Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Module: Analyse 4
X
S= Un
n n0
Remarque: Les séries qu’on peut calculer leurs sommes appartient aux cas suivants:
n
X
Sn = Uk = U0 + U1 + ::: + Un ! Somme partielle.
k=0
avec : S = lim Sn :
n!+1
X X
Uk = q n ; q 6= 1;
n 0 n 0
X
sachant que dans ce cas pour calculer la somme totale S = Un , on doit passer par la somme
n 0
partielle:
n
X 1 q n+1
Sn = Uk = U0 + U1 + ::: + Un = U0 ;
1 q
k=0
et ensuite on a:
S = lim Sn :
n!+1
Cette somme est une somme des termes d’une série géométrique de raison q = ( 1). Sachant:
X n
X
n k
S1 = (q) = lim (q) ;
n!+1
n 0 k=0
donc:
1h i
X n
X
n k n+1
S1 = ( 1) = lim ( 1) = lim 1 ( 1) ;
n!+1 n!+1 2
n 0 k=0
0 si n est impair,
=
1 si n est pair,
donc la limite n’existe pas, ce qui permet de dire que la somme diverge (n’existe pas).
Remarque: Si on a une série de type:
X
Un ! converge ou diverge.
Cette somme est une somme partielle des termes d’une série géométrique de raison r,
q
X k 1 rq p+1
S2 = (r) = rp avec r 6= 1
1 r
k=p
X tan 2 n 1
3)S3 =
cos (2 n )
n 1
a h1 h2
Uk = = :::: = Tk+1 Tk
b b
1
tan 2 k 1 sin 2 k 1 sin 2k+1
= = 1 1
cos (2 k ) cos (2 k 1 ) cos (2 k) cos 2k+1
cos 2k
sin 21k 1
2k+1
cos 1
2k
1
sin 2k+1 sin 1
2k
cos 1
2k+1
= 1 =
cos 2k+1 cos 21k 1
cos 2k+1 cos 1
2k
1 1
sin 2k+1
sin 2k 1 1
= 1 1 = tan tan :
cos 2k+1
cos 2k
2k+1 2k
n
X 1 1
S3;n = tan tan
2k+1 2k
k=1
Xn n
X
1 1
= tan tan
2k+1 2k
k=1 k=1
1 1 1 1
= tan + tan + ::: + tan + tan
22 23 2n 2n+1
1 1 1 1
tan + tan + tan + ::: + tan
21 22 23 2n
n+1
X n
X
1 1
= tan tan (ou bien)
2k 2k
k=2 k=1
1 1
= tan tan ;
2n+1 2
donc
S3 = lim S3;n
n!+1
1 1 1
= lim tan tan = tan :
n!+1 2n+1 2 2
Remarque:
n+2
X n+10
X
nk+6 ! nk 2
k=3 k=11
X Pm X 1
= ?! = e:
n! n!
n 1 n 0
X a X 1
! =a = ae:
n! n!
n 0 n 0
X n 0 X n X n X 1 X 1
! = + = = =
n! 0! n! n (n 1)! (n 1)! n!
n 0 n 1 n 1 n 1 n 0
X n2 0 2
1 X n2
2 X n (n 1) + n X 1 X 1
= + + =1+ =1+ +
n! 0! 1! n! n! (n 2)! (n 1)!
n 0 n 2 n 2 n 2 n 2
X 1 X 1
= 1+ +
n! n!
n 0 n 1
3
n = n (n 1) (n 2) + 3n2 2n = n (n 1) (n 2) + 3n (n 1) + 3n 2n
= n (n 1) (n 2) + 3n (n 1) + n
X n3 23 33 43 X n3
= + + +
n! 2! 3! 4! n!
n 2 n 5
23 33 43 X n (n 1) (n 2) X 3n (n 1) X n
= + + + + +
2! 3! 4! n! n! n!
n 5 n 5 n 5
2 3
3 43 3 X 1 X 1 X 1
= + + + +3 +
2! 3! 4! (n 3)! (n 2)! (n 1)!
n 5 n 5 n 5
23 33 43 X 1 X 1 X 1
= + + + +3 +
2! 3! 4! n! n! n!
n 2 n 3 n 4
X (n 2
2) X n2 4n + 4
4) =
n! n!
n 1 n 1
X n2 4n + 4
= 1+0+
n!
n 3
X n (n 1) + n 4n + 4
= 1+
n!
n 3
X n (n 1) 3n + 4
= 1+
n!
n 3
X 1 X 1 X 1
= 1+ 3 +4
(n 2)! (n 1)! n!
n 3 n 3 n 3
X 1 X 1 X 1
= 1+ 3 +4
n! n! n!
n 1 n 2 n 3
2 3 2 3
X 1 X 1
= 1+4 1+ 5 34 1 1 + 5
n! n!
n 0 n 0
2 3
1 X 15
+4 4 1 1 +
2 n!
n 0
X 1
= 4+2 = 2e 4:
n!
n 0
8n 2 N : Un+1 = n Un ; U1 2R :
En e¤et:
8n 2 N : Un = n 1 Un 1 = n 1 n 2 Un 2 = ::: = n 1 n 2 ::: n (n 1) Un (n 1)
Un = n 1 n 2 ::: 1 U1 :
1
Applications: a) Pour n = n on a:
Un = n 1 n 2 ::: 1 U1
1 1 1 1
= ::: U1 = U1 :
n 1 n 2 1 (n 1)!
b) Pour n = n on a:
Un = n 1 n 2 ::: 1 U1
= (n 1) (n 2) :::1U1 = (n 1)!U1 :
(n+1)
c) Pour n = n2 on a:
Un = n 1 n 2 ::: 1 U1
n n 1 2 n!
