89

Chæång 4
MAÛNG HAI CÆÍA

Trong chæång naìy chuïng ta seî nghiãn cæïu vãö lyï thuyãút cuía maûng hai cæía (hay
maûng bäún cæûc) maì cuû thãø laì: caïc ma tráûn thäng säú cuía maûng hai cæía vaì mäúi quan hãû giæîa
chuïng, caïch näúi gheïp nhiãöu maûng hai cæía, caïc thäng säú laìm viãûc vaì caïc thäng säú soïng.
Træåïc hãút chuïng ta haîy xeït khaïi niãûm vãö maûng hai cæía.

4.1. KHAÏI NIÃÛM VÃÖ MAÛNG HAI CÆÍA

Maûng hai cæía laì pháön maûch trao âäøi nàng læåüng, tên hiãûu âiãûn tæì våïi bãn ngoìai qua
2 cæía. Mäùi cæía gäöm coï 2 cæûc, doìng âiãûn chaíy vaìo cæûc naìy thç bàòng doìng âiãûn chaíy ra åí
cæûc kia cuía cæía âoï.
Så âäö cuía maûng hai cæía âæåüc biãøu diãùn nhæ hçnh 4.1.1, våïi: I&1 = I&1' ; I&2 = I&2' .

1 I&1 I&2 2

Maûng
U& 1 U& 2
I&'1 hai cæía I&' 2

1’ 2’
Hçnh 4.1.1

Chiãöu dæång cuía I&1 , I&2 , U& 1 , U& 2 âæåüc qui æåïc nhæ hçnh 4.1.1.
Våïi maûng hai cæía, chuïng thæåìng kyï hiãûu càûp 1,1' laì cæía vaìo hay cæía så cáúp, åí âoï
thæåìng màõc nguäön taïc âäüng, coìn càûp 2, 2' laì cæía ra hay cæía thæï cáúp, åí âoï thæåìng màõc taíi.

4.2. PHÁN LOÜAI MAÛNG HAI CÆÍA

• Maûng hai cæía thuû âäüng vaì têch cæûc
Maûng hai cæía thuû âäüng laì maûng hai cæía maì nàng luåüng cung cáúp cho noï luän luän
t
dæång: W( t ) = ∫ [u1 (τ )i1 (τ ) + u 2 (τ )i 2 (τ )]dτ ≥ 0 .
−∞

Maûng hai cæía têch cæûc laì maûng hai cæía maì nàng læåüng cung cáúp cho noï mang giaï
trë ám.
• Maûng hai cæía tæång häù vaì khäng tæång häù
Maûng hai cæía tæång häù laì maûng hai cæía chæïa caïc pháön tæí tæång häù, nghéa laì thoía
maín âënh lyï tæång häù. Vê duû nhæ maûng hai cæía chè chæïa caïc pháön tæí thuû âäüng nhæ R,L,C,M
laì tæång häù.
Maûng hai cæía khäng tæång häù laì maûng hai cæía coï chæïa pháön tæí khäng tæång häù,
nghéa laì khäng thoía maín âënh lyï tæång häù. Vê duû nhæ maûng hai cæía chæïa caïc pháön tæí
transistor, diode, Omp-ampe…laì khäng tæång häù.
Âënh lyï tæång häù.
 Phán loüai maûng hai cæía 90

Xeït maûch âiãûn tuyãún tênh åí chãú âäü xaïc láûp, xeït 2 traûng thaïi 1 vaì 2 cuía maûch:
Traûng thaïi 1:
& , doìng âiãûn chaíy qua nguäön aïp laì I&' .
- Caïc nguäön aïp coï giaï trë laì E' k k

- Caïc nguäön doìng J& ' l , âiãûn aïp giæîa hai âáöu nguäön doìng laì U& ' l .
Traûng thaïi 2:
& , doìng âiãûn chaíy qua nguäön aïp laì I"
- Caïc nguäön aïp coï giaï trë laì E" & .
k k

& , âiãûn aïp giæîa hai âáöu nguäön doìng laì U"
- Caïc nguäön doìng J" & .
l l

Âënh lyï tæång häù biãøu diãùn dæåïi daûng PT:

p s p s
∑ E& ' k I&"k + ∑ U& ' l J&"l = ∑ E& "k I&' k + ∑ U& "l J& ' l . (4.2.1)
k =1 l =1 k =1 l =1

• Maûng hai cæía âäúi xæïng vaì khäng âäúi xæïng

Maûng hai cæía âäúi xæïng laì maûng hai cæía maì khi ta âäøi láùn hai cæía cho nhau thç seî
khäng laìm thay âäøi âiãûn aïp vaì doìng âiãûn trãn hai cæía.
Maûng hai cæía khäng âäúi xæïng khäng thoía âiãöu kiãûn cuía maûng hai cæía âäúi xæïng.
Vê duû caïc maûng hai cæía nhæ hçnh 4.2.1 laì caïc maûng hai cæía âäúi xæïng.

I&1 I&2 I&1 I&2 I&1 I&2

Z1 Z1

Z1 Z1
U& 1 Z2 U& 2 U& 1 Z2 Z2 U& 2 U& 1 Z2 Z2 U& 2
Z1

a)
a Hçnh T âäúi xæïng b) Hçnh Π âäúi xæïng c) Hçnh X âäúi xæïng
Hçnh 4.2.1

4.3. MAÛNG HAI CÆÍA TUYÃÚN TÊNH, TÆÅNG HÄÙ

4.3.1. Caïc hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía
Traûng thaïi cuía maûng hai cæía âæåüc I&1 I&2
xaïc âënh båíi hai càûp biãún doìng aïp trãn mäùi Maûng hai cæía
cæía: U& , I& vaì U& , I& . U& 1 tuyãún tênh, U& 2
I&'1 I&' 2
1 1 2 2
thuû âäüng
Daûng täøng quaït cuía phæång trçnh âàûc
tênh maûng hai cæía thuû âäüng, tuyãún tênh coï daûng:
Hçnh 4.3.1
a U& + a U& + b I& + b I& = 0 .
1 1 2 2 1 1 2 2 (4.3.1)
Tæì (4.3.1) nháûn tháúy ràòng, nãúu biãøu diãùn 2 âaûi læåüng báút kyì (doìng hoàûc aïp) theo 2
âaûi læåüng coìn laûi (doìng hoàûc aïp) thç ta coï täøng cäüng 6 caïch biãøu diãùn, nãn ta coï 6 hãû
phæång trçnh âàûc tênh khaïc nhau. Tuìy theo tæìng daûng cuía maûng 2 cæía maì chuïng ta seî sæí
duûng våïi tæìng hãû phæång trçnh thêch håüp vaì dæåïi âáy seî xeït láön læåüt caïc hãû phæång trçnh
cuìng våïi yï nghéa vaì caïch xaïc âënh cuía caïc thäng säú.
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 91

1. Hãû phæång trçnh âàûc tênh tråí khaïng

Giaí thiãút caïc âaûi læåüng doìng âiãûn I&1 , I&2 cho træåïc, caïc giaï trë âiãûn aïp U& 1 ,U& 2 âæåüc
xaïc âënh theo doìng âiãûn båíi hãû phæång trçnh:
⎧⎪U& 1 = Z 11 I&1 + Z 12 I&2
⎨& (4.3.2)
⎪⎩U 2 = Z 21 I&1 + Z 22 I&2
U& 1 I&1
hoàûc dæåïi daûng ma tráûn: =Z , (4.3.3)
U& 2 I&2
Z 11 Z 12
trong âoï: Z = goüi laì ma tráûn tråí khaïng.
Z 21 Z 22
Tæì hãû phæång trçnh (4.3.2) ta suy ra:
U&
Z 11 = 1 & : tråí khaïng vaìo cæía 1 khi håí maûch cæía 2.
I& I = 0
1 2

U& 1
Z 12 = : tråí khaïng tæång häù cæía 1 våïi cæía 2 khi håí maûch cæía 1.
I&2 I&1 = 0
(4.3.4)
U& 2
Z 21 = : tråí khaïng tæång häù cæía 2 våïi cæía 1 khi håí maûch cæía 2.
I&1 I&2 = 0
U& 2
Z 22 = : tråí khaïng vaìo cæía 2 khi håí maûch cæía 1.
I&2 I&1 = 0
Våïi chiãöu dæång cuía U& 1 , I&1 , U& 2 , I&2 âæåüc qui æåïc nhæ hçnh 4.3.1.
Caïc thäng säú Z ij âæåüc goüi laì caïc thäng säú tråí khaïng håí maûch coï âån vë laì Ohm (Ω),
chuïng khäng phuû thuäüc vaìo caïc âaûi læåüng doìng aïp maì chè phuû thuäüc vaìo kãút cáúu vaì thäng
säú caïc pháön tæí åí bãn trong maûng hai cæía vaì hãû (4.3.2) âæåüc goüi laì hãû phæång trçnh tråí
khaïng håí maûch.
• Våïi maûng hai cæía tæång häù thç ma tráûn tråí khaïng Z laì ma tráûn âäúi xæïng vaì ta coï
quan hãû: Z 12 = Z 21 .
Tháût váûy, ta coï thãø chæïng minh quan hãû trãn dæûa vaìo âënh lyï tæång häù. Xeït 2 traûng
thaïi cuía maûch nhæ hçnh 4.3.2a,b:
Maûch chè Maûch chè
I&1 chæïa
U& 2 U& '1 chæïa
I&' 2
R,L,C,M R,L,C,M

a) b)
Hçnh 4.3.2
Traûng thaïi 1- kêch thêch åí cæía 1 båíi nguäön doìng I&1 vaì håí maûch cæía 2 nhæ hçnh
4.3.2a vaì traûng thaïi 2 - kêch thêch nguäön doìng I&' 2 åí cæía 2, håí maûch cæía 1 nhæ hçnh 4.3.2b,
ta coï:
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 92

U& 2 U& '1

Z 21 = ; Z 12 = .
I&1 I&2 = 0 I&' 2 I&'1 = 0
Theo âënh lyï tæång häù ta coï: I&1U& '1 = I&' 2 U& 2 .
U& U& '
Suy ra 2 = 1 hay Z 12 = Z 21 .
I&1 I&' 2
• Theo âënh nghéa, våïi maûng hai cæía âäúi xæïng thç khi âäøi láùn 2 cæía cho nhau thç
quan hãû doìng vaì aïp theo hãû (4.2) hoìan toìan giäúng nhau, nghéa laì:
⎧⎪U& 2 = Z 11 I&2 + Z 12 I&1
⎨& . (4.3.5)
⎪⎩U 1 = Z 21 I&2 + Z 22 I&1
Tæì hãû (4.3.2) vaì (4.3.5), ta coï quan hãû: Z 12 = Z 21 vaì Z 11 = Z 22 .
Nhæ váûy, âiãöu kiãûn âãø 1 maûng hai cæía âäúi xæïng, træåïc hãút phaíi thoía âiãöu kiãûn tæång
häù, tæïc laì Z 12 = Z 21 vaì sau âoï thoía maîn thãm âiãöu kiãûn Z 11 = Z 22 .
Vê duû 4.3.1:
Xaïc âënh ma tráûn tråí khaïng cuía caïc så âäö hçnh T, Π vaì X âäúi xæïng hçnh 4.3.3.
Giaíi:
I&1 I&2 I&1 Z1 I&2 I&1 I&2
Z1

Z1/2 Z1/2
U& 1 Z2 II U& 2 U& 1 2Z2 2Z2 U& 2 U& 1 Z2 Z2 U& 2
I
Z1

a) Hçnh T âäúi xæïng b) Hçnh Π âäúi xæïng c) Hçnh X âäúi xæïng

Hçnh 4.3.3

Nháûn xeït caí 3 maûng hai cæía âãöu âäúi xæïng, nãn trong ma tráûn Z chè coï 2 pháön tæí
âäüc láûp:
• Så âäö hçnh T âäúi xæïng:
- Håí maûch cæía 2 ( I& = 0 ), ta coï:
2

⎧ U& 1 Z 1 ⎡ Z1 ⎤
⎪ 11 & =
Z = + Z2
⎢ 2 + Z2 Z2 ⎥
⎪ I1 2
⎨ hay Z = ⎢ ⎥. (4.3.6)
& Z1
⎪Z = U 2 = Z ⎢Z + Z2 ⎥
⎪ 21 I& 2 ⎢⎣ 2 2 ⎥⎦
⎩ 1

• Så âäö hçnh Π âäúi xæïng:

Duìng pheïp biãún âäøi tæì tam giaïc Æ sao, ta âæåüc:
2Z 1 Z 2 4 Z 22
Z '1 = ; Z '2 = .
Z1 + 4Z 2 Z1 + 4Z 2
AÏp duûng kãút quaí (4.3.6), ta âæåüc:
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 93

⎧ 2Z 2 ( Z 1 + 2Z 2 )
⎪Z 11 = Z 22 = Z 1 + 4Z 2
⎪
⎨ 2
(4.3.7)
⎪Z = Z = 4 Z 2
⎪⎩ 12 21
Z 1 + 4Z 2
• Så âäö hçnh X âäúi xæïng:
I&1
Så âäö hçnh X coï thãø veî laûi nhæ hçnh 4.3.3d,
Håí maûch cæía 2 ta âæåüc: Z1 Z2

