CHÆÅNG VII

CÁY RAU HOÜ CAÍI

(CRUCIFERAE, BRASSICACEAE)

Cáy rau hoü caíi (tháûp tæû) âæåüc träöng phäø biãún åí khàõp Cháu Áu, Âëa Trung
Haíi, nåi âæåüc coi laì nguäön gäúc cuía chuïng (Anh, 1996). Cáy caíi âæåüc sæí duûng räüng
raîi laìm thæïc àn cho ngæåìi, gia suïc vaì nguyãn liãûu ngaình dæåüc. Cáy caíi chiãúm vë trê
quan troüng báûc nháút trong ngaình rau nhåì chuíng loaûi phong phuï, saín læåüng cao,
thêch nghi räüng raîi våïi âiãöu kiãûn thåìi tiãút, âáút âai khaïc nhau, dãù váûn chuyãøn, cáút
giæî láu, dãù àn, dãù chãú biãún vaì náúu næåïng.
Hoü caíi hay tháûp tæû laì hoü rau låïn nháút gäöm 350 chi (genus) åí Viãût Nam coï 5
chi: Brassica (caíi); Rhaphanus (caíi cuí). Coï khoaíng 3.000 loaìi (species), næåïc ta coï 11
loaìi: Brassica chinensis L.(Caíi ngoüt); Rhaphanus sativus L. (Caíi cuí). Giäúng hay variety
B. oleracea L. var. botrytis L. (Caíi bäng âån coìn goüi laì caíi bäng tràõng), B. oleracea L.
var. capitata (Caíi bàõp) (Voüng, 1998).
Caïc loaûi rau àn trong hoü tháûp tæû (Monika, 1997):

1. Caíi bàõp (cabbage) Brassica oleracea var. capitata (L.)

2. Caíi bäng âån (cauliflower)
3. Caíi bäng keïp (broccoli)
4. Caíi räø (kale)
5. Caíi bi xen (brussels sprouts)
6. Su haìo (Kohrabi)
7. Caíi bàõc thaío (chinese cabbage)
8. Caíi beû duïn (celery cabbage)
9. Caíi beû tràõng
10. Caíi ngoüt, caíi thça (pakchoi)
11. Caíi Xanh (leaf mustard)
12. Caíi cuí (radish)
13. Xaì laïch soong (watercress)
14. Caíi dæa, tuìa xaûi
B. oleracea var. botrytis
B. oleracea var. italica (L.)
B. oleracea var. viridis (L.)
B. oleracea var. gemmifera
B. oleracea var. caulorapa)
B. campestris (L.) spp. pekinensis.
B. oleracea var. sabauda
B. chinensis (L.)
B. integrifolia (O. B. Schultz)
B. juncea (L.)
Raphanus sativus (L.)
Nasturtium officinale (L.)

Nàng suáút trung bçnh cuía caïc loaûi caíi åí ÂBSCL nhæ sau: Caíi bàõp 25-35 t/ha,
caíi bäng 10-15 t/ha, caíi cuí: 30-40 t/ha, caíi tràõng, caíi xanh, caíi ngoüt 20-25 t/ha, caíi
dæa 20-30 t/ha.

Rau trong hoü tháûp tæû coï haìm læåüng næåïc tæì khaï 85% (caíi bixen) âãún cao
95% (caíi bàõc thaío). Haìm læåüng cháút âæåìng bäüt tæì tháúp 3g (Bàõc Thaío) âãún cao 8,3g
(caíi bixen), âæåìng chæïa trong caíi laì âæåìng âån (glucose, fructose), âæåìng
saccharose chè tçm tháúy åí thán cuí su haìo, thán caïc loaûi caíi àn laï vaì åí caïc giäúng
muäün, protein âa säú tháúp 1,2% (caíi thaío) âãún khaï cao 4,9% (Caíi bixen). Caíi bäng
vaì caíi bixen chæïa nhiãöu N. Ngoaìi ra trong caíi coìn chæïa nhiãöu acid amin tæû do ráút
cáön thiãút cho ngæåìi nhæ triptophan, felanin, metonin, hispidin, Acginin, ...

Ngoaìi vit C, A vaì B caíi bàõp coìn chæïa mäüt læåüng vit U âaïng kãø, do âoï caíi
bàõp coï khaí nàng chæîa laình caïc vãút loeït åí bao tæí. Cháút khoaïng chuí yãúu laì Ca, K, P
kãú âãún laì Na vaì S, caíi bixen chæïa nhiãöu K vaì P; caíi àn laï chæïa nhiãöu Ca vaì S; caíi
bäng chæïa nhiãöu Fe, Ca vaì P.
Laï caíi chæïa mäüt læåüng låïn nhæîng håüp cháút hæíu cå chæïa S (0,027-0,15%) taûo
cho caíi coï muìi vë âàûc biãût. ÅÍ caíi bàõp håüp cháút læu huyình âæåüc goüi laì glucozinolat
cáúu taûo båíi 2 cháút progoitrin vaì goitrin. Cháút goitrin trong cå thãø ngæåìi thiãúu iod
coï khaí nàng kêch thêch hoaût âäüng cuía tuyãún giaïp traûng laìm tuyãún náöy phuì to gáy
bãûnh bæåïu cäø.
Baíng : Thaình pháön dinh dæåîng trong 100g caíi pháön àn âæåüc cuía mäüt säú loaûi rau
àn trong hoü tháûp tæû (National food review 1978, USDA)

Cháút dinh dæåîng Caíi bàõp Caíi bäng Caíi bixen Su haìo Bàõc thaío
Næåïc (%) 92 91 85 90 95
Nàng læåüng (cal.) 24 27 45 29 14
Cháút âaûm (g) 1,3 2,7 4,9 2,0 1,2
Cháút beïo (g) 0,2 0,2 0,4 0,1 0,1
Cháút bäüt âæåìng (g) 5,4 5,2 8,3 6,6 3,0
Ca (mg) 49 25 36 41 43
P (mg) 29 56 80 51 40
K (mg) 233 295 390 372 253
Vit C (mg) 47 48 102 66 25
Vit A (I.U) 130 60 550 20 150

Caíi bàõp coï khaí nàng dæû træî láu trong kho chæïa vaìo muìa âäng dæåïi daûng
tæåi säúng tæì 5-6 thaïng. Trong âiãöu kiãûn åí næåïc ta caíi bàõp coï thãø dæû træî åí nåi maït tæì
10-15 ngaìy sau khi thu hoaûch (Minh, 1998). Su haìo, caíi bäng coï khaí nàng cáút giæî
khaï 4-7 ngaìy nåi thoïang maït, coìn caïc loüai caíi àn laï thç thåìi gian cáút giæî nhanh nháút.

Caíi coï thãø chãú biãún dæåïi nhiãöu hçnh thæïc âãø dæû træî nhæ muäúi chua (caíi bàõp,
caíi dæa, caíi bàõc thaío); muäúi màûn (caíi cuí); muäúi khä (caíi huí tæì caíi bàõp vaì caíi bàõc
thaío). Âäng laûnh tæåi caíi bäng, caíi bixen.

2. HIÃÛN TRAÛNG CANH TAÏC

Theo säú liãûu cuía FAO nàm 1987 diãûn têch gieo träöng caíi trãn thãú giåïi hàòng
nàm laì 1,5 triãûu ha. Nàng suáút rau caíi gáön âáy âaût âãún mæïc äøn âënh nhåì sæí duûng

2
giäúng måïi, giäúng lai vaì phæång phaïp canh taïc tiãn tiãún. Trong caïc loaûi rau caíi, caíi
bàõp âæåüc canh taïc nhiãöu nháút, räüng raíi khàõp 5 cháu vaì chiãúm saín læåüng cao nháút.
Âàûc biãût laì caïc giäúng Áu Cháu dáön dáön âæåüc canh taïc räüng raîi åí caïc næåïc AÏ Cháu
vaì hiãûn nay lan dáön sang caïc næåïc Phi Cháu.

Caïc næåïc coï diãûn têch vaì saín læåüng caíi cao nháút laì Liãn Xä, Trung Quäúc, ÁÚn
Âäü, Nháût Baín vaì Myî. ÅÍ Cháu Áu YÏ, Anh, Phaïp, Ba Lan, Nam Tæ, Táy Ban Nha
canh taïc caíi nhiãöu nháút. Hiãûn nay caïc næåïc âaî phaït triãøn coï khuynh hæåïng träöng
caíi bäng vaì caíi bixen thay thãú caíi bàõp vç caïc loaûi caíi náöy giaìu cháút dinh dæåîng hån
vaì coï thãø âoïng häüp hay âäng laûnh tæåi. ÅÍ Nháût, Trung Quäúc, Triãöu Tiãn do táûp
quaïn láu âåìi nãn caíi thaío vaì caíi cuí váùn coìn âæåüc æa chuäüng trong saín xuáút. ÅÍ caïc
næåïc âang phaït triãøn nhæ næåïc ta caíi bàõp vaì caíi àn laï coìn laì loaûi rau quan troüng
hån caí vç nàng suáút cao nãn traîi coï khaí nàng giaíi quyãút tçnh traûng thiãúu rau àn
trong næåïc.
Baíng : Tçnh hçnh xuáút kháøu caíi tæåi cuía Viãût Nam nàm 1997
(Market A.G. Company. 1999)

Säú læåüng Thu nháûp

Quäúc gia Loaûi caíi
(táún) (âä la)

Häöng Käng Caíi bàõp vaì caíi khaïc 57,12 162,00

Singapore Caíi bàõp 454,00 214.000,00
Âaìi Loan Caíi bäng, caíi bixen 1,99 0,69
Caíi räø, caíi khaïc 7.146,46 1.449,05
Caíi Bàõc Thaío 1.192,37 286,72

3. ÂÀÛC ÂIÃØM PHÁN BIÃÛT CAÏC LOAÌI CAÍI

Caíi thuäüc hoü Cruciferae. Caïc loaìi caíi träöng gäöm coï:

3.1 Caíi bàõp (B. oleracea var. capitata): laì cáy 2 nàm, nàm âáöu thán khäng væån cao,
chäöi naïch êt phaït triãøn, bàõp cuäün troìn, thaình láûp åí chäöi ngoün, nàm thæï hai cáy
thäng qua giai âoaûn xuán hoïa vaì aïnh saïng âãø væån cao, träø hoa vaì kãút traïi.

3.2 Caíi bäng (B. oleracea var. botrytis): laì cáy hàòng niãn, thán cao trung bçnh, laï heûp
hçnh thça, phiãún vaì coüng laï daìi, chäöi naïch êt phaït triãøn. Pháön sæí duûng laìm thæûc
pháøm laì nuû hoa coìn non thaình láûp tæì naïch laï trãn cuìng, nuû hoa nãúu tiãúp tuûc
phaït triãøn seî thaình phaït hoa. Caíi bäng yãu cáöu âiãöu kiãûn ngoaûi caính nghiãm
khàõc hån caïc loaìi caíi khaïc.

3.3 Caíi bàõc thaío, caíi beû duïn (B. campestris va B. oleracea var. sabaudi): laì cáy 2 nàm,
caïc laï dæåïi gom thaình taïn dáöy, laï moüc thàóng âæïng våïi gán chaïnh, beû laï deûp,

3
4
5
 räüng vaì tràõng, khäng coüng hay coï coüng ngàõn, caíi cuäün bàõp hay khäng cuäün
bàõp vaì thæåìng chäúng chëu keïm våïi sáu bãûnh vaì âiãöu kiãûn mäi træåìng.

3.4 Caíi bixen (B. oloracea var. gemmifera): laì cáy 2 nàm, træåïc khi cuäún thán væån
cao, chäöi naïch phaït triãøn maûnh vaì cuäün thaình bàõp nhoí åí mäùi naïch laï doüc thán
trong khi chäöi ngoün luän luän xoìe khäng cuäün bàõp. Caíi bixen giaìu dinh dæåîng
nhæng nàng suáút tháúp vaì nhiãöu sáu bãûnh nãn êt träöng phäø biãún.

3.5 Su haìo (B. oleracea var. gongylodes): laì cáy 2 nàm coï laï daìi, cuäúng laï nhoí, troìn,
trong quaï trçnh sinh træåíng thán phçnh to thaình cuí chæïa dinh dæåîng vaì laì bäü
pháûn sæí duûng chuí yãúu.

3.6 Caíi tràõng, caíi ngoüt (B. chinensis B. integrifolia): laì cáy 2 nàm nhæng âæåüc canh
taïc nhæ cáy 1 nàm, cáy nhoí hån caíi thaío, laï moüc tráön trãn coüng daìi, rça laï håi
gåün soïng, coüng moüc xoìe åí phêa dæåïi, coüng mãöm, maìu tràõng xanh, caíi khäng
thaình láûp bàõp vaì chäúng chëu khoíe.

3.7 Caíi muì taûc (B. juncea): laì cáy hàòng niãn, taïn laï moüc xoìe, rça laï ràng cæa sáu, caìi
khäng cuäün thaình bàõp. Haût chæïa nhiãöu cháút beïo (35-47%) vaì cháút âaûm (25%)
duìng âãø eïp dáöu. Dáöu caíi duìng laìm thæïc àn hoàûc sæí duûng trong kyî nghãû âäö
häüp, keûo baïnh, næåïng baïnh mç, laìm xaì bäng hay kyî nghãû dãût. Baí muì taûc coï vë
cay duìng chãú biãún gia vë hay laìm thuäúc daïn chäúng caím laûnh, âau nhæïc.

4. NGUÄÖN GÄÚC VAÌ SÆÛ HÅÜP NHIÃØM CUÍA GIÄÚNG BRASSICA

Nhæîng nghiãn cæïu trong giäúng Brassica âaî laìm saïng toí tiãún trçnh hçnh thaình
caïc loaìi. Trãn cå såí säú liãûu cuía caïc nhaì nghiãn cæïu Nháût Baín T. Morinaga vaì U.
Mizushima (1950) trong giäúng Brassica coï 3 loaûi cå baín:

- B. campestris vaì caïc loaûi lán cáûn coï n=10 vaì mang gen kyï hiãûu AA.
- B. nigra våïi n=8 vaì mang gen BB.
- B. oleracea våïi n=9 vaì mang gen CC

Caïc loaìi coìn laûi hiãûn canh taïc âãöu laì loaìi håüp nhiãøm tæì 3 loaìi trãn.

Hiãûn nay caïc giäúng hoang daûi cuía B. juncea, B. carinata vaì B. napus váùn chæa
tçm tháúy. Âiãöu náöy chæïng toí thuyãút håüp nhiãøm laì âuïng. Thuyãút håüp nhiãøm âæåüc
xaïc minh thãm bàòng viãûc täøng håüp nhán taûo caïc loaûi B. napus (1947), B. juncea
(1943) vaì B. carinata (1947) do K. Frandsen. Ngaìy nay bàòng con âæåìng håüp nhiãøm
nhiãöu loaìi caíi måïi, giäúng måïi âæåüc taûo láûp.

6
 B. oleracea (CC)

n=9
1,4

B. carinata (BC) n=17 n=19 B. napus (AC)

1,4 1,4

n=8 n=18 n=10

1 1 1

B. nigra (BB) B. juncea (AB) B. campestris (AA)

Hçnh : Så âäö håüp nhiãøm cuía caïc chi åí giäúng Brassica theo
H. Uchimiya vaì S.G. Wildmam (1978).

Baíng : Nhæîng loaûi caíi cáön thåìi tiãút laûnh âãø taûo haût

Tãn caíi Giai âoaûn laï Nhiãût âäü Thåìi gian

(oC) (Ngaìy)
Caíi bàõp 10-20 < 10 > 30
Caíi Bàõc Thaío Moüi giai âoaûn < 12 7
Caíi bäng - - 20-30
· Giäúng cæûc såïm 12-15 20-23 -
· Giäúng såïm 17-22 17-20 -
· Giäúng trung ngaìy 20-25 15-17 -
· Giäúng daìi ngaìy > 30 < 15 -
Caíi bixen - - 30
· Giäúng såïm 17-22 < 22 -
· Giäúng trung ngaìy 20-25 < 17 -
· Giäúng daìi ngaìy > 30 < 2-3 -

7
 CÁY CAÍI BÀÕP
Tãn tiãúng Anh: Cabbage
Tãn khoa hoüc: Brasica olereaceav var capitata (L.)
Hoü báöu bê: Cruciferae

1. GIÅÏI THIÃÛU
Caíi bàõp âæåüc biãút tiãún hoaï tæì loaìi cáy hoang daûi khäng cuäün bàõp åí doüc båì
biãøn phêa Âäng næåïc Anh vaì phêa Táy Cháu Áu. Caíi bàõp näøi tiãúng tæì nàm 1867 vaì
phäø biãún khàõp thãú giåïi (Lin Xingming, 1993). Caíi bàõp laì loaûi rau träöng chuí yãúu
trong vuû Âäng xuán âæåüc canh taïc räüng khàõp nàm Cháu vaì chiãúm saín læåüng cao
nháút (Bäü Näng Nghiãûp vaì cäng nghiãûp thæûc pháøm, 1979).

Baíng : Tçnh hçnh saín xuáút caíi bàõp (FAO, 1996)

Tçnh hçnh Quäúc gia 1985 1990 1995

Thãú giåïi 1.606.600 1.633.260 1.750.970
Cháu AÏ 756.549 814.846 930.290
Viãût Nam 3.700 4.000 4.500
DIÃÛN TÊCH Trung Quäúc 325.215 352.948 0
(Ha) Nháût 76.300 69.100 63.000
Phi 6.204 6.431 7.700
Thaïi Lan 17.681 17.500 18.400
Thãú giåïi 24,18 24,02 24,04
Cháu AÏ 23,35 25,03 24,5
Viãût Nam 21,62 23,75 23,22
NÀNG SUÁÚT Trung Quäúc 20,32 23,20 0
(Táún/ha) Nháût 40,19 40,0 41,26
Phi 10,65 10,62 11,03
Thaïi Lan 10,72 11,08 11,14
Thãú giåïi 38.851.300 39.246.200 42.110.300
Cháu AÏ 17.666.400 20.400.000 22.804.000
Viãût Nam 80.000 95.000 104.500
SAÍN LÆÅÜNG Trung Quäúc 6.609.800 8.190.470 0
(Táún/nàm) Nháût 3.067.000 2.764.000 2.600.000
Phi 66.127 68.338 85.000
Thaïi Lan 189.707 194.000 205.000

8
 Caíi bàõp âæåüc träöng åí caïc tènh ÂBSCL, trong nhæîng nàm gáön âáy diãûn têch
coï chiãöu hæåïng giaím vç låüi nhuáûn tháúp hån träöng caíi loaûi rau caíi khaïc, khäng thãø
caûnh tranh våïi caíi bàõp chåí tæì Âaì Laût, vãö giaï caí cuîng nhæ cháút læåüng.
2. ÂÀÛC TÊNH THÆÛC VÁÛT

2.1 Rãù: Caíi bàõp coï bäü rãø phaït triãøn keïm, rãù caíi chè phaït triãøn åí táöng âáút màût sáu âãún
30 cm. Rãù phaït triãøn theo hæåïng ngang, baïn kênh coï thãø âaût 60-70 cm. Noïi
chung, caíi bàõp yãu cáöu áøm âäü cao trong suäút quaï trçnh sinh træåíng vaì khaí
nàng chëu haûn keïm.

Hçnh : Caïc pháön cuía cáy caíi bàõp

1. Cáy nàm thæï nháút 2. Bàõp 3. laï 4. Hoa
5. Caïnh hoa 6. Phaït hoa 7. traïi

9
2.2 Thán: Thán gäöm thán ngoaìi vaì thán trong.

- Thán ngoaìi laì âoaûn thán mang nhæîng laï xoìe khäng cuäün thaình bàõp. Trãn
thán laï sàõp xãúp theo hçnh xoàõn äúc. Giäúng såïm coï thán ngoaìi ngàõn hån giäúng
muäün. Thán ngoaìi caíi bàõp liãn quan âãún khaí nàng âäø ngaî vaì thu hoaûch bàòng
cå giåïi.

- Thán trong laì âoaûn thán mang caïc laï cuäün thaình bàõp. Âäü daìi cuía thán
trong coï liãn quan âãún âäü chàût bàõp. Thán trong caìng ngàõn laï cuäün caìng dáöy,
bàõp caìng chàût.

3.3 Laï: Gäöm laï ngoaìi vaì laï trong. Laï ngoaìi laì laï xanh chuí yãúu laìm nhiãûm vuû quang
håüp. Laï trong vç khäng tiãúp nháûn aïnh saïng nãn coï maìu tràõng ngaì, coï nhiãûm vuû
dæû træî cháút dinh dæåîng vaì laì bäü pháûn sæí duûng chuí yãúu.

ÅÍ thåìi kç cáy con laï giæîa caïc loaûi thuäüc giäúng Brassica ráút khoï phán biãût, nháút laì
åí giai âoaûn coï 1-2 laï tháût. Cáön càn cæï vaìo caïc âàûc tênh nhæ hçnh daûng, gán laï,
maìu sàõc laï, pháön trãn laï, rça laï âãø khoíi nháöm láøn.

3.4 Hoa, traïi, haût: Phaït hoa phaït triãøn tæì thán trong hay naïch laï. Hoa caíi nhoí, maìu
vaìng, coï 4 caûnh xãúp thaình hçnh chæí tháûp. Hoa nåí vaìo buäøi saïng, thuû pháún
cheïo nhåì cän truìng laì chaïnh. Sæû lai taûp giæîa caïc loaìi trong giäúng Brassica
khäng coï yï nghéa kinh tãú. Tuy nhiãn caïc giäúng caíi bàõp lai våïi nhau thç thãø
hiãûn æu thãú lai ráút roí.

Traïi thuäüc loaûi tæû khai do âoï nãn thu hoaûch giäúng luïc traïi håi vaìng. Haût caíi
nhoí, maìu náu, khäng coï näüi phäi nhuî, troüng læåüng 1000 haût tæì 3-3,5g.

3. CAÏC THÅÌI KYÌ SINH TRÆÅÍNG

Tæì khi gieo träöng âãún khi cáy taìn caíi bàõp traíi qua 6 giai âoaûn sinh træåíng.
Viãûc tçm hiãøu âæåüc âàûc âiãøm cuía caïc thåìi kç náöy cho pheïp taïc âäüng caïc biãûn phaïp
thêch håüp âãø tàng nàng suáút vaì pháøm cháút.
3.1 Giai âoaûn moüc máöm
Nãúu nhiãût âäü trãn 20oC vaì áøm âäü âáöy âuí haût moüc máöm 3-4 ngaìy sau khi gieo.
Sau khi moüc khoíi âáút laï máöm coìn kheïp kên trong voí vaìi ngaìy sau måïi måí hoaìn
toaìn, khi âoï laï tháût måïi tháúy âæåüc bàòng màõt, luïc náöy cáy coï rãù chaïnh vaì hãû
thäúng rãù nhaïnh cáúp 1.
3.2 Giai âoaûn cáy con
Bàõt âáöu khi cáy coï laï tháût âãún khi cáy ra âäöng. Thåìi gian cáy con thay âäøi tuìy
âiãöu kiãûn khê háûu vaì giäúng. Noïi chung cáy coï 5-6 laï tháût laì cáúy âæåüc. ÅÍ ÂBSCL

10
 giai âoaûn náöy khoaíng 20-25 ngaìy, åí Âaì laût 40-45 ngaìy. ÅÍ giai âoaûn náöy cáy
phaït triãøn cháûm, hãû thäúng rãù hoaût âäüng yãúu vaì huït cháút dinh dæåîng keïm.

3.3 Giai âoaûn têch luîy khäúi læåüng laï

Sæû tàng træåíng cháûm cuía cáy sau khi cáy âæåüc chuyãøn sang giai âoaûn phaït
triãøn maûnh cuía taïn laï vaì rãù cáy. Cáy sinh træåíng maûnh, âäöng hoïa maûnh, tàng
nhanh vãö säú laï vaì kêch thæåïc taïn (âæåìng kên taïn laï trung bçnh 40-50 cm luïc 30
ngaìy SCK, cáy chuáøn bë cuäün bàõp; 50-60cm luïc 36 NSKC, âæåìng kênh bàõp 5
cm. Thuïy, 1997), taûo cå såí váût cháút cho sæû cuäún bàõp sau náöy. Giäúng cuîng coï
aính hæåíng âãún thåìi gian phaït triãøn bäü laï ngoaìi. Caïc giäúng åí ÂBSCL âaût âæåüc
säú laï ngoaìi täúi âa vaì vaìo cuäún 30-40 ngaìy sau khi cáúy. Säú laï ngoaìi cuía caïc
giäúng náöy thay âäøi tæì 25-30 laï.

3.4 Giai âoaûn cuäún bàõp

Caíi thæåìng vaìo cuäún (30-35 NSKC âäúi våïi giäúng K.K.cross) 1-2 tuáön træåïc khi
taïn cáy âaût kêch thæåïc täúi âa (45-50 NSKC âæåìng kênh âaût täiú âa 65 -75 cm åí
giäúng K.K.cross. Thuïy, 1997). Khi bàõt âáöu cuäün caïc laï trãn ngoün chuyãøn tæì
traûng thaïi âæïng thàóng sang traûng thaïi cong vaì bao láúy ngoün, sau âoï chäöi ngoün
bàõt âáöu ra laï trong taûo thaình bàõp. Caïc nhaì khoa hoüc Nháût Baín khi nghiãn cæïu
quaï trçnh cuäún bàõp cho ràòng laï phêa dæåïi cung cáúp cho chäöi ngoün nhiãöu cháút
carbohydrat kêch thêch sæû thaình láûp bàõp vaì sau âoï taûo ra xung âäüng âãø bàõp
phaït triãøn. Nhæîng chuyãøn âäüng cuía laï trong quaï trçnh hçnh thaình bàõp âæåüc
kiãøm soaït båíi chäöi ngoün, mæïc cán bàòng cuía caïc cháút kêch thêch sinh træåíng vaì tè
lãû C/N.

Quaï trçnh chuyãøn tæì giai âoaûn hçnh thaình bàõp sang giai âoaûn chàût bàõp âæåüc
âaïnh dáúu bàòng sæû ngæìng moüc laï bãn trong bàõp. Caïc laï taûo bàõp bàõt âáöu tàng
træåíng vaì têch luîy váût cháút. Troüng læåüng bàõp tuìy thuäüc vaìo säú laï hçnh thaình
bàõp (45-50 laï, nàûng 1,1-1,3 kg/bàõp åí giäúng K.K.cross. Thuïy, 1997 ) vaì âäü chàût
cuía caïc laï trong cuìng. Sæû phaït triãøn bàõp vaì âäü chàût bàõp tuìy thuäüc vaìo giäúng vaì
âiãöu kiãûn mäi træåìng. Thæåìng nhiãût âäü håi laûnh vaì khä giuïp caíi bàõp vaìo cuäún
nhanh vaì cuäún chàût. Trong thåìi gian cuäün bàõp cáy âoìi hoíi nhiãöu næåïc vaì cháút
dinh dæåîng.

3.5 Giai âoaûn träø hoa

Muìa xuán sau khi cáy âaî qua giai âoaûn xuán hoïa trong âiãöu kiãûn ngoaìi âäöng
hay trong kho chæïa, phaït hoa bàõt âáöu daìi ra vaì cho máöm hoa. Khi cáy träø hoa
thán chaïnh vaì caïc nhaïnh ngang tàng træåíng têch cæûc cho âãún khi cáy träø hoaìn
toaìn. Caíi bàõp träø hoa tæì dæåïi lãn trãn vaì tæì trong ra ngoaìi. Tuìy vaìo âiãöu kiãûn

11
 thåìi tiãút vaì mæïc âäü phaït triãøn cuía cáy thåìi gian träø hoa keïo daìi tæì 15-30 ngaìy.

3.6 Giai âoaûn thaình láûp traïií vaì haût chên

Sau khi thuû pháún traïi phaït triãøn trong 3 tuáön laì troìn âáöy. Khoaíng 40-50 ngaìy
sau khi träø hoa haût chuyãøn tæì maìu xanh sang náu âoï laì haût âaî chên, traïi luïc áúy
coï thãø coìn xanh hay chuyãøn sang vaìng. Vç cáy träø hoa khäng cuìng luïc nãn traïi
chên khäng cuìng luïc, do âoï phaíi thu hoaûch nhiãöu láön. Thåìi gian tæì khi gieo
âãún thu hoaûch haût laì 6-8 thaïng.

1.Náøymáöm 2.Cáy con 3.Têch luîy thán laï 5.Träø hoa 6.Thaình láûp traïi+häüt
x x x x x x x
0 25-30 65-70 95-100 110-115 180-240

Gieo Cáúy 4.Cuäün bàõp Thu hoaûch bàõp Thu traïi

4. YÃU CÁÖU ÂIÃÖU KIÃÛN NGOAÛI CAÍNH

4.1 Nhiãût âäü

Caíi bàõp laì cáy chëu reït trung bçnh, cáy con luïc måïi náøy máöm vaì coï laï tháût
âáöu tiãn coï khaí nàng chëu reït -5 âãún -6oC trong mäüt thåìi gian ngàõn. Nhiãût âäü ngaìy
thêch håüp cho cáy tàng træåíng laì 15-18oC. Nãúu nhiãût âäü cao hån 25oC giäúng än âåïi
phaït triãøn keïm, taïn laï vaì bàõp nhoí, bãûnh phaït triãøn nhiãöu, bàõp dãù næït, thåìi gian
cuäün bàõp keïo daìi vaì tè lãû cáy khäng cuäün bàõp gia tàng. Caïc giäúng caíi bàõp lai chëu
noïng coï khaí nàng sinh træåíng åí nhiãût âäü 25-27oC, coï thãø träöng täút åí ÂBSCL. Tuy
nhiãn, caíi bàõp cáön nhiãût âäü tháúp âãø sinh træåíng, nãn vuû âäng xuán cáy cho nàng
suáút cao nháút.

Caïc giäúng caíi bàõp khaïc nhau coï mæïc âäü chëu noïng khaïc nhau. ÅÍ giäúng
khäng chëu noïng læåüng næåïc trong laï giaím vaìo giåì træa nàõng vaì chè âæåüc taïi láûp
laûi mäüt pháön vaìo buäøi chiãöu hay tiãúp tuûc giaím. ÅÍ giäúng chëu noïng cáy cuîng máút
næåïc vaìo buäøi træa noïng nhæng coï khaí nàng taïi láûp laûi bçnh thæåìng vaìo buäøi
chiãöu. Tãú khäøng trãn laï cuía caïc giäúng chëu noïng måí räüng suäút ngaìy, nhåì âoï giäúng
chëu noïng coï khaí nàng quang håüp ban ngaìy nhiãöu hån giäúng khäng chëu noïng.

Âãø chuyãøn tæì giai âoaûn tàng træåíng sang sinh duûc cáy caíi bàõp cáön taïc duûng
cuía nhiãût âäü tháúp trong mäüt thåìi gian nháút âënh. Thåìi gian chëu taïc âäüng cuía nhiãût
âäü tháúp tuìy thuäüc âàûc tênh sinh lyï cuía giäúng, tuäøi cáy vaì chãú âäü nhiãût. Giäúng såïm
hay giäúng chëu noïng âoìi hoíi thåìi gian chëu nhiãût ngàõn hån so våïi giäúng muäün, vç
váûy åí Âaì laût coï thãø âãø giäúng âæåüc caíi chëu noïng träöng åí vuìng âäöng bàòng nhæng
khäng âãø giäúng âæåüc caïc giäúng caíi cuía vuìng än âåïi. Pháön låïn cáy cuía caïc giäúng

12
bàõt âáöu thu nháûn taïc âäüng cuía nhiãût âäü tháúp åí giai âoaûn 7-8 laï khi âæåìng kênh
thán > 6mm. Nhiãût âäü täút nháút âãø cáy qua giai âoaûn xuán hoïa laì 2-5oC, nhiãût âäü
cao hån thæåìng dáùn âãún viãûc keïo daìi thåìi gian xuán hoïa. ÅÍ ÂBSCL, cáy khäng gàûp
âiãöu kiãûn naìy nãn cáy seî khäng ra hoa.

4.2 AÏnh saïng

Caíi bàõp laì cáy æa saïng, nãúu bë che råüp nháút laì åí giai âoaûn cáy con thán vaì
coüng laï caíi væån daìi, cáy tråí nãn yãúu. Caíi bàõp laì cáy ngaìy daìi, ngaìy daìi thuïc âáøy
sinh træåíng vaì phaït triãøn cuía cáy, giuïp cáy têch luîy nàng suáút, vç váûy giäúng än âåïi
träöng trong âiãöu kiãûn ngaìy ngàõn cho bàõp nhoí hoín träöng trong âiãöu kiãûn ngaìy daìi.
Caíi bàõp chëu noïng coï thãø cuäún bàõp trong âiãöu kiãûn ngaìy ngàõn, nhæng träø hoa kãút
traïi trong âiãöu kiãûn ngaìy daìi. Trong âiãöu kiãûn chiãúu saïng nhán taûo, âãø caíi tàng
træåíng bçnh thæåìng cáön chiãúu saïng cáy åí cæåìng âäü 3.000 lux trong 16 giåì/ngaìy.

4.3 ÁØm âäü

Caíi bàõp yãu cáöu áøm âäü âáút vaì khäng khê cao vç caíi coï hãû thäúng rãù àn caûn vaì
diãûn têch màût laï låïn. Âäü áøm âáút thêch håüp laì 75-85%, âäü áøm khäng khê khoaíng 80-
90%. Âáút quaï áøm (trãn 90%) keïo daìi 3-5 ngaìy, trong âiãöu kiãûn yãúm khê seî laìm rãù
cáy nhiãùm âäüc. Nhæng âáút khäng âuí næåïc, cáy seî keïo daìi thåìi gian tàng træåíng,
cuäün bàõp cháûm, tè lãû cáy khäng cuäün bàõp tàng, bàõp nhoí, nhiãöu xå, àn coï vë âàõng.
Caíi bàõp thuäüc nhoïm cáy chëu haûn keïm, do bäü rãù phaït triãøn caûn chè åí 30 cm trãn
táöng âáút màût, cáön cung cáúp næåïc thæåìng xuyãn cho âuí áøm.
4.4 Âáút vaì cháút dinh dæåîng
Caíi bàõp phaït triãøn täút trãn caïc loaûi âáút phç nhiãu. Âáút phuì sa ráút thêch håüp
cho caíi bàõp phaït triãøn, caíi muäün thêch âáút seït vç giæî áøm täút. Caíi khäng thêch âáút
chua, pH âáút 6,0-6,5 laì thêch håüp trãn âáút chua caíi bàõp thæåìng bë bãûnh bæåïu rãù do
Plasmodiophora brassica gáy ra, khaí nàng chëu pheìn keïm,.

4.4.1 Âaûm: Caíi bàõp laì cáy rau àn laï háúp thu nhiãöu âaûm, viãûc cung cáúp âáöy âuí âaûm
cho âáút âaím baío sæû sinh træåíng nhanh vaì pháøm cháút cao cuía caíi bàõp (Sun Qui,
1992). Bàõp caíi seî khäng thaình láûp nãúu khäng cung cáúp âuí N, boïn nhiãöu phán âaûm
quaï bàõp caíi khäng cuäün chàût vaì bë thäúi bãn trong (IFA, 1992). Nhiãöu N cáy dãø bë
thiãût haûi do cän truìng vaì bãûnh, træûc tiãúp laìm giaím saín læåüng (Vittum vaì Harvey,
1957). Tuy nhiãn, boïn âaûm âån âäüc trong suäút thåìi gian sinh træåíng nàng suáút
tàng 31% (Nguyãùn Thë Tyì vaì Nguyãùn Mán, 1980).

4.4.2 Lán: Lán giuïp tàng khaí nàng huït âaûm cuía cáy laìm bàõp cuäün såïm, tàng pháøm
cháút vaì troüng læåüng bàõp. P cáön nhiãöu nháút trong thåìi kyì taûo bàõp (IFA, 1992). Thiãúu
lán gán coï maìu têm (Bäü Näng Nghiãûp vaì Cäng Nghiãûp Thæûc pháøm, 1970). Näöìng

13
âäü lán trong dung dëch âáút cáön thiãút âãø âaût âæåüc 75-95% nàng suáút täúi âa cho caíi
bàõp åí Hawaii laì 0,05-0,2meq/100g âáút (Jones vaì Fox, 1977; Fox 1978, 1978, 1981).
Tuy nhiãn boïn lán âån âäüc trong suäút thåìi gian tàng træåíng nàng suáút caíi bàõp chè
tàng 22% (Nguyãùn Thë Tyì vaì Nguyãùn Mán, 1980).

Baíng : Toïm tàõt triãûu chæïng thiãúu dinh dæåîng trãn caíi bàõp, caíi bàõc thaío.

Triãûu chæïng xuáút hiãûn Dinh Ghi Chuï (Caïch phán biãût
dæåîng våïi nhæîng
thiãúu triãûu chæïng tæång tæû)
Vë trê Biãøu hiãûn
Laï:-Vaìng tæì laï giaì, lãn laï
non N
Toaìn cáy, âàûc biãût Bàõp:-Khäng taûo bàõp, hoàûc
åí laï giaì bàõp ráút nhoí
Laï:-Xanh âáûm, têm åí P
nhæîng cuäúng laï bãn dæåïi
Toaìn cáy:-Xanh âáûm, dãø 1. Maìu vaìng phán biãût
Laï giaì ngaî, hoïa gäø roî raìng våïi caïc phán
Thåìi kyì täúi háûu: Laï non:-Vaìng náu åí choïp K xanh
Giai âoaûn thaình vaì riaì laï 2. Bäü pháûn vaìng tråí
láûp bàõp nãn náu vaì chãú mäüt
caïch dãù daìng
Laï giaì Laï:-Rça laï vaì cuäúng laï gça - Ranh giåïi giæîa phán
Thåìi kyì täúi háûu: tråí nãn vaìng Mg vaìng vaì xanh khäng roî
Giai âoaûn thaình Gán, cuäúng laï:-Thènh raìng
láûp bàõp thoaíng têm - Phäø biãún trãn âáút pheìn
Laï giaì Laï: Âäúm vaìng giæîa nhæîng - Phäø biãún trãn âáút pheìn
Xuáút hiãûn såïm åí cuäúng laï, laï cong vaìo trong Mo
giai âoaûn tàng
træåíng
Laï:-UÏïa vaìng, thäúi åí choïp 1. Thiãúu Ca-Âáút pheìn
Choïp laï non vaì riaì laï non Ca · Thiãúu B-Âäúm náu
hoàûc âen trãn gán
chênh
Laï:-Thäúi rça vaì bãn trong 2. Thiãúu Ca-Khäng thãø
Gán chênh:-Âäúm náu B hiãûn triãûu chæïng trãn
vaì/hoàûc âäúm âen trãn gán gán chênh
chênh · Thiãúu B-Âäúm náu
hoàûc âen trãn gán
chênh

14
 Sæû máøn caím âäúi våïi hiãûn tæåüng thiãúu dinh dæåîng trãn caíi bàõp:
N: Dãø xuáút hiãûn (++)
P: Êt xuáút hiãûn (+)
K: Ráút dãø xuáút hiãûn (+++)
Ca: Dãø xuáút hiãûn (++)
Mg: Êt xuáút hiãûn (+)
4.4.3 Kali: Kali âoïng vai troì quan troüng trong viãûc quang håüp váûn duûng aïnh saïng
mäüt caïch coï låüi hån. Thiãúu K, rça laï bë uïa pháøm cháút bàõp keïm, nhæng thæìa K seî gáy
næït bàõp (IFA, 1992).

Nhu cáöu caïc cháút dinh dæåîng âa læåüng trong laï caíi bàõp åí giai âoaûn taûo bàõp
(% cháút khä)

N P K Mg Ca S

3,3 0,5 3,1 0,4 1,6 0,2

Kãút quaí hai nàm nghiãn cæïu caíi bàõp åí mäüt säú tènh ÂBSCL cho nàng suáút
trung bçnh cao nháút coï yï nghéa kinh tãú âaût âæåüc åí cäng thæïc 150-100-60 (Tráön Thë
Ba, 1998). Phán boïn khäng chè laìm tàng nàng suáút maì coìn aính hæåíng âãún pháøm
cháút, thåìi gian giæîí bàõp sau khi thu hoaûch vaì khaí nàng chäúng chëu cuía cáy.

Sæû háúp thu N, P, K

Sæû háúp thu NPK cuía toaìn cáy caíi bàõp åí caïc nghiãûm thæïc coï boïn phán (mæïc
phán boïn bçnh quán 245-148-70 kg NPK/ha) âãöu cao hån âäúi chæïng. Haìm læåüng
NPK háúp thu trong täøng sinh khäúi tæåi caíi bàõp bçnh quán 131,28-71,62-109,47 kg
NPK/ha våïi nàng suáút bçnh quán 27,57 t/ha. Váûy âãø taûo 1 táún sinh khäúi tæåi cáy
caíi bàõp cáön 3,02; 1,71; 2,56 kg NPK/ha, tè lãû NPK háúp thu trong bàõp caíi 1,0 : 0,6 :
0,8 (baíng ). Âiãöu naìy cho tháúy cáy caíi bàõp háúp thu N nhiãöu nháút, kãú âãún K vaì P
tháúp nháút, tè lãû NPK háúp thu trong pháön bàõp vaì cáy tæång âæång nhau 1,0 : 0,6 :
0,8 (1 táún bàõp caíi tæåi chæïa 2,5-1,4-2,1 kg NPK). Kãút quaí tè lãû naìy phuì håüp våïi baïo
caïo cuía IFA, 1992; Walter, 1979 vaì Thàõng, 1989). Tè lãû NPK trong bàõp caíi so våïi
toaìn cáy caíi tæång âæång nhau 52-53-52 %. Âiãöu naìy coï nghéa laì NPK nàòm trong
bàõp caíi (pháön àn âæåüc) tæång âæång våïi pháön rãù, thán, laï (pháön khäng àn âæåüc).
Viãûc sæí duûng thán, laï caíi sau thu hoaûch laìm phán xanh boïn cho âáút seî táûn duûng
læåüng NPK âaïng kãø.

Nãúu so saïnh læåüng dinh dæåîng cáy háúp thu/dinh dæåîng boïn vaìo âáút cuaí
caïc nghiãûm thæïc coï boïn phán thç hiãûu suáút sæí duûng phán boïn NPK 67-60-182%,

15
hiãûu quaí sæí duûng N vaì P khaï cao so våïi dæa háúu, âàûc biãût laì K âæåüc háúp thu cao
hån mæïc phán boïn vaìo âáút. Do caíi bàõp coï nhu cáöu K cao, gáön tæång âæång våïi N,
nãn khi cung cáúp K khäng âáöy âuí cáy huy âäüng K coï sàôn trong âáút.
Baíng : Hiãûu quaí cuía caïc cäng thæïc phán boïn trãn nàng suáút Caíi bàõp (táún/ha) taûi
hai âiãøm thê nghiãûm (ÂHCT, 1996- 1997)

Trung bçnh Khaïc biãût

Nghiãûm thæïc Nàm 1996 Nàm 1997
LxT LxYxT
CÁÖN THÅ
Âäúi chæïng 23,31 b 4,72 d 14,01 e 18,59 **
ÂC näng dán 36,32 a 39,61 a 37,96 a -3,29 ns
100-100-60 32,60 a 30,86 bc 31,73 c 1,75 ns
100-100-100 32,46 a 28,15 c 30,30 c 4,31 ns
150-100-100 35,27 a 31,67 bc 33,47 bc 3,60 ns
150-100-100 34,64 a 29,99 c 32,31 bc 4,65 **
200-100-60 35,78 a 30,55 bc 33,16 bc 5,22 **
200-100-100 35,42 a 35,24 ab 35,33 ab 0,18 ns
Trung bçnh L 33,22 28,25 31,03
TIÃÖN GIANG
Âäúi chæïng 5,56 c 1,82 c 3,69 e 3,74 ns
ÂC näng dán 23,31 a 44,66 a 33,98 bc -21,35 **
100-100-60 13,08 b 39,61 ab 26,35 d -26,53 **
100-100-100 18,28 a 35,40 b 26,84 d -17,12 **
150-100-100 20,37 a 43,37 a 31,87 bc -23,00 **
150-100-100 22,31 a 40,41 a 31,36 c -18,10 **
200-100-60 23,26 a 41,68 a 32,47 bc -18,42 **
200-100-100 20,48 a 41,21 a 30,84 c -20,73 **
Trung bçnh 18,33 36,02 27,18

Trung bçnh nàm 25,78 32,43 29,10 -6,66

C,V (%) = 11,2

Khaïc biãût F (5%): N, K, L, Y, T x L, T x Y, L x Y,

Ghi chuï: T: Nghiãûm thæïc N: Âaûm K: Kali L: Âiaû âiãøm Y: Nàm

Caïc trë säú trong cuìng mäüt cäüt mang cuìng máùu tæû (chæî thæåìng), hoàûc cuìng haìng (chæî in) khäng
khaïc biãût nhau åí âäü yï nghéa 5% qua pheïp thæí Duncan (DMRT).
Cäng thæïc phán boïn cuía näng dán: Cáön Thå (510-370-120), Tiãön Giang (260-120-60)

16
Baíng : Khaí nàng háúp thuû vaì têch luîy NPK trong cáy caíi bàõp (kg/ha) trung bçnh
qua 2 nàm vaì 2 âiãøm thê nghiãûm (ÂHCT, 1996-1997)

Nghiãûm thæïc Pháön kinh tãú (bàõp) Rãù, thán, laï ngoaìi Toaìn cáy caíi bàõp

N P K N P K N P K
1. Âäúi chæïng 20,34 13,13 33,13 14,53 8,69 18,69 34,87 21,82 51,82
2, ÂC Näng dán* 88,99 55,00 68,32 91,75 48,18 62,56 180,74 103,18 130,88
5. 150-100-60 91,35 43,22 59,86 69,41 39,06 70,64 161,10 82,28 130,50
7. 200-100-60 77,33 44,24 69,60 71,08 34,95 55,06 148,41 79,19 124,66
Trung bçnh 69,51 38,90 57,73 61,69 32,72 51,74 131,28 71,62 109,47

Tè lãû N : P : K 1,0 0,6 0,8 1,0 0,6 0,8 1,0 0,6 0,8

* 385-245-90 kg NPK/ha
Baíng : Haìm læåüng N, P, K chæïa trong 1 táún sinh khäúi (rãù, thán, laï ngoaìi bàõp, laï
taûo bàõp cuía cáy caíi bàõp), ÂHCT, 1996-1997

Nghiãûm thæïc Täøng sinh khäúi Haìm læåüng NPK (kg/1 táún sinh khäúi)
(t/ha) N P2O5 K2O

1. Âäúi chæïng 8,80 3,96 2,48 3,81

2. ÂC Näng dán 65,23 2,77 1,58 2,01
5. 150-100-60 58,86 2,74 1,40 2,22
7. 200-100-60 56,58 2,62 1,40 2,20
Trung bçnh 47,37 3,02 1,71 2,56

Tè lãû N : P : K 1,0 0,6 0,8

Ghi chuï: * 385-245-90 kg NPK/ha

5. GIÄÚNG

· K.K.cross: Laì giäúng lai F1 cuía haíng Nháût Baín Takii, âæåüc träöng phäø biãún åí
vuìng âäöng bàòng caïc tènh phêa nam tæì nàm 1968 âãún nay, caíi coï thãø cuäün bàõp
trong âiãöu kiãûn nhiãût âäü trung bçnh hàòng thaïng 27-32oC. Âàûc âiãøm cuía giäúng laì
tháúp cáy, laï ngoaìi êt, cuäün chàût trung bçnh, bàõp troìn, nhoí tæì 1-2 kg, chäúng chëu
sáu bãûnh khaï vaì chëu noïng täút, thåìi gian cáúy âãún thu hoaûch 60-70 ngaìy, coï thãø
träöng quanh nàm vaì cho nàng suáút trung bçnh 20-30 táún/ha.

· Newtop: Cuîng laì giäúng lai F1, träöng åí vuìng âäöng bàòng. Giäúng Newtop coï laï
ngoaìi nhiãöu, bàõp håi deûp, to, nàûng tæì 2-3 kg, cuäün chàût trung bçnh, chäúng chëu sáu
bãûnh keïm vç laï moíng, vç váûy giäúng Newtop chè träöng âæåüc vaìo vuû âäng xuán.
Thåìi gian tæì cáúy âãún thu hoaûch 75-85 ngaìy, nàng suáút bçnh quán 35-40 táún/ha.

17
· Asia cross: Giäúng lai F1 cuía Technisem (Phaïp), daûng bàõp tæång tæû K.K.cross,
khaí nàng nàng cho bàõp låïn hån, khaïng bãûnh thäúi nhuîn täút hån K.K.cross nhæng
dãù nhiãùm bãûnh thäúi haûch (do caïc laï gäúc moüc khêt nhau vaì traíi räüng, næåïc tæåïi
âoüng trãn laï taûo cho bãûnh dãù phaït triãøn). Giäúng naìy cho thu hoaûch cháûm hån
K.K.croos 3-5 ngaìy.

Caïc phæång phaïp taûo giäúng chëu noïng trong næåïc cho vuìng âäöng bàòng
âæåüc thæûc hiãûn nhiãöu nàm âãöu khäng mang laûi kãút quaí thæûc tiãøn. Phæång phaïp cáúy
mä náng giaï thaình saín xuáút cáy con cao hån mua haût nháûp, phæång phaïp âãø giäúng
âåìi F2 vaì choün giäúng tæì giäúng lai F1 âãöu khäng mang laûi kãút quaí vç giäúng khäng
âäöng âãöu vaì cho nàng suáút keïm, do âoï cho âãún nay viãûc nháûp giäúng váùn coìn phaíi
tiãúp tuûc âãø phuûc vuû saín xuáút. Ngoaìi caïc giäúng träöng kãø trãn nhiãöu giäúng khaïc cuía
caïc cäng ty giäúng næåïc ngoaìi nhæ Sakata, Tohoku (Nháût), Known you seed (Âaìi
Loan), Top green (Nam Triãöu Tiãn), ... âang âæåüc thæí nghiãûm åí nhiãöu nåi, mäüt säú
giäúng cho kãút quaí khaï täút åí caïc muìa vuû khaïc nhau nhæ Leo, Tropicana XII...

6. KYÎ THUÁÛT TRÄÖNG

6.1 Thåìi vuû

Âäöng Bàòng Säng Cæîu Long coï thãø gieo träöng caíi bàõp quanh nàm, tuy nhiãn
khaí nàng saín xuáút caíi bàõp vaìo caïc thaïng 8, 9, 10 dl coìn haûn chãú vaì chæa äøn âënh.
Caïc vuû träöng chênh nhæ sau:
· Âäng xuán såïm: gieo thaïng 8-9, träöng thaïng 9-10 vaì thu hoaûch vaìo thaïng 11-
12 dl. Caíi träöng chuí yãúu trãn âáút coï cå cáúu nheû, båì cao thoaït næåïc täút vaì khäng
ngáûp uïng khi næåïc säng dáng cao. Giäúng träöng laì K.K.cross, nàng suáút coìn
tháúp, 12-15 táún/ha. Canh taïc vuû náöy âåí cäng tæåïi næåïc, êt sáu, giaï baïn cao.
· Chênh vuû (âäng xuán): gieo caíi thaïng 10-11, träöng 11-12 vaì thu hoaûch vaìo
thaïng 1-2 dl (Tãút nguyãn âaïn). Âáöu vuû coìn mæa cáön laìm giaìn che cáy con vaì
âaïnh luäúng thoaït næåïc âãø traïnh ngáûp uïng. Khi träöng cáy ra ruäüng tråìi khä raïo
dãù sæía soaûn âáút, cáy sinh træåíng trong âiãöu kiãûn nhiãût âäü tæång âäúi tháúp trong
nàm nãn phaït triãøn thuáûn låüi, nàng suáút cao, êt sáu bãûnh, nàng suáút trung bçnh
20-25 táún/ha.
· Xuán heì: gieo thaïng 12-1, träöng thaïng 1-2 vaì thu hoaûch vaìo thaïng 3-4 dl. Pháön
låïn caíi âæåüc träöng sau vuû luïa trãn âáút ruäüng. Vç tråìi khäng mæa, nhiãût âäü cao
nãn læåüng næåïc cung cáúp cho caíi ráút låïn, sáu bãûnh nhiãöu nháút laì sáu tå, nàng
suáút trung bçnh 18-22 táún/ha.
· Heì Thu: Gieo thaïng 3-4, träöng thaïng 4-5, thu hoaûch thaïng 6-7 dl. Caíi träöng chuí
yãúu trãn âáút ruäüng cao khäng träöng luïa heì thu âæåüc. Vuû náöy coï mæa nãn âåí tæåïi
næåïc, sáu bãûnh nhiãöu, nháút laì bãûnh thäúi nhuîn, nàng suáút trung bçnh 15-18 táún/ha.

18
6.2 Saín xuáút cáy con
Læåüng haût giäúng cáön thiãút âãø cung cáúp âuí cáy con cho 1 ha âáút träöng laì
0,5kg, gieo saû trãn 300m2 âáút. Våïi phæång phaïp báöu cáy con coï khaí nàng tiãút kiãûm
læåüng haût giäúng gieo. Khi gieo cáön raîi thãm thuäúc saït truìng âãø træì kiãún, dãú. Cáön
gieo giäúng nåi traîng âãø cáy con khoíi moüc voïng. Trong suäút thåìi gian åí lêp æång
khäng nãn tæåïi thuïc phán hoïa hoüc, chè khi cáy phaït triãøn quaï keïm coï thãø tæåïi thuïc
urea hay DAP näöng âäü 1-2%.
6.3 Caïch träöng
Trãn âáút nhiãöu seït, coï cå cáúu nàûng åí vuìng ÂBSCL cáön lãn lêp cao 20-40 cm.
Lêp räüng 60-80 cm nãúu träöng haìng âån vaì 1-1,2 m nãúu träöng haìng keïp, khoaíng
caïch giæîa 2 lêp 30-50 cm. Nãn boïn loït træåïc khi träöng âãø cung cáúp cháút dinh
dæåîng cho caíi sau khi cáy häöi xanh. Tuìy giäúng, muìa vuû vaì âäü phç nhiãu cuía âáút
maì bäú trê máût âäü träöng cho thêch håüp. Giäúng K.K.cross khoaíng caïch giæîa 2 haìng
50-60 cm, giæîa 2 cáy 45-60 cm (máût âäü 24.000-37.000 cáy/ha); coìn Newtop giæîa 2
haìng 70-90 cm vaì giæîa 2 cáy laì 70 cm (máût âäü 17.000-22.000 cáy/ha).
6.4 Boïn phán
Læåüng phán boïn vaì thåìi kç boïn thay âäøi tuìy âiãöu kiãûn âáút âai, muìa vuû
vaì giäúng träöng. ÅÍ ÂBSCL coï thãø aïp duûng læåüng phán nhæ sau:
Phán chuäöng hay phán täm: 1-2 táún/ha.
Phán âaûm: 150-250kg N hay 326-540kg urea/ha
Phán lán: 80-120kg P2O5 hay 530-800kg super lán/ha
Phán kali: 60-100kg K2O hay 100-160kg KCl/ha.
Phán âæåüc chia laìm nhiãöu láön âãø boïn tuìy theo mæïc sinh træåíng cuía caíi.

- Boïn loït: Træåïc khi cáúy våïi 1/10 N, 1/3 P, 1/5 K vaì 1/3 phán hæîu cå.

- Boïn thuïc:

§ Tæåïi phán dáûm: Coï thãø duìng Urea hoàûc DAP pha loaîng näöng âäü 1-2 %
luïc 5-7 NSKC, láön 2 näöng âäü 2-3 % luïc 12-15 NSKC.
§ Raîi phán láön 1 (20-25 NSKC) 3/10 N, 1/3 P, 1/5 K vaì 1/3 phán hæîu cå.
Nãúu träöng haìng âäi thç âaïnh raînh giæîa 2 haìng boïn phán xong láúp âáút laûi,
coìn träöng haìng âån thç raîi phán giæîa 2 gäúc.
§ Tæåïi phán dáûm: Duìng Urea hoàûc DAP pha loaîng näöng âäü 2-4 % tæåïi
giæîa láön raîi phán 1 vaì 2..
§ Raîi phán láön 2 (35-40 NSKC) raîi 3/10 N, 1/3 P, 1/5 K vaì 1/3 phán hæîu
cå coìn laûi. Luïc naìy bäü rãù cáy caíi âaî låïn khäng nãn âaïnh raînh vç dãù bë âæït
rãù, nãn raîi phán giæîa 2 cáy hoàûc xung quanh gäúc räöi vun gäúc láúp phán.

19
 § Tæåïi phán thuïc nuäi bàõp: Læåüng phán coìn laûi sau 2 láön boïn raîi chia
khoaíng 3 láön tæåïi; láön âáöu chuï yï nhiãöu N hån, láön giæîa N, P (nãúu duìng
DAP hoàûc häùn håüp NPK) vaì láön cuäúi cuìng K (khäng âaûm) giuïp cho bàõp
cuäün chàûc, êt bë næït vaì êt bãûnh thäúi nhuîn. Ngæng boïn N êt nháút 7-10 ngaìy
træåïc khi thu hoüach âãø baío âaím âäü læu täön cháút nitrat.
6.5 Chàm soïc
6.5.1 Laìm coí, xåïi gäúc
Trong suäút thåìi gian canh taïc nãn laìm coí 2 láön vaìo ngaìy 20 vaì 40 sau khi cáúy.
Khi laìm coí kãút håüp xåïi gäúc phaï vaïng vaì âaïnh boí caïc laï giaì âãø chán caíi âæåüc
thoaïng, sáu bãûnh khäng áøn náúp, thæåìng kãút håüp våïi caïc láön boïn phán thuïc (raîi
phán xung quanh gäúc).
6.5.2 Tæåïi næåïc
Læåüng næåïc tæåïi cho caíi bàõp thay âäøi tuìy theo âiãöu kiãûn thåìi tiãút vaì âáút âai.
Vuû Âäng xuán vaì xuán heì åí ÂBSCL nãúu tæåïi thuìng coï thãø tæåïi 2-3 láön trong
ngaìy, tæåïi phun maïy mäùi ngaìy 1 láön. ÅÍ Tiãön Giang næåïc âæåüc dáùn tæì säng vaìo
raính giæîa caïc lêp caíi giuïp tæåïi tháúm mäüt pháön, khi caíi coìn nhoí rãù àn näng coï
thãø taït næåïc lãn lêp dãù daìng. Phæång phaïp náöy nheû cäng tæåïi næåïc nhæng máút
âáút nhiãöu vç diãûn têch mæång låïn.
6.6 Phoìng træì sáu bãûnh
6.6.1 Sáu haûi
- Sáu tå (Plutella xylostella)
Coìn goüi laì sáu duì hay sáu hoía tiãøn vç sáu coï hçnh daïng thon daìi, 2 âáöu nhoí
nhæ hoía tiãøn, khi âäüng sáu nhaí tå buäng mçnh xuäúng âáút âãø nuïp. Sáu àn phaï màût
dæåïi laï thaình nhæîng läø nhæ kim nhám. Sáu laìm nhäüng dæåïi âáút. Sáu tå gáy haûi
tráöm troüng trãn caíi vç sinh saín nhanh (21-27 ngaìy/læïa) vaì khaïng thuäúc maûnh, do
âoï cáön aïp duûng nhiãöu phæång phaïp thay âäøi måïi diãût sáu coï hiãûu quaí. Caïc
phæång phaïp phoìng trë:
Thuäúc hoaï hoüc: Ráút nhiãöu cäng trçnh âaî âæåüc cäng bäú vãö viãûc sæí duûng thuäúc
phoìng trë sáu tå vaì hàòng nàm nhiãöu thuäúc måïi cuîng nhæ phæång phaïp måïi âæåüc
âãö nghë. ÅÍ næåïc ta sæí duûng thuäúc hoïa hoüc phoìng trë sáu tå laì phäø biãún duì ráút khoï
khàn vç sáu khaïng thuäúc maûnh, do âoï phaíi thay âäøi hay pha chãú nhiãöu loaûi thuäúc
våïi nhau måïi diãût âæåüc. Caïc loaûi thuäúc thæåìng duìng hiãûn nay trong saín xuáút laì
MVP, BT, Aztron, Biobit, Dipel, Thuricide, Forwabit 30cc(g)/8lêt (thuäúc vi sinh, êt
âäüc) kãút håüp våïi mäüt trong caïc loaûi thuäúc Sumi-alpha, Fastac, Sumicidin, Decis,
Cyperan, Karate, Cymbus 5cc/8lêt (chè nãn phäúi håüp 2 loaûi trong mäüt láön phun) vaì
phun thuäúc såïm khi sáu coìn nhoí. Muäún diãût sáu coï hiãûu quaí nãn aïp duûng luán

20
phiãn caïc nhoïm thuäúc coï gäúc hoïa hoüc khaïc nhau vaì ruït ngàõn thåìi gian giæîa caïc láön
xët thuäúc âãø sáu khäng këp sinh doìng khaïng thuäúc. Gáön âáy nhiãöu loaûi thuäúc hoïa
hoüc måïi coï taïc duûng ngàn cháûn sæû täøng håüp kitin cuía cän truìng (chitin synthesis
inhibitor), do âoï cän truìng khäng biãún thaïi âæåüc. Caïc thuäúc måïi náöy âang coï taïc
duûng diãût sáu täút.
Thuäúc sinh hoüc âiãöu chãú tæì Bacillus thuringiensis (BT) vaì caïc loaûi thuäúc kãø
trãn hiãