Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini

Univerzitet u Sarajevu
Fakultet islamskih nauka u Sarajevu

Auguste Comte

Sarajevo, 2015.

Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini

Univerzitet u Sarajevu
Fakultet islamskih nauka u Sarajevu

Auguste Comte

Ime i prezime: Amina Mujela

Mentor: ass. mr. Samedin Kadi
Predmet: Historija filozofije II
Smjer: teoloki
Nain studiranja: redovan student
Broj indeksa: 3510

Sarajevo, april, 2015.

Sadraj
Uvod....................................................................................................................... 4
ivot....................................................................................................................... 5
Zakon tri faze...................................................................................................... 5
Drutvo................................................................................................................... 6
Religija humaniteta................................................................................................ 8
Pozitivizam............................................................................................................. 9
Zakljuak.............................................................................................................. 10

Uvod
Nijedan ovjek, naravno, nije u stanju da utemelji itavu jednu oblast
novina u filozofiji - stoga ima mnogo onih koji su dali svoj doprinos svakoj
fazi filozofske misli. Posebno mjesto se izmeu ostalih daje francuskom
autoru Augusteu Comteu (1798-1857), ako ni zbog ega drugog, onda
zbog toga to je on zapravo izumio rije sociologija". Comte je u poetku
koristio izraz drutvena fizika", ali istim izrazom sluili su se i neki od
njegovih intelektualnih suparnika tog vremena. Comte je eleo da napravi
razliku izmeu svojih misli i njihovih, pa je skovao izraz sociologija", kako
bi opisao predmet koji je htio da utemelji.
Comteovo miljenje odraavalo je burne dogaaje njegovog vremena.
Francuska revolucija unijela je znaajne promjene u drutvu a rast
industrijalizacije mijenjao je tradicionaini ivot francuskog stanovnitva.
Comte je nastojao da stvori nauku o drutvu koja bi mogla da objasni
zakone drutvenog svijeta isto onako kao to su prirodne nauke objasnile
funkcionisanje fizikog svijeta. Iako je Comte uvidio da svaka nauna
disciplina ima svoj predmet izuavanja, vjerovao je da sve one dijele nain
miljenja i nauni metod koji ima za cilj da otkrije univerzalne zakone.
Kao to nam otkrie zakona u prirodnom svijetu omoguava da
kontroliemo i predvidimo dogaaje oko nas, otkrivanje zakona koji
upravljaju ljudskim drutvom moe nam pomoi da oblikujemo nau
sudbinu i unaprijedimo blagostanje ovjeanstva. Comte je obrazlagao da
se drutvo podreuje nepromenjivim zakonima na skoro isti nain kao to
to ini fiziki svijet. Comteova vizija sociologije jeste sociologija kao
pozitivna nauka. Verovao je da sociologija treba da primjeni iste stroge
naune metode u izuavanju drutva kao to ih fizika ili hemija koriste da
bi ispitale fiziki svet.

ivot
Auguste Comte roen je 19. januara 1798. u Monpelieu u Francuskoj u
monarhistikoj katolikoj porodici, koja je jako utjecala na njegova kasnija
shvatanja. Upisao se na politehniku u Parizu. To je bio uveni fakultet, koji
je bio poznat po privrenosti francuskim idealima republikanizma i
progresa. Politehnika je bila zatvorena 1817, da bi se napravila
reorganizacija. Zbog toga je Comte napustio te studije i preao je na
medicinu. Kada se Vrativi se u Monpelie, Comte je doao u sukob sa
svojom porodicom privrenoj katolianstvu i monarhizmu. Zbog toga se
ponovo zaputio za Pariz, gdje je zaraivao radei sitne poslove. U augustu
1817. postao je student i sekretar grofa Sen Simona, koji je uveo Augustea
Comtea u intelektualno drutvo. Comte se 1824. raziao sa Sen Simonom
zbog nepremostivih meusobnih razlika.Comte je tada znao da eli da radi
na filozofiji pozitivizma. Taj plan je publikovao 1822. kao Plan naunih
prouavanja za reorganizaciju drutva.