⎧ Z1 + Z 2
⎪⎪Z 11 = Z 22 = U& 1 U& 2
2
(4.3.8) ⎨ .
⎪Z = Z = Z 2 − Z 1 Z2 Z1
⎪⎩ 21 12
2
Vê duû 4.3.2: Hçnh 4.3.3d
Xaïc âënh ma tráûn tråí khaïng cuía maûng hai cæía hçnh 4.3.4.
Giaíi:
• Theo hãû (4.3.4) ta láön læåüt håí maûch cæía 1 vaì 2.
- Håí maûch cæía 2 hay I&2 = 0 , ta coï:
U& 1 U& 2 I&1 10Ω j10Ω 10Ω I&2
Z 11 = = 10(1 − j )Ω ; Z 21 = = − j10Ω .
I&
1 I& 1
- Håí maûch cæía 1 hay I&1 = 0 , ta coï: U& 1 -j10Ω
I II U& 2
U& U&
Z 22 = 2 = 10Ω ; Z 12 = 1 = − j10Ω .
I&2 I&2
⎡10(1 − j ) − j10⎤ Hçnh 4.3.4
Váûy Z = ⎢ .
⎣− j10 10 ⎥⎦
• Ta cuîng coï thãø suy træûc tiãúp ma tráûn Z tæì hãû phæång trçnh doìng âiãûn 2 voìng:
⎪⎧U& 1 = (10 − j10) I&1 − j10 I&2 ⎡10(1 − j ) − j10⎤
⎨& , suy ra Z = ⎢ .
⎪⎩U 2 = − j10 I&1 + 10 I&2 ⎣− j10 10 ⎥⎦
Nháûn xeït ràòng ma tráûn Z âäúi xæïng.
2. Hãû phæång trçnh âàûc tênh dáùn naûp
Giaí thiãút ràòng caïc âaûi læåüng âiãûn aïp U& 1 ,U& 2 âaî biãút, doìng âiãûn I&1 , I&2 trãn caïc cæía
âæåüc biãøu diãùn theo âiãûn aïp:
⎧ I&1 = Y11U& 1 + Y12U& 2
⎨& & & (4.3.9)
⎩ I 2 = Y21U 1 + Y22U 2
hoàûc dæåïi daûng ma tráûn:
I&1 U&
=Y 1 , (4.3.10)
I&2 U& 2
Y11 Y12
trong âoï: Y = goüi laì ma tráûn dáùn naûp.
Y21 Y22
Tæì hãû phæång trçnh (4.3.9) ta suy ra:
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 94

I&1
Y11 = : dáùn naûp vaìo cæía 1 khi ngàõn maûch cæía 2.
U& 1 U& 2 = 0
I&1
Y12 = : dáùn naûp tæång häù cæía 1 våïi cæía 2 khi ngàõn maûch cæía 1.
(4.3.11) U& 2 U& 1 = 0
I&2
Y21 = : dáùn naûp tæång häù cæía 2 våïi cæía 1 khi ngàõn maûch cæía 2.
U& 1 U& 2 = 0
I&2
Y22 = : dáùn naûp vaìo cæía 2 khi ngàõn maûch cæía 1.
U& 2 U& 1 = 0
Caïc thäng säú Yij âæåüc goüi laì thäng säú dáùn naûp ngàõn maûch, âån vë laì S hoàûc Ω-1 vaì
hãû (4.3.11) âæåüc goüi laì hãû phæång trçnh dáùn naûp ngàõn maûch.
• Våïi maûng hai cæía tæång häù thç ma tráûn dáùn naûp Y laì ma tráûn âäúi xæïng vaì ta coï
quan hãû: Y12 = Y21 .

Maûch chè Maûch chè

chæïa
U& 1 I&2 I&'1 chæïa
U& ' 2
R,L,C,M R,L,C,M

a) b)
Hçnh 4.3.5

Tæång tæû, ta coï thãø chæïng minh quan hãû trãn dæûa vaìo âënh lyï tæång häù. Kêch thêch åí
cæía 1 båíi nguäön aïp U& vaì ngàõn maûch cæía 2 nhæ hçnh 4.3.5a vaì kêch thêch nguäön aïp U& ' åí
1 2

cæía 2, ngàõn maûch cæía 1 nhæ hçnh 4.3.5b, ta coï:

I& I&'
Y21 = 2 & ; Y12 = 1 & .
U& U = 0 1 2 U& ' U ' = 0 2 1

Theo âënh lyï tæång häù ta coï quan hãû:

I&' U& = I& U& ' .
1 1 2 2

I&2 I&'
Suy ra = 1 hay Y12 = Y21 .
U& 1 U& ' 2
Tæång tæû våïi thäng säú Z, nãúu maûng hai cæía âäúi xæïng ta cuîng coï: Y12 = Y21 , Y11 = Y22 .
Vê duû 4.3.3:
Xaïc âënh ma tráûn thäng säú Y cuía maûng hai cæía hçnh 4.3.6.
Giaíi: I&1 2Ω j2Ω I&2
1 2
• Theo hãû (4.3.11) láön læåüt ngàõn maûch cæía 1 vaì 2.
Ngàõn maûch cæía 2 nhæ hçnh 4.3.6b, ta âæåüc:
U&1 -j4Ω -j4Ω U& 2
I& 1
Y21 = 2 & =− = 0.25( j − 1)Ω −1 ;
&
U U =0 2 2(1 + j )
1

I&1 1 1 j3 − 1 Hçnh 4.3.6a

Y11 = & =− + = .
&
U1 U 2 = 0 4 j 2(1 + j ) 8
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 95

I&1 2Ω j2Ω I&2 I&1 2Ω j2Ω I&2

I& = 0 0 = I&
U&1 -j4Ω -j4Ω U& 2 = 0 0 = U& 1 -j4Ω -j4Ω U& 2

Hçnh 4.3.6b Hçnh 4.3.6c

Ngàõn maûch cæía 1 nhæ hçnh 4.3.6c, ta âæåüc:
I& 1
Y12 = 1 & =− = 0.25( j − 1)Ω −1 ;
&
U U =0 1 2(1 + j )
2

I&2 1 1
Y22 = & =− + = 0.25Ω −1 .
&
U 2 U1 = 0 4 j 2(1 + j )
⎡1 j -1⎤
Váûy Y = 0.25⎢ .
⎣ j −1 1⎥⎦
Nháûn xeït Y12 = Y21 ; Y11 = Y22 : maûng hai cæía âäúi xæïng.
• Ta cuîng coï thãø xaïc âënh ma tráûn Y nhåì hãû phæång trçnh âiãûn thãú cho nuït 1 vaì 2:
⎧& 1 1 & 1 &
⎪ I 1 = ( − j 4 + 2 + j 2 )U 1 − 2 + j 2 U 2 ⎡1 j -1⎤
⎪
⎨ hay Y = 0.25⎢ .
⎪ I& = − 1 U& + ( 1 + 1 )U& ⎣ j −1 1⎥⎦
⎪⎩ 2
2 + j2
1
− j4 2 + j2
2

3. Hãû phæång trçnh âàûc tênh häùn håüp

Biãøu diãùn U& , I& theo I& ,U& , ta coï hãû phæång trçnh âàûc tênh häùn håüp:
1 2 1 2

⎧⎪U& 1 = H 11 I&1 + H 12U& 2

⎨& (4.3.12)
⎪⎩ I 2 = H 21 I&1 + H 22U& 2
hoàûc dæåïi daûng ma tráûn:
U& 1 I&1
=H , (4.3.13)
I&2 U& 2
H 11 H 12
trong âoï: H = goüi laì ma tráûn häùn håüp.
H 21 H 22
Tæì hãû phæång trçnh (4.3.12) ta suy ra:
U&
H 11 = 1 & : tråí khaïng vaìo cæía 1 khi ngàõn maûch cæía 2, âån vë Ω.
I& U = 0 1 2

U& 1
H 12 = : haìm truyãön âaût aïp tæì cæía 2 âãún cæía 1, khi håí maûch cæía 1.
(4.3.14) U& 2 I&1 = 0
I&2
H 21 = : haìm truyãön âaût doìng tæì cæía 1 âãún cæía 2, khi ngàõn maûch
&I U& 2 = 0 cæía 2.
1
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 96

I&2
H 22 = : dáùn naûp vaìo cæía 2 khi håí maûch cæía 1, âån vë S.
U& 2 I&1 = 0
4. Hãû phæång trçnh âàûc tênh häùn håüp ngæåüc
Biãøu diãùn I&1 ,U& 2 theo U& 1 , I&2 , ta coï hãû phæång trçnh âàûc tênh häùn håüp ngæåüc:
⎧⎪ I&1 = G11U& 1 + G12 I&2
⎨& (4.3.15)
⎪⎩U 2 = G 21U& 1 + G 22 I&2
hoàûc dæåïi daûng ma tráûn:
I&1 U&
=G 1 , (4.3.16)
U& 2 I&2
G11 G12
trong âoï: G = goüi laì ma tráûn häùn håüp ngæåüc.
G 21 G 22
Tæì hãû phæång trçnh (4.3.15) ta suy ra:
I&
G11 = 1 & : dáùn naûp vaìo cæía 1 khi håí maûch cæía 2, âån vë S.
U& I 2 = 0
1

U& 1
G12 = : haìm truyãön âaût doìng tæì cæía 2 âãún cæía 1, khi ngàõn maûch
U& 2 I&1 = 0
cæía 1.
(4.3.17)
I&2
G 21 = : haìm truyãön âaût aïp tæì cæía 1 âãún cæía 2, khi håí maûch cæía 2.
I& U& = 0
1 2

U& 2
G 22 = : tråí khaïng vaìo cæía 2 khi ngàõn maûch cæía 1, âån vë Ω.
I&2 U& 1 = 0
Caïc thäng säú Gij goüi laì caïc thäng säú häùn håüp ngæåüc.

5. Hãû phæång trçnh âàûc tênh truyãön âaût

I&1 I&' 2
Våïi maûng hai cæía, cæía 1 thæåìng âæåüc näúi
Maûng hai cæía
våïi nguäön taïc âäüng vaì cæía 2 thæåìng âæåüc näúi våïi
U& 1 tuyãún tênh, U& 2
taíi, do váûy nàng læåüng truyãön qua maûng 2 cæía thuû âäüng
âæåüc xem tæì cæía 1 âãún cæía 2.
Xeït maûng bäún cæûc laìm viãûc våïi chiãöu dæång Hçnh 4.3.7
cuía doìng vaì aïp trãn hai cæía âæåüc choün nhæ hçnh 4.3.7,
trong âoï I&' = − I& .
2 2

Biãøu diãùn U& 1 , I&1 theo U& 2 , I&2 , ta coï hãû phæång trçnh âàûc tênh truyãön âaût:
⎧⎪U& 1 = A11U& 2 − A12 I&2
⎨& (4.3.18)
⎪⎩ I 1 = A21U& 2 − A22 I&2
hay dæåïi daûng ma tráûn:
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 97

U& 1 U& 2
=A , (4.3.19)
I&1 − I&2
A11 A12
trong âoï: A = goüi laì ma tráûn truyãön âaût.
A21 A22
Tæì hãû (4.3.18) ta suy ra:
U& 1
A11 = 1 & = khäng coï thæï nguyãn;
U I =0 G
&
2 2 21

U& 1 1
A12 = & =− , âån vë Ω;
&
− I2 U2 = 0 Y21
(4.3.20)
I&1 1
A21 = & = , âån vë S;
U& 2 I 2 = 0 Z 21
I&1 1
A22 = = − khäng coï thæï nguyãn.
− I&2 U& 2 = 0 H 21
Caïc thäng säú Aij âæåüc goüi laì caïc thäng säú truyãön âaût, chuïng khäng phuû thuäüc vaìo
caïc âaûi læåüng doìng, aïp maì chè phuû thuäüc vaìo kãút cáúu vaì thäng säú caïc pháön tæí bãn trong
maûng hai cæía.
Vê duû 4.3.4:
Xaïc âënh ma tráûn truyãön âaût A cuía caïc maûng hai cæía hçnh ⎡ vaì ⎤.
I&1 I&2 I&1 I&2

Z1/2 Z1/2
U&1 2Z2 U& 2 U&1 &
2Z2 U 2

a) Hçnh ⎡ b) Hçnh ⎤
Hçnh 4.3.8
Giaíi:
• Theo så âäö hçnh ⎡ , ta coï:
⎧& Z1 & ⎧& & Z1 &
&
⎪⎪U 2 = U 1 + 2 I 2 ⎪⎪U 1 = U 2 − 2 I 2
⎨ hay ⎨
Z
⎪U& = 1 I& + 2 Z ( I& + I& ) ⎪ I&1 = 1 U& 2 − ( 1 + Z 1 )I&2
⎪⎩ 2 2
2 2 1 2
⎪⎩ 2Z 2 4Z 2
⎡ Z1 ⎤
⎢1 2 ⎥
Suy ra âæåüc: AΓ = ⎢ ⎥ (4.3.21)
⎢ 1 Z1 ⎥
⎢ 2Z 1+
⎣ 2 4Z 2 ⎥⎦
• Tæång tæû âäúi våïi så âäö hçnh ⎤, ta cuîng coï:
 Hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía 98

⎧& 1 & &

⎧U& 2 = 2Z 2 ( I&1 + I&2 ) ⎪ I 1 = 2Z U 2 − I 2
⎪ ⎪ 2
⎨& Z hay ⎨
⎪U 1 = U& 2 + I&1 ⎪U& = (1 + Z 1 )U& − Z 1 I&
1
⎩ 2 ⎪⎩ 1 2 2
4Z 2 2
⎡ Z1 Z1 ⎤
⎢1 + 4Z 2⎥
Hay ta coï: A⎤ = ⎢ 2 ⎥ (4.3.22)
⎢ 1 ⎥
⎢ 1 ⎥
⎣ 2Z 2 ⎦

