beat Filius a Patre : ergo si persona Filii po- natura assumpta a Verbo cum aliis personis,
test incarnari , et carnem sibi assumere quam alia natura quae non est assumpta :

videtur quod hoc possit et Pater consimili ergo si aliae personae non possunt illam na-

ratione. turam assumere, quae assumpta est a Verbo,

Item ad incarnationem faciendam non videtur quod nec aliquam aliam : sed illam

plura exigimtur quam extrema unibilia , et non possunt assumere , sicut in praeceden-

uuitas in persona , et immensitas in poten- tibus ' monstratum est : ergo videtur quod
tia, quae extrema illa conjungat sed natura : nullam aliam assumere valeant.
Patris ita est unibilis , sicut natura Filii
cum sit una et eadem; et persona Patris ita CONCLUSIO.
estuna sicut persona , Filii, et potenlia im-
QucBlibet divinamm personarum potuit incarnari,
mensa ergo, etc. :
Verbum sit incarnatum.
Ucet solum
Item si persona Filii potest incarnari , aut
eo ipso quo est Filius , aut eo ipso quo est Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- opinio
^''°"'™-
persona non eo ipso quo est Filius, quiaFi-
:
tiam est notandum quod aliqui dicere vo-

lius solum dicit respectum ad Patrem, non ad lunt , quod nulla persona incarnari potest
nisi persona Verbi ; et rationem hujus assi-
'
Cf. Alex. Alensis, p. III, q. ii, memb. 5 , art. 2 j
S.Thom.,
gnant, quia si persona alia incarnaretiu"
p. III, q- lil,art. 5; etlll Sent.,diit. i, q ll,
art. 3; iEgidius Rom., III Sent., dist. I, q. iv ; Richar- q. II , Stephanus Brulef., 111 Sent., disu
art. 1 ; i, q. iii.
dus, III SfHf., dist. I, q. iii; Marsil. Inguen, III SeH<., — * Anselm., Cut- Deus fiomo , lib. I c. ix. ,
— ' Aag.,
(a) CcBt. edit. indubitanti. — (6) C<Et. edit. multipli- de Trin., lib. II, c. v . n. 9. — ' Ibid., lib. iv, c. xix,

cationem implicitse. — (c) Cat. edit. add. etc. u. 26. — ' Qusest. lll.
 , ,

16 SEN'l liNTIARUM LIB. III.

nascerelur quaedam Trinitatis coufusio, dum contrarium ,

quod si Pater incarnaretur
plures in Trinitate fllii dicerentur ; nasoe- quod duo tunc essent filii , dicendum quod
retur etiam quaedam ajqualitalis diminutio ,
ista ratio procedit supposito quod Deus iion
dum duo iilii essent iu Trinitate quorum ,
possit aliter assumere carnem ,
quin assu-
unus haberet excellentiorem nobilitatem meret de muliere tanquara ex matre : hoc
quam plter nascerelur etiam quaedam oppo-
; autem est falsum ,
quia aliter posset Deus
sitorum indistinctio, quia tunc unus et idem sibicarnem assumere, si sibi placeret. Prae-
filius genilus et ingenitus diceretur, si Pater terea esto quod alia persona assumpsisset
,

incarnarelur. Et haec omnia sunt inconve- carnem de virgine et esset fllius virginis ,

nientia. Et quia nihil inconveniens potest hoc in nullo derogaret Deo ,

quia nihil per-
poni in Ueo (a) , et circa Deum ; ideo dixe- deret ibi divina persona : et ideo si est incon-

runt quod nuUa alia persona a persona Filii veniens , hoc est solum propter nostram
potuerit incarnari , non propter defectum reputationem et ratiocinationem. Cum au-
potentiae, sed propter dignitatem personae , tem dicit Anselmus quod quanturacumque
quai non admittit aliquod indecens circa parvum inconveniens in Deo est impossibile,

suum opus. Sed licet videantur in hac posi- dicendum quod hoc intelligitur de eo ,
quod
Impro tione sequi beatum Anselmum, ipsumtamen est inconveniens in Deo secundum se : et
ItAtio.

veraciter non sequuntur, pro eo quod nec tale est inconveniens , quod nuUo modo po-
Anselmus vult hoc dicere esse impossibile , test esse conveniens, et ideo est impossibile.
apud Deum aliam personam a Filio incar- Ite eo autem non habet veritatem ,
quod est

nari sed vult hoc ostendere, quod noii est

; inconveniens secundum nostram aestiraatio-
ita decens de alia persona , sicut de persona nem, quia Deus posset iliud facere conve-
Filii : et hoc verum est, sicut melius vide- niens.Unde sicut concedimus de aliquo malo,
bitur infra. Qaod autem Pater, aut Spiritus quod potest Deus facere illud pro eo quod ,
Opii
Aucioris sanctus incarnari possit absque aliqua repu- iUud potest bene fleri, sicutest malum poenae;
gnantia, planum est : posset enim formare de aliquo vero nonquod est secundum se ,

sibi corpus, quod sibi uniret de genere hu- malum, quod nuUo modo potest bene fleri :

mano non per viam generationis, sicut for- sic etiam in proposito est intelligendura

mavit corpus Evse, quse non dicitur esse filia cum dicitur : Quodlibet inconveniens in Deo
Adae. Praeterea, esto quod alia persona as- est impossibile.

sumpsisset carnem de Yirgine, sicut assum- 2. Ad

iUud quod opponitur, quod incar-
psit Verbum, adhuc non esset ibi confusio, nationon est aliud quam in carnem iuitti
neque aequalitatisdiminutiosecundum rem, dicendum quod verura est prout incarnatio
quia ex hoc nuUa fieret transmutatlo circa dicitur de filio : sed incarnari secunduiu
personas divinas. Nulla enim est confusio, suum intellectum generalem non dicit plus

quando nos credimus quod unus et idem est quam uniri carni in uuitate personae. Et
temporalis et aeternus, immortalis et mor- quamvis persona Patris non possit mitli

tuus, immensus et circumscriptus. Nullum potest tamen uniri : et ideo ratio illa noii

etiam est inconveniens, cum Filiuui dicimus tenet ,

pro eo quod procedit ab inferiori ad
esse aequalem Palri , et minorem Patre, se- superius destruendo.
cundum naturarum qualitatem. Et ideo 3. Ad Ulud quod opponitur ,
quod incar-
concedendum est, sicut Magister dicit in lit- nari est proprium Filii , dicenduin, quod
tera, quod quailibettrium personarum potest siciit si Petrus sit unicus filius Pauli , esse

et potuit uicarnari. fiUum Pauli est proprium Petri, non quia

1. Ad illud ergo quod primo opponitur in non possit convenire alteri sed quia nunc ,

(a) Cat. edit. Ueuui. non convenit alii sic etiam in proposito in-
;
 , ;

DIST. I. Aivr. II. QUyKST. I. 17

lelligeiulnm esf, qiiod incarnari dicitur esse qiiem eirectuin lleri, cui altribuiMctur euse

prupriiuii pfrsonai l''ilii, non quia alia per- Deum quod ,

esl esse bonum infinitura : sed

sona non possil carni uniri , sed quia nulla hoc fuit cura Deus uiiitus est cami ergo,
, : etc.

alia pcrsona aclualitei unitur carni, a per- Iteni perfectissimum agens debet perdu-

sona Filii.
cere actionem suam ad statum et comple-

-t. A(l illud quod opponitur, quod nalura mentuin, sed status et compleraentum re-
assumpta a Verbo plus convenit cum aliis rum est conjunctio primi cum ultimo : prin-

personis quam non assurapta dicenduni,

. ,
cipium autein, per quod facta sunt omnia, e~t

quod sicut in prjBCcdontibus dictum e.-t, quod Verbum, sive Deus : ultimum autem in ope-

etsi plus eouveniat natura talis cum aliis ribus est homo : ergo ad hoc quod perfecla

personis ratione eininentiiu et dijrnitatis esset operatio procedens a perfecta potentia,

tamen non plus coiivenit convenientia ordi- congruebat quod divina natura uniretur cum
nis quia cum sit actualiter a persona Verbi Immana.
,

assumpta non babet possibilitatem ad ulte-

,
Item contingit pluralitatem naturarum
rioreni asssumptionom non sic autem est de :
reperiri in una pcrsona : sed quod una na-
nalura, quae assumpta non est : et propterea tura reperiatur in pluribus personis nullo

illa ratio non coucludit. modo multiplicata, hoc spectat ad dignita-

tem divina; naturae : ergo pari ratione quod
ARTICULUS 11. una persona in duabus naturis, vel substan-
tiis, subsistat nuUo modo coraposita, hoc
(lonsequeiiter qua?ritur de secundo prin- spectat ad dignitatem personae : sed omnis
cipali, videlicet de incaniatione Verbi quan- proprietas dignitatis praecipue congruit di-
tum ad congruitatem ; et circa hoc quarun- vinaj personag : ergo valde congruum est

tur quatuor : primo quaeritur utrum in opere quod persona divina in se habeat duas natu-
incarnationis servetur debita congruentia; ras : hoc autem fit per sacramentum incar-
secundo, quae sit incarnationis ratio praeci- nationis : ergo videtur quod in incarnatione
pua; tertio, quae personarum trium sit ad servetur debita congruentia.
incarnalionem magis idonea ;
quarto quaeri- Item decet largissimum remuneratorem
tur quae hora temporis magis fuerit congrua. dibgentes se remunerare perfecte : sed '

homo qui est amator Dei, non beatiflcatur

QUiESTIO I. perfecte, nisi in ipso Deo, qui est tota mer-

ces : nec beatiflcatur perfecte, nisi totaliter
An congrnum fuerit Deum incamari '.
beatificetur et ex parte corporis, et ex parte
animae, et ex parte sensus exterioris, et ex
Fundam. Utrum \q opere incarnationis servetur parte sensus interioris. Sensus autem exte-
debita congruentia exparte Dei ; et quod sic, rior non potest beatiflcari nisi in re corpo-
videtur : Infinita potentia, sapientia , et bo- rali : ergo cum deceret Deum perfecte homi-
nitas debet se perfecte manifestare : sed non nem beatificare, et Deus beatificat hominem
polest se perfecte manifestare nisi per effec- in seipso, dando se in praemium, decebat
tum aliquo modo infinitum : nihil autem est eum habere naturam non solum spiritualem,
infmitum actu, nisi solus Deus ergo ad hoc :
sed etiam corporalem : et hoc est ex incar-
quod divinae potentiae. sapientiae et bonitatis natione : ergo, etc.
infinitas manifestaretur, congruum fuit ali- Item Deum decebat hominem, qui seduc-
' Cf. Alex. Alensis, p. III, q. iv, laemb. 1 ; S. Thom., Petriis ui; Tarauta?., ill *>/i/., dist. i, q. v ; Stepliauus
p. III, q. I, art. 5; et III Sent. dist. i, .j. i, art. i; et Brulef., ili .Srn/., disU I, q. v ; Marsil. luguen., lil
Opus. 11, c. V et vi; .£gid. Rom., III Sent., dist. I, Sent., q. II, art. I. — • Aug. de Doct. Chnst. lib. 1,
p. l\, q. II ; Richardus, III Sc:.t., dist i ; art. u, q. i c. V, n. 5; de Trin., lib. I, c. xiii, n. 28.

TOM. IV. 2

A.
 : ,

18 SENTENTIARUM LIB III.

tus peccavit, sibi reconciliare : sed ubi est

conveniens reconciliatio , ibi convenit esse CONCLUSIO.

rcconciliatorem et mediatorem : mediator
Incamationis sacramentum ad ostendendam Dei
autcm debet cum utroqtle exlremorum com-
boyiitatem, sapientiam atque potentiam decuit
municare bonio autem uon cst nisi per
:
divinam majeslatem.
unionem divinae natuiiE et humanae in uni-
tate personai ergo videlur quod opus in-
:
Resp. ad Arg. Diccndum quod absque du-

carnationis maxime congruum fuit pietati bio congruura fuit , et Deuni decuit incar-
divinae. nari; et hoc propter suae potentiae, et sapien-

Sed contra 1. Nihil quod spectat ad con- tiae, etbonitatiserainentemraanifestationem,

Ad opp,
:

lemptionem et abjectionem , decet summam qua; quidem facta est in humani generis as-

majestatem : sed carnem assumerc, quae est suraptione. Congruum etiam fuit propter

de limo formata, dicit contemptionem ergo :

divinorura operura excellentem consumma-
videtur quod hoc nuUo modo deceat Dei ma- tionem, quae quidem facta est in humani

jestatem. generisassumptione, cum ullimum conjunc-

2. Item sicut vituperabilis est nimia ela- tum est prirao. Ibi enim est perfectionis con-

tio, ita vituperabilis est nimia dejectio : sed sumraatio, sicut patet in circulo, qui est

tanta tst dejectio cum Deus

bomo, quanta fit perfectissima figurarura, qui etiam ad idem

est elatio cum creatura appetit esse Deus : punctura terminatur, a quo incepit. Dccebat
ergo ita vituperabilis est una, sicut et altera etiam propter superabundantem pretii solu-

si crgo nihil quod est vituperabile decet tionera ad liberationem hominis captivi
Deum, patet, etc. quia sola persona divina erat, quae pragpon-
3. Item nullo modo decet sapientissimura derabat toti humano generi. Postremo de-

conditorem facere aliquam rem excedere cebat propter supereffluentem horainis glo-

terminos, quos sibi statuerat per naluram :

ridcationera , ut non tantummodo inveniret
ergo cum omnis creatura, quantum est de hoino in Deo pascua interius, imo etiam pas-
natura creationis, semper sit infra Deum et cua exterius. Et sic patet , quod opus incar-
intra terminos creaturae, videtur quod uullo nationis multum quidem per omnem rao-
modo congruat quod Deus faciat creaturam dura Deo congrucbat, et quautum ad ejus
Deum esse : ergo non videtur opus incarna- inflnitatem, et quantum ad ejus perfectio-

tionis sibi congruere, per hoc quod dicitur nem, et quantum ad pietatem, et quantura
hominem Deum esse. ad liberalitatem : ad infinitatem in seipso;
A. Item nomen quod est supra omne ' ad perfectionem in operando ad pietatem in ;

nomen debet uni soli naturae convenire

, : liberando, et quantum ad liberalitatem in

ergo non videtur quod conveniat Deo tale remunerando. Concedendae sunt ergo omnes
nomen creaturae communicare ergo videtur : rationes ostendentes sacramentum incarna-
quod non congruat sibi hominem in unita- tionis Deo congruere.
tem personae assumere. d. Ad illud quod opponitur in contrariura,

5. Item quicumque adorat Deura in sculpta quod non decet divinani majestdtem humi-
imagine, facit Deo injuriam : ergo pari ra- liari, dicendum quod Deum humiliari potest

tione, qui credit Deum habere humanara ef- intelligi dupliciter, aut in se, aut ratione
figiem, injuriatur divinae naturae : videtur sibi uniti : in se quidem , cum sit omnino
ergo quiid non congruat divinae naturae iii- invariabilis, nec potest humiliari, nec potest
carnari sive humanari. Per hunc modura exaltari ; ratione autem sibi uniti potest hu-
solet argui ab infldelibus. miliari ad majorera manifestationem suae
' Ephes., 1 , 21 ; Philip., ii . 9. altitudinis, sicut potest inflrmari ad mago-
 ,

nrsT. 1. ART II. OU.flST. II. 49

rem manifesfationeiu suae fortitiidiiiis. ln siios, dicendum (juod creatiira in Christo

hoc euini (lund Dous carnein luimiloiu et remanet iutra ferminos creafiira! : rafione
inflrraaiu assuiupsit, superbissiiuuiu iliabo- tainen persoiice, in qua sulistaufiflcatur, lia-

lum (lejeiit, et homincm humiiein exalta- bet cominunicationein idiomatum , et parli-

vil; fortissimiiiu adversariuiu confre^^if, ho- cipat nomen diviniim, pro t;o qiiod ilia iinio

miiiem innriuuin stabilivit. Et iii hoc emi- faciat conunuuicatioiiein idioniafuiu salvis

nenter facta est manifestatio poteutia; et propriefatibus assumentis et assumpti.

sapientiae. Si cniiu ' qitod mfirmum est Dei, i. Ef pcr iioc pafef responsio ail sequens,
potenlius esl omnibus hominibus, et quod quod oppouifur de communicatione nominis
stultum est Dei sa}iientius esl omnibus ho- e.xcelleiitissimi quia Deus nec nomen nec
;
,

ininibus, et etiam dajmonibus, planum est gloriam suam communicat ahi : unus enim
qucKl ejus pofeutia, et excellenlia, el sapien- et idem, qui est Chrisfus, esf homo et Deus :

tia, superexcellunt oiunia in inhnituiu. Et uude cum nomeu divinitafis aftribuitur lio-

ideo etsi incarnationis opus in se non videa- mini , hoc est ratione divinae hypostasis. Si-
tur facere ad divinie manifestatioiiis hono- militer intelligendum est de honore lafriae

rem; si tamen consideratur illud ad quod sicut inferius apparebit.

est, facit elegantissime : et ideo haereticis et 5. Ad quod opponitur, quod Deo fa-
illud

infidelibus caecis sacramentum velatum est cit ipsum habere hu-

iiijuriam, qui credit
incarnationis dicentibus quod opus incar-
, manani effigiem, dicendum quod verum est,
natiouis faceret ad divinae majestalis igno- quando credit ipsum habere effigiem in pro-
miniam, cum ex opposito faciat ad excellen- pria natura, quia talis credit ipsum esse quid
tissimam gloriam. corporeum , cum ipse sit spirifus nobilissi-
2. Ad illud quod opponitur, quod uimia mus : incarnafio autem nou facit eum ha-
fuit ibi humiliatio, responderi potest, ut dic- bere effigiem in se , sed uniri ei qui habet
tum esl, quod divina natura non fuit humi- effigiem, salva uihilominus Dei spiritualifafe
liata aliqua dejectione : sed cum creatura et nobiUtafe : qui ergo sic ponit Deum in-

appetiit se esse Deum, inflata fuit aliqua ela- carnari, cum nihil detrahalur ejus nobilitati
lione : et ideo ex parte ista nimietas non et perfecfioni , et multum addatur exaltatio-
sonat in vifium , sicut ex parte illa. Prae- nis et dignifatis generi humano, non tan-
terea in illa ratione deflcit similitudo ,
quia tum Deo non derogat sed eliam Dei boni- ,

exinanitio, quae facfa fuit in assumptione tafem inultum commendat et e contra Dei :

humauae naturce , fuit ex excessu charitatis bouitafem, quautum in se est, diminuit, qui
et amoris : sed elatio , qaa. voluit homo Deo hoc negat.
assimilari , fuit ex excessu praesumplionis :

et quia nimietas praesumptionis et elationis QUiESTIO II.

vituperabilis est, et nimielas dilectionis in

An Dei Filio caitsa venimdi in mundutn fuerit hu-
summo Deo laudabilis est ; hinc est ,
quod
mani geiteris reparatio : an scilicet , si homo non
exinauilio Christi non fuit vituperabilis, sed
peccasset, Christus incarnatus fuisset^.
laudabihs, sicut vituperabilis fuit elatio primi
parentis : procedebat enim ex nimia chari- Quae fueril incarnationis ratio praecipua ; Fundam.

late, de qua supra habilum est in auctori- et quod generis humani redemptio, osfen-
tate ' : Deus 'propter nimiam charitatem , qua » SANCTI PATRES, ET ALll THEOLOGl.
dilesit nos, efc. Gregorius Magnus, Moral., lib. III, c. xi; et in be-
3. Ad illud quod opponifur, quod non de- nedictione Cerei Pascbalis; Ainbrosius, lib. de Incarn.
Dotn. Sacramenlo, c. vi; Augustinus, de Trimt., lib.
bet creaturam suam trahere extra terminos
XIU. c. X usque ad xvn; ellib. de i^ccatorum merifiset
• I Cor., I, 25, usdem fere verbis. — ' Ephes., il, 4. remissione, c. xivi et xxvu ; et m Psalm. Lxviii, ad illa
 , :,,,,

20 SENTENTIARUM LIB. III.

ditur ad Galatas, cum dicitur ' : Cum fenit infixus esset, quem Deus genuit. » Igitur, si

ergo plenitudo temporis, misit Deus Filium homo stetisset , incaruatio facta non fuissel :

suum iactum ex muliere , factuin sub lege, ergo incarnationis ratio prscipua videtur
ut eos, qui sub lege erant, redimeret. Si ergo esse hominis reparatio.
Apostolus principalein assijrnat rationem Item Auguslinus, super Joannem, trac-
missionis Filii Dei in carnem, videtur quod taiis illud* : Fcce quem amas, infirmatur^
nostra redemptio sit ejus ratio praecipua. Si « Si peccatores Dominus non amaret, ad ter-
tu dicas quod hoc non dicat Apostolus tan- ram de coelo non descenderet. » Ergo vide-
quam causam principalem, opponitur contra tur quod praecipua ratio incarnationis fuerit
hoc illud, quod idem Apostolus dicit, ubi Uberatio peccatoris.
loquens de Christo' : Ipse similiter partici- Item , si Deus assumpsit humanam natu-
pavit eisdem, ut per mortem destrueret ram, aut hoc fuit propter humanam digni-
eum, etc; et post : Ausquam angelos appre- tatem aut necessitatem si propter huma-
, :

hendit. Glossa : « Participavit ut homines nam dignitatem cum dignior sit angelica ,

sanctificaret et Uberaret : et recte haec causa quam humana, magis debuit assumpsisse
ponitur, quia si non esset eos liberaturus, augelicam ; si propter necessitatem , et ne-
non eis parliciparet : quod in ang-elis appa- cessitas indigentiaj non sit nisi propter pec-
ret,qiiia nusquam a)igelos apprehendit.v catum, videtur quod praecipua ratio fuit,
Si ergo illud, quo posito, ponitur aliud, et quod hominem assumpsit, redemptio gene-
quo remoto, removetur, est causa; et re- ris humani.
demptio assignatur tanquam causa princi- Item opus incarnationis fuit maximae gra-
palis et praecipua incarnationis, vldetur quod tiae, de qua homo maxime tenetur ad gra-
principalifer incarnatio facta fuit propter re- tiaruni actionem : sed niagis tenetur liomo
parationem generis humani. esse gratus Deo , et major fit ei gratia
Item in Psalmo ' : Infixus sum in limo quando aliquod beneficium praestatur sibi
profundi; Glossa Augiistini : « Utinam ma- quo indignus est, in statu in quo indignus
neret homo quod Deus fecit si enim
in eo :
est, et pro ejus liberatione, quam si alias
maneret in eo quod Deus fecit, non in limo esset praestandum : ergo si homo lapsus pro
verba : Infixus sum
limo profundi; etdeverbis Do-
in III Sent., dist.vii , q. ili; et dist. XIX, q. i; et dist.
mini; snrni. xxix, al. cv, el
de verbis ApostoH, serni. XXXII, q. uuica; el ia Reportatis super III Sent., dist
VIII, u cl x, al. CLsxiv, cLxxv et clxsvi ad illud Tim. I, VII, q. II ; Richardus, III Sent., dist. l, q. iv, non magis
c. I :Fidelis sermo, clc. ; Dionysius, lib. de Ecclesius- ad uuainpartem, quam ad
Gab. Biel., alterani inclinal :

tica Hierarchia, c. V ; Joan. Uamascen., de Fide ortho- III Sent., dist. II, q. unica, dub. ili, utramque proba-
doxa, lib. III, c. xvm; Joan. Chrys., Uom. x, in c. i bilem relinquit; Naclantus, iu Coniuienlariis super
Joan. Athani, Orat. 5 contra Ari., pl tte humanitate
; Epist. ad Ephes,, c. l, super illud, Giatificavit nos, etc.
Verbi; Basilius, de /lumana Chnsti nativitate , in die
Epiphaniap, in dubil.itione i]uam proponit Cur Deus :
DOCTORES SCHOLASTICI
homo faclus est ; Grcgorius Nyssenus, in OcflJionc M/e-
pro parte negativa.
chetica, c. xv, ad negativam parlem decUnare videlur
Gregorius Naziau^enus, in Oratione de Christi nativi- S. Thomas p. III, q. I. art. 3 ; cl III Sent,, disU l
,

tate, et in oralione ii, de Pascliate; Cyrillus, lib. de art. 3; et IV Senl., dist. XLili, q. I, ait.
![. I , 2; ct in
incarnatione Unigeniti, c. i; llilarius, de Trinitate, quaestionibns dispntalis de Veritate, q. xxix, arl. 4 ,
lib. II Anselnius, Cur Deus liomo, lib. I, c. XViii; Ri-
; ad tertium ; .tgid. Rom., 11 Sent., disl xxxvi, art. 2
chardus de Sancto Victore, lib. de Verlio incarncto, q. II, in corp.; Uurand., jil Sent., dist. I, q. iv; Fran-
Hugo, de sancto Victorc lib. dc Sncramentis ; An- , ciscus de .Mayr., III Scnt.. dist. viii, q. iv; Joan. de
selinus Lauduoensis, Glossae inlerlinearis auclor, iu illa Bassol., III Senl.. dist. i, q. v; Thom. Arg., III Sent.,
verha Sic Deus dilexit mundum, etc; Alplionsus de
: disl. I, q. I , art. 4 ; Marsilius , IIISenl., disl. I, q. l
Costro , adccrsus liasreses. serho Cliristui , Uoires. 9. art. 3; Uionysius Cartlius., III Sent., dlsl. i, q. ii;
Kerrarieusis , IV contra Gentes , c. Lv ; Capreolus,
DOCTOHES SCHOLASTICl III Senl., dist. concil. 2 I q i , ; Michael da Palalio ,
,

pro ]xirle affirmativa. III Ssnt., dist. X, disput. i, dub. auuexa; omnesTho-
mislSB, in p. III, q. arl. i 3.— • Gal., iv,i.— *Hebr.,
—
,

Alex. Alensis, p. III, q. ii, mcnib. 13, circa finem; II, U-16. s Psnl. Lxviii, 3.— ^Jnnn., xi, 3. — » Aug.,
Allierlus Magnus, III &./,/., dist. XX, art. 4; Scotus in Joun., Iract. XLIX, u. 5. /

I
 : ,:

DIST. I. ART. H. QV.IFST. If. M

beneflcio incarnntionii? est maxinie Deo oli- 3. ,
qnae solummodo propter occa-
Ilcin

noxius, videtiir (luod si ipse non essct l<\p- .sionem peccali inlroducla suiit, c.xierunt a

sus, ipse Don esset incarnatus, nec hujus- Deo non principaliter, sed occasionaliter
modi lienencium esset sibi prjestitum. Pra- ergo si incarnatio
est principahler facta
cipua (-rfro ratio iiicarnalionis videlur es.^^e
propter peccati cxpiationem, anima Chrisli
redeinptio geueris humaiii. facUi est noii principali intculione, serl qua-
4dopp. Sed conlra : I. Augustinus', de Spiritu dam occasione : si ergo inconveniens est
et Aniina . « Toluin homineni assumpsit, ut inibih.>;simain creaturam occasionahter es.se

tolum lieatiticaret. » Sed homo dehebat totus introductam, cum agens principahter inten-
bealincari , et ita plene beatitlcari si non dat opera nobihssima, videtur quod incon-

esset lapsus, sicut si esset lapsus : ergo si venicns sit dicere incarnationem factam esse

homo non esset lapsus, Reus esset incarna- propler hominis reparationem.
tus : ergo non videtur quod praecipua ratio G. Ilem in iucarnalione Filii Dei humana
incarnationis sit liberatio generis humani. natura plurimum est exaltata si ergo Deus :

2. Item super illud ' : Ntisquam angelos incaruatur ex lioc quod humana natiira pec-
appreheJidit, Glossa : « Non angelicae naturae cavit, videtur quod homo reportet coinmo-
data est haec dignitas, ut ei persona divina dum de maiitia : ergo , si hoc non decet di-
uniretur. » Si ergo haec dignitas data fuit vinum retributorem ,
patet, etc.
bumanae naturae, et humanae naturaj nihil 7. Ilem Christus est caput Ecclesiae non
datum est frustra, ergo si non peccasset, solum secundum diviuam naturam , sed
talis dignitas nou remaneret vacua : ergo etiam humanam , sicut osteudit Augustinus
adhuc uniretur cum divina natura : ergo super Joannem ' .• sed si homo non peccasset,
hberatio geueris humani non est ratio prae- adhuc esset corpus Ecclesiae : ergo vel Dei
cipua. Fihus incarnaretur, aut corpus Ecclesiae re-
3. Item ita decebat Deum manifestare suam maneret acephahim ergo si illud est im- :

inflnitatem , et perfectionem , et Hberalita- possibile, restat quod Deus incarnaretur, si

tem, si homo stetisset, sicut si lapsus esset homo non peccasset : ergo idem quod prius.
ergo si omuia ista facit in opere incarnatio- 8. Item, si homo lapsus non fuisset, ta-
nis, videtur quod incarnatlo fuisset, etiamsi men fuisset sacranientuni matrimonii : si

homo lapsus non faisset, et ita idem quod ergo sacramentum matrimonii in conjunc-
prius. tione sexuum dicit sive signat conjunctio-
4. Item tants difflcultatis et nobilitatis est nem Christi et Ecclesiae quantum ad natu-
vendicare, sive acquirere sibi iufinitum bo- rarum unionem propter inseparabihtatem
num ,
sicut satisfacere pro offensa
,
quae est ut dicitur* Hoc sacramentum 7nagnum est,
:

contra bonum ioflnitum : si ergo homo non ego autem dico, in Christo et in Ecclesia;
poterat satisfacere per se de otTensa , qua of- ergo si homo stetisset, aut sacrame-ntum ma-
fenditDeum , sic nec per se poterat mereri trimonii falsum esset signum, aut Dei Fihus
habere Deum : ergo sicut opportunum fuit incarnarotur : sed primum est impossibile :

Fihum homine cadente, ut pro

Dei incarnari ergo restat, etc.

homine satisfaceret, videtur quod sic oppor- 9. Item quadruplex est modus educendi
tunum fuit Filium Dei incarnari homine hominem in esse : convenit enim hominem
stante, ul homo per eum mereri posset. educi de viro et muliere; convenit educi sine

' Imo auctor Ubri de Spiritii et Anima, c. ix , inter ille siisiepit, ut totum qiio constat homo, a peccato-
opera S. .\ug. Ipse Augustinns, de Civil. Dei , lib. X, rum peste sanaret. » — « Hebr., ii, 16. — ' August. in
c. xxvii , hominuiu multiluJo, propter
ha;c habet; « Joan., tract. Lxvi, u. 2; rf« catech. rudib., c. lll et xix,
quosademonum dominatu hberandos Christus adve- n. 6 el ,13 ; de Trnit., Ub. I, c. xill, u. 30. — * Eplies.,
nit.... Propterea quippe totum hominem sine peccato V, 32.
 : ,

22 SENTENTIARUM LIB. IIl.

viro et muliere ; convenit educi de viro sine Incarnatio enim facit ad perfectionem ho-
muliere , et de muliere sine viro : sed tres minis, et per consequens ad perfectionem
illorum modorum fuissent, si honio stetisset, totius universi, in hoc quod complet, et

sicut planum est : ergo videtur quod et quar- completionem dat humano generi secundum
tus fuisset, quo eductus est ile sola muliere illud quod respicit naturam, secundum et

sed hic quartus est in incarnatione : ergo si illud quod respicit gratiam secundum , et

homo stetisset, incarnatio fuisset; aut si non, illud quod respicit gloriam secundum illud :

tunc unus modus productionis hominum de- quod respicit naturam, (juia in incarnatione

ficeret, et sic universum perfectum non esset: estconsummatio modorum ducendi homi-
et hoc est maximum inconveniens ; dicit nem in esse; est etiam consummatio in com-
enim Auguslinus quod universum habet ' paratione ad perfectionem agentis, in hoc
tantam perfectionem quod nemo potest in ,
quod in incarnatione homo, qui est ultimus,
eo imperfectum rationabiliter aliquid inve- conjungitur cum suo principio, unione qua
nire, nec rationabiliter aliquid addere, sicut sub Deo nulla est major. Facit etiam ad per-
et ipse dicil iii librode Libero Arbitrio, quod fectionem hominis quantum ad illud quod
nihil potest intellectus noster intelligere, respicit gratiam, quia iu incarnatione assu-
quod subterfugeret illam supernam arcem. mit Christus humanam naturam , ratione
cujus plene habet esse caput totius Ecclesiae,
cujus corporis membra uniri habent ratione
CONCLUSIO.
charitatis et gratiae ; et simul cuni hoc facit
Incarnationis dominicm prcecipiia ratio est humani ad perfectionem meriti quia omnia merita
,

generis redemptio quamvis huic rationi alix

,
pendent et meliorantur merito Christi. Facit
sint annexm rationes.
etiam ad perfectionem gloriae, in eo quod

Opin. 1
Resp. ad Arg. Ad praedictorum intelli- homo in Deo suo invenit pascua quantum
gentiam est notandum quod ,
circa hoc du- ad partem corporalem , et quantum ad par-
plex est magistrorum opinio. Quidam enim tem spiritualem, sive ingrediatur, sive egre-
dicere volunt, quod de incarnatione loqui diatur quod non faceret, si Deus non esset
:

est dupliciter. Est enim incarnatio carnis incarnatus. Completus etiam est totius hu-
assumptio. De carne assumpta est loqui du- manae natura? appetitus , dum per opus in-
pliciter aut quantum ad substantiam aut
: , carnationis nobilissima idoneitas ,
quae erat
quantum ad defectum passibililatis et mor- iu humana natura, secundum quam unibihs
tahtatis. Si flat sermo de ipsa quantum ad erat divinae, ad actum perfectum rediicitur.

effectum passibilitatis et mortalitatis, dicunt Et ratione hujus multiplicis perfectiouis

quod incarnationis praecipua hu-
ratio fuit quae surgit ex opere incarnationis , con-
mani generis- redemptio. Nisi enim homo gruum fuit Deum incarnari : et quia haec
peccasset, et lapsus fuisset, et redimendus multiplex perfectio non respicit tantum sfa-
esset, Chrislus carnem mortalem non as- tum naturae lapsae, imo respicit etiam sta-
sumpsisset. Si autem loquimur de incarna- tum nalurae institutae ; ideo si homo lapsus
tionesecundum quod dicit assuniplionem non fuisset, nihilominus iucarnatus esset,
humanae naturae loquendo simpliciter, sic quia ita competebat hdminem perfectum
dixcrunt quod praecipua ratio incarnationis esse, et secundum naluram, et seeundum
Don est liberatio generis humani ,
quia gratiam, et secundum gloriam, sicut si esset

etiamsi homo non peccasset, Christus incar- in statu lapso, et quodam raodo amplius. Et
natus esset. Sed hujus ratio est perfectio haec secundum istam opiuionem. El qui hanc
multiplex surgens ex dignitale illius operis. opinionem sequuntur, concedunt rationes
' Ang.,de Lib. Arb., lib. tll, c. ii,quoad seuiium. quae ad banc partem adducuntur. Rationes
 :

nisT. r. .\RT. II. QM^RST. U. 33

vero ad nppositnm ot aiictoritafes per hoc gis videtur pietati fldei consonum, quod
erTiigiuiit , iiuia (iicunt oa.s intelligri .«ecun- pra'cipiia incarnationia ratio sit liheratio
dum quoil incaruatio dicitur carnis morlalis generis iuimani, quain ahter sentire. Et hoc
et passibilis assumptio. Loquitur enim Scrip- aperte dicit .\uguslinus * in libro de verbis
tura et litlcra secundum cum
dc incarnatione Aposloli, in scrmonc i.xx, trai-tans illud Lu-
modum, qui fuit po.st lapsum, nou per eum c(B '
: Yenit filiiis hoiiiinis salviim facere quod
modum, qui fuisset homiue persistente in perierat : a Si homo uon periisset , Filius ho-

statu inuocentia'. minis non venisset. » Et expressiiis idem,

Opiu. '..
Aiiorum vero' positio fuit, quod praecipua tractans illud ' : Venit in hunc mundum pec-
ratio incarnationis fuit reparatio generis hu- catores salvos facere « Nulla causa veniendi
raani : quamvis multae sint rationes con- fuit C.hristo, nisi peccatores saivos facere. »
gruentiae huic annexae, ista tamen est prae- Et idem plura dicit ad hoc pertinentia. Et
cipua respectu omnium, quia uisi genus in iiia oratione, quae incipit : « A ccHa aro-
humanum fuisset lapsuni, Verbuni Dei non malica, » quae dicitur esse Augustini, hoc
fuisset incarnatum. Et ralio hujus est, quia ipsum habetur expressius. Ad hoc etiam
inearnatio Dei est superexcedentis digna- concordant verba Bernardi, et rdos.sae super
tionis : et ideo cum sit ibi quidam excessus, dictum locum Epistolae ad Timotheum. Se- s»''» '

non fuisset introductum incarnationis my- cundo vero praedictus modus magis concor-
sterium, nisi praecessisset excessus oppositiis dat [lietati fidei, quia Deum magis honori-
per ipsum corrigendus et restaurandus. ficat, quam praeeedens. Nam praecedens di-
Unde nisi Deus ovem* suam perdidisset, non cit, quod Deum congruebat incarnari ad
de ccelo ad terram descendisset. Quis autem perfeclionem universitatis : et ideo quodam-
horum modorum melior sit, novit isle, qui modo Deum intra perfectionem universi
pro nobis incarnatus est. Quis etiam horum concludit, et quamdam necessitatem incar-
alteri praepouendus sit, difficile est videre, nationis ponit ei, cum dicit opera ejus aliter

pro eo quod uterque modus catholicus esl, ad perfectionem non perduci. Hic autem
et a viris catholicis sustinetur. Uterque etiam modus dicendi cum dicit, quod incarnationis
modus excitat animam ad devotionem se- mysterium est super omnem perfectionem,
Appro- cundum diversas considerationes. Yidetur ponit Christum esse supra omnem perfectio-
'""°'
autem primus modus magis consonare iu- nem universitalis, sive quantum ad natu-
dicio rationis ; secundus tamen, sicut appa- rani, sive quantum ad gratiam, sive quan
|h.iio. 1. ret, plus consonat pietati fldei : primo, quia tum ad gloriam. Et hoc recte facit; quia,
auctoritatibus Sanctorum et sacrae Scripturae sicut dicit Philosophus libro XI Primce Phi-
magis concordat : nam tam JSovum, quam hsophiw, « Deus supra omnem universi
Vetus Testamentum, ubi de Filii Dei descen- ordinem ponendus est, » sicut non dicitur

su loquuntur, generis humani liberationem esse dux de exercitu, sed supra exercituin.
rationem reddunt, quod patet singula dis- Tertio, modus iste dicendi incarnationis Raiio 3.

cmTendo. Sancti etiam hoc dicunt, sicut pa- myslerium magis commendat, dum dicitur
tet in auctoritatibus suprapositis. Et ideo, si hoc mysterium tantum esse, quod non de-
divina eloquia nobilissimam et praecipuam buit fieri nisi ex maxima causa, utpote
incarnationis rationem assignant, et * « nihil propter placandam divinam iram, et restau-
etiam a nobis dicendum est praeter ea, quae randa («) omnia, sive quae in ccelis sunt,

nobis ex sacris eloquiis clarent ; » ideo ma- sive quae in terra. Et ideo dicunt quod tan-
'
S- Thom., Summ. theol., III, q. i, arl. 3.— ^ Mall/i.,
XV, 24; Luc., sv, 4 et seq. —* Dion. Areop., de Div, Verbis Apost, serm. IX, al. CLXXXv, n. 1,— » iuc., xix,
Som., c. I, § 1 , inprimis fere verbis. —
' Augu5t,rfe 10.— 5 I Tim., I, 15. —
' Arist., Metaph., lib. XII, cont.

I (a) Cixl. fdit. restaurandi. 44 , et in fine ejusdem libri.

II
 :

n SENTENTlARrM LTB. IH.

tum mysterium non fuisset inlrocluctum, derogare videtur summo bono, qui dicit
nisi praecessisset lapsus nobilissima; creatu- ipsum non sufficere absque bono creato sibi

R«iio i. fffi, et ofFensio majestalis divinae. Qiiarto adjuncto ad hominem perfecte beatifican-

etiam fidelem affectum magis iiiflammat. dum, nisi hoc dicat venire propter imper-
Plus enim excitat devotionem aniiiiae fidp!is, fectionem sensus, qui ad ipsum non potest
quod Deus sit incarnatus ad delenda scelera pertingere : sed tunc plura obviabunt, sive

nostra, quam propter consummanda in- ratione sensuum aliorum, qui non habent
rhoata opera sua. Quoniam ergo hic modus objecta sua sicut visus, et tamen perfecte
dicendi, etsi non videatur esse ita subtilis bealificali sunt; siverationeaspectusChristi,

si :ut prajcedens, plus tamen consonat pietati qui ad alios sanctos aspicit; sive ratione per-
fidei, in hoc quod auctoritatibus sanctorum fectionis beatitudinis, quae non facit homi-
magis concordat, et Deum magis lionorifi- nem aliquod extrinsecus mendicare ; sive

cat, etiam incarnationis mysterium magis etiam quia oppositum non pos.set intelligi,

commendat, et affectum nostrum ardentius quod gloriosus homo posset a Christi prae-

inflammat : ideo concedendum est, ut prae- sentia absentari absque gloriae sua detri-

dictae auctoritates et rationes ostendunt, mento.

quod praecipua ratio incarnatioais fuit re- 2.Ad illud quod opponitur, quod in hu-
demptio generis humani, quamvis multae mana natura data est congruitas vel idonei-

aliae rationes congruentiae huic rationi sint tas ad incamationem, dicenuum quod illa

annexae. idoneitas attendifur ex parte reparabilitatis

1. Ad
quod primo opponitur in con-
illud hominis principahter, quamvis ratione di-
trarium, quod hominem totum assumpsit, gnitatis et aliarum conditionum aliquo modo
ut totum beatiflcaret, dicendum quod ista attendiUir : et ideo sicut homo non fuisset

non est ratio praecipua , sed annesa princi- reparatus, si non cecidisset, quamvis esset

pali, pro eo quod si Deus nunquam incarna- reparabihs ; sic divinitati non essel unitus,

tus esset, homo glorificaiione corporis sui, quamvis esset unibilis. Non tamen frustra

et visione Dei, perfecte et totaliter esset bea- illa potentia fuisset, quia multae sunt poten-
tus : visio enim Christi corporalis spectat tiae et idoneitates, quae ad actum non perdu-
non ad essentialeni completionem beatitu- cuntur, nec tamen frustra sunt, quia nobi-
dinis, sed ad quoddam accidentale gaudium litati et dignitati naturae attestantur. Nec
et hoc patet, quod alii sensus beatificabun- dicitur potentia frustra, non reducitur ad
si

tur (a) ut visus, et tamen objecta sibi ror- actum ; sed tunc frustra dum ad actum
est,

respondentia non habebunt, ut tactus et non reducitur, et tamen ad actum exigit

gustus. Praeterea aspectus Christi non erit eam reduci tempus et locus.
minus beatus conversus ad aUa corpora vi- 3. Ad illud quod opponitur, quod decet
denda, quam aspectus aliorum conversi ad Dei sapientiam, prudentiam, et potentiam
videndum corpus ipsius. (iloria enim sen- In sfatu innocentiaj manifestari, dicendum
suum exteriorum erit per redundantiam de- quod [b) se manifestabat sufficienter per opus
lectationis venientis a parte superiori ex creationis, et distinctionis, et ornatus : ideo
vi.sione Dei, cujus visio adeo reficit, cum si illa perslitissent, cum valde bona essent,
perfecte apparet, ut nihil ultra sit necessi;- non oportuisset novum modum agendi su-
rium animae ad ejus beatitudinem : quoniam peraddere ad manifestiUionem ,
quemadmo-
omne aliud bonum et pulchrum, ad illud dum opera miraculosa facta sunt post ho-
comparatum, qnasi nihil est, nec inlendere minis lapsum, quae non oportuit fleri ante,
potest essentiale gaudium. Unde muitum quia Dei potentia, sapientia et bonitas satis

(a)Cml. eriit. hpaliBcantur— (6) Cfl. friil. arld, salis. nofa esset, et satis in snis effectibus reluce-

II
 :

mST. I. ART. II. 01'^^ST. IT. M

ret. Nnno nnlem conprmnm est et flercns per morfem et pa.ssionem, sicnf congruen-
Denm mnlta opera facere niirncnlose ad nia- fissimus modus esl ad merendum pcr cliari-
nifestationem suse potentiiE pro conflrma- tatem et dilectionem.
lione (Irlei noslra* : sic etiam in proposito r>. Ad illiid qiiod opponitur, quod anima
intelligenrlum esf, sicut flicnnt s.uicti. Oiii«'i Christi educi di-liuit principali iiifcntione,

ergo homo per peccatum interius lumcn dicendum quod Deus, qui (a) ab aeterno prae-

obfuscatum habebat, et conversus fuerat ad scivit lapsum Immani generis, ideo fecit, quia
sensibilia, et iila aniabat, iileo Pens invisi- sc recuperafuriim cognovit : et ideo princi-

liilis faclus est visiliiiis in carue, nt per visi- palius in intentione fuit reparatio lapsi, quam
liilia reduceret ad invisibilia cognoscenda et conditio ejus ad lapsum possibilis. Et propter

amanda. VX iioc est, quod dicil riregorius hoc non seqiiitur, qiiod Deiis non praedesti-

in quadam prsefatione' : Vl dum visibiliter naverit Christum principaliler, sicut et alios,

Deum cognoscimus per hunc in invisibi- ,

imo multum Hoc enim teneret,
principalius.

liuvi amorem rapiamw. si Deus in conditione generis humani non

4. Ad illnd quod opponitur, quod ila diffi- praecognovisset eorum lapsum tunc enim :

cile est proniereri vitam aelernam, sicut sa- q\iasi praeter intentionem subsecutum fuis-
lisfacere pro ofFensa, dicendum quod falsum set.

esf, quia ad meritum vitae aeternse sufficit 6. .\d illud quod opponitur, quod humana
complacentia' ex parfe merentis; ad hanc natura est exaltata propter incarnationem,
autem complacenfiam sufflcit gratia divina. dicendum quod absque dubio verum cst
Et quia divinam gratiam poterat bomo ha- sed ex hoc non sequitur quod reportaverit
bere per missionem Spiritus sancti et Filii ex malitia commodum, quia hoc non fuit ex
inmentem, absque Filii missione in car- sua malitia, sed ex summa benignitate di-

nem; hinc est quod ad perfectionem meriti vina et sapientia. Quia eniui sapientia Dei
vitae seternae non oportuit incarnationem in- vincit malitiam, hinc est quod non pafitur

tervenire. Ad satisfaciendum autem non so- esse malum aliquod, de quo non eliciat bo-

lum requiritur quod satisfaclens placeat, sed num, et etiam majus bonum : alioquiu non
quod damnum recompensare valeat, et ho- perfecte malitiam vinceret. Et propterea con-

norem Deo sublatum resfituat, sicut melius tra praevaricationem Adae, qui totum genus
videtur infra ' : et ideo non fuit tanfa neces- humanum infecit, statuit rectitudinem se-

sitas incarnationis propter necessifatem me- cundi Adae% qui pro tolo genere humano
rendi, sicut propter necessitatera satisfa- possit satisfacere, et cujus obedientia multo
ciendi. Et quod illud sit verum, planum est plus sibi placeret, quam inobedientia primi

in angelis, quorum natm'a non est unita Adae potuit displicere. Similiter hoc fuit ex
Verbo, et tamen menierunt vitam aeternam. bonitate divina, ex qua Deus plenus est di-
Propterea, esto quod tanfae difficultafis sit, lectione et misericordia. Et ideo diligentibus

non tamen oportet quod propter hoc neces- se, quos sanctos vocavit secundum proposi-
saria sit incarnatio, pro eo quod Spiritus tum suum, omnia fecit eis cooperari in bo-

sanctus ipse, qui per charitaten: movet ani- uum unde : Filium Dei incarnari non fecit

mam, dignam eam facit gloria sempiterna : nostra malitia, sed Dei charitas nimia et
unde neutrum tit sine missione alicujus per- misericordia , secundum quod diclum est

sonae : sed ad satisfaciendum necessaria est in auctoritate prius posita * : Deus autem,
missio in carnem, quia, sicut infra* patebif, qni (Uves est in jnisericordia, propter ni-
congruentissimus modus fuit satisfaciendi miam, etc.

'
In Prtef. Aa/iV. Dom.— ' Id est, quod qui uie-relur, Deo plai-.eat.— ' Ui;t. il, pertotmn. ' nist. xx, q. Il—
(a) Ccct. ndU. quia. eliv.— M Cor., XV, 45ets.;«om.,v, 19.— «EpAe^., 11,4.
26 SENTENTIARUM LIB. III.

7. Ad illud quod opponitur, quod Christus nisi aliqua veteratio praecessisset. Et ideo
est caput Ecclesise secundum humanam na- non sequitur homo stetisset, quod
qiiod, si

turam, dicendum quod duplex est capitis talis modus producendi hominem esset; nec
propriftas : una quae atlenditur secundum ex hoc sequitur qiiod universum sua per-
conformitatem ad mi-mhra ; alia quae atten- fectione careret : sicut etiam non potest ar-

ditur secundum donorum gratuitorum in- gui imperfectio universi quantum ad susci-
fluentiam. Ratione primre proprietatis, Chris- tationem mortui, quam Deus non fecisset, si

tus caput est in quantnm homo ratione se- ;

homo perstitisset. Posset etiam dici quod de
cundae, Christus raput est inquantum Deus: illo modo productionis non potest argui ve-

et ratione hujus principaliter tenet rationem rilas incarnationis, quia Deus posset produ-
capitis : quod incarnatus non
et ideo, eslo cere hominem de muliere absque viro, qui
esset, adhuc Ecclesiacapile non carerct,quia tamen non esset Deus. Haec autem omnia
caput viri esset Deus, et ifa Ecclesia homi- absfjue praejudicio dicta sunt : non enim
num caput haberet Deum, sicut habet Eccle- volo bonitatem Dei coarctare, sed nimieta-
sia angelorum uon sequitur qiiod : et ideo tem rharitatis suae erga hominem lapsum
corpus Ecclesiai quamvis esset aceplialum, commendare, ut affectus nostri excitentur

non haberet caput secundum omnem pro- ad amandum ipsum, dum attendimus nimiae
prietatem, quani hahet modo (a) : haberet dilectionis ejus excessum, etc.

enim tunc caput Deum, sicut nunc habet Ec-

clesiaangelorum.
Ad8. illud quod opponitur, quod matri- QU^STIO III.

monium signat oonjuiiclionem naturarum,

An ex tribus pcrsonis divinis congruum fuerit
dicendum quod matrimonium duplicem ha-
Filium incarnari '.

bet significationem signal enim conjunc- :

tionem Dei ad Ecclesiam secundum charita- Quae trium personarum fuerit magis ido- ai opp.

tem , et signat eliam conjunclionem secun- nea ad incarnationem ; et ostenditur primo,

dum unionem in persoiiai unitate : etutram- quod persona Patris. IUius enim est recrea-

que haruni significationum habet secundum re, cujus est creare : sed crealio maxime at-

statum lapsus altei-am autem habuisset, si ; tribuitur et convenit potentioe Patris : ergo
stetisset ; et ideo non esset falsum signum. et recreatio : ergo pari ratione videtur quod
Sicut enim matrimonium nunc est in ofQ- et incarnatio.

cium remedium tunc autem solum in

et , 2. Itcm illius est filios adoptare , cujus est
officium sic matrimonium duplex habet
; generare : sed incarnatio ordinatur ad adop-
signatum, tunc autem unuiu. tionem, sicut dicilur ad Galatas ' : ergo
9. Ad illud quod opponitur, quod quadru- videtur quod maxime convenit ei, cui con-
plex estmodus productionis hominum di- , venil generare : ergo maxime convenit
cendum quod ille quartus modus produ- Patri incarnari.
cendi hominem non est de perfectione uni- 3. Item Filius totum quod habet, habet a
versi , sed supra perfectionem universi. Et Patre : ergo mauns decet habere Patrem aH-
ideo Jeremias vocat illud 7iovum , cum quid quod non habeat Filius, quam Filium
ait' Novim \adet Dominus super
: terram : babere quod uon habeat Pater : si ergo in-
hoc autem novum Dominus non fecisset, carnatio facit humanam naturam haberi a

—' persona quae incamatur, videtur quod hoc

• Jerem., xxxi, 23. AIpx. AlPnsis, p. Ilf , q. i;,
meiub. 5, arl. 1 ; S. Thoiii, p. III, q. iii, art. 8; ct dist. 1 , art 2, i\. Ili; Tliom. Argent. III Senl., dist. i,
lil Serii,, disl. 1, q. II, art. 1 et 4; ^pidius llom., q. 1 , art. 2; Potrusdc Tarautas.,111 Senl., dist. i , «j. i;

III Sent., disU I, p. li , q. iv ; Richard., 111 Seni., Sleph. Brulef., III Senl., dist. i, q. viii. — » Galat.,
(a) Cat. edit. uiodus. IV, 5.
 :,,

I»IST. I. ART. II. QUiEST. III. 27

mapis competat person» Patris, quam per-

sonffi Filii. CONCLUSIU.
Quod aulem magis compelat personae Spi-
quia quod maximc Etsi unaquceque divinanm personamm potuerit
ritus sancti, ostemlilur :

incarnari, coagruentius tamen fuit ut Filius in-

habet rationem gratice, maxime competit
camaretur.
missioni Spiritus sancti sed quod Deus :

factus est liomo , liaec est summu ^ratia , si- Resp. ad Arg. Dicendum quod persona
cut vult Augustinus , de Trinilate '
: ergo Verlti ad incarnationem inter cTeteras perso-
videtur quod hajc magis debuit esse in per- nas fuit magis idonea, sive loquaraur do ipsa
soua Spiritus saucti quam iii persona Filii.
, incarnatione in se, sive prout ordinala esl ad
4. Item Spiritus amuris facit nos filios Dei huinani generis redemplionem. Si enim lo-

adoptivos, seciiiuluin illud' : Nonacceinstis quamur de ipsa incarnatioiie inse, magis

spiritum servitutis iteruvi in timore, sed congruum fuit personam Filii incarnari et ,

spiritum, elc. Ergo si incarnatio est ut lia- in quantum est imago et in quantum est ,

mus filii Dei adoptivi , videtur quod incar- verbum, et in quantum est filius. In quan-
nalio maxime debuerit esse in persona Spi- tuin est imago, quia homo assumptibiliserat
ritus sancli. ratione dignitatis imaginis : et quia F'ilius

5. Item mitti dicit subauctoritatem in est imago Patris, ideo magis conveniens erat
misso : ergo ei magls conveuit mitti, in quo Filii personam assumere carnem. Rursus,
magis reperitur ratio subauctoritatis : sed quia Filius Dei verbum est Patris , sic pro-
ratio subauctorilatis magis reperitur in per- cedit ab ipso , ut Pater se manifestet per ip-
sona Spiritus saucti, quam Fiiii : ergo si in- sum : et ideo sicut ad iutentionis manifesta-
carnatio est in carnem missio, videtur quod tionem verbum intellectuale copulatur voci
magis conveniat Spiritui sancto, quam Filio. sensihili , sic ad divinitatis revelationem
Fundain. Quod autcm magis competat Filio, videlur Verbum Patris congruum fuit uniri carni.

magis decet personam mediam tenere ralio- Postremo , quia Filius est semel genitus ab
nem mediatoris ,
quam aliam : sed incarna- aeterno, et sic congruebal eum carnem assu-
tio est ordinata ad effectum mediatoris : per- mere, ut esset de genere hominum, et ita ho-
sona autem media in Trinitate est persona minis filium : et ideo decebat ipsum magis in-
Verbi : ergo, etc. carnari, quam Patrem et Spiritum sanctum.
Item magis decet Filium Dei esse filium Et hoc est quod dicit AugutinusMn libro de

hominis , vel virginis , quam aliam perso- Fide [b], et Magister in littera,quod Dei Fi-
nam : sed per incarnatiouem ille qui incar- lius non quaesivit nisi matrem in terris, quia

natur, efficitur filius virginis : ergo videtur jam habebat patrem in ccelis. Magis ergo
quod personam Filii incarnari (a) sit magis decens fuit Filium incarnari ,
quam aham
decenset congruum. personam, loquamur de ipsa incarnatione
si

Item convenientius est filium supplicare secundum se. Fuit etiam magis congruum, si
patri, quam aliam personam: sed incarnatio loquamiir de ipsa incarnatione secundum
ad hoc ordinatur , ut sit aliquis mediator comparationem ad generis humani redemp-
qui pro hominibus intercedat ad Deum : tionem : ethoc apparet, si cousideremus ho-
ergo , etc. minis lapsum, et reparandi modum, et repa-

rationis fructum. Si consideremus hominis

«
Aug., de Trinit., lib. XIII , c. xix, n. 24.—» Rom.,
vni, 15. —
» Imo Fulgent., de Fid. ad Petr., cap. ii lapsum, videbimus quod lapsus f uit appetendo
D. 12. falsam Dei similitudinem et aequalitatem : et
(a) Edit. Ven. incamati. — (6) Ccet. edit. deest in
quia Filio primo attribuitur aequaUtas , hinc
textu de Fide.
est quod quasi ex ipso sumpsit homo lapsus
 ,,

28 SENTENTIARUM LIB. ill.

occapionem , et ideo inde snmere debuit re- per Verbum omnia fecit , sic etiam per Ver-
parationem. Et hoc dicit Bernardus, expla- bum omnia refecit. Sed exhoc nonsequitur
nans illud Jonw cap. i ' : Propter me orta est quod Pater magis debuerit incarnari quia ;

hm tempestas [a] : tollite me , ct mittile in incarnatio non respicit per.sonam auctoris

mare. Aut certe in hoc quod homo prsesump- sed mediatoris : el quia ralio mediatoris non
serat Dei similitudinem, directe contra Filium convenit Patri, sed potius Filio, hinc est quod
peccavit : et ideo Filio magis competebat vin- non sequitur quod incarnatio magis conve-
dicta et indulgentia. Et hoc est quod dicit niat Patri, quam Filio imo potius e converso. ;

Anselmus in libro Cur Deus homo^ : « Homo 2. Ad illud quod opponilur de adoptione,

pro quo erat moriturus , et diabolus quem dicendum quod verum est quod adoptio
erat expugnaturus, ambo falsam Dei simili- convenit Patri tanquam principali auctori :

tudinem praesumpserant. Unde specialius ad- sed hoc non oportet f icere nisi per Filium

versus Filium pecciverunt. » Illi itaque, cui cujus tota est haereditas, et per quem alii ad

specialiter flt injuria, convenientiusattribui- haereditatem debent admitfi.

tur culpae vindicta ct induigentia. Rursus, 3. Ad illud quod opponitur, quod FiUus
si consideremus modum reparationis,magis habet a Patrequidquid habet, dicendum quod

competit Filio : reparati enim sumus per Filiub dicitur aliquid habere per naturalem

Mediatorjs obedientiam et supplicatioiiem :

originem, aliquid per gratuitam unionera.

et quia magis competit filium supplicare pa- Si primo niodo intelligatnr, quidquid habet,

tri et obedire , hinc est quod magis competit habet a Patre, ita quod idem quod est in Fi-

personae Filii incarnari, quam alii. Unde An- lio a Patre, est in Patre a seipso, in essentia-

selmus, in libro primo Cur Deus homo^: libus loquendo. Si autem loquamur de eo
a Convenientius sonat filium snpplicare pa-
quod habetper gratuitam unionem, sic ha-
tri, quam aliam personam. » Postremo, si bet a Patre tanquam a principio effectivo,

considcremus reparationisfructnm vel effec- non tanquam a geuerante quia secundum ,

illud Filius est minor Patre et quia magis

tum, magis competebat Filio incarnari, quia :

incarnatio ad hoc ordinalur, ut simus filii decet Filium secundum humanam naturam
Dei : si ergo posterius per illud habet reduci, esseminorem Patre, liinc est quod isto modo
quod est prius in eodem genere congruum ,
magis competit Fiiium habere ahquid quod
fuit ut filii Dei efficeremur per eum, qui est non habeal Pater, quam e converso.
filius naturalis. Unde Auguslinus, in tertio i. Ad illud quod opponitur, quod magis
Ut homo ex Deo convenit Spiritui sancto, quia haec est sum-
decimo (b) de Trinitate '
: «

nasceretur, primo ex ipsis natus est Deus. ma gralia, dicendum quod per illam ratio-

Oportuit enim ut per eum efficeremur filii nem non concluditur quod incarnatio debeat

adoptivi, qui est filius naturalis. » El sic pa-

fieri in persona Spiritus sancti, sed quod

tet per omnem modum quod congruentius opus iucarnationis debeat attribui Spiritui
fuit Filium iucarnari quam aliuni. Unde sancto el hoc mehus videbitur infra*. Et
:
,

concedendae sunt rationes quae ad hoc in- similiter respondendum est ad hoc, quod
,

ducebantur. sequilur de adoplione.

1. Ad illud quod opponitur, quod Patri 5. quod opponitur de missione,

Ad illud

magis convenit opus recreationis , sicut et dicendum quod missio in carnem fuit ad re-
creationis, dicendum quod Pater sic est auc- dimeiidum a servitute et quia oportetprius :

tor recreationis , sicut et crealionis : et sicut hoiiiinem liberari a servitute ,

quum adop-

Jon.. 1,12. — » Anscliu., Cur Ueuf homo , lib. II , ,. ^^ _ i

;^,y iji,, )_ p. vi!.— * Aiip. Hc rWni7.,lil>. .\IH,
(a) Vulp.. Propler nie lempestax h(Bc grandis venit.— p. l et seq. ; de ^'ntivil, Domini, serm. ix «J. i;scn , ,

(*) Cwl. cdit. J. n. t.— ' Ui*l. IV, art. 1, q. i.

 : ,

DIST. I. AllT. II. On.^F.ST. IV. 20

tari iii Uiium, liinc esl quod uiissio iu car- sit Filium suum in similitudinem carnis
nem ei pei*sona? couipctebat, cui primo com- peccat i : ergo videlur quod con^rruum fue-
pelebat niilti : ct quia persona Filii liabet rit F'ilium Dci incarnari statim, cum homo
mitti sohiMi a Patre, persona Spiritus sancli indiguit : sed iiomostatim indiguit cum lap-
habet niitti ab utroque, liincest quod primo sus fuit : ergo, ctc.
decebal Filiura mitti in carnem,ut, redemp- 3. Item , si Christus ab initio temporis ve-
tione facta, iilem ipse cum i*atre mittert-t nisset, multi ad viam vcritatis venissent, si-

Spiritum sanctum iu mentem. Et hoc esl cut dicitur" : Olim si in Tyro et Sidone, etc.

quod dicit Apostolus ' : Cum venit ideniliulo Sed ad divinae dignitatis magnitudinem
temporis, misit Deus Filiumsuum, etc. Et spectatquod velit oinnes salvos fieri ergo :

post : Ul adoplioncm filiorum Dci, etc Et multo magis videtur (piod congruum fuerit
post : Quoniam autcm estis filii Dci, misit F"ilium Dei incariiari iii primordio tempo-
Dcus spiritum Filii sui in corda vestra. Prae- rum.
terea non sequitur quod si mnjor ratio snb- 4. Itera aegro in periculo mortis succurri
auctoritatis est in Spiritu sauctoquan^ in Fi- debet sine mora : sed homo cum peccavit,

quod propterea debuerit in carnem mit-

lio, periculosissime aegrotavit : si ergo homini
ti; imo potest inferri contrarium Pater :
cegrotanti succurrilur per Filii iucarnatio-

enim, quia a nuUo est, non debuit mitti. Et nem, videtur quod statira debuerit incar-
hoc est quod ait Augustinus, de Trinitate* nari.

« Conveniens non erat ut Pater ab alio niit- Sed coulra per Ecclesiastem ' .•
Omnia Fa„dain.

teretur, quia ab alio non erat. Convenieiis tempus habent : et hoc ipsum dicitur in

autem fuit, ut primo Filius mitteretur, quia Ecclesiastico ' .•

Omnia in tempore suo com-
a solo Patre est; dcinde Spiritus sanctus, probabuntur : ergo, si nullum lempus est

quia est a Patre, et Filio. d Primo Filius ve- adeo congruum bcneficio plenissimo, sicut
uit, ut homines hberarentur : deinde Spiri- tempus plenitudinis, videtur quod Filius

tussanctus, ut homiues beatiiicarentur. Dei debuerit tunc incarnari, quaudo venit

pleuitudo temporis : ergo non in primordio
teraporis.
Qa^ESTlO IV. Item Deus iu omuibus operibus suis ma-
xime servat ordiiiem ; et sicut est ordo et
An congnio tempore Filius Dei sit incarnatus '.
gradus in provectu aelatis, sic est ordo et

.*d opp. Quo tempore tuerit magis congruum Fi- gradus in provectu mundi : ergo sicut ma-
iium Dei incarnari ; et videtur quod in pri- gis homo dispositus est ad sapientiara in ae-
mordio temporura : primo, per illud quod tate provecta, quam iuaetate juvenili, quia'"

dicitur *
: Consummavit Deus sexto die opus inantiquisest sapienlia et in muUotempore
suum : sed consummatio operum maxime prudentia, videtur quod major sit congrui-
competit in opere incarnationis, sicut supe- tas, quod divina sapientia incarnaretur, et
rius ' tactum est : ergo videtur quod incar- dc coelis mitterelur raissioiie perfecta in ple-
naridebuerit iu aliquo illorum sex dierum. nitudine temporum, quam in principio.

2. Item magnitudo amoris non tantum fa- Ileui opus iiicarnatioiiis et redemijtionis

cit dona multiplicari, sed accelerari : sed '

magis se tenet cuiii opere gloriticationis
Deus propter nimiam charitatem suam mi- quam cum opere priiiise conditioiiis : sed

> Gatat., IV, 4 , 5, 6. — » Aug., de Trinit., lib. II , opus glorificationis habet esse in fiue tem-
c. V, n. 8; lib. IV, c. xs ,
passim. —
» Cf. S. Tliom.,
III Sen*., dist. l, art.2, q. v; Steph. Brulef., III Sent.,
p. in, q. 1, arl. 3 et 6; et III Sent., dist. I, q. i, ail. 4;
disl. l, q. vm. — * Gen., II, 2. — « Hoc ipso art., q. i.
;Egi(1. Rom., III ^ent., dist, ii. p. II , q. v ; Ricbaril., — »F.pl»es., ii.4;/to»i., viii, 3. — ' .Va»/i., xi, 21. —
(q) Cat. edit., qiii. 8 £ccl., III, 1. — 9 r.ccli., .\.\:ix ,iO. — '» Job., xu , 12.
 ,
,

30 SENTENTIARUM LIB. 111.

poris, opus conditionis habetesse iu priuci- ralio est propter ordiuem universi servan-
pio : ergo videtur quod opus incarnationis dum : quia enim hoc erat plenum et maxi-
magis debuerit perfiei in approxiDiatione mum beneficium, differri debuit usque ad
ad finem temponini, quam in initio. plcnitudinem dierum. Et propter hoc dicit

llem beneficiuui incarnalionis nulli est Apostolus ad Galatas ' : At ubi venic pleni-
utile, nisi ei qui illud recognoscit et pro illo tudo temporis , misit Deus Filium, etc.

estgratus : sed dilatioheneficii facit ad ejus Quarta ralio fuit propter iucarnalionis bene-
cognilionein et acceptationem : ergo vide- ficium amplius commeudandum quod enim :

tiir quod Dei Filius non debuerit statim a amplius differtur et diutius desideratur, pre-

piimordio temporum incarnari, sed per lon- tiosius reputatur : et ideo beneficium incar-
ga tenipora, in quibus posset expectari et nationis, quod est iuter Dei beneficia pretio-
desiderari. sissimum, prius debuit esse desideratum et

expectatum, quam exhibitum. Et propterea

magis congruum fuit Filium Dei incarnari
CONCLUSIO.
in fine temporum ; et concedendse sunt ra-
Phiribus rationibtts fuit consonum ut FHii Dei in- tiones, quae hoc probant.
carnatio in fine temporum fieretpotius, quam in 1. Ad iilud quod opponitur primo in con-
principio.
trarium de consuumialione divinorum ope-

Respond. ad argum. Diceudum quod sicut rum, diceuduui quod iu opere iucarnationis
rationes ostendunt, et ipsa divina operatio non attenditur consuuimatio quae quidem
comprobat, magis congruum fuit Filiuni sit de opere primo universi, sed consum-

Dei incarnari quasi in fine saeculorum, quam matio omuem consummationem superexce-

in principio. Potest autem Imjus quudruplex dens et ideo non spectat ad opera sex die-
:

ratio assignari quare tamdiu incarnari dis-

,
rum , in quibus universum conditum est et

tulerit. Prima est propter peccatum hominis fabricatum quautum ad ea ,

quae spectant

puniendum : in hoc enim manifestatur di- ad complementum primariuin.

vinae ultionis severitas, quae tantos clamores 2. Ad illud quod opponit, quod maguitudo
et luctus homiuum tanto tempore sustinuit amoris facit beneficia accelerari, dicendum
antequam veliet descendere : et ipse Adam quod verum est quando acceleratio doni pro-
cum posteritate sua tauto tempore expecla- dest ei, quem amat sed quando dilatio ma- ;

vit in Ij-mbo exulans a paradiso : et hoc gis prodest ,

quam acceleratio , tunc amor
propter manifestationem divinaj justitiffi, potius facit diflerre, quam accelerare. Prae-

quae nihil iuultum dimittit. Secuuda ratio tereaamor divinus nou operatur secundum
fuit propter morbum melius curandum : impetum, sed secundum dispositionem et
morbus enim spiritualis non curatur debite regulam sapientiae et ideo dona non acce- :

nisi infirmus prius eum cognoscat, et pro lerat, nisi servato debito et congruo ordine.
curatioue ejus gratus existat. Plus enim Et propter hoc, quia ordinis congruitas exi-
bomo aegrotat per ingratitudinem pro cura- gebat dilationem, ideo amoris immensitas
tione, quaui per culpae commissionem : et non faciebat accelerationem.

ideo debuit Deus beneficium iucarnationis 3. Ad illud quod objicitur, quod multi
diflerre, ut homo convinceretur de impo- essent salvati si Deus venisset citius, dicen-
tentia et ignorantia, antequam curarelur, dum quod Deus bonum commune praeponit
et in lege indita, et in lege scripta; ut sic bono privafo, et bonum totius uuiversitatis

convictus confugeret ad divinam graliam, praeponiturbono personae singularis : et ideo,

et confugieDS curaretur efQcaciter. Tertia cum ordinis exigentia hoc requireret, ut

< Gal., IV, 4. Deus in dne temporum incarnaretur usque ,
 ,

DISTINCT. II. 31

ad sextam aetatem fuit dilatum. Neijue prop- liuuquam deluil divimis succursus : nam ipsa
ter utilitatem aliquarum personarum exis- espectatio, et fldes futuii adventus erat eis
tenlium iii prioiibus a'latil)us acrderari de- ia remedium salutare el sustentalionem
buit divimimbcneficiuiu : placuit eiiiin uiii- quousqiie veniret ille qui consummaret :

versitatis Coiiditori in aliis servare severita- unde omni tempore fuerunt aliqua sacra-
tem justitia), in aliis manifestare benignita- meiitii, quai altulerunt aegris rcmedium sa-

tem misericurdiie. lutare : licet alia, et in diversis fnerint tem-

Ad quod opponitur de aegro, quod
illud poribus institiita, sicut ctiam libro quarto •

statim debet ei succurri, dicendum quod expressius habetur manifestatum.

DISTINCTIO II

QUOD TOTAM HCMANAM NATURAM ACCEPIT , CARNEM VIDEUCET ET ANIMAM, IDQUE SIMLL ;

CARNEM TAMEN MEDIANTE AMMA.

Et quia in honiine tota humana natura vitio corrupta erat, totain assumpsit, id est Dc 10-
carna-
animam et carnem, ut totam curaret et sanctilicaiet. Quod autem humana» naturae, sive "™c
humanitatis vocabulo animaet caro intelligi debeant, aperte docet Hieronymus in Expo- ^",°"^^'

""'"'"
sitione cathclicce fidei,
'
dicens * : « Sic confitemur in Christo unam Filii esse pi-rsonam,
' ' Dalura.
ut dicamus duas perfectas et integras esse substantias, id est deitatis et humanitatis, quae '™ '
!• 1 •
Chrislo
T-i
ex aninia continetur et corpore. » Lcee aperte ostendit hnmanitads nomine animam et e^ pane

corpus intelligi, quae duo assumpsisse Dei Filius intelligitur, ubi hominem sive huma- assum-
""'^'
nitatem, vel humanam naturam accepisse legitur. Errant ergo qui nomine humanitatis
non substantiam , sed proprietatem quamdam , a qua homo nominatur, signiGcari con-
tendunt, ubicunique humanitas Christi memoratur. Ait enim Joaunes Damasceuus':
« Sciendum qiiidem est, quod deitatis et humanilatis nomen substantiarum , id est na-
turarum est reprsesentativum. » Natura enim non sic accipitur in Christo, ut cum dici-

tur una natura omnium hominnm quod evidenter idem Joannes ostendit, difFeren-
esse :

tem rationem cum natura humana in Christo nominatur, et cum una

dicti assignans,

dicitur natura omnium hominum. Ait enim ' « Cum unam liominum naturam dicimus,
:

sciendum quod uon considerantesadanimseetcorporisrationem hoc dicimus. Impos-

est

sibile enim est unins naturae dicere Domini corpus et animam, aJ invicem comparata.
Sed quia plurimae peisonae hominum sunt, omnes autem eamdem suscipiunt rationem
natnrae : omnes enim ex anima et corpore compositi sunt, et omnes naturam aniraae par-
ticipant, et substantiam corporis possident; communem speciem plurimarum et difFeren-

tium personarum, unam naturam dicimus, uniuscujusque scilicet personae duas naturas
habentis, et induabus perfecte naturis, animae scilicet et corporis, existentis. » InDomino
autem Jesu Christo non est communem speciem accipere. Neque enim factus est,nec
est, nec aliquando fiet alius. Sed Christus ex deitate et humanitate in deitate
, et huma-
nitate , Deus perfectus , idem et homo perfectus. Totam ergo hominis naturam , id ost

• Diil. i, q. i. — 2 Hierou., Exfios. orlh. fid. ail Damas.,—^ Damasc, de Orlh. Ftde. lib. 111. c. iv, in princ.
— » Ibid.fC. ui, iu med.
 32 SENTENTIARUM LIB. 111.

animam et carnem horum

, et proprietates sive accidentia assumpsit Deus, non carnem
sine anima , nec animam sine animam
carne, ut ha;retici voluerunt, sed et carnem et
cum sensibus suis. Omnia quae in natura nostra
Unde Joannes Dama.scenus ait '
: «

plantavit Deus, Verbum assumpsit, scilicet corpus, et animam intellectualem, et horum

idiomata. Totus enim totum assumpsit me, ut loti mihi salutem gratificaret. Quod enim
inassumptibile esl, incurabile est.

De
unioDe
Verbi ei cst
«
...
Assumpsit ergo Dei Filius carnem et

cami, pcr medium intellectum, Yerljum Dei. Tantae euim subtilitatis atque simpiicita-
animam, sed carnem mediante anima. Unitum

niedi- tis est diviua essentia, ut corpori de limo terrae formafo uniri non congruerit , nisi me-
aute aui
ma. diante ralionali essentia. » llla autem unio inexplicabilis est adeo, ut etiam Joannes ab
ulero sanctificalus , se non esse dignum fateatur ' solvei'e corrigiam calceamenti Jesu ;

quia illius unionis modum investigare ,

aliisque explicare non erat sufficiens. « Non
sunt ergo audieudi ', qui non verum hominem Filium Dei suscepisse dicunt, neque
natum de femina, sed falsam carnem, et imaginem corporis simulatam ostendisse vi-
dentibus. lu quem errorem prorumpunt, quia timent quod fieri non possit, scilicet, ne
humana carne veritas etsubstantia Dei inquinetur : et tamen praedicant istum visibilem
solem radios suos per omnes faeces el sordes corporum spargere , et mundos et sinceros

servare. Si ergo visibilia munda visibilibus immundis contingi possunt, et non coinqui-
nari, quanto magis incommutabilis et invisibilis veritas per spiritum animam, et per
aniniam corpus suscipiens, totum honiinem sine sui commutatione assumpsit, et ab om-
nibus intirmitatibus liberavit? » Ecce hic dicit Dei sapientiam per spiritum assumpsisse
animam, animam corpus « Spiritus enim, scilicet pars animae superior, majori
et per
similitudinem Deo propinquat quam anima, scilicet ipsa eadem secundum inferiorem par-
tem; et auima magis quam corpus et ideo non incongrue anima dicitur assumpta per :

spiritum, et corpus per animam *.

Quod ^i autem quaeritur utrum Yerbum carnem simul et animam cissumpserit an prius ,

Verbum
simul
animam quam carnem, vel carnem quam animam et utrum caro illa prius fuerit in ,

assum.
utero Yirginis concepta, et poslea assumpta; verissime et absque ulla ambiguitate dici-
psit car-
nem ei iur quia
' i
ex quo Deus hominem assumpsit,
i i
totum assumpsit simulque , sibi univit ani-
aoimaai, '

ct ncque mam et carnem ; nec caro prius fuit concepta, et postmodum assumpta, sed in concep-
prius esi lione assumpta, et in assumpiione concepta. Unde Augustinus \ in libro de fide ad Pe-
concep d
quani as- ^^.^^^^
.
^^ pirmissime tene, et nullatenus dubites non carnem Christi sine divinitate con-
sumpla.
ceptam in utero Yirginis priusquam susciperetur a Yerbo, sed ipsura Deum suae carnis

acceptione conceptum : ipsamque carnem Yerbi incarnatione conceptam. » Idem inlibro

de Trinitate ' ; «Non esset Dei hominumque mediator, nisi esset idem Deus, idem
homo , in utroque unus et verus quam servilem formam a solo Filio susceptam tota
,

Trinitas , cujus una est voluntas et operatio, fecit. » JNon autem in ulero Yirginis prius

caro suscepta est, et postmodum divinitas venit in carnem, sed mox Verbum venit
ut in

uterum, servata veritate propriiB naturse factum est caro , et perfeclus homo, id est in

veritate carnis et animae natus est. De hoc etiam Gregorius in Moralibus ait : « Angelo

< Uaiiiasc, Deorth. ftde, lib. ill, c. \i. *Jofin., l. 2'i. — — 'Au(?.,(/e Agone Christ., c xvin, n» 20.— ^ Auctor
liLi. de Spir. ol Auima, c. xiv-xvi, inler opera S. Ang. — ' liun 1'cilgeut. rle ftd. ad Petr., c. xviii — * Aug., dt .

TV-in., iib. I, cil. in Gloss. sup. cap. I, al Rom , ibi : Qui faclus esl ei; et Fulg. de fid. ad Pelr., c. II.
 ,

niSTINCT. II. 33

niintianle el Spirilu aJveniente, mox Verbuin in nteio, uiox iiilra uleruin Verbum
caro '. »

KXPOSITIO TEXTUS. Dun. II.

El (|iiia iu hominc tota bumauu imturn villo Si ergo visibilia munda, etc.
corrupla erat.
Contra : Ratio illa, quam assignat contra
Supra egit Magisfer de incarnatione ex haereticos, nonvideturvalere.Uuainviscnim
parto personffi assumentis; in hac parte. agil radii solis iion inquinentur ex foeditate illu-
Ditisio. de eadem ex parte naturae assumptae. Divi- minabiiis : aiiima tameii, quae spiritualis est,
ditur autem pars ista in tres parles, in qua- inficitur ex coujunctione carnis. Praeterea
rum priina determinat veritalem ; in secunda Filius Dei factus est passibilis propter as-
confiilat erroriT-s, ibi : Non sunt ergo au- sumptionem cariiis : ergo similiter factus est
diendi; in tertia removet quamdam dubita- carnalis : sed spiritus fcedatur et inficitur,
tioni'm, ibi : Si autem quceritur, titrum Ver- quando carnalis efficitur ; ergo videtur quod
bum carnem, etc. Prima pars dividitur iii
haereticus verum dixit in hoc, quod dicebat
duas partes : in prima partc determinat Ma- deitatenioxsuisocietatecumcarnemaculari.
gister de natura assumpta quantum ad par- Resp. Dicendum quod exemplum illud bo-
tiumsuarumintegritatem; insecunda, quan- num est contra haerelicos, et ratio est bona
tum ad ordiuem, ibi Assumpsit ergo Dei :
et cfficax. Radius enim a rebus foedis non
Filius carnem et animam. Subdivisiones inquinatur propter hoc, quia non commu-
aulem partium manifestee sunt inlittera, etc.
nicat in materia transmutabili, nec etiam
ab ea dependet. Si ergo veritas multo magis
DUE. I. a rebus foedis distat et est independens, ne-

Omnia, qusB in natuni nostra plantavit, etc.

cessario sequitur quod multo minus est con-

taminabihs. Nec valetillud de anima, propter

Contra : Deus plantavit in primo homine hoc quia anima, etsi sit spirituahs , habet
,

immortalitatem : ergo assumpsit immortali- tamen a corpore dependentiam et inchna-

tatem : quod falsum est, quia mortalis fuit. tionem. Ad illud vero quod opponitur, quod
Item in natura nostra plantavit utrumque Filius Dei passibilis factus est, dicendum
sexum, scilicet femininum et masculinum :
quod illud verum est propter communica-
ergo utrumque assumpsit; quod similiter tionem idiomatum, non quod patiatur secun-
falsum est.
dum divinam naturam, sed secundum na-
Resp. Diceudum est, quod quaedam plan-
turam assumptam. Et siiniiiter potest con-
tavit Deus in natura nostra ,
quae respiciunt cediquod sit carnalis secundum quod uo-
ipsius constitutionem ;
qusedam quae respi- minat naturam, sed non secundum quod
ciunt statum et accidentalem dispositionem. nominat vitium, quia suscepit carnis passi-
Cum ergo dicitur quod omnia assumpsit quae bilitatem, non vitiositatem. Cum ergo obji-
plantavit, omnia dicit ibi quae sunt de ipsius citur, quod spiritus iuficitur cum carnahs
constitutione : cum ergo ipse arguit contra efficitur, dicendum quod non valet, quia ob-
hoc de immortalitate et sexus distinctioue jicilur de carnali prout sonat in vitium.
non instat secundum veritatem sed propter ,

praedicti communionem paralogizat, vel so- DUB. III.

phiistice instat : et per hoc patent illa duo

Nec caro fuit, etc.
objecta.
' Greg., Moral., lib. Wlll , c. xv st xxivi. Contra: Videtur hoc falsum, quia quod
TOM. lY. 3
 — ,

34 SENTENTIARUM LIB. III.

nou est, non potest assumi sed caro quae illi mysterium incarnationis ignorabant (6),

nondum concepta est, nondum est : ergo et per Ecclesiam didicerunt. Unde quaerit
non est assumptibilis : ergo necesse est quod Isaias» : Quis est iste , qui venit de Edom?
caro prius concipiatur, quam assumatur. sicut exponit Gregorius.

Item non est assumptio nisi carnis jam or- Resp. Dicendum quod incarnationem de-
ganizatae : sed ante organizationem prsece- buit praecedere angelica annuntiatio , sicut

ditformatio, formationem prajcedil consoli- hominis praevaricationem praecessit diabo-

datio, consolidationem conceptio: ergo, a lica tentatio, ut sic ordo reparationis corres-
primo ad ultimum (a), ante assumptionem pondeat ordini praevaricatiouis. Unde sicut
est conceptio. diabolus tentavit mulierem , ut eam pertra-

Resp. Dicendum quod est loqui de concep- heretad dubitationem, etper dubitationera
tionequantum ad ordinem temporis, et pertraheret ad consensum, et per con.sensum

quautum ad ordinem naturae. Si loquamur ad (c) lapsum ; sic Angelus nuutiavil Yirgini,
quantuiu ad ordinem nalurae, sic prior est ut nuntiando excitaret ad fidem, et per fidem
conceptio, quam assumptio, sicut illae ratio- ad consensum , et per consensum ad conci-
nes ostendunt. Si autem quantum ad ordi- piendum Dei Filium pta* Spirilum sanctum.
nem temporis, sic non decet nec oportet Alia etiam ralio ordinis fuit ibi ,
quia beafa
ipsam esse anlequam assnmatur : quia Yirgo erat in statu viatricis; sed Angeliis in

utrumque fuit per virlutem inQuitam ,

quaj statu comprehensoris : et ideo voluntatem Do-

subito potuit facere ut decuit, quia mulier mini clarius pro illo tempore agnoscebat, et

non carnis frustum sed virum debuit cir- , Deum videbat Angelus facie ad faciem; beata
cumdare in angelica annuntiatione. IUud Yirgo, per speculum et aenigma. Rursus An-
autem melius patebit sequenti distinclione, gelus erat Dei servus et minister : et beata

ubi IMagister inquirit istam quaestionem. Yirgo electa et praeelecta fuerat, ut esset Dei

mater : quia ergocongruum est nesiientem

DUB. IV. erudiri per nuntium intelligentem et cognos-
centem voluntatem Dei, congnmm est etiam
Angelo annuntiante , etc.
ministrum famulari domina; suae; hinc est,

Contra: Incarnatio excellentius opus est quod decens et congrum fuit mysterium in-
quam gratiae infusio : sed gratiae infusio non carnationis per Angelum Yirgini nuutiari.
fit per angelicam annuntiationem : ergo nec Terliaetiam ratio congruentiae potest assig-
incarnatio. Item Deus vicinior erat beatae nari, quia incarnatio et humani generis re-
Virginis cordi secundum gratiam, quam an- demptio non tanlum faciebat ad reparationem
geliiae menti; unde Bernardus': «Virgocre- lapsus humaui verum etiam ad
, reparatio-
ditur exaltata super omnes ordines angelo- nem ruinae angelicce : et ideo angelibeati non
rum : » ergo potius debuit transire illumi- debuerunt excludi. Unde sicut sexus mulie-
natio per beatam Yirginem ad Angelum, bris non excluditur a cognitione mysterii
quam e converso. Est ergo quaeslio, quare iucarnationis, et etiam resurrectionis; sic

couceptionem Filii J)ei praecessit angelica etiam nec angelicus nunlius : imo, ut pa-
annuntiatio. Quaeritur etiam de quo ordine tet, Deus angelo mediante nuntiat mulieri
augelus ille fuerit. Non enim videlur fuisse iucarnationem, scilicet beatae Yirgiui, et re-

de superioi ibus angelis, quia dicit Jiionysius surrectionem Magdalenaj : et sic patet, quod
quod qui praeemiuent, usum exterioris offi- decens fuit ante incarnationem praecedere
cii non habent. Nec de inferioribus, quoniam angelicam annuntiatiouem propter tripli-

Cat. fd. non liabeut uclultiimim

ecm ordinem, videlicet reparationis generis
(a) [b)Cat.ed.\^no-
raiit — (c)Al. t/cei(C0U!>eusumud. — {</) Ccet.ed. erudire. ' Bera., de Assum, B. MaricB. — *Isa., LXU, l.
 ,

IMST. 11. .\RT. 1. On^.ST. 1. 3.%

huniani, ministerii angelici, el lapsus ange- natura, quam in angelo; tertio quaeritur
lici rpslaurandi. (Juod dicitur (!•• Kratia, quod utriim major sil congruilas ad iinioncm in

non (It piM- an;j:t'liouui uiinistfriuui; est ili- tota specie, quam iu uno individuo.
cendum quod j;ratia infunditur per miuiste-
rium humauum, et per verbum humanum :
QU^STIii I.

sed incariiatio, qua' cst priucipium lotius

An major sit congruitas 'ad unionem in ralionali
glorificationis , uon per hominem debuit
rreatura, quam in toto wiiverso '.

nuntiari, sed potius per angelum. Ad ilUid

quod opponitur, quod propiuquior erat Virgo rtrum major sit congruitas ad unionem F„„d.,M

Maria Deo quam Angehis, dicendum quod

,
in rationali creatura quam in toto universo,

verum quantum ad gratiam electionis,

est an e contrario; et quod major sit congruitas
sed nou quantum ad gratiamcomprehensio- in rationali natura, videtur : primo, quia
nis. Ad ilhid qiiod opponitur, de quo ordine Deiis assumpsit solam rationalem naturam :

fuit, dicendiim qiiod probabihter creditur, si ergo Deus semper quod melius est facit

quod fuit de ordine archangelorum , sicut et magis congruum, videtur quod major sit
oanit Ecclesia. Unde si dicatur (]abriel fuisse congruitas in rationali natura, quam in tota
summus inler angelos, hoc non inleUigitur machina raundana.
de angelo secundum quod est nomen na- Item natura creata assumpta est in unita-
turae, sed secundum quod est nomen nuntii tem personae : et quod magis idoneum est
et secundum quod ad nuntianda exteriora ad unitatera personalem magis idoneum
,

progreditiir : et hoc nihil impedit, quin Ga- est ad assumptionem. Si ergo dignitas per-
briel scire potuerit mysterium incarnationis, sonalis non est nisi in creatura rationali,

et alii angeh poterant ignorare. Vel posset videtur quod illam solam maxime congruum
"
dici quod inferiores angeU scierunt myste- sit uniri.

rium incarnationis, sed quaerebantprofunda Item gralia unionis est major, quam sit

divini consiUi : et hoc melius cognoverunt gratia fruitionis, vel beatificationis : sed sola
post FiUi exaltationem et veritatis praedica- natiira rationalis est disposita ad fruitionem:
tionem ,
quibus expUcita et manifestata est ergo sola videtur, quod habeat congruen-
multiformis Dei sapienlia. tiam ad unionem.
Item totum universum factum est propter
ARTICULUS I. creaturam ratioualem : ergo rationalis crea-
tura exceUentior est omnibus aliis creaturis,
Ad inteUigentiam hujus partis incidunt
quae sunt de constitutione universi : ergo ad
quaestiones circa tria. Et quaeritur primo de
Deum magis accedit : et quod magis ad
natura assumpta quantum ad unionis con- Deum accedit, magis est congruum Deo
gruitatem; secundo quBeritur quantum ad uniri : ergo, etc.
parUum integritatem tertio vero quaeritur ;
Item universum totum non dicitur factum
quantum ad dispositionis, sive medii neces- ad Dei imaginem et similitudinem, sed sola
sitatem. Circa primum quaeruntur tria : rationalis creatura : sed imago dicit simili-
primo quaritur utrum major sit congruitas tudinem expressam : ergo inter omnes crea-
ad unionera in rationaU natura, quam in turas sola rationalis creatura expressius as-
toto universo; secundo quaeritur utrum similatur Deo : sed istud solum est con-
major sit congruitas ad unionem in humana gruum ad unionem cum Deo, quod habet
' t/. Alexaader Alensis, p. III, q. ii, memb. 7 ; S.
Thom., p. III, q. iv, ait. I; et III Sent., dist. ii, q. iv; Thom. Argent., III Sent., dist. Ii, q. i, art. 1 ;

q. I , art. l ; et III, contra Gent., c. Lv ; jEgid. Rom., Stephanu3 Brulef., III Sent., dist. Il, q. 1 ; Gabr. Biel,
Ul Sent., dist. Il, q. i; Richardus, 111 Sent., dist. Il^ III Se/i<., dist. II, q. i.
 :

SENTENTI.VRUM LIB. lU.

36
cum eo ergo
expressam similitudinem
:

CONCLUSIO.
idem quod prius.

Ad opp ,
Sed contra: 1. Aupuslinus ad Yolusia- Magis congmum fuit Filium Dei assumere natu-
tota ratio unitate suppositi, quam
na-
nwm' : « In rebus mirabilibus ram ralionalem in

facientis » ergo cum m- turam totius

universirationeunitatis,dignitatis
facti est potentia
:

et sit opus personalis, et simililudims.

carnatio sil assumptio creatura^,
tota ratio assumplio- quod non est
mirabile, videtur quod Resp. ad Arg. Dicendum
ergo non est ma- congruitas ad unionem
nis sit ex parte facientis :
tanta nobilitas, vel
ralionali creatura, quam assumptione, sicul est
jor congruitas in in tolius universitatis
utpote in rationali na-
in alia nalura creata. in ejus parte aliqua,
non magis ap- defectus unitatis, et
Ilem inlinile distantium tura. Et ratio hujus esl
alterum sed omms simililudinis, sive
proximat unum, quam personalis dignitatis, et
:

divina in infmitum quidem non repentur

creatura distal a natura conformitatis, quae
in raliouali crea- et propterea non est
ergo non est congruitas in tota universitate :

quam in aliis. cum persona divma, si-

tura magis, idonea ad unionem
Ilem incarnatio facit aliquo modo ad
rationalis creatura.
Universum emm
3. cut
tolius miiversi sed magis differentmm
complementum habet partium multitudinem
;

Deus unirelur ideo non com-

perficeretur universum, et
si specie
numero, genere et :

ergo videtur quod hypostasis

ad unionera cum Deo
quam ipsi parli : in
ipsi loli, pelit
ad unionem universitas partes careutes vila, el
magis sit babilis unitate. Ilabet eliam
tola, quam rationalis creatura. ratione, et sensu; et
ideo deflcientes ab ex-
efTeclus universalis magis assmii- personalis : et propter
4. Item cellentia proprietatis
latur causae universali,
quam efTectus parli-
hoc non habet idoneitatem
ad unionem m
claudit in se um- partes, in qui-
cularis : sed universum unitate personffi. Uabet etiam
omnem effeclum Dei ergo magis ralio vestigii et ideo
bus reperitur solum
:
versaiiter ;

quam rationalis creatura. expressae similitu-

assimilatur Deo, deftcientes a conformitate
Deo, majorem ad tantam excel-
Sed quod magis assimilatur dinis; et propterea incptas
habet congruentiam ad
unionem ergo, etc. autem creatura
lentiam unionis. In rationali
:

magis unibile, in cujus personalis dignitas,

5. Item illud esl reperiri potest unitas, et
divina po- et ideo major est
assumptione magis manifestatur et expressa conformitas :

sapientia et bonitas sed

umversum idoneitas, sive con-
tentia,
:

in ea ad assumptionem
Probalio minoris. Magis rationes, qu« hoc
est hujusmodi. gruitas. Et propterea
sapientia
enim manifestatur divina potentia, ostendunt, concedendae sunt.
quod opponilur de verbo Au-
totius universitatis,
et bonitas in conditione 1. Ad illud
quam ejus partis, quia cum quse-
alicujus gustini, quod tota ratio facti est potentia
fa-

libet pars ejus bona, ejus universum non

sit dicendum quod est ratio causalitatis,
cientis,
estsolum bonum, sed etiam valde bonum :

et ratio congruitatis : causalitatis in effi-

ergo si magis manifestatur

in universitatis suspiciendo. Cum
ciendo, congruitalis in
videtur quod ma- ratio facti tola
condilione, muUo magis ergo dicil Augubtinus quod
assumptione. de ratione
nifesletur in universitatis est polentia facientis,
intelligit

1 August., ad Volus., Ep. in/.c. ",

al. cxxxvu, n. 8
causalitalis, non de ratione congruitatis.
Ad illud quod opponitur de infimtate
2.
sicut habitum
distantium, dicendum quod,
est in primo et secundo libris, cum d.citur

creatura distaf a Deo in infini-

quod omnis
 ,; :,

DIST. II. ART. I. On^ST. II. 37

tum, intelligitiir dti distanlia pcr n^fi-ssiini mo nafus sit efflci deiformis. Nec valet illud
ab cTqiiaiitalc, et parlicipatione a^leriia' jia- quod ol)ji(Mt, quod mugis manifestatur divina
lurae : quia niliil univocum esl creaturae ad potentia et sapientia in conditione universi-
Creatorem, iii niiilo eniin crealiira Creatori tatis, quam in coiiditione alirujiis siiaj partis,

potest jpqiiaii : sed non habet veritateni de proeo quod decet diviiiam sapientiain et po-
dislantia qiise atteiiditur per oppositionem tentiain non solum producere ad esse crea-

ad convenientiam secundum rationein or- liiras magisnobiles, sedetiam minusnobiles:

diiiis et imitationis : iiain rationalis crealura et ideo tam in his, qiiam in iilis , commen-
immediate in Deuin ordinalur, et e.xpressis- datur; et magis manifestatur in omnibus si-

sime inter crealuras Deum imilatur : et ra- mul quam in aliqua earum per se non sic
, :

tione hujus assimilationis et convenientiae, autem est de assumptione, sicut visum est.
habet rationem iiuaginis, et congruitatem
respectu divina' unionis.
3. Ad illud quod opponitur ,
quod incar- QUJISTIO II.

natio facit ad completionem universi^ dicen-

An congruentius fuerit naturam angelicam, potius
dum quod hoc accidit : tanien congruentius
quam humanam , assumi a Verbo '.

facit ad complementum universi in assump-

tione nobiiissimae creaturae, quam omnium : Utrum major sit congruitas ad unionem xiopf,
quoniam miiltitudo habet reduci ad aliquod in humana natura ,
quam in angelo , an e
unum, sicutad complementum : quia status converso ; et quod major sit in angelo , vi-
est in unitate magis, quam in multitudine. detur : Deus spiritus est, sicut dicitiir ' : er-
4. Ad illud quod objicitur, quod magis go creatura, quce phis habet de ratione spi-

assimiiatur universum totuiu ,

quam ratio- ritualitatis, plus convenit cum Deo : et quae
nalis creatura, dicendum quod assimilari di- plus convenit cum Deo, plus est unibilis in
citur dupliciter : intensive , vel extensive. unitatem personae cum ergo natura ange-
:

Et extensive verum est quod magis assimi- hca sit spiritualior quam humana vide- ,

laturmundo archetypo, sive Deo, major tur, etc.

mundus, quam minor, sive universitas tota, 2. Item natura assumpta , eo ipso quo as-
quam ralionalis creatura. Qualitative, sive sumpta est , exaltata est super caeteras crea-
intensive , est e converso ,
propter magnam turas : sed quanto creatura est excellentior,
distantiam aliquarum partium ejus, in qui- tanto est idoneior exaltari : ergo cum natura
bus relucet divina bonitas de longinquo angehca j ure caeteris anteponatur, j uxta quod
sicut in vestigio. dicit Ri^^hardusde Sancto Victore : «Ipsaest
5. Ad illud quod opponitur , quod magis totius universitatis caput : » videtur quod
manifestatur divina bonitas, sapientia et po- magis decens fuerit ipsam uniri ,
quam hu-
tentia , si assumeret universum , dicendum manam naturam.
quod falsum est ;
quia facere per unionem 3. Item natura angelica passa est ruinam,
quod asinus fieret Deus , vel aliquod aliud et in maluin culpae , et in malum pcenae

brutum, potius dedeceret divinam potentiam ergo si divina misericordia condescendit mi-
et sapientiam quam commeiidaret. Facere
,
seriae, et majorem abundantiam miseriae

autem quod homo sit Deus, in nuUo praeju- convenit reperiri in angelica natura ,
quam
dicat, nec potentise, nec sapientiae, cum ho- in bumana , videtur quod major sit in ea

congruitas ad unionem, quam in humana.

* Alex. .Viensis ,p. III, q. ll, luemb. 6; S. Tboraa:?,
p. IIC, q. IV, art. t ; et III S^mt., dist. ii, q. i , art. ) : Ingiien., III Sent.,q.n, : rt. 1; Stephanus Brulef.,
et IV contra Gentes, c. Lv .£gid. Rom. II, Sen^, dist. 111 Sent., uiit. il, q. Ii; Gabr. Biel., III Sent., dist. ll

II, p. I, q. m; Ricbardus, 111 Sent., dist. ii, q. iii

,:

q. I , dub. II ; Guil. Voril., III Sent., dist. ii , q. 1. —

Tbom. Argent., III Sent,, distii, q. i,art. 1; MarsU. » Joan., IV, 24.
 :: ,,,,

.18 SENTENTIARUM. LIB. III.

l. Item natura assumpta est principium Deus enim ' misquam angelos apprehendit , rongru.-

nostrae reparationis : si ergo conveniens est sedsemen .ibraha apprehendit. Katioautem ^0^1"^°

quod reparatio fiat per ea per quae fuit de- majoris congruentiae dupliciter accipitur,
structio, cum angelus fuerit tolius praevari- videhcet secundum humanae naturae institu-

cationis principium , videtur quod angelus tionem, et secundum ejusdem reparationem.

debuerit assumi ad complendum niinisterium Secunduin namque humanae naturae institu-

redemplionis : et ita major fuit congruitas tionem major est congruitas in humana na-
in natura angelica, quam humana. tura ,
quam in angelica ; et hoc triplici de
ruii<i.,m. Sed contra : AsEuniptio est actus personae causa. Prima est propler personulem distinc-

habenlis distinctionem secundum originem : tionem ,

quae quidem in humana reperitur

cujusmodi distinctio est in divinis personis secunduni originem , et non in angelica : et

ergo illa natura, in qna habet esse distinctio ideo magis congruebat ,
quod persona Filii

personalis secundum originem , niajorem quae distinguitur a persona Patris secundum

habet congruitatem ad unitatem personalem, originem , eam naturam acciperet in qua
,

quam illa quae caret hujusniodi distinctione proprietatem flliationis retineret : ct hoc qui-
sed in hominibus est hujusmodi distinctio, dem factum est in humanae naturae assump-
in angelis vero non ergo,
: etc. tione nam idera ipse qui ab aeteruo erat
:

Item assumptio creaturae ad Crealorem in Patris Filius, ex tempore factus est filius

unitate personae fuit ad humilitatiscommen- virginis matris. Secunda est propter majo-
dationem : sed major humilitatis dignatio rem divini exemplaris repraesentationem
apparet in assumptione hominis mortalis, ralione cujus homo dicitur minor mundus.
quam spiritus immortalis : ergo videtur quod Anima enim rationalis non tantum reprae-
magis congruum fuerit ad unionem humana sentat Deum prout consideratur in se, sed in
natura, quam angelica. quantum unilur corpori ,
quod regit , et in

Item assumptio est principaliter propter quo toto inhabitat , sicut Deus in majori
generis assumpti reparationem : sed angeU mundo. Et hoc pluries dicit Augustinus
qui iapsi sunt ,
peccaverunt peccato irrerae- quod ratione majoris hujus conformitatis
diabili, sicut superius in secundo (a) fuit os- major erat ratio unibilitatis. Tertia ratio est

tensum homines vero, peccato remediabili

; propter multipliceni hominiscompositionem.
ergo magis congruum fuit assumere huma- Quia enim homo composilus est ex natura
nam naturam, quam angelicam. corporali etspirituali,etquodammodo com-
Item Deus quidquid facit, cougruentissime municat cum omni creatura, sicut dicit Gre-
facit : sed Deus '
nusquain nngelos appre- gorius ' hinc est quod cum humana natura
:

hendit : ergo major fuit congruentia in hu- assumitur et deificatur, quodam modo omnis
mana na»ura ad unionem, quam in angelica. natura in ea exaltatur , dum in suo simili
deitati imitur. Et hinc est , quod assumptio
CONCLUSIO. humanae natura" plus facit ad totius universi
perfectionem, quam angelicae, et ideo major
Magn congruum fuit Verbnm asmmere naturam est in ea congruitas ad unionem etiam se-
humanam, quam angelicam; et hoc, si attendatur
cundum suam institutionem. Similiter et se-
humanoe naturce institutio et reparatio.
cundum reparationem niajor congruitas iu
Resp, ad Arg. Dicendum quod absque du- ea reperitur ad unionem triplici de causa
hic major fuit congruenlia ad unionem iii scilicet quia homo magis indigebat, et minus
creatura humana, quam in angelica. Kt hoc indignus erat, et ampliusei proderat, ut Fi-
quidem satis manifestat ipsa operatio divina:
' Hebr., 1!, 16. — ' Ibid. — • Greg., in Evang., hom,
(<j) Suppl. libro. XXIX.
'
 :

DIST. II. ART. I. O^^EST. II. .19

lius Dei assunieret naturam suani. Magis iii-' iijnohiles , quam potentes , ut confundmt
(iigebat, quia totus lapsus fucraf. Minus iu- alla, el fortia, et non (iloriarctur in cons-
diguus erat, quia piTaliuin corrueial. IMus pectu ejus omnis creatura : (iiiia ' Rcgi sa:-
ei proderat ,
quia adhuc in malo obstinatus cidorum immortali et invisibili soli Deo de-
non erat. Qiioniam ergo divinamisericonlia bet esse lionor, et riloria.
ista tria peusatiu beneficiis, qiiae impendit; 3. Adquod opponitur, quod angehis
illud

binc est quod Deus ' qui est divcs in miseri- magis indigebat , quam liomo diceiidum ,

cordia, propter nimiam charitatem,qua di- quod falsum est : homo enim totalitcr indi-

lexit nos, magis assum[isit Ininiaiiain natu- geljat, quia totalitcr lapsus fuerat; angelus
ram, quam angelicam, (juia inajor reperie- vero noii. Et si objicias quod augelus lapsus
batur in ea (»iigruentia ad suscipiendum magis indigebat, quam homo lapsus, dicen-
tantiim beneficium divinae misericordiai, et diiin quod etsi magis indigebat, minus ta-
ut per illiid relevaretnr a miseria. Haec au- meu dignus erat, quoniam ex majori super-
tem ratio, quae sumpta est ab liumani gene- bia peccaverat. UndeBernardus, in Cantica
ris reparatione , efficacior et principalior est, «Quis tam indigetmisericordia, sicutmiser ?

quam praecedens ;
quia, sicut supra osfensum et quis tani indignus est niisericordia, sicut
fuit ,
priecipua ratio incarnationis fuit hu- miser superbus?» Praeterea, ipsa assumptio
mani generis reparatio. angelicaenaturae angelolapso non prodesset,
4. Ad iihid ergo quod primo opponitur, quia cum obstinati sint universaliter in ma-
quod angelus rationespiritualitatispluscon- Htia, non iuflammarentur ad humihtatem,
venit cum Deo, quam homo, dicendumquod, nec ad charitatem ,
per exhibitiouem lanti
etsi plus conveniat intensive, non tamen beneflcii et exempli. Et illud videmus hodie
plus extensive : homo enim convenit in spi- in niultis peccatoribus, quibus propler suam
ritualitate ratione animse, et corpus supe- perversitatem valde parum prodest incarna-
radditum facit ad conformitatismajoritatem: tio Christi.

et sic utroque , videUcet spiritu et corpore, -i. Ad illud quod opponitur, quod prceva-
major sit repraesentatio exemplaritatis divi- ricatio sumpsit exordium ab angelo, ergo
nae. Praeterea praecipua ratio congruentiae, et reparatio similiter debet ab illo inchoare;
respectu unionis , non attenditur respectu dicendum quod praevaricatio generis hu-
majoris congruentiae in spiritualitate , sed mani sumpsit exordium a daemone et ab ho-
potius majoris idoneitatis ad suscipiendum mine; sed ab homine tanquam apriucipali
beneficium divinae misericordiae. auctore a daemone sicut a suggestore et
, :

2. Ad
quod opponitur de exaltatione
illud quoniam Christus auctor est nostrae redem-
naturae assumptae, dicendum quod, etsi an- ptionis, ideo magis debet reparatio incho-
gelus altior sit natura, quam homo; per ari ab honiine, quam ab angelo, ut sic repa-
gratiam tamen unionis magis decuit homi- ratio inchoari ab homine, quam ab angelo,
nem quam angelum ,
exaltari, et ad coufu- directe respondeat lapsui. quemadmo-
Et
tandam superbiam Luciferi, qui Deo voluit dum diabolus in lapsu decepit Evam, sic
aequari, et ad commendandam gratiam Dei, in reparatione Gabriel instruxit Mariam.
ut appareat quod sublimatio in gloria non Et quemadmodum in primo Adam facta est
sit ex natura , sed potius ex gratia divina. nostraj praevaricationis consummatio , sic

Et haecest enimratio, quare Dominus noster per secundum Adam facta est nostrae redem-
Jesus Christus magis elegit ' pauperes , et ptionis perfectio : et sic patet responsio ad ea
' Ephes., II, 4.— > I Cor., I, 26-29,— ' I Tinu, i, 17. quae objiciuntur.
 40 SENTENTIARU.M LIB. 111.

potest facere per pauciora ; et hoc facit ad

QUJESTIO III. ejus commendationem : similiter ergo Deus.
qui esl institutor naturae : sed genus huma-
An Verbum debuerit assumere totam naturam in
num potuit sufficienter reparari per unum
specie potius quam in individuo '.

hominem : ergo magis congruebat quod

Ad opp.
utrutn major sit oopgriiitas ad iinioneiu unum quam plures.
assumeret,
in tota specie humana, quam ia uno indivi- Item decet humanam naturam assumptam
duo; et quod major sit in tota humana spe- haberi in praecipuo honore : sed si omnes
cie, videtur, quia tota indigebat curatione. assumpsisset , non esset magis honorabilis
EtDamascenusdicit * : aQuod erat inassum- nnus, quam alter; hoc quidem derogaret
ptibile , erat incurabile : » ergo si propter honori et dignitati .Mediatoris : et nihil tale

curationem generis humani Deus naturam congruit fieri : ergo, etc.

assumpsit, videtur quod magis congruum Item si omnes assumpsisset, ergo assum-
fuit totam speciem assumere ,
quam unam psisset peccatores : sed si nullo modo conve-
naturam singularem. nit mediatorem esse peccatorem , ergo non
2. Item majoris potestatis debuit esse re- convenit Filium Dei assumere omnem ho-
parator, quam primus praevaricator. Sed in minem.
primo prcevaricatore Deus posuit totam hu- Item si omnes homines aut multos a.ssum-
manam speciem , ita quod nihil erat extra psisset, aut esset inter eos aliqua germani-
ipsum Adam, sed omnes in ipso erant : ergo tatis affinitas, aut nulla : si nuUa, non vide-
videtur quod magis congruerit Dei Filium tur quod hoc conveniret, cum inter personas
totam massam, quam Adam corruperat, as- divinas summa allendatur germanitas , ut
sumere, quam aliquam ejus partem, dicit Richardus; si autem esset affinitas, ita
3. Item bonum est diffusivum sui ergo : quod unusPater, alter Filius, jam esset pro-
magis bonum, magis diffusivum ergo in : prietatum confusio : et ideo hoc non decet,
maximo effectu bonilatis divinae maxime se nec congruit, videlicet proprietates confimdi
debetDeusdiffundere sed maximus effectus : in Trinitale videtur igitur quod multitudo
:

bonitatis divinae fuit redemplio generis hu- hoiuinum non haberet congruitatem ad
mani : maxime se
ergo congruebat, quod unionem quemadmodum natura singu-
,

diffunderet ergo magis congruum fuit ut

: laris.

assumeret speciem, quam aliquam naturam

particularem. CONCLUSIO.
4. Item Filius missus est in mentem, et
Congruum fuit inagis Verbum naturam singularem
missus est in carnem : sed inissio Filii Dei
assumere , quam universalem et totam speciem.
in mentem non tantum respicit unam ani-
mam singularem, sed omnem animam filio- Resp. ad Arg. Dicendum quod absque
rum Dei per adoptioneiu : ergo pari ratione dubio non congruit ita totam speciem, sive
missio in carnem non debet esse in unum individuorum multitiidinem assumi a Filio

corpus singulare, sed in omnia corpora hu- Dei, sicut competit ipsum assuinere naluram
mana , vel saltem in aliqua, quae conjuncta in singulari ; et hoc tum rationeipsius unio-
sunt animabus ad quas mittitur divina sa- nis in se , tum lalione reparationis nostrae,
pientia. tum ralione exaltationis naturae a-ssumptae,
Fundam. Coutra : natura non facit per plura, quae Ratione unionis in se magis congruebat,
quod assumeret unam naturam, quam plu-
Th., p. III, q. IV, arl. 5; et III Sent., dia. )i
•C/". S.
—
,

q. I art. 2 ; /ERid. Rom., III &•»/., dist. il , q.

,
; Hi- i ill Seiil , di^l. II . i|. III. » Daiuasc.,(/< Orthod, Fid,,
chardus, III Senl., disl. ii, q. ii; stephauu? Brulcl., lib. III, c. \l.
 »:;

DISTINCT. II il

res, sicut decensprat ununi tiniri uni, etuni- cies hnmana fuit in prnevaricatore , dicen-
genilum Patris lleri unifjfuitum raatris, ul dum quod non est simile, quia prajvaricator
sic per uniouem naturaj ncc (icret recessus corrupit, et corruplionem trausfudit me-
ab unitate, nec (leret confusio in personali diante generatione carnali ; Chrislus autem
proprietate. Ratione vero reparationis noslraj sanat per graliam, et medianle regenera-
magis coiigruebat quia iniio lii'l)at propler
,
tione spirituali : et ideo non oportet quod
Mediatorem. Mediator autem unus est, ut illi qui curandi sunt, sint in carne Christi,
reducat ad unitalem et concordiam Deum et sicut fiierunt in nalura hominis primi. Suf-
hominem. Si ergo plures essent , aut unus ficitenim renasci iu Ecdesia per ejus sa-
sufliceret , aut non : si sufflceret , tunc alii cramenta, in qua Christus regenerat filios
superfluerent ; si non sufflceret, jam imper- in virginitate integra.

fectus Mediator esset. Uude sicut Christus 3. Ad illud quod opponitur, quod bonum
semel pro peccatis morluus, est, quia' iina est diinisivum sui in praecipuo effectu boni-
oblatione consummavit in (Bternum sancti- tatis, dicendum quod magnitudo diflusionis

ficatos; ita semel et in luiica natura debuit potest intelligi intensive, vel extensive : sed
incarnari. Ratione vero exaltationis naturse in eflecfu bonifalis praecipuo non oportet
assumptae magis congruebat ,
quia decebaf esse diffusionem bonitatis per extensionem,
illuni homiuem, qui Deus erat, sic exaltari, sed per intensionem. Unde quanto majora
ut daretur ei ' nomen qiiod est siiper omne sunt dona, tanto paucioribus communican-
nomen. Et quoniam illud quod per supera- tur. Et quia gratia unionis est masima in

bundantiam dicitur, imi soli convenit, sicut termino, ita quod non pofest esse major,

Deus est unus ,

qui non habet aliam natu- nec cogitari : hinc est quod uni singulari
ram aequalem, sed sumraus est inter omnia naturae debuit communicari.
sic natura assumpta iraicaest,cui nonaequa- 4. Ad illud quod opponitur, quod missio
tur aliqua creatura , tanquam cui^ data est in mentem non respicit unam personam tan-
omnis potestas in ccelo et in terra. Conce- tum, dicendum quod non est simile, quia
dendae sunt ergo rationes ostendentes, quod missio in mentem secundum ef-
affenditur
magis decens fuerit assumere unam natu- fectum gratiae inhabitantem, qui communis
ram singularem, quani tolam speciem. est omnibus justis sed missio Filii in car-
;

1. Ad illud vero quod opponitur in coa- nem est secundum grafiam unionis, quae

trarium, quod tota indigebat curatione, di- iacit hominem esse Deum. Quamvis autem

cendum quod tota indigebat curatione, et congruum sit quod multis communicet ju-
tota curari poterat per unum hominem, si- stifiae bonitatem, non tamen convenit quod
cut totum corpus curari potest per caute- muUis communicet divinitatis nomen et
rium quod fit circa unum membrum ideo : dignitatem. Decet enim Deum habere mul-
non oportuit assumi totum genus humanum. fos servos, et filios adopfivos sed non decet ;

Xec valet illud quod objicitur de Damasceno multos homines esse naturales Dei filios,

Quod erat inassumptibile, erat incurabile : sive deos, vel, ut proprius loquar, esse
loquitur enim de assumptibili in se, vel iu Deum, vel Dei Filium unigenitum.
suo simili sic tofahumana uatura assumpta
:

fuit in Cbristo, sicut pafebit infra; et nihil ARTICULUS n.

inhomine indigebat curatione, quod non sit

assumptum a Deo in unitate persona;. Consequenter quaerifur de natura as-

2. Ad illud quod opponitur, quod tota spe- sumpta quantum ad suarum parfium inte-

Hebr., \x, li. — ' Philip., — a

gritatem ; quantum ad hoc quaenmtur
ef
'
u, 9. Malt., xxviii,
18. tria : primo quaeritur utrum Christus as-
 : .

42 SENTENTIARUM LIB. III.

sumpserit veram carnem; secundo quaerilur de terra sunt, quia corpus eorum de terra
utrum Christus habuerit verani animam ra- est : ergo corpus Christi non fuit de terra,
tionalem; terlio quaeritur.utrura Christus, nec de aliis elementis, sicut alia corpora

assumendo carnem humanam, speciem ac- ergo videtur quod non habuit veram carnem
ceperit, seu habuerit communem. humanam.
3. Item unio praesupponit in unibili ra-
tionem imaginis ; unde creatura irrationa-
QUJ;STIO I. bihs non habet in se congruitatem ad unio-
nem istain personalem : sed humana caro
An Christus assumpserit veram carnem '

non habet in se imaginem Dei, quia illa est

Fu:id&in. Utrum Christus assumpserit veram car- in superiori portione rationis : ergo non vi-
nem; et quod sic, videlur per illud Lucm* : detur quod a Verbo Dei habeat assumi.
Palpate et videte, quia spiritus carnem et 4. Item excellentior est gratia unionis,
ossa no7i habet. Si ergo Christus post resur- quara fruitionis : sed fruitio non convenit
reclionem veram carnem habuit, necessario Christi carni : ergo multo minus nec unio
seqiiitur quod ante. ad deitatem : ergo nec Christus assumpsit
Item Damascenus ' : a Quod erat inas- veram carnem.
sumptibile, erat incurabile : » ergo quod 5. Item unio communicationem idio-
facit

fuit curabile, erat assumptibile; et quod fuit matum : sed caro Christi non recipit com-
curatum, fuit assumptum : sed non fantum municationenxidiomatum quantum ad pro-
anima, sed etiam caro receperunt per Chri- prietates divinas, caro enim non est Deus :

stum curationem ergo, etc. : ergo videlur quod non est unita vel assumpta
Item non nascitur homo ex homine nisi a Verbo Dei.
ex carne sed Christus natus et conceptus
:

fuit ex Maria Virgine : ergo veram ex ea CONCLUSIO.

traxit carnem.
Item caro vera ^«•6^»» assumpsit veram carnem , verumque corptu
est necessario de vera con-
de eodem genere quod nos habemus , ex utero beor
stitulione hominis : ergo si Christus caruit
tm Virginis.
vera carne, caruit vera humanitate : et si

vera humanitate caruit, caruit vero san- Resp. ad argum. Dicendum quod circa
guine , et vero pretio redemptionis : ergo hoc fuit triplex modus dicendi et duo sunt :

tota nostra fides est inanis : quod si hoc di- haerelici, terlius est calholicus. Quidam di- Upin.) '.

Valcnti-
cere est hajreticae pravitatis, haereticum est cere volunt quod Christi caro non fuit caro iiianO'
rum.
et verae fidei adversarium ponere Christum vera, sed caro phantastica : et hoc quidam
non habuisse veram carnem humanam. dicebant, quia indecens eis videbatur Deum
Ad opp Sed contra ' : Caro concupiscit adversus uniri naturae corporeae. Sed hi, dum vo- improb

spirituin : sed in Christo non fuit aliqua con- luerunt vitare apparens inconveniens, inci-
cupisceutia, vel inordinatio : ergo nec vera derunt in verum inconveniens ; et dum vo-
caro. lunt Deo reddere laudem apparenter, in
2. Item' : Qui de terra est, de terra lo- blasphemiam inciderunt veraciter. Ponere
quitur; qui autem de ccelo venit, super om- euim quod Christus caruem habuit phan-
nes est. In hoc autem assignatur diflerentia tasticam, est perfecto atlribuere imperfec-
Christi ad alios homines. Sed alii homines tionem, et veritati deceptionem. Si enim ve-
' C/-.?. Thoiii.,p. III, q. V, art.l; el III Se/if., ilist.
II, q. I,art. 3; Pl IV ronlra Gent., •[. xxix xxijXXXlv; q. i; Sleph. Brulcf,, III Sent., disl. ii, q. iv —*Luc.,

HdePolenl.. q. vi, art.l; j£ff,\d.

,

Rom., III Senl., XXIV, 39. — ' Damasc, de Orlhod. Fid,, lib. III, c. xi.
diBt. II, p. II, q. IV; Richard., III Sint,, dist. ii, art. 2, — » Galal., V, 47. — ^Joan., iii, 31.
 ,

niST. M. ART. II. QV/FST. 1. 43

rum corpus nou lial)uit, perfoctiis hoino non Ktconcedend.-psunt rationeshoc osfendentes.
fuit. Itom, si veruui corpus non habuit, verc 1 el -2. Ad illud ergo quod [)iimo opponi-
passus nou fuil : ergo cunctos credentcs iu tiir in contrarium, dicendum quod verura
O|.inio.. eum decepit. Si ergo hoc dicere, est Deuni est de carne , in qua viget fomes concupis-
cha'.','- impie blasphemare ;
patet quoJ manifestus centia; ; et talis caro est peccatrix : talis au-
^'""
error est ponere quod verum corpus nou tem caro fuit in Adam post peccatum , et in

assumpserit. Et ideo alii di.xerunt quoil posteris concupiscentialiler genilis. Sed talis

Christus verum corpus hahuit, et veram caro non fuit in Adam ante peccatiim , nec
carnem ; sed caro illa nou iuit terrestris, sed in Christo, qui uon fuit conceptus in libidine,
coelestis. De ccelo enim carnem illam attu- sed Spiritus sancti virtute : et pro tanto di-
lisse Christum di.\erunt, quia nou decebat citur ejuscaro co^lestis, et venire desursum,
ipsum habere carnem p(!ccatriccm, tum qnia quia assimilatur altitudini humanaj natura?,
concnpiscil adversus spiritum, tum quia quffi fuit in Adain quantum ad privafioiiem
etiam auctorem habet diabolum. Et huuc omnis immundifiae. Et per hoc patef respon-

suum errorem niuuire volunt per illud ' : sio ad sequens objecfum. Non enim Ciiris-
Primus liomo de lerra terrenusi secundus tus dicitur venire de coelo , quia ejus caro
homo de coelo coelestis; et per illud quod di- descendit de coelo, sed quia missus est a Pa-
inprob. citQr Qiii dg (-(giQ i^enit, super omnes est. tre : caro enim formafa est secundum divi-
Sed liic error pessimus repugnat veritati in- nam operationem carens omni originali pec-
carnationis et reparationis : veritati incar- cato et omni rebellione. Et in hoc erraverunt
nationis ;
quia Christus, secundum quod sa- impii Manichaei, sicut superius ostensum est
•
cra eloquia testantur, fuit ex semine David in secundo iibro '
;
quia crediderunt quod
secundum carnem, qui natus fuit de Maria caro terresfris de sui natura repugnaret spi-
Virgine, quse fuit de stirpe David ; repugnat rifui , tanquam haberet orfum a Deo malo :

autera veritati reparationis ,

quia si non ha- et in hunc errorem inciderunt quia nes- ,

buit carnem terrestrem, sed Ccelestem, non cierunt disfinguere inter vitium et naturam.
habuit passibilem. Si etiam non habuit car- 3. Ad illud quod opponitur, quod unio
nem terrestrem, non habuitcarnem de nos- prsesupponit rationem imaginis in suo uni-
tro generc : et si hsec vera sunt nec vere , bih dicendum quod hoc verum est in se
,

patiebatur, nec homo per ipsum vere redi- vel in ratione annexi et quamvis caro hu- :

mebatiu-. Si ergo haec duo impietatis sunt mana non habeat in se rationem imaginis,
et blasphemiae, planum est quod iste modus tamen unita est animae factae ad imaginem
Opj„. 5. dicendi falsus et haereticus. Ideo est tertius Dei.
Caihoii-
corum.
moijus dicendi verus et catholicus, quod
^ '
4. Ad Ulud quod opponifur, quod excel-
Christus veram carnem humanam habuit, lentior est gratia unionis quam fruifionis,

ita quod caro illa, et verum corpus fuit, et dicendum quod verum est per compara-
vere carni nostrae in natura consimilis. Non fionem ad idem, utpote ad animam, quae
enim decebat in ipsa veritate inveniri de- Deo fruitur, et Deo unitur, quia excellenfior
ceptionem, etoculorum ludiflcationem, quia est grafia unionis, quam fruitionis, et eam
veritas non novit fallere. Nec decebat in praesupponit : tamen respectu corporis se-
perfectissimo Dei Filio invenire imperfec- cus est, quia gratia fruifionis non est uata
tionem, quia perfectissimus non novit defl- esse in corpore, sive circa corpus, cum
cere : et ideo, sicut apparebat sic verum , pouat solum habitum creatum, qui habet
corpus et perfectum de nostro genere et de habihtare potenfiam intellectivam. Sed gra-
utero beatae Virginis assumpsit verissime. tia unionis in corpore non ponit alicujus
> I Cor., XV, 4". — • Dist. XXXI, art. 1, q. i. habitus collationem, sed solum sustentiflca-
 :
;

4i SENTENTIARUM LIB. IIl.

tionem ipsius corporis assumpti in natura debet fieri a digniori : et cum anima dignior
divina, sicut in hypostasi, quae quidem pst sit carne, et incarnatio non dicatur animatio,
ex mera et gratuila bonitate Dei: et prop- sed potius incarnatio ; ergo videtur quod
terea non sic repugnat, nec sic est extranea, anima non sit assumpla a Yerbo.
sicut gratia fruitionis. 3. Item unio respicit peccafi originem, vel
5. Adquod opponitur de communi-
illud peccatum originale : scd originale habet
catione idiomatum, dicendum quod, sicut orlum a carne ergo videtur quod Filio Dei :

infra patebit, idiomata non communicantur sufficit carnem as.sumere ad humani generis
ipsi naturae assumptai, id est, in abstracto reparationem.
captae, vel partibus ejus; sed communicantur A. Item * a Natura non facit per plura,
:

ipsi rei naturae, id est, naturae in concreto quod potest facere per pauciora » sed in :

acceptae. Nam haec cst falsa : « Filius Dei est Christodivinapersonapotens erat inactuin-
caro, vel anima rationalis : » quamvis illa sit telligendi , et amandi , et vivificandi , cum
vera : a Filius Dei est homo. » ipse Fihus Dei non careat voluntate, nec in-
telligentia, nec vita: ergo non videtur quod
Christus habuerit rationalem animam.
OUJISTIO II.

An Christus assumpserit animam rationalem '.

CONCLUSIO.
Fundsn. Utrum Christus assumpserit animam ra- Verbum incarnatum vere animam rationalem
tionalem et quod sic, videtur * : Tristis est assumpsit ut esset perfectus homo, habensani-
;

anima mea nsque ad morlem

mam et corpus-
: sed si non
haberet animam rationalem , non trista- Resp. Ad arg. Dicendum quod circa hoc
retur : ergo, etc. fuit triplex modus dicendi , et duplex fuit
Item in Symbolo Athanasii : Perfectns haereticus , Quidam
et tertius catholicus.
Opin. I.
Dem, perfectus homo, ex anima rationali, nanique dixerunt, sicut Eunomius, quod
et humana carne subsistens: ergo, etc. Filius Dei assumpsit carnem sine anima,
Item Chrislus mortuus fuit : sed mors illa quia divinitas erat ei loco animae, et cum
non fuit per separationem deitatis a carne : Verbum Dei vivificaret ipsam carnem, non
ergo habuit animam. indigebat alio spiritu vivificante. Sed cum improb.
Item Christus descendit ad inferos, et ter- divina natura nuUo modo possit esse forma
tia die resurrexit a mortuis : aut ergo ra- perfectiva corporis, quia Deus nuUius est
tione animae, aut ratione corporis, aut ratione forma perfectiva, sive constitutiva , nullo
divinitatis : ratione carnis non, quia illa etiam modo possit habere passiones tristitiae

remansit in sepulchro ; ratione divinitatis el doloris ; impossibile est hoc dicere, quod
non, quia non potest mutare locum : ergo Christus vixerit vita creata, et dolores, et
ratione animae : ergo, etc. mortem senserit, et non habuerit animam.
Adopp. Sed contra ' 1 : Vcrbum caro factum cst: modus dicendi, quod Chri-
Et ideo fuit alius opm. i.

ibi Joannes sufficienter exprimit mysterium stusanimam habuit non quamcumque, sed
incarnationis ergo nihil addendum est
: solum animam vivificantem otsensificantem,
ergo videtur quod solam carnem assumpsit. cnjusmodi cst anima sensibilis; anima au-
2.Itcm unio divina» naturae ad humanam tem rationali non indiguit, quia ad ceteros
dicitur incamalio sed denominatio semper : actus partis intellectivae sufflciebat \irtus
'C/. Alex. .Mens. p. III, q. m, uiembrov; S. Th. III Senl., ilist. II, nrt. ii, q. ii; Sleph. Bnili^f., III Sent.,
p. 111
, q.
V ,,-irl. 3 ; et III Snnf., dist. ii, i,. i, ait.
3, q. il dist. II, q. V. — « Maltli.,\x\l, 38. — 'Jonn., i, 14.—
Pt IV corilrn Gcnt., c. .\xxil; i-l rfc Vmlale,q. ' Wys., lib I, cout. 50; Top. lih. VIII, c. iv
x.x, art.; .Niist., ; ,
>Egid. Rom., III Senl., disl.' ii, p".Vii,~qru; Richard"".', Metaph., lib. XI, cont. 45.
 DIST. II. AI\T. II. QlJyEST. III. 45

improb. personae increatjp. Sed iste error adhuc pes- cariidtio potius dicitur, quam animatio : sic

simus est, quia, si Christus aniniam ratio- enim flt denominatio a parte notiori, et ab
naltnn nnii halmif aniiiiain rationaltMn a pec-
,
ea paitt! in qua magis implicatur ratin lo-

cato non rcilfniit. El iterum, si aiiiinain tius. Kf tjiioii tiicilur, qiiod denomiiiatio de-
rationalein non habuit, verns homonon fuit, betfleri a digniori, dicendum quod hoc ve-
quia non halniit hominis coinplemenlnm. V.I ruin csl, nisi alia ratio interveniat.

Opin. 3. hoc dicere al)S(]ne diiliio est errouenm. Et 2. Ad ilhid (|nod opponitur, qiiod unio or-
ideo est tcrtius modiis dicendi verus et catho- dinatur confra peccati originem, dicemhim
licus,quod Christus assumpsit veram car- quod elsi origo peccati .sit a carne tanquam
nem, veruin corpus, ct veram animam cnm atleferente, et sua infecfione aiiimam infl-

suis potentiis vegetabili , sensibili , et ratio- nunquain tamen est in carne,

ciente; nisi

nali. Et ratio hujusesl, quia Christus assum- ab anima; nec traduclio carnls ex carne est,

psit hnmanam naturam, ut esset mediator nisi per virtulem anima; : et ideo reparatio

Dei et liominum. Et quia perfoctus mediator, non tantum debebat respicere carnem , sed
ideo perfectus Deus, et perfectus homo. Et et aniinam , imo principalius animatn, quam
quia perfectus homo non est, nisi habeat carnein. Et propterea non suffecit assumere
corpus cum omnibus membris, et animam solam carnem.
cum omnibus potentiis ideo omnia haec ; 3. Ad illud quod opponitur, quod persona
assumpsit. Rursus, quia perfectus mediator Verbi sufficit ad vivificandum et regendum
fuit, ideo perfectus comprehensor fuit, et carnem per intellectuin et voluntatem , di-
perfectus viator; perfectus in contempla- cendum quod efsi personae Verbi conveniat
tione, et perfectus in actione; et perfecfns in viviflcare per nKjdnm efficientis, non tamen
operatione, et perfectus in passione. Et ad convenit vivificare per modum formae per-
omnia hsec sequitur, quod habuit voram ficientis : et hoc, ratione summai perfectio-
substantiam animae. Unde concedendaj sunt nis quae est in Deo ,
propter quam non po-
rationes hoc ostendentes. test pars esse alicujus constitutiva. Et ideo
1. Ad illud quod primo opponifur de ver- secundum humanam naturam Christiis for-

bo Joannis, dicendum quod illud dictum ve- mam creatam habuit completivam : et sic

rum est per synecdocheii, et caro accipifur certissime credendum e.-t Christum assump-
ibipro totanatura humana. Etsi tuquaeras, sisse , et veram carnem , et veram animam
quare ipse usus est illo synecdochico sermo- rationalem.
ne, dicendum quod hoc ideo fecit, quia ipsa
QU^STIO III.
natura assumpta nobis est notior ex parte
substantiae corporalis, quam An Christus faerit ejusdem speciei cum ccsteris ho-
spirilualis. £t
minibus.
ideo, quia cognitio nostra incipit ab his quae
sunt nobis magis nota, mysterium unionis Utrum Christus habuerit cum aliis homi- f^.„,|j„
humanae naturae cum divina magis descrip- nibus communem speciem ; et quod sic , vi-
sit ex parte carnis. Alia etiam ratio potest detur '
: In similitudinem homitmm factus:
reddi : quia iu assumptionecarnisclauditur si ergo communitas speciei atlenditur se-
assumptio animae rationalis. Si enim as- cundum assimilationem in forma humanita-
sumpsit quod minus ad assumptionem erat tis, videtur quod Christus in forma specifica
idoneum, et magis ab assumente disfabat, conveniat cum aliis hominibus.
multo magis assumpsit illud quod erat ma- Item genitus est ejusdem speciei cum ge-
gis idoneum, et magis conveniebat. Et per nerante in generatione univoca : sed Chris-
hoe patet responsio ad sequens ,
quare in- tus genitus fuit ex beata Virgine : ergo fuit
• Phiiip., u,;. \ ejusdem speciei cum ea.
 46 SENTENTIARUM LIB lli.

Item aDima rationalis imita carni consti- cordant Forma ergo specifica communis
tuit hominem ejusdem speciei communis : dupliciter potest intelligi : aut secundum
sed in Christo fuit anima vationalis unita praedicationem , aut secundum constitutio-
carni : ergo Christus habuit speciem com- nem. Secundum praedicationem homo dicit

munem cum aliis. formam communem Petro et Paulo; secun-

Item in Cbristi incarnatione natura bu- dum constitutionem homo dicit formam quae
mana exaltata est et reparata : sed hoc non simul respicit animam et corpus, et quae
esset, nisi Cbristus cuin aliis hominibus ha- resultal ex conjunctione animae cum cor-
beret speciem communem : ergo, etc. pore. Anima euim et corpus concurrunt ad

lopp. Sed contra : 1. Joannes Damascenus, et unam ossenliam ccmstituendam. Et hinc est,

habetur in litlera : « In Domino Jesu Cbristo quod constitutus ex anima et corporc habet

non est speciem communem accipere. » bumanam formam specificam communem

2. Item Magister in Uttera : « Natura nou sibi et abis sic conslitutis per praedicatio-

sic accipitur in Christo sicut cum dicitur : nem, communem nibilominus partibus con-
Una est natura omnium hominum. » Sed stituentibus per quamdam informationem et

cum dicitur o : Una est natura omnium ho- completionem. Ciim ergo quaeritur utrum
minum, » dicilur esse una unitate speeiei : in Domino Jesu Christo sit communem spe-

ergo videtur qiiod in Christo non sit acci- ciem accipere, boc dupliciter potest intelligi:

pere unam naturam, (a) qua cum aliis com- aut ratione naturae assumptae, aut ratione
municet tanquam in specie specifica. utriusque , humanae scilicet et divinae. Si

3. Item species, ut dicit Boetius, dicit to- ratione humanae naturae, sic est communem

tum esse individuorum : sed bumanitas non speciem acoipere Christi ad alios homines,
dicit totum esse Cbristi : ergo Christus non quia, sicut in aliis hominibus ex conjunc-
continetur sub homine tanquam individuum tione animffi ad carnem per modum perfi-

sub propria specie. cientis et informantis resultat forma huma-

A. Item forma specifica accipitur ab eo nitatis, sic et in Christo. Et ideo isto modo
quod nobilissimum et perfectissimum est in est accipere in eo communem speciem , tam
re : sed nobilissimum et perfectissimum iu per praedicationem, quam etiam per consti-
Christo non est natura creata, sed increata : tutionem. Si autem loquamur de Cbristo
sed penes naturam increatam non est acci- ratione diviuEe naluraj et humanae, sic in

pere speciem communem cum aliis homi- Domino Jesu Cbristo non est accipere com-
nibus : ergo nullo modo , etc. munem speciem ;
quia divina natura non
unitur humanae ad unius essentiae constitu-
tionem : ideo ex conjunctione divinitatis ad
CONCLUSIO.
humanitatem nulla in Cbristo resultat forma
In Christo Jesu secundum humanam naturam est communis et universalis, in qua possit aliis
accipere communem speciem cum aliis hominibus, assimilari. Et ideo Damascenus dicit subjun-
licet, secundum quod Deus et homo, speciem com-
gens in eadem auctoritate , quod in Christo
munem non possimus habere.
non est communem speciem accipere ,
quia
Resp. ad Arg. Dicendum quod species nec factus est, nec aliquando fiet alius (sub-

dicitformam et non quamcumque sed , , audiendum est, qui communicet cum eo in

formam tolius, boc est formam complecten- forma una), ex hoc quod dicitur Chrislus;
tem totum ease. Juxta quod uicit Boetius, aliter enim sua ratio non valeret. Quia etiam

quod species est totum esse individuorum. dato quod esset unus solus homo, sicut est

Et Avicenna , et alii philosophi in hoc con- unus solus sol , adhuc esset in eo commu-
(q) Cat. edtl. cum qua cum. nem speciem accipere. Uno ergo modo est
 : » ::

DiST. II. AHT. 11. On/EST. lil. 47

in Chrislo speciem conimunem accipere, et natura assumpfa fuerit mediante Spiritu
nlio modo non qniu cum sit in ;
, eo triplex sancfo.
substantia, ex conjunctione (luorum, vide-
licet animai et carnis, resuitat una forma QUiflSTIO 1.

speciflca, in qua cura aliis honiinibus com-

An caro assumpta fuerit a Verbo mediante spiritu
municat. Kt sic procechmt rationes, qure in-
humano '.

dncuntur ad priniam partem.

I et 2. Ex conjunctione vero divinitatis Utrum Chrisli corpus unitum fuerit Verbo Fuod.m.
ad nalurani croatam nulla omnino forma medianfe spiritu humano , sive anima ; el
resultat : et quatitum ad lioc intelligitur ver- quod sic , vidctur primo auctoritate Damas-
bum Damasccni et Magistri, qui dicunt quod ceni , quam Magister adducit in littcra '

non est una natura Christi , sicut omnium a Unitum est carui Verbum Dei per medium
hdminum. intellectum.
3. Ad illud vero quod opponitur, quod Item Gregorius : « Carnem deitas median-
species dicit totum esse individuorum , di- te anima suscepit. d
cendum quod verum est eatenus, qua est Item Augustinus hoc ipsum ad Volusia-
individuum conlentum sub illa specic : Chris- num ' « Aniraani rationalcm per ipsam
:

tus autem est individuum contentum sub corpus Ijumanum aptavit sibi (a). »

specie humana ratione naturae creatse , non Item hoc ipsum videtur ratione. Extrema
ratione naturae increatee. multum distantia non uniuntur nisi per me-
4. Ad illud quod ultimo opponitur, quod dium aliquod sed corporeum creatum et : ,

species specialissima accipitur penes illud corruptibile , et increatum , incorporeum et

quod nobilissimum est et perfectissimum in incorruptibile sunt maxime distantia ergo :

re dicendum quod verum est loquendo de

, uniuntur per aliquod medium, quod qiiidem
illis secundum quae res habet esse in genere sit creatum et incorporeum sed talis est .spi- :

Christusautem secundum divinam naturam ritus rationalis : ergo, etc.

non ponitur in aliquo genere, sed solum ra- Itera raajoris dignifatis est esse unitum di-
concedendum
tione naturae creataj. Sic ergo vinifati, quam esse gloriflcatum : sed corpus
est, quod Christus assumpsit veram carnem non est habile ad glorificationem , nisi me-
et veram animam; et hsc unita, prout con- diante anima : ergo nec ad unionem.
currunt in unius speciei specialissimae veri- Item, circumscripta anima, corpus huma-
tatem et imitatem. num est minus nobile quam sit brutalis spi-
ritus ,
quia substantia spiritualis dignior est
corporali sed animal brutum non habet
:

ARTICULUS III. congruentiam ad unionem ergo nec corpus :

huraanum per seipsum si ergo congruen- :

Consequenter quaritur de natura assump- tiam habef, hoc est mediante spiritu et in-
ta quantum ad medii uecessitatem ; et circa tellectu.
hoc quaeruntur tria : primo quaeritur utrum Sed contra 1 Deus est intimus omni crea-
: .
a,i opp.
caro assurapta fuerit a Verbo, mediante spi- turcB tam corporali quam
, spirituali : ergo
ritu hiunano ; secundo quaeritur utrum as- nihil cadit medium inter ipsum et creaturara
suniplafuerit a Verbo, mediante habilu gra- si ergo unit sibi corpus humanum, videtur
tuito ; tertio quceritur utrum tola humana quod non uniat sibi mediante spirifu.
' Cf. Alex. Alens., p. III, .j. iii, memb. 3; S. Th., — »Damasc.,rfe Fide ort/i., lib. III, eap. vi.— »
Au".
p. III, q. VI, art. i; et IV cont. Getit., c. XLiv; et de ad Yulus.. Epist. iii, cap. 11, al. cxxxvii, n. 8.
Spirilu, ml. 3. el ad 3; Richardus, III Stni.. iJiit. ii, 'a) Eilil. Beiicd. Sibi aaimam rationaleni, et per
arl. 2, q. i; bleph. Briilef., 111 Sent., disU u, q. vii! eamdem etiam corpus humarum... coaptaTit.
 :,
,:

48 SENTENTIARUM LIB III.

-2. Item magis unitur medium cuilibet magis unitur sicut conjugi, quam sicut no-
extremorum ,
quam extrema ad invicem bili. Si ergo intelligitur de medio coUigantiae,
ergo si divinitas unitur carni mediante ani- tunc quaeritur utrum Verbum unitur carni
ma, ergo magis unilur divinitas animas mediante spiritu creato. Respondendum est,

quam carni et caro magis unitur animae

, quod pro eo quod immediate et inseparabi-

quam Deo. Sed hoc est falsnm quia anima ,

Verbum unitnr tam carni, quam animac,
liter

uniebalur carni separabiliter, divinitas inse- ideonon cadit ibi anima medium quasi gluti-
parabiliter ; et ita illa caro erat Dei, sicut num, vel vinculum, inter corpuset Deum.
anima Dei : ergo relinquitur illud quod Si autem intelligitur de mediocongruentiae,
prius. sic absque dubio concedendum estquod caro
3. lfem,solutomedio, solvuntur extrema unilur Cbristi Verbo mediante spiritu

ergo, si Deus unitur carni mediante anima creato. Non enim erat congruum ,
quod
facta separatione a carne , fit separalio a di- Dei Vei bum ,
quod est vita , acciperet
vinitate. Sed hoc est falsum ,
quia in morle corpus, nisi viviQcatum : nec congruebat
anima a carne recessit ; Deus autem carnem, eum, qui est spirilus immortalis, uniri cor-
quam assumpsit , nunquam dimisit : ergo pori , nisi vivificato spiritu immortali , unde
videtur quod niediante anima carnem non illud corpus esset idoneum ad incorruplio-
assumpserit. nem. Et hoc est quod dicitur in littera, quod
4. Item Deus non organizavit nec forma- incommutabilis et invisibilis veritas per spi-
vit carnem illam mediante anima : ergo , si ritum animam, et per animam corpus, totum
eadem virtute assumpsil ,
qua formavit , et hominem sine sui contagione susceperat. Et

ita immediate assumpsit , sicut immediate accipilur spiritus pro superiori portione
fecit, non videtur quod assumpserit median- animae, sicutdicit Magister, quae [a) majorem
te s[iiritu rationali. convenientiam habet cum Deo ; anitna vero
pro inferiori parte animae , secundum quam
viviflcat corpus. Et per haec duo nihil aliud
CONCLUSIO.
datur intelligi, quam illud corpus congruum
Corpus Christi fuit unitutn Verbo , mediante crea- esse ad unionem quod quidem habet per
,

toSpiritu, non tanquam vinculo, sed tamquam

animam viviflcari, et per spiritum ad perpe-
inedio conrjruenticB.
tuitatem et incorruptionem ordinari. Et quia
Resp. ad Arg. Dicendum quod, cum quae- raliones, quae ad primam partem inducun-
ritur utrum caro assumpta fuerit a Yerbo tur, proceduut secundum medium congruen-
mediante spiritu humano, hoc dupliciter po- tiae, ideo sunt concedendae.

test intelligi, secundum quod adconjunctio- i. Ad illud ergo quod primo objicitur in
nem aliquorum potest concurrere medium contrarium, quod Deus est intimus creaturae
secundumduplicemrationem. Estenim me- corporali, ergo non unitur spiritu mediante;

dium colligantiae et est medium congruen-

, dicendum quod ratio illa procedit de medio
tiae. Mediuin coiligantiae est per quod extre- quod quidem non
dihtantiEe, vel colligantia*,

ma liganlur ad invicem , sicut duo corpora est ibi reperirinon autem obviat de medio
:

ad inviccm junguntur interveniente glutino. congruentiae. Quamvis enim sit intimus per
Medium congrucnliae dicitur, ratione cujus modum fssendi poteiilialiter, essentialiter,
congruum est aliqua duo extrema perduci prapseutialiler in omui creatura; uon tauieu
ad aliquam unionem, sicut mulier nobilis, congruum est ut assuraat quamlibet in uni-
mediante nobilitate, congruentiam habet ut tatem personae , sicut supra ' visum est ; sed
sit sponsa regis ; cum tamen rex sibi unitur, eam solam, quai est ad ejus imaginem, vel

(a) Ccel. edit. qui. < Diet. u, arl. il, q. l.

 DIST. II. -MIT. 111. QU.4i;ST. 11. 49
quae cum sua imagiiu! habel composilionem. Verbo, mediantealiquo habilu graluito. Quod
2. Atl illud quod non ma-
quod olijioilur, sic, videtur per Augustinum, in Hbro XIII
gis uuilur Deus auiuiai quam carni imo ,
, Dc TrinilaW: a In rebus per tcmpus orlis
«eque immediate ulrique imitur; dicendum summa gratia est, quod Deus iu unilate per-

quod verum est de immediatioue, secuudum soua;, nullis pr;ecedentil)us meritis, homini
quam prival medium facieus distare : sed copulatur (a) : » ergo videtur quod Dei Fi-
non est verum de immediatione, qua? privat lius uuiatur anima3 mediante aliqua gratia,
mediimi faciens congruere ;
quia plus con- sive dono gratuito.
gruit unioni substautia rationalis, qusB est 2. Item Auguslinus : a Quidquid convenit
ad ejus imagiuem, quam substantia corpo- Filio Dei per naturam , convenit filio homi-
ralis. nis per gratiam : » ergo videtur quod unio
3. Ad
quod opponitur quod soluto
iliud ,
Verbi et aniniae fiat mediante aliquo dono
medio solvuntur extrema, dicendum quod gratiae.

illud non habet verilatem de medio con- 3. Item perfectius est cum Deus est cum
grueutioi : siciit patet, cum aliquisaccipit in aliquo per unionem, quam per inhabita-
uxorem aliquam ratione pulchritudinis, non tionem sed si Deus in nuUo habitat nisi
:

tameu ab ea separatur pulcliritudine rece- mediante aliquo dono gratuito, ergo non vi-
dente : sic et in proposito intelligendumest. detur qiiod animam assumat, nisi mediante
Praelerea, anima non recedebat a corpore aliquo habitu, vel gratia disponente.
simpliciter, sed solum ad tempus et corpus : 4. Item phis est animam uniri Verbo,
illud ex prima conjunctione sui ad animam quam frui Deo : sed anima Christi non frui-

dispositionem ad incorruptionem habebat : tur Deo, nisi mediante aliquo habitu glorise,
et ideo propter separationem ipsius animse per quam sit deiformis : ergo videtur quod
congruitatem ad unionem non amittebat : et nec uniatur ipsi Verbo nisi mediante aliquo
ideo,quamvis anima separaretur a carne, habitu gratiae, cujus dciformitas superex-
non tamen oportebat divinitatem a carne se- cellit deiformitatem gloriffi.

parari. b. Item unio est relatio : sed nulla relatio

4. Ad
quod opponiiur quod Deus
illud ,
introducitur in esse , nisi per introductio-
non formavit caruem illam mediante anima, nem, vel mutationem alicujus absoluti, quia
dicendum quod etsi teneat hoc de medio per ad ahquid non est motus per se '. Si ergo
modum causae non tenet tamen de medio
, Deus assumit aliquam animam, quam prius
per modum congruentiae. Quamvis enim non assumpsit cum hoc non sit secundum ,

anima noa fuerit causa corporis effectiva; mutationem sui, quia est immutabilis, nec
tamen ex communicatione corporis cum secundum mutationem animae de non esse
anima, potuit esse aliqua congruentia ad in esse ,
quia haec mutatio est creatio ; restat

unionem cum divina natura. ergo quod hoc erit mediante iafusione ali-

cujus gratiae nobiUssimae.

QUJISTIO II. 6. Item uniri divinae naturae in unitate
personae, hoc excedit omnem naturam crea-
An anima Christi assumpta faeril a Verbo, medi-
tam : sed cum creatura aliqua ordinatur ad
ante aliquo habitu gratuito '.

aliquod , quod est supra naturam suam, in-

u opp. Utfum anima Christi fuerit assumpta a diget habitu adjuvante et elevante : ergo vi-

' Cf. Alex. Alens., p. III, q. m, iuemb. 6; S. Thom., IllSe/i<., dist. II, q. iii;Sleph. Brulef., 111 Seni., dist.ll,
p. 111, q. VI, arl. 6; el III Senl., dist. II, q. ll, art. 2; q. viil. — »Aug.,
de Trimt., hb. Xlll, cap. xix, n. 24.
elde Yerit., q. xxis, art. 2 ; Scotus, III Sent. dist. II, — s Arist., Phys., Ub. V, cont. 10; Ub. VU, cont. 21.
q. I ; -iCgid. Rom., 111 Seul., dist. Il, p. il, q. Iil; (a) Hdt. Beued., quod houio in unJlale personae con-
Richard., 111 Se»t., dist. u, ar!. ii, q. lu ; Durand., junctu» est Dto.

TOK. IV.
 ; ,

50 SENTENTIARUM LIB. 111.

detur quod anima uniatur divinae naturae congruentiae, sic concedi potest, quod anima
aliquo babilu gratiae raerliante. unitur ipsi Verbo mediante habitu gratuito;
Fundani.
y^jj contra : Omnis gratia, quantuni est quia nou decel ipsara Verbo uniri, nisi assi-
de se, aequaliter respicit tres personas , cura railctur habitu perfectae deiforraitatis. Unde
sit tolius Trinitatis effectus : ergo si habitus anima Christi non tantum fuit grata in ins-
gratuitus faceret uniri persotiae Filii Dei, ea- tanti unionis, sed eliam glorilicala super
dera ^ratione et personae Patris et Spiritus oraues animas beatas, quia non decet animam
sancli : sed constat quod persona Patris , et Dei carere deiformitate. Si autem unio illa

Spiritus sancli, non sunt unitae illi animae in inlelligalur fieri mediante habitu graluilo,
unitatem personae : ergo illa unio non fuit ita quod ille habitus respectu unionis leneat
alicujus graliae. rationera causae , sic veritatera non habet
Item omnis habitus gratuitus dicit quid quoniam illa unio, quae est per habitum in-
crealum: sed omne creatura estiu infinitura fusum, sicut est unio amoris et cognilionis,

Deo inferius : ergo per uihil creatum efQci- convenienter respicit tres personas : unio
tur bomoDeus: sed per unionem faclum est, autem ista respicit unam solam. Rursus,
ut homo esset Deus : ergo non videtur quod unio illa facit hominera conformem esse Deo,
illa unio fieret aliquo babitu gratuito. et ad Deum, quia gralia est influentia a Deo
Item, si iila unio fleret ab aliquo babitu exiens, et ad Deum reducens. Sed haec unio
gratuito, cum corpus non sit illius gratiae facit hominem esse Deum: et ideo nullus

susceptibile, ergo corpus non esset unibile :

habitus creatus potest lioc efficere : nec per
sed corpus est unibile et unitum : ergo non collationem alicujus boni creali fit ut horao
videtur quod unio fiat animae ad Deura per sit Deus, sed per hoc quod ipsa persona Verbi
habitura mediura. seipsam facit humanae naturae hypostasim
Itera iiitelligamus quod Deus assumeret et supposilum : hoc autera non facit secun-
unam auimam gloriosam, et ipsam depone- dum mulalionem factara iu se, sed secun-
ret,planum est quod anima illa et ante unio- dum mutationem factam in natura assumpta.
nem, et in uuione, et post unionera non ha- Illa auteni rautatio in natura assumpta fuit
beret nisi babitum gloriae. Si ergo babilus iu ipsius naturaj formatione, ita quod care-
ille comraunis est creaturae unitse et non ret personali dislinclione in genere proprio
unitae, videtur ergo quod unio deitatis ad personae divinae. Sed quia hoc
et innileretur

animam non fiat aliquo habitu gloriai rae- totum Deus graluita bonitate facit ideo ,

diante : nec alium habitum supra hunc est maxima gralia dicitur esse in unione divinae

dare : ergo non videtur quod anima unia- naturae ad humanam : noa quod illa unio
tur Verbo mediante aliquo habitu gratuito. perficiatur, vel compleatur per aliquam ia-
fluentiam creatara, sed quia fit per gratui-
COiNCLUSlO. tam Dei bonitatem , simul coexistente in-
fluentia doni gratuiti ad congruitatem , non
Anima Christi non fuit asmmpta a Verbo medianie
ad causalitatem. Unde rationes, quae osten-
habilu grataito se habente ut causa cooperans,
licet congruum fueiit habitum gratuitum adcsse. duntquod non fiat unio illa mediante aliquo
habilu gratuito, sunt concedendae ;
quoniam
Resp, ad Arg. Dicendum quod, cum quae- ea via procedunt secundura quod dicitur ali-
ritur utrum aniraa unialur ipsi Verbo rae- quid fieri per habitum gratuitum cooperan-
diante aliquo habitu gratuito, hoc dupliciler tem per moduni causa;, sicut homo justifi-
polest intelligi : aut quod ille habitus iu illa calur mediante gralia informante, et niere-
unione teneat rationem cougruentiaj , vel tur mediante charitate movente et regu-
rationem causae. Si itaquod teneat rationem lante.
 nisT. II. AHT. III. 01'iEST. III. 81

1 et 2. A(l duas ergo auctorilales Augus- in unitalem person» fleri haheat mediaute
tiiii ndiluolas de gralia unionis, diconfliini aliquo Iiahitugratuito. Assumplio enim pro-
quod large ibi acoiititur gralia, noii pro lia- prie respicil ipsam natiirani, quamvis con-
bilu animani informanle, sed pro eo quod grue non habeat fieri absque gratia.

gralis accipitur, et superexcellit terminum C. Ad illiid quod ullimo opponilur, quod

natura! : et sic potest dici raclnm magnam uniii divinai natura; superexcellit gradum
gratiani corpori, dum assumptum fuit a per- creaturie, dicendum quod verum est; et ideo
sona Verbi : et ila ex hoc non sequitur, quod concedendum est, qiiod talis unio ex gralia
unio illa Yerbi adanimam fialmedianteaJi- sit; sed tamen non sequitur ex hoc, quod

quo habilu gratuilo. flat per donum gratice creata;, quia omne

3 et 4. Ad illas duas rationes de inhabita- donum creatum esthac unione inferius. Unde
tione el fruitione, dicendum quod non est si qua;ratur utrum gratia unionis dicat quid
simile, quoniam inbabitatio Dei in anima, et crealiim, aut increalum, dicendum quod
fruitio ipsa ponit aliquem aclum ,
qui i'd in gratia unionis tripliciter pole.^t accipi. Potest
anima, respectu cujus gratia infusa est cau- enim gratio unionis dici illud per quod effi-
sa, et ad quem habilitatur aninia raediante cilur anima gratis congrua ad unionem, et
gratia, et in quem exit cum a gralia est ad- sic dicit donum graliae creala; per quod ani-
juta et regulata : non sic autem est de unio- ma habuit excellenter deiformitatem. Alio
ue, quoniam natura humana unitur divina; modo dicitur gratia unionis, gralia elfecliva

absque actu suo , et solum se habet ibi per unionis; et sicdicit donum gralia; increalae.
modum non activi et ideo non
passivi, et :
Terlio modo potest dici gratia unionis ipsa
sic indiget per habitum adjuvantem et re- unio gratuita , sive gratis facta : et sic ex
gulantem dispositione, quse quidem sit prin- parte divinae naturae dicit quid increatura;
cipium illius unionis. ex parte humanae naturae dicit quid creatum,
5. Ad illud quod opponilur, quod relatio non absolutum , sed relatum : et sic patet
non introducitur nisi per aliquam mutatio- totum, etc.

nem factam in aliquo absoluto, dicendum

quod verum est : sed quemadmodum duae QUJ;STIO III.
lineae possunt intelligi uniri in puncto, et
An Verbum uniium sit humancB naturm mediante
continuari , ita tamen quod non sit mutatio
Spiritu sancto '.

in altera linearum, nisi per hoc, quod amittit

discretionem unitatis : sic intelligendum est, Utrum Yerbum sit unitum humanae na- Ad opp.
quod si Deus assumeret aliquod individuum turae mediante Spiritu sancto; et quod sic

hominisin esse constitutum, et gratia infor- videtur, quia unio Yerbi increati ad carnem
matum, solum amilteret personalem discre- est similis modo unionis verbi intellectualis
tionem per unionem cum ipso Yerbo in uni- ad vocem : sed verbum intellectuale non
tatem personee. In assumptione autem istius unitur voci nisi mediante spiritu, vel flatu
nalurse ,
quam Filius Dei assumpsit de Vir- spirato, qui est vehiculum verbi, sicut dicit
gine , simul fuit formatio et unio : et ideo Damascenus = ergo nec Verbum unitur
: car-
nunquam fuit in illo homine quantum ad ni, nisi mediante Spiritu sancto.
humanam naturam personalis discretio : hoc 2. Itera omnis unio voluntaria est me-
enim faciebat unio ipsius cum Verbo. £t dianle amore, sicut dicit Dionysius', quia
proplerea non sequitur exhoc, quod unio amor nihil aliud est quam vis unitiva : sed

'
Cf. jiUsx. Alens., p. III. q- ili, inemb. 6; S. Thom., Sleph, Brulef., lil Sent., Jist. ii, q. i.^. — 2 Dainasc,
p 111, q. VI, art 2; .Egid. Rom., III Senl., dist li, de Fide orth., lib. I, cap. vii. — «Dion. Areop., de
p. II, q. l; Richardus, 111 Senl., disl. ii, arl. ii, q ii ; d,v. Som., cap. iv, p. 2.
 52 SENTENTIARUM LIB III.

unio Yerbi ad huraanam naturam est volun- appropinquat extremis , quam extrema sibi
taria : ergo est mediante aniore. Aut ergo invicem: ergo videtur quod persona Yerbi
mediante amore crealo, vel increato : uon non habeat uniri mediante persona Spiritus
mediante amore creato ,
quia amor creatus sancti.
non potuit facere illam unionem ergo me- :

dianle amore increato : sed amor iste est

CONCLUSIO.
Spiritus sanctus : ergo unio in humana na-
tura facta est mediante Spiritu sancto. Verbum non est unitum animoe humatice mediante
3. Item major est unio divinarum perso- Spiritu sancto ianquam vinculo talis unionis,
licct Spiritus sanctus effective concurreril ad
narum ad invicem, quam natur» assumen-
talem unionem.
tis, et assumptae : sed persona Patris , el Fi-
lii , nectimtur Spiritu sancto : ergo multo Resp. ad Arg. Dicendum quod, cum quae-
fortius natura humana unitur divinae me- ritur utrum persona Yerbi habeat uniri hu-
diante Spiritu sancto. manae naturaj mediaute Spiritu saucto, hoc
4. Item remotiora junguntur per propin- dupliciter potest intelligi : aut ita quod illa

quiora : sed inter personas tres propinquior unio tiat mediante Spirilu sancto, sicut viu-
est nobis persona Spiritus sancti , sicut vult cuio iuterveuiente ; aut i(a quod fiat sicut

Hilariuset Augustinus : nam omne donum, principio efficiente. Si primo modo intelUga-
et omnis usus doni est ex munere : ergo tur, sic non habet verilalem, pro eo quod
videtur quod persona Filii non uniatur hu- persona Yerbi per se unitur bumanae naturae,
manae naturae uisi mediante persona Spiritus non persoua aliqua mediante. Nequaquam
sancti. enim persona Spiritus sancti intercedit me-
Fundam. Scd contra : 1. Si persona Verbi unita est dia inter personam Verbi et naturam as- ,

humanai naturae medianle Spiritu sancto, suraptara. Si aulem unio illa inleiiigatur
ergo Spiritus sanctus est unitus humanae fieri mediante Spiritu sancto, sicut principio
naturae : ergo sicul Filius est incarnatus, ita efficiente per modum cujusdam subauclori-
et Spiritus sanctus. tatis, etappropriatiouis, sic verilatem habet:
Item magis unitur medium extremo, quam incainatio enim Yerbi fuit a Patre et a Filio
extremum extremo ergo si unio Yerbi ad ; mediante Spiritu sancto r sed hoc modo non
humanam naturam est mediante Spiritu est bic quaestio, sed illa erit suo loco, cum
saucto, magis est facta unio in persona Spi- quaeretur utrum incarnalionis opus appro-
ritus sancti, quam in persona Yerbi : sed priari debeat Spiritui sanclo. ^func autem
hoc est falsum : ergo, etc. est quaestio, utrum unio Yerbi fiat mediante
Item in unione divinae nalurae cum hu- Spintu sanclo sicut vinculo intervenieule. Ad
mana non potest esse unitas essentiae, sed banc quaestionem respondendum est, quod
personae : ergo necesse est, quod unio illa hoc falsum est, et non iutelligibile, sicut os-

fiat mediante una sola persona : sed Filius lendunt rationes ad hoc inductae.
et Spiritus non conveniuut in persona : ergo 1. Ad illud vero qiiod opponilur iu con-
impossibile est Filium uuiri humanae na- trarium, quod verbum iutelligibile unitur
turae mediaute Spiritu sancto in unitate per- voci medianle spiritu, dicendum quod simi-
sonae. Utudo est iuter creaturam et Creatorem , ita

Item iuQnita est distautia in persona Spi- tameu quod major reperitur dissimilitudo :

ritussancti,sicut in persona Filii : sed quau- uude quodam modo estsimile, et quodam
documque aliqua sunt in aequali distantia modo non. lu hoc quidem est simile, quod
respectu ejusdem, unum non esl medium sicut meus format vocem exteriorem me-
uuiendi alterum, pru co quod medium plus diaute spiritu, id cst, ilalu spiralo a creatura,
 DFSTINr.T. FM. S3
sic Dens Pater formavit rarnem assuinplam piTsonai nectuntur medianfe Spiritu sancto,
medianlc S[iiiitii saiicto. Iii lioe est (lissimile, diccudum quod uon est siiiiilc; quiu ncxus
quia s(iii ilus spiratus a cri-atiira esl vehiiii- diiaruiii iiersoiiarum alleuditur K-cuiniiim
lum verbi, non sic Spirilus sanctus personce productionem persouce unius per volunlatis
Filii : nusiiuam fiiiiu est persoua Spiritus fcecundilalem, ita quod infer illas personas,
sancli, ulii iion sit persona Verbi : et ideo, etearum nexum, est disliiictio personarum.
quanfum ail hoc, similitudo non potest nec Non sic autem est in proposito, quia duae
debet atlendi. naturaj concurrunt in unitatem pcrsonae.
2. Ad illud quod opponitur, quod unio •4. Ad illud quod op[)Oiiitur, quod propin-
vohuifaria est mediaiile amore, dicendum quior est nobis persona Spiritus saiicti, di-

quod unio voluntaria dicitur dupliciter : aut cendum quod hoc dictum est per appropria-

quia est a voluntate, aut quia est secundum tiouem, non quia persona S[iirilus sancti

vohmtatem. Illa unio quaj est voiuntaria a magis accedat ad naturam creutam, quam
voiunlate, est mediaute amore sicut effi- persona Verbi; sed quia tantum procedit, ita
cienfe; illa vero qua? est voluntaria secun- quod uon producit aliam personam, et pro-
cuin voluntatem, illa liabet fieri mediante cedit per modum ffficunditatis voluntatis. Et
amore, sicut glutino conjungente. Dico ergo quoniam omnes cieaturae productae sunt
quod unio Verbi ad humanam nafuram est voluntarie, et ex divina liberalitate, hinc est
volunfaria, quia est a vohmlate sed non : est quod persona Spiritus sancti dicitur nobis
voluntaria, quia secundum conformita-
fit magis appropinquare. Et ideo secundum
tem voluntatum sed potius secundum con-
, quamdam appropriationem concedi potest,
junctionem nalurarum iu una persona. Et quod unio illa fiat mediante Spiritu sancto,
ideo non sequitur, quod talis unio fiat me- cum sit gratuita : a Spiritu sancto, inquam,
diante Spiritu sancto sicut vinculo interve- efficiente secundum approprialionem, nou
niente, sed potius sicut priucipio efficiente. interveniente tamen secundum personalem
3. Ad illud quod opponitur, quod divinsB distinctionem, vel discretionem.

DISTINCTIO III

DE CARNE QUAM VERBUM ASSDMPSIT : QUALIS ANTE FUERrr. ET QUAI.IS ASSUMPTA SIT.

Quaeritur etiam de carne Verbi, an, priusquam conciperetur, obligata fuerit peccato, p^
an et talis assumpta fuerit a Verbo. Sane dici potest et credi oportet, iuxta Sanetorum *-'"''*''

alteslationis convenientiam, ipsam prius peccato fuisse obnoxiam sicut reliqua Virginis t'""».

caro, sed Spiritus sanctis operatione ita mundatam , ut ab omni peccati contagione im-
munis uniretur Verbo, pcena tantum, non necessilate, sed voluntate assiimenlis rema-
nenle. Mariam quoque tofam Spiritus sanctus in eam prajveniens a peccato prorsus pur-
gavit, et a fomite peccati etiam liberavit, vel fomitem ipsum penitus evacuaudo, ut qui-
busdam placet , vel sic debilitando et extenuando , ut ei postmodum peccaudi occasio
nullatenus extiterit. Potentiam quoque generandi absque viri semine Virgini prsepara-
vit. Ita enim verba Evangelii docent, ubi Angelus Virginem alloquens, ait ' : Spiritus
sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Et quod nascetur ex te

>£uc., I, 35.
 ,

6i SENTENTIARUM LIB. 111.

sanctiim, vocabitur filins Dei. Cui sacra Virgo respondit ' : Ecce ancilla Domini : fiat
mihi secundt/m verbiim tuiim. Quoil exponens Joannes Daniascenus, ait ' : « Post con-

sensum autem sancta; Yirginis Spirilus sanctus supervenit in cam secundum veibum
Doniini, quod dixit Angelus ,
purgans ipsani, el potenliam deitatis Verbi receplivam
prasparans, simul autem et generalivam. El tunc obumbravit ipsam Dei altissimi per se
sapienlia et virtusexistens, id est Filius Dei Patris homousios, id est consubstantialis
sicut diviaum semen. Et copulavit sibi ipsi ex sanclissimis et purissimis ipsius Virginis

sanguinibus, nostraj antiquae conspersionis carnem animatam anima rationali et intel-

lecliva, non seminans, sed per Spiritum sanctum creans. Quare simul caro, simul Dei
caro, simul Dei Verbi caro animata anima rationali et intellectiva. » Ex his perspicuum
Ot, quod ante diximus, carnem scilicet Yerbi simul conceplam et assumplam eamdem- ;

que, imrao lotam Virginem, Spiritu sanclo prajveniente, ab oinni labe peccali castilica-

tam. Cui collata estpotenlia novo more generandi, ut sine coitu viri, sine libidine con-
cipientis in utero Virginis celebraretur conceptns Dei et hominis. « Illa enim caro ', quam
Deus de Virgine sibi unire dignatus est , sine vitio concepta , sine peccalo nata est. »

Hanc tamen carnem non coelestis, non aerese, non alterius cujusque putes esse naturso

sed ejus, cujus est omnium homiuuui caro.

Aucio- Quod aulem sacra Virgo ex tunc ab omni peccalo immunis extiterit , Augustinus evi-
6rmat et deuter ostendit in libro de Natura et Gratia, inquiens *
: « Excepta sancta Yirgine Maria,
fuiKc de qua propter honorem Domini, nullam prorsus, cum de peccalis agitur, haberi volo

nem^ini- quajstionom. Inde enim scimus, qiiod ei plus sit gratia; collalum ad vincendum ex omni

a^ccT-To
pai'tc peccatum, quod concipere ac parere meruit, quem constat nullum habuisse pecca-
lum. Hac ergo Virgine excepla, si omnes Sancti et Sanctee congregari possint, et qusere-
retur ab eis an peccatum haberent, quid responderetur nisi quod Joannes ait ' : Si dixe-
rimus qiiia peccattim non habemus , tiosipsos seducitnus. Illa autem Virgo ' singular^

gralia prseventa est atque repleta, ut ipsum haberet ventris sui fruclum, (lueiu ex initio

habuit universitas Dominum, ut illud ' quod nascebatur ex propagine primi hominis,
tantummodo generis, non criminis originem duceret. »

Quarc Cum autcm illa caro, cujus excellentia singularis verbis explicari noa valet, ante-
Chrisius quam esset Verbo unita, obnoxia fueiit peccato in Maria et in aliis, a quibus propaga-
lusirA- tione traducta est; non immerito videri potest in Adam peccato subjacuisse, cujus uni-

"icuT' versa caro peccato subjacebat. Unde quaeri solet, quare Levi decimatus dicatur in
''"''
cum Cdro
Abraham, '
et non Christusfcum ^
in lumbis Abrahae uterque
*
fuerit secundum materialem
qiiaraac
i-afionem),
''
nuando Abraham deciniatus est, et decimas dedit Melchisedech '. Tunc enim
cepil in '

eo, fuerit Apostolus Lcvi decimatum dicit in Abraham tanquam in maleriali causa; quia ea de-
'

peccatu
obDoiia. cimatione sicut Abraham minor Melcliisedechostenditur, cui personaliter decimassolvit,

ita et levilicus ordo qui in Abraham secundum rationem seminalem erat et ex eo per
,
,

concupiscentiam carnis descendit. Christus autem non est decimatus, (juia, licct ibi fue-

ril secundum carnem, non tamen inde descendit secundum legem communem, scilicet

p(r carnis libidiuem, sicut eliam in Adam omnos peccaverunt, sed non Christus. Unde
> Luc., I, 38.— «Damasc, de Fide ortli.,\\h. lii, i:. Xll. — » Fiilg., de Fide ad Pelr., c. n, u. 15. Aug., —'
ile Nnt. et Gral , c. xxxvi, n.42.— » Joan.,
I 1, 8. — « Fulg., de Fide ad Petr., c. II, u. 17. — ' Aug., de Trin.,

lib. XIII, c. xviii, u. 23.— «Gm., XIV, 20.— ' ffeir., vii, 9,
 "

DI^TINCT. III. 55
Angustinus, super Gcnesim • : « Sicut Ailatn peccanle, qni in lumbis ejus crant, peccu-
veiunl; sic Abraham ilante decimas, qui iu lumbis ejus enuit , decimali sunt. Seil Iioc
non seqniliir iu ('.liri>(o, licet in himbis .Vda; el .VbrahiC fueril, quia non .seciindum con-
cupiscentiam carnis iniie ilescendit. Cum ergo Levi et Christus secuudnm carupin essent
in lumbis .'Vbrahaj, quando decimatus est, ideo pariler decimati non sunt, quia secun-
dum aliquem modum non erat ibi Chrislus, quo erat ibiLevi. Secundum rationem quippe
illam semiualein ibi fuit Levi , ([ua ralione per concubilum ventiirus erat in matrem,
secunduiu qiiam ralionem non erat ibi Christi caro, quamvis secundum ipsam ibi fuerit

Mariaj caro. lile ergo decimatus est in Abraham ,

qui sic fuit in lumbis Abiahae, sicut
ille fuit in lumbis patris sui , id est, qui sic est nalus de patre Abraham , sicut ille de
palre suo natus est , scilicet per legem carnis et invisibilem concupisrenliam. n

Quocirca primitiasnostrae massa; recte assumpsissediciturChrislus', quianon carnem

peccali, scd similitudiuem carnis peccati accepit. 3//«7 enim Deus filium suum , nt ait "tiono

Apostolus ', in similitudinem carnis peccati. Assumpsit enim \erbum carnem peccatrici chnsii

simileminpoena, non in culpa,et ideonon peccatricem; caelerorum verohominumomnis \ni<-ul.

caro peccati est. Sola illius non est caro peccati , (juia non eum mater concupiscentia, '"rT.sse"

sed gralia concepit. llabet tameu similitudinem carnis peccati per passibilitatem et mor- ^J"'"^'^'

talitatem, quia esuriit*, sitiit ', et hujusmodi. Licet ergo eadem caro sit ejus qua; et nos- *^[,''.'

tra , non tameu ita facta est in utero sicut nostra. Est enim sanctificata in utero, et nata "*"° *?'

sine peccato, et nec ipse in illam unquam peccavit. In pcena ergo similis est nostra;, non 1'"«

in qualitate peccati, quia pollutionem, qua; ex concupiscentiae motu concepta esf , om- yecc^\o

nino non habuit, nec ex carnali delectatione nata est. Venit eigo ad corpus mimaciua- incbristo

tuin, quod praeter libidinis concupiscentiam fuit conceptum; nec illud in se habuit vi-

tium, quod in aliis est causapeccati ; neciu eo peccavit. Ideoque vere dicitur Verbi caro
non fuisse in Christo obligata peccato.

Illi autem sententiae, qua supra diximus carnem Yerbi non ante fuisse conceptam Q„ij,„
dcutur
"''^
quam assumptam , videtur obviare quod Augustinus ait super Joannem , ubi legitur « :
ersari

Solvite templum lioc , et in Iribus diebus excitabo illud. Dixerunt ergo Judcei : Quadra- '"' ^f

ginta etsexannis cedificatum est hoc templum, et tu tribus dicbus excitabis ilhid? « Hic,
.....
inquit», numerus perfectioni dominici corpons convenit, quia, ut dicunt physici, tot canem
. . . ...
qua d.c-
*um est

diebusforma humani corporis perficitur. » Horum occasione verborum quidam dicere uonprius

prsesumpserunt dominici corporis formam tot diebus ad modum aliorum corporum per- "an?*^

fectam, et membrorum lineamentis distinctam, etmox Verbum dicitur .sibi uniisse car- s^.pum
nem et animam et hoc modo dicunt illum numerum perfectioni dominici corporis con-
,

venire. Sed alia ratio illiusdicliestilit, ex qua sana oritur intelligentia verbi. Nonenim
ideo illud dixit Augustinus, quia mox ut caro illa opere Spiritus sancti sanctificata et ,

a reliqua separata fuit, Verbo Dei cum anima uniretur, ut perfectus et verus Deus, esset
perfeclus et verus homo; sed quia membrorum illius dominici corporis distinclio in ipso

momento conceptionis et unionis Dei et homiuis adeo tenuis erat et parva, ut humano
1 Auj., de Gen. ad litt., lib. X, c. .\x, n. 35 ct 36, quoad sensutu, cit. iu Gloss. cap. vil.— ^ Ex Damaiic., de
Fide ortli., lib. 111, c. U et lll.
—
' Rom., viii, 3. » Matt/i., ili, 2. —
s Joan., XI.':, —
2S.- sjoa»!., Ii, 19, 20.
— ' Aus., iH Joan trac. X, n. 12; de Trin., lib. IV, c, v, u. 9; de divcrs LXXXIII QU£ST., q. Lvr. Viii. Gloss. .

i» Joan,
 , ,:

B6 SENTENTIARUM. LIB. III.

visui vix posset subjici ; diebus autetn illis quos Augustinus memorat ,
perfecta est , et

mutabilis facta. «Incarnalum estergo Verbnm, utait JoannesDamascenus',et apropria

incorporalitate non excessit , et totum incarnatum est, et totum est incircumscriptum.
Minoratur corporaliter, et contrahitur, et divine est incircumscriptum, non coextensa
carne ejus cum incircumscripta divinitate. » Non [a) in omnibus igitur, qui super omnia
erat , in utero sanctae genitricis existebat , sed in ipso actu incarnationis.

PARS I.
si fomes relinquitur in nobis ad exercitium
et meritum, et beata Virgo fuit maximi me-
DE CHRISTI CONCEPTIONE. riti, non videtur quod debuerit a fomite libe-

rari. Itein' stimulus carnis datus Juit Apo-

EXPOSITIO TEXTUS.
stolo ad gratiae divinae conservationem : ergo
QuiEritur etiam de carne Verbi , an priusquam videtur quod non debuerit auferri beatae
conciperetur, etc.
Virgini.

Supra egit Magister de incarnatione ; hic Resp. Dicenilum quod aliquid est promo-
vero agit de conceptione. Et quia ante con- tivum ad bonum dupliciter, scilicet secun-
ceptionem Filii Dei praecessit sanctificatio dum omnem statum, aliquid vero secundum
Virginis, ideo ista pars habet duas partes. In statum naturae lapsae et aegrae : sicut aliquid
Di^iiio,
prima determinat qualiter virgo Maria fuerit est promotivum ad sanitatem dupliciter, vi-

per Spiritum sanctum sanctiQcata , et ab delicet communiter, sicut cibus bonae compo-
omni labe purgata; secundo vero determinat sitionis ; secundum sfatum aegri-
aliud vero

qualiter caro Christi fuerit per Spiritum san- tudinis, sicut medicinalia. Dicendum est ergo

ctum concepla, infra * : Cum incarnatio quod fomes est ad promotionem non simpli-
Verbi, etc. Prima pars dividitur in duas citer, sed secundum statum naturae lapsae,

partes, in quarum prima determinat de san- in quo homo facilis est ad desidiam et super-

ctificatione, quae praecessit Christi concep- biam ideo est ei utilis talis slimulus propter
:

tionem in secunda vero inquirit utrum caro

; exercitationem ad expellendam pigritiam
Christi ifa potuerit in Abraham decimari et propter humiliationem ad expellendam
sicut in Virgine potuit .sanctificari. Ideo superbiam. Quoniam ergo beata Virgo erat
primo agit de sanctificatione; secundo de repleta charitate et humilitate, et confirmafa
decimatione, ibi : Cum mtem illa caro, etc. in utroque ; ideo iomitis stimulo non egebat
Prima pars dividitur in tres partes : in prima ideo non est simile de aliis, et de ipsa.

parte determinat quae fuerit sanctificationis

DUB. II.
exigentia; in secunda, quae fuerit sanctifica-
Et virlus Altissimi, etc.
tionis causa, ibi : Mariam quoque totam Spi-
ritus sanctus, etc. ; in tertia vero, quae fuerit Quaeritur pro quanto dicit eum Altissi-
sanctificationis efficacia , ibi : Quod autem mum, cum potius sit nuncius divinai humi-
sacra virgo ex tunc, etc. litatis, quam altitudinis. Item quaerifur de

hocquod subjungit: Ohumbrabit tibi; quia'

DUB. I.
cum Deus Filius sit candor lucis wternce, ei
Mariam quoque totam, etc.
non congruit obumbrare, sed potius illu-

Innuit Magister quod Spiritus sanctus minare.

Mariam a fomite peccati purgavit. Conlra, Resp. Dicendum quod per nomen Altissimi

' Daniasc, de Fid. orth. — intelligitur Pater per appropriationem Patri :

lib. III. c. vii, in fine.
jDist. IV. - 'lCor.,xii, 7. — » Sa/j., VII, 26. (a) Edit. Ven. deest Non.
 :: » ,,
,

DISTINCT. III. PARS I.

57
eniin approprialur polenlia, et ii> persona nt ;
scmen vero, quantum ad formam qiiam
Patris priiiciiialitcr ost auotoritas. l'er vir- habcl. Ad illiid quod oitpouitur, qiiod caro
tutem auteni inteiligimus Filiuni, (iiiia '
est carni propinquior, dicendum quod verum
Chrisliim (lifiinus Pci rirtiilcm, rt Iki sa- est iu via specici, scd non iii via gi-neralio-
'picntiain: (jiuMiiaiu ergn .scrmo iira^c(\sst'rat nis; quiacaro nunquam convcrlitur in car-
de Spiritu sancto, subjungitur eliam (lc I'a- ncm, nisi prius convertatur in humorem,
tre et Filio: ut sirutilli tres nuiiKliini fabri-

caverant, sic eliani iutciligantur nunuluiu DUB. IV.

reparasse opere indivisibiii, ct lioc per fabri-
Nostraj antiquns oouspersionis , ctc.
cam uteri virginalis. Ralio autem quare
magis Patrem vocavit Altissiinum, quam Videtur primum esse falsum, quia priraa
Patrem appellaret, cst ut ostcndatur iii opere conspcrsio sonat in vitio, siciit dicit Aiiosto-
incarnationis mira fuisse clignatio, in hoc lus ' : Expurgatc vetus fermentum : sed caro
quod nostrain humilitatcm suce celsitudini Chrisli numjuam fuit viliata : ergo, etc. Item
copiilare voluit. Virtus vcro Altissiiui Virgi- objicitur dc illo quod subjungitur : (( Scd per
nem potius diciUir obumbrare, quam illu- Spiritum sanctum creatis, » quia falsum vi-
minare; obumbratioenim visum adjuvat, et detur dicere : creare enim est de nihilo ali-
calorem refrigerat, et in advcntu Filii Dci quid faccre : scd caro Chrisli non fuit de
Virgo Maria rcfrigerala fuit fomitis cxtin- uihilo, sed de carne Virginis assumpta.
clione; fuit etiam ad Dei contuitum adjuta Resp. Dicendum quod antiqua conspersio
per carnis conjunctioiiem cum Verbo, ut qnae dicifur hic propter pcenarum vetustalem et
non poterat Dcum sentire in se pro[)ter suae rugositalem. Aposlolus autem fermentum
lucis immensitatem, sentiret et cogitaret in- vocat malffl consuetudinis corruptioneiu
tra se per assumptam carnis humanitatem. quae altenditur in vitiosa pronitale. Christus
autem assumpsit carnem pcenalem sed non ,

DUB. 111. peccatricem ; et hoc vult dicere Damascenus.

Ad illud quod opponitur de hoc verbo creare,
Copulavit silji ipsi , etc.
dicendum quod creare dicitur hic pro actu
Contra haic verba Damasceni olijicitur qui proprie convenit Deo, nou quia sit om-
Ex hoc videtur, quod conceptiis fuit Christiis nino ex nihilo : unde accipitur hic creatio
ex sanguine Virginis. Sed contra hoc est pro conditione : et Creator tantum valet
illud Augustini', quod sequitur, quod assum- quantum Conditor : et hoc ipsum vult dicere
psit sibi carnem de carne Virginis. Item Damascenus \ quod « caro illa creata est uon
proximior est caro carni ,
quam sanguis semiualiter, sed conditive.
ergo prius debuit assumere carnem de carne,
quam sanguinem. DUB. V.
Resp. Dicendum, quod per purissimos san-
Si oranes sancti et sanclae, etc.
guines intelligit humores ,
qui propinqui
sunt ad corporis formalionem , ex quibus Inuuit Magister per verbum Joannis : Si
caro Christi formata fuit. Ille autem humor dixerimus quod peccatum non habemus
aliquando vocatur caro, aliquando sanguis, nos ipsos seducimus , etc, quod omnes ho-
aliquando semen: et hoc secundum diver- mines peccato sunt obnoxii , excepta beata
sam comparationem. Sanguis enim dicitur Virgine. Contra : IIoc videtur falsum de in-
in comparatione ad illud, unde prucessit; fantibus recenler baptizatis, qui nulliim ha-
coro, in comparatione ad illud quod ex ipsa —
c II, n. 1". ' I Cor., V, 7. — ^Oamasc, de Fideor^
» 1 Cor., I, 24. — » Imo Fulgeut., de Fide ad Pdr., thod., lib. III, cap. iu.
 :
, ,

S8 SENTENTIARUM LIB. III.

bent peccatum, neque actuale, neque origi- efflcaciam virliitis. Circa primum quaerun-
nale. Item opponilur de adultis statim post tur tria : prirao quaeritur ulrum caro Yir-
baptismum , et de his qui sunt statim abso- ginis sanctiflcata fuerit ante animationem ;

luti ab omnibus peccatis, videtur quod pos- secundo quaerilur ufrum anima ejus sancti-
sint dici peccatum non liabere. flcata fuerit ante peccati originalis contrac-

Resp. Dicendum quod circa verbum illud tionem; tertio qua;ritur utrum sanctificata

tripliciter potest fleri vis, ut sanus ex eo ca- fuerit ante nativitatis originem.
piatur intellectus. Primo ex hoc quod dicit
quod non possumus dicere, quia nemo cer- QUJISTIO I.

tus est utrum omni peccato careat , ut dicit

Att caro Virginis sanctificata fuerit ante anima-
Apostolus' : Nihil mihi conscius sum, etc ;
tionem .

hoc autem dicerepoluit Virgoex speciali dono

gratise. Aliter potest intelligi, quod flat vis Utrum caro Yirginis sanctificata fuerit Ad opp.

in hoc quod dicitur peccatum. Peccatum ante animationem; et probatur primo, quod
enim dicitur acfus peccati , et macula , et sic' : Antequam (a) formarcm te tn utero,

causa peccati. Et beatus Joannes non tantum novi tc. Constal quod beata Yirgo excellen-
accipit peccatum pro macula, sed etiam pro tior fuit quam Jeremias : ergo prius fuit ap-

causa sive sequela : nullus autem alius a probata et puriflcata ejus caro, quam esset
soius Cluisto praeter Virginem dicere potuit,
r quod
1
formala : sed ante fuit formata, quam ani-
;
Chrislu?,
etbeaia causam, id est, fomitem non haberet. Inipsa mata : ergo ante fuit carnis sanctificalio

tomlfem ^°™ ''<''* extincta

fuit concupiscentia. Ter- quam animatio.
aou ha- tjo potest fieri vis in hoc quod dicit,
habemus 2. Item, super xWni.'' •.Exultamtin gaudio
bueruii). '

quia potest dicere praesens ut nunc, vel prae- infans in utero meo, Glossa': « Nondum
sens simpliciter. Si dicat praesens ut nunc, erat in eo spiritus vitae, et jam erat spiritus
non videtur esse impossibile quin possint ,
gratiai. » Ergo multo fortius hoc fuit in Do-
esse immunes in aliqua hora ab omni actuali. miiii matre, quae dignior fuit quam Joan-
Si aulem dicat prsesens simphciter, sicsoli nes : ergo sanctiflcata fuit aute spiritum
competit Yirgini ,
quae per totum tempus vitae, et ita ante animationein.
vitai suai nullnm acluale peccalum commi- 3. Item non est minus potens virtus sanc-

sit : hoc autem de nuUo ahorum Sanctorum tificans, quam sit virtus inflciens et foedans.

potest dici veraciler, qui in hac vita ahquan- Sed caro infici potest et foedari anle anima-
diu permanserunt. tionem : ergo pari ratione ante animae infu-
sionem ; immo a fortiori potest sanctificari,
cum' opposita uata sint fleri circa idem. Si
ARTICULUS I.
ergo beatae Yirgini hoc concessum est quan-
Ad intelligentiam hujus partis incidit hic tumcumque congruum est concedi purae
quaistio circa sanctiflcationem Yirginis creaturae, videtur quod caro ejus ante ani-
quantum ad duo. Primo quaeritur de sanc- mationem fuerit sancliflcata.

tifl?atione Yirginis quanlum ad congruen- 4. Item conceptio gloriosae Yirginis fuit

tiam temporis; secundo vero quantum ad ex legitimo malrimonio, et de parenlibus

• I Cor., IV, 4. — «
Cf. S. Bern. E/jtsl. cxliv, ad Ca- sanctis, et de matre sterili, secuiidum quod
nonicos Lupdnnpnses; Alex. Alensis., p. III, q. it ,
dist. XXX, q. l,art. 3;etdist. xixi, q. T, art. 2; sed fa-
memb. 2,arl. 1 ; S. Thom., p. III, i|. xxvii, art. 2; et siisim Qiiol. VI, q. XX; Hicbard., III Sent., dist. ir, q. i;'
III Sent.. dist. Ili, q i, art. 1 ; et Quol. VI, q. v, art. i;
Uiirandus, III Sent., disl. lil, q. I ; Tli. Arg., III Scnt.,
Opusc. IV, q. v,arl. 1; 0/-i/.vc. iil, c. ccxxxi; Scotus,
dist. III, q. I, art. .'J ; et Franciscus dc .Mayr., III Sent.,
III Senl., dist. III, q. I ; .£gid. Ilom., III Sent., dist. ni,
q.l; Steph. Brulcf., III Sent., disl. iii, q.i.—
dist. III,
TJ. l;et II Sent., disl. xxir, art. 2, dub. 4, Mpr.; et
^Jerem.,i, 5. —
* Lir., I, 47. - ' Ainbr., in Luc., lib. II.

(a) Vulg. Priusquam. — • Arist., Poslpraedicam,, c. de Oppositit.

^
 ,
:
; ,

niST. III. P.VRT. I. Al\T. F. OIIiEST. I.

narrat qiinpflnm liistoria' : viiletiir urgo (iiiod

ipsa i-onct>[ila liierit virtiito Spiritiis .saiicti.

CONCLUSIO.
Si ergo illa conceptio quae est seciindiiin le-
gitiinum matrimonium, et fPCiiiKliim S[)iri- Gtoriosa! VirQinis earo ante animationtm non fuit
tus saiu-ti acljutorium, est sancta cl immacu- sanctifirala, rum sanctifiratio j)«r aHquod su-
pcradditum donum fieri debeat, quod non in
lata, videtiir quod caro virginis Maria' iii
carnc , sed in anima rccipitur.
ipsa sua conceptiono fuerit sanctilicata : sed
ante l'uit concoptio, quain aniiuatio : ergo Rosp. ad Arg. Dicondum quod caro beafae
fuit aiite sauctificala, qiiam animala. Virginis ante animafionom non fuit sancti-
Fundim. Scd conlra : per Bernardum iu Epislola ficata non quia Deus non potuerit carnem
:

ad Uigdiinenses* : a Ante conceptionem Virginis purificare, antequam aiiimare; sed

sanctificari minime poterat quia non erat ,
quia sancfificatio habet esse per aiitjuod do-
sed nec iii ipso conceptu, propter peccatum numgratuilumsuperaddilum, quod quidem
quod inerat. » Sed constat, qtiod illml non non habet esse in carne, sed in aiiima : ideo
est dictiim propter peccatum quod esset in si caro beatai Virginis dii^itur sanctificari

pareiitibus ,
quia potuissent eam concipere aiit hoc intelligilur mediante gratia exis-
sine peccato : ergo dicit propter causam pec- tente in ejus anima, vel mediante gratia exis-
cati, qua; eral in carne : ergo vidctur quod tente in animabus parentum. Consfat, qiiod
sanctificatio non fuerit ante infusionem iiou mediantegratiaexisfenfeinejusanima:
animae. quia tunc esset opposifio in adjeclo, videli-
Item sanclificafio est per aliquod munus cet quod caro sanctificatur ante animae crea-
gratiae Spirilus sancli : sed gratia non habet tionem , et tainen sancfificetur per virtiitem
esse in carne, sed in anima : ergo uon vide- grafiae illius animae : sequifur eiiim quod
tur, quod ante fuerit carni gratia infusa idem sit prius et posterius in uno et eodera.

quam anima^. Si aufem intelligatur hoc fieri per gratiam,

Item esse gratise praesupponit esse natu- quae collata fuit animabus parentum , hoc
rae, et perfectio gratiae perfectionem natu- non potest esse triplici ralione. Prima, quia
rse : sl ergo sanclificatio dicit efrectum gra- ratio sancfificafionis non habet transfundi a
tiae vivificantis , impo^sibile videtur quod parenfe in prolem, pro eo quod prolesnon
caro sanctilicetur antequam anima vivifi- est in parenfe secundum animam : ideo nec

cetur. iu parente habet sancfificationis gratiam.

Item nihil pertinet ad sanctificationem Et hoc est quod dicit Bernardus ad Lugdu-
quod non pertineat ad glorificationem sed : nenses' : « Ante concepfionen minime sanc-
caro ante animationem non pertinet ad glo- tificari potuit ,
quia non erat : » exponen-
riflcalionem nec rcsurrectionem unde fce- : dum est secundum animam erat enim in
, ;

tus aborfivi ante animationem non resur- eis secundum carnem causaliter sed illud ;

gunt, ut dicit Augustinus' in libro de Bap- esse non sufficiebat ad sanctificafionis gra-
tismo parmdorum : ergo caro ante anima- tiam quae respicit animam. Secunda rafio
tionem non erat idonea ad sanctificationem e.st, quia etsi hoc esset possibile, quod sanc-
ergo non fuit caro Virginis ante saiictifi- tificatio derivaretur a parenfe in prolem,
cata, quam animata. sicut originalis justifia ; nunquara tamen
derivatur medianfe coifu libidinoso ,
quia
' Hieron., ad Chromnt. el Hehodor. episcopos , de
Sativ. ilaria. —
* Bernard., ad canonic. Lug., Epist. tunc duo opposifa essenf simul et semel in
CXLVII. —
Aug., de Civit. Dei , lib. ,\VII,c. xiii; et
'
eodeni. Et ideo dicit Bernardiis ^ a Forte
cont. Adirnantum ilanicli., c. XII. ' Bern., arfcanon. — :

Lugd., circafiuem. —
' lljid., circa med. inter amplexus maritales sancfitas ipsi con-
ceptioni se immiscuit, ut simul sanctificata
 ,

60 SENTENTIA.RUM LIB. III.

fuerit et concepta. Sed hoc ratio non admit- test infici ante animationem, ergo et sancti-
tit. Quomodo namque sanotitas absque S[>i- ficari ; dicendum quod non e»t simile: quia
ritu sanctificante, aut Spiritussancti societas generatio carnis ex carne est carnalis , et

cum peccato fuit? Aut quomodo peccatum non spiritualis : ideo magis habet trans-

non fuit, ubi libido non defuit? » Tertia ra- fundi caro vitiosa ex carne vitiosa, quam
tio est, quia esto quod sanctificalio adesset, sancta ex parentibus sanctiflcatis per gra-

et libido defuerit virtute divina ; non tamen tiam.

decuit ut deesset, propter boc, quod baec est A. Ad ilhid quodopponitur, quod conce-
solius bealas Yirginis praerogativa : sola ptio Yirgiiiis fuitex legitimo matrimonio ,

enim ipsa , ut Sancli dicunt , sine peccato ergo, dicendum quod totum iOud est
etc. ;

concepit, et sine dolore peperit : et ideo hoc probabile, videlicet quod concepta fuerit ex

parentibus concedi non potuit beatae Yii'gi- slerili, et ex coitu conjugali , absque tamen
nis, sed soli Yirgini reservari. Et ideo Ber- culpa actuali : nou tamen sequitur, quod
nardus' : a Dico Virginem gloriosam de Spi- concepta fuerit absque causa peccati, quia

ritu sancto concepisse, non autemconceptam ita transfunditur originale ex illis, qui geue-

fuisse : dico peperisse Yirgiuem, non tamen rant ex coitu legitimo , sicut qui generant
partam a virgine ; alioquin ubi erit pra?ro- ex coitu adulterino, sicut oslensum fuit in

gativa matris, de qua siugulariter creditur libro secuiido '. Et si objiciatur, quod non
exultare, et munere prolis, et carnis inte- debuit ibi essecausaoriginalis, quiafactaest

gritate '. Si eam dederis matri non est hoc ,

mediante virtute Spiritus sancti foecundante,
Yirginem honorare, sed ejus honori detra- et propter foecundationem sterilitatis mater-
here. » Et ideo simpliciter concedenduui non fuit ab homine, sed a Deo di-
nae, quae ;

quod caro ejus ante animationem non fuit cendum quod iilud non valet, quia hoc simili-
sanctificata. Et concedendae sunt rationes, ter posset objici de Joanne etlsaac, qui deste-
quce hoc probant. rilibus * suut concepti. Propler quod nota,

1. Ad illud ergo, quod opponitur in con- quod Spiritus sanctus aliquando operatur ut
trarium de Jeremia de notilia approbalionis, spirilus, aliquando ut Spiritus sanctus : tunc
quod ante cognovit , quam formavit ; di- quidem operatur ut spiritus, quando opus facit
'

cendum quod notitia illa non ponit aliquid supra naturam tunc ut Spiritus sanctus ope-
;

circa ipsum, sed circa propositum Dei prae- ratur, cumnon facit soluni opus supranatu-

destinantis, sicut eleclio, dilectio, et praedes- ram, sed etiani sanctiflcat illud , supra quod
tinatio aeterna non ponit aliquid circa prae- operatur. Dico ergo quod in conceptione so-

destinatum : et ideo non sequilur ex hoc, liusFiliiDei, qui estSanclus sanctorum, non
quod caro Jeremise, vel Yirgiuis, aute fuerit solum operalus est ut spiritus, sed ut Spiri-

sanctificata, quam formata. tus sanctus. In conceptione vero, qua Joan-

2. Et ad illud quod opponitur de Joanne, nes est conceptus, sivebeataYirgo, operatus
quod nondum erat in ipso spiritus vitae, est ut spiriluslantum : ideo sola virgo Maria

dicendum quod in Scriptura aliquid dicitur dicitur concepisse de Spiritu sancto. Praete-

fleri, quando innotescit ; et non esse,quando rea nullius conceptionis soleranitutem cele-

non apparet. Et ideo dicitur spiritus vitae brat Ecdesia, nisi solius Filii Dei in Annun-
non fuisse in Joanne, quia uou apparebat, tiatione healae Yirginis Mariae. Sunt tamen
adhuc enim erat in utero spiritus autem :
aliqui, qui ex speciali devotione celebrant

gratia^ in eo dicitur fuisse, quando inoccar- conceptiouom healae Yirginis; quos nec om-
sum Domini exullavit in venlre. uino laudare, nec simpliciter audeo repre-
3. Ad illud quod opponitm", quodcaropo-
pondel Bcrn., Epist. clxxiv. — ' Dist. xix. — ' Luc.,
* Bern., ad Canon, Lugd., in fioe. — > Ad hoc res- 1,7; Gen., xiv, 21.
 ,

DIST. III. FART. U ART. I. QU^EST. 1. (51

hendere. Non oninino approbarc aiulou, [iro vote aniciliir, ct magis considerat pra;sen-
eoquod santli 1'alres, ipii alias solemiiilalos tia, (inain futura, magis ctiaiii considerat
Virginis Spiritu sancto docente stalueruiil, boiii defectum, quam fundamcntum? Ele-
qui etiain inagiii anialores et vencratores nim si niius regis claiidus nascalur, qui sit

bealaj Viigiiiis fucrunt, conccplioncin Vir- a claudicatione processu leraporis lilieran-

ginis solemnizare non docuerunt. Bcalus dus, non est de claudicatione dolendum,.sed
etiam Bernardus', prajcipuus Virginis araa- potius de nalivitate gaudendum. Per hunc
tor, et iionorisejuszclator, illos rcprcliendit, modum, si quis iii die conceptionis cjus so-

qui conceplionein Virgiiiis cclebrant. Sta- lemiiizat, attcndens magis sanclificalioncm

tuta etiam universalis Ecclesioe de Sancto- futuram, quam conceptionem prsesentem,
rum celel)ritatibus onniia fundata sunt su- non videtur dignus redargui et idco dixi :

per sanctitalem, ut nuUo die pro aliquo quod tales nec vituperarc audeo, uec lau-
Sancto solemnizet, in quo, vel pro quo per- dare.Credo tamen et confido deVirgine glo-
sona sancla non fuerit, cui honor ilie defer- riosa, quod si quis hanc solemnitatem cele-

tur. Si ergo sanctitas non fuit in Virgine brat iion ex amorc vanitatis, sed potius ex
ante aninuu infLisioncm, non videtur usque- devotione Virginis, non credcns esse contra
quaque securum conceplionis illius etiam illud, quod elici potest ex sacra Scriptura,

solcmnitatem celcbrare. Non etiam audco quod bcncdicta Vifgo devotionem ejus ac-
omnino reprehendere quia ut quidam di- ,
, ceptat ; et si aliquid csl reprehensibile, spero
cunt, liffic solemnitas ceiebrari non ccepit quod apud justum Judicem dignabitur ex-
humana inveulionc, sed divina revelatione : cusare. Non huic obviant dicta Bernardi :

quod si vcrum est , sine dubio bonum est potius enim intendit excludere errorem, ne
solemnizare in ejus conceptione : sed quia quis credat Virginem sanctificalam in con-
hoc authenticum non est, non compellimur ceptione, quam erga Virginem devotionem
credere; quia etiara contra fidem rectam nostram minuere, cui nullus potest nimis
nou nou compellimur negare. Potest
est, esse devotus : ita tamen quod nihil credat

etiam esse, quod illa solemnitas potius re- de ea, quod sit contra veritatem et sacrae
fertur ad diem sanctificatiouis, quam con- Scripturae et Qdei christianaej quae omnem
ceptionis. Et quoniam dies conceptionis fuit devotionem nostram tam erga Deum, quam
certa , et dies sanctiticationis incerta , nt pa- erga matrcm ejus debet prsecedere. Quod
tebit infra, ideo non irrationabiliter solem- si aliquis objiciat aliorum Sanctorum con-
nitas diei sanctificationis statui potuit in ceptiones non esse celebres propter sequen-
diem conceptionis nec immerito , quod
:
;
quia, tes sanctiflcationes, polerit ei dici alii

quamvis conceptionis diem non oporleat ce- Sancti pro malo non habebunt, si aliquis
lebrari, pro eo quod non fuit sanctitas in honor specialis matri Domini tribuatur,
concepto possunt tameu irreprehensibiliter
,
quoniam sanctificationis ipsius magnitudo
gaudere sanctse aniinaj pro eo quod tunc et acceleratio caeteras antecellit. Et ideo mi-

inchoatum est. Quis euim audiens Yirgi- randum non est, si Spiritus sanctus inhabi-
nem, de qua salus totius mundi processit, tans in cordibus fideIium,magisdevotionem

conceptam, gratias Deo exolvere negligat, ipsorum erga Virgincm inflammat, quam
et omittat exultarc (a) in Deo salutari suo erga alios Sanctos et Sanctas. Hac etiaiu de
nisi qui erga gloriosam Virginem minus de- causa quotidie de Virgine gloriosa facimus
•Bern., Efjist., clxxiv. Sancto Doclori defoslo Con-
per ejusdem Poulificis exlravagantera de Reliq. et
cepliouii sic suo leiupore opiuari licuil, iiuaudo sci-
veuer. suuct. lib. 111, cap. i; per Co/icU. Tri/I., sess.
licet res iu dubium veriebalur; uuuc vero, jauiiude a
V, ile /jfc. o/-ig., iu une, declaratam, et iuuovatam.
Pouliticalu Sixli IV, iu universaii Ecclesia celebratur,
Adde quod uuuc rei deliuita est ab Ecdesia per bul-
{a) Cat. edit. exullari. laiu JiieffaOUii Deus, Pii IX.
 , ;

C2 SENTENTFARUM L1B. III.

officium speciale juxla oiilinem Romaiiae 4. llem , si est ponere extrema, couveuil
Ecclesiae, licet pro beato Pelro aposlolorum ponere niedium : sed convenit ponere ha-

principe Eolummodo ter in anno facimus of- bentes originale pcccalum in anima et in
ficium. Quacumque ergo hora, quacumqiie carne, sicut filii Adam habent communiler
die aliquis fuleliam cum totis praecordiis et convenit invenire carentem in anima et

visceribus honorat Virginem, increpandus carne, siciit in Christo : ergo convenit repe-
non est pertinaciter, ne ipsius Virginis ani- riremedium, sciiicet habentem in carne, et

madversio iucurratur, qu» auxilialrix et non in anima; vel in anima, et non in

amatrix est omnium (idelium suorum lau- carne : sed habere in anima, et non in carne,

datorum, sicut illi qui tales sunt, experi- est impossibile, quia originale ortum babet
menlo mulliplici cognoverunt. a carne, anima enim non traducitur, sed
caro : restat ergo quod aliqua persona fuit,

quae haberet originale solum in carne, et

QUiESTIO II.
non in anima : haec auteni fuit illa, qusB
An aiiima beata: Virginis sanctificata fuerit ante
niaxime accedit ad Chrislum puritate : et
'.
originalis peccati contractionem
haec est virgo Maria : ergo, elc.
Ulrum anima beatae Virginis sanctificafa 5. Ilem sanctiflcatio beatae Virginis su-
Ad opp.
fuerit ante originalis peccati contractionem ; perexcellit sanctificationem aliorum Sancto-

et quod sic, videtur. Anselmus, de Conceptu rum : ergo cura beatus Joannes sanclifica-
Virginali^ : « Decebat ul illius conceptus tusfueril quantum ad nativitatem ex utero,
fieret de matre purissima ea puritate , qua quam Ecclesia celebrat, videtiu* quod virgo
major siib Deo nequit intelligi » sed major : Maria non tanlum sanctificata sicfuerit, sed
est puritas ubi nec aotualis, nec originalis eliura in quanlum ad nativitatem in utero :

culpa invenitur, quam ubi esl aliqua ea- sed nativitas in utero est in animae infusio-
rum : si ergo beata Virgo fuit purissima ne : ergo beala Virgo in instanti infusionis

non videtur quod contraxerit originalem animae sanctitatem habuit, divinae graliae :

culpam ergo videtur quod sanctificata fue-

: ergo numquani habuit infeclionem origina-
rit ante originalem culpam. lis culpae.

2. Item Auguslinus , de Nalura et Gra- (i. Ilem possibiie fuit gratiam dari animae
tia ' .• « De matre Domini, cum de peccatis beatae Virginis in primo iiistanti suae crea-

agitur, nullam volo prorsus babere quaes- tionis : sed congruum est ponere, quod ani-
tioneni : » ergo non videlur in ea fuisse pec- vndi illi id Deus dederit quod cbngruebat ei

catum nec actum, nec contractum. suscipere : ergo videtur qucd iii primo ins-

3. Item ralione videtur : Honor matris tanti siiae conceptionis dederit ei gratiam :

refertur ad filium, ut dicit Damascenus* sed : ergo cum gratia non possit simul stare cum
omnis honor matris debelur filio gloriosai cnlpa, aut graliam perdidit, aut originalem

Virginis, maxime quantum ad immunita- culpam non contraxit : sed non est dicere,

tem peccati : si ergo ad honorem filii spec- quod gratiam perdidit ergo videtur esse :

tat habere malrem puram et sanclam , vide- dicendum, quod uon babuit culpam origi-
tur quod mater Christi imraunis fuerit ab nalem,
omni culpa, tam originah, quam actuali. Sed contra ' : Omnes in Adam peccave- FuDd.in.

'
Cf. Alex. Alensis, p. III, q. ix, memb. 2, arl. 1; Arg., III Srnt., A'\<1. iii, ij. i,arl. I; Franciscusde Mayr.,
S. Tliom., I-ll, i]. Lxxxi, arl. 3, et p. ill, q. xxvii, Ili Senl., dist. III, q n; joau. Bacc, III Sent., dist. ili,

arl. 2; et III Seut-, disl. iit, q. i, art. 1 ; Scotus, q. ii; Joau. de Bassol., III Senl., disl. iii, q. i; Gabr.
lllS^nf., di^t. III, q. i; .«gid. Rom., 111 Sent. dist. lli, liiel., III Sc«^, dist. III, q. I.— «Ausclm., de Cone.
q. ii; et Quodl. VI, q. xviii, et xx; Richard., III Senl., Virg.yC. XVIII.—>Aug.,rfe\n/. etGrat.,c. ixxvi,n. *2.
dist. II, q. li; Duraud., III Seni., dist. III, q. iv ; TboiD. — 'i)am., de Fid. orth., lib. IV, c. IVII.—» flom., v, 12.
'
 , :

IHS!. III. rAUT. I. ART. I. OU^<:ST. II. «3

runt. Iloc autena non est, nisi quia fuiiuus jaiuia omnibus aperta fiierit per Christum;
in Adam secuutlum seminalem ralionem : et ita falsum dicit Apostohis, cum dicit*
ergo si Virpo fait secHiiidum .«fmiiialem ra- Vlacuit ei per ipswn rccnncUiari omnia, qua
lionem, viiietur quod coutraxit origiuale in calis, sive quw in lerris sunt.
sicut et nlii.

Item Augustinus ' : a Nemo iiberatur a

massa peecali nisi in fliie Iledemptoris »
CONCLUSIO.
:

ergo oniues quotquot eripiuulur, per C.hris- Quod gJoriosce Virgims sanctiHcatio fucrit post
tum eripiuntur : sed non liberalur quis a , peccati originalis contractionem , pietati fidei

pcccato, quod non habet magis consonat, et sanctorum auctoritas magis

: ergo viiletur,
concordat.
quod oniues alii a Chrislo conlraxerint ori-
gin-ile peccatum. Resp. ad arg. Ad prsedictorum intelligen- opu..
Item Leo Papa mscrmone yativitatis Bo- tiam est notandum, quod quidam dicere vo-
?n<;u' ' .• « Dominus noster, peocr.ti niorlis- lunt iu anima gloriosse Yirginis gratiam
que destructor, sicut nullum a rcatu libe- sanctificationis prsvenisse maculam peccati
rum reperif, ita hberandis omnibus venif. » originalis. Rationem autem hujus assignant,
Lrgo nec beatam Yirginem invenit liberam :
quia decebat animam gloriosse Yirginis
ergo originale peccalum contraxit. sanctificari excellentissime
animas super
Item hoc ipsum videtur ratione : quia si aliorum Sanctorum, non sohmi quantum
beata Yirgo caruit originali peccalo, caruit ad abundantiam sanctitalis, sed etiam quan-
merito morlis : ergo vel injustitia facta est tum ad acceleralionem temporis : ideo in
ei cum mortua fuit, vel dispensative pro sa- insfanti suae creationis fuit sibi gralia in-
lute generis humani mortua est. Primum fusa, et in eodem insfanti anima infusa est
facit ad contumeliam Dei quia si illud ve-
, carni. Et quia' omnium mobilium mobilior
rum est, Deus non est justus retribator; se- est sapientia, et ° « nescit tarda molimina
cundum ad contumeliam Christi, quia si Spiritus sancti gratia, » et multo poteutior
illud verum est , Christus non est sufficiens est gratia, quam natura hinc est quod ef-
;

redemptor : ergo utrumque falsum est, et fectus grafice sanctitatis magis praevaluit in
impossibiie restat ergo quod liabuit pec-
:
, carnem, quam etfeclus fceditatis in ani-
calum originale.
mam : et ideo culpam non contraxit. HcBC
Ilem nullus pertinet ad redemptionem
aufem positio videtur posse fulciri multi-
Chrisli, nisi qui habel culpam : si ergo plici congruentia tum
: propter Christi prae-
beata Yirgo caruit originaU, videtur quod cipuum honorem, quem decebat de matre
ad redemptionem Christi non pertineat sed purissima tum
:
fierl; propter Yirginis prae-
magna est gloria Christo de sanctis, quos rogativam singularem, quae debuit in digni-
redemit ergo si uon redemit beatam Yir-
:
tate sanctificationis caeteros Sanctos et Sanc-
ginem, nobilissima gloria privatur si ergo tas prseire tum etiam
:
; propter ordinis
hoc est profanum et impium dicere , vide- decorem : ut sicut fuit persona immunis ab
tur, etc. originah, et in carne, et in anima, sive in
Item, si beata Yirgo peccatum originale causa et in effectu, et persona utroque modo
non habuit, et nulli est clausa janua nisi habens originale, sic esset persona media,
merito originalis peccati, videtur ergo quod quaiquodam modo haberet, et quodam
si mortua fuisset ante Christum, stalim evo- modo non haberet et ista est beata Yirgo, :

lasset ad ccelum : ergo non videtur quod quffi mediatrix est inter nos et Christum, si-

' Au2., d? Corrept. et Grat., c. vii, n. II. — 2 Leo , 'Ambr.,i«L«:,Iib. ir, u. l9. — »Ej:oJ.,xi.i, '.0;xxxT,
de Satii: Dom. — » Coloss., 1 , 20. — » Sap., vu, ik l>;Hei,r., ix, 4.
 — : ,

64 SENTENTIARUM LIB. 111.

cut Christus inter nos et Deuoi. Et hoc di- peccati conlracUonem; et hoc, quia nuUus
cunt sonare verbum Anselmi, cum dicit, immunis fuit a culpa originaUs peccali, nisi
quod 8 beata Virgo purissima fuit ea puri- solum enim dicitApos-
Filius Virginis. Sicut

tate, qua major sub Deo nequit intelligi. » tolus ' Omnes peccaverunt, et egenl gloria
:

In hoc enim notat Kradum suae puritatis Dei ; ibi Glossa « Omnes peccatores inve-
:

inferiorem esse respectu Filii, et superiorem niunt gratiam Christi, qui solus sine peccato
respectu aliorum Sanclorum. Et ideo quasi venit; et omnes egent gloria Dei, id esl, ut
rationem mediam hujus multiplicis con- ipse liberet ,
qui potest ; non tu, qui Ubera-

gruentiffi voluerunt quidam apponere; ad- tione indiges. » Et hoc ipsum dicit Augusti-
dentes insuper illud, quod non repugnat nus , super Joannem , tractans illud ver-
veritati sacrae Scripturaj et fidei christianae bum • : Ecce agnus Dei : ubi dicit ', quod
veritati, inquam, non repugnat, immo po- « solus peccata mundi potuit auferre , qui
tius consonat, si quis niysteria ejus atten, solus sine peccato venit, quia omni peccato
dat. Beata enim virgo Maria signata fuit caret. » Hic autem modus dicendi commu-
per arcamanima vero beatae Yirginis sig-
; nior est, et rationabilior, et securior. Com-
nata fuit per urnam , in qua positum fuit munior inquam , ,
quia omnes fere illud te-

manna. Cum ergo urna illa prius fuerit im- nent, quod beata Yirgo habuerit originale,
plela niauna ,
quam posita in aiva ,
prius cum illud appareat ex multiplici ipsius poe-
saltem pur uatui'am sauctificata fuit anima nalitate, quam non est dicere ipsam passam
beatse Yirginis, quam carni unita. Fidei esse propter aliorum redemptionem ;
quam
etiam christianse, ut dicit posilio pr.Tdicta, eliam non est dicere per assumptionem ha-
non repugnat, pro eo quod dicunt ipsam buisse, sed per conlractionem. Rationabilior
Virginem ab originaU peccato liberatam etiam est, quia esse naturae praecedit esse
per gratiam quae quidem pendebat et or-
, graUae, vel tempore, velnatura : etpropterea
tum habebat a fide , et capile Christo , sicut dicit Augustinus ', quod prius est nasci,

aliae gratiai Sanctorum. Et iterum : Licet quam renasci : sicut prius est esse, quam
illa gratia praiveniret animse infectionem, bene esse : prius est ergo animam uniri

non tamen praevenit carnis foeditatem. Et carni, quam gratiam Dei sibi infundi. Si

ideo ratione illius foelitatis juste remanse- ergo caro Ula infecta fuit, ex sua infectione
runt in Yirgine pcenalitates : gratia enim nata erat animam culpa originali iuficere :

sanctificationis non obviat poenas, sed culpae. necessarium ergo est ponere, quod ante fue-
Et hinc est, quod beata Yirgo poenalitalibus rit originalis culpai infectio , (juam sanctifi-
fuil obnoxia, et per Christum liberala ab caUo. Securior etiam est, quia magis conso-
originali peccato ; sed aUler, quam aUi. Nam nat fldei pietaU, et Sanctorum auctorilaU.
aUi post casum erecti sunt, Virgo Maria Magis concordat Sanctorum auctorilati pro ,

quasi in ipso casu sustentata est ne rueret eo quod communiter Sancti cum de mate- ,

sicutexemplum ponitur de duobus cadenti- ria illa loquuulur, solum Christum exci-
bus in luto et per istam viam effugiunt
: piunt' ab illa generaUtate, qua dicitur • :

auctoritates et rationes, quae contra eos ad- Omnes peccaverunt in Adam. NuUus autem
ducuntur , dicenles non coucludere ,
quod invenitur dixisse de his quos audivimus au-
beata Virgo habuerit infeclionem originaUs ribus nostris, Virginem Mariam a peccato
peccati quantum ad effectum, sed quantum originali fuisse immunem. Pietati etiam

Opio.i.i ^*^
causam solum. AUorum positio est, quod fidei magis concordat, pro eo quod etsi ma-
.sanctilicatio Yu'ginis subsecuta est originaUs ter habenda sit inreverenUa, et magna erga
'/!o»i.,lil, 23. ^Joan., I, 29. — ' Aug., in Joan. n. 'Si, quoJ seusuui. — ' Conc. Trid. excipil baaUui
tracl. IV.— ' Aug., ad Dard., episl. Lvii, c. v, ul. CLXXlvii, Mariaui semper Virginem. — • Rom., v, 12.
 , ,

DIST. III. PAUT. I. AIIT. 1. gUiEST. II. 05

ipsam habenda sit devotio, multo mnjor ta- habenda est quaestio , cum agitur de pecca-
men est habenda erga Fiiium, ex qiio est ei tis, secundum verbum Augu.stini ; dicen-
omnis hoiior et ploria. Kt ideo ,
qiiia hoc dum quoil Augustinus intelligit de peccato
spectat ad exceilenfeni di^niitatein Cliristi, actuali , iiun originah, sicut patet ex serie
quod ipse est omninni lledeniptor et Salva- iitteraj'.

tor, ot qiiod ipso omnibns aperiiit januain ,

:i. Ad ilhid quod objicitur ,
quod honor
et qnod ipse' unus pro omnibus mortuus inatris refertur ad filium, dicendum quod
est, nnilatenus al) hac generalitate beata verum est ; non tamen sequitur quod omnis
Virpo Maria exclndeiida est, ne dnin niatris honor qui attribuitur fllio , atfribuendus sit

cxcellentia amplialur, fllii gloria niinuatnr ;

matri, quia sic non esset fijium honorare,

et sic in illo nialer provocetur, quie maij;is sed potius filio contumeliain facere , dum
vult lllium extolli et honorari, quam seip- houorem, sibi soli debitum, quis alii attri-

sam, ntpote Creaforem creatura. Iliiic ergo bueret. Et quia hic honor, scilicet immu-
posifioni adliaerentes propter honorein Jesu nem esse ab omni peccato tam originaii
Christi , ma-
qui in nullo prwjudicat honori quam acluali, soUus FUii Dei est, quia solus
tris, dum matrem incomparabiliter
filius conceptus est de Spiritu Sancto , et natus de
exceliit, feneamus, secundum ipiod commu- Virgine ideo Virgini altribuendum non
; est.

nis opinio tenet, Virginis sanctificatioueni SufUciuuteuim Virgini aUaj dignitates, quas
fuisse post originalis peccati contraclionem. sibi Filius communicavit , et dedit ; in qui-
Unde rationes hoc probantes concedendae bus superexcellit omnes humanas laudes et
sunt. devotiones nou oportet novos hono-
: et ideo

1. Ad illud quod opponitur in contrarium, res confingere ad honorem Virginis, quae

quod virgo punssima fuit, dicendum quod non indiget nostro mendacio ,
quae tantum
tria attendenda sunt in illa auctoritate. Pri- plena est veritate.
mo, quia dicit « sub Deo : » et in hoc innuil, 4. Ad quod si est
illud qiiod opponitur,

quod defuit a puritate Christi : et ideo ali- ponere extrema, medium, dicendum quod et

quam maculam habuit, vel originalem , vel verum est si medium iUud natum sit confici
actualem : non actualem , ut patebit : ergo ex extremis secundum debitum ordinem et
originalem. Ideo vult dicere, quod caruit congruentiam non sic autem est iu propo-
:

omni macula actuali, non originali. Aliud sito nam poiiere causam sine effectu, vel
:

atten'iendum est quod dicitur, quod a major effectum sine causa, non convenit, neque
nequit intelligi, » scilicet rationabilifer. II- decens esf.

lud enim dicitur inteUigi rationabiliter 5. Ad illud quod opponitur, quod sancti-
quod rationabiliter cogitatur vel cognosci- ficatio beatae Virgiuis excellit sanctificatio-

tur; et illud non rationabiliter cogitatur, nem aUorum Sanctorum quantum ad nati-
quod nata de volupfate viri careat peccafo vitatem ex utero, et celeritatem, dicendum
originali. Postremo attendendum est quod quod verum est ; verumtamen non sequitur
dicit,quod de mafre purissima facta esl illa ex hoc quod sanctificata fuerit in primo in-
concepfio in quo innuit, quod hcec summa
: stanti creationis animae, quia non excellit
puritas est ponenda in ea pro tempore in nisi quantum decet.
quo concepit Filium Dei : et tunc omniiio 6. Ad Ulud quod opponitur, a Possibile
purificafa et mundissima fuit , sicut patebit fuit in primo iustanti gratiam infundi, » di-

infra. Et ideo non sequitur ipsam caruisse cciidum quod absque dubio im- ' non erat
originali culpa. possibile apud Beum omne verbum, nec iUud,
2. Ad illud quod opponitur, quod nulia scilicet quod posset facere Virginem ab omui
• II Cor., V, 14.— >Art. seq., q. iii. -»iuc., l, 37. peccato immunem : non tamen hoc decuil
TOM. IV. 5
 ;

66 SENTENTIARUM LIR. 111.

alicui concedere, nisi ei soli per quem om- M IUa gratia qua efflcimur templum Dei sin-
nium facta est salus, videlicet Domiuo Jesu gulare, nonnisi renatorum est, quia non-
Christo, ut' non glorictur in conspectu ejus nisi nati homines esse possunt. » Ergo cum
07nms caro : sed ipsi soli sit honor et gloria per sancliQcationem beata Virgo sit facta
in scecula s(sculorum. Amen. templum Dei, non fuit ante sanctiflcata,
quam nata.
3. Item nuUa proprietas perimifur, quam-
tlUJilSTIO III.
diu habet continuitatem cum sua causa : sed
An beata Virgo sanctificata fuerit ante
anima contrahit originale a parentibus ergo :
nath-itatcm '.
quanidiu proles jimcta est matri, non vide-
Fundam. Utrum beata Virgo sanctificata fuerit ante tur quod ab originali peccato possit mun-

nativitatem ; et qiiod sic, videtur. Bernar- dari : ergo nec sanctificari.

dus, ad Ltigdunenses ^ : a Fuit proculdubio 4. Item esse ordinatum supponit esse dis-
mater Dei ante sancta, quam nata. » tinctum : sed gratia sanctiQcationis ponit
Item Bernardus ' : « Quod paucis morta- esse ordinatum : ergo nulli potest conferri
lium in ortu congruit esse coUatum, fas certe nisi habenti esse distinctum : ergo quamdiu
non est credere tantae Virgini fuisse nega- proles conjuncta est matri, non videtur posse
tum : » sed Joannes et Jeremias snnctlficati sauctiQcari.

fuerunt in utero, seeundum quod habetur in 5. Item sancliQcatio [a] in utero est elTectus
Jeremia' : Antequam exires, etc. Et' : Spi- cognitus soli Deo : ergo de nuUo Sancto
ritu sancto replebitur adlntc ex vtero matris asserendum est esse sanctificatum in utero,

suce. Sic ergo videtur multo fortius, quod nisi de eo, de quo expresse legitur in Scrip-
virgo Maria fuerit in utero sanctiQcata. tura tradita a sancto Spiritu. Sed hoc non
Item Ecclesia celebrat et solemnizat Vir- legitur de Virgine : ergo, etc. Juxta hoc
ginis nativitatem : sed statui in peccato so- quaeritur : Quare potius in Scriptura sancti-

lemnites non debetur : ergo videtur quod in ficatio Joannis Baptistae et Jeremiae expri-
hora nativitatis fuerit sanctificata. mitur, quam alterius Sancti? Et si tu dicas,
Item, si aliqua persona de plenitudine quod illi fuerunt soli sanctificati ; tunc est
gratiae Filii beatae Virginis debuit parlici- qusestio, imde hoc sit ; multi fuerunt Sancti
pare, mater ejus maxime particeps debuit tam in novo, quam veteri Testamento, et
fleri : ergo sicut tunc masime erat idonea sanctitatis valde eminentis.
utcum ipsa et in ipsa gratia augmentaretur,
cum eum gestabat inter viscera, videtur
CONCLUSIO.
quod in ipso utero gratia Spiritus sancti
fuisset repleta. Gloriosa Virgo in utero et ante nativitatem fuit
Sed contra 1 » : t/7 sit ipse primogenitus sanctilicata ,
quamquam sanctificationis dies et
Ad opp.
hora ignoretur probabile tamen est, quod cito
Glossa : « Quia primus sine peccato nalus, et
:

•post animoe infusionem , etiam gratiae fuerit facta

primus impassibilis resurgens. » Ergo vide-
infusio.
tur quod beata Virgo non fuerit nata sine
peccato, cum nata fuerit antequam Chris- Resp. ad arg. Dicendum quod pro indubi-
tus : ergo non fuit sanctiQcata autequam tanti habet hoc Ecclesia, videlicet quod beata
nala. Virgo fuerit iu utero sanctiflcata : et illud ex
2. Ilem Augustinus, ad JDardanum" : hoc palet, quod ejus nativitatem tota Eccle-
M Cor., I, 29. — « I Timoth..l, n.— »Cf. Alexand. III III, q. ni; Richard., III Senl., dlst. itl,
Sent., dist.
Alensis, p. III, q. ix, mcajb. 2, art. 2 et 3; S. Thoiu., q. III. —
Bcrn., Epist. CLXIIV.
* »/4id. * Jerem.,1,5. — —
p. 111, q. xxvii, art. 1; ct III Sent., dist. ill, q. ii, —'/,!«:, I, 15. —*
liom., vni, 29. • Aug., Epist. LVli, —
art. 1; el Quolib. VI, cj. vi , aiU ); A"gidius Iloin. c. IX, al. cLXXXvii, n. 31. —
(a) Edtl. Ven. sauctificatl.
 :

hlST. III. PART. I. ART. I. QV.V.ST. III. ffj

sia celebrat : quod non faceret, nisi sanclili- cipiet, etc. Inhoc autem qnod subjnngit :

cala e.ssef. Si autom (jiiaTalur qua ilie vel Et rirrnmilahit virum, dat intclligere ('hris-
liora sanctKicala luerit, hoc ignoratiir; ta- tiiin ab inslanti conceptionis fuisse iierfijctuni
inen probaliiliter creditur, quod cilo post gratia etsapientia. Prophelavit nibiloiniiius
infusioncm aiiiinaj fucrit facta infusio gra- faclo : quasi enim omnia gesta sua, signa
tiai. Ouidquitl lanit;ii de liora sit, pro certo fiierint Dominica; passionis. Et propterea de
babenduin est quud ante nalivitateui saiicli- iiis diiobus legitur specialiter, quod fueruiit
ficata fuerit. Licet enim hoc expresse non sanctificati. Et per hos duos datiir raanifeste
iiabeafur iii Scriptura, haberi fainen potest iiiteliigi saiictificatio beatae Virgiiiis. Si quis
(>x his quae in Scriplura legunfur. In Scrip- auteiu velit dicere, quod aliis Sanclis con-

tura nanique non legilur, quia cum Evan- venit sanctiflcatio in utero, ut Job qui dicit «
gelia incboentur a Joanne, qui fuit consum- M) infantia crevit mecum miseratio, et ex
inalio prophetarum, et initium legis novce, utcro egressa est mecum; et sieiit volunt
et beata Virgo nafa et concepta fuit anfe quidam dicere de Jacob'' dicendum quod :

Joannem; ideo nibil legitur de ejus nativi- hoc nec certitudinem habet, nec auctorifa-
tate vel sancfificalione in Evangeiiis. Ilabe- temapertam, nisi quis velit facere Scrip-
lurtamen in novo, sive in veferi Testamento, tura; violentiam. Et ideo eadem facilitate
unde sanctificatio ejns potest elici. In novo conteinnitur, qua probatur : et nec aliis vi-
habetur de sanctificatione Joannis ; in veteri detur fuisse nisi virginibus haec gratia sanc-
de sanctificatione Jeremiaj : quorum uterque Concedendum est ergo
tificafionis concessa.

legitur in utero sanctificatus fuisse. Et ex Reginara virginum in utero fuisse sanctifi-

hoc, quasi a minori, colligitur hoc beatae Yir- catam et rationes quae hoc ostendunt, con-
;

gini fuisse concessum, quia, sicut dicit Ber- cedendae sunt.

nardus, « quod aliis legitur fuisse collatuin, 1 et 2. Ad illud quod opponitur in con-
non est credendum Virgini fuisse negatum ,» trarium de Glossa et Augustino, dicendum
maxime cum sanctitas Virginis excedat J;- quod esf duplex nativitas, nativitas in utero,
remiag et Joannis pnritafem et virginitatem. et nativitas ex ulero. Nativitas in utero est
In aliis fuit virginitas; in hac cum virgini- exconjunctione animae cum carne; nativitas
tate fcecunditas. Et si illi sanctiflcati fuerunt ex utero est egressus prolis de ventre. Ver-
in ufero, quia ad Sanctum sanctorum secun- bum ergo de Glossa et auctoritate Augustini

dum expressionem Prophefffi" accesserunt, intelligitur de nativitate in utero, non de

quanto magis in utero illa sanctificari de- nafivitate ex utero. In illa enim nativitate in
buit, quae Deum in utero portavit ! Joannes utero fit originalis contractio, et post illam
namque inter cseteros expressius de Domino potest esse sanctiflcatio. Posset famen dici
prophetavit, quia in matris utero de adventu quod illud verbum Augustini intelligitur de
Domini exultavit', et postmodum suo digito gratia regenerante secundum legem com-
ostendif. Jeremias etiam prius Joanne ex- munem. Et hoc melius patet in libro quarto.
pressius prophetavit, cum dixit* : ^ovum 3. Ad illud quod opponitur, quod non pe-

facietDomimis super terram, mulier, etc. rimitur proprietas, quamdiu conjuncta est
In hoc namque quod dicit Novum faciet : cum sua origine; dicendum quod verum est
Domims super terram, datur intelligi quod de illa proprietate, quae habet conservari
non ex virili semine, et quod ille, quem cir- cum continua influentia cum sua causa : ta-
cumdabit, non erat purus homo, quia neu- hs autem non potest esse in proposito : et
trum esset novum. Et in hoc totum compre- ideo non habet hic locum.
hendit, cjuod dicit Isaias ^ Ecce Virgo con-
:
'•Jerem., iixi, 26.— ' hat., vii, U. — « Jo6, xxxi, 18.
> Dan., IX, U.— «iuc, i, 41. - »Joan., l, 29. — — 1 Gen., SXV.
 .

68 SENTENTIARU.M LIB. III.

4. Ad illud quod opponitur, quod esse or- tum, sed eam deinceps ab omni peccato cu-
dinalum praesupponit cfse distinctum, dicfu- stodiret immunem. » Ergo videtur quod
duni quod verum est sed ex hoc non sequi- :
nunquam peccavit actualiter.
lur gratiam sanctificanli-m sequi nalivitatem Ileni sanctificalio Virginis merito eminen-
carnalem, pro eo quod ante nativilatcm car- tior fuil, quam sancliQcatio sancti Joannis
nalem proles distinguitur, et quantum ad Baplistae : sed de beato Joanne Baptista le-
animam, el quantum ad corpus licet illa :
gitur ' :

dislinclio ante nativilatem ex utero oculis

Nc tcvi saltem maculare vitam famine posses.
corporeis non propaletur.
5 et 6. Ad illa duo ultima, quae objiciun- Si ergo beatus Joannes vilavit venialia,
tur, jam patet responsio per ea quae dicta videtur quod beata virgo Maria omnia vita-

sunt, etc. verit peccata per gratiam sibi datam.

Item de nuUa anima potest dici' : lota
ARTICULUS n.
pulchra es, amica mea, et macula non est in
Consequenter quseritur quantum ad se- te, congruentius, quam de beata Virgine Ma-
cundum de virtutis efflcacia; et circa hoc ria : ubi autem est macula vel culpa actua-

quaerunlur fria : primo quaeritur, si per lis, vel venialis, vel mortalis, de eo non po-
sanctiflcationis gratiam immunis fuerit ab test recte dici : ergo videtur, quod in Vir-
omni culpa actuah secundo quteritur utrum ; gine nuUa fuerit culpa per gratiam sibi da-
per primam sanf^tiflcationem extincta fuerit tam.
fomitis concupiscenlia tertioquaeritur utrum ; 1 Sed contra, super illud • : Spiritus sanc- '^^ °pP'

per secundam sanctiflcationem ablata fuerit tus superveniet in te ; Glossa : a Superve-

peccandi potentia. niens Spiritiis sanctus in Virginem, eam ab
onini sorde vitiorum castiflcavit. » Sed hoc

QUiESTIO I.
fuit in conceptione Filii : ergo non erat im-
munis ab omni culpa.
An beata Virgopersanctificationisgratiam immunis 2. Item Augustinus, in libro de Perfectione
'.
fuerit ab omni actuaU peccato
justitice'' : « Ilominem esse sine peccato in
Fuudam. Utrum per sanctiflcationis gratiam munda hac vita de solo Unigenito dictum est. »

fuerit ab onmi actuali peccato et quod sic, ; Ergo videtur quod hoc uon conveniat beatae
proiiatur primo per Augustiiium,t/e Nutura Virgini.
et Gralia} : « De sancta Maria Virgine nuUam 3. Item Magister in littera' : « Mariam to-

prorsus, cum de peccatis agitur, haberi volo tam Spiritus sanctus praeveniens a peccato
quaestionem. Inde enim scimus, quod ei plus prorsus purgavit : » et hoc intelligilur pro
gratiae sit collatum advincendum ex omni tenipore couceplionis Filii Dei : sed nullus
parte peccatum, quod promeruit parere eum, purgatur a peccato, nisi qui babet pecca-
quem constat nullum habuisse peccatum. » tum : ergo, etc.
Si ergo vicit ex omni parle peccatum, vide- 4. Item beata Virgo bona conscientia dicere
tur quod immunis fuerit ab omni culpa. polerat» : Dimitte nobis debita nostra, elc,
Item Bernardus ad Lugdiinenscs^ : « Puto cum sit communis forma orandi omnibus
quod copiosius munus gratia; in eam descen- Sanctis collata ergo non fuit immunis ab
:

derit, quae ejus non solum sanctiflcaret or- omni culpa : ergo, etc.

« Alex. Alensis, p. III, q. ix , uieinb. 3, art. 2; S.

Thom., p. III, q. XXVII , ari. 4 ; /Egid. Rom., 11 Sent., Episl. CLXxiv. — *ln liymn. Eccles. ad NocU festi

diit. III, q. m; .\liir?ilins Ingnen.. III Senl., q. iv, S. .loan. Bapt. — » Cnnt. cant., iv, 7. — • Luc. , l, 35.

art. Gabr. liicl, III Scnl., dist. Iil q.

I ; ,
I, arl. ;i. — — ' Aug., cle Pcrfectwne just., c. Xli , u. 29. — • Ex
t Aug., dc Nat, et Grat., c. xxxvi, n. 42. — ' Bernard., Damasc, deFide Orth., lib. IV,c. i\'.— »Matlh.,\i, 12.
 DIST III. PART. 1. ART. II. QUiEST. I. 60
in secunda sunclincationc indigucrit gratla

ad culpam delendam, scd ad culpa; sequelam

CONCLUSIO. ex originali reliclam.
2. Ail illud quod opponitur de Augustino,
In gloriosa Virgine nullum peccatum actualc locnm
quod « esse sine pcccato in hac vila, pertinet
habuit ; qitod plurimis raiionibus decuit , cum
sit Dci spotisa et mater, alque peccatorum
ad .solum Unigenitum,» dicendum quod du-
advocata. plicifer est loqni de hac vita : aut sccnndum
omne tempus et stalum, aut post usum li-

Resp. ad arg. Dicemlum qnod beata virgo beri arbitrii : si .secundum tempus omne,
Maria per sanctiflcalionis gratiam copiosam hoc convenit soU Filio Dei, quia iste solus

immunis fnit ab omni culpa actuali, tnm caruit originali peccato ; si post usum liberi

mortiili, quam veniali, sicut aperte dicit arbitrii, sic conveuit beataj Virgini gratia
auctoritas Augustini '. Et hoc congruebat speciali, per qnam immunis fuit non solum
advocatam generis huniani, ut nnllum ha- a mortali, vernm etiam a veniali.
beret peccatum, qnod suam conscientiam 3. Ad illud quoil opponitur de anctoritate
remorderet. Unde audivi narrari, quod ipsa Magistri quod Spirilus sanclus Virginera
,

cuidam personaf) revelavit, quod non repre- purgavit, dicendum quod peccatum dicitur
hendebateam cor sumii in omni vita sua. tripliciter : aliquando dicitur ciilfia, sicut

Congruum erat ut beata Virgo Maria, per communiter consuevit accipi ; aliquando
quam aufertur Dobis opprobrium, vinceret pcena peccati, sicut ad De pec- Romanos' :

diabolum, ut nec ei succumberet ad modi- cato damnavit peccatum; aliquando dicitur

cum. Unde de ipsa cxponit tam Bernardus, caiisa peccati, sicut* Si autem quod nolo, :

quam Augustinns, illud *

: Ipsa conteret ca- malum facio, non ego operor illud, scd quod
put tuum : si ergo suggestio est caput dia- habitat in me peccatum. Dico ergo quod
boli, nnlla suggestio ingressum vel locum virgo Maria post secundam sanctiflcationem
habuit in mentem Virginis; et tam a ita non fuit a peccalo munda ratione alicujus

mortali immunis fiiit, quam a veniali. Con- maculaj, sed solum ratione alicujus pcenae,
gruum etiara fuit ut illa, quae placuit Altis- siciit melius infra^ manifestabitur.
simo, adeo ut fitTet ejus sponsa, et mater 4. Ad illud quod opponitur de pefitione
Filii Dei unigeniti, sic esset immaculata illa : Dimitte nobis, etc, dicendum quod in
mente , sicut intemerata carne. Ouoniam petitione ista virgo Maria poterat petere re-
ergo beata virgo Maria advocata est pecca- missionem debiti, quod debebat non ratione
torum, gloria et corona justorum, sponsa sui, sed ratione aliorum membrorum Christi,
Dei, et tolius Trinitatis Iriclinium, et specia- quibus poterat petere ut debita dimitteren-
Ussimum Filii reclinatorium ; hinc est quod tur, etbona conscienfia illam formare ora-
speciah gratia Dei nullum in ea peccalum tionem, non pro se, quia, sicut dicit Augus-
habuit locum. Unde concedendas sunt ratio- tinus , illa non continetur sub illa generali-
nes, quse hoc ostendunt. tate qua dicitur' : Si dixerimus quia pec-
Pec»- 1. Ad illud ergo, quod primo opponitur in catumnon habemus,nos ipxos seducimus,
aetTi-
aquo- contrarium, quod virgo Maria fuit castificata et veritas in nobis non est. Unde Augusti-
ndodif-
ab omni sorde vitiorum, dicendum quod dif- nus vult' quod ad alios Sanctos pertineat
fciul.
fert dicere peccatum, et vitium. Nam pecca- illa oratio pro se, ad beatam Virginem non
tum dicil culpam vitium ; dicit culpae seque- pro se : et ideo non comprehendilur sub ge-
lam. Glossa ergo illa non vult dicere, quod neralitate praedicta.

' Vid. Conc. Trid., sess. vi, can. 23. — • Gen., ni, 15. buj. art. — •Joan., l, 8. — 'Aug., de Civil. Dei, lib.
— » Hom., vin , 3. — ' Rom. vii, 17. — » Queest. iii XIV, c. u, n. 2.
 ,

70 SENTENTI.\RUM LIB. III.

nuando : » hoc dicit de sanctificatione se-

QU^STIO 11. cunda : ergo ante ipsam non fuit fomes
extinctus.
An in yirqine in prima sanctificatione fuerit
extincia fomitis concupiscentia '. Item Bernardus, in homilia tertia super

Missus est ' .• « In proposito Yirginis erat

Ad opp. Utrum in prima sanctifuatione in Yirgine oinuium hominum frequentiam fugere , ne
fuerit fomitis concupiscentia cxtincta ; et
perturbaretur orantis silentium , aut virgi-
quod sic, videtur. Dicitur ab Angelo ei * :
nalis castitas tentaretur. » Ergo videtur,
Ave, gratia plena : ergo aute adventum quod occasione accepta ab extrinseco , exci-
Filii Dei fuit repleta gratia , et plena amore tari poterat in ea fomitis concupiscentia
divino : sed ubi est aliquo modo concupis-
prava : ergo omnino non fuit extinctus.
centia, ibi non potest esse gratia Dei plena :
Item, si omnino fuisset in ea extinctus
videtur ergo quod in prima Virginis sanc- fomes concupiscentiaj , ergo secunda sancti-
tiflcatione, fomitis concupiscentia omnino flcatio non fuisset opportuna : si ergo oppor-
fuerit extincta.
tuna fuit, videtur quod aliquid remanserit
2. Item ubicumque est fomes, est necessi-
in ea fomitis concupiscentiae.
tas ad aliquod peccatum veniale : ergo cum
in ea nulla fuerit peccandi necessitas quia
,
CONCLUSIO.
in ea nulla culpa ; ergo videtur quod fomi-
lis concupiscentia in ea fuerit omnino ex- Glorios(B Virginis fomes in prima sanctificatione
in utero facta consopitus fait ; in secunda vero
tincta.
per Spiritus sa7icti obumbrationem extirpatus est.
3. Item fomes reddit illum difficilem ad
bonum, in quo est : sed in beata Yirgine Resp. ad arg. Dicendum quod circa hanc Opin. i.

nulla fuit difficultas ad bonum : ergo vide- qusestionem est triplex modus dicendi. Qui-
tur quod post primam sanctificationem non dam dicere volunt, quod nec in prima, nec
remaiiserit in ea concupiscentiae vitium. in secunda sanctilicatione extimtus erat in
4. llem , si tanta gratia fomitem minuit, ea fomes concupisceutise , sed solum conso-
et major gratia magis minuit, et perfecta pitus secundum plus et minus ;
quia fomes
tolaliter extinguit : sed gloriosoe Yirgini in habet cau-sam in carne : unde non directam
ipsa sui sanctificatione prima coUata fuit habet oppositionem ad gratiam secundum
gratia perfecta : ergo omniiio fuit extiucta essentiam secundum inclinationem
, sed :

in ea concupiscentia. ideo si gratia magna

est, fomes minus incli-
Fuudaiii. Sed contra : Damascenus dicit, et habe- nat, quamvis per graliam non deleatur ejus
tur iu littera : « Post consensum Yirginis essentia. Quoniam er^^^o in Virgine magna
praevenit Spiritus sanctus in ipsam, secun- fuit gratia in prima sanctiflcatione , et valde
dum verbum quod dixit Angelus ad eam magna in secuuda ; hinc est, quod in prima
purgans eam. » Sed non purgavit a culpa : fuit consopitus, et in secunda magis conso-
ergo purgavit ab originali sequela : hsec pitus, quamvis non oranino fuerit extinctus,
autem est fomitis concupiscentia : ergo, etc. vel evacuatus. Sed qnoniam caro Christi
Item Magister in littera : « Mariam quo- sumpta est de carne Virginis, in Chrislo improb.
'

que totam Spiritus sanctus prseveniens pur- etiam nulla fuit concupiscentia fomitis, cum
gavit, et a fomite peccati liberavit, vel fomi- caro Christi debeat cami Yirginis assimilari
tem ipsum penitus extinguendo , vel exte- post Yirginis sanctificationem , sicut caro
'
Cf. Alexaiiiler Alensis, part. II, q. cvr, luemb. 7,
art ; S. Tlioiua.s p. III, q. xxvii, art. 3; el III Sent., dist. III, q. IV Tliom. Argent., III Sent., dist. iii, q. i,
;

dist. III, q. I, arl. 2; et 0;>i«c. III, cap. cxill; ^Egid. art. 3. — ' Luc, I, 28.— ' Bern., super iliisus est
''
Rom., III Sent., dist. iii, q. ili; Richaxdus, III Sent., bom. U.
 niST. III. PART. 1. ART. II QIJjlilST. II. 71

aliorum aj.^imilatiir carni alioruni paren- in ojussensualitatemin tanlaredundanlia,ut

tum, viileliir quod Spiritus sanctus .secundo fomitcm adeo reprimeret, quod niilliim ef-

super eam adveniens prorsus exlinxerit fo- fectum ad incitandum aliquando haberet. In
0|iia. mitem. Et ita pra»dicta opinio non videlnr secunda autem sanctificalione, in qiia Spiri-

habere prol)al)ilitatem. Secundus modus di- tiis sanclus non taiilum descendit in men-
cendi est ,
quod tam in prima, quam in se- tem, sed etiam in carnem , et de carne ope-

cunda sanctincalione fuerit in ea extinctus ratus est de ea mirabiliter carnem sine

fomcs, sed aliter, et alitcr. lu prima uanique maciila fabricando, reliquit ipsius carnem
extinctus fuit inquantum respicit perso- immaculatam, extirpando ex ea et fomilem,
nam in secunda, in quantum respicit nalu-
;
et omnem concupiscentiam : et hoc sonant
ram. In prima ergo sanctificatione mundata verba Bernardi et Magistri, et Damasceni,
fuit, ut nunquam peccaret; in secundavero sicut patet in auctoritatibus iii opponendo
sanctificata fuit, ut germen piaj prolis emit- habitis. Unde rationes probantes, quod in
teret sine pcccato, non solum actuali, sed prima sanctificatione non fuit fomes omnino
etiam veniali. In prima etiam sanctificatione extinctus, concedendBe sunt.
extinctus fuit fomes in quantum reddit pro- 1. Ad illud quod opponitur, quod virgo
num ad malum ; in secunda, in quanlum Maria fuit gratia plena in prima sanctifica-

Inprob difficilem ad bonum. Sed illud difficile est tione , dicendum quod aliter fuit plena in
intelligere, quia cum hoc ipso quod proni prima, sed et aliter in secunda. In piima
sumus ad malum, dilficiles sumus ad bo- fuit plena secundum quod expediebat ad
num; quomodo extingui potest quantuni ad meritum ; in secunda, secundum quod ex-
pronitalem ad malum, ipso remanente quan- pediebat ad conci[:iendum Filium Dei. Et
tuni ad difficultatem ad bonum ? Rursus ideo prima sanctillcatio respiciebat Virgi-

qualiter potest intelligi ,

quod fomes possit nem secundum animam ; secunda autem
exlingui in quantum respicit personam, et respiciebat Virginem totam, secundnm quod
non sit extiuctus in quantum respieit natu- dlcit Magister : « Mariam quoque totam Spi-

ram, cum ibi sit unus fomes, sic diversi- ritu sancto praeveniens, » etc.
mode comparatus, et extinctio dicat ipsius 2 et 3. Ad quod opponitur « Fomes
illud :

fomitis eradicationem ? Non videtar usque- impellit ad necessitatem ad peccandum ve-

quaque intelligibile quomodo fomes extin- nialiter, et ad difficultatem ad bonum, » di-

guatur in prima sanctiQcatione , et tamen cendum quod illud est verum ubi est fomes
nihilominus remaneat respectu prolis pro- in vigore suo non reprimitur a
, ubi scilicet

pagandae. Si enim extinguitur, non ergo gratia movente ad contrarium et ideo non :

remanet aliquo modo ; uisi quis forte acci- habuit locum in Yirgine, ubi fuit gratia per-
piat extinctionem largo modo pro ablatione fecta tranquillans ejus animam et potentias.

inclinalionis ad malum respectu personse in Et sic patet responsio ad illa duo.

qua e.st : et ita fortassis intelligitur praedicta i,. Ad illud quod objicitur de perfectione

positio, quam satis probabilem et rationabi- gratiae, dicendum quod gratia quae directe
lem credo. Tertius autemest modusdicendi, respicit animam minuit fomitem quantum
,

videlicet quod in prima sanctiflcatione fuit ad inclinationem, sed non oportet ut minuat
fomes in Yirgine consopitus; in secunda quantum ad radicem et ideo non sequitur :

extinctus et eradicatus. Fomes enim radica- quod per perfectionem illius gratiae fomitis
tur in carne, et ascendit usque ad mentem. concupiscentia evellatur , sed solum ut ejus
In prima sanctificatione Virgini coUata est inclinatio consopiatur hoc quidem con-
: et

tanta gratia perfectionis ,

quod redundaret cedendum est tanquam verum.
 :
; :

72 SENTENTIARUM LIB. III.

Novi et Veteris Testamenti , tractans illud :

QUiESTIO III.
Tuam ipsius animam pertransibit gladius
« Animam, ait, sic hic utique signavit, quod
An MaricB in secunda sanctificaiione (a) ablata
Maria, per quam gestum est mysterium in-
fuerit peccandi potentia '.

caruationis, dubitaret, non tiimen in dubita-

FuDdam Utrum in secunda (a) sanctificalione ablata tione permaneret. o Si ergo postquam genuit
fuerit ab ea peccandi potentia; et videtur Filium Dei, potuit dubitare in fide ,
potuit

quod sic : primo per Ambrosium, in libro peccare.

de Yirginitaie beatce Yirginis ' .•

« Impossi- 3. Item potentia moriendi consequitur po-
bile fuit uterum Yirginis, quem Filius Dei tentiam peccaudi : sed beata Virgo Maria

inhabitando consecravit, aliense copulae coitu posl conceplionem mori potuit : ergo vide-
incestari. » Sed similis ratio fuil de aliis ge- tur quod peccare potuit.

neribus peccatorum : ergo videtur quod 4. Item impotentia peccandi spectat ad

nullo alio peccati genere potuit macuiari statum comprehensoris : sed beata Virgo,

post conceptionem Filii Dei. ex hoc quod FiUum Dei genuit, non est po-
Item vituperium esset Christo , si haberet sita extra statum viatoris : ergo videlur quod
matrem peceatricem : si ergo Christo in non sit ei ablata peccandi potentia.

nullo potest fieri contumelia , videtur quod

post ipsius conceptionem in beata Virgine CONCLUSIO.
non potuerit esse culpa.
Item, si beata Virgo potuit peccare, potuit Gloriosa Virgo post Filii Dei conccptionem peccare

in peccato perseverare : ergo potuit dam- non potuit , non proptcr alicujus pote7itice amis-
sionem , sed propter potentice in bono confirtna-
nari : si ergo Matrem Dei, et Reginam coe-
tionem, et defectus ablationem.
lorum in inferno damnari omnino est im-
possibile, ergo et illud ex quo sequitur, sci- Resp. ad arg. Dicendum quod in secunda
licet hoc quod ponitur ipsam posse peccare sanctificatione non tantum fuit data Virgini
ergo, etc. gratia sanctificans, sed etiam gratia in bono
Item dignior fuH Mater Christi ex hoc confu-mans : et hoc, quia fllio .suo adeo fuit

quod ilater Dei effecta est, quam sit aliquis conjuncta, ut nullo modo permilteret eam a
angeUis in coelo : si ergo angeli boni in gra- seipso scquestrari. 1'ropter quod nolandi
tia sunt confirmati, multo magis et Mater sunt gradusdivinormii beneficioruni. Chris-
Dei : ergo, etc. tus enim , qui fuit Sanctus Sanctornm , fa-
Ad opp. Sed contra 1 ' : riiam ipsius animam cuitatem liabuit vitandi omne peccatum , et
pertransibit gladiits; hoc verbum trac- impossibililatem committendi aliquod pec-
tans Damascenus dicil ' : « Dolores , quos catum. Alii vero filii iiominum difficullatem
Virgo effugit pariens, lios in Christi passione habent ad vitandum peccatum, ct necessita-

sustinuit, ita quod gladius animam ejus tem ad commiltendum ; et hoc quidem com-
pertransivit. » Ergo ipsius auima fuit in petit omnibus generatis de massa peccati.
Christi passione turbata , et ita perturbata : Ab hac ergo massa liberata fuit Virgo Maria
si ergo potuit perturbari , videtur quod po- in prima sanctificatione, liberata etiam fuit
tuit ad veniale pertrahi. in secunda : sed in prima fuit conformis aliis

2. Ilem Augustinus ''

, in Quwstionibus sanctificatis , in secunda vero facta est con

« Cf. Alex. Alens., p. 111, q. i.t, mcml). 3, art. 1; art. 4. — ' Aiiibr., de Inslit. Virg. el Virginit. Mario,
S. Thom , p.
III, q. XXVI, art. 6 ; ct Quol. 5, V. vi, arl.
1 c. VI, II. 44. — • Luc., II, 25. —» Damasc, de Fide
el III SenL, disl. iii, q. (, art. 2, ad 4 ; .iigid. Orlhod. , lib. IV, c. IV. — • Imo auctor, quisquis illc
Rom., IIIS^t., disl. III, q. IV; lUcliardus, III Sfnl.., sit, Quw.^1. vet. el noi., Tesl., q. LXiui, inter opcras.
dift. III, q. iv; Thom. Argent, III Sen/. dist.
m, q. I, , Auguslini. — (a) Edit. Ven stgm/icalione.
 , ,

DIST. III. PART. I. ART. II. OU^ST. III. 73

foriiiis Filio, quom pfnuit. In prima n.im- '2. kt\ ilhiil quod oppouitur de auctoritate
que sauctidcalioiie diita est ei jtotestas et fa- (JuatsUonum .VorJ et Veteris Testamenti,
cultas vitandi omne peccatum mortale, data quod beata Yirgo dubilavit, dicendum quod
est etiam facuHas vitauili froquerttiam ve- uon constal librum iilum isse Augustini,
nialium, data est etiam nihilominus facultas propter hoi; quod ibi multa sunl qua; non
vitandi omne peccatum, non tantum parti- videntur esse verba Augustiui : verumla-
culariter , sed etiam universaliler. Et in his men ne fugam petere videamur, dici polest,
tribus gradibus patent tres pradiis sanctifi- quod est dubitatio pioveniens ex fidei debi-
cationum , videlicet .loannis liaptislie , Jere- litate, et est qua;dam dubilatio proveniens Dabititio

miae, et Maria;. Nam prima conditio fuit Je- ex admirationis immensitate ,

qna dicitur
pro sdmi'

remia; secunda vero Joannis; sed ista tertia homo dubitare cum stupescit , et quasi fit
virginis Mariae, quai plus ad Filii accessit totus exlra se ex intiiilu rei admirabilis : et
purilatem per vitae meritum. Sed cum Sanc- hoc modo intelligendum est Virginem dubi-
tum Sancforum gestavit in utero suo , tunc tassc, non propter defeclum fidei. Indubi-
sanctificafa fuit conformiter Filio suo, non tanter enim credendum est ,
quod Virgo
tantum quantum ad impotentiam ad pecca- Maria semper in fide stetit : unde in ea fides
tum, sed etiam quantum ad impossibilita- sibi invenit sohdum fundamentum. Unde S4bba-
tum cur
tem labendi in aliquod peccatum. Unde sicut discipulis non credentibus et dubitantibus in houo-
rem
impossibile fuit propter honorem Filii sui ipsa fuit in qua fides Ecclesiae remanserat bcatx
ut alium haberet filium ; sic impossibile solida et inconcussa : et ideo diem sabbati Virginis
celebre-
fuit , ut unquam ulterius haberet peccatum. solemnizat in honorem ejus omnis Ecclesia. tor.

Sicut etiam impossibile fuit, ut carnis virgi- 3. Ad illud quod opponilur, quod potuit
nitas violaretur, in qua Filius Dei habitavc- mori, dicendum quod non est simile, pro co
rat; sic impossibile fuit, ul mentis sanctitas quod non fuit decens Filium Dei habere
aliqua culpa macularetur. Ad cujns testimo- matrem immortalem, cum ipse esset morta-
nium valet , quod quidara Judaei asserunt, lis; sed valde indecens esset, si haberet ma-
hoc mirum fuisse ia Yirgine .Maria,
quod trem peccatricem : quamvis Hieronymus
cum esset pulcherrima tamen a nullo un- , dicat ', quod solum peccatrices numerantur
quam viro fuerit concupita. Nec vilipenden- in genealogia Salvatoris : hoc euim non est
dum est illud infidelium testimonium opor- : propter peccatum , sed propter aliquod spe-
tet enim '
tesUmonium habere ab his , qui ciale factum, propter quod illee mulieres ex-
foris sunt. Concedendsi sunt ergo rationes primuntur in Scriptura , et completur in eis

ostendentes, quod beata Virgo Maria post illa prophetia ' : Emitte agnum, Bomine, do-
Filii Dei conceptionem peccare non potuit, minatorem, etc, quod de Ruth exponit Ilie-

non propter alicujas potentise amissionem, ronymus (a) . Unde per petram deserti intel-
sed propter potentia>. conflrmationem et de- ligitur Ruth, ut dieit Hieronymus. Quidquid
fectus ablationem. tamen sitde parentibus remotis, nulli tamen
1. Ad illud ergo quod primo opponitur, dubium est de Matre Dei ,
quin talis debue-
quod beata Yirgo fuit perturhata, dicendum rit e.sse, quae non potuerit redargui de pec-
quod immensitas illa doloris non refertur ad cato, quia fuisset ad improperium Christi.
partem animje rationalem, sed sensibilem. 4. Ad
quod opponitur de impossi-
illud

Unde anima stat ibi pro illa parte secun- , bilitate peccandi, dicendum quod verum est,

dum quam convertitur ad corpus : unde non quantum est de lege communi sed nihil :

fuit perturbata secundum quod perturbatio impedit quin de gratia spiriluali possit alicui
dicit deordinationem in parte rationali.
' I ri»i., III, 7. — * Hieron., Comment. in Matt/i.,
(a) C»t, edit, Jeremias, mendose. c. I. — » Isai., XVI, I.
 ;: . ;
:

74 SENTENTIARUM LIB. III.

concedi in via, quod aliis communiter datur et ratione passibilitatis, quae est culpae pcena
in patria, et illi personae praecipue, quae in et utroque modo fuit peccato obnoxia Maria
terris degeus regina erat eorum ,
qui exul- ante sanctificationem ; secundo modo ,
pos-
tant in ccelis. tea. Et sic patent illa duo.

DDB. n.
PARS II
Primilivam nostrae massae, elc.
UTRUM CARO CHRISTI IN ABRAHAM FUERIT
DECIMATA. Contra : Videtur hoc esse falsum , quia
cum incarnatus sit in fine saeculorum, po-

EXPOSITIO TEXTUS. tius videtur assumpsisse reUquias nostrae

massae ,
quam primitiva.
Cum autem illa caro, cujus excellentia, etc.
Resp. Dicendum, quod primitiva nostrae
Supra ostendit Magister qualiter beata massae dicitur Christus assumpsisse triplici

Virgo fuerit sanctificata, ex qua caro Christi ratione. Nam pri?)n7a'!/sdicitur ab eo, quod
est assumpta; in hac vero parte, ad majo- est primum primum autem : dicitur aliquid
rem intellectum , inquirit utrum caro Chri- secundum ordinem dignltatis et sic non est :

sti in Abraham fuerit decimata. Dividitur dubium quin Christus assumpserit [b) nostrae
autem ista pars in tres partes, in quarum carnis primitiva, pro eo quod ejus caro exce-
prima inquirit Magisler utrum caro Christi dit omnem dignitatem carnis humanae. Se-
poiuerit decimari, vel debuerit in Abraham cundum autem quod pnmitivus dicitur a
in secunda, post hujus determinationem, prioritate secundum tempus, dicitur Christus
elicit quamdam conclusionem , quod caro assumpsisse primitivum nostrae massae non
Christi non fuit caro peccati, ibi : Quocirca per prioritatem, sed per conformitatem et
primUivam nostrce massfl?, elc.intertiavero similitudinem. Duplex est autem ratio con-
et ultlma dissolvit quamdani dubitationem formitatis ibi una quantum ad qualitatem,
:

de formatioue corporis dominici , ibi : lUi alia quantum ad virtutem quantum ad :

autem sententiw, etc. Subdivisiones autem qualitatem, quia sicut caro quae in principio
partium manifestae sunt in httera. fuit creata, caruit omnis vitii corruptione;
sic etiam et caro a Verbo assumpta. Quan-
DUB. I. tum vero ad virtutem est similitudo, quia
in his quae a principio nascuntur , intensior
nia caro , etc.
est naturae vigor, ut ad maturitatem per-
Contra : Videtur hoc falsum, quia non est tingat: et talia diciintur prJHUtim , id est,

peccatum nisi in anima, vel ratione animae primi fructus, qui debebant ofTerri Domino
sed caro illa non fuit antenata, quani Verbo talis autcm fuit caro Christi. Et sicpalet pro
unita : ergo non fuit peccato obiioxia. Iteni quantodicatur primitiva: tum propter digni-
beata Virgo ante conceptionem Fihi Dei fuit tatem, tum propter munditiae qualitatem,
sanctificata : ergo caro ejus non fuit peccato tum propter virtulis vigorem, propter quam
obnoxia. caeteras praecellit, prius pertingens ad malu-
Resp. Dicendum quod, sicut taclum fuit in ritalein perfectionis et dulcedinis gloriam
praecedentibus', aliquando peccatum dicitur et pro tanto dicilur eissumpsisse primitiva
ipsa poena, vel sequela : dico ergo quod caro uostrae massae : et per hoc patet determi-
non dicilur ol)noxia peccato ratione culpae, natio rationis, procedit enim secundum quod
sedrationefoeditatisquaeestculpaesequela(a), dicitur a prioritate originis.
' Art. 1, q. 1, in resolulione argumeuti. (Q) Kdit. Ven. causa, — (6) Cal. edit. assumpsit.
 , ;

niST. III. PART. II. ART. I. 01T;f,ST. I. 78

Ilesp. Dicendum, qnod fotum potcstaccipi
DUB. III. privativc, vel positivc. Si privalivo, tunc

Solft illiiis non est carn , olc.

dicitur Verbum im^arnalum tolum,quianon
habct partes, secundum quas incarnari ha-
Contra Si concupiscentia est vitiiim et Alio modo
:
iteat. dicitur positive ; ct tunc
defectus , non ergo est gcnerationis princi- dicitur dupliciter: quia totum uno inodo est
pium. Niliil ergo est dictu : Non eum mater idem ,
quod ex suis partil)us constitutum
concupiscentia concepit. aiio niodo est idem, quod pi-rfeclurn. Et se-
Resp. Diceiiclum, quod littera illa potest cuiidum quod totum dicit integritatem, non
intelligi uno modo, quod concupiscentia sit
dicitur de Yerbo sed secundum quod
; dicit
nominativi oasus, et sit coiistructio appo- totalitatem perfectionis, et secundum quod
sitiva: et tuncnegat Magisler, quod Cliri- dicit privationem partis et partis : et sic
stum non concepit concupiscenlia, sed gratia patet quod illa objectio iion procedit recte,
tamquam mater, pro eo quod concupiscenlia propter diversam acceptionem hujus voca-
locum teaet matris iu generatione filiorum
buli, quod est totum. Sed hoc melius in
peccati, secundum illud Ezechielis * . Pater primo libro, distinctione xxix', invenitur
iuus Amorrhms , et mater tua Cetfuea , ut determinatum.
per Amorrhffium intelligamus diabolum , et

per Cethteam concupiscentiam. Sic ergo e ARTICULUS I.

contra gratia est mater in generatione spiri-
tuali : et quia Chrislus non habuit peccatum Ad intelligentiam hujus partis ,
juxta tria

in generatione, sed gratiam, ideo potius dici- quae Magister determinat, incidit hic quaes-
tur mater gratia, quam concupiscentia. Sed tio : primo quaeriturde Christi decimatione;

licet isto niodo posset intelHgi, tamen est secundo quaeritur de carnis Chrisli traduc-
alius modus magis consonus verltati, ut hoc tione ; tertio de dominici corporis forma-
quod est concupiscentia et gratia sit abla- tione. Circa primum quaeruntur duo primo :

tivi casus, et construatur cum hoc verbo quaeritur utrum aliquis possit decimari in

concepit,non secundum habitudinem causae, parentibus; secundo quaeritur utrum Chri-

sed secundum habitudinem concomitantiae: stus in Abraham fuerit decimatus.

et hoc quod dicitur Mater supponat pi'o Vir-

gine Maria, et est sensus Mater, id est virgo

:
QU.^STIO 1.

Maria non concepit concupiscentia concomi-

An aliquis possit decimari in parentibus '.
tante, sed concomitante gratia : et tunc non
notaturquod concupiscenlia sit alicujus con- Utrum aliquis decimari habeat in paren- Fuodam.
ceptionis principium, sed vitium concomi- tibus ; et probatur, quod sic per illud Apo-
,

tans. Et sic patet responsio ad objecta. stoli ' : Per Abraham, et Levi, qui decimas
accepit, decimatus est.

DUB. IV. Item hoc ipsum videtur per Augustinum,

super Genesim ad litteram, et habetur in
Totmn incarnatum , elc.
Glossa': «Sicut, Adampeceante,peccaverunt

Contra : Si enim totum

quod habet est qui erant in lumbis ejus ; sic Abraham dante
partem et partem, et Yerbum simphcissimum decimas, qui in lumbis ejus erant, decimati
est, male dicitur quod totum incarnatum sunt. » Sed constat, quod proles potuit pec-

est. care in Adam : ergo et decimari in Abraham.

' Ezech., XVI, 45. - '-

Quaest. i. — ^ C/. Richardu.= (iisl. lU, q. in. — ^Hebr., vii, 9. — ' Aug.,rfe Gen. ad
lli Sent.. disU iii, art. iii, q. ii; Stepb. Bniler., 111 Sent., lilt., lib. X, c. xis et ix.
 76 SENTENT1A.RUM.LIB. III

Item hoc ipsum videtur ratione : quia

proles in parentibus potest liberari, et in CONCLUSIO.
servitutem redigi, quia servus natus est ser-

vilis conditionis ergo pari ratione videtur,

:
Proles aliquo modo potest in parentibus decimari,
secundum eum modum quo decimatio nihil po-
quod in parcntibus dantibus decimas filii ,

nit in aciu circa d^cimatos , sed secundum signi-

habeant decimari.
ficationem proesentium et faturorum.
Item decimatio actus est f3guralis : sed
figura non tantum est respectu praesenlis, Resp. ad arg. Ad praediclorum intelligen-

sed prffileriti et futuri : ergo videtur quod tiam est notandum ,

quod decimatio fuit

Don tantum possit decimari in propria per- actus moralis, sacramentalis et figuralis.
sona filius, sed etiam in parente tamquara Secundum quod fuit actus moralis, sic deci-
in causa et materia. matio dicitur alicujus certa; partis donatio

Adopp. Sed confra : 1. Augustinus , swper Gene- ad sustentationem eorum ,

qui serviunt Do-
sim ad litteram : « In lumbis Abrabae illud mino, et deputati sunt cultui divino : et hoc
decimabatur, quod curabatur. » Sed filii modo decimatio perseverat usque modo.
Abraham non sunt curati ab originali, imo Secundum quod decimatio est actus sacra-
nati sunt cum peccato originali : ergo non mcntalis, sic decimatio est alicujus partis
videtur quod in Abraham fnerint decimati. donatio ad curationem morbi originalis. Se-
2. Item, cum decima dalur de frumento, cundum autem quod decimatio est actus
non propter hoc datur decima de illo fru- figuralis, sic decimatio est decimae partis
mento, quod debet nasci de grano ergo : donatio ad praefigurationem curationis uni-
pari ratione, cum datur decimapro homine, versalis ,
quae futura erat per oblationem
non videtur quod ille, qui nasciturus est ex Christi. Duobus primis modis accepta deci-
eo, decimetur in eo. Sicut cnim homo est in matio respicit tantum tempus praesens, quia
homine seminaliter, sic granum in grano : non datur nisi de hoc quod habetur , et non
ergo ratio ista bona non videtur. curatur nisi quod jam babet morbum. Ter-
3. Item, sicut circumcisio remedium est tio autem modo decimatio accepta non tan-
contra originale in lege figurae , et baptis- tum est praesentis , sed etiam futiu-i, pro eo
mus in lege gratiae, sic decimatio in lege quod figuratio est signatio : et signatio non
naturae, ut dicit Hngo de sancto Yictore '. tantum extendit se ad prffisentia , sed etiam
Si ergo nullus in ventre matris poterit bap- ad futura hoc modo dicuntur filii .A.brahae
: et

tizari, nec circumcidi, ergo nec decimari. decimati inAbraham quia per illani deci- :

4. Item aut decimari est per decimam mationem praefigurati sunt omnes filii Abra-
curari, aut decimari est ad decimam obli- ham curandi esse per eum ,
qui flgurabatur
gari, aut decimari est de aliquo partem deci- per Melchisedech , id est per verum sacer-
mam dare, aut decimari est per decimam dotem Christum. Et hoc est quod dicit Au-
praefigurari nuUo istorum modorum
: sed gustinus, super Genesim ad littcram ' .•

fuit in Abraham Levi decimatus quia non : a Cum ipsa decimatio ad praeflgurandam
per decimam curatus; nt^c ad dandum deci- medicinam pertinuerit, ille in Abraham deci-
mas obligatus, cum potius reciperet; nec niabatur, qui curabatur, non quando praeft-
decimam dedit, nec per decimam figuratus gurabatur, sed quando illius flgura^ veritas

fuit ergo nuUo modo videtur decimatus

: implebalur. » Concedendae sunt ergo ratio-
fuisse in Abraliam et si ille non fuit deci-
; nes ostendentes, quod aliquo modo potest
matus, pari ralioue nec aliqui alii. decimari proles in parente, sccundum eum
* Hug. de et deinceps,
modum quo decimatio nihil ponit in actu
S. Vict., lib. I, parl. xi, c. iii

et lib. II, parl. xi, c. v,— « Aug., de Gen. ad litt., c. xi. circa decimatos, sed solum secundum signi-
 ; :: :

DlSr. 111. PART. 11 AHl'. 1. QU.EST. II. T7

ficationem, qtuE non lantum est prajsentium, les dicitur decimari in parente ; dicendum
sed ctiam fulurorum. quod decimalio idem est quod prajllguratio
1. Atl illiid quod opponitur de auctoritate curalionis. Unde nullo istorum modorum

Augustini, dicciulum quod, sicut patet cx accipilur, qui iu opponendo assignantur; et

ideo insufflcienter procedebat illa objectio.
verbo pra;cedenti, o Decimabalur quod cura-
batur, D non dicit concomitantiam secundum
idcm tempus ad lioc quod cst decimari; imo
potius se extendit ad omne tempus : et pro QUiESTIO II.

illotempore reddit locutionem veram, ia

An Christus in Abraham fuerit decimatus '.

quo implebatur verilas figurce.

2. Ad illud quod opponitur, quod nou Utrum Christus in Abraham fuerit deci- Ad opp.

datur decima de grano quod non est in re, matus ; et quod sic, videtur auctoritate Apo-
sed solum in ratione seminali, dicendum stoli ' : Per Abraham, et Levi decimatus est

quod non cst simile, quia decimatio, prout adhuc enim in lumbis palris erat, quando
est aclus (iguralis, non se extendit ad signi- obviavit ei Melchisedech. Sed Christus fuit
ficandum aliquid circa granum, sed ad signi- in lumbis Abrahae, quando decimas illas

ficandum aliquid circa genus humanum. dedit : ergo fuit dccimatus, sicut et Levi.
Unde granum respicil ut materiam, circa 2. Item, sicut dicit ilugo de Sancto Yic-
quam habet exerceri, non circa illud quod tore ' : a Per decimas signatur ipse Chri-
per ipsum habet signiQcari : et quia exer- slus. » Ergo videtur quod ipsa decimatio,
citium requirit materiam prajsentem, signa- in quantum est actus figuralis principalius ,

tio se extenditad futura, ideo non est simile. respiciat Christum, quam alios filios Abrahae
3. Ad illud quod opponitiu" de baptismo et ergo magis videlur quod debcat dici deci-

circumcisione dicendum quod non est si-

, malus, quam alii.

mile, nisi in quantum decimatio est actus Item nihil plus requiritur ad decima-
3.

sacramentalis legis naturae ad remedium tionem, nisi quod illud realiter impleat in
originalis peccati : hoc modo non est nisi prole, quod signatum fuit in decimatione

circa prajsens, sicut circumcisio et baplismus. Abrahae : sed hoc fuit maxime impletum in

Secundum autem quod est actus figuralis, Christo ,

qui seipsum obtulit hostiam Deo et
sic non est simile. Si autem quaeratur quare Patri per oblationem corporis et sanguiuis
circumcisio et baptismus non potest esse sui.

actus figuralis, sicut et decimatio, dicendum 4. Item tota caro Christi fuit in carne beatae
quod ratio hujus est : quia circumcisio et Yirginis : sed caro Yirginis habuit decimari
baptismus est actus in persona; decimatio in Abraham : ergo et caro Christi.
autem, cum sit decimae parlis oblatio, est Sed coutra : Augustinus, in libro decimo Fnn<i«n>.

actus pro persona. Et quia oblatio potest super Genesim ad litteram* : « Illenonest
fieri pro eo quod est , et quod futurum est decimatus, cujus caro non fervorem libidi-
et circumcidi et baptizari nonnisi iu eo, nis, seu vulneris, sed naturam (a) medic-a-

quod jam est : hinc est quod actus deci-

,
minis traxit. » Chrislus aulem fuit hujus-
mandi potuit se extendi ad futuros, et non modi : ergo, etc.
actus circumcidendi vel baptizandi. Item, sicut se habet Adam peccans ad
4. Ad illud quod quajrilur, quomodo pro- posteros , ita Abraham in dando decimas
sed quamvis Christus esset in Adam pec-
'
Alex. Alens., p. III, q. ix, memb. 3, ait. 4 ; S. Th.,
p. q.xxxl,
III, arl. 8;etlll Isenf., dist. iii, q. iv,art. J; Ul i; Gabr. Biel., 111 Sent., dist. III,
Sent., q. iv, art.
.tgid. Rom., III Sent., dist. iil, dub. Iil, q. Ii; q. 11.— «Heir., VII, 9-10 ' Hug. de S. Vict., lib —
II,

Ricliard., III Sent., dist. III, art. 3, q. Iii; Stcpli. part. I, c. V. —

'Aug., dc Gcnes.ad litt., c. xx, n. 3tj.
Brulef., III Sent,, dist. ui, q. ll; Marsil. Inguen., {a) Edit. Bened., tervorem vulneris, sed materiam.
 : , ;

78 SENTENTIARUM LIB. IIF.

cante, non dicitur Christus peccasse ia Adam nem seminalem prodierunt. Et ideo ab illa

ergo pari ratione in Abraliam dante decimas generalitate excluditur Christus, qua dici-

non arguilur decimatus. tur' : Omnes in Adam peccaverunt ;

quia
Iteni decimatio vel erat curatio , vel cura- non secundum libidinis ar-
processit ab ipso

tionis prsfiguratio : sed Christus nec ibi cu- dorem, sed secundum Spiritus sancti opera-
rabalur, nec curari prsfigurabatur : ergo tionem : sic est in proposito intoUigeudum

videtur quod ibi decimatus non fuerit, scili- de decimatioue.

cet in lumbis Abrahae, sicut et Levi. 1. Et per hoc patet responsio ad illud

Item, si Christus decimatus fuit in liimbis quod primo opponitur in contrarium quo- ,

Abrahae sicut ct Levi , ergo nuUa est argu- uiam Christus in lumbis Abrahae fuit, et
mentalio Apostoli '
,
qua probatur majus Levi sed non eodem modo
; et propterea :

esse sacerdotium Melchisedech sacerdotio non sequitur quod sicut uni competit deci-
,

levitico per hoc quod Levi decimatus fuit mari, ita conveniat alteri. Decimatio enim
,

in Abraham. Quod si ratiocinatio Apostoli non tantum respicit esse in lumbis, sed
recta est , restat ergd quod Christus non de- etiam modum essendi secundum traductio-
cimatus fuit in Abraham. nem originalis peccati.

Est ergo quaestio juxta hoc, unde tenet illa ±. Ad illud quod opponitur, quod Christus
consequentia , qua probat Apostolus majus liguratur per decimam oblatam respondeo ;

esse sacerdotium Melchisedech sacerdotio le- dicendum Decima oblata non decimabatur
:

vitico ,
pro eo quod Levi obtulit decimas sed deciraatio potius respicit illud quod re-
Melchisedech : videlur quod non cogat, quia manet in alio, sicut dicit Hugo : quia rema-
secundum iilam rationeni posset argui, quod net imperfectio, ablata unitate, quae est per-
major est dignitas unius sacerdotispauperis, fectio denarii, per quod signatur futura cu-
quam Papae , esto quod pater Papae dederit ratio. Unde sicut alii flgurantur in illa

decimas simplici sacerdoti. decimatione curari, sic Christus figuratur

ratio esse medicamenti.

CONCLUSIO. 3. Ad illud quod opponitur ,

quod in illa
decimatione signalur oblatio Christi , dicen-
Christus non fuit decimatus, cwn decimatio futuram dum quod verum est : sed non signatur
curationem figuraret : Christus autem in lumbis
tanquam pro quo fieret obla-
Christl oblalio
Abrahm fuit ibi sicut medicina.
tio, tanquam qua^ offertur pro aliis. Et
sed

Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut dicit quoniam decimari dicitur ille pro quo of- ,

Magister in littera, immo Augustinus, super fertur oblatio decimae, hinc est quod actus
Genesim ad Utteram ', Christus in lumbis decimationis non debet Christo attribui ; ali-

Abrahae non fuit decimatus. Et ralio hujus ter enim ibi praefigurabatur Christus , aliter

est, quia decimatio praefigurabat futuram alii.

curationem. Quia ergo Christus in lumbis 4. Ad illud quod opponitur, q\iod caro

Abrahai non erat sicut curatione indigens Christi fuit in beata Virgine , et caro Virgi-

sed potius sicut medicina; hinc est quod de- nis inAbraham, dicendum quod ibi est so-
cimatio ad ipsum non pertinebat. Sicut phisma secuudum accidens, quia variatur
etiam in Adam illi soli peccaverunt, qui se- modus essendi binc et inde. Alio enim
cundum carnalem generationem , et concu- modo fuit caro beatae Virginis in Abraham ,

piscentiam seminalem, ab ipso procedunt aliter caro Christi in matre sua ,

quia beata
vel processerunt : ita illi soli iti Abraham Virgo processit secundum legem concupis-
decimati sunt ,
qui ab ipso secundum ratio- centiae, Christus vero minime.
'
Hebr., vil.— ' Aug., loco cil. — 'floin., v, 12. 5. Ad illud quod quaerebatur de auctori-
 ,

DIST. 1 IL PAIVi'. II. AHT. II. OUjEST. 1. 79

tate Apostoli et ratione, dici potest quod ra-

Aposloli Itona ost ad illos contr.i qiios
lio
ARTICULUS II.
argiiit, scilicet Jiul.xos, qui supponeliant
1,
M'- Abraliam dit,Miiorem esse in suo goncre : si Consequenlcr quajritur de camis Christi
ergo Abrnham bencdictus fuit a Melchise- traduclione ; et eirca hoc qua^ruutur duo :
i',';^

" dech, et ei dcciraas obtnlit tanquam supe- primo qiia?rilur utrum Cliristi caro fuerit iu
riori, sequitur ex hoc quod non tantum ma- priinisparentibus secundum qualitatem im-
jor fuit Melchisedech Abraham, sed etiam puritatis, vel inquinationis; secundo quaeri-
major oninibiis qui procosserunt secundum tur utrum alitor fuorif, quam caro aliorum
logera carnis ab eo ; et ideo dignior fuit Levi hominum secundum legera propagationis.
et Aaron. Sed quoniam illud non videtur
esseverum, quod excellentior fuerit Melchi- QUiESTIO I.

sedech quam Moyscs, et David, et beata

An Christi caro faerit in primis parentibus
Yirgo, qui processerunt ex .\braham, et
secundum qualitatem impuritatis -.

Apostolus non procedit ex falsis suppositio-

nibus; ideo oportot aliter dicere, videlicet Utrum caro Christi in Abraham et aliis aj <;pp.

quod Apostolus arguit ex veritate, el ex sig- secundum qualita-

patribus distincta fuerit
nificatione, et illius figurae neccssaria argu- tem a carne aliorum filiorum et quod sic, ;

mentatione, quod decimatio pro illo tempore videtur secundum illud': Nihil inqiiinatum
signabat curationem. Cum ergo Abraham in illam incurrit : ergo si caro Chrisli unita
obtulit decimas Melchisedech , et ab eo be- est Filio Dei, qui est' Dci virtus et Dei sa-
nedictus est, significavit se indigere cura- pientia, videtur quod nunquam fuerit in-

tione et benedictione per illum sacerdotem, quinata : sed caro aliorura in parentibus in-
qui figurabatur per Melchisedech. Sed ille quinata fuit : ergo videtur quod aliter fuerit

qui curat et benedicit, major est absquo uUa caro Christi in Abraham, quam alionim.
contradictione. Cum ergo sacerdotium Christi 2. Item in Christo debuit esse maxiraa pu-
fuerit iIlud,quod praefigurabatur per illud ritas : sed magis purum est quod nunquam
Melchisedech , sicut in Psalmo legitur' : Tu fuit inquinatum, quam illud quod aliquando
es sacerdos in ceternum secundum ordinem inquinatum fuit : ergo videtur quod caro
Melchisedech ; restat igitur, quod majusfuit Christi nec in se, nec in parentibus subja-
sacerdotium Christi, quam Levi : et haec est cuerit fceditati corruptionis, vel carnis : ergo
ratio Aposloli, quam impossibile est dissolvi. a carne aliorum hominum distincta fuitqua-
Nec est simile de sacerdote simplici, et de Utative.
patre Papae, quia ibi nuUa est ratio figurae. 3. Item alterius qualitatis est medicina, et

Haic autem tota ratio fundatur super deci- illud quod curatur per medicinam sed caro :

matione, secundum quod est actus flgura- Christi fuit in lumbis patrum sicut medicina,
lis ; nam secundum quod est aclus moralis sicut dicit Augustinus in libro decimo supe^'

nihil facit ad propositum, quia uec Abraham Genesim ad litleram'' ; ca.To vero aUorum
nec ejus posteri obligali fuerunt ad daudas hominura , sicut indigens medicina : ergo
decimas Melchisedech ; maxime illi, qui fue- videtur quod habuerit qualitatem aliam et
runt de stirpe Levi, ad nullas decimas dan- aliam.
das fuerunt adstricti. A. Item quod totaliter corruptum est, non

^Psalm. cix, — * Thom., p. III, q. sxxi,

est possibile ad curationem : si ergo Adam
4. Cf. S.
art. 6; et lllSe"<.,dist. Iil, q iv.art. 2; ^gidius Kom., fuit possibilis ad curationem, aliqua parti-
III Sent., p. IV, q. i; Richard., III Seiit., dist. ni,
cula remansit in eo incorrupta sed de illa
arl. III. q. 1. — » Sap., vii, 25. — ' 1 Cor., i, 24. — :

• Aug., de Genes. ad litt., lib. X, c. XIX et xx. particula, quae remansit sine corruptione,
 80 SENTENTIARUM LIB. 111.

maxime decebat generari carnem, quse esset ruptibilis, ergo corpus Christi debuit esse
sine origiuali macula : ergo videtur^ elc. impassibile, quod falsum est ; .si corruptibi-
Fondam. Scd coulra : Augustinus, iu libro decimo lis , ergo videlur quod poterat trausmutari
super Genesim ad litteram '
; « Eadem caro in carnem reliquam, et assumi vel augeri
non Abrabae tantum, sed ipsius prirai (erre- ab alia : ergo aut caro
consumpta illa fuit

nique bomiuis simul babuit vuluus prava- antequam perveniret ad Christum, aut fuit
ricalionis, et medicamentum vulneris. a adeo multiplicata, ut possent inde mille cor-
Ergo si medicameutum vulneris spectat ad pora formari : sed boc est falsum : ergo, etc.
Cbristum, vulnus praevaricationis spectatad
alios : eadem ergo fuit caro Cbristi in primis
CONCLUSIO.
parentibus cum carne aliorum ; ergo non
fuit distincta ab aliis. Christi caro in lumbis Abrahm et coeterorum pa-
trum in quibus fait materialiter, noii fuit dis-
Ilem Magister in principio bujus distinc- ,

tincta qualitate, licet post assumptionem a Verbo

tionis loquens de carne Christi : « Credi , in-
distincta fuerit : non enitn fuit caro peccati, sed
quit, oportet juxta sauctorum Doctorura similis carni peccati.
convenientiam, ipsam prius fuisse peccato

obnoxiam, sicut fuit reliqua Virginis caro. » Rcsp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- opi,.

tiam notandum quod circa banc quaes-

est «""«»•
Restat ergo idem quod prius, quod non fuit ,

distiucta ab aliis.
tionem fuit quaedam posilio erronea quo-
Item quidquid lege corruptionis traduci- rumdam dicentium, quod caro Christi non

tur, corruptum est : sed tota caro Isaac, quae tantum distinctionem habuit a carne alio-
fuit traducta ab Abrabam, fuit corrupta :
rum bominum, cum fuit unila animas
ergo simul caro Cbristi non fuit traducta ab Cimsli ; sed etiam cura fuit iu lumbis primi

Abrabam in Isaac ; aut, si traducta fuit, ab bominis , scilicet Adae ; dicebant enim quod

aliis hominibus distincta non fuit. quia Adam reparabiliter peccavit, in pec-

ltem,aut caro Christi fuit similis carni cato non permisit Deus tolum corrumpi, et

Abrahaj reliquae, aut non : si similis, habeo ideo remausit in ejus semine aliqua portio

propositum ; si dissimilis, ergo non videtur incorrupta, ut per illam fieret medicamen-
quod talis caro competeret ad redemptionem tum carni reliquae : et ex illa portiuncula

humani generis si ergo hoc est falsum et

:
dicunt carnem Chrisli formatam ,
quara di-
inconveniens restat quod caro Christi a
,
cunt esse generis humani medicinam. Hanc
carne aliorum hominum non fuit distincta. autem portiuuculam transmisit Adam ad
Item distinctio secundum oppositas qua- Noe, et Noe ad Abraham, et Abraham ad
litates praesupponit distinctionem secundum David, et David usque ad Virginem, de qua

substanliam, quia oppositae qualitates non natus est Christus. Haec autem positio , etsi

possunt esse in eodem et secundum idem :

videatur habere probabilitatem in superiicie,

sed caro aliorum filiorum in primis parenti- intrinsecus tameu falsum et errorem conti-
bus non potuit habere distinctionem secun- net , pro eo quod non solum eset contra

dum subslanliara, quia non esset tot atomos Sanctorum dicta, sed etiam contra verie
invenire in corpore Adae, quot inde filii pro- fidei docuraenta. Sanctorura auctoritatibus

creati suut : ergo si caro Cbrisli in primis repugnat, quia Damascenus doctor graecus,

parentibus non poluit dislingui a carne alio- et Augustinus praecipuus doctor latinus in

rum secundum substantiam, videtur, etc. hoc consentiuut, quod caro Christi ante
Itera, si transfundebatur caro munda, aut unioneni cum Verbo indistincta erat a reli-

corruplibiiis, aul iucorrupUbilis : si iucor- qua Virginis carne. Damascenus dicit*, quod
> Aug., de Genes. adlilt., lib. X, c. sixetzx, d. 36. ' Damasc, * Fid. OrM., lib. III, c. ii, iii et vi.
 , ,

niST. 111. PART. 11. ART. 11. On^EST. I. 8i

(le |>iirissiniis Virf,'iiiis saiiguinibus fiieiit Christi, ex qiio unita fuit Wrbo Dei, sancta
foniiala. .\u^'usliiius (iicit, iiuod assuMipse- fiiil, et fiiil iiumaciiiata : sed ex lioc non se-
rit primitiva nostriB massaB. Et hoc qiiidem quiliir, qiiod immaculala fuisset in primis
uecessarium est iionere, (iui:i alias lum fiiis- pareiilibiis, pro eo quod, quainvis in lum-
set nece,s,saria Virgiuis saiiclilicatio ad lioc, liis paieutum cs.set unibilis, erat tamen in
(luod fi)rmaretur caro Christi siiie oniui pec- dispositione remota.

cato. Non esset etiam Cliristus vere de si;- -2. Ad illud quodopponitur, quod maxima
niine David et Abraha , sed soluiu Mx : puritas del)et esse in carne Christi,
dicendum
quoniaiu .si modo ah
pra?dicto illa particuia quod veruui secundum quod competit ad
est

descendisset, ad nullum aliorum perlineret, reparationem humani generis sic autem :

nisi sicut ad deferens, quemadmodiiiu aqiia infelligendo non potest major puritas cogi-
comparafur ad canale. Non e.sset etiam in tari, quam cum de massa peccatrice forma-
tali carue verae passibiiitatis assumptio, nec tur caro omnino immunis a peccato, et sic

nostrae infirmitatis vera reparatio, quia non factum est in carne unita Verbo, operante
de natura lapsa faliricasset sibi carnem , sed Spiritu sancto. Quod si intelligatur caro illa
potius de instiluta : qua^ oninino inconve- nunqiiam in se, vel in parentibus fuisse ob-
oientia smit, et iidei sanae adversantia. Et noxia, non sic cogitatur quaUs nosfrae re-
ideo pra-dicta posilio tanquam erronea est demptioni fiieril apfa : et ideo non cogitatur
respueuda, sicut Maj^fister bene notavit in qualifer et sicut debet, sed potius assignatur
littera, et magister Hugo iu libro de Sacra- qualiter non debet.
mentis'. Plauuui est ergo, secundum doc- 3. Ad iiludquod opponitur, quod caro
trinam catholicam , caruem Christi in lum- (^hristi est medicina, dicendum quod verum
bis parenium, iii quibus fuit materiahter, a est pro tempore quo medicina est : medi-
carne aliorum hominum non fuisse dislinc- cina autem est pro eo tempore, quo a Verbo
tani qualitative , vel formaliler ,
quamvis assumpla est : et sic alterius qualitatis est
postquaiu uuita est Yerbo, distinctionem quam aliorum hominum Pro eo autem . tem-
habeat, pro eo quod non est caro peccati pore quo fuit ante assumptionem , non erat
sed similis peccatrici : et pro tauto dicit Au- medicina nisi materialiter loquendo. Et se-
gustinus', quod caro Christi venerit de alti- cundum illud fempus uon oportet formaliter
tudine humanae nalurse, non quod in primis distingui ab alia carne , eo quod ex eodem
parentibus sine pollutione fuerit, sed quod principio materiali potest formari sanum et
sic purificata fuerit et mundata in sua as- aegrum : cibus enim ejusdem generis con-
sumplione, quod similis fuerit carni in statu vertitur in sano in carnem sanam, inleproso
innocentiae. Propterea dicitur a Boetio ', de in carnem corruptam.
omni statu ahquid accepisse, sicut infra me- 4. Ad illud quod opponitur, quod si totus
lius manifestabitur. U nde i'ationes ,
quae ad esset corruptus jam non esset medicabilis
,

hanc partem inducuntur, sunt conceiieuda'. ejus morbus , diceudum quod illud argu-
1. Ad illud vero quod opponitur primo in mentum dupliciter deficit primo, quia si :

contrarium, quod nihil inqiiinatum iii iilaui homo totus corruptus esset, non sequitur
incidit, dicendum quod verum est : hoc enim quod incurabilis esset, uisi illa corruptio ei
intelligitur de sapientia divina secundum inseparabiliter adhaereret. Praferea , etsi
divinam naturam ,
quae uullo modo foedatur totus homo corruptus esset quantum ad ea
ex aliqua creatura : veriimtamen si etiam non tamen corruptum esset
quae erant in .se,

intelhgatur secundum humauam naturam, genus humanum totum, quod fabricatum

adhuc hoc non habet instantiam quia caro
,
de FkI. ud Peti:, c. Ji. — » BoeL, de Duab. Nat. et una
*Hug., de Sacram., \ib. II, p. I, r. \. — « Imo Fulg., pers. Chrisli , c. vil.