Zakon tri faze

Da bi se onako kako treba objasnila prava priroda i bitni karakter pozitivne
filozofije, neophodno je baciti najprije jedan opti pogled na progresivni
hod ljudskog duha, posmatran u cjelini: jer se bilo koje shvatanje moe
upoznati jedino kroz njegovu historiju. Izuavajui tako cjelokupni razvitak
ljudske inteligencije u njenim razliitim oblastima aktivnosti, od njenog
prvog najposrednijeg poleta do naih dana, Comte je otkrio veliki osnovni
zakon koji je potinjen po stalnoj nunosti, i koji moe biti vrsto zasnovan,
bilo na racionalnim dokazima koje prua poznavanje naeg sastava, bilo na
historijskim provjeravanjima koja proistiu iz paljivog ispitivanja prolosti.
Taj zakon se sastoji u tome to svako od naih glavnih shvatanja, svaka
grana naih saznanja, prelazi postupno kroz tri razliita teorijska stanja:
-

teoloko ili fiktivno stanje;

metafiziko ili apstraktno stanje;
nauno stanje ili pozitivno.

Drugim rijeima, ljudski duh, po svojoj prirodi, upotrebljava redom u

svakom od svojih istraivanja tri metode filozofiranja iji se karakteri bitno
razlikuju a ak su u osnovi i suprotni: najprije teoloku metodu, zatim
metafiziku i najzad pozitivnu. Otuda tri vrste filozofije, ili optih sistema
shvatanja skupu fenomena, koje se meusobno iskljuuju: prva je nuna
polazna taka ljudske inteligencije; trea, njeno stanje utvreno i
definitivno; druga jedino ima za svrhu da poslui kao prelaz. U teolokom
stanju ljudski duh, usmjeravajui prvenstveno svoja istraivanja ka
unutranjoj prirodi bia, poetnim i krajnjim uzrocima svih posljedica koje

ga pogaaju, jednom rjeju ka apsolutnim saznanjima, predstavlja

fenomene kao proizvod direktnog i neprekidnog djelovanja natprirodnih
sila, manje ili vie brojnih, ija samovoljna intervencija objanjavasve
prividne anomalije vasione. U metafizikom stanju, koje je u osnovi samo
jedna obina opta modifikacija prvoga, natprirodne sile su zamenjene
apstraktnim silama, istinskim entitetima (personificiranim apstrakcijama)
svojstvenim raznim biima svijeta, koji su u stanju da stvore sve
posmatrane fenomene ije se objanjenje onda sastoji u tome da se
dodijeli svakom od njih odgovarajui entitet. Najzad u pozitivnom stanju,
ljudski duh, uviajui nemogunost da stekne apsolutne pojmove, odustaje
da trai porijeklo i svrhu vasione i da upozna unutranje uzroke fenomena
da bi se jedino prihvatio da otkrije, dobro kombinovanom primjenom
rezonovanja i posmatranja, njihove stvarne zakone, to jest njihove stalne
odnose sukcesivnosti i slinosti. Objanjenje injenica, svedeno tako na
njihove stvarne granice, od sada je samo uspostavljena veza izmeu
razliitih posebnih fenomena i nekih optih injenica iji se broj sve vie
umanjuje progresom nauke. Teoloki sistem je dostigao za njega najvie
mogue savrenstvo kad je boansku silu jednog jedinog bia stavio
mjesto mnogobrojnih nezavisnih boanstava koje je mata prvobitno bila
stvorila. Na isti nain, posljednja rije metafizikog sistema sastoji se u
tome da se shvati, umjesto razliitih posebnih entiteta, jedan jedini veliki
opti entitet, priroda, posmatrana kao jedini izvor svih fenomena. Isto tako,
savrenstvo pozitivnog sistema, kojem on neprestano tei, mada je vrlo
vjerovatno da ga ne moe nikad dostii bilo bi u tome da je u stanju da
predstavi razne fenomene koji se mogu zapaziti kao posebne sluajeve
jednog jedinog opteg fakta, kao to je, na primjer, gravitacija.