6. Hãû phæång trçnh âàûc tênh truyãön âaût ngæåüc

I&'1 I&2
Våïi maûng hai cæía, khaïi niãûm truyãön âaût ngæåüc
Maûng hai cæía
åí âáy chuïng ta coï thãø hiãøu nàng læåüng âæåüc truyãön tæì
U& 1 tuyãún tênh, U& 2
cæía 2 âãún cæía 1. thuû âäüng
Xeït maûng bäún cæûc laìm viãûc våïi chiãöu dæång
cuía doìng vaì aïp trãn hai cæía âæåüc choün nhæ hçnh 4.3.9, Hçnh 4.3.9
trong âoï I&' = − I& .
1 1

Biãøu diãùn U& 2 , I&2 theo U& 1 , I&1 , ta coï hãû phæång trçnh âàûc tuyãún truyãön âaût ngæåüc:
⎧⎪U& 2 = B11U& 1 − B12 I&1
⎨& (4.3.23)
⎪⎩ I 2 = B21U& 1 − B22 I&1
hay dæåïi daûng ma tráûn:
U& 2 U& 1
=B , (4.3.24)
I&2 − I& 1

B11 B12
trong âoï: B= .
B 21 B 22
Tæì hãû phæång trçnh (4.3.23) ta suy ra:
U& 1
B11 = 2 & = khäng coï thæï nguyãn;
&
U I =0 H
1 1 12

U& 2 1
B12 = & =− , âån vë Ω;
− I&1 U 1 = 0 Y12
(4.3.25)
I&2 1
B 21 = = , âån vë S;
U& 1 I&1 = 0 Z 12
I&2 1
B 22 = & =− khäng coï thæï nguyãn.
&
− I1 U 1 = 0 G12
Caïc thäng säú Bij âæåüc goüi laì caïc thäng säú truyãön âaût ngæåüc.
7. Quan hãû giæîa caïc thäng säú cuía maûng hai cæía
Nãúu mäüt maûng hai cæía coï âuí 6 thäng säú Z, Y, H, G, A, B thç tæì mäüt thäng säú báút kyì
ta coï thãø suy ra táút caí caïc bäü thäng säú coìn laûi.
 Quan hãû giæîa caïc thäng säú cuía maûng hai cæía 99

Chuïng ta haîy xeït vê duû caïch xaïc âënh mäüt thäng säú tæì thäng säú khaïc.
• Quan hãû Z vaì Y:
Tæì hãû (4.3.3) vaì (4.3.10) ta coï Z = Y −1 hay Y = Z −1 .
⎡Y Y ⎤
Aïp duûng cäng thæïc tênh ma tráûn nghëch âaío cuía ma tráûn Y = ⎢ 11 12 ⎥ , ta âæåüc:
⎣Y21 Y22 ⎦
⎡Z Z 12 ⎤ 1 ⎡Y22 − Y12 ⎤
Z = ⎢ 11 ⎥ = Y −1 = ⎢ ⎥ , våïi ΔY = Y11Y22 − Y21Y12 .
⎣ Z 21 Z 22 ⎦ ΔY ⎣− Y21 Y11 ⎦
Y22 Y Y Y
Suy ra: Z 11 = ; Z 12 = − 12 ; Z 21 = − 21 ; Z 22 = 11 .
ΔY ΔY ΔY ΔY
Tæång tæû ta cuîng coï:
Z Z Z Z
Y11 = 22 ; Y12 = − 12 ; Y21 = − 21 ; Y22 = 11 , våïi ΔZ = Z 11 Z 22 − Z 21 Z 12 .
ΔZ ΔZ ΔZ ΔZ
• Quan hãû H vaì G:
Ta cuîng coï H = G −1 hay G = H −1 , tæång tæû ta suy ra âæåüc:
G G G G
H 11 = 22 ; H 12 = − 12 ; H 21 = − 21 ; H 22 = 11 , våïi ΔG = G11G 22 − G 21G12 .
ΔG ΔG ΔG ΔG
H H H H
G11 = 22 ; G12 = − 12 ; G 21 = − 21 ; G 22 = 11 , våïi ΔH = H 11 H 22 − H 21 H 12 .
ΔH ΔH ΔH ΔH
• Quan hãû A vaì B:
U& 1 U& 2 U& 2 U& 1 1 A22 − A12 U& 1
=A ⇒ = A -1 =
I&1 − I&2 − I&2 I&1 ΔA − A21 A11 I&1

U& 2 1 A22 A12 U& 1 U&

= = B 1 , våïi ΔA = A11 A22 − A21 A12 .
I&2 ΔA A21 A11 − I&1 − I&1
A22 A A A
Suy ra: B11 = ; B12 = 12 ; B 21 = 21 ; B 22 = 11 .
ΔA ΔA ΔA ΔA
B B B B
Tæång tæû ta coï: A11 = 22 ; A12 = 12 ; A21 = 21 ; A22 = 11 .
ΔB ΔB ΔB ΔB
Nháûn xeït ràòng A ≠ B −1 .
Tæång tæû ta coï mäúi quan hãû tæì mäüt thäng säú báút kyì våïi caïc thäng säú coìn laûi âæåüc
biãøu thë bàòng baíng 4.1
• Âiãöu kiãûn tæång häù cuía hai maûng hai cæía:
Nhæ âaî xeït åí pháön thäng säú Z vaì Y, ta coï âiãöu kiãûn âãø maûng hai cæía tæång häù laì
Z 12 = Z 21 hoàûc Y12 = Y21 . Tæì baíng biãøu diãùn mäúi quan hãû giæîa caïc thäng säú (baíng 4.1), ta
suy ra âæåüc âiãöu kiãûn coìn laûi cuía caïc thäng säú âãø maûng hai cæía tæång häù.
Âãø maûng hai cæía tæång häù âiãöu kiãûn cáön vaì âuí laì 1 trong caïc thäng säú phaíi thoía
âiãöu kiãûn åí baíng 4.2.
• Âiãöu kiãûn âäúi xæïng cuía maûng hai cæía:
 Quan hãû giæîa caïc thäng säú cuía maûng hai cæía 100

Vaì cuîng âaî xeït åí pháön thäng säú Z, ta coï âiãöu kiãûn âãø maûng hai cæía âäúi xæïng laì
Z 12 = Z 21 vaì Z 11 = Z 22 . Âiãöu kiãûn Z 11 = Z 22 goüi laì âäúi xæïng tråí khaïng vaì tæì baíng quan hãû
giæîa caïc thäng säú (baíng 4.1), ta suy ra âæåüc âiãöu kiãûn âäúi xæïng tråí khaïng coìn laûi cuía caïc
thäng säú Y,H,G,A,B nhæ baíng 4.3.
Baíng 4.1
Z Y H G A B
Y22 Y ΔH H 12 1 G A11 ΔA B 22 1
- 12 − 12
Z 11 Z 12 ΔY ΔY H 22 H 22 G11 G11 A21 A21 B 21 B 21
Z Z 21 Z 22 Y Y11 H 21 1 G 21 ΔG 1 A22 ΔB B11
- 21 −
ΔY ΔY H 22 H 22 G11 G11 A21 A21 B 21 B 21

Z 22 Z 1 H ΔG G12 A22 ΔA B11 1

- 12 − 12 − −
ΔZ ΔZ Y11 Y12 H 11 H 11 G 22 G 22 A12 A12 B12 B12
Y Z 21 Z 11 Y21 Y22 H 21 ΔH G 21 1 1 A22 ΔB B 22
- − −
ΔZ ΔZ H 11 H 11 G 22 G 22 A12 A12 B12 B12
ΔZ Z 12 1 Y G 22 G A12 ΔA B12 1
− 12 − 12
Z 22 Z 22 Y11 Y11 H 11 H 12 ΔG ΔG A22 A22 B11 B11
H Z 21 1 Y21 ΔY H 21 H 22 G 21 1 1 A21 ΔB B 21
− − − −
Z 22 Z 22 Y11 Y11 ΔG ΔG A22 A22 B11 B11
1 Z ΔY Y12 H 22 H A21 ΔA B 21 1
− 12 − 12 − −
Z 11 Z 11 Y22 Y22 ΔH ΔH G11 G12 A11 A11 B 22 B 22
G Z 21 ΔZ Y21 1 H G 21 G 22 1 A12 ΔB B12
1
− − 21
Z 11 Z 11 Y22 Y22 ΔH ΔH A11 A11 B 22 B 22
Z 11 ΔZ Y22 1 ΔH H 1 G 22 B 22 B12
− − − − 11
Z 21 Z 21 Y21 Y21 H 21 H 21 G 21 G 21 A11 A12 ΔB ΔB
A 1 Z 22 ΔY Y11 H 22 1 G11 ΔG A21 A22 B 21 B11
− − − −
Z 21 Z 21 Y21 Y21 H 21 H 21 G 21 G 21 ΔB ΔB
Z 22 ΔZ Y11 1 1 H 11 ΔG G22 A22 A12
− − − −
Z 12 Z 12 Y12 Y12 H 12 H 12 G12 G12 ΔA ΔA B11 B12
B 1 Z 11 ΔY Y22 H 22 ΔH G11 1 A21 A11 B 21 B 22
− − − −
Z 12 Z 12 Y12 Y12 H 12 H 12 G12 G12 ΔA ΔA

Baíng 4.2
Ma tráûn Z Y H G A B
Âiãöu kiãûn H 12 = − H 21
Z 12 = Z 21 Y12 = Y21 G12 = −G 21 ΔA = 1 ΔB = 1
tæång häù

Baíng 4.3
Ma tráûn Z Y H G A B
Âiãöu kiãûn
Z 11 = Z 22 Y11 = Y22 ΔH = 1 ΔG = 1 A11 = A22 B11 = B 22
âäúi xæïng
 Quan hãû giæîa caïc thäng säú cuía maûng hai cæía 101

Nhæ váûy âãø maûng hai cæía âäúi xæïng thç 1 trong caïc thäng säú phaíi thoía 2 âiãöu kiãûn:
âiãöu kiãûn tæång häù trong baíng 4.2 vaì âiãöu kiãûn âäúi xæïng tråí khaïng trong baíng 4.3.
Theo kãút quaí (4.3.6), (4.3.7) vaì (4.3.8) cuía vê duû 4.3.1 ta xaïc âënh âæåüc ma tráûn tråí
khaïng Z cuía caïc maûng 2 cæía âäúi xæïng hçnh T,π vaì cáöu(X) (hçnh 4.3.3). Theo baíng 4.1 ta
suy ra âæåüc ma tráûn caïc thäng säú Y,A tæì ma tráûn Z, âæåüc mä taí trong baíng 4.4.
Baíng 4.4
Z Y A
2( Z1 + 2 Z 2 ) Z1
Z Y11 = Y22 = A11 = A22 = 1 +
Hçnh T Z11 = Z 22 = 1 + Z2 Z1( Z1 + 4 Z 2 ) 2Z 2
2
âäúi xæïng −4 Z 2 Z1 1
Z12 = Z 21 = Z 2 Y12 = Y21 = A12 = Z1( 1 + ) ; A21 =
Z1( Z1 + 4 Z 2 ) 4Z 2 Z2

2Z 2 ( Z 1 + 2Z 2 ) 1 1 Z1
Z11 = Z 22 = Y11 = Y22 = + A11 = A22 = 1 +
Hçnh π Z 1 + 4Z 2 Z1 2Z 2 2Z 2
âäúi xæïng Z = Z = 4 Z 22 1 1 Z
12 21 Y12 = Y21 = − A12 = Z1 ; A21 = (1 + 1 )
Z 1 + 4Z 2 Z1 Z2 4Z 2

Z1 + Z 2 Z1 + Z 2 Z1 + Z 2
Z11 = Z 22 = Y11 = Y22 = A11 = A22 =
Hçnh X 2 2Z1Z 2 Z 2 − Z1
âäúi xæïng Z2 − Z1 Z1 − Z 2 2Z1Z 2 2
Z12 = Z 21 = Y12 = Y21 = A12 = ; A21 =
2 2Z1Z 2 Z 2 − Z1 Z 2 − Z1
 Så âäö tæång âæång cuía maûng hai cæía tuyãún tênh, tæång häù 102

4.3.2. Caïc så âäö tæång âæång cuía maûng hai cæía tuyãún tênh, tæång häù
Nhæ váûy våïi maûng hai cæía tæång häù chè âàûc træng båíi 3 pháön tæí âäüc láûp trong caïc
ma tráûn thäng säú Z,Y,H,G,A,B. Nãn trong så âäö tæång âæång cuîng cáön hiãûn diãûn chè 3
pháön tæí cuía caïc ma tráûn thäng säú, riãng 2 thäng säú tråí khaïng Z vaì dáùn naûp Y phäø biãún
nháút trong caïc maûch vaì âàûc træng cho chuïng ta coï så âäö hçnh T vaì hçnh Π.
1. Så âäö tæång âæång hçnh T
Så âäö tæång âæång hçnh T cuía maûng hai cæía tuyãún tênh, tæång häù âæåüc mä taí nhæ
hçnh 4.3.10. Chuïng ta haîy xeït mäúi quan hãû giæîa caïc tråí khaïng Z d 1 , Z d 2 vaì Z n theo caïc
pháön tæí cuía ma tráûn thäng säú Z.
Viãút hãû phæång trçnh doìng âiãûn voìng, ta coï:
⎧⎪U& 1 = ( Z d1 + Z n ) I&1 + Z n I&2
⎨& . (4.3.26)
⎪⎩U 2 = Z n I&1 + ( Z d 2 + Z n ) I&2
So saïnh hãû (4.3.2) våïi (4.3.26), ruït ra:

I&1 I&2 ⎧Z 11 = Z d 1 + Z n
⎪
⎨Z 22 = Z d 2 + Z n , (4.3.27a)
⎪Z = Z = Z
Zd1 Zd2 ⎩ 12 21 n

U& 1 Zn U& 2 ⎧Z d 1 = Z 11 − Z 12
I&1 I&2 ⎪
hay ⎨Z d 2 = Z 22 − Z 12 . (4.3.27b)
⎪Z = Z = Z
⎩ n 12 21
Hçnh 4.3.10 - Så âäö hçnh T

2. Så âäö tæång âæång hçnh Π

Hçnh 4.3.11 mä taí så âäö tæång âæång hçnh Π cuía maûng hai cæía tuyãún tênh, tæång
häù. Âãø thaình láûp mäúi quan hãû giæîa caïc tråí khaïng Yn1 , Yn 2 vaì Yd theo caïc pháön tæí cuía ma
tráûn thäng säú Z, ta láûp hãû phæång trçnh âiãûn thãú cho nuït 1 vaì 2:
⎧⎪ I&1 = (Yn1 + Yd )U& 1 − Yd U& 2
I&1 Yd I&
2 ⎨& . (4.3.28)
1 2 ⎪⎩ I 2 = −Yd U& 1 + (Yn 2 + Yd )U& 2
So saïnh hãû (4.3.9) våïi (4.3.28), ruït ra:
U& 1 Yn1 Yn2 U& 2 ⎧Y11 = Yn1 + Yd
⎪
⎨Y22 = Yn 2 + Yd , (4.3.29)
⎪Y = Y = −Y
⎩ 12 21 d
Hçnh 4.3.11 - så âäö hçnh Π
⎧Yd = −Y12 = −Y21
⎪
hay ⎨Yn1 = Y11 + Y12 . (4.3.30)
⎪Y = Y + Y
⎩ n2 22 12
 Caïch näúi gheïp nhiãöu maûng hai cæía 103

4.3.3. Caïch näúi gheïp nhiãöu maûng hai cæía

Khi phán têch caïc hãû thäúng maûch âiãûn phæïc taûp, chuïng ta coi nhæ noï âæåüc håüp
thaình båíi nhiãöu hãû thäúng âån giaín vaì âæåüc näúi gheïp bàòng nhiãöu caïch khaïc nhau. Âäúi våïi
mäùi caïch näúi gheïp seî coï mäüt hãû phæång trçnh vaì caïc thäng säú âàûc træng tæång æïng. Sau
âáy chuïng ta láön læåüt nghiãn cæïu tæìng caïch näúi gheïp cuía maûng hai cæía.
1. Näúi dáy chuyãön
Nhiãöu maûng hai cæía âæåüc goüi laì näúi dáy chuyãön våïi nhau khi cæía ra cuía maûng hai
cæía naìy âæåüc näúi våïi cæía vaìo cuía maûng hai cæía kia theo thæï tæû liãn tiãúp.
Så âäö mä taí 2 maûng hai cæía näúi dáy chuyãön nhæ hçnh 4.3.12a.
I& 1 I&' 2 I&' 1
I& 2 I& 1
I&2

U& 1 A1 A2 U& 2 ≡ U& 1

A=
A1A2
U& 2

a) b)
Hçnh 4.3.12
Giaí sæí täön taûi caïc ma tráûn truyãön âaût A1 vaì A2 cuía caïc maûng hai cæía thaình pháön,
theo (4.3.19) ta coï:
U& 1 U& ' U& ' U& 2
= A1 = A1 = A 1A 2 .
I&1 − I&'2 I&' 1 − I& 2

Nhæ váûy 2 maûng hai cæía näúi dáy chuyãön vaì täön taûi ma tráûn truyãön âaût thaình pháön
A1 vaì A2 seî tæång âæång våïi 1 maûng hai cæía coï ma tráûn truyãön âaût A= A1 A2 (hçnh 4.3.10b).
Täøng quaït, nãúu coï n maûng hai cæía màõc dáy chuyãön vaì täön taûi ma tráûn truyãön âaût
thaình Ai thç ma tráûn truyãön âaût caí hãû thäúng seî laì:
n
A = A 1A 2 ...A n = ∏ A i . (4.3.31)
i =1

Vê duû 4.3.5:
Xaïc âënh ma tráûn truyãön âaût A cuía caïc maûng hai cæía hçnh 4.3.13 vaì 4.3.14.
Giaíi:
Nháûn xeït ràòng maûng hai cæía hçnh T coï thãø coi nhæ âæåüc taûo båíi 2 maûng hai cæía
hçnh ⎤ vaì ⎡ näúi dáy chuyãön våïi nhau, coìn maûng hai cæía hçnh π do 2 maûng hai cæía hçnh ⎡
vaì ⎤ näúi dáy chuyãön. AÏïp duûng cäng thæïc (4.3.31) vaì kãút quaí (4.3.21) vaì (4.3.22), ta âæåüc:

⎡ Z1 ⎛ Z ⎞⎤
⎢1 + Z 1 ⎜⎜1 + 1 ⎟⎟⎥
2Z 2 ⎝ 4Z 2 ⎠⎥ ;
AT = A⎤ A⎡ = ⎢ (4.3.32)
⎢ 1 Z ⎥
⎢ 1+ 1 ⎥
⎣⎢ Z 2 2Z 2 ⎦⎥
 Caïch näúi gheïp nhiãöu maûng hai cæía 104

⎡ Z1 ⎤
⎢1 + 2Z Z1 ⎥
Aπ= A⎡ A⎤ = ⎢ ⎥.
2
(4.3.33)
⎢ 1 ⎛ Z ⎞ Z ⎥
⎢ ⎜⎜1 + 1 ⎟⎟ 1+ 1 ⎥
⎣⎢ Z 2 ⎝ 4Z 2 ⎠ 2Z 2 ⎦⎥
1 2
1 2 Z1/2 Z1/2
Z1/2 Z1/2
2Z2 2Z2
Z2 ≡
1’ 2’
1’ 2’
Hçnh ⎤ Hçnh ⎡

a) b)
Hçnh 4.3.13
Z1/2 Z1/2
1 2
Z1
1 2
2Z2 2Z2

2Z2 2Z2 ≡
1’ 2’
Hçnh ⎡ Hçnh ⎤
1’ 2’
a) b)
Hçnh 4.3.14

2. Gheïp näúi tiãúp-näúi tiãúp

Nhiãöu maûng hai cæía goüi laì gheïp näúi tiãúp-näúi tiãúp våïi nhau khi doìng âiãûn qua caïc
cæía cuía chuïng nhæ nhau, coìn âiãûn aïp trãn caïc cæía toìan bäü hãû thäúng bàòng täøng âiãûn aïp
trãn caïc cæía cuía caïc maûng hai cæía thaình pháön.
Hai maûng hai cæía gheïp näúi tiãúp-näúi tiãúp âæåüc mä taí nhæ hçnh 4.3.15a.
I&1 I&2

U& '1 Z1 U& ' 2 I&1 I&2

U& 1 I&1 I&2 U& 2 ≡ U& 1

Z=
U& 2
Z1+Z2
U& "1 Z2 U& " 2

Hçnh 4.3.15a Hçnh 4.3.15b

Giaí sæí täön taûi caïc ma tráûn tråí khaïng thaình pháön Z1 vaì Z2, theo (4.3.3) ta coï:
U& 1 U& '1 +U& "1 U& '1 U& "1 I&1 I&1 I&1
= = + = Z1 + Z2 = (Z 1 + Z 2 ) .
U& 2 U& ' 2 +U& "2 U& ' 2 U& " 2 I&2 I&2 I&2
Nhæ váûy 2 maûng hai cæía gheïp näúi tiãúp-näúi tiãúp vaìï täön taûi ma tráûn tråí khaïng thaình
pháön Z1 vaì Z2 seî tæång âæång våïi hai cæía coï ma tráûn Z= Z1 + Z2 (hçnh 4.3.15b).
 Caïch näúi gheïp nhiãöu maûng hai cæía 105

Täøng quaït, nãúu coï n maûng hai cæía gheïp näúi tiãúp-näúi tiãúp vaì täön taûi ma tráûn tråí
khaïng thaình pháön Z i thç ma tráûn tråí khaïng cuía hãû thäúng seî laì:
n
Z = ∑ Zi . (4.3.34)
i =1

3. Näúi song song-song song

Nhãöu maûng hai cæía goüi laì näúi song song-song song våïi nhau khi âiãûn aïp trãn caïc
cæía cuía chuïng nhæ nhau, coìn doìng âiãûn trãn caïc cæía toìan bäü hãû thäúng bàòng täøng doìng
âiãûn trãn caïc cæía cuía caïc maûng hai cæía thaình pháön.
Hai maûng hai cæía âæåüc näúi song song-song song nhæ så âäö hçnh 4.3.16a.
I&' 1 I&' 2

I&1 I&2
I&1 Y1 I&2

U& 1 I&"1 I&" 2 U& 2 ≡ U& 1

Y=
U& 2
Y1+Y2

Y2
Hçnh 4.3.16a Hçnh 4.3.16b
Giaí sæí täön taûi caïc ma tráûn dáùn naûp thaình pháön Y1 vaì Y2, theo (4.3.10) ta coï:
I&1 I&' + I&"1 I&' I&" U& U& U&
= 1 = 1 + 1 = Y1 1 + Y2 1 = (Y1 + Y2 ) 1 .
I&2 I&' 2 + I&" 2 I&' 2 I&" 2 U& 2 U& 2 U& 2
Nhæ váûy 2 maûng hai cæía näúi song song-song song vaì täön taûi ma tráûn dáùn naûp thaình
pháön Y1 vaì Y2 seî tæång âæång våïi maûng hai cæía coï ma tráûn Y = Y1 + Y2 (hçnh 4.3.16b).
Nãúu coï n maûng hai cæía näúi song song-song song vaì täön taûi ma tráûn dáùn naûp thaình
pháön Yi thç ma tráûn dáùn naûp cuía hãû thäúng seî laì:
n
Y = ∑ Yi . (4.3.35)
i =1

4. Näúi näúi tiãúp-song song.

I&1 I&' 2

H1 I&2 I&1 I&2

U& 1 I&1 I&" 2 U& 2 ≡ U& 1

H=
U& 2
H1+H2
H2

Hçnh 4.3.17a Hçnh 4.3.17b

Nhiãöu maûng hai cæía goüi näúi näúi tiãúp-song song våïi nhau khi:
åí cæía 1: U& = U& ' +U& " ; I& chung,
1 1 1 1
 Caïch näúi gheïp nhiãöu maûng hai cæía 106

åí cæía 2: I&2 = I&' 2 + I&"2 ; U& 2 chung.

Giaí sæí täön taûi caïc ma tráûn dáùn naûp thaình pháön H1 vaì H2, theo (4.3.13) ta coï:
U& 1 U& '1 +U& "1 U& '1 U& "1 I&1 I&1 I&1
= = + = H1 + H2 = (H1 + H 2 ) .
I&2 I&' 2 + I&" 2 I&' 2 I&"2 U& 2 U& 2 U& 2
Nhæ váûy 2 maûng hai cæía gheïp näúi tiãúp – song song våïi nhau vaì coï ma tráûn häùn håüp
thaình pháön H1 vaì H2 thç seî tæång âæång våïi 1 maûng hai cæía coï ma tráûn H=H1 + H2
(hçnh 4.3.17).
Nãúu coï n maûng hai cæía näúi song song-song song vaì täön taûi ma tráûn dáùn naûp thaình
pháön Hi thç ma tráûn häùn håüp caí hãû thäúng:
n
H = ∑ Hi . (4.3.36)
i =1

5. Näúi song song-näúi tiãúp.

I&'1 I&2

I&1 G1 I&1 I&2

U& 1 I&"1 I&2 U& 2 ≡ U& 1 G= U& 2

G1+G2
G2

Hçnh 4.3.18a Hçnh 4.3.18b

Nhiãöu maûng hai cæía goüi laì näúi song song - näúi tiãúp våïi nhau khi:
åíí cæía 1: I& = I&' + I&" ; U& chung,
1 1 1 1

åí cæía 2: U& 2 = U& ' 2 +U& "2 ; I&2 chung.