= 2 2 ::: 2
U1 = 2 U1 :
(n 1) (n 2) 1 [(n 1)!]
On a:
V3 = 1 V1 ; V 5 = 3 1 V1 ; V 7 = 5 3 1 V1
donc:
8n 2 N : V2n+1 = 2n 1 ::: 3 1 V1 :
D’autre part:
V4 = 2 V2 ; V 6 = 4 2 V2 ;
d’où:
8n 2 N : V2n = 2n 2 ::: 4 2 V2 :
Conclusion:
2n 1 ::: 3 1 V1 si k = 2n + 1
Vk =
2n 2 ::: 4 2 2 si k = 2n
V
1
Application: a) Pour n = n on a:
1 1 1
2n 1 ::: 3 1 V1 si k = 2n + 1
Vk = 1 1 1 1
2n 2 2n 4 ::: 4 2 V2 si k = 2n
(
(2n 2)(2n 4):::2
= (2n 1)(2n 2)(2n 3)(2n 4):::3 2 1 V1 si k = 2n + 1
1 1
2n n 1 ::: 21 11 V2 si k = 2n
(
2n 1
(n 1)!
(2n 1)! V1 si k = 2n +1
= 1
V si k = 2n
2n 1 (n 1)! 2
b) Pour n = n on a:
(2n 1) ::: 3 1 V1 si k = 2n + 1
Vk =
(2n 2) ::: 4 2 V2 si k = 2n
(
(2n 1) (2n 2) 3 2 1
(2n 2) ::: 1 2 1 V1si k = 2n + 1
= n
2 (n 1) ::: 2 1V2 si k = 2n
(
(2n 1)!
V
2n 1 (n 1)! 1
si k = 2n + 1
= n 1
2 (n 1)!V2 si k = 2n
(n+1)
c) Pour n = n2 on a:
( (2n) 4 2
(2n 1)2
::: 32 12 V1 si k = 2n + 1
Vk = (2n 1) 5 3
(2n 2)2
::: 42 22 V2 si k = 2n
8 n n 1 2
< 2 (n!)[2 (n 1)!]
[(2n 1)!]2
V1 si k = 2n + 1
= (2n 1)!
: 3 V2 si k = 2n
[2n 1 (n 1)!]
Exercice 03: Étudier la convergence et calculer les sommes des séries suivantes:
X
Un
Pour étudier la convergence d’une série on a une condition nécessaire mais pas su¢ sante:
lim Un = 0:
n!+1
X 1
(1) ;
(2n + 1) (2n + 3)
n 0
e calcul de la somme: On a:
1 1 1 1
= :
(2n + 1) (2n + 3) 2 (2n + 1) (2n + 3)
S = lim Sn ;
n!+1
n
X n
1X 1 1
Sn = Uk =
2 (2k + 1) (2k + 3)
k=0 k=0
Xn n
1 1 1X 1
=
2 (2k + 1) 2 (2k + 3)
k=0 k=0
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
= ( + + + ::: + ) ( + + + ::: + + )
2 1 3 5 2n + 1 2 3 5 2n + 1 2n + 3
n n+1
1X 1 1X 1
ou =
2 (2k + 1) 2 (2k + 1)
k=0 k=1
1 1 1
= (1) ;
2 2 2n + 3
Donc:
1 1 1 1
S = lim Sn = lim (1) = :
n!+1 n!+1 2 2 2n + 3 2
X n2 + 2n + 1
2) ln ;
n2 + 2n
n 1
1) La convergence:
x3 x5
sin x x 3! + 5!
lim = lim
x!0 x x!0 x
x2
ln (1 + x) x :
2
Remarque: ln (1 + x) x, au voisinage de 0.
n2 + 2n + 1 1 1 1
Un = ln = ln 1 + ;
n2 + 2n n2 + 2n n2 + 2n n2
série de Riemann avec = 2 > 1, ce qui implique que:
X 1 X
converge ) Un converge.
n2
n 1 n 0
e calcul de la somme: On a:
X n2 + 2n + 1 X (n + 1)
2 X (n + 1) (n + 1)
ln = ln = ln
n2 + 2n n (n + 2) n (n + 2)
n 1 n 1 n 1
n
X n
X (k + 1) (k + 1)
Sn = Uk = ln
k (k + 2)
k=1 k=1
2 3
n
X (k+1)
= ln 4 k
(k+2)
5
k=1 (k+1)
n
X n
X
k+1 (k + 2)
= ln ln
k (k + 1)
k=1 k=1
n
X n+1
X
k+1 (k + 1)
= ln ln
k k
k=1 k=2
1+1 n+1+1 n+2
= ln ln = ln 2 ln :
1 n+1 n+1
Donc:
n+2
S = lim Sn = lim ln 2 ln = ln 2:
n!+1 n!+1 n+1
X x i h
3) ln cos ; x 2 0;
2n 2
n 0
1) La convergence:
X2
Remarque: cos X 1 , au voisinage de 0.
2
!!
n
x x2 x2 x2 1
Un = ln cos ln 1 + 2 ;
2n 2 (2n ) 2 (4n ) 2 4
ce qui implique que:
n
x2 1 1
jUn j un terme d’une série géométrique de raison <1
2 4 4
X X
) jUn j converge ) Un converge absolument
n 0 n 0
X
) Un converge.
n 0
e calcul de la somme: On a:
x a
cos = ?
2k b
sin 2
sin 2 = 2 cos sin ) cos = :
2 sin
n
X n
X x
Sn = Uk = ln cos ;
2k
k=0 k=0
Xn n
X
sin 2 2xk sin 2kx 1
= ln = ln
2 sin 2xk 2 sin 2xk
k=0 k=0
Xn n
X
x x
= ln sin ln 2 sin
2k 1 2k
k=0 k=0
Xn Xn n
X
x x
= ln sin ln sin k ln 2
2k 1 2
k=0 k=0 k=0
n
X n+1
X
x x
= ln sin ln sin (n + 1) ln 2
2k 1 2k 1
k=0 k=1
x x
= ln sin ln sin (n + 1) ln 2
2 1 2n
sin 2 x 1 1
= ln + ln
sin 2xn 2n+1
sin 2 x 1 1
= ln :messirdi2017@gmail.com
sin 2xn 2n+1
Donc:
sin 2 x 1 1 sin y y
S = lim Sn = lim ln ; lim = lim = 1:
n!+1 n!+1 sin 2xn 2n+1 y!0 y y!0 sin y
x
2n sin 2x
= lim ln
n!+1 sin 2xn x
2n 2n+1
x
sin 2x 2n sin 2x
= lim ln = ln :
n!+1 2x sin 2xn 2x
X cos ny
4) n ; j2 cos yj > 1:
2n (cos y)
n 0
ei = cos + i sin :
n n
ei n
= ei , cos n + i sin n = (cos + i sin ) :M oivre
c
ab = abc :
n
cos ny = Re einy = Re eiy :
1) La convergence:
cos ny einy
Un = n = Re n
2n (cos y) (2 cos y)
" n
# n
eiy eiy
= n = Re ;
(2 cos y) 2 cos y
d’où:
X X n
eiy
Un = Re Vn avec Vn = ;
2 cos y
n 1 n 1
eiy
un terme d’une série géométrique complexe de raison ;
2 cos y
eiy 1
qui converge si : <1) < 1 ) j2 cos yj > 1:
2 cos y j2 cos yj
C’est le cas dans l’exemple.
X X
) Vn converge ) Un converge.
n 1 n 1
e calcul de la somme: On a:
n
" #
X X X eiy eiy 1
S = Un = Re Vn = Re = Re eiy
2 cos y 2 cos y 1 2 cos y
n 1 n 1 n 1
eiy eiy
= Re = Re
2 cos y eiy 2 cos y (cos y + i sin y)
iy
e eiy
= Re = Re
cos y i sin y e iy
= Re ei2y = Re (cos 2y + i sin 2y) = cos 2y:
X n3
5)
n!
n 1
19 X n (n 1) (n 2) + 3n2 2n
= +
2 n!
n 4
19 X n (n 1) (n 2) X n (n 1) X n
= + +3 +
2 n! n! n!
n 4 n 4 n 4
19 X 1 X 1 X 1
= + +3 +
2 (n 3)! (n 2)! (n 1)!
n 4 n 4 n 4
2 3 2 3
19 4 X 1 X 1
= + 1+ 5 + 34 1 1 + 5
2 n! n!
n 0 n 0
2 3
1 X 15
+4 1 1 +
2 n!
n 0
X 1
= 5 = 5e:
n!
n 0
X ( 1)n
6) ;
3n + 1
n 1
1
Dans l’exemple: Vn = 3n+1 est décroissante et
X ( 1)n
lim Vn = 0 ) converge:
n!+1 3n + 1
n 1
e calcul de la somme: Cette méthode est applicable pour les séries de la forme:
X ( 1)n X ( 1)
n
= :
an + b an + b 1 + 1
n 1 n 1
Z 1 +1 1
x 1
x dx = = :
0 +1 0 +1
Z 1
1
= x3n dx
3n + 1 0
n
X n
X Xn Z 1 Z 1 1
1 kk 3k x3k+1
Sn = Uk = ( 1) = ( 1) x dx, car: x3k dx =
3k + 1 0 0 3k + 1 0
k=0 k=0 k=0
Z 1X n Z 1Xn
k k
= ( 1) x3k dx = x3 dx
0 k=0 0 k=0
Z 1 3 n+1
1 x
= 1 dx (Somme partielle d’une série géométrique)
0 1( x3 )
Z 1 n+1 Z 1 Z 1 n+1
1 x3 dx x3
= dx = dx;
0 1 + x3 0 1+x
3
0 1 + x3
on pose:
Z 1 n+1
x3
In = dx;
0 1 + x3
on a:
Z 1 n+1 Z 1
x3 x3n+3
0 jIn j dx = dx
0 1 + x3 0 1 + x3
Z 1
1
x3n+3 dx, car 1;
0 1 + x3
1
x3n+4 1
= = ! 0 quand n ! +1:
3n + 4 0 3n + 4
Donc:
lim jIn j = 0 ) lim In = 0;
n!+1 n!+1
par suite: Z 1
dx
S = lim Sn = :
n!+1 0 1 + x3
On a:
a3 b3 = (a b) a2 ab + b2 ;
D’où:
1 1
=
1 + x3 (1 + x) (x2
x + 1)
x+
= + :
1 + x x2 x + 1
1 1 2
= ; = et = :
3 3 3
Ce qui implique que:
Z Z Z
1 1 dx 1 1
2x 1 1 1
1
S = dx + dx
3 0 1+x 6 0 x2 x+1 2 0 x2 x+1
Z 1
1 1 1 1 1 1
= [ln j1 + xj]0 ln x2 x+1 0
+ 1 1 1 dx
3 6 2 0 x2 2 2 x + 4 4 +1
Z 1
1 1 1 1 1 1
= [ln j1 + xj]0 ln x2 x+1 + dx
3 6 0 2 1 2 3
0 x 2 + 4
Z 1
ln 2 1 1
= dx
3 2 34 0 4
x 1 2
+1
3 2
Z
ln 2 4 1 1 2x 1 2
= + 2 dx; on pose: y = p ) dy = p dx;
3 6 0 2x
p 1 3 3
3
+1
p Z p1
ln 2 2 3 3 1
S = + dy
3 6 p1 y2 + 1
3
p Z p1
ln 2 4 3 3 1
= + 2
dy
3 6 y +1
p 0
ln 2 2 3 p1
ln 2 2 1
= + [arctan y]0 3 = + p arctan p
3 3 3 3 3
1
ln 2 2 ln 2 2 sin ln 2
= + p arctan p2 = + p arctan 6
= + p :
3 3 3 3 3 cos 6 3 3 3
2
Exercice 03: Etudier la nature des séries de terme généraux suivants:
ln 1 + n1
1)Un = ;
sin n1
ln 1 + n1 ln (1 + x) x
lim Un = lim 1 = lim = lim = 1 6= 0;
n!+1 n!+1 sin
n
x!0 sin x x!0 x
nn nn nn
Un = n = = :
Y (2:1) (2:2) (2:3) ::: (2:n) 2n n!
(2k)
k=1
nn nn
lim Un = lim = lim n n
p
n!+1 n!+1 2n n! n!+1 2n 2 n
e
e n
en ln( )
e
2
2
= lim p = lim p = +1 =
6 0
n!+1 2 n n!+1 2 n
) X
Un diverge.
n 1
car
ln x
lim = 0:
x!+1 x
D’où: X
Un diverge.
n 1
nn nn e n 1 1 1
Un = n n
p p p 1 p p 1
2n n! 2n e 2 n 2 2 n 2 n n2
1
qui est une série de Riemann divergente ( = 2 < 1) donc d’après le critère de comparaison:
X
Un diverge.
n 1
n
X
k
k=1
3)Un = n
X
k2
k=1
n
X
k n(n+1) n2
k=1 2 2 3
n =
X n(n+1)(2n+1)
2 n6
3
2n
k2 6
k=1
1
4)Un = ;
n ln n
Sachant que la série de Bertrand est de la forme:
X 1
;
n 1 n (ln n)
p n
5)Un = n2 + n n ; 8n 0:
an n!
6)Un = ; a > 0;
nn
par Stirling on a:
np
an n! an ne 2 n a np p
n n
2 n = Vn :
n n e
On applique le critère d’Alembert pour Vn on trouve:
r
Vn+1 a n+1 a
= ! ;
Vn e n e
a
P P
1er cas: Si e > 1; Vn diverge doncUn diverge.(a > e)
a
P P
2ème cas: Si e < 1; Vn converge donc Un converge.(a < e)
a
p
3ème cas: Si e = 1 (a = e) ; alors Vn = 2 n qui diverge car
lim Vn = +1 =
6 0;
n!+1
P P
d’où Vn diverge donc Un diverge.
Z n sin3 x
7)Un = dx; ln 1 +
0 1+x n n
on a:
h i sin3 x
8x 2 0; ; 0 car sin x 0 ) Un 0:
n 1+x
Donc: Z n x3 h i
0 Un dx car: sin x x; 8x 2 0; :
0 1+x n
Mais
x3 1
x3 < 1 ; alors:
1+x 1+x
Z n x4 n 4
1
0 Un x3 dx = = ;
0 4 0 4n4 n4
P
qui est une série de Riemann convergente ( = 4 > 1) ; d’où la convergence de Un d’après le critère
de comparaison.
Z n Z n Z n
cos2 x 1 sin2 x
dx = dx dx
0 1+x 0 1+x 0 1+x
n
1 X 1
8)Un = p ;
n k2
k=1
Dans l’exercice
n
1 X 1
Un = p
n k2
k=1
si on pose:
n
X 1 1
Sn = 2
) Un = p Sn ;
k n
k=1
D’où: !
n
1 1 X 1 1 1
lim n 2 p = lim n 2 p Sn = M ,
n!+1 n k2 n!+1 n
k=1
P
c’est b) du 1er cas, alors Un diverge.
n
1 X 1
80 )Un = ;
n4 k2
k=1
On a:
1 1 1 1 n 1
Un = 1+ + ::: + 2 (1 + 1 + ::: + 1) = 4 = 3 ;
n4 22 n n4 n n
P
qui est une série de Riemann convergente ( = 3 > 1), d’après le critère de comparaison Un converge.
nn
9)Un = p ; 2 R;
(n!)
par application du critère de Cauchy et la formule de Stirling on trouve:
2 3 n1
p nn n
n
Un = 4h np
i5 = p
n 2 n 2 2n
e 2 n e 2 n
n1
n1 2 e 2 2 e2
= ; mais: e 4n ln(2
= n)
!1
(2 n) 4n e 4n ln(2 n)
p P
1er cas: Si 1 2 > 0 ) lim n Un = +1 > 1 ) Un diverge.
n!+1
p
n
P
2ème cas: Si 1 2 < 0 ) lim Un = 0 < 1 ) Un converge.
n!+1
p
n
P
3ème cas: Si 1 2 = 0 ) lim Un = e > 1 ) Un diverge.
n!+1
n
10)Un = e ; 2 R;
1er cas: Si = 0; X
1
lim Un = e 6= 0 ) Un diverge:
n!+1
n 0
n X
n
lim n e = lim = 0 = M pour =2>1) Un converge:
n!+1 n!+1 en
n 0
1
100 )Un =
ln(1 + n)
1 n
lim n = lim = +1 ( > 0)
n!+1 ln(1 + n) n!+1 ln(1 + n)
1 X
pour = 1) Un diverge:
2
n 0
(2n)! in
11)Un = 2e ;
4n (n!)
Un est une suite complexe.
ei2k = cos(2k ) + i sin (2k ) = 1
1er cas: Si = 2k ;
2n 2n
p p
e 4 n 4 n
Un p 2 = p 2
n n 2n
4 e 2 n 2 n
1 1
p 1 ;
n n2
qui est une série de Riemann divergente, alors
X
Un diverge:
n 0
2ème cas: Si 6= 2k ;
n+1
n
X n
X k 1 ei
n+1 1 ei
ik i
e = e = 1 =
1 ei j1 ei j
k=0 k=0
n+1
1 + ei 2 2
=
j1 ei j j1 ei j j1 cos i sin j
2 2
= q =p
(1
2
cos ) + sin2 2 2 cos
2 1
= q = M:
4 1
(1 cos ) sin 2
2
Car:
1
sin2 = (1 cos ) :
2 2
Ce qui implique que:
n
X 1
eik = M:
k=0
sin 2
Remarque:
n
X n
X 1
cos k = Re eik ;
k=0 k=0
sin 2
et
n
X n
X 1
sin k = Im eik :
k=0 k=0
sin 2
Si on pose:
(2n)!
an = 2 0;
4n (n!)
2 2
an+1 (2n + 2)! 4n (n!) (2n + 2)! 4n (n!)
= 2 = 2 2 2
an 4n+1 [(n + 1)!] (2n!) 4 n+1 (n + 1) (n!) (2n!)
4n + 2
= <1
4n + 4
ce qui implique que:
an est décroissante.
De plus
2n 2n
p
(2n)! e 4 n 1
lim an = lim 2 = lim = lim p = 0;
n!+1 n!+1 4n (n!) n!+1 4n n 2n (2 n) n!+1 n
e
X
alors Un converge d’après le critère d’Abel qui dit que si:
n 0
n
X X
Vn est décroissante positive, Vn ! 0 et Wk M) Vn Wn converge.
k=1 n 0
Remarque:
n
X 2
n2 (n + 1)
k3 = :
4
k=1
n
X
1
k
k=1
12)Un = ; n > 1(c’est une série à termes positifs),
ln n!
on a:
n! = 1 2 3 ::: n nn ) ln n! ln nn = n ln n
1 1
) ;
ln n! n ln n
d’autre part si:
1 1 1
k t k+1)
k+1 t k
Z k+1 Z k+1 Z
1 1 1 k+1 1 1
dt dt dt ) ln(k + 1) ln k ;
k+1 k k t k k k+1 k
ce qui donne:
1 1
ln 2 ln 1 !k=1
2 1
1 1
ln 3 ln 2 !k=2
3 2
..
.