Drutvo
Comte je istakao da se drutvene pojave, najsloenije i najpromjenljivije,
najkasnije nastale u razvoju prirode, upravo zato i najtee nauno tano
saznati. Drutvo, najsloenija pojava u prirodi, odreeno je svim prostijim
pojavama nastalim prije njega, ali se ne moe svesti na njih, pa zato
sociologija mora da se slui rezultatima svih prethodeih joj nauka, koje
prouavaju pojave nastale prije nastanka drutva. U drutvu, npr., imaju
velik utjecaj bioloki inioci, ali se ono ne moe svesti na njih, pa se zato
sociologija ne moe svesti na biologiju nego mora biti nauka vrsti, a ne
pojedincu, kao biologija. Zato se po Comteu ljudsko drutvo i ne moe
objasniti voljom i svjeu pojedinaca nego njihovim povezanim delovanjem
u drutvu kao cjelini. Usljed toga je drutvo historijska pojava, jer u njemu
prethodna pokoljenja djeluju na sljedea i zato se ono, za razliku od
ivotinjskog drutva, razvija. Otud i historijski metod u sociologiji. Odavde
logiki izlazi i podjela sociologije na dva dijela:
U prvom se prouava sastav ljudskog drutva (drutvena STATIKA),

 a u drugom razvoj drutva (drutvena DINAMIKA).

U razvoju drutva svaki kasniji stepen nuno je odreen prethodnim
stepenom, odn. stepenima. Time Comte utvruje jedan osnovni uzroni
nain razvoja drutva, nasuprot svom naelnom stavu da sociologija ne
utvruje uzrone veze meu pojavama nego samo njihove stalne odnose
istovremenog sapostojanja (koegzistencije) i historijskog sljedovanja.
Drutvena statika ispituje uzajamne akcije i reakcije koje neprekidno vre
jedni na druge bilo koji dijelovi drutvenog sistema. Ovim Comte izraava
svoj uveni osnovni stav po kome su svi sastavni inioci drutva u
neprekidnoj uzajamnoj vezi i skladu (consensus) i duboko utiu jedni na
druge. Ovo je jedna od najvanijih misli i jedna od osnovnih postavki
sociologije uopte. injenica je zaista da su sve drutvene pojave
meusobno povezane i da se istovremeno razlikuju od drutva do drutva,
ime je i odreen opti tip datog drutva, razliitog od ostalih. U dva
razliita tipa drutva, pored postojanja razliitih vrsta pojava, jer se
drutva razvijaju i javljaju se nove pojave, kao to i nestaju stare, ovo
Comteovo naelo utvruje i injenicu da su i pojave u sutini iste vrste
razliite u raznim tipovima drutva, jer tip drutva proima sve pojave i
ujednaava ih u crtama osobenih za sebe. Razmatrajui sastav drutva,
Comte utvruje da izmeu ovjeanstva (ije stvari predstavlja jedno
jedinstveno, najobuhvatnije drutvo, pa je kao takvo osnovni predmet
sociologije) i pojedinca (koji je predmet biologije, a ne sociologije) postoje
ue drutvene zajednice, od kojih su glavne dve porodica i domovina,
odn. narod. U porodici, kao osnovnoj drutvenoj zajednici, razvija se
ljudska drutvenost, koja je bioloki instinkt (raanje potomstva, ljubav).
Ali u njoj ima i isto drutvenih elemenata (saradnja u materijalnoj
proizvodnji i vaspitanja podmlatka). Porodica se time razlikuje od ireg
drutva, u kome postoji podjela rada i racionalno se usklauje proizvodnja i
cijeli drutveni ivot. Narodi, kao ira drutva, usred tenje za proirenjem,
jednom se moraju ujediniti u ovjeanstvo kao jedinstveno drutvo.
Drutvo poiva na prirodnoj ljudskoj drutvenosti, ali je ovu drutvenost
konkretno uobliila i razvila historija tokom vremena razvijajui poetne
ljudske bioloke dispozicije. Ukoliko se drutvo vie razvija, utoliko
historijski inilac igra sve vaniju ulogu u oblikovanju drutvene prirode
ljudi i u samom sastavu i razvoju drutva. Tako je ljudsko drutvo sve vie
tvorevina sopstvene historije nego prvobitnog biolokog inioca i danas je
vie odreeno naslijeem dobijenim od prethodnih pokoljenja nego
biolokim iniocem, to znai da, kako kae Comte, mrtvi vladaju ivima,
kao to se i samo ovjeanstvo kao cjelina sastoji vie od mrtvih nego od
ivih, jer tvorevine mrtvi hive u ivima. Pomenuti sklad meu raznim
sastavnim dijelovima drutva, odn.drutvenim pojavama, proizvod je kako
istovetne drutvene osnove tako i usklaivanja jednih dijelova drugima
svjesnim putem. Spontano nastali sklad se izraava u drutvenom redu,
jednom od najvanijih pojmova Comteove sociologije, koji se i odrava
spontano, samim djelovanjem sklada iji je izraz. Ali on ispravno podvlai
da tom spontanom drutvenom redu treba da se prilagodi i s njim uskladi i