Giaí sæí täön taûi caïc ma tráûn dáùn naûp thaình pháön G1 vaì G2, theo (4.3.16) ta coï:
I&1 I&' + I&"1 I&' I&" U& U& U&
= 1 = 1 + 1 = G1 1 + G 2 1 = (G1 + G 2 ) 1 .
U& 2 U& ' 2 +U& "2 U& ' 2 U& "2 I&2 I&2 I&2
Nhæ váûy 2 maûng hai cæía màõc song song-näúi tiãúp vaì coï ma tráûn häùn håüp ngæåüc
thaình pháön G1 vaì G2 seî tæång âæång våïi 1 maûng hai cæía coï ma tráûn G = G1 + G2
(hçnh 4.3.18).
Nãúu coï n maûng hai cæía näúi song song-näúi tiãúp vaì täön taûi ma tráûn dáùn naûp thaình
pháön Gi thç ma tráûn häùn håüp cuía caí hãû thäúng:
n
G = ∑ Gi . (4.3.37)
i =1
 Caïch näúi gheïp nhiãöu maûng hai cæía 107

Vê duû 4.3.6:
1 2
Hai maûng hai cæía giäúng nhau nhæ hçnh 4.3.19
R
âæåüc gheïp: R
a) dáy chuyãön;
1’ 2’
b) näúi tiãúp - näúi tiãúp;
Hçnh 4.3.19
c) song song - song song.
Xaïc âënh ma tráûn truyãön âaût A cuía hãû thäúng trong caïc træåìng håüp trãn.
Giaíi:
Maûng hai cæía hçnh 4.3.19 coï caïc ma tráûn thäng säú nhæ sau:
⎡2 − 1⎤
⎢R ⎡1 R⎤
⎡R R ⎤ R ⎥;
Z1 = ⎢ ; Y = ⎢ ⎥ A1 = ⎢ 1 ⎥.
2 R ⎥⎦ ⎢ −1 ⎢ 2⎥
1
⎣R 1⎥
⎣R ⎦
⎣⎢ R R ⎦⎥
a) Näúi dáy chuyãön:
⎡2 3R⎤
Theo biãøu thæïc (4.3.31) ta coï: A = A12 = ⎢3 ⎥.
⎢ 5 ⎥
⎣R ⎦
b) Gheïp näúi tiãúp - näúi tiãúp:
⎡R R ⎤
Theo (4.3.34) ta coï: Z = 2Z 1 = 2⎢ .
⎣R 2 R ⎥⎦
Duìng baíng 4.3 ta xaïc âënh ma tráûn A tæì ma tráûn Z:
⎡1 2R⎤
⎢
A= 1 ⎥.
⎢ 2⎥
⎣ 2R ⎦
c) Gheïp song song - song song:

⎡2 − 1⎤
⎢ R ⎥.
Theo (4.3.35) ta coï: Y = 2Y1 = 2 ⎢ R ⎥
⎢ −1 1⎥
⎢⎣ R R ⎥⎦
⎡ R⎤
⎢1 2⎥ .
Theo baíng 4.3 ta xaïc âënh âæåüc: A = ⎢ ⎥
⎢2 2⎥
⎢⎣ R ⎥⎦
 Âënh lyï Bartlett-Brune 108

4.3.4. Âënh lyï Bartlett-Brune duìng cho maûng 2 cæía âäúi xæïng
Âënh lyï Bartlett-Brune cho pheïp chuïng ta thay tæång âæång maûng hai cæía âäúi xæïng
qua truûc âæïng nhæ hçnh 4.3.20a båíi så âäö cáöu âäúi xæïng (hay så âäö X) nhæ hçnh 4.3.20b.
Näüi dung âënh lyï nhæ sau:
“ Coï thãø thay tæång âæång 1 maûng hai cæía âäúi xæïng qua truûc âæïng (coï thãø chæïa
biãún aïp lyï tæåíng 1:1 hoàûc 1:-1) båíi så âäö cáöu (X):
- coï tråí khaïng Z1 bàòng tråí khaïng vaìo cuía næía maûng hai cæía âäúi xæïng khi ngàõn
maûch giæîa hai næía maûng hai cæía vaì cuäün thæï cáúp cuía biãún aïp 1:1, coìn âäúi våïi biãún aïp1:-1
vaì caïc dáy dáùn cheïo nhau thi håí maûch,
- coï tråí khaïng Z2 bàòng tråí khaïng vaìo cuía næía maûng hai cæía âäúi xæïng khi håí maûch
giæîa hai næía maûng hai cæía vaì cuäün thæï cáúp cuía biãún aïp 1:1, vaì ngàõn maûch cuäün thæï cáúp
biãún aïp 1:-1 vaì caïc dáy dáùn cheïo nhau.”
I&1 Z1 I&2
I&1 I&2
Maûng
U& 1 hai cæía U& 2 ≡ U& 1 Z2 Z2 U& 2
âäúi xæïng
Z1

a) b)
Hçnh 4.3.20

Vê duû 4.3.7:
Váûn duûng âënh lyï Bartlett – Brune xaïc âënh så âäö cáöu tæång âæång våïi maûch âiãûn
hçnh 3.4.21a.
Giaíi:
Nháûn xeït, maûng hai cæía âäúi xæïng qua truûc âæïng nãn aïp duûng âënh lyï Bartlett –
Brune ta chia maûng hai cæía thaình hai næía nhæ nhau (hçnh 4.3.21b).

Z3 Z3/2 Z3/2

Z1 Z1 Z1 Z1
U& 1 Z2 U& 2 U& 1 2Z2 2Z2 U& 2

Hçnh 4.3.21a Hçnh 4.3.21b

Tråí khaïng Z1 cuía så âäö cáöu âäúi xæïng bàòng tråí khaïng vaìo cuía næía maûng hai cæía khi
ngàõn maûch caïc dáy dáùn nhæ så âäö hçnh 4.3.21c, ta coï:
Z Z /2 Z1 Z 3
Z 1cáöu = 1 3 = .
Z 1 + Z 3 / 2 2Z 1 + Z 3
 Âënh lyï Bartlett-Brune 109

Tråí khaïng Z2cáöu cuía så âäö cáöu âæåüc xaïc âënh bàòng caïc håí maûch caïc dáy dáùn nhæ så
âäö hçnh 4.3.21d, ta coï: Z 2cáöu = Z1 + 2Z 2 .
Z3/2 Z3/2

Z1 Z1
2Z2 2Z2

Hçnh 4.3.21c Hçnh 4.3.21d

Vê duû 4.3.8:
Xaïc âënh så âäö âäúi xæïng cáöu cuía maûng 2 cæía hçnh 4.3.22a.
2R1 R1 R1

1:-1 1:-1 1:-1

i1=0 u1=0
Z1 Z2

R2/2 R2 R2

a) b) c)

Hçnh 4.3.22
Giaíi:
AÏp duûng âënh lyï Bartlett – Brune chia maûng 2 cæía thaình 2 pháön âäúi xæïng qua truûc
âæïng.
Tråí khaïng Z1 âæåüc xaïc âënh bàòng tråí khaïng vaìo cuía 1/2 maûng 2 cæía, våïi qui tàõc: håí
maûch cuäün thæï cáúp vaì ngàõn maûch giæîa 2 næía maûng hai cæía. Våïi hçnh 4.3.22b vaì theo hãû
(1.1.17) cuía biãún aïp lyï tæåíng, khi håí maûch cuäün thæï cáúp thç khäng coï doìng qua cuäün så
cáúp suy ra tråí khaïng Z 1 = R1 .
Tråí khaïng Z2 âæåüc xaïc âënh bàòng tråí khaïng vaìo cuía 1/2 maûng 2 cæía, våïi qui tàõc:
ngàõn maûch cuäün thæï cáúp vaì håí maûch giæîa 2 næía maûng hai cæía. Våïi hçnh 4.3.22c vaì theo
hãû (1.1.17) cuía biãún aïp lyï tæåíng, khi ngàõn maûch cuäün thæï cáúp thç tråí khaïng Z 2 = R 2 .
Váûy maûng 2 cæía coï så âäö cáöu âäúi xæïng nhæ hçnh 4.3.20b våïi Z 1 = R1 ; Z 2 = R 2 .
 Caïc thäng säú laìm viãûc cuía maûng hai cæía 110

4.3.5. Caïc thäng säú laìm viãûc cuía maûng hai cæía
Trong thæûc tãú maûng hai cæía thæåìng âæåüc näúi giæîa nguäön vaì taíi nhæ hçnh 4.3.23,
trong âoï Z1 laì tråí khaïng trong cuía nguäön aïp E& , vaì Z2 laì tråí khaïng cuía taíi. Thæåìng ngæåìi
1

ta coi cæía näúi våïi nguäön laì cæía så cáúp, cæía näúi våïi taíi laì cæía thæï cáúp.
Âãø mä taí traûng thaïi laìm viãûc cuía maûng hai cæía, ngæåìi ta thæåìng duìng caïc thäng säú
laìm viãûc nhæ: tråí khaïng vaìo, caïc haìm truyãön âaût aïp, doìng vaì hãû säú khuãúch âaûi cäng suáút.
1. Tråí khaïng vaìo cuía maûng hai cæía
a. Tråí khaïng vaìo så cáúp:
Xeït maûng hai cæía laìm viãûc nhæ hçnh 4.3.23a, tråí khaïng vaìo så cáúp âæåüc xaïc âënh
båíi quan hãû:
U& 1
Z v1 = . (4.3.38)
I&1
Giaí sæí maûng 2 cæía âæåüc mä taí båíi hãû phæång trçnh âàûc tênh tråí khaïng:
U& = Z I& + Z I&
1 11 1 12 2 (4.3.39a)
U& 2 = Z 21 I&1 + Z 22 I&2 (4.3.39b)
Âiãûn aïp trãn taíi âæåüc xaïc âënh båíi:
U& = −Z I& .
2 2 2 (4.3.40)
Thay (4.3.40) vaìo (4.3.39b), suy ra:
− Z 21 I&1
I&2 = . (4.3.41)
Z 2 + Z 22
Thay (4.3.41) vaìo (4.3.39a) suy ra âæåüc:
U& Z Z Z Z + ΔZ
Z v1 = 1 = Z 11 − 12 21 = 11 2 , (4.3.42)
I& 1 Z 2 + Z 22 Z 2 + Z 22
trong âoï: ΔZ = Z 11 Z 22 − Z 21 Z 12 .
Nãúu biãøu diãùn Z v1 theo caïc pháön tæí ma tráûn thäng säú A ta âæåüc:
A11 Z 2 + A12
Z v1 = . (4.3.43)
A21 Z 2 + A22
Z1 I&1 I&2 I&1 I&2 Z2

Maûng hai cæía Maûng hai cæía

E&1 U&1 tuyãún tênh
U& 2 Z2 Z1 U&1 tuyãún tênh U& 2 E& 2

Zv1 a) b) Zv2
Hçnh 4.3.23

b. Tråí khaïng vaìo thæï cáúp:.

Laì tråí khaïng nhçn tæì phêa thæï cáúp khi triãût tiãu nguäön E&1 phêa så cáúp (hçnh 4.3.23b)
vaì xaïc âënh båíi cäng thæïc:
 Caïc thäng säú laìm viãûc cuía maûng hai cæía 111

U& 2
Z v2 = . (4.3.44)
I&2
ÅÍ phêa så cáúp ta coï quan hãû:
U& = −Z I& , thay vaìo (4.3.39a), suy ra:
1 1 1

− Z 12 I&2
I&1 = , thay vaìo (4.3.39b), suy ra âæåüc:
Z 1 + Z 11
Z 22 Z1 + ΔZ
Zv2 = . (4.3.45)
Z1 + Z11
Nãúu biãøu diãùn theo caïc pháön tæí ma tráûn thäng säú A, ta coï:
A Z + A12
Z v 2 = 22 1 . (4.3.46)
A21 Z 1 + A11
c. Tråí khaïng vaìo ngàõn maûch vaì håí maûch:
Tæì caïc hãû phæång trçnh tråí khaïng håí maûch vaì dáùn naûp ngàõn maûch cuía maûng hai
cæía, chuïng ta thæí tçm mäúi quan hãû giæîa tråí khaïng vaìo vaì caïc tråí khaïng ngàõn maûch vaì håí
maûch nhæ hçnh 4.3.24.

I&1 I&2 = 0 I&1 I&2

Maûng Maûng
U&1 2 cæía U& 2 U&1 2 cæía U& 2 = 0

Z1h Z1ng
a) Håí maûch cæía 2 b) ngàõn maûch cæía 2

I&1 = 0 I&2 I&1 I&2

Maûng Maûng
U&1 2 cæía U& 2 U&1 = 0 2 cæía U& 2

Z1h Z1ng
c) Håí maûch cæía 1 d) Ngàõn maûch cæía 1
Hçnh 4.3.24

Goüi: Z 1h vaì Z1ng láön læåüt laì tråí khaïng vaìo cæía 1khi håí maûch vaì ngàõn maûch cæía 2;
Z 2h vaì Z 2ng láön læåüt laì tråí khaïng vaìo cæía 2 khi håí maûch vaì ngàõn maûch cæía 1.

Tæì hãû (4.3.4) vaì baíng 4.1, ta suy ra:

U& A
Z 1h = 1 & = Z 11 = 11 (hçnh 4.3.24a); (4.3.47a)
I& I 2 = 0
1 A21
U& 2 A22
Z 2h = = Z = (hçnh 4.3.24c). (4.3.47b)
I&2 I&1 = 0
22
A21
Tæì hãû (4.3.11) vaì baíng 4.1, ta cuîng suy ra âæåüc:
 Caïc thäng säú laìm viãûc cuía maûng hai cæía 112

U& 1 1 ΔZ A
Z 1ng = = = = 12 (hçnh 4.3.24b); (4.3.48a)
&I U& 2 = 0 Y11 Z 22 A22
1

U& 2 1 ΔZ A12
Z 2ng = = = = (hçnh 4.3.24d). (4.3.48b)
&I U& 1 = 0 Y22 Z 11 A11
2

Tæì caïc biãøu thæïc (4.3.47a,b) vaì (4.3.48a,b) ta suy ra:

Z 1ng Z 2h = Z 1h Z 2ng = ΔZ . (4.3.49)
Våïi maûng 2 cæía tæång häù, caïc pháön tæí cuía ma tráûn Z âæåüc xaïc âënh theo caïc tråí
vaìo ngàõn maûch vaì håí maûch åí hai cæía nhæ sau:
Z 11 = Z 1h ; Z 22 = Z 2h ; Z 12 = Z 21 = Z 2h ( Z 1h − Z 2ng ) . (4.3.50)

Váûy nãúu thay Z 11 = Z 1h ; Z 22 = Z 2h ; ΔZ = Z 1h Z 2ng vaìo (4.3.42) vaì (4.3.45) ta âæåüc:

Z 1h ( Z 2 + Z 2ng ) Z 2h ( Z 1 + Z 1ng )
Z v1 = vaì Z v 2 = . (4.3.51)
Z 2 + Z 2h Z 1 + Z 1h
Vê duû 4.3.9
Tiãún haình 2 thê nghiãûm håí maûch vaì ngàõn maûch âäúi våïi 1 âæåìng dáy taíi âiãûn (xem
nhæ laì maûng hai cæía âäúi xæïng):
- Håí maûch cæía 2 nhæ hçnh 4.3.24a, nháûn âæåüc kãút quaí:
U1h=30kV; I1h=6A (hiãûu duûng); P1h=27kW; ϕ1h<0.
- Ngàõn maûch cæía 2 nhæ hçnh 4.3.24b, nháûn âæåüc kãút quaí:
U1ng=4.5kV; I1ng=30A (hiãûu duûng); P1h=69kW; ϕ1h>0.
Xaïc âënh tråí khaïng vaìo nãúu taíi Zt=80Ω.
Giaíi:
Tråí khaïng vaìo khi håí maûch cæía 2 theo (4.3.47a) laì:
U 27
Z 1h = 1h ∠ϕ 1h = 5∠arc cos = 750 − j 4945 (Ω ) ;
I 1h 6* 30
Tråí khaïng vaìo khi ngàõn maûch cæía 2 theo (4.3.48a) laì:
U 1ng 69
Z 1ng = ∠ϕ 1ng = 150∠arc cos = 77 + j130 ( Ω ) ;
I 1ng 4.5 * 30

Vç maûng hai cæía âäúi xæïng nãn: Z 1h = Z 2h ; Z 1ng = Z 2ng .

Suy ra tråí khaïng vaìo khi coï taíi Zt=80Ω laì:
Z 1h ( Z 2 + Z 2ng ) (750 − j 4945)(80 + 77 + 130)
Z v1 = = = 155 + j130 (Ω) .
Z 2 + Z 2h 80 + 750 − j 4945
2. Caïc haìm truyãön âaût
a. Hãûû säú khuãúch âaûi âiãûn aïp:
Våïi maûng hai cæía laìm viãûc våïi nguäön vaì taíi nhæ hçnh 4.3.23a, hãû säú khuãúch âaûi âiãûn
aïp âæåüc xaïc âënh båíi tyí säú:
 Caïc thäng säú laìm viãûc cuía maûng hai cæía 113

U& 2
Ku = . (4.3.52)
U& 1
Tæì caïc biãøu thæïc (4.3.39a,b) vaì (4.3.40) ta suy ra:
U& Z 2 Z 21
Ku = 2 = . (4.3.53)
U&1 Z 2 Z 11 + ΔZ
Hãû säú khuãúch âaûi âiãûn aïp coï caïc âån vë Neper hay Decibel nhæ sau:
U& 2 U& 2
K u [Np] = ln ; K u [dB] = 20 lg . (4.3.54)
U& 1 U& 1

b. Hãû säú khuãúch âaûi doìng:

Våïi maûng hai cæía laìm viãûc våïi nguäön vaì taíi nhæ hçnh 4.3.20a, hãû säú khuãúch âaûi
doìng âæåüc xaïc âënh båíi tyí säú:
I&2
Ki = . (4.3.55)
I&1
Tæì biãøu thæïc (4.3.41) ta suy ra:
I& − Z 21
Ki = 2 = . (4.3.56)
&I Z 2 + Z 22
1

Hãû säú khuãúch âaûi doìng coï caïc âån vë Neper hay Decibel nhæ sau:
I&2 I&2
K i [Np] = ln ; K i [dB] = 20 lg . (4.3.57)
I&1 I&1

c. Hãû säú khuãúch âaûi cäng suáút:

Hãû säú khuãúch âaûi cäng suáút xaïc âënh båíi:
P
K p = 2 , trong âoï: (4.3.58)
P1
P2 laì cäng suáút taïc duûng trãn taíi Z2 vaì xaïc âënh båíi:
1 2
P2 = I&2 Re( Z 2 ) ; (4.3.59)
2
P1 laì cäng suáút taïc duûng âæa vaìo cæía 1 vaì xaïc âënh båíi:
1 2
P1 = I&1 Re( Z v1 ) . (4.3.60)
2
Tæì caïc biãøu thæïc (4.3.56), (4.3.59) vaì (4.3.60) ta suy ra âæåüc:
2
P2 Z 21 Re( Z 2 )
= . (4.3.61)
P1 Z 2 + Z 22 Re( Z v1 )
Hãû säú khuãúch âaûi cäng suáút coï caïc âån vë Neper hay Decibel:
1 P P
K p [Np] = ln 2 ; K p [dB] = 10 lg 2 . (4.3.62)
2 P1 P1
 Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía 114

4.3.6. Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía

1. Tråí khaïng soïng (tråí khaïng âàûc tênh)
• Khaïi niãûm phäúi håüp tråí khaïng hay phäúi håüp soïng:
ÅÍ pháön cäng suáút chuïng ta âaî nghiãn cæïu qua âiãöu kiãûn phäúi håüp tråí khaïng giæîa
nguäön vaì taíi âãø cäng suáút taïc duûng lãn taíi âaût giaï trë cæûc âaûi laì Z 2 = Z 1* ì våïi maûng mäüt
cæía nhæ hçnh 4.3.25a.
Trong lyï thuyãút soïng, khi Z 2 = Z 1 thç ngæåìi ta noïi ràòng giæîa nguäön vaì taíi âæåüc phäúi
håüp soïng khäng coï phaín xaû, hay goüi tàõt laì phäúi håüp tråí khaïng.
Sau âáy chuïng ta nghiãn cæïu âãún váún âãö phäúi håüp soïng åí maûng hai cæía.
Xeït maûng hai cæía âàûc træng båíi ma tráûn truyãön âaût A, âæåüc mä taí nhæ hçnh 4.3.25b.
Goüi: Z c1 - tråí khaïng soïng så cáúp, Z c 2 - tråí khaïng soïng thæï cáúp.

Z1=ZC1 I&1 I&2

I& Maûng hai cæía

Z1
Z2 E&1 U&1 âàûc træng båíi U& 2 Z2=ZC2
thäng säú A
E&

Zv1 Zv2
a) b)
Hçnh 4.3.25
Sau âáy chuïng ta xaïc âënh biãøu thæïc cuía Z c1 vaì Z c 2 sao cho våïi taíi åí cæía 2 laì
Z 2 = Z c 2 thç tråí khaïng vaìo åí cæía 1 laì Z v1 = Z c1 vaì ngæåüc laûi nãúu taíi åí cæía 1 laì Z 1 = Z c1 thç
tråí khaïng vaìo åí cæía 2 laì Z v 2 = Z c 2 .
Trong biãøu thæïc (4.3.43) nãúu thay Z 2 = Z C 2 vaì Z v1 = Z c1 , ta âæåüc:
A11 Z c 2 + A12
Z c1 = . (4.3.63)
A21 Z c 2 + A22
Trong biãøu thæïc (4.3.46) nãúu thay Z1 = Z C1 vaì Z v 2 = Z c 2 , ta suy ra âæåüc:
A22 Z c1 + A12
Z c2 = . (4.3.64)
A21 Z c1 + A11
Giaíi hãû (4.3.63) vaì (4.3.64), ta âæåüc:
A11 A12 A22 A12
Z c1 = vaì Z c 2 = . (4.3.65)
A21 A22 A21 A11
Nãúu täön taûi ma tráûn B, ta cuîng suy ra âæåüc:
B 22 B12 B11 B12
Z c1 = vaì Z c 2 = . (4.3.66)
B 21 A11 B 21 B 22
• Nãúu phêa cæía 1, maûng 2 cæía coï taíi laì Z c1 hoàûc âæåüc cung cáúp båíi nguäön coï tråí
khaïng trong laì Z c1 thç ta noïi ràòng maûng 2 cæía âæåüc phäúi håüp tråí khaïng (hay phäúi håüp
soïng) phêa så cáúp.
 Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía 115

• Nãúu phêa cæía 2, maûng cæía 2 coï taíi laì Z c 2 hoàûc âæåüc cung cáúp båíi nguäön coï tråí
khaïng trong laì Z c 2 thç ta noïi ràòng maûng 2 cæía âæåüc phäúi håüp tråí khaïng (hay phäúi håüp
soïng) phêa thæï cáúp.
Nãúu maûng hai cæía âæåüc phäúi håüp soïng caí phêa så cáúp láùn thæï cáúp, luïc âoï ta noïi
maûng hai cæía âæåüc phäúi håüp soïng hai phêa.
A12
¾ Tråí khaïng soïng trung bçnh : Z c = Z c1 Z c 2 = (4.3.67)
A21

Z c2 A22
¾ tè säú tråí khaïng soïng ρ z = = , (4.3.68)
Z c1 A11
ρ âo mæïc âäü âäúi xæïng tråí khaïng maûng hai cæía.
Nãúu maûng hai cæía âäúi xæïng, nghéa laì A11 = A22 , suy ra:
A12
Z c1 = Z c 2 = Z c = vaì ρ=1. (4.3.69)
A21
2. Hãû säú truyãön âaût soïng
Træåïc tiãn chuïng ta än laûi âënh nghéa vaì caïc tênh cháút cå baín cuía haìm Hyperbolic.
™ Haìm Hyperbolic:
- Haìm cos vaì sin hyperbolic âæåüc âënh nghéa:
e x + e −x e x − e −x
chx = ; shx = ; (4.3.70)
2 2
y y

x
0
1 x
0
a) y =ch x b) y =sh x
Hçnh 4.3.26

Âäö thë cuía haìm chx vaì shx âæåüc mä taí nhæ hçnh 4.3.24.
Tæì (4.3.70), ta coï thãø suy ra âæåüc:
chx + shx = ex ; chx - shx = e-x ; (4.3.71)
- Vaìi cäng thæïc cå baín cuía haìm hyperbolic:
sh(a ±b) = sha chb ± shb cha ; (4.3.72a)
ch(a ± b) = cha chb ± sha shb ; (4.3.72b)
sh2a = 2sha cha. (4.3.72c)
Våïi haìm phæïc C = a + j b, theo (4.3.72a) vaì (4.3.72b), ta coï:
sh(a ± jb) = sha cosb ± j sinb cha ; (4.3.72d)
ch(a ± jb) = cha cosb ± j sha sinb ; (4.3.72e)
Coï thãø chæïng minh biãøu thæïc (4.3.72d,e) nhåì cäng thæïc Euler, ta coï:
 Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía 116

e jb + e − jb (cos b + j sin b) + (cos b − j sin b)

chjb = = = cos b ;
2 2
e jb − e − jb (cos b + j sin b) − (cos b − j sin b)
shjb = = = j sin b .
2 2
™ Hãû säú truyãön âaût soïng så cáúp:
Xeït maûng maûng hai cæía âæåüc phäúi håüp tråí khaïng tråí khaïng åí phêa thæï cáúp
( Z 2 = Z c 2 ) vaì täön taûi ma tráûn truyãön âaût A nhæ hçnh 4.3.27a.
Hãû säú truyãön âaût soïng så cáúp g1 âæåüc âënh nghéa:
1 U& I&
g 1 = ln 1 1 . (4.3.73a)
2 U& 2 I&' 2 Z 2 = Z C 2
Nãúu thay U& 1 = Z c1 I&1 vaì U& 2 = Z c 2 I&' 2 , ta âæåüc:
1 U& 12 Z c 2 1 I&12 Z c1
g 1 = ln 2 = ln , (4.3.73b)
2 U& 2 Z c1 2 I&' 22 Z c 2

U& 1 Z c1 g1 e g1
tæì âoï suy ra: = e = ; (4.3.74a)
U& 2 Z c2 ρz
I&1 Z c 2 g1
= e = ρ z e g1 . (4.3.74b)
I&
2 Z c1
Tæì caïc biãøu thæïc (4.3.73b), (4.3.18) vaì (4.3.65) ta suy ra âæåüc:
(
g1 = ln A11 A22 + A12 A21 . ) (4.3.75)

Z1 I&1 I&2 I&1 I&2 Z2

Maûng hai cæía Maûng hai cæía
E&1 U&1 âàûc træng båíi U& 2 ZC2 ZC1 U&1 âàûc træng båíi
U& 2 E& 2
thäng säú A thäng säú B

Zv1= ZC1 Zv2= ZC2

Hçnh 4.3.27a Hçnh 4.3.27b

™ Hãû säú truyãön âaût soïng thæï cáúp:

Xeït maûng maûng hai cæía âæåüc phäúi håüp tråí khaïng tråí khaïng åí phêa så cáúp ( Z1 = Z c1 )
vaì täön taûi ma tráûn truyãön âaût B nhæ hçnh 4.3.27b.
Hãû säú truyãön âaût soïng så cáúp g2 âæåüc âënh nghéa:
1 U& I&
g 2 = ln 2 2 . (4.3.76a)
2 U& I&' Z 1 = Z c1
1 1

Nãúu thay U& 1 = Z c1 I&'1 vaì U& 2 = Z c 2 I&2 , ta âæåüc:

1 U& 2 Z c1 1 I&22 Z c 2
2
g2 = ln 2 = ln , (4.3.76b)
2 U& 1 Z c 2 2 I&' 2 Z
1 c1
 Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía 117

U& 1 Z c2 g 2
tæì âoï suy ra: = e = ρ z e g2 ; (4.3.77a)
U&2 Z c1

I&1 Z c1 g 2 e g 2
= e = . (4.3.77b)
I&2 Z c2 ρz
Tæì caïc biãøu thæïc (4.3.23), (4.3.76b) vaì (4.3.66), ta coï:
(
g 2 = ln B11 B22 + B12 B21 . ) (4.3.78a)
Nãúu täön taûi ma tráûn A, ta suy ra âæåüc:

g 2 = ln
( A11 A22 + A12 A21 ) (4.3.78b)
ΔA
♦ Hãû säú truyãön âaût soïng trung bçnh g:
g1 + g 2 ⎛ A11 A22 + A12 A21 ⎞
g= = ln⎜ ⎟ (4.3.79)
2 ⎜ ΔA ⎟
⎝ ⎠
♦ Tyí säú nàng læåüng ρ e , duìng âãø xaïc âënh mæïc âäü âäúi xæïng cuía maûng hai cæía:
ρ e = e ( g1− g 2 ) / 2 = ΔA . (4.3.80)
Tæì (4.3.79) vaì (4.3.80) ta suy ra:
g1 = g + ln ρ e . (4.3.81)
Nãúu maûng hai cæía âæåüc laìm viãûc nhæ så âäö hçnh 4.3.25a, tæì (4.3.74a,b) vaì (4.3.81)
ta coï:
U& 1 ρ
= eg e ; (4.3.82a)
U&
2 ρz
I&1
= e g ρe ρ z . (4.3.82b)
&I '
2

- Nãúu maûng hai cæía tæång häù thç ΔA = 1 , khi âoï:

(
ρ e =1 vaì g1 = g 2 = g = ln A11 A22 + A12 A21 . ) (4.3.83)
Tæì (4.3.47) suy ra: A11 A22 + A12 A21 = e g = chg + shg (4.3.84a)
ΔA = A11 A22 − A12 A21 = 1 hay ( A11 A22 + A12 A21 )( A11 A22 − A12 A21 ) = 1 ,
suy ra A11 A22 − A12 A21 = e − g = chg − shg (4.3.84b)
Tæì (4.3.84 a,b) suy ra chg = A11 A22 ; shg = A12 A21 . (4.3.85)
Biãøu diãùn caïc pháön tæí cuía ma tráûn A thäng qua tråí khaïng soïng vaì hãû säú truyãön âaût
soïng, theo (4.3.65) vaì (4.3.85), ta suy ra:
Z c1 Z c2
A11 = chg ; A22 = chg ;
Z c2 Z c1 (4.3.86a)
shg
A12 = Z c1 Z c 2 shg ; A21 = .
Z c1 Z c 2
- Nãúu maûng hai cæía âäúi xæïng, ta coï:
 Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía 118

shg
A11 = A22 = chg ; A12 = Z c shg ; A21 = . (4.3.86b)
Zc
Xeït n maûng hai cæía âæåüc näúi dáy chuyãön våïi âiãöu kiãûn phäúi håüp tråí khaïng nhæ hçnh
4.3.28a.

& I&' 21 I&12 I&' 22 I&1n I&' 2 n

Z1 = Z c11 I 11
Maûng Maûng Maûng
U&11 hai cæía U& 21 = U&12 hai cæía U& 22 = U&13 hai cæía Z 2 = Z c 2n
U& 2n
1 2 n
Hçnh 4.3.28a

Tæì biãøu thæïc (4.3.82a) ta suy ra:

U& 11 U& 11 U& 12 U& 1( n −1) U& 1n ρ ρ ...ρ en
= L = e ( g1 + g 2 +...+ g n ) e1 e 2 (4.3.87a)
U& 2 n U& 21 U& 22 U& 2( n −1) U& 2 n ρ z1 ρ z 2 ...ρ zn
⎧ n
⎪ g = g1 + g 2 + ... g n = ∑ gi
i =1
⎪
⎪ n
hay: ⎨ ρ = ρ1.ρ 2 ...ρ n = ∏ ρi (4.3.87b)
⎪ i =1
⎪ n
⎪ ρ e = ρ e1.ρ e 2 ...ρ en = ∏ ρ ei
⎩ i =1

Váûy nãúu coï n maûng hai cæía näúi dáy chuyãön, âæåüc phäúi håüp tråí khaïng nhæ hçnh
4.3.28a seî tæång âæång våïi 1 maûng hai cæía våïi caïc thäng säú soïng nhæ hçnh 4.3.28b.
Z C1 = Z C11
n
g = ∑ gi
i =1
U& 11 U& 2 n Z C 2 = Z C 2n
n n
ρ z = ∏ ρi ; ρe = ∏ ρi
i =1 i =1

Z v1 = Z C1 Z v2 = Z C 2
Hçnh 4.3.28b

™ YÏ nghéa cuía hãû säú truyãön âaût soïng:

Biãøu diãùn âiãûn aïp vaì doìng âiãûn åí caïc phia så vaì thæï cáúp dæåïi daûng haìm muî:
U& = U e jϕ1 ; U& = U e jϕ 2 ; I& = I e jψ 1 ; I&' = I e jψ 2 .
1 1 2 2 1 1 2 2

Hãû säú truyãön âaût soïng så cáúp:

1 U& I& 1 U I
g1 = ln 1 1 = ln 1 1 + j [( ϕ 1−ϕ 2 ) + (ψ 1 − ψ 2 )] .
1
2 U I'& & 2 U2I2 2
2 2

1 U 1 I 1 1 S1
‰ Pháön thæûc a1 = ln = ln (4.3.88a)
2 U 2 I 2 2 S2
 Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía 119

goüi laì hãû säú suy giaím, âo mæïc âäü suy giaím cuía cäng suáút biãøu kiãøn trong træåìng håüp phäúi
håüp tråí khaïng cuía maûng maûng hai cæía.
S = UI - cäng suáút biãøu kiãún.
1 S1
a1 = ln : Neper (Np); (4.3.88b)
2 S2
S1
a1 = 10 lg : decibel (dB); (4.3.88c)
S2

‰ Pháön aío b1 =
1
[( ϕ 1−ϕ 2 ) + (ψ 1 − ψ 2 )] (4.3.89)
2
goüi laì hãû säú dëch pha, âo mæïc âäü dëch pha cuía âiãûn aïp vaì doìng âiãûn khi âi qua maûng
maûng hai cæía trong træåìng håüp phäúi håüp tråí khaïng.
Nãúu maûng 2 cæía âäúi xæïng hay Zc1=Zc2=Zc thç theo (4.3.73a) vaì (4.3.73b), ta seî coï:
U& I&
g = g1 = g 2 = ln 1 = ln 1 = a + jb ,
U& I&'
2 2

U& 1 I&1
hay a = ln = ln [Np] vaì b =ϕ 1−ϕ 2= ψ 1 − ψ 2 .
U&2 I&
2

Vê duû 4.3.10:
Xaïc âënh tråí khaïng soïng vaì hãû säú truyãön âaût soïng cuía caïc maûng 2 cæía hçnh 4.3.29:

Z1/2 Z1/2 Z1/2 Z1/2 Z1

2Z2 2Z2 Z2 2Z2 2Z2

Hçnh ⎡ Hçnh ⎤ Hçnh T Hçnh π

Hçnh 4.3.29

Giaíi:
a. Hçnh ⎡ : AÏp duûng cäng thæïc (4.3.65) vaì kãút quaí (4.3.21) ta tênh âæåüc:
Z1 Z 2
Z c1Γ = ; (4.3.90a)
Z1
1+
4Z 2

⎛ Z ⎞
Z c 2Γ = Z 1 Z 2 ⎜⎜1 + 1 ⎟⎟ . (4.3.90b)
⎝ 4Z 2 ⎠
Vç maûng hai cæía tæång häù nãn theo (4.3.85) vaì (4.3.21),suy ra:
Z1 Z1
chg Γ = 1 + ; shg Γ = . (4.3.90c)
4Z 2 4Z 2
 Caïc thäng säú soïng cuía maûng hai cæía 120

b. Hçnh ⎤ :
AÏp duûng cäng thæïc (4.3.65) vaì kãút quaí (4.3.22) ta tênh âæåüc:
⎛ Z ⎞
Z c1⎤ = Z 1 Z 2 ⎜⎜1 + 1 ⎟⎟ ; (4.3.91a)
⎝ 4Z 2 ⎠
Z1Z 2
Z c 2⎤ = . (4.3.91b)
Z1
1+
4Z 2
Theo (4.3.85) vaì (4.3.22),suy ra:
Z1 Z1
chg ⎤ = 1 + ; shg ⎤ = . (4.3.91c)
4Z 2 4Z 2
c. Hçnh T âäúi xæïng:
Theo (4.3.65) vaì (4.3.32) ta tênh âæåüc:
⎛ Z ⎞
Z c1T = Z c1T = Z cT = Z 1 Z 2 ⎜⎜1 + 1 ⎟⎟ (4.3.92a)
⎝ 4Z 2 ⎠
Vç maûng hai cæía âäúi xæïng nãn theo (4.3.86b) vaì (4.3.32), ta coï:
Z1 Z1 Z
chg T = 1 + ; shg T = (1 + 1 ) . (4.3.92b)
2Z 2 Z2 4Z 2

d. Hçnh π âäúi xæïng:

Tæång tæû, theo (4.3.65) vaì kãút quaí (4.3.33) ta tênh âæåüc:
Z1 Z 2
Z c1π = Z c1π = Z cπ = (4.3.93a)
Z
1+ 1
4Z 2
Theo (4.3.86b) vaì (4.3.33), ta coï:
Z1 Z1 Z
chg π = 1 + ; shg π = ( 1+ 1 ) . (4.3.93b)
2Z 2 Z2 4Z 2
Tæì kãút quaí nháûn âæåüc åí trãn, ta ruït ra âæåüc:
⎛ Z ⎞
• Z c 2Γ = Z c1⎤ = Z cT = Z 1 Z 2 ⎜⎜1 + 1 ⎟⎟ ; (4.3.94a)
⎝ 4Z 2 ⎠
Z1 Z 2
• Z c1Γ = Z c1⎤ = Z cπ = ; (4.3.94b)
Z1
1+
4Z 2
1 1
• gΓ = g⎤ = gπ = gT . (4.3.95)
2 2
 Maûng hai cæía tuyãún tênh, khäng tæång häù 121

4.4. MAÛNG HAI CÆÍA TUYÃÚN TÊNH, KHÄNG TÆÅNG HÄÙ

4.4.1. Caïc så âäö tæång âæång cuía maûng hai cæía tuyãún tênh, khäng tæång häù
Maûng hai cæía khäng tæång häù laì maûng hai cæía coï chæïa pháön tæí khäng tæång häù,
nãn caïc pháön tæí cuía ma tráûn thäng säú khäng thoía baíng 4.2.
Do âoï trong caïc hãû phæång trçnh âàûc tênh cuía maûng hai cæía khäng tæång häù cáön coï
4 pháön tæí âäüc láûp cuía ma tráûn thäng säú, cho nãn trong så âäö tæång âæång cuía chuïng cuîng
coï chæïa 4 pháön tæí maûch. Trong 4 pháön tæí maûch cuía så âäö tæång âæång coï thãø chæïa mäüt
hay vaìi pháön tæí khäng tæång häù, âàûc træng cho pháön tæí khäng tæång häù laì caïc nguäön phuû
thuäüc.
a. Så âäö tæång âæång coï chæïa 2 nguäön phuû thuäüc
Xuáút phaït tæì hãû phæång trçnh âàûc tênh tråí khaïng:
⎧⎪U& 1 = Z 11 I&1 + Z 12 I&2
⎨&
⎪⎩U 2 = Z 21 I&1 + Z 22 I&2
ta suy ra âæåüc så âäö tæång âæång gäöm 2 tråí khaïng vaì 2 nguäön aïp phuû thuäüc màõc näúi tiãúp
nhæ hçnh 4.4.1.
Vaì tæì hãû phæång trçnh âàûc tênh dáùn naûp:
⎧⎪ I&1 = Y11U& 1 + Y12U& 2
⎨&
⎪⎩ I 2 = Y21U& 1 + Y22U& 2
ta cuîng coï så âäö tæång âæång nhæ hçnh 4.4.2, gäöm 2 dáùn naûp màõc song song våïi 2 nguäön
doìng phuû thuäüc.
I&1 Z1 Z2 I&1 I&1 I&1

U&1 Z12 I&2 Z 21I&1 U& 2 U&1 Y1 Y12U& 2 Y21U& 1 Y2 U& 2

Hçnh 4.4.1 Hçnh 4.4.2

b. Så âäö tæång âæång coï chæïa 1 nguäön phuû thuäüc

Våïi maûng 2 cæía tæång häù ta coï 2 så âäö âàûc træng, âoï laì hçnh T vaì hçnh π. Bàòng
caïch bäø sung vaìo så âäö hçnh T vaì hçnh π mäüt nguäön phuû thuäüc, ta âæåüc så âäö tæång
âæång maûng hai cæía khäng tæång häù nhæ hçnh 4.4.3 vaì hçnh 4.4.4.
Sæû tæång âæång giæîa hãû phæång trçnh âàûc tênh tråí khaïng vaì dáùn naûp våïi så âäö tæång
âæång nhæ hçnh 4.4.3 vaì 4.4.4 coï thãø kiãøm nghiãûm bàòng caïch láûp caïc hãû phæång trçnh
doìng âiãûn voìng vaì âiãûn thãú nuït cho 2 maûch.
Tháût váûy, theo hçnh 4.4.3 ta coï hãû phæång trçnh:
⎧⎪U& 1 = ( Z 11 − Z 12 + Z 12 ) I&1 + Z 12 I&2 ⎧⎪U& 1 = Z 11 I&1 + Z 12 I&2
⎨& hay ⎨& .
⎪⎩U 2 = Z 12 I&1 + ( Z 22 − Z 12 + Z 12 ) I&2 + ( Z 21 − Z 12 ) I&1 ⎪⎩U 2 = Z 21 I&1 + Z 22 I&2
 Maûng hai cæía tuyãún tênh, khäng tæång häù 122