TOM. IV.
 , ,: : :: :

82 SENTENTIARUM. LIB. 111.

est ex illa hominis carne ; sed illud solum quantum ad legem propagaUonis in lumbis
quod processit secundum legem concupis- pareutum, quam aliorum hominum.
centiae. Et quoniam caro Christi in Virgine Sed contra : i. Dicit Magister in littera: Adopp.
fabricata est praeter legem concupiscentia; a a Caro ilia, anlequam Yerbo fuerit unita,

Spiritu sancto, hinc est quod caruit corrup- peccato fuit obnoxia in Maria, sicut reliqua
tione, et rationem tenuit medicinae a sua Yirginis caro : » sed caro quae consimilis est
primaria formatione. secundum traductionem originalis, consi-
mUis est secundum legem propagationls
ergo si caro Christi in lumbis parentum fuit
QUiESTIO II.
obnoxia peccato, ergo et eadem lege cum
An Christi caro faerit in parentibus aliter quam aliis a primis parentibus est traducta.
caro aliorum iMminum secundum legem propaga-
2. Item omue quod descendit ab Adam in
tionis '.
Seth, descenditsecundum corpulentam sub-

Fiindani. Utrum caro Christi faerit in parentibus stantiam, et secundum seminalem lationem
aUter, quam caro aliorum hominum secun- ergo si caro Christi descendit ab Adam in

dum legem propagationis : et quod aliter Seth, et a Seth in alios parentes, videtur
videtur auctoritate Augustini, in libro de- quod secundum legem propagationis fuit in
cimo super Genesim ad litteram, tractautis lumbis parentum eodem modo sicut caro ,

illud Apostoli Adhuc erat in lumbis pa-

- : aliorum hominum.
tris ' « Secundum
.• aliquem modum erat ibi 3. Item semen unde formatum est corpus
Christus, quo non erat ibi Levi. Secundum Seth in tolis parentibus habebat raUonem
rationem quippe seminalem fuit ibi Levi, seminalem: ergo nihil inde futurum erat,

qua ratione non fuit ibi caro Christi. » quod non esset ibi etiam secundum corpu-
Item hoc ipsum ostenditur ratione Media- : lentam substantiam et rationem seminalem
tum principium reducitur ad immediatum sed si caro Christi exinde facta est , videtur
sed Christus secundum ahum modum propa- quod ibi fuerit ad modum alterius carnis

gandi exivit de utero Yirginis ,

quam alii humanaj.
fllii de ventre matrum suarum, pro eo quod 4. Item tota caro Yirginis fuit in lumbis
non est de virili semine. Si ergo mediante parentum, secundum legem propagationis,
beata Yirgine dicitur fuisse in parentibus sicut caro aliorum hominum : sed caro Cliri-
praecedentibus, videtur quod alio modo fue- sti fuit ex aliqua parte carnis Yirginis : ergo
rit caro ejus in parentibus secundmn legem secundum legem propagationis sic fuit in

propagationis, quam aliorum hominum. lumbis parentum , sicut caro totius humani
Item si eodem modo fuisset caro Christi in generis.
parentibus sicut alii homines, vel caro alio-
rum hominum, ita peccasset, Adam pec- CONCLUSIO.
cante, sicut alii homines : sed hoc est falsum
ergo, etc. Christi caro aliter fuit in parentibus quam aliorum
hominum caro enim aliorum fwit ibi secundum
Item eodem modo habet res educi in esse, ;

rationem seminalem, Christi autem tanttm se-

per quem modum habet in suo principio
cundum corpulentam substantiam.
existere :non fuit genitus vel
sed Christus
conceptus secundum legem naturae, sed po- Resp. ad arg. Dicendum quod dupliciter
tius mirabiliter; alii autem homines edu- est loqui de carne Christi : autquantum ad
cunlur naturaUter aUter ergo : fuit caro ejus materiam unde sumpta est, aut quautum ad

• S. TboiD., p. III, q. XXXI , aiL 7 ; et III Se/i/.,dist. q. ii. — > llebr., vii, 10. — > Aug., de Genes. ad litt.,

m, q. iv,art. 1; il^gid. Rom., III SeH<. , Jisl. Iil, p.IV, lib. X, c. ix, u. 35.
 :

IHST. III. R\RT. II. ART. II. (JIiyRST. II. 83

formam secundum quam anima? (lluisli coii- ni.si proferantur cum determinatione, scilicet
juncla est, et a Verbo in unilalem personae ratione materialis principii. Si autem alicubi
assuni[)ta. Si ioiiuanuu' do cariio (]hri>ti si'.- absolutc proferaiilur, sunt ex[)unendae. Nota
cuuiluni matcriiuu, hoc est ilc co uinle facla taiucn qiiod liaec est impropria : o Caro
est caro Chrisli, sic conccdilur qiiod peccato Chrisli fuit [jeccato obnoxia ; » sed haec magis
fuerit obnoxia : quia anle conceptionem impropria: «Caro tlhristifuitseminaliter Ira-

Christi tola massa liumani generis corrupta ducta : » hajc autem luagis impropria adhuc
erat, sicut iu iu-avedcnti problemate uioii- et falsa : « Caro Cbristi fuit decimata, » se-
stratum est. Si autcm loquamur de carne cundum quod magis et magis in praedictis

Chrislisecundum formaiu, sic dicendumest locutionibus caro accipitur ratione formae.

ipsam carnem nuiiqiiam pcccalo fuisse obno- Concedendum est ergo quod aliter fuit caro
xiam, quia nunquam habuit illam formam, Christi secundum propagationis legem in

quin esset munda ct immaculata. Secundum parentibus, quam aliorum hominum. Nam
autem quod caro dicitur dupliciter, sic et de caro aliorum hominum ortum habuit a pa-
propagatione dupliciter contingil loqui : aut rentibus secundum semiualem rationem et ,

ratione materialis, aut ratione formalis. Si secundum legem concupiscentiae illud au- :

ratione materialis , sic propagata fuit ab tem dicitur procedere secundum rationem
Adam usque ad Yirginem in tota illa genea- seminalem, quod quidem exitin esse secun-
logia, et tota illa propagatio fuit secundum dum virtutem et operationem naturae, sicut
legem naturae et concupiscentiae. Si quan- sunt illa, in quorum productione natura non
tum ad esse actuale et formale, sic concepta solum se habet per modum obedientis et
fuit a Virgine praeter omnem legem natura? suscipientis, imo etiam per modum naturae
et concupiscenliae. Et sic palet quod uno agentis, et dantis speciem sive completio-
modo diceudi concedi potest quod caro Chri- nem : et hoc importat hoc, quod dico semi-
sti, niaterialiter loquendo, sic fuit in lumbis nalis ratio, proprie loquendo, sicut osten-
parentum secundum propagationem, sicut sum fuit in secundo libro, quamvis contingat
caro aliorum hominum. Sed quoniam caro, extensiori modo uti praedicto vocabulo. lllud
quantum est de ratione sui nominis, non autem intelligitur traduci secundum legem
nominat materiam ipsam tantum, sed mate- concupiscentiae , in cujus procreatione con-
riam sub tali forma, et hoc totum qnod dici- currit foeditas delectationis carnis ex parte
tur propagalio et lex propagationis, additum viri generantis , et mulieris concipientis.
ei quod est caro Cliristi, respicit ejus eductio- Neutrum autem horum in generatione Chri-
nem secundum esse actuale; binc est, quod sti fuit : nam conceptio ejus mirabilis fuit,

haec est impropria : a Caro Christi fuit peccato et supra virtutem naturae. Non fuit enim ex
obnoxia ; » et haec : « Caro Christi fiiit ex virili semine, pro eo quod caro ejus con-
parentibus seminaliter traducta ; » et haec cepta fuit ex sola matre ; neque secundum
« Caro Christi in parentibus fuit decimata : » legem concupiscentiae ,
quia non intervenit
pro eo quod in omnibus quantum est de vi ,
delectatio ex commixtione sexus conceptus :

sermonis, praedicatum non attribuitur sub- enim fuit ex castissimis Virginis visceribus.
jecto ratione materiK tantum, sed ratione Ideo concedendae simt rationes, quae ad hanc
materiae sub tali forma. Caro enim est ter- partem inducuntur.
minus substantialis : et ideo quamvis sup- 1 . Ad illud quod opponitur de auctoritate
ponat verbo de praeterito, oportet tamen ad Magistri , dicendum quod locutio ista est
idem tempus referri formam praedicati cum impropria, videlicet quod peccato fuit obno-
subjecto : et ideo omnes prsedictae locutiones xia : et hoc intelligendum est materialiter :

tanquam falsae et impropriae sunt negandae, et lioc Magister insinuat cum dicit : a Quia
 ;

84 SENTrATI.VRIJ.M LIB. III.

peccato fuerit obnoxia non simpliciter , sed quia semen quod Deus
illud, respectu illius

in matre, in qua materialiter erat. » Unde educit, non habet vim suflicienter activam,
non est simpliciter concedenda, sed espo- sed passivam, secundum quam subminislrat
nenda tanquam impropria et ex impropriis : corporalem substantiam. Esto etiam quod
secundum earum improprietatem acceptis illa seminalis ratio comparelur ad adminis-
non licet arguere, sicut manifestum est : et trationem niateriae ilUus rei faciendae ; ut si

ideo ratio non valet. plantarelur unum semen parvum, ita quod
2. Ad illud quod opponitur : a Quidquid de illo produceretur arbor magna, cujus
descendit ab Adam in Seth, descendit secun- magnitudo materia esset ad productionem
dum seminalem rationem, » dicendum quod magni corporis alterius speciei sic et in :

seminalis ratio non dicit quid absolutum, proposito intelligendum est, cum dicitur
sed quid respectivum : dicit enim respectum Christum fuisse in lumbis parentum secun-
ejus, quod propagatur ad illud, de quo pro- dum corpulentam substantiam, non secun-
ducilur : cum ergo dicit, quod quidquid dum seminalem rationem non quod sub- :

descendit ab Adam in Seth, descendit secun- stantia corporis Christi ibi tota fuit, sed quia
dum seminalem rationem, dicendum quod erat aliquanta materia, quae per vim semi-
verum est per comparationem ad Seth, et nalem poterat augeri et crescere apposito
ad eos qui producendi eraut secundum pro- sibi alimento aliquo, ita ut corpora omnium
pagationem naturae, respectu quorum om- hominum inde possent fabricari : et per
nium semen decisum a lumbis Adae habuit illam vim suut corpora omnium honiinum
virtutem sulflcieutem ad rationem semina- fabricata, excepto solo corpore Christi, quod
lem : respectu autem Christi non habet ve- fabricatum fuit per virtutem supernam, si-

ritatem, pro eo quod totum ilkulquod se- cut melius manifestabitur infra. Et sic pa-
cundum legem naturae ex illo semine pro- tet pro quanto Christus dicitur fuisse in
ducendum erat, respectu carnis Christi se Adara sccundum corpulentam substantiam
habebat in ratione passibilis et materialis, et quod nou sequitur, si fuit in semine Adae,
quod non poterat reduci ad actum nisi per quod fuerit iu illo secundum seminaleiii ra-
virtutem Spiritus sancti. Cum ergo dicit, tionem. Ad hoc auteni intelligeudum valeut
quod quidquid fuit in Selh, fuit secundum illa, quae determinata sunt in secundo h-
seminalem ralionem, verum est si compare- bro '.

tur ad Adam : sed si compai'etur ad Chris- 4. Ad illud ergo quod opponitur, quod
tum, non habet veritatem. caro tota beatae Virginis fuit ibi secundum
3. Ad
quod opponitur, quod totum
illud seminalem rationem, sicut caro aliorum ho-
semen decisum ab Adam habuit seminalem minum, dicendum quod in illo argumento
rationem, dicendum quod veium eslrespectu est sophisma secuudum accideus, sicul dic-

eorum, qui producendi erant secundum le- tum luit supra de decimatione.
gem naturae; respectu Christi non habet ve-
ritatem. Quamvis enim in aliquo semine sit
ratio seminalis secundum quamlibet ejus ARTICULUS m.
partem saltem formalem, ut ex eo aliquid
posset fieri ; tamen si Deus aliquid faciat ex Consequenter quaeritur de perfectione cor-
illo semine, ad quod nou habubat ordinatio- poris dominici ; et circa hoc quajruutur duo
nem secundum naturam, dicitur fuisse in primo quaeritur de perfeclione corporis do-
illo semine secundum corpulentani substan- minici quantum ad molem; secundo quae-
liam, uou secuudum raliuiieiu semiualem : rilur de ejus perfectioue quanlum ad mem-
( Uist. XXX. brorum distiuclionem.
 :

DISTINCT. III. PART. II. \\\T. III. Oli.EST. I. 88

illud, cujus simile non praecessit : scd quod
mulier in utero habeat puerum parvae quan-
OU^STIO I.
titatis, boc non est novum ergo videlur :

An Christi corpus perductum fuerit ad perfectam

quod Cliristus statim fuit ad perfeclionem
molem subito, vel successive '.

quantitatis perductus, ex quo de Virgine est

tuixiam. Utruui corpus Chrisli perductum fueril ad conceptus.
perfectam molem subito, aut successive ; et 3. Item divina virtus siimma est et per-

quoii successive, oslemlitur piimo ' : PuiT fecta : quia summa, nata est operari subito
iste crescebat (etate : sed crementum aetatis et iii instanti ;
quia perfecta, nata est educere
sequitur crementum uiolis : ergo, etc. operationem pnrfectam. Si ergo formatio
Item, siciit patet cx historia evangelica, corporis Christi fuit a virtute increata, vi-
Christus habuit necessitates infantiles, uiule detur quod in instanti conceptionis corpus
et lactatus fuit a mntre : hoc autem non illud eductum fuerit in quantitate perfecta.

esset, nisi parvulns fiiisset in quanlitate : i. Item, sicut anima conjuncta est Verbo
ergo viiletiir quod priiis tempore fuerit in in unitate personae immediate, ita et corpus
quantitate modica, quam perfecta. sed anima, statim quando unita fuit Verbo
Item augmentum sequilur nulrimentum : Dei, perfecta fuit in virtufe et scientia : ergo
sed corpus Cliristi alebatur, sicut corpus al- et pari ratione corpus in quantitate et figura
terius hominis, successive : ergo similiter non ergo videtur quod per successionem
videtur quod augebatur paulatim et succes- temporis quanlitas corporis Christi quanlum
sive. ad quantitatem molis ad perfectionem sit

Item Christus assumpsit naturam passibi- deducta.

lem et mortalem : sed talis est natura raor-
talis, quod aut decrescit, aut crescit, aut CONCLUSIO.
proficit, aut defidt : vix enim, aut' nun-
Corpus Christi ad perfectam quantitatis molem
quam in eoilem statu permanet, ut dicitur
congrue per temporis successionem deductum fuit.
in Job non competebat Christo de-
: ergo si

crescere, videtur quod talem naturam as- ad Arg. Dicendum quod corpus
Hesp.
sumpsit, quod semper in hac vita quantum Christiquantum ad quantitatem molis ad
ad corpus profecerit : ergo per successio- perfectionem deductum est per successio-
nem temporum ad perfectam quantitatem nem temporis. Et ratio hujus est, quia per-
pervenit. fectio quantitatis illius corporis fuit opera-
Ad opp. Sed contra : i. * Mulier circumdabit vi- tione naturae, cujus est operari secundum
rum : hoc intelligitur de Christo, et de beata successionem temporis. Si autem quaeratur,
Virgine : sed virum circumdari in utero, est unde est quod Deus corpus illud ad perfectio-
in utero contineri : ad virum autem spectat nem voluit deduci mediante naturae opera-
corpus perfectae quantitatis habere : ergo vi- tione, dicendum quod hoc fecit l)eus valde
detur quod corpus Christi in utero Virginis congrue. Hoc enim quamvis alio modo fa-
Con-
fucrit secundum perfectam quanlitatem mo- cere posset, sic tamen fecit ad conflrmandam ^ruentia
Iriplex.
lis : non ergo ad perfectiouem venit per suc- lidei veritatem et ad commendandam humi-
cessionem temporis. litatis virtutem, et ad conservandam uni-
2. Ilem hoc ipsum videtur per hoc, quod versitatis legem. In hoc enim fidei veritas

sequitur in eadem auctoritate Novum fa-

: confirmatur, dum manifeste ostenditur per
ciet Dominus super terram : sed novum est conservationem diutinam, et similem mo-

>C/'. Alex. Alens., p. III, q. ix, memb. 4; Sleph. III Sen^, dist. m. q. iii. — 'Luc., ii, 40, 52. Job,
Bnilef., Iil Sent., dist lll , q. v ; Guglielmus Voril., xiv, 2. — ' Jerem., xxxi,22.
 : :
:

86 SENTENTIAROI LIB. III.

CoDgru ihim proficiendi in aetate, quod Christus non adeo perfectus, quod proficere nunquam po-
eotia 1

phantasticam, sed veram carnem assumpsit tuit, et hujus simile nunquam fuit. Et sic
et hoc quidem valde fuit opporlunum, quia patet quod non oportuit quod esset quanti-
sine lidei veritate nullus est iucarnationis tatis perfectae, ad hoc quod novum quid es-
fructus. Humilitatis etiam virtus in hoc set. Unde ratio illa peccat secundum conse-
CoDgru- commendatur, dum Dei Filius, qui est Rex quens,
"*"''
regum, Dominus dominantium, factus est
et 3. Ad illud quod objicitur, quod virtus
parvulus; et qui prius nuUo indigebat, lacte infinita operalur in instanti, dicendumquod
matemo, sicut alii parvuli, pascebatur, pan- verum est quando virtus
,
inflnita operatur
nis involvebatur, et alia plura gessit, quibus secundum totalitatem suae potentiae, et ope-
humilitatis ulilitas commendatur : et hoc ratur per se : in perfectione aulem domiuici
valde opportunum fuit, quia propter hoc corporis non tantum operatur virtus divina,

potissime Deus descendit de ccelo, ut super- sed etiam creata, cujus est operari succes-
biam extirparet. Universitatis etiam lex et sive , sicut ostensum est supra : et illius est
Congru
CDtia 3. ordo conservatur, quia Deus unicuique na- operari successive, cum sit virtus finita.

turae concessit propriam operationem, nec 4. Ad illud quod objicitiu:, quod ab ins-

utitur miraculis, ubi natura per se sufficien- tanti conceptionis fuit perfectus virtute et

ter potest operari. Et quia natura in Christo scienlia, dicendum quod non est siuiile :

satis sufflcienter poterat corpus Christi ad quia quamvis diceret Deum assumere ali-

perfectam quanlitatem deducere, ita quod quas pcenalitates ad redempfionem nostram,

in nullo derogabatur ejus dignitati : ideo non tamen decebat assumere culpam vel

noluit Deus tempus anticipare, ut tanquam ignorantiam : ideo magis habuit horum op-
universitatis justus administrator, unum- posita in conceptione, scilicet virtutem et

quodque juxta virtutem sibi competentem scientiam, quam in instanti perduci ad cor-
operari sineret. Et hoc quidem conveniebat, poris quantitateiu perfectam.

quia naturam nolebat perimere, sed repa-

rare. Et in hoc insinuat, quod major potestas QUiESTIO II.
u.suni inferioris potestatis non debet absque
causa privare. Et sic patet, quod valde ra-
An in corpore dominico distinctio membrorum facta
fuerit subito , vel successive '.
tionabiliter Deus corpus Christi ad perfectam
quanlitatem molis deduxerit per temporis Utrum membrorum formatio et disf inctio Ad opp.
successionem. Unde et rationes hoc proban- facta sit subito, an successive iii corpore do-
tes concedendae sunt. minico ;
quia non subito , videtur Augus-
:

1. Ad illud ergo quod primo objicitur in tinus, de Trinitate, tractans illud verbum'
contrarium de auctoritate Jeremiae, dicen- Solvite templum hoc. Bixerunt Judcei : Qua-
dum quod vir dicitur ibi Christus , scilicet a tlraginta sex annis , etc, ibi Augustinus '

vigore animi ,
quia plenus fuit virtutibus et « Hic numerus perfectioni dominici corporis
scientia ab instanti conceptionis. congruit, quia, ut dicuiit physici, tot diebus
2. Adquod oppouitur quod novum
illud , forma humani corporis perflcitur. » Ergo
fuit, dicendum quod novitas attenditur in non videtur quod corpus Christi ab instanti
hoc quod ipse erat Deus et homo cujus si- , conceptionis organizalum fuerit et forraa-
mile nuuquam praecesserat ; ct in hoc etiam, tum. Si tu dicas, sicut dicit .Magister in lit-

quia ab instanti conceptionis Virginis fuerat tera, quod hoc dictum fuit propter incre-
mentum molis, tunc non videtur quod qua-
'C/'. S. Thom., p. III, q. ixxill, art. 1 ; et III Sent.,
liisl.lll.q. V, arl.2 ellV contm Gfn/., c. XLiv ; Rkhar. 20. —
» AuK., dc Tnnit.. lib IV, c. V, 1). 9 ; tfe dii'.

dus, III Sent., disl. ili, ait. 2, •]. m — » Joan., ii, 19 ,

Quast. LXXXltl, (inoad seusuiu.
 : ,
. ,
;

niSTINCT. III. PART. II, AIIT. III. ur.^ST. II. h

draginla sex cliebus ppifectum sil , (juia ad instanticoncepfionis verum sit dicere Filium
perfectionem hanc non pervenit usque ail Dei conceptum ex Virgine, necesse fuit
annos viyititi. efiam corpus ad perfectam organizalionem
2. Ilem ' : Pcr omnia debuit fratribus as- esso deductum.
similari (a) : ergo viiletiir quod iu modo for- Item conceptio Christi fuit virtute mira-
mationis corporis seqnitur aliorum homi- bili, et mirabiliter operante : sed virtus mi-
num corpora : f-cd corpora aliorum homi- rabiiiter operans est inflnifa, et opcrans infi-

num successive fonuautur : ergo videtur nite : ergo videlur quod ejus operatio (lel)e-

quod simiJiter corpus Christi. bat esse instantanea et : si hoc, corpus domi-
3. Item corpus Christi nutritum et aug- nicum in instanti in perfecfa organizationc
mentatum fuit successive, sicut corpora alio- fuit constitutum.
rum hominum : ergo videtur pari ratione
quod fuerit successive formatum.
COiNCLUSIO.
A. Item formationem veri corporis anfece-
dit consolidatio, et cousolidationem antecedit Corpus ChrisH ab instanti suce conceptionis subito

conversio, et conversionem seminis decisio fuit formatum, et membrorum habuit distinc-

tionem.
si ergo quaelibet illarum operationum non
potest fieri in niinori quam in instanti , et Resp. ad arg. Dicendum quod absque du-
una est ordinata ad aliam, ergo videtiir bio, sicut dicit Augustinus, corpus Christi
quod formatio corporis uon potuerit esse ab instanti conceptionis habuit perfectionem
instantanea. organizationis. Et ratio hujus sumi potest
Sed contra : I . Augustinus ' , in libro de ex parfe Verbi assumentis, et ex parte virtu-
Fide ad Petrum « Firmissime tene, et nul- tis efficientis, et ex parte Virginis concipien-
latenus dubifes, non carnem Christi sine di- tis. Ex parte Verbi assumentis ,
quia non
vinitale in utero Yirginis concepfam, prius- decebat Verbum humanae
assuraere partem
quam susciperetur a Verbo, fuisse (6). o Sed naturse, et esse hominem secundum quid
Verbum non suscepit nisi carnem forma- , sed totam humanam naturam, et ita car-
tam conceptam perfecte , et in instanti sus- nem, et animam, maxime cum anima det
cepit eam : ergo videtur quod in insfanti carni congruentiam , ut uniatur cum divina
corpus Christi fuerit ad perfectionis organi- natura, sicut ostensum est supra '. Et quo-
zationem deductum. niam aiiima non est nata uniri , nisi carni

Fimdam. 1'^™ Augustinus , iu libro de Trinitate : formatae et organizatae ; ideo in primo ins-
« Non ex utero Virginis prius caro concepta tanfi concepfionis necesse fuit corpus Christi
est, et postea divinitas venit in carnem : ad perfectionem organizationis perduci. Ra-
sed mox ut Dei Verbum in uterum venit, tio etiam est ex parte virtutis operantis,
facfum est caro, servata proprietate naturse, quia ibi virfus divina operabatur mirabili-
et perfectus homo in veritate carnis et ter.Hoc enim est miraculum miraculorum
animse. » quod femina concipiat Deum. Et ideo ad suae
Item Virgo beata dicitur concepisse Fi- mirabilis potenfiae ostensionem subito for-
lium Dei ratione carnis assumptse ex ipsa : mativa ilUid corpus, quod natura non potest

sed non est ibi communicatio idiomatum formare, nisi successive. Ratio vero nihilo-
nisi propter unionem : non est autem unio minus est ex parte Virginis concipienfis
nisi ad naturam perfectam : cum ergo in quae, statim ut consensit, repleta fuit Spiritu
sancto, et Mater Dei effecta, juxta illud quod
Vulg. s'milaTi.—(b) Edit. Bened. add. Sed ipsum
(fl)

Verbum Deum suae carms acceplione conceptum, ip- ' Hebr , II, 17. — = Imo Fulgent, de Fid. ad Petr.,
Eamque carDem Verbi incaiDatioae coaceptam. c. xviii, n. 61. — 5 Dist. I, art. 2, q. ii.
 :

88 SENTENTIA.RUM LIB IIL

Angelus annuntiabat.Et quoniam mater Dei tionem generis humani , sicut hoc quod est

non esset, nisi Deus unilus esset carni quam tentari, conversari cum hominibus, et pati

conceperat ; et caro nec Deo , nec animae modo couceptionis, quia in nobis an-
sed in

congrueret, nisi haberet membrorum dis- nesam haljet traductionem originalis pec-
tinctionem convenientem : hinc est, quod cati , non debuit assimilari ,
quia non com-
ab instauti conceptionis corpus Christi de- petebat hoc homini mediatori et reparatori.

buit in membrorum distinctione perfectum 3. Ad illud quod objicitur quod similiter

,

esse. Unde concedendse sunt rationes ad is- fuit nutritum et augmentatum, dicendum

tam partem induclae. quod non est simile ,

quia nostra augmen-
1. Ad illud quod oppouitur, quod nume- tatio et n;itritio culpam non babelannexam,
rus quadraginta sex dierum convenit per- sicut nostra generatio , et ita non sic debuit
fectioni corporis dorainici dicendum quod , assimilari in generationis primordio, slcut

in Scriptura frequenter res umc dicitur fieri, in augmento et nulrimento.

cum innotescit : et per hunc quidem mo- •4. Ad ilhid quod objicitur, quod formatio-
dum verbum Augustini est iutelligendum : nem veri corporis praecedit consolidatio, et

quia etsi corpus dominicum ab instanti con- consolidationem conversio, etc; dicendum

ceptionis fnit formatum, non tamen appa- quod duplex est ordo, videlicet secundum
ruit, nec percipi potuit prae parvitate quan- tempus et naturam , vel secundum naturam
titatis molis ; sed post quadraginta sex dies tantum. Istiautem tresactusordinem habenl
ad tantam quantitatem perfectionis deduc- in nostra generatione utroque modo ,
quia

lum est, quod aspectibus hominum patere nostra generatio est a virtute fuiita, quaj

potuit. Unde corpus Christi in cremento operatur in tempore. In geueratione autem

cum aliis corporibus similitudinem habuit, Christi non habent ordinem nisi secundum

quamvis non habeiet similitudinem in foi- naturam et qiioniam habentia ordinem se-
:

matione primaria non enim naturaliler,

:
cundum naturam simul esse possunt tem-
sed mirabiliter formatum fuit. Et sic intelli- pore absque aliqua incompossibilitate ; hinc
genda sunt verba Augustini in libro quar- est, quod nihil impedit ilios actus esse in

to [a] de Trinitate, el in libro LXXXill generatione dominica, quamvis non sint

Qucestionum , quae ad praesens omittuntur simul in nostra generatione. Unde ratio illa

ad vitandam prolixitatem. non cogit ,

quia aut procedit ab ordine se-
2. Ad ilhid autem quod opponitiir de cundum naturam ad ordinem secundum
verbo Apostoli Quia per omnia debuit fra-
:
tempus ; aut procedit ab operatione nalura^
tribus assimilari; dicendum quod verum ad operationem virtutis divinae : et nullo

est quantum ad ea quae faciebant ad repara- istorum modorum esl ibi necessitas conse-

(a) Ccet. edit. 3. quentiae.

 DISTlNr.T. IV. M

DISTINCTIO IV

QUAUTER CARO CHRISTl FUERIT I'EH SPIRnUM SANCTUJI CONCEPTA.

Cum vero incarnatio Vorlii , siciit in siiperioribus

'
' tractatum est , operatio vere
_
^
sil
iti
0>i»rf
Scrip-
>«•
Patris, el F^ilii, et Spiritus sancti, investigatione Jignum nobis videlur, quare in Scrip- <""

tura Spiritui .sanclo hoc opus saepius Iribuatur, et de ipso Christus canceptus ct natus bpaiur

memoretur. Nou enim ideo opoiatio incarnalionis Spiritui sancto soepuis tnhuitur, (}uoa ii„ ,
qu,.

eam ipse solus siiu- Palic ac Filio fecerit; sed (luiu Spiritus sanctus est charitas (A doiium Triniiaiis

Patris et Fihi, et iuellabih Dei cluiritate Verbum caro facluin esf ',et inetTabili Dei dono „i"l,''"ji

Fihus Dei sibi univit /ormam servi '. Non ergo frequens denominatio Spiritus sancti ab ''^,/^

illo opere Patrem vel Filium secludit, sed polius uno nominato tres inlelliguntur, sicut ™""J;.
fit Si-epe in aliis operibus. Unde Augustinus sui^er hoc moveus quaestionem, in hunc mo- ^v*^;"^

dum eamdem determinat m Encltiridio ila inijuiens ' : «('.um illam creaturam, ([uam
Virgo concepit et peperit, quamvis ad solam personam Fihi pertinentem tota Trinitas

fecerit, neque enim separabilia sunt opera Trinitatis, cur in ea faciendaSpiritus sanctus

solus nominatus est? An etiam quando unus trium in aliquo opere nominalur, universa

operari Trinitas iutelligitur? Ita vere (/>) est, et exemplis doceii potest. » Audistis pro-

positam (juaestionem, ejusdemque solutionem vel expositionem.

(( Sed ' non est in hoc diutius immorandum. Illud enim movet, quomodo dictus est Quosen-

Christus uatus (c) de Spiritu sancto, cum fihus nuUo modo sit Spiritus sancli. » Num- tur con-

quid dicturi sumus patrem hominis Christi esse Spiritum sanctum, ut Deus Pater Ver- „^,^„5%^

bum genuerit, Spiritus sauctus hominem, ex qua utraque substantia Christus unus esset, ^^^^'^

et Dei Patris Filius secundum Verbum, et Spiritus sancti filius secundum hominem,
quod eum Spiritus sanctus, tanquam Pater ejus, de malre Virgine genuisset? Quis hoc
cum hoc ita sit absurdum, ut nullce fidelium aures id valeant sustinere?
dicere audebit,
Proinde cum fateamur (d) Christum nalum de Spiritu sancto ex (e) Maria Virgine,
«

quomodo non sit fiiius Spiritus sancti, et sit filius Virginis, cum et de iilo et de illa sit
natus, explicare difficile est. Procul dubio non sic de iilo ut de patre, sic autem de illa ut

de matre natus est.

'^
Non est autem concedendum quidquid de aliqua re nascitur, con-

tinuo ejusdem rei filium nuncupandum. Ut enim omittam aliter de homine nasci filium,
aliter capillum, aliter pediculum, et lumbricum, (juorum nihil est filius; ul ergo (/)

omittam, quoniam tantae rei deformiter comparantur, certe qui nascuutur ex aqua et
Spiiitu sancto % non aquae filios eos recte quispiam dixerit, sed dicuntur filii Dei Patris,

et matris Ecclesiae. Sic ergo de Spiritu sancto natus est Christus, uec tameu filius est

Spiritus sancti. Sicut e converso non omnes qui dicuntur alicujus filii, cousequens est

ut de illo etiam nali esse dicantur, ut illi qui adoptantur. Dicuntur etiam filii gehennae^,

• Disl. 1. — » Joan., i, 14. — »Pkil., u, ". —

' .\ug., Enchir., c. xxxvm, n. 12 . — « [bid. — « Ibid. — " Ibid.,

c. XXXi:. — ' Joan., 111, 3. — ' Matth., xxill, 13.

(a) Suppl. Christus. —(6) Edit. Bened. Oper. S. .lug., vero. — (c) Ihid , dictum sit, Natus. — (rf) /6«d.,confi-
teiuniiT. — (e) Ibid. et. — (/) Ib'd. add. liaec.
 90 SENTENTIARUM LIB. III.

non ex illa nati, sed in illam prseparati. ' Cum itaque de aliquo nascatur aliquid, et non
ila ut sit filius, nec rursus omnis qui dicitiir filius, de illo sit natus cujus dicitur filius;

profecto modus iste, quo natus est Christus de Maria sicut filLus, et de Spiritu sancto non

sicut filius, insinuat nobisgratiam Dei, qua homo nulHs nieritis prajcedentibus, in ipso

exordio nalurae sua; quo esse coepit, Verbo Dei copularetur in tantam personac unitatem,
ut idem esset Filius Dei qui filius hominis, et filius hominis qui Filius Dei : et sic in

natura; humanx susceptione fieret quodam modo ipsa gratia illi homini naluralis, qua (a)

nullum possit [b) admittere peccatum. Quse gratia ideo per Spirifum sanctum est signi*

ficata, quia ipse proprie sic est Deus, ut sit etiam Dei donum. * Per (c) hoc ergo quod
de Spiritu sancto esse nalivitas Christi dicitur [d), quid aliud quam ipsa gratia Dei de-
monslratur, » qua homo « mirabili ' et ineffabili modo Yerbo Dei est adjunctus atque
connexus (e), » etdivina gralia corporaliter repletus?
Aiiaraiio Potcst ctiam dici Christus secunduni hominem ideo natus de Spiritu sancto, « quia

touatus eum fecit *. In quanlum enim homo est, et vpsefactus est, ut ait Apostolus '. » Concep-
^ui^l'^ tus ergo et natus de Spiritu sancto esse
dicitur, non quod Spiritus sanctus fuerit Virgini

pro semine, non euim de substanlia Spiritus sancti semen partus accepit , sed qnia per
gratiam Dei et operalioncm Spiritus sancti de carne A'irginis est assumptum,quod Verbo
est unitum Et . in Evangelio secundum hanc intelligentiam legilur de Maria, quod • in-

venta est in ntero habens de Spiritu sancto. "^

Cujus dicti rationem Ambrosius insinuans,
in secundo libro de Spiritu sancto, ail ' : « Quod ex aliquo est, aut ex substantia, aul

ex potestate ejus est : ex substantia, sicut Filius qui a Patre vel ex Patre, et Spiritus

sanctus, qui a Patre et Filio procedit ; ex potestalc autem, sicut ex Deo omnia. Quomodo
ergo in utero habuit Maria ex Spiritu sancto? Si quasi ex substantia, ergo spiritus in
carnem et ossa conversusest? Non utique. Si vero quasi ex operatione et potestate ejus

Virgo concepit, quis neget Spirituni sanctura dominicae incarnationis auctorem? »

Quarc Scd qusDri potest, cum nos Salvatorem natum profiteamur, cur Apostolus eum fnctum
itrditai dicat ' ex semine David, alio loco '"
factum ex muliere, cum aliud sit fieri, aliud nasci.

'fac'ium'"
Aliquid ergo significavit hoc dicto. Quia enim non humano semine concreata est caro
cumm.s
QQjjjjjji in ulero Vir^iuis, et corpus effecta, sed effectu ct virtute Spirifus sancfi; ideo
faieaoiur
Apostolus dicit factiim, nou natum. Aliud est enim semine admixto, et sanguino coagu-
lato generare ; aliud est non permixtione, sed virlute procreare. Possunt enim homines
generare filios, sed non facere. Ecce quare dicit Apostolus /acfemi et non natum, ne
ejus scilicet nativitas, quse fuit sine virili semine, nostrae similis putaretur, quae confici-
turseminum coramixtione. Ideo autem cum factum diceret Apostolus, addit ex semine
David, quia etsi non intercessit semen hominis in conceptione Virginis; tanien, quia ex
ea carne Christus formatus est, qua) constat ex semine, recte dicitur quia factus est.

' iCnehir., c. XL.— « Ibid., c. xxxvii, n. II—» /4irf., c.XLi, n. 13.— ' Ibid., c. xxxviii, n. 12.— s Rom., i, 3.—
• Hieron.,ad Vammc, deexplanat. Symbol.,c. v.— iMatlh.,], 18.— « Ambr.,cfe Spir. S., Ub. Il,c. v,n, 42, 43.
— " Hom.,
1, 3. — '0 Gal., iv, 4. Vidc etiain (jlo39. ord. in ii>i>/. ad Rom., c. l.

(a) Kdil. Bcued Oper. S. .iurjust.. qua;. — (6) /iiA, possel.- (c) Ihid. r.x. — (./') /6irf.,est8ecuudumboininem
pativitas Cbristi — (c) Ibid., concretcis.
 ,
; ;

DISTINCT. IV. 9f

nata una persona , muUo minus intelligitur

liXPOSlTIO TEXTUS. alia. Item , si nominata uoa persona intelli-

gitur alia, ergo dicto quod l'ater generet,

Ciini vcro incarnatio Vcrbi, elc.
viiletur quod Filius geneiet.
Supra determitiavit Magister de sanctifi- llesp. Diiendnm quod Pater potest nomi-
catione Virginis , qno! fnit pravunltnla atl nari res[iectu actus substanlialis, vel perso-

conceptioneni (liu-isli. In hac parle (leternii- nalis. Si respectu essentialis actus, quia una
nal (le ipsa conoeptione Doniini. Etquoniam essentia est in tribus, et quidquid essenliale

conceptio Christi habet coniparationem ad convenit uni, convenit et alteri ; una per-
Spiritnm sanctnm fiTcunilaTitfin , et ad Vir- sona nominata , nomitialur et altera per ne-
ginem concipienleni, iileo pars ista dividitur cessitatein coiisequentia', maxime cuin actus
in duas partes, in quarum priina determinat ilie est respectu effectus creati , in quo relu-

de conceptione Christi in comparatione ad cent appropriata tribus personis. Et sic patet

Spiritum sanclum; in secunda detcrminat responsio ad utramque objectionem : utra-

de ea in comparatione ad Yirginem , ibi quc cnim currit secundum praedicatit.nem

Sed qiKPri potest , cum nos Salvatorcm na- aliquam ,

quod ita contingit uni , quod alio

tum profiteamur. Prima pars in partes tres modo est extranea alteri.

dividitur, in quarum prima ponit vel expo-

nit veritatem, assignans quare incarnationis DUB. n.
mysterium sit Spiritui sancto attribuen-
Qiii uascuiitur ex aqua et Spirilu sancto non aqu»
dum ; in secunda vero movet dubitationem ,

filios, etc, sed Dei PatrJs, et matris Ecclesiee.

ex bis, quae dicta sunt, habentem ortum
ibi : Sed non est diutius immorandum. \n Contra : Si non dicitur mater nisi secun-
tertia vero subjungit majorem esplanatio- dum aliquam translationem , et sirailitudo

nem prredictorum, ibi : Profecto modus iste, translativa potest reperiri in aqua, sicut et
quo natus est Christus de Maria, etc. Prima in Ecclesia, videtur quod possint dici filii

•Diiisio. P^i"" babet duas : in prima exprimit verita- aquffl, sicut filii Ecclesiae. Juxta hoc quaeri-
tem ; in secunda conflrmat eam per auctori- tur , cum lumbricus nataraliter nascatur ex
tatem, ibi : Vnde Augustinus super hoc mo- homine, quare non dicitur filius ejus.

vens quctstioncm. Similiter secunda pars, in Resp. Dicendum quod Filius et Pater non
qua movet dubitationera, dividitur in duas : solum dicuntur ab originis habitudine sed ,

in prima parte ponit quaestionem ; in se- debent habere expressam similitudinem.

cunda solutionem ibi l^on est autem con- , : Quoniam ergo aqua non habet expressam
cedcndum eodem modo. Tertia pars, ubi similitudinem ad enm qui renascitur, sed
ponit explanationem , dividitur iu duas, in potius ad gratiam , per quam renascitur
quarum prima ponit unum explanandi mo- Ecclcsia autein expressam habet simiiitudi-
dum .secundum Augustinum ; in secunda nem ad eum qui in ea nascitur quia ,
nihil

alium , ibi : Potest etiam dici Christus se- aliud est quam congregatio fidelium : ideo
cundum hominem, etc. renati ex aqua dicuntur non filii Ecclesiae,

filii aquae. Per hanc eamdem rationem lum-

DUB. I. bricus non debet dici fllius hominis, quara-

vis ex ipso nascatur per hoc quod non ha- ,

Sed potius uno nominato , tres intelliguntur.

bet ad eum sirailitudinem. Et ideo recte

Objicitur. Nominata essentia, non de ne- Augustinus ' infringit illud argumentum j,.,.^,.^

cessitate intelligitur persona : ergo nomi- per illa esempla : « Hoc nascitur ex illo :
<•' 0^11^1-
Us, quo
' Aug., Enchind., c. ixxii. n. 12. ergu est filius ejus, o quia filiatio plus dicit, modo
difierant
 ,

92 SEMENTIARUM LIB. HI.

quam nativitas. Nam flliatio dicit originem sentiam, sicut in omnibus creaturis, et ita
cum assimilatione. per modum longitudinis ; et per gratiam, si-
cut in omnibus Sanctis, et sic per modum
latitudinis ; et per unionem , et ad modum
DDB. III.
profunditatis. Et istud tactum fuit pleniusin
Dicuntur etiam filii gehennae non ex illa nati, sed in primo Ubro'.
illam prxparati.

Contra : Ex hoc quod aliquid praeparatur DUB. v.

ad aliquid post suum esse, videtur potius Natus de Spiritu sanclo ,

quia eum fecit.

rationem paliip, quam filii in se habere :

ergo videtur quod potius deberent vocari Contra : Hoc enim non habetur in Sym-
patres gehennae, quam filii.
bolo , sed : conceptus est de Spiritu sancto,
Resp. Dicen'1'jm quod duplicem habet natus ex Maria Virgine. Quaeritur ergo
filius lespectu patris. Una at-
proprietatem quare inagis attribuitur conceptio Spiritui
quantum w\ emanationem, et altera
tenditur sancto, quam nativitas.

quantum ad possessionis haereditatem et :

Resp. Dicendum quod utrumque potesl
prima antecedit, et secunrla subsequitur. Et aitribui utrique ; in Symbolo tamen magis
fllii gehennae dicuntur non ratione primae adribuilur ipsa conceptio Spiritui sancto,
proprietatis , sed ratione secundae , ad quam quam nativitas, propter sanctificationem
praeparantur per aliquam assimilationem in quae fuit in ipsa conceptione ; et quia no-
perversis actibus, in quibus imitantur dia- men nativitatis plus appropinquat ad actum
bolum, cujus habitatio est geheuna. generationis , et ipsa conceptio ad fabrica-
tionem corporis : unde magis proprie dici-

DUB. IV. tur conceptus de Spiritu sancto. Haec enim

prajpositio, de, tenetur ibi iion materiali-
Divina gratia corporaliter repletus.
ter, nec substantialiter, sed potestative. Et
Contra : Si enim gratia non fiiit in cor- ipsa conceptio potissime sancto Spiritui ha-
pore, sed spiritu, non videtur quod fuerit bet attribui, etc.
repletus corporaliter, sed spiritualiter.
Resp. Dicendum quod hoc verbum, quo DUB. VI.
Christus dicitur repletns corporaliter gratia,
Conceptus ergo et natus , etc.
tripiiciter exponitiir. Vm modo dicitur re-
pletio corporalis per opposilionem ad um- Innuit Magisler qiiod Christus conceptus
bram figurae : veritas enim se habet ad est de Spiritu sancto ,
quia per gratiam Dei
figuram , sicut corpus ad umbram. Unde et operationem , enim haec est ratio
etc. Si

repletus corporaliter dicitur, id est vere, videtur pari ratione quod Spiritus sanctus
non tantum figurative. Alio modo potest eum genuit : et hoc probatur per Glossam
exponi ut dicatur corporalitc^r repleri
,
,
qiiia siiper ' : Potens est Deus de lapidihus , etc.

ipsum corpus fuit in unitatein porsonae as- In hujus rei tesfimonium Deus genuit de
siimptum. Unde per corporalem repletio- Sara filium : ergo videtur quod multo for-
iiem intelligimus perfectam et gratuitam tiiis po.ssit dici, quod generavit fllium de
corporis et animae unionem. Tertio modo Virgine .Maria, si concepit de Spiritu sancto.
potest exponi ut dicatur corporaliter reple- Resp. Dicenduin est ad hoc, quod, siciit in

tus per simililudinem ad tripiicem dimen- sequenli cjipite habetur, ditrerl generare, et
sionem : quia deitas fuit in Christo per es- facere, qiiia facere dicit operationem virtu-
' Disl. xxxvii, p. l,arU 2 pertotum.— • .i;a/M.,iii, 9. tis ellectivae, sive causae efficieutis, uiaxime
 ;, ,

mSTINCT. IV. .\RT. I (jU.I^.ST. I. 93

pnr voliinlalem; generare vero ilicil proihic- mus' : Filim dadts est nobis • . sed donatio
tioiiem alicnjiis pcr iiiodiini natiira! , maxi- niaximc compctit l\itri, jiixta illnd' : Sic
nie cum allciuliliir (iiiaiiliim ail (lccliidioticm Detts dikxit nittmluin, ul Filitimsuttmuni-
rei in esse, el ideo non conceditur ali(iuo genititm darct : crgo videtur qiiod coiicep-
modo, quod ipsum iiiiia ipsum for-
}?cnuit, lio debet appropriari l'atri , non Spiritui
niavit ex Virgiiie pcr voluiilatcm ct i^ni- sancto.
tiam, non per naturam. Quod vero objicilur Item annuntiatio conceptionis Filii Dei
de Giossa , debet cxjioui causalitcr : « Deiis facla est per angelum (jabriclem, (}ui est for-
gcnuit liliuni de Sara, » id cst fccit ut Sara tiliido Dei : sed fortitudo, sive potentia, ap-
iilium gigneret : locutiones autem impro- propriatur Patri, non Spiritui sancto : ergo
prise nou suut exlendendse. pari ratione et incarnatio.
Item potentia divinamaxime manifestatiir
in operatioiie illa, cujus exlrema dislant dis-
ARTICULUS I.
tantia maxima , sive infinita : sed Filii Dci
Ad iutelligentiam autem hujiis partis in- et creaturBB, est inflnite distantium unio :

cidit hic quaestio de conceptione Cliristi ergo in operatione illa est potissitne divinae
quantum ad tria. l'rimo eiiim quairitur de potenti.e manifestatio : sed hiijusmodi opus
ipsa conci"plione in comparatione ad Spiri- appropriatur Pairi , non Spiritui sancto :

tum sanctum efficieutem; secundo dc ipsa ergo et conceptio.

quantum ad gratiam intcrvenientem terlio ; Sed contra, quod debeat appropriari Filio,

de ipsa quantuni ad Virginem concipieii- videtur. Opus conceptionis perlinet ad opus

tem : hsec enim tria tangit Magister iu lit- r(>paralionis : sed opns reparationis pertinet
tera. Circa primuui quaeruntur tria : primo ad Verbum : ergo et ipsa couceplio.

quaeritur utrum Filii Dei incarnatio , vel Item ei proprie formatio carnis attribui-
conceptio , appropriari debeat personae Spi- tur, cui attriliuitur assumptio : sed carnis
ritus sancti ; secundo qua?ritur ulrum Spiri- assuraptio attribuitur soli Yerbo : ergo vi-
tus sancli tilius debeat Chirstus appellari delur quod soli ei debeat appropriari ipsa
tertio quaeritur utrum Christus possit dici conceptio.
filius Trinitatis. Item ei personse potissime debet appro-
priari carnis couceptio ex tempore , cui po-

QUJESTIO I.
tissime convenit conceptio ex ajternitate :

sed haec est persona Fihi secundum quod ,

An incarnatio Filii Dei debeat appropriari Patri

dicilur ^ : Nondum erant abyssi, et ego jam
vel Spiritui sancto '.

comepta eram.
Adopp Utrum Filii Dei incarnatio debeat appro- Item opus quod est maxime divinae sa-
priari Patri . an Spiritui sancto ; et quod pieiitiae manifestativum , personae Filii Dei
Patri, videtur. Christi incarnatio, vel con- est appropriandum : sed tale est incarnalio-
ceptio, non estaliud quam Filii missio sed : nis mysterium, quia, sicut dicilur iii Job ' ;

Filii missio magis competit Patri, quam Spi- Frudentia ejiis percussit superbum : videtur
ritui sancto : ergo pari ratione et incarnatio ergo quod conceptionis sacramentum Filio
et conceptio. Dei sit appropriandum.

Item Filii incarnatio non est aliud ,

quam Sed contra hoc est auctoritas in SjTnbolo :
Fauja
ejus donatio; unde in ejus Nativitate canta- Conceptus est de Spiritu sancto : non dici-

lur de Patre, vel Filio.

'
Cf. iEgid. Rom.,
Sent., dist, iv, q. i; Richardus,
111

111 Sad., dist. IV, q. i; StepU. Brulef., 111 Scnt., dist. troil. missse de Nativ. Dooi. — ^
ix [sai., , 6. — ' Joan..
IV, q. II ; GuiL Voril., 111 Sent., dist. iv, q. i ' In- — 111, 16. —5 Prov., viil, 23. — JoO, xxvi,
6 li.
 :
,

94 SENTKNTIARUM LIB. 111.

Item ' : SpirUus sanctus superveniel in te. sonarum, appropriari potest tribus personis
Item»: Qud enim in ea natum est, de secundum diversas considerationes , sicut

Spiritu sancto est. ostendunt rationes, quae prius inductae sunt.

Iteni ralione, eo quod opus incarnationis Scriptura tamen magis appropriat Spiritui
manifestativum est divina; bonitatis et cha- sancto, quam alicui trium personarum et ;

ritatis : sed hoc appropriatur Spiritui sancto hoc duplici ratione, videlicet propter erroris
ergo, etc. exclusionem, et propter veritatis manifesta-
tionem : propter erroris exclusionem ,
quia

CONCLUSIO.
in conceptione humana consuevit se immis-
cere foeditatis concupiscentia , ac per hoc
Incamatio FUii Dei twn propter erroris eviiatio- originalis culpa. Ne illud ergo dicatur fuisse
nem , tum propter veritatis manifestationem
in conceptione Christi , dicitur conceptus
Spiritui sancto debet appropriari.
fuisse de Spiritu sancto : ad excludendum
Resp. ad arg. Dicendum quod opus incar- enim carnalem commistionem, dicitur con-
nationis manifestativum est divinse poten- ceptus fuisse de spiritu : ad excludendum
tiae, sapientise et bonitatis, secundum diver- vero concupiscentiae foeditatem , dicitur non
sas con<litiones in ipso repertas. Contingit solum conceptus fuisse de spiritu, sed de
enim loqui de quantum ad ipsa unibi-
ipso Spiritu saneto. Alia vera ratio, propter veri-

lia, et quantum ad unionismodum, etquan- tatis manifestationem : illud enim quod

tum ad unionis fructum. In coraparatione maxime praeparavit Virginem ad Filii Dei
ad unibilia , inter quae est inflnita distantia conceptionem, fuit amor divinus; unde que-
manifestatur divina potenlia ; in compara- madmodum mulierconcipitper viri dilectio-
lione vero ad unionis modum congruentis- nem , vel delectalionem , et ipsius adhaesio-

simum, prout competebat ad humanum re- nem, quae est cum desiderio et amore virtu-

medium, manifestatur Dei sapientia ; iu tis generativae ; sic beata Virgo ,

propter
comparatione vero ad fructum, sive efTec- amoris singularitatem, singuiariter concepit
tum consequentem ,
quo se obtulit Deo et Deum ex Deo : et ideo concepisse dicitur de

Patri' in odorem suavitatis , manifestatur Spiritu sancto. Et hanc rationem assignat

divina bonitas, misericordia et charitas. Et Hugo de Sancto Yictore in quodam suo li-

hoc est quod dicit Damascenus in libro ter- bro, ubi sic dicit : a Concepit Virgo Maria de
tio, capite primo. Monstratur simul in in- Spiritu sancto non quod de Spiritus sancti
,

camatione bonitas, justitia et sapientia Dei : substantia semen partus acceperit sed quia ,

bonitas quidem, quia non despexit proprii per amorem et operationem Spiritus sancti
plasmatis infirmitatem , sed viscera ejus ex carne Virginis divino partui substantiam
commota sunt ipso cadente, et manum por- ministravit. Nam quia Dei amor singulari-
rexit; justitia, quoniam homine victo, per ter in corde Virginis ardebat , ideo in carne
illum , et non alium , fecit vincere tjTan- ejus mirabiUa faciebat, cujus dilectio quia
num; sapientia, quoniam invenitaporiae (a), in corde non suscepit socium, operatio in

id est vulneris difficilis curam, velsolutio- carne illius nou habebat exemplum. Et sic

nem decentissimam. Quoniamergo in incar- patet quod propter erroris exclusionem , et

nalionis opere secundum considerationes di- veritalis manifestationem , incarnatio Filii

versas convenit invenire appropriata tribus Dei potissime appropriari debet Spiritui

personis valde excellenter et praecipue; hinc sancto. Et propter has rationes duas fre-

est quod conceptio, cum sit opus trium per- quenter in Scriptura iit appropriatio , sicut

ostensum fuit in Ubro primo *.

' Luc.,l, 35. — « Matlli., I, 20. — » Ephes., v, 2. —
' Disl. XIX, per toluru. — (d) Edit. Ven. apuriam. Ex his autcm manifesta est responsio ad
 : ,

nrsTiNCT. 111 ART. I. QV/PST. II. 95

objeda, qui.i voriim cnncluilnnt sccundnm ergo lioc niodo operatus esl Spirilus saiic-

(liversas vias, ijuod iucarnalionis luYstcriuni liis, ul dicit Daiuasceims, ergo esl Paterejus.

diversis de causis polest appropriari cnilibet 2. Item pater est, vel dicitur, qui deducit
trium personarnm. Si quis aulem ex liis rem ad esse : ergo si magis deducit rem ad
velit argucre , (luod incarnationis opns nia- cssc, magis debet dici pater : ergo si Spiri-

gis debet appnipriari l'alri, vcl hilio, iinam tus sanctus magis opcratus est ad lioc, qiiod

Spiritui sancto, ad omnia cst una responsio : caro Christi produceretur in esse, quam ali-

qnia procedunt ex insnfflcienli , et peccant qiiis pater respectu prolis procreandai, vide-
secundum conscqucns : quia una sola ralio tur quod Christus sit fllius Spiritus sancti
non sufficit appropriari uni soli personaj, loquendo propric.
ubi rcspcctu alterius personaj reperitur ratio 3. Item Spiritus sanctus cum Virgine ope-
majoris congruentiie : et sic est in propo- ratus est Filii Christi conceplionem , nec nii-
sito. Iliaj tamenduaj rationes, qua; fiuulan- nus operatus cst Spiritus sanctus, quam
tur super hoc, non
quod Filii Dei incarnatio Virgo, sed multo amplius : si ergo Christus
est aliud quam missio , et conceptio non est dicitur fllius Virginis, et Virgo dicitur ejus
aliud quaui carnis assumptio, non vaient mater, videlur quod multo fortius debeat
quia tam missio quam assumptio important Spiritus sanctus dici ejus pater.
relationem ,
quffi proprie potest respicere •i. Ilem omne quod est de aliquo per ac-
personam Patris et Filii : sed couceptio dicit lum conceptionis habens simiiitudinem sub-
effectum et operationem, qiiae communisest stantite cum illo, uicilur ejus pater : sed
tribus personis : et appropriatur Spiritui Christus conceptus est de Spiritu sancto , et
sancto ex causis praidictis ,
quamvis et alise siniilis est in substantia cum illo : ergo
rationes congruentite possint assignari sive : Christus est fllius Spiritus sancti.
•
quia nominato Spiritu sancto intelliguntur 5. Itera quicurnque habet graliam Spiri-
alise personae ,
quia est amborum unitas et tus sancti, lioc ipso est fllius ejus : sed Chris-
communio, sicut Augustinus explanat in tus ab instanti conccptionis habuit gratiam
littera, sive quia in incarnalione fuit copio- excellentissimam Spiritus sancti : ergo vide-
sissima diviuae bonitatis effusio , et sic Spiri- tur quod fliiatio conveniat Cfaristo respectu
tui sancto appropriatur conceptio Christi : Spiritus sancti.
tum ralione proprii, quia est amborum uni- Sed contra : Christus nullius est fllius nis' FunJam.
tas; tum ratione appropriati, quia est ambo- natura : sed solius Patris, vel raatris esl
rum bonitas. Ex his autem satis patere po- fllius pcr naturam : non ergo Spiritus
test responsio ad objecta. sancti.

Item filiatio respicit hypostasim : sed hy-

QUJ;STIO II. postasis Filii Dei nullo modo habet compa-
rari ad Spiritum sanctum in habitudiue
An Christus possit dici filius Spiritus sancti '.

filiationis, imo potius iu habitudine priii-

•pp- Utrum Christus possit dici filius Spiritus cipii : ergo similiter falsum est dicere quod
sancti ; et quod sic, videtur : quia Damasce- Christus sit filius Spiritus sancti.
nus dicit ' : a Descendit in Virginem Yerbum Item, si Christus est filius Spiritus sancli,
tanquamOs;:; czip;;, id est divinumsemen : ergo Spiritus sanctus est pater Christi, et
sed quod operatur ad alicujus generationem Deus Pater est pater Christi : ergo duo pa-
mediante semine, habet rationem Patris : si tres in Trinitate.

> C/. Alex. Alensis, p. III, q. viii, memb. 3, art. 4; Rom.,UI Sent., dist. iv, q. ii; Richardus, III Sent.,
S. Thomas, p. Ul, q. xxxil, art. 2; etlll Sent., dist. dist. IV, q. n; Thom. Argent., Ili Sent., dist. iv, q. I,
IV, q. I, art. 2; et IV contra Gent., c. XLVii; .Egidius art. 4. — » Damasc, de Fide Qrth., lib. III, c. 2.
 , ,

*.6 SENTKNTIARU^! LIB. ii

Item, si Cliristus est lilius Spiritus Stancli, monem non admittant, ne sciUcet confusio
quia operatus est ejus conceptiouem , ergo fiat aeternarum relatiouum et proprietatum.
paii ratione Cliristus est filius suus : setl boc Unde cum proprium sit personae Patris ge-
nec ratio, nec fides aclmittif, quod eadem res nerarc respectu personae Filii , nullatenus
seipsaui giynat, quod iJem sit pater et filius adinitlitur Cbristum esse filium Spiritus
sibi : ergo , si Cbristus non est filius suus, sancli, in quo Christo non est alia persona,
pari ratione nec Spiritus sanctus pater ejus. vel bypostasis ,
quam illa quam Pater ah
Item ad lioc esl auctoritas Augustini aeterno geuuit : ideo propter vitandos erro"
quam ponit Magister in littera : « Quis di- res tam circa generaliouem temporalem
cere audebit Cbristum esse filium Spiritus quam circa aeternam, non recipiunt theo-
sancti, cum boc ita sit absurdum, nt nullse logi praedictam loculionem. Unde conceden-
fidelium aures boc valeant sustinere?» Vi- daj sunt rationes ad praedictam parlem.

detur ergo tanquam haereticum dicere Spi- i. Ad illud quod objicitur primo de Da-

ritum sanctum esse patrem Cbristi. masceno, quod Verbum Dei descendit in
Virginem ad modum seminis , dicendum
quod semen in se babet duplicem proprieta-
COiNCLUSIO.
tem : unam
quod babet in se vim
in boc

Licet Chrislits sit conccptus de Spiritu sancto , non activam alteram in boc quod agit produ-
;

tamen cst admittcndum , qiwd Christus possit eendo simile iu forma et natura. Damas-
dici filius Spiritus sancti , propter vitandum er- ceuus ergo assumit similitudinem seminis
rorem tam circa generationem temporalem, quam
ad operationem Spiritus sancti ratione pri-
ceternam.
mae proprietatis , non secundae. Cum vero
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- assumitur in ratioue, quod operatio ad mo-
bio ista locutio non admittitur, nec est ad- dum seminis facit productivum principium
miltenda, propler vitandum errorem tum hahere babituduiem vel similitudinem pa-
circa generalionem temporalem , tum circa tris , boc intelligitur ratione secundae pro-
generationem aeteruam : ad vitandum erro- prietatis.

rem circa generationem temporalem, quia, 2. Ad illud quod objicitur, quod pater
cum secundum illam dicitur Cbristus con- est qui perducit rem ad esse , dicendum
ceptus de Virgiue et Spiritu sancto, si dice- quod ista non est tota ratio patris ,
quia ne
retur Spiritus sanctus ejus Pater, sicut cesse est quod conveniat in natura et forma :

Virgo ejus uiater, jam videretur ex boc sed Spiritus sanclus non cum
convenit
Cbristus natus esse de Maria et Spiritu Cbristo in natura et forma secundum quam
sancto , sicut nascitur proles de muliere et perducit ipsum ad esse.
viro : quod si boc falsum est, quia proles 3 et 4. Ad duo objecta sequentia patet
partem accipit a patre, et partem a matre responsio per jam dicta. Quod enim oppo-
accipit, in qua assimilatur patri et malri iu nitur, quod Virgo dicitur mater, ergo et

eadem forma et natura, et boc non est repe- Spiritus sanctus pater, dicendum quod non
rire in Cbristo quantum ad ejus conceptio- est simile, quia Virgo conformatur Cbristo
nem, imo soli matri assimiiatur in nalura iu natura, secundum quam conceptus est ex
assumpta : ideo non debet admitti Cbristum tempore Spiritus autem sanctus, quamvis
:

esse filium Spiritus sancli , sed solius Virgi- Christo sit similis in natura, non tameu ejus
nis malris ad manifcstaudam et servandam est principium secunduui illaui : et ideo

verilatcni ct proprietatem temporaiis gene- nou cogit ralio tertia, nec quarti.
rationis. Sumilur etiam ratio ex parte gene- 5. Ad illud autem quod opponitur de
raliouis aeteniae, quare catholici talem ser- gratia, dicendum quod quamvis de aliis
,
 ; ,

niSTINCT. IV. .\RT I. (JH.E.ST. III. 97

homiiiibus ooncedi pos.sit qiioil sint fllii humanitatem ; videlur similiter quod tota
Spiritiis saiicti [iropter ^'raliani, (piain i[isi Trinit;is po.ssit ilici [later.

suscipiunt iinmcdiatf, qua in tiliorum Dei quamvis in Trinitate unus solus

4. Item,

adoptionem assumunlur ; tamen circa Chris- sit Pater propter aelernain generationem
lum non habet locuin, propter uuioneni t;nnen ex tem[)ore propter efTectus tempo-
quffi noii tantum facit iilum hominem esse rales lota Trinitas dicitur e.sse pater, et pcr-

filiuni Ltci [ler graliam , sed lllium Dei per sona Patris dicitur non solum paler Filii,
naturam. Et ideo nou sic conceditur de ipso, sed eliam aliarum rerum, ita quod in nullo
quod sit Spiritus siincti lilius, sicut concedi- praejudicatnr [iroprietati Filii : ergo cum
tur de aliis hominibus. Filiusex tempore naturam assumpserit et
ajqualem et uniformem habet compara- ,

tionem ad totam Trinitatem : videtur igitur

QU^STIO IH. quod, sicut quantum ad divinam naturam
dicitur esse filius Patris , ita secundum hu-
An Christus possit dici /S/iiis Trinitatis*-.
manitatem sit filius totius Trinitatis.

AJ opp. Utrum Christus possitdici (ilius Trinitatis .^. Item in Christo triplex est substanlia,

ot quod sic, videtur ;er hoc quod in Cantico scilicet suprema, mediaet infima : supreina,
Moysis habetur, ubi dicitur ' : Numquid scilicet divina; media, scilicet anima ; et in-

non ipse est pater tuus, qui possedit te, et fima, scilicet corpus. Sed Christus ratione na-

fecit, etc? Sed hoc tolum potest dici de turae supremae est filius alicujus, scilicet Pa-
Christo, ratione uaturcc assumptae; et se- trisDei; ratione natur^e infimae filiusalicujus

cundum ilia tria dicitur esse fllius totius est , scilicet matris , ex qua traxit carnem :

Trinitatis, cujus est possidere, facere, et ergo et ratione mediae filius alicujus erit :

creare : ergo videtur quod hoc Christo satis sed media , scilicet anima , est a lota Trini-

catholice possit attribui. tate aequaliter : ergo videtur quod fllius to-

2. Item * : Ut sit ipse primogenitus in mul- tius Trinitatis dici possit.

tis fratribus; Glossa : « Secundum illud C. Item non est major confusio in proprie-
quod Deus est, non habet fratres; secun- tatibus excomparationealicujus proprietatis

dum illud quod primogenitus est, fratres ad plura ,

quam si de eodem dicantur duo
dignatus est vocare omnes. » Si ergo fra- opposita, imo multo minor : sed de Cbristo
tres sunt ejusdem patris, et sunt fllii totius vere et catholice dicuntur duo opposita ra-
Trinitatis, videtur quod et hoc Cbi"isto con- tione duplicis naturae, mortalis et immor-
venienter possit attribui. talis ,
passibilis et impassibilis : ergo multo
3. Item, quandocumque aliqua se habent fortius ratione naturae assumentis potest dici

per indifferentiam ad aliquam operatiouem, fllins Patris, et ratione naturae assumptae

secundum illam operationem communem et filius totius Trinitatis.

uniformem recipiunt denoiuinationem sed : Sed contra : Augustinus, de Trinitate * :

fi""1»™-

tota Trinitas operata est incarnationis mys- « Jesus neque suus, neque Trinitatis fiiius

terium : ergo si persona Patris dicitur esse dici (a) potest. » Ergo non potest dici filius
pater Christi non solum quantum ad deita- Trinitatis.

tem vel divinitatem,sed etiam quantum ad Item filiatio est proprietas personalis;
unde respicit bypostasim : sed in Christo est
'C/'. S. Thoiuas, parl. 111: q. .x.'ixii, ;irt. 4; et q.
Xixiil, art. 4, ad2; et Ul Se;./., dist. iv, q. ii, art. 1; 2, q. ijDurandus, III Sent., dist. iv, q. ii; Joan Bao:.,
Scolus, III Seni., dist. iv, q. i ; ^gid. Rom., 111 Senl., U Senl., dist. iv, q. i;Tliom. Arg., II! Seul., dist. IV,
dist. IV, p. 11, q. i; Ricbardus, III Senl., dist. iv. arl. q i, art. 3; GabrielBiel., III Sent..diil. iv,q. i.ait. 3.—

(a) Edit. Bened. Nequc enitu Jesus eliatri Spirilus » Deuler., xxxii, 6. — ' Rom., viii, ;9.— »August., de
sancti filius, aut eliam suus filius credi aut intelligi. Trin., lib. II, c. X. n. 18.

TOM. IV.
 :

98 SENTENTIARUM LIB. IH.

una non
sola persona et hypostasis, quae sum dici filium Virginis ratione naturae
potest distingui a lota Trinitate secundum assumptae. Si ergo illi hypostasi innasci

illius relationis habitudinem ergo non vi- :

potest filiationis habitudo in comparatione

detnr quod dici possit filius Trinilalis. ad matrem, ex qua natura illa facta vel

Item Christus non tantum est fdius, sed tracta est, quare non potest innasci respeotu
filius unigenitus, secundum quod dicifur ' : totius Trinitatis, a qua facta est , et ideo ex
Vidiinus gloriam ejus quasi unigeniti a parte proprietatis filiationis , et aeternitatis

Patre. Sed Trinitas non habetaliquem filium hypostasis, non videtur efficax ratio posse

unigenitum, cum aequaliter comparetnr ad sumi ad repudialionom praedictae locutionis

omnes : ergo non videtur quod Christus et ideo est alius modus dicendi, quod prae-
possit dici Trinitatis fihus. dictus sermo non recipitur, quia appropin-
item filiatio praesupponit generationero :
quat errori. Nam Christus, cum sit fdius opini);.

generatio autem dicit convenientiam in na- unigenitus Dei Patris, non recipilur quod sit

tura, et dislinctionem in supposito : sed hoc fiiiusTrinitatis sirapliciter, propfer hoc quod
talis locutio appropinquat errori Sabellii,
impossibile est reperire in Christo, nec se-
cundum divinam naturam, nec secundum qui posuit proprietateraPatriscuilibet trium

humanam, respectu totius Trinitatis : ergo personarura convenienler posse altribui. Non
nullatenus est concedenda locutio praedicta. recipitur etiara quod sit filius totius Trini-

tatis per creationem , quia talis ioculio ap-

propinquat errori Arii ,
qui posuit Christum
CONCLUSIO. Non recipitur etiam
esse purara creaturam.

Non est concedendum quod Christus sit filius Trini- quod sit Ulius totius Trinitatis per gratiam,
talis ; et Ivoc non simpliciter, quia appropinquat quia talis Jocntio appropinquat errori Nes-
errori Sabellii; tiec per creationem ,
quia talis
torii, qui posuit iii Christo duas naturas et
locutio appropinquat errori Arii nec etiam per
;
duas personas, divinam scihcet et humanam.
gratiam, quia appropinquat errori Nestorii.
Et quantum ad humanara personam, dixit
Resp. ad arg. Dicendura quod apud Theo- Christum filium Dei per gratiam. Ergo

logos secundum communera usum non ad- sermo praedictus oranino errori impietatis
mittilur ista locutio : aChristusestTrinitatis appropinquat : et ideo respuitur ab his, qui

filius : » sed hujus rationem assignant di- periti sunt in sacra Scriptura. Unde rationes

versi diversimode. Quidam enim dicere vo- ad hanc partem concedendae sunt ,
quamvis
Opinio 1

luerunt, quod hoc est propter proprietatem non multum cogant.

filiationis, qua; respicit personam et hyposta- 1. Ad ilhid quod opponitur, quod tota

sini : et quoniam hypostasis Filii Dei ,

sive Trinitas possedit, et fecit (a), et creavit secun-

persona aeterna est, nec habet originem a dum liumanara naturam, dicendum quod
totaTrinitate, sed solum a persona Patris, aliquos homines simpliciter fecit Trinitas se-

hinc est quod qnamvis in Christo sit reperire cundum omnem sui naturam : Christum

humanara naturam a tota Trinitate crea- autem non simphciter secundum omuem
tam, non est tamen concedendum Clmstum naturam fecit, quia secundum divinam na-
esse filiura totius Trinitatis propter repu- turam eum solus Pater genuit et ideo non :

gnantiam, quae reperta est in hypostasi, hoc est .simile de Christo, et ahis hominibus.
improb. est in persona qua; est aeterna. Sed si ratio Quamvis enim alii homines possint dici crea-

ista interiiis consideretur, non videtur raa- turae Dei, hoc tamen de Christo non recipi-
gnae efficaciae, quia quamvis hypostasis tur, sicut infra melius videliilur.

Chrislisit aelerna, nihil tamen impedil ip- 2. Ad ilhid quod opponilur, quod nos su-
» Joan., 1, 14. - (a) Edit. Ven. facit. mus fratres Christi, dicendum quod ex boc
 »

DIST. IV. ART. II. QUMSJ. 1. 99

non sequitur quod Christus sit fllius totius tione illa. Potest tamen dici quod non est
Triuifatis, sed quod nou dicaniur (iiii Dci simile de substantiis extremis, et media :

Palris per eum, qnamvis uos per pratiani, quia lum ratione divinae substantia;, tum
ipse vero per naliuani, sieut dicit (Irego- ralione rariiis genitus est, et a.ssimilatur suo

rius' super illud': Ascendo ad Valrem meum, principio producenli, scilicet patri et malri,

et l'atrcm vcstrum. palri iu divinitate, et matri in humanitate :

3. Ad illudquod opponitur, quod tres per- non sic auteni est de ratione animse : et ideo

sonse se habent ad naturam assumptam per non est simile.

indifrerentiam, dicendum quod verum est : 6. Ad illud quod ultimo objicilur de pro-

sed nou sic se habent per indifferenliam prielatibus absolutis, quod non faciunt con-
respectu personje assumentis, quia aliam fusionem, dicendum quod non est simile :

babitudincm habent ad personam Patris, quia illae proprietates principaliter respiciunt

aliani ad personani Spiritus sancli. Cum au- naturam, utpote esse passibilem ct immor-
tem dicitur : « Cbristus est lilius Dei Patris, talem : sed filiatiorespicitipsam hypostasim,

hoc magis dicitur respectu naturie assumen- circa quam multi fuerunt errores, quibus
tis, quani assumpta^ : quod patet, quia dici- praedicta locutio videtur appropinquare : et
tur (ilius Patris unigenitus et naturalis : et ideo quamvis illae recipiantur a viris theolo-
ideo ratio illa non cogit, quia ab in sufficienti gistanquam catholicse, haec tamen respuitur
procedit. tanquam adversaria fidei christianse.
•i. Ad illud quod opponitur, quod Pater
non dicitur Pater tantum respectu Filii, sed
ARTICULUS II.
etiam respectu aliorum, quorum est causa
et principium ex tempore, dicendum quod, Consequenter quaeritur de conceptione
sicut Pater, ex boc quod temporaliter ali- Christi in comparatione ad gratiam inter-
quos adoptat, dicitur eorum Pater ex tem- venientem : et circa hoc quaeruntur tria.

pore, sic eliam Christus per generationem Primo quaeritur de gratia iila in compara-
temporaiem potest dici fiiius virginis : non lione ad merita Ecclesiae ; secundo, in com-
tamen potest concludi quod sit filius totius paralione ad meritum virginis Mariae ; ter-
Trinitatis : non enim est simile. Nulla enim tio in comparatione ad dignitatem naturae
confusio proprietatum incurritur, nec ali- assumptae.
quod veritati fit prsjudicium, aut errori in
aliquo appropinquatur, si dicatur Pater esse
QUJISTIO I.
pater filii solum per generationem, et alio-
rum Non An Christi incarnatio fuerit ex mera gratia , vel
per creationem. sic autem Chrislus
eam impetrarunt merita sanctorum Patrum '.
dicitur filius esse totius Trinitalis : nam si

intelligatur per generationem , incurrimus Utrum Christi conceptio, vel incarnatio, f"'"'"

in errorem Sabellii ; si per creationem, ap- fuerit ex mera gratia, an hoc impetraverunt
propinquamus errori Arii ; si solum per plura Patrum sanctorum merila ; et quod
adoptionis gratificationem , errori Nestorii. fuerit ex mera gratia, videtur : Apostolus
5. Ad illud quod opponitur de natura su- ad Titum * : Apparuit benignitas et huma-
prema, media, el infima, jam patet responsio nitas Salvatoris 7iostri non ex operibus jus-
per praedicta : quia cum illa sit creata, non titice .•
sed apparitio illa benignitatis et hu-
recipilur circa Christum fiUatio aliqua ra- manitalis est Filii Dei humanatio, sicut in

' Greg., Evung., bom. xxv.

iit ' Joan., xx, 17. — — art. 1 ; ^gid. Rom., III Sent., dist. iv, 111 p., q. l; P
•C/". Alex. Alens p. III, q. vii, memb. 2, art. 1; S.
,
chardus, 111 Sent., dist. iv, art. 3, q. i; Marsil. Ingue .

Thom., III p.,q. u,arl. 11; etUISffn/.,clist. iv, q. iii. 111 S(?n/., q.v, art. 1. — * Tit.,n\,i.
 ,

100 SENTENTIARUM LIB. III.

Glossa dicitur : « Cum benignus ethumana- •4. Item, qui petit aliquid in oratione ex
tus Deus nosler apparuerit. » Ergo viiletur charitate perseveranter, pie, et ad salutem,

quod Filii Dei humanatio non fuerit median- meretur illud quod petit, maxime cum talis

tibus nostris meritis. rei petilio Deo placeat : sed antiqui patres

Item super ilhid Psalmi ' : Respice in tes- maximo dcsiderio petebant Filii Dei incar-

tamentxm tuum; Glossa : a Meminerunt nationem, et hoc perseveranter, pie, et ad

promissionis ,
quia merita defecerunt : » et salutem, et Deo placebat quod taie quid pe-
loquitur de proraissione incamationis : er- terent : ergo videtur quod meruerunt Filii

go, etc. Dei incarnationem.

Item pro eo quod per merita acquiritur,
non tantum tenemur ad gratiarum actiones,
CONCLUSIO.
sicut pro eo quod gratis datnr sed de Christi :

donatione tenemur ad omnimodas gratiarum Incarnatio Christi quantum ad essentiam non cadit

actiones ergo videtur quod iUam non im-

:
sub merito , sed est ex mera gratia , licet quoad
eircumstantiam temporis cadat sub merito ; sed
petraverunt merita Ecclesiae.
quoad efficaciam mediam quodam modo sic ,
quo-
Item, quod est fundamentiim totius meriti
dam modo nun.
Ecclesiae, meritis ejus non potest reddi sed :

Christi incarnatio est fundamentum totius Resp. ad arg. Dicendum quod de beneflcio
meriti Ecclesiae, quia per ipsum, quotquot incarnationis, sicut de aliis beneficiis divinis

sunt, recoucihati sunt Deo et Patri, nec aU- loqui est tripliciter, videlieet quantiim ad

quis salvatur nisi per eum : ergo non vide- substantiam, vel essentiam, et quantum ad
tur quod incarnatio Christi per merita pa- efficaciam, et quantmn ad circumstantiam
trum, sive ipsius Ecclesiae potuerit impe- temporis. Si loquamur de ipso quantum ad
trari. essentiam, sic dicendum quod Ulud l)eneli-

kd opp. Sed contra : super illud Psalmi' : Propter cium erat supra sanctorum Patrum merita,
miseriam inopum gemitum paupcrum;
et propterea quia non est justae retributionis,
Glossa, ibi : « Exurgam, id est, mitSam Fi- sed dignationis eminenlissimae, et non se-

Uum meum propter gemitum pauperum quitur merita hominis lapsi, sed potius est

qui pro malis gemunt, et peccatis couterun- fundamentum omnis meriti : quia nuUus
tur : nam non essent digni auxilio. »
ahter Deo placere potuit post lapsum absque flde

Ergo si propter gemitum facti sunt digni istius beneficii, vel iu generaU, vel in spe-
missione Filii Dei, videtur quod incarnatio, ciali secundum hanc viam procedunt ra-
: et

sive Filii Dei conceptio eorum meritis impe- tiones et auctoritates ad primam partem ad-
trata fuerit. ductae. Si vero loquamur de beneflcio incar-

2. Item, qui meretur principale, meretur nationis quantum ad efflcaciam, sic cum ejus
et accessorium : sed incarnatio Filii Dei fuit efflcacia esset duplex, videlicet quod ordina-

ordinata ad nostram glorificationem : sed batur ad liberationem a servitute culpae, et

nostram glorificationem potuerunt Sancti a reatu carentiai visionis Dei, quodam modo
mereri : ergo et conceptionem Chrisli. cadit sub merito, quodam modo non. Nam
3. Item, qui meretur quod majus est, me- quantum ad liberationem a reatu carentiae
reri potest etiam quod minus est : sed majus divinae visionis, et captivationis diaboU, hoc

est uostra bealificatio, quam sit Filii Dei in- meruerunt sancli patres, et cadit sub me-

carnatio, quia illud est fmis istius : ergo rito quantum vero ad ereptionem de statu
;

cum menuTunt sancti Patres suam beatitu- culpffi, non cadit sub merito, nisi quis large

dinem, meruerunt ergo et Filii Dei con- sumat meritum ad meritum congrui et coa-
ceptionem. ' Vtal. LIXIIJ, 20. — « Ptal. XI, 6.
 , :

UIST. IV. AUT. II. QVMSl. 1. 101

(lif?ui. Si vero loquamiir tle boiieficio iiicar- est incaniatio lilii t)i'i. Poluit ciiiui Deus
iiationis quaiitiiin ul temporis circiimstan- alio modo genus humantim glorificare et
tiam, potest concedi absque calumiiia, qiiod salvare, qtiam per Filii incarnationem : pro-
cadit siib merilo pr.-eccdentis Kcclesia» : saiicli ptcr iioc non scqtiitur, quod si sancti palres
eniiii p.ilies nagrantissimisdesideriis ineriic- merueruntsui glorificationera, q;;od incrue-
riip.t incarnalionis accelerationem , in quo- rint Chrisli incarnationem. Posset tamen
niin pcrsoiia dicit isaias' : Vtinani dirum- concedi, qiiod quaiiliim ad efficaciam liin!-

percs ccelos, ct dcscendcres, etc. Et sic patet, rationis polueruiit sancti patres niereri lio-

quod iiicdinationis beneficium quanlum ad neflcium incarnalionis; non tamen simpli-

esscQtiam non cadit sub merito; quaiiliim citer, sicut [irius ostensuin est.

vcro ad temporis circumstantiam cadit sub 3. Ad illud quod olijiritur, quod qui me-
quantum veio
incrito .sanctoruiu palruiii; retur quod majus, meretur et quod miniis,
ad efficaciam mediani, quodam modo cadit dicendum quod praedicta propositio instan-
sub merilo, quodam inodo non. Et qiioniam tiam habet in gloiia et gratia ;
quia gloria
ratioues inductie ad primam partein cur- cadit sub merito, gratia vero non : sic et iii-

ruut, quanlum ad ilhul quod est, sive quan- staiitiam potest habere in proposito. Pos.set

tum ad excellentiam sui in se, ostendunt ctiam responderi per interemptionem as-
ipsum non cadere siib merito praicedeiitis sumptionis : cum enim a.ssumit quod major
Ecclcsiae, ideo sunt concedendae. est glorificatio, quam incarnatio, dicendum
1. Ad illud quod primo objicitur in con- quod falsum est, nisi gloriflcatio intelligatur

trarium de Glossa Psidmi : Propter miseriam cum prtesuppositione incarnationis, vel iiisi

inopum, et gemitum pauperum; dicendum intelligatur respeclu alicujus pcrsonae spe-

quod illa intelligitur de beneflcio incarna- cialis, utpote respectu Petri vel Pauli : me-
tionis quantum ad efficaciam nostrae libera- lius enim est Petro videro Deum in gloria,

tioiiis a poena, sicut patet ex ipsa Glossa; vel quam humanam naturara a Yerbo esse as-
quantum ad accelerationem temporis, sicut sumptam : simpliciter tamen loquendo me-
colligitur ex ipsa littera. Si tu objicias quod lius est Filium Dei incarnari, quam Petrum
Deus non citius incarnatus est, quam dispo- gloriflcari, quia Filii Dei incarnatio valet
suerat ab aeterao propter merita patrum, toti generi humano, Petri glorificatio autera
dicendum quod propter merita patrum Deus sibi soli. Et ideo non sequitur quod si ali-

prjeviderat se acceleraturum : et sic fecit quis potest sibi mereri suam glorificationem,

sicut praeviderat. quod mereatur Cliristi conceptionem.

2. Ad illud quod opponitur, quod qui me- i. Ad illud quod opponitur, quod qui pe-

relur principale, meretur et accessorium, di- tit perseverauter, pie et ad salutem, mere-

cendurn quod iiltid habet inslantiam quando tur ; dicendum quod verum est, si petat pro
illud accessorium iion solummodo praeparat se : sednuUus petiit quod Filius Dei assu-
ad prajmium, sed etiam praeparat ad meri- meret se, et ideo nuUus hoc meruit petendo :

tum. Et quoniam ipsius incarnatio praebebat tamen aUis, merebantur vitam seternam sibi
sanctis patribus viam merendi per fidem ip- et non infructuose orabant. Posset etiam
ideo
sius, hinc est quod illa propositio non habet dici quod adhuc habet iUud instantiam,
veritatem in proposito. Potest etiam alio quando quis quaereret a Deo excellenliam
modo praedictae locutioni instari. Non enim gloria; Petri qui esset parvae charitatis, non
:

habet veritatem, quando illud accessorium hoc meretur, quia hoc, quod petit, merita
non uecessario adhseret principali : et talis sua excedit : per hunc modum in proposito
' hai., Lxiv, I. potest instantia inferri.
 »

lOS SENTENTIARUM LIB. III.

tur quod beata Virgo ex illa gratia meruit

conceptionem Filii Dei, cum ea bene usa
QU^ESTIO II. fuerit. Si non, aut ergo caruit illagratia suf-
ficienter praeparante ,
quia eam non potuit
An Maria meruerit Christum concipere, vel con
recipere, autquia eam noluit Deus, vel non
ceptio illa fiierit ex munere gratice '.

poluit dare : sed non quia non potuit Deus,

Fundam. utruoi meru<.'rit beata virgo Maria Chris- vel noluit dare, cum sit omnipotens, et vel-

tum concipere, au fuerit conceptio illa soluni let sine dubio sibi idoneum habitaculum
ex raunere gratiae divinae; et quod beata praeparare. Si autem quia Virgo non potuit

Yirgo meruerit Christum concipere osten- , recipere , ergo multo minus potuit Filium
ditur per illud quod dicitur- Beata, quce : Dei concipere , ad cujus conceptionem gra-
credidisti, quoniam perficientur in te, quas tia ilia praeparabat. Quod si omnia ista sunt
dicta smt tibi a Domino. Sed annuntiata inconvenientia, rehnquitur primum, videh-
erat conceptio a Domino ergo ideo conce- : cet quod beata Virgo meruit conceptionem
pit, quia credidit sed constat quod fides,
: per gratiam sibi dalam.
sive credulitas, non fuit causa efficiens con- Sed contra : 1 . Augustinus in Enchiridio ', ^a ,pp

ceptionis : ergo fuit causa meritoria. et habetur in liltera : « Modus quo natus ,

Item in collecta, quse dicitur communiter est Christus de Maria sicut fihus, et de Spi-
ab Ecclesia ' : Omnipotens sempiterne Deus, rilu sancto non sicut filius , insinuat no-

qui gloriosce Virginis Mariie corpus et ani- bis gratiam Dei ,

qua homo , nullis praece-

mam, ut dignum Filii tui habitactdum effici dentibus meritis, in ipso exordio naturae
viereretur, Spiritu sancto cooperante, etc. suae,quo coepit esse, Verbo Dei copularetur.
Ex hoc colligitur quod beata Maria meruit, Ergo videtur quod nuUa merita praecesse-
et quod digna fuit : ergo meruit merito digni runt conceptionem Christi , vel incarnatio-

concipere. nera.
Item Bernardus, de Consideratione ad Eu- 2. Item majus est meritum totius Eccle-
genium, tangens illud ' : Simile est regnum siae, quam singularis personae : ergo si in-

cmlorum, etc.,dicit quod raulier fuitsapien- carnatio non cadit sub merito lolius Eccle-
tia quae fmmento fidei beatae Virginis in- siae, ergo nec sub merito virginis Mariae.
,

carnatione tria sata miscuit, novura , anti- 3. Item, quod cadit sub merito, non tenet
quum , aeternum : novum in animae crea- plene rationem gratuiti; nam • si gratia est

tione de nihilo; antiquum in assumptione ex meritis ,

jam non est gratia , sicut dicit

corporis denatura Adae; aeternuminunione Apostolus ad Romanos: sed Filii Dei incar-

divinilatis ergo fides beatae Yirginis aliquo

: natio ad maximam pertinuitgratiam, secun-
"
modo cooperata est in ista commixtione : dum quod dicit Augustinus : ergo videtur

sed non quantum ad principiuni solum ef- quod ejusconceptionem non meruerit beata
fectivum : ergo per modum merili. virgo Maria.
Item beata Virgo aut habuit gratiara suf- Item hoc est inaestimabilis dignationis,
4.

ficientem praeparantem ipsam ad conceptio- quod Filius Dei aeterni efficiatur filius unius
ncm Filii Dei , aut non : si sic , sed gratia pauperis mulieris : ergo non fuit ex aequi-
sufficienter praeparans facit mereri illud, ad tate, vel justitiaretributionis : ergo nec ex

quod praeparat merito condigni : ergo vide- merito Virginis.

«
Cf. Stephanus Brulef., III Sent., dist. iv q. ili ; .

12.— • Rom.,
Marsilius liigii.Mi., III Sent., q. v,arU 2; Gab. Uiel,
III Sent., dist. iv , q. l, dub. IH.
« Luc, 1 , Ij. — — xi^ 6. — ' Aug. de Trinil., lib. XIII, c. xix, n. 24 ; m
'In oralionp posl XnUphomm^^nlveRcgina. — ^Matlh., Jonn., tract. xix, n. 13, quoad sensuin.
 :,, ,

niST. IV. ART. II. QUjEST. III.

IQ3
quamvis eamdem concepf ionem Verbi divini

CONCLUSIO. numquam meruerit mtTito condigni, ne

taiitum !)enellcium incarnalionis Filii Dei
Maria merito condigni non potuit tncreri concipere
perderet rationem graliae benignilatisetmi-
Chrislttm , licet merito conyrui , ct ex dignitate
sericordia*. Ex liis patere possunt rationes
meruerit.
et aucloritales, quae ad utramque partem
Mcriii Resp. ad arg. Dicendum iiuod est loqui de adducuntiir. Nam rationes qux ad priimiin
di^imciio
™<-'' ''*5 secunduin triplicem graduni et diffe- partem adduruntur , currunt de merito se-
reiitiani. Est eiiim merilum congrui, in qiio ciindum primam vel secundam acceptio-
peccatur dicitiir gratiamsibi mereri, cuni ad uem; qua ad secundam partem
rationes
graliam se disponit ; et est meritum digni adducuntur, currunt de merito tertio modo
quo scilicet virjustus orat pro alio, et me- accepto.
retur exaudiri; et est meritumcondigni,quo 1. Ad illud tamen verbum quod adducitur
quis ex tanta charitate meretur tantam glo- in litiera, dicendum quod non privantur
riam. Dico ergo quod beata Yirgo Maria simpliciter merifa, sed prcecedentia merita,
concipere Filium Dei ante annuntiationem et hoc non in quocumque, sed in natura as-

meruerit merito congrui ,

quoniam praj ni- sumpta, quia non habuit meritaad unionem
mia sua puritate , humilitate et benignitate prjBcedentia : quia simul concepta, et as-
idonea erat ut efflceretur Dei mater. l'ost sumpta fuit, et formata, sicut ostensum fuit
aiinuntiationem vero postquam consensit, supra.
et Spiritus sanctus in copiositate gratiae 2. Ad illud quod objicitur, quod majus est
in eam descendit , non solum habuit con- meritum totius Ecclesiae, quamvirginis Ma-
gruitatem, sed et dignitalem et ex tiinc ria;, dici potest quod
ratio ilia non cogit,

meruit non solum merito congruitatis quia majus meritum Palrum quamest ,

sed dignitatis obumbrari , et impraegnari Virginis extensive; nec tamen oporfet quod
virtute Altissimi. Sed merito condigni intensive ,
quia beata Yirgo postquam , an-
non potuit mereri concipere Filium Dei nuntiatione audita ab Angelo, sanclificafa
pio eo quod hoc excedit omne meritum, fuit a Spiiitu sancto , tanto munere gratiae
et etiam quia erat ipsius meriti gloriosae est impleta, ut aliquid digne posset mereri
Yirginis fundamentum. Sive enim dicamus quod non possent omnes £dii Sancti , si essent
Deum flerihominem sive dicamus mulie- , congregati simul.
rem fieri matrem Dei utrumque est supra , 3 et 4. non oportet respondere
Ad alia

statum, qui debetur creatnrae : et ideo tam quoniam procedunt secundum tertiam viam,
hoc, quam illud, fuit benignilatis et gratiae. siciit apparet. Nam dignitas nihil aufert li-

Et propterea , sicut dixi quod gratiam pri- beiahtatis gratiae, nec benignitatis miseri-

mam potest mereri justus peccatori me- cordiae : imo simul cum illis manet , sicut

rito dignitatis, non tantum merito con- intuenti apparet.

grui , licet justus non possit ipsam pri-

mam gratiam mereri peccatori merito con-
QU^STIO III.
digni, ne gratia perdat rationem gratiae; sic
potest concedi quod beata Yirgo non tantum
An gratia in conceptione teneat rationem proprie-
tatis naturalis, vel gratuitce '.
merito congrui, sed merito dignitatismeruit
conceptionem Filii Dei ,
quia per copiosam Tertio quaeritur de gratia illa, quae fuitin Adopp.
gratiam Spiritus sancti ad conceptionem il- conceptione in comparatione ad dignitatem
lam non solum congrua , sed et digna fuit
IV, q. III, ;^rt. 2 ; .EsidJus Rom., III Sent., dist. lll,
>C/". S. TUom., p. 111, q. II, arU 12; et III Sent., dist. p. III, q. II ; Richardus, III Senl., dist. iv, art. 3, q. u.
 ,:

104 SENTENTIARUM LIB lil.

naturae assimiptae et est quaestio, ; utram illa vatuT ad gloriam, quantumcumque excellat,
gratia teneat rationem proprietatis natura- nisi mediante gratia, quae excedit terminum
lis, vel gratuitae quod teneat rationem
: et naturae ; et quanto magis excedit, tanto ma-
proprietatis naturalis, videtur primo per gis tenet rationem gratiae: si ergo quod
auctoritatem Augustini qua? ponitur in lit- coUatum est Christo multo magis excedit
tera: a In naturae liumanae susceptione fie- terminos naturae, quam quod coliatum est
hat quodam modo in homine gralia natu- aliis hominibus, videtur quod gratia ejus
ralis , ut nullum posset admittere pecca- plus habuit de ratione gratuiti , et minus de
tum. B ratione naturalis, quam gratia collata ejus
Item ratione ^idetur. Quod inest rei asua membris.
prima origine, inest ei naturaliter : sed ani-
ma Christi ab instanti conceptionis habuit
CONCLUSIO.
gratiam, nec potest, nec potuit ab ea separari
gratia illa : ergo videtur quod illa gratia na- Gratia illa, qwB fuit in eonceptione , quodam modo
turaliter fuerit innata. fuithomini Christo naturalis, quodam modo non,
quiaex parte naturcB assumptx erat gratuita ex
Item, quod inest rei a principio intrinseco, ,

parte vero divinitatis, connaluralis.

inest ei naturaliter : sed gratia Christi or-
tum habebat a persona Verbi , quae non est Resp. ad arg. Dicendum quod gratia unio-
alia a persona Christi : ergo inerat ei a suo nis, sicut in praecedentibus ' fuit tactum,
principio intrinseco : et si hoc , tunc inerat tripliciter potest dici : uno modo dicitur gra-
per modura proprietatis naturaUs magis , tia unionis disponens de congruo ad unio-
quam gratuitae. nem ; alio modo dicitur gratia unionis ipsa
Item proprietas, per quam res ordinatur imio gratis tacta ; tertio modo dicitur gratia
ad actum naturalem, est natm-alis : sed per unionisipsa gratia faciens unionem. Et quo-
gratiam ille homo erat filius Dei naturalis cumque horum modorum dicatur gratia
et est : ergo videtur quod gratia sibi collata unionis, verum est quod tenet rationem
fuerit ei ad modum proprietatis naturalis. gratuiti verum est etiam quod aliquo
:
,

Funda(s Sed contra ; Gratia et natura divid'^ntur modo habet proprietatem rei naturaUs. Et
ex opposito : sed quandocumque duo aliqua hoc insinuat ipsa littera Augustini, cum di-

opponuntur, unum non denominat alterum cit quod quodam modo fieret illi homini gra-
ergo, si naturale dicitur a natura, videtur tia naturalis : non dicit : simpliciter fieret,
quod nuUa gratia sit naturalis : aut si est sed : « quodam modo. » Si enim dicatur
naturalis, non est gratia. gratia unionis, id est, gratia disponens ad
Item plus distat naturale a gratuito , in unionem, quodam modo est naturalis, quo-
quantum hujusmodi, quam meritorium sed : dam modo non. Nam proprietas naturalis
perfecta gratia Christi non potuit esse ei comparatur ad aliquid sicut ad subjectum,
meritis : ergo multo forlius videtur quod et sicut ad causam. Secundum comparatio-
non fuerit naturahs. nem quam habet ad subjectum, naturaliter
Item in naturahbus nec laudamur, nec dicitur inesse, quod inest a primordio ipsius
vituperamur : sed Christus laudabilis erat rei, et inseparabiliter, et ab ea non recedit.

per gratiam, quam habebat : ergo non vide- Secundum comparationem quam liabet ad
tur quod gralia illa fuerit ei natnralis. causam, dicitur natm"aliter ine.sse proprie-
Item excellentior est unio humanae naturae tas, quae causatur a principiis subjecti , et

ad divinam in unitatem personae, quam per per quam ipsum subjectiim efficit operalio-
conformitatem gloriae : sed natura non ele- nem naturalem. Primo modo dicitur gratia
' I)ist. II, arL 3, q. n. Christi fuisse naturalis, per quam ad unio-
 : :

DIST. IV. ART. III. m

neiii (lispoiiebatiir, quia Kf^t'""! halmil a llla laiiicii ralio tiiia oslciiditiir
,
qiind gralia
priinorilii> sii.r iiiilivitati.s, et graliain pt'r- ilia esl natiiralis, ipiia oriiiiiiit ad actum na-
dere non potiiit. Secundo vero moiio non tiiralem, non vaiet, quia assnmptio e.st falsa
fuit naturalis, sed potius ordinaliatiir ad quoiiiain etsi per gratiam iliam dis[ioiialur
operalionein supra naluram : non haliebat utsitlilius naturaiis, iion tanieii propter hoc
etiam ortnm a prlncipiis natuiiE, sed potiiis ordinatur ad operationein natiiralein : hoc
a divina volunlate. Et propterea secundum enim non dicitur propter hoc , qiiod illi na-
istummoduin accipiendi verhnm (a), dicitur luije assumptcT conveniat a Patre per gra-
(jnod gratiaqiKxiani modofuit Christo natii- tiam illam aeternaliler et natiiralitcr gene-
ralis, quodam modo non. Et ista possunt rari; sed hoc est quia per graliam iilam
accipi ex his, quae dicuntur in tcxtu. Siini- dis[ionitur ad unionem, qiise facit idiomatuin
liter, si gralia unionis dicatur ipsa unio communiealionem, et unio iila supra natu-
quodam modo fuit naturalis,
gratis facta, ram est. Et ideo non est mirum, si gratia,
quodam modo non naturalis, inquani, fuit: qua; ad iiiam unionem reddit naturam con-
propter inseparahilitatem, quia natura hu- gruam, est supra natnram. Siniiliter aiia
inana sic fuit unita divinie a sna priuia for- ratio, quai dicit quoii gratia illa a principio

matione, quod ab ipsa separari non potuit intrinseco est, non cogit: quoniam aliter
quodam modo non fuit natuialis, sed gni- accipitur intrinsecum in pro[)Osito, et aliter
tuita, in hoc scilicet quod terniinos uaturai cum dicilur quod naturale est quod esl a
excedit, et ex mera Dei voluntate processit. principio iiitrinseco. Nam intrinsecum, prout
Similiter, si terlio modo dicatur gratia ipsa cadit in notificationem proprietatis natu-
virtus gratis faciens unionem, sicut ipse ralis, dicitur esse iiiud, quod est de consti-
Spir.tus sanctus, sic (juodam modo fuit illi tutione naturse : non sic autem persona
homini natuialis, quodam modo non : natu- Verbi est ilii intrinseca. Alise vero duae ra-
ralis fuit per eommunicatioiiem idiomatum tiones sunt concedendae, quia noii probant
ratione peisonae Verbi, cui Spiritus sanctus quod gratia illa simpliciter fuerit naturalis,
connaturahs est. Non enim habuit Filius sed quod quodam modo conformitatem ha-
Spiritum sanctum pcr influentiam , sed po- buit ad proprietatem naturalem. Et hoc
tius quia habet in se a Patre vim spiralivam. quidem veritatem habet, sicut jain osten-
Et propterea dicitur in Joanne, quod '
non sum est.

est ei datus spritusadmensuram. Fer com-

parationem autem ad naturam assumptam
gratia ilia non erat illi liomini connaturalis, ARTICULUS in.
quia Spiritus sanclus non erat in eo per prin-
cipia naturae creatae , sed per gratiam inha- Consequenter quaeritur de conceptione
bitantem. Et sic patet quod omni modo in- Christi in comparatione ad Virginem conci-
telligendi, gratia illa quodam modo fuit illi pientem ; et circa hoc quajruntur tria : primo
homini connaturalis, quodam modo non. quaeritur utrum in illa conceptione aliqiiid

Et secundum hoc currunt rationes ad Virgo Maria fuerit Spiritui sancto in aliquo

utramque partem, qua; secuiidum diversas cooperata; secundo quseritur utrum operatio
vias venun concludunt. Verum est enim illa, vel cooperatio, fuerit naturalis, vel mi-
quod gratia illa sicut dicit Augustinus,
, raculosa ; tertio quaeritur utrum ex illa coo-
quodam inodo natundis fuit iili homini non : peralione sit virgo .Maria Uei genitrix appel-
tamen simpliciter , sicut ralioues ostenduiit. landa. Circa primum sic quaeritur.

(a) Cat, eiiil. Teruuj. • Joan-, 111, 34.

 ::,

IM SENTENTIARUM LIB. III.

Item reritas debet respondere figurae : sed

QUiESTIO I. virgo Maria figurata est per virgam Aaron
et virga Aaron fronduit, et floruit, et fruc-
An Maria in conceptione fuerit aliquid Spiritm
tum fecit, sicut habetur in Numeris^: de
sancto cooperata '.

flore autem pervenitur ad fructum mediante

Fundam. UtTum in iUa couceptione aliquid virgo virtute activa reperta in planta quae floruit
Maria fuerit Spiiitui sancto cooperata in fuit etiam in virga virtiis acliva ad fructifl-

aliquo, mediante aliqua potentia; etquod sic, candum : ergo videtur multo fortius quod
videturprimo auctoritate Damasconi, quam in Virgine Maria.
ponit Magister in liltera ; « Prseveuit Spiri- Se contra 1 ' : Misit Deus filium swtm Adopp.
tus saactus in ipsara, secuuduin verhum factwn ex muliere * .• Qui factus est ei ex se-

quod dixerat Angelus ei, purgans eam, et mine Uaind : snper quem locum dicit Giossa
potentiani deitatis Verbi receptivam prajpa- M Apostolus dicit factum , sed non natum.
rans simul et generativam. » Ergo si non Aliud est enim ex seniine admixto sangui-
solum habuit potentiam receptivam , sed nis coagulo generare, aliud non commix-
etiam generalivam, non solum se habuit tinne, sed virtute procreare. Possunt enim
virgo Maria per modum recipientis , sed et homines filios generare, sed non facere. »

per modum agentis et cooperantis. Ergo videlur quod virgo Maria solum se ha-
Item vera mater cooperatur in filii gene- buii ut materiale principium, ex quo corpus
ralione : sed beata Maria vere fuit mater Christi dicitur factum.
Christi : ergo vere fuit cooperata in ejus Item Daraasceims* : « Copulavit sibi de
conceptione virtuti Spiritus sancti. purissimis et sanctissimis Virginis sangui-
Item hoc conceditur, et cantatur ab Eccle- nibus, non seminans, sed per Spiritum
sia tanquam verus et catholicus sermo : Ge- sanctum creans. » Si ergo crealio est actio

nuit puerpera regem : sed generare agere solius Dei, in qua non cooperatur creatura,
est, et actio virlutis generativa; : ergo vide- videtur quod in nuUo fuerit Virgo coopera-
tur quod in illa conceptione generativa vis trix.

Virginis cooperata fuit divinae virtuti. 3. Item Christus eodem modo fuit in pa-

Item aut Yirgo Maria cooperata fuit , aut rentibus, quo fuit in Virgine : sed in paren-
non : si sic, habeo propositum ; si non, ergo tibus fuit secundum corpulentam substan-
habuit se solummodo sicut materia : ergo tiam tantum : ergo nec in Virgine fuit nisi

sicut nuUa est affinitas hominis ad Umum secundum corpulentam substantiam. Si ergo
unde formatus est, sic nec Mariae ad Chris- generatio dicit vim activam et cooperativam
tum : sed hoc est falsum : ergo, etc. ad formani producendam, videtur quod
Item vir praebuit mulieri materiale prin- virgo Maria in nullo fuerit Spiritui sancto
cipium, quando de ejus costa formata est cooperata.
Eva : sed propter hoc ipsius mulieris non i. Ilem agens potentiae finifae non potest

dicitur esse pater aut raater, quia coopera- continuari, nec cooperari in agendo cum
tus non fuit in ejus forraatione : sed beata agente potentiae inflnitae in ea operalione
Virgo habitudinem raatris habet ad Chris- in qua operatur virtus illa per modum infl-

tum : ergo non solum praeparavit mate- niti : sed conceptio Christi fuit in instanli,
riam sed cooperala
, fuit ad inducendam for- sicut ostensuiu fuit supra. Producere aiilem
mam. rem in instanti ,
quae nata est produci suc-
>
Cf. S. Thomas, p. Ilt, q. xxxii, art. 4 cl III Sent.,
(\\il. IV, q. II, art. ) Scolus, II Sent.,
;

dist. iv, q. i; III Sent., disU iv, q. I.— « ATi/m., xvii, S. — > GnU,
nictiard., III
;

Sent., dist. iv, art. 2, q. li; Thomas IV, 4. — ' Hom,, I, 3. — 5 Dauiasc, de Fifle Orthod.,

Argent., III Senl,, dist. iv , q. l, art, 2; Guil. Voril,, lib. III, c. n.

 ', ,

DIST. IV. ART. 111. ou^:sT. I. lot

cessive, hoc est potenliip iu inflnitum exce- priationem. Et iterum di(!it Dumascenus
dcntis potoiitiani natiir.T : erpo si virgo qiiod Spirifus .sanctiis non soinin dedit Vir-
Muriu nuUani liahiiil [jntt-nliani, nisi lini- gini potentiani ivcc[)tivani, scd etiam gene-
taiii, videtur quod Spiritui sancto non potiiit rativam : ct slcul prius ostensum esl, prop-
cooperari iii conceplione illu. ter materiam soliiin non est appelianda
maler, sicut patet iii forniatione miilieris de
costa viri. Et quoniam ista positio iiiinis pa-
CONCLUSIO. rum dicit, ideo suntulii, qui superaddunt,
et diciint quod non .sohiin cnopRrata fuit
Deuta Virgo liabuit virtutem sibi divinitus datam Spiritui sancto ministraMdo prin<ipiuni ina-
pcr quam admiiiislraret coticeptui, et efficientiam
teriale, sed etiam in uitimae formae induc-
ad prolis produdionem.
tione. Nam in tota operatioiie cooperari non
i\esp. ad arg. Diceudum quod ai)sque du- potuit, qiioniain forniatio corporis instanla-
bio, cum virgo .Maria sit raaler (iliristi , et nea, prout formatio comprehendit totam
vere ipsum concepisse dicatur, vere coope- Iransmutalionem , fieri non potest, nisi a

rata fiiit Spiritui sancto in filii sni concep- virtute iiifmita. In ultimre autem formse in-

tione. Et lioc coiniuuniter et generaliter te- ductione cooperari potuit, pro eo quod ul-
Opin. I. iient doctores Theologiie. De modo autem lima forma in instanti potest induci a na-
cooperandl diversi sentiunt diversa. Ouidani tura, vel a virtute creata : et ideo in hoc in
enim dicere voluerunt ,
quod virgo Maria quo cooperata fuit Spirilui sancto potentia
solum cooperata fuit ministrando princi- Virginis generativa, pro tanto dicitur ma-
Opin.j. pium materiale; alii vero quod cooperata ter ,
quia operata fuit conceplionem , et

fuit in ultimae formae inductione, et In nia- quantum ad initiuin, et quantuin ad con-

teria; praeparatione ,
qiiamvis uon in tota summationem. Sed hajc positio niinis dicit :
^^^^^^,
Opin.
upin. 3 operatione; alii vero tenent medium inter primuiu, quia ejusdem est factum esse, s-

utrumque. Primi qui dicunt quod cooperata ciijus est fieri : quod si conceptionem effi-

fuit solum in malerialis principii ministra- cere non est virtutis creatae , sed increafae
tione, moventur liac ratione : quia, sicut di- similiter nec ipsum conceptum e.sse. Rursus,
cit Philosophus' , mater in generatione pro- inducens ultimam formam nobilius est,

lis se habet sicut principium materiale, et quam praeparans : non ergo videtur decens
semen viri sicut effectivum et operativum. qiiod Spiritus sanctus praeparet per se, et
Unde comparatur semen viri ad semen mu- ullimam formam inducat cum Virgine. Dif-

lieris, sicut artifes ad materiam : mulier ficile est nihilominus assignare, quae sit illa

vero non facit nisi iuateriam minislrare, et fornia ultima , in cujiis inductione coopera-

ulterius fovere : et hoc totum fecit virgo tur Virginis potenlia generativa. llla enim
Maria. Et ideo vere mater est appellanda nou potest esse anima, quoniam a sola crea-

quia nihil ei defuit ,

quod spectet ad veram tione habet originem ; non organizatio cor-

matrem in generatione prolis. Spiritus au- porea, ut videtur, quia illa noii inducitur

improb. lem sanctus quod defuit ex parte viri , sup- subif , sed per succe.ssionem a natura : in-
Opin. I.
pievit. Sed hcec positio nimis parum dicit : ducitur enim per motum, nou por mutalio-
primum quia mater in generatione non nem. Motus enim est transmutatio succes-
solura habet potentiam passivam, sed et ac- siva, non mutatio instantanea, ut dicit Phi-
. . Opinio
tivara unde quandoque proles assimilatur
: losophus ^ Et quoniam prima opinio parum propria.

magis matri, quam patri. Unde quod dicunt dicit, et secunda multum excedit , suis obli-

philosophi, intelligendum est per appro-

i:i Sent., q. ll, orl. 1. —
' Arist., de Gener. onimaL,

' S. Thomas, Summ, theolog., lll, q. ixui, art., * ; c. XIX. —

' Ifi., Phijsic, lib. V, cont. 7 et lei. 48.
 :,

106 SENTENTIARUM. LIB. 111.

quitatibus dirigunt nos in veritatis viam. Et Virginem aliquo modo cooperatam fuisse>

propterea nielius sentire videntur qui di- sunt concedendae.

ciint medium, videlicet quod beata Yirgo 1 . Ad illud vero quod objicitur de Glossa,
habuit virtutem sibi divinitus datam, per jam patet responsio. Haec enim non excludit
quam administraret materiam illi conceptui veram potentiam generativani a Virgine,
materiam , inquam quae non solum babuit
,
sed ponit ibi aliquam vim esse supra natu-

rationem materiae, sive potentiae passivaj, ram seu supra vim

, naturae. Unde removet
sed etiam sufficienliam et virtutem ad prolis viri seminis conimLstionem ; et ideo sic di-

productionem. llla tamen virtus per se non quod nihilomiuusdicitur natus.

citur factus,
si Deus uni virgae aridae daret
Et est simile, Exem
poterat prodire ad perfectum actum, nisi per
pluni.

successionem in tempore : sed quoniam non vim germinandi, quam habet una viridis, et
decebat carnem Christi formari successive, pra?ter hoc faceret ipsam in instanti fructift-

sicut in praecedentibus ostensum est, ideo care, virga illa diceretur fructum fecisse et

Spiritus sanctus sua infinita virtute per- atlulisse : et nihilominus fructus ille dice-

duxit illam materiam ad actum comple- retur esse factus ex illa virga, ita quod
tum : et per hoc iu uallo Virgini derogatur, simul diceretur factus et ortus : sic et in pro-
si Deus sua virtule acceleravit, quod in ahis posito est inteUigendum, talis enim praeces-

muJieribus successive perducit ad esse. Non sit Ogura hujus conceptionis in virga Aaron.
enini fuit minor potentia in Virgine quani ,
-2. Ad illud quod opponitur de Damasceno,
iu alia muliere imo multo major quia
;
,
quod carnem illam fecit creans , non semi-
potentiam naturalem et supernaturalem ha- nans, dicendum quod, sicut per actum crea-
buit, qua subministrare poterat materiam, tionis non intendit dicere quod caro illa facta
et ipsa sola adeo, sicut mulier viro com- fuerit ex nihilo , sed quod ad perfectionem
mixta : unde tota substantia Christi fuit de deductaest per virlulem infinitam; sicetiam
matre sua. Et ideo si velimus sentire recte per hoc, qiiod dicit non seminans, non privat
et loqui , veriori modo fuit Virgo mater potentiam aclivam a Virgine, sed removet
Christi, quam sit aliqua niater fiiii sui. Unde consuetum modum operandi naturae, qui
et per iilam virtutem ipsum in ventre per est per seminis commbctionem maris et fe-
novem menses confovit. Et sic patet quod minae. Utrum autem Virgo excitata a Spiritu
virgo Maria aliquo modo fuit in conceptione sancto seminaverit hoc est ad locum ma- , ,

Filii cooperata, videlicet subministrando tricis semen emiserit, quamvis aliqui dixe-

sufflcientem materiam virtuti activae, quae rint, non est tamen verbum illud frequenter

tamen supra suum posse accelerata fuit et , in ore versandum, tum quia turpitudiuem
ad complementum perducta per virtutem habet aunexam , et homo habere debet
infinitam. Et in hoc consonat sacra Scrip- munda labia in tali materia, tum etiam quia
tura, quae modo dicit Christum natum de certitudinem non habet ex se, nec verbis
Virgine, modo dicit factum. Consonat etiam Sanctorum videtur multum consonare. Unde
verbum Damasceni, qui dicit quoJ virtutem stultum est in talibus velle ita curiose sin-
habuit Verbi susceptivam et generativam : gula pertractare. Hoc tamen sufficiat dixisse,
generativam, quia potuit seminarium cor- videlicet quod Virgo ministravit maleriam
pori Christi ministrare per virtiitem sibi col- aptam generationi Filii Dei secundum car-
latam divino munere ; susceptivam vero nem.
quia solum Dei Verbum potuit carnem as- 3. Ad illud quod opponitur, quoJ non fuit

sumptam in instanti formare ,

quod quidem in ea secundum rationem seminalem, dicen-
Verbum susceptum est a Virgine. Rationes duni quoJ verum est, si ratio seminaUs di-
ergo ostendentes in Filii Dei conceptione catur illa, secundum quam natura consuevit
 ,

DIST. IV. ART. III. OU^ST. II. 100

optTari : sic niiini acripil Aiipiisruiiis ilii : ox rativa? actuin uon abstiilit, sed perfccit. Kl
hoc (aiiK'11 11011 fxcliulilur qiiin ali(iua po- si hoc verum est, tiinc Virgo iiaturaliler fuit
tentia praeler morera solitum divinitus Vir- cooperata.
yini sit coliata. Prajterea ratione adhuc po- 3. item, si aliquis operatur .secundiim po-
tenlia^ islins activae non debet ilioi fuisse ibi tentiam divinitiis sibi collatam, operatio illa

seeuniluni ratiouem scniinalem, proeo quod naturalis dicitur, noii miraculosa, pro eo
ad actum perrectum perducta fuit per virlu- quod licet virtutes naturales omnes coilatie

tem siipra naturam : et rcspectu lalis modi sint ei thviiiitns, taiiien operatio egrediens a
operandi fuit ibi solum potenlia obcdieiiliae. potentia intrinseca naturalisest, et exercetur
Eicm- Et est simile, si Deus per coinmixtionem naturaliter, uisi egrediatur voluntarie : sed
plora
maris et feminre in instanti perduceret fo?- potentia generativa collata fuit ei , nec coo-
dum ad complementum organizationis per- perabatur ipsi virtuti agenti voluntarie :

fectae, talis formatio nou dicereliir esse facla ergo videtur quod cooperarelur potentiae
secuiiduni rationem seminalein, quamvis naturali, et naturaliter agenti.
esset ii)i vis activa respectn talis organiza- A. Item inajor est inhabilitas in mortuo
tionis educendae in esse per lemporis suc- ad opera, qii;e sunt liominis viventis, quam
cessionem : sic et in proposito intelligendum in Virgine respectu mulieris prajgnantis.
est. Sed si Deus de mortuo faciat vivum, opera-
4. Ad ultimam rationem dicendum, quod tiones subsequentessuntsibi naturales, sicut
ratio illa non cogit quod virgo Maria non in Lazaro, qui natuialiter comedebat, et
fuerit cooperata Spiritui sancto in Filii sui alia faciebat : ergo pari ratione , imo multo
conceptione aliquo modo; sed sohim quod fortiori videtur quod Ula operatio Virginis
non fuerit cooperata in perducendo iilam naluralis fuerit, postquam coUata fuil ei po-
materiam ad esse completum : et hoc est tentia generandi.
quod primo fuit concessum : etex hoc patet Sed contra : NuUa operatio naturalis est Fuuaam.
responsio ad objecta. mirabilis, quoniam ex opposito dividuntur :

sed conceptio Fihi Dei a Virgine fuit mira-

OUJISTIO II.
bUis : ergo non videtur quod fuerit natu-
ralis.
An cooperatio beatm Virginis fuerit naturalis
Item nihil quod naturaliter fit, est novum,
vel miraculosa *.
pro eo quod omne tale praecessit in suo si-

Ad opp. Utrmn illa cooperatio beata; Virginis fue- mili : sed conceptio Christi a Virgine uovum
rit naturalis, vel miracnlosa; et quod natu- quid fuit, ut dicitur • : Novum faciet Domi-
ralis, videtur. Omnis illa operatio vel gene- niis super terram.
ratio est naturalis, ratione cujus genitus Item naturale est illud ,
quod idem est

dicitur esse filius naturalis : sed Christus est apud omnes modus concipiendi beatae
: sed
filius naturalis Virginis beatae : ergo ^adetur Virginis non solum non fuit apud omnes,
quod beata Virgo in ejus conceptu fuerit na- sed nusquam reperitur nisi in ea sola ergo :

turaliter cooperata. videtur quod operatio illa non fuerit natu-

2. Item quando vir excitat et adjuvat po- rahs, sed miraculosa.
tentiam mulieris, non privatur actu suo na- Item si aliqua virtus operatur illo ma-
turali : ergo si virtus Spiritus sancti multo nente, quod est ei iucompossibile per natu-
perfectius foecundavit, quam virtus seminis ram, ilUus operatio non est naturaiis, sed
virilis fcecundasset, ergo ipsius virtus gene- miraculosa : sed virginitas iucompossibilis

>C7. S. Thom., p. m, q. .sxxui, art. 4; et 111 Sent., llayr., III Sent., diit. iv, q. i, arU 4; Mardlius Inguen.,

dist. III, q. II, art. 2; et Quol. VI, q. x ; Franciscus de III Seni,, q. V, art. 2. — » Jerem., xxxi, 22,
 :

no SENTENTIARUM LIB. III.

est generationi prolis per naturam : ergo si foecundum. Unde concedendae sunt rationes,
virgo Maria concepit pernianens virgo, vi- quae hoc ostendunt.
detur quod illa operatio non sit allribuenda 1. Ad iliud ergo quod opponitur primo,
naturae, sed magis miraculo. quod Christus fuil filius naturalis, dicen-
dum quod operatio supra naturam ope-
rationem naturalem non excludit. Unde
CONCLUSIO. quamvis ipsum mirabiliter cx)nceperit, po-
test tamen propter naluralem operationem
Cooperatio gloriosa; Yirginis ad conceptionem non concurreiitem dici filius naluralis, ad osten-
fuit simpUciter naturalis , sed mu/fum habuit
dendam veritatem generationis.
supcrnaturalitatis.
•2. Ad illud quod objicitur, quod quando
Resp. ad arg. Dicendum quod gencrativa vir excitat potentiam in semina, non aufert
potentia in Virgine fuit excitata a S[jiritu ei potentiam naturalem, dicendum quod est
sancto, et fuit supra posse suum elevata. verum : nec Spiritus sanctus abstulit opera-
Excitata fuit ut posset praepararo materiam tionem naturalem a Virgiiie, secundumquod
conceptui, secundum quod competit sexui decebat eam habere iu conceplione tam no-
muliebri ; sed supra naturam fuit elevata, bili. In boc tamen non est simile, quia vir

dum data est ei potentia praeparandi mate- non dat novam polentiam mulieri conci-
riam , secundum quod tam nobili et fam piendi, nec elevat supra naturam, sed excitat

perfectaj conceptioni competebat. Et ideo et adjuvat ad exeundum in operationem sibi

Virgo Maria potentiam habuit supra natu- debitam : non sic est in proposito, quia ipsi

ram, et potentiam secundum naturam. Et Virgini collata fuit virtus supra naturam.

potenlia supra naturam fuit ei in sanclifica- Unde aliquid potuit Virgo beata, quod nun-
tione coUata, et utraque erat in illa concep- quam potuit aliqua femina.
tionis tempore in complemento suae opera- 3. Ad illud quod opponitur, quod quando

tionis constitula. Et ideo operatio, sive operatur per aliquam potentiam sibi dalam,
cooperatio, partim quodam modo fuit natu- naturaliter operatur, dicendum quod ali-

Eiem- ralis, et quodam modo supra naturam. Et quando datur potentia ad actum naturae
piutn.
ggj gimiie : si Deus daret mihi potentiam consonantem, aliquando datur potentia
unum intelligere, et multa simul iutellige- ad actum excedentem terminos naturae.
rem, partim quod
esset naturale in hoc, Quando datur potentia ad actum naturae
unum intelligerem partim supra naturam
;
consonantem, tunc etsi coliatio illius po-
in hoc, quod duarum illarum rerum intel- tentiae sit mirabilis, operatio tamen est

lectus non possunt simul per naturam stare naturalis, sicut si detur potentia videndi
sic et in proposito intelligendum est, quia caeco.Quando autem datur potentia ad
hoc erat naturae consonum, ut Virgo minis- actum excedentem terminos naturje tunc ,

traret humorem sufQcientem ad conceptum, non solum potentiae. collatio est mirabilis,

quantum ministrat sexus muliebris : sed sed etiam exitus ilUus potentiae in actum est

quod per se sola ministraret quantum minis- mirabilis, ut si asino detur potentia lo-

trat mulier conjuncta viro , hoc erat supra quendi, et lapidi potentia videndi. Et quo-
naturam et ideo admirabile et insolitum. niam virginem, manentem virgiuem, con-
Concedendum est ergo quod illa operatio cipere, hoc est supra terminos nalurae ; hiac
non fuerit naturalis omnino, imo aliquid est quod, quantacumque conferatur sibi po-

babuit supra naluram, quia hoc inter omnia tenlia, adhuc tamen est operatio mirabilis.

mirabilia fuit mirabile praecipuum, virgina- Unde duplex fuit hoc miraculum, videlicet
lem scilicet uterum esse simul integrum et in potentiae collatione, et in ipsa operatione.
 ,:,

DISTINCT. IV. AIIT. 111. QUjEST. III. III

In fcenundntione aulcni mnlierum slori- Sed coiitra : I. Dainascenus iu libro III • : aj.p,.

liuni, sicul S;ua3 vl Klisalielh , .xoliun riiit « ('hrislotocon, id est, (Ihristi gcnilricein non
miraculum in restilutione potenlian, in hoc dicimns Virginem. » Krgo si Christu.-? Deus

quod est iln storiiis foioiindala : si>il non fiiit esl, videtiir qiiod non debemus eain dicere
ibi miraciiliun in cxi'culione, quia noii siuuil Dei genitricein.
mansit slerilitas et foecunditns : imo foecun- 2. Item secundum hoc virgo Maria e.st

ditas abslulit sterilitatem : lioc aiilcm fuil maler, secundum quod est consiibstantialis

singularilcr ailniirabile ,
quod fu'ciuiditas proli : scd non est consubstantialis proii se-

viigiiiis Marise non abslulil virginitalem : cunilum divinam naturam, sed secundum
sed nec virginitas exclusit fawunditalem. humanam : ergo cum Deus nominet Chris-
i. Ad illud quod opponilur iiltimo, jam tum secunduni divinam nalurain, non vi-
patet respoiisio de inortuo vivificalo. Licet detur quod sit Dei geuilrix a[)pellanda , sed
eniin mortiium vivificari sit supra naturam, Christi genitrix.
tamcn ex quo vivificatus est, operatiouein 3. Item propter assumptionem humanse
uaturcB exercere noii est adniirabile, quia naturie a Filio Deus Pater non dicitur esse
hoc in uullo repugnat natura? : noii sic au- hominis genitor : ergo nec e converso Dei
tem est in Yirgine concipienle. genitrix dicenda est virgo Maria.
t. Ilem juxla hoc quaeritur, quare magis
Damascenus vult quod dicatur Dei genitrix,
QUiESTIO III. quam Christi genitrix. Si enim in Christo
I
intelligitur divinitas et Immanilas, imo in-
Ah beata Tirgo sit appellanda genitrix Dei '.

telligitur totaTrinitas, secundum Ambro-

Fundam. Utrum virgo Maria sit genilrix Dei appel- sium ', in nomine Chrisli, non videtur quod
landa ; et quod sic , videtur. Damascenus uUa flat veritatis, aut virgiuahs dignitatis
libro III, c. xu : a Theotocon, id est, Dei immutatio.
genitricem principaliter et vere sanctam
Mariam prsedicamus Virginem. » CONCLUSIO.
Item : « Juste et vere Theotocon, id est,
nominamus hoc enim Gloriosa Virgo non debet dici Christotocos sed
Dei genitricem :
,

Matcr Dei , et genitrix Dei vere, juste et devote,

nomen universum mysterium incarnalionis
contra impium Nestorium.
ostendit. »
Item hoc ipsum videtur ratione : quia Resp. ad arg. Dicendum quod verha Qdem
quidquid dicilur de illo homine dicitur de , christianam exprimentia dehent esse ab
Filio Dei propter communicationem idio- errore longinqua, et devotioni approximan-
matum : sed Jesus fuit filius beataj Maria; tia, maxime sermo de
illa, in quibus est
ergo Deus fuit filius beatae Mariae : ergo a virgine Maria enim * cunctas luereses
: ipsa
relativis heala Maria est mater Dei. interemit in universo mimdo, veritatem ex
Item, sic se habet Filius Dei ad Virginem seipsa concipiendo et pariendo. Ipsa etiam
Matreni , sicut se habet fllius hominis ad reconcillationem toti generi humano pro-
Deum Patrem : sed Jesus est Filius Dei Pa- meruit : et ideo erga eam debet omnis ardere
tris : ergo Deus est Mariae filius : ergo virgo Christianorum devotio : et propterea quia
Maria est recte Dei genilrix appellanda. beata Virgo illum concepit, qui non tantum
» Cf. S. ThoM., p. II!, q. xixv, art. 4; et 111 Sant.
q. I, art 7; ,loan. de Baccli., Ili Sent., dist. iv, q. i;
IV, q. II, art. 3; et IV. coniru Gent., q. xxsiv,
dist.
XLV; Scotus, Sent., dist. iv, q. i; .'Egidius Steph. Brulef., llf Sent., dist. iv, q. ult. — » Damasc,
XI.III el III
de Orthod. Fide, lib. III, c. Xll. — '.\mbro3., de Spi-
Roui.,
111
lll

Sent., dist. iv
Sent., diit. iv, p. 11, q. II; llicbardus
art. 2, q. ll; Durand., 111 Sent.,
,
situ sancto, lib. I, c. iii, n. 37. — * Antiph. tert noct.

dist IV, q. I ; Franciscus de Mayr., 111 Sent.,di3t. iv. in Ofiicio parvo.

 .

H2 SENTENTIARUM LIB. III.

dicendus est Christus propter unionem, sed ei dicendum quod mater

consubsfantialis ,

eliani Deus verus propter aeternam genera- non propter hoc, quod ipsa ge-
Dei (Ucitur
tionem, Dei genitrix debet dici , ul ex ipso nuerit eum secundum divinam naturam, sed
vocabulo honoretur, et impietatis error ex- propter idiomatum communicationeni, et
tinguatur, qui dicit Mariam concepisse pu- mysterii incarnalionis expressionem , et

rum hominem. Ad cujus erroris foraentum ipsius Virginis honorificationem. Unde

Neslorius, ut narrat Damascenus verus doc- ratio il!a non valet : « Non est mater Dei se-

tor, voluit eam Christi genitricem, et non cundum divinaiu naturam : ergo non est

Dei genlUicem appellare, quasi purura ho- mater Dei : » ibi est enim consequens , sicut

minem genuisset. Et ideo Damascenus verus si ita argueretur : o Hoc non praedicatur de
doctor, et Virginis araator, docet nos voca- illo per se : ergo non praedicatur de illo aU-
bulum hoc effugere : non quia falsum sed , quo genere praedicandi. »

quia hserelicus sub illo volebat occultare 3. Ad illud quod opponitur, quod Deus
venenum. Unde Damascenus, in Ubro ter- non dicitur genitor horainis, dicendum quod
tio ' : « Chriatotocon, id est Christi genitricem potest dici ; non tamen consueviraus ita uti

non dicimus virginem, quoniara in destruc- illo vocabulo, quia illa appeUatio non sic fa-

tionem Theotocon,id est, Dei genitricis vocis, cit ad expressionem piae fidei, sicut illa, qua
nequam et inquinatus Nestorius cum patre appeUaraus Virginera Matrem Dei.
ejus diabolo invenit. » Concedenda? sunt ergo •i. Ad illud quod opponitur quare non
rationes hoc ostendentes ,
quod beata Virgo dicitur Christotocon, dicendum quod nomen
est Dci genitrix appellanda juste , et vera- Christi magiscoramunicatur creaturis, quam
citer, et devote. nomen Dei. Unde et David dicitur Christus
1. Ad iUud ergo quod opponitur de Da- Domini, et alii reges Israel et ideo ver- :

masceno, jam patet responsio : non enim bum iUud magis erat propinquum errori.
negat eam esse Christi genitricem , eo quod Nunc autem, quia iUe error extirpatus est,

sit lalsum, sed quia haereticus sub iUo verbo communiter eam vocamus et matrem Christi,
abscondebat venenum. et matrem Dei, cum imploramus oculos mi-

2. Ad iUud quod opponitur, quod non est sericordiae suae ad nos converti.

DISTINCTIO V
DE MODE UNIENDI DrVINAM ET HUMANAM NATURAM IN CHRISTO SECUNDUM FIDEI ASSERTIONOM ,

OSTENDENS QUOD ILLA UNIO EST IN PERSO NA.

Si per- Praetereainquirioportet,cura ex praemissis constet Verbum Dei carnem et animamsimul

natura assumpsisse iu unitatem personae, quid horum potius concedendum sit,scilicet quod per-
perso
Dam ','ci
sona personam, vel natura nuluram, vel persona naturara, vel natura personara assum-
oaturam
assump. pserit; et an ila conveniat dici divinam naturam esse incarnatam, sicut Deus incarnatus

'"atu'ra''
ct Vcrbum incarnatum sane dicitur. II»cinquisitio,sivequ«i'endi ratio, juxta sacrarum
^""'- auctoritatura testiraonia partim implicita atque perplexa parlira vero explicila est et
,

'' aperta. Certum est enim, et sine ambiguitate verum, quod non nafura personam, nec
persona personara, sed persona naturam assumpsit : quod sanctorum subditis compro-
batur testimoniis, et astruitur documenlis. Ait enim Auguslinus ' in libro de Fide ad
' Dainasc., De Fid. Orthod., Ub. III, c. xii. — ' Imo Fulg., deFide adPetr., c. ii , u. Il
 — ;

niSTINCT. V. 113

Petrum' : « Deiis unigenitus, dum conciperetur, veritutem carnis accepil ex Virgine ; ••t

cutn nascerelur, inlegritalem virpinitatis sorvavit in malre. » l^t paulo posl': « Sic Dcus
humanam natnram in nnilalem personpc suscepil, ([uoJseliuinilians ])er misericoriJiam,
incorriipku Virj^inis ukTUin ex ea nascituriis imjilevit. Forniam er{,'0 servi, id est iialu-

ram servi in suam accepit ille Deiis personam. » Item ' : « Deus Verhiim non accepit per-

sonam liominis, sed naturam. » Item* : « Dei Filiiis unifj;enitus, ut carnera hominis ani-
niamqiie miindaret,siiscepliuiii'carnisaniiii;C(|ui' ralionalis iiicarnatns est. » Ilis aliisijiie

plurihus aiictoritatihus evidenterosteiidilur, iiun naturain per.sonam, nec personam per-

simam, sed personam naturam rece[>isse. De quarlo vero quajstionis articiilo, ntrum
scilicet natura naturam assumpserit, scriipulosa etiam inler doctos qusestio esl; quia et
in hoc [>hirimuin dissenlire videntur, ([iii anctoritatc prsclari aliisque doctiores in sacra

papinaextiterunl. Nectantiimaliiahaiiis, voruin eliam iidemaseipsisdissonarevidentur,

sicut snhjecta capitula docent. Legitur enim in Concilio Tolelano sexto tradilum sic'' :

M Solum Verhum caro factum est, et habitavit in nobis : et cuin lota Trinitas operala sit

formationem siiscepti hominis, quoniaminseparahiliasuntopera Trinitatis; solus tameu

Filiusacoepit hominem in singularitatem (a) personfe, non iu unitatem(/>) divina;natiirae,

id est, quod((.)esl proprium Filii, non quod commune est Trinilati. » Ilem in Concilio
undecimo Toietano *: « Unius suhstantije credimus Deum Patrem et Filium, et Spiritum
sanctum ; non tamen dicimus nt hujus trinitatis unitatem Maria virgo genuerit ; sed
tantum Filium, qui solns naturam nostiam in unitatem [d) persona; suae assumpsit.
Incarnationem qiioque hujus Filii Dei tota Trinitas operata esse (e) credenda est : solus
tamenFiliusiormara servi accepit in singularitatem (/) personse. » Hisinsinuari videtur,

quod persona tantum uaturam, nou natura uaturam assumpserit : si enim ([uod com-
mune est Trinitati, non accepit hominem ; ergo non natura divina, quse communis est

trihus personis. Cui videtur obviare quod Augustinus ' ait in libro de Fide ad Petrion :

« Necdivinitas inquit, Chrisli aliena est a natura Patris, secuiidum illud' : In prindpio
erat Verbum; nec humanitas ejusaliena est anatura matris, secundum id quod° Verhum
caro factum est. Illa enim natura, quai semper genita mauet ex Patre, naluram nostram
sine peccato suscepit, ut nasceretur ex Virgine. » Hac auctoritate videtur tradi, quod
divina natura humanam suscepit. Ubi vehementer moveri possumus, (juod eam geuitam
seternaliter ex Patre dicit, nisi forte uatura pro persona hic accipiatur : alioquiu, si

dixerimus naturam tribus personis communem genitam esse, occurrunt nohis ex

adverso, quse in tractatu de Trinitate disseruimus '", ubi diximus nou naturam naturam,
sed personam personam genuisse ;
quia si natura genuisset uaturam,cum una eademque
sit nalura Trinitalis, eadem res seipsam genuisset : quod Augustinus" fieri posse negat.
Sed alihi certum reperimus documentum, quo natura naturam assumpsisse monstratur
ait enim Augustinus in lihro primo de Trinitate*'^ : «Etiam seipso Christus factus est minor
formam servi accipiens. Neque enim sic accepit formam servi, ut ainitteret formam Dei,
in qua erat aequalis Patri : ut in forma servi, el in forma Dei idem ipse sit unigenitus

' Inio Fulg.j de Ficle adPetr., c. ii, n. 17 — ^ Ibid., n. IS. —

' Ihiil.,c. xvii.n. 60.— ' Ibid., c. il, n. i".— ^Conc.

Tolet., vijSive anni 63S, c. i.— ' Conc. Tolet. xi. sive anni 675, Praef.— ' Imo Fulg., de Fidc adPelr., c. li. n. 14.
— 'Joan, I, l.— ^Ibid., 14.— '» Lib 1, (jist v.— '< Aug., da Trinit., lib. 1, c.l.n. 1.— " /iid.,c. vii,n. 14. Ue
hoc etiam c. si et seq. — (a) Conr. labb., singularitate. — ;i) Ihid., unitatc.— (r) Ibid., nalurap, in id qiiod.
(rf) Ibid., unilate. — (e) Ibid., operasse. — (fj Ibid., singiUaritate.

TOU. IV. 8
 ,

114 SENTENTIARUM LIB. III.

Filius Patris, quia... forma Dei accepit formam servi. » Si autem forma Dei forraam
servi accepit, sinedubionaturanaturam accepit : formaeenimnominenaturasignificatur,
ut Augustiuus' evidenter docct in libro de Fide ad Petrum : « Cum, inquit, de Christo

audis, quia in forma Dei erat, oportet agnoscere, firmissimeque tenere in illo formae
nomine naturalem plenitudinem debere intelligi. In forma Dei ergo eral, quia iu natura
Dei Patris semper erat, de qua natus erat. » Hilarius quoque, in libro duodecimo de
Trinitate ita ait ' : « Esse in forma Dei non alia intelligentia est, quam in Dei raanere

natura. » Didicisti nomine formai intelligentiam fieri naturae; at audisti quod forma Dei
formamservi suscepit : unde consequens est, quod natura divina naturam humanam
suscepit. Quod eliam Hieronymus in Explanatione fidei evidenter insinuat, inquiens ' :

«Passus estFilius Dei, uon putative, sed vere, secundum iilud : Passus est quod pati

poterat, id est, non secunduiii illam substantiam quae assumpsit, sed secundum illam,

quae assunipta est. » Ex quo apparet divinam substantiam assumpsisse humanam. Ex

verbis autem Augustiui superius positis, adhibita diligentia, innui videtur solum Ver-
bum carnem factum, et naturam solum suscepisse humanam, et divinam naturam
eamdem acccpisse ait enira ;
*
: « Trinitas nos sibi reconciliavit per hoc quod solum
Verbum carnem ipsa Trinitas fecit. In quo sic veritas incommutabilis manet divinae
humanaeque naturae, ut sicut vera semper est ejus divinitas, quam de Palre habet, ila

vera semperet incommutabilis ejus sit humanitas, quam sibi unilam summa divinitas

gerit. » Ecce, et solum Verbum dixit carnem factum, et humanilatem divinitati unitam.
Idemquoquesuperius ' dix.it servilem formam a solo Filiosusceptam, quam totaTrinitas

fecit. Jam facile est agnoscere, quara diversa et raultiplicia super quaestione proposita
auctores tradiderunt. Ideoque posteriores ea legentes, varias atque contrarias, ex prae-
dictis occasionem sumentes, promunt sententias.

onidde
^°^ autem omnis mendacii et coutradictiouis notam a sacris paginis secludere cupien-
hoc le-
tes, orlhodoxis patribus atque catholicis doctoribus nulla pravae intelligentiae suspicione
"i. notatis consentimus, dicentes et personam Filu assumpsisse naturam humanam, et
Determi-
uatio. naturam divinam humana; in Filio unitam, eamque sibi unisse vel assumpsisse : unde
et vere incarnata dicilur. Quod vero dicitur solus Filius formam servi accepisse, per

hoc non excluditur divina nalura ab acceptione servilis forraae, sed alis duae personae

Pater scilicet et Spiritus sanctus. Item et illud aliud, scilicet : « Quod est proprium
Filii, non quod coramune est Triuitati, hominem accepit, » sic oportet intelligi, id est

proprie in hypostasi Filii, nou in tribus comrauniter personis, divina natura humanam
naturam sibi univit. Qui seusus ex verbis Joannis Daraasceni coufirmatur, qui ''
toUim
divinam naturara in unam hypostasira incarnatam esse evideater asserit, dicens : « In

huraanatione Dei Verbi airaus omnem et perfectam naturam deitatis in unam hypo-
staseon incarnatam esse, id est, uuitam humanae naturae, et non partem parti : omni
enira huraanae naturae aimus esse uuilam omnera deitatis uaturam vel substantiam. »

Item : « Eadera est natura in singula hypostaseon, id est, personarum : et quando

dicimus naturam Verbi incarnatara esse,secundumbeatos,sciIicetsecundumAthanasium
' Imo Fulf?-, de FiUe <id Petr., c. ii, n. 19. — « Hilar., de Triml., lib. XII, noa louge a iirinc. — ' Uieron. ad
Damas., de Eiiitan. Fid., dict. i. * — liiio Fulg., de Fide adl'etr., c. il, u. .ii. — » Aug., de Trinit., iib. l,c. vii,

n. 14, elenuclealius Gonc. Tolet. VI. — • Damasc, deOrthod. Fide , hb. III, c. vi.
 nisTiNr,T. V. n5
et Cyrilhim, deitatoni (licimnsesse iinitara carni : et unam naluram Dei Verbi incarna-
tam conlilenuir. '
Verhum aulem et quod commune cst «•nlistanliae possiiiet, ct (|uod

propriftatis (>st liabctis iiypostascos, id est, p(*rsnnEB. » V.x liis nianifestt! (istciidiliir,

i|uod natiira divina incarnata est : undc el eadem vere dicitiir suscepisse liumaiiaiu
naturam.
Sed quffiritur utruin eadem divina natura debeat dici caro facta, sicut Verbum Andi-

dicitur caro faclum. Si enim idem esl incarnari qiiod est carnem fieri, videri potesl J,',"'
j''.

'""','''''
ita deiwre ([iiod sit
dici,'1 caro facta,' sioiit dicitur incarnata. Ad (luod
1
dicinms, (luia ' I
.si
cjraftcla

illud diclimi in sacra Scriptura rcperiretur, ex eadem intelli;j;cntia acciperelur, qua

cum dicitur incarnata. Sed quia illud auctoritas subticiiit, atque locutionis modus itcipoo

nimiam videlur facere expressionem, si natun» divina dicereliir caro facta ; melius silere
hoc piito vel netjare ,
quani temere asserere, ne si illud dicalur, convertibiJitas natura;

in naturain signiiicari putetur. Ex praemissis indubitabilitcr constal, quod persona

Verbi sive natura, hominis naturam, scilicet carnein, et animam assumpsit, sed non
personam hominis. Si autem natura divina naturam hominis accepil, quare non dicilur ^^ ^.^^

facta honio vel esse Verbum Dei? Ad (luod dici potest, quod Dei Filius
homo, sicut i":"'"'''

dicitur faclus homo vel esse homo, noii solum (luia hominem assumpsit, sed quia ipsum

in unilatem et siugularitatum sui et persona; accepit. Natura autem divina hominem

... '""fiicia
**"
homo.

quidem accepit, id est, hominisformamsibi univit; sednon in singularitatem elunitatem "J^"'

sui : .servata enim proprietate ac diversitate duarum naturarum, personae .singularitas
extilit. Ideoque non sic dicitur divinanaturacssehomo vel facta homo, sicut Dei Filius.

Quidam tamen indifFcrenter utrumquc concedunt.

Ideo vero non personam hominis assumpsit, quia caro illa et anima illa non erant ^„3,.,.

unita in unam personam, quam assumpserit, quia non ex illis conflabat persona , pl',"^^"^^.'

quando illis uuitum Verbum est. Nam sibi invicem unita sunt simul cum Verbo altera :
""" .'""'

tamen unione invicem unita sunt anima unione Verbo <="" >"-
illa duo, '
scilicet et caro, alia
. .
uiinem
unita sunt, quia alia est unio animte illius ad carnem, et alia est unio Verbi ad animam acceperii

illam et ad carnem. Non ergo accepit Verbum Dei personam hominis, sed naturam,
quia non erat ex carne illa et anima illa una composita persona, quam Verbum accepit;
sed accipiendo univit, et unicndo accepit.
Hic a quibusdam opponilur,quod persona assumpsit personam : « Persona enim - est comra
substantia rationalis individua; naturae : » hoc autem est anima : ergo si animam '"^'j,"/'

assumpsit, et personam. Quod ideo non sequitur, quia anima non est persona, quando 2"*^''™'

absoluta enim a corpore persona, ii^" ™-

alii rei unita est personaliter, sed quando per se est :

est sicuti angelus. Illa autem anima nunquam fuit, quin esset alii rei coniuncta •
ideo- sonam
que non ea assumpta, persona est assumpta. Aliter quoque mtuntur probare Verbum persu-

Dei assumpsisse personam, quia assumpsit aliquem hominem. Assumpsit enim hominem
Jesum Christum : ergo aliquem hominem. Quod autem horainem Jesum Christum
assumpserit, Augustinus in expositione symboli sub anathemate tradit dicens ' : « Si

quis dixerit atque crediderit hominem Jesum Christum a Filio Dei assumptum non
fuisse, anathema sit. » Qui etiam in pluribus Scripturae locis hujusmodi utitur locutio-
' Damasc, Je Orthod. Fidi:, lib. III, c. vii. — '
Boet., de Duah. Nnt. >n uii. /jers. Chrisii , coDtra Eutycb* et
Nest. — > Aug., de Prtedest. sanct., Ub. I, c. xv.
 ;

116 SENTENTIARUM LIB. III.

nibus : « Illehomo a Verho est assumptus-; ille homo factus estChristus. » Et Propheta
de homine Christo loquens Deo ait ' : Beatus, quem elegisti el assumpsisti, etc. Ex
quibus consequi videtur, quod aliquis homo assumptus sit a Verbo, et ila persona a
personasitassumpta. Sedquiahoc nefas est dicereautseutire, praemissoslocutioneseisque
similes secundiini hanc intelligentiam sane accipi debent, ut homo Christus, sive homo
ille, sive quidamhomodicatur assumptus a Verbo, siveunitus Verbo, nonquia hominis
personasit assumpta velunilaVerbo sedquia : illa anima et caro illa assumptasunt ct unita
VerbOjinquibussubsistitpersona Deiethominis, utadhominisnaturamnonad persouam
respicias,cum assumptumvel unitum, vel quemdam, velaliqueminhujusmodiloculioni-
bus Scriptura commnmorat. Quocirca cum quaeritiir sine proposita auctoritate, an
aliquis vel quidam sit assumptus a Verbo, vel unitus Verbo ; sine distinctione intelli-
gentiae non est hic reddenda responsio, quoniam multiplex. pra;missa est quaestio ; sed
inslantiam quaerenlis ita determinato : Si de hominis persona quaeris, respondeo : Non
si de hominis natura, dico : Est.

ibi : Sed quwritur utrum divina na-

EXPOSITIO TEXTUS. tura, etc. in tertia vero regreditur ad prin-
;

cipalis quaestionis explanalionem, ibi : Ideo

Prseterea inqiiiri oportet, etc.
vero non personam hominis, Prima pars
etc.

Divisio.
Supra egit Magister ae mysterio incarua- dividitur in partes duas, in quarum prima
tionis quantuni ad veram uiiioneni natura- respondet ad quaestionem propositam per
rum iu hac parle intendit inquiiere uniendi
; triplicem ejus articulura et perplexitatem os-
modum. Et quouiam dupliciter contingit tendit esse circa quartum articulum propter
procedere inquireudo, aut secundum fidei apparentem contrarietatem auctoritatum in ;

slabilitatem, aut secundum opinionis proba- secunda vero auctoritates, quae videntur esse
bililatem; ideo pars ista habet duas partes. contrariae, reducitad intellectum, concordiara

In prima enim determinat de modo unionis et veritatera, ibi : Nos autem omnis meTulacii,
iilarum duarum naturarum secundum fliiei etc. Secunda vero pars principalis , ubi de-
assertionem, ostemlens quod illa unio est in terminat quaestionem incidentem, duas ha-
persona; in secunda vero determinat secun- bet partes : in prima determiuat dubita-
dum diversorumdoctorum opinionem se- tionem; in secunda solvit quamdam
queuti distinctione Ex pmmissis autem: sophisticam rationem, ibi : Ex prwmissis
emergil quwstio, etc Prima pars, qua; con- constat, etc. Similiteretterlia pars principaiis,

tinet praiseutemdislinctionem, dividitur in in qua solutionem principalem explanat,

duas partes : in prima movet Magister mul- liabet duas partes, in quarum primapraeha-
tiplicem quaeslionem circa uuionemduarum bitam solutionem confirmat per ralionem ;

naturarum in persona, sive circa assumptio- in sccunda vero dissolvit oppositiones, quae

nem humanae naturae a divina; in secunda ipsam videntur impuguare, il)i : Hic a qui-
vero cam determinat , ibi : Hac inqnisilio, busdam opponitur, quod persona assump-
sive inquirendi ratio, etc Prima pars re- scrit personam, etc. Subdivisiones partium
manet indivisa, sed secunda dividitur in tres in littera manifesta^ sunt ; intellectus autem
partes, in quarum prima Magister determi- geueralis versalur circa assuiuptionem hu-
nat qusestionem principalem, iu secunda manae naturae a divina in uuilatem personae
vero quaestionem incideutem determinat, tam ex parleassumentis, quam ex parte na-
' Ps. Lliv, 5. turae assumptae, etc.
 ,

DISTINCT V. 117

DUB. I. DUB. m.

Nec divinitas, inquit, Cbristi, ctc.

In hnmaiiatioDP Rei Verbi aiuiiis omnpm et perfectam
n.itnraiiideitalia iii nnaia ojiis liypontasini ini:araatum
C33e.
Innuit Magister, quod nec divinitas aliena
erat a natnra Patris, nt>c liiimanitas a natura Cuntra noosignum,
: Omnem, distribiiit pro
niatris. Oltjii itur : In l*alre ft Kilio est una siipposilis : ergo si Ires peisonaj sunt hypos-
divinilas : ergo in Malre et Filio est una hu- tases illius naturae, videtur quod omiies sint
manitas:ergosicut Patcr et Filiussunt unus incarn.ila». Si tii dicas quod hoc signum,

Di?us, ita IMater et Filius sunt unus lioui'i. Omnem, iw.i tenetur syncategorematice.vel
Resp. Dicendum quod non est oninimoda ut signiim, sed potius ut adjcctivum, et tan-
simililudo notanda in verbo praemisso : nam tuni valet Omnem quantum , et perfectam,
unitas creatae naturaj in creatura respeclu videtur esse nugatio, omnem et perfectam.
naturse (a), et personw (/<) respectu personae, Resp. Dicendum quod omneyn noii teiielur

elsi habeant aliquam conformitatem, prop- ibi distribulive, sicut dictumest, sed tantuin
ter lioc quod aliqua creatura est similiscrea- valet dicere omnem naturam divimtatis
turse in uatura, et persona estsimilis perso- quantum perfectam. Nec esl iiii iiugatio,
nae; magna tamen est dillerentia, quia na- qiiia et non tenetur ibi copulative, sed ex-

tura divina non multiplicatur in personis, posilive, et accipitur et pro id est. Aliter po-
sed natura humana liabet multiplicari in tcst dici qiiod omnem privat, vel rcmovet di-
diversis personis; unde duo homines duas visionem parlis a parte, et perfectam poiiit

habent humanitates non cogit illa ra-

: et sic completionem, ita quod sit sensus : « Divina
tio, quia in verbo proposito non altenditur natura est incarnata in sua perfectione, ita

omnimoda similitudo. quod non secundum partem et partem. » Et

quod hic intellectus sit verus, potest haberi
DDB. II.
per Utteram sequentem.
la fonna Dei ergo erat, etc.

DUB. IV.
Contra : Quia forma dicit respectum ad
informatum : informatum autem dicit ma- Non sic dicitur divina natura esse horao, vel facta
homo, sicnt Dei Filius.
teriam Deusautem nullam habet materiam
: :

ergo nec habet formam. Hoc videtur esse falsum, quia

Coutra :

Resp. Dicendum quod forma dupliciter homo praedicatur de omni eo, dequo praedi-
dicitur : uno modo per privationem materiae, catur Filius Dei, et haec est vera : o Divina
et sic Deus est forma alio modo per com-; natura est Filius Dei : » ergo haec est vera :

parationem ad materiam quam perficit, et a Divina natura est homo. »

hoc modo Deus non ponitur esse forma Resp. Dicendum quod est praedicatio se-
Pri mo modo intelligitur verbum propositum; cundumidentitatem,etperdenominationem.
secundo modo fit objectio. Vel aliter : est Et praedicatio per denominationem, illa magis
enim loqui de forma secundum quod dicit servat proprietatem prsedicationis, quam illa
relationem ad informatum secundum rem, quae est per identitatem : unde haec est ma-
vel secuudum quod dicit habitudinem secun- gis piopria : « Filius Dei generatur, » quam
dum modum intelligendi. Et primo modo ista : « Divinitas est generalio,» sicut osteu-
objicitur, et secundo modo accipitur in divi- sum fuit in Et quoniam Fi-
primo libro '.

nis : quia ipsa deitas se habet in ralione for- lius Dei humanaB uaturae,
est supposituni
mae respectu Dei nulla tamen ; est difTeren- nonsic divina natura; hinc est quod ista est
tia Dei ad suam divinitatem. magis propria « Filius Dei est homo »
: ,

(«) Cat. edit. creatura. — (4) Cat. edil. persona. • ' Dist. V, it. I, 'l-
1.
 :
. ,

118 SENTENTIARUM LIB. III.

quam ista : o Divina natura est homo. » manae : » aut ergo in illa unione se habet
Ideo Magister non simpliciter eam negat ; sed nalura divina ut agens, aut ut patiens : coii-
dicit : « Non est ita propria, nec est ita pas- s!at quod non ut patiens : ergo se habet ut
sim in usum adducenda, pro eo quod ad ni- agens. Sed in ipsa unione agere nihil aliud
miam expressiouem appropinquat. etc. est, quiun ipsam naturara assumere : cTgo
videlur quod assumere couveniat divinae na-
turae.
ARTICLLUS L
Item natura divina, et humana, uniuntur
Ad intelligentiam autem hujus parlis in- in unitate persona;. Sed ex illa unione vere
cidit hic quaestio circa assumptionem hu- et proprie dicitur liumana natara esse as-
manae naturae a divina; et vcrsatur haic sumpta ergo : pari ratione divina natura ; vel
quaestiocirca duo principalitcr : primoquaj- debet dici ex illa unione assumens, vel as-
ritur de ipsa assumplione ex parte assumen- sumpta : sed non assumitur : ergo illius est

tis; secuudo vero quaeritur ex parte as- assumere.

sumpti. Circa primum quajruntur quinque : Sed contra : 1 . Est auctoritas Concilii To- Ad opi<.

primo quaeritur ulruni assumere sit actus letani '

,
quam Magister ponit in littera :

conveniens divina^ naluraB ; secundo quaeri- a Cum tota Trinitas operata sil formalionein
tur utrum sit actus conveniens divinae per- suscepti hominis , soius tamen Filius susce-
Eonae; terlio quaeritur utrum conveniat per- pit hominem in unitate personae, non ia
sonae per se, an ratione naturaj ; quarto quaj- unilate nalurae. » Ergo si hoc soli Filio con-
ritur utrum conveniat naturae, abstracta venit, non videtur quod conveniat divinae
omni persona; quinto qusritur utrum haec naturas.
sit concedenda : « Divina natura est caro Item Anselmus ^ : « Pater, et Filius, et Spi-
facta. » Circa primum sic proceditur, et quae- ritus sanctus nullo modo differunt in na-
ritur. tura. » Ergo quod convenit divinae naturae
couvenit Patri, et Filio, et Spiritui sancto :

QU^STIO I. sed assumptio humauae naturae nullo modo

convenit Patri, vel Spiritui sancto ergo
An assumere sit acttts conveniens divince naturm^
:

nullo modo videtur divinae naturae compe-

rjodam. Utrum assumere sit actus conveniens di- tere.

vinae naturae; et quod sic, videtur auclori- 3. Item divina nalura est quoddam sim-
tateAugustini * in libro deFide ad Petrum: plicissimum : sed simpUcissimum cum uni-
a Illa natura, quffi semper genita manet lur, totaliter unitur : ergo si divina natura
apud Patrem, naturam siue peccato susce- unitur humanffi, et eam assumit, videtur
pit. » Sed suscipere, et assumere, idem est quod hoc conveniat cuilibet personae.
ergo natura Dei naturam nostram suscepit. 4. Item si aliquod imum , in quo plura
Item expressius in libro primo de Trini- uniuntur, unitur alicui,neoesse est per con-
tate, capite vi : « Forma Dei accepit formam sequens et illa uuiri, sicut patet. Nam si

servi. » Sed forma Dei non est aliud ,

quam punctus cui uniuntur niulfae lineae alicui
nalura Dei : ergo si forma formam accepit, conjiingitur, necesse est et iilas lineas illi

natura naturam assumpsit. uniri. Si etiam anima, cui uniuutur poten-

Ilem ratione videtur : Haec est vera, et tiae, unitur alicui, necesse est el eisdem po-
propria : o Natura divina unita est hu- tentias uniri : ergo si divinae persouae ma-
'
Cf. Alex. Alensis, p. 111, q. i, mcmb. 4 ; S. Thom., q. I, art. 1 ; Sleph. Brulef., III Sf>i(., disU v, q. i. —
p. III, q. III, art. 2; et III Senl., dist. v, q. ii, art. 3; ' Imo l"ul,i., de Fidc nd Petr., c. ii, ii. 14. — • Conc.
ytpid. Rom., 111 Sen<., dist. V, li p., q. ii; Richardus, Tolel. VI, c. I.
— ' Anscliu., dc Proc. Spir. sancti,
111 Sm/., dist, V, q. i; Thom. Argent., 111 Scnl., dist. v. c, XVII, al. XVI, quoad scnsum.
 , :

niST. V. ART. I. OUVEST. !. 119

gis uniunliir in natura, quam iinea in ali(iuis aliquid unire sibi, et alii. Assumere
puncto, vi'l potenlia in aninia, si assumero aiilfni imporlat lermiinim inlrinseium, tiim
convenit ilivina3 naturai, neeessc est qufid aclioiiis (jiiam rclationis : assumere ciiim est
conveniat cuilibet personre : scd constat ad se sumeie. Cum
ergo vocabiilum assu-
quod non convenit cuilibet personae : ergo mendi imporlet(a)simul relationum etactio-
nec naturae. nciii, ille lerniinus interius intellerliis [lotest
.").
Itum hxc simpliciter est falsa, ct nuUo referri ad utriiiiique, vel ad allerum tan-
modo coneeditur : a Divina essentia gene- tum, videlicet ad relationem. Si ad utrum-
rat , vel natimi ; » quoniam ille actus est que niferatur, cum actio illa lerminetiir ad
actus proprius conveniens uni soli perso- unitatein aliquam, tunc assiimere diclum
nae : ergo si assumere est actus conveniens de aliquo signat non solum unionem , sed
uni soli personiB, ulpofe personae Filii, vi- etiam illam unionem terminari ad unilatem
detur quod hffic sit negaiula tanquam falsa :
assumcntis. Et quoniam illa unio non termi-
a Diviua natura assumit humanam. »
natur ad unitatem naturaj , sed potius ad
6. Item regula est, et habita fuit in primo unitatem personae; ideo secundum istum
libro quod essenlia non supponit perso-
' :
inlellectum assumere non convenit divinae
nam, nec e converso ergo divina essentia, :
naturae. Divina enim natura non assumpsit
vel natura , non potest pro persona locutio- humanam in unitate naturae : et isto modo
nem reddere veram : nec pro alio, cui hoc non conceditur, quod eam assumpserit di-
conveniat, quia soli Filio convenit assu- vina natura, hoc est ad se, sive ad propriam
mere ergo videtur : simpliciter esse ueganda unitatem sumpserit. Si autem terminus ille

praedicta loculio. habeat respectum ad relationem uniouis

tantum.tunc conceditur quod divina natura
humanam assumpserit, hoc est sibi nnierit
CONCLUSIO.
univit enim sibi humanam naturam, quam-
Asstmere non est actus divince naturce, st assumere vis non in seipsa, sed in una persona. Et
dicat unionem ad unitatem naturae; si autem
isto modo procedunt rationes et auctorita-
dicat ad unitatem personce, utique conceditur
tes, quae ad hoc inducuntur; et ideo sunt
quod natura divina univerit sibi humanam.
concedendae.
Ad praedictorum intelligen-
Resp. ad arg. 1. Ad illud vero quod objicitur, quod so-
tiam notandum quod tam per verbum
est , lus Filius suscepit humanam naturam , di-
uniendi, quam per verbum assuinendi im- cendum quod ly sohm non excludit ibi

portatur unio divinae naturae ad humanam. naturam, quae est in persona, et praedicatur

DilTerunt tamen quantum ad modum signi- de persona ; sed excludit alias duas perso-
ficandi, quia verbum uniendi dicitur ab nas, scilicet Patrem et Spiritum sanctum.
unione , quae magis importat relationem Praeterea auctoritas Ula non dicit simpliciter

quam actionem ; verbum autem assumendi quod solus Filius susceperit , sed quod solus
dicitur ab assumptione ,
quae principalius Filius suscepit in unitatem propriam : et

importat actionem. Unde quamvis conceda- tunc non est instantia de natura ,
quia , ut
tur quod divina natura uniat sibi humanam, dictum est , natura diviua non suscepit hu-
et eidem etiam uniatur ; nullo tamen modo manam in unitatem naturaj , sed in unita-
conceditur quod divina natura assumatur. tem personae.
AUa etiam est differentia, quia unire, quan- 2. Ad illud quod opponitur, quod Pater,
tum est de se non dicit terminum relatio-
, et Filius, et nuUo modo
Spiritus sanctus
nis vel actioni determinate : potest enim differunt in natura dicendum quod illa est
,

' Dist. II, q. II , in resp. arg — (u) AU imporlat. duplex. Uno euim modo polesl intelligi sic :
 ;,, ,

120 SENTENTIARUM LIB. III.

Pater et Fillus, et Spiritus sanctus nuUo sequitur. Quando enim dicitur quod ad
modo in natura differuiit , id est , Pater , et unionem ejus in quo plura uniuntur se-
, ,

Filius, et Spiritus saiiclus habentes unam quitur unio iUorum, hoc verum est, quando
naturam nuUo modo differunt : et hoc est uniuntur secundum illud , et in eo , in quo
falsum, quia Pater, et Filius personaUter aUa uniuntur in eo, sicut est in puncto , in

difTeruut, et habenf proprietates disfinctas. quo Une» uniunfur tanquam in termino, et

AUo modo polesl iutelUgi , ut sit sensus : ipse punctus ut ferniinus potest aUi uniri :

Pater et FiUus non difTerunt in natura , id similiter et in anima, et in suis potentiis.

est , non ditrerunt diversitate naturae ; nihi- Non sic autem est in proposito ,
quia illae

lominus tanien differunt ad se invicem re personae uniuntur in natura qunnfum ad

et ab ipsa essentia , vel natura differunt ra- unitatem naturalem , sive essentialem : sed
Uone, vel attribuUone. AUquid enim attri- divina natura non unitur humanae in unam
buifur personae, quod non naturae, et e con- essentiam , sed unifur in unifatem hyposta-

verso. Et ideo sicut iion sequitur : « Divina sis, in qua quidem hypostasis unitafe alia',

natura est in tribus personis : ergo persona personae magis distinguuntur, quam conve-
Patris est in tribus personis una ; » sic non niant. Et hujus exemplum haberi potest in •.„
'"''""
sequilur : a Divina natura unit sibi, vel as- aiternis rafionibus secundum quas Deusprc-
suniit humanam naluram : ergo persona ducit, quae quidem omnes unum sunt in ce-
Patris assumit : » imo est ibi sophisma ac- sentia Dei et substantia non tamen sequi- :

cidentis, vel locus sophisticus accidentis. tur, quod si Deus

secundum facit aliquid

3. Ad iUud quod objicitur de divina na- rafionem unam, quod secundum illam et
tura ,
quod est quid simpUcissimum , dicen- eamdem faciat omnia alia. Unde idem sunt
dum quod, quamvis sit quid simpUcissimum idea hominis, et idea asini in divina substan-
in forma, habet distincfionem tamen in hy- tia : cum tamen di^ina substantia facit asi-

postasilms, sive in personis. Cum ergo in- num, non facit iUum secundum ideam ho-
teUigimus aUquid uniri aUcui, hoc possu- minis , sed secundum ideam asini. Aliud
mus quantum ad unionem
intelligere aut etiam cxeraplum ponit Anselmus ' in foute,

secundum formam, aut quautum ad unio- rivo, et lacu, qui sunf unius naturae, et unus
nem secundum supposilum. Dico ergo fluit ab alio. Unde Nilus dicitur fons , et di-

quod si divina natura uniretur alicui secun- citur rivus, et dicitur lacus : et unus est

dum formam, quod necessario tota unire- Nilus, et una est aqua, et unius nafurae,
tur, hoc est in qualibet persona, cum sim- quamvis non sit unus fons et unus rivus ,

pUcissima sit. Sed quia unio ista, vel as- et unus lacus. Et conUngit Nilum etiam in-

sumptio non est quantum ad unionem in fistulari ut rivus est, non ut fons, neque ut
forma, sed quantum ad unionem in persona lacus : et hoc est, quia quamvis eadem aqua
et supposito; ideo non sequitur, quod quam- primo sit in fonte , postea in rivo ,
postea in
vis sit simpUcissima ,
quod tota sit unita lacu, diversum tamen habet modum es-

secundum quod totum distribuit pro perso- sendi. In ideis autem est multitudo respectu
nis unde non valet processus iUe, quia
: connotatorum : et haec duo in divinis perso-
proceditur a simpUcitate naturae ad perso- nis ponunfur, videUcet pluralitas respec-

narum pluraUfatem. tuum, et distinctio modorum essendi ab alio

4. Ad iUud quod objicitur, quod natura et non ab alio. Et sic patet, quod non sequi-
est iUud, in quo personae uniuntur, ergo, tur : « Divina natura assumpsit : ergo quae-
ipsa unifa, tres persona; uniuntur, et, ipsa libet persoua assumpsit, » propfer relatio-
assumente , assumunt ; dicendum quod non iiem intrinsecam.
i ' Anselm., de Piocess. Spirii. saiKli, c. xvii, al. xvi. b. Ad illud quod oppouilur, quod hsc
 ,,

DIST. V. AHT. I. OUiEST. 11. «31

nullo moilo concediliir : « Essenlia peno,- qua? potest : ergo videtur quod assumpUo
rat, n quia iilnd ost prnprium porsnnre ; di- vcrc compotat ipsi personae.

cciiiluiu (luod nou cst siinile : quia generare Ilem, cui compotit uiissio et incarnalio,
iuiporlat dislinctionem, quas nullaleiius con- eidem compctit assumptio : sed niissio vol
venit natura^ ; assumere vero dicit actioiiem incarnatio compe it persouae Filii : ergo et
et rclationcin, qna* cniivcnit diviiiai naturai assumptio.
secunduni uiiuni iutcllectum, ut prius vi- Sed contra : 1. Ubicumque est assumplio, a-i opp.

sum est. ibi est unio ad alterum , et communicatio :

6. Ad illiid qnod opponitur, quod nalura sed persotia dicit quid dislinctum ot incom-
non supponit pro persona, dicendum quod municabile : ergo intellectus porsonae re-
verum est et quando (a) dicitur
: « Nalura : pugnat unioni et assumptioni : ergo non
diviua assumpsit humanam, » iste terminus, potest ei vere attribui.
natura, non reddit locutionem veram pro 2. Item persona est individua substaiitia
persona, sed magis stat in natura pro se- rationalis natiirae : sed individuum dicitur
ipsa enim naturae convenit assump-
: ipsi non solum quod est indivisum a se, sed
tionem facere, et convenit uniri humanie quod est divisum ab aliis : ergo .si assump-
naturae et hajc duo importat verbum as-
: tio dicit unioncm et conjunclionem, videtur
sumendi, secundum uuam sui acceptionem. quod nuUo modo personae conveniat.
3. Item omnis unio naturalis ordinatur

ad illud, quod est ita unum in se, quod non

QUJISTIO II. est alteri unibile, alioquin non esset status :

illud autem unum est individuum rationa-

An assumere conveniat divince personm^.
lis naturae, quod quidem est persona, et
Fundam Utrum assumcre conveniat divinae perso- habet summam completionem in genere
nae; et quod sic, videtur. Augustinus' de creaturae : si ergo ad dignitatem personae
fide ad Petrum : « Deus unigenitus dum spectat quod nulli alii uniatur, et persona
conciperetur, veritatem carnis accepit de divina habet quidquid dignitalis est, vide-
Yirgine. » Sed Deus uuigenitus non estnisi tur quod nihil possit sibi copulari, et ita
persona : ergo, etc. nuliam naturam assumere.
Item ralione videlur, quia assumptio nihil 4. Item nihil temporale potest fieri aeter-

plus dicit nisi actionem respeclu creaturae num : sed unitas creaturae debita est tempo-
et relationem ; et utrumque nalum est con- rahs, unitas divinae personae est aeterna :

venire diviuae personse : ergo, etc. ergo divina persona non potest creaturara
Item assumptio
est ad aliquam unionem :
aliquam ad unitatem personaesuae accipere:
scd unio non terminatur ad naturam,
illa sed hoc est assumere : ergo assumplio divi-
sed ad personam quia divinitas et huma-; , nae personae non potest convenire.
nitas, ejusdem natiu-ae esse non possunt :

ergo videtur quod ipsa assumptio vere et

CONCLUSIO.
proprie conveniat ipsi persona?.
Item assumptio est ad redemptionem et Assumptio qum fuit in incarnatione respicit
personam divinam, quia divina persona fecit ut
satisfactionem pro humano genere : sed
plures natiirce unirentur in se.
eamdem personam competit esse unitam
quae debet satisfacere et debitum solvere, et Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut dic-

« Cf. S. Th., p. ni, q. 111, art. I ; et III SM<.,dist. q. l; Thom. Argent., III Sent., dist. v , q. i, art. 2;
V, q. 11, art. I; .«gid. Rom., III Senl. , dist. v, ii p., Stoph. Bnilcf., III Sent., disl. v, q. ii. — > Imo Fulg.,
{a) Cat. cdil. quod. dn Fiiic ad Pelr., c. Il, n. 17.
 ,

12-2 SENTENTIARUM LIB. 111.

tum esl ', assumptio dicit aclionem, et rela- catur imio respectu dignioris , sicut inferius

tionem , et terminum utriusque ; et ralione melius apparebit : nullum autem borum est

horum omnitim potest divinse personaj cou- in proposito reperire.

venire. Nam divlnae personcB competit esse 3. Ad illud quod objicitur, quod omnis
principium activum, et rationalis naturie unio ordinatur ad unum, quod careat uni-

suppositum : et ntrumque spectat ad ejus bilitate ; dicendum quod verum est loquendo
dignitatem, et nobilitatem : et ideo diviua de unione iii eodem genere, videhcet de
persona potest liumanam naturam fabricare unione, quse cst per compositionem : sic au-
tanquam principium effectivum, et stabilire tem non est in proposito, et ideo in nullo

tanquafm proprium suppositum, ita quod cogunt rationes illae.

ejusdem naturaj erit causale principium et 4. Adillud quod opponitur, quod tempo-

suppositum personale : et ita per boc se ha- rale non potest fleri aeternale, dicendum
bet in ratione principii, et in ratione medii, quod verum est per identitatem essentiae :

et in ratione termini : ratione principii com- nihil tamen impedit hoc esse virtute unionis

petit ei actio ; ratione medii relatio ; ratione gratuitaj. Sicut enim temporale potest a

termini compelit utriusque terminatio di- : priiicipio a^terno causari temporaliter , sic

vina enim persona fecit ut plures natur» ctiam inniti potest supposito «terno : ut

unirentur in se : et ideo concedendum est, sicut Deus est principium cujuslibet creatu-
quod ipsa assumptio competit divina; perso- rae, sic Dei Filius sit suppositum rationahs
nae. Unde concedendai sunt ratioues ad hoc naturae : et pro tanto dicitur illa unitas ad

inductse. unitatem personae terminari non quia per- :

1. Ad illud ergo quod primo opponitur in sonae Filii Dei adveniat nova unitas,sed

contrarium, quod ubi est assumptio, ibi est quia ex assumptione humanae ftt ut duarum
communicatio et unio, dicendum quod com- naturarum situnahypostasisatque persona.
municabile potest dici tripliciter, aut per
unius constitutionem , aut per praedicatio-
nem , aut per proprietatum et idiomatum QUiESTIO III.

communicationem. Ergo cum dicitur : « Ubi

An assumere conveniat personce ratione naturce,
est assumptio, ibi est communicatio, » di- '.
an convcrso
cendum quod verum est tertio modo , sed
non primo, vel secundo. Cum vero dicitur, Utnim assumere personaj conveniat ra- Fundam.
tione naturae, an e converso et quod con-
quod persona dicit quid incommunicabile et ;

veniat ratione naturae videtur ratione. Ei

distinctum dicendum quod hoc dicitur per
;
,

primum vel secundum personae competitopus recreationis, cui com-

oppositionem ad ,

petit opus creationis sed opus creationis

modum; quia nec venit ad tertii constilu- :

competit personae ratione naturae : ergo et

tionem, nec habet universaUtatis praedicatio-
nem. Et sic patet, quod illa persona cura opus recreationis : sed assumptio est opus

assumptione non habet oppositionem. recreationis : ergo, etc.

2. Ad illud quod opponitur, quod persona Item assumptio est operatio virtuosa sed :

est individua substantia; idem responden- omnis operatio virtuosa competit supposito
ratione naturaj, sive naturalis potentiae
dum est, quod illud dicitur per privationem :

compositionis et prffidicationis communis, ergo, etc.

non per privationem unionis : nisi forte di- Item,quod siccompetit uni personae, quod
competit alteri person», hoc competit ra-
' Qusest. praeced. — » Cf. S. Tlioiu., p. III, q. iii

art.2 ; et III Spn/.^dist. v, q. Il.art. .'i; Scotus,III Seiit., Tliom. ArsHut., III Sent., dist. v, q. 1, arl. 3; Steph.
ilisil. V, q. ii;.figia. lloui., III ient., dist.v. ii p., q. ii; Brulef., ni Sfnt., disl. v, q. ni.
 ,
: ,

niST. V. ART. I. OU^ST. IV. is.-]

tiono nfUurc-B, non nitione persona3 : ergo natura;, (|iiia pcrsona ngit virtiite natiira; '.

cuni assumplio sic compelat personaj Kilii, Ihide illa virlus (!t opcratio compctunt cui-
quod possit compelere aili persona; , sicut libet personaj ; terminus vero a.ssiimptiouis
supra diclum fuit, videtur quod si conve- respicit ipsam [lersouam proprie et per se.
niat Filio, convcniatrationcnatura;. Uiidead uiiitateiii pcrsonalem, et unius so-
Itcm a.ssumptio in extremis ponit divei-si- lius persona!, terminatur ipsa a.ssuuiptionis
tatem : sed in ossumptione carnis a Deo est actio, et unionis relatio. Sed medium, vide-
diversitas naturarum, non personaruui ergo : licet n^latio, cominuniter convenit utiiqm; :

videtur, quod assumplio primo couveniat nam divina uatura ct diviua per.sona uuitur
natura", et per naturam personae. humana;, et humana natura unita est divi-
Aii opp. Sed contra : 1 . Assumptio dicit relalionem : nae naturae et divina; persona;, quia ad
sed relatio nou compctit persona ratione utramque habet ordinem , ct distinctionem
natura;, sed magis ralione sui : ergo et as- forinalem,et gratuitam conjunclionem, qua'
sumere. implicantur in illa relatione.

2. Item assumptio dicit ordinalionem («) Et secundum lioc patet responsio ad iitram-

ad unitatem aliquam : sed constat quod uou que partem. Ratioues enim verum coiiclu-

ad unitatem uatura-,sed personse :ergo,etc. dunt secundnm diversas vias, uec habent in
3. Item, si convenit personae ralione na- se aliquam repugnantiam. Ethoc melius pa-
tura?, et omne tale dicitur de tribus, ergo tet pertractanli singula.
et assuniere conveniret tribus personis ; sed
hoc est falsum : ergo et primum.
QUiESTlO IV.
•l. Item, si assumerc convenit personae
ratione naturffi,ergo convenit naturai per se An assumere possit convenire divince 7iaturce
et quod convenit per se, convenit uuiversa- abstracta omni persona '.

liter : ergo pro quolibet suo supposito : se-

queretur ergo idem quod prius , scilicet Utruro assumere possit convenire divinee
quod cuilibet persoua; conveniret assumptio. naturae, abstracta omni persona; et qiiod sic,

videtur : Abstractis omnibus personis, est

intelligere omnipotentem : sed omnipotenti

CONCLUSIO.
nuUum verbum est impossibile : ergo vide-
Assumere competit personm divina; ratione naturw, tur quod omni personalitate atistracta, possi-
prout assumere dicit actionem si vero dicat ter-
;
bile sit Deum carnem assumere.
minationem , hoc compctit naturce ratione per-
2. Item, omni personalitate abstracta, ad-
sonce; si autem relationem , communiter utrique.
huc est intelligere Deum summe bonum :

Resp. ad arg. Dicendum quod ad hanc sed quia summe bonus est, diligit creaturam :

quffistionem satis patet responsio perea, quae et propter nimiam charitatem suamassump-
dicta sunt. Cum enim tria sint de intellectu sit naturam humanam ergo, omni perso- :

iUius vocabuli quod est assumere , videlicet nalitate abstracla,adliucest intelligereDeum

aclio et relatio, et terminalio, primum com- carnem humanam posse assumere.
petit personse rationenaturae,ultimumcora- 3. Item, omni personalitate abstracta, ad-
pelit naturae ratione personae, medium vero huc est intelligere Deum potentem creare,
communiter convenit utrique. Ipsa namque et potentem genus humanum reparare sed :

assumptionis actio personae convenit ratione

q. III, art. 3 ; et III Senl., disl. v, q. ii , art. 3; .Egid.
•Disl. i.arl. l,q. IV.— 5S. Thom.,p.lII, q. iii,art. 2, Rom., Ili Seiit., uist. v, p. li,q. Ii; Richardus, III Senl.,

videtur coDsentire ; Scoius item, dist. v, 111 Sfiit., q. ii, dist. v,q. ii;Steph. Brulef., III Sent., dist. v, q. m.
ibi : Ad primtttn quastionem. — ' S. Thomas , p. III, (n) Edit. Ven. deordiuaUonem.
 iU SENTENTIARU.M LIB. III.

reparat assumendo carnem : ergo videtur re- contingit in divinis circumscribere persona-
dire ideni, quod prius. litatem per iutellectum, aut simpliciter, aut
i. Item, omni personalitate abslracta, ad- pioul fides delerminat. Simpliciter enim
huc intelligitur Deus ut sapiens ergo sciens : circuniscribitur intellectus personalitalis ,

et polens tyrannum supeiare et vincere : quarido cousideratur divina natura ut in se,

sed assumptiunis mysterium est tyraiinum non in aliquo supposito determinate; seu (a)
vincere et superare : ergo intelligitur ut po- in quantum communicabilis est multis, non
tens carnem assumere. in quantum est in hoc vel in iUo. Et hoc
Fuadam.
gg^j coutra : Assumerc est sibi unire : ergo modo divina iiatura consideratur per modum
aut in supposito, aut in forma : scd divina cujusiiain ordiiiabilis ad aliam. Ethoc modo
natura non potesi sibi humanam unire in non iutelligitur secundum rationem agendi,
forma : ergo, si unit aliquo modo, necesse nec patiendi; quia actio non attribuitur for-
est unire in supposito et persona : ergo, ab- mae, nisi in supposito. Et sic assumptio non
stractis suppositis; et personis, impossibile est polest ei couvenire : tum quia natura talis
amplius assumptionem intelligere. non intelligitur ut agens, quia actio est
Item assumptio dicit aliquam actionem : formae in supposito; tumetiamqiua natura
sed nuUa aclio esse intelligitur alicujus, nisi talis sic cousiderata nou liabet in quo possit
ul eutis in actu : nibil enim est in actu ens, uniri cum humana natura non enim : potest
nisi prout est in supposito : ergo, supposito luiiri iu forma, et ista duo cadunt in intel-
abslracto, non est intelligere assumptiouem lectu hujus vocabuli, quod est assumere : et
aliquam. ideo ralione utriusque impedimentum est,
Item impossibile est intelligere ut natura ut iiequaquam naturaB consideratae in ab-
humana assumatur, nisi assumatur in atomo, stractione ab omni personalitate possit as-
vel in singulari, quia, sicut vult Damasce- sumptio intelligi conveuire. Alio modo po-
nus ', « Natura praeter singularia solum est test circumscribi in divinis personalitas non
in nuda considerntione : » ergo pari ratione, simpiiciter, sed per eum modum, per quem
impossibile est intelligere, quod assump- fides determinat, scilicet Patris , et Filii , et
tio fiat in natura abstracla ab omni per Spiritus sancti : ita tamen quod ibi intelli-
sona.
gatur suppositum rationalis naturae, sicut
Item impossibile est assumptionem alicu- intelligimt Judasi et Pagani. Et hoc modo
jus competere alicui, nisi post completum su- pote.st iutciligi assumplio convenire Deo,
um esse; nemo enim assumit sibi aliquid,
licet non ita congrue, sicut intelligitur prae-
nisi postquam est coinplelum : sed perfecta supposita personali distinctione. Intellecto
complelio uatura; rationalis non est nisi in enim quod si sola illa persona, quae est in-
persona : ergo , omni personalilate circum- nascibilis, esset in divinis, possetutique hu-
scripta, impossibile est quod natura huma- manitatem assuraere, et intelligi posset quod
na assumatur a diviaa. Deus fieret homo ; sed tamen non ita con-
grue, sicut nunc : quia tunc non esset ibi
CONCLUSIO. ratio mediationis, nec satisfactionis , nec
Omni personalitate divina abstracta non contingit ,
missionis, sicut nunc est cum Filius a Patre
humanam naturam uniri divinm abstracta vero : miltilur, et Patri pro homine satisfacit, et
personali distinctione ,
potest iltud ititelligi, non Mediator est inter Deum Patrem , et genus
tamen ita congrue.
humanum. Unde nullus intellexit unqUam
Resp. ad arg. Dicendum quod diipliciler

(O) Cirl. edil., sed. ' Diimasc, de Fiiie Orlhod., lib. III, c. xi.
 : ,

DIST. V. AHT. 1. QU^ST. Y. i2r,

incarnationera, nisi praBintellexerit perso- carn factitm, quam : <i Humana natura as-
naniin distiiiolionem. (lonredeiKluin esf er;::o sumpta csf a Yerbo: n scd limnana natiira
qiioil, circiiniscriplu [lersoualitate a flde de- est assumpta non solum a Verbo, sed etiam
terminala, etsi possit intelligi assumptio, a divinanalura, .sicut ostensum fuil supia*:

non lamen ita congrue omni vero per^ona- ; eigovidelurqnoddivinanalurasilrarofadn.

lihte circumscripta non continpit a divin.i ;{. Item nihil .iliud est Verbum cariifm
nalura assuini humanam. Unde ooncedenda} fteri, qiiam Dei KJlium esse faotum homi-
sunt rationes ad istam partem ,
quse proce- nem;sed Dei Filius est divina natura, vel
diint socundum istain viam. essentia, el propler unionem esf communi-
i, 2, 3 etl. Ad illud vero, quod opponitur cafio idiomalura : ergo videtur quod sicut
in contrarium, qiiod divina natura, abstrac- ista conceditur : Yerbim caro factum est
tis personis, intelligitur ut summe potens, ita ista concedi debet : « Divina natura est
ut summe sapiens, et ut sumine bona, ut facfa caro. »
creaturarum causa effectiva ; ad omnes illas Sed contra : Magister in liltera dicit : Fund«m.

rationes responderi potest interimendo, si Melius hoc puto negare ,

quam temere
iiitelligatur quod fiat abstractio ab omni asserere : » ergo secundum senfentiam Ma-
tiipposito. iNecessario enim qui cogifat gistri videtur praedicta locutio esse neganda.
Deum, cogitat aliquem ut habenlera dei- Ifem quia Filius Dei est caro factus, con-
tatem, sive naturam intellectualein : alio- ceditur quod Filius Dei fuit passus et mor-
quin non cogitat eura ut perfecte in se tuus , sed non conceditur « Divina natura :

entera , et nec ut perfecte potentem , nec ut esf passa, vel mortua : » ergo nec ista debet
surame sapientem. Aliter eliara est ibi intel- concedi : « Divina natura est caro facfa. »

lectus, quia ad assumptionem non lanlura Ifera ,

quannocumqiie aliqiia duo sic se
requirilur causa efficiens, sed etiara illud, habent, quod formaliter simt distincfa, si

in quo fiat unio. Et ideo esto. quod omni dicatur unum fieri alterura , significatur
personalitate circurascripta consideraretur unum converti in alterum, ufpote si dicatur
divina natura in ratione perfecte potentis aqua facfa vinura : sed sic se habet caro , et

et sapientis , non tamen cogitari posset in diviria natura : cum ergo divina natura non
ratione assumentis , quia non posset ibi esse sit in carnem conversa, videtur quod haec
intellectus unibilitatis. non sit concedenda : « Divina natura est
caro facta. » Est ergo quaesfio, quare raagis
isfa conceditur « Divina natura est incar-
QU^STIO Y.
:

nata, » quara ista : « Divina natura est caro

An hcBC sit concedenda : « Divina natura est caro
facta. »
facta '. »

Ad opp. Utrum haec sit concedenda : « Divina na- CONCLUSIO.

tura est caro facta ; » et quod sic , videtur
per Joannem Damascenura, et habetur in Hoec locutio : « Divina natura est caro facta, » non
est admittenda : licet pii possint eam ad bonum
littera •: « Aimus omnem et perfectam natu-
sensum reducere.
ram deitatis in unam hypostasim incarnatam
esse. » Sed incarnari non est aliud nisi cai- Resp. ad Arg. Dicendura quod ista debet,
nem fieri : ergo si hasc est vera : « Divina et potest concedi : « Divina natura est incar-
natura est incarnata , » et haec , scilicet nata, » quia scripta legitur , nec est sirapli-
« Divina natura est caro facta. » cifer impropria. Duplicem enim facit intel-
2. Item nihil aliud est dicere ' : Verbum est
masc, de Fide Orihod., lib. 111, c. vr. -^Jonn I 14.
— —
,

»
Cf. Steph. Brulef., III Sent., tUsU v, q. iv. * Ua- * Quaest. m.
 : :

126 SENTEMIARUM LIB. III.

lectum, quorum unus est verus et catho- i. Ad illud quod objicitur, quod divina

licus , licet alius sit ambiguus. Unus , cum natura est incarnata, etc., dicendum quod
dicitur : « Dlvina natura est incarnata , » id non est simile, sicut jam visum est.

est, carni unita, et hoc absque dubio verum 2. Ad quod olyicitur, quod propler
illud

est cum enim unio dicat relationem, simul

: humanae naturae assumptionem ista conce-
cum hoc notat naturarum dislinctionem et , ditur : Yerbtm est factum caro, dicendum
excludit confusionem : et ideo ratione illius quod non est simile, quia \erbum dicit ip-

intellectus potest concedi : « Divina natura sam bypostasim , cui innititur ipsa huniana
est incarnata. » Potest etiam alius esse sen- natura^ et quam habet denominare. Et ideo
sus: « Divina natura est incarnata, » id est, non signatur ex hoc aliqua naturarum mu-
caro lactaj et ratione istius noi\admittitur tatio, vel confusio, sed solum Verbi ad huma-

communiter a doctoribus. Haec enim non nam naturam denominatio ut dicatur Ver- ,

recipitur : « Divina natura est caro facta : » bum esse homo. Non sic autem est cum
habet enim duplicem intellectum , et in uno dicilur : o Divina natura est facta caro, »
intellectu est falsa, et in alio intellectu est quia cum istae naturae siut distinctae, nec
adeo expressiva, quod potest deducere in uua habet ab altera denominari , quamvis
errorem : et ideo nuUo modo recipitur. Du- habeat alteri uniri, magis a proprietate et
plicem aulem h;ibet intellectum praedicta veritate praedicta locutio recedit.
locutio, ex eo quod hoc, quod est facta, 3. Ad illud quod objicitur, quod Verhum
potest cadere inter subjectum et praedica- fieri camem non est aliud, quam Verbum
lum , et potest etiam referri ad totum. Si fieri liominem, dicendum quod verum est.

cadat inter sulyectum et praedicatum , tunc Et quoniam ista est vera et propria : a Ver-
notat factionem circa divinam naturam re- bum est factum homo ; » figurativa locutio,

spectu formse carnis. Et ideo sensus est quae in eam immediate non est
resolvitur,

Divina natura est caro facta, » id est, con- via ducendi in errorem, imo concedi potest
versa in carnem : et hsec simpliciter est falsa. satis cathohce : haec autem « Divina essen-
:

Si autem respiciat totum , sic sensus est tia facta est homo , » quamvis non sit om-

s Divina uatura est caro facta, » id est, fac- niuo falsa, quia hypostasis praedicatur de
tum est ut divina natura sic caro : hKc qui- divina natura per identitatem; non tamen
dem proprie loqueudo est falsa, quia caro est adeo propria, sicut ista : « Filius Dei fac-
non prsedicatur de divina natura. Si autem tus est homo : » imo nimium est expressiva

intelligatur synecdochice , ut sit sensus : et propterea locutio figurativa, in qua sumi-

a Divina natura est caro, » id est, homo, etsi tur per synecdochen caro pro toto homine,
illud aliquo modo posset concedi propter simpliciter respuitur , pro eo quod magis
convenientiam in hypostasi, quaj facit idio- recedit a sermonis proprietate, et ab expres-
matum communicationem, propter hoc quod sione veritatis, et approximat intellectui

haec est vera « Homo est divina natura »

: , erroris : qua de causa mullae negantur locu-
id est, ille qui est homo propter nimiam : tiones a doctoribus theologiae , ne paralogi-
tamen expressionem tacenda est, ne videa- zentur et decipiantur simplices, qui nesciunt
tur natura praedicari de natura, vel natu- vocabulorura virtutes.
rarum iieri identitatem aut confusionem,
quae omnia releganda sunt ab ilia excellen- ARTICULUS U.
tissima unione et assumptione. Concedeudae
sunt ergo rationes ostendentes locutionem Consequenter quaeritur de secundo prin-
praedictam non esse admittendam , licet non cipali, videlicet de a.ssumptione ex parte

multum cogant. assumpti ; el circa hoc qua^runtur quinque :

 : :

DIST. V. AIIT. II. On.TlST. I. 127

primo , utrum persoua Dei assunipserit hu- .tura Chiisti non fuit anto unionem ipsius
iiiaiiam ualuram ; secundo, ulriim assnm- ciiin Vcrbo: ergo non vidclnr qinid fiierit

pserit humauam pfisonam ; ItTlio, uliiim as.siniqila a Verbo.

sit ponerc perfiTtam intenlionem perso- 2. Itcm omne quod iissumitur ab aliquo,
nalitatis circa aiiimam separatam; (iiiarlo, (it aliqiio modo uiium cum co a (]uo a.ssu-
utrum concedenilum sil, quoil ileiis assiim- iiiitur, quia assumptio ordinatur ad uiiio-

pserit hominem; quinto, et ultimo, utruin nem : ergo si humana natura assumitur a
concedendum sit quod assumpscrit liuuia- Deo, uuum cum Deo sed
flt : quae sunt
nitatem. cadem, umim potest praedicari de altero
ergo humana nalura cst Deus, et e con-

QUiESTIO I. verso : sed hoc est falsum : ergo et iUud ex

quo sequilur, scilicet quod humana natura J

An concedendum sit naturam humanam assumptam

sit a Dco assumpta.
esse o Deo '.
J. Item omne quod assumilur ab aliquo

PuiKiain. Ulrum concedendum sit, quod humana ad unionem, acquirit proprietatem aliquam
naturasit assumpta a Deo; et qucd sic, vi- ejus a quo assumitur, et cui unitur : sed

detur ' Semetipsum exinanivit formam

:
humana natura non acquirit aliquani pro-

servi accipiem. Sed veritas uaturae atten- prietatem ipsius Yerbi ; nuUa enim proprie-

ditiir quantum ad propriam formam ergo :

tas Yerbi dicitur de humana natura : ergo
si assumpsit formam homiuis, assumpsit nou videtur quod ipsa a Yerbo Dei fuerit

homiuis naturam. assumpta.

Item Augustinus ' de fide ad Petrum i. Item Boetius, in libro de Duabus Natu-
a Deus humanam naturam in unitatem per- ris et xina persona Christi S ponit quatuor

sonae accepit. » diffiniliones naturae ,

quaruni nuUa videtur
Item nuUus est verus homo, nisi vere competere assumptioui divinae ergo, si :

habeat hum;mam naturam : sed Dei Filius recte et sufficienter diffmit naturam, uon
verus homo est ergo : habet hunianam natu- videtur esse concedeudum quod humana
ram in se : sed non habet eam per seternam uatura sit assumpta a Deo ;
quod patet di-

geuerationem : ergo habet per assumptio- scurrendo per singulas notificationes ,

qua-
nem : ergo assumpsit humanam naturam. rum prima est : «
Katurje Natura est earum rerum,
'''•''""<'
Item qiiicumque est alicujus filius natu- quae cum siut, quoquo modo iuteUectu capi
raUs, commimicat cum eo in natura : sed possimt » hoc modo non potest accipi, cum
:
i'iei.

Dei Filius est Yirguiis naturalls lilius : ergo dicitm' humana natura esse assumpta, quia
comnimiicat cum ea in natm'a. Aut ergo si uuam proprietatem vel partem hominis

illam uaturam habuit ab aeteruo, vel ex assumpsisset, videtur assumpsisse huma-

tempore : constat quod non ab aeterno, sed nam natiu^am. Secunda diffinitio naturae
ex tempore : si ex tempore , aut ex propria est : « Natura est vel quod agere, vel quod
virtute, aut ex aUeua constat quod ex vir- : pati potest : » et adhuc ista nolificatio non
tute propria sed quod accipit quis viitute
: competit sibi, quia secundum iUum modum
propria, dicitur assumere restat ergo quod : sibi sufficeret assumpsisse solam auimam,
humana uatm'a sit a Deo assumpta. ad hoc quod diceretm- assumpsisse huma-
Adopp. Sedcontra: 1. Omne quod assumitiu- est uam natm-am. Tertia noUficatio est ^ « Na- :

antequam sit assumptum : sed humana na- tura est principium motus et quietis per se,
et non secundum accidens : » adhuc nec ista
*
Cf. Alex. Alens., p. 111, q. iv, nieinb. 6; RicliarJ.,
111 Sf(i(.,(iist. V, art. 4, q. i; Stepb. Brulef., 111 Sent., ad felr., c. II, n. 18. — Boe!.,' ik Duab. Sat. ei una
dist. V, q. V.— » Philipp., ll, 7.— » Imo Ftilg., cle Ficl. pers. Christi, c. I. — ArisU,
' i'hys., iib. 11, cont. 3.
 , ,

i28 SENTENTIARmi LIR. III.

competit, quia sufficeret, si solum corpus potentia, vel efficientis, quam uniatur ipsi

assumpsisset. Quarta notificatio haec est : assumenti. Si autem intelligatur quantura

a Natura est unamquamque rem informans ad e.sse iii actu, sic non habet vcritatem in

specifica ditTerentia : n sed nec etiam islo eapotentia, maxime quae simul potest rem
modo videtur assurnptum competere, quia, fabricare, et sibi unirc. Unde si qnis posset

sicut dicit Damascenus, liliro III '

: « Verbum vestimentum in dorso suo facere, simul

incarnatam non eam, quae nuda contempla- esset vestimenti compositio, et vestimenti

tione consideratur, assumpsit naturam, non assumptio. Per hunc modum intelligendum

incarnatio laaec esset, sed fictio, et de- est in proposito.

enim
ceptio incarnationis; neque eam specie, quae 2. Ad quod opponitur, quod assum-
illud

consideratur ; sed eam quse est in atomo. » ptio unum dicendum quod veriim
facit, etc.,

Ergo nullo modo videtur concedendum quod est : non tamen omnimode facit uniim sed ,

secundutn quod compelit comparationi as-

Deus humanam naturam assumpsit.
sumentis ad assmuptum. Si autem in aliqua
assumplione reperitur unio, potissime repe-
CONCLUSIO.
rilur in assumptione humanae naturae a
Possumiis vere et proprie concedere quod humana Verbo, quia non tanium est ibi unitas per
natura est a Deo assumpta, et quod tota est as-
adjacentiam, sed etiam est ibi unitas quae
sumpta.
est ipsius naturae ad hypostasim suam : haec

Resp. ad arg. Dicendum quod, vere et autem unitas aliquo modo admittit diCfe-

proprie loqueudo, concedi potest et debet, rentiam in omni creata natura : unde de
humanam naturam a Deo assumptam esse, inilla hypostasi , cujus sit natura creafa
pro eo quod, sicut dicit Philosophus % « na- conceditur quod sit sua essentia, vel natura,
tura accipitur et pro vera materia , et pro in abstraclione, sed solum per moduni con-
vera forma : » et de his dicitur secundum creationis : unde non dicitur quod Petrus sit

analogiam quamdam. Quoniam ergo Deus humanitas, sed quod Petrus sit horao. Per
assumpsit carnem et animam humanam, et hunc modum intelligendum est in propo-
caro est principium hominis materiale, ani- sito, quia quamvis Deus non sif humana
ma vero formale : hinc est quod non solum natura , est tamen homo. Et propterea non
verehumanam naturam, sed etiam tolam cogit illa ratio « Unum non praedicatur de
:

humanam naturam dicitur assumpsisse. Et altero in abstractione : ergo non habent

ideo concedendae sunt rationes ad hoc in- identitatem, sive unitatem assumptioni com-
ductae. petentem. »

1. Ad illud quod opponitur, quod nihil 3. Ad illud quod objicitur, quod omne

assumitur nisi ens, dicendum quod hoc du- quod assumitur ab aliquo acquirit ahquara
pUciter potest intelligi. Uno modo sic : Nihil proprietatem , diceadum quod verum est
assumitur nisi ens in ipsa assumptione : et quod aliquam propriet^Uera acquirit; sed hoc
hoc quidem verum est, nec habet itistantiam potest esse in recto , vel in obliquo , vel ra-

in proposito, quia humana natura simul tione suppositi , vel ratione formae : et

habuit esse, et esse assumptum. Alio modo quamvis non videatur humana? naturae

potest intelligi, ut nibil assumatur, nisi acquiri proprietas ex ratione forraae, ac-
prius sit quam assumatur : et si hoc intelli- quirilur tamen ratione suppositi : quamvis
gatur de esse in potentia , veritatem habet enim non conveniat ei proprietas in

quia assumpta natura prius est in materiae recto, convenil tamen in obliquo, secundum

— 'Arisl., quod uatura abstractive sumitur.

iDamasc., de Fide Orlliod., lih. III, r. vit.

Phys., lib. ll.coDt. 21 et 81. 4. Ad illud quod objicitur, seciradum quam

 —

niST. V. ART. II. OUyP.ST. II. 139

illanim nolincationiim accipiatur illa nu- 3. Iteiu aniuia rationalis unifa cami facit
fura, dico quod .sernndum omncm potest personam :cum Deus liumanam camem
sed
arcipi, niaximt' taincii .^eriindiiiii ullimam, assumpsit, animam ralionalem carni con-
quia romidelivain et specilicun liahuit lio- jiiii.xit : ergo assumpsit animam carni
.«i

minis differeuliam. Nec valent illae ins- conjunctam, videtur quod assumpserit per-
fautiai : quia Chrisfns non soluni diritur sonaiu.
assumpsisse iuimanam natuiam, sed totam 4. Item persona noii gignit nisi personam :

humanam naturam; ner diritur assumpsisse sed Dei Filius assumpsitqiiod Virgogenuit:
speciflcam differonliam , secunduiu quod ergo si Virgo persona fuit , videtur quod
speciflra difrereulia suuiitiir pcr alistractio- Deus ex ea personam assiimp.serif.

nem a singularilius; sed ;i.ssumpsit specifl- Sed rontra Auguslinus ', de Fide ad Pe-
:
Fui>d.ni

cam differentiam in partieulari veracifer trum : « Deus naturam hominis assumpsit,

existentem. Et hoc datur intelliyi noraine non personam. »
natura». In hoc enim dilTert essentia a na- Item hoc ipsum ostendit Boetius tali ra-
tura, quia essentia nominat rei formam in tione Christo non est nisi una persona
: :

quadam abstracf iono , natura eam nominat ergo si Dei Filius assumpsit personam, idem
entem in inotu, ct raateria ut naturalium assumpsisset seipsum : et hoc est falsum, et
operationum principium : et ideo docfores non intelligibile : ergo et illud ex quo se-
catholici magis isto verbo uti voluerunt : quitur, scilicet quod persona fuit a Verbo
a Deus assumpsit humanam naturam, » assumpta. Probat autem piimam proposi-
quam hoc : « Deus a.ssumpsit humanam es- tionera sic, scilicet quod Christus sit unus in
sentiam : » quamvis utraque sit vera, ista persona : Omne quod est, ideo est, quia
tamen est magis propria. unum numero est si : ergo Christus est,

necesse est unum esse : sed noQ est unum

yUJlSTIO II. in natura : ergo necesse est unum esse ia
persona.
An Deics assumpserit humanam personam '.

Item hoc ipsum ostenditur per nominis

Ad opp. Utrum Deus assumpserit humanam per- rationem : persona enim dicit quid comple-
sonam; et quod sic, videtur. Boetius, diffi- tum, et distinctum ultima completione : sed
niens personam, dicit » quod « est individua quod assumitur, eo ipso quod assumitur, ad
subsfantia rationalis naturae : » sed Christus completius ordinafur : ergo videtur quod in
assumpsit indi\iduam substantiam rationalis se non habeat rationem personae.
naturae, nt dicit Daraasceniis ' : « Assumpsit Item, si assumpsit, aut consurapsit, aut
enim naturam in atomo : » ergo assumpsit conservavit : constat quod non consumpsit,
personam. quia divina natura humanae naturae nihil
2. Item ad dignitatem singularis speclat nobilitatis abstulit ; si conservavit, ergo cum
quodilludsingulare sit persona, personaenim assumens non sit assumptura, restat quod
nomen est dignitatis : sed natura assumpta in in Christo sint duae naturae et duae personae,

Christo aeque vel magis nobilis est ,

quam scilicet huraana et divina : ergo nec Deus
sit in aliquo alio homine : si ergo iu aliis est horao, nec horao est Deus : ergo non est
non amittit rationem personae, videtur quod ibi aliqua unio, ac per hoc nec assuraptio :

in Christo habeat potissime : ergo, etc. si ergo est ibi assumptio vera, manifestum
est quod persona non est assurapta.
« S. Thom., p. III, q. IV, art. 4; et 111 Seitl.,
C/-.

disl. V, q. iii, art. 3 ; et dist. vi, q. I, art. i ; Scotus, disL V, q. l; Steph. Brulef., III Sent., dist. v, q. 6.
lU Sent., Uist. v. q. 1; Richardus, III Sent.. dist. v, • Boet., de Dunb. S'at. et un. pers. Christi , c. Ii. —
q. l; Durandus, 111 Seut., disl. v, :[. i; Franciscus de ' Daniasc.,Fide ortliod., lib. I,
ile c. XI. — * Imo Fulg.,
Mayr., III Senl., disl. v, q. i; .lo.in. Bacc, III Sent., de Fide udPetr., c. xvii, n. 60.

TOH. rv.
 ;

«30 SF.NTENTIARIM LIB. 111.

vit disUnguere inter personam et naturam.

Pro 60 enim quod vidit in Christo duplicem
CONCLUSIO.
esse naturam, intellexit duplicem esse jjcr-

Persona in incamatioiie naturam assumpsil non ;

sonam. Eutyches vero ex eadem causa erra-
tamen est concedendum personam divirtam huma- vit, sed non eodem modo quia enim nes- :

nam assumpsisse personam.

personam et naturam,
civit disoernere inter

Resp. ad arg. Dicendum quod omnino et vidit quod in Christo non poterat esse nisi
faisum est, quod persona personam assump- una persona, ex Iioc compulsus est ponere
Hoc enim
sit. tripliciter polesl intelligi : aut quod in Christo non est iiisi una natura. Et
quod ipsum assumptum fuerit persona ante ideo, sicut duo fuerunt errores in divinis,

assumplionem; aut quod fueril persona in scilicet Arii et Sabellii, pro eo quod nescive-

assumptione; aut quod fuerit persona post runt distinguere inter naturam et personam,
assumptionem. Quolibet istorum trium mo- sic duo fuerunt errores circa incarnationem

dorum sumpta sententia praedicti sermouis Christi, videlicet Eutychis et Nestorii. Catbo-

est falsa. iNamprimusrepugnat veritali con- lica vero Ecclesia per medium istorum er-

ceptionis ; secundus, veritati assumptionis rorum pertransiit, dicens in deilate plures

et tertius, veritati unionis. Primus namque esse personas , et unam naturam et in ;

qui hoc ponit, quod ante assumptioneiu Christo plures naturas, et unam personam.
fuerit persona, veritati conceptionis repu- Et ideo simpliciter concedit personam as-
gnat : si enim fuit ante persona, quamesset suinpsisse naturam , et negat personam as-

Deus, virgo Maiia non concepit Deum, sed sumpsisse personam, sicut Magister dicit in

hominem purum quod est contra Evange- ;

httera. Unde rationes sunt concedendae in-

lium et conceptionis articulum. Secundus ductae pro ista parte.

vero modus, qui ponit hominem illum tem- 1. Ad illud quod opponitur in contrarium,
pore assumplionis fuisse personam, veritati quod perpona est rationalis naturae indi-

assumptionis repugnat : sienim in assump- vidua substantia , dicendum quod indivi-

tione fuit persona, et post assumptionem duum in iiotificatione personae tripliccm im-

desiit esse persona , potius in assumptione portat distiiictionem, videlicet singularitatis,

ipsapersona consumebatur, quam assume- incommimicabilitatis, et supereminentis di-
batur : non ergo fuit illa vera assumptio, gnitatis. Indivisum enim dicitur, quod est

sed mngis ronsumptio. Tertius vero modus in se individuum, et ab aliis distinctum.

intelligf-ndi ,
quod fiierit persona post as- Distinctionem singularitatis voco, quod ali-

sumptionem quod assumptum est,

illud quid non sit commuue ad plura, sed dicalur
veritatiunioiiisrepugnat si enim assumens :
de uno solo propter quod Socrates
: (a) dicitur

differt ab assumpto, et illud, quod assumplum individuum , homo vero non dicitur indivi-
est, est persona ; el qui assumpsit simiUler e.st duum. Distinctionem incommunicabilitalis
persona : ergo in Christo sunt duae personae, dico, quando aliquid non est alicujus pars,

et duae sunt in eodem naturae : hoc constat, sive veniens in compositionem tertii : unde
ac per hoc nulla est ibi unio : et si hoc, pes vel manus hominis, proprie loquendo,

nuUa est ibi incarnatio, nec humani generis non dicitur individuum. Dislinctionem supe- luilivi-
dui
reparatio quod adeoest absurdum, ut totius
: reminentis dignitatis inteliigo illam, quae diffiuitio.

fidei cluistiunae perimat fundamentum. In accipitur a digniori proprietate. Hoc enim

hunc autem errorem pessimum incidit Nes- nomen, persona, sumptum est a dignio-
torins, ut dicit Boetius ', pro eo quod nesci- ribus unde non reperitur nisi in individuo
:

nobilissimae creaturae, utpote rationahs, et

' BoeU, de Dual/. Sal. iu una pers. Cliristi , c. v in

priiicii)., i'lc. VI, in fiup.

{a)C<el. edit. Sortes.
 : . ,

DIST. V. ARi. II. Ol^T^ST. III. 131

rafione sn.T nnldlissim^p yiroprii-tatis. ijnn- noii roiisliiiicliaiit per.^oiiain, .st-d KijIiiui iia-

iiiam (T^o nalura Immaiia assumpla a ('iiri- fiiram. Et ideo iioii sequitur, quoil ,si Dei
sto ordinati» »'st nd nobiliorem proprietattMii riliiis assumpsit animam carni unilam
pjusdom personaK seeuuchim alternm natu- quod assumpsit personam: quia non priiis
ram; liiuc est quod non tei;nt ibi proprie- fcmpore fuif ipsi carni unifa, qiiani esset
tatem personalilatis : cadit enim ai) unn assiimpta, quidquid sit de ordine secundiim
propriefate, quae quidem est supereminentis nafuram.
dipnilatis, a qua (]iiiileni noii cadif persona \. Ad iliiid qiiod objicitur, quod beala
Verbi secundum divinain naturam. Et sic Virgo genuit persoiiam, dicendum quod ve-
patet quod diffinilio personae, et ratio illa rum est ,
quia genuit Filium Dei : sed quo-
non valet, quia nolificatio personje recte niam persona generatur ralione naturae, et
intellecta non convenit Inimanitati assum- diiplex est natura in illa per.sona, scilicet
ptaB. creafa et increata , ideo ratione dupUcis na-
2. Ad illud quod opponitiir secundo jam ,
lurae duplex convenit ei generatio, scilicet
patet responsio ex hoc quod jam diotum est, femporalis et aeterna : temporaUs, in qiia
quia natura assumpta in Chrisfo eo ipso est assimilatur matri secundum natu-
; aetema,
nobilior, quod in nobiHori persona stabiUtur, rain in qua assimilatur Patri. Et ideo non
quia non in persona creata , sed in persona cogit ratio iUa quamvis enim generatio
:

increata : iindeordinatioad dig:nius,quamvis conveniat personae, convenit tamen ei ra-

auferat rafionem supposifionis, tamen non tione naturae : hoc maxime verum est in
aufert dignitatis proprietatem. Melius enim generatione creafa , in qua est non tantum
est subesse superiori ,
quam praeesse alicui personaUs distinctio , sed naturalis muUipli-
inferiori : sicut perfectior est anima cum catio.

possidefur a Deo ,
quam cum possidet res
creafas ; et meUus nubit virgo nobihs cum QU^STIO III.

contrahit matrimonium cum rege cui ,

An sit ponere intentionem personalitatis in anima

subsif, quam cuni contrahit cum rustico,
separata, omniutiione circwnscripta '

cui Unde esto quod Deus aliquem

praesit.

assumeret, qui jam esset persona, vel ens Utrum sit ponere intentionem personali- aj opp.

actu, ille cum desineret esse persona, nihil tatis in anima separata, omni unione cir-
tamen dignitatis amifteret : esset enim per- cumscripta; et quod sic, videtur primo per
sona secundum naturam assumentem, qiiam- Magistrum in littera : « Anima absoluta a
vis non secundum naturam assumptam. corpore, per.sona est, sicut angelus. » Sed
3. Ad illud quod opponitur quod anima , angelus vere et proprie persona est : ergo
rationahs conjuncta vel unita carni facit et anima separata.
personam, dicendum quod verum est, quan- 2. Item , sicut consuevit communiter di-
do anima et caro non conjunguntur diguiori stingui, persona est res distincta propriefate
tunc enim non solum ex anima et carne ad dignitatem pertinenfe : sed anima sepa-
constituitur ipsa natura , sed ex ipsa natura rata est distincta res, quod patet; anima
hyposfasis et persona : non sic autem est in etiam, circumscripta assumptione et unio-
proposito, quia anima et caro fuerunt sibi ne, complete habet illam rationem in se,
invicem unifa in ipso (a) Verbo nec in ali- ; quam Boetius ponit •
: a Persona est indivi-

quo instanti fuit anima illa, quin esset unita dua substantia rationahs natiu-ae : d ergo
Yerbo et ipsa hyposfasis aeterna erat in
: ,

'
Cf. RicUarJus ,111 Seiil.. dist. v, art. 2, q. t; Stcph,
qua coaequabantur corpus et anima : et ideo
Brulef., III Seiil., dist v, q. vii.— • Boet., de Duab.

1/0.) Cat. edit. uoiU ipsi. Nat. m una pers. Christi, c. 11.
 , :

13-2 SENTENTIARUM LIB. III.

viiletur quod ratio personalitatis conveuial natum ad ulteriorem perfeclionem in eodem

animse separatae, et proprie, et vere: ergo genere sed anima rationalis est ordinata ad
:

est persona. constituendum hominem : ergo non habet

3. Item ratio quare humana natura in intentionem personae.
Christo non est persona, est piopler unioneni Item anima rationalis, cum est uuita carni,
ad dignius : sed cum anima uuilur corpori, ut dicit Magister , non est persona : ergo si,

non unitur digniori rei : ergo unibilitas vel quando est separata, habet ralionem per-
unio ad corpus non aufert ipsi animse pro- sonae, ergo digniorem modum habet exi-
prietatem persona;. stendi extra corpus : si ergo natura semper
4. Item contingitanimam separatam com- desiderat quod melius est videlur quod ,

parari adangelum, etconvenitcomparari ad anima nunquara desideret uniri corpori :

alteramanimam etquae est comparatiounius; videtur etiaai ex hoc quod cum anima uni-
angeli ad aiterum, eadem est comparatio tur corpori, sit ei prsjudicium ; el cum
unius animae ad alteram : sed anima sepa- separatur, quod non sit ei poena, sed prae-
rata difTert secundum speciem ab angelo mium : quae omnia falsa sunt et absurda
sicut et angelus ab anima : ergo a simili ergo et illud ex quo sequitur, videlicet quod
sicut inler unum angelum, et alterum, est anima separata sit persona.
discretio personalis, sic inter unara animam, Item, si anima separata est persona, cum
et alteram : sed quae babent discretiouem assumeresit actus personae conveniens, sicut
personalem, habent intentionem persona- divina persona dicitur corpus assumere cum
litatis ergo plenam rationem personalitatis
: corpus ei unitur, et similiter angelus, per
contingit reperiri in anima separata. con>imilem modum anima diceretur assu-
5. Item cuicumque competit loqui de se mere corpus proprium, cutn eidem rursus
ut de se, est persona : sed animaj separatae conjungitur: quod si hoc non recipitur,
competit loqui de se ut de se, convenit enim videtur quod nec praemissa esset concedenda,
ad ipsara dirigere sermonem , sicut ad ani- scilicet quod anima separata sit persona, si-
mam Petri et Pauli dirigimus : et constat cut angelus.
quod versa vice possunt nobis voluntatem
suam exprimere, sicut aliquibus expresse- CONCLUSIO.
runt ergo videtur quod anima separata vere
:

et proprie sit persona.

Anima separata a corpore non est plene persona ,

quidquid senserit Itac in re Magister Sententia-

6. Item anima gloriosa per separationem
rum.
sui a corpore non habet conditionem dete-
riorem, sed slatum digniorem sed quamdiu : Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut ap- Opioio
Mai,'itlri,
spiritus rationalis erat in corpore, et corpori paret ex textu, opinio Magistri fuit, quod
uuitus, non carebat ratione personali : ergo anima separata sit persona : et haec opinio

nec quando est a corpore separatus. fuit magistri Ilugonis de Sancto Victore.
ruQdaiD. Sed contra Persona est per se una sed
: : Ratio autem quae niovit eos ad hoc ponen-
quod venit aliqiiando ad conslitutionem ter- dum, fuit actualis distinctio et completio re-
tii,non est per se unum ergo et distinctum : perta in anima separata : quoniam actus
quod est natum uniri ad constitutionem nobiles liberius exercet, et perfectius quara
tertii non est persona sed anima rationalis : exerceat in corpore. Haec tamen opinio non
est hujusmodi : ergo, etc. sustinetur communiter a doctoribus. Ralio Iniprob.

Item persona dicit quid completissimum hujus est, quoniam ad completam rationem
in genere substantiae, ita quod non est ordi- personae requiritur, ut dictum fuit supra ',

' Qusst. II liujus articuli, ad i. distinclio .«ingularitatis, et incommunicabi-

 DIST. V. AI',T. II. (.T.EST. III. m
litatis, ct supcrcminciilis (lignil.ilis. Qii:im- anima separ.ita esl res distincta proprictate

visauleni iii aniina st'[)arata silio[)uiirt; .•^iii- ad dignitali^m [lertinente, etquod, circnm-
gnlaritateiu ct (liynilatfin, non est tanieu scripta assumptioiie et uuione, compltite lia-

reperiro inconiinunicaliilitaleni ,
quia a[)pe- bet rationem personae, quam ponit Boetius ;

lilnin tt aiililudiiifin liahct ut unialiir cor- dicendiiin (|uod nonestibi ralio distiuctionis
pori ad (•(instilulidncin teilii : el idco ne- secundiiin ijuud (•(invi-nit [icrsouaMntentioiii
cesse est ipsam carere distinctione persona- secundum illaiii triplicem couditionem, quae
litatis , tjuoni.an si coui[)letior est aniina, superiiis assignata est.

duni appelitns ejus terniinatur, quein habet 3. Ad iiliid vero quod objicitiir, quod cum
res[iectu corporis resuruendi, siciil vult Au- anima unitur corpori , non unitur digniori,
gustiiius ' super Gencsim ad litleram , et et ita unibilitas ad corpus non aufert animae
tunc non lial)et in se iatentionem personai, persona; proprielalem ; diccndum quod hoc
iiecessai'io sequilur quoil [lersonalilate ca- verum esset, si anima esset persona per se ;

reat , cnm esl separala a corpore : alioquin tunc enim ratione personae non privaretur
sequerenlur praidicta inconvenieiitia, vide- ex hoc, quod corjiDri conjungeretur : si ergo
licet quod unio esset praeternHtnialis, et se- caret ratione personae cum corpori conjuu-
parationon esset poeualis; iteruni quod unio gitur, patet quod non est persona cum cst a
esset in animae prcejudicinm, et separatio in corpore separata : hoc autem non est prop-
praemium : qiioruin quodlibet falsiim est : ter defectum dignitatis, sed propter defec-
el ideo non iinnierito in hac opinione com- tum incomuiunicabilitatis : quamvis non iii-

muniter non sustinent Magistrum ,

quamvis congrue posset dici, quod ad ipsam unibili-

aliqui velint dicere, quod Magister intellexit tate.m per modum compositionis sequitur
de anima separata, circumscripta unihiiitate quaedam indigentia, et defectus a comple-
ad corpus : et hoc est potius verbi palliatio ,
tione dignissima.
quam expositio, sicut aspiciendo ad verba 4. Ad illud quod objicitur, quod anima
ipsius patet. Praeterea unibilitas, sive apti- differt specie ab angelo secundum quod ei

tudo uniendi cum corpore, uon est animae comparatur, diceudum quod ratio persona-
accidentalis, sed ipsi animae esseatialis : et litatis plus dicit completionem ,
quam inten-

ideo non potest ab ea separari , vcl circum- speciei. Nam Chri.stus secundum
tionem hu-
scribi, salva ipsius natura, sicut superius in manam naturam continetur sub specie ho-
secundo libro ostensum fuit. Posset tamen minis, quamvis secundum illam naturam
dici ob reverentiam ipsius ,
quod non voluit non habeat intentionem personalitatis. Et
dicere quod tota ratio personalitatis compe- ideo non sequitur quod si animae separatae
,

teret animae separatae, sed quod, hoc suppo- conveniat specifica dilTerentia respectu an-
sito, quod anima separata esset persona, geli, quod propter hoc conveniat ei discretio

adhuc non esset persona iii Christo, quia personalis respectu alterius animae. Nec se-
esset conjuncta cum divina persona. Quid- quitur : « Differt numero ab alia aniuia,

quid autem sit de intentione Magistii, hic ergo differt personaliter ; » quia dislinctio
concedendum est quod ratio personahtatis secundum numerum in plus est quam di-

non est plene circa animam separatam. Unde stinctio personalis.

concedendae sunt rationes ad hoc inductae. 5. Ad quod opponitur, quod cui com-
illud

i. Ad illud vero quod objicitur de aucto- petit loqui de se, ut de se, etc; dicendum
ritate Magistri ,
patet responsio per jam quod verum est accipiendo large personam,
dicta. secundum quod persona dicitur esse in no-
2. Ad illud vero quod objicitur, quod mine, vel pronomine, secundum quod reddit
' Aug., ne iienes. ad Itil., lib. .\ll, c. xxxv, u. 6S. suppositum verbo : hoc autem modo non
 , ,

134 SENl KNTIARUM LIB. III.

loquimur hic de persona, quia haec est con- minem assumpsit, bene sequitur quod as-
sideratio grammatici, non theologi sic enim : sumpserit hominem.
magis respicit modiim significandi quam ,
4. Itfm proprietas unius partis denominat
proprietatem rei. totum ; unde Petrus dicitur albus, si solum
b. Ad illud quod ultimo objicitur, quod corpus sitalbum ergo iiiulto fortius pro-
:

anima gloriosa propter separationem a cor- prielas utriusque : sed verum est dicere
pore non habet conditionem deteriorem, di- Christum assumpsisse carnem et animam :

cendum quod illa ratio deficit dupliciter. ergo verum est dicere quod assumpserit ho-
Primo quidem ,
quia quamvis non habeat minem.
conditionem deteriorem quantum ad bene o. Item Filius Dei assumpsit animam et

esse , quantum ad Dei fruitionem

utpote ;
corpus : et haec assumpsit unita : ergo si

minus tamen bonam habet conditionem corpus et anima unita faciunt hominem,
quantum ad esse naturse. Persouahtas enim ergo videtur quod assumpserit hominem. Si
non attenditur quantum ad bene esse vel , tu dicas quod non fuerunt prius unita, quam
esse gratiae , sed quantum ad esse naturae assumpla per hoc non dissolvitur et elfu-
;

sive ad esse primum. Alius etiam defectus gitur ratio : quia si anima et corpus non fue-
est, quoniam intentio personalitatis conse- runt ante unita, quam assumpta, prioritate
quitur animam unitam corpori ita tamen , temporis, saltem simul fuerunt invicem
quod nec anima, nec corpus est persona, tempore unita et assumpta : ergo videtur
sed totum conjunctum : et ideo non sequi- quod in sua assumptione hominem facie-

tur, quod talis dignitas remaneat in anima bant : et si hoc verum est, ergo, etc.
separata , vel proprietas ; sicut nec visibiH- G. Item, si (a) Filius est homo, aut homo
tas, quae est proprielas respectu conjuncti^ quem assumpsit, aut homo quem nou as-
post separationem nec remanet in anima, sumpsit : si homo qiiem assumpsit, ergo

nec circa corpus, etc. assumpsit hominem si est homo quem non
;

assumpsit, ergo aut Pelrus, vel Paulus, vel

QUjESTIO IV. de caeteris. Si ergo nullum talium est dare

videtur ergo simpliciter esse verum quod

An concedendum sit, quod Deus assumpserit
assumpserit hominem.
hominem '.

Sed contra : In libro de ReguUs fidei dici- Fuidtn.

Ad opp.
Utrum concedendum sit,quod Deus as- tur ,
quod assumens non est assuiuptum :

sumpserit hominem et quod sic videtur ; , ergo si Filius Dei est homo , falsum est Fi-
per illud Psalmi' Beatus, quem elegisti et : lium Dei assurapsisse horainem.
assiimpsisti : sed beatus slat ibi pro aliquo : Item, si assumpsit liorainem, et nunquam
non est autem dare aliquem, nisi hominem : deposuit quem assumpsit , ergo semper fuit

ergo, etc. homo : ergo quando erat mortuus erat ,

2. Ilem Augustinus, in Expositione Sym- homo : quod non videtur verum, cum sit
boli ' : » Si quis dixerit hominem a Christo oppositio in adjecto.
assumptum depositum esse, anathema sit. » Item, si assumpsit hominem, aut homi-
3. Item Anselmus dicit in libro de Incar- nem iu comrauni, aut hunc hominem non :

natione, quod*non assumpsit hominem in homiuem iii communi assumpsit ergo hunc :

communi, sed hunc hominem sed ad hunc : hominem sed hic homo nominat perso-:

hominem sequitur homo ergo si hunc ho- : nam vel saltem hypostasim ergo in Chri-
, :

'
Cf. Alex. AlcDs., p. III, q. iv, tucmb. 7; S. Thom., dist. V, arl. 4, q. 2; Slepli. Bruief., III Senl., dist. r,
p. III, q. II, arl. e, et q. iv, arl. 3 ; Bichard., III Se7il.
q. VIII. —
• P.fal. LaIv, j. ' Aiigu.-t., — Expos. symb —
(a) Cttl. edil, deest >i. » Auselm., de Fidc Trin. et de Inearn. Kerii. c. vl, al. v_
 :

IMST. V. ART II. 0TT.1i;ST. IV. 135

Bto siuit (luo! person.-E, vel diia^ liy(ni.st;ises : per huiic modiim ner, ista videlur esse ad-
sud hoc t'st f;ilsuu\ , et lliiei coulrariuiu : mittenda : « Filius Dei assiinqisit homi-
ergo, elc. nem; » quamvis ex ipsa assumptione factus
Item a.ssuHipti(> dicit usum aliijuciu rei sil liomo. Et propt(!rea est lertius modiis di- n,.io s.

nssuui[)ta^ : scd usus rei lempore vel iialiira cendi coinmuiiior et veiior, qiiod ha^c c.st

coiiseiiuitur i[i.saiu rcm : (^rgii prius est as- impropria : « Filius Dei assuni[isit homi-
sumptum naturaliter, quaiu sit ii»sum a.s- neiii. » Et ratio hujus est, quia honio signat
siiiui : si ergo li i.iio dicil liiiiuauain natii- liumanaiu foimam, sive natiiram, iii c(.>n

taiii iu coni[)aralione ad liy[)oslasiiii sive cretione ad suppositiiiu, de quo vere praedi-

persouam, uecesse est quod in tlhristo sit catur secundum quamdaiu idenlitatem. Kt
aiia persona, qiiaiu persona assuiuens, ad ideo de isto supposito vere praidicatur, ut
quani comparetur huinauitas ante assum[i- dicatur : « Iste est homo. » Verbum autem
tionem : quod si hoc, simpliciter est falsum, assunieiidi de sua ralioiie plus impurtat, vi-
restat quod et illud est falsum : a Filius Dei delicet distinctionem assumentis ad assump-
assumpsit homineni. » tuui, in hoc qiiod importat relationem, et
ordinem etiam quemdam importat respectu
CONCLUSIO. ejus quod naturaliter antecedit ipsam as-
suniptionem, et respectu ejus quod sequi-
Improprins est sermo dicens : « Filius Dei assumpsit
tur. Nani res assumpta naturaliter ipsam
hominem ; » cum homo signet formam in concreto
assumptionem antecedit , quamvis possit
adsuppositum.
dici tempore simul. Concretio vero et unio
Opm I. Resp. ad arg. Dicendum quod aliqui vo- assumentis ad assumptum consequitur ipsam
luerunt sustinere locutionem istam , sicut assumptionem. Et ideo dupliciter haic est
illi qui fuerunt de prima opinione ', dicentes falsa : « Fiiius hominem » Dei assumpsit :

quod Christus est duo, scilicet duae res natu- tum propter defectum distinctionis quia ,

ra? , homo videlicet , et Deus. Sed quia illud homo praedicatur de Filio Dei tum propter ;

non potest rationabiliter suslineri, sicut iu- defectum ordinis, quia concretio humanita-
Opin. !. fra' videbitur, ideo alii distinguere volue- tis ad personam, vel hypostasim , consequi-
runt ,
quod est loqui de assumptione vel tur ipsam assumptionem et non antecedit ,

quantum ad fieri, vel quantum ad factum res autem assumpta antecedit. Et ideo prae-
esse. Si loquamur de assumptione quantuiu dictus sermo falsus est ex duplici causa, ct
ad fieri, sic falsum est quod assumpserit ho- rationes concedendae sunt ex ista parte.

miuem, imo aniinam et carnem. Si autem i, 2 et 3. Ad illas veroauctoritates in cou-

loquamur de assumplione quantum ad ter- trarium adductas, dicendum quod aliquid
minum vel assumptum esse, concedere vo-
, habent improprietatis, et sunt exponendae :

luerunt personam Dei assumpsisse homi- Sancti enim loquuntur alinuando multum
uem tunc enim non videtur quod homo ille
: expresse. Unde hoc nomen, homo, in praj-

fuerit ante assumptionem, sed quod ex ipsa dictis auctoritatibus magis accipitur abstrac-
assumptione aliquis factus est homo. Sed tive, quam concretive, magis pro humana
Improb.
adhuc illud non videtur multiim rationabi- natura ,
quam pro re naturae : et per liunc
Uler dictum. Nam si ex assumptione vesti- modum ad consimilesauctoritatespotestres-
menti vere possit aliquis dici vestitus esse, ponderi unica responsione , quia hominis
haec rationabiliter conceditur : « Hic assiimit nomine humana natura habet intelligi :

vestimentum ; » et hsc non admittitur : quamvis, secundum communem usum, et

€ Ille assumit se vestitum, vel calceatum ; » secundum virtutem vocabuli, hoc nomen,
' Disl. I, arl. 1, q. i. — « Dist. vi, art. 1, q. i. homo, non ita consuetum sit accipi.
 ,; » ::

136 SENTENTIARUM LIB. III.

4. Ad illudquod objicitur, quod proprie- putatur fieri permutatio praedicamenti, cum

tas partis denominat totuni, diceudum quod proceditur ab eo quod dicitur quis , ad illud
illud habet instantiam in proprietatibus res- quod praedicatur in quid, vel e converso,
pectivis, quamvis veritatem habeat in pro- sicut in primo libro habitum fuit.

prietatibus absolulis. Ouamvis eiiim verum 6. .\d illud quod objicitur ,

quod Christus
sit, quod manus Fetri sit minor Petro, vel horao est, aut quem assumpsit, aut quem
quaelibet ejus pars quodani modo, haec ta- non assumpsit , dico quod non recte dividit
men est falsa « Fetrus est minor Petro, »
: et sufficienter ;
quia contradictio non accipi-
vel « differt a Petro. » Per hunc etiam mo- tur per negationem quae fertur ad implica-
dum intelligendum est in proposito, quia tionem , sed per negationem quae fertur ad
assumens, sicut dictum est, vel assumi dicit principale praedicatum : et ideo non sic est

aliquem ordinem, vel distinctionem ,

quae dividenduni : « .\ut est homo assumptus, aut
reperiri potest inter personam Christi et par- non assumptus; » imo sic Aut est homo
: «

tes compositi hominis, quae sunt corpus et assumptus aut non , est homo assumptus » ,

anima quamvis ille respectus vel ordo

: , secundum legem contradictionis. Sed si ob-
inter personam Christi et ipsum Christum , jiciatur, quod homo sufficienter dividitur

hominem, reperiri nou valeat. per assumptum et non assumptum tan- ,

5. Ad iilud quod objicitur, quod assump- quam per immediata tunc respondendum ,

sit animam et corpus unila, dicendum quod est ad illam inductionem : « Ergo vel est Pe-
est imio corporis et animae respectu suppo- trus, vel est Paulus, etc, » quia nec est Pe-
siti, in quo sunt, et respectu humanae natu- trus, nec est Paulus, nec Virgilius, etc. , sed
rae, quam constituunt : et utraque unio ani- Jesus : et Jesus non est homo assumptus a
mae ad corpus fuit in ipsa assumptione : et Filio Dei, quamvis natura ejus sit iissumpta.
una quidem antecedebat secundum ordi- Jesus enim non est nomen impositum na-
dem naturae, sciiicet animae ad corpus ad turae, sed nomen impositum personae.

constitutionem unius naturae ; altera vero,

scilicet animae ad corpus in unam personam, QU^STIO V.

vel hypostasim , consequebatur ipsam as-
An hdc concedenda sit : « Filius Dei assumpsit
sumptionem ;
quia persona et hypostasis
himatiitatem '.

Verbi, assumendo caruem

animam, simul et

uniebat. Cum ergo dicitur, quod anima et Utrum haec concedenda sit : « Filius Dei Fundtm.
corpus unita faciunt hominem, dicendum assumpsit humanitatem quod sic, vide-
; » et

quod verum est, secundum quod uniuntiir tur. Damascenus ' : Omnia quae in nostra
«

modo
duplici et quoniam alter istorum : natura plantavit, assumpsil Dei Verbum. >
modorum cousequitur ad assumptionem Sed unicuique nostrum dedit humanitatem
ideo non conceditur ista, quod assumpserit ergo videtur quod assumpserit faumani-
hominem ,
quamvis concedatur , quod as- tatem.
sumpserit animam et corpus conjuncta. Item humanitas non est aliud, quara homi-
Posset etiam dici, quod non tenet illa conse- iiis natura, secundum quod dicit Dama-
quentia : « Assumpsit animam et corpus scenus ' : « Divinitatis et humanitatis nomina
conjuncla, ergo assumpsit hominem ; » quia naturariim sunt repraesentativa. » Sed haec
homo suppoiiit aliquem hominem , et ideo simpliciter est concedenda : « Filius Dei sa-
supponit aliquem : anima vero et corpus sumpsit humanam naturam : » ergo et haec

dicunt quid. Apud veros ergo theologos re- a Filius Dei assumpsit humanitatem. »

'C/'. Alcx. AlcnsiSjp. III. (j. IV, ineiiili. 4; S.Tbom., q. ivjSlPpb. lirulef., III Sfn<., disl. v, q. i.\-.— « Daiuaa-
p. Ili, q. IV, art. 6; et III Sent., dist. il
, q. It, art. 1 , cenus, rfe Fidc orth , lib. III, c. vi. —* Ibid., c. XI.
 ;

DIST. V. ART. II. OTT/RST. V. 137

Item humanitas ost forma homiuis : sod tas conseqnens ipsum hnminem, in quanlum
hJEC siniplicilor i-onrfditur : « Filius \)c\ iis- est homo : ft iste triplfx intfllectus habftur
sum[isit forniani hoininis, » sirut dirilur' : ex verbis Magistri ', ubi conflnnat Magistcr
Humiliavit semetipsiim, formiun servi Mci- et ostendit uuclorilate, se nomine humani-
piens : tTL;!) ft ista : » Filins Ilfi assunipsit talis corpus ftanimain intflligfrf. Oninibns
humanitalem. » antem liis modis ('oncfdfndnm est Filiuiii

Ilem hcec est simpliciter vera : " Fihiis Dei assumpsissf humanitatem. Si eiiim no-

Pei halift humanitatem : " et eam non ha- mine hnnianitatis inleliigantiir i[isa prin-

buit aIia'terno, seil tcniporaliter :ergo vide- cipiaconsliliientialiominem,videlicetaninia

I turquod cam assumpsit. et caro, absque dnbio verum est quod Filiiis

Adopp. Sed contra 1. Humanitas consequitur

: Dei assumpsit hiimanitatem, id est animam
unioneui aniniae cum corpore : sed aninia et et carnem. Item , si iiominc hnmanitalis in-
corpus non fuenuit prius unita, (inam as- telligitur forma totius, adhiic Iiabet veri-

sumpta : ergo, si assumplum secunduni tatem : « Filius Dei assumpsit humanitalem, n

onlinem naturalem praecedit ipsam assum- id est formam liumanam, juxta illud quod
plionem, videturquod hxe sit falsa : « Filius dicitur : Himiliavit semetipsum, formam
Dei assumpsit humanitatem. » servi accipiens. Postremo, si nomine hiima-
2. Item magis significat in ahstractione nitalis ipsa proprietas consequens intelli-
hocnomen, humanitas, quam hoc nomen, gilur, adhuc veritatem habet : « Filius Dei

homo : sed Deus non assumpsit humanam assumpsit Iiumanam naturam : » quia non
naturam in universali, sed ' in atomo : ergo solum nostram naturam humanam assum-
haec est magis impropria : « Assumpsit hu- psit, sed proprietates consequentes , sicut

manitatem, » quam haec : « Assumpsit homi- dicit Damascenus *. Si quis autem hoc ultimo
nem : » ergo est falsa. modo solum intelligat quod assnmpserit hu-
3. Item , si assumpsit humanitatem , et manitiitem , id est hominis proprietatem ,

nunquam deposuit quod assumpsit, semper errat circa incarnationis veritatem : o[>ortet

halmit humanitatem : sed quod habet huma- enim ponere, quod hoctriplici modo dicendi
nitatem semper, semper est homo ergo in : Filius Dei assumpserit veram humanitatem
triduo fuit homo. .luxta hoc qn^eritur, quid et concedendse sunt rationes ad hanc partem
nomine humanitatis intelligitur, cum dicitur inductae.
Dei Filium assumpsisse humanitatem. 1. Ad quod objicitur, quod huma-
illud

nitas consequitur unionem dicendum quod ,

CONCLUSIO. consequitur unionem animse ad corpns , se-

cundum quod uniuntur in constitutionem

Concedendumest qiiodFUius Dei assumpsit humanr- naturai, non seciradum quod uniuntur in
latem , eum carnem et animam formamque hu- ,
unitatem persona?. Posset etiam dici, quod
matiam assumpserit.
qusedam sunt prius assumpta, et quaedam
Resp. ad arg. Diceudum qnod nomen coassumpta et quamvis anima et corpus
:

humanitatis consuevit tripliciter accipi. Uno primo assumpta sint a Verbo tamen omnia :

modo per humanitatem possunt intelligi quae ad ea consequuntur, dici possunt coas-
principia constituentia homioem ; alio modo sumpta. Unde quia anima et corpus habe-
per humanitatem potest intelligi forma con- bant proprietatem passibilitatis , Filius Dei

sequens totum compositum ; tertio modo assumpsit passibilitatem. Et per hunc mo-
nomine humanitatis potest intelligi proprie- dum concedendum est quod assumpserit
humanitatem quemadmodum conceditur
' Philip., II, 8, 7. — - Damasc, de Fidc ortliod.,
,

Ub. III, c. XI.— ' Dist. II. — » D.uuasc, lib. cit., c. vi. quod assumpserit passibilitatem ,
quamvis
 »
,

138 SENTENTIARUM LIR. 111.

uon concedatur quod assumpseril se passi- veritatem non hnbet ; deposuit enim passi-
bilem, sed quod assumendo passibilitatem bilitatem. Sed si hoc mudo accipitur hunia-
fecerit se passibilem; sic conoeditur quod nitas ratione principiorum constituentium
assumpsit humanitatem, licet non conce- hominem, sic nunquam deposuit humani-
datur qnod assumpserit se hominem. tatem : sed ex hoc non sequitur: a In triduo
2. Ad quod opponitur de abstrac-
illud habuit humanitatem : ergofuithomo; » quia
tione, dicendum quod potius facit ad oppo- principia hominis non facinnt hominem
situm quam ad propositum. Quia enim
, nisi in quantum conjunguntur ad invicem,
signat abstractive , ideo signat in quadam et uniuntur in unilatem personae ; el alter (a)
diversitate a supposito : et ideo salvari potest istorum modorum deficiebat in triduo. (Juod
ista conditio quidem
assumplionis, quai est si nomine humanitatis intelligatur ipsa for-
distinctioassumeutisad assumptum:non sic ma consequens compositum, vel ipsa pro-
autem est in hoc quod dicitur homo. prietas, non oportet quod in triduo Chrislus
3. Ad illud quod quod minquam objicitur, habuerit humanitatem; quia , sicut dictum
deposnit quod assumpsit, dicendum quod est, talia non fuerunt primo sumpta, sed
hoc intelligitur quantum ad principia na- magis coassumpta.
turae , quffi prius fuerunt assumpta, scihcet -i. Ad illud quod ultimo quaerebatur,
animaetcaro:quantumveroadco£issumpta, patet responsio ex his quae jam dicta sunt.

DISTINCTIO VI
DE INTELLIGENTIA HARUM LOCUTIONUM : « DEUS FACTUS EST HOMO, DEUS EST HOMO; » AN HIS
LOCUTIONIBUS DICATUR DEUS FACTUS ESSE ALIQUID, VEL ESSE ALIQUID, VEL NON ESSE ALIQUID:
ET RECITANTUR DE HOC TRES POSITIONES.

P^ ,
Ex praemissis autem emergit quaestio plurimum continens utilitatis, sed nimium
unicndi
dilBcultatis atque perplexitatis. Cum enim constet ex pra?dictis et aliis plnribus testi-
ct hunia- moniis , omnesque catholici unanimiter fateantur Deum faclum esse hominem, et
Dam ua-
turan, , Chrislum verum Deum esse, et verum hominem, quaeritur an his loculionihus : « Deus
secuu-
dumva- factus est homo : Filius Dei faclnsestfiliushominis: Deus est homo, et homo est Deus,
lorum dicatur Deus factus esse aliquid, vel e*se aliquid, vel aliquid dicatur esse Deus, et an

niuDcs. ita conveniat dici : « Homo factus est Deus, et filius hominis factus estFilius Dei, »
sicut e converso dicitur : ct si ex his locutionibus non dicitur Deus factus esse aliquid,
vel esse aliquid, quie sit intelligentia harum locutionum et similium. In hnjus profun-
ditatis reseiatione, et scrupulosae quaestionis expositione plurimum differre inveniuntur

sapientes.

Quorum enim dicunt in ipsa Verbi incarnatione hominem quemdam ex anima rationali
Alii

icoiiin, humana
et carne constitutum, ex quibus duobns omnis verus homo constituitur, et

i5ta"'pi- 'lle homo ccepit esse Deus, non qnidem natura Dei, sed persona Verbi, et Deusccepit
^^^^ liomo ille. Concedunt etiam hominem illiim assiimptum a Verbo et unitiim Verbo,
TsihT
'«•'" et tamen esse
Doctor
Verbum et ea ratione tradunt dictum esse Deum factum hominem, vel
: '

t«mcn id
e sp hominem, tjuia Deus factus est, id est, coepit esse quaedam substautia ex anima

(a) Cat. edit. alteri.

 —

nisTiNrr. vi. im
rationali, ot Iiumnna carnc subsistens, et illa siib.ftantia facta cst, iJ cst, coepit esse nihuj"»

Deus. Ndii tiiiiifn ilfinifjratione naliinE iii natiimiii, .sed utrin.^^que natnrnc servata nouii.

pro|)rietatefactiiiiio.-;t, ut nenses.set illasnb.stantiaetillasubstanfiaes.sct nciis. Unde verc

ilicitur:» Dens factusest liomo,» et «bonio factu.-iCstDeus; » et « Deuscstbomo, et bonio
Deus : » el: « Filius Dci filiiis hominis, » et e converso. Cumquedicant illum bominem
ex anima rationali et buinana carne .subsistere, non tamen fatcntur ex duabus naturis
essc cninposituni, divina scilicet et bumana, nec illins parles esse duas naturas, sed
aniinaiii tantiini et carueni.

Et ne de suo sensu tantum loqui putentur, hanc senlentiam pluribus muniunt testi- .\urlo-

moniis. AuKustinus, in libro de Trinitate^ : «Cum lepitur, « Verbum caro factum est, »
"'"'"

in Verbo intelliso '

veruin Dei Filium, in carne aijnosco veniin bominis '
filiiim,' et
''""'"'
miiniuDt
ntrumqiie siinul unam personam, Deum ct lioinincm inetfaliilis t,'ratiae larsitalc con- "'""

jnnctum. » Idem in Enchiridio ' : « Cbristus Jesus Deus de Deo est, homo autcm natus ''»>'•

est de Spiritu sancto ex Maria Virgine. Utraque substantia, divina et humana, Filins
est unicusDei Patrisomnipnlenlis, dequoprocedit Spiritussanctus;' ulrumque unus, sed
aliiid propter Verbnm, et aliud propter bomincra ; nnn diin filii Deus et homo, sed
unus Dei Filius, Deus sine initio, homo a certo initio. » Idem in eodcin' : « Quid natura
humana in Christo homine meruit, ut in unitatem personae unici Filii Dei singulariter

assumpta essel? Quae boiui voluntas, quae bona opcra praecesserunt, quibus mereretur
iste homo una tieri persona cnm Deo? Numquid antea fuit homo, et hoc ei singulare
beneficium praestitum est, ut singulariter promereretur Deum? Nempc es quo homo
esse coepit, non aliud coepit esse homo, quam Dei Filius, et hic unicus, et propterea

Dei Verbum, qnia est ab illo suscepta caro, facta (a) est utiqueDeus, ut quemadmodum
iina est persona quilibet homo, anima scilicet rationalis et caro, ita sit Christus una
persona, Verbum ct homo. » Idem super Joannem^ : « Agnoscamus geminam substan-
tiam Christi, divinam scilicet, quaaequalis est Patri, ethumanam, qua minor est Patre;
utrumque autem simul, non duo, sed unus est Christus, ne sit quaternitas, non Trinitas
Deus... Ac per hoc Christus est Deus, anima rationalis et caro. » Idcm quoque in libro
de Pr(pdestin(itione Sanctoriim^ : v.\\\Qhomo,\\i a Verbo Patri coaeterno in unitatem
personae assumptus, filins Dei unigenitus esset, unde hoc meruit? Quod bonum ejus
praecessit, ut ad hanc in etfal)ilem excellentiam perveniret ? Faciente, ac suscipiente
Deo Verbo, ipse homo, ex quo esse coepit, Filius Dei unicns esse coepit. » Item' : « Homo
quicumque ita gratia fit cbristiamus.sicut gratia homoille ab initio factus est Christus. »
Idem, inlibro de Trinitate homine Christo coramcndatur: quia
* ; « Gratia Dei nobis in

nec ipse ut tanta unitate Deo vero conjunctus, una cum illo persona Filius Dei fieret,
ullis est praecedentibus meritis assecutus, sed ex quo homo esse ccepit, ex illo est et
Deus. Unde dictum est Verbum caro factum est. » Hilarius quoque in libro decimo
:

de Trinitate ait ' : « Christum non ambigimus esse Deum Verbum, neque rursus filiiim
hominis ex animaet corporeconstitisseignoramus. » Hisaliisque auctoritatibus utuntur,

Aug.rfe rrini/.,lib. XIII. c. .xix, D. 2*.— 'Id., Euchirid. , c. xxxvni, n. 12. » 76irf., c. x\iv, d. 10 ^ Ibid., —
c. IXITI, D. H.— » Id., m
Joa«., tract. LXXviu, d. 3 —
' Id., </• PrceJest. Sancl.. c. xv, D. 30.— ' liid., n. 31.

— ' Id., de Trinit., lib. XIII, c. xvii, n. 22. —

' Hilar.. rfe Trinit.. lib. X, post med.

(o) Edit. Bened. Op. S. iug., propter.Deum , quod iUo sascepto caro factum.
 —

140 SENTENTIARUM LIB. III.

qiii homiuein quemdam ex anima lationali et carne composituni dicunt Deum factnm,
sed gratia, non natiua. Sola enim gratia habuit ille homo, non meritis vel natura, ut

esset Deus, sive Dei Filius, ut haberet omnem scieutiam et polentiara, quam hahet
Verbum cum quo est una persona. Nec tantum in superioribus legitur, quod homo iile
sit una persona cum Verbo. et sit ipsum Verbum, sed etiam quod anima rationalis et

caro eadeni persona sit , e1 Christus sit et Deus.

Aiiorum Suut autem et alii qui istis in partc consentiuut, sed dicunt hominem illum non ex
scntcuiia
^jjjjjjg^ rationali et carne tantum, sed ex humana et divina natura, id est, ex tribus
substantiis, divinitate, carne et anima constare, et hunc Jesum Christum fatentur ; et

unani personam tautum esse ; ante incarnationem vero solummodo simplicem, sed

iucarnatiune facta, compositam ex divinitate et humanilate. Nec est ideo alia persona
quam prius ; sed cum prius esset Dei tanlum persona, in incarnatione facta est eliam
hominis persona : uon ut duae essent persouae, sed ut una et eadem esset persona Dei et
hominis. Persona ergo quae prius erat simplex, et in una tantum uatura existens, in
duabus et ex duabus subsistit naturis; et persona quae tantum Deus erat, facta est etiam
verus homo, subsistens non tantura ex aniraa et carne, sed etiam ex divinitale ; nec
tamen persona illa debet dici facta persona, quamvis dicatur facta persona homiuis.
Facta est igitur illa persoua, ut quibusdam placet, (juiddara subsistens ex anima et car-
ne, sed non est facla persona, vel substantia, vel natura. Et iu quantum est illud sub-
sistens, composita est; in quantum autem Verbum est, simplex est.

Anctori- De hoc Augustiuus in libro Sententiarnm Prosperi ait ' : « Modis omnibus approbare
ctiampo contendimus sacrificium Ecclesiaj duobus constare, et duobus confici, visibili elemen-
nit. qu

hMcpro-
cpro-
torum specie, et invisibili Domini nostri Jesu Christi carne et sanguine, sacramento , et
bant ^L-ii

tentiam.
'
re sacramenti, id est, corpore Chrisli, sicut Christi persona constat et conficitur ex Deo
et homine, cuni ipse Christus verus sit Deus, et verus horao ;
quia omnis res illarum
rerum naturam et veritatem in se continet, ex quibus conficitur. » De hoc eodem
JoannesDomascemus- «InDominonostro JesuChristoduasquidemnaturascognoscimus,
:

unam autem hypostasim ex utriusquecompositam. Incarnatusestei'goChristus ex Virgine

assumens primitias nostrse massae,utipsa extiteritcarni hypostasis, quajDei Verbi hypos-
tasis etiam composita et facta fuerit, quaepriussimjdex erat Verbi hypostasis. Composita
vero ex duabus perfectis naturis, deitate el humanitate : et ferat ipsa divinse Verbi Dei
filiationischaracterislicum et deterniinativumidioma, secundum quod divisa a Palre et
Spiritu sancto, et carnis characteristica et determinativa idiomata, secundum quae
difi"eral a matre et reliquis hominibus. » Item ' : « Unam liypostasim Filii Dei confite-
mur in duabus naturis perfecte se habentibiis, eamdem hypostasim deitalis et humani-
tatis dicentes incarnatara esse, ethas duas naturas custodiri, et manere in ipso post unio-
nem, non seorsum et secundum partes ponentes singulam, sed unitas invicem in unam
compositam hypostasim : substantialem enim inquimus iinionem, scilicet veram, et non
secundum phantasiam : substantialem autem non duabus naturis perficieutibus, alleram
scilicet unam compositam naturam, sed unitas invicem in unam hypostasim corapositam
Filii Dei, et manere earadem substantialem ditferentiam determinamus. Quod creabile
mansit creabile, et quod iiicreabile increabilc, et mortalo raortale, et immortale immor-
'AUegalur,</e C'o»secr.,di8t. ii,c. Hoceitquo dicimus. — •Dainasc.,</eFW. orM.Ub.lll, c, v,vii. * Ibid,, c. iii.
 niSTlNCT. Yl. Ul
talp, ptcircumscriplibilt' rircumscripliliilo, t.-t iiitircuiiiscri|)lil>i[e iiicircumscriptibile, «l

hoc (juiilom rnfulgct miraciilis. » Df. Iioc ctiaui Auiruslinus de Trinitatc ait '
: « Que-
madinodum spcutnhim deitatom una fst Patris, Filiii[iie natura, ita etiam jnxfa hiimani-

tatcm eaclera est malris ct filii una natura. Kx ulraijue crf^o sMbslaulia et divinitatis ct

hunianilatis uuusatijiie idem est Deus, Dei et liouiiiiis Filius .lesus r.liristus, iit verus
Deus ita etiam honio verus. « Idem etiam in libro terlio decimo de Trinilatc ' : « Sic

Deo conjunjii potuit humaua natura, ul ex diiabus substantiis fieret una pcrsona, ac per

hoc iam est ex Iribus, Deo, anima et carne. » llis aliisque pluribus aiictoritatibus se mu-
niunt, qui dicunt personam Christi compositam esse, vel factam, sive constanlem ex
duabus naturis, sive ex tribus subslantiis.

Sunt etiani alii, qui in incarnatione Verbi non solum personam ex naturis composi- ^^^^.^

tam neRant, verum eliam hominem aliquem, sive etiam aliquam snbstantiam ibi ex "i'"™™
anima et carne compositam vel factam diffitentur; sed sic illa diio, scilicet animam et

carnem, Verbi jierson;i3 vel naturre iiiiita e.sse aiunt, ut non ex illis duobus vel ex his

tribus aliqua natiira vel persona fieret sive componeretur, sed illis duobus velut indu-
mento Verbum Dei vestiretur, ut mortalium oculis congruenter appareret : qui ideo di-
citur factus verus homo, quia veritatem carnis et animse accepit : qua; duo etiam in sin-
gularilafem vel unitatem suae persouc-e accepissc leijitur ; non quia illa duo, vel aliqua
res ex illis composila sit una persona cum Verbo, vel sit Verbum; sed quia illis duobus
accedentibus Verbo, non est personarum numerus auclus, ut fieretquaternitas in Trini-

tate ; et quia ipsa persona Verbi, quje prius erat sine indumento, assumptione indu_
menti non est divisa vel mutata, sed una eademque immutafa permansit '. Qui secun-
dum habitum Deum honiinem factuni dicunt : accipiendo enim hominem, dictus est
Deusfactus esse homo el propter acceptum hominem dicitur Deus vere esse homo, et
;

propter assumentem Deum, dicitur homo esse Deus. Nam si essentialiter, inquiunt illi,
Deus esset homo, vel homo esse Deus intelligeretur, tunc si Deus assurapsisset hominem
in sexu muliebri, et mulier essentialiter Deus esset, et e converso. At potuit Deus as-

sumpsisse hominem in sexu muliebri : potuit ergo raulier esse Deus, et e converso.

Ne autem etisti de suo influere videantur, testiraoniis in mediura productis, quoddi-

cunt confirraant. Ait enim Augustinus in libro de Gratia novi Testamenti * : « Sicut non .^^.i^i.

au^etur numerus personarum,

"- ^
cum caro accedit anima, ut sit unus horao, sic non au-
' ' '
'°'''*

liucit,
'""

setur numerus personarum, cura homo accedit Verbo, ut sit unus homo Christus. Le^i- ''•''"'^
hic scn-
tur itaque Deus homo {a}, ut intelligamus hujus personae singularitatera, non ut suspi- teuiiar».

cemur in carnem mutatam divinitatem. » Idem quoque, tractans illud verbum Apos-
toli ' : Habitit inventus est ut homo, manifeste ostendit Deum dici factum esse homi-
nera, vel esse horainem secundum habitum, in libro LXXXIII Qua^stionum, ila in-
quiens ' : « Multis modis habitura dicimus : vel habitum anirai, sicut disciplin® percep-

tionem usu firmatam ; vel habitum corporis, sicut dicimus alium alio validiorem ; vel
habitum eorum,quae membris accommodanturextrinsecus, ut cumdicimus aliquem ves-

' Imo auctor scrmon. de lemp. cxcin, al. ccixxviii, u. 3, in AppenJ. Oper. S. Aug.. t. V, p. 391. - Aug., —
de Irinit., lib. XIII, c. xvil, n. 22. —
' Ureg., in Ezech., hoiii. viii, post meJ. ' Aug., ad Honoralum
, epist.
—
cxs, al. CXL, c. IV, n. Kl. —*
Phil.,u,l. —
•Aug., de divers. LXXXHI Quast., q. Lxxiii, n. 1.

(a) Edit. Bened, Oper. S. Aug., ilaque Verbum caro factum est.
 I.i2 SENTENTIARUM LIB. !11.

titum, vel calceatuni, et hujusmoJi. In quibus omnibus generibus manifestum est in ea

re dici habitum, quae accidit alicui, ita ut eam possit etiam non habere. Hoc autem no-
^".'" men ductum est ab illo verbo quod est ffabere. Habitus ergo in ea re dicitur, quae nobis
habitus.
ut habeatur, aceidit. Yerumtameii hoc interest, quia qureJam eoriim quae accidunt, ut
habitum faciant, non mutantur, sed ipsa nos mulant, in se integra et inconciissa ma-
nentia, sicut sapientia accidens homini, non ipsa mutatur, sed hominem mutat, quem
spcc. 2. Je stulto sapientem facit. Quaedam vero sic accidunt, ut mutent et mutentur : ut cibus,

i[ui amittens speciem suam, in corpus vertitur, et nos ciho refecti ab exililate atque lan-

Spcc. 3.
guore in robur atque valentiam mutamur. Terlium genus est, cum ea, quae accidunt,

nec mutanl ea quibus accidunt, nec ab eis ipsa mutantur, sicut anuulus positus in di-

Spcc «. gito : quod genus rarissime reperitur. Quartum genus est, cum ea quae accidunt, mu-
tantur non a sua natura, sed aliam speciem et formam accipiunt, ut est vestis, quae de-

jecta at<iue deposita non habet eam formam quam sumit induta. Induta enim membris
accipit formam quam non habebat
,
QuoJ genus congruit huic comparationi,
exula. »

« Deus enim Filius semetipsum exinanivit, non formam suam mutans, sed formam
'

servi accipiens, neque conversus, aut transmulatus in hominem amissa incommutabili

stabilitate, sed in similitudinem hominum factus est ipse susceptor; verum hominem

suscipiendo hal)itu inventus est ut homo, id est, habendo hominem inventusest ut homo,
non sibi, sed eis quibns in homine apparuit. Quod aulem dicit, ttt homo, veritatem expri-
mit. Nomine ergo habitus satis significavit Apostolus, qualiter dixerit in similitudinem
liominum factus, quia non transfiguratione in hominem,sed habitu factusest,cum indu-
tus .st hominem,quem sibi uniensquodammodo atque conformans immortalitati aelerni-

tatique sociaret. Non ergo oportet intelligi mutatum esse Verbuni susceplioue hominis,
sicut nec membra veste induta mutantur, quamvis illa susceptio inefifabUiter susceptum

suscipieuti copularet. »His vcrbis aperte inuuere videtur Augustinus, Deum dici factum
hominem secuiiduni habitum. Qui eliam ipsius incarnalionis modum volens exprimere,
qnserenlibus in libro quarto de Trinitale ait » : « Si quaeritur incarnatio quo modo facta
sit, ipsum Yerbum Dei dico carnem factum, id est, hominem faclum, nontamen in hoc,
quod factum est, conversum atque mutatum ; sed carne, ut carnalibus congruenter ap-

pareret, indulum. Ita sane factum, ut ibi sit non tantum Yerbum Dei et hominis caro,
sed etiam rationalis hominis anima, atque hoc totum et Deu.s dicatur propter Deum, et

homo propter hominem. QuoJ si Jifficile intelligitur, mens fiJe purgetur a peccatis absti-
nendo, et bonaoperanJo; » difficilia enim sunt haec. Idem '
in libro de Fide ad Peirum :

« Dei Filius, cum sit Deus aeternus et verus, pro nobis factus est homo verus et plenus :

in eo verus, quia veram habet Deus ille humanam naturam ; in eo vere plenus, quia ct

carnem humanam suscepit, et animam rationalem. » Item ' : « INon aliud fuit illa Dei

summi susceptio, vel exinanitio, nisi fornise servilis, id est naturae humauae susceplio :

utraque ergo est in Christo forma, quia utraque vera et plena est in Christo substantia,
divina scilicet et humana natura. » Idem in libro secundo contra Maximinum ': «Cum
esset per seipsum invisibilis, visibilis iu homine apparuit quem Je femina suscipere

•
Aug , de (livers. LXXXIII quast., q. LXXlU, n. 2, paucis mutalis. — ' Aug., de Tnnil.. llb. IV, c. xil,

u. 31. — > Inio Fulg., (Je Fii/. ad Petr., c. u, u. 10.— ^lbid., n, 2U, 21. — • Aug., cnntra .Maximin., lib. II, al. I,
c. XiX, quoaJ aeasuiui de Fid. contra Manich., c. XXU, xxvi.
 nisTiNCT. VI. mi
(hgnalus est. « Item meoJem : « Nos Cliristum Dominum veiiiin liomiuem suscopisse
credimus, et in ipso visibilitcr invisibilcin hoininibus npparuisse, in ipso inter homines
conversiitiim fui.sse, in ipso ab lioininibus iiumana perlulisse, inipso homines docuisse. »

niIarins(|iioi[iie iu ciecimo libro ^/t' Trinitale ait ' : « Qiiomidlo Dei Fiiiiis naliis cst ex
IMaria, iiisi i]uod Verbum caro fai tiim est, scilicot ijiiod Filius l)ei, ciim iii foriiia Dei
esset, formam servi accepit? Unum tamen eumdenuiue, non Dei defectioiie, sed honiinis

assumptione profiteinur : et iu forma Dei propter naturam divinam, el in forma servi

ex conceptioue Spiritus sancti secundum homiuis habilum repertiim fuisse. Non fuit

habitus ille tantiim iiominis, .'^ed ut hominis ; neqiu! caro illa caro peccati, sed in

similitudine caniis peccati. » .Vudistis tres secilndum diversos positas sentenlias, et pro
singulis inducta testimouia.

EXPOSITIO TKXTUS. confirmat, ibi : De hoc Atigustiiius, in libro

Sentent. Prosperi. Similiter et tertia pars
Ex prsemissis autem einergit quiestio.
habet duas : in prima ponit intellectum ter-

Ditiiio. Supra determinavit Magister de modo tiff! quaestionis; in secunda confirmat Sanc-

illius excellentissimse uniouis secundum li- torum testimoniis, ibi : Ne autem et isti

dei assertionem ; in hac parte determinat de suo, etc.

secundum variam doclorum opinionem. Et Notandum est autem hoc in principio,

quoniam secundum varietatem opinionum quod explicatio primae opinionis in quatuor
variatur intelleolus locutionum circa illius consistit articulis, secundum qnod colligi
unionis mysteriuiii ; ideo pars ista habet potestes verbis ipsius Magistri. Primoeuim op.n. i.

duas partes, in quarum prima circa unionis ponebant, quod in ipsa incarnafione consti-
mysteriiiiu plures explicat opiniones; in se- tutus fuit unus homo ex anima et carne,
cunda vero osteiniit qualiter secundum iilas ita tamen quod nihil constituebatur lertium

opiniones determinari habeant ambiguae lo- ex homine et Deo; secundo vero dicebant
cutiones , infra ' : Secundum primam vero hominem assumptum a Verbo terlio
illum ;

dicitur Deus factus , etc. Prima pars divi- vero, quia Deusbomo, et e converso dice- ;,

dilur in duas partes , in quarum prima Ma- bant assumentem praedicari de assumpto. £t
gister proponit ambiguas locutiones ; in ex hoc consequebatur quarta positio ,
quod
seeunda vero circa modum diviuae uniouis Christus est duo: cum euim alius sit assu-
explieat diversas opinioues, ibi : In hujus mens, et alius sit assumptus, et Christus sit

profunditatis reseratione, etc. Prima pars Deiis assumens, et homo assuraptus, suppo-
remanet indivisa ; sed secunda subdividitur sitis prajmissis necessario habent ponere
in tres partes seciiiidum tres opiniones : in quod Christus sit duo. Et hoc est ultimum,
prima ponit piimam opiiiiouein in secunda ; a quo consummatur et denominatur ista

secundam, ibi : Sunt autem et alii qui positio. Similiter explicatio secundae opinio-
q ,„ j
istis, etc. In tertia vero tertiam , ibi : Sunt nis consistit in quatuor articiilis. Primo enim
autem et alii qui incarnationem Yerbi, etc. dicebant, quod ia incarnatione non lanlum
Prima dividitur in duas: in prima opiuio- est ex anima et corpore constituta una na-
nem narrat; in secunda conflrmat, ibi : Et tura, sed etiam divinitas et humanitas ad
ne de suo sensu tantum loqui putentur, etc. unam concurrerunt constituendam perso-
Similiter secunda duas partes habet : in nam; ita quod persona Verbi ante incarna-
prima ponit aliam opinionem; in secuuda tionem Verbi erat simplex, in incarnatione
' Uilar., cfe Trin., Ub. X, u. 22, 23. — « Dist. vin. vero facta est composita. Secundo vero simul
 ,

iU SENTENTIARUM LIB. III.

cuiu hoc dicebant , quod scilicet in incarna- secundo esse repugnantia, cum dicit a in-

tione Verbi aliquo modo persona facta est visihili came et sanguine : » caro enim et
coraposita; non tamen facta est alia, sed sanguis vere sunt corpora : ergo et vere
eadem mauens, qua? prius erat. Terlio vero visibiha. Si ergo caro Christi vera fuit, res-

subjungebant, quod ctsi peisona Verbi in tat etiam quod fuit visibihs.

incarnalione Verbi possit dici composita, non Item terlio videtur quod illa similitudo
tamen potest dici facta : nec est conceden- sit quoniam sacramentum et res
inepta ,

dum quod sit facta persona ,

quamvis con- sacramenti in unitatem personae non con-
cedi possit quod sit facta persona hominis. currunt secundum quod Deus et homo :

Et ideo quarto loco dioebant, quod Christus ergo non videtur ibi fieri recta assimilatio.
erat unum non , plura , quia persona Verbi Hesp. Dlcendum quod in Sacramento Rpt du-
plet in
non assumpserat hominis suppositum, sed altaris duplex est res, videhcet signata et Sacra-
ineuto al-
naturam. Tertia similiter positio iu quatuor contenta, et signata tantum. Et Augustinus taris.
Oi'in. 3.

consistebat articulis. Nara primo negabat, in paite ista non loquitur de re signata tan-
quod dicit positio prima : aiebat enim quod tura, cujusmodi est corpus Christi mysti-
in incarnatione, anima non est
ex carne et cum, sed de re signala et contenta, cujus-

con? fituti terlia natura. Secundo vero nega- raodi est corpus Christi verum : haec enim
bat quod dicit opinio secunda pro eo quod sola est, quae facit ad propositum , videlicet
,

non concedebat quod ex illis duabus naturis ad intelligendum unionis et incarnationis

persona esset composita.Tertio vero subjun- myslerium , et hoc propter simililudinera

quod persona Verbi carnem veram et ve-
geltat utrobique ibi repertam. Reperitur autem Simili-
tUilu lii-
ram animam per modum indumenti assump- smihtudo triplex quantum ad : videlicet ploT,

hominum .oculis visibilis appareret.

serat, ut extremorum unitatem, quantum ad distinc-
Quarto modo subjungebat quod Christus tionem sive diversitatem et quantum ad ,

non estaUquid secundum quod homo homo : finera sive ulilitatem. Sicut enim in Sacra-

enim de Christo non praidicatur per modum mento altaris est species visibilis, et caro

substantiae , sed per moduin habitus , per Chrisli invisibilis, prout est sub illo sacra-
quem modum ille, qui habet liabitum , dici- mento; sic in Christo e^t humana natura
tur esse vestitus. Omnia autem quae dicta vera, sensibilis et diviiia, quae solum est in-

sunt, trahi possunt ex his quae in littera di- telligibilis. Simililudo etiam est quantum
cuntur. Possent autem et his nmlta acijuiigi, ad distinctionem, quoniam exterior species
quia uno posito .sequuntur multa. Verumta- visibilis, et res interior, non concurrunt ad
men ista quae dicta sunt, principales posi- constituendum unum per naturam; sed
tiones sunt praedictarum opinionum, et ex concurrimt ad unum sacramentum, quod
verbis Magistri accipiuntiu'. est unum per ordinem et respectum signi
ad signatum : sicet in Christo divina natura,
DUE. I. et humana, non constituunt ahquid ter-

Sacrificium Eccleii.T Jiiobiis constare. duobus confici,

tium; sed uniuntur in unam hypostaslm,
visibili eleiucutorum specie, ct invisibili Domini quae utriusque est naturae suppositum, et in
nostri Jesu Christi carne et sanguine , etc.
illa utraque natura suo modo suhstantifica-

Contra : In hoc enim verbo, primo vide- tur. Et quanlum ad hoc non est omnimoda
tur esse insuffieientia, quia ad constitutio- similitudo , sed parlim sirailitudo et par-

nem sacramenti altaris non solum concur- tim dissimilitudo. Tertia similitudo est, quia
runt duo; imo tria, videUcet elementum sicut res sacramenti unitur exteriori signo,

exterius, corpus Christi verum, et corpus ut mediante illo cognoscatur, et ad uliUta-

Christi mysticum. llem videlur in verbo tem veram couverlatur : sic divina natura
 DISTINCT. VF.
145
unilur humanae, ut in ea cognoscerctur : et dicit ,
iila duo in
singuiaritatem personaj
inde est eliam quod talis unitas similis cst Verbum D(n assumpsisse, quia iUis duobus
illi iinioni , (jua copulatur verluim ipsi accidentibus noii e.st personaruin numerus
voci, ut ab aliis possil cognosci. l'^t per hoc auctus. Si eniin hoc verum essel , cum co-
palet responsio ad objecta. Non enim valet lumba, in qua Spiritus sanctus apparuit,
quoil opponit de insufflcientia, quoniam ad non auxeril numerum personarum in di-
propositum sufficiunt illa duo membra. Nec vinis, assnmpta esset in unitatem personae :

valet (juod objicit dc repugnantia, quia non quod nefarium est dicere. Iterum, cum ali-
dicit hjec duo, videlicet carnem et sangui- qua anima unitur Deo per voluntatis confor-
nem invisibilia simpliciter, sed prout sunt niitafem, et nullo modo ex hoc crescit in
sub sacramento contentii. Nec illud de illa- Trinitate nuinerus personarum ,
quffilibet
rum unionum disconvenientia , quia non anima sancta assumeretur a Verbo in uni-
vult dicere quod omnino similia,
illa sint tatem persona; : ergo quilibet sanctus esset
sed quod simililudinem habeant quantum Deus; quod quidem dicere est perversum
ad tiia prsedicta. omnino. Et propterea iste modus dicendi,
sicut ex littera colUgitur, repudiatus est tan-
DUB. II.
quam erroneus ; nec credendum est Magis-
Sunt etiam alU qui iucaroatioDe , etc.
,
trum fuisse de opinione ista, nec dicere hoc
Notandum quod tria insinuantur in littera asserendo, vel approbando, sed aUorum opi-
illius opinionis, quae valde sunt improba- nionem recitando. Hanc autem opinionem,
bilia. Primum, cum dicit : a Ex anima et sicut et aUas, nec omnino reprobat, nec om-
carne aliquam substantiam compositam dif- nino approbat nondum enim claruerat ejus
:

communiter est impro-

fitentur; » et illud falsitas, maxime cum videatur super verba
quoniam ex forma et materia resultat
babile, Sanctorum esse fundata.
unum compositum. Si ergo anima habet
DUB. III.
naturalem inclinationem ad corpus sicut ad
Multis modis habitum dicimus, etc.
propriam materiam ,
quam perficit , neces-
sarium erat ex anima et carne in Christo Objicitur : Primo enim distinguit habi-
ahquod tertium constitui. Illud autem aut tum in tria membra ', secundo modo dis-
est substantia, aut accidens : accidens non, tinguit aUa distinctione per quatuor mem-
constat, quia substantia non est pars acci- bra : ergo vel una est superflua, vel aUera
dentis : necesse est ergo quod fiat iude subs- diminuta. Item videntur aUijua membra se-
tantia. Aliud improbabile est in hoc quod cundae (Uvisionis esse impossibUia : dicit

dicit, quod illis duobus velut indumento enim quod quaedam accedunt quae mutant,
Verbum Dei vestiretur, ut mortaUum oculis sed non mutantur, sicut sapientia hoc vi- :

congruenter appareret : si enim hoc verum detur esse impossibUe, quia si ex aUquo ac-
esset, cum anima non appareat ocuhs, non cidente adveniente mutatur subjectum, vi-
assumpsisset animam. Et iterum, si Christus detur quod ipsum muUo magis debeat dici
apparebat esse homo, et non erat verus mutatum, quia de ente in potentia fit ens in
homo, alius apparebat ,
quam esset : ergo actu. Item aUud membrum simiUter, quod di-
aUqua falsitas, et aliqua deceptio fuit in cit quod (juaedam accidunt, (juae nec mutant,
Christo; quod omnino absurdissimum est; necmutantur, videtur impossibile nihilenim :

veritas enim nec faUi potest, nec fallere. novum acquiri potest sine aUqua mutatione
Item tertium improbabile est in hoc quod accjuirentis, vel acquisiti : ergo impossibile

«Aug., Ub. LXXXIII Qtusst., q. IXXIII, primo po- eorum qu£ membris accommodantur : deinde ponit
nittres species habitus, TiUelicet aninii , corporis, et quatnor, quoe sunt in littera Magistri.

TOM. IV. 10
 :

146 SFNTFNTIARUM LIB. 111.

est quod aliqua difTerentia habitus introdu- concurrit charitas creata .et increata. Cum
calur in esse, qua la) non fiat mutatio in ha- autem Augustinus dicit quod sapientia non
bitu, vel habente. mutatur, non intelligit de sapientia creata,
Resp. Dicendum quod Augustinus distin- quae est accidens animae, sed de sapientia

guit habitum dupliciler. Uno modo in se increata. Et hoc frequenter advertendum est

per differentias proprias, quae respiciunt ha- in verbis Augustini, cum loquitur de sapien-
lilum quantum ad esse; et istae sunt tres : tia et gratia, quia modo loquitur de in-

omne enim quod babetur, aut habelur inte- creata, modo de creafa. Potest eliam hoc
rius, aut exterius, aut partim interius, par- verbum intelligi de sapientia creata ; sed

tim e:iterius. Si omniiio interius, sicdicinius tunc non loquitur Auguslinus de quocumque

habilum anima?, utscienliam etdisciplinam; genere mutalionis. sed de illa mutatione,

si omnino exterius, sic dicimus habitum quae est de una dispositione ad alteram, ut-

eorum quae exlerius corpori acommodantur, pote de mutatione quae est secundum for-

sicut esse veslitum et calceatum. Si quodam mam : et lunc non habet insfantiam in

modo iiiterius, et quodam modo exterius, sapienfia, quia sapienfia accidens non alte-

sicdicimus aUum alio validiorem et fortio- ratur, quamvis sapiens secundum illam

rem. Et hoc quasi tenet medium iuter dif- alteretur. Et per hoc pafet ferfium objectum
ferenlias duas prius positas. Et ad istas tres non enim excludit oinnem mofum .\ugus-
differentias reduci possunt septem illi raodi tinus; sed illum motum alterafionis, qui est

habendi ,
quos assignat Philosophus in .secundum qualitafem absolufam. Haec au-
Postpr(Pdicamentis '. Sed quia iste modus tem non est in conjunctione annuli ad di-
distinguendi parum valet ad propositum, gitum, sed sohim quae est mutatio secundum
ideo sumit Augustinus ahum modum dis- locum vel situm.
tinguendi per quatuor membra, qui respicit
ipsum h&bitum quanlum ad fieri. Et haec
divisio est quadrimembris, secundum qua- ARTICULUS I.

tuor combinaliones sufficientes et immedia-

tas. Hoc enim quod accedit alicui, aut mulat Ad intelligentiam eorum quae circa par-
tantum et nou mutatur, sicut sapieutia; tein istaui dicuntur , incidit hic quaestio
aut mutat et umlatur, ut cibus; aut principaiiter circa primo quaeritur de
duo :

nec mulat nec mutatur, ul annulus; aut variefafe harumopinionum, in qua videlicet
iimtatur sed non mutat, ut vestimentum. sit niajor probabilitas ; secundo de qualitate
Et illud quartum membriim vaiet ad propo- et nobilitafe illius unionis, ex qua oritur ha-
silum : et per hoc palet respousio ad pri- rum opinionum diversitas. Circa primum
mum objeclum. Lstae enim quatuor differen- qiiaeruutur tria primo quaeritur an Christus
:

tiae reducunlur ad illas tres : ideo nec islai sit uuum. aut duo, sicut dicit prima opinio;
sunt superfluae, nec illae diminutae. Ad illud secundo quaeritur utrum persona Christi sit

quod opponitur, quod sapientia mutat, sed simplex, an composita, sicuf dicit secunda
non mutatur, dicemlum quod ad hoc quod utrum Christus, se-
opinio; tertio quairifur
quis fiat sapiens, concurrit sapientia creata cundum quod homo, abqua suhslantia,
sit

et increata, sicut ad hoc quod fiat gratus, an solum dicalur liomo de Chrislo secundum
' Arisl., VostprcsdiC, c. v. — [n) Al. quod. habifum, sicut dicit lertia opiuio.
 ;, —

niST. VI. AHT. 1. OUiEST. F. n-;

Chri.sto, et quorum unum dicitur dc altero.
QUiESTIO I. Si erpo iiiud, de quo prajdicantiir duo di-
versa, est duo, vidutur quod Chrislus sit
An Christiis sit diio '.

duo, cum in eo sit idiomatum communi-

Ld opp. Utrum r.hristus sit duo ; et (|uod sic, vi- ralio.

detur per Augustinum, ad felkianum ' : 7. Item Christus, secundum quod Deus,
« Aliudest FiiiusDeijaliud Filius hominis. d est aliqtiid quod est l'ater ; secundum quod
Sed quod est aliud ct aliud, est duo : erpo, homo, est aliquid quod non est Pater : ergo
etc. est aliquid et aiiquid , et per consequens est
2. Item Hilarius, in libro nono de Trini' aUud et aiiud : ergo videtur quod necesse
tate : 9 Christus homo Jesus, quamvis sit sit ponerc Christum esse duo.
aliud de patre, aliud de matre, non tamen Sed contra : Damasccnus ' : « Divina na- ruod.
alius. B Sed quod est aliud, et aliud . est fura humanam sibi univit in unam suarum
duo : crgo, etc. hypostasum. » Ergo si hyposta.sis nominat

3. (tcm Christus, secundum qnod Deus, ipsum suppositum, unum est suppositum in
est unum increala imitate ; seoundum quod Christo : sed iUud in quo est unum suppo-
homo, est unum unitate creata : si ergo tum, unum est in Chri,sto, non duo :

unitas creata , et increata, est alia et alia ergo, etc.

ergo Christus est duo. Item Hilarius , de Trinitate , Ubro IX *
:

i. Item differentia essentiaUs dat esse : « Cum non sit alius FiUus Dei , alius fiUus
ergo diversffi diflerentise essentiales dant di- hominis, requiro quis sit clariflcatus. » Sed
versa esse : .sed in Christo est differentia es- Christus non est aliud et aliud , nec aUus et
sentialis naturje humanw, sciHcet rationale, alius : et hoc constat : ergo non est duo, sed
quo (a) esseutiahter difiert a naturadivina : unum.
ergo necesse est Christum habere diversa Item omne quod est, ut dicit Boetius",
esse : sed quae habent diversa esse, sunt ideo est, quia unum est : sed Christus est :

duo : ergo videtur quod Christus sit duo. ergo nece.sse est Christum esse unum, et
5. Item una natura in pluribus personis unum simpliciter, et in actu : ergo est indi-
facit illas personas esse unum , sicut Pater visum : et quod est indivisum, non est duo :

et Filius, et Spiritus sanctus in Trinitate ergo Christus non est duo.

unum sunt : ergo pari ratione plures natu- Item, sicut divisio dicit ordinem ad mul-
rae inuna persona faciunt iliam personam titudinem , sic unio dicit ordinem ad unita-
esseduo sed Christus est una persona in
: tem : si ergo in incarnatione non fuit divi-

duabus naturis ergo Christus est duo. : sio, sed magis unio videtur quod , esse mul-
6. Item propter unionem est communica- ta, sive duo, nuUatenus conveniat Christo.
tio idiomatum : sed non est communicatio Item, si Christus est duo, quaero quae
ejusdem ad se : ergo necesse est inter ea, duo : aut du£e naturae, aut duae persouce :

quibus idiomata communicantar, esse diOe- neutrum horum est dare : naturae duae non,
rentiam sed non est communicatio idioma-
: quia natura humana non praedicatur de
tum quantum ad naturas , sed quantum ad Christo ; duae personae non, quia, sicut su-
supposita naturarum , quae dicuntur de pra« ostensum fuit, et inferius ostendetur,

• Cf.S. Thoui., p. III, q. III, art. 7, et q. xv,art. f

elUI Senl., diil.\i, q. iii, art. 1; et IV contra Genl.^ Argeut., III Sen<. ,di5t.vi,q. i; Marsii. Inguen., IIIS«ii/.,
c. XXJI elXMVii; Scolus, III Senl., dUt. vi, q. ii; «j. VI, art. ) ; Gabr. Biel., III Sent., dist. vi, q. n. —
yEgid. Rom., III Sent., dist. vi, p. ii, q. i; Richard., ' Aug., ad Felician., c. XI. ' Damascenus, de Fide —
III Sent., dist. vi , q. m ; Durandus ,111 Sent., dist. vi, orlhod., Ub. III, cap. vi.— * Hilar., de Trin., lib. ix.
q. III ; Joan. de Bacch., III SenL, disU lll, q. i; Steph. 5 Boet.. de Unitate et uno, in princ. • Dist. i, p. i, —
Brulef. , III Sent, disU lii, q. i, art. 2; Thom. art. 1, q. lli, et infra. — (o) .il. qn».
 , : » ;

m SENTENTIARUM LIB. III.

in Christo non est nisi uua persona ergo, etc. : Cum enim diversis naturis diversae respon-
Item, si aliqua duo diflerunt essentialiter deaut res naturae , et diversis substantiis di-

in suppositis, iinpossibile est unum praidi- versa respondeaut supposita ; ideo dicere
cari de altero : sed Deus et homo essenliali- vohieruut Christum, qui est Deus ratione
ter diCferunt : ergo, si in Christo habent dif- divinae naturae, et homo raUone humanae,
ferenfiam suppositorum, ergo non prffidi- esse duas res natura; ,
quarum tamen una
cantur de se mutuo : ergo nec Deus est praedicatur de altera propter unitalem per-
homo , nec homo Deus quod , est communi- sonae. Sed licet haec positio habeat aUquid
ter contra omnes Sanctos. probabilitatis, aUquid lamen dicit adeo im-
Item individuum constat ex proprietati- probabile, quod paucos, aut uuUos habet
bus, quarum coUectionem impossibile est in defensores. Planum enim est quod Ula, quo-
altero reperiri : sed quidquid dicitur de Filio rum unum de altero praedicatur, invicem
Dei, dicitur de Filio hominis, et e converso : non numerantiu', quamvis formaUter distin-
ergo FiUus Dei, et Filius hominis in Christo guantur, utpote si dicatur : « Petrus est mu-
non diflerunt numero, sicut individua duo : sicus : » musicus et Petrus non sunt duo,
ergo Christus non potest dici duo individua, quamvis inter musicam suam,
Petrum, et

sive supposita : nec potest dici duae naturae sit distinctio. Si ergo haec opinio dicit, quod

ergo nuUatenus videtur quod debeat dici Deus est homo, et homo est Deus , non po-
duo. test sustineri quod sint duo in Christo,

secundum quod dicuntur concretive ad sup-

CONCLUSIO.
positum et ideo concedendum est istam
:

Chrishis non debet dici duo, quia humana nafura opiuionem esse falsam, et hujus opinionis
substantificatur in divina persona, et mum cst
aucfores deceptos fuisse. Rafio autem hujus
ibi suppositum.
deceptionis venit ex hoc, quod non distinxe-
Resp. ad arg. Diceudum quod, cum quae- runt inter suppositum secundum quod sup-
ritur utrum Christus sit duo hoc tripUciter , positum dicitur, quod subjicitur generi, et
potest inteUigi uno modo, ut dicatur Chri-
: suppositum quod dicitur iUud , in quo sub-
stus esse duae naturae et hoc modo nuUus , stantificatur tolum csse rei, cum tamen
posuit, nec inteUexit Christura esse duo, pro magna sit differentia. Si enim dicatur .sup-

eo quod humana natura non praedicatur de positum quod subjicitur generi, corpus et

Christo ; alio modo potest ,

inteUigi quod color diversa habent supposita, quia diver-
Christus sit duo , videlicet duae personae , et sas habent differentias, Si autem dicatur
hoc modo fuit haereticum , et contra Symbo- supposilum secundum quod in eo siibstan-

lum. Dicit enim Athanasius ' : « Non duo tificatur totum esse rei , sic corpus et color
tamen, sed uuus cst Christus. » Tertio modo unum possunt habere suppositum, quia una
potest inteUigi, quod Christus sit duo medio est substantia, et imum individuum, in quo
modo non , quia Christus sit duae persouffi salvatur natura personaUtatis , sive suppo-

vel duae naturae, sed quia sit duo supposita, siti, et corporaUtafis, et natura coloris. Res
vel duae res naturae , quae tenent quasi me- aufem non numeratur secundum supposita
dium inter duaUtalem naturse, et duaUta- secundum
iu subjiciendo et praedicando, sed

tem personae. Et iste modus dicendi perti- numeruin suppositorum in essendo et sub-
nuit ad primam opinionein, nec esl haarcli- stautificando. (Juoniam ergo natura humana
cus', sed multam habuit probabiUtatcm. iu Christo substanficatur in divina persona
hiuc cst quod unum est ibi suppositum,
• Symbol., ut dicitiir, Atbanasii, sed polius Vigilii
Tapsciisis. — • luio ba>rcticus est : dicilciiim Syiio- ccrc couetur iu myslerio Cbrisli duos Bubsistentias, seu
dus CoQstauliiiopol, quinta , c. v : « Si quis iulrodu- duas persouas, imalbema sit.
 ,

DISTINCT. VI. ART. I QUiEST. I. 119

secnndnm quod attendilnr nnmcratio rei praicedit (luantnm ad esso actualo essentia-

quanlnm ad esse in actu et ideo Christus :

lem differenfiam Iiominis : et ideo illa dif-

non debet dici duo, sed uninn et conce- :

ferenlia non dat ei es.se simpliciter, sed talo

deiuUi! snnt ralioiios, qn.i' Iioc osleiulimt. es.se advenit Iiypostasi jam complef.n in
1 et ± Ad iihis eryo duas aucloritates, esse : et idco non potest iu eam pluiiticari.
qujB in conliarium objiciuntur, quod Chri- 5. Ad illud quod objicitur, quod una na-
stus est aliud et aliud , dicenduin qmtd ill.T tura in plnrilms personis fiicit esse unum
prajilicationes snnt impropria^, et dclient sic etc. dicendum quod non est simile, quia

expoui : Christus est alind et aliud, id est natura divina sic est in pluribus personis,

allcrius et alterius natnra; : et ex hoc non qnod de qualibet pra^dicatur, non solum in
sequitur quod Christus sit duo, sed solum concretiono, sed et in abstractione : et ideo

quod in Christo sint plnra. Locutio enim cnm ipsa sit una, necesse est illas tres hy-
impropria non est extendenda. postases esse unum quid. Duae autem natu-
3. Ad illnd quod objicifur, quod Christns rae ifa unam personam Chri-
concurrunt in
est unum secunduin quod est Deus unitate sti, ut tamen humana natura pncdicari non
increata, et nnnin secundum quod homo valeat in abstractione , sed magis in concre-

unifate creata, dicendum quod magis pro- tionc adidem suppositum et quia hoc :

prie dicitur unus, quam dicatur esse nnum : modo non numerantur sed uniuntur ideo , ,

in Christo euim est nua sola persona, quam- non pofest una persona dici plura, sicut

vis non sit una sola natura. Nihilominus plures personae in divinis dicuntur una na-
tamen potest dici unum secundum quod tura.

Deus ef unum secundum quod homo. IlluJ

, G. Ad illud quod opponitur, quod propter
tamen uuuin et illud , secundum quod di-
, unionem est communicatio idiomatum di- ,

cuntur de Christo, non ponunt in nume- cendum quod verum est. Si autem quaera-
rum quia Christus non dicitur unum
;
se- tur, quid ibi communicet idiomata, respon-
cundum quod dicitur homo abstractive , sed dendum quod non natura naturae secundum

concretive. Quamvis autem unitas creata, et quod considerantur in abstractione, sed hy-

increafa, possint dici duo quia tamen, se- ;

postasis divinae naturae communicat sibi

cundum quod in Christo dicitur, concretive idiomata sua, secundum quod est hypostasis
dicitur; unitas creata ad suppositum increa- in humana natura : non quia ipsa sit di-

tum comparatur , et de eodem praedicatur ; versa in se, sed quia diversis naturis est
ideo non ponit in numerum, ut Christus supposita. Yel certe ipsae naturae, secundum
possit dici duo sicut nec Petrus et hoc al-
, , quod dicuntur in concretione ,
possimt sibi

bum, eodem demonstrato. ipsis idiomata communicare, ut dicatur :

4- Ad illud quod opponitur, quod diversse « Deusest homo,» et : «Homo est Deus ; » et

difTerenfiae essentiales dant diversa esse, di- quando intelliguntur sic accipi , dicuntur ut
cendum quod illud quando sup- verum est, res naturae, quia medium tenent inter natu-
positum illud, ad quod comparantur illae ram abstractive consideratam, et ipsam hy-
differentiae non pra?cedit naturaliter quan-
, poslasim. Et hoc modo est ibi recte commu-
tum ad esse actuale aliquam illarum diffe- nicatio idiomatum ,
quia est ibi diversitas in

rentiarum , sicut Petrus non est ante illam res naturae, habito respectu ad ipsas natu-
differentiam rationale , et brunellus ante ras ; et est ibi unitas , habito respectu ad
istam differentiam ,
quae est inationale : ipsam 'personam. Si tu objicias quod Chri-
non sic autem est in proposito. Nam Filius sfus tunc non debet dici, nec unum, nec
Dei, qui est hypostasis, est suppositum hu- duo, sed medium tenere inter dualitatem et
manae naturse per unionem, et naturaliter unitatem, dicendum quod, quamvis res na-
 150 SENTENTIARUM LIB. IH.

turae habeant rationem medii ,

plus tamen 2. Item Damascenus, in libro tertio ' : « In

quantum ad unitatem se tenent cum ipsa Domino Jesu Christo duas naturas cognosci-
hypostasi. Et ratio hujus est duplex : prima, mus, et imam hypostasim ex utrisque com-
quia res naturae prsdicatur de ipsa hypo- positam. » Si ergo secundum ipsum idem

stasi, sed nou praedicalur de ipsa natura ab- est hypostasis, et persona, ergo, etc.

stractive considerata , nec e converso ;

alia 3. Item inteUectus personae praesupponit
ratio, quia deuominatio fit a termino : imio intellectum naturae : sed si est composilio in

autem ordinatur ad ipsam hypostasim, vel eo quod praesupponitur, necessario est com-
personam tanquam ad terminum et quia
,
: positio in eo quod supponit : cum ergo na-
in Christo uaturae in una hypostasi uniun- tura humana in Christo sit composita, neces-

tur , ideo res naturcP in Christo non ponunt sario sequi \ndetur quod persona composita
in numerum, ut propter ipsas Christus di- dici debeat.

catur esse duo. 4. Item, si Christus essel solum ex anima

7. Ad illud quod objicitur, quod Christus

rationali et carne, haberet hyposta«im com-

est ahquid quod est Pater, dicendum quod

positam : ergo cum habeat in se animam,

cum dicitur « Christus est aliquid secun-

:
et carnem , et diviuitatem, per locum a mi-

dum quod homo » cdiquid non dicit ipsam, nori , multo magis videtur habere hypo-
naturam abstractam, sed naturae supposi- stasim compositam.

tum unde, cum dicitur Christus esse homo,

:
5. Item Christus est homo aut simplex,
relatio impUcatur intrinsecus. Sicut ergonon aut compositus : constat quod non simplex,
valet, « Christus est essentia, quae est Pa- quia haec est contra naturam humanitatis :

ter, et est persona, quaj uon est Pater, ergo est ergo homo compositus. Sed homo non
est duo ; » quia essenlia nou ponit in nume- pra>dicatur de Christo nrsi ratione suppositi,

rum cum persona, nec dictum substantiaU- et hypostasis : ergo videtur quod persona in
ter cum eo quod dicitur secundum relatio-
,
Christo delieat dici composita.

nem sic non habet vigorem iUatio rationis

;
Sed contra : Omne coBipositum composi- Fuudu
praedictae. Unde peccatum iUius iUationis re- tione temporali est temporale : si ergo per-
duci potest ad locum sophisticum, qui est sona Christi est composita et nonnisi com-
figura dictionis. positione temporali, ergo persona Christi est
temporaUs : non ergo aeterna : sed hoc est
falsum ergo, etc.
QUjESTIO II.
:

Item ubicumque est compositio de novo,

An persona Christi sit una unitate simplici , vel
ibi est mutatio : si ergo in incarnatione per-
composita *.
sona Christi fuit composita, necessario se-

Utrum persona Christi sit ima unitate sim- quitur quod fuerit mutata : sed personam
Ad opp.
pUci , aut composita , sicut dicebat secunda Verbi mutari est impossibile : ergo, etc.

opinio. Etquod habeat in se unitatem com- Item ubicumque est compositio, ibi est

positam videtur primo per iUud quod dici-

,
imperfectio in utroque extremorum, quo-

tur in Symbolo " a Nam sicut anima ratio- :

niam ex duobus entibus in aclu non fit
nalis et caro unus est homo, ita Deus et unuiu , et componibilia possibilia sunt res-

homo unus est Christus. » Sed homo est pectu compositi : sed nec in natura Verbi,

compositus ex anima et carne : ergo Cliristi nec in persona potest esse aliqua imperfec-
persona est composita ex divinitate et hu- tio : ergo nec composilio.
manitate. llem ubi est compositio, compositum non

'C/".Richard., III Se»i<., dist. vi,q. ii; Sleph.Brulef., dist. VI, q. T, — • Agitur de Symbolo, ul dlcunt, Alha-
HU.S«nt., dist. vi, q. u; Guglielinus Voril., III SenU, nasii. — » Damasc, de Fidc orthod., lib. III, c. iv.
 ,

niSTHVCT. VI. .\RT. I (IITyFST. II. ini

pr.Tdioaliir do aliquo extronionim, siciil pa- positiuu fuit diviii.o naliir<T, et humana; : et

tet, qiiia liomo noc e.st anima, nec est caro : hoc absiiuo ulla rnutatiduc facla iu ipsa, .sed

ergo si porsonu Clu'isti composita est ex <li- solum cx parte huraana; natiira!, siciitostcn-

vinitalo et lnimanitate, ergo Cluistiis nec suni fuit iu prima distinclione' hujus libri.

est Ucus, ncc liomo, nec Croator, nec crea- Et idoo opinio ista , (jua; dicebat per.sonam
tura. Qiioil si boc ost falsum, restat quod Chrisli fuisse composilam, vcrafuit, et sa-

porsona Cliristi non est composita. mim habuit inlelloctum. Quia taraen ver-
Itom ubi est com|)ositio, uiuuu extromo- buiu calumniabilt! ost, pro eo (}uod compo-
rum nou praulicatur de altero undo cum : sitiouis vucabuiuiu consuevit accipi primo
homo componatur ex anima et carne, nec modo ; ideo doctores priesentis temporis
auima est caro, nec e converso : ergo, si sensum hujus opinionis retinent, decliiian-
persona Ciu'isti esset composita, ncc horao tes composiliouis vocabulum. In persona
csset Ueus. nec Ueus homo : quod si hoc est enim Christi non est compositio proprie
falsum, restat, etc. dicta. Unde concedendae sunt rationes (juse
inductffi sunt ad istam partem.

CONCLUSIO. 1. Ad illud vero quod objicitur in contra-

rium de auctoritate Syraboli, dicendum quod
In persona Christi non est compositio proprie non est oraniraoda similitudointer animam,
dicta quia malla inde sequerentur inconvenien- humanitatem.
,
et carnem, et diviuitatem, et
tia, licet persona illa habeat cum alio positio-
Non enim quantum ad extre-
est similitiido
nem.
morura compositionem, sed quantum ad hoc
Resp. ad arg. Uicendum quod compositio quod aniraa et caro concurrunt ad unitatcra
dupliciter potest dici : uuo modo proprie di- persouae : sic etiam divinitas et humanitas
citur compositio iinio aliquorum duorum in Christo concurrunt in unitatem personae,
haltentium mutuam inclinationem ad con- quamvis hoc fiat alio et alio modo.
stilutionem tertii : et hoc raodo, sicut ratio- 2. A(l illud quod opponitur de auctoritate
nes ostenduut, persona Christi non potest Uamasccni , dicendum quod Uamascenus
dici composita ; multa enim sequerentur iu- non accipit ibi proprie compositionem, sed
convenientia , videlicet quod persona illa large. verbum suura oportet expo-
Unde et

esset mutata, et quod esset imperfecta, et nere, quia forte non ita improprie souat in
quod esset temporaliter in esse producta , ct lingua grseca, sicut iu latina. Unde dicitur
quod etiam non communicarentur idiomata. hypostasis composita ex duabus naturis,
Et ideo hoc modo dicere personam Christi non quod ex illis duabus sit constituta sed ,

esse compositam , non tantum esset falsum quod in sacraraento incarnationis factum est
verum etiam esset haereticum '. Alio modo ut hypostasis, quae erat sub una tantum na-
dicitur compositio large simul cum alio po- tura, in duabus esset, et sub duabus fieret :

sitio : et sic personalis unio potest dici com- unde magis proprie dicitur hypostasis esse
positio. Et per hunc modum dicebat secunda in duabus naturis, quam ex duabus naturis.
opinio personam Christi esse corapositam : 3. Ad illud quod objicitur, quod intellec-

non quod ipsa sit ex pluribus naturis con- tus personae praesupponit intellectum na-
stituta, sed quod persona illa ante incarna- turae, dicendum quod verum est de natura,
tionem suppositum erat in una natura sim- quae dat primum esse personae, et talis est
plici ;
post incarnationem vero persona sup- divina natura respectu personae Cliristi : et

Synodus Constantinop. qiiiuta, c. iv, sic ait

' : compositioucm , id est, secuudum subiistentiam fac-
non confitelur unitatem Dei Verbi ad carnem
« (jui tam, et propterea unam ejus subsisteutiam, analliema
aDimatam anima rationali et intellectuali secundum sil. » — > Disl. I, p. 1, q- ', in Resp. ad arg.
 :

*52 SENTENTIARUM LIB III.

propterea, quamvis natura humana sit com- tum ex hoc quod ut homo quod im- dicit ,
,

posita, non sequitur quod propter hoc per- portat similitudinem quod Christus aUo ,

sona Christi compositionem haheat. modo dicatur homo, quam alii homines et ;

4. Ad quod opponitur, quod si Chris-

illud ita videtur quod dicatur per modum liabi-

tus esset solum ex anima et carne, haberet tus, non per modum substantiae.

hypostasim compositam, dicendum quod 2. Item Augustinus, in libro LXXXIII

verum est quia tunc haberet primum esse quaestionum ', dicit, et habetur in littera,
hypostasis ejus ex humana natura, quai quod quartum genus habitus competit huic
quidem composita est : nunc autem non comparationi. Et illud quartum genus spectat
est simile,quia persona Christi suum esse ad hoc, quod dicitur pra^dic^ri per modum
primum habet ex divina natura, quae qui- habitus, ut esse vestitum et calceatum, quod
dem est omnino simpHcissima. Et ideo hu- est in quadam adjacentia : ergo, etc.
mana natura superveniens sicut non dat , 3. Item hoc ipsum videtur ratione : Quod
personae esse personale, sic non facit eam advenit ahcui jam in esse completo , est illi

esse compositam. accidens , et pra?dicatur per modum acci-

Ad illud quod objicitur, quod Christus
5. dentis de illo : sed humana natura advenit
homo compositus, dicendum quod ve-
est personae Christi jam in esse completo : ergo
rum est sed quod subjungit, quod homo
: videtur quod ei adveniat ut accidens, et
praedicatur ratione hypostasis , dicendum praedicetur per modum accidentis non ergo :

quod, si ita intelligatur, quod homo in prae- per modum substantiae.

dicato ratione hypostasis pra;dicetur, veri- 4. Item quod praedicatur denominative,
tatem non habet, quia, secundum regulam est accidens, et praedicatur per modum ac-
Philosophi, quamvis terminus (a) subjiciatur cidentis : sed humana nalura praedicatur de
ratione suppositi, praedicatur tamen ratione Christo denominative. Unde Filius Dei dici-
formae : hoc adjectivum, compositus,
et ideo tur humanatus, quod quidem non potest dici
circa istum terminum, /io??iO, non nominat de alio homine : ergo videtur quod non di-

compositionem quantum ad suppositum, catur de ipso per modum substantiae , sed

sed quantum ad formam : ct propterea non per modum accidentis.
potest ex hoc inferri quod persona Christi 5. Item impossibile est diversa genera prae-
sit composita. dicari de eodem essentialiter : ergo multo
minus erit possibile divinam naturam, et
QUJISTIO III. humanam, conveuire eidem essentialiter :

An Christus secundum quod homo ergo si Christus, essentialiter loquendo, est

sit substantia '.

Deus,videtur quod homo dicatur solummodo

Ad Opp, Utrum Christus, secundum quod homo, per modum accidentis, sive per modum ha-
sit substantia, an homo praedicetur per mo- bitus.
dum habitus et accidentis, sicut dicebat opi-
6. Item quae habent diversas diffinitiones,
nio tertia ; et quod Christus dicatur homo non possunt imo et eodem es-
pra?dicari de
per modum habitus , ostenditur "
: Habitu sentiahter : sed Deus ethomo diversas habent
inventus ut homo. Super quod verbum dicit cum Deus dicatur
diffmitiones : ergo de
Hilarius, de Trinitate : « Non fuit ilie habitus Christo essentialiter, homo non dicetur de
hominis tantum , sed ut hominis. » Ergo vi- eo substantialiter , sed solum accidentaliter.
detur, tum ex hoc verbo quod dicit, habitu. Sed contra In decretali Alexander papa
:
* Fuudtn.

« Cf. Richard., III Senl., disl. vi, art. 2 q. ni; , q. ii, dub. 3. — « P/ii7i>. , ii, 7. — ' Aug., rte div.,
Steph. Brulef., 11 1 Sent., dist. vi, q. ii; r.uil. Voril., LXXXIIl Quast., q. LXllil — * De hoeretic., cap. Cum
III Sent., dist, vi, q. i ; Gabr. Biel, III Sent., dist. vi, Christus. — (a) Al. lerminum.
 :,

niSTTNrT. VI. ART. I. QU^ST. III. 153

B Cum Christu.s perfectus sit Deus, et jier-

fectus Iionio, qua lomerilate audent aliqui CONCLUSIO.

dicere, quoil C.Iuistus non est aliquiii sccuu-

dum quod homo? d Ergo secundum senten- Christns, smindum qiiod homo, est suhstfintia, licet

tiani Ale.xandri papt-c homo praedicatur de

modiis prcedicandi hominis sit quodam modo ae-
cidentalis , et per modum tuibitus.
Christo per inodum substanti.Te.

Item suhstantia nulli est accidens, ut vult Resp. ad arg. Dicendum quod, cum di-
Philosophus ' : sed huuiana iialura in Christo cilur qiiod hnmo dicitur de Christo per mo-
est substantia : ergo non accidit personae dum habitus et accidentis, diipliciter potest
Verbi. intelligi : aut ita quod pnedicatio illa sit
Item , si liumana natura accidit Christo purc accidentalis, itaquod non substantialis;
aut accidit Christo Deo, aut Christo honiini -lut ita quod aIi(jiio modo habeat ralionem
Christo hoiuini non , quia nulli homini est praedicalionis accidenlalis, et tamen secun-
accidentaleesse hominem Christosecundum ;
dum veritatem sit substantialis. Si ultimo
quod Deus similiter accidere non potest, modo infelligatur, veritatem habet ,
pro eo
quia nullum accidens potest Christo inesse quod humanitas in Christo quodam modo
ratione divina; naturap : ergo nullo modo proprietatem habet accidentis, in hoc vide-
videtur quod possit praedicari per modum licet quod substantificatur in supposito alte-
accidentis. rius naturae, ita quod non dat illi supposito
Item nihil est univocum substantiae, et primum esse, sed advenit jam conipleto.
accidenli : ergo si de Christo dicitur secun- Unde sicut albedo non substantificatur in
dum accidens. et de aliis hominibus secun- albo quod sit in genere qualitatis, sed magis
dum substantiam,ergonon dicitur univoce, in substantia, nec illi dat esse, sed jam com-
sed aequivoce. Sed si hoc verum est, non pleto advenit ; sic per quamdam conformi-
videtur quod sit de nostro genere, nec mors tatem est reperire circa Christi humanitatem,
ejus nostrae redemptioni proficere. quae substantificatur in divina persona
Item substantia nobilior est accidente :
habente perfectum esse ex alia natura, quam
ergo si homo de aliis dicitur per modum ex ipsa humanitate, videlicet ex divjna. Et
substantiffi, et de Christo per modum habi- propterea nostri doctores dixerunt, quod
tus, ergo esse hominem minus nobihter humana natura in Christo vergit in accidens
convenit Christo, quam aliis quod si hoc :
secundum quamdam conformitatem. Et hoc
est impium dicere restat ergo idem quod , si intelligatur sane, est dictum subtiliter et
prius, quod homo nou dicatur de Christo catholice. Maxime autem inter omnem mo-
per modum habitus, sed per modum subs- dum accidentis modum habitus habet, pro
tantiae. eo quod habitus nominat adjacentiam unius
Item, quod praedicatur per modum hahi- substantiae respectu alterius ,
quae quidem
non praedicatur per modum
tus et accidentis, potest esse utriusque servata proprietate.
substantiae; unde quamvis homo dicatur Etideo Aposlolus, prudentissimus fidei prae-
vestitus, nunquam tamen dicitur vestimen- dicator, et Augustinus, subtilissimus fidei
tum : ergo si Filius Dei diceretur humana- defensor, insinuant aliquo modo Christum
tus per modum habitus, nunquam diceretur dici hominem secundum habitum non ex- :

homo : quod si hoc falsum est , restat idem cludentes per hoc quin homo dicatur de
quod prius. Christo secundum substantiam. Alio modo
est intelligere, quod Christus dicatur homo

secundum accidens, ita quod modus ilJe

• Arist., Phys., lib. I, cont. 27; Averr. Melaphys.
hb. Vlll. praedicandi sit omnino accidenialis, et aon
 iU SENTENTIARUM LIB. IH

secundum subsfanliam : et hic modus di- cumdicitur « Asinus Socratis; » et per mo-
cendi, licet aliquando visus fuerit habere dum uiiionis , ut cum dicitur : « Ferrum
opinionis probabilitalem , manifesie tameu ignitum, » id esl igni unitum, et : a Corpus
patet hahere in se erroristeraeritatem. Unde animatum, » id est animae unitum. Cum ergo
et illa tertia opinio, quae posuit hoc, ab dicitur : a Praedicatio denominativa est ac-

Alexandro reprobata est, nec immerito, cidentis, » dicendum quod verum est, quando
quia veritati illius unionis repugnat. Hoc e.st per modum inhaerentis; non autem est

enim quod divina natura et

dicit fides recta, verum , si semper intelligatur de praedica-

humana uuitae suiit in unam personam : tione denominativa secundum alios modos.
ergo Deus dicitur de Christo tanquam de Cum autem dicilur : « Christus est hiimana-
proprio supposito, et homo similiter. Sed tus, » non est ibi praedicatio per mo-
homo, cum praedicatur de aliquo sicut de dum inhaerentis , sed per modum unio-
proprio supposito , substantialiter praedica- nis et relationis : et ideo non sequilur
tur, et signat ipsum de quo dicitur esse ali- quod humana natura sit accidens uec se- :

quam substantiam : et ideo ex fidei funda- quitur ex hoc, quod persona divina sit mu-
mento necessario sequitur, quod sit aliquid tata, quia quamvis mutatio absohita in ac-
secundum quod homo. Unde rationes con- cidenlo absoiuto ponat mutationem in

cedendae sunt, quae ad hoc inducuntur. sulijecto, introductio tamen ipsius relationis
1 et 2. Ad ilhul quod ohjicitur in con- in esse potest esse ex mutatione iacta in al-
trarium de auitoritate AposloU et Augus- tero exlremo.
tini, jam patet responsio ex his quae jam 5. Ad illud quod objicitur, quod impossibile
dicta sunt. Nam etsi homo habeat aliquo est diversa genera praedicari de eodem subs-
pacto modum habitus non tamen habet , tantialiter, dicendum quod verum est de illis

omnino. Licet enim humanitas adveniat generibus, quae habent oppositionem et

jam completo, nihilominus substantificatur distinctionem , sicut sunt genera creatarum
in illo tanquam in proprio suo supposito, rerum : non sic autem est de divina natura,
quia Dei Fiiius, qui est suppositum divinae et humana :sit omnino
quia cum humana
naturse per naturam, fecit se suppositum omnimoda obedientia, nihil
passibilis, et in
humanae naturaj per gratiam. impedit quod humana natura et divina sic
3.Ad illudquod oiijicitur, quod accidens concurrant in unam personam, quod de
estquod advenit jam completo, dicendum eadem persona praedicclur Deus essentialiter,
quod etsi assimiletur in hoc quod advenit et per naturam , et de illa eadem praedicetur
jam completo, non tamen omnino, quia ac- homo essentialiter propter unionem gratui-
cidens omnino adjacet eliam extrinsecus, et tam, per quam Deus, sicut potuit et voluit,
dicit modum adhaerendi; sed humana natura se fecit suppositum naturae humanae : quod
sicadvenit illi personae, quod non adjacet quidem sic fuit sibi facile, sicut facile est ho-
extrinsecus : nec dicit modum inhaerendi, miui sibi indumentum sumere : imo multo
sed ipsius hypostasis substantiam et natu- facilius, si considerelur ejus summa poten-
ram. tia, et creaturae ol)edientia.

Denomi-
4. Ad illud quod opponitur, quod praedi- Ad ilhid quod objicitur, quod Deus et
C.
natio catur denominative, dicenduni quod pradi- homo habent diversas diffiniliones, dicen-
quadru- .• t • .

[,i„. catio denommativa potest esse quatuor dum quod non sunt diversae, ila quod non
modis : per modum inhaerentiae, ut cum di- possint concurrere in suppositum unum , si

citur : « Iste est alhus ; » per modum Irans- Deus facere velit illud, pro eo quod multo
mutationis , ut cum dicilur : a Petrus est magis pendet et indiget humana natura res-
dealbatus; » per modum possessiouis , ut pectu divinae persoaae, quam ahquod acci-
 ,:

niSTllVCT. VI. ART. M. 01T.f;ST. I. m

dens respectu snbstantim. Non est erpo Deo (puTritur utrum terminHL-i .sil ad unitatcm
impossibile, imo vaMocmlibile, etpossibilo, personai, an non. Et quod sic, videtur' : VowUm.
imo vcnini qiiod f)ei Kiliusfecitse in natura £go principium, qui et loquor vobis : seri
bumana in incftrnatione personam , et iiy- ego cst pronomen demoustrativum ergo :

postasira, ct suppositum : et qui lioc intelli- certam demonstrat personam ; et qui est no"
git, manifeste videt qua; istanun triimi men relativum : ergo el eamdfni refert

opinionum majjis accedit ad explicandum personam : ergo una erat persona, quae erat
incariiatioiiis sacramentuni. Nam tertia opi- principium, et qua; loquebatur : sed princi-
nio, quje negat Christum aliquid esse secun- pium erat socundum divinam, et loquiibalur
dum quod homo, negat etiam personam secundum humanam naluram ergo unio :

Filii hypostnsim esse humanffi naturBB, sim- illa ad unitatem personalem videtur esse
plicitcrreceditaveritate. Primavero opinio, terminata.
quai dicit iu C.hristo duo esse supposita, a Item Filius Dei est unitus humanae natu-
veritate deviat. Media vero opinio, qute rae : sed Filius Dei non distinguitur a Patre
dicit unam personam, sive hypostasim, dua- iiisi in persona : ergo necesse est illam unio-
bus naturis esse suppositam, veritatem dicit. nem habere pro termino unitatem persona-
Unde omnes doctores communiter tenent lem.
hodie opinionem mediam, utloco ejus quod Item unio est via ad aliquam unitatem :

dicebat illa opinio unam personam ex dua- ergo si non sit illa unio fruslra, ad aliquam
bus naturis esse composilam , nunc dicatur unitatem pervenit : sed non perduxit ad
una persona duabus naturis esse supposita, unitatem naturae, quia nec divina natura
non mutaudo sensum, sed verba, quae mul- potest fieri humana, nec e converso : nec ex
tum sunt in tali materia observauda. Ex his potest fieri tertia : ergo necesse est quod
his ergo quae dicta sunt, coUigi potest, quae unio illa terminetur ad unitatem personae.
sit praedictarum opinionum diversitas, et in Item ,
quando aliqua duo uniuntur quo- ,

qua earum sit major probabilitas veritatis, rum unum praedominatur alteri ,
praedomi-
etc. nans trahit ad se illud, cui praedominatur.
Sed Dei Filius unitus est humanae naturae,
ARTICULUS II.
cui per omnia praedominatur ergo traxit :

Consequenter quseritur de qualitate et eam ad propriam unitatem : sed non traxit

nobilitate illius unionis, ex qua consurgit eam ad unitatem naturalem, sicut prius os-
diversitas istarum trium opinionum; circa tensum est : ergo traxit ad unitatera perso-
quam quseruntur tria : primo quaeritur de nalem.
illa beatiSsima unione quantum ad termi- Sed contra : 1 . .^ternum non potest esse a<i opp.

num ; secundo vero quaeritur de ipsa quan- terminus rei temporalis : sed unitas perso-
tum ad modum ; tertio vero quaeritur de nalis Filii Dei est aBterna ; unio vero fuit

eadem quantum ad gradum. temporalis : ergo illa unio non poterat ter-
niinari ad unitatera personalem.

QUiESTIO 1. 2. Itera nihil unum et idera est raedium

et extremum, et terminus in eadem actione
i4n unio duarum naturaram sit terminata ad uni-
sed personae unitas in illa unione habet ra-
tatem personcB '.

tionem extrerai : ergo uon videtur quod ha-

De illa unione quantum ad terminum ; et beat rationem termini.

' C/. S. Thom., p. Ul, q. ii, art. 2 et 3 ; et 111 Senl., Richardus, 111 S^^n^. dist. vi. q. i, art. 2;
dist. vi,q. ii;
dist. VI, q. I, art. 1; et IV contra Genl., c. 34, 37 «t38; Slppbau. Brulef III Sent., dist. vi, q. iv. —^Joan.,
,

«l QuoUb. IX, q. II, arl < et 3; iEgid., Rom., III Sent., VIII, 25.
 ,

156 SENTENTIARDM LIB III.

3. Item aequalis simplicitatis et dignitatis stantiflcatur in stipite alterius arboris, ita

est persona flivina, sicut et natura : sed quod unus est stipes ulriusque. Hoc tantum
propter dignitatera et simplicitatem illius quarto unionis genere habet uniri natura
naturae, unionem illam impossiiiiie est ter- divina humanae : quia enim nulla est re-
minari ad unitatem nalurae : ergo impossi- pugnantia inter naluram divinam et huroa-
bile est terminari ad unitatem personse. nam, ideo nulla est ibi transnuitatio, nece
4. Item sicut divinae naturae respondet converso. Quia vero non est mutua depen-
persona increata, sic humanse naturae res- dentia, non est tertiae naturae constitutio.
pondet persona creata : ergo cum terminus Sed quia est ibi alterius, scilicet divinae na-
unionis aequaliter se habeat ad exfrema, et turaj prasdoniinatio, necesse est quod divina
unio illa non possit terminari ad unitatem natura humanam naluram trahat ad unita-
personae creatae ,
pari ratione videtur quoJ tem. Sed ad unitalem naturae non potest tra-

non valeat terminari ad unitatcm perso- here sine transmutatione et conversione :

nae increatae : ergo sinipliciter est verum necesse est ergo quod cam trahat ad unita-
quod unio illa non terminatur ad unitatem tem personae, et una et eadem hypostasis sit

personae. divinae naturae et humanae,ut quasi humana

natura fundetur, et substantificetur in di-
CONCLUSIO.
vino stipite. Et ideo multum assimilatur ista
Duarum naturanm in Christo unio terminata cst unio ei unioni, quae est per insertionem.
ad personcB unitatcm , non autem ad naturce
Propter quod etiam forlassis dicit beatus Ja-
unitatem.
cobus' : In mansuetudine suscipite insitum
Resp. ad arg. Dicendum quod quaedam verbum. Concedendum est ergo , quod illa

est unio in qua est unius unibilis in naturam unio terminatur ad unilatem personae.
alterius conversio ; et hoc est, quia unius est 1. Ad illud quod objicitur, quod unitas
ad alterum repugnantia et praedominantia illius personae est aeterna , dicendum quod
sicut si gulta aquae uniatur ainphorse vini. sicut persona nominat ipsum suppositum in
Quaedam vero est unio in qua est ulriusque comparatione ad naturam cui subjicitur, sic

unibilis alteratio, et tertiae naturae produc- et dignitas persona; attendeuda est respectu
tio ; et hoc quia est ibi repugnantia , et non naturae : potest ergo persona illa comparari
excellens praedominatio, sicut uniuntur ele- ad illam naturam divinam : et sic ejus di-
menta ad constituenda corpora mixta. Quae- gnitas et uuitas est aeterna. Poteot etiam
dam vero est unio in qua non est unitorum comparari ad naturam divinam pariter et
transmulatio, sed tertiae natur» constitutio; humanam : et sic connotat aliquid tempo-
et hoc est qnia unibilia non habent repug- rale : et ratione illius connotati dicitur esse
nantiam, sed habent mutuam dependentiam, terminusunionis. Illa enimunio non fecit ut
sicut uniuntur corpus et anima ad constitu- illa persona esset, vel una esset; sed lecit

tionem hominis. Qnaeilam vero est unio in quod persona, quae erat una in natura sim-
qua nec est transmutatio, nec tertia; natura; una in natura duphci.
piici, esset

constitutio, sed unum unibilium fundatur 2. Ad illud quod opponilur, quod o unitas

tantum in altero ; et hoc est quia nec est ibi personalis est extremum, ergo non est ter-
repugnantia, nec essentialis dependentia minus; » dicendum quod secundum unam
mutua, tamen excellens prffidominatio
est : comparationem quam habef, videlicet ad di-
sicut quando arbor una inseritur stipiti alte- vinam naturam, est extremum; secundum
rius arboris , tunc utraque arbor servat na- autem comparationem quam habet ad hu-
turam propriam , et tamen una arbor sub- manam naturam, est unionis terminus, quia
*Jac., I, 21. per illam unloaem factum est ut persona
 DISTINCT. Yl. MIT . II. UU.KST. 11. 157

homo. Sccumlura aulcm compa-

Verlii essct personae increatae , quamvis uon possit fieri

rationem quam habet ail utramque natu- unio iu unitatem persona; cn^atSB. Est et alia

ram, tenet ralionem meilii niiiil autom iin- : ralio, qiiia pt-i-sona seinper liabct denoini-

pedil umiin ot iilom diverso res[»eclu habere nari u digiiiori proprictiile : ut ideo divina

com[uir;itii>iicin iiiwlii, et extremi, et ter- natura, et liumana, in unam concurrunt

mini : et per hunc quidem modum in pro- hypostasim. Et cum semper necesse sit di-

posilo intelligendum esf. vinam iialuriiiu excellere dignitate, non po-

3. Ad illud quod opponitiir, quod propter test fieri unio in unitalem personae creala;,
summam simplicitatem divinai naturai i[)sa licet possit fieri unio in uuitatem personae
non potest uniri huiuaiux iialune in unila- increatie. Et ideo palet quod non est simile

tem naturaj, dicendum (jiiod non est simile, quod assumit pro simili, sed valde dissimiie.

quia [ilures naturas in unam naturam ce-

dere repugnat sim[)licitati naturae : sed plu-

res naturas uniri in unilatem persona-. non QUiESTIO II.

repugnat sim[)hcitati personai duplici ex

quidem est, quia sicut plures
An modiis tmionis duarum naturarum sit singula-
causa. Ilna '.
vis, vel aliquis reperiatur ei consimilis
persona; possunt esse in una natura, ita

quod non impediunt naturse simplicitalem, De illa unione quautum ad modum ; et Fundam.

sic plures naturaj in uiia persona. Alia vero quairitur utrum modus illins unionis sit

ratio est, quia persona divina potest fieri singularis, an reperiatur aliquis unionis

suppositum ImmanjB naturaj sola relatione modus ei consimilis. Et quod sit singularis,

humanJB naturae ad ipsam : quae quidem videtur aucloritale ipsius Algazelis in sua
relatio uihil ponit novum circa personara Metaplujsica , ubi ponit modos unionis. Ibi

Yerbi , sed solum in natura assumpta : et enimdividit unum in unum simpliciter, et

ideo unio naturarum unitati personai non unum secundum quid. Unum simpliciter di-

repugnat : non sic autem est quando unio vidit in tres differentias : primo in unum in

terminatur ad unitatem naturse , ubi non quo non est multitudo nec actu , nec poten-
solum notatur esse respectus, sed etiam no- tia, ut punctus et uuitas ; secundo in unum
tatur convenientia fieri in forma : et hoc non in quo non e.st mulliludo actu, quamvis sit

potest fieri sine compositione, sive transmu- potentia , sicut est linea ; tertio in unum in

tatione aliqua. quo est multitudo actu et potentia, ut lectus

4. Ad illud quod opponitur, quod unio illa et membrum, in quibus sunt actu multa.
non potest terminari ad unitatem persouce Unum aulem secundum quid in quinque
creatae, dicendum quod non est simile, quia differentias habet dividi, videlicet in unum
divina natura non potest substantificari in genere, ut est liomo, et bos; in unum spe-
persona creata. Quod enim substantificatur cie, ut Socrates {a), et Pialo; in unum accideu-

in ahquo, minus habet de stabilitate, quam te, ut est nix, et cerussa in unum propor- ;

illud in quo substantificatur : et ideo quia tione, utauriga, et nauta; in unum subjecto,
veriori modo est ens, et per se stans natura sicut dulce, et album in aliqua substantia
divina, quam humana, ideo humana natura una. Sed nullo islorum modorum, ut patet
potest uniri divinae personae, quamvis di- discurrenti per singula, esl illa unio quae
vina natura non possit uniri naturae crea- est in Christo : ergo videtur quod modus
tae : et ideo potest fieri unio in imitatem illius unionis excedat omnes unionis modos.
Item hoc ipsum videtur auctoritate Aris-
« Cf. S. Thom., p. III, q. ii, art. 4; el III Smt., dist. VI, q. II, art. 3; Richard., III Sen^,di3t. vi, art. 3,
(a) C<tt. cdit. sortei. q. Ii; Steph. Brulef.,111 Seitt., dist. vi, q. v.
 ;; ,,

SENTENTlAnUM LIB. III.

totelis, qui ' dividit unum in prima philoso- tas isla, qua Verbum Dei unitum est cami,
phia in unum per se, et in unum per acci- speciali differentia dicitur unitas dignativa,

dens. Unum per accidens dicitur sicut acci- videtur ergo quod unio prasdicta singula-

dens in suo subjecto, vel sicut duo acciden- rem raodum hal)eat.

tia in uno subjecto. Unum autem per se Ilem hoc ipsum videtur auctoritate pro-
novem modis, scilicet continualione,
dicitur phetici verbi ; dicitur enim* : Novum faciet

quorum termiuus unus; ununi specie, vel Dominus super terram inulier circumdabit ,

forma, ut Soerates (a) et Piato in homine; virum ; hoc inquam dicitur de iUa unione
, ,

unum genere, ut homo, et bos in animali creata : sed non esset novum , si simile ha-
unum diffluitione, ut illa quae habent eam- beret : videtur ergo quod inter omnes unio-
dem diffinitionem , vel quorum unum est nes sit unio ista singularis.

diffiiiitio allerius ; unura iudivisibilitale , ut Sed contra ' : Erunt duo in came una xi opp, :

punctus ; unum numero , ut singulare sacramentum hoc magnum est : ego autem

unum simplicitale, ut essentia, vel univer- dico, in Christo et in Ecclesia; Glossa :

sale unum totalitate vel perfectione ut

; , , a Quia Christus, qui Deus erat apud Patrem,
pirculus;unum proportione, ut auriga, et perquem et facti sumus, factus est per car-
nauta unum materia ut omnia corporalia.
; , nem particeps noster ut illius capitis cor- ,

Sed nuUo istorum modorum est unio in per- pus essemus... Ergo videtur quod unitas
»

sona in Christi : ergo videtur quod sit unio iUa, quffi est Yerbi ad carnem sit consimilis ,

modo singulari et proprio. iUi ,

quae est viri ad uxorem : non ergo est

Item hoc ipsum videtur auctoritate Ber- unitas singularis.

nardi, ad Eugenium, in libro quinto ', ubi 2. Item illa unitas ,

qtia Yerbum est uni-
distinguil unum novem modis, ul)i ait sic ; tum carni , est unitas personalis, sicut su-

B Est unitas coUectiva, ul videlicet multi la- pra^ ostensum est : sed unitas iUa, qua
pides faciunt unum acervum. Est unitas anima unitur carni ,
qua est unitas nativa

conslitutiva , ut cnm muUaj partes unum est unitas per.sonalis : ergo videtur quod illa

totum constituunt. Est unitas conjugativa, unitas communicet cum aliis creaturis.

qua (6) fit, ut duo jam non duo, sed una caro 3. Item unitas iUa, qua Deus unitur carni,
sunt. Est unitas nativa qua anima et carne
, est ex summa potestate Dei ; unde in qua-
unushomo nascitur. Est unitas potestativa, dam sequentia : Potestate, non 7iatura , ftt

qua homo virtutis non instabiUs, non dissi- Creator creatura : ergo videtur quod illa sit

milis, sed unus sibimet nititur inveniri. Est unitas potestativa : sed ille modus competit
unitas consentanea, ut cum per charitatem et reperitur in creatura : ergo, etc.

muUorum hominum anima est cor unum, et 4. Item aut iUa unio, qua divinitas unitur
una. Est unitas votiva, cum anima omni- humanitati , est naturalis , aut gratuita : si

bus votis Deo adhaerens unus spiritus est naturalis , ergo continetur sub naturalibus
cum eo. Est unitas dignativa, qua limus unitatibus illis, quae a PhUosopho assignan-
noster a Deo Yerbo in unam assumptus est tur; si gratuita, ergo cum unitas gratuita
personam. » Est et postremo unitas Trinita- sit unitas votiva, sicut dicit Bernardus ' ,
vi-

tis, dequaipseBernardussubdit' : «Yeruui, detur quod iste modus unitatis divinae non
et quid sunt ad iUud unum ? » Ergo si uni- faciat specialem unitatis diiferentiam.

« Arist., hfeh,,.!, lib, V, coDt. 7 et deinceps; lib. X, ' "'>'' - * '"•^•' "Xi, 22. - » Eplies v, 31 ,
32. --

coDt. I.
- » Bern.,
,

* Cof«K/er., lib. V, post med. - •0ua;st.pra;ced.-''BerD.,6feConsid.,lib. V, postmed.

(a) Cat. edit. Sorlcs. — (b) Item quo.

 ,, .

DISTINCT. VI. Al\T. il. QVJb^ST. U. «s»

tem diprnativam. Concedenda> sunt ergo
rationcs, quai sunt ad istam parlem.
CONCLUSIO.
1. Ad illud ergo quod opponitur in con-
Unio diiarwn nalurarum in persono! xmitate su- trarium quod similis cst unioni (•onjngali-
,

pcrcxctllit omnem naturalem rationem ,

et su-
vse, jam patet responsio ,
quia etsi .sit simi-
pcmatiiralis dicitvr.
litudo quanlimi ad vinculum , non tamen
Resp. ail arg. DicenJum quod, sicut nulla est similitudo quantum ad terminum, vel
rreatura perfecte Deo assimiiatur, sed quo- distantiam imibilium.
dam modo est similis, quodam mododissimi- '2. Ad ilhid quod opponitur ,
quod simiiis
lis, et ubi in uno creatura habct similitudi- cst unitati nalivae pro eo quod cst unio in
nem, frequenter ia alio habel dissimilitudi- pcrsona, dicendum quod etsi sil similitudo
nem ;
per hunc modum intelligendum est quantum ad terminum, non tamen quan-
circa hanc sacralissimam unionem. Si enim tum ad vincuium, vel distantiam unibilium.
loquamur de ipsa quantum ad tyus speciales 3. Ad illud quod opponitur quod est si- ,

conditiones sigillatim acceptas , sic potest milis unitati potestativae , dicendum quod
habere conveuieutiam cum modis unitatum etsi sit similitudo quantum ad principium,
autem
in creaturis repertis. Si loquaniur quia utraque est ex virlute divina, dissimili-
quantum ad collectionem suarum proprieta- tudo est lamen quanlum ad terminum, et
tiim, sic dicit modum unitatis singularis, et quantum ad vinculum.
hoc patet sic : In hac enim unione est con- •l. Ad illud quod objicitur ,
quod est simi-
siderare distantiam unibilium, unionis prin- lis unitati votivae, cum sit per gratiam, di-
cipium, unionis terminum, et unitorum vin- cendum quod est alia gratiae differentia, qua
culum quantum ad distantiam unibilium
: anima unitur Deo per charitatem perfectam,
qua unitur Creator creaturre , convenit cum et qua natura humana unitur Verbo in uni-

unitate voliva ;
quantum ad uniouis princi- tatem personae nec solum quantum ad hoc
:

pium, convenit cum unitate potestativa, est differentia sed etiam quantum ad vin-
,

quia talis imitas est ex divina virtute, et culum ct quantum ad terminum et ideo
, :

mera gratia quantum autem ad unionis

;
ista unio facit singularem modum. Si autem

terminum, convenit cum unitate nativa, quaeratur sufficientia unitatum modorum

quae quidem terminatur ad unitatem perso- assignatorum , dicendum quod ista quaestio

nje quantum autem ad unionis vinculum

;
alibi habet suum locum , et singula suis
convenit cum unitate conjugativa, in qua locis tractanda sunt. Illorum tamen no-
est vinculum perpetuum et individua co- , vem modorum luiitatum ,
quos Bernardus
pula quantum autem ad omnes conditio-
;
assignat, potest sic sumi sufOcientia. Est
nes simul collectas, nullum modum habet enim unitas naturalis , et gratuita , et unitas
unitatis sibi coasimilem ,
quia superexcedit super utramque constituta. Unitas autem uoiu-

omnem naturam , et omnem aliam gratiam naturalis est in quadrupUci difTerentia :

J."^'",™'

communem, ^idelicet quod divina natura et qua?dam enim est per aggregationeni rerum
humana uniantur in unam personam indis- diflcrentium distinctarum , sicut unitas col-
solubihter per Dei potentiam. Et ideo con- lectiva; quaedam est per colhgalion^m (a)

cedendum est quod talis unio superexcellit rerum formaliter difTerenfium, sive partium
omnem considerationem philosophieam : heterogenearum , et sic est unitas constitu-
nec mirum, quia ad ipsam vix pertingit ra- tiva; quaedam per conjunctionem differen-
tio per fldem elevata. Et ideo Bernardus se- tium sexu, operatione convenientium, et sic

cundum istam unionem assignavit specia- est unitas conjugativa ;

quaedam per unio-
lem unitatis difTerentiam, vocans eam unita- (a) C(et. edit. coUegatioaem
 ,

160 SENTENTIARUM LIB. III.

nem diflereiiliuai nalurarum in uuiouem persona : persona autem illa est persona

coucurrciilium, et sic est unitas nativa. Uni- Yerbi : sed persona Verbi in simplicitate et
tas auteiii gratuita similiter quatuor babe.t nobilitale in infinitum excellit omnem uni-
differentias : aut enim est uuitas ejusdem tatem crealam : ergo videtur similiter quod
animae ad se secundum statuum diversita- illa unitas, ad quam terminatur unio digna-
tem, et sic est potestativa ; aut multorum tiva.

Quae maxime distant, sunt "pp'

hominum ad invicem secandum cbaritatem, Sed coutra : 1 .
*'•

et sic est uiiitas consentanea ; aut animae ad minime unibilia et quae minime sunt uui-;

Deum per voluntatis conformitatem , et sic bilia, minime faciunt unum sed talia sunt :

est unitas votiva ; aut bumanae naturae ad divinitas et humanilas ergo videtur quod :

divinam secundum persona-. unitatem et ; sic unio, quae est in Chiisto, terminetur ad gra-
est unitas dignativa. Unitas autem super dum unitatis inflmum.
utramque constituta, videlicet super natura- 2. Item quanto aliquid ex paucioribus
lem et gratuitam, est una sola, videlicet uni- constat, tanto magis est unum : sed in Chri-
tas Trinitatis quam quidem unam esse
: sto reperitur major naturarum plurahtas,
decet solam, ut iu ea sit status omnium uni- quam sit sub ccelo : ergo videtur quod uni-
tatum. tas illa infimum teneat unitatis locum.

QUJ;STIO III. 3. Item magis est unum quod est unum

in uatura et persona, quam quod est in per-
Anunitas,quceestin Christo, quantum adgradum
'.
sona tantuin : sed quilibet homo unitatem
cxcedat omnes unitates creatas
habet in persona et natura ; Christus autem
Fundam. Utrum illa unitas quantum ad gradum unitatem habet in persoua tantum , non in
excellat omnes unitates crealas; et quod sic, natura : ergo major unitatis perfectio repe-
videtur primo aucloritate Bernardi ad Eu- ritur in quolibet homine, quam in Chrislo.

genium : a Inter omnia quae vere dicuntur 4. Item magis est unum quod non est
unum, arcem tenet unifas Trinitatis. » Se- multiphcabile nec multiphcatum quam ,

cundo illa praecellit, qua tres substantiae in quod est multiplicabile et multiplicatum :

Christo suut una persona ergo unitas, qua : sed unitas et punctus habent unitatem, quae
Christus est unus, omnes unitates crealas nec est muItiplicabiUs , nec multiplicata ; in
excellit. Christo autem reperitur naturarum multi-
Item tanto magis aliqua uniuntur, quanto tudo et differeiilia : ergo videtur quod in
inseparabilius suut unita : sed naturse illae Christo sit unitas minima.
in Christo uniuntur tanta inseparabiUtate
qua major esse non potest : ergo videtur CONCLUSIO.
quod unitas illa , ad quam terminatur unio
illa, maxima sit inter omues unitates crea- Vnitatem (a) qum est in Christo omnem creatam
unitatem superexcedere est fatendum, cum $it
tas.
omnium unitatum sutnma.
Item tantomagis aliqua uniuntur, quanto
magis communicant sibi suas proprietates et Resp. ad arg. Dicendum quod est loqui de
idiomata : sed in Christo est perfecta idio- ujiitate qua aliqua dicuntur unum per con-
matum communicatio : ergo videtur quod venientiam in natura , et est loqui de uni-
ad summam unionem terminetur illa unio. tale qiia aliqiia dicuntur unuin per conve-
Item unio illa terminatur ad unitatem in uientiain in persona. Si enim loquamur de
unitate qua aliqua dicuntur unum per con-
1
Cf. S. Thoinas, p. III, q. Ii, art. 9; et 111 Sent.,
dist. V, q. I, art. I; el IV contra Gent., c. xli; Ri- cUardus, Stepb. Brulef.,
III Se«.'., dist. vi, art. ii, q. iv ;

(a) Cat. edit. Uuilas. III Senf., dist. vi, q. ult.

 niSTINCT. VI. AHT . II. OII.^EST. III. 161

venieiitiam iii naliira, sii- esl dicere qnofl iii di-nilatis ct dignationis sihi appro|iriat , iit

lliirislu talis uiiilas (luodaii» iiio<lo cst iiulla, dic.iliir iinitas dignativa. Kt (luoniaiii nirn
qiiodara modo est magna, quodam modo est do unitate Christi loquimur, ad quam unio
liarva, quodain inodo esl sumina. Si eiiiin tcriiiinatur, est sermo dc unilate personae,
coinpareiuns diviuain naturaiu ad liuiua- non dc iiiiitate iiatura; ; ideo simpliciter con-
uain, sic in Chrislo nulla esl unitiis uaturaj, cedendum est unitatem, quae est in Christo,

pro 60 quod ist» duae naturae non possuut oinnein unilatem creatain superexcedere.
simul in unam concurrere naturam. Si au- Unde etiam concedendae sunt rationes ad
lein lociuamur de uatura C.liristi ex parte haiic partem inductic.
corporis, sic parva est unitas propter par- 1. Ad illud veroquod objicitur, quod quae
tiuin multiplicit.item. Si autem loquamur maxiine distaiit, miiiiine sunt iinibilia, di-
de unitate quaiitum ad auimam , sic est in cenduiu (juod Ueus ali omni creatnra maxi-
eo unitas magna propter aniinae simplicita- mam hahet diflerentiam in natura quantum
;

tem. Si autem loquamur de eo quantum ad tameii ad influentiam, et creaturae susten-

divinam naturam , sic summa est in eo uni- tationem, luaximain habet approximatio-
tas propter illius uaturae .siinplicitatem ex- nem : et ideo maxima potest esse unitas

cellentissimam. Quantum ergo ad unitatem inter Crealorem et creaturam , cpiamvis na-

naturae, secuudum divei-sas cousiderationes turalis uuitas nuUa intercidat.

est in Christo uuitas sunima, unitas nulla, 2. Ad iUud quod

objicitur, quod magis est

unitas parva, unitas magna enim decet

: sic umun quod ex paucioribus constitui-
illud

reperiri ia eo, qui est super omnia exalta- tur, dicendum quod verum estdeilla unione

tus, et infra omnes humiliatus. Si vero (iat cujus unitas resultat ex partinm constitn-
sermo de unitate qua aliqua dicuntur unum tione : unitas autem, quae est in Christo, ex
per convenientiam in persona , sic, simplici- partium constitutione non resultat ; el quam-
ter loquendo, unitas illa, qua^ estin Christo, vis sit naturarum pluralitas, non ta-
in eo

unitas est super omues unitates suprema. Et men sequitur quod sit in eo unitas diminuta.
hoc quadrupUci ex causa , videhcet propter 3. Ad Ulud quod objicitur, quod magis est

illius persons simphcitatem , propter unibi- unum, quod est unum in persona et natura,
hum dignitatem, propter unitorum insepa- dicendum quod verum est, (juando unitas
rabilitatem, et propter unionis singularita- person» sequitur unitatem naturae ; tunc
tem : propter personae simplicitatem ,
quia enim compositio in natura facit compositio-
unio est in persona Verbi , quae quidem est nem in persona : non sic autem est in pro-
simphcissima ; piopter unibilium dignita- posito, (juia unitas personae in Christo aate-

tem, quia tam natura assumens, quam as- cedit unitatem naturae assumptae , ita quod
sumpfa, inter csetera, quse sunt, habet ex- nuUam inducit compositionem natura as-

ceUentiam ;
propter inseparabihtatem ,
quia sumpta, sicut ostensum fuit supra'.
tanto \nnculo fortificata est illarum natura- kd iUud quod objicitur, quod magis est
4.

rum imio, ut nunquam flat, nec possit fleri unum (juod non est multiplicabUe etc. di- , ,

separatio : natura enim illa inter ceteras cendum (juod verum est de ilk unitate et
naturas adhaesit aeterno Verbo , quo porla- multiplicatione, (juae habent aliquam oppo-
tur, et sustentatur omne quod est sub Deo ;
sitionem ; minuitur enim oppositum , cum
propter singularitatem, quia nunquam uUa suo opposito permiscetur : non sic autem est
unio fuit huic unioni simUis : haec enim fuit in proposito, quia, ut sa?pe dictum est ', mul-
exceUentissimae dignationis : et ideo nomen tiplicitas in natura non repugnat unitati in

persona. Et sic patet responsio ad omnia

' Dist. i, art. 1, q. i, et dist. v, art. 2, q. l.— ' Dist.
VI, vt. l,q. I. (juaesita.

TOM. IV. II
 ,

m SENTENTl.VRUM LIB. III.

DISTINCTIO VII
OSTENDIT QUAUTER SECUNDUM VARIAS OPINIONES RECITATAS PISTINCTIONE PRjECEDENTI HE MODO
UNIENDI UIVINAM ET UUMANAM NATURAM, DETERMINAhl HABEANT HUMAN^ LOCUTIONES.

Positis Secundum primam vero dicitur Deus factus homo, et homo factus Deus, quia Deus
proiatisl' ccepit cssB quaedam substaatia rationalis, quae ante non fuerat : et illa substanlia coepit

moniis'',
^*^*^ Deus, et hoc gratia, uon nalura vel merilis habuit. UnJe recte dicitur Christus, in

cutus
quantum horao, praedeslinatus esseFilius Dei. Huic autem sententia3 opponilur : Si illa
ppoposi-
siibstantia coepit esse Deus, et Deus illa ;
quaeJam ergo subslantia est Deus, quge non
cuiiouum semper fuit Deus : et quajdam substantia est Deus, quae non est divina substantia : et
etequi-
tur se- Deus cst aliquiil, quod non seniper fuit. Quod et illi concedunt Origenis testimonio
siii„'uias innitentes, qui ait ' : « Factus est sine dubio id quod prius non erat»; sed addidit,

lias.ci « secundum carnem : secundum Deum vero erat prir.s, et non erat quando non
Mudum erat. » Aliis quoque pluribus modis illi sentenlia; potest opponi, quibus supersedemns,
pnniani.
exercitationis studium leclori relinquentes, et ad alia properantes.

n.cci- In secunda vero .sententia hujus distinctionis talis videtur ratio, ut cum dicitur :

cuujam « Deus factus est hoiuo , » intelligatur coepisse esse subsistens ex duabus naturis, vel

tunCei tribus subslantiis; et homo factus est Deus, quia subsistens in duabus
e converso

demio- naturis coepit esse Deus; vel potius homo factus est Deus, et e converso dicitur,
cuiiuuum
qyjj^ Deus assumpsit hominem et homo assumptus est a Deo. Unde Augustinus
,

dicit in libro de Trinitate * « Talis f uit illa susceptio, qua; hominem faceret Deum, et
:

Deum hominem. » Variatur autem intelligentia, cum dicitur « Deus est homo, et :

homo est Deus » dicitur enim Deus esse persona subsistens in duabus et ex duabus
;

naturis; et persona subsistens in duabus et ex duabus naturis dicitur esse Deus, id

est Verbum, vel natura divina. Fotest enim prsedicari persona simplex, vel natura de

persona composita. « Non est autem, ut ait Joannes Damascemus ', idem dicere naturam,
vel personam. »

Eiquo Jsti dicunt Christum praedestinatum in quantum est homo, id est, in quantum est
'"cu"ni''
subsistens ex duabus substantiis, scilicel anima et carne. Nam iii quautum ad naturam
chrisiuni
jjyjjjjjj^^g ^ uou est ipse praedestiuatus. Non in quantum ergo in ea, vel easubsistit,
liaium. praedestinatus est : sed in quanlum subsistit iii aliis duabus substantiis, id est, in anima
et carne,hoc est, in quantum est homo.
E,,,o- Determinant etiam auctoritates, quae primae conveniunt sentenfia;, et huic videntur

l1c\i'L
contradicere, ut cum legitur : « Ilomo ille assumptus est a Verbo in singularitate per-
tatcs pri-
sonae, vel factus una persoua cum Verbo ; » de humana n itura intelligatur, quae Verbo
i3ti\i-
unitaesl in .singularitate personae, id quod eadem persona, quaj prius erat, et
est, ita

obviare simplex eral, sine incremento numeri personarum etiam immutata permansit, licet
«"•'''• ... ,. ,. ,. .....
tia.
/^
composita. Lompositionis vero hujus aham dicunt esse rationem,
.

quam sit m aliis

lib. I , c. XIII, n. 28. - ' Llaiiiagi;., de Orthod. Fide
Ub. III, c. 111, circa med.
 niSTINr.T. VII. 163

liomiiiiliiis ; i|iiiii liiijiis ex. tribiis, alioniin e.\ (liiabus .subsUiitiis est compositio. Neyant
(|uo([ue natiiraiii liunianain esse personam vel Dei Filiuin : et sicut unum euinilfMnijue
dicunt csse homincm et Deum, et filiuin hominis, et Filiuin Dei ; ita unum ct idem,

non aliuil et aliiui, sicut nec alium et aliiim.

Seil hisvidenliir adversari (ju;e snliditis coiilinentiir capitulis. .\it enim AuRuslinus Ou«J«m

supcr Jodiincm ' .•

<( Aliiid est Verhuin Dei, aliiid hoino : sed Verbum caro factum est, .|u'.r prx-

id est, homo : non ilaque alia Verbi, alia est liominis persona, quoniam ulrumque est '
i|",',V/
'"'>"'"'
Chrislus una pcrsona. » Idem contra Feliciamim *
: « Aliud Dei Filius, aliud hominis
liliiis : sed noii alius. » Item : <( Dei Filius aliud de Patre, aliud de malrc. » Idem in
libro primo de Trinitate ' ; « Cum Filiu? sit et Deus, el homo : alia substantia Deus,
et alia homo. »

Hajc autem in hunc modum determinant : quia cum dicitur : « Aliud Verbum Dei, ouai.ier

aliud homo, sivc alia siibstanlia Deus, alia homo, » alterius nalurae significatur Christus ^'^^^„y

esse, in quantum est homo, et alterius , iii quantum cst Deus : el aliud natura, qua est

iiomo; aiiudnatura, (jua estDeus. UtcnimaitJoannes Damascenus*: «Inconverseet inal-

terabiliter unitae sunt ad invicem naturs , neque divina distante a propria simplicitate,

iieque humanaaut conversa in deilatis naluram, autin uon existentiara mutata, ne(jue ex
duabusunafactacompositanatura.Compositaenimnaturaneutrieariim, exquibuscompo-
nitur naturis, homousia , id est consubstanlialis esse potest, ex alteris perficiens alteram,
utcorpus ex quatuor elementiscompositum, nec ignis nominatur, necaer, nec terra, nec

aqua, nec horum alicui homousion dicitur. Si ergo secundum haereticos ' Christus
unius compositae naturae post unionem extitit, ex simplici natura conversus est in

compositam, et neque Patri simplicis naturse existenti, neque matri est homousios :

et neque Deus, neque homo denominabitur, sed Christus solum : et erit hoc nomen,
scilicet Christus, non personae ipsius natura, sed unius secundum ipsos compositae

naturcB. Nos autem Christum non unius compositae natur® dogmatizamus, et hoc
nomen, scilicet Cliristus, personae dicimus non monotropos, id est, uno modo dictum ;

sed duarum naturarum esse significativum, scilicet deitatis et humanitatis. Ex deitate

autem et humanitate Deum perfectum, et hominem perfectum, eumdem et esse et dici

ex duabus et in duabus naturis confitemur. Sic ergo dicitur aliud esse Filius Dei, aliud
filius hominis, quia alterius est substantiae, vel naturae, in quantum est Filius Dei,

et alterius, in quantum est filius hominis ; non quod ipse Filius Dei, et hominis, sit duo
illa diversa, id est, duae diversae naturae.

Aperte enim Hilarius in nono libro de Trinitate ait ' : « Cum non aliud sit filius Auctori.

hominis, neque aliud Filius Dei : Verbum enim caro factum est : et cum ille qui Filius ii,,„ai

Dei est, ipse et hominis sit filius; requiro quis in boc tilio hominis glorificatus sil. » ,,'u"™."
'""'
Evidenter dicit non aliud esse Filium Dei, et aliud filium hominis : ex quo praemissa
roboratur, etapprobatur determinatio.
Quod etiam dictum
lectorem, sicut et illud
est : «

quod Augustinus
Utrumque Christus
dicit in primo
est, et una persona,
libro de Trmitate
... »
'
movere potest
: « Quia lorma
^ii»
etiara
rerba

' Aug., m tr. LXIX, u. 3.— « Id.,

Joan. Eiang., conlra felic, c. XI et Xll. — ' \i.,de Trinit., lib. I, c. X, n. 20.
— * Damasc, de Ftde orthod., lib. III, c.
ui.— < Scilicet Nestorium et Entychen. — « Hilar., de Tnnit., lib. IX,
in nied. — > Aug., lie rrini/., lib. 1. c. vii, n. U.
 164 SKNTENTIARUM LIB. Ili.

auctori-
Dp[ fomiam servi accepit, ulruunine Deus, utrunique homo. Sed utrumque Deus,
iioiaiui propter accipientem Deum, etutrumque homo, propter acceptum hominem. » Et illud
nct. quod idem ait in libro de Bono Perseverantioe « Qui flJelis est, in eo veram naturam
'
:

humanam credit suscipiente Deo Verho ita snbliraalam, ut qui suscepit, et quod

suscepit, una esset in Trinitale persona, assumplione illa ineflabiliter faciente personae

unius in Deo et in homine veritatem. » Si autem qui suscepit, et quod suscepit, una est

persona ; ergo natura humana cum Verbo estuna persona. Sed haec omnia ex tali sensu
dicta fore tradunt, ut utrumque dicatur esse Cliristus, et una [lersona, quia in utroque
unusChristus et iina persona subsistit. Ita etiam susceptum cum suscipienle dicitur

una persona, quia susceptum suscipienti est sociatum in unitatepersona;, id est ita quod
unitas persona permansit, non ita ut caro et anima sint unus Deus (juia, ut ait :

Hieronymus *, Verbum est Deus, non caro assumpta. » Et Ambrosius, in libro tertio

de Spiritu sancto ait ' : « Aliud est quod assumpsit, ot aliud quod assumptum est. »

^"^ Est aulem et aliud iiuod huic seutentia3 pluriraum videtur obviare. Ait enim
quani-
dain po- Aui^usiinus iu libro tertio contra Maximitium ' : « Christus una persoua est, geminae
nitaucto- *"

ritaiiiii , substantiaR, quia et Deus est et homo est. Nec tanien Deus, vel homo pars hujus personse

tumviiic- dici potesl : alioquin Eilius Dei Deus, antequara susciperet forniam servi, non erat totus,

sentcn-'^ et crevit, cura homo diviuitati ejus accessit. » Ecce Deum dicit non esse partem illius
^sa»"''^''
pfiisona;. Unde videtur illa persona non constare Deo et homine. Ad quod etiam illi
^T^e^' <^icunt, illam
personam non itaconstai"e ex Deo et homine, quasi totum ex partibus. Ita

"'^J"^"' enim partesalicujus totius conveniunt, ut ex illis quod non erat, constituatur. Non
natioiie.
au tem slc huuiaua ct diviua uatura iu Christo uniuntur : inexplicabilis enim est istius

uuiouis, qua^ non estparlium, ratio.(Juidamtamen nomine Dei ibi personam significari

putant, quiade tribusagebat personis, quarum nuUam Trinitatis partem esse dicebat,
sicut pars istius persona; non est Deus. Quod si de persona intelligatur, manifestum est,
quia pi-rsona non est pars persona;. Posila cst diligenter sententia secunda, et ejus

explanatio : cui in nullo, vel iu modico obviant auctoritates in tertia sententia iuduclae,

quae jara consideranda est.

seJieniia
^^ ^^^ ^'"n^ seuteutia sic dicitur : Deus factus est homo, quia hominem accepit ; sii

quiu sii
dicitur esse homo, quia
^
hominem habet, vel quia
*
est babens homo factus
hominera ; et
praemis-
sarum Dcus (luia assumptus csl a Dco ; et homo esse Deus, quia habens hominem est Deus.
propusi-
liouuiii Cuui ergo dicitur: « Deus ost liomo, » vel habitus praedicatur, vel persona, sed huma-

geniia uata. Et quod persona huraauata praedicetur, Cassiodorus ostendere videlur, dicens :

« Factus est, ut ita dixerim, humanatusDeus, qui etiam in assuraptione carnis Deus esse

non destitit. » Quod tamen varie accipi potest, ul dicatur Deus factus humanatus, vel
Christus factus Deus humanatus : ulrumque onim sanc dici potest. Cura ergo dicitur :

« Factus est Deus homo, » multiplex secundum istostit intelligentia, ut naturamhuma-

nam humanatum Verbura esse incepisse intelligatur. Nec tamen, si
accepisse, vel
incepit esse humanatura Verhum ideo sequitur quod inceperit esse Verbura nec si
, ;

Deus factus est huraanatum Verbum, sequitur quod factus sit Verbum sicut de aliquo :

' Aug., de Dono Persev., c. xxiv, d. 07. — » Hicron., serm. de Asstimp. Mariis, posl med. — ' Auibr., de Spir.
Sancto,\ih. Hl. —
' Aug., contra Maxim., \\h. III, al. II, c. x, n. 2.
 »

niSTINCT. VII. lfi.S

dicitur : « Iloilio isle ccepit esse boniis homo, vel faclus est boniis homo; » nec tamen
hodio coepit essc hoiuo, vel factusest homo.
Secuiuiuin islos liicitur Christus, secundiim qiiod hoiuo, praidestiiiatus esse Filius quo
Dei, quia «st prajdesliiiatum a Deo ab a'terno, et in tempore collatuiii cstei per gratiam, "|,'*ju*m

ut ipse ens homo sit Filius Dei : hoc enim non semper habuit, sed in tempore per gra- "'^^J^"
tiam accepit. Quod videtur Aui;ustiniis uotasse iu libro ad Prosperum ct Hilarittm p™"!""-
dicens' : « Pra Ifsliiialiis esl .lesus, iit (|ui tuliinis erat secuudum carnem lilius David, '"'risim.

esset in virtiite Fiiiiis Dei. » Ili eliam, ciiin dicitur : « Cbristus luiiior l*atre seciindum
quod homo, » secunduin habitum hoc inteliigunt dictum primo libro de Trinitate' :

« Deus Fiiins Deo Palri natura est aiqualis, habitu ininor. In forma enim servi

minor est Palre ; iu foriua Dei est «"(jualis Patri. » Et quia seciindnm habitum acci-
pienda est incariiationis ratio, ideo Deum humanalum, non hominem deiflcatum dici
tradunt. Unde Joannes Dama^cenus « Non hominem deificatum dicimus, sed Deum ' :

hominem factum.
Et licet dicatur homo Deus, non tameu conijrue dicitur homo dominicus. Unde *"
O"»*
uou de-
Augustinus m libro Iletractattontirn «Non video utrum recte dicatur homo dominicus,'
: hci dici

qui est mediator Deiet homiuuin ChristusJesus,cumsit utique Dominus :et hoc quidem, ininicus.

ut dicerem, apud quosdam legi catholicos tractatores. Sed ubicumque hoc dixi, dixisse
me nollem. Postea quippe vidi non esse dicendum, quamvis nonnulla possit ratione
defendi. » Secundiim istos etiam dicitur peisona Filii in duabus et ex duabus existere
naturis secundum adhaerentiam et inhajrentiam. Altera enim adhaeret ei, altera

inest. •

Salis diligenter jiixta diversorum sententiam supra positam absqne assertione et (juod

prffjudicio tractavimus quaestionem. \erumtamen nolo in tanta re tauquam ad cognos- !,"iu'J'^.

ceuJum difiicili putare lectorem, istaiu sibi nostram debere sufficere disputationem : sed ''.'"!'/''

legat et alia f rte melius considerata atque tractata, et ea quse hic movere pos- ^"'«lam

sunt, vigilantiore atijue intelligentiore, si potest, mente discutiat : hoc firmiter 'i"**"»-

tenens, (|uod « Deus * homiuem assumpsit, homo in Deum transivit, non naturae
versibilitate, sed Dei dignatione : ut nec Deus mutaretur in humanam substantiam
assumendo homiuem, uec homo in divinam glorificatus in Deum, quia mutatio vel
versibilitas naturae diminutionem et absolutionem subtantiae facit. »

EXPOSITIO TEXTUS. guas secundum opinionem primam ; in se-

cunda vero, secundum opinionem secuu-
Secuiuium primam vero dicitur Deus factus , etc
dam, ibi In secunda vero sententia hiijus
:

Supra narravit Magister multorum opi- traditionis; in tertia vero, secundum ter-
nioues ; in hac parte applicat ad principale tiam , ibi : In hac ergo sententia sic dicitur
propositum , videlicet ad explicandas ambi- Deus factus homo, etc. Prima pars dividitur
guas locutiones. Dividitur autem pars ista in duas , in quarum prima juxta primam
in partes tres secundum illas tres opiniones, sententiam ambiguas locutioues exponit; in
in quarum prima explicat locutiones ambi- secunda vero ea, quae praedictae opinioni vi-

' Aug., lic PrTfiest. Srtnct., c. XV, n. 31. — « Id., de lib. III, c. u. — < Aug., V.ctmct., iili. I, c. xi.i , u- 8.—
Trinit., lib. I , c. vii, n. 1 1. — ' Uainasc., de Orfhod. Fid., ' Genuad., rfe Eccl. dogm., c. II.
 ,
; ;
,,

166 SE.NTENTIARUM LIB. III.

dentur contraria , dissolvit, ibi Huic autem cunda vero opinio dicit quod Christus est
sententice opponitur. Secunda vero pars praedestinatus esse Fiiius Dei ,
quia persona
principalis dividitur in partes tres, in qua- illa, in quantuni homo, id est, in quautum
rum prima locutiones praemissas explanat subsistens in duabus naturis , scilicet anima
in secunda vero auctoritates prius posifas et carne ,
praedestinatus est : et ita ratione
explanat , ibi : Determinant etiam aiictori- humanitatis, non divinitatis. Tertia vero
tates , qum primoe, etc. ; in tertia vero alias opinio dicit quod Christus, secundum quod
auctoritates ,
qute his videntur adversari homo, est praedestinatus, non quod ille sit
reducit ad concordiam , ibi : Sed his viden- prsedestinntus , nec quod persona illa subsis-
tur adversari , etc. Et illa pars in multas tens in duabus naturis sit praedeslinata, sed
posset dividi partes, sicut in littera patet. Si- quia quod praedestinatum
est ei ab aetemo

militer tertia pars principalis dividitur in collatum est tempore per p:ratiam non
ei in :

partes tres , in quarum prima esplicat locu- enim humanitatem hominis ab aiterno sed ,

tiones praemissas secundum tertiam senten- gratiam accepit ex tempore, secundum quod
tiam : in secunda vero elicit ex praemissis Deus praeviderat aeternahter.
quamdam aliam locutionem non esse reci-
piendam , ibi : Et licet dicatur homo Deus, DUB. I.

etc. ; in tertia vero, et ultima, ostendit se in Inexplicabile enim est mysterium uDioois , <]uee Don
cst parlium ratio.
praecedentibus opinionibus suspensam te-

nuisse sentenliam , ita quod ad nullam prae- Contra : Videtur in illa unione esse par-
dictarum opinionum declinaverit magis, tem et partem, quia super Leviticum ' .•
De-
quam ad alteram , ibi : Satis diligenter cimam partem, etc, Glossa : « Hic decima
juxta diversorum sententiam, ete. Et ex hoc pars ephi est humanitas Christi. Ephi autem
patet quod non est imponendum Magistro, mensura trium modiorum significat Trini-
quod fuerit ex opinione tertia. tatem. » Et sicut se habet signum ad sig-
Nota ergo quod iu tota parte ista has duas num, ita signatum ad signatum : sed sig-
locutiones explanat : « Homo factus est nnm est pars signi : ergo et signatum est

Deus, B et : « Christus praedestinatus est pars signati : ergo humanitas est pars
esse Filius Dei. » Prima enim opinio conce- Christi. Item in Symbolo* dicitur : o Sicut
dit quod Deus factus est homo , et e conver- anima rationalis et cai'0 unus est homo, ita

so, quia homo in Christo est quaedam subs •

Deus et homo unus est Christus. » Sed
tantia per naturam, quae coepit esse Deus anima et caro sunt partes hominis : ergo
per gratiam. Secunda vero opinio concedit humanitas et divinitas sunt partes Christi
quod Deus factus est homo , et e converso, cujus contrarium traditur ibidem.
quia Deus ccepit esse subsistens in duabus Resp. Dicendiim quod pars multis modis
naturis, et ex hoc factum est ut subsistens dicitur. Ilno modo pars dicitur communiter
in duabus naluris sit Deus. Secundum ter- omne quod venit in compositionem alicu-
tiam opinionem dicitur : « Deus factus est jus, sive secundum realem compositionem
homo , B et e converso ,
quia Deus accepit sive secundum relationem et hoc modo :

hominem, et ex hoc faetum est quod secun- illa, quae cadunt in diffinitione, dicuntur
duni hunc hominem est Deus. Similiter esse parles rei notificatae. Alio modo dicitur

prima opinio concedit quod Christus prae- pars illud quod venit in constitutionem ali-

destinatus est esse Filius Dei, quia ille homo cujus secundum rem et natiiram, sive ha-
est fdius non per naturam, sed per gratiam : bcat quantitatem, sive non : et hoc modo,
et hoc quidem ab aeterno fuit praevisum. Se- anima pars esl rei animatae. Tertio modo
' lAvit., V, II. — ' Symbol. quod dicunt Athanasii. dicitur pars magis proprie illud, quod venit
 :,

niSTINCT. VII. 167

iii (onstitulinncin alirujii.s st'(Miniluin reni el detiir (juod nulliim inconveniens sit dicere
iiaturani , el srcuiuluin (luiiititalcin conti- iioniineiii esse ileilicatuni.

nuam, vel disrrelam, sicut nianus et pes est Resp. Dieendum quod hoc adjeclivum,
pars corporis, et liinariiis e.-^t pars (piateriia- hutnaiiafum non snlum pra;dicat haliitum,
,

rii. (Juarto iiiodo (iioilur pnrs inai;is proprie, sed etiam uuionein : unde nihii aliiid est di-
quod venit in coiislitiilioiiein aliciijus rea- cere Deum esse huinanatum ,
quain carni
lem, vel (lunnlilativam .«lecunilum ccrtain et unilum. Hoc aiitem quod est deificatum ,

(leterminatani incnsurain , it<i ipioil aliiiun- etsi possit impnrtare uiiionem, importat ta-

ties siiin[)la ictitlil siiiun toluni : el isla [»ars men simul ordinem et antecessionem : Dei-
dicitur (Uiquanta, cui propriissime convenit ficatum enim componitur a deitate , et fac-
intenlio (larlis. Iliiin ergo (jiuTritur utruni tum. IJnde deificatum, hoc est factum esse
liumana nalura sit pars Cluisti, diceiKlum Deum. Et qiioniain humanitas divinitatem
quod si pars accipiatur communiter primo non antecedit; ideo Damascenus hanc non
modo, potest concedi quod sit pars si enim : concedit, hominem esse deificatum. Yel di-
quis vellet nolificare quid sit Cliristus, dice- cendum qiiod Damascenus non negat sim-
ret ipsum unain hypostasim in duabus na- pliciter, sed qu"d non est ila propria :

turis, divinam scilicet et humanam; si au- B Homo cst deiflcatus, » sicut liaec : « Deus
tem pars proprie accipiatur, sic humana est factus homo. » Nam ipse dicit tertio

nalura non dicitur pars Christi : et hocmodo libro : » Oportet scire qnod non secundum
intelhgitur verhuin Magistri in httera. Et aestimationem naturae , vel confusionem
per hoc patet responsio ad objecta : in tali- caro deificata est. » Tantum enim valet di-
bus enim non est sunilitudu omnimoda. cere, carnem esse deiflcatam quantum dei- ,

tati esse conjunctam : ideo non negat prae-

DDB. II. dictam locutionem tanquam falsam simpli-

citer ; sed non est ita propria, sicut est ejus
Non tiomiDein deificatuin dicimus , etc.
conversa. Posset etiam vis fleri in hoc quod
Videtur falsum dicere : sicut enim divina dico hominem, quia ex parte subjecti stat

natura humanae unita est, humana ita et pro hypostasi, ex parte vero oppositi pro
divinae : ergo sicut dicimus Deum humana- forma : non sic autem hypostasis hujus ho-
tum, ita homiuem deiflcatum. Item in unio- minis est deiflcata, cum semper fuerit Deus,
ne divinae naturae ad humanam, divina na- sicut (a) est humanata, cum non semper
tura non est minuta, sed humana est exal- fuerit homo : et sic patet utraque objectio.
tata : ergo humana natura magis tracta est
DCB. III.
ad conformitatem divinae, quam divina ad
Non tamen congrue dicitur homo dominicus.
conformitatem humanae : ergo potius debet
dici in Christo humana natura deiflcata, Contra : videtur quod sit concedenda, per
quam divina humanata. Si tu dicas quod iliud quod habetur in libro 83 Quwstionum
denominatio debet fieri a notiori , hoc non a Monendum est ut illa aeterna bona expec-
solvit : quia denominatio non solum debet tentur, quae fueruut in homine dominico » :

fieri a notiori, sed etiam a digniori. Si etiam hoc enim intelligitur de Cliristo. Si tu dicas
dicas cpiod esse humanatum praedicat habi- hoc retractatum esse, objicitur contra hoc,.
tum, sicut dicittertia opinio, hoc non solvit, quia dicit Glossa Bedae' : « Quis est iste

quia non tantum dicitur humanatus, sed di- homo, nisi bomo dominicus? » Ergo si hoc
citur factus homo : ergo si debemus dicere potest dici de aliis hominibus , multo magis
quod homo est Deus, et Deus est homo , vi- de Christo.
' Bed., super lib. 1 Rey., c. u ((j) Cat. edit. 3ic.
 ,

168 SENTENTIARUM LIB. III.

Resp. Dicendum quod hoc nomen Domi- , quod dicilur in Symbolo ' : a Deus et homo
nicus, secundum commimem usum dicitur unus est Christus : » Christus ergo est Deus,
dupliciter, scilicet possessorie , et similitudi- etetiam est homo et est unus sed quae- , :

narie. Unde dicitur homo dominicus, qui cumque dicuntur de uno et eodem secun-
possidetur a Domino, vel qui est similis Do- dum numerum , dicuntur de se invicem :

mino. Et quia secundum utramque compa- ergo Deus est homo, et homo est Deus.
rationem, divisionem dicit, et disparationem Item Bernardus, in quinto libro ad Euge-
ejus, de quo dicitur, ad Dominuni, respectu nium ' ; « Tantam et tam expressam vim
cujus dicitur; cum Christus sit Dominus, unionis in se praefert ea persona, qua Deus
non est concedendum esse Christum liomi- et homo unus est Christus, ut si duo de se

nem dominicum : est enim ipse vere Domi- praedices, non erres. »

nus. Et ideo lioc retractat Augustinus, os- Item, sicut superius * ostensum fuit, illa

tendens quod potest malum generare intel- unio terminatur ad unltatem personalem,
lectum. Posset tamen sane intelUgi, ratione sive hypostasim : sed quotiescumque aliqua

humanae nafurae quae a Domino possidetur duo uniuntur in supposito, de se invicem in

et Domino assimilatur et a Domino causa- ,

concretione praedicantur : ergo sicut Deus
tur et ideo sic retractat Augustinus, quod
: nominat divinam naturam in concretione,

hoc modo potest habere sanum intellectum. et homo similiter, videtur quod ibi sit mutua
Ad illud vero quod objicitur de aliis homi- praedicatio, ut dicatur homo Deus, et Deus
nibus , dicendum quod non est simile : non homo.
enim est tanta disparatio illius hominis ad Item medium quod optimejungitextrema,
Deum, quanta est aliorum hominum. ad utrumque extremorum comparatur se-
cundum habitudinem subjiciendi et praedi-
ARTICULUS L candi : si ergo Christus perfectus mediator
Ad intelligentiam hujus parlis incidit hic est inter Deum et hominem, ergo Deus et

quaestio circa duo, secundum duo genera homo talem habent habitudinem respectu
locutionum, quaj in littera exponuntur : ejusdem : sedquaetalemhabenthabitudinem
primo quaeritur de locutionibus exprimen- respeclu ejusdem, dicuntiu' necessario de se
tibus ipsam unionem ; secundo quaeritur de invicem : ergo homo praedicalur de Deo, et

locutionibus exprimentibus unionis praedes- Deus de homine.

tinationem. Circa primum quaeruntur tria : Sed contra : Major est unitas personarum xdopp.

prirao quaeritur de hac locutione : « Deus divinarum in divina natura, quam sit natu-
est homo, » et : a Homo est Deus ; » secundo rarum in Christo iu una persona, quia, sicut

vero quaeritur de hac : a Deus factus est dicit Bernardus ', a illa unitas arcem tenet
homo ; » tertio quaeritur de hac : « Homo super omnes unitates. » Sed ratione unitatis
factus est Deus. » naturae non convenit dicere, quod una per-
sona sit altera : ergo ratione unitatis per-

QU^STIO 1.
sonae , quod Deus sit
non convenit dicere
homo, quod homo sit Deus.
et
An ista propositio sit vera : « Deus est homo '. »
2. Item magis conveniunt ea quae sunt ,

Fundun. Utrum illa propositio sit vera : « Deus est ejusdem geueris, et uuiuutur in natura et

homo : » et quod sit vera, videtur per illud, persona, quam quae sunt diversorum gene-
rum, et uniimlur in persona tanfum : sed
>
Cf. S. Thom., p. III, q. xvi, art. 1; el III Scnt., dist.
VII , q. i; Scotus, lil Sent., dist. vii, q. I ; /figid. Roin., lllScii(.. dist. vii. q. vi, art. 2; iJabr. Uiel. , III Senl.,
III Sen^ dist. vii,q. i; llicliard., lil Senl. dist vii, q. i; dist. vil, q. — 'Syiubol. vulgo
I, ail. 3. Uict. Athnna-
Tlioin. Argeul., Scn(., dist. vii, q. I, rirt. i; St«pb.
III nasii. — Born., de Consider.,
' V, lib. post lucd.—
Brulef., III Sent., dist. vii, q. i; .Marsilius lugueu., » Dist. q. — Bern.,
VI, art. 2, i. » lik. cil.
 . ,:

niST. VII. AUT I. OnJiST, I. 169

aninia t-t cori»us sunt m genere subslantia', Patris : ergo , si haec est vcra pro persoim

et uniuulur iii uuo liouune, qui est ejusdeui Filii: « Deus humo, » et haec pro persona
est

uaturae et uuius personae; divinitas auleni Patris : o Deus non esl homo. o Si vero non
el huiiiauilas iioii siiul ejusilem ueueris, siipponit [iro persona Fiiii, crgo cum iii iUa

uee uuiuutur iuuiiilateui iiatura;, seilsoluui persoua facla sit unio, piaedictii lucutio erit

in uuitateu» i)ersouaj ergo, cum haec sit : simpliciter falsa.

falsa : « Anima esl corpus, » et e converso; 8. Item phis distant Deiis el homo quain ,

ergo el hajc : « Homo est Ueus, » et : « Deus homo et uon liomo : sed Deus uuuquam fa-
est homo. » cit quod homo sit non homo : ergo uon vi-
3. Item, cum dicitur : « Deus est homo, » detur quod possit facere nec per naturam,
aut homo praedicatur de Deo el de Petro nec per miraculuiu, quod haec sit vera :

univoce, aut cequivoce : si univoce, ergo « Deus est hoino. »

ahquid est univocum Creatori et creaturaj, 9. Item triplex est praedicandi modus.

quod est impossibile; si a;quivoce, ergo non Quod enim praedicatur de altero, aut praedi-

videtur Christus homo ad genus liominum catur per essentiam , aut per iiihaerentiam,
pertiuere, ex quo homo de ipso et aliis non aut per causam. Cum ergo dicitur : « Deus
dicitur uniformiter. esthomo, » aut praedicatur per essentiam,
-t. Item, cum dicitur : « Deus est homo, » et sic Deus et homo erit ejusdem essentiae,

aut homo praedicatur per se , aut per acci- quod est impossibiie aut per inhaerentiam, ;

dens : si per se , et quod praedicatur per se, et tunc accidit Deo esse bominem aut per ;

dicitur de quoUbet supposito , ergo quaelibet causam, et tunc pari ratione poteritdici quod
persona divina est houio. Si per accidens, Deus est lapis, quia ita est causa lapidis, sicut
ergo videtur quod aliquid accidat Deo, quod et hominis nuUo ergo modo videtur posse
:

omnino falsum est, sicut probatum est in concedi hominem de Deo posse praedicari.
primo hbro '

5. Item, cum dicitur : « Deus est homo, »

CONCLUSIO.
aut homo praedicatur de Deo absolute, aut
relative : si absolute, ergo dicitur de tribus, Deum esse kominem, ethominem esse Deum, concc-

quia nomina absoluta dicunlur de tribus, dendum est, quia duw naturm ibi unitx sunt in
sicut vult Augustinus, et haec dicunt subs- unam personam. Et est proedicatio singularis
quia non per essentiam, nec per causam, nec per
tantiam; si secundum relationem, sed omne
inhcerentiam , sed per unionem.
relativum dicitur respectu alicujus : ergo
homo dicitur respectu alicujus : sed hoc est Resp. ad arg. Dicendum quod .secundum
plane falsum : ergo non videtur quod homo cathohcam veritatem absque dubio necesse
aUquo modo praedicetur de Deo. est concederehominem esse Deum, et Deum
6. Item, si homo praedicatur de Deo, aut hominem, pro eo quod duae naturae ibi unitae
est in plus, aut in minus, aut in aeque : si in sunt in unam personam quae autem in uno :

minus, ergo quilibet homo est Deus , et non supposito uniuntur, necessario de se invicem
convertitur; si in plus, ergo quilibet qui praedicantur, si accipiantur concrete, propter
Deus est, homo est; si in aeque, ergo redit iUam masimam, qua Quaecumque dicitur :

inconveniens. uni et eidem sunt eadem, inter se sunt eadem

7. Item hocnomen, Beus, aut supponit per quam etiam fundari debet virtus syUogis-
pro persona FiUi, aut non : si pro persona mi expositorii , quod probat Phylosophus in
Filii supponit, eadem ratione et pro persona libro Priorwn ', ea scihcet quae dicuntur de

— uno eteodem, praeJicaridese invicem. Si ergo

' DisU xxvi, (Jub. 1. - ArUt., Prior., lib. I, Iract.
III, c X. unus est Christus, qui est Deus et homo, ne-
 : ;

170 SENTENTIARUM LIB. III.

cessario oportet concedereDeum esse homi- citur ad alios niodos praedicandi consuetos

nem, ethominem Deum. Ethoc quidem

esse habet tauien iii se veritatem, sicut osteudunt

attestantur sanctorum auctoritates, et com- rationes ad hanc partem inductae.

muniter fatenturdoctorestheologi. De modo 1. Ad illud vero quod opponitur, quod

vero praedicandi diversi diversimode sen- propter uniouem in natura uua persona non
opinioi. tiunt. Ouidani eiiim dicere voluerunt, quod praedicatur de alia,quamvis illa unio sit ex-
haec praedicatio non sit in recto, sed in obU- cellentior, ergo sic et in proposito; dicen-
quo, ut sit sensus : « Deus est homo, » id est, dum quod nou sequitur. Unitas enim Trini-

improb. Deus habet homintm. Et hic modus dicendi tatis major est qiKiutum ad rationem simili-
relabitur ad tertiain opiuionem, qnae dixit tudinis et conformitatis, non autem quantum
hominem Deo secundum habi-
praedicari de ad ratiouem mutuje praedicationis ,
pro eo
tum; quaj etiam snperiiisimprobataest. Ma- quod illa quae conveniunt in una natura, non
nifestum etiam est quod illud non est suffi- praedicantur de se ita mutuo, sicut illa quae
cienter dictum ,
quia si diceretur Deus esse concurrunt in unam personam, pro eo quod
homo, id est habens hominem, eadem ra- natura dicit quid commune, hypo.slasis dicit
tione dicerettir caro, quia habet carnem; et suppositum proprium : consequentia au-
opinijj. pes, quia habet pedem. Ideo ahi dicere vo- tem affirmativa tenet ab inferiori ad supe-
quod talis
luerunt, praedicatio est in recto' rius, non e converso. Unde cuicumque sub-
verumtamen nec est praedicatio formalis, jicitur iste terminus, homo, potest subjici et
nec causalis, nec accidentalis , sed per ideii- ille terminus, animal sed e converso non se-
:

titatem, et sensus est : « Deusest homo, » id quitur : « De quocumque prsedicatur animal,

improi.. est, Deus est ille qui est homo : autem
iile praedicalur et homo : » ibi est enim conse-
qui est homo, id est Filiiis Dei, de Deo prae- quens. Ideo, quando una hypostasis subji-
dicalur per praedicationem identitatis. Sed citur duobus, necesse est illa sibi invicem
nec adhuc illud plene solvit : quia quaelibet subjici , et sic per consequens prcedicari.
implicatio claudit in se praedicatinuem ali- Quando autem una natura dicitur de pluri-

quam; et ideo cum dicitur : « Deus est ille, bus, non est necesse illa de se invicem prae-

qui est homo, » adhuc contingit quaerere de dicari.

illa implicatione, quae estex partepraedicati, 2. Ad illud quod objicitur, quod anima el

ad quam praedicationem habet reduci : et caro concurrunt in unam personam et natu-

tunc vel oportet ire in inflnitumiinplicando, ram, non tamen praedicantur de se invicem
vel oporteliit recurrere ad ahum moduni mutua praedicatione dicendum quod non :

prajdicandi. Et propterea est tertiiis modus est simile duplici ex causa. Primo quidem,
0piuiu3. dicendi, ut cum dicitur : « Deus est honio, o quia concurrunt in unitatem naturai atque
hic est singularis modus praedicandi. Non personae tanquam partes constitutivae, qua-
enim cst taHs prffidicatio per essentiam, nec rum non est praedicari de toto, nec per con-
per causam, nec pcr inhaerentiam^ sicul os- sequens de se invicem : non sicdivina natura
tendebat ratio ultima ; sed est praedicatio et humana, sicut in praecedentibus visum
per unionem. Ideo enim homo praedicatur est. Alia est etiain ratio : quia anima et caro

de Deo, quia uniturei inuiiitatem per.sonae. significant partes constitutivas in abstrac-

Et quoniam haec unio est singularis, non est tione : Deus autein et homo, non in abstrac-

mirum si singularem modum exigit praedi- tione , sed in concretione signiflcant : et hac
candi. Et per hoc patet illud ,
quod ultirao decausa possunt dese invicem dici, quamvis
quaerebatur, quia tahs praedicatio non redu- in abstractione de se invicem non prjedicen-
tur. Haec enim est falsa : « Deitas est huma-
> Contra iiauc iiisurgil Scotiie, dist. preeseuti , q
ibi :Tertio videndum. nitas, i> sicut haec : « Caro est aniiua ; »
 ;

niST. VII. ART. I. QU/F.ST. 1. m

quaiuvis isla sil vera : o Cam est aiiimata. » tione implicita, vel explicila, (lum ergo di-

IntelliRitur tamen sane quod diclura est, citur : o Deus est homo, » homo prffidii-atiir

hominem sipniflcari in concretione : con- de Deo quodam mddoabsolute, i]undani moflo

cretio enim prnprii' dirta roperiturin termi- relative.- alisolute, qiiantimi ad iirivritiniiem

nis accideutalil)u.<. relationis extrinsecae ; relativi' ,

qiiaiilum ail

3. Ad illud quod opponilur, quod si homo posifionem relationis intrinsecae. Est enim
prsedicatiir de Deo , aut pr.-edicatur de Deo sensus : « Deus cst homo, » iil est, Deus est

univoce , dicendum quod

aut ;Equivoce : humanai natiiraj unitus unitate persoiuR,
proprie nec univoce, nec ffiquivoce non : ratione cujus homo de Deo, et Deus habel
sequivoce, quia non est diversa honiinis si- dici de homine.
gniflcatio, secundum quod dicitiir de Deo, et (I. Ad illud quod objicitur, quod si prtedi-

de Martino ; univoce non ,

quia homo
etsi catur homo de Deo, aut prsdicatur in plus,
retineat eamdem signiflcationem cum dici- aut in minus, aut in aeque, dicendum quod
tur de Deo et Petro , olio tanien modo com- quoddam est genus praedicationis , in quo
paratur ad Petrum et Paiiluin, alio modo ad praedicatum et subjectum se habent ut ex-
Deum. Ad Petrum comparatur praedicatione cedentia et excessa, ut cum dicitur :« Homo

formali et essentiali; ad Deum vero in est albus : » et sic est in proposito. Nam etsi
unione personali : et ideo ad neutrum prs- homo dicatur de aliquo supposito Dei, non
dictorum modorum possunt illcB duae praedi- tamen dicitur de quohbet, nec e converso;
cationes plenarie reduci : licet aliquid possit sicut non omnis homo est albus, nec omne

ibi reperiri de uno praedictorum modorum, album est homo.

aliquid de alio. 7, 8 ct 9. Ad illud quod opponitur, quod

4. Ad illud quod objicitiu-, quod cum di- sicut haec est vera pro persona Filii « Deus :

citur : « Deus est homo, » aut praedicatur est homo, » ita haec pro persona Patris est

per se , aut per accidens : dicendum quod vera : « Deus non est homo; » dicenduin
neutro modo , accipiendo proprie per acci- quod non est simile ,
quia sicut in primo
, li-

dens : per se, inquam, uon praedicatur, cum bro ' dictum fuit, iste terminus, Deus, par-
non sit essentialis habitudo unius ad a!te- tim habet naturam termini communis
rum; per accidens non praedicatur, quia propter suppositorum pluralitatem , partim
unum non accidens alterius. Nec illud est naturam termini discreti propter formam
inconveniens, quia talis modus praedicandi immultiplicabilem, scilicet divinitatem. Et
sub praedicta divisione non habet compre- naturam habettermini communis,
ideo, quia
hendi '. Posset tamen dici quod uniri hu- locutionem potest reddere veram pro uno
manae naturae ex parte Dei non dicit acci- supposito ;
quia vero naturani habet termini
dens_, sed ex parte naturae assumptae. Unde discreti, ideo non refert si praeponatur, vel
quodam raodo talis prajdicatio posset dici postponatur ei negatio : unde in negativa
per se, quodam modo per accidens per se, : negatur pro omnibus suppositis, quamvis in
comparando divinam naturam ad perso- affirraativa possit reddere locutionem veram
nam, in qua est unio, de qua per se praedi- pro uno solo : et ideo haec est falsa : « Deus
catur ;
per accidens posset dici , humauam non est homo » quia praedieatum removetur ;

naturam comparando ad personam, cui habet non tantum pro Patre, sed etiam pro Filio
uniri per gratiam. ex hoc necessario sequitur quod affirmativa
5. Ad illud quod quaeritur, utrum homo sibi opposita sit vera, haec scilicet « Deus :

praedicetur absolute, velrelative, dicendum est homo. » Unde si quaeratur, quanta est

quoddici reiaflfe, est dupliciter : vel rela-

— v,
Quarto uidendum, et ibi : Quinlo. ' Lib. 1 , dist.
' Ad haic alludit Scotus, dist. praesenti, q. i, ibi : q. i et IV.
 172 SENTENTIARUM LIB. III.

ista propositio : « Deus esthomo; » respon- est humanatus » ergo simpliciter conce-
dendum est quotl parlem habel uaturaj in- dendum est : « Deus est homo factus. »

defmilae, partem naturae singularis : et hoc Sed contra ; 1 . Mutatum esse est superius Ad opp.

propter naturam termini sul)jecti. Si vero ad Aictum esse '; sed hajc simpliciter est
queeratur in qua maferia sit, utrum in ua- falsa; « Deus est mutatus B ergo et illa :

furali, aut in remota, vel in contingenti, di- « Deus factus est homo. »

r*ndum quod in materia contingenii quia , 2. Ilem faclum esse praesupponit fieri; et

praedicatum et subjectum se habiMit ut ex- fieri ponit imperfectionem ; ergo de quo-

cedentia et excessa : et sic est in proposito. cumque est dicere factum esse, est dicere
Et licet praedicta propositio reduci habeat imperfectiouem : sed hoc dicere de Deo est
ad materiam illam : tamen aliquid de
sapit falsum : ergo et ista est falsa : « Deus factus
materia natunili, propter hoc quia quamvis : est homo. »

illaj naturai, quantum est de se, sint ad in- 3. Item, quandocuraque dicitur : « Hoc fit

vicem disparatae, per gratiam tamen uuionis iilud, » terminus factionis habet rationem
sunt conjunctae, et quasi uaturales factae. complementi respectu ejus circa quod fit;

ut, cum dicitur : « Ilomo fit albus, » notatur

albedo esse complementum hominis ergo, :

QUiESTIO II. cum « Deus fit homo, » notatur

dicitm" :

fieri complementum Dei sed falsum est quod :

An fuBC sit admittenda : « Deus factvs est homo » '.

homo aliquod complementum Deo tribuat :

Fuudjni. Ulrum haec sit admittenda : « Deus factus ergo praedicta locutio simpliciter erit falsa.

est homo ; » et quod sic, videtur ' : Verbum 4. Item adjectivum ponit rem suam circa
caro factum est : sed caro , ut dicit Augus- suum substantivum sed hoc adjectivum, :

tinus ', non stat ibi pro parte , sed pro toto factus, cum cadit circa subjeclum et praedi-
homine : ergo si haec est vera : « Verbum calum, potius adjacet subjecto, quam pra?-
Dei factum est caro, » multo magis haec erit dicato ;
qiiod patet, quia dicitur : Verbum est

vera : « Deus factus est homo. » factum caro: ergo iste terminus, factus,
Item in Symbolo ' : Incarnatus, et homo ponit circa divinum suppositum rem suam :

factus est. ergo praedicla locutio nominat aliquam fac-

Item Augustinus ' : « Talis f.iit illa unio, tionem circa Deum sed hoc est falsum, cum
:

quod faceret hominem Deura, et Deum ho- nuUa circa Deum possit esse factio, vel in-
minem. » Ergo si unio illa fecit Deum esse novatio; ergo falsa erit praedicta locutio.
hominem, cum omnis activa inferat suam 5. Item, quandocumque praedicatur ali-

passivam, ergo Deus factus est homo. quid de aliquo cum determinatione non di-
Item post incarnationem Deus est homo, minuente, potest praedicari simpliciter : sed

et ante incarnationem non erat homo : sed iste terminus, homo, nou diminuit de ratione

quicumque modo est homo , et prius non ejus quod est faclus ergo, si haec est vera : :

erat homo, est factus liomo : ergo si Deus « Deus est factushomo, » haec erit vera : « Deus

est homo, Deus est factus homo. est factus : » sed hocestcontra Symbolum ',

Item idem est humanari, quod hominem quod dicit, quod nec sit faclus, nec creatus,

fieri ; et haec simpUciter conceditur : « Deus sed genitus.

'
Cf. S. Thora., p. III q. xvl, art. 6; et q. xxxill, Bnilef., III Senl dist. vii, q. ll; Guil. Voril., III Sent.,
arl. III ; et III Senl., dist. vii, q
,

ii, art. 1 ; et O/jksc. |, ilist. VII, q. I. — ,

' Joan., 1, 14. — ' Aujj., Hpisl. CXX,

c. XVIll ; Scotus, 111 Senl., ilist. Vll, q. li; /Epiiiiiis CXL, uiim. 12 ; de Trinil., lib. II, c. vi, n. 11.—
c. IV, al.

Rom., III Sfiil., dist. VII, q. III ; niohard., III Seiit., 'Syuibol. Nic— •Aug.,rfe rnni7.,lib. I,c. xili,n.28.—
ilisl. vji, i|. III ; Durandus, III Senl., dist. vii, q. i; " Collipilur ox Arist.ct Averr., Phys., lib. VI,conl. 52
;

Tbom. Argeut., III 6'en(., dist vu, q. i, art. 3; Steph. etlib. VIII,cont. 73. —' Syuibol. vulgo dicl. Athanasii,
 DIST. VII. .Mvr. I. OII.fiST. II. 17.1

niiionem divinx natura! ad humanani. Ter-

CONCLUSIO. tius vero seiisus iialiolur et Sfcundum usum
communem , et secundum locutionis pro-
Ilirr lorutio : « Ueus factus est homo , » quocumque
prielali-m; Iiabnt lanu-ii in se aliquid pro-
sciisu actipiatur, vera est et admittenda.
prietatis, et aliijuid improprietalis. Et hoc
Resp. ad arg. Dicendum qiiod cura qiiae- patet, quia cum dicitur : « Iste factus est

ritiir de hac locutione : « Deus iactus 0^^ bdims,» vel liiijiismodi, hoc participium,
honio, rt juxta illud quod consuetuni est, lactus, tria iinportat, videlicet antece.s.sionem

priedictii locutio inultipliciter est distiu- ex parte subjecti, el inceptionem ex parle

guenda, ex hoc quod hoc parlicipium polest prajdicati , et transmutiitionem cx parte
pouere reni super totum, vel circa alli'- utriusque, quaiitum est ex vi sermonis, pro
rum extremum altsolute, vel circa ununi eo quud 1'actum esse impiicat fieri : in pro-
extremum in comparatione ad alterum. Si posito autem est reperire antecessionem ex
ponat rem suam, scilicet ipsam factioni>ni parle subjecti, et inceptionem ex parte prae-

supor tolum, vera esl locutio, et est sensus: dicati ; sed non est repi;rire Iransmutationem
« Deus factus e«t liomo, » id est, factum est ut in supposito Dei : et ideo factus hic cadit a
Deus esset homo othocquidem factum
: fuit propria significatione quantum ad terfiam
in opere incarnationis. Si aTitem ponat rem conditionem , nec importat transmutatio-
suam circa alterum extremonun absolnte, nem, sed unionem « : nec signiflcat quod
ulpote circa praedicatum , tunc est sensus : Filius Dei sit suppositum transmutationis,
aDeusfactusesthomo,» idest, Deusesthomo, cumdicitur : « Deus faclus est homo; » sed
qui quidem factus est, sive productns : et quod est suppositum nalurae factae , et sihi
hoc quidem verum autem ponat rem
est. Si unitffi. Licet ergo przedictus sermo , quo-
suam circa unum extremum in compara- cumque modo accipiatur, aliquam habeat
tionead alterum, sic estsensus: «Deusfactus impioprietatem; quia tamen veritatera ha-
est homo, » id est, Deus fecit semetipsum ho- bet, uihilominus n-cipitur, quia in expres-
minem per humanitatisassumptionem, sicut sione fidei nostrae magis consideratur ser-
homo facit semetipsum doctum per doctrinae monis veritas ,
quam seniionis congruitas.
acquisitionem. Etprimus quidera sensus est « Ea enim quae sunt fldei nostrae, ut dicit
secundum sensum com-
verus, et consuetus Augustinus -, melius iiitelligimus, quam
munem non tamen est secundum locutio-
; proferaraus. » Unde Gregorius dicit quod
nura virtutem, quia hoc participium, quod exoelsa Dei balbutiendo resonamus. Conce-
est factus, cura sit masculini geueris, et deiidusestergo serrao praedictus, et rationes

adjectivura adjective tentum , non potest quae hoc ostendunt, quia veritatem astruunt.
ponere rera suam ciroa copulatum ; sed ne- 1. Ad illud quod objicitur primo in coii-
cessario ponit, quantuni est de virtute ser- trarium, quod rautatum esse est superius
monis, circa subjeclum, vel circa praedica- ad factum esse dicendum quod verum est
,

tum. Secundus autem sensus est quidem secundum quod factum esse et fieri accipi-
verus, et haberi polest per sermonis virtutem tur proprie hoc autem est, cum dicit trans-
;

et proprietatem ; est tamen prffiter usum mutationem circa ipsum suppositura iion :

communem. Cum enim dicimus quod Deus sie aulera est in proposito , pro eo quod in
factus est homo, non volumus dicere quod incarnationis opere factum est ut Deus sit

Deus sit homo qui productus sit sed volu- ; homo, non secundum aliquam transmuta-
mus exprimere ipsam incarnationem sive , tionem factam iu Deo, sed secundum trans-
mutalionem factam in altero extremo.
' Hoc jrefellit Scotus hoc in loco, ibi : Et quod ali-
qui dicunt. — » Aug., de Trin., lib. VU, c. IV, n. 7. 2. Ad illud quod opponitur, quod factum
474 ' SENTENTIARUM LIB 111.

essepraesupponil^m, et fieri dicitimper-

fectioneiu, (licendura quod fi^'i dicit imper- QUJISTIU II.

fectionem circa illud quoddicit mutationem :

A.n luBc sit concedenda : « Homo factus est Deus

in praesenti autem non dicit circa Deum
mutationera, nec imperfectionem, sed so- Utrum haec sit concedenda : « Ilomo factus Ad opp.

lura circa hominem ; nec circa iilum ponit est Deus: » et quod sic, videtur prirao auc-

imperfectionem praecedentem tempore, sed toritate Augustini * : « Talis fuit illa unio,

natura quia ibi simul est fieri , et factum

:
ut faceret Deum hominem, et hominem
esse. Deum. »Ergo, sifecithominemDeum, homo
3. Ad illud quod terminus
quod objicitur, ergo factus est Deus.
factionis estcomplementura, dicendum quod 2. Item horao est Deus , et ante incarna-

illud verum est quaudo illud, quod notatur tionem non fuit Deus, et incarnalio est Dei
Oeri circa principium vel supposilum , facit operatio : ergo periucarnationem homo fac-

aliquam innovationem secundum aliquam tus est Deus.

proprietalem absolutara : non sic autem est 3. Item, sicut haec est vera « Deusfactus
:
?
in proposito, quia, sicut jam diclum est, ex est homo, » ita ejus conversa : « Homo
parte Dei non dicit nisi habitudiuem unio- factus est Deus : » ergo pari ratione, sicut
nis. haec est vera : « Deus factus est homo, » liaec

4. Ad illud quod opponitur, quod factus, erit vera : « Homo factus est Deus. »

cum sit participium, ponil rem suaui circa 4. Item : Uomiuem esse Deum est verum;
subjectum, ut cum dicitur :Verbum est fac- aul est verum veritate aeterna , aut veritate
turncaro ; dicendum quod etsi trahat nomen teinporali : si veritate aetema , ergo ab
a supposito, tameu quia non respicit ipsum aeterno verum fuit dicere hominem esse

absolute , sed in relatione ad praedicatum, Deum : sed hoc est falsum : ergo, etc. Si ve-
ideo non est necesse quod ponat circa ipsum ritate temporali, Deum
ergo hominem esse
aliquod absolutum. Ideo ad veritatem suf- est lemporale omne tale est factum ergo
: et :

ficit, quod circa subjcctum ponatur ante- factum est Deura hominem esse ergohomo :

cessio et unio respectu prajdicali. Et hoc factus est Deus.

quidem reperitur in proposito. Sed contra : Subjecliim fieri se habet per luiidam.

5. Ad illud quod objicitur quod ille ter- modum substantificantis et praecedentis ip-

miuus, hotno, non diminuit de ratione hu- sum terminum : sed homo respectu Dei
jus, quod est factus ; dicendum quod verum neutro modo se habet : ergo haec est falsa

est; non tameu licet inferre : « Est faclus simpliciter : « Homo est factus Deus. »

homo, ergo est factus, » non propter dirai- Itera, cura dicitur : « Horao factus est

nutionem, sed propter denoniinationis mu- Deus, » aut homo tenetur ratione suppositi,
talionem. Non enim sequitur : « IUe est vel ratione formae : ratione formae non, quia
albus monachus, ergo est albus : » non quia non prsedicatur Deus de homine ratione
diminuat de ralione ejus, quod est albus, formae : si eigo est verum , intelligitur ra-

sed quia aliter denominat alhum cum dici- tione suppositi, vel hypostasis : sed hypos-
tur ciim adjuncto, aliter cum dicitur abso- ta-sis illa est hypostasis Fiiii Dei, et illa est

lute : sic etiam in proposito iutelligendura a?tenia : ergo de illa est faisum simpliciter
est, ut hoc patet inspicienti. dicere, quod homo ratione illius sit factus

Deus.
'
Cf. S. Thom., p. III, 1). XVI, art.
'

el III .'v.;,(
,
Item, quia Deus factus esthomo, Deus est
disl. VII, I]. II, arl. 2; el 0|Hisc. II, C. VI .-ligid.

Rom., III Senl. dist. vii, q. iv; Rlcbaid., III Sent.^

;

Mai-silius lii$;uen., III Senl., q. vi art. 3, dub. 9. —

diat. VI, q. iv; Stepb. Brulef., III Senl., dist. vii, q. iii; » Aug., de Tnn., lib. I, c. Xlll , n.
 ,;

IIIST. VII. MIT II. UIIKST. I. 175

homo uovus : ergo a siniili si tioinu ractus priiuum viain : aliter eiiim non coDcliule-
est Deus, honio est Ueus novus, sivc recens renl, sicut patet. Kaliones vero ad aliam
sed hoc est iiiip<issibilt' : eryo, etc. parlem inducla' st'cunduin alias diiiis vias
Ilem comnuinicatio est idiomatum : cigo proceduiit, videlicet prout parlicipium cadit
si homo factus est Deus , Ucus cst faclus iiiter exlrema, vel prout delcriniiiat prajdi-

Deus : sed hiec est falsa : ergo et prima. catuin, sicut patet aspicienli.
Ad illud taracn quod uilimo objieilur de
communiciitioiie idiomatuin, dicendum quod
COiNCLUSIO.
cum dioitur quod unio illa facit communi-
"Ilomo factus est Deus,» talis propositio falsa est,
cari idiomata, dicciidum quod ab hac gene-
nisi sitb hoc sensH : Fadwn est xit Itomo sit Deus.
ralilate e.xcipiuntur illa iiomina quae impor-
Uesp. ad arg. Dicendum quod praedicta tant unionem. Unde non sequilur : « Divina
locutio, qua dicitur : o Homo factus est natura assumpsit humanam naturam, ergo
Dcus, » distini^ni habet per Iiunc niodum, hoiuo assumpsit huraanam naturam : » sic

quo (listmcta est praedicta « Deus est factus : nec et in proposito sequitur. Cum enini dico

homo, » ex eo quod res hujus partieipii horainem esse factura Deum , dico hominem
factus, poni potest ciica totum, vcl circa esse Deo unituin : et tale idioma Deo non
piaedicatum, vel circa utruraque extremiim. coinmunicatur per unionem, pro eo quod
In primo sensu loculio est vera, et est sen- ipsa unio inter unibilia iiuportat diversita-

sus : « Homo factus est Deus, » id est, factum tem et distiuctionem , et eam praesupponi
est ut homo esset Deus : et hoc quidem oportet ad idiomatum coramunicationein :

verum est. Si autein determinat pra;dica- et ideo talia idiouiata uuiouem importanlia
tum, sensus est : a Ilomo est Deus, qui faclus uon sunt communicabiha. £t per hoc res-
est : » et hoc quidem falsum est. Si autem ponderi polest ad ullimum objectum, et con-
cadat circa utrumque extremum, et dicat similia.

ordinera subjecti ad praedicatum, tunc est

ARTICULUS II.
sensus : a Homo factus est Deus, » id est, qui
prius erat homo, factus est Deus posterius :
Consequenter, quantum ad secundum ar-
et hoc quidem adhuc falsum est, quia esse ticulum, est agendum de locutionibus ex-
homiuem nunquam antecessit in iilo suppo- primentibus unionis pra?destinationem ; et

sito esse Deum, nec diWnum esse aUquate- circa hoc quaeruntur tria : primo, utrum
nus inchoatur. Et sic patet quod , si ista lo- haec sit concedenda : « Filius Dei est prse-
cutio aliquo modo posset concedi in primo destinatus; » secundo quaeritur de hac :

sensu, in duobus tamen aliis concedi non « Filius Dei est praedestinalus esse homo ; »

potest, nec debet : « Homo factus est Deus. » tertio vero quaeritur de hac : « Homo prae-

Unde haec magis est impropria : « Homo deslinatus est esse lilius Dei. »

factus est Deus, » quam haec : « Deus factus

est horao, » et rarius invenitiu" scripti. Si quj:stio I.

tamen ahcubi legatur vel inveuialur lunc , ,

An Filius Dei sit prcedestinatus '.

secundum primum sensum est accipienda.

Et per hoc patent objecta ad utramque par- Utrum Filius Dei sit praedestinatiis ; et ^j

tem inducta. Uude ratioues, quae ad primam quod sic, videtur. Haec conceditur : « Filius

partem inducuntur, procedunt secuudum Dei est homo : » sed omnis homo aut est
*Cf. Alex. Alens.jp. 111, q. m, memb. l;S. Thom., xixii, q. I, 3; iEgid. Rom., III Sent., p.
art. ii,dist.
p. 111, q. XXIV, art. 1 ; et I Sent., dist. xlii, q. i, VII. q. i; Richardus, III Sent., p. ii, dist. vii, art. 2,
art. 1 ; cl III Senl., dist vii, q. iii, art. 3 q. lu; et i; Steph. Builef., 111 S-.ni., dist. vii, q. iv ; Marsil.
, «l-
IV contra Gentes , c. ix, ad ll; Scotus, III Sent., dist. inguen., III Sent., q. vii, art. !.
 » , ;:,

176 SENTENTIARUM LIB. lU.

praescitus, aut prsedestinatus : sed Filius praedeslinati sunt ut essent. Ergo impium
Pei non est homo praescitus : ergo pra;des- est dicere Filiuui Dei esse praedeslinatum.
tinatus. Item super illud' : Et quos pmdestina-
2. Item, exceptis vocabulis importantibus Vit , lios et vocavit, Glossa : « Praedeslinavit
unionem, necesse est esse idiomatum com- non existentes, vocavit ante aversos. » Si
municationem sed vocabulum praedestina-
: ergo praedestinatio est non existentis, et

nis unionem non importat, quantum est de Filius Dei semper existit, nunquam videtur
se : ergo cnm ille homo sit praedestinatus praedestinafus esse.
et ille homo sif Filius Dei, necessario sequi- Ifem praedestinatio de ratione nominis
tur, quod Filius Dei sit praedestinatus. dicit antecessionem praedestinantis ad prae-
3. Ifem magis reputrnat temporale aeterno, destinatuni : sed Filium Dei nihil antecedit,
quam aefernum jeferno : sed esse praedesli- cum sit aeternus : ergo nullo modo convenit
natum dicit quid aeternum ; esse conceptum ei inler praedestinatos conniimerari.
et natum quid temporale ,
: sed haec conce- Item nuUus semetipsum praedestinavit
ditur : « Filius Dei est natus de Virgine : » sicut enim alius est qui creatur, alius est qui

ergo et haec : « Fiiius Dei est praedestina- creat, sic et qui praedestinat , et qui praedes-
tus. tinatur : sed omnes, quotquot praedestinan-
•4. Ifem mitti non convenit alicui nisi ex tnr, a Filio Dei praedestinantur : ergo ista

fempore, pro eo quod effectum dicit tempo- nuUatenus est concedenda . « Filius Dei est

ralem : sed ista simpliciter conceditur : «Fi- praedestinatus. »

lius Dei est in carnem missus : » ergo multo
raagis ista concedi debet : « Filius Dei est
CONCLUSIO.
praedestinatus. »

5. Item praedestinatio non est aliud, quam Pilium Dei esse proedestinatum non admittunt
praeparafio gratiae in praesenti, et gloriae in theologi, propter repugnantiam contradictionis
contrarietatis, et relationis, ctsi hanc concedant
futuro : sed Filio Dei Christo collata fuit
« Christus est prcedestinatus, in quantum homo. »
gratia et gloria in tempore, et praevisa
sibi conferri ab aeterno : sed cuicumque con- Resp. ad arg. Dicendum quod, quamvis
venit diffinitio, convenit et diffmitum : ergo haec sit concedenda : « Christus est praedes-
necesse est Filium Dei concedere esse prae- tinatus, » pro eo quod Christus nominat hy-
destinatum. postasim in duabus naturis, et Christus est

6. Item haec est vera : « Fihus Dei est praedestinatus quantum homo, ratione
, in
praedestinatus secundum quod homo » : sed determinationis adjunctae haec tamen non ;

ista determinafio, /lomo, non diminuit ali- reeipitur communiter : « Filius Dei est prae-
quid circa subjectum : ergo, ipsa subtracta, destinatus. » Et ratio hujus est propter re-

licet inferre Filium Dei simpliciter esse prae- puguantiam intellectuum, quae quidem inve-
destinatum : cum ergo ad verum non se- nitur inter subjectum et praedicatum. Repe-
quatur nisi verum ' , videtur quod locutio ritur autem ibi triplex repugnantia. Nam
praedicfa , scilicet : « Filius Dei est praedesti- vocabulum ftmdestinatus circa praedestina-
natus, » tanquam vera sit concedenda. tum tria iinportat, videlicet habitudinem
Fimdam. Sed coulra : Origenes ' : « Praedestinatur effectuum respecf u causae , acceptationera
qui nondum est ; » haec verba dicuntur prop- per donum gratiae , et inchoationem quan-
ter illos, qui in unigenitum Dei impietatem tum ad esse naturae. Et primum intellectum
loquunlur. Pulant enim eum inter iilos con- habet, quia descendit a verbo passivo ; se-
iiumerandum esse, qui antequam fierent,
— » Origen., m Epist. ad Rom., c. l et iii. — ' Rom.,
' Arist., Prior. ,\ih. II, c. il; Potter., lib. I, c. xxviii. vni, 30.
 »

DIST. VII. ART. II. OlIiEST. I. 1T7

cuiiduin veri) inlellectum liahct, (jiiia des- non habet vcritatcm, maxime quando sic
ceiidit ab actii (rnciit(> oriliiialioncni nd importat illud tcmporalc, qiiod directe habet
fliiem; terlium iufelleclum haliet, quia com- opposilionem ad ajternum, sicut est hoc par-
ponitur a pia'posilione dicente antecessio- ticipium, pr(Pdestiniitus.
nem, soilicet {u) al> liac pra'posilioiie P)W. K i. .\d illud qiiod ()l)jicitur de missione,
contra Kilius Oei dicit illam personam iit quod, quamvis sit temporalo, tamen conce-
causam, iioii ut cfrfctum. Dicit etiain illam ditur Filius Dei esse mi.ssus, dicendum quod
personam pront compelit illi tiliatio per na- non est simili' ,
quia elsi mitti dicat quid
turam, non per gratiaj donum. Dicit etiam temporale, tamen illiid teraporale non dici-
illain personam ut aeternam, non ut baben- tur poni circa divinara personam , sed circa
tein initium : et sic ex[»ress(^ est repugnan- aliquid creatum; circa vero divinam perso-
tia iuleilecluum inler subjecluin et picedica- nam ponit solara emanationem. Sed praedes-
tum. £t potest ista repugnantia reduci ad tinatio circa ipsum praedestinatum triplicem
triplex genus oppositionis, videlicet coiitra- ponit intellectum ,
qui repugnat personae
dictionis, contrarietatis , et relationis. Et aeterna! : et ideo quamvis sane posset con-
propter hanc triplicem repugnantiam non cedi : « Filius Dei est missus » non tamen ,

admiltunt magistri praedictam locutionem. sane potest concedi : « Fihus Dei est prae-
Unde concedendae sunt rationes quae fiunt destinatus. »
ad partem istam. 5. Ad illud quod opponitur, quod Filio
i. Ad illud quod objicitur in contrarium, Dei praeparata fuit gratia in praesenti, et
primo, quod htBc concedilur : « Filius Dei gloria in futuro, dicendum quod etsi Christo
est homo, » dicendum qiiod non est ibi re- praeparata fuit gratia ratione humanae natu-
pugnantia intellectuum, imo potius conso- rae, non tamen ratione divinae ; et ideo, sicut

nantia ; homo enim nominat naturam habi- prima locutio negatur, cura dicitur « : Filius
lera ad unionem : non
autem hoc pradi- sic Dei est praedestinatus , » nisi addatur deter-
catum, prcedestimtum : et ideo non sequitur minatio, secundum quam, et ratione cujus
ex hoc, quod (6) Filius Dei est homo quod ,
attendatur ipsa praedestinatio ; sic neganda
propter hoc sit praescitus, vel prsedestina- est alia locutio , in qua ponitur praedestina-
tus, nisi addatur ei, «secundum quod homo. tionis diffinitio, nisi addatur haec determi-

2. Ad quod objicitur quod commu-

illud ,
natio, « secundum (juod homo. »

nicatio idiomatum est in omnibus, exceptis 6. Ad illud vero quod objicitur, quod haec
nominibus unionem importantibus, dicen- determinatio « secundum quod homo , »
,

dum quod non solum sunt illa excipienda non diminuit, dicendura quod quamvis non
nomina ; sed etiam vocabula illa, ex quibus diminuat de ratione praedestinationis , facit

consurgit intellectuum repugnantia : et tale tamen quod praedestinatio ponit rem suam
est vocabulum prmlestinationis , et consi- circa hypostasira Christi ratione humanae
milia, sicut melius manifestabitur infra', naturae, non ralione divinae : et sic toUit

ubi (juaeritur utrum haec sit concedenda : repugnantiam intellectuum. Cum autem
Filius Dei est crealura. » simpliciter infertur, et dicitur : « Filius Dei
3. Ad illud vero quod objicitur, quod ma- est praedestinatus, » cum Filius Dei denomi-
gis repugnat temporale aeterno, (juam aeter- net personam Christi secundum divinam
num aeterno , dicendum quod verum est de naturam tantum, est ibi repugnantia intel-
eo quod est pure Eeternum ; de eo autem lectuum. Et ideo non tenet ille processus :

quod est sic aeternum, quod de suo primaiio non quia ibi est paralogismus secundum
intellectu dicit et nominat aliquid temporale, quid et simpliciter ; sed (juia ibi est paralo-
(a) Cat. edit. sicut. — (i) Item udJ. si. ' Dist. XI.

TOM. IV. 12

,
 ,, ,

178 SENTENTIARUM LIB. 111.

gismus secundum accidens. Quod enim cou- homo, ergo est praedestinatus : sed haec est
venit Christo ratione humanae naturae, est neganda : « Filius Dei est praedestinatus , »

cxtraneum ratione divinae. sicut ostensum est supra ' : ergo, etc.
3. Item praedestinatio dicit antecessionem

OUiESTIO II.
non solum respectu termini, sel eliam res-
pectu praedestinati. Sed quamvis divina
An hcec sit vera : Filius Dei prmdestinatus est
praecesserit humanam naturam
prae\isio
esse liomo '.

non tamen praecessit (livinain persoiiam :

Fuiid:im- Utrum illa sit vera : a Filius Dei praedes- ergo sive dicatur absolute, sive respcctu hu-
tinatus est esse quod sit vera, vi- homo ; » et manae naturae, negandum est Filium Dei
detur primo per Magistrum in littera, qui esse praedestinatum : ergo falsa est praedicta

dicit eam secundum quanilibet trium opi- lociitio , scilicet : « FiUus Dei praedestinatus
nionum esse concedendam. est esse homo. »
Item hoc ipsum videtur ratione. Tantum 4. Iteni quicumque prajdeslinalur, ad ali-

repugnat, vel amplius, Filio Dei hominem quod donum gratuitum praiparalur : sed
fleri ,
quantum praedestinari : sed haec con- Filius Dei cum factus est homo , nuUa fuit

ceditur : « Fiiius Dei est factus homo : » facta gratia illi personae Filii Dei , sed so-
ergo et haec : « Filius Dei est praedestinatus lummodo geueri liumano : ergo videlur
esse homo. » quod nullo modo Filio Dei compelat ista

Item prophetia illa ,

qua dicitur ' : Ecce praedestinatio.

Yirgo concipiet, dicitur esse prophetia pras-

destinalionis : ergo quod Verbum caro lie- CONCLUSIO.
ret, sicut ex tempore fuit prophetatum et
Filius Dei prxdeptinatus est esse liomo ,
pofest ha-
iinpletum, ita et ab aeterno praedestinatum :
bere bonum sensum, et potest admitti, in aliquo
ergo sicut ex tempore factus est homo, ita
tamen sensu falsa est.

et ab aeterno praedestinatus est esse liomo.

Item Filius Dei est homo aut per gratiam, Resp. ad arg. Dicendum quod cum hoc
aut per naturam : non per natiiiam : ergo participiuni, j)rcedcstinatus, dicat anteces-

per gratiam. Sed omnis gratia, quae datur

'
sionem , tripliciter potest eam iuiporlure,

alicui ex tempore, piaeordinata fuit et prae- vel respectu siibjecti, vel respectu praedicati,

parata ab aeterno : sed hoc non est aliud vel respectu totius copulali. Si enim iinpor-
quam praedestinari : ergo videtur quod tat autecessionem respectu subjecli, tuuc esi

haec : « Filius Dei est praedestinatus esse sensus : FiUus Dei est praedestiiialus esse

homo, » sit concedenda. homo, id est, FUius Dei ante praevisus est

Sed contra 1 Praedestinatio est respectu esse homo, quam esset filius Dei : el hoc
Ad opp : .

gratiae et gloriae , non respectu nalurae : sed modo falsa est praedicta locutio. Si aulem
esse liomiiiem dicit praedicatum naturale, importat autecessionem respectu praedicati,

non donum gratuilum ergo respectu : iUius tunc est sensus : FiUus Dei praevisus est esse

nuUus debet dici praedestinatus. homo, id est, cognitus vel praevisus fuit esse
2. Item necessario sequitur : « Iste prae- homo, non antequam fllius Dei esset, sed an-
destinatus est habere gratiam et gloriam tequam esset homo. Si autem iinportat au-
ergo est praedestinatus : » ergo similiter se- tecessionem re.spectu totius dicti, tunc est
quitur : « Filius Dei praidestinatus c&t esse sensus : Filius Dei est praidestiuatus esse

Cf. Alcxander Alensis, p. III, q. iii, mcmb. 2 ct 3 ;

' q. ii Ricbara., III Sent., dist. vii, art. 2, q. ii; Slepli.
—
;

S. Thom.,
p. III, q. xiiv, art. 2; et III i>e»(., dist. x , Brulef., III Seii/. dist. vi:,, q. v. »/»a., vii, U. —
q. I,art. f, q. iil; >Egid. Rom., III Senl., dist. vii, p. ii, • QuiEst. praeced.
 ; :

niST. VII. ART. II. QV.^ST. Ili. 179

homo, id est, prjpclostinaliim e.st iit Filius Immo, ergo esl priTdestinatus ; » sirut non
Dei sit honio. Sic tTj,'o polest e.sse tripk'.\ s('(iuilur : « Filius Dei est praidestinatus se-
sensus prajilictae locutionis et unus qui- : cundum quod homo, ergo est prajdestina-
dem faisus est, duo autem sequentes sunt tus. n Nec e.st simile de aliis, qui praedesti-
veri : et qu;inluni ad istos duos sensus sul)- nautur ad graliam et gloriam , quia in eis
setjuentes reci[iilur pra;dicta loculio al) om- tantummodo dicit ante-
pra'(lestiuatio iion
nihus opinionihus, ut Magister dicit in lit- cessionem respectu ejus ad quod prsedesti-
tera : et ideo secundum Imnc sensum con- riatur, sed etiam resi>ectu eorum qui prae-

cedendum est ipsam esse veram. deslinantur non sic autem est in proposito.
:

i. Ad illud vero quod primo ohjicitur in 3. Ad illud quod tertio ohjicitur, quod

contrarium, quod pra'destinalio est respectu praedestinatio dicit antecessionem respectu

nou respectu natura', di-
gloria" et gratiaj, praedestinati , dicendum quod verum • est

cendum quod cum vocahulum pra?desliuu- quando simpliciter et per se de ahquo dici-
tionis per se profertur, claudit in se intellec- tur ; sed quando in comparatione dicitur ad
tum gratiae et gloria, utputa cum dicitur praedicatum aliquod , tunc potest dicere an-
aliquis esse simphciter prsedestinatus : cum tecessionem respeclu iUius praedicati, et hoc
autem additur ei determinatio exterior so- , modo dicit in proposito : et ideo non cogit
lum retiiiet inteliectum principahs signifi- illa objectio.

cati, videlicet prreordinationis sive praevi- 4. Ad illud quod ohjicitur in ultimo, quod

sionis. Unde cum dicitur : « Iste est praides- quicumque pra?destinatus est, lit aliqua gra-
tinatus habere gratiam et gloriam , » prce- tia ei, dicendum quod praedestinatio res-

destimtus tantum valet ihi, sicut prcevisus. pectu ejus importat gratiae coUationem, res-
Et est simile cum dicitur : « Cede , » per se peclu cujus importat antecessionem : cum
tiintum valet, quantum : « Locum da ; » sed autem dicitur : « Fihus Dei praedestinatus
cum dicitur : « Cede locum, » Cede hahet est esse hoaio , » non conceditur secundum
solum intellectum alterius : et ideo cum quod praedestinatio imporlat antecessionem

dicitur : « Fiiius Dei praedestinatus est esse respectu suhjecti, sed solum secundum (juod
homo, » pradestinatus soluni importat importat antecessionem respectu praedicati.
praevisionem vel ordinationem : et ideo im- Et ideo non notatur quod aliqua gratia fiat

portat solum generalem significalionem. ipsi Fiho Dei, sed filio hominis : et hoc qui-
Posset tamen dici ,
quod etsi esse hominera dem verum est : et ideo illa objeclio, et cae-

de FiUo Dei praedicet esse naturale , concer- terae praecedentes, non currunt nisi secun-
nittamen gratiam unionis et ideo tale praj- :
dum illum sensum, secundum quem prae-
dicatum non exit extra ralionem prajdesti- (hcta locutio non recipitur.
nationis.

2. Ad illud quod opponitur : « Si est prae-

destinatus esse homo quod , est praedestina- QUJ;STIO III.

tus, » dicendum quod non sequitur, quia

An hcec sit concedenda : >< Homo prcedestinatus est
cum prcedestinatus ponitur inler subjectum
esse filius Dei '. »
et praedicatum ,
potest dicere antecessionem
tam respectu unius, quam respectu alterius Homo prcedestinatus est esse filius Dei, FiuMUm.
sedcum per se praedicatur, dicit antecessio- utrum sit concedenda ; et quod sic, videlur *
nem respectu subjecti. Et ideo non sequi- Qui pnedestinatus est Filius Dei in vir-
tur : « Filius Dei est praedestinatus esse tute. Sed hoc dicitur aut de Fiho homi-

'
Cf. Alei. Alensis, p. 111, q. ni, incmb. 4 ; S. Thom., art. 2; Bichard., III S?nf., dist. vii, art. 2, q. ui; Sle-
part. III, q. i.xiv, art. 3 ; et III Seul., dist. l, q. u
,
phanus Brulel., III Sent., dist. VII, q. ult.— • Rom. l, 4.
 » ,,,

480 SENTENTIARUM LIB. III.

nis, aut de Filio Dei sed non de Filio Dei : quod sermo praedictus non debeat concedi.
ergo de Filio hominis. i. Item, cum dicitur « llomo est prae- :

Itcm iu Glossa ' : a Praedestinatus est destinalus esse filius Dei, » aul hoc intelligi-
Jesus, ut qui fulurus erat in carne filius tur secundum quod homo, aut secundum
David, esset in virtute filius Dei. » Sed Jesus quod Deus non secunrhim quod Deis, hoc
:

nominat illum hominem : crgo homo ille constat : ergo intelligitur secundum quod
est prffidestinatus esse fiilus Dei. liomo : sed quicumque est nunc prasdesti-

Item quanto major est gratia, tanto major nalus, ab aeterno fuit praedestinatus : ergo,
secundum illam debet atlendi praedestiria- secundum quod homo, fuit ab aeterno prae-
tio : sed gratia unionis, per quam homo ille destinalus esse filius Dei : sed iste terminus,

factus est Dei fllius, maxima fuit, quae simul homo, supponit pro verbo de praeterito :

in se continuit gratiam et gloriam : si ergo ergo supponit pro praeterito : ergo si aliquis
homo praevisus est fllius Dei esse per gra- ab aeterno fuit praedeslinatus esse filius Dei

tiam illam, videtur quod praedestinatus est ab aeterno aliquis fuit homo : sed hoc est
esse fiUus Dei. falsum : ergo et primum.
Item praedestinatio non attribuitur Filio
Dei propler antecessionem, qua? quidem non
CONCLUSIO.
convenit Filio Dei secundum quod Deus sed ;

Homo praedestinatus est esse filius Dei, 'est sermo

talis antecessio bene competit homini se-
rectus sccundum communcm locutionem, quae est
cundum quod homo : ergo recte videtur
qmd prxdestinatum hominem
est esse fiHum Dei.
quod competat sibi praedestinatio ergo si :

non tantum datur illi homini gratia, per Resp. ad arg. Dicendum quod ista locutio

quam sit beatus, sed etiam per quam sit dislingui habet per eum modum ,
per quem
fihus Dei, videtur quod haec sit concedeuJa: distinrla fuit prius posila , ex eo videlicel,
n llomo est praedestinatus, ut sit fllius Dei. quod hoc participium, prwdestinatus. potest

Id opp Sed contra : 1 . Si homo est praedestinatus dicere antecessionem respeclu subjecti, vel
esse filius Dei, ergo Filius Dei est praedes- respectu praedicati, vel respeclu lolius copu-
tinatus esse fiUus Dei : sed haec est falsa :
lati. Si dicat antecessionem respectu sub-
ergo et ilia, e.x qua sequitur : sequitur au- jecti, vera est locutio , et est sensus : Homo
lem ex huc : « Homo est praedeslinatus esse antequam esset homo ,
praevisus est esse
filius Dei : » ergo, etc. fliius Dei. Si autem notet antecessionem res-

2. Item praedestinatio non est nisi perso- pectu praedicati , falsa est locutio ; est enim
nae : ergo si homo est praedestinatus esse sensus : Homo praevisus est esse filius Dei

fllius Dei, aliqua persona est praedestiuata antequam filius Dei esset. Si autem uolet
esse filius Dei. Aut ergo persona creata, aut anlecessionem respectu totius copulati, est
increata : sed non persona creala, quia talem vera ; est euim sensus : Homo praedeslina-

non est reperire in Cluisto : ergu increata : tus est esse filius Dei, id est praedestiuatum

seJ personai increala; uon convenit praeJes- est ut homo sit filius Dei. Et iste seusus est
tinari : ergo videtur quod non debeat recipi ab omuibus opinionibus receplus et ideo :

praerlictus sermo isle, scilicet : « Ilomo est secundum communem loculioiiem concedi
praedestinatus esse liiius Dei. » polesl prajdiclus sernio, et concedeudae sunt

3. Item quicumque est praedestiualus, an- ratioues quae hoc osteuduut.

tecedit iUud ad quod prajdeslinatur tempore, 1. Ad illud vero quod prinio objicilur in
aut nalura : frcd homo nec tempore, nec na- coiitrariuui, quod si honio esl praedeslinalus

tura antecedit Filium Dei : ergo videtur 08.-^6 filius Dei, quod lunc Filius Dei est prae-

'
Ex Auguslino, de Pradest. SaiKior.. c. iv, n. 31. destinalus esse fiUus Dei, dicendum quod
 DIST. VII. ART. II. QU.-EST. III. m
non sequitiir, quia, sicut prBcdictain est, respectu prajdicati : sic autcm non est ia
quanliini .ul VdCiihiiluni prirdcsliiumtli non proposito. Oportct ctiam iiitclligere de re aJ

est coiiiinniiic.itii) iiliiiniiilnm, iino esl so- quiimqnis pra-dcstinatnr, .scd in compara-
phisma sccunilum accidens in pradicto pro- tioiic ad ipsum quod praBdestinnUir : non
ce.ssu : non eiiiin scqnifnr : « Divina pra^vi- enim o[)orli't ([nod illc, (jui [)ra'd('slin;itnr,

sio pra>ceiiit Cliristnm secumltnn qiiod est sit ante graliam vel gloriam siin[)liciter, .sed

fllins VirKiiiis, ergo etiam secunJum quod solum .secnndum quod est in eo : et sic non
est niius Dei. » habet insfiuitiain in proposilo. Nam etsi Fi-

2. A(l illiid (inoil objicitur, quoil prajJe.s- liiis Dei praH'(!dat hominem, tamen non priiis
tinatio est respeiUu person;e, dicendum quod iiiest homini, quani homo sit imo per na- :

etsisit rationc personae, non tamen est la- tnram prins est humanitas, quam uniretur
lione persouiilitatis, sed alicujus natnrae. Et personaj Verbi.
ideo non oportet ad lioc quod sermo habeat i. Ad illud quod objicitur, utrum homo
veritatem, praBilestinationem antecedereper- sit praedestinatus esse flhus Dei , aut secun-
sonam simpliciter; sed suflicit si antecedat dum quod est Dens, aut secnndum quod est
eam ratione alicujus naturae. Et ideo cum homo; dico quod secundum quod homo : et

dicitur : o Ilomo est praeJestinatus csse fi- sic fuit ab aeterno. Nec valet : a Ergo sup-
lius Dei, » non intelligltur quod illa persona ponit pro prajterito. » Hoc enim inteiiigitur

sit prsdestinata nisi ratione luunanaj na- de verbo [iroelcriti fem[)oris, qiiod non habet
turae. Cum vcm diciturquod personaa?terna vim ampliaridi ad futurum. lu iiis enimquiE
non est praedestinata, dicendum quod veruni habent vim ampliandi ad futura, pro eo
estsecundum qiiod est aeterna; potest ta- quod claudunt in se actum de futuro, pra^-
men ei convenire ratione naturae tempora- dicfaregula non habetlocum. Et sic est in
liter assumptae. proposito, quiapra?destinatio connofat praes-
3. Ad illud autem quod objicitur, quod cienfiam alicujus futuri : et ideo non opor-
praedestinatus antecedit illiid ad quod prae- tet istum terminum , homo , respectu talis

destinatur, dicendum qnod verum est, et praedicati supponere pro praeterito. Alia est

illud non habet instantiam, quando praedes- etiam ratio, quareampliat adomne tempus :

tinatio accipitur proprie respectu gratiae et quia praedestinatio non ponit rem suam in

gloriae : in proposito autem nomen prwdes- prffidestinato , sed in pradestinante; sicut

tinationis extenditur ad standum pro pne- laus uon in laudato, sed in laudante : et ideo

visione ratione determinationis adjuuctae, sicut laus non est tantum de praesenli , sed

secundum quod in praecedenti problemate etiam de praeterito et futuro ; ita et praedes-

visum est. Posset tamen dici quod praedic- tinatio praeterita pofest esse de eo quod est
tum verbum intelligendum esf, quando vo- fnturum : et ista clarescunt melius per ea,
cabulum prsedestinationis dicit antecessio- quae iu primo libro dicta sunt.
nem non sohim respectu subjecti, sed eliam
 182 SENTENTIARDM LIB. III.

DISTINCTIO VIII

QCOD DIVINA NATURA NON DEBET DICI NATA DE VlKlilNE, ET QUOI) CHRISTUS POTEST DICI BIS
GENITUS.

Qoaiiier Post praedicta inquiri debet, utrum de natura divina concedendum sit, quod de
J'^,"°j°^
Virgine sit nata, sicut dicitur in Virgine incarnata; et videtur ulique non debere dici
versaruni
n&turft-
jjjjj^ jg Viri^inc,
- '
cum uon sitnata de Patre. Quae enim res non de Patrc genita,
estc ' non

rum in
yidetiir de matre nata,' ne res aliqua flliationis nomen babeat in bumanitate, aux illud
ChriBlu '
.
cat com- non teneat in divinitate. Videtur tamen posse probari, quod sit nata de Virgine : quia
mDoica-
mDoica-
tio idio
idio- si hoc est nasci Deum de Virgine, scilicet hominem assumere in utero Virginis ; cum
matum
et pru- natura divina superius dicta sit bominem assumpsisse, videtur debere dici iiata. De hoc
trm^res- Augustiuus ' iu libro de Fide ad Petrum, sic ait : « Natura aeterna atqiie divina non
'"°'"'.
tium posset temporaliter concipi, et nasci ex natura humana, nisi secundum susceplionem
turjim
veritatis humanae veram temporaliter conceptionem et nativitatem ineffabilis in se
divinitasaccepisset. Sic est Deus ffiternus veraciter, secundum tempus, et conceptus, et

natus ex Virgine. » Ista auctoritate videtur insinuari quod natura divina sit nata et
concepta de Virgine. Sed si diligenternotentur verba, potius de persona agi intelligitur,
quae sine dubitatione et de Patre et de matre nata esse dici debet.

De Quseri autem solet utrum debeat dici Christus bis genitus, ut dicitur Dei et hominis
gemi
Chrisli filius. Ad quod dici potest, Christum bis natuiii esse , duasque nativitates habuisse.
nativitatc
qua b»s
jjjjje Augustinus
o ',
»
in libro de Fide ad Petrum : « Pater Deus de sua natura genuit
o
natustst.
Filiiim Deumsibi cosequalem et coaiternum. Idem quoque unigenitus Deus natus est ex
Patre semel, ex matre semel. Natus est enim de Patre Dei Verbum : natus est de matre
Verbum caro factum. Unus ergo atque idem Dei Filius natus est ante saecula, et natus

in saeculo : et utraque nativitas unius est Filii Dei, divina scilicet et humana. » De hoc
eliam Joannes Damascenus ait ' :« Duas ergo Christi nativitates veneramur : unam ex
Patre ante saecula, qua? est super causam, etrationem, et tempus, et naturam; et unam,
quae in ultimis temporibus propter nos, et secundum nos, et super nos : propter nos,
quia propter nostram salutem ; secundum nos, quia natus est homo ex muliere, et
tempore conceptionis, scilicet novem mensium ; super nos, quia non ex semine, sed ex
Spiritu sancto, et saucta Virgine supra legem conceptionis. » Ex his manifeste apparet

Christi duas esse nativitates, eumdemque bis natum fore.

' \moFu\g., de Fide ad Petr., c. ri , n. H. — « IbiU., loct 11. — 'Damasc, de Orthod. Fide , lib. III, c. vii,
in medio.
 ;

DISTINCT. VIII. m
ceptus est de Spiritu sancto, natus ex Muria
KXPOSITIO TEXTUS. Yirgine, ila qiiod S[)iritus saiiclus noii est
ejiis paler, licct Virgo sit ejus mater : ergo
Post proBUiclii iiiqiiiri ilebet, elc
non videlur praecedens sermo verilalem ha-
DiTi.io. Suprappit Mafjri-ster ile iiicarnatione Verbi bere.
qtiaiiliiin aii iinioncm nalurariini, el quan- Resp. Dicendum quod .Magister loquitur
lum ail unionls inodum ; in hac parte inten- de illa nativitate, qua res aliqua dicitur
dit apere iiuanluin ad (ommunii-ationem nasci , ilii quod vendicat sil)i proprietiitem,
idiomatum et proprietatuin. Kt dividitur sive denominationein (iliationis : hoc autem
haec pars in duas partes, in quarum prima non habet humaua natura in Christo et :

agit de communit-atione idiomatum respi- ideo non est recta instantia contra illud,
cientium naturam; in secunda de i ommuni- quod dicit Magister in littera.
c^ilione proprietatuni et idiomatum respi-

cientium personam, infra ' : Solet etiam a DUB. n.

quibusdam inquiri. Pars prima dividitur in
Duas ergo Cbristi , etc.
duas partes, iii quarum prima inquirit
utriim divina? naturaj competat nasci de quod unam nativitatem
Iiinuit Magister,
Vircrinp, quoii qiiideiu est proprietas humanai ex Patre veneramur, qu£e est supra causam,
naturae; secundo vero inquirit utruin caro rationem, tempus et naturam; scd contra :

Christi debeat adorari adoratione latriffi,

Generalio Filii Dei ex Patre est naturalis
quod qiiidem est proprietas divinae naturte,
generatio : sed generatio naturalis est se-
infra • : Pmtcrea investigari oportet, etc. cundum naturam, non supra naturam ergo :

Prima pars, quse contiiiet prae.sentem dis-

falsum dicit, quod sit supra naturam. Juxta
tinctionem , dividitur in partes duas , in
hoc quseritur penes quid distinguuntur illa
quarum prima comparat nativitatem Christi quatuor, quse in auctoritate ponuntur vide- :

de Virgine ad divinamnaturam; in secunda tur enim quod non sit nisi verborum incul-
vero nativitatem temporalem ad aBternara
catio.
coinparat, ibi : Quwri etiam solet , utrum Resp. Dicendum quod natura non accipitur
Christus debcat dici bis genitus, etc. Prima ita comrauuiter, sed pronatura creata. Unde
pars dividitur in partes duas, in quanim non vult dicere quod generalio Filii sit su-
prima inquirit quaestionem, et determinat;
pra naturara aeternam, quae est natura na-
in secunda vero adducit auctoritates contra turans, sed super naturam creatam, quae
determinalionem suam, ibi : Videtur tamen consuevit dici natura naturata. Et nota quod
posse probari. Secunda autem pars similiter quatuor distinguuntur sic, ut causa re-
ista
duas habet in prima movet quaestioneni
feratur ad naturara angelicam, ratio ad na-
:

in seciinda delerminat, ibi Ad quod dici :

turam humanam , tempus ad virtutem
potest, etc. Subdivisiones autem parlium natura ad virtutem inferioris
coelestem , et
manifestae sunt in littera. sensus Generatio illa est
creaturae, ut sit :

supra causam, id est virtutem angelicam;

DHB. I.
et rationem id est virtutem huraanara
, et ;

Qute cniQj res non estde patre genita , non dicitur de tempus, id est, operationera coelestem; et
matre nata.
naturam, id est, virtutem interiorem : vel

Contra : humaua natura non est ex patre aliter, ut causa referatur ad virtutera agen-

genita : ergo uon est de matre nata. Item tera, et ratio ad potentiam agnoscentera , et

Christus secundum humanam naturam con- tempus ad mensurara limitantem, natura ad

« Oist. X. - • Uist. u. modi operandi consuetudinera.
 . :

184 SENTENTIARUM LIB. III.

DUB. lU.
QU^STIO 1.
Natus est homo ex muliere in tempore conceptioms.

An hac sit conccdenda : c Divina natura est de

Contra : Videtur falsum dicere, quia con-
Virgine nata '. »
ceptio illa non fuit in tempore, sed in instanti
Item , si conceptio sua fuit similis nostrae Utrum haec sit concedenda : « Divina na- Ad opp.

quantum ad tempus, ergo non videtur ve- tura est de Virgine nata; » et quod sic, vi-

rum quod subjungit, quod supra legem detur primo aucloritate Hilarii in libro IX
nostrai conceptionis. de Trinitate ' : « Nihil nisi natuin habet Fi-
I\esp. Dicendum, quod conceptio duplici- hus. 1) Sed habet divinain naturam : ergo
ter accipitur : uno modo dicitur conceptio est nata. Sed quidquid natura est aeternaUter

ipsa operatio naturs in formatione corporis in Christo ex Patre, natum est temporaliter

usque ad susceptioneni animffl ; alio modo de matre : si ergo divina natura est hujus-
dicitur conceptio large in nulritione et per- modi, patet, etc.

fectione corporis usque ad partum et egres- 2. Item expressius Dama?cenus in libro

suni ipsius de ventre. Si ergo primo niodo tertio, capite duodecimo : a Theotocon, id
dicatur conceptio, sic Christi conceptio non est, Dei genitricem vere, el principaliter

fuit secundum nos, sed supra nos ; nec fuit sanctam Mariam Virginem praedicamus. o

in tempore, sed in instanti; si autem se- Sed Deus est nomen naturae : ergo Maria
cundo modo dicatur conceptio large, sic fuit Virgo erit genitrix divinae naturae : ergo
secundum nos quia novem mensibus nu- ,
divina natnra est nata de Virgine.
tritus fuit, et crevit in utero matris, ut alii 3. Item expressissime Augustinus ' de
homines, antequam nasceretur. Et hoc suf- Fide ad Petnim -.
« Natura aeterna atque di-

ficientius habitum est supra. vina non posset temporaliter concipi et [a]

secundum susceptionem veritatis

oasci, nisi

ARTICULUS I.
humanae. » Ergo videtur quod vere et pro-
prie debeat dici concepta et nata de Virgine.

Ad intelligentiam autem hujus partis in- 4. Item incarnatio ordinatur ad nativita-

cidit hic qusestio circa duo : primo quseritur tem; unde et persona Verbi ideo nata est,
de nativitate temporali in comparatione ad quia incarnata : sed conceditur quod divina

divinam naturam ; secuiido quajritur de ea- naturasit incarnata, ut habitum est supra *

dem in comparatione ad uativitatem aeter- ergo et concedi debet quod sit de Virgine
nam. Circa primum quaeruntur tria primo : nata.

quaeritur, utrum concedendum sit divinam 5. Item assumere carnem nihil ahud est,

naturam esse de Virgine natam secundo ; quam nasci in utero : sed haec conceditur,

quajritur, utrum nasci de Virgine proprie quod divina natura a.«sumpsit carnem ergo :

dicatur de natura assumpta ; tt-rtio vero concedi debet, quod nata fuerit in utero Vir-
quaeritur utruni essehominem convenienter ginis : sed ad nativitatem in utero sequitur
praedicetur de divina natura. nativitas ex utero : ergo si divina natura
nata fuit in Virginis utero, sequitur quod
'
C/. Alex. Alensis,p. III, q. x merab. 1 ; S.Tbom,,
,

III Sent., dist. viii, <[. ii ; .Egidius Rom., III Sen?., dist. fuerit nata ex Virginis utero.
VIII, p. II, q. H; Rickardus, III Senl., Uist. viii, q.i;
6. Uem magis convenit divinae naturae
Stepli. Brulef., III i; Gabr. Biel.,
Scnt., dist. viii, q.
Ill dub. iii.— ^ llilar., de Tiin.,
Sent., disl. viii, q. I, nasci de Virgine, quam pati conveniat vir-
lib. IX, C. Xlil. — ' Imo l)'ulg., de Fide ad Petr., c. ii,
infirmari conveniat fortitudini
n. 14. —
' Dist. V, art. 1, q. v. ' Beru., in quodam
— tuti, et : ,sed

sermone de diligendo Deo. Bernardus dicit' quod in ilia nnione fuit for-

(a) Edit. Bened. add. temporaliter. titudo divina infirmata : ergo multo fortius
 » :

DISTINCT. VIII. ART I. QIJ.^EST. I. 185

concedi debet divinam naturam esse natam personaliiim, et proprietatum naturalium,

de Virpine. sive essentialium
: quae diio priEcipue sunt
Sed contra : Damascenus, libro q\iarto '
: observanda circa seiinmicn catholicum, et
<i Cof^noscimus quod uasci uon cst uatura?, veritiilis fidei expressivuni. Noneigo recipi-
sed hyposlasls. ErRO » nasci de Virgine tur, quod divina uatura sit nati de Virgine,
naturae non competit sed soium perso- , piopferea quod etiam noii conredituc, quod
na;. sit nata de Patre : el hoc est qiiod dic t Ma-
Item melior et prior est nativitas aeterna, gister iu littera, quod res, qiiae non ist de
quam temporalis : sed divina iiatura non di- Patre genita, non videtur de matre nata, U!^

ritur esse nata propter Filii nativitatemae- res aliqua flliatioMis nomen habeatinhiinn-
teriiam, ut iii primo libro oslensum est : ergo iiifate, qiuT, iibid non teneat iti divinilale.
multo minus non debet dici nata propter Propler vitandam etiam confusionem pro-
temporalem nativifatem. prietatum natiiialiiim non reripifur : sicut
Item cuicuuKiue competit nasci, competit enim in lieafissima Trinitate disfinctae .sunt
esse abalio : sed divinse naturae non compe- personae ad invicem, et earum proprietates;
tit esse ab alio : ergo divina natura nec sic in Christo naturae snnt distinctae ad invi-
aeternaliter , nec temporaiiter debet diei cem, etearum proprietafes, quamvis conve-
nata. niant in supposito : et ideo proprietas uiiius
Item cuicumque compelit nasci, competit naturaenon debet praedicari de altera natura
ratio flliationis : ergo si divina natura dici- in abstracfione considerafa, ne ex hoc intel-
tur esse nata de Virgine, divina iiatura dici- ligatur, quod divina natura et humana
tur fllia Virginis. sint una essentia. Quod enim praedicatur
Item sicut se habent proprietates divinae de alfero in abstracfione, non intelligitnr
naturae ad humanam, sic proprietates hu- convenire eisolum ratione siippositi, verum
manae ad divinam : sed haec est simpliciter etiam ratione formae : et ideo praedicta lo-
falsa : « Humanitas in Christo est aeterna : » cutio recipi non debet, et concedendae sunt
ergo et ista : « Divina natura in Chrislo est rationes hoc ostendenfes.
de Virgine nata. 1. Ad illud verbum Hilarii , dicendum
Item quod nascitur ex aliquo, est natura quod aliqnid habet improprietatis, et debet
conformis cum eo, ex quo nascitur : si ergo sic exponi : Nihil hibet Filius nisi natum,
divina natura nata est de Virgine, videtur id est, nihil habet qnod non nascendo acce-
quod divina nalura, et Virgo Maria, sint pit. Et hoc meiius in priiuo libro • explana-
ejusdem naturae quod est falsumetimpos- :
tum fuit.

sibile. 2. Ad ilhid quod objicifur de aucforifate

Damasccni, quod Virgo Maria est Dei geni-
CONCLUSIO.
trix, dice.ndum quod concedendumest,quod
Dhinam naturam esse natam de Virgine non debet
Deus natus de Virgine ; ex hoc tamen non
admitti.neconfusionemproprietatumpersonalium
sequitur, quod divina natura sit de Virgine
et essentialium ponamxis.
nata ;
proeo quod hoc nomen Deits, quia si-

Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dicit gniflcat in concretione, supponit personam
Magister in liltera, haec non recipitur, tam- non sic divina natura, quae significat in al)s-
quam impropria : a Divina natura est de tractione. Uiide et haec conceditur : « Deus
Virgiue nata. » Et hoc propter duo, scilicet generat, » quamvis haec non concedatur
propter vitandam confusionem proprietatum « Divina nafura, vel esseutia, generat. »

Unde in omnibus talibus processibus est so-

' Damasc, rf? Orth. fide , lib. IV, c. vii. — » Dist.
VII, q. II, iu resp. ad 1. phisma secumdum accidens. Aliter enim et
«88 SENTENTIARCM LIB. III.

aliter signiflcatur divina natura per hoc no- sapienZia, Verbum scilicet Patris, cui com-
men, Deus, etalilerper hoc nomen, natura: petit esse Dei virtutem et Dei sapientiam : et
et ideo iii nuUo cogit auctoritas illa. ideo, quamvis talia praedicata conveniant et
3. Ad iliudquod objicilur, quod divinana- attribuantur nominibus appropriatis ; non
tura dicitur concipi et nasci , dicendum tamen sequitur, quod attribui possint es.sen-
quod, sicut dicitViagisterin littera, Augusti- tiae vel naturae proprie et vere.
nus ibi extendit noraen naturae, utslet loco
person.i!.Ethocquidem niultoties facit sed :
OU^STIO II,
communis usus talem modum loquendi non
An nasci de Virgine verc dicatur de natwa
adraitlit ideo ex taii auctoritate uon debet
:

assumpta '.

argui, imo potiusdebet exponi.

4. Ad illud quod olrjicitur, quod incarna- Utrum nasci de Virgim vere dicatur de lun^am.
tio est via ad nativitatem dicendum quod ,
natura assumpta; et quoil sic , videtur. Ejus
verum est ad nativitatem personae, quae est est generari, ciijus est generare, licet non
suppositum naturae assumpta; : sed non ejusdera numero : sed generare est actus ip-
oportet quod sit via ad nativitatem naturee. sius naturae : ergo et generari : sed cujus
Incarnatioenim non facit communicationem estgenerari, ejus e.st nasci : ergo sigenerari
idiomatum ratione convenientias in iiatura, competit naturae assumptae, videtur quod
sed potius ratione conveuientiae in porsona. competit ei nasci de Virgine.
5. Ad illud quod objicitur, quod assumere Item bene sequitur : a Iste generat hunc
carnem est nasci in utero,dicendura quod hominera, ergo hominem : » sed hunc homi-
verum est secundum quod assumcre idem nem dicere, est dicere personam hominem ;

est,quod in unitatem sui accipere ; et hoc vero, naturam : ergo bene sequitur, si per-
modo proprium est personae. Secundumau- sonaestnata, quod naturaest nata.
tem quod assumere dicitur de divina natura, Ilem omne quod incipit esse, aliquo genere
accipitur largius, et hoc modo assumere non mutalionis incipit esse sed humana natura :

est idem, quod in utero nasci , sed potius in Christo incipit esse; nec est dare aliud
carni uniri. genus mutationis, quam generationis : ergo •

6. Ad illud quod objicitur, quod fortitudo fuit conceptact nata. I

est inflrmata, et sic de ahis, dicendum quod Item Christus natus est de Virgine, aut
illa verba non sunl Irahenda ad consequen- ratione suppositi, aut ratione naturae : sed i

tiam. Aliter enim conceditur aliquid dicere non ratione suppositi ,

quia illud est aeter-
ei, qui vult excitare devotionem et elevare in num : ergo ratione naturae : ergo natura i

admirationem,quod tamen reprehenderetur humana proprie dicitur nata de Virgine.

in eo, qui sermonis catholici proprietatem et Sed contra : 1. Sicut sehabet divina na- A.l .

verilatem inquirit. Posset etiametaliterres- tura ad nativitatem aeternam, sic naturahu-

ponderi, quod non est simile quamvisenira : mana ad nativitatem temporalem : sed di-
hoc nomen, essentia, ve! natura, non sup- vina natura non est nata nativitate aeterna :

ponat pro persona ; nomina tamen appro- ergo nec humana nalurain Christo nativitate
priata, ut virtus et sapientia, pro persoua temporali.
supponunt, et locutionem veram reddunt. 2. Item nativitas ad nihil terminatur nisi

Unde sensusest : Fortitudo estinflrmala, id ad enscompletum : sedens completura dicit

est, persona cui appropriatur fortiludo, per.souam : ergo generatio non termiuatur
Clu-istus videUcet, qui est Dei virtus et Dei ad naturam, sed ad persouam.

'
Cf. S. Thom., III Senl.. dist. viii, q. iii; ,£gid Sent., dist. viii, q. iii; Slepbaaus Brulef., III SeHl.,
Rom., III Senl., (Ji»t. viii, p. ii, q. ii; Ricbardus, Ili dist VIII, q. u.
 ;

niST. VIII. ART. I. OU^ST. II. 187

3. Item actus ut operatio non tcrminatur generat homiuem. Sic ergo concedendum
nisi ad hoc aliquid : ergo si hoc aliquid iion est humanam natiu^am in Christonatam esse
dicit naturani, sod [iDtius liypostasini, vido- de Virgiiie ntrolibi'tpr;edictorum inoilorura.
turquod liuniaua ualiira in (Ihristo non do- Sed uno modti dicitur es.se iiala ratione par-
beat dici nata, nec contepta. tisconstitutivajper synecdochen ; alio modo,
•i. Item humana natura dicit simul car- ratione parlis sul)jeclivaj, et sic quodam
nem et animam sed sicut caro : cst p<^r pro- modo per accidens. Concedendae sunt ergo
pagatiouem , ita et anima per creationem : rationes ad hanc partein indiictai, licet ali-

ergo sicut hsec non recipitur, quod humana quae earum procedant sophistice.
natura in C.hristo exeat in esse per creatio- I. Ad ilhid quod objicitur, qiiod dlvinana-
nem, ila non deliet concedi, quod exeat per tura iii Christo iion est iiata, ergo nec hu-
generalionem : ergo non videtur haec ad- mana; dicendum quod non est simile, quia
mittenda : « Humana naturaest nata. » divina natura non multiplicatiir in supposi-
tis, sed est una in generante, et genito : et
CONCLUSIO. ideo non recipit vocabulum distinclivum.
Humanam naturam esse nalam de Virijine admit- Natura vero humana multiplicari habet et
timus, tum ratione partis constitutivce, tum ra- pliirificari in parente, et prole : hinc est
tione partis subjectivai.
quod generatio in divinis terminatur ad
Ad prjediclorum intelligen-
Resp. ad arg. personam in creaturis non solum ad perso-
;

tiam est nofandum quod humana natura ,

naui, verum etiam ad naturam.
dupliciter potest accipi uno modo ratione : 2 et3. Ad ilhid vero quod objicitur, quod
parlium constiluentium alio modo ratione ; generatio terminatur ad ens completum, di-
formae communis consequentis totum com- cendum quod verum est per se et primum
positum et utroque modo est verum di-
: ex lioc tamen non sequitur quod ad naturam
cere, quod humana natura est assumpta a non possit termiiiari, sed quod non termina-
Verbo. Verumest enim quod assnmpsit car- tur circumscripta hypostasi : et hoc qui-
nem et animam : vernm est etiam quod as- deni verum est : et per hoc patet responsio
sumpsit formam consequentem compositio- ad sequens.
nem, videlicet humanitatem.Utroque etiam 4. Ad illud quod ultimo objicitur, quod
prsedictorum modorum contingit dicere hu- anima exit in esse per creationem, dicen-
manam naturam de Virgine nam si humana : dum quod etsi sola pars hominis traducatur,
natura dicatur compositum hoc modo po- , videlicet caro, nihilominus tameii totus ho-
test concedi quod sit nata de Virgine , non mo dicitur nasci et generari, pro eo quod
ratione totius, sed partis, scilicet carnis, quge intentio naturas non terminatur ad alleram
in utero Virginis concepta fiiit, et ex ulero partem per se, sed prout habet conjungi et
Virginis producta ; si vero natura humana perGci ex altera. Et ideo totus homo dicitur
dicatur forma communis consequens totum uatus,quamvis tantum ex altera parte tra-
compositum, sic concedi potest quod adhuc ducatur non enim intendit homo generare
:

fuit nata in Christo, non ratione sui, sed ra- carnem, sed hominem. Si vero quaeritur,
tione suppositi in quo habet existere, et quare non dicitur exire in essc per creatio-
etiam in quo habet multipUcari. Propter nem, per generationem, dicendum
sicut
quod etiam dicit Philosophus ', quod natura quod generatio non excludit creationem
in productione talis formae occulte habet praeambulam creatio vero, cum sit ex ni-
;

operari : generando enim hunc hominem, hilo, aham excludit productionem, secun-

' Arist., Physic., lib. I, cont. 86 ; Metaphys., Ub. XII.

dum quod dicit proximam et immediatam
cont. ISetlS. eductionem creatm-ae.
 :

188 SENTENTIARUM LIB. III.

pliciter est falsa : « Divina natura est bo-

0U.ESTIO IIl. mo: B ergo, etc.
4. Item, si divina natura est homo, aut
An homo veraciter dicatur de divina natura '.

ratione essentiae, aut ratione personae : non

Fundam. Utrum homo veraciter dicatur de divina ratione essentiae, quia bumanitatiset divini-
natura; etquod sic, videtur. Haec esl vera : tatis essenliaesimpUciter sunt distinctae ; non
Divina natura estpersona Fiiii Dei, » prop- ratione personae, quia natura non supponit
ter summam simplicitatem et identitalem pro persona, sicut supra in primo libro '

quae est in Deo ; sed de quocumque pra;di- dictum est; ergo haec est simpliciler falsa :

catur Filius Dei ,

praedicatur homo : ergo « Divina natura est bomo. »

haec est vera : « Divina natura est homo. »

Ilem : « Homo est divina natura; » haec CONCLUSIO.
est vera, quia aliquis homo, utpote Chris-
divina essentia vel « Divina natura est homo, » ipotest conccdi rationc
tus, est natura : ergo
suppositi , el quoniam essentia est Filius per
a simplici conversa : « Divina natura est
identitatem, et Filius est homo per unionem.
homo. »

Item Deus et divina natura convertuntur Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut in
ergo de quocumque praedicatur unum, prse- primo bbro ' fuit habitum, in divinis est
dicatur et alterutn : sed haec est vera:«Deus reperire praedicationem per identitatem , et

est homo : » ergo haec est vera : « Divina per denominationem ; Ucet non usquequa-
natura est honio. » que proprie omnino. Differt autem prajdica-
Item aut divina natura homo, aut non est lio per denominalionem a praedicatione pre
homo : si est homo, habeo propositum si ; identitatem, quia cum aliquid praedicatur per
est non homo, sed Filius Dei est divina na- modum denominativum, praedicatur sub ra-
tura : ergo Filius Dei est non homo : quod tione formai, ut cum dicitur : « Pater gene-
si hoc est impossibile, restat quod hac est rat. » Cum autem praedicatio est per identi-
vera : « Divina naturaest homo. o tatem, potest praedicari rationesuppositi, ut,

Ad npp. S.'d contra : Sicutse babet humana iiatura cum dicitur : « Divina essentia est Pater , »
ad esse Deum, sic se hal)et divina natura ad sensus est : Divina e.ssentia est ille ,
qui est
esse hominem sed Iiaec est simpbciter fal- : Pater. Et hoc modo non praedicatur ratione
sa : « Humana natura est Deus » ergo et : suppositi, nisi illud nomen quod claudit in-
haec est simpliciter falsa : « Divina natura tra se suum suppositum sicut est nomen ,

est homo. » substantivum, vel suiistantivatum. Hnnc

2. Item, de quocumque praedicatur esse ergo dupUcem modum praedicandi reperi-
hominem, prsdicatur esse mortale ergo si :
mus iu divinis secundum catboUcum mo-
divina natura est homo , divina natura est dum loquendi, ut alitiuid praedicetur ratii.iu'

mortalis. formae, aUquid ralione suppositi. Cum ergo

Item de quocumque praedicatur homo,
3. quaeriturutrum divina natura sit homo,
,

inest ei humanitas; sed cuicumque inest disUnguendum est, quia iste terminus, ho-
humanilas, informatur humanitate ergo de : mo, dupUciter potest intelligi praedicari :

illo solo praedicatur homo , respectu cujus quia si intelbgatur praedicari ratione suppo-
humanitas est forma sed humanitas non : siti, tunc est vera, et est sensus : Divina es-
est forma divinai naturae ergo baec sim- : sentia est bomo , id est divina essentia est
ille qui est homo, et reducitur illa praedica-
'. Cf. v£gid. Rom., lil Scn/., dist. viii. p. ii, q. Ilii
Richard . III Senl., dist. vi i, q. ii ; Thom. Argent., disl. VIII. q. III. — • Dist. v. art. 2, q. i. •Uiit. I.
III Sen^, dist. viii, q. i, arU 4; Sleph. Brulef., III Sent. p. I, art. 2, q. I, in resp. ad ult.
 ;

DISTINCT. Vlll. ART. II. OU^.ST. 1. 18»

tlo ad pradicationem qua; est per identila- .J. Ad iliud vero quod objicitur, quod de
tem quantiim ad principalem compositio- qiiiMMimque [iraidicatiir homo, inest ei hu-
ncm;(in;(iitiini vcro ad implicationein, dan- manitas, dicitiiduin qinpd vfrinn cst d»» iilo

diliir ilii priudicatio [ler unidiicin. iliviiia modo pr.'edicatii)iiis, qiin uiodo pra-dicatur

cnim cssenlia cst Filius Dei per identiUilcm ;

ralione formce ; sed non de illo quo praidi-
sed Kilins Dci cst hoino (icr iinioncin. Si aii- caliir ralione supposili : Innc eiiirn non sij<-
tcm flt pra»iiicatio ratione forma' , sive per nificatnr quod huinanilas iiisit ei dc quo
moduin ciijiisdain denominationis, falsa est, prcEdicatur, scd quod iiiest alicui quod ha-
et est sensus : « Divina natura est homo, » bet idcnlitalem cum eo de quo praedicatur.
id est divina natiira csl hnmanitateiiiforma- i. Ad illud qnod olijicitiir, quod iiaic non
ta : et hoc nioilo lociitio cst faisa,licet sccun- est V(!ia ralione suljslaiiliai, vel ratione per-

dum sensum priorem halieat vcrilafein, si- sona : « Divina natura est homo ; » dicen-

cut ostendnnt rationes ad primam [lartein (lum (luod etsi diviua natui'a noii snpponat
inductae. pro pcrsona, liomo lamcn pro per.sona po-
1. Ad illud ergo quod primo ohjicitur, test snpponere : diviua vero natura subjici-
quod sicut se habe! humana natura ad esse tur ratione sui, ita quod veritatem habet
Denm, elc; dicendnm qiiod falsuin est, pro ratione ulriusque : ralione unius, ex parte
eo quod hunuina ii:itura noii praedicatiir de sulijecli ; ratione veio alterius , ex [larte

sua hyposlasi per identitatem , sicut divina praedicati, videlicet ratione personae.

prwdicatur propter sumniam simplicitatem.

Unde hajc est falsa : « Christus est humana
ARTICULUS II.
natura, » quamvis haec sit vera : « Christus
est divina natura. » Et ideo non sequitur, Consequenter quaeritur de nativitate tem-
si hoec est falsa : « Humana nafura est porali iii com[)aralione ad ajfernam; et circa
Deus, » quod hsec sit falsa : « Divina natura hoc quieruntur tria : primo quajritur, sup-
est homo. » posito quod in Christo duples sit nativitas,
2. .\d illud quod objicitur, quod de quo- utrum concedendum sit Chrisliim bis natum
cumque praedicafur esse iiorainein, prajdi- esse ; secundo qucerilur iitrum in Christo
catur esse mortale, dicendum quod hoc est sint fdiationes duae ; tertio quaeritur utnim
verum quantum ad praidicationem qua ,
sit natuialis filius ratione ulriusque nativi-
homo pradicatur pcr moilum denominandi; tatis, scilicet temporalis et aeternae.
quantum vero ad pra^dicatiouem qua praedi-
catur ratione suppositi, non habet verita- QU^STIO I.

tem : Homo enim, cum sit nomen substan-

An concedendum sit Christum bis esse nalum '.
tivum, ratione suppositi potest praedicari
Mortale vero, cum sit nomen adjectivum, Utrum concedendum sit Christum bis na- Fimdam.

adjective tantum ponit rem suam circa illud tnin es.se; et quod sic, videtur. Augusfi-
de quo prwdicatur. Et sicut non sequifur : nus», De ftde ad Petrum : « Unigenitiis D< i

« Divina essenlia est I'aler, ergo divina es- primo, et secundo (a) natus cst, scmel ex
sentia generat ; » non .sequilur « Di-
sic : patre, semel ex matre. » Sed primo et se-
vina essentia est homo, ergo moritur, vel cundo nasci, non est nisi bis nasci : ergo
nascitur. » videtur quod Filius Dei bis natus est.

Item Damascenus ' : « In Christo duas na-

'
C/" Alex. Alensis ,
p.lll.q. .tjniemli. i^S. Tlioni.,
p. III, (j. xxw , art. 4, ail 2; ^gid. Rom., III Senl.,
arl. 2, q. l; Stcpli. Binlef., III Sdnt.. disl. viii, q. iv.
p. lii, dist. VIII. q. II ; Richartlus, ill SenL, dist. viii, — 'Imo Fulji. de Fidi2udPtir..c. ll,n. 10. — ' Damasc,
(a) Edit. Benediet. Idem Unigenitus Deus secuniio. de Fide orthod., lib. III, c. Vll.
 ':
; ;;

190 SENTENTIARUM LIB. 111.

tivitates veneramur » Sed ubicumque est cessionis ordinem : sed circa Christi genera-
duplex nativitas, ibi est duplex nasci; et tionem aeternam respectu temporalis nulla
ubicumque est duplex nasci, ibi est bis cadit succe.ssio ; ergo sicut aliquis non dici-

nasci : ergo, etc. tur bis natus, qui simul generatur a palre
Item Christus semel genitus est ex Patre, et a matre, ita non videtor quod Cliristus

secundum iliud Psalmi ' : Semcl locutus est bis n:;tus dicatur, cum simul sit verum ip-
Deus, etc. Glossa : « Id est, Filium genuit, sum dicere generari a Patre et a matre
et semel natus est ex matre. » Et constat Pater enim nunc generat FiUum, et in tem-
111 ud semel, et illud, nonesseunum, sicut pore nativitatis suaj, sicut virgo Maria ge-
nec temporale et aeternum : ergo ponunt in nuit.
numernm : si ergo semel et semel faciunt G. Item nunc temporis el nunc aeternita- ,

bis, Christus est bis natus. tis, non ponunt in numerum, cum unum
Item actio geminata geminal passionem : claudatur in altero : ergo cum Fihus geni-
ergo si alia est generatio qua Pater, et alia tus sit a Patre in nunc aeternitatis , et a
qua mater genuit, ergo alia el alia vice ge- matre in nunc temporis, non videtur quod
nitus est Christus a Patre et a matre : ergo debeat dici bis natus, vel genitus.

est pluries natus : sed non ter, vel quater,

et sic de aliis : ergo bis natus est Christus. CONCLUSIO.
Ad opp. Sed conlra : l. Bis dlcit conslmilis actus
Catholice (kbet et potest admitti hic sermo, quod
geminationem imde non ; dicitur aliquis ali-
Christus est bis natus, oeterna et temporali
quid fecisse bis, eo quod legit et disputavit
differentibtis generationibus.
sed generatio aeterna, et lemporalis, non
est idem actus, nec consimilis : ergo ratione Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut vult
illius duplicis nativitatis non potest dici bis Philosophus ', actus tripbciter habet nume-
natus. rari, videUcet subjecto, et tempore, et specie
2. Item semel et bis dicunt vicissitudi- sive termino ; unde actus multiphcari dici-
nem idem enim ; est aliquod bis fieri ,
quod tur, aut quia est in aUo , et alio subjecto
et duabus vicibus fieri : sed apud Filium aut quia in aUo et aUo termino aul quia
, ;

non cadit transmutatio , nec vicissitudinis in aUo et aUo tempore, sive meusiu-a. Cum
obumbratio : ergo non debet dici bis natus. ergo adverbium numerandi dicat numerum
3. Item bis dicit actus interruptionem actus aliquo istorum trium modorum ne- ,

unde couvenienter dicilur aliquis bis fuisse cesse est ut importet ipsum numerari. Ad-
Parisiis : sed uon convenienter dicitur bis verbium autem , cum sit adjectivum verbi,
fuisse homo. Sed generatio aeterna , quae est sub ratione verbi importat ilium numerum,
ex Patre , nullatenus fuit interrupta : ergo qui est ipsius actus, secundum quod actus
videtur simpliciter esse lalsum : « Christus hic est ex parte temporis, sive durationis :

bis natus est. » et iste est numerus, qui est ex parte mensu-
A. Item hoc adverbium, bis, importat ac- rae. Et quod hoc adverbium , bis , importet
tus terminatiorieni ,
quia de actu qui non numerum actus ex parte mensurae, patet
termiiiatur, non est dicere ipsum bis exer- per ipsum modum loquendi. Non enim di-
ceri ; sed generatio aeterna non babet ter- cor bis comedisse propter duas res quas co-
miniim, quia Filius semper generalm- a Pa- medi, vel propter plurificationem ex parte
tre ; ergo, elc. subjecli ; sed propter mulliplicatiouem ex
5. Item hoc adverbium, bis, importat suc- parte temporis, sive mensurae, quia comedi
in alio et alio temporc. yuoniam ergo ge-
» Ptalm. m, 12. — ' Jac, l, 17. — » Arist., P/iys., .
,

lib. V, cont. 34 , 38 et 41 ; lib. VII , cont. 5. neratio sive Christi nativitas aeterua meusu-
 DIST. VIII. ART. II. UU-^EST. I. l!t!

ralur ipsa ibttMuiluto, el nulivitas tempora- dum circulationis complelionem .•

et serun-
lis ipso temporc, ita quod illu completioiioui diim illam com[ilutionem circulationis est
haltft iii iiuiir ;i'ti'riiitatis, ista in iiuuc tem- iiumeiatio diernm (;t temponim : ct tili.'»

poris; hiuc esl (luoil coiicedi polest ct (lel)et niiineratio iinportalur pi-r advcrbiiim. Et
Christum bis esse natuni. Et concedenda; quoniam generatio Christi ex Patre et matre
suiit rationes et auctoritates ad lioc inductie. modum habet uiuini iiumcrandi, ut [)ra?dic-

1. Ad illud vero (piod objicilur primo in tiim est, ideo saiie potest concedi Christum

coutrariiiiii ,
quod bis dicit cjusdem actus bis natum esse.

gemiiiationem, dicendum quod uon oportet 4. Ad illud quod objicitur, quod bis im-
quod dicat geiuinationein ejiisdein actus .se- portat termiiiationem aclus, dicendum quod
cunduin unit;item univooalioiiis, scd suiflcit terniinatio actus dupliciter dicitur : uno
quod secuudum convenientiam analo-
dicat modo ex completione alio modo ex desi-
, ; ,

giae. Unde sicut potost eoncedi quod Deus ,

tione ergo cum dicitur quod bis imporlat
:

et honio sunt duo eiitia vel res, non quod tcrmiuationem , si intelligalur terminatio
dicantur dua; res, vel duo eiitia, univoee, communiter ad ulrumque modum, dicen-
sed analogice ita coucedi potest quod ge-
; dum quod verum est ; si autem dicat termi-
neratio Ciu-isti, et aeterna, et temporalis, sit nationem per desitionem tantuni, nou habet
duplex generatio. Et sic potest concedi veritatem : hoc enim accidit numeratioiii
quod sit tantum se ex-
bis generatus, quia alicujus actus, quod non possit esse sine
tendit numerus adverbiorum numeralium actus desitione, sicut tactum est.
quaulum nunierus nuiueia-
respectu verbi, 5. Ad illud quod objicitur quod bis dicit
,

lium nomiuum respectu nomiuum. successionis ordinem , dicendum simiiiter

2. Ad illud quod objicitur, quod semel et quoJ hoc non est de necessitate; sedquando
bis dicunt vicissitudinem , diceudum quod importat actiis geminationem et successio-

illud non est verum de signiflcatione gene- nem, et re.spectu ejusdem principii sic au- :

rali, sed semel dicit actus completiouem. tem non est reperiri hic et sic patet illud. :

Quod autem dicit vicissitudiuem, hoc solum G. Ad illud vero quod ultimo objicilur,

est, quia adjacet actui temporali : et ideo quod nunc temporis et nunc aiteruitalis non
quia generatio Chiisti seterua non subjacet ponuut in numerum , dicendum quod si lo-
actui temporali , non est necesse quod etiam quamur de numero proprie accepto verita- ,

quautum ad illa dicat vicissiludiuem. tem habet si autem large, falsitatem habet.
;

3. Ad quod objicitm', quod bis dicit

illud iEternitas enim et tenipus, sunt diveisae
,

interruptionem, dicendum quod illud verum mensuras per essentiam, et productio quae
est in illis actibus, qui non numerantur sine mensuratur tempore , est alia a productione
interruptioue, sicut legere, vel morari Pa- quae mensuratur aeternitate , et posterior

risiis, vel aliquid tale : in his autem actibus, iUa : el ideo Ulas duas productiones possunt
qui siue interruptioue uumerari possunt, dici etiam duae mensurae. Nec valet, quod
non habet verilatem ; sicut ciBlum dicitur una clauditur in alia : hoc enim non est per

bis esse revolutuui, et tamen motus ejus coutinentiam quae toUat iiumerum , sicut

non dicitur esse discontinuatus vel inter- coutinetur pars intra totum ; sed per quam-
ruptus. Numeratio enim revoiutionum uon dam praesuppositionem , quae quidem relin-
venit ex motus discoutinuatione, sed secun- quit uidiuem, sive distinctionem.
 :

193 SENTENT1A.RUM LIB. III.

ex matre : sed nullus dicitur habere dua»

QU.^STIO II. fiUationes ,
quia genitus est ex patre et ex
matre : crgo pari ratione in Christo non
An in Chrislo sint dua fUiationes '

erunt diiae filiationes, quia natus est Chris-

Ad opp. Utrum in Christo sint filiationes du£B ; et tus ex Patre, et ex Virgiiie matre.
quod sic, videtur. Generalio est ratio sive Item ex hoc quod aliquis magister liabet
causa Qliationis, sicut aclio causa relatio- plures discipulos, hodie utmm, et cras alium,
nis : sed in Cliristo est duplex generatio : non habet diversos magistratus : ergo pari
ergo est duplex filiatio. Multiplicata enini ratione nec Christus del)et dici habere plures

causa, multiplicari videtur et efTectus. filiationes , ex hoc quod genitus est a Patre
2. Item multiplicato uno reiativorum, ne- prius, et a matre posterius.

cessario multiplicatur et reliquum, eo quod Item si alia persona nata esset de Virgine,
esse relativorum est ad aliiid se hnbere : et esset confusio in proprietatibus personalibus

quoties dicitur unum oppositorum , toties propter pluralitatem flliationum, sicut dicit
dicitur reliquum , sicut dicit Philosophus « Anselmus». Si ergo in incarnatione Verbi
sed Christussecundum generationem aster- nuUa facla est confusio proprietatum, vide-

num secundum generatio-

est Filius Patris, tur quod nulla facla sit filiationum pubU-
iiem temporalem est fliius matris ergo, etc. : catio.

3. Item diversarum productionum diversi Item numerata proprietate numeratur

, ,

sunt termini : sed generatio temporalis , et subjectum, ut si sunt duae albediiies, sunt
aiterna, sunt diversae productiones : ergo si duo alba : ergo si sunt duae flliationes, sunt
utraque terminatur ad Christum secundum duo lilii : ergo si in Christo sunt duae fllia-

quod est filius, necesse est Christum esse tiones, in Christo sunt duo filii : et si Chris-

filium alium, et alium; ergo in eo sunt tus est duo filii, Christus est duo : sed haec
filiationes plures. est falsa, sicut improbata est supra*, et ha-
4. Item idem est esse natum et esse , betur in Symboio ' : Non duo tamen , sed
fiUum : sed si aliqua sunt eadem numerato , unus est Christus : ergo falsum est duas
uno numeratur et rcliquum ; ergo si Chris- filiationes esse in Christo.

tus est bis natus, hal)et duplicem filiatio-

nem.
CONCLUSIO.
5. Item abstracta fiiiatione aeterna, est in-

telligere filiationem temporalem , et e con- Cum in Christo non sint j>lures persona, non sunt
plures in co filiationes licet dicatur bis natus;
verso : ergo, si illa sunt diversa , quorum ,

quia fiHatio propric personam respicit, et non

unum est inttiUigere , abstracto alio ; filiatio
naturam.
aeterna et temporalis est aUa, et alia, in

Christo. Resp. ad arg. Dicendum quod, quamvis

FBndam. ^ed contra : Filiatio est proprietas pei'so- concedatur duas nativitates esse in Christo,
nalis : sed in Christo non est nisi una per- non tamen concedi debet duas e,=se flliatio-

sona : ergo non est nisi una sola filiatio. nes. Et ratio hujus est, quia cum iiliatio sit

Item sicut Christus habet patrem et ma- relatio, comparationem habet ad tria : ad
trem , ita quilibet alius est natus ex patre et subjectum, in quo est ; et ad termiuum, ad
>
Cf. Alex. Alensis., p. 111, q. x, momb. 3 ; S. Th.,
p. III, q. XXXV, arl. B; et III Seut, dist. vjii, ij. i, art.4; III Sent., disU viii, q. v; Marsilius Ingucn., III Sent.,
et Quod 1. I, art. 2; et Oiiusc. III., c. ccxix ; Scotus, dijU VIII, q. v; (^alir. Biel., III Sent., disl. viii, q. i. —
III Sent., dist. vm i|. i; .Egid. Rom., III Sent., dist. « Arist., Post prcedie., c. de Oftposit.; Metaphys , lib. III,

viiij p. III, q. II;

,

Ilichardus , III Se:it., disU viii, cont. 4, 5 et 20. —

' Auselm., de Incam. Verbi ,c. iv.—

art. 2, q ii; Duraudus, III ^snf., dist. viii, q. m ; Th, »Uisl. VI, art. 2, q. ii. —
»Symbol. vulgo dict. Atha-
Argent., III Sent., dist. viii,q. i,art. 2 ; Sleph. Brulef., nasti.
 ,

niST. VIII. .\f\T. II. on.EST. II.

td;}

queni est; et ad priiicipiuiii, u quo est. Nu- calo uiio relaUvoniin, muUi[)ii(-atur el reli-
nienis auteni relationis secumlum (liHVrcii- (|mim; dicenduin quod illiul verum est de
tiam roriiKileui , sive spcciflrani , oausadir a iimlli|iiicatii)iicf(irmali, et diicocorrelalivoa
priuoipio a iiiio est : sicut pateriiilas, el do- qui)(lepeii(Ietc(>irelativum(le[)('nd(!ntiae.s,wn-

miniuiu, suiit du£B relationes in aliquo lio- liali : sedsiunumcorrelalivum mulliplicatiir

mine, qus nunieranlur non ratione ejus iu multiplicatione maleriali, non habet verita-
quo sunt priucipalifer, sed ratione ejus a tem, sicut estquando unus homo geticraf plu-
quo sunt : quia iiossuiit e.sse diue relatioues res fllios, et iinus magjsterdocet plures disci-
iu honiine respectu ejusdem. Pluriflcatio au- pulos tunc enim relaUo, quae est in ipso,
:

tein relationis secuiidiiin >iunierniu nou ve- non dc|)en(let ab unoquoqueiiorum, nisi de-
nit principaliter ratione ejus a quo e.st, nec peiideiitia accidenlali;
desiuente uno et

ratioiie ejus («) ad quem ; sed ratione sulijecli salvatiir relalio in altero.
Unde quando quis
ejus iu quo. Et quoniam proprietas subjecti generat, post primum, fllium alium, non
numcrari habet ratione suppositi, et subjec- na.scitur in eo nova paternitas, sed prima?

tum liliationis est ipsa persona, non natura, paternilati innascitur novus respectus, quia
nisi ratione personse ; hinc est quod cuin in pater est plurium, quam prius erat. Sic est
Christo non sint plures personaj, noii pos- intelligendum in proposito : unde Christus
sunt csse plures flliationes. Ideo concedendaj generationc temporali non acquirit novam
sunt rationes ad hoc inductx. filiaUonem; sed incipit esse fllius alterius,
1. Ad illud ergo quod primo objicitur, scilicet hominis virginis.
quod generatio est causa flliationis, jam pa- 3. Ad illud quod objicitur, quod diversa-
tet responsio, quia relatio non multiplicatur rum producUonum diversi sunt termini,
cx partc causae, sed ex parte subjecti. Si dicendum quod verum est quando illae
ai.tem quieratur, quare multiplicatur gene- productiones sunt disparatae, ita quod una

ratio in Christo, et non fllialio, cum utraque non supponit aliam; sic autem non est in
respiciat personam; dicendum quod gene- proposito ,
quia nativitas temporalis prae-
ratio significat per modum actionis ; actio supponit aeternam nativitatem : et ideo non
autem, et passio , non solum recipit nume- oportet Filiumesse ahum, et alium, quamvis
rationem ex parte subjecti, sed etiam ex parte alia et alia generatione generetur : sufflcit

mensurae, et ex parte principii. Et quoniam enim, ut dictum fuit, ad plurahtatem gene-

aUud est principium, et aha est mensura rationum pluralitas naturarum non sic au- ;

temporaUs, et seterna, ideo alia potest dici, tem ad pluralitatem fiUationum.

et alia generatio ,
quamvis non flliatio. Aha 4. Ad iUud quod objicitur, quod idem est

etiam est ratio : quia etsi generatio respi- esse natum et esse fllium, dicendum quod
,

ciat personam, tamen per cousequens res- etsi de eodem dicatur, tamen flliaUo proprie
picere potest et naturam. Uude humana na- dicit relaUonem , et uativitas sive generatio

tura in Christo potest dici nata nou tamen

; ipsam productionem : relatio autem, et actio

potest dici fllia, quia flliatio proprie respicit ex alia causa, habent numerari. Et ideo non
personam. Et quia in Christo est plurahtas sequitur, quodsipluriflcetm'productio, quod
naturarum, etunitas personai; ideo possunt pluriflcetur fihatio.

dici plures generationes, quamvis non pos- 5. Ad illud quod objicitur ultimo, quod
sint dici plures flUationes '. est intelligere filiationem temporalem abs-
2. Ad illud quod objicitur, quod multipU- tracta flUatione aeterna ; dicendum quod hoc
non esl propter diversitatem relationis in se,
' S. Thoruas concedit in CUristo plures relationes sed propter diversitatem respectuum : sicut
reales, nou lameu plures Clialioues , p. III, q. xxxv,
art. 6. — (u) Edit. ien. deest e\u:i. si alicnis sil pater duorum, not)>st intellis-i

lOM. IV. 13
 194 SENTENTIARUM LIB. III.

pater esse unius, ita quod non alterius. Et 2. Item nullus, qui volunfarie generatur»
si aliquis videatur a duobus, pofest intelligi est filius naturalis , quia natura et voluntas

videri ab uno, ita quod non ab alio ; ex hoc sunt principia disparata : sed Christus vo-
tamen non quod sit diver-
potesi concludi, luntarie natus est de Virgine : ergo non est
sitassecundunirein, sedsecundumrationem. filius naturalis.

Diversitatem autem secundumrationem voco 3. Item nullus est fllius naturalis, cujus
illam, quse solum est secundum respectum generatio sit supra naturam : sed generatio
et comparationem. Filii Dei ex matre fuit per miraculum supra
naturam , et nativitas similiter : ergo non
QU^:STIO III. est filius naturalis.

An Christus sit filivs naturalis ratione utriusque 4. Item nullus filius naturalis est prior
nativitatis '.
suo principio generante , quoniam si prior
est, accidit ei quod producatur ab illo : ergo
Fundam. Utrum Christus filius sit naturalis ratione
non est naturalis filius ipsius : sed Christus
utriusque nativitatis, sidelicet temporalis, et
priorfuit, quam Virgo quae ipsum concepit:
aeternae; et quod sic, videtur. De generatlone
ergo ex parte temporalis nativitatis Christus
enim aeterna non est dubium; de genera-
non potest esse filius naturalis.
tione vero temporali ostenditur sic : Qui
conformis est in natura ei , a quo generatur,
est ejus fllius naturalis : sed Filius Dei est CONCLUSIO.
conformis Mariae, ex qua est natus : ergo
Christus est filius naturalis secundum utramque
est naturalis iilius ipsius. nativitatem , temporalem videlicet et wternam.
Item qui trahit naluram ab eo a quo ge-
neratur, est lilius ejus naturalis : sed Chris- Resp. ad arg. Uicendum quod penes

tus a Virgine naturam traxit humanam :

utramque nativitatem Christus est filius na-
ergo est filius naturalis ipsius Virgiuis.
turalis : et ratio hujus est, quia utraque na-

Item natura est principium rei genitae, et

tivitas consistit in productione similis ex

ejusdem ex parte mulieris, ex hoc simih, secundum similitudinem et conve-

fllialionis

ethoc totum nientiam in natura. Unde secundum nativi-

quod concipit, nutrit, etparit :

tatem aeternam generatur similis Patri ; se-

Virgini competit respectu Christi : ergo
Christus est ejus fllius naturalis.
cundum nativitatem temporalem generatur
simllis matri : ideo utraque nalivitas est na-
Item , si Christus est filius Virginis, aut
non adopti- turalis : et ratione utriusque nativitatis
ergo natui"alis, aut adoptivus :

vus, quia tunc non esset vera mater ; nec Christus naturalis fllius debet dici. Si autem
ad virginem spectat filium adoptare; nec
tu quaeras, quam habitudinem dicit iste ter-

minus, Naturalis, dicendum quod magis

Deus adoptari potest a creatura in filium, sed

magise converso ergo videtur quod : sit na-

dicit habitudineni priucipii, quam habitudi-

turahs ejus filius.

nem formae. Dicitur enim fllius naturalis
qui est a natura, et qui trahit naturam ab
Ad opp. Sed contra : 1. NuUus qui est filius per
ahquo, non quod ipsa filiatio sit proprietas
gratiam, est filius per naturam,quia natura
consequens ipsam naturam , sed magis per-
et gratia ex opposito dividuntur; sed quod
Christus fecit se filium Virginis, hoc fuit di-
sonam : est enim proprietas personae. Unde
ergo non est na-
haec est magis propria : « Christus est flhus
gnationis et gratiai : filius

turalis.
naturalis, vel natura, » quam : <s Christus
est Olius essentialis, vel filius essentia. » Na-
' C^. Alex. Alensis, p. III, q. T, memb. 4 ;S.Thom.,
p. III, q. XXIII, arl. 4 ;et lli Senl., dist. x, q. ll, art. 2; (list. VIII, p. III, q. III ; Richardug, III Sent.. dist. vill,
et de Veril., q. xxix, art. 1 ; ^Egidius Kom., III Sent, arl. 2, q. iii; Steph. Brulef., III Senl., dist. viil, q. VI.
 DisnNr,T. \MII. A RT. 11. QV/E^T. III. i9s
tur.1 enim plns (Vicil in Ii.nhitiiiiincm y>ria- ila est supra iiatnram ,
quod est etiam iw-
cipii, vi;! cniis.i!, (inam dii-at iri iialiiliiiliiicm ciinduin ii.ituiain, iililirtnmest siiiira', quia
formae. Fiilcndiim est ergo (lliristum tiliinii ilii divina potentia in nuUo prajjiidicabatna-
natiiralcin Virfrini.'' cs.se ratione ti'ni[iuralis tiira' : ct ideo moiiiis ille operandi non e.v-

nalivitatis, siiuil raliones ail primain partem cludit naluia! opcrationem, nec auferl proli

osteniluut : ct ideo concedeudaj sunt. naluralem flliationem.

1. Ad illud ergo quod primo objicilur in 3. Ad illiid quod objicitur, quod uihil ge-
contnuiiim, quod nnlius, qni cst tllius per neratur natiiraliter quod generatur volunti-
gratiam, ost tliins per naluram, dicendum ric, diccndiiiii quod falsiim esl, .secundum

quod si illud inlellipatnr de gratia adoptio- quod naturam voluntas concomilatur un- :

nis, verum t>st; si voro intellipatur de gra- de esto quod natiira e.sset omnino obediens
tia unionis, non est verum : quia, sicut lia- ipsi volunlati, sicut et in Adam erat, idem
liitum est supra ', istagratia fuit quodam generaretur patre volente, et natura ope-
modo isti homini naturalis. Aliter etiam po- rante. Et quoniam voluntas filii non tollit
l(?st dici, quod verum e.st .secundum eam- vim generativam matri, ideo non sequitur,
dem naturam. autem nominat liy-
Christus quod si voluntarie ex ea nascilur, quod non
postasim ia dnalius naturis et secundum il- ; natur.iliter nascatur.

lam diipliceni naluram naturalis est filius •i. Ad illud quod objicitur, quod nullns fl-

quod
Falris, etnaturalis est fdius matris, ita lius est prior suo principio generante, di-
secnndum divinam naturam comparctur ad cendum quod verum est secundum eam na-
Palrem, et secundum humanam comparetur turam, secundum quam est filius ejus et :

ad raatrem. Si aulem mutua fiat comparatio, sicnon habet instantiam in proposito, quia
ut hypostasis illa secunduni divinam natu- Christus secundum humanam naturam pos-
ram comparetur ad matrem, et secundum terior est Yirgine, quae ipsum concepit. Si
humanam comparetur ad Patrem , sic non autem simpliciter intelligatur, habet instan-
dicitur proprie filius naturalis : potest ta- tiam in proposito, (juia Christus habet in se
men dici naturalis filius per gratiam unio- duas naturas, secundum quarum unam prae-
nis, quae facit naturales proprietates invicem cedit tam naturam creatam quam mater- ,

communicare. nale principium ubi autem instantia est in

:

2. Ad illud quod objicitur, quod generatio proposito, ita (juod non est in alio, ferenda
Christi est supra naturam dicendum quod ; est secundum philosophicum documen-
» Dist. IV, art. 1, q. iil. — «Dist, lll, p. ii, art. 3. tum.
 ,

196 SENTENTFARU.M LIB. 111.

DISTINCTIO IX
UTRUM CARO CHRlSn SIT ADORANDA ADORATIONE LATRIi ;
QUOD EST PROHRIETAS DIVIN\E NATUR.E.

De »Jo- Pneterea investigari oportet, utrum caro Christi et anima una eademque cum Verbo
hum.ui- debeat adoratione adorari, illa scilicet quae latria dicitur. Si enim ainmce vel carni

chrisii : exhibetuT latria, qiisa inlelligitur servitus, sive cultus soli Creatori debitus; cum
dem
«" anima Christi vel caro creatura tantum sit, creaturae exhibetur, quod soli Creatori
adoraiio
(jejjetur quod
^ :facienti in idololatriam depufatur.
'
Ideo quibusdam
^ videtur non illa
huniaDi-
"'' '} adoratione, quaj latria est, carnem Christi, vel aniraam esse adorandam, sed illa quaj
ejhib.u- est dulia : cujusduas species vel modos esse dicunt. Est enim cujusdam raodi dulia,
da.
quae creaturae cuilibet exhiberi potest; e( est quaedara solihuraanitali Chrisli exhibenda,
non alii creaturae ,
quia Christi humanitas super omnem creaturam est veneranda et

diligenda : non tamen adeo ut cultus divinitati debitus, ei exhibeatur, qui cultus in

dilectione et sacriGcii exhibitione atque reverentia consistit : qui latine dicitur pietas,
graece autem theosebia, id est Dci cullus, vel eusebia, id est bonus cultus.
Aiiorum
scnlciitia
Aliis autcm placet Christi
quiu.Mmnon propterse, sed propter iUum, cujus scabellum
humanitatem una adoratione cum Verbo
.

est, cui
.

est
esse
....adorandam
umta. Neque ipsa
nemutri- huraanitas sola vel nuda, sed cum Verbo, cui est unita; nec propter se, sed propter

re^idam illura, cui cst uuita, est adoranda. Nec qui hoc facit, idololalriaj reus judicari potest :

trahuni.
^^^^ ^^^ ^^j^ creaturae, nec propter ipsam, sed Creatori cura humanitate et in humanitate

suaservit. Dehoc Joannes Damascensita ait':«Du8esuntnaturaE Christi, ratione et modo

differentes unitae vero secundura hypostasim. Unus ergo Christus est Deus perfectus, et

homo perfectus quera adoraraus cum Patre et Spiritu una adoratione cum incontaminata
:

carne ejus. Non inadorabilera carnem dicentes adoratur enim in una Verbi hypostasi, :

quae hypostasis generata est, non creaturce venerationem praebentes. Non ergo ut
nudara carnem adoramus, sed ut unitam dcitati in unam hypostasim Dei Verbi dua- ,

bus reduclis naturis. Timeo carbonem tangere propter ligno copulatuui iguem. Adoro
Christi Dei raei simul utramque naturam propter carni unitam deitatem. Non enira
quartam appono personara in Trinilate; sed uuam personam confiteor Verbi etcarnis
ejus. » His verbis insinuari videtur Christi humanitatem una adoratione cum Verbo

esse adorandam. De hoc etiam Augustinus ait ex sermone Doraini, ubi dicit ' : Non
turbetur corvestrum, ita dicit ' : « Dicunt haeretici Filium non natura esse Deum, sed
creaturam. Quibus respondendura est, quia si Filius non est Deus natura, sed creatura,
nec colendus est omnino, nec ut Deus adorandus, dicente Apostolo * : Coluerunt et
servierunt potius creaturoe, quam Creatori. Sed illi ad hoc replicabunt, et dicent :

«Quid est quod carnera ejus, quam creaturam esse non negas, simul cum divinitate

adoras, et ei non rainus, tjuara diviuitati deservis?» Ego dominicam carnem, inio

perfectam in Christo huraanitatem ideo adoro, quod a diviuitate suscepta, el deitati

i Damasc, <Je Fide orthod,, lib. Ill^ c. viii. — ' Joau., xiv, ).— • Aug., de verb. Dom., Bcrin. Lviii , al. cciLvi,
n. 5, ia Append. S Aug. — » Uom., i, 25.
 :

DISTINCT. IX. 107

unita est: ut non alium et aliuin, sed unum eunuleiniiue Deum et iKiniiiiein Filiuin Dei
esse confitear. Deniijue si hominem separaveris a Deo, nunquam credo, nec servio
illi :

velut si quis piirpuram vel tliadema regale jacens inveniat, numquid ea conaliitur

adorare ? Cum vero eis rex luerit iiulutus, iicriculum morlis iiicunit, si ea ciim ref,'e

adorare quis contempserit. Ita ct inCiiri.sto Domiiio liumaiiilatem non solam vel nudam,
sed divinitati iinitam, scilioel uuuiu Filiuin Deum verum, et liominem verum, si (juis

adorere comtempserit, aiternaliter morietur (a). » Idem sttper Psalmos, ubi dicitur '
:

Adoratc scdbellum pcdum cjus, quoniam sanctum est " ; « Sciendum quia in Cliristo terra

est, id est caro, ([uaj sine impietatc adoratur. Siiscepit enim de terra terram, quia caro

de terra est, et de carut- Maria^ carnem accepit. Ilaic sine jmpietale a Verlio Dei assuiu-

pla adoratur a nobis, quia nemo carneni ejus manducat, nisi prius adoret : sed qui
adorat, non terram intuetur : sed illum potius, cujus scabellum est, propter quem
adorat. » His aucloritatibus pra;missoe investigationis absolutio cxplicatur.

EXPOSITIO TEXTUS. DUB. I.

Prtelerea invesligari oporlct, etc.

Cultus, etc, con?istit in dilectione et sacrificii
exbibitione, etc.
Supra egit Magister de comparatione di-

vinje naturae ad proprietatem humanrE na- Hic qua?ritur qualiter distinguuntur illa

tura : hic vero agit de comparatione huma- tria; et videtur quod insufficienter dicat,

nae naturae ad proprietatem divinse, inqui- quia magis videtur consistere in adoratione.
rens utrum natura humana in Christo sit Ait enim Rabanus : « Sic caro Christi ado-
adoranda adoratione latriae. Dividitur autem randa est latria, sicut Verbum; sed non om-
pars ista in partes duas, in quarum prinia ni specie latrice , iiuoniam non adoramus
prosequitur quaestionem secundum opinio- eum prostrati in terra, sic ut credamus quod
nem communem in secunda vero prosequi-; nos creavit ex nihilo. » Ergo videtur quod
tur eam secundum opinionem aliorum et , potius prostratio in terram pertineat ad cul-
Sanctorum auctoritates, ibi : Alii autempla- tum Dei, quam pisedicta. Item videtur di-
cet Christi humanitatem, etc. Prima pars minutio, quia non tantum colitur Deus di-
dividitur in duas partes, in quarum prima leclione, sed eliam fide. Qu£eritur ergo qua-
parte opponit ; in secuuda determinat, ibi : liter distinguiintur illa tiia piffidicta.

Ideo quibusdam videtur, etc. Secunda pars Resp. Dicendum, quod, sicut habitum est
in duas dividitur, in quarum priinii subjun- supra, Deus cobtur cultu interiori et exte-
git aliorum opinionem in secu:ida vero ; in- riori : ut autem Magister exprimeret utrum-
ducit ilhus opiniouis confirmationem per que cultura, dicitquod consistit in dilectione,
multiplicem Sanctorum attestationem.', ibi : quantum scificet ad cultum interiorem ita ,

Dehoc Joannes Damascenus ita ait , etc. iUa quod in dilectione intelligimus tres theologi-

secunda pars posset adhuc subdividi in duas cas virtutes, scilicet charitatem, et abas
in prima conflrmat auctoritate Graeci , scili- duas praeambulas : ergoquantum ad cultum
cet Damasceni ; in secunda auctoritate Lati- exteriorem dicit, quod colitur sacriflcio , ita

ni, videticet Augustini, ibi : De hoc etiam (juod sub sacriflcio comprehendat omuem
Augustinus ait in sermone Domini. reverentiam quse exterius exhibetur soli

5.—' Euarr. in Ps. icviii, n.

Deo. Per hoc autem quod subdit reveren-
' Ps. icvili, 9.

[a) Edit. Benedicl. setemae mortis ptEDam patientur. tiam, comprehendit utrumque, et sic patet
498 SENTENTI.\RUM LIB. III.

difierentia horumtrium, quia dilectio refer- originis,non tamen ratione adorationis

tur ad cultum interiorem, sacrificium ad ex- ideonon sequitur qiiod respectu harum ha-
teriorem, reverentia ad utrumque. Vel ali- beant diversas adorationes, sed quod ha-
ter, dilectio refertur ad principium motivum, beant diversas relationes el hoc quidem : .

sacrificium refertur ad actum ; reverentia, dictat fides sana, quam consequitur adora-
ad formam et modum. Ad illud quod obji- tio. Et per hoc patet sequens |objectio, quod
citur de adoratione et prostratione, dicen- scilicet adoratio sequitur fidem , non in

dum quod illacomprehendi nomine

potest quantum distinguit tres personas per rela-
sacrificii etiam potest dici quod illam non
: tionum pluralitatem, sed in quantum unit
nominat, quia non est cultus soli Deo debi- per majestatis imitatem.
tus non tantum enim prosternimur coram
:

Deo, sedetiam coram homine. Unde nonest DUB. III.

intelligendum quod Rabanus velit dicere,

E^o dominicam carnem , etc.
quod non deberemus nos coram humanitate
prosternere sed quod prosternendo nos co-
; Contra : Si in Christo adoratur divinitas et

ram humanitate, non debe.mus profiteri nos humanitas, et in aliis personis divinilas, vi-
esse creatos ratione humanitatis, seddeitatis. detur 'quod magis sit adorandus Christus,
Dici etiam posset, qnod adoratio comprehen- quam aliae personae. Item plus teiiemur
ditur sub hoc quod dicitur reverentia, sicut gratias Christo agere post incarnationem,
et fides inteUigitur per dilectionem : et sic quam ante ergo magis debemus ipsum ho-
:

patet responsio ad sequens. norare, adorare et venerari : ergo si hoc,

magis teuemur adorare Filium incarnatum,
DDB. n.
quam non incarnatum : et si hoc, magis Fi-
Quem adoramus cum Palre ct Spiritu sancto una lium, quam Patrem, vel Spiritum sanc-
adoratione.
tum.
Contra hoc verbum Damasceni objicitur : Si tu dicas, quod magis debemus adorare
Pater et Spiritus sanctus sunt personae dis- Verbum non intensive, sed exlensive; con-

tinctae, et cuilibet earum debetur una ado- tra : Plura bona paucioribus bonis magis
ratio per se : ergo si ad multiplicationem sunt appetenda : ergojtlura honorabilia ma-
objecti sequitur multiplicatio actus, videtur gis sunt veneranda et honoranda.
quod illai personae suntmultiplici, non unica Resp. Dicendum quod non magis ado-
adoratione adorandae. Item adoratio subse- randus est Christus, quam Pater, vel Spiri-
quitur directionem fidei : sed fldes distinguil tus sanctus; nec Verbum incarnatum plus
inter personas : ergo et adorans , secundum debet adorari post incarnationem quam ,

quod hujusmodi, distinguit inter personas ; ante. Et hujus ratio est, quia adoratio respi-

et si hoc, redit idem quod prius. cit majestatem et dignitatem : et quoniam

Resp. Dicendum quod tres personae Verbo nulla accrevit dignitas ex humanae
unica et simplici adoratione sunt adorandae. nalurae assumptione ideo nondebet adorari ;

Et ratio hujus est, quia illud secimdumquod majori adoratione. Nec valet quod objicit,

competit adorari summa majestas, est uni- quod plura bona paucioribus sunt praeli-
cum nuUo modo multiplicatum : et ita,sicut genda hoc eniin habet multipUcem instan-
;

unica dilectione diliguntur, quia in eis est tiam una est quando unum est propter al-
: :

una summa bonitas, sic unica adoratione terum, ibienim estunum tantum; unde si-
adorantur. Ad illud quod objicitur, quod il- cut tenereequum et frenum, non est plus
lae personae distinguuntur , dicendum quod tenerequam e(juum sic adorare Deum et ,

etsi distinguunlur ratione emanalionis et caruem, nou est plus quam adorare Deum.
 ;: , ;

niST. IX. AI\T. I. (lUilLST. I. 109

Alia instantia est : qunndo luium illoruin
bonorum est inipropoitionahilo ad aliuil
AirncuLus i.

tunc eriiui uon aildil ut fiiciat ipsuui uvijus; Ad intelligeutiam hujus partis incidit hic
sicut ufc [)uuitus addit ad liniiam, ut faciat qua'stio de adoralioiie Chri.sti, circa quam
eam majorom : cl hoc raodo creatura babet (|naTuutiir [iriiici[)aliterdu() : priuio qii.eri-
se ad Creatorem. Ad illud quod opponitur, hir (lc i[)Sii adoratioue per comparatiouein
quod tenenuirad niajoreni gratiarum actio- adeum,cuieste.\hiheiida; secuiido vero([iia!-
nem, dicenduui ijuod uou est simile, quia rilur iu comparatioiie ad virtuttim [ler qii;uu
gratiarum actio nou tantum respicit excel- exhihetur. Circa primuin quseruntur sex :

lentiam dantis, sed etiam excellentiam mu- primo quaeritur utrum cultus, qui est la-
neris : non sic autem est de oratioue. tria, debitus deitati, sit (ixhibendus Christi

DUB. IV. huuianitali; secundo qua'ritur utruui sitex-

liibendus ejus imagiiii; tertio quffiritur
Ncmo carncm eju3 manducat, clc.
utrum sit exhiheiidus ejus matri ;
quarto,
Contra ' : Sjriritus est, qui vivificat, caro utrum sit exhibeiidus ejus cruci quiiito,
;

non prodest quidquatn. Ergo si non prodest, utrum sit exhibendus ejus membris; sexto et
non est mau(hu'auda, nec adorauda. Item ultimo, utrura sine peccato exhiberi possit
caro Christi verc est sub sacrameuto : ergo ejus adversario.
vere nianducatur, cum sub sacramento sus-
cipitur : sed absque adoratione praeambula QUiESTIO I.

potest esse sacrameuti susceptio : ergo et

An cultus latrioe sit exhibendiis humanitati, sive
vera mauducatio.
carni Christi '.

Resp. Dicendum quod verbum illudintel-

ligitur de mauducatione spirituali ,

quse di- Utrum cultus latria^ sit exhibendus huma- Fundam.
citur manducatio vera, quia veram habet ef- nitati, sive carni Christi ; et quod sic, vide-
Unde manducare veraciter, hoc est
ficaciam. tur primo auctoritate Damasceni ' : aChristus
manducare efficaciter et hoc modo nemo : est perfectus Deus, et perfectus homo, quem
bene manducat, uisi qui adorfit quia non
: adoramus una adoratione cum Patre et Spi-

manducat efflcaciter, uisi manducet reveren- ritu sancto, et incontaminata carne ejus. »

ter. Et per hoc patet responsio ad ultimum Ergo si persona Christi adoranda est latria,

objicit enim de manducatioue sacramentali, videtur quod similiter caro ejus.

et illud intelligitur de manducatione spiri- Item super illud Psalmi ^ : Adorate sca-
tuali. Ad illud quod objicitur, quod caro non bellum pedu^n ejus, quoniam sanctum est
prodest quidquam, dicendum quod caro di- Glossa Augustini ' a In Christo terra, id est
:

citur ibi carnalis intelligentia, sicut dicit Au- caro, sine impietate adoratur a nobis : quia
gustinus ' : « Caro non prodest quidquam, nemo carnem ejus digne manducat, nisi
si a spiritu separetur ; sed prodest in quan- prius adoret. ))

timi est unita Yerbo, et deificata : » et hoc Item eodem timore timetur ignis , et fer-

modo est adorauda adoratione latriae, non rum ignitum igne : ergo si magis unita est
duliae. De hoc autem plenius habetur in li- divinitas carni quam ignis ferro, videtur
bro quarto, dist. x. quod eadem reverentia sit exhibenda ejus
humanitati, quae exhibetur divinitati.
» Joan., VI, 63. — • Aug., Enarr. in Ps. xcviu, n. 9,
quoad sensum. —
> Cf. Alex. Alensis, p. lU, q. xxx
,
IX, q. il; Thom. Argent., III Sen/., dist. ix, q. i,art. 1;
memb.2;S. Thom., p. 111, q. xxv, art.2; et 111 Sent., Steph. Brulef., III Sent., dist. IX, q. i; Jlarsil. Inguen.,
dist. IX, q. i.art. i, q.i; ScotU3,Ill Sent., dist. ix, q. l 111 SeHt.,q. VIII, art. 2 ; Gabr. Biel., 111 Seni., dist.viil,

.figid. Rom., 111 ^cnt., dist, IX, p.

ii, q. i; liichardus, q. l. —
* Damasc, de Fide orthod., lib.
111 , c. viu.—
III Sent. ,iiit. ix, art. 2, q. i; Dorand., 111 Sent., dilt. Psal. icviii, 5. —
' Aug., loc. mox
cit.
 : ,

200 SENTENTIARUM LIB. III.

Item eadem adoratione adoratur caro ani- probatur per hoc, quod nuUi debetur latria,

mae unita, qua adoratur ipsa anima ergo : cujus est servire alleri. Minor probatur per
si non minus intime unitur Verbum ipsi hoc, quia ejus est adorare, cujus est orare :

carni, quam anima, eadem ratione qua ado- Christus autem oravit, sicutlegitur in diver-

ratur Verbum, adoratur caro assumpta : sis evangeUis : ergo, elc.

sed Verbum adoratur latria ergo, etc. :

Ad opp. Sed contra 1 Dominum Deum tuum ' : adjo-

CONCLUSIO.
rabis, et illi soli scrvies ; Glossa expouit de
servitute cultus latriae : ergo soli Deo est ex- Ilumanitas Christi , in qmntum est Verbo unita,
est latrim adoratione adoranda, licet ut perse
hibenda : non ergo carni Christi. ,

considerata , tantum dulice debeat adoratione

2. Item Auguslinus, dc Civitate Dei, lo-
adorari.
quens de Christo ' : « Cum in fornia Dei sa-
criQcium cum Patre sumat, cum quo et unus Resp. ad arg. Dicendum quod caro Christi
est Deus : tamen in forma servi maluit sa- multlpliciler consideratur. Uno modo caro
crificium esse, quam sumere. » Et ibidem * Christi dicitur totus ille homo, juxta illud

« Quis sacriflcandum censuit, nisi ei quem quod dicitur' : Yerbum carofactum est : et

Deura aut scivit, aut putavit, aut finxit? » hoc modo, quia ille homo Deus est ratione

Ergo humanitati illi non est sacrificandum, personse unius, adorandus est adoralione
sive carni Christi : ergo necille cultusest ei latriae*. Alio modocaro Christi consideratur,
ofTerendus, qui offertur Deo. prout nominat ipsam partem humanitatis
3. Item Glossa super illud Psalmi*: Adora- per se, non ut unitam et hoc modo carni :

te scabellum pedum ejus : a Caro Christi non cousiderafae non debetur adoratio latriae
est adoranda illa adoratione latria?, quae soli sed duliae. Tertio modo consideralur caro
Deo debetur, sed illa dulia, quae dignior medio modo, prout nominatip-
Christi quasi
est. » Ergo, etc. sam naturam creatain divinitati unitam et :

4. humana natura in Christo quan-

Item hoc modo dixerunt quidam quod est adoran-
tumcumque sit sublimata, nonexit terminos da dulia digniori, quae quidem est hyperdu-
creatura? : ergo nec reverentia exhibenda ei ha. Et ratio hujus est, quia soUus Dei est opin. i.

debet exire terminos creaturse : si ergo la- adorari latria, et natura non communicat al-
tria est cultus qui excedit omnes fines crea- teri naturae sua idiomala. Unde sicut non
turae, videtur quod qui exhibet latriam est dicendum humauam naturam esse in
carni Chrisli, committat idololatriam. Christo aeternam, quia est uiiifa aeternae ; sic

5. Item minori minor reverentia est ex- hoc modo dixerunt ,

quod uatura humana
hibenda, et majori major, secundum rectum non est adoranda latria , quamvis sit unita
ordinem : secundum quod ho-
sed Christus, majestati summai. Alii vero dixerunt aiiter, opin. i.

mo, minor ct humauitas minor

est Patre , quod si consideretur caro et anima prout
deitate, quanlumcumque luiita sit ergo mi- : unita iUi personae , adoranda est adoralione

nor reverentia est ei exhibenda : si ergo la- latriaj, pro eo quod secus est de exhibifione
tria cst reverentia summa, videtur quod hu- honoris, et proprietatibus aliis. Honor enim
manitali Chrisli non sit exhibenda. noii respicit hanc partem, vel illam, sed res-
6. Item nuUius est adorari adoralione la- picit ipsam personam. Unde quamvis pur-
triae, cujus est adorare : sed huuianitatis est pura et vestimentum non participet proprie-
adorare ipsani summam Triiiitatem ; ergo lates regis absolute, communicat tamen in
non debet adorai'i adoratione latriae. Major lionore et reverentia, sicut dicit Augusti-

' Luc, IV, 8. — » Aug., de Civil. Dei, lib. X , c. ix. —' In coiidiis. Scolus, S. Tbomas et Bouav. con-
— • lOid., c. IV. — » Psal. xcviu 5. — » Joan., i, 14. corUaat.
,
 . » ,

DIST. IX. ART. I. QV.fRST. I. 501

iius *, et Mapister recitnt iu littera : et ideo, caro non est ndoranda latria, dicendum quod
una persona in Christo, cui debotur
qiiia est vorbum illud intelligilur de canie Verbi
leverenlia siiiuina, ima adoratimif adoraiula I>n)ut in ,sc nuila cnnsidcratioiie CDiisidora-
fst, scilicct latria, (iiianliim ad iitramqiic tur. Et hoc est qiiod dicit Augustinus » :

naturam, scilicet deitatera et Immanitalem, « Si hominem soparaveris a Deo, illi nun-

sicut eadcm adoratione adoratiir in 'uno lio- (iuam credo, noc sorvio. » IIoc autera non
miiie capiit ct pcs. Concodendum est crpo, obstat, quin secuiidiim qiiod unita est, ado-
(]uod uou solum Christus homo adorandus randa sit latria. Iludo Dainas("enus ' : « Non
est iatria, sed etiam humanitas ojusinquan- nudam carnem adoramus , sed ut unitam
lum est Verlio unita, (]iiamvis per se consi- dcitati in unam hypostasini Dci Verbi. »

derata» (a) nunqiiam ei dcheatur nisi duiia. i. .\d illud quod objicitur, quoil creatura
Et quouiam caro Christi numquam est sepa- non exit terminos creaturse, dicenduin quod
lata a Verbo, ideo scmper eonsideranda est voruiu est ratione sui : et ideo honor, ra-
nt conjuncta, et sempor adoranda cst latria, tioue sui , terminos creaturse non exit : sed
licet humanitati, ut per se considerataj , non quia unitur in una hypostasi Dei Verbo, cui
debeatur nisi diilia. Et ideo secunda opinio debetur anicus honor in qiiacumque sit na-
nielior ost quam prima, et auctoritatibus tura, hinc est quod debetur oi latria.

Sanctorum magis est consona : et idoo con- 0. Ad

quod objicitur, quod minori
illud

cedendai sunt rationes, quae sunt ad partem minor debetur reverentia, dicendum qiiod
istani verum ost, quando minor et major sic se ha-

1. Ad iliud ergo quod primo objicitur in bent, quod sunt di versorum honorum suscep-
contrarium, quod latria est cuHiis soli Deo tibilos : hoc autem est, quando sunt divorsae
dobitus, dicendum quod propter hoc non personae gradu dignitatis distantes : hoc au-
excluditur humanitas Chrisli. Sicut enim, tom in proposito non est reperire ,
quia cum
cum dicitur : « Solus Pelrus est hic intus, » una iii Christo sit personalitas, et illa atten-
non excluditur manus vel pes ejus; sic cum datur secundum naturam supremam unica ,

dicilur : « Solus Dous est adorandus latria, ct summa debetur ei reverentia, qualiscun-
non exchiditur humanitas ,
quia humana que sit natura ; sicut honor unus debetur
natura, et divina, in uuam concurrunt per- legi, in quocumque sit indumenlo. Honor
sonam. Unde et haec adoratio non ponit in enim naturara respicit diguiorem, et per
numerum cum illa. consequons aimoxum ei sic
illud ,
quod est :

2. Ad illud quod objicitur ,

quod carni caro viri saucti honoraii debet secumlum
Christi non est sacrificandum dicendum
, dignitatem animae non secuudura ignobili- ,

quod verum est per se ; non autem est ve- tatem propria; naturae.
rum prout est divinitati coujuncta, quia toti (J. Ad illud voro quod objicitur, quod
Christo sacrificandum est. Et quod dicit Au- Christi est adorare et orare, diceudum quod,
gustinus', quia mahiit Christus sacrificium secundum quod oratio est ascensus mentis
esse, quam sumere, dicendum quod hoc non in Deura , sic proprie non portinet ad Chris-
dicit, quod non deberet in carne adorari , et tum, pro eo quod ^ ovmia
, qucecumque vo-
ei sacrificari ; sed qiiia voluit vitare occasio- verbum semper praesens habet
luit, fecit; et

nem erroris , ne alicui creaturae exhiberotur jjor omnia facions quoecumque vult anima
,

per se honor divini numinis. ejus exeraplum tamen orandi et adorandi

:

3. Ad iilud quod objicilur de Glossa, quod dedit secundum inferiorem naturam in suu
oratione et ideo non sequitur, quod non
:
« Aug., de Verbis Dom., serm. Lvin, al. ccXLvi, n. 5,
iu Append,, t. v. —
» Aug., rfe Civit. Dei, Ub.
X, (^. xs. — • Id., serm. ccxlvi, n. 5, in Append. ' Daniasc., —
(a) Cat. edit. consideraU. de Orthod. Fide, lib. IV, c. lll. ' P&al. cxili, 3. —
 :

«02 SENTENTIARUM LIB. III.

debeat adorari. Sicut enim ,ipse baptizat in- cum ergo imago Christi sit ejus signum,
terius, et tamen baptizatus fuit, ut alios in- videtur quod latriae cultus sit ei exhiben-
forniaret ; sic oravit et adoravit , ut alios dus.
erudiret : qnia, sicut vult Damascenus, in Item homo loquitur ad imaginem in suis

Christo humana natura non tenet naturam petitionibus : ergo loquitur ad imaginem,
anciliae : ait enim sic' : « Serva est caro, si sicut ad personam rationalis creaturae :

non est unita Dei Verbo : semel tamen unita ergo sic loquitur ad imaginem Christi, sicut

secundum hypostasiai, qualiter erit an- ad Christum : et sicut loquitur, sic coUt et

cilla ? D Unum enim ens Christus non potest adorat : ergo debet adorare imaginem
esse servus sui ipsins, et dominus : cujus Christi, sicut Christum.

ergo erit servus? Patris non, quia quaecum- Item eamdem reverentiam exhibemus, et

que habet Pater, sunt Filii : et ita qui di- exhibere debemus imagini beatae Virginis,

cunt ipsum servum esse , distare faciunt quam ipsi Virgini : et sic de aliis sanctis :

unum Christum in duo per modum Nesto- ergo et eadem reverentia exhibenda est ima-

rii ; et ita ad Christum non pertinet adorare, gini Christi , sicut ipsi Christo : sed Chrislo

sed adorari : quia uiagis competit ei ratio exhibetur cullus , sive honor latriae : ergo
dominii, quani servitutis. Aliter etiam pos- debet exhiberi imagini suae.
set dici, quod quamvis esset ipsius adorare, Seil contra : 1 . Per Exodum , in primo Ad opp.

non tamen sequitur quod non deberet adhuc mandato ^ : Non facies tibi imaginem, ne-
adorari adoratione latriae ;
quia nos, qui de- que sculptatn similitndinetn : si ergo prohi-
bemus adorare non debemus aspicere ad ,
bitum est imaginem fieri , multo magis et

ejus humanitatem, sed ad personae dignita- adorari.

tem : et in hoc ultimo consistit summa 2. Item Damascenus, libro quarto, capite
qnaestionis praedictaj. De Imaginibus * .• " Magnae impietatis et in-

sipientiae est ligurari quod divinitatis est. »

QUjESTIO II. Ergo majoris impietatis est jam flgiu"atum

adorare.
An cultus latrice exhiberi debeat imagini Christi '.

3. Item melior est creatura vivens, quam

FuDdam. Utrum cultus latrias exhiberi debeat ima- non vivens, quia simiUor esl summae vitae :

gini Christi quod ; et sic, videtur primo per si ergo hujusmodi imagines non sunt vi-
Damascenum « Honor imaginis referlur
' : ventes, minus sunt dignae honore, quam
ad prototypum. » Ergo idem est adorare talpae et vespertiliones : si ergo impium est

imaginem, et eum cujus est imago ergo si : adorare vespertiUones el taipas, multo ma-
Christus colendus est cultu latriae, videtur gis hu usmodi imagines.
j

quod ejus imago similiter. l. Item nobilior et melior est imago divi-
Item : Abraham ' adoravit tres viros : et nitus impressa, quam ab hominibus sculpta
in his adoravit sanctam Trinitalem , secun- sed si quis adorai'et diabolum, vel hominem
dum quod Glossa expoiiit : si ergo illi tres peccatorem, in quo est imago Domini im-
viri non erant Trinitas summa, sed eam sig- pressa ,
peccaret : ergo multo magis qui
nificabant, ergo latriie cultus non solum adorat hujusmodi imagines.
debetur rei significatae, sed etiam signo : 5. Item fortius fugiendus est ritus idolo-
latriae, quam legalis cajcemonia} sed Eccle-
• Daraasc, de Fide orthod., lib. III, c. xxi ' Cf. — :

S. Thoni.,p. III, q. II, art. :i; et 11-11, q, lxxii, art. 3, dist. ix,arl. 2, q.2; Sleph. Brulcf., III Sent., dbt. IX,
ad 3; et III Sen (., tlist. IX, q. I, art. 2, q. .flgidiiis
i ;
Gabr. Biel., III Senl., disl. ix, q. ii, art. 2.—
q. II ;

Rom.,III Sent., dist. ix, p. ii,q.ii ; Ricliardus, III Sen/., ' Damasc, de Fide orlhnd., lib. IV, c. ivii. * Genes., —
(o) Vulg. Non facies tibi sciilptile, ncque uninera si- xviii, 2 XIX, I;
—
» Exod., XX , * ; Levit., XIX , 4. —
militudiDcm. • Domagc, de Pide orlhod., lib. IV, c. xvii.
 : — , ,

niST. IX. ART. I. QIT^ST. Fl. 203

8ia fngit rituni cajremoniaj legalis, ne vi- vioni, quam ca qua; videntur. Frequcnter

deatur judaizare : pari ergo ratione debet enim verillcatur iu multis illud , (juiid con-

fugere ritum idololalria!, ne videatur idolo- suevit dici : Verbum intrat pcr unam au-

latrare : ergo si cultus idololatria? consistit rem, etexil peraliam. Pra-terea noii sciiqMT

iu veneralione imaginum et picturarum, vi- est prtEsto qui beneflcia nobis praestita ad

detur quod talia noii sint adoranda. mcmoriam reducat per verba. Ideo dispcn-

0. Item,cum liujusmodi imagines nec sationc bci factuin est, ut imagines (len-nt

per Novum, nec per Velus Testamentum priBcipue in ecclesiis, ut videnles eas recor-

approbentur, videtur quod earum introduc- demur de beneficiis nobis impensis et sanc-

tio fuerit novllatis pra'siunptio : si crfro talia torum operibus virtuosis. Quoniam ergo
simt eitirpanda, videtur quoil talia uon sunt imago Cliristi inlroducla est ad repraesen-

colenda. taudum euin, qui pro nobis crucifixus est,

nec olfert se nobis pro se, sed pro illo • ; ideo

CONCLUSIO. omnis reverentia, quai ei offertur, exhibe-

tur Christo. Et propterea imagini Christi
Imago Chrisli est latriit adoratione adoranda, qiiia
debet cultiis latriae exhiberi. Et hoc est quod
rcprcesentat cum qui pro nobis cntcifixus cst , ct
dicit Augustinus in libro de Doctrina Chris-
pro «0 $85« offert imaijo.
tiana * .-
« Qui veneratur tale [a) signum
Resp. ad arg. Dicendum quod imaginum divinitus institutum, ejus [b) vim significa-

inlroductio in Ecclesia non fuit absque ra- tionemque intelligit : non hoc veneralur
tionabili causa. Introductai enim fuerunt quod videtur et transit, sed illud potius, ad
propter triplicem causam ', videlicet propter quod (c) talia cuncta sunt referenda. » Con-
simplicium ruditatem ,
propter afTectuum cedendae ergo sunt rationes, quae hoc osten-
tarditatem, et propter memoriae labilitatem. dunt.

Propter simplicium ruditatem inventae sunt i et 2. Ad illud ergo quod opponitur in

non possunt leger«, in liu-
ut simplices, qui contrarium, quod est prohibitum ne quis
jusmodi sculpturis et picturis, tanquam in faciat sibi imaginem, dicendum quod pvo eo

sacramenta nos- tempore prohibitum est, in quo Deus huma-

•'
scripturis, apertius possint

trae fidei legere. Propter affectus tarditatem nam naturam nondum assumpserat tunc :

similiter introductae sunt, videlicet ut homi- enim, cum Deus omnino spiritus esset, infl-

gurabilis erat et ideo ipsum flgurare erat

nes, qui non excitantur ad devotionem in :

his, quae pro nobis Christus gessit, dum illa error et impietas : et pro illo tempore lo-

aure percipiunt, saltem excitentur, dum quitur Damascenus, cum

', quod
insi- dicit

tanquam pientifB et impietatis est figurare quod divi-

eadem in sculpturis et picturis,
praesentia , oculis corporeis cernuut. Plus nitatis est :quod verum est secundum quod
enim excitatur affectus noster per ea quae divinitatis est ,- quia est incircumscriptibilis

videt, quam per ea quae audit. Unde Hora- et infigurabilis; sed non est sic, quantum ad
humanam naturam. Unde subjungit « Quod:

tius, de Arte poetica '

Deus propter viscera misericordiaj suae fac-

Segnius irritant aniuioj demissa per aurem,
Quam quae sunt oculis subjecta fidelibus, ct qus tus est homo, et cum hominibus conversatus
Ipse sibi tradit speclator, etc. est, miracula fecit, passusest, crucifixusest;
Propter memoriae labilitatem, quia ea quae haec ad memoriam hominum scripta sunt,

audiuntur solum, facilius traduntur obli- et ad doctrinam nostram. « Quia vero non

' Habelur in Conc. Trid., sess. ixv, c. Mandat., ubi ad Pison., vers. 180-182.— » Habetur, Conc. Trid., ubi
explicanlur hae tres rationes. — ' Horat., de Arte poet. supra, et Conc. Nic. li , art. 3. *Aug., de Doclrina —
(a) Edit. Benedici,, uUle. — (6) cujus. [c] potiusquo. Christ., lib. IK, c. ix, n. 13, — • Damasc, loc. jam cU.
 204 SENTENTIARUM LIR. 111.

omnes noscunt litteras, neque lectioni va- suntlitteraedelendae,etcreaturjEdestruendae,

cant, patres decreverunt velut quosdam quia hoc divini judicii est, ut bonis sint in
triumphos iraagiuibus describere ad velocera bonum, malis autem in mala convertantiir :

niemoriara. sic et in imaginibus est intelligendum.

3. Ad iUud quod objicitur, quod creatura 6. Ad illud vero quod opponitur, quod
vivens nobilior est non vivente, dicendum non habet auctoritafem in Scripturis,
illud
quod verum est de nobilitate reali, sed non dicendum quod multa Apostoli tradiderunt,
oporlel quod hoc sit verum de nobilitate sl- quae tamen non sunt scripta. Unde Aposto-
gnificaliouis, quia res parvi valoris rem no- lus laudabat ' eos, qui tenebant suas tradi-
biiem sii^nificare potest. Cum ergo adoratur tiones; et Ecclesia servavit fideliter quae ab
imago, non adoratur rationu nobilltatis quam Apostolis accepit. Narrat tamen Damas-
bal)et in se, .sed ratione nobilitatis significataj cenus ' duo quae sunt ad imaginis confir-
per se. Et si quod lapides et ligna
objiciatur nialionem unum est, quod quaedam his-
:

ducunt in Deum, dicendum quod non ducunt toria refert, quod Dominus Abagaro regi,
sic, nec sunt principaliter instituia ad boc, qui pictorem miserat imaginem Domini
sicut imagines et piclurae. picturare , et flgurare nequeunte pictore
4. Ad illud quod objicitur de imagine di- propter coruscantes a facie claritales ; ipso
vinitus impressa, jampatetresponsio; quia, vestiraentum propriae faciei divinae superim-
cum taiis homo sit creatura nobilis, oCTert ponente, in vestimento illo sui ipsius ima-
se magis per modum rei, quam per modum ginem expressisse, et ita cupienti Abagaro
signi : et ideo honor qiii ei defcrtur, non misisse. Et iterum accepimus * Lucam
omnino referlur ad primum exemplar, sicut Evangelistam depinxisse Dominum et Ma- ,

honor qui defertur imagini pictai vel trem Domini. Et sic patet quod non sunt
sculplse. Si autem aliquis coleret ipsam figu- novae adinventiones in hujusmodi imagini-
ramtanquam rem, magis erraret, quam qui bus, sed divinaj traditiones et apostoUcae
coleret creaturam rationalem. Unde Augus- sanctiones, elc.
tinus, de Doctrina Christiana '
: « Fateor
altius esse demersos, qui opera hominum QUjESTIO III.

pro Deo colunt (a), quam qui operaDei, » ut

A7i vuHus latrim Matri Christi cxhiberi debeat *.

statuam, quam stellam.

5. Ad illud quod oiijicitur, quod illud vide- Utrum cultus latriae Malri ejusdebeat ex- Adopp.

tur esse idololatrare, diccndum quod verum hiberi; et quod sic, videtur per iUud quod
est si adoranlur ratione sui, ita quod crede- dicit Damascenus de imaginibus ' o Honor :

retur in eis aliquid divinum esse : nunc au- qui est ad ipsam, ad eum qui ex ipsa est in-
tem non est sic , imo omnino aliter mentes carnatus, rcducitur. » Ergo si honor lafriae

fidelium venerantur et ideo non servant : exhibendus est imagini Chrisfi, quiarefertur
autemtu objicias, quod
idololatriaj rilum. Si ad protofypum ,
pari rafione beataB Virgini
sunt occasio erroris, dicendum quod etsi honor latviae exhibendus est, cum houor
litterae sacrai fuerunt et sunt usque in ho- sibi exhibitusad Filiuiu roferatur.
diernum diem, et etiam alia; creaturai, quan- 2. Item ex lioc quod Virgo Maria efFecta

doque occasio erroris, non tamen proptcr hoc est Dei mater, est effecta mater omnium
creaturarum : ergo Filius communicat Ma-
' Auf!08t., de Doct.Christi, lib. III, c. vii, n. (1. —
'II T/iexsal., ii, U. — » Damasc, (/<; Ort/iod. ftde, ciii, arl. 4, ail 2; et III Seiit., ilisl. i.\, p. ii,
lib. IV, c. xvii. — » iMiseb., llisl. enH., lib. I, c. xiii
ol II-II, ij.

art.2, ij.ii; .lisiii. Roni., III Sen/., disl ix, p. ii, q.iv;
Nicci)h., Hul. ecd., lib. II, c. vii. — •
Cf. Alex. Aleus.,
;

nichardus ,111 Sviil., disl. IX, art. 2, q. IV; Slephauus

[). III, q. H.X, uiemb. 3; S. Tliom., p. III, ij. xxv, art. 5; nrulef., III Seul., dist. U, q: —
III. • Daraasc., de Orth.
(a) Ldit. Benedict. dco» pnlaiil. Fide, lib. IV, c. xvii.
 , .

niST. IX. .\RT. I. OU.EST. 11 1. 205

tri (lomiuiuin majestatis : eryo cuin latria nire non [M.lesl ;
iden noii lautum dcbelur
sit cuitns nuycstati liebitus, pari ralione ei lioiior diiiias ««d hyperdulix-. IIoc
autem
communicat ei latriaj cullum. nomen est, quod Yirgo existens, Dei mater
3. Ilein caro Cinisti coiisimilis fuit na- est : (juod quidem ita tantaj dignitatis est,
turaj, et consulistantialiscarni Virj;iiiis : sed quod non soluin vialores, sed etiain com-
Chrislus secuuduui liuinaiuira naturam aclo- preheiisores ; non solum hoinines, verum
raudus est adoratione latriae : ergo pari ctiam angeli eam revereantur quadam prae-
ratione humuna natura in Yir{,'ine ejus rogativa speciali. Kx hoc enim quod inater
matre. Dei est, prajlata est cajteris creaturis, et eam

4. Kem Filius Dei exhibuit reverentiam prae caeteris decens est honorari et venerari
et honorem ipsiViryini, sicut sna^ matri : Ilic autem honor consuevit a magistris hy-
erj,'o si sulijecit se, vult per consequens quod perdulia vocari. Et accipitur verbum illud de
uuusquisque eidein subjiciatur, et quod ho- Glossa ', ubi dicitur dulia major, et duha
nor qui sibi impenditur, ei impendatur :
minor. Concedendae sunt ergo rationes,
.si ergo hujusmodi estlatria, videtur,etc. quod Yirgini Mariae non sit exhibendus cul-
Fuudi " Sed coiitra : Virgo beata adorat Filiura tus latriae.

suum adoratione latrite sod unius el ejus- : 1. Ad illud vero quod primo ohjicitur in
dem secundum eamdem nafuram non est contrarium, quod honor Matris refertiir ad
adorare, et adorari : si ergo in beata Virgine Filiiim, diceiiduin quod honorem referri ad
est una tantum natura, videtur quod ipsa aliquem est dupliciter : aul sicut ad subjec-
non sit latria adoranda. tuin, aut sicut ad finera. Ilonor autem qui
Item Beatii Yirgo estpura creatura
: : ergo exhibetur Matri, refertur ad Filium sicut ad
non debetur ei honor, nisi qui est iiiter ter- finem;honor vero quo adoramus imaginem
minos creaturai : sed iste est honor dulice, ad ipsum sicut ad subjec-
Christi, refertur

non latrioe : ergo, etc. tum unde qui adorat Christi imaginem,
:

Item honor latriai redditur Deo ratione Christum adorat, non imaginem; qui au-
summae majestatis : sed hanc non est repe- tem adorat Matrem, etiara adorat
Christi

riri in Yirgine : ergo non videtur quod sit Christum, Matrem snam.et

cultu latria; adoranda. 2. Ad illud quod objicilur, quod commu-

Item qui adorat aliquera cultu latriae, nicat Matri dominium raajestatis, dicendura

contitetur ipsum esse Deum : ergo qui adorat qiiod est dominium praesidentiae, et est do-

Yirginem cultu latria, confitetur ipsam esse niinium majestatis et omnipotentiae. Cura
deam : ergo si hoc est impietatis maximaj, ergo dicitur, quod Filiuscommunicat Matri
videtur quod ctiam, etc. dominium, intelligitur de dominio praesiden-
tiae ; cum vero subjiingitur (juod dominio

CONCLUSIO. redditur cultus latriaj, intelligitur de dorai-

nio majestatis et omnipotentiae : et hoc
Gloriosi^ Virgini latriw adoratio n07i est exhilenda,
quidem Deus nulli comraunicat purae crea-
cumpura sit creatura; sed tantum hi/perdulia ,
turae.
cutn creaturarum sit ejiceltentissima.
3. Ad illud (juod objicitur, quod ejuslem
Rei5p. ad arg. Dicendum quod beatissima naturae et consimilis est caro Yirginis cum
Yirgo Maria pura creatura est : et ideo ad carne Yerbi, dicendum qiiod caro Yerbi non
honorem et cultum latriae non ascendit sed : adoratur adoratione latriae in quantum est
quoniam excellentissimum nomen habet caro humana, sed in quaiitum est caro as-
ita quod excellentius purae creaturae conve- sumpta. Licet autem caro Yirginis confor-
' Gloss. iuper 1 Rcg., vii. mis sit carni Yerbi quantum ad conformita-
 : . . :

206 SENTENTIARUM LIB. 111.

temnaturae, non tamen conformis est quan- cem quasi intelligentem : sed hoc non est
tum ad gratiam unionis : et ideo in processu ratione sui, cum sit lignum punim ergo :

illo est paralogismus accidentis, quia secun- hoc est ratione Crucifixi in ea : sed Crucifi-
dum aliam et aliam comparationem com- xum adoramus adoratione latriae : ergo et
municat cum Yirgine, ct secundum aliam ipsam crucem
debelur sibi adoratio latriae. Item sic adoramus crucem, sicut reliquias
4. Ad illud quod objicitur, quod Cbristus Christi : sed reliquiae eodem honore hono-
honoravit matrem suam, dicendum quod ve- randae .sunt, quo honoratur ille, cujus stmt
rum est; sed Christus non adoraviteamado- reliquiae : si ergo Ciiristus est adorandus
ratione latriae, sed hyperduliae non enim : adoratione latriae, videtur simiUter quod
adoravit eam ut deam, sed ut filius matrem crux Christi latria debeat adorari.
suam ideo bene sequitur, quod Cbristus
: Item efficacius ducit nos ipsa vera crux,
vere matrem suam debel adorare et venerari, quam aliqua ejus imago : sed imago Cbristi,
sicut decet matrem Dei sed ex boc non se- : eo quod ducit in Cbristum, adoratur adora-
quitur, quod velit illum honorem matri ex- tione eadem cum ipso, videlicet latria :

biberi, quem vult exbiberi sibi, pro eo quod ergo eadem ratione et nobilissima ejus
ita est mater quod ancilla, etpersona matris crux.
in infinitum inferior est persona tilii : ideo Sed contra 1. Crux Christi est pura
: \i .pi'

etsi multum debeat adorari et amari, in infi- creatura, non unita Verbo ergo si lalria :

nilum tamen miniis debet adorari et amari, non debetur nisi soli Deo per se, et naturae
secundum legem justitiae etrectum ordinem, assumptae ratione personae, videtur quod ex-
quam fitius ejus, qui est Rex regum, et Do- hibere cultum latriae ipsi cruci sit idolo-
minus dominantium. latrare.

2. Item mater Christi plus approximat

QUj;ST10 IV.
Cbristo quam crux ejus, et melior et nobilior
est creatura : sed Virgo Mater non est ado-
An cuUus latrioE eruci Christi exhibendus sit '
randa latria : ergo nec ipsa crux.
3. Item, sicruxChristiadorandaestlatria,
ruiiiaKi. Utrum cultus latriae sit exhibendus cruci
Cbristi et quod sic, videtur. Sicut exora-
;
quia fuit lectulus ejus, ergo cum coelum sit

ejus sedes, etterra scabellum pedumejus,

mus crucem, sic adoramus eam sed cru- :

ut dicit Propheta, ergo sunt adoranda latria

cem exoramus illa exoratione, quae facienda
qui adorandus est cultu
sed hoc est nefarium et impium : ergo vide-
est illi soli, latriae :

adoratione. Major
tur quod cruci ejuscu\tuslatriae non sit ex-
ergo adoranda est latriae
hibendus.
manifesta est ; minor probatur per illud quod
cantat Ecclesia ' 4. Item crux Christi nihil meruit, vel de-
meruit ; et non magis sentit laudem, quam
Crui , avc spes unica
Hoc passioais tempore
,
,
vituperium, cum sit res insensibilis : ergo si
Auge plis justitiam, honor debet exUiberi tantummodo rei laude
Reisque dona veniam.
dignae, et reverentia rei etiam quae discer-
Sed augere justitiam, et dare veniam, est nit interhonorem et contumeliam, videtur
sohus Dei : ergo, etc. quod ei nuUa reverentia sit exhibenda.
Item sic adoramus, sic alloquimur cru- 5. Item quaerilur qualitersit venerandaet

adoranda.
« Cf. Alex. Alensis, p. III, ij. xix, memb. 3, art. 3;
S.Thom., p. III, q. ixv , arl. i; et III Sent., dist. IX, III Sent., dist. IX, arl. 2. — • Ilymnus in Dom. Pass.,
q. II, art. 2, q. iv; ALsid. Rom., III Sent., dist IX ,
queiu alii Thcodulplio , alii Fortunato, alii Sedulio,
p.II , q. III ; Ricbard, III Senl., disl. u, art. 2, q. iii; alii vero sancto Ambrosio Iribuunt, inter cujus Opera

Stepb. Bruler., ill Senf .,dist.u,q.iv; Joan. de Bass., io ediL Kouian. recensetur.
 —

DIST. IX. .\RT. I. OU.T.ST. IV. 207

videtur quod non soIumm(jdo cruci Cliri.sti

prout cst signnm, sive iu quantiim lypus

CONCLUSIO.
est, sed in rationc materiiu cliam (rxhilicnila
QiicBlibet criix lalrimadoratione est adoramla ; ci sit quianon solumest vcncranda
reverentia,
vcro in (/«a Chrislus pcpendit , etiam alia rcve-
fiuMira sed etiam verum ligiium cnicis iu
,

renlia est exhibenila.

quo Dominus pependit; in aliis vcro cruci-
Op"' '
Ilesp. atl arpf. Dicendum quod ad prajdic- l)us veneranda est sohmi figura, non mate-

lorum intcUigcnliam hic est mulliplex mo- ria. Ail enim sic : « Ipsum quidem pretio-

(ius (licendi. t,)aidam ciiim dicerc volueriint, suin lignum crucis vencrahilc, in quo seip-
(Iiiod ipsi cruci dcbclur lionor, (pii dicitiir sum pro iiobis Christusobtulit, ut sauctifica-
iiyperdulia. Et ratiohujus est, quiaipsa (Tiix tiim lactu corporis et sanguinis, decenler est

t'uit instrumcntum totius redcmptionis iiu- adorandum. » Et post ' : « Si autem ex alia

mana?; in ipsa enim salus et redemptio to- materia facta est, ideo materiam adoramus?
tius humani generis est facta : et ideo omues Absif, sed typum. Unde etsi aurum ct pre-

homines debent esse ei subjecti subjectione tiosi iapides fuerint, post typi dissolutionem
!iotal)ili et speciali : et propterea dicuiit eam non siint adoranda. n Ex quo coliigitur,

adorari excellentiori adoratione quam sit du- quod aliqua ipsi cruci sit reverentia exhi-
lia, qu£E debetur rationali creatura;, quia benda, excepta adoratione latriae. Et hujus
cum cruxChristi nec sit Deus, nec ipsi divi- signum est, quia Ecclesia solemnizatin Cru-
nitati aliquid uiiitum, ideo non est ei cultus cis Inventioue et E.\altatione, sicut in festis

latriae exhibendus, et propter hoc quod te- Sanctorum. Etideoneuter praedictorum mo- Opiu. j.

net medium inter latriam et duliam, adora- dorum videtur omnino sufficiens. Propterea
impr..!.. tio crucis dicitur hyperdulia. Sed quoniam intelligendum est quod duplici modo exhi-
adoratio, sicut allocutio, videtur esse solum- betur alicui honor : aliquando in obsequium
modo inter rationis capaces : adoratio enim reverentia;, et iste est honor venerationis ;

quaedam oratio est ad aliquod ordinata (a), aliquando in testimonium virtutis , et famu-
imde adorare est ad aliud orarc ; crux au- latum complacenticB, et iste est honor adora-
'p'" - tem Christi omnino caret ratione ideo alii : tionis. Uterque autem honorumistorum offer-

dixeruut eam non esse adorandam nisi in , tur ipsi cruci : nam crucem adoramus , et
quantum in ea adoratur Christus, ueque ali- criicem veneramur : scd in hoc est differen-
quaest ei honoris reverentia exhibenda, nisi tia, quia lionor veneratiouis exhibetur ipsi

ratione CruciQxi, sicut nec imagini, nisi ra- crucitanquam instrumento nostrae salutis.
tione imaginati. Et ideo dixerunt, quod Unde sicut exhibemus reverentiam sacra-
cruci est cultus latriae exhibendus, et nullus menlis, quia est in eis aliquo modo nostrae
alius, nec duli», nec hyperduhae. Remenim salutis causalitas ; sic cruci Christi et clavis
insensibilem stultum est honorare, cum pro ejusaliquareverentia estexhibenda : et res-
indifferenti habeat honorem et vituperium. pectu istius honoris habet crux in se ahquid
Et hoc nituntur conflrmare per Damasce- propter quod habet honorari. Uonor autem
num de sanctis imaginibus, ubi dicit ' quod adorationis offertur ipsi cruci Christi ratione
non crucem adoraraus, sed typum, id est, fl- Crucifixi. Nemo enim intendit ei placere,
gurationem. Et sic non videtur quod crux vd aliquid impetrare ab ea, sed ei, qui in
adoretur in quantum est res aliqua , sed in ea afflxus fuit : et sic debetur ei adoratio la-
quantum est signum. Verumtamen si consi- triae : sic enim cruci duplex honor debetur,
deremusverba Damasceni in cap. de Cruce*, et unus quidem est latria, aliusvero non de-

bet dici nec latiia nec duha, quia non est

1 Damascenus, de Fide orthod., lib. IV, c. ivii.
* Ibid., c. XII. — ' Ibid., c. XVII. — (a) Al. orJiuatuuj. species adorationis ; sed vocari potesl honor
208 SENTENTIARUM LIB. III.

venerationis. Concedendum est ergo quod vit : et ideo crucem laudamus et veneramur
Christi crux est adoranda latria. ex isla nobilitate, et multiplices ejus laudes
1. Ad illud quod objicitui-, quod Christi decantat Ecclesia, et per praesentiam istius
crux est pura creatura, dicendum quod crux sacratissimi ligni multa impensa sunt fide-

non adoratur ut res, sed ut signum reme- Hl)us beneficia et miracula : et sic patent ob-
morativum ducens in Crucifixum, sicut et jecta.

imago ducens ad imaginatum.

2. Ad illud quod objicitur, quod Mater QUjESTIO V.
Christi plus appropinquat, etc, dicendum
An latria exhibenda sit membris Christi '.

quod Matri Christi debetur adoratio propria,

rum ipsa sit rationis capax : unde Virginem Ulrum laf ria exhibenda sit membris m epp.

alloquimur cum adoramus, et ejus benevo- Christi; et qnod sic, videtiir primo auctori-
lentiam captamus et desideraraus ; non sic tate vel exemplo ipsius Abrahae, qui, in Ge-
cst de cruce : cum enim adoramus, placere nesim* : o Tres viros vidit, et unum adora-
intendimus Crucifixo, non ejus signo. vit : » et Augustinus exponit quod viri illi

3. Ad illud quod objicitur : « Ccelum est angeli fuerunt : sed tamen in iUis adoravit

.sedes Dei, et terra scabellum, » dicendum Deum, et obtuUt eis adorationem latriae er- :

quod non est simile, quia coelum et terra du- go si Deus haliitat in membris Christi,
cunt in Deum secundiun generalem modum, videtur quod eis cuUus latriae debeat exhi-
quo creatura ducit inCreatorem nonsic au- ; beri.

tem est de cruce, imo est quoddam specia- 2. Item in Apocalypsi dicitur ', quod
lissimum memoriale Crucifixi. Joannes cecidit in faciem suam ut adoraret
4 et 5. Ad illud quod objicitur ultimo, quod angelum, et ibi dicitur, quod angelas non

crux nihil meruit et nihil sentit, dicendum permisit. Aut ergo Joannes adorare voluit
quod sicut duplex est laus, sic duplex est ho- adoratione latria?, aut duHae : si latriae , er-

uor : aliquid enim laudatur propter excel- go cum Joannes recte fecerit, non reprehen-
lentiam suai naturae, sicut res pulchra et ditur tanquam idololatra, et sic adoraUo la-
bona per propriam naturam laudatur; ali- triaB potest exhiberi ratiouaH creaturae : ergo
quid laudatur propter virtutis strenuitatem : si paris dignitatis sunt angeU , et membra
et haec quidem laus respicit merita, prima Christi, videtur quod membris Christi exhi-

vero non. Sic et duplex est honor. Quidam bendus sit cuUus latriae. Si dicas quod Joan-
exhibetur in testimonium virtutis : et ideo nes voluit adorare adoratione dnUae ; contra :

iste non est exhibendus cruci nisi ratione DuUa debetur angelis bonis : ergo male fa-
crucifixi, cujusquidem virtus et iutelligen- quod eum prohibebat ab
ciebat angelus,

tia et excellentia est super omnia. Alius est adoratione quani debebat quod si angeU :

honor qui exhibetur in signum alicujus no- nunquam male faciunt, restat quod praece-
bilitatis et excellentiaj et hoc modo honor :
dens membrum esf verum.
non exigit merita, nec requirit virtutem in 3. Item Deus adorandus est adoratione la-
honorato, vel cognilioiiem sed aliquam ra- ; triae in templo sancto suo, secundum quod
tionem dignitatis, ol) quam debeat sibi reve- dicit Psalmus ' : Jntroibo in domum tuam,
rentia exhiberi : et hoc modo quadam nobi- et adorabo, etc. Sed quodUbet membrum
Htatione Deus lignum crucis nobilitavit, dum Christi est templum Spiritus sancti, secun-

in ea pependit, ct genus humanum Hbera- dum quod dicitur ' : ergo quodUbet mem-
^Cf. Alcx. Ak'us.,p. ,q. ixx, mcmb. 3, nrl. 3,
III

n;S. Thom., p. III, q. xxv, art. 6; et 111 Sent., dist. Slepli. Drulcf., 111 Scnl., dist. ix, q. v. — • Aug., contra
p.
K, !. u, arl. i, q. v; ,Kghl. Uom., III &•«/., iJi.sl. i.x, Maximin., lib. II, c. xxvi, u. ". — > Apoc, lix, 10. —
1>. II, q. V ;
Richardus ,111 Sent. dist. IX , arl. 2 , q. v; » Pt. V, 8. — • l Cor., III, JG; vi, J9.
 niST. IX. ART. 1. QUiEST. V. K»
hnim r.luisli adorandum est adoratioiio la-

triai.
CONCLUSKJ.
t. Item corpus Christi verum refertur ad
myslicum, tanquam signum Manbris Cliristi latricE aihralionem non debemtu
coriHis Christi
cxhibere, quia latria rationc exceHentioe et ma-
ad si|,'iiaUuu : ergo si signatuni sit noliilius
jestatis exMbetur, quoe tnembris non conveniunt.
sigiio, corpus Christi mysticum ost magis,
vel seque nobilc, qiiam corpus Ciiristi ve- IU'sp. ad arg. Dicendum quod absquedu-
rum : sed vcrum Christi corpus ado- bio cultus latriae membris Chrisli non est
ralur latria : ergo et corpus Christi mysti- exhibendus, pro eo quod membra Christi
cum. sumussecundum humanam naturam; et sic
?). Ifem eadem adoratione adoratur caput siimus membra, ut tamen ratio membri non
regis, ft alia menibra : sed Clu'islus est ca- tollat ralioiiem servitutis, nec ponat aqua-

put Ecclesiae, et adoratur adoratione quae est btatem dignilatis. Et quoniam latria debetur
latria : ergo et alia ejus mcmbra. Creatori ratioiie suaj majestatis et excelien-
G. Ilem quodlibet meinbrum Cluisti est tiae, membris Christi non
hinc est quod
imago Christi;nec imago tantum, sed etiam competit cultus latriae. Multa enim distantia
imago assimilata per gratiam sed honor : distat caput a corpore, ratione divinitatis
imaginis, sicut vult Damasccnus ', refertur unitae. Unde concedendae sunt rationes ad
ad prototypum , id est ad principale signifi- hanc partem inductae.
catum : ergo si prototypum adoratur adora- Ad illud ergo quod objicitur, quod
1.

tioiie latriae, videtur qiiod et membra Chris- Abraham adoravit tres angelos, dicendum
ti, iu quibus est reperiri imaginem naturae, quod isti angeli creaturae rationales erant :

et similitudiuem gratiae. et tamen ad reprtesentationem Trinitatis

Fuwitni. Sed contra Non sumus membra Christi

: ipsi Abrahae apparuerunt, et utrumque ho-
nisi quantum ad humanitatem ergo si la- : rum ipsi Abrahae uotum erat. Et in quantum
tria est cultus Deo debitus, videtur quod la- creaturae rationales erant, exhibuit eis

tria membris Christi non communicetur. Abraham non adorationem latriae, sed reve-
Item membra Christi ad invicem habent rentiam duliae, et mysterium honorificentiae;

societatem : sed adoratio latriai ponit habi- in quantum autem signum Trinilalis t^rant,
tudinem et gradum dominii , et servitutis, exhibuit Abraham cultum latriae non, in- ;

inter adorantem, et adoratum : ergo videtur quam, signo, sed ipsi signato ad hoc enim :

quod unum membrum non debeat alteri specialiter apparebant. Non sic autem est de
cultum latrise. membris Christi quoniam etsi ab eis possit
:

Item noa est eadem adoratione et honore cognosci Trinitas, tamen non sic reprae-
venerandus dominus, et servus : sed mem- sentant ex speciali institutione, vel missione
bra Christi sunt subjecta servituti Christi et divina ; et ideo non est eis exhibenda latria,

Dei : ergo adoratione latriae non debent ado- nec quantum ad illud quod suut, nec quan-
rari. tum ad illud quod per eos intelhgitur.
Item major est auctoritas et potestas in 2. Ad illud quod objicitur, quod Joannes

malo praslato, quam in bono subdito : ergo voluil adorare angelum, dicendum quod no-
major debetur reverentia ei : sed constat luit adorare eum adoratione latriae , sed
quod malo non debetar latriae ado-
preelato duliae. Et quod objicitur, quod non debuit
ratio : ergo multomiuus subdito, qui est eum angelus prohihere , dicendum quod
membrum Christi. imo triplici ratione : prima quidem est
propter dignitatem ipsius Joannis, qui ex-
« Dainaic, de Orthod. Fid., lUi IV, c. i.m. cellentior erat multis augelis ; secunda vero,
TOM. IV.
210 SENTENTIARUM LIB. III.

propter Aitationem erroris, nealiquis oxhoc adoratione adoratur capnt regis , et alia

crederet quod angeli adoratione latriaB de- membra, dicendum quod non est simile,

berent adorari ; tertia vero ratio est propter quia caput regis cum menibris aliis simpli-

manifestationera exaltationis dignitatis ge- citer est ejusdem naturae : Christns autem,

neris humani. Genus enim humanuni exal- qui est caput nostrura , prajler naturam

tatum fuit per Christum supra naturam an- humanam, qua communicat nobiscum,
in

gelicam : unde quamvis angeli in Yeteri naturam habet divinam in qua superex- ,

cellit omnera creaturam

Testamento paterentur se dnlia adorari ab et ideo, ratione :

illius, talis honor ei competit, qualem nulli

hominibus, in Novo tamen , post glorifica-
tionem humanae naturse in Christo, non creaturae est decens exhiberi.

patiuntur sibi illam naturam subjici, quam G. Ad illud quod objicitnr, quod in mem-
vident consedere ad dexteram Patris. Et bro Chrisli est assimilatio per gratiam, di-

hsec est ratio specialis beati Gregorii. cendum quod verum est ; ex hoc tamen non

3. Ad illud quod opponitur, quod Deus spquitur, quod debeat adorari adoratione

adorandus est in femplo, dicendum quod latriae, sicut in imagine sculpta : et hoc,

secusest de templo ab homine fabricato, et quia imago illa non se offert tautum ut duc-
de templo a Spiritu sancto sanctificato : quia tivam in aliud, sed ut rem rationalem et

templum illud solum est inductivum in excellentem, et dignam honore : et ideo

aliud, el institutum propler aliuJ, ita quod honor sibi exhibitus non totaliter refertur

in senon habeat aliquam rationem quare ,

ad prototypon, id est, ad principale figura-

debeat adorari, sed ratione solum ejus quod tuni, sieut in imaginc sculpta. Unde propter

in eo colitur. Non autem est de templo sic duplex periculum junctum et a parte ado-

animaj fidelis; habet enim aliquid iu se, ra- rantis, et a parte adorati, non debet Deus in
tione cujus potest esse capax et particeps imagine, quae est homo, latria adorari, vide-

honoris. licet ne adoratus superbiat, et extollatur per

4. Ad ilhid quod objicitur de corpore mys- inanem gloriam, qua.«ihonor iile sibi impen-
tico, quod nobilius est, etc, dicendum quod datur et fiat; et ne adorans cadat in ido-
si loquamur de corpore Christi vero ,
prout loiairiam,aspiciendo tantum adformamhu-
deitati unituni est, dicendum quod sermo manam.
ilk non habet veritatem , imo multo nobi-
lius est corpore mystico : nam corpus mys- QUJISTIO Yl.
ticum non est deitati unitum in unitatem
An cultvs latrioepossit exhiberi adversario Christi '.

personae, sicut corpus Christi verum; et ideo

non tanta est ei exhibenda honoris reve- Utrum cultus latriae possit exhiberi Christi
Ad opp.
I

rentia et excellentia. Et quod si- si objicias, adversario .sine peccato; et quod sic, vide-
gnatum est nobilius signo, dicendum quod tur. Esto qnod angelus satanas transfigu-
illud verum est, quando signatum est causa raret seinangelum lucis, utdicilur '; quan-
signi non sic autem est in proposito.
:
tamcumque adhibeat diligenliam, potest
Prjeterea corpus Christi non dicitur esse si- videri quod sit Chritus sed ignoranliafacli,
:

gnum, nisi in quantum latet sub sacramento, adhibita diligentia , excusat : ergo videtur

et ratione ipsarum specierum continentium, quod talis excusetur a peccalo, si eum

et sensibus apparentium. adoret.

3. Ad illud quod objicitur, quod eadem 2. Item qui emit cuprum , inlendens

p. lll,q. x, niemb. 3,art. I, p. lil; dist. ix, arl. 2, q. v; StPpli. Brnlof., III Senl., dist. IX,
Cf. Alcx. AlcDS
<

S. ThoiD., III Sent

,

dist. IX, q. II, arl. i, q. v; ^gid. q. vi ; Nicolaua Uorb., III Sent., dist. IX, q. III.
— « 11

Senr.pdisl.x,]). n,q.-vi; Picbard.,111 Senl., Cor., xi, 14.

nom., 111
 DIST. ]\. ART. 1. OU^-ST. VI. 211
emoro aunim , non tlamnificafur : ergn qui fam, est idoiolatra, nec excusalur propter
ndorat nn^'t'hiiii tonfbrarmn, oredens ado- ignoraiitiam : ergt) pari ratinne iicc illo ex-
raro ("liristimi , ntm inciirrit pefcalimi. ciisalur, qui adorat Liicifeniin, credens es.se

Major pr(ipt>silii) manircstalur secuniliim Chri.slum. ,Iuxta hoc quaeritur quomtitio

repiilaiii jiiris civilis. iiiiid iillimum liabeat veritalem, tjiiod .sa-

:i. Item niuiier quse consenlit in Petrum, cerdos possit facere populuni idololatrare.
credens consentire in Paulum. hal)etur pro Tunc eiiim esset in potestate sacerdotis
non coiiscntieiite; crror enim persona; im- facere popuiiim peccare, sive vellet, sive nol-
peilit matrimonium, secundum qiiod jura lel : quod absurdum est dicere.
dicuul , ct in quarto lihro '
haln^tur : ergo
pari rationc adorans Luciferum, pulans CONCLUSIO.
Cliristum adorassc, hahetur quasi nou ado-
rasset. Christi advmarii latrice adoratio simpliciter exhi-

bita non potesl esse sine peccato ; licet sub ac-

A. Item opussequiturintentionem et cre-
tuali couditione , cum se transformet in angelum
dulitatcm : crgo si aliquis credens Liicife-
hicis, culpa possit carere.
rum esse Christum, adorat Luciferum, cum
intentio ojus ad C.hristum feratur, si ado- Resp. ad arg. Dicendum quod honor la-
rando Christum meretur, nulium videlur ei triae potest exhiberi adversario Christi du-
es.se peccatum. pliciter : aut simpliciter, aut sub conditione.
Fuudam.
gg^ coutra : Idololatra cum adorat ido-
, Si simpliciter, dicoquod nonpolest esse sine

lum, credit idolum esse Deum et tamen ex

;
peccato : ofTertur enim cultus latriae alteri,
hoc non dicitur neum adorare, sed magis quam Deo : et ideo est ibi peccatum idolo-
idolum , unde committit idololatrise pecca- latriae. Nec excusatur ratione ignorantiae;
tum : ergo paii ratioue cum quis atlorat haliet enim triplex adjutorium ,
per quod
Luciferum, credeus illum esse Christum, potest errorem evitare. Primum est reme-
propter credulitafem non evadit scelus ido- dium praemonilionis sacrae Scripturffi, quae
lolatriae. multotiesdicit, quod • multi in nomine Christi

Item diabolus ideo transQgurat se in an- venluri sunt mendaciter. Secundum est re-

gehim lucis ut atloretur ab homine sed

, : medium orationis internas, qua ad Deum
hoc non faceret, nisi videret hominem in debet homo recurrere ut cor ejus illumi- ,

illa adoralione peccare : ergo non videtur netur. Tertium est suspensio credulitatis

quod sit possibile absque peccato idololatriae suae : non enim debet homo ' otnni spiritui
diabolum adorare. credere, sed probare, qui ex Deo sunt : Qui
Item latria est de his, quse sunt necessaria enim '
cito credit in talibus, levis est corde;
ad salutem : sed error, vel ignorantia, in his et fortassis etiam inflatus corde, dum ad
quae sunt necessaria ad salutem, non excusat tales visiones et revelationes idoneum se esse
ex toto : ergo videtur quod ille, qui adorat existimat : unde tales visiones, vel appari-
diabolum cultu latrise, nou excusetur a pec- tiones, potius sunt formidandae, quam desi-
cato. derandae. Narratur enim de quodam sancto ehhi-
?'"">•
Item in quadam decretali dicitur, quod patre, quod cum ei diabolus in specie Christi
plus peccat malus sacerdos qni non conficit appareret, ille clausis ocuhs dixit, in se hac
et simulat se conflcere, quam ille qui confi- vita noUe Christum videre ; at diabolus, hu-
cit, pro eo quod populum idololatrare
facit : militate ejus confusus, statim evanuit. E
crgo ille, qui adorat hostiam non con.=ecra- contra de phu-ibus narratur, qui se ad vi-

XXX — siones iiloneos repiitaverunt, ct desiderave-

' Disl. ' Muilli.. XXIV, 5; Maix IIII, C.
iJoan., IV, 1. — * Eccli., xis, 4. runt, iiuotl ad niuUas insanias et eiTores
 :

212 SENTENTIARUM LIB. III

praecipitati sunt. Etideo si simpliciter adoral in sermone : si solum in raente, ut nulla

quis Christi adversarium non excusatur a , praecedat mentio in sermone, non habet jus
peccato, etiamsi credat ipsum esse Chrisfum. repeteudi. Si autem in sermone fiat mentio
Adoraodi Si autem adoret sub conditione, hoc potest de auro, fit circumventio de alio : et quia
esse dupliciter : aut quia est ilia conditio ha- contractus quantum ad verba et intentionem
bitudinaliter, aut actuaUter considerata, sive versafur circa aliam materiam , ideo non
apposita : si actualiter, sic non adorat ip- damnificafur secundum jura : ex hoc autem
sum Lucifurum, sed magis Christum, quia non sequifur, quod peccatum idololatriae non
non stat adoratio nisi stante conditione et ad ; perpetretur adorando diaboluni simpliciter,
eum refertur adoratio, ad quem refertur sed quod non perpefretur cum conditionis
adorationis implicatio. Si autem illa conditio adjectione tacita vel expre.ssa.

sit sub consideratioue habitudinali, hoc modo 3. Ad sequens quod objicitur de matri-

non sufficit ad vitandum peccatum idolola- monii conscnsu in errore personae, potesl
triae respectu hujus apparitionis, sive trans- responderi simiiiler. 1'otest etiam dici qnod
figurationis ; sufficit tamen respectu sacra- non e.st simile, quia sic non pofest evitari
menti altaris. Nam talis transfiguratio est error ille, sicutiste : habet enim homo, ad
insolita; et ideo non debet ad eam praecipi- vitandum himc errorem, adjuioriiim juxta
tanler sequi adoratio, sed cum maturitate et se.

praeviaoratione. Sed consecratio hostiae est i. Ad illud quod objicitur, quod opus se-
consueta : ideo sufficit quod adorans in ha- quitur credulitatem et intentionem , dicen-
bitu hanc habeat conditionem , videlicet si dum quod verum est in his, quae non sunt
consecratio debito modo facta est : unde mala secundum se ; in aliis autem, sicut os-
pauci, vel nulli fideles in hac adoratione tensum est in .secundo libro ', non habet ve-
peccant :omnes enim accedunt cum condi- rifatem. Praeterea illa credulitas, qua credit
tione ista. Quod aufem objicitur, quod sa- homo hunc esse Chrislum, temeraria est ; et

cerdos facit eos idololatrare, boc iutelligitur, ideo ad opus temerarium deducit, ut hunc,
quantum in se est, quia per ipsum non quem videt, adoret; quia enim in creduli-
remanet, scienter enim exhibet adorandum, tate et in infentione non solum cadit Chris-
quod scit adorandum non esse. Patet ergo tus, sed etiam hic, quem videt, ideohonoris
quod cultus latriae non potest exhiberi exhibitio aliquo modo determinatur ad hunc
Christiadversario absquepeccato idololatriae. ideo nec recta fuit intentio. vel credulitas,
Et concedendae sunt rationcs ad hoc inductae. nec recta est adoratio.
1. Ad illud ergo quod objicitur, quod
ignorantia facti excusat, adhibita diligentia;
ARTICULUS II.
dicendum quod cum Lucifer adoratur, nun-
quani debita diligenfia adhibetur nam, si- : Consequenter quaerifur de secundo prin-
cut dictum est , triplex remedium potest cipali, videlicet de ipsa latriasecundnm illud
contra hoc inveniri. quod est; et circa hoc quaeruntur quatuor :

2. Ad quod oltjicitur, quod emens

illud primo quaerifur utriim lafria sit in genere
cuprum, intendensemereaurum, non dam- virtutis; secundo, utrumsit virliis generalis,

uificatur, dicendum quod intentio emendi vel specialis ; tcrtio, utrum latria sit virtus

aurum, aut potest esse solum in mente, aut cardinalis, vel theologica ;
quarto, utrum sit

• Dist. XL, art. 1, q. II. virtus diversa a dulia.

 ,

niST. iX. At\T. II. QU.EST. I. 213

quod latria potius sit donum guam , virtutis
OU^STIO 1. habitus.
-V. Item latria est Dcum revereri : sed do-
An liUria sit in genere virtiitis
'

iium timoris facit nos revereri Deum , est

FandMB. Utruni latiia sit iu genere virlutis ; ct enim timor rcverentia; : ergo videlur qiiod
quoil sic , viiletiir. Ueildere huiuiiii quod latria superfhiiit, aut est idem quod tiiuor :

suum est, estacliis virtulis:ergo si mjyoris, ergo latria uon est virtus.

vel a'(]ualis dignitatis est Deo reddere (luod

sed per
CONCLUSIO.
suuni est, erit erKO actus virtutis :

lalriain reddimus Deo quod suum est, sci- Latria pro habitu, qitia vefsatur circa bonum diffi-

honorem ergo cilc, meritorium, et ad salutem necessarium, est

licet reverentiam et : iatria
in genere virtutis; non tamcn pro actu.
virtus est.
Item circa opeia laudabiha et difficilia Resp. ad arg. Dicendum quod latria, ut
maxime coiisislit virtus ' : sed colere Deum vult Augustinus, nominat illud quo colitur
est actus hujusuiodi : et hoc est ipsius la- Deus : quo autem colitur Deus, hoc potest
trise : ergo latria est virtus. intelligi dupliciter, aut sicut aclu, aut sicut
Ilem virtus maxiiiie necessaria est circa habitu. Ideo nomen latriae aequivoce dici-
opera meritoria vitse leternffi : sed Deum tur ; et aliquando stat pro habitu, aliquando
colere et adorare est meritorium vil;e pro actu. Secundum autein quod stat pro
jeternae : et hoc est ipsius latriae : ergo, etc. habitu ipsius animai habilitaiite ip.^^ain ad
Item circa opera praecepti maxime habet cuUum Dei, sic est habitus virtutis, in quan-
esse virtus : sed Deum colere et adorare cst tum est circa bonum, et difficile, et merito-

in praecepto : ergo circa hoc maxime habet rium, et ad salutem necessarium : et circa

esse virlus : et hoc est ipsius latria; : er- hujusmodi opera praecipue consistit virtutis

go, etc. habilus. Et ideo sunt concedendae rationes

Adopp. Sed contra : 1. Augustinus, De Civitate quae hoc ostendunt.

Dei^: « Latria semper aut frequenter dici- 1. Ad iUud quod opponitur, quod latria

tur servitus quae pertinet ad colendum est servitus, dicendum quod est servitus qua
Deum. » Sed omnis virtus, ut virtus est, servitur homini, et est servitus qua servitur
consistit in iibera volantate : ergo nulla vir- Deo ; et iterum est servilus necessitatis , et

tus est servitus : sed latria est servitus : est servitus quae est ex mera voluntate. Di-
ergo latria non est virtus. cendum ergo quod servitus iUa, quae flt ho-
2. Item latria communiter difflnitur : mini ex necessitate, aUquo modo derogat
« Latria est cultus soli Deo debitus, et exhi- hominis Uberlati : et ideo non habet in se
bitus, » ut accipitur ex verbis Augustini, excellentiam virtutis. Servitus quae ex mera
ibidem : sed cultus non est habitus, sed voluutate hominem in statu
flt Deo, ponit
usus : si ergo latria est cultus , non est vir- aUiori et tanto magis facit hominem Ube-
:

tus, sive habitus, sed motus. rum, quanto magis elougat hominem a pec-
3. Item latria est idem quod pietas, ut cato : et taUs est servitus latriae. Et ideo
dicit Augustinus, [le Civitate Dei' : a Pie- niuU impedit taUs servitus latriam habere
tas proprie dici solet cuUus Dei, quam Grceci rationem virtulis completae.
tbeosebiam (a) vocant. » Sed pietas contine- 2. Ad iUud quod objicitur, quod latria est

tur iuter habitus donorum : ergo videtur cultus soU Deo debitus, dicendum quod ha-
Cf. S. Tliom., 111 Scnt., dist. ix, q. i, art. 1 ; .£gid.
«

Rom., 111 Sent., dist. il, q. i; Ricbard., III Sent., dist. « Ethic, Ub. II, c. !ii.
Arist., —
' Ang., de Civit. Dei,
U,q. ijSteph. Brulef., III Sent., dist. ix, q. vu. _ lib.V, c. xv; lib. VI, Prcef.; lib. .\, c. i, d. 2, quoad
(a) Sdit. Gaume , eu(Te€eiav. sensum. —
» Ibid., Ub. X, c. i, n. 3.
 ; ,

2U SENTENTIARUM LIB. lll.

bitus saepe difGniunbir per actus, et notifi- quam timoris. Et sic patet quomodo difTert
cantur ; sed hoc non est praedicatione essen- a timore , et quare etiam latria uon est do-
tiali, sed causali non sequitur quod
: et ideo num , sicut timor : magis enim habet ratio-

latria si sit cultus, quod non sit babitus. nem virtutis, cum latria consistat iu exhibi-

Posset tamen dici ut prius quod latria ali- tione , timor in resihtione : et sic latria plus
,

quando accipitur pro actu, aliquando pro consistit in actione, timor in passioue. Et

habitu, sicut hoc frequenter reperitur in ha- baec e^t una diflerentia donorum ad virtu-

bitibus et aclibus animaj, quae liabent unum tes, ut inferius patetiet.

nomen commune. Unde Philosophus' ali-

quando accipit nomen intellectus pro ha- QU^STIO II.

bitu, aUquando pro potentia ; similiter Ati-

An latria sit virtus generalis , vel specialis *.

selmus', voluntatem eodem modo Augus-

:

tinus' et alii doctores utuntur nomine la- Utrum latria sit virtus generaUs, vel spe- Fund»m.

triae. cialis; et quod sit specialis, videtur. Yirtus

3. Ad illud quod objicitur quod ,

latria quae habet objectum speciale, est specialis :

idem est quod pielas , dicendum quod , sicut sed latria est hnjusmodi : ergo est virtus
dicit Augustinus in decimo De Civitate Bd, speciaUs.

pietas dicitur tripliciter : uno modo pietas Item circa actum specialem consistit vir-

idem est, quod theosebia ; et sic idem est tus speciaUs : sed adoratio est actus specia-

quod cultus Dei; alio modo dicitur pietas Us : ergo circa ipsum consistit virtus specia-

ofTicium parentibus exhibitum ; tertio modo lis : haec autem est latria : ergo, etc.

dicitur pietas misericordia ,

quae proximis Item, sicut difficile est credere in sum-
in operibus exhibetur. De his autem dicitur mam veritatem, sic et honorare summam
secundum prius el posterius, et secundum majestatem : si ergo habemus virtutem spe-
quamdam rationem analogiae , secundum ciaiem qua credimus in primam veritatem
quod dicitur ibidem, quia in omnibus est scUicet fidem , sic et qua honoramus sum-
cultus Dei; principaliter tamen dicitur de mam majestatem : haec autem non est nisi

cultu divino, id est de illa virtute, qua coli- latria : ergo latria est virtus specialis.

tur Deus : et sic patet quod pietas, secun- Item latria et idololatria sunt opposita :

dum diversas acoepliones ,

potest esse idem sed idololatria est vitium specialc : ergo ab
quod latria, et differre a latria. Cum autem oppositis latria est virtus speciaUs.
dicitur qaod pietas est donum , sequivocatur Sed contra : I. Augustinus, in Enchiri- m ,pp.

pietatis nomeneuim non accipilnr pie-

: ibi dio ' : « Si quaeritur : Quo coUtur Deus? Res-
tas pro virtute illa, qua colitur Deus. pondeo : Fide, spe, et charitate. » Sed virtus

4. Ad illud quod objicitur, quod revereri (]ua colitur Deus, est ipsa latria : ergo la-

Deum est ipsius timoris, dicendum quod re- tria comprehendit in se fidem , spem , et

verentia reperitur tam in honore quam in charitalem : ergo iatria non est virtus spe-

timore, quia in timore est resilitio in pro- ciaUs, sed generaUs.

priam vilitatem ; in honore vero est testifi- '2. Item Augustinus, De Civitate Dei' :

catio vel exhibitlo ahcujus testifieantis et « \erum sacriflcium est omne opus quod
profitentis ipsam majestateui. Revereulia agitur, ut sancta societate jungamur (a)

autem, quae est latriae, potius est honoris, Deo. » Sed sacrificium est cultus soli Deo
'Arist., Post. ,\ib. 1 et II ; de ^»iim., lib. III ; Averr., debitus, sicut ibidem dicit Augustinus : hoc
de Anim., lib. III, com. 20. ' Anseluj., — rfe Vo/unl./iu
,1<:f?id.Rom.,IIISeii/., dist. u,q. ii ;riichard.,lll Sent.,
princ. —
• Aug., dc Civil. Dei, lib. X, c. I, n. 2 et 3.—
dist. IX, q. II Steph. Brulef., III Sent., dist. ii, q. vm.
;
» Cf. S. Thomas, III Seni., dist. ii, q. l, art. 1 , q. 1 — Enchirid.. c. III, a. 1, quoad sensum.—
* Auf^usl.,

(a) Edit. Gaume , iDbereamus. « Aug., de Civil, Dei, lib, X, c. vi, in princ.
 DIST. IX. AI\T. II. OU^ST. II. 218
autem esl ipsiiis latria.', olTerre : ergo viile- dum quem cultus adoralionis Deo exhibe-
tur quoil onuie opus bonum .sil latiiaj : ergo tur. Et ideo concedeiiduin est quod latria
latria est virtus generalis. est specialis virtus, propter hoc , quod ad
3. Itein quii-uuKiue oliedit Deo , servit ipsam spectat cullus Dei secuiidum quod
Deo : seil servitus soli Deo debita, e.st lalria : dicitur magis proprie, videlicet pro ipsa ado-

ergo ouinis actus quo Deo obedimus, est ratione. Et concedendaj sunt rationes ad
aelus latria; : ergo latria se extendit ad ac- hoc inducta;.
tum omnis virtutis et praicepti : ergo noii t. Ad illud quod ohjicitur, quod Deus co-
est virtus specialis, sed generalis. liturflde, spe et charitate, dicendum quod
"l. Item quajcumque facit quis ad gloriain cultus Dei non accipitur ibi ab Augustino
Dei , lacit ad cultum Dei : sed omnia qua;- ita stricte, sicut in diffiuitioue latria;, ut

cumque bene lacimus, facimus ad gloriam praitactum est : et ideo non sequitur quod
Dei, ut dicit Apostolus ' : Omnia in gloriam latria sit generalis virtus ad tres virtutes
Dei facite : ergo omne opns laudabile est theologicas.
opus latria; : ergo latria videtur esse gene- i2. Ad illud quod objicitur ia contrarium ,

ralis habitus ad omnes virtutes. quod sacrificium offertur Deo in quolibet

bono opere, dicendum quod sicut cultus Dei
CONCLUSIO. multipliciter dicitur, sic et sacrificium. Est
eniiu sacrificium bonae operationis, et sacri-
Latria , ut respicit Dcum non modo sub ratioue ficiiim devotae orationis, et sacriflcium im-
finis et objecti. sed sub rationc honorabilis , est
molHtiouis : primuin est virlutum omuium;
virtus specialis.
seciindum est virtutum theologicarum ; ter-

Resp. ad arg. Dicendum qiiod latria no- tium spectat ad ipsam latriam. Ipsius enim
minat habitum ; uominat etiam cultum Dei, lalriee est sacrificium offerre Deo : et hoc
ad quem ille habitus ordinatur. Cultus au- sacrificium soli Deo debelur, sicut dicit Au-
tem Dei potest accipi tripliciter : generali- gustinus-, et latria dicit cultum soU Deo
ter, proprie, et magis proprie. Uno modo debitum.
dicitiu" cultus actus directus in Deum sub 3. Ad illud quod objicitur, quod omnis
ratione fiuis : et sic est omnis virtutis. Alio qui obedit Deo, servit Deo, dicendum quod
modo diciturcuUus Dei aclus in Deum di- verum est ; ex hoc tamen non sequitur quod
rectus non solum ratione flnis, sed etiam omnis obedientia sit latria : quia obedientia
ohjecti : et sic est ^irtutum theologicarum. non solum dicit servitutem ipsi Deo debi-
Tertio modo cultus Dei dicitur magis pro- tam , sed etiam servitutem his qui sunt loco
prie actus directus in Deum uon solum sub Dei, ut praelatis. Latria autem dicit servitu-

ralione finis et objecti, sed etiam sub ratione tem soli Deo debitam :nonet ideo ratio iUa

honorabilis : et talis actus est actus adora- valet, sed peccat secundum consequens.
tionis, et sic est virtutis speciaUs : et hoc 4. Ad jUud quod objicitur, quod quaecum-
modo est ipsius latriae. Sicut enim idolola- que fiunt ad gloriam Dei , fiunt ad cultum
tria non dicitur quodcuraque peccatum , sed Dei, patet responsio per jam dicta : quoniam
iUud quo creatura adoratur ; sic latria uon cultus accipitur ibi generaliter pro actu or-
dicitui" quicumque habitus, sed ille secun- dinato in Deum tanquam in finem ; in dif-

finitione autem latriae accipitm' magis pro-

• I Cor., X, 31. - « Aug., de Civit. Dei, lih. X, c. Iv,
.(uoad spnsum. prie, secundum quod dictum est.
 ,

S16 SENTENTIARUM LIB. III.