politiki sistem drutva, odn. drava, kao vaan inilac njegovog

odravanja, to vai i za pravo. Uporedo s razvojem drutva, porodica,
zasnovana na instinktu, igra sve manju, a drutvo kao ira cjelina sve veu
ulogu, utemeljenu prvenstveno na podjeli rada, produbljivanju razlika
izmeu ljudi, koje je njena posljedica, racionalnom postupanju umjesto
instinktivnog, uvrenju solidarnosti nastale usljed podjele rada, to e
sve odvesti ujedinjavanju ovjeanstva.
Auguste Comte smatra da se u strukturi drutva razlikuju etiri klase:
Spekulativna klasa, koju ine predstavnici naune, filozofske i estetske
djelatnosti i ona zauzima najvii poloaj u drutvu;
Praktina klasa, koju ine
(bankari,trgovci i preduzetnici);

predstavnici

proizvodnje

prometa

Poljoprivrednici i
Radnika klasa.
Drutvena dinamika je tijesno vezana s pojmom drutvenog napretka. Ona
treba da bude opta teorija prirodnog napretka ovjeanstva. Ona treba da
prouava uzroke i zakone drutvenih promjena. Na karakter dinamike
drutvenog organizma utjeu razni elementi, kao na primjer miljenje ljudi,
rasa, klima, zakonodavstvo itd. Drutvena dinamika ukazuje na postupni
razvoj ovjeanstva. Prema Comteu, drutveni progres znai razvoj ljudske
moi, odnosno inteligencije. Znai i materijalnu evoluciju, jer pokretaka
snaga tog razvoja je sama ideja, intelektualna snaga ljudske prirode.
Comte je nastojao da stvori nauku o drutvu koja bi mogla da objasni
zakone drutvenog svijeta isto onako kao to su prirodne nauke objasnile
funkcionisanje fizikog svijeta. Iako je Comte uvidio da svaka nauna
disciplina ima svoj predmet izuavanja, vjerovao je da sve one dijele nain
miljenja i nauni metod koji ima za cilj da otkrije univerzalne zakone. Kao
to nam otkrie zakona u prirodnom svijetu omoguava da konroliemo i
predvidimo dogaaje oko nas, otkrivanje zakona koji upravljaju ljudskim
drutvom moe nam pomoi da oblikujemo nau sudbinu i unaprijedimo
blagostanje ovjeanstva. Comte je obrazlagao da se drutvo podreuje
nepromjenjivim zakonima na skoro isti nain kao to to ini fiziki svijet.
Tumaenje vjere kao rezultat neznanja po rijeima Augustea Comtea,
Spencera i drugih u potpunosti objanjava pomenute dvije varijante
ovjekovog bia. Gledita Augustea Comtea se baziraju na tumaenju
uzronosti dogaaja, odnosno on eli istai da je ovjek u sutini prihvatio
princip uzronosti. Meutim, poto praljudi nisu poznavali glavne
uzronosti dogaanja, oni su te dogaaje pripisivali nizu nevidljivih bia i
bogova. Prema tome, ovo bi bilo jedno tumaenje o ovjeku sa gledita
Augustea Comtea, poput onoga koji mi iznosimo u vezi ovjekovog
monoteizma ako je vezano za odreeni nivo spoznaje. Auguste Comte je
objasnio i iznio samo teoretsko-intelektualistiko opravdanje pomenute
teme, dok je Spencer objasnio korijene oboavanja, kada se ono prvi put