I&1 Z11-Z12 Z22-Z12 I&2 I&1 -Y12 I&2

(Z21-Z12) I&2
U&1 Z12 U& 2 U& 2 Y11+Y12 Y22+Y12 (Y21-Y12) I&1 U& 2

Hçnh 4.4.3 Hçnh 4.4.4

Theo hçnh 4.4.4 ta cuîng coï hãû:

⎧⎪ I&1 = (Y11 + Y12 − Y12 )U& 1 + Y12U& 2 ⎧⎪ I&1 = Y11U& 1 + Y12U& 2
⎨& hay ⎨ .
⎪⎩ I 2 − (Y21 − Y12 )U& 1 = Y12U& 1 + (Y22 + Y12 − Y12 )U& 2 ⎪⎩ I&2 = Y21U& 1 + Y22U& 2

4.4.2. Caïc maûch âàûc træng cho maûng hai cæía tuyãún tênh, khäng tæång häù.
1. Maûch häöi chuyãøn (Gyrator)
Gyrator âæåüc kyï hiãûu nhæ hçnh 4.4.5.
I&1 I&2
r Hãû phæång trçnh tråí khaïng cuía Gyrator:
⎧⎪U& 1 = −rI&2
U& 1 U& 2 ⎨& , (4.4.1)
⎪⎩U 2 = rI&1
trong âoï: r coï âån vë Ω.
Hçnh 4.4.5

Gyrator coï 4 ma tráûn thäng säú Z, Y, A, B:

⎡0 - r ⎤ ⎡0 1/r ⎤ ⎡0 -r ⎤ ⎡0 -r ⎤
Z =⎢ ⎥ ; Y =⎢ ⎥ ; A=⎢ ; B=⎢ .
⎣r 0⎦ ⎣− 1 / r 0 ⎦ ⎣1 / r 0⎥⎦ ⎣− 1 / r 0 ⎥⎦
Cäng suáút tæïc thåìi cung cáúp cho Gyrator laì:
p(t ) = u1 (t )i1 (t ) + u 2 (t )i 2 (t ) = u1 (t )i1 (t ) + r i1 (t )[− u1 (t ) / r ] = 0 ,
nãn Gyrator laì maûng hai cæía khäng tæång häù, thuû âäüng.
• Tråí khaïng vaìo cæía 1, nãúu màõc taíi Z t cæía 2.
I&1 I&2
r
U& 1 − rI&2 rI&2 r2
Z v1 = = = =
I&1 U& 2 / r − Z 2 I&2 / r Z 2 U& 1 Z2 ≡
hay Z v1 Z 2 = r . 2

1
Nhæ váûy nãúu Z 2 = thç Z v1 = jωCr 2 = jωL , Hçnh 4.4.6
jωC
våïi L = r 2 C .
Nghéa laì nãúu màõc taíi laì tuû âiãûn thç khi nhçn tæì cæía 1 Gyrator seî âoïng vai troì laì 1
cuäün caím. Trong thæûc tãú, viãûc chãú taûo gáön âuïng tuû âiãûn lyï tæåíng dãù hån viãûc chãú taûo cuäün
dáy lyï tæåíng, nãn nhåì Gyrator âãø thæûc hiãûn gáön âuïng cuäün dáy lyï tæåíng.
 Maûng hai cæía tuyãún tênh, khäng tæång häù 123

2. Maûch biãún âäøi tråí khaïng ám (Negative Impedance Converter – NIC)

Maûch biãún âäøi tråí khaïng ám (NIC) âæåüc thæûc hiãûn I&1 I&2
tæì caïc pháön tæí têch cæûc, vê duû nhæ om-amp vaì khäng coï
U& 1 NIC U& 2
kyï hiãûu âàûc biãût, âæåüc mä taí nhæ hçnh 4.4.7a.
Hãû phæång trçnh häùn håüp âàûc træng NIC coï daûng:
⎧⎪U& 1 = kU& 2 Hçnh 4.4.7a
⎨& , (4.4.2)
⎪⎩ I 2 = kI&1
våïi k=const (thæåìng k=±1).
• Våïi k=1 thç NIC coï tãn goüi laì INIC vaì coï hãû phæång trçnh häùn håüp âàûc træng laì:
⎧⎪U& 1 = U& 2
⎨& . (4.4.3)
⎪⎩ I 2 = I&1
• Våïi k=-1 thç NIC goüi laì UNIC vaì coï hãû phæång trçnh âàûc træng laì:
⎧⎪U& 1 = −U& 2
⎨& . (4.4.4)
⎪⎩ I 2 = − I&1
NIC coï 4 ma tráûn thäng säú laì H, G, A, B:
⎡0 k ⎤ ⎡0 1/k ⎤ ⎡k 0 ⎤ ⎡1 / k 0 ⎤
H =⎢ ⎥ ; G=⎢ ⎥ ; A=⎢ ; B=⎢ .
⎣k 0 ⎦ ⎣1 / k 0 ⎦ ⎣0 - 1/k ⎥⎦ ⎣0 - k ⎥⎦
Cäng suáút tæïc thåìi cung cáúp cho NIC laì:
i (t )
p(t ) = u1 (t )i1 (t ) + u 2 (t )i 2 (t ) = ku 2 (t ) 2 + u 2 (t )i 2 (t ) = 2u 2 (t )i 2 (t ) ,
k
nãúu cæía 2 näúi våïi taíi laì âiãûn tråí R thç u 2 = − Ri 2 , do âoï cäng suáút:
p(t ) = −2 Ri22 < 0 ,
nãn NIC laì maûng hai cæía khäng tæång häù, têch cæûc.
• Tråí khaïng vaìo cæía 1, nãúu màõc taíi Z 2 cæía 2.
U& kU& 2 − kZ 2 I&2
Z v1 = 1 = = = −k 2 Z 2 . I&2
&I &I / k &I / k I&1
1 2 2

Nhæ váûy, våïi k=±1, tråí khaïng vaìo U& 1

-Z2 = Zv1 NIC U& 2 Z2
cuía NIC chênh bàòng tråí khaïng taíi våïi dáúu
ngæåüc laûi, do âoï noï coï tãn laì maûch biãún
Hçnh 4.4.7b
âäøi tråí khaïng ám (hçnh 4.4.7b).
3. Maûch khãúch âaûi Transistor.
Transistor âæåüc chãú taûo tæì caïc váût liãûu cå baín nhæ Si, Ge… vaì coï caïc khu væûc baïn
dáùn laì n vaì p. Transistor âæåüc chãú taûo theo 2 loüai: loüai p-n-p vaì loüai n-p-n vaì coï 3 cæûc, kyï
hiãûu E - emitå, B – bazå vaì C- colectå. Tuìy theo caïch choün âáöu vaìo vaì âáöu ra coï 3 cáúu
hçnh transistor: bazå chung, ãmitå chung vaì colectå chung.
Så âäö transistor loüai pnp våïi bazå chung âæåüc mä taí nhæ hçnh 4.4.8.
 Maûng hai cæía tuyãún tênh, khäng tæång häù 124

Transistor âæåüc coi laì maûng hai cæía, våïi caïc tênh cháút sau:
i iE iC
α = C = 0.98 ÷ 0.998 ;
iE E C
(4.4.5) i B = (1 − α )i E ;
iC α iB
β= = >1,
iB 1−α
B
trong âoï: α - hãû säú truyãön âaût doìng emitå.
Hçnh 4 4 8
Hçnh 4.4.9a mä taí så âäö tæång âæång cuía transistor våïi bazå chung våïi giaí thiãút
maûch laìm viãûc åí táön säú khäng quaï cao, nãn ta coï thãø boí qua caïc tuû kyï sinh trãn caïc
nhaïnh.
I&1 = I& E RE RC I&2 = − I&C I&1 RB RC I&2
E C B C
α RC I&E α RC I&E
U& 1 RB U& 2 U& 1 RE U& 2

B E
Hçnh 4.4.9a Hçnh 4.4.9b
Tuìy theo caïch choün âáöu vaìo vaì âáöu ra, I&1 RB RE I&2
coï 3 cáúu hçnh transistor: B E
RC
- bazå chung;
U& 1 U& 2
- ãmitå chung; α RC I&E
- colectå chung.
Ma tráûn tråí khaïng cuía caïc så âäö hçnh 4.4.9a,b,c: C
Hçnh 4.4.9c
- Bazå chung:
⎧⎪U& 1 = ( R E + R B ) I&1 + R B I&2 ⎡R + RB RB ⎤
⎨& hay Z B = ⎢ E .
⎪⎩U 2 = (αRc + R B ) I&1 + ( R B + R B ) I&2 ⎣αRC + R B RC + R B ⎥⎦

- Ãmitå chung:
⎡RE + RB RE ⎤
ZE = ⎢ .
⎣ R E − αR C RC + R E − αRC ⎥⎦

- Colectå chung:
⎡ RC + R B RC − αRC ⎤
ZB = ⎢ .
⎣ RC RC + R E − αRC ⎥⎦
Tæì ma tráûn tråí khaïng Z vaì baíng quan hãû giæîa caïc thäng säú (baíng 4.1) chuïng ta coï
thãø suy ra âæåüc 5 ma tráûn thäng säú coìn laûi æïng våïi caïc så âäö hçnh 4.4.9a,b,c.
4. Maûch khãúch âaûi thuáût toïan (Operational Amplifier)
Maûch khuãúch âaûi thuáût toïan (op-amp) âæåüc xem nhæ laì pháön tæí âiãøn hçnh cuía maûng
hai cæía khäng tæång häù, têch cæûc vaì âæåüc kyï hiãûu nhæ hçnh 4.4.10a.
 Maûng hai cæía tuyãún tênh, khäng tæång häù 125

Maûch khãúch âaûi thuáût toïan gäöm coï 5 cæûc chênh: 2 âáöu vaìo vaì 1 âáöu ra vaì 2 cæûc âãø
cung cáúp hai nguäön traïi cæûc tênh, âiãøm chung cuía 2 nguäön âæåüc tiãúp âáút (thãú = 0).

I&1− R2
R1
I&1− I&1+
I&1+ U& 2
U&1− U&1− A(U&1+ − U&1− )
U& 2
U&1+ U&1+

Hçnh 4.4.10a Hçnh 4.4.10b

Mäüt âáöu âæåüc kyï hiãûu (-) coï thãú laì U& 1− (so våïi âáút) goüi laì âáöu vaìo âaío vaì âáöu kia
âæåüc kyï hiãûu (+) vaì coï thãú U& 1+ goüi laì âáöu vaìo khäng âaío.
Hãû säú khuãúch âaûi A ráút låïn vaì xaïc âënh båíi biãøu thæïc:
U& U&
A = 2 = + 3 − hay U& 2 = A(U& 1+ − U& 1− ) . (4.4.6)
U&1 U& − U& 1 1

Tæì mäúi quan hãû giæîa âiãûn aïp ra vaì vaìo ta tháúy ràòng:
- nãúu âàût thãú dæång U& 1+ vaìo âáöu vaìo khäng âaío vaì âáöu kia näúi âáút ( U& 1− =0) thç
âiãûn aïp ra U& 2 = AU& 1+ mang giaï trë dæång;
- ngæåüc laûi nãúu âàût âàût thãú dæång U& 1+ vaìo âáöu vaìo âaío vaì âáöu kia näúi âáút ( U& 1+ =0)
thç âiãûn aïp ra U& 2 = − AU& 1− mang giaï trë ám.
U& 2
I&1− = 0 R2≈ 0
Vuìng baío hoìa
U& 0
R1≈ ∞
U& 2
U&1− A(U&1+ − U&1− ) Vaìi tràm μV (U&1+ − U&1− )
I&1+ = 0
U&1+ − U& 0
Vuìng baío hoìa

Hçnh 4.4.10c Hçnh 4.4.10d

Hçnh 4.4.10b mä taí så âäö tæång âæång cuía op-amp. Âiãûn tråí vaìo R1 ráút låïn (thæåìng
> 1MΩ), âiãûn tråí ra R 2 ráút nhoí (thæåìng <100 Ω) vaì hãû säú khãúch âaûi A ráút låïn (thæåìng>105).
Vç R 2 ráút beï nãn xem nhæ bàòng 0 vaì R1 ráút låïn nãn cæía vaìo xem nhæ håí maûch
( I&1+ = 0; I&1− = 0 ). Luïc âoï mä hçnh maûch âån giaín cuía op-amp nhæ hçnh 4.4.10c.
Hçnh 4.4.10d mä taí âàûc tuyãún cuía op-amp, biãøu diãùn mäúi quan hãû giæîa aïp ra - vaìo.
Vç hãû säú khãúch âaûi A ráút låïn nãn chè cáön sai säú nhoí giæîa (U&1+ − U&1− ) thç seî âiãûn aïp ra
seî chuyãøn sang vuìng baío hoìa, bàòng giaï trë cuía nguäön cung cáúp ± U& 0 .
Phæång trçnh mä taí maûch op - amp lyï tæåíng coï daûng:
I& + = I& + = 0; U& + = U& − .
1 1 1 1 (4.4.7)