1 1
ln n ln (n 1) !k=n 1
n n 1
la somme des membres des inégalités donne:
1 1 1 1 1 1 1 1 1
+ + ::: + ln n 1+ + + ::: + 1+ + + ::: + ;
2 3 n 2 3 n 1 2 3 n
c’est à dire:
n
X n
X n
X
1 1 1
1= ln n ;
k k k
k=1 k=2 k=1
n
X n
X
1 1
ln n et 1 + ln n:
k k
k=1 k=1
mais:
1 1
n ln n ln n!
alors:
n
X
1
k
k=1 ln n 1
Un = = ;
ln n! n ln n n
X
qui est une série harmonique divergente alors d’après le critère de comparaison Un diverge.
n 1
Exercice 04: Soient les deux séries numériques de termes généraux suivantes:
1 1 1
Un = cos n + et Vn = cos n:
n n n
(1) Montrer que la série de terme général Wn = Un Vn est une série absolument convergente.
1 1
Wn = Un Vn = cos n + cos (n) ;
n n
mais
a+b a b
cos a cos b = 2 sin sin ;
2 2
ce qui donne:
2 2n 1 1
Wn = sin + sin ;
n 2 2n 2n
d’où:
2 2n 1 1
jWn j = sin + sin ;
n 2 2n 2n
or:
2n 1 1 1
sin + 1 et sin ;
2 2n 2n 2n
donc:
1
jWn j
;
n2
qui est une série de Riemann convergente ( = 2 > 1), ce qui imlique que:
X
jWn j converge ce qui dire que:
n 1
X
jWn j converge absolument donc converge.
n 1
1 1
! 0 et est une suite décroissante,
n n n2N
avec:
n
X 1 1
cos k 1 = = M;
k=1
sin 2 sin 12
car:
n n n+1 n+1
X X k 1 ei 1 + ei
eik = ei =
1 ei j1 ei j
k=0 k=0
2 2 2 1
=q =p = M1 ;
j1 ei j 2 2 2 cos sin 2
(1 cos ) + sin2
n
X
(2) Déterminer n pour que la somme Sn = Uk soit à 10 près de la somme S; 2N :
k=1
S = Sn + R:
X
Un = (U1 + ::: + Un ) + (Un+1 + :::)
n 1
k+1
Uk+1 (2(k+1)+1)5k+1 k+1 (2k + 1) 5k (k + 1) (2k + 1)
= k
= =
Uk (2k+1)5k
(2 (k + 1) + 1) 5k+1 k k (2k + 3) 5
2
2k + 3k + 1 1 1 2
= = 1+
(2k 2 + 3k) 5 (2k 2 + 3k) 5 5
Uk+1 2 2
) Uk+1 Uk :
Uk 5 5
Par récurrence on obtient
k
Un+k+1 2 2 2 2 2 2 2 2
) Un+k+1 Un+k : Un+k 1 : : Un+k 2 ::: Un+k (k 1)
Un+k 5 5 5 5 5 5 5 5
k
2
) Un+k+1 Un+1
5
or
1
X 1
X
Rn = Uk = Un+1+k ;
k=n+1 k=0
donc
k
2
Un+k+1 Un+1
5
1
X 1
X k
2
) Rn = Un+1+k Un+1
5
k=0 k=0
n+1 1 1 (n + 1)
= n+1 2 =
(2n + 3) 5 1 5
3 (2n + 3) 5n
n n
1 2 (n + 1) + 1 1 1 1 1 1 1
= 1
6 (2n + 3) 5n 6 5 (2n + 3) 6 5
n n
1 1 1
10 ) 6 10
6 5 5
) n (ln 5) ln 6 ln 10
ln 10 ln 6
) n ;
ln 5
donc:
ln 10 ln 6
n=E + 1:
ln 5
Exercice 06: Soit la série de terme général:
n n2 + 1
Un = ( 1) :
n4 + n2 + 1
(1) Étudier la convergence?
n2 + 1 1
jUn j = ;
n4 + n2 + 1 n2
qui est une série de Riemann convergente ( = 2 > 1), ce qui imlique que:
X X X
jUn j converge ) Un converge absolument ) Un converge.
n 1 n 1 n 1
(2) Montrer qu’il existe une suite (an )n2N telle que: Un = an an+1 ?
=
1 2
n2 + 1 n2 + 1
= (l’indi…cation) ou
n4 + n2 + 1 (n2 + an + 1) (n2 + bn + 1)
n2 + 1 n2 + 1
= 2 =
(n2 + 1) n2 (n2 + 1 n) (n2 + 1 + n)
1 1 1
= + ;
2 (n2 + 1 n) n2 + 1 + n
donc:
n n
1 ( 1) ( 1)
Un = 2
+ 2
2 (n + 1 n) (n + 1 + n)
n n
1 ( 1) ( 1) ( 1)
=
2 (n2 + 1 n) (n2 + 1 + n)
" #
n n+1
1 ( 1) ( 1)
=
2 (n2 + 1 n) (n2 + 1 + n)
= an an+1 ;
avec: n
1 ( 1)
an = :
2 (n2 + 1 n)
X
(3) Déterminer S = Un ?
n 1
n
X
S = lim Sn = lim Uk
n!+1 n!+1
k=0
n n n
!
X X X
= lim (ak ak+1 ) = lim ak ak+1
n!+1 n!+1
k=0 k=0 k=0
n n+1
!
X X
= lim ak ak = lim (a0 an+1 )
n!+1 n!+1
k=0 k=1
!
0 n+1
1 ( 1) 1 ( 1) 1
= lim = :
n!+1 2 (02 + 1 0) 2 (n2 + 1 + n) 2
(2k 1)
k=1 j jn+1
Y
n+1 2n+3
(2k) 2
Un+1 k=1 (2n + 1)
= Y
n = j j
Un (2n + 2) (2n + 3)
(2k 1)
k=1 j jn
Y
n 2n+1
(2k)
k=1
n j 2jn+1
p
j 2j Vn+1 n+1
Vn = p ) lim = lim j 2jn
=j 2j < 1;
n n!+1 Vn n!+1 p
n
P P
ce
P qui implique que Vn converge donc jUn j converge d’après le critère de comparaison, par suite
Un converge.
3ème cas: Si j 2j = 1 :
1) 2=1) =3:
On a:
1 1 1
sin =
sin cos cos sin
4 n 4 n 4 n
p
2 1 1
= cos p sin :
2 n n
1 2
cos x 1 x et sin x x + 0x2
2
ce qui implique que: p
1 2 1 1 1 1 1
Un p 1 1 5 3 ;
n 2 2n2 n n2 n2 n2
P
qui est la somme de deux séries convergente et une divergente, donc Un diverge.
2) 2= 1) =1:
n p n n n
( 1) 2 1 1 ( 1) ( 1) ( 1)
Un p 1 1 5 3 ;
n 2 2n2 n n2 n2 n2
1 1 1
par application du critère de Leibniz des séries alternées, les suites 1 ; 5 et 3 sont décroissantes et
n2 n2 n2
n
X n P
tends vers 0 ( ( 1) 1), alors les trois séries sont convergentes donc Un converge.
k=0
sin n
2)Un = p ;
n + cos n
!
sin n 1
Un = p cos ;
n 1+ pn
n
mais:
1 sin n cos n
1 x; V (0) ) Un p 1 p
1+x n n
sin n sin n cos n sin n sin 2n
= p = p ;
n n n 2n
n
X Xn
1 1
sin k et sin 2k :
k=0
sin 12 k=0
jsin 1j
P sin n P sin 2n P
alors les deux séries p
n
et 2n sont convergentes donc Un converge.
2ème cas: Si r = 1 : X
lim Un = lim sin n n’existe pas ) Un diverge.
n!+1 n!+1
3ème cas:
0 bornée ( 1 sin n 1) ! 0:
Si r > 1 : On applique le critère d’Abel.
n
X 1
sin k :
k=0
sin 21
p p
a n a n ln r
Et si on pose: Vn = r =e ;
Vn+1 p p p p
=e a n+1 ln r +a n ln r
= ea ln r( n n+1)
1;
Vn
donc Vn est une suite positive, décroissante de plus Vn ! 0, d’après le critère d’Abel
P
Un converge.
n 1 1
4)Un = ( 1) n n sin :
n
n ln n 1
Un = ( 1) e n sin ;
n
mais:
ex 1 + x et sin x x, V (0) ;
donc: n
n ln n 1 ( 1) n ln n
Un ( 1) 1+ = + ( 1) ;
n n n n2
par suite:
X X ( 1)n
Vn = est une série alternée ( Leibniz) convergente
n
n 1 n 1
1
d’après le critère de Leibniz, car ! 0 et décroissante,
n
et
X X n ln n X ln n X 1
jWn j = ( 1) = = 1 qui est une
n2 n2 2
n (ln n)
n 1 n 1 n 1 n 1
série de Bertrand qui converge ( = 2 > 1) ;
donc X X
jWn j converge donc Wn converge absolument donc converge.
n 1 n 1
X
Conclusion: Un converge.
n 1
sin2 n
5)Un = :
n
1
sin2 n = (1 cos 2n) ;
2
donc:
1 1 cos 2n 1 cos 2n
Un = = ;
n 2 2n 2n
mais: X 1
est une série harmonique divergente,
2n
n 1
et X cos 2n
est une série convergente d’après le
2n
n 1
h a i 31 3
1
2
Un = n3 1 + n2 1 +
n2 n2
1
a 13 3 2
= n 1+ 2
n 1+ 2
n n
2
a a 3 9
n 1+ 2 n 1+ 2
3n 9n4 2n 8n4
car:
1 x 1 2 1 x 1 2
(1 + x) 3 1+ x et (1 + x) 2 1+ x , V (0) ;
3 9 2 8
donc:
a 3 1 a2 9 1
Un
3 2 n 9 8 n3
a 3 9
1er cas: Si 3 2 6= 0 ) a 6= 2 :
X a 3 1 X a2 9 1
diverge et converge
3 2 n 9 8 n3
X
alors Un diverge.
a 3 9
2ème cas: Si 3 2 =0)a= 2 :
X X a2 9 1
Un converge.
9 8 n3
p
7)Un = sin n2 + 1 :
1 1
p 1 2
1 2
2
n2 + 1 = n 1+ 2 = n 1+ 2
n n
1
n 1+ 2 = n+ ;
2n 2n
alors:
p
sin n2 + 1 sin n+ = sin n cos + cos n sin
2n 2n 2n
n n
= ( 1) sin ; car sin n = 0 et cos n = ( 1)
2n
n
( 1) ;
2n
qui est une série convergente d’après Leibniz, car 2n est décroissante et tend vers 0.
P
alors Un converge.
X1 k
( 1)
8)Un = :
k2
k=n
On a:
1
X X1 n
( 1)
Vn = est une série convergente d’après Leibniz:
n=1 n=1
n2
De plus:
1
X
S= jVn j converge (série de Riemann),
n=1
mais:
n
X1
jUn j = jS Sn 1j jSj + jSn 1 j avec Sn 1 = Vk ;
k=1
P
d’après le critère de comparaison Un converge absolument donc converge .
n
1
9)Un = cos :
ln n
Puisque:
x2
cos x 1 et ln (1 + x) x; V (0) :
2
1 1 n
ln(cos( ln1n )) n ln 1 n
Un = en e 2(ln n)2 e 2(ln n)2 =e 2(ln n)2 :
1er cas: Si 0:
n X
lim e 2(ln n)2 = 1 6= 0 ) Un diverge.
n!+1
1er cas: Si 0: X
lim Un = +1 =
6 0) Un diverge.
n!+1
(1) On pose:
1
Vn = p ;
ln ( n + 1)
p
Vn+1 ln ( n + 1)
= p < 1;
Vn ln n + 1 + 1
alors (Vn ) est une série positive, décroissante et tend vers 0, d’après le critère de Leibniz
P
Un converge.
X
(2) Pour jUn j on a:
n 1
1 1
jUn j = p = p
ln ( n + 1) ln n 1+ p1
n
1 1 2 2
= p 1 > ;
p1 ln n + p1 ln n n
ln n + ln 1 + n 2 n
( 1)n
(1) Montrer que le produit de Cauchy de la série de terme général p
n
par elle même diverge.
On a: 0 10 1 0 1
X ( 1)n X ( 1)n X n
X1 ( 1)k ( 1)n k
@ p A@ p A=@ cn A avec cn = p p :
n n k n k
n 1 n 1 n 1 k=1
donc:
n
X1
n 1
cn = ( 1) p :
k=1
k (n k)
On a:
1 1
k n et (n k) n) p ;
k (n k) n
donc:
n
X1 n
X1 n 1
1 1 1 X 1 n 1
p = 1 = (n 1) = ;
k (n k) n n n n
k=1 k=1 k=1
alors:
n
X1 1 n 1
jcn j = p ! 1 6= 0
k (n k) n
k=1
X
) (cn ! L 6= 0) ) cn diverge.
( 1)n
(2) Montrer que le produit de Cauchy de la série de terme général n par elle même converge.
On a: 0 10 1 0 1
X ( 1)n X ( 1)n X n
X1 ( 1)k ( 1)n k
@ A@ A=@ cn A avec cn = :
n n k n k
n 1 n 1 n 1 k=1
donc:
n
X1 X n 1
n 1 n 1 1 1
cn = ( 1) = ( 1) +
k (n k) k (n k) n
k=1 k=1
n n
X1
( 1) 1 1
= + ;
n k (n k)
k=1
mais:
n
X1 n
X1 n n 1
1 1 2 ( 1) X 1
= alors cn = .
k (n k) n k
k=1 k=1 k=1
On pose:
n 1
2 X1
Vn = 0;
n k
k=1
n
X1 1
ln (n 1) 1 ln (n 1)
k
k=1
donc:
n
X1 1 2 ln (n 1)
ln (n 1) ) lim Vn = lim = 0;
k n!+1 n!+1 n
k=1
et
n n 1 n 1
2 X1 2 X1 2 2 X1 2
Vn+1 Vn = = +
n+1 k n k n+1 n k n (n + 1)
k=1 k=1 k=1
n 1
! n 1
2 X1 2 X1
= 1 = 0;
n (n + 1) k n (n + 1) k
k=1 k=2
P
alors (Vn ) est décroissante donc d’après le critère de Leibniz cn converge.
P P
Exercice 12: On donne la formule suivante, si les deux séries an et bn sont absoluments convergentes alors:
X X X X
le produit de Cauchy de an par bn = an bn :
X n
X X n
1
S1 = cn avec cn = = bn k ak
(n k)!k!
n 0 k=0 k=0
1
avec: bk = ak = :
k!
D’où: 0 10 1
X X X 1 X 1
S1 = @ an A @ bn A = =e e = e2 :
n! n!
n 0 n 0 n 0 n 0
n
!
X X ( 1)
n k
2)S2 = :
k!2n k
n 0 k=0
n
! n
X X 1 ( 1)
n k X
S2 = cn avec cn = = ak bn k
k! 2n k
n 0 k=0 k=0
k
1 ( 1)
avec: ak = et bk = :
k! 2k
D’où: 0 10 1
X X X 1 X 1
n
1 2
S2 = @ an A @ bn A = =e 1 = e:
n! 2 1 2
3
n 0 n 0 n 0 n 0