javilo istakavi da je poelo sa oboavanjem sila iz prirode i to u vidu

podnoenja rtvi, zavjeta, odobrovoljenja mone sile od strane slabih,
nemonih ljudskih bia.

Religija humaniteta
Comte je bio konzervativac, grozio se revolucionarnog nasilja i htio je
potovanje poretka umjesto revolucionarnog haosa, potovanje autoriteta,
slogu umjesto borbe, ljubav, altruizam i solidarnost svih lanova drutva i
cijelog ovjeanstva. Da se sve to ostvari, mora se uspostaviti duhovno
jedinstvo drutva u cjelini, jer ako ono ne postoji, umesto sloge i sklada u
drutvu vladae nered i borba. Drutveno jedinstvo je ranije ostvarivano
religijom (teologijom) u prvoj epohi, a u drugoj metafizikom, ali oba
sredstva su nenauna, neprihvatljiva za savremeno doba, kad su ljudi doli
do pozitivnog, istinskog znanja, koje daje nauka. Stoga ova mora biti
temelj drutvenog preobraaja, preko pozitivne filozofije, koja je jedna
vrsta sinteze nauke. odn. sintetika nauka. U tom osobito vanu ulogu ima
sociologija, kao nauka drutvu. Dodue, Comte je smatrao da se pomo
mora pozvati ne samo nauka nego i religija, jer ona moe da pokrene
oseanja ljudi i da ih neposredno i snano motivie za akciju, pa i na rtvu
radi, preobraaja drutva i uvrenja njegove postojanosti u jedino
ispravnom drutvenom poretku. Ali i ta nova religija, kojom on hoe da
zamijeni staru, fantastinu religiju, upravo stoga i nije prava religija. To je
nova, u stvari razumska, nauna religija, slina onoj iz Francuske
revolucije. Njena vanjska strana, ritual i neka vrsta misticizma u ovome,
lii na staru religiju, ali njena unutranja strana, njen sadraj je u stvari
nauka, odn. nauni zakljuak ureenju drutva i ponaanju ovjeka.
Njeno boanstvo je zato ovjeanstvo naoruano znanjem, koje on naziva
Veliko bie. Teko je objasniti ovakav preokret u Comteovim
shvatanjima, ime je porekao svoje osnovne dotadanje stavove.
Objanjenje utjecajem njegove prijateljice Clotilde de Vo, iako moe neto
doprinjeti objanjenju, svakako ne moe objasniti glavno. U njemu se
oigledno desio neki snaan unutranji prevrat, koji mora da ima dublju
osnovu od uticaja, makako vanog, jednelinosti. Tako je njegov
pozitivistiki sistem sociologije i njene primene u praksiostao nezavren, a
padom u misticizam Comte je iznevjerilo samog sebe. To ipakne moe
smanjiti njegov znaaj za nastanak sociologije.