5. Item haec est diflerentia inter virtutes

cardinales, et theologicas, quod cardinales

QUiESTIO 111. consistunt in medio circa superfluum et di-
minutum ; in theologicis autem non est re-
An latria sit virtus cardinalis , vel theologica
perire superfluum : sed circa latriam, quae I
Ad opp. Utrum latria sit virtos cardinalis, an theo- est Deum non est superfluum inve-
colere ,

logica; et quod theologica, videtur. Augus- nire : ergo videtur quod latria non sit in

tinus, JDe Civitate Dei, capite iv' : « Sacri- genere virtutis virtutum cardinahum, sed
et laudis, tlieologicarum.
ficamus Deo hostiam humilitatis,
fervidae charitatis. » Et 6. Item virtus theologica dicitur, quia ha-
in ara cordis, igne
post : Hic est Dei cullus, hsc vera religio, betDeum pro objecto sed latria : habet

haec recta pietas, et tantum Deo debita ser- Deum pro objecto sicut enim fides : credit

vitus. » Ergo videtur quod si haec omnia primam veritatem, et charilas dihgit sum-
circumloquuntur latriam , nihil aliud est la- mam bonitatem , sic latria reveretur et colit

tria, quam ipsa charitas : ergo latria est vir- summam majestatem : videtur ergo quod
latria sit virtus theologica.
tus theologica.
« Sa- » Sed contra Religio est virtus qua colitur Fundam
2.Item Augustinus, De Trinitate :
:

pientia vera est verus ac praicipuus Dei qni est superioris naturae, sicut vult Augus-
uno nomine graeco Theosebia [a) tinus in decimo libro De Civitate Dei^, et
cultus, quae
quod nomen nostri pietatem Tullius in prima Rhetorica ' ; sed religio est
appellatur,
species justitiae, ut dicit Tullius ibidem, et
dixerunt, cum pietas apud Graecos usitatius
Sed ut dici! justitia est virtus cardinalis si ergo latria
Theosebia nuncupetur. » latria, :

est aliud continetur sub specie rehgionis, latria est de

Augustinus, De Civitate Dei ',non
autem non est genere virtutis cardinalis.
quam theosebia : theosebia
quam sapientia .-apientia autem se Item sicut obedientia respicit debitum
aliud :

tenet ex parte virtutum Iheologicarum , non mandatum, sic latria respicit debitum bono-

cardinahum : ergo et ipsa latria. ris divini ; est enim latria cultus Deo debi-
virtus per quam Deus tus : sed obedienlia quia respicit debitum
3. Item latria est ,

est adoratio sed vir- praecepti, est virtus cardinalis, contenta sub
cohtur eo cultu, qui :

tus dictans nobis Deum adorandum, est ipsa debita justitia, non theologica : ergo pari

etiam charitas; quia, sicut dicit ratione et ipsa latria.

fides, vel

Rabanus , super Genesim : « Adorare, est Item nullius virtutis theologicae actus ca-
dit sub coactione credere enim non potost
Deum ,
qui adorandus est, tota mentis inten- ;

tione quaerere. » Ergo videtur quod latria sit quis non volens : sed actus latriae cadit siib

coactione, ut adorare et thura ponere : ergo

virtus theologica, sicut fides, vel charitas.
4. Item in latria est implelio primi prae- latria non continetur sub genere virtutis

sed praecepta primae tabul» implen- theologicae.

cepti :

tur virtutibus theologicis , sicut patet de se- Item omnis virtus theologica vel est fides,

cundo quod impletur per fidem, et de terlio vel spes, vel charitas : sed lalria non est

quod impletur per cbaritatem ergo videtur :

fides, pro eo quod non cousiderat summam
quod si primum impletur per latriam, quod veritatem secundum se; nec charitas, quia

sit virtus theologica. non considerat summam bonitatem, sed

« Cf. S. Thomas, r.l Sent., disl. ix, q. i, nrt. 2;

ix,q. ix. — 'Aug.,d« Ci"i;i7. Dei,lib. X,c. iv, al. ill,
^gidius Rom., III Sent., dist. ix, q. lii ; Richardus n. 2. - » Id , de.Trin., lib.XIV, c.l. — » Id., de Civ.
111 S?n<., disl. II. q. lii ; Steph. Brulef., lllSfn^, dist. /)pi, lih. X.c.i, n. 3, quoad sensum. — » /6irf. ; c. iv,

(a) Edit. Gaumc, uno noroinc iioaieua. graecc. a1. iii, u. -'. — • Cic, dc Imenl., lib. III, versui fiuem.
 niSTINCT. IX. ART II. OU.TIST. III. 217
niaj,MS .siiinmam mfyesUilern ; necspcs, hoc idem est apiid Cirajcos latria, quod apud nos
constat : ergo, etc. religio, exce[tto quod nomen reiigionis cst in
plu.s. llude ibidcm dicit, (juod cultus Deo

CONCLUSIO. debitus quatuor nominilius nuncu[ialur ,

duobus apud (Jrajcos , ct duobus apud nos. Cuim.

Latria est virtiis cardinalis, adjuslitiam ptrtinciis, k lii 1... I.. Hn qua- .

Apuil draicos namque dicitur latria, et tlieo- 1.,,,, no-

nim non modo intfriorem , sed exteriorem Dei '"'
sebia, sive eusebia ; apud nos vero dicitur J''^"*
cultum dicat , cujus proprium genus est religio.
pietas, et religio, ita quod ista duo nomina
Resp. ad arg. Ad i>ra>iliclonim inlclligen- respoiident illis duobiis , licel ([iiodammodo
liam est notaudum, (juod licet lutria nolifi- sint in plus quantuin ad inotum consuetum.
celur per cultum, sive per servilutem, ut DiHerunt aiitem latria, et theosebia, secun-
dicatur latria esse servitus, sive cultus Deo dum propriam acceptionem, licet aliquando
debitus, et istaduo quasi pro eodem acci- accipiantur pro eodem, quia theosebia dicit

piuntur difTerunt tauien secundum pro-

, culfiim interiorem ,
qui proprie spectat ad
priam acceptionem. Cultus enim Dei respicit virtutes theologicas; sed latria servitutem
.iclum inleriorem et exteriorem, et magis exteriorem ,
qua? spectat ad jnstitiam , scili-

interiorem ,
quam exteriorem ; servitus au- cet virtutem cardiualein. Concedendum e.st

fem proprie respicit actum exteriorem. Et ergo latriam esse virtutem cardinalem. Con-
ideo, cum latria de ratione sui vocabuli cedenda etiam sunt argumenta hoc proban-
idem quod servilus, secundum quod ex-
sit tia.

ponit Augustinus in libro De Trinitate ', la- 1 et 2. Adduas autem auctoritates Augus-
tria proprie respicit actum exteriorem; tini patet responsio per jam dicta. Cum enim
Iheosebia vero, vel eusebia, idem est, quod dicit Aiigustinus , quod cultus Deo debitus
cultus divinus , sive bonus cultus : et ideo est ipsa dilectio, velsapienda, loquitur de
proprie respicit actum interiorem. Et quo- cidtu interiori ; cum autem dicimus lafriam
niam virlusquae respicit actum exteriorem; esse cultum, infelligimus de culfu exteriori,
versatur quodam modo circa actionem, et nec vocabulo abutimur : et hoc patet per
est in genere virtutis cardinalis ; hinc est oppositum, quia non tVmtuv idololatra qni
quod latria est virtus cardinalis. Et quia credit idolum esse Deum, vel amat ipsum si-
considerat actum exteriorem sub ratione cnt Deum, sed infideUs. Tunc autem dicitur
debiti , et in comparatione ad alterum , et idololatrare , cum exterius colit : et sic per
hoc est ipsius justitiae, ideo latria coutinetur oppositum intelligimus in proposito.
sub virtute cardinali ,
qviae quidem est justi- 3. Ad illud quod objicitur, quod virfusper

tia. Rursus, quia species secundum justitiae, quam adorafur Deus, estfldeset charitas, di-
quod ordinatur ad venerandam naturam su- cendum quod sicut esf culfus exterior, etin-
periorem, est ipsa religio, sicut dicit Tul- terior, sic est adoratio exterior, et interior.
hus ; hinc est quod lafria non solum est in Adorare interius, est tota mente in Deum
genere virtutis tanquain in genere remoto, fendei'e, sicut dicit Rabanus. Adorare exte-
sed in genere virtutis cai'dinalis tanquam rius, est aliquam reverentiam corporaliter
in genere subalternato ; in genere vero jus- exhibere. Cum ergo dicitir, quod per fidem
titiae , sicut in genere propinquo ; in genere et charitatem adoraturDeus, dicendum quod

vero reUgionis, sicut in genere proximo. Et veram est de adoratione interiori, quae inci-

hoc est quod dicit Augustinus De Civitate , pit in fide, et terminatur in charitate ; sed
Dei Whro decimo, capifei, ubi dicit', quod non habet veritatem deadoratione exteriori,
qnae ortum habet a virtute cardinah. Etsi tu
' Au? , de Trimt., lib. I, c. vi, u 13; t/e Chit. Dei,
Ub. X, c. 1, n. 2. — ' Ibid,, n. 3, quoad seusum. objicias quod tam fides, quam charitas, dic-
 , ,

218 SENTENTIARUM LIB. IH.

tat tam interins, quam exterius adorandum est; sic et ipsa latria respicit Deum, ut cui
diceiidum breviter, quod aliquis actus potest honor exhibendus est ; respicit etiam cultum
esse alicujus virlutis multipliclter, aut sicut exteriorem exhibendum; respicit etiam ra-
imperantis, aut sicut elicieiitis : licet autem tionem exhibendi, videhcet rationem debiti.

exlerior adoratio sit ipsiiis fidei el charitatis, Kl haec est quasi ratio formalis ipsius, et est
sicut imperanlis, et maxime fidei, quae dic- quid crealum :hinc est quod cum virtuspo-
tat Deuni adorandum, allerius tamen est ut natur in specie vel genere formah ex parte
elicienlis , scilicet latriae ,
quae qnoniam objecti, quod habet rationem (a) formalis et
elicit actuni sul) ratione debili, ideo con- motivi, latria est in genere virtutis cardina-
tinetur sub justitia, quae est virtus cardi- lis, sicut obedientia. Quod ergo objicitur

nalis. quod virtus theologica est illa quae respicit

i. Ad illud qnod objicitur, quod impletio objectum increatum, dicendum quod objec-
primi pr^ecepti spectat ad virtutem tlieolo- lum principale virtutis Iheologica; non est'

gicam, sieut impletio secundi, dicendum aliquid creatum , sed est bonum increatum
quod impletio secundi, videlicet Non assu-
: sub conditionibus increatis, quae quidem
mus tibi nomen Dei tui in vanum , quantum sunt summa bonitas et summa veritas : haec
aJ actum exteriorem, est virtus cardinalis, autem non est reperire in proposito et ideo :

quantum ad actum interiorem impletur vir- non tenet ratio illa. Haec igitur dicta sunt
tute theologica, quae quidem est fides. Per de latria secundum quod proprie accipitur
hunc modum intelligendum est in primo pro habitu dirigente ad cultum exteriorem,
praecepto; et quialatria impletur per actum qui proprie dicitur servitus Dei, et adoratio.
exteriorem, ideo non est necesse eam esse Et hoc modo non est idem Lalria, et Theose-
virlutem thelogicam. bia, ul a principio dictum est. Si autem la-

ti. Ad illud quod objicitur, quod circa ac- tria dicatiir cultus interior, cum ilie consis-
tum latriae non consistit superfluum, vel di- tat in credendo, et diligendo , et sperando
minutum responderi potest quod falsum
; Deum, sicutdicit Auguslinus in Enchiridio\
est, quia licet quantum ad actum interiorem sicnon ponitur esse virtus cardinalis, sed
non contingat excedere in colendo Deum, theologica ; non, inquam, ab aliis distincta,

tamen, quantum ad actum exteriorem et sed consequens ad omnes illas : et hoc modo
modum, coutingitreperire excessum, utpote non accipitur ita proprie sicut modo praedic-
sicut si aliquis sacerdos vellet decem missas to, cum latria, proprie loquendo, sit species
in uno die cantare ad laudem Dei, non ser- religionis, sicut duha ; et nomen ejus impo-
varet modum. situm fuit a servitute, sicut dictum fuit a
6. Ad illud quodobjicilur, quod latria ha- principio. Utroque tamen modo convenit re-

bet objectum Deum, dicendum quod etsi la- periri eam dici, et secundum hoc doctorum
tria habeat objectum Deum , aliquo modo positiones diversificari, ut quidam ponant
tamen cum hoc respicit aliquod creatum. eam speciem virtutis cardinalis, scilicet jus-

Unde sicut obedienlia, qua quis obedit Deo, titiaj quidam vero tres theologicas cir-
,

respicit ipsum Deum, utcuiobediendum est, cumplecli et utrumque vere potest dici sine
:

ipsum autem mandatum, et ejus obligatio- coiitrarietate, propter diversum modum ac-

nem respicit, sicut illud quod implendum cipiendi, etc.

(a) Caet.edit. ralioue. 'Aug., Enchirid.jC. lll, n. 1.

 ,:

DiST. I.K. AHT. II. QUiEST. lY. S19

ergo dulia haliet dua.s spccies adorntionis,

QljyESTIO IV. qiue creutiirie delientur, iniilti) fm tiiis latria

et dulia quaj Creatori et creaturaj delientur,

An latria sit virtus disttnda a dulia •.
sunl spccics virliitis diversa?.

Ad opp Utrum latiiii sit virtus ilistincta a dulia ;

Iteiii habitus diversillcaiilur per actus, et

et qiioil iioii, viiietur per illud Psaliui * :

actus per objecta : ergo si latria est cultns

Lomine Deiis meus, in te speravi; filossa ' :

qni delietur Deo, et dulia cultus qui delictur

« Dufnine omniiiin (ler potuntiam, cui dcbc- crcatiine, ut creatura e.st, videlur quod la-

omnium per creaf.onem Iria sil species virtulis distiiicla a diilia.

tur diilia : Deus
Ergo Domino Deonon llem sapientia et scicntia suiit diversa
cui debetur latria. » si

una specics adorationis, videli- doiia, secundiun quai dirigiiuiir ad teinpo-

debetur nisi

cet latria ; ergo latria, ct dulia, uon sunt di- raiia et seterna : si ergo latria est cultus de-

versje species virtutis. bitus ceternae majestati, etduiiahonor et re-

'2. Item eadem est species virtutis, qua cre- verentia deliita creaturae teinporali, videtur

ditur omne credendum , scilicet ipsa fides :

quod sint diversi habitus in genere vir-

qua tutis.
ergo eadem est species virtutis, colitur

omne colendum sed hujusmodi sunt : latria, Item, si per eum modum flat honor crea-
el dulia : ergo, etc. turse, quo jam non erit actus
lit Creatori,

3. Item eadem cst specics virlutis, qua virtutis, sed potius vilii. Si quia euim sacri-

amatiir omne amandum, videlicet ipsa chari- ficaret homini, crimea idololatriae commit-

tas : ergo eadem ratione eadem est species teret, et vituperaretur potius de idololatria,

virtutis, qua adoratur omne adorandum :

quam commendaretur de actu latriae , vel

sed hnjusmodi esl latria et dulia : ergo, etc. duiiae : ergo si diversitas modorum in acti-

Si tu dicas non
quod non est simile, quia sic bus vututum introducit diversitatem in ha-

est una ratio adorabiUum, sicut amabilium ;

bitibus, videtur quod lalria, et dulia, diffe-

objicitur conlra quia sicut proximus non rant speciQca differentia.

;

est amandus nisi in quantum imago Dei sic ;

etiam non est adorandus nisi iu quantum , CONCLUSIO.

est Dei imago ergo sicut est unus amor
:

Latria, et duHa, virtutes distinctcB sunt, quia una

sui, et suje imaginis, secundum speciem sic ;

creaturcB, altera Creatori debelur.

et unus honor.
A. Item magis et miuus non diversificant Resp. ad arg. Dicendum, ad praedicto-

speciem : sed latria, el dulia, differunt sicut rum inteUigentiam, quod etsi nomen la~
major honor , et minor honor : ergo vide- trice secundum Augustinum, dte Civitate

tur quod non sint diversaj species vir- Dei ', importat cultum debitum majestati di-
tutis. vinee,nomen tamen duUoe tripliciter dicitur.
FDodiin. Sed contra : Super illud Psalmi ' .• Ado- Uno modo dicitur duUa secuudum quandam
rate scabeUum pedum ejus, etc. , Glossa analogiam, alio modo secundumantouoma-
a Latria est adoratio quse soU Deo debetur; siam et tertio modo secuudum signiticatio-
,

dulia estadoratio quse eliam creaturae exhi- nem propriam. Cum autem dicitur secun-

betur. Quae duas habet species unam quae :

,
dum analogiam, tunc importat cultum debi-
exhibetur omnibus indifferenter aUam ; ,
tum naturae superiori , sive creaturae , sive

quse exhibetur soli humanitati Christi. » Si Creatori, secundum aUquam rationem se-

'
Cf. Alex. Alensis, p. III, q. x, memb. 1, art. l,p. II ; • Piul. VII, 2. — ' Gloss. iDterliD. a Domine , per po-
S.Thom., III Sent., dist. ix, q. i, art. i, q. m ; .^Esid. tentiam , per creationem; » ct nihil plus habeL
Deus ,

Rom., III Sent., dist. ii,q. iv; Richard., III Sent., disl. — » Psal. xcviii, 5.— ' Aug., de Ciiit, Dei, lib. X, c. i,
IX, q. IV ; Steph. Brulef., Ul Sent., distis, q. x.— n.2.
 ;

S20 SENTENTIARmi L1B. 111.

cundum quam ('reator communicat creatu- quantum Deus, alia in quantuin Dominus,
rae, utpote secundum rationem dominii : et sed ut innotescat differentia horum vocabu-
hoc raodo accipitur in Glossa super illud lorum : et simul cum diflerentia innuit con-
Psalmi '
: In eccksiis benedicite Deo Domino, venientiam.
Glossa ' : « Z>eo, cui debetur lalria; Doj^iino, 2. Ad illud quod objicitur, quod una est
cui debetur dulia. » Cum autem accipiturse- virtus qua creduntur omnia credenda, di-
cundum antonomasiam, sic dicit debitam cendum quod verum est de credendis quae
revfrentiam creaturje unit«, vel assumptce; habentunam rationem movenfem ad cre-
per queni modum aocipitur super illud dendum se, utpote veritatem summam, cu-
Psalmi ^ : Adorate scabellnm pedum. ejus: jusmodi sunt articuli fidei. Sed si credenda
ubi dic'tur, quod dulia major debelursolum haberent rationes diversas, utpote cuni
humanitati Cliiisti. Cumautem accipiturdu- credo homini, quia verax est , et Deo, quia
lia secundum siguiQoationem propriam, sic verax est, haec lides et illa non sunt necessa-
dicitur dulia honor vel reverentia debita ra- rio ejusdem rationis, nec speciei. Una enim
tionali creaturae et illo modo , et exhibita; est fldes, quae est virtus theologica ; alia quae
secundum commu-
consuevit dulia accipi raagis spectat ad genus virtutis cardinalis,
nem usum. Et hoc modo est quaestio, utrum qnae quidera magis propiie appellanda est
latria vel dulia sintdiversae species virtutis :
fidelitas, quam fldes. Et quialatria, et dulia,
et ad hoc consequenter respondctur, quod diversas considerant rationes honorandi in
sic. Et ratio hujus est, quia latria et dulia Creatore, et creatura ; hinc est quod potius,
considerant exteriores cultus, qui formalem si bene attendatur, sunt diversae virtutes,
habent differentiam, secundum quod creatu- qiiam una.
rae et Crealori exhibentur. Alius enim est .'}.
Ad illud quod objicitur, quod eadem
modus adorandi Cr^^atorem, et alius adorandi charitate diliguntur omnia diligibilia, di-
creaturam, et alia ratio motiva : et ideo alia cendum quod hoc est, quia charitas habet
virtus directiva in hac, et in illa. Et ideo unum objectuni principale, videlicet sum-
concedendum est, quod latria et dulia sunt mum bonum, quod quidem amat , sive dili-

diversae virtutes. Concedendae sunt etiam gendo Deum in se, sive optando bonum il-

rationesad hoc indnctae. lud proximo, qui est Dei imago. Latria au-

1. Ad illud vero quod objicitur in contra- tem, et dulia, alium et aliuni respiciunt cul-

rium de Glossa, dicendum quod dulia acci- tum et raodum : et ideo non est simile de
pitur ibi sef-undum generalem significatio- dilectione et adoratione, nec de rationeima-

nem et analogiam, secundum quam com- ginis hinc et inde : et iilud melius manifesta
munis est ad latriam, et ad duliani proprie bitur infra, cum ageturde charitate.

dictam. Et si tu quaeras, quare magis dicit A. Ad illud quod objicitur, quod magis et
latriam deberi Deo, et duliani Domino, cum minus non diversiflcant speciem, dicehdum
tamen idem sit Deus et Dominus, dicendum quod iilud habet instantiam , et non habet
quod Dominus communicatur creaturae et , veriiatem quantum ad speciem in genere
de Creatore et de creatura dicitur analogice moris. Pr<-pterea non habet veritatem, nisi
Deus autem non ita communicatur, sed si quando non est alia differentia, quam per
dicatur de creatura et Creatore , dicitur ae- magis et minus sic aulem non est in pro-
:

quivoce : et propterea dicit latriam deberi posito, quia latria et dulia non differunt so-
Deo, et duliam Doinino, ut nou siguificetur lum quantum ad inten.^^ionem et remissio-
quod alia specie uJoraiionis adorandus sit in uera, sed etiam quantum ad alium et alium
colendi niodum. De quo, inquam modo ,

' />«. LXTIi, 27. — « GlosB. interlin.— » Pj. xcviu, 5. plura possent adhuc quaeri : sed ista suffl-
 niSTINCT. X. 2^21

ciant, iie minis elongemus nos ab inten- satis potest sunii ralio disculiendi ea
,
qujE
lione Magistri : in onmibus enim praedictis dicuntur in littera.

DSTINCTIO X
HE COMMUNtCATlONE IDIOMATl'M ET PnOPRIKTATlIM RESPICIENTIUM PEnSONAM, PROUT SONAXT IN
NOUILITATEM, SCILICET l)E PEUSONALI CONDITIONE ET FILIALI ADOPTIONE.

Solet eliam a quihusdam inquiri utrum Christus, secundum quod homo, sit persona, AoChri»-

vel eliam sit aliquid. Kx ulraque parle hujus qusslionis arpiimenta concurrunt. Quod '"udum
enim persona sit, his edisseruut raliouibus. Si, secuudum quod homo, ali(juid est, vel '^^^
^°'

persona, vel subslautia, vei aliud est : sed aliud uon ergo persoiia, vel substantia si
: :
?«"""»_•

subslantia est, vel ralionalis, vel irrationalis : sed non est irrationalis substantia : ergo i""'

ralioualis. Si vero, secunduin quod homo, est rationalis substantia, ergo persona, quia
haic est definitio persona; : Substantia rationalis individua; naturae. Si eigo, secunduin
quod homo, est aliquid, et secundum quod homo, persona est. Sed e couverso : Si,

secundum quod homo, persona est, vel tertia in Trinitate, vel alia : sed alia non : ergo
tertia in Trinilate secundum quod homo persona est tertia in Trinilate,
persona. At si

ergo Deus. Propler hac inconvenientia et alia, quidam dicunt Christuin secundum
hominem non esse personam, nec aliquid nisi forto seciindum sit expressivum unitatis ;

personae. Secundum enim hahet multiplicem rationem aliquando enim expriniit :

conditionem vel proprietatem divina; naturae vel humana;, aliquaiido unitateiu persona;,
aliquando notat habitum, aliquando causam. Cujus distincliouis rationem diligenter
lector animadvertat, atque in sinu memoriae recondat, ne ejus confundautur sensus,
cum de Christo sermo occurrerit.
Illud tamen non sequitur quod in argumentatione superiori inductum est, quod si Etsi

Christus, secundum quod homo, est substantia rationalis, ergo persona : nam et modo secui"''

anima Christi est substantia rationalis, non tamen persona, quia non cs^t per se sonans, quod"ho-
imo alii rei conjuncta. Illa tamen personae descriptio non est data pro illis tribus ^^tub
personis. "»"''^
^ ratiooa-
Sed adhuc aliter nituntur probare Christum secundum hominem esse personam :
!''- "™
quia Christus, secundum quod homo prcedestinatus est utsit a Dei Filius '
: sed illud est >«•" se-

quod, ut sit, prgedestinatus esl : ergo si praedestinatus est, secundum quod homo, ut sil quod

filius Dei, et, secundum quod homo, est filius Dei. Ad quod dici polest, Chrislum esse ^^,1^^-

id quod, ut sit, praidestinatus est : est enim praedestinatus ut sit Filius Dei, et ipse vere qu"?™-
est Filius Dei.

gratiam habet hoc secundum homiiiem

. .

nisi forte

est Dei Filius

secundum
:
Sed secundum hominem praedestinatus

ut
. . ...
unitatis personae sit expressivum, ul sit sensus

autem ipse, ens homo,

: nec tamen secundum

sit
est, ut

Dei Filius, per gratiam habet

sit

hominem
:
Filius Dei, quia per

est Filius Dei, v^^^^^o

Ipse, qui esl

:
.

sed si
homo,
causa
""'^,.^

V^oi.
chnstus

soua se-

notetur, falsum est. Non enim quo homo est, eo Dei Filius est. ^lli 1,"
' Rom., "">•
I, 4.

(a) Vulg. iirjedesUnalus est Filius Dei.

 :

22-2 SENTENTIARUM LIB. III.

AnChris- Si vero qugeritur an Christus sit adoptivus filius secundam quod homo, sive alio

sdopiiTus modo ; respondemus Christum non esse adoptivnm filium aliquo modo, sed tantum
^cuQdum naturalem : quia natura Filius Dei est, non adoptiunis gratia. Non autem sic dicitur

mo"'' ^7i
Filius natura, ut dicilur Deus natura. Non enim eo filius est, quo Deus est, quia
»iio mo- natura divinilatis Deus est et tamen dicitur natura vel
pioprietate nalivitalis filius, :

naturae filius, quia naturaliter estfilius, eamdem scilicet habens naturam, quam ille qui
genuit. Adoptivus autem filius non est, quia prius non fuit, et postmodum adoptalus
est in filium, sicul nos dicimur adoptivi filii, quia cum nati fuerimus ira filii ', per
gratiam facti sumus filii Dei. Christus vero nunquam fuit non filius Dei, et ideo nonest

adoptivus filius.

Sed ad hoc opponitur sic : Christus filius hominis est, id est Virginis, aut gratia, aut
Opposi- .
T •

lio quod natura, vel utroque modo : si vero natura, aut divina, aut humana : sed divina non :

livnsTergo aut humana natura , aut non natura est filius hominis. Si non natura ,

"^ etiam natura humana, non ideo minus per gratiam. Si ergo
ergo gratia tautum : et si

gratia filius hominis est, adoptivus filius esse videtur, ut idem sit naturalis filius Patris,
et adoptivus filius Virginis. Ad quod dici potest, Christum filium Virginis esse et

natura vel naturalifer, et gratia, nec tamen adoptivus filius Virginis est, quia non per
adoptionem, sed per unionem filius Virginis esse dicitur. Filius enim Virginis dicitur,

eo quod in Virgine hominem accepit in unilatem personae : et hoc fuit gratiae, et non
nalurse. Unde Augustinus, super Joannem, ait » : « Quod Unigenitus est aequalis Palri,

non est gratiaj, sed naturae : quod aulem in unifate personae Unigeniti assumptus est
homo, gratiae est, non nalurae. «Christus ergo nec Dei, nec hominisest adoptivus filius,

sed Dei naturaliter, et hominis naturaliter, et gratia est Filius. Quod vero naturaliter
sit hominis filius, Augustinus ' ostendit in libro de Fide ad Petrum : « Ille, scilicet

Deus, factus est naturaliter hominis filius, qui est naturaliter Filius unigenitus Dei
Palris. » Quod autem non sit adoptivus filius, et tamen gratia sit filius, ex subditis

probatur teslimoniis. Hieronymus, super Epistolam ad Ephesios, ait * : « De Christo

Jesu scriptum est, quia semper cum Patre fuit, et nunquam eum, ut esset, voluntas
paterna praccessit : et ille quidem natura Filius est, nos vero adoptione. IUe nunquam
non fuit Filius; nos antequam essemus, praedestinati sumus, et tunc spiritum adoptionis
accepimus, quandocredidimusinFiliumDei.wHilariusquoque, inIibrotertio(/ernm7a/e,
ait ' : « Dominus dicens : Clarifica filium tuum. non solo nomine contestatus est se esse

Filium Dei, sed etiam proprietate. Nos sumus filii Dei ; sed non talis hic Filius. Hic
enim verus et proprius est Filius origine, non adoplione ; veritate, non nuncupatione ;

nalivitate, uon creatione. » Augustinus etiam, super Joannem, ait * : « Nos sumusfilii
gratia, non nalura : Unigenitus autem natura, non gratia. An hoc etiam in ipso Filio
ad hominem referendum est? Ita sane. wAmbrosiusquoque, in primo librorfc Fide. ait'

« Christus filius est non per adoptionem, sed per naturam, sed per adoptionem nos filii

dicimur, ille per vcritatem nalurae est. » Exhis evidenter oslcnditur, quod Christus non
sit filius gratia adoptionis : illa enim gratia inteliigitur, cum Auguslinus eum non csse

' E/jlies., 11,3. — ' Aii;;.. in Joan. Eiang., tract. Lxxiv, n. ;!. — • Imo Kulj?., de Fide ud Peti:, c. II, u. 10. —
' llierou., Coiuui. iu l:,jAil. ad Ephes., c. I , lib. I. — » Hilar., de Trintt., lili. III louge posl priiic. — • August.
in Joan. Evang., Iracl Lxxxii, n. 4. — ' Ambr., de Eide, lib. I, c. xix, n. 126.
,
 ;:

niSTINr.T. X. .223

urralin filimn assorfi : f^ralin iiiiim, sod non ailoptionis, iino uiiionis Filius Dei est tiliuH

hoininis, el e cnnvorso.

flr".Z
Deinde si quffirilur utrnm pr.-eilestinatio illa, quam commemorat Aposlolus, sit de
"' ""^!!" persona, an de natura sane dici potest et personam Filii, quae semper
; fuit, esse
d.,i.iwi..
pnvdpslinalain sccuiuium liomineni a.ssumptiim, ut ipsa, scilicet ens liomo, esset
Di'i Kiliiis ; et iiatiirain liiiiiiaiKun esso pra-destinalam, ut Verbo Palris personalitor
uniretiir.

EXPOSITIO TKXTUS. dendo, quod nec personalitatis conditio , nec

adoptionis filiatioconvenitChristo secundum
Solet cliam inquiri n quibusdani , clc.
quod hoino.
Supra ogit Magister de conimunicatione
idiomaluni per comparalioiioin nalura^ ad DUB. I.

naturaiu ; hic agit do cominunicalione idio-

Sccundum enim Imbct multipliccm ralionGui , etu.
niatum in comparalione ad persouam. Et
quoniam talium proprietalum idiomata quaj- Contra : Videtur illa distincfio esse inarti-
dam sunt, qiiie sonant iii iiobililalem ot di- ficiali.'*, etsuperflua, et diminuta : inarlifi-
ynitalem, qu;odam vero iu quamdaui defec- cialis, quia inembra ista nuliam videutur
libiiitatem; ideo pars isfa dividitur in duas, habere convenienfiam ; superflua videtur,
in quaruiu prima detorminat do priinis ; in quia oadem vi ,
qua iraportat proprietatem
sooiinda vero de secundis, ibi : Deindc si naturae, imporfat unitatein et proprietatem
quwrilur iitrum, etc. Prima pars habet duas persona; ; diminuta ef iam videtur, quia sicut
in prima inquiiit Magister, utrura couditio potest importare liabitum , ita etiam potest
personalitatis conveniat Christo socundum importare novem genera accidenfium ergo :

quod homo, secundum humauam natu-

sive videtur quod his membris octo membra de-
ram in secunda vero, utrum filialio adop-
; buerunt adjungi. Item quaeritur ubi sic di-
tionis secuudum humanam naturam con- versimode acoipiatur, cum non videatur ha-
veniat eidem, ibi : Si vero qucentur an bere tot intellectus.
Christus, elc. Utrumquc autem horum di- Resp. Dicendum quod haec distinctio, elsi

gnifatem et nobilitatem importare videtur, videatur esse rudis, tamen est multum ra-
sciiicet lam personalis conditio quam adop- tionalis : et hoc , si altendatur super quid
tionis fiHatio. Prima pars hal.et partes fundetur. Nam prima divisione hsec praepo-
duas : in prima movet quaistionem , et de- sitio, secundum, potest importare concomi-
lerminat; in secunda vero dissolvit rationem tantiam, vel causain : si causam importet,
sophisticam, quaj veritatem determinalam tunc est quartum membrum; si concomi-
impugnat, ibi : Sed adhuc aliter nituntur tantiam, sic triplicifer potest imporlare, aut
probare. Similiter secunda pars principahs secundum inhaerentiam, aut secundum unio-
habel duas : in prima determinat quajstio- nem, aut secunduin adjacentiatn, sive assis-
nem, qua quajritur utrum Christus sit tilius tentiam : si secunduin inlieerenfiam , sic
adoptivus secundum humanam naturam imporfat propriefatem naturae, nam proprie-
in secunda contra hoc opponit , et deterini- tas inhajret ei cujiis est propriefas; sisecun-
nat, ibi : Sed ad hoc opponitur sic, etc. dum unionem , sie ioiporfat propriefatem
Subdivisiones autem partium manifest^ sunt personse; si secundum assistentiam , sive
in litlera. GeneraUs autem intellectus dis- adjacentiam, sic dicit habitum. Quartum au-
tinctio circa duo versatur, scilicet in osteu- tem membrum, quod est secundum princi-
 :

224 SENIENTIARUM LIB. III.

palis divisionis, Magister uon subJiviJit. ouiues Ulios adoptionis. Et hoc quidem modo
Potest tamen secundum quatuor
dividi angeli possunt dici fiiii.
SeciiU'
dam ^"Jll
geiiera causarum. Omnibusenim modishajc
quaiuor dictio, secwidum, consuevit accipi, sicutpo-
DUB. III.
geucra
Mus«. lest per exempla monstrari. Si enini dica- Christum Clium Virginis esse, et Datura, vel natura-
rum. liter, et gratiae, etc.
tur a Christus secundum quod homo fuit

passibilis, » sic importat conditionem naturae. Contra : Videtur quod ista duo non sint
Si dicatur : aCliristussecuudum quoJhomo compossibilia. Si enim hoc est naturale, jam
creavit sleilaSj » sic importat unilatem per- nou est gratuitum, et e converso.
sonae. Si dicalur : « Christus secuudum Resp. Dicendum quod gratia unionis noa
quod homo fuit vestitus, et calceatus, et ut repugnat, nec incompossibilis est cum pro-
iiomo inventus, » sic importal habitum. Si prietate nalurah, imo facit eam communi-
dicatur : secundum quod Deus
« Christus cari. Et Magister loquitur hic de gratia
creavit mundum, et secunJum quod homo unionis. Yel potest dici, quod gratiaetnatura

prsdicavit diviimm verbum , » sic importat bene possunt de eadem re dici per compara-
causam efficientem. Si dicatur « Chrislus :
tionem ad diversa: et sic est in proposito :

secundum quod Deus est suppositum di- nam Christus, in quautum homo, est natu-
vinae naturae et secundum quod homo
,
raUs fihus Virginis; in quantum autem
est aiiimal rationale , » sic importat caii- Deus, cst fllius Virginis non per naturam,

sam formalem. Si dicatur : « Christus, secun- nec per adoptiouem, sed per gratiam uuio-
dum quod Deus et homo, praimium nos- est nis.

trum, » sic importat causam finalem. Pos-

DDB. rv,
sunt autem multa hujusmodi exempla
Est filius origine, non adoptione; veritate, non
congruentia inveniri. De causa autem ma-
nuncupalione , etc.
terlali secundum divinam naturam non
contingit, sed tantum secundum humanam, Contra ista verba Hilarii objicitur : Vide-
ut si dicatur « Christus, secundum qiiod
:
turenim quod sit ibi verborum inculcatio :

homo, conceptus fuit de purissimis saiigui- idem enim est t^sse fihum origine, et nativi-
nibus 'Virginis D tate. Item videtur quod sit superfluitas : nam
omnis fihatio aut est naturalis, aut gratuita
DUB. u. ergo per originem, vei adoptionem : ergo
Nos dicinius adoptivi filii
,
quia cum nati fuerioius ine superfluunt alia membra. Item, quid est
filii, per gratiaoi facti sumus filii Dei.
quod dicilur aliquis fihus uuncupatione? Aut
Contra : Si hoc verum est , tuue angeli enim vera est nuncupatio, aut falsa si vera, :

beati, et homo in stalu innoceatiae non fuis- ergo vel per adoptionem, vel per generatio-
sent iilii adoptivi : ergo nec us habuisseiit j nem; si falsa, ergo non debet inter membra
in haTeditate regni, quoJ absurJum est. praeJicta poni. Item, si ob creationem dicun-
Resp. Dicendum ,
quod Magister loquitur tur filii; cum ergo asini sint a Deo creati,

de ndoptione secundum pienam rationem, erunt etiam filii Dei, quod absurdum est.

et sic ponit extraueituteni quai secuuJiim Resp. Dicendum quod iii prajJicto verbo F.liali

actum est, quae quidem extraneitas est elon- Hilarius innuit nobis quatuor fihationis dif-
iiuin
lioientti
gatio et abahenatio a Deo per culpam : et ferentias, quarum suflicientia haberi potest

haec quodam modo non conveniret angelis sic : lUe enim dicitur filius alicujus, qui ali

rationc iiliationis. Largius tamen accipiendo ipso est, et ei conformatur : lioc autem potest

extraneitatem, sive quantum ad culpamquae esse dupliciter : aut emanatione naturali, et

in«st, sive quia potuit inesse , se extendit ad in uuitatem essentiae, et sic est Qlius unige-
 DISTINCT. Vi. m
nitijs Patris, qiiom dicit Ililnrius csso. fllinm Ad illuil qiiod ultimo objicitiir, quod si

origiiii', cnalra Foliimm {u); vcrilate, coiilra pater est pcr cieatioiiciii , delKa dici pater
Sabelliiim; nativitate, conlra Arrium (6) : et besliarum ; diccndum quod nou seiiuitur :

hoc in primo libro fiiit exposilum. Aut po- quia nou qua;cumque creatio facit aliquem
test essi' ab alio in diversitatc sulisLintiaj; ct dici fliiuiii; sed creatio illa, in qiia confertiir

hoc potest csse triplicitcr seciindum tripiiccm insigne divinai imaginis, perquam coiiflgu-
raoduni conformitatis. Aut enim contorma- ratur homo Deo, et idoneus efflcitur ad hoc
tur quantum ad ratioiiem imagiiiis naturalis, quod sit fllius adoptivus.
et sic cst lilius creationc ; aut quaulum ad
DUB. v.
rationem imaginis et similitudinis, quae at-
tenditur in gratia et donis gratuitis, et sic Per adoptionem nos filii dicimur, ille per Teritatem
naturae est.
est fllius pcr adoptioncm; aut couformatur
in natura imaginis , sed discordat per deor- Contra : Cum factum per veritatem, et

dinationcm voluntatis, sicut homo peccator, dictum per similitudinem non univocentur,
et sic est filius nuncupationi;. Ex his patent sed aequivocentur, sicut homo pictus, et ho-

diflerentJBe filiationis : patent nibilominus mo verus in homiue , tunc filiatio nobis, et

verba prjEdictae distinctionis, quod non in- Christo competit aequivoce. Et hoc ipsum
culcantur, sed valdc ratiunabiliter dicuntur. videtur confirmari per iilud, quod dicitur ':

Patet ctiam respousio ad objecta : non enim Ascendam ad Patrem meum, et Patrem ves-
sine causa dicuntur illa tria vocabula. Et trum. Gregorius ibi' : a Aliter meum, etali-

quamvis pro eodem accipi possit origo, et ter vestrum. » Sed contra hoc est ,
quod
nativitas non tainen frustra ponitur unum
; Christus dicitur frater noster : sed non dice-
cum altero, hoc enim est propter haereses retur ex hoc frater,si aequivoce essemus
elidendas. fllii : ergo, etc. Item , cum dicitur : a Deus
Ad illud quod objicitur, quod omnisfdius est Pater Christi, » vel « Pater noster, » aut

aut est filius per unaturam, aut per gratiam, eadem paternitate, autalia : si eadem, ergo,
dicendum quod falsum est, nisi extendatur si paternitas dicitur uniformiter, pari ratione
nomeu naturae, et gratiae, ad illud quod est et filiatio ; si alia , ergo in persona Patris
ex mera Dei benevolentia, et ad illud quod sunt duae paternitates ,
quod simphciter ab-
habet quis ab origine. Et hoc quidem modo surdum est.

filiatio per creationem potest quodam dici Resp. Dicendum : Nos et Christus dicimur
modo esse per naturam quodam modo per ,
fHii Dei , nec omnino univoce, nec omnino
gratiam ; sed non sequilur propter hoc, quod aequivoce : non univoce, quia una est fihatio

talis sit filius adoptivus, vel naturalis. temporalis et gratuita , alia naturalis et

Ad illud quod quaeritur de filiatione per aeterna ; non aequivoce ,

quia mediante iUa
nuncupationem dicendum quod ille sic di-
, filiatione, per conformationem ad illam Filii,

citur filius ,
qui habet per uaturam confor- efficimur adoptivi. Sicut euim a Patre omnis
mitatem (c) imaginis, sed difformitatem per patemitas in ccelo et in terra nominatur, sic

culpam et hoc inquam, modo nuncupatio

: ,
a Filio omnis Similiter si quaeratur
filiatio.

ista quodam modo habet veritatem, quodam utrum uniformiter dicatur Deus Pater nos-
modo ncn quia quodam modo est filius, quo-
: ter, et Filii, dicendum quod nec omnino

dam modo est adversarius. Et ideo sola nun- uniformiter nec omnino difTormiter quia
,
;

cupatione dicitur filius, sicut Abraham dixit Pater dicitur Fihi paternitate aeternali et per-
ad divitem damnatum' Recordare, fili, etc. : sonah ;
pater vero noster ex tempore et es-

(a) Al. Photiiiuai. — (6) Ariuin. — (c) Conforinitatem 'luc., XVI, 25. — 'Joan.,ix, 17.— »Greg., inEvang,,
naturaui. hom. ZXT.
TOM. IV. IS
 ; : ; :

226 SENTENTI.\RUM LIB. 111.

sentialiter. Et sicut essentia non ponit in nu- esse (ilius Dei sccundum qiiod homo, Chris-
merum cum persona , ut sint res dua; ; sic tus est Deus et Dei filius sccundura quod
nec una paternitas cum alia , iit sint duae homo.
paterniiates ; et sic patent rationes, et objec- 3 Item Christus secundum gratiam unio-
liones ad utramque parfem. Non enim valet nis est Deus et homo : sed gratia unionis, et

illa objectio de hoinine picto ,

et vero; nam quaelibet gratia competit ipsi Christo secun-

homo pictusnihil habet de veritale hominis dum humanam naturam : ergo si secundum

fiiius autem adoptivus aliquid hal)et de ve- gratiara unionis est Deus, et, secundum quod
ritate filii quamvis non sit filius natura-
,
haliet gratiam unionis, est homo, ergo se-
iis, etc. ciindum quod homo est Deus.

4. Item Christus, secunduin quod peccata

ARTICULUS I.
dimitfebat est Deus sed secundum quod
, :

Ad intelligentiam hujus parlis incidit hic homo, peccata dimittebat ergo, secundum :

quaestio circa duo : primo quaeritur de com- quod homo , est Deus. Major manifesta est
paratione Christi horainis ad conditionem niinor probatur per illud, qiiod dicitur' : Ut
personalitatis ; secundo vero , de compara- autem scialis, quia filius hominis habet po-
tione ejusdem ad filiationem adoptionis. testatem in terra dimittendi peccata, etc.
Circa primnm breviler quaerenda .suiit tria: Sed contra : Omne illud quod convenil F"»'

primo, utrura haec sit concedenda : « Chris- alicui seciindum quod ipsum, aut est per se
tus, secundum quod homo, est Deus; » se- accidens , aut diffinilio , sive pars diffinilio-

cundo, de hac : « Cliristus, secundum quod nis sed Deus non se habet hoc modo ad ho-
:

homo, est peisona; » tertio quaeritur utrum minem, sivi' ad humanam naturam ergo, :

haec sit concedenda : « Christus, secundum elc. Prima est raanifesta per doctrinam de-

quod horao, est individuum. » mou.strativam ; secunda vero manifesta est

per se ipsam.

QUJ;STIO I.
Item quae suntdisparata, non praedicantur
de eodem et seciindum idem : sed esse ani-
An hcBC sit admittenda : « Christxts secundum quod
mal, etesseDeum, sunt praedicata dispara-
homo , est Deus '. »
ta : si ergo esse animal convenit ipsi Cliristo

Ad opp Utrum haec sit admittenda. « Christus, se- secundum quod homo, Deum non ergo osse
cuiidum quod homo, est Ueus; » etquod .sic, convenit eidem secundum humanitatem.
videlur; nam super illud * : Dedit illi no- Item Christus, secundum quod Deus, ca-
inen, i'tc. , Glossa : « In qiiantum homo, as- ret principio si ergo cst Deus secundum
:

sunnisit iiomen Dei noii usurpalive, sed ve- quod homo, sequitur quod Deus, seeundum
re. » Sed quod vere assiirapsit, vere habet quod homo, caret principio sed, secundum :

ergo si , secundiim quod homo, assumpsit qtiod homo, habet principium ergo, secun- :

uoraeu Dei, secundiira quod homo, e.st vere dum quod habet principium , caret princi-

Deus. pio : ergo oppositum est ratio sui oppositi

2. Itera Chrisfus fuit pmdestinatus esse quod est absurdum.
filius Dei in virlute, sicut dicilur ad /{oma- Item si aliquod praBilicatum convenit ali-
710S ' .• secundum quod
sed Chrislus est illud cui subjecto .secundum aliquid, illo remoto,
horao, ad quod praedestinatus fuit secundum non convenit ei ergo : si Christus est Dens
quod hoino si ergo praedestinatus fuit
: .secundum quod homo, si Christus non esset

Cf. Alox. Aleiisis, p. III, q. VI, iiUMiib. 2, arl. 2 ;

> cliurd., III S«i^, liist. x , q. i; Stoph. Urulef., III Sen/.,
S. p. III, q. xvi, art. H;et III Scut., <iisl. x,
Tbom., disU x, q. i.— » P/iiVi>., il, 9.—' Hom., i, 4.— ' iUa(M.,
q.'l, uit. 1; A^sid. Hom., III Sent., dist. x, q. i ; Ki- ix, 6.
 ,

DIST. X. ART. I. OUiEST. I. 9S7

horao, non essel Dens : seti non fiiit honio divisioiifMi unionis : quia enim uiiio iiia

nisi e.\ lenipore : sed conslat qiiod est lal- fecil iioinint'111 Deuin , idco dictlnr assiiiiip-
sum : ergo falsum esl quort Christus, secinn- sisse iiomen supremum seciinduni quod
dum quod homo, est Deus. homo. .\liter potcst dici, quod cum dico as-
sumere nomen Dei, duo dico, .sciiicet nomi-
CONCLUSIO. nis ipsius ceisitudinem , et ipsius nominis
acquisilionem : cum ergo dicit quod assum[)-
Christum csse Deum secundum quod homo, non debet sit noinen Dei secundum quod liomo, illa
admilti, si reduplicatio formalcm dicat rationem, reduplicatio non dicit rationem nominis,
licet, si dicat indivisionem concomitantice, possit
sed acquisitionis. Nam Christns secundum
admitti.
divinam naturam habet nomen quod est sn-

Resp. ad arg. Dicendum quodj quemad- per omne nomen per generationem , non
modum dicit Magister in litlera, haec dictio, per acquisilionem, vel assumptionem : et
sectindiim, multiplioem fi^cit intelligentiam. ideo ex hocnon licet inferre « Ergo est :

Potest enim importare habitudinem causae, Deus secundum quod homo, » accipiendo ly
sive indivisionem , vel unifatem coucomi- secundum quod secundum eamdem accep-
tantiae. Si dicat habitudineni causae, sic abs- lionem imo est accidens in processu illo.
;

que dubio falsa est locutio ,

pro eo quod 2. Ad illud quod objicitur, quod praedesti-
conditio apposita nuUo modo est causa prag- natus fuit esse filius secundum quod
Dei
dicati, nec ratio secundum quam, nec per liomo, jam patet responsio per illud, quod
quam bile prKdicafum insit illi subjecto. Si nunc dictum est, ipiia haec dictio, secun-
autcm dicat indivisionem concomitantiae dum, potius dicit concomitantiam secun-
sic potest habere veritatem : tunc enim di- dum expressionemconditionisnaturae, quam
cere quod Christus sit Deus secundum quod dicat habitudinem causae. Vel potest dici,
homo, non est aliud quam dicere quod esse quod sermo dicit rationem anteces.sionis
ille

Deum competit personae Christi existenti iu quce importatur in vocabulo praedestinafio-

humana natura, ita quod divinitas et huma- nis, quae,inquam, non est respectu Christi
nitas concomitantur se inseparabiliter circa secundum divinam naturam , sed solum se-
eamdem personam. Iste autem modus acci- cundum humanam. Non sic autem est deeo
piendi hanc dictionem , secundum, non est quod est esse Deum et ideo consimihs de- :

ita communis et proprius, sicut praecedens, fectus est in hac ratione, sicut in praece-
Ucet inveniatur quandoque. Et sic patet denti.
quod sermo praedictus, scilicet « Christus, : 3. Ad illud quod objicitur de gratia unio-
secundum quod homo, est Deus, » secun- nis, dicendum quod Christus signat perso-
dum diversam intelligentiam hujus praepo- nam in duabus naturis et illa persona Deus :

sitionis, quodam modo potest

secundum , est per naturam non per gratiam unionis
,
:

concedi, quodam modo negari. Negari enim dicitur attamen simul quod sit Deus et homo
debet, secundum quod dicit causam sive ra- per gratiam unionis. Esto tamen quod ista
tionem formalem, et secundum istam viam sit concedenda a Iste homo est Deus secun-
:

procedunt rationes ad secundam partem ; et dum gratiam unionis

» ex hoc tamen non ;

quia verum concludunt secundum illam habetur quod

Deus secundum quod
sit

viam, ideo concedendae sunt. homo, quia gratia unionis non convenit illi
1 . Ad quod primo objicitur in con-
illud homini secundum quod homo simphciter,
trarium quod assumpsit nomen Dei secun-
, sed secundum quod homo unitus, sive se-
dum quod homo, responderi potest, quod cundum assumptionem ipsius a Verbo.
secundum dicit ibi concomitantiam per in- i. Ad illud quod ultimo objicitur, quod
 » ;

228 SENTENTIARUM LIB. III.

dimittebat peccata secundutn quod homo cundum quam Verbum unitur naturae as-
si proprie loquamur de dimissione peccati, sumpta?, quani unio secundum quaiu tota
falsum est, nisi accipiatur baec dictio, secun- Trinitas per gratiam unitur cuilibet auimae
dum, prout importat concomitantiam. Nee justae : sed unio per gratiam inhabitautem
potest ex illa auctoritate inferri : a Filius nulli tollit personae dignitatem : imoquili-
hominis habet poteslatem dimiltendi pec- bet homo justus, secundum quod homo, est
cata : » hanc enim potestalem etsi iu se ha- persona : ergo multo fortius Christus.
non tamen habebat
beret in forma hominis, 4. Item unio divina? naturae ad humanam
secundum homiuis furmain et in quantum ; nihil tollit divinitati, quae tamen dicitur hu-
homo, sed in quantum habebat formam Dei. miliata; et multo fortius nihil tollit huma-
Si vero dimissio peccatorum attribueretur nitati , cum humanitas dicatur per illam
alicui quantum ad meritum , tunc posset unionem exaltata : sed haec est vera : a Chri-
secundum
coucedi quod conveniret Christo stus. secundum quod Deus, est persona : »
quod homo sed ex hoc non seqiiitur, quod
: ergo multo fortius haec erit vera : a Chris-
sit Deus in quantum homo, quia hoc non tus, secundum quod homo, est persona, »

est Dei proprium. cum homo nihil pcrdat dignitatis, sed acqui-
rat per unionem illam.

QU^STIO 5. Item esto per impossibile quod Verbum

II.
dimitteret naturam humanam, tunc ille
An hcBC sit vera : « Christus, secundum quod
homo, qui dicitur Jesus, secuudum quod
homo, est persona '. »
homo, esset persona sed constat quod nihil :

Ad opp- Utnim illa sit vera : « Christus secundum accresceret propter illam separationem : ergo
quod homo, est persona; » et hoc, si acci- verum est nunc quod Jesus, secundum quod
piatur illa determinatio , secundum quod homo, est persona :

homo, proprie. Nam in aliis acceptionibus Sed contra : Nihil convenit Christo secun- Fundtm,

non dubium quin habeat veritatem, se-

est dum quod homo quod non ,
sit assumptum,
cundum quod dicit Magister in littera. Et vel coassumptum : sed Filium Dei assump-
quod sit vera, videtur Christus non est : sisse personam est falsum et haereticum , si-

homo, nisi quia est iste homo sed Chris- : cut supra dicit Magister et Augustinus ', et

tus, secunduin quod est iste homo est per- , multipliciter fuit probatum » : ergo falsum
sona, quia proprium est pronominis pro est Cbristum esse personam secundum quod
proprio nomine poni, et certam designare homo.
personam : ergo haec est vera , et conce- Item Christus, secundum quod homo, est
denda : « Christus, secundum quod homo, persona : et humanitas coepit in Chiisto :

est persona. ergo et personalitas : ergo Christus incepit

-1. Item Christus, secundum quod homo, esse persona : ergo non est persona aeterna :

est res completa omui completione, quae po- ergo non est uiiigenitus fllius Patris, cum
test reperiri in rationali creatura. Sed per- Filius sit coajternus Patri : sed hoc est im-
sonaUtas est dignitas et proprietas nobihta- pium : ergo restat quod illud, ex quo hoc
tis reperta in creatura rationali completa : sequitur, est falsum.
ergo reperitur in Christo secundum quod Item impossibile est idem praedicatum
Chrislus est homo. inesse eidem secundum naturas difTerentes :

3. Item nobiiior et perfectior est unio se- cum ergo Christus sit persona secundum
quod Deus, aut non conveniet ei esse perso-
C/. Alexander Alensis, p. III, q. vi, memb. 3;
'

S. Tliom., p. III, q. ivi, arU 12 ; el III Sent., disl. i, Brulef., 111 Sent., dist. vi, q. ii. — > Imo Fulgent., de
q. I, art. 2 ; Uichardus, III Sent.. diel. x, q. I ; Stepb. Fidc adPetr., c. xvii, n. 60. — » Dist. v.
 :

DISTINCT. X. ART. I. QVM^T. II. 229

nam secuniliiiii qiiod onio, aiit nlia per- ipsam attendi secunduin naturam assumen-
soiia erit sccmKliiiii ijiiod iKinio : et si aliii teiu et incrcatam : et pro[tlcrca haic adrnit-
j)crsoiia cst seomuhini (|uoil lioino, ct rilia titiir : a Christus, sccmidmn qiioil Deiis, est

seciiuilum qiiod Deus, ergo r.hristus est dnac persona ; » h.-«c respuitur : « Christus, so-
pcrsoiuu : ergo non est uiius, et ita non est cunilum qiiod iiomo, e.st persona, » sicut
sed hoc est ralsiim : rcstat crgo qiiod aliiid prohant rationcs ad secimdarn partcm in-
raemhnim esl vcruin, scilicct, quod Christo ducta' : et ideo siint coiiccdcnda'.

non convenit esse personam secundum quod i. Ad ihud quod objicitur de hac : a Chri-
homo. stus, sccundum quod iste iiomo, est per-
Item personahtas cuihhet rei inest ratione sona : ergo, etc; » dicendiim quod liaec est

ejus quod est in ipsa dignissimum ;

pertinet distinguenda, quia iste potest demonstrare
enim nomen personai ad notabilem dignita- natiiram huiuanain in atomo, scilicet com-
tem sed coiistat quod digiiissimum in
: positum ex illa aninia et illo corpore : ct
Christo non est liumaua natura, sed divina : hoc inodo falsiim secundumesl Christuin,
ergo falsum est Christum secundum homi- quod est iste homo, esse personam. Nec va-
nem, sive secuuduin humanam naturam, let quod olijicitiir, quod pronomen demons-

esse personam. trct cerlain personam per.sona enim ilii :

Item hoc ipsum ostenditur per nominis tantum valet, quautum suppositum; unde
elymologiam ; sic enim arguit Magister in convenienter dicitur ista albedo. Si autem
Pcrsona httcra : « Persona dicitur qiiasi per se so- hoc, quod est iste, denionstrat personam,
quas. p.r
se souon»
jjjjijg ' ygj pgj.
^
gj, miuiij .
niijji autem taie est tuiic est vera, et est sensus : Christus, se-
ahi conjunctum , saltem digniori : ergo si cundum quod est iste ,
qui est homo , est
humana natura in Christo unita est digniori, persona ; non sequitur « Ergo
sed tunc :

scihcet diviuae, videlur, etc. secuiidum quod liomo » imo est sophisma ;

secundum accidens, Generahter autem pos-

CONCLUSIO.
set resisti ilh modo arguendi ; non enim
sequitur : « Petrus est individuum secun-
Christwn , seamdum quod homo , esse personam non dura qnoJ hic homo : ergo est individuum
debemus concedere quta persona attenditur in eo
,
secundum quod homo. »
secundum naturam assumentem.
2. Ad illud quod objicitur, quod Christus,

Resp. ad arg. Dicendum quod absf|ue du- secundum quod homo, est res completa
bio , si haec dictio , secundum , accipiatiir omni complelione, dicendum quod verum
prout importat rationem formse, vel causse, est de completione absoluta ; de completione
neganda est simpHciter, pro eo quod perso- autem respectiva, quae est dignitas super-
nahtas Cliristo secundum humanam natu- excellentias, veritatem nou habet nam hu- :

ram convenire non potest. Ipsa enim con- mana natura in Christo non est quid nobi-
juncta est rei digniori : et ideo non potest h.ssimum ejus, sicut in aUis hominibus. Nec
hahere rationem personae ,
quae attenditur ex hoc sequitur quod minor sit dignitas in
secundura excellentiam dignitatis in eo de Christo secundum quod homo ,
quam in

quo dicit. Nec tantum conjuncta est rei dig- aliis hominibus, propter hoc ,
quia iUa dig-
niori quacumque conjunctione , sed con- nitas recompensatur per dignitatem impro-
junctione sive unione personaU : et ideo porlionabiliter nohiliorem. Multo enim no-
necesse est esse in Christo respectu duarum bilius est esse personam personalitate aeter-

naturarum unam personam. Sed illa non na, quam personalitate creata.
potest attendi penes naturam creatam, et 3. Ad illud quod objicitur, quod unio per
penes naturam assumptam : necesse est ergo gratiam non tollit dignitatem personae , di-
 »

230 SENTENT1.\KUM LIB. III.

cendum quod non esl simile ,

quia quamvis dum quod ille homo, cum sit persona se-

anima per gratiam uniatur rei digniori, sci- cundum quod bomo, boc non est propter
licet Deo, non tamen unitur uuionenaturali, dignitatis crementum sed propter minora- ,

sed magis voluutaria : nec in unitatem by- tionem ex illa separatione : quia timc na-
postasis unitur, sed in conformitalem volun- tura ilia prius baberet pro supposito perso-
tatis : et ideo non est necesse ipsum Deura nam ceternam; nunc autem post separalio-
esse unius personae cum anima quam inha- nem haheret personam temporalem. .Multo
bitat, sed conformis voluntatis : non sic au- autem dignius est habere personam aeler-
tem est in Cbristo, in quo personalis unio nam alterius naturae, quam personam tem-
est. poralem, sive omnino connaturalem. Nam
4. Ad quod quamvis
illud quotl objicitur ,
primo modo persona faciebat ipsum vere
natura bumauaj tamen
divina sit unita , dici et esse Deum ; secundo modo bominem
Christus est persona secuudum quod Deus, purum.
dicendum quod non est simile, duplici ex
causa persona quidem duo dicit, scilicet
: QU^STIO III.

bj^postasim, in qua est subsistentia totius

An luBC sit vera : « Christus, secundum quod homo,
esse rei, et proprietatem supereminentis
est individmim '. »
dignitatis : et in illa vera unione utrumque
horum secundum quod
reperitur in Christo Utrum ista sit vera « Christus, secundum : opp.

Deus. Nam hypostasis divina est illa, in qua quod bomo, est individimm » et quod vera ;

substantificatm- in hypostasi alterius naturae sit. videtur Cbristus est aUquid secundum
:

lotum esse Cbristi, non humana proprie- : quod homo, sicut habilum est in praeceden-
tas etiam dignitatis inest illi secundum illam tibus : aut ergo quid universale , aut quid
naturam, quae non potest uniri digniori : singulare. Sed non universale quia Damas- ,

utrumque autem horum deficit liumanee eenus ' dicit quod Filius Dei assumpsit hu-
naturae, quoniam ipsa substantiflcatur in manam naturam in atomo hoc est in sin- ,

hypostasi alterius naturae propter quod ,

gulari : et hoc est individuum : ergo etc.

quodam modo dicitur vergere in accidens. Item Christus, secundum quod bomo (o),

Unitur etiam digniori naturae : et ideo ex habet proprietates ,

quarum collectionem

ipsa sui unione et nobilitate caret et proprie- impo.ssibile est in alio reperiri : boc autem
tate personae per se, quamvis non careat, est esse individuum, sicut patet iu notiflca-

imo babeat in assumente. tione individui , quam dat Forphyrius ' :

5. Ad illud quod objicitur, quod, si Yer- n Indi\iduum est quod constat ex proprieta-
bum dimitteret liumanam naturam, quod tibus, quarum colleclionem impossibile est

Jesussecundum quod bomo esset persona, in aUo reperire. » Sed hoc couvenit Cliristo,

dicendum quod verum est, quia tunc illa secundum quod bomo ergo, etc. :

natura haberet ahum modum existendi : Item Cbristus, secundum quod bomo,

non enim esset unita aUi digniori, nec habe- praedicatur de uno solo sed singulare et :

ret suppositum alterius natura; ; nimc au- individuum est illud, quod de uno solo prae-
tem est e contrario : et ideo iu illo processu dicatur ergo Cbristus, secundum quod
:

nulla est necessitas iuferendi ,

quia non ser- homo, est iudividuum.
vatur convenienlia simililudinis. Et si tu ob- Item bajc est vera : « Christus est homo.
jicias quod nulla dignitas accrescat, dicen- Aut ergo ibi praedicatur accidentale praedi-

Cf. Alex. Alensis, p. Ul, q. vi , memb. 2,

' arl. 3;
dist. X.qii,
dist.x, q. III.- « Damasc, rfe Fide orMod., lib. III,
S. Th., p. III,q. XVI, art. 12;ptlll Sen/,
art. 1, .). i; .Egid. Rom., 111 Scni. disl. .\,.|- iv; Ri-
,
c. XI. — » Horphyr, Isajrog. , c. de Specie.

'hardui, lllSen^.disl. x,q. i; Steph. Brulef., III Scnt., (a)C<Bt. edit. deest bomo.
 , :,

DIST. X. ART. I. 0M;EST. III. »81

catum, aul sulistiuiliulf •

nnii acculenlale duumdicatcollectionemprdprietalum, qiiam
hoc constat, cuin lionio vere dicatur de impossibile est in alio reperiri, et de alio in-
Christo, sicut »4 df aliis linininibus ; si es- dividuo dici , iin[io.ssihile est (|U(id Ciiristiis

seutiaie, ergo vel csl geuus, vel species, vel sitaliud et aliud individiium .sccuiidumquod

dilTerentia : non genus vel dillVrentia : ergo homo , et secundum quod Deus ergo : sicut
species : sed species specialissima praidica- in Ciiristo est nuitas personalitatis , ita est

lur de iudividuis solum suli ipsa coutenlis : unitas individuatioiiis : ergo sicut ha;c est

ergo C.hristus est individiium hominis. falsa : « Christus est persona secundum qiiod
Itciii liaec est vera : « Christus, secundum homo;» ita , ut videtiir, haec erit falsa :

(pidd hdiuo, est snhstantia : a sed suhstan- a Chrislus e.st individunm, secundiiiii (juod

tia dividitur siilTKienti liivisione a Piiiloso- homo. » OuaMilur ergo de liac, et (•onsimili-

pho' per priimun et secundam : aut ergo bus , videlicet utrura sint concedendsB :

('hristus est suhstantia prima, aiit secuuda : « Christus est individiium secundum quod
non secunda, cum nou sit genus, vel spe- homo ; Christiis est suppositum secundum
cies ergo prima
: sed priina suhstantia : quod homo ; Christus est hypostasis secun-
idem est quod iiidividuum : ergo, etc. dum quod homo : » et de aliis consimilibus,
Iteni hfec est vera : « Christus, secnudum quid veritatis habeant, et quid proprietatis.
quod homo, est alhus : » et albedo iuest
Christo , secundum quod homo : sed acci- CONCLUSIO.
dentia piimo et per se sunt iii individuis :
Christum, secundum quod est homo , e$se indivi-
ergo alliedo inest Chrislo secundum quod est duum , vel suppositum , si reduplicatio rationem
homiuis individuum. formalem dicat , verum est de supposito de quo ,

Idem individuum et ut individuum ditit indivisum in se non au-

Fundam. Sed conlia : est esse ;

tem ut dicit diiisum ab aliis , et subsistens in

substantiee , et hypositasim : sed in Christo
se, et de supposito in quo.
uua sola est hypostasis ;
quouiam in hypos-
tasi fit unio , ut dicit Damascenus - , et ista Resp. ad arg. Dicendum quod accipiendo
hypostasis estdivina, non humana, nisi per proprie hanc dictionem, secundnm, proiit
uniouem ergo si haec est falsa « Chris-
: : dicit habitudiuem causae, qusedam ex iiujus-
tus, secundum quod homo, est hypostasis ;» modi locutionibus simpliciter sunt falsae et
hsec similiciter est falsa : « Chi-istus, secun- impropriae,
quaedam sunt distinguendae
dum quod homo, est individuum. » pro eo qiiod habent aliquid proprietatis , et

Ilem si Clirislus, secimdum quod homo, aliqnid improprietatis. Haec enim est falsa,

esi individuum ; secundum quod l)eus est , et impropria :« Christus, secundum quodho-
substantia individua : hoc constat, et secun- mo, est persona ; »et hajc similiter :« Chris-
dum rationem individuationis est numera- tus, secundumquodhomo, est hypostasis.»
tio : ergo Christus est duo : sed hoc est fal- Sed prima est falsa ex diiplici causa : tum
sum, sicut ostensum estsupra ' : ergo, etc. quia persona importat proprietatem digni-
Ilem omue individuum est per se unum, tatistum etiam quia importat fundamen-
;

et unum numero sed nihil tale est uuitum : tum totius existentiae naluralis. Neutrum
substantiae alii antecedenti secundum esse : autem horum inest Christo ratione naturae
ergo cum humana natura in Christo .sit assumplae , sed assumentis. Secunda vero
unita Yerho ceterno, videlur quod rationem est falsa altera illarum causarum : quoniam
individuationis non teneat in ipso. etsi hypostasis non dicat proprietatem excel-

Item quidquid dicitur vere de filio homi- lentiae, dicittamen fundamentum existentiae

nis, dicitur de Filio Dei : ergo cmn indivi-

v. — • Uisl. VI,
de Orthod. Fide, lib. 111, c. lil, IV,
' Arist ., Je Prwdtcam .,c.de Subslantta .
— * Oamasc, art. 1, q. 1.
 :

232 SENTENTIARUM LIB. III.

hoc autem in Christo non est anima, nec posita et duae hypostases : et ita non esset
caro, nec ex utroque compositum, sed Ver- unum, nec esset in eo vera unio. Secundum
bumincrealum:etideo praedietae duae locu- autem aliam acceplionem possunt conce-
tioncs impropriae sunt, et falsae ; et, si legan- di : et per hoc possunt dissolvi rationes, quae
tur alicubi , sunt exponendae, et secundum inducuntur ad utramque partem Rationes
aliam acceptionem illius determinafionis, enim quae inducuntur ad primam parlem,
secundum quod est homo, sunt intelligendae. procedunt de individuo secundum quod in-
Haec autem, de qua nunc est sermo, scilicet, dividuum dicitur, quod de uno solo dicitur.
oChristusestindividuum secundum quod ho- Rationes vero ad partem sequentem proce-
mo , » et haec : « Christus est suppositum dunt de individuo secundum quod non so-
secundum quod homo, » possunt habere pro- lum dividitur ab alio sed eliam in quan- ,

prietatem et improprietatem, secundum di- tum dividitur ab alio supposito, vel supponit
versam acceptionem istorum vocabulorum. ahter (a) et hoc quideni locum [h) non habet
;

individui
enim ahquid
pjcjtm. *
individuum dupliciter in Christo : et hoc totum patet pertractanti
difliniliu
dupiei. uno modo, quod dicitur de uno solo et hoc ; singulas rationes. Ex his patet quod ultimo
modo albedo Petri est individuum et hoc ; quaerebatur, quae scilicet locutiones in hac
modo individuum dicitnr quod est indivi- materia sint admittendae , et (piaj non. lllae

sum in se et sic absque dubio Ghristus se-

: enim concedendae sunt ,
qua; sic verilatem
cundum quod homo est individuum. Alio et proprietatem naturarum important, quod
modo dicitur individuum quod est ab ahis ,
illi summa^ unioni non praejudicant, in qua
divisum , et subsistit in se et per se : et hoc quidem facta est unio in persona Verhi, non
modo accipiendo individuum, humana na- solum in quantum dicit dignitatem proprie-
tura in Christo non est individnum. Est tatis, sed etiam in quantumdicitsuppositum
enim unita Verbo increato, sicut suo suppo- incommunicabile , scilicet ipsam hyposta-
sito. Per hunc etiam modum distinguen- sim, ratione cujus est mutua praedicatio, et

dum est, cum dicitur : « Christus, secnn- idiomatum communicatio. Et hoc tanquam
dum quod homo est , suppositum : » est pro ductivo (c) vel directivo principio est

enim suppositum in qtio , et suppositum habendum quia ,

in illa unione beata per-
supposi- de quo. Si dicatur suppositum ilhid , de sona Verbi fecit se suppositum humanae na-
.um^pTum quo alterum praedicatur, et quod subjicitur turae, sicut pluries in praecedentibus dictum
duobus
superiori Christus secundum quod homo,
, ,
est. Et pro tanto humana natura in Christo
esl supposilum. Si vero dicatur ilhul suppo- dicitur vergere in accidens : et ideo aliquod
situm , in quo totum esse rei stabilitur ct prajdicatum ,
quod dicit modum exislendi,

fundatur, sic non est concedendum Chris- vere attribuitur nobis secundum humanam
tum esse suppositum secundum quod homo, naturam ,
quod tamen non vere attribitur

nisi arctetur ratio suppositi, ut dicalur siip- Christosecundum humanain, sed secundum
positum accidentium et proprietatum acci- divinam, scilicet esse personam, et esse hy-

dentalium. Unde quia in unica sui acoeptio- postasim et esse individuum

, secundnm ,

ne, tam nomen individui, quam nonien sup- quod vocabulo hypostasis aequipollent licet, ;

positi aequipollet hypostasi, falsae sunt prae- secundum largiorem modum accipiendi, duo
dictae locutiones ex eadem causa, ex qua ultima possunt altribui, ut pr»dictuni est.

et locutio praedicta , scilicet

:'
« Christus est Sed contra pr;pdicta videfur posse objici,

bypostasissecundum quod homo » seque- : quoniam videtur quod Christus, secundum

retur enim quod in Christo essent duo sup- quod homo, vere et proprie sit individuum.
Sicnt enim in secundo lil)ro ostensimi fuit,
(n) Al. snpposilaliter. — (4) Cal. eclit. dcest locum
- (c) productivo , unica voce. individualio est ex communicatione mate-
 ,

niSTINCT. X. ART. II. QUjEST. I. 233

rise ciim forma, el innotesopre habet per
accidentiiim collectioiiem Chrislus aulem,
:

ARTICULUS n.
.vcnndum quod homo, ex anima et carne
componitiir, sicnt et nlii Iiomiiies : erj^o ila ronsequenterqih-nritiir de secuiulo princi-
vere proprie habet indiviiluationem , siciit pali.scilicet de fHialione adoptionis ; et circa

et alii homines : non videtiir ergo quod hoc incidunt tria inquirenda : primum,
pijpdictuin est sufflcere : proptcr hoc cst utrum filiatio adoptionis sit in Christo: se-
qu.Tstio ,
qiiantum sit de proprictate indivi- cundum, utrnm sit in aliis per Christum;
duationis in Christo, secundiim quod homo. tertium, utrum sit in nobis per comparatio-
Si enim non est amplior nisi quia dicitur de nem ad Christum.
uno .solo func non habet magis de ratione
,

individuationis quam accidentia quod :

QUiESTK) I.
,

absurdum e.st penitus, cum Christus, secun-

An fiUiatio adoptionis sit in Christo '.

diim quod homo, sit una vera substaiitia. Kt

dicendum quod, circumscriptis accidenlibus Utrum filialio adoptionis sit in Christo, a-i opp.

et proprietatibus, quae individnationem non quod est quaerere utrum Christus sit fllius

faciunt, sed ostendunt, individuatio est a Dei adoptivus ; et quod sic, videtur per Ili-

principiis intrinsecis secundum quod unum larium, de Trinitate ' : « Potestatis dignitas
coiistituunt supposituni , in quo totum esse non amovetur (a), dum caniis humanitas
rei stabilitur. Et quia ex concursu illorum adoptatur. » Si ergo hoc dicit quantum
principiornm constituitur individuum, et ad assumptionem humanae naturae a Verbo,
resultat forma totius, qu.T est forma speci- videtur quod in Christo humana natura sit

fica ; hinc est (quemadmodum dicit Boetius) adoptata.

quod species est totum esse individui : in 2. Item Spirituscharitatisest ille, quifacit
Christo autem anima et caro, sive materia filios adoptionis, sicut patet ' : Non accepis-
et forma uniuntur, non solum in eo quod tis iterum spiritum servitutis in timore, sed
constituunt, sed etiam in hypostasi Verbi spiritum adoptionis filiorum : sed Christus
aeterni : et ideo forma specifica non dicit to- habuit spiritum dilectionis, secundum quod
tum esse Christi ac : per hoc Christus, se- quem accepit per donum gratiae in
et alii ;

cundum quod homo , non habet omnino quantum homo ergo est fllius adoptivus. :

plenam rationem individui unde quasi

: 3. Item aut Christus est fllius Dei secun-
medium tenet inter individuum proprie dum quod homo, aut non : si non, et alii

dictum, individuum secundum quod ac-

et honiines sunt filii Dei : ergo majorisdignita-
cidens dicitur aliquid individuum. Nam in tis sunt alii homines, quam ille, qui est
individuo proprie dicto est principiorum Deiis quod absurdum est dicere. Si ergo
:

substantialium unio, et primi suppositi con- secundum quod homo, aut na-
est fllius Dei
stitutio in seipso, non in altero. Utrumque turalis, aut adoptivus sed non naturalis : ,

tamen horum de.est in accidentibus, quse nec quia tunc esset ejusdem naturae , secun-
in se , nec per se subsistunt. Medio modo • Lib. II, (lUt. III, p. I, art. 2. q. ui. — *Cf. Alex.
est in Christo, ubi principia conveniunt se- Alensis, p. III, q. x, memb.
4; S. Thomas, p. III,
q. XXIII, art. 4; et III Sent., dUt. x, q. ii, art. 2; et IV
cundum humanam naturam; tamen pri- contra Gent., cap. iv; pt de Veritate , q. XXl.t, art. t
mum suppositum est alterius naturae , non ad l"; Scotus, III Sent., dist. x, q. l; .-Egidius Rom.,
III Senl., p. II, dist. x, q- 1
; Richard., III Sent., dist. x,
ab eis constitutum. Et sic patet, quod veri-
q. I, art. 2; Duraudus, III Seiit.. dist. x,q. ii; Thom.
tatem habent quse praedicta sunt. Ad haec Argent., Sent., dist. x, q. i, art. 3; Steph. Brulef.,
III

III Sent., disl. x, q. iv; Gabr. Biel., III Sent., dist. x,

autem valenl praederminata in libro se- q. 1 — ' Hiiar., de Trinit., lib. il. — ftom., viii, 15.
cundo '. (a) CtBt. edit, admovetur.
 : ;

234 SENTENTIARUM LIB III.

dum quod homo : restat ergo quod flt fllius fit fllius : si enim esset filius, jam non adop-
adoptivus. taretur in filium : sed Christus ab aeterno
i. Item omnes sumus filii Dei per creatio- fuit iilius secundum divinam naturam ; sta-
nem : sed hoc nou impedit, quin possimus timcum fuithomo, flUusfuit secundurahu-
esse filii per adoptionem, raediante dono manam : ergo, efc. Et quia niultae ad hoc
gratiae : ergo pari ratione, quamvis Chrislus inducuntur auctoritates iu littera, ista suffl-
sit filius Dei per asternam generationem, ni- ciant.
hilimpedit quin sit filius Dei adoptivus per
susceptionem gratiae divinae in tempore. Si
CONCLUSIO.
tu dicas quod hoc est propter culpam, per
Christum esse filium adoplivum Dei, nullo modo
quam facti sumus fiiii irae, quae non fuit in
est
admittendum, propter extraneitatem.
Christo; sed contra : Angeli sunt fllii per
adoptionem gratia?, sicut scribitur »
: Cum Resp. ad arg. Dicendum quod al)sque
me laudarent astra matutina, et juMlarent dubio haec non admittitur, scilicet Christum
omnes filii Dei: ergo, etc. esse filium Dei per adoptionem, sive profe-
Fu„daiii.
^gj contra = : Dominus noster Jesus Chris- ratur siinpliciter, sive cum deferminatione,
tus in gloria, etc. ; ibi Glossa : « Jn quan- ulpote si addatur : « In quanfum homo. »
tum homo assumpsit nomen Dei, uon per Rafio autem hujus est, quia filiatio respicit

gratiam adoplionis , sed per graliam unio- personara, sicutdiclum est supra : sed adop-
nis. » Si tu dicas quod non negat Christiim tio in adoptalo praesupponit extraneitafem,
esse filium adoptionis, sed negat Christuni et ponit gratificafionem, et ordinat ad pos-
esse Deum adoptivum, cum sit verus Deus; sidendum hsreditatem : et ista sunt tria
sed contra : Sicut Christus est verus Deus ,
substantialia ipsi adoptioni. Ad hoc ergo
ita est filius Dei verus : ergo sicut veritas dei- quod ahquis sit lilius per adoptionem, neces-
tatis non patitur ipsum dici Deum per adop- sario requiritur quod persona illa habeat an-
tionem, sic veritas filiationis non admittit te adoptionem aliquo modo exfraneitatem,
gratiam adoplionis. quia non adoptanfur filii proprii, sed alieni
Item Amhrosius ' tractans illud verbum ' necesse est etiam quod recipiat donum gra-
Prwdestinatus est, elc. : « Legi, et relegi tiae, per quod ordinatur ad possidendam hae-
Scripturas ; Jesum filium Dei nunquam redifateni. Quamvis autem com- in Christo
adoptione inveni. » Sed non debemus Chris- pefant duo ultima, scilicet gratiae susceptio,
to attiibuere, quod non possumus per Scrip- et hoeredifafio secundum naturam assump-
turas authenticas, aut rationes necessarias tam, extraneitas famen non competit. Ule
confirmare : ergo omnino est rejiciendum, namque exf raneus esf a filiatione, qui est non
Christum esse filium Dei adoptivum. filius : non lilius autem dupliciter potest

Item Augustinus ', de Eccles. Dogmat. : dici, vel negative, vel contrarie : non fHius

Natus secundum veritatem naturae ex

est negative dicifur , qui non habet ftliationem

Deo Dei Qiius; secundum veritatem naturae Dei, sive oppositam haheat flliationem, sive
ex homine hominis filius ut non adoplio- : non; non (ilius conlrarie, sive privative, di-

ne, non appellatione, sed utraque nativitate citur ille, qui est filius irae. Ad hoc ergo
nomen nascendo haberet. » Si ergo est
filii quod aliqua persona sit adoptabilis, necesse
tam fiiius Dei, quam Virginis,non adoptione, est quod secundumsuampriraam originem,

non nuncupatione , sed natura, ergo neu- vel sit indifferens ad filiafionem gratiae et

trius est filius adoptivus. irae, vel habeat filialionem iraj. Et quia per-

Item quicumque adoptatur , de non filio

tiiis Knscli. Kinisi'. -- ' liom ,1,1.—' Iiuo iiennail.,
> Job, Xixviii, 7. — • Philip,, ii , 11. — ^
Vel po- Je Hccle. Dog., c. n.
 DISTmCT. X. AUT. 11. QU^ST. II. 235

sona rhristi iiiiilo istoniin iiKiiinnim fliiim ciiliiam (liiiit (ilii diaboli : nef: porcreationem
secundiim iiatuiam assiiiii[)tam iialiuil i'.\- siiiil iierfecti tilii, qiiia non suntsimilitudine
traneilatom, quia nec peccatum hahiiit, nec graUae insigniU. Non sic autem est de eo,
lialnTO potuil , omncs aiitem alia' iicrsonii! (pn per geiierationem est filius : ille enim
liabeiites Kriliam, hahueruut aliquam ex- iion est extraneus, iiecpotesltieri, nec potest

traneit;ilcm hinc est quod de omnibus ha-

; inagis consignari : et ideo non polest per

bentibus graliam potest dici quod sunt (II ii adoptionem filiiis Hci de novo (leri : et ideo

adoptivi excepla sola persona Christi , ra-

,
raUo illa non valet,quoniam non est simile

tione jam dicla. C.oneedendac sunt ergo ra- hinc etinde.

tiones ad partem istam.

1. Ad illud ergo qiiod primo ohjicitur de QUJISTIO II.

Hilario, quod iu Christo humanitas adopta-

An filiatio adoptionis conveniat nobis per Christum '.
tur, dicendnm quod hinnanitas dicitur adop-

tari non ratione illius singularis naluraj, Utrum filiatio adopUonis cxtnveniat nobis Fuoaam.

quaeassumpta fuit a Yerho iii unitatem per- per Christum, etc. ; et quod sic, videtur ' :

souiC, sed ratione eonsimilium : quia per Dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qiii

illam unionem adoptati sunt ahi homi- credunt in nomineejus : constat quod Evan-
nes. gelista loquitur de Yerho incarnato ergo vi- :

2. Ad illud quod objicitur, quod spiritus detur quod per ipsum nos simus filii Dei :

charitatis tacit illos adoplivos, dicendum sed non alii, quam adoptivl : ergo, etc.
quod verum est in his quae hahent extranei- Item ' : lUisit Deusfilium suumfactum ex
tatem aliquam : et quia hanc non est repe- muliere, ut adoptionem filiorwn recipere-
rire inChristo, ideo^non tenetratioilla, quia mus : ergo si fiUus ad hoc missus est in car-
procedit ab insunicienli. nem, videtur quod per Christum simus filii
3. Ad ohjieitur, utrum Christus
illiid quod adoptivi.

sit secundum quod homo potest

Filius Dei ,
Item omne per accidens reducitur ad per
concedi quod sic. Et si quceratur utrum sit se : sed filii peradopUonem sunt fllii per ac-
filius per gratiam, vel per naturam, dicen- cidens respectu fllii naturaUs ,
qui per se et
dum quod, secundum quod liomo, est filius proprie est filius : ergosisolus Christusest
per gratiam : sed tunc non sequitur : a Ergo filius naturalis, videtur quod nuUus adople-
est fihus adoptivus,» quia hoc non est per tur iu fllium nisi per ipsum.
gratiam adoptionis , sed per gratiam unio- Item per ipsum sumus fllii Dei effecti, per

multo est escellentior nec hahet

nis, quae : quem sumus Deo reconciliati : sed Deo re-
repugnantiam ad fihationem naturalem, conciliati sumus per Christum, sicut dicitur':

imo facit illam communicari : nec imporlat Deus nos sibi reconciliatit per Christum :

aliquam imperfectionem, nec amittitur, nec ergo videtur quod adoptati sumus per ip-
cousumitur, sicut gratia adoptionis, prout sum.
expUcatum fuit. Sed contra, i ^ : Non accepistisspiritum ser- kd opp.

4. Ad illud quod objicitur, quod fiUi per vitutis iterumin timore,sed spiritum adop-
creaUonem fiunt fiUi per adoptionem, dicen- tionis fHiorum : ergo videtur quod nostrae
dum quod non est simile, quia flUi per crea- flliationis adoptio proprie attribuenda sit Spi-
tionem, quamvis non sintomnino extranei a ritui sancto, non Chi'isto.

Deo, tamen possunt esse extranei, si per 2. Ilem* : 'Nisi quis renatus fuerit ea: aqua

'
Cf. Alex. Aleutis, p. 111, q. X, meuib. 6; S. Tboin., III Setit., dist. x, art. 3, q. l; Steph. Brulef., 111 Seitt.,
p. III, q. XXII, art. I ; et 111 S^nt., dist. x.art. I, q. ii; disl x , q. vr.— » Joan., i, 12. ' Ga/.. iv, 4. —
» _ U
jEgid. Rom., UI Senl., dist x, p. 11, q. 111; Ricliard., Cor., v, 18. — * Rom., vm, 15. — « Joan., Iii, 6.
 ,,

236 SliNTENTIARUM LIB. III.

et Spiritu sancto, etc. Et iterum' Sic est om-

:
CONCLUSIO.
nis, qiti natus est ex Spiritu. Sed mi attri-
In hac jpropositione : « Deus adoptavit nos per
buitur nativitas, eidem atlribufnda est filia-
per importat causam e/fectivam
Christum , » ,

tio. Si ergo per Spirilum sanctum renasci- ipsa est vera , et etiam adoptavit per Spiritum
mur spiritualiter, videtur quod per Spiritum sed per appropriationem inchoalive per Filium
C07i$ummative pcr Spiritum sanctum; si autem
proprie, non per Chrislum adoptemur in fi-
importet causam meritoriam , sic tantum per
lios. Quod si tu dicashoecompetere utrique,
Christum adoptavit.
arguitur saltem quod per approprialionem
non competat Christo, sod Spiritui sancto :
Resp. ad arg. Dicendum quod cum quae-

praedictae autem rationes videbantur oslen- ritur uti'um simus filii adoptionis per Chris-

dereoppositum. tum, hoc potest intelligi duphciter, quia

Item anle Christi incamationem Deus

3.
praepositio illa ,
per ,
potest importare cau-

habuit homines filios, sicut ipse dicit de Sa- sam eflectivam, vel meritoriam, sive dispo-

lomone » : Ero illi in patrem. Sed constat, sitivam. Et si importat causam meritoriam,

liuod nondum carnem advene-

Filius Dei in vel dispositivam, absque dubio verum est,

r.it ergo si Christus filium Dei nominat in-

:
quod simus filii adoptionis per Christum :

carnatum, videtur quod non simus filii Dei ipse enim nobis meruit gratiam, per quam
per Christum. sumus filii adoptivi, in quantum est caput

4, Item, quantumcumque sit Filius Dei Ecclesiae. Et hoc non solum respioit divinam

incarnatus, nuUus tamen est Dei filius adop- naturam, sed etiam naturam assumptam. Si

tivus, nisi qui suscepit donum gratiae gra- vero importat causam effectivam, sic adhuc

tum facientis, qua suscepta etiam ante in- verum est Pater enim nos adoptavit per
:

carnationem est filius : ergo, posita vel re- Fihum et Spiritum sanctum. Et si per ap-

mota incarnatione Filii Dei, salva manet ra- propriationem loquamur, per Filium nos

tio adoptionis : videtur ergo quod nostrae fi- adoptavit quoad inchoationem, per Spiri-

liationis adoptio non fuerit facta per Chris- tum sauctum quoad consummationem. Ad
tum. Juxta hoc quaeritur per quod donum nostram enim adoptiouem duo concurrunt,

gratia3 eliiciamur filii adoptivi : videlur scilicet redemptio, quae facta est per Filii

Au- missionem, et gratificatio, quae facta est per

enim quod per charitatem, sicut dicit

gustinus ' : « Sola charitas est, quae discer- missionem Spiritus saucti. Et hoc est quod
nit inter filios regni, et perditionis. » Yidetur
dicitur in libro de Anima et Spiritu ^ ; o A
etiam quod per fidem, sicut dicitur ' : Dedit Patre per Filiumet Spiritum sanctumadnos

potestatem Dei fieri, his, qui cre- divina descendunt. Pater siquidem tradidit
eis filios

dunt in nomine ejus. Yidetnr nihilominus Fihum, quo redimeret nos : misit Spiritum

super illud JVon acce- sanctum, qui (a) servos adoptaret in fihos
quod per timorem
''
:
: :

pistis iterum spiritum servitutis , etc, Filium dedit in pretium redemptionis : Spi-

Glossa : « Timor castus, qui est bonus et ritumsanclura in privilegium adoptionis. »

perficiens, generat nos filios. «Videturetiam Et sic patet quod per omnem modum, sive

quod per gratiam baptismalem per auctori- per dicat rationem dispositivam, sive effec-

tafemDomini' Nisiquis renatus, elc. sed

: :
tivam; et hoc sive per proprietatem, sive

hoc est per baptismum. Quaeritur ergo cui ,

per appropriationem, verumcst quod sumus
filii adoptivi per Christum. Et concedendae
istarumgratiarum, sive donorum, attribua-
tur proprie filiatio adoptionis. Et si omnibus sunt rationes, quae hocostendunt.

quodam modo, quaeritur cui magis pro- «Joati., ni, 8. — »11 Reg., 14. — Aug.,
vii, ' rfe Trin.,
lib. XV, c. xviii, n. 32. —^Joan., 12. — l, • fio»i., viii,
prie. 15. — « Joan., 111, S.
— Spiritu Anim.,
' (/e et c. vi, inter

(a) Edit. Gaunie quo. Oper. S. Aug., tom. VI, Append.

,
 :

niSTINCT. X. ART. 11. On.F.ST. III. 237

l.Adilliiii orffo q 110(1 [ninio olijioilur in l«'m est (liipiicilcr aiil per remotionem a
coiilrariiini di' S[)iritii saiicto, ilifciuhiin ([iiuil mali), ct hoc est [)er graliani baptismalem,
flliatio ado[)tionis coiiveuit Spiritui ^anclo, quae in quantum est sacramciitalis, me-
et appro[)riari potest sibi ralioiie grutinca- dcla e.st contra maliini ; aut pcr nrdinein ad
tionis : .seil per hoc non exciuditur quin coii- bonum, el lioc potest csse dupliciter : aut
veniat Fiiio. Si enim per proprietatem ex parle intellectus, et sic est fldes; aut ex
loquamur, indivisa sunt opera Trinitatis ; si parte airectus, et sic est charitas. Si autem
veroiwr appro[)riationem,nihil impedit ([iiin dicatur timor vel humilltas facere fllios, hoc
aliquid diversis de causis po.-sit plnribus est dispositive et pru;parative.

personis appropriari, et per hoc patet sequens

objectum. QU.ESTIO III.
2. .\d illud quodobjicitur, quod filii adop-
Ah filiatio adoptionis sit in nobis per comparatio-
tivi fuerunt ante adventum Christi, dicen-
nem ad Christum *.

dum quod etsi fueruut ante adventum Christi

secundum rem, non tamen anle fidem ven- Utrum filiatio adoptionis sit in nobis per Fuudam.
turi fueriint filii adoptivi : quia, sicut dicit comparationcm ad Christum; et hoc esl
Augustiaus ', nullus salvari potuit sine flde qiiaerere, utrum simus fllii adoptivi ipsius
mediatoris. Praeterea ante Christi adventum Cliristi; et quod sic, videtur Frequenter :

non fiiit pltina ratio filiationis, qiiia nullus enim in Evangelio vocat Dominusdiscipulos
hereditatem poterat assequi, quantuincum- suos fllios, et illosquos curabat'' : Conficle,
que justus esset. Et si tu objiciasde angelis, filia : fides tua te salvam fecit. Si ergo vere
quod sunt fllii, etnon per merita Christi ho- dicebat, illi vere erant filii Christi : sed non
minis, diceudum quod etsi non sinl filii iialurales : ergo adoptivi. <

Mediantibus meritis Christi hominis, suut Item super illud * : Ums Deus et Pater
tamen per eUectum et conformitatem filii oinnium ; Glossa : « Deus ert Pater omnium
Dei. Oportet enim , sicut dicit Augustinus % creatione, sed fidelium regeneratione. » Sed
nos in filios adoptari per eum, qui est fllius Cbristus creavit, et recreavit : ergo Christus
per naturam. est pater omnium, et fldelium : sed fldelium
3. Ad illud quod objieitur, quod incarna- est per adoptionem pater : ergo, etc.
tione positanon ponitur filiatio, nec remota Item filii adoplivi efficimur per gratiani
removetur, dicendum quod hoc non arguit inhabitantem : sed cum habitat innobis una
nostrae adoptionis Christum non esse cau- persona, necesse est quod inhabitent et reli-
sam; sed ostendit incarnationem nou esse quae (a) : ergo si sumus filii uuius personae,

totam causara ,
quia completur filiatio in necesse est quod totius Trinitalis ergo :

missione Spiritus sancti. Christi.

-t. Ad illud vero quod ultimo quaeritur, Item unus est amor^ quo amamus Paf rem,
per quod donum gratiai fiamus fllii adoptivi, et Filium, et Spiritum sanctum :sed amor
dicendum quod filii Dei sumus in quantum est ille, qui facit nos clamare' : Abba Pater
sumus conformes imaginis Filii Dei natura- ergo Pater, et Filius, et Spiritus sanctus .sunt
lis, secundum illud ' Quos pmdestinavit : unus Pater noster.

cotiformes fieri imagini Filii ejus. Hoc au- Sed contra : 1 . lllius solius est adoptare, Ad opp.

• Aug,, de Corrept., et Grat., c. vii, n. II ; lipist. art. 3; et III S^n/., dist. x, q.

ii, art. 2, q. I ; et ct IV
CLVii, al. cxc, n. 3. —
> Id, de Verb. Dom., serm. u,
coiUra Gent., c. xvii; .iEgid.,Rom., 111 Sent., disl. x,
al. c.xxxis, n. 1 ; rf(? Trinit. et Unit., c. X, et alibi
p. II, q. li; Richanl.. III Senl., dist. x, art 3, q. ll;
l>as3iui. —
» Rom., vai, 29. —
» C/'. Alexand. Alensi» ,
Steph. Brulef., Ul Senl., dist. x, q. vii. — s .'Jatlh.,
p. lll,q. X, nicmb. 6, art. 4;S. Thom.,p. Ill,q. sxiil, IX, 22. — ' Eplies., IV, 6. — ' Rom., viii, 15; Gal.,
(a) Cait. Edit., inliabitet et reliqua. IV, 6.
 :

238 SENTENTIARUM LIB. IIL

qui potens est generare : sed in divinis solus naliter; si vero dicatur respectu rationalis
Pater generat, non Christus, nec Spiritus creatune , esseutialiter dicitur. Unde sicut

sanctus : ergo sumus Filii adoptivi solius Pater, et Filius, et Spiritus sanctus sunt
Patris non ergo Christi.
: unum principium creaturae ratione produc-
2. Item illius sumus filii adoptivi, cujus tionis naturae, sic sunt unus Pater ratione

Christus est filius per naturam, eo quod su- collationis gratiae. Concedendae sunt ergo
mus ejus fratres et cohajredes sed idem : rationes ad hoc inductae.
Christus est fllius solius Patris : ergo nos 1. Ad illud quod primo objicitur, quod
sumus flhi adoplivi respectu unius soUus illius estadopfare, etc, dicendum quod illud
personae, scilicet Patris : non ergo Christi. habet locum in eis, qui nati sunt habere
3. llem solus lilius est incarnatus, ne si filios per viam generationis, et non per
alius incarnaretur, esset confusio proprie- crealionem : Deus autem non solum habet
tatum, si nomen flliationis transiret in aliam fllium per prod uclionem generationis, verum
personam : si ergo filiatio non debet in di- eliam multos sibi format filios per produc-
vinis competere ahi personae, quam personae tionem creationis. Et sicut tota Trinitas illos

fiUi, pari ratione nec paternitas. creat dando vitam, sicrecreat dando gratiam
4. Item respectu illius solius dicimur fllii, et sic adoptio ad tot;im Trinitatem spectat.
qui refertur ad nos vice versa : sed Filius 2. Ad illud quod objicilur quod ejus-
Dei non dicitur ad nos, nec dicitur liUus nos- dem sumus filii nos et Christus, dicen-
ter, sicut habitum est in primo libro : ergo dutn quod verum est, quod ejusdem su-
nec nos debemus dici fllii ipsius Filii. Si tu mus fllii , scilicet Patris aeterni ', ex quo
dicas, quod etsi non referatur sub nomine omnis paternitas in mlo et in terra no-
filii, refertur tamen sub nomine Patris ob- ; minatur; non tamen illius solius, quia
jicitur contra hoc : quia esse patrem , et aliter siimus nos filii, aliter Christus : Chris-
fratrem, sunt relationes incompossibiles res- tus enim est filius per generationem , quae
pectu ejusdem : sed Christus est frater nos- est actio personalis ; nos autem per creatio-
ter : ergo non est pater : ergo non sumus nem, el gratificationem ,
quae est actio es-
filii Christi. sentialis. Et quoiiiam Pater communicat toti

Trinifati, ideo non sequitur, quod si ejusdem

sumus fllii, cujus est Christus, quod nullius
CONCLUSIO.
alterius. Verum est tamen quod paternitas

Filiatio adoptiva competit nobis per comparatio-

ipsi personae Patris appropriatur, secandum
nem ad Christum ,
quia per ipsum sumus creati, quod dicitur respeclu nostri.

et recreati. 3. Ad illud quod objicitur, quod nomen

proprietatis communicatum aliis personis
Resp. ad arg. Dicendum quod absque dubio inducit confusionem, dicendum quod illud

filiatio per adoptionem competit nobis res- veritatem habet quando nomeu proprietalis
peclu totius Trinitatis, a qua sunius creati et sic communicatur, quod numeratur, utpote
recreati : etsic competil nobisrespectu Cliristi. si duo fiiii essent in Trinitate : hoc autem
Unde Christus potest dici Paier noster. Sicut contingeret, si alia persona incarnala fuisset.

enim in divinis nomen prmcipii accipitur Si enim Spiritus sanchis esset natus de Vir-
essentialiter, utpote cum dicitur respectu gine, flhtis esset, et alius fihus, quam sit
creatura; ; accipitur etiam notionaliter, cum Christus : nunc autem non est sic : nam etsi
dicitur respectu personae ; sic nomen patris, Christus, et Spiritus sanctus dicantur esse
si dicatur respectu personae, dicitur perso- pater noster per adoptionem, non tamen
« Ephet., III, 15. sunt aUus, et alius pater, imo tota Triuilas
 mSTINCT. \F. .2.-59

est unus pater no.>iti>r, quamvis una sola iiltMii sit palfr t!l frater; rrKciulimicnini (juod

persona sit putur C.hrisli. iiiliil iiiipfilit (iivi-rsas el oiiinino disii.iralas

-l. Ad illud (luod olijicitur, quod non di- r^iiationes ine.sse eidem secunjluin diversas
citiir llliiis noster, vel spiritus sanctus nos- naluras : et sic est in proposito. iNam Cliris-
tcr, dicendiim quod ad iioc qiiod aliquis sil liis est pali-r noster secuiidum diviiiain na-
pater noster, noii oportet quod ad nos refi-- tiiram, et est frater iiosler .Sfcunduni buma-
ralur sub proprio nomine, sed sub hoc no- nain naturam boc : autem non facit confu-
mine, (1110(1 e.st patcr : iioc autem modo di- sioneiii pnipriclrdiira, nec relationum, quia
ccre est, quod Filius Dei sit pater nostc!-, nec paleriiitas illa , nec fraternilas, proprie-
quamvis non sitflliusnoster. Nec valet quod tates personales important.

objicitur de confusione relationum, quod

DISTINCTIO XI
l TRLM CHRISTUS SIT CRE.iTTRA, VEL CREATUS, VEL FACTLS, ET gUOD CHRISTUS NON SIT CREATURA
ET (3U0.M0D0 INC(i:i'ERn ESSE.

Solet etiam quari, utrum debeat simpliciter dici atque concedi Christum esse factum, Dncom-
1
vei creatum, vel creaturam.
1 41
Ad II'-
quod dici potest,
i'i*'
hnc simplicilcr et ahsijue determina-
muuica-
donn

tione minus congruenter dici. Et si quaudoque brevitatis causa simpliciler denuntietur, luu 't

nun^iuam tamen sinipliciter debet intelligi : quia, nt Augustinus, in libro primo de ulam're'-

Trinitate, ait ' : « Cum de Chiisto loquimur, quid, secundum quid, et propter quid ,fump"r.

dicalur, prudens et diligens ac pius lector intelligere debet. « """""'

Qui Christum, vel Dei
Filium non esse factum vel creaturam, in libro prirao de Trinitnte ostendit, '"' '"'"
*
ita in-
' fect;l>ili-

tfmens'- •.aln principio erat \'erbiini,el Verbum caro factumest ,e\. omnia per ipsum facta
: ""'•'"> "'

sunt. Neque d\cii omnia, nisi ea quce facta sunt, id est omnem creaturam. Unde liquido niti^

apparet ipsum factum non esse, per quem omnia facta sunt : et si factus non est, crea- inclrptio,

tura non est. Si autem creatura non est, ejusdem cura Patre substanliaj est. Omtiis
enim substantia quse. Deus non est creatura est ; et quse creatura non est, Deus est. Sed
si Filius non estejusdem substantise, cujus I'ater, ergo facla substantia est : et si facta

substantia est, non omnia per ipsum facta sunt. At omnia per ipsum facta sunt : facta
ergo substantia non est, sed una cum Patre iufecta substantia (d) est. » Item in eodem':
« Si vel Filium fecit Pater, quem non fecit ipse FUius, non omnia per Filium facta sunt:
at omnia per Filium facta sunt : ipse ergo factus non est, ut cum Palre faceiet orania
quae facta sunt. » Idem, in libro LXXXIII Qucestionum * ; « Dicitur creatura quidquid
fecit Deus Pater per Filiura, qui non potest appellari creatura, quoniam per ipsum
facta sunt orania. » Ambi'0sius in libro prirao de Fide' : « Proberaus, inquit, creatur.im

non esse Dei Filium. Audivimus enim in Evangelio' Dominum mandasse discipulis :

Prcedicate Evangelium universce creaturce. Qui universam creaturam dicit, nullam

excipit. Et ubi sunt qui creaturam Cbristum appellant ? Nam si creatura esset, sibi

• .*ug de rr<>i.,lil.. 1, c .\iir.n,i8. — «/W.,c. vi,n.9. — '/6i</.,u.l2.— » ld.,(fe Diver. LXXXIIl Quast.,
—
,

q. LiVii, u. 1. 5 Aiiibr., de Fide, xiv, n. 86,

lib. 1, c. — Marc, xvi, 14.
87. •

(a) Edit. Banedicl. unias igitur et ejusdem cum Palre substanliae.

 240 SENTENTIARUM LIB. III.

mandaret Evangelium prsdicari ; et subjectus esset vanitati, quia testante Apostolo ',

Omnis creatura vanitati subjecta est. Non ergo ChrisUis creatura est, sed Creator, qui

docenda3 creaturae discipulis mandat oflicium. »

Dcper-
Arrii haic fuisse perlidia legitur, ut Christum creaturam faceret. « Ideo '
etfusa sunt

poBiu Arrii ^nscera, atque crepuit medius, prostratus in faciem, ea quibus Chnstum negaverat,
foeda ora pollutus. » His aliisque pluribus testimouiis iustruimur, non debere fateri

simpliciter Christum esse factum, vel creaturam ; sed addita determinatione recte dici

potest, ut si dicatur factus secundum carnem vel secundum hominem, et factura huma-
nitali, non Deo attribuatur. Ut enim ait Ambrosius in libro primo ' de Fide : « Non
Deus factus est, sed Deus Dei Filius natus est : postea vero secundum carnem hoq;io

factus ex Maria est. Misit enim * Deus filiitm suum factum ex muliere, factum sub lege :

filium, inquit, sintm, scilicet uon unum de multis. Cum dicit suufn, generationis

a;ternae proprielatem signavit. Postea factum ex muliere asseruit, ut factura non

divinitati, sed assumptioni corporis ascriberetur. Factum ergo ex muliere dicit, propter
carnis susceptionem ; sub lege, propter observantiam legis. ^*
Generatio generationi non
praejudicat, nec caro divinitati. Deus enim aiternus incarnationis sacramentum suscepit,

non dividuus (a), scd unus, et in utroqui? unus, scilicet divinitate et corpore. Non enim
alter ex Patre, alter ex Virgine ; sed idem aliter ex Patre, aliter ex Virgine : qui factus
est secundum nostrae susceptionem naturae, non secundum aeternaj substantiam vitae :

quem ' « le^xmus, primogenitum. Pi'imogenitum, quia nemo ante ipsum : Unigenitum,
quia nemo postipsum. wEx hisevidentertraditur, quaintelligentiaaccipiendum sit, cum

dicitur Christus/ac/?/s vel simpliciter, vel cum additamento: ui factura scilicet vel creatura
nou ad assumentem Deum, sed ad assumptum hominem referatur. In Deo enim crealura
esse non potest, ut Ambrosius ait in libro de Fic?e';«Numquiddictofactus estChristus?

Numquid mandato creatus est Chrislus? Quomodo autem creatura esse in Deo potest?

EteniniDeus naturae simplicis est, nou conj unctae atque composita : cui uihil accidat [b),

sed solum quod divinum est in natura habeat sua. » Etsi ergo Christus secundum ho-
minem dicitur creatura, non tamen simpliciter praedicandus est creatura. Nam ex eo quod
Christussecundumhomiuem dicituressecreatura, potestquisprogredi sic argumentando:
Sisecundumquod homo Christusestcreatura,vel rationalis,velnon: velquae est Deus, vel
non nitens per hoc probare Christum esse aliquid non diviuum quia quod ipse est
: :

secundum hominem, ipse est. Et ideo si secundum hominem est aliqua substantia

non divina, est ulique aliquid non divinum. Sed ex tropicis locutionibus non est recta
argumentationis processio: illa aulem locutio tropica est, qua Christus dicitur creatura,

vel simpliciter, vel cum adjunctione.

Post prcedicta quaeritur utrum homo ille cceperit esse, vel semper fuerit, sicut

100 6cra- simpliciter enunciamus Christum vel Dei Filium semper fuisse, nec coepisse. De hoc
rit,i."r Augustinus ita inquit super Joannem " ; « Ilabuit aliquando Dei Filius, quod nnndum
e",c"'' habuit idem ipse homo Dei Filius, quia nondum erat homo. » llem idem in eodem » :

<y?om., VIII, 26.— • Ambr., de Fidc, lib- I, c. xix, n. i24.— ' /6iV/.,c. xiv,u. 93, 9i. » Gal., iv, 4. • Id. — —
Ambr.,rfe Incarn. /)om., c. v, n. 36,35. —
• i<i.,deFide, lib. I, c. XIV, u. 89.— '/6i(/., c. XVl, n. 105. 106.— «Aug.,

•n Joan. Evang., Iract. cvi, n. 5. —

' Ibid., tracU cv, n. 7.

{a)Al. divisus. — (&) Al. accedat.

 ;
, ,

DISTINCT XI. 241

«Prinsqniun mnmlns esset, ncc nos oramus, m-c ipse moflialor Dei et hominnm homo
(Ihristns Jesns. » hh^m super Psalmos '
; « Clnistns noster elsi forte hipnio recensesl,

tamen est a-lernns IJeus. » Alibi ' vero legitur, quoJ « pucr illc creavit slellas. » l']t

Cliristus dicit ' se esse^/7HCJ/;/<//«, et esse ante Abraham. His ergo aliisque auctorita-

tibus in nullo resultantes, dicimus hominem illnm, iu quantum homo est, coepisse ; in
qnanlnm Vcrhnm est, semper fnisse. Ilic enim abs([n(! ilistinctione non est feremla
r(;si)onsio. iNain et ipse Angnstimis hnjusmodi ntitnr distinctione iii plurihus locis
dicens per Christum orania esse facta *, in quanlum Verbum est ; secundum iliud vero

quod liomo est ', ipsuni esse factum et gloriticatum. Si ergo ad" personam respicias,

confidenter dic hominem illum semper fuisse; si veroadnaturam hominis, concede eura
coepisse.

EXPOSITIO TKXTUS. gumentationem sophisticam ,

qnae quidem
videtur esse contraria veritati; et hoc ihi :
Solet etiam qiitcri, iilriim tlebeat simpliciter dici, etc.
Etsi ergo Christus secundum hominem dici-
Supra ostendit Magister qualiter Christo tur creatura, etc.
conveninnt ista idiomata, quae sonare vi-
Dira. I.
dentur in complemenlum et dignitatem ; in

hac vero parte inqnirit de his quae dicunt Liquido apparet ipsum factum non esse, per quem
,
omnia facla sunt.
aliquam defectibilitatem : talia autem sunt
quae notant incojptionem , et significant ha- Contra : Videtur ista auctoritas esse falsa

bere esse post non esse. Talia autem sunt in in se, et ad propositum non valere, quo-
DiTisio. tripiici differentia : cpiia qnajdam important niam dicimns, quod° ex ipso, et per ipsum,
inchoationem in esse implicite, et ratione et in ipso sunt omnia : ergo, omnia sunt si

connotati , ut vocabuUim prcedestinandi per ipsum, ipse nihil est constat quod hoc :

quseJam implicite , sed ratione principalis non sequitur ergo pari ratione non sequi-
:

significati, ut verbum creandi; quaedam tur « Omnia facta sunt per ipsum
: ergo ,

explicite, et ratione sui primi significali, si- ipse non est factus. » Item videtur quod non
cut verbum incipiendi. Ideo pars ista habet valeat ad propositum, quia Augustinus non
partes tres, in quarum prima inquirit utrum loquitnr de Filio Dei secundum divinam na-
prwdestinatio dicatur de natura, aut de per- turam. Cum autem quaeritur, utrum Chris-
sona Christi ; in secunda vero iaquirit tus sit creatura, hoc est secundum naturam
ulrum Christus sit creatura, in principio, assumptam, videtur quod auctoritas illa, et
ibi : Solet etiam quceri, utrum debeat sim- aliae sequentes sint inductae valde impro-
pliciter dici , etc. In tertia vero cpiaerit prie.
utrum ille homo aliquando inc(Eperit, an Resp. Dicendum qnod auctoritas et vera
semper fuerit, ibi : Post prredicta quceritur, est in se, et ad propositum valet. In se qui-
etc. Prima autem et ultima parte manente dem vera est, quia causa praedicati clauditur
indivisa, media pars dividitur in tres, in enim ipse est principium om-
in suhjecto. Si

quarum prima proponit qusestionem, et de- nium creatorum impossibUe est ipsum esse
,

terminat ; in secnnda vero per auctoritates aliquid creatorum tum ratione potentiae
,

Sanctorum conflrmat, ibi : Qui Christum creandi, quae non potest competere creatu-
vel Dei filium, etc. Tertio vero dissolvit ar- rsn : tum ratione generalitatis principiandi

' August., Enarr. in Ps. Lxxx', u. 13. — « Glo-s. in in Joan. Evang., Irac. viil, n. 9. 5 Ibid., tract. cv,
Matt/i., c. 11. — » Joan., viii, 25, 58. — * Aug,, n. 6, 7. — • Rom., xi, 36.

TOM. IV. 16
 ,

242 SENTENTIARUM LIB. III.

quae non potest competere rei creala?. Nec minatione, et tunc Ucet inferre; aut ita quod
valet ista instantia : Ex ipso sunt otnnia, lalius ponat rem suam quantum est de
etc, omnla scilioet facla ;
quia omniu pro seusu ,
quem verba praetendunt , et tunc
universitate rerum distribuit, et Deus non consequentia potest negari. Sicut non se-
est de universo, sed supra universum. Et quitur si inferalur : « Ille est albus secun-
ideo non sequitur, quod sit niliil. Ad illud dum pedem, ergo iUe est albus » per hunc :

quod objicitur, quod non valet ad proposi- modum non sequitur quod Christus sit crea-
tum, dicendum quod ChrisUts nominat per- tura simpliciter, ex eo quod (c) esse creatura

sonaiu Verlii ut in duabus naturis : et quia secundum hominem attribuitur Christo ra-

nomen impositum est personae Filii Dei, tione naturae assumptae. Frolatum autem
quia Filio Dei repugnat, repuguat etiam simpliciter videtur ei conveuire omnino :

Christo : et ideo auctoritas inducta , et aliae consuetum enim est nomine creaturae ea
sequenles ad propositum quidem faciunt inlcUigi, quae omnino inducla sunt de non
sed hoc est per accideos. Alio etiam modo esse in esse. Et sic patet responsio ad utram-
faciunt ad propositum, quia auctoritates in- que rationeni. Yel dicatur, sicut supra' dic-
ductae sinit in littera, quae sunt contra erro- tum fuit de praedestinatione Christi, quod

rem Arianorum [a) : et quoniam pradictus non sequitur « Est praedestinatus secun-
:

sermo simpliciter, et sine determinatione dum hominem, ergp est praedestinatus sim-
prolatus sermoni Arii (6) est propinquus, pliciter » non quia homo diminuit
: sed ,

ideo quasi ex consequentia auctontutes in- quia variatur attribulio praedicali ut quod ,

ductae obviant praedicto sermoni, et propterea attribuitur prius humanae naturae , postmo-
valeut tam in se quam ad propositum. dum atlribuitur divinas personae : et ideo

talis modus praedicandi inducit accidens in

DUB. II. aUquibus praedicatis quae per suam extra-
,

Etsi ergo Christus secunJum liomiQem dicitur creatura, neitatem concomitantur , nec inferri pos-
non tameu simpliciler prseilicandus est.
simt.

Contra Quod vere de altero praedicatur

:
DUB. in.
cum determinatione non diminuente, vere
homo Nitens per hoc probare Christum esse aliquid noD
praedicatur de ipso simpliciter : sed
divinum.
non diininuit de ratione Christi : ergo si

aliquid dicitur de Christo secundum homi- Vifletur quod Magister habeat illud pro
nem, videtur quod simpliciter dicatur de incouvenieiiti : sed hoc nuUum videtur in-

ipso. Item quando aliquid natum est inesse conveniens : quia cum Christus sit Domi-
solum secundum corpus , vere dicitur de nus, haic non recipitur : « Christus est homo
toto simplici, si quantum ad corpus dica- dominicus : » ergo pari ratione, cum Chris-

tur : ergo pari ratione si aliquid natuin est tus sit Deus , haec non videtur admittenda :

inesse Christo secundum humanam natu- « Clii istus est aliquid divinum » ergo ejus :

ram, videtur quod necessaria sit consequen- opposita est vera, scilicet : « Christus est ali-

tia, quod ei simpliciter , et absolute conve- quid non divinum. » Item videtur, quod ar-
niat. gumentatio illa sit necessaria, si Christus est

Resp. Dicendum quod cum aUquid de aU- aliqua substautia non divina, quod Christus
quo dicitur simpliciter et sine determina- sit aUquid non divinum : ad esse enim sub-
tione, hoc potest esse dupliciter : aut ita stautiam necessiirio sequitur esse aliquid.

quod simpliciter dictum non ponit latius Sicut ergo scquitur : « Est homo albus, ergo
rem suam, quam cum ponitur cum deler-
Edit. desunt Christus sit crealura , simpliciter ci eo
(a) Ccet. edit. Arrianorum. — (6) Arrii. — (c) Caet. quod. — ' Dist. vil, art. 2, q. i.
 ,, ,

DISTINCT. XI. stt

animal album ; » ita necessario seqiii vide- propositnm, quia nulla i.starum locutionnm
lur : M Est sulistantia noii diviua, erf,'^ ali- est tropica : nulla enim ibi est transsumptio,
qiiid noii ilivinum. » imo seciindum pioprietatein sermonis di-
Resp. Diceiiiium quod hsRC est vera : cuiilur. itein videtiir es.se faLsum,quoil ex
Christus esf aiiquiil divinum ; » et hjEC est fropicis locutionibus non est recta argiimen-
falsa : « Ciuistus est aliquid non (liviiuim. » tatioiiis proccssio ;
quia aut sunt vera; , aiit

Nci- esl simiif de hoc iiomine Divinus, etde falsjE : si verae, ex veris convenit inferre
hoc nomine Dominicus. Naiu etsi utrumque verum : ergo recta potest ex talibus locu-
sit possessorium, tamen Dominicus Impor- tionibus argumentatio fleri. Si falsae ; sed
tat circa illuil, de quo iliritur, posse.ssionem ex falsis potest recle inferri falsum, potest
per modum passionis : dicitur enim Domi- etiam et verum : ergo videtur quod nihil
nicus a Domino habitus, vel possessus. Sed sit dictum hoc, quod Magister dicit. llic

ilivinum dicitur (a) noii solum per modum etiam modus solvendi videtur inauditus
passionis, sed el per luodum actionis : quia quia non est per inleremptionem , nec per
'Jivinuiu dicitur quod habet divinitatem diflinitionem : nulius enim locus sophislicus
per quem modum consuevjt dici persona est, nec in dictione , nec extra, cujus disso-
diviiia. l-lt propter hoc conceditur ista tan- lutio curratsecundum hanc viam.
quam vera : « Cliristus est aliquid divi- Resp. Dicendum quod tropicus sermo du-
num, » quia est persona divina. Et ideo pUciter potest dici. Uno namque modo tro-
Magister hanc ncgat : « Christus est aliquid picus dicitur sermo in quo est aliquod vi- ,

non divinum ; » et dicit quod hccc couse- tium aliquo tropo escusalum. Est enim
quentia non tenpt : « Christus secundum tropus figura, et flgura est vitiiim ratione
quod creatura, est ahquid non divinum : excusatum. AJio modo dicitur sermo tropi-
ergo cst aliquid nou divinum : » quia in cus quilibet sermo, qui habet aliquam im-
prima removet negatio diviuitatem a creata proprietatem , sed tamen excusatur per aU-
natura , sed in conclusione removet a per- quam determinationem. Cum ergo dicit

sona leterna. Si autem quaeritur utrum haec Magister, quod iste sermo, « Christus est
sit concedenda : « Christus est homo divi- creatura secundum hominem, » est tropi-
nus , » dicendum quod non : nam cum sic cus; hoc dicit, quia aliquam habet impro-
dicitur , divinus non potest dicere divinita- prietatem consurgentem ex repugnantia in-
tem permodum informantis, nec possessio- tellectuum, quae removetur per determina-
nem per modum actionis, sed solum per tionem adjunctam. Et pro tanto vocat Ma-
modum passionis, per quem modum dicitur gister praedictas locutiones tropicas. Posset
divinissimus Paulus, vel divinissimus Joan- etiaui dici quod vocat eas tropicas accipiendo

nes. Unde impropriae sunt tales locutiones tropum pro flgura possunt enim dici tales :

de Christo. Propterea Magister concedit ea- locutiones synecdochicae, quia quod est par-

rum oppositas, cum dicit : « Christus secun- tis, attribuitur toti , et accipitur largo modo
dum hominem est aliqua substantia non di- pars et totum, ut dicatur humana natura
vina , » id est non informata divinitate quodam modo pars respectu Christi, licet

quia est substantia creata : ideo sane conce- non proprie. Et sic potest dici quod tales
dit praemissas, et negat conclusionem, di- locutiones tropicae sunt , et quod flgurativae
cens peccatum esse in tali locutione. sunt per synecdochen , secundum quod sy-
necdoche est flgura locutionis. Sicut enim
DUB. IV.
dicunt periti in grammatica , sjTiecdoche
Ex tropicis locutionibus, etc.
aliquando est figura locutionis, aliquando
Videtur quod verbum illud nihil faciat ad (aj C(st Edit. deest dicitur.
 : '

2U SENTENTIARUM LIB. III.

constructionis. Yerum ergo dicit Magister et sua praedestinatio dicatur secundum ra-
in dicendo praedictas locutiones esse tropi- tionem univocam ; et quod sic, videtur primo
cas ; venun etiam quod ex tropicis non est per diffmitionem praedestinationis. Prajdes-
recta argumentationis processio. Et ratio tinatio est praeparatio gratiae et gloriae : sed
hujus est, quia aliqiiando negatur aliqua haec convenit Christo et nobis : ergo, etc.
locutio propter improprietatem : et cum ali- Item quod convenit Christo secundum
quis sermo excusatur sub una forma , si fiat humanam naturani, convenit nobis unifor-
processio ad sermonem sub alia forma, in miter, cum sit eju^dem naturae et speciei no-
qua non inveuit excusationem proceditur a ,
biscum : sed praedestinatio convenit Christo
locutione quae excusatur, ad eam quae non secundum naturam humanam ergo nobis :

habet excusationem : et sic talis processus et sibi competit secundum rationem univo-

impeditur, sicut si procederetur a vero ad cam.

falsum. Unde argumentum non valet
illud Item conformamur Christo in merito : et
« Iste est albus secundum pedem, ergo est si conformamur in merito , necesse est con-
coloratus secundum pedem » quamvis : formari in praemio : ergo pari ratione et in
enim ad esse album sequitur coloratum , ta- divino proposito : sed hoc est praedestina-
men processus praedictus non valet ,
quia tio : ergo, etc.
color non est natus inesse corpori secundum Ifem Augustinus De Pmdestinatione
,

parlem, sicut albedo. Et hoc est quod vult Sanctorum ' .• « Quicumque homo gratia fit
dicere Magister in proposito; et hoc est quod christianus, sicut ille homo ab initio factus
alias cousuevit dici, quod locutiones impro- est Christus. » Ergo si eo modo Deus alios
priaenon sunt concedendae nec ad conse- , homines christianns feeit, per quem modum

quentiam trahendae sed magis sunt susti-

; et hominem Christum fecit, et omnino
illum
nendae et exponendae, et arctandae, ne de eodem modo praedestinavit quo fecit ergo ,
;

minori improprietate veniatur ad majorem. per eumdem modum praedestinavit nos et

Christum.
ARTICULUS I.
Sed contra : per Augustinum de Trwdes- Fjndam.

Ad intelligentiam autem hujus partis in- tinatione Sanctorum^ : « Praedestinatio est

cidil hic quaestio circa duo primo quantum

: propositum miserendi. » Sed respectu ejus
ad Christi prffidestinationem ; secundo vero non est miserendi propositum, in quo nul-
quaeritur de his ,
quae vldentur circa Chris- lum contingit reperiri peccatum si ergo :

tum ponere incoeptionem. Circa primum talis est Christus videtur quod non secun- ,

quaeruntui tria per comparationem ad prae- dum eamdem rationem dicatur praedestina-
destinalionem nostram : primo quaritur tio de nobis , et de Christo.
utrum praedeslinalio Christi sit nostrae prae- Item praedestinatio sic notificatur com-
destinalioni conformis ; secundo vero, ulrum muniter : Praedestinatio est praeparatio gra-

sit nostrae praedestinalionis forma exempla- ticE in praesenli, et gloriae in futuro. Sed in

ris; tertio, utrum respectu nostrae praedes- Christo simul fuerunt gratia et gloria : ergo
tinationis sit in ea ratio causalitatis. prasdestinatio non convenit nobis et Christo

secundum unam rationem.

Item praBdestinatio est in nobis non tan-
QUJISTIO L
tum ratione naturae, verum etiam ratione
An pmdestinatio Christi sit conformis nostrce
proedestinationi '. *Cf. Alex. Alens., p. Ill.q. iit, meiub. 6; S. Thom.,
lllSCTi/.,dist.x, q. III, arl. 2; Sleph. Brulef., III Senl.,

dist. .XI, q. I. —
• Au!;., de Prmdeslin. sanclor., c. xv,
idopp. Utrum praedestinatio Christi sit noslrae
D. — *lbid., c. quoad seDsuoi, sed uusquauiiu-
'il. 1,
praedestinationi conformis, ita quod nostra vcuitur foruialitcr. >
 DIST. XI. ART. I. QU^liST. 1. 2-15

personie : sed in Christo est praidestinalio stalum non est reperire in Christo aliquo
rutioiu! natiuii' assiiniptaj , noii rationo pcr- modo. Kt .sic qiiantuiii ail primiiin cst siin-
soua!, ciiui ilhi sit ajteriia : eryo, etc. pliciter convcniciilia ;
quantum ad iiltimum,
Uem ille iiomo Christus pra>destinatus scilicet ad stalnm.esl simpliciter diirercntia.
fuit esse Deus, sive Dei Filius, sccunduin Quantum vero ad duo intcrmedia, [laitiin
quod dicitiir' : Qui pnedestinatus est fiUus est convenienfia, partim diirereiitia : in no-
Dei in virtute, elc. l'nde et '(/«<(« csl ci l>is est prajdcstinafio respectu natunje , ct
spiritus non ad mensuram. Nos auteni pra;- etiam respectu personae , et magis proprie
dcstinati siiiuus ad p:ratiain crcatam ct flni- respecfu personai, quain rcspecfu natiua;;
tam : crgo si creatuin et tinituiu iion uni- iii Chrislo autem est praedeslinafio ralione
vocatui' in aliquo cum increato et inflnito, naturae assumptae , quaj sequitur divinam
necessario seijuitur iiuod prffidcstinaiio se- disposilionem, non ratione personae : et ila
cundum aliaiu et aliam ratiuiicm dicatur de est quodam modo convenienfia ef quodam ,

uobis et de Cliristo. modo (lifTerentia respecfu praedesfinati. Iles-

pectu etiam termini consimiliter est quodam
CONCLUSIO. modo convenientia et quodain modo differen-
tia. Nam nos sumus pra^dcsfinali ad gratiam
Prcedestinatio Christi ex partc prcedcstiitantis est
ejusdem raiionis rum nostra, licet, ex partc sta- et glorifim , similiter et Christus : sed nos
tus a quo, differentiam liabeat, quia per gratiam sumus praedestinati ad participandam glo-
prcedestinatio tiis liberamur a massa perditionis, riam gratiam successive
et , Christus autem
ex parte vero prcedestinati et termini est conve-
simul. Item nos sumus prsdestinati ad gra-
nientia et differentia.
tiam personae singularis ; Christus autem ad
Resp. ad arg. Dicendum quod prsedesti- gratiam unionis et singularis personai : et

natio Christi quodam modo habet conformi- ita fantum habet quantum nos, et abundat
tatem ad nostram praedestinationem ,
quo- a nobis, ac per hoc quodam modo convenit,
dam modo difformitatem : quod patet , si quodam modo excedit. Yerum est ergo quod
attendantur ea quse circa prredestinatiouem praedestinatio Christi quodam modo est con-

sunt considerauda. Consideratur enim prae- formis, ef quodam modo difTormis. Et si no-
destinatio in comparatione ad praedestinan- tificetur secundum illud in quo conforma-

tem, etad prwdestinaluiu, et ad lerminum, fur, est uiiivocatio ; secundum aufem quod
et ad inifialem statum. Si ergo consideretur disconvenit, non. Et per hoc patent ra-
prcedestinatio secundum comparationem ad tiones ad utramque partem : nam pri-
praedestinantem, unius rationis et conformis mae, quae ostendunt quod sit nostrae prae-
modi est praedestinatio Christi nostrce prae- destinationi conformis ,
procedunt a parfe
destinationi ; eodem eniin modo ,
quo ipse praedesfinantis , vel praBdestinafi quantum
Deus praedestinavit Christum, prcedestinavit ad nafuram , vel ex parte termini quantum
loquamur in comparatione ad sta-
et nos. Si ad gratiam et gloriam, et sic verum conclu-
tum a quo, simpliciter est dilterentia nam : dunt ; rationes vero ad oppositum procedunt
nos per gratiam praedestinalionis eripuit de de ipsa praedestinatione a parfe stafus ini-
statu peccati, et de massa perditionis, sicut tialis, vel a parte praidesfinati ratione per-
dicit Glossa » : Quos proedestinavit , hos et sonae, vel a parte fermini rafione unionis
vocavit, et ipse textus iiidicat : hunc autem divinae , et suis viis concedendae sunt sin-
' Rom., 1, 4. — > Joan., iii, 34. — ' Rom., vili, 30. gulae.
 ; :

2i6 SENTENTIARUM LIB. III.

praedestinatus est Christus, et alia alii : ergo

0U.ESTIO II. non est exemplar suae praedestinationis, et

aliorum.
An prcedestinatio Christi respectu nostrce proedestv
Item ipsa praedestinatio nihil aliud est,
nalionis sit forma exemplaris '.

quam praevisio, sive dispositio pertinens ad

FuDdBm. Utrum praedestinatio Christi respectu nos- exemplar : si ergo exemplaris non est exem-
trae praedestinationis sit forma exemplaris plar, ergo praedestinationis nihii est exem-
et quod sic, videtur' : Quos prwdestinavit plar : ergo praedestinationis nostrae non est

conformes fieri imagini fiUi sui. Sed illud exemplar praedestinatio Christi.

cui debet res conformaii et configurari, est Itera quae sunt simul unum, non est ratio
exemplar ejus : ergo si praedestinati sumus exemplandi reliquum : sed omnes praedesti-
ut conformemur Clu-isto, videtiu" quod ejus nationes simul et ab aeterno fiierunt in
prsdestinatio sit nostrae praedestinationis meute divina : ergo praedestinatio Christi
exemplaris ratio. nuilalenus potuit esse exemplaris forma
Item Augustinus , de Proedestinatione praedestinationum aliarum.
Sanctorum ' ; « Praeclarissimum lumen nos- Item, si praedestinatio Christi est exemplar
trae pra;destinationis est Jesus Christus. d iiostrae praedestinationis , aut ergo ratione
Sed lumen habet rationem distinguendi ot principalis signilicati, aut ratione coniiotati

notiCcandi : si ergo hoc competit formce si ratione principalis significati, et cum iliud
exemplari , videtur qxiod praedestinatio sit Deus, sive divina essentia, divina essen-
Christi sit nostrae praedestinationis exemplar, tia erit exemplata, etsicidemeril exempla-
et ratio agnoscendi. tum , et exemplar suiipsius ; si ratione con-
Item vita Christi et modus vivendi, fuit notati, contra : Exemplar praecedit exem-
norma et exemplar sancte vivendi ipsis platuni , el non sequitur illud : sed multi

membris Christi : sed sicut se habet conver- habuerunt gratiam finalem ,

quae est efTec-
satio ad conversationem , ita se habet prae- tus praedestinationis antequam Chrislus sus-
destinatio ad praedestinationem : ergo si vita ciperet gratiam : ergo non videtur quod
sua fuit regula et exemplar nostrae vitae, praedestinatio Christi cuj uslibet aUerius prae-

pari ratione prcedestiiiatio sua praedestina- destinalionis fuerit exemplaris forma.

lionis nostrae.

Item Christi generafio fuit ratio exem-

CONCLUSIO.
plaris omnis emanationis, quia in Yerbo,
Prcedcstinatio Christi non est causa ej:emplaris in-
quod Deus genuit , omnia disposuit : ergo
tcrior nostroe justificationis , licet sit causa exte-
pari ratione ejus praedestinatio fuit ratio
rior exemplaris directiva respectu nostri de cre-
exemplaris omnis praedestinationis. dendis , expectandis et operandis.

Ad opp Sed contra 1. Super illud » : Nunquid

nosti ordinem cali ? Glossa : « Nosse ordi- Rasp. ad arg. Dicendum quod est loqui

nem coeli est supernarum dispositionum, id de praede-stinatione Christi, et nalura dupli-

est, praedestinationum occultas dispositiones citer quantum ad princiiiale signiflca-

: aul

videre. » Ergo in praedestinationibus et dis- tum aut quantum ad connotatum. Si lo-

,

positionibus est ordo et distinclio : ergo quamur quantum ad prinripale significa-

unusquisque praedestinatus habet suam pro- tuin ,
quod quidem est divina essenlia, sic

priam praedestinationem dislinclam a prae- nuila prajdeslinalio exemplar habel ab alia,

destinatione Christi , et sic (o) aUa ratione cum omnes unum sint, scilicet divina esseu-

>
Cf. Alcx. Alcusis, p. 111, q. VI, memb. 5 ;Slephan.
» Aug., de Pradeslin. sanclor., c. xv, n. 30. — ^Job,
Brulef., III Sent., dist. xi, q. ii. ' Rom. viii, 30.— — U XVI II, 33. — (a) Hdit. Ven. eUi.
 ;

DIST. XI. AllT. I. UU^ST. II. -ii7

tia. Si auti-m loqiiamur quantnm ad coii- Cliristi exemplaris torma sit nostra' pra;des-
Hotatinn , (luod (luidem *'st pratia ft f;loria, tinalionis.

tunc (listiiii,Mifnilnm cst ,

qtiod duplcx cst 1. Ad illud quod objicilnr iii conlrariiim,
e.xcmplar : qnoddam iutinius iu meute arti- quod sint distinctae et ordinalae, dirciidiiiu

(lcis, sicut ratio secundum (luam artifc.v pro- quod ex illo verbo habetur, quod int(!r praj-
diicit sua ojicra ; (]U()ddam cxtcrins, ad (]iiod destinaliones a parte connotaloriim est dis-
aspicicns illcqni ignoral artcin, aliiiuoiuodo tinclio, sic tamen qnod non dccst ordo iH :

regulatnr : sicut illi artiflces mechanici ali- ideo, quamvis nostrae praedestinalionis eflec-
qiias rormas cxterins tiabeiit , st^cniidnin tiis ah efrcclu pra^dcslinationis Ctirisli sit

quas diri^init opera sua, sicnl jialct iii Iiis distinctus, potest tamen haliere ordinem ad
qni faciunl c alceamciita. Si ergo primo modo ipsnm, secundum quem estdirectio et regu-
loquamurdepraedestinatione Christi ratione lalio, et per hoc quaedam ratio exemplandi.
oonuotati , adiiuc prffidestinatio Christi non 2. Ad illud quod oiijicitnr ,
quod praulcs-
est uostras prKdestinationis exein]ilar : Dens tinatio ipsa est exenniiar , dicendum qnod
enim non praedestinavit nos aspiciens ad verum est de ratione principalis signiflcati

aliquod aliud a .se, sed nnumquodqnc pra3- et qnaiitum ad hoc bene concedendum est,

vidit in se, et disposuit secnndum lationem quod una prcedestinalio non est excmplar
propriam. Si vero loquamur de exemplari alterius : sed ratione connotati estexempla-
secundo modo , sic prajdestinatio Chrisli est tum, et nihil prohibet aliquod esse quodam-
exemplar nostrffi praedestinationis; exem- modo exemplatum, et quodammodo exem-
plar, inquam, directivum, non respecfu plar. Sicut liber primo factus ab artifice est
summi arlificis, sed respectu nostri tam in exemplar respectu hbrorum indefiendorum;
credendis, quain in expectandis, quain etiam sed exemiilatus fuit ah arte existente in
in oporandis : lunc enim est in nobis recle mente artificis : sic et in eflectu pra;destina-
gralia Dei, quando Christo efficimur confor- tionisintelligendum est.

mes : et talia etiam per gratiam fulura sunt 3. Ad illud quod objicitur, qiiod praedes-
corpora nostra, qiiale Christussua resurrec- tinationes sunt simul, jam pafet responsio :

tione secuudum quod dicunt

nionstravit, hoc enim verum est quantum ad principale
Sancti et nos ipsi si volumus ad ultimum
: significatum, sed quautuni ad connotatum
praedestinationis terminum pervenire, ne- veritatem uon habet : et ideo nihil impedit,

cesse habemus m auctorem fidei et con- '

quin ex illa parte coutingat reperire exera-
summatorem, qui est Christus, aspicere, qui plaritatem.
exemplum dedit nobis, ut quemadmodum 4. Ad quod ohjicitur, quod exemplar
iilud
ipse fecit, et nos faciamus. Quemadmodum praeceditexemplatum dicendum quod etsi ,

etiam Petrus dicit * : Cliristus passus est pro Christus proprie loqueudo sua vita non dedit
nobis, vobis relinquem exemplum. Et pro formam et exemplum nisi his, qui secuti
tanto dicit Augustinus, quod ipse est a prse- sunt eum tamen sub quibusdam velamini-
;

clarissimum lumcn nostrae prsedestinatio- bus figurarum dedit praecedentibus quod ,

nis, » quasiDeusad unumquemque nostrum nobis dat aperte : et cum exercebantur spi-
dicat ' : Aspice, et fac secundum exemplur, rituaUter et fidehter a viris sanctis et spiri-
quod tibi in monte monstratum est, hoc est tualibus, per hoc Christo confonnabantur in
in Christo, cujus omnia illa Yeteris Testa- vita, quem etsi nondum viderent in carne,
menti apparamenta fuerunt signa et in hoc : videbant tamen fide, juxta illud * : Exultavit
sensu concedi potest, quod praedestinatio ut videret diem meum vidit et gravisus ;

-> - est : et ita, quamvis non praecesserit re vel ,

< Hebr., XII, 2. I fetv., u, 21. > Exod., xxv.
40.— Woon., vui, 56. tempore, praecessit tamen praefiguratione et
 248 SENTENTIARUM LIB. III.

credulitate. Et illud sufGcit ad rationem sam : praedeslinatio cujuslibet hominis est

exemplaritatis qualemcunque, Praelerea, aeterna : ergo a nuUo est causata : ergo prae-
quantum ad gratiam non praece.ssit,
etsi ta- destinatio Christi non est causa noslrae prae-
men quantum ad gloriam praicessit : et destinationis. Si tu dicas quod hoc estratione
ratione istius rationem exemplaritatis habet connotati temporalis ; sed contra : Nihil pos-
Cbristi praedestinalio respectu omuium : terius est causa prioris : sed eflectus prae-
ipse enim est ' primogenitus in multis fra- destinationis Christi est posterior effectu prae-
tribus^, primatum tenens in omnibus. destinationis patrum : ergo , etc.

2. Item Christo non convenit praedestinari

OU-«STIO III. secundum humanam naturam sed se-
nisi :

cundum humanam naturam non habet super

An in prwdestinatione Christi, respectu nostrce,
nos causalitatem : ergo praedestinatio Christi
sit vera causalitatis ratio '.

non potestesse causa nostree praedestinationis.

Fuiidam. Utrum in praedestinatione Christi respectu 3. Item, si praedestinatio Christi est causa

nostrae sit vera ratio causalitatis ; et quod nostrae, aut ratione principalis significali,
sic, videtur * : Prwdestinavit nos in adop- aut ratione connotati : ratione principalis
tionem filiorum per Jesum Christum : sed significati, non; hoc constat : ergo ratione
non nisi per Christum praedestinatum : connolati. Sed contra '
: Gratia et gloria a
ergo, etc. solo Deo est tanquam a causa : non ergo a
Item Gregorius dicit, quod praedestinatio praedestinatione Christi.
juvatur oraliouibus sanctorum : ergo si im- 4. Item contingens non est causa necessa-
proportionabiliter plus efficaciae habent circa rii : sed ante advenlum Christi necessarium

nos meritaChristi, quam aliorum sanctorum, fuit aliquos praedestinatos fuisse, illos vide-

restat quod non solum per Christi prsedesti- llcet qui mortui fuerunt cum gratia : Chris-
nationem nostra prEedestinatio juvatur, ve- tum autem possibile fuit noa incarnari, vel

rum etiam causatur : nam ipsum juvare nasci , et ita nec esse praedestinatum : ergo
quodam niodo causare est. praedestinatio ejus non potuil esse causa
Item sicut se habet Christi resurrectio ad aliarum.
nostram resurrectionem, sic se habet prae-
destinatio ad nostram praedestinationem. Sed CONCLUSIO.
resurrectio Christi est causa nostrae, sicut
dicitur ^ in Glossa : ergo et praedestinatio Prcedestinatio Christi rationecotinotatinon est causa
c/jicicns nostra: pradestinationis , sed disposiliva
Christi causa est praedestinationis nostrae.
per meritum, et excitativa per exemplum.
Item per eum sumus praedestinati, per
quem sumus salvati ; sed salvati sumus per Resp. ad arg. Dicendum quod, si loquamur
Christum ^ : Secundum suam misericordiam de pra^destinatione Christi, etnostra, ratione
salvos nos fecitper lavacrum regenerationis, principalis significati, neutra neulrius est
et renovationis Spiritus sancti,quemeffudit causa, cum utraque sit aeterna, omnesque
in nos per Jesum Christum. Eldicitur' quod sintunumin substantia. Si autem loquamur
ascendit, ut adimpleret omnia : restat ergo ratione connotati, tunc distinguenJum est,
quod per Christum sumus praedestinati sed :
quia est causa in genere efftcientis, quae
Christus non esset, nisi ejus praedestinatio proprie dicitur causa, dequa nunc loquimur.
praecessisset : ergo praedeslinatio Christi est Et hffic est in triplici differentia, scilicet ef-
causa nostrae.
Brulef., Ul Sent., disl. xi, q. iil.
— ' Ephes., 1, 5.
—
Jld opp Contiii : 1. Nulliim aeternum habet cau- —
li
Gloss., sup. I Cor., XV, iO. « Tit. 111,5,6.— 'BpA'-».,
' Kom., viil, 29.— « CoL, i, 18. — ' Cf. Slephaaus IV, 10.— «Pifl/. LXXXlll, 12.
 ,

DIST. XI. A[\T. 1. QU/EST. III. 2^0

fectiva, ilispositiva,et exciluliva.Orniiccuiui (|Uod ptffidestinatio Chrisli riostne pn-pdcsti-

quod clllcit, vd liispouit, vcl e.xeilat dispo- nationis est caiisa. Et per lioc palet .sequcus

nentem, vel efHcieiilcm, aliquo modo pot<'st quod olijicitur, quod gratia et gloria a Deo
dici eftlcere, vel causare. Si ergo ioquamur est taiiquam a cau.sa. Vcriiin est, si dicatur
de causa ellectiva proprie, sic pr;edcstiuatio decHcctiva; aliis auteni modis non habctvc-
Cluisti ratioue eoanotati nou potcst e.sse ritatem.

causji noslra rquouiam eflectus noslrae prse- 1. Ad illud quod objicitur, quod coutin-
destinatiouisasolo nco csl, tanquam a prin- gens nou est causa necessarii, dicendum
cipio eflectivo '
: gratiam eniui ct gloriam quod verum est, si iutelligatur de causa ef-
dabit Dominus. Si vero loquamur secundum liciente et non tamen oportet
conservanle ;

alios duos modos, scilicet de eausa disposi- e.sse verum de causa excitante. Potest tamen
tiva per rationem meriti, et excitativa se- et aliter dici, quod est necessarium duplici-
cundum efflcaciam cxempli, pra'destinatio ter : uno raodo quod est necessarium per se
Ciiristi quautum ad connotatum est causa et simpliciter; aJio modo, quod est necessa-

nostra' :Clnistus euim per suam giatiam riuin propterhoc, quod Iransiit(a) in praete-

meruit nobis gratiam ct gloriam. Cliristus ritum, siciit me scripsisse hodie : et illud de
etiam per suae graliae et gloriae emineritiam sui naliira est contingens : et propter hoc
manifestam excitavit nos ad ciirrendum ad nihil impedit ipsum habere causam contin-
patriam supernam, ad quam prreordinati gentem. Potcst etiam distingui de contin-
sumus sccundiim electiouem ffiternam. Et gente, quod quoddam est contingens qiiod
hac via procedunt rationes, quae ostendunt pendet a vertibilitate voluntatis huraanae
Christi prcedestinalionem nostrse praedesti- et causai creatae ;
qiioddam propter liberta-
nationis esse causam : et ideo concedeiidaj tem ct indifferentiam divinae voluntatis
sunt. quae potest facere et non facere. Et quamvis
i. Ad
quod primo objicitur
illud in con- priraum contingens non posset esse causa
trarium, quod prwdestinatio nostra est ee- necessarii , nihil tamen impedit de secundo.
terna, ergo, etc. , dicenduni quod verum est Medius (b) autera modus dicendi videtur ra-

ratione principalis signiQcati, non tamen ra- tionabilior. Et si tu objicias quod illud non
tione connotati. Et si objiciatur quod effec- solvit, quia posito quod Christus non esset
tus praedestinationis aliquorum praecedat incarnatus, adhucalius modus erat Deopos-
praedestinationem Christi , respondendum sibilis, per quera genus huraanum esset li-
esl, sicut in praecedenti problemate, quod beratum; ergo remota prsedestinatione

etsi praecedat quantiim ad effectum gratiae, Christi, adhuc salva esset praedestinationos-

non tanieu quantum ad effectum gloriae. tra ; ergo non est causa : dicendum quod hoc
Rursus, quamvis praecedat re, non tamen non cogit, quod non sit causa ; sed quod non
merito et crediilitale : meritum enini Christi sit causa tota, et per omnem modum cau-
non tantum ad praesentcs, vel fuluros, sed sandi; est tamen per aliquem modum ; sicut

ratione fidei etiam se extendit ad praeteri- Deus facit per aliqucm liominem aliquod bo-
tos : quod melius infra ' manifestabitur suo num, et si ille horao non esset, nihilominus
loco. faceret ; et tamen non sequitur propter hoc,
2 et 3. Ad iliud quod objicitur, quod quod ille non sit causa non enim valet hic :

Christus secundum humanam naturam non modus arguendi in voluntariis. Et haec suf-
est causa gratiai vel gloriae, dicendum quod ficiant de praedestinatione Christi a parte
etsi non estcausa eCfectiva, est tamen dispo- rei. Supra ' enira quaesitum fuit de ea a
sitiva et excitativa : et hoc modo dictum est parte sermonis.
' Psal. Lxxxiii, 12. — s Dist. xvm. — » Dist. vii. (a) Ccet. edit. transit. — (b) Melius.
 »: ,

250 SENTENTIARUM LIB. 111.

i. Item ratione : In Christo est veritas na-

turae creatae, et naturae increatae Chris-
ARTICULUS II.
; et

tus nominat hypostasim utriusque naturae.

Circa undecimam dislinctionem conse- Sed haec est vera ratione divinae naturae :

quenter quajritur de his vocabulis, quae vi- « Christus est Creator, et ille homo est Crea-
dentur importare incoeptionein ; et circa hoc tor : » ergo pari ratione et haec : « Christus
tria sunt dubitabilia perquirenda primo : estcreatura. »

quaeritur utrum simpliciter concedendum 5. Item de quocumque praedicatur infe-

sit quod Christus sit creatura; secundo, rius, et superius, ex («) necessaria consequen-
utrum concedendum sit qiiod homo coe-
il!e tia * : sed creatura est superius respectu ho-
perit esse ; tertio quaeritur utrum homo in- minis et animalis : sed haec est vera simpli-
cceperit esse Deus. citer : o Christus est homo; » et haec :

« Christus est animal : » ergo et haec neces-

QUJISTIO I. sario est vera : « Christus est creatura. »

6. Item si Christus est homo, aut creatus,
An hcEC sit concedenda : « Christus est creatura '.

aut increatus : non increatus hoc constat, ,

Ad opp. Utrum hcBc sit concedenda : « Christus est quia oppositio est in adjecto : ergo est ho-
creatura; » et quod sic, ostenditur multiplici mo creatus : sed homo creatus est creatura :

auctoritate. Augustinus, ad Dardanum » ergo, etc.

Quod ad Verbum attinet, creatorest Chris- 7. Item sicut caro Christi fuit concepta,

tus ;
quod ad hominem attinet , creatus est sic anima Christi fuit creata : ergo sicut ra-
Christus. » tione carnis haec fuit vera : « Christus est
2. Item Leo Papa : «Nova et inaudita con- proles Virginis, et conceptus de Virgine ; »

ventio. Deus qui est, et qui erat, flt crea- ita haec erit vera : « Christus est creatura Dei,
tura. » Damascenus etiam expresse ' : a Non vel creatus a Deo. » Si dicis quod non est si-
scandalizatur ad nomen creaturae ,
qui se mile propter repugnantiam intellectuum
ser^^um, aut vermem, aut gi"anum natum quse est in hac : « Christus est creatura ; »

de terra nomiuavit. » Idem etiam ipse : contra : Mujor est repugnantia, cum op-
Quid mirabilius, quam Creatorem creari, posituni praedicatur de opposito , quam
et plasmatorem plasmari? » Et Richardus quando prajdicatur creaturade Christo : sed
de sancto Yictore, in quadam sequentia :
hasc est vera : « Christus est impassibilis,
Potestate, non natura, fit Creator crea- est immortalis, est mortuus : » ergo, etc.
Ex his omnibus auctoritatibus, tan-
tura. D Sed contra '
: Vaditati subjecta est omnis F„„d,„.
quam una efficaci ratione, concluditur quod creaiura : sed Christus, cum sit Deus, non est
Christus sit creatura. vanitati subjectus : ergo, etc.

3. Item auctoritate efflcaciori * : Slisit

Item intellectus hujus nominis, creatura,
Deus Filium suum factum ex muliere. Si- est esse de nihilo : sed hoc repugnat Christo,

militer ad Romanos ' Qui factus est ex se- .•

cum fuerit ab aeterno ergo non est conce- :

mine David secundum carnem sed omne :

dendum Christum esse creatum.
factum est creatura : Fihus autem Dei est
Item omne creatum incipit esse sed :

factus : ergo, etc. Christus fuit ab aeterno ;

quoniam ipse edu-
xit fllios Israel de jEgypto: ergo, etc.
'
Cf. S. Thom., p. III, q. xvi, art. 8; et 111 Sent.,
dist. XI, q. art. 2 ; et IV contra Gent.. dist. XLViii; q. iv; Marsilius Ingucn., III Sent., q. ix, art.
I , I ; Gabr.
et dc Verit., q. xxix, art. I, ad < ; Scotus , III Senl., Bicl., III Senl., dist. — Aug., Kpist. lvii,
xi, q. I. »
dirt. XI, q. i; Riclurd., III Seut., dist. XI, q. i; Dii- c. III, al. r,LXX.\;vii, n. 8 — Uauiasc, de Fide orlhod., »
randus, III Senl., dist. XI, q. i;Tli. Argcal., III Sent., lib. III, c. I. — Gnl., IV, — *Rom.,
* — Arist., k. 1, 3. •
dist. II, q. i.arl. 2; Steph. Brulef., II i Sent., dist. xi, Pivrrficam., c. lii.— ' «om., viii, 20.— (a)£(/i7. Fen. est.
 ;

DISTINCT. XI. ART . II. OUiEST. I. 251

llem Cluistus si est creulura, aut hoc est I et '2. A(l illud ergo quod objiritur in
ratioue natura-, aulraliouepersouai: ratiouc contrarium de sauctorum aiictoritatihiis, di-

iiaturaj nou, quia uatura nou praidicatur de cendum quod saucti aliquando inultum e.\-

Christo ; ratioue persouaj uon, quia persona presse loquuntur amplius, quam adiuitliit

Christi uoii est creata, sed Palri coa-terna : cominunis usus, ob aliquid exprimoiKluiii.
ergo uullo luodo veruiu est quod Christus Et tales sermones non oportet extuudi, sed
sil creatura. potius magis sunt exponendi : et sic est in
praedicto sermone , cum dicunt Christiiiii
CONCLUSIO. esse creaturam : hoc autem dicuiit secun-
Christum csse creaturam iwn debet admittere ca- dum humanara naluram,et vere loquuntur;
tlioticus Ihcologus, nisi cum dctermiitatioru' , in non tamen oportet sermonem istum trahi
qujiitum humo, quia talis sermo male intcUigi-
ad communem iisum.
bilis est, et male intcllectus fuit.
3. Ad iilud (jiiod objicitur de verbis Apos-
Resp. ad arg. Dicendum quod praedictus toli, quo dicitur : Factum de muliere, dicen-

sermo a doctorihus theologiai commuuiter dum quod ipsa determinalio rfe mtdiere , al
non recipitur : « Chrisfu.-^, sivc filius Dei est alia delerminatio, ad Romanos qua dicit '
;

creatura. » Adha;rent enim verbis Magistri Qui factus est ex semine David secundum
in littera. Ratio auteiu quare non recipitur, carneni, trahunt hoc vocabulum, factus, ad

est quia talis sermo est propinquiis errori :

slandum,siveponendam rem suamcirca ua-
errori autem appropinquat, et quia male ali- turam assumptam. Et ideo non sequitur
quando inteilectus est ah haereticis arianis propter hoc , quod tales locutiones sint sine

(a), et etiam quia de se male est iutelligibi- determinatione concedendae.

Hs. Arius [b) namque dixit Filium Dei esse A. Adillud quod objicitur, quod haeccon-
creaturam : et quoniaiu Christus nominat ceditur sine determinatione ; « Christus est

personam Filii Dei ;

qui Christum esse
dicit Creator, » dicendim^i quod non est simile
creaturam , nou determinans secundum quoniam Cliristus nominat personam Verbi,
quam naturain iiitelligat, videtur idem di- quae est increata, et increatae naturie per es-
cere quod Arius (b) impie sensit. Est eliam sentiam et naturam propriam. Ideo non ita

male intelligibilis de se propter repugnan- convenienter attribuitur ei vocabulum crea-

tiam intellectuum : creatura enim, quantum turae, sicut Creatoris, quia non est talis in-
est de ratione sui nominis, dicit respectum tellectuum dissonantia. Praeterea ille sermo
ad Creatorem dicit etiam aliquid, quod ha-
;
non ita approximat veneno erroris, sicutser-

bet esse post non csse dicit etiam quod ha-

;
mo propositus : et ita patet qnod uon est

bet esse ahunde per voluntatem procedens : respuendus.

ergo in tali locutione intellectus praedicati Ad illud quod opponitur, quod de quo-
5.

repugnare videtur intellectui ipsius subjecti cumque praedicatur inferius, et superius, di-
secundum triplicem dissonantiam. Et prop- cendum quod verum est, quantum est de
terea praedictus sermo est male inteUigibihs, virtute illationis. Unde si hajc est vera :

et fuit male intellectus : et per hoc est errori « Petrus est homo, » absque dubio verum
propinquus. Et quoniam sermo theologicus est : « Petrus est animal. » Sic etiam concedi

debet esse cathoUcus , et usitatus , ab inlel- potest,quod si vere est homo, quod vere est
lectu non dissonus, et rei, de qua loquimur, creatura non tamen oportet quod si aUqua
:

consonus propterea praedictus sermo non locutione utendum est cum inferiori quod ,
;

recipitiu", nisi determinetur : unde rationes utendum sit ea cum superiori,piopter diver-
coucedendae sunt,quae ostendunt praedictum — (i) Arrius.
(a) CcBt. edit. Arrianis.
sermonem non esse admittendum. • Rom., 1,2.
 —
:

252 SENTENTIARUM LIB. III

sos modos significandi, in quorum uno in- mo prolatus ostendit se non debere inteihgi
tellectus invenit consonantiam, in alio repu- nisi per unionem. Sed : a Chris- cum dicitur
gnantiam. Et quoniam praedictam locutio- tus est creatura, » nec praesup[)onit, nec I
ser-
nem magis respuunt doctores propter hoc, mo videtur iutelligi per unionem imo vi- ;
quod potest esse via in falsitatem vel erro- detur praedicatum dicere tolum esse
sub-
rem propter malum modum intelligendi, jecti, (a) propter naturam talis
actas, qui
quam quod ipsa de se sit falsa, vel erronea, consuevit esse in totum. Et sic patet quod
ideopatet ratio. non est simile, et quod valde rationabiliter
Et per hoc patet responsio ad sequen-
(j.
Magister dicit prBedictum sermonem noa
tem objectionem. Quamvis enim ista admit- esse trahendum adusum quamvis non pos- :

(atur, et coucedatur « Chi-istus est homo

:
sit convinci faciliter ipsum simpliciter et
creatus ; » non tamen siiupliciter conceden- absolute esse falsum. DifticiHores enim et ef-
dum est quod sit creatus, ne intelligatur ei ficaciores sunt rationes ad oppositum.
tale praedicatum simpliciter attribui et to-
taliter, hoc est ratione utriusque naturae.
7. Ad illud quod QUiESTIO II.
objicitur, quod est con-
ceptus ratione carnis, et ita similiter creatus An h(Bc sit concedenda : « Iste homo inc(Bpit esse, »
ratione animse, dicendum quod non est si- Christo demonstrato '.

mile, quia etsi conceptio dicat exitum rei in

esse, non tamen ita repugnat personae Utrum haec sit concedenda : a Iste homo Fundam.

Christi intellectus illius vocabuli, sicut intel- inccepit esse, » Christo demonstrato ; et
lectus verbi creandi. Et ratio hujusest, quia quod sic, videtur. Augustinus, super Joan-

conceptio aliquid prajsupponit, et naturam nem ' : « Autequam mundus tieret, nec nos
delerminatam concernit : nec dicitur res»
eramus, nec mediator Dei et hominum
pectu Dei, sed respectu mulieris homo Christus .lesus. » Si ergo non erat
, sive ma-
tris dicit enim exitum naturalem ante mundi constitutionem ergo incoepit
:
: sed non ,

esse.
sic creatio, vel creatura. Nam creatio dicit
actum qui potest in totam rei substantiam Item nasci, et generari, est mutari secun-
:

unde quod creatur, simpliciter incipit esse dum substantiani, ef produci de non esse !in
;

nullam etiam determinatam naturam con- esse : sed idem est omnino produci in esse
cernit; dicit etiam respectu ipsius creantis, post non esse, et incipere esse. Cum ergo
etexitum voluntarium importat hinc cst :
haec sit vera : « Iste homo nascitur; » et

quod multo magis repugnat personae Christi haec : « Iste homo in esse producitur; »

vocabulum hffic etiam erit vera « Iste homo iucoepit

creandi, quam conciinendi.
:

esse. »
Ouodsi quod non magis repugnat,
objicias,
quam si dicatur a ImmortaUs est morta- :
Item ante mundi constitutionem haec est
hs, » dicendum quod etsi non magis repu- vera : « Nullus homoest; » et haec est falsa :

gnet quantum ad exteriorem ralionem, ta- homo est » ergo et haec falsa
Aliquis : :

men magis repugnat repugnantia ducente « Iste homo est, » demonstrato Christo et :

in errorem. Cumenim dicitur immortalis haec modo est vera ergo prffidicalum modo :
et
mortalis, quia mortalis praesupponit crcatu- convenit subjecto, et prius non conveuiebat
ram viventem, et ratione ilUus prajdicatur,
ergo incipit convenire : ergo haec est vera :

ideo ita non repugnat. Et prajterea iste ser-

« Iste homo incoepit esse. »

(a) C(Bi. edil. aild. et.

Item bene sequitur : s Iste homo est : er-
' Cf. S. Thom.,p. III, q. xvi, art. 9; et III Sent, dist. III Sent., dist. xi, q. i; Sleph. Brulef., III Senl., disU
XII, q. II, art. Scotus, III Sent., dist. xi, q. iii
1 ;
ni- •
XI, q. v; Marsiliiis Inpuen., III Sent., q. xi, arl. 2,
chardus, III Sent., dist li, art. 3, Durandu»,
q i; • Augusl., iji Joan, Evung., tract. cv, u. 7.
 »

DIST. XI. ART. II. OU^ST. II. t53

go iste est liomo, » pro po quod \n proposi- homt) inodo est, prius non fuit. » Sed quo-
tiont' in quaclauilitMr ini|ilicatio,li' el ipsani rumiiiie modo accipialur, falsa est Ii.tc lo-
ini[>litMlit)iR'iu inffrrf. Si'(]uitin' euiiu ; « ilo- cutio : II Iste lioino prius non fiiit. » Si enim
mo alhus currit : ergo honio est albus : » er- pro persona e.jus opposlta est vera : o Iste

go sequilur : « iste homoost, vel fuitab ai- homo prius fuit, » similiter si pro supposito
tcrno : er'^o istc fuit alt ajterno homo : » sed vera est : a Iste homo prius fuit, » proptcr
hsec est falsa : « iste (tieuioiislralt) llhristo) communicationem idiomatuiu : et nou licet

ab aelerno fuit homo : » ergo et haec : a Iste negare de aliquo, quod vere afflrmatur sive
homo est, vel fult ab aiterno : » et modo est per proprietatem naturaj, sive per uiiionem.
vera : restat ergo quod incoepit esse vera : na.^c enim simplicitcr est falsa : « Ilomo non
ergo haec est vera : « Iste homo inccepit est Deus, » quia ejus opposita est vera per
esse. » unionem. Cum ergo omni modo ista sit
Ad opp. Sed contra : i. ' Anteqmm Abraham fie- vera : « Iste homo semper fuit, » haec omni
ret, ego suvi ; pari ralione et antequam coe- modo est falsa « Iste homo Inccepit esse. »
:

lum fieret : ergo si idem demonstratur per 4. Item, sicut supra* habitum fuit, ille

hoc prononem, ego, et per hoc pronomen, terminus, homo, dlctus de Chrislo, quodam
iste, videtur quod haec .>it vera : « Isle homo modo habet naluram termiui accidentalls,
fuit ante mundi constitulionem : » ergo haec quia in fermluo accidentali suppositum prae-
est falsa : « Iste homo inccepit esse. » existere potest formae : sic et in proposito
i. Item Magister concedit hanc : « Isle puer est reperlre : sed regula datur ,
quod termi-
creavit stellas : » sed cui vere attribuitur nus accidentalis supponens verbo de praete-
creare stellas, vere attribuitur semper esse : rito ,
potest supponere pro praesentibus , vel
ergo iste puer semper fuit : ergo haec est pro praeteritls , ita quod iudifferenter potest

falsa : « Istepuer inccepit esse. » r,onsimili- reddcre locutionem veram pro his velillls.
ter haec negalur a Magislro : « Iste homo, Nec propter hoc dicitur locutio multiplex :

sive Christus, est creatura : » sed hoc non quia non comparatur ad illa tanquam ad
est ob aliud, nisi quia per nomen creaturce significata, sed tanquam ad supposita : sed
importatur exitus de non esse in esse : ergo tahs locutio dicitur habere plures causas ve-
pari ratione, vel multo fortiori, haec est ritatis. Cum ergo dicitur : « Iste homo fuit,
falsa : « Iste homo inccepit esse. » sensus est : Iste qui est homo , fuit : vel iste

3. Item proprium est pronominis pro pro- qui fuit homo , fuit : sed haec simpliciter est
prio noniine poni , et certam designare per- vera . « Iste qui est homo, ab aeterno fuit : »

sonam ergo cum dicitur: homo , : « Iste , » ergo et haec : « Iste homo ab aeterno fuit : »

hoc pronomen, iste, demonstrat personam. ergo haec est falsa simpliciter : « Iste homo
Sed persona Christi semper fuit, et nun- inccepit esse, » et nullatenus distinguenda.

quam inccepit esse : ergo haec est falsa :

« lUe homo incoepit esse. » Si tu dicas quod CONCLUSIO.

persona ibi large accipitur, adhuc objicitur,
quod quidquid demonstrat demonstrat sive ,
Iste homo, Christo demonstrato , incipit esse, potest
esse verus sermo, si pronomen, iste, dicat atque
suppositum, sive personam proprie ergo :

ostendat singulare hominis : quod si Verbum os-

videtur tjuod adhuc falsa est locutio, quia
tendat et personam Yerbi, falsus est.
expositio hujus verbi, incipit , est haec :

« Hoc incipit esse : » ergo hoc modo est, sed Resp. ad arg. Ad intelligentiam hujus lo-

prius non fuit. Si ergo haec est vera : « Iste cutionis consideranda est responsio Magis-

homo inccepit esse ; » haec est vera : « Iste tri. Magister enim respondet dicens, quod

Joan.,viii, 58. — ad hanc locutionem nou est referenda

« ' Dist. vi, art. 1.
res-
 ,

25* SENTENTIARUM LIB. III.

poDsio sine distinctione ipse tamen non e.st homo. Et si dicat inceptionem respectu
distinguit, sed determinat quod incoepit esse subjecti, sive personae importatae per prono-
quantum ad natiiram, licetnon qnanlum ad men, falsus est sermo, quia persona illa non
personam. Incoepit esse secundiim nafuram habet esse post non esse. Si vero respectu
humanam sed non esse incoepit in quan-
; implicationis , vera est locutio : est enim
tum Verbuin. Sed certe iste modus dislin- sensus, quod iste incoepit esse, non quia iste,

guendi non sufficit opponenti imporluno : sed quia homo, secundum naturam hu-sive
quaeret enim rationem multiplicitatis et , manam. Et potest poni exemplum si scu- :

quem sensum faciat praedicta locutio, quan- tum prius fuerit, et postmodum dealbetur,
tum est de vi verborum et hoc non potest : haec est duplex « Scutum album inccepit :

haberi ex verbis Magistri ad liquidum. Et esse, » juxta praedictum modum distin-

propterea tentandum est distinguere, si quo guendi. Sed adhuc iste modus distinguendi
modo possumus aptare prsedictae locutioni non minus est calumniabilis, quam praece-
Opinioi,
convenientem distinguendi modum. Yidetur dens ,
pro eo quod haec locutio : « Scutum
autem praedicta locutio posse distingui ex album inccepit esse , » habet exponi per has
eo quod verbum incipiendi potest notare duas : «Scutum album est, » et haec non est
incceptionem respectu veritatis totius dicti, dnplex; et aliam quae est : « Scutum album
vel potest importare incceptionera rei prae- prius non fuit ; » et ha?c est falsa, quia ejus
dicata» respectu subjecti. Si primo modo, opposita est vera : « Scutum album fuit. »

tunc est sensus : « Iste homo inccepit esse , » Album enim, cum sit terminus accidenlalis,
hoc est, locutio ista , sciUcet , iste homo est potest supponere pro praesentibus et praete-
incoepit esse vera : et hoc absque dubio ve- ritis per indifferentiam, non per multipUci-
rum est. Si autem dicat incoeptionem esse tatem. Praeterea si dicatur : « Homo albus
respectu ejusquod demonstrat per hoc pro- incipit currere , » incipit non ponit, quan-
nomen, iste, cum illud habeat esse aeter- tum est de vi vocabuli , incoeptionem circa
num, vel per propriam naturam, vel idio- aUiedinem, sed circa cursum. Et ideo adhuc
matum communicationem videtur tunc lo- ,
iste modus distinguendi est calumniabilis

Improb. cutio falsa. Sed hic modus dislinguendi non modicum. Est adhuc tertius modus dis- Opiuio 3.

calumniabilis est, tum quia non videtur tinguendi quod hoc pronomen , ilk , potest
,

quod verbum incipiendi habeat ferri super demonstrare personam Verbi , vel singulare
totum, cum nihil sit quod reddat sibi sup- hominis. Et si denionstret singulare homi-
positum ; tum etiam quia non est quaestio, nis, sic oportet concedere hanc : « Iste homo
utrum oratio illa incipiat esse vera , sed est incoepit esse, » et hanc : « Iste homo est ab
quaeslio utrum res importata per hoc quoJ aeterno , » sicut conceditur ,
quod iste homo
dicitur : « IUe homo incoepit esse : » et sic est mortuus , et imm:rtalis ; sed unum dici-

modus iste distinguendi non videtur in se tur per communicationem idiomatum , alte-

valere, nec etiam quaestionem terminare. rum vero per proprietatem natura;. Si enim,

Opinioi.
Et propterea potest esse alius modus dicendi, cum Christus nascitur, aliquis homo muta-
et hoc semper supposito quod incipit dicat tur de non esse in esse, necesse est quod
incoeptionem rei attributse, sive actus in aliquis homo incipiat esse : sed non est ve-
praedicato respectu sulijecti : sed hoc potest rum pro alio homine ,
quam pro isto ho-
esse dupliciler, vel quia potest notare in- mine. IUe ergo homo incipit esse per pro-

coeplionem respectu rei importatae per pro- prietatem naturae : sed tamen ab aeterno
nomen secundum se , vel sub ratioiie impii- dicitur esse, quia est Deus ,
qui est ab aeler-
cationis. Implicatur enim forma humanita- no. Si ergo iste homo demonstret singulare
lis, cum dicitur iste Iwmo, id est iste ,
qui hominis , absque dubio vera est praedicta
 ;;, ,,

niSTINCT. XI. ART. II On>RST. II. 288

locutio. Si autoni (lemonstrarrt piMsniiam giU . er^'o
,
.H-^ ha,'c t!st falsa : Albiiiii disnreija-
Vorbi, fals;x est ; falsu, iiuiuani, (luaiituiu ail vi( : I)
modus suppouendi ip-
variatur ei
i'nim
proprietalem naturae, quia persooii Verbi di! .sius termini.In prima enim habi-bat unicam
sui natura ost a-teriia. (juaiiluiu etiain ad supposilionein , in secunda duplicem. Unde
coinmuuicationem iiliomatuiu uou ailmitti- quamvis ista sit falsa « l.ste liomo est ante
:

tur, (juia talo idioma nou conuuuuicatur mundi lonstilutionem ; n hajc tameii e.st

propler hoc quod claudit repugnantiain iii- vera : a Iste homo fuit ante mundi constitu-
tellecluum. Kt hic modus dislincruendi ra- tioneiii :
» qiiia sensus potest e.sso talis : « Isle,

tionaliilis est , et minus calumniabilis quain qui nunc est homo, ante mundi constitutio-
pnedicli, et plus facit ad propositum, et nem fuit : » et ideo non valet ratio illa.

mayis consonat verbis Magistri, qui dat sen- 2. Ad illud quod olijicitur, quod implica-
sum pr^dictaB distinctionis, (juamvis verba tio sequitur ad propositionem in qua impli-
non ponat, ne desereret modum theologi- catur, dicendum quod verum est.secundum
cum. Moderniores vero oporteret magis ex- eam difTerentiam temporis, secundum quam
plicare propter imporlunit^item quaeren- implicatur. Unde bene sequitur : « Si homo
tium. Determinat eniiu Magister quod iste albus currit, homo est albus. » Sed haic,
homo inccepit esse secundum quod homo cum implicatio est respectu verbi de praete-
non autem .secundum quod Verlium. Quid rito, tunc habet duplicem suppositionem,
autem est aliud dicere uisi quod per illud , quia supponit pro praesentibus et pro prae-
pronomen potest demonstrari singulare ho- teritis. Et ideo non sequitur : « Iste homo
minis, vel persona Filii Dei? Secundum ab aeterno fuit : ergo ab aeterno fuit homo o ;

hanc ergo distinctionem non omnino conce- sicut non sequitur : « Hoc album fuit , ergo
denda est prsedicta locutio, nec omnino ne- hocfuit album » quia regula est quod ter- ,

ganda. Concedi enim potest secundum unum minus apponens verbo restringitur secun-
sensum , et negari secundum alium. Et ideo dum consigniflcatum verbi, cujuscumque
rationes ,
quae probant praedictam iocutio- temporis verbo apponat : non autem sic est

nem in aliquo sensu esse veram, et aliae de termino ex parte subjecti. Et praeterea
cpiae probant in aliquo sensu esse falsam^ ratio illa peccat ex mutatione suppositio-
pertransiri possunt ,
quia per istam distinc- nis. Ad duas autem rationes in oppositum
tionem solvuntur : secundum enim diversa non oportet respondere quia procedunt se- ,

membra utraque verum concludunt, sicut cundum alium sensum scilicet prout iUe ,

sunt duae primae rationes ad primam par- demonstrat personam. Praeterea non con-
tem, et primae duae ad partem secundam. cludunt quod praedicta locutio sit falsa :

Ad illas vero quae ostendunt locutionem quia possunt haec simul stare, quod semper
esse veram simpliciter, vei falsam simplici- fuerit , et quod incoeperit esse , secundum
ter, respondendum est. diversas naturas.
1. Ad illud quod objicitur, quod ante 3. Ad illud quod objicitur tertio, quod

mundi constitutionem haec est vera « Nul- : pronomen demonstrat personam dicendum ,

lus homo est , » dicendum quod vera est quod persona accipitur large pro omni quod
sed tamen non oportet quod ista nunc sit reddit determinatum suppositum verbo po- ;

vera : « Nullus homo fuit. » Et ratio hujus test enim dici « Haec albedo; » et sic potest
:

est propter variationem suppositionis ter- bene demonstrare singulare suppositum ho-
mini. Nam, sicut tactum est, iste terminus, minis , id est , atomum naturae humanae
homo, in Cliristo habet modum supponendi quod assumptum est a Verbo, vel ipsam hy-
termini accidentalis : sed illud argumentum postasim, facta demoiLstratione non ad sen-
non valet : « Haec fuit falsa : Albwn disgre- sum, sed ad intellectum. Et si objiciatur
•256 SENTENTIARUM LIB. III.

quod in utroque sensu est falsa ,

quia haec tem supponendi modum habetterminus ac-
in utroque sensu est vera : « llle homo sem- cidentalis, et substantialis, respeclu verbi de
per fuit, » dicendum quod in talibus plus prajterito, quamvisexpartepraedicati non sit

tollit negatio, quani ponat afilrmatio oppo- difTerentia. Inteiligatur etiam quod possibile

sita. Haic cnim simul stant, soilicet primum est duo opposita affirmari
de eodem in

esse morlaleni, et immortalem. Sed illae duae quod unum dicatur per unio-
Christo, ita

locutiones non simul stant « Christus est :

nem,alterum per proprietatem naturae, sive
mortalis; Cbristus non est mortalis; » quia de Deo, sive de homine : neutrum tamen
negatio magis negat et removet significatio- istorum vere potest negari ;
plus enim toUit

nem ejus quod est mortale, quam immorlale negatio, quam ponat affirmatio, sicutdicitur

sibi oppositum. Per hunc etiam modum in-

alibi, et faciliter potest ostendi.

telUgendum, quod amplius negatur in hac :

« Iste homo non fuit, » quam in hac « Iste : QUiESTIO III.

homo inco?pit esse, » quae est affirmativa,

An hcecsil concedenda : « Homo inccepit esse Deus^. »
licet claudat negalionem ; hse enim simul
possunt esse vera^ « Iste homo est aeternns,:
Utrum haec sit concedenda : « Homo in- fu idani.

el islehomo inca?pit esse » sed islae duse :

coepit esse Deus; » et quod sic, videtur. ista

nunquam « Isle homo est aeternus; iste

:
est vera : « Deus incepit esse homo ; » ergo
homo non est aelernus, » ea ratione qua dic- a simplici conversa; a Homo incoepit esse

tum est; et ideo non potest concludi, quod Deus. »

locutio praedicta sit falsa simpliciter. Item haec est vera : « Deus inccepit esse

A. Ad illud quod objicitur, quod honio in homo propter unionem : » sed unio est et
Christo habet modum supponendi termini reciproca et niutua, quia sicut homo unitur
accidentalis, dicundum quod hoc potest con- Deo, et Deus homiui : ergo si unio recipro-
cedi in comparatione ad personam Christi, catur, et incoeptio, quae super unionem fun-
quae est suppositum humanitatis in infini- datur : ergo sicut haec est vera : « Deus in-
tum prcecedens formam humanitatis. Sed in ccepit esse homo , » ita et haec : « Homo
comparatione ad singulare hominis, verita- inccepit esse Deus. »

tem non habet. Unde quando iste homo de- Item simus in instanti, in quo Fiiius Dei
monstrat singulare hominis, necessario ad incarnatus est, haec est vera : « Honio est

idem tempus refertur suppositum importa- Deus : » et ante hoc, homo non fuil Deus;
tum per pronomen, et forma importata per ergo homo inccepit esse Deus. Praemissae
nomen. Et ideo haec est falsa : « Ille homo sunt verae : ergo conclusio ,
quoniam prae-
fuit ab aeterno, » nisi intelligatur per idio- missae exponunt conclusionem.
matum commuuicationem. Nam per pro- Item antequara homo esset, nec homo erat
prietatera naturae verum est dicere, quod homo, nec aiiud sed homo inccepit esse :

ille homo cxivit de non esse in esse per ge- homo et homo non potuit ante esse Deus,
;

nerationem. Et sic patet responsio ad totum. quam esset homo ergo si homo incoepit :

Hujus ergo responsionis tota summa in his esse homo, homo inccepit esse Deus.

tribus consistit, ut intelligatur quahter pro- Sed contra : 1 . Haec est vera : « Iste homo
nomen denionstrare potest duphciter, scilicet fuit ab aeterno Deus, » et ad istum liominem
vel personam Verbi, vel singulare hominis. sequitur homo : ergo homo fuit Deus ab
IntelUgatur nihilominus quomodo difleren- aeterno : ergo haec est falsa : « Homo inccepit

esse Deus. »
'
Cf. S. Thom., p. III, q. xvi.art. 10; ct llt Scnt.,
disl. XI , q. I , arl. 2, q. I ; Scotus, III Senl., dist. xi, Argent., III Senr., dist. XI, q l, arl 4 ; Slepb. Brulef.,
q. ii; Ricbiird., 111 Sent., disl. z.i, art. 3, q. ii; Thom. 111 Sent., dist. zi, q. v.
 » :

DIST. XI. Aivr, II. Ol^-TIST. lil. 487

2. Item si honio incnppit esae Deus, ergo suppositi , sic dixerunt quod haec est falsa
i.stt', aiit ille : et sic de aliis : sed non est locufio ,
quia snpposito seinpt!r convenit
(lare iiisi de isto, et iste Iionio .sennn-r fiiit esse Deiiin. Ilujus aufem siniiie a.s.signant,

Deus : ergo non coBpit esse Deus : ergo liaec sicut si dicatur : a Aibum inccepit esse scu-
-€st falsa : « llonio inctepit esse Deus. » tnm, » eo quod scutum priinmn fuif, ef post
3. Ifeni connnunicatio est iii idiomatibus: dealbetur. Si enini incoeplio affribuatur huic
ergo si honio incu^pit esse Deus , videtur termino album ratione formae, vera est lo-

quod hcec sit concedenda : « Dei fllius incoe- cutio ; si raf ione suppositi , falsa est ,
quia
pit esse Deus : » sed htec falsa simpliciter :
quod est album, prius fuit scutum. Si autem
ergo et prima. qua^rafur raf io huj us mulfiplicifafis , dicunl
4. Kem esto quod Filius Dei deponeret eam ex hoc provenire ,
quia verbum inci-
iiominem, quem assump.sif, per impossibile, pienili claudit in se negationem, et illa po-
tunc quaero de hac : « Iste homo desinit esse test intelligi praecedere terminum : et sic

Deus : » haec est falsa : ergo pai i ratione et facit ipsum habere simplicem suppositio-
hsec est falsa : « Homo incoepit esse Deus, nem : vel sequi, et sic respicit ipsum gratia
cum assumpsit. » Probafio minoris : nunc suppositi. Unde quamvis respectu aliquorum
est unio : ergo communicatio est in idioma- actuum, vel verborum, terminus subjectus
tibus : ergo si Filius Dei semper erit fllius determinate habeat suppositionem simpU-
Dei, et honio semper erit Deus, sequitur ne- cem, aut personalem: tamen respectu hujus
cessario quod haec sit vera : « Iste homo verbi, inccepit, utroque modo potest suppo-
erit semper Ueus » et haec : similiter : « Fi- nere : et hoc non ponit mulfiplicitatem in
lius Dei semper erit homo : » ergo et haec supponente , sed in tota locutione ex varia
est falsa : a Homo desinit esse Deus : » et negationis comparatione. Haec autem dis-
haec : « Deus desinit esse homo. » Pari ra- tinctio satis est rationabilis, si sane infelli-
tione et hae sunt falsae / « Iste homo inccepit gatur simplex suppositio, ut dicatur termi-
esse Deus; » et : « Deus inccepit esse homo. nus habere simplicem suppositionem , suh
quo non licet descendere, sicut cum dicifur

CONCLUSIO. « Solus homo currit, » vel simplicem sup-

posifionem habere, quando praedicatum, vel
Homo inccepit esse Deus , et Deus incoepit esse homo, aliquid in praedicafo respicit ipsum gratia
sunt tocutiones veroe , si bene intelligantur, et
formae. Licet aufem non sif praedicta dis- i.nprob.
possunt admitti.
tinctio reprobanda, atfamen non dissolvif

Opin. 1. Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- plene ambiguitatem locutionis propositae :

bio haec conceditur : « Deus incoepit esse quoniam si respicif ipsum ratione suppositi,
homo ; » sed de hac : « Homo incoepit esse adhuc habet locutio veritatem. Si enim haec
Deus, » dubium est .. ufrum simpliciter sit est vera : « Iste homo inccepit esse, » in ali-
concedenda. Quidam enim voluerunt eam quo sensu, ut prius probatum est, absque
distinguere , ex eo quod hoc verbum, iyicce- dubio verum est, quod incoepit esse Deus.
pit, polest attribui huic termino, homo, ra- Et propter hoc intelligendum quod ad- opiu. t.

tione suppositi, vel rafione formae. Si attri- huc praedicta locutio habet verifatem, se-
buatur rafione formae , tunc iste terminus, cundum quod verbum incipiendi respicif
homo, habet suppositionem simplicem ef : tantuni subjecfum gratia suppositi. Unde
tunc est sensus quod Deus inccepit praedi- ,
attendendum quod ille terminus, homo, res-
cari de homine ; quia modo praedicatur , et pectu Christi partim habet naturam ter-
prius non praedicabatur, et sic locutio habet mini accidentalis , partim nafuram termini
veritatem. Si vero respiciat ipsam ratione subslanlialis : naturam , inquam , termini
TOK. IV. *7
 ,
:

258 SENTENTIARUM LIB. III.

accidentalis respectu personae, qua; praie- taxat exceptis, quae exprimunt ipsam unio-

xistit; naturam termini substantialis res- nem , vel quae claudunt intellectuum repu-

pectu singularis hoininis, quod simul cum gnantiam, ratione cujus errori appropin-
ipso inccepit, per quod ille terminus, hoino, quant. Ratio autem hujus est, quia communi-

habet supponere pro sinjjulari hominis per catio idiomatum fundatur super ipsam unio-
se ; pro persona Yerbi, nonnisi gratia unio- ncm, et ordinalur ad fidei catholicam espres-

nis. i-:t quoniam pro supposito singularis sionem , et ideo non communicantur illa

hominis, quod quidem est Jesus, habet ve- quae important unionem. Unde, quamvis haec
ritatem locutio, quamvis non habeat pro sit vera : a Filius Dei est incarnatus, » iiaec

supposito quod est persona Chrisli, hinc est tamen est falsa : « Homo est incarnatus. » Si-

quod praidicta locutio recipi polest tanquam militer intelligendum est de his, quae repu-

simpliciter vera, et concedendae sunt ratio- gnantiam inteilectuum important, sicut sunt

nes ad hoc. esse creatumm , et esse pmdestimtum, et si-

1. Ad ilhid quod objicitur, quodhaecest milia. Et quoniamcum dicitur : « llomo in-

vera : « Iste homo ab aeterno fuit Ueus , » coepit esse Deus, » importatur unio ; ideo ta-
dicendum quod si tsfedemonstretpersonam, lis idiomatis noh est communicatio.
vera est, et in illo sensu falsa est : « Istae 4. Ad quod quaerilur, si per impos-
illud

homo inccepit esse Deus. » Si vero supposi- sibile dimitterelur homo a Deo, utrum haec
tum hominis respiciat, adhuc potest esse esset vera : « Homo desinit esse Deus, » dicen-
vera per unionem, sive idiomatum commu- dum quod sic nec valet « Homo semper
: :

nicationem ; sed tamen ex hoc non sequitur erit Deus : ergo non desinit esse Deus. » Si-

quod ista sit falsa : « Iste homo incoepit esse cut enim prius tactum fuit , istae duae simul
Deus, » per proprietatem suae naturae. Con- sunt verae : « Homo desinit esse Deus, » et :

venit enim , sicut prius dictura fuit , hunc « Homo semper erit Deus, » quia per idioma-
hominem dicere mortalem et immortalem tum communicalionem haec est vera : « Ho-
sine contradiclione. mo semper erit Deus : » et tamdiu erit vera,

2. Et per hoc patet sequens oljectum ; quamdiu durabit unio. Si vero cras solva-

quia si homo inccepit esse Deus , aut isle, tur unio , tunc nec per idiomatum com-
aut ille. quod iste sed iste ibi
Dici potest : municationem , nec alio modo est verum
non demonstrat personam sed singulare , dicere, quod homo sit Deus. Et si tu obji-
hominis sicul prius dictuui fuit. Unde non
, cias, quod desinere implicat non esse; et

est simile si dicatur : « Album incipit esse istae non possunt concedi simul de Christo
scutum, » quia album non habet uisi natu- a Erit,» et : « Non erit : » dicendum quod,
ram termini accidentalis, nec habet suppo- sicut dictum fuit, plus negat negatio expli-
silum pro quo posset reddere locutionem
,
cita, quam implicita. Propter hoc ista con-
veram , nisi ipsum sculum non sic autem ;
ceditur tanquam vera : « Iste homo est

est in homine respectu Christi. immorlalis, » demonstrato Christo in statu

3. Ad ilkid quod objicilur de communica- passibililatis ;
quamvis non concedatur : « Iste

tione idiomatum, dicendum quod in idioma- homo non est mortalis. » Et sic patent ea,

tum communicalione haec regula est atten- quae in hac parte quaeruntur, et quahter
denda, quiaomniacommunicanlur, hisduni- idiomala commmiicautur.
 DISTINCT. XII. SB9

DISTINCTIO Xll
AN DErS ALIUH UOMINEM ASSUMERE POTUEHIT, VEI. ALIUNDE QUAM DE GENEHE AD£ VEL 8EXUH
,

MULIEBREM; ET Sl HOMO ILLE PECCARE POTUEHIT.

Solet eliam quacri, utriim alium hominom, vel aliunde, quam de genere illius .\dam y„,^,„„.

Deus assiimerc animam et aliam carnem "" ^'"'^

potuerit. .\(1 qiiodsane dioi potest, ipsum aliam
potuisse assumere, «uia i^ratia tantum assumpla est anima illa et caro a Verbo Dei. Ut «'""Mr-
l.ll.O,,!-.
. . . . . .

enim ait Augustinus '

: « In rebus per tempus ortis illa summa gratia est, quod homo i.uciur

in uuitate personae conjunctus est Deo. » Potiiit ergo Deus aliam animam et aliam ira,„ le-

carnem assumere ; et carnem utique aliunde quam de genere .\dam. Unde Augustinus, '

"^"X'"'

de Trinitate ' : « Potuit itaque Deus homiuem aliunde suscipere in quo esset mediator '|7^e"l"

Dei et hominum, non de genere illius Adain, quipeccato suo obligavit genushumanum, ^'^^™_

sicut quem primo creavit, non de genere alicujus creavit. Poterat ergo vel sic, vel
ipsum, '«uimm

alio quo vellet modo creare unum alium, de quo vinceretur victor prioris. Sed melius f"«rit <ie

jiidicavit et de ipso quod victum fuerat geuere assumere hominem, per quem hommis
. ... gcucre
aj».

vinceret inimicum. Et tamen ex Virgine, ciijus conceptuni spiritus, noncaro; fides,

non libido praevenit ; nec interfuit carnis concupiscentia, qua caeteri concipiuutur, qui
originale trahunt peccatum; sed credendo , non concumbendo facta est foecundata

virginitas. » Ex his aperte ostenditur el alium et aliunde hominem Deum assumere

potuisse.

Ideo non immerito quaeritur : Utrum homo ille potuerit peccare, vel non esse Deus. ^n ho-

Si enim potuit peccare, et potuit dammari si : potuit dammari, potuit non esse Deus: ^^^^^,'^

ergosi potuit peccare, potuit non esse Deus, quia' esse Deum, et posse velleiniquitatem, •'^^^"on

simul esse nequeunt. Hic distinctione opus est, utrum de persona, an de natura agatur: ,««^

si enim de persona agitur, mauifestum est quia peccare non potuit, nec Deus non esse
potuit; si vero de natura, discutiendum est, utrum agat de ea ut Verbo unita, au de ea
tamquam non unita Verbo, et tamen enti, id est, an de ea secundum quod fuit unita

Verbo, an de ea secundum quod esse potuit, et non unita Verbo. Non est cnim ambi-
guum animam illam existentem unitam Verbo peccare non posse ; etestsine ambiguitate

verum, eamdem, si esset non unita Verbo, posse peccare.

Quidam tamen probare conantur etiameam unitam Verbo posse peccare,([uia liberum yuoru
dam op'
arbitrium habet, et ita potest flecti in utramque partem. Quod frivolum est, cum et ,„„„;„
piisilio ,

ju.nl po
angeli liberuni arbitrium habeant, et tamen gratia a Deo sunt confirmati * ut peceare ^^^^.j

eiiam
iiequeant. Quanto magis ergo ille homo , cui Spiritus est datus sine mensura ' ? unita

Inducunt quoque auctoritatem ad probandum idem ; scriptum est enim in libro p"""-

SapienticB': Qui potuit transgredi,et non est transgressus ; facere malum, et non fecit.

Sed hoc accipiendum est secundum membra, vel partim de capite, partim de membris :

1
Aug., de Trinit., lib. XIU, c xix, n. 24. - • Ibid., c. svni, n. 2J. — ' Ps. v, 5. — » De hoc in lib. II, disl. ii.

— ' Joait., 111, 34. — • Eccli., xixi, 10.

 ,

860 SENTENTIARUM LIB. III.

de capite, non est transgressus, et non fecit tnalum ; de membris, potuit transgredi, et

facere tnalum.
AuDeus Solet etiam quaeri, quamvis curiose, a nonnullis , si Deus humanam naturam potuit
potuerit
assuinere assumere secunduin muliebrem sexum. Quidam arbitrantur eum potuisse assumere
honiineui
iu sexu. bominem infemineo sexu, ut assumpsit in virili; sed opportunius atque convenientius
factum est, ut de femina nasceretur, et virum assumeret, ul ita utriusque sexus
liberatio ostenderetur. Unde Augustinus, in libro LXXXIII Qucestionum '
; « Hominis
liberatio in utroque sexu debuit apparere. Ergo quia virum oportebat suscipere, qui
sexus bonorabilior est, consequens erat et feminei soxus liberatio. Hinc apparet (a),quia
ille vir de femiua natus esl. • Sapientia ergo Dei, quae [b) dicitur unigenitus Filius,
homine suscepto, in utero et de utero Virgiais {c), liberationem hominis indicavit. »

EXPOSITIO TEXTUS. infra ' : Post prwdicta considerari oportet

utrum Christus, etc. Prima pars continet
Solet etiam quseri utrum aliuni liominem , etc.
praesentem distinctionem, et dividitur in tres
In praecedentibus determinavit Magisfer partes, in qtiarum prima Magister detenni-
de incarnalione Verbi iu se; in bac parte de- nat de conditione naturae assumptae q uantum
terminat de ipsa incarnatione prout ordina- ad genus; in secunda, de conditione naturae
tur ad nostram redemptionem : et durat assumptae quantum ad liberum arbitrium,
haec pars a principio hujus distinctionis XII, ibi : Ideo non immerito quceritur utrum homo
usque ad dist. XXIII, et continet undecim ille , etc; in tertia vero agit de conditione
DiTisio. distinctiones, sicut et pars praecedens. Divi- naturae assumptae quantum ad sexum , ibi :

diturautem haec pars in duas, in quarum Solet etiam quieri,quamvis curiose , etc.
prima ayit de his, secundum quae Christi Prima pars habet duas iu prima movet :

incarnatio ordiuatur ad nostram redemp- quaestionem, etdeterminat; in secunda vero

tionem ; in secunda vero agit de ipsa re- aucloritate confirmat, ibi : Vt enim ait Au-
demptione, quae facta est per passionem, iu- gustinus, etc. Similiter secunda pars habet
fra ' : IVw/ic quomodo per
ergo quceramus duas : in prima determinat veritatem; in
mortem ipsius etc. Et quoniam ordinatio
,
secunda dissolvit sophisticas rationes, ibi :

incarnatioiiis ad nostram redemptionem in Quidam tamen probare conantur, etc. Simi-

quatuor consistit, scilicet in conformitate hter tertia pars habet duas : in prima quaerit
naturae, in plenitudine gratiae et sapientiaj, quaestionem , et determinat ; in secunda
in defectu passibiUtatis , et in usu virturis; conGrmat, et hoc ibi : Unde Augustinus,
ideo pars ista habet quatuor partes, in qua- libro LXAXIIl Qu., etc.

rum prima determinat Magister de genere

naturae assumptae, utrum fuerit de genere DUB. I.

Adae ; in secunda vero agit dc plenitudine

Hic disUactione opus est.
gratiaj et sapieotiae, infra '
: Prcclerea scien-
dum est, Cliristu7nsecundum hominem, eic; Videtur quod distinctio illa nuUa sit, quia
in tertia vero agit de defectu passionis , in- ex quo natura illa fuit unita, peccare non
fra ' : Illud quoque prcetermittendum non potdit : ergo non videtur quod aliquo modo
est, etc.; in quarta vero agit de usu virtutis, peccare potuerit. Item anima illa beata est,

Edit. Gaume, Liberatio biuc appareicl.

(a) (A)qui.
{b, — ' Aug., de dii: LXXXIII Quasl.,q. xi-—' Ibid., paulo
— Hae voce», in ulero el de ulero Viryinis DOU
(c; superius. — » Uist. xix. — » Uist. xill. — » Uist. xv.—
leguulur in operibus ipsius Auguslirii. ' Uist. JLVii.
 DIST. XII. ART. 1. UU;EST. I. 261

et non potest non esse beata : si beatu aninia

simplicilcr i-t alisolnti' non poti'st pcrcare, QUiESTIO I.

videtur siniiliter (innd nec aninia (".iirisli :

An cfmijrnum fuerit T)d Filium assumere humanam

ergo nnlla videtnr esse opns distinctione.
naturam ilc massa ferditionis '.

Resp. Dicendnm qnod secnndum inti^iec-

fum qn.Tslionis, qnem attendit qn.Tstionem IJtrum decuerit Filium Pei assumere hu- A.i.ipp.

proponeiis, nuliani oporlet facere disliiiclio- manain natiiram de massa perditionis, sive
nem, propter hoc quod qusestio est de ani- de genere Adam ; et quod non, videtur. AI-
ma ('inisti unita, ntrnm lialiuerit vertiliiii- terius qiialifatis et natura! deliete.sse mor-
latein arbitrii verumtamen Magister ex
: biis , et medicina : ergo si Christus ratione
abnndanti distinguit, <ad removendum im- naturae assumptae fuit humani generis me-
portunitatem sopiiistice opponentium, etsa- dicina, videtur ergo quod ejus caro non de-
tis rationabiliter quajritur titrum ille homo buerit formari de mas.sa corrupta.
peccare potnerit : ([uia cum verlmm possen- 2. Item nobiliori formae nobilis debet ap-
di sit praBteriti temporis, indeterminate po- tari ergo si anima Christi fuit pu-
materia :

test exteiidere se ad omne prjpteritum, ergo rissima etimmunis ab omni peccato, videtur
ad tempus ante luiionem, vel ad tempus quod caro Christi debuerit esse ab omnicor-
post unionem. Si ad tempus ante unionem, ruptione ahena non ergo de massa corrupta,:

cum ante unionem possibile fuerit illum ho- ac per hoc nec degenere Adam.
minem creari, et tamen Verbo non uniri, 3. Item improperium parentum redundat

possibile fuit quod habuerit liberi arbitrii in prolem, secundum quod dicit Sapiens ' :

quod peccare potuerit.

vertibilifatem, et ita sed Christus debuit esse omnino immunis ab
Si autem pro temporepost unionem, peccare omni peccati improperio ergo non debuit :

non potuit, quia uon potuit non esse beatus, esse de genere hominis primi.
aut non esse Deus, quorum neutrum patitur 4. Item debitum parentum imputatur
in Christo aliquod esse peccatum. Et sic pa- proli : sed Mediator debuit e.sse absque om-
tettotum. ni debito, ut ejus solulio omnino acceptare-
tur a Deo, sicut ^ dicit Anselmus ergo non
ARTICULUS I.
:

debuit esse de genere Adae.

Ad intelligentiamhnjus partis, secundum Seil contra*: Qui sanctificat, et qni sanc- Funiam.
tria quaj Magister determinat, incidit hic tificantur, ex uno omnes : sed Christus est
quaestio circa tria. Primo quaeritur de con- qui sanctificat ; cjui vero sanctificantur sunt
gruitate naturae assumptse quantum ad ge- filii Adara : videtur ergo quod, sicut alii

nus ; secundo quaeritur quantum ad hberi sunt de genere Adae, ita etiam Christus fue-
arbitrii usum ; tertio vero quaeritur de ipsa rit, et debuerit esse.

natura assumpta quantum ad congruentiam Item pro culpa hominis non decet nisi ho-
sexus. Circa primum quaeruntur duo : pri- rainem satisfacere : ergo pro culpa omnium
mo quaeritur utrum debuerit assumere ho- filiorum Adae, et ipsius Adae, nullus debet
minem, qui esset de genere Adam ; secundo satisfacere, nisi qui sit filius Adam : sed
vero,utrum congruum fuisset assumere ip- Christus satisfecit pro culpa nostra : ergo
sum Adam. debuit esse de nostro genere, et de nostra
massa.
' Cf. Richardus, III Sent., clist. xii, q. i; Stephanus Item, si homo stetisset, nulli alii generi
Brulef., III Sent., disl. xii, q. I ; Guil. Voril., III Sent.,

dist. xii, q. i; Gabr. Biel., III Sent., dist. sii q. i, creaturae esset obnoxius , tanquam per ip-
dub. n. — ' Eccli., ili, 12, sic habet Dedecus fitii
:
,

sum haberet stare ergo si homo per Chris-

pater sine honore. — ' Anselm., Cur Deus homo, lib. II,
:

c. xxui. — ' Hel>r., II, H. tum revocatur in pristinam-dignitatem, vi-

 :

262 SENTENTIARUM LIB. III

delur quod nulli alii generi creaturae debuit etc. Tertia autem ratio est ad declarandam 3. Con-
fnientia.
esse obnoxius, tanquam per illud surgeret ordinationem divinae sapientiae, quae qui-
sed surrexit per Christum : ergo videtur dem ordinatio nullo potest infringi vitio :

quod Christus secundum carnem debuitesse decreverat enim Deus et ordinaverat, ut ge-
de genere carnis vitiatae. nus humanum totum multiplicaretur et dis-

Item tanto congruentior est mediator, seminaretur ex uno, propter repraesentatio-

quanto proximior utriusque generi : si ergo nem illius universalis principii, quod Deus
congruentissimus mediator fuit Christus in- est ; nec hoc per peccatum infringi debuit :

ter homines peccatores Deum

et , ergo de- et ideo Christus, mediator Dei et hominum,
buit esse de genere hominum peccato- homo verus, non aliunde, sed de massa to-
rum. tius generis humani debuit formari. Quarta 4. KjOtL'

grueatia*
vero ratio est ad conservandam dignitatem
CONCLUSIO. et altitudinem humanae naturae, quam Deus
in tanta dignitate constituerat, ut nulli alii
Congruum fuit Filium Dei assumere camem de massa
generi crealurae, sed soli Deo esset obnoxia.
perditionis, et adeo congmum quod ,
mtllus a/tus
modus fuit ad nostram reparationem congruentior. Si ergo non morlicum est obnoxia Redemp-
tori, decens est ut Rederaptor aut solum es-
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- set Deus, aut si haberet in se genus naturae,
bio Dei Filius carnem assumere
potuisset hoc esset de genere illius massae, quae ortum
aliunde ,
quam de massa corrupta sive , habet a lumbis Adae. Propter has ergo ratio-
aliunde quam ex his, qui processerunt de nes congruentiae, quae apparent manifeste,
genere Adam. Magis tamen congruebat et a verbis sanctorum habent firmitatem,
quod de genere Adae carnem assumeret. Et concedendum est quod non solum fuit con-
licet multae sint congruentiae, quae nos la- gruum, quod Christus assumeret carnem de
tent juxta multiformitatem sapientiae Dei, ta- nostro genere ad reparationemhumanaena-
men, secundum verba et dicfa sanctorum, turae; verum etiam hoc magis fuit con-
quatuor possunt rationes congruentiae assi- gruum, quam quod alio modo faceret, licet
I c.n- gnari. Prima est propter conservandamrec- alio modo facere potuisset. Unde rationes
'"^^°''"'
titudinem justitiae, ut videlicet ejusdem ge- hoc probantes sunt concedendae.
neris esset salisfactor, et praevaricator : nam 1. Ad illud ergo quod primo objicitur,
si alterius generis esset, non attribueretur quod alterius naturae debet esse morbus,
eidem generi satisfactio, cui etoffensio; ac quam medicina dicendum quod verum
; est
per hoc non recte servaretur justitiae recti- pro eo tempore, in quo res potest dici medi-
tudo, quae ab illo genere reqnirit emen- cina alterius generis, non quantum ad na-
dam, in quo reperit praecedentem offensani. turam, sed quantum ad vim curativam : et

i. (;.,„- Secunda est propter manifestandam dulce- sic fuit in Christo, quia ipse non erat infec-
gruMiia.
jjjjjgjKj misericordiae, ut videlicet ipse Domi- tus corruptione concupiscentiae, sed habebat
nus, qui ab homine contemptus fuerat tan- in se plenitudinem gratiae. Undeet Apostolus
quam ab adversario et inimico, ipse idem dicit, quod ' primus homo fuit de terra ter-
generi humano uniretur in Christo in unita- renus, secundus de cobIo ca^lestis, non prop-
tem personae : in quo manifestatur mira Dei ter diversitatem naturae , vel materiae, sed
condescensio, in hoc quod ipse genus huma- propter differentiam quantum ad qualitatem
num sibi inimicum conjungere voluit in in- Quod si ve-
virtutis et vitii, gratiae et culpa-.
dissolubile vinculum, juxta iUud quod dici- lis morbus etmedicina suntdi-
instareqtiod
tur '
: Commmdat autem charitatem suam, versarum naturarum simpliciter, dicendum
' hom., V, 8.— 'I Cor., xv, 47. quodhoc habet locum in medicina, cigus
 DISTINCT. XII. AU T. I. OUjEST. II. 263
operatio est per vim naturae, non per actiim
volunfatis deliberatiVcV. QUiESTin II.

"2. A(i illiid quod objicitnr, qu"il nobilis

An fuimt et rongruum assumere Adam «.
materiii ilcbet respondcre nobili furma^ (11-

cendum quod veruraest demateria disposita Utrum congruum fuisset ipsum Adam as- ^d opp.

(lisposilionc ullirna, qua; est neccssilans ; scd suiui. Quod sic, videlur quia Christus : de-
de iiiateriareunlanon oporlet, quouiamoin- buit esse de genere Adae, ut safisfaceret pro
nis nobilitas consurgil ex forma ipsi naturae peccato totius generis, quod processit de
superaddila : et quoniam massa humani {,'e- luinbis Adre : ergo pari ratione debuit Dei
nerisnon est iiroxiina materia respeclu ani- Filius ipsum Adam assumcre, ut pro pec-
mae Christi, ideo non sequitur quod corpus cato ipsius Adae congruentissime satisface-

Christi non fueiit de illa massa, sed caro or- ret.

ganizata, et perfecta completione aptata fuit 2. Item niiUum magis decet sustinere poe-
illius materia : ct de hac bene licel inferre nam pro culpa, (juain eum quiculpam com-
quod valde nobilis fuit, cum ad nobilissimam misit : siergo homo assumptuspuniridebuit
auimani aptata esset, unde optime fuit com- pro peccafo Adae, sicut et factum est, vide-

plexionata, ab oinni conuptione et f(pditate tur quod nullum hominem adeo alium
concupisceutiae aliena. Exhoc tamen non li- decuit assumi, sicut primum hominem.

cet iuferre, quod non fueritsumpta de illa 3. Item eiflcacius curat morbum, qui cu-

corruptionis massa : ita enim pura fnit illa rat ipsum in sua radice, quam qui curat in

caro per virtutem spiritus agenteni, sicut si ramo sed morbus corruptionis humaui ge-
:

de coelesti substautia sumptafuissef. neris ortum habet in Adam, et curatus fuit

3. Ad ilhid quod objicitur, quod imprope- iu Chrislo : ergo perfectius curatus fuisset,

rium parentum redundat in fllium, dicen- si Filius Deiassumpsissetprimumhominem,

duin quod verura cum flUusest iiiiitator
est, quam assumendo aliquem de ejus genere :

scelerum patris ; cum autem ei contrarius sed decet summum medicuin facere omne
et oppositus estquantum ad mores, non de- quod attestatur perfectioni medicinae : ergo,
bet in eum juste quantum ad pcenam re- etc.

dundare, nisi ipse filius mera sua benigni- i. Item ad hoc quod anima curetiu* per
tate improperium patris portare velif et sus- adventum Spiritus sancti, necesse est quod
tinere : et sic iu proposito intelligenduui est Spiritus sauctus in eamdem animam descen-
fuisse. Unde Christusnon ex merito vel ne- dat, in qua prius habitavit culpa : ergo pari
cessitate sustinuit improperium Adae, sed ex rationesi per adventum Filii Dei debuit pec-
mera sua benignitate : ut dum ipse sustine- catum primi parentis curari videtur quod ,

ret pro alio non meruit, aUus li-

quod ex se ipsum debuerit assumere magis ijuam alium.
beraretur ab improperio, quod ex sua culpa Quod quod non decuit propter cul-
si dicas
promeruit. pam praeambulam; sed contra Spiritus :

4. Ad illud quod objicitur, quod debitum sanctns sicut purificat animam quod nuUa ,

parentum imputatur proli, dicendum quod esl indecentia, ut habitet in anima in qua
hoc verum est cum proles succedit parenli- prius fuit culpa; sic etiam purificavit car-
bus in haereditafe : et quoniam Christus a nem Vcrbi, ut in nuUo derogaretur Christo,

parentibus concupiscentiam non haeredifa- qui fuit de nostra massa : ergo videtur quod
vit, per quam homo obligatus est pcBnae, sic anima Adae potuit purificari, et caro,

hinc est quod nullius p(Enae fuit debitor, sed p. 111 , q. XXXI, art. 1; Richardus, III Sent., dist. xii,
q. II ; Sleph. Brulef., III Sent., dist. xii, q. i; GugUel.
liberalis et voluntarius persolutor.
Voril. , 111 Sent. , disl. xii, q. i ; Gabr. Biel., 111 Sent.,
' Cf. Alex. AleD$is, p. Ul, q. iil, memb. 9; S. fh., dist. XII, q. I, dub. i.
 .

264 SENTENTIARUM LIB. III.

in ipsius assumptione in nulloderoga-

persona Dei hominem assumeret peccato-
quod
retur excellentiae ipsius Filii Dei. rem, cum ipse in forma assumpta deberet
Fundan..
g^^j contTa !Deum facere ut
Nou decuit peccatores caeteros judicare, et ita nuUatenus

aliquisde malitia sua reportaret commodum : de peccato argui posse, sive secundum natu-
ram assumentem , sive secundum naturam
sed si Adam propter reparationem facien-
dam de culpa commissa assumeretur a assumptam secundum quarum utramque
,

reportaret ineffabile commodum : competebat ei potestas judiciaria. Primoho-

Verbo,
ergo hoc esset contra divinam justitiam : mini non conveniebat, ut iUe qui tantum se
Deum ergo, etc. dejecerat per culpam, tantum exaltaretur,
sed hoc non decet :

qui nullius es- ut Deus esset. Sufflciebat namque sibi et ex-

Item talisdebuit satisfacere,
sicutdicit Anselmus ', quia cedebat, ut saUem ei Deus reconciUaretur,
set debitor poenff,
cum opus alias indebitum, non quod ille Deus efficeretur. Etiam generi
satisfactio est fit

dicitur in Ubro de regulis fidei : sed humano non expediebat quia cum iUe ho- :
sicut

Adam fuit pcenae debitor propter culpam mo esset poenae debitor , utpote ille qui reus

quam commisit : ergo uuUatenus decuit ip- erat omnium animanim nostrarum, nones-

satisfaciendum assumi.
setejus passio adeo Deograta. sicut si omni-
sum ad
de aUis, tamen esse vel
no esset innoc«ns ; et vix etiam sufficeret ad
Item, quidquid sit

nuUo modo decet satisfaciendum pro se, nec tunc posset aliis
dici peccatorem vere
com- satisfactionem suam communicare. Conce-
Deum : sed iUa unio facit idiomatum
Adam assumptus flendaeergo sunt rationes probantes quod
municationem : ergo si
non decuit FUium assumere primum homi-
fuisset a DeiFiUo, FiUus Dei esset et dicere-
ergo hoc nuUo modo nem.
tur vere peccator : si
1 Ad iUud ergo quod primo objicitur in
decet, videtur, etc.

Deus Adam cum

assumpsisset,
contrarium, quod de genere humano debuit
Item, si
satisfacere dicendum quod' non est simile
genus humanum ex Adam
,
;
Deus decrevisset
quia potuit aliquis esse de generehominum,
propagare juncta sibi Eva, ergo aut decre-
non mansisset, qui communicaret cum hominil)us in natu-
tum suum, sive dispositio,
cum femina non communicaret in culpa non sic
ra, et :
aut Christus ex commixtione
autem de Adam, quia ex quo peccavit, ne-
generasset : sed utrumque est omnino inde-
cessarium fuit ipsum peccasse; et si Filius
cens : ergo omnino indecens fuit Dei FiUum
Dei ipsum assumpsisset, eum, qui poenae de-
assumere hominem primum.
bitor erat, assumpsisset : ideo non est si-

mile.
CONCLUSIO.
2. Ad iUud quod objicitur, quod nuUum
Jion fUit congruum Creatori, neque pritno homini, magis decet puniri, quam eum qui peccavit,
nec humano generi expediebat Filium Dci assu-
dicendum quod verum est de poena divinae
mere pnmum hominem Adam.
ultionis sed non est verum de poena divinae
;

Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- placationis. Magis enim Deus placari potuit

bio non sic decuit Dei FiUum assumere ip- per poenam innocentis ,
quam per poenam rei
sum Adam, sicut aliquam aliam substan- et injusti ; et taliter punitus est Christus pro
tiam ejusdem generis, sicut patet ex ipso peccatis nostris. NuUius enim alterius poena

opere divino. Et ratio hujus est, quianon poteratesse sufficiens meritumsatisfacUonis,

conveniebat omnium Creatori, nec convenie- quamvisesset aequum instrumentum divinae
bat primo homini , nec expediebat humano uUionis.
generi. Creatori enim non competebat ut 3. Ad iUud quod objicitur ,
quod de cura-
' ADiiclm., Cui- Dcut homo, lib. II, c. vm. tione morbi in radice, etc., dicendum quod
 ;;

DIST. XII. ART. II. QUiEST. 1. 26.%

verum est quod pcrft;ctior est curatio, ul)i primo qu;urifur ufrum ille homo peccare
radix it;i potest purillcari, sicut rainus; sic pofuerif ; sccundo qiiaerifur utrum poten-
autein iioii cst iii proposito : iiam etsi Adam tiam peccaudi habuerit.
adeo purillcari posset, ut uullam cuipam ha-
Iterct actu, luinquuiu taineii sic puriflcari QUJISTIO 1.

potiiit, ut nuLlam cui[)am liabuisset. Et hoc

An Christus potuerit peccare '.
quidem decebat habere Dei et homiuum
Mediatorem , ut sua oblatioue sufficienter Utrum Christas potuerit peccare ; et quod ;,a opp.

placaret severitatem divinai jnsticiae. Aiiae sic, videfur. Dicitur in laudem viri justi ' :

etiam rationes sunt,quare inorbus in sua Qui potuit transgredi, et non est tramgres-
origine curari nondebuit sed ; illae assignatse sus : sed omnis laus competit Chrisfo, quae
sunt in secundo liliro, iii tracUitu (/e Pecca^o compelit alicui menibro : ergo videtur quod
originali, et aliquae in quarto de Sacramento illudpotuitdiciin laudem Christi : ergo, efc.
baptismi. 2. Ifem Augustinus ' : o Meliores judica-

A. Ad illud quod olijicitur quod anima vit Deus homines , si ei Uberaliter deservi-
non puriflcatur per Spiritum sanctum, nisi rent : » et vocat liheraliter servire, si, cum
animw uniatm' per amorem, dicendum posseut eum olfendere , nollent : ergo si

quod non est simile, quia aliter puriflcatur Christum opfimum fecit, et opfimum judi-
per Chrisfum , aliter per Spiritum sanctum. cavit, videtur quod Christus peccare po-
Per Spiritum namque sanctum purificatur tuif.

sicut per causam effecfivam ; sed per Chris- 3. Item Bernardus : « Tantum descendit
tum tanquam per causam meritoriam. Et Deus, quantiun descendere potuit : » sed infe-
quia ahquis potest mereri alii diverso a se rioris gradus est qui potest peccare, quam
hinc est quod non oportet Mediatorem Dei qui non pofuit : ergo videtur quod Christus
et hominum sic cuilibet uniri, sicut Spiritus in illo statu fuerit. Si dicas quod hoc intelli-

sanctus . Est etiam differentia in unione, gitur ex parfe carnis; contra : Dispositio
quia Spiritus sanctus illabitur nobis, ita ta- carnis correspondet dispositioni liberi arbi-

men quod non unitur nobis unione perso- trii, sicut patet in Adam et in nobis : ergo
naU, quae facit idiomata communicari : unde sicut Christus assumpsit carnis passibilita-

non est peccator ,

quamvis illabatur pecca- tem, ifa videtur quod liberi arbitrii vertibi-
tori. Sed Filius unitur unione personah, in Htafem.
qua est idiomatum communicatio : et ideo 4. Item Christus erat in statu viatoris :

non sic decuit ipsum uniri animae pecca- ergo cum ad statum viatoris pertineat posse
trici, sicut decet Spirifum sanctum mitti peccare, sicut ad sfatum cOmprehensoris pec-
in eam animam ,
quae prius fuit pecca- care non posse, videtur quod Christus pec-
trix : et sic patet totum. care potuerit.
5. Item nullus laudatur in his, quae facit

ARTICULUS II. necessitate '

: sed Christus erat laudabilis in
operibus suis : ergo non faciebat ea neces-
Consequenter quaeritur de condifione na- sario : ergopoterat a bonis et debitis operi-
turae assumptae quantum ad liberum arbi- bus necessario cessare : et hocest omittere :

trium et circa hoc incidunt duo dubitabilia

; : ergo potuit peccare.

» Cf. S. Thom.,
6. Item Chrisfus potuit dicere aliquam
p. III, q. xv, art. 1 ; et III Sent., dist.
III, q. II, arl. 1; Scotus, 111 Sen/., dist. xi, q. iii ; Ri- .Marsilius Inguen. ,111 Sent.. q. ix, art. 3; Gabr. Biel.,
chardus, III Sent., dist. xii, q. i, art. 2; Durandus, ili Sent., dist. Xll, q. [. —
EccU., xxxi, 10.
* ^Aug., —
III Sent., djsl. xii,q. iijThom. Argent., III SeH^, dist.
de Veru Relig.. c. \l\, n. 27. —
» Arist., Ethic, lib. III,
Ill, q. I, art. l; Steph. Brulel"., III Sfnt., dist. Xli, q. i V.
c.
 28^'^ SENTENTIARDM LIB. III.

oraticnem negativam , et veram : sed qui unio divinae naturae et humanae. Plenitudo
potest dicere locutionem negativam, potest gratiae facit quod ipse Christus secundum
dicere affirmativam sibi oppositam : sed illa humanam naturam habuit gratiam confir-
est falsa : ergo Christus portuit dicere locu- mationis : sed illa gratia adeo liberum arbi-
lionem falsam : sed hoc est mentiri in eo, trium conflrmat, ut nullo modo possit inflr-

qui novit locutionem esse falsam : ergo vi- mari per culpam. floc ipsum facit consum-
detur quod Christus potuerit mentiri : ergo matio gloriae ,
quae quidem fuit in Christo a
potuit peccare, cum nientiri nuUo modo suae conceptionis primordio : statim enim
posslt bene fieri. fuit beatus, et comprehensor. Et sicut bea-
Fnnd«in. Contra "•
: Eum qui paulo minoratusest, tus non potest damnari , sic etiam non po-
etc.; Glossa : « Natura humanae mentis, quam test praevaricari : ac per hoc in Christo
Deus assumpsit, et quae nullo peccato de- nulla potuit esse secundum animam ma-
pravari potuit, solus Deus niajor est. » Ergo cula peccati. Postremo hoc efficassissime
nuUo modo aniina Christi potuit inflci ali- facit unio divinae naturae et humanae in uni-

qua macula peccati. tatem personae ;

qnse unio facit ut idiomata
Item Christus ab instanti conceptionis fuit communicentur ; et ipsa non potest frangi.

comprehensor et beatus : sed de essentia Si ergo Deus non potest osse peccator, etnon
beatitudiiiis est, quod bonum inamissi-
sit potest non esse homo, planum est quod illa

bile : ergo Christus nunquam illam beatitu- unio nullatenussustinet Christum secundum
dinem potuit perdere : ergo nec anima humanam naturam peccare potuisse. Unde
ipsius peccare. rationes hoc ostendentes sunt concedendae.
Item Christus abinstanti conceptionis tan- 1. Ad illud ergo quod primo objicitur de
tam gratiam suscepit, quod majorem illa laude viri justi, dicendum quod laus iUa
habere non potuit : ergo ab instanti con- unius partis dicit perfectionem, in hoc sci-
ceptionis habuit gratiam conflrmationis : licet, quod non est transgressus : ex aUa
sed nullus potest peccare, qui illam gratiam parte quamdam defectibilitatem. Cum ergo
habet : ergo, etc. dicitur quod omnis laus attribuenda est
Item si Christ is potuit peccare, ponatur Christo, dicendum quod etsi illud aUquo
in esse, quia, possibili posito, nullum accidit modo habeat veritatem de laude perfecta,
impossibile : sed posito quod Christus, sive sive ratione ejus conditionis ,
penes quam
bomo ille, peecaverit ,
ponitur ex hoc quod attendilur perfectio ; non tamen quod(jportet

diguus fuit ceterna damnatione : ergo vel ratione ejus conditionis, secundum quam est
Deus damnaretur , vel homo a Verbo sepa- imperfectio. Posset etiam aliter dici, quia,
raretur : sed utrumque omnino impossibile :
sicut dicit Magister, ista laus est capitis in
ergo impossibile fuit illum hominem pec- membris, ita quod perfectio competat ipsi
care. capiti in se ; sed quod est ibi defeclibilitas,

competit ratione membrorum.

CONCLUSIO.
2. Ad illud quod objicitur, quod meliores
Plenitudo gratioe , consummatio glorice , et unio na- judicavit Deus homines, elc, dicendum quod
lum divince, et huthance facta in incarnatione
hoc verum est de toto genere humano se-
non permittebat Christum posse peccare.
cundum aliquam meUorationem quae atten-
Resp. ad arg. Dicendumquod absque dubio ditur in ordine imiversitatis. Sic eniin dece-
anima Cliristi non potuit depravari aliqua bat hominem in universilate constilui, ut in

culpa. Et ratio hujus est triplex, scilicet ple- prima sui constitutione haberet vertibilila-
nitudo gratiae , consummatio gloriae , et tein arbitrii secundum legem communem.
' llebr., II, 9. Sed Christus habuit aliquid supra homi-
 :

niST. XII. ART. 11. on-^^-ST. II. 267

neiti : ideo dicihir quod sibi fleret aliqnod tem ante pecc^itum assumpsit lnnoc«ntiam,
speciale prlvilegium, iit essel in eo liherali- lie slatu post peccatum assumpsit prBnam,

tas obsiHiiiii sine verlihilitate arbitrii, sicut de statu comprehensoris impossihilitatem

et in divina vohnilatf videmus quoil lihera- peccandi. Qyi\a ergo Christus puriis viiilor

liter nobis bona impendit et facit, nullani non erat, ideo non sequitur quod iteccare

tanien in co cst ponere vertihilitatem : et pofuerit, sirut pos.sunt alii viatores.

propler hoc, verhum illud Au^Mistini, secun- 5. Ad illud quod ohjicitur, quoii nullus

dum (luoil lilieraliter notat vertibilitiitem ad laudatur in his quae necessario faclt, dicen-
contrarium , non se exlendit ad meliorita- dum quod est necessitas qua' repugnat vo-
tem quae attendihir
,
secundum privilegium luntati, sicut necessitas coactionis, rpice ve-

speciale sed secuudum legeni communem.

, iiit ah extrinseco; et est necessitas quae venit

Si quis autem velit dicere quod ibi intelli- ,

ex voluntatis immutabilitate. Cum ergo
gitur liberaliter, id est voluntarie, obviat ei dicit quod laus non est in operibus necessi-
liltera sequens, et ratio proponendi ver- tatis, dicendum quod verum est de necessi-
bum quia Auguslinus hoc verbum dicit,
: tate dicta, sed non secundo.
primo niodo
ut reddat rationem quare Deus talem fecit 6. Ad iUud quod ohjicitur, quod potuit
hominem, ut posset male facere. scienter dicere locutionem falsam, dicendum
3. Ad illud quod objicitur de Bernardo, quod dicere est duplcx. Uno modo idem est
quod descendit quantuiu descendere potuit, quod ore proferre et hoc modo absque du- :

dicendum quod intelligitur de potentia or- bio potuit proferre locuUonem falsa;!i quia ,

dinata, quae supponit condecentiam. Decuit talis prolatio est perfectionis. Alio modo di-
enim Deum descendere ad miseriam sed ; cere idem
quod asserere, sive affirmare
est

nuUo modo decuit descendere ad culpam. et hoc modo non potuit quia veritas ad ,

Nam etsi miseria Filio Dei non compelat in falsitatem declinare non potuit et hoc qui- :

se , tamen competit ut est ordinata ad linem dem non fuit impotentiae imo magis poten- ,

nostrse redemptionis. Culpa autem, vel or- tise.

dinatio ad culpam, in actu vel habitu, nullo

istorum modorum competit sibi : ideo de- QUJ:STI0 II.

center non potuit se humiliare , adeo ut ad

An Christtis assumpserit potentiam peccandi '.

statum peccati secundum actum vel habi-

tura se Deus incUnaret. Nec valet quod ob- Utrum Christus potentiam peccandi ha- F„„d,m.
jicitur de passibilitate quod respondet ver-
,
buerit , vel assumpserit et quod sic vide-
; ,

tibilitati animae : dicendum est enim quod tur. Damascenus * : « Omnia, quae ir. natura
hoc verum est secundum justitiam commu- nostra plantavit Deus, assurapsit Dei Ver-
nem ; sed Chrislus passibilitates carnis as- bum. » Si ergo potentiam, qua peccamus,
sumpsit dispensative , sicut inferius' appa- et bene facimus, Deus ab initio in nobis

rebit. plantavit, videtur quod eam ex tempore Dei

4. Ad illud quod ohjicitur, quod Christus Verbum assumpsit.
erat in stalu viatoris, dicendum quod etsi Item Damascenus ' : a Totura me assump-
erat in statu viatoris , non tamen omnino : sit , ut me totum redimeret : » ergo omnem
habuit enim aliquid de statu comprehenso- nostram substantiam, et omnis nostrae sub-

ris.Unde Boetius dicit ' quod Christus de . stantiae potentiam. Sed potentia peccandi
omni statu aliquid assumpsit de statu au- : est potentia rationalis animae, quae non po-
' Dist., XV, art, 1. — ' Boet., de Duah. Sat. ei wia
pers. Christi, c.\ii. —^Cf. Alex. Aleusis,p. 111, q. xiv, Bnilef., 111 Senl., dist. xii, q. iii; Guilielmus Voril.,
memb. 1 ; Richardus, III Senl., disl. .xii, art. 2, q. ii; II I Seut.. dist. XII, q. I. — * Damasc, de Fide orthod.,
Tbom. Argent.j 111 Sent., dist. xii, q. i, art. 3; riteph. Ub. IV, c. VI. — s Ibid., Ub. lU, c. ix.
 ,

26« SENTENTIARUM LIB. 111.

test reperiri nisi in creatura valde nobili : peccandi dicitur dupliciter. Uno modo dici"

ergo videtur quod Christus eam habuerit. tur potentia peccandi, id est potentia qua
Item potentia peccandi est potentia ratio- peccatur et sic potentia peccandi nominat
;

nalis, el illa est ad opposita : ergo eadem ipsum liberum arbitrium creatum quod ,

est potentia henefaciendi. Si ergo non est quidem potest in bonum adjutum gratia :

aliud quam liberum arbitrium , et Christus et quia per sui naturam est defeclivum bene
liberum arbitrium assumpsit, ergo et poten- faciendi, binc est quod illa potentia, sive

tiam peccandi. facultas dici potest potentia bene faciendi,

Item solum illud curatum est in nobis, et potentia peccandi : nullus enim peccat

quod punitum et afflictum fuit in Christo : nisi per illam. Alio modo dicitur potentia

sed in nobis ciu-ari maxime indigebat po- peccandi ,

potentia ordinata ad peccandum
tentia peccandi, quoniam illa est, quaeaegro- ut potentia nominet aliquid medium inter

tat per culpam : ergo videtur qnod in Cbri- substantiam , et peccati actum ,
per quod
sto passa fuerit et afflicta ; et si hoc , ergo a substantia illa potuisset (6) exire in peccati

Christo fuit habita et assumpta. perpetrationem. Si ergo primo modo dica-

Adopp. Sed contra 1. Christus secundum huma-
: tur potentia peccandi, sic absque dubio fuit

nam naturam habuit plenam libertatem, in (;hristo ; et sic procedunt rationes ad pri-

sicut et plenam gratiam : sed potentia pec- mam partem, quae ostendunt Christum ha-
candi addita libertati eam diminuit, sicut buisse potentiam peccandi ;
quia assumpsit
dicit Anselmus ' in libro de Libero Arbitrio : integre naturam nostram, et ejus quamlibet
ergo potentia peccandi non fuit in Christo. potentiam. Et ideo rationes ill* concedi

2. Item, si omni potentia {a) aliquis est po- possunt, quia recta via procedunt, et verum
tens, ergo si in aliquo est potentia peccandi, concludunt. Si vero potentia peccandi dica-
ille potest peccare : sed Chrislus non potuit tur potentia ut ordinata ad peccatum perpe-
peccare , sicut prius ostensum est : ergo nec trandum , sic non est concedendum quod
peccandi potentiam habere , etc. Christus habuit potentiam peccandi ,
pro eo
3. Item potentia peccandi est principium quod peccare non potuit : et talis ordinatio,

culpa3 : sed in quocumque contingit reperiri imo deordinatio, diminuit de plenitudine

principium, possibile est inveniri illud quod libertatis : et per hoc patet responsio ad pri-

ex illo principio causatnr : ergo si Christus mum objectum in contrarium.

habuit potentiam peccandi , habere potuit i et 2. Ad illud quod objicitm-, quod somni
peccatum : ergo potuit esse damnatus, et potentia est aliquis potens etc; dicendum
,

Dei inimicus : et si hoc est impossibile , res- quod verum est, si potentia dicat ordinatio-

tatqnod et primum. nem ad actum. Sed si dicat solum uaturalem

4. Item Christus secundum animam fuit aptitudinem, non habet veritalem, quia po-
Deo simillimus inter creaturas caeteras, quo- test impediri per oppositum ejus, sicut gres-
niam maxime fuit ejus anima deiformis : sibilis habet naturalem aptitudinem ad gra-
sed Deus non habuit potenliam peccandi : diendum, et caecusad videndum; nec tamen
ergo videtur quod eam non habuerit, nec gressibilis truncatus potest gradi. Et sic

assumpserit Christus. damnati habent potentiam merendi sed la- ;

men mereri non possunt, quia impeditur in

CONCLUSIO. eis ordinatio illius potentiaj, sive exitus in
Christvs assumpsitpotentiampeccandi, id estpoten- talem actum. Sic et in proposito intelligen-
tiam qm peccatiir, non tamcn potentiam peccan- dum est, quia animam Christi exire in
di ordinatam ad actum peccandi.
' Ansplm., de Lih. Arbiii:, lib. 1, c. i.

Resp. ad arg. Diceudum quod potentia (a) Cat. edii. ouiaipoleatia. —(6) poluit.
 ,

DIST. XII. ART III. QVMF,T. I. 169

actum peccali est inipossibile,(|uanivis illam

eamdeni polcnlian» iuibeat, quani iialiet QUiESTIO 1.

peccalor ; ft lioc piopter perrectioneui gru-

An dccuerit Deum assumere sexum muliebrem '.
liae non suslincntis talem egressum , sive

defeotum. I'lruni defiicrit neuni a.-isumiTe mulit'- ^^ ^pp.

3. Ail illud quoil objicitur, quod poleiitia breiii sexum ad reparaiiduni genus liuma-
peccandi est principiuni culp;c, dicenduni nuin ; et quod sic, videtur, quia ordo repa-
quod verum est ; sed hoc est in (]ii;uitum rationis per oppositum debet respondere
deflciens, sive in quantuni sibi reliiiquitur. lapsui : sed noslra niina fuit per mulierem :

lu Cluisto aulcni non potest sibi relinqui, ergo et relevatio, etc.

propter inseparabilein unionem cum divini- 2. Item ideo assumpsit Deus naturam fra-

tate : el ideo iion potest culpain perpetrare, gilem, ut dum .sua fragilitate vinceret for-

quouiam non est iu Cbristo sub ea lalione tem, mirabilis in hoc Dei potenUa reluceret.
qua liabet principiare et ideo non sequitur : Si ergo fragilior est sexus muliebris, vide-
quod culpa aliqua possit esse in Christo. tur quod ejus fuisset potentia magis mani-
A. Ad illud quod objicitur quod Christus , feslata, si in sexu muliebri dialwliim supe-
secundum animain fuit l)eo similUmus, di- rasset : ergo magis congruum fuit mulie-
cendum quod elsi similior fuit aniuia Christi rem, quain virum assumi a Verbo Dei.

Deo caeteris crcaluris, tameii iinproportiona- '.l. Item spiritus rationalis ita unibilis est

biUler distat a Deo : quoniam Deus, cum sit IndifTerenter sexui muUebri , ut virili : ergo
summe potens in se, per se, et ex se; non pari ratione et spiritus increatus : ergo in-
potest deficere, nec habere polentiani defi- difTerenter se habet sexus uterque ad unio-
ciendi nec quantum ad ordinationem uec
, , nem, quantum est ex parte naturae. Si ergo
'
quantum ad radicem. Sed auima Christi est sexus muliebris niagis depressus erat in
creata, sicut animae aliae , et ex hoc ipso per miseriam, quam virUis, cum Dei Filius in-
naturam suam est vertibilis et defectibilis, carnatus fuerit ad nostram miseriam rele-
et potenliam babet deliciendi : sed quod non vandam, videtur quod niagis debuerit assu-
deficiat, hoc habet beneficio ejus ,
qui longe mere sexum femineum, quam virilem.
distabat ab omni defectu. Et ideo noii se- 4. Item proles assimilari debet suo princi-
quitur quod anima Christi caruerit omni po pio : sed Christus natus fuit ex sola Vir-
tentia peccandi, sed quod carueril ordina- gine matre ergo : si ex femina traxit carnem,
tione ad talem actum, sive defectum, per magis debuit assimilari matri, quam aUi :

illud donum quod faciebat Christum esse ergo si non degeneravit, potius debuit ex
Deo similUmum. ea trahere sexum ,
quem habebat Virgo,
quam alium.
ARTICULUS in.
Philosophus", in libro de ^^^^^
Sed contra : 1.

Consequenter quaeritur de conditione na- animabilus , dicit quod femina est vir occa-

turae assumptae quantum ad sexum; et sionatus, hoc est imperfectus : ergo si homo
duo quaeruntur primo quaeritur
circa hoc : assumptus debuit esse perfectissimus, non
utrum Deum decuerit assumere sexum mu- ergo debuit mulier esse, sed tantum mas-
Uebrem secundo, utrum decuerit carnem
; culus.
assumere de sola muliere. Item, quod magis est, Apostolus dicit quod'
caput mulieris est vir, non e converso : sed
' C/". Alex. Alensis, p. lll,q. m, memb. II ; S. Thotu.,
p. III , q. XXXI, ai't. 4; et III Sent., dist. xi, art. 2, homo assumptus est caput totius Ecclesiae :

Richardus, III Senl., dist. xil, art. 3 ,q. l; Steph.

q. II ;
— ergo iion debuit esse sexus feminei ; alio-
Brulef., I!l Se/i/., dist. Xli, q. IV. « Arist., de Generat.
animat., lib. II, c. iv. — » Ephes., v, 23. quin fieret perversio ordinis ; quod quidem
 ,

270 SENTENTIARUM LIB III.

non debuit Deus in sua incarnatione facere , in praesidendo ; hinc est quod magis decuit
quin potius destructum ordinem debuit re- sexum virilem ,
qiiam muliebrem assumi a
parare. Verbo increato ;
quia illi naturae assumptae
Item principium totius generationis est debuerunt haec tria communicari excellen-
sexus virilis nam ex uno viro omnes sed
, : ler. Et ideo concedendae sunt rationes ad
homo assumptus debuit esse principium to- hanc partem.
tius generationis spirilualis : non ergo sexus 1. Ad illud quod primo objicitur in con-
muliebris, sed virilis. trarium, quod ruina fuit per muherem, di-
Item, si assumpsisset sexum muliebrem, cendum quod quamvis in sexu muliebri
ergo cum fiat communicalio idiomatum, de- ruina nostra fuit iuchoala, in sexu tamen vi-

beret dici dea , et deberet dici filia. Si ergo rili est consummata. Et quoniam nostra re-
non decet esse nisi Deum et Filium in illa paratio in natura assumpta habuit consum-
summa Trinitate, non doam aut Gliam, mari ; hinc est quod secundum rectam cor-
nullo modo decuit Deum assumere femi- respondentiam magis decuit virum, qiiam
nam. mulierem assumi.
2. Ad illud quod objicitur de fragiHtate,
CONCLUSIO.
dicendum quod sic congruum fuit Christum
Cum masculus habeat dignitatem in principiando vincere per fragilitatem in patiendo, ut post-
virtutem prcestantiorem in operando domi-
, et
modum vinceret per virtutem in resur-
nium in prmsidendo ; ideo decuit naturam in sexu
gendo : et ideo sexum talem dL-buit assu-
masculino , et mn feminino Deum assumere.
mere, quia etiam fragiUs esset ad tempus
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- propter passibihtatis qualitatem, et nihilo-
ceiieuiia bio uon ita decuit Deum assumere sexum minus ad virtutem ordinabilis secundum
tnpiei.
femineum, sicut virilem in unitate personae. qualitatem naturae : et talisfuit viiihs sexus,
Et ratio hujus est, quia muliebris sexus non magis, quam muliebris.
est tantae dignitatis, sicut virilis. Excellit 3. Ad illud quod objicitur de unione spi-
enim sexus virilis muliebrem,
quantum et ritus rationalis ad utrumque sexum , dicen-
ad dignitatem in priucipiaiido quantum , et dum quod non est simile : primuiu, quia
ad virtutem in agendo et quantum ad auc- , spiritus unitur corpori ita
,
quod ex his fit
toritatem in prsesidendo. Quantum ad digni- unum, non est commuuicatio idiomatum
et :

tatem in principiando quia omnes tam viri ,

non sic autem de Verbo a:terno quod ma- ,

guam mulieres ex uno viro fuerunt in : net in sua proprietate commun'cans ho- ,

quo est expressa repraesentatio egressus re- iiiini assumpto suas proprietates , ad quas
rum ab illo unico principio primo et sum- communicandas magis sexus virihs, cuam
mo. Quaiilum ad virtutem iu agendo simili- muliebris competens erat. Praeterea non est
ter quoniam viri est agere, et
praecellit, simile ,
quia spiritus increatus est nobilissi-
mulieris est pati. Unde plus habet sexus vi- mus, et unio qi:H unit sibi nostram naturam
rilis de virtute activa propter quod et ro-: in persona est nobilissima ; et ideo nobilio-
bustior est et re, et nomiiiatione. Quantum rem sexum debuit assumere. Non sic autem
ad auctoritatem in prajsidendo etiam prae- est de spiritu rationaU.
cellit : nam secundum rectum oidinem non 4. Ad illud quod objicitur, quod proles
mulier viro, sed vir praeficitur mulieri, tan- debet assimilari suo principio , diceiidum
quam caput corpori, sicut dicit Apostolus. quod iUud est verum, quando producit pro-
Quoniam ergo in Verbo assumente naturam lem omnino secundum propriam virtutem
humanam est praicipua dignitas in princi- naturae suae ; non sic autem est in proposito;

piando, et virtus ui agendo, et dominium nam Vu"go coucepit mota el adjuta Spiritu
 :

niST. XH. ART. m. OU.f.ST. II.

5f|
sancto ; et ideo masi.s proles iiahiiit .sexiini nou deruit ipsum ossumere '•amem ex
qiieiu in inatrc iiiveuit. .Nec iii tali ^«"'"a- utro(]uc sexu.
tione est dcgeneratio, se<l magis uobilitalio; Item dignitas pra>cipua c t iri Virgine Ma-
quia non est conlra naturam mulieris con- ria, ut sit inater et virgo : si crgo Christus
cipere sexum virilcnj , inio magis cupit non dcbuit dignitalem niatri aiiimerc, sed
naturaliter mulier liabcre masculum, quam augere, videtur qiiod iioii debuit ex ipsa
feminam. nasci percommixtionem.
Itcm Christus venit nos regenerare iiova
0U.EST10 II. regeneratione et spirituali : ergo novo inodo
et spirituali nasci debiiit. Sed modus nas-
An decueril assumere camem de sola muliere '.

cendi de viro et muliere est carnalis et con-

.\jopp. Utnim magis decuerit carnem a-ssumere suetus : ergo, etc.
de viro simul et mulicie, quam de miilieie Item si Christus sic esset genitus, ergo
tantum ; et quod sic, videtur ' : Debuit per haberet patrem in terris,et patrem in ccelis

omnia fratribus assimilari : sed similitudo si ergo non decet unum filium habcre diios

superna perinaxiuie consislil in gener.itione; quod non decuit Christum hoc

patres, restat

ergo videtur quod, sicut alii generantur ex modo assumere carnem.

patre et matre, qiiod et similiter Christus. •

:2. Item Cliiistus humanam assumpsit

CONCLUSIO.
naturam, ut nos curaret a morbo originalis
peccati. Si ergo originale peccatum traduci- Pluribus rationibus fuit congruum accipere Filium
carnem de muliere tantum, ad servandam matris
tur per viam generalionis de masculo ct fe-
dignitatem, patris honorificcntiam , et ad com-
miua, videtur quod sic debuitnasci, utsicut
plendum perfectionem universitalis.
sua morte nos a morte damnationis liberavit,
sic sua origine nostrai originis vitiositatem Resp. ad arg. Dicendura quod Christus
sanaret. absque dubio potuit carnem a.ssumere, si

3. Item Christus aequalitervenit ad sanan- voluisset, de viro et muliere simul, vel etiam

dum utrumque sexum ergo videtur quod : de viro tantum, sicut assumpsit de muliere
debuit utrumque sexum assumere, vel ex tantum : sicut enim purificavit operatione
utroque nasci. Sed non utrumque, quia vei Spiritus sancti uterum virginalem, sic et

in una persona, et tunc esset hermaphroditus, puriflcare et sanctificare potuisset, si voluis-

quod est abominabile; vel in duabus, et tunc set, vim generativam in viro pariter et mu-
esset (a) superfluitas; ergodebuit humanam liere, ut ex eis sanctus et iinmaculatus nas-
naturam ex utroque sexu suscipere. ceretur alisque aliqua fceditate. Potuit itaque
4. Item nobihus principium generationis sine inccngruentia, si voluisset, carnem as-
est vir, quam mulier ; si ergo alii generan- sumere secundum legem naturae iuslitulae
tur ex viro et muUere , et Christus ex sola de viro et muliere. SeJ tamen non fuisset
muliere, nobihori modo sunt homines
ahi congruum, sicutnunc; elhoc multiplici ra-
generati, quam Christus. Si ergo nou decet tione congruentia;, ob quam magis decebat,

ut aliquis ipsum in nobihtate generationis ut carnein assumeret de solamuliere. Prima

excedat, videtur, etc. est ad servandam dignitatem matris, quae ob

Fnndam
Coutra : Geniti secundum naturalem pro- conceptionem Fihi Dei non amisit privile-
pagationem ex viro et muliere, contrahuiit gium virginitatis. Secunda est propter ser-
morbum originalem : sed Christus ab illo
'
Cf. Alex. Aleniii., p. III, q. iii, mpnib. 12; Ri-
morbo debuit esse omnino imniunis : ergo
chardus, 111 iie»..., dist. xii, art. 3, q. ll;Sleph. Brulef.,
{a]Cat. edit. esU IllSe»i/.,disl. XII, q. V.— » Hebr., u, 17.
 .

272 SENTENTIARUM LIB. 111.

con- vandam honoriflcentiam Patris : Cliristus Deus venit sic curare, et sic disposuit,
^1^1'-'^ enim secundum generationem astemam ha- ut curaret personam, non ut curaret
taus.
bebat Patrem et cum iste plene sibi suffi-
: ipsam ualuram. Unde medicina Christi
ceret in coelis, non venit in terris patrem non habet in nobis efficaciam in actu gene-

quaerere, sed solum matrem, ne duobus pa- ralionis, sed in actu rcgenerationis. Quae,
tribus filius existens, neutrius esset filius inquam, regeneratio non est ex carne et san-
plene, et sic injuria primo patri quodam guine, sed ex aqua et Spiritu sancto : et ideo

modo fieret. Tertia est propter complendam non oporluit, nec decuit eum sic nasci, sicut

perfectionem universitatis in modis educeudi nos nascimur, cum illum modum nascendi
bominem in esse quia cum esset quadru-
: non disposuerit immutare per suum adven-
plex modus educendi hominem in esse sci- , tum , ut fides haberet meritum aUoquin :

licet de viro et muliere, nec de viro nec de deprehenderetur fides per humanum expe-
muliere, de viro sine muliere, de muliere rimentum, sicut alias et in quarto, et in se-

sine viro, tres primi modi prajcesserant : et cundo fuit ostensum

ideo non restabat, nisi ut Deus quartum mo- 3. Ad illud quod objicitur, quod aequaliter

duni adderet ;
quod non fecisset, si alio modo venerat salvare utrumque sexum, dicendum
conceptus esset. Quarta ratio, propter cor- quod verum est attamen virilem sexum:

respoudentiam congruitatis lapsus et repara- tanquam digniorem quodam modo magis

tionis, ut sicut lapsus est factus in utroque debuit pensare et sexum virUem assumpsit,
:

sexu, sed prinio in muliere est inchoatus, et quia magis competens fuit sed quia mulier :

in viro consummatas, sic esset in repara- ab ej us redemptionis sufficientia nequaquam

tione, ut mulier credendo et concipiendo in- erat excludenda, ideo assumpsit carnem de
ciperet diabolum superare in abscondito, et muUere. Ideo dicendum quod illa divisio
postea Filius in manifesto eum vincerel in non est sufficiens, quae dicit « Autdebuit :

duello, scihcet in crucis patibulo. Ei conce- assumere utrumque sexum, aut de utroque
dendae sunt rationes ,
quae adducuntur ad sexu; » est enim medium a Aut unum de :

partem istam. altero, » sicut virUem de muliebri et tunc :

\. Ad illud ergo quod primo objicitur in tantum valet, quantum si de utroque; et

contrarium, quod decuit ipsum per omnia amplius concordat rationi rectae.

fratribus assimOari, dicendum quod verum •4. Ad iUud quod objicitur, quod pater
est de his qua ad nostram s;\lutem et erudi- est nobUius principium , dicendum quod
tionem sunt ordiiiata ; sed talis modus nas- Christus Dominus non est absque patre,
cendi nec nostrae saluti, nec nostrae erudi- imo patrem habet Deum ajternum, cujus ex-
tioni adeo competit, sicut ille queui Christus ceUentia et dignitas inaestimabUiter excedit
elegit : et ideo quantum ad nascendi modum omnem patrem creatum : et ideo quod alii

non debuit similari. Praeterea aUa ratio est, habent patrem creatum, Christus vero mi-
quia nos per talem modum nascendi contra- uime , hoc non est propter majorem digni-
Iiimus morbum : sed Christus bonus medicus tatem aliorum respectu ChrisU. Habet enim
immunis a morbo debuit esse hinc est quod : Christus aliquem loco patris creati, qui adeo
in tali modo nascendi non debuit nobis assi- est nobilis, ut ' ex ipso nominetur omnis
milari, nec nobiscum convenire. patemitas in coslis, et in terris.
2. Ad illud quod quod debuit
objicitur,

sic nasci, ut nos curaret, dicendum quod > Ephcs., lll, 15.
 DISTINCT. XIII. 473

DISTINCTIO XHI
AN CHRISTUS, SECUNDUM NATURAM HOMINIS , IN SAPIENTIA KT GRATIA PROFICERE POTUERIT, ET
PROFECERIT.

1'r.Ttorea sciendnm est, Christum secundum liominem ab ipsa conceplione giatiaj ouumo-

plenituilinem recepisse, cui Spiritus dalus est non ad mensuram \ et in quo plenitudo J„ ,",^1!

iicar-
ut ait Augustinus ad Dardanum^,
•

divinitatis corporaliter /labitat*. Ita vero halutat, ''^,j

iiatio t>r«

quod omni gratia plenus Non ita habitat in sanctis. Ut in nostro corpore inestsensus
esl.
iialur

siiii^ulis
^
meiubris, sed
olfaclus, et gustus, et tactus
non quantnm in capite ibi enim et visus est, el auditus, et
; in eaeteris
.

aulem
f

solus est tactus :

)
...
ita in Christo habitat
ail no^-
'^ij'"

'""•
d''liipUo-
nem
"

oiuius plenitudo divinitatis, quia iUe est caput, in quo sunt omnes sensus; in sanctis ad pifni-

vero quasi solus est tactus, quibus datus esl spiritus ad mensuram, cum de illius^,Mxei
plenitudine acceperunt '. Acceperunt autem de illius plenitudine non secundum ,i"'','J°^i

essentiam, sed secundum similitndinem ;

quia nunquam illam eamdem essentialiter,

sed similem acceperunt gratiam. Puer ergo ille plenus sapientia et gratia fuit ab ipsa
conceptione. Unde Jeremias recte dicit ' : Novum faciet Dominus super terram : midier
circumdabit virum ; quia in utero Virginis perfectus vir extitit non solum propter
animam et carnem, sed etiam propter sapientiam et gratiam, qua plenus erat.

Huic autem senlentias videtur obviare quod in Lucae Evanrjelio legitur ' : Jesus .^^j,^,,.

proficiebat sapientia, et (etate, et gratia apud Deum et homines. Si enim '>""°po^

proficiebat sapientia, et atate, et gratia, non videtur a conceptione habuisse ple- videur

nitudinem gratiae sine mensura. Ad quod sane dici potest, ipsum secundum hominem
tantam a conceptione accepisse sapienlias et gratiae plenitudinem, ut Deus ei plenius
conferre non potuerit ; et tamen vere dicitur profecisse sapientia et gratia non quidem
in se, sed in aliis, qui de ejus sapientia et gralia proficiebant, dum eis sapientiae

et gratiae munera secundum processum aetatis magis ac magis patefaciebat. Unde

Gregorius "
in quadam homilia ait : « Juxta hominis naturam proficiebat sapientia :

non quod ipse sapientior esset ex tempore, qui a prima conceptionis hora spiritu
sapientiae plenus permanebat ; sed eamdem, qua plenus erat, sapientiam caeteris ex
tempore paulatim demonslrabat. Juxta hominis naturam proficiebat aetate ab infantia
ad juventutem. Juxta hominis naturam proficiebat gratia, non ipse qnod non habebat
per accessum temporis accipiendo, sed pandendo donum" gratiae quod habebat. Apud
Deum et homines proficiebat, qnia quantum proficiente aetate patefaciebat hominibus
dona gratiae, quae sibi inerant, et sapientiae, tantum eos ad laudem Dei excitabat :

et sic Deo Patri ad laudem Dei, et hominibus ad salutem proficiebat. In aliis ergo,

non in se proficiebat sapientia et gratia. Unde in eodem Evangelio puer ille sapientia

plenus et gratia perhibetur. Sic ergo dicilur prnfecisse sapientia et gratia, ut

• Joan., III, 34. —^Coloss., ii, 9. — ' Aug. ,£/)is(. LVil, al. CLXXXVii, c. Xlll, n. 40, quoad seDSum. ^Joan., —
I, 16. — ' Jerem., xxxi, 22. — * f.ttc., ii, 52. — ' Ita Glossa; sedeat Bedse, hom. xi ju;>. Lucam, circaUlad cap. ll :

Jenis proficiebat , etc.

TOM. rv. 18
 » :;

274 SENTENTIARUM LIB. III.

aliquis rector ecclesiasticus dicitur proficere in cura sibi tradita, cum per ejus

induslriam alii proficiiint.

Praedic-
usvide- Alibi tamen .scriptum reperitur ,
qtind secundum sensum hominis profecerit,

^„°^; sicutaetalehominis profecit. Ait enim Ambrosius in libro

dc Incanwtionis dominicce
quodAm.
gacramento sic ' « Deus peifectionem naturffi suscepit luimanae. Suscepit sensum
:

»•'•
hominis : sed non sensu carnis fuit inflatus. Sensu hominis animam dixit conturbatam

sensu hominis esurivit et rogavit : sensu hominis profecit, sicut scriptum est : Jestis

pro/jciebat (ptate et sapientia , et gratia. Quomodo proficiebat Sapientia Dei? Profectus

aetatis et profectus sapientiae , non divina: , sed humanae naturac est. Ideo aetatem

commemoi-avit, ut secundum hominem crederes dictum. yEtas enim non divinilatis,

sed corporis est. Ergo si proficiebat a-tate hominis, proficiebat sapientia hominis.

Sensus autem hominis profecit ; et quia sensus, ideo sapientia. Quis sensus proficiebat ?

Si humanus, ergo ipse per incremeutum susceptus est. Si diviuus, ertro mutabilis

ner profectum. Quod enim proticit, mutatur in melius: sed quod divinum est, non
mutatur. Quod ergo mutatur, non est divinum. Sensus.ergo proficiebat humanus.
Sensum ergo su.^cepit humanum... Nec poterat confortari virtus Dei, nec crescere

Deus, nec altitudo sapientiae Dei impleri. Quce ergo implebalur, erat non Dei, sed
uostra sapientia. Nam quomodo implebatur, qui ut omnia impleret, descendit ? Per
quem autem seusum dixit Isaias, quod patrem nesciebat puer aut matrem ? Scriptum
est enim * : Priusquam sciat puei- vocare patrem aut matrem accipiet, spolia

Samaria. Sapiontiam enim Dei futura et occulta non falluut. Expers autem agnitionis
infautia, per humanam utique imprudentiam, quod adhuc non didicit , ignorat.

Sed verendum est, inquam (a) , ne si duos principales sensus, aut geminam sapientiam
Chrislo tribuamus, Christum dividamus. Numquid cum et divinitatem ejus et carnem
adoramns, Christum dividimus ? Numquid cum in eo imaginem Dei crucemque
veneramur, dividimus eum ? Apostolus certe qui de eo dixit ', quoniam etsi

cruci/ixus est ex infirmitate nostra [b),vivit tamen ex virlute Z)ei, ipse dixit^quia
non divisus est Christus. Numquid etiam cum dicimus, « quia animam rationalem
et intellectus nostri susceperit capacem, dividimus eum Non enim ipse Deus Verbum
?

pro anima rationali et intellcclus capaci in carne sua fuit sed animam rationalem
;

et intellectus nostri capacem, et ipsam humanam , et ejusdem substantiae, cujus

nostrae sunt animiE ; et carnem noslrae similem, ejusdemque, cujus caro est nostra (c),

substantiae suscipiens, perfeclus etiam homo fuit. »

Dc intci-
Ha^c verba Ambrosii pia diligeutia inspicieuda sunt : quae ex parte hominis
praDmis- ignorautiam iustruunt et iiluminant, ex parte errandi fomitem male intellecla
soruni
«rbo-
verbo ministrant. His enim evidenter traditur, duos in Christo esse principales seosus,
rum.
sive geminam sapientiam. Neque ideo unitas et singularitas personae dividitur

sed juxta duas naturas, duas habet sapienlia : unam non creatam, sed genitam,

quae ipse est ; alteram uon genitam, sed creatam, et per graliam ei coUatam, Nam
Isaias de eo prolestatur » : Requiescit [d) super eum spiritus sapientiae et intellectus.

Spiritu ergo sapientiae et intellectus, id est, sapientia et intelligentia per Spiritum

'Aiiibr.,'/e/ncu(H. Dotii ,
<•. vil, ii. 71 -"G. — » /so/., Viii,4.— 'II Coi:,X\l\,i. — *lCo':, 1, 13. — » Isui,, XI, 2.

(a) Al. iDquis. — {!/) Viily. deest uostra. — (c) Kdil. Vcn. nostrK. — Vulg. Heifuifscal.
 '

DISTINf.T. XIII. fj#

sanrtiini prntis data, Clirislns erat sapions sccunduin animam ; sccnndiim Deum vero
sapiens erat sapientia aeterna, qu.T. Dcus e.'*t. Et sicut, in quantum est Deus, honus est
bonifatc iiiitnrali, (|nnf ipsp cst, et justus jnstitia natiirali, qu.TB ipsc cst ; ila sapicns
sapiciitia natiirali, (pia'. ipse cst. Aninra vcro cjus, sicnt liona esl ct justabonitatc vel
justitia ^'latis data, (luae ipse, vel ipsa, non est : ita est sapiens sapientia gratis dala,
quw ipsa non est. Et licet gcmina in Christo sit sapientia, una tamen cademque
persona cst, quaj in quantiiin Dcus est, et in quantiim natura divina est, sapiens e.st

sapicntia inijcnita, .scilicct sapiciitia ;cterna, quje cst l*atcr, ct sapicnlia, quce non est

ingciiita, (jiue communis cst trihiis personis ; non tamcii geniina sapicntia : quia
nonestalia ct alia sapientia, sapicntia ingenita, qua; tantum Pater est, et sapicntia,
quae commnnitcr Pater est, ei Filius, et Spiritus sanctus. In quantum vero eadem
pcrsona est liomo, id est, secundiini hominem «cccptura, vel in quantum est subsistens
cx anima ct carne, sapiens est sapientia gratuita. Sapiens ergo est humano sensu et

divino.

Sed ex qua causa illius dicti intelligentia, scilicet : « Sensus proficicbat humanus, » o unmo-
luilltclli-
assumcnda est ? .\perle enim videtur Ainbrosius innuere, quod secundum humanum geniuln

sensum Christus profecerit, et quod infantia ejus expers cognitionis fuerit, et patrem "^^'""„'^5

et malrem ignoraverit : quod nec Ecclcsia recipit, nec pracmissae auctoritates patiuntur i"'"''='^-

sic intelligi. Sed ita sane potest accipi, ut quautum ad visum hominum, et sui sensus """""

ostensioncm, Christus profecisse dicatur. Proficiebat ergo humanus sensus in eo

seciindum ostensionem, et aliorum hominum opinionem. Ita eliam patrem et matrem
dicitur ignorasse in infantia, quia ita se habebat et gerebat, ac si agnitionis expers esset.

EXPOSITIO TEXTUS. fatem Evangelii, quae contraria videtur prae-

determiuatae veritati in secunda vero op- ;

Preeterea sciendum est Christum secundum hominem.

ponit contra suam solutionem et expositio-

Supra egit Magister de humana natura nem per auctoritatem Ambrosii, ibi : Alihi
assumpta a Christo quantum ad conditio- tamen scriptwn reperitur , etc. In tertia

nem naturae ; in hac vero parte agitde eadem vero, et ultima determinat qualiter praedicta

quantum ad pleuitudlnem gratiae et sapien- Ambrosii verbasane et pie possunt intelligi,

OiTisio. tise. Dividitur autem pars ista in duas, in ibi : Hcec autem verba Ambrosii, etc. Subdi-
quarum prima agit de plenitudine gratiae et visiones autem partium satis possunt trahi
sapientiae simul ; in secunda vero specia- ex littera, etc.

ciliter de plenitudine scientiaB;, dist. xrv: Hic

DUB. I.
quceri opus est, cim anima Christi, etc.
Prima pars in duas dividitur, in quarum lUe est caput in quo sunt omnes sensns, in sanctis
vero ({uasi solus tactns.
prima determinat veritatem ; in secunda re-

movet dubitationem sive dissolvit objectio- Contra : Origenes, super Leviticum, dis-
nem ,
quae videtur veritati determinatae tinguit quinque sensus spirituales corres-

contraria, ibi : Huic autem sententue vide- pondentes quinque corporalibus; et ibidem
tur obviare , etc. Prima pars indivisa potest dicit quod omnes illi sensus sunt in viris
remanere ob brevitatem ; sed secunda pars sanctis et spiritualibus : ergo male dicit

potest dividi in tres partes, in quarum pri- quod in sanctis est solus tactus. Item in
ma Magister dissolvi! , et explanat auctori- spiritualibus tactus est sensus nobilior et
 :

276 SENTENTIARUM LIB III.

perfectior, pro eo quod magis jungit de pro- cientia patet sic, quia ex parte intellectus
ximo ei quo est summa nobilitas, utpote
, in contingit dupliciter circa cognitionem ali-
Deo : ergo videtur quod multo magis, quani cujus exerceri : aut proprio intuitu, etsic est
lactus, deberent alii sensus iu viris sauctis visus ; aut aliena excitatione , sive instruc-

reperiri : estergoquaestio, quid Augustinus tione , et sic est auditus. Circa afTectionem

liic vocet quinque sensus spirituales. Et juxta vero triplicem contingit reperire statum :

!ioc quid sint sensus spirituales, et qualicer aut in remotionc , et sic odoratus ; aut in
distinguantur. approximatione, et sic gustus; aut inunio-
Resp. Dicendum quod sensus nominat ne, et sic tactus, qui est perfectior inter
usum alicujus potentiae existentis in re vi- omnes sensus et spiritualior propter hoc,
,

vente, et a re vivente secundum naturam. quod maxime unitur ei qui est summus ,

Per hunc etiam modum in spiritualibus sen- spiritus ;

propter quod dicitur ' : Qid ad-
sus dicit usmn donorum graluitorum, qu« fueret Beo , unus spiriius est. Ex his patet

quidem dona sunt in eo vitalia ,

quo suut littera, et responsio ad quaesita : aliter enim
gratuita. Potest ergo sensus accipi large pro Augustinus accipit sensus, quam Origenes
quocumque usu gratiae perfecto et eviden- et Beruardus. Patet etiam illud, quod ultimo
ti. Et sic accipit Augustiuus in littera, cum quaerebatur.
dicit ' quod in Christo fueruut omiies sen- DCB. n,
sus, in aliis vero solus tactus : quia Christus
Quibus datus est ^piritus ad mensnram.
habuit dona gratiaruiii, quantum ad habitus
et eorum usus , in omnimoda pleuitudine Innuit Magister quod sanctis dat Deus
numerositatis et perfectionis ; alii vero ha- spiritimi ad mensuram. Contra ' Qui dat :

bent quantum sufficit ad usum vitae spiri- omnibus alpuenter, ctc. ; Giossa : « Omnia
tualis. Et quia tactus est sensus maxime ne- dat omnilms, non in mensura : » ergo, etc.
cessarius vitae ; ideo dicit quod in aliis sanc- Item , eadem largitate et liberalitate dat
tis est solus tactus. Unde sicut animal per- graliam membris , qua dat gratiam capiti

feotura excedit animalia imperfecta in nobi- sed primum fecit largitate immensa : ergo
litate vitae et integritate sensuum, sic Chris- et secundum.
tus in gratiae plenitudine excellentiam Resp. Dicendum quod cum dicitur Deus
habet respectu omnium sanctorum. Alio dare spirilum non admensuram,sivenon in
modo sensus potest dici slricte : etsicsensus mensura, hoc dupUciter potest intelligi, vel

spiritualis dicitur usus gratiae interior quia sit privatio mensurae respectu doni dati,
respectu ipsius Dei, secundum proportio- et sic accipit Augustinus , cum dicit
•

nem ad quinque sensus. Et sic pccipit Ori- quod sanctis non convenit illud quod dicitur
genes et Bernardns ,
qui distinguunt quin- de Christo, quod datus sit ei spiritus non ad
que sensus interiores, quorum numerum mensuram aHo modo ; potest intelligi priva-
facile est assignare. Quilibet enim illorum tio mensurae respectu largitatis ipsius im-
sensuum , sicut vult Bernardus ' , radicem partientis , et sic intelligit illa Glossa prae-

lialiet in intellectu et afrertu ,

pro eo quod dicta : non autem intendit dicere, quod gratia
cognitionem experimentalem dicunt. Sed collata unicuique sit sine mensura, cum di-
quidam se magis tenent ex parte inteilectus, cat (a) Apostolus ' : Vnicuique sicut mensus
ut visus et auditus; quidam ex parte aQec- est Deus [b) >iccundum mensuram fidei; sed
tus, ut odoratus, gustus et tactus. Et sufQ- hic vult dicere, quod ilia gralia confertur ex

1 Aufr., nd Dard., Episl. LVii , al. CLXxivil, c. Xlil , ^g Satura amoris div., c. vn et x. ' 1 Cor. , vi, 17. —
n. 40. — « Bern.. senn. de quinque sensibus animiE , et _ » j„c., i, 5. -
» Aug., in Joan
, tracU liv, u. 10.
—
(a) Cal. edtt. dicit. — (A) Vulg., sicul Deu» divisit. • Rom., xii, 3.
 ;

DISTINCT. XIII. -277

liberalitalo iinmensa, cujus signum estquotl Deiis nobis consimiicm gialiam daret merito
omnilms (Int atnuenter , et non iroproperat. gratiae Christi; hinc est quofl Magister dicit

Et sic palft rcspoiisio ad oltjecta. 1'osset nos accepisse d»; riirisli gralia, non iiuan-
etiani diri ijuotl Augustiims iiitelligit res- tiim ad essenli.im, sed (iiiaiilum ad similitu-

pectu singiilaris personae, sed priedicta dinis convenientiam; nolens per hoc exclu-
Glossa respoftu totius Ecciesia) : et ideo non dere reduudantiam et infliicnliam gratiae

est ronlroversia, ijiioniam in Ecclesia est capitis; sed volens auferre divisionem et
plenitudo nuinerositatis, qua; excedil men- transmiitationem gratiae ab uno subj(;cto in
suram cujuslibet sancti, sicut diclum est aliiid, ne falso intciligatur illud verbuin
supra. evangcliciim. Nec est simile de lege, nl cor-
pore Christi, respectu gratite; quia tam iex,
DUB. ui.
quam Christi corpus potest transferri de
Accepermit autem de iUiiis pleniludine non secundum manii manum, non sic gratiade
in subjecto
e»3entiam, sed secundum similitudinem.
in subjectum. Ex hoc patet totum.
Contra : Videtur falsum dicere, quoniam
secundum hoc posset dici , quod accipimus DUB. IV.
de plenitudine gratife Petri seonndum sinii-
Sane dici potest ipsum secundum boroiuem , etc.
litudinem ; habuimusenim graliam simileni
ei. Item huic expositioni videtur littera se- Objicitur, quia super illud ' : Hodie im-
quens contradicere, cum additur '
: Lex per pleta est scriptura, dicit Glossa : <( Prae om-
Moysen dataest, gratia Jesum etveritas per nibus sanctis unctus est unctione spirituali,
Christum facta est; sed Moyses illam eam- quaudo descendit siiper eum Spiritus sanctus
dem legem communicavit aliis, quam sus- in specie columbae : sed hoc fuit quando
cepit : ergo Christus eamdem gratiam. Item, jani erat triginta annis ' : ergo non ab ipsa
nos participamus carni et sanguini ejus per conceptione. » Item, si ab ipsa conceptione
veritatem et substantiam : ergo pari ratione habuit plenitudinem, frustra ergo descendit
et gratiae; aut si uon, quaeritur qiiare nou. super eum Spiritus sanctus^ dum baptizare-
Resp. Dicendum quod cum dicitur aliquis tur (o) a Joanne, sii'ut dicitur ',

accipere de aliquo, De potest importare ha- Resp. Dicendum quod est ioqui de ple-
hitudinem partis ad totum, sicut cum aliquis nitudine secundum excellentiam et , se-
dicitur accipere de vino quod est in dolio , cundum secundum re-
apparentiam, et

vel potest importare habitudinem principiati dundaniiam. Dico ergo quod in Christo
ad principium, sicut si aliquis accendat can- ab instanli conceptionis fuit plenitudo se-
delam ad ignem alterius candeiae, dicitur cundum excellentiam, quia omnem habuit
accepisse de lumine alterius candelae. In gialiae perfectionem. Secundum autem ap-
utraque autem harum comparalionum h»c parentiam fuit in descensu columbae, ubi
praepositio, De, importat aliquam unitatem testimonium habuit de supernis, quod ipse
et convenientiam ; sed in prima notat con- esset unigenitus Filius Dei : et tunc apparuit
venientiam in substantia et natura, in se- quod omni gratia plenus fuit, cum Spiritus
cunda vero notat convenientiam in confor- sanctus in columbae specie super eum re-
milate quadam, quae attenditur secundum quievit. Unde in temporibus retroactis per
aliquid commune. Quoniam ergo gratia opera exteriora apparebat proflcere ; sed
Christi non fuit transfusa in nos per decisio- tunc apparuit omni bono repletus esse. Se-
nem partis a parte, sed efflcaciam habuit ut cundum redundantiam fuit ex tunc et dein-

— ceps, quia ex tunc aliquos sanctificavit, et

> Joun., 1, n. » Luc, IV , 21. ^Luc., III, 23.—
*Ibidii. (a) Ccet, edit. baptizatnr.
 ;,

278 SENTENTIARUM LIB. III.

verbavitae disseminavit, et nostrae postnio- quffiretur de scientia ; et cum in praecedenti-

\

dum reparationis ministerium consumma- bus habitiim de gratia unionis , restant

sit

vit : et sic patet quod non est controversia, hic duo quaerenda : primum est de gratia
quoniam illa Glossa intelligitur quantum ad Christi , ut singularis personae ; secundum
redundantiam , vel apparentiam non sic
: est de gratia, secundum quam est caput
littera praesens. Ecclesiae. Circa primum tria principaliter
sunt quaerenda : primum est , utrum gratia
DUB. V.
singularis personae in Christo sit creata
ProBciebat ergo huinanus sensus in eo secunduni os-
secundo, dato quod sit creata, utrum sit
tensionem, et alionim hominum opinionem.
finita et mensurata; tertio, dato quod sil

Contra : Videturinsufficienterdicere, quod flnita, quaeritur utrum sit gratia plena.

iU possit dici de sensu Dei, quod proficiebat
secundum ostensionem. Item, non videtur
ad intellectum Am- QU.S;ST10 I.
ista expositio sufficere

brosii, quia vult probare duas naturas et

A.n in Christo gratia singularis persoiice sit creata '.

duos sensus in Christo, per hoc quod Chris-

lus proflciebat : si ergo veritas naturae non UtruminChristugratiasingularispersonae FuDiiaii..

probatur nisi per veritatem perfectionis, sit gratia creata, vel increata; et quod sit

oranino videtur velle intelligere Ambrosius, creata, videiur. In nullo incipit habitare

quod Christus profecerit veraci profectu. Spiritus sanctus, nisi per aliquem effectum

Resp. nicendum quod absque dubio Ma- gratiae, qui de novo datur animae : sed in
gister veritatem dicit, sed aliquid plus voluit anima Christi habitavit Spiritus sanctus, et

dicere Ambrosius; non tamen tantum voluit hoc non semper, sed ex tempore : ergo
dicere ,
quantum verba sonare videntur. anima Christi habuit in se elTectum gratiae

Videtur enim in his verbis sensisse, quod per quem, sive secundum quem dicitur Spi-

Christus secundum humanam naturam ha- ritus sanctus inhabitare : sed illud donum
buit ignorantiani ,
qiiae expulsa fuit per dicitur gratia singularis personae, et est do-

scientiam acquisitam : propter quod scien- num creatum : ergo, etc.

dum quod non vult illud dicere; sed hoc Item nulla anima placet Deo, nisi Deo
vult dicere, quod sensus exterior profecerit conformetur et assimiletur per gratiam in-
veraciter quantum ad cognitionem expe- formantem ipsam, etefficientem deiformem :

rienliae unde si dicat illum puerum igno-

: sed gratia animam informans, et Deo con-
rasse, non est aliud dicere, quam non exper- formans, non potest esse nisi gratia creata :

tum esse et per hoc satis probatur veritas

: ergo nulla anima Deo placet, nisi gratiam
humanaj naturae, quia tahsexperientiacom- creatam in se habeat. Sed anima Christi
petit eisecundum naturam assumptam. Sed Deo placuit per gratiam illam, quam dici-

haec melius erunt manifestanda, cum agetur mus gratiam singularis personae : ergo,
de Christi scientia : quod fiet iu distinctione ctc.

proxima. Item meritum dicit ordinationem ad ali-

quod majus, per aliquod quod reddit Deo
ARTICULUS L aicceptum sed quod reddit acceptum, non
:

Ad intelligentiam huj us partis incidit hic potest esse sino gratia : quod vero ordinaliu"
quajstio de gratia Christi, quoniam iufra ad majus, non potest esse uisi creatum :

' CAAlcx. Alun?., p. III , q. xi, memh, 1 ; S. Thoiii., dist. XIII , art. 3 , q. i; Durand., III Sent., dist. xiii
p. III, q. Vlij arl. i ; et III Sent., disl. xiil, q i, ait. 1; q. u ; Thoni AigLuI., III Scnt., disl XUI, q. I, arl. 2;

el (ic Verit., q. xwii, ait. 1; el Ofiusr. III, c. ccxxi; Ste|iliunus Hrulef., III Stni., dist. xiii, q. i; Guiliehn.
Scotus, III Scnt., dist. xiu, q. i; UicbarUus, III Hent., Voril., III Sent., dist. III, q, i.
 ,

DIST. XIII. ART. I. gUjliST. I. 279

ergo meritum uon t'st nisi per donum gratiae

creata'. Scd mcritiini fnit in Clnisto : tTgo

CONCLUSIO.
lialiiiit gratiani rn-ataui [)t;r (luani meruit :

et illa est gratia singularis persouaj : ergo, Gratia quee />«'< in Christo, f\iit gratia rreata,

etc.
animatn ipsitis Peo assimilans, etipsam reddens
ad unioncm idoneam, atijue ad meritum per-
Item : Christus iiabuit dnas voluntates,
fevtam.
sicul infcrius ' patfhit , srilicct creatam et

inrreatam ; et constat quod utraque fuit per- Resp. ad arg. Dicendum quod at)sque du-
fecla : sed pcrfei-tio vohmlatis creata' est bio iii ('hristo est ponerc donum Kratifc,

per gratiam creatam, qua% inquam, ilicitur qn;e quidcm gratia dicitnr gratia singularis
gratia singularis persona; : ergo in Christo personae : et hsec quidem donum est crea-

non tantnm gratiam increatam , sed etiam tum '. Kt ratio hnjus est , (juia tale donum
creatam necesse est ponere. graticB animam Deo assimilat, et ad bonas
Adopp. Sed contra : 1. (^iratia creata non est nisi operationes, et meritorias, exercendas habi-
in substantia creata : ergo cum gratia sin- litat. Quoniani ergo anima Christi fuit dei-
gularis personae sit creata, non est, vel po- formis, et ad bene operandiun habilis, alio-
test e.sse, nisi in persona creata . sed per- qiiin non fuisset idonea ad unionem, nec ad
sona Christi non est creata , sed increata : meriti perfectionem ; ideo necesse fnit in
ergo in Christo non est reperire gratiam Christianima reperiri donum talis graticB.
creatam, qua?, inquam, sit gratia singularis Et ex oadem causa necesse fuit ipsum esse
personae. creatum, ut animam posset informare, tan-
2. Item, quia Christus est filius naturalis, quam perfectissimum suum perfectibile
non potest esse filius per gratiam adoptio- quod iiiformare liabet, et ut potentias posset
nis ex parte natur» assumptse ergo cum habilitate, sicut qualitas suum snbjectum
Christus sit a Patre dilectus ut persona cose- habet qualificare. Et ideo sunt concedendae
terna, videtur quod nuUa sit ponenda in eo rationeshoc ostendentes.
gratia creata, per quam tiat acceptus ut sin- i. Ad illud autem quod primo objicitur,
gularis persona. (juod gratia singnlaris personae creata est
3. Item ad hoc datur nobis gratia singu- in persona creata, dicendum quod gralia
laris personae , ut per iUam efficiamur Deo singularis personae non dicitur quod sit in
similes : sed iUe non tantum est Deo simUis, una persona secundum ralionem personaU-
imo etiam Deus : ergo videtur quod non tatis, in quantum persona, sed quia inest ei

egeatdono creataj gratiae. ratione alicujus partis, ita tamen quod gra-
4. Item Verbiim increatum unitum animae tia sic dicta respicit illins personae merita
Christi , et ejus potentiis ,
potest eas effica- propria. Quamvis autem in Christo sit per-
cissime regere , et ad bona perficienda ele- sonalitas increata, tamen illa persona habet
vare : sed non oportet fieri per plura, quod naturam creatam, animam videlicet, et car-

sufficienter et perfecte potest fieri per pau- nem : et nihil impedit quin gratia creata
ciora : videtur ergo quod in Ctiristo non sit possit esse in Christo secundum ejus ani-
ponenda gratia creata. mam, quae creata est, et quae est ejus pars
ratione humanae naturae. Ipse autem obji-
' Dist. XVII.— «Concordat. S. Thomas, p. III, q. vii,
art. 1. cit , ac si talis gratia esset in persona non
ratione aUcujus partis, sedratione persona-
Utatis.

2. Ad Ulud quod objicitur , quod fUiatio

adoptionis non potest stare cum filiatione

 ;

280 SENTENTIARUM LIB 111.

per naturam, etc. ; dicendum quod non est

simile : quia filiatio est proprietas quae res- QU^STIO II.

picit ipsam personam ; et iterum adoptio Au in Christo sit gratia finita , vel immensa '.

importat aliquam extraneitatem et imper-

fectionem : sic non est de gratia singularis Utrum in Christo sit gratia fmita, vel im- aa opp.

personae quae respicit ipsam animam, et mensa et quod in Christo fuerit gratia sine
;

non imperfectionem , et extraneitatem , sed mensura videtur sic ' Non ad mensuram
, :

magis completionem et deiformitatem im- dat Deus spiritum et Augustinus dicit, ,•

portat : et propterea nnllam omnino habet quod illi homini datus est spiritus non ad
oppositionem ad illam seternam acceptatio-
mensuram : sed quod caret mensura est im-
nem, sicut adoptio respectu filiationis natu-
mensum et infinitum : ergo, etc.

ralis : et ideo non est simile.

2. Item Magister in a Sane dici littera ' :

3. quod objicitur, quod cum

Ad illud
potestipsum tantam gratiae accepisse ple-
Christus sit Deus, non indiget Deo assimi-
nitudinem ut ei conferre Deus plenius non
,

lari, dicendum quod ille non esset Deus, nisi

potuerit. » Sed cum finito possit Deus ali-

corpus ejus et anima assumeretur a Yerbo quid majus facere, videtur quod ille accepe-
nec anima esset idonea ut assumeretur a rit gratiam infinitam.
Yerbo, nisi esset deiformis et Deo assimilata 3. Item tanta est gralia, quantum est me-

perfecte per gratiam : et ideo hoc quod ille ritum procedens ex ipsa : sed meritum
homo est Deus, deiformitatem gratiae et glo- Christi fuitinfinitum, quia nuliatenus potest

riae non excludit, quin potius praesupponit. exhauriri , et suffecisset inflnitis niillibus

Et si tu objicias de carne , ad quam non re- hominum, sicut dicit Auselmus « : ergo gra-
quiritur gratuita dispositio ad hoc quod tia, per quam meruit, videtur habere im-
uniatur Yerbo, ad hoc fuit supra responsum, mensitatem.
quoniam caro habuit congruentiam atl unio- 4. Item, flnitum non excedit aliud fini-
nem ex ordine sui ad animam. Ideo non tum in infinitum in eodem genere : si ergo
oportet quod dispositionis congruentia re- gratia Christi est finita, ergo proportionali-

periatur primo in carne ; sed sufflcit quod ter excedit gratias aliorum hominum : ergo
sit ex parte animae. si alii bomines possent continue proficere,

4. Ad illud quod objicitur de Yerbo unito, videtur quod Christo possent adaequari per
quod potest regere, dicendum quod verum gratiam, et ipsum excedere : quod si nuUus
est quantum est ex parte ipsius Yerbi uniti, unquam ad ejus perfectionem potest altin-
sed defectus est ex parte liberi arbitrii, quod gere ,
quantumcumque proficiat , videtur
indiget debita dispositione ad hoc quod re- quod ejusgratia sit immensa.
trimini ipsius Yerbi se valeat conformare :
5. Item tanta est gratia disponens, quan-
indiget eliam dispositione debita, ut possit tum est illud ad quod disponil secundum
ipsi Verbo vmiri in una persona. Unde abs-
\
rectam habitudinem et proportionem : sed
que dubio deiformior est illa anima per gratia illius hominis disposuit ipsum ad
abundantiam gratia sibi datam, quain sit hoc, quod essetDeus; gratiae aliorum homi-
alia creatura , ad hoc quod ad unionem sit num disponunt ad hoc, quod fruantur Deo :

idonea. Adautem intelligenda valent

haec
quae determinata sunt in primo libro q. VII, art. 11; el ill Smt.. liisl. xil, q. i, arl. 2, q. i;
'
illa,
et (lc Veril., q. XJiix, arl. 3; r| O/iusc. III, c. ccxxi;
fle Charitate; et in secundo ' de Grotia, ubi RicUardus, III Senl., dist. xiii, q. ii; Thom. Arpent.,
ostensum est quae neccessitas, vel utilitas III Scnl., q. l, art. .!; Stopliauiis Brulef.,
di.st. XIII,

III Scnl., aist. xu, q. II. ' Jnan., ill, 34. —

• Au(?.. —
est ponereigratiam creatam. in Joan., traol. Xiv, u. 10. — • Auselm., Cur Deut
'DisHTU. -»Di»l. xivi. — «C/'. S. Thomas, p. III, homo, lib. 11, c. xiv.
 DIST. XIJl. ART I. OU^ST. n. SM
si ergo csse Deuin est bonum indnitnm, et collata, secundum quod est singularis per-
niajns iii iiillnitiim est i'sse neniii, (iiuun sona in se, sic cum dicat (lomiin creatum,

hiilnTi' 1)011111, videtur qiioil gratia illius iio- necessario fliiitum (j.st et.mensuiatuiii» : II-

minisslt inflnitii iase, et quod omnes gratios nitas enim et mensuratio circa creaturam
in inllnitum e.\cedat. potius dicunt com[>lfmt'iitiim, (iiiaiii iinper-
0. item, auiinn Christi aut potest amplio- feclionem. Si autein loquainur de iila in

reni gr.itiam (lesideraie, aul iion : si potest comparatione ad gratias aliorum hominiim,
desideiare ampliorem j,'ratiain, ergo videtur sic improportionabiliter excedit ratione
quod non sit perfecta, cum ei possit lieri ad- unionis ad personam Verbi, ad (jiiam unio-
ditio ; si non potest, cum ergo omni linito nein gratia illa disposuit animam Christi :

possitaliquid majusdesiderari, videtur qnod gratia enim illa propter conjunctionein

ejus gratia sitiinmensa. summam ciim Verbo aiterno Iiabet excedere
Fiiiid..ni. Sed contra : Omue creatum habet certum iii iiiliiiitum et incommensurabiliter gratias
pondus, numeruin,et mensuram , secun- aliorum hominum tripliciter, scilicet quan-
dum illud quod dicitur Sap. xi ' : sed gratia tum ad virtutum habitus, et quantum ad
illius homiuis , seilicet Christi , est creata : usus, et quantum ad effectus. Quantum ad
ergo, etc. habitus : numquam enim aliqua crealura
Item, quamvis gratia non scmper respon- potest tantum proficere, qiiod tam nobilis et

deat iiatiiralibus per aequalitatem, respondet peifecti habitus sit capax, sicut anima con-
tamen secuudumdebitam proportiouein, ubi j uncta Ueo in unitate personse. Quantum ad
non est defectus a parte suscipientis : sed na- usus virlutum, quia omnes virtutesinChris-
turalia Christi non sunt infmita, nec esce- to habuerunt usus suos, qui spectant ad per-
dunt in inflnitum naturalia cujuslibet homi- fectionem : et propterea dicuntur fuisse ineo^-
nis : ergo nec gratuita. omnes scnsus, quia usum habuit completum
Item inflnitas in creatura tollit bonum et omnium donorum excellentiori modo, quam
perfectionem, quia quod est infinitum, caret umquam adhuc pertinpi possit ab aliquo.
fine et termino : ergo bonitate, et comple- Quantum ad effectum similiter improportio-
mento. Sed gratia Christi haec duo prscipue nabiliterexcedit gratia Christi, quia propter

habuit : ergo videtur quod conditio flnitatis hoc quod ille homo erat Dei Filius, meritum
illi praecipue competat. illius pensatur secundum dignitatem illius

Item inflnito nihil majus : ergo si gratia personae, a qua exit opus : et propterea me-

Christi, secundum quod homo, esset infi- ritum passionis suse in inflnitum excedit me-
uita, gratia increata non esset major illa :
rita passionum nostrarum : et ob hoc quod

ergo Creator et creatura aequarentur in nobi- Deus erat, mors ejus pensata fuit a Deo, quan-

Utate et excellentia : quod si hoc est impossi- tus erat ille qui moriebatur. Et ideo quan-

bile, restat, etc. tum ad sufficientiam, si inflnita millia homi-

num essent reatu originalis astricta, per il-

CONCLUSIO. lius passionis effectum potuissent esse libe-

Gratia qum fuit in Christo, in seipsa considerata, rata. Concedendum est ergo, quod gratia
absolute fuit finita quod si in comparatione ad
; Christi, secundum quod homo, est flnita et
gratias aliorum consideratur, propter conjuncfio-
mensurata, quia creata est in numero, pon-
nm cum Verbo potest dici infinita. dere et mensura ; et concedendcB sunt ratio-
Resp. ad arg. Dicendum (juod aliquid nes ad partem istam.

meusura carere, sive immensum esse, dupli- 1. Ad illud quod objicitur primo, quod
citer est : vel absolute in se, vel in compa- ' Sap., xi, 21. —' HiEC approbal S. Thoinas , III,

ratione. Si ergo loquamui- de gratia Christo q. vu, art. 2.

 '

282 SENTENTIARUM LIB. 111.

datiis est Christo Spiritus non ad mensuram, tione inflnitae dignitatis personae. Unde et
dicendum quod si intelligatur de datione ae- hoc vult Anselmus dicere, cum dicifquod
terna, vel de datione pt^r idiomatum com- oportuerit illum, qui satisfacere posset, esse
municationem, tunc pi-ivatur ibi mensura Deum et hominem.
simplieiter; si autem per spiritum datum in- 4. Ad illud quod objiciturj, quod flnitum
telligamus ipsam donationem donorum Spi- non excedit aliud finitum nisi finite, dicen-

ritus sancti, sic nou privatur ibi mensura dum quod illud habet veritatem, quando

simpliciter, sed commensuratio respectu omninosunt ejusdem generisproximi nam :

nostri, quibus datur Spiritus sanctus ad usus si non sunt ejusdem generis proximi, falsi-

aliquorum donorum determinate secnndum tatem habet, sicut patet quod linea in infini-
Spiritus distributionem, quemadmodum di- tum excedit punctum, et superflcieslineam.
citur ' : Alii datur per Spiritum sermo sa- Gratia autem Christi non tantum disponitad
'pientiw, alii sermo scientice , etc. Sed fruilionem secundum quod aliae gratiae, ve-
Christo data sunt omnia illa dona sine arcta- rum etiam ad unionem. Et hinc est quod
tioiie aliqua : et pro tauto dicitur ei datus cum uniri cum deitate sit novus et singula-

Spiritus sine mensura. ris modus divinae existentiae et habitationis

2. Adillud quod objicitur, quod Deus non in creatura , quantum ad hoc potest attendi
potuit dare plenius, dicendum qnod Deum excessus, sive mensura.

non posse aliquid plenius,vel majus daro, 5. Ad illud quod objicitur, quod tanta est

vel facere, hoc potest intelligi triplici ex gratia, quantum est illud ad quod disponit,
causa : quoniam aut est ratio ex parte Dei dicendum quod illud habere potest verita-
operantis, aut ex parte producti , aut certe tem, si disponatper modum necessitatis, si-

propter limitationem suscipientis. Cum ergo ve condignationis , sicut meritum ad prae-

dicitur quod non potuit plenius conferre, mium : sed -,'ratia siugularis personae dispo-

hoc non est intelligenduin propter immensi- nitad unionem dispositione congruitatis. II-
tatem rei coUatae , vel fmitatem divinae po- la enim unio non tantum gratuita fuit sed ,

tentiae ; sed propter limitationem potentiae inter omnes gratias, ut dicit Augustinus *,

susceptivae, quia cura sit creata, est capaci- polissime tenuil rationem gratiae , sicut ha-

tatis finitae, et non potest nisi finitum susci- bitum est supra , distiactione quarta, quia

pere ». Et si tuobjicias quod potuit dare ca- nuUa merita sufficientia potuerunt eam prae-
pacitatem majorem, dicendum quod necesse venire propter hoc non oportet, quod si
;

est quod creatura, eo ipso quod creatura est, esse Deum sit bonum infinitum simpliciter,
habeat capacitatem finitam. Et rursus, quia quod gratia ad hoc praeparans sit infinita.

creatura est in tali specie, vel genere, limi- Posset etiam et aliter dici, quod esse Deum
tationem habet, ultra quam genus illud, vel dupliciter dicitur de aliquo , aut praedica-
species, se non potest extendere : et sic in tione per essentiam, aut per unionem : si

proposito intelligendum est. praedicatione per essentiam, tunc infinitum

'i. Ad illud quod objicitur, quod meritum praedicat bonum in rectitudine; si per unio-

Cbristi est infinitum, dicendum quod infini- nem, tunc praedicat inflnitum bonum non
tas meriti consurgit ex unione illius animae circaillud de quo praedicatur, sed circa illud

ad personam divinam, ob quam unionem quod praedicatur. Unde cum dicitur : a Iste

non tantum homo, sed etiam Deus mercri di- homo est Deus; » vel ; a Iste homo est bo-

citur, propter quod meritum illud est inliiii- num infinitum, » idem est ac si diceretur :

tum non ratione gratiae creataein se, sed ra- Iste homo est unitus Deo immenso in unita-

' I Cor., xn, 8. — » Lib. I, dist :^xxvii, arl. 2, q. iv, c. VII. — ' Aup,, <lc Trin., lib. XIII, c. xix; Enchirid.,
el flist. xuv. — • Anselm., Cur Deus homo, lib. II, c. IL et XLi ; de Prirdest. Sanct., c. iv.
 DIST. Xlll. ART. I. On.T:ST. III. 283
tem personae; el tamen homo remanet iii Item capacitas carens pleniludinf , caret
siiu fiiiitalf, t't Doiis iii sua iinmi-iisitale : et perlectioiie : ergo uhi est pom-re perfec-
quamviseuim liumuiia iiutiiruuxaltctur, uon tioueiu, est pouere pieiiiludiiiem : seil iri

tamen desiuit esst; creatura. Christo, secundum quod est singuiaris

6. Ad illud qiiod qiiairltiir, utrum anima per.sona, est ponere oiiinimodam perfectio-
Christi po.ssit umpiiorem Kral'«ini appetere, nem virtutis et gratiae : ergo et grati<e ple-
diceiiiliiin quod iiou, quia adco Deo per il- nitiidinem.
lam gratiam unita est, ut omnis ejusappeti- Item nuiliis potest aliis gratiam perfecte
tus sit iii ipso bono immeiiso quietatus , et commuuicare, et infiuere sine defectu et di-

terminalus quietatioue perfecta. (Juod ergo minulione, ni.si prius in se perfectain habeat
objicit, (juod omni flnito potest aliquid ma- gratiae plenitudinem : sed * rfeChristi pleni-
jus appeti, dicendum quod verum est de 11- tudine omnes accepimus, et omnes, si plures
nito in se ; sed de illo tiiiito quod ordinat et essent, possent accipere, nec idiquis defectus
unit bono inflnito juiictura et ordinatione intervenit : ergo videtur quod Christus in .se

perfecta, non habot veritatem;quia quietare plenitmhnem gratiaj habuerit.

potest ct stabilire ratione ejus a quo, et ad Sed contra : \ . Plenitudo gratiae consistit Ad .opp.

quod. Unde gratia, quamvis .sit vanitas in in omnibus habitibus virtutum sed Chris- :

quantum creatura, habet tamen animam tus non habuit fldem et spem ergo :

stabilire ratione ejus boni a quo procedit, et Christus non hal)uit omnis gratiae plenitu-
a quo non separatur nec recedit : sic etiani dinem.
quietare potest ratione ejus, cui immediate 2. Item status viatoris est ordinatus ad
et inseparabiliter conjungit. proficiendum : sed Christus fuit in statuvia-
toris : ergo potuit proflcere : sed qui potest

QDjESTIO III.
proflcere in gratia, nondum est gratia ple-

nus : ergo videtur quod Christus in hac vita

An gratia singularis personm in Christo fuerit plena
non habuit plenitudinem gratiee.
gratia, atque perfecta '.

3. Item Filius Dei ideo naturam humanam

Fuudam. Utrum gratia singularis personae in Chris- assumpsit, ut daret nobis exemplum perve-
to fuerit gratia plena, atque perfecta; et niendi ad patriam : sed via perveniendi ad
quod sic, videtur ' : Replevit eum spirilu ti- gloriam est per ascensum de virtute in vir-

moris Domini, dicitur de Christo : constat tutem : sed qui de virtuteinvirtutera ascen-
quod secundum humanam naturam sedcae- : dit, proflcit paulative, et non habet gratiae

lera dona gratiae sunt aequalia : ergo pari plenitudinem : ergo, etc. Si dicas quod
ratione replevit ipsum spiritu amoris, gra- Christus videbatnr proficere exterius, sicut
tiae, et sic de aliis : sed dona talia spectant dicit Glossa et Magister, et ideo exemplum
ad gratiam singularis personae : ergo, etc. dabat; contra : Aut ergo secundum verita-
Item Vidimus gloriam ejus, gloriam
' : tem proflciebat interius, aut non sisic, ergo ;

quasi unigeniti a Patre , plenum gratice et iion erat plenus gratia ; si non, ergo aliter

veritatis. Sed Christus secundum divinam ostendebat, quam res habebat ergo mendax :

naturam non est susceptibihs gratiae, imo erat : sed est inconveniens circa ipsam Veri-
ejus principium effectivum : ergo hoc dici- tatem mendacium ponere : ergo, etc.
tur secundumhumanam naturam, quod ha- 4. Item, Christus multa bonaopera facie-

buerit in se gratiam plenam. l)at; aut ergo veraciter crescehat in eo do-

num gratiae, aut non : si non, ergo cum bo-
>
Cf. S. Thom., p. 111, q. viii, art. 5; et 111 Senl..
dist. Xlll, q. III, art. 2, q. i; et de Verit.,q. x.xix, art. 2; q. ui; Stcph. Brulef., III Sent-, dist. xiii , q. iii. —
et Opusc. III: c. ccxxii ; Ricbard., III Sen/.j.dist. Xili , » Isa., si, 3. — » Joan., l, li. — » Ibid., 16,
 : ;

284 SENTENTIARUM LIB. lll.

nitas operum ordinetur ad profectum spiri- danlise, dequa': Vidimus gloriam ejus,etc.;

tus, frustra operabatur ; si proflciebat, ergo plenum, inquam, plenitudine superabun-

aplenitudlne deficiebat. danliae : propter quod subdit ad hoc proban-
5. Ilem, sicut anima Christi unita fuit di- dum Et de plenitudine ejus nos omnes ac-
' :

viiiitati, ita et corpus; et sicut ad perfectio- cepimus. Concedendae sunt ergo rationes os-
nem unionis requiritur perfectio gratise, ita tendentes Christum ab instanti conceptionis
ad perfeetionem naturae perfectio aetatis : fuisse gratia plenum, et habuisse in se ple-
sed Christus secundum corpus crescebat ve- nitudinem gratiae.

raciter, et implebatur quotidie, nec habuit a t. Ad ergo quod primo objicitur,

illud

principio plenitudinem naturae, sive aetatis quod non habuit fidem et spem dicendum ,

ergo nec plenitudinem gratiae. quod fides et spes habent secum junctam
6. Item, de nulla re potest capacitasaliqua imperfectionem ; habent et nihilominus ali-

impleri, ex cujiis adventu capacitas non mi- quid perfectionis : et ratione ejus quod ha-
nuitur, sed augetur : sed gratia adveniens bent de imperfectione, plenitudini plus ob-
non minuit, sed auget capacitatem animae : viant, quam ad plenitudinem faciant ; unde
ergo videtur quod numquam posset ipsam evacuantur in gloria : sed ratione ejus quod
implere : ergo nec in Christo, nec in alio est perfectionis est in eis, si quid est reperiri,
reperire gratiae plenitudinem. habent esse in Christo. Et ideo illarum vir-
tutiim absentia plus attestatur plenitudini,

CONCLUSIO. quam diminutioni.

2. Ad illud quod objicitur, quod Christus
Gratia ChrisH ab instanti suce conceptioms fuit fuit iii statu vialoris, dicendum quod Chris-
perfecta et consummata qux fuit in eo secMn-
,
tus fuit simul in statu viatoris, et compre-
dum plenitudinem superabundantim.
hensoris : in statu comprehensoris, secun-

Resp. ad arg. Dicendum qaod absqiie du- dum partem superiorem; in statu viatoris,

bio in Christo secundum humanam naturam secundum partem inferiorem, et secundum

ab ipsius conceptionis primordio fuit gratia carnem. Etquoniam gratia, secundum saam
perfecta, et ordinata, et consummata pleni- essentiametcomplemenlum, respicit partem
tudo. Non enim decebat Verbum increalum superiorem et mentem hincest quod; Chris-

uniri animae perfectissima unione, qualisest tusmagis habuit gratiam perfectam, quam
unio in unitatem personae, quinanima esset diminutam quia gratia magis respiciebat
,

deiformis, secundum quod erat possibile. Et staluni perfectum.

ideo non tantum deiformitatem habuit gra- 3. Ad illud quod objicitur de exemplo

tiae et gloriae ; sed etiam super omnem gra- Christi, dicendum quod Christus dedit nobis
tiam et gloriam. Nec tantum fuit in eo ple- esemplum in operibus exterioribus, et in

nitudo sufficientiae, sicut in Sanctis, de qua operibus virtntis perfectae : sed illa opera in
plenitudine dicitur plmus gra- '
: Stephantts Christo erant perfectionem indicantia, in no-
tia et fortitudine; nec tantum plenitudo bis vero sunt ad perfectionem perducentia.
praerogativae, .sicut in Virgine Maria, dequa Et quamvis opera exteriora praetenderent
plenitudiiie dicitur ' Ave gratia plena :
,
ejus profectuin, non tamen erat mendax,
nec tantum plenitudo numerositatis et co- quia nuUam perfeclionem indicabant, quae
piae, sicut in tota Ecclesia, de qua plenitu- non esset in eo. Si vero per opera non indi-
dine ' : Ascendit super coelos, ut adimpleret cabat perfectionem suam suminam, hoc non
omnia, etc. : sed etiam plenitudo superabun- erat falsitatem praetendere , sed veritatem
occultare quod quidem Hcet et expedit
' Act., VI, 8. — • Luc., I, 28,
;
— ' Ephes., IV, 10. — :

• }oan., 1, U. — » Ibid., 16. propter nostram utihtatem.

 ;

DIST. Xlll. ART 11. QUiEST. I. «88

4. Ad illud qnod objiciliir, quod iun'ta fjus uou ai»pelit es.se sub ulteriori forma,
bona opera direndum quod propler
fariebat, adeo formaiu ipsam slatuil iii actualitate
illa iu yralia uou crescebal uec tameu ope-
; completa. Si(; in gratia Ciiri.sli suo modo
rabatur frustra, quia noa propler suum iu- iutelligeudum &st : uiide hic .seducit mala
cremeulum, sed propler uoslnun illa facie- imagiuMtio, quia non impletur auima douo
bat. Uude et nos maximuui commodum gratia-, sicut locus vacuusimpleturcorpore,
reportamus. sed potius sicut possibiiitas (6) materia; com-
5. Ad illud quod objicitur, quod corpus pietur actualitate formae.
suurababuit dcfectum pleuitudiuis iu ajtate,
diceudum quod nou est simile, quia defectus ARTICULUS n.
setatis in corpore faciebat ad Immiliationem,
et veraj naturaj oslensionem, et sic ad fidei Consequenter qu£eritur de gratia capitis,

couUrmationem : sed defectus gratiie in de qua quaeruntur tria : primo quajritur de

anima in nuUo nobis prodesset, nec Deum ipsa quantum ad essentiam, quid sit; se-
deceret : et ideo non est siinile. Praeterea cuudo quantum ad ditTerentiam, utrum dif-
alia ratio est : quia dispositio ad uuionem se ferat ab alia gratia tertio quantum ad ;

tenet ex parte auimae non ex parte caruis,

, influentiam , utrum redundet in totam Ec-
sicut prius ostensum est ideo magis perfec- : clesiam.

tam oportuit esse animam, quam carnem. OU.ffiST10 F.

C. Ad illud quod objicitur, quod gratia

Angratia capitis sit quid creatum, vel increatum '.
ampliat capacitatem, dicendum quod capa-
citatem ampliari coutingit dupliciter : aut Quid sit gratia capitis secundum essen- Fuudam.
ratione possibibtatis majoris in suscipiendo, tiam, utrum videlicet sit quid creatum, vel
aut ratione virtutis iu cooperando. Eadem increatum; et quod sit quid (^reatum, videtur.
enim est potentia, quai gratiam suscepit, et Omnis gratia, quae coepit esse in Christo, est
qu* graliae susceptai cooperatur. Si loqua- quid creatum : sed gratia capitis C(Bpit esse
mur (ie ampliatione capacitatis quantum ad in Christo, quia Christus ccepit esse caput,
virtutem cooperandi, sic verum est quod secundum quod dicitur ' : Ipsum dedit caput
gratia adveniens auget liberum arbitrium, super omnem Ecclesiam : ergo, etc.
sive voluntatis bonam habilitatem et capaci- Item omnis gratia quae est in Christo, se-
tatem. Si vero loquamur de possibilitate in cundum quod homo, est gratia creata : sed
suscipiendo, sic habet falsitatem, quoniam gratia capitis est hujusmodi : ergo, etc,
gratia est sicut actus et complementum : et Major patet; minor probatur per hoc, quod
quanto plus datur alicui de actualitate, tanto gratia capitis inest Christo secuudum quod
plus recedit a possibilitate (a) : unde et nos caput : sed unius naturae sunt caput et
dicimus, quod quae multum habeut de specie membra et Christus est
; caput secundum
cui competit agere , parum habent de ma- humanam naturam ergo, : etc.
teria cui competit pati et suscipere. Et quo Item illa est gratia capitis, de cujus ple-
niam in Christo ipsa habilitas ad bonum est nitudine omnes accepimus : sed de gratia
per gratiam perfectam ad complementum Cbristi creataaccepimus gratiam pro givtia
producta, hiuc est quod ejus capacitas est ipse enim omnibus meruit, et pro omiubus
impleta, sicut dicimus de forma coeh ,
quod satisfecit : ergo, etc.
complet appetitum materiae, quia materia Item illa est gratia capitis, secundum

'
Cf. Alex. Alensis, p. III, q. xii, memb. 1, art. i ; XIII, q. i,art. 1 ; Stephanus Bnilef., III S«i/., dist. xiii,
S. Thom., III Sent., dist. xiii, q. iii, art. 1 ; Richard., q. IV ; Marsil. Inguen., III Sen^, q. x, art. l.—^Ephes.,
Ill Sent., dist. im, q. i; Thom. Argent., III Sen(. ,diit. 1, 22. — (a) Al. passibUitate.— (6) A/. passibilitas.
 ,

586 SENTENTlAROM LIB. III.

quam seusuum
attenditur umversitas in : runt : et ideo caput in spiritualibus dicitur
Christo enim, sicut in capite, omnes sensus secundum concomitantiam ad aliquam pro-
reperiuntur. Sed gratia secundum quam prietatem
*
capitis
*
materialis. In canite
*
autem '^"' '""^
iu capite
attenditur diversitas sensuum, et secundum materiali haec tria reperiuntur, scilicet quod ra«ieri«ii

quam coUiguntur in Christo , est gratia est membris conforme est membrorum ,

creata : ergo, etc. principium, est etiam influxivum sensus

Ad opp. Contra : 4. JSihil creatum influit motum et motus et propterea in capite reperiuntur
:

et sensum membra sed gratia

gratiae in : omnes sensus perfectiori modo, quam in
capitis est secundum quam est influentia
, aliismembris. Omnes autem has proprietates
motus et sensus in membra Christi ergo : est in Christo reperire respectu bonorum. Et

gratia capitis non potest esse quid creatum. ideo valde rationabiliter sancta Scriptura di-

2. Item nihil (oi creatum unum numero cit, Chrislum esse caput EcclesiOE. Sed prima
est omnino incircumscriptum : sed Christus, proprietas, scilicet conformitas, competit ei

in quantiim est caput, est a quoUbet mem- ratione humanae naturae. Unde Augustinus,
brorum suorum indivisus ergo non potesl : siiper Joannem ' .• a Unius naturae sunt vitis,

esse caput secundum aliquid creatum si : et pahnites. Propter quod , cum Deus esset,

ergo caput est secundum aliquam gratiam, cujus naturae non sumus, factus est homo,
videtur quod illa gratia sit increata. ut in iilo esset vitis humana natura, cujus et
3. Item caput est membrorum principium nos homines palmites esse possemus. » Om-
et origo : sed Christus non potest esse ani- nino enim idem est de capite, quod de vite
marum principiu;n, nisi secundum divinam intelligendum. Secunda autem propriefas,

naturam : ergo est caput secundum illam : scilicet principiandi, competit ratione divinae
ergo, si caput dicit quid increatum, ^idetur secundum quod est omnium princi-
iiaturae,

similiter quod gratia capitis quid increatum pium. Unde * Ipse caput corporis Eccle-
:

sit secundum suam essentiam. sias, qui est principium, etc. ; Glossa : « Qui
i. cum membris,
Item, caput est simul est principium secundum divinitatem, id est
membra ergo gratia capitis
vel antecedit : fundator Ecclesiae : quia omnes justi, qui ab
gratiam membrorum vel praecedit, vel con- Abel usque ad ultimum justum generantur,
comitatur : sed gratia Chrisli creata non an- virfute divinitatis illuminantur. » Tertia

tecessit gratiam merabrorum ; natura enim vero proprietas, scilicet influendi motum et

humana in Christo non prius fuit, quam sensum, competit ei ratione divinitatis et

esset in multis sanctis, sed longe post : ergo humanitatis. Dupliciter enim convenit sen-
gratia capitis non potest esse gratia creata. sum et motum gratia; influere : aut per
modum praeparantis, aut per modum im-
COiNCLUSIO. partientis. Si per modum praeparantis, sic

Gratia capitis ,
qucB fuit in Christo , ratione con- est ipsius Christi ratione humanae naturae,
formitatis naturce, et influxvs per modum prce- in qua passus est propter nos, et patlendo sa-
parantis aut merentis, quid creatum dicit; in- tisfecit, et removit inimicitias, et disposuit
creatim vero ratione principii, et influxus per
ad suscipiendam gratiam perfectam. Si per
modum impartientis , seu effidentis-
modum imparlientis et conferentis, sic est

Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- ipsius Chrititi ratione divinae naturae, quia

tiam est notandum, quod caput in spiritua- solus Deus est qui illuminat pias mentes,
libus transumptive dicitur a capile in cor- solus est qui bapfizat intt^rius, pro eo quod
poralibus omnes autem transferentes
:
mens uostra immediate ab ipsa veritate for-

secundum aliquam similitudinem transfe- matur, sicut saepe dicit Augustinus : et ita

(a) Edit. Ven. unum creaUuu uuo. »Aug., in Joan., tract. Lnx , n. 1. —*Coloss., i, 18
 ,, »

nisT. "^m. .MiT. 11. OUTEST. II. IM

influero por nioduin pr.nepariuilis, tisi ('.liiisli ca|)ut esse priiicipium qiiantiim ad e.sae na-
homiiiis; peruioiluni iuipiiiticulis, t!st lihristi turie, hoc est de vcritato cajiitis, et (;xpres.sa

Dei. Vel pi'r aiia vcrba, ct in idoui redit, iu- proprietate : nec est hanc reperire in i;iiristo

fluero pcr uioduiu raercutis, Chrisli liomi- secundum humaiiam naturam, sed secun-
nis; per uindnui cfni^icntis, C.iuMsli Dei. Vel duiu divinam, iit pra.'iliclum est supra. Pos-

influere nuaulum ad remi.ssioueu» pa>ua3 set taiueu dici alio luoiio : Christus cst caput
Chrisli hominis; quaulum ad remi.ssiouem membrorum suorum quantum ad esse gra-
culpae, Christi Dei et sic iuflueutia uuo
: tiae, etiam secundum liuuiaiiam natiiram,
modo respioit Christum secunduui hum.i- quia nunquam aiiijuis fuit giafiam iussecu-

naui uaturam creatam ; alio modo, secun- tus, nisi haberet (^hristuui in corde, ut fun-
dum naturam diviuam increatam. Si ergo damentum quod coUocatur per fidem' Fun- :

gralia capitis dicilur illa irratia, sccuudum damentum enim aliud nemo potest iii lui-m-
quam Christus iiahct intluere uiolum et ponere pr<eter illud quod posi-
bris Christi ,

sensum in niembra restat hoc esse poneu- , tum quod est Chrislus Jesus ; et sine
est,

dum, quod gratia capitis uno modo nominat hoc fundamento nemo p itest habere gra-
gratiam increatam; alio etiam niodo nomi- tiam, quia nunquam fuit alicui salus sine

nat nou taulum iiicreatam, sed aliam crea- flde Mediatoris. Et hoc est quod dicitur ' :

tam, sicut osfendunt rationes ad primam Qui principium; Glossa « Secundum

est :

partem; et ideo sunt concedendoe. humanitatem dici potest principium Kccle-

1. Ad illud vero quod objicitur, quod uon siae, quia super lidem humanitatis ejus Ec-
potest esse gratia creata, quia non posset clesia fundata est.

influere, jam patet responsio : quia quam- 4. Ad illud quod objicifnr ,

quod gratia
vis non posset iufluere eilective et causa- capifis vei concomitatur , vel prjecedit, di-

tive, potest tamen influere meritorie et dis- cendum quod, sicut dictum est de unione,
positivesecundum uaturam humanam. quod caput spirituale non oportet uniri ma-
2. Ad iUud quod opponitur quod Chris- ,
terialiter et naturaliter , sed spiritualiter per

tus, secundum quod caput, est iiidivisus, cognitiouem et amorem, sic etiam intelii-

dicendum quod est unio per unitatem natu- gendum est de antecessione. Unde ad hoc
Tdi, et est unio per fidem et dilectionem : quod Christus sit caput justorum praeceden-
dicendum est ergo ,
quod unio Christi ad tium, non oportuit quod comitaretur re,
corpus Ecclesiae est per fidem et dilectio- sed fide : et sic utique iuit, qiiia fides (Ihri-

nem. Cum ergo dicitur quod caput est indi- sli praecessit in cordibus salvandorum. Et
visum a membris, dicendum quod indivisio sic patet quod capitis gratia et ratio simih-
non privat distautiaoi localem sive separa- , fer quanfum ad perfectam similitudinem
tionem corporum sed separationem et dis-, respicit iu Chrisfo aliquid increatum ; respi-
convenientiam meutium et affectionum. Et cit etiam aliquid creatum , ita quod ad per-
ideo ex hoc non ponitur quod Christus ,
fectam rationeni capifis intelligendam ne-
secundum quod caput , sit iucircumscrip- cesse est utramque concurrere.
tus : quia idem potest esse in uno loco tan-
tum , et tamen per cognitionem et amorem OUJISTIO II.

in cordibus diversorum. Unde' : Uabitat

An gratia capitis sit alia quam gratia singularis
Christm per fidem in cordibus iiostris.
personw *.

3. Ad illud quod objicitur, quod caput est

membrorum principium , dicendum quod De gratia capitis quantum ad uilTerentiam, ^d opp.

' t.pbes., ui, 17. — » \Cor., III, 11.— ' Coloss., 1, 18. q. li;Ricbard.,lll Seiif., dist. .xiii.art. 3, q. ii; Stepb.
— »C/". S. Thoin., III Sent., Oist. iiii, q. iii, art. 2, Brulef., Ul Sen<., Uist. siu, q. v.
 288 SENTENTFARUM LIB. III.

utrum \idelicet sit alia quam gratia singu- quo assumptus est a Verbo in unitatem per-
laris personae, et gratia unionis ; et quod sit sonae : si-il hoc est per gratiam unionis :

alia, videtur l.Communiter, secundum doc- ergo gratia unionis, et capitis, sunt una
tores , in Christo (a) consuevit diflerentia gralia. Minor manifesta est : major proba-
gratiae poni, scilicet gratia singularis perso- tur per illud, quod dicitur ad Ephesios ' :

nae , et gratia unionis, et gratia capitis : si Ipsum dedit caput etc. Glossa « Nullum , ; :

ergo divisio esse debet per opposita , vel sal- majus donum praestare posset Deus homini-
tem disparata videtur quod , ista differentia bus, quam ut Verlium suum, per quod con-
gratiae ab aliis sit diversa. didit omnia , faceret illis caput esse : Filius
2. Item, gratia capitis aliis communica- Dei , et filius unus Deus cum Pa-
hominis ;

tur : graliam vero singularis personee , vel tre, unus homo cuni hominibus. » Ex hoc
unionis, Cluistus aliis non communicat, quia expresse habetur ,
quod eo est ille homo ca-
respicit ipsum solum : ergo sunt difTerentes put, quo a Verbo Dei assumptus in unitatem
gratiae. personae.
3. Item, quod sit alia quam gratia singu- Item, quod per superabundantiam dicitur,
laris personae, videtur : quia esto quod hu- uni soli convenit : sed gratia unionis est
manitas separatur a divinitate, adhuc tamen summa gratia, ut dicit Augustinus de Tri-
remanet gratia singularis personae : sed non nitate % et habetur in principio praecedentis
remanet gratia capitis , nec gratia unionis : distinctionis : 7n rebusper tempus ortis, etc;
ergo gratia capitis differt a gratia singularis gratia capitis est summa, sicut habetur in
personae. auctoritate praemissa : ergo gratia capitis
4. Item ,
quod sit aha quam gratia unio- non differt a gratia unionis.
nis, videtur : quia gratia unionis non ha- Item, quod haec diversa non (b) sit a gra-
buit esse nec efficaciam, nisi in plenitudine tia singularis personae , videtur ,
quoniam
temporum ;
gratia capitis a primordio ha- Christus est caput secundum illam gratiam,
buit effectum in Sanctis : ergo necesse est secundum quam est in ipso sensuum inte-
eas ab invicem differre. gritas et perfectio : et hoc est secundum
ruBdjm. Sed contra : In unica anima una est gra- gratiam singularis personae ergo, : etc. Item,
tia gratum faciens , sicut una est vita ergo :
secundum iUam gratiam Christus est caput,
si anima Christi est una , aut gratia capitis secundum quam pro nobis satisfecit nobis- ,

non est gratum faciens, aut non differt a que promeruit gratiam quantum ad motum
gratia unionis, et singularis personae : sed et sensum ad nos derivari sed hoc fiiit se- :

estgratum faciens : ergo, etc. cundum gratiam personae singularis, quia

Item idem est habitus scientiae ,
quo quis quantum ad illam attenditur meritum : ergo
novit in se, et quo potens est docere ahos ut idem quod prius.
rnagister : ergo pari ratione idem est habi-
tus gratiae quo in se perficitur et Deo uni-
CONCLUSIO.
tur, et quo influit in membra et eis unitur :

Gratia singularis personcB, et gratia capitis, se-

sed primus habitus gratiae dicitur gratia
cundutn diversas acceptiones earum sunt idem ,
singularis personae et unionis, secuudus
vel diversoe,
vero dicitur gratia capitis : ergo gratia ca-
pitis, et unionis, sunt una gratia cum gratia Resp. ad arg. Ad praedictorum inlelligen-
singularis personae. tiam est nolandum ,
quod gratia singulai'is

Item, eo ipso est ille homo caput Ecclesiae, personae proprie uomiuat habitum, secun-

(a) Cat. edit. Videtur communiter sccundum doc- ' Efjlies., 1,22. — *Aag., deTrinit., lih. XIII, c. xix,

tores. lu Christo. —
{b) Cwl. edit. desunt diversu non. n. 24.
 ,
;
, ,,

DIST. Xlll. ART. II. OU.TIST. II. fM

(liini queni anima rst Deo similis ct accepta. tus. Et hoc inodo difTcrt gratia nnionis, et
Sed pratia iinionis dicitiir tripliciter, sicut capitis, a pratia singnlaris persona', .sicut

prieilii-tiiin fuit supra : uiin namque modo illud ad (piod ordinatur disposilio, dilVert ab
dicilur gratia uiiionis gratia faciens unio- ipso disponente : gratia cnim singularis per-
nem , et syc ndininal divinam essentiam sona^ sna pcrfcclioiie reddit illain naluram
qiia' stila ost illius nnionis causa ; alio moJo idoiicam ut Deo uniatur, ac pcr iioc ca;teris
pratia unionis dicitur gratia disponens ad sanctis praedciatur, sicut caput mcmbris. Si
uniiinem de congruo, et sic nominat quali- vero gratia unionis, et capilis, dicatur habi-
tatcm crpaLim , scilicet lialiituni anim.-e tus disponens ad unionem, et alionim .sanc-
lerlio mododicitnr yratia unionis, id est ipsa tiflcationem, sicut gratia singularis personae

unio gralis facta, et sic nominat ipsam rela- dicitur habitus faciens anima? el Dei assimi-
tionem. Secundiira hoc etiam intelligen- lationem; hoc modo ista triplex gratia non
dum, quod gratia capitis potest his trihus est Iriplex ratione divcrsitalis hahituura
modis accipi : uno modo potcst nominare sed ratione diversa; comparationis ejusdem
principium eirectivum sensus et motus spi- habitus. Nam ille habitus dicitur gratia sin-
ritualis in mcnihris Clirisli, et sic nominat gularis personae , in qiiantum disponit ad
i[isum Deum, et per approprialionem Spiri- Dei assirailationem, et in qiiantiira facit ani-
tum sanctum ; alio modo nominat ipsura mam deiformem : et per hoc consequenter
quod disponit per moduin meriti et prajpa- disponit ad unionera personalera, et dicitur
rationis ad inlluentiara molus et sensus res- gratia unionis : et consequenter per hoc ip-
pectu cnjuslihet membri, et sic nomiuat sum disponit ad redundanliam sive influen-
hahitum animge Christi, per quem Christus tiara raotus et sensus in caetera raerahra
nohis meriiit ; lertio uiodo gratia capitis po- Christi : et sic dicitur gratia capitis. Et sic

test dici ipsa graluita priesidentia ,

quam patet quod gratia capitis, in quantum habi-
Deus gratis fecit, dum Verbum suum nobis tus, non diftert a gratia singularis personae,
piaeposuit, sicut caput memhris. Omnihus vel unionis , secundura habituum diversita-
liis modis in diversis sanctorum auctoritati- tem, sed sccundum coraparalionera multi-
bus et glossis invenitur gratia capitis ac- phcem. Unde concedendae sunt rationes ad
cipi. Si ergo gratia capitis et unionis nomi- hanc partem.
nat principium elfectivura illius conjunctio- \. .\d iilud ergo quod primo objicitur in
nis, et nostrae sanctificationis spiritualis, sic contravium^ quod iu Christo ponitur gratia
et idem nominat, et idem sunt quautum ad secundum triplicem differentiam, dicendum
principale significatum scilicet ipse Deus,
, quod illa divisio non est data penes diffe-
et Spiritus sanctus : el est differentia solura rentiam gratife quautura ad diversitatem
qnantum ad connotatura : quia gratia unio- habituum, sed qnantum ad diversitatem
nis connotat effectum circa Christum ;
gra- comparationum atque respectuum, sive ef-
tia capitis , eirectam circa membra Christi : fectuura consequenter se hahentium ,
qui
et diflerunt a gratia singularis personae , si- non diversificant essentialiter habitus.
cut increatum a creato, sicut divina essentia 2. Ad illud quod objicitur, quod gratia
ah hahitu gratiae, quem infundit. Si vero capitiscomraunicatur, dicendum quod gra-
dicatur gratia unionis, et capitis, ipsa unio tia capitis non sic coramunicalur aliis, ut
gratuita, et praesidentia ; sic sunt diversae eis sit gratia capitis ; sed sic , ut efficaciam
relationes et comparaliones, quae tamen non habeat circa alios : et hoc quidem absque
sunt fundatae super aliud , et aliud , sed su- dubio aimpetit gratiae singularis personae,
per idem. Homo enira ille eo ipso est caput et unionis ,
quia ratione ejus nobis meruit
aliorum hominum, quo estVerbo Dei uni- et pro nobis satisfecit. Quamvis autem gra-
roM. IV. 19
 :.

290 SENTENTIARUM LIB. 111.

tia Christi quocumque modo dicta habeat tem gratiam, sive angelicam, sive huma-
efficaciam in nos, non tamen quocumque nam et quod
; sic, videtur » : Proposuit om-
nomine datur intelligi ejus efficacia in nos, nia instaurare in Ghristo, quce in ccbUs , et

sed solum per hoc noraen, quod est gratia quw in terris sunt ; Glossa : a Quw in coelis
capitis. Sic enim nominatur propter virtu- sunt , id est numerum artgelorum dirainu-
tem et efficaciam influendi. tum implere ; et quw in terris, id est homi-
3. Ad illud quod objicitur, quod remane- nes, qui per peccatum depravati erant, re-

ret gratia singularis personaj , si deponere- novare. » Sed illi medianle Chiisto sensum
tur natura assumpta, sed non gralia capi- et molimi suscipiunt, qui per ipsum instau-
tis dicendum quod verum est sed ex hoc
, : rantur in esse perfecto : ergo si haec sunt

non sequitur quod gratia capitis ab illa dif-

,
coelestia et terrestria, homines et angeli me-
ferat per essentiam, sed verum est quod ali- diante ipso suscipiunt gratiam, et gratia ca-

quam comparationem et efficaciam dicit, pitis in hos et illos redundat.

quam non esset reperiri post separalionem. Item paulo post ibidem' : Ipsum dedit
Gratia enim capitis, quse attenditur in in- caput super omnem Ecclesiam : sed caput
fluentia et praesidentia Christi respectu alio- influit in omnia membra ergo Chrislus :

rum, naturali ordine praesupponit unionem, homo per suam gratiam in totam Ecclesiam
ratione cujus ille homo caeteros ineffabiUter habet influentiam : .sed Ecclesia communicat
antecellit. suas influentias angelis, sicut dicitur '
: Ut

4. Ad illud quod objicitur, quod gralia innotescat principatibus , et potestatibus

imionis habet efficaciam solum in fine tem- per Ecclesiam multiformis sapientia Dei
porum , dicendum quod si efflcacia gratiae ergo videtur quod influentia graUae Christi
unionis attendatur in hoc, quod auimam ad homines electos Jiabeat extendi.
Christi reddat idoneam ad unionem, verum Item malitia principis tenebrarum non
est quod solum in plenitudine temporum tantum se extendit ad daemones, imo mag-
efficaciam habuit. Si autem efficacia gratiai nam efflcaciam habet .id homines ; unde
unionis altendatur quantum ab aliis credi- Ulorum per superbiam efficitur princeps : si

tur, qui mediante illa flde justiflcantur, sic ergo bonitas gratiae Christi est multo excel-
efflcaciam habuit a principio : et hoc ipso lentior, et efficacior, et communior, videtur
gratia capitis potest appelkri. Et sic patet quod ad omnes electos se exlendat per effl-

quod secundum unam suam

gratia capitis caciam, sive sint homines, sive angeli, sive
acceplionem, qusecommunior est, secundum viatores, sive beati.

suam essentiam habilu non differt ab aliis, Item isle est ordo divinae sapientiae et le-

sed solum per comparationem, ut visum est. gis, ut dictat ratio, et vult Dionysius ', sciU-

cet infima rediici per media, et media per

QUjESTIO m. suprema : unde et angeli ordinum inferio'

rum suscipiunt purgationes et perfectiones

An Dm influat sensum in omnem maturam, sive ab angelis superiorum ordinum. Sed Chris-
angelicam, sive humanam '.

tus est super omnes tam angelos quain ar-

fundam. Utrum medlantc illa gratia Deus influat changelos : sedet enim '
a dcxlris Dei (a)

sensum in omnem aUam creaturam haben- tanto melior angelis factus, quanto prwillis
sichabet « Cum nvilla sit hierarchia , quaj non pri-
:

III, q. x", "lemb. :!, arl. 2; mas et medias ultimasquo virtutcs habeat , sanclus ar-
>
Cf. \\e\. Alcns., p.
III, q. VIII, arl.
':, ct III i^cl., dist. Xlli, chnngelorum orda , jure qnodam liicrarchico com-
S, Tliom., p. ;

i; elf/e Vent.,q. XXIX, art. Pichard. '. muni, medictate sua conlinel cxtremas. » Bibliolh.
q. II, irt. 2, q.
Brulof., Ml Scnt., max. Palrum, tom. II, p. 171, col. I, dc interp. Balt.
2, (i- lli; Steph.
\\\Sent., dist. xiii,!irt.
dist. XIII., q. VI. - ' iy'«., '. »«• - ^ "'"' --- Corderii. — * Hcl,r., i, 3-4.

»
Ihid., III, iO. — • Dion., de Calesti hxer., c. ix, p.
ii, (a) \'ulg., ad dextram majcstatis in excelsis.
 :

niSTlNCT. XIII. ART. II. QVIFST. 111. 29«

diffnrntiiia nnmcn fia-mlilavit. Si ergo

C.luistii.s oniiiiNii.s clectis pra-eiiiiiuH e.xcel- CONCLUSIO.
ieiitiii ptn-fecta, vidt^tiir qiiod in oinnes gra-
tiii ejus habeat eltlraciain d infliieiitiam.
Gratm Christi influit iii omncs, tam in angrlos
quain iii humincs ; ct qui iiraicesserunt ipsum et
Sed conlivi : I. r,a|int non iiiflnit in cor, ,

qui secuti sunt ; licet secundum magis et minus.

sed majj^is c converso. Si ergo secundnm
rcctam Iransumptionem gralia illa, qufe in Hesp. ad arg. Ad prajdictorum intelli-

alios rediiiulat , (licilnr gr.ttia capitis, non gentiam est nolandiim, qiiod scnsus in spi-
videtur quod inlluat ia totum corpus Ec- rilualibus allenditur quantum ad cognitio-
clesia» ; aiit si iu lotuni iiifluit ,
potius de- nem , inotus vero quantum ad affectionem
beret gralia cordis, quam capitis appellari. et dilectionem ,
quae est pondus inclinans
2. Item pratiacapitisnoninnuitnisiineos, unumquemiiue spiritum, et traliens ad locum
qui jam suiit meinbra : et niilli siint mem- sibi debitum. Influere ergo motum et sen-
bra, nisi conjungantur ei per fldem et cha- sum est causare in nobis fidem et dilectio-
ritatem : ergo in nullos innnit, nisi in ha- nem, sive fidem operantem per dilectionem,
l)entes lidcm et cliaritatem : sed liabentes sivc cognitionem etamorem. Attendendum
lidem et ciiaritatem, liabent molum ct sen- autem quod cognilio et dilectio est iii triplici
sum : crgo videtur quod gr.itia capitis in differentia queedam quae respicit statum
:
,

nullos influat, nec motnm, nec sensum :

meriti, et haec dicitur gratuita; qufedam
nec est aliud dare qnod influat : ergo, etc. vero, in qua consistit substanlia praimii, et
3. Item, gralia capitis in eos solos influit, hfec dicitur gloriosa; quajdam, quffi est utri-
respectu quorum hal)ens gratiam est caput: que annexa , quae nec est essentia meriti,
sed Christus secundum humauam naturam nec prsemii , sed de bene esse. Secundum
non est caput angelorum, quia unius natu- hanc triplicem differentiam cognitionis et
ra3 sunt caput et membra ergo nullam : ha- dilectionis, est dicere, quod gratia capitis
bet in angelos influenliam. influat in membra gratia increata effective,
A. Item , eslo quod Filius Dei non esset sed gratia creata meritorie et dispositive.
incarnatus, angeli essent beati, nec propter Nam propter meritum passionis Christi pro-
Christi incarnationem sunt aliqui cx eis re- missum, patribus pra'cedentibus dedit Deus
dempti et liberati : ergo videtiir quod nihil gratiam reconciliationis ; et propter exliibi-

eis conferat gratia Christi. tum, dat nobis gratiamreconciliationisabun-

;». Itera , nihil agit , nisi dimi est : sed dantius : in qua quidem gratia est sensus
Christi gratianon fuit ante adventum Christi: eognitionis et motus affectionis. Et rursus
ergo videlur quod in illos qui adventum ,
piopter illam passionem aperta est janua,
Christi prtecesserunt, gratia illa nullum ha- ut omnibus membris Christi detur dilectio
buit effectum. et cognitio gloriosa, in quibus consistit

0. llem, si ita influebat ante adventum perfectio motus et sensus. Ex hoc eodera
Christi in sanctos qui prajcesserunt , sicut angelis mysleria multa revelantur, et gau-
nunc in nos, sic habuit eflectum in illis, si- dia mulfa referuntur de restauratione sua,
cut nunc in nobis habet effectum ergo : si- quae invenitur facta per Christum. Et ideo
cut istud dicitur tempus gratis propter re- etiam ipsi accipiuntmotumet sensum; non,
dundantiam a plenitudine Christi , ita vide- inquam, illum, qui est de essentia gratiae et
tur quod tempus illud deberet tempus gra- gloriae, sed qui est de bene esse et perfe-

tia; dici : quod si non dicitur, videtur quod ctione. Concedendum est ergo, quod gratia
influentia gratije Christi non se extendat ad capitis redundat inomnes cives supernaB Je-
iUos qui praecesserunt. rusalem , licet secundum plus et minus
292 SENTENTIARUM LIB. III.

nani magis in homines qui rediniuntur, non sunt membra, quia non sunt couformes
quam iu augelos qui reintegrantur : magis- in natura , dicendum quod elsi angeU non
que in eos qui sequuntur ejus adventum, debeant dici membra tamen nihilominus ,

quam in eos qui praecesserunt ,

quia clarius influentia potest esse a Christo in angelos

videnl, et credunt, et charismatum douis nou solum secundum divinam uaturam, se-

amplius perfunduntur. Propter hoc, si pas- cundum quam omnium, sed etiam est caput

sio promissa tantum illis valuit, ut illos per secundum naturam humanam, per accidens
viam salutis perduceret, amplius passio ex- tameu quia influeudo,
,
et redimeudo mem-
hibita et soluta hoc debuit facere. Propter bra sua , reparat Christus ruinam angeli-
hoc concedendae sunt rationes ad primam cam. Quando ergo dicitur, quod gratia ca-
partem inductae. pitis non influit nisi in membra ; si inteUi-

1. Ad iliud vero quod objicitur, quod ge- gantur membra proprie, sic non habet veri-
neraUor est influentia cordis quam capitis, tatem , nisi arctetur influentia ad influen-
dicendum quod generalior est secundum tiam proprie dictam, cujusmodi est influen-

veritatem sed tamen influentia capitis ge-

; tia gratiae et gloriae.

neralior est secundum manifestationem, pro 4. Ad quod angeli

illud quod objicitur,

eo quod in capite omnes sensus apparent, essent beati non esset in-
, eliamsi Christus
et eminentiorem situm habent, et in eo sunt carnatus, dicendum quod hoc non cogit,
cellulae aptae ad cognoscenduni, et nervi apti quod Christus nullo modo iufluat sed quod ;

ad sentieudum et movendum : ita quod nou influat primum motum et sensum, qui
nervi apti ad sentleudum a parte anteriori sunt essentiaies gratiae et gloriae. Aliquo ta-
videntur egredi, et nervi apti ad movendum meu modo potest influere quod facit ad bene
a parte posteriori. Et quoniam transumptio es.se, sicul prius ostensum est.

ad manifestaudas proprietates spirituales la- 5. Adilludquod quod iUudquod objicitur,

tentes sumi debet (a) a re manifesta hinc est ; non habet esse, non potest influere iu aUud,
quod propter generalem iuflueutiam magis diceudum quod verum est de influeutia per
dicilur Christus caput ,
quam dicatur cor. modum principii eCfectivi. De influentia au-
Propter quam etiam evidentiam medici dis- tem per modum meriti nou habet verita-
cordaut a naturalibus. Dicunt enim physici tem sufficit enim quod sit in flde et dilec-
:

quod principiuni motus et sensus est in ca- tione credentis, ac per hoc, dum creditur
pite , licet naturales qui considerant princi- et amatur, ab ipso credens et amans vivifi-

pia rerum inlimius, dicant quod horum cetur, et, dum etiam promittitur, ex ipsa
principium est cor : et sic patet illud. promissione divinaseveritotis rigor aUquate-
2. Ad illud quod objicitur, quod caput nus placetur, ut benevoleutiam suam reddat.
non influit nisi in unita membra, dicendum 0. Ad illud quod objicitur, quod tempus
quod solum hubet veritatem in eo capite, praecedens debcret dici tempus graliae, dicen-
quod habet determinatam poteutiam, et uon dum quod in tempore pra'cedenti gratia
potest sibi membra unire et de non mem- , Christi non defuit ; allamen non debet dici

bro membrum facere et ideo hoc non ha- : tempus gratia; , sed umbra diei ,
quia non
bet locum in capite Ciu-isto, qui potest se- erat tanla redundantia gratiae ,
qua- vela-
cundum divinam naturam de non membro men flgurarum eflugaret, et onus legis alle-
membrum facere, et secundum humanam viaret. Nuuc autem, cum manifesta est ve-

naluram potest haec mereri et impetrare, et ritas et per amorem aUeviata sunt manda-
,

ita primo sensum et motum inUuere et con- ta, vere dicendum est tempus gratiae adve-
linere. nisse. UndeCliristusefflcaciamhabuit in his'
3. Ad illud quod objicitur, quod angeli 1 ilarc, XI, 9,- (a) Edit. Ken.Uebeut.— (A) Item Dei.
 :

DISTINCT. XIV. S93

qui prwihnut et sequebantur, ut botnis in et non videbanl ; sequcntes vero ct ferebant,
palmilo vt>l palo portahalur' ab aiilecctienli- et aperte vitlebaiit : .sic similitudinarie ia
bus et sequeiililius : sed pra-eunles ferebant, proposilo inlelligciidum tst.

DSTINCTIO XIV
OiOMouo vEnni stv ciimsTi incarnatio ohdinatlr ap nostuasi uedemptionem ouantum ad
PLENITUDINE-M SCIENTI.E SPECIALITER.

Ilic quaeri opus est, cuni anima Christi esset sapiens sapientia gratuita , utrum au
aoima
iiabuerit sapienliam cei]ualcm Deo, sive omnium rerum scientiam habuerit vel habeat, i"!ri«ti
hahucrit
iil est, ufrum oinnia sciat, qux Deus scit. Ouibusdam placet, quoil nec parem cum ,,,^'1'
pico-

Deo habeat scieuliam, nec oninia sciat quce Dcus, quia in nullo creatura a?qualur "'!"">"•

Creatori. Cum ergo anima illa creatura sit, in nullo aquatur Creatori erso
^ nec
:
'"'"''
. .
an uiiinia
in sapientia. fSon ergo habet ccqualem cum Deo sapientiam, nec scit s<-iatqu« omnia quae
Dcus. Item, si anima illa jcqualcm habet cum Deo sapientiam, non ergo Deus in omni
bono majorem habet suUicienliam, quam cjus creatura. Iiulucunt etiam aurtoritates
ad idem piobandum. Ait enim Propheta ex persona hominis assumpti ' : Mirabilis
facta est scientia tiia ex tne, et non potero ad eam. Quod exponens Cassiodorus ait

« Veritas humanoe conditionis ostenditur, quia assumptus homo divinse substantia;

non potest aequari vel in scienlia, vel in alio. » Apostolus etiam ait ' : Nemo novit
qiice siait Dei, nisi Spiritits Dei, tjui solus scrutatur omnia, etiam profunda Dei. His
alrisque pluribus rationibus et auctoritatibus nituntur, qui animam Christi asserunt
nec parem cum Deo habere scientiam, nec omnia scire quae Deus scit : quia si

oinnia scit quse Deus, scit ergo creare mundum ; scit ctiam creare seipsam.
Quibus respondentes, dicimus animam Christi per
"
sapientiam ^-
gratis
sibi ^ datam in ""p""-
Siu qu«s-
Verbo Dei , cui unita cst , unde etiam pcrfecte intelligit , omnia scire quse Deus ''""'* Je-

scit, sed non omnia posse quse potest Deus : nec ita ciare et perspicue omma capit fjntincni

ut Deus : et ideo non aequatur Creatori suo in scientia, efsi omnia sciat quae et u™.
ipse : nec est ejus sapienfia ajtpalis sapientiae Dei, quia illa mulfo est dignior,

digniusque et perfectius omnia capif, quam illius animcB sapientia^ Ergo et in

scientia majorem habet sufBcientiam Deus, quam illa anima quae dignior est omni
creatura. Illud vero Aposloli quod inducunt : Nemo novit quce Dei sunt, nisi spintus
Dei, qui solus scrutatur otnnia, pro nobis facit mox enim addit
; Aposfolus *
: Nos
autem spiritum Dei habemus ; ut per spiritum, quem habebat, Dei profunda se
scire ostenderet. Sed anima illa prae omnibus spiritum Dei habuit, cui spiritus non
est datus ad mensuram, ut ait Joannes Evangelista. Dona ergo Spiritus sancti sine
mensura habuit ergo : et sapientiam. Omniaergoscivitanimailla. Si enim qusdam scivif,
quaedam non, tunc non sine mcnsura scienfiam habuit. Scd sine mensura scientiam
habuit: scit crgoomnia. Fulgentius etiam in sermone quodam mulfa inducit, quibusas-

' iVum., ."Iil, 24.— « Ps. cixxviii, 6. — » 1 Cor., n, 10. — » Ibid.. 12.
 :

204 SENTENTIARUM LIB. III.

serit animam illam rerum omniumscienliam habere, utens auctoritate Aposloli dicentis':

In quo sunt omnes thesauri sapienda? et scientice absconditi. Quod etiam ratione

pofest probari sic : Nihil scit ali^iuis, quod ejus anima ignorat : sed Christus secundum
omnium concessionem omnia scit : ergo anima ejus omnia tcit. Ad id vero quod dicunt
« Si omnia scit, ergo scit creare mundum vel seipsam, » respondemus, quod scientiam
hal)et mundum creandi, sed non potentiam ; et creandi animam, et scit quomodo
Deus seipsam creavcrit : habet ergo scientiam sui creatae, sed non sui creand;t' ;
quia

Don est creanda, sed creata.

Ouarc Si vero quaritur quare Deus non dederit ei potentiam faciendi omnia, ut scientiam ;

"'e"di°ci'
responderi potest : Quia naturaliter capax est scientix : et ideo id congrue ei datum
'"""°"
tiam om
est sine mensura, cujus ipsa naluraliter capax est. Non est autem ei dalum posse
nium "'
omnia facere quaj Deus facit, ne omnipotens, et per hoc Deus putaretur. Yerumtamen
scicD
tiani.
forte nec potentiam faciendi omnia ei Deus praistare potuit, etsi potentiam faciendi
aliqua quaj non facere potest. Scit ergo anima Christi omnia quaj Deus scit in Verbo
Dei, quod liquidius et praesentius omni creatura contemplatur ut ei unita, in quo etiam
angeli, et quai Dei sunt, et quaj fulura sunt, cognoscunt.

Quonio- Sed si illa anima non habet tantam potentiam , ([uantam et Deus ; nec homo
Hgcnda assumptus tantam polenliam, quantam et Deus : quomodo ergo intelligitur illud

dMiTc^-
Ambrosii super Lucam, ubi Angelus de nascituro Filio Yirginis ait ' : liic erit magnus,
ba Am- Altissimi vocabitur? ^i^on ideo, inquit \ erit magnus, quod ante partum
gf Pilius *"
brosit s-J-
^ , .

peri.tj- Yirginis raagnus non fuerit ; sed quia potentiam quam Dei Filius naturaliter habet,
ca I..

homo erat ex tempore accepturus, ut una homo et Deus.

sit persona » Ecce aperte
dicit, quod homo crat accepturus ex tempore potentiam, quam Dei Filius habuit

naluraliter. Sed si homo accepturus erat illam potentiam, ergo vel persona, vel

natura homiuis. Sed persona nou, quia semper habuit et habet : ergo natura : si

natura , ergo anima : nam de carue constat quod accipere non posset. Ad quod dicimus,
illud esse accipiendum de persona, sed non in quanlum est Dei : imo in quantum
est persona hominis. Una est enim persona Dei et hominis, Filii Dei, et Filii hominis,
quae in quantum Dei persona est, semper et naturaliler omnipolentiam habuit, sed,
in quantum est honiinis, non semper fuit. Illa ergo persona, qux semper fuerat Dei,

futura erat hominis persona : et secundum hoc quod futura erat hominis, acceptura

erat ex temporc potentiam, quam naturaliter et semper habuerat in quantum Dei

persona. Secundum hanc distinctionem illud et similia sane possunt accipi. Quae
distiuctio in pluribus quajstionum articulis est necessaria adversus quorumdam
perplexam verbositatem. Sed cum de rebus constat, in verbis fruslra habetur
controversia.

' Colnss., II, 3. — • iuc, I, 32. — ' Alios Beda circa illud Lvc, i : IHc erit mttguus , el csl Honi. xxiii super
Luc ; ia Glossa taincii citatur £ub nominc Ambrosii.
 ,
: ;

DISTINCT. XIV. 293

Ile.sp. Diceudimi qiKid peiis,ilis conditio-
KXPOSITIO TKXTUS. ,

nibus, in nullo potest creatura Creatori coaj-

riic qun?!'! 0[ius csl, ciiiii miiuia Christi , ctc.
quari pertecte , nec est iii aliquo inferre iu-
Supra egit Mapistor di' plenitudine gra- stanliam. Kt qiiod objicitur dn per^ictuitato
tiffi i't scieiiliaj comiuuiuler ; iii liac vero creatiir;e, nou valet ;
quia perpeluita.s cliaui
pai'te agit de plenitudiue scientiaj speciali- creaturaj pendet ex perpetuitate Creatoris,
i)iu,i... ter. Dividitur auleni pars isfa in partes et perpediitas etiam creatiiraj non est tota

(liias , iii quaruiu prima ostendit iu Cliristo simul, sicut pcrpeluilas Crcatoris, ut dicit
fuisse omuem scieutiain secundum liuma- An.selmus '
verbum , quod
traclans illud

naui natiu^am ; in secuuda vero inquirit hahetur iii Dominus regna-

canticis Exodi' :

utrum anima Christi liabuerit omnipoten- vit in (Eternum, et ultra. Simililer quod ob-

tiaiu, sicut oniuiuiu scieutiam, il)i : Si vero jicitur de numero personarum, non valet

quivTitur, quare Deus non dederit eipoten- quia in divinis personis est vera distinctio
tiam, etc. Fars prima quarum
lialiet tres, in cum pcrfectissima uuilatc, et huic niliil in

prima proponit quaistionem de omni scien- crealura reperiri potest perfecte siinile, vel

tia aninice Chrisli ; in secunda vero ponit jequale, licet aliquid reperiatur ibi de simi-

determinationem secuudum aliorum ajsti- litudine, etc.

mationem, Quibnsdam placet quod nec

ibi :
DUI). II.

parem cw/n Deo, etc. iu lertia vero determinat

;

Nemo novit qua! sunt Dei, nisi solus Spiritus Dci, etc.
secundum suam opinionem ostendens ani- ,

mam Christi liubuisse omaiscientiam , ihi : Contra : IIoc videtur esse fulsiim , quia
Quibus respondentes dicimus , etc. Sirailiter Filius scrutatur omnia ,
qua; sunt Patiis :

secunda pars principalis habet tres particu- non ergo solus Spiritus. Item, perscrutatio
las, in quarum prima deterininat Magister est actus pertinens ad cognitivara : ergo si

quare anima Christi non habet omnipoten- sapientia appropriatur Filio, potius deberet
tiam, sicut omniscientiam ; in secuuda vero dici solus FiUus perscrutator, quam Spiritus
opponit contra suam determinationem ibi , sanctus.
Sed si illa anima non habet, etc. in tertia ; Resp. Dicendum quod verbura illud intel-

vero dissolvit oppositiouem, et determina- ligitur causaliler : dicitur enira solus Spiri-
tiouem suam multis rationibus adaptat, ibi : tus scrutari profunda ,
quia facit nos ipsa
Ad quod dicimus illud esse accipiendum, scrutari, et quia Pater et Filius operautur in
elc. nobis per Spiritum sanctura, quera ad nos

DUB. 1. mittere dicuntur : hinc est quod, quamvis

dicatur de solo Spiritu sancto, iutelligitur
Quia iu nullo Creatori creatura aequatur.
tameu de Patre et Filio : et ideo cum dicitur

Contra : Videtur falsum in duratione a solus Spiritus sanctus, non excluditur Fi-
parte post : sicut enim Deus durat iu inflni- lius. Ad illud quod quaeritur, quare magis

tum, ita et creatura iuUmtum autem infl-

: appropriatur Spiritui sancto, dicendum quod
nito non est majus. Item infertur instantia hoc est propter dona gratiarum, quae Spiri-
in numero persouarum : quoniam ternarius tui sancto attribuuntur, in quorura colla-

sequatur ternario : et in multis creaturis tione Spiritus sanctus dicitur ad nos mitti.
contiugit ternarium inveniri : videtur ergo
DUB. 111.
quod in aliquo conveniat creaturam Crea-
Nec ita clare ac perspicue omnia capit , ut Deus.
tori aequari.

Contra : IIoc videtur esse falsum, quia

' Auseluj., super iUud Exodi Dominus regnavit in:

aternum et ultra. —
' Exod., xv, 18. anima Christi est speculum clarissimum et
 , ;

296 SENTENTIARUM LIB. III.

mundissimum : ergo omne illud, quod in ea Data est mihi onmis potestas in coelo et in

resultat, adeo clare videt, ut Deus. Item, si terra. Item ' : Si potes credere, omnia possi-
non ita limpide videt, hoc non provenit uisi bilia sunt credendi : ergo si possibilia sunt

propter commixtionem obscurationis , sed credenli , multo magis possibilia sunt ani-

obsiMirationis causa est peccatum : ergo vi- mae Chrisli comprehendenli.

(ietur quod anima Chrisli habuit obscura- Resp. Dicendum quod est potentia impe-
tionem peccati quod si hoc esl falsum,
: trandi, et est potentia praesidendi, et poten-

ergo, etc. tia facieudi. Cum ergo dicit Magister, quod

Resp. Dicendum quod respectu summae non est datwn ei,etc., intelligitur de poten-
lucis omnis creatura tenebra est, sicut dicit tia faciendi. Cum autem dicitur : Data est

Augustinus , eo ipso quod ex nihilo est. mihi, etc, intelligitur de potentia praesi-
Unde sicut non potest pervenire ad sum- deudi omnibus enim quae sub Deo sunt,
;

mam stabilitatem, ita non potest venire ad secuudum humanam

praeest etiam Christus

summam luminositatem. Ad illud ergo quod naturam, quae est super angelos e.^altala.
objicitur, quod est speculum clari.ssimuni, Cuiu autem dicitur : Omnia possibilia sunt
dicendum quod non dicitur speculum cla- credenti, intelligitur de potentia impetran-
rissimum simpliciter, sed respectu aliarum di : fides enim sunima impetrare potest om-
creaturarum, intcr quas retinet principa- nia miracula, juxta illud' : Si habuero
tum. Ad illud quod objicitur, quod causa fidem , etc. Et per hoc patet ,
quod in prae-

minoris claritatis est obscuratio, quae qui- diclis nulla est contrarietas, etc.

dem est per peccatum, dicendum quod mi-

nor claritas dupliciter dicitur iu creattu-a :
ARTICULUS I.
vel respectu Dei , vel respectu illius clarita-
tis ,
quam creatura nata est habere : si res- Ad intelligeutiam hujus partis incidit hic

pectu illius quam nata est habere , sic tahs quaestio circa tria : primo enim quaeritur de
ohscuratio est ex peccato, et haec quidem scienlia quam anima Christi habuil de Ver-

non fuit in Christo ; si respectu Dei , sic talis bo ; secundo vero de scientia quam anima
obscuratio venit ex defectu creaturae, eo Christi habuit in Verbo ; tertio de scientia
quod creatura uunquam potest Creatori coae- quam anima Christi habuit a Verbo. Circa
quari. Praelerea ratio illanon valet : « Non primum quaenmtur tria : primum est,

videt ita hmpide : ergo habet aliquam obs- utrum anima Christi aliam cognitionem ha-
curitatem ; » quia himinare unum dicitur beat de Verbo ,
quam sit Fipsum Verbum
esse minus altero propter minorem acces- secundum est , utrum anima Chrisli in cog-

sum ad summum sui generis, quia opposi- noscendo comprehendat Verbum sibi uni-
tum ejus non est aliqua natura, sed priva- tum ; tertium est . utrum auiina Christi de-
tio cum autem dicitur quod majus est, et
: figat aspectum in ipsum lumen a;ternuiu.
minus est per impermixtionem contrarii
hoc intelligitur in oppositis, quorum utruni- QU.ESTIO I.

que per se est aliqua uatura.

An anima Christi cognoscat Verbum alia cognitio-
ne , quam illa qnm est ipsnm Verbum '.
DUll. IV.

Non csl autcm ci datum posse omnia facere. Utrum anima Christi cognoscat Verbum ah opp.

Hoc videtur esse falsum, quia dicitur '': cognitione alia, quam illa quae est ipsum
' Matth., XXVIII, 18. — ' Marc, ix, 22. —
» I Cor., III q. i; Durand., III Sent., dist. xiv,
Sen(., dist. XIV
xiil,2. — 'C/-. S.Thom., p. Ill,q.x,art. 2; etlll Scnt., q. l;
,

Thoui. Arjjent., III Senl., disl. Xlll, q. I, arl. 2;

disl.xiv,art. 2, q.i ,tiikVcril.,i\. xx,art.4; et 0;). 111, Steph. Urulef., III Sent., dist. xiv, q. i; Gabr. Biel.,
c. xviii ; Scotus , III Seut., disl. xiv, q. i ; Uichard., Ili Sent. disl. Xiv, q. i, dub. il.
 ,

DIST. XIV. ART. I. QU.'EST. I. 207

Verbum ; ot quod cognoscalur Verbum ab praesentissimus, non tamen ab omnibus vi-

illa anima sino alia sapienlia media, vide- defur, sed solum a beatis hoc autem non
:

turprimo, quia Vt>ihum inrrpatum non t;m- est proptcr diversitatem a parte cognili :

tum est sipienlia , sel etiam fons sapienlia;, ergo propter diversitalem a parle cognos-
8icut diritur '
: sed sapientia unita animae centis : ergo si hoc est per aliquid eis da-
non copnoscitur mediante alia, quia sic esset tiini, videtur quod ad hoc quod anima cog-
abire in innnitum : cuin ergo Verbum, quod noscat Deum , necesse sit aliquod lumen
est sapienlia, sit anima; Ciiristi uiiitum, vi- creafum ei iufundi ,
quod sit in una, et non
detur qiiod seipso cognoscat, et non per ali- in alia : ergo videtur quod anima Christi
queni lialtifum medinm. Verbum sibi unifiim cognoscat per alicujns
-2. Ilem ad roguitionem uaturae nihil plus creafi luminis adminiculum.
requiritur nisi cognoscens, et cognoscibile Item, quamvisVerbum increatum sit uni-

et unio unius ad alterum : sed Verbum in- tum ocnlo Christi, et omnibus partibus cor-
creatum unitur ipsi animae Ciiristi omnino poris Christi , non tamen eognoscitur ab
immediate : ergo videlur quod, sicut seipso oculo ; et hoc, quia non est in eo dispositio
nnitur, ita seipso absque medio ab anima ad cognoscendam rem spiritualem : ergo
Christi cognoscafur. pari ratione, quantumcunique Verbum in-
A. Item a?que infimum, vel magis est Ver- creatum uniatur animai Chrisfi nisi anima ,

bum unitnm ipsi animae, sicut anima sibi, sit disposita ad videndum Deum per lumen

vel sicut aliquis habitus qiii sit in anima : quod ipsam faciat deiformem , nunquam ip-

sed anima Christi cognoscit seipsam per sui sum intuebitur : ergo videtur quod Verbum
essentiam ; cognoscit etiam babitus ,
qui increatum cognoscat per babitum medium.
sunt in ipsa, seipsis, non per medium ergo : Item , quanto Deus clarius videtur , tanto
pari ratione et Verbum sibi unitum. uecesse est oculum esse magis dispositum.
-i. Ifem natura humana in Christo unita Sed anima Christi clarissime super omnes
est Verbo in unitatem personse et hyposta- creaturas videt Verbum sibi unitum : ergo
sis : ergo cum talis unio faciat communica- necesse est intellectum ejus esse maxime
tionem idiomatum, eodem modo cognoscit dispositum ad hoc : sed non potest ad hoc

Christus homo ipsum Verbum increatum, disponi nisi per aliquem habitum medium :

quo Verbum cognoscit seipsum sed Ver- : ergo, etc.

bum cognoscit seipsum non per aliquem
CONCLUSIO.
habitum medium : ergo et Christus homo :

Christus, nisi quantum ad ani- Cognitio qua Christi anima cognoscit Verbum, non
sed nihil scit
est formaliter ipsum Verbum, sed est quid crea-
mam, secundum humanam naturam : ergo
tum , et gralia.
anima Christi oognoscit ipsum Verbum per
sapientiam, quae est Verbum. Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-
Sed contra : Sapientia, sive cognitio, est tiam est notandum quod cum quaeritur
,
Fundam
perfectio intellectus, et illud quo intellectus utrnm cognitio, qua anima Chrisli cognos-
cognoscit formaliler : sed Verbum increa- cit Verbum sibi unitum, sit ipsum Verbum,
tum non potest uniri animBe, sicut perfectio an aliquid creatum ; si intelligatur de cogni-

perfectibili : ergo necesse est quod praeter tione actu, absque dubio certum est quod
sapientiam ,
quae est ipsum Verbum anima , est alia, quia haec ccepit esse, et est actus

Christi habeat habitum creatum , sive ad animae, et ab anima; Verbum autem est

cognoscendum Verbum, sive aliud. aeternum, et non est ab anima, sed a Deo.
Item Deus esf intimus omni animae , et Si autem cognitio dicatur, qiio mediante
» Eccli., I, 3. cognoscimus, sic fuit diversitas opinantium_
 998 SENTENTIARUM LIB. 111.

opin. 1. Quidam enim voluerunl dicere, quod non enim non unitur animae Christi in illa beata

solum in Christo, verum etiam in omnibus unione , sicut cognoscibile cognoscenti , vel
aliis beatis, sapientia, qua cognoscunt sicut habitus potentiae, vel perfectio perfecti-

Deum, est sapientia aeterna. Et ilii etiam po- bili ; sed est unio in unitate personae ,
quae
nunt quod dilectio iila, qua Deum diligunt potest esse absque cognitione , sicut patet in

Samti et Beati, sit ipse Spiiilus sanctus : carne Chrisli, quae unita est Verbo, et ta-
pro inconvenieuti enim habent, quod illa men ipsum non cognoscit. Alium ergo mo-
sapientia, vel dilectio, sit accidens, et non dum unionis necesse est esse ad hoc quod ,

substantia, cum sit nobilior anima. Item anima cognoscat Verbum sibi unitum ia
pro inconvenienti babent, quod illa sapien- unitate personae hoc autem est per assimi-
:

tia et dilectio faciat auiuiam cognoscere et lationem cognoscentis ad cognitum et ita :

amare, non cognoscat et

et ipsa amet, cum per aliquam influentiam, quae ipsam ani-
nobilior sit non cognoscente.
res cognoscens mam cognoscentem faciat Deo similem, ac
improi). Pro inconveuienti etiam habent, quod bea- deiformem : et ita per aliquem habitum ip-
titudo nostra, quae est bonum supremum, sam animam informantem qui quidem ha- ,

consistat in accidentibus. Sed ad hajc omnia bitus non potest esse nisi aliquid creatum :

supra respousum est haec etiam positio

' ; nam quld increatum non potest esse forma
improbata est :communis opinio
iinde et ipsius animae. Et propterea dicere oportet Opin. j.

teEet contrarium. Ponimus enim sapientiam tertio modo, quod anima Christi, sicut et

creatam, quae est habitus, et dilectionera animaB aliorum Sanctorum, Verbum increa-
creatam, et gratiam creatam, et etiam cae- tum cognoscit per sapientiam creatam, quae
teras virtutes; valde enim absurdum esset disponit ipsarum animarum potentias cog-
dicere, quod fides esset Deus, et spes, et sic nitivas, et conformes reddit, ut illud lumen
de aliis virtutibus , nisi hoc causaliter dice- ceternum cognoscant ". Nec aUter potest in-
retur : ideo hcec positio inter positiones ex- telligi. Quomodo enim potest anima lumen
traneas numeranda est, pro eo quod nimium aeternum coguoscere, et claritatem sum-
Op.n. j. recedit a via communi. Et ideo aliqui vo- mam intueri, quin ipsa efficiatur clara et

luerunt dicere, quod quamvis alii homines luminosa? Anima aulem Christi, quia est a

cognoscant Verbum increatum mediante Verbo assumpta, majorem habet deiformi-

habitu cognitionis creatae, et Christus, quan- tatem , ac per hoc perfectioi-em et eminen-
tum ad scientiam comprehensionis , com- tiorem cognitionem, quam aliqua auima
cum aliis hominibus tainen quan-
niunicat ; beata per gloriam. Unde non est intelligen-

tum ad scientiam unionis, cum habeat ip- dum, quod scientia unionis distinguatur a
sum Verbum sibi intime unitum, cognoseit scientia comprehensionis ,
quasi non sit per
absque omni alio habitu meJio '. Ctim enim aliquem habitum medium, sed quia excel-
habeat sapientiam increatam sibi unitam, lentior et amplior deiformitas et claritas col-

non per medium sed per selpsam cognos-

, lala est animae Chrisli ex hoc quod Verbo
cere potest seipsa. Et hoc est solius illius unita est quam ex hoc quod simpliciter est
,

animai proprium, quae a Verbo est assump- beata. Ergo concedendae sunt raliones pro-
ta : sola enim hunc modum cognitionis ha- bantes, quod anima Christi cognoscat Ver-
bet, sicut in ea sola reperitar e.xcellentia bum cognitione aliqua formaliter, qua», in-
talls nnionis. Sed licet illud videatur magis quam, nou est ipsum Verbum, sed gratia
probabile , quam praidictum ; tamen hoc a effectus Verbi, quam Verbum facit in anima
veritate deviat, si quis intueatur. Verbum Christi beatissima.

'Lib. I, (lisl. XVII, ct lib. II, (iisl. x.wi. — * Hanc cxhnn . scd dc //ossiii/i, non de faclo. — • Concordat
opiaioDcm scquilur Scotus hic, di&l. xiv , 9, ibi : Ad S. Thomas, Ili, q. ix, art. 2.
 . ,

niSTINCT. \IV. A KT. r. (JU.iEST. II. 209

1. Ad illud ergoquod priaio objicitur in quod anima nou dicitur cognosci seipsa,
poiilrariuiii , (iimd ipsuni Verbum est s;i- ([uia iiLsa sit S(;ieiitia, qua cognoscit se; sed
pieutia, el .s»iiieuliii eoguoscitur seipsa sei[)sa cogiioscitur , quoniaiu ipsu est unita
dicenduui quod ipsuui Verbum est sapien- potentiae cognoscenti, in quantum est co-
tia qua caiteni coguoseuulur , lam ipsuni gnoscens. De sapientia aiitem increata secus
Verl)uiu, quam ea quoi sunt ab ipso. Sed est : tum qiiia ipsa est supra auimam co-
attendendum est quod ille ublativiis po- guoscenteiu, et ideo oportet elevari per gra-
test coustrui formaliter, vel causaliter : si tiam ; tum etiam quia talis unio non sufficit,

formaliter , sic sapienlia aBterua est sibi nisi atius inodiis uiiiDuis concurrat.

ipsi ratio cognoscendi ; si causaliler, sic •i. Ad illuJ quodolijicitur de communica-

ouinia coguoscuutur ip.sa, quia facit ca;tera tione idiomatum, dicendum quod verum e.st
coguosci. Formaliteraulemuon potest intel- quod ille homo cogiioscit Verbum sapientia
ligi, quia non polest esse forma cognosceu- increata ; sed quamvis idioiuata coramuni-
lis creati , nibi dicatur forma exemplaris. Et centur illi homini, nou taineu commuuican-
quoniam omnis actus cognoscendi perfectus tur animsB Chrisli. Nos autem non quseri-
est a sapientia non taulum effective sed , , mus de coguitione quae datur
illi hnmiui per

sicut a forma perticiente ipsam substantiam idiomatum commuuicationem, sed quai com-
cognoscentem ; hinc est quod ad coguoscen- petit .secunJum naturam animae a Yerbo
dum fontem sapientise requiritur sapientia assumptaj.
quai de illo fonle derivafur. Nec est proce-
QUjESTIO II.
dere iu iuriuitum, quia ibi est status, scilicet
An anima Ckristi iti cognoscendo comprehendal
iu sapientia, vel scieutia , quse est forma et
ipsum Verbum sihi unitum '.
habitus animte
'2. Ad illud quod objicitur, quod ibi est Utrum anima Christi in cognoscendo com- Ad opp.
cognoscens, et cognoscibile, et unio, dicen- prehendat ipsuui Verbum sibi unifum et ;

dum quod non quajcumque unio cognos- quod sic, videtur primo per auctoritatem
centis ad cognoscibile sufficit ad cognitio- Apostoli ' : In quo plenUudodivinitatiscor-
tionem ; imo quod uniantur per
requiritur, poraliter inhabitai : loquitui- de Christo :

modum cognoscentis. Sicut enim iu oppo- sed ita cognoscit anima Christi Verbum sibi
nendo monstratum est, Deus est in omnibus unitum , sicut Iiabitat in ea : cognoscit ergo
esseutialiter, et inlimus omnibus tamen ; et omnem plenitudinem ejus : et hoc non est
a paucis coguoscitur ; el ideo quamvis Ver- aliud, quam comprehendere : ergo, etc.
bum increatum sit animse unitum, non ta- 2. Item hoc ipsum dicit Damascenus, de
men cognoscilur per hoc quod unitur in Incarnatione Verhi I)ei ' .•
« Aimus omnem
unitatem person», .sed per hoc quod intel- naturam una suarum hyposta-
divinitatis in
lectus animae sihi unitje efficitur ei confor- seon incarnatam esse. » Ergo totum Dei
mis per influentiam luminis. Necesse est Yerbum unitum est humanaj naturae in
enim inteliectum aliquo modo formari, et Christo : sed eo modo natum est ab anima
informari ab ipso, ad hoc quod ipsum co- Christi cognosci ,
per quem modum potuit
gnoscat. uniri : ergo
totum potuit uniri videtur
si ,

3. Ad illud quod objicitur de anima et quod eliam iu totum habeat cognosci sed :

scientia, quod seipsis cognoscuntur, et illa hoc est comprehendi : ergo, etc
quae essentialiter suntinanima, dicendum 3. Item lydorus, de Tnnitate ' .• « Trini-
'
Cf. Alcx. Alensis, p. III, q. xni,mcmb.7 ; S. Thom.,
p. III, q. X, art. ) ; et III Sent., dist. xiv, q. i, art. 2, Argent., III Sent., dist. xiv, q. i, art. l ; Steph. Brulef.,
q. Ii; elde Verit., q. sx, art. 5 Seotus , III Sent., diit.
; lllSfni., dist.xiv, q. ti. — *Co/oss.,u, — 'Damasc, 9.
Iiv, q. II; Richard., III Sent., dist. xiv, q. ii; Thomas lib. III, c. VI. — *lsid., de Summo Bon., Ub. 1, c. U, § 1.
3Q0 SENTENTIARUM LIB. III.

tas sibi soli nota est, et homini assuinpto. » quod ipsam immensitatem Verbi compre-
Aut eigo loquitur de notitia qualiscumque hendat.
visionis, aut perfectae compreliensionis : si Setl contra : Damascenus '
: o Hoc solum
primo modo loquatur, falsum est, quia mul- intelhgitur de Deo ,
quod incomprehensi-
tis aagelis et hominibus est nota : loqui- bilis est. » Sed si anima Christiipsum com-
tur ergo de cognitioue compreheusionis : prehenderet, intelligeret ipsum non incom-
ergo, etc. prehensibilem , sed comprehensibilem : si

•4. Item, simplex cum attingitur, totum ergo hoc a nemine potest inlelligi , non po-
attingilur, pro eo quod non habet partem, lest Verbum increatum ab anima Chrisli

et pai-tem : si ergo Verbum increatum est comprehendi.

simplicissimuni, videtur quod totum et to- Ilem Augustinus, de videndo Beo ' : « Illud Fuod.

taliler ab anima Christi atUngalur, si aliquo comprehenditur , cujus flnes circumscribi

modo attingitur : sed attingitur aliquo mo- possuiit. » Sed flnes divinae immensitatis a
do ergo comprehcnditur. Si tu dicas quod
:
nullo circumscribi possunt : ergo Deus a
non valet, quia infmitum est, et ideo incom- nulla aniina potest comprehendi.

prehensibilc contra sicut vere est infi-

;
: Item omne quod comprehenditur, est fi-

nitum, ita vere est simplex illud Verbum nilum comprehendenti : ergo quod compre-
eeternum : ergo sicut ponitur incomprehen- henditur a fluito, est ei finitum ; et nihil est

sibile ratione immeusitatis, ita deberet com •

flnitum flnito , nisi quod est flnitum simpli-

prehendi ratione simplici.atis. citer : sed Deus est infliiitus simpliciter ; ani-

Ilem aniiua Christi cognoscit ipsum

5. ma Chrisli, cum sit creatura, est flnita : ergo
Verbum aut ergo aliquid est de claritate,
:
noa potest comprehendere immensitatem
et veritate, et pulchritudine , quod non co- Yerbi sibi uniti.

gnoscat, aut nihil : si aUquid, ergo iu Doo Item, quo 1 comprehendit alterum, est ma-
est aliquid a Christo cognitum , et aliquid jus illo , vel saltem ei aequatur, aUoquin
incognitum : ergo aliquid, et aliquid : et ita ipsum claudere intra se non posset : sed

pars quod non

, et pars : est intelligibile. Si impossibile est creaturam nec per unionem,
omnino quod non cognoscat quia
nihil est ,
nec per alium moduui aequari Creatori ; ergo
totum est idem ibi , videlur quod lotaliler impossibile est quod comprehendat Creato-
intra suam cognitionem Deum daudat et : rem ergo anima Christi Verbum sibi uni-
:

hoc est Deum comprebendere : ergo, etc. tum non comprehendit. llis eisdem rationi-
6. Item, si anima Christi non cognoscit bus ostendi potest quod nulla anima.
ipsum Verbum in tota sua plenitudiue, ad- llem, Verbum increatum sic est unitum
huc deficit a cognoscendo de Verbo aliquid anima? Christi, quod posset uniri alteri : sic

cognoscibile : ergo potens est iu cognitione habitat in ipsa, quod in mullis aliis : ergo
iila proflcere : ergo cura desideret Deum sic est in anima quod etiam est sibi unita,

perfecle noscere , videlur quod desiderium exlra, cum sit ubique ergo semper excedit :

animae Christi nou sit impletum , el quod ipsam auimam assumptam ergo si tantum :

ipsa non pervenerit ad bcatitudinis slatum vel i)lus est cxtra, quam intra, videtur quod

perfectum. anima Christi non includat ipsum, ac per

7. Item, ille solus esl beatus, qui compre- hocnoii comprehendat.
hendit quod nos credimus et speramus : sed Item, si anima Clirisli posset Verbum in-

nos credimus ipsam Verbi immensitatem : creatum compreheudere, posset per conse-
si ergo Christus est et fuit beatus, videlur quens aliquid majus cogitare omni (a) enim, ;

cujus terminos cognoscimus, possumus in-

'Daiiiasc, lib. I, c. IV. • • Aug., Episl. cxii , c. II,
al. cxLvii, u. 21. (u) Cat. edit. omniuiu.
 : ;
,
;

[)IST. XIV. ART. I. QC^ST. II. 301

telligcrc aliquid addi : sed Dnus est, quo ma- sibi unituni. Kt hoc esl etiam ipsiussoiius
jiis e(>f,'ilari noii polesl, ut dicit Ansolinus '
propriiuu. Kt prn tanlo dicunt dixisse Isido- impr..ii.

ergo Verliuni uuitumanimx» l.hristi, sicnm- ruiu, quod a Triuitas uola e.sl.siiii soli, et bo-
prelienderetur ab iiisa, non essel Deus : uiini a.ssurapto. » Sed nec illiid slare pdest,
sed esl Deus : ergo non comprelienditur. quia quamvisgratiaunionisdicataliquid ia-
nnitum rationc alterius extremi, tameu ra-
tione aniuKe unil;e semper dicit quid flni-
CONCLUSIO.
tum,et rem virtulis fluitaj, quoniam anima
Anima Christi non comprchcmlit immcnsitatcm Christi manet iulra terminos creaturae. Et si
Vcrbi ,
quanquam totum ipsum Vcrium cognvs-
est virtiilis flnitae, quomodo potest immcn-
cat , quia non cognoscit totaliter ipsum.
silatem comprebendere rei omnino inflnitae,
opio. I. Resp. ad arg. Ad priedictorum intelligen- et excedentis eam in inflnitnm? Et propterea op'»- '•

liamestnotandum,quodaliqui dic-ere volue- est tertius modus communior, prohaltilior et

runt, quod Veri)um increatum,et ipse Deus, certior, quod nec aniina Ciiristi, nec aliqua
uon solum ab anima Cbristi, sed etiam ab creatura comprehendere potest immensita-
animabus lieatis hahet comprehendi, et
aliis tem Verbi tamen
increati, sive ipsius Dei; et

aliquo modo est comprehensibilis : compre- ipsum totum cognoscit. Et possuut ista duo
hendi enim hahet quantuui ad essentiam, ut simul stare, imo necesse est ponere, quam-
diserunt, quae est linita : et ideo finita, quia vis difflcile sit inteUectui noslro capere. Si
in seipsa simplex et perfecta ; dicitur aulem enim vere ponimus Deuiu simpUcem, imo
et est incomprehensihilequantum ad poten- quia nece.ssarium est sic credere, et ponere
liam, quae respicit infinita : nunquam enim si cognoscitur , jam non secundum partem
potest in tot, quiu in plura. Kt per hoc dis- et partem, sed totus cognoscitur. Hursus, si

solvere volueruut auctoritates Sanctorum et Deum ponimus immensum, qaia hoc credi-
Scripturae, quae videntur repugnare iuvi- mus et fatemur, necesse est ponere quod
cem : aliquando enim dicitur quod Deus est nunquam ah inteUectu finito comprebendi-
incomprehensibilis ; aliquando dicitur quod tur totaUter : et sic Deus a quacumque crea-
Beati habent cognitionem comprebensionis, tura ipsum [cognoscente totus cognoscilur,

linprob.
et respectu comprehensionis. Sed iste modus sed tamen non autem quajratur
totaliter. Si

diceudi ia primo libro ' improhatus fuit, quomodo iUud posset inteUigi dicendum ,

quia impossihile est quod potenlia excedat quod difficiUimum est inteUigere quiaplus :

essenliam. Unde impossihile est potentiam reperitur in creaturis de dissimUitudine

esse simpliciter inflnitam, suhstantia et es- quam de similitndine. InteUigamus ta- Eiem-
p'"™'-
sentia existente flnita. Et ihidem Magister men, gratia exempli, aUquem oculum, cu-
ostendit, quod divinum esse non solum in non sit omnino clarus, et intel-
jus aspectus
relatione ad Beatos, sed eliam ia seipso ha- ligamus aUquod parvuni album, tamen iu-
bet immensitatem et ideo iste modus di-
: tensum in luminosilate, et claritate coloris
cendi starenou potest ; et qui hoc primo di- oculus iUe videbit Ulud album totum, tamen
xit, postmodum retractavit. AUi vero dicere emiuentiam iUius albedinis non compiehen-
Opinioi.
voluerunt quod anima Cbristi etsi sit fl-
,
, dit : sic suo modo in propositointeUigendum
nita, tamen ob gratiam unionis subUmatur est. Sed non modica est hic dissimiiitudo :

ad aUquid infinitum : habet enim aUquid, quia in iUo aU)0 quaUtas differt a claritate
quod est supra omnem creaturae gradum, in Deo autem est omnino idem. Et illud ex- Eiem-
et quo nihil potest cogitari exceUentius : et emphim consuevit poni in puncto, qui ra- p'""'-'

ex iiia parte potest comprehendere Verbum tione suae simpUoitatis totus aniiigilur ah
• Auselm.j Proslog., c, iv. — > Dist. lu. una liuea, non tamen comprehenditur, quia
 , :

302 SENTENTIARUM LIB. III.

potest infinitas lineas terminare. Sed nec quod Apostolus in illo verbo vult ostendere

adhiic est ilhid simile : quia in punclo aliud personalem unionem, quae est in Christo, et

est virtus. aliud essentia ; nou sic in Deo, iii in nuUo alio ,
quia persona divina plena et
non solum animse, sed etiam cor-
Eicm-
plum ?.
quo est omnino idem. Et ideotertiumexem-
plum ponendum est in substantia spirituali,
...... perfecta
pori Christi fuit unita et Damascenus hoc :

quae est imago Dei quia ipsa tota est in una

: ipsum vultdicere. Perhocquoddicito»mf?H,
parte corporis , el tamen in illa non diffini- intelligit divinam naturam ut perfectam ; ex
tur, quia ralione suae simplicitatis sic est hoc tamen non potest inferri cognitio com-
fotain illa, quod tota extra illamin parteal- prehensionis, quia, sicut tactum est , in illa

tera. Sic et Deus in una creatura totus, et to- plenitudine est simplicitas, rationecujus po-
tus extra. Per hunc etiam modum oportet test habitare, et uniri rei finitae ; est nihilo-

intelligere circa potentiam intellectivam : minus et infinitas, ratione cujus necessario

sed hoc melius intelligitur ratiocinatione habet excedere, et impossibile est compre-
K^piica-
quam exeniplorum suppositione, Si quis hendi. Et sic paiet quod illud procedit ex
110 pcr
rationem enim videt, quod in Deo simplicitas non op- insufficienti : plus enim dicit comprehensio,
ponitur infinitati, videre potest quomodo quam cognitio pleniludinis, vel perfectionis

Deus potest cognosci iotus, et tamen con- supra enim cognitionem addit inclusionem
prehendi. Propter quod nota, quod infini- sive conterminalionem, vel commensuralio-
tum accipitursecunJum quantitatem, ut di- nem quodam modo dicendi.
cit Philosophus Augustinus autem dicit ',
'
. 2. Ad illud quod objicitur de Isidoro, quod
quod est quantitas molis, et quantitas vir- Trinitas nota est sibi soli et homini assum-
tutis : secundum utrumque potest ac-
et ita pto, dicendum quod non viilt excludere om-
cipi infinitum, sed difTerenter. Quoniamenim nem cognitionem ; sed perfeclam cognilio-
quantitas molis est partibilis , et super par- nem Dei attribuere sibi ipsi , et naturae

tibile lundata; ideo infinitum secundum assumptae. Ipsi namque Trinitati attribuit

han(; quantitatem oppositionem habet ad perfectam cognitionem simpliciter; sed ho-

simplex; et impossibile est quod aliquid mini assumpto, in genere crealurae. Illa eiiim
idem, et secundum idem, sit simplex et in- anima creata inter cseteras creaturas cogno-

finitum. Quoniam vero quantitas virtutis re- scit limpidissime , et ita perfecte , sicut un-

peritur in simplicibus, imo quanto aliquid quam potuit capere. Unde propter familia-
simplicius, tanto potentius hinc est quod ;
rissimam cognitionem, quam habet illa ani-

inlinitum secundum hanc non repugnat sina- ma inter creaturas , dicit Isidorus quod ei

plici imonecessario sequitur, quod si aliquid

; soli nota est Trinitas , magis per auctorita-
est simplicissimum, quod aliquid sit inflni- tem loquens, quam per praecisionem.
tissimum. Clare ergo potest videri, quod in .3. Ad illud quod objicitur, quod simplex

Deo secundum idem potest esse summa sim- totum attingitur, dicendum quod verum est
plicitas, et summa infinitas : et ideo vera est tolum, id est non secundum partem et par-
praedicta posilio, quod Deus tolus videtur, tem in simplici enim non est dicere totum,
:

sed Utnien non comprehenditur ab aliqua nisi per privationemcompositionisparlium.

creatura, nec unila, nec separata. Et conce- Sed ex hoc non sequitur, quod comprehen-
dendai sunt rationes ad partem istam. datur : quia , sicut dictum est , simul cum
i.M illud quod objicitur, quod plenitudo simplicitate stat infinitas , quae non patitur
divinitalis habitat in Chrislo , et de Damas- aliquid omnino
Dei videri perfecte a crea-

ceno, quod tota est incarnata, dicendura tura. Nec valet quod objicitur, quod ita de-
heret dici comprehensibile propter simpHci-
' Arist., Pliysic., lib. III, cont. 03. — » Aug., Je
quuntit. unima, c. Iil et seq. talem, sicut incompreheusibile propter im-
 ;

DIST. XIV. ART I. QU;F.ST. III. 303

monsifatcm : nam ad imintMisitalcni (!(( nc- iiliram : sed quiescunt quiete perfticta, quia
cessitaUi sequitur iuroiniirelicnsibililas (ie teiiiMit (Mim, qiiem dt^sidcnilKint
ipsa noniiuis lulioue primaria; ad simplici- G. Ad illud quod objicilur ullinio de com-

tatem nou. Tanla eniin potcst esse simpli- prehensione, dicendum quod comprehmdere
citas, quod uedum ipsa faciat coiuprelieudi, dicitur tripliciter : uno modo i(iiMii quod
iiuo pro[iter siuuu excelleutiam reddtit iu- (iharilalc adhairere, e* sic accipit Uemardus
comprehensibilem. ad Eugeninm ' .• « Si sanctus es, compre-
i. .\d illud quod objicitur, quod aliquid heiidisti. « Alio modo est idem quod clare
lalct de Deo, etc, dicendum quod nou est videre, et perfecte amare, sicut ad Philiii-

intelligcndum in Deo, siciit intelligitur in penses ' .• A"« quo modo comprekendam , in
aliqua re composita, cujus una pars non quo comprehensus sum. Tcrtio modo com-
apparct , et alia mauifcstatur quoniam in : prehendere est idcm quod teriniuos rei clau-
diviua esseutia uou est aiiqiiid, et aliquid, dere : sic Deus est incompreheusibilis. Cuiii

sed est aliquod uuura; quod aeqiiivalet infi- ergo dicitur quod Sancti sunt comprehenso- .

nitis. Unde quidquid illud sit quod anima quod Christus fuit compre-
res in patria, et

de Deo videt, sic illud videt, quod taiuen hensor, dicendum quod medio modo accipi-
comprehendere non potest :unde idem tur, et sic habet veritatem : nam Christus
ipsum latet , et patet : patet quidem ad in- videt Dei immensitatem ; nec tenet hoc fide,

tuendum ; sed latet ad compreheiideiidum sed certissima cognitione : hinc enim novit
Sicut si quajratur, cum Deus est iu lapide, Deum immensum. Et si tu quaeras utrum
est ne aliquid Dei extra lapidem , et aliquid positive, vel privative, dicendum quod quo-
intra? dicendum quod non est secundum dam modo positive, quodam modo priva-
aliquid sui extra, et secundum aliquid sui tive : positive ,
quantum se extendit capaci-
intra; sed totus intra, ettotus extra : sic et tas suae intelligentiae ;
privative deinceps :

in proposito intelligere oporlet. Admiratur enim illam summam profundita-

5. Ad iilud quod objicitur ,
quod si non tem immensitalis divinai, sicut dicit Pro-
comprehendat, adhuc potest proficere iu co- pheta '
: Mirahilis jacta est scientia tua ex
gnitione Dei, dicendum quod illud non se- me, confortata est, et non potero ad eam.
quitur, pro eo quod status est in profectu Et sic patettotum.
cognitionis aliquando ex parte rei compre-
hensae , qua? non potest melius cognosci
aliquando ex parte comprehendentis ,
qui QUiESTIO III.

non est natus melius cognoscere : et sic est

An anima Christi in cognoscendo Deum figat aspec-
status in Christo , et in aliis beatis. Sed ali-
tum in ipsum lumen (Bternum '.

ter in Christo , quam in aliis ; quia Christus

ita perfecte cognoscit, sicut unquam capere Utrum anima Christi in cognoscendo Ad opp.
potuit ; sed alii Sancti ita perfecte, sicut dis- Deum defigat aspectum in ipsum lumen
positi fuerunt per merita gratiai : nec pos- aeternum, au inaliquid citra ipsum ; et quod
sunt ultra proficere, quia non sunt in statu non videat ipsum fontem luminis, videtur
merendi , nec ultra desiderare amplius ha- primo ^ Luccm hahitat inacessibilem, quam
:

bere quam habeant ,

propter illius summi nidlus hominum vidit , sed nec videre po-
boni sufficientiam , et affectionem ordina- test ergo Christus secundum quod homo,
: ,

tam secundum summae justitiae regulam et nunquam Deum in sua luce vidit, nec vi-
dere potuit.
' Berii., de Consider., lib. V, in fine. — » Philip.,
m, 12. — > Ps. cx.\xvi:i, 6. — » S. Thom., p. III, q. .\, chardus, III Senl.. di.-:|. xiv, q. iii; Stepbanus Brulef.,
arU 4 ; el Ul SenU, dist. irr, q, i, art. 2, q. Ill; Ri- III Seiit., dist. XIV, q. iii. — ' I Tim., vi, i6.
 , :

304 SENTENTIARDM LIB. III.

2. Item' : Deutn nemo vidit unquam. Su- Item, plus est uniri alicui in unitatem
per illum loi'.um dicit Clirysostomus » : « So- personae, quam in uuionem facientem co-
lus Filius eum vidit, et Spiritus sanctus : qui gnitionem : sed anima Christi Verbo aeterno
autem creabilis est naturae ,
qualiter videre immediate unita est in unitatem personae :

potest increabilem ? » Si ergo anima Christi ergo multo fortius ipsi veritati et luci Yerbi
nec est Filius, nec Spiritus sanctus, sed ma- unitur per cognitionem ipsius in se : ergo
gis creatura, non videtur quod illam lucem sine aliquo medio Deum videt.
videat in seipsa. Item in cognitione conclusionum non est

3. Item, quantum distat finitum ab inti- quies, sedsolum in cognitione principiorum

nito, tautum distat creatura a Creatore : sed et ratio hujus est, quia anima cognoscit con-
propter inflnitam distantiam nulia virtus clusiones per medium ,
principia vero co-
ilnita potest cognoscere Deum ut immen- gnoscit sine medio. Si ergo anima Cliristi

sum : ergo pari ratioue prupter infinitam cognoscit Deum mediante aliquo, ergo non
distantiam nulla virtus creata poterit cog- quiescit in cognitione Dei : et si non
noscere et videre lumen increatum per seip- quiescit in Deo, oum Deus sit finis ullimus,
sum. non est beata. Si ergo beata est, necessario
•4. Item, sicut ad cognitionem comprehen- sequitur quod cognoscat divinam lucem in
sionis requiritur commensuratio quaedam seipsa : pari ratione et omnis anima beata.
ita ad cognitionem a parte visionis requiri- Item, intellectus comprehensoris tantum
tur assimilalio cougrua : sed quaj iu nullo elevatur, quantum affectus, qnamvis caicus
conveniunt, non possunt assimilari : ergo sit in via propter caecitatem ignorantia

Creator non potest a creatura in seipso vi- sed Cbristus fuit perfectissimus compre-
deri, cum nihil habeant commune. hensor : cum ergo ipse diligeret summam
5. Item multo plus excedit clarilas diviuae Dei bonitatem in seipsa omni effectu cir-
lucis oculum animae Cluisli ,
quam sol ex • cumscripto, pari ratione lucem et veritatem
cedat clarilatem ocuU materiaUs : sed ocu- in seipsa videbat absque medio.
lus noster materialis uon potest intueri lu- Item aut immediate videt, aut per me-
men corporale in fonte propter excellen- dium si immediate, babeo propositum si
: ;

tiam : ergo nec intellectus Christi. per medium aut per medium proportiona-
,

ti. Item fons aelerni luminis iu seipso est bile, aut improporlionabile si per medium :

inliuitus et immensus sed finilum non po-

: improportionabilc , ergo potius impeditur,
test super iufinitum : ergo cum virtus ani- quam juvetui" ; si per medium proportiona-
mae Christi sit finita, non polerit actus ejus bile, contra : Aut est creatum, aut increa-
se protendere usque aJ ipsum : ergo non lum : increatum uon, quia illud est ununi
poterit ipsum cognoscere in seipso ergo : solum ; si creatum, ergo creatura potest esse
videlur quod nec anima Christi nec alia , proportionabilis Creatori : et si hoc, cum ni-

anima cognoscat Deum in claritate sua. hil aliud impediat, quin creatura possit vi-
(undam Sed contra , super illud ' : Nos revelala dere Deum in sua substantia, restat quod
facie, eic, Glossa :aChristusestimagoPatris anima Chiisti sic eum videre poterat, et vi-
eadem cum illo, iu quem tendimus, scilicet debat.

ut eum iu essentia videamus. » Si ergo Christi Item, si per medium, aut illud est supe-
anima habet ad quod nilimur pervenire ,
rius anima Christi beata, aut inferius : si

ergo Deum videt in substautia et natura. iuferius, ergo immediator est aniina Christi

Deo, quam sit illud quod tu dicis medium :

ergo, illo circumscriplo, melius videbit

« Joan., 1, 18. — » Cbr)'S09l., in Joan., hom. xv, al.

XIV, u. 1. — »U Cor.,ui. 18. Deum. Si superius, ergo aliquid est excel-

 ::
,

DIST. XIV. AIIT. I. OU.-EST. III. 30r4

lentius natiira humana; nniiitis in Christo. Hugo super Anrielicam hicrarchiam : a (juid

Seil hoc est impossiliile ,

quia ' omnia sunt est, inquain , theophaniis Dcum videre, et
subfecta imliliiix ejus. Ri-stat erg(j quotl extra illiis nnii viileru, iiisi imiiqiiam vi-rn
anim;u'jiis iininuili;ile ot iii ipso foute viilu- videre? Si eniiu sula iniago siiiupcr videlur,
bat et viilot himeu aelernum. Ilis etiani ra- veritas nunquam videtur. Tollant ergo
tionibus ideni ostendi potest de i
qualibet phanlasias su;is ,
quibiis lumen inenliuin

aniuia beata. nostrarum oblenebrare niluiitur, neque uo-

COiNCLUSIO. bis Deum noslrum simulachrisa^stimationum
suarum intersepiant : quia nos sicut nec
Anima Christi videt Verbum sine (a) theofhaniis,
satiare polest aliijuid praeter ipsum, sic nec
et in tuminis foiUe ceterno aspectum defigit.
sistere polest aliquid usque ad ipsum. » Et opin. 3.

opiD. I. ^^SP- '*'' '^'"S- A.d praedictorum intclligen- ideo his duobus modis tanquam erroneis
tiam est notauihun, ijuod aliqui voluerunt abjectis, dicendum est tertio modo vere et
dicere quod Deus a imllacreatura videbitur, catholice, quod anima Christi beatissima , et

nec videtur in sua esscntia vcl natura ; sed alise beatae anima; vident ipsum luminis
videbitur in claritate sua, cum tantus sit fonlem, in quo reQciuntur, quiescunt, de-
fnlgoripsius immensitatis luminis, quod ad leclantur, et quodam modo a claritate ilhus
contuitum illius substantiaj nuUus oculus luminis absorbentur, ut Deus ab eis undique
iinprob.
creaturae possit perlingere. Ilunc errorem conspiciatur et videatur etiam in ipsis : et
evacuat Gregorius in Moralibus ', tractans hoc potissime verum est in anima Christi.
illud Job' : Ahscondita est ab ocidis omnimi Et ideo concedendae sunt rationes et aucto-
viventium ; ubi ail sic : « Fuerunt qui di- ritates ad hanc partem inductae. Ad intel-
cerent in illa regione beatitudinis in claritate ligentiam autem auctoritalum adducta-
sua Deum conspici , sed in natura non vi- rum in contrarium, et consimilium, notan-
deri : sed non est aliud claritas, aliud na- dum est, quod quinque modis habent exponi
tura : sed ipsa natura est claritas, et ipsa auctoritates Sauctorum, quae videntur dicere

Opin. s. claritas est natura. » Et ideo iste error non Deum in sua substantia non posse videri.
multum est rationabilis, quia male intelligit Primo modo sic : Non potest videri, scilicet
lumen seternum, in quo nou differt essentia viribus nostris; potest tamen munere Dei.
luminis, et ipse actus lucendi. Et ideo fue- Unde super illud * : Liicem habitat inacces-
runt alii moderniores ,
nuUa
qui dixerunt a sibilem; Glossa : « Inaccessibilis est viribus
creatura posse aspici lumen aeternum iu nostris ; accessibilis muneribus suis. » Se-
fonte suae claritatis, sed in quibusdam con- cundo sic : Non potest videri substantia
descensionibus et theophaniis : et hoc prop- scilicet in via : unde super illud » : Quem
ter improportionabiiitatem oculi ad iilam nullus hominum vider e potest; Glossa «Po- :

summam lucem, quae potiussuaimmensitate teril auteni aliquando. » Et sic illud Exodi '
opprimeret, quam delectaret oculum crea- Non videbit me homo, tt vivet. Tertio modo
turae, quae se habet ad ip.<am sicut oculus sic : Non potest substantia videri , id est

noctuae : et oportuit quod Deus se contem- plene compiehendi. Unde super iUud Job ' .•

peraret ipsi animae, sicut sol contemperatur Forsitan vestigia Bei comprehendes ? Glossa
oculo medianle nube. Sed hic modus dicendi « Ejus e.ssentia a nuUo plene videbitur, sci-
Improb.
non minus a veritate deviat ,
quam praece- licet circumscribendo. » Quarto modo sic :

dens. Unde etiaui ipsum improbat magister Non potest videri substantia, id est, ratio
substantiae. Unde super illud ' Quod notum
1 Ei)lies., 1 , 22 ; Heljr., S;
ii, 1 Cor., 15,26. — « Greg.,
:

Sloral., lib. XVIU, c. xxxvi!. — ' Job., ixviii, 21.— * 1 rim.,vi, 16. — « Ibid., 17. — s Exod., xxxiil,20. —
(a) Edit. Venet. 1753 habet sive. ' Job., XI, 7. -« Rom., l, 19.

TOM. IV. 20
306 SENTENTIARUM LIB III.

est Dei; Glossa : « Ratio substantiae ejus latet oculum lumen illud, dicendum quod est ex-
omnem creaturam : » et hoc modo potest cellentia conservans , et est excellentia cor-
dici Trioitas sibi soli nota esse. Quinto modo rumpens. Excellentia conservans est in spi-
sic : Nemo Dei substantiam novit, vel ali- rituaUbus, sed coiTumpens in objectis
quid tale, quia non facit nosse. MatUueus ' ••
corporalibus : el ratio hujus in primo libro
Be die autem iUa, et horanemo novit, ncque est reddita et a parte objecti, et a parte modi
angelus, etc. Sicut fovea caeca dicitur, quia comprehendendi : et ideo non est simile.
non manifestat quod habet in se. Et sic dicit 6. Ad illud quod objicitur, quod finitum

Chr)sostomus, quod angeli non vident quid non potest supra infiuitum, dicendum quod
sit Deus. anima in cognoscendo Deum plus est in sus-
1 et 2. Et sic patent duae auctoritates, cipiendo, quam in agendo : imo omnis po-
quia prima currit secundum primum mo- tentia aniraae respectu Dei se habet in ra-
dum, et secunda secundum quartum mo- tione passivi : nec dicitur potentia cognitiva
dum, vel quintum. active, quae de sua ratione dicit quodam
3 et 4. Ad illud quod objicitur, quod tan- modo passionem, sicut dicit Philosophus'
tum distat finitum ab infinito, etc, dicendum et Priscianus. Ideo cum intelligit Deum, non
quod distantia dicitur contra convenien- agit anima in Deum, sed Deus influit in ani-
tiam : convenientia autem invenitur in tri- mam; in qua influentia Deus condescendit
plici diflerentia, quantum ad praesens suffl- per gratiam, et anima elevatur, et efficitur

cit. Est enim convenientia commensura- deiformis. Et ipsa deiformitas est dispositio
tionis, sive adaequationis , et convenientia reddens oculum animaeaptum ad videndum
participationisalicujuscommunis, et conve- Deum, non quiafacit proportionabilem quan-
nientia ordinis. Dico ergo, quod si distantia titatem, quia semper illud lumen excedit in
dicatur per privationeiii convenientiae adae- infinitum, sed quia facit proportiouabileoi
quationis et participationis, inflnita est dis- qualitatem : quia datur ipsi animse aliquid,
tantia creati ad increatum , sicut infiniti ad utpote similitudo, quod cum ipsam animam,
finitum. Si vero dicatur distantia per priva- et intellectum animae , cum Deo facit simi-
tionem convenientiae ordinis, dicendumquod lem, reddit et intelligentem. Et situ objicias,
falsum est , quia creaturae immediate ordi- quod licet visio et cognitio incipiat a pas-
nanturad Deum sicut ad principium, et sicut sione, completur tamen in actione, cum ad
ad finem, maxime creatura rationalis : ad visionem duo concurrant, receptio et judi-
simplicem autem contuitumsufficit, quodsit cium; in illum autem fontem luminis nuUa
convenientia ordinis; sed ad cognltionem potest creatura agere, quoniam ipse a nullo
comprehensionis requiritur convenientia se- potest pati : simiUter de iUo fonte luminis et
cundum quamdam aequalitatem, sive adce- veritate summa nuUus potest judicare, sicut
quationem. Et ideo non sequitur, quod si dicit Augustinus, de Yera Religime, et ipsa
anima creata non possit comprehendere in- ratio dictar, cum judicans aliquo modo prae-
finitatem ,
quod non possit intueri luminis sideat judicato,nuUo modo videtur sustineri
fontem. Et perhoc patet sequensquod enim : posse quod anima Christi vel aUa anima
,
,

dicit,quod ad cognitionem requiritur assi- beata intueatur ipsum superni luminis fon-
milatio dicendum quod non oportet quod
, tem ad hoc respondendum est quod etsi
:
,

sit assimilatio in natura tertia , sed sutficit ad perfectionem cognitionis aUquo modo
quod unum sit simihtudo alterius, sicut concurrat non solum passio, sed etiam actio;
primo libro ' fuit determinatum. non tamen concurrit actio ,
quae quidem flt

5. Ad illud quod objicitur, quod excedit

Mulaph., lib. V. cont. 17; rfc Anima, cout. 12 ct 38
> Malth., ixiv, 36. — «DiBt. i, iii el xxv. — «Arisl., « Intelligerc est quoddaiu puli. »
 , :

DIST. XIV. ART. II. QUiEST. I. 3W

aUquam inniipiilmm vel inipres.<;i()nfiii alia in Vcrbo ; secundo qiia^ritur ulriim
per
cogiiosciLiile, sed so- anima Cbristi cognoscat acln in Verbo (pia;
ipsius (Of,nio.sct'iilis iii

linn per (niiiiiuiam prolensionem : sicut cognoscit habitu ; tertio quaerilur ulriim in

eliani patet in dileclione, cimi aiuo aliqucm, Verbo noscat omnia quaecumqiic iiovit Ver-
anini;i aiiiaiiilo aliquo modo a^'it ; niliil lamcn bum.
QUiESTIO I.
iiitluil in ainatum, ncc (iilectum aliquid pa-
litur, vd recipil ab amante. Sic intelligen- Ak anima Christi eadein cof/nt7»one cognoscat
Vcrbum ct alias res in Verio '.

dum »\st in co;,'iiitioii('. Similiter, cum dici-

,

mns visionem sive cognitionem perlici a Utrum anima Christi eadem cognitione, _ .

judicio,dicendum quod verum est; sed ad qua cognoscit Verbum , cognoscat alias res
hoc quod videamus Deum, non oporlet quod in Verbo et quod eadem, videtur. Augus-
;

de ipso judicemiis in se, sed sufficit ad cia- tinus,SMper Getxeaim ad litteram, dicit',

ram visionem ab ipso fonte luminis illumi- quod angeli tripiiciter cognoverunt res, vi-

nari, et illuminatum oculum etiam in ipsum delicet in Verbo, in seipsis, in proprio ge-
protendere intutMido, et judicarc de ipso in- nere : ergo cognitio ,
quam angehis habet
tuitu, cum non possit attingere ad hoc, ut in Verbo de re , distincta est a cognitione
de ip-s;» summa veritate judicet, sed secundum quam acgelus habet de re in seipso : sed
ipsam judicet anima de seipsa et de sua co- angelus in seipso cognoscit res per speciem
gnitione : nihil tamen impedit aliquo modo aUquamsibi datam ergo videtur quod ea co- :

accipiendo judicium, secundum quod requi- gnitione ,

quae est in Verbo, cognoscat res,
ritur ad visionem, quiu possit concedi, quod non mediante aliqua similitudine ipsiusrei,
anima beata certissime judicet illud esse prffiter illam quae est in Verbo : ergo eadem
siimmum lumen,' qiiod intuetur, sicut in cognitione, qua cognoscit Verbum , cogno-
primo hbro '
fuit habitum. Et huic non re- scit rem aliam in Verbo.
pugnat verbum Augustini quantumcum- : Item Verbum est sufficiens
, ratio cogno-
que enim sive inluitus, sive judicium videa- scendi omniaalia a Verbo, et tanquam exem-
tur in se babere naturam actionis tamen ; plar est ratio cognoscendi exemplatum sed :

respectu divini luminis, a quo causatur, est cognoscere sufflcientem rationem alterius,
Unde quod anima videat
passio et effectus. hoc noncst ahud quam cognoscere ipsam

Deum in se, est quia anima possit

hoc non rem eadem enim est conditio (a) rationis co-
;

supra Deum, sed magis quod Deus possit gnoscendi , et ipsius rei cognitae : ergo ea-
supra ipsam adeo ut anima per divinam
; dem cognitione ,
qua anima cognoscit Ver-
potentiani et influentiam elevetur supra ip- bum, cognoscit res aUas a Yerbo.
sara. llffic autem quaj dicta simt de anima Item melius cognoscitur res in divino
Christi generaliter , valent ad qusestionem exemplari, quam cognoscatur in se : melius
de visione Dei : simihter quae sequuntur. etiam cognoscitur per divinum exemplar,
quam cognoscatur per propriam simihtudi-
ARTICULUS II.
nem sed eadcm cognitione, (jua quis cogno-
:

scit similitudinem rei, cognoscit ipsam rem

Consequenter quseritur de cognitione ergo, etc.
quam anima Christi habuit in Yerbo ; et Item , si simiUtudo rei in speculo nuUo
circa hoc quaeruntur tria : primo quaeritur modo differret ab ipsospeculo,eadem cogni-
utrum eodem habitu cognoscat Verbum, et tione qua cognosceretur ipsum speculum,
cognosceretur ipsa simUitudo rei, et ipsa
i
Disl. III. —
Cf. S. » Thom., p. III, q. s, art. 2; et
III Sent., dist. XIV, q. i, art. 1, q. iv; et de Verit., Stcph. Brulef., III Senl., dist. xiv, q. iv.— » Aug., de
q. VIII, art. 4; RicUaril., lU Sent., dist. xiv, art. 2,q. i; Genes. ad litl., lib. II, c. Ti. — (a) Edit. ven. cognitio.
 308 SENTENTIARUM LIB. III.

res : ergo cum in Verbo aeterno non differat 3. Item , si aspicerem ad aliquam rem,
similitudo rei ab ipso, nam ipsum est exem- aggeneraretur in me similitudo illius rei.

plar et ratio cognoscendi , videtur quod ea- Similiter, si aspicerem ad speculum, non so-
dem cognitione ,
qua quis novit Verbum ,
lum aggenerareturinmesimilitudo speculi,
cognoscat et res in Verbo ergo anima : sed etiam similitudo rei. Ergo si Verbum
Christi per eumdem habitum cognitionis co- aetemum continet in se ideas rernm om-
gnoscit Verbuni, et alia in ipso. nium, ita generabuntur similitudine^ reruni
Item, si anima Christi cognosceret rem in in anima aspiciente ipsum, sicut si anima
Verbo per alium habitum et aliam similitu- contueretur ipsas res : ergo videtur quod res
dinem, qnam cognoscat ipsum Verbum, aut in Verbo non tanlum cognoseitur ab intel-
illa similitudo esset una, aut multae : una lectu creato per ipsuni Verbum , sed etiam
non potest esse, quia unaquaeque res creata per similitudines impressas : ergo per co-
habet similitudinem sibl propriam in genere gnitionem aliam et aliam.
creaturae. Si multa, ergo cum non sit status 4. Item contingit cognoscere ipsum Ver-
in mullis, sed in uno, cognitio aliarum re- bum ut lucem , et contingit cognoscere
rum a Verbo in ipso Verbo non spectaret ad ipsum ut exemplar : tunc autem cognosci-
cognitionem gloriae , in qua est status et tur Verbum ut lux ,
quando cognoscitur in
quies : ergo si hoc est inconveaiens, restat se; tunc autem cognoscitur ut exemplar,
quod eodem habitu cognitionis, quo cogno- quando in ipso cognoscuntur alia. Sed im-
scitur ipsum Verbum cognoscantur et alia , possibile est cognoscere ipsum Verbum lu-
in Verbo, tam ab anima Christi ,
quam ab cem, quin infundatur nobis lumen, quod fa-
alia anima beata. cit nos conformes ipsi luci : ergo impossibile
Ad opp. Sed contra : l . Sicut materia se habet ad est ipsum cognoscere ut exemplar, quin in-
formani, ita intcllectus possibilis se habet ad fundatur nobis cognilio, quae facit nos con-
res quas cognoscit : sed impossibileestquod formes ipsis aelernis ideis el rationilms : ergo
summum ens det esse ipsi materiae, nisi nec anima Christi alio niodo ,
quam isto co-

imprimendo aliquam formam creatam ipsi gnovit. Si dicas quod idem est per quod
materiae, diversam a se; ergo impossibile assimilatur ipsi Verbo ut luci, et Verbo ut
est quod summum lumen faciat intellectum exemplari ; contra : possibile est cognoscere
possibilem aliquid actu intelligere , nisi im- ipsum Verbum , etsi non cognosceretur res
primat ei speciem et similitudinem ipsius cujus Verbum, est exemplar ; ergo videtur,
rei cognitae : ergo cognitio aliarum rerum quod aUa sit ratio, per quam quis confor-
a Verbo in ipso Verbo aliquid plus exigit, matur ipsi Verbo ut iuci et ipsi Verbo ut ,

quam cognitionem ipsins Verbi ; et est per exemplari.

aliam rationem cognoscendi ,
quam sit co- 5. Item intelligimus quod aliquisin Verbo
gnitio ipsius. cognoscat rem aliquam videndo ipsum Ver-
2. Item, ad hoc quod inteliectus aliquid bum, etpost desinat videre,sicut fuit in raptu
intelligat , necesse est ipsum assimilari rei Pauli : possibile est talem ,
postquam desiit

cognitae : ergo cum cognoscit alia a Verbo, videre ipsam Verbi essentiam , habere me-
necesse est ipsum assimilari non solnm ipsi moriam ejus quod vidit inVerbo : hoc au-
Verbo, sed etiam aUis a Verbo : sed aliis a tem non esset, nisi res in Verbo cognosce-
a Verlio non polest assimilari, nisi per sus- renlur alia cognitione, quam ipsuni Verbum:
ceptionem similitudinum aliarum : ergo ad ergo anima Ciu-isli, et oninis alia anima, si

hoc quod intellectus aliquis creatus , sive cognoscat res in Verbo, hoc non est per eam-
Cbrisli, sive alius, cognoscat alias res in Ver- demcognitionemjSedpercognitionemaliam,
bo, uon sufficit cognoscere ipsum Verbum. et aUam.
 ,, ,

DISTINCT. XIV. AIIT. H OUyEST. I. 309

quod qnodcumqiie crcaliim. Kt si tii obji-
CONCLIISIO.
cias qnod neces.so est intellectum possii)ilem
Anima Christi eodem habitu riuo cognosrit Verbuin aliquo modo formari , ad hoc quod aliqnid
cognoscit alia qvm sunt in Vcrbo reluccntia
inteiiigal in actii , dicendiim ([uod sic est in
sola existcnte differmtia rationis.
proposito : formalur eiiim aii aliquo ; sed
Uesp. ad arg. Ad prredictomm inteiligen- hoc non est aliud ,
quam ipsa influentia lu-
tiani est tiolaiuliiiu, quod Iiabitus cognitio- minis ffiterni, per quam eflicilur deiformis,

nis nuiuorari luibet piMies rationem cognos- et coiiformis ipsi Verbo, quod est ratio cog-
cendi. Oiioiiiam ergo Verbum aiternum est noscendi alia : et ideo per consequens etllci-

suriicienlissima ratio cognoscendi omnia tur in actu respectu aliorum cognoscibilium

alia a se, qiiod patet, qiiia seipso cognoscit a Veibo : et [ler siinililiidiiiein Yorl)i, quod
onuiia; ideo ad iioc ipiod aliquis cogiioscat quidein Yerliuin est siiiiilitudu oinnium, ef-

res in Yerbo, non o[iortet in ipso osse gemi- ficitur, quodam niodo omnibus ideo
similis :

iiam cogiiilioiiem ipsius Verbi, et ipsius rei non oportet ei dari novum habitnm ad cog-
cognila;. (ieminam dico quanlum ad habi- noscendum.
lum cognoscendi : propter lioc qiiod hal)ens 2. Et per hoc patet responsio ad sequens
deiformitatem gloriae, per quam cognoscit quod objicit, quod necesse est cognoscens
ipsiim Yerbum, habet unde assimiletnr ipsi assiinilari cognoscibili quoniam assimila-
:

Verbo, quod est perfecla ralio cognosceiidi tio, quse snlticit ad cognilionem, non lan-
omnia alia : et ita cognoscendo Yerbum, tum est per speciem acceptam a re, vel
habet babitum qno possit cognoscere alia :
etiam per speciem appropriatam ipsi rei,

ita quod habitus ille ,

prout dicitur esse verum etiam per assimilationem ad illud,
Yerbi, et aliorum a Verbo, non difTert nisi quod est ratio cognoscendi caetera.
sola comparatione. Per idem enim quod ip- 3. Ad illud quod objicitur, quod si aspice-
sum Verbum a^ernum est lux et verilas in rem ad rem, aggeneraretur in me similitudo
se, estexemplar aliarum rerum : et ideo qui rei ; et similiter si ad speculum, aggenera-
habet unde conformetur ipsi summse veri- retur in me similitudo speculi, et ipsius
tati, habet unde coiiformelur rationi cognos- rei : dicendum quod si in speculo non dif-
cendi omnia. (Juoniam ergo Yerbum aiter- ferret similitudo rei ab ipsa forma speculi
num per idem est ralio cognoscendi se, et non oporteret quod in me aggenerai'etur
alia; ideo dico quod anima Christi eodem aUa similitudo cognoscendi respectu ipsius
habitu, quo cognoscit ipsum Yerbum, cog- speculi, et respectu ipsius rei relucentis in
noscit res in Yerbo, existente sola dilferen- speculo : et sic intelligendum est in propo-
tia qnantum ad comparationem , sive res- sito, quoniam idea in Deo nihil aliud est,
pectnm. Concedendae ergo sunt rationes quam ipsa veritas aeterna, sicut ostensum
quae hoc ostendunt. fuit in primo libro.

1. Ad illud quod primo objicitur in con- 4. Ad illud quod objicitur, quod impossi-
trarium, quod necesse est inlellectum pos- bile est me cognoscere lucem seternam, quiu
sibilem formari ad similitudinem rei intel- fiam ei conformis per influentiam luminis,
lectcB, etc,dicendum quod non est simile, dicendum quod hoc verum est : sed quia
quia quamvis Deus nullius possit esse forma Deus per idem ipsum quod est lux in se, est
perfectiva, potest tamen esse forma exem- exemplar aliarum rerum; ideo non oportet
plaris, et ratio cognoscendi
ideo, quamvis : quod per aliud et aliud fiam conformis ipsi
non perGciat materiam per seipsum dando ut est lux, et ut est exemplar, sed per idem
ei esse et complementum potest tamen per , alio modo se habens. Idem enim lumen glo-
seipsum intellectum facere cognoscere ali- ri<B habilitat ipsam animam ad cognoscen-
310 SENIENTIARUM LIB. III.

dum ipsum Verbum aBternum, in quantum Unde limpidius cognoscit angelus et

ciales. ,

lumen comparatur ad ipsum Verbum sub etiam anima Christi, res in Verbo, quam
ratlone lucis : idem etiam babilitat ipsam cognoscat in se vel in proprio genere.
animam ad cognoscendum alia a Verl)o in
ipso Verbo, in quantum comparatur ad ip- quj:stio II.

sum Yerbum, ut est exemplar aUorum et :

qtiia Verbum est exemplar voluntarie re-

An anima Chrisli actu cognoseat in Verbo omnia,
qijUB habitu cognoscit '.

prajsentans, ideo lumen illud non comparatur

nisi ad illa, quae ipsum divinum exemplar Utrum anima Christi cognoscat in Verbo Ad opp.

re[iraesentat voluntarie : hinc est quod per actu omnia, quae coguoscit in habitu; et
illud Inmen, etsi cognoscat Verbum, non quod sic, videtur, quia, secundum quod
oportet quod cognoscat omnia alia a Verbo, vult Augustinus iu libro XV De Trinitate ',

quorum ipsum Verbum est exemplar. Et si a In beatis non erunt volubiles cogitatio-
objicias, quod quamvis iu Deo idem sit sa- nes. » Si ergo anima Cbristi inter caeteras
pieutia et bonitas, tamen aliud, et aliud est animas beatas beatissima est, non ergo ha-
in me, per quod ego conformor divinse sa- bet cogitationes volubiles : ergo si aliquid
pli-ntiae et bonitati ; ergo pari ratione aliud semel in actu cogitat, vel cognoscit, sem-
erit, per quod conformatur iutellectus ipsi per illud cogitat , vel cognoscit : ergo quid-
Verbo secundum quod lux, secundum et quid cogitat in habitu, cognoscit in actu.
quod exemplar : dicendum quod non est si- •2. Item gloria est habitus in actu , impos-
mile, quoniam ratio veritatis et exemplari- sibile enim est hominem esse beatum , et
talis in eodem est dilTerens sola compara- aliquando cessare ab actu visionis divinae.
tione. Ipsum enim exemplar non est aliud, Si ergo cognitio, qua cognoscit anima Chri-
(juam veritas aeterna , ut est ratio cognos- sti res in Verl)o , est cognilio gloriosa, vide-
cendi alia. tur quod cognitio illa semper babeat habi-
5. Adilludquodultimoobjicitur de memo- tum conjunctum actui : ergo quidquid cog-
ria, quae remanet, etc, dicendum quod si ali- noscit in habitu, cognoscit in actu.
quis intellectus videt aliqua in Verbo cogni- ;j. Item perfectior est habitus conjunctus
Verbum, non
tione gloriae, et desinat videre actui ,
quam separatus ,
pro eo quod actus
memoratur de cognitione illarum rerum, est complementum habitus : sed anima
nisi eatenus, quatenus memoratur de cogni- Cbristi cognoscit res in Verbo cognitione
tione Verbi, nisi alias babuerit [a) cognitio- perfcctissima : ergo quidquid cognoscit ibi

nem illarum rerum impressam , vel nisi in babitu, cognoscit in actu.

Deus ei dispensative imprimeretj tunc hoc A. Item una et eadem cognitione, qua
non esset opportunum. Sed, sicut dictum cognoscit anima Christiipsum Verbum,
est, ad boc quod aliquis intellectus creatus cognoscit alia a Verbo : sed nihil de ipso
cognoscat res in Verbo, sive Cbristus, sive Verbo cognoscit in habitu, quod non cog-
alius, sufficit quod babeat deiformitatem noscat in actu : ergo nihil de aliis rcbus
gloria;, per quam sit similis ipsi Verbo ; nec cognoscit in habitu , quod non cognoscat in
oportet ei dari rerum simililudines aut ha- actu.
bitus particulai'es , quia magis sibi sufflcit Sed contra : Sicut Philosophus vult',Fu
ipsa summa veritas ad cognoscendum om- « Scimus plura, sed intelligimus uuum so-
nia, quam omues rerum similitudines spe- lum. p Uoc autem ob aliud non est nisi ,

• r/. S. Thoiu., p. III,,). X, arl. 3; et III Seiit., rtist. arl.i, ll; Slcpliauus Drulcr., lIlSci./., dist.xiv, (j. v.
XIV, q, II, arl. 1, q. l; Ricliarilus, III Sen/., disUxlv,
'i-

—*Au(^.,de iriml. , [ii). XV, c. XVI, u. 26. «Arist., —

(a) Cat. edit, bobuit. Top., lili. II, c. iv.
 DIST. XIV. ART. 11. QUiEST. 11. 3H
quia scire noiniual cognitionuiu in babitu, Mcyor manife.sla est, quia cum continuum
seil intdliijere iu aclu : ergo ad pluru .se sit divisibile in inllnitum, impossibile e.sl

extendil liiiliilns, qnam actiis per natnram : ipsum tolaliter divisum essc in actu. Minor
sfd non e.st nece&se quod iu (Ihristo habitus probatur p(!r hoc, quod Christus in Verbo

iwrdciatur ab actu : ergo non est necesse, aeterno scit omnes species numcri paris di-

quiHl quidqtiid anima Ciirisli haliitu cognos- visibiles esse in duo a;([ualia et hoc novit in

cit iu Verbo, cognoscal in actu. habitu de qualibet ejus specie. Si ergo spc-
lleni, sicut perfecta esl cognitio animx cies numeri sunt inUnitie, ergo novit ha-
CUrisli, ila perfectum est ejus gaudium sed : bitu inflnita.

atiima Ciiristi nou gaudet de omni eo in Item, nihil novit anima Christi in actu,
actu , de quo gaudel iu habitu ;
gaudet super quod non convertat se aclualiter : sed

enim ' super uno peccatore panitentiam intellectus ejus et aspectus simplex est et
aijente, bcet non actualiter in eo laitaretur, finitus : sed simplex et (Initura ad quod su
quando peccabat non : ergo pari rationo, est convertit, totaliter se convertit : ergo si artu
opportunum, quod omne qnod cognoscit in convertit se ad unum, impossibile est quod
babitu, cognoscat in actu. simul et semel actu se convertat ad illud,

Item, acluabs consideratio rerura cognita- quod sit ab ilio disparatum : ergo anima
rum iu Verbo in Christo subjacet volun- Christi non cognoscit orania in actu, quao
lali : ergo potest modo considerare aliquid cognoscit in habitu.
creatum, quod non sit de essentia gloriaj,
modo etiam non considerare : ergo si habet CONCLUSIO.
illius rei habitum, non necesse est quod ha-
semper conjunctus actui respectu Anima Christi non considerat actu omnia qux ha-
bitus sit
bitu cognoscit in Yerbo, quantum ad ea quw non
cujuscumque cognoscibilis.
sunt de glorim substantia.
Item, aut anima Christi actu considerat
omne quod Verbum aeternum natum est ei Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-
reprajsentare , aut non : si actu considerat tiara est notandura, quod aniraa Christi
omne quod Verbum aeternum natum est ei beata habet cognitionem aliquorum quae
repraesentai'e , cum illa sint infinita, videtur sunt essenlialia gloriae, et aliquorura quae
quod anima Christi in considerando actu non sunt de essentia gloriae. Si ergo loqua-
quod est impossibile vir-
pertransit infinita, raur de cognitione eorum quae sunt essen-
tuti finitiB. Si uon actu considerat omne tialia gloriae. , dico quod aniraa Christi om-
quod Verbum sibi imitum natum est ei re- nia, quae cognoscit in habitu, cognoscit in

praesentare, ergo aliquam habet aptitudi- actu, quia gloria est habitus in actu. Unde
nem anima Christi ad aliquid , respectu cu- sicut non potest anima ejus non esse glo-
jus non semper est in actu : sed omnis ejus riosa, sic impossibile est actualem conside-

aptitudo est completa per habitum glorio- rationem eorum, quae sunt de essentia glo-
sum : ergo aliquid cognoscit in habitu, riae, in ipso interrumpi. Si autem loquamur
quod non cognoscit in actu. de cognitione eorum quae non sunt essen-
Item, quando aliquid se extendit ad infi- tiaUa gloriae, sic non est necesse quod om-
nita, impossibile est quod ipsum totaliter sit nia , quae cognoscit in habitu , cognoscat in
in actu, si differat in eo actus a potentia : actu. Et hujus signum est, quod Deus bea-
sed habitus cognitionis in Christo se exten- tis existentibus in gloria, hoc est sanctis
dit ad infinita : ergo impossibile est ut omne angelis, aliquid de novo revelat, et ostendit
quod cognoscit in habitu, cognoscat in actu. in se, quod prius tamen non ostendebat. Et
' Luc., XV, 7, 10. ideo statui gloriae non repugnat cousiderare
 ,,:
;

312 SENTENTIARUM LIB. III.

aliquid nunc, quod prius non consideraba- per transitum considerationis iinius rei in
tur. Nec repugnat eliam perfectioni crealu- considerationem alterius : et taUs volubiU-
rae, quoniam crealuram perfici, est ejus ca- tas non auferlur a beatis. Auguslini ergo
pacitatem impleri. Creatura autem plurium auctoritas inteUigitur de prima volubilitate,
est capax secundum cognitionem habitua- non de secunda : non
et ideo tali auctoritate

lem, quam secundum considerationem ac- potest concludi, quod anima beata, quid-
tualem, sicut in opponeudo monstratum quid cognoscit in habitu, cognoscat in aclu.
est '. Et ideo non solum in angelis, verum i. Ad illud quod objicitur, quod gloria est

etiam i:i anima Chrisli hoc verum est, quod habitus in actu, diceudum quod vcrum est

plura cognoscit in habitu, quam consideret sed ex hoc non sequitur, quod omnis cogni
in actu. Et ideo concedendum est, quod om- tio ,
quae est in gloria , sit in actu continuo
nia considerat in actu, quae habet in habitu, sed de illa solum quae ,
est de essentia glo-
quantum ad ea quae non sunt de substantia riae : et quoniam multa cognoscit anima
gloriaa; et concedendae sunt rationes, quai Christi in Yerbo, et aliae animae, quae non
sunt ad partem istam. suut de essentia gloriae : hinc est quod noa
Ad ultimam tamen rationem potest res- oportet ipsam omnia considerare in actu
ponderi, ne det occasionem deviandi. Quod quae novit in habitu.
(inim dicitur, quod intellectus simplex et 3. Ad illud quod objicitur, quod habitus
finitus, ad quod se convertit, totaliter se in actu est perfectior ,
quam habitus praeter
convertit, non cogit : quia intellectus ani- actum , dicendum quod verum est quando
maebeatae, et maxime animffi Christi, dila- est in actu nobilissimo, qui debetur ipsi ba-
tatur per gratiam : et quod plus est, in bitui : actus autem nobilissimus qui debe-
Yerbo per nnum et idem cognoscit distincte tur ipsi gloria; , est actualis consideratio
multa, etidem intellectus glorificatus, cog- summi veri, non autem actualis consideratio

noscendo muUa in Yerbo, non dividitur, sed cujuscumque veri causabilis, vel causati

unitur : quia non appUcatur ad hoc, vel ad ideo ad hoc quod anima Chrisli habeat habi-
illud primo et immediate, sed mediante tum cognitionis perfectum, non oportetquod
Yerbo aiterno : quod cum sit unum , ducit actualiter consideret omne verum, sed sufQ-

in multa cognoscibiUa. Aliae vero raliones, cit quod actu consideret verum summum.

quae ad hanc partem inductae sunt, concedi 4. Ad illud quod objicitur, quod eadem

possunt. cognitione quacognoscit Yerbum, cognoscit

1. Ad iUud quod objicitur in contrarium ,
alia a Yerbo, etc, dicendum quod illud ve-
quod in beatis non sunt cogitationes volu- rum est de cogniUone quantum ad habi-
biles, noc considerationes, dicendum quod tum; sed nonest opportunum de cognitione

verbum illud intelligitur de his quae sunt de quantum ad actum. Actualis enim cognitio
essentia gloriae, quia illa semper enmt in et consideratio Yerbi aeterni est ipsi glorisB
acluali cognitione atque consideratione; de essenUalis ; non sic autem actualis cognitio

his autem quorum cognitio non est de es- aliorum a Yerbo : et ideo non (a) oportet,
sentia glorise, non oportet habere veritatem. quod sic alia consideret (6) actualiter , se-

Potest tamen aliter dici, quod volubilitas co- cundum quod actualiter considerat (c) ipsum
gitationis duplex est, quaedam per intima- Yerbum, sed solum habituaUter habitus :

tionem et inquisitionem, sive ratiocinatio- enim ille es^eutialiorem habet comparatio-

nem, et discursum, quo quis venit in cogni- nem respectu Yerbi, quod est cognitum
tionem rei incognitaj : et talis volubilitas principale . quam respectu aliorum cognito-
uon est in beatis. Est ctiaui alia volubililas
—
(o) C(pI. eiHI. noii tiic oporlct. (4) si alia coDsi-
Arisl., Top., lib. II, c. iv, in decl. loci 33. derat, (c) cousideret.
 DIST. XIV. ART, II. OU^.ST. III. 313

riim in Verbo, qii.c sunt cognita quasi cx niero determinato potest scire plura, quia
consequenti, vl secinulario. scibilia se non coaiigustant in anima cogno-
scente ; undesi scit aliqua potest adhuc ,

QUtESTIO III. scire aliqua. Si ergo aniina Christi non po-

test scire plura, videtur quod cognoscat in-
An amma Christi cogmscat omnia in Verbo '.

finita , et omnia quse cognoscit ipsa summa

Fuudiin. Utrum anima Clirisli cognoscaf oninia in Oci sn[iii'ntiM.

Vorlio, quai cognoscit Vcrbum. Quod sic, vi- Ilem, anima Christi multo familiarior est

(letur : \nimaChristil)eata liabuit'5p<rj7»m ipsi Verbo £eterno, etmajori amicitiajuncta,

non ad mensiiram, secundum quod dicitur quam e.s.sent aposloli ipsi Christo ; imo adeo
in Joanne : sed spiritus est ad cognoscen- funiliaris est, quol non potest esse fami-
dum et diligendum : ergo habuit s[>iritum liarior : ergo omnium rerum dat ei noti-
ad cognoscendum sine mensura el si hoc, : tiam quam ipse potest accipere sed ani-
,
: .

ergo Deus anima; illi nihil celat cogno- : ina nunquam scit tot quin adhiic possit ,

scit ergo omnia illa anima in Verbo, quae scire plura ergo videlur quod Verbum in-
:

cognoscit ipse Deus. creatum animam sibi unitam faceret nosse

Item, illi animcecognoscenti res in Verbo, infinita.

ipsum Verbum est ratio cognoscendi : sed Item, aut anima Christi novit illa solum
Verbum est ratio cognoscendi volunta- quae sunt, fuerunt, et erunt, aut plura his:
rie se offerens pro hac re , vel pro illa, vel si solum illa novit, ergo si Deus aliquid fa-

pro quacumque alia : si ergo Vcrbum jeter- ceret praiter ea quse facere disposuit, ani-
num animse unitae sibi offert se plena ma Christi illud ignoraret ; si novit plura
oblatione, cum ipsum sit ratio cognoscendi his, sed qua ratione novit aliqua ex his quae

omnia videtur quod anima

, Christi omnia Deus facturus non est, eadem ratione novit
cognoscat in Verbo sibi unito. omnia : ergo ^idetur quod animacognoscat,
Item, Verbum seternum perfectissime uni- quae cognoscit ceterna sapientia.
tum erat ipsi animse Chi'isti secundum quod Item , multo potentior anima Christi
est

Verbum ergo pari ratione perfectissimum

: ad cognoscendum res per ipsum Verbum
erat ei unitum secundum quod exemplar : sibiunitum, quam sit aliqua anima ad co-
sed secundum quod exemplar faciebat ani- gnoscendum res per habitum creatum sed :

mam Christi cognoscere alia a se : ergo si anima habens habitum creatum cognoscit
perfectissima unione uniebatur sibi ,
qua omnia ad qua; se extendit ille habitus ergo :

nulla potest esse perfectior, videtur quod ei anima Christi habens Verbum increatim
communicabat cognitionem omnium, quam sibi unitum cognoscit omnia quae cogro-

habebat. scit ipsum Verbum.

Item , anima Christi cognoscebat aliqua Sed contra i . : Augustinus, inlib. LXXXIII Ad opp.

in Verbo , et cognoscit : aut ergo potest co- Qucestionum ' : « Quidquid scitur , scientis

gnoscere plura, aut non. Si potest cogno- comprehensionefinitur. » Sed anima Christi,

scere plura, ergo possibilitas ejus non est cum sit finita , non potest comprehendere
omnino completa quia potest addiscere de ,
infinita, ita quod illa inflnita sint sibi fiuita,

die in diem. Si non potest cognoscere plura quia impossibile est infinitum esse finitum
quam cognoscit, sed onmis sciens res in nu- fmito : sed Yerbum aeternura cognoscit infi-
nita : ergo impossibile est quod anima Christi
»
Cf. S. Thomas, p. III, q. x, art. 2; ct III Seiil.,
dist. XIV, q. 11, art. 2; et rfe Veriiate , q. viii, art. 4; III Sent., dist. xil, q. l; Joan. de Bacc, 111 Sent., dist.
ct Quol. III , q. II, art. 2; Scolus, III Sent., tlist. xiv, XIII, q. l; Stpph. Brulef., III Sent., dist. xiv, q. vi.—
q. j; riiclinrd., III Stnt., dist. xiv, art. 2, q. iii; Durau- « Joan.. III, 3i. -
» August., de div. Qucest. LXXXIIl,

dus, III Sent., disi. iiv, q. ii; Franciscus de Mayr., q. XV, quoad sensuiu.
 :

314 SENTENTIARDM LIB. lil.

omnia cognoscat in Verbo, quae cognoscit C. Item, sicut intellectus anima; Christi
ipsum Yerbum. ex unione sui ad lucem aelernam habet co-
2. Item, cognitio debet adaequari rei co- gnoscere multa, sic et ipsa.substantiaanimae

gnitae secudum quod cognita est, sive sit co- ex unione ipsius ad Verbum est nata esse in

gnitio in habitu , sive sit cognitio in actu. multis locis. Sed impossibile est quod anima
Similiter necesse est quod adaequetur poten- Cliristi unquam sit ubicumque est Verbum,
tiffi ; et potentiam necesse est adsequari sub- quamvis ei uniatur : ergo impossibile est

stantiae , ita quod eam non excedat irapro- quod intellectus ejus co^noscat omnia quae
portionabiiiter inlinitum autem impropor-
:
cognoscit Verbum, quamvisei uniatur.
tionabiliter excedit finitum : si ergo substan- 7. Item, quanto substantia est simplicior,

tia animae Cbristi finita est, necesse estet tanto est plurimum cognoscitiva : sed sub-

potentiam cognoscendi in ipsa esse finitam, stantia Verbi increata in infinitum excedit

e! cognitionem similiter : ergo necesse est quantum ad simpUcitateni animam Christi

cognoscibilia esse finita : si ergo aeterna ergo impossibile est quod anima Cbristi un-
iJei sapienlia cognoscit inftnita, videtur, etc. quam tantura sublimetur, quod cognoscat tot,
3. Item, cognitio animae Cbristi, quam quot cognoscit ipsum Verbum.
habet in Verbo, est creata : si enim substan- 8. Item, si anima Christi cognoscit omnia
tia animae Cbristi est creata ,
pari ratione et quae Verbum cognoscit aut hoc , est per

cognitio : sed omnia creata sunt in certo ipsum Verbum immediate , aut per aliquid

ponilere, numero, et mensura ; et omnia ta- aliud creatum si bi supperadditum Per . ipsum
lia sunt flnita : ergo necesse est cognitionem, Verbum immediate non potest, sicut in prae-

quam habet anima Christi, esse finitam. Sed cedentibus fuit ostensum , quia necesse est
cognitio finita non est nisi finitorum ergo : ipsum intellectum informari a ratione co-
anima Christi non cognoscit nisi finita et gnoscendi. Si per aliquidcreatumsibi super-
Verbum cognoscit infinita ergo, etc. additum, aut hoc est lumen procedens a
A. Item , nihil creatum excedit in inflni- Verbo, aut species aliqua rei cognitae. Si est

tum aliud creatum ejusdem generis : sed lumen procedens a Verbo cum illud non ,

auima Christi, et ejus scientia, est creata, el excedat in infinitum lumen quod confertur
ejusdem generis cum qualibet alia anima aliis animabus si aUae animae non cogno-
,

beata, et ejus scientia ergo anima Cbristi : scunt nisi finita, necesse est quod anima

non excedit in infinitum scientiam cujusli- Christi non cognoscat nisi finita ergo non :

bet alterius animae creatae : sed scientia cognoscit omnia quae Verbum cognoscit. Si
Verbi in inflnitum excedit scientiam cujus- per species sibi datas , ergo tot species, ha-
libet animffi beatae : ergo videtur quod ani- bebit, quot sunt cognoscibilia : et si hoc,
ma Christi nunquam tot cognoscat, quot co- cum cognoscibilia sint infinita , erunt in
gnoscit ipsum Verbum. anima Christi inflnitae species ia actu er- :

5. Item, sicut cognitio Verbi est immensa go si impossibile est infinita esse in actu in
intensive, itaest etiam exteusive, quia sicut creatura, impossibile est quod aniraa Chrisli

habei limpiditatem infinitam , ita etiam co- cognoscat inflnita, sive omnla quae Yer-
gnoscit infinita : sed impossibile est quod bum cognoscit.

aniraa Christi coraprehendat infinitatem 9. Item , ad cognitionem rei duo requi-

ipsius Verbi inlensive, et quod ita limpide runtur, scilicet receptio, et judicium : ergo
cognoscat , sicut ipsum Verbum ergo im- : adhoc quod aliquis cognoscat aliqua, necesse
possibile est pari ratione, quod cognoscat est quod liabeat po.sse judicandi super illa :

omnia quae cognoscit ipsum Verljum, cum sed judicium animae Christi est Unilum : ergo
Verbum coguoscat infiuita. nec per se, nec per coujunctiouem suam cum
 ; '

DISTINC XIV. AIVT. 11. UU.tST. 111. 3i5

Verbo judicat de inllnitis : quia nuUa virtus iniinitorum, quae quidcm ust operatio infl-

flnita exit in operalioncm inllnitiira uec per nita. Tertius modus dicendi est, quod anima Oi"»-

se, iiec cum alia; non cnim potesf in arupia Christi cognoscif infliiiUi in Verlio, quia per

infinita oneralioue ei conlinuari : crgo im- Verbuin coguoscit alia ; non, iu(]iiaiii, par-

possiliile estanimam Clu-isli judicare de tot, ticipando sapientiam, sicut alia; anim<e, sed

de quot judicat Verbum ajternum : et si possidendo ipsam sapientiam. Ef illud vi-

hoc, non potest omuia cognoscerc, quae detur sensisse magister llugo de Saiicto

Verbum coguoscit. Yictore in libello de Sapientia Chrixli. .\it

enim sic : « Plenam, ac perfectam, ac totam

Dei sapientiam in anima Chrisfi fuisse cre-
CONCLUSIO.
dimus : et ipsa sapienfia eamdem animam
Anima Christi , quanquam cognitiotie quce estsicut plene ac perfecte sapientem, non ex ipsa
scientia el habitus, cognoscat omnia quw cogno- participando, sed tofam po.ssidendo, quam
scit Yerbum cognitionc tamen quce cst sicut
singulariter possidef, et comprehendit inef-
;

considcratio et actus, nequaquam.

fabilifer. » Et paulo post : « Hoc ipsum in-

I\esp. adarg. Ad praidictorum intelligen- dubitanfer affinno ,

quod aut alia stipientia
motl-is
tiam est notanduni, quod ad isfam quasfio- inChristonon fuit, aut si fuit, Eequalis illi
prore-
do ndi.
nem propter sui dilflcultafem a diversisdiver- non fuit. » Et ita dicit, quod anima Christi

simode respondetur quidam respondent

: et omnia cognoscit, quia sapientia Christi non
simpliciterconcedendo, quidam autemdistin- fuit alia, quam iUa sapientia , qua Deus est
(ip.i. I. guendo. Primivariantursecundumtriplicem sapiens. lu hoc tamen est differentia ,
quia
modum diceudi. Quidam enimdicunf, quod Deus est Ula sapientia ; anima autem Christi

anima Christi cognoscit omnia quae Yerbum non est iUa sapientia, sed iUi sapientiae per-

cognoscif, pro eo quod Yerbum ffifernum non sonaliter uuita. Ifem Deus est sapiens illa

cognoscit nisi finita. Non enim est exemplar sapienfia per naturam anima autera
; Christi

nisieorum quae sunt, vel fuerunt, vel erunt per gratiam unionis. Sed qualiter verbum impug.

impug.
g[ jjggg omnia fmita sunt. Sed iste modus illud Hugonis quaerenti satisfacit, difficile

dicendi stare non potest, quia, sicut ipse est aperire : quoniam, sicut in praecedenti-
Augustinus dicit , et in primo libro '
osten- bus fuit ostensum, ad hoc quod anima
jum est, aetema Dei sapientia cognoscit in- Christi cognoscat Yerhum, necesse est inter-
Onita, sicut planum est, quia cognoscit omnes venire sapientiara creatam ,
quae quidein est
uumeri species ; cognoscit etiam omnia quae dispouens et habiUfans ipsam animam ad
Opin. 3. potest facere. Alius modus dicendi est, quod unionem Yerbi; nec est ipsa summa sapien-

anima Christi cognoscat omnia quae cognos- tia, sed influentia ab ea procedens. Et ideo
cit Veibum, et cognoscit infinita, quia unoet lentandum est si quo modo potest alius mo-
eodem cognoscit omnia, id est, Yerbo. Et dus rationabiUor inveniri, quam aliquis

hinc est, quod non solum anima Chrisf i actu trium praedictorum. Attendendum est ergo
cognoscit infinita, sed etiam qua;libet anima quod alii tentaverunt praedictam quaestionem AKer mo-

beafa^ quae iutuetur in ipsam lucem aeter- deferminare distinguendo ; et hi diversUi- „"cndr

Impug nam , secundum quod asserunt. Sed illud cantur secundum tripUcem modum distiii-

nec rationi consonat, nec auctoritatibus guendi. Quidam enim dicere voluerunf , quod q^j^ ,

Sanctorum, quia omniscientia non atfribui- in Christo est duplex modus cognoscendi,
tur alii auimaj, quam animw Chrisfi. Et quem habet in Yerbo : unus per gratiam
praeferea virtus finita non videtur posse unionis ; alter, qui est per gratiam compre-
continuari virtuti infinitaeiu comprehensione hensionis. Et quidem modo qui est per
illo

' Dist. Xixii. gratiam comprehensionis , non coguoscit

 ,

316 SENTENTIARUM L[B. III.

omnia quae cognoscit Verbnm, sed illa nium illorum capax fuit, et eidem commu-
quae spectant ad gloriam suam. Alio nicavit Deus scientiamomnium illorum quae
vero modo, qui est per gratiam unionis, farere disposuit, propter magnam sui libe-
cognoscit omiiia quae cognoscit ipsum ralitatem^ et ipsius animae capacitalem. Si
Verbum, quoniam gratia unionis, ratione autem intelligatur de scientia intelligentiae,
e.\tremi cui uuitur, est gratia sine meu- sic dicunt ,
quod non omnia cognoscit, quae
sura, et gratia inlinita : et ideo non est cognoscit ipsum Verbum quiaillaseexten-
:

niirum, si cognoscit secundum illam infi- dit ad infinita , et anima Christi in cognos-

loiprob. nita, et omnia quae Verbum cognoscit. Sed cendo non potest nisi super finita Deus autem :

iste modus dicendi non videtur esse intelli- non communicavit ilH animae nisi quan-
gibilis de facili. Primum quidem, quia si tum potuit capere secundum istam viam
: et

anima Christi cognoscit quidquid cognoscit dissolvi possunt rationes ad utramque par-

per habitum creatum, nec est habitus alius tem. Et hic quidem modus satis facilis estet
creatus in anima quo omnia cognos-
Christi rationabilis. Verumtamen adhuc non quies- •"prob.

cit, scilicet ipsum Verbum, vel in ipso Verbo, cit mens dubitantis; quoniam esto quod

nisi habitus gloriae comprehensionis, quia Deus modo aliquod novum faceret, quod ta-
i!lo jam nihil cognosceret in
circumscripto men facere non disposuit, sicut novum
Verbo unio enim non facit divinam natu-
: mundum, jam lateret Christum. Sequeretur
ram cognosci ab humana, in quantum unio, etiam quod Christus aliquid de novo posset
sed gloria comprehensionis : nam caro est addiscere, et ita non haberet plenitudinem
unita Verbo, quanivis non cognoscat ipsum scientiae. Et iterum cum scibilia non se
,

Verbum. Si ergo aliquo habitu cognoscit coangusteut adhuc in anima sciente, nun-
omnia quae cognoscit Verbum necesse est , quam videtur quod tot sciat anima, quia
quod cognoscat per illum cognitionem quaj po-ssit adhuc plura scire quomodo ergo erit ;

quidem est habitus comprehensionis. Prae- status ex parte capacitatis creaturae? Et Opin. .i

terea, quidquid sit gratiaunionis, sive creata, propterea est tertius modus distinguendi, Docionv
sive increata, anima Christi semper est inter quod convenit aliquid cognosci cognitione
terminos creaturae ergo ejus virtus cognos- : habituah, et cognitione actuali, sive cogni-
citiva semper finita est : ergo nunquam co- tione quae est sicut scientia, et cognitione
gnoscit infinita : et sic redit quaestio prius quaeestsicutconsideratio. Si ergoloquamur
Opin. :
proposita. Alius vero modus dicendi est, de cognilione quantum ad actum conside-
quod in Deo ponitur duplex modus cognos- rationis, sic dicendum est, quod anima
cendi, non propter diversitatem a parte vir- Christi nunquam tot cognoscit, quot co-
tutis cognoscentis , sed a parte connotati. gnoscit ipsum Verbum. Per nullam enim
Dicitur enim in eo esse scientia visionis, et gloriam potest adeo sublevari crealura, ut
scientia intelligentiae : scientia visionis est simul et in actu judicet de inflnitis, cum
respectu omnium eorum, quae facere dispo- hoc sit infinitae virtutis. Si vero loquamur
suit; scientia intelligentiae, respectu omnium de cognitione habituali , sic concedi potest,
eorum, quaj facere potest. Et utraque dici- quod omnia quae cognoscit ipsum Ver-
scit

tur omniscientia ;
quamvis scientia visionis bum sibi unitum et hoc patet sic quia
: :

sit finitorum, scientia intelligentiae infinito- cum anima Chrisli cognoscat ipsum Verbum
rum : disposuit enini facere finita; sed po- habitu glorioso ita perfecte, quod non potest
test facere inflnita. Quando ergo qua;ritur, ipsum perfectius cognoscere; et ipsum Ver-
utrum Christus sciat omnia quae novit Ver- bum aeternum promptam habeat volunta-
l)um; si intelligatur de scienlia visionis, tem ad aperiendum ipsi animae omnia quas
amcedunt ulique, quod anima Christi om- in ipso relucent, uec aliquid in ipso reluceat,
 ,, ,

DISTINCT. XIV. AHT II. QUIE^T. Ili. 317

quoil iiou sit natum cognosci ab auima 3. Ad illud quod objicitur, quod cognitio,
Christi, auiina Christi habet aliquid , (luo quam habet anima Christi , »jst llnita , ergo
facilis est ad cognoscciuluiu ouwiia (iu;i' non potest (!sse innniloriiiu ; diccndum
Yerltuiu cogiioscit. Kt Imjus siguuiu est, quod in cognitioue auima' Christi cst tria

quia ad hoc quod cognoscat aliquiil quod considerare , videlicet ipsam rationem cog-
Verhum cognoscit, quidquid ilUid sit, uon noscendi, qua; cst ipsum Vcrbiim ; ct ipsum
oportet quod detur ei novus hahitus cognos- habitum secundiim ipsam subsUmtiain ha-
cendi; .<cd oiuue quod vult, iu eo potest ie- bitus; et respectum illius habitiis ad cognos-

gere. Si ergo tu qujeras de illo habitu, cibile. Dico ergo quod, quamvis habitus ille

utruiu sit habitus finitus, vel iiifiiiilus; sit finitus, tamen ratio cognosoendi in se in-

respoudeuiUim est, quoil cst liuilus; iiabet finita Hst, et per illam liabet ille habitus res-
tamen respectuin ad infinita : uec est hoc pectum ad infiniUi non in actu , sed in apti-
impossibil(> ponere in creatura : iiiUnitas tudine. Et hoc modo nihil prohibet cogiii-

euiiu respectuum non ponit infinitatem tionem fiuitam esse respectu infinitorum.
actualem, sicut non ponit comparationem Ex hoc enim non ponitur aliqua infinitas
realem. Si iterum quaeras unde veniat illa esse in creatura in actu , sed ponitur actua-
inlhiitas respectuum circa habitum cogni- iis infinitas solum in ratione cognoscendi.

tiouis animai Christi, dico quod venit ex i. Ad illud quod olijicitur, quod creatum
voluntate speculi sibi uniti, quod voluntatem non e.xcedit illud creatum ejusdem generis
promptam habet omnia propalandi ipsi in infinitum, dicendum quod illud verum
animaj Christi, quaj relucent in se. Hoc au- est de illo excessu , qui est in ipso creato se-
tem non facit alii animai: et ideo de sola cundum se et absolute; de illo vero excessu,
anima Christi concedi potest et debet, quod qui est ratione creatricis essentiae , non ha-
sit omnisciens quanlum ad cognitionem ha- bet veritatem. Et isto modo dicitur scientia

bitualem. Et coiicedendae sunt rationes, Christi in infinitum excedere scieiitias alia-

quae sunt ad istam partem. rum animarum : non quia lumen Christi in

1. Ad illud quod ohjicitur in contrarlum, infinitum sit majus in actu, quam lumen
quod quidquid scitur , scientis comprehen- aliarum animarura ; sed quia ipsum Ver-
sione Gnitur, dicendum quod illud intelligi- bum aeternum in inflnitum promptius se
tur de notitia actuali , quae quidem consistit exhibet ad manifestandum ea, quae in se
in actuali comprehensione, quod innuitur in habet , ipsi animae Christi ,
quam alicui alii

ipsa auctoritate. De habituali autem non animae.

oportet, quod habeat verilatem : nec oportet 3. Ad illud quod objicitur, quod anima
adhuc quodhabeat veritatemde omniactuali, Christi non potest cognoscere immensita-
sed de ea quae est per comprehensionem : tem limpitudinis cognitionis divinae , ergo
quamvis enim Deus cognoscatur ab anima nec immensitatem respectu cognoscibilium;
non tamen oportet quod sit fmitus ipsi animae dicendum quod non est simile duplici ex
cognoscenti ; imo simpliciter est infinitus. causa : una quidem ,
quia anima Chrisli
2. Ad illud quod objicitur, quod cognitio quidquid cognoscit in habitu de ipso Verbo
debet adaequari cognoscibili, patet respon- aeterno, cognoscit in actu , cum cognitio ip-
sio per illud quod dictum est ,
quod hoc ve- sius Verbi in se sit de essentia gloriae : noa
rum est de cognilione comprehensionis , et sic autem est de cognitione aliarum reruui,
de ea cognitione, quae actu judicat de toto quai relucent in Verbo. Prsterea ipsum
cognoscibili ; tali autem modo cognoscendi Verbum est infinitum ; et quidijuid iulelli-

non cognoscit anima Christi omnia quae gitur de Verbo, totum est innnitum : iion

Verbum cognoscit. sic autem est de cognoscibilibus iufinitiS;

318 SENTENTIARUM LIB. III.

quia quodlibet ipsum in se finitum est, et scibilia comparatum propter promptitudi-

cognosci potest a substantia et virtute finila. nem exemplaris sibi uniti.

et mediante habitu Unde, quamvis

finito. 9. Ad illud vero quod ultimo objicitur,
anima Christi cognoscat omnia quae Yer- quod in cognitione est receptio et judicium,
bum cognoscit; nunquam tamen aequatur dicendum quod illud intelligitur de actuali
ei in cognitione ,
quia nunquam omnia illa consideratione ; dc habituah autem non est
comprehendit actualiter, secundum quod verum, quod quis judicet in actu de omni-
ipsum Verbum aiternum pro uno aspectu bus quae novit in habitu ; sed quod potest,
de omnibus judicat et omnia intuetur.
, et habet facultatem judicandi per aliquas
6. Ad illud quod objicitur, quod anima rationes, quae sibi insitae sunt, ad hoc quod
Christi, quamvis sit unita Verbo, non ta- possit judicare de illis cognitionibus. Ut
men ubicumque est Yerbum ergo nec
est , ergo summa praBdictorum , quae prolixius
cognoscit omnia quse cognoscit Yerbum ; dicta sunt, brevius perstringatur, conceden-

dicendum quod non est simOe quoniam : dum est, quod aninia Christi habitualera
actum existendi et
esse hic, vel ibi, dicit : cognitionem habet infinitorum , et omnium
ideo si anima Christi esset ubicumque est eorum quae cognoscit ipsum Yerbum sibi
Yerbum jam esset immensa et existentia
,
, unitum hcet non habeat actualem et iila
, :

ejus adaequaretur existentiae Yerbi. Non sic quidem habituahs cognitio non ponit infi-
autem est de cognitione ,
quoniam muita nitatem actualem in ipso habitu, vel in po-
cognoscit anima Christi in habitu, quce tentia cognoscente, sed solum in ratione
nunquam considerabit in actu. Ideo nec per cognoscendi, vel in comparatione habitus
hoc ponitur adaequatio, nec ponitur im- cognoscendi ad ipsa cognoscibilia. Hunc au-
mensitas circa potentiam ejus cognosciti- tem sextum modum dicendi magis sum co-
vam. natus tenere, quam quintum, licet quintus
7. Ad illud quod objicitur quod simplici- sit facilior ad sustinendum : tum propter
tas animae nunquam elevatur ad simplicita- auctoritates Sanctonim, quibus est in arduis

tem Yerbi , dicendum quod ilJud verlium quaestionibus praecipue innitendum ; tum
intelligilur non tanlum de cognitione habi- etiam pro reverentia Jesu Christi, cujus ani-
tuali, verum etiam de consideratione ac- mae quantumcumque sapientiae et gloriae

tuali. Et quantum ad hoc, verum est quod possumus , debemus attribuere , et supra
nunquam anima ascendit ad tot conside- etiam quam intelhgimus, ad ipsius reve-
randa, quot ipsum Yerbum considerat. Et si rentiam et honorem.
tu objicias, quod nec habitu, nec actu vide-
tur posse pertingere ad omnia quae Yerbum
ARTICULUS m.
cognoscit, cum in omnibus Creator excedat
creaturam, dicendum quod, sicut dictum
fuit, habitualis cognitio inflnitorum non po- Consequenter qujeritur de scientia;, quam
nil inDnitatem in haliitu cognoscendi : et anima Christi habuit a Yerbo ; et circa hoc
ideo non ponit adaequalionem ipsius cogni- quaeruntur primo quairitur utrum
tria :

tionis animae Christi respectu cognitionis aliquam scientiam habuerit auima Christi a
ipsius Yerbi. Yerbo prajter illam quam habuit in Yerbo ;

8. Ad quod quaeritur per quid ani-

illud ,
secundo quajritur ulrum secundum illam
ma Christi cognoscat omnia quae cognoscit profecerit, an ab initio habuerit eam perfee-

Yerbunij dicendum quod per lumen aUquod tam tertio quaeritur utrum Deus debuerit
;

sibi datum : hoc autem non est quia lunien communicare animae Christi omnipoten-
illud sit infinitum , sed quia est ad iufinita tiam, sicut communicavit omniscientiam.
 , :

DISTINCT. XIV. ART. 111. QJJlEiil. 1. 31«

tum est, cvacuabitur (b) quod ex parle est

QUiESTIO I. sed cognitio ipsius aniinii! Cbrisii iii Vcrlio

est cognitio perlectissima ; coguilio vero
An Christtis habmrit nliam scientiam prmter iUam
rerum iu proprio genere est cognitio minus
quamhabuit in Vcrbo '.

perfecta : ergo si Christus ab initio habuit

Aaupp. Utniiu C.lirislus habuerit aliam scientiani cognitionera perfectissimam ,
qu;c est in

a Vorlio priuter illaiu, qiuiin lialiuit iu Ver- Verbo, videtur quod alia non habuit locum
bo ; et quod non fuerit aliqua necessitas ha- in ipso.

hcudi aliani, videlur priino per ilhid (luod Sed contra Sicut : dicit Augustinus ', super Fundaiu.

dicit Uamascenus ' : « Ouemadiiiodura caro Genesim adlitterum, tiactans illatriaverba:

hominis secundum propriam nalurara non Fiut, fecit, et factum esl, angelus tripliciter

est viviflcaliva , Domini autera caro unita cognovit res, in ipso Verbo, in se, et in pro-
secundum hypostasim ipsi Deo Verbo vivi- prio genere : sed intelleclus animae Christi
llcaliva facta est, propter eam, qua; est se- non minus perfectus, quam intelleclus
fuit

cimdum hypostasim, imionem : ita et hu- angelicus ergo non tanlum habuit cogni-
:

niana natura quidem substantialiter non tionem rerum in Verbo, verum etiam in
possidel futurorura cognitionem ; Domini seipso.
autem anima propter eam quce , ,
est ad di- Itera, Christus assurapsit quod dignitatis
vini Yerbi hypostasira (a) unionera, ditata erat de omni statu , sciiicet de statu gloriae,
est futurorura cognitione : ergo sicut caro et de statu innocentiae , et de statu naturaj
Christinon posset viviflcare nisi propter lapsae : ergo non tantum habuit cognitio-
unionem sui ad Verbum, ila anima ejus non nem convenientera statui gloriae, verum
cognosceret aliquid, nisi in ipso Verbo. etiam convenientera statui innocentiae. Si
2. Item unius secundum unara naturam ergo Adara habuit cognitionem omnium re-

est una perfectio : sed intellectus animae rum creatarura divinitus sibi datam in

Ghristi perfectus fuit scientia, cognoscendo seipso, videtur quod, praeter cognitionem
omnia in ipso Yerbo : ergo cum scientia sit gloriosara, Christus habuit iUara scientiam.
perfectio ipsius intellectus, non habuit aliam Itera, anima Christi inomni dono gratia-
scientiam praeter illam. i-um debuit excedere omnes alias animas ; et
3. Item superfluura est facere per plura non tantum in dono gratiae gratum facientis,
quod potest sufficienter fleri per pauciora : verum etiara in dono gratiae gratis datae :

sed anima Christi sufficieulissime cognoscit si ergo habere notitiara ipsarum rerum in
omne cognoscibile, cognitione quae est in seipso, hoc est donum gratiae gratis datae,
ipso Yerbo : ergo videtur quod superfluum videtur quod Christus habuit hanc cogni-
sit ei attribuere aliam cognitionera. tionem, praeter eam cognitionem quae est in

4. Item majoris luminis est absorbere mi- Yerbo.

nus : si ergo cognitio , quam Christi anima Item, sicut ratio superior debet habere
habet in ipso Yerbo , fuit perfectae lumino- suam perfectionem , ita etiam ratio inferior
sitatis, quia fuit in ipso fonte lurainis , vide- in Chrislo : sed ratio superior nata est iiosse
tur quod non potuerit simul cum ea stare res in ipso Yerbo aetemo ; inferior vero iiafa
aliud genus cognitionis in anima Christi. est eas considerare in proprio genere : ergo,
3. Item ' : Quando adveniet quod perfec- sicut habuit cognitionem superioris, ita

> Cf. S. Thom., etiara inferioris et sic, etc.

p. III, q. ra, art.2; et IH Sen(., dist.
:

XIV, q. I, art. 1, q. v ; et de Verit., q. XX, art. 2 ; et

Sieph. Brulef., III Sent., dist. xiv , q. vii. — > Daiiiase.,
Ofusc, IX, c.ccxxiii ; Scotus, III Scnt., dist. siv, q. ill; Fide orthod., lib.
'fe 111, c. ixi. — ' I Cor., xiii, 10.—
(b) Ccel. edil. deest hypostasiin. — (6) Ccet. edit. eva- ' Aug., de Genes. ad litl., lib. II, c. viii, n. 19, quoad
cuatur. sensum.
 : ,

320 SENTENTIARUM LIB. III.

Item, Christus erat siniul perfectus viator, cognovit ista triplici cognitione. Et sic pa-
et comprehensor : sed utrique statui neces- tet, quod aniina Christi non tantum habuit
saria est cognitio : ergo sicut habuit scien- cognitionem rerum in Verbo, sed etiam (a)
tiam debitam statui comprehensoris , cog- a Verbo cognitionem , inquam , non tan-
:

noscendo res in ipso Verbo, ita videtur quod lum simpUcis notitiae, verum etiam expe-
habuit scientiam convenientem statui viato- rientias. Patet etiam harum trium cogni-
ris, cognoscendo res in seipsis. tionum sufficieutia, necessilas et distinctio,
quae potest sumi vel ex parte virium , sciU-
cet superioris ratiouis, inferioris , et sensua-
CONGLUSIO.
litatis; vel ex parte statuum, videUcet glo-
Anima Christi pneter cognitionem ,
quam habuit in riae, innocenliae, et naturae lapsae ; vel ex
Verbo, habuit etiam cognitioncm rerum a Verbo,
parte modorum cognoscendi , scilicet in
id est , in se et in proprio genere,
Verbo, in se, et in genere proprio. Et sic

Resp. ad arg. Absque dubio concedendum patet , quod anima ChrisU ,

praeter cognitio-

est, quod praeter cognitionem quam habuit nem quam habuit iu Verbo, habuit cogni-
anima Christi in ipso Verbo, qua? est cogni- tionemrerum iu se, et iu genere proprio :

tio gloriosa, habuit cognitionem a Verbo, et sic ulterius patet quod anima Christi

quae est cognitio gratiae gratis datae ;

qua praeter cognitionem quam habuit in Verbo,
etiam cognitione cognoscit Christus res in habuit aUam cognitionem a Verbo. Et con-
seipsis per species ei inditas ab ipso condi- cedendae sunt rationes ac hoc.
tionis priniordio , sicut fuit in intellectu 1. Ad iUud quod primo opponitur de auc-
Adae, vel etiam in ialellectu angelico '. Ra- toritate Damasceni, dicendum quod Damas-
tio aulem hujus est perfectio ipsius auima; cenus non vult assignare similitudinem
Christi, quaenon tantum debuit esse per- quantum ad omnia, sed quantum ad hoc,
fecta secundum superiorem portionem, ve- quod sicut caro Christi non esset vivifica-
rum etiam secundum inferiorem et secim- , tiva, uisi fuisset ipsi Verbo imita : sic anima
dum partem sensibilem, nou tantum quan- Christi ignorans esset et imperfecla, nisi

tum ad statum patriae verum etiam quan- , fuisset unita cum sapientia perfecta : sed
tum ad stalum viae, qui duplex est, videhcet propter iUam unionem habet omnis cogni-
innoceuticB , et naturae lapsae. Et secundum tionis perfectionem.

hoc Christus habuit triplicem cognitionem 2. Ad iUud quod objicitur secundo, quod
isti tripUci statui convenientem , videhcet unius rei una est perfectio, dicendum quod
coguitionem gloriae , cognitionem natm'ae verum est secundum uuum modum, et sta-
integrae , et cognitionem poenalis experien- tum, et potentiam sed quia in anima Chri-
:

tiae, ut de quohbet statu aUquid in se habe- sti est considerare diversitatem potentiarum,
ret. Rursus, quia perfecta fuit anima Christi et statuum, et modorum cognoscendi ; ideo
quantum ad cognitiouem non solum res- nihil impedit ,
quin secundum diversitatem
pectu cognoscibiiium , sed etiam respectu horum diversas habeat cognitiones perfl-
modorum cognoscendi ; ideo cum res triph- cientes.

citer siut cognoscibiles, secundum quod tri- 3. Ad iUud quod objicUur, quod super-
pliciter habent esse : habent enim esse in fluum est facere per piura quod potest, etc,
Verho, habent esse in intellectu creato, ha- dicendum quod verum est, si flat aeque be-
bent nihilominus esse in proprio genere ne, et aeque suflicienter ; sic autem non esset

ideo ad hoc quod inteliectus animaj Christi in proposito, qua non ita haberet anima
plenam de rebus cognitionem haberet, res
hos insurgit Scotus hic, q. iil, ibi : Contra conclxtsio-
' Consealit S. Thomas, III, q. ii, art. 2. Contra nem arguitur. — (a) Edit. Ven, add. reruni.
 :
,

DIST. XIV. ART. III. QU^EST. H. m

Christi coniplelioncm scicnliaj seeinnliim detur qnod secnndum animam profeceril
omncm moilnn» ct rmnicm statiim, .scd so- cresceiulo in cognitione.
inm altorum istarum rognitinnnm halieret. .3. Item , Christus assumpsit quae planta-
4. Ad illud quod objicitur, quoil majoris vit in nostra natura; sed Christus plantavit
luminis est, eto., (licendnm quoil ilhul ali- in iiostra natiira ut ex raultis sensibiUbus

cubi lial)et veritatem , hoc est di; lumiiiibns llat iiiia memoria, ex multis memoriis una
quaj sunt ejusdem rationis, et eodem modo experientia, ex multis experimentis unum
irradiant, secundum eamdem parleni.
el universale ,
quod est principium artis et

Non sie autem est in proposito reperire scientia; : ergo si iste modus procedendi fa-

sicut in distinclione liarum cognilionum cit animam proficere in cognitione, videtur

ostensum est. Pra?terea ,
quod dicitur quod quod anima Christi in cognitione profe-
majus lunifn ahsorbet minus, hoc non dici- cerit.

tur qnantuiii ad existentiam, sedquautum A. Item , aut intellectus agens in Chri.sto

ad apparentiam et licet hoc sit verum in ; potuit abstrahere formas universales a con-
lumiiie corporali non famen est verum in , ditionibus materialibus, aut non : si non po-
lumine spirituaii, propter majorem imper- tuit , ergo fuit impotens; si potuit, cum ta-

mixtionem ,
quaj reperitur in lumine spiri- lis modus abstrahendi sit via in cognitio-
tuaU, quam in corporali. nem , videtur quod Christus in cognitione
5. Ad illud quod objicitur, quod cognitio profecerit.

manetcum cognilioneperfecta,
ex paite non 5. Item, qui aliquid apprehendit, et reti-
dicendum quod verum est quando cognitio net quod prius non apprehenderat , aliquid
ex parte habet imperfectionem annexam, addiscit, et in cognitione proficit : sed sen-
sicut est coguilio lenigmatica : et de hac ve- sus communis in Christo aliquid apprehen-
rum est quod nou fuit in anima Christi. Si dit, et aliqua sensibilia retinebat, quae prius
autem dicatur cognitio ex parte, quia minus non apprehenderat , nec composuerat, et
perfecta est quam cognilio gloriae, non opor- imaginativa potentia in Christo totum illud
tet eam evacuari in eo potissimum, in quo retinebat : ergo videtur quod anima Chri-
est simul status viae cum statu patriae. sti proflciebat et addiscebat.
Sed contra : Beda, super illud Lucce : Pro- Fundam.

QUiESTIO II. fkiebat Jesus, etc. : non quod

o Proficiebat,

ipse sapieniior fieret ex tempore, sed eam-

An Christus profecerit secundum aliquod gemis
dem, qua plenus erat, sapientiam, caeteris
cognitionis '.

ex tempore paulatim demonstrabat. »

Ad opp. Utrum Christus profecerit secundum illud Item Damascenus * : « Qui dicunt eum
genus cognitionis ; et quod sic, videtur « : proficere sapientia, non eam quae est secun-
Didicit ex his quce passus est, obedientiam dum hypostasim imionem venerantur. »
sed dicere est proficere in scientia : ergo, etc. Ergo si quis dicat Christum profecisse in
2.1tem, superilliidX?/c«'.- Proficiebat Je- scientia, videtur facere injuriam sapientiae
sus CEtate et sapientia ; Glossa : « Sicut carnis increatae sibi unitae.
est aetate proficere , sic auimae gralia et sa- Item Christus habuit plenitudinem non
pientia. » Ergo , sicut Christus profecit se- .solum gratiae gratum facientis , sed etiam
cundum carnem crescendo in aetate, ita vi- gratiae gratis datae : si ergo cognitio, quam
habuit a Verbo in seipso , fuit cognitio gra-
' Cf. Alesander Alensis p. III, , q. xiii, mcuib. 2;
S. Thou).,p. 111, q. XII, art. }; et 111 Sent., dist. iiv,
ai-t. 3, q. V ; et (/e Verit.,q. x!i,art.6; Seotus.lli Se»t., Brulef., III Senl., dist. xiv, q. viii. — • Hebr., v, 8. —
dist. XIV, q. 111 ; Richardus Sent., dist. iiv, art. 3,
, III ' Luc, II, 52. — ' Damasc., de Fide orthod., lib. IV,
q. II ; Durandus, III Sent., dist. xiv, q. uj; Stephau. c. xxu.

TOM. IV. 21
 j ;,

322 SENTENTIARUM LIB. III.

fiae gratis datae, ergo plcna fuit iii Cluisto a quod Ambrosius
quod a in eo sensus
dicit ,

suae conditionis primordio : ergo non cres- humanus. » El Apostolus dicit,

proficiebat

cebat in eo. quod didicit ex his qucR passus est, obe- ,

llcm, anima Christi habuit species leruin dicntiam. Et rrlos.sa, super illud Psalmi '
:

cognoscibihum qua ratione habuit

: sed Qui IribuH mihi intelkctum, ait : Isque ad
speeies unius cognoscibilis , eadem ratione mortem erudivit me inferior (a) pars mea
et omnium : sed impossibile est duas formas scilicet carnis assumptio, ut experirer tene-

ejusdem speciei esse, et in eodem, et secun- bras mortalilatis. » Et sic anima Christi,

dum idem ergo inipossibile fuit quod

:
ani- quamvis non profecerit secundum cognitio-
ma Christi novas formas, sive novas species nem (6) simplicis notitiae, proficiebat
tamen
reciperet : ergo non potuit in cognitione secundumcognitionem experimentalem. IUe
proficere. autem profectus scientia; experimenfalis in
Item, malel-ia non est possibilis ad for- Christo in duobus differebat a profectu co-

mam quam ,
haberet in actu, pro eo quod gnitionis uoEtrae : in uno videlicet, quod
omne recipiens debet esse denudatum a for- Christus non proficiebat veniendo in noti-

rna recepti : ergo si anima Christi a principio tiam rei prius incognitffi, sed quod priusco-

habuit in se omnium rerum crealarum cognoscebat uno modo, scilicet per simpli-
speciem et notitiam videlur quod , aniplius cem nofitiam, cognoscebat alio modo, scili-

uon potnerit cognilioncm novam recipere : cel per experientiam ; in alio etiam diCfere-

ergo nec in cognitione proficere. bat ,

quia profectus noster est secundum
existentiam, profecf us vero Christi erat so-

CONCLUSIO. lura secundum apparentiam. Et secuudum

hoc patet responsio ad quaeslionem proposi-
Anima Christi cognitionm simpUcis
secundum tam; patet etiam responsio ad rationes ad
notilUB non potuit pioficere licet secundum ,
utramque partem pro magna parte. Nam
experimentalem cognilionem profecerit.
rationes quae oslendunt quod Christus non
Resp. ad arg. Ad prsedictorum intelligen- proficiehat in cognilione, sive scientia, pro-

tiam est notandum, quod praiter scientiam, cedunt de profectu non solum secundum
qnani anima Cliristi habuit in Verbo, dupli- apparentiam sed eliam secundum existen-
,

cem habuit cognoscendi modum, sicut praj- tiam ; non solum secundum cognitionem
dictnm fuit : habiiit e.nim cognitionem sim- experientiae, verum etiam secundum cogni-
phcis noiiliffi in intellectu , el cognitionem tionem simplicis notitiae. Et ideo rationes

experientia; in sensu. Cognitio simplicis no- illae sunt concedendae, quia verum conclu-
titiae consistebat in habitibus et speciebus duut.
ipsi animse Christi indilis a primordio suae 1 et 2. Ad illud vero quod primoobjicitur
conditionis ex beneficio Conditoris; cognitio in contrarium de anctoritate Apostoli, et de
vero experienlise consislel)at in usibus sen- auctorilate Heda; iu Glossa, dicendum quod
suum exteriorum. Quoniam ergo habitus et utraque auctoritas intelligitur de cognilione
species impressae fuerunt ipsi animse Christi experientiae.

in omnimoda pleniludiiie , hinc est quod 3. Ad illud quod objicitur, quod hoc est

Christus proficere uon potuit cognitione naturale, videlicet quod ex multis sensibili-

simplicis notiliae. Quia vero sensus exterior bus fiat una memoria, dicendum quod duplex
ad aliquid converlebatur de novo, ad quod est modus cognoscendi per experientiam :

prius conversus non fuerat, hinc est quod unus, qui est via in acquisitionem scientiae
cognitione experientiae proHciebat, juxta
(a) Ctet edit. luc . Inrcrior.
.
— (& Hdit. Vutic. cogu ilioDJs.
• Psalm..\\,l. Edtt. Vcnel. cognitiouea.
 ::

DISTINCT. XIV ART. III. QVm^^iT. III. 323

alins voro, qui cstvia incxtToitiiiniscimilia!, iieliat, aut dividcbat, apud iutclleclum eraut
ut quoil |iriiis scielwiliir tlicoriii' ,
[lostino- iiiagis coguita, noii soliiui (luaiituiii ,icl es-
dum soiatnr practice. V.l priiuns modus ex- .sentias, sed etiain quantum ad compositio-
perienti.T reperilur in scientia; inventionc; nes : secunduin (|iui8 compositiones et divi-
secundus vero consistit iu iisn sciculia! jaiu sionespossuiit rorinalitervariari. IJudesecus
adeptiu. Et iu primo est uiotns ab incoguito est de cognitione rerum in Christo, et in
ad cognituin ; in sccimdo vero est via, sive quocuiuque angelo. Angeli enim potnerunt
processiis a cojjrnilo uno niodo, ut copnosca- prolicere in cognitione rerum componeiido,
tnr alio luodo. Et priiuus modiis respicit (lividendo et conferendo , eliam c.ogiiitione

imperfectionem naturae lapsae propter iguo- simplicis notitiae, quamvis non reciperent
rantiam anuexain ; secundus vero respicit novas species ; Christiis vero minime, prop-
statum iuiKH^entia', iu quo habitus scientia' ter coguilionisplenitndinem et perfeclionem,

prajcessis.sel nsum, el cognitio simplicis no- quam decuit animam ejus habere a princi-
titiae praecessisset cognitionem experientiae pio suae conditionis.
et iste modus fuit in Christo, et nou alius :

qnia, sicut intVa '

patebit, de statu naturae 0U.ESTIOJII.
lapsae Christusnon debuit assumere defec-
An Deiis communicaverit animce Christi omnipo-
tum ignorantiae. Philosoplnis autcm in prae-
tentiam, sicnt communicavit omniscientiam '.

dicto progressu cognitionis proccdit secun-

dum statum nalurae lapsae ;
quod in Christo UtrumDeuscommimicaveritanimaeChris- aa opp.

non oportet reperiri. ti omnipotentiam , sicut communicavit ei

-l. Ad illud quod objicit:ir, quod inteliec- omniscientiam ; et quod sic, videtur. Ad
tus agens in Christo potuit abstraheie, di- PhUippenses ' ; Dedit illi nomen, quod est

cendum quod abstractio speciei a conditioni- super omne nomen : ergo si non dedit ei no-
bus materialibus quaedam ordinatur ad ge- men sine re, dedit ergo illi virtutem super
neraudum habitum quaedam vero ;
consistit omnem virtutem, et potentiam superomnem
injudicio ejusquod apprehensum est per potentiam : ergo dedit ei omnipotentiam.
sensum, judioio, iuquam, factoab intellectu 2. Item, cum tria sint in anima, potentia,
et prima non fuit in Christo, cum intellectus scientia, et voluntas, ut vult Richardus, vo-

ejus haberet habitus et species rerum , illa luntas praesupponit scientiam, et scientia

autem abstractio ordinaretur ad acquisitio- praesupponit potentiam : ergo natura, quae

nem habitus, et scientiae nondum adeptae , est capax scientiae, est capax potentiae : ergo
et ita haberet annexum defectum ignoran- quae est capax omniscientiae, est capax om-
tiae. Secunda vero iu Christo fuit : sed ex nipotentiae : sed anima Christi fuit capax
hoc non sequitur qnod aliquid didicerit de omniscientiae, sicut supra ostensum fuit :

novo, vel quod in scientia profecerit ; sed ergo fuit capax omnipotentiae.
solum quod aliquid consideravit intellectu 3. Item, amplioris extensionis est scientia,
excitato a potentia inferiori. quam potentia ; omne enim quod Deus potest,
5. Ad illud quod objicitur, quod sensus scit, sed non convertitur : sed quod capax
ejus poterat componere et tenere, dicendum est rei majoris, est capax rei minoris : ergo
quod illud non facit profectum in cogni- si anima Christifuitcapax omniscientiae, fuit
tione speculationis, sed in cognitione expe- etiam capax omnipotentiae : ergo debuit
rimentali : quoniam illa quae sensus compo- Deus ei communicare omnipotentiam.

' Dist. XXV. — '

Cf. Alexander .41eusis, p. 1, q. xxi. XIV, q. II, ait. »;Richard.. III Senf., dist. xiv, arl. 5,
metnb. I, art. 4; S. Thomas, p. III, q. xiii, art. ) q. 1 ; Stephan. Brulef., III Sent., dist. xiv, q. is ; Guil.
et 1 Sent., dist. xuii, q. i, urt. 2; et lli Sent. dist. Voril., III Seni., disL Xiv, q. I. — ^PIiilip., Ii, 9.
 324 SKNTENTI.VRUM LIB. III.

4. Iteni, posse scire ununi scibile, esl po- creata in numero, pondere, et mensura : er-

tentiaj : ergo posse scire duo scibiiia^ est go, etc.

majoris poteutiae : et sic procedendo : ergo Item nulla virtus enlis creati transcendit
posse scire infinita scibilia, est sumniae et in- ens : sed omnipotentia transcendit ens ,

fmitae potentise : sed anima Christi potuit quia potest de non ente facereens: ergo im-
scire infinita scibilia : ergo Deus communi- possibile est alicui virtuti creatae dari omni-
cavit ei omnipotentiam. potentiam.
5. Item, artifex materialis non solum com-
CONCLUSIO.
municatfilio suoscientiam simplicisnotitiae,
ergo multo Animce Christinon fuit communicata omnipotentia,
sed etiam scientiam practicam :

qmniam nuUi creaturce ipsa tommunicari potest,

fortius hanc Deus communicavit animae
anima autem Christi creatura est.
Christi. Sed scientia practica habet operatio-

nem conjunctam : et operatio habet poten- Resp. ad arg. Dicendum quod nec animae
tiam praeviam : ergo si Deus commuuicayit Christi, nec alicui creaturae potest omnipo-
animffi Christi scieuliam practicam um- tentia communicari, nisi eatenus qua com-
nium rerum, communicavit ei omnipoten- municalur ei nomen et excellentia divinita-

tiam. tis , hoc est, per communicationem idioma-

6. Itera, sicut intellectus animae Christi tum, quaeortnm liabet ex personali unione.
conjunclus est divinaj sapientipe, ila etiam Sicutenim possumus dicere, quod homo est

et virtus illius animae juncta est divinse po- Deus, ita possumus dicere quod homoestom-
tenlia^ ; di( imus cnim ' Christum Dei virtu- nipotens. Et sicut excellentia divinitatis

tem, et Dei sapientiam : crgo sicut inteliectus nuili communicari polest sicut forma et pro-

animae Christi propter conjunctionem ejus prietas eidem inhaerens substantialiter , vel

ad summam sapientiam est factus omni- accidentaliter ; sic etiam nec omnipolentia.
seieiis, ita et virtus propter conjunctionem Ratio autem quare omnipotentia communi-
cum summa potentia debiiit fieri omnipo- cari non potest ahcui creaturae, estquia om-
tens. nis creatura, eo ipso quod ex nihilo est, de-

Faniiam Sed contra : Omnis potentia creaturae se- ficit a summa slabilitate, iinde non existit

qnitur ipsam substantiam creaturae : sed per seipsam ; deticit a summa simplicitate ,

omnipotentia praecedit substantiam omnis unde non agit per se totam ; deficita summa
creaturffi, quia potest producere omue ,ens : immensitate, unde distare potest in ipsa vir-

ergo nulli creaturae communicaripotuitom- tus a sulistantia. Et quoniam in se non sub-

nipotentia. sistit, nec a se, nisi sustentetur a divina po-

Item, nihil habens omnipotentiam potest tentia, ideo impossibile est ipsam esse omni-
ab aliquo excedi vel superari, quia nihil est potentem : non enim potest seipsam susti-

uiajus omnipotentia :sednecesse est omnem nere. Rursus, quoniam ex se tota non agit,

creaturam a Deo excedi et superari : ergo non potest in totam rei substantiam : et ideo

impossibile est alicui creaturaj omnipoten- non potest esse omnipotens, cum non possit

tiam communicari. totnm producere. Postremo, quiavirtusejus

Item, nullius substantiae flnitae potest esse distat a substantia, tantum potest elongari,
virtus infinita, sicut dicit Philosophus, et quod omnino deficiat (o) unde non potest in
:

ratio manifestat : sed omnipotentia est vir- omnia. Sicut crgo soli Deo convenit summa
tus infinita : crgo nulli substanliae finila^ po- stabilitas, summa simplicitas, summa etiam
fest communicari omnipotentia : sed omnis immensitas ; sic etiam omnipotentia, quae
creatura est subslantiaj finitai , cum sit necessario requirit ista tria. Et ideo omnipo-
' 1 Cor., 1, 2t.— (a) Al. deBciet. li-ulia i'()inninnii"iiri non polest alicuicreatu-
 ,

DIST. XIV. AHT. 111. OUiEST. 111. 345

laj, nec aniina; Cliristi, nec alii. Et ratio- scireoiniie scibile, est posse, etc. , dicenduin
nes quaB hoc oslenilunt , sunt coucedenila;. quod cum aiiima cognoscat in Verlio, co-
1. Ail illuil vtTii quDil i(l)jii'ilur ,
qiioil de- gnoscere ipsius anims plust-st iurecipiendo

dit iUi noiiioi iiuod csl siipcr omnc iiomtn, ab ipso Yerbo, qiiam iu agendo in ipsuin
diceuduin quod datio iiliusnominis fuit por Verbum : ot ideo posse scire aliquid scibile
couuuuuicalioueni idioiualuin, ut Imuio ille in ipso Vcrbo, est potenti:u utiquc acliva; et
dicfivlur essc Deus et Dci Fiiius. De li.ic au- p.issiva;; .se;l activa; ex parte Verbi iliiimi-

leni coniiuuuicatione nou iiitelligitur ad nanlis, passivae vero ex partc animai susci-
[)ra>sens : ideo auctoritas illa nibil facit ad pientis. Cum ergo infertur quod posse scire
liro;)Ositura. iufinita sit potcnti.-e inflnita;, dicenduin quod
2. Ad illud vero quod objicilur, quod po- ex hoc non sequitur quod in creatura sit in-

tentia antecedit scientiam, dicendum quod finitas potentiae activae, sed iu ipsa cst infi-
potentia dicitur dupliciter : respectu actus nitas potcntiae passivcB : et hoc quidem non
iuterioris, et respectu actus exterioris. Dici- repugnat croaturae, licet ei repuguaret infi-
uius aliquem posse scire, et velle; dicimus nitas potentiae activai. Quoniam ergo posse
etiam posse operari. Cum ergo dicimus facere inflnita dicit infinitatem potentiae ac-
quod in creatura potentia aulecedit scien- tivac, posse vero scire omnia dicil infinita-

tiani, hoc verum est respectu actus interio- tem potentiae passivae, hinc est quod,quam-
ris, sed non exterioris, quia potentia opera- vis alicui creaturai conveniat ut possit oinnia

tiva conseciuitur scieiitiam. Cum autem dici- scire, non tamen convenit ut omniapossit
tur omuipotenlia esse iualiquo, hoc non iu- faccre. Etsi tu objicias, quod non tan-
scire
telligitur respcctu aclus interioris tantum, tum est pati, verum etiam agere, dicendum
sed eliam respectu exterioris : ideo non se- quod hoc est verum de scientia actuali quae ,

quitur, quod si in aliquo sit omniscientia, quidem consistit in actu judicandi et illa :

quodin eo sit oiiiui[K)tentia. qiiidem proprium est solius Dei , nec potuit
3. Ad illud quodobjicitur, quod amplioris alicui creaturae communicari. Sed non est
extensionis est scientia ,
quam potentia , di- verum de cognitione habituali, sicutin prae-
cendum quod esse majoris extensionis est cedeutibus fuit ostensum.
dupliciter : vel respectu objecti, vel respectu Ad illud quod objicitur, quod Deus com-
.').

subjecti. Si loquamur de extensione respectu municare debuit Christo non tantum scien-
objecti. majoris extensionis est oraniscien- tiam speculativam, verum etiam practicam,
tia, quam omnipoteutia, quia respectu plu- diceudum quod scientiapracticadicitur duo-
rium est. Si autem loquamur de extensione bus modis uuo modo dicitur scientia prac-
:

respectu subjecti, majoris amplitudinis est tica, qucB est de operibus, sicut moralis phi-
omnipotentia, quam omniscientia, quantum losophia dicitur de opere, quae est de operi-
est de propria ratione utriusque. Nam om- bus procedentibus a libera voluntate. Alio
nipotentia ponit subjectum suum omnino modo dicitur scientia practica , quae est de
immensum et infinitum ; omniscientia vero opere et in opere, sicut faber, quando fabri-
non, sicut in praecedentibus fuit ostensum. cat, dicitur habere cognitionem practicam
Et ideo nou sequitur, quod si alicui subjecto fabricaudi. Primomodo communicavit Deus
naturae creatae possit communicari omnis- scientiam practicam- animae Christi quia
,

cientia, quod propter hoc possit ei communi- Christus cognitionem habuit omnium ope-
cari omnipotentia. Communicatio enim oiu- rum divinorum ; secundo modo non com-
nipotentiae plus respicit amplitudinem sub- municavit ei, pro eo quod anima Chrisli in
jecti, quam objecti. cunctis suis operibus non poluit ei coopera-
i. Ad illud quod objicitur, quod posse ri. Ideo non est simiiede artifice, et ejus 11-
 326 SENTENTIARUM L!B. III.

lio : quia filius artificis potest iTquari in potentiae activae magis consistit in agendo.
scienlia et virtute ; non sic autem anima Et hujussignumest, quiamultoexcellentio-
Cliristi,yerbo. Simileautemerit,siloquamur ris virlutis est aliquid posse facere, quam
de Christo secundum divinam naturam: Pa- posse nosse : muUo enim difficilius est facere

ter enim omnia demonstrat Filio ; et quce- unam forraicam, quara cognoscere coelum et
cumque Paterfacit, hcec omnia et Filiusfa- terram. Cognoscens enim, eo ipso quod co-
cit, sicut dicitur in Joanne '. gnoscens, non influit in ipsum cognitum ;

6. Ad illud quod ultimo objicitur, quod potens vero, in eo ipso quod potens est, com-
ita unitur virtus virtuti, sicut intellectus sa- paratur ad ipsum possibile , sicut ad effec-
pientiae, dicendum quod non est simile, si- tum. Et hinc est quod virlus operativa in

cul jam praedictum est, eo quod operatio in- Christo non est facta omnipotens, sicut intel-
tellectus est in suscipiendo, operatio vero lectus ejus factus est omnisciens.

DISTINCTIO XV
QUOMODO VERBI SEU CHRISTI INCARNATIO ORDINATUR AD NOSTRAM REDEMPTIONEM QUANTUM AD
DEFECTUM PASSIBILITATIS IN GENERALI.

Dehomi- Illud quoque prsetermitteudum non est, quod Dei Filius naturam hominis accepit
tibus, passibilem, animam passibilem, et carnem passibilem et mortalem. Ut enim probaretur
quos as-
sumpsii
.,- .

verura corpus habere, suscepit defectus corpons, famem, sitim, et hujusmodi. Etut
p .. ,. TTi
iuhii veram animam probaretur habere, suscepit defectus animae, scilicet trisliliam, timorem,

"^mTa." dolorem, et hujusmodi. Omnis autem sensusanimae est: non enim carosenlit, sedanima
utens corpore veluti instrumento.UudeAugustinus stiper Genesim, inlibroduodecimo':
«Non corpus sentit, sed anima per corpus, quo velut nuntio utitur ad confirmandum in

seipsa, quod extrinsecus nuntiatur. » Sicut ergo anima quod foris est, per corpus
tamquam pcr instrumentum, videt vel audit ; ita etiani per corpus quajdam sentit
mala, quae sine corpore non sentiret, ut famem, et sitim, et hujusmodi, unde non
immerito defectus corporis dicuntur ;
quftdam autem non per corpus, imo etiam sine
corpore sentit, ut est timor, et hujusmodi. Senlit ergo anima dolores; sed quosdam per
instrumentum corporis, quosdam vero non. Suscepit autem Christus, sicut veram
naturam hominis, ita et veros defectus homiuis, sed non omnes. Assumpsit enim
defectus pcenae, sed non culpae ; nec tamen omnes defeclus poenae, sed eos omnes, quos
homini eum assumere expediebat, et sua; dignitati non derogabat. Sicut enim propter
hominem homo factus est, ita propter eum hominis defectus suscepit. Suscepit enini
de nostro, ut de suo nobis tribueret, ut nostrum tolleret defectum. Suscepit enim
nostram vetustatem, ut suam nobis infunderet novitalem. Simplam ille accepit
vetustatem, id est, pcenae, ut nostram duplam consumeret, id est, poenae et culpse.
Quaiitcr Tradit auctoritas ', quod Dominus noster in se suscepit omnia intirraitatis nostrae
accipicn-
dunisii praeter peccatum. Quod nisi accipiatur de illis tantum, quae eum sumere pro nobis

' Joan.,\-, 19.— » Aug., (/'^ iicnes. nU /itl., lib. .\ll, c. xxiv, u. 51.— » Hct/r.,iv, 15; S. Leo, E/iisl. \, c. Ili el
v; de Nativ. Dom., sftnn. ix ; Daiuasc, de Fide orlhod., lib. 1, c. Iiv vel XX ; Gloss. inlerlia. in Joan.. c. iv, ibi :
Jcsui fali'jali-s cr iiinere.
 DISTINCT. XV. 387

oporliiit iicc (loiifciiit, falsuin csse probutiir. Noii enini as.Huni(>sit ignoranliaiu 'i»'»! aii

aliquaiii, ciiiii sit ip;norantia qiiatciam, (|iiae defectus cst nec pecciituiu esl, hcilicet " """

ignorantia invincibilis. Nain vincihiiis peccatiim est, si tamcn de iiis cst, qua^nobis
expi'ilit scire : siiiit cniin qiia^iiain (iiioniin .-ciciilia iifni aflVrt, vel i;,'iioraiilia non
impedit salutem. I^t forte talium rerum i^nnrautia defectus non est. Constat auteiii
in nobis esse ignorantiam atque dilDcultatem volendi vel faciendi boniiro, ipiae ad
miseriam noslrain perlinent. Unde Aiigustinus in iibio terlio de Libero Arbitrio :

« Approbare, inquit ', falsa pro veris, ut eriet invitus, ot resistente abpie torquentc
doioro carnalis vinculi non posse a lil)idinosis operibus temperare, non est natura
iustituti liomiiiis, sed po^na damnati. ' K.\ qua miseria peccantibus juslissime inflicta

iiberat Dei gratia ;

quia sponte homo iibero arl>itrio cadere poluit, non etiam surgere.
Ad quani miseriam pertinet ignorantia et dillicultas, quam patitur omnis homo ab
exordio nativitatis su* : nec ab isto inaio quis([tiain , uisi gratia Dei liberatur. » Ecce
evideuter dioit hic /Vugustinus igiiorantiam, qua quis iuvitus falsa pro veris approliat,
et diHicullatem, qua non potest se temperare a malo, ad miseriam nostram pertinere,

et poeuam esse bominis. Ha;c autem Christus non habuit : non ergo accepit omnes
defectus nosfrie infirmitatis piaeter poccatum.

videliir,
Sed forte aliquis

hoc scilicet
...
dic(,'t

Deum
illa esso poccatiim. Cui ol)viat illnd
inculpabilitor ante peccalum in exordio conditionis homini
quod Au^uslinus tradere '-"""'
ipiioran-
ti.iiaiisci

potuisse indere, ut essent ei naturalia, ita in libro Iletratactionum inquiens '

: « Igno- tisnoi

rantia et difficultas, efiamsi essent hominis primordia naturalia, nec sic esset culpandus
*"pJ"^«-
Deus, sed laudimdus. » Sed si ha;c homo in primordio naturaliter habuissct, numquid
essent in eo defecfus et poenae ? Si defectus vel pcEna ei imlita fuisset ante peccatiim,
injuste cumeo agi videretur, si ante cuipam sentiret poeuam. Ob hoc sane dicimusiila
non fuisse defectus vel poena, si naturaliter homini infuissent, sicut noa fuit homini
ante peccatum nondum gratiam adepto defoctiis sive ptEna, non posse proficere. Sed
poslquam grafiam recepit, per quam proficere potuit, et ad toinpus profecit, eanique
culpa sua post amisit, simuhiue proficiendi faculfatem perdidit ; defectus fuif ci

et pcena non posse proficere, scilicet malum declinare, et bonum facere. Onines ergo
defectus nosfros suscepit Christus, prfeter peccatum, quos ei conveniobat suscipere,
et nobis expediebat. Sunt enim plura aegritudinum genera, et corporis vitia, a quibus
omniuo immuuis extifit. Quos enim defectus habuit, vel ad ostensionem vera huma-
nitatis, ut timorem et tristitiam ; vel ad impletionem operis ad quod venerat, ut
passibilitatem et mortalitatem ; vel ab immortalitatis desperationo spem nosfram
erigendam, ut mortem, suscepit. Hos autem defeclus non conditionis suae necessitate,
sed miserationis voluntate snscepit. Yeros quidem habuit defectus, sicut et nos ; sed
non ex eadem causa. Nos enim ex peccato originali hos defectus contrahimus, sicut

Apostolus insinuat dicens * : Corpus quidem propter peccatum mortuum est, id

est necessitatem moriendi habet in se. Christus autem non ex peccato hujusmodi habuit
defectus, quia sine peccalo est conceptus et natus, et in terris conversatus \ Sed ex
sola miserationis voluntate de nostro in se transtulit veram infirmitatem, sicut accepit

' Aug., </e £«4. Arbit., lib. III, c. xviii, n. J2;(i.' Nat. ct Grat., c. Livii, n. 81. — » Id., Relract., lib. 1, c. IX,
a. 6; de Donn seu Bono persev., c. xi, n. 27. ' Ibid. — — ' Hoin., viii, 10. — ' Bar., m, 38.
 328 SENTENTIARUM LIB. III.

veram carnetn, quam sine omni infirmitate assumere potuit, sicut absque culpa
eamdem suscepit.

taub^s*^
Sed quia nonnuUi •
de sensu in passione humanitatis Christi male sensisse inve-
proiwi
niuntur, '
asserentes similitudinem atnue ima^inem passionis et doloris Christum
Chris . .

lum sr. hominem pertulisse, sed nullum omnino dolorem vel passionem sensisse, auctoritatum

honiiiuui lestimoniis eos convincentes, indubitabile faciamus quod supra diximus. Propheta
lorcssel- Isaias dicit ' : Vere languores nostros ipse tulit, et dolores nostros ipse portavit. Et

i.m'^iUc, Veritas ipsa in Evangelio ait ' : Tristis est anima mea usque ad mortem. Ubi efiam
quo°!"m legitur ' : Coepit Jesus paverc et toedere. Propheta etiam ex persona Chrisli ait ' :

gaoicr ^epleta est malis anima mea. Quod exponens Augustinus inquit ' : a Non vitiis et

peccatis, sed humanis malis, id est, doloribus repleta fuit anima Christi, quihus
ipsa compatitur carni. Non enim dolor corporis potest csse sine anima. Dolere autem
anima, etiam non dolente corpore, potest. Bos autem humanaj infirmitatis affectus,
sicut ipsam carnem ac mortem, non humanae conditionis necessitate, sed miserationis
voluntate suscepit. » Ambrosius etiam, in libro secundo de Fide, ait ' : « Scriptum
est : Pater, si possibile est , transeat a me calix iste. Timet ergo Christus;
et dum Petrus non tiniet, Christus timet. Petrus dixit *
: Animam meam pono pro
te ; Christus dicit ' « Anima mea turbatur. Utrumque verum est et rationis

plenum, quod el ille qui est inferior, non timet ; et ille qui superior est, gerit

timentis affectum. » Idem in eodem " : « Ut homo turbatur, ut homo ilet, ut homo
crucifigitur ;
per naturam hominis et tgediavit, et resurrexit. Non turbatur ejus virlus,
non turbatur, ejus divinitas, sed turbatur auima secundum humanai fragilitatis

assumptionem. Nam qui suscepit animam, suscepit etiam aniuiai passiunem. Non
enim eo quod Deus erat, aut turbari, aut mori posset. » Idem in eodem " : a Suscepit

tristitiarameam et confidentcr tristitiam nomino, qui crucem praedico. Ut homo habuit

:

tristitiam, quam meo suscepit affectu mihi compatitur, niihi tristis est, mihi dolet. :

Ergo pro nie et in me doluit, qui pro se nihil habuit quod doleret. Doles igitur,
Domine Jesu, vulnera mea, non tua, quia tu non pro te, sed pro me doles. » Hierony-
mus (juoque in Explanatione fidei " ait : « Nos ita dicimus hominem passibilem a Dei
Filio susceptum, ut deitas impassibiiis permaneret. Passus est enimFilius Dei non puta-
tive, sed vere, omuia qua; de illo Scriptura testatur, sed secundum illud quo pati pote-

rat, scilicet secundum subslantiam assumptam. Licet ergo persona Filii susceperit

passibilem hominem, ita tamen ejus habitatione secundum substantiam suam nil

passa est, ut tota Trinitas, quam impassibilem necesse est confiteri. » Ilis aliisque

auctoritatibus perspicuum fit Cliristum vere passibilem assumpsisse hominem, atque

in eo defectus et affectus nostraj infirmitatis suscepisse, sed voluntate, non necessitatis

conditione.
Hicpo. Quaedam tamen reperiuntur in Sanctorum tractatibus, quse prajmissis adversari
'
nit qus
pradicis videntur. Nam super illum locum Psalmi ": C/a»i «00, et non cxaudtes, Augustinus

' CerdoniaDi , ile de Hoems., c. xxi , et .Maiuclia;i, dc quilnB ibid., c. XLVi

quibus Aus., lib. ' Isa., Llll, 4. — —
' Mallk., xwi, 38. — J/aJC.,liv, 33.
» P.t. Lxx.wii, -4.
' —
• .^ug., litwrr. >n l's. Lxxxvii, u. 3. —
' Ambr., de —
fulc,\ih. II, c. V, n. II, 43, 44. -» Joaii., \iil,V.1. »/6W., Ml, Ti. —
"> Aiubr.. de Fidc, lib. II, c. vii, n.
56; —
r. VIII, n. .S». — •' Ibid., c. VII, ii. S3, 54.— '• Hieiou. ad Uauiasc., rfi? Explan. h'id., in mcd.— '» Aug., Ps. m
xxii 3, Enarr. II, n. 4 cjuoad seusuui. ,
 :

DISTINCT. XV. m
trailere videtui' ('hristiim iiec vere timuisse, iiec vere tristatuin essc; , dicens sic :
.d.eruri
'"'"""
«Ouomodo lioc dicil, (\m peccatuiu non fecit, nec inventus esl doliis iii ore ejus? Sed
iiobis de corporc suo lioc dicit : corporis enim sui, id est Kcclesiic yen-bat per.sonam,
sicut et alil)i , ciim dicit '
: Transcat a me ca/ix iste, pro nohis knjiiitur : nisi forte

puletur timni.>;so mori : sed non vere limebat Domiiiiis pati, tertio die resurnxturus,
cum arderel Paulus • Non enim fortior est miles, ([uam
dissolvi, et esse cum Christo .

imperalor. Miles enim coronandus paudet mori, et Dominus coronaturus timct

uuirtem ? Sed iMtirinitatciu noslram reproesentaiis, pro suis infirmis (jiii timent mori,
hicc dixit. Vox illa membronim [a) erat, non capilis. « llieionymus etiam ait '
: lau-
be.scant qui putaul Salvatorem timuisse morlem, et passionis pavore di.visse : Transcat
a me calix iste. »
Ne autem in sanclis litteris aliqua adversa diversilas esse putetnr, harum auctorita- |,p,„.
"""''^°
tum verba in bunc niodiim accipienda liicimus, ut non verilatem timoris et tristitiae,
'*'""•
vel propassioneiu *, sed tiraoris et tristitifc necessitatem et passionem a Christo
removisse intelligaulur. Habuit enim Christus verum limorem et trislitiam in natura
hominis, sed non sicut nos, qui sumus membra ejus. Nos enim causa peccati nostri

his defectibus necessario subjacemus, et in nobis sunt isti defectus secundum propassio-
uem et passionem ; sed in Christo, nonnisi socundum propassionem. Sicut enim in

peccatis gradus quidam notanlur propassio et passio, ita et in poenalibus effectibus.

Afficilur enim quis inlerdum timore vel tristitia, ita ut menlis intellectus non inde
moveatur a rectiludine vel Dei contemplatione : et tunc propassio est. Aliquaudo vero
movetur et turbatur : et tunc passio est. Christus vero non fuit ita turbatus in anima
timore vel tristitia, ut a rectitudine vel a Dei contemplatione aliquatenus declinaret :

secundum quem modum intelligitur, cum dicitur vel timuisse, vel tristis fuisse. Unde
Hieronymus, super Matthceum, ubi legitur ': Ccepit contnstari et maestus esse :

« Utvcritatem, inquit*, probaret assumpti hominis, vere conlristatus est; sed nonpassio
ejus dominahir animo, verum propassio est. Unde ait : Ccepit contristari. Aliud est

enim contristari, aliud incipere conlristari : » quod est, aliter contristatur quis per
propassionem, aliter per passionem. Ideoque secundum hanc distinctionem aliquando
dicitur Christus non vere timuisse, aliquando vere timuisse, quia verum timorem
habuit et trislitiam, sed non secundum passionem, ueque ex necessilate conditionis.
Unde Augustinus ex his causis volens assumi dictorum intelligentiam, dicit Christum
non vere timuisse vel tristatum esse, et incontinenti veram tristitiam habuisse, his

verbis ' : « Infirmos [b) in se prasignans Dominus, ait : Pater, si fieri potest , transeat
a mc calix iste. « Non enim vere timebat Dominus pati, tertia die resurrecturus, cum
arderet Paulus dissolvi, et esse cum Christo. Iste gaudet coronandus, et tristis est

Dominus coronaturus ? » Ecce hic videtur tristitiam et limorem a Christo removere.

Continuo autem subjunxit : « Sed tristitiam sic assumpsit, quomodo carnem. Fuit
enim tristis, sicut Evangelium dicit. Si enim tristis non fuit, cum Evangelista dicat

' Matth., xivi, 39. — ' Philip., i, 23. —

' Hieron., in Motlh. — ' De passione et propassione timoris trislilitB
supra., lib. II, dist. xxxiii.— s Matth., xxvi, 37.— " Uieron. m Malth.— ' Aug., m Ps, icui, 15, EJnarr. n. 19.

(o) C(et. edil. Vox iUorum- — (6) Al. habuisse : His verbis iufirmos, .
 ;

3» SENTENTIARUM LIB. III. -

Tristis est anima tnea, etc., ergo et quando dicit ' : Dormivit Jesus, non dormivit : vel
quando dicit ' manducasse, non manducavit : et ita nihil sanum relinquitur, ut dicatur
etiam quod corpus uon erat verum. Quid([uid ergo de illo scriptum est, veruni est, et
factuni est. Ergo tristisfuit, sed voluntate tristitiam suscepit veram, quomodo voluntate
camem veram. » Aperte noscis eumdem sibi in his verbis contradicere, nisi variaa
dictorum discerneret causas, ex quibus intelligentia Si verl)orum assumenda est.
enim discernalur intelligentiae causa praedictorum verborum, nihil occurrit contra-
dictionis.

EXPOSmO TEXTUS. dictisnonessecontrarietalem, ibi : Se autem

in sacris litteris aliqua adversa diversitas,
IUud quoque pnelermittenduiu non est, elc.
etc. Subdivisiones autem partium manifestae
Supra egit Maprister de plenitudine gratiae sunt in littera.

et cognitionis in Christo ex parte humani-

DUE. I.
tatis; in hac vero parte intendit agere de
Simplum ille accepit, etc.
Divisio. defectu passibilitatis. Dividitur autem pars
ista in duas, in quarum prima agit de defec- Videtur hoc inconvenienter esse dictum,
tibus a Christo assumptis in generali; in quia simile non consumilur per suum simile,
secunda vero agit de passione doloris in imo augetur : ergo vetustas nostra non con-
speciali, infra : Yerumtamen magis movent, .sumitur per vetustatem Christi assumptam.
ac dilficiliorem afferunt qua:stionem, etc. Praeterea quod consumit aliud , est illo

Prima pars habet duas, in quarum prima potentius : ergo si vetustas Christi consump-
veritatem explanat ; in secnnda vero verita- sit nostram, potius debuit esse dupla res-
tem explanatam multiplici auctoritate con- pectu noslrae, quam nostra dupia re^peclu
firmat, ibi Sed qnia nonnulli. Prima pars
: suae. Praeterea, vetusta.s Christi non con-
habet tres partes, in quarum prima agit sumpsit nostram nisi per modum meriti :

de deft-ctibus repertis in Christo quantum ad sed meritum debet conformari praemio :

congruitatem ostendens quod congruum

, ergo nec simpla , nec dupla debuit esse
fuit Christum tales defectus in se habere ; in respectu nostrae, sed aequalis.
.secunda vero agit quantum ad generalita- tam poena, quam
Resp. Dicendum quod
tem, inquirens utrum omnes defectus nos- culpa ad vetererahominem pertinet, quia iu
tros contingat in Christo reperiri, ibi : primaria conditione homo fuit creatus abs-
Tradit autem auctoritas, quod Dominus que cuipa et poena : et secundum haec duo
nosler, etc.;in tertiaverodeterminaf quantum in nobis est duplex vetustas. In Christo au-
ad causalitatem , osteudens tales defectus in tem fiiit poena sine culpa, et ideo vetustas
Christo non fuisse a natura, sed a voluntate, simpla : fuit enim pcena cum gratia. Et
ibi : Hos autem defectus mn conditionis propterea per pcenam Christi cum gralia
suce, etc. Sirailiter secunda pars, in qua nos merebamur liberari a cul[)a et poena,
confirmat praedeterminata, habet tres par- ita quod velustas poenae, juncta novitati

tes, in quarum prima adducit auctorilates gratiae, consumit duplicem vetustatem, salva
qnae faciunt ad veritatem ; in secunda vero oppositione, salvata nihilomiiius debita pro-
adjungit auctoritates quae videntur esse portione verbum Augustini in iittera
: ideo
contra veritatem, itii : Qucedam tamen repe- verum Ad illud quod obji-
est et rationabile.

riuntur in sanctorum auctoritatibus , elc. citur, quod vetustas non opponitur vetus-
in tertia vero explanando ostendit in prae- tati, dicendum quod verum est ratioue sui;

> UaUh., viii, 24. — » Luc., xiv, i. opponitur tamen ratione novitatis gratiae
 ;

DISTINCT XV. m
coiyiincta;. Et per hoc pntet sequens, quia
DUB. ni.
rnlione gratiae conjunclas illa vetustas sira-
Qumdain tnuicn re|)eriuntur in Snnctorum troctatibus,
picx fxccdit iiostram diiplictMn. I'ropter hoc.
quiD prajmissis, etc.
enim qiiod C.hrislus luiliuit Kratiaiu non ad
nicnsurain, periecte nohis incruit lilieratio- Videtur quod illae auctoritates verum di-

nem a poena, et culpa. cant, qus dicunt Christum iion tirnuis.se.

Scribitur enim ' : rerjecta churitas foras

DUII. II.
rnittit timorem : sed Christus perfeclissimam
habuit charitatem : ergo nullus in eo vi-
0uo9 eniui dcfcctus liiilmil , ctc.
detm' tiinor fiiisse. Item , Augustinus, li-

Contra : Si isti defectus non suut de veri- bro LXXXUI quastionum ' : a Signum per-

tate liuinan;« naturaenou faciunt ad verae , fectionis est nullus timor. » Sed in Christo
humanitatis ostensionem. Quod autem non fuit summa pcrfectio : ergo nullus omnino
sint de veritate humanoe natur<E, "ostendit fuit in eo timor. Item, nuUus timet quod
Anselmus tali ratione « numaiia natura '
: potest elVugere : sed Clu-istus certus erat
uno modo est vera seeundum statum cor- omnem pcenam se posse elTugere : ergo
ruptioniset incorruptionis, » Sed isti defec- videtur quod niliil timebat.
lus iion competunt ei secundum statum iu- Resp. Dicendum quod timor est in triplici
corruptionis : ergo non sunt de veritate difterentia quidam enim est gratuitus
:

human^e naturse. Item Christus post resur- quidam quidam naturalis, inter
libidinosus ;

rectionom veram humanitatem ostendit, et utrumque medius. Timor aiitem gratuitus

tamen ipsis apostolis defectus et poenalitates est in triplici differentia quidam est timor :

non ostendit : ergo non videtur quod hu- pcenae; quidam est timor offensae; quidam
jusmodi defeclus facerent ad veritatis hu- reverentiie. Prima et secunda differentia
mauae naturaj ostensionem. non fuit in Christo, pro eo quod ferfecta
Respon. Dicendum est, quod est ostendere charitas foras mittit timorem utrumque;
veritatein humanae naturae, vel simpliciter, sed secundum tertiam differentiam fuit in
vel secundum statum dico : ei'go quod hu- Christo, quia sic a perfecta charitate non
jusmodi defeetus assumpti fuerunt ad os- expellilur, sed potius consummatur, secun-
tensionem verse humanitatis secundum dum illud *
: Replebit eum spiritus timoris
statum eorruptionis, et sic Christus volebat Domini; etsecundum illud ' : Timor Domini
osteudere voluitenim se nobis conformare
, : sanctus permanet in swculumswculi. Et per
m similitudinem enim hominum factus est, lioc patet responsio ad priaium objectum.
ut dicit Apostolus % et habitu inventus est Est etiam alius timor libidinosus, et ille simi-
ut homo. Ad illud quod ohjicitur, qiiod non liter in niultiplici differentia est, quia est
facit ad osteusionem verae humanitatis quod timor muudanus, et est timor humanus : et
non est de veritate humanae naturae, dicen- nullus istorum fuit in Christo, nec etiam in
dum quod falsum est ; aliquod eitim an- viro perfecto : et sic intelligitur verbum
nexum aiicui statui humanae naturag potest Augustini, quod signum perfectionis est
esse ostensivum veritatis : accidentia enim nuUus timor. Et per hoc patet responsio ad
magnam partem conferunt ad cognoscen- secundum. Est iterum timor iu tertia diffe-
dum quod quid est, quamvis non sint de rentia, timor scilicet naturalis : et isle est

essentia rei '. Ad ultimum patet responsio in triplici differentia : quidam est sensuali-
per ea, quae dicta sunt. tatis praevenientis rationem ;
quidam sen-
' \ase\w..,Cur Detishomo, lib. II, c. xi,quoad5ensum » I Jonn., IV, 18. — ' Aug., Je div. Qiuesl. LXXXIII,
— • Philip ,11, 8,— » Arist., rfe Anima, lib. I, cout. ii.— q. xxxiv. — • Isa,, XI, 2. — ' Psa/. xviii, 10.
 :

332 SENTENTIARDM LIB. III.

sualitatis subjacentis rationi; quidam vero illa, quae sistitur infra rationem, ut ratio est
ipsius partis rationalis. Primus timor est et ita propassio dicil passionem partis sen-
uaturae corruplae, et quodam modo inordi- sualis, vel virtutis naturalis : et hoc modo
natae; similiter et tertius. Secundus vero est vult dicere Magister, et Ilieronymus , hu-
'

naturae corruptae , sed tamen ordinatae. jusmodi passiones fuisse in Christo : erant
Quoniam ergo quamvis esset de-
in Cliristo, eriim ex horrore sensualitatis, non ratione
non tamen fuit defectus
feclus passibilitatis, partis rationalis. Ad illud vero quod objici-
inordinationis et vitiositatis; hinc est quod tur, quod diffinitur propassio, quod est mo-
fuit in eo limor mi;dio modo, non primo, vel tus subitus, dicendum quod ibi diffinitur
tertio. Et per hoc patft tertio objectum ;
pa- propassio secundum quod est in nobis, in
tent etiam auctoritates, quae in littera di- quibus sensualitas raovetur praeter judicium
cuntur. Nam oranes iilae auctoritates , quae rationis ; in Christo autem non fuit hoc. Et
dicunt Christum non timuisse, hoc dicunt, ideo patet responsio ad illa duo, quae primo
non quia velint a Christo oranem timorem objiciuntur. Ad illud vero quod objicilur,
removere, cum auctoritas Isaiae dical con- quod timor mortis non potuit esse nisi in
trarium ; sed quia non fuit in eo timor qui ratione, dicendum quod ratio, praevidens
rationem ejus praeveniret, vel rationem ejus mortem instantem, fecit imaginationem mor-
perturbaret : securissima enim fuit, et bene tis in ipsa parte sensuali : qua quidem facta,
noverat quod nihil poterat sibi evenire, vel sensualitas mota fuit, et horrore mortis con-
inferri, quod ipsa prius non desideraret et cussa. Et si tu dicas, quod hic non est ordo
vellet. cognitionis, ut deveniatur a ratione ad sen-
DOB. IV. sualitatem, dicendumquod hoc verume.st in
Vere contristatus est , etc.
nobis, in quibus est scientia per acquisitio-
nem ab inferiori; in Christo autem aliter
Videtur quod ex hoc veUt dicere, quod in esse potuit, qui fuit plenus scientia, et in
Christo fuerit propassio. Sed contra : Super quo fuit obedientia perfecla virium inferio-
Matthmm, vigesimo sexto, dicit Glossa, quod rum respectu superiorum. Praeterea nos ipsi
propassio est subitus motus , cui ei ratione imaginari possumus quod volumus, quam-
non consentitur sed talis motus est veniale
:
vis non possimus quod volumus sentire ex-
peccatum, secundum quod ibi innuitur, et terius. Et ita timor in Christo de raorte
ille non fuit in Christo ergo propassio non : futura potuit esse in parte sensuali, ut me-
fuit in eo. Item, subitum est illud quod prae- rito, secundum Hieronymum et Magistrum,
venit judicium rationis, et quod est ex sur- possit et debeat dici propassio.
reptione : sed Christus nihil per surreptio-
nem egit : ergo non habuit in se motum AHTICULUS I.
subitum : ergo nec propassionem. Itero,

Christus timuit mortem non ob aliud, nisi Ad intelligentiam hujus partis incidit

quia praevidit eam sed non prajvidit eam

: quaestio circa duo : primo quaeritur de
nisi secundum ratiouem ergo timuit eo : hujusmodi defectibus assumptis a Christo in
timore, qui est secundum rationem et ille : generali; secundo quaeritur de ahquibus
timor est passio, non propassio ergo nulia : defectihus in speciali. Circa primum quae-
est responsio .Magislri. runtur tria : primo quaeritur de defectibus
Prcpa»- Resp. Dicendum quod propassio, secun- assumptis a Christo quantum ad condecen-
sio quid,
dnm generalem nominis sui acceptionem, tiam et congruitatem; secundo, quantum ad
dicitur esse pa.ssio diminuta : haec aulem esl peneralitatem ; tertio quaeritur de hujusmorli
> Uieron., in Ualilt, xxvi. defectibus quautum ad causahtatem.
 ,

niST. XV. AHT. 1. OU.IiST. i. :,3:j

tenliaB : sed Doum summc justum non de-

QU^ESTIO I. cuit habere defectuni culpx' , noc in se, uec
in nalura assupta : ergo pari ralione nec
An congruum fueril in Christo reperiri defeclus '.

dcfectum pcenalilalis et imiiotenliip.

Ad opp. lltrum coiigruuni fuerit tales defeclus in 2. Item, sicutculpa sine pcena sulisequente
C.hristo reperiri ; et quoii sic, videtur ' :
est inordinata, sic poeiia sine culpa priEce-

Dcbuit per oinnia fratriliiis iissimilari, itt deute : sed non decet Ueum aliquid facere
misericors fierct, et fidclis pontifex ad inordinatum circa se , nec circa naturam
Deiiin. Si ergo (iecelvit Cln'istum in se Iia- silii unitam : crgo si nuliain lialiuit culpam
bere illa quaj faciunl aJ (idelitatem et mise- nec in se, ncc iu natura sibi unita, videtur

ricordiam, et haec snnt illa in quibus uobis quod nuUos debuit defectus assumere ne- ,

assimilatur secunduui statuni miseriae, cu- que pas.sibilitates aJ culpam consequentes,

jusmodi suut defectus el iifjenalitates, ergo secuuJum rectum orJinem.
in Christo hujusmoili reperiri debent. 3. Item,Cluistusassumpsit humanam na-
Item • : Non habemiis pontificem, qui non turam aJ curanJam eam non solum a culpa,
possit compati infirmitatibus nostris, tenta- seJ etiam a defectibus ct passionibus culpaiii
tumautemperomniaprosimilitudincabsquc consequentibus : seJ contraria conlrariis
peccato. Ex isto verbo arguitur ita : Bonns curantur tam in corporalibus, quam in spi-
pontifex debet * compati his qui iqnorant et ritualibus : ergo magis debuit assumere
errant : sed Christus assuninsit humanam fortitudinem et impassibilitatem aJ curan-
naturam, ut fieret noster poulifex : ergo dam nostram debilitalem et iulirmitatem,
debuit ea in se assumere, quse faciunt ad quam defectus nostros n.aturales. Et hoc est
compassionem : hujusmodi autem sunt quod videtur Propheta petere ' : Coyisurge,
defectus et pojnalitates nostraj nalura; : consurge : induere fortitudinetn, brachium
ergo, etc. Domini.
Item, Christusad hoc assumpsil naluram 4. Item, Christus venit ad pugnandum et
humanam, ut nobis in illa niereretur vitam JevincenJum adversarium : sed defectus
aeternam, quam primus pareus nobis abs- hujusmodi plus sunt ordinati ad deficien-
tulerat : sed meritum praecipuum consistit duin,quam ad vincendum, maxime cum
iu tolerantia passionum et defectuum huma- pugnatur contra fortem adversarium : ergo
norum : si ergo decuit Christum praecipuo videlur quod potius tales defectus debuit
merito mereri, decuit per consequens hu- Christus rejicere, quain in se assumere.
jusmodi defectus et passiones in ipso repe-
riri.
CONCLUSIO.
Item , ad hoc assumpsit Christus huma-
nam naturam, ut eam curaret satisfaciendo, Congnum fuit Christum assumere defeetus et yas-
siones nostras propter prctium nostrce salutis
et curando saiisfaceret : seJ prelium quod
' exemplum virtutis, et fulcimentum nostrce fragi-
facitad culpae curatiouem et satisfactionem,
litatis.
est poenalis humiliatio : ergo videtur quod
decuit hujusmodi reperiri in Christo. Resp. ad arg. DicenJum quoJ absque Ju-
Fondam. Sed coutra : 1. Sicut summaj justitiae re- bio congruum fuit Chiistum assumere :;a-

pugnat defectus culpa;, sic summae poten- turam noslraiu cum Jefectibus et passibiiita-

tiae repugnat defectus fragilitatis et impo- tibus ; et hoc triplici ex causa principaliter,

» Cf.Alex. Alensis, p. III, q. v, memb. 1; S. TUom , Richurdus, 111 Sent., dist. xv, q. u; Stephan. Bralef.,
Iiv.art. 1; etlll Sen^, dist. xv, q. i, arl. 1
p. III, q. ; III Sent., dist. xv, q. l. — » He6r., u. 17. —
'/*!(/., iv,
et l\ contraGent., c.tv ; et Opuic. III, c. xui etXLVii; li. — *Ib>d., v, 2.- ' ha.,u,'J.
 :

334 SENTENTIARUM LIB. III

videlicet propter pretiam nosUae salulis, natura enim divina , sicut nuUa potest esse
propter exeiuplum virtulis, et propter fulci- injustitia, sic nuUa potest esse impotentia.
lueulum noslrse fragiiitatis. Propter pretium Si autem comparentur ad naturam assum-
nostrae salutis, quia proposaerat nos redi- ptam, sic non habet veritatem, pro eo quod

mere non corruptibilibus auro

' ct argcnto, ipsa infirmitas potest esse msteria exercen-

sed pretiosissimo xanguine suo, animam el ' da; virtutis. Yirlus eiiim forlitudinis exerce-

suam ponere pro animabus nostris. Ad hoc tur potissime in perpessione terribilium,

autem non esset idoneus, nisi naturam de- eorum maxime quae mortem inducunt. Cul-
ficieutem et passibilemassumpsisset : et pro- pa vero et iniquiUis omnino aJversatur jus-
pterea defectus nostros et pojnalitates debuit titiae , et vituperabile reddit subjectum in
in seipso habere. Alia etiam ex causa con- quo est; infirmitas vero reddit magis lauda-
gruum fuit hoc ipsum -^ndelicet proptt^r , liile, quaudo conjuncta est inferiori virtuti

cxemplum virtutis, specialiter autem humi- animi secundum stalum meriti : et ideo non
litatis, patientiiB et pietatis, quibus median- est simile hinc, et inde.

tihus pervenitur ad coelum, et in quibus 2. Ad ilhid quodobjicitur, quod po>nasine

Christus voluit nos imitari ipsum, secun- culpa est inordinat.-' , dicendum quod est

dum illud ^ : Discite a me ,

quia mitis sum poena nccessitate inflicta, et estpceua volun-
et humilis corde, etc. Tertia ratio est propter tate assumpta. Prima ergo poena inordinata
fulcimentum nostrae fragilitatis , ob quam est, nisiculpa praecesserit in eoqui punitur;
natura rationalis habet in se difflcultatem secunda vero ordinem habet , sive culpa

ad credendum vera , et irascibilis ad spe- praecesseritin eo qui punitur, sive in eo pro

randum ardua , et concupiscibilis ad aman- quo ipse veUt puniri ; et sic est in propo-
dum bona. Et ideo voluit Christus nou tan- sifo : nam Christus voluit hujusuiodi de-
tum nobis similari in natura, sed etiam in fectus et poenalilates in se habere pro repa-

defectibus et poenalitatibus, ut manifestando randa humana natura.

in se veritatem humanae naturae, praeberet Ad illud quod objicitur, quod Christus
3.

fulcimentum nostrffi rationah ad creden- sumpsit humanam natuiam ut eam curaret,

dum; ostendendo nihilominus immensita- dicendum quod verum est. Quod objicit,
tem su» misericorJiae per susceptionem quod contraria contrariis curantur , dicen-

nostrai miseria3, praeberet irascibili fulci- dum quod illud veritatem habet, si fiat com-
mentum ad sperandum ; ostendenJo ma- paratio meJicinae ad causam et principium

gnitudinem sua; benevolentiae ,

praeberet aegritudinis et sic non habet instantiam in
:

concupiscibiU incitamentum ad se aman- proposito, quia principium corruptionis to-

dum. Et ideo, licet incongruum videatur tius humanae naturae fait delectatio inordi-

hujusmodi defectus reperiri in Chi-isto, si nata in esu ligni vetiti. Et ideo defectus et

per se considerentur tamen, ; si ad finem re- poenalilates nostra; aegriludini contrariantur

ferantur, magna reperitur congruitatis con- et adversantur, pensata ejus causa et ori-
decentia. Et ideo concedendae sunt rationes, gine. Aliter potest dici, quod cum dicitur

quae sunt ad partem istam. a Contraria contrariis curantur, » hoc intelh-

I. Ad ilhid ergo quod primo objicitur in gilur quautum ad praevia curantia, sicut est

Contrarium, quod sicut summam justitiam gratia quae curat culpam ;

quautum vero
Calonis
dedecet iniquitatem, sic summam potenliam ad proxima , veritatem non habet, quia do- r.-nip-
ilMnu
dedecet infirmitatem, dicendum quod hu- lor est medicina doloris : sic et in proposito conlra
dulorcin«
jusmodi simihtudo teuet, si comparetur in- est intelligendum.
fiiuiitas et culpa ad naturam divinam : in 4. Ad illud quod objicitur, quod defectus
' 1 Pelr., 1, i8. — « Joan., s., lu. — ' Matlh., XI, 29. plus valentad deficieudum quam ad vincen-
 ,

DISTINCT. XV. AHT. I. OU^ST. II. 33»

(lum , (liceiiilum quud (jsl virtus naturalis, inrurahile : ergo si nllqiii dcfectus nostri
et est virlus inoralis : et S(vniiiliiin hn(' «Iii- fiierunt a Cliristo iiiassiiinpliliile.s, fiicnint

plex i'st piiijna vl duplcx i'st virtoiia : uiia, incu!'ahili's. Si crgo oiiine.'* fin^riiut curahi-
(]iuu virtutiMu uatiiraleai respicit ; allera, les, omues fuenint assuinptibiles : ergo vi-
(]Uie virliilfin nioialein. PiiKua ergo et vio- dclur (juod assiimpsciit omnes.
loria eoutra peecatniu sj)ectat ail virlutein ;(. Item, in a.ssuiuptione nostrorum dercc-
inoraleui. ClHistus auteui , cum venit ad tuum manifestatur divina inisericordia :

viucendum adversarium , venit ad expu- ergo in assumptione plurium defectuum,

gnauilum et dcviucendum peciatum el : osteuditur major misericordia ; et in as-
ideo coinpetebatei viitus inoralis, ut iiosset surnptioue omniuin,ostenditur maxima. Sed
superare. Yirlus auttjm naluralis iu nuUo maxima misericordia Dei ostensa fuit in as-
conferehat ad hauc vicioriam ;
quin poliiis sumptione uostraruin inrirniitatum et de-

ejus opposituiu : magis enim viucilur et fcctuum : ergo videtur quod Cliristus omnes
diaholus et peccatum iu huiuilitate et pa- defectus nostros dehuit assumere.
lituitia. Propter qnod dicitur '
: Virtiis in 4. Item in nostrorum defectuum assump-
infirmilatc perficitur. Cuin ergo dicitur tioiie fuit humiliatio : humi-
sed tantum se
qnod defectus plus valeiit ad succumhen- liavit, quautum potuit, secundum qiiud di-
diim quam ad vinceudum dicenduni quod , cit Bernardus : « Descendit quantum des-
illuduou hahet verilatem, nisi iutelligatur cendere potuit. » Si ergo major est humilia-
de pugua et victoria in eodem geuere, iu tio iu assumptioue plurium defectuum
quo sunt illi defectus : et ideo non hahet lo- quam paucorum et in assumptione om- ;.

cum in proposito, ubi est victoria per forti- iiium, quam quorumdam videtur quod ;

tudineiu justitiae, non per fortitudinem po- Christus assumere debuerit universilatem
teutia?. Et de hac fortitudine dicit Prophe- defectuum nostrorum.
ta : Induere fortitudinem , brachium Do- Sed contra : In uobis videmus defectus Fimdam.
mini. Posset tameu iutelligi de fortiludine meiiibrorum, et aliquorum sensuum exte-
poteutiae : ad fortituuiuem euim justitiai in riorum, sicut visus, et auditus : sed tales
praesenti in merito, subsequitur fortiludo po- Christus non assuuipsit, nec decuit eum as-

tentia; in praemio , sicut patet iu Christo : sumere : ergo non decuit ipsum assumere
quia etsi " passus sit ex infirmitate, sur- omnes defectus nostros pcenales.
rexil tameu ex virtute. Item, in nobis reperiuntur aegritudines
contrariae, sicut patet in febribus , et iu aliis
QU^STIO II.
intirmitatihus ; reperiuntur etiam segritudi-
An Christxis assumpserit omnes defectus proeter nes incurahiles : ergo si conlraria non pos-
peccatum '.
sunt simul esse in eodem, videtur quod om-
Ulrum omnes defec-
Christus assumpserit nes defectus nostros poeuales nec potuerit,
tus nostros praeter et quod sic, peccatum ; nec debuerit simul assumere.
videtur per Damascenum qui hunc in mo- , Item fomes, et pronitas ad malum non est

dum ait* « Totus totum assumpsit me, ut

: culpa ,
quia potest esse in nobis omni culpa
totum me curaret, aut toti mihi salulem deleta : sed Christus talem defectum nec ha-
gratilicai'et. » Ergo si omnes defectus nos- buit , nec habere potuit ,
quia non potuit
tros venit curare, videtur quod dehuit assu- peccare : ergo nec ad peccatum pronitatem
mere. hahere : et ideo redit idem, quod prius.
2. Item, quod fuit inassumptihUe , fuit p. III, q. Xiv, arl. 4; et lll Sent., dUt. xv, q. i, art. 2;
el Ofjusc. III, c. ccxxui; Richard., III Se»t., dist. xv,
' II Cor., xn, 9. - « It/id., xiii, 4. - » Cf. Alexaud. q. 111; Sieph. Briilcr., Ill Seitt., dist. .\v, q. ii — ' Da-
Alensis, p. III, q, ii, meiub. 2, art. 2; S. Thomas, luasccuus, de Fide oitliod., lib. 111, c. vi.
 ,

336 SENTENTIARUM LIB Ifl.

Item objicitur de diffinilt^ite a'l liotium, quod quidam sunt defectus qui sunt ex
quae est defectus in nobis pcenalis : in Cbri- culpa, quidam vero qui sunt ex culpa et ad
sto autem talis defectus non fuit , nec esse culpam, sicut pronitas ad malum, et diffi-
potuit. Quaeritur ergo in generali quales cultas adbonum. lilos autem defectus, qui
defectus assumpsit, si non assumpsit omnes. nou tanlum sunt ex culpa sed etiam via ad ,

culpam, non decuit Cbristura assumere, quia

Christus fuit rainister justitiae omnino se-
CONCLUSIO.
gregatus a peccato. Alios autem defectus
Christus assumpsit defectiis omnes defectus natura- decuit ipsura assumere, sed non omnes,
les,non autem pcrsonates; sed neque illos, qui quia quidam sunt defectus naturales, qui-
sunt ex culpa et ad ciilpam, iit pronitas ad ma-
dam personales. Defectus auteni naturales
lum , et difficuUas ad bonum.
voco illos ,
qui respiciunt totam naturam
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- humanam universaliter, sicut fames et sitis,

bio Cbristus non omnes defectus nostros et defectus consimiles. Personales autera
assumpsit, sicut dicit Magister in bttera; delectus sunt ,
qui respiciunt aliqnas perso-
sed illos tantum, ^juos ipsum assumere de- nas specialiter, sicut diversae aegritiulinum
cuit, et nobis expediens fuit. Sed qui sint species. Quoniam ergo Christus venerat na-
isti defectus, adhuc quaestione indiget, sicut turam huraanam redimere communiler sine
et primum : et iiuiuit Magister illos defec- personarum distinctione hinc est, quod de- ;

tus decuisse et expedivisse illum assumere , fectus naturales,non personales defectus,

qui faciunt vel ad veritatis naturae assump- poenales tantum, non vitiosos debuit in se
tae ostensionem, vei ad operis, propter quod habere, sicut ostendunt rationes ad hanc
venerat, consummationem. Sed adhuc qui partem induclae.
Opiniol, sunt isti defectus difflcile est discernere. Vo- 1 et 2. Ad illud ergo quod objicitur in

luerunt autem aliqui dicere ,

quod isti sunt contrarium de Damasceno ,
quod totum as-
defectus, quus Deus plantavit in nostra ua- sumpsit, ut tolum curaret, dicendum quod
tura. Quidam enim defectus sunt, qui ortum hoc intelligitur de his quae sunt de constitu-

habent ex absentia gratiae, sicut ignorantia, tione naturae, non de his quae pertinent ad

et rebellio carnis ad spiritum , et simiUa. defectum naturae : et hoc ipsum verbum

Quidam autem sunt qui non solum ex hoc insiuuat; nam proprie quod curatur, dicitur
ortum babent, sed etiam ex compositione natura morbus vero est illud a quo cura-
;

partium constituentium, sicut fames, sitis, tur, quia morbus expellitur, sed natura ser-
mors, dolor, et consimilia, quae ortum ha- vatur. Et per hoc patet responsio ad se-

bent non tantum ex culpa, sed ex boc quod quens, quod dicitur :« Inassumptibile est in-
humana natura est ex contrariis constituta : curabile» : hoc eniminteliigitur de natura et

et tales defectiis sunt, qui faciunt ad verita- ejus parlibus, quae proprie dicuntur curari,

improb. tis naturae assuinptae manifestationem, et ad non de defectibus, qui potius dicuntur coas-
operis suscepti consummationem alii vero ; sumi quam assumi magis etiam dicuntur
, ,

minirae. Sed illud habet adhuc calumniam expelli, quam sanari.

propter hoc quod a^gritudines multae ortum 3. Ad illud quod objicitur de ostensione

habent ex complexione bomiuis, quas cons- misericordiae, dicendum quod misericordia

tat Christum non assumpsisse. Praiterea, semper se ostendit salva rectitudine justi-

omnes defectus nostri pcenales magis viden- tiaj , et ordine sapienfiaB : ideo nullos defec-
tur secuti esse ex nostra transgressione et tus debuit assumere qui non essent ordinati
divina punitione, quam ex primaria planta- ad nostrum profectum, et expeditionem nos-
Opiuioj. tione. Et piopterea polest aiio modo dici, trae salulis : multi autem sunt qui potius
 DIST. XV. ART. I. QU.T.ST. III. 337
impcdivissent, quam jiivisseiit, siciit defec- 4. [tcm illuil iu quo proles a.ssimilalur pa-
tus niemliroruui , vel seiisiuun, t't nlionim reiiti, esl natnralc proli, [iro co quod iialiiiii

consimiliuin : el idco non sci|intiir iliinl. est vis iiisila rcbns, cx similibiis similj.i |,ro-

i. Ail illud vcro quod poslremo objicilur creans : sed Christus ex defeclu passibilila-
de linmili.ilione , diccnduin simililcr ([iiod tis assimilalur inalri sua;, a qua traxit ori-
omuis humiliatio virluosa et laudabilis or- gincin : crgo videtur quod hujusmodi de-
tuin habet ex discretione rationis : non fectus et poenalitates sint ei naturales.

enim piocedere deliet ex iiupetu , .sed ex n. Item, per naturam prius fuit illud cor-

causa rationabili : et qnia de aliiiuibus de- pus formatum ,

quam esset uniluin : .sed

nou crat ut Cbristus se

teclibns ratioiiabile corpus illiid, statim ut fnit formatum, luil
per illorum assumptionem humiliaret, quia passihile^ vel impassibile : et constat quod
se potius ex illa humilialioue iuulilcm ,
non impassibile : ergo passibilitalem prins
quam utiiem roddidissct, sicut si 1'uisset per naturain habuit, quam uniretur aiiimai
caecus, gibbosus, et hujusmodi , ideo tales Chrisli, vel ipsi divinitaU. Yidetur ergo
nullo modo deliuit assumere, sed illos soUim quod taUs passibilitas nou fuit a voluutalo
de quibus supra dictum est, videlicet illos assnmeiitis. Si tu dicas, quod fuit a volun-
qui respiciuiit ipsam naturam, et prajbeut t;ite Spiritus sancli, qui fuit fabricator et
viam ad justitiam, non ad culpani. sanctificator iUius corporis, objicitur, quod
gralia Spiritus sancti simul stat cum passi- .

QUiESTIO 111.
bilitate et poena. Si ergo Spiritus sanctus su-
perveniens compatiebatur se cum passibili-
An defcctus in Christo fuerint a natura, vel a
tate , videtur quod potius defectum passibi-
voluntate *.
litaUs sustinuerit, quam curaverit : ergo
Adopp. De defectibus assumptis a Christo quan- defectus hujusmodi in Christo non ex vo-
tum ad causaUtatcm, scilicet, utrum in luntate, sed ex natura fuerunt.
Christo fuerint a natura, an a voluntate ; et Sed contra : Magister in littera : a Ex sola ^„„^3
quod uon a voluntate , sed a natura vide- , voluntate miserationis in se transtulit veram
tur* Deus mortem non fecit : si non fecit
: infirmitatem, sicut accepit veram carnem. b
mortem, ergo pari ratione nec defectum or- Ergo, etc.

dinatum ad mortem : ergo si in Cluisto fuit Item, omnes defectus et pcenalitates, qui
talis defectus, videtur quod non fuerit ex in Christo fuerunt, per assumptionem fuisse
voluntate assumentis, sed ex defectuna turae dicuntur : sed assumere est actus volunta-
assumptse. tis, non naturee : ergo poenaUtates illae in
2. Item, defectus non habet causam effi- Christo fuerunt non naturaliter, sed volim-
cientera , sed deflcientem : sed voluntas as- tarie.

sumentis non ponitm" causa deficientis ali- Item, qualitas corporis principaliter attri-
cujus : ergo tales defectus non potuerunt buenda est principio effectivo : sed Spiritus
esse a voluntate assumentis ; et tamen fue- sanctus fuit principale principium effecti-
runt ex voluntate assumentis , vel ex condi- vum corporis Christi : ergo quaUtas passibi-
tione naturae assumptse : ergo, etc. litaUs magis debet attribui Spiritui sancto,
3. Item, quod inest aUcui a sua naturaU quam naturse : sed Spiritus sanctus est ope-
origine, inest ei per naturam : sed hujus- rans per voluntatem : ergo tales defectus
modi defectus insunt Christo a sua prima fuerunt in Christo a voluntate.
origine : ergo videtur quod insmt ei a na- p. III , q. XIV, art. 3; et III Sent., dist. xv, q. i, art. 3,

ura. et Opusc, V, c. ccisiii ; lUchardus, II Sent.,

I dist. xv,
q. iv; Steph. Brulef., Ul Sen<.,di3t. xv, q. 111. — »Sa>>.]
' Cf. Alex. Alensis, p.lll, q. v, memb. 2 ;S. Thom., I, 13.

Tou. nr. 22
 : ,

338 SENTENTIARUM LIB. III.

Item, poenalitasnon sequitur, seeundum Filius Dei aedificavit sibi corpus immacula-
legem communem, nisi naturam vitiatam tum ; et illud corpus univit sibi cum anima
et oorruptam per culpam sed caro Christi : rationali, quae quidem immunitatem habuit
immunis fuit ab omni fceditate culpae ergo : a culpa, et in se, et in carne conjuncta. Et

fuit immunis ab omni defectu passibilitatis sicut immunitatem habuit a reatu culpae,
ergo si defeclus passibilitatis habuit, hoc sic secundum ordinem divinte justitiae im-
non fuit a natura, sed a voluntate. munitatem habere debuisset a passibilitate

Item quod,
est in nobis a nalura gene- miseriae. Quod ergo in carne illa remansit

rantium, dicitur esse contractum : ergo si poenalitas, hoc fuit ex dispensatione ipsius
hujusmodi defectus essent in Christo a na- assumentis, concurrente simul acceptione
tura generantis, essent quoque in ipso con- illius animae rationaUs , quae in primo ins-
Iracti. Si ergo hoc non conceditur, scilicet tanti suae creationis habuit usum cognitio-

Christum defectus tales a natura contraxisse, nis, et placuit sibi tali corpori uuiri propter

videtur quod illos non habuit a natura, sed salutem generis humani. Et sic patet quod
a voluntate. tales defectus fuerunt in Christo non neces-
sitate generationis, sed voliintate dispensa-
CONCLUSIO. tionis ; voluntate, inquam , divina praeve-
Defedvs qid fuerunt in Christo , non fuerunt in eo niente, sed voluntate creata concomitante.
necessitate generatiotiis sed voluntate dispensa-
,
Dico autem ipsos fuisse a voluntate divina
tionis : votuntate divina prceveniente , et volun-
non tanquam infligeute de novo, sed tan-
tate creata concomitante.
quam a rehnquente et acceptante, cum in

Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dicit ejus potestate et arbitrio esset defectus illos

Magister in littera, ex alia, et alia causa excludere. Unde concedendae |sunt rationes,

sunt isti defectus in nobis , et in Christo : in quae sunt ad partem istam.

nobis enim sunt ex necessitate contracti; i. Ad illud vero quod primo objicitur in
sed in Christo sunt ex voluutate assumpti. contrarium, quod Deus mortem non fecit,

Et hoc patet sic. Nos enim istos defectus tra- patet responsio : quia Deus istum defectum
himus a parentibus propter legem propaga- mortalitatis carni Christi non inflixit de
tionis, et legem concupiscentiae, quae militat novo, sed non abstulit, cum caro haberet

in illis membris nam passibilis generat

; illum a suo orginali principio : ideo talis

passibilem, et habens legem concupiscentiae defectus non dicitur esse a voluntate assu-

in membris ,
generat fllium subjectum con- mentis sicut ab efficiente , sed sicut a susci-

cupiscentiffi , ex cujus concupiscentiae reatu piente, cum posset excludere.

insunt proli omnes poenalitates. Et propte- 2. Ad quod secundo objicitur, quod

illud

rea dicuntur istae pcenalitates in nobis con- defectus non habet causam efficientem, sed
tractce, quasi ex concursii duorum tractte, deflcienfem, similiter patet responsio, quia
videlicet propagationis naturce, et corrup- tales defectus non habent ortum ab actione
tionis coneupiscentiae. In Christo autem se- Dei agentis, sed potius ex defectu naturse
cus est enim neutro modo fuit propa-
: ipse ipsius Virginis concipientis. Magis tamen
gatus, nec secundum propagationem legis attribuitur voluntati ,
quam altribuatur na-

naturalis, nec secundum corruptionem libi- turae ,

propter hoc quod in istius corporis
dinis ; sed Spiritus sanctus adveniens in ip- constitutione plus fuit per virtutem super-

sam "Virginem, et ipsam fecundans, carnem naluralem, quam per naturalem.

ejus ab omni fceditate rorruptionis purifi- 3. Ad iilud vero quod objicitur, quod illud

cavit ;
passibilitatem tamen reliquit. Ex illa est a natura, quod est a naturah origine, di-
autem carne sapieutia Patris, scilicet ipse cendum quod illud non habet veritatem
 ;

DIST. XV. ART 11. QVMm\ I.

3;,,,

nisi inteliigalur aliquid esso a naturali ori- debet starepnenahtas secundnmlegem com-
gine, ita qudd praipositio non solnm flicat miinem, secnndnin (|iiaiii iininiinis a
culpa
conoomitantiain, seJ eliani cansani. llnjiis- debfl esse immuiiis a pcena. Ilnde qiiod ipso

modi autem defectus fuerant in Cliristo in sulijungit, quod purgafio simnl stat cum
principio sna; originis non lameu fueruiit :
passibilitate, dicendnmquod etsi aliqiiapur-
secnnduni propagationein naturalem : se- gatiosimul possit starecum passibilifato, si-

cundum euim talein propagationem, tales cut pnrgatio quaj est a peccatisprius perpe-
defectus ortum habent a natura vitiata, in tratis ; illatamen puritas, quae fuit in Chris-
qnanlnin natnra quodam modo na-
illa agil to, stare non potuisset cum poenaiitafe, nisi
turaliter, et quodam modo vitiose lioc au- : intervenisset Dei dispensatio, et voluntatis

tom non habet vcritatem in generatione Christi acceplio. Et sic patet responsio ad
Christi, quaj fuit praeler vitium et supra na- quaesita.

turam.
ARTICULUS ir.
4. Ad illud quod objicitur, quod Christus
in passibilitate assimilatiir malri, dicendum Consequenler quaeritur de defectibus a
quod, etsi aliquo modoassimilelur matri, ni- Ciiristo assumptis in speciali et circa hoc ;

hilominus tamen in modo el causa reperi- tria quffiruntur : primo quaeritur utrum ha-
tur difterentia. Nam Virgo passibilitatem buerit ignorantiam in rationali ; secundo,
habet pro reatu peccati originalis ex neces- utrum habuerit tristitiam in concupiscibili
sitate contracto ; Christus vero passibilifatem tertio, utrum habuerit iram in potentia iras-

habuit absque aliquo reatn in ipso reperto, cihiU.

sed ex sola dispensatione divina. Et ideo non

QUjESTIO I.
dicuntur omnino fnisse in Christo a natura,
An Christus habuerit ignorantiam in rationali '.
nec tamen omnino fuerunt praeter naturam :

de natura enim matris erat talem fdium ge- Utnim Christus hahuerit ignorantiam in Ad opp.

nerare. rationah ; et quod sic, videtur primo aucto-

5. Ad illud quod objicilur, quod illud cor- ritafe Damasceni • : « Oportet scire quod ser-
pus prius fuit formatum quam ;unitum, di- vilemet ignorantem naturam assumpsit : »
cendum quotl etsi priusfuerit secunduin na- loquitur de Verbo incarnato : ergo natura
turam, vel secundum ordinem intelligendi, assumpta in Chrisfo fuit ignorans : habuit
tamen simul fuit formatio et unio
tenipore :
ergo defectum ignorantiae,
utrumque autem secundum formationem et 2. Ambrosius, in primo hbro de
Item,
unionem praecessit volunfas Verbi tale cor- Spiritu sancto « Per humanam impruden-
:

pus formantis et assumentis ; et voluntas ani- tiam , quod adhuc non didicit , ignorat. >
mae utrumque comitata est : et ideo ex hoc Ergo habuit ignorantiam.
non potest concludi, quod defectus passibili- 3. Item, Leo Papa in Ilomilia de Fpipha-
tatis in carne praecesserit actum, sive impe- nia : « Adoraverunt infantem in nuUo ab
rium voluntatis. Operatio enim ipsius Spi- aUomm generalitate discretum. » Sed gene-
ritus sancti in Virgine, quee quidem fuit se- rahfer alii infanles sunt ignorantes : ergo
cundum voluntatem Verbi, fecit ipsam car- et Chrislus in sua infantia habuit ignoran-
nis conceptionem, et purgationem ab omni tiam.
foeditate immunem prius naturaliter, quam i. Item »: Scientia inflat : sed Christus
uniretur animse : et cum tali purgatione non summe se humiliavit, et defectus illos as-

• Cf. Alex. Alensis., p. III, q. v, mcmb. 2, art. i, Thoai. Argent., III Sent., dist. xv, q. i,art. 2; Slepb,
p. 1; S. Thomas, p. 111, q. xv, art.3;et lll Sent., liiit. Brulef., lllS?/j<.,di3t. xv, q. iv. « Damasc., de Fide —
lv,art.l,q.ii;Richardu3,lllStn/.,diBt.xv,arl.2,q.l; orthod.,lib. IK.c.xil.— »1 Cor.,vm, i.
 .

340 SENTENTIARUM LIB- III.

sumpsit, qui faciunt ad humilitatem : ergo sum non decebat quia amma ejus debuit
habuit in se defectum et iuopiam scientiae : esse deiformis , ac per hoc repleta luce sa-
sed iste defectus est ignorantia : ergo, etc. pientiae, et rectitudine justitiae; ignorantia
5. Item, Cliristus in suainfantia habuil de- autem privatio est scientiae, et potest esse
fectum eloquentiaj, quamvis esset Verbum via in errorem, et obliquationem a rectitu-
Patris, ut veritatem humanae naturae in se dine justitiae, ac per hoc Christo non com-
ostenderet : ergo pari ratione, quamvis es- petebat. Nobis etiam non expediebat, quos
set sapientia Patris , secundum humanam venerat redimere et dirigere. Si euim defec-
naturam tamen debuil habere defectum sa- tum ignorantiai habuisset , nos redimere
pientiae : sed hic est ignorantia : ergo, etc. nescivisset ; dirigere etiam nescivisset, quia'
6. Itera,, quamvis Christus esset virtus ducatum prwbeat, ambo in fo-
si ccecus cceco

Patris, juxtaillud quod dicit Apostolus' : veam cadunt. Et ideo nec ipsum decebat, nec
Dicinms Christum Dei virtutetn, et Dei sa- nobis expediebat, quod talem defectum as-
pientiam; habuit tamen defectum virium sumeret. Concedendum est ergo Christum
juxta exigentiam humance naturaj : ergo defectum ignorantiae nequaquam in se ha-
videtur pari ratione quod habuerit defectum buisse; et rationes ad hoc induct«, sunt
sapientiae. concedendae
Fundam. ged coutra : Assumptio carnis fuit opus i . Ad illud vero quod objicitur de Damas-
divinae sapientiai : sed sapientia, secundum ceno, quod assumpsit naturam servilem et
quod hujusmodi, non est priucipium igno- ignorantem, dicendum quod ignorantia et
rantiae : ergo Christus non assumpsit defec- servilitas non attribuitur naturae assumptae

tum illum, qui est ignorantia. ratione illius singularis naturae, quas fuit

Item, Christus venerat nos docere : sed Verbo copulata in unitatem personae, sed
ignorantis non est docere : ergo non debuit quantum ad alias naturas consimiles in spe-
ignorantiam assumere. cie, quasi dicat : Assumpsit naturam nos-
Item, nuUi nisi scienti credendum est : tram, quae est ignorans, non in Christo, sed
sed Christus ad hoc venit in carnem, ut in nobis.

crederemus in eum : ergo videtur quod 2. Ad illud Ambrosii, quo (a) diciturChris-
cum sapientia debuerit venire, non cum tum ignorasse quod non didicit, dicendum
ignoranlia. quod quaedam est scientia simplicis notitiae,

Item, illa anima aon potuit uniri Verbo, qua^dam experientiae. Ambrosius autem non
quin esset deiformis : sed deiformitas tollit loquitur ibi de ignorantia, prout dicit priva-

obscuritatem ignorantiae : ergo videtur quod tionem cujusque scientiae, sed prout priva-
impossibile fuerit Christum secundum hu- tionem difit experientiae, secundum quod in
manam naturam defectum ignoranliae in se praecedentibus declaratum est.

assumere. 3. Ad illud quod objicitur d-^ Leone Papa,

quod infans ille in nullo erat ab aUorum ge-
CONCLUSIO. neraUtate discretus, dicendum quod
Leo
Christus defectum ignorantim non habuit, quia Papa loquitur quantum ad ea, quae exterius
anima ejus debuit esse deiformis , et ipse nos apparebant, non quantum ad ea, quae intrin-
docturus erat.
secus latebant , per quae in multis ah aliis

Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut dicit dilTerebat.

Magister in Httera, Christus non habuit de- -l. Ad illud quod objicitur, quod scientia

fectum ignorantia}. Et ratio hujus est, quia inflat, dicendum quod est loqui de scientia
nec ipsum decebat, necnobis expediebat. Ip- prout est absque charitate, et a charitate di-
' I Cor., 1, 2i.—mallh., xv, 14.— (a) Edit. Ven. quod. visa, vel prout estcharitati conjnncta. Prout
 ,

DIST. XV. ART. 11. (jU.liST. 11. 3.11

est achantatedivi»a,8ic(licitAposlolusquod tram saiutom : sed qui amat aliquid, trisUi-

inflal; prout est cbaritati conjuncta, sic non tur de ejus amissione : ergo cuin Chrislus
est via ad iiiflatioinMn, sed potius ad roctitu-
videret multos salutem suain negligere, vi-
diueui, et aidiliailioneni, et liuniilitalom. detur quod pro eis verum senserit in so af-
Ex cognilioue enim sui et Deicon.surgit per- fectum tristitia;.
feclio luiinilitatis ; ethoc secundo modo fuit Item, quanto suntin aliquo majora viscera
in l.hristo. pietatis, tanto magis compatitur afflictis; et
K. Ad illud quod ohjicilur, quod in Chris- quanto magis compatitur interius, tanto ma-
lo fuitdefectus eloquentiae, ergo similiter et gis moerore afflcitur : sed Christus habuit
sapientise; dicenduni quoil nou cst simile, abundantissima viscera piefatis : ergo vide-
quiain defeclii eloqiientiiB, sicut iiialiis ne- tur quod in alioriim necessitatibus et inflr-
cessitatibus infautilibus, manifeslabatur ve- milatibus veraciter et intense habuit passio-
rit;is naturai assumpt« : defectus autem nem tristitiae.
sapientiie interiuslatet :ideoad nibil valuis- Sed conlra, 1 * : Non erit tristis, neque J^i opp.

set, si in Christo fuisset : et ideo non est si- turbulentus, dicitur de Christo : ergo Chris-
mile.
tus neque turbationem, neque tristitiam ha-
6. Ad illud quod objicitur, quod Chrislus buit in se.
Dei virtu» habuit defectum virium, dicen- Item Non
2. »
: contristabit justum quid-
dum quod non est simile, tum quia defectus quid ei acciderit : sed Christus fuit justissi-
virium apparebat exterius, et in carne erat, mus ergo : videtur quod Christus de nullo
defectus vero sapientiae interius erat in ani- sibi accidente fuerit contristatus.
ma. qua; ad unionem sui cum Verbo a pri- 3. Item, Seneca probat multiplici ratione,
mordio debuit esse perfecte disposita tum ;
quod tristitia non caditin sapientem; etfun-
etiam quia defectus virium est materia ex- damentum suae rationis est, quia virtutem
ercenda; virtutis, nonsic autem defechis co- nihil potest Isedere, sicut nihil potest eam
gnitionis, quin potius impedit ideo non est
:
auferre : ergo si Christus vere sapiens fuit,
simile hinc, et inde.
et virtutem inconcussam babuit, videtur
quod passionem tristitise in se non habuit.
QUJISTIO II.
i. Item, nullus tristatur nisi de eo quod
An in Christo ftierit passio tristitim '.
,

fit contra voluntatem suam : sed contra vo-

F.indara. Utrum in Christo fuerit passio tristitiae ; et luntatem Christi nihii fieri poluit, quia in
quod sic, videtur • : Tristis est anima mea omnibus impleta fuit : ergo non videtur
usque ad mortem. Si ergo veritas falsitatem quod in se veraciter tristitiam habuerit.
dicere non poterat, videtur quod veraciter
tristis erat. CONCLUSIO.
Item, Christus flevit super Hierusalem, Christus habuit tristitiam rationis jiulicio subjec-

secundum quod dicit Lucas ' sed fletus est :

tam, non pervertentem judicium, neque preeter
rationis judicium.
signum interioris moeroris ergo si Christus :

nihil fecit per duplicitatem, veraciter habuit Resp. ad arg. Dicendum quod absquedu-
in se affectum tristitise. bio, sicut dicit Magister in littera, et textus

Item, Cbristus amabat et desiderabat nos- etiam evangeUcus confirmat, in Christo fuit

vera tristitia ; non tamen omni modo, quo in

' Cf. Alex. Alensis, p. III q. v,
parag. 2; inembr. 2,
S. Thom.,p. III, q. IV, arl. 5; el III Sent., d\sL xv, IV, q. Joan. Bacch., III Sen^,dist. iv, q. i;
I,art. 1;
q. II, art. 3 ; et rfe Verit., q. xx\i, art. 8; el Opu.K. Steph. Brulef., Sent., dist. xv, q. t; Marsil. Inguen.,
III
111, c. ccxxxix; Scotus, III Sent., ciL-t. xv, Sent., q. xi, art. I ; Gabr. Biel., III Scnt., dist. xv,
q. i; Ri- III
chardiis, 111 Sent., dist. xv , art. 3, q. i; Duraiidu; q. 1. — » idalili., XXVI, 38. — ' Luc, xn, 41. — ' Isa.,
III Senl., dist. iv, q. in; Th. Aigent., III Senl., dist! 4.— ' Prou., XII, 21.
XLll,
 ;

343 SENTENTIARUM LIB. 111.

nobis esf . Est enim qusedam tristitia, quae non sit in sapiente, sed quod non est iu sa-

est praeter rationis imperium ; et est tristitia piente tristitia perfurbans. Perturbatio au-
quae estcontra rationis judicium rectum; et teni dicit deflexionem rationisab aequifale :

est tristitia, quae est subjecta rationis impe- et hoc modo sapiens nec tristatur, nec per-
rio etjudicio. Et illa tristitia praeter rationis turbatur. Non vult autem ostendere Seneca
imperiumest, quae consurgit cxquadamne- quodsapiens nullo modo turbetur : hoc enim
cessitate et surreptione, sicut motus primi : esf quasi impossibile in aliquo reperiri : et

et bffc quidem communis est sapientibus et praetereanec turbari, vel non frisfari de qui-
insipientibus, bonis et malis. Illa vero tristi- bus homo debet, id non est sapienfiae , sed

tia est contra rationis judicium rectum, ia pofius durilise,cum dicat Apostolus ad Ro-
qua ratio subjicitur sensualitali , nectantum manos ' Gaudete cum gaudentibus, et flete
:

turbatur, sed etiam perturbatur. IUa autem cum flentibus.

est secundum rationis imperium et judi- A. Ad illud vero quod objicifur qiiod ni- ,

cium, quando quis tristatur ratione dictan- hil contra voluntatemCbrisfi evenif , dicen-
te, et suadente ipsum tanfum et falifer su- dum quod boc verum esf de vohmtate ratio-

per allquo deberetristari. Dico ergo quod in nis absoluta ; non aufem verum est de vo-
Christo fuit tristitia tantum isfo tertio modo, lunfatc sensualitafis, vel de voluntate condi-

quia de nuUo fristatus fuif, nisi secundum tionata. Trisfitia aufemnon tantuminsurgit
quod dictabat ei ratio. Et hoc idem ;innuit ex volunfate rationis absolufa, sed etiam
Joannes, ubi dicilur : Jesus autem infre-
' secundum alias differentias , sicut melius

muit spiritu, et turbavit semetipsum : in manifesfahifur infra cum agefur de vo-

quo osfendifur quod furbatio et fristifia ra- luntafe Christi.

tioni non praesidebat, sed subjacebat. Primis

QUiiSTlO III.
aufem duobus modis non fuit in Christo
An m Chrislo fuerit passio,vel affectio ircB *.
tristitia. Et per hoc patet responsio ad rafio-
nes ad utramque partem adducfas. Namra- Utrum in Christo fuerit passio vel arfectio Fupda

tiones adprimam partem procedunt de tris- irae ; et quod sic, videtur. In quocumque est
titia secundum tertium modum; rafiones ponere zeluni vindictae, est ponere motum
vero ad opposifum procedunt secundum pri- irae : sed in Chrisfo fuit zelus vindicfae, sicut

mum modum, et secundum et hoc patet : pafet quando ^ ejecit ementes et vendentes
discurrenfi per singulas *. de feniplo ; ergo videtur quod habuit in se
1, 2 et 3. Quod enim dicitur : Non erit afTecfioneni irai.

tristis, etc, hoc non escludit quamcumque Ilem, detestari malumnon estaliud, quam
trisfifiam, sed tristitiam perfurbanfem. Si- irasci malo : sed in Christo fuit mali detes-
milifer illud, quod dicitur in Provcrbiis : tafio perfecta : ergo in Cbrisfo fuit passio

Noncontristabitjustum, etc, intelligitur de quffi est ira.

illa tristitia, quae statum mentis everfit Item, sicut ralionalis ordinatur ad discu-
non de illa tristifia, qua quis contrisfatur tiendum, sic irascibilis ordinalur ad iras-
compatiendo aliis, vel efiam refugiendo ali- cendum ergo : sicut iu Christo ex parte ra-

quod malum illatum sibi. Similiter illud, tionalis fuit usus prudentiae', sic ex parte
quoddicit Seueca,intelligendum est :Seneca irascibilis fuit afTeclio irae.

enim non vult probare quod tristitia turbans Item, pliis competit ira statui viae ,
quam
statui patriae : sed Dominus in die judicii
' Joan., XI, 33. — Scotus et S. Thoinas hic allercan-
•

lur de causis doloris qute sint loquendo de dolore seii-

, art. I, p. 5; S. Thom., p. III, q. XV, art. 9;el III Sent.,
sibili. Vide S. Tlioiii., p. Ili, q. iv, arl. 5. Quodeliam dist. IV, q. II, art. 2 , q. 2; Ricliardus, 111 Sent., dist.
disputat S. Bonav., dist. seq.,q. I. —
' Rom., xii, l.i — xv,arl. 3, q. IV ; Sleph. Brulef., 111 Seni., disL xv, q. vi.

*pist. .wil. —
• Cf. Alei. AlCDs., p. 111, q. v, meuib. 2, — « Marc.j II, 15; Luc., XIX, ^5.
 ,:

UIST. XV. AIIT. II. 0UA:ST. III. 3 »3

irascetur iiialis, ut .s.Tpe in Scriplura ilicilur mcntis; aut tangit oculuui iinMilis ad leui-
ergo multo fortius allectum ira* haluiit in pus lurbando, sed non excedendo ; aut ocu-
statu viatoris. luni mcntis atlingit ipsiirn pcrturbaiido ol
iiorf- Sed conlra : 1. Snpcr illud Jub\- Yiriim oijiiubiiando. Kt seciiiidiini lioc. moliisiraB
stiillttm interficit iraciindia ; (iregorius ' :
iii qiiadruplici diircrentia rcpcritur, scc.un-

« Ira per viliuni oculum nicntis excaecaf, dnin quod colligilur ex dictis Sancloriim :

ira iMT/.fluin turbat. o Scd ooulus uicntisin uiio modo pure dicit affectuin deleslalionis,
Ciuisto ncc cxca;cari potuit, ucc turhari, elhoc modo potuisset es.se in Adam in slatu
cum in ipso esset in continuo usu contein- innocentiae alio modo dicit motum detesla-
;

plationis : ergo non videtur quod in eo ali- tioiiis cum inquielatione et pertiiriiationo
qua allectio ira; fuerit. partis sensualis sine aliqua pcrtiirliatione

2. Ilem, Damasccnus dilflniens iram di- mcnlis;et lioc modofuitiii Chrislo affectio
cit ', quod ira esl vindcx Iresje concupiscen- iiae : sicut enim dicit Evaiigelium , iiifre-

tiae; et itcrum, quod ira est desiderium re- mcndo conlurbavit seipsuni. Tertio moilo
punitionis : sed in Christo nec fuit iBesio dicil affoclumdetestationis cumcoiiiiiiotione

concupiscentiae, nec amor vindictae : ergo et perturbatione non sohim partissensualis,

uec in eo fuit passio irae. sed etiam rationis ad tempus : et hoc modo
3. Item, Christus fuit ita perfecte mitis, reperitur ira in viris justis, qui irascuntur
sicut ct Iiumilis : sed in Christo fuit ita per- ira per zeluni, de quibus dicit Gregorius ',

fectahumihtas, quodnullafuit .superbia ergo : quod inde mens perturbata proficit , ut cla-
ita perfecta fuit mansuetudo, quod nulla ira. rescat; sicut ocuIuspercolljTiumimmissuui
4. Item, ira secundum naturam est accen- ad tempus turbatur ut poslmodum clarior
,

sio sanguinis circa cor, secundum quod vult efficiatur. Quarto modo ira dicit affectum
Philosophus », et Damascenus % ex evapo- detestationis cum commotione sensualitatis,
ratione fellis : ergo si lioc dicit passionem et etiam mentis, ita quod commotio illa ha-
foedam, quaj habet secum inquietationem, bet secum perturbationem mentis aiinexam,
etperturbationem conjunctam, videtur quod vel ad illam estordinata : et sic est ira per
talis passio in Christo non sit ponenda. vitium, et reperitur in peccatoribus, et pro-
hibetur aDomino. Et per hanc dislinctiouem

CONCLUSIO. patet responsio ad quaestionem, et ad ratio-

nesad utramquepartem. Quodam enimmo-
Christus iantum habuit affectum ira detestantem
do fuit in Christo passio irae, sive affectio
et cum commotioite partis sensualis securidum ra-
tionis judiciwn , non autem ut dicit perturbatio-
irae, videlicet proutdicit affectum detestatio-
nem oculi mentalis. nis, et commotionem partis sensualis, quae

tamen subjecta est rationi. Et sic proceduut

Resp. ad Arg. Dicendum quod ira uno rationes ad primam partem inductae, pro-
modo dicit pure affectionem ; et sic dicitur bantes affectionem irae in Christo fuisse ,

ira affectus detestationis alicujus mali, vel ut aspicienti patet : et ideo sunt conce-
apparentis mali. Alio modo ira dicit affec- dendae.
tum cum poena : et sic ira babet perturba- \ et 2. Quodam etiam modo non fuit, vi-
tionem et inquietationem annexam. Hoc au- delicet prout dicit perturbationem oculi
tem potest esse in triplici differentia, quia mentalis, et prout dicit aflectum repunitio-
aut perturbatio illa solum tangit potentias nis, in quantum ille [affectus est ex libidine
inferiores, et nullo modo tangit oculum vindictae, non ex zelo justitiae sic enim est :

i/oA., V, 2.— •Greg.,i/o;fl/.,lib.V, c.xxxiv.-«Da- lib. II, c. li;£Mic.,lib VII, c. vi. — > Damasc.,loco mox
masc.rfe Fideorthod., lib. II, c. ivi. — »Arist., Rhct., lil. — 'Gieg., ilora/., lib. V, c. xx.xiii; lib. I, c. xxii
 ,

3U SENTENTIARDM LIB. III.

passio perturbans : et hoc modo proceduni ideo non sic oppositionem habet cum man-
primae duae rationes ad secundam partem : suetudine. Et propler hoc non sequitur
et propterea secundum illam A-iam verum quod si fuit perfectae mansuetudinis, qiiod

concludunt, et concedi possunt. propter hocnon habuerit affectionem irai.

3. Ad illud vero quod objicitur, quod in 4. Ad iUud quod objicitur quod ira est ex

Giristo nuUa fuit superbia, ergo nulla debuit accensione sanguinis circa cor, dicendum
esse ira, quia fuit perfectus in mansuetudine quod verum est in nobis, in quibus caro re-
sicut in bumililate; dicendum quod nonest pugnat spiritui, et sensualitas rationi; qui
simile, quia superbia nominat directe vitium, non tantum habemus corruptionem pcenali-
et ideo semper oppositum habet cum humi- tatis, imo eliam foeditatis. Hoc aufem non

litate, et propterea non potest starecumper- oportet esse in Christo. Si quis tamen dice-
fecta humilitate non semper no-
; ira autem ret in Christo fuisse accensionem sanguinis,
minat vitium, imo etiam nominat virtutem : sed moderate, nonvidetur esse inconveniens.

DISTINCTIO XVI
QUOMODO VERBI SliU CHRISTI INCARMATIO ORDINATUR AI) NOSTRAM REDEMPTIONEM QUANTUM AD
PASSIONEM DOLORIS IN SPECIALI.

Pouii Verumtamen magis movent ac difficiliorem afferunt qusestionem verba Hilarii quibus

ttonem
videtur tradere ictus ct vuluera hujusmodi sicin Christum incidisse, ut passionis dolo-
circa
j,gjjj jjQjj incuterent, sicut telum tractum per aquam, vel ignem vel aera, ea facit, qua; el
ncmdo- (.mjj trahitur per corpora animata, quia perforat et compungit; non lamen dolorem
chrisio , ingerit, quia non sunt illae res doloris capaces. Ita et corpus Christi, siue sensu poenae,

verbis vimpoeuae excepisse dicit, quiasicut corpus nostrum non habet talem naturam, ut valeat
habet or- calcare undas, ita corpus Christi dicit nou habuisse naturam nosfri doloris, quia non
sentvero habuit uaturam ad dolendum. Ait enim sic in decimo libro de Trinitate^ : « Unigenitus

Tu^i^ps";!
Deus hominem verum secundum similitudinem nostri hominis, nou deficiens a se Deo,

i^"_^**''
assumpsit. In quo quamvis aut ictus incideret, aut vulnus descenderet, aut nodi
liendi, ct
coucurrerent, aut suspensio elevaret, afferrent quidem haec impetum passionis, uon
de onii.i
tamen passionis dolorem inferrent : ut telum aliquod aquam perfoians, vel ignem
miuis. compungens, vel aera vulnerans, omnes quidem has passiones uaturajsuae infert, iili

perforet, ut compungat, ut vulneret ; sed naturam suam in hac passione illata non
retinet, dum in natura non est vel aquam forari, vel pungi ignem, vel aera vulnerari,
quamvis natura teli sit, et vulnerare', et compungere, et forare. Passus quidem Christus
est dum caeditUr, dum suspcnditur dum moritur; sed in corpus irruens passio, nec non
fuit passio, non tamen naturam passiouis exercuit, dum et pcenali ministerio poena
desaeviit, et virtus corporis sine sensu poenaj vim poenae iu se desacvientis excepit.

Habuit sane illud dominicum corpus doloris nostri naturam, si corpus nostrum id
naturaj habet, ut calcet undas, et fluctus desuper eal, nec clausa^ domus obstaculis
arceatur. At vero si dominici corporis solum isla natura sit, ut feratur in humidis, et

sistat in liquidis, et structa {a) transcurrat : quid per naturam humanl corporis carnem
ex Spiritu sancto conceptam judicamus? Caro illa de coelis est, el homo ille de Deo est,

• Hilar., deTrind., lib. .\, ii. 23. — (o) Al. cxslrucla.

 »:

DISTINCT. XVI. 345

hahens ad patienduin corpus, ct passus est, scd naluram non habens ad dolenduni.
Idem in eodein ' : « Videamus an ille passionis ordo infinnilatem in Domino doloris
peimiltat intellifii. Dilatis cnim caiisis, ex quibus mctum Duniino hwrcsis ascribit, res
ipsas, ut g;'sta> sunt, conleranius. Nec enim lieri potest, ut timor ejus signilicetur in

verbis, cujus fiducia continuatur in factis'. Tiinuisse ergo hajrelico passionem videlur.
Sed oh ignorantiiB hujus errorem Petrus el • satanas et scandalum est. Anne timuit
mori, i]ui ' armatis obvins prodiit? Kt incorpore cjus intirmitas fuit, ad ciijiis occursiim
constcrnata persciiiieiitiuin agmiiia supinatis corporibus conciderunt ? (Juam ergo
infirmitatcm dominatam hujus corporis credis, ciijus tantam habuit natura virtutem"?
Sed forte doiorem vulnerum timuit? Quem, rogo, o tu dominicae infirmitatis assertor,
penetrantis carnem clavi habuit tcrrorem, tjui excisam aurem solo restitiiit attactu?

Produccns hwc aurem manus clavum dolet, et scnlit vulnus qui alteri dolorcm vulneris
non reliquit? Piingeuda' carnis metu tristis est, cujus in attactu caro post caedem
sanatur?» Idem * : « Collatis ergo dictorum gestorumque virtutibus, demonstrari non
est ambiguum, in natura corporis ejus infirmitatem corporeae nalurce non fuisse, et

passionem illam, licet corpori illata sit, non tamcn naturam dolendi corpori intulisse

quia licet forma corporis nostri esset in Domino, uon tamen vitiosse infirmitatis

uostrae forma erat in corpore, quod ex conceptu Spiritus sancti Virgo progenuit. »
Audisti, leclor, verba Ililarii, quibus dolorem excludere videtur. Sed si excussa sensus
et impielatis hebetudine, praemissis diligenter intendas, atque ipsius Scripturae circum-
slantiam inspicias, dictorum rationem atque virtutem percipere utcumque poteris, el
intelligcntiam arguere non attentabis. Inlelligilnr enim ea ratione dixisse dolorem
passionis in Christum non incidisse , et virtutcm corporis Christi sibi excepisse vim
poenaesine sensu poense, quia doloris causam et meritum in se non habuit. QuoJ videtur
notasse, ubi ait : « Non habens naturam ad dolendum. « Etideo nonjudicanda est caro

illius secundum naturam nostri corporis. Nec in eo etiam dominium habuit passio :

ita etiam non habuit naturam ad timendum vel tristandum, quia non habuit talem
uaturam, in qua esset causa timoris, vel tristitiae. Itaque necessitas timendi non fuit

in eo, sicut est in nobis ; nec natura doloris fuit in eo, sicut est in nobis. Tristitiam
tamen iu eo fuisse consequenler asserit, sed causam ejus extitisse non suam mortem,
scd defectum Petri et aliorum apostolorum. Dicit enim Christum non propter mortem,
sed usque ad mortem tristem fuisse, his verbis ' : « Interrogo quid sit Christum
tristem csse usque ad mortem. Non enim ejusdem significationis est, tristem esse proptcr

mortcm, et usque ad mortem : quia ubi propter mortem tristitia est, illic mors causa tris-

titiae est ; ubi vero tristitia usque ad mortem est, mors non tristitiae est causa, sed finis.
Adeo autem non propter mortem suscepta est tristitia, ut sit destituta per mortem '. »

Non ergosibi tristis est, sed illis qui in scandalo per infirinitatem carnis erant futuri, quos
monet orare,« ne inducanturin tentationem, quiante polliciti erant se non scandalizari.

Hilarius, in libro de Synodis ': « Cum hsec passionum genera infirmitalem carnis affi- De

Deus tamen Verbum caro factum non potuit ad («) se demutabilis esse patiendo.
ciant, chrisii,

Verbum enim, quia caro factum est, licet se passioni subdiderit, non tamen demutatum

« Hilar., de Trinit., lib. X, n. 2^. —^lbid., u. 27. > Matth., xvi, 23.- ' Joan., xviii, 4 et seq. — — s Hilar.,
lib.tit., u. 28. -«/6i(/.,n. 35. —
i lbid.,a. 36. » Ibid., n. 37. — ^ Ib., de Synod., u. 49. — (a)4/. — a.
 » ;
;

m SENTENTIARUM LIB. III.

^^' possibilitate patiendi. Pati potuit, et passibilis esse non potuit ; quia passi-
«^•5"e-
cuudum bilitas naturae infirmaj significatio est passio autem eorum est , quae
; sunt illata,

perpessio.
Anio Hic oritur quaestio ex praediclis ducens originem. Dictum enim supra, quod
est

fuirit uc- Christus in se nostros defectus suscepit prajter peccatum. Est autem bominis quidam
paTen^di gencraUs defeclus, qui peccatum non est, scilicet necessitas patiendi, vel moriendi.

mwnenrti Unde corpus nostrum non tantum mortale, sed etiam raortuum dicitur, quia non

defMius
tantum aptitudinem moriendi, sed etiam necessitatem habet. Ideo quajritur, utrum
gencraiis
jjgggssitas talis in Christi carne fuerit. De aptitudine enim moriendi, quod in eo fuerit,

ambiguum non est, quae etiam ante peccatum in homine fuit, quando aliquis in eo non
fuit defectus. Nec ergo mortalitas illa tunc in eo fuit defectus, quia natura ei erat. Unde
etiam quidam talem mortalitatem in nobis non esse defeclum non improbe tradunt, sed
necessitatem moriendi, vel patiendi, qua5 etiam mcrtalitas dicitur, vel passibilitas.

Dicitur enim homo nunc passibilis, vel morlalis, non modo propter aptitudinem, sed
etiam propter necessitatem. Sed numquid hic defectus fuit in Chrisli carne? Anima
quoque ejus, cum passibilis extiterit ante mortem, numquid necessitatem patiendi
habuit? Si enim necessitas patiendivel moriendi fuit in Christo, non videtur sola
voluntate miserationis defectus nostros accepisse. Ad quod dici potest, Christum
voluntate, non necessitate suge naturae hos defectus, sicut alios, suscepisse, scilicet

necessitatem patiendi in anima, simul autem patiendi et moriendi in carne. Verum

hanc necessitatem non habuit ex necessitate suae conditionis, quia a peccato immunis
sed ex sola voluntate accepit, de nostra infirmitate ponens tabernaculum suum in sole ',
scilicet sub temporali mutabililate et labore. Unde super epistolam ad Hcebreos auc-
toritas ' dicit, quod sicut hominibus aliis et jure et lege naturae statutum estsemelmori,
ita et Christus eadem necessitate et jure naturae semel oblatus est, et non saepe.

Nec ideo dicit (a) jure natura), quod ex natura suae conditionis hunc defectum traxerit,
qui etiam non provenit nobis ex natura secundum quod prius est inslituta, sed ex ea
peccato vitiata. Et ideo dicitur hic defectus naturalis, quia quasi pro natura inolevit io
omnibus ditfusus.
Pe siaii-
Et est hic notandum, Christum de omni statu hominis aliquid accepisse, qui
minis, ei omnes venit salvare. Sunt enim quatuor stalus hominis : primus ante peccatum
singuiis secundus post peccatum, et ante gratiam; tertius sub gratia ;
quartus in gloria. De
accqiii. primo statu accepit immunitatem peccati ; unde Augustinus illud Joannis Evangelistae

exponens ' : Qui desurswn venit, super omnes est, dicit ' Christum venisse desursum,
id est de altitudine humanse naturae ante peccatum, quia de illa altitudine sumpsit

Verbum Dei humanam naturam, dum non assumpsit ipsam culpam, cujus assumpsit
poenam. Sed pceuam assumpsit de statu secundo, et alios defectus ; de tertio vero,

gratiae plenitudinem; de quarto, non posse peccare, et Dei perfectam contemplationem.

Habuit enim simul bona viae quaedam, et bona patrias, sicul et quaidam mala viae.

' Vsal. xviii, 6. —

' (iloss., Siip. Epist. ad Bebr., c. IX. ibi : Statutum est hominibus lemel mori. — » Joart.,
ui, 31. — * Glossa ciUt baec verba ut Augustiui.
(a) Edit. Ven. dici.
 :

DISTINCT. XVI. M7
EXPOSITIO TEXTUS. racn non fuerit verus dolor quia non vide-
;

tur es.so intelligibile, quod corpn.sanimatum

Veruailatnen ma^is moveot , elc.
vere patiebatur, et tamen vorc. non dolKbal.
Supra egit Magisler do pa.ssil)iiibiis in Et si tu velis tlicere, quod Iioc intclligat

Chrislo rcpertis in quadam generalitale; in quantum ad personam Verbi, hoc nihil est
hac aulcm parte specinliter descendit ad de- quia sicut dolor est alieims a persona Verbi,
tenuinandum de doloris passione, et passi- ila et passio, et Hilarius dicit', quod passus
DiTitio.
liilitate. aulem pars ista in duas,
Dividitur fuerit, licet non doluerit. Simililer si tu di-
in (|uarum prima inquirit utrum passio do- cere velis quod non doliiit, id est non habnit
loris fuerit iu Christo seruiidum virtulem ;
causam meritum doioris, similiter poles
et

in secunda vero, utrum liierit in eo secun- dicere quod non habuit mcrituni passionis.

dum patiendi necessitatem, ibi : Uic oritur Resp. Dicenduin, quod ista verba Ililarii,
qiKPStio ex prwdiclis, ctc. Prima pars divi- elsi videautur csse contra fidem, tamen pro

ditur in trcs partcs, in quarum prima ponit fide sunt ; et hoc patet, si attendatur causa
Magister dubitationem circa passionem do- dicendi. Contra enim illos loquitur Hilarius,
loris in Christo quae ex verbis Ililarii habet qui dicebant Christum omnino succubuisse
ortum; in secunda vero snbjungit verba passioni, et a passione esse superatum. Con-
Ililarii, quae videnlur csse dubia, ibi : Ait tra quos dicil Ililarius, quod etsi Christus

enim sic in libio de Trinitate; intertiavero vere passus fuerit, non tamen doluit, hoc
illa verba explanat, ibi : Audisti, lector, est passionibus non succubuit. Non enim
Yerba HiUirii. Similiter secunda pars, in vnlt iiegare sensum et experimentum pas-
qua agit de paticndi necessitate , tres habet sionis, sed vim et dominium [passionis. Et
particulas : in prima movet qua?stionem; in quod iste sit intellectus, patct ex niodo lo-

secunda vero ponit determinationem illius quendi, et ex serie verborum , et ex pro-

qusestionis, ibi : Ad quod dici potest Chri- prietatc verborum : quia dolor dicit compa-
stum voluntate, elc. In lertia vero subjungit rationem ad voluntatem, secundum quod
quoddam dictum notabile ad majorem praj- dicit Augustinus ' , de Civitate Dei ,
quod
cedentium explanationem, ibi : Et est hic « dolor est dissensus ab his rebus ,
quae no-

notandum, Christumde omni statu homi- bis nolentibus acccidunt. » Quoniam ergo
nis , etc. In parte ista sunt quaestiones circa nec voluntas Christi divina, nec voluntas
litteram, et incidit quaistio circa verba Hila- creata, passionibus succubuit ; ideo nou con-
rii, quae videntur esse falsa, et dubia, et er- cedit Hilarius Christum doluisse, hoc est,

ronea:quae si dicamus esseretractata,juxta ipsum nolentem passionibus subjacuisse.

quod prius tactuni fuit, semota erit omnis Unde cum dicit « Virtus corporis sine sensu
:

calumnia : quia tamen scriptura hujus re- pcenae vim poenae in se desaevientis excepit,

tractationis non est propalata ideo sunt , etc, a virtus corporis dicitur voluntas ratio-

verba Hilarii secundum quod possumus ve- nalis regitiva illius corporis : haec excepit

rificanda. Primo enim est dubium de illo vim pcenae sine sensu poenae , hoc est sine

verbo, quod.dicit dissensu a poena, quia voluit pati. Et hoc

ostendit series litterae sequentis : probat enim
DUB. I.
non potuit dolere quia
quod corpus illud ,

Passus quidem Christus est , etc.

potuit undis superferri. Constat enim quod
Videtur enim dicere duo contraria, quod corpus Christi non superferebatur undis per
in corpore Christi fuerit vera passio , et ta- naturam quod ponderosum
ipsius corporis,

erat sed per imperium voluntatis. Hoc

' (ie Synod., n. 49; de Triinl., lib. X, n. li.
Hilar., - ;

» Aug., de Civit. Dei , lib. XIV, c. vi, et c. XV, n. 2. ipsum patet per aliam rationem, quam sub-
 :,
;
:

348 SENTENTIARUM LIB. 111.

dit, guia « caro Christi concepta fuit de Spi- obvianteiu voluntati sic etiam dolorem, si-

ritu sancto : » ideo iUe homo fuit o habens cut patet aspicienti seriem htterae.
corpus ad patiendum, sed naturaui uon ha-
bens ad dolendum.» Ex cujus rationis et lit- DDB. III.

terae intellectu manifestatur esse verum quod

Pati potuit , et passibilis esse non potait.
prius dictum est : quia enim caro illa con-
cepta fuit de Spiritu sancto, ideo passibilita- nia verba in notula, et de Synodis tracta,
tem habuit, non contra vohmtatem, sed ex videntur imphcare contradictionem in se-
voluntate et hoc est quod dicit habens cor-
: metipsis (6) quia cujus est potentia, ejus
;

pus ad patiendum; passus est, scilicet ex est et actus : ergo si fuit passibilis , potuit
vohmtate sed naturam non habens ad do-
; pati ; et si potuit pati, fuit passibilis. Prae-

lendum, id est ad patiendum contra dissen- terea passibik nihil aliud est, quam potem
sum voluntatis. pati :ergo videtur quod in praedicta locu-
tione idem removetur a seipso.
DUB. II.
Resp. Dicendum quod praedicta litteraex-
Nec enim fieri polest, etc.
poni potesttriplici modo secundum tripli- ,

Videtur contradicere ei ,
quod dicitur ' cem modum exponentium praicedentium :

Capit Jesus pavere et tcedere. Videtur et uno modo, ut illud referatur ad Verbum in-
contradicere aliis sancfis, qui dicunt eum creatum, de quo concedit Hilarius, quod po-
vere timuisse. Videtur etiam contradicere tuit pati , sed non esse passibile, quia licet

sibiipsi : quia dicit quod Christus pro apos- passionibus se subdiderit, non tamen est de-
tohs tristatus fuit usque ad mortem. Si tris- mutatum patiendo. Alio mo^lo potest exponi

tis fuit, quare non simihter timuit? sicut exponit Magisler , ut per hoc quod est

Resp. Dicendum quod Hilarius non inten- passibile , notetur dispositio consurgens ex
dit removere timorem a Christo secundum culpae merito ,
quam removet Hilarius a
quodtimorem ei attribuit Scriptura et Sancti, Christo, quamvis in eo vere fiierit passio.

sed secundum quod attribuebant haeretici, Tertio modo potest exponi, ut per hoc, quod
qui dicebant eum timuisse ex defectu secu- est passibile, notetur plena subjectio passibi-

ritatis : et talis est timor pusillanimitatis litatis respectu passionis : et hujusmodi in

de quo indubitanter venam est, quod non ChrJsto non fuit, cujus mens, ratio et volun-
fuil in Christo. Unde valde attendendum est, tas passionibus superferebatar. Et quod iste

quod Hilarius a Christo non removet tristi- sit intellectus, patet perhtteramsequentem.
tiam ; removet tanien timorem, quia timor Ait enim sic : o Pati potuit, passibilis esse
consuevit consurgere ex defectu virtutis, et non potuit : quia passibilitas naturae infirmae
pusillanimitate (a), tristitia vero surgit fre- est significatio ;
passio autem , eorum quaj
quenter ex virtute et pietate. Et quod iste sunt illata ,
perpessio : » et sic vult Christo
sit intellectus, patet ex probatione sequenti attribueie passionis sufferentiam, et remo-
probat enim quod in Christo non fuit infir- vere subjacentiam.
mitas , nec fuit pusillanimitas : pusillani-
DUB. iv.
mitas non fuit, quia armatis obvius prodiit
Cbristum de omni statu hominis , etc.
infirmitas non fuit, quia ad ejus occnr.<;um
consternata persequentium agmina -supina- Contra : Quia secundum hoc videtur, quod
tis corporibus conciderunt. TJnde non exclu- Christus fuit in quadruphci statu ; nos au-
dit a Christo omnem timorem, sed timorem tem non ponimus Chrisfum fuisse nisi in

statu viatoris, et comprehensoris. Itcmfal-

(") Cast. cdtt. pusillanimitatis. — {/>} C(el. r-rlit. se-
metipso. • Uarc, xiv, 33.
 , :

DIST. XVI. AI\T . I. QU/F.ST. I. .,49

sum videliir dicere, cum dicit quod Cuislus mvissimum virorum, virum dolorum, et
de terllo stafu assiimpsit plciiituiliuem ;^ra- scientei/i infirmitatem. Sed coiistat quod
tiaj ; quia gratia nou pcrlliMtur uisi pcr pflo- noii inlelligit IVoplieta de scientia simplicis
riauj, juxta illud quod dicit Apostolus •
: notitiaj : ergo iulelligit de scienliu «xpe-
Cum venerit qiiod perfectum est, evacuabi- rientiic : ergo vere expertus est passiones
tur quod e.v imrte est. Krgo plenitudo pra- doloris.

tiw non fiiit assumpta soiiiiulum statuiu Ili-m in persona ejus dicitur in Psalmo '
:

vicR, secundum statum

sed palriae. Ego sum pauper etdolem. Sed Christus vere
Resp. Dicendum quod illf (luadruplex fuit pau|)er et mcndicus temporaliter ergo :

status reduci habet ad duplicem. Sub statu vero dolore fuit allliclus.

enim viae comprehenduntur tres status, sci- Item, anima conjuncta corpori passibili
licet innoceiitise , naturje lapsae , et status vere dolet, corpore patiente : sed anima
sub lege gratise. Illos autem quatuor status Chrisli juncta fuit carni, quie non tantum
enumerat Magister ad majorem declaratio- passibilis, imo etiaui passa : ergo verum do-
nem conditionum ipsius nalurse assumptse. lorem fuit perpessa.

Ad illudquod olijicitur, quod plenitudo gra- Ilem, satisfactio facta est per poenam do-
liae non habetur nisi secundum statum glo- loris : sed Christus veraciter satisfecit,
riae, dicendum quod est plenitudo gratise quia^vere languores nostros ipse tuiit,et
vei simpliciter, vel respectu operis merito- dolores nostros ipse portavit : ergo veraciter
rii : plenitudo gratiae simpliciter spectat ad doluit.

statum gloriae, sicut objicit ;

plenitudo vero Item, non est magnum quid habere pa-
respectu operis meritorii spectat ad statum tientiam in illa passione, quae nullum infert
via?. Et de hac intelligit Magister in littera, dolorem : sed patientia Christi multum
sicut patet aperte, etc. commendatur in tolerantia passionum ergo :

videtur quod Christus verum dolorem in

ARTICULUS I. semetipso persenserit.
Item, aut vere patiebatur et dolebat, aut
Ad intelligentiam hujus partis incidit hic non : si vere, sic habeo propositum ; si non
qusestio de passione doloris in Christo : circa vere patiebatur, et videbatur pati , ergo se-
quam principaliter quaeruntur duo : primo ducebat oculos spectantium in sua passione,
enim inquirendum est de passione doloris pari ratione et in qualibet alia sua opera-
prout respicit animam et camem commu- tione; et si hoc, totum Evangelium
niter ; secundo vero, prout respicit animam est mendacium, et ejus miracula falsa, et
specialiter. Circa primum quseruntur tria :
fldes christiana inanis per omnia si ergo :

primo quaeritur de doloris veritate ; secundo hujusmodi sunt falsa et erronea, restat, etc.
de doloris acerbitate ; tertio de dolendi, sive Sed contra 1. Hilarius, de Trinitate «
: .•

patiendi necessitate. Ad opp.

« Yirtuscorporis sinesensu poens vim pcenae
in se desaevientis excepit. » Sed verus dolor
QU.ESTIO I.
non est sine sensu poenae : ergo in Christo
An in Christo fuerit vera passio doloris ». non fuit verus dolor.
2. Item Dionysiusde Joanne Evangelista '
FiuxUm. Utrum in Christo fuerit vera passio do-
9 Absit ut ego ita insaniam, ut credam
loris ; et quod sic, videtur ' :
Vidimus eum
q. I ; Stephanus Brulef., III Sent., dist. Mar-
« 1 Cor., 3III, 10. — ' Cf. S. Thom. p.lll.q. xv, arl. 5; silius Inauen., lil Sent., q. xi, art 2. —
.\vi , q. );
» Isa., liii,
3.
il lil Sent., disl. xv, q. u, art. a, q. I; el de Veril., — * Psa/. Lxviii, 30. — ' Isa., Liii. i. —
Hdarins rfe •
,
i\. xxvi, ail. S; cl Oiusc. III, c. ccxxxviii; Scotus, Tnmt.,\ib. .\, u. :2J.— 'Diou. Areop. ad Joau. i^vang.,
III Sent., disl. sv, q. i; Uurand., III Sent., dist. xv. Epist. ult., qua incipit ; Saluto te Sanctam animam.
 :

350 SENTENTIARUM LIB. III.

sanctos Dei aliquid patisecundum corporis sentit, vera doloris passio fuit in Christo '.

passiones; sed solum quod eas dijudicent, In ipso enim fuit caro passibilis et perfora-
ipsos sentire credo. » Si ergo hoc verum bilis, sicut etiam virtus sentiendi, secundum
est, sancti non sentiunt passiones nisi se- quam anima compatitur corpori laeso : quo-
cundum judicium, non secundum experien- niam ergohaec duo verum dolorem faciunt,
tiam ergo patiendo non habent dolorem ve-
:
scilicet vera ]ae.sio, el verus lajsionis sensus,

rum ergo: niullo minus nec Sanctus Sanc- et haec duo vere fuerunt in Chrislo, indubi-
torum, scilicet Christus. tanter tenendum est quod in Christo fuit

3. Item, Moyses jejunavit quadraginta vera doloris passio. Nam si aliquis aliter di-

diebus et quadraginta noctibus sine aliqua cat, secundumquodquidamhaeretici dicunt,

c^rporis laesione, propter continuam contem- et (a) est error antiquus Saracenorum, quod
plationem : si ergo perfectio contemplationis Christus, etsi videretur patiet dolere, non
aufert passionem et sensum famis, pari ra- tamen veraciter liabuit dolorem et passionis
tione videtur quod aufert sensum doloris in sensum isnon solumevacuatfidem Christi,
:

came passibili : et in Chrislo fuit continua Evangelium, sed etiam evacuat

et Christi

contemplatio, et perfectissima : ergo videtur redemptionem nostram, ef dicit Christumnon

quod nulla fuerit in eo dnloris experientia. esse Christum. Dum enim dicit ipsum non
A. Item ratione videtur : quia natura fuisse veraciter passum, dicit ipsuin non
agens praestantior est patiente, et natura as- satisfecisse, ac per hocgenushumanum non
sumpta praestantior est omni alia : ergo non esse redemptum. Dum vero dicit ipsum si-

videtur qnod ab aliqua alia natura possit mulasse se pati, dicit ipsum esse mendacem,
aftUgi, vel laedi. et ita nec vere fuisse Dei filium , nec Dei
5. Item, res quae est ablativa laesionis et nuncium, et ita nec mediatorem, sed potius
doloris, passioni doloris non est subjecta : deceptorem. Et propterea qui dicunt Chris-
sed manus Christi cura\it alienos dolores tum non veraciter dohiisse, vel passum fuisse,
solo tactu : ergo videtur quod nuUum dolo- etsi videantur ipsum exterius honorare, se-
rem potuerit perpeti. cundum veritatem tamen blasphemant ipsum
6. Item, si anima Petri poneretur in in- impiissime. Rationes ergo probantes ipsum
ferno, ab ignibus non cruciaretur ;
quia non veraciter doluisse, sunt concedendae.
habet in se causam, per quam debeat dolere : i. Adillud ergo quod primo objicitur de
ergo si anima Christi nuliam causam pas- auctoritate Hilarii, tripliciter respondendum
sionis in se habebat, videtur quod nuUum est. Quidam enim dicunt Hilarium verba illa

dolorem sentiebat in carne quantumcumque unde audivi Parisiensem Epis-

retractasse ;

passibili : si ergo dolor est passio ipsius copum Guilielmum referre, se librum illius
animae potius quam carnis, sicut dicit Au- retractationis vidisse et perlegisse. Aliter

gustinus ', videtur quod in Christo non fue- potest dici, quod Hiiarius in verbo praedicto,

rit dolor verus. et in aliis non excludit sen-

ibidem positis

sum secuudum humauam

doloris a Christo

CONCLUSIO. naturam, sed secundum diviuam unde :

verba illa referenda sunt ad Chrisli perso-

Christvs vere passionem Moris in se habuit, ut
nam. Ethocquidemconfirmalur, quia, sicut
sacrce testantur Httem , et catholici tenent.
dicitidem Hilarius: a Intelligentia dictorum
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- ex causis est assumenda dicendi. » Hilarius

bio, sicut Evangelium dicit et fides cathohca

— ' Ua8c impuRnal Scolus, dist. xv, q. iinica, ibi
' Aug., (ie Genes. ad litt., lib. XII, c. xxiv, n. 51 ; de Conlra isla. S, Tbomtu boc idem sentit, III, q. xv,
Civit.Dei, lib. XIV, c. XV, n. 2; lib. XXI, c. Ill, n. 2. art. 5. — (a) Edil. Ven. deest el.
 niSTlNCT. XVI. An r. II. QU/EST. II. 3»!
enim in verbis pr.T.missis exciuclere voluit anima paticbatur per accidens, scilicet com-
enoreni Arii, (jui (licehat ('hristum socuu- patieudo carui ; vcl, seciiiidum Au;;uslinum
flum S(^ tdlum passum fuissc. Tertio uiodo in Musica '
: « Aninia suinil ocrasioncm pu-
respomlclur, ({uod llilariusnon vult ostcn- tiendi ex carne; verumtamen patitur cx se,
dercC.lirisliuu ikhi iiiiliui.ssc vcrum dolorcm, occasioni^ accc|tla aliuiidc. » Pntcst ctiain
sed uou li;iliuis.-;o cau.sam doloris : et liuuc dici quod iilud vcrbum habt^t iulelligi se-
quidoni modum solvcndi iiumit Magistcr iu cundum institutionem natura;, non secun-
litlera, et satis est ralionabilis, sicut iu ex- dum dispensationem misericordiae, et puni-
posilioiic lilterae melius apparebit. tionem justiliie, quoriim primum respicit
;*. Ad illud vcro quod objicitur dc aucto- animam Christi, secundum aiiimam pecca-
ritate Dionysii, dicendum quod Dionysius tricem , sicut in distinctione xuv, libro IV,
non voluit dicere, nec sentit, (luod R Joan-
. habetur expresse.
nes non experireutur dolorem
et alii sancti 5. Ad illud quod objicitur, (juod manus
in tormentis; sed vult commendare constan- Christi fuit curativa dolorum, dicendum
tiain mentis, qua non magis commove- quod hoc fuit virtute latentis divinitatis ; et

batur ex expericntia sensus, quam commo- secundum iliam virtutem concedo bene
veretur ex sola consideratione et judicio quod pati non poterat nec dolere ex hoc , :

rationis. tamen non sequitur, quod fuerit doloris ex-

3. Ad illud quod objicitur de Moyse, di- pers erat enim ibi aha virtus creata, se-
;

cendum quod etsi dulcedo contemplationis cundum quam dolere poterat, scilicet poten-
quodam modo ipsum reficeret, et a sensibus tia animai sensitivae.
exterioribus abstraheret, adeo ut naturales 6. Ad
illud quod olijicitur, quod anima

virtutes (juodam modo consopiret, ut non ita Petrinon pateretur in infemo dicendum ,

consumerent, et cibum requirerent; tamen quod non est simile quia anima Petri post :

quod tanto tempore jejunavit sine aliqua sui puriflcationem perfectam non est passibihs
laesione, hoc fuit per speciale beneficium et ex causa propria , nec ex dispensatione di-
divinum miraculum et ideo hoc non habet : vina propter salutem alienam : non autem
locum in proposito, quia Christus in passione sic est de anima Christi, quae dispensative
sua non exercuit miracula potentiae, sed et voluntarie passibilitatem habuit, cum
potius est usus armis patientiai. carni passibili conjuncta fuit, sicut ex locu-
4. Ad illud quod objicitur, quod natura tione praecedenti habitum fuit.

agens prsestantior est patiente, dicendum

quod illud non oportet intelligi quod sit ve- QUJISTIO II.

rum simphciter, sed solum secundum ah-

An in Christo fuerit acerbissimus dolor *.
quam conditionem. Quia enim lapis laedit
pedem, non oportet quod lapis sit nobihor Utram in Christo fuerit dolor accerbissi-
FuQd.1
pede, sed sufficit quod excedat in aliqua mus ; et quod sic , videtur ' : vos omnes
conditione, utpote in duritia et soUditate :
qui transitis per viam , attendite, et videte
et sic est in proposito. Quamvis enim clavus si est dolor , sicut dolor meus : hoc dicitur
non esset nobilior carne Christi, erat tamen in persona Christi : ergo videtur cpiod nul-
durior et solidior. Et si tu objicias mihi de lus alius dolor habeat ei ae(juari.
anima, quod non possit pati, (hcendum quod Item in Psalmo ' : Omnes fluctus tuos in-
duxisti super me : dicitur in persona Chri-
' Aug de iluslc, lil). VI, c Xl, n. 32, quoad sen-
sum. — »
,

Cf. S. Thoin., p. III, q. XLVi, art. 6; el III Sent., dist. xv, art. i, q. lii ; Steph. Brulef., III Sent.,
III Sent.. dUt. xv, q. ii, art. 3, q. iii; et Opusc. III. cap. dist. XVI q. II ; Marsilius Inguen., III Seni., q. xi,
,
ccxxxix; Scotus, III Sent., dist. xv, q. i; Richardus, art. 3. — • Tliren., i, 12. — * Psal. liuvu, 8.
 .

3S2 SENTENTIA.RUM LIB. III.

sti : sed non omnes induxit quautum ad tiendo : sed Christus vehementer desidera-

varietatem seu multitudinem ergo omnes :

bat pati pro generehumano, sicut dicitur
induxit quantum ad aequivalentiam ct accr- in Luca ' : Baptismo habeo baptizari et ,

bitatem. quomodo coarctor usque dum perficiaturf

Item ratione videtrir : Quanto complexio Ergo videtur quod dolor ejus valde parum
nobilior est, tanto passio doloris in ea est de acerbitate habuit.

acerbior : sed Cliristus nobilissimam ha- 3. Item hoc ipsum ostenditur a parte ad-
buit complexionem ; nobilitas enim com- jutorii, quia quanto homo majorem habet
plexionis respondet nobilitati animae : ergo chai-itatem, tauto facilius sustinet cruciatum
cum Cbristus nobilissimam animam habue- poenae : sed Christus maximae charitatis

rit, habuit ergo in patiendo maximam do- fuit : ergo facillime tormenta portavit ergo :

loris afllictionem. valde parum doluit.

Item, quanto sensus tactus esl vivacior, 4. Item hoc ipsum videtur a parte boni
tanto dolor, qui est secundum sensum, est amissi, quia quanto majus est bonum quod
acufior ; unde in illis membris in quibus , perditur, tanto major dolor est ei, qui amit-

viget sensus tactus, est dolor acutissimus : tit : sed peccator perdidit Deum, qui est ma-
sed in Christo fuit sensus tactus vivacissi- jus bonum, quam sit vita ista corporalis :

mus temperatissimus enim animalium est

; ergo videtur quod acerbior dolor sit in viro
homo, ut dicit Philosophus et inter omnes '
; contrito et poenitente, quam fuerit in Christo
temperatissimus fuit Christus, cum fuerit patiente.

optime dispositus : ergo dolor , quem sen- 5. Item hoc ipsum ostenditur a parte re-
sit, super omnes dolores fuit acutissimus. compensationis, quia quanto alicui sit major
Item ,
quanto majus est bonum quod et meUor recompensatio de bouo amisso,
amittitur, tanto majorem infert dolorem ei tanto mitior est dolor : sed Christo pro do-

qui cognoscit, et habet usum rationis : sed lore passionis, et expositione vitae suae , res-

vita Cliristi erat nobiUssima , et passio illa tituebatur stola gloriae in se, et in caeteris

vitam perimebat : ergo dolorem illi animee membris suis : ergo, etc.
acutissimum inferebat. 6. Item hoc ipsum ostenditur ex parte
Item tanto poena est acerbior ,
quanto ve. spei, quia quanto aliquis certius expectat
locius virtutem naturae dejicit, maxime ubi hberationem, tanto minus affligitur in pas-

aliquod membrornm principalium non cor- sione : sed Chrislus certissimus erat de li-

rumpit : sed Christus in cruce suspensus beratione proxima : ergo videtur quod
adeo cito fuit mortuus, ut etiam viiraretur afflictio erat valde modica.
Pilatus ' ; ergo videtur quod dolor ejus gra-
vissimus fuisset.
CONCLUSIO.
Ad opp. Sed contra : 1. Hoc primo objicitur a

parte generis pcenae, quia pcena ignis acu- Christi dolor acerbissimus fuit tum cx modo pa-
tiendi, tum ex caxisa passionis, tum ex conditione
tius affligit, quam poena ferri : sed Lauren-
patientis.
tius et Yincentius exusti fuerunt in igne :

ergo videtur quod majorem dolorem sense- Resp. ad arg. Dicendum quod dolor pas-
runt, quam Christus. sionis Christi inter caeteros dolores et pas-

2. Item hoc ipsum ostenditur a parte vo- siones fuit acerbissimus et acutissimus. Et
luntatis patiendi : quia quanto aliquis ma- hoc patet, si illa considerentur , quae doioris
gis desiderat pati, tanto miaus dolet in pa- passionem acerbiorem reddunt. Haec autem

— sunt tria, videlicet causa passionis, et mo-

' Arisl., tle Gener. Animal lib. II, c. 4. « Mmc
IV, 5. — • Luc., XII, 50. dus patieudi, et conditio patientis. Si consi-
 .

ItlSTINCT. XVI. MIT. I. OI];RST. III. 3S3

derelur causa oh quam Chrislus passus rsf, tis ailjuvantis, et ex parl« reconipensalionis,
fiiit in co doloris afflictio ma;<iu : nou onim etex parte expcrtatioiiis.

patioliatur pro ciilpa propria, imo pro alie- 1, 2et .3. \i\ illiul <liioil objicilur, (iiiod ex
iia ; iion pro amicis tantum , sed etiam pro parte generis poenae, (licendiim (juod illa

inimicis, et etiam pro his ipios vidcl)at in- ratio procedit ex insufflcieuli. Acerbitas
gratos. Si aiitcm considerclur modiis pa- enim ptfn» non tanlum pensatur ex parte
tiemli, fiiit in eo passio doloris acerhior : agentis, quantum ex partc patientis. Aclus
tum propter generalitatem , quia in omni- enim activorum est in patiente disposito : et

hiis incinhris aflligehatur ; tum cliani prop- quia fjualitas iu Chrislo reddebat ipsum ad
h'r continuitalem ,
quia suspeiidium cjus majorem dolorem dispositum, ideo beiie
continuahatur, et clavi adco aflligebant pen-. concedo qnod clavus ferieus multo plus af-
dentem, sicut afflixerunt quando nianus flixit Christuni, quam ignis Laurenlium.
ejus et pedcs confoilichaiitiir , in qiiihus •i, V> et G. Ad illud quod ohjicitur, quod
niaximaerat ainictio propter nervoset nius- dolor in confrito excedit dolorem in Christo
culos ibidem concurrenles, in quibus proeci- propter quantifatem boni amissi, dicendum
piic viget sensus. Si autem considcretur quod damnificatio per se non infert dolo-
qualitas, sive (jondilio paticiitis, maxima rem sed sensus damnificationis quamvis
, :

erat afflictio propter maximam coinplexio- autem peccator majus bonum amittat quia ;

nis aequalitaf em , et propler sensus vivacita- tamen non magis sentit, sed minus, non se-
tcin. Unde quia nuUus potuit ei aiquari, nec quitur quod magis doleat ut plurimum :

.'equaiitate complexionis, nec vivacitate sen- valde enim parum aflligifur, quamvis mag-
sus, dolor illius omnium dolorum fiiit acu- nam dolendi haheat raf ionem et causam
tissimus. Et idco vationes quie hoc osten-
dunt, concedamus, et ei gralias quanfas QU^STIO IIL
possumus, et supra quam possumus, refe-
An Christus assumpserit necessitatem patiendi '.
ramus, si quo moJo donetur nobis, ut tam
graviter patienti compatiamur. Ratioiies Utrum Christus necessitatem assun>pserit Funda
vero quae ohjiciuntur ad coatrarium, quae patiendi ; et quod sie, videtur * : Quemad'
ostendunt mitigafionem doloris Christi, non modiim statutum est hominibus semel mori,
ohviant verifati , si recte intelligantur. Con- post hoc autem judiciim , sic et Christus
veuit enim esse acerhitatem in dolore quan- semel oblatus est ; Glossa : « Eadem neces-
tum ad duo, videlicet quantum ad experien- sitate, et jure naturae. » Ergo, secundum
tiam sensus , et quantura ad repugnationem hoc, mortuus est Christus secundum stntum
rationis. Licet aufem in Chrisfo fuerit niaxi- naturae : sed qui sic moritur, moriendi ha-
ma doloris afflictio quantum ad experien- het necessitatem : ergo , etc.

tiam sensus, ratio tamen Christi modicos Item Augustinus ad Julianum ' ; « Si ta-
repufabat omnes illos cruciatus : nec tamen lem carnem, qualem hahuit Adam iu primo
auferebat acerhitatem, sed rationis subver- statu, assumpsit Christus, non solum caro
sionem. Et per hoc patet responsio ad illas Christi non esset caro peccati sed nec simi- ,

quatuor rationes, quae sumuntur ex parte lis carni peccati. » Si ergo Christus fuit simi-
volunfatis desiderantis , et ex parfe charita- lis constat quod non assump-
carni peccati ,

sitcarnem secundum statum naturae institu-

'
Cf. S. Tliom., p. III, q. XIV, art. 2; et III Sent., dist.
XV, q. I, art. 2; Scolus, III Sent., dist. xvi, tae, sed secundum statum naturae lapsae :
(]. i ; Ri-
chardus, lllSe/i<., dist. xvi, q. i; Durand., III Sent.. Biel., III Sent., dist. xvi, q. Hebr., ix, ?7, 28.
i — « —
diit.xvi, q. i; Thoin. Argent., III S^n?., dist. xvi, q. i, ' -^ug., de Peccator. merit. et remiss., lib. I,
c. xxxil,
art. 3; Franciacus de Mayr., III Sent. , dist. xvii, q. n n. 61, quoad sensum ; item, Oper. imperf. cont. Julian.,
,

arl.3;Sleph. Brulef., III Seu/., dist. xvi, q. iii; Gabr Ul). II, r. cciviii.
TOM. IV.
23
 :

354 SENTENTIARUM LIB. 111

sed haec caro habet necessitatem moriendi bat humana nalura necessitatem aJ mo-
ergo, etc. riendum : ergo nec prout fuit assumpta a
Item Boetius , in libro de Buabus naturis Christo.

et una persona Christi, dicit', quod Christus 3. Item Anselmus, in libro Cur Deus
de statu innocentiae assumpsit peccati im- homo • : « Quoniam voluntas Dei nulla ne-
munitatem de , statu vero naturae lapsae as- cessitate facit aliquid , sed sola potestate , et

sumpsit passibilitatem : sed passibilitas, quae voluntas Christi fuit voluntas Dei; nulla

est secundum statum naturae lapsae , est pa- ergo necessitate mortuus est, sed sola po-
tiendi necessitas : ergo et Christus, etc. testate. »

Item Spiritus sanctus, cujus virlute illud 4. Item hoc ipsum ostenditur alia ratione

corpus fabricatum fuit de utero Yirginis, tali : Omnis necessitas aut est coactio, aut

etsi purificaverit a foeditate corruptionis ,

prohibitio, quae duae necessitates convertun-

non tamen purificavit a defectu passibilita- tur adinvicem contrarie (a),sicut necesse est,

tis : ergo passibilitatem habuit per eum mo- et impossibile : sed in Christo non fuit coac-

dum ,
per quem Yirgo ,
quae eum genuit, tio ad raori, vel prohibilio ad non mori :

excepto reatu peccati : sed Yirgo habuit ne- ergo in Christo nulla fuit necessitas ad mo-
cessitatem moriendi et patiendi : ergo et riendum, etita nec ad patieudum.
caro Christi : ergo, etc. 5. Item, quandocumque aliqua proprietas
Item Christi corpus ita fuit passibile, sicut necessario inest alicui subjecto, comparatur

fuit animale et terrestre : sed Christi corpus, ad illud sicut ad causam et subjectum : sed

propter animalitatem et terrestreitatem, ne- passio non habuit causam in Christo : ergo
cessitatem habuit naluralem sumendi ci- non fuit necessarium Christum pati : ergo

bum, et tendendi deorsum; aliter enim stare Christus non assumpsit necessitatem pa-
non potuisset, nisi per miraculum ergo : tiendi.

pari ratione propter passibilitatem habuit 6. Item, quod necessario inest alicui, inest

necessitatem ad paliendum et moriendum. ei, velit, nolit : ergo si in Christo fuit neces-

Item , Christus assumpsit omnes defectus sitas ad patiendum, passus fuisset, vellet,
nalurales et generales, exceptis his qui or- nollet : sed nihil tale est plene voluntarium

dinantur ad peccatum : sed necessitas pa- et meritorium : ergo Christus in paticndo

tiendi est defectus in nobis naturalis et ge- non habuisset plenum meritum quod si :

neralis, nec tamen ordinat ad peccatum : hoc est falsum, restat quod et primum, vi-
ergo Christus eam assumpsit. delicet quod Christus habuit necessitatem ad
Sed contra. 1 ' : Potestatem habeo ponendi patiendum.
Ad opp
animam ineam, et iterum sumendi eam; CONCLUSIO.
et paulo ante Nemo toUet eam a me ; sed
:

Jn Christo fait necessitas patiendi , non quidem

cgo pono eam a me ipso. Ergo pati et mori
contrada, sed tantum assumpta.
erat in libertate voluntatis Christi : ergo
non videtur quod Christus aliquam ad hoc Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-
necessitatem habuerit. tiam est notandum, quod ad hoc voluerunt
2. Item Augustinus super illud ' : Qui de- aliqui respondere distinguendo necessitatem

sursumvenit, super omnes est : « Desursum secundum quatuor genera causarum. Est
venit, quia de altitudine humanae naturae enim necessitas secundum causam forma-
ante peccatum accepit Yerbum Dei huma- lem, secundum quam dicitur: « Necessa-

nam naturam. b Sed in statu illo non habe- rium est calidum calere. » Est etiam neces-
Opin.

'
Boe\..,fk duab. Nat. et un. Pers. Christi, o. vil. — • Joan., X, 18. — • Ihid., iil , 31. — ^ ADielm.; Cur
Devs homo, lib. II , c. xviii, ai XVil.
(a) Ccet. edit. contrarie.
 ,;

DIST. XVI. AUT. I. QU^ST. 111. m

sitas sccundum causain inalorialoni, secun- paliendi '. Quantum enim eral do legc natu-

dum quam dicitur, quod nece.sse est calidum rae, corpus iiUid erat resoluhilo et mortale ;

in summo coiivfrti iu ignom. Est etiain nc- et nisi fiiisset conservatiim iniracuUjsc, ali-
secundum causam cffu-ifntcm, qua
ccssitas quando seiiio defeci.sset. Attcndendum est

secundum violentiam et
dicitur necessitas tamen ,
quod non omni moilo fuit necessitas
coactionem; et secundum hanc dicimus, patiendi in Christo, per quem modum cst in
qiiod iapidem fortiter impulsura necesse est nobis; sed quodam modo sic, quodam inodo
moveri. Esteliam uecessitas secundum cau- aUter. Ilaliet eniin neccssitas paUendi com-
sam finalem , secundum quam dicimus parari ad tria, videlicet ad causam, ad sub-
qiiod serrain necesse est esse dentatiim, quia jeclum, ad virtutem corporis regitivam. Si
cstaddividendum solida et dura. Sccunduin consideretur per comparationem ad causam,
hoc,cum quadrupUcitcr dicatur necessitas, sic est in nobis ex duplici causa, videlicet
solo quarto modo necessitas patiendi fuit in propter fceditatem corruptionis culpabilis, et
(".hristo, videlicet propter nostram redemp- propter qualitatem naturaUs compositionis :

tionem. Quantum eniin iii se fuit, necessita- ideo eiiim habemus necessitatem ad patien-
tem non habuit ad patiendum, quia nec fuit dum ,
quia reatum originalis peccati con-
in eo humana^ conditionis corruptio nec , trahimus, et quia ex contrariis agenUbus et

potuit esse coactio ct ideo non potest ei

: patienUbus conslituti sumus, ita quod conti-
convenire necessitas secundum alia tria ge- nua in corpore nostro sit resoluUo Christus ;

nera causarum. Hic autem modus distia- autem necessitatem habuit solum ex aUera
guendi satis rationabilis cst in se, et ad causa passibilis enim fuit non propter rea-
:

<jua?stionem propositam rationabiliter appU- tum peccati originalis, sed propter modum
caiur, si quaeratur de necessitate patiendi talis compositionis. SimiUter per compara-
in Christo, prout necessitas patiendi in Chri- tionem ad subjectum, aUo modo est necessi-

sto non tantum inchidit tempus post as- tas paUendi in Christo, et in nobis : in nobis
sumptionem, sed etiam ante assumptionem, enim est necessitas patiendi , sive per com-
hoc est, si quaeratur utrum necessai-ium parationem ad naturam , sive per compara-
fuerit Christum nostras poenaUtates assu- tionem ad personam ; in Christo autem ne-
mere : tunc enim verum est dicere, quod cessitas erat ad patiendum non per compa-
non fuit necessarium nisi necessitate finis. rationem ad personam, quia nuUa poterat
Et hoc modo istam quaestionem tractat astringi necessitate quia omnia erant ei
,
Opin. t.
B. Anselmus. Sed Magister aUter tractat subjecta ; sed per comparaUonem ad natu-
istam quaestionem in Uttera. Quserit enim ram assumptam. Similiter, per comparatio-
utrum iste defectus, qui est necessitas pa- nem ad virtutem regitivam, aliter est in
tiendi , cum sit in nobis per contractionem, nobis necessitas patiendi, quam in Christo :

fuerit in Christo per voluntariam assump- est enim in nobis virlus regitiva et a parte
tionem. Et ideo ad hanc quaestionem res- naturae , et a parte voluntatis regiUvae ; et
ponderi non potest per praedictam distinc- respectu utriusque est necessitas patiendi in
tionem. Et ideo aUter oportet dicere : non nobis. Etenim nec natura, nec voluntas po-
quia praedictus modus dicendi sit malus test in nobis passionem prohibere patimur :

sed quia non valet ad nostrum propositum. enim, noUmus, veUmus. In Christo autem
Sequentes igitur sententiam Magistri in Ut- necessitas fuit respectu virtutis naturalis,
tera dicere possumus, quod Christus as- sed non respeclu voluntatis : nihil enim in-
sumpsit istum defectum , qui est necessitas vitus susUnuit, nec susUnere potuit, quia
non meruit. Et sic patet, quod necessitas
' ScotusLoec impugnat, dist. xvi,q. i, ibi : Hatione^
istce non concludunt. paUendi assumpta fuit a Christo, et in Chri-
356 SENTENTIARU M LIB. 111.

sto fuit per assumptionem ; tamen non eo intelligitur de necessitate quae repugnat vo-
modo, quo in nobis est per contractionem. luntati, sicut dicit idem Anselmus
De ea '.

Ideo Chrislus quasi mediuni tenet inter nos autem ncoessitate. quae voluntati subest,
et statum naturae institutae : nam in nobis nonbabet veritatem ideo ratio illa non
:

natura et voluntas passioni subest ; in Adam probat, qviod nuUa fuit in Christo necessitas
vero tam natura, quam voluntas, passioni patiendi, sed quod non fuit aliqua ejus vo-

praerat ; in Chrislo vero passioni suberat luntati contraria.

natura, sed praeerat voluntas. Et hoc est 5. Ad iUud quod objicitur, quod proprie-
quod dicit Damascenus, quod in Christo etsi tas necessario inhaerens alicui, comparatur
passiones flebant secundum legem naturse, ad illud sicut ad subjectum et causam. res-
non tamen coacte, sed voluntarie. Conce- ponderi potest, quod verum est. (Juod au-
dendum est ergo quod in Christo fuit ne- tem assumit, quod passio non habet causam
eessitas patiendi et moriendi, non contracta, in Christo, dicendum quod causa passionis

sed assumpta. Concedendae ergo sunt ra- dupUciter potest determinari : vel in genere
tiones et auctoritates quae sunt ad partem moris, vel in genere naturae. In genere mo-
istam. ris, causa passionis est meritum peccati in
1. Ad illud vero quod objicitur in contra- nnbis ; et sic verum est, quod non fuit in

rium Ego pono animam meam, etc, di-

: Christo. Causa vero in genere naturae est

cendum quod illud est verbum personae Fi- compositio ex contrariis secundum statum
lii Dei, cujus non fuit necessitas patiendi vel pugnae et actionis mutuae : et hujusmodi in
moriendi : nuUus enim ipsum poterat lae- Christo fuit mera voluntate. Etpro hac causa
dere, nisi ipse voluntarie permisisset : unde dicimus in Christo fuisse patiendi necessita-
verbum non intelligit effective, sed permis- tem. Et hinc est quod patiendi necessitas in
sive ; nec excludit necessitatem respectu na- Christo volunfatem non excludit , sed potius
turae, sed respectu personae. includit.

2. Ad illud Augustini quo (a) dicitur, quod 6. Ad illud quodobjicitur, quod iUud ne-
assumpsit carnem de altitudine humanae cessario inest alicui, quod inest ei, veUt,
naturae, Au-
dicendum quod hoc intelligit noUt, dicendum quod iUud non habet verita-
gustinus, sicut exponit Boetiusquantum ', tem nisi de ea necessitate quae est contra vo-
ad peccandi immunitatem, non quantum ad luntatem, non de ea quae est ex voluntate, et
passibilitatem. Dicit enim idem Boetius, quod subest voluntati : et talis necessitas non di-

de omni statu aliquid assumpsit : de statu minuit de ratione meriti, sicut ponit Ansel-
innocentiae ,
peccandi immunitatem ; de mus exemplum de eo, qui voluntarie se
statu gloriae, peccandi impossibiiitatem; de obligavit ad opera supererogationis. Et si

statu naturae lapsae, passibihtatem : unde objiciatur, quod ista duo non possunt simul
secundum passibilitatem plus assimilatur stare, quod aUquidsitnecessariumet volun-
naturae lapsae, quam naturae institutae. tarium, cum voluntarium possit sic et aUter
3 et 4. Ad illud Anselmi de voluntate se habere, necessarium vero ininime,dicen-
Christi, ita patet responsio : non enim ex- dum quod iUud verum est de voluntate quae
cludit necessitatem simpliciter , sed necessi- habet secum annexam vertibilitatem ; sed
tatem respeclu voluntatis divinae. Etperhoc de voluutate invertibUi non est verum :

patet responsio ad sequeusquod objicitur, Christus euim voluntarie benefecit, ettamea

quod omnis necessitas aut est prohibitionis, necessarium fuit ipsum benefacere : sic et

aut coactionis : dicendum enim quod hoc voluntarie passibiiitatem nostram assump-

— sit, ita qiiod impossibile fuit eum poenitere

' Boet., de duab. Nat. et un. pers. Christi • An-
«elmus, Cur D<>ui liomo, lib. II, c. xvii. — (a) Al. quod. de iioc, quod assumpserat defectum talem.
 :

niSTINCT. XVI. AflT II. QILISST. I. 3.17

necesse fuit pati secundum se tot<un : ergo

ARTICllLUS II.
secundum partern sensualem et rationalem.
ConseqijeiittT qiisritur dfi passihilitatn ct Itt'111 Christiis sua passionc iion tantum
dolorc ip.>>ius iiniuia; CUristi siiecialiter ; i't uos liheravitapassione quapatiturconjunc-
cirea hoc qua;runtur Iria : iirinio qua^ritiir tum, sed etiam a passione qua iiatilur ani-
utrum Christus pa.ssus fuerit secunduni ra- ma scparata : sed anima separata non tan-
tioiiera, an soluni secunduin sensiiolitatcm; tum patitur .secundum sensualiUitem, sed
secundo, dalo ijuod iiassiis fuerit sccundum ctiam patitur secuiidum se totam ,
pra^cipiie
rationom, quajritur utruni passus fuerit sc- secundura partem intellectualem , cujus ha-
cundiini partcii» infcriorem, el siiiicriorein ;
bet usum et operationem : si crgo Cliristus
teilio , (lalo qiiod scciiudum utraiiKiuc , pro nostra libiiratione in se suscepil luijiis-

(juairilur ulrum pcenalius passus luerit se- modi passiones, videtur qiiod non tantuin
cnndiim lationem, quaai secundum sensua- passus fuerit secundum sensualitatem, ve-
litatem. rum ctiam secundum rationein.
Sed coiitra : I. (Juod nuUius partis corpo- Adopp.
QUJISTIU 1.
non patitur corpore patiente
ris est actus, :

An Chrislus passus fuerit sccundum rationcin , aut

anima secmidum partem rationis nuUius
secundum sensualitatem '.

parlis corporis est aetus, ut dicit' Pbiloso-

Fiindaio.
Utrum Christus passus fuerit secundum phus : ergo nunquam patitiir, corpore pa-
rationem , an tautum secundum sensualita- tiente : ergo anima in Christo si passa fuit,

tem ; et quod secundum rationem passus non fuit passa nisi solum secundum seiisua-

fiierit , videtur. Anima passa est patiente litalem.

corpore, quia unitur corpori sicut perfectio 2. Item, quod non corrumpilur ad cor-
sed anima rationalis est perfectio corporis, ruptionem alterius,non patilur passionem
non tantum secuudum sensualitatem, sed alterius, quia passio est via ad corruplio-
etiam secundum ratiouem ergo utroque : nem : sed auima Cbrisli secundum ra-
modo passa fuit corpore patiente. tionem non potuit corrumpi ad corruptio-
Item major est conjunctio virium anima; nera corporis : ergo nec pali, corpore pa-
ad invicem, quam sit anima; ad corpus : scd, tiente.

paliente corpore, patitur anima : ergo, pa- 3. Item , quod nuUo modo babet contra-
tieiite una potenlia, patitur alia : ergo dolore rium aliquid^ nec habet aliquid superius,

exislente iu seiisualilate, necesse est esse in non potest pati ab aliquo agente, vel laedi :

ratione. sed anima Christi secundum rationem nec

Item major est unio potentiarum animae habet aliquid contrarium, nec habet ali-

iii ipsa anima, quam sit membrorum corpo- quid creatum seipsa superius : ergo nuUo
ris in ipso corpore : sed, patienle uuo mem- modo secundum ratioiiem pati potuit, vel af-
bro, compatiuntur caetera : ergo si patitur fligi.

potentia sensualis, necesse est quod compa- 4. Item, nihil idem,et secundum idem, de

tialur et rationalis. eodem gaudet, et tristatur de eodem sed :

Item quod inest animae secundum sub- anima Cbrisli secundum ralionem gaudebat
stantiam suam et essentiam, per consequens de doloribus et passionibus, quae (a) corpus
redundat in omnes potentias : sed aiiima perferebat, alioquin non mereretur : ergo.
Christi patiebatm-, patiente corpore, propter patiente corpore, uon patiebatur, nec affli-

essentialem unionem ipsius ad corpus : ergo gebatur.

I
Cf. S. Tbom , p. 111, q. XLM,art, 5; Richardus,
m Sent.,Oist. xv,— art.4,q. iv ; Steph. Brulef., Ul Sen<.,
(a) Cctt. edit. quos. disl. xvi, q. iv. ' Arisl., rfe Anima, lib. 111, conl. 6.
 ;: ;

358 SENTENTIARUM LIB. 111.

5. Item, cum passio attiagit (a) usque ad sedsecundum se totam, hoc est, secundum
ralionem, non tantum cst propassio, imo complementum suae essentiae, et suarum
etlam completa et perfecta passio, qu.Te iion poteutiarum universitatem, est corporis per-
potest cadere in sapientem, secundura quod fectio, et habet ad ipsura naturalem appeti-

probat Seneca, et Hieronj'mus dicit. Aut ttun, et inclinationem, et conj unctiouem , ac

ergo Cbristus sapiens non fuit, aut, si fuit, per hoc d(!lectationem, et compassionem.
anlma ejus secundum rationem carni com- Concedendum est ergo quod anima Christi
passa non fuit. compassa fuerit secundura rationem , secun-
dumquodconsideratur ratio ut natura, cum
CONCLUSIO. passio corporis fuerit acerbisskna , sicut os-
tensum est supra. Unde concedendae sunt
Christuspasms cst ctiam secundum rationem, sub
rationes, quae sunt ad partoniistam.
ea ratione, qua ratio consideratur ut natura.
1. Ad illud vero quod objicitur primo in
Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- contrarium, quod anima secundum ratio-
tiam est notandum, quod, sicut dicit Augus- nem nullius partis corporis est actus, dicen-
tinus ', de Civitate Bei, duples est dolor in dumquod Philosophus inillo verbononvult
anima unus, qui : inest animse secundum se negare conjunctionem ipsins intellectus ad
alius, qui inest animae ex carne. Utrumque corpus; sed hoc vult dicere,quod intellectus
dolorem constans est in anima Christi fuisse. non determinat sibi organum, inquantum
Et de quidem dolore, qui inest animse
illo egreditur in actum proprium : et ex hoc
secundum se, non est dubium quin Christus non potest inferri, quod corpori non com-
fuerit passus secundum rationem compas- : patiatur : compassio enim illa non habetor-
sus enim fuit, et doluit pro peccatis nostris tum ex determinatione organi, sed potius ex
et iste dolor in voluntate rationali erat, pro- conjunctione vel unione naturali.
cedens ex consideratione rationis, videlicet 2. Ad illud quod quod nihil com-
objicitur,

ex recognitione peccatorum nostrorum, De patitur alii patienti, quod non corrumpatur

alio autem dolore, qui inest animae ex carne, cum illo, dicendum quod Augustinus negat
non est usquequaque evidens distinguunt : illud libro XIX de Civitate Dei, tanquamfal-
enim magistri nostri communiter, quod ra- sum : instantiam enim habet iu spiritu ra-
tio dupliciter habet considerari, videUcet ut tionali. Unde illud verbum non habet veri-
ratio, et ut natura : si conslderetur ut ratio, tatem nisi de illa passione, quae magis facta
sic passiones, quae ei attribuuntur, sunt abjicit a substantia patiente vel compa-
consequentes ipsam deliberationem : et hoc tiente.

modo anima corpori patienti non

Christi 3. Ad
illud quod objicitur, quod anima

compatiebatur imo multum gaudebat et

, Christisecundum rationem non habet con-
gratulabatur vehementer enim placebat ei
: trarlum, nec habet superius, dicendum quod
pati pro salute generis humani. Si autem habere contrarium, vel superius , est dupli-
consideretur ratio ut natura, sic cum habeat citer, videlicet per se, vel per accidens.
naturalem appetitum et inclinationem ad Quamvis autem nihil adversetur et contra-

corpus, utpote perfectio ad perfectibile, pa- rietur animae Cbristi secundumse, adversa-
tiebatur corpore patiente. Anima enim ra- tur tamen et contrariatur ratione uniti cor-

tionalis non tantum est perfectio corporis poris : quod enim laedit perlectibUe, laedit et

humani secundum potentias sensibiles, cum per consequcns ipsara perfectionem.

corpus humanum sit ordinatum ad nobilio- 4. Ad iUud quod objicitur, quod anima
rem perfectionem, quam sit corpus brutale Christi secundum rationem gaudehat de pas-
[a) Cir.t. edil. atliDgat. Aug., (/f Civit. Dti. lib. XIV, c. xv, quond seusuui.
 ,

DIST. XVi. AlVr. II. QU/EST. II. 3S9

sioDibus corporis, tliffiulum quod nihil im- sed culpa Adie fuit in superiori parte ratio-

pedit quod rntio de aliiiuo gaudelnU ut ralio, nis propter completam aversionem : si ergo
ot oontiistetur ut natura, pro o.o (niod ali- Christus pn^nain sustinuit pro culpa Ada?,

(]uid itolcst repugnaie volunlati siTuiidum ergo poenam scnsit in superiori parte ralio-
appetitum naturalein, et consonare volun- nis.

tati seruiiduni apiii-litiiin dflilicrativiim. Fre- Item phis jungitur ratio supcrior infc-
quenler eniiu Vdluiilate Ui) lilieri arbitrii rc- riori, quam jungatiir inferior seusualitiili :

fuKimiis quai nalura appelit , el appetimus sed ratio inferior patitur, patiente sensua-

qnaj natura refugit : sic et in proposilo ha- litate : ergo ratio superior patitur ,
patiente

betintelligi. inferiori,

r;. Ad illud quod objicitur, quod cum pas- Item , unioncm habet ad
ralio superior

sioatlingit rationem, non cadit in sapien- deitatem, etunionem habctad carnem sed :

tem, dicendiim quod lalionem attingi per propter unionem sui ad deitalem in q:m ,

inodum rationis repugnat perfectioni sa- est promptuarium delectationis, necesse est

pientia; non autem attingi per modum na- eam delectari : ergo ,
pari ratione ,
pro-
tuiip : hoc eniin est quod facit hominem ca- pter unionem sui ad carnem patientein nc-

dere a slatu et perfectione sapientiae, videli- cesse fuit eam pali.

cet quod ejus ratio cedat ct succumbat pas- Sed contra : 1. Paulus in raptu, propter Ad opp.

sionibus, non aulem quod senliatpassiones; plenam conversionem rationis ad Deum,

et ila pati per moiUim natura?non aufertra- abstractus fuit omnino a passionibus et de-
tionem propassionis. Aliud enim est passio- lectationibus carnis , sicut ipse dicit ' : Nes-
nem experiri, aliud a passionibus pertur- cio utrum in corpore, an extra corpus : sed
bari : perturbari enim, est subjici. Experiri superior portio rationis in Christo omnino

autem potest aliquis passiones , et eis super- fuit ad Denm conversa : ergo videtur quod
ferri : anima Christi, quae se-
et sic fuit in nihil de afflictione carnis sentiebat.

cundum rationem uon tantum passiones cor- 2. Item, contraria non possunt simul esse
poris experiehalur dolore acutissimo, sed in codem, et secundum idem .sed gaudium, :

secundum rationem deliberativam passio- et dolor, sunt aCfectiones contrarice : ergo si

nibus corporis superferebalur gaudio vir- Christus secundum portionem rationis sn-

tuoso. periorem continue gaudebat, ergo videtur

QUJISTIO II.
quod secundum illam dolorem non experie-
batur, nec sentiebat.
An anitna Christijiassa fuerit secimdum superiorem
3. Item , albius est (juod est nigro imper-
'.
fiortionem
mixtius ' : ergo ubi est summum gaudium,
Fuiidan.. Utrum anima Christi passa fuerit secun- ibi nullus est dolor : sed in superiori parte
dum superiorem poitiouem rationis ; et qiiod rationis Christi summum gaudium erat

sic, videtur. Christus assumpsit totum homi- quia perfectissime Deum comprehendebat :

nem, ut totum curaret sed totos nos cura- : ergo videtur quod nihil de dolore secundum
vit, et quantum ad superiorem portionem illam partem sentiebat.
rationis, et quantum ad inferiorem, et hoc 4. Item , sicut culpa opponitur gratiae, ita

quidem per passionem ergo passus : est beatitudo opponitur miseriae sed culpa non
:

quantum ad omnem partem rationis. potest stare in eodem , et secundum idem,

Item, ubi est culpa, ibi debet esse pcena : simul cum gratia : ergo nec beatitudo et

'C/: S. Thom.,p. lll.q. XLVi, .-irt. 7 ; et Swi^, Bichard., IllSe«<., dist. xv,art. 4, q. i; Stepb. Brulef.,
dist XV, q. 11, art. <; el 'le IVn/., q. xxvi,
III

art. 3 ; et 111 S«h<., dist. xvi., q. v. —»

II Cor., xii, -2. »Arist., —
Quol. vii, art. I ; Scotus, III Scnl., dist. xvi , •[. i ; Top.. lib. III, c. IV, -
loc. 4. («) Al. voluntali.
 ,:

3W) SENTENTIARUM LIB. 111.

secundum eamdem animae portio-

miseria gaudium nec dolor supervenieus disconti-
,

nem sed beatitudo erat in Christo secun-

:
gaudium imo fuerit simul nec
nuaverit , ;

dum porlionem animae superiorem ergo : iterum, quod majusest, dolor intensus valde

impossibile fuit secundum illam partem fecerat gaudium esse minus perfectum. Ad '^"ir- '

inesse Christo aliquem dolorem. haec autem intelligenda tria oportet suppo-
5. item potentia illa simplex erat : ergo nere, quai sunt vera et probabilia, videlicet

ad quod secimdum eamdem

se convertebat, quod gaudium fruitionis, et dolor passionis,

partcm totaliter ferebatur. Si ergo quantum non sunt aflectiones contrarise, quia non
ad superiorem partem rationis semper erat sunt respectu ejusdem, nec omnino eodem
conversus ad Deum , a quo hauriebat gau- modo insunt eidem ; sed unum inest per se,

dium, videtur quod secundum illam portio- alterum per accidens : quia gaudium inest
nem nullum sentiebat crucialum. propter conjunctionem gratuitam ipsius

6. Item, superior portio ralionis distingui- cum deitate , sed dolor propter naturalem

tur ab inferiori in hoc, quod ipsa aspicit ad conjunctionem ipsius cum carne : et quia

superiora , baec ad inferiora si ergo Cliri- : non sunt alTectiones contrariae, possunt in
stus nullam materiam doloris habuit a supe- anima esse secundum eamdem partem. Se- sui.p

riori, sed solum ab infimo, videturquod su- cunda suppositio est, quod non lantum hu-
perior portio rationis nuUo modo paleretur jusmodi dolor et gaudium non sunt contra-
in ipso. ria, sed unum est materiale respectu alte-

rius ; et ideo simul eidem inesse potuerunt,

CONCLUSIO.
sicut in vero poeniiente videmus ,
quod si-

Christvs passxis est ctiam sccundum portionem su- mul dolet, et de dolore gaudet : sic et anima
periorem rationis in quantum portio illa ut na-
,
Christi secundum naluram corpori patienti
tura consideratur.
compatiebatm* tamen de ilia passione et
;

Resp. ad arg. Dicendum quod secundum compassione laetabatur. Tertia suppositio surp.

communem sententiammagistrorum, passio est,quod Christus simul erat viator et com-

Christi nou solum stetit in sensualitate , nec prehensor, ita quod viatoris cognitio nou

tantum pervenit ad rationem inferiorem impediebat comprehensoris cognitiouem ,

sed extendit se usque ad superiorem portio- nec affectio affectionem : et illud fuit in

nem. Sicut eiiini anima nostra ex conjun- Christo singulare propter offlcium media-

ctione sui ad corpus infectum tota corrum- loris quo debebal experiri
,
et divina , et

pitur, et tota inficitur secundum omnem humana. Unde sicut simul el semel po-
sui vim et secundum omnem partem, sci-
, terat perfecte converti ad Deum, et cou-
licet fam superiorem, quam inferiorem sic ; vertiad nos, ita quod una illarum conver-
anima Chrisli , ex conjunctione sui ad cor- sionum alteram non impediebat, nec re-
pus patiens et afflictum , tota patiebatur et tardabat sic potiiit secundum earadem
;

affligebatur, ut per illam passionem, et dolo- partem aniniae simul et semel gaudere in

rem illum , tota peccatrix anima curaretur Deo, et compati corpori suo : ita quod ncc
et sic dolor et passio fuit Christo secundum dolor a gaudio, nec gaudium a dolore pate-
supremam rationis partem quamvis in oa ,
retnr aliquam diminutionem, sive rcmissio-
fuerit gaudium fruitionis. Licet autem hoc nem Conoedendum est ergo Christumse-
'.

teneatur tanquam verum, difficile tamen est cundum superiorem portionem rationis do-
ad intelligendum, quaiiter in anima Christi luisse in pa.ssione , in quantum tamen ratio

secundum eamdem potentiam, etsecundum ilia consideratur permodum naturae. Etcon-

eumdem statum potentiae , fuerit doior et

pcriorem ut uatura, p. III, q. XLVi, art. 7. Quo luoilo
' Coneenlit S. Thotuas, tonsiclerauUo portiouem su- ctiam suslinct S. Bouav., ul patel hic ad peuulliuiuui.
 ,

niSTINCT. XVI. ART. II. gU.^EST. III 301

cedenda sunt rationcs ad banc parteni iii- K. Ad illud quod objicitur, quod potentia
diictip. .\il ralioiif.s vtTo nd oppositiim farile illa simplex
dicendiim quod quaravi.s
esl ,
,

t'st per ua, (lua- dicta suut, respouilcre. per naliiram poteutia simplcx iioii [lossit ad
1. Ail illud ([uod priuio ohjicitur de ruptu diversa couverti, tameii per (leiformitatem
Pauli, diceuduui quod non est simile, quia gloriae possibihi est adeo ampliari, ut siinul
Paulus iiou poliiit sic habere usuni viatoris possit ad dlversa coiiverli , et circa diversa

et coniprehcusiiris , sccuridiiiu quoil C.liri- afflci : et sic in patria erit aliquando, inte-
stus, qui erat homo et Ueus. telligendiim etiam est fuisse iu Christo.
:2. Ad illud quod ohjicitur, (juod coutraria (i. Ad illiid quod olijicitur ,
quod ratio

nou possunt inesse eideiu, dicenduui, sicut superior noii dicitiir nisi iu (|uaiitum con-
dictum est, quod dolor ct gaudium in Chri- vertitur ad superiora, dicendum quod hoc
sto non hahehant contrarietatem, iino unuin non est veruri), pro eo quod ad superiorem
erat materiale respectii alterius; quia ex hoc portiouera rationis spectat regere inferiorem,
ipso Christus gaudehat iu Uomiiio, quod («) et penes ipsam residet regimeu et impt-rium
seutiebat se pati et dolere pro Domino. respectu oinnium potenliarum animae, quae
;<. Ad illud quod ohiicitur, quod gauilium sunt aliqiio niodo rationi obaudibiles, et ita

doloriimpermixtum estmayis intensum, di- pcr moduin naturai coiligatur potentiis aliis

cendum quod verum est de dolore opposito et ipsi corpori humano , tanquam perfecti-
paudio ; sed de dolore qui dat occasionera hili : et ideo pati habel, corpore patiente.
gaudendi , non oportet illud hahere verita- Quod autem dicitur, quod ratio su[ierior at-
tein : et ideo iu proposito non coucludit illa tendilur secundum aspectum ad superiora,
ratio. hoc dicitur quantum ad ejus principalem
i. Ad illud quod ohjicitur, (juod beatitudo actuin, iion quod excludalur conversio et
opponitur raiseriae secunduui quod gratia colligantia ipsius ad inferiora.
culpae, dicendum quod verum est quod bea-
titudo iniseriae opponitiir secundum legem gUJlSTIO III.

communem et non reperitur iu aliquo si-

,

An in Christo dolor fuerit intensior in rationali,

mul gloria cum miseria et ratio hujus est, :

aut in sensibili '.

quia unusquisque est in uno statu , non in

duplici. Sed quoniam Christus in duplici In qua parte anima; Chrisfi fuerit dolor iu„,)jiu.

statu erat , vel quasi ratiouem tenehat du- intensior, utrum in parte rationali, aut in
phcis personae ; sicut in Christo status est parte sensibili ; et (juod in parte sensibili
compossibilis slatui sine repugnantia, sic videtur : illud magis patitur ad potentiam
heutitudo cum miseria. iNec est simile om- affligentis, quod magis est passibile : sed
uino de gratia et culpa, quia non respiciunt sensualitas in Cbristo erat magis passibilis,

diversos status , sed directe habent opposi- quam ipsa ratio : ergo erat fragilior : ergo
tionem et incompossibiUtatem : nisi forte videtur quod magis affligebatur anima
quis intelligat de culpa veniali, quae in eo- Christi secuudum sensualitatem, quamaffli-
dem potest simul reperiri cum gratia, quaa geretiu- secundum rationem.
nou hahet opposiliouem directam expelle- ; Item, omne illud quod magis in patiendo
retur autem omnino veuialis culpa cum , a consolatione elongalur, magis patitur et
perflcitur gratia : sic et a Christo ablata fuit affligitur : sed sensualitas plus recedebat a
passionis miseria, cum consummata fuit gaudio in passione ,
quam ipsa ratio , sicut
ejus gloria. manifestum est : ergo, etc.

'7'. S^. Thoin., p. III, q. xv, art. a, el Slephnuus Brulef.,

if. XLVi, art Sent.j art.
'
6; III dist. .';v, 4, (|. l,

ct III Sei,t.,6isl. IV, q. II, ai-t. 3, q. i; Kichardiis, III Sent., disl. xvi, q. VI. — (a) 41- quo.
 ; ;:

362 SENTENTIARUM LIB. III.

Item ubi magis viget passio timoris, ibi- in sensualitate : ergo magisdoluitsecundum
dem magis intenditur passio doloris : sed rationem, quam secundum sensualilatem.
Christus magis timebat secundum sensuali- Item, in ea parte intensior est dolor, qui
tatem, quam secundum rationeni secundum : habet majorem rationem dolendi : sed sen-
enim rationem securus erat, licet sensuali- sualitas non habebat rationem dolendi nisi

tas formidaret : ergo pari ratione plus dole- propter afflictionem carnis suae ; ralio vero

bat e xparte sensualitatis, quam rationis. habebat rationem dolendi propter dehono-
Item, sicut gaudium est in conjunctione rationem inajesfatis divinae : sed magis do-

convenienlis cum convenienti , ita dolor est lendum est de Dei inhonoratione, quam de
in separatione : ergo ibi est major dolor, ubi carnis afflictione, et Christus dolebat secun-

est separatio magis convenientis : anima dum quod debebal : ergo intensior dolor
plus convenit cum carne secundum sensua- quantum ad partem rationa-
erat in Christo
litatem,quamsecundumrationem, sicut dicit lem, quam quantum ad partem sensualem.
Augustinus ' in libro de Spiritu et Anima : Item, Christus diligebat alios sicut seip-
ergo, etc. sum, quia perfectam habebat charitatem :

Item quod magis alligatur alicui et [a) plus ergo tantum dolebat de separatione aliorum
indiget illo, magis patitur et affligitur ex a Deo, quantum si ipse separarelur ab ipso
illius corruptione et amissione sed sensua- :
sed constans est quod omnis anima recta
litas magis alligatur carni, et plus indiget plus doleret de separatione a DeOj quam de
came ad suam operationem exercendam, separatione a corpore proprio : ergo anima
quam ratio ergo, carne patiente, plus affli-
: Christi plus compatiebatur aliis, quam pro-
gitur anima in sensualitate, quam in ratione. priae carni : si ergo compassio respectu alio-

Ad opp. Sed contra : l . Sicut dicit Auguslinus , de rum erat in ratione, compassio respectu
Civitate Dei ' : a Dolor est testimonium carnis erat in sensualitate , ergo intensior
bonae naturae : » ergo in meliori natura in- dolor eratsecundum partem rationalem,
tensior est dolor : sed melior et natura quam secundum sensualem.
animae secundum rationem, quam secundum
sensualitatem : ergo intensior est dolor ex
CONCLUSIO.
parte rationis, quam ex parte sensualitatis.
Item, quod ex pluribus causis dolet, in- Christxts accrbiorcm dolorem in partc sensitiva sen-
ticbat considerando passionem sed intucndo
tensius dolet ,
quam quod ex una tantum :
, ;

compassionem dc peccatis nostris, plus affligeba-

sed dolor est in sensualitate tantum ex carne
tur in parte rationali.
ratio vero non tantum condolebat cami, sed
etiam sensualitati et nobis : ergo videtur Resp. ad arg. Ad praedictorum inteUigen-
quod intensior erat dolor in ratione, quam tiam est notandum, quod in Christo duplex
in sensualitate. dolor fuit, secundum quod dicunt Sancti, vi-

Item, ubi est intensior amor, ibi est inten- dehcet dolor passionis , et doior compassio-
sior dolor : sed Christus magis dihgebat in nis : et uterque dolor intensus fuit et acer-
nobis vitam gratiae, quam in se diligeret vi- bus : multum enim in se doluit, et multum
tam naturae ergo magis dolebat de hoc
: nobis condoluit : et uterque istorum dolorum
quod nos amiseramus vitam gratiae , quam in sensualitate fuif, et in ratione, sed ordine
de hoc quod ipse amittebat vitam naturae : permulato. Nam dolor passionis et carnis

sed primus dolor erat in ratione, secundus primo attingebat animam secundum sen-
sualitateni , et deinde secundum alias vires
' Imo anctor, quijqiic illc sil, lib. Anim.,
de SpiVi/. cl
r. XIV, in Append. aii Opera S. Augiistini, toni. VI c. XIII, n. 2, sic liahet: « Dolor est tesliiuouiuai boiii
Krlit. Uenedicttn. — ' Aug., dc Civit. Dei, lib. XIX
,

,
ainissi, ct boni reln-ti. » — (i) Al. decsl et.
 :

DIST. XVI. AUT. II. QUiEST. III. 363

dolor vero compassionis priino erat in ra- in sensualilatc propter separationem ipsius
tione, et ex ratione rfdumlabat in sonsuali- a carne, magna etiam esset dispositio ad
tatem. Sicul onim ratione nostra dolento pro dolendum propter opliinara complexiontim ;

peccalis noslris, geniil sensualitas, el la- in dolore tamcn compxssionis auiplior erat
chrymatui-; sic et Clirislus, quianuiltumpro ratiodolendi propter iuhonorationem Uei,et
peccalis nostris doluit, de peccatis nostris separationeui nostrain a Deo; major eliam
llevit. Cum ergo compuramus dolorera sen- eral dispOiitio addolendum propter dilectio-
sualilatis ad dolorem rationis, hoc potest nis niraietatem. Secundum enira quod di-
esse iu duplici genere : et si quidem intelii- lectio major esl, secumlum hoc sunt plagae

gatur de dolore passionis, cum ille [jrirao compassionis majores. IJnde multo plus
sensualitatem attingeret , concedendum est coinpassio Christi excessit aliorum compas-
animara Christi secnndum partem sensua- siones, quam passio passiones : sicut fuit in

lem niagis dohiisse, sieutostendunt raliones eo major excellentia dilectionis, quam pas-
ad primam pnrtem addnctie. Si vero intelli- sionis, respectu aliorura; licet in utroque
gatur de dolore compassionis, quo interius multum excederet. Et quod iste dolor inten-
affligebalur proptor peccata nostra ; cum ille sior fuerit, colligilur ex duplici signo :

ortum et originem haberet in ratione, con- unum est quod maluit animam suam a cor-
cedendura est ipsura magis secundum ra- pore separari, quara quo nos essemus a Deo
1

tionem doluisse, sicut osteudunt ratioues ad separati; aliud vero signum est, quod flevit

partem seqnentera induclw. Et sic patet pro peccatis nostris, sed non flevit pro pcenis
responsio ad quaestionem propositam : patet corporis sui, sicut Bernardus dicit. Flanctus
etiam responsio ad objecta. Membra enim autem signum est amaritudinis et doloris.
hujus qua^stionis habent se sicut escedentia Et hoc eleganter exprimit cancellarius Phi-
et excessa : et objecta verum condudunt lippus in quadam prosula valde notabili et
secundum diversas vias. Si quis autem ulte- devota. Ait enim sic

rius quaerat, cum ratio et sensualitas, se-

cundum duo genera doloris, mutuo se ex- Homo, vide quiJ pro te palior,

cedant, quis eorum fuerit intensior in Ad te clamo, qui pro le morior.

Vide ptEnas quibus alBcior;

Christo, utrura videlicet dolor passionis, vel
Vide clavoo quibus cunfodior.
compassionis ; responderi potest, quod dolor Cumsit tantus dolor exterior,
compassionis fuit intensior. Et ratio hujus Intcrior lameu planctus est gravior,

est, quia quamvis magna causa esset dolendi Tam ingratum dum te experior.
 364 SEMENTIARUM LIB. lll.

DISTINCTIO XVII
QUOMODO CHISTI INCARNATIO OBDINATUR AD NOSTRAM REDEMPTIONEM QUANTUM AD USUM VIRTUTIS ;

PRESERTIM DE VOLUNTATE ET ORATIONE.

An Post praRdicta consideraii oportet, utnim Christus aliqnid voluerit, vel oraverit, quod
ciirisii factum non sit. Hoc enim existimari potest perboc quod ipse ait' : Patei\ sipossibileest,

"o'iuoil'5 transeat a me calix iste ; verumtamen non quod ecjo volo, sed quod tu vis. Hic namque

s^^^efdc
voluntatem suam a Patris volunlate discernere videtur.
dupiici
CJUS TO-
Ouocirca
*v
ambisendum
o non est ,
'
diversas in Christo fuisse voluntates Jiuxta duas
luuiaic.
naturas,' divinam scilicet voluntatem, et humanam. Ilumana voluntas est affectus
De
voiunia- rationis, vel affectus sensualitatis : et alius est affectus animae secunduni rationem, alius
libus ,. . .
, , pf,
christi secundum sensuahtatem : uterque tamen dicitur humana voluntas. Affeclu autem

dumduas Tatiouis id volebat, quod voluntate divina, scilicet pati et mori; sed affectu sensualitatis
naiTas.
^^^ yolebat, imo refugiebat. Nec tamen in eo caro contra spiritum vel Deum concu-
piscebat, quia, ut ait Augustinus', « nonuullum est vitium, cum caro concupiscit
adversus spiritum. « Caro autem dicla est concupiscere, quia hoc secundum ipsam agit
anima, sicut anima per aurem audit, et per oculum videt '. Caio enim nihil uisi per
animam concupiscit. Sed concupiscere dicitur , cum anima carnali concupiscentia

spiritiii reluctalur, habens carnalem deleclatiuuem de carne et a carni; adversus delecla-

lionem, quam spiritus habet. Ipsius autem carnalis concupiscentia; causa non est in

anima sola, nec in carne sola : ex utroque enim fit, quia sine utroque delectatio talis

non sentitur *. Talis ergo rixa, talisque concertatio iu anima Christi nullatenus esse

poluit, quia carnalis concupiscenlia ibi esse nequivit. Dei etiam voluntas erat, et rationi

placebat, ut illud secundum carnem vellet ,

quatenus veritas liumanilatis in eo
probaretur : nam qui hominis naturam suscepit, quae ipsius sunt, subire debuit :

ideoque sicut in uobis duplex est affectus, meutis scilicet et sensualitatis, ita et in eo
debuit esse geminus affectu.s, ut mentis affectu vellet inori, et .sensualitatis affectu
nollet, sicut in virissanctis fit. Petro euim ipsa Veritas dicit ' : Cumsenueris, extendes
manus tuas, et alius prcecinget te, et ducet te quo [a) non vis, scilicel ad mortem. Quod
exponens Augustinus ', dicit (juod Petrus « ad illam molestiam nolens est ductus,

nolens ad eam venit, sed volens eam vicit, et reliquit affectnm infirmitatis, quo mmo
vult mori, qui adeo est naturalis, ut eum Pelro nec senectus abstulerit. Unde etiam
Dominus ait ' : Transeat a me calix iste. Sed vicit eum vis amoris. » Ergo et in Christo

secundum humanitatem, et in membris ejus geminus est affectus, unus rationischaritate

informatus, quo propter Deum quis mori vult; alter sensualilatis, carnisinfirmitati pro-
pinquus et ei conjunctus,quo mori refugitur. Ut enim Augustinus ait' :« Paulus meutis

I
Matth., XXVI, 30. — « Aug., deCivit. Dci,\At. Xl.\,c.iv,u. 3. —
'Id., dc C.cncs. ad litt., lib. X, c. Xli,n.2l.
— » lljid.,w. 20. — • Voan., XXI, 18. —
«Aug.,i;i Joan. fuan j., trac. cxxiil, u. 5. ' Jl/a«/i., xxvi, 39. —
«Aug., —
ad Honoratum , Epist. cxx, al. CXL, c. VI, u. 16.

(a) Vulg., tc ringct , et ducel i/uo tu.

 :

DISTINr.T. XVII. 385

ralione cupil Ji.ssolvi et esse cura ('liristo ; son.su auteni carnis rcfugit et recusat. »
IIoc liahot hunianus affoctus, quouiam qui diligit vilam, odit mortem. Secundum
i.stum alfcctum Clirislus mori iioluif, noc nhtiiuiit (|uoil SGCundiim istiim affrctum
petiit.

kBctori.. fTx afTeetu ergo humano, quem de Virgine traxit, volehat non mori, et calicem transire
prob.! orabat. Unde Beda' : « Orat transirecalicem, quia homo eraf, dicens" : Pater, transeat
iBCiiri- II mr calix istc. l'xce hahet vohintatem hiimanain expressam. Vide jam rectum cor
uiof. Seil non quod ei/o volo, scd quodtti ris. Hnde alibi* : Non veni faccrevolimtatein mcmn
quain scilicet temporaliter sumpsi ex Virj^ine, sed voluntutcm ejus, qui misit 7nc, quam
scilicet {eternus habui cum Patre. » llic aperte dicit duas in Christo fuisse volnntates,
secundura quas diversa voluit. Hieronymus quoque, super iilum locum ^"

: Spiritus
promptus cst, caro autem infirma, dans infellit,'ere hic duas voliuitates exprimi, ita
ait » : « IJoc contra Kutychianos, qui dicunt in Christo unani tantum voluntatem. Hic
autem ostendit humanam, quae propter infirmitatem carnis recusat passionem , et
divinara, qua; prompta est perticere dispensationem. » Augustinus etiam duas in
Christo asserit voluntates , dicens ' : « Qiiantum distat Deus ab homine , tantura
voluutas Dei a volunfate honiinis. Unde hominem Christus gerens ostendit privatam
voluntatem quamdam hominis, in qua et suam et nostram figuravit quia [a) caput nos-
trumest,etad euinsicut membra pertineraus. Pater, inquit, sifieripotest, transeatatne
calix istc. Haec humana voluntas erat, proprium aliquid, et tanquam privatum volens.
Sed quia rectum vult esse homiiiem, et ad Deum dirigi, subdit -.Non quod crrjo volo, sed
qtiod tu vis. Ac si diceret : Vide te in me, quia potes aliquid proprium velle, ut Deus
aliud velit : conceditur hoc humanffi fragilitati. » Idem alibi ' : « Christus in passione

duas expressit voluntates in se secundum duas naturas. Ait enim : Pater, si fieri potest,

transeat a me calix iste. Ecce habes horainis voluntatem, quam ad divinam continuo
dirigens, ait : Vcrumtamen non sicut ecjo volo, sed sicut tu. » Ambrosius etiam in libro II

de Fide ' : « Scriptura est : Pater, si fieri potest, transfer a me calicem hunc. Verba
Christi sunt; sed quo raodo (6j et in qua forma dicantur, adverte. Hominis substantiam
gerit, hominis assumpsit affectum. homo loquitur. Non ergo quasi Deus, sed quasi
Suscepit quam suara dixit, cum ait:
quidem voluntatem meam. Mea est voluntas,

Aon sicut ego volo, sed sicut tu vis. Cum autem dixit " Omnia quw kabet Pater, :

mea sunt, quia nihil excipitur, sine dubio, quam Pater habet, eamdera et Filius
babet voluntatem. Eadem est Christi voluntas, quae paterna. Una ergo voluntas est
Patris et Filii. Sed alia est voluntas hominis, alia Dei, ut scias vitam in voluntate esse
hominis, passionem autem Christi in voluntate divina, ut pateretur pro nobis. » His
testimoniis evidenter docetur in Christo duas fuisse voluntates : quod quia negavit
Macarius archiepiscopus Antiocbiae, in Constantinopolitana synodo condemnatus est.

Et ex affectu humano sensualitatis quidem, non rationis, illud voluit et petiit, quod
non impetravit. Nec ideo petiit ut impetraret, quia sciebat Deum non esse facturum
• Dcd., lib. \\,Com.iii .l.'nro., c. xiv. — ' J.'a»/(., xxvi, 39. — ' yoan., vi, ,18. — * Maltli., xxvi, 41 . —
» Glojsa

alli>2Ul sub nomiue Hier. siipftr Marc, xiv; sed revera sunl BedaB, Commeut. suorum lib. IV, circa hirac locum.
— ' Aug., iij Ps. xxxil, 1, Euarr. ii, n. 2. —
' Id., inPs. xcill, 13, Eoarr., n. 19. — • Ambros., de Fidf, lib. II,
c. V, n. 41, 42 ; c. VI, u. 51 ; c. vii, n. 52, 53. — ' Joan., xvi, 15.
(a) Ccet. edil. qui — (6) Al. quaodo.
 — « :

366 SENTENTIARUM LIB. 111.

illud; nec illud fieri volebat affectu rationis, vel voluntate divinitatis. Ad quidergo
peliit ? Ut membris formam praeberet, imminente turbatione, clamandi ad Dominum,
et subjiciendi voluntatem suamdivina; voluntati, ut si pulsante molestia tristentur, pro
ejusdem amotione orent ; sed si nequeunt vitare, dicant quod ipse Christus. Non ergo
ad insipienliam fuit, quod Christus clamans non oxauditur ad saliitem corporalem.

Bonum qmdem petiit, scilicet ut non moreretur sed melius ; erat ut moreretur : quod et

factum est.
^" " Cpelerum non parum
^
nos movent verba Ambrosii, quibus siffnificare videtur
t|iiO(lAni-
. .

Lrusius Christum secundum humanum allectum dc Patris potentia dubitasse, sic dicens in libro

ch.isium secundo de Fide '

: « De quo dubitat ? de se, an de Patre ? De eo utique, cui dicit '

'l\ul\T Transfer, dubitat hominis affectu. Nam Deus non de Patre dubitat, nec de morte
'"'""
formidat. Propheta etiam non dubitat, qui nihil Deo esse impossibile asserit ' : Omnia,
qufscumque voluit, fecit. Num infra homines constitues Deum ? Propheta non dubitat,
et filium dubitare tu credis ? Ut homo ergo
dubitat, ut homo locutus est. » His verbis

innui videtur, quod Christus, non in quantum Deus est, vel Dei Filius, sed in quantum
homo, dubitdverit affectu hnmano. Quod ea ratione dictum accipi potest, non quia ipse
dubilaverit, sed quia raodura gessit dubitantis, et hominibus dubitare videbalur.
„^'^'".1'^ Illud etiani it^norandum
^ non est, quod
^
Hilarius asserere videtur \ Chrislum non '
HiUni '

loupo di-
sibi, sed suis orasse, cum dixit : Transfer a me calicem hunc, sicut nec sibi, sed suis
Mrsani
"'pn- timuit ; nec eum voluisse, ut sibi non esset passio, sed ut a suis transiret calix passionis,
ineDtia . .

souiou- ita inquiens : « Si passio honorificalura eum erat, sicut Juda exeunte ait : Nunc
praraissa houorificatus cst (a) Filiiis hominis. Quo modo tristem eum metus passionis effecerat ?

Nisi forte tam irrationabilis fuerit, ut pati mortem timuerit, quae patientem se glorifi-

catura esset ? Sed forte timuisse usque eo existimabitur, ut transferri a se callcem

deprecatns sit, dicens : Pater, transfer calicem hunc a mc. Quo modo enim per
patiendi metum transferri deprecarelur a se, quod per dispensationis studium festinaret

implere?Non enim convenit ut pati nolit, qui pati venit : et cum pati eum velle

cognosceret, religiosius fuerat hoc confiteri, quam ad id impiaj stultitiae prorumpere, ut

eum assereres, ne pateretur, orasse, quem pati velle cognosceres. Non ergo sibi tristis

fuit, neque sibi orat transire calicem : sed discipulis, ne in eis calix passionis incumbat,
quem a se transire orat, ne in his scilicet maneat. Non enim rogat ne secum sit, sed
ut a se transeat. Deinde ait : tion sicut ego volo, sed sicut tu vis; humanae in se
soUicitudinis significans consortium, sed non discernens sententiam sibi communis cum
Patre voluntatis. Pro hominibus ergo vult transirc calicem, per quem omnes discipuli

erant tentandi ; et ideo pro Petro rogat ' , «e dcficiat fides ejus. Sciens ergo hac
omnia post mortem suam desitura, usque ad mortem tristis est, et scit hunc calicem non
posse transire, nisi biberit ; ideo ait : Pater mi, si non potest transire calix iste nisi

bibam illum, fiat voluntas tua, sciens in se consummata passione metum calicis

transiturum, qui nisi eum bibisset, transire non posset, nec finis lerroris, nisi con-

summata passione, terrori succederet, quia post niortem ejus per virlutum gloriam
' Ambr., de Fide, lib. II, c. v, n. i3. — ' Jfarc, mv, 36. - » Ps. cxiil, 3.— » Uilar., de Tnn., lib. .\. — *Joan,
xm, .'11. 'Luc, XXII, 32.

(a) Vulg., clarificalus esl.

 ,

DISTINCT. XVII. 367

apostolica) infirmitatis scandalum pcllereliir. » lnteuJe^Ieclor, liis verbis pia dili^entia
,

no sinl tibi vasa mortis.

EXPOSITIO TKXTUS. tis, et cupiunt mori : non ergo verum est

quod dicit. Itom Angustinus notat' de quo-
Post prsdicta considerari oportet , elc.
diun, libro priuio ih) de Civitate Dei, quod
Supra egit Magister de iiatura assnmpta lecto IMatonis libro, ubi rle immortalitate
quantum ad cnnditionos nalura», ot quan- .aninife dispulavit, se pnecipitem dedit de
tum ad plcnitudinem pratia» et quanlimi , muro, ut ile liac vila migraret ad eam
ad defcctum pas.sibilitatis. llic incipit quarla qtiam credidit meliorem : ex Iioc ipso vide-

pars, in qua agit quantum ad usum virtu- tur quod aliqui sunt qui mori desiderant.
tis. Kt quoniam usus virtulis comparatio Kesp. Dicendimi quod est allectus natura-
nem liabet ad voluntatem a qua egredilur, lis, et atrectus deliberativus : affeclu natu-

et ad prsemium quod meretur ; ideo pars rali nemo vult mori, imo omnis homo refu-
ista liabet duas parfes : in prima determinat git mortem ; afTectu delil)erativo potest quis
de voluntate Ciiristi ; in secunda determinat appctere mortem, et efrugere vitam : non
de merif 0, infra > : De merito ctiam Christi, quia illa sit mors, et illa sit vita ; sed ratione
etc. Et quoniam affectus voluntatis dignos- alicujus quod est annexum , vel exisfimatur
citur per petitionem orationis ; ideo Magis- esse annexum , sicut desperati et vehemen-
ter determinat de voluntate Christi , et de ter confusi in vita propter confusionem an-
Di.isio. oratione Christi. Dividitur autem pars ista nexam refugiunt vitam : sic etiam est de
in partes tres, in quarum prima movet du- aliis incommodis. Per hunc modum etiani
bitationem ; in secunda eam determinat alii appetunt mortem ,
qui post mortem cre-
juxta viam Sanctorum communem, ibi : -dunt quiescere et gaudere , sicut est in illis

Quocirca ambigeiidim, etc. ; in tertia vero de quibus oppositum est, de quibus non fer-

adhuc diligentius dubitationem motam ex- tur instantia contra verbum Augustini. Au-
planat juxta expositionem Hilarii specialem, gustinus enim loquitur per se ; loquitur
ibi JUud etiam ignorandum non est, quod
: etiam de appetitu naturali , non de delibera-
Hilarii, etc. Prima et ultima partibus re- livo.

manentibus indivisis media dividitur in , DUB. u.

partes tres, in quarum prima dubitationem Paulus mentis ratione cupit dissolTi , et esse cum
Cbristo.
propositam (a) determinat ; in secunda vero
determinationem suam auctoritatibus Sanc- Contrarium videtur ' Nolumus expoliari, :

torum confirmat , ibi : Ex affectu ergo hu~ sed supervestiri. Si tu dicas ,

quod ex vo-
mano, quem de Virgine traxit, etc.; in tertia luntate naturali, seu sensualitatis, nolebat
vero quamdam auctoritatem dubiam Am- expoliari, sed voluntate rationis, sive delibe-

brosii manifestat , ibi : Cwterum non parum rativa , cupiebat dissolvi ; objicitur contra

nos movent verba Ambrosii, etc. Subdivi- hoc, quod dicitur * : Permanere autem in
sioncs autem partium manifestae sunt in lit- came necessarium est propter vos : sed
tera. Apostolus voluntate deliberativa id magis

DUB. I.
appetebat et volebat ,
quod erat fratribus
magis necessarium : ergo illa voluntate vi-
Reliqoil affectum infirmitatis, quo uemo vult mori, etc.
detur quod non appeteret dissolvi, aut simul
Contra : Hoc videtur falsum ,
quia multi appetebat duo contraria.
occidunt semetipsos , sicut patet in despera-
—
> Dist. xvlli. ' Aug., de Civit. Dei, lib. I, c. xxil,
(a) Al. prsepof^itam. — (6) Ccel. edit., 3. n. 1.— » li Cor., V, 4. — » P/iilip., l, 24.
 — :

368 SKNTENTIA.RUM LIB. III.

Resp. Diceniium quud iii canie nos- piendo dubitationem in Christo, non fuit
Ira est duo reperire, videlicet ipsani natu- dubitatio. Alio raodo dicilur dubilatio indif-

ram, et infirmitateru aggravantem animam, ferentia quaedam partis sensibilis ad sequen-

secundum quod dicit Augustinus in libro dum alfectum naturae inchnantem, vel ra-
tertio decimo de Civitate Dei ', quod corpus tionem imperantem : et talis dubitalio po-
aggravat animam , non quia corpus, sed tuit esse in Christo, et de hac intelligit

qnia corruptibile. Cum ergo dicitur, Nolu- Aniljrosius ; de aiia vero currit objeclio.
mus expoliari. eto.,hoc dicitur quantum ad
DUB. IV.
ipsam camis naturam, de qua dicit ad
Non ergo sibi tristis fuit, nec sibi oral Iransire
Epltesios ' Nemo unquam carnetn suam
:
calicem, sed discipulis.
odio habuit; quantum ad infumitatem ag-
Videlur hoc esse falsum per ipsam ora-
gravantem, dicitur, Cupio dissolvi , etc. : et

sic nulla est ibi contrarietas. Ad illud vero

tionis seriem : ait enim ' : Transcfit a me ca-
lix iste : si petit calicem transire a se, ergo
quod quaeritur, quomodo petebat simul dis-
videtur quod pro se oravit. Item, sic petebaf,
solvi, et permanere in carne, dicendum
sicut volebat : sed Christus sentiebat se ali-
quod est voluntas absoluta, et voluntas con-
quid velle, quod non vellet Pater, sicut di-
ditionalis : et nihil impedit duo opposita
cebat * Non sicut pgo volo, sed sicut tu. Si
quod unum
:
velle, ita velit voluntate condi-
ergo aliqua voluntate sua calicem passionis
tionah, alterum voluntate absoluta. Volebat
ergo Apostolus in carne permanere propter
fugiebat, videtur quod, cum petiit calicem
transire a se, pro se oraverit.
utilitatem fratrimi voluntate absoluta; vo-
Resp. Dicendum quod orare pro aliijuo
lebat nihilominus dissolvi, et esse cum Chri-
hoc non absolute, sed quantum in
contingit dupUciter autsecundum formam :
sto, sed
orationis, aut secundum iutenUonem oran-
se : et sic nulk erat repugnantia. Erat ta-
tis. Secundum formam orationis Christus
men quaedam mentis angustia ex hoc du-
orabat pro se, id est f ro voluntate sua sen-
plici desiderio ;
propter quod dicit : Coarc-
suali; secundum autem intentionem orantis
tor ex duobus ; desiderium habeo dissolvi,
nuUa pelilione Christus pro se oravit, sed
etessecum Christo.
magis pro nobis non enim credidit se in
:

DUB. ni. petitione illa aUquid obtenturum pro se, nec

ratio voluisset obUuere sibi Uberationem a
Videtur Christum secundum humaDum affeclum de
Palris potentia dubitasse. passione ; sed potius oravit ob triplicem uU-
litatem, sicut in praecedenUbus tactum est.
Contra : Hoc videtur esse falsum, quia
omnium Hilarius ergo loquitur isto modo ; unde ser-
Christus habuit scientiam futuro-
monessui, qui ponuntur iu litlera, referendi
rum, et sub cerlitudine : ergo videtur
sunt ad principalem intentionem Christi :
quod Christus de nullo potuerit dubitare.
omnes autem objectiones currun! secundum
Item inquemcumque cadit dubitatio, cadere
viam priorem.
potest ignorantia et error : sed nullum isto-
rum potuit in Christum (a) cadere : ergo
ARTICULUS I.
videtur quod non potuerit dubitare.
R^SP- Bicendum quod dubitatio proprie
Ad inteUigentiam hujus parlis inci.lit hic
Dubiiaiio
quoi mu-
jigjt indiflerentiam iudicii rationis respectu quaestio circa duo : primo quaeritur de vo-
dissuma-
'"! utriusque partis contradictionis, ita quod luntate ChrisU; .secundo quaeritur de ora-

neutrum praeeUgat alteri. Et hoc modo acci- tione Christi. Circa primumquaerunturtria

< Aug.,(/'' Civit. Dei , lib XIII, c. xvi, o. 1, quoad sensum. •t'/:)A«.5.,v,29.— '.tf i»A.,\xvi, aC— * Mai-c.,
^fl) C<J(. edit. Cbrislo. XIV, 36.
 » , — :

DISTINCT. XVll. AHT. 1. ODiEST. 1. S09

primo qnapriliir iilriim in ('hrislo fuiMinl hyposta.8e8, sed una : ergo in Christo non
pliiivs vnhmtates; sprundo Vfro qii.Tritnr esl leiierire plures hyposla.ses, nec plures
di' eanini iiunicroetsufncienlia;lertioqn.-e- voluntates.

ritur de illaruni volunUilum concordia el 2. Item, voluntas facit volentem : ergo

controversia. plurcs voluntates faciunt plures volentes
sed Christus est unicus volens : ergo unicam
OUiESTiO I. tantum habuit voluntatem.
3. Item, voluntas estillud in homine, pe-
An in Christo fuerit voluntatum plurulitas '.

et dominium om-
nes quod residet regimen
Ad opp. Ulrum in Christo fuerit voluntatum plu- nium eorum qux agunlur in ipso et per ip-
I alitas ; et quod sic, videtur • : Non veni fa- sum hoc autem in Christo non potest esse
:

ccre vohmtalem meam,se(l volimtatem ejits, nisiununi solum, quia non possunt esse
qui misit me : ergo alia est volunlas ipsins phud dominantia in uno et eodem absque
Chrisli, alia voluntas miltentis : sed volun- controversia : ergo necesse est in Christo
tas Christi secundum divinilalera eadem est esse voluulatem unam solam.
cum voluntate mittentis : ergo necesse est 4. Item, in Christo est tanlum una perso-
quod Cbristiis habuerit voluntatem secun- nahtas, quia personalitas dicit nobilissimara
diim humanitatem, et secundum divinita- conditionem quaj reperitur in substantia ra-
tem : ergo habuit plures voiuntates. tionitli : sed voluntas est nobilissimum et
ItemDamascenus, libro tertio * : « Habere supremum substantise rationalis : ergo si-

eum dicimus in duabus naturis duplicia, cut iii Christo est una tantum personali-
quaesunt duarumnaturfirum naturalia, duas tas, ita videtur quod sit una tantum vo-
voluntates naturales, et divinam, et huma- luntas.

nam.
Item, cuilibet naturae intellectuali respon- CONCLUSIO.
det voluntas : sed in Cliristo fuerunt plures
In Christo cutn plures naturoe spirituales fuerint,
naturae intellectuales, sicut in prseceden-
etiam plures in eo reperiuntur voluntates et in-
tibus monstratum est : ergo plures volun- tellectus.
tates.

Item, Christus meruit : sed meritum non Resp. ad arg. Dicendum quod, cum in
est secundum voluntatem creatiim.
nisi Christo sint plures naturae intellectuales, vi-
Christus etiam omnia creavit sed creatio : delicet divina et humana, necesse est in
non est nisi a voluntate increata. Ergo Christo plures esse voluntates. Sicut enim in
Christus habuit voluntatem increatam, et ima natura corporaU nobili ista duo se con-
ne.atam : ergo babuit plures voluntates. comitantur, videlicet lux et calor ; sic et in

Fnodam. Contra : i . Damascenus, hbro tertio * : natura spirituali perfecta necesse est duo
« Quorum substantia est eadem , harum et reperiri his duobus correspondentia, videli-
voluntas est eadem ; et quorum diversa vo- cet cognitionem et affectionem : sed cogni-
luntas, horum diversa substantia : sed divi- tio est actus rationis, et afTectioactus volun-
na natura, et hum.ina, uniuntur in Christo tatis : cum ergo in Christo sint plures natu-
in unitate hypostasis, quae est substantia in- rae spirituales, necessarium est in Christo
dividua, ita quod in Christo non sunl plures ponere plures intellecfus et phires volunta-
> Cf.A\ex. Alens., p. III , q. xv.memb. 1; S. Thom., q. i; Frauciscus de Mayr., III Sent., disl. xvii, q. i-
p. 111, q. svilt, art. 1 ; et III Sent., dist. xvii, art. i, Thom. Argenl., i:i Sent., dist. xiv, q. i, art. 1 ; Steph.
q. I; eide Pot., q. x art. 4 et IV contra Gent., cap.
, ; Brulef., III Sent., dist. xvii, q. i ; Gabr. Biel., III Sent.,
xxxvi; Scotus, 111 Sent., Jist. XVii, q. i; Richardus dist. XVI!, q. I, art. i. 'Jonn.,\i, 38. » Damasc. —
UI Sent., dist. zvu, q. l; Durand , III Sent., dist. xvii, deFideorlhQd.,\ib. III, c. xiii, iuQne. — » /6(</., c. xiv
'•

TOM. rv. 84
 ;

370 SENTENTIARU M LIB. III.

tes : et hoc manifestat Magister in liltera per imperium eorum quae sunt in ipso volente,
mullimodas Sanctorum auctoritates. Unde dicendum quod est imperans et dominans
et concedendae sunt raliones ad liauc partem per privationem coactiouis, et est imperans
inductae, et dominans per privationem subjectionis.
1. Ad illud veroquod objicitur quod quo- Primo inodo accipiendo imperans convenit ,

rum sulistantia est eadem, et voluntas est ipsi voluntati generalitei", ethoc modo pos-
eadem, dicendum quod substantia dicitur sibiie est plura imperantia reperiri in eo-
multipliciter : uno modo dicitur subslantia dem, in quo reperiuntur plura a coactione
idem quod essentia vel natura ; alio mododi- libera, sicut in Christo est reperire liberum
citur substantia idem quod suppositum. Da- arbitrium secundum divinam naturam, et
mascenus autem in praedicta auetoritate ac- humanam. Si autem dicatur impera^is el do-

cipit substantiam pro essentia vel natura minans per privationem omnis subjectionis,
argumeutuni vero in conti'arium adductum sic bene concedendum e^t quod necesse est

procedit de substantia supposito, sive sub- esse unum solum : sed tale imperium non
stantia quajest individua natura : et hoc pa- competit omni voluntati : non enim compe-
tet per ipsum Damascenum, ipse enim dicit tit voluntati humanai, quae debet esse sub-

sic : « Naturales, et non hypostaticas, id est, jccta divinae, sed illi voluntati competil, quae

personales aimus voluntates ; » et hoc pro- nihil habet superius se : ideo ex hoc non
bat ipse, quia in tribus personis una est vo- potestargui, quod in Chrislo non sinl plu-
luntds, non propter unitalem in personis, res voluntates, sed quod non sint plures vo-
sed propter unitatem in natura. luntates divinae.

2. Ad illud quod objicitur, quod voluntas A. Ad ilUul qiiod objicitur, quod voluntas
facit volentem, dicendum quod haec per se est proprietas spectaiis ad dignitatem, sicut

ioquendo intelligitur de natura ,

per conse- et personalitas, dicendum quod aliter et ali-

quensautem intelligitur de persona etquo- : ter dicilur haec proprietas, et illa, ad digni-
niam plures naturae possunt essein una per- tatem spectare, secumlum quod aliquiJ per
sona, hinc cst quod ad pluralitatem vohmta- supeiabundantiam dicitur dupliciter : vel

tum etsi consequatur pluralitas naturarum, absolute, sicut dicitur albissimus , id est,

non tamen consequilur personarum plura- valde albus; vel in comparalione, sicul dici-
litas ideo non sequilur
: « Sunt plures vo- ;
tur albissimus omnium. El quod dicilnr per

liintates, ergo phires qui volunt; » sed bene superabundantiam absolute, potest pluribus
sequitur : « Ergo (o) sunt plures natm-ae se- convenire quod autem dicitur per super-
;

cundumquas insunt. » Et hoc est quod dicit abundantiam in coniparatione, convenit uni
Damascenus ' : « Quia duas naturas Christi soU. Dico ergo quod personalitas accipitur
duas ejus naturales voluutales, et naturales penes dignitatem excellentiae respectu om-
aclusaimus. » Ouoniam autem una duarum nium quffi sunt in ipsa persona : et ideo :in

naturarum est liypostasis, unum aimus et uno non polest esse nisi una personalitas.
volentem et agentem naturaliter secuudum Voluntas autem non sic, quia dicit poten-
ambas. tiam subsfanliae rationalis nobilem et perfec-
3. Ad illud quod oljjicitur, quod voluntas tam : et ideo, sicut plures naturae nobiles

dicit illud penes quod residet regnum et possunt se compati in uua persona iu Chris-
« D&aitiBC.,deFide orthod., lib. III, c. xiv.— (a/ Al. to, sic et plures voluutates.
deest Elrgo.
 , ,

nisT. XVI I. Aitr. I. uif.Ksi'. ii.

.17«

UUiESTIO II.
7.Itemvo!untas,secuiiduml)ama.scenuiii»,
dividitiir prima divisione in Ihelisim et bu-
An in Christo fucrint duce voluntates '.

iisiin ' , lioc est in natiiralem i't dciiberati-

Adopp. voliKilatnm iimiifioet vain. Ista3 ilu;c dillereiitiajcoustatquoil fue-
I),, .surflciiMilia : ili-

viilit eniin Ma;,'isler voluntates in Iriii mom- runt iii Chrislo, sicut et praedictae : ergo vi-
bra, quonim unuin osl voluutas ilivinilalis, detiir quod Christus habuit voluntates plu-
aliud vuliiiilas ralionis, t'l tertium volmilas res, qiiam tres.

cariiis, seu .sensinilit^ilis. Seil quod ista divi- «. Ilem voluntas .sequitur cognitionem :

sio sit suiierflua, viiielur primo auctoritate sedin Christo est reperire quatuor genera vir-
namisceiii, in liluo terlio ' : « Duas, inqiiit, lutum cognitivarum, quia in ipso cognosce-
uaturas Cluisti, duas ejus voliintates natu- bat sensus exterior, cognoscebat sensus in-
rales, et natiirales actiis aimus. » Ergo, si terior, cognoscebat inlellectus humanus, co-
divisio Damasceni estcomplcta, quse est per gnoscebat infellectusdiviiius : si ergo cuili-
diio membra, videtur quod pra^diota divisio bet cognitioni respondet affectio, et cuilibet
sit superflua. afleclioni volunfas, videfur quod in Cliristo
2. Item, Philosophusdicit in libris rfeAni- fuerit quadruplex voluntatis differentia. Est
ma ', ct eliam Topicis, quod voliinlas est in ergo quaistio de praedicfae divisionis suffl-
sola rationali : ergo uiilla voluutas videtur cieiilia.

esse sensualitatis : et sic hoc tertium mem-

CONCLUSIO.
brum praedictae divisionis superfluil.

;j. llem penes voluntatem attenditur libe- Ctiristi voluntales , respiciendo naturas , duce fue-
runt; si vero potentias respicias, fuit triplex vo-
rum arbitrium : sed in Cliristo non sunt nisi
luntas; quod si modum intuearis volendi fuit
duo libera arbitria : ergo nonuisi duae vo- ,

quadruplex.
liintates : ergo, etc.
l. Item voluntas consequitur naturam : Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-
sed in Christo sunl tantum duae naturae : tiam est notandiun ,
quod voluntas Christi
ergo tantum duae voluntates. fripliclter habet considerari : aut secundum
fmidani. Sed contra : 5. Quod sint non tanlum duae, naturalem voluntalem, aut secundum po-
sed etiam plures quam tres, videtur aucto- tentiam per quam secundum
quis vult, aut
ritate Hugonis, in libello quem fecit de Yo- modum volendi : et secundum istam tripli-
lutitatibus Christi, ubi ait sic : « Fuit in cem considerationem triplicifer habet dividi
Christo voluntas deitatis, et voluntas ratio- voluntas in Clurisfo. Secundum enim compa-
nis, et voUintas pietatis, et voluntas car- rafionem ad naturam, dividi habet divisione
nis : » ergoquatuor differenliae voluntatis. bimembri : duplex enim in Cbristo est vo-
6. Item, sicut Christus habuit sensualita- luntas, divina videlicet, et humana, secun-
tem, ifahabuit synderesim; et sicut sensuali- dum duas naturas : etsic considerat Damas-
tatis est appetere bonum carnis, ita synderesis cenus volunfatem CJirisfi , cum eam dividit

est appetere bonum honestatis ergo sicut : in diio membra. Si aufem consideretur vo-
ponitur aliqua voluntas in Christo secun- luntas secundum potentias per quas quis
dum sensualitatem, ita videtur quod deberet vulf, sic dividi habet divisione trimembri.

poni secundura synderesim : et ita quatuor Nam in Christo fuit potentia divina, et po-
voluntatis differentiae. tentia rationalis creata, et potentia sensitiva,

'
Cf. Me\. .\len3., p. III, q. xv, inemb. 1; S. Thom., q. I, arl. 1 ; Sleph. Bnilef., III Sent., dist. xvii, q. 2;
p. 111, q. xviii,art. 3; et III S«)i<., dist. xvii, q.i, art. 3; Gabr.Biel.,lIlSi?a^,di3t.xvii,q. i,art. 2. — ' Damasc,
et Opuse. III, c. ccxixii; Scotus, III Sent., dist. xvii, ffe Fide ortliod., lib. III, c. xiv. — » Arist , de Anima,
q. i; Richarii, 111 Sent., dist. xvii, q. i; Durandus lib. 111, cout. 42. — » Damasc, * Fvh orthod., lib. 11

III Sfnt., dist.xvii.q. i;Tli. Are., (llSen(., dist. xvii. c. XI i; lib. 111, c. III et iviir. — • m.r,'A'i xai SoOlrciv.
372 SENTENTIARUM LIB. III.

per qiiarura quamlibet in actum (a) volendi nisi duas difTerentias. Magister autem acci-
exibat. Et sic dividit Magister in littera per pitnomen voluntatis pro appetitu.
tria membra, ita quod illa tria habent re- 4. Ad illud quod objicitur, quod voluntas

duci ad divisiones duas bimembres, quae consequitur naturam, dicendiim quod vo-
suntper differentias immediatas, quia vo- luntas consequitur naturam, sicut potentia

luntas in Christo fuit aut divina, aut hu- consequitur substautiam : et quia ^in ima
mana : et si humana, aut sequens cognitio- substantia possunt esse plures potentiae, ni-

nem sensitivam, aut sequens cognitionem hil impedit in Christo reperiri plures volun-
intellectivam : et sic patet sufficientia prae- tates : duas ex parte unius nalurae, sciUcet
dictaj divisionis in tria membra. Percompa- naturae humanae ; et unam ex parte divinae
rationeni autem voluutatis ad modum vo- naturae : et ita in universo tres.

lendi, habet multiplicari voluntas in Christo 5, 6et 7. Ad illud quod objicitur, quod multo
divisione quadrimembri : et sic consideravit plures deberent esse ,
per auctorilatem Hu-
Hugo voluntatem Christi cum eam , per gonis, et Damasceni, propter synderesim, et
quatuor membra divisit; ait enim sic : « In thelisim, et bulisim ; dicendum quod ex illis

Christo fuit voluntas divinitatis , et voluntas auctoritatibus non potest argui, quod in

rationis, et voluntas pietatis, et voluntas Christo siut plures voluntates quam tres,

carnis. Voluntas divinitatis per justitiam nisi accipiatur divisio voluntatis secunduin
sententiam diclabat. Voluntas rationalis per modos volendi , per quem modum rationalis

obedienliam veritatem approbabat. Voluntas voluntas multiplicari habet in voluutatera

pietatis per compassionem in malo alieuo rations et pietatis, hoc est secundum condi-
suspirabat. Voluntas carnis per passionem in tionalem et absolutam ; dividi etiara habet

malo proprio murmurabat. » Etsic patet, per in naturalem, et deliberativam : sed per hoc
diversos modos divideiidi, voluntatum Chris- non polest argui , quod praedicta divisio sit

ti numerus et sufQcientia quia secundum : insufficiens, quia accepta est secundum po-
diversas considerationes multiphcari habet tentias : uni enim potentiae possunt respon-
modo divisione bimembri, modo divisione dere plures modi volendi.
trimembri, modo divisione quadrimembri, 8. Ad illud quod objicitur, quod quadru-
sine ahqua repugnantia : et per haec mani- plex est in Christo cognilio , et ita quadru-

festa est responsio ad objecta, praecipue ad plex debet esse affectio ; diceudum quod
auctoritatem Hugonis, et Damasceni. cognitio sensitiva exterior non habet per-
2. Ad illud quod objicitur de verbo Phi- fectionem absque interiori. Sicut enira vult
quod voluntas est in
losophi', sola rationali, Augustinus ', non est perfecta visio ex con-
dicendum quod Philosophus accipit volun- cursu organi et objecti, nisi adsit interior
tatem stricte, videhcet pro appetitu ratioci- attentio, seu inteutio, copulans unum cum
nativo : Magister auteni et Sancti accipiunt altero, sicut dicitur in libro uudecimo De
voluntatem large ad omnem humauum af- Trinitate. IUam autem attentionem vocat
fectum, sive procedat ex ratione, sive proce- Augustinus sensualitatem, dicens quod sen-
dat ex sensu. sualitas est illa per quam attenditur (6) cor-
3. Ad illud quod objicitur, quod penes poris sensus : et penes hanc attenditur, sive
voluutatem attenditur liberum arbitrium, intenditur, appetitus carnis : et ideo .Magis-

consimili raodo respondendum est, quod ter ex parte cogiiilionis sensitivae unam tan-

hoc intelligitur de voluntate proprie dicta : tum ponit voluntatem, scilicet voluntatem
et sic verum est quod in Christo uon habet sensualitafis : si enim acciperet secundum
sensus exteriores ,
jam non una, sed quin-
• August., de rrin.,lib. IX, perlotum; lib. XI, c. ii
et seq. ; lib. II, c. xil. (a) Cat. edit, octu. — (6) Cxt. edit. attendilur ia.
 :

DIST. XVlll. AllT 1. gUjEST. III. 373

que essent volunlales, serundum quinque 11. Itcm, aul ralio as.sentiebal .sensualilali
differenliiis seasuum exterioruni. refiitanti mortcm, aiit n-pugiiabal : si ns-
senliclial , ergo .saseiiliflial iii (((ntnirium
OUjESTIO lli. voluulali diviuaj, ergo piiccabal morlaliter ;

si repugnabal, ergo voluntas ratiouis, el

An (luit volunlales in Christo fuerint concordes '.

sensualilalis, fuerunt in Christo repugnan-

Adopp. De ilkirum volimtaliim conformitale et tes.

conconlia ; et qu;erilnr ulruin isl* volunta- Sed contra : Voluntas humana secundum Fundti».

tes fuerint in Christo couformes, vel repug- rectum ordinem debet esse subjecta divinje
nantcs. Kt qiKul siiil repuj,'nank's, videlur ergo si in Chri.^ito repugnabal, videturquod
ex ipsa Uominica Oralione, qua dicebat' : in Chrislo eial iiiordinatio et culpa.

Nonsicutego volo, sed sicut tu vis : crgo Ilem omnis molus qui adversatur volun-
aliud volebat Christus secundum quod quod tati divina;, est molus ad illicitum etomnis :

homo, et opposilum secuuduin quod Deus : talis motus est peccatum ergo si Christus:

ergo volunlas humana non erat confonnis secunduin huinanam voluntatem aliquid vo-
divinse. lebat adversum voluntati divinae, ergo in
2. Item Augustinus , super Psalmum ' : Christo eral peccatum : sed hoc est falsum :

a Quanlum distat Deus ab homine, tantum ergo, elc.

dislat voluutas Dei a voluntate homiuis. Ilem, aut voluntas sensualilatis in Christo
Uiide gerens hominem homo Christus oslen- subjacebat omnino rationi, aut adversaba-
dit privalam quamdam hominis volunta- tyr : si oinnino subjacebat, ergo nulla erat
tem. » Ergo, si privala volunlas est voluntas ibi repugnantia ; si adversabatur iu aliquo,
repugnans voluntati divinae, ergo, etc. ergo caro iu Christo concupiscebat adversu3
3. Item Christus flebat de deslructione spiritum . sed nonnullum vitium est, cum
Uierusalem : ergo volebat Hierusalem non caro concupiscit adversus spiritum : ergo in
destrui : et secundum divinam justitiam vo- Christo fuisset vitium et peccatum.
lebat ipsam destrui : ergo voluntas humana Item aeque ordinatus, vel ordinatior fuit

adversabalur divinae. Christus in seipso, sicut Adam in statu inno-

4. Item videtur quod voluatas ratiouis, et centiae : sed in statu innocentiae nulla fuit
sensualitatis, adversentur sibi invicem, quia in Adam repugnantia voluntatum : ergo
secundum quod dicit Augustinus, De Trini- nec in Christo fuit aliqua repuguantia vo-
tate, voUinlates suiit contrariae, quae sunt luntalis sensualitatis ad rationem, nec ratio-

contrariorum volitorum : sed voluntas ratio- nalis ad divinam : ergo nulla.

nis volebat mori ; voluntas sensualitatis vo-
lebat vivere : ergo sensuahtatis, et rationis, CONCLUSIO.
erant voluntates contrariae.
5. Item pavor, et securitas, sunt affectio- Voluntates in Christo non fuenmt repugnanles ,

scd conformes fuerunt, licet non in volito tamen

nes contrariae : sed m voluntatc ratiouis erat in volendi ratione.
,

securitas ; in voluntate sensualitatis erat ti-

miditas : ergo contrario modo afficiebalur Resp. ad arg. Ad praedictorum intelhgen-

voluntas rationaUs, et voluntas sensualis : tiam est notandura, quod conformitas vo-
sed tales sunt voluntates sibi invicem ad- luntatis ad voluntatem in duobus consistit,

versantes : ergo, etc. videlicet in volito, et ratione volendi. Con-

1
Cf. Alex. Alensis, p. UI, q. xv, memb. 2 ; S. Thom.,
p. 111, q. XVIII, art. 6; et 111 Sent., liist. xvii , q. ii, q. I, art. 2; Steph. Brulef., 111 Sent., dist. xvii, q, iii;
art. 2; et Opusc. III, c. r.cxixix; Richard., III Sen/.,disl. Gab. Biel., 111 Sent., dist. xvii, q. i. — *Mattlt., xxvi
XVII, q. II et 111; Thoui. Argeut., 111 Hcnt., diat. xvii, 38.— 'Aug., i>i Ps. xxxil, iH<i;r. ii, serm. l, a. 2.
 ,,
;;

371 SENTENTIARUM LIB. III.

formitatem in volito dico, qiiando diversae erat secundum justitiam. Et sic patet quod
voluntates unum idem volunt. Conformi-
et hcet diversa essent volita , voluntates tamen
tatem in ratione volendi dico, quando idem in Christo habuerunt consonantiam. Conce-
eodem modo volunt vel altera earum vult
, dendae sunt ergo rationes osteiidentes quod
iUud eodem modo, quo superior vult eam voluntates in Christo non fuerunt repug-
velle. Cum ergo ad perfectam conformita- nantes, nec humana voluntas divinae, nec
tem ista duo concurrant, alterum eorum est sensualis rationali : alioquin sequeretur in
de necessitate conformitatis, videlicel con- Christo fuisse peccatum transgressionis, et
formitas in modo alterum vero aliquando
; vitium corruptionis , sicut objectum fuit

de necessitate, aliquando de congruitate, quorum utrumque est alienum a Christo, in

aliquando praeter necessitatem et congruita- quo fueruiit omnes motus rationales recti
tem, videlicet conformitas in volito. Possi- et omnes motus sensualitatis paoati, juxta

bile estenim quod voluntates sint confor- illud quod dicit Augustinus signatum fuisse

mes, quod una subsit alteri; et tamen

ita per animalia, quae fuerunt in arca Noe
non velint idem, quia voluntas superior uon quieta et pacata.
vult inferiorem velle quod ipsa vult, sed 1 . Ad illud vero quod opponitur primo in
magis velle contrarium. Quoniam ergo con- contrarium de oratione Domini : Non sicut
formitas in ratione v ilenJi fuit in omnibus ego volo, sed sicut tu vis, respondent aliqui,
voluntalibus Christi, quia sic volebat sen- quod ex hoc non concluditur contrarielatem
eualitas, sicut volebat ratio eam velle, sic voluntatum fuisse in Christo , pro eo quod
volebat etiam ratio Chi'isti , sicut divina vo- alius et alius modus volendi non inducunt
luntas volebat ipsum velle. Ideo conceden- contrarietatem , nisi prout considerautur se-
dum quod in Christo fuit voluntatum con- cundum idem. Unde, quia alius et alius mo-
cordia et consonantia, quamvis ex parte dus consideratur circa aliam et aliam volun-
voliti non esset identitas, quia unaquaeque tatem, non inducunt coutrarietalem nec
voluntas quod suum erat, volebat. Et hoc repugnantiam. Sed modus respondendi
iste

est quod dicit magister Hugo : « Secundum non sufflcit : quoniam si aliqui duo homi-
divinam voluntatem, quod justum erat, vo- nes, qui habent diversas voluntates , contra-

luit ; secundum voluntatem rationis justitiae rio modo se habeant circa aliquod vohtum ,

consensit, et justitiam approbavit; secun- dicuulur habere voluntates contrarias. Et

dum autem voiuntatem pietatis, sine odio propterea potest aliter dici ,
quod conformi-
intime condoluit miseriae ,
quemadmodum tas voluntatis ad voluntatem dupliciter at-
secundum voluutatem carnis justitiam non tenditur : aut secundum assimilationem
accusabat, sed poenam recusabat. Unaquae- aut secundum subjecliouem. Dominus au-
que voluntas quod suum erat operabatur, et tem a sensuahtatis voluntate non require-
quod ad se pertinebat, sequebatur: voluntas bat conformitatem assimilationis ut idem ,

divina.justitiam ; voluntas rationalis, obe- vellet, quod ipsa vellet; sed conformitatem

dientiam ; voluntas humanitatis, misericor- subjectionis, ut id vellet, quod Deus ordina-

diam ; voluutas carnis, naturam : neque al- vit eam velle : et Dominus in praediota locu-
tera alteri contraria erat. Sicut enim deitatis tione tollit conformitatem assimilationis,

intererat justitiam non deserere, sic carnis cum dicit : Non sicut ego volo; et ponit con-

intererat naturam servare, et pietatis alie- formitatem subjcctionis in hoc, quod osten-
nam miseriam non amare. » Justum itaque dit.se velle divinae voluntati subesse. Unde
carui erat quod passionem suam noluit, quia in praedicto verbo insinuatiir duplex volun-

hoc erat secundum naturam; et justum Deo tas in Christo : uni videlicet rationis, quae

erat quod passionem illius voluit, quia lioc erat similis, et subji-cta divinae voluotati
 ,

DISTINCT. XVII. ART. I. 375

altera vero seusualitalis, quam ratio subji- consenliebat sensualitati, aut dissentiehat
ciebat voluntati diviriEe, licet ipsa sensuali- dicendum quod quodam modo consentiebat,
tas coiitruriuin appeterft : et ita, quamvis quodam modo dissenliebal , scciinduiu quod
non erat siuiilis, erat tnmcn sulijecta , ac aliquis potest alicui duplioiter coiiseiilire,
per hoc iiou eral coutraria. aut voieiido idem quod ipse vult, aiit vo-
2. Ad illud Augustiui quo dicitur quod lendo ipsum sic vclle. Ratio autem sensuali-
voluntas liumana iii riiristo distiibiit a vu- tatis consentiebat volendo eam moveri : et
iiiutate divina, diceuilum qiiiid Augnstinus hoc idem erat licituin sensiialitati : uiide
inlendit ibi ponere distantiam quantum ;id nou volehat nisi licitum ; non autem con-
diversifatem voliiutatum , et quantum ad sentiebat volito , id est in ipsuin in qiiod

distautiam volitorum, noii autem quaiitum seusualitas : hoc enim e.sset illicitum volun-

ad subjectioiiis ordiuem iri volendo : et ideo tati rationis, et hoc non ponehat carnein
illa dislantia non ponit controversiam. concupiscere adversus spiritum , sive rebel-
3. Ad iliud qiiod objicitur, quod Christus lionem sensualitatis ad rationem, illa enim
nolehat Hierusalem destrui voluntate hu- rebellio [)Oiiit iitrumque dissensum. Unde
mana, dicendum quod, sicut llugo dicit, illa notandum quod dissensus potest esse sen-
erat voluntas pietatis ,
qua (a) ideo flebat, sualitatis ad ralionem et quantum ad voli-
quod misericordiaiji diligebat : et quia Deus tum, et quantum ad actum voleudi et hoc :

sic volebat eum (b) velle, ideo diviucB volun- quidem pertinet ad naturam lapsam per
tati non repugnabat : erat enim ihi confor- pcenam ct culpam. Et est ponere cousensum
mitas in ratione volendi, quamvis nou esset quantum ad utrumque, ita quod sensualitas
involito. Quod enim sic vellet, hoc hahebat subjaceat rationi : et hoc pertinet ad natu-
a Deo, et Deus volebat eum sic velle. ram institutam. Et est ponere medium, ita

4. Ad illud quod objicitur, quod voluntas quod consentiat ratio sensualitati respectu
sensualitatis repugnat rationi, quia volehat actus volendi, sed non respectu voliti et :

contrarium ,dicendum quod contrarielas ex hoc pertinel ad naturam hahentem poenam

parte voliti non dicit contrarietatem in vo- absque culpa, qualis fuit natura a Christo
luntate , nisi sint tales voluutales ,
quae non assumpta ,
quae aliquid habuit de natura
tantum sint (c) nat£E conformari per subjec- iustituta, aliquid de natura lapsa.
tionem, sed etiam per identitatem ex parte
voliti. ARTICULUS II.

5. Ad illud quod objicilur, quod oontrariis

afFectionibus dispoiiebautur, utpote securi- Consequenter quaeritur de oratione Chri-
tate et (d) timore, gaudio et tristitia, dicen- sti ; et circa hoc quajruntur tria : primo
dum quod una illarum anectionum subjecta quaeritur utrum decuerit Christum orare;
erat alteri, et quodam modo materialis fuit secundo quaeritm- utrum in omni oratione
ad alteram, sicut diclum fuit supra, quod sua fuerit exauditus ; tertio quseritur utrum
gaudium in Christo non contrariabatur (e) illa oratio, qua oravit in passione, luerit
dobri, quia gaudehat de ipso dolore : sic et sensuahtatis, aut rationis.
in proposito inteUigendum est.
(a) C<et. edit. quie. — (4) eam.— (c) suut. — {(f) Al.
6. Ad illud quod objicitur, quod ratio deest et. — (e) contrariebalur.
 376 SENTExMIARUM LIB. III.

Trinitatem : ergo qui petit aliquid ab una

QUJSTIO I. persona, petit et ab omnibus : sednon decet
Christum petere aliquid a se ; nullus enim
An decuerit Christum orare
'

seipsum oral, vel petit aliquid a seipso : ergo

improb. Tltrum decuerit Christum orare ; et quod non videtur quod decuerit aliquid Christum
sic, videtur* : Exivit in montem orare, et a Patre per orationem impetrare.
erat pernoctans in oratione Dei. Sed Chris- 5. Item voluntas Christi hominis erat per
tus nihil quod ipsum decueril
fecit, nisi : omnia conformis voluntati Patris ; ergo nihil
ergo conveniens fuit ipsum orare. petebat quod sciebat Patrem velle
, nisi :

Item , cui competit sacrificium offerre , ei ergo etiamsi non peteret, nihilominus quod
competit orare : sed Christo maxime com- pelebat , impleretur : ergo fru.stra petebat
petebat oblatio sacriflcii pro salute generis aliquid : sed nihil decuit Christum frustra
humani ergo : ei maxime competebat orare. facere : ergo non decuit Christum orare.
Item nuUi magis competit orare, quam ei
qui est pontifex et sacerdos : sed Christus
CONCLUSIO.
fuit pontifex et sacerdos, secundum quod
ergo ei maxime com- Christim decuit orare propter meritum propter
dicitur ad Hebrceos ' : ,

exemplum, propter veritatis argumcntum, et

petebat oratio.
propter officium.
Item, oratio maxime spectat ad perfectio-

nem vitae contemplativae : sed decuit Chris- Resp. ad arg. Dicendum quod absque du-
tum habere perfectionem in utraque vita : bio decens fuit Christum orare, maxime in

ergo, etc. diebus carnis suae. Ratio autem hujus con-

Item, nuUum decet magis orare, quam decentiae potest assignari quadruplex, vide-
eum qui est dignus exaudiri , et facilius po- licet propter meritum ,
propter virtutis

test impetrare : sed millus est dignior exau- cxemplum ,

propter veritatis argumentum,
ditione, quam Christus ergo videtur quod : et propter officium explendum. Propter me-
sibi maxime convenit orationis usus. ritum ,
quia sua petitione et postulatione
Ad opp. Sed contra : 1 . Augustinus, Be Correp- merebat nobis, qui minus idonei eramus
tione et Gratia : « Nemo petit ab alio, quod ad susceptionem beneiiciorum Dei. Propter
per se potest implere. » Sed Christus omnia exemplum, ut scilicet discipulos suos, et per
poterat per se : ergo nihil debebat ab alio consequens alios invitaret ad orationis stu-
petere : ergo nec orare. dium, in cujus exercitio maxime superatur
2. Item, oratio est actus personae inferio- adversarius Dominus dicebat
: propter quod
ris respectu ejus quem orat : sed persona non intretisin
discipulis': Vigilate et orate, ut
Christi est aequalis Patri : ergo non decuit tentationem. Propter veritatis argumentum,
Christum orationem fundere ad Deum. ut ostenderet se verum hominem, et vere a
3. Item, oratio est ' ascensus intellectus Deo missum propter quod dixisse refer-
;

in Deum : sed intellectus Christi semper erat tur " (a) Gratias ago tibi, Domine, quoniam
:

sursum , sicut Deo unitus et in continuo audisti me : ego autem sciebam, quoniam
fruitionis actu : ergo non videtur quod com- me semper audis : sed propter fopulum
peteret ei usus orationis. istum,, quicircumstat, dixi, ut credantquia
4. Item indivisa sunt opera Trinit<itis : tu me misisti. Propter offlcium, quia Chri-
ergo impletio petitionum spectat ad totam stus habebat dignitatem sacerdotis, et ponti-
' C/. Alex. Alensis, p. III, q. xvi, memb. 1 ; S. Th., III Scut., dist XVII, q. i; Gabr. Biel., 111 Sent., disl.
p. III, q. XII, art. 1, et III Sent., dist. xvii, q. i, art. XVII, q. 1, art, 3, dub. Ii. — 'Luc., vi, 12. — ' Hebr.,
3 et 4; Richardug, III Sent.. dist. xvii, art. 2, q. i ; V, 5, 6. —
Damasc. dc FiV/. orth., Ub. III, c. xxiv.
' —
Stcphanus Brulef., III Seni.,di8t. xvii, q. iv; Guil.Voril., *'uatth., XXVI, 41.— • Joan., xi,41,42.— (a)X/.dicilur.
 » :

DIST. XVII. ART .11. QVMST. I. 377

flcis : iindpsioutadipsiusofflcinmpcrtinpbat Inimanitatem minor est Patre, juxta lllud ':

sacriftciiim ofTem' pro pcccatis , ila et pro Pater nutjor me est.

peccatoribus exorare. Unde ad Hfbrms ' .-

3. Ad
quod objicitur, quod oratio
illud

Omnis jmntifr.r ah hominihus assinnptus, Deum serumium

est asrensiis inteilectns in

pro hominilius comtituitur in fiis, quiv sunt Damasrenum, dicendum quod asrcnsus po-
ad Deum. Et * : Talis decehat ut esset nobis test dici large , vel stricte. Secundum quod
pontilex, sanctus et inmrens , impollutus, iarge dicitur, sic potesl dici intellectus ascen-
segregatus a prccatoribus, et excelsior coelis dere in Deum, quando fertur in eum, qni
facU(S. His ergo de causis congruum fuit et supra seest, aut implorando misericordiam,
decens usum orationis in Christo reperiri quae est supra se, aut revelando miseriam,
unde et rationes ad hoc inducf ae sunt concc- quae est infra se : et hoc modo accipiendo
dendae. non tantum competit nobis , verum etiam
t. Ad illud quod objicitur, quod nemo Christo, et sic cadit in diffinitione oralionis.
petit ab alio, si possit id implere quod petit, Alio modo ascensus in Deum dicit novam
dicendum quod illud verum est secundum Dei considerationem ,
prout dicit elevatio-
quod petitio et impletio attribuuntur eidem nem intellectus nostri ad Deum, proceden-
ratione ejusdem naturae : sic autem non est tem gradatim a consideratione creaturae ad
in proposito : nam petere et orare competit considerationem Creatoris. Et hoc modo non
Christo secundum naturam assumptam ; sed cadit in notificationem orationis, nisi secun-
posse implere debetur ei secundum naturam dum statum viatoris. Primomodoaccipiendo
assumentem. Vel aliter potest dici, qtiod si- ascensum , fuit in Christo; secundo vero
cuf motusaliquando est propter supplendam modo accipiendo quodam modo fuit et ,
,

indigentiam propriam , aliquando propter quodam modo non fuit fuit quidem quan- :

supplendam indigentiam alienam ; sic et pe- tum ad hoc, quod Christus in actu orationis
titio et oratio. Cum enim aliquis orat pro- se revocabat ab occupatione vit<s activae, ut
pter propriam indigentiam supplendam, ve- totus esset intentus operationi vitse contem-
rum est quod dicit Nemo petit
Augustinus : « plativae ;
quantum autem ad hoc, quod Chri-
ab alio quod ipse potest per se implere. «Cum stus erat continue comprehensor, sive vaca-
autem petit propter supplendam indigen- ret actioni , sive cessaret ab actione, sic non
tiam alienam , non requiritur defectus po- dicitur fuisse in eo invocatio ascensionis per
testatis in petente, sed defectus potestatis eum modum, per quem est in nobis,
aut idoneitatis in eo pro quo petitur : qui i. Ad illud quod objicitur, quod postula-
quidem defectus suppletur ex merito ipsius tio orationis respicit totam Trinitatem , di-
orationis. Cum enim aliquis dignus orat pro cendum quod verura est ex consequenti,
indigno, quodam modo acquirit idoneitatem licet quaedam orationes dirigantur ad Pa-
ex suae orationis merito. trem, quaedam ad Filium. Quod autem sub-
2. Ad illud quod objicitur, quod oratio jungitur, quod nemo petit aliquid a se, di-

est actus personae inferioris, dicendum quod cendum quod verum est in eo, qui est unius
hoc verum est , attribuendo inferioritatem tantum naturae ; sed qui est diversarum na-
personae secundum naturam eam , secun- turarum , bene potest petere aliquid a se,

dum quam competit ei oratio : oratio enim ita quod secundum unam naturam sit pe-
est actus conveniens personae ratione natu- tens, et secundum aliam sit exaudieus : et

rse. Et non habet instantiam in propo-

sic sic est in Christo ,
qui erat pontifex petens
sito ,
quia quamvis persona Christi ratione secundum humEuiam naturam , et erat rex
divinitatis sit aequalis Patri, secundum tamen et princeps exaudiens secundum divinam.

» Hebr., v, !. — » Ibid., vii, 26. — Joan., xiv, 28. 5. Ad illud quod objicitur, quod Christus
 : :

378 SENTENTIARUM LIB. 111.

nihil petebat, nisi qiiod sciebat Deum velle, petit, iinpelrat quod petit : ergo omne quod
dicendum quod verum est ; sed Christus Christus petiit, obtinuit.
bene sciebat quod Deus quaedam voleliat, Sed contra : i. lu Psalmodicitur de Chris- xd opp.

quae sciebat Christum uobis impetraturum to Deus meus, clamabo per diem,
' : et non
per suam orationem : et ideo orando et pe- exaudies. Ergo non exaudivit ipsum in eo,
tendo quod Deus volebat , iion fruslra ora- quod clamavit : non ergo exaudivit ipsum
bat, quiahoc ipsum quod, Deus disposuerat, inomni eo quod pefiit.

nobis sua oratione impetrabat. Cum enim 2. Item in littera dicilur : « Christus cla-
Deus disponit vel vult aliquid facere, non mans non exauditur ad salutem corporalem
disponit in omnem eventum , sed praesup- bonum quidem petiit, sciiicet ut non more-
positis congruentibus antecedentibus : sicut retur : sed melius erat ut moreretur. » Ergo
disponit nos salvare , si tamen velimus per Christus noa fuit in omni eo, quod petiit,

bona merita salutem acquirere : sic et in exauditus.

proposito intelligeudura est. 3. Item Chiistus petiit et ora\1t ut calix
transiret ab eo : sed calix non transivit ab
QUiESTIO II. eo : ergo non in omni eo quod petiit, fuit
exauditus.
An Christus in otnni oratione sua fuerit exauditus '.
4. Item Christus oravit pro suis crucifixo-
Fuiidam. Utrum Chribtus in omni oratione sua fue- ribus : nec tamen omnes salvati ftierunt :

rit exauditus; et quod sic, videtur per illud ergo non fuit exauditus in omnibus.
quod dicitur - : Ego autem sciebam, quoniam 5. Item, Christus oravit pro discipuUs, ut

semper audis me : sed illud audire noii est servarentur a malo, secundum quod dici-
ahud, quam exaudire : ergo, etc. tur ^ : Non tantum pro eis rogo; sedpro eis,

Item super illud Psalmi ' : Desiderium qui credituri sunt, etc. Sed non omnes fue-
animce ejus tribuisti ei, et voluntate labio- runt servati a malo : ergo non in omnibus
rum ejus non fraudasti emn ; Glossa : « Yo- quffi petiit, exauditus fuit.

luntate labiorum ejus , id est verborum

ejus, hoc est : Per verba prolata non frau- CONCLUSIO.
dasti eum : quidquid enim dixit , factum
Christus orando ut exaudiretur, et orationeabsoluta,
est, » etc.
semper fuit exauditus.
Item, Christus magis dignus est exaudiri,
quam membra ejus petentia in nomine ejus Resp. Dicendum quod, cum oratio sit pe-

sed dicitur'; Quidquid (a) petieritis Patrein titio procedens ex voluntate et desiderio, se-
in 7iomine meo dabit vobis. Ergo multo
,
cundum quod voUinlas humana fuit in
fortius quidquid ipse petiit, obtinuit. Christo secundum triplicem differentiam, sic
Ilem , voluntas Christi fuit divina? volun- et oratio. Nam quaedam oratio fuit expri-

tati conformis : ergo nihil petiit et deside- mens sive procedens a voluntate ralionis,
ravit, nisi quod Deus voluit sed omne quod : quaedam a voUmtate pietatis, quaedam a vo-
Deus voluit , fecit et facit : ergo omne quod luntate carnis. Oratio procedens a voluntate
Christus petiit, impetravit. rationis procedebata voluntate, quae quidem
Item quodChristuspetiit, pie, perseveran- requirebat exandiri ; et talis oratio in omni-
ter et ad salutem petiit, nec habuit inaUquo bus est exaudita tum propter hoc quod ista
:

remorsum conscientiae : sed quicumque sic voluntas erat per omnia conformis voluntati
' Alei. Alcnsis, p. III, q. jvi, iupmb. 2;S.TIiomas, arl. '-', q. iv; Stcplian. lirulcf., III Senl., dist. xvii ,

p. III, '{. .Tx:,art. 4; et III Scnl. ilisl. xvii, q. Iii,.nrl. 3 q.v; Guil. Voril., III Scnt,, dist. xvii, q. i. —» Joan.,
ct Optuc. III, i;. r.xL; Uicliardu8, III Scni., dist. Jtvii II, IC. — ' /'«i/. XX, 3. — ' Joan., Iiv, 13. — ' Psalm.
'1) Vu/if. quudciiinquR. III, 3.— « Joan., XVII, 9.
 ,

niSTINC XVII. ART. II. nU' Si'. III. 379

divinsB; tiini elium, quiaadeopeti^biit (ligno

et sanctp, quod in omnibus erat exaiidit<i QUiESTIO III.

pro sua reverentia et difi^nitate. Oralio au-

An oratio Christi in cruce fuerit a ratione, vel a
tem prort^iliMis ,i voluntale pietiifis et vohin-
sensualitate '.

tate carnis noii fnit in Christo exauilita per

omnia : tum quia hac voluntale non confor- Utrum illa oratio, qua oravit in passione, lui.dini.

maliiiliir I)eo in omni volilo, sicut haliitum ut calix transferretur a se, fuerit a ratioiie,
est prius; tum etiam quia illa nelitio plus an a .seusualitate ; et quod u seusualitate, vi-

ordinatiir ad nostram instructionem, quam detur auctoritale Magistri inlittera: «Secun-

ad divinam exaudilionem. Magis enim pe- dum affectum sensuahtatis Christus mori
tebal hac volunlate, ut nos erudiret, qunm ut noluit, nec obtinuit quod secundum illum
Doum ad suam pelilionem inclinaret. Ex his affectiim petiif. » Ergo videtur quod pefitio

patet responsio ad quaistionem propositam, illaex voluntate sensualitatis processerit.

ef nd rationes ad uframque partem. Conce- Itera hoc ipsum ostenditur ex ordine ver-
dendum est enim, quod Clirislus exauditus borum, eum dicit : Non sicut ego volo, sed
fuitin omni petitione qna petiit ut exaudire- sicut tu vis : aut hoc dicit ratione voluntatis
tur, hoc est inomni eo quod pefiit voluntate seusualitatis, aut rationis : quantum ad vo-
rationis, sive voluntafe absohita. Uude ratio- luntatem rationir. non dicit,quia illaerat per
nes quaj ad primam partem iuducuntur, ve- omiiia diviucB voluntati conformis : ergo hoc
rum concludunt. Concedendum est nihilo- dicit quantum ad voluntatem sensualitatis :

minus quod non in omni eo quod petiit vo- ex illa ergo voliintate procedebat postulatio
luntate Ciarnis vel pietatis, fuit exauditus, si- orationis propositae.
cut rationes ad secundam partem inductae Item, nuUussapiens orat vel pcfitcontra-
ostendunt. Non enim petebat ut exaudire- rium ejus, qiiod vult : sed ratio volebat mo-
tur, sed ut nos erudiremur : sicut petiit ca- ri : ergo petitio de evasione mortis non crat
licem a se transferri , et suis crucifixoribus petitio rationis : et erat sensualifatis, vel ra-

condonari: unum ex voluntate carnis, ad tionis : ergo sensualifatis.

ostensionem naturae assumptae ; alterum ex Item, peccatum est alicui pefere, quod est
voluntate pietatis, ad ostensionem benigni- peccatum appefere : sed appetere non raori,

tatis et misericordiae. peccatura esset ipsi voluntafi rationali ergo, :

1 et 2. Ad tamen quod objicifur de

iilud si illud petivisset, peccasset : sed non pecca-
aucforifate Psalmi, dicendum quod hoc di- vit : ergo non petiit : ergo petitio illa fuit a

citur de capite ratione merabrorum, sicut voluntate sensuali.

Glossa ibidem exponit : et multa consimilia Sed contra : Oratio sic diffinitur : Onitio Ad opp.

reperiri consueverunt in Scriptura. est ascensus menfis in Deum sed sensuali- :

3, 4 et 5. Ad tres rationes consequentes tatis non est ascendere in Deum ergo sen- :

patet responsio per jara dicta, quia non fe- sualitatis non est orare : ergo praedicta ora-
runt instantiam pro quacumque oratione tio non potuit esse sensualitafis.
Christi, sed pro ea solum quse procedebat Item, alio modo difflnitur oratio : Oratio
ex voluntafe carnis vel pietatis , sicut patet est pius mentis aflectus in Deum directus :

aspicienti. sed sensualitas non habet ferri in Deum :

ergo quantum ad actum sensualitatis non

i
S. Thoinas, p. III, q. xxi , art. 2; pt 111 Senl. consistit usus orationis.
dUt. XVII , q. III, art. 4; etOpwic. III, c. cxl; Riehard.,
Item solius rationis est conferre. Sed prae-
llISeHr.,di5l.xvii,arl.2,q.iii,6tcph.Brulef., III Sent.,
dist. svii, q. VI. dicta oratio fuit cum coUatione quadam, si-
cut patet cum dicitur : Non sicut ego volo,
380 SENIENTIARUM LIB. III.

sed sicut tu : ergo non processit a sensuali- tis .-

item, sensualitatis, ut pro quo ; sed ra-
tate, sed a ratione. tionis, ut a quo. Unde bene et recte consue-
Item, solius rationis est futura praecogno- vit dici, quod ratio fuerit advocatrix sensua-

scere : sed oratio illa, qua petebatur calix litalis : et per hoc dissolvi possunt rationes
futurus transferri, erat ex futurorum prae- ad utramque partem, quoniam procedunt
cognitione : ergo non erat sensualitatis, sed his duabus viis, sicut patet aspicienti. Sed
rationis. nuncrestatquaestio, cuni ratiosciret sensua-
litatem iu hac petitione nec exaudiendam,
CONCLUSIO.
nec diguam exaudiri, utpote quia petebat
Christi oratio in horto ad Fatrem qmntum ad ma- contrarium divini propositi, quomodo hanc
teriam fuit sensuahtatis ; sed quantum ad for-
petitionem proposuit, et pro ea allegavit. Et
tnam et discretionem , fuit voluntatis rationalis.
dicendum est ad hoc, quod hujus fuit ratio

Dicendum quod de praedicta

Resp. ad arg. triplex. Prima, ad manifestationem veritatis
orationeeslloquidupliciter aut quantum ad ; naturae assumptae, quae naturaliter refutabat

materiam, aut quantum ad forniam. Si lo- passionem; et in hoc erudivit uostram fi-

quamur de ipsa quantum ad materiam, cum dem. Secunda vero, ad confirmandam nos-
materia orationis respiciat desiderium pe- tram imbecillitatem, ut non diffldamus, si

tentis, talis petitio fuit petitio sensualitatis passionum pericula exliorremus ; et in hoc
tantum, cujus desiderium erat ad non mo- erexit nostram spem. Tertia (a), ut oslende-

riendum. Si autem loquamur de praedicta ret vohmtatem nostram divinae voluntati esse
oratione quantum ad formam, sic cum for- per omnia subjiciendam quod oslendit in
:

ma petitionis respiciat discretionem propo- conditione apposita : Non sicut ego volo, sed

nentis, et talis modus proponendi sit a dis- sicut tu : et in hoc ordinavit charitatem in
cretione rationis, concedendum est quod ta- nobis, quae aflectum nostrum divinae vo-
lis oratio fuerit voluntatis ratioualis. Et per luntati per omnia conatur subjicere. Unde
hoc patet responsio ad quaestionem proposi- magis oravit in illa oratione pro nobis, quam
tam, et etiam ad objecta ad quaestionem : oraretpro se. Et attendendum est,quod ora-

propositam, quia non est simpliciter conce- tio illa in petitione iila servavit formam pru-
dendum, quod talis oratio fuerit simpliciter denlis et fidebs advocati, qui desiderium sen-

rationis, vel simpliciter sensualitatis; sed sualifafis proponit, servata tamen forma ju-
quodam modo hujus, quodam niodo illius : ris. Dictat enim jus divinum, quod omnis
sensualitatis, quantum ad materiam sed ra- ; appetitus debet esse Deo subjectus. Et per
tionis, quantum ad formam item, sensuali- : hoc patet determinatio objectorum : pa-

tatis, ut moventis ; se drationis, ut proponen- tet etiaui praedicta» orationis finis et utili-

(a) Cat. edit. lertio. tas.

 »

DISTINCT. XVni. 381

DISTINCTIO XIII
OUOMODO VEnni SEU CUBISTI INCARNATIO ORUINATUR AD NOSTRAJI RIKEMPTIONEM QUANTUM AD IISUM

VOLUNTATIS, PROUT RESPICIT EXERCITIUM MERENDI.

De merito eliam Christi prfetermiltendum non est : de quo quidam dicere solent, quod ad

nonsibi, sed membris tantura menierit. Meruilquidemmembrisredemptionemadiabolo, n.fruiTii

a peccato, a poona, et regni reseralionem, iit , amota ignea romphixa , libere pateret i,is, ,i

introitus ; sed ct sibi meruit impa.ssibilitatis et immortalitatis gloriam , sicut ait q"|,i',,al
*"'•
Apostolus ' : Ckristus ftictus est pro ni)/)is obcdicns usqite ad mortem, mortem autem
crucis : propter quod et Deus exaltavit illum, et dedit illi nomen quod est super omne
nomcn. Aperte dicit Apostolus Christum propterea exaltatum per impassibilitatis
gloriam ,
quia est humiliatus per passionis ohedientiam. Ilumilitas ergo passionis
meritura fiiit exaltationis, et exaltatio praraium hurailitatis. Unde Augiistinus exponens
prsmissum caput, ait ' : « (Jt Christus resurrectione glorificaretur, prius hurailiatus est
passione. Ilumilitas claritatis est meritum, claritas humilitatis est prieraium. Sed hoc
totura factum est in forma servi ; in forma enim Dei seraper fuit, et erit claritas. »

Itera Arabrosius, idein caput tractans, ait ' : « Quid et quantura humilitas mereatur, hic
ostenditur. » His testiraoniis evidens fit, quod Christus per humilitatera et obedientiara

passionis meruit clarificationem corporis ; nec id solum, sed etiam impassibilitatera

animse. Anima enim ipsius ante raortem erat passibilis, sicut caro mortalis ; sed post
mortera, merito humilitatis, et aninia impassibilis facta est, et caro imraortalis. Utrum
autem anima sit facta impassibilis, quando caro facta est immortalis, scilicet ipso

resurrectionis momento, de auctoritate nobis certum non est ; sed vel mox post carnis
separationem anima impassibilitate donata est, aut in resurrectione, quando caro
retloruit.

Non solum hoc meruit Christus quando Patri obediens crucem subiit, sed etiam ab 0"»«'
. ... . .
conceptu
ipsa conceptione, ex

in quarum
quo homo
plenitudine fuit secundura
......
factus est, per charitatem, et
hominem
iustitiam,

conditus, sibi tantum meruit,

et alias virtutes,

quantum
meruit
''^' Chri-
stushoc,

post per martyrii tolerantiam. Tanta enira pleuitudo spiritualium charismalum in eo '^pLio"
"*"'
fuit, quod in eis proficere non potuit ; et ideo melior ipsius anima fieri non potuit,

quam ab initio suse conditionis extitit, quia proficere in meritis non valuit. Unde
Gregorius ait * : « Non habuit oranino Cliristus juxta aniraae meritura, quo potuisset
proficere ; in merabris autera, quae nos sumus, quotidie proficit, Non ergo plus raeruit
sibi per crucis patibulum, quam a conceptione meruit per gratiam virtutum. Non ergo
profecit secundum animae meritura, quantura ad virtutera meriti ;
profecit taraen
quantura ad nuraerum meritorura. Plura enira habuit merita in passione, quam in
conceptione ; sed raajoris virtutis non extiterunt in merendo plura, quam ante
fuerant pauciora. Meruit ergo a conceptione non modo gloriam irapassibilitatis, et
' P/iilip.j u, 8, 9. —
» Aug., in Joan. Evang., xvii, civ, n. 3. — In eadem verba Epist. ad Philip.,
•

r, 8 — » Greg., «n £zech., Uom. VI, a princ

1, Iract.
 382 SKNTENTIARUM LIB. III.

immortalitatis corporis, sed etiam impassibilitatem animae. Per ((uid ? Per obedientiam
et voluntatem perfectam, quam non tunc primo habuit, nec majorem cum pati coepit el
mori. Obediens enim, perfectus et bonus extitit secundum hominem, ex quo fuithomo.
Habuit ergo anima illa aliquod bonum in se post mortem, quod non habuit ante ? Num
ergo bealior vel melior fuit quam ante? Absit quod melior fuerit; quia nec sanctior,
nec gratia cumulatior. Nec etiam bealior fuit in Dei contemplatione, in quo pra;cipue
beatitudo consistit. Potest tamen dici in hoc bealior fuisse, quia ab omni miseria
immunis. Ex quo nequit inferri simpliciter, quod beatinr fuit. »

De Nec tantum gloriam impassibilitatis et immortalitatis meruit; .sed etiam meruit

scripium donari sibi nomen quod est super omne nomen, scilicet honorificentiam, quod vocalur
lln\ iui Deiis. Hoc tamen nomen ante mortem habuit. Ilabuit enim hoc nomen Deus, in
^3"«! «luantuni Deus est ab aeterno per naturam ; in quanlum vero homo faclus est, habuit ex
''^^pore per gratiam. Vei-umtamen Augustinus dicit '
homini donatum esse illud
umTno-
"•<•"
nomen, non Deo, quia illud nomen habuit, cum in forma Dei tantum erat. Sed cum
dicitur : Propter qiiod illum exaltavil, et donavit illi nomen quod est super omne
nomen, satis apparet propter quid exaltaverit, id est, propter obedientiam, ct in qua
forma exaltatus sit. In qua enim forma crucifixus est, in ea exaltalus est, et in ea dona-
tum est ei nomen : et (a) cum in [b) ipsa forma servi nominetur unigenitus Filius Dei, hoc
illi donatum est ut homini, quod jara habebat idem ipse Deus. Hoc ergo per gratiam
accepit, ut ipse ens homo vel subsistens in forma servi, id est, in animaet carne,
nominetur numquid hoc tunc ineruit ? supra enim dictum esl, quia
et sit Deus. Sed -

hoc tantum bonum homo ille non meruit. Quomodo ergo hic dicitur Propter obedien- :

tiam donatum est ei hoc nomen ? Secundum tropum illura in Scriptura creberriraum
hoc capiendum est, quo dicitur res fieri ,
quando innotescit. Post resurrecliouem
vero, quod ante erat, in evidenti positum est, ut scirent homines et da;mones.
Manifestationera ergo illius nominis donavit ei Deus post resurrectionem; sed illam
meruit per obedientiam passionis ,
qui eo quod obedivit patiendo , exaltatus est
resurgendo, el per hoc manifestatum est nomen. Hoc eodem tropo usus est etiam
Dominus post resurrectionem dicens ' : Data est mihi omnis potestas in ca-lo et in

terra : non quod tunc primo acceperit ; sed quani ante habebat, tunc manifestata
est potestas. Caeterum Ambrosius* dicit nomon illud donatum esse Deo, non homini,
et videlur secundum verborum superficiem oppositus Augustinus ; sed intelligentia
non ol)viat, licet diversum sapiat. Nara Ambrosius de naturali donatione id dictum
intelligit, qua eeternaliter Pater generando dedit Filio noraen quod est super omne
nonien, Deum per naturam, quia genuit ab
scilicet esse aeterno Filium plenum et sibi

aequalem Deum quod tamen nomen Apostolus propter

;
passionis obedienliam Christo

donatum dicit. Sed prsemisso locutionis modo accipiendura est.

Aiichri. Si vero quaeritur utrum Christus illara immortalitatis et impassibilitatis gloriam,

omui mc et nominis Dei manifestationem, sine omni merito habere potuerit ; sane dici potest,
i.ji.r- quia humanam naturam ita gloriosam suscipere potuit, sicut in resurrectione extitit,
polurrit. ,

' Aug., conir. Maximin., lib. II (al. I), c. v, et lib. III ( al. II), c. II. Vid. Gloss. ordin, ad illud : Et donavit
illi nomen.— *D\»l. vi. — > i^i«A., xxviir, )8. — »Sub nomine Ambrosii, auctor comm. in Epist. ad Fhilip.,
II, 8, 9. — (fl) Al. ut. — (6) deesl iu.
 niSTINf.T. Wlll. 3H:i

iioinonquo suiim etiiini alilor liomiuilius maiiilostari- poluit ; seii Iiouki |iassiliilis i'sse

non poluit sieut fuit, et ad illam gloriam sine merito perveuire. Pdluit (|ui(Jem
pervcnire ad illani siiie nicrilo |ias.siouis, i]uia potuil, consumpta inortalitate, immor-
talitatis i;loria vestiri ; seil non sinc merito justitife, et cliarilalis, aliarniiKiue viitiitiim.

Non eniin Christiis homo essc potiiif, in quo iiienituilo virlutiim et gratia; nou fui'rit.

Nec virtules ei ines.se polueruut cilicio morlalilalis induto, quiu per eas inererelur.
Habens ergo has virlutes secundum hominem passibilem ac morlalem, non potuit non
mereri gloriam iminortalitatis. Non ergo potuit factus morlalis sine merito gloriam
impassibilitatis, et imniorlalitatis, ac manifestationem Dei noininis conseqiii. Poliiil

tamen hoc assequisineinerito passionis, ({uia per passionem nil sibi meruit, quod iion

ante per virtutes mernerit.

•'"'•""i
Ad quidergo vohiit pati et mori, si ei virtutes ad merenduin iUa sufficiebant ? Pro
te, non pro se. Quomodo pro me ? Ut ipsius pa.ssio et mors tibi esset forma et causa :
^^'"«"^

forina virtutis et liumilitatis, causa gloriae et libertatis ; forma Deo usque ad mortem
obediendi, et causa tiia^ liberationis ac beatiludinis. Meriiit enim nobis per inortis ac

passionis tolerantiam, quod per praecedentia non meruerat, scilicet aditum paradisi, et

rederaptionem a peccato, a p(pna, a diabolo ; et per mortem ejus haec nos adepti sumus,
scilicet redemptionem, et filioruni glorise adoptionem. Ipse enim moriondo factus est

hostia nostroe liberatioiiis. Sed quoniodo per mortem nos a diabolo et a peccato redemit,
et aditum gloriae aperuit ? Decreverat Deus in mysterio, ut ait Ambrosius ', propter
primnm peccatum non intromilti hominem in paradisum, id est, ad Dei conteinpla-
tionem non admitti, nisi in- uno homine tanta existeret humilitas, qusc omnibus suis

proficere posset, sicut in primo homine tanta fuit superbia, quae omuibus suis nocuit.

Nonestaufeminventus interhoniines aliquisa(a)quo id posset impleri,nisi'Z,eof/e/?76«/

Juda, quiapmidt librum, et solvit signacula ejus, implendo in se omnem justitiam,

id est, consummatissimam humilitalem, qua major esse non potest. Nam omnes alii
homines debitores erant, et vix unicuiipe sua virtus sufRciebat et humilitas. Niilhis
ergo eorum hostiam poterat offerre sufficientem reconciliationi nostrae. Sed Christiis
homo sufficiens et perfecta fuit hostia, qui multo amplius est humiliatus, amaritudiniin
mortis gustando, quam ille Adam superbiit per esum ligni vetiti noxia delectatioiie

perfruendo. Si ergo illius superbia omnium exlitit ruina, ipsum de paradiso mitteas
foras, aliisque occludens januam ; mullo magisChristi humilitas, qua mortem gustavJl,
ingressum regni ccelestis omnibus suis, impleto Dei decrelo, aperire valuit, aUjMo
decreti delere chirograpbum. Ut enim ait Ambrosius ' : « Tantum fuit peccatuin
nostrum, ut salvari non possemus, nisi unigenitus Dei Filius pro nobis moreretiir
debitoribus mortis ;
sed sic dignos nos fecit testamenti et promissae haereditatis. » Quod
non ita est inlelligendum, quasi non alio modo salvare nos potuerit, quam per mortem
suam; sed quia per aliara hostiam non potuit nobis aperiri regni aditus, et fieri salus,
nisi per mortem unigeniti, cujus tanta fuit, ut dictum est, humilitas et patientia, ut
ejus merito pateret credentibns in eum aditus regni. Magna ergo in morte unigeniti
praestita sunt nobis, ut liceat nobis redire in patriam, sicut olim ia morte summi
Auctor comment. ?'ih nomine Ambrosii in Epist^
' arf fiow., v, 1 1.— • Apoc,, v, 5. — » In Ulosi ord.. auctor
couuueat. io Epist. ad HeOr., ix, 15. (<i) deest a.—
 ;

38* SENTENTIARUM LIB. 111.

pontiGcis ', his (jui ad civitatem refugii confugerant , secure ad propria reniearo.
Ecce aliquatenus osteusum est, qualiter per Christi mortem aditus regai sit nobis
paralus.

EXPOSITIO TEXTUS. corpus, cum anima sit substantia incorpora-

lis : restat ergo quod idem est omnino me-
De merito etiam Cbristi preetermittendam non est, etc.
reri impassibilitatem corporis, et irapassibi-

Diritio.
Supra egit magister de voluntate Christi litatem animae. Praeterea, corpore existente
in hac parte agit de usu voluntatis, qui con- impassibili, necesse esf animam esse impas-
sistit in e.\ercitio merendi. Dividitur autem sibilem : ergo non videtur quod impassibili-
pars ista in duas partes, in quarum prima tas corporis debeat connumerari impassibili-
agit de merito Christi in se; in secunda vero tati anims. Jaxla hoc quaeritur cui prius
agit de ipso ad nostram utiliiatem ordinato, inest impassibilitas : et quod carni, videtur,
ibi : Ad quid ergo voluit pati, et mori, etc. quia impassibilitas est dos corporis ;
quod
Prima pars dividitur in quatuor partes, se- autem animae, videtur ,
quia gloria est per
cundum quatuor quaestiones quas determi- influentiam auimae in carnem.
nat. Inprima determinat Magister, cui me- Resp. Dicendum quod in anima passibili
ruerit principaliter, ostendens quod aliquid duplex est genus passionum : unum quo
meruit sibi in secunda determinat quando
; (a) patitur in se per affectiones ; aliud, quo
mereri incoepit, ostendens quod ab instanti compatitur corpori propter corporis laesio-

conceptionis , ibi : Nec id solum meruit, nes. Ad hoc autem quod anima efficialur

etc. ; merue-
in tertia vero determinat quid perfecte impassibilis, necessarium est quod
rit, ostendens quod non tantum gloriam im- ab utraque passione efflciatur perfecte im-
passibilitatis, sed etiam exaltationem nomi- munis : et ita duplex impassibilitasreperitur
nis, ibi : Nec tantum gloriam impassibilita- in anima : una, quae est proprie ipsius ani-
tis, etc. ; in quarla vero determinat qua ne- mae;altera, quam commimicat cum cor-
cessitate ista meruerit, ibi : Si vero quceri- pore : et istas duas intendit Magister in lit-

tur utrum, etc. Secunda vero pars principa- tera connumerare. Et sic patet responsio ad
lis dividitur in duas partes, in quarum pri- primo quaesitum. Ad illud vero quod quaeri-
ma proponit efflcaciam meriti Christi res- liu- secundo, cui per prius insit impassibili-
pectu nostri , in secunda vero multiplici au- tas [b), dicendum quod per prius inest ani-

Sed quomodo per

ctoritate confirmat, ibi : mae, sicut et passibilitas quantum adcausam
mortem nos a diabolo redemit, etc. Sub- primam, utpote in homine primo, in quo
divisiones partium manifestae sunt in lit- per corruptionem animae facta est corrupt io
tera. corporis, quamvis in aliis anima efficiatur

passibilis propter conjunclionem sui cum

DUB. I.
carne corrupta. E contrario vero est gloria

Meniit ergo a conceptione non modo gloriam , etc, impassibilitatis, quae quidem est a superiori,

et magis inest corpori ratione animae, quam

Contra : Quia ubi unum propter alterum, e converso. Quod ergo objicitur,quod im-
ibi unum tantum : sed immortalitas non est passibilitas est dos corporis, dicendum quod
in corpore nisi per animam, sicut nec vita. dos corporis est; sed nou sic praecise est
Passibilitas eliam non est in anima nisi per corporis, quod non sit animaj : dicilur ta-

men magis dos corporis, quia anima ha-

' }os., XX, C.

(a) Ccet. edit. quod. — (*) Caet. edit. passibilitas. bet dotes secundum se multo excellentiores.
 . , :; :

DISTINCT XVIII. . 3%r,

DUB. II.
cognitus usque post passionein. Vcl aliter :
J*"''!'*

omno Est notitia nominis duplex : quantuin ad .in.cu.,

Meruit sibi donari noiiicn , quoJ osl supcr
noiuou. vocem,et quantum ad imponendiralioncm

Iloc videtur essefalsum.quianomen illud quantum ad vocem, cum coguoscitur quod

quod esl super omne noinen, liabuit ab a*- aliquis sic vocetur : et sic multi cognove-
terno. Si tu dicas quod ineruit istius nomi- runt Christum vocari .lesum aute passionem

nis manifestationem in liumana naturu, lioc sed rationem (c) quare sic vocaretur, vide-

{(l) populum (c)

quia venerat salvare
videturesse falsum, quia (laemones in Evan- licet '

gelio frequenter dicel)anl ipsum esse fllium a peccatis eorum, non cognoverunt usque
Dei, sicut coUigilur ex inuUis locis : ergo post passionem. Et sic clariflcatio noininis

jam nomen ejus ante passionem erat mani- Christi est manifestatio cognitionis habitae

festatum. Itein, in lege promissuserat Filius de Christo, qua cognoscitur esse Dei Filius,
Dei, sicut dicitur '
: Vocabilur admirabilis, et Christus, et Jesus : et quodlibet isforum

consiliarius , Deus fortis. Item , super il- est nomen quod est super omne nomen.
lud (a) ': Si cognovissent , efc, dicit (ilossa Nam Filius Dei nominat personam in una
quod majores Juda?i sciverunt, quod esset natura; Christus autem et Jesus nominant

Christus : ergo videtur quod nomenejusante personam in duabus naturis : sed Christus

passionem fuerit manifestatum. Sed confra nomiiiat personam in humana natura rela-
iioc est quod dicitur {b] : Si cognovissent, tam ad divinam, quia Christus dicitur unc-
nunquam Filium Dei crucifijcissent. Et An- tus Jesus autem nominat personam in di-
;

selmus, in libro Cur Deus homo, dicit ' quod vina natura relatam ad humanam, quia Je-

tantum scelus , sicut est Filii Dei occisio sus dicitur Salvator esse : et ideo in nomiue
nunquam per pcenitentiam expiassent, nisi Jesu Christi debet omne genu curvari, sicut

ignorantia excusasset. in nomine Filii Dei. Et per hoc patet respon-

Resp. Dicendum quod absque dubio Chri- sio ad quaestionem propositam : quia nomen
stus per passionem suam meruit suinominis Filii Dei tripliciter dicitur clariflcari secun-
clariflcationem. Clariflcatio autem nominis dum ejus triplex nomen, sive quantum ad
ipsius Christi in hoc consistit, quod commu- certificationem, sive quantum ad diffusio-
niter homines noverint illum, qui inhumana nem, sive quantum ad rationis nominandi
natura apparebat, esse Filium Dei, et Re- expressionem : ita quod certificatio respicit

demptorem mundi. Ad illud vero quod obji- notitiam nominis Filii Dei, diffusio notitiam
Nouua citur, quodillud jam notum erat, dicendum nominis Christi, expressio rationis nominan-
"""'""'
quod est notitia certa, et est notitia per di notitiam nominis Jesu. Patet etiam res-
quandam conjecturam : et Christusantepas- ponsio ad objecta ,
quia Christus secundum
sionem cognitus fuit habere nomen, quod haec tria fuit cognitus quodam mo-
nomina
est super omnenomen, notitia conjecturali; do ; quodam modo ignoratus. Se-
fuit etiam
sed notitia certitudinali non est cognitus, cundum eum modum, secundum quem
nisi post passionem : et per hoc dissolvi pos- ignoratus fuit, meruit nomen suum per pas-
sunt rationes et auctoritates ad utramque sionem clarificandum esse.

P*rtcni- Vcl aliter : Est notitia universalis,

Nouui DUB. ui.
aiiera di- gt est notitia particularis : quamvis autem
iUnctio. .
In qua enim forma crucifisus est, in ea exaltalus est.
Christus esset notus aliquibus, quod esset
vere Christus ; tamen non fuit universaliter Contra : quia exaltatio Christi est ad ae-
qualitatem Patris, sicut dicitur in Psalmo »

(a) Cat. edit. deest super illud.— (6) Vulg., Domi-

num gloriie. — (c) Cat. edit. ratione. — (d) Vulg., sal- > Isa., IX, 6. — • I Cor., Il, 8. — ' Anselm. Cur Deus
vwn faeere. — (e) Add. suum Aomo, lib. II, c. 14. — » Matth., l, 21. - » Psal. cix, 1.

TOM. IV.
386 SENTENTIARUM LIB. II

Dixit Dominus Domino meo : Sede a dextris

DUB. IV.
meis. Sed non est aequalis Patri secundum
formara servi, sed secundum formam divi- Xam aJii bomines debitores erant, et vix unicuiquc
sua virlus suIEciebat.
nilatis : ergo secundura eam exaltatus fuit.

Item, eicompetit exallatio, cui ' omne genu Objicitur contrahoc per hoc quod dicit An-
flectilur, crclestium, terrestrium, et inferno- selmus in libro Cur Deus hotno ' ; « NuUate-
ru7n : sed hoc est divina natura : ergo, elc. nus potest homo magis honorem dare Deo,
Sed contra : Ejus est exaltari, cujus est hu- quam cum se tradit morti ad ilHus hono-
miliari : sed divina natura non potest humi- rem. » Si ergo servitia quantomagis debita,
liari, sicutdicit Anselmus ' inlibro delncar- tanto sunt minus grata, videlur quod homi-
natione Verbi : ergo nec exaltari. Prajterea, nes non sunt debitores mortis. Item, quihbet
quod est altissimum, quomodo potest exal- est debitor omnis ejus quod est, et quod po-
tari? Si ergo divina natura est hujusmodi, test, quia totum a Deo accepit : ergo videtur
videtur, etc. quod nullus possit aliquid apud Deum me-
Resp. Dicendum, quod sicut nominatio de- reri, nec moriendo, nec aliquid faciendo.
betur persona; ratione alicujus naturse, sic Item Christus debebat obedire Patri : sed Pa-
et exaltalio. Sed attcndendum estquodexal- ter praecipiebat quod debebat mori pro salu-
tatio dupliciter habet intelligi circa Chris- te humani generis : ergo videtur quod Chri-
tum : aut secundum rem, aut secundum stus esset debitor mortis.

nostram cognitionem. Exaltatio Christi se- Resp. Dicendum quod estdebitumex cha-
cundum rem est sublimatio Christi de sfatu ritate, et est debitum ex necessitate. Debi-
praesentis vitae ad dexteram Patris : et hoc tum ex charitate non toUit perfectionem

quidem fuit in ascensione : et hffic quidem meriti; debitam vero ex necessitate quodam
exaltatio convenit ei secundum humanam modo diminuit. Quoniam ergo omnes alii
naturam, quae fuil elevata in ccelum ; et sic debitores erant mortis debito necessitatis,
exaltari ad dexteram Patris, est sublimari ad quae quidem provenitex reatu etobligatione
potiora bona Patris. Alio modo est exaltatio culpaj ; ideo dicit Magister, quod nullus po-
secundum nostram cognitionem : etsicdici- terat Deura placare ,
quamvis voluntarie
tur Christus exaltari in cordibus nostris, perferendo mortem posset Deoplacere. Chri-
quando credimus eura aequalem Patri : et stus autem, quia sine debito morlis pertulit
sic exaltari ad dexteram Patris, est exaltari mortem, et placere potuit, et placare : pla-
ad aequalitatem Patris : et hoc modo exalta- cere, quia ex bona voluntate ;
placare vero,
tio convenit Christo secundum eam natu- quia prffiter necessitatem. Ad illud vero quod
ram, secundum quam habet aequari ipsi primo objicitur de Anselmo , dicendum
Patri. Et secundum hanc distinctionem pa- quod, sicut patet ex ipsa serie textus, An-
tet determinatio controversiai apparentis in- selmus loquitur ibi de Christo : attamen
ter Augustinumet Ambrosium : patetetiam esto quod illud de aliis intelligatur, non se-
responsio ad objecta. Augustinus enim lo- quitur propter hoc, quod horao non sit debi-
quitur de exaltatione reali, et sic currunt ra- tor mortis, quia potest horao facere per bo-
tiones ad secundam partem ; Ambrosius, nam voluntatem de necessilate virtutem.
de exaltatione secundum cognitionem nos- Praeterea aliquis est moriendi raodus, ad
tram, et sic currunt rationesadprimam par- quem non sumus necessario obligati. Etper
tem. hoc patet sequens, quia debitum non toUit

' Philip., 10. -- « Anselin., lib- — meritum simpliciter, sed meritum illius per-
II, I, c. vin. ' Id.
Cur Deiu homo, llb. II, c. S-ti. fectae placalionis, qua Deus reconcilialus est
toti humano generi. Ad illud quod objicitur
 ;:

DIST. XVlll. ART. 1. OUiEST. I.

387
de obpdicntia, jam patct responsio per t-a

quaj dicta sunt.

ARTICULUS I.

Adintelligentiamhujus(«),inquaagiturdc
DUB. V.
mcritci Christi, iiicidit liic quajstiocircaduo :

Salvari non possoinns, uisi unigenitus Dci Filius primo qiuerilur de ipsius merito quantum
nioreretur pro oobia debitoribus mortis.
ad usum, sive exercilium; secundo vero
Contra : Nullus debitor moiiis est dignus quantum ad prcX-mium, sive fructum. Circa
vita : erpo si Aliraliam fuit dfliilor niorfis, primum quajruntur triii primo utrum : ,

non erj^o fiiit dignus vita. Ilcni (luaTiliir de Chrislns meruorit (di instanli conceplionis

qua morte intelligitur autdc niortc corpo- :

secundo quserilur iitrum aliquid meruerit
rali, aut dc niortc spirituali : si de niorte post conceptioiu^in ; lcrtio qnaeritOr utrum
spirituali, falsuin cst, (piia viri justi non sunt aliquid meruerit in passione.

digni morte spirituali; si de morte corpo-

raii, aut naturall, aut violenta : de violenta, QUiESTIO I.

non est vcruni, quia non omnes deliitores

An Christus merucrit ab instanti coticeptionis*.
sumus talis morlis; si de naturali, lunc vi-
detur quod nihil facitad propositum qiiia ,
lUrum Christus meruerit ab instanti con- iihm.

mors illa naturalis non impedit merilum, ceptionis; et (piod sic, videtur ' : iSovumfa-
ncc aliquis ab illa liberalur per Christum : ciet Dominus super terravi, mulier circum-
omnes enim moriuntur. dabit virum. Yidetur ergo quod Christus
Mon Rcsp. Dicendum quod mors dicitur niul- fuerit vir ab instanti conceptionis. Sed con-
niiiltii>li

ciler su- lipliciter. Est euim mors separatio anima^ a stat quod non fueritvir quantumad aetatem
mitur.
corpore, et est mors separatio a Deo per ergo fuit vir quantum ad animi vigorem :

peccatum, et est mors separatio anima; a habuit crgo quantum ad animam virtutem
visione Dei in pcrpetuum, et est niors sepa- et operationem viri perfecti : sed haec con-
ratio animae a visione Dei ad tempus. Cum sistit in merendo; ergo Christus meruit a
ergo dicit Ambrosius ' quod Cbristus mor- suae conceptionis primordio.
tuus est pro debiloribus mortis, accipitur Item hoc ipsum videtur auctoritate Gre-
mors primo modo, et quarto modo omnes : gorii et Magistri in littera : « Non solum
cnim sumus debitores mortis primo modo ;
meruit Christus quando Patri obediens cru-

etomnes debitores erant mortisquarto modo; cem subiit, sed ab ipsa conceptione ex quo ,

et nos ipsi debitores essemus, nisi pretium homo factus est. » Et hoc ipsum potest ehci
solutum esset. Et per lioc patet responsio ab auctoritate Gregorii consequente.
ad ea quse objiciuntur, quia debitum talis Item Christus ab instanti conceptionis suae
mortis nonopponitur dignilati vitae seternae. fuit beatus : sed beatitudo est habitus in
Patet etiam cujus mortis sumus debitores. actu ergo a primo instanti conceptionis
:

Et si objicitur, quod mors naturalis non suae habuit actum gloriosum sed qua ra- :

tollit perfectionem meriti, dicendum, sicut tione per gloriam habuit actum gloriosum,
prius dictum fuit, quod non toUit perfectio- eadcm ratione per gloriam habuit actum
nem cujuscumque raeriti, sed meriti per- virtuosum : ergo videtur quod a primordio
fectae satisfactionis pro salute generis hu- suae conceptionis Christus meruit.
mani. Item, lux, propter suam nobilita-

tem , et actualitatem, sive activitatem , in

• Vel auclor, quisquis de Vocat. Geiil.
ille sit, libii

lib. Il,c.iv.— »t7'. Alex. Alcu3.,p.IlI,q.xv(i,nicnil). 2 Duran,!., III Sen(., dist. xviii, q. !i;
Thom. Argent.,
SeH<., dist.xviii, q.l, art.3;Stcph.
Bnilef. lllS*n(.,
art. t ; S. Th., p. III, q. XII, arl. 4 ; et III Seji(.,disl. x vu i III

q.l, art. 2; etdeVent.,q. isvi,art. C;Scotus, III Seiit. dist. xviii, q. i; Gabr. Biel., III Sent., dist. iviii, q. i.
Oist. ivui, q. i; PicliarJ., 111 SeH/.,diit. xviii, q. ii
_ 3 Jeivm., XXXI, 22. — [a) Suppl. disUncUonis.
 . :

ooo SENTENTIARUM LIB. 111.

eodem instanti iucipit esse, et lucere :

ergo si aoima Christi multo nobilior. CONCLUSIO.

et potentior, et deiformior est, videtur quod
Christus tneruit ab instanti sruB conceptionis quia
instanti eodem, in quo coepit esse, coepit ha- ,

omni boiio ct prcemio dignus fuit propter pleni-

bere operationem sibi debitam : sed taUs est
tudinem gratiae, quam Deus animm sum infudit (6)
operatio meritoria : ergo, etc.
Item, sicut animae nostraj se habent ad Resp. ad arg. Ad praedictorum inteUigen-
demeritum, ita anima Chrisli se habet ad tiam est uotaudum, quod ad perfectionem
meritum : sed animae nostrae in ipso ins- meriti duo concurrunt, videlicet ipse habitus
tauti infusionis habent reatum culpae origi- gratuitus, et ipsius habitus actus, vel usus.
nalis : ergo anima Christi a primo instanti Si ergo loquamur de merito quantum ad
conceptionis , et infusionis, habuit meritum habitum, qui reddit habentem dignum prae-

virtutis. mio, sic absque dubio concedendum est,

Ad opp. Sed contra : 1. Prius est esse, quam quod a principio suae concepUonis Christus
agere : si ergo mereri est agere, anima meruit quia omni bono et praemio dignus
:

Chrisli prius habuit esse completum quam , fuit propter plenitudinem gratiae, quam
habuerit meriti usum : ergo non raeruit a Deus animae suae contuUt et infudit. Et ab
primordio conceptionis. hoc non discordat aUquis doctor catholicus.
2. omne quod exit ab otio in actum,
Item Si autem fiat sermo de merito quantum ad
prius quiescit quam agat, et omne tale prius virtuUs actum, sive usum, in quo proprie
est quam operetur sed anima Christi incce- : atten(Utur completa ratio merendi, sic est
pit mereri : ergo de non operante facta est dupiex modus diceadi. Unus, quod Christus opin. i.

operans : ergo in merendo exivit ab otio in meruit statim post principium conceptionis,
actum : ergo prius quievit : ergo non me- non autem in ipso prinio instanU ; et ratio

ruit ab instanli conceptionis. hujus est, quia operatio debet sequi esse
3. Item meritum est a voluntate delibera- substantiae : ideo necesse fuit animam Christi

tiva, in quantum deliberativa est sed ubi : prius esse, quam agere ,
praecipue eo ac-
est deliberatio , ibi est coUatio : ubi autem tionis genere, quod spectat ad usum volun-
haec est, ibi est temporis successio : ergo non tatis deliberativse : talis aulem est actus me-
videtur quod meritum Christi potuerit esse ritorius. Et ideo, si dicatur alicubi Christum
a suae conceplionis principio. a primordio suae conceptionis meruisse, di-
4. Item, angelus non peccavit a primo cunt verum esse, secundum quod dicit ordi-

instanti suae creatiouis, et tamen ita cito nem ad principium extra sumptum, non
usum liberi arbitru habuit, sicut aliqua intra. Est et alius modus dicendi quod ,
Opin. t.

anima rationalis, cum creatus esset in co- Christus, quantum ad virtutis usum et ac-
gnitionis perfectione : ergo pari ratione vi- tuni, meruit in ipso concepUonis primordio :

detur quod nec anima Christi ab instanti hoc enim datum est ei per gratiam perfec-
concepUonis mereri potuerit. tissimam, ut in primo instanU, in quo in-
5. Item omne iUud, quod anima Christi coepit nou tantum haberet habitum
esse,

habuita primordio concepUonis siiae, habuit virtulum, sed etiam actum : uude simul
ab alio : sed meritum ortum habuit a libero ccepit esse, et usum comprebensiouis babere
arbitrio (a) gratia informato : ergo non vi- et auima Chrisli in eodem iustanti habuit
detur quod usum meriti habuit ab ipso con- creari, et intundi, et gratia informari, et

ceplionis primordio. exire in actum meriti, qui (c) quidem consistit

— in motu bonae voluntatis. Uterque tamen
(a) Ccel. edil. a liberi arbitrii. — (6) infundil.
(c) qoiB. istorum modorum satis est rationabilis ; sed
 ;
;, :

DIST. XVIU. AR' r. 1. QU^ST. I. :jK9

primus faeilior est et communior, et secuti- qux simul tamen cum eis in esse prodienmt.
dum islam viam plana est ad objecta res- Et in sexto de Trinitate, dicit • quod si ignia
poiisio. Niun qnod dicitur Clirislus ab ins- esset aBt<!rnus, spiendor ab igne cgrcdiens

tanli conceptionis sua^ fuisse vir, et quod esset aelernus. Kt ideo salis ralionabiliter

dicilur ab instanli snse conccptionis me- potest dici, quod illud non habet veritalem
ruisse, hoc dicitur quantum ad habitum : et de ordine durationis, sed de ordine naturae.
hoc inunit ipsum verbuni rirepfoiii, cnni 2. Ad illuil vero, quod objicitur quod
dicit : « Non sibi Ciiristns plus nieruit per substantia,qua; incipit agere, e.\it ab otio in

crucis palibulum ,
quam ab ipsa concep- actum, dicendum quod illud generaliter non
tione per gratiam virtnlum. » Nolabile est, habet veritalem , nisi intelligatur de opera-
quod dicit per inrlutum gratiam, non per tione sine qna substanlia operans polest esse;

virtutum usum. ll.ibnit enim gratiam a de alia aulem non habet veritatem, pro eo
principio, ita quod in ipso principio; usum quod crealurasimul inccepit esse, et operari

vero habnit a principio, ila quod post prin- nec incipit operari quia exit ab otio in ac-
cipium. Et si tu objicias de heatitudine, et tum, sed quia exil a non esse in esse : hoc
de luce ;
qui hoc tenent, generaliter respon- modo potest intelligi in Christo quantum ad
dent, quod in onini creatura esse prcecedit actum graliae et virtutis.

operari tamin corponili, quani in spiriluali 3. Ad illud quod objicitur, quod meritum
tam in actu naturae, quam in actu gratljE est a voluntate deUherativa, dicendum quod,
tam etiam in aclu grati», quam in actu quamvis secundum processum naturae deli-

glorise. Nec obstat illud quod objicitur de beratio indigeat successione et tempore, ta-

merito animae : anima enim habet originale men secundum plenitudinem divinae gratiae
peccatum in sua inlusione per modum habi- et gloriae, possibileestipsi animae in instanti
tus; non autem quantum ad actum. £t sic discernere, quod alias non possit facere sine

secundum istam viam patet responsio ad continuo et tempore. Et sic per deiformita-
omnia objecta. Si quis autem aliam viam tem gloriae intellectus potest simul plura

teneret, videlicet quod Christus in primo ins- intelligere, quamvis per naturam non intel-

tanti suae conceptionis habuit usnm liberi hgat nisi unum solum simul et semel. Et
arbitrii propter escellentissimum gratiae quia anima Christi erat in plenitudine gra-
donum, et quantum ad actum viatoris, et tiae et gloriae ; hinc est quod non indigehat
quantum ad actum comprehensoris satis , mora temporis ad discernendum quid ehgen-
facihter poterit ad objecta in contrarium dum, quid vitandum, quid amandum, quid
respondere. odiendum.
1. Ad illud ergo quod primo ohjicitur, Ad illud quod
A. objicitur de angelo, di-

quod prius est esse, quara agere, dicendum cendum quod non est simile. Non enim sic

quod illnd habet veritatem, si intelligatur de poterat simul et semel cognoscere plura,
prioritate quantum ad ordinem naturae. Si secundum quod anima Christi cum plenitu-
autem intelligatur de prioritate quantum dine gratiae. Praeterea, peccatum dicit mo-
ad durationem, non habet veritatem, secun- tum deordinatum, et contrarium naturali
dum quod espresse dicit Augustinus super rectitudini : sed meritum dicit naturalis

Genesim ad litteram, uhi dicit ', quod in rectitudinis complementum : et licet non de-
luce corporali esse non praecedit agere. Et cuerit aliquam substantiam creari cum actu
in angelis, de quibus dicit, quod
primo in contrario rectitudini naturali , decuit tamen
instanti creationis suae eas res cognoverunt creari in actu , et cum actu consonanti ipsi

' Ang., de Genet. ad liit., lib. V. — » Id., de Trin.,

naturae, et eam complente, maxime illam,

lib. VI, c. I, n. 1. in qua Deus a primordio suae conditionis

 390 SENTENTJARUM LIB. 111

plenissime habitant, sicut fuitanima CbrisU. ergo opera aliorum sanctorum sunt digna
5. Ad illud quodobjicitur, quod illud quod retributione , videtur quod multo fortius
iuest a primordio condilionis, inest aliunde, opera Christi : ergo ^idetur quod Christus
dicendum quod si intelligatur illud prBecise, apud Deum meruerit.
ita quod anima Clu-isli se habeat solummodo Item, si non meruit apud Deum postquam
per modum suscipientis, et nullo modo coo- conceplus fuit, ergo videtur quod frustra
perantis, non babet veritatem : potuit enim Deo servirit , et quod frusti'a fecit quidquid
ipsi animaj dari, ut cooperaretur Deo stalim fecit post conceptionem : si ergo hoc est
cum quod aliquid haberet in se,
fuit, et ita impium dicere, necesse est Deum post con-
quod nou tantum esset aliunde, verum etiam ceptionem aliquid meruisse.
a se : et sic potuit esse in actu virtutis, et Sed contra : 1 . Mereri est facere opus de a ' «t'?

exercitio merili. Si quis ergo velit sustinere genere laudabiUum : sed potentia determi-
hunc modum dicendi, uon videtur niultum nata ad uuum tantum non babet laudem
deviare a probabilitate rationis, nec etiam a in actu iUius, sicut patet in omnibus poten-
pietate fidei, quae, quanto plus potest, ipsi tiis naturaUbus : sed liberum arbitrium
Christo gratiae et honoris attribuit. Christi ab ipsa conceptione deterrainatum
fuit ad opus bonum : ergo non potuit exire
QU^STIO II. in opus de genere laudabUium, nec in opua
meritorium.
An Christus tnenierit aUquid post conceptionem K
2. Item mereri est opus remuneratione di-

Fundiim.
Utrum Christus aliquid meruerit post con- gnuni : sed Uberum arbitrium jam exislens
ceptionem ; et quod sic, videtur * : Hutni- in slalu remunerationis, jam non facit opus
liavit semetipsum usque ad mortem. Et ulteriori remuneratione dignum, sicut patet

post : Propter quod et Deus exaltavit illum, in beatis : sed tale fuit liberum arbitrium
etc. Sed humiUtas non estcausaexaltationis, Christi, cum esset iu statu comprehensoris :

nisi per modum meriti : si ergo haec fuit ergo videtlir quod post conceptionem suam
post conceptionem , ergo Christus post con- nihil omnino mereri potuerit.

ceptionem aliquid meruit. 4. Item quidquid merelur, proficit in bonis

Item Augustinus, tractans illud verbum animae, scilicet in gratia et gloria : sed
praemissum, ait ' : « Humilitas claritatis est Christus non potuit proficere supra iUud
meritum, claritas humilitalis est prajmium. d quod accepit in conceptione : ergo non vi-
Si ergo humiliatio in Christo subsecuta fuit detur quod post conceptionem mereri po-
ipsam conceptionem , necessario etiam se- tuerit.

quitur quod meruerit postquam conceptus 4. Item quicumque meretur aliquid, de

fuerit. non suo facit suum per opus et obsequium,
Item, in hbro de regulis fidei, Mereri ita et de eo, quod est sibi indebitum , facit de-
Mcrcii
quid. diffinitur : Mereri apud Deum dicitur, qui bitum : sed Christus nihU potuit facere de
nulla necessitate compulsus hoc facit, quod indebito debitum, et de non suo suum :

facere debet. » Sed hoc fecit Christus post omuia euim sua erant per gratiam concep-
suam conceptionem : ergo apud Deum me- tionis, sicut ipse testatur » : Omnia tua mea
ruit. sunt : ergo non videtur quod post concep-
Item opera Christi fueruntmultonobiliora, tionem aUquid meruerit.
quam sunt merita ahorum sanctorum : si 5. Item, quod eodem modo se habet nunc

'Cf. Alex. Alcns., p. III, q.irii. memb. 1 ;S. Thom., XVIII, q. III ; St-^pb. Brulef., III Sent., dist. xviii, q. ii.

p. 111, q. XIX, art. \i; etlll A?M/.,dist. xviii, q. i, aii. 2; — 8, 9.—

« Phtliii., II, » Aug., m Joaii., Uact. av, n. 3.

et fie r«n<.,;.q. xn , arl. 7; Ricbardus,lll SciU., Ul>L — ^Joaii., XVII, 10.

 ;

DIST. XVI II. AllT . I. QIJ^:ST. II. 301

et priiis, natiim est consimiles operaliones ergo quajritur nn Christus meruerit , uon
eflkere : scd lilierum arl)itrium iu Cliristo quairitur de primo et secundo modo ; sed
eodera modo se habet post conceiilioncni, ct quffiritur de tertio. Ad illud ergo respon-
post resurrcclidncm , ct t^ratia simililcr; ct denduiu, quod mercri cx condigjio tribus
Ikcc (luo sunt principia mcrcucli : si ergo modis coiitingit : uno modo mcrcri est ex ^''""

post rcsuri-ectionem non meruit,ergo nec indebito facere debitum, sicut meretur quis difnoiri-

post conccptionem. Si tu dicas quod alitcr et in gratia; infusioiie, et inotii libcri arhitrii ;
'"ilDgu"'

aliter se hahct, (luanlum cst ex parlc car- alio modo mereri est de dcbito faceie inagis '"'"'''

nis, hoc non solvit ;

quia meritum uon rcs- debitum, sicut contingit de profeclu in pro-
picit stalum carnis, sed statum charitalis : fectum de virtute in virlutem
, ; tertio modo
ergo si (llirislus post couceptionera habuit mereri est de debito uno modo facere debi-

charilalem palria' a^que nobiicm et perfec- tum alio raodo, ut de debito per hahitum
tam, sicut modo habet, nec est cjus charitas facere debitum per usum , et de debito per
variata, si modo non lial)et usum merendi, unumaclum facere debitum per alium a!que
videlur quod nec tunc habucrit. bonum. Omuibus his modis Christus meruit
nobis meruit enim nobis gratiae infusio-
:

nem meruit et gratiae promotionem me-

; ;

CONCLUSIO.
ruit et bonorum operum multiplicationem :

Christus post conceptionem Iiabuit usum meriti, et sibi autem non meruit, nisi tertio modo,

exercitium: et mcruit nobis gratice infusionem, tantum post conceptionem ipse enim non :

gratice promotionem, ctbonorum operum mulli- potuit facere sibi de indebito debitum, cum
pUcaiionem; sibi alio modo mcruit,quodjamsibi
omni bono esset dignus ; non potuit facere
debebatur.
de debito magis debitum , cum omni gratia

.Mereri ^^^P- ^^ ^^S- Ad prsedictorum intelligen- ab ipsa couceptione esset plenus. Sed quod
quij.
jjjjn^ gst notandum, quod mereri dicitur tri -
erat debitum uno modo, fecit debitum plu-
pliciter : uno modo simpliciter abusive; alio ribus modis : et ita meruit secundum ter-
modo partim proprie, et partim improprie ; tium modum dicendi meritum solum, non
tertio modo simpliciter proprie. Simplicifer propter imperfectionem a parte merili , sed
abusive dicitur mereri, qui facit aliquod propter perfectionem a parte merentis. Et
opus de genere bonorum, tamen facit illud hoc est quod a Non profe-
dicitur ia littera :

malo modo, id est mala intentione, sicut ille cit secundum meritum quantum
Chrislus
qui dat eleemosynam cum murmure lalia : ad virtuteia meriti, profecit tamen quantum
enim opera aliquando remunerantur a Deo ad uumerum meritorum. » Plura enim lia-
ex immensa largitate;, sicut innuitur de Na- buit merita in passione, quam in concep-

buchonodosor. ille vero meretur partim tione. Concedendse sunt ergo rali >nes osten-

proprie, partim abusive, qui facit opus de dentes Christum, post conceptio;.em, usum
genere bonorum, et bona iutentione, ve- et exercitium meriti habuisse.

rumtamen non ex cbaritate : sicut aliquis 1. Ad quod opponitur, quod poten-

illud

peccator facit opera de genere bonorum , et tia determinata ad unum noa facit opus de

propter Deum, in quibus de congruo se dis- genere laudabilium Jicendum quod deter- ,

ponit ad gratiam. Ille vero meretur simpli- minatio potentiae ad unum potest esse du-
citer proprie, qui facit bonum opus, et bona pliciter, videlicet per riecessitatcm naturae,
intentione, et ex charitate. Et primum qui- et per confirmationem gratice. Si sit per ne-
dem meritum dicitur meritum interpretati- cessitatem naturae, tunc toUit arbitrii hber-
vum secundum
; dicitur meritum congrui tatem, ac per hoc toUit dignitatem meriti.
terlium dicitur merituui coudii^ni. Cum Si autem sit determinatio meriti per conflr-
 ; ;

392 SENTENTIARUM LIB. III.

mationem gratiae, cum talis confirmatio est facere de indebito debitum, dicendum
simul stet cum libera voluntale, sic non tol- quod illud est verum quantum ad aliquem
lit ab ipso opere bonitatem moris, cum sit modum merendi sed non quantum ad om-
,

voluntarium ; ac per hoc nec qualitatem nes, sicut prius dictum est : et ideo non
meriti. In Christo autem fuit liberum arbi- habet locum in proposito.
trium determinatum ad unum, non per ne- 5. Ad illud quod objicitur, quod liberum
cessitatem naturae, sed per confirmationem arbitrium eodem modo se habet nunc et
gratiae. prius, dicendum quod verum est per com-
Ad illud quod objicitur, quod habens
2. parationem ad superius, sciUcet ad Deum
munus gloriae non facit opus remunerabile, non tamen est verum per comparationem
dicendum quod illud verum est quando aU- ad inferius, scilicet ad camem passibilem,
quis est simpliciter in statu patriae ; cum ex cujus conjunctione tam liberum arbi-
autem non tantum est in statu comprehen- trium quam gratia ipsum perficiens habet
,

soris, verum etiam in statu viatoris, tunc pertinere ad sfatum viae. Unde non valet
opus ejus esse potest remunerabile propter illud quod objicit de carne, quod non est
sfatum viae : et sic est reperire in Christo principium merendi : hoc euim verum est
secundum divinam dispensationem. Nam per se loquendo ; facit tamen ad meritum ,

sicut anima Christi, propter conjunctionem dum ad statum meriti, sicut patet in
facit

sui cum divinitate, habet statum patriae conjunctione animoe ad carnem, et ejus se-
sic, propter conjunctionem sui cum carne, paratione («). Anima enim nostra, statim
habet statum viae et miseriae pro illo tem- dum a carne separatur , amplius non habet
pore. Et ideo sicut potuit esse in statu via- merendi, vel demerendi statum.
toris simul et comprehensoris , sic habuit
gloriam ad comprehendendum, et gratiam QU^STIO III.
ad merendum. Et est simile de angehs, in
An Christus meruerit aliquid in passione '.

quibus ponimus vim administrativam et

contemplativam, secundum quarum unam Ufrum Christus aliquid meruerit in pas- Fundtm.
merentur, et secundum alteram fruuntur et sione ; et quod sic , videtur primo per tex-
praemiantur. tum Apostoli ' : Humiliavit scmetipswn us-
3. Ad illud quod objicitur, quod quicum- que ad mortem, propter quod et Deus exal-
que meretur, merendo proficit dicendum , tavit illim, etc. : quod verbum tractans
quod proficere est duobus modis vel in me- : Magister dicit apertc : « Dicit Apostolus
rito habitus, vel in multitudine actuum. propterea ipsum exaltatum per impassibiU-
Vel, per aha verba,
quantum est proflcere tatis gloriam ,
quia est humUiatus per pas-
ad virlutem merendi, quantum ad nume- et sionis obedientiam. » Ergo meruit in pas-
rum meritorum. Primo modo accipiendo sione.
profectum, non competit tertio modo di- Item Augustinus, exponens verbum prae-
cendi meritum; secundum quem lertiura dictum , inquit • : o Ut Christus clarificetur
modum tantummodo dicitur meruisse Chri- in resurrectione ,
prius humiliatus est in
stus. Alio modo accipiendo profectum, com- passione. » Videtur ergo quod per meritum
petit sibi, sicut patet per supra habitam dis- passionis pervenerit ad gloriam resurrec-
tinctionem. tionis.
4. Ad illud quod objicitur ,
quod mereri Item , nihU est magis meritorium , quam
' Cf. Alex. Alensis, p. 1(1, q. xvii, memb. 3, art. 3 ;
S.TUom., lllSen^, iliat. xviri.q. i, art. 5; Richard,, (jabr. Biel., III Sent., dist. xviii, q. i,
disl. XVlll, q. lil ;
III Senl.. dist. xviii, q. iv; SlepUan. Brulef.,
111 Scnt., diib. \u. —^ Vhilip., 11,8, «. —
• Aiig., inJoan,. tracl.
((i) Cat, edit. separationem. civ, n. 3,
 : ,

DIST. XVII I. AI\T, I. OUiEST. III. 393

opus patientiaB ;
proptor qiiod dicit Jaco- in ratione, ut ralio est : ergo omne meritum
bus ' : Patientia opiis perfectum habrt. Scd consistit circa ralionem, ut ratio est : sed
paticntia consistit in lolerantia [)assiomim : passio Chrisli soliimmodo fiiil rirca sensiia-
ergo viilctiif (]uih1 r.hiistiis in passi:i;i<! nnil- litatem, et cir&i ralionem pi-r inodum natu-
tum meiueril. raB : ergo non videtur quod Christus in pa»-
Itom, nihii est satisractoriuni, nisi quod sione aliquid meruisset.
est ineriloriiim : sed passio C.hristi fuit sa-
lisfactoria, sicut dicuiit sancti : crgo fuit
CONCLUSIO.
meritoria : ergo Christus nieruit patiendo.
Itein omnis qni patitiir, aut passioueni Christus non tantum meruit in actionc, sed etiam
in passione ; et inter omnia merita passio tenuit
promeruit, aiit per passionem nierctiir :

principatum.
alioquin pateretur sine justilia, patcretur
etiain frustra. Sed Clirisius non ineruit pas- Resp. ad arg. Dicendum quod Chrisfus
sioncm, quia immunis fuit a culpa omni : nou tantum meruit in actione, sed etiam in
mcruit ergo per passionem ; alioquin passus passione. Non enim passus fuit frustra, .sed
esset injuste et frustra, quod esset magna* ex rationabili causa : nec passus fuit prop-
impietatis et insania?. ter deineritum ciilp.Tj , sed propter amorem
Ad opp. Scd contra : i. l'ro pas.sionibus (a) . sicut veritatis et juslitiae. Etproplerea notandum,
dicit Philosophus ', nec laudamur, nec vitu- quod in passione est duo considerare , vide-
peramur sed propter : {b) omne, per qiiod me- licet passionis causam, et passionis sustinen-

remur, laudamur ergo passionibus non rae- : tiam. Passionis causa est a violentia agen-
remur : ergo Chrislus patiendo non meruit. tis ; sed passionis sustinentia a voluntate
2. Item passio est effectus et illatio actio- patientis. Quantum ad primum, passio non
nis : sed qualis est causa , talis est effectus : est meritoria, nec demeritoria, quia est ab
si ergo actio passionem inferens non fuit exlra. Quantum ad secundum, polestesseme-
meriloria, videtur quod nec ipsa passio fue- ritoria, et demeritoria : meritoria quidem (c),

rit meritoria : ergo Christus in passione non si quis eam perferat ex voluntate bona de- ;

meruit. meritoria autem, si quis eam sustineat im-

3. Item nihil est meritorium, nisi quod patienter , et ex voluntate iniqua. Quoniam
est voluntarium : nihil autem est volunta- ergo Christus passionem pertiilit non tan-

rium, nisi quod a principio inlrinseco est, tum ex voluntate bona , imo etiam ex vo-
sicut patet per difflnitionem voluntarii, luntate optima ; hinc est quod passio ejus
quam ponit Philosophus in Ethicis'' : « Vo- fuit meritoria, non solum sicut passiones
luntarium est , cujus principium est in sanctorum, sed inter omnia merita tenuit
ipso. B Sed passio Christi fuit ab extra, sicut principatum. Et concedendae sunt rationes
patet : ergo non fuit meritoria. quae hoc ostendunt.
i. Item nihil est meritorium, nisi quod 1. Ad illud vero, quod objicitur ,
quod
est secundum naturam : sed passio est mo- pro (a) passionibus nec laudanmr, nec vitupe-
tus contra naturam , sicut dicit Damasce- ramur, dicendum quod verumest, secundum
nus ' : ergo impossibile e.st passione mereri quod sunt purae passiones; prout autem
ergo, etc. conjuncta est eis voluntas bona vel mala ,

5. Item omne meritum ortum habet ab sic habent sortiri rationem meriti et deme- ,

aliqua virtute : omnis autem virtus consistit riti, laudis, vel vituperii. Et sic fuit in pas-
sione Christi, qui oblatus est, quoniam ipse
' Jac., I, 4. - «Arist., EMc, lib, II, c. iv et v. — '

{a) Coet. cdit. Passionibus ; deesi pro. — (i) At. [ler. >/iirf,,lib. lll.c. 11,111, IV ; PA!/sic.,lib.Vll!,cont.34.-
.— (c) autem. ' DamaBC, de Fideorthod,, lib. II, c. nu .— *lsa., uil, 7.
 ;

394 SENTENTIARUM LIB 111.

toluil, et libenter, et patienter passionem circa actum rationis contingit tripliciter :

siistinuit , quoniam pro transgressoribus vel per modum elicientis, vel per modum
oravit. imperantis, vel per modum acceplantis.
2. Ad illud quod objicitur, quod passio Quamvis autem passio Chri.sli non esset in
est effectus actionis , (lici-ndum quod verum ratione per modum elicientis, vel per mo-
est quantum ad efficaciam ia genere natu- duin imperantis, erat tamen per modum ac-
rae ;
polest tamen nihilomiuus esse effectus ceptautis : et hoc dabat ipsi passioni merili
voluntatis in genere moris quantum ad vo- rationcm ; dat etiam passionibus nostris ra-
luntatis complaceiitiam : et per hoc potest tioue consimili : et per haec quae dicta sunt,
poni in genere moris quoniam voluntas : et potest solvi
quajstio qua qua?ritur illa ,

passiouem acceptans fuit bona quamvis ,

utrum passionibus contingat mereri vel ,

voluntas passionem inferens fuerit mala demereri.

hiiic est quod quamvis actio displiceret, pas-
sio tamen grata fuit non sequitur : ideo
ARTICULUS IL

quod si actio fuit demeritoria, quod propter Consequenter quaeritur de merito Christi
hoc passio. Actio enim non erat causa pas- quantum ad fructum, sive quantum ad prae-
sionis in genere moris. mium ; et circa hoc qua?ruutur tria : primo
3. Ad illud quod objicitur, quod passio quajritur utrum Christus meruerit sibi Dei
fuit involuntaria, dicendum quod quamvis ,
fruitionem secuudo qu»ritur utrum me-
;

hoc sit verum quantum ad violentiam, qm\i ruerit sui corporis glorificationem : tertio,
est ab extra; non tamen est verum quantum utrum meruerit nobis januae apertionem.
ad sustinentiam ,
quae est ab intra : et ideo
ratio illa non concludit, quod nuUo modo 0U.£STIO I.

passio Christi esset meritoria non enim :

An Christus meruerit sibi prxmium substantiah*.
tantum erat ab exlra , sed etiam quodam
modo erat ab intra per complacenliam et Utrum Christus sibi meruerit Dei fruitio- .\d opp.

sufferentiam. nem, sive praemium substantiale ; et quod

A. Ad illud quod objicitur, quod passio est sic, videtur : quia sicut se habet gratia ad
contra naturam, dicendum quod esse contra gloriam, sic se habet meritum ad prae-
naturam est dupliciter : aut quia est contra mium : sed Christus habuit gratiam ordina-
naturale dictamen rationis, aut quia est tam ad gloriam ergo habuit meritum or- :

contra naturalem appetitum salutis. Primo dinatum ad praemium sed gloria consistit :

modo accipiendo natitrale, sic illud quod est in Dei fruitione, quae est praemium substan-
contra naturam, est vitium, nisi forte sit tiale : ergo, etc.
supra naturam, sicut est in assensu fidei. 2. Item qui meretur ex cbaritate, tanto
Secundo modo accipiendo naturale, sic illud majus meretur, quanto majorem habet cha-
quod est contra naturam potest esse meri- ,
i-itatem : sed charilas Christi fuit maxima :

torium ,
quamvis sit poenale : et hoc modo ergo ei debebatur maximum praemium : sed
accepit Damascenus cum , dicit quod passio maximum praBmium non est nisi praemium
est contra naturam. substantiale, quod Deus est : ergo, etc.
Ad illud quod objicitur, quod omne 3. Iteui, gloriosius est habere praemium
meritum consistit circa actum rationis , di- per merifa, quam sine meritis : sed Ghrislus
cendum quod verum est ; sed aliquid esse in gloria excellit omues sanctos : ergo si

' AUudit aj liuiic Sedulii vnrsum : Artio displicnit,

pa.-sio grata fuil. — > Cf. Alpxander Alciisis , p. lil^ disl. xvil-, art. :;, q. i; Tliom. Argeul., III &«^,di!)l
q. XVII, memb. '., arl. i; S.Thom, p. Ill,r]. xii, art.2; xvni, q I, art. 1 ; Sleiili. Brulef. III Sent., di»l. xviii,
»1 III Senl., disl. iviii, q. i, ail. C; Ricbard., III y?n<.', q. IV.
 DIST. XVIll. ART II. Q[]A<.S\\ 1. 39."

alii saiicli lialiuonint praBiniuru subslautiule et glorise simul fuerit ia Christo , vidctur
per inciila, niuU«i forlius viilftur do (lluislo. qiiiid mcrita subsecuta siiit siib.st;uitial()

•l. lleiu augi-li saiicli hubueruiU priu- praiuiiuin : ergo uou ordiiiantur in Cbrislo
miuui .Milistauliale per nierila secumluiu ad substantiale piaemiiim prouiereiidiiiu.
coiuinuneiu opinloneiu omniuui : setl an- Item, dispositio natiiralis antecedit illud
geli siinul Ii.ilmeninl K>''i''i"" '"^ gloriam, ad quod disponit : H'A diriformitas gloriae
sicul in .secunild liliru ' u.slcusuni fuit : crKo disponcbat auimaiu Ciiristi ad iiuiouein di-
si nou fuil minoris efQcaciae gratiu iu Cliri- vinitatis, dispositione , inquam, congruita-
slo, (luani iu angelis, videtur qiiod C.lirislus tis : ergo (lc.iformiUis gloriae in ('liristo iia-

sultslanliule pra?iniuni uieruerit, quauivis turaliter pr;ucedebat unionem personaltiin,

merituiu seeuiidum tempus praiiuiuiu uon quamvis simul csset tcmpore : sed unio per-
praicesserit. sonalis naturaliter in Christo autecedebat
Ilem, cuiu Deus indiicil aliquam formaiu meritum , et lilieri arbitrii usiiin : ergo in

subito ,
quam ciealura aiuiuirit pcr succes- Christo merita sequebaulur siibstautiale

sioiiem , niliil omitlit Deus de illis disposi- praemium secundum ordinem naturae : redit

tionibus quas natura iutroduceret succes-

,
ergo idem quod prius.
sive; quod patet, si Deus subito de aqua fu- Item meritum praemii substantialis potis-
ceret iguem, iutroduceret iu materiam aquaj sime consistit in uctu et alTectu charitatis,

raritatem, et siccitatem, et caliditatem : ergo secundum quem [a] anima habet in Deum
si creatura uata est perveuire ad priemiuui luoveri : sed secuudiim illum affectum Chri-
gloriae per merita gratiae, videtur quod me- stus iion erat in statu viatoris, sed in stulu
rita fueruut iu Christo, quamvis gloria sibi comprehensoris. Si ergo non mei'ebatur in
coUata fuerit a sucB conceptionis priniordio. quantum comprehensor, sed in quantum
Fu..jain. Sed coutru : Augustinus , XIII de Trini- viator, non merebatm' secundiim illum
tate • ; « In rebus per tempus orlis illu sum- atfectum charitalis, in quo consislit meri-
ma gratia est, qua hoiuo iu unitate persona? tum pra^mii substantialis : ergo videturquod
conjunclus est Deo.oEt iu Enchiridio' didt substantiale praemium non meruerit.
quod nullis praecedeutibus meritis ille

homo copulatus est Deo. » Sed illa copulatio CONCLUSIO.

uon potuit esse sine Dei fruitione, quae est Christns ,
proprie loquendo , non meniit sibi pnr-
prajuiium substantiale : ergo non videtur mium substantiale, quia anima Christi non fuisset

quod praeuiium substantiale habuerit Chri- ad unionem idoneOj nisi fuisset beatissima, atque
ita prcemium habuisset (b) ante meritum.
stus per aliquod meritum.
Item Augustinus * in Enchiridio : « Facta communi-
Resp. ad arg. Dicendum quod
est quodam modo gralia ipsa illi homini na- ter non conceditur quod Clu-istus sibi me-,

turalis, qua nullum posset admiltere pecca- ruit substantiale praemium et hoc innuit :

tum. » Sed talis est gratiaconsunimata, quae Magister in littera satis expresse. Ralio au-
non est aliud quam gloria, sive praemium tem hujus est : nam meritum dicit ordina-
substantiale : ergo prajmium substantiale tionem ad praemium , sicut dispositio ad
fuit Christo quodam modo naturale : sed ni- complementum , terminum
sicut via ad :

hil tale acquiritur per merila : eigo, etc. et ideo uecesse est meritum pra?cedere prae-
Item merilum naturaliter antecedit prae- mium vel tempore vel secundum ordi-
,

minm ; usus, vel actus virtutis , naturaliter nem naturae. Neutro autem modo debuit in
sequitur habitum : cum ergo habitus gratiae Christo praecedere ' , nec praecessit ,
pro-

' Uist. IV, art. 1. - •Aug.,rfe7nij., lib. XIII, XIX, B. 24. — ' Enchir., c. XL, n. 12. — * Ibul. - ' liieiu
[a) Cat. edit ijus. — (A) in prfcmium habuil. enlil Scotus hic quaest. unic, ibi : Hoc viio.
 :

396 SENTENTIARUM LIB. III.

pter hoc quod anima Christi non esset ad et a natura sua nati sunt indiUerenter esse
unionem idonea, nisi esset bealissima, et boni, et maU. Secus aulem est de homine
deiformissima, quod quidem fit per gloriae assumpto a Yerbo qui non tantum unitus
,

influentiam. Si ergo necesse fuit unionem estDeo per conformitatem affectionis, sed
iilam antecedere omnia merita secundum etiam unione personali, ut non dicatur divi-
ordinem naturae , necesse etiam fuit deifor- nus, sed Deus : et pro tanto isti homini gra-
mitatem gloriae in Christo praecedere om- tia est quodam modo naturalis : et multo
nem usum gratiae : ideo gloria in Christo gloriosius est ei habere gloriam a sua prima
praecessitomnia merita propter summam creatione ,
quam liabere eam per acquisitio-
dignitatem quse fuit in anima Chrisli a sua
,
nem , sicut est esse Deum,
multo gloriosius
cratione videhcet propter unionem ipsius
, quam servum Deiet ideo auctoritas illa :

ad Verbum. Et ideo concedendum est, quod non habet locum circa Christum.
Christus, proprie loquendo, non meruit sibi i. Ad illud quod objicitur, quod angeli

substantiale praemium ; et concedendae sant habuerunt siniul gratiam et gioriam, meri-

rationes, quae ad hoc inductae sunt. tum et praemium dicendum quod non est
,

i. Ad illud quod objicitur ,

quod sicut simile : quia in angehs usus liberi arbitrii
gratia ordinatur ad gloriam meritum , ita praecessit infusionem gratiae, et ideo in ipsa
ad praemium, dicendum quod quoad quid infusione gratiae motus liberi arbitrii gratia

est simile, quoad quid non. Simile enim est iiiformatus, in quo consistit meritum, potuit
quoad conditionem disponendi ; sed non est praecedere ipsum praemium ordine naturae,
simile quantum ad originem : pro eo quod quamvis esset simul tempore. Secus autem
tam gratia quam gloria est habitus iufusus est in Christo, qui prius ordine naturae ha-
divinitus , non a nobis ; sed meritum est buit deiformitatem gloriae, quam usum vo-
usus procedens a libero arbitrio gratia in- luntatis deliberativae , sicut prius '
osten-
formato. Ideo in Christo potuit esse ordo sum est.

gratiae ad gloriam , salvo ordine utriusque 5. Ad illud quod objicitur, quod Deus, su-
ad unionem : sic aulem non est de ordine bito faciendo, nihil omittit de his quae succes-

nieriti ad praemium , sicut ostensum est sive concurrunt in operatione creaturae, di-

prius. cendum quod cum creatura inducit aliquam

2. Ad illud quod objicitur, quod maxima perfectionem, vel formam, duo est ibi consi-

charitas meretur maximum prsmium , di- derare , videlicet et qualitates et dispositio-

cendum quod illud est verum, si charitas nes a parte suscipientis , et operationes a
teneat rationem merendi secundum quod parte agentis et praeparantis. Cum ergo di-
maxima sed : charitas Christi secundum , citur quod Deus nihil omittit, operando su-
motum ipsius in Deum qui erat maximus
,
bito, de his quae natura introducit , hoc est
et intensissimus, plus tenebal rationem prae- verum de qualitatibus et dispositionibus in-
mii quam meriti imo erat ipsum praemium
; formantibus susceptibile, sed non est verum
ideo cum esset ipsum praemium, uon mere- de operibus praeambulis ad illas dispositio-

batur substantiale praemiuni. nes :ex ratione hac non potest con-
et ideo

3. Ad quod objicitur, quod glorio-

illud cludi quod merita in Christo praecessenint
,

sius est habere praemium per merita, dicen- praemium cum meritum consistat in opere
,

dum quod illud veritatem habet in eis qui procedente a voluntate ; sed ex hoc potest
solum habent uniri Deo per conformitatem concludi, quod in Christo fuit perfectio vir-

affectionis in istis enim est gratia et gloria

: tutum et habituum, qua^ animam habilitant
quasi accidentahs per modum acquisitionis ;
ad gloriam , sive ad substantiale prae-
> Lib. II, dist. V, art. 3, q. il mium.
 DIST. XVIII. ART. II. UU/EST. II. 397
deitalem : ergo pari ratione videtur, quod

QUiESTIO 11.
corpus Christi absque merilis debuerit efflci
gloriosum.
An Chrislus mcrverit sibi eorporis g/on/lca
3. Item, C.hristus mmqnam hibuit debi-
tioucm '.

lum mortaUlatis : ergo vidftiir quod ipsi

Fundam. Utrum Cliristus merucrit sui corporis corpori Ciu-isti de se deberctiir gloria im-
gloriflcationem ; et quod sic, videtur aucto- mortalitatis : non ergo videtur quod eam
ritate Magistri in littera : o Merito humili- ptT merila acquisierit.
latis et anima impassibilis facta cst, et cam •l. Item, aut gloriosius erat Christo ha-
immortalis. u Krgo Cliristus meruit immor- here gloriam corporissine meritis, aut per
taiitatem carnis:ergo glorillcationem cor- merita : si sine meritis , et quod gloriosius
poris. est Christo est attribuendum, crgo Christus
Item , sicut per humilitatem pervenitur gloriam iilamsibi non meruit ; si per meri-
ad exaltationeni , sic passio via est perve- ta, pari ratione erit et de gloria anims : si

niendi ad impassiltililatem : sed Christus ergo iUam non meruit, videtur quod nec
hoc modo pervenit ad impassiliilitatem cor- istam.
poris : ergo illam prius promeruit- .*). Item,aut necessarium erat Christum
Item, efficacius meretur quis sibi, quam mereri gloriam corporis ,si non aut non :

alii ; hoc non habet instantiam de his, quae eratnecessarium, cum nuUa fecerit
Christiis
sunt nata cadere sub merito : sed Christus praiter necessaria , non videlur quod Chri-
meruit ahis resurrectionem, et corporis glo- stus gloriam iliam acquisierit per merita ;

rificationem : ergo multo fortius meruit sui si necessarium erat , ergo Christus meritis
corporis gloriflcationem. indigebatad suiglorificationem. Sedcontra:
Item, nihil plus requiritur ad rationem Deus parvulos glorificat per solam gratiam
meriti, nisi merendi principium , et status, absque meritis suis : ergo , si muUo major
et ordo meriti ad praemium : sed haec omnia gratia fuerat in Christo, non videtur quod
reperiuntur in Christo ex parle gloriflcatio- ad sui glorificationem meritis indiguerit.
niscorporis; habebat enimcharitatem, qute 6. Item , si Christus meruit sibi gloriam
erat principium boni operis; habebat eliam corporis, sive stolam secundara, ergo patie-
statum merendi es parte inferiori ; expecta- batur ad utiUtatem suam : non ergo solum
bat etiam gloriflcationem sui corporis de patiebatur propter indigentiam nostram :

futuro. Si ergo omnia iUa concurrunt in et si hoc verum est , tunc non tenemur ei

Christo ,
quai requiruntur ad meritum , vi- ad tantas gratias agendas , ad quantas tene-
detur quod Christus gloriflcationem corporis remur ei, si nihil sibi meruisset , sed solum
sui merebatur. pro nobis crucifixus fuisset.

Ad opp,
Sed contra : 1. Prfemium est excellentius

merito ,
quia Deus remunerat supra condi- CONCLUSIO.
gnum : sed charitas Christi superexcedebat
Christus meruit gtorificationem sui corporis, non
glorificationem corporis : ergo opus ex cha-
solum in agendo, sed etiam in patiendo.
ritate illa procedens dignum erat majori
remuneratione : non ergo ordinabatur ad Resp. ad arg. Dicendum quod absque du-
glorificationem corporis , sicut ad prae- bio Christus sibi meruit glorificationem cor-
mium. poris non solum in agendo, verum etiam in
2. Item, anima Christi beatificata fuit patiendo , sicut Magister expresse dicit in
absque meritis propter unionem ipsius ad
Richard , III Sent., liist. xviu, art. 2, q. ii; Slephanus
> Alex. Alentis, p. III, q. xvn, meuih 4, parag. 2; Brulef., III Sent., dist. xviii, q. v.
398 SENTENTIARUM LIB. III.

littera. Ratio antem hujus est, quia Chri- 2. Ad illud quod

quod anima objicitur,

stus, Dei et hominum mediator , simul de- sine meritis habuit stolam primam, dicen-

buit esse comprehensor, et viator : compre- dum quod non est simile, quia unio divinse
hensor, propter suamdii-^nitatem; et viatnr, nafuiae ad humanani potius patitur imper-

propter nostram necessilalem : et ideo par- feclionem ex parle carnis ,

quam ex parte

tim debuit a«se in statu gloriaj, parfini in animae, propter hoc quod est il)i carentia

statu miseriae. In slatu autem miseriae non minoris boni , ut melius potest liaberi ex
debuit esse secundum superiorem partem, his, quae habita fuerunt in praecedentibus :

sedsecundum inferiorem, id est secundum ideo, quamvis gloria animae praecesserit om-
carnem. Et ideo secundum divinani disposi- nia merita ,
gloria tamcn corporis poluit
sitionem uecessarium fuit differri corporis sequi , ac per hoc mediantibus meritis ac-
Christi glorificationem, ut Christus esset in quiri,

statu, in quo pro nobis posset mereri el sa- 3. Ad

illud quod objicitur quod corpus ,

tisfacere. Dum aulem Christus nobis mere- illud non habebat debitum mortalitatis, di-
batur, et pro nobis satisfaciebat , faciebat cendum quod ex hoc non potest concludi,
opusUeo placentissimum, et ita remunerabile quod Christus gloriam corporis non merue-
secundum aliquam partem gloriae. Cum ergo rif, nisi eo modo dicendi meritum, quo quis

remunerari non posset quantum ad sfolam dicitur de indebito facere debitum : hoc au-
primam, sed quantum ad stolam secundam, tem modo Christus sibi non meruit, sicut

merebalur ulique tunc Chrisfusproprii cor- prius dictum fuit, sed alio modo dicendi, vi-
poris gloriam. Unde concedendae sunt ra- delicet quo quis de debito imo modo facit
tiones, quje sunt ad istam partem. debitum alio modo. Ideo, licet immortalitas
1. Ad illiid vero quod objicitur ,
quod deberetur Christo , nihilomicus immortali-
praemium est exceilentius merito, dicendura tas potuit cadere sub ejus meritum, isto
quod illud non habet semper veritatem : et modo acceptum (a).

si hoc verum sit de praemio substantiali, i. .\d illud quod quaeritur, si erat magis
quo Deus remunerat hominem supra con- gloriosum habere per merita, quam sine
dignum non tamen oportet quod ubique
, meritis, glorificationemcorporis, etc, dicen-
habeat locum. Majori enim bono potest me- dum quod hoc erat maxime gloriosum, quia
reri homo minus bonum et ideo non valet
: conA'eniebat Christo, in quantum Redemptor
ista ratio in merito, quod respicit secundam et Mediator : quod quidem est officium ma-
stolam. Posset tamen aliter dici, quod prae- gnae gloriae et excellcntiae, videlicet ut per
mium est excellentius merito , secundum humilifatem passionis perveniret ipse cum
quod fit comparatio ad statum , et ad opus membris suis ad sublimitatem resurrectio-
per quod quis meretur et sic non habet
: nis. Et ideo non est simiie ex parte auimae,
instantiam in proposito. Nam status corporis quia non sic decet .Mediatorem Dei et homi-
fuit nobilior post gloriflcalionem ,
quam num habuisse statum viatoris secundum
ante; gloria etiam corporis excedebat in parfem superiorem animae, sicut cx parte
bono labores corporis, quos Christus susti- carnis.

nuit. Posset etiam tertio modo dici, quod T). Adillud quod objicitur, « Si erat necessa-

illud habet veritatem de merito quod ordi- rium mereri gloriam corporis, » etc, dicen-
natur ad praemium fmaliter, et cum prajci- dum quod necessaritm ad praesens dici po-
sione; sic autem non est in proposito : nam test dupliciter , videlicet ex indigentia, et ex
Christus principaliter non merebatur pro- suJTicientia : ex indigentia , sicut dicitur :

pter corporis sui glorificationem, sed pro- « Necessarium est alicui comedere ad hoc ut
pter humani generis reparationem. {a) Ccet. edit. uerilo, isto modo acceplo.
 ; :

DIST. XVlll. AI\T. II. QUJEST. m. m

possit vivcre ; el islo modo non fiiprnnt nn- toritale Augustini supar epistolam ail llr-

cessnria mcrita Clifisto, qiiasi t-is inili,t,'prft Imros : « Pcr aliam hnstiam non poluit no-

SH(1 suiit iicce.^saria noliis. Alio moilo (licitiir i)is aperiri aditus, et iicri sahis, nisi per
jucessarium ox sufncientia, sicul nece.ssa- moitem lliiigcniti, cui tanta fiiil hurailitas

rium est lucem copiosam diffundi pcr par- et patientia, ntcjiis mcrilo pateret crcdenli-
(es divci-sas : ct lioc inodo necessariiiin fiiit bus in eumaditus rcgni. »

Chrislnm inercri, quia cum esset confirma- Item hoc videtur auctorilate Magistri in
tus in bono , et esset in statu in quo poterat littera : « Chrisli humilitas, qua mortein
uiereri, necessarium erat Cliristum tunc fa- giistavit, ingressum regni ccelestis omnibns
cere qiire essent Deo placita el rcmnnera- suis, implelo Dei decreto, aperire valuit. »

tione digna : ideo pattit quod non est simile Qiiod si vernm est, ledit idem quod prius.

de parvulis, qui propler imperfectioncm et Item nuUus introibat ccelum, antequam

impolenliam a>^cquuntur udoriam per me- Christns pateretur et moreretur ; sed des-

rila alicna, ut pcr incrita C.liristi , sicut con- cendebal ad lymbum, sicut patet per vetus
(raliunt culpam propler peccatum primi pa- Testamentum sed modo ascendunt ergo : :

reiitis. videtur quod modo aperta sit janua per

C. Ad illud quod objicitur, qnod si meniit Christi meritum.
sui eorporis 'glorificationem ,
quod passus Item, si aliterquam per Christi merita po-
est pro se, dicendum qnod pati pro se potest tuissemus introire ad gloriam paradisi, ergo
aliquis dupliciter : aut ita quod utilitas pro- sine morte et passione Christi ,'possemus sal-

pria dicat finem principaliter moventem, et vari : et si hoc, ergo Christus mortuus esset
hoc modo si Christus passus fuisset pro se, gratis quod si hoc est inconveniens, restat
:

niinus liberaliter passus esset, minusque es- quod non fuit aperta janua paradisi, nisi per
semus ei obligati adgratiarum actiones ; alio merita Christi.
modo pati pro se potest dicere utilitatem Sed conlra : 1. Si Christus meruit nobis Ai.)|.p.

propriam, non [principaliter moventem, sed apertionem januse paradisi , aut ergo para-
quodam modo concomitantem etconsequen- disi terrestris, aut coelestis : paradisi terres-

tem, et hoc modo non diminuit de liberali- tris non, quia morientes non ingrediuntur
tate beneficii : et sic Christus passus fuit illuc, et propterea Enoch et Helias ingressi
pro se, quia patiendo aliquid meruit sibi,li- fuerunt ante Christi adventum; paradisicoe-
cet non patereturpropter commodum suum, lestis non, quoniam inccelo nulla fuit posita
sed propler meritum nostrum sine passione : custodia, vel clausura; homo enim non
enim ('hristus nihilominus fuisset gloriosus fuit de eo ejeclus : ergo non videtur quod
non sokim iu anima, sed etiam in corpore ; per merita Christi sit aperta janua alicujus
nos vero sine passione defectum habuisse- paradisi.
mus nou solum ex parte animae, verum 2. Item, si Christus aperuit nobis januam
etiam ex parte corporis, nisi Deus alio modo meritis suis, aut ergo merito actionum', aut
subvenisset. merito passionum : si merito actionum, ergo
videtur quod frustra fuerit passus , ex quo
QU^STIO III.
actiones suae sufflciebant quantum ad me-
An Christus meruerit nobis janrn paradisi ritum; si quod
passionibus, ergo videtur
apertionem '.
Christus profecerit quantumad meritum.

Utrum Christus meruerit nobis januae pa- 3. Item omne meritum consistit in radice
FBDdani.
radisi apertionem ; et quod sio, videtur auc- charitatis et charitas in Ciiristo non crevit
:

«Alex. Alcnsisp-lll, q. .wii, memb. 4, axt. 2, parag. 111 S/^nt, dist, xviil, art. 2, q. in; Stcpliaaui Brulcf. ,

3;S.Thom., III SfiU., disl. xviii, art. 6, q. i; Ricliard., III Sent., di3t. xviii, q. vi.
 : .

400 SENTENTIARUM LIB. HI.

ergo omne quod Christus meruit, ab initio quoniam emenda et satisfactio facta est ei per
meruit : sed aditum regni ab initio nobis Chrisfum, sicut melius infra manifestabitur,
non meruit, alioquin non oportuisset eum binc est quod per meritum Christi patuit
pati ergo uunquam videtur quod aditum
: nobis ingressus in coelum. Unde conceden-
illum potuisset nobis deinceps mereri. dae sunt raliones et auctorifates, quae hoc
i. Item, aut justum eral nobis januam ostendunt.
aperiri, aut injustum : si justum, ergo, cir- 1 Ad illud vero quod opponilur de para-
cumscriptis meritis Christi, debebat nobis diso coelesti et terrestri, dicendum quod per
patereaditus regni; si injustum, sed Chris- meritum Christi patuit nobis aditus in para-

tusnihil meruilnisi justum : ergo non me- disum coelestem, cujus januae clausio facta

ruit nobis apertionem. fuit nobis per divinam sententiam, sicut

5. Item charitas merelur gloriam ex con- praedicfum est, et Magisfer recitat inlittera:
digno :Abraham habuit charitatem, si-
sed propter hoc ratio inducia procedit per sup-
cut nos habemus ergo aut Deus cum eo in-
: positionem falsi.

juste egit, aut eum in gloriam introduxit : 2. Ad illud quod quaeritur, utrum merue-
et si hoc, aditus regni patuit ante adventum rit nobis aperfionein januae actione , vel

Christi : non ergo aperta fuit janua per me- passione, dicendum quod per passionem :

ritaejus. per passionem enim satisfecif, et pretium

6. Item fides Christi ante adventum Chris- persolvif . Nec sequitur quod propter hoc in

ti ita introducebat homines a statu culpae in merito profeceril ;

quia non sibi, sed nobis
statum gratiae, sicut et post adventum : er- meruit : et ideo non potest concludi ex hoc

go et pari ratione .sic debuit introducere a quod ipse profecerif, sed quod nos profece-
statu viae in statum gloriae tunc, sicutnunc : rimus.
ergo si nunc fideUbus morienlibus patet in- 3. Ad illud quod opponilur quod meri- ,

gressus in coelum, videtur quod ante adven- tum consistit totum in radice charitatis, di-
tum Christi : ergo janua coeh non fuit aperta cendum quod est meritum adeptionis vitae
perejus merita. aeternae, et est meritum dimissionis poenae.
Meritum vitae aeternae consistit in radice

CONCLUSIO. charitatis; merifum autem remissionis poe-

nae non tantum consistit in charitate sed ,

Christus per suum meritum meruit nobis paradisi

etiam in passionis acerbitafe. Apertio au-
cmlestis apertionem , quia peccato satisfecit.
tem januae principaliter consistebat quan-
Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- tum ad meritum dimissionis poenae pro eo ,

tiam est notandum quod ,

est paradisus ter- quod illa apertio fieri habebat per opus sa-
restris, et est paradisus coelestis; et Adam tisfactionis : satisfactioautemfit maximeper
peccante utriusque janua clausa fuit. Clau- opera pcenalia.
sio autem januae paradisi ^terrestris signum 4. Ad
quod opponitur, quod aut erat
illud

fuit dausionis jauuae paradisi coelestis. Est justum, aut injustum nobis januam aperiri,
autem paradisus coelestis aperta visio Dei dicendum quod ante satisfactionem, reatu
clausio autem hujus januae fuit impossibib- manente, justum erat januam nobis claudi ;

tas videndi Deuui jfacie ad faciem, quae im- sed satisfactionejam facfa, justum erat nobis
possibihtas consurgebat ex merito peccati januam aperiri. Unde Christus satisfaciendo

Adae, et ex decreto diviuae sententiae , quo fecit nobis de indebito debitum , ac per hoc
scilicet Deus determinaverat neminem ad vere et proprie nobis meruit aperiri coelum.
sui aspectum admittere, nisi facta esset sibi Unde, cum dicitur quod Christus nihil me-
emenda et satisfactio pro illo peccato : et ruit injustum, diceudum quod illud babet
 DISTINCT. XIX. m
veritafenij si inlelligalur qiiod illiiil ri'line!it ti. Ad iliud quod oiijicilur , quod fldo.s

ralioneiu injustitiaj post lueritorum inlei- Christi aiiti! i);i.ssionem introducebat iii gra-
ventionem : sic autem non esthic, sicut vi- tiam, ergo pari ratione et in gloriani, di-
sum esf. condum quod nou est simile, quia slatus
J). Ad illud quod oltjicitur, quod charitas gratia;bene compatitur .secum obligationem
meretur gloriam a;ternam ex condigno, di- ad pcnuam : iion sic auteni slalus gloriaj,
cendum quod post lapsum hominis cliarilas qui excludit omnem imperfectioiiem pcenae
noii merelur nisi pra^ambulo motu fldei : fi- et culpai. Ideo, quamvis Dominus darel gra-
des aulem absoluta iioii suflicit, nisi sit fides tiain pro[)ter salisfacLionem nobis promis-
Creatoris et Mediatoris, sine qua nemo po- sam, noii tamen debuit dare gloriam, nisi
test justiftcari : ideo efflcacia omnis meriti satisfactione soluta : et ideo non patebat iii-

fundataest super merita Christi. Etpropter- gressus in regnum, nisi prius inlerveuiret
ea non sequitur, quod charitas mereatur passio Christi, per quam solveretur pretium
gloriam, circumscriptis meritis Christi, vel satisfactorium, et nos non tantum liberare-
introducat in ipsam; pro eo quod meritnin mur a culpa, sed etiam absolveremur a
charitatis nostra> non excludit Chiisti meri- reatu. Ha;c autem infra melius manifesta
tum, sedpotius includit. buntur.

DISTINCTIO XIX
DE REDEMPTIONE NOSTRA PER PASSI0NE.M CHRISTI QUAMTUM AD EFKICACIAM ET UTILITATEM.

Nunc ergo ijuaeramus quomodo per mortem ipsius a diabolo, et a peccato, et a pcena
redempti suiuus.
• »
ut ait Apostoius
,
A
',
• ...... mortem liberati sumus, quia,
diabolo ergo et a peccato per Christi
sangmne ipsms justificaU sumus ; et m eo qiiod sumus justificati,
in
.
II' Hicqus-
riiurqua-

id est, a peccatis soluti, a diabolo sumus liberati, qui nos vinculis peccatorum tenebat. diaboio

Sed quomodo a peccatis per ejus mortem soluti sumus? Quia per ejus mortem, ut ait cato^^nos

Apostolus ', commendatur nobis charitas Dei, id est, apparet eximia et commendabilis llt^^m-
'^™"
charitas Dei erga uos in hoc, quod Filium suum tradidit ia mortem pro nobis
peccatoribus. Exhibita aulem tantae erga nos dilectionis arrha, et nos movemur
accendimurque ad diligendum Deum, qui pro nobis tauta fecit, et per hoc justificamur,
id est soluti a peccatis, justi efficimur. Mors ergo Christi nos justificat, dum per eam
charitas excitatur in cordibus nostris. Dicimur quoque et aliter per mortem Christi

justificari, quia per fidem mortis ejus a peccatis mundamur. Unde Apostolus' Justitia :

Dei est per fidem Jesu Christi. Et iterum *: Quem Deus proposuit propitiatorem (a) per
fidem in sanguine ipsius, id est per fidem passionis, ut olim ' aspicientes in serpentem

aeneiim in ligno erectum , a morsibus serpentum sanabantur. Si ergo rectje fidei

intuitu in illum inspicimus, qui pro nobis pependit in ligno, a vinculis diaboli
solvimur, id est a peccatis, et ita a diabolo liberamur, ut nec post hanc vitam in nobis
inveniat quod puniat. Morte quippe sua, uno verissimo sacrificio, quidquid culparum
erat, unde nos diabolus ad luenda supplicia detinebat, Christus extinxit, ut in hac vita

tentando nobisnou prsevaleat. Licet enim nos tentet post Christi morlem quibus modis
« Rom., V, 9. — » /iic/., 8. — » Ibid., iii, 22. — » Liid., 2i. — ' .V««i., xxi , 9.

(o) Vulg., propiliationem.

TOii. IV. 26
 402 SENTENTIARUM LIB. 111.

ante tentabat, noa tamen vincere potest, sicut ante vincebat. Nam Petrus, qui ante

Christi mortem voce ancillse territus negavit, post mortem anle reges et prapsides

ductus non cessil. Quare ? Quia forlior, id est Christus, veniens in domum fortis, id est

in corda nostra, ubi diabolus habitabat, alligavit fortein, id est a seductione compescuit

fidelium, ut tentationem, quae ei adhuc permittitur, non sequatur seductio. Itaque ia

Christi sanguine, qui solvit quae non rapuit, redempli sumus a peccato, et per lioc a
diabolo. Nam, ut ait Auguslinus ', « in ipso vincuntur inimica; nobis invisibiles

potestates, ubi vincuntur invisibiles cupiditates. ' Fuso enim sanguinc sine culpa,

omnium culparum chirograpba delela sunt, quibus debitores, qui in eum credunt, a

diabolo ante tenebantur. Unde ' : Quipro multis effundetur. Per illum ergo redempti
sumus, in quo princeps mundi nihil invenit. Unde Augustinus, causam et modum
nostraj redemptionis insinuans, ait ' : « Nihil invenit diabolus in Christo ut morerelurj
scd pro voluntate Patris mori Chrislus voluit, non habens mortis causam de peccalo; sed
de obedientia et justitia mortom gustavit, per quam nos redemit a servitute diaboli'.
Incideramus enim in principem hujus saeculi ,
qui seduxit Adam, et servum fecit,

coepitque nos quasi vernaculos possidere ; sed venit Redemptor, et victus est deceptor.

Et quid fecit Rederaptor caplivalori nostro? Tetendit ei muscipulam crucem suam ;

posuil ibi, quasi escam, sanguinem suum. Ille suum fudit, non
autera sanguinem

debitoris, per quod recessit a debitoribus. Ille quippe ad hoc sanguinem suum fudil, ut
peccata nostra deleret. Unde ergo nos diabolus tenebat, deletum est sanguine
Redemptoris. Non enim tenebat nos nisi vinculis peccatorum nostiorum : islae eranl

cateuac captivorum. Venit ille, alligavit fortem vinculis passionis suae; inlravit in

domum ejus, id est in corda eoriim ul)i ipse habitabat, et vasa ejns, scilicet nos, eripuit,

qu?e ille impleverat amaritudine sua. Deus autem noster vasa ejus eripiens et sua
faciens, fudit amaritudinem, et implevit dulcedine, « per mortem suam a peccatis

redimens, et adoptionem gloriae filiorum largiens.

curDcns Factus cst ergo homo mortalis, ut moriendo diabolum vinceret. Nisi enim homo esset

^j'"'^"'^^ qui diabolum vinceret, non jusle, sed violenter homo ei toUi videretur, qui se illi

'""^-
sponte subjecit. Sed si eum homo vicit, jure manifesto hominem perdidit. Et ut homo
vincat, necesse est ut Deus in eo sit, qui eum a peccatis immunem faciat. Si enim per se
homo csset, vel angelus in homine, facile peccaret, cum utramque naturam per se
constet cecidisse. Ideo Dei Filius hominem passibilem sumpsit, in quo et mortem
gusta\it, quo coelum nobis aperuit, et a servitute diaboli, id est, a peccato ( servilus

enim diaboli peccatum est), et a poena redemit.

yuor.:o- Aquapoena? Temporali et aterna : Ab aeterna quidem, relasando debitum ; a

femporali vero penitus nos liberabit in futuro, quando ' Jiovissima mors inimica
''ua 'ffi*

nachris. dcstructur : adhuc enim '

exaectamus redemptionem
' *
corporis; secumlum animas vero
lus nos

...
.

redemii jam rcdempli sumus ex parte, non ex toto a culpa, non a poena nec omnmo a culpa ; ; :

per mor- j j • *

icm. nou enim ab ea sic redempti sumus, nt non sit, sed ut non dominetur.

Aog., de Agone Chritii, c. il,n. 2.

' —
' Id., (4; Peccat. merit. etremiss., lib. II, c. six, d. .49; c. ntli, ».61.

— Matlh.. XXVI, 28.

' —
» Aug., de Trinil. , lib. XIII, c. xiv et xv, n. 18 el 19, quoaJ scnsuin ; BeJ. quoque

fiiper illud Uebr., II, 14 Vt per mortem destrueret

: Gloss., ibid. ; —
» Aufr., Serm. CXXX, n. 2, sed paulo aliler,

Ul viderc esl apud ipsuui Aiigustiuum, lom. V, col. 020, cdit. (iauitie. «1 Cor., xv, 26. —
' Rom., viii, 25. —
 DISTINCT. XIX. i03
Peccata quoqiio tioslra, id est paenain peccatorum nostrorum «licitur* j;j corpore suo (juomo

super lignuin portasse, quia per ipsius pcenum, quam iu cruce tulit, omniB poena |i','„
]',„,'

temporalis, (juae pro pcccato couversis (lei)etur, in baplismo penitus relaxatur, ut nulla
',",i"''""^'

a baptizato c.xigatur, et in ptKuitenlia minoratur. Non enim sufficeret illa poena, ([iia

poenitunlcs ligat l'A"clesia, nisi pocna (Ibristi cooperaretur, (jui jiro nobis solvit. Unde
peccata justorura qui fuerunt ante adventum, in sustentatione Dei fuisse usque ad
Cbristi mortem dicit Apostolus ', ad ostensionem justitice ejus in hoc tempore. Ecce
aperle expositum est, quo modo, ct quid Chrislus per mortem nobis meruit et

impetravit.
Unde ipse vere dicitur raundi redemptor et Dei hominumque mediator. Sed mediator si suiu,

in Scriptura dicitur solus Fihus ; redvmptor vero aUquando etiam Pater vel Spiritus mIaa*.
sanctus : sed hoc propter usum potestatis, non propter exhibitionem humilitatis et dempu."r,

obedienti» : nam secundum potestatis siniul et obedientia! usum, Filius proprie dicitur "',,ic'"ur'
^•'''""^
Redemptor ', qiiia in se explevit per quse justiticati sumus, et ipsam juslilicationem est
operatus potcntia deitatis cum Patre et Spiritu sancto. Est ergo redemptor, in quantum
est Deus, potestalis usu ; in quantum homo, humilitatis effectu. Et saepius dicitur
redemptor secundum humanitalem, quia secundum eaiu et in ea suscepit, et implevit
illa sacramenta, quaj sunt causa noslrae redemplionis. Proprie ergo Fihus dicitur
redemptor.
Qui solus dicitur inediator, non Pater, vel Spiritus sanctus. De quo Apostolus ' : De m.;-

Unus mediator Dei et hominum homo Christus Jesus id est per hominem , quasi in
medio arbiter est ad componendam pacem ', id est ad reconciliandum homines Deo. Hic
arbiter, (juem Job desiderat ^ : Utinum esset nobis arbiter. Reconciliati enim sumus
Deo, ut ait Apostohis \per mortem Christi. Quod non sic intelli^'endum est, quasi nos
ei sic reconciliaverit Christus, ut inciperet amare quos oderat, sicut reconciliatur
inimicus inimico, ut deinde sint amici, qui ante se oderant : sed jam nos diligenti Deo
reconciliati sumus. Non enim ex quo ei reconciliati sumns per sanguinem Filii, nos
coepit diligere; sed ante mundum, priusquam nos aliquid essemus. Quo modo ergo nos
diligenti Deo sumus reconciliati ? Propter peccatum cum eo habebamus inimicitias,

qui habebat erga nos charitatem, etiam cum inimicitias exercebamus adversus eum,
operando iniquilalem. Ita ergo inimici eramus Deo, sicut justitiae sunt inimica peccata :

et ideo dimissis peccatis tales inimicitiae finiuntur, et reconciliantur justo, quos ipse
justificat. Christus ergo dicitur mediator, eo quod medius inter Deum et homines, ipsos
reconciliat Deo. Reconciliat autem, dum offendicula hominum tollit ab oculis Dei, id
est, dum peccata delet, quibus Deus offendebatur, et nos inimici ejus eramus. Sed cum Questio

peccata deleat non solus Filius, sed et Pater, et Spiritus sanctus, quorum deletio est

nostra ad Deum reconcilialio, quare solus Filius dicitur mediator? Nam de Patre
legitur, quod reconciliaverit sibi mundum. Aitenim Apostolus '
: Deus erat in Christo,
mundum sibi reconcilians. Cum ergo reconciliet, quare non dicitur mediator? Quia Respous.

nec medius est inter Deum et homines, nec in se habuit illa sacramenta, quorum fide et

imitatione justificamur, id est, reconciliamur Deo. Reconciliavit ergo nos tota Trinitas
« I Petr., II, 24. — » Rom , iii, 2S. — » 1 Tim., il, 6; Gal., ill, 1 3 ; Isa., \u, 4. —* 1 Tim., il , 5. - » lla Aug.,

inPs. ciu,26,Enarr., n. 8. — « 7o'j , ix, 33 : secundum LXX, 'O iiEonr,; ^,fi.C>i. — '<
Ro»i., v, 10.— « II Cor..\, \9.
 :

404 SENTENTIARUM LIB. III.

virtulis usu, scilicet dum peccata delet ; sed Filius solus impletione obedientiae, in
quo patrata sunt secundum humanam naturam ea, per quae credentes et imitantes

justiGcantur.
Sccun. Unde et mediator dicitur secundum humanitatem, non secundum divinifatem. Non
quam cnim cst mediator inter Deum et Deum, quia tanlum unus est Deus ; sed intcr Deum et

siim™ hominem, quasi inter duo extrema, quia medius esse non potest nisi inter aliqua.
'°'""
Mediator est ergo, in quantum homo. Nam '
in quantum Deus, non mediator, sed
eequalis Patri est, hoc idem quod Paler, cum Patre unus Deus. Mediat ergo inter

homines et Deum Trinitatem, secuudum hominis naturam, in qua suscepit illa per quae

reconciliamur Deo Trinitati ; et secundum eamdem habet aliquid simile Deo, et aliquid
simile hominibus : quod mediatori congruebat, ne per omuia similis hominibus longe
esset a Deo, aut per omnia Deo similis longe esset ab hominibus, et ita medialor non
i>sset. Verus ergo mediator Christus inter morlales peccatores et immortalem justum
apparuit mortalis cum hominibus, justus cum Deo ;
per infirmitatem propinquans
nobis, per justiliam Deo. Recte ergo mediator liictus est, quia iuter Deum immortalem,
et hominem mortalem, est Deus et homo, reconcilians hominem Deo in tantum :

mediator, in quanlum est homo in quantum aulem Verbum, non est medius, quia ;

unus cum Patre Deus. Si ergo Christus secundum vos, o ha'retici, unam tantum habet
naturam, unde medius erit ? Et nisi ita sit medius, ut Deus sit propter divinitatis
naturam, et homo propter humanitatis naturam, quomodo humana ia eo reconciliantur

divinis ? Nam ipse veniens, prius in se humana sociavit divinis per utriusque natura;

conjunctionem in una persona. Deiude omnes fideles per mortem reconciliavit Deo,

dum sanati sunt ab impielate, quicumque htimilitatem Christi credendo dilexerunt, et

diligendo imitati sunt. Eccc hic aliquatenus insinuatur, quare Christus solus mediator
Dei dicitur et hominum ; et secundum quam naturam niediet, scilicet humanam et cui ;

mediet, scilicet Deo : Trinitati enim nos reconciliavit per mortem, per quam etiam nos
redemit a servilute diaboli. Nam, ut Petrus ait ', 7ion corruptibilibus auro et argento
redempti sumus, sed pretioso sanguine agni immaculati.

EXPOSITIO TEXTUS. morte, etc. Prima pars dividitur in duas par-

tes, in quarum prima agitur de efficacia ejus
.Nunc quKramiis quo modo per mortem ipsius, etc. .

et utuitate
..,., ,
; m secunda
. . -.
vero agitur de con-
,

Supra egit Magister de Christi incarnatio- gruentia et necessitate, infra '

: Si vero quce-
ne, et de his secundum quaj incarnatio ha- ritur, utrum alio modo jwssit, etc. Prima
bebat ordinariad nostram reparationem; in pars, quae continet praesenlem distinctio-
hac vero parte agit de redemptione 'nostra, nein, dividitur in duas partes, in quarum
Diviiio. quaj facta est per pa.ssionem. Dividiturau- prima agitur de efficacia passionis; in se-
tem ista parsin duas partes, in quarum pri- cunda vero agitur de persona Reilemptoris,
ma agit de Christi passione ; in secunda de ibi Vnde ipse vere dicitur mundi licdemp-
:

morle, quae coiisecuta est passionem, iufra' tor, etc. l'rima pars dividitur iu quatuor par-
Post prosdicta considerandum est, utrum in tes : in prima ostendit efficaciam passionis iu

• Ex Aug., 1« F.pisl. ad Gnl., iii, 10, 20, Ex/ios. n.

21; Ps. cx.^ixiv , 3, Enarr., n. 5 ; rf? verb. .iposl., Senn. II,
Conf., lib. X, c. XLii, XLiii,u. C", GS de Cons. Evang.,
; al. xxvi, t. vi, n. 7; Senn. CCXCIII, n. 7. — • I Petr.,
lib. I, c. xixv, n. 53; in Ps. ciil, 26, Enarr., n. &; in i, 18. — ' Disl. XXI. — ' Dist. XX.
 :,

DISTINCT. XIX. 405

remissionft peocatonim ; in sernnda vcro, in quiiiem boiia ratio cst et sufflciens, priori
(leletiono cliiro^^raiihoruni, ibi : Itaiiue in prx'supposita per se autem non sufflcit. Et
;

Christi sanguine, qui solvitqiuenonmiviit, idco omnes ill» rationes procedunt ex in-
elc; in tertia vimo, in lilieratione a iiotestatc snfflcienti ; et per hoc iiatel responsio ad
dialxili, il)i : Fitclus cst ergo mortidis, etc. ;
iilas tres olijecliones.

in qnarta, in solulione pretii, ibi : A qua pw-

Dun. II.
na temporali et (clerna, etc. Similitersecunda
pars principalis quatnor lial)el partes, in Dicimurquoque el aliter pcr mortem Chrisli justiflcari,
quia per fldem mortis cjus a peccalis muadamur.
quarum prima determinat Magister quare
Christus dicitur redemptor ;in secunda vero, IIoc videtur falsum, quia multi sunt arli-

quare diciliir mediator, \\n : {)ui solus dici- culi post arlicuium passioni:;, sine quorum
tur mediator, etc; in tertia, quare solus fide non possumus justiflcari : ergo sicut
Christus dicitur mediator, ihi : Sed cum passio Christi dicitur nos justiflcare, in
peccata deleat non solum Filius, etc ; in quantnm est crcdita, pari rationc et ascen-
quarta, secumhmi quam naliuam dicitur sio, et adventus ad jndicium. Item, sicut
mediator, ibi : Vndeet mediator dicitur se- fldes et charitas requiruiitur ad justiflcatio-
cundum humaiiitatem, etc. Subdivisiones nem , ita etiam et aliae virlutes : ergo, sicut
autem ia liltera satis apparent. dicimur justiflcari per fldem et charitatem
passionis, ita et per humilitatem et aiias vir-
DUB. 1. tutes, quibus assimilamur Christo patienti.

A peccatis per cjiis morlem soluti sumus quia per ,

Jnxta hoc quaeritur, cum Magister adhuc
ejus mortem , ut ail Apuslolus , commendatur uobis signet tertiam rationem, quare dicimur jus-
cbaritas Dei.
tificari per passionem, videiicet quod passio
Videtur ista ratio nulla esse ,
quia cum justificet secundum modum sacrificii oblati,

per beneficia Dei commendetur nobis chari- penes quid sumitur sufficiens distinctio illa-

ta.s Dei, sicut per passionem Christi videtur , rum trium rationum.
quod per beneflcia Dei justificemur a pec- Resp. Dicendum quod nec istam rationem
catis, sicut per passionem Christi. Item assignat Magister tanquam principalem ;

martyres patiendo excitant nos ad creden- sed ad istam prssupponit illam, qua (a) pas-
dum et amandum : ergo si passio Christi sio dicitur juslificare per modum meriti : et
dicitur nos justificare, quia nos accendit ad illam assignat , cum dicit quod Christus
charitatem, pari ratione et passio aUorum morte sua, tanquam uno verissimo sacrifi-
martyrum. Item, si hoc verum est, tunc vi- cio, quidquid erat culparum in nobis des-
detur quod justiflcatio non conveniat pas- truxit : et ita tres rationes innuit, secundum
sioni Cliristi , nisi solummodo per accidens, quas passio Christi dicitur justificare : justi-
videlicet ralione charitatis nostrae. ficat enim ut hoslia oblata, ut credita, ut
Resp. Dicendum quod Magister, secun- amata. Et istae tres rationes reducunlur ad
dum praedictani rationem, non tangit cau- illas tres, qnae superius dictae sunt, videUcet
sam justificationistotam, sed partem causae quod passio Christi justificat per modum
praesupponit enim in ipsa passione rationem nieriti disponentis, et per modum exempli
meriti, per quod passio Christi est fons nos- excitantis, et per modum exemplaris diri-
trae salutis. Per illam enim plenitudo gratiae gentis, ut sit in ea meritum
in quantum
Christi in nos redundaf. Et illa supposita, hostia oblata; excitatio in quantum credila,
adjungit aliam rationem, videUcet rationem et directio in quantum amata, secundum
exempU provocantis et excitantis : et haec triplex genus causae : et sic passio dicitur
(a) Cat. edit. qus. justificare nos per fidem et charitatem, quia
 , ;;:,

406 SENTENTIARUM LIB. 111.

mediantibus his duabus virtutibus uniniur nem in manu consilii sui, et sic ei pennit-
ipsi passioni tanquam fonti salutis. Et sic. tebat ut posset se inducere in servitutem

patet responsio ad illa tria objecta : primum diaboli.

enim objectum procedit ab insutfioienti ; se-

DDB. IV.
cundum vero dissolvitur per defectum simi-
Unde ipse vere dicitm' redemptor mandi.
litudinis, non enim est simile de Ode, et

charitate, et aliis virtutibus : illud vero Videtur hoc esse falsum : nemo enim
quod tertio quaercbatur, manifestinn est. emit quod suum est. Si ergo Deus domi-
nium super homines non amiserat, videtnr
DUB. m. quod ad eum redemptio hominis non spec-
in principera hiijus stEculi, qui tabat. Item, quaero a quo, et per quem re-
Incideramus enim
seduxit Adam et scrvum fecit , coepitque nos qnaii demit. Si tu dicas quod redemit a diabolo
vernaculos possidere.
sed contra : Ei solvit pretium , a quo rede-
Hoc videtur falsum ,
quia fraus el dolus mit: sed redemit nos pretiosanguinis sui :

nemlni debet patrocinari : ergo si diabolus ergo videtur quod pretium sui sanguinis
hominem decepit , non de-
videtur quod ei solverit diabolo. Si tu dicas, quod redemit a
buerit dominari. Item, diabolus nullum jus Deo ; contra : NuUus redemit rel emit ali-

habebat in nobis ergo non videtur quod

:
quid a seipso.

aliquo jure nos possederit. Item, nos era- Resp. Dicendum quod homo venunJatus
mus servi Dei : ergo non erat in potestate erat, ut faceret malum in conspectu Domini
nostra facere nos servos diaboli. Si ergo et fecerat seipsum servum peccati et sup-
nec Deus facit nos servos diaboli, nec nos plicii. In his autem omnibus detiuebatur
potuimus nos facere, nec diabolus potuit auctoritate divinae sententise et justitiae. Et

nos subjugare, non videtur verbum aucto- ideo pretium redemptionis ei oportebat of-

ritatis praediclaj verum esse. ferri, qui damnum et injuriam passus erat
Resp. Dicendum quod absque dubio homo etquoniam lioc est Deus, ideo Chrisfus, in
juste detinebatur ; sed diabolus nullo eum ofTerendo sanguinem suura Deo redemit ,

justo titulo detmebat, nec possidebat, quo- nos a servitute peccati , diaboli et supplicii

niam malai fidei possessor fuit : sed Deus ita quod manus misericordiae redemit ho-
qui est justus judex, justo judiclo suo hoc minem de manu severitatis et justitiae :

permiserat. Justum enim erat ut ille, qui se transierat enim homo per culpam suam de
voluntarie subjecerat suggestioni per cul- una manu ad aliam. Et per hoc patet res-

pam, eidem in voluntate subderetur per pce- ponsio ad olijecfa.

nam. Ouod ergo objicitur (a), quod diabolus

DUB. V.
non potuit possidere, quia nullum jus habe-
bat, dicendum quod non valet, ijuia multi Rcdemplor vero aliquando etiam Pater, vel Spirilo»
sanctus dicilur ; seid hoc propter usum potestalis.
possident injusto titulo ,
quorum diabohis
princeps et dux est, qui est caput fraudis et Objicitur : si enim Deus ab aeterno habuit
malilifp. Nec fraus et dolus ei patrocinaba- pofestatem , videtur quod ab nBterno fuit
tur, quia ad malum suum eum detlnebat noster redempfor. Item Augustinus dicit ',

sicut fures et latrones ad tempus ea possi- quod in nostra redemptione non eral uten-
dent, qiiae furantur. Ad illud quod objicitur, dum potestate, sed potius justitia : ergo non
quod homo non potuit se facere servum videfur ratio illa recte cissignata.
cum esset in alterius jurisdictione constitu- Resp. Dicendum quod in redemptione fuit
tus, dicendum quod Deus reliquerat homi- usus pofestatis, et usus humilitatis : sed
' Aug., dc Trin., lib. XIII el XIV. — (a]Al. objiril. usus humilifatis apparuit in primordio, usus
 ,;;

DISTINCT. XIX. ART. I. QU/EST. I 407

potestatis appariiit in flnevicit enim mor- :

tem et auctorem mortis patienJo et resiir- QUiESTIO 1.

gendo lioct passio inlirinilatis alfribnatur

:

Anper passionem Christi flat rcmissio peccatorumK

solum Christo, ta:ncn operatio virtulis toti
Trinilati. Kt ideo dicit Magister qiiod tota ntriiiii per pa.ssionem Christi flat remissio Funda
Triuitas est redeinptor usu potostatis («). Ad peccatoriim; et qiiod sic, videtur» : Lavit
illud quod oiijicitur, quod potestas fiiil in ms a peccatis mstris in sangiiinc suo. Sed
Deo ab aeterno, dicendum quod Magister peccatd abluere non est aliud, quam pec-
non dicit quod fuerit redeinptor e.x pote.s- cata remitlero, sive justifioare : ergo a pas-
tate, sed e.x usii potestatis : et iiunc quidem sione est peooatorum lemissio et juslificalio.
noD habuit ab aBterno, sed ex tempore. Item ad Hebrceos" : Omnia pene mim-
dantur in sanrjuine, et sinc sanguinis cffu-
DUB. VI. sionc non fit rcmissio peccatorum. Et ibi-
Dicitur redcmptor sccundtim humanitatcm quia ,
dem : Sanguis Cliristi, qui per Spiriluin
soouoduiu eimi, ct iu ca susccpit et implcvil illa sanctum semctipsum oblulit immaculatum
Mcramenta, qiia; suul causa nostrre rcdemplionis.
Deo, emumlabit conscicntias nostras ab ope-
Sed contra : Pcenitentia, et confirmatio, ribus mortuis. Sed opera morlua sunt pec-
et exlrema unctio faciunt ad nostram re- cata : ergo per passionem Christi fit emun-
demptionem : et tamen Christus ea in se dalio a peccatis.
non recepit. Item in Canone Missai dicitur, el trahitur

Resp. Dicendum quod sacramenta non de EvangeUo ' : Hic est calix novi et feterni

vocantur illa ,
quse sunt signa , et vasa in testamenti, qui pro vobis et pro multis ef~
quibus confertur gratia, sicut sunt septem fundetur in remissionem peccatorum.
sacramenta Ecclesiae ; sed saciamenta hic Ilem, sacramenta justificant : sed orania
dicuntur sacra mysteria, sive facta secreta sacramenta justificationem habent a pas-
quae ordinata sunt ad nostram redemptio- sione Christi : ergo mullo fortius Christi
nem, sicut Christi incarnatio, nativitas, pas- passio est efflcax in jusliflcando.
sio, et resurrectio, etc. Sed contra, 1
^*
: Traditus est propter de- Ad opp.
licia nostra, et resurrexit propter justifica-

tionem nostram. Ergo videtur quoJ juslifi-

ARTICULUS I.
catio sit a resnrrectione , non a passionc.
Ad intelligentiam autem hujus partis in- 2. Item *: Ego sum qui deleo iniquitates
cidit hic quaeslio circa duo : primo eaim tuas propter me. Ergo delelio peccatorum
quaeritur de efticacia passionis ; secundo noslrorum est a solo Deo : non ergo a pas-
vero quaeritur de persona Redemptoris et sione Chrisli.
Mediatoris. Circa primum quaeruntur qua- 3. Item, justificatio a culpa est per gratiae
tuor, juxta ea quae prius tacta sunt : primo infusionem : sed solus Deus est, qui potest
ergo quffiritur utrum per passionem Christi gratiam infunJere, sicut in primo libro, et
flat peccatorum remissio ; secundo quaeritur in quarto ostenditur : ergo solus Deus po-
utrum fiat chirographorum deletio ; terlio test culpam delere, et hominem justificare :

quaeritur utrnm per ipsam fiat hberalio a ergo culpae deletio et justificatio non est a

potestate diaboli ;
quarto quaeritur utrum passione.
per ipsam (6) fiat absolutio a poena peccati. 4. Item, nihil corporale inQuit justitiam

' Cf. Alex. Alensis, p. III, q. xviii, memb. 6, arl. i «ephau. Brulct., III Sent., dist. xix, q. i; Gab. Biel.,
S. Tliomas, p. III, q. XLU, art. 1 ; et III Sent., dist. III Sent., dist. xi.t, q. l. — » Ajioc., 1, 5. — ' Hebr.,
Iix,q. I, art. 3 ; Richardus , III Sent., dist. xix, q. i IX, i2, 14,-' Maltti., XXVI, 28. — » «om., it, i5. —
(a) Ccci. edit. potentis. — |A) C<e(. edit. seipsam. « /«(., XLIIi, 25.
 , : ,

408 SENTENTIARDM LIB. III.

in rem spiritualem : sed passio Christi fuit utraque jusfificant. » Attamen neutri, id est
corporalis : ergo non potuit animam justifi- nec resurrectioni , nec passioni attribui po-
care, sive a peccato mundare. test proprie causalitas justificationis , sive
5. Item, necesse est justificans esse con- deletio culpae, quia non invenitur ibi pro-
junctum justificato : sed passio Christi est prie aliquod genus causae, sicut in oppo-

exlra animam : ergo non potest justificare nendo ostensum est. Habent tamen nihilo-
animam. minus aliquara causalitatem in hoc, quod
(). Item, si passio Christi est causa justifi- habent ahquara causae proprietalem : attri-

cationis animse, aiit ergo per modum causae buitur enim his justificatio nostra per rao-
malerialis, aut per niodum formalis, aut ef- dum meriti intervenientis ,
quod quidem
ficientis, aut finalis : non materialis hoc , habet dispositionis rationem, et reduci habet
eonstat, quia passio non est materia justifi- ad causam materialem ; per modum exem-
cationis; non formalis, quia illud est gratia; pli provocantis et excitantis, quod quidem
non efficientis, quia illud est Deus; non habet reduci ad causam moventem et effl-

finalis, quia illud est gloria aeterna : ergo, cientem ;

per modum exeraplaris regulantis,
etc. Si tu dicas quod passio dicitur justifi- quod quidem habet reduci ad cansam for-

cai'e, id est Christus patiens, eadem ratione malem ;

per modum termiiii quietantis,
et ambulatio, et praedicatio diceretur nos quod quidera habet reduci ad causam fina-
justificare , et peccata nostra delere ,
quia lem. Et ita his duobus attribuitur justifica-
Christus ambulans et praedicans nos justifi- tio secundum proprietatem cujuslibet gene-
cavit, et peccata nostra dele\it : quod tamen ris causae. Attamen ratio raerendi justifica-

non conceditur. Est ergo quaestio, qualiter tionera attribuitur soli passioni, non resur-
Christi passio est causa noslrae juslificatio- rectioni. Ratio vero terminandi et quietandi
nis. Et si tu dicas quod per modum meriti attribuitur resurrectioni, ad quani ordinatur

tunc est quaestio, qualiter resurrectio potest justificatio ; non passioni. Duo vero inter-

esse causa nostrae justificationis, cum Chris- media, scilicet excitatio, et regulatio, attri-
tus non meruerit resurgendo. Et si utraque buuntur utrique : nam passio excitat nos ad
est causa, scilicet tam passio, quam resur- Dei dilectionem, et ulterius insinuat nobis
rectio, quaeritur cui per prius conveniat, et qualiter mori debeamus peccatis : et ita est

principalius. exemplum provocans et exemplar regu- ,

ians. Et quod sit exempium, habetur ei

GONGLUSIO. priraa Petri (b) ' : Christus passus est pro

nobis , vobis relinquens exempUnn. Quod sit

Jiistificatio nostra attrihiiitur passioni Christi per exemplar, habetur ad Romanos ' ; Si com-
modum meriti ; sed per modum quietantis aitri- plantati sumus similitudini mortis ipsius,
buitur resurrectioni; utrique autem per modum
etc. Similiter et resurrectio habet rationem
excitantis et regulantis.
exempli provocantis, et exeraplaris dirigen-

Resp. ad arg. Ad praedictorura intelligen- tis. Provocat enim nos ad justitiam, per

tiara est notandum, quod nostra justificatio quam acquirimus illam gloriam , quam cre-

attribuitur tam passioni, quam resurrec- dimus Chrislum hahuisse in sua resurrec-
tioni, sicut habetur in textu, el Glossa in tione, ut talia sint corpora nostra, qualia

pluribus locis. Undesuper illud ad Romaiios ' Christus in sua resurrectione monstravit

Mortuusest propter nostra delicta, etc., (o) sicut dicitur in quadam Glossa. Dirigit etiara

dicitur « Utraque
: scilicet mors et , re- nos, dura ad ejus exemplar conamur am-
surrectio Christi, delicta nostra toUunt, et Rom. dicitur: Mortuus, etc. — (i) Cal. edit,
(a) Al. nii
^Rom., IV, 23. — »1 Pelr., n, 21. —* Rom., vi, 3. deesl Petri.
 ;

DIST. XIX. ART. I. OUJEST. 11. 400

bularein novifate vitae, jiixta illud quod per se non est cibus anima;, in se tamen esl

dicitur ad Rowams '

; Qiiomudo Cliristus cibus ex unioue sui ad diviiiain natiiram :

resurrexit a mortuis prr gloriam Vatris, ita sic et passio Cliristi , etsi noii lialieat poteu-

et nos in novitate vitce ambulemus : et sic. tiam justificandi in quantum est passio cor-

tam passio, (juani resunertio lialiet ralio- poralis, habet tamen in (luantuiu a voluii-
nem excitaulis et regulautis respectu uostne tale optiuia procedebat ejus tolerantia, et
justiflcationis, secuudum duo quiE in nostra habebat fleri circa personam dignissimam,
justiflcatione halieut cousiderari, scilicet qua; est omnis justitiae et sanctitatis princi-
ablatio mali , et collatio boui. Ablatio mali pium et causa.

appropriatur ipsi passioni ; collatio vero 5. Ad illud quod objicitur, quod justifl-

boni ipsi resurrtictioni. Et hoc est quod di- cans debet esse conjunctum justiflcato, di-
citiu- in lilossa : Traditus rst proplcr delicta cenduia qiiod aliquid conjungi alii potest

nostra, etc. : « Mors Cbristi sola iuteritura dupliciter , videlicct per substantiam, et per

vitse veteris signiflcat, et in resurreclione efrectum. Quamvis autem passio Christi no-
sola nova vila signilkatur. » Ex his ergo, bis non conjungatur per substantiam con- ,

quae dieta sunt ,

patet responsio ad quaestio- jungi tamen potest per eflicaciam. Et si tu
nem supra propositam , videlicel qualitcr ol)jicias, qiiod non videtur quod possit con-
nostra justificatio, sive .deletio culpae, sit a jungi per efflcaciam , nisi aliquo modo con-
passione Christi :est enim ab ea per modum jungatur per substantiam , dicendum quod
meriti, et per modum exeniplaris et signi. non est necesse eam conjungi per substan-
Patet etiam qualiter sil a resurrectione. tiam , sed sufficitquod conjungatur, me-
i. Et per hoc manifesta est responsio ad diante fide, per dilectionen. Et hoc est quod
primum objectum de auctoritate Apostoli, dicitur ad liomanos^ : Quem prcBposuit Deus
quadicebatur quod nostra justilicatio est a propitiatorem [a) per fidem in sanguine
resurrectione. Est enim a resurrectione et ejiis. Fidem et passionem simul
Glossa : « ,

passione, sine aliqua contradictione, ut prius jungit, quia neutrum sine altero valet. »

ostensum est. 6. Ad illud quod quaeritur, in quo genere

2. Ad illud quod objicitur ,

quod solus causae passio Christi sit principium nos-
Deus est qui delet iniquitates, etc, dicen- frae justificationis, jani patet responsio ex
dum quod verum est per modum efflcien- his, quae dicta sunt. Non enim est causa
tis per hoc tamen non excluditur quod
: , proprie , licet aliquo modo habeat proprie-
alii non possit convenire per niodum meren- tatem causae, sicut prius explanatum est in
tiset excitantis, sicut dictum est convenire principio responsionis , ubi etiam determi-
passioni Christi. natum est, qualiter dillerenti modo justifi-
3. Ad illud quod objicitur ,
quod justifi- catio nostra passioni et resurrectioni ChristL
catio est per gratiam, quae infunditur a solo habet attribui.
Deo , dicendum quod etsi gratia a solo Deo
habeat infundi nihilominus tamen Christus ,
QU^STIO II.

per suam passionem potuit eam nobis pro-

An per passionem Christi facta fuerit
mereri : et sic dicimur a passione justificari.
chirographorum deletio '.
4. Ad illud quod objicitur, quod nuUum
Utrum per passionem Christi facta fuerit Fundam.
corporale influit justitiam in spirituale, di-
chirograpborum deletio; et quod sic vide-
cendum quod quemadmodum caro Christi ,

tur primo auctoritate Apostoli ad Colossen-

'
Rom., VI, i,— ' Ibid., lii, 23, — ' Cf. Alex. Aleusi»,
p. 111, q. xviii, memb. 6, art. 4; S. Thomas, p. III, q. XLIX, art. 5; et lli Sent., dist. xil q. ,
i. irt. 6

(a) Vulg., propitiationem. Stephan. Brulef., lU Sent., disl. MX, q. li.

 4i0 SENTENTIARUM LIB. III.

ses '
; Donans nobfs delicta , et delens quod i. Item chirographum decrcfi ant est

advei'sum nos erat chirographum decreti, culpa , aut pcena : si culpa , ergo idem est

quod erat contrarium nohis. delere chirographum, et culpam ergo male

:

Item hoc ipsutn videtur auctoritate Au- distinguit Apostolus inter baec duo, dicens':
gustini ' , quam Magisler ponit in iiltcra : Donans nohis delicta, et delens quod adver-
« Fuso sanguine sine culpa, oraniumculpa- sum nos erat chirographum ; si pcena, con-
rum chirographa deleta sunt. » tra : chirographum obligat : sed poena non
Item , omnia merita ct demerita scribun- obligat : ergo videtur quod chirographum
tur a justo Judice ,
juxta illud quod scribi- non possit stare pro poena , vel pro culpa.
tur ' : Peccatum Judce scriptum est stylo fer- Si ergo passio Christi non est nisi contra

reo in ungue adamantino. Sed passio Chri- culpam, vel contra poenam, per passionem
sti nos iiberavit ab ira ventura : ergo dele- Christi non habent deleri culparum nostra-
vit nostrarum culparum chirographa. rum chirographa.
Item, ante adventum Christi etiam san- 5. Item, chirographum illud aut habebatur
cti patres etjustidetinebantur in limbo : hoc a Deo, aut a nobis, aut a diabolo : si a Deo,
autem non erat nisi propter pcccatum Adae, videtur quod deleri non poterat ,
gnia
quod praecesserat : ergo peccatum illud ad- a nullo potest superari divina justitia , nec
huc remanebat in memoria tanquam in infringi divina sententia ; si a nobis habeba-
scriptura : sed post passionem Lhrisli non tur, ergo videtur quod non esset adversum
detinebantur : ergo videtur quod scriptura nos; si a diabolo, contra : diabolus nuiiom
illa ,
per quam obligati fuerunt, deleta fuit. jus acquisierat in nobis : ergo nullum ad-
ftestat ergo quod Christus in passione sua versum nos habebat chirographum.
delevit culparum nostrarum chirographa. 6. Item, quaeritur juxta hocqua^ sit diffe-

Ad opp. Sed contra : 1. Adhuc sunt aliqua peccata, rentia inter chirographum decreti, et chiro-
per quae diabolus detinet homines hic et graphum culpae , cum uno nomine nomi-
in futuro ad luenda supplicia : ergo si te- net Augustinus , et alio nomine nominet
nentur propter alicujus culpae memoriam, Apostolus; et quae sit illa scriptura, et qua-
videlur quod per passionem Christi non liter per passionem Christi affisa sit cruci.
sunt deleta omnium culparum chirographa.
2. Item , deleta sunt culparum nostrarum CONCLUSIO.
chirographa per passionem Christi : videtur Christus per passionem suam delevit chirographa

ergo quod superfluiiut omnia alia remedia culparum ,

quia pcr passionm suam impetravit
:

remissionem culparum quoad maculam , et quoad

quod si hoc est falsum, restat, etc.
reatum.
3. Item crucifigentes Christum , et pas-
,

sionem ejus procurantes, in ipsa passione Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-

graviter peccaverant : ergo non videtur tiam est notandum, quod sermo iste est me-
quod per passionem ejus deleta sint culpa- taphoricus, quo dicitur, per passionem Chri-
rum nostrarum chirographa, sed potius in- sti deleri chirographa cuiparum. Dicilur chiro-

scripta et roborata. Si tu dicas, quod deleta enim chirographum a chiros ', quod est ma- l"^^"^
fuerunt quantum ad merilum per passio- nus, et graphia % quod est scriptura, quasi •«''".
nem ; contra : tantum maliim fuit occisio scriptura manu facta. Quae autem sit scri-

Christi, quantum bonum fuit vita Chrisli : ptura, quae dicitur chirographum decreti,
ergo malitia occidenlium BBquabatur solu- et chirographum culpae, diversimode potest

tioni pretii : ergo non videtur quod per

pa.ssionem
,
' Coloss.,n, 14. — 'Aug.,rf.?P?cca/or. merit.el remisi.,
Christi possit scriptura culpae
lib. II, c. XIX, n. 49. — *Jerem., xvit, 1. — » Coloss.,
ipsorum deleri.
 :,

DIST. XIX. ART, I. QTl^EST. II. 411'

assignari secmulum diversas exposiliones, ad luenda supplicia, dicendum quod dupli-

qu.T. inmiuiiliir ad Colossenses. Socnndum citer e.st ioqui de efflcientia vel elTectu pas-

tamen oxpnsilidncm tiua' mai^is consonat sionis Christi : aut quantum ad sufflcien-
verbo Apostoli , et <iiclo Augustini, scien- tiam, autquantum ad efflcaciam quan- :

dum quod cliirograplnmi culp;pclicitur esse tum ad sufncieutiam .sic se exlendit ad ,

memoriale, quo anima tenelur astricta et omnes homines el ad omnes culpas si vero ;

obligata alicui poenre, sicut aliquis, quando quautum ad efdcaciam sic se extendit ad ,

obligat se alteri , facit ei chirographum : et eos solummodo, qul baptizaiitur in nomine

hoc inniiit Augustinus in lillera, cum dicit ' ejus; qui absolvuntur a reatu originalis et

« Culparum diirographa deleta sunt ,

qui- actualis : ita quod a diabolo nou possunt
bus debitores ante diabolo tenebantur. » Et amplius teneri , nisi forte se ei voluntarie

dicitur illud chirographum culpa% et chiro- subjiciant, et nova contra eos scribantur chi-

graphum decreli ,
quia talis obligatio con- rographa.
surgit ex nostra culpa tanquam ex merito, "2. .\d illud quod objicitur, quod si deleta

et ex divina senteutia tanquam ex decreto :

sunt culparum chirographa per passionem,
et sic chirographum dicitur esse memoriale quod superfluant alia remedia , dicendum
illud, quoquidem peccatummanetquantum quod illud non sequitur ,
quia alia remedia
ad reatum, ratione cujus divina juslitia ha- a passione habent efficaciam ; nec passio
bet nos punire, diabolica malilia potest ac- delet efficienterhujusmodi chirographa, nisi

cusare et detinere , et conscienlia nostra interveniant illa remedia.

potest contra nosremurmurare et illud : 3. Ad illud quod objicitur, quod non sunt
chirographum adversum nos habet inscribi delela crucifixorum chirograf ha, sed potius
non solum pro peccatis nostris actualibus, scripta, dicendum quod deleta fuerant in ipsis
sed etiam pro peccato primi parentis : et ra- crucifixoriLus quanlum ad sufQcientiam,
tione hujus diabolus habet in nos aliquam etquantum ad meritum licet in pluribus ,

potestatem vel simpliciter , vel ad tempus. eorum non sint deleta quantum ad effica-
(Juoniam ergo Christus per passionem suam ciam, et quantum ad actum, propter eorum
non solum impetravit nobis remissionem negligentiam. Et si tu objicias, quod quan-
culpai quantum ad maculam sed etiam , titas transgressionis eorum aequabatur quan-
quantum ad reatum hinc est quod dicit ; titati satisfactionis , dicendum quod excusa-
Aposlolus et Augustinus quod Christus per bantur per ignorantiam , sicut dicit Ansel-
,

passionem suam delevit chirograpba culpa- mus ' Si enim cognovissent, nunqmni Do-
:

rum. Sed Apostolus dicit singulariter : De- minum glorice crucifixissent. Aliter potest
lens chirographum decreti, quia loquitur de dici, quod nunquam illi crucifixores ex tam

memoriali transgressionis primi parentis; mala volunfate Christum occidebant, ex

Augustinus vero pluraliter, quia loquitur quam bona voluntate Christus passionem
de remissione omnium peccatorum quan- sustinebat : et ideo longe potentior erat pas-
tum ad reatum , ut perfectum esprimat sio Christi ad satisfaciendum ,
quam esset

ipsius passionis effeclum. Concedendum est illorum culpa ad obligandum.

ergo, quod per passionem Chrisli delentur Ad illud quod quaeritur utram
4. , chiro-
chirographa culparum ; concedendae sunt graphum decreti sit culpa, vel poena, dicen-
etiam rationes, quae hoc ostendunt, dum quod proprie loquendo nec est culpa,
1. Ad illud vero quod primo objicitur in nec est pcena; sed est reatus consequens
contrarium, quod diabolus multos detinet culpam ,
qui est obligatio ad poenam, quae

— quidem dicitur chirographum in quantum

' Ang., loc. in<ix cit. ' Anselm., Viir Deus homo
|ib. II, c. XV , ex I Cof., 11 , 8. tenet obUgationem respectu pcenae, et ratio-
 :

ilS SENTENTIARUM LIB. III.

nem memorialis respectu culpae praeteritse. Item , Christus dux noster vicit diabolum
Culpa enim frequenter traasit actu , et re- per illud ' : Yicit leo de tribu Juda. Sed
manet reatu, sicut patet in sanclis patribus, victoria ducis est victoria totius exercitiis
qui detinebantur in liuibo, quibus deletum ergo videtur quod diabolus a tolo genere
erat originale quantum ad culpara, sed ad- humano sit superatus ; et ita videtur quod
huc remanebat in eis reatus, propter quem per passionem Christi amiserit suum posse
janua erat eis clausa. respeclu generis humani.
5. Ad
quod quseritur, quis babebal
illud Item, quando diabobis superavit primum
illud cbirographum , dicendum, sicut ta- hominem ,
per consequens superavit totum
ctum fuit, quod et Deus, et homo, et diabo- genus humanum : ergo pari ratione vide-
lus habebat sed Deus utjudex, homo ut
: tur. quod cum superatus sit a Chrislo, su-
reus, diabolus ut accusator. Et sicut latro fert peratus sit a toto genere humano : ergo per
insigne contra se, sic homo contra seipsum passionem Christi totum genus humanum
ferebat chirographum , nec per illud chiro- liberatum fuit a potestate diaboli.
graphum acquirebatur abquod jus diabolo. Sed contra, 1': Aon est nobis colluctatio Adopp.

Quamvisenim homo juste detineretur, ipse adversus carnem et sanguinem, sed adver-
tamen injuste detinebat : nec in illius dele- sus mundi rectores tenebrarum harum :

tione factum est aiiquod praejudiciumdivina? ergo daemones adhuc nos impugnant , et
justitiae, sed potius satisfactum est ei per be- huic mundo principantur : ergo a postestate
neflcium misericordiae (a) Redemptoris. diaboli liberati non sumus.
6. Ad illa vero quae quaerebantur ultimo, 2. Item dicitur, qnod ^ novissimis diebtis
patet responsio per ea, quae dicta sunt in instabunt tempora periculosa; et hoc ipsum
hujusmodi responsionis principio, sicut pla- dicitur in Daniele'' ei Apocalypsi'^, qmdin
num est pertractanti. tempore Antichristi habebit diabolus ma-
gnam potestatem ad tentandum et vexan-
OUiESTIO III. dum : ergo non videtur quod per passionem
amiserit posse super genus humanum.
An per passionem Christi libcrati simusapotestate
3. Item ,
potestas diaboli maxime in duo-
diaboli^.
l)us consistit , videlicet in obsessione corpo-

Fundam. Utrum per passionem Christi liberati si- rum, et in excaecatione mentium : sed post
mus a potestati diaboH ; et quod sic, vide- passionem Christi adhuc multi a diabolo
tur ' : Vidi angelum descendentem de ccelo, fuerunt obsessi , multi etiam fuerunt gra-
et apprehendit draconem, qui est diabolus. vissime excaecati : ergo videtur quod potes-
Sed per istum angelum , sicut sancti expo- tas diaboli non sit in aliquo diminuta per
nunt, intelligitur Christus : si ergo ab isto passionem Quod autem diabolus
Cbristi.

angelo diabolus est reUgatus in ejus pas- multorum corpora obsideat, docet experien-
sione , videtur quod amiserit super nos tia quod iterum multorum mentes excaecet,
;

posse. probatur per illud, quod dicitur » Deus :

Item ' : Nunc judiciuin est mundi, nunc hujus sa^cidi exaecavii mentes infidelium.
princeps hujus mundi ejicietur foras. Si 4. Item potestas diaboli vel est ad nocen-
ergo diabolus foras perChristum est ejectus, dum , vel ad tentandum : sed nunquam
videturquod a potestate ejus liberati simus. potuit nocere, nisi permissus; nunquam
' Cf. Alex. Aleosis, p. III, q. xviii, niemb.
eliam potuit in peccatum pra>cipitare, nisi
6, art. 3;
S. Thoni., p. III, q. XLIX, art. 2; ol III Seni., dUt. xix , i;abr Biel., III Sent., dist. iix, q. i, dub ii.— « .ipoc,
q. I , nrt. 2; el de Verit., q. xxix, art. 7; Richard., 1 Sent.. 1 1
XX, 2. — > Joan., xu, 31. —
Mpoc., v, 5. » Ep/ies., —
disl.xix , (j. II ; Stcph. Brulef. III Senl., dist. xix,q. iii VI, 12. — • II rini.,111, 1.— » Dan.,xu, 10.— * Apoc.,
(a) Coet. eUt. migericordis. XII, 4,15, 17. —»11 Cor.,lv, *.
 DIST. XI \. ART I. OU/EST. III. 443
prsBberetur ei voliintas et consensiis ; el lioc grati» iufusionem, (|iia! reprimit concniii-
ipsuni polest modo : si ergo ab initio niliil scenliam , et pcr angeiicam pnitiictioiiem,
potuil amplius, videtur idem quod prius. qua? comprimit et reprimit potesfates ad-
versas et Iioc idem virtute passionis, me-
:

rito cujiis mitlitur nnliis Spiritus sanctus,

CONCLUSIO.
milttmlur eliam et ipsi angelici spiritus, ut
Per passionctn Christi omnes suinus tiberati a su[)cielur adsersarius. Unde diabolus super
potcstate diaboti quoadsuf/icientiam, licet quoad omiiia abhorret memoriam passionis et ,

effiraciam soH ii qui sunt de corpore ejits , sint

,
flgiiram criicis, per quam sumns a potestate
librrati.
ejus liberati. Rationes ergo hoc ostendentes
Resp. ad arg. Dicendum quod, siout dicif concedenda? sunl.
Magister in liltcra, pcr passioncm Ciiristi I. Ad illud ergoquod primoobjicilur, quod
sumus a potestate dialioH liberati , omnes adhuc restat nobis adversus mundi reclores
qiiidcm qiinnlinn ad sufncienfiam, sed ilii colliictatio, dicendum quod, quamvis noliis
soli qui sunt de ejus corpore, hoc est Eccle- iucumtiat pugna, non famen elongamur a
sia, quanfuni ad efficaciam. Et hoc patet vicloria, nisi interveniat nostra negligentia,

sic : Diabolus enim anle passionem Christi secundum quod dicitur Fidelis Deiis, qui '
:

habebat dupliccm mannni , videlifet altra- non patietur vos tentari, etc, sed faciet
hentem et impellentem. Maims altrabens cum tenfatione proventum : et ideo ex illa

erat potestas trahentli ad limbum etiam auctorilate non potest haberi, quod nobis
justos et sanctos. Manus impellens erat po- prajsideat potestas diabolica, quamvis- nos
testas praecipitandi in malum vel per falla- exercere non ilesistat.

ciam, vel per violentiam ;

quia tenlabat ut 2. Ad illud quod objicitur, quod in novis-
draco, tentabat ut leo. Et prima manus, simis diebus instabunt tempora periculosa,
scilicet attractiva , erat tantse potenlis, ut dicendum quod quamvis per passionem sit
nullus posset ei resistere : et haec fuit ei potestas diabolica superata, tamen in nobis
omnino amputata per passionem jam enim ;
est vires dare hosti, et nos subjugare potes-
nulluni justum potest ad limbum trahere, tati diaboli. Et quia in novissimis diebus
quia per passionem Christi deletum est chi- abundabit muUorum perversitas , et refri-
rographum peccati Adaj. Manum auteni gescet charitas, vires sumet diabolica potes-
impellentem habebat ita fortem , ut cum tas, et justo Dei judicio permittetur amplius
magna difficultate posset qiiis ei resistere : ad malum impellere, quam permissus fuerat
et ideo in multis regnabat, imo fere in om- in tempore praecedenti.
nibus : Omnes enim vel superabat per frau- 3. Ad illud quod objicitur, quod adhuc
dulentiam , vel per violentiam : et haec po- potest in vexationem corporum, et excaeca-
testas debilitata est per passionem ,
per tionem mentium , dicendum quod hoc non
quam lumen veritatis aperitur contra diabo- potest modo, nisi quis ei ex culpa sua vires
licam fraudulentiam , et adjutorium virtutis tribuat, sicutsunt illi qui sacramenta Christi
attribuilur contra diabolicam violentiam. contemnunt : qni vero humililer et devote
Apparuit autem lumeu veritatis, et interius sacramentis et sacramentalibus se subjiciunt,
per divinam inspirationem , et exterius per quae a passione Christi habent virtutem, noa
humanam instructionem. Jam enim fere formidant diabolicam potestatem. Tanfa est
omnibus est veritas propalala ; et ideo est enim virtus sacramentorum Ecclesice , ut
destructa idololatria , quae prius regnabat. etiam extendat se usque ad infideles. Unde
Adjutorium etiam virtutis tribuitur per non tot hodie diabolus obsidet, quot diabolus
»1 Cor.i, (3. consueverat obsidere. Scribit enim Grego-
 ;

414 SENTENTIA.RUM LIB. 111.

goriiis in dialogo '

de quodam Judaeo, qui relaxationem poenae ,
quam ad deletionem
cum vellet dormire in loco deserlo , muiiivit culpae : si ergo per passionem Christi flt

se signo crucis,et daemones supervenieutes, justificatio, sicut supra ostensum est, multo
cum ipsum oireadere, a signo crucis
vellent fortius fll poenaruui relaxatio.

repulsi sunt, et dixerunt ipsum esse vas va- Sed contra : 1. Resurrectio Chrisli est
caiisa nostrae resurrectionis ', sicut dicitur
cuum, sed signatum.
4. Ad illud quod objicitur, quod nihil in Glossa. Sed per resurrectionem nostram
poterat nisi per Dei permissioncm , siout habemus liberari a poena, et a miseria :

tunc, ita et nunc, dicendum quod Deus ip- ergo videtur, quod Christi resurrectio , non

sum amplius permitlebat ex suo justo judi- passio, liberet nos a poena.

cio, et consensus noster amplius ei subjace- 2. Item Christus patiendo dedit nobis

bat ex vitio nostro, per hoc quod regnabat exemplumet materiam compatiendi siergo :

ignorantia, regnabat etiam concupiscentia poena consistit in passioue et compassione,

deficiebat etiani et veritas, deficiebat etlam videfur quod passio Christi polius sit causa-

et gratia. Sicut enim dicitur *, lex per Moy- tiva poenae, quam liberativa a poena.

sem data est; gratia et veritas per Jesum 3. Item poenitentiaomnis pcenalisest; nam
Christum facta est. Et sic patet, qualiter per poenitere est poenam tenere : si ergo per
passionem Christi iiberamur a potestate dia- passionem Chrisfi liberati sumus a poena,

boh. videtur quod jam non sit opus poenitentia.

Sed hoc est falsum : ergo et primum.
QU^STIO lY. 4. Item, si passio Christi liberata poena,
aut ergo a femporali, aut aeterna : a tempo-
An per passionem ChrisH absolvamur a pama
rali non, quia eisdem poenis temporalibus
peccati '.

subjacemus nunc, quibus subjacebant illi,

Fuiidim. An per passionem Chrisli absolvamur a qui erant anfe passionem; ab aeterna non,
poena peccati ; et quod sic, videtur' Peccata : quia iiullus, qui est iu iuferno damnatiis,
nostra pertulil in corpore suo super Ugnum; luit per passionem Christi liberatus : videtur
quod exponensMagisierinlitteradicit, quod ergo quod mediante Christi passione non
porlare peccata uostra est portare poenam sumus ab aliqua poena liberati.

peccatorum nostrorum. Et hoc conflrmatur

per illud ' : Yere languoresnostros ipse tulit, CONCLUSIO.
et infirmitates nostras ipse portavit.
Passio Christi liherat nos a pcena peccati temporali,
Itera ' .•
Tu autem in sanguine testamenti
ceterna, et media inter utramque.
tui eduxisti vinctos de lacu in quo non erat
aqua. Si ergo educi de lacu sine aqua est Resp. ad arg. Dicendum quod passio
Adepp.
liberari a poena, videlur quod per sangui- Christi nosliberavit a pcena temporali, et ab
nem Chrisli liberemur a poena peccati. aeterna, et ab ea ,
quae esf inter uframque
Item passio Chnsti maxime fuit pcenalis, media. A pcena, inquam, temporali nos li-

et Deo placita, et pro nobisetiam fuitsoluta : berat, dum virtute illius condonantur nobis
sed quod talis conditionis esl, maximehabet peccafa, non solum quantum ad culpam et

liberare (a) a pcena : ergo, elc. reatum poenae aeternaj, sed etiam quantum
Item tolerantia poense plus ordinatur ad ad dimissionem poenae satisfactoriae, sicut

< Greg., Z)ia/., lib. III, c. vii.— » Joa».. i, 17.— pisl xia,^. )li;Thum. Artreul., lil St'n/., disl. xix,q.i,
» Cf. Alcx. Alensis, p. III, q. xviii, memb. 3, art. 2 .irt. 1; Steph. Brulef., III Sent., dist. xii, q. iv; Gabr.

S. Thomas, p. III q. xux , art. 3 ; et III Senl., dist.

;

Biel., III Senl., dist. lu, q. i, dub. ii. — » I Petr., n,

XIX, q. I, arl. 3;
,

Scotus, III Sent., dist. xix, q. I ; Ri- 24. — • Isa., Lill, 4. — • Zach., ii, 11. — i Gloss., in
chard.. III Sent., dist. xix.art. 3; Durand., III Sent., 1 Cor., XV. — (a) Al. liberari.
 DISTINCT. XIX. AUT. II.

habel (ieri iii saciamenlo baptismatis. A facit ut prena illa non possit opprimere, nec
pcena sterna nos liberat liberaiulo a ciilpa : praivalere : et islo modo po.sset dici quodam
(lum eiiim per passionem Christi nohispralia modo Iii)i'ran- alt illo yenere pojna;, non ut
impetralur, iit;r quain cul[)a dimiltilur, nobis non afnij,'at, scd utnon praivaieat.
dehitum yxvncci ajternaj moitis rclaxatur. 3. Ad illud quod ohjicitur, quod passio
Liherat eliam a poena quodam modo
,
quae non liberat a pcena pa;nitcnlia;,
Christi di-
est inler ulramque poenarum istarum me- cendum quod imo nos liherat quantum , est

dia, qua; quidemeslcarentia visioniscHvino! dese;quia, seciindum quod dicitur in lit-

ex merilo peccati Xdai et illa quidem, etsi

:
tera, in bap ismo omnis pcena, quae pro
fuerit iid tempus propler gratiam repertam peccato dehetiir, penitus relaxatur : sed
iu eis, qui deliucLiantur iu hmho; deheret cum homo peccata iterat, reddit se indi-
tamen habere ailernitalem habito respeclu gnuin tanto beneficio : et ideo per passio-
ad culpam Ads. Unde quantumcumque nem non remitlitur ei lota poena, sed mino-
piissio (hlata esset, divina prajsentia fuisset ratur, secundum quod dicit Magister in lit-
eis suhlracta, nisi Deusadiuvenisset aUquam tera, quantum decet et e.xpedit, salva divina
viam : et ab hac poena liberati sumus per justitia.

passionem Christi : et sic patet, quod per 4. Ad illud veio quod ohjicitur, quod non
omnem modum veruin esl passionem Chrisli liberat neque a pcena temporaU, neque
efficacem esse ad hberandum nos a pcKna a pcena aeterna dicendum quod ratio illa
,

peccati; et ratioues, quae hoc ostendunt, peccat secundum consequens. Non enim
concedendae sunt. sequitur quod si hoc modo non hberat a
,

4. Ad illud vero (juod primo objicitur in poena teniporali et aeterna, quod propler
contrarium, quod resurrectio Christi nos li- hoc nullo modo liberet a poena temporali
heral a p(Bna magis, qnam passio, dicendum et aeterna. Quamvis enim nou liberet a
quod, sicut supia dictum fuit de justifica- poena aeterna eos qui sunt in malo obsti-
,

tione, quod juslificatio potest attribui pas- nati, liberat tamen eos qui volunt et pos-
,

sioni ratione lermini a quo , scihcet ratione sunt adCliristumconverti. Rursus, quamvis
amotionis mah, et resurrectioni ratione ter- non Uberet a pojna temporali in prseseuti
mini ad quem, scilicet ratione collalionis vita, scilicet a fame et a siti, liherahit tamen
boni : sic etiam glorificatio, quae est libera- a poena in futuro, quando '
novissima om-
tio a poena et miseria, utrique potest altri- nium destruetitr inimica mors. Liherat etiam
bui; ratione tamen liberationis a ptena, po- ab aUquibus poeuis temporaUbus, ad quas
tius attribuitur passioni. essemus obligati merito peccatorum nos-
2. Ad illud vero quod objicitur, quod pas- trorum, nisi interveniret passio Christi.

sio Christi praebet nobis exemplum patiendi

et compatiendi, dicendum quod etsi passio
ARTICULUS II.
Christi non tamen ab
liberet a pcena,
omni pcena Hherat enim a pcena op-
: Consequenter quaeritur de persona Re-
pressiva; sed non liberat a poeua promo- demptoris et Mediatoris, per quam facta est
tiva. Et quoniam poena, in qua exercetur reconciliatio; etcirca hoc quaeruntur duo :

patientia , et misericordia , sive pietas, est primum est, utrum solus FiUus sit Redemp-
promotiva; ideo passio Christi ab illanon tor, aut etiam Pater et Spiritus sanctus;
litierat, sed ad iliam animat, et animando secundum est, secundum quam uaturam
' 1 Cor., X», 26. Christus est Mediator.
 116 SENTENTIARUM LIB. III.

Scriptnra. » Ergo si ia Scriptura non dici-

QU^STIO I.
tur nisi verum et catholicum, redimere non
spectat ad solum Fiiium.
An solus Filius sit Redmptor, vet etiam Fater.et
Spiritus sanctus '.
CONCLUSIO.
AJop.. Utrum solus Filius sit Redemptor, aut Christus est noster Redemptor solus quoad earecu-

L-tiam Pater et Spiritus sanclus; et oslen-

tionem et auctoritatem; licet, quoadauctoritatem,
Pater et Spiritus sanctus etiam nos redemerint.
ditur, quod solus Filius sit Redemptor • :

Redemisti 7ios. Domine Deus, in sanguine Resp. ad arg. Dicendum quod redemptio-
tuo ex omni tribu, el lingua : ergo, si solus nis opus dupHciterpotest alicui attribui, aut

Filius pro nobis sanjjuinem fudil, solus Fi- sicut principaii auctori, aut sicut exe-
lius nos redemit. quenti. Et utroque modo competit Christo :

Item, ille solus nos redemit, qui pronobis Christo, inquam, Deo competit sicut auc-
satisfecit : sed solus Filius pro nobis satis- tori; Christo vero homini competit sicut
fecit : ergo, etc. exequenti. Cum ergo dicitiir aliquis redemp-
Item, redemptio nostra facta est per pas- tor, hoc dupliciter potest dici : aut ab aucto-
sionem : ergo ad illam solam personam ritate redemptionis, aut ab auctoritate simul
spectat redemptio, ad quam spectat passio : et executione. Si ab auctoritate , sic non
sed solus Filius est passus : ergo, etc. tantum competit FiUo , imo etiam Patri et
Item, Christus redemit nos : aut ergo se- Spiritui sancto, pro eo quod indivisa sunt
cundum divinam naturam , aut humanam opera Trinitatis. Si autem ab executione,
naturam : si secundum divinam, ergo sic respicit humanitatem, quae assumpta est

frustra ad humanam natu-hoc assumpsit a solo Verbo, et hoc modo competit soli Fi-
ram si secundum humanam sed solus Fi-
; , lio : et hoc est quod Magister dicit : a Re-
lius humanam uaturam assumpsit ergo : demptor aliquando Pater et Spiritus sanc-
solusnosredemit. tus dicitur : sed hoc propter usum potes-

Fuudim. Contra : Opera Trinitatis sunt indivisa : non propterexhibitionemhumilitatis

tatis, :

ergo, si redimere est opus conveniens Filio, nam secundum usum potestatis simul, et
necesse est quod conveniat Patri et Spiritui obedientiae, Fihus proprie redemptor dici-

sancto. tur. » Et post concludit : « Est ergo redemp-

Item, illius estredimere, cujus est pro re tor, in quantum Deus, potestatis usu; in
empta pretium dare : sed Pater dedit unige- quantum homo, humiUtatis efleclu. » Exhis
nitum suum pro salute generis humani, patet qualiter esse Redemptorem convenit

secundum quod dicitur ' : Sic Leus dilexit Filio, et secundum quam naturam; quodam

mundum, ut filium suum unigenitwn daret. enim modo convenit ei secundum hu-
Pater ergo nos redemit : nou ergo Filius mauam uaturam quodam modo secuu- ,

solus est Redemptor. dum divinam. Et primo modo competit

Item, illius est redimere, cujus est re- soli FiUo; secundo modo compefit Fiiio
demptos possidere : sed tota Trinitas nos una cum Patre et Spiritu sancto : et per
possidet .-
ergo tota Trinitas nos redemit. hoc patet respousio ad quaestionem pro-

Item hoc ipsum videtur aucloritate Ma- positara. Patet eUam responsio ad raUones
gistri in littera « Redemptor aliquando : ad utramque parteui; procedunt enim se-

etiam Pater et Spiritus sanclus dicitur in cuudum has duas vias, sicut aspicieuti appa-
ret.
q. JLViii art el III Senl.,
1
Cf. S. Thoiii., p. III, , .=; ;

disl. XII, uit. 4, q. i; Ricbard., III Scnt., disl iix, q. II ; Gab. Biel., III Sent., disl. iix, q. i, dub. m. —
art. 2, q. i; SUph. Brulef. , 111 Sent. , dist. Ili , • Apoc., V, 9. — ' Joan., ili, 16.
 DisT. xi.\. .\irr 11. QimST. II. JI7
ita sit medius, ut Deus sit propter naturam
OU-ESTIO II.
divinitatis, ethomo propler naturam huma-
An Christus sit mediator secundum alteram nitatis? »Ergo esse niediulorem competit
iialnram '.
Christo secundum utrainque naturam.

Fuoiiim Secunilum quani naturam sit Christus !2. Ilem Christus estniediator non pcr pri-
mediator; et quod secunduni humanani, vationem, sed per positionem : sed medium
osloiiiiitnr auctorit-.ile AuKHstini in libio ile
per [)Ositionem est inedium per participalio-

CivilcUe Dci ' .• « Meiiialoreni inter nos et iiem utriusque extreini : ergo Chrislus non
Deum, et mortalitatem oportuit lial)ere tran- potuit esse mediator Dei et nostri , nisi per
seuntem , et beatitudinem permanentem. » hoc quod est Deus et homo : ergo mediator
Sed ulrumque lioruni competit Christo se-
secundum utramque natiiram.
cundum Immanam naturam ; ergo, etc. 3. Ilem, nunquam medium jungitextre-
Item hoc ipsum ostenditur auctoritate
ma, nisi per hoc quod habet communicatio-
Magistri in litlera : « Mediator dicitur se- nem cum utroque : ergo Christus nunquam
cundum humanitiitem, uou secundum divi- nos reconciUaret Deo, iiisi esset Deus et ho-
nilateui. » mo : redit ergo idem quod prius.
llem niedium debet esse inter extrema :
i. Item nihil tenet ratioiiem medii secun-
erpo mediator Dei et homiuum debet esse dum illud, secundum quod teiiet rationem
infra Deum et supra homines : sed Christus exlremi : sed Christus tenet ratiouem extre-
secundum divinam naturam nonest inferior mi secundum humanam naturam, quia hu-
Deo ergo secundum divinam naturam non
:
mana natura reconciliata est Deo : ergo
potest esse mediator. Est ergosolummedia- non est mediator praecise secundum illam.
tor secundum naturam assumptam. 5. Item, si Ciu-istus est mediator secun-
Item raedium debet habere diflerentiam dum humanam naturam, hoc non potest
ab extremis : sed Christus secundum diviui- quadam proprietate communicet
esse nisi in

tatem est omnino unum cum Patre : ergo nobiscum, in quadam cum Deo sed aiigeli :

non videlur, quod secundum divinitatem boni, et angeli mali, in aliqua proprietate

habeat rationem mediatoris. nobiscum conveniunt, in aliqua cum Deo ;

Item una est offensa totius Trinitatis, si- ergo possunt dici mediatores inter nos et
cut est una majestas : sed ei fit satisfaclio, Deum : si ergo mediatores non dicuntur, vi-
cui facta est offensa : ergo necesse est quod detur quod mediatio non conveniat Ch rislo
satisfactio fial toti Trinitati : et si hoc , ita secundum convenientiam proprietatum, st d
fit satisfactio Filio, sicut Patri : sed constat secundum participationem duarum natura-
quod alterius, et alterius naturae est satisfac- rum : ergo ita convenit Christo esse media-
tionem offerre, et satisfactionem suscipere : torem secundum divinam naturam, sicut se-

ergo si Cliristus satisfacit secundum quod cundum humanam naturam.

homo, et eo ipso est mediator quo satisfacit,
videtur quod sit mediator solum secundum CONCLUSIO.
humanam naturam. Christus est noster mediatorquoad naturam huma-
^^^ contra hoc 1. Est auctoritas nam, non quoad divinam, quia humanitate nos
Adopp. : illa,
reconciliavit.
quam Magister adducit in littera : « Si Chri-
stus secundum vos, o haeretici, unam tan- Resp. ad arg. Ad praedictorum intelllgen-
tum habet naturam, unde medius erit, nisi tiam est notandum, quod differt dicere esse

' Cf. Alex. Alensis,

p. III, q. xvni, rnemb. 6, art.2, III Seiit., dist. XIX, art. 2, q. iii et iv; atepb. Brulef.,
§ ui; S. Thom., p. III, q. xxvi, art. 2; et III Sent., dist. III i^ent , dist. xix, q. vi; Gab. Biel., III Sent., dist. nx
xil,q.i,irt. i;elde Vent.,^. xxi.'!, arl. 5; Richard., q. i, dub. IV.— > Aug.,de Civit. Dei, lib. IX, c. xv, u. l'
TOU. IV. 27
418 SENTENTIARUM LIB. III.

luedium, et esse mediatorem. J/edtwmiiam- cum homine ; et dum mors conjungitur jus-
que dicit convenientiam cum extremis. Me- titiae, in eodem confoederatur homo peccator
diator autem dicit non tantum convenien- et mortalis, Deo justo et immortah. Recon-
tiam, sed eliam dicit offn^ium reconcilialio- ciliati enimsumusDeo per mortem hominis
nis. Aliter ergo respondendum est cum innocentis. Concedendae sunt ergo rationes

quaeritur, qualiter Cliristus sit medius inter ostendentes, quod Christus est mediator se-
humanam naluram, et divinam ; aliter cum cundum humanam naturam.
quaeritur ,
qualiter sit mediator. Si enim 1. .\d illud vero quod objicitur, quod
quaeratur qualiter sit medius, responderi Christus est medius propter naturam divini-

potest, quod medium inter duas naturas po- tatis et jam patet responsio per
humanitatis,

test aliquid dici ti-ipliciler : aut ita quod in ea quae Non enim est idem di-
dicta sunt.

eo concurrant duae naturae, sicut in una na- cere esse mediatorem, et esse medium. Ve-

tura tertia ; aut ita quod in eo concurrant rumtamen mediator esse non posset, nisi es-
duae nalurae, sicut in una persona; aut ita set medius. Quod enim simul et semel sit

quod in eo concurrant proprietates duabus beatus et mortalis, hoc habet, quia homo et

naturis conformes. Primo modo accipiendo Deus ; utraque tamen istarum duarum pro-
medium, nihil potest esse medium inter hu- prietatum eonvenit ei secundum humanam

manam naturam, et divinam, nec Christus, naturam, ita quod mortalitas convenit hu-
nec aliud ;
quia non polest ex humana na- manaj naturae in se, et beatitudo competit ei

tura et divina conslitui aUquod tertium. Se- in quantum est imita divinae.
cundo modo accipieudo medium, sic Chris- 2. Ad illud quod objicitur, quod mediator

tus est medium inter humanam naturain, debet participai'e naluram utriusque extre-
etdivinam, in quantum est una persona in mi, sicut et medium, (a) dicendum quod me-
duabus naturis, non ratione humauae natu- diator non dicitur solum per participationem
rae tantum, nec ratione divinae tantum, sed utriusque naturae, sicut prius dictum est, sed

ratione utriusque. Tertio modo accipiendo eliam per convenientiam in proprietate : et

medium, Christus est medium inter Deum Christus secuudum humanam naturam ha-
et homines secundum humanitateni , in bet proprietates convenientes divinae oaturae
quaulum habet mortalitatem simul et beati- pariter, ethumanae.
tudinem : mortalitatem, inquam, in qua 3. Ad illud quod objicitur, quod medium
communicat cum hominibus beatitudinem, ; non jungit extrema nisi per convenientiam ,

in qua maxime communicat cum Deo. Si quam habet cum eis,dicendum quod jam
vero quaeralur qualiter et secundum quam patet responsio : quia convenientia secun-
naluram Christus sit mediator, cum media- dum proprietatem est illa, quae potest extre-
tor dicat officium reconcilialionis, et media- ma reconciliare, maxime quando extrema
tor debeat diUerre ab illis quos reconciliat, conjuugi habent per illud medium, et per-
et Christus secuudum divinam naturam sit duci ad conformitatem voluntatis, non ad
ille, cui fit reconciliatio, dicendum quod non conformitatem naturae. Per Christum enim
potest esse mediator secuudum divinam na- homo reconciliatur Deo, ut sit beatus ; et ita

turam, sed secundum humanam naluram, ut fiat de mortali immortalis , de peccatore

in qua potest reconciliare secundum diver- justus, de misero beatus; non ut reconcilia-

sas proprietates, in quibuscommunicat cum tus fiat Deus, quamvis ipse Christus sit

Deo et cum homine. ilabebat enim justitiam Deus.

et iunocentiam, in qua communicat cum 4. Ad illud quod objicitur, quod Christus
Deo, et mortalitatem, in qua communicat est extremum secundum humanam natu-
Ldit. Ven. exU-emi, diceujuiu quod el medivuo, et. ram, dicendum quod falsum est : nam hu-
 ,

PISTINr.T. XX. 419

mana natura in Chrislo nunquani itidiguit tales medii esse non possunt, quia ipsi quo-
reconciliationi» : unde iion erat reconciiiala, qiie heali et immorlal(.'s sunt; possunt aii-

sed reconrilians, sccuniluin (juod dicitur '

: t«m medii essi! angeli inali, qiiia immorlales
Deus erat in Chrislo sibi rrconcilians 7nun- sunt ciim illis, miseri cum istis. His conlra-
dum. Alterius enim conditionis erat natura riiis est Mediator honiis : qui adversus ho-
huniana in aliishoniiiiiluis, allerius in Ciiri- rum inimortalitatem et miseriam, et niorta-
sto : in aliis eniin erat peccatrix; in llhristo lis ad tempus existere voiuil, et healus iii

erat imniunis ab omni culpa. seternilate persislere poluit. » Et quod sint

5. Ad illud quod ohjicitur, (juod si media- contrarii, hoc ipse amplius consequenler
tor (hcitur pro[itcr conveiiieutiam in pro- oslendit, dicens ' : «Ad hoc interponil se
prietatihus, da;mou debetdici mediator, di- medius immortaUs et miser, utad immorta-
cendnm quod non est simile, quia non hahei litalem heatam transire non sinat. Ad hoc
propriefates bono niedi;itori convenienles autem se interponit (u) mortalis et beatus,
secundum quod exponil Augustinus iu ii- ut morte (6) li'ansacta ex mortiiis faceret im-
bro de Civitate Dei aliquantulum proHxe, mortales, quod in se resurgendo monstravit,
sed tamen utihter. Ait enim sic * : « Media- et ex miseris heatos, unde nnnfjiiain ipse
torem inter Deum et hominem mortahtatem discessit. Ahus est ergo medius malus, qui
oportuit hahere transeuntem, et beatitudi- separatamicos;aliushonus, quireconciliavit
uem permanentem, ut per ilhidquod transit inimicos. » Et sic patet, quomodo convenien-
coiigrueret morituris, et ad illud quod per- tia proprietatum in Christo faciat adofficium
manet transferret ex mortuis. Boni ergo au- honi mediatoris, in daemone vero faciat ad coii-

geU inler miseros mortales, et beatos immor- trarium. Et sic patet responsio ad quaesita.

DISTINCTIO XX
nE REDEMPTIONE NOSTRA FACTA PER PASSIONEM CHRISTl OUANTUM AD CONGRUENTIAM
ET NECESSrTATEM.

Si vero quseritur utrum alio modo posset Deus hominem liberare, quam per mor-
al.u uiu-
tem Christi ; dicimus *
« et alium modum fuisse possibilem Deo, cujus potestati cuncta du poluiL
ifberdre
subjacent, sed nostrse miseriae sanandae convenientiorem modum alium non fuisse, nec irmiiueuj
ft (]uai-e
esse oportuisse. Quid enim mentes nostras tantum erigit et ab immortalitatis despe- potius
isto cl
ratione liberat, quani quoJ tanti nos fecit Deus, ut Dei Filius immutabiliter bonus, in
;

cujus
opus
se manens quod erat, et a nobis accipiens quod non erat, dignatus nostrura inire con-
ejus pas-
fuit

sortium, ut mala nostra moriendo perferret? » Est et alia ratio quare isto potius modo, SIO.

quam alio liberare voluit : quia sic et justitia superatur diabolus, non potentia. Et quo
modo id factum sit, explicabo ut potero. « ' Quadam justilia Dei in potestatem diaholi
traditum est genus humanum peccato primi hominis in omnes originaliter transeunte,

et illius debito omnes obhgante, unde omnes homines ab origine sunt sub principe
diabolo. Unde Apostolus * Eramus natura filii iroe natura, scilicet, ut est depravata
: :

peccato, non utest rectacreata ab initio. Modus autem ille, quo traditus est homo in

' II Cor., V, 19. — « Augu^^t., de Civit. Dei, lib. l.\,c. XV, u. 1. — ' Ibid., n. 2. — • lla Augusl., cfe Trintt..
lib. XIII, c. X, n. 13 ,
paucis mutalis. — * Ibid., c. xii , n. 16. — ^ Ephes., il , 3.

(flj
Edit. Benedictin., interposuit. — (6) mortalitate.
 4-20 SENTENTIARUM LIB. III.

diaboli potestatem, non ita debet iutelligi, tanquam Deus hoc fecerit, aut fieri jusserit;

sed quod fantum permiserit, juste tamen. Illo enim deserente peccantem, peccati auclor
illico invasit. Nec tamen Deus continuit in ira sua miserationes suas ', nec hominem
a lege suai potestatis aniisit (a), cum in diaboli polestate esse permisit, quia necdiabolus

a potestate Dei est alienus, sicut nec a bonilate. Nam qualicumque vila diabolus vel

homo non subsisteret, eum qui vivificat omnia. Non ergo Deus hominem
nisi per
deseruit, ut non se illi Deum; sed inter mala pcenalia etiam malis multa
exhiberet

praestitit bona : et tandem hominem quem commissio peccatorum diabolo subdidit,

,

remissio peccatorum per sanguinem Christi data a diabolo eruit , ut sic * justitia vince-

retur diabolus, non potentia. Sed ' qua justitia? Jesu Christi. Et quomodo victus est

ea? Quiain eo nihil dignum morte inveniens, occidit eum tamen. Et utique justum est,

ut d(;bilores quos tenebat, liberi dimittantur, iu eum credentes, quem sine ullo debito

occiilit. Ideo autem ' polentia vincere noluit, quia diabolus vitio perversitatis suae

amator est potentiae, et desertor oppugnatorque justitiae; in quo homines magis eum
imitantur, qui neglecta vel etiam perosa justitia, potentiae magis sludent , ejusque vel
adeptione lajtantur, vel cupiditate inflammantur. Ideoque placuit Dco, ut non polentia,
sed justitia vincens, hominem erueret, in quo bomo eum imitari disceret. Post vero in

resurrectione secuta est " potentia ,

quia revixit mortuus, nunquam poslea moriturus.
Sednonnejure aequissimo vinceretur diabolus, si potentia tantum Cbristus cum illo

agere voluissel? Utique, sed postposuit Christus quod potuit, ut prius agerel quod
oportuit. » Justitia ergo humilitatis hominem liberavit, quem sola potentia aequissime

liberare potuit.
De causa Si enim tres illi in causam venirent, scilicet Deus, diabolus et homo, diabolus et homo
Dcuni, quid adversus Deum dicerent , non haberent. Diabolus enim de injuria Dei convince-
n™"™! retur, quia servum ejus, scilicet hominem, et fraudulenter abduxit, et violenter tenuit.
diaboium
^^^^ etiam injurius Deo convinceietur ,
quia praecepta ejus contempsit, et se alieno

dominio mancipavit. De hominis etiam injuria convinceretur diabolus, quia et illum

prius fallaci promissione decepit, et post mala inferendo laesit. Injusle ergo diabolus,

quantum ad homincm sed homo juste tenebatur, quia diabolus uunquam

se, tenebat ;

meruit potestatem habere super hominem, sed homo meruit per culpam pati diaboli
tvrannidem. Si ergo Deus, qui utrique praeerat, potentia hominem liberare vellct, sola
jussionis virtute hominem potuit rectissime liberare; sed ob causam prajmissam justitia

humilitatis uti voluit. Qui dum in carne mortali crucifixus est, justificati sumus, id est,

per remissionem peccatorum eruti de potestate diaboli, el ita a Christo justitia diabolus
victus est, non potenlia. Quomodo autem iu ejus sanguine nobis peccata sint dimissa,

supra ' expositum est.

Dctra. Christus ergo est sacerdos ', idemque hostia ', et pretium nostrae reconciliationis ', qui
chrislf, se in ara crucis non diabolo, sed Deo Trinitati obtulit pro omnibus, quantum ad prelii

di^aiu^a sulficientiam; sed pro electis tantum, quantum ad efficaciam, quia prajdestinatis
FUio.l' tantum salutem effecit. De quo et legitur, quod sil traditus a Patre '% et quod seipsum
• Ps. LXXVi, 10. — ' Aug., de Trinil., lib. XIII, c. xill, n. 17.— ' Ihid., c. xiv , n. 18.— ' Ibid., c. Xlil, n. 17.
— » Ibid., c. XIV, n. 18.— • Disl. praeced. - P<:. cix, 4.— • llcbr., ix, 28. — » fiom., v, H.— <o Ibid., viii, 3«.

(a) Ai. emisit.

 —;

niSTINCT. XX. i21

tradidit ', et quod Jiidas eum tradidit ', et Juda;i '. Ipse se tradidit, quia sponte ad Jui». .1

passionem arcessit. Et Pater eum tradidit, (piia voluntato Patris, irno tfplius Tiinifalis
passus est. Judus tradidit prodendo, et Jiidan instigando. Kl fnit aetus Juda- et Judao-
runi nialus, et actus Christi vel Patris bonus : opus Chrisli et Patris honum, qiiia bona
Palrisct Filii volunlas; malum fuit opus JudcD et Judajorum, quia mala fuit inlenlio.

Diversa fuertint ibi facla, sive opera , id est diversi artns; et una res, sive factum,

scilicet passio ipsa. Ideoque doctores aliquando uniunt in facto illo Patrem, Filium,
Judani, Judaios; aliquando disjungunt. Re.spicientes enim ad passioncm, unum opus
illorum dicunt; atteudentes intentiones et actus, faclu diversa discernunt. Unde
Aujjustinus ' : « Facta esl, inquit, traditio a Patre, facta est tradilio a Filio, facta est

traditio a Juda. Una res facta est. Quid eri^o discernit inter eos? Ouia hoc fccit Pater et
Filius in charitate; Judas vero in prodilione. Videtis quia non quid faciat homo, sed
qua voluntate considerandum est. In eodem faclo invenimus Deum, quo Judam. Deum
benedicimus, Judam detestamur; quia Deus cogitavit salutem nostram, Judas cogitavit
preliiim quo vendidit Dominum, Filius pretium quod dedit pro nobis. Diversa ergo
iutentio, diversa facta facit, cum tamen sit una res diversis intenlionibus. » Ecce unam
rem dicit ibi fuisse, et diversa facta, quia una ibi fuit passio, sed diversi actus. Et actus
quidem Judae ac Judaeorum mali, quibus operati sunt Christi passionem ,
quae bonum
est, et opus Dei est.

Passio ergo Christi et opus dicitur Judaeorum, quia ex actibus eorum provenit; Q""^

et opus Dei, quia eo auctore, id est eo volente fuit. Unde Augustinus ' : « Nemo aufert possiodi-

animam Christi ab eo, quia potestatem habet ponendi et sumendi eam : ecce habes opus Dei
— . . . *
Tt T etJudaeo-
auctorem operis. Ponit animam : eccehabes opus auctons. Lt ut generaliter concludam, rum, et

quotiens in carne Christus aliquid patitur, opus auctoris est. Sed quia sua voluntate, ,u?,do.

non alio cogente, perpetitur, ipse auctor est operis. » Cum autem passio Christi opus

Dei sit, et ideo bonum, eamque operati sunt Judas et Judaei, quaBritur an concedendum
sit eos operatos ibi esse bonum. Hic distinguendum est : potest enim dici ,
quod operati

sintbonum, quiaex aclibus eorum bonum provenit, id est, passio Chrisli ; et item quod
operati non sunt bouum, sed malum, quia actio eorum non fuit bona, sed mala.

EXPOSITIO TEXTUS. ostendit, quod modus iste redimendi, scilicet

per passionem, valde fuit congruus et ratio-

Si vero quseritur, utrum alio modo, etc.
nabilis, ostendens qnare isto modo, scilicet

Supi^ egit Magister depassionisefficacia; per passionem, genus humanum redimere

in hac veroparte agit de passionis congruen- voluit. In secunda parte ostendit, quod alio

D.v,.
iia. Dividitur autem pars in duas partes,
ista modo, si voluisset, redimere poluit, ibi : Si
in quarum prima comparat passionem enim tres illi in causam, etc. Similiter se-
Christi ad causam propter quam passus est cunda pars dividitur in duas partes, in qua-
in secunda vero comparat ipsam ad causam, rum prima inqiiirit, a quo sit passio Christi,
a qua fuit passio in ipso, ibi : C/ir/sf MS erfifO esJ ostendens quod traditus fuit a Patre, a se
sacerdos, idemque hostia, etc. Prima pars ipso, aJuda, eta Judaeis; in secunda vero
dividitur in duas partes, in quarum prima agit de differentia causarum passionis

' ha.,Liii, i2.— ^ Hatt/i, xivi, 48. ' Luc,, xxiv, — * -\ug., in Joan. Epist., iv, 9, tract. vii, n. 7.— 'Id.,
20. De hoc Augusl., in Pt. iciri, 23, Enarr., n. :;8. rle unif. Trinil../id Optal. cont. Felician., c. Xiv.
 ;

422 SENTENTIARUM L[B. III

Christi, utrum bona fuerit, vel mala, ibi : festatur potentia et Deus iUum modum ele-
:

Et fuit actus iudce et Jud(Eorum malus; ac- git in quo manifestatur justilia, ut nobis da-
tus vero Christi et Patris bonus. Sive, ut ali- ret imitandi formam. Ad illud quod quaeri-
ter dicatur, inquirit illarum causarum diffe- tur utrum, si hberasset per potentiam, fuis-
rentiam penes bonitatem et malitiam. Sub- set ibi justitia, dicendum quod sic ; sed ta-
divisiones autem partium manifestae sunt in men non fuisset ita manifestata,
littera.
DCB. III.
DCB. I.
De quo et legitur, quod sit traditus a Patre , et quod
lUo enim deserente, etc. seipsum tradidit.

Contra : Hoc videtur inconvenienter dic- Hoc yidetur esse falsum si enim Deus :

tura, quia sicut Adam pecoavit in consen- tradidit eum in mortem, videtur quod Judaei
tiendo, ita diabolus peccavit in seiiucendo :
eum occiderent auctoritate Dei : ergo Deus
ergo sicut justum fuit bominem tradi in po- particeps fuit in iUo homicidio. Si tu dicas
testatem diaboli, ita fuit justnm diabolum quod tradidit eum, quia permisit eum occi-
tradi in potestatem hominis. ltem,gravius di ; simUiter posset dici de quoUbet qui occi-
peccavit peccati auctor, quam consentiens ditur, quia quemhbet qui occiditur, permittit

in peccatum : ergo muUo fortius debuit tra- Deus occidi. Item, qui potest alium liberare
di diabolus in potestatem hominis, quam ho- ab occisione, et non Uberat, dicitur eum oc-
mo in potestatem diaboh. cidere interpretative : ergo cum Deus Pater
Resp.Dicendum quod tam diabolum , potuerit hberare FiUum , ut non occidere-
quam Adam, invasit sententia judicis con- tur, videtur saltem interpretative eum occi-
demnantis uterque enim punitus fuit, sicut
: disse.

scribitur in Genesi; sed tamen magis dece- Resp. Dicendum quod mors est privatio vi-
bat secundum ordinem divinse justitiae lio- tae : et haec habet comparationem ad infe-
minem subjugari, quam e converso, prop- rentem, et adeum qui sustinet. Et secun-
ter hoc quod sponte subjecit se illi cpnsen- dum hoc, aUquis potest dupUciter tradere
tiendo. aUum in mortem aut quia facit, ut aUi infe-
:

DUB, 11.
rant mortem; aut quia facit, ut ipsesusti-
ei

neat mortem. Quoniam ergo sustinentia

Remissio peccatorum per saQguinem Christi, etc.
mortis fuit a Deo Patre, et fuit a Christo,
Contra : Videtur secundum hoc, quod quia Deus Pater voluit quod ipse sustineret
Deus posset facere per j ustitiam aliquid , et mortem, et ipse voluntarie sustinuit; hinc
non per potentiam, et e converso : sed con- est quod traditus dicitur a Patre , traditus

tra hoc est, quod est summe justus et sum- etiam dicitur a se. Rursus, quia Judas et Ju-
me potens : ergo nihil potest facere , nisi daei procuraverunt ut alii inferrent-ei mor-
juste et potenter. Item, esto quod Deus fuis- tem.hinc est quod traditus dicilur a Juda et

set usus potentia inhberationehominis, cum a Judaeis. Et quoniam fuit laudabiUs mortis
diabolus nullum jus haberet in eo, nullam sufferentia, illatio autem fuit vituperabiUs

injuriam fecisset diabolo. hiuc est quod traditio Dei et Chrisli lauda-
Resp. Dicendum quod in auctoritate prae- tur, traditio Judaeet Judaeorum vituperatur.
missa non separatur justitia a potentia, ita Et sic patet quod mors a parte sufferentis

quod una sit sine altera in operatione divi- fuit Deo placita et accepta , sed a parte infli-

na ; sed hic inuuitur, quod aUquod est opus gentium fuit tantum permissa. Et per hoc
in quo per exceUentiam manifestatur justi- patet responsio ad primum objectum. Ad
tia, aliquod in quo per exceUentiam mani- illud quod objicitur, quod permittens aUum
 DIST. XX ART I. W8
occcidi, cuni possel prohii)ero ,
parlieeps Iio- quia ex niaia vdlunlale el radice processit :

niiciflii cst, (licendiini qiiod illud fallit iu nec propter bonitalcin passionis, qiia; inde

Deo, (iiiia potest peccata onuiia prohiljere, seciila est, bona dicenda(;st; hoc cnim fuit

et non prohibet : hoc enim spectat ad regi- praeter intentionem ipsorum per opcrntio-

niensna- providcntiai, sicut in primo el in ncm divinnm, (icr (]uam Dciis d(! iniillis ma-
secuudo lihro fuit osteusum. iis eiicit miilta liona. Et per lioc. patet res-

ponsioad objecta. Primum enim patet,quod

Dun. IV. est multiphcalio incompossiliiiiiim, si-
non
Aclus >|ui(lom Judas «l Jud^corum sunl uiali , (luibiis
ciit jam ostensum est. Socundum ctiam pa-
operati sunt, etc.
tet, quia mors et vitanon opponunturin ge-
Contra : Videtur implicare duo opposita : nere moris, sed in genere naturse. Tertiiim
sionim actus jecipit denominatioucm a ter- palet, quare passio Chrisli dirilur simplici-
mino, et pa.ssio Christi fuit hona, videtur ter liona. Passio enim dicitiir ul cst in pa-

quod actus eorum fuerunt boni. Item mors tiente : et ideo dicitur magis passio esse

et vita opponuntur sed Christi vita et gene-: bona, ut est a bona voluntale palientis,
ratio fuit bona ergo mors et corruptio fuit
;
qiiam mala, ut est a mala voluntate inferen-
mala. Item, juxta hoc qua?ritur utrum sim- tis. Ad illud qiiod quffiritur ultimo, utrum
pliciter dicendum sit quod Christi passio fuit concedendum sit quod Judaei operati sint

bona, vel mala. Cum enim liabeat auctorem bonum, dicendum quod est opus operans, ct

bonum et malum, sicut supra dictum est, opusoperatum. Cum ergo quaeritur, utrum
non est ratio quare magis debeat ab hoc, Judaei operati sint bonum, bonmn potesl di-

quam ab illo denominari. Qureritur etiam, cere bonitatem circaopus operans, vel circa
dato quod passio sit bona, utrum conce- opus operatum. Si circa opus operans, est
dendum sit quod Judaei operatisint bonum. simpliciter negandum, quia tale opus in Ju-
Resp. Dicendum quod, cum quaerimus de daeis simpliciter fuit malum. Circa veroopus

bonitate passionis, non quffirimus de boni- operatum, quod quidem fuit niors ct passio

tate vel malitia in genere naturaj, sed in ge- Christi, hoc dupliciter potest iiitelligi : aut
nere moris. De hac ergobonitate absque du- primo et per se, et sic falsum est quod Ju-
bio est concedendum ,
quod passio Christi daei sint operali boiium : ilhid enim opus
fuit bona simpliciter. Est enim '
pretiosa in operatiim bonitatem non hal)uit ex iiiten-
conspectu Domini mors sanctorum ejus : tione Judaeorum. Si aufem intelligatur per

niulto magis mors Christi fuit pretiosissima. accidens et ex consequenti, sic habet verita-
Triplici autem ex causa debet dici mors tem : Judaei enim operati sunt passionem
Christi simpliciter bona. Una est strenuitas Christi, quae quidem fuit inaximumbonum,
virtutis ex parte sustinentis : sustinebat et saluberrimum toti mundo.
enim illam passionem virtuosissime, quia
patientissime et constantissime. Secunda est
• ARTICULUS 1.
utilitas redemptionis ex parte humani ge-
neris ,
quia per illam totum genus huma- Ad intelligentiam hujus partis incidit hic
num estliberatum. Tertia est honestas cau- quaestio de congruentia nostrae redemptio-
saemoriendi; mortuus enim fuitproveri- nis factae per passionem Christi ; et circa

tate dicenda : unde Pilatus scripsit super hoc sex dubitabilia possunt quaeri : primo
eum causam : Jesus Nazarenus. Quamvis enim quaeritur utrum congruum fuerit re-
atitem passio Christi sit bona simpliciter, ta- parari humauam naturam secundo quceri- ;

men actio Judaeorum fuit mala simpliciter, tur utrum magis congruum fuerit reparari
• Psal. cxv, 13. humanam naturam persatisfactionem, quam
 . ,

in SENTENTIARUM LIB. III.

per aliam viam ; tertio quaeritur utrum ali- mam .sapientiam permittere universaliter
qua creatura satisfacere potuerit Deo pro nobilissimam creaturam fine suo fraudari :

humano genere quarto qnaeritur ;

utrum sed nisi reparatio inferveniret, omnes homi-
purus homo possit satisfacere pro se quinto, ;
nes fine suo essent fraudati, et ita vane om-
utrum Deus satisfactionem per morfem nes filii hominum quod essent constituti ;

Chrisli debuerit acceptare ; sexto et ultimo non congruit, quae nihil

divinae sapientiae

quaeritur utrum alio modo genus huma- incongruum facit ergo restat quod valde :

num potuerit liberare. congruum fuit genus humanum reparari.

Ex quarta arguitur sic Non decet sum- :

QDiESTlO I. mam virtutem permittere servos suos in-

juste et violenter ab adversario detineri :

An congruum fuerit naturam humanam a Deo

sed nisi reparatio intervenisset , multi servi
reparari '

Dei et sancfi detinerentur in limbo : ergo

Fundjm. Utrum congruum fuerit humanam natu- congruum fuit et decens per reparationis
ram a Deo reparari ; et quod sic, videtur per beneficium subveniri generi humano.
quatuor supposiliones manifestas, quae elici Sedcontrahocobjicitur sic : l.Si indecens Adopp.
possunt ex dictis Anselmi in libro primo, fuisset genus humanum non reparari, et in-
Cur Beiis homo '. Prima est haec : Nullate- conveniens, et quodlibet minimum incon-

nus decet summam stabilitatem permittere veniens, sicut dicit Anselmus * in lihro Cur
suum propositum infirmari. Secunda est Beus homo, est impossibile erga Deum; im-
haec : NuUatenus decet summam benignita- possibileergo fuit Deum genus humanum
tem pro peccato unius hominis totam poste- non reparare. Ex hoc elicitur duplex incon-
ritatem ejus permittere sempiternaliter dam- veniens Unum quod Deus non reparavit
:

nari. Tertia est haec : Nullatenus decet sum- genus humanum propter misericordiam
mam sapientiam nobilissimam creaturam sed potius propter vitandam indecentiam;
permittere universaliter fine suo fraudari. aliud, quod non reparavit ex liberalitate,

Quarta' est haec : Nullatenus decet sum- sed ex necessitate : quod si verum est , non
mam virtutem permittere servum suum ab tenemiu" ei ad tantas gratiarum actiones :

alio in sempiternum injuste detineri. quod impium et crudelissimum est dicere.

Ex prima arguitur ita : Si non decet Dei 2. Item, nobilior rreatura est angelus,
propositum iufirmari, et Deus proposuerat quam bomo; et propter beatitudinem est
hominem perducere ad beatitudinem et , facta, sicut homo sed non decuit Deum re-
:

perduci non habet, quamdiu manet in statu levare angelum a suo lapsu ergo nec de- :

ruinae ergo indecens est hominem in tali

, cuit reparare genus humanum.
statu relinqui : ergo ab oppositis , decens est 3. Ilem, sicut decet divinam sapientiam et
ipsum reparari et relevari. bonitatem relevare cadentem , sic etiam de-
Ex secunda arguitur sic : Non decpt pos- cet sustentare stantem : sed non decuit
teritatem totam sempiternaliter damnari Deum tenere genus humanum , ne labere-
pro peccato unius hominis : sed tota sempi- tur, ante lapsum : ergo videtur quod non
ternaliter damnaretur , nisi reparatio inter- decuit ipsum relevare post ipsuin lapsum.
veniret ; ergo congruum fuit et decens , ut i. Item non decet Deum facere contra

Deus hominem repararet. suam justitiam : sed homo, cum peccavit,

Ex tertia arguitur sic : Non decet sum- meruit a Deo in aeternum separari : si ergo
Cf. Alex. Aleiisis, p. III, q. I, meiubr. 3; S. Thom ,
> ciscns de Mayr., III Senl., dist. ivii, q. ii ; Slcph.inus
p. q. xLVi, arU I ; et III S>n(., tlisl. xx, q. I, arl. 1 ;
III, Brulef., III Srnt., dist. xl, q. l; Gabr. Biel., III Scnt.,
Scolu.s, iU Senl., di.^t. xx, q. i; Riibardus, III Sent., dist. IX q. 1. — • Anselmus , Cur Dnit homn , lib. I ,

dist. XX , q. i; Ditrandiis, III Senl., dist. xi, q. l; I-"ran- c. IV el

,

xu. — * Ibid., c. xviu. — » IbiJ., lib. II, c ix.

 ,;,: ;

DISTINCT. XX. AR r. I. OU^.ST. I. 445

per reparalionein Deo habet conjungi , vide- illo statu simui fuil poeuitentia cum mise-
tur qudd nunquam iltruit pcnus luunanum ria : et pfenilenlia qiHMlam tnodo placal)at
reparari. divinam jusliiiam ; miseria vero provocabal
5. Ilem, sicut homo per peccatiim meruit misericordiam. Et sic patet, quod per om-
morteni raruis, ifa cliam meruit mortera nem modum congruum fiiit reparari geuus
sempiterna> damnaliouis : sed uon decuit humanum. Congruuui, inquam, e.K parte
Deum sic reparare geuus humanum, ut non opiflcis ; et congruum ex parle optTis. Sed
moreretur morte carnis : ergo non decuit congruitas ex parte operis pura congruentia
sic reparare, ut non moreretur morte sem- est, ita quod non ponit necessilatem ; con-
pilerna* dauuiationis. gruitas vero ex parte opificis ponit necessi-
6. Item, non decet Deum facere coutra tatem : necessitatem , inqtiam, non inevita-
disposilionem suai .sapientia" : sed Deus ta- bilitatis, qua; dividitur in coaclionem et
lem fecerat homineui, ut, si vellet slare, prohibitionein , sed necessilafem immutabi-
slaret; et si vellet cadere, caderet : ergo, Hfatis, quae consurgit ex stabilitafe et im-
sicut non decet Deum facere de stante, ut mutabiiitate divinae dispositionis : haec au-
cadat; ita nondecetipsum facere de cadente, tem non arctat divinam potentiain ad oppo-
ut resurgat : ergo non decet eum reparare situm , sed eam determinaf ad tale proposi
bumanam naturam. tum. Unde Auselmus, in libro Cur Deus
homo ' : a Cum dicitnus Deum aliquid facere

CONCLUSIO. necessitate, intelligendum est quod hoc facit

necessitale servandi honesfatem, qua? neces-

Congntum fuit humanam naturam a Deo reparari non quam
sitas est aliud iinmufabilifas ho-
quin immo istud fuit necessarinm ex parte Dei
nesfatis. » Ex his, quae dicta sunt, pafet res-
necessitale immutabilitatis, non coactionis.
ponsio ad proposifam quaestionem. Si euiin
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- quseratur utrum congruum sit reparari ge-
bio congruum est et dccens reparari genus nus humanum, concedendum est simplici-

humanum. Congruum, inquam, est et de- ter, quod verum est. Si vero quseratur
cens non solum ex parte Dei, sed etiam ex utrum sit necessarium, non est simpliciter
parte hominis : ex parte Dei, quia decet Dei respondeudum sed distinguendum. Est ,

pofentiam , sapientiam et misericordiam enim neces.sarium ex parte Dei sed ex ;

sicut in opponendo monstratum est supra parle nostri, non. Ex parte Dei necessarium
ex parte vero hominis congruentia est simi- quidem nou quacumque necessitafe, sed
lifer, si consideretur dignilas hominis con- necessitate immutabilitafis, quae non oppo-
diti, et modus labendi, et slatus lapsi. Dig- nitur libertafi voluntatis, ac per hoc nec
nitas uamque hominis conditi tanta erat, ut gratiae, nec liberalitati.

propter ipsnm facti sint universa. Si ergo i . Et per hoc patet responsio ad primum
homo careret suo fine, jam omnia essent objectum : non enim sequifur, si Deus re-
suo fine defraudata. Modus vero labendi paraf necessitate suae immutabilitatis , quod
fuit, quod humana natura totaliter cecidit, propter hoc non reparet Uberalitate suae
alio peccante, et alio suggerente ; et ideo benignitatis enim simul possunt stare.
: haec
decens fuit ipsam per alium relevari , ut 2. Adquod oppouitur, quod crea-
illud

sicut filii peccaverunt in parente , et parens tura angelica nobilior est, etc, dicendum
peccavit diabolo suggerente, sic etiam homo quod, quamvis angelus nobilior sit creatura
repararetur Domino relevante. Status etiam quam homo non tamen est adeo ad repa-
;

hominis lapsi reparationi congruit ,

quia in rationem idoneus sicut homo, propter mo-
* Anselm., Cur Deus homo , Ub. II, c. v. dum labendi, et statum hominis lapsi. Homo
 ;

m SENTENTIARUM LIB 111.

enim poenituit; angeliis obstinatus fuit. quaeras, quare sententia ista fuit lata, et illa

flomo totaliter, angelus particulariter ceci- dilata, cum homo meruisset utramque de
dit. Homo per alium, angelus per seipsum. se, dicendum quod prima est via poeniten-
Et haec sunt quae laciunt angelum ad repa- tia^, secunda vero aufert locum poenitentiae :

rationem minus idoneum. ideo non debebat secunda senlenlia ferri

3. Ad illud quod ohjicitur, quod non de- contra hominem, quamdiu erat in statu viae.
cuit Deum tenere hominem, ne caderet, di- 6. Ad illud quod objicitur, quod non de-

cendum quod, si homo voluisset stare, nun- cebat Deum facere contra ordinem suae sa-
quam Deus dereliquisset eum, ut caderet; pientiae, dicendum quod, genus humanum
sed quia stare noluit, non debuit ipsum reparando, contra suam sapientiam non
conservare invitum : sed quia homo post fecit, quia ex sapientia sua fecerat ipsum
lapsum voluit resurgere, ideo decuit Deum reparabilera, prievidens ejus lapsum. Nec va-
sibi manum porrigere : ita quod manus ista let iliud quod objicitur [b] : a Nec decuit fa-
ad illos se extendit, qui volunt resurgere ;
cere de stante ut caderet , ergo nec decuit de
non ad eos, qui nolunt resurgere. labenle ut resurgeret ; » quia quamvis nullo
4. Ad illud quod objicitur, quod non de- sapiente fiat homo deterior, aliquo tamen
cet Deum facere contra suam justitiam, di- sapiente potest fieri melior. Et licet non de-
cendum quod verum est ; decet tamen ipsum ceat Deum de bono facere malum , decet ta-
aliquid facere praeter rigorem justitiae, quia men de malo facere bonum.
reparatio humani generis non repugnat di-
vinae justitiae concurrunt enim in illa
: si- QU^STIO II.

mul misericordia et veritas , sicut videbltur

An magis congmerit genus humanum reparari per
infra. Unde quod dicitur, quod homo me-
satisfactionem , quam per aliam viam '

ruit per peccatum in seternum separari a

Deo, hoc verum est, quantum est de se Utrum magis congruat genus humanum Fund»m.

possunt tamen alia merita intervenire, quaj reparari per satisfactionem, quam per aliam
infringent illam obligationem , et in quibus viam ; et quod sic, ostenditur per quatuor
servabitur ordo justitiae divinae. suppositiones, quarum prima est haec : Illa

5. Ad iilud quod objicitur ,

quod per pec- via magis conveniens fuit ad reparationem
catum meruit homo ita puniri poena sem- humani gcncris, in qua magis servatur
piternae damnationis, sicut poena mortis, ordo divinae justiliae. Secunda est haec : Illa

dicendum quod non est simile : quia de via magis congruit reparationi humani ge-
poena mortis statim f uit sententia lata ; de neris, in qua magis servatur ordo divinae
poena vero aeternae damnationis adhuc dif- sapientiae. Tertia est haec : IUa via magis
ferlur sententia. Et quia divina sententia est convenit reparationi humani generis, in
irrevocabilis, postquam lata est, licet mutari qua magis servatur praesidentia divinae po-
possit sententia per prophetiam praedicata, testalis. Quartacst haec : Illa via magis con-
sicut palet in Jona, quia [a), ante quam fera- veuit reparationi humani generis, in qua
tur, potest remedium inveniri ; ideo reparari magis servatnr honorificentia divinae Majes-
potuit genus humanum , ut non incurreret tatis.

poenam damnationis sempiternae in aliqua His praesuppositis , arguitur sic : Magis

ejus parte, quamvis non fuerit liberatum, servatur ordo divinse justitiae, cum malum
ut non incurreret poenam mortis. Et si lu punitur, quam cum relinquitur impunitum :

XX. q I, arl. 'J Stpphaniis lirulcf., III Sent., disl. xx,

'
Cf. S. Tboni. p.lll, q. xxvi, art. 2; pl III Sch<. disl. ,
;

n, Gab. Diel., III Seiit., dist. xx, q. l, aiL 2.

, c xvri ; Ricbardus,
q. I , art. 4, q. i; el Oijusc. I
q. ii;
III S?n/., dist. XX, q iii;Th Argent., III .Sen^, dUl. [n) Al. deesl quin. — [h\ Al. objicit.
 ;

niST. XX. ART. I. OUi«ST. !!. 497

sed ciim pecrala roparaiitiir pcr satisfactio- alia iioii potcst e8.se conKnia : venimtamen
neiii, iiialiini [iiiiiitur ; siiie .sitisfactioiic, rc- noii siiiit ita efncaces
prohaiidum secun- ail

linqnitur impuiiituui : crgo niagia sorvatur dum, sicut ad probandiim primum. Praeter
ordo justitiaj iii reparatioiio pcr satisfaclio- has ctiam coiigriientias possiint ct alias re-
nem, (juain sine salisfactione : eigo pcr pri- periri, lict-t illaj sinl magis exieilentes.
mam suppositioiiein via ista magis couvciiit Sed contra : 1. Magis decet Deum facere Adopp.
reparando generi huinano. qiiod magis facit ad ostensionem suae be-
Iteiii seciuido arguitur sic : Ordinatio nignitatis cl misericordiae : sed dimittere
peccaiitium in suppliciis, sive peccali in peccata oiuiiia absqiu- aliqua satisfactione
poena, manifestal decorem divinae sapientiae, poenae, hoc est majoris misericordiae , qiiam
qvm noii palitur universum c.\ aliqua sui exigere pro illis pcenam : si ergo Deus est
parte turpari : sed cum peccator relevalur misericordissimus et benignissimus , adeo
per satisfactionem , ad culpam sequitur ut benignior cogitari non possit , vidctur
poena ; cum vero sine satisfaclione, culpa non ergo quod modus ille reparandi , qui est
ordinatur (a) per po^nam: ergo rcparatio praeter satisfactionem, magis conveniat di-
generis huniani per satisfactionem phiscon- vinaj excellentiae.
venit divinae sapientiae, quam sine : ergo 2. Iteni modus ille magis convenit repa-
per secundam suppositionem via ista repa- rationi generis humaiii, qui magis est os-
randi est magis contrrua et idonea in se. tensivus divinae suflicientiae : sed si sic Deus
Item tertio arguitur sic : Si malum non genus humanum repararet, quod nullam
puniretur, et relinqueretur sine aliqua sa- requirerct satisfactionem, magis appareret
tisfactione, injustitia nulli legi subjacerct : divina sufficientia ; ostenderetur enim tunc,
et si hoc, divina potestas omnihus non prae- quod emendarum nostrarum et bonorum
sideret : sed cum pro peccato satisfactio nostforum non indigeret : ergo modus re-
exigatur, peccator subditur pcense auctori- parandi absque omni satisfactione magis
tate divinse justitiae : ergo in modo repa- esset congruus humano generi.
randi genus humanum per satisfactionem, 3. Iteni ille modus magis convenit repa-
magis praelucet praesidentia divinae potesta- rationi humanae, qui magis est ostensivus

tis, quam per aliam viam : ergo per ter- divinae potentiae ,
pro eo quod reparatio est

tiam supposilionem via ista est magis con-" quaedain recreatio ; sed si Deus absque omni
grua. satisfactione solo verbo reparasset genus
Item quarto argiiitur sic : Peccator , cum humanum, sicut fabricavit niundum, major
peccat per praevaricationem , Deum inhono- esset ibi diviuae virtutis ostensio ergo ma- :

rat : si ergo peccatum dimitteretur sine sa- gis convenit iste modus humano generi re-
tisfactione, peccatum relinqueretur absque parando.
honoris ablati recompensatione ; cum aulera 4. Item iste modus magis convenit repa-
satisfactio redditiir, houor recompensatur : rationi gencris humani, in quo homo magis
ergo in modo reparandi hominem per satis- astringitur ad amaudiim et laudandum
factionem magis servatur iionorificentia di- Deum : scd si Deus culpam homini reliquis-
vinae Majestatis ,
qnam per alium modura : set absque omni satisfaclione et pcena, esset

ergo per quartam suppositionem hac via magis laudandus et amandus ab homine
reparalionis magis congruit genus huma- homo enim plura a Deo percepisset : ergo
num relevari. Ex his , cjusdemque modi (6) talis modus reparationi humanae magis con-
rationibus non solum potest concludi quod grueret.
haec via sit magis congnia, sed etiam quod 5. Itein modus ille magis congruit repa-
(oj Al. orilinetur. — [b) Ctet. eilit. deest modi. rationi generis humani in quo magis eru- ,
 ; .

428 SENTENTIARUM LIB. III.

ditur homo ad executionem divini mandati, ahus : nam si Deus culpam non dimisisset,

et imitationem Dei : sed homo debet remil- sed vindictam exegisset, non manifestaretur
tere et condonare alii culpr.m et poenam : ejus misericordia ; si vero omnino dimisis-
ergo, si Deiis homini debuit dare exemplum sel, nec satisfaclionem exegisset, non ma-

perfectionis , videtur quod magis Deum de- nifestaretur ejus justitia : si ergo istae duae
cuit reparare genus humanum totum re- conditiones sunt in Dei opere servandae
laxando, quam satisfactionem aliquam exi- praecipuae, magis congruebat huraanam na-
gendo. turam reparari per satisfactionem quam ,

6. Itcm iiie modus reparandi magis decet per aliam viam ex paile Dei reparantis. Ma-
Deum ,
qui est a Deo immediate ,
quam qui gis etiam congruebat ex parte nostri, pro

est a Deo, mediante adjutorio creaturae; eo quod reparatio nostra ad hoc erat, ut nos
quoniam, sicut decuit Deum magis per seip- reduceret a culpa ad justitiam, a miseria ad
sum creare , sic magis videtnr esse decens gloriam. Sicut ergo cum genus humanum
per seipsum recreare : sed reparatio per sa- cecidit per culpam, Deum inhonoravit per
tisfactionem est mediante creatura satisfa- prajvaricalionem et inordinatam delectatio-
ciente : ergo videtur quod magis decuerit nem ; sic, cum redit a culpa ad justitiam,
Deiim reparare genus humanum absque decens est ut Deum honoret suslinendo poe-

omni satisfactione per seipsum, quam me- nam, et in hoc magis reparatur ad normani
diante satisfactione per creaturae adjuto- justitiae. Rursus, sicut gloriosius est acqui-
rium. rere vitam aeternam per merita, quam sine
meritis eam acquirere , sic gloriosius est re-
CONCLUSIO. conciliari Deo per satisfactionem quam
,

Modus reparandi naturam humanam per satisfac- sine. Modus ergo reparandi per satisfactio-

tionem fuit congruentissimus ex Tparte Dei , ut nem plus convenit nostrae justiQcationi et
scilicet in ipso appareret miseiicordia et veritas nostiae glorificationi. Si ergo haec duo prin-
ex parte nostra, propter nostram glorificationem cipaliter considerantur in reparatione gene-
et nostram jvstificationem.
ris humani ,
planum est quod hic modus re-
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- parandi magis conveniens est, tam ex parte
bio magis congruum fuit genus humauum Dei reparantis ,
quam ex parte humani ge-
reparari per satisfactionem, quam per aliam neris reparati. Unde rationes, quae hoc os-
viam, secundum quod dicit Anselmus ", et tendunt, concedendae sunt.

Augustinus' : et ratio hujus est ex parte 1 Ad illud vero quod objicitur de mani-
Dei, etex parte nostra. Ex parte, inquam, festatione bonignilatis et misericordiae, di-

Dei, quia' nniversce vioe Domini misericor- cendum quod summa benignitas et miseri-
dia et veritas, cum ipse sit summe justus cordia in Deo non excludunt justitiam et :

et misericors. Et ideo in reparatione generis id6o non sic debuit manifestari in opere re-

humani quse ,
est excellentissima viarum parationis, quod justitia non haberet locum;
Dei, congruum est ut simul currat miseri- sed ita debuit manifestari divina misericor-
cordia cum juslitia : et ideo decens fuit , ut dia,quod simul cum hoc ostenderetur di-
Deus ab homine satisfactionem exigeret pro vinajnstitia. Et hoc idem factum est, cum

injuria sibi facta ; et si homo non posset, Deus reparavit genus humanum per mor-
tunc misericordia divina subveniret , dando tem Filii sui, ubi fuit maxima aequitas in

sibi Mediatorem qui pro eo satisfaceret. Et exigendo tantae satisfactionis pretium, et

,

iste modus magis fuit congruus ,

quam maxima benignitas in tradendo unigenitum

— Filium suum.
' Ansfiiai., Cur Dcus homo , lib. I, c. xix. " Aug.,
de Trimt., lib.XUI, c. I, u. 11. —"Psal. xxiv, 10. 2. Ad illud quod objicitur, quod magis
 , , :

DIST. XX. AIIT. I. QUiEST. III. 4-29

maiiifeslareliir iliviiiii sufdcieulia, si iioii '.). Ad iilud quod objicitur, quod si satis-

exigeret salisfaclionem , ciiceudiim (luod, si- factionem non exegisset , magis pra!buis.set

cut Deus exigit a nobis manclalorum suo- furmaiii imitandi se, dicendum quod etsi de-

rum observantiam uou propler suain iiiili- beaiiius Deuiu imitari iii ali(iuil)us, uon ta-

geutiam, sed proiiler orilinatiouem uo.s- men uostrum est imitari in omuibus. Ad
tram, qua debemus ei tanquaiu Domiuo Deum enim speclat quajrere gloriam et vin-
obedire, sic et peccatorum exigit emeiidani, diclani, secuiidum quod dicilur' : Mihi vin-
uou propter lioc qiiod iiidigeat, sed ul uos dictam (a), et ego retribuam. Ad uos autcm
reducat ad ordinatiouem debilam : et ideo non pertinet, quia nostrum non est judi-
objectio illa procedebatex suppositionefalsi, care, sed judicari : et ideo in hoc non de-
cum dicebatur magis siuo salisfaclioue divi- buil dare formam imitandi se. Aliter po.sset

nam sufficieutiam mauifestari. dici, quod Deus, exigendo satisfactioiiem,

3. Ad illud quod objicitur, quod modus magis praibuit nobis formam, quam si non
alius magis manifestaret diviuam poten- exegisset pr^ebuit enim exemplum in sub-
:

tiam, dicendum quod elsi iu omni opere Dei ditis et praelatis : subditis in hoc, quod re-
ostendatur divina potentia, in opere tamen misit et pepercit ;
praelatis vero in hoc
reparationis magis manifestatur benignitas quod emendam requisivit, ut decor justitiae

et misericordia , et per consequens ipsajus- servaretur : quod spectat ad eos qui judi-
titia eis annexa. Et ideo, cum posset uno cant terram, secundum illud ' : Diligitejus-
verbo genus humanum reparare , maluit tiliam, quijudicatis terram.
tamen reparare cum difficultate et poenali- i). Ad illud quod ultimo objicitur, quod
tate, quia magis opportunum erat ibi osten- decentius fuisset reparare genus humanum.
dere misericordiam, quam potentiam. Po- sine adjutorio humano, et ita sine satisfac-

tentia enim satis claruerat in rerum educ- tore, dicendum quod hoc falsum est sum- :

tione ; sed adbuc latebat misericordia , quam mae enim bouitatis est communicare creatu-
ostendebat Deus in hominis reparatione. rae operationes nobiles, secuudum quod ipsa
4. Ad illud quod objicitur, quod repara- nata est suscipere : et creatura aliquid po-

tio, prsetermissa satisfactione, magis astrin- test facere ia reparatione, quamvis solius
geret nos ad laudandum et amandum Deum, Dei sit operari in primaria rerum produc-
dicendum quod falsum est : plus enim nos tione, ubi non est operatio in aliquam ma-
astringit ad amorem et laudem Dei hoc teriam praejacentem.
quod dedit unigenitum suum pro nobis,
quam si absque hoc condonasset nobis et
QUJiSTIO III.
poenam et culpam. Multo enim majus fuit
An aliqua pura creatura potuerit satisfacere pro
quod Deus pro nobis mortem subiret, quam
toto genere hwnano*.
peccata nostra condonaret ; muito etiam
majus fuit dando nobis Fihum peccata con- Utrum aliqua creatura pura potuerit sa- aj opp.

donare , quam si simpUciter peccata condo- tisfacere pro toto genere humano ; et quod
nasset. Qui enim ' proprio Filio suo non pe- sic, videtur. Una creatura pura potuit totum
percit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, genus humanum inficere per culpam suam
quomodo non omnia nobis cum illo donavit, ergo, si gratia est principium satisfaciendi,
sicut dicitur ? Et sic patet quod ratio proce- sicut culpa principium inficiendi , videtur
dit ex suppositione falsi. quod aliqua pura creatura per suam gra-

« Rom., VIII, 32. — « Ibid., XII, 19. — ' ^ap., l, l.~ p. III, q. XLVI, art. 2; et III Senl.. dist. xx, q. i, art. i;
Cf. Alex. Alens., p. Ill,q. i, memb. 5, art. 2; S. Th., bcotus, Sent., dist. xix, q. i; Richardus, 111 Senf.,
III

[O) Vulg. vindicta. dist. XX, q. iii; Steph. Brulef., III Sent., dist. xx, q. iii.
 '

430 SENTENTIARUM LIB. 111.

tiam potuerit satisfacere pro toto geuere facere pro toto genere humano, videtur
humano. quod nuUa pura creatura potuerit.

2. Item, non plus exigitur in justa poena, Item , satisfactio debet proportionari of-
quam commissum esi in culpa : si ergo ge- fensae et injuriae : sed tanta est ofTensa et
nus humanum lapsum fuit per transgres- injuria, quantus est ille cui infertur : cum
sionem purae creaturae, videtur quod pura ergo Deus sit infinitus, otfensa et injuria

creatura potuerit satisfacere pro genere hu- Dei est inflnita : sed nulla creatura, nec ejus
mano. operatio, est inflnita : ergo nuUa pura crea-
3. Item, diabolus juste perdidit genus hu- tura potest satisfacere pro offensa et injuria
manum, quia exteudit manum suam in in- Deo illata : sed talis fuit injuria Adae, et

nocentem : ergo si potuit esse aliqua pura posterilatis suae, quia Deum coutempsit :

creatura omuino inuocens, quae se pro sa- ergo, etc.

lute generis humani exponeret , et diabolus Item nullus satisfacit, nisi restituat tan-
manum in eam extenderet, videtur quod tum, et amplius, quantum abstulit : sed
aliqua pura creatura redimere potuisset ge- nulla pura creatura valet totum genus hu-
nus humanum de diabolica potestate, et ita manum, quod per peccatum Adae fuit a Deo
satisfacere pro eodem. substractum, restituere : ergo nuUa pura
A. Item ,
plus pensat Deus vilam et ani- creatura potest satisfacere pro ipso.
mam unius justi, quam vitam et animam Item, nuUus posset (o) satisfacere pro
innumerabilium peccatorum ; si ergo ali- omni homine, nisi posset influere in omnem
qua pura creatura innocens et sancta se Deo hominem justitiam , sicut primus parens
et Patri obtulisset pro peccatoribus hostiam, transmisit (b) culpam sed nulla pura creatura
:

facta esset recompensatio justa : ergo et sa- potest alii influere justitiam , vel dare gra-
tisfactio debita. tiam, sicut in primo libro' fuit ostensum :

5. Item, esto quod Christus fuisset pura ergo nulla pura creatura potest safisfacere
creatura , et mortuus f uisset in cruce , sicut pro toto genere humano.
mortuus fuit, quaero tunc an fuisset deten- Item, non minus obligamur Deo pro be-
tus in limbo, an non ? Constat quod in neficio recreationis ,
quam pro beneficio

limbo detentus non fuisset, quia non habuit creationis : si ergo pura creatura genus hu-
reatum peccati originalis : ergo apertum manum redemisset, tantum essemus ei obli-

fuisset ei coelum : meruisset ergo Chrislus gali ,

quantum nostro Creatori : ergo tan-
apertionem januae. Si ergo janua non ha- tuni teneremur diligere creaturam, quan-

buit aperiri nisi per sufficientem satisfactio- tum Creatorem : si ergo impossibile est nos
nem, videtur quod pura creatura satisfacere ad hoc obligari , impossibile fuit puram
potuisset pro toto genere humano. creaturam satisfacere pro toto genere hu-
Fuiidam, Sed contra : Si pura creatura esset, aut mano.
esset homo, aut non homo. Si esset purus
CONCLUSIO.
homo ergo, esset peccator et debitor : ergo
Nulla pwra creatura poiiUt satisfacere pro toto
non potuisset esse mediator et reconciUator,
genere humano, cum tam gravis fuerit injuria
cum ipse indigeret reconciliatione. Si esset
pei' peccatum Deo illata.
non homo, sed pro homine non debet satis-
facere nisi homo, quia ad eum pertinet sa- Resp. ad arg. Dicendum quod de duobus
tisfactio, in quo fuit transgressio ergo si : consuevit fieri satisfactio et requiri , videli-

nec purus homo, nec non homo potuit satis- cet de injuria , et damno. Si ergo Deus re-
t
Hanc rationem infriDgit Scotus, dist. xix , ibi :
Contrn hunc mofhmi. S. Thoinus coDsentil p. III, q. i,

(u) Ceet. nlit. potest. — (b) transmiltil. art. 2. — ' Dist. XIV, art. 2, q. ii.
 ,

DIST. XX. ART. I. gU.EST. III. k3i

quirit salisfactionetn ab liuniano genere pium totius generis humani secundum re-
aut requirit pro utroque , aut pro allero ho- generationem spiritualem.
rum : si pro utroque, planuni est qnod iiu- 2. Ad illud quod otijiritur, quod non plus
possibile est ali(iuani puram creaturani Deo exigitur ia justa pa'ua, quam commis.sum
satisfacere pro liumaiio yencre, pro eo quud est iu culpa , dicenduni quod culpa non so-
tam gravis est injuria qusB infertur Deo ob lum aggravatur ex parte conditionis pec-
excellentissimam ejus dignitalem ,
quod canti.s, sed eliam ex parte ejus in quem pec-
nulla pura creatura pole.sl recompensare catur : et licet peccans fuerit pura creatura,
aliquid ei sequale. Si vero exigit sibi satis- ille tamen in quem peccavit
, , fuit Creator :

factionem de solo ilamno, condonando inju- ideo cum exigitur quod satisfaciens
non sit
riam, nec sic potest pro toto genere bumauo pura creatur i, hoc non est supra illud quod
satisfacere aliqua pura creatura : aut enim commissum est in culpa oportet enim quod :

illa pura creatura esset homo, aut non esset persona satisfaciens, pro peccati gravitate,
homo :cum nuUus purus homo
si homo , satisfaciat .secundum omnes conditiones, se-
bumano talis
possit ajquivalere toli generi , cundum quas habet aggravari.
homo, offerendo seipsum Deo, nunquam re- 3. Ad illud quod objicitur, quod diabolus

compensaret damuum, quod Adam intulit juste amisit genus humanum, quia extendit
corrumpendo totum genus humanum si ; manum in eum in quem non babebat jus,
,

esset nou homo, nec sic adhuc posset dam- dicendum quod in hoc non exprimitur suf-
Dum recompeusare, si pura creatura esset; ficiens ratio satisfactionis, sed modus vin-
aut si posset , non tameu satisfaceret ,
quia cendi diabolum. Et bene verum est quod
ad illud genus spectat satisfactio , ad quod aliqua pura creatura innocens potuisset dia-
spectavit transgressio. Aut si hoc posset, bolum vincere ; sed tamen ex hoc non se-
non tamen deceret, eoquod naturam hu- quitur, quod potuisset Deo satisfacere. Lon-
manam in statum pristinum non revoca- ge enim plus est recompensare Deo iUatam
ret : enim ex hoc subjecta alii generi
esset injuriam, quam vincere diabolicam frau-
creaturae. Et ex boc habetur, quod non so- dem.
lum pura creatura non posset Deo satisfa- 4. Ad illud quod objicitur, quod plus Deus
cere , si esset alterius generis ; sed etiam pensat animam justi, quam animas innu-
nec, si esset a Deo assumpta, conveniret, ut merabilium peccatorum, dicendum quod
pro humano genere satisfaceret. Et ideo, Deus recompensationem in satisfactione non
cum pura creatura non posset pro toto ge- quaerit de genere bumano secundum quod
nere humano satisfacere, nec alterius gene- est in statu peccati ; sed secundum quod
ris creatm'am deceret ad hoc assumi , opor- fuisset, si non peccasset : et hoc modo nul-
tuit ut persona satisfacientis esset Deus et lius puri hominis vitam Deus tautum ap-
homo. Concedendae sunt ergo ratioues os- pretiatur, sicut totam generationem huina-

tendentes, quod nuUa pura creatura posset nam.

satisfacere pro toto genere humauo. 5. Ad illud quod quaeritur, si Christus
i. Ad illud quod objicitur in contrarium, fuisset sola pura creatura, utrum moriens
quod pura creatura potuit totum genus hu- introisset in ccelum dicendum quod sic ex
, ;

manum inlicere, dicendum quod non est si- hoc tamen non sequitur, quod sic meruisset
mile, quia aliqua pura creatm-a potuit esse januae apertionem, quia coelum nunquam
principium totius generis humani secun- fuerat sibi clausum, hoc supposito quod non
dum propagationem carnalem, per quam habuisset peccati originalis reatum. Alii

genus humanum corrumpitur et inficitur ;

vero, qui reatum peccati originalis habe-
sed nulla pura creatura potuit esse princi- bant, propter hoc non fuissent in ccelum
 . :;

1^32 SENTENTIARUM LIB. III.

introducti : et ita adhuc remansisset janua ergo debitor poenae temporalis potest illam
clausa, pro eo quod non fuisset sufflciens poenam solvere, videtur quod homo pro
satisfactio persoluta. quohbet peccato, quod habet, possit salisfa-
cere : ergo pro originali.
QU^STIO lY. 5. Item gratia adveniens in animam aeque
bene delet culpam actualem, sicut origina-
An aliquis adjutus gratia potuisset satisfacere
lem : sed sicut se habet gralia secundum
pro seipso '

essentiam ad.culpae deletiouem, ita se habet

AJ opp. Utrum aliquis adjutus gratia potuisset sa- secundum opera ad satisfactionem. Sed gra-
tisfacej-e pro seipso ; et quod sic, videtur : tia adveniens in animam, hberat eam ab

1 . Quia tres sunt partes poenitentia^ contritio, omni culpa tam originali , quam actuali :

confessio et satisfactio : sed homo adjutus ergo movens animam potest satisfacere pro
gratia potest de peccato suo conteri , et ip- omni culpa prius deleta ergo quilibet :

sum confiteri : ergo potest satisfacere pro homo" potest satisfacere pro seipso.

seipso. Si tu dicas quod potest de actuali, Sed contra : Si quilibet homo potest sa- pu^j„„

sed non de originali contra Majus est ac-

; : tisfacere pro seipso, ergo Christus grati?
tuale ,
quam originale ,
quia major est ibi mortuus est : si ergo hoc est inconveniens
improbitas voluntatis, et gravius etiara quis et absurdum, restat quod illud, ex quo se-

punitur pro actuali ,

quam pro originali : si quitur.

ergo per adjutorium gratiae potest satisfa- Item, sicut injuria peccati totius generis
cere pro suo actuali, multo fortius videlur humani est infinita ratione ejus contra
quod pro suo originali. quem est, sic et illa quae est in quolibet pec-
2. Item satisfacere, secundum quod dicit cato singulari : ergo si aliquis purus homo
Anselmus, est honorem debitum Deo im- non potuit satisfacere pro toto genere hu-
pendere : sed quilibet homo adjutus gratia mano, pari etiam ratione videtur quod non
potest honorem debitum Deo impendere : possit satisfacere pro seipso.

ergo quilibet potest pro peccato suo Deo sa- Item, impossibile est quod ahquis salisfa-
tisfacere. Si tu dicas quod non potest im- ciat pro culpa ,
quamdiu manet in eo radix
pendere honorem, quem debet pro injuria et causa culpae :satisfacere enim , sicut dicit

prius facta ; contra NuUa justa potestas

: Augustinus', est causas peccatorum exci-
exigit ab homine plusquam potest ana- : dere : sed vitium humanae originis nun-
thema enim sit qui dicit Deum praecepisse
,
quam separatur a carne peccati : ergo vide-
impossibile ergo nuUum honorem debet
: tur quod nuUus homo ,
qui originale pecca-
homo Deo reddere ,
quem non possit. tum habuit ,
possit satisfacere pro originah.

3. Item homo existens in gratia potest Major manifesta est per Augustiuum ;
sed

mereri summum bonum, quod Deus est minor manifestatur per hoc, quod quilibet

ergo si multo majus est mereri summum generat fihum habentem originale pecca-
bonum, quam reconciUari et confoederari, tum.
videtur quod multo magis pro quolibet pec- Item, ad hoc quod fiat satisfactio, neces-
cato suo possit satisfacere, non solum ac- sarium est quod flat damni recompensatio :

tuali, sed etiam originah. sed propter peccalum originale quilibet ha-
4. Item existens in gratia , aut non est bet necessitatem moriendi ; el corpus mor-
dignus aUqua poena , aut temporah sola : si
tuum est propter peccatum originale , sicut

n mcmb. a, arl. 1 disl. Bnilcf., III Senl ., dist. is, q. iv.

xx.q.v; Steph.
<
Cf. Alei. Alensis., p. 111 q.
S. Thomas, p Ul , q. l , arl. 2
,

;
,

et q. XLVi , art. i ;
H — Gennad., de Hcc/. Dogm., c. Liv, in Append.
« liiio

IU Senl., dist. XI q. III ,

ait. I ; Richardug, lU Senl., Oper. S. Auiiistini, tom. VIII, edil. Benediut.
,
 niST. XX. ART. I. OU.'EST. IV. 433

dicit Apostolus : ergo si quis debcl siilista- diffcrl ilci.raviitiu uatura! adcpravaliouo vo-
cerc pro oripinali pecralo, tcnnlur rccMcrc luntafis, quia corruptin VDluiifalis respirit

aniin.iiu pm aniiua : .scd qnilibet e.sl niortis ipsam personani, ut est iiidividuuin; s<;d

deliifor pro originali peccato : ergo non vi- corruplio natura;, ut estalterius principium.

detur qiind aliqnis, qui pcccaluni oriiiinale Iteni, qiiia vohintas est vcrfibilis, et corriip-

contra.xif, pos.^it unquaiu satisfaccrc pro ilio. tio in ea e.xistens cst facile nioliilis ;
quia
Item, quod originale pcccatum sit culpa, vero naliira uno modo raovetur, corruptio

hoc habet, quia proccssit a vohuitatc Ada- : in ca cxistens est difricile mobilis. Oiioniam
si ergo rcquirifur sitisfactio de ipso sccun- ergo dcordiiialio voluntalis iiilroducla pro
dnm quod culpa, uuihis potest satisfiicere, actuali est pcrson» singularis et facile mobi-
nisi satisfaciat pro culpa Ada;. Sed pro culpa lis, recompensarl potest per usum gratiae

AdcB nullus potest safisfacere sccundiim grafuin facientis , quae respicit personam
quod originalis est, nisi satisfaciat pro toto singularem. [Quia vero depravatio nalurie
genere humano : ergo, a primo (a), nuUus est respiciens propagationem , et ila natu-
potest satisfacerc pro peccato originaii alicii- ram commuiiem , et ulterius eradicari non
.iusliominis, nisi safisfaciat pro loto genere- polest omnino; ideo pro damno iliato nemo
humano. Sed hoc non potesl aliquis purus potest satisfacere per gratiam singularis
homo : ergo nullus potest satisfacere pro personae. liia enim non omnino peccati
tolht

origiaaU peccato. originahs radicem ab eo in quo esf, nec per

se, nec per usum suum et ideo non potest
:

omnino toUere reatum et obligationem. Im-

CONCLUSIO.
possibile ergo fuit, quod aUquis pro peccato
NuUus quamtumvis gratia fulcitus potuitpro culpa originali aUcujus hominis satisfaceret, nisi
actuali pro seipso satisfacere satisfactione plena, omnino a peccato originaU mundus esset;
damnum et injuriam complcctente ; sed nequc
nisi etiam haberet gratiam communem, hoc
semiplena pro originali.
est^ gratiam capitis, cujus plenitudo nata est
Resp. ad arg. Dicendum quodest satisfac- in aUos redundare : taUs autem non potuit
tio plena, et est satisfactio semiplena : satis- esse nisi homo et Deus, quiesset aUorumca-
faclio plena est, quaado simul fit satisfactio put, sicut in praecedentibus fuit ostensum,
de injuria, et damno; satisfactio vero semi- quia nuUus nisi Deus potest infiuere aliis

pleud est, quando, remissa otTensa, satisfac- motum et sensum. Et sic patet, quod pro
tio fit pro damuo. InteUigendum est ergo minimo peccato originaU, nec quantum ad
quod pro nuUo peccato, in quo fit aversio a satisfactionem plenarianij nec quantum ad
Deo, potest salisfacere aliquis purus homo satisfactionem semiplenam, potuit satisface-
satisfaclione plenaria, nec pro seipso, nec re, nisi Christus, id est, homo et Deus. De
pro ahis, propter hoc qiiod offensa et injuria actuaU vero potest quidem purus homo ad-
illa omnino excedit puram creaturam. Si jutus gratia satisfacere, sed satisfactione se-
vero loquamur de satisfactione semiplena, miplena, quae suppletionem et complemen-
illa videhcet in qua remissa offensa requiri- tum recipit a passione Christi. Christus enim
tur emenda de damno, sic dicendum quod satisfaciens pro omni offensa, omnibus im-
homo potest satisfacere pro suo actuali pec- petravit gratiam quantum ad sufficientiam;
cato, sed non pro originali peccato. Ratio au- et merito ilUus satisfactionis homo suscipiens
tem hujus est, quia peccatum actuale dicit gratiam, salisfacit postea Deo pro laesione,
depravationem voluntaf is ; sed originale di- quam intulit sibi actuaUs culpa. £x hoc pa-
cit depravationem naturae. In hoc autem tet quomodo passio Chrisli influit in sacra-

(a) Suppt. ad ultimum. menta, et quare ampUus influit in sacra-

TOM. ly. 28
434 SENTENTIARUM LIB. III.
mentum baptismi, quod est remedium con- dum quod est debitum quo tenemur Deo ju-
tra originale, quam sacramentum poeni-
in re conditionis, et est debitum quo obligamur
tentiae : et iioc est fundamentum multorum, Deo reatu praevaricationis. Dico ergo quod
quaB in quarlo libro determinantur, et sup- debitum quod cadit in notificatione satisfac-
ponuntur ab lioc libro. Concedendum est er- tionis, esl debitum secundo modo dictum :

go quod nullus adjutus gratia satisfacere et hoc quidem non polest solvere per seip-
potuit pro seipso. Concedendae sunt etiam sum, ipse enim reddidit se impotentem : et

raliones, quae hoc ostendunt. ideo, nisi succurreret ei divina misericordia,

4. Ad illud vero quod objicitur, quod sa- salvari non posset : et ideo non obligatur ad
tisfaclio est pars poenitentiae , dicendum impossibile ;
quamvis enim sil ei impossibile

quod ipsa poenitentia, sicut ostensum est, per se, est tamen ei possibile per divinum
efficaciam habet a passione Christi non so- adjutorium.

lum post passionem, sed etiam ante, quia 3. Ad illud quod objicitur, quod homo
Cbristus per passionem suam omnibus im- esistens in gratia potest mereri summum
petravit gratiam pcRuitentialem, et Deus prae- bonum, dicendum quod non est simile, quia

cedentibus patribus dedit gratiam propter gratiasingularis personae bene habet ordina-

satisfactionem passionis promissam ; sequen- tionem ad hoc quod faciat (b) hominem me-
libus vero, propter solutam. Et sicutnosjus- reri summam beatitudinem, sed non ad hoc

tificamur in fide passionis praeteritae, ifaipsi quod faciat hominem satisfacere pro culpa

justificabantur in fide passionis futura. Un- originali, sicut prius ostensum fuit.

de ' et qui prwibant, et qui sequebantur, cla- 4. Adquod objicitur, quod existens
illud

mabant Osanna [a), : Filio David. Unde ex in gratianon meretur nisi poenam tempora-
hoc non habetur , quod aliquis sufficienter lcm, dicendum quod verum est; sed tamen
nulli peccatori datur gratia, nisi merito sa-
possit satisfacere pro se. Praeterea ratio illa

non concludit de originali, sed solum de ac- Unde gratiae

tisfactionis et passionis Christi.

enim non est contra ori- collatio satisfactionem originalis non facit,
tuah : poenitenlia
Nec valet quod sed praesupponit ideo non sequitur, quod
:
ginale, sed contra actuale.
ohjicitur, quod gravius est actuale, quam aliquis per gratiam possit satisfacere pro
originali culpa.
originale dicendum enini, qnod etsi origi-
:

nale in posteris sit minus quam acluale; ta-

5. Ad illud quod objicitur, quod gratia ae-

men, quantum ad suam originem, peccatuin qualiter delet omnem culpam, ergo aequaii-
ter satisfacit pro omni culpa deleta; dicen-
originale valde fuit grave, cumtotam hu-
raanam naturam infecerit. Satisfactio autem dum quod non est simile ,
propter hoc quod
deletio culpae altenditur in imaginis refor-
peccati originalis respicit ipsam originem :

et ideo dico quod difficilius fuit satisfacere matione, et conversione ad Deum deletur

pro originali quam pro acluali, quia non omnis aversio : una ergo gratia delet om-
,

pofest fieri satisfaclio pro uno originali, quin nem cnlpam. Satisfactio vero re.spicit obliga-

fiat pro omnibus ; non sic est in peccatis tionem ad poenam : possibile est ergo quod

actualibus.
una obligatio ad poenam solvatur, altera re-

2. Ad illud quod objicitur, quod satisfacere manente. Ideo non sic inditTerenter operatur

est honorem debitum Ueo reddere, dicen- gratia ad satisfaciendum pro omui culpa, si-

» Mnttli., xxi, 9; Uarc.U, 9.

cut ad delendam omnem culpam.
(a) Vulg. Hosanna. — (4) .-1/. facit.
 ,

DIST. XX. Al\T. I. QUiEST. V. 43S

'2. Item, masima; perversitatis et injusti-
QUiESTIO Y
tia! cst damnare innocentem , ut absolvatur
An Deusdebuerit modumsatitfnciendiperpassionm noccns : sed ' nos omnes sicut ovcs erravi-
Christi acceptare '.
vius : ipse vero ^pcccatum non fccit : crgo
Utnim Deus debuerit modurasatisfacicndi videtur quod injuste fecerit Dorainus, cum
per passioneni Clirisli acceptare ; et quo<l sic, incoposiierit omiiium nostrum iuiquitales.
vitletur : Debiluni morlisnullo modo melius 3. Ilem' Dcus mortem 7ion fecit, ncc de~
solvitur, quam per mortem gratuitam sed : lectatur in perditione vivorum : Si ergo Deus
omnes eramus debitores mortis : ergo opti- delectatur in safisfacfione, et non delec-
me pst salisfactum Deo per mortem illius, tatur in alicujus morfe, non videtur quod
qui nonerat debitor mortis. debuerit acceptare raortem Christi pro satis-

Item, nullo modo melius emendatur pec- faclione.

cafum (]uod commissum csl persuavitatem, •l. Item, mulfo mcHor est vita Christi,
quam per supplicii acerbitatem : si crgo pec- quam esset mors : ergo si mors Christi po-
catum bumani generis fuit coramissum per tuit Deo satisfacere pro nobis, multo magis
gustum et suavitatem ligni vetiti videlur , vita ejus debuit satisfacere : ergo magis de-
quod decenlissimus modus satisfaciendi fuit buit acceptare vifam ad satisfaciendum
per supplicium crucis. quam mortem.
Item , convenientissimus modus satisfa- 5. Item, non est modus ordinatus satisfa-
ciendi est per difflcnltafem pro peccato, ciendi, in quo additur peccatum super pec-
quod quis coramisit raulta facilitate : sed fa- catum : sed Cbrisfus occidi non poterat
ciUimum fuitprimo homini abstinere a pec- siiie gravissimo peccato : ergo inordinalus
cato ergo difficiliimus modus satisfaciendi
: modus satisfaciendi videtur per mortem
fuit illi peccato convenientissimus. Sed hoc Christi.
. est sustinendo malausque ad mortera : (a) et 6. Item gravius fuit peccatum Christum
hoc modo satisfecit Christus : ergo, etc. occidenfium ,
quam esset peccatum Adae :

Item decentissimus modus satisfaciendi de ergosi non potuit satisfacfio ficri pro peccato
elatione est per abjectionem et vilificatio- Adae, nisi Christus semel moreretur, videtur
nem: sed nulla major vilificatio fuit, quam quod non potuerit satisfactio fieri pro peccato
quae fuit in sustinenf ia opprobrii crucis : er- occidenfium Christum, nisi Cliristussecundo
go tabs modus satisfaciendi maxime con- occideretur : pari ratione nec de occisione
gruebat nostrse infirraitati : ergo decuit ip- illa, nisi occideretur terfio, et sic in inflni-
sum a summo Medico acceptari. tum ergo non videtur quod
: talis modus sa-
opp Sed contra : i. Maximae crudeUtatis est tisfaciendi sit competens, nec a Deo accep-
hominem jusfissimum morti tradere : sed tandus.
Christus fuit justissimus : ergo crudelissi-
CONCLUSIO.
mum fuit ex quacumque causa tradere ip-
sum morfi : ergo talis modus satisfaciendi Modus nostrcB satisfactionis factce per Christum
fuit conveniens, et maxime aDeo acceptandus.
nullatenus debuit a Deo acceptari. Si tudi-
cas, quodnon tradidit eum morti ; sed contra Resp. ad arg. Dicendum quod raodum is-

hoc est quod dicitur • : Factus est obeiUens tum ultra caeferos modos debuit Deus accep-
iisque ad mortem ; et in multis aliis locis di- tare, quia nobilissimus est inter omnes qui
citur illud idem. possunt esse vel excogitari : fuit enim ac-
' Cf. Alex. Alensi», p. 111, q. xviii , memb. 5, art.2;
S. ThouQ., p. 111, q. XLVi arl. 3; et 111 Sent.,
, IIISe!<<.,di.M. XX, q V; Stephan. Brulef., III S«n/.,di3t.
dist. XX, q. II, arl. 4 ; et Quol. II, art. 2; Richardus, XX, q. V. — *Philip., II, 8. — • Isa., mi, 6. — » 1 Pelr.,
(a) Cai. edit. abundat ergo. II, 22. — » Sap„ ], 13.
 ,
:

436 SENTENTIARUM LIB. III.

ceptissimus ad placandumDeum, coiigruea- straret affectum. » Quarto ctiam fuit ad vin-

tissimus adcuranJum morbum efflcacissi- , cendum adversarium prudentissiinus : de-
mus ad altrahendum genus humanum, pru- cebat enim ut Christus sua prudentia supe-
dentissimus ad expugnandum generis hu- raret diabolum, sicut diabolus sua aslutia

mani ininiicum. Primo quidem fuit accep- decepit hominem primum ;

propter quod di-
tissimus ad placandum Deum propter quod ;
citur • : Prudentia ejus percussit superbum.
dicit Anselmus in libro Cur Deus homo, Et ultra, capite ultimo ' : Numquid poteris
capite XI '
: « Nihilasperiuset difficilius po- capere Leviathan hamo ? Propter qiiod dici-
test homo ad honorem Dei pali sponle et , tur, distinctione praecedenli, c. i : a Yeoit
non ex debito, quam mortem. Et nullatenus Redemptor, etvictus estdeceptor; tetendit
potest magis seipsum dare homo quam ,
illi muscipulam crucem suam, posuit ei
cum se morti tradit ad honorem ipsius. » Et quasiescam sanguinem suum. » Exhisqua-

hoc est quod dicitur' : Tradidit scipsum tuor rationibus salis apparet, quod modus
oblationem et hostiam Deo in odorem suavi- iste satisfaciendi pro nobis fuit congruenlis-
tatis. Secundo eliam fuit congruentissimus simus, et Deo maxime acceptandus. Etcon-
ad curandum morbum primus enim homo : cedenrlae sunt rationes, quaj hoc ostendunt.
peccaverat per superbiam, et gulam, et ino- 1. Ad illud ergo quod primo objicitur in
bedientiam, sicut dicit Gregorius, et in se- contrarium, quod magnae crudelitatis fuit

cundo hbro ' fuit ostensum : voluit enim hominem justissimumtradere morti, dicen-
Deo assimiiari per scientis sublimitatem dum quod Deus eum nontradidit infligendo
gustare ligni suavitatem, et transgredi prae- mortem, vel praecipiendo aliis quod ipsi

cepti divini Uniitem. Et quoniam curatio ha- eum traderent, sed permittendo, et volunta-
bet fieri per contrarium ideo modus satis- ; tem ipsius acreptando nuUa fuit in
: et ideo
faciendi congruentissimus fuit per affliclio- Deo crudelitas, quia non sanguinem Christi
nem, et humiliationem, et divinae volunta- sitiit^ sedvoluntafem ejus optimam accepla-

tis impletionem. Ethsecomnia satis relucent vit. Haec est suinma responsiouis Anselmi
in ipsa passione ; et de his dicit Apostolus ' in libro, Cwr Deus homo *. Unde, si dicalur
Humiliavit semetipsum, factus obediens us- Pater aliquando eum tradidisse morti, vel

quc ad mortem, mortem autem crucis. Terlio voIunlatePalris passus esse, etaliquod con-
autem fuiteflicacissimus ad attrahendum ge- simile, niodo praemisso intelligeudum est :

nus humanum : his enim solis passio ad sa- non quia Pater coegerit eum invitum, sed
lutem valebaf, qui voluntate mera peramo- quia suscepit voluntarium et devotum.
rem Deo adhaerebant. Non enim decrevit Ad
2. iilud quod objicitur secundo, quod
Deusalitergenus humanum salvare, nisi li- impium est damnare innocentem, et nocen-

berae voluntatisarbitrio ; et nullo alio modo, tem absolvere, dicendum quod iliud verum
salvo voluntatis arbitrio, Deushominemma- est, si innocens damnatur invitus sed si ;

gispotuit attrahere ad amorem suum, quam innocens velit se oflerre, et exponere pro sa-
suscipiendo pro eo crucis patibulum : prop- lute nocentis, nihil prohibet, quin oblalio
ter dicitur ' Ego si exaltatus fuero a
quod : ejus debeat acceplari. Et isto modo in propo-
tcrra,traham omnia ad meipsum. Et llugo, sito inlelligendum est fuisse, quia Chrislus
de arrha Sponsw « Ut ostenderet tibi quan-
: non coacte, sed voluntarie pro salute nostra

tum te diligeret, nonnisi moriendo te a mor- passionera suslinuil.

te liberavit, utnon tantum pielatisimpende- 3. .\d illudquod objicitur, quod Deus non
ret beneflcium, verum etiam charitatis mon- delectaturin perdilione alicujus, dicendum

> Anselin., Cur Deus homo, lib. II, c. Xl,— ' Ephes., .111, 32. —
« Job, XXVI, 12. — 1 lbid.,si., 20. — « Au-
V, II. — >Dlst. X3CI cl ixii. — P/ii/ip., II, S. — 'Joan., sclmus, Cur Deut homo, lib. il, c. v, x et xvii.
 DISTINCT. XX. ART I. OUiEST. VI. 437
quod vcrum est, qiiod npiis non dt-lprlatur tibus valeliat, si vellt^nt ad Christum con-
in p(vna, stMMimliim qiiod fst nfflicliva, d vcrti : iii inllnitiim enim fuit mnjus meri-
naturae corrnptiva; delectalur tamen, et tiim Christi patientis, quam esset delictum
plaret sil>i optima voltmtns, por qnain ptr-na .Iiidae tradentis, Juda^i instiganlis, et G^jn-
suslinetiir, el ad iionorem Dei onlinatur, et tilis crucifiv^eiitis , secundum quod Christiis
ad absolutionem honiinis rei. plus habebat de bonitate, quam illi haberent
4. Ad iliudquodoiyicitur, quod meliorfuit do malitia. Prajterea, sicut dicit Anselmus',
vila (".hristi, (piam mors, dictmdum quod excnsabat eos ignorantia aliqiio modo, sicut
al)sqne duliio verum est ; lain(>n non scqui- dictiim est su[)ra : et idco noii nportebat pro
tur, quod non magis debuit satisfacere per peccatis eorum Christum iterum pati, sed ,

morlpm,qunm pervitam, dnplici ex causa: sicut dicit .\postoliis* : JJna obladone con-
primum quidem, qnia satisfaclio dcbet esse sumnavit in scmpiternum sanctificatos,
pcenahs, et ma.\ima salisfactio maxime poe-
nalis ; secundo vero, qiiia majoris perfectio- QVMSm VI.
nis est velle mori ad iionorem Dei, qiiam
An alio modo potuerit Deus genus humanum
velie vivere; et exmajori charitate procedit,
salvare '.
et terminos naturae magis excedit : et ideo
ratio illa non cogit. Utriim alio modo pofuerit Deus genus Fundtm.
5. Ad illud quod objicitur, quod non est humanum salvare ; et quod sic , videtur
ordinatus modus satisfaciendi,ubi peccatum primo per illud, quod dicit Leo Papain quo-
additur super peccitiim, dicendum quod ve- dam sermone in Ramis palmarum : «Omni-
rum est, quando peccatum additur supcr pofentia Filii Dei ,
qiiae propter eamdem
peccatum ex parte ejus qui debet satisface- essentiam est aequalis Patri, potuisset hbe-
re ; sic autem non est in proposito nam : rare genus humanum solo imperio volunta-
Christus moriendo non peccavit, sed, qunn- tis siiae , nisi divinis operibiis maxime con-
tum in se fuit, omnia peccata delevit. Et si gruisset, ut {a) nequitiae hostilis adversitas
tu dicas, quod talem modum ehgere debuit, eo, quem vicerat, vinceretur. »
in quo nec ipse, nec alius peccaret, dicen- Item hoc ipsum dicit Augustinus *, de
dum quod non oportet: in hoc enim
illud Trimtate, et hahetur in littera : « Dicimus
manifestatursumma Dei sapientia, quodsrit alium modum possibilem Deo fuisse, cujus
de malis non tantum eligere bona, verura potestati cuncta subjacent ; sed nostrae mi-
etiam optima : qiiod maxime fecit in morte serise sanandae convenientiorem alium non
Christi pretiosissima. fuisse. »

6. Ad illud quod ultimo objicitur, quod Item hoc ipsum ostenditur expressius
graviusfuitpeccatumoccidentiumChristum, auctoritate Gregorii in Moralibus : a Qui
etc, dicendum quod ,
quidquid sit de gra- nos fecit existere ex nihilo, revocare etiam
vitate, quia de hoc ad praesens non est quae- sine morte et passione sua potuit. »

stio, tamen esto quod gravius fuisset, non Item hoc ipsum ostenditur per deductio-
oportebat propter hoc secundo Christum nem ad inconveniens : quia si non potuisset
pati. Nam unica Christi passio non solum nos alio modo liberare, ergo tunc fuisset di-

sufficiebat ad satisfaciendum pro peccato vina potentia hmitata, et persona Christi

Adee, sed etiam pro omni peccatorum mulli- passioni subjecta : quod omnino est ahsur-
tudine. Unde mors Christi ipsis occiden- dum : ergo illud ex quo sequitur.
' Anselm,, Cur Deits liomo , lib. II, c. xv. — ^Heir., <li:^t. Tliom. Argent., III Scnt., dist. XX, q. i,
x\', q. U";
X , 14. — ' Cf. S. Tlioiuas, p. III, q. xivi; ait. 3; et art. 4; StepU. Brulef., lUSeHi., dist. XX, q. vi; Gabr.
III Sent., dist. xs, q. ii, art. 4; Richard., III Sent., Biel., III Sen!., dist. xx, q. i, art. 2.— » Aug., de Trin.,
(a) Cat. edit. et. lib. XIII, c. z, n. 13.
 ,.

438 SENTENTIARUM f.lR. 111.

Adopp. Contra : 1. Super illud' : Decebat aucto- vel de pofentia Dei reparantis, vel ex parte
rem salutis eorum pcr passionem consum' generis humani reparati. Si ex parte Dei
mari, Glossa a Nisi Cliristus moreretur
: reparantis, sic absque dubio aliter potuit
homo non redimeretur, et non redemptus genus humanum liberari et reparari, sicut

periret, el frustra essent omnia facta. » Si sancti dicunt. Et magister Ilugo de Sancto

ergo hoc est impossibile, restat quod et pri- Viclore alium modum assignat in libro
mum est impoEsibiie, scilicet Christum non de Sacramentis, et Magister recitat in Uttera.
mori prosalutegencrishumani : et si bocest Non est enim limitanda divina potentia;

impossibile, impossibile fuitalio modo genus imo etiam, sieut solo nutu mentis, el impe-
humanum 1 iberari , quam per mortem Christi rio voluntatis potuit creare, ita potuit etiam

2. Item Anselmus,inlibro CurDeushomo'': reparare. Si autem quaeritur de potentia ex

B Non voluit transire calicem, nisi biberet : parte generis humani reparati et liberati,
non quia non posset vitare mortem, si vel- sic dicendum quod deferminatum fuit sibi
let; sed, sicut dictum est, impossibile fuit posse ad hanc viam : et isto modo subintel-
aliter salvare mundum. » Redit ergo idem ligendo, pofest concedi quod genus huma-
quod prius. num non potuit aliter reparari , sicut con-
3. Item , sicut dicit Augustinus ' : « Nul- ceditur quod nullushomo potest salvari,
lus alius modus fuit isto congruentior. » nisi credat in Christum. Non enim patet
Si ergo optimi est optima adducere, sicut nobis alia via salutis *, nec aliud nomen sub
Jaoni est bona facere, videtur quod necessa- calo, in quo oporteat nos salvos fieri. Po-
rium fuit summam bonitatem istum modum tuisset tamen Deus, si voluisset, aliud no-
ebgere. Si ergo necessarium fuit eligere men dare , in quo salus nostra consisteret.

istum modum, impossibile fuit alio modo Concedendae ergo sunt rationes ad primam
salvari. partera ,
quoniam ostendunt alium modum
i. Item,Deus, cum sit summe justus^ nosfrae salutis Deo fuisse possibilem, quan-
negare seipsum non potest : ergo, si debet tum est ex parte divina; pofentiffi.

reparare genus humanum, necesse est quod 1 et 2. Ad illud vero quod objicitur in

reparet per viam juslitiffi seil reparalio per : contrarium de Glossa ef de Anselmo, dicen-
viam juslitiae non polest esse nisi per satis- dum quod illae auctorifates intelliguntur
factionem sicut primo ostensum est satis-
, : quantum est ex parle nostra ,
praesupposita
facere autem pro humano non
toto genere dispositione divina, qua nos sic, et non alio

potest nisi Deus et homo modus etiam sa-

; modo, liberare decrevit. Per hunc etiam
tisfaciendi sufficiens esse non potest, nisi ut modum intellecta est aucforitas Ambrosii,

solvatur anima pro anima, et delur vita pro quae posita est supra • : a Tantuni enim fuit

vita : ergo, a primo (a), impossibile fuit quod peccafum nostrum, ut salvari non posse-
Deus humanum genus repararet alia via. mus , nisi unigenitus Dei Filius moreretur
pro nobis debiforibusmorfis : Dhcc.inquam,

COXCLUSIO. infelligendum est, quia Deus nos alifer non

decrevit salvare. Per hunc etiam modum
Gema humamm potuit alia via quam pcr mortem infelligendae sunt aucforitates consimiles.
Christi reparari quantum ex parte Dei, licet ex
3. Ad illud quod objicitur, quod optimi
partc reparali aliter non potucrit.
est optima adducere , dicendum quod est
cum quaeritur utrum
Resp. ad arg. quod optimum simplicifer, et optimumin genere:
alio modo genus humanum potucrit repa- et optimum in genere polest esse magis et

rari, quam per mortem Christi, potest quaeri

c. X.— » Aug., loc. moxcit. —
^Act., iv, 12. — * Dist.
' Hebr., II, 10. — ' Anselm., Cur Deus homo, lib. U, XTiii, c. ult. — {a/ Suppl. ad ullimuui,
 :

DISTINCT. XXI. m
minus bonum : ct Deus addiicit optiina in et ita si sinc satisfactione gentis humanum
genere : et ideo sic facil optima , ut otiani liberasset, non propter hoc contra justitiam
possit facere meliora, et miniis bona. Iiieo fecissel. Polest etiam respondori pnr inter-
quamvis istc modus essi-t nostra; miseriiT emptionem illiusmodo ,
quod nullo alio

convenienlior ; non tamen oportuit ,

quod pote^t satisfacere mortem quam-
, nisi per :

ita eligerel istum modum, quod non pos- vis enim hoc essetmagis congruum, forlas-
sit eligere aliimi mo(bim. sis modiciim supplicium in lam nobili per-

4. Ad illudquoil objicitur, quod Deus non sona sufrfcissot ad liumani gencris repara-
potostfacere contra suam jusliliam, etjusti- tionem ; sed Dominus in liberando supcrc-

tia non potest praeter salisfactionem culpam rogavit : proplor quod dicitur '
: Copiosa
dimittere, responderi potest per interemplio- apud eim redemptio. Esto tamen quod non
nem duarum propositionum, qu.is proponit alio modo potuisset satisfleri pro genere hu-
quarum prima est haec, quod non potuit li- mano, nec genus humanum aliter redimi,

lierari penus humannm nisi per viam justi- sicut mulli concodunt : tamen ex hoc non
tiae; potuit enim liberari per viam niiseri- soquitur, qnod alio modo non potuerit li-

cordiae ; nec in hoc fuisset faotum prajjudi- berari. De liberatione enim firmiter credo,
cium justitiae, si hoc facere voluisset. Po- quod alio modo potuit liiierari de rcdem- ;

tuisset enim omnia dcmerita delere , et ptione vero nec nego, nec audeo affirmare,
hominem in priori slalu constituere, ncc quia temerarium est, cum de divinapotentia
remansisset aliquid inordinatum in universo, agitur, terminum praefigere ei. Amplins
nec etiam impunitum. Peccatum enim fert enim potest, quam nos possumus cogi-
pcenam suam secum, per quam ordinatur : tare.

DISTINCTIO XXI
AN IN CHRISTO DIVISIO IN MORTE FUERIT ANIM.E , VEL CARNIS, A VERBO.

Post praedicta considerandum est, utrum in morte Christi a Verbo sit separata anima,

vel caro. Quidam putaverunt tunc carnem, sicut ab anima, ita a divinitate in morte
fuisse divisam. Si enim, inquiunt, anima media divinilas sibi carnem univit, sicut

superius ' praetaxatum est ; ergo quando divisa est caro ab anima, divisa est etiam a
divinilate, quia non potuit ab anima sejungi, per quam Yerbo erat unita, quin a
Verbo divideretur. Fuit autem divisa ab anima in morte, alioquin vero mors ibi non
fuisset, quia, ut ait Augustinus ', mors quam timent homines, separatio est animae a
carne. Mors autem quam non timent, separatio est animae a Deo. Utraque vero diaboli
suasu homini propinata est. Si ergo in Christo homine vera mors fuit, divisa est ibi

anima a carne, ac per hoc divinitas a carne. Huic suae probabilitati addunt auctoritatis
testimonium. Ambrosius enim tractans de Christi derelictione, qui in cruce voce magna
clamans dixit » : Detis, Dem meiis, ut qiiid mc dcrelirjidsti? ait » : « Clamat homo
separatione divinitatis moriturus. Nam cum divinitas mortis libera sit, utique mors
ibi esse non poterat, nisi vita discederet, quia vita divinitas est. » Hic videtur tradi,

'Psal, cxxix, ". — »Dist. ll.— ' Aug., Enarr. in Ps, xuil, 15,serm. li, n. 2.— *ilatih., xxvii, 46.— • Ambr.,
in Luc, lib. X, a. (27, ibi : Paier, in mmus iuas commendo spiritum.
 ;

440 SENTENTIARUM LIB. 111.

quod divinitas separata sit in morte ab horaine, quae nisi discessisset, homo ille mori
non posset. Quod illi ad carnem referunt ,
quam dicunt a Deo separatam. Quibus
respondemus, illam separationem sic esse accipiendani , sicut inlelligilur derelictio

quae illis verbis significatur Quo modo ergo Christus

: Vt qttid me dcreliqmsti?

derelictus erat a Patre, cum in cruce derelictuni se clamabat? Non recesserat Deus ab
homine, ita quod esset soluta unio Dei et hominis. Alioquin fuit quodam tempus
quando Christus adhuc vivus homo erat, et non Deus quia adhuc vivus se derelictum ;

clamabat, nou derelinquendum. Si ergo illa derelictio unionis inlelligitur solutio

ante facta fuit solulio Dei et liominis,quam Christus mortuus esset. Sed quis hoc dical?
Fateamur ergo Deum quodam modo illum homiuem in morte deseruisse, quia potestati
persequentium eum exposuit ad tempus, non suam poleutiam exercendo illum defendit
ut non moreretur. Separavit se divinitas, quia subtraxit protectionem ; sed non solvit

unionem. Separavit se foris, ut non adesset ad defensionem ; sed non intus defuit ad

unionem. Si non ibi cohibuisset potentiam, sed exercuisset, non moreretur Christus.
Morluus est Christus divinitate recedente, id est effectum potentise in defendeudo non
exhibente. Hic cst hircus apopompsus ', qui, altero hirco immolato, in solitudinem
mittebatur, ut legilur in Levitico. Duo enim hirci, humanitas et divinitas Christi

intelliguntur. Huraauitate ergo immolata, divinitas Christi in soliludinem abiif, id est,

in ccelum. Unde Hesjxhius ' (a) : « In solitudinem , id est in coelum tempore passionis
divinitas abiisse dicitur, non locum mutans, sed quodam modo virtutem cohibens,
ut possent impii consuramare passionem. » Abiit ergo , id est virtutem cohibuit , et

portavit iniquilales nostras, non ut haberet, sed ut consumeret : Deus enim ' i()nis

consumens est. Ex his satis osteuditur, praemissa verba Ambrosii sic esse accipienda,

ut praediximus.
Alii quoque auctoritati iunituntur, qui asserunt divinitatem in morte recessisse ab
•j iJeni homine secundum carnem. Ait enim Athanasius ' : « Maledictus qui totum horainem,

Tu'ci''ri-'
queni assumpsit Dei Filius, denuo assumptum, tertia die a mortuis ressurrexisse non
''"""^
confitelur. Fiat, fiat. « Si inquiunt, denuo assumptus est homo in resurreclione ,
quem
assumpserat in incirnatione, deposuit ergo eum in morte : separata ergo fuit divinilas
in morte ab humanilate. Quibus responderaus, quod si in his verbis assumptio talis

intelligatur, quae sit [b) secundum unionem, non carnem tantum, sed totum hominem,
id est, animam et carnem denuo sibi univit in resurrectione; quia non simpliciter
hominem sed totum hominem assumptum dicit. Totum ergo hominem in morte
,

deposuit, id est, animam et carnem. Sed quis, uisi hostis veritatis, dicat animam

a Yerbo depositam? Et tamen nisi hoc fateantur, quod totus homo sit assumptus, non
pro eis facit illa auctoritas, quse totum dicit assumptum. Sciendum est ergo Athana-
sium id dixisse contra illorum perlidiam ,
qui resurrectionem Christi negabant,
putantes morte detineri eum, qni solus '
inter mortuos liber est. Ideo illum maledicit,
qui non confitetur totum hominem denuo assumptum resurrexisse, id est, Christum

1 Apopoiiipa"U3 K-.or.vi.r.iW, , a verl)o frrocco azor-nzw, qiiod cst ablegnre, ve! in soUludinem mit-
, Gncoe
lere, a verbo miliere, et a:to , quod esl procul. Uinc caper vel hircus euiis^arius dicitur, id esl in soli-
it£|«tu ,

tudineui uiissus, ut legitur in xvi cap. Lcvitici. —

' Ilesycli., in Levit , xvi Jl, » Deut. I», 2i, * AUion., , — —
lib. VI, qui de Bcatiludine fi/ii dicitur, ad Tlieophil. —»/'«, HXXVII, 6.

{n)Al. lisichius vel Esichius. — {!>) fit.

 niSTINCT. XXI. JiU

aniniam denuo corpori conjiinxisse, et in illis duobusdenuo conjunctis in resurreclione,

vere secundum hominpm vixisso sicut .'intc mortem. Nam in mortc scparala est anima a
carnc. Unde vero dicilur riiristus mnrlnns, scd neutrnm separ.ilum est a Verlio Dei.
Sicut Augustinus, A-w/)wyo«/j7j<?»j Domini vcrbum ', « Eoo
', docet, traclans illud Aucio-

pono animam meam, ut iterum snmam eam

nemo tollit eam a me : sed er/o pono :
lTm!i"\
eam a me ipso : potcstatem habeo ponendi cam et itertim sumendi eam » « Ilic , ;
^/atm
animam dicit emissam. .\ quo eniissa est? A seipsa non est emissa, quia seipsam non |,"„'""I^

posuit, nec Verbum animam posuit, nec carnem. Caro ergo animara posnit, .sed ''"'""'•

poleslate in se manente deitatis. » Potentia ergo deitatis anima divisa est a carne, sed
neutrum a Verbo Dei. Unde Aupustinus ' : « Verbum ex quo suscepit hominem, id est,

carnem etanimam, nunquam deposuit animam, ut anima a Verbo separata; sed

esset

caro posuit animam quando expiravit, qua redeunte rcsurrexit. Mors erpo ad tempus
carnem et animam separavit sed neulrum , a verbo Dei. Caro ergo ponit et sumit
animam, non potestate sua, sed potestate inhabitantis carnera deitatis. » Hic evidenter

traditur , animam nec carnem a Verbo Dei in morte esse divisam ut aliquo
nec ,

raodo soluta fuerit unio. Unde Augustinus, contra Felicianum ' Al)sit ut Chrislus :

sic senserit mortcm, ut, quantum in se est, vila vitam perdiderit si enim hoc ita esset, :

vitae fons aruissef. Sensit ergo mortem participatione humani affeclus, quem sponte

susceperat, non nalurae suse perdidit potentiam per quam cuncta vivificat. Sic in ,

sepulcro Christus carnem suam commoriendo non deseruit, sicut in utero Virginis
connascenJo formavit. Mortuus est ergo uon discedente vita , sicut passus est non
pereunte poleutia. Nemo tollit animam ejus ab eo, quia poteslatem habet ponendi
et sumendi. » Ecce et hic habes Christum non deseruisse carnem in morle , et vitam
non discessisse a mortuo , et quod sponte tradidit spiritura , non alius extorsit. Unde
Ambrosius ' : « Emisit Christus spiritum , et tamen quasi arbiter exuendi sucipien-
dique corporis : emisit spiritum, non amisit pendebat : in cruce, et omnia commovebat. »

Sed unde emisit? Ex carne. Quo emisit? Ad Patrem.

Recedenle vero anima, mortua est Christi caro ; et quia caro mortua est , mortuus est ouara-

Christus. Sicut enim mortuus dicitur Deus, quando mortuus est homo; ita moi'tuus chrisuis

homo dicitur, quando mortua est caro. Separalio animae , mors carnis fuif. Propter ^'^'^''uus

carnera ergo unitam Verbo, quae mortua est, dicilur Deus mortuus, et propter carnem et "p^*"-
animam quae ulraque dolorem sensit, dicitur Deus passus, cum divinitas omnis doloris
exors existeret. Unde Augustinus "
: « Verbum caro factum est, ut per carnem panis cce-
lestis ad infantes transiret ; et secundum hoc ipsum Verbura cruciflxum est, sed non est

mutatum in hominem homo in illo mutatus est, ut melior fieret quara erat. Per illud
:

ergo quod homo erat, mortuus est Deus et per illud quod Deus erat, homo excitatus
:

est, et resurrexit, et ascendit in coelum. Quidquid passus est homo, non potest dici non
passus Deus, quoniara Deus erat bomo ;
quomodo non poles dicere non le passum
injuriara, si veslis tua conscindatur ,
quamvis veslis tua non sit tu : multo magis ergo
quidquid patitur caro unita Verbo, debet dici Deus pati , licet W'rbum nec mori, nec
' Ang., inJoan. Evang., Iract. XLvii, n. 10, II, quoad sensum. * Joan., x, 18. ' Aug., loc. mox cit., — —
paulo inferius. —
Id., de unit. Trinil., adOptatum, c. siv. —
s Ambr., delncarn. Domini, c. v, n. 39. • Aug., —
pnarr. in Ps, CIXX, n. 10; sed priina verba excerpla sunt e libro Sentenltarum Prosperi, c. CCLXU.
 W-2 SENTENTIARmi LIB. III.

corrumpi, nec mutari potuerit. Sed quidquid borum passus est, in carne passus est. »

De hoc etiam Ambrosius in libro de Incarnationis Dominica: Sacramento ait : « Qnod

\erbi caro paliebatur, manens in carne Yerbum in se pro corporis assumplione
referebat, ut pali diceretur, quia caro patiebatur, sicut scriptum est ' : C/tristo in carne
passo. » Hic docetur, qua ratione Deus vel Dei Filius passus vel mortuus dicitur : non
quia mortem senserit in quantura Deus est, sed quia caro ei unifa mortua est.

Secundum quam ralionem dicit Augustinus ' : « Si quis dixerit atque creJiderit

Filium Dei Deum passum, anathema sit. » Cujus dicti causam ex qua inlelligentia

sumenda sit, aperiens in eodem subdit : a Si quis dixerit quod in passione dolorem
sentiebat Filius Dei Deus, et non caro tantum cum anima quam sibi acceperat, analheraa

sit. » Sane ergo dici potest quod raortuus est Deus, et non mortuus, passus est Dei
Filius, et non passus, passa est tertia persona, et non passa, crucifixum est Verbum,
et non cruciflxum, sed secundura alteram naturam passus est, secundum alteram
"
impassibilis. Unde Ambrosius * « Generalis ista est fides quia Christus
: est Dei Filius,
et natus ex Yirgine, quem quasi gigantem Propheta describit, eo quod biformis gemi-
naeque natura; unus sit, consors divinitatis et corporis. Idem ergo patiebatur et non
patiebatur, moriebatur et non moriebatur, sepeliebatur et non sepeliebatur, resurgebat
et non resurgebat. Resurgebat secundum carnem ,
quae mortua fuerat, non secundum
Verbum, quod apud Deum semper manebat. »

EXPOSITIO TEXTUS. pars dividitur in quafuor partes, in quarum

prima proponit Magister quaestionem, et op-
Post praedicta coDsiderandum est , etc.
ponit ad partem oppositara ; in secunda vero

Supra egit Magister de sacratissima Chri- subjungit determinationem , ibi : Quibui

sti passione in hac vero parte agit de prc-
; respondemus illam, etc. ; in tertia resumit
tiosissiraa ejus morte, qu£e consistit in sepa- olijectionem partis adversae, ibi : Alii quo-

ratione animae a carne. Dividitur autem ista que auctoritati innituntur, etc; in quarta
pars in duas, in quarum prima deterrainat de vero , et ultiraa ,
ponit determinafionem et
ipsa separatioue ; in secunda agit de conse- exposifionem auctoritafis inducfae, ibi : Qui-
quentibus ipsara separationera , infra ' : Hic bus respondemus, quod in his verbis, etc.

quaritur utrinn in illo triduo, etc. Prima Subdivisiones autcra partium aliarum satis
pars dividitur in duas partes , in quarum manifeslantur in litfera.

prima agit de separatione animae a carne in

DUB. I.
comparatione ad deitatem; in secunda agit
Nemo lollit eam , etc.
de separatione aniraffi a carne secundum
coraparationem hanc ,
quam habent ad in- Contra : Si nemo potuit animam suam
vicera, ibi : Decedente vero anima, mortm tollere, nemo pofnit eum per violentiam oc-
est Christi caro. Priraa pars dividitur in cidere : ergo ipsc non fuit mortuus per alie-

duas partes, in quarum prima inquirit utrum nam violentiara, sed per propriam poten-
in morle anima vel caro sit separata a Verbo, tiam : ergo fuit homicida sui ipsius.

determinans veritatem ; in sccunda parf e hoc Rpsp. Dicendum quoJ Dorainus in isto
confirmat per auctoritatem , ibi : Sicut Au- verbo non vult excludere violenliam cruci-
gustinus docet super Joannem, etc. Prima IV, 1. —
' Aug., in fer. v, bomil. lll, de Com. Doin. —
t Ambr., rfe Incarn. Dom., c. v, d. 44. - ' I Petr., * Ambr.,dc/nc(ini. Dom , c.v,n. 35,36 - »Disl.xxil.
 DISTINCT. XXI. m
flgcnrmm rcspcctu natura*, scd respcrlu vo- cnnlradictio , oportet quod opposita non so-
Iuntalis diviiia'. Kt iii lioo vnlt ostciKltTC, liim atlriituanlur cidcni , scd etiam secim-
quod nciuo possct ipsnm occiiiere , nisi ipse diiin iilem lioe non solvit, quia si aliipjis
;

vellet mortein sustinere secundum disposi- diccret Petrum esse album, quia est albus
lioncm voluntnlis suac. Undc poiicro ani- secundum corpus, ct non csse alltiiin, qiiia
mam ibi non csl pcr cxccutionem , scd non est albus secundiim animam, niiiil di-
per voluiilariam pcrmissionem; et sic patet ceret ;
primaenim csset simplicilcr vera, sc-

illud. cimda simpliciter falsa : ergo si haeccst vera

DUB. II.
secundum humanitatem : « Cliristiis est
mortiius ; n ista erit sim[iliciter falsa :

Sed caro aaimam posuit, quondo expiravit.

« Chrislus non est mortuus. « Item haec abs-
Videtur quod polius ddicret dicere o con- que dubio est vera : « Chrislus est homo
verso, quod aninia posuit carnem, quia plus passus et morluus. » Si ergo est communi-
habct virlulcm aniiua super caniem, qiiain catio idiomalum, haec erit vera : «Deiis est
caro super animam. Item in resurrectione raortuus. » Ergo Christus homo et Dcus
potins dicitiir anima rcsumpsisse carncm, est mortuiis. Si ergo haec est vera omni
quara caro aniinam : ergo in morle potius modo : « Christus est mortuus , » erit oppo-
deberet dici anima ipsa posuisse carnem, sita ejus simpliciter falsa.

quam e convcrso. Dicendum quod absque dubio illud,

Resp.
Resp. Dicendiim quod magis dicitur de quod convenit Christo secundum humanam
carne quod posuit animam ,
quam e con- naturam, etiam secundura divinam simplici-
verso non quia caro virtutemhabuitsuper
: ter et vere potest ei attribui. Unde vere dici-

animam sed quia, carne remanente, anima

; tur : oChristusestcreatoromnium; Christus
a carne dccessit. Sed quia per animam in- nalus est de Yirgine. » Vere etiam dicitur :

telligitur vita ,
quae magis habet raticnem « Christus est mortalis; Christus est immor-
pretii, et quoniam etiam anima praesideat talis. Quamvis autem aliquid conveniat
B

carni, ideo magis dicitur de carne deponi, Christo secundum naturam assumptam, quod
quam e converso. Et per hoc patet responsio non convenit ei secundum divinam, non
ad objecta. Non enim dicilur caro posuisse potest tamen ab ea simpliciter removeri :
animam proptcr hoc, quod caro propvia vir- quia plus toUit negatio, quam ponat affir-

tute fecerit ; sed quia virtusdivinaeratunita matio. Et ideo affirmalivs concedendae sunt
carni, sine cujus permissione anima uon po- tanquam verae negativae vero negandae ;

terat deponi a carne. sunt tanquam falsae nisi proponantur vel ,

intelliganlur cum addita determinalione.

DUB. III.
Unde haec est vera o Ctiristus non est mor- :

Idem ergo patiebatur, et non patiebatur, moriebatur, tuus secundum deitatem » haec autem sim- ;
et non moriebatiir.
pliciter prolata « Christus non est mor- :

Hoc videlur falsum quia principium pri- ,

tuus, » falsa est. Ambrosius autem et
mum est in prima philosophia, quod impos- Magister praedictas locutiones intelligunt
sibile est simul et semel de uno et eodemdici cum determinatione adjuncta : quod palet
duo contradictorie opposita ergo, si hajc : per finem auctoritatis primae (a) : ex hoc
est vera : a Christus moriebatur , o haec ipso quod proponit istas simul a morieba- :

simpliciler erit falsa : « Christus non mo- tur, B et a non moriebalur, » arctatur pars

riebatur. » Si tu dicas quod ibi non est con- affirmativa ad humanam naturam, et nega-
tradictio, quia hoc attribuitur ei secun- tiva ad divinaun. Ideo non est ibi contra-

dum diversas naturas ; et ad hoc quod sit [a] Cal. edit. auctoritatis, primo ex hoc , etc.
 ; :

Ui SENTENTIARUM LIB. lU.

dictio, quia non est secundum idem. Et per lectatio ab anima, quani habebat in ipsa di-
hoc patet responsio ad objecta. vinitate : ergo separata fuit divinitas ab
anima. Major propositio per se manifesta
est. Minor probatur per illud quod dicitur'
ARTICULUS I.
Tristis est anima mea iisque ad morteyn;
Ad intelligenliam hujus partis incidit hic Glossa : a Remota deleclalione aeternae dei-
quaBstio circa duo. Primo enim quaeritur de humanae calamitatis afficitur. »
tatis, taedio

ipsa separatione, quae facta est in morte, per Ergo secundum istam Glossam delectatio
comparationem ad unionis vinculum se- ; removebatur : ergo unio solvebatur.
cundo,percomparationemadefrectumipsius Contra : Augustinus et Damascenus • :

separalionis. Circa primum quaeruntur tria : « Anathema sit, qui dicit Yeibum deposuisse
piimoquaeriturutrum inmorte fue;itanima quod semel assumpsit. » Si ergo animam
separata a deitate; secundo vero, utium di- assumpsit, nunquam deposuit aiiimam.

vinitas fuerit separata a carne ; tertio quae- Item Filius Dei dicitur descendisse ad in-
ritur utrum Yerbum fuerit unitum carni et feros post mortera : sed conslat quod secun-
animae duplici unione. dum divinitatem non polest dici, nec secun-
dum carnem quare oportet quod dicatur :

QUiESTIO I. secundum animam : ergo anima post mor-

'.
tem fuit sibi unita : non ergo in morte fuit
An anima Christi faerit separata a deitate
separata.
AJ opp. anima separata Item anima separata in morte a
utrum in morte Christi si fuit

fuerit a deitate; et qiiod sic, videtur ' : Verbo, cum non haberet gloriam fruitionis
Potestatem habeo ponendi meam, anmam nisi per unionem sui ad divinitatem, ergo
et potestatem habeo iterum simendi eam. anima Christi desiit esse beata : et si desiit

Sed ponere ibianimam non est aliud quam esse beata, nunquam fuit beata, quia bea-
deponere : ergo si iste sermo est personae titudo est bonum quod nunquam potest
Filii Dei, videtur quod Filius Dei auimam amitti : si ergo hoc est inconveniens, anima
in morte deposuit : ergo in morte anima non fuit separata a divinitate.
fuit a Verbo separata. Item, si separata fuit, aut nolens, aut vo-

2. Item unio facit communicationem idio- lens : si nolens, cum hoc non meruisset,

matum : sed in morte idiomata Dei non facta fuit sibi iujuria; sivolens, sed velle

communicantur animae ad deitatem : ergo separari a Deo non potest homo, nisi in-

in morte non mansit unio animae ad deila- juste : ergo anima illa fuit injusta : cum
tem. igitur hoc sit falsum et impium, restat, etc.

Item in morte dividuntur quae in nati-

3.

vitate conjunguntur : sed divinitas juucta CONCLUSIO.

est ipsi animae Christi iu ipsius conceptione
In morte Christi anima a Vetbo non fuit separata,
et nativitate in utero : ergo separata fuit
quia illudDeumtion decebat, nec nobis expediens
ab ea in morte. erat, ncc Hli animce congruebat.
4. Item divinitas non potuit animae esse
unita, quin anima ipsa fruerelur et delecta- Resp. ad arg. Dicendum quod in morte
retur in ipsa : sed in morte remota fuit de- non fuit anima separata a Yerbo. Et ratio

hujusest, quia nec Deum decebat. nec nobis

Cf. Alcx. Alensis,p. III, q.xix.mcmb. 1 ; S. Thom.,
»
MarsilinslDgucn., Ili Seiit. ,q.iiu, nrt. I ; Gabr. Biel.,
p. III, q. L, art. 3 ; el III Sent., disl. xsi, q. i, art. 1
ct Quo/. II, art. t; ct Opusc. 111, c. ccxx.wr: l;jcbaid., III Sent., dist. xii, q. i,art. l. — *Joa!i., i, 18.—
III Sent., dist. .x.xi, q. l;Thom. Arsent., III Sent., dist. ^Ualth., x.tvi, 38.— ' Daniasc, de Fide oWW.,lib. III,

XXI, q. i,art. 1 ; Steph. Brulef., lllSCTi<.,dist. ixi, q. I; c. xxvii.

 DIST. XXI. AI\T. I. QUJIST. II. Uf,
expeilielmt , nec illi anim» congnicbat. nominat totam naturam , ut in supposito :

ni'uiii nun (lecebat, qiiia indissolnliili ina- umle idiomala Filii Dei non commuiiicantur
Iriiuonio eain sijji coiijuiixeral; nnde si(ut ipsi aiiima;, scd commiinicantur ipsi homini;
non decel viriiin relinijuere uxorem, sic non etquoniam anima unitur ipsi Verbo ut pars
decnit Verbum Dei abanimaseparari. Nobis humanai natura;, ideo non oportet ipsi
non expedieliat, qnia si facta fuissot separa- idiornata commnnicari.
lio, anima illa non iiabuisset potentiam ad '.). Ad illud qiiod objicitur, quod illa divi-
redimendum gcnus iiumanum caplivum duiitur in morte ,
qiiae conjuncta sunt in
ncc .Mediatoris ()f(icinm ad reconciiiandnm : nativitate, diccndum qiiod est conjunctio
et neutrum erat iiobis expcdiens, scd potius natnralis, et est conjunctio supernaturalis.
ejus oppositum. Animae eliam illi non con- Quando ergo dicitur quod illa in morte di-
gruebat, tum quia innocentissima , tum vidiinhir, qiia; in nativilate conjuncta sunf,
etiam quia bcatissima : quia lieatissiina hoc inlciligitiir de natnrali unione. Unio
erat, non potcrat contra voluntatcm suam aulem divinifatis ad animam non erat na-
separari ab eo; quia innocentissima erat, turalis, sed supernaturalis : et ideode unione
non poteiat vclle separari a Verbo. Et ideo ilia vcrbiim iliud non habct intelligi.

concedenduin est, qiiod in morle anima i. Ad illud quod objicitur, quod remofa
separata a Verbo non luit. Nam si quis con- est delectalio in morte ab anima dicendum ,

trarium diceret, injuriam faceret dcitati, et quod , sicut lux potest dupliciter offuscari,
nobis, et aniraa; Christi : et ideo dignus vel in se, vel in sua irradiatione, sic et de-
esset analhemalizari. Et ideo dicit Damas- lectatio potest duplicitcr removeri ab anima
cenus, quod quicunique hoc dixerit, ana- rafionali .• aut quia ipsa desinit in se delec-
thema sit. Concedendaj sunt ergo rationes, tari, aut quia (n) desinit redundare in partem
quaj sunt ad partem istam. inferiorcm. Cum ergo.dicitur, quod delecta-
1. Ad illud vero, quod primo objicitur in tio divinitatis remota fuit in morte ab anima
conlrarium, dicendum quod, sicut dicit Christi , lioc non intelligitur ea (6) ratione,
Augustinus ', verbum illud est personce quod mens ejus desineret frui divinitate, sed

Filii ratione carnis assumptae. Et si tu obji- quod dispensative subtraeta fuit redundanlia
ciasquod carni non competit animam po- in partem sensibilem, et exposita fuit pas-
nere,cum non habeat posse super ipsain, sioni acerbissimse. Propter quod claniat in

dicendum quod hoc attribuilur ipsi carni passione ' : Deus meus, Deus 7neus, ut quid
ratione manentis in se deitatis. Unde atten- clcreliquisti Jne? Quod non intelligitur, quod
dendum est, quod cst ibi deponens, et unde dereliquit solvendo vinculum unionis, sed
deponit : deponens est virtus divina ; unde expouendo ad supplicium passionis.
vero deponit, est caro assumpta. Voluit enim
QUiESTIO II.
Christus animam suam separari non a se,
sed a carne sua : et sicut diclum est de de- An iii morle Christi divinitas a carne fuerit
separata '.
positione, ita intelligendum est de resump-
tione. Utrum in morte Christi divinitas sit sepa- Ad opp.
2. Ad illud quod objicitur de idiomatum rata a carne ; et quod sic, videtur. Soluto
cominunicatioue, dicendum quod unio fucit medio, solvuntur estrema : sed Verbum uni-
idiomata coii;municari non partibus rei tur caini mediante intellectu, sicut dicit

unibilis, sed magis ipsi rei naturae, quae Damascenus *, et habitum est supra ^ Si
' Aug 17) Joan.. tiact. XLVii, n. 9. — *
MaHli., xxtii, dis!. XXI, q. ii; SteplianusBrulef., III Sent., dist. xii,
G. — '
,

Cf. Alexand. Alensis, p. III, q. xix, menib. 1 ; q. II ; Marsihus Inguen., III Senl., q. .\ui , art. 1. —
S. Thom., p. III q. l, art. 2; et III Scnt., dist. xsi, » Uamasc, de Fide orthod., lib. 111, c. vi. — ' Dist. ii,

q. I, ait. 1 ;
,

et Quu/. 111, drt. li; Ukhardus, 111 Sent., art. 3, q. i. — («) C(ei. eclit. deeit quia. — (A) Al. d^
 4^ SENTF:NTIA.RrM LIP. IIl.

ergo in morte separata fuit anima a carne, Item nihil unilum carni per passionem
restat quod etiani diviuitas scparata fuit ab se.parabatur a carne, quod non paterelur
eadem. carne patiente ; sed divinitas patiente carne

2. Item, destructo priori, destruitur et non patiebatur ergo per passionem

: et

posterius : sed unio carnis ad animam prior mortera ab ea non separabatur.

est naturaliter, quam sit unio carnis ad di-
vinitatem, quiu prima est naturalis, secunda
CONC.LUSIO.
gratuita, et natura prior est quam gratia :

In morte ChrisH divinitas a carne non fuit separata

ergo soluta unione animae ad carnem, ne- :

et hoc conveniens fuit ex assumentis liberalitate, et

cesse est solvi unitatem carnis ad deitatem.
assumptibilis dignitate, etassumptionisutilitate.
3. Item divinitas non est unibilis naturae

insensibili et irrationali : sed caro, post se- Resp. ad arg. Dicendum quod in morte
parationem animae , est facta insensibilis : Christi non fuit divinitas separata a carne.
ergo non videtur fiiisse idonea tunc ut uni- Et hujus ralio triplex est, videlicet hberali-
retur divinitati : videtur ergo quod in morte tas a parte assumentis, dignitas a parte
unio illa fuerit soluta, quae erat divinitatis assumptibilis, utihtas es parte assump-
ad carnem assumptio. tionis. Liberalitas , inquam , ex parte
4. Item omnis unio terminatur ad aliquod assumentis : quia cum Deus dat aliquod
unum. Si ergo caro erat unita deitati , aut donum, non subtrahit iUud sine culpa : si

ergo ista unio faciebat unum in natura, aut ergo nulla culpa intervenit, non decuitdivi-
ununi in persona •
in natura non, lioc nam liberalitatem carnem, quam sibi libe-

constat ; in persona non , ut videtur, quia raliter unierat, separari a se. Dignitas etiam
non est dicere quod Filius est persona car- ex parte assumptibilis fuit in causa, quare
nis : ergo non videliu- quod aliquo genere ista unio non debuit separari. Caro enira
unionis in morte divinitas fuerit unita carni. illa non debuit videre corruptionem, secun-
_ , Sed contra : Leo Papa : « Tanta est unio dum ii.lud quod dicitur in Psalmo • Non :

Dei et bominis, ut nec siipplicio posset di- dabissanctum tuum viderecorruptionem:s\-

rimi, nec morte distiuffui : sed de integri- cut ergo nunquam decuit ipsam incinerari,
humanae naturce est non tantura anima,
tate sic nunquam decuit ipsam a Verbo separari.
verum etiam caro ergo in morte non fuit
: Ulilitasautem ex parte assumptionis ad hoc
separata caro a Yerbo. IIoc ipsum dicit Au- ipsum faciebat : ad hoc enim fiebat illa unio
gustinus ' contra Felicianuoi, cujus aucto- divinitatis ad humanam naluram, et carnis

ritas habetur in littera. ad auimam, ut procuraretur nostra salus :

Item ratione videtur : Christus in triduo et quoniam separatio carnis a divinitate in

dicitur jacuisse in sepulchro : sed hoc non nuUo faceret ad nostram salutem, pro eo
dicitur nisi ratione carnis conjunctse : ergo quod non potest per eam fieri satisfactio,
in triduo caro fuit conjuncta divinitati. cum Divinitas non possit sentire dolorem et

Item, quandocunique aliqua duo unita poenam in separatione ipsius a carne ; hinc
separantur, aut elonganlur secundum dissi- est quod non erat conveuiens oarnem sepa-
militudinem, autsecundumposilionem sed : rari a Divinitate. Unde ad hoc passio non
caro Christi non fuit elongata a Verbo se- habebat aliqucm ordinem. Concedendae sunt
cundum similitudinem, talisenim elongatio ergo rationes inducts ad istam partem.
est peccati; nec fuit elongatio secundum 1. Ad illud quod objicitur, quod soluto

positionem, quia Verbum Dei est ubique : medio solvuntur extreraa, dicendum quod
ergo non fuit soluta unio divinitatis ad car- illud habet verilatem de medio necessitalis,
nem. ' Aug., cont, Felician., c. xiiv. — • Psal, xv, 10.
 :

DISTINCT. XXI. ART I. QUiEST. m. ui

non autem de medio congruitatis. Anima est vcrum : talis enim unio terminatnr ad
anlfni nnn oral niodiiu:! neoi-ssitalis , scd unuin iu porsoiia nam caro unitnr divinac
:

congruitalis. l'r;i'tt'roa noii oral niediiirn iialura' iii unitatem liypostasis et porsonaj
ralione conjunclionis secundum actum, sed Filii Dei. Sed altendendum, quod aliter di-
secundnni hal)ituni. Et ideo licet aninia citur illa hypostasis carnis, et hypostasis
nou esset unita carni in morte, erat tanicn hoininis. Ilyposlasis enim hominis dicitur
ei unibilis, et per hoe caro etiam uuil)ilis di- non solum iii obliquo, sod oliain in recto ;

vinitati. est eniin hypostasis, qua3 esthomo. Sed hy-

-2. Ad ilhid qnod ohjicilur, quod destmclo poslasis rarnis intolligitur in obliquo, non
priori, destriiitur et posterius, dicendum quia osset caro sed quia liabobat carncm
, :

quod illud verumest, ubiposterius dependet unde illa poterat dici caro Verbi. Et hoc est
essentialiter a priori. Uhi vero aliquid pra;- quod dicit Damascenus a Si mortuus est ut :

cedit alterum sicut dispositio congrua, non homo , et sancta illa anima ab ejus corpore
oportet quod habeat veritatem : et sic est in divisa cst; divinitas tamen inseparabilis ab
proposilo. Nam unio divinitatis ad carnem, utroque permansit, neque ista una hyposta -

sive carnis ad divinitatom, non dependet es- sis iu duas divisa est : etenim corpus et
sentialiter, sive dopendontia necessitalis, ab aninia a principio in Yerbi hypostasi liabue-
unione illorum duorum ad invicem ; sed si runt sustinontiam, et in morte a se invicem
iila supponit, hoc est quadam cougruitatis divisa manserunt : singulum autem eorum
conveuientia. unani hypostasim Vorbi habet.
e Neque
3. Ad illud quod objicitur, quod divinitas enim corpus, neque anima propriam habuit
non est unibilis natur» irrationali et insen- hypostasim prseter hypostasim Verbi : et sic
sibili, dicendum quod ctsi caro Chrisli care- pafet illud.
ret ratione et sensu, habebat tamen ordinem
ad animam, quee rationem
QUiESTIO III.
sensum in se
et

habet. Et si tu objicias, quod illud non suf- An Christus fuerit unitum carni et animx daplici
ratione '.
ficit, quod aliquid sit possibile ad unionem
animre rationalis, ad hoc quod congruum Utrum Verbum unilum fuerit carni et a<i opp.
sit uniri cum divinitate, dicendum quod animae duplici unione; et quod sic, videfur
absque dubio hoc non suflecisset in primor- Unio numeratur per extrema unibilia : sed
dio incarnationis, imo simul decuit divinita- caro et anima sunt diversa unibilia ; hoc
tem uniri carni et animae, ut conjunctis :
enim est corporale, et illud spirituaie : ergo,
secus autem est in minisferio nostrae re- si uniuntur Verbo ,
pluribus unionibus
demptionis, quod quidcm debuit consum- uniuntur.
mari per mortem , et ratione cujus congruum 2. Item, si aliquod unum unitur aliquibus
fuit ut illa, quae prius valde conjuncta ad (a) alterutrum divisis, unitur eis diversis
eraiit,non minus congrue essent ad tempus unionibus : sed hypostasis Verbi uniia fuit
divisa, caro videlicet et anima et pro illo :
in mortc carni et animae ad alterutrum di-
(a)
tempore bene sufticiebat ipsi carni unibilitas visis : ergo uniebatur eis unionibus diversis.
ad animam loco congruitatis, reddentis eam Sedeodem modo unita fuit divinitas carni et
idoneam ad unionem cum diviuitatis na- animae in incarnatione , et in morte , et post
tura. morlem, quia illa unio non fuit variata :

4. Ad illud quod
qnod unio ter-
objicitur, ergo si post mortem uniebatur diversis
minatur ad aliquod unum dicendum quod ,
unionibus, necessario sequebatur quod et in
ipsa incarnatione.
'
Cf. Ricbard., 111 Bent., dist. Xii, q. iv; StepliaQ.
Brulef., 111 Seiit., disl. xxi, q, in. [o) Cai. edit. deesl ad.
 : ;,

448 SI':NTENTIARU.M LIB. III.

3. Item, ubicumque est ordo prioris ad

CONCLUSIO.
posterius, ibi est numeratio et distinclio :

sed per prius unitur anima ipsi Yerbo, quam Verbum unicaunione, quoeest relatio, fuit unitum
animae et cami; unica vero actu, sed pluribus in
caro ; caro enim unitur mediante anima :
potetitia, quoe fiunt actu in sepcratione animce a
ergo, si in hujusmodi unionibus est ordo,
corpore.
ibi est distinctio : ergo pluribus unionibus
uniuntur. Resp. ad arg. Ad praedictorum infelligen-

4. Item anima unitur divinifati, et unilur tiam est notandum, quod unio dicitur tribus
carni; nec unifur unione unica, sed duplici modis uno modo dicitur actio unientis
:

ergo pari ratione videtur, quod hypostasis aliomodo dicitur passio unibilis tertio ;

Verbi, cum unifur carni et animse , duplici modo dicitur relalio unitorum. Cum crgo
unione uniatur. Si tu dicas quod non est si- quaeritur utrum anima et corpus uniantur
mile, quia ex deitate et carne non fit unum, ipsi hypostasi Verbi unione duplici, respon-
sicut fit ex carne et anima ; tunc objicitur : dendum est : Si loquamur de unione ac-
Esto quod ex carne et anima non fiat unum, tione (a), non est ibi nisi unica unio. Unica
sicut fuit in morte, videtur tunc quod illa euim unione univit sibi Verbum carnem et

jam non sit una unio, sed duae. animam, sicut unica assumptione assumpsit
Fundam. Sed coutra : Unio terminalar ad unum : corpus et animam. Similiter, si loquamur

sed caro et anima uniuntur ipsi Verbo in de unione passione \l/] , non fuit ibi nisi
unam personam : ergo videtur quod unia- unica unio. Caro enim et anima non fuerunt
tur ei unione unica. unitae (c) ipsi Verbo in unionis primordio ut
Item unio facta est per assumptionem : divisaj (c), sed ut conjunctae (c) in unam sub-
ergo ubi e>t una assumptio , ibi est una stantiam et natui-am : ideo assumpfas (c) et

unio : sed Verbum assumpsit totam natu- unitae (c) fuerunt assumptione et unione
ram humanam unica assumptione ergo : autem loquamur de unione secun-
unica. Si
univit sibi carnem et animam unica unione. dum quod est relatio unibilium, sic dicen-
Item, sicut totus homo componitur ex dum estquod cum relatio non numeretur (d)
carne et anima, ita totum corpus componi- nisi per extrema, eo modo habet mulfipli-
tur ex partibus organicis : ergo si essent di- cari ,
quo habet plurificari ipsum unibile.

versffi uniones carnis et animae ad naturam Ouoniam ergo unibile ex parte huraanae na-
divinam pari ratione essenl diversae unio-
,
turae fuit unum in actu, et plura in poten-

nes manus et pedis ad eamdem et aliorum , tia; quia extremum illud erat humana natura
membrorum : quod si hoc est inconveniens, consfans ex corpore et anima, quae concurre-
restat quod carnis et animae una est uuio ad bant in unum secundum actum, et polerant

deitatem. esse di visa et distincta ; hinc est quod quamdi u

Item, cum caro«t anima uniuntur unione corpus anima fuerunt conjuncta, unica
et

naturali, una unione uniuntur ergo pari : unione uniebanfur Yerbo unica inquam : ,

ratione, quando uniuntur unione personali, in acfu, sed pluribus in potentia quando :

cum ita bene sit unum illud quod est unum vero ab (e) invicem in morfe fuerunt separata,
in persona, sicut illud quod est unum in in morte uniebantur unionibus pluribus.
natura. Sed caro et anima uniuntur Yerbo Caro enim dicebatur unita Verbo, et anima
unione personali : ergo uniuntur unione unita : et haec relatio ex parte carnis, et

unica, ncn unione multiplici. animae, erat alia, et alia : intellecfo enim
quod caro non esset unita, adhuc posset in-
(a) 1(1 csl activa. — (i) Id al passiva. — (c)C<r/. cdil.
telhgi unita esse anima. Et secundum hoc
unila — divisa — conjuncla — assumpta — uaila. —
(cl) Duaaeratur. — (c) ad. patet responsio ad quaesUonem propositam.
 ,

DISTINCT. XXI. Ani. II OUiEST. I. m

Uno modo onim conccdi potest, qiiod c.iro tionem, quidam est ordo, qui attenditur se-
ct anima uniantur divinitati ninitiiirici ciiiidum [lositionem et piadum inler res con-
nnioiic,si'oundiini iilnd qnod con.smivit diii, .similis generis, Sed alifina sic ordinaiitiir,
quod tfi[)lL'.v fuit ilti uiiio : una diviuitalis quod ubi est unum propter altenun, non
ad carneni, alia divinitati.^; ad animam , alia oportet ibi esse numerationeni : sicut si te-
aniiiia' ad canuMn. F.t «fcunduiu i.-^tani viani iie.aiu eiiuiim per fr;eiiiiiii ,
[ler piius tcnco
procciluut lationes, qucB ostcndiiut ibi fuis.sc rra'iiiiiu, qiiaiii eijuuin, ([uia eqiiiiiu teneo
unionps plures. Aliis autem modis dicendum mediante fraeno non tamen uuplici ten-
;

cst, quod ilii fiiit una tanluni unio : et se- tioue tenea ulrumque , sed unica. Et sic
cundum Iianc viani proccdunt rationes ad patet quod noii cogit illa ralio. Non tamen
opposiluin : et sic patct lutum. Sed quouiam est omiiino simile de hujusinodi tentione, ct
ali([iia5 de rationilius ad primam partem ad- de unione : sed hoc inductum est ad illius
duclis sophisticK sunt, et concludunt ctiam rationis di.ssobitiouem.

unionem pluriricari siiupliciter ; ideo ad eus l. Ad illud quod objicitur, quod anima
oporlet respondere. unitur divinitati et carni duplici unione
4. Ad illnd vero quod primo objicitur, etc. ; dicendum quod non est simile ,
quia
quod caro et anima sunt diversa unibiUa, diviuitas et caro non cedunt in unam natu-
quia unuui corporale, aliud spirituale, di- ram, imo naturaliter et essentialiter sunt
cendum quod, licet corpus et anima diversi- distincta : non sic autem est dc carne et
tatcm habeant infer se, sunt tamen partes aniina, quia unam naturani constituunt : et
constituentes unum in essentia et naluia : ideo nou oportet quod deitas eis diversis
et quia in unam naturam concurruat, hinc unionibus uniatur.
quod in illa unione, qua Dei Filius hu-
est

manam naturam assumpsit, rationem tenent ARTICULUS II.

unius extremi.
Ad illud quod olijicitur, quod in morte
2. Conscquenter quseritur de efTectu illius

Yerbum unitum erat duobus diversis et di- separationis. Et circa hoc (juceruntur tria :

visis, dicendum quod, etsi illa essent locali- primo quaeritur utruni, post instans separa-
ter divisa, erant tamen secimdum natura- tionis, anima Christi impassibilis fuerit ef-
lem inclinationem ad invicem ordinata, et fecta ; secundo, utrum ex ipsa separatione
ratione illius ordinis caro erat idonea ut es- caro fuerit mortua ; tertio, utrum propter
set unita deitati. Prajterea, esto quod plures mortem carnis mors sit ipsi personae attrl-
essent mortem, secundum
uniones post buenda.
quod unio nominat relationem, non tamen
QU^STIO 1.
sequitur quod similiter essent in vita quia ;

quamvis unio manserit uniformiter et im- An post i7istans separationis anima Christi
impassibililis facta fuerit '.
mutabiliter quantum ad vinculum, facta est
tamen quaedam immutatio in altero extre- Ulrum post instans separationis anima Fundaf
morum, scilicet in humana natura, cujus Chrisli impassibilis sit etfecta ; et quod sic,
principia constituentia fuerunt in morte se- videtur. Anima Cbristi non fuit passibilis,
juncta, cum tamen essent unita in vita. nisi propter unionem sui ad corpus : ergo
3. Ad illud quod objicitur, quod est ibi statim dum fuit separata, amisit impassibl-
ordo , ergo distinctio ; dicendum quod qui- litatem : ergo facta fuit impassibilis.
dam est ordo ,
qui ponit simpliciter distinc- item nihil patitur nisi secundum ordinem
ty. Uichard.,
natiirae , sicut contrarium patitur a contra-
' III Sent., (jijt. xxi, art. 2, q. i ; Stepli.
Brulef., Ul Sent., disl. xxi, .[. iv. rio ; vel secundum ordinem divinae justitiae,
TOU. IV. 29
 450 SENTENTIARUM LIB. III.

sicut peccator patitur ab aliquo affliclio- 4. llem anima, quae impassibilitatem ha-
nem secundum clispensationem divinje
; vel bet, stalim cum a corpore recedit, evolat :

Redemptor pa=sus est

misericordiae, sicut sed anima Clu-isti non statim evolavit, nec
pro sanando nostro morbo. Sed nullo isto- ascendit statim ad coelos, sed descendit ad

rum modorum post separationem passio inferos : ergo non statim post instans resur-
potuit inesse ipsi animae Christi : non enim rectionis facta est impassibilis.

habuit contrarium, nec habuit peccatum, et

consummatum erat nostraj redemptionis CONCLUSIO.
mysterium , sicut dicitur in Joanne ' : Oon-
summatum est. Ergo nullo modo pati pote- Yal(k probabik est quod anima Christi statim post
separationem a corpore faerit facta impassibilis,
rat : restat ergo quod statim impassibilis est
licet oppositum non sil omnino improbabile.
effecta.

Ilem animae sanctorum, quando non ha- Res. ad arg. Dicendum quod ex certitu-
bent aliquem reatum, statim efficiuntur im- dine auctoritatis non est nobis omnino de-
passibiles anima Christi multo ve-
: ergo si terminatum , utrum anima Christi statim
locius digna erat omni glorificatione quam ,
post separalionem impassibilis fuerit effecta,
omnis alia anima, videtur quod statim im- sicut Magister tangit supra. Unde sine peri-
passibilis est efTecta. culo fldei potest quis utrumqne horum sen-
Item nulla passio potuit esse in Christo, tire, vel quod impassibilis effecta est statim
quai vacaret a merito : sed anima Chrlsti post separationem , vel in ipsa corporis glo-
statim post separalionem amisit potentiam, rificatione. Yerumtamen probabilitati ratio-
sive statura merendi : ergo statim amisit nis raagis consonare videtur, quod statim
potentiam patiendi : ergo stalim facla est post separationem habuerit impassibilitatem.
impassibilis. Si enira non patiebaturanima Christinisi (a)

vdopp. Sed contra : 1. Sicut passibililas inerat dispcnsalive, et propter nostram salutem, si

animae Chrisfi praeter peccati debitum , ila jam non erat tempus ct locus merendi, jam
et carni : ergo sicut velociter collata est im- anima Christi non debebat, nec poterat pati.
passibilitas animae , ita velociter debuit con- Unde non solum de anima Christi probabilc
ferri ipsi corpori : sed impassibilitas non est est, quod statira post separationem a cor-

coliata ipsi corpori usque ad triduum quo ,

pore facta sit impassibilis, sed etiam de qua-
resurrexit : ergo similiter videtur, quod nec libet anima viri sancli, in qua non reperitur
animse aute tempus illud. reatus alicujus peccati. Ideo rationes, quai
2. Item ponatur quod anima iterum uni- ad partem istam sunt, satis rationabiliter

retur corpori illi secundura statum, in quo possunt concedi.

ipsum deseruit, tunc arguitur sic : Si anima i. Ad illud vero quod objicitur in con-
passibili corpori uniretur, essct passibilis : trarium, quod corpus non statim fuit im-
sed anima Christi poterat uniri illi corpori passibilitate dotatum, dicendum quod uon
ante glorificationem, quia nihil eam impe- est simile, duplici ex causa : priraum qui-
diebat : ergo adhuc poterat pati : ergo non dem, quia anima propinquior erat glorice,

erat impassibilis. quam caro : erat enira beala secundum ali-

3. Item nihil novum collatum est animae quam sui partem. Secundo vero, quia dila-

in ipso instanti separationis a corpore : ergo tio impassibilitalis in carne faciebat ad fidei

si prius non habebat impassibilitatem, vide- nostraj confirraationem, videlicet ut osten-

tur quod nec lunc habuit ante diem resur- derelur Chrislus vcraciter passus et mor-
rectionis. tuus fuisse, non sic dilatio irapassibilitatis

' Joan., XIX, ^iO. — (n) idii. Ven.deesl uisi. in anima : ideo magis dilata fuit impassibi-
 ,,
:

DISTINCT. XXI. ART. 11. QVJF.ST. II. 431

lilas corporis, (luam inipassibililas aniniii! propfer primi pcccali obligationem ; animae
e.\ dispeiisaliiine (Uvina. vcro Cbrisli diircrebatur proptcr hominiim
2. A(i illiul quod olijioiliir, quod anima eriiiiitionein, et nostne fidci conflrmationcm
illa iterum uniri poterat corpori passibili, et rectificationem, et carnis propinquam
diccndiuu (juod (iua'dam aiiimaj separantiir glorificationem.
a cor[iore separatioue (iilTiuitiva sive liuali
quaedam vero separantur a corporc ad tem- (JUJISTIO II,

pus propter gloriaj Dei manifestationem :

An ex xUa separadone caro Christi fuerit mortuaK

sicut est in illis, qui resascitantur ad statiim
vila; praiterila;, sicut fuit in Lazaro, (;t iii Utrum ex illa separatione caw Christi fue- a.i .pp.

aliis mirabililer suscitatis. Quaj primo modo rit mortua, an post eam habuerit vitam ; et
separantur , ingrediuntur novum statum. quod vitam habuerit, videtur : Omne quod
UiiaJ vero secundo modo scparantur secun- est unilum vita; vivit per participationem :

dum divinam disposilionem, adhuc a statu sed caro Christi post separationem crat unita
suo retardautur. Unde prima}, nisi obstet ipsi vilae, scilicet Yerbo Dei : ergo ab ipso
realus peccati , sfatim efficiuntur impassibi- vivificabatur. Si tu dicas, quod hoc est ve-
les, nec unibiles suiit corpori passibili ; rum de vita creata, non de increala; objici-
quamvis secundae per divinum miraculum tur contra : Potentior est vila increata in
aliquando babeaut conjungi. Et primo vivificando, quara vita creata, qiioniam ipsa
modo anima llbristi separata fuit, quouiam est fons vifae. Si ergo anima nuUi corpori
Deus non determinaverat eam ulterius uniri potest uniri ,
quin det ei vitam , multo for-
carni passibili. Et ideo posilio illa nuUa est tius videtur quod nec persona divina possit
non enim potuerat carni passibili uniri uniri carni, nisi Iribuat ei vitam.
non quia aliquid creatum illud impediret 2. Ilem impossibile fuit aniraam Christi
sed quia divina justitia illiid non permit- uniri Yerbo , quia reciperet vitam ab ipso :

teret. ergo si suo modo caro erat vivificabilis, im-

3. Ad illud quod nihil col-
quod objicitur, possibUe fuit uniri Yerbo, quin reciperet
latum est anima; , dicendum quod illud non vitam ab eo.
constat , quamvis non legatiir nec etiam ,
3. Item nobiUor est substantia vivens
cogit. Auima enim Cbristi, per illud quod substantia non vivente : sed nulla caro erat
babebat ex sola scparatione a carne passi- nobilior carne Christi , etiam post separatio-
bili, jam caruit aptiludine patiendi, et ita nem auimae : ergo si vita reperitur in alia
reddita est impassibiUs : nec oportet propter carne, necesse est quod caro Christi viveret
hoc aliquid novi sibi conferri : saUs enim etiam anima separata.
sufficiebat passionis et passibilitatis raUo- •l. Item caro illa non poterat videre cor-
nem sibi auferri. ruptionem : ergo necesse erat eam ab ali-

4. Ad iUud quod objicitur, quod animae quo vegetari : sed non nisi a deitate : ergo
quae statim per separationem efQciuntur eam ita vegetabat, sicut anima : sed anima
impassibiles, statim evolant, dicendum quod eam vegetando dabat ei vilam : ergo pari
iUud verilatem babet nunc post Cbristi as- ratione caro illa vivebat per divinitatem in-
censionem , sed ante non babebat verita- fluentem in ipsam.
tem : differebatur enim aliquarum anima- Sed contra : In Symbolo dicitur, quod r„„j,„_
rum evolatio, scUicet sanctorum patrum , Christus mortuus est et sepultus : sed hoc

' C/. Alcx. .Mensis, p. III, q. xix, mcmb. 2; S. Th.,

p. III, q. Li, art. 3, et III Sent., dist.xii.q. I, art. 3 ; q. 2 ; Tb. Argent., 111 Senl.. dist. xxil, q. l , art. 2 ;

Scotus, 111 Sen/., dist. XXI, q. i; Uicbarduo, III Sent., titcpliaau5Eruler.,IIISeii/., dist. ixi, q. v; Gab. Biel,

dist. SJI, art. Duraii.]., III Sent,, disi. xxi. III Sent., dist. XXl.q. I.
2, q. li ;
iSi SENTENTIARUM LIB. III.

nondicitur, nisi rationc carnis : crgo caro 2. Ad illud qnod objicitur, quod anima
Christi fuit niortua, anima separata. non poluit uniri ipsi Verbo, quin vivificare-
Ileni omnis vita esl ab aliquo informaute tur ab ipso , ergo nec caro ; diceiidum quod
vivificante : sed caro post separationem ani- non est simile, pro eo quod ipsa anima cum
mae non uniebaiur alicui vivificantl piT mo- sit imago Dei, et immediate nata ferri in

duni formae : ergo post separationem auiiiiae Deum, capax ejus est, et particeps esse po-

caro non habebat vitam. test, et ita immediate habet ab illo et in illo

Item omne quod vivit , liabet aliquem vivere per cognitioiiem et amorem : sic au-
usum vilffi, utpole uti alimento vel sensu, tem nou est de carne ; non enim est nata

vel motu, vel inlellectu : sed nullum isto- Deum cognoscere, vel amare.
rum caro Christi habebat post scparationem 3. Ad illud quod objicitur, quod nobilior

animaj : ergo non vivebat. est substanlia vivens subslantia non vi-

Item nihil vivum suscitatur vel resurgit, vente, dicendum quod verum est, cseteris

quia suscitalio et resurreclio non est uisi aliis paribus : sed caro Christi licet careat
mortui : sed caro Christi resurrexit et sus- vita, erat tamen diviiiitati uiiita : et hoc
citata fuit : ergo post separationem animai quidem praeponderat multis allis dignilati-

vitam uon habuit. bus. Praiterea, cuin dicitur quod nobilior

est substantia vivens substantia non vivente,
hoc intelligitur de substautia quaj caret vita
CONCLUSIO.
simpUciter ; caro autem Christi non carebat
Caro Christi post separationem ab anima vere mor- vita simpliciler, sed ad tempus. Unde sicut
tua fuit, quia cantit usu, ct complemenlo vitce,
nobilior est filius regis captus et incarcera-
et forma vivificante.
tus filio rustici in libertate sua constituto;

Resp. ad arg. Dicendum quod absque du- sic etiam intelHgendum est de carne Christi,
bio caro Christi post separationem animffi qute modico tempore caruit complemento
mortua fnit : Caruit enim usu et comple- vitse, ut postea nobiUssimam vitam resume-
mento \\[x. Res enim corporalis non est ret.

nata vivificari nisi ab aliqua forma spirituali A. Ad illud quod quod caro illa
objicitur,

ipsam complente et sihi proportionabili : non potuit inoinerari diccndum quod di-
;

quoniam ergo in ipsa separatione auimae vina virtus illam conservabat, sed tamen

caro Christi caruit hujusmodi forma, ideo illa conservatio non erat vivificatio, nec ope-

vere fuit mortua. Et quamvis haberet divi- ratio vitae. Conservatio euim et vegetatio,

nitatem uuitam non tamen ab ea vivifica-

, quse est operatio vita?, procedit a forma
batur ; nou propter defectum a parte vivifi- completiva operante per modum nalurse :

cantis, sed propter improportionem vivifl- sed illa conservatio, qua? erat in carne
cabilis. Uationes ergo, quae ad hanc partem Chrisli ne corrumperetur, erat a virtute di-
inducuntur, concedendaj sunt. vina operante super naturam : et ideo non
i. Ad illud vero quod primo objicitur in cogit illa ratio.

contrarium, quod unitum , vitae vivit, jam

palet responsio : hoc enim veritatem habet, QUJESTIO III.

quando unilur ei sicut perfectibile sua' per-

An ,
propter mortem carnis, mors personoB Verli
fectioni sic autem non unilur caro perso-
:
sit attribucnda '.

nae Verbi ct ideo non est simile de ipsa

:

anima, et de persona divina. Utrum propter mortem carnis sit mors FudJu

personae Verbi attribuenda et quod sic, os-

;
'
Cf. Richardus, III Senl., disl. xxi, art. q. iv;
Steiil). Brulef., III Sent., dist. IXI, q. VI.
tenditur. Dicitur enim in Svmbolo Passus :
 DIST. XXI. AI\T. II. QU/EST. III. 453

sub Pontio niato, crucifixus, mortnus et pnat vitae mors, quani intentio creaturas in-
sepultus: hocautem dioitur do Filio Doi uni- lentioni Crcaloris : ergo si Filiiis Dei est
genito. Et hoc ipsum dicit Ambrosius ex- ipsa vita, videtur quod nuUo modo sil mors
presse, et hnbclur supra, disf. xvui : a Tan- ei attribueiida.

tuni fuit pecoatum nostrum , ut salvai i non A. Ifem ,

quicumque diceret summe sa-
possemus, nisi unigenitus Dei Filius more- pientem esse stultum, blasphemaret : simi-
rcfiir pro nobis dcl)itoribus mortis. » liter qui diceret summe bonum esse ini-

Ilem hoc ipsuin videtur ratioiie : Carne quum : crgo pari ralione qui dicit summe
nascente et coneepta , Filius Dei natus dici- potentem esse inflrmum : .sed hoc dicit, qui
tur ct conceptus : ergo pari ratione, carne dicit Filium Dei esse mortuum : ergo qui
mortua, Fiiins Dci debet dioi mortuu>. boc dicit, blasphemat Deum.
Item satisfactio pro peccafo nostro fuit
CONCLUSIO.
per passionem et mortem : sed nullus poluit
pro peccalo nostro safisfacere, nisi esset Conccdendum est vcre Filium Dci ftiisse mortuum,
Deus : ergo, si pro peccatis nostris per mor- non sccundum divinam naturam, scd secundum
humanam per idiomalum communicationem.
tem illara satisfactum est veie, Filius Dei
fuit mortuus. Resp. ad arg. Dicendum quod absque du-
Ilem unio illa facit communicationem bio concedendum est F"ilium Dei pro nobis ,

idiomatum : sed propter separatiouem ani- fuissemortuum. Et hoc quidem sibi vere
mae a carne verum et necessarium fuit il- atfribuitur non secundum naturam divi-
lum hominem mori : ergo vere , et conve- nara, sed secundum humanam ; non per
nienter potest mors attribui Dei Verbo ut , e.ssentiam , aut per inha?rentiam , sed per
dicatiu- Filius Dei mortuus et sepultus pro idiomatum communicantiam. Et hoc in
nobis. nullo derogat divinae majestati multum , et

i opp. Sed contra : 1. Augustinus dicit ', et ha- consonat pietati. Nullum enim verbum ma-
betur in littera, ult. cap. : « Si quis dixerit joris dignationis resonare potest in auribus

atque crediderit Deum passum, anathema cordis hominis, quam quod unigenitus Dei
sit. » Sed cui non potest attribui passio, Filius morluus fuerit pro nobis debitoribus
non polest attribui mors si ergo non est : mortis. Et ideo non tantum est hoc creden-
credendum Filium Dei passum sicut dicit, , dum et asserendum tanquam verum, sed
non est credendum neque dicendum Filium etiam frequentissime recolendum, Et conce-
Dei fuisse morlum. dendae sunt rationes quae hoc ostendunt.
2. Item idiomata partis noa communi- 1. Ad illud vero quod objicitur de fiucto-
cantur personae Yerbi quamvis enim caro : ritate Augustini, satis convenienter respon-
fuerit separata ab aniina, non tamen pro- det Magisler in lilfera. Non enim infendit

pler hoc Filius separatus fuit ab illa anima, removere passionem a persona Verbi sim-
quam assumpsit : ergo si per passionem plicifer, secundum divinam naturam.
sed
Christi noa est mortua nisi sola caro , quia 2. Adquod objicitur, quod idiomata
illud

anima semper vixit non videtur quod

, Fi- parfis non communicantur personae Verbi,
lio Dei vere possit attribui mors aut si : at- diceudum quod mori non tantum convenit
tribuitur ei mors , tunc est quaestio ,
quare carni , sed etiam toti homini assumpto. In
non similiter atfribuitur ei separatio. separalione enim animae a carne noa solum
3. Item propter repugnantiam idiomatum moritur caro, sed etiam totus homo. Et ideo
haec non recipitur communiter : « Filius ratio illa procedit ex suppisitione falsi.

Dei est creatura : » sed multo magis repu- 3. Ad illud quod objicitur, quodnoncom-
'
Aug., serin. lll, in ccena Domini. municanlur idiomata ubi est repugnantia.
 ;

i54 SENTENTIARUM LIB. Ili.

dicendum quod veruni est ubi est talis re- nem , nec intelligunt illius humiliationis
pugnantia, qua? non tollifur mediante con- allissimam rationem. Si enim hoc intellige-
venientia : sic aulem non est in proposito ;
rent, viderent quod illud, qitod infirmum
mors enim dat praeintelligere humanitatem, est Dei, fortiiis est hominibus; et illud, quod
quae sine repugnantla potest dici de persona stultum est Dei, sapientius est omnibus ho-
Christi : unde Filius Dei dicitur fuisse mor- minibus. His ergo duobuspensatis, videlicel
tnuSj quia fuit homo , in quo fuit passio ipsa Yerbi incarnatione, et ratione ob quam
mortis, causam incarnatus est, non est blasphemia,
A. Ad illud quod objicitur, quod blas- imo laus, dicere quod Filius Dei pro nobis
phemia est dicere Filium Dei esse mortuum, fuit morluus secundum naturam assum-

dicendum quod hoc videtur auribus infide- ptam per hoc enim decentissime sicut in
; ,

lium, secundum quod dicitur Prffd/ca- ' : praecedentibus falt ostensum, reparatum est
musJesum Christumcrucifixum,JudcBisqui- genus humanum. Nec est simile de stultitia

dem scandalum, gentibus autem stuUitiam. et malitia : non enim valebant ad noslram
Etr3tiohujusest,quianoncreduntipsiushu- redemptionen, sicut passionis et mortis to-
manationisDelFilii benignissimam dignatio- leranlia. Et per hoc patent quaesita.

DISTINCTIO XXII
DE CONSEQUENTIBUS MOHTEM CHRISTI.

An Hic quaeritur utrum in illo triduo mortis Christus fuerit homo. Quod non videlur
fn^iiore quibusdam, quia mortuus erat, et homo mortuus non est homo. Adduiit etiam quod

hoB-o'
^^ tunc erat homo, vel mortalis, vel immortalis : sed mortalis non, quia mortuus; nec
immortalis, quia tantum post resurrectionem. Quibus respondemus, quia licet homo
mortuus fuerit, erat tamen in morte Deus homo ; nec mortalis quidem, nec immortalis,
et tamen vere erat homo. Illae enim et hujusmodi arguliae in creaturis locum habent;
sed tidei sacramentum a philosophicis argumenlis est liberum. Unde Ambrosius * :

« Aufer argumenta, ubi tides quaeritur. In ipsis gymnasiis suis jam dialectica taceat
piscatoribus creditur, non dialecticis. » Dicimus ergo in morte Christi Deum vere fuisse
hominem, cttamen morluum : et hominem quidem nec mortalem nec immortalem,
quia unitus eral animae et carni sejunctis. Alia cnim ralione dicitur Deus homo, vel
homo Deus, quam ^larlinus \c\ Joannes. Ilomo enim dicitur Deus , et s converso,
propler susceptionem hominis, id est, animae et carnis. Unde Augustinus « Talis • :

erat susceptio illa, qua3 Deum hominem hominem Deum. » Cum ergo illa
faceret , et

susceptio per mortem non defecerit, sed Deus homini, et homo Deo, sicut ante, unitus
erat vere ; et tunc Deus erat homo, et e converso, quia unilus animae ct carni et homo ;

mortuus erat, quia anima a carne divisa erat. Propter separationem animae a carue
mortuus, sed propter utriusque semper secum unionem Iiomo. Non autem sic erat

homo, utex anima et carne simul junclis subsisleret, ex qua ratione dicitur aliquis
alius bomo. Et ipse forte ante morlem hoc etiam modo erat homo, et post resurrec-

' I Cor., I, 23, 25. — Ambr., de Fid-}, lib. I, c. iiir, n. 81. — • Aiigusl., de Tnn., lib. I, r. xiii, n. 28.
 niSTlNCT. XXII. MB
lionem fuit; in raorle vero homo erat tantum propter anim:B et carnis secum unionem,
et niortuus proplcr inter illa duo divisionem.
Cluistus in morte alicuhi eraf Iiomo, ot nbicnmqiic homo

II'
si cst '^»
Ilic (iii.Tiiliir
1
si ,
'
,
r.liriilui

sit. .\d quod dioimus, (Uiia nun iil)itiim(iun erat, homo crat ; ncc modo, uhiciiinqiic est, '" •""'">

,
crnl ho-
homoest; quia ubiciue est sccundum dcitatem, nec ubique homo, quia non ubujue moBiicM-

homini unitiis : scd ubicumque est secundum hominem , il)i homo est. Tcmpore autem niiirum-'

mortis ct ubi(iiic crat sccnndum Dcum, ct in sepulcro secnnduin honiincm , et in irmo^ii.

infcrno sccuiulnm hominem; sed in infcrno sccunduin animain laiituin , ct in sepulcro

secundum carncm tantum '. In sepulcio ergo erat homo, quia luimauitati unitus erat,

etsi non toti, quia carni tanlum; et in iuferno erat homo, quia humanitati unitus, sed
non toti, quia animaj fantnm. SeJ si in inferno animaj tantum, et in sepulcro carni <ipp<"»-

fantum unitus erat, er2;o nec in infcrno unitus erat aninia) et catni, nec in sepulcro :

quomodo ergo ibi vel hic hoino esse dicitur? Qnae est ratio dicli? Quia una eademque Hejpon».

unione unitus erat animae in inferno , ct carni in sepulcro. Et sic erat illis duobus
tunc separalis unitus, sicut anle separationem , id est, ante raortem. Ad hoc autem
opponitur : Si Chrislus animam tantum , vel carnein lantum assumpsisset, non fuisset Opposii.

verus homo; sed propter utriusque assumplionem verus homo fuit si ergo ubi :

carnem animam sibi unitam non habebat verus homo ibi non erat sed tempore
et , ;

raortis nusquam illa duo vere unita habcbat, quia nec in sepulcro, nec in inferno nec ,

alibi nusquam ergo erat homo. Ad quod dicimus, quia Cliristus ulique verus homo
;

non fuisset, si carnem et animam non assumpsisset. Sed tamen quia, ex quo assumpsit, Rcspons.

neutrum deposuit, sed cum utroque eamdem unionem indesinenter fenuit, quam
assumendo contraxit; ideo non incongrue, ubicumque anima) vel carni vel utrique
unitus est, ibi homo esse dicitur, qnia ibi humanatus est. Ergo et in sepulcro erat

honio, et in inferno erat homo, quia ulrobii]ue humanatiis erat Christus, et unam
eamdemque cum anima ct carne, licet separatis, habebat unionem : et uno eodemque
fcmpore in sepulcro jacuit Christus, et ad infornum descendit; sed in sepulcro jacuit
secundum solam carnem, et in infernum descendit secundum solam animam. Unde
Augustinus ' : <; Quis non est derelictus in iuferno? Christus, sed in anima sola. Quis
jacuit in sepulcro? Christus, sed in carne sola : quia in his singulis Christus est.

Christum in his omnibus conhtemur, et in singulis. » Ex his evidenfer ostenditur quod

carnijacenti in sepulcro unilus erat Christus, sicut animae in inferno; alioquinsi carni
mortuae non esset unitus, non in eo diceretur jacuisse in sepulcro. Anima ergo ad
infernum descendif, caro in sepulcro jacuif sapienfia , cum utroque permansit, quae « in
inferno positis, ut ait Ambrosius', lumen vitae fundebat aeternae. Radiabat illic lux
vera sapienticC, illuminabat infernum, sed in inferno non claudebatur. Quis enim locus
est sapientiffi ? de qua scriptum est * : Nescit homo vias ejus, nec inventa est inter
homines ; de qua abysstts dicit : iS'on est in me :morc dicit : Non est mecxim. Ergo
nec in tempore, nec in loco sapientia est. » Cui nec mors tribuenda est : in ligno enim
caro, non illa operatrix omnium subsfantia divina pendebat. Coufitemur tamen

' Aug., ad Dardan., EpisU Lvii. al. CLXXJvii, c. ii, ii. .5. — ' Aug., m Joan., tract. Lxxxviii, n. 3 ; inter Opera
S. August., de Verb. Dom., serm. Lviii, al. ccXLvi, n. t ; rfe Fide ad Petr., c. IT, n. II.—' Ambr., de Incarn.
Dom., c. V, n. 41, 42.— * Job, xxviii, 12-14.
 456 SENTENTIARUM LIB. III.

Christum pependisse in ligno, et jacuisse in sepulcro, sed in carne sola ; et fuisse in

inferno, sed in anima sola.

Ouod j7t utique totus eodem tempore erat in inferno, in coelo totus, ubique totus. Persona
' '
Chrislus .

carnem animam simul unitam

uLique
tolusest,
•cdnon
enim
quam
illa aeterua
, . 1
non major erat ubi

ubi alterum tantum; nec major erat ubi utrumque simul vel alterum tantum
•
et
1 • •111 sibi habebat,

t^iuTMt habebat, quam ubi erat neutrum habens unitum. Totus ergo Christus et perfectus

TdSeus, ubique erat. Unde Augusfinus Non dimisit Patrem Chri.stus, cum venit
' : « in

"'tu.r
Vi'"g'nem, ubique totus, ubique perfectus. Uno ergo eodemqne tempore totus erat in
inferno, totus in ccelo. Erat apud inferos resurrectio mortuorum, erat super coelos vita

vivenlium : vere mortiius, verc vivus : in quo et mortem susceptio mortalitalis excepit,
et vifam divinitas nou perdidit. Mortem ergo Dei Filius et in anima non pertulit, et in

majestate uon sensit : sed tamen participatione infirmitafis Rex gloria; crucifixus est. »

Es his apparet quod Christus eodem tempore tolus erat in sepulcro, totus in inferno,

totus ubique; sicut et modo lotus esl, ubicumque est, sed non totum. Nec in sepulcro,

nec in inferno totum erat, etsi totus ; sicut Christus tutus est Deus, totus homo, sed non
totiim : quia non solum est Dcus vel homo , sed et Deus et homo. Totum enim ad
naturam retertur, totm autem ad hynostasim; sicut aliud et aliquid ad naturam , alius

vero et aliquis ad personam referuutur. Lnde Joanues Damascenus * : « Totus Christus

est Deus perfectus, non autem totum Deus est. Non enim solum Deus est, sed et homo ;

cttotus homo perfectus. Non aulem totum homo non soium enira homo, sed et Deus. :

Totum enim naturse est repraesentativum; totus autem hypostaseos : sicut aliud quidem
est natura;, alius hyposfaseos : sic et hujusmodi.
S' «». Solet etiam quajri si congruenter dici possit filius hominis, vel ille homo descendisse
cuotur.ie dc coeIo, vcl ubique esse : sicut dicitur Filius Dei, vel Deus de coelo venisse , ct ubique
dcF.iio esse : sicut dicitur Filius Dei,vel Deus de ccelo venisse, et ubique esse. Ad quod
6uui aici dicimus : Si ad unilatem personjE referatur dicti intelligentia, sane dici potest; si vero

Deiiiovci sd distincfionem naturarum, nuUatenus concedendum est. Unde Augustinus ' : « Una
boratlis.
persona est Chrisfus Deus et homo. Ideo dicitur '
: Nemo ascendit in coelum, nisi qui de
caelo descendit, etc. Si ergo attendas distinctiouem substantiarum, Filius Dei descendit,
et filius hominis crucifixus est : Si vero unitafem person.r, et filius hominis descendit,
ct Filius Dei est crucifixus. Propter hanc unitafem personjE, non solum filium hominis
descendisse de coelo, sed etiam dixit esse in ccelo , cum loqueretur in terra. ' Propter
hanc eamdem dicitur Deus glorice cnicifixus *, qui tamen ex forma servi tantum
crucitixus esf : non tamen secundum hoc quod Deus gloriae est, et secundum quod
glorificat suos : et tamen dicitur Deus gloriae crucifixus, recte qnidem , non ex virtute

divinitatis, sed ex infirmitate carnis. » Quid ergo, propter quid, et iiuid , secundum
quid dicatiu*, prudens et diligens et pius lector iuteiligat. Ha;c de corrigia calceamenti
dominici ' dicta sulficiant, ne ossa regis Idumtpo; '
consumantur usque in cinerem.

Aug., contr. FcHcia»., de unit. Trinit., ail O/ttatum , c. >iv ; iliicl., r. xv;, sed id dirit Fclici.inus , non Aug.
'

— Daniasc, tle Fide ort/icd., lil). III, c. vii, in flne.

' ' Aug., cont. MaTimian., lib. III, al. II, <. xi, n. 3; nrf —
Dard., Epist. Lvii, al. CLXXXVIl,c iii, n. .S, quoad scnfuui. ^Jonn., iii, 13. ' Aii?., dcTrin:!., lib. I, C. Illl, — —
n. 28.— « I Cor., :i, 8. — ' Joan , l, 27. - » .inics, ii, I.
 DISTINCT. XXH. 487

EXPOSlTin TEXTITS. lux illa corporalis non erat, quia sine cor-
pore ad inferna descendit, sed niagis spiri-
Hic qiisrUiir utram in illo Iriduo, etc
tualis, videtur qiiod in inferno inadiare non
Supra egit Magister de separalionc facta deiicat,

in morte Christi ; in hac vero parle ngit dc Resp.Dicendumquod secus est de irradia-
consequentil)iis ad sepantioneni. Uiviililur tione liicis materialis, et liicis spirilualis :

autem pars ista in tres partes , in quaruni nam irradialio lucis materialis iminutat vi-
prima inquirit Magisterutrum Christus fue- sum naturaliter irradiatio vero lucis spiri-
;

rit homo in triiluo; in secunda vero, ubi tualis immutat voluntarie. Tnde nullus eam
fuerif in ilio triduo, ihi : Ilic quanitur, si videf, nisi cui se ostendit vohuitarie. Etideo
Cltristus in mortr; in tertia vero, ad majo- lux ista splcndere dicitur in inferiio el infer-
rem explanaiionem inquirit utrum conce- ,
num illuminasse, qula aliquos de inferno
dendum sit illum hominem dcscendisse de irradiabat non tamen omnes quia nec
;
,

ccelo, ilii : Soletetiam qu(vri, si congruenter omnes volebat illuminare, nec omnes habe-
dici potest, etc. Prima pars, in qua inquirit bant oculos proportionalcs. Ad illud vero
utrum Clirislus iii triduo fuerit homo, divi- quod objic.itur de coelo empyreo, dicendum
ditur in duas partes, in quarum prima op- quod non esl simile quamvis enim sit bo- :

ponilur; in secunda dissolvit, ibi : Quibus num omnino impermistum malo non ta- ,

respondemus, quia licet homo, ete. Secunda men oportet quod sit malum omniao imper-
vero pars principalis, in qua inquirit ubi mixtum bono. Et propterea decebat Deum
fuerit illo triduo, similiter habet duas, in eos, qui erant iri tenebris, illuminare, non
quarumprimainquiiit ubi fuerit secundum tamen eos, qui erant in lumine, obscurare.
humanitatem ; in secunda vero inquirit ubi
fuerit secundum sui totalitatem, ibi : Et DUB. n.
utique totus eodem tempore erat, etc. Simi-
Utique totus in eodem temporc.
liter tertia pars, in qua inquirit utrum Filius
hominis descenderit de coelo, habet duas Hoc videtur falsum, quia aut hoc, quod est
parles, in quarum prima quaestionem prae- totus , refertur ad naturam aut ad perso- ,

dictam determinat ; in secunda praedetermi- nam ad naturam non quia

:
,
Christus se-
nata in tolali parte ista epilogat, ibi : Ilcec cundum totam naturam non erat simul in
de corrigia calceamenti dominici, ctc. Quas coelo et in inferno ; si ad personam, adhuc
quidem pars dividi potuit conlra totam par- videtur falsum, quia supra , dist. vi, dictum
tem prajcedentem sed sub aliis partibus
; est quod persona Christi componitur ex tri-

comprehensa fuit ad vitandam divisionis bus substantiis et duabus naturis, et est illa

confusionem. compositio inexplicabilis : ergo si totus

Christus erat in ccelo et in inferno , videtur

DUB. I.
quod illae duae naturae simul essent in coelo
Liix verae sapientise illuminabat iuferDum.
et in inferno : quodfalsumestet absurdum.
Yidetur hoc esse falsum , quia, sicut ob- Item : DifTerentiam convenit assignari inter
scuritas repugnat ccelo empyreo , sic lumi- hoc signum, Omne. et hoc signum , Totum,
nositas repugnat inferno : sicut ergo ccelum quia omne distribuit pro partibus subjecti-
empyreum nunquam habet obscurari sic , vis, et totum pro partilius integralibus : ergo
videtur quod infernus nunquam habeat illu- si Christus non habebat partes integrales
minari. Item damnati debuerunt carere nisi secundum humanam naturam, cum di-
omni consolatione, et maxime consolatione citur quod totus Christus fuit in ccelo et in
quae est in aspectu lucis aeteroae : ergo si inferno , implicatur hoc de Christo seciin-
 :

kS8 SENTENTIARUM LIB III.

dum naturam humanam quod : simpliciter objicit ,

quod totus et totum idem signifi-
est falsum pro tempore il!o. cant, dicendum quod verum est, quanlum
Resp. Dicendum quoJ hoc nomen, Totus, est de impositione prima, sedratione discre-
aliquando tenelur ut signum, aliqiiando ut tionis importatae per generis cousignifica-
adjectiMim. Secundum quod tenetur ut si- tionem in ratione usus, unum consuevit
gnum, sic distribuit in omnes parles, ut cuai referri ad personam, et alterumad naturam.
dicitur : « Totus Petrus est albus. » Secun- Ad illud quod objicitur, quod ubicumque
dum quod accipitur ut nomen adjectivum, ego sum, necesse est me esse totum, dicen-
sic totum. uno modo dicitur idem quod per- dum quod non est simile, quia in me per-
feclum ; alio modo idem quod habens par- sona non se extendit ultra naturam ; sic au-
tem et parlem. Cum ergo dicit Magister, tem non est in Christo , sicut in praecedenli-
quod Christus erat totus in ccelo, ibi dicitur bus dictum fuit.

perfectus, quia persona Christi perfectissima

DUB. IV.
simul erat in ccelo, et in terra, et in inferno.
Nemo ascendit in coelum , nisi qui de coelo desceDdil.
Ad illud quod quod persona illa
objicitur,
erat composita, dicendum quod nec proprie Videtur hoc esse falsum , quia si solus
erat composita, nec hoc nomen, Totus, acci- Christus descendit de coelo, ergo solus Chri-
pitur ibi collective, vel distributive, quia non stus descendit in coelum, et uullus alius : quod
signat collectionem aut divisionem , sed po- est haerelicum uicere. Item hoc videtur fal-

tius perfectionem. Et per hoc patet respon- sum alia ratione,cum dicitur descendisse
sio ad sequens. de Aut enim hoc dicitur secundum
coelo.

naturam divinam, aut secundum humanam

DUB. ni.
secundum divinam non, quia secundum il-
Totus est, ubicumque est, sed non totum.
lam non mutat locum secundum huma- ;

Videtur illa duo esse incompossibilia : nam non quia secundum illam non fuit in
,

quia totus et totum idem signiQcant : ergo coelo.

si totus erat in ccelo et in inferno, necessa- Resp. Dicendum quod ascendere uno modo
rio sequitur quod totum. Item ubicumque idera est quod propria virtute scandere sine

ego sum , necesse est me esse totum : ergo adminiculo virtutis alienae : et hoc modo
pari ratione videtur de Christo ;
quia ubi- soU Christo convenit. Alio modo ascendere
cumque est aliquid , necesse est esse omne idem est quod siu"sum scandere : et hoc
illud, quod naturaliter est in eo. modo conveuit aliis sanctis. In prsmissa
Resp. Dicendum quod , sicut Magister autem auctoritate accipitur primo modo.
subjungit, totus refertur ad personam, sed Vel aliter : Est ascondere in coelum empy-
totum ad naturam. Et ratio hujus est discre- reum, et est ascendere in coelum Trinitatis.
tio sexus importata per genus masculinum, Cum ergo dicitur : Nemo ascendit, etc, hoc
et confusio per neutrum : et quoniam per- non diciturquantum ad ascensum in empy-
sona Christi secundum se totam, ubicumque reum sed quantum ad ascensum in coelum
,

erat , cum sit unica et simplicissi-

tota erat , Trinilatis et iste ascensus non est ascensus
:

ma, natura vero, cum non solum sit in Chri- ad locum, sed polius addignitatem etaequa-
sto simplex, utpote divina, sed eliam com- litatem Patris. Nec est secundum acquisilio-

posita, utpote iiumana , nec ista possit esse nem novffi dignitatis in Cluisto, sed propter

ubique , ideo concedit Magister quod totus manifestationem ejus, quod habuit ab aeter-
erat ubique , sed non totum : quia totus re- no. Unde sicut dicilur descendisse non pro-
fertur ad divinitatem, totum autem ad divi- pter hoc quod in eo fuerit divinitas mino-
nitatem et immanitatem. Ad illudergo quod rata, sed propter hoc quod in assumplione
 ,

DISTINC XXII. OU^^ST. I. ART. I. 4.V)

humaiiitalis apparnit minorata ;

.sic eliam tum ad incarnalionis et passionis mysteriiim,
dicitnr asceiidissc ,
qnia in asccnsiniie »'jiis quod exuperat omncm sensum.
snbliniitiis cst nianircstata. Undc isto descen-
sus t'l ascensiis convenieliat divinafper.sonae
AUTICULUS UNICUS.
secniidnm divinain naluram, relatam tainen Adintclligentiamhujus parlis incidunthic
ad humanani. F,t per Iidc palet res[ionsio si'x (hiliil.ihiiia. I'rimo quaeiritur , iilruiu

ad utraiiKiue ohjectionein piius factam : Chri.stiis in triduo fueiit homo; secundo

ntraqne enim curril de ascensu et descensu quffirilur utnim, secundum quod homo,fue-
locali. rit in loco determinato ; tertio qnaeritur de
requietione corporis in sepulchro; quarlo
DUB. V.
qua^ritur de descensu animae ad inferos;
De corrigia calccamcDli duminici dicts sutBciaut quinto quaeriturdeliberationeanimarum de
m usiix , ctc.
inferno ; sexlo, et ultimo, quaeritur du tra-

Oua»ritur hic quid intelligitur per corri- duclione aniuiarum ad coelos.

giani , et quid per calceamentum, et quid
per regem Idumaiae, et quid per ossa ejus. QU^STIG I.

Resp. Dicendum quod calceamentum est

An Christus in triduo fuerit homo '.

humanitas Christi tegens pedem divinitatis,

corrigia vero calceamenti est unio divinita- Utrum Christus fuerit homo in triduo ; et aii opp.

tis et humanitatis. Rex IdumseEe est Christus quod sic, videtur. Auguslinus * : « Talis fuit

ratioiie naturae mortaUs assumptae, juxta il- illa susceptio, qu* faceret Deum hominem ,

lud quod dicitur in Psalmo '

: In Idxmceam et hominem Deum. » Sed illa susceptio non
extendam calceamentum meum. Ossa regis mutata mansit in triduo, sicut prius os-
Idumaeae sunl sacramenta Christi occulta et tensum est : ergo Christus in triduo fuit

difflciliora ad perscrutandum. Ilaec usque homo.

ad cinerem consumuntur, quando per ignem 2. Item magister Hugo de Sancto Yictore :

curiositatis adeo vult quis ea penetrare us- « Quid slultius, quam quod homo tunc esse
que ad miniina, ut devotio extinguatur. Et desinat, quando vere esse incipit ? » Ex hoc
hoc dicit Magister non esse faciendum, quia arguitur ita : Cum ergo ^homo sanctus inci-
cum loquimur de Christo quantum ad ejus piatesse beatus, quod est esse verissimum,
incarnatioiiem et passionem, vel etiam cogi- stultissimum est dicere, quod tunc desinat
tamus, repleri dehemus devotione, ne dum esse : ergo multo foriius hoc debet concedi
tam magna et immensa beneflcia corde ari- et dici de Christo.
do cogitamus, per elationem inflemur, et 3. Item omne habens humanam naturam
per ingratitudiuem arescamus : sed sanum homo sed Christus in triduo erat habens
est :

consilium reputemus dicere cum Joanne ' : humanam naturam ergo Christus in triduo :

Nonsumdignus iitsolvam corrigiam calcea- erathomo. Major et minor per se ma0ifest8e

mentorum ejus. Credo enim quodhujus cal- sunt.
ceamenli alligatura quanto curiosius et au- 4. Item, quotiescumque animaetcorpus
daciuseam quis solvere voluerit, tanto arc- uniuntur in unam hypostasim , faciunt ho-
tiusalligatur ideo, scquendo medium, finis
: minem : sed in triduo anima et corpus unie-
imponatur circa SLTmonem de Christo quan- bantur in unam hypostasim : ergo Christus
' Ps. Lix, 10. — *Joa>i., I, 27. — »C/-. A)cx. Alens.,
in triduo fuit homo.
p. III, q. XIX, mcmb. 3; S. Thom., p. III, q. L, art. 4; Th. Arg., III Scnt., disl. xiii, q. i, art. 3; Stephanus
etlllSmr, dist. xxii, q. i,ait. 1 ; et Quo/. III, art. 4; Brulef., III Scnt., dist. xxii, q. i; Marsilius Inguen.,
Scotus, III Seiit., dist. xxii, q. i ; RicUard., III Sent.,
IllSfni., q.xiii, art. 2 Gabr.Biel ,lllSen/.,dist. xxii,
;

dist. sxil, q. i; Durandus, III Sent., disl. .xxil, q. l;

q. I. — * Aug., de Trinit., lib. I , c. xiir, n. 28.
 » ;

460 St:NTENT!.\Rmi LIB. II!.

5. Item haec est vera : o Christus in triduo Item, corrupto superiori essentiali, neces-
jacebat in sepulchro secundum : » aut ergo se est corrumpi inferius : sed esse vivum
quod Deus, aut secundum quod homo sed : superius est ad esse hominem, et est ei es-
non secundum quod Dei;s ergo secundum : sentiale, quia vivere est esse viventis : ergo
quod homo : ergo Christus in triduo erat si Christus in triduo desiit essevivens, ergo
horao. in triduo dcsiit e>se homo : non ergo Chris-
6. Item Christus in triduo non desiitesse tus in triduo erat homo,
sacerdos : ergo Christus in triduo non desiit Iteni Christus in triduonec videre poterat,
esse homo. Pi ima patet per hoc, quoJ dici- nec audire, nec loqui : ergo si erat homo,
tur iri Psalnio '
: Tu es sacerdos in a>ter- erat homo caecus, surdus, el mutus : sed hoc
num. Et ad Bebrms ' ; Chrislus eo quod est absurdum dicere de Christo : ergo fal-

maneat in aternum, habet sempiternum sa- sum est dicere, quod Christus in triduo fue-
cerdotium. Yeritas illationis iii hoc osteu- rit liorao.

ditur, quod sacerdos erat secuadum quod Itera, sicnt unio divinae naturae et huma-
homo. nae facit Deum esse hominem, ita unio ani-
7. Item Christus, propter assumptionem mae ad carnem facit esse animatum ergo, :

animae rationalis, rationalis eratratioualitate cessante imione animae ad carnem, cessates-

creata : sed Christus in triduo habuit ani- se animatum : et si cessat esse animatum,
mam rationalem sibi unitam : ergo Christus cessat esse animal : et si cessat esse animal,
erat in triduo rationalis rationalitate crea- necessario cessat esse homo ergo : a primo,
ta : ergo erat angelus, vel anima, vel ho- cum in Christo fuerit separatio animae a
mo : sed non erat angelus, vel anima : ergo carne in triduo, Christus desiit esse homo
erat homo. in triduo : ergo nou fuit homo in triduo.
Fundam. Sed contra Mortuum diminuitde ratione
: Item ad hoc ipsum sunt rationes Slagistri
hominis : ergo quicumque est homo mor- in littera, quae super hoc fundantur. Omnis
tuus, est diminutus a completa ratione ho- liomo aut est mortalis, aut immortalis : om-
rainis : sed completum non praedicatur de nis etiam homo est alicubi homo : sed Chri-
diminuto : ergo si (.hristus in triduo erat slus in triduo nec erat mortalis, nec erat
homo mortuus, haec est falsa : « Christus in immorlalis, nec erat alicubi homo : quia non
homo.
triduo erat in sepulcliro, cum non esset ibi nisi cor-

secundum naturalem philosophum,

Item, pus; non in inferno, cum non esset ibi

homo est quid compositum ex anima ratio- nisi anima : ergo Christus noa fuit homo in
nali et carne : sed Christus in triduo non triduo.

erat hujusmodi : ergo Christus in triduo non CONCLUSIO.

erat homo vere.
Chrishts in triduo sccundum csse actuale non fuit
Item nulla forma praedicatur de toto ut
homo , licet secus dicat Magister ct Hugo.
forma est^ sed quia est forma consequens to-

tiim compositum. Si ergo homo praedicatur Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-

de Chrislo, necesseestquod nomiaet formam tiam est notandum, quod circa hoc fuit tri-

conscquentem totum compositum : sed in plex modus dicendi. Primus est, quod non
Opin. 1.

Christo soluta erat compositio in triduo : er- sohim vereChristus iu triduo possit dici ho-
go in triduo non poterat dici homo. Major mo, sed etiam hoc polest dici dequolibet ho-
propositio manifesta est per inductionem, et mine mortuo. Secundus vero modusdicendi opo
per auctoritatem Avicennaj, qui eam ponit est, quod hocnon debet concedi de aliis po- ;

et per auctoritatem Boetii, qui dicit quod test tamen concedi de Christo. Tertius vero opin
species est totum esse iudividui. ' Ps. cix, *. — Hebr., vii, 24.
 : ;

niST. XXM. At\T. I. QU^RST. I. 461

modusdicpndif.st.quod illinl non .lclit-t coii- aplitmlino conjunclionis anim et carnis ;

ceili (le C.iirislo, iiec (k- aliis hominilms. Kt sed lioc uon potesl dici de aliiiuo alio liomi-

primuin nioiliim diccndi tenuit mat,'i8ter ne. Si autcm loquamurdepraedicationesim-

lliigo de Siuicto Yictore ; ."secundum moduni pliciter acluali, nec dc Christo, nec de aiio

tenuit Map^isler Sententiarum; terliuni vero liomine cst veruin dicere quod sit homo,
tenet comiimnis opiiiio Doctoium Parisiim- qnaindiu aniina est sepaiata a carne. Nihil
Coricilin-
Kium. Si quis autem velit diligeuter conside- enim facit hominem esse actu, nisi actuaUs
lio.

raie, quililiet modiis praidiclonim lialiet ali- conjunctio animae ciim carnc. Si ergo isti

quid de verilate. Cum eniiu dicilur hoc de tres modi dicendi intelliguntur secuiulum
hoc, tripliciter potest dici, autsecundumesse trcs praedictos modos praedicandi, sic in om-

actuale, aut secundum esse aptiludinale, nibus reperitur veritas et nulla est iuter eos ,

aut partiin seeundum e.sse actuale, paitim contrarietas.Etverum sensitllugodeSancto

secundum aptiludiiiale : pr;edicatum euim Yictore, et verum di.\it Magister, iutelli- .si

aut dicit essentiam subjecti, aut actum sub- gunt juxta modos prajasssignatos, et verum
jecti. Tunc cst pra;(licatiosecundimi esse ac- tenet communis opinio. Et per hoc ad oin-
tuale, qiiando sulijectum est ens in actu, et nes rationes ad utramque partem adductas
forma prajdicati actu inhajret subjecto, et est satis potest patere responsio. Verumtamen ru mi-
iiatio
ejus aclus; sicut, homine existente, dicitur si verba llugonis vehmus amplius conside- ^^;^ ,

« ilomo est animal. d Tunc autem est praedi- rare, inveiiimus euin sensisse Christumfuis-

calio socundiim essc aptitudiiiale, quaiido schominemin Iriduo, etquemcumque alium

nec suhjectum est actu, nec forma praedicati hominem mortuum, non solum quantum ad
actu iuhajret suhjecto ; sed necessaria est or- esse aptitudinale, sed eti-am quantuiu ad es-

diualio uiiius ad alterumfundatasuper priii- se actiiale. Posuit enim quod post mortem
cipia naturse; sicut, nulla rosa existente, salvaretur esse hominis, et quod anima se-
concedilur quod rosa Tunc autem
sit flos. parata esset persona, et quod iterum inullo
estpra?dicalio parlim secundum esse aptitu- fortius debeiet homo dici anima, quam cor-
dinale, partim secundum actuale, quando pus, si hoc admitteret usus. Unde arguit in
suppositum est in actu, forma vero praidicati hunc modum : Cum homo ex anima et cor-
non inest ei secundum actum, sed secundum pore constet, tamen propter unam partem,
necessariam ordinatiouem, fundatam [a] su- quae est corpus, dicitur homocorpus : mul-
per principia naturce. Cum ergo quseritur to ergo magis secundum partem illam, quae
utrum Christussit liomo in triduo, si loqua- cst anima, debet dici anima. Et in hoc dicto improb.

mur de praedieatioiie secundum esse aplitu- magister Hugo communifer non sustinetur.
dinale,non tantuin est verum de ipso, sed Nec enim anima separata est persona, sicut
etiam de omni homine mortuo, quia secun- oslensum fuit supra, nec homo est anima
dum veritatem fldei nostrae, et scientiara sua, nec verius est liomo cum moritur,
theologise, quando liomo moritur, remanent quam cum vivit ,
quautum ad esse naturae,
principia ejus, in quibus salva est ordinatio hcet fortassis possit augeri in eo esse gratiae
non solum respectu formae hominis, sed nec corpus, secunduin quod est pars inte-
etiam hujus hominis alioquin non esset : gralis hominis ,
praedicatur de homine : et
veraresurrectio. Si autemloquamurdeprse- ideo non sine causa opinionem raagisti i Ilu-
dicatione partimactuah, partimaptitudinali, gonis communis opinio non approbat in
sic potest concedi de Christo, quod fuerit ho- parte ista. Magister autem Sententiarum non
mo in triduo, quia erat persona in actu, solum voluit dicere, quod Christus in triduo
quamvis forma humanitatis servaretur in fuisset homo praedicatione partim actuali,
(aj C(tt. edil. fundala. parlim aptitudinah : imo quod hoc dixerit
 463 SENTKNTIARDM LIB. III.

vere et actualiter, volunt aliqui hoc impo- inquisitio. Ideo raliones ostendentes loculio-

nere ei, quia fuit de tertia opinione, quae nem praediclam esse falsam, concedendae
dixit Christum homineni secundum habi- sunt : procedunt enim secuntium hanc
tum. Unde volebat dicere quod actuessetho- viam.
mo, quia actu habebat naturam humanam. i . Ad illud ergo quod objicitur ia contra-
Sed hoc non est imponendum Magistro, quia rium, quod talis fuit illa susceptio, etc, di-

error est, sicut in praecedentibus ostensum cendum quod hoc non quia assumpsit fuit ,

Eiami. fuit. Nec ex verbis Magistri potest expresse animam tantum sed etiam quia
corpus et ,

opin. 2. haberi ; sed a!ia de causa hoc dixit. Intellexit assumpsit corpus et animam unita : et ideo

enim in Christo duas fuisse uniones, videli- desiit esse homo, non quia sit mutata unio
cet unionem aniniae adcarnem, et unionem divinitatis ad carnem sed quia soluta fuit
,

divinse naturae, ethumana;. Unio divinaena- unio animae et carnis ad iuvicem.

turs, et humanae, faciebat Chrislumesse ho- 2. Ad illam auctoritatem Hugonis, qua
minem, juxta illud quod dicit Augustinus '
: dicitur quod nemo desinit esse, quando ve-
a Talis f uit illa susceptio , ut faceret Deum rius esse incipit, dicendum quod nihil pro-

honnnem, et horainem Deam. » Unio vero hibut quod verilas esse moralis augeatur cum
animae ad carnem faciebat hominem illum diminutione veritatis esse naturalis, sicut

vivere. Quia ergo in triduo mansit unio di- videmus quod in debilitatione virtutis natu-

vinitatis ad humanitatem, et soluta fuit unio ralis frequenter forlificatur virlus moralis.
animae ad carnem ; hinc est quod posuit Ma- Et ideo non oporfet quod si homo incipit

gister, quod Christus in triduo non desiites- esse beatus secundum animam quod prop- ,

se homo, sed desiit vivere ideo verum est : ter hoc non desinat esse homo.

dicere sccundum ipsum de Christo, quod fuit 3. Ad illud quod objicitur, quod habens

homo intriduo, et quoil fuilhomo mortuus, humanam naturam est homo, dicendum
Improb. quamvis non possit dici de aliquo alio. Et in quod nomine humanae naturaeaiiquaudo in-
hoc etiam Magister deficit quia ad hoc : telliguntur principia constituentia homi-
quod aliquis sit homo, necessario praeexigi- nem ; aliquando intelligitur forma hominis
tur et coexigitur unio animae ad carnem, completiva, quae dat ipsi supposito comple-
cum homo dicat formam totius, sive conse- mentum, et operationem debitam illi speciei,
quenlem totum compositum. Unde nequa- secundum illudquoddicitBoetius « Natura :

quam ilia susceptio fecisset Deumhominem, est unamquamque rem informans specifica

et hominem Deum, nisi Deus assumpsisset dilTerentia. » Si ergo accipiatur natura pri-

corpus animam, ut conjuncta adinvicem.

et nio modo, loculio est falsa ; si secundo modo,
Et propter hoc positio Magistri communiter locutio est vera : sed islo modo non habuit
non sustinetur in parte ista. Positio etiam Christus humanam uaturam in triduo : et

magistri Hugonis non sustinetur, non quia ideonon sequilurquod fuerit homo.
omni modo sit falsa locutio praedicta : « Chri- /t. Ad illud quod objicilur, quod quando
slus in triduo fuit homo ; » sed quia falsita- anima et corpus uniuntur in eamdem hypo-
tem habet, intelligendo de praedicatione se- slasim, faciunt homiuem, dicendum quod
cundumesseactuale, secundum quam prae- uniri animam et corpus in eamdem hypos-
dicationem versatur inquisitio circa pra^dic- tasim, boc potest esse dupliciter, aut ita
tam locutionem : et isto modo videtur eam quod illa hypostasis sit ex eis constituta, et

tractasse magisterllugo, et Magister Senten- sic talis hypostasis ,

quae sit hic et nunc : et

tiavum, et communis opinio magislrorum. isto modo non possunt uniri in eamdem hy-
Et secundum istum modum currit praesens poslasim, quin uniantur ad invicem , ac per
• Aug., de Trinit., lib. l, c. xili, n. 28. hoc quin faciant homiuem. Alio modo pos-
 ,:

DISTINCT. XXII. ART. 1. QUVEST. II. 463

suiit iiniii iit oamilem hypostasim, ilatameii tem, si intcliigalur de uiiione qiiaj est for-

qiiotl ill;i liyposlasis ex eis unitis non consti- maB ad materiain ; hoc autem modo non
tiialur, imo eis unialiir (a)ctiain localiter sc- unicbalur aniina Christi Chrislo in triduo.

paratis : et lioc niodo uiiiri in caindcm liy- Uiidc non sequitur quod fuis.set hoiiio iu

poslasim non necessario facit hominem, quia triduo.

non cst ilii iinio pcr consliliilioncm naturae QUiESTIO II.

terlice, qiialis est iiiiio malcria» ct formaj,
An Christus, secundum quod homo, fuerit in loeo
qualis etiani rciiuirilur aJ hominis esse.
dctcrminato '.

Et quia isto moilo unita erant aniina et cor-

'""'"'""
pus in r.hrislo iii triiliio, non modo prffimisso, Utrutn Christus, secundum qiiod homo ,

itlco iioii seqiiiliir qiiod Christus in triduo fucrit in loco determiuato, an ubique ; et

fuerit homo. quod fuerit iu loco determinato, videtur

5. Ad illud quod ohjicitur ,
quod Christus quia Chrislus, socundum quod homo, non
in triduo jacehat iu sepulcro , diccndum fui^, nisi ubi fuit anima ejus, et caro : sed
quod talis locutio est vcra per synecdochen. anima ejus et caro non fuit nisi in loco de-
Dicitur enim Christus jacuisse in sepulcro, terminalo : ergo nec Christus secundura
quia pars humanitatis cjus jacuit in sepul- quod homo.
cro.Unde ncc jacuit ihi secundum quod Itcm Christus, secundum quod homo, as-
homo, nec secundum quod Deus, sed se- sumpsit humanam naturam in atomo : sed
cundum aliquid homiiiis. Siciit ergo non humana natura in atomo est humana na-
sequitur : « Pelrus est in tumulo , ergo Pe- tura in individuo ; et individuum est neces-

trus est homo; » sic etiain intelligendmn est sario hic et nunc, etita in loco determinato
in proposito. ergo Christus, secundum quod homo, est in
G. Ad quod objicitur, quod Christus
illud loco determinato.
in sempiteruum fuit sacerdos , dicendam Item cuicumque convenit moveri secun-
quod sacerdotium Chrisli dicitur fuisse sem- dum locum , convenit ei esse in loco deter-

piternum, non quia semper fuerit sacerdos minato : sed Christus secundum quod homo
inaclu, sed quia ihi sacerdotio nullum aliud descendit ad iuferos, el ascendit ad coelos :

successit. ergo, efc.

7. Ad illud^quod objicitur , quod Christus Ilem quod Christus sit in pluribus
,
locis

in triduo habebat animam rationalem sibi secundum quod homo, hoc non habet , iiisi

unitam, ergo erat ralionalis; dicendum quia sub sacramento : si ergo tunc sub sacra-
quod hoc non sequilur, nisi intelligatur per mento non erat, ergo in aliquo loco ipsum
synecdochen, pro eo quod idiomata partium existere oportebat.
hominis non hic communicantur hypostasi Sed contra : i. Qu«cumque sunt unitaAUpp.
Verbi, nisi niediante toto conjunclo com- inseparabiliter , ubicumque unum est , et

municatione propria. £t quoniam Christus reliquum : sed humana natura uaita est in-
tunc noQ erat homo, ideo non poterat dici separabiUter, et erat tunc Yerbo Dei unita,
albus ratione corporis, nec rationaUs ralione quod ubique ergo si Yerbum est ubi-
est :

animae, nisi per synecdochen, videlicet quod que, et humana natura in Verbo.
habebat corpus album, et animam ratioci- 2. Itcm quacumque sunt idem in suppo-
natjtem. Quod ergo dicitur : « Quod ha- sito, ubicumque est unum, et i'eliquum si ;

bet (6) animam rationalem sibi unitam , est enim aUqua duo accidentia uniantur in uno
rationale, » dicendum quod hoc habet verita-
>
Cf. Alex. Alensis, p. llt, q. xix, niemb. 5 ; S. Thom.,
(n) A/. iiuitur. — Edi, Vatic, dicitur quoJ Uubet.
{//) lUSeni., dist. sxii, q. ii; Richard.,lil Sen(., dist. xxii,
Edit. Ver.el. 1753 : dicilur quoil uon habet. q. II ; Steph. Biulef., III Sent., disU xxil, q. u.
 , ,

464 SENTENTIARUM LIB 111.

subjecto, impnssibile est unum esse alicubi

reliqimm seil humaiiii naluva,

CONCLUSIO.
ubi no'.i sit :

et (livina, uniuntur in una liypostasi : si

Christtts, secundum quod hotno ,' non fuit ubiquc,
ergo divina natura est ubique, et non in sed in loco determinato, quemadmodum sempcr
loco determinato, necessario sequitur quod non fiiit homo iJque quanlum ad rcaUtatem
,

humana natura in Christo, etc. ipsam : quantum vcro ad modum loquendi, adhuc
illa propositio est falsu, si /i/hoQio tentatur ex
3. Item haec est vera : o Iste homo est
parte prcedicati , sccus si tencatur ex parte sub-
Fillus Dei ubique : » ergo a simplici con-
jecti.
versa : « Filius Dei est ubique homo : » sed

ubicumque eslhomo, ibi est ejus humaui- Hesp. adarg. Dicendum quod quaestio ista

tas : ergo, etc. potest esse de re , et potest esse de sermoiie.

llem demonstretur quicumque locus,
4. Tuuc est qusestio de re, quando quaerifur
Christiis est ibi aut ergo ibi est liomo, aut : utruin humanitas Chrisli fuerit ubicumque
non homo ; homo enim non homo oppo-
et fuit divinitas. Ad istam quaestionem de plano
nuntur immediale : sed non eft ibi non respondendum est, quod non ;
quia divina
homo : ergo est ibi horao : ergo Chrislus est natura est immensa et infinita, uuile nuUum
ubique liomo : ergo secunduni humanam locum sibi determinat :sed humana natura,

naturam non est in loco determinato, nec cum sit creata et finita, locum sibi determi-
fuit in triduo. uat. Unde non erat ubicumqiie divinitas

5. Item bene sequitur « Hoc est, et non : erat ; sed in sepulchro ratione corporis , vel
est homo, ergo est non homo » ergo simi- : in inferno ralione animae, sicut dicit Magis-

Uter bene sequilur : « Chrislus fuit ubique, ter in littera. Similiter ralione humanitatis,

et non fuit ubique homo : ergo fuit ubique quantum est de se, in uno tantum loco est :

non homo. » Sed hffic est falsa : ergo aliqua quod enim sit iu pluribus, hoc est sub sa-
praemissarum : sed nonnisi ista : « Christus cramento, secundum quod dicit Innocentius,
non fuit ubique homo : » ergo ejus opposita scilicet quod Cliristus dicitur esse alicubi

vera : « Chislus f uit ubique homo : » ergo sacramentaliter, alicubi personaliter, alicubi

idem quod prius. localiler : localiter est in coelo ; sacramenta-

Item quidquid convenit Filio Dei per
6. liler est in altari ;
personalitcr ubique. Et

naturam, convenit iili homini per gratiam : sic humana natura in Christo habet ut sit in

cum ergo ha^x sit vera : « Filius Dei est ubi- loco determinalo : et si de re fiat quaestio,

que ; » haec similiter erit vera : « Iste homo salis plana est responsio. Si autem flat quaes-

est ubique : » sed bene sequitur : « Hoino tio de sermone, hoc est, si quaeratur de ve-

allms est ubique, ergo est ubique homo, et ritate illius : « Iste homo est ubique, et iste

est ubique albus : » ergo similiter bene se- est ubique homo ; » hic respondendum est,

quilur : « Iste homo est ubique, ergo est quod iste terminus, homo, potestsubjici, vel
ubique homo : » redit ergo idem quod prius, praidicari. Quando subjicitur, tunc est locu-

scilicet quod Christus secundum humanita- tio vera. Et ratio hujus est, quia cum dici-

tem nec nuuc, nec in Iriduo fuit iu loco de- tur : M Iste homo est ubique, » hoc pronomen,
terminato. hte , polcst demonslrare personam Christi,

vel singulare hominis. Si personam Christi,

sic absque dubio ista vera est : a Iste homo

est ubique. » Si vero singulare hominis,
adhuc vera est, sed non per propriam natu-
ram, sed per communicationem idiomatum :

quia quod convenit Filio Dei per naturam

 » :

DISTINCT. XXII. A IIT. I. QPyEST. II. 465

convenit isli homini per graliam. Si autem ubique, 1) dicendumquodhaic, siquisatlen-
ponaliir a parle prx-dicati, tiinc est locutio daf, non est ejus conversa ct hoc patet, :

falsa, qiiia istf teriniinis, homo, pra.Hlicalur quia in coiiversiono alicujus propositionis,
ratione furnia', et hoc adverbium, uhinue, quod (lelerrainabat prajdicatum , delKa Jieri

delerminat prajdicatum. Et ita sigaiflcatur delerminalio ex parte subjecti.alioquin non

per lioc, (iiioil forina liimianilatis sc extcn- tit recta convcrsio, sicut patet aspificiiti. Kt
dil ad omiiein locuin in Clirislo : et hoc qui- ideo, cum in iiac iocutione « Ilomo est Filius
:

dem falsum est, eo quod habet locum ile- Dei ubique, » illud adverbium determinet (a)
terminatum. Inde sicut haec est falsa : pra;dicatum ralione illius altributi, quod est
« Christus semper fuit homo, » quia siguifl- esse Filium Dci; cjus convcrsa non esl lia^c:

catur ex hoc quod hnmanitas Christi non «FiliusDeiesthomoubique,» secundumquod

habuit principium in terapore ; ita similiter ttbique determinat hoc atlribulum quod est
hajc est faisa : « Christus est ubique honio, osse hominem, sed ha;c : «Filius Dei existens
quia ex hoc signitlcatiir quod humana na- ubique est homo : » et hajc quidem cst vera
tura Christi sit ubique. Concedendce sunt iindequamvisinrationepraedictavideaturar-
ergo raliones ostendentes, quod humana na- guere a simplici couversa, non tamen arguit.
tura Cbristi sit in loco determinato, et fuerit -i. Ad illud quod objicitur, quod si Cbris-
in triduo. tus est hic, et non est hic homo, ergo est
1. Ad illud vero quod objicitur, quod hic non homo ; dicendum quod illud tenet
quaecumque sunt unila inseparabiliter, ex- in his, quae sunt illius naturae tantum, ra-
tendunt se ad omnem locum aequaliter, di- tione cujus sunt ubicumque sunt. In Christo
cendum quod illud habet veritatem, quando vero non tenet, quia non solum habet natu-
aliqna duo unibilia sicuniuntur,qnodunum ram bumanam, sed efiam divinam, per
non excedit reliquuni. Si autem unuin est quam potest esse alicubi , ubi non est per
majoris ambilus ,
quam reliquum , non ha- humanam naturam. Unde in processu illo
bet veritatem : et sic est in proposito. Natura est peccatum secundum consequens « Non :

enim divina est immensa, sed natura bu- est bic homo crgo est hic non homo. » Ista
:

mana est Umitata. Et est simile : quia ani- enim habet tres causas veritatis : « Non est
mal inseparabililer praedicatur de Iiomine, hic homo : » aut quia non est hic; aut quia
et tamen alicubi est animal, ubi non est non homo; aut quia est hic, et est homo,
est

homo. sed tamen humanitas ejus non est in isto

2. Ad illud quod objicitur ,
quod illa quae loco : et in isto sensu babet locutio verita-
sunt unum in supposito , concomitantur se tem. Et si objiciatiu: quod homo et non
in omni loco inseparabiliter, dicendum quod ho7no opponunfur immediate , dicendum
quoddam est supposilum quod non excedit quod verum est quantum est de re , sed non
formam suam, et de tali supposito habet ve- est verum addita determinatione. Haecenim
ritatem sermo praemissus. Quoddam vero duo nonopponunturimmediate: « Albusho-
est suppositum, quod excedit aliquam for- mo » et « Albus non homo, » quia neutrum
:

mam cujus est supposilum, sicut hypostasis horum vere praedicatur de homine nigro.
Christi se. habet respectu humanae naturae, 5. Ad illud quod objicitur, quod bene se-
quiaprimum esse non habet a natura hu- quitur : « Est, et non est homo, ergo est
mana sed a natura divina et de tali sup-
, : non homo : » ergo similiter bene sequitur :

posilo non habet veritatem. « non est hic homo ergo est hic
Est hic, et :

3. Adilludquod objicitur, quodhsecestve- non homo, » dicendum quod non est simile,
ra : «Iste homoest Filius Dei ubique : » ergo quia pluribus de causis potest ista veriflcari

ejus conversa est vera : « Dei Filius est homo (a) Edit. Vent. determinat.

TOM. rv. 30
 . '

466 SEMENTIARUM LIB. III.

de aliquo : « Iste non est hic liomo, » quan^ veritati : sed resurrectio Christi praefigurata

isla Iste non est homo » propler deler-

: , fuit inSampsone, de qno legitur, quod
minationem adjunctani. Et ideo in praediclo dormivit usque ad medietatem noctis, et
processu est dcceptio secuiidum consequeus tulit portas civitatis, etc. Ergo videtnr quod
a pluribus causis veritatis ad unam. Christus usque ad tertiam diem in sepulcro

6. Ad illud quod objicitur, quod hsec est non requieverit.

vera homo est ubique, ergo iste est

: « Iste 2. Iteni ' : Quem Beus suscitavit a mor-

ubique homo » dicendum quod non sequi-

; tuis, juxta quod impossibile erat detineri
tur, quia in prima atlribuitur ei esse ubique eum [a] : sed si non poluit detineri, crgo vi-

ratione divina: naturae; in secunda, ralione detur quod statim resurrexerit, alioquin de-
humana; nalurEe. Nec est simile de hoc tentus fuit.

quod objicit de homine albo, quia supposi- 3. Item opus nostrae redemptionis statim
tum iilius termini, A?6wm,cum sit bic et post morfem consummatum fuit : ergo glo-
nunc, non se estendit ad aliquem locum, rilicatio corporis Cliristi jani non debuit
ad quem non extendit se ejus proprietas ;
amplius difTerri, et ita corpus Christi non
non sic autem est de persona Verbi , et de debuit in sepulcro per triduum relinqui.

natura humana A. Item .inirna Christi in illo triciuo aut

appctebat uniri suo corpori, auf non : si non
QU^STIO III. appetcbat, ergo non habebat naturam alia-
rum animarum ; si appeti-bat, ergo relar-
An co'npv& Christi per triduum fuerit in sepulcro '.

dabatur a contemplatione perfecta, si corpiis

Fundam.
De quiete corporis in sepulcro, utrum ejus non reddebatur ei : sed hoc est incon-

corpus Chiisti per triduum fuerit in sepul- veniens : ergo viiletur quod statim corpus
cro; et quod sic, videlur* Sicnt Jonas : ejus debuerit suscitari. Est ergo quaestio de

fuit tribuf: iliebiis et iribus noclibus in ven- tenipore et hora resurrectionis : nam ali-

tre ceti ; sic filius hominis erit tribus diebus quae glossae videntur lUcere, quod Christus
et tribus noctibus in corde terrcc : ergo cor- surrexit in mcdia nocte ; aliqua? vero, quod
pus ejiis fuit tribus diebus et tribus noctibus in raane. Rursus quaastio est, quare Chris-

in sepulcro. tus praevenit resurrectionem aliorum mor-

Item ' : SoMte templum hoc , et in tribus tuorum, el corpus ejus non fuit nisi per tri-

diebus excitabo illud. lit subjungit Evange- dumn in sepulcho, cum corpora aliorum

lisla, quod /toc dicebat de templo corporis hominum expectent usque ad diem extre-

sui : crgo redit idem quod prius. mum.

Item in Symbolo : Tertia die resurrexit a CONCLUSIO.
mortuis : ergo corpus cjus jacuit per tri-
Christus requievit pcr triduum in sepukro, quod
duum in sepulcro.
per S'jnecdochen cst iuielligenJum.
Itcm hoc ipsum probatur per commanera
Ecclesiaj observantiam ,
quaj mortem ejus Resp. ad arg. Ad praeJiclorum intelligen-

in die Veneris celebraf, et resurrectionem iu tiam nofandum quod non convcniebat

est ,

die tertia sequenti, scilicet in die Dominico : corpus Chrisli stafim post morlem suscitari,
si ergo jacuit iu sepukro a morte usque nec tamen conveniebat suscitationem ojus
ad resurrectioncm, patet, etc. usque ad generalem resurrectionem dif-

Sed conlra : 1. Figura debet respondere ferri. Et ratio hujus est, quia nostrae fldei
Ad opp

Gab. Biel, 111 Sent., dist. xxii, q. i, art. 2. —

Alex. AU-ns.,p.III,q.xix,mcmb.5;S.Th.,p. III, q. iii;
•C/".
q. Li , art. i ; et Opusc. \U, c. ccxLlil ; fiicb., III ^jnt.,
= Malth., XII, 40. — *Joan., Ii, 19. — * Judic, xvi, 3. —
dist. XXII^ art. 2, q. ii; Slcp. Brul., 111 Srnf., dist. xill. » Act.. II, 24. — (a) Vulg. teneri illum.
 :;

D(ST. XXll. AI\T. I. OU^^ST. lil. 407

certitudo, qiia credimns nos lo.suiTectiiros, tant M horas, quia tuiic eral aequinociiuni
fuiulata ost supra vfrani rcsurrcctioiieui veruale, quando Cliristus Domiuus passus
Christi. Ad hoc auti'Ui (lUdd lousleliuiliisde cst; aliqui incipiuiil («) compulaie a sero,
vcritate resurreclionis Chrisli, duo coucui- in quo positus fuit in sepulcro (6), el pro-
runt : priuiumest, (luod o|i[)ortuuuni esl leiidunt tempus usque ad diluculum Doiiii-
quod conslct de veritate moi tis secundum ; nica; diei : et tam isti, quain illi coiisideiant
est, quod oportet quod constet de veritale eamdem congruenliam tantajdiialionis. I leo
conjunctionis itorata> auimaj etcariiis. Veri- eiiim Dominus resurgere dislulit per 3Gho-
tas mortis non conslitisset nobis, si Chrislus ras, ut in hoc siguificetur, quia liberatio et
statim resurrexisset; sed potuisset ahquis vicloria est perfecta. IUe eniiunumerus est
suspicari ipsum morluum. Veri-
thisisse se ex senario numero in se ducto, qui quidem
*

tas iterata; conjunctionis nou constitisset, si nnmerus est primus numerus perfectus se-
Christus adhuc non resurrexisset ergo po- : cuudumArithmeticum. Esletaliacongruen-
tius posset quis desperare, quam expectare : tia, quia in 3Chorissunt dme nocles etunus
imo certe si non resurrexisset, fides in apos- dies, ita qiiod salva cst ibi proporlio simpli
tolis omuino defecisset, nec aliquis fuisse ad duplum, ut dicit Augusliuus: in quo si-

Ciiristum Deum crederet, sed hominem pu- gnificatur quod Christus una simpla sua
rum. Necesse ergo fuit, propter uoslrae fldei vetustate abstuht duas nostras vetustates,
veritatem et firmitatem, resurrectionem quae quideni intelliguntur per duas noctes :

Christi accelerari, nectameu adeoaccelerari, ethanc ralionem assiguat Augustinus iu li-

quin ncanifestaretur veritas mortis ideo us- : bro de Trinitate '. Haic eadem ratio assigna-
que ad tertium diemdislulit, et iion amplius, tur siiper illud Lucas » : Oportuit Christum
quia per tempus ilhid vere poterat manifes- pati; Glossa : « Merito uno die et duabus
taii fuisse mortuus : requievil ergo, sicut noctibus insepulchio jacuit, quia lucem, id
dicit fides nostra, per triduum in sepulcro. est graliam suae mortis, quae tantum in
Non tamen per tres dies iutegros et comple- carne erat, tenebris nostrae duplae mortis,
tos ; sed per ultimam partem diei Veueris, et quoe iu carne et anima erant, opponit. » Et
per primam partem Dominicae diei, et per hoc ipsum dicit super illud ad Romanos '

totam diem Sabbati, ita quod requietio illa Hocscientes, quia vetus homo, etc, Glossa :

per triduum intelligenda est per synecdo- « Quievit in sepulchro

uno die et duabus
chen. Etin hoc omnes sancti concordant, U- noctibus, quia nostram duplam vetustatem
cet de hora temporis videatur esse contro- sua simpla consumpsit. » Et ideo, hcet vi-
versia. Nam quidam videntur dicere quod deantur diflerre in temporis hora, conve-
surrexit media nocte; quidam vero, quod uiunt tameu in assignando temporis con-
surresit iu aurora. Ratio autem hujus diver- gruentiam. Nec tamen in hora sibi contra-
sitatis est pro eo, quod considerant diversi- dicunt, quia dupliciter dicitur res fieri, aut
mode in illa dilatione congruentiam quan- quando fit secundum veritatem, autquando
tum ad numerum horarum. Nam ahqui in- innotescit. Et illi, qui horam mediam noc-
'"°''
cipiunt tempus computare ab hora sexta, tis assignant resurrectioni, tempus determi-
qua crucifixus est, et ' tenehrce factce siint nant quando primo fuit facta. Qui vero ma- opio. »,
super terram universam : et isli protendunt ne assignaut, tempus determinant quando
tempus usque ad mediam noctem inter diem innotuit. Vel certe resurrectio fuit inter ho-
Sabbali et diem Dominicum, et sic compu- ram mediae noctis, et mane diei Dominicce
'Matth., XXVII, 45. —
> Numerus senarius est pri-

mus numerus perfectus, cujus paites divisae, ut3, 2, 1, deinde simul aggregatae eamdem summam conslituunt.
(a) Edit. Yenet. incoeperuDt. — (A) Cat. edit. sepul- — » Aug., de Tnnit., Ub. IV, c. m, n. 6. » Luc, xiiv —
chrum. 46. — » Rom., VI, 6.
468 SENTENTIARUM LIB. III

et quia medium denominatur ab extrcmis, gratiae quse in ipsa erat, nt non solum sepa-
ideo allqui dicunt fuisse iii media noole, ali- rata a corpore, veruin etiam existens in cor-
qui in mane sine aliqua contradiclione. Con- pore passibili non retardaretur a contem-
,

cedendum est ergo quod Christus requievit platione divina non sic autem est in aliis
:

per triduum in sepuloro, ita quod per synec- animabusreperiri necest mirandum, siilla :

dochen hoc intelligalur. Concedendae sunt anima inter alias animashabuitprivilegium

nihilominus rationes, quae hoc ostendunt. singulare.
Ad illud quod primo objiciturdeSamp-
1.
quia esto quod
QU.ESTIO IV.
sone, jam patet responsio :

media nocte resurrexit, non tamen ex hoc An anima Christi descenderit ad inferos *.

sequilur quod Christus non quievit per tri-

duum in sepukhro, quia media illa nox fuit
Utrum anima Chrisli descenderit ad infe- ruudain.

ros; etquod sic, ostenditur primo per illud,

pars diei Dominicce, et per synecdochen per
mediam illam noctem tota dies sequens in-
quod dicitur' : Quem Deus suscitavit, solu-

telligilur : computatureniin noxcum diese- tis doloribus inferni, etc. Ergo videtur
quentipost Christi resurreclionem. Prasterea
quod in infernofueritanima ejus.

omnibus res- Item in Symbolo Apostolorum: Bescendit

non oportet quod veritas in
pondeat figurse, quia nulla figura est ita si-
ad inferos, tertia die, etc. Mhil hoc expres-
sius dici potest.
milis veritati, quin sit ex aliqua sui parte
dissimilis.
Item Damascenus ' : a Descendit ad in-

2. Ad illud quod ohjicitur, quod impossi- ferna anima deificata, ut quemadmodum his
qiiae in terra suut, ita et his quai in inferno
bile fuit eum delineri , dicniidum quod de-
autem sunt, et ' in tenebris et in umbra mortis se-
tentio dicit violentiam. Christus dis-

tulit resurgere usque ad tertium diem, non dent, superlucescat. » Ergo descendit ad in-
ferna.
propter violentiam, sed propter raeram vo-
Item, sicut Christus nos docuit per adven-
luntatem : et ideo non erat detentio, sed ra-
tionalis expectatio.
tum suum in carnem, ita eliam detentos in

3. Ad illud quod objicitur, quod jam opus inferno liberavit per egressum suum a car-
ne : sed adveniendo in terris, nobiscum
nostrae redemptionis consunimatumerat,di-
cendum quod, licet consummatum esset se-
conversatusestetvixit : ergo moriendo, ad
inferna descendit.
cundum veritatem, non tamen nobis inno-
Sed contra: 1. Augustinus ad Dardanum, aj opp.
tuerat. Ad hoc autem quod nobis valeret, ne-
et eliam super Genesi ad litteram '.• o Non
cesse erat quod nobis innotesceret. Ad hoc
facile in Scripturis nomen inferni in bono
autem quod nobis cerlitudinaliter innolesce-
iuvenitur. » Si ergo Christo nihil mali altri-
ret, necesse erat dilTerri : ideo non absque
buendum esl, videtur quod Christus ad in-
causa, sed propter salutem nostram resm*-
diem tertium.
ferna non descenderit.
rectionem distulit in
2. Item oplimo debetur optimus locus :
4. Ad illud quod objicitur, quod anima
sed anitua Chrisli erat optima, et infernus
Christi siappelebat uniricorpori, retardaba-
erat locus vilissimus ; ergo nunquam vide-
tur a perfectione contemplationis, dicondum
tur fuisse conveniens quod anima Christi
quod hoc non oportebat propter unionem ip-
descenderet ad inferna.
sius ad Verbum, et tantam plenitudinem

'
Cf. Alex. AleDsis, p. III, q. xix, memb. 4 ; S. Th., q. iv ; Gabr. Biel., III Sen/., dist. xxii, q. i , dub. lii.—
p. 111, q. Lli , art. 1 ; et 111 Senl., dist. ixil q. II » Act., ll, 2i. — * Damasc, de Fide orlliod., lib. III
art. 1. q. i; ct Opusc. III , c. .\Lli ; Uichard., III
,

Senl.,
,

c. ixix. —^Luc, l, 79. —

Dardan., Episl. Lvii,
» Aiig., arl
,

dist. xiii, art. 2, q. l; Thom. Argent., i:i Senl., dist. c. II, al. CLXXSvii, n. 6; de Genet. ad lill., lib. XII,
XIII, q. i.art. i ; Stepban. Brulcf., III Senl., disl. xxi/, c. XXllll, n. 03.
 ;

DIST. XXII. ART. I. OU.€ST. IV. 460

3. Itciu majoris potestalis cst lihcrare cat, sicut in sua nativitate descendit, ut lu-
subdilos ile manu ailversarii sola voluutale ccrct iiis qni in terris erant. Proptcr con-

el virtutc, quam potenlia corporali : eryo fusionem advorsariorum, ut ipsi daemones

si {'hristus jani triumphavcrat in cruce confunderentur ex sua praisentia : el si-

do diabolo, videlur quod non oportebat ip- cut viceral eos in terra in nalura assumpta,

sura ad infemum descondere ad liberandum sic anima ej.is de eisdem triumpharet apud
suos. infiTos, ipsos invitos expoliando. Conceden-
i. Item per mortem Cbristi illi , qui des- dae sunt ergo rationes et auctoritates, quae

cenderant prius ad infernura, mcrebantiir inducuntur ad hoc.

ascendere ad coeUuu : ergo si idem non cst 1. Ad illud vero quod objicitur primo in
causa oppositorura, videtur quod Christus contrarium, quod inferni nomen non de fa-

moriendo non desccnderit ad inferos. cili invenitur in bono; dicendum quod ve»
rum est, qula ad infernum nullus descendit,

CONCLUSIO. praeter solum Christum , nisi ad poenam

damni, vel ad poenam sensus : ideo dicit ip-
Christi anima descendit ad infcros propter vincto- sum de facili non inveniri in bono, quia hoc
rum consolationem , ct propter adversariorum
convenitsolum Christo.
confusionem.
2. Ad illud quod objicitur, quod optimo
Resp. ad arg. Dicendum quod nomine in- debetur optimus locus, dicendum quodve-
ferni aliquando intelligilur poena, aliquando rum est de loco, qui debetur alicui pro re-
locus pcena;. Et secundum hoc dupliciter muneratione; Christus autem non dascendit
potest aliquis dici doscendere ad inferos : ad infernum tanquam ad locum remunera-
aut quia descendit ad poenam, aul quia des- tionis sibi debitum , sed potius descendit ad
cendit ad locum pcenae. Prirao modo non ipsum frangendumet espoliandum.
convenit Christo ; in eo enim nec fuit pojna 3. Ad illud quod objicitur, quod majus
damni, nec fuit poena sensus. Secundo vero est triumphare sola voluntate et virtute in

modo competit Christo; descendit enira absentia, quam in prcBsentia, dicendum quod,
quantum ad illam partem , in qua erant licet hoc non sit ostensivum tantae virtutis,

justi, qui detinebantur merito peccati primi tamen est ostensivum majoris dignationis :

parentis : quae quidem pars consuevit lim- Christus autem in liberatione nostra potius
bus appellari. Ad illam, inquam, pavtem iutendebat nobis ostendere dignationis affec-
descendit, non compulsus necessitale, sed tum, quamvirtutisimperium : malebatenim
sua voluntate et potestate. Ratio autem quare quod haberemus spiritum dilectionis et
voluit descendere ad eripiendos illos, qui te- amoris, quam spiritum servitutis ettimoris.
nebantur ibi compediti, cum etiam posset 4. Ad illud quod objicitur, quod mors
facere hoc nondescendendo, fuit duples, vi- Christi merebatur ascensum ab inferis, di-

delicet propter consolalionem vinctorum, et cendum quod est descensus ordinatus ad as-
propter confusionem adversariorum. Prop- censum et hoc modo descendit Chrislus,
:

ter consolationem vinctorum, quia magna quia descendit ut faceret alios ascendere ; et

fuit eis consolatio de praesenlia ipsius animae iste descensus non est contrarius ascensui,
Jesu Christi, et masimae fuit dignationis os- nec est ex causa contraria. Est etiam alius
tensio in hoc, quod ipse personaliter voluit descensus, qui venit ex impotentia ascen-
descendere ad eos. Propter hoc dicit Damas- dendi ; et hic descensus repugnat ascensui
cenus ' quod descendit, ut his, qui in tene- et de hoc descensu opponit et hoc concedi po-
:

bris et in umbra mortis sedent, superluces- test, quod istomodo Christus ad inferos non
1 Damasc, de Fide orthod., lib. 111, c. ixix. descendit, sed modo alio, sicut praedictum est.
 : :

470 SENTENTIARUM LIB. m.

berantur de potestate et laqueis diaboli :

QU.ESTIO Y.
ergo videtur quod multo fortius illi fue-
An Christus in descensu ad inferos omnes animas
runt liberati, qui fuerunt ibi a Christo in-
'.
liberaverit
venti.
Sed coutra In Isaiadiciturdedamnatis Fuiidim.
Adopp. Utrum omnes animas, quae in inferno : •

erant, liberavit; et quod sic, videtur. Job (a)

' Vermis eorum 7ion morietur, et ignis eorum
In profundissiminn infernum descendet ani- non extinguetur : ergo videtur quod repro-
ma mea. Sed constat quod Christus eripuit boset malos Chri.stus ab igne inferni non li-
Job de inferno : ergo eripuit aliquos de in- beravit.

ferno profundissimo multo fortius de parte :

Item' : Chaosmagnum firmatum est inter

superiori inferni ergo videtur quod totum : nos et vos, etc. Ergo multo fortius inler
infernuni expoliaverit. Christum et damnatos ergo non videtur
:

f>. Item in Psalmo ' : Eruisti animam quod Christus descenderit ad illos liberan-
meam ex inferno inferiori : aut hoc dicitur dos. Si enim alii sancti non compatiebantur

in persona Christi, aut in persona alterius : damnatis propter severilatem justitiae, mul-
sed quocumque modo intelligatur, aliqui to fortius nec ipse Christus, qui est justus

eruti sunt de loco inferiori, quia Chrislus judex. Transitus enim ille, sicut dicit Gre-

noa descendit nisi ad locum illum, unde gorius, intelligitur de compassione.

aniraas eruit : ergo multo forlius erutae Item Judas, et alii in peccato mortali de-

sunt de inferno superiori : ergo de toto in- cedeutes, damnati crant per sententiam diffi-

ferno. nitivam : sed Deus nunquam sententiam

3. Item, super illud Zacharice ' .• In san- suam diffmitivam retractat : ergo etc.

guine testamenti eruisti vinctos de lacu, etc, Item passio Christi non tollit liberum ar-
Glossa : « Eos, qui tenebantur vincli carceri- bitrium : ergonec merita liberi arbitrii : er-

bus, ubi nuUa misericordia eos refrigerabat, go, si ahqui erant ibi damnati per demerita
quam dives ille petebat, tu liberasti. » Sed sui liberi arbitrii, videtur quod nunquam
tales erant damnati in inferno : ergo videtur merito passionis Christi deberent inde erui et
quod illosliberavit : ergo omnes eduxit. liberari.

4. Item, si solosbonos de inferno liberavit, Item aut isti peccatores, qui modo mo-
et malos reliquit, cum plures essent mali riunlur in peccato, liberantur de inferno,
quam boiii, videtur quod Christus non ple- aut non : si liberantur, ergo nihil est de ri-

nam, sed semiplenam victoriam de diabolo gore divinae justitiae; si non liberanlur, et

obtinuit. illi fuerunt liberati, ergo pejoris condilionis

.'j. Item Christus pro omnibus passus estin sunt illi, qui secuti sunt passionem Christi,
cruce : sed ad illos liberandos ad inferna quam illi qui praecesserunt ; sed hoc esl fal-
descendit, pro 'quibus passus fuit : ergo vi- sum : ergo nuUi reprobi liberati sunt. Est

detur quod omnes eduxerit de inferno. Si ergo quaestio, quos liberaverit (c), et iu

tu dicas quod non est passus quantum ad ef- quem infernum descenderit; et specialiler
ficaciam nisi pro nobis, licet quantum ad dubium est de parvulis, qui decesserunt in
sufficientiam pro omnibus; contra hoc est peccato originali. Si enim illi non habent
quod dicitur ad liomanos ' ; Christus pro aliud peocatum nisi peccatum Adae, et pro
impiis passus {b) est : et constans est quod iilo satisfecit Christus, el merita Chrisli valent
multi peccatores merito passionis Christi li- illis qui non utuntur liberoarbitrio, videtur
Cf. S. Tliomas, p. III, q. Lil, art. 5 et III Senl.,
« XVII, 16. — * Psal. Lxxxv, 13. — Znch., II, 11. —
»

disU XXII , q. II, art 2; Rlchard., III Sent., dist. Xxii

;

» Rom., V, 6. — ' Isa. Livi, 24. — 'iruc, XVI, 26.

art. 3,q. ii, Stppli. Briilef , III Sent., dist. xxn, q. v;
,

{a)Al. dciyst Job. — (A) Vulg. mortuu9. — C<tt. (c)

.Marsilius lngueu., III Senl., q. xiil, art, 2. —* Job., edil. liberavit.

 ;

DIST. XXII. AI\T, I. QU.^EST. V. 471

quod eos eripucritde inferno; aut, si non cri- fi-rnum, qui est supra terram. Si primo
puerit, quaeritur quare non cripuerit. modo diratur, tnnc in profunrlissimum in-
fcrnum dcsccndunt impii ct damnati, quo-
CONCLUSIO. niam in loco illo inferiori est quidam locus
Chrisius in suo desrciisu ad inferos non otnncs ani- dcputafus his, qui puniendisuntpoenadam-
mas il)i deleutas libcravit , sed animas tantiim ni et pcena .scnsus ;
quidam vero dcputatus
electorum suonim, et eorum qui erant membra
his qui punicndi suntsohim ad tempus, sive
ipsius , licct cjus passio omnibus suffeccrit.
sit poeua damiii, sivesit pcena sensus, sicut ille
Rcsp. ad arg. Diccndum quod Dnminus in qiio crant sancti patrcs ct alii, qui dcces-
in inferno non libcravit nisi aninias clccto- serunt cuin gratia ; et vocatur limbus, sive
rum suonim, corum qui craul incmbra
et sinus Abrahx'. Dico ergo quod Christus so-
ipsins. (Juamvis enim passio Christi omni- lum ad limbum descendit, unde sanctos pa-
bus sufreccrit, nou tamcn influit nisi in ejus tres eripuit : et ita ad superiorem partcni,
membra : et iilco soli per passionem Chrisli non autcm ad mediam, vel ullimam. Alio
salvali sunt, qui vel erant ejus membra, modo accipitur profunditas inferni respectu
quamlo passus esf, vel futuri erant per con- inferni qui est supratcrram, sicutrespectu
versionem ad ipsum. Quoniam ergo mulli aeiis culiginosi, qui estinfernus dffiinonum,

erant in inferno, qui ncc meml)ra Chrisli qui dicitur profundus respectu cceli empy-
eranl, necmembraChristi futuri erant, quia rei : locus vero terrai dicitur profundior
non eraiitin stafu merendi ideonou oiunes ; lorus vero infra terram respertu horum
Dominus eripuit de infcrno , sed tantum dicitur profundissimus. Et hoc mododicebat
electos. Et hoc est quod dicit Gregorius in Job se in profundissimum infernum descen-
quadam bomilia infra octavam Pascbas ; ait surum.
enimsic' :« Quodantepassionemsuamdisit, 2. Et per hoc pafet responsio ad sequens.
in resurrectione sua Dominus implevit' : Si Quod cnim dicitur Eruisti animam meam:

exaltatus fitero a terra , omnia traham ad ex inferno inferiori , hoc dicitur respectu
me. Omnia enim traxit, qui de clectis suis ipsius terrae, respectu cujus infernus ille di-

apud infcros nnllum rcliquit. Orania abstu- ciiur iuferior, non autem respectu status in-

lit, utiqueelecta.UndeetiamrecteperOseam fcrni, quia in parte inferiori nulla est re-

dixit': Ero mors tua, o 7nors;morsus tuus demptio.
ero, inferne. Quia enim in electis suis fundi- 3. Ad iilud quod objicitur de Glossa, di-

lusoccidit mortem, morsmortisextitit. Quia cendura quod Glossa illa satis est impro-
vero in inferno partem abstulit, et partem pria : potest tamen exponi ut per boc quod
reliquit, non occidit funditus, sed momorJit dicitur, « Nulla eos misericordia refrigera-
infernum. » Concedendum cst ergo ,
quod bat, »non intelligatur locus inferni quan-
Christus in suo descensu ad inferos non tum ad partem illam ubi erant liberandi,
omnes lilieravit de inferno. Concedendse sed quantum ad partem illam ubi erant
sunt etiam rationes quai inducuntur ad hoc. non liberandi ,
quasi dicat : Emisit vin-
i. Ad illud vero quod primo obji:itur in ctos de inferno, ubi erant compediti cum
contrarium de verbo Job quod dicebat, se malis, quos scilicet malos nulia refrigerabat
descensurum in profundissimum infernum, misericordia. Potest etiam vis fieri in hoc,
dicendum quod profimdissimus infernus po- quod dicitur misericordia : quia in limbo
test dici vel secundum statum inferni infe- non erat misericordia liberans quamvis ,

rioris, qui est sub terra, vel respectu ad iu- esset miscricordia relaxans : et de illa mise-

Greg., in Evang., hom. — — ricordia intelligitur, non de alia.

' xii ^ Joan., xn, 32.
' Ose., xin, i4. 4. Ad illud quod objicitur, quod si eripuit
 472 SENTENTIARTBI LTB. III.

non nisi bonos, quod semiplenam habuit illud non intelhgitur de paradiso terrestri,

victoriam, dicendum quod falsum est : mali quia non magnum esset illi animae esse in
enim per peccatum quasi nihil facti suiit, illo paradiso : ergo intelligitur de ccelesti.

et ad non esse tendunt et ideo ipsorum de- : 2. Item statim post mortem aperta fuit

fectu in nihilum computantur : etproplerea janua, et nihil omnino retardans ergo

fuit :

in nullo minuitur plenitudo victoriae, si ipsi videtur quod anima Cbristi cum aUis ani-
non liberantur, sicut in nullo diminuta est mabus statim in ccelum evolaverit.
plenitudo civitatis supernae per absentiam 3. Item locus superior competit statui
malorum. glori®, sicut locus inferior competit statui

5. Ad illud quod illos li-

quod objicitur, culpae : ergo sicut animae damnatae stalim
beravit pro quibus passus est, dicendum descendunt in infernum, ita animae liberatae
quod, sicut dicebatur, hoc verum est de illis statim debeut evolare in coelum : sed statim

pro quibus patiebatur quantum ad efflca- post mortem Christi animae illae, quae fue-
ciam : et isti soli erant electi, qui erant in in- runt in inferno, fuerunt luce supernae veri-
ferno. Et si tu objicias : « Christus non so- tatis irradiatae : ergo statim debuerunt in
lum pro electis, sed eliam pro iminis mor- coelum traduci.
tuusest;» dicendum quod hoc intelligitur 4. Item nulla anima purior fuit, quam
de impiis qui erant in statu viae, non autem anima Christi : sed animae sanctorum mar-
de illis qui erant damnati per diffinilivam tyrura, qui modo moriuntur, statim evo-

sententiam, quales erant illi qui erant in lant : ergo anima Christi statim evolavit in
profundissimum infernum detrusi. coehim : sed non ascendit caput sine mem-
Resp. Rd 6. Ad illud quod ultimo quserebatur de bris : ergo aUae animae post mortem Christi

fuDdam. parvulis, quod debuerunt liberari, dicen- statim ad ccelum fiierunt perductae.
dum quod nec ipsi potuerunt liberari ,
quia Sed contia': Ascendit pandens iter ante ruodan

non erant iii statu in quo essent capaces eos, dicitur de Christo : sed Christus non

gratiae Christi; nec merita Christi poterant ascendit ad coelum usque ad diem quadra-
eissuffragari, nec safisfactio ejus pro pec- gesimum post resurrectionem : ergo nec
cato Adaj ad eos habebat extendi. Ad illos animae aliorum sanctorum, quae erant in
enim se extendit, qui membra ejus efficiun- limbo.
tur per fidem, vel per aliquod sacramentura Item resurrectio debuit praecedere ascen-
fidei. Unde sicut parvuli decedentes in ori- sioncm : sed non resurresit statim post
ginali peccato carent in perpetuum vita mortem : ergo videtur quod nec anima
beata , sic et illi qui jam in infernum erant ipsius, nec aliae animae ascenderunt in cae-

detrusi. Alia vero quse qusrebantur, perea, lum ante diem tertium.

qucE dicta sunt, satis possunt manifeslari. Item in quadam collecta indie Resurrectio-
nis dicitur : Deus, qui wternitatis nobis adi-

QU/ESTIO YI. tum devicta morte reserasti : ergo videtur

quod ante diem resurrectionis non fuerunt
An animcBperChristum liberatcB statim ascmderint
animae eductae de hmbo inferni.
in caslum ',
Item Christus, cum resurrexit, dicitur ab
Adopp. Utrum statim post mortem inlroduxerit inferis rediisse ad superos anima: sed si

eas in ccElum ; et quod sic, videtur per ilhid, ejus statim post mortem aUas animas du-
quod dixit Dominus ad latronem • : Hodie xisset ad coelos, non ab inferis rediisset ad
mecum eris in paradiso. Et constat quod superos, sed potius de supernis descendisset

Soit., dUl. XXII, arl. 4, q. i ;Steph. Brulcf.,111 Sent.,

'
Cf. S. Thom., p. 111, q- LVii, arl. 1 ; et III S«i/., disl. III

XIII, art. I,q. Iii ; et Opiwc. III, c. cc.^ivil; Rjchardus, dist. XIII, q. VI. —
> tuc, Illll, i2. • Micfi., II, 13. —
 DIST. XXII. ART. I. ouj:st. yl m
ad inferiora : ergo non vidi-tur quod animai sanctorum nec statim fucrunt do Imbo
sanctoruin stalim posl mortem Chrisli per- educta^ nec slatim in cmlesti paradiso fue-
ducla) fueriut in cuMum. riiut localaj , divina dispensatione lioc fa-

ciente ad noslram salutem.

1. Ail illud quod objicilur auctoritate Do-
CONCLUSIO.
mini in Luca (o), dicendumquod, sicut dicit
Anima de infemo jier Christum libcralm, non Augustinus' hoc verbum exponens, Para-
statim in calum ascendcrunt , quamvis statim
disus ibi dicitur non locus empyrei, nec
vidertnt lumen (rtcrnum , et beata factce sint
locus paradisi terrestris, scd ipsa Dei visio.

Resp. ad arg. Dicendum quod animaj san- Uljicumque enim homo sit , dum tamen
ctornm non stalim post mortem Christi per- Deum aperte videat, potest dici esse in pa-
ducta> sunt in ctvlum quaiitum ad locum ; radiso.

statim tamen post resolutionem animae a 2. Ad illud quod objicitur, quod .stutim

corpore in Christi descensu ad inferos vi- fuit janua aperta , et nihil erat retardans,
derunt liimen aeternum, et beatae facts sunt, dicendum quod statim post mortem janua
et patefactum est coelum eis quantnni ad fuit apcrta quantum ad meritum sed in re- ;

proeiiiiuni. llnde in loco etiam iiifernali surrectione quantum ad egressum de limbo,

existenteshabueruntparadisum, et apertam in ascensione vero quantum ad asceusum
Dei visionem, quJE non est aliud quam vita in ccelum. Unde in omnibus bis tribus dici-
ajterna. Licet autem beatitudinem statim tur janua fuisse aperta, ralione tamen alia.
post mortcm (.hristi haberent, non tamen Prajterea, quod dicitur quod nihil erat re-

locum beatitudinis statira adeptse sunt quo- : tardans , intellige quantuin ad violentiam ;

niam ipse Christus debuit in omnibus pri- erat tamen aliquid retardans ex rationabili

matum tenere, et primogenitus esse in niul- causa , videlioet dilatio ascensionis Christi,

tis fratribus, tanquam caputomnium. Resur- quse differri habebat ex causa supra dicta.

rectio autem Christi, et ejiis ascensio, dif- 3. Adillud vero quod objicitur, quod locus
ferri debuit propter nostrai fidei coniirnia- superior competit statui glorise, dicendum
tionem enim dilata fuit resurrectio, ut
: ideo quod verum est : attamen, sicut angeli beati
ostenderetur quod vere Christus mortuus ex causa mittuntur deorsum ad nostrae sa-
furit. Et ideo etiam dilata fuit ascensio, ut lutis procurationem , quamvis, in quantum

per multa argumenta oslenderetur ,

quod beati sunt, eis competat locus sursum; sic

vere resurrexerit, secundum quod dicitur ':

etiam locus gloriae differri poterat ex causa
Frahiiit semetipsum in multis argumentis, animabus ad tempus.
illis

apparens eis, etc. Quoniara ergo nulla ani- 4. Ad illud quod objicitur, quod animae

ma in ccelum debuit ascendere ante Chri- aliorura sanctorum nunc statim evolant,
stum, et Christi ascensio propter nostram jam patet responsio : quia caput eorum est
salutem debuit differri : hincestquod animae supra, nec est aliquid ex parle ipsarum, nec
ex parte nostra quod debeat retardare : et
• Act.,1, 3. — » Aug., Einst., LVii, c. lu, al. CLXXxvii,
,

D. 7. — (n) Edit. Vent. Lucam. ideo non est simile, etc.

 ili SENTENTIARUM LIB. III.

DISTINCTIO XXIII
DE VlRTUTlBUS THEOLOGICIS , ET PRtMO DE FIDE QUANTUM AD EJUS ESSENTIAM.

Ouid 5it
Cmn Yero supra • peihibilimi sif, Chrislum plenum gralia fuisse, non est superva-
cuum inquirere utrum fidem et spem sicut charitatem hahuerit : si enim his caruit, non
videtur plenitudinem gratiarum habuisse. Ut autem hocc quastio valeat apeitius
explicari, de his singulis aliqua in medium profereuda sunt : et primum de fide,

secundum mensuram cujus pnccepil Apostolus unicuique sapere. '

Fides est virlus, qua ciedunlur quje non videntur. Quod tamen non de omnibus quae
non videntur, accipiendum est sed dehistantum, quae credere ut ait Augustinus ',
; ,

ad religionem pertinet. Mnlta enim sunt, qua; si Christianus ignoret, nihil metuendum
est, quia non ideo a religione deviat.
Ouoi
IDodisili-
catur c-
iT
Acci[iitur

eo quod creditur,
autem
el
fides tribus

non
•

est virtus
modis,
: et
scilicet
iT
pro eo quo creditur, et est virtus
pro eo quod creditur, quod aliud
11. 11
est
: et

ab eo quo
pro

creditur. Unde Auguslinus inquit ' : « Aliud sunt ea, quae creduntur, aliud fides, qua
creditur. Illa enim in rebus sunt, quae vel esse , vel fuisse, vel futura csse creduntur ;

ha;c autem in animo credeatis est, ei tantum conspicua , cujus est. » Et lamen nomine
fidei censetur utrumque, et illud scilicet quod credilur, et id quo creditur. Id quod
creditur, dicitur fides, sicut ibi " : « Ilapc esl fides Catholica, quam nisi quisque
firmiter fideliterque crediderif, salvus esse non poterit. » Fides autem qua creditur,
.si cum chaiilate sit, virtus est, quia charilas, ut ait Ambrosius ', mater est omnium
virtutum ;
quse omnes informat ; sine cjua nulla vera virtus est. Fides operans per
dilectionem virtus est, qua non visa creduntur. Hsec est fundameutum quod mutari
non potest, ut ait Apostolus ', qua; posita in fundamento neminem perire sinil. Unde
Augustinus " : «Fundamcufum est Christus Jesus, id est, Christi fides, scilicct, quaj
per dilectionem operatur, per quam Christus habitat in cordibus, qua; neminem perire
sinit. Alia vero non est fundamentum fides enim sine dilectione inanis est. Fides cum
:

dilectione christiani est; alia dsemonis est. Nam et da>mones credunt, et conlremiscunt.
Sed muUuin interest ulrum quis credat Chrislum, vel Cbristo, vel in Christum. Nam
Jesum esse Christum daeraones crediderunt , nec tamen in Christum crediderunt. »
Ouidiit Aliud est enim credere in Deum, aliud crederc Deo, aliud credere Deum" : a Credere

in Detim, Dco, cst ciedcre vera esse quae loquilur : quod et mali faciunt: et nos credimus homini,

TeiDcum ^^'^ "^^ ^° hoinineui. Credere Deum, estcredere quod ipse sit Deus : quod etiam mali
faciunt. '"
Ciedere in Deum , est credendo aniare, credendo in eum ire , credendo ei

adhffirere, et ejus membris incorporari. » Per hanc fidem justificatur impius, ut deinde

' Dist, XIII ct XIV. — ' Hom., XII, 3. — ^ Aug., Qiicest. cvang., lib II, c. xxxix ; Enchiriil., c. viii et ii, n. 2
et 3, quoad sensum. —
»ld., de Trinil., lib. Xill, c. ii, n. o. 'Si/mi. Atlian. * Imo auclor Comm. in Epist. — —
ad Rom. — ' 1 Cor., ui, II ; 11 Tim., ii, 19. —
' Aug., <le Fide el Opetib., c. XM, n. 27, yO m Epist. Joan., ;

trant. x, n. i;de vcrb. Dom senii. LXI, al. CXLIV, c. II, n, 2; de lerb. Apost., serm. xiii, al. cLVi, c. v, n. 6,
—
,

qMoad sensum. —
» Id., serm. i, in Vig. Pent. ; in Ps. Lxxvn Enarr., n. S. '" Id., in Joan. Eiang., Iract. xxiz,

D. 6.
 DISTINCT. XXIII. «5
ipsa Cdes incipiat per ' dilcctioncm operari. Ea enim sola hona opera dicenda sunt,
«ju.T fiunt por dilfctionem Dci. Ipsa eniin dilcctio opus fidei dicilur '. Fides crgo ,

quam diemoucs et falsi chrisliaui habonl, (juaiitas mentis est, scd informis, quia sine
charitale est. Nam et malos fidem habere, cura tamen charitate careant, Aposlolus
ostendit dicens ' : Si habuero omnem fidem, charitalem autem uon kabeam , etc. Qum
fides eliam donum Dei dici potest, quia et in malis qurcdam Dei dona sunt.
Si vero qu.Trilur utrum illa informis ([ualiliL-;, (jua malus chrisliauus universa crcdit, ao iiu

quae bonus clnislianus, accedente charilale, reinan(;atet fiat virtus, an ipsa eliminetur, '^^™^

etalia qualitas succedat, quJB virtus sit : utrumlihet sine periculo dici polest; mihi
J","'„'
famen videtur, (juod illa qualitas, (juaj prius erat, remaneat, et acccssu charitalis
j,7,°]|J,.

virlusfiat. """'•
tidt Tir-

Cumque diversis modis dicatur fides, fatendum est tameu nnam esse fidem , ut ait i"».":""!!

.\postolus *
: Unus Dominm, una fides. Sive enim fides.accipiatur pro eo quod Eiquo

creditur, sive pro eo qno creditur, recte dicitur fides una. Si enim pro eo qnod creditur, caiurun»

acci[>iatur, ex bac inlelligentia dicitnr una fides, (juia idem jubemur credere, et uuum
idemque est quod creditur a cuuctis fidelibiis ; una fides catholica dicitur, id est,

universalis. Si vero accipiatur fides pro eo quo creditur, ca ratione una dicitur esse

fides, non quia sit una numero in omnibus, sed genere, id est, similitudine. Unde
Augustinus, libro XIII, de Trinitate ^ : « Fides ,
quam qui habent, fideles vocantur ;

et qui non habent, intidelcs, communis est omnibus fidelibus : sicut pluribushominibus
una facies commanis tamen singuli suas habeant. Non enim fiiles
esse dicilur, cuui

numero est cum sit in uno, et in aliis non ipsa, sed similis, et
una, sed genere : quee ,

propter similitudinem magis unam dicimus esse, quam multas. Sicut idem volentium
dicitur una voluntas, cum tamen cuique sit sua voluntas et duorum simillimorum :

dicitur tacies uua. »

Nolandum quoque est, quod fides proprie de uon apparentibus tantum est. Unde Quod

Gregorius * : « Apparentia non habent fidem, sed agnitionem. » Idem : « Cum Paulus ^0^5
dicat ' : Fides est substajitia rerum sperandarum, argumentum non apparentium ; hoc vicico,°°°
veraciter dicitur credi, quod non valet videri.
"
Nam credi jam non potest, quod videri propne
ua! ta-

potest. Thomas aliud vidit, et aliud credidit : hominem viJit et Deum confessus est, men
,
dctur
vi-

dicens ' : Domintis metts, et Detis meus. De hoc etiam Augustinus ait : « Fidem ipsam ^^' '"
quo est.
videt quisque in corde suo csse, si credit; vel non esse, si non credit : non sicut corpora,

quae videmus oculis corporeis, et per ipsorum iraagines ,

quas memoria tenemus etiam,
abscentia cogitamus ; nec sicut ea, quae non vidimus, et ex his quae vidimus, cogitatio-
nem utcumque formamus, et memoria; coramendamus; nec sicut hominem, cujus
animam etsi non videmus, ex nostra conjicimus, et ex motibus corporis hominem, sicut
videndo dicimus, intuemur etiam cogitando, non sic videtur fides in corde in quo est,

ab eo cujus est, sed eam tenet certissima scientia. Cum ergo ideo credere jubemur,
quia id quod credere jubemur, videre non possumus : ipsam tamen fidem, quando est
in nobis, videmus in nobis, quia et rerum absentium prajsens est fides, et rerum ,
quae

• Gal., V, 6. — «
1 Thess., i, 3. ' 1 Cor., xiii, 2. —
* Efihes., iv, 5. —
» Aug., de Trinit., lib. XIII, c. n, n.
5, -
paucis mutatis, et plaribos omisiis. « Greg —
in Evnng., hom. XITI, eirca med.; Dialog., lib. IV, c. T. —
—
,

' Hebr., XI, 1. ' Joan., xx, 28.-9 Aug , de Trinit., lib. XIII, c. I, n. 3.
 ,

476 SENTENTIARUM LIB. III.

foris sunt, intus est fides, et rerum quae non videntur, videtur fides, et ipsa temporaliter
fitincordibus hominum, et si ex fidelibus infideles fiant, perit ab eis. » His verbis

evidenter traditur, fidem ipsam in corde hominis ab ipso homine videri non corporaliter,
non imaginarie, sed intellectualiter; et ipsam tamen absenlium, et eorum quae non
videntur, esse. Ut enim Auc;uslinus alibi ait « Credimus ut cognoscamus non * : ,

cognoscimus ut credaraus. Quid enim est fides nisi credere quod non vides? » Fides ,

ergo est quod non vides credere; veritas, quod credidisti videre. Unde recte fides dicitur
argumentum vel convictio rerum non apparentium : quia si fides est, ex eo convincitur
et probatur, aliqua esse non apparentia, cum fides non sit nisi de non apparentibus.
Ait enim Apostolus ' : Fides est snbstantia rei-um sperandantm , argnmentum, vel D«er

convictio, non apparentium, quia per fidem subsistunt in nobis etiam modo speranda,
et subsistuut in futuro per experientiam. Et ipsa est probatio et convictio non appa-
rentium, quia si quis de Jiis dubitet, per fidem probantur, ut adbuc probatur futura
resurrectio, quia ita crediderunt patriarchae et alii sancti ; vel probalio est et certitudo

quod sint aliqua non apjiarentia, ut supra dictura est. Proprie tamen fides dicitur
substantia rerum sperandarnm, quia sperandis substat, et quia fundamentum est
bonorum, quod nemo mutare potest.

Si vero quaeritur an haec descriptio spei conveniat, sane concedi potest ufrumlibet. a»»'

Si autem dicatur convenire, sunt et alia plura, quibus differunt fides et spes. Sed non tio spe

improbe dici potest soli fidei convenire, non spei, quia fides sola fimdamentum dicitur, ui«i.

non quia fides virtus possit esse sine spe et charitate. Unde Auguslinus '
: « Fides

operans per dilectionem ulique sine spe esse non potest; nec amor sine spe; nec sine
amore spes ; nec utrumque sine fide; et fides sine amore nihil prodest. » Potest tamen
credi aliquid, quod non speratur; nihil aulem potest sperari, quod non creditur.

Ideoque credere, quod est actus fidei, naturaliter praecedit sperare, quod est actus spei,

quia nisi aliquid credatur, non potest sperari. Creditur enim aliquid ,
quod non
speratur. Inde est quod in scriptura plerumquo reperitur, quod fides prsccedit spem, et

spes sequitur fidem : non quod virtus fidei praecedat virtutem spei tempore vel causa,
sed quia actus fidei naturaliter praecedit actum spei : quod etiam quidam concedunt de
ipi^a virtute fidei, ut naturaliter praccedal spem, non lempore. Unde et recle ea sola

dicitur fundamentum omnium virtutum et bonorum operum. Non autem fundamentum

est charitatis ,
quia non ipsa charitatis , sed charitas ipsius virtutis fidei causa est.

Charitas enim causa est et mater omnium virtutum: quae si desit, fruslra habentur
caetera; si autem adsit, habentur omnia '. Charitas enim Spiritus ^anctus est,

ut in superioribus ' praetasatum omnium virtutum non

est. Ipsa est ergo causa ;

ipsius aliqua virtutum causa est, quia Unde Augustinus •

omnia munera excellit. :

« Respice ad munera Ecclesife, et universis excellentius charitatis munus cognosces :

quae, ut oleum non potest premi in imo sed superebullit. » Non ergo ejus
, ,

causa vel fundamentum fides est. Gregorius tamen , super Ezechielcm ' , dicit

quia « nisi prius fides teneatur, nuUatenus ad spiritualcm amorem attingitur.

Ang.,
' m
Joan. Evang., tract. XL, n. 9; tract. xxvu, n. 9. •ffeir., xi, I. —
• Aiiii., iinWiir., e. vm, n. J.— —
' Id. ,deLnud. charit., in prinr. in Jnan. Evang., tract. sxxn, n. 8 tract iiliiil, n. i; in Ps. cxxi, 6, Enarr.,
; ;

n. 10. —
«Lib. I, dist. xvii. —
« Aug., cfe Laud. chartt , in princ. —"< Oreg., in Eiech., hom. xvi, anla nied.
 — ;

DISTINCT. .Uill. 477

Non cnim charitas fideni , seil (ides charilnlem proPccdil; (juia nemo polest
amare qnoil non crediderit, sicut nec sperarc. » Scd Iioc accipi polest esse diclum de
lido, qua; virlus non esl, ipsa enim spcm ct charilatem frequenter prxccdit; vel de
actu lidei, qui forte naturaliler arlum ciiaritalis pra'ccdit, sicut nclum spei : quud
verl>a pramissa diligcntcr nolata iunuunt , et ea etiuui qurc addit diccus : « Nisi ca,

inquit, quaj audis, credideris, ad amandum ea qua; audis non inflammaheris, » Quaj
tantum de non visis est, ut antc diximus. Unde Chrysoslomus '
: « Fides in anima
nostra facil suhsislcrc ea, quaj non videntur, de quihus proprie fldes est : dc visis enim
non est iides, sed agnilio. »

EXPOSITIO TEXTUS. sint sibi conjunctce. Et quoniam habilus

gratuiti sunt in triplici differentia (quidam
Cum Tcro supra babituni sit, Cbristum, etc.
namquesuut qui onlinanl in finem, utsunt
Sicut supra iu hujus tertii princlpio di- virtufes theologicae quidam vero in ea, ;

ctum fuit, in hoc libello intendit Magister quas sunt ad finem, ut sunt virtutes cardi-
dcterminarc qualifer Ucus', qui est dives nales; quidam vero expediunt in utrisque,

in misericordia , ctc, convivificavit nos sicut donagialiae septitormis); ideo ista pars

Christo : et quoniam hoc ipsum fecit per dividitur in tres , in quarum prima agit de
Christum assumenlcui vitam natura? nostrcB, virlutibus theologicis ; in secunda agit de
et dantem uobis vitara gratias ; ideo tolus cardiualibus, infra' : Post prcedicla, dequa-
Hber iste a principio dividebatur in duas tuor virtutibus, etc. ; in terlia vero de donis

partes generah divisione in quarum prima

: Spiritus sancti, infra ' : Nwic de septem donis
agit Magister de vita, quam pro nobisas- Spiritus sancti, elc. Et quia virlutes theolo-
sumpsit , quam etiam pro salute nostra gicae suut tres, scilicet fides, spes et charitas

morti exposuit ; in secunda vero agit de vita ideo pars prima dividitur in tres, in quarum
graliffi ,
quam nobis contulit. Prima parle prima agit do fide ; in seeunda de spe , in-
determinafa ,
qui^e durat a principio libri fra '
: Spes autem est virtus, etc; in terlia

usque huc, hic incipit secunda, quae durat vero de charilate, iufra * : Cum autem Chri-
ab hoc loco usque ad finem. Et quoniam stus fidem et spem non habuerit, etc Et
perfectio vitae graliae in duobus consistif, quoniam fidem est tripliciter considerare,
videUcet in muUitudine habituum gratuito- scilicet quantum ad suam essentiam et ,

rum, et in impletione divinorum mandato- quantum ad objectum sive materiam, et

rum : ideo pars istainduas partes dividitur, quantum ad sufficientiam ideo prima pars ;

in quarum prima aj^it Magister de habilibus dividitur in tres secundum tres distinctio-
gratuitis ; in secunda vero agit de praeceptis ne.% in quarum prima agit Magisfer de fide
decalogi, infra ' : Sedjam distributio deca- quantum ad ejus essentiam in secunda, ;

logi, etc. Et quoniam habitus gratuiti dislin- quantum ad ejus objectum sive raaferiam, ,

ctionem habent et connexionem ; ideo prima infra, dist. proxima ' : Uicquccritur, si fides
pars dividitur in duas , in quarum priina tantum de non visis cst, etc; in terlia, de
agit de habitibus graluitis iu quantum ab ejussufficienlia, infra'" : Pnediclis adjicien-
invicem dislinguuntur ; in secunda de eis- dum cst de sufficientia fidei, efc Pars pri-
dem in quantum ad invicem conneclunlur, ma, quae continet prajsentem distinctionem,
infra ' : Solet etiam quwri, iitrum virtutes dividitur in partes tres, in quarum prima
' Joan. Chrys., in Epist. adHebr., bom. .txi, u. i. »Dist. x.i.\;ii. — «Dist. .x.vxiv. — i Dist. xxvi. — «Dist.
• Ephes., iij 4, 0.— ' Dist. xx.wil. — * Dist. xxsvi. — xxvu.— » Disl. XXIV. — '• Dist. XXV.
178 SENTENTIARUM LIB. 111.

dicta dicendis continuat; in secunda vero disti me, credidisti : constat quod Thomas
fidem diffinit, sive notificat, ibi : Fides est credidit vera fide : ergo isfa diffinilio non
virtus,qiia creduntur, etc. Intertia verodif- convenit omni fideiuniversaliter. Ilem qua-
fmiliouera cxplanat, ibi : Accipitur autem fi- ritur juxla hoc de diversitatenotificationum
des tribiis modis, etcPriniis duabus partibus ipsius fidei , quae a diversis doctoribus assi-

iudivisisremanentibus, terliapars subdiviOi- gnantur. Videtur enim quod minus recte,

tur in duas, secundum duas parles illius quia, cumuniusrei unum sit esse, et diffini-

diffmilioni?, quas explanat. Primo enim in- tio est oratio indicans quid est esse rei, vide-

tendit explanare, qualiter fides sit virtus; lur quod fidei unica tantum debet assignari
secundo vero qualiler per fidem creduntur diffinitio: quaeritur ergo penes quid, et quo
quae non videntur, quod est ia illa diffini- modo difTerenter assignautur.

tione loco difTerentiffi, ibi : Notandum quo- Resp. Dicendum quod ' virtus fidei, secun-

que est quod fides, etc. Prima pars dividilur dum quod mullipliciter habet considerari,

in tres parles, in quarum priraa explanat habet diversimode notificari. Consideratur

qualiter veritatem habeat quod dictum est: enim fides quantum ad genus proprium.
o Fides esl virtus. » Cum euim fides dicalur Et sic diffinitur ab Augustino ' : « Fides est
multipliciter ,
proprie ibi accipitur pro ha- virtus, qua creduutur, quae non videntur. «

bitu hoc non pro qualicumque habitu,

: et Consideratur secundo quanlum ad finem
sed pro habitu gratia informalo. In secunda ultimum, et sic diffinitur ab Apostolo : Firfes
vero, cum fidem contingat esse inforniem, est substantiasperandarum rerum,argutnen-
et formatam, comparat unam istarum ad tum non apparentium : et haec diffinilio ex-
alteram , ibi : Si vero quceritur utrum illa planatur a Damasceoo in libro suo ' : a Fi-

informis qualitas, etc. In tertia vero, cum des est eorum quae sperautur, hypostasis;
,

fides dicatur multipliciter, ostendit esseimi- rerum redargutio quae non videntur. » ,

cam , ibi : Cumque diversis modis dicatur Consideratur tertio quantum ad objectum,
0es, etc. Similiter illa secunda pars, in qua et principium motivum. Et sic diffinitur ab

explanat qualiter fide creduntur quae non Augustiiio ad Constantium : « Fidcs est il-
videntur, habet Ires parles, in quarum prima luniiuatio mentis ad summam veritatem. »

ponit illius membri explanationem ; in se- Consideratur etiam quantum ad actum pro-
cunda vero explanationem confirmat per prium, et sic diffinitur a Damasceno ' : oFi-
diffinitionem Apostoli qua fidem notificat, ,
desestnon inquisitus (a) consen.sus circa pri-

ibi : Ait enim Apostolus : Fides est substan- mam veritatem ; » vel secundum alios affir-

tia rerum, etc. In tertia vero inquirit de mative : o inquisitus consensus : » quia in
illa desci-iptione , utrum sit convenienter diversis translationibus utrumque reperitur,

assignata , ibi : Si vcro quceritur, an hcec et utrumque potest intelligi vere. Et quam-
descriptio speiconveniat, eic. Subdivisiones vis videatur dicere oppositum , una tamen
autem partium mauifestae sunt in littera. explanat alteram. Cum enim dicitur fides

consensus inquisitus , hoc est dicere, id est

DUB. I. consensus nou quwsitus : et tunc in tenetur
privative, et tantum valet quantum assen-
Fides est virlus qua credunlur quae non videnlur.
sus non quaesitus, hoc est assensus quo quis
Yidetur ista diflinitio minus recte assi- libere assentit verilali, non innitcns alicui

gnari, quia dictum est Thomae ' : Quia vi- ralioni. Consideratur etiam in ordine ad sub-

' Joan., IX, 2n. —

*Cf. Alex., Cont. p. iil, coll. lil,
art. i_ —
Aug., Quast. evang., lib. II, c. xxxix ; in
s (a) Leg, iuquisitivus, vcl, tit hnhet versio Jac. Bill.,
Joon. , Iract. Nviii, n. 11; Iract. XL, n. 9.— * Damasc, rfe Paris. 1GI9;« Ficlcs uibil allud esl, quam assensio ab
Fide orthod.. lib. IV, c. II. ' Ibid., c. XII. — omDi curiositate procul dissita. »
 ,

DISTINr,T. XXIIl. «9
jeclum , et sic difnnitur a Dionysio iii libro dubis facieiis (Idein. d Aliquando pro cogni-
de Divinis Nominihiis , capito 7 '
: n 1 idis tione comprehonsionis, .secundum quod di-
cst uniciiin crcdciitiuin ruiKliinnMitum , cos citur' : Juslitia Dei rerclatur rx fide in
collocaiis iii veritalf. u Consiilfratur etiani fidcm; iilo&sa : « In fidem spei, qu£B dicitur
in compnratione ad habitus alios quantum fldes, qiiia fldentissima et certissima est. d

ad assentieiuli iiiodum , et sic difflnitiir ab Aliquando pro haliitii fldei informis» : Fidea
lliigone, iu litiro ile Sacmmrnlis^: « Fides sinc opcribus mortua est. Ali(|uando pio In-
est cerliliido quaidain de ivltus absentibus, Intii lidci forriiata!' : Justus ex fide vivit.
supra opinionem , el infra scientiani consli- Aiiquando pro actu fldei , secundum quod
tuta. n Ex his palet, quod fidcs habet diver- dicit Augustinus '» : « Fides est crerlcrc
simode nolificari, secuiidum quod habct di- quod non vides. d Aliquando pro objecto
versimode cousiderari, videlicet in conipa- ipsius fldei, secundum quod dicitur in Sym-
ratione ad genus proprium , ad finem ulti- bolo Athanasii : Ha:c esl fides Catholica, etc.
mum, ad ohjectum, ad actum proprium, ad Dc oinnihus autem his modis contingit di-
subjectum, ad haliitum disparatum. .\dillud cere lidemsecundum qunmdam analogiam,
quod primo olijicitur de Tiionia, quod et pro eo quod in omnibus reperilur quaedam
vidit, et credidit, dicendum qiiod aliud cre- ratio, et assensus crediilitatis cujusdam, licet

didit, scilicet divinitatem, etaliud vidit, vi- non uniformiter. De his autem decem modis
'
delicet humanitatem : sed hoc melius infra Magister solum tres assumit et illi sunt, ;

determinabilur, cumagetur de objecto fidei. qui faciunt ad siinm propositum principale,

DUB. II.
videlicet ad praemissae difflnitionis esplana-
tionem.
Accipilur autem fidcs tribus modis.
DUB. III.

Videtur quod insufficienfer distinguat ip-

Aliud est enim credere in Deum, elc.
sam fldem ; videmus enim fldem aliquando
accipi pro ipsa conscientia , secundum quod Contra : Si habitus distinguuntur per ac-
dicitur ' : Omne quod ,
mn est ex fide, pec- tus, videtur quod non sit unius fldei omnia

catum est ; quod non conlinetur sub aliquo ista facere, sed diversarum : qaod falsum
prajdictorum. Juxta hoc queeritur quot mo- est, quia una (ide omnia hiec tria facimus.
dis fides dicatur. Item videtur quod male diffiniat credere in
Resp. Dicendum quod fides invenitur ac- Deum, cum quod « credere in Deum
dicit

cipi decem modis. Aliquando enim accipitur est credendo amare, » etc. Si enim credere
pro sponsione ' : Primam fidem irritaiu fe- et amare sunt actus disparati, videlur qiiod

cerunt. Aliquando pro fidelitate« : Periit unus per alterum non habeat difflniri. Item
fides et sanctus de terra. Aliquando pro videtur esse inculcatio verborum, cum dicit
conscienlia * : Omne quod non est ex fide credendo amare, credendo in eum ire, cre-
peccatum est. Aliqnando pro sacramento dendo incorporari : idem enim videtur per
fldei,secuudum quod dicit Augustinus ad verba illa dici.

Bonifacium'', quod a non est aliud parvulos Resp. Dicendum quod, sicut dicit Magis-
habere fldem, quain habere fldei sacramen- ter, ahud et aiiud est, sive alius et alius

tum. » Aliquaudo pro assensione conclusio- modus credendi credere Deo, et Deum, et
:

nis per rationem probatae, secundum quod in Deum. Et isti quidem actus possunt ad

dicit Boetius : « Argumentum est ratio rei diversos habitus pertinere ; possunt etiam

• Dion. Areop., de Div. Nom., c. vii, non longe a fine. — ' Aug., ad Bonif., Episl. xiiii, al. icvin, n. 9. —
— Hug., de Sacram., p. x, c. l.
« » Dist. xxiv. — — • Rom., l, (7. —
' Jac, n, 10, 26. — <<>
Aug., iVi Joan '
» Bom., iiv, 28.— • 1 Tim., v, 12.— ' Jerem., vii, 28. tract. XL, n, 9.
 ,

m SENTKNTIARUM LIB. III.

pertinere ad eumdem quoniam non ,

sunt perflua, cum, svjter Genesim ad litteram, iu
sic diversi, quin babeant ad invicem ordi- libro XII, et in Glossa, non distinguantur
nem. Nam credere Deum respicit divinam nisi tria genera visionum '.

veritatem ut objeclum ; credere Deo, ut nio- Resp. Dicendum quod, secundum verbum
tivum ; credere in Deum, ut fmem ullimum. Augustini, « Fides essenlialiter existens in
Et istae tres comparationes circa eumdem anima cognoscilur per suam e?sentiam. n Et
habitum reperiri babent. Et quoniam fides hoc communiter omnes tenent. De charitate Opiaioi

non perfecte tendit in Deum tanquam in autem quidam dicunt, quod videtur essen-
finem ultimum, nisi prout est juncta chari- tialiter, et scit homo se iiabere charitatem

tati ; ideo actus credendi in Deum diffmitur quam habet, sed nescit utrum in ea perse-
per actum amaudi non tanquam per actum , veret ; dicunt euim hoc esse generaliter ve-
proprium , sed tanquam per actum an- rum, quod de omnibus quae sunt essentiali-
nexum. Et iterum , quia quadruplex genus ter in anima, babet anima certani scientiam,

actus annexum est ipsi fidei secundum , quia cognoscit ea per eorum essentiam, sive
quod jungitur charitati secundum quadru- sit habitus gratiae, sive charilalis, sive alte-
plicem comparationem, ideo quatuor ponit rius virlutis. Sed haec responsio contraria-
Multa loiprob
in ejus notificalione («). Fides enim, prout tur ipsi cognitioni experimentali.
juucta est charitali, ordinat ad amandum enim sunt in nobis, quae nos latent, et multae

Deum, ad faciendum bonum ad fugiendum , animae sunt deformes, quae suas deformita-
mabim, ad diligenJum proximum et juxta : tes nullo modo noverunt, et mulla sunt in
hffic quatuor, quatuor ponit actus in illa no- non patent. Et propterea non est
nobis, quae
tificatione, videlicet : credendo amare, quan- dicendum quod omnia quae sunt in anima
, ,

tum ad effectum credendo ire, quanlum ad ; cssentialiter, teneantur visione et cognitione

bonumopus; credendo, ei adbaerere, quan- certa. Et de cbaritate et gratia satis est pla-

tum ad tolerantiam mali; credendo^ incorpo- num ,

quia pauci , vel nuUi suut qui sciant

rari membris, quantum ad dilectionem pro- certitudinaliter se esse in gratia : et hoc me-
ximi. Et sic patet responsio ad illa quae lius scitur, si inquiratur a viris sanclis et
quaerebantur. bonis. Ideo aliter dicunt aUi, quod dupliciter opiDioi

scitur aliquid, videhcet scientia notitiae, et

DUB. IV.
secundum quod tradi-
scientia discrctionis,
Fidem ipsam videt quieque in corde suo esse.
tur ab Augustino in libro De Tri7iitate ^"

• Contra : Si enim virtutes ad invicem con- quod « aliud est rem noscere, aliud cogitare,
nexa; sunt , et scit se aliquis habere Odem, et discernere, » Dicmit ergo quod omnia,
videtur per consequeus quod sciat se habere quae essentialiter sunt in aninia, cerlissime
charitatem, cujus contrarium in primo li- sciuntur scientia notitiae. Qua quidem scien-
bro '
ostensum fuit. Item, si fides videtur, tia dicit Augustinus ' ,
quod anima non po-
et cerlissime cognoscitur eo ,
quod essentia- test seipsam ignorare : et sic cognoscitur
Uter sit in anima, cum charitas et gratia tam fides ,
quam charitas ,
quam etiam alia.

sint in anima essentiabter, esl quajstio quare Sed si de scientia discretionis loquamur, sic

non cognoscantur (6) certissimeab his aqui- non habet vcritatem, pro eo quod ea quae
bus babeutur. Juxfa boc etiam quaeritur de essentialiter sunt iu anima, etsi scientia no-

modis visionis, quos assignat Augustinus' titiae cognoscantur, tamen ab aliis non sem-
in littera : videtur enim illa divisio esse su- per discernuntur, sicut dicit Augustinus de
ipsa anima, quod etsi non pos.sit seipsam
« Dibl. XVII. — « Aug., ile Tiin. ,]ih. XIII, c. i, n. 3.
— • I Cor., XII, 10. —
» Aug., da Trinit., lib. X, c. V, lib. VII, c. XXI, u. 28. — (a) Cat. edit. Qotiticatioiies.
n. 7. — •iiid, Ub. Vlll, c. VI, D. 9;de Gencs. ad litt., — [li) Cat. edil. coguoscatur.
 , ;

DISTINCT. XXIII. 464

non nosse , uescil tanien aliquando se ab certum experiiueulum : de liis autem de
aliis discernere, sicut patet de illis qui po- quihus non potest sumere cerlum experi-
sueiunt animain esso corpus, vi'1 aquam, moulum nisi per conjccliiram , non cognos-
vi-1 igiiein : el hoc inodo non habet quis no- cit nisi conjecluraudo. Et qiioniain de fido,

tiliam de charitale quae est in se, nec de secundum quod reddit habilem ad creden-
gralia gralum faciente, quia nescit eam dis- dum, certissima potest haberi experientia
cernere a dono gratiie gialis datie, propter secundum autem quod suura credore est
ipsius meutis obniiliilationoin ex phantasma- Deo acceptum, certa experientia haberi non
improb. tiim involutione. Sed nec adhuc istnd sufflcit, solum conjectura hinc esl quod
potest, sed :

quia non soluin cognoscit quis habens (idom fldes, quantumad habilum subslratiim, cer-
ilisuin habitum scientia nolitia', sed otiam tissime videlur ab auima in quaulum au-
;

discretionis et cognitionis, discernit enim lem est formata, non cognoscitur nisi per
Opinio3. ipsum ab aliis habiribiis virlntum. Et prop- conjecturam : et sicest aliis connexa. Etper
terea aliler dicendum ,
quod cognitio qua hoc patet responsio ad illud qiiod objicitur
anima cognoscit illud, quod habet in se , est de charitate ot gratia. Ad illud quod quaeri-
cognitio cujusdam experientia». : per hoc turde sufficientia illorum modorum, dicen-
eiiim coguoscit aliquis se hahere fidem dum quod modi videndi possunt dupliciter
dum ad seipsum inirorsus ingredienscxpe- distingui : vel a parte virtulis cognoscentis
rilur utrum sit promptus ad credendum : et cum illa sit triplex, scilicet sensitiva exte-
sic de aliisliabitibus virlulum, etaliisomni- rior, imaginativa, et intellecliva; sic triplex
bus quse latent introrsus. Quoniam ergo ani- distinguitur visio, scilicet corporalis, imagi-
ma non potest habere experientiam, nisi de nativa, et intellectualis. Si autem a parte
eo quod est in potestiite sua, et ideo de eo quod medii, tunc sex sunt differentiae, quarum
respicit actum animae , cum experientia di- sufficientia patet sic : Omnc enim quod vi- DifTcreu-

cat usum alicujus poteutise ; hinc est quod detur ab anima, aut videtur per
t sui essen-
'
"'^I'''"'
sunicieD-
quando aliqua sunt in anima, ita quod red- tiam, aut videtur per sui speciem, aut vide- '»•

dunt ejus potentiam habilem ad aliquod tur per rem aliam ab ipsa simpliciter diffe-
opus, vel circumstant alicui operi interiori, rentem (o) . Si per sui essentiam videtur, sic
talia possunt cognosci ab ipsa anima certi- est unus modus, qui ponitur sexto loco. Si
tudinaliter. Unde si aliquis est habilis ad per sui speciem, hoc potest esse tripliciter :

aliquod opus , certissime se novit habere nam illa species aut est omnino concreta
illum habitum, sicut fidelis habitum cre- materiae, aut abstracta, aut partim concreta,
dendi, et amans habitum amandi et sic de , partim abstracta : concreta est, prout appre-
caeteris. Quando vero aliqua sic sunt in ani- henditur a sensu exteriori, licet sit ibi ali-
ma, quod ipsa principaliter non respiciunt qua abstractio ; simpliciter abstracta, prout
usum alicujus pofentiae, sicut character, vel apprehenditur ab intellectu; medio modo,
sicut deformitas culpa; praeteritae, vel quae prout apprehenditur ab imagine : et sic sunt
sunt supra potestatem ipsius animae, sicut tres primi modi. Siautem reshabet cognos-
gratia in quantum reddit acceptum Deo , et ci per rem ab ipsa differentem, hoc potest
charitas similiter, quia de talibus non potest esse dupliciter : aut quia comparatur ad ip-
anima habere experientiam, nec potest ha- sam sub ratione similis, autin ratione effec-
bere cerlam notitiam; ideo, cum dicitur tus. Et sic duo sunt modi, videlicet quartus
quod illa, quae sunt essentialiter in anima, et quintus. Et si tu objicias quod aliquid po-
certitudinaliter cognoscantur , hoc intelligi- test comparari ad alterum in ratione dispa-
tur de illis, de quibus potest sumere anima rati, velin rationecontrarii, dicendum quod
(a) Cat, edit. differente. nec disparatum, nec contrarium facit cogno-
TOM. IV. 31
 ; :

m SENTENTIARUM LIB. 111.

scere aliquid nisi in quantum innuit aliquem tificati fuerunt per Mem, quam a Deo acce-
modum in ratione similis. llnde qui cognos- perunt, et nos certificamur de eorum cerli-
cit quod album disgregat, per consequens ficalione per fidcm quam ab ipso Deo accipi-
cognoscit quod nigrum congregal, quia si- raus. Et sic patct quod expositio Magislri
militer se habet oppositum ad oppositum, bona est, quia per hoc non vult dicere quod
sicut propositum ad propositum. fides probetur, sed magis quod fides probet
itaquod vere et proprie dicatur ab Apostolo
DUB. V. argumentum.

Probatur futura resurrectio, etc.

DUB. VI.

Fides cbaritatem prxceUit.

Contra : Hocvideturpotius ad oppositum,
quam ad propositum. Si enim probatur is- IIoc videtur esse falsum, quia, sicut dicit

tud quod creditur per auctoritatem patrum, Ambrosius , « charitas est mater virtutum
tunc videtiir quod fides non sitargumen- et caput ; » etmaterpraeceditillud, cujus est
tum, imo polius conclusio : ergo si fides est mater. Item Glossa, super illud 1'salmi •
:

argumentum, videtur quod non recte dicat Noli cemulari, quod spes
dicit est introitus

quod resurreclio probatur per fiJem pa- ad fidem : ergo videtur quod fides non sit

trum. Item, si locus ab auctoritate est in- prima secundum

inter virtutes thcologica.s,

certissimus, et fides trahit fundamentum a quod dicitur in littera, Item omnes virtutes
loco ab auctoritate, ergo videtur quod fides simul infunduntur ergo non videtur quod :

esl incertissima. reperiatur in illis aliquis ordo.

Resp. Dicendum quod secundum aliquos Rcsp. Dicendum ' quod est loqui de fide
verbum Magistri intelligi potest de fide ac- et aliis virtutibus dupliciter, scilicet quan-
quisitaex inspectioneScripturarum, nonau- tum ad hal)itum, et quantum ad aclum si :

tem de illa quae est inspirata, et qus nu- quantum ad habitum, sic est ibi siraultas ;

meratur inter spiritualia charismata. Sed il- si quanlum ad actum, sic est ibi naturalis

lud non salisfaclt, quia Magister hoc dicit ad ordo, pro eo quod actus fidei praeambulus
exponendara illam difflnitionem ,
quam est ad actum spei et charitatis. iVemo enim
Apostolus assignat, et constat quod Aposto- aliqnid sperat, vel amat, nisi illud cognoscat,

lus loquitur de fide inspirala. Et propterea et aliquo modo credat. Ad illud quod objici-
dicendum est aliter, secundum quod Magis- tur, quod charitasestmater, dicendum quod
ter dicit : « Illud quod creJitur per fidem, illud intelligilur quantura ad rationem me-
per ipsam fldem probatur. » Ipsum enim rendi. Praeterea, charitas dicitur esse mater
quod creditur, probatur per auctoritatem virtutura, non quia illas generet, sed quia
auctoritas autem nuliius estcfficaciaj in pro- illas fovet, et nutrit, ut perveniant ad sfa-

bando, nisi per fldem ; et ita tofa flrmitas tum perfectionis. Ad illud quod objicitur de
argumenti ad fidem redit. Unde si aliquis (Jlossa, dicendum quod fides ibi non accipi-
quaerat,ulrum resurrectio sit futura, pro- tur pro flde virtute, vel ejus actu, sed pro

batur quod sic per auctoritates sacraeScrip- illo quod fidei succedit, scilicet proipsa bea-
turse, et per verba prophetarum, qui ita tissima visione.

dixerunt. Sed si quaerat ullerius, ut probem

verum dixcrunt, respondebitur
ARTICULUS I.
ei quod ipsi

ei, quod scimus ipsos verum dixisse, quia a Ad intelligentiam hujus partis incidil hic

Spiritu sancto illuminati fuerunt, et ita cer- quaestio circa duo : primoenim quaeritur de
ipsa flde simpliciter dicta, sive formata ; se-
Ambr., sivo potius Euscb. Emiss., in Episl. nd
•

Rom. —
• Psal. xxivi, 1. —
• Alex., coU. xxxvil. cundo vero quaeritur de fide quodam modo
 niST. XXIII. ART 1. QU.€ST. I.
4g3
iliiniiiiiln, sive infi)rmi. ('irra primiun qniv- ct hdc ipsum polest probari pxpres.5e per
nniliir quimiuii : primo quanilur ulruin (i- auctoritatem Augustini • in iitlera.
iles sit virlus proprie dicla; secundo quairi- Sed cor.tra I. In eodem genere sunt cx-
:
Adopp.
tnr utrum sit in parte anima? afTectiva, vel trema et mcdium, pro eo quod mcdium
copniliva; tiTlio (iii.pritur iilruni sit virtu.'; participat natiiram e.xtremorum : .sed fides

inia; qiiarto qua'rilnr iilriini sit tanta; cer- cst medium inler npinionem et scientiam,
lituilinis, quantcB certitudinis est scientia; sicut dicit magister Ilugo in libro de Sacra-

(Iiiinto quaMilur de uolidcatione ipsius ab mcniis, iibi dicit, quod fides est certitudo
Apostolo assignata. de rebus absenlibus, supra opinionem, et
infra scientiam constituta. Si crgo nec opi-
QU.«STiO I.
nio, nec scientia est in genere virlutis, ne-
cessario sequi videtnr, quod nec fides in ge-
An fides sit virtm '.

nere virtutis contineatur.

Utrum fides sit virtus : et loquimur hic 2. Ilem habitus distinguuntur per actus,
tle fide, qua quis credit in Deum. Et quod et actus per olijecta. In hocautem distingui-
sic, oslenditur : Oiiod est priucipium nostraj tiir virlus et scientia secundum l'hi!oso-
salutis, habel rationem virlulis : sed fides phum «, quod virtus est in bonum, et scien-
est hujusmodi, secundum quodsaepe dicitur tia est in verum : sed fides est in verum sub
iii Evangelio ' : Fides tua te salvam fecil: ratione veri : ergo fide.s non est in genere
ergo fldes est virtus. virtulis, sed magis in genere scientiae. Quod
Item quod est principium purificationis autem fides sit in verum sub ratione veri,
cordis, habet rationcm virtutis ; sicut enim patet, quoniam fidei est assentire primae ve-
cor non coinquinatur nisi per vitium , sic ritati propter se et super omnia.

non purificatur nisi per virtuteni : sed fides 3. Item vituperabile est omni habenti
cst principium purificationis cordis, secun- usum rationis velle aliquid sine ratione: sed

dum quod dicitur ' : Fide purificans corda fides qua credimus in Deum, non requirit
eorum, etc. rationem : ergo talis fides vituperabilis est :

Item omnis habitus, qui est principium sed nihil quod est vituperabile , habet ratio-
divinse acceptionis, habet rationem virtutis, nem virtutis : ergo ubi est fides , non potest
maxime cum respicit determinatum genus esse virtus in nobis,

operis : sed fides est hujusmodi, secundum 4. Item quanto ali(juis actus est rationabi-
quod dicitur ad Hebra>os * .•
Sine fide impos- lior, tanto est virtuti proximior : ergo crc-
sibile est placere Beo : ergo fides plenam dere per rationem cogentem plus speclatad
et perfectam in se continet rationem virtutis. virtutem, quam credere absque ratione. Si
Item quod directam habet contrarietatem ergo credulitas quam qais habet per vio-
ad \itium et peccatum, virtus est : sed fides lentiam rationis, nec est virlus, nec actus
est hujusmodi, quoniam directe opponitur virtutis, multo fortius videtur quod ipsa fi-
haeresi et infidelitati, quae sunt ^itia et pec- des, quae rationem non sequitur, nec rationi
cata (a) : ergo fldes est virtus proprie dicta : innuitur, careat perfectione virtutis.

'Al'X. Alensi?, p. iii, q. LXiv, niemli. 3; S. Thoiuas, lil Seii/.,dist. xxill, q. 1, art. 3; Stepli. Brulet, III Sc«(..
l-ll, q. Lxv, art. 4 ; Pl 11-11, q. iv, art. .'.; et III Sent.,
dist. XXIII, q. l; Gabr. Biel., III Se>tl., dist. xxiii, q. i.
dist. ixil, q. II, art. 4, q. i ; et rfff VKril., q. xiv, art. 3 ; — « Imc, VII, .iO. — » Acf.. XV, 9. —
» Rebr., xi, 6. —
Ricliaril. Ul Sent, dist. xxiii, art. 4, q. li; Tli. Argent., 5Au^.,</e 7n;nY.,lib.XIII,c. i,n.3. — * ATkl.,Metaph.,
(o) Cat. edit. peccatum. lib. VI, cont. VIII.
 ,

m SENTHNTfARUM LIB. III.

ritatem prcecedit, tanquam regula et auriga

CONCLUSIO. ipsarum. Rursus, sine cognitione summi
boni non potest esse recta intentio. Hoc enim
Fides non tanium est virtus gratuita , sed
gratuitarum virtutum regula et auriga.
solum fit recta intentione, quod flt ad hono-
rem etgloriam Dei : sine vero recfa inteuT
Resp. ad Arg. Dicendum quod absque du- fionenullus actus virtulis recfe incedit.Quo-
bio ipsa fldes, qua in Deum credimus, non niam ergo habifus fldei est, quo mediante
tantum est virtus, verumetiam auriga vir- sunimum bonum a mentibus nosfris agnos-
tutum, sicut de prudentia dicit Bernardus citur, hinc est quod fldes dirigit nosfram
ad Eugenium « Yirtus quidem est, quo-
'
:
infenfionem, et per hoc regula est omnis
niam in ea consislit rectitudo vitaj secun- operationis bonae, ef omnis virtutis merifo-
dumregulam justiliae. » Justum enimesl, ut riae. Ef ideo non fantam debef dici virtus
intellectus nosterita captivetur, et subjaceat gratuita, sed etiam virtulum grafuitarum
summae veritati, sicut aflectns noster debet regula ef auriga. Et concedendae sunt auc-
subjacere summae bonilati : nec potest esse toritates etrationes, quae sunt adisfam par-
anima recla, nisi intellectus summae veritati tem.
propter se et super omnia assentiat, et afTec- i. Ad illud vero quod primo objicitur in
tus sumnia? bonitati adhaereat. Ilanc autem confrarium, quod fldes tenet medium inter
rectitudinem non habet quis noleus, sed vo- scientiam etopinionem, diceiidum est, quod
lens. Nemo enim plus credit Deo, quam sibi, fldes assignafur quasi medium inter scien-
nisi per hoc, quod vult intelleclum suum fiam ef opinionem ab Hugone, non quia
captivare in obsequium Christi. Si ergo cap- conficiafur illis duobus, sicut medium con-
tivatio intellectus in obsequiura summae ve- flcitur abexfremis; sed quia medium locum
ritatis spectat ad rectitudinem vitae, volun- quanfum ad gradum aTtifudinis est
fenef :

tas, qua quis vult se captivare, est voluntas enim magis certa quam opinio, et minus
recta : et habitus, quo mediante ad hoc ex- quam scientia. sicut videbifur infra * : de
peditur et adjuvatur, facit ad rectitudinem hoc autem medio non quod est necesse sit
voluntalis. Ergo, si justilia non est aliud in eodem genere proximo cum extremis.
quam voluntatis rectitudo , et fides non est Posset etiam dici, quod hoc non habet ne-
aliudnisi habitus, quo intelleetus noster vo- cessitatem in moribus, pro eo quod medium
luntarie captivatur in obsequium Christi, reperif ur in genere virfutis, et extrema sunt
resfat quod habitus fidei spectet ad rectitu- in genere vitiorum.
dinem vitae secundum regulam justilia : et 2. Ad illud quod objicitur, quod scientia
ideo habet in se rationem virtutis vere et distinguitur in hoc a virtute, quod ipsa est
proprie. Nec solum habet in se rationem vir- in verum, et virtus in bonum ; dici potest
tutis verae (a) , sed magis aurigae virtutum quod Philosophus loquitur ibi de virfufe
quarumlibet; taui theologicarum videlicet consuetudinali, quae consistit circa acfiones
quam cardinalium. Sine fide enim non est et passiones : de qua dicit quod virtus est in
cognilio summi et veri boni sinc cogni- : passionibus et operationibus suppositorum
tione aulem summi et veri boni non potest operativa : et hujusmodi virtus oidinat in
esse summi et veri boni expectatio et dilec- his, quaj sunt ad finem. De virtute aufem
tio. enim praeambula est et dirigit
Cognitio intellectuali, cujusmodi est sapientia et in-

affectum ad expectandum et ad desideran- te!ligentia, quae ordinat in ipsum flnem, non

dum : et ideo necessario fldes spem et cha- Jiabet veritatem : et hoc modo fldes esf vir-

tus, non modo prsmisso. Sed hic modus di-

• Bern., de Consider., lib. I.— - Dist. xiiv, art. 2,
q. II et III. —
(a) Al. vcre. cendi videtur esse calumniosus in hoc, quod
 ; :

DIST. XXllI. ART . I. QUvEST. 11. M5

non tanlum de virtiite consuetuilinali, ve- aiiquid est mngis rntional)ile, tanto magi.5

rum otiam di- omiii alia virliiti' siil) ratione consonat virluti pcrfecta; , dicendum quod
virlutis viiictiu- ptisse liiec ilirrtMfiitia assi- rationabile dicitur aliquid (luplitiler : aut
gnari respeclu scienliae. Et propterea dicen- quia consonum est rationi elevatce et illus-

dura est, quod aliter verum est ol)jectuin fl- tralai a lumiiie veritalis superna', aiit quia
dei, aliter olijectum scieiitiae. Scientia), in- consonum est rationi conversaj ad cognitio-
quam, olijeclum est, quiaest verum visum ;
nera sensibilem. Si primo modo dicatur ra-

fidei aiitem est objectura, quia est verum tionabile, non liabet instantiam ; si secundo
vertim, iiiquam, non visum, sed salutirc- modo dicatur rationabiie, falsitatem habet,

ruin. Quia euim est noii visuni, requiritur quoniam frequenter ratio ad sensibilia con-

ad ipsum cognoscendum aiius liabitus, versa judicat essc vera quae sunt fdlsa, et

qnam sit hibitus scientiaj; quia salutifcrum, esse bona qua; sunt mala, et e converso.
ideo liabitus ille ad salutem ordinat, et ad vi- Unde nonnulla videntur sibi irrationabilia,
tam beatam : et ideo habet rationem virtutis qua; sunt valde rationabilia, sicut patet,

completam. quod nihil impedit,

Et sic patet quia nonnulla videntur irrationabilia phi-
quiu fidcs possit esse in verum, et tamen ni- losophis ,
qnre tamen videntur valde ratio-
hilominus esse virtus, pro eo quod aho mo- nabilia chrislianis, ut omnino continere, et

do est in verum, quam scientia, secundum omnino mendicare, et similia. Et quantum

duphcem conditionem pra^assignatam. Est praicellit judiciura viri judiclum pueri, tan-
enim non visam, sed veritatem
in veritatem tum praecellit judicium viri christiani judi-
salutiferam. Quia enim non visa est, creditur cium unius philo-sophi, et judicium rationis
voluntarie; quiaautem non solum nonvisa, sursum conversae judicium rationis ad infe-
sed etiam salutifera, creditur volunfarie et riora depressa; : et ideo hoc non irapedit fi-

meritorie : qua> duo aliena sunt a specula- dem esse virtutem, quia credit aliqua, quae

tione scientiae. Unde et veritas in qua est fi- videntur esse irrationabilia homini animali,
des, est veritas secundum pietatem, quse qui- sunt autem rationabilia homini spirituali
dem nota est catholicis, sed ignota fuit phi- et hoc facit ad rationem virtutis , ut credat
losophis. sine ratione. Si enim crederet per rationem
3. Ad illud quod objicitur, quod credere cogentem , illa credulitas non esset volunta-

sine ratione est vituperabile, dicendum quod ria, sed necessaria : et sic non esset virtuosa,

illud verum est. ubi auctoritas non supplet nec meritoria, sicut melius manitestabitur
locum rationis : ubi vero auctoritas locum infra'.

supplet rationis, non est vituperabile. sed

valde commendabilo. Sic autem est in Me, QU^STIO II.

quoniam etsi non adsit intellectui ipsius cre-

An fides sit inparte cognitiva animx, vel affectiva-.
dentis ratio, propter quam debeat veritati
assentire , adest tamen summse veritatis Utrum fides sit in parte animae cognitiva, Fund,„.

auctorilas, quae cordi suo suadet, quam an afTectiva quod sit in parte cognitiva,
; et

etiam summam veritatem scimus mentiri videtur prirao per Augustinum qui sic dif- ,

non posse : et ideo impium est ei non cre- finit credere in libro de Prcedestinatione

dere : et propterea hoc non tohit , imo po- Sanctoriim ' : « Credere est cogitare cum as-

tius confert fidei esse virtutem. sensione. » Ad illam ergo vim pertinet cre-

4. Ad illud quod objicitur, quod quanto dere, ad quam pertinet cogitare : sed cogi-

> Dist. XXIV, art. 2, q. 3. — ' C/". Alex. Alensis,p. III, Richard., III Sent., disU xxiii,art.6, q.li; Durandus,
XXXIV, art. 1
collat. ; S. Tliom., II-II, q. vi, art. I ; etc?e III Sent., dist. xxlil, q. II ; Stepb. Brulef., III Sent., dist.

Ferir,q. xviii, art, 3; Scolus,lIl Sent., dist. xun, q. l; isill, q. II. — ' Aug., de Prcedest. sanct., c. li, n. 5.
 :,:

*8« SENTENTFARUM LID III.

tare est potentiaj cogiiitivae : ergo et cre- Item magister Hugo, in libro de Sacra-
dere. Si ergo in iUa potentia est fides , cujus mentis , dicit quod in affectu fidei substan-
actus est credere , videtur quod fldes sit in tia reperitur : sed in ea potentia est virtus
parte anima; cognitiva. tanquam in subjecto proprio, in quo reperi-
Item, ad Rotnanos ' : Fides estex aiiditu tur ejus suhstantia : si ergo haec est poten-
ibi Glossa : « Dat intelleclum, dum de audi- tia afTectiva , videtur , etc.
tis mentera illustrat. » Si ergo fides est per Item innuUapotentiaest virtus fidei, quae
auditiim, et fides illuminat mentem ; et tam possit cogi, quia, sicut dicit Augustinus,
audire, quam illuminari, spectat ad partem cum caelera possit homo nolens, credere non
animae cognitivam ; videtur quod fides sit potest nisi volens : sed potentia cognitiva
iu parte animaB cognitiva. potest cogi : ergo fides non potest esse in
Item reformatio imaginis fit per tres vir- potentia cognitiva : et est in potentia cogni-
tutes theologicas : sed imago non tantum tiva, vel afTeptiva : ergo, etc.
consistit in potentia affectiva , verum eliam Item in illa potentia est virtus sicut in
iu potentia cognitiva : ergonecesse estquod subjecto, qua? est principium actus et opera-
aliqua virtus theologica reformet potentiam tionis illi virtuti debitae : sed nullus assentit
cognitivam : non est autem aliam dare, nisi veritati non visae, nisi quia vult : ergo si

fidem : si ergo virtus est in ea potentia principium actus credendi hahet ortum a
quam reformat, videtur quod fides sit in po- voluntale, necesse est fidem essein eatan-
tenlia cognitiva. quam in suhjecto proprio. Si tu dicasquod
Item in eadem vi est virtus gratuita, et simul est in intellectu et affectu ; contra hoc
dos illi succedens in gloria : sed visio, quse est, quia unus habitus simplex non potest
succedit fidei , est in potentia cognitiva, si- esse in duabus potentiis : sed cognitiva, et
cut manifestum est : ergo, etc. affectiva , sunt diversaj potentiae , sicut os-
Item in illa potentia animae est virtus tensum est supra in secundo libro ' : ergo
tanquam in suhjecto, circa cujus actum ex- si fides est habitus unus , non potest esse
phcat difticultatem; hahitus enim in ea po- simul et semel in illis potentiis duabus. Et
tentia coUocatur, ad cujus opus habilitat. Si iterum per hoc non solvitur quia adhuc ,

ergo per fidem captivatur intellectus in oh- restat quaestio , in qua illarum potentiarum
sequium Christi, ergo fides expedit aclum sit primoet principaliter, quia, quodcumque
ipsius potentiae intellectivae : est ergo in horam detur, videntur obviare rationes quae •

ipsa tanquam in suhjecto. sunt ad oppositam partem.

Ad opp. Sed contra : i . Tullius diffiniens virtutem,
CONCLUSIO.
dicit quod virtus est habitus voluntarius
ergo si fides est virlus, est habitus voiunta- Fides, in quantum virtus meritoria, potesl dici

quodsit in libero arbitrio; sed in quantum est

rius : sed habitus voluntarius est in volun-
habitus reddens potcntiam facilem ,
pertinet ad
tate tanquam in subjecto : ergo et fides.
intellectum et voluntatem.
Item Augustinus, dc moribus Ecclesice,
virtutem diffiniens, dicit % quod virtus non Resp, ad arg. Ad praedictorum intelligen- f,p,„i„i.

est aliud quam amor ordinatus : ergo si tiam est notandum ,

quod circa hoc diversi
omnis virtusestamor, essentialiter loquendo diversa senserunl. Quidam euim dicere vo-

omnis virtus est in ca potentia, cujus est luerunt, quod fides est in potentia cognitiva,

amare : sed hoc est potentiae afTectivae , non ct in intellectu speculativo secundum quod
cognitivae : ergo omnis virtus est in poten- est speculativus. Etratio eorumestista,quia

tia afTectiva.
. 25. — * Dist. zxxix, art. 2, q. i, et lib. I, dist. XLT,
' Pom , i, 17. — ' Aog., de Morib. Eccles. calli, c, jy, art. 1 , q. I.
 :

niSTlNCT. XXIll. ART. !. QU.f.ST 11. 487

intellpctus .spcculntivus dirilur csse iile, (|ui rigit o|ius. Et sic palet quod .secundum istos,

lendit iii vcnim sul) ratione veri : tiiles au- fides est in intelicilu prarlico, sive cxtcnso,

teni facit intellectuni croderc articulos non secundum diversos ipsius lidei status, sive

quia bonos, sed quia veros : ita enim quis intellectus practicus dicatur proprie , sive

credit damnalioneni uialorum, sicut giorid- communiter, sive magis proprie, secundum
cntionem liealorum. Kt iterum charitas et quod ma^ris ct magis habet extcndi. Ratio
fliics distinguuntur in olijeclo iiuantum ad autem qua; movet islos hoc ponerc, non so-
rationem motivi : et quoniam charilas ten- lum esl verbum rhilosophi, qui dicitquod

dil in Deum sul) ratione boni, necesse cst virlutes sunt in intelligenlia practica; scd

qnod ildes tendat in Deum suli ralione veri: (^liam ipsa ratio recta, quaj dicit quod virtus
unde assenlit non quia
summaj veritati, non potest esse nisi habitus volimtarius,

bonilas, sed qnia veritas. Quoniam crgo in- cum circa ipsam consistat laus et meritum
teliectus speculativus respicit vernm sub ra- et ideo impossibile cst quod virtus fidei sit

tione veri ; liinc est quod dixerunt tidem in intellectu, nisi quantum intcllectus
in

es.se in intellectu speculativo in quantum jungitur affectui. Intellectus aulem junctus ^ .^.^j

est speculativus. Nec obstant his verba phi- affectui, et ipsi permixtus, dicitur esse in-

losophorum^ quia ipsi de veritate lidci nihil tellectus extensus , vel intellectus practi-
Opioio2. intellexerunt. Aliis autem alilervidetur esse cus : et ideo dixerunt isti fidem esse in
dicendum , videlicet quod fides est in intel- practico intellectu. Restat adhuc tertius

lectu practico. Intellcctus enim practicus di- modus dicendi videlicet quod fides nec est
,

cilur csse intellectus exten.sus, secundum omnino in potentia cognitiva nec omnino ,

quod vult 1'hilosophus quod intellectus in potentia affectiva sed quodam modo in ,
',

speculativus extensione fit practicus. Con- hac quodam modo in illa. Et hoc est
,

tingitautem, inlellectum extendi tripliciter: quod dicit magister Hugo de S. Victore

vel per conjunctionem sui cum afTectione a in libro de Sacramentis* : « Duo (inquit)
qua inclinatur; vel per conjunctionem sui sunt, in quibus fides consistit; cognitio

cum affectione ad quam inclinat; vel per videlicet , et affectio. In afiectu (juidem
conjunctionem sui cum operatione quamdi- substantia fidei reperitur; in cognitione
rigit et regulat. Omnibus autem his modis vero maleria. » Ratio autem quae movet ad
contingit Mem poni in intellectu extenso, hoc ponendum, est quod actus voluntatis est
sive practico , secundum varios ipsius fidei essentialis ipsi fidei : nunquam enim esset

status. Nam fides simpliciter dicta , sive sit virtuosum crdere, nisi esset voluntarium.
informis, sive formata , quae facit hominem Undeetiam Augustinusdicit,quodvirtusnon
credere Deo in his quae non videt est in , est aliud ,
quam amor ordinatus. Si ergo fi-

ipso intellectu, in quantum inclinatur ab des est virtus, respicit actum voluntatis, ut
ipsa voluntate : non enim crederet, nisi vel- sibi essentialem : ergo et circa illam habet
let. Fides autem formata, qua quis credit in essentialiter consistere. Rursus ,
quia ipsi

Deum, est in ipso intellectu , in quantum fidei cognitio essentialis est, et illuminatio,

inclinat affectum. Ad hoc enim quod ahquis per quam intellectus dirigitur in summam
credat iu Deum per fidem formatam, opor- veritatem , et ei subjicitur ; ideo ipsa fides
tet ut in ipsum amando secundum tendat, essentialiter respicit actum rationis : et pro-

quod habetur in littera. Fides autem per- pterea dicunt illi, qui simt liujus positionis,
fecta, de qua dicit Apostolus quod est ope- fidem esse non tantum in ratione, sed etiam
rans per dilectionem, ilia quidem est in ipso in voluntate, cum utrumque actum respi-
intellectii in quantum mediaute affectu di-
, ciat essentialiter. Quia vero actus rationis
< Arist., <U Anim., iib. III, c. de itovente, cont. 49. ' Hug., de Sacram , lib. I, p, x, c. ui.
 .

488 SENTENTIARUM LIB. ill.

respectu actus voluntatis est materialis, cum dam modo speculativus, necesse est quod
ralio inolinetur a volunlate ; ideo ctiam di- habitus fidei quodam modo sit in intellectu,

xerunt, quod in ratione materia fldei reperi- secundum quod habet rationem speculativi.
Conciiia-
tm- in afTectione vero substantia. Omnes Et quoniam intellectus non habilitatur ad
lio opi- , . , , . 1 •

nio Dora. Hutem hi modi dicendi a magnis clencis assentiendum ipsi veritati primae secundum
sumpserunt initium, et quilibet eorum lia- suum judicium, sed secundum voluntatis
bet satis rationabile fundamentum; et si imperium; ideo fides non rcspicit intellec-
quis recte intelligat , inveniet quemlibet tum tanquam pure speculativum, sed neces-

eorum babere aliquid veritatis. Ut autem sarium est quod ipsa sit in ipso intellectu,

hoc planius fiat , ascendendum est altius ad secundum quod est quodam modo extensus,
videndum subjectum virtutis in generali, etab afiectu (6) inclinatur. Rursus, quoniam
quod quidem intueri possumus satis plane ipsum velle credere est essentiale ipsi fidei,

quibusdam praesuppositis. Virtus enim est hinc est quod habitus non tantum res-
ille

secundum quam consislit laus et meritum ;

picit intellectum, utspeculatursummam ve-
sicut culpa, secundum quam attenditur vitu- ritatem, nec etiam ut inclinatur ab affectu,
perium et demeritum. Yirtus etlam est ha- sed etiam ipsum aCfectum. Ex his patet,

bitus reddens potentiam facilem respectu quod non est repugnantia inter praedictas
alicujns actus. Si ergo virtus principium positiones , si quis recte intelligat : imo ex
est laudis et merili, necessarium est eam omnibusquasi coUigitur unaveritas integra,
poni in illa potentia ,
quse est principium quoniam fides, ut est virtus et principium
primum operis laudabilis et meritorii. Nam meriti, respicit liberum arhitrium ut subje-

si poneretur in potentia inferiori , tunc vir- ctum in quantum vero habitus

; est , quo-
tus potentiae naturalis imperaret virtuti gra- dam modo respicit intellectum speculativum,
tuitae. Si ergo liberum arbitrium princi- et ejus actum, qui est credere verum'. Quia
pium est meriti et demeriti , necesse est vero est habitus operans per dileclionem, et

omnem virtutem in libero (a) arbitrio poni. dirigens opus raediante affectu, respiritquo-
Rursus, cum habitus sit in ea potentia, circa dam modo intellectum extensum, et ejus
cujus actum explicat difficultatem, et virtus actum qui ,
est credere voluntarie , sive cre-
sit habitus , necesse est eam reperiri in ea dendo in Deum tendere; quodam modo etiam
potentia sicut in subjecto, quia ad opus ha- ipsum afTecfum, et ejus actum, qui est velle

bilitat. Quoniam ergo '

quaedam virtutes assentire ei, ad quod ratio ex se non potest
explicant actus rationalis quaedam actus , attingere. Si tu objiceres quod ista non pos-
concupiscibilis ,
quaedam actus irascibilis, sunt simul stare, quia cum fides sit habitus
ideoquasdam necesse est poni in rationali, simplex, et unus habitus simplex in una sit

quasdam in concupiscibili, quasdam in iras- polentiatanquam in subjecto, non videtur

cibili. His praesuppositis , facile est videre quod possit omnes illas potentias tanquam
quid estsubjectum fidei. Si enim fides vir- unum subjectum respicere ; ad hoc dicen-
tus est circa quam consistit laus et meri- dum quod nihil
,
impedit unam et eamdem
tum , necesse est quod ipsa in libero arbi- virtutem dicere esse simul in Ubero arbitrio,
trio ponatur. Rursus, si fides habitus est, et ralione, et voluntate, quia, sicut in se-

per quem intellectus captivitatur in obse- cundo libro ' ostensum fuit, liberum arbi-
quium Chrisli et innititur verifati primae pro- (rium non dicit potentiam distinctam a ra-
pter se, et hoc modo dicitur intellectus quo- tione et voluntate secundum rem et essen-
tiam ; imo , et secundum quod vult B. Au-
* In boc S. Tboma$ conseiitit S. Bonaveotura!. —
»S. Thomas, I-ll, q. Lvr, art. 3, tenet, qaod primo sit
iu intellectu fpeculalivo, ct secuadario io ioleUectu
(o) Edit. Ven. J753, liberum arbilrium. — (b) effectu. practico. — ' Disl. xxv, part. i, q. ii.
 ,

DiST. X.KIil. .\RT. I. QU^ST. III. 489

gnstiniis, liberuni arbilriuin complfililur (jiiantum habet aireclionem concomituntcm,
illas tres potentins, scilicet irascibilein, et el quodam modo posLsijquentem. Et ideo
concupisribilein, ct rationateni. VA ideo nul- eliain necesse est poiiere, (luod fides qiio-

luni iucoiiveiiiius e.sl ',

quod unaqucequc dam modo sit in aneclione , siiMit dicil nia-
virtus, qua! reponitiir iu unu istarum po- gister Ilugo de S. Victoro'. El hoc, quia est
tentiaruni socuiuluiu (]iioil lialiitiis, iii liin-ro hnliitus volunfariiis , et aiiior ordiiialiis : et
arbitrio repouatur secuiHlutu quoil virtus et talis iialura! est acfus ejus ,
quod ad ipsum
meriti principium. Siuiiliter nuUum esl in- iiemo potest cogi invifus. Et ideo concedi
conveniens ponere unuin habiliim esse in possunt raliones, quae sunt ad partem se-
ratione et voluntale, ita quod unain illarum quentem. (Jiiod auteiu raliones silii iuvicem
potentiarum respiciat quautum ad actuiu iiou obvient, sed utra>iiiie veruiu conclu-
raaterialem, alteram quantum ad actum for- dant , satis clare pofest videre , si quis po-
malem : sicut palet, quod habilus scientiae test capere, quod ad esse fidei virfutis con-
quoad quid respicit iiieiubriam , scilicet currit actus rafionis simiil et voluntatis :

quoad relentionem speciei ; et quoad quid quod bene innuit Apostolus in ipsa notifica-
intelligenliam, scilicet quoad tacilitatcm con- tione fidei, cum dicit fidem esse substantiam
versiouis ; et tamen dicitur luuis habitus rertim sperandarum, argwnentum non ap-
simplex. Onanivis enim polentije distinctae parentium, tansens quod est in ea cogni-
sint, nibilominus lamen continuari habent tionis , et quod est atrecfionis. Nunquam
in uno subjecto, ratione cujus polest esse in enini fidcs esset virfus , quantumcumque
eis unitas proprietatis, sicut una sanitas po- iiifellectum illuminarut, nisi etiam volunta-
nitur esse in mnllis membris corporis inle- tem quodam modo rectificaret sicut patet :

rius, et una lionesfas in multis exterius. Ex in dono propheliae, quia illiiminat intellec-
his poiest elici , et haberi generaliter, quid tum ad eadem, ad quae illuininat fides; et
sit subjectum cujuslibet virtutis, ct quid sit tamen non ponitur esse virtus quoniam in ,

etiam subjectum cujuslibet vitii, sive pec- illa illuminatione non cooperalur voluntas
cati. Potest etiam haberi determinatio pro- secundum quod cooperatur in fidei assensu
positae quaestioiiis, videlicet quid sit sub- et actu. Es his patere possunt ea, quae ob-
jectum fidei. Nam licet, in quantum virtus jeeta sunt , et consimilia ,
quae circa hoc ob-
meritoria , dicenda sit esse in libero arbi- jici possunt.
trio ; in quantum tamen est habitus red-
dens potentiam facilem, ponenda est quodam QUiESTIO III.

modo in potentia cognitiva, sicut ostendunt

An fides sit una virtus '.
rationes ad primam parlera : quoniam ad
fidem pertinet cogitare, ad fidei proprietates Utrum Qdes sit una et quod sic
virtus ;
, Yaai^
pertinet illuminare , et rationem reformare, videfur. Dicitur* : Vnus Deus, una fides, et
et inteliectum captivare ; ipsi etiam fldei unum bapdsma. Sed baptisma unitatem
succedit videre : qute omnia respiciunt cog- habet secundum speciem, quod quidem est

nitionem. Ideo rationes ad partem iliam in- sacramenlum fidei : ergo videtur multo for-
ductae, sunt concedendae. Nec eis obviant tius, (juod et ipsa fides, etc.

raliones ad oppositum ;
quoniam licet fides Item' : Nunc manent fides, spes, et cha-
actum potentiaj cognitivae non
respiciat , f a- ritas, tria hcec : sed spes et charitas habent
men ipsum respicit omnino pure sed , in unitatem secundum speciem : ergo et fides.

Hoc habet Magisler, lib. II, dist. .xxiv, c. Libeium,

1 III Sent., dist. xxiii, q. II, art. 4; et rfe Veril., q. xiv,
etex AususUno , de Irinit., lib. XJI, c. viii. > Ilug., — art. 12; Pichard., III Sent., disl. xxiii, art. 4, q. in;
de Sacram., lib. I, p. x, c. u. —
» Cf. Alei. AleusTs, Slephau.Brulef., III Se)i/.,di5t. xxili.q. ni. ^Ephes., —
p. III, coU. 30, arl. 2; S. Th., 11-11, q. iv, arl. 6; et IV, 3. —» 1 Cor., xin, 13.
 , ,

m SENTENTIARUM LIB. III

Ilem fides nuUi assentit, nisi propter sum- numerantur secundum diversitatem scibi-
mam veritatein : sed suirima veritas tautura lium videtur ergo ratione consimili quod
:

una est : una sed

ergo ratio credendi est : fides diversificari habeat secundum diversi-
habitus diversiQcatur secundum formam et tatem crediljilium : et sic redit idem quod
speciem a parte rationis motivae, et intellec- prius.
livae : si ergo ratio credendi est una, necesse 3. Item donum sapientia; , et scientiae
est virtutem fidei, qua creditur, unam esse sunt diversa dona : et hoc non ob aliud, nisi

specie '. quia unum est de aeternis, et aliud de tem-

Item qui credit Deo, non judicatur esse poralibus. Si ergo fides est de istis et de
fidells, nisi credat in oranibus arliculis : sed illis, videtur quod et ipsa lormaliler babeat
fidei (a) virtus facit unumquemque esse diversificari.

fidelem : ergo non est vera virtus, nisi per 4. Item limor et spes sunt aCFectiones for-
ipsam omnia credibilia credantur , et in maliter difi^erentes, et hoc quia timor est de
unum colligantur : sed non colligerentur in futuris malis , spes autein de futuris bonis :

unum perfecte , nisi fides esset virtus una : sed fides non tantum est de futuris bonis,
ergo necesse esl quod fides una sit respectu utpote de gloria aeterna, sed etiam de futu-
omuium credibilium. ris malis , utpote de supplicio aeterno : ergo
Item non est alia obedienlia secundum videtur quod fides de bis et de istis habeat
speciem, qua obedilur Deo in mandalis pri- formaliter diversificari.
msB tabulffi , et mandalis secunda^ , licet 5. Item uulla virlus babet plenam ratio-
mandata primae tabulaa ordinent ad Deum nem virtutis, nisi eam concomitetur recta
mandata vero secundae ordinent ad proxi- intentio respectu finis : sed fides est quae
mum ergo pari ratione non erit alia fides,
: dirigit intenlionem : ergo necesse est quoJ
qua assentitur prima} veritati in articulis omnes virtutes circumeat quautum ad
fides

respicientibus divinitatem , et in articulis earum fines ergo si virtus, quae omnes

:

respicientibus humanitatem. Et non est dare virtutes circuit, non est virtus speciahs, sed

aliquid aliud secundum quod fides plurifice- virtus generalis ad omnes, videtur ex hoc
tur et diversiDcetur : ergo necesse est fldei posse coUigi fidem non esse virtutem unam
virtutem esse unam secundum speciem. secundum speciem.
Adopp Sed contra : I. Habitus diversificantur
per actus, et actus per objecta ' : sed objec- CONCLUSIO.
tum non solum est verum increatum,
fidei

utpote quod Deus "sit trinus et unus, sed Fidcs est mia virtus , licet in credendis di/ferentia
reperiatur, quia una est ratio credendi in otnni-
etiam verum creatum, utpote quod Cbristus
bus, videlicet ipsa summa veiitas.
sit natus et passus. Si ergo creatum et in-
creatum nihil habent commune, imo diffe- Resp. ad arg. Dicendum quod fldes , sive

runt essentialiler et formaliter, necesse est ineodem, una est secun-

sive in diversis,

ponere, quod fides qua credimus divinita- dum speciem, pro eo quod non dividitur in

tem, et fldes qua credimus humanitatem, sit species, quamvis in diversis diversificetur

alia et alia secundum speciem. secundum nunierum. Et hujus ratio est,

2. Item sicut voluntas se habet ad volita, quoniara iinilas virtulis attenditur secun-
et scientia ad scibilia , sic se habet fides ad dum unitatem aclus principalis. Unitas au-
credibilia : sed scientiae diversificantur et tem actus principalis atlenditur secundum
unitatem objecti primi. Et quoniam objec-
'
Hanc raUonem quaeritdeslruere Scolus, disl. xxvi,
arguens coulra S. Tbom. teneut^m quod fides habet lanlum imum primum objectum formale, quod eat
(q) Ccel. edit. fides. prima terilas. —
' Arist., de Anima, lib. II, coiit. S7.
 ,;,

[>IST. XXIII. AflT. I. niT^RST. III. m

tum priiniim fldei iiniini est, hiiic est quoil iiisi ipsii sumina verilas, sicul infra melius

nercssf. ivst viitiileni lhU'\ i-.sst! iiuani. lloc, p.ifebit, riiin de objeclo fldei inqiiiretiir.

auttMii [ilaiiiiis palel in-r fXtMiiiiUiin in con- 2. Ad illiid qiiod (iliji>iliir, qiiod sic se

simili. Siiut cniin videinus quod in liabitu habet fides ad credibilia, sicut voIunta.s ad
videiidi viitus visivu lialiet objeetiiin ptT volila, et scientia ad scibiria,diccndmnqiiod
aeeideus, sicut diciinur videre equuiu vel nou est simile, quoiu;mi scieiitia in divi-rsis

houiinem ; habet eliain objeclum per se speciebus scibilibus diversas inluetur ratio-
sicut dicimur videre album et nigrum; ha- nes, et diversa media per qiiaj illa cognos-
bet etiam objectum non solum per se sed , rif. Simililer voliintas in diver.sis volitis di-

ctiain priino, sicut diciiuur videie liicidura : versa infuetur appefibilia per qiiaj illa appe-
et quamvis objectum per accidens, sive ob- fit. Ideo fam voluntas, quam scientia, di-

jectum materiaie ipsius visus diversificetur versificantur penes illa^a), (iii;n appetit et

in specie , sicut equus dilTert specie ab lio- coguoscit. Fides autem uuicaiii intuefur ra-

inine, et etiam objectum per se specie diffe- tionem, secundum quam omnia credibllia

rat, sicut album specie differt a uigro : non credit. Et ideo propter diversifatem credi-
tamen habitus videudi secnndum speciem bilium nou habef diversificari.
diversificatur, quia ratio objecti primi, vi- 3. Ad illud quod objicilur, quod donum
delicet ipsa luminositas, una est in omni vi- scientiae, et sapienfije, diversificantur, dicun-

sibili. Sic et in proposito intelligendum est, dum quod uon est simile, quia sapientia ne-

quod licet fides habeat multa object i per ac- gotiatur circa aeterna secundum rafiones
cidens, sicut omnia qua; consequuntur ad «fernas, et scientia circa temporalia secun-
articulos; multa etiam objecta per se, sicut dum rationes temporales : et ideo diversifi-

etiam ipsos articnlos plures et di.-ilinctos : cantur (6) ,

quia negofiantur (c) sccundum
quia tamen una est ratio credendi in omni- rafiones ahas et alias. Fides autem non sic ;

bus, videlicet ipsa summa veritas , cui ipsa imo tam circa creata, quam circa increata

fides innititur propter se , et siiper omnia versatur secundum dictamen veritatis jefer-
ideo ipsa fidesest specie una, quantacumque nse : et ideo non sic habet diversiflcari.

reperiatur in credendis differentia. £t est A. Ad illud quod objicitur, quod timor et

simile : si ego crederem alicui homini ve- spes diversificantur ,
quia sunt de bonis et
raci, quia verax est, eadem credulitate, qua malis dicendum quod non est simile quia
;
,

crederem ipsum esse veracem , crederem timor respicit malum secundum quod ma-
omnia esse vera quse dicit, quantumcum- lum, et spes bonum secundum quod bonum,
quedediversismaterilsloqueretur. Perhunc et ita secundum rationes diversas. Fides
modum in proposito intelligendum est. Et autem bona et raala non considerat, nisi in
idcirco concedenda; suntrationes ostendentes quantum cadunt sub dictamine verilatis, et
fidem habere unilalem secundum speciem. ita sub ratione una ita enim credit malos :

1. Ad illud vero quod primo objicitur, puniri, sicut beatos prsemiari. Ita eliam ve-
quod actus diversificantur per ohjecta, jam rum est unum, sicut et reliquum : et ifa

patet responsio quoniam hoc non intelligi-

, dicfat veritas unum, sicut et alterum.
tur de quocumque objecto, sed de objecto o. Ad
illud quod objicitur, quod fides di-

quod est objeclum per se et primo quod : rigit omnes virtutes, dicendum quod ex
quidem non tantum habet rationem mate- hoc non sequitur quod fides sit virtus ge-
,.

rialis , sed etiam rationem activi et motivi : neralis, pro eo quod contingit virtutes seip-

hoc autem modo non est objectum fidei sas circumincedere , et objectum unius vir-
tutis bene potest esse materiale alterius vir-
(a) Etiit. Ven., iUas. — (b) diversificalur. — (c) nego-
Uatur. tutis, et tamen ab invicem distinctae sunt.
 m SENTElSTIARei LIB. III.

quia distinguuntur penes objecla propria, damentum : sed quanto aliqua scientia no-
quae non tantum habent rationem materia- bilior et perfectior est, tanto certior est : sed
lis, verum etiam rationem motivi. Oiijectum scientia theologiaj est omnir.o scientia altis-

enim materiale nec facit convenientiam in sima et nobilissima : ergo certissima. Si

specie, nec (lifferentiam : et propterea non ergo fides est fundamentum totius scientiae

sequitur quod fides communis aliis vir-

sit theologicae , necesse est ipsam esse certissi-
tutibus quia fides respicit earum objecta et
,
mam. Est ergo in ea major certitudo, quam
fines. Respicit enim illa solummodo per mo- in aliqua alia scientia.

dum quam versatur objec-

matenje , circa ; Sed contra : Hugo do S. Victore ' : o Fides Fand»m.
tum tamcn proprium et primum habet dis- est certitudo quaedam animi de rebus absen-
tinctum abaliis virtulibus : secundum cujus tibus, supra opinionem, et infra scientiam
objecti unitatem , est ponere fidem esse constiluta. » Ergo minor est certitudo in

unam secundum speciem, sicut in praece- ipsa fide, quam in habitu scientiae.

deutibus ostensum est. Item certius cognoscitur illud, de quo non

potest dubitari, quamillud, de quo potest
OUiESTIO IV. dubitari : sed quod quis cognoscit scientiali
cognitione, sic novit, quod de eo dubitare
An fides sit certior quam scientia '.

non potest ;
qui autem novit aliquid cogni-
Adop^. Utrum fides sit cerlior, qiiam scientia ; et tione fidei ,
potest de eo dubifare, sicut pa-
quod sic, videtur per Augii.stinum ' : « Nihil tet : ergo major est certitudo scientiaj, quam
est homini certius sua fide. » Ergo videtur fidei.

quod fides majorem , vel saltem aequalem Item certius cognoscitur quod cognosci-
cerlitudinem Iiabeat quam scientia. tur aperta visione, quam quod cognoscitur
2. Ilum l'hilosophus' : « Virtus certior est sola credulitate : sed per scientiam cognos-
omni arte. » Sed lides ponitur in genere citur aliquid aperla visione ,
per fidem sola
virtulis, scientia autem et ars sunt ejusJem credulitate : ergo cerlior est scientia ,
quam
generis : ergo major est cerlitudo in fide, fides.

quam sit in habitu scientiae. Item quanto aliquid cognoscitur clarius,

3. Item certius cognoscitur quod cognos- tanto cognoscitur certius : sed fides cognos-
citur in lumine veritalis primae, quam quod cit per speculum in aenigmate , scientia au-

cognoscitur in lumine veritatis creatae : sed tem revelata facie : ergo major est certitudo

quod cognoscitur fide, cognoscitur in lu- quam habet scientia ,

quam illa quam habet
mine veritatis primae quod autem scientia ; fides.

cognoscitur, in lumine veritatis creatae cog- Item certius cognoscitur quod potest pro-
noscitur : ergo major est certitudo fidei, bari ,
quam quod non potest probari : sed
quam scienliffi. quod quis cognoscit habitu scientiae , potest
4. Item certius est illud in quo non cadit probare alii quantumcumque adversanti, et
error, quam circa quod contingit errare :
eum convincere necessario, ita quod non
sed fidei non perraiscetur error ; cognitioni potest contradicere ; non sic autem est de
autem philosophorum multierrores permis- fide : ergo fides non habet tantam certitudi-
centur:ergo major est certitudofidei, quam nem, quantam habet habitus scientiae.

sit certitudo alicujus scientiffi philosophicae.

arl.2; Ricbard., III Sent., dist. xxm, art. 8, q. I;
5. llem cerlior scientia certius habet fun- Sleph. Brulcr. , III Sent., diil. ixni, q. iv. > Aug., —
de Trinit., llb. XIII, c. :, n. 3 : « Eam (fidem) tenet
cerlissima scitalia, clamalque coiuciculia. » 'Arist., —
Cf. Alex. Alen3., p. III, q. xcvni, memb. 10, art. 1,
«

el Coll. XXXV, art. uuic; S. Thom., Il-ll, q. iv, art.7; Ethic, lib. II, c. v. —
» Hug., de Sacratn., lib. I, p. x,

«llll Sent., disL xxin, q.li.art. 5; tlde Keri<.,q. iiv, c.l.

 niST. XXIM. ART. F. QU^ST. IV. 403
faccret pro alicpio quod cognoscit , nisi in
CONCLUSIO. quantuni doclrina lidei dictntnon e.ssc men-
tiendum. Sfulfns etiam esset geometra, qui
Fides in certitudinc supo-atur a sdcntia qum est

visio Dei aperta ; superat vero scientiam qum cst pro quacumque certa concliisione geome-
cognitio sccundum statum vim respectu credibi- Iriaj auderet subire mortem. Ilnde veriis
lium : eum illa rcro qnm cM aliorum cognoscibi- fldelis, eliamsi sciret tofain scientiam phy-
lium superatur , in certitudine speculationis esl;
sicam mallet tolam illam .scientiam perdere,
,

eontra vero est de certitudinf adlimsionis.

qiiain uniim .=o!um arfii-uiiim ignorare, vel

Resp. ad arp. nicondum quod cnm coin- negare , adeo adha^ret voritati credilai. De
paramus cerliludiuom fidei ad cerlitudinem certiludine ergo adhajsionis verum est fidem
scientiae, potest intelligi dupliciter. Nam uno esse cerliorem scientia philosophica : et hajc

niodo scientia potest dici aperta et certa vi- certiludo respicit vcritafcm et doctrinam sc-

sio Dei iu patria : et hoc modo non est qiiaes- ciinduni pietatom : et de hac cerlifudine cou-
tio , nec dubium quin sciontia isto niodo cludunt rationes ad primam partem induc-
praicellat in certitudine ipsam fidem , sicut fcP. Si aufem loiiiiainui' de cerfifudine spe-
gloria praicellit gratiam , et status patriaj culationis, quaj quidem respicit ipsum in-
slatum viae. Alio modo dicitur scienfia, cog- tellectum et nudam veritatem, sic concedi
nitio quam quis habet in via ; et ista potest polest quod major est certitudo in aliqua

esse duplicifer : aut respcctu illorum ,

quo- scientia, quam in fide, pro eo quod aliquis

rum est fides ; aut respectu aliorum cognos- potest aliquid per scienfiam ita cerfitudina-
cibilium. Si respectu illorum, quorum est liternosse, quod nuUo modo potest de eo
fides, sic simpliciter loquendo ccrfior est dubitare , nec aliquo modo discredere , ncc
fides, quam scieutia. Unde si aliquis philo- in corde suo ullo modo contradicere , sicut

sophorum cognoscit aliquera articulorum patet in cognitione digiiitatum , et primo-

ratiocinando, ulpote Deum esse Crealoreui, rum principiorum. Et hoc modo procedunt
vel Deum esse remuneratorem; nunquam raliones ad parfem sequentem, sicut per-
tamen ita certitudinaliter cognoscit per suam tractanli pafef. Et per hoc patet responsio
scientiam , sicut verus fidelis per suam fi- ad quaestionem propositam. Patet etiam res-
dem. Si autem loquamur de scienfia secun- ponsio ad objecta : procedunt enim secun-
dum quod est cognitio aliorum cognosciLi- dum diversas vias. Nam rationes ad primam
lium , sic quodam modo certior est fides partem inductae concludunt de certitudine
quam scienfia, et quodani modo e contrario. adhsesionis ; rationes vero ad oppositum de
Est enim certitudo speculalionis, et est cer- cerfitudine speculationis. Vcrumtamen ra-
certitudo adhajsionis '. Et prima quidem tiones ai primam partem induclae videntur
respicit intellectum; secunda vero respicit concludere de certitudine specuIationis,quod
ipsum afTectum. Si loquamur de certitudine illa certiludine sit fides certior scientia :

adhsesionis, sic major est cerfitudo in ipsa quod falsum esf. Ideo tentandum est eas

fide, quam sit in habitu scientiae, pro eo dissolvere.

quod vera fides magis facit adhserere ipsum 1. Ad illud verbum Augustini quo dici-
credentem veritati credilaj ,
quam aliqua tur : n Nihil est homini certius siia fide , b

scientia alicui rei scifje. Yidemus enim veros dici potest quod nihil facit ad propositum ,

fideles nec per argumenfa nec per tor- , quia non loquitur de certitudine quam quis
menta nec per blandimenta
, incliuari posse, habet per fldem, sed quam quis liabet de fide

ut veritatem quam credunt salfem ore te- , quam habet in raente : et illa pst certitudo

nus negent : quod nemo sciens sana3 mentis scientise : scit enim homo fidelis se habere
' Respuit hanc dislinclionem Durand. Lic, q. vii. fidem.
 :, : : ,;

494 SENTENTIARUM LIB. III.

2. Ad illud Philosophi, quod virtus est quod de nullo philosopho arbitror vere posse
cerlior omnidicendum quod
arte, loquitur dici in Iraditione alicujus doctrinae : imo in-

de virlule etarte, secundum quod cfimpa- veniuntnr veris multa falsa permiscuisse.

rantur ad idem. Multo enim melius scit ali- C. Ad illud quod objicitur, quod quanto
quis invenire medinm et objectum per babi- scientia nobilior est, tanto certior, dicendum
tum virlulis, quam per babitum purae cog- quod illuii non habet veritatem. Nam, sicut
dicit Philosophus ', major est certitudo ma-
Non esl aulem generaliter
nitionis. intelli-

gendum, quod virlus sit certior circa pro- thematicffi scientiae, quam divinae et tamen ;

prium objectum, quam aliqua scienlia circa nobilior est divina, quam mathematica hoc :

suum. aulem, propter defectum a parte intelligen-

3. Ad illud quod objicilur, quod certius tis : quia, sicut dicit Philosophus », sicut se

videtur quod videtur in himine veritatis in- habet oculus noctuae ad lucem , ita intellec-

crealae, quam quod videtur in lumine veri- tus noster ad manifestissima naturae. Unde
talis creatse, dicendum quod illud verum iUa quae sunt certissima in se, cognoscit aU-

est, quando lumen veritatis increatae irra- quando dnbie : et tamen illa cognitio minus
diat plene sicut erit in patria. Quando au-
,
certa magis est nobilis et perfecta, quoniam
tem semiplene irradiat, non est necesse quod est de re nobiliori. Melius est enim vel mo-
habeat veritatem , sicut patet : quia certius dicum quid de Deo scire ,
quara coelestium
potesthomo videread lumen candelae, quam vel terreslrium notitiam habere. Raliones

ad lumen solis, ubi sol non plene irradiat vero ad oppositam partem concedendae sunt
sic et in proposito intelligendum est. Licet concludunt enim de certitudine speculatio-
enim flat irradiatio mediante fide ab ipsa nis , sicut satis clarum est , et perscru-

veritate aeterna; non tamen est irradiatio tanti (a) apparet.

plena, quoniam manet speculum et aenig-

ma. QU^STIO Y.
4. Ad illud quod objicitnr quod certior ,
An diffinitio fidei ab Apostolo tradita sit bona '.

est cognitio cui uon permiscetur error, di-

cendum quod verum est sicut fidei non : De descriptione fidei ah Apostolo assig- Adopp.

permiscetur error , ita etiam nec scientiae nata , quoniam ipsa inter caeteras est magis

in quantum scientia : hoc est solum es de- authenlica: difflnit autem Apostolus fidem
fectu a parte cognoscentis. Sic etiam con- sic * : Pides est substantia rerum speranda-
tingit in ipsa fide a parte credentis : sicut rum, argumentum non apparentium. Osten-
patet in infideli, qui propter distorsionem ditur autem ista descriptio inconvenienter
intellectus a cognitione lidei labitur in hae- assignata propter quadruplicem defectum
resim, dum se credulitati verae intermiscet qui videtur esse in ea , vidclicet propter de-

credulilas falsa. Unde exhoc non potest con- fectum veritatis ,

propter defcctum conver-
cludi, quod fides sit certior, quam scientia. tibilitatis, propter defectum evidentiae, et
Illud tamen verum est, quod doctrina fidei propter defectum sufficientiae. Quod autem
magis veraciter est tradita, quam aUqua sit in ea defectus vcritatis, ostenditur primo

scientia philosophica, quia Spirilus sanctus, in hoc quod dicit fidem csse substantiam :

et ipse Christus, qui docuerunt fidei verita- aut enim ibi accipitur substantia proprie ,

tem et sacrae Scripturae , in nullo falsum aut commimiter : si accipitur ibi proprie

dixerunt, nec in aliquo possunt repreliendi cum substantia dividatur contra accidens
1 Arisl.,Mctaph., lib. II, cont. xvi. —
» Ibid., cont. I. SXIII, arl. 1, q. I ; Scotus, 111 S«i^,dist. xxill, q. l
— Alcxaud. Alensis, p. III, q. LXviji, memb. 5,
• C/". Richard.. 111 Scnl., dist. ixiii, art. 4,^.1; Stephan.
art. 2 jS.Tboinas, II-U,q. iv,art. 1 ; ellll Sent., dist. Brulef., IIIi)>n<.,dist. xxiii.q. v; Gabr. Biel., 111 Smt.,
{a) Edit. Vcn. 1753, perscmtanti.'!. disl. x.tlii, q. I. — * llebr., XI, 1.
 f)LST. XXni. ART. 1. OU^.ST. V. m
et fldes sit accidons , f.ilsuin nst fldcm esse runi spcr.uidarniu, scd [)olius liiiieudaruiri :

substantiam aulom substanlia ibi acci-

; si ergo videtur ijuod ista descriplio generali-
pilur communifer pro essentia, et essentia ter non conveniat ipsl fldei : ergo nec omni,
uniuscujusque non difrcrt ab eo cujus est nec .soli : videlur ergo posse reprehendi
essentia , lides anlem dillVrt a rebus spe- propler defcclimi convertibilitalis.
raudis , impossibile est fidem &sse substan- .">. Item vidclur posse repreheudi obdefec-
tiam rerum sperandarum. tum evidenticB, quia non debet prius diffi-

2. Ileiu videtur ialsa esso in lior quod di- niri per postcrius, nec ignotuin per igiio-
cit lidem uon tanlimi esse suhalaiiUaia , sed tius : .sed fldes prior est, quam spcs ; fldes

etiam argumcntum; quoniam nulla virtusest etiam, quae est in corde, notior est quam ea,

argumentum nec , e converso. Si ergo fldes qua3 non apparent : crgo male diffinitur fl-

estvirtus, non ergo polest esse argumen- des pcr res sfterandas, et per res non appa-
tum. Si tu dicas quod argumenlum sumilur rentes.

ibi transsumplive, videtur quod nec trans- 6. Itera ad evidentiam diffinitionis spec-
sumplive, nec proprie debeatdici fides ar- tat, quod priora nripmillantur posterioribus.
gumenlum non apparenlium. Si eriim pro- Si ergo coguilio pra^ccilit afTectionem, el fl-

prietas argumenti quod arguit ipsam

e.st des, in quantum argumentum, respicit co-

mentera, et convincit cam de

eo ad quod est, gnilionem, in quantum vero subslantia re-
faciens illud esse clarum et apertum vide- , rum sperandariun, respicit affeclionem; vi-
tur quod ibi sit implicatio duplicis contra- detur qiiod prffidicta difflnilio assignata sit

dictionis, cum dicit fidem esse argumentum sicut per posterius et confuse, et ita redar-

non apparentium : quae euim hnbent argu- gui posse videtur propter defectum eviden-
mentum boc , ipso quod habent argumen- tiae.

tum, apparent esse vera ;

quje etiam habent 7. Item reprehensibilis videtur propter
argumentum hoc ipso quod habent argu-
,
defectum sufficieuliae ;
quia fldes non tan-
mentum, convincuntur esse vera ergo ra- :
tummodo est de futuris, verum etiam de
tio argumenti repugnat tam rei non appa- praesentibus et pra?teritis, ut dicit Augusti-

renti ,
quam ipsi habitui fidei : ergo est im- nus '. Si ergo speranda solummodo sunt
phcatio oppositorura in praedicta descrip- futura, videtur quod insufflcienter diffliiia-

tione : videtur ergo quod praedicta diffinilio tur, cum diffinitur -solummodo per res spe-
redargui possit ob defectum veritatis. randas.
3. Item videtur quod possit reprehendi ob 8. Ilem fldes non tantummodo est fimda-
defectura convertibiUtatis. Nam hcec descrip- mentum spei , imo etiam cliaritatis , et to-

tio potest convenire ipsi spei : spes enim est tius aediflcii spiritualis : ergoita estsubstan-
substantia rerum sperandarum, et etiam ar- tia vel funJamentum charitatis et rerum di-

gumentum non apparentium quia per ,

ligendarum, sicut spei et sperandaruin : vi-

spem certificamur nos esse habituros res detur ergo insufflcienter dixisse, cum dicit

quas non videmus ergo videtur qiiod si : eara esse fundaraentum rerum speranda-
tota ilia descriplio convenit spei, quod non rura. Cura enim nobilior sit charitas quam
convertatur cum ipsa flde. spes, magis deberet diffluiri fldes per res di-

4. item credere poenam seternam esse fu- ligendas, quam per res sperandas (a). Et
turam, hoc pertinet ad ipsam fidem : ergo ideo, propler quatuor superius dictos defec-
credulitas pcense seterns fides est : sed cre- tus, prsedicla descriptio videtur esse penilus

dulitas pcenae aeternae non est substantia re- abjicienda et i'epudianda.

' Aug., Enchir., c. viii, n. 2. (a) Edit. Ven. 1753 , tres separandas.
496 SENTENTIARUM LIB. III.

•
in quantum veritati non visae facit adhae-

CONCLUSIO. rere : ideo, quantum ad haec duo, dicitur

substantia rerum sperandarum, ut distin-
Fidei diffinitio data ab Apostolo est vcra, comer-
guatur a fide informi ; et argumentum non
tibilis, eiidetis ct sufficicns.
apparentiuvi. ut dislinguatur ah habilibus
Resp. ad arg. Ad praediclorum intelligen- aliarum virlutum. Et sic palet quod prae-

tiam est notandum, quod tunc diffmitio, sive dicta notificatio nihil continet superfluum,

nolificatio est recte assignata, quando nihil nihil dirainutum, nec est in ea clausula (a),

continet superfluum, nihil etiam diminu- nec diclio, imo nec etiam syllaba otiosa. Fa-
tum. Et hoc est quando per ipsam notifica- tendum est ergo ipsam csse convenienter et

tionem ipsius diffiniti essentia plene indica- secundum artem assignatam,ita quod in se

tur, et aperte manifestatur, et ab omnibus habet veritatem, convertibilitatem, eviden-

aliis separatur : hoc autem est reperire in tiam, et sufficientiam adeo perfecte et com-

proposito, si quis altendat. Nam ipsa fides plete, ut nec perfectissimi philosophorum
secundum essentiam suam aliquid respicit possent eam artificialius et completius assi-
ex parte intellectus, et aliquid ex parle af- gnare.
fectus. Ilabet enira affectum stabilire, et iu- 1. Ad
ergo quod primo ohjicitur in
illud

tellectum illuminare. Et in quantum atfec- contrarium quod false dicitur fides esse
,

tum stabilit, dicitur substantia, sive funda- sulstantia, dicendum quod suhstantia dici-

mentnm; in qiiantum autem intelleclum il- tur dupliciter, scilicet proprie, et transump-
^"'.tjiiiii
luminal, dicilur argumentum. Ut ergo ple- tive. Proprie quidem diciturquatuor modis,
• t nio*

ne fidei essentia explicaretur, oportuit eam scilicet substantia materia, substanf ia forma, 'i.s Jica-

diffiniri, sive notificari, ut diceretur sub- substantia compositum, suhstantia quae est

stantia simul et argumentum : dehet enim essentia uniuscujusque. Transumplive dici-

diffinitio tolam essenliam diffinitiin se clau- tur substantia illud quod habet aliquam
dere. Debet etiam i.ihilominus aperte notifi- proprietatem subslanliae diclae aliquo isto-
care : quoniam ergo habitus virlutis dupli- rum modorum. Cum aulem dicitur : Fides
citer notificari habet, videlicet per finem ul- est suhstantia, Iioc non dicitur secundum
limum, et per suum objeclum; finis autem quod hoc nomen, suhstantia, sumilur in
ipsius fidei consistit in ajterna beatitudine propria significatione, sed secundum quod
quam speramus, et ila in rebus sperandis; sumilur in significatione transumptiva. Di-
ohjectum autem consistit in verilate non vi- citur enim substantia, quia est fundamen-

sa, i-t ita in rebus non apparentibus : ideo tum fabrica? spirilualis, ad similitudinem
opporlunum fuit fidem diffiniri per res spe- materiae quae praebet fulcimentum formis et
randas et non apparcntes ut sic notificatio , accidenlibus. Et quod ita accipiatur ,
patet

fidei non solum essenfiam diffiniti explica- per notificationem Damasceni ', qui loco
ret plene per intellectum et affectum, sed ejus quod dicit Apostolus : Fides est suhs-

eliam manifestaret aperle per finem et ob- tantia, dicit: Hypostasis. Ait enim sic : a Fi-

jeclum. Dehet etiam diffinitio diffinitum ab des est eorum, quae sperantur, hyposlasis,
omuibus aliis separare : et quoniam fides et redargutio earum rerum, quae non vi-

formaladistingui habeta fideinformi; dis- dentur. »

tingui etiam habet ah habitucujuslibetalte- 2. Ad iilud quod ohjicilur, quod false

rius virtulis;a flde, inquani, informi dis- eliam dicitur esse arguincntum, dicendum
tinguitur, in quantum suslenlat totam fabri- similiter, quod argumentum dicitur duplici-

cam spiritualem; ab aliis autem virtutibus, ter, videlicet proprie, ct transumptive. Pro-

(a) Edit, Ven. ilSS, clausura. « Damasc, de Fide orthod., lib. IV, c. XI.

1
 :

msT. xxiii. Aiir . I. Ol''KS'l'. V. VJT

prie qui(U'm nrgumentum accipitiir secuii- scd taniju.iin llnis , siciit praiili<'tum cst.

(liim qiKuiriii>liocin iicceptioiiem : iiam iiuo (Jiiamvis aut(;m crediililas su[i[)liciorum sit
modo (Hcilur aroumentum ratiocinatio, se- rt!rum timendarum per modum objecli, est

Ar(!u- cuniliim quoil dividiliir in (luatuor spcrics, taiucn reriiin sperandariim pcr inodiim lliiis.
m^ium Idco qiiis crcdil aitfrua supplicia, ut
yij^.iic^l i,i sylloKisiuui», inductionem, cu- ('111111

du.uma- thymema, et exeniplum ; alio modo dicitur assequatur bona speranda.

lur.

urgumentum prolixte seutcntisebreviscollcc- ;>. .\d ilUid quod objiciliir, quod est ibi

lio ; tcrtio moilo dicitur urgumentum ipsum defectus evidentiae, (luia lides diriinitur per

mediiim, iii (juo consistil tota vis ar^'umeii- posteriora et ignota, dircndum qiiod falsum

tationis ;
quarlo modo dicitur argumentum est : diflinitur enim per flnem et objectuiu,
ipsa inaxima propositio, inqua consistit (ir- sicut piiiis visum est. Licel aiitein fiuis ip-
mitaslutius illationis. In oiunilnis autem his sius lidei, qui consistit in rcbus spcrandis,

acceptionibus argumentum dicitur, quia sit posterior ipsa fide quantum adasseciitio-

mentem arguit ef illuminat ad aliquid in- nein, est famcn prior quaiituui ad intentio-

tuendum, ct ci firmiter adha^rendum. Kt se- ncm. Licet etiam objectum ipsius fidei, quod
cunduin hanc iiro[irietalem potest transump- coiisistit in veritale non apparente, sit lio-
tive dici argfHmen/Mmquidquidillud sitquod mini infideli incognitum tamen cognilum;

mentem aryuit et ilhimiual ad videndum est homini lidem habenti. Quamvis etiam
aliquid occultum. Et hoc modo lides dicitur sit incognilum quale sit, notum tamen est

argumentum rerum non apparentium, qiio- ipsum non apparere : et sic patens est quod
niam ita facit intellectum eis assentire, sicut praedicla notificatio non est per posterius et

arj;i:umentum verum facit assentire conclu- incognilum, imo per prius et notius.

sioni probatae. Et per hoc patet responsio ad 6. Ad ilhid quod objicitur, quod in ea est

illa, quae arguebant praedictam diflinitionem praeposteratio, quia prius deberet dici argu-
ob defectum veritalis. mentum, quam fundamentum, ob hoc quod
3. Ad illud quod objicitur, quod in prseas- intellectus praecedit affectum , dicendum
signata diffinitione est defectus convertibili- quod etsi actus intellectus praecedat actum
tatis,dicendum quod praedicta notificatio non aCfectus, nihil tamen impedit quod intellec-

convenit spei quoniam etsi ipsaspes aliquo

: tus aliquando sequatur aOectum utpote ,

modo possit dici substantia rerum speran- quaudo inclinatur ad assentiendum alicui
darum, non tamen potest dici fundamen- rei secundum imperium voluntatis. Et hoc

tum, sicut Gdes, quia non est prima virtu- modo dictum est superius se habere in actu
tum. Licet autem hoc aliquo modo possit ei fidei ,
quae ideo habet rationem virtutis ,

attribui, tamen sequens pars diffinitionis, quia assensus ille est a principio voluntatis
quae est argumentum 7ion apparentium, et ideo Apostolus rectissime ordinavit, quan-
convenit soli fidei, quae intellectum facit as- do illud fidei quod respicit afTectivam ,
prae-

sentire ipsi veritati : hoc autem nec spei misit ei quod respicit cognitivam.
compelit , nec charitati , licet eis competat 7 et 8. Ad illud quod objicitur de defectu

quoddam genus certitudinis experimentalis, sufflcientiae ,

quia deberet diffiniri per dili-

maxime ipsi spei. genda, sicut per speranda, et (6) per prajte-
i. Ad illud quod objicitur, quod credulitas rita , sicut per futura ,
jam patet responsio :

suppliciorum non est substantia rerum spe- quia quamvis fides sit de praeteritis et futu-

randarum, sed magis timendacum, dicen- ris , sive etiam de sperandis et amandis, de
dum quod verum est quod non est substan- soUs sperandis est tanquam de fine, ad quem
tia rerum sperandarum tanquam objecti(a), tendit : et per hoc, quod diffinitur hic fldes
(a) Ccet. edit. subjecti. — (i) ita. per comparationem ad finem et complemen-
TOM. rv. 32
 SENTENTIARUM LIB. III.

tum totius aedificii spiritualis, dalur per bus : eigo fides informis vel est ars, vel vir-

consequens iutelligi ejusdein aedificii tota tus non est ars nec
: sed , scienlia : ergo vi-

fabrica : et per duo objecta.

hoc patent illa detur quod sit virtus.
Patet etiam quare magis dicilur fundamen- Item majoris difficultatis est credere arti-
tum esse rerum speraiularum ,
quam cre- cidos fldei, quam continere se (a) ab actu li-

dendarum, vel limendarum. Per hoc enim bidinis, quoniam illud potest ratio non ele-
quod dicitur sperandarum magis datur in- , vata , hoc autem , scilicet credere non po- ,

telligi finis virtulis ,

qui est ipsa bealitudo test, nisi super se elevetur : sed continere se

expectata, quam per lioc quod dicitur cre- (6), charitate circumscripta , est aclus virtu-

dendum, amaudum, vel timendum. Nam

vel tis : ergo et credere : sed illud credere est
isti actus non tanlummodo suut in finem, virtutis fldei informis : ergo, etc.

sed etiam in ea qua sunt ad finem. Item quod directe opponitur vitio et pec-
cato , virtus est : sed habitus fidei informis
directe opponitur ipsi haeresi et infldelitati,
ARTICULUS U.
quae sunt vitia et peccata , nec potest cum
Consequenter quaeritui" de fide informi, eis stare : ergo necesse est fidem ioformem
circa quam quaerunlur quiuque : primo esse virtutem.
quaeritur de ejus genere ; secundo quaeritur Item humilitas ,
qua quis humiliat se vel

de cjus origine; leilio quaerilur de ejiis ob- aflectum suum sub mandatis divinae majes-
jeclo; quarlo quaerilur de ejus duratione; tatis, habet rationem virlutis : ergo pari ra-

quinto et ultiino quaeritur de ejus informa- tione et illa humilitas ,

qua quis se humiliat
tione. sub regulis divinae veritatis, etiam praeter

QUiESTIO I. charitatem habet rationem virtutis sed fides :

informis est hujusmodi; per quam captiva-

An fides informis sit in genere virtutis '.

tur intellectus in obsequium Christi ad as-

FuDdam Utrum fides informis sit in genere virtu- sentiendum ei in omnibus articulis : ergo
tis, an non et quod in genere virtutis, vide-
;
fldes informis est in genere virtutis.

turprimo per illiidquod dicit Augustinus in Sed conlra :

1 ' : Wides sine operibus mor- Ad opp.

libro qui intitulatur ab aliquibus : De vera tua est : sed nihil (iuod est mortuuni habet
innocentia ; « Cuui caiterai virtutes possint in se rationem virtutis : si ergo fldes sine
bonis et malis esse communes , sola dilectio gratia et charitate caret operibus fructuosis,
est propria et specialis virtus piorum atque et sic mortua est, jam ergo non habet ratio-

sanccorum. » Ergo fides virtus est communis nem virtutis.

bonis et malis : sed in malis non reperitur 2. Item , sicut dicit Augustinus , et habi-
nisi fides informis : ergo fides informis est tum est supra in secundo libro * : a Virtus
virtus. est bona qualitas mentis, qua recte vivitur,

Item , secundum quod vult Philosophus •, qua nemo male utitur » sed flde informi :

circa difflcilia et ardua necessaria est ipsi non recte vivitur et multi male utuntur : ,

menti rationali ars et virtus : ergo cum ar- ergo fldes informis sub genere virtulis non
ticuli fidei difflciles sint ad credendum, ad continetur.

hoc quod facile credantur, necessaria est ars 3. llem omnis virtus aut est cardinalis,
vel virtus : sed fldes informis facit articulos aut theologica. Si ergo fldes informis est
facile credi, siciit patet in multis peccatori- virtus, aut est cardinalis , aut theologica :

'
Cf. Alex. Alensis, p. Ili, q. LXlv, tuerab. 3 , el coU. art. 4. q III; Slepli. Bnilef., lil .Scn/ disl. xxiu, q. vi.
,

x.xxviii,art. 2;S. Thou]., 11-11, q. iv, art. o;et III Sen/., — ' Ariit., i''/iic., lili. II, c. III. — »Jac, II, lO, 16.—
dist. XXIII, <\. il,»rl. 4; Rii^hard., III Sent., dist. JCXin, * Magister iliam coliegit ex Aufr. Vide litleram, dist.
(a) CtBt. edil. contineri. — (6) Cal. edit. deejl se. XXVII, c. Videndum est.
 niST. XXIII. .\KT .11. yU.flST. 1. iw
sed non esl theologica , cniu non tendal in essc in genere virtutis : per illum enim ha-
Deum; non cst cardinalis, cuni non sit circa liiluin quod.im modo rerljllcalur inlellectus
boniim crealum : ergo non est iu K^^it^re hoininis, diim cipMvalur iii obscqiiiuin
virtutis. Christi ad assentieudum primae verilali proi)-

•t. Item, quaiulo unus iK-ereticuscredil de- ter se, et super omiiia. Vigoraliir i-tiain ul
cem arliculos lidci, et alios discredit, quaui- riedat vera nou appaienlia, utvitet erronea
vis illi articuli sint supra rationem, tamen et phantaslicii, sicul apparet in multis Chris-
fldes, qua credit illos, non dicitur virtus tianis carentibus charitate, qui libeuler el
esse : erp:o si eadem fide, qua credimlur de- huniiliter audiiiiit veriia spectantia ad doc-
cem arliculi, possunt et omnes credi, vide- Iriiiam lidei, t:l consUiiitcr, et viriliter ab-
tur quod fldes informis in malis Christianis liorrent hajrelicam pravit^ilem. £t sic con-
nulio modo teneat rationem virtiitis. cedi potest quod fliles'inrormis sit in geneie
5. Item cum discipuius credit et assentit virtutis, seoundum quod nomen virlutis ac-
magistro in his, quae uoa videnlur, et sibi cipitur laige, et exlenditur ad habitum reo-
sunt supra suum intellectum quamvis as- , tilicantem et vigorantem potentiam iu his
sentiat in his, quae sunt supra se, non ta- actibus, circa quos consislit via justitis. Et
men illa credulitas dicitur esse virtus : ergo quia hoc modo proceduDt rationes ad par-
pari ratione videtur quod homo non indi-
, tem primam, ideo concedendae sunt.
geat aliqua virtute ad hoc, quod ipse primae i. Ad illud quod objicitur, quod fides sine
veritati assentiat : sed fides informis nihil operibus mortua est, dicendum quod non
aliud facit, nisi quod facit assentire primae dicitur mortua, quia careat omni utilitate et

veritati propter se , et super omnia : ergo efficacia, sed quia caret vita graluita, quaj
videtur quod lides informis non sit virtus. est vita perfecta : et ideo ex hoc non potest
concludi quod non sit simpbciter virtus, sed
CONCLUSIO. quod non sit virtus proprie dicta.

Fides informis est in genere virtutis , secundum 2. Ad illud quod objicitur, quod virtusest
quod virtus dicit habitum rectificantem et vigo- qualitas bona mentis, etc, dicendum quod
rantem potentiam ; 7ion autem ut capitur pro Augustinus ibi diffiuit virtutem proprie dic-
virtute meritoria gratuita.
tam, scihcet virtutem gratuitam ; et hoc
Resp. Ad arg. Dicendum quod virlus du- modo concedendum est fidem informem non
pliciter consuevit accipi, cum dicimus ali- Ex hoc tamen
contiueri sub virtutis genere.
quem habitum esse virtutem : proprie vide- non sequitur nullo modo eam contineri sub
licet, et communiter. Proprie namque dioi- virtutis genere, secundum quod virtus large

tur virtus recta ratio perduceus in finem : accipitur : imo est ibi locus sophisticus
et hoc modo virtus est principium operis consequentis.
meritorii : et dicitur solummodo de habitu 3. Ad illud quodobjicitur, quod omnis vir-
gratia informato,sinequo non contingit per- tus aut est cardinahs, aut theologica, dicen-

venire ad flnem gloriae. Alio modo dicilur dum quod illa divisio est virtutis formatae,

virttis communiter liabitus rectificans poten- secundum quod proprie accipitur virtus car-
tiam aUqua rectitudine justitise, et vigorans dinalis et theologica : et sic fides informis

eam circa opus difficile, quamvis non perdu- non continetur sub genere virtutis. Posset
cat eam in flnem (aj et hoc modo accipieudo ; tamen dici, quod fides informis, sicut habet

virtutem, habitos politici iuformes dicuntur rationem virtutis incompletce, sic habet ra-
esse virtules : hoc etiam modo fides informis, tionem virtutis theologicae, quia quodam
quae quidem est in malis Christiauis, habet modo in Deum durigit, licet semiplene.
(a) Edit. Ven. 1753 , fine. 4. Ad illud quod objicitur de haeretico,
 50(1 SKNTENTIARUM LIB III.

qui credit decem articulos, dicendum quod

etsi haereticus habeat aliquam illuminatio- QUJESTIO II.

nem respcctu illorum artioiilorum verorum

An fides informissit donum divinitus coUatum '.
quos credit, et aliquam habilitalcm ad illos

credendos, illa tamen habilltas et credulitas De quantum ad originem et

fide informi ; FuniMi.

non debel dici virtus, quia nec poteiitiam quaeritnr utnim fides informis sit infusa, an
rectificat, nec vigorat. Non reclificat potenti- acquisita. Et quod infusa, videtur ' Alii :

am ,
quia non captivatur intellectus ejus datur fides in eodem Spiritu. etc. Et cons-
plene in obsequium veritatis summae. Non tat quod Apostolus ibi loquiturdedonisgra-
vigorat, quia per illam non respuit falsita- tiae gratis datae : ergo loquitur de flde, cir-

tem oppositain veritati. Ethaecduo require- cumscripta charitate : et haec est fides infor-

bantur ad hoc, quod babitus sorliretur no- mis : ergo fldes informisest a Spiritu sancto.
meu et ralionem virtutis. Non sic autem est Item '
: Si habuero fidem, ita ut montes
de fide informi, quse est in malis Christianis, transferam ;ih\ Glossa : « Quae Qdes Dei do-
quia ipsi asseutiunl et adhaerent primae ve- num dici potest, quia in malis quaedam dona
ritati propter se, et superomnia, ita quod Dei sunt. » Si ergo illa est fides informis, ergo
in illo habitu est rectificatio et vigor, et ex fides informis estadonoDei, vel donumDei.
hoc quaedam perfeclio. Unde sola illa fides Item '
: Non accepistis spiritum servitutis
informis est ia genere virtutis, qua credun- iterum in timore ; Glossa : « Est timor ser-
tur omnes articuli, vel explicite, vel im[ili- viUs , et fllialis , et uterque est a Spiritu
cite, qua etiam respuuntur omnes errores :
sancto. J) Si ergo tknor servilis est donum
haec enim sola est, quae habet in se quamdaui Spiritus sancti, et timor servilis oritur ex
perfectionem rectitudinis et vigoris. flde informi, ergo fldes informis est donum
5. Ad illud quod olijicitur de discipulo as- Spiritus sancti.
sentiente magislro, quod non indiget hahilu Item secundum nullum habitum, natura-
virtulis, dicendum quod non est simile, quia lem vel acquisitum , elevatur inlellectus
credulitasilla, qua disr.ipulus assentit magis- supra se, ut assentiat primae veritati prop-
tro, ita potest esse via in falsitatem sicut in ter se, et super omnia ergo habitus : fldei in-
veritatem, pro eo quod magister ejus potest formis non est acquisitus, vel innatus : et
vera, et falsa asserere non sic autem
: est de est acquisitus , vel innatus, vel infusus :

credulitate qua quis assentit primae veritati, ergo est liabitus infusus.
quae nullo modo potest esse via nisi in veri- Item quod potest in ea, quae sunt contra
tatem et reclitudinem : et propter hoc, quia (a) naturam, nec est a natura, nec est ab acqui-
credulitas illa, qua discipulus assentit ma- sitione : sed habitus fldei informis potest in
gistro, de se non est rectilicativa mentis, et miracula facienda, sicut patet per Evan-
credulitas, qua Chrlstianus assentit Deo, est gelia ' qiiod mali faciunt miracula, et ex-
via salutis, ita quod nullo modo de se ordi- presse dicitur ' : ergo fldes informis nec est
natur ad oppositura; id magis sortitur ratio- innata, nec acquisita : sequitur ergo quod
nem virtutis, quam illa credulitas, qua dis- sit infu.sa.

cipulus assentit magistro, quai quidem potest Sed contra, i ' : Fides est ex auditu : sed xa
esse erroris occasio. quae novimus audiendo ab aliis, novimus
per acqiiisilionem : ergo si fidem habemus
'
Cf. Alcx. Alcnsis., p. 111, q. VI, mi^mb. 2, ct coll. per auditum, fldem habemus per acquisi-
.xxxviii, arl. 1; S. Tlionias, ll-II, q. vi , arl. 2; et
tionem.
III Senl., dist. Xilli, q. III, art. 2 ; et rfe Virit , q. xviii,
art. 3; StC|ili. Urulef., III Senl , disl. x.Mi!, q. vil. — » I Cor , XII, 9. — ' I Cnr., xill, 2. — » Rom., VIII, 15.

\a) Edit. Vcti. qua. — » Matth., VII, 22. — • Act., xix, 13. - ' Rom., s, 17.
 niST. XXlll. ART .11. OIJ-^EST. II. .501

2. Ilfiu \ii{<ustinus "

: o (juod credimu.s, sione ; ad hoc quod habilus Hdei plene et in-
dcbenius auolorilali : quod inU'llip;in\us, ra- tcgro haheatur, nccii.s.se e.st quod intellectus
lioni. » Scil (lo('ti'iiia (|iiai auctoiilati aru-iuB in.struatur de crediliilibiis, ut pos.sit illa co-
innititur, al^alio acciiiiiitur : si ((rgoco^Miilio gilare, (!t inclinetiir ut po.ssit illis assiMilire :

(Idei innititur ancioritati, videtur quod per et primum quidem est materiale in (Ide, se-
acquisitionein lialicat in noliis oriri. cunduin vero est roiinale, et ntruiiuiiK! re-

3. Item alias virtiites informes i»ossuraus peritur tam in (ide informi, qiiam in flde
habere per acquisitionem, slcut continenliani formata. Non enim dicitur inlormis, quia
et justitiam : ergo pari ratione videtnr, careat omni forma, sed quia careat forma
quod et fldem inforinem per a(;quisilioncm gratiae giatnm facientis. Cum ergo quaeri-
similiter possumus haliere. turutruin fldes sit habitus acqiiisitu.s, vel in-

4. Item aliquis transiens de infidelitate ad fusus, rcspondendum est : si loqiiamur de

haeresim, credit aliqiios articiilos (idei : et fide quanliim ad illud , quod est materiale

hoc quidem sine aliqua infusione habitus, in ca, videlicet quantiim ad cognilionem
cum Deus non infundat haeiesim, sed per so- illam qua cognoscimus qui sint articuli
,

lam acquisitionem doctrinae : .sed qua ra- fldei , scimus quid est quod per nomen
et

tione potest cognoscereununiarticuhim,ea- dicitur, sic conccdcndum est, quod fldes est

dem ratione potest cognoscere alterum : er- pcr auditum et per ucquisitionem secun-
go si per acquisilionem potest cognoscere dum legem communem. Nemo enim scit,

ahquos, eadem ratione videtur quod possit qui, et quot sint articiili fidei, nisi didicerit

cognoscere omnes : ergo videtur quod fides legendo, vel audiendo : nisi forte hoc habeat
informis de oninibus articuHs per acquisi- per privilegium speciale. Si autem loqua-
tionem possit haberi. mur de fide quantum ad formale videlicet ,

5. Ilem. si fides informis est habitus in- quantum ad illud quod facitassenlire, sic di-
fusus , cum habitus infusi ita iufundantur cendum est quod quaedam fides informis est
parvulis, sicut adultis, ita erit habitus fidei per acqui.sitionem, quaedam perinfusionem.
inlbrniis in parvulo baptizato, sicut est in Nam quidam asseiitiunt veritati audilaemoti
Christiano jam provecto : sed iu Christiano humana persuasione, utpote propteramorem
jam provecto si peccet mortaliter, nihilomi- et reverentiam dicentis, vel propter miracu-
nus tamen remauet in eo fides informis, la, vel propter rationesetargumenta : et talis

esto quod nihil ultra addiscat : ergo pari ra- fides est simpliciter acquisita : uec dicenda
tione parvulus si peccet, cum ad adultam est habere rationem virtutis, quia uuilius
aetatem pervenerit , fidem informem habe- est vigorls , nec roboris ' , sublata de medio
bit , etiamsi nihil ab aliis doceatur : et hoc ipsa humana ratioue. Quidam autem assen-
est manifeste falsum ,
quia si talis poneretur tiunt veritati fldei proptcr divinam illustra-
inter Saracenos antequam aliquid didicisset, tionem , sicut illi qui innituntur priniae ve-
nihil plus haberet de fide, quam si nunquam ritati super omnia, et propter se, sicut multi
baptizatus fuisset. Christiani ,
qui charitatem non habent ; et

in talibus fides est per infusionem : volun-

CONCLUSIO. concomitaute divina
tarie enim assentiunt ,

Fides informis , semndum quod virtus est, domm illuminatione ; illuminatione, inquam, quae
divinitus coUatum est censendum.
ralionem elevat in his ,
quse sunt supra
Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- ipsam. Unde sicut illuminationem ad futura

tiam est notandum, quod cum credere, sicut praecognoscenda dicimus esse infusam, pro-
dicit Augustinus, sit cogitare cum assen- Lib. 1, (.'. XIV, u. 3. — » Consentit iis S. Tlioui.ns. de
Veril., (j. xviii, art. 3,
' AugusU, de Utilitate cred., c. xi , u. 25; Reliact.,
 :

50? SENTENTIARUM LIB. III.

pter hoc quod iu ipsa elevatur anima supra respicit rationem , nec est talis credulitas
ea quas siint ei naturalia , sic intelligendum fidei virtutis, sed potiuscujusdam assuetu-
est etiam in parte ista. Concedendum est dinis.

ergo fidem informem , secundum quod vir- 3. Ad illud quod objicitur, quod aliae vir-

tus est , esse donum divinitus coUalum, et tutes infonnes habentur per acquisitionem,

habitum infusum. Unde concedendae sunt dicendum quod non est simile, pro eo qnod
etiam rationes quae hoc ostendunt. actus aliarum virtutum concordant ipsi ra-
1. Ad illud ergo quod primo objicitur in tioni secundum naturale dictamen. Unde
contrarium, quod fides est ex auditu, dicen- juslitia naturalis dirigit ad opera virtutum
dum quod illud dicitur de fide, non ratione polilicarum : non sic autem est de fide, quae
ejus quod est formale et coropletivum, sed dirigit ad aliqua credenda, quse sunt praeter
ratione ejus quod est materiale , utpotc ra- naturam, et supra judiciuui rationis : ideo
tione illius cognitionis ,
qua cognoscit quid non sic subjacet nostrae acquisitioni, secun-
est quod per nomen dicitur ,
qiiae commu- dura quod aliae virtutes morales.
niter non habetur nec in fide formata, nec 4. Ad illudquod objicitur, quod aliquis de

in informi , nisi per acquisitionem. Aliter infidelitate transiens adhaeresim acquiritco-

etiam videturaliquibusessedicendum, quod gnitionemaliquorumarticulorum,dicendum
illud verbuin Apostoli intelligitur de fide quod non est simile : quia sicut idem ipsum
informi ,
quse innititur humanae rationi, potest amari amore divinitus infuso, et amore
qnae quidem non habet in se rationem vir- etiam innato, et libidinoso, et multum re-

tutis. Sed primus modiis dicendi rationabi- fert utrum aliquid sic , vel sic ametur : sic

lior esse virlelur, considerato intellectu Apo- etiam intelligendum in cognitione , quod
stoli. idem ipsum aliter, et aliter potest credi, vel

2. Ad illud quod objicitur, quod credere ex persuasione veritatis humanae, vel ex il-

debetur auctoritati, dicendum quod credere, lustratione veritatis aeternae : et haeretici

secundum quod est actus fidei virtutis, de- quidem si cognoscunt aliquos articulos, hoc
betur auctoritati non cuilibef sed auctoritati , est ex quadam persuasione humanae ratio-
divinae : cui quidem auctoritati nenio assen- nis, imo fictionis suae ; etsi secundum illam

tit propter se , et super omnia, nisi per di- omnibus articulis fidei assentirent, adhuc
vinam illuminationem : et sic talis credulitas tamen virtutem fldei non haberent, cujus
non est acquisita, sed infusa. Illa vero cre- est intellectum in Christi obsequium capti-

dulitas qua? innititur rationi creatae princi- vare. Ideo non est simile de cognitione arti-

paliter, non spectat ad ipsam fidem secun- culorum in viro fideli : et pro tanto non se-
dum quod fides est virtus : et de hac verum quitur, quod si illa cognitio in haereticis est

est, quod potest esse per acquisitionem. acquisita, quod haec in fidelibus non sit in-

Unde attendendum est, quod dupliciter po- fusa. Si quis tamen de fideli et catholico fiat

test aliquis per fidem suam inniti sacrae haereticus, et remaneatsibi cognitio alicujus

Scripturae : aut quia credit sacram Scriptu- articuU , non habet eam omnino per acqui-
ram a Spiritu sanoto fuisse inspiratam, et sitionem, nec tamendicendusesthabere vir-
editam, juxta quod dicitur '
: Spiritu sancto tutem, quia ibi illuminatio prior permixta

inspirati locuti sunt sancti Bei homines est quodam modo falsitati erroris et : ideo

et sic talis credulitas spectat ad fidei virtu- non habet perfectionem competentem vir-

tem ; aut ideo credit sacrae Scripturae, quia tuti.

patres sui crediderunt, a quorum semitis 5. Ad illud quod objicitur de parvulo, qui

non vult recedere : et hoc modo humanam cadit de gratia

, antequam aliquid de fide
' II Pflr., I, 21. acquirat , dicendum quod parvulus habet
 :

DIST. XXII. AllTI 111. OU^ST. III. .'103

habilum liili-i (iiiniilvim ad illinl f|iiorl l. llem cognilio Trinilatis et Unilatis

est in ea formale : habet enim aliqiiid quo .supra rationem est, sicut in primo libro * os-

promptus eril et faciiis ad assenlieiulimi om- tensum fuil : sed da-mones cognoscimt Denm
nibus atlii-ulis llilei, si ei proponantiir, eiim esse Irinum et unum, et talis cogiiilio, qu:i

ad ailullam a;talem pervenerit. Caret tanien cognoscitur Deus esse trinus et unus, vel
ea copnitione ,
quai est malerialis respectu est cognitio ftdei, vel est cognilio compre-
fidei , sine qua elsi ililud formale possit in bensionis : cum ergo daemones non habeant
animam parvuli infundi , non lamen potest cognilionem comprehensionis de ipsa Trini-
radicari et stabiliri : et propterea si, cum ad tale, hahent ergo cognitionem fidei.

adullam a^latem pervenerit, proponatur ei Sed contia : \. Super illud « : Quce con- Fiud.m.

error sub ratione credil)ili , facile expellitur ventio Christi ad Belial ? fiicit (ilossa : « Si-

habilus fidei, et ila de facili assenlit, ac si eut Christiis omnia bene facit, sic diabolus
habilum fidei nunquam habtiisset ,
propter omnia male. » Sed credere fidei informis
hoc quod liberum arbitrium propler inas- est aclus virlutis, et actus bonus : ergo si

sueludinem nescit iilo uli : et ille habilus daemonis est omnia male facere , videtur
non fuitin potentia radicatus, quamvis esset fjuod ad ipsum non spectet ipsum credere :

in ea infusus. De hoc autem in libro quarto ergo ncc habcre fidem informem.
habelur difTusius. Item fides informis est habilus infusus, et
donum Dei : si ergo daemones habent fidem,
QUJ:STI0 III.
aut infusa est eis ante lapsum , aut post
An fides informis sit in domonibus '.
ante lapsum non quia tunc iiou erant in
,

Ad opp. De subjecto fidei informis : et est qua?stio statu, in quo esset eis fides opporluna ;
post
ulrum fides informis sit in dsemonibus; et lapsum non, quia obslinali sunt, ut dona
quod sic, videtur * : Bcemones credunt, et Dei non possint suscipere : ergo si nnnquam
contremiscunt : si ergo fldes, quje est priu- habuerunt habitum fldei infusum, et fides

cipium timoris , hsec est fldes, quae est vir- informis est per infusionem, ergo non ha-
tus informis, videtur quod fldes, secundum bent fldem informem.
quod est virtus, sit in dcemonibus. Item credere, quod est actus fldei infor-

2. Ilem, super iilud ' : Justitia Bei reve- inis, est volunlarium ,
quia cum caetera

latur ex fide in fidem, Glossa : « Fides dae- possit homo nolens, credere non potest nisi
monum est, et nomine tenus Chrisliano- volens : sed daemones, quanlum est (»x parte
rum. » Sed in Christianis, qui sunt nomine volunlatis shcB , repugnant omni verilati et
tenus Chrisliani, est fides informis tanquam omni bono : si ergo ipsa fides informis facit

in subjecto (a) : ergo et in daemonibus. credere voluntarie, videtur quod daemones

3. Item * : Quid nobis, et tibi, Jesu Naza- non habeant ipsam.
rene ? et saepe in Evangelio daemones cla- Item fldes informis est principium timoris
mabant Christum esse Filium Dei : sed con- servilis : et timor servilis facit peccatum fu-
stat, quod ejus divinitatem non polerant in- gere : si ergo fldes informis esset in daemo-
tueri ; et hoc est super rationem, quod Deus nibus , esset in eis fuga alicujus peccati : si

fieret homo : ergo videtur quod hoc non ergo nullum peccatum fugiunt , videtur
noverant, nisi cognitione fidei ergo videtur : quod habitus informis in eis non reperia-
quod habuerunt fidem. tur.

etrfe Veril., q. xiv, art.2; Richard.,IIISM/.,disf.x.Ti!i,

>
Cf. Alex. Aleusis, p. 111, q. lxiv , memb. 7 ;S. Th.,
art. 6. q. Ill; Slepbanus Brulef., I!l Senl., djst. .xxill,
11-11, q. V , art. 2; et III .SeH/., dist xxiii, q. iv, art. 3;
q. III. _ jyao,, ii,19. — 'Ko»)., I, 17. — * Mnrr . i, 24.
MEflit.Ven.aiM.cX. — » Dist. III.— ' II Cor., VI. 1.1
 ;

60i SENTENTIAHUM LIB. IH.

ticulos spectantes ad humanitatem, est in

CONCLUSIO. eis cognitio acquisita per multa miracula et
Fides informis, proutest habittisvirtuosus, infusus experimenta, et quasi exlorfa necessitate
et voluntarius , non est in dcemonibus, cum non quadam. Dum enim daemones vident aperte
siJtt apti ad suscipiendos habitus infusos et ma- ,
eos qui in Chrisfum credunt, et ei confor-
gis sint proni ad impugnandam veritatem, quam
mantur, non posse damnari, manifesfa ra-
ei assentiendum.
tione coguntur credere fidem credentium in
Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut ex Christum veram esse : ac per hoc per conse-
praecedentibus ' patet , fldes informis dicitur quens credunt omnia esse vera, quae Chri-
diiobus modis : quaedam quae innititur pri- stiani credunt ex hoc etiam perferren-
: et
mae veritati propter se, quamvis in ipsam tur : propter quod dicit beatus Jacobus,
non tendat amando ; alia est fides informis, quod credunt, et contremiscunt. Si vero lo-
quae inuititur ipsi veritati articulorum pro- quamur de fide informi, secundum quod
pter aliquam rationem creatam. Prima qui- accipitur primo modo, videlicet prout est
dem non quod careat
dicitur fldes informis , habitus virtuosus et liabif us infusus, et etiam
forma fidei secundum quod est virtus, sed voluntarius, hoc modo etsi reperiatur in
solum secuudum quod est virtus gratuita :
Christianis viatoribus, non tamen potest
et de hac dictum est prius quod est habitus reperiri in daemonibus : tum quia ipsi non
victuosus, et habitus infusus. Secundo vero sunt apfi ad suscipiendos habitus infusos :

raodo dicitur fides informis, quia caret for- tum quia voiuntas eorum magis prona est
ma fidei et secundum quod virtus est, et
, ad impugnandam veritatem et pietatem,
secundum quod gratuita est. Nam illa cre- quam ad assentieudum ei. Unde conceden-
dulitas qua quis assentit articulis propter
,
dae sunt rationes, quae hoc ostendunt.
rationem creatam principaliter , non solum 1 et 2. Ad illud vero quod objicitur in
caret infentione habitus gratuifi, sed etiam confrarium de auctoritate Jacobi, et de Glos-
intentione habitus virtuosi. Nullius enini vir- sa quod informis qualitas est in daemoni-
,

tutis videtur esse credere cum quis credit

, bus, dicendum quod in utrisque reperitur
innitendo persuasioni quam videt. Si ergo fides , sed tamen alifer et aliter, sicut prius

hoe secundo modo accipiatur informis fides, dictum est. Christiani enim nomine tenus
sic concedi pofest eam reperiri in daemoni- voluntarie assentiunt : et illa fides potcst eis

bus : habent enim ahquam notiliam et cre- esse via ad virtutem, et quodam modo rec-
dulifatem de articulis et credibilibus ,
quse tificat eoi-um mentem , etsi non plene : non
quidem polest dici fides, sive credulitas, sic autem est in daemonibus, quia ipsi cre-

propter hoc quod non est in eis visio aperta. dunt coacti , et quasi cum quodam mur-
Et illa quidem cognitio partim fuit eis in- mure.
dita a prima conditione ,
partim ex acquisi- 3. Ad illud quod olijicitur, quod confite-

tione. A prima enim conditione sua habue- Ijanfur Christum esse Filium Dei, dicendum
runt cognitioncm aliquam de articulis per- quod, sicut dicit Augustinus inlibro d€ Cmta-
tinentibus ad 'i'rinitatem, quae etsi tunc non te /»ei, ipseChristusinnotuitdaemonibus non
meretur dici fides, imo potius cognitio con- per id, quod est veritas et lux, sed per quos-

templationis propter absentiam aenigmatis dam suae virtutis effectus. Unde quia ipsi

peccato tamen superveniente, et aenigmate videbanf miram Christi virtutem in suis

subsequente , illa cognitio meruit dici fides, effectibus, cui nuUatenus poterant resistere,

cum sit cognitio ainigmatica de his, quae cognoscebant ipsum non purum hominem,
specfant ad divina. Quantum autem ad ar- sed etiam Deum esse : iila tamen credulitas
• Ousesl. pracced. non crat fides informis, secunduin quodfldes
 ,

DIST. XXIII. ART. 11. Oll^^^ST. IV. 80S

ii)formis est virtiis, quia non adhaBrebaut tur : ergo ciim infunditiir charitas, infuii-

ipsi prima; voritati propler se. ditur fldes formata : sed impossihiie est duo
•i. A(l iliud quod olijintur, quod rognos- accidentia cju.sdem specici csse in endem
cehant iteum esse trinuui ot uuuin, diceu- siibjecto : ergo impossibilc (jst duas fides

dum quod illa cognitio in daemonihus erat esse in eadem anima : crgo necesse est fi-

dcreiicta ex copnitiont', quaiu hahucrimt ex dem iiiformcm expelli ad advenluin gratiae.

prima sui oouditioue. Secunduiu euiin qiiod ri. Item aiit lumiiu gratiae gratiim facieu-
dicit Dionysiiis iii iilHo ile Divinis \oinini- tis sufficit ad crcdenduni , aut noii : si non ,

bus, capite quiirto, data daemonilius dona ergo gratia gratum faciens non sufficit ad
nequaquam i[tsa miilata esse dicimiis; sed promerendatn sahitem ; si sufficit, supcr-
sunt integra et sijleiuliiiissima, quanivis ipsi nuuiii cst facere per plura, quod potest fieri

non videant claudentes in seipsis specuiati- per pauciora : ergo vid(!tiir quod superve-
vas veritates et sic non oportet ponere iu
: niente gratia gratuin faciente , superfluat
daemonibus habitum fidei iufusa'., cuni ta- habere fldem informem.
lem notitiam habueiint a prima naturali Sed coiitra : Gratia non expellit nisi cul- p„nd,„.
sua conditione , hcet eam habeant quodam pam , vel consequens ad culpam sed fldes :

modo niinus perfecle propter suarum men- informis nec est culpa, nec consequens ad
tium obcaecationem. culpam : ergo fldes informis non expellitur
a gralia superveniente.
QUJESTIO IV. Item, sicut se habet actus ad actum, ita se
habet habitus ad habitum : sed gratia gra-
An fides informis expellatur per adventum gratice '.

tum faciens facit credere in Deum , et gratia

.\i .
I
p. De ipsius fidei informis duratione; et est gratis data facit Deo credere : si ergo cre-
quaestio : utrura fides iuformis omnino ex- dere in Deum non expellit credere Deo , sed

pellatur per adventum gratiae. Et quod sic ,

potius praesupponit , videtur quod gralia
videtur. Major est convenientia fidei forma- gratum faciens non expellat fldem infor-

tae ad gloriam, quam fldei formatae ad fidem mem.

iuformem, pro eo quod glorianon est aliudj Item magis conveniunt dona infusa cum
quam gratia consummata sed : gloria super- infusis ,
quam infusa cum acquisitis : sed

veniens evacuat habitum fldei formatae , si- gratia gratum faciens, cum infunditur, non
cut vult Apostolus ' : ergo , superveniente expellil habitus acquisitos : ergo multo for-

flde formata, tollitur fldes informis, et eva- tius uon expellit habitum fldei informis, qui

cuatur. est infusus.

2. Item majus luinen absorbet minus lu- Item, sicut se habet culpa ad fldem forma-
men : ergo sigratum facien-
lumen graticB tam, ita se habet gratiaad.fidem iuformem :

tis superexcellit incomparabihter lumen gra- sed culpa ciim superinducitur, etsi expellat

tiae gratis datae, videtur quod fides informis formam fldei , non tamen expellit ipsam fi-

per gratiam supervenientem habeat expelli. dem, quia jam faceret hominem infldelem :

3. Item fides iiiformis nunquam est nisi ergo pari ratione gratia gratuin faciens cum
in peccatore, nam
omni justo est fides in superinducitur , etsi tollat informitatem fl-
formata sed gratia gratum
: faciens nun- dei , noii tamen tollit subslantiam habitus.
quam potest esse cum peccato ergo nun- : Item , si habitus fldei informis tollitur in

quam potest esse cum flde informi : ergo justiflcatione impii, ergo cum aliquis reci-

necessario eam in adventu suo expellit. divat in peccatum , aut cflicitur infidelis

k. Item omnes virtutes simul infundun- 111 Senl., dUt. XXIII, q. iil, art. i; Slephanus Brolef.,
Sent., dist. XXllI, q. III.— ' Cor., xiu, 10.
1 Al»x Alensis.p. Ill,collal.xxxviir,arU3;S. Tliom., 111 1
 :

506 SENTENTIARCM LIB. III.

aut datur ei novus habitus fidei : sed infide- se a se avertenti, infundat in ipsa aversione;
lis non efficitur , sicut palet , nec novus ha- ideoalius modus est dicendi, quod sicut per opin. i.

bitus datur, quia non decet ut peccanti ia peccatuin non introducitur habitus fidei in-
ipso actu peccati infundatur donuni gratis formis, sed introducitur defectus, et alius
datum : ergo non videtur quod habitus fidei credendi modus a), sic etiam per gratiam
informis per gratiam supervenientem ha- non exduditur ipsius fidei informis habitus,
beat expelli. sed solum usus et defectus. Et si tu objicias,
,

quod frustra erit habitus sine usu , respon-

CONCLUSIO. dent quod non frustra est ,
pro eo quod ce-
Fides informis per gratice adventum non expcllitur dit in dispositionem respectu fldei formatae.
quantum adhabitum etusum, sedremauet; licet
Praeterea remanet ut homo utilitatem ha-
excludatur quoad defectum.
beat de eo in tempore opportuno. Sed quo- improb.
Resp. ad arg. Ad praedictorum inteliigen- niam aclus et usus fidei informis est credere
tiatn pst notandum , quod cum dico fidem et assenlire primae veritati in omnibus arti-
informem , dico tria , videlicet habitum et ,
culis, et isle usus potissime competit usui
ipsius habitus usum, et defectum annexum. gratiae , cum aliquid non tollatur nisi per
Et quantum ad haec tria potest tripliciter in- suum oppositiim, non videtur rationabile
telligi ,
quod fides informis expellatur , sive usqueqnaque dicere ,
quod per adventum
evacuetur per gratiam superA'enientem. Et gratiae tollatur fidei usus informis, cum po-
secundum hunc triplicem modum intelli- tins videatur in ea perflci et compleri. Et opm. 3.

gendi , tres fuerunt circa hoc opiniones. propterea est tertius modus dicendi, qui vi-
Opin. I. Quidam namque dicere voluerunt, quod a detur probabilior esse praedictis, quod fides
gratia superveniente fides informis expelli- informis per adventum gratiae excluditur
tur non solum quantum ad informitatis de- quantuin ad sohim defectum , salvo habitu
fectum , sed etiam quantum ad usum , et et usti : et hoc quidem videtur satis ratio-
qiiantum ad habitum. Et hoc quidem dixe- nabile , cuiii gratia opponatur habitui iUi
runt propterea, quia gratia superveniens se- infuso solum ratione informitatis, sicut ha-
cum omnes virtutes et quia non est
fert : bitusopponilur privationi. Concedendae sunt
opportunum nec est possibile in uno et in
, ergo rationes ostendentes habitum fldei in-
eodera esse fldes duas, cum fldes formata formis per supervenientem gratiam non ex-
superinducatur cum gratia, et quantum ad pelli.

formae complementum et quantum ad , i. Ad illud quod objicitur primo in con-

usum, et quantumad habitum ideo ad ejus ; trarium, quod major est convenientia fidei
ingressum fides informis omnino expellitur formatae ad gloriam, quam informis ad gra-
et sic ponunt eam expelli propter incompos- tiam, dicendum quod major eonvenientia
sibilitatein et unitatem. Et si tu objicias eis, dupliciter potest attendi : aut secumium coiu-
quod tunc per culpam fieret homo infidelis, parationem aliquorum in genere graluiti ;

respondent breviter, quod Deus sua gratuita aut secundum ordinationem habitus ad ac-
bonitate, qua non permittit hominem lota- tiim. Si primo modo , sic major est conve-
liter cadere, infuiidit ei haltitum fidei infur- nientia lidei formatai ad gloriam ,
quam ad
mis, ne omnino pereat in eo fundamentum fidem informem, quia utrumque est gratiae
spiritualis aedificii. IJnde sicut ex malis eli- gratum facientis. Si secundo modo, sic ma-
ciunlur bona , sic contingit in cujpae trans- jor est convenientia fidei formatai ad infor-
gressione alicui infundi habitum informem. mem, quam fidei forniatae ad gloriam , pro
iDprob. Sed quia non videtur multum rationa-
illud eo quod actus fidei informis non babet op-
bile,quod Deus dona gratiae ipsi [leccanti, et Ui) Al. iiiolu.i.
 ,

DIST. XXIW. Aiir. II. on^EST. V. mi

position»'m cxim artii fldei formalae : sed ac- grafum faciens, ciiiu iirwsuppositiono ta-
tus fidei fnrmat.-B ,
qiii qiiiilem est credere men gratice gralis data;. Dona enim grnfiaj
non apparenlin. et videre per speciiliim et gratuin fa<ientis iioii e.vcludunt dona gra-
in a»nipmale, niagiiam repii{j:naiiliam iialiet tia; gratis datw ; iiiio magis illa in siio ad-

cum statu f,'loriae:ideo non sicevncuat, sicut ventu complent et perficiunt , et quodam
cvacualiir. Hoc aiitem infra' melius niani- modo ab eis vigoraiitiir «'t pcrniiiinfiir :

festabitur, cum de cvaouatione lidei agetur. ideo non seijuifur quod , adveiiieiite grafia

2. Ad illud quod objicitur, quod majus gratum faciente, supeifluat habifus fidei in-

lumeii absorbet miiius lumen ,dicendum formis , nec, remanenfe habitu informi
quod illud non inlclligifur de luminibus propter hoc luiiien gralis gratum facientis
qnae sunt ad invicem ordinala , sed de his sit insiifflcieiis : unuinquodque enim donura
quffi habent quandam opposilionem et re- Dei sufflciens est , secundum illud ad quod
puKiiantiam , nisi intelligatur absorbere habet ordinera.
quantura ad apparentiam. Et quoniam lu-
men fidei informis ordinem habet ad lumen QUJISTIO V.
gratiae, non oppositionem ; hinc est quod
An fides informis fiat formata, adveniente gratia '.
ab ipso non absorbetur , sed magis in esse
salvatur. De ipsius fldei informis formatione, et est Fundam.

3. Ad illud quod objicitur, quod fides in^ quaesfio utrum advenienfe gratia fldes in-
formis non est uisi in peccatoribus et cum formis flat formata ; et quod sic, videlur.
peccato,dicendum quod hoc verum est ea Anfequam aliquis peccet, non habet nisi

ratione,qua fides informis nominat defec- fldem formatam ; cum autem pcccat, incipit
tum formae, non secundum quod nominat habere fldem informem : si ergo in pec-
habitum et ideo ex hoc non potest con-
: cando non infunditur ei nova fldes , necesse
cludi quod per gratiam advenieutem tolia-
,
est quod per peccatum fldes formata flat in-
lur fidei informis habitus , sed solum quod formis : si ergo fldes intormis ante fuit for-

lollatur informiUitis defectus. mata videtur quod

, si aliquis restif uatur in
4. Ad illud quod quod omnes objicitur. gradum prisfinum per adventum gratiae,
virtutes infunduntur simul, dicendum quod quod fldes informis flat formata.

verum est quaiitum ad illud quod est in eis Itemgratia adveniens informat naturam :

formale; quantum aulem ad materiale, sive si ergo fldes informis plus approximat gra-
ad habitum subslratum, non habet verita- tiae, quam ipsa natura, videtur quod per
tem, nisi quando non invenit habitum in locum a minori fldes informis habeat per
subjecto, quem informet (aj : et ideo cum gratiam informari.
gratia adveniens invenit habitum fidei in- Item plus convenit habitus infusus cum
formis , non oportet quod superinducatur gratia, quae est infusa, quam habifus acqui-
nova fldes. Pra;terea ratio illa in alio defi- sifi : sed habifus acquisiti per adventum
cit , quia gratia gratum faciens cum gratia graf iae informanfur ;
quod patet, quia in eo-
gratis data non est ejusdem speciei : et ita rum esercifio et usu homo meretur : ergo
procedit ex falsa suppositione. multo fortius habitus fldei informis forma-
o. Ad
illud quod objicitur, quod lumen tur per ipsam grafiam supervenientem.
gratum facientis debet sufflcere ad
gratiae Item opera mortiflcata per advenfum gra-
credendum , dicendum quod suffldt gratia tiae viviflcantur, secundum quod communi-
ter dicitur ergo pari ratione et habitus
'Dist. XXV, arl. 2, q. i. — « Cf. Alex. Alensis, p. III,
: ,

q. LXlv, membr. 6 ; S. Thomas, II-II, q. iv, art 4; etlll Sen/., dist. xxni,q. Ill, art.4; etrf' Verit., q. xiv,
(a) Cat. edit. iiiformaU art. 7; Stephan. Briilef., III .'^nt., dist. ixiii, q. x.
508 SFNTENTIARUM LIB. III.

mortuus : si ergo fides informis est hujus- 4. Item ex his quae sunt diversa genere,
modi, videtur quod per adventum gratiae non potest fieri unum per essentiam sed :

habeat informari. fldes formata dicit habitum unum per es-

Ilem nihil aliud est dicere habitum vivum sentiam : ergo impossibile est ipsam con-
esse, quam per illum vitam ajternam me- stare ex gratia gralum faciente, et gratia
reri posse : sed credere fidei informis , quod gratis data. Si ergo fides informis est donum
est assenlire primae verilati propter se, et gratiae gralis datae, videtur quod impossi-
super omnia, superveniente charitate, ha- bile sit ip.saui fieri formatam superveniente
,

bet omne quod necessarium est ad meri- gratia.

tum : ergo videlur, quod si actus ejus est 5. Item Hdes informis per adventum gra-
raeritorius, quod habilus sit vivificalus. tiae non transmutatur, nisi accidentaliter :

Quod autem habeat omne quod necessarium ergo si per adventuni gratiae efficitur virtus
est ad meritum planum est cum ipsum ,
, formata, accidit fidei quod sit formata : si

opus de se sit bonum et rectum, et sit a ergo nullum genus accidit speciei, fides non
charitate imperatum. est .species virlulis proprie dicfae : quod si

Iteni omne illud quod dicitur esse mor- hoc est falsum, ergo et illud ex quo sequi-
tuum ex solo defectu alicujus, illo superve- tur, videlicet quod habitus fidei informis
niente vivificatur : sed fides informis dicitur per adveutum gratiae formetur.
esse mortua ob defectum gratiae , et opera- 6. Item, sicut se habet anima ad poten-
tionis fructuosae : ergo, ipsis supervenienti- tias, sic se habet gratia ad virtutes suas :

bus, reviviscit : sed cum reviviscit, foruia- sed quotiescumque anima infunditur, fert
tur : ergo fides informis potest fleri formata. secum potenfias suas : ergo quotiescumque
Et hoc est quod habetur in Glossa super infundilur gratia, fert secum virtutes : ergo
illud '
: Pides sine operibus mortua est : cum infunditur gratia, infunditur simul
Glossa : « Reviviscit ex operibus fides. » Sed fides formala : ergo fides formata non est
si fides ex operibus reviviscit , ergo ex ad- eadem cum illa, quas prius erat in anima :

ventu operum habet vitam et formam. et si hoc, restat quod fides informis per ad-
Sed contra : 1. NuUum peccatum potest ventum gratiae non formetur.
fleri formatum : ergo nuJla virtus potest
fieri informis : ergo fldes formata non po CONCLUSIO.
test fieri informis : pari ratione nec informis
Fides informis per gratiae adventum formata red-
potest fleri formata.
ditur , cum gratia omnium virtutum sit forma.
2. Item nuUum opus mortuum potest fleri
vivum opera enim quae in peccato facta
; Resp. ad arg. Ad praedictorum inlelligen-
sunt nunquam revivificantur per gratiam
, , tiam est notandum, quod piaeter illas posi-
ut sint digna remuneratione aeternae vitae : tiones, quae dicebant fidem inforaieui ad
ergo si fides informis mortua est, videtur adventum gratias excludi, secundum illos

quod per gratiam non habeat viviflcari

'
qui dicunt ipsum Iiabitum fldei informis re-
ergo nec informari. nianere cum gratia superveniente, triplex
3. Item nullum accidens potest alterari, est adhuc modus dicendi. Quidam enim opm. i.

secundum quod vult Boetius : sed fldes in- dixerunt, quod habitus fldei informis non
formis est accidens : ergo alterari non po- formatur a gratia superveniente, nec ab ali-

test : sed omne quod de informi fit forma- quo quod sit a gratia , vel cum gratia. Alii Opiu. j.

tum , alteratur : ergo impossibile est fldem vero dixerunt, quod quamvis non formetur
informem lieri formatam. a gratia, formatur tamen ab aliquo, quod
' Jnc, II, 10, 16. infundilur siniul <uui gralia. Tertii veroOp'".3.,
 , ,

niST. XXlll. ART. II. ou-EST. V. rm

dixerunt, quoil ipse habitus fldei informis tiir ; et similiter nfllcilur informc, qiiando

formatui' ub ipsa gratia. Rntio autem hiijiis illud, quod formale fuit in (Ide, simul cum
diversa; positionis est propler (liversuni mo- gralia recedit et expellitur. Et secundum
duni iiitelliij:(>ndi infusiononi gratiaj et vir- lianc positionem, gratia qua virtus dicitiir

'^'ib'"
*i'ti"M- tjiiidam eiiim voluerunt diceie gratuita, dillert ab ea (jiia aninia dicilur
''"•'™''-
op"> ' quod sicut anima est totuin poteiitiale res- Deo grata. Sed quoniam in una anima una
pectn siiariim viriuin , et ciiin iiifiindiliir sola esl gratia gratiim faciens, secuiidum
aninia, siiiiul porlat secum suas p^jtentias, quod in secundo libro ostensuin fuit, per
et cum egreditur, simul trahit : sic et de quam accepta est Dco anima et ejus poten-
gratia dicere vohierunt , quod giatia siniiil tia ; ideo est adhiic terlius modus dicendi, 'uo'"

secum fert virtntes ipsas, qnibiis iiiftirinan et intelligendi infusionem graliae et virtu- opin. s.

tur potentia' , simiil etiain seoum trahit. tum, qtii vidt^tur esse probabilior et facilior

Unde nulla virlus formata efficitur informis, quam praedicti : videlicet quod ipsa gratia
nec aliqiia informis efflcitur format<i : in- gralum faciens comparatur adhabitus virtu-
fuuditur eniin qucelibet virtus plene et inte- tuiii sulistratos, sicut eoinparatur lux ad co-

iiprob.
gre cum ipsa gralia, ita quod nihil extrinse- lores. In hoc tamen est difTerf^ntia, quod lux
cus intrat ejus essentiam nec (luaiitum ad ista corporalis non ila eflicaciler potest edu-
materiale , nec quantiim ad formale. Sed cere colores de potenlia in actum quantum
quoniam experimento videmus aliquam vir- ad esse quod habet color in genere coloris ;

tutem quantum ad id quod est ia ea mate- ,

sed ipsa gratia existens in ipsa anima potest
riale, minime infundi, ut contingit videre facere germinare habitus virtutuin. Ipsa
in parvulo baptizato, qui post gratiae infu- enim gratia adveniens in animain carentem
sionem indiget adhuc articulis fidei erudiri, habitibus virtutum, se habet quasi originale
ad hoc quod in actum fidei exeat : non vi- principium illorum quantum ad esse pri-
detur iste modus intelligendi infusionem mum. Unde sicut pluvia infusa terrae ha-
gratise et virtulum omnino esse conveniens, benti in se seminarium, facit eam germi-
quod cum ipsa gratia virtutes in-
videlicet nare , donec veniat ad fructum completum ;

fuudantur quantum ad ipsarum totalitatem sic intelligendum est de gratia respectu ha-
et integritatem, hoc est, (juantum ad id, bituuni ipsarum virtutum quantum ad ip-
EipUc».
tlo
quoji
*
est in eis materiale et formale. Et sorum esse primum. Non sic autem potest
opiu. i. propterea alius modus est intelligendi infu- facere lux siiperinfusa exterius respectu
sionem gratiae, cum ipsa gratia infun-
quod colorum. Sed si comparemus colores ad lu-
ditur formale omnium virtutum in genere cem , et habitus virtutum ad gratiam gra-
gratuiti ,
quod quidem essentialiter differt tum facientem quantum ad esse secundum
ab ipsa gratia, sicut potenlia animse essen- utpote quantum ad esse colorum in genere
tialiter differt ab ejus substantia. Et illud lucidi, et habituum in genere gratuiti, timc
quidem formale virtutis cujuslibet infusum est similitudo expressa, ut sicut multi colo-
cum gralia, potens est suum materiale edu- res in una domo tenebrosa existentes effi-
cere de potentia in actum , si non sit adhuc ciunlur luminosi per unam luminositatem
educlum in actuni. Si vero jam est in actum supervenientem, et ab illa informantur, et
eductum, potest ipsum facere gratuitum et decorantur, et venustanliu- : sic habitus vir-
vivum. Et isti diciint et sentiunt quod habi- tutum informes existenles in anima venus-
tus fiJei informis formetiir per ipsam virtu- taulur et decorantur ab una gratia superve-
tem fidei, quae simul cum gratia infundi- niente '. Et secundum hunc modum iutelli-
gendi infusionem gratiae et virtutum facile
« S. Thomas, de Verit., q. xiv, art. 5, tenet quod ,

formatur a gratia mediaute charitate. est intelligere qualiter habitus fidei informis
 , ;

SIO SENTENTIARUM LIB III.

formetur per ipsius gratis adventum ; dici- vente ortum non sumpserit. Et pro tanto
tur eniru rormari, sicut color tenebrosiis dicimus opera fact<i in charitate posse revi-
formatur ad luminis ingressum. Et sicut ex viscere; quae autem extra cbaritatem facta
colore, et lumine superinfuso non fit unum sunt, vivificari non pos«e. Gratia enim illa
per essentiam, sed uuum per ordinationem non posset attingere, cum simpliciter ce-sse-
quamdam ; sic nec ex gratia gratum fa- rint in praeterilum aulem est de : non sic

ciente , et informi fide , iutelligitur fleri habitibus virtutum informium, qui manent
imum , nisi per quamdam ordinationem et in anima post ipsius gratiffi adventum, et
relationem ,
quia liJes informis per adven- per ipsam gratiam possunt venustari, et de-
lum gratiae incipit complete (a) ordinari in corari, et in finem ordinari.
finera, et in Deum tendere, et eidem com- 3. Ad illud quod olijicitur, quod nuUum
placere. Concedendae sunt ergo rationes os- accidens potest alterari, dicendum quod iioc
tendentes fidem informem lieri formatam verum est secundum propriam mutatio-
per adventum gratiae. nem; sed nihil prohibet intelligere altera-
1. Ad illud vero quod primo objicitur in tioneni fieri in accidente ratione alterafionis
contrarium Nullum peccatum eflicitur
: a factaB in subjecto , sicut aibedo modo est
formatum, ergo, » etc, diceudum quod non clara, modo obscuratur ratione alterationis
est simile. Facilius enim est aliquid defor- faclae in subjecto proprio : et color modo est
mari ,
quam informari, quia plura exigun- tenebrosus , modo est luminosus ratione
tur ad bonum, quam ad malum. Ideo non transmulationis factae in perspicuo sibi con-
sequitur, quod si habitus substratus virtutis juncto : sic fides modo est informis, modo
possit obliquari. quod peccatum et vitium formala, ratione alferalionis factae in anima,
possit rectiflcari. Et ex eadem causa non se- quae modo habef gratiam, modo privatur
quitur, quod si peccalum non possit fleri ipsa per culpam.
formatum quod ,
virtus non possit fleri in- i. Ad illud quod
quod ex his,
objicitur,
formis. Aliter etiam potest dici, quod pecca- quae sunt diversorum generum non fit ,

tum duplioiter potest accipi, videlicet abs- unum per essentiam ,

jam patet responsio
tracte, et concrete. Si abstracte accipiatiu', quoniam, sicut praediclum fuit, informatio
impossibile est peccatum posse informari habifus informis virfutis a grafia non e^t
cum sit malilia pura. Si autem accipiatur per essentialem nuionem, sed magis secun-
concrete, ut dicatur peccatum aliqua baliili- dum quamdam ordinationem et directionem
tas animae, in qua est deformalio malitiae, in flnem. Nam proprie loquendo accidentia
utpote cum aliquis abstinet propter vauam nou habenf maferiam ef formam. Sed quod
gloriam, ipsa abstinentia efflcitur ei culpa : dicitur habitus informis esse materia fidei,
hoc modo, ratione talis habitus substrati, et illud quod superinducitur esse forma,
qui deformalur a culpa, potest informari a hoc est secundum quamdam comparafio-
gratia : et per hunc modum dicimus virtu- nem, sicut prius dictum est de lumine, et
tem formalam efflci informem, ratione vi- colore. Unde sicut quando dico coloretn iUu-
delicet habitus substrati, quoniam indilTe- minatum dico duo famen per modum
, ,

reos est ad slatum culpae et gratiae. unius propter hoc quod ordinantur ad
,

2. Ad illud quod objicitur, quod opus unum actum videlicet ad movendum vi-
,

mortuum non potesl fieri vivum, dicendum sum sic quando dico idem formatam , duo
; f

quod non est simile. Opus enim transit, nec dico, videlicet fideni, ef gratiam, famen per
manet in sua radice : ideo impossibile est modum unius, propfer hoc quod ordinautur
ahquod opus viviflcari, quod a radice vi- ad imum opus meriforium, scilicet ad cre-
(u) Cat. edit. completa. dendum in Deum.
 DIST. XXIll. AHI . II. l.»lI*:ST. V. 844

K. A(l ilhul qiiod ol)jicilur, quod (Idos in- virtutum in pluvia. ot terra seminahi, sicut
formis noii tninsinutaUir nisi accidentiili- de iurorraatione virlutum a gratia accipitur
ter, (liooiidnni qiKid tiansinntnlio, ncciden- in Inmine et colore. Si eniin iina piuvid ad-

Uilis in j,'t>iiere nalura', potesl esso essenlia- veniat in terram, in qua sunt plantiila di-
lis in genorti morum : sicul patet do aliquo verea semina, qua; non geriiiinavernnt, fa-
actu , qui per privalionem alicujiis circuni- cif iiia gerininare,ct secundum diversitatem

stantia' accidentaiiscst in generevilii, et pcr seminura diver.sas pianUis producere. Si vero

positioiKMii est iu genem virtiilis. I'er hiinc jam illas germiuavit , scd propter defeclum
niodiiin est inteHigendiiin iii proposito : aquai jam arefuclae sunt planta;, tuncpluvia
qiiainvis enim illi hahiliii accidiit e.sse <"uin deniio veniens facit illas pianlas vire.scere.
gratia , vel siiie gralia, essentiaie taraeu est Sic gratia advenieus in animam, in qiiasunt
ei esse cum gralia, prout est principium seminaria habituum virtutiim, facit ipsam
meriti. Prieterea, ipse habitus fidei iiiforrais, germinare, ifa quod, ipsa habita, habentur
eliam gralia circuinscripla, teuet ralionem per consequens et virtutes quod continue
:

virtutis : ideo ex iioc non polest conchidi, facitillas crescere, quousque perducat usqiie
quiu fides sit sub geuere virtutis tauquam ad perfectionem. Et si contingatmerito pec-

sub proprio genere. rafi huinorein gratiae auferri, habitus illi

G. Ad ihnd quod objicitur ,
quod sicut se virtutum eHiciuntur quasi aridi : et postmo-
habet anima ad suas potentias , sic se habet dum, si restituatur pluvia ct humor gra-
gralia ad virtutes , dicendura quod non est tiae, non oportet quod animaiterum denovo
omnimoda simililudo, pro eo quod non est germinet, sed illa quae germinavit, per hu-
tanla diversitas ipsius gratiae ad virlutes, morem gratia advenientem, iterum revivis-
quantum ad earum principium formale, si- cat. Sic satis aperte intelligi potest, qualiter
cut animae ad suas vires, quemadmodum in gratia cum virtutibus simul infundatur in
secundo Jibro ostensuni fuit ', ubi fuit haec animam, etquiiliter aliquando simul dicitur

quaestio pertractata. Virtutes enim non di- infundi cum habilibus substratis, aliquando
cuntur esse virtules ipsius gratiae, per quas vero minime, cum tamen gratia, quantum
ipsa gratia operetur, sicut anima operatur cst de se, iiifundatur semper uniformiter.
per suas potentias. Nec est intelligendum, Quod autem seminaria virtutum quantum
quod gratia sit in diversis subjeclis : hoc ad habitus substratos sint plantata in natura
enim ducit in imaginatiouem falsam, in mentis rationalis, expresse potest haberi ab
hanc videlicet, quod gratia omnino ita ve- Augustino in multis locis, et a Bernardo ca-
niat in animam et ejus potentias, sicut ani- pite decimo de Amore Dei, et in libro de Col-
ma venit in corpus et ejus organa. Tunc lationibus sanclorum patrum, et in aliislocis
enim necessario oporteret ,
quod gratia pluribus. Quidquid tamen sit de hoc, quia
abeunteper peccatum, expellerenlur omnes qusestio ista alibi habet locuiu, ad praesens
habitus virtutum, quos secum defert; quod tantum sufflciat dixisse de quaestione propo-
ex ipsa experientia planum est esse falsum. sita, quod juxta sententiam et opinionem
Et ideo ratio illa non concludit, quia accipit Magistri illa positio videtur es.se verior, quae
pro siniili quod valde est dissimile. Potest dicit quod fides informis per advenientem
autem aceipi simile de infusione gratiae et gratiam flat formata, sive formetur ab ipsa
'
Di^t. xxvii, art. 1, ij. ii. gratia mediale, sive immediate.
 518 SENTENTIAUUM LIB. 111.

DISTINCTIO XXIV
DE FIDE, CUANTUM AD EJUS OBJECTCM, SIVE MATEMAM.

Eipiica- Hic quaeritur, si fides tantum de non visis est, quomodo Veritas de apostolis ait ' :

niiioHdei Nutic dico vobis , pHusquam fiat, ut cum factum fuerit credatis .-ubi , innui videtur,

dai"o"if- quod fides illis fuerit de factis et visis. Super quo Auyustinus movet quaestionem et

dic°i?,"'o°
solvit, ita inquiens ' : « Quid sibi vult : Ut cum factum fuerit, credatis? Ha?c est laus
soheudo
fijei^ si qijod creditur, non videtur. Nam et Thonias, cui dictum est '
: Quia vidisti

me, credidisti, non hoc credidit ,

quod vidit. Ceruebat enim et tangebat carnem
viventem, quam viderat morientem, et credebat Deum in carue ipsa latentem. Credebat

ergo mente quod non videbat, per hoc quod sensibus corporis apparebat. Si vero
dicuntur credi quae videntur, sicut dicit unusquisque oculis suis se credidisse ; non ipsa

est, quae in nobis ffidificatur fides : sed ex rebus, qus videntur, agitur in nobis ut ea
credantur, quae non videntur. » Ex his aperte intelligitur ,
quod proprie fides non
apparentium esf; nec illa est fides ,
qua in Christo a^dificamur, qua dicimus iisitata

locutione, nos ea credere, (juae videmus. Alibi tamen dicit Augustinus fidem esse de
rebus praesentibus, quod erit in futuro, cum per speciem Deum praesenlem contempla-
bimfir : quae tamen non proprie dicitur fides, sed veritas. « Est, inquit *, fides qiia

creduntur ea quae non videntur. Sed tamen est etiam fides rerum, quando non verbis,

sed rebus ipsis praesentibus creditur, quod erit cura per speciem manifestam se contem-

plandam sanctis pra;bebit Dei sapientia. » Sed non proprie haec dicitur fides, imo fidei

merces, ad quain credendo pervenitur, ut ex fide verborum transeat justus in fidem

rerum.
A" Si vero iiuaeritur utrum Petrus fidem passionis habuerit, cum hominem Christum
Petrus
habuerit oculis pati cernebat, dicimus eum fidem passionis habuisse, non in eo quod credebat
passioois hominem pati, quia hoc videbat; sed in eo quod credebat Deum esse, qui patiebatur.

viairho- Non enim virtus fidei erat, quod credebatur homo ])ati et mori, quod Judaeus cernens

uT^ati! credebat; sed quod credebatur Deus esse ,

qui paliebatur. Unde Augustinus super
illum Psalmi locum '
: Respondit ei in via virtutis siice : « Laus fidei est, non quia
credil hoininem illum mortuum, quod et paganus credit; sed quia credit eum glorifi-

catum et verum Deum. » Credit ergo fides Deum mortuum, et hominem glorificatum.

Non ergo fuit Petro fides credere hominem illum mori, quod oculis cernebat; sed
credere Deum esse, qui moriebatur. Nec nobis etiam fides in hoc meretur, quod
credimus hominem illum morluum, quod et Judaeus credit; sed quia credimus
hominem Deum mortuum esse.

ad Post haec quaeri solet, cum fideg sit de non apparentibus et non visis, utrum etiam
tdamur, sit dc incoguilis tautuin ; si euim de incognitis tanlum est , de his videtur esse lantum
1"^^^.° <!"* ignorantur. Sed sciendum est, quod cum visio alia sit interior , alia exterior ,
non
'"'^'
'
Joan., XIV, 29. — ' Aug., in Joan. Iracl. Lsxix , u. i. — > Joan., XX, 29. — ' Aug., Quast. evang., lib. II,

CZXIX. — » Id., in Ps. a U, , Enarr., serin il, n. . 7, quoad sensum.

 DISTINC. XXIV. 5i;j

est fiilesde subjectis exleriori visioni, est tamen do his, quae visu intcriori utcumque
capiunlur. Et qiiaedam sic capiuntur, ut inleHif;;.intur, etsi non ut iu fuluro ;
quwdam
autcin non ;
quia ciim lides sit cx aiiditii nun iikhIo cxleriori, sed etiam iiiterinri , nou
potesl esse df eo, quod ouinino iyucraliir : quaj tamea ipsa ad sensuin corporis non

perlinel, ut vult Augustinus, dicens '

: « yuamvis ex auditii fules '
in nobis sit, non
tamen ad eum sensum corporis pertinet, r[ui dicitur aiulitus, quia non est sonus; nec
ad ullum sensum corporis, qiioniam cordis est res ista, iion corporis. » Qutxdam ergo
fide erediiiilur, qiia; iulelligunlur nalurali ratione; quxdam vero, qua; noii inlelli-

puulur. Unde 1'iuplit'ta '

: A7« crcdidcritis, noti inteliigetis. (Juod Augustinus aperte
distinguit. « Aliasmit, iu([iiit ', quaj uisi intelligamus, non credimus; alia, quaj nisi

credamus , nou iiitelligemus. Nemo tamen potest credere in Deum , nisi alii[uid

intelligat, cum fidos sit ex auditu pr«dicationis. » Idem in libro de Trinitate^: « Certa
fiJes utcum([ue inchoat coguitionem : cognilio vero certa non perficitur, nisi post hanc
vitam. » Ambrosius quoque ait ' : « Ubi fides, non statim cognitio; ubi cognitio est,

fides praecedit(^a). » Ex his apparet aliqua credi, qu£enonintelligUDtur vel sciuntur, nisi

prius credanlur; qua?dam vero intelligi aliquando etiam antequam credantur. Nec
tamen sic intelliguntur modo, ut iii futuro scientur (b) ; et nunc etiam per fidem, qua
mundantur corda , amplius intelliguntur ,
quia nisi per fidem diligatur Deus, non
mundatur cor ad scieudum eum. Unde Augustinus "
: « Quid est Deum scire, nisi eum
mente conspicere , firmeque percipere? Sed et prius quam valeamus perspicere, et

percipere Deum, sicut percipitur a mundis cordibus, nisi per fidem diligatur , non
poterit cor mundari, quod (c) ad eum videndum sit aptum. » Ecce hic aperte habes,
quia non potest sciriDeus, nisi prius credendo diligatur. Supra autem dictum est,

quod nemo potest credere in Deum, nisi aliquid intelligatur. Unde colligitur non posse
sciri et intelligi credenda quaedam, nisi prius credantur, et quaedam non credi, nisi
prius intelligantur , et ipsa per fidem amplius intelligi : nec ea quce prius creduntur
quam intelligantur, penitus ignorantur, cum fides sit ex auditu ; ignorantur tamen ex
parte, quia non sciuntur. Creditur ergo quod ignoratur, sed non penitus , sicut etiam
amatur quod ignoratur. Unde Augnstinus '
: « Sciri aliquid, et nou diligi potest; diligi

vero quod nescitur, quaero utrum possit. Si non potest, nemo diligit Deum antequam
sciat. Ubi autem sunt illa tria,fides, spes , charitas, nisi in animo credente quod
nondum scit, et sperante, et amante quod credit? Amatur ergo et quod ignoratur, sed
tamen creditur. »

> Aug.j rfe TrinU., lib. XIII, c. ir, n. 5. — » Rom., x, 17. — ' Ua., vii, 9. —
Aug., Enarr. in Ps. cxviii, 73,»

serm. xvm, n. 3, quoad sensum. — ' Id.. de Trinii., lib. IX, c. i, 1. — « Ambr.,
in Ps. civiii, 152, serm. x,
n.
n. 31. — Aug., de Trinit., lib. VIII, c. iv, n. 6. — ' Ibid., partim paulo superius, partim inferius.

(a) Ctet. edit. prEecepit. — (6) sciantur. — (c) Edit, Bened. quo.

TOH. TV. 33
 :: ,

514 SENTENTIARUM LIB. 111.

tit laus fidei, quia credit quod non videt; sed

EXPOSITIO TEXTUS.
omnis qui stulto et falso credit', credit quod
Hic qu«erilur, an fides taDtum de non visis sit , etc.
non videt : ergo qui stulte credit, laudandus
Supra egit Magister de fide quantum ad est.

ejus essentiam; in hac parfe agit de ea Resp. Dicendumquod privatio visionisTa-

quantum ad ejus objectum et materiam cit ad laudem credulitatis, praesupposita ta-

unde inquirit utrum fides sit de his quaj so- men rectitudine in ipsa credulitate : et hoc
lum sunt supra nostram cognitionem, an de ex duplici causa : primo ,
propter humilia-
his quae sunt naturae cognitionis subjecta. tionem et captivationem intellectus, quae ad-
Et quouiam duplox est cognitio, videlicet niodum est laudanda, sicut superbia intellec-
sensitiva, et intellectiva ; ideo parsistadivi- tus est vituperanda ; secundo, quia taliscre-
Uifisiu.
ditiir in duas partes, in quarum prima in- dulitas est a mera voluntate, non ab aliqua
quirit Magister, utrum fides sit de his quae necessitate. Nullus enim cogitur credere
sensu percipiuntur; in secuuda, utrumsit de quod non videt, quia laus et vituperium
his quae intellectu cognoscuntur, ibi : Post consistunt circa opera voluntaria : hinc est
hcec quceri solet, cum fides, elc. Prima pars quod Augustinus dicit •, quod laus fldei est
dividitur in tres parles, in quaruni prima credere quod non vides non propter priva- :

movet principalem quaeslionem, subjungens tionem visionis tantum, sed propter positio-
determinationem ; in secunda vero epilogat nem humilitalis et libertatis : humilitatis
ad removendum incidentem dubitationem, ex parte intellectus ; et libertatis, ex parle
ibi : Ex his aperte inteUigitur , etc. ; in ter- volunfatis. Et per hoc patet re.^sponsio ad il-

tia vero exempliflcat in speciali ad majorem lud quod objicitur primo. Ad illud quod ob-
explanationem,ibi : Si vero qucentur utrum jicitur secundo de gloria,patet similiter res-
Petrvs, etc. Secunda vero pars principalis ponsio : quia Augustinus non loquitur de
potest dividiin tres partes, in quarum prima laude quacunque, sed de laude meriti : et
movet quaestionem, et determinat; in se- haec laus est in statu viae, non patriae ; et
cunda, auctoritate Augustini confirmat, ibi circa actus vise, non circa actus palriae. Si-
Vt ait Augustinus; in tertiavero elicit quan- militer patet ultimum, quia hic non dicitur
dam divisionem circa ipsa credibilia, ibi : Ex de quacumque credulitate, sed de credulitate
his apparet aliqua credi, qum non videntur. recta et vera, non stulta el falsa.

DUB. I. DDB. II.

HsEC est laus fidei , si quod creditur, non videtur. Cum fides cx auditu non modo esteriori , etc.

Contra : Carere lumine potius est ad vitu- Videtur hoc inconvenienter dici, quia,
perium, quam ad laudem, secundum illud cum sensus visus plurimas rerum difTeren-
Psalmi ' : Uomo cum in honore esset, non tias nobis ostendat, et nobUior sit, videtur
intellexit; comparatus est, etc. Ergo videtur quod magis fides debeat esse ex visu, quam
•piod privatio visionis potius reddit vitupe- ex auditu. Item fides Apostolorum fuit ex
rabilem, quam commendabilem. Item, si in visu ita, sicut ex auditu : ergo si omnis fl-

hoc consistit laus fidei, quia credit quod non des subsequentium derivata fuita fide Apos-
videt; cum in gloria nihilcredatur, nisi illud tolorum, videtur quod magis debeat dici ex
quod videtur , videtur quod laudabilior sit visu, quam ex auilitu. Item, cum fides sit

fides in via, quam gloria in patria : quod habitus infusus, videlur quod nuUo modo
absurdum est dicere. Item, si in hoc consis- habeat ex auditu esse.
Resp. Dicendum quod, sicut dicit Philoso-
' Ps. XLviii, 13, 8 1. — »Aiig., m yooH., Iract. Lxxix,
D. ). — ! Aiist., l'osl>;r., lib. 1, conl. 1. phus ', dupliciter coutingit aliquid scire, vi-
 ,,
;,

DISTINCT. XXIV. Mft

delicet per invenliuueiu, et per doctrinain. gitarc cum assensione, ut cogitare est ia-
Et sensus visus niaxime di^scrvit illi niodo tclligcre, videtiirquod omne crederc priece-
sciendi, qui cst pcr invenlionem ; sfusus dat inCeUigerc. Si tu dii-as quod Auguslinus
vero audilus illi niodo, qui cst per doctri- intelligit dc intellcctu qiii innititiir rationi
nam. Quoniara ergo ea, qua3 fide novimus, tunc videtur quod falsum dicat, quod quse-
non co,i,'nosoiinus por invcnlioncm, sed ina- dam sunt, qua; priiis inlelligiintnr ,
quam
gis per doctriiiain ;
por doclrinaiu', inqiiain, credaiitur ;
quia dicitur secundani aliain
non solum pravlicatoris loquentis per aureiu translationem ' : Nisi credideriiis , non in-
corporis, scd etiam Spiritus sancti loqueutis tclligetis : ergo illud intelligere semper se-
per aulem cordis ; liiiic est quod in littora quitur ipsum credcre. Juxla Iioc etiam quae-
dicitnr, quod fides non tantum estexauditu ritur, quaj sunt illa credibilia, de quibus
exteriori, sed etiam interiori. Et quamvis dicit Augustinus quod creduntur et nun-
Aposloli multa didicerint videndo Christum, quam intclligunlur , cum videamus quod
nuillo lainen pluia didicerunt audiendo ip- omnia crcdibiliaper rationes satis probabiles
sum, qui loqueretur exterius, et qui loque- affirmentur.
retur eis inlerius per Spiritiim sanolura : et Resp. Dicendum quod inteUigere dicitur
per lioc patet responsioad priraum et sccun- dupliciter, secundum quod Magister iiinuit
dum Ad iilud vero quod objicitur,
olijectum. iii Uno modo inteUigere dicitur large
littera.

quod fides est per iiifusionem,et nonperau- nosse quid est quod dicitur per nomen et :

ditum, dicendum quod fides, quantum ad illud intelligere scmpcr praeccdit assensum
suuin formale, per iiifusionem est nou per , fidei : nec aliquid creditur , quin isto modo
auditum sed quantum ad materiale, vide-
; prius intelligatur. Alio modo inteUigere
licet quoad notitiam illam , qua cognoscitur hoc est ratione praevia cogitare, juxta quod
quid est quod per nomen dicitur, est per au- dicit Augustinus ^"
: « Quod intelligimus,
dituin, ita quod unum est per audilum cor- debemus rationi : quod credimus , auctori-
dis, et aliud per auditum corporis : ideo ge- tati. » Et de isto intelligit Augustiuus, cum
neraliler dicit Apostolus fulem ex auditu dicit \ quod qusedam sunt quae prius cre-
esse, magis principaliter ratione auditus in- duntur, et postea intelliguntur , sicut sunt
terioris, quam exterioris. Et sic dicit Grego- articuli fidei , qui sunt supra rationem
rins, quod in vanum laborat sermo praedica- quaedam sunt quas non prius creduntur,
toris, uisi adsit iUustratio Uoctoris interioris. quam intelligantur, sicut sunt antecedentia
ad fidem, et ea quae sunt de dictamine juris
DCB. III.
naluralis, sicutlJeum esse, Deum esse bo-
AUa suDt, inquit, quie nisi intelligamus , non num; qusedam sunt quaj creduntur, et nun-
credimus , etc.
quam intelliguntur ,
quia non possunt ra-
Primo videtur quod ista divisio sit insuf- tione probari , humana
sicut est historia
ficiens quoniam ipse Augustinus in ori-
:
'
gesta percurrens nemo enim potest pro-
:

ginali addit tertium membrum , videlicet bare per rationem quod Abraham genuit
,

quod quaedam sunt quse creduntur et nun- Isaac , sed solum per auctoritatem : et sic
quam intelliguntur : ergo videtur Magister patet quod intelligere aliquando praecedit
insufficienter ponere divisionem credibi- fidem , aliquaudo sequitur secundum islum
lium. Item videtur implicare falsum ,
quo- modum accipiendi , quamvis secundum pri-
niam qusedam sunt quse prius creduntur, mum semper praecedat. Et per hoc patet
quam intelligantur. Si enim credere est co- responsio ad omnia quaesita. Nam quod pri-

'Aug., dediv. Qucesl. LXXXIII.ci. XLviii.— «/ja.jVll, lib. I, c. XIV, n. 3. — » Id., de div. Qurest. LXXXItl
9. — ' Aug., de illilit. credendi, c. xi, u. 25 ; Retract., q. XLVin; Damasc, de Fide ortliod., lib. I, c. i.
 ,,
: ,

S16 SENTENTIARUM LIB. III.

mo objicitur de insufflcientia divisionis, di- que percipere. Ad illud quod objicitur, quod
cendum quod Magister non intendit hic di- non potest intelligi nec cognitione viae , nec
videre credibilia , sed ostendere quomodo palriae, dicendum quod inio cognilione viffi

fides et intellectus circa idem possunt se intelligi potest. Sed cognltio viaj multos ha-
compati , et qualiler circa idem habeant or- bet gradus. Cognoscilui" enim Deus in ves-

dinari. Ad aliud simiUter patet responsio tigio ; cognoscitur in imagine ; cognoscitur

quia procedit de intclligcre secundum quod etin effectu gratiae ; cognoscitur etiam per
primo modo accipitur. Ullimum similiter intimam unionem Dei et animce. Juxta quod
patet. dicit Apostolus*: Qui Odficeret Deo, unus
DUB. IV. spiritus est cum eo. Et hsec est cognitio ex-
cellentissima, quam docet Dionysius, quae
Quid est Deum scire, nisi eum mente conspicere, ctc.
quidem amore, et elevat
est in exstatico

Hoc videtur falsum ,

quia aut loquitur de supra cognitionem secundum statum fidei

conspectu mentis qui est per speciem, aut communem et de hac intelligit hic Augus-
:

tinus et Magisler. Ad illud quod objicitur,

de eo qui est per speculum et ajnigmate. Si
de eo qui est per speculum , videtur falsum, quod scire est comprehendere , dicendum
quia hoc non est scire, sed potius credere. quod Augustinus dilfinit ibi scire secundum
Si de eo qui est per speciem , hoc videtur quod competit Deo et Deus quidquid scit :
,

similiter falsum quia tunc non seiretur scit scientia comprehensionis ,

quia totam
,

Deus nisi in patria. Damascenus aulem diclt rationem plene cognoscit : hoc autem modo
quod cognitio existendi Deum omnibus est non scitur Deus a nobis. Ad illud similiter

certa. Item dicit Auguslinus de Civitate ' Dionysii patet responsio : quia vult dicere

Lei, quod « quidquid scitur [a) , scientis quod Deus non conspicitur in via in clari-
comprehensione fuiitur. » Ergo si Deus nullo tate suae essentiaesed non vult dicere quod
;

modo scientis comprehensione fmitur, vide- non conspiciatur in effectu gratiae , et expe-
tur quod nullo modo possit sciri. llem Dio- rientia suavitatis suae per ipsam unionem.
nysius dicit secundum illud Psalmi •, quod
Deus posuit tenebras latilnilum suum : ergo ARTICULUS I.
videtur impossibile Deum mente conspicere.
Resp. Dicendum quod Augustinus hic lo- Ad intelligentiam hujus partis incidit hic

quitur de cognitione experimentali ,

quam quaestio de objecto fidei ; et circa hoc qua-
quis habet de Deo, sive in patria, sivein via ruutur tria ;
primo quaeritur de objecto fidei

in patria quidem perfecte ; sed in via im- secundum rem ; secuudo quaeritur de ipso
perfecte ineutra tamen habetur nisi a mun- in comparatione ad nostram cognitionem ;

dis corde. Unde haic scientia sapientia est tertio quaeritur de ipso objecto secundum
quia secum hal)et junctum saporem, et per nominisrationem. Circa primum quaeruntur
hanc illuminatur intellectus, et stabilitur tria : primo quaeritur utrum fldes sit circa

afTectus. Et ideo dicit quod Deum scire non verum tantum , an fidei possit subesse fal-

est aliud quam menle conspicere, flrmiter- sum secundo quaeritur utrum fldes sit
;

circaverum creatum, an circa increalum

' Aug., de Civit. Dei, \\b. XII, c. xviii. — • Ps. xvii,
12. — » 1 Coi:, vij i7.
tanlum tertio quaeritur utrum sit circa com-
;

(a) Edii. Benedictin. scienti.-i comprcUondilur. plexum, an circaincomplexum.

 :,

DISTINCT. XXIV. AIIT. 1 .OUI Sr. 1. M7

oppositum conlJMgentis csl contingcns. Quod
QU^STIO I.
iterum necessarium es.set quod Abraham
credidisset, manifestum est, quia omne dlc-
An objcdum fltki sit ita verum, quod ei non possit
timi afnrmativuin dc prajterito, est ncccs.sa-
subesse falsum '.

rium. Si tu dicas quod hoc verum cst, quan-

Ad opp. Utnim fldei objectum sit ita vcrum quod ,
do non pendet ex fiiluro, ostenditur sic e.sse

ei uon possit subesso falsum ; ct quoil liiloi in proposito : quia crcdere non est aliud
possit suliessc falsum , videtur. Cuicuinque quam cogitare cum a.ssensione : et postquam
snbest continprens , potest subesse falsum Abiaham cogitavit de hoc dicto , Chrislum
quia omne contingens potest esse falsum : esse incarnandum , necessarium fuit de eo
sed lldei suhest verum continprens : ergo cogitasse : et postquam assensit, ncccs.sa-
fldei pofest snbessc falsnm. Major proposilio rium fuit ipsum as.sensisse et postquam :

per se manifesta est; minor probatur : qnia exivit in actum fidei, necessarium fuitip-
(Ides fnit de passione Christi , et incarnatio- sum exisse : ergo videtur quod simpliciter
ne : et utrnmque fuit contiuf^ens; non cnim necessarium fuit ip.sum credidisse : necessa-
erat neccssarium Christum interfici, nec Dei rium ergo videtur, quod fidei Abrahae po-
Filium incarnari, cum alio modo posset ge- tuerit subesse falsum.

nus humanum liberari : restat ergo ,

quod 4. Item omne quodsubestspei, subest etiam
conclusio est vera. fidei : sed spei potest subesse falsura , ut pa-
2. Item habitus conformatur subjecto suo, tet cum aliquis pra?scitus , in gratia exis-
circa quod versatur : si ergo habitus fidei tens, sperat se habitunim vitam iTternam :

versatur circa credibile, habet iili confor- ergo necessario sequitur quod fidei aliquando
mari : sed aliquod credibile, utpole Christum subestfalsum.
esse passurum potuit ,
falsificari, cuni esset ."». Item actus charitatis prsesupponit ac-
contingens : ergo habitus fidei ,
quo illud tum fidei : sed actui charitatis potest subesse

crcdebatur, falsificari potuit : potest ergo falsxun : ergo et actui fidei. Major manifesta
fidei subesse falsum. est ; minor probatur per hoc, quod Aposto-
3. Item simus in raedio tempore post mor- lus ex charitate voluit ire ad Hispanos, quo
tem Abrahffi, et ante iucarnationem Christi famen non ivit. Et ego ex charitate volo
in illo tempore necessarium est Abraham proximum nieum esse bonum ,
qui tamen
credidisse Christum esse passurum ;
possi- non est bonus : et sic actui charitatis potest

bile etiam erat Christum non pati : sed pos- subesse falsum.
sibile compatilur se cum omni necessario : G. Item actus adoralionis est actus fidei :

ergo ista duo poterant siraul stare, videlicet ergo quod substernitur adorationi , subster-
quod Abraham credidisset Christum esse nitur ipsi fidei : sed contingit aliquando
passurum, et quod Christus non esset pas- adorationi alicujus fidelis subesse falsum, si-

surus : et si hoc, tunc fidei subesset falsum : cut quando adorat hostiam non consecratam
ergo cum possibile erat tun c fidei subesse pro consecrata , adhibita vera et debita dili-
fiilsum, videtur pari ratione quod et nunc. gentia : et talis adoratio meritoria est, et

Quod autem pro illo tempore possibile esset ita ortum babet a fide et a charibite : ergo
Christum non pati, manifestum cst quia ,
si ei subest falsum, videtur quod et fidei.

contingens erat eum pati , cum penderet ex ContralUius solius est fides in via, cu- p^jani.
:

voluntate interficientium : et regula est quod jus erit visio in patria : sed visioni in patria
' C/". Alcxand. Aleuiis. p. III, q. lxviii, memb. 7,
art. 1 ; ct Co>ir.,p. Ul, coll. xxxui, art. 1; S.Tb., II-U, Durandus, III Sent., dist. xxiv, q. ii; Thom. Argent.,

q. I, art. 3; et III Senl., dist. xxiv, q. i, art. 1 ; et t/e III Se«<.,di3t. XXIV, q. i,art. 2;Steph. Brulef., III Sent.,
Pof., q. IV, arl. I ; Richard., 111 Seitt, ,(iUt. xsiv, q. iv ;
dist. XXIV, q. i; Marsil. iDguen., III Sent.,q. xiv, art. 2.
 , ; ,
,

Ms SENTENTIARUM LIB. III.

non potest subesse falsum : ergo nec fidei in credulitatem et illuminationem habet de fu-
via. turis etiam contingentibus ; ita quod illa,

Item, sicut se habet charitas ad bonum quantum est de se , possunt non evenire
ita se habet fides ad verum : sed charitas fldes tamen nec potest decipi , nec potest er-
nunquam appetit nisi bonum : ergo fides rare. Sicut enim de eo , quod praescitum est
nunquam facit credere nisi verum : ergo evenire a Deo , concedi potest quod ipsum
fidei non subest falsum. impossibile sit non evenire in se et absolute;
Item fides assenlit primae veritati propter non est tamen compossibile cum praevisione
se et super omnia in credendo : sed prima sui oppositi, quia haec duo non possunt si-
veritas non potest ei dictare nisi verum : mul stare, quod Deus praeviderit imum, et
ergo ipsa non potest assentire nisi vero : quod eveniat oppositum tunc enim fallere-
,

ergo ipsi non potest subesse nisi verum. tur divina praescientia per hunc modum
:

Item cuicumque cognitioni subestfalsum, intelligendum est in assensu fidei , quod in-
illa cognitio polius est principium deceptio- nititur divinae praevisioni. Unde quamvis

nis, quam illuminatiouis : sed fides est illu- creditum contingens in se possit non eve-
minatio mentis, sicut dicit Augustiuus : ergo nire, hajc tamen duo non possunt simul
fidei falsum non potest subesse. stare quod uon eveniat, et quod sit credi-
,

Item virtus est certior omni arte atque tum. Et propterea concedendum est quod
scientia : sed scientiaenonpotest subessefal- fidei noa potest subesse falsum quia non ,

sum : si ergo fides virtus est, videtur, ctc. possunt simul stare falsitas in credito, et
Item fides quae innititur principiis scien- veritas in credente , sive in fide. Et conce-
tiarum , non potest falsificari : ergo multo dendae sunt raliones quae sunt ad istam par-
magis illa ,
quae innititur principio princi- tem.
piorum : et baec est fides catholica : ergo 1. Ad illud ergo quod objicitur in contra-

nullo modo potest ei subesse falsum. riura ,

quod quicumque subest contingens
potest subesse falsum, quia omne contingens
CONCLUSIO. potest essc falsum, respondendum est per
interemptionem, quia divinae praevisionisu-
Fidei non potest subesse falsum, quia non possunl besse potest verum contingens falsum ta- ,

simul stare fahitas in credito, el veritas in cre-

men subesse non potest praevidet enim
:

dente, siveinfide.
Deus vera contingentia ; sed tamen illa quae
Resp. ad arg. Dicendum quod cum habi- pr<evidet, nunquam sunt falsa : et sicut hoc

tus fidei ipsam mentem illuminet ad assen- habet instantiam in divina praecognitione ,

tiendum veritati creditae secundum illustra- sic et in illuminatione quae ab ea procedit

tionem divinte praescientiae , et divinae prae- qualis est habitus fidei, sicut praedictum est.

scientiae non possit subesse falsunij quia ipsa 2. Ad illud quod objicitur ,
quod habitus
non potest falsificari, necesse est ponere quod cognoscendi debet conformari ipsi cognosci-

ipsi habitui fidei nec falsum subsit, nec sub- bili, dicendum quod istud babct veritatem

esse possit. Quemadmodum enim divina quando habitus cognoscendi pendet ab ipso
praescientia, quae ex rebus non pendet, cer- cognoscibili secundumexigenfiam in proprio

tissime cognoscit non solum ea quae ventura genere, sicutest scientia acquisita secundum
sunt necessario, sed etiam contingentia , ita causas et rationes inferiores ; sed de eo ge-
quod circa ea decipi non potest, sicut in nere cognitionis , quod non pendet ab ipsa
primo libro ostensum fuit; sic et lides, quae re cognita, non est necesse quod conforme-
cognilioni divinae praescientiae innititur, a tur ipsi cognoscibili secundum exigentiam
qua etiam illuminatur et dirigitur, certam sui in se, sed secundum exigentiam sui in
 , ,;

DISTINCT. XXIV. AUT. I. 0U.1':ST. I. 819

causa : et talis est cognitio fldei , et pro- suam aufertur sibi aliquid de contingonlia
pheliaj , i't cujuslibet revelationis divinfB ,
sua : ergo quantumcumque Deus prjevido-
quai nou ]it'ii(l('t iib co quod crcdilur, vcl rit aliquid, ncoes.se est poncre quod conlin-
quod reveliilur, sed nl) iilo luiniut', pcrquod gens cuni quoiidet necessario possit starc :

ad Iioc cogaoscendum illuminatur : et quia si enim non posset sfare cum necessario
iliud luniou ccrtiim ost cliam de re conlin- impossibile esset ipsum evonire. Et propter-
gente, hinc cst quod cuin babitus fldci con- ea est adluic tcrlius modus dicendi , qui
formetur ei a quo dcpeadct nou polesl 1'al-
, concedit quod conlingens poti!St stare cum
siflcari nec vacillare propler contingeuliani necessario, et quod oppositum alicujus arti-

credili. culi est vel fuit contingens. Sed illud quod

3. Ad illud quod objicitur, quod possibile opponitur terlio loco , negat , videlicet quod
potest slarc cum quolibet necessario , dicen- necessarium fuit Abraham credidisse Chris-
dum quod verum est; attamen ad illud tum esse passurum. Et si tu objicias quod
quod sulijungit, quod oppositum alicujus omne dictum de praHerito est necessarium ,

arliculi est contingons : sic anle incarnalio- respondt^ndum ad hoc quod verum est de ,

nem conlingens erat Cbristum non incar- eo dicto, quod transit omninoin praeteritum;
nari et non pali : respondent aliiiui per in- sed illud dictum connolat futurum conlin-
teremptionem, pro eo quod de incarnatione gens : et quia omne diclum quod claudit in
et passione non quantum ad
est articulus se contingens, contingens est; idco illud to-
eventum, quod ifa eveniat sed quantum ad , fale dictum , Abraham credidisse Christum
ordinem, quod ita congruat. Unde Abraham passurum, contingens esl. Licet enim prin-
non credidit Chrislum incarnari, scd Chris- cipalior compositio sit de prajterilo, conno-
tum esse incarnandum, ut fiat vis in verbo : tatum tamen est de futuro. Et hoc patet sic,

quia incarnari dicit eventuni, sed esse incar- quia credere dicitactumliberiarbitrii secun-
nandum dicit ordinem congruum. Et quam- dum dircclionem lumiuis conformantis in-
vis Christum incarnari sit contingens quan- tellectum nostrum divinaepraescientiae. Unde
tum ad eventum, tamen quantum ad con- sensus est : A\)raham credidit Christum esse
gruentiam necessarium est : impossibile passurum , hoc est : Abrabam illuminatus
est enim hoc non esse decens et con- fuit ut assentiret , et videret hoc quod Deus
gruum. Sed hic modus dicendi stare non praeviderat evenire. Et quia in praevisione
potest, quia sic fidelescrediderunt, sicutpro- eventus contingentis clauditur, sive conno-
phetffi pra?dixerunt : et prophetcB praBdixe- tatur futurum contingens; hincest quod illo

runt non solum esse congruum incarnari dicto de prceterito , clauditur eventus futuri
sed etiam eventum fulurum. Et rursus , si- contingentis : et ideo totum judicandum est
cut nos credimus Christum incarnatum de esse contingens. Et si tu objicias quod ne-
praeterito, ita ipsi crediderunt Christum in- cessarium est simpliciter Abraham cogno-
carnandum de futuro. Et ideo aliter dicunt visse de hoc, etassensisse huic, ergo neces-
alii quod licet ipsum creditum possit esse
,
sarium est simpliciter Abraham credidisse
conlingens in se , tamen habito respectu ad dicendum quodverum est, quodnecessarium
divinam prcescientiam ,
quae immutabiliter est Abraham cognovisse de hoc : sed non
praevidit, necesse est ipsum evenire : et ideo est necessarium ipsum assensisse huic cre-
oppositum ejus non polest stare, nec cum dito contingenti , et hoc asseusu fidei. Fides
actu divinae praescienliae, nec cum actu fidei enim sic in eo assentiebat, sicut Deus praevi-
nostrae. Sed nec illud solvit , quia non est debat : sed divina praevisio sic praevidet,
aliquod contingens, quod Deus non praevi- quod quamvis actus divinae praecognitionis
derit, si eventurumest,necperpraevisionem sit in se necessarius, tamen comparatio ipsius
 ,
,,

b20 SENTENTIARUM LtB. 111.

ad futurum contingens non est necessaria non expecfat vitam aeternam simpliciter,sed
sed contingens. Per hunc etiam modum in- sub conditione. Quod si aliquis praeter divi-
telligendum est, quod licet necessarium sit nam revelationera absque omni conditione
postquam Abraham credidit, liberum arbi- sperat se habere vitam aefernam, hic nonest
trium fuisse motum secundum regulam et niotus pertinens ad fidem et spem, sed ad
dictamen fidei, et necessarium sit illum mo- falsam aBstiniationem.
tum fuisse meritorium; ordinatio tamen ip- 5. Ad illud quod objicitur, quod actuscha-
sius ad futurum contingens, contingens ritatis praesupponit actum fidei, dicendum
fuit, sicut est ordinatio divinse prsescientiae quod verum est quod praesupponit actura
cui est conformis. Et quia vocabulum cre- fidei ut regulanlis et dirigentis ejus actura ;

dendi et assentiendi claudit iu se illam ordi- sed non oportet quod praesupponat actum fi-
nationem secundum conformitatem ad divi- dei ut concurrentis super illud obiectum.
nam praevisionem ; hinc est quod, sicut con- Omne enim quod charitas appelit, fides dic-
tingens est Deum praevidisse aliquod futu- tat appetendum esse, et ita dirigit ejus ac-
rum contingens, siccontingonsestAbraham tum. Non tamen omne quod charitas appe-
credidisse futurum contingens; contingens tit, fides credit, quia de pluribus contingit
est etiam ipsum assensisse ; contingens est dicere, quod sunt bona; falsum tamen est
etiam aliquem prophetam prophetasse. In dicere, quod sunt vera. Bonum enim dicit
omnibus enim una est responsio , quae
his aptiludinem et ordinationem habitualem :

fundatur super hoc, quod licet actus trans- sed verum dicit inbaerentiam etexigenliam
eant in praeteritum, dicunt tamen ordina- acfualem. Unde bonum erat Apostolum ire

tionem ad conlingens futurum , et sic con- ad Hispanos, quamvis non esset verum : et

notant eventum futuri contingentis : et ex quamvis non esset cre-

ideo erat appetibile,
illa connotatione necesse est totum dictum dibile.Quamvis enim falsitas possit slare
judicare contingens , sicut in primo 'ibro *
cumobjecto charitatis, quod aliquid potest
ostensum fuit per tres regulas infallibiles in esse falsum et bouum non tamen potest:

quaestione de Prcescientia. stare cum objecto fidei, quia non potest idem
4. Ad illud quod objicitur, quod spei sub- simul esse falsuni, et verum.
est falsum, dicendum quod spei, secundum 0. Ad illud quod objicitur, quod adora-
quod virlus , et virtuose movetur, lalsum tioni potest subesse falsum, dicendum quod
non subest. Cumenim spessit cerlitudopro- adorationi fact« secundum directionem et

veniensex gratia et meritis, nullussperatse regulam fldei, nunquam subest falsum ,

pro
habiturum vitam aeternam, nisi cum prac- eo quod fides dicit nihil adorandum esse pro

suppositione meritorum : et quia efficacia certo^ nisi de quo habetur cerla cognitio :

meritiincludit finalem perseveranliam, hinc de eo autem de quo non habetur cerlitudo,

est quod in aclu spei implicatur conditio dicit adorandum esse praosupposita condi-
perseverantiae finalis. Omnis enim qui recte tione. Unde omnis fidelis recte adorans hos-

sperat, sic vitam «ternam expectat, si us- tiam consecratam, adorat sub ea conditione,
que in finem perseveraverit in gratia : et si perfecta sunt circa ipsam ea, quae ad con-
hoc quidem verum est, et fides nostra dictat. secrationem sunt necessaria secundum insli-

Et ita respondendum est ad illam rationem tutionem divinam : et sic nunquam decipi-
per interemptionem minoris, quia praescitus tur, nec errat.
' Dist. xxxvui.
 . :

DISTINCT. XXIV. AIIT. 1. ODjEST. 11. .-iS*

spectimtes ad humanilalcm : ergo «i liuma-

QUJISTIO II. nitas estquid creatum, fldesnon soium con-
sistit circa veritatemincreatam, verumetiam
An fides sit circa bomm creatum, vcl increatum '.

circa creatam.
Fuudini. Utrum ndes sit circa verum creatum, et 2. Item tantai amplitudinisest fldes, sicut
increatum, an circa increatura tantum tan- et charitas, vel majoris : sed charitas nou
qnam oiroa ohjiTtum proprium. Et quod so- tantummodo diligit bonum increatiim, sed
luui sit oirca verum increatum, videtur. etiam creatum, quia non tantummoilo dili-
Primo per lioc, quod fldes est virtus theolo- git Deum, proximum orgo fldes
sed etiam :

gica. Omnis eniin virtus tlieologica habet non tanlum est in verum increatum sicut in
Deum pro ol>jecto, et fine : si erfro flnis vir- objectum, verum etiam in verum creatur:i.
tutuni non est quid creatum,sed increatum, 3. Item nullum verum futurum est verum

videtur, etc. increatum, quia verum increatum est verum

Item hoc ipsum videtur per hoc, quod est aeternum sed lide.s nostra est circa verum
:

virtus una : quiu tmica virtus unicum debet futunmi, quia credimus carnis resurrectio-
habere objectum : si ergo fldes virtus nna nem, quae nec est, nec fuit, sed futura est
est; et creatum et increatum sunt diversa ergo videtur quod fidesnon tantum sit circa
omnino; ergo, si fldes habet esse circa ve- verum increatum, sed etiam circa verum
rum increatum, non habet esse circa verum creatum.
creatum, sicut circa objectum. 4. Item, si quis pertinaciter assereret esse
Ilem hoc ipsum vitletur per hoc, quod fi- falsum quod sacra Scriplura dicitesse ve-
des est virtus evacuanda per objecti sui prae- riim, esset haereticus ; ergo videtur quod
sentiam, et apertam notiliam : sed sola visio ohjectum fldei extendatur ad omnia, quae in
veri increati est illa, quce veritatem fidei sacra Scriptura scribuntur : sed in sacra
evacuat enim non evacuatur in via
: fldes :
Scriptura multo plura scribuntur de tempo-
ergo videtur quod fides solum sit in verum ralibus, quam a»ternis, de creatis, quam in-
increatum tanquam in objectum. creatis ; sicut quod Abraham genuit Isaac,
Ifem fides est virtus qua assentitur ipsi et consimilia : 'ergo videtur quod objectum
credito propler se et super omnia sed nuUi : fidei magis consistat in vero creato, quamin
vero est propter se et super omnia assen- vero increato.
tiendura, nisi quod est summum verum, et 5. Item illuminatio fidei sequitur vel con-
verum increatum : ',ergo solummodo circa comitatur illuminationem prophelise : sed
illud consistit fldei objectura. prophetia maxime et praecipue consistit
Item hoc ipsum videtur per diffinitionem circa verum creatum, cum sit praenunciatio
articuli a Richardo datam, qua dicitquodar- futurorum : ergo pari ratione videtur quod
ticulus est indivisibilis veritas de Deo, arc- et ipsa fides.

tans nos ad credendum ergo : si articulus est

fidei ohjeotum, videtur quod fides solum
sit CONCLUSIO.
circa verum increatum, et circa Deum. Fidci objectum proprium , secundum quod habet
. Sed contra : i . Circa verilatem in svmbolo rationem motivi, verum increatum : objeclum
est
Ad opp. •'

vero circa quod versatur, tanquam id quod credit

consistit fides tanquam circa objectum pro-
esse verum potest esse verum creatum.
,
prium : sed in symbolo
non solum sunt ar-
ticuli spectantes ad deitatem imo etiam , Resp. ad arg. Dicendum quod objectum
alicujus habitus cognitivi dupliciter habet
'
Cf. Alex. Alens., p. III, q. lxviii, memb. 7, art. 6;
S. Thom., U-ll, q. I, art. 1 ; et III Seyit., dist. xxiv, III Sent., diat. xxiv,q. i;Tliom, Argent., III Senf., dist.
q. I , art. 1 ; et de Verit., q. xw, art. 8 ; Richardus , XXIV, q. I, art. 1.
 ; ;

522 SENTENTIARUM LIB. 111.

determinari : aut communiter, aut proprie habet rationera motivi. Nam ex illa parte,
sive per se, et per accidens. Illud autem vo- qua consistunt circa veritatem creatam, ha-

catur objectum commune secundum com- bentsolum ralionem materialis. Unde sicut

munem acceptionem, et objeclum per acci- «na est persona in duabus naturis, creata vi-
dens, quod quidem habet rationem materia- delicet, et increata; sic una est verilas mo-
lis. Illud autem dicitur objectum proprie et vens, quae tenet rationem objecti, sive inar-
per se, quod quiilem habet rationem motivi. ticulis qui respiciunt divinitatem, sive in his
Secundum hanc dupUcem acceptionem du- qui respiciunt humanitatem : quae quidem
pliciter contingit loqui de objecto fidei. Nam est veritas increata.

uno modo potest dici objectum fidei, circa 2. Ad illud quod objicitur ,
quod ad tot se

quod ipsa fldes versatur, tanquam circa il- extendit fides, ad quot se extendit charitas,
lud quod credit esse verum, siveilli assentiat dicendum quod etsi charitas videatur esse
propter se, sive propter aliud. Et hoc modo circa bonum increatum et circa bonum cre-

non tantummodo est circa veruni increa- atum, tanquam circa objectum proprium,
tum, verum etiam circa verum creatum, tamen objectum ejus proprium, sicut infra

quia fides non tantum credit ipsi divinae ve- manifestatur, nonestnisi bonum increatum.
ritati in se, sed etiam his, quaj sibi ab ea 3. Ad illud quod objicitur, quod fides est

dictantur, quae sunt multa vera creata. Si de vero futuro, etc, dicendum quod resur-
autem loquamur de objecto fidei secundum reclio carnis futura non est objectum fldei
propriam acceptionem prout dicitur objec- proprium, nisi in quantum comparatur ad
tum, quod habet rationem motivi, sic objec- divinam virtutem et justitiam, quae corpora
tum fidei est verum increatum. Et sicut resuscitabit, ut retributio fiat secundum me-
contingit intelligere in visu, quod lucidum rita; et sic ratioue ^veri increati implicari

dupliciter movet visum, vel prout est abs- habet ratione objecti : quod quidem verum
tractum, vel prout est terrenae materia? in- increatum, quantum est de se , abstrahit a
corporatum; sic ipsa divina veritas duplici- ratione praeteriti et futuri, licet praeteritio et
ter movet ipsum intellectum per fidem illu- futuritio noletur circa ejus effectum, qui,
minatum vel per se, sicut in articulis spec-
: quantura est de se, habet solum rationem
tantibus ad ipsuraDeum secundum divinita- materialis in comparatione ad fidei assen-

tem; vel ut est unita creaturae, sicut in ilHs sum, secundura quod in praecedentibus fuit

articulis respicientibus ipsum Deum in sua tactum.

humanitate assumpta ; vel in operatioue ab •i. Ad illudquddobjicitur,quod haereticus
ipso creata, sicut in creatione, reparationeet judicaretur, qui perlinaciter negaret quae
Concedendum ergo est quod
glorificatione. in .sacra Scriptura scribuntur, dicendum
objectum fidei proprium secundum quod , quod non est quia omnia, quae in sacra
habet rationem motivi, est verum increa- Scriptura continentur, teneant rationera ob-
tum et quia hoc probant rationes ad pri-
: jecti proprii et motivi respectu ipslus Udei
mam partem inductae , ideo concedendse sed hoc est, quia consequuntur ad ejus ob-
sunt. jectum proprium. Quia enimsacraScriptura
i . Ad illud primo quod objicitur in con- est edita ab ipsa Veritate increata, et a Spi-
trarium quod quidam articuli respiciunt
,
ritu sancto ,
qui contradiceret sacrae Scrip-
humanitatem, sicut quidam divinitatem, turaj, contradiceret ei, cui fldes assentit
jam patet responsio, quia illi articuli qui propter se, videlicet ipsi summa; Yeritati. Et
sunt de humanilate, et circa humanitatum, ideo ex hoc non potest concludi, quod fldes
enunciantur de divina persona, circa quam circa verum creatum habeat versari sicut
consistit veritas increata; et ex illa parte circa objectum proprium.
 :

DIST. XXIV. ART, I. QUiEST. III. .-saa

5. Ad illud vero qucnl objioilur de illnmi- ex hoc quod attribuit aliquid ali-
errat, nisi
natione prophelica, dicendum quod proplie- cui,quod ei non est attribuendum vel rc- ,

tia non hahetpro principali ohjecloel molivo movot quod non est removendum hoc au- :

ca quK prophuta pra>nunciat, sed soluni ha- tem nou lit nisi in comple.xione : ergo
bet proohjecto maleriali circaquod ips;i pro- otnnis error circa complexionem consistit.
phetia versatur. Unde propheta non assenlit Si ergo opposita nata sunt consislere circa
ei, quod projnunciat, propterse, sed propter idem, videtur similiter quod et lldes verum
verilateia ipsum illuminantem et erudieu- complexum iiabeat pro ohjecto.
tem : el ex hoc non potest concludl quod li- Ilem, si ipsum verum incoraplexum est
des sit circa vera creata, nisi tanquam circa objeclum fidei, cum ergo Juda^i credulihi-
ohjecta materialia. l'osset tauien dici, quod tera haheant de incarnatione , Judcei frl^m
non est siraile de fido et prophetia, quia fi- haberent incarnationis : quod est manifest::
des iu suo ohjecto, cui assenlit, requirit ali- falsum ; imo erraut circa articulum illum :

quid quod haheat rationem niotivi; sed pro- similiter ilii, qui crederent resurrectionem
phetia uihil lale requirit in prophetato, sed jam factam, haberent fidem de resurrec—
totam rationem suae cognitionis sumit ah in- tione, quos tamen circa resurrectionem con-
spiranle non sequitur, quod si prophe-
: ideo stat errare restat ergo quod aliquid inco:n-
:

tia est de aliquo, quoJ de iUo deheat esse Q- plexum non hahet esse ipsius fidei ohjec-
des, sicut de ohjeelo. tum et est complexum, vel incomplexum
:

ergo complexum.
QU^STIO III. Sed contra : 1 Super illud ' Omnes eum- . :
Ad opp.
dem potum spiritualem biberunt; Glossa
An fides sit circa compkxum , vel incomplexum '.

Augustini ^
: a Tempora sunt mutata , sed
Fundim. complexum, an circa tamen non ergo non
utrum fidcs sit circa est fides variata. » Si

incomplexum; et quod circa complexum,

sit est fldes variata, nec objectum fidei : cum
videtur : a Credere enim, sicut dicit Augus- ergo enunciabilia, quae creduntur, variata
tinus*, est cogitare cum assensione : » sed sunt, quia illi credebant Christum esse pas-
assensus rationis non est super (a) incom- surum nos passum
, esse ; illi incarnandum,
plexum , sed super ^^1complexum videtur : nos incarnatum esse : restat ergo quod fldes
ergo quod fides sit circa complexum sicut , non est circa enunciabile, sive circa com-
circa proprium ohjectum. plexum, tanquam circa ohjeclum.

Item fides credit aliquid quia verum, et 2. item objectum fidei est verum increa-
respuit quia falsum : sed verum et falsum tum, sicut prius fuit ostensum ; unde Ri-
sunt circa complexum : ergo videtur quod chardus de S. Victore dicit quod articulus
et habitus fidei ipsum complexum , sive est veritas de Deo : si ergo Deus est simpli-

enunciahile, respiciat ut objectum. cissimus , et in simpUci nulla cadit com-

Item fides est media inler opinionem et plexio, vel compositio, videtur quod ohjec-
scientiam, secundum quod vult Hugo' : sed tum non sit verum complexum, sed
fidei

tam opinio, quam scientia, est circa com- incomplexum.

plexum ergo cum medium suscipiat natu-
: 3. Item de eodem et circa idem est fldes,

ram extremorum , videtur similiter quod et circa quod est visio futura sed visio est :

fides. circa verum incomplexum, et per modum

Item fides est opposita errori : sed nullus incomplexionis, erit enim visio simplex in-
* C/. Alex. Alensis,p. III, q. Lxvin, memb. 7, art. 5; ssiv, q. ir ; Stcph. Brulef., III Senl., dist. xxiv, q. n.
et Cont., p. !ll, coll. xx.xili, art. 8; S. Tliomas, — 'Aug., de Picedest. ianct., c. II, n. 3. — ' Hug., cfe

11-11, q. I, nrl.2; et III Sent., dbt. xxiv, q. ii, art. I

;
Sacram.. p. — Cor., X, —
II. » I 4. » Aug., Epist. ILII,
el /fe Verit., q. xiv, art. 8; Richardus, III Sen.'. dist. n.
al. cii, — 12. aupra. (o) .il.
 ,, 1

524 SENTENTIARUM LIB. III.

tuitus summae lucis ergo videlur quod ipse assensus fidei est proprie super com-
fldes similiter consistat ciica verum incom- plexionem; et uon
ad perfectionem fidei,

plexum per modum incomplexi. tantum oportet cogitare de incarnalione

A. Item spes et charitas sunt circa res in- sed etiam oporlet credere incarnationem
complexas, et per modum incomplexioiiis, jam fuis.se ; ideo dixerunt abi ,
quod articuli opiow
quia spes expectat beatitudinem, et charitas sunt enunciabilia , et quod fides consistit
amat Deum ergo cum virtutes theologicse
: circa complexum, niaxime cum fides quan-
idem habeaut pro objecfo secundum rem, tam ad aliquos articulos simul respiciat
videtur quod et ipsa fldes circa verum in- creatum, et increatum, et de nuUo creato
complexum consistat. possit esse nisi secundum quod componitur
5. Item , si fldes consistit circa verum ipsi increato, secundum quod prius habi-
coniplexum, cum tempore passionis paucis- tum est : si ergo intellectus illud non capit
simi scirent Christum pati, et in tempore nisi per modum complexionis , rationabilius
incarnationis paucissimi scirent Christum videtur illud ponere, et dicere, quod fidessit
inctirnari, paucissimi habuissent fidem. Cor- circa verum complexum, sive sub ratione
nelius etiam fldem non habuisset, qui nes- complexi. Et quoniam errans circa verum
ciebat Christum esse incarnatum , nec pas- complexum quantum ad differentiam tem-
sum : et tamen de illo legitur '
,
quod elee- poris simplicifer jadicatur haereticus, sicut
mosyruB ejus placuerunt Deo. Sine fide au- si aliquis crederet resurrectionem jam fac-
iem, ut dicitur", impossibile est placere tam, vel incarnationem futuram; ideo non
Deo : si ergo ista inconvenientia essent, in- solum dixerunt fidem esse circa verum
conveniens est ponere ,
quod fldes consistat complexum, sed etiam circa verum com-
circa complexionem. plexum sub determinata difTerentia tempo-
ris. Et si tu objicias eis de mutatione fidei
CONCLUSIO. propter mutationem justorum enunciabi-

com- lium, respondent secundum Nominales

Fidei objectum quoad substantiam fidei est

plexum proprie loquendo, quod respicit implicfite, quod enunciabilia non sunt mutata, quia te
et eaplicite: implicite, non concernendo tempus; esse cursurum, te currere , te cucurrisse, in
explicite vero, secundwn dcterminatam temporis diversis temporibus prolata idem signifi-
differentiam.
cant, et unura est enunciabile ,
quia uua est

Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- res quam significant, et unum est tempus,
tiam est notandum, quod circa hanc qnaes- pro qiio proferuntur : et ideo unum sunt
°P'°' tionem diversi diversimode senserunt. Qui- secundum rem et veritatem ,
quamvis vi-

dam enim dicere vohierunt, quoJ fides deantur vocaliter esse diversa. Aliter etiam

consistit circa incomplexum , sicut circa respondent : Esto, quod ista enunciabiha

proprium objectum : et isti dixerunt quod sint diversa; quia tamen una est veritas, cui

articuli fidei non sunt enunciabilia, sed res, fides assentit principaliter, et ratione cujus

utpote incarnatio passio , et resurrectio : et ista enunciabilia credit : quae quidem non
,

istaquidem omni tempore sunt eadem, et mutatur sccundum diversitatem temporis,

Quod aulem actns fidei transeat
ipsa fides. licet ipsa enunciabilia diversificentur : uon
snper ipsum credibile sicut super com- propter hoc fides mutalur et diversiflcatur,

plexum, hoc est propter defectum intellec- imo in diversis temporibus fides non mutata
tus, qui non potest totum simplici aspectu consistit. Sed quia illa positio Nomiiialium, Impre-
bat.o opi-
intueri ; sed primo hoc intuetur , et postea quae dicebat enunciabilia diversorum tem iiiunift.

impiob, illud, componens unum alteri. Sed quoniam porum esse unum, communiter non appro-
' AC, X, 4. — > Hehi:, XI, 6. — ' Dist. XLVii, p. Ii. bafur, imo falsa est, sicut in primo libro'
 ,

DIST. XXIV. ART. I. QUiEST. 111. 61B

fiiit ostpnsum ; similiter ncc aliiis modiis di- quffi concernunt determinatam temporis dif-
cciidi suriicit, qiiod ad immiitaliilitatcm lidei ferontiam : et circahocconsislit lidcs, secun-
siitliciat immiitaliilit.is ratioiiis rredenili. Si duin qiiod explirila : et ex lioc iiou potest
enim articiili .suiit emnUiabilia, et dicuntur concludi quod fides sit alia, et alia, sed quod
iminiilaliiies pro[iler raliouem credendi im- ndci explicatio sit variata in diversis tempo-
mulaliilem, pari ratione dicerenlur omiies ribus.
unus articulus propter unicam rafionem Ad illud qiiiMl olijiiitur quod est fides
2. ,

Opin I
credendi , qua; est in eis'. Ideo est terlius circa verum iiicreatum, circa quod nuUa est
modus diccndi, quod cum fldei hal)itus fa- complexiu, diccniluin quod, sicut in primo
ciat mcntem asseiilirc crediliili, sive cre- libro ' dictuin fuit, quamvis Deus sit sim-
dito; etasseusus non feratur super (o) incom- piicissimus, tamen circa ipsum vere contin-
plexum, sed super («) complexuni ,
ponere git enunciare hoc de lioc per modum coin-
oportet quod ipsuin ol)jectum (idei, sccun- plexiouis, pro eo quod illam complexioiiem
dum quod super illud [b) lerturfides, babetra- non ponit iutellectus circa rem, sed circa
tiouem complexi. Et quia dupliciter contin- seipsum iutelligentem ; nec tamen errat,
git flilem ferri in objectum suum, scilicet quia non potest siinplicitatem divini esse
aut implicite, aut explicite, ideo secundum nisi sub tali composilione et coUatione ca-
duplicem modum dicitur complexum esse pere : et per hnnc modum intelligendum
objectum fidei, sive fides consistere circa est in fide. Prajterea fides non tantum est
complexum. Nam fidesquantum ad suam de vero increato in se, sed etiam prout com-
substantiam respicit complexum, sive enun- paratur ad veritatem creatam, sicut dictum
ciabile , non concernendo determinatam est superius : et ista comp?ratio sub qua-
temporis difTerentiam , imo aliquod diclum dam complexione est, et propterea illa ratio

quod est commune et indifferens ad omne non cogit.

tempus , sicut Christum fuisse passurum. Ad illud vero quod objicitur quod de
3. ,

Fides autem explicila respicit complexum eodem est fidesin via, etin patria, dicendum
sub differentia temporis determinata, si- quod unum et idem potest apprehendi et ,

cut nuuc oportet credere incarnationem per modum incomplexi, et per modum com-
fuisse , et resurrectionem futuram esse. Si- plexi, sicut patet in apprehensione sensu.s,

cut ergo explicatio accidit fidei, nec mutat et intellectus. Sensus enim, dum apprehen-
essentiam fidei, sic et variatio temporis de- dit rem albam, appreheudit per modum cu-
non variat fldem,utsitalia, et alia
terminati jusdam incomplexionis ,
quia uon novit
secundum speciem. Et hic quidem modus sensus exterior componere, nec dividere :

dicendi satis est probabilis. lluuc ergo sus- sed intellectus, dum illud idem apprehendit,
tinendo dicere possumus, quod fides proprie quod sensus apprehendebat, sub modo com-
consistat circa verum complexum, et con- plexionis accipit ,
praedicans hoc de hoc
cedendae sunt rationes, quae hoc ostendunt. componens hoc illi et dicens hoc esse ,

i. Ad illud quod primo objicitur de enun- album et ita complexum et incomplexum

:

ciabilium mutatione, jam patet responsio ; non faciunt diversitatem a parte rei compre-
quia enunciabile quod non concernit deter- hensse , sed a parte modi comprehendendi :

minatam temporis differeutiam in diversis quiauuum, et idem potest apprehendi sub

temporibus, non mutatur et hoc est, circa : modo complexionis, et incomplexionis. Et
quod fides habet consistere secundum quod propterea non sequitur quod si visio est de
fides ; sed illa euunciabilia solum variantur, eodem, de quo est fides, et visio non est sub

• S. Thomas, II-II, q. i. art. 2, tenet quod est iucom- plexum ob rem creditam; complexum autem ob cre-
(a) Al. supra. — (6) supra illa. dentem. — ' Dist iii, ait. 1; dist. viii, art. 2.
 , ,,

526 SENTENTIARUM LIB. III.

ratione complexionis , ergo et fides ; imo est comparatione ad nostram coguilionem ; et

ibi fallacia figurse dictionis, vel est accidens, circa hoc quaeruntur tria : primo quaeritur
quia procedilur ab unitate rei ad unilatem utrum fides sit de his, de quibus habetur
modi. Et si tu quaeras, quare fides non as- visio sensibilis ; secundo , utrinn .sit de his
sentit objecto suo per modum incomplexi, de quibus habef ur probabilis opinio ; tertio,

sicut visio, satis plana est responsio : quia utrum sit de his , de quibus habetur cogni-
visio patriae uno et simplici aspectu faciet tio scientiaUs.

videri, et cognosci multa propter perlectio-

QUjESTIO I.
nem gloriae : non sic autem cst de cogni-
quem quidem An fidessitde his dequibm habeturvisiosemibilis*.
tione secundum statum viae ,

statum respicit ipsa fides, Utrum fides sit de his , de quibus habe- Fu„d,,„,.

A. Ad quod objicitur de spe et cha-

illud tur visio sensibilis ; et videtur quod sic ' :

ritate, dicendum quod noa est simile, quia Quia vidisd me , Thoma, credidisli. Sed
proprium intellectus est negotiari circa constat quod Thomas veram habuit fldem
complexum, sed affectus est negotiari circa de Domino Jesu, quia credidit Jesum, quem
ipsam rem et quia res in seipsa habet ra-
: vidit, et tetigit ergo simul de eodem erat:

tionem incomplexionis, sed, prout est in in- fides interior, et visio exterior.

tellectu, habet rationem complexionis ; hinc Item' : Qiiod vidimus , et audivi^nus , et

est quod, quamvis virtutes respicientes af- perspexi^nus, et manus nostrce contrectave-
fectum sint circa objectum suum prseter runt de Yerbo vitce. Si ergo de Yerbo vifae

rationem complexionis , non tamen propter habebant apostoli fidem, hoc est de Christo,
hoc fides, quia est regula inteliectus. Nec et de eodem habebant sensibilem cognitio-
valet quod si idem est objectum virtutum nem, redit idem qiiod prius.
theologicarum, quod propter hoc, in quan- Item apostoli viderunt Christiim pa.ssum
tum est fidei, careat complexione, sicut in et Christum ascendentem : et consfat quod
quantum est aliarum complexum enim, : et Christum esse passum , et Christum ascen-
incomplexum, non dicunt variationem a disse, sunt duo articuli 'i' si ergo apostoli
parte rei, sed solum a parte modi, sicut fidem meritum quantum ad hos articulos
et

prius visum est et quamvis virtutes theo-

: non amiserunt, videtur quod circa idem
logicae habeant idem objectum secundum possit esse fides , et visio exterior.

rem et substantiam, habent tamen differens Item B. Virgo sensibili experimento no-
secundum rationem et modum. vit se coucepisse de Spiritu sancto absque
b. Ad illud quod objicitur de Cornelio, virili semine : sed constans est, quod prop-

jam patet responsio quia Cornelius habe-

: ter conceptionem Filii Dei nihil demptum est

bat fidem implicitam , et ideo non credebat fidei suae : ergo simul stabant in ea cognitio
incarnationem, vel resurrectionem, sub dif- fidei, et cognitio sensibilis experimenti.
ferentia temporis determinata : et propterea Sed contra : i. Super illud Joannis ""
. a^iopp-

non errabat sed exphcatio fidei sibi deerat,

; Vado parare vobis locum, Glossa Augus-
ad quam faciendam misit Dominus Ecclesiae tini « Eat Dominus ut paret locum , eat ne
:

architectum. videatur, lateat ut credatur. » Si ergo ad

credere necessarium est latere, vidotur quod
ARTICULUS II.
impossibile sit visionem corporalem circa
Consequenter quaeritur de objecto fidei in idem stsu-e simul cum fide.

du9, 111 Snnt., disl. xxiv, q. iv. — « Joan., xx, 29. —

^Cf. Alcx. AleD?is, p. 111, q. Livin.memb. 7, art. 3; —
» I Joan., I, 1. ' yofin., .xiv, 2.
el Cont., p. 111, coll. xxxiii, arl. 4 ; S. Th., 11-11, q. l
art. 4; el III Sent., dist. xxiv q. i, an. 2 ; HicUax-
,
(a) Edit. Ven. add. el.
 ;;

DIST. XXIV. ART, 11. OU.T^ST. 1. m

2. Ifem Augustinus difftnions lidera di- visio secundum illud secundum quod pa-
,

cit' : « FiJei est credere (juod noii vides; » tciit; credulitas fidei secundum illud, secun-
et in pramlenli distiuetione hai)iluin est, dum (iiiod iatrnt. Kt hoc rnudo (;sl iii Ciui-
quod fldes cst virlus, qua creduntur, q»x slo intelligere. Nain Christus secundum na-
non vidi-ntur. Et Gregorius iii (iiiadain liu- linani assiiniplani, ct corpoream, A[i()sloIo-
niiiiu Paschali * « Uuaj videntur, lideni non
: rum sensibus ap[)arebal ; secuuduin autem
habent, sed agnitionem. » Ergo non videtur divinam naturam, omnem sensum latebat

quod de eisdem possit esse fldes interior , et et eadem persona et hypostasis secundum
sensus cxterior. diversas naturas simul erat visui cognila, et
3. Item visio patriae evacuat fidem et ejus incognita : ideo simul poterat esse visa , et

meritum propler manireslationem veritatis credita. Et id est satis facile intelligere , si

creditaj : sed visiocorporalis Christi ila ma- quis attendat, quoniam circa idem potest
nifestat ejus humanitatem , sicut visio pa- e.sse certitudo , et dubitalio , secundum di-
triae ejus diviuitatem : ergo sicut fides divi- versas naturas, et diversos respectus, et di-
nitatis non potest esse circa visum visione versas conditiones. Esto enim quod hic sit

gloriosa, sic videtur quod fides humanitalis Christus coram oculis meis ; etsi visu co-
non potest esse circa visum visione seasi- guoscam ipsum esse hominem, nunquam
Uva. tamen per visum cognoscam ipsum esse Fi-
4. Item actuscredendi, secundum quod ad lium Dei. Ideo alius habitus necessarius est

virtulem spectat , est quid difncile et volun- ad hoc, quod cognoscam ipsum esse Deum.
tarium : sed credere quod videt homo oculis Et hoc est, quod Dominus dixit Petro, quan-
exterioribus, hoc est facile et necessarium : do dixerat' : Tu es ChristusFHius Dei vivi:
ergo non videtur quod aliquid possit esse Caro, et sanguis non revelabit tibi , etc.

simul et semel exterius visum, et interius Concedendum est ergo quod fides et visio
creditum. possunt esse circa unum et eumdem, quam-
vis non secundum idem. Et hoc est quod
CONCLUSIO.
dicit Augustinus *, et Gregorius ' de Thoma,
Cirea tmum et idem possunt esse simul fides, atque quod aliud vidit, et aliud credidit hominem ;

visio sensibilis, quamvis non secundum idem ,

vidit,etDeumconfessusest dicens Dominus :
quando sciticet illud unum secundum aliud patet,
secundum aliud latet, ut in Christo.
meus et Deus meus Et sicut de Thoma dicitur,
.

itaetiam de aliis apostolis, etdeB.Yirgine,

Resp. ad arg. Dicendum (juod (juaedam quae quamvis certitudinali experientia sci-
sunt quffi subjiciuntur sensui exteriori sim- verit se concepisse sine virili semine, tamen
piiciter et totaliter : et illa videre , est clare seconcepissepersonam Verbi novit mediante
et perfecte cognoscere : et circa talia non po- fide. Et breviter, quia in omnibus articulis atUcu-
test simul et semel esse habitus sive cogni- '"' ''""'
implicatm" aliquid divinum ,
quia articulus
tio fidei cum visione exteriori ;
pro eo quod est veritas de Deo, et illud quidem latet
visio, sive cognilio illa excludit omne aenig- ideo concedendae sunt rationes ostendentes
ma, et cognilionem aeuigmaticam. Quaedam quod visio corporalis fidem non excludit.
aulem suut, quae sic subjacentsensui secun- 1. Adillud ergo (juod primo objicitur in
dum secundum aliquid sui
aliquid sui, ut contrarium, quod fidei necessaria est laten-
lateant ipsum sensum et circa talia bene :
tia, dicendum quod latentia divinitalis haec
potest simul et semel esse visio secundum est , (juae necessaria est fidei ; sed latentia
UQum, et credulitas fidei secundum aliud :
humanitatis non est de fidei necessitate, fa-

• Aag., inJoan., txact. SL, n. 9; QucBst.ciant/., lib. II, wi, 16, 17. —
» Aug., m
Joan., tract. cxxi, n. 5. —
e. xiiix.— « Greg., iii Evaiig., hom LVi. 'Mattfi., — • Greg. in Evang., hoiu. xivi.
 ,,

528 SENTENTIARUM LIB. III.

cit tamen ad majorem actus fidei purilatem. quod visio corporalis , sicut dictum est

Purius enim aposloli moti sunt motu fidei quia non tollit latentiam, idpo non tollit

et motu dileclionis in Cliristura post ejus difficultalem ; nec tollit arbitrium libe-

ascensum , vel abscessura ,

quam in ejus rum ex ea parte, ex qua latet. Cum enim
praesentia. Et Dominus magis laudat fl- dicit quod non est difftcile, nec voluntarium,
dem eorum ' qui non viderunt, et credi- credere quod quis videt, dicendum quod ve-
,

derunt, quam fidem Thomse. Et B. Petnis rum secundum id quod videt sed tamea
est :

in prima Canonica, cap. v, commendat eos, tolus Christussecundum omnem sui nalu-
qui Cliristum non viderunt et tamen in , ram visioni non subjacebat et ideo, ratione :

eum crediderunt. Et hoc est quod vult illa illius naturae et personae, voluularium et
Glossa dicere , quod Domini absentia corpo- difflcile erat credere : facile enim erat cre-

ralis faceret ad fidei promotionem et ex :

dere quod ille bomo paleretur , his

hoc non sequitur quod corporalis visio tol- qui videbant Christum pati : sed diffi-

lat ipsam fidem. cillimum erat credere quod Deus esset qui
2. Ad illud quod primo objicitur de aucto- pateretur; nec hoc credebat aliquis, nisi
ritate Augustini et Gregorii, dicendum quod qui volebat, et quem illuminatio fldeiadju-

verba Augustini et Gregorii sunt intelli- vabat.

genda per quod enim dicitur fides esse

se :

de non apparentibus et non visis hoc dici- . QUJISTIO II.

tur, quia fides de illis est secundum eam na-

An fides sit de his , de quibus )iabetur opinio
turam, secundum quam non apparent, et eo
probabilis '.

ipso est de ipsis quae non apparent, quia se-

cundum aliquid sui latent sed ex hoc non : Utrum fldes sit de his, de quibus habetur FuBdua
excludilur, quin quasi per accidens et per opinio probabilis; et quod sic, videtur' : Pa-
concoraitantiam posset dici, quod fides sit de ratiomni posccnti reddere rationem de ea,
aliquibus quae apparent, pro eo quod unum qimest in nobis, fide et spe [a]. Sed ratio
et idem, sicut prius ostensum est, potest si- probabilis est generativa opinionis : si ergo
mul apparere, et latere. fides compatitur secum probabilem ratio-
3. Ad illud quod objicitur, quod visio pa- nem, compatitur ergo et probabilem opi-
triae toilit fidem divinitatis, dicendum quod nionem.
non est simile, pro eo quod visio patriae ex- Kem 1'etrus archiepiscopus Ravennensis:
cludit omne aiuigma, et aufert omnem la- a Non est tutum credere sine ratione. » Er-
tentiam : non sic visio viae : quamvis enim go ratio probabilis facit ad fidei utilitatem,

Christus appareret quantum ad naturam et securitatem : .si ergo opinio generari ha-
humanam, latebat tamen quantum ad per- bet es. probabili ratione, videtur, etc.
sonam. Unde, Christo demonstrato, istum Item donum scientiae, et intellectus, et sa-

pati erat visum et creditum visum , in : pientiae, simul potest stare cum fide : sed
quantumdemonstrabat suppositum humanae quod credimus, debemus auctoritati ;
quod
naturae ; sed creditum, in quantum demons- intelligimus, debemus rationi : ergo ratio-
trabat personam, sive hypostasim divinae cinatio potest simul stare cum flde : sed
naturae. cum quocumque stat probabilis ratiocinatio,
4. Ad illud quod objicitur ultimo, quod cre- stat etiam et opinio : ergo, etc.
dere est difficile et voluntarium , dicendum Item doctrina theologiae stat simul cum
flde, cum sit fldei (6) explicativa, et circa ea
• Joan., IX, 29.—
Cf. Alci. Alens., p. III, q. lxvi,
'

memb. 7,art. 4; elCont., p. III,coll. xxxiii, arl. 5 ;

S. Thomas, ll-ll, «Jist. xxiv, q. ii, ait. 5; Richard.,

(a) Vulg. in vobis spe. — (6) Kdit. Venet. fide. UI Sent., disl. xxiv, q. vi. — • I Petr., n\, 15.
 .

DIST/XXIV. ART. 11. QUJ:ST. 11. fiM

est , circa qusp. fldcs consistit. Si crgo in iMliiiibus, secundum quod consuevit dici,
iloctrina theologi.T. nmllin liunt prol)abilcs (|uod .sjilogisinus diaioclicus pcncralopinio-
ralioncs, viiletur quod ralionis probabililas nem, syllogismusdemonstrntivus gfuerat
et

siniul cuni fide maneat : ergo pari ratione scientiam. Si ergo opinio dicatur primo mo-
probaliilitas opinionis ex rationibus gcne- do , prout iiabel seciiin annexain formidi-
vMiV potcrit esse in codeni, el respeetu ejus- nem el vaciilationem , sic non potest simul
dein in quo, et respectu cnjus est ipsa fldes. stare cum haltitu fidei circa eamdem mate-
Ad opii. s,.,] cMiira : l
.
' Fides esl argumeutum non riam, pro eo quod fides facit plene consen-
apiiarentium rerum .-sed ea, ile quibus iiabe- lire in alleram partem, ila quod omnino re-
turopinioprobabilis, suntapparentia: proba- piitat ejus oppositum falsum et erroneum,
bile enioi estquod videtur omnibus, vel plu- nec propler aliquam rationem siipervenien-
ribus : ergo videlur quod opinio probabilis, teiii potest ad opposituin inclinari : et ideo,
et fides, circa idem sinuil esse non possint. quia tollit fluclualionem opinionis, isto modo
2. Item asscnsio oplnionis probabilis col- dicendi opinio simul cum fide non potest se
ligitur ex humana ratiocinatione : sed, si- isto modo compali. Si aulem opinio dicalur
cut dicit Gregorius % a flJes non habet me- secundo modo, scilicet assensio acquisita (6)
ritum, cui humana ratio pra;bet experimen- cx rationibus probabiiibus, sic dicendaiu est
tum : D ergo videlur quod probabilis assen- quod circa idem simul et semel potest esse
sio auferat meritum ipsi tidei : ergo non po- opinio et fides : qiioniam multi fideles ha-
testse compati cum habitu ipsius fidei. bent ad ea, quae credunt, multas verisimiles
3. Item opinio est assensio unius partis rationes , el multas probabiles ,
quae habent
cum formidine alterius : sed ubi est opinio, generare opinionem qiiantum ad secundum
ibi est vacillatio : sed fides excludit omnem modum dicendi opinionem et illa quidem
:

vacillationem, dum fiicit firmiter adhaerere: assensio generata fidei nou repugnat, imo
ergo fides non potest simul stare cum opi- subservit, et famulatur. Est eriim in fidei fo-
nione. mentum quantum ad infirmos , et oblecta-

•i. Item opinio adhaeret rationi probabili mentuni quantum ad perfectos. Ex his patet
propter se , unde deficiente probabilitate ra- responsio ad quaestionem propositam , patet
tionis, deficit probabilitas opinionis : sed etiam responsio ad objecta. Opinio enim
fides adhaeret ipsi veritati propter se, et su- probabilis secundum unura modum dicendi
per omnia : ergo fides et opinio habent re- potest stare simul cum fide , sicut rationes
pugnantiam : ergo non videtur quod simul ad primam partem ostendunt : imo multum
posssint esse in anima circa eamdem mate- confert fldei probabilitas rationum , sicut
riam. fuit dictum in principio primi libri ^ Secun-
dum alium modum dicendi, in quautum so-
CONCLUSIO.
nat in imperfectionem, videlicet prout dicit
De eodem potest essefides, etprobabilis opinio, non
vacillationem et innitentiam ipsius assensus
quidem formidinem annexam habens, sed assen-
super probabililatem ralionis principaliter,
sionem cx probabilibus rationibus acquisitam (a) .

sic habet repugnantiam cum flde : et sic

Resp. ad arg. Dicendum quod opinio pro- procedunt rationes ad secundam partem, ma-
babilis dupliciter consuevit accipi : uno mo- xiine duae ultimae ,
quarum una sumpta est
do dicitur opinio assensio unius partis cum ex ipsius opinionis incertitudine, altera vero
formidine alterius ; alio modo dicitur opinio ex ipsius opinionis f ulcimento ,
quia princi-
assensio animae generata ex rationibus pro- paliter innititur rationi probanti.

— — 1. Ad illud quod primo objicitur de

' Hebr., xi, l. ' Greg., in Evang., hom. xxvi.
' Quaest. n et m in Prologo (a) Al. derelictam — (6) derelicta.

TOM. rv.
 ,; :

530 SENTENmRU.M LIB. 111.

verbo Apostoli, quod fldes est argumen- monstrationem quia, sive per efTectum , si

tum non apparentium reru7n , dicendum incipiat nosse per causam,sive per demons-
quod Apostolus removet ibi a credibili ap- trationem propter quid, non propter hoc

parentiam non quamcumque. Non enim re- amittit priorem cognitionem ,

quamvis
movet apparentiam probabilis opinionis, sed haec secunda sit notior, vel nobiUor iUa :

certitudinalis apprehensionis , sicut apparet ergo duae cognitiones possunt haberi de

Deus beatis. eodem, quarum una nobUior est quam

2. Ad illud quod objicitur de verbo Gre- una non expeUit aUam, nec eva-
alia, et

gorii : « Fides non babet meritum, » etc, cuat. Et si hoc verum est, tunc videtur
dicendum quod hoc intelliglt Gregorius quod simul possit aUquid cognosci ratioci-
quando credulitas fidei omnino innititur ex- natione acquisita , et iUuminatione infusa :

perimento rationis probabilis : et hoe modo ergo de eodem simul potest haberi fldes, et

fides vera non stat cum opinione ,

ita quod scientia.

innitatur opinioui tanquam fundamento Item cognitio inteUectiva superadveniens

imo multo niagis assensio illa probabilis ex non toUit cognitionem sensitivam, Ucet una
rationibiis acquisita, de qua dictum est quod iilarum sit dignior, et perfectior, et nobiUor

potest opinio dici , innititur ipsi fidei tan- aUera : ergo pari raliorie videtur de flde et
quam lirmiori. Et hujus signum est ,
quia scienUa, quod simul possunt haberi de eo-

multai rationes videntur nobis probabiles et dem, et circa idem.

valde rationabiles circa fidem, quje viden- Item experientia est principium scientiae

tur esse abusiones quaedam hoininibus infi- sed de uno et eodem potest haberi fldes , el

delibus. Ideo magis iUa assensio innititur fi- experientia : ergo de uno et eodem potest

dei, quam e converso, licet aliquo modo illa haberi fides, et scientia. Major probatur per
fidem (a) foveat et delectet, sicut diclum est. Philosophum ; miuor probatur in B. Virgine
3 et 4. Ad duasultimas rationes non opor- Maria ,
quae fide et experientia cognovit se
tet respondere ,
quia procedunt de ipsa opi- concepisse de Spiritu sancto.

uione secundum alterum modum dicendi, Sed contra : i. Sicut charitas diUgit Deum Adopp
secundum quem non potest simul stare cum propter se, et super omnia, sic fides assentit

flde, sicut prius tactum est. primae veritati propter se , et super omnia :

sed quia charitas diUgit Deum super omnia,

QUiESTIO III.
et propter se, impossibile est quod ipsa com-
patiatur secum dUectiouem, qua quis diUgit
An fides sit de his, de quibus habetur cognitio
'.
Deum propter terrena principaliter : ergo
scientialis
pari ratione impossibile erit, quod fides se-

Utrum fldes sit de his, de quibus habetur cum compatiatur cognitionem, qucC princi-
Fundam»
cognitio scieutialis ; et quod sic, videtur tali paliter adhaeret riatiocinationi acquisitae :

ratione : Philosophus aliquis sciens rationi- sed talis est cognitio scientiae : ergo impos-

bus cogeutibus Deum esse unum Creatorem sibile est fidem esse circa idem cum scientia

omuium ,
polest venire ad fidem , ita quod simul et semel.

non obliviscatur illarum rationum : sed 2. Dem visio patriae toUit fldem propter

sciens iilas rationes habet scientiam : ergo certitudinem et evidentiam in cognoscendo.

videtur quod possit de eodem simul habere Si ergo quod cognoscitnr pcr scientiaiu, esl

fidem et scientiam. certum et apertuni videtur quod impossibile ,

Item aliquis cognoscens aUquid per de- sit aliquid esse simul scitum, et creditum.

coU. xxxiil, art. 8; «iist. xxiv,q. i; Joan. Baccb., 111 Sent.. dist. xiiv, q. l;
iC/".Alex. Alensis, CoH(., p. 111,

S. Thomas.p. 1, q- XU, arl. 13, ad3; Scolus, III Senl., Gab. Biel, III Sent., disl. xxiv, q. I. — (a) Al. tides.
 ,

DIST. XXIV. ART II. QUJ5ST. III. 631

3. Ilpni aninms noslor niiUo modo potesl per talem scientiam assentit intellectus ipsi
dissenliro ab eo quod novil hiibitu sciontia}, rei cognitie propter ipsam rationem princi-
uon enini ixilesl non croilore quod trianRU- palitor ; as.sentit etiam necessario ; assentit

lus non halieat tres angulos aequalesduobus etiam sicut rei qua; est infra se : cujus con-
reclis, si scit iliud demonstrare : scd quK trarinm rcperitur in fide, qua; a.«.sentit pri-

flde credunlur, voluntarie credunlur ; et si- maj veritati proptor se, et voluntarie, ele-

cut possunt credi , ita et possunt discredi : vando rationem super se. Et ideo dixerunt
ergo videlur quod scientia iiotitice non pos- habitum mutuo sese ex-
fldei, et scientiaj,

sit simul starc circa idem cum ipsa (ide. cludere,secundum quod ciiaritas illum amo-
l. Item qua; scicutia cognoscuulur , sub- reraexcludit, quoquis amat Deum propter
Op'""*».
jacent rationi : sed qux flde creduntur, sunt temporalia principaliler. Aliorum vero po-
snpra rationem, quoniam fldes est illumi- sitio est, quod de uuo et eodem simul potest

nalio ralionem eievans supra se : ergo si haberi sciontia mauuductione ratiocinationis

jdem non potest esse infra rationem , et su- cum hai)itu fldei, juxta quod dicit Augus-
pra rationem, non videtur quod possit simul tinus ' .\1V dc Trinitate, exponens illud Apo-
coguosci per sciontiam, et fidem. stoli ' : Alii datur per Spiritim sermo sa-
pientiCB , cdii sermo scienticB : « Huic scien-
tiae tribuo illud, quo fides saluberrima, quae
CONCLUSIO.
ad veram bcatitudiuem ducit, gignitur, nu-
Fides , et scientia qum non sit comprehensionis tritur , defenditur , roboratur : qua scienlia
sed per manuductionem ratiocinii , possunt simul
non pollent plurimi fideles , licet habeant
stare, licet non sit secundum idcm fides, et scien-
fidem. » Et Richardus de S. Victore dicit
fia.
quod ad ea quje fidei sunt , non tantum pos-
Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- sunt haberi rationes probabiles , sed etiam
tiam est notandum quod duplex ,
est cogni- necessariae , licet eas interdum contingat
tio scieutialis de Deo , scilicet a parte com- nos latere. Unde aliquis credens Deum esse
prehensionis, et a (a) manuductioneratiocina- unum Creatorem omnium, si ex rationibus
tionis. Si loquamur de scientia a parte com- necessariis incipiat ipsum idem nosse non ,

prehensionis, quo modo Deus in cognoscitiu" propter hoc desinit fidem habere. Vel si etiam
non compatitur secum fldem ut
patria, sic , prius noscit, fides superveniens talem cogni-
simul idem sit scitum et creditum pro eo ,
,
tionem non expellit , sicut per experientiam

quod lalis cognitio simpliciterexcludit aenig- patel. Ratio autem quare talis scientia simul
ma : et hoc melius apparebit intra ', cum potest esse deeodem cum ipsafide, et quod una
. agetur de evacualione virtutum , quare vi- coguitio alteram non expellit, est quia scien-
delicet , et qualiter fldei actus per visionem tia ex (c) mauuductione ratiocinationis, licet
excludalur et evacuetur (b). Et de hac scien- aliquam certitudinem faciat et evidentiam
tia sauctorum auctoritates dicuut, et com- circa divina , illa tamen certitudo et eviden-
munis opinio magistrorum tenet hoc esse tia non est omnino clara, quamdiu sumus in

verum quod idem simul non

,
est scitum, et via. Quamvis enim aliquis possit rationibus
creditum. Si autem loquamur de scientia necessariis probare Deum esse, et esse Deum
Opimo
tiiorum. quae est a manuductione ratiocinationis , sic uuum tamen ; cernere ipsum divinum esse,
volunt quidam dicere adhuc esse verum ,
et ipsam Dei unitatem , et qualiter illa unitas

quod non potest simul stare cum fide : quia non excludat personarum pluralitatem, non
potest , nisi per justitiam fidei emimdetur.
'Dist. XXXI, arU 8. — » Aug., de Trinit., lib. XlV,c. I,
Unde illuminatio et certituio talis scientiae
n. 3. — ' I Cor., XII, 8. — (a) Edit. Ven. deest a. (4) —
evacuatur. — (c) deest ex. non e^t tanta quod habita illa superfluat
,
 ; ,, . ,
:

532 SENTENTIARUM LIB. III.

illuminatio fidei imo valde est cum illa veritati propter se , et propter aliud , diver-
pernecessaria. Et hujus signum est quia ,
sis tameii habitibus et considerationibus.
licet aliqui philosophi de Deo sciverint multa Sed nec illud adhuc pleue solvlt, quia dici-
vera tamen quia fide caruerunt in mullis
, , tur quod dixenmt Samaritani credenles ' :

erraverunt, vel etiamdefecerunt. Unde, sicut Jam jwn propter verbum tuum credimus,
in praecedentibus dictum est ,
quod fides po- quod est verbum fldei et ita videtur quod
:

test stare cum visione exteriori ,

quia illa assensus fldei non compatiatur secum assen-
habet conjunctam latentiam circa personam sum scientiae, qui principaliter innititur ra-
Chrisli : sic inteUigendum est circa habitum tloni. Et propterea volunt aliqui dicere ,

fldei, et talem modum sciendi quod pos- quod non toUatur cognitio quantum ad
etsi

sunt ' se simul in eodem, et respectu ejus- habitum, tolhtur tamen quantum ad actum
dem compati, quam\is non sjicundum idem. quia non habet jam ilhus usum nec mo- ,

Unde concedendae sunt rationes , quae sunt tum. Istud tamen non oportet dicere, nec
ad partem istam. videtur esse conveniens quod ahquis habeat
l. Ad illud vero quod primo objlcitur in habitum , et non possit habere usum, maxi-
contrarium, quod charitas non compalitur me cum non habeat potentiam ligatam per
se cum dilectione quae principahter adhaeret aliquod impedimentum. Et propterea potest
ahi rei ; responderi potest quod non est si- dici ,
quod quando aliquis est simul sclens

mile ,
quia amare Deum propter creaturam et credens quod habitus fldei tenet
,
in eo
fmaUter, pertinet ad amorem iniquum et li- principatum : et ideo tali assensu fidei as-
bidinosum, qni habet repugnantiam ad amo- sentit ipsi veritati propter se , ita quod prop-
rem rectum. Sed assentire alicui vero pro- ter dicit rationem principaliter ipsum mo-
bato propter rationem probantem , dum- ventem. Assensu etiam scientiae assentit ei-

modo illatio sit vera et necessaria , nec hoc dem propter rationem , ita quod propter non
dicit peccatum , nec errorem : et ideo non dicit rationem principaliter ipsum moven-
sic habetrepugnantiam ad fidem : propterea tem. Quamvis autem non possit unum et
non est simile. Sed adhuc illud non solvit idem credere propter se et propter allud, ita

plene, quia quidquid sit de charitate duo , quod sic et sic credat principahter ; tamen
ista non \adentur simul se posse compati propter se principaliter, et propter aliud mi-
quod aliquis assentiat veritati creditae prop- nus principaliter bene possunt se compati
ter se, et quod assentiat ei propter aliud. ad invicem , ita quod unum sit principale
Propter quod notandum, quod haec praepo- et aliud sit subserviens. Unde illud , quod
sitio propter
,
dupliciter potest accipi uno
, : dixerunt fideles : Jam non propter loquelam
modo, prout notat causam fmalem alio ; tuam credimus, intelligendum est principa-

modo prout ,
dicit rationem moventem. Si liter. Et per hoc patet responsio ad primum
prout dicit causam finalem , sic non potest argumentum
unum et idem credi propter se, et propter 2. Ad illud quod objicitur de visione pa-

aliud ; sicut amari non potest propter se , et triae, quod toUit fidem , dicendum quod nou
propter aliud. Si dicat rationem movenlem est simile, quia cum omnem excludat la-
cum plures possinl esse rationes moventes tentiam , jam credulitas fidei non est neces-

ad assentiendum uni et eidem , sicut potest saria ; non sic autem est de scienlia , quae
una conclusio probari per causam et per ef- habetur per rationem cum (a) manuductione
fectum, potest etiam probari per aliquid ex- ratiocinationis.

trinsecus, etper aliquid intrinsecus : sic non 3. Ad illud quod objicitur , quod sciens
est inconveniens quod aliquis assentiat alicui
liler Scotus, liic; sed coucoidat Uurand., q. i, art, 3.—
*S. TUuui., 11-11, q. I, urt. 4, leiiet opiiOoiluiu ; siini- ' Joan, IV, 42. — (o) Al. deest cutn.
 niSTINCT. XXIV. ART. III. QII;EST. I. 533

non polest dissontiri' iib eo (juod scit, ilieen- sunt Christianis simplicihus. Propter quod
dum (luod veruui est (luautum !id id quod dicit .\post()liis '
stiiltiDii frrisse ffitm sa-
de eo cognoscit; (juantum tamen ad id quod pientiam hvjus mundi ,
quia omnis sapicn-
latet, ex illo dissentire potest, et rationo il- lia de Deo iii via alisque flde niagis cst stiil-

lius est necessaria sibi credulitas lldei : sicut litia, qiiain vera scientia : depriiiiit enim
aiiquis pbilosophus sciens proliare Dcum perscrutantem in errorem, nisi dirigalur et

esse unum ratione necessaria, ab hac non juvetur per fidei illumiiiatioiiem : unde per
potest dissentire ; dissentiret tamen ab hac ,
ipsam non e.xpellitur, sed inagis perficitur.

si quis diceret quod ilia unitas potest com-

pati secum pluralitatem, quod quidem eum ARTICULUS in.
latet, et excedit vires cognitionis et suae

scientije. Consequenter qureritur de objecto fidei

4. Ad illud quod objicitur, quod fules est quantiim ad nominis rationem : consuevit

de his quae sunt supra rationem, et scientia enim nomine articuli censeri. Et circa hoc
est de his qua; suut infra , dicendum quod duoqiiaerunlursecundumduplicemrationem
sicut nihil impedit uimm el ideni esse la- articuli : priiuo qiia>ritur de ratione articuli,

tens et patens , sic nihil impedit unum et quae assignatur a Richardo ; secundo de illa,

idem secundum alium et alium cognoscendi quae assignatur ah Isidoro.

modum esse infra, et supra ralionem ; et ita

scitum , et creditum. Licet enim sempiterna QUjESTIO I.

virtus et divinitas nosci pc^sit per scientiam

An articuli diffinitio a Richardo assignata sit
acquisilam, vel etiam innatam in se, tamen,
conveniens '.

prout comparatur ad pluralitatem persona-

*** "''''•
rum vel humililatem humanitatis nostrae
, De illa ratione Richardi ,
quam ponit de
quam Deus assumpsit, omnino supra ratio- articulo, difflnienssicarticulum: « Articulus

nem est, et supra scientiam. Si quis enim est indivisibilis (a) veritasde Deo,arctans nos
judicio rationis et scientiae innitatm-, nequa- ad credendum. » Contra istam deflnitionem
quam crederet possibile quod summa unitas objicitur primo ratione primae partis, scili-

secum compatiatur pluralitatem persona- cet rationehujus quod dicitur', indivisibilis

rum , nec quod summa majestas uniri pos- veritasde Beo: 1. NuUum enim mentis com-
sit cum nostra humilitate, nec quod summa plexum est verum indivisibile sed articulus :

virtus de non operante liat operaus sine sui est verum complesum ut enimtiabile sicut ,

mulabihtate, et consimilia, quae videntur in praecedentibus fuit ostensum ergo non :

repugnare commuuibus animi conceptioui- est veritas indivisibilis.

bus secundum philosophiam. Unde valde 2. Item una tantum est veritas indivisibi-
parum attingit scientia cognitionem diviuo- lis circa Deum ergo : si articulus est veritas
rum, nisi fidei innitatur, quia in una et ea- indivisibilis de Deo, unus tantum (b) est arti-

dem re apertissimum est fidei, quod occul- culus : sed hoc est falsum : ergo et Ulud ex
tissimum est scientiae : sicut patet de altissi- quo sequitur.
mis et nobiiissimis quaestionibus ,
quarum Item niliil quod est ipse Deus , est veritas

veritas latuit philosophos, scilicet de crea- de Deo : sed objeetum fidei est ipse Deus :

tione mundi, et de potentia et sapientia Dei, ergo objectum fidei non est veritas de Deo :

quse latuit philosophos , et nunc manifestae sed articulus est objectum fldei : ergo in-
' I Cw., i, 20. — > Cf. Alex. .Alonsi-?, p. III, q. lxix ^
mcmb. I : el Conl., p. III, coU. xxxix, art. l et 2; S. III Sent., diit. xxv, ii. i,art. 3; Steph. Brulef., lllSen/.,
Tliom., 11-11, q. I, arl. 6; et III Seot., disl. ixv, q. i, disl. XXT, q. I; (5ab. Bid., 111 Senl., disl. xxiv, q. i ,

arl. I ; Bicbard., III Sent., dist. xiv, q. i;Th. Argeat., art. 3. — (i) Edit. Venl. divisibilis. (6) lameu. —
 , ,

534 SKNTENTIARUM LIB. III.

convenienter dicitur articulus veritas de tondo' hoc aufemdupUciter habet inlelUgi

:

Deo. active videlicef, et passive. Dicitur enim ar-

-i. Item resurrectlonem esse fuluram est ticulus, quia est quid in se arctatum ; et di-

arliculus : et hoc non est verum de Deo ,

sed citur articulus, quia alios arctat. Prout pas-
est ergo articulus nou cst
verum de carne :
sive dicitur articulus ,
quod iu se arcfaf ur

generaliler infUvisibilis veritas de Deo ergo :

estterminusresolutionis. Proutautem acUve

non videtur quod primum membrum prffi- dicitur , est principium distinctionis et dis-

dictaj diffmitionis conveniat ipsi articulo cretionis. Et primo quldein modo accipitur
generaliter, nec vere. in scientia naturali, in qua dicunturaj"tic»/t
Contra seQundam partem notificationis membra , sive partes quae non resolvuntur
qua dicitur arctans nos ad credendum, oppo- in aUas, sed in eis stat resolutio, sicut dicun-

nitur sic : 5. Nihil quod est supra raflonem, tur articuli digitorum. In quantutii vero ar-

et occultum rationi , arctat eam ad creden- ticulus dicitur principium disfincfionis, cjow-

dum : sed articulus latet rationem,et est su- suevit accipi in scientia sermocinali , ut in

pra rationem : ergo non videtur quod arclet grammatica et rhetorica. Articulus enim in

eam. grammatica est aUquid distinctum , faciens

(i. Item ad nihil , ad quod mera volmitate distinctionemquantum ad genera, et quan-

inclinamur ,
per aliquid arctamur : sed ad tum ad casus, et quantum ad supposifa. Et
credendum mera voluntateinclinamur ergo :
in rhetorica appeUatur articidus distincUo

per nihil arctamur ad credendum ergo ar- :

quae fit in scientia et in prolafione. Qiioniam

ticulus non arctat nos. ergo ahae scientiae deserviunt theologiae, su-

7. Item, sicut se habet objectum fldei ad mit et ipsa proprietafem suorum vocahulo-

actum credendi, sic se habet objectum cha- rum juxta iUud, quod invenit in aliis scien-

ritatis ad actum amandi sed objectum cha- :

tiis recte dicfum. Quoniam ergo fides nostra

ritatis non arctat nos ad amandum ergo nec :

dicit plurium cognitionem, et iUa quidem
objectum fidei ad credendum. cognitio termiuata est et disUncta , necesse

8. Item, sicutarticuU ordinantur ad actum est circa objectum fidei quod est creditum ,

credendi, ita prfficepta ordinantur ad actum reperiri aliqua , ad quae reducantur omnia
obediendi et sicut arctamur ad credendum
;
credenda, tanquam ad illa in quibus stet re-

credibilia, itaarctamuradoxequenduni inau- solutio omnium credendorum, tamquam

et

data : ergo sicut credibile dicilur articulus, ad iUa quas sunt principia directiva in om-

ita prseceptum debet dici articulus : si ergo nibusquae oreduntur, et quae principaliter (o)

praeceptum non sortitur nomen articuli, vi- fides credit , et quae proprie sunt objectura
detur similiter quod nec ipsum objectumfi- fidei. Et pro ista duplici rafione dicuntur

dei debeat dici arliculus. censeri nomine articuli, videlicet quia sunt
termini resolulionis, et qiiia priiicipium dis-

CONCLUSIO. tinctionis. Et propferea Richardusipsumar-

ticulum diffiniens, vel describens, notificat
ArticuH diffinitio a Richardo assignata coriveniens
ab hac duplici proprietate. Naminhoc quod
est, quia ostendit ipsum esse terminum resolu-
dicit primo: Articuhts cstx^eritas mentis in-
tionis, et principium discretionis et directionis.
divisibilis de Deo, insinuatur quod arUculus
Resp. ad arg. Ad praedictorum intelUgen- est terminus resolutionis : resolutio enim
tiam est notandum,quodarticulus, quantum sfat ad indivisibile. In hoc vero quod sub-
est de ratione sui nominis, dicitur ab arc- ]aQgil\ir, arctans nos ad credendum, insi-
' Hoc nou sentit S. Thomas, ll-II, q. i, art. 6, iibi
ait, articulura dprivari a veibo j^rteco, quod cst ipOpov,
(a) CcEt. f.ht. ct illa, qua? siint, principaliter. pl lalinp arliriilus, id est parliimi coaplatio.
 , ,

DIST. XXIV. AHT, III. On^ST. I.

835
nualur quod esl principium discrelionis et camis resuscitatio , ad virtutem divinam.
directionis : aivtat enim sicut regula direc- Unde credere camis resurrectionem non est
tiva respeclii ((miiium t'orum, qu£B commu- aliud , quam credere , qiiod Deus corpora
niter sunl credenda : et sic isla notiflcatio nostraresuscitabit, exigenle hoc suajusti-
recte est assignata ,
quia non tantum est tia, et facienfe sua potentia.
reaiisdescriptio.sedet nominisinterpretatio. .S. Ad quod objicitur contra secun-
illud •

1. A(l iiliul (TKO quod primo objicitur in dam parlem, quod arliculus non arctat ra-
contrarium, quod nulla verit;is complexaest tionem, cum slt supra eam, dicendum quoVl
indivisibilis, dicendumquod indivisibile iWc- articulus diffluitur hic in comparatione ad
timi de articulo non privat omnem divisio- intellectuni nonquemcumque, sed intellec-
nem, sed privat eam divisionem, quaj qui- tnm inforniatum flde et hoc notatur cum : ,

dem consistit in credibilium distinctione : dicilur arctans nos, scilicet fldeles. Quamvis
quoniam articulus non distinguitur in alios autem articulus sit occulfus intellectui (a)

arliculos , ibi enim stafus est. Potest etiam qui quidem non habet fldem, et etiam supra
aliter dici , quod ipsi complexloni subjacet ipsum non tamen
; est supra intellectum , in
veritas indivisibilis. Sicut enim dictum fuit quantum flde illuminatur et elevatur.
prius, intellectus circa ea quae Dei sunt, et in (). Ad illud quod objicitur, quod credere

Deo, qua; sunt omuino simplicia, negotiatur est per meram voluntatem et ita non per ,

et intelligit sub complexione quadam : et arcfationem , dicendum quod est arctatio

quamvis totum quod est Deus sit ipse Deus, , quae repugnat libertati , et est arctatio quae
tamen inteljectus dtim intelligit aliquid de
, repugnat ambiguitati : et cum dicitiir arti-
Deo, intelligit illud in ratione subjecti, etat- culus ,
quia arctat ad credendum , hoc non
tribuit ei aliquid in ratione praedicati. Et dicitur per coactionem voluntatis , sed hoc
quia diversas ei attributiones facit , hinc est dicitur per remofionem ambiguitatis : quia
quod ipsamveritatem priniam, quae una est, in ipsa verifate articuli determinate [b) Cgitur
multis modis inteUigit, et multis modis enun- mens credentis , ut nuUatenus ad partem
liaf. aliam inclinetur. Unde sicut dicitur vo.\ ar-
2 et 3. Et per hoc patet responsio ad duo ticulata, quse ad signiflcandum aliquid est

sequentia : licet enim indivisibilis veritas sit determinata, cum prius in se indifTerens es-
una, tamen arliculi sunt plures, quia articu- set ad significandum diversa; sic articulus
lus non solum est ipsa veritas in se, sed pro- dicilur, quiaipsum oporfet determinate cre-
ut comparatur ad aliquam altribntionem dere, et ei assentire omni reraofa ambigui-
,

respectu cujus Deus est in ratione subjecti tatfc et vacillatione.

Deum esse creatorem Deum esse tri-

sicut ,
7 et S. Adillud quod opponitur de objecto
num Deum esse unum et ratione hujus
, : aliarum virtutum, etetiamde praeceptoquod
dicitur esse veritas indivisibilis de Deo et arctat ad obediendum dicendum quod non ,

plures articuli, quia plura enuntiabilia sunt est simile, quia, sicut prius dictum est, arti-

de Deo, et circa Deum, qucc necessarium est culus non fantum dicitur quia arctat obli-
credere ipsifidei. gando, sed quia arctat distinguendo et dis-

4. Ad iUud quod objicitur, quod carnis cernendo, et quia ad ipsum stat resolutio : et

resurreclio non est de Deo , dicendum quod quoniam hoc proprie convenit ipsi fidei, quje
imo in quantum tenet rationem articuh
, : est virtus perficiens ipsum iuteUectum , ad
sic enim comparatur resurrectio nostra et , quem spectat principium et regula discre-
tionis hinc est quod solum objectum fidei
(a) Edit. Ven. intellectus. — (4) determinare; al. de-
;

terniinati. veudicat sibi uomen articuii.

 :

536 SENTENTIARUM LiB. III.

ciat notificatio, sive diffinitio Richardi : su-

QU^STIO II. perfluit ergo ista Isidori : quaeriturergoquae
sit diversitas inter utramque.
An articuli diffinitio Isidori sit conveniens
censenda •.

CONCLUSIO.
Ad opp. De notiflcatione Isidori quae talis est
,

Articulus estperceptio divinaeveritatis ten- ArticuH diffimtio Igidori, secundtm quod ad for-
matam fidem pertinet, atque ejus est objectum,
dens in ipsam. » Contra partem primam hu-
conveniens esl censenda.
j us (liffinitionis opponitur {a) sic : 1 . Nulla ve-
rif as est sua perceptio sed articulus : est di vina Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-
veritas : ergo hajc est falsa : « Articulus est tiam est notandum,quod istadescriptio in tri-

petceptio divinse veritatis. » busdifTertadescriptione ipsius Richardi. Nam

2. Item fides est perceptio divinae verita- illa descriptio ipsius Richardi est quasi quae-
tis : ergo si articulus est perceptio divinae ve- dam nominis interpretatio ; haec autem est
rllatis, fides est articulus. realis notificatio. Secundovero difTert in hoc
3. Item visio gloriae est perceptio divincc quod cum articulus dupliciter habeat consi-
veritatis : ergo videtur quod visio gloriae derari, et prout est in se, et in re, et prout
sit articulus fidei; quod simpliciter est ab- est apud animam, notificatio ipsius Richardi
surdum. respicit ipsum articulnm prout eslinseet in
4. Item in articulisnontantum exprimitur re; notiflcatio autem Isidori respicit ipsum
divina veritas , sed etiam divina bonifas , et articulum, prout est ens apud animam : ideo
Chrisli humanitas : ergo non videtur quod dicit ipsum esse perceptionem divinae veri-
primum membrum dilQnitionisomni arficulo tatis. Tertia difTerentia est, quia cum dupU-
generaliter conveniat. citer contingat loqui de fide, videlicet de
Contra secundam partem diffinitionis op- fide in sua generaUtate; et de flde for-
ponitur sic : 5. Nihil quod estipsadivinave- mata , dupliciter etiam contingit articu-
ritas, tendit in divinam veritalem : sed arti- lum considerari, aut prout estobjecfum fidei
culus est ipsa veritas divina : ergo non est generaliter, aut prout est objectum fidei for-
tendens in ipsam veritatem. matae. Richardus diffinitarticulumprout est
6. Item articulus communis est respectu objectum fldei generaliter : et ideodicit quod
fidei bonorum, malorum; sed mali, quam-
et est arctans nos ad credendum. Isidorus au-
vis percipiant primam veritatem, non tamen tem diffinit ipsum prout est objectum fide
tendunt in ipsam : ergo tendcre in divinam formatae : et ideodicitquod est perceptio ve-
veritatem non est commune omni articulo. ritatis tendens in Deum. Et quoniam fides
7. Item aliqui philosophi habuerunt de formata respicit intellectum pariter et affec-

Deo aliquam cognitionem cum quadam di- tum, et intelleclum illuminatad credendum,
lectione ergo si habuerunt simul divinae
: et alfectum excitat ad tendendum in Deum;
veritatis perceptionem cum quadam tenden- liinc est quod Isidorus diffinit articulum
tia in ipsam, et tamen nec fiidem, nec fidei ar- primo per comparationeni ad actum intellec-

ticulos habuerunt, ergo non videturquod prae- tus, cum dicit : o Articulus est perceptio di-

dicta notificatio de articulo recte assignetur. vinae verifatis ; » secundo per comparationem
8. Item, cum unius rei una sit diffinitio ,
ad actum affectus, cum subjungit: «tendens
videtur quod ad notiflcationem articuli suffl-
III .S™<., dist. XXV, q. i; Th. Argent., III Sent.. dist.
XXV, q. 1 , art. 3 ; Slephan. Brulcf., III Sen^, dist. xxv,
Cf. k\e\aad. Alens., p. III , q. lxi.v uieinb.
'
; et , 1

q. l; Gab. Biel., III Sc-nJ. , disl. xxiv, q. i, dub. iii.

Conl., p. III, rollal. xxxix, art. 3;S. Thom., '!- I, <i. i,
art 6; et III Sent., disl. xxv, q. 1, art. i; Richaitlus» (n) Al. oppouil.
 :

niSTlNCT. XXIV. ART. III. QU/I^ST. II. »37

in ips;im. » Ftquia ad utriimque actumcom- bonum, concernat ctiam aliquid crcatum,
paratur inratloue niotivi, hincestquod prai- secundum illud taincn non iialict raliouem
dicta (lifnnitio intelligenda est dari seciin- motivi ; sed eo ipso quod habet in sc ratio-
dum prccdicationeincausalcm, ut sit sensus : nem vcri, et veri summi, cui fldes propter
Articulus est perceptio, etc, id est, articuius se , et super omnia assentit : et quia difflni-
est iliud quod illuininat nosad divinam vcri- tur hic arliculus in quantum cst motivus
talem percipiendam, et quod excitat nos ad fldci, idco sufficit tangere hic in ejus notifi-
tendenduui in ipsam. Unde dicitur perccptio calione vcrilatcm divinam, a qua est tota et
tendens, quia facit nos percipere et tcndere, principalis ratio fidci et credendi.
et movet nos ad percipiendnmj-et ad tcnden- 5. Ad illud quod objicitur de tendentia,
dum. Et per hoc patet lesponsio fere ad om- patet responsio, quia pia;dicatio illa causnli-
nia (a), quae objicinutur. ter est intelligenda. Articulusenim termi-
i. Ad illud enim quod primo objicitur, nando facit tendere terminat enim in quan- :

quod nuUa veritas est sua percoptio, patet tum flnis, et movet in quanlum objectum :

respoMsio: quiaverumestprjEdicationeessen- et ideo facit tendere.

tiali ;sed non est verumpi'a;dicatione causali. li. Ad illud quod objicitur de fide malo-
2 et 3. Ad illud quod objicitur, quod fides rum,dicenduinquodhicdiffinilurarticulusin
est perceptio, eteliam visio glorice, dicendum comparatione ad fidemformatam : licetetiam
quodnon est simile, quia illud dicitur pradi- fidesmalorum, quamvis [b) iu Deum actu
catione formali, sed illud dicitur praedicatione non tendant (c), tamen reddit quodam modo
causali : fides enim et visio est perceptio, habiles (rf) ad tendeadum, licet seraiplene.

sicut habitus perceptivus ; sed articulus est 7. Ad illud quod

quod cognitio objicitur,
perceptio, sicut objectum motivum virtutis philosophorum erat pcrceptio cum tenden-
percipientis. Posset etiam dici quod sicut tia , dicendum quod non erat illa tendentia
intellectus aliquando nominat potentiam, quse est es fide : nunquam enim per illam
aliquando liabitum , aliquando actum , ali- cognitionem poterant pervenire ad salutem
quando objectum , sicut manifestum est in ideo, ut verius loquamur, potius jacebant,
diversis auctoritatibus ; sic et perceptionis quam tendebant.
nomeu polest extendi ad habitum , actum, 8. Ad illud quod quod unius rei
objicitur,
et objectum. Ideo aliter dicitur de fide, aliter unica est dicendum quod verum
diffinitio ,

de articulo. est secundum unicam comparationem et

t. Ad illud quod objicitur, quod articuli considerationem ; sed secundum quod ali-
non tantum spectant ad veritatem, sed etiam quid multipliciter habet considerari, multi-
ad bonitatem nec tantum ad veritatem di-
; pliciter habet notificari : ideo Richardus et
vinam, sed etiam ad humanam dicendum ;
Isidorus diversimode notificaverunt , quia
quod etsi articulus concernat aliquo modo diversimode consideraverunt : diversitas
autem eorum fuit quantum ad
(a) Cat. edit. add. objecla. — [b] deest qiianivis. — tria, sicut
(c) tendat. —
(rf) habilem. ostensum est supra.
 538 SENTENTIARUM LIB. III.

DISTINCTIO XXV
DE FIDEI SUFFICIENTU AC DE iEQUALITATE FIDEI, SPKI, CHARITATIS, ET OPERATIO.VIS.

De

la.
fid»i
unicien-
adventum Chnsti
...
Praediclis adiiciendum est de suflGcientia tidei ad salutem. Illis

et qui sequuntur , videtur profecisse lides

enim nui praecesserunt
secundum temporis
processum, sicut profecit cognitio. Fidesquippe magna dicitur cognitione, et articulo-
rum quantitate, vel constanlia, et devotione. Est autem quaedam fidei mensura, siae
qua nunquam potuit esse salus. Unde Apostolus '
: Oportet accedentem ad Deum
credere quia Deus est, et quod remunerator cst sperantiitm in se. Sed quaritur utrum
hoc credere ante advenlum et ante legem ad salutem sutfecerit : nam tempore gratiae
constat cerlissime hoc non sufficere ; oportel enim universa credi ,
quae in symbolis
continentur. Sed nec ante adventum, nec ante legem videtur hoc suffecisse ,
quia sine
fide Mediatoris nullum hominem vel ante, vel post fuisse salvum , Sanctorum auclo-
Unde Augustinus ad Optatum '
ritates contestantur. , : « Illa fides sacra est ,
qua
credimus nullum homiuem sive majoris sive minoris , aetatis liberari a contagione
mortis et obligatione peccati ,
quod prima nativitate contraxit, nisi per unum
mediatorpm Dei et horainum Jesum Christum : cujus hominis , eju.sdemque Dei
saluberrima fide etiam illi justi salvi facti sunt, qui priusquam veniret in carne,
crediderunt in carnem venturum. Eadem enim fides est et illorum , et nostra. Proinde
cum omnes justi, sive ante incarnatiouem, sive post, nec vixerint nec vivant nisi
ex fide incarnationis Christi ;
profecto quod scriptum est ' : Non esse aliud nomen sub
ccelo, in quo oporteat salvari nos, ex illo tempore valet ad salvandum genus humanum,
ex quo in Adam vitiatum est. » Idem ' : « Nemo liberatur a damnatione, quae per Adam
factaest, nisi per fidem Jesu Christi. » Idem ^
: « Eadem fides Mediatoris, quae nos
salvat, salvos justos faciebat antiquos, pusillos cum magnis quia sicut credimus ;

Christum in carne venisse, ita illi venturum; et sicut nos mortuum, ita ilii moriturum;
et sicut nos resurrexisse, ita illi resurrecturum , et nos et illi ad judicium ^ivorum el
mortuorum venturum. » Gregorius, super Ezechielem "
: Et qui prceibant, et qui
sequebantur, clamabant dicentes '
; Osanna filio David, quia omnes electi qui in
Judaea esse potuerunt, sive qui nunc in Ecclesia sunt, in Mediatorem Dei et hominum
crediderunt et credunt. His aliisque pluribus testimoniis perspicue docetur nulli

unquam salutem esse factam, nisi per fidem Mediatoris. Oportet ergo ' accedentem ad
Deum credere quae supra dixit Apostolus, sed non sufficit.

De fidc Quid ergo dicitur de illis simplicibus, quibus non erat revelatum myslerium incar-
''i"m'
nationis, qui pie credebant quod eis traditum fuit? Dici potest, nullum fuisse justum,
vel salvum, cui non esset facta revelatio vel dislincla, vel velata; vel in aperto, vel iu

mysterio : distincta, ut Abrahae, et Moysi, aliisque majoribus, qui distinctionem

' Hebr., xf, 5. — ' Aug., Epist. CLVii.al CIC, c. II, u. 5, 6, 8. ' Act., iv, 12. —
' k\\%.,de Correpl. el Grat., —
c. VII, u. 11. — » l(i., de fiupt. et Concup., lib. II, c. XI, u. 24 ; hnarr. \n Pn. xxjivl, 2."), conc. lii, n. 4 ; in Ps. t,
14, serm., n. 16. —• fireg., m Eierh., hom. xvii, in princ. ' Marc, xi, 19. —• Hebr., xi, 5. —
 —

DISTINCT. XXV. 839

arlio.iilonim fiilci habebant; vclata, ut simplicibiis, qnibtis revelulum eral esse

crctiiMnla, i]ua) crcdcbant illi inajores et (loccbaiit, scil coriiin ilislinclioncin apertani non
habcbant; sicut el in Ecclesia aliqui minuscapaces sunt, qui arliculos Symboli distin-

gucre et assipnarc iidn valcnl, oinnia lamen credunt qure in Symbolo conlinenlur :

crcdunt cniin qiiic ii,Mioranl, bai)cnles fiilcin vclatani in iiiy.slcrio. Ila ct tnnc ininus
capaccs cx rcvclalinnc sibi facla inajoribus crcdcudo inlKXrcbant ,
qiiibus lidcm snain

quasi comniittcbant. Inde Job ' : Hocrs arabant, et asincR pascebantur juxta eos.

Simpliccs ct minorcs sunt asinae pascentes juxla boves ,

qnia biimilitate majoribus
adbKicndo , in mysterio credebant, qiicB illi in mysterio docebanl, qualis forte fuit
vidua Sarcptana '.

'^"^
Scd qua3rilnr , cnm sine fide Mediatoris anliquis non fuerit salus, sicut nec modernis,

utrum oportuerit illos credere omnia illa de Mediatore, quae nunc credimus. Quibusdain *••">""'

videtur, quod suflccerit illis qualnor taulum credere, scilicet nativitatem, mortem , diMc-
• •• 0'»'"'''!
1 . • I- 1 • • 1 •
»
resurrcctionein , cl advenlnin ad judicium : (jnotl cx pra^missis verbis .\uf^ustini crr.irre

colligunt , ubi ista quatuor posuit. Aliis antcm videtur habita tide Trinitatis, id de "'1,^,.

myslerio incarnatiouis tidei suftecisse, ut Dei Filius crederetur nascilurus de homine,

et judicalurus: qni de Joanne Baptista documentum hujus rei assumunt, qui de morte
Chrisli et descensii ad inferos iii Iwangelio diibitasse videtur, secundum expositionem
Grejiorii ', quaiido interrogavit per discipulos : Tu es qui venturus es , an alium
expectamus ? » quasi diceret : Es tu per te ipsum descensurus ad infernum , an alium
ad haec sacramenla missurus? Quidam lamen diciint eum non dubitasse de ignorantia>

sed de pietate, id est, dubitare se oslendisse : non quia ignoraverit , sed pietatis affectu
compassuin esse Christo, et ejus humilitatem admirando insinuasse.
Solet eliam quaeri de Cornelio, utrum fidem incaruationis habuerit, cuin dictum esl ^^/^^'-

ei per Angelum ' : Acceptce sunt eleemosynce tucB, et exauditce simt orationes tuce. Si
enim fidem incarnationis non habebat, lunc ergo sine fide incarnationis erat in justitia,

quia de illo scriplum est % quod y«s/«s erat et timens Deum. Si vero fidem incarna-
tionis habebat, ad quid ergo missus est ad eum Petrus? Sane dici potest, eum sicut

fidem Trinitatis, ita et incarnationis habuisse Dei revelatione ; sed incaruatum jam
esse Dei Filium ignorasse : et ideo missus est ad eum Petrus, ut jam natiini Dei
Filium ei annunciaret, et sacramentimi regenerationis ei conferret. Habebat ergo fidem
incarnationis, sed an facta, vel futura esset , non noverat : et ita per fidem venit ad
opcra, et per opera amplius solidatus est in fide. « Per fidem enim, ut ait Gregorius',
venitur ad opera. » Cornelius etiam per fidem venit ad opera : Deum enim unum
credebat, sed Filium ejus nesciebat incarnatum. Per fidem placuerunt Deo opera ejus :

Sine flde enim '

impossibile est aliquem placere Deo. » Augustinus vero dicit "
: « Cor-
nelio dictum esse per Angelum " : Acceptce sunt eleemosynce tuce , et oratioties tuce,
antequam in Christum crederet : nec tamen sine aliqua fide donabat et orabat. Nam
quomodo invocabat in quem non credebat? Sed si posset sine fide Christi esse salus,

non ad eum milteretur architectus Ecclesiae Petrus. » Attende quid ait , sine fide

' Job, I, 1 i. — ' ill lieg., svii, 9. — ^ (ireg., in .'zecli., hom. i, anti? me(j.: in Evang , hom. vi, in priuc.
' Act., .\, 4. — * Ibid., 2. — ' Greg., in Ezech., hom. xix, ante med. — ' Hebr., xi, 5. — ' Aug., de Proedesiin.
tanct., 0. vii, n. 12. — » .icl., x, 4.
 ,

m SENTENTIARUM LIB. 111.

Christi non posse esse salutem ; et tamen Corneliiim exauditum antequam crederet in
Christum. Quod ifa potest intelligi , scilicef, antequam sciret Christum incarnatum,
in quem credebat in mysterio.
lUud etiam non est praetermitfendum, quod fides, spes, charitas etoperatio secundum
liiaie aliquid aequalia sint in prssenti. Unde Gregorius '
: « Fidem, spem , charitatem atque
spei,' operationem dum in hac vita vivimus, apud nos invenimus, quia
aequales sibi esse

'lirci quantum credimus, tantum amanius; et quantum amanius, tantum de spe pra;su-
qulTc'
i^inius. Quisque enim fidelis tantum credit, quantum sperat et amat ; et tantum
airtirt
operatur, quantum credit, et amat, et sperat. Sed tamen major spe et fide charitas
sunt
dicitur, quia cum ad Dei speciem pervenitur , spes et fides transit , sed charitas
acqualia,

permanet ; et quia charitas mater est omnium virtiitum. » Quae non ideo post fidem et
spem ponitur, quod ex his oriatur, sed qnia post illa remanebit aucta : Charitas enim •

nunquam excidit. Praemissa autem aequalitas proprie secundum inferiorum actuum

intensionem consideranda esf. Huic vero quod hic et superius '
dictum est, scilicet quod
charitas nou est ex fide, sed econverso, videtur obviare quod ait Apostolus' : Finis
pmcepti est charitas de corde puro, el conscientia bona, et fide non ficta. Quod
exponens Augustinus , cor accipit pro intelleetu, et conscientiam pro spe : « Qualis,
inquit ', charilas est finis praecepti proceiiens de corde puro , id est, de puro intellectu,

ut nihil nisi Deus diligatur; et conscientia, id est, spe bona, et fide non ficta, id est non
simulata. » Non ergo charilas fidem et spem, sed tides et spes charitatem praecedere
videntur. Hoc ergo ea ratione tradilum intellige, non quod fides et spes causa vel
tempore charitatem omnium bonorum matrem praecedanl; sed quia charitas sine illis

in aliquo esse non polest, sed illa sine charitate possunt esse, quamvis non sit pia fides,
vel spcs, sine charitate. Ideo ergo ex fide et spe procedere dicitur charitas ,
quia nulli
provenit sine istis.

EXPOSITIO TEXTTJS. Prima pars dividitur in tres parfes , in qua-

Prfedicti3adjiciendumestdesufficienUafidei,ctc.
rum prima determinat Magister quid est
illud de flde, sine qua nunquam potuit esse
Supra egit Magister de fidei essentia, et salus ; in secunda determinat quantum suf-
de ejus objecto et materia ; in hac tertia f,cit credere , ibi : Serf qufpritur titrum hoc
parte agit de ejus sufflcientia. Dividitur au- credere ante advmtum, etc. ; in terlia vero
tem pars ista in duas partes ,
in quarum pluribus auctoritatibus confirmat determi-
prima dicit de fidei sufflcientia in secunda ; nata, ibi : Unde Augustinus ad Oplatum :

veroipsamfldemcomparatadvirtufesalias, /;/« fi^jgg^ gtc. Similifer secunda pars, In

ibi : Mud etiam non est pr(Btermittendum qua descendit ad speciales difl^erentias perso-
quod fides, spes, charitas, etc. Prima pars, narum credentium, habet tres : in prima
in qua determinat de sufflcientia fidei, divi- inquirit quid, vel quantum sufftciat crsdere
ditur in partes duas, in quarum prima in- simpUcibus, qui prffice.sserunt Christi ad-
quirit de sufflcientia fidei in quadam gene- ventum ; in secunda vero inquirit de pro-
ralitafe; in secunda inquirit descendendo vectioribus, utrum necesse fuerit credere
ad speciales difl^erentias personarum, ibi :
gos omnia, quae modo creduntur, ibi : Sed
Quid ergo dicetur de illis simplicihux. otc.
— 1111,8. — •Uist.ixill,§ull.— » ri»i., I, 5.
1 »Aug., —
•Greg., m Euch., xxiii, 47, hom. iilt. ' I Co,., deDoct. (Jiriil., lib. 1, c. il, n. »*,quoadscnsuui.
 ,

DISTINCT. XXV Kii

quaritur, cum sine fide Mediatoris, elc; in comparationem ad interprelativam dicilur
lertia vero inquirit de iide Coiiieiii, quaj fuit magna constantia. Tiinc enim (Idcs cons-
anleEvanKoliuniproinulgafuni (a),ibi : Solet tans est, quando aliquis libere condtetur,
etiutn tiuirri de Cumelio, fli-. Sulidivisinnos quod credit et sie patct pnniiclorum qiia-
:

aiitcui {tartiuni nianilV.-tffl .sunt in litleru. tnor numeriis ct snlfieienlia. Aliter potest
dici, et magissecundum intentioneni Magis-
DUU. 1.
tri , (juod, cum fldes respiciat intellecluni et
Fides quippo uagDa dicilur cognilioDe, et articulorum atlectum, .secunduin quod siipia habilum
quaDtitato , vel conslautia, et deTotiooe.
magnitudo ejus sumifur tara ex parte
est,

Contra : "Videlur primo hic esse superflui- hujus, quam ex parte illius. Ex parte au-
tas, quia niagister ringo non ponit nisi duo, tora intclicclus dnpliciter pofcst atlendi ma-
secundum qua; altenditur profectus tidei, jor magnitudo in fide, aut quia clarius cog-
vidolicet cognitionem, et airectionem ; Ma- noscit ipsum creditum, aut quia cognoscit
gister vero ponit hie qiiatuor : ergo videtur, ipsum in piuribus, sive distinctius. Primo
quod ille sit diminutus, vel iste superfluus. modo dicitur fides magna cognitione ; se-
Item eadem lide, qua creditur unusarticulus, cundo, articulorum quantitate, quia articu-
creduntur et cseteri ergo non videtur quod
: los novit melius distinguere. Simihter ex
dicatur magna ab articulorum quantilate. parle afTectus dupliciter affeiiditur magni-
Dicendum est ad hoc, quod lides
Resp. tudo, aut quia firmius adhaeiet, aut quia
duplicem habet magnitudinem unam per :
intensius primo modo dicitur esse magna
:

comparationem ab objectum , et hiec atten- constanlia secundo modo dicitur magna

;

ditur in articulorum quantitate, et vocatur devolione et : sic ista (6j quatuor reducuntur
hajc articulorum quantitas ipsorum articu- adilla duo, quaeponit magister Hugo:et per
lorum dignitas : articuU enim non sunt de hoc patet responsio ad objecta. Patet etiam
quacumque veritale, sed de veritate summa. quod non est aliqua contrarietas, nec est su-
Et penes hoe qu;mtitas fidei aequalis est se- perfluitas.

cundum diversitatem temporum ; aequalis DUB. n.

est eliam secundum pluralitatem articulo-
Quibusdam videlur quod suflecerit illis quatuor tantum
rum, quantum ad id quod est in eis princi- credere , scUicet nativitalem , mortem , resurrectio-
nem, et adventum ad judicium.
pale, scilicet quantum ad ipsam primara ve-

ritatem quantum vero ad connotatnra bene

: Contra : Cum isti articuli ita bene essent
posset concedi, quod unus articulus est dig- ignoti, sicut alii, videtur quod non magis
nior alio : ut illi ,
qui sunt de divinitate tenerentur cognoscere illos ,
quam alios.

sunt digniores qnam illi, qui sunt de huraa- Quaeritur ergo quare magis ista debebant
nitate. Habet etiam magnitudinem per com- credere de Mediatore, quam alia.

parationem ad subjectum, quia fides respi- Resp. Dicendura quod ista principahter
cit subjectum secundum triplicem vim, debebat habere fides illorura quibus inni-
videhcet secundum potentiam intellectivam, tebatur, tanquam magis opportuna. Nam
et secundum potentiam affectivam, et se- primum quidem credebant fanquam ipsius
cundum potentiara interprefativara. Secun- fidei Mediatoris fundaraentum videhcet , ip-
dum hsec attenditur in fide magnitudo se- sam nativitatem ; secundum vero, videlicet
cundum triplicem modum; videlicet, per ipsam passionem, ut provocaret ad amo-
comparationem ad iutellectivam dicitur rem tertium vero, videlicet ipsam resur-
;

magna cognitione ;
per comparationem ad rectionem, ut sublevaret ad spem.
Quartum
afFectivam dicitur magna devotione ; per adventum ad judicium, ut gu-
vero, sciUcet
(a) Edit. Vent. promnlgata. — (4) ila. bemaret per timorem. Et quia omnibus
 , ; ,

64t SENTENTIARUM LIB. III.

erat necessarium ad salutem recte credere Dei Filium ; sed non ipsum ad inferos de-
amare , sperare , et timere ; ideo oportuit scensurum. » Item in Glossa: a Poteratprius
quatuor istos articulos credere explicite, ut vates, quem venturum praedixit, non moritu-
alii qui imiitebantur credendo implicite ,
rum credidisse. » Hoc ipsum dicit Gregorius
possenl salvari. Vel aliler : Qyua nullus po- in quadam homilia, et tangitur in littera.

terat merito suo liberari a contagione, vel Resp. Dicendum quod sancti doctores in
obligatione peccali originaiis, oportuit quod hac quaeslione dissentire videntur : nam
crederent se per merituui Christi posse sal- quidam videntur velle ipsum non dubitasse;
vari, et per satisfactionem ejus. In merito alii vero videntur velle dicere ipsum dubi-
autem isto est quatuor considerare, videli- tasse. Ex hacipsa contrarietate quidam hs-

cet personam satisfacientis moduni satisfa- , retici sumpserunt occasionem errandi, ut

ciendi, et ejus praemium, et praemiandi mo- dicereut Joannem damnatuni esse, quia in
dum. (Juantum ad personam oportebat , fide dubitavit. Sed certe ab hoc discordat
credere nativilatem. Quantum ad modum lextus evangelicus, in quo praecipue lauda-
satisfaciendi, oportebat credere passionem. tur Joannes. Di.scordant etiam omnes docto-
Quantum ad praemium, oportebat credere res cathoiici, et etiam universalis Ecclesia,

resurreclionem. Quantum ad modum, opor- quae Joannem non tantum sanctum, sed
tebat credere adveutum ad judicium. etiam sanctissimum praedicat , et in ejus na-
tivitate et decollatione solemnizat. Ideo licet
DDB. ui.
sancti doctores catholici videantur sibi dis-
Qui de Joamie Baptisla, etc.
sentire, idem tamen sentiunt secuudum
Innuit quod Joannes Baptista de morte rem. Propter quod intelligendum est, quod
Christi , et descensu ad inferos dubitavit. triplex est modus dubitandi. Est enim quae-
Contra : Si mori, et ad inferos descendere dam dubilatio proveniens ex infidelitate

est articulus, et Joannes de boc dubitavit, sicut dubitaverunt Judaei ; et est dubitatio

ergo fuit infidelis : sed constat Joannem non proveniens ex tarditate , sicut dubitaverunt

fuisse infldelem , cum J)ominus laudet eum discipuli, quibus dicitur, LucCB ultimo ' :

ibi : ergo non dubitavit. Item Joannes ei stuUi, et tardi corde ad credendum. Et est
perhibuerat testimonium, ut (a) aliis notum dubitatio proveniens ex pietale, sicut cum
faceret Cbristum ' : ergo non videlur quod aliquis , ex compassione magna et admira-
ipse dubitaverit, cum raisitdiscipulos suos ad tione, ad modum diibitantis se habet. Di-

Chrislum. Et hoc est quod dicit Augusti- cendum ergo est quod primo et secundo
nus, super Joannem* : « Joanues, qui a- genere diibitationis Joanues nulio modo du-
Spiritu saucto didic^rat quidquid audierat, bitavit, dubitaverunt tamen discipuii ejus :

qui cajteris praedicaverat, qui lestimonium et sic dicunt sancti, qui dicunt eum iion du-
perhibuerat, qui columbam \dderat, quare hitasse, sed dubitationi discipulorum consu-
sic quairit ? Si ignoravit ,
quomodo testis luisse. Ideo enini eos misil ad Ciu'istum, ut
fuit Joaimes ? Tu ante signa divulgaveras ;
videntes n:irabilia quae faciebat , converte-
modo post mortuos suscitatos, cum jam om- renlur ad ipsum. Si autem loquamur de
nibus quasi uotus est, numquid cst tibi non lertio genere dubitationis , sic dixerunt ahi
uotus ? Absit. » Si tu dicas quod non dubi- S. Joannem dubitasse non dubitatione va-
tavit , sed ad modum dubitantis se habuit cillationis, sed c;)jusdam potius admiratio-
objicitur conlra hoc auctoritate Ambrosii nis et compassionis ,
quae facit hominem se

super Lucam, ubi sic ait' : a Joannes novit habere per modum dubitantis. Et hoc est

'
ilatth., II, 2, 3. — • Aug,, in Joan., Iract. v, o. 9. Joonnes in vincalis oj^era Christi. — ' Luc, XXIV, 25.
— • Ambr., in Luc., super illud Luc« : Cum audisset (a) Edit. Ven.el.
 , »

DIST. XXV. ART I. QV/ESl. 1. M3

qnod dicit Glossa : « Non (lile, scd pictiitt- sistiinl in motii ft iisii liheri arhitrii. Flt iile

diil)itavit : » ot sic palct qiiod imlla est coii- qiiidcni iisiis linnit.itciii li,'ilict jiixla mciisu-

trariotas inter auctoritates prajuiissas. ram habitus virtutis gratuit<p, : illa enim
pra'cipiio est qii.i' hiiliciitcm pcrlirit, t*t Dpus
DUU. IV. ejiis bonuin redilit. .\d illiid tjuod olijicitur,

Fidcs, spes, cbaritas, el operatio secunUum aliquid quod magna fides potesl haheri sine cliarila-
tequalia sunt.
te, diceudum quod Apostulus ibi loquitur
de fide informi : scd liltera ista intelligi ha-
Contra : Contingit aliqueni hahere habi-
liet do lido forinata. Et ista suflicianl circa
tus virtutum, et uoii operationein : ergo
nou videtur quod operatio ajquetur ipsis
litteram , nam illa, quae praemittuntur do
flde Cornelii, satis sunt plana, etc.
habitibus. Iteni ' : Si liabtiero fidem, ita ut
montes transferam, charitatem autem non
ARTICULUS I.
habeam, etc. Ergo videtur quod aliquis pos-
sit hahere maguam fldem , ita quod nullam Ad intelligentiam hujus partis, secundum
habeat charitateni. ea quffi Magister tangit, incidit hic quaestio
Resp. Dicendum breviler, quod illa (jua- circa duo : primo quaritur de tidei suffi-

tuor ajqualia sunt, secunduin quod dicitur cientia ; secundo quaeritur de fidei profectu.

super illud', quod latera civitatis erant Circa primum quaeruntur tria primo quae- :

ajqualia. Dicitur enim ibi, quod latera civi- ritur do fidei .sufficientia quantum ad conti-
tatis sunt fides, et spes, et chaiitas, eto[ie- nentiam SymboU apostolici; secundo quaeri-
ratio. De modo autem aequalitatis ipsarum tur de sufficientia ejusdem quantum ad no-
virtutum dicetur infra planius, ubi est qiiaes- titiain eorum, qui prajcesserunt adventum
tio et sermo specialis. Ad prffiscns autem Christi ; tertio quaeritur de sufficienlia ejus-
tantum dixisse sufticit, quod haec quatuor dem quantum ad illos, qui ejus adventum
sunt aequalia secundum rationem mereudi, fuerunt secuti.
quando sunt informata gratia. Tantuin enira
ipsa charitas est meritoria in suo actu QUiESTIO I.

quantum et fldes in uno et eodem homine.

An omnia qum in Symbolo continentur, sint ad
Similiter tantum meretur operatio proce- salutem necessaria ^.

dens ab habitu quantum placet ipse habi-

,

tus. Quia enim una est gratum faciens, quse De sufflcientia fldei quantum ad continen- Fundsoi

facit animam Deo placere per hahitus et tiam Symboli Apostolici, utrum sufflcien-
operationes, hinc est quod necesse est ista ter contineantur ibi omnia, quae opportu-
quatuor esse aequalia secundum dictam ac- num est credere ad salutem ; et quod sic,

ceptionem , ac per hoc secundum efflcaciam videtur primo per verba Cassiani ad Leo-
merendi. Ad illud quod objicitur, quod ha- nem Papam, libro sexto * : « Symbolum la-

bitus possunt esse sine operibus, dicendum tine ideo coUectio nominatur, quia collecta

quod non assimilatur hic aequalitas habi- in unum ab apostolis Domini totius catholi-
tuum ad operationes iu omnibus , sed in his cae legis fide, quidquid per universum divi-
quae habont habitus simul cum ipsis opera- norum voluminum corpus immensa diffun-
tionibus ab ipsis egredientibus. Praeterea ditur copia , totum iu symboli [a) coUigitur
non intelligit de operationibus exterioribus; brevitate perfecta.

imo de operationibus interioribus, quae con- Item hoc ipsum ostenditur ratione, quo-
' 1 Cor., 3111, 2.— a Ezecli., SLIII, 10. — ' CA Alex. Richard., III Senl.. dist. ixv, art. 2, q. l; Th. Argenl.,
Alensis, p. III, q. LXix, memb. 3 ; et Cont., p. III, coll. i;i Sent., dist. xxv, q. l,art.
4 ; Gabr. Biel., III Sent.,

xuii, arl. 1 et 2; S. Thomas, Il-ll, q. i , art. 8; et dist. XIV, q. 1. —

* Cassian., de Incnrn., lib. VI.

III Sent., dist. Xiv, q. i ,art. 2; elOpusc. III , c. lclvj (a) Al. symbolo.
 ,

&M SKNTENTIAJIUM LIB. III

niam tofa fides versatur circa Deiira , sicut adulterium esse peccatum mortale, judica-
circa objectuni : sed non convenit pluribus retur ha^reUrus; si quis etiam non crederet
modis Deum cognoscerc, nisi quantum ad Deum esse et multa talia quae in Symbolo
,

divinam naturam et humanam : ergo si non continentur, judicaretur haereticus :

utroque modo in Symbolo Apostolorum tra- ergo non videtur quod sufficienter conti-
ditur notitia de Deo , videtur quod fldes ibi neantur ibi illa, quae sunt fidei Cliristianae

contiaeatur in integritate perfecta. necessaria.

Item non contingit habere notitiam de di- 3. Item hoc ipsum ostenditur a parte ip-
vina substantia nisi per aliquam ejus opera- sorum articulorum : quia credere quod cor-
tionem ,
quamdiu sumus ia via : sed omnis pus Christi sit in altari, et quod panis con-
divina operatio continetur sub aliqua ista- vertatur in corpus Christi, hoc est maximae
rum trium, videhcetsub opere [a) creationis, diffioultatis, et in quo fides habet maximum
vel reparalionis, vel glorificationis. Si crgo meritum : ergo videtur quod iUud credibile
Deus in Symbolo Apostolorum ab hac tripHci in doctrina fidei fuit potissime explicandum :

operatione notificatur, quia ostenditur ibi videtur crgo , cum ibi non explicetur quod ,

Deus esse creator, et rcparator, et glorifica- symbolum iUud sit defectivum.

tor, videtur quod tota fides ibi contineatur. 4. Item hoc ipsum ostenditur ex parte di-
Item hoc ipsum ostenditur ex perfectione vinarum conditionum et operationum, quia
auctorum. Si euim ad symbolum illud com- sicut Deus est omnipotens, ita etiam est im-

ponendum couvenit coetus apostolorum, qui mensus ita aeteruus, bonus et sapiens el
, :

repieti fuerunt Spiritu sancto, et pleuam et sicut creavit, ita distinxit, oruavit et conser-

integram lidei notitiam habuerunt; dicere vaut. Sicut etiam Christus incarnatus est,

quod in symbolo illo contineatur fides in- ita etiam inter homines conversatus es( :

sufficienter , uon est aliud quam dicere, sicut resurrexit, ita etiam post resurrectio-

quod Spiritus sanctus et magistri totius nem apparuit. Et de omnibus his nihil tan-
Ecclesiae insufficientes fuerunt. Si ergo hoc gitur in doctrina SymboU : ergo videtur in
dicere est impium et absurdum, necesse est ea fides insufflcienter contineri , cum omnia
ponere fidem ibi contineri integre et plene. haec oporteat credi, et ad omnia haec arcte-
Sed contra : 1. Sicut a doctoribus traditur mur, sicut ad articulos ibi expressos.

Ad op;, catholicis ', symbolum illud fuit compositum 5. Item hoc ipsum oslenditur ex additione
tantum a duodecim aposloUs, ita quod quili- aUorum symbolorum sicut Athanasii et , ,

bet posuit ibi suam particulam. Si ergo Nicaeni Concilii. Si enim in Symbolo aposto-
ultra duodecim fuit Barnabas et Paulus, qui lorum fides sufficienter traditur, ergo alia

fuit specialissimus et maximus fundator et symbola superfluunt : quod si non super-

doctor , et ipsi non posuerunl ibi suam par- fluunt, ergo in illo fldes insufficienter expri-

ticulam, videtur quod in symbolo illo non mitur. Juxta hoc quaeritur ultimo de diver-
fuerit fides sufficienter tradita, vel saltem sitale illorum symbolorum quantum ad
videturquod adilUuscompositiouem uonsuf- continentiam, et quantum etiam ad ratioci-
ficienter convenerit universitas apostohca. nationem et quantum ad frequentationem
,

2. Item videtur quod insufficienter conti- et quantum ad recitalionem, et quantum ad

neatur ibi fides a parte credendorum: si alias diUerentias, quae sunt ioter iUa.
quis enim non crederet fornicnlionem vci
' Aug., in Viyil. Pentecosl ul AtTtn. ccxL, iii Ap
(a) Edil. Venct. 17M,opcra. peuil. louu V.
 ,,

DISTINCT. XXV. ART. I. QU7EST I. 545

versalis. Universalis, inquam quia nniver- ,

CONr.LUSlO. sis data, et ab universis apostolis, qui erant

fundamcntum universabs Ecciesiae consti-
In Symbolo Apostolico sufficienter omnia ea, qu(B tuti.
opportumm est creilere, coiitinentur quoad ea
,
Unde ' Petrus primo posuit particulam
qucd principaliter eredenda sunt.
suam, dicens : Credo in Deum Palrem omni-
Kesp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- potentem creatorem aeli et terrw.

tiani est notandiini, i|uod duclrina (ulei qua;- Secnndo Andreas audiens, subjunxit FA :

dam habet antecedcntia ,

quaedam conse- in Jesum Christum filium ejus unicum Do-
quentia ,
quajdam principia sive objecta minum nostrum.
sicut in aliis scientiis vidcmus esse qujedam Tertio Joannes addidit : (^ui conceptus est
principia communia, quaj supponuntur, si- de Spiritu sancto, natus ex Maria Virgine.
cut dignitates qutedam vero principia pro-
;
(Juarto intulit Jocobus major : Passus sub
pria illarum scientiarum , ut sunt intrinseca Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et se-

principia demonstrationum ;
qua^dam vero puUus.
sunt sicut consequcntia, sicut sunt conclu- Quinto subjunxit Thomas : Lescendit ad
siones corollariaj. Per hunc etiam modum in inlerna, tertia die resurrexit a mortuis.
doctrina fidei antecedentia sunt illa, quae Sexto addidit Jacobus minor : Ascendit
sunt de diclamine juris naluralis ;
principia ad ccelos, sedet ad dexteram Dei Patris om-
vero sunt illa, ad quie lidei illuminatio di- nipotentis.
recte dirigit : et isla dicuntur articuli. Con- Septimo adjecit Philippus : Inde venturus
sequentia sunt iUa ,
quffi ex illis articulis estjudicare vivoset mortuos.
possunt elici, et ad illos articulos habent se- Octavo intulit Bai-tholomaeus : Credo in
qui. Cum ergo quaeritur utrum sufficienter Spiritum sanctum.
doctrina fidei contineatur in S^Tubolo Apos- Nono subjunxit Matthaeus : Sanctam Ec-
tolico, dicendum est quod si loquamur de clesiam Catholicam.
doctrina fidei quantum ad ea quae sunt in ea Decimo addidit Simon Chananaeus : Sanc-
principia et propria , sicut sunt illi articuli torum communionem : quia in sanctorum
sufficienter in illo symbolo continetur. Po- communione est peccatorum remissio.
test autemipsius sufficientia ex dupliciparte Undecimo superaddidit Juda Thaddaeus :

monslrari , videlicet ex parte ipsorum auc- Carnis resurrectionem. Et est sensus, quod
torum componentium , et ex parte articulo- Deus resuscitabit ipsam carnem.
rum constituentium.Ex parte auctorum com- Duodecimo Matttuas consummavit : Yi-
ponentium, quia universilas ibi apostolo- tam (Bternam. Amen.
rum convenit, quam non est dubium aliquid Et sic apostoli in numero duodenario ple-
non potuisse lalere de his, quae pertinent ad no et integro composuerunt illud symbo-
fldei complementum. Et ut majorem habe- lum quando erant insimul congregati in
, :

cieDiia; Teut firmitatem , singuli posuerunt ibi suas quo quidem numero significatur superab-
^"ylr partes, et omnes insimul singulas approba- undans * perfectio. Et illud praefiguratum
verunt : ut una Ecclesia, quse super aposto- bfuit in Josue, iv, ubi dicitur quod duodecim
los fundari debebat, unam fidei credulita- viri tulerunt de medio Jordanis alveo duo-
tem et confessionem haberet, quae quidem decim lapides, et posuerunt in loco, in quo
diceretiu" fides catholica , hoc est fides uni- castra metati sunt. Per duodecim namque
' .VrlicuU fidei eodem ordine positi iu Hexiem , ierin. 2. 1, deinde ajiaregaliB
ut C, 4, 3, summam totius ej- ,

vni; item iu CentHoq., sect. 38, et in Diceta sal., cedunt, et uumerum 16 constituunt. De hoc numero,
lit. V, c. ni. —
• Numerus duodenarius dicitur super- neeoou de perfecto et diminuto, vide serm. iv, in
abundans, vel eicresctns , qoia ejos partes diviss^ Hexiem,
TOM. IV. 35
 546 SENTENTIARUM LIB. III.

viros de singulis tribubus prseflgurantur sanctorum communionem, remissionem pec-

duodecim apostoli. Per duodecim lapides catorum; alius, cum dicitur : Carnis resur-
praefigurantur duodecim partes Syniboli, rectionm. Et vitam (eternam. Amen. Et sic

quae sunt firmae et immutabiles , ex quibus septem sunt articuli circa divinitatem, res-

unicuui symbolum constitnilur : quod ideo picientes ipsam divinam essenfiam in se, et

symboliim appellatur, quia ex pluribus in personis, et in operibus ejus : et pateteo-

apostolorum sententiis fuit conslitufum. Di- rum sufficientia, quia non habet ipsa pluri-
citur enim Sythbdum a ciiv, syn, quod est si- bus modis considerari.
mul, el6wfe(tti, J-5JATI, quoJestsententia :unde Similiter circa hiimanifalem non est repe- Arliciili
tpccta;i-

symbolum est plurium sententia constitu- riri nisi septem arficulos principales, secun- tesad hu*
mtiiitd-
tum (6), et sic sumitur sufficientia contento- dum septem actus Christi Redemptoris, qui teiD.

r"™ '"^ Symbolo a parte aucforum compo- ordinantur ad nostram redemptionem. Quo-
s^ccfan-
lesaddi- nentium. Potest etiam niliilominus sumi a rum primus est incarnari : et de hoc est
vmiutcm
parfearticulorum constituentmni:cum enmi unus arficulus : Qui conceptus est de Spi-
omnes articuli sint de Deo, aut secundum ritu sancto. Secundiis est nasci : et de hoc
quod est in natura propria, aut secundum est alius articulus : ISatus ex Maria Virgine.
quod est unitus bumanai naturae necesse ; Tertius est pro nobis prefium solvere : et de

est quosdam articulos esse specfantes ad di- hoc est alius articulus : Passus sub Pontio
vinitalem, quosdam ad humanitatcm. Pilato, crucifixus , mortuus, et sepultus.

llli autem, qui specfant ad divinitatem, Quartus est infernum spoliare, et de hoc est
aut respiciunt divinam essentiam in se , aut alius articulus : Descendit adinferna. Quin-
respiciunt divinae essenfiae personas et hy- tus est de morfe triumphare , et de hoc est
postases, aut respiciunt ejus operationes. Si alius articulus : Tertia die resurrttit a mor-

respiciunt ipsam divinara essentiam in se, tuis. Sextus est coelestia transcendere, et de
sic est unus articulus, secundum qiiod unica hoc est alius articulus : Ascendit ad cwlos,

et simplex fst divina essentia. Et hoc insi- sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis.
nuatur, cum dicitur: Credo in Deum. Si au- Sepfimus ad judicium venire : et de hoc est

tem respiciunt divinae esseufiae personas, alius arficulus : Inde venturus est judicare

sive hypostases, secundum quod tres sunt vivos et mortuos. Et sic patet quod septem
personaj, trcs sunt arliciili, quorum unus sunt arficuli specfantes ad deifafeni, et sep-

est : Credo in Dcum 'patrem omnipotentem. tem spectantes ad humanitatem in quibus :

Alius vero notatur, cura dicitur : Et in Je- universitas fidei continetur, secundum quod

sum Christum filium ejus unicum Dominum significatur in primo Apocalypsis ', ubi di-

nostrum. Alius, cum dicitur : Credo inSpi- cit Joannes se vidisse sepfem candelabra , et

rilum sanctum. Si autem respiciant divinaj in medio seplem candelabrorum similem

essentiae operationes, hoc potest esse tripli- Filio hominis, et ille habebat ad dexteram

citer, secunium quod triplcx estojus opera- sepfem stellas. Per spptem natnque stellas

tio quarum una est iu collatione naturae, luminosas, quae sunt de nafura coelesli, in-
,

et hffic est creatio ; altera in coUatione gi-a- telliguntur septem articuli spectantes ad di-

tiae, et ha;c est sanctificatio ; terfia est iii col- vinifafem; per septem autem candelabra au-
latione gloriae, et haec est gloriosa resusci- rea, qiiae sunt de terrena materia, verumta-
tatio. Et secundum hoc lunc sunt tres arti- men optima et depurata, intelliguntur sep-

culi ,
quorum unus notatur cum dicitur :
tem articuli respicientes humanitatem : et

Credo in Creatorcm coeli et terro>; alfer, cum ideo dicit quod in medio horum vidit similem
dicitur : Sanctam Ecclesiam Catho/icam, Filio hominis. Quoniam ergo isti quatuor-
'
Apoc., 1, 12, 16. — (a) Al. bolc. — (i) Constituta. decim articuli continentur in Symbolo Apos-
 , ,,

DIST. XXV. AHl . I. QimST. l. 547

tolico ; hinc est quod ipsa fldes coiiliuelar iii liculo conlinelur, sicut et alia sacramenta.

Syrubolo sufflcieiifer et pleue qiiautuui ad Volunt aiilem quidam dicere, quod reduci-
iila (\\iiii priiiciimliier siuil credenda. Et ideo tur ad arliciilum de omnipotenlia. .\lii au-

concedeuila; suut ratioues ad istain partcm. tem riHlucunt ad articulum de passione

1. Ad iilud ergo (luod primo olyicitur, quia istiid est meinoriale passionis. Sed me-
quod 1'aulus et Barnalias nihil ilii posuc- lius est i[)sum reducere ad articulum de uui-
ruut, (liccndum (luod 1'aiilus et I!arual)as tate Ecclesiip et peccatoruin remissioiie, si-

electi fuerunt post divisionem apostoloruin ciit et fides respectu aliorum .sacramento-
ad pra;dicanduin , sicut patet in Actibus rum. In ipsis enim sacramentis fit peccato-
Apostoloruin. l<",t qnoniaiu synilrolum (lel)uit riiin remissio. In ipsis etiam altenditur totius
constitui ab omnibus, ct simul congregatis, Ecclesiae sanctorum unio. llude in Symfiolo
ut sic singula essent a singulis per expres- Nica-no additur : Confitcor unum baptisma
sionem, et totum a quolibet per approbatio- in remissionem i)eccatormn : unde sicut di-
nem, hinc est quod niliil ibi apponitur quod citur de boc sacr.imenfo quod reducitur ad
Paulo el Barnabaj approprietur ; ncc tameu aliquein articulum principalem , sic intelli-

ex hoc arguilurinsufficientia, quia alii fue- gendum est de aliis sacramentis.

runt in numero completo et perfecto, in Ad illud vero quod objicitur ex
•i. parle
quanto numero Deus elcgerat suos aposto- divinarura condilionum et operationum, di-

los. Prajterea multitudo condentium non fa- cendum quod conditiones respicienles divi-
cit ad majorem perfectionem symboli con- nam essentiam non faciunt novos articulos
diti, faciat ad majorem auctorita-
quamvis distinctos ab articulo qui est de unitate es-
tem enim potuisset unus apostolus in
: ita sentiiB divinae. In hoc enim quod credo ip-
aliqua verborum serie enarrare fidem suffl- sum Deum esse unum, credo ipsum esse im-
cienter, sicut omnes fecerunt in illo symbolo mensnm, et simplicem, ajternum, omnipo-
per concordiam edito : magis lamen sic fa- tentem, et similia : alioquin,si unum de islis

cere voluerunt, sicut praidictura est, propter deesset («), non esset Deus. Similiter non de
majorem fidei unitatem servandam, et prop- omnibus operationibus debent esse articuli
ter majorem ejusdem fidei firmitatem. sed de operationibus principalibus, maxime
2. Ad illud quod oppouitur, quod multa de liis, quse ad nostram reparationem et sa-
sunt credenda ,
quae in Syrabolo non conti- lutem ordinantur, ad quam dirigit fldes nos-

nentur, dicendum quod verum est de ante- tra. Possunt tamen omnes operationes Dei
cedentibus, sicut est hoc ,
quod est Deum reduci ad illas tres. Omnis enim operatio
esse ; et de consequenlibus, sicut sunt multa aut respicit esse naturse , aut esse gratiae ,

alia, quai de ipsis articulis elicit sacra Scrip- aut esse gloriae. Unde conservatio potest re-
tura et doctrina tbeologica , sicut Christum duci ad creationem : similiter distinctio or-

a sua conceptione habuisse plenitudinem natus ;

punitio vero potest reduci ad judi-
gratiae , et consimilia : nullum tamen est cium. "Vel potest dici ,
quod non est secun-

credibile a fide^ quod non possit reduci ad dum principalem intentionem ,

quia non est
articulos in Symbolo contentos, sicut adprin- secundum voluntatem antecedentem , sed
cipia dirigentia, et stabilia fundamenta. secundum voluntatem consequentem. Simi-
3. Ad illud quod opponitur de insufficien- liler operationes Christi , ut conversationes
tia ipsornm articulorum, quod credere cor- et apparitiones