Pozitivizam

Auguste Comte je smatrao da je nauno znanje jedino istinsko znanje i

teio je da NAUNI METOD proiri na prouavanje i opisivanje svih pojava,
ukljuujui i ljudsko drutvo i psihologiju. Po analogiji sa teorijom evolucije,
Comte je smatrao da je ljudska misao napredovala od teoloke faze, preko
metafizike, do naune, i da je ova poslednja faza uinila prethodne dvije
zastarjelim.
Kao pozitivna nauka (a nauka je istinska nauka samo ako je pozitivna),
sociologija treba da primenjuje pozitivne metode, ime Comte osniva svoj
nauno-filozofski pravac, pozitivizam. Pozitivni metod uzima u obzir samo
pozitivno utvrene injenice, tj. injenice date u iskustvu. One se mogu
nesumnjivo iskustveno utvrditi, obavezno su iste za sve koji se tim
metodom slue. I moda vanije od toga te injenice u svom skupu
meusobno se objanjavaju daju takoer iskustveno provjerljive zakone
drutvenog sastava i razvoja, to potvruje historija drutva. Za
objanjenje drutva nema potrebe pribjei nikakvim spekulacijama:
injenice su jasne, makar i ne bile proste.Stvarnost je data tako rei na
dlanu treba samo dobro otvoriti oi.

Zakljuak
Auguste Comte (Ogist Kont, Montpellier, 19. januar 1798. - Pariz, 5.
septembar 1857.), francuski matematiar, filozof i osniva sociologije kao
moderne, pozitivne, nauke o drutvu. Auguste Comte je osniva
pozitivizma, filozofskog pravca koji odbacuje svaku metafiziku i uzima
iskustvo kao jedini izvor pozitivne spoznaje. Umjesto da se gubi u
idealistikim pekulacijama, ljudska misao treba da prijee iz teoloke i
metafizike faze u filozofsku, tj. pozitivnu; da se posveti prouavanju
pozitivno utvrdljivih injenica, tj. same stvarnosti. Sve nauke, od
matematike kao najapstraktnije preko astronomije, fizike, hemije, biologije,
konvergiraju prema nauci o ljudskim drutvenim odnosima, tj. prema
sociologiji. Socijalna fizika dijeli se na socijalnu statiku i socijalnu dinamiku.
Statika prouava pojedince, porodicu i drutvo, vrste uvjete egzistencije
drutva, uvjete ravnotee drutvenog organizma, a dinamika zakone
njegova napretka kojemu su pokreta ideje.
Praktini cilj sociologije mora biti organizacija drutva na principu pozitivne
nauke. Comte je prvi mislilac koji je zakone o razvoju ljudskog drutva
povezao u jedinstven sistem i tako zadao temelje buroaskoj sociologiji
odnosno graanskoj sociologiji. On napredak drutva shvata kao
kvalitativni razvoj u okviru postojeeg reda, kao evoluciju koja ne zna ni za
kakve bitne preobraaje ni revolucionarne skokove u novo kvalitativno
stanje. Pojave u drutvu kao i njegovi meusobni odnosi, ispituju se prema
njihovoj vanjskoj "koegzistenciji i sukcesiji" empiriskim utvrivanjem i
usporeivanjem. No on ne istraije uzorke koje te promjene raaju,
osnovne pokretake snage drutva, nego samo ralanjuje okolnosti pod
kojima su te pojave nastale, i onda ih povezuje po redu i slinosti.
Politike i ekonomske promjene po njemu nemaju uticaja na drutveni
proces osim ako s njima nije povezana i moralna metamorfoza
individuuma. Zato je zadaa pozitivistike politike da moralno preporodi
drutvo, da egoizam zamjeni altruizmom. To znai da izmiri antagonizam
klasa, u prvom redu radnike klase, takozvanim pozitivnim odgojem.
Filozofi pozitivisti trebali bi imati vodeu ulogu u duhovnom ivotu. Smisao
Comteovog pozitivizma u svojim krajnjim drutvenim posljedicama je
izgradnja i uvanje kapitalistikog poretka.

Literatura

Filipovi, Vladimir, Klasini njemaki idealizam i odabrani tekstovi filozofa,

Nakladni zavod matice Hrvatske, Zagreb, 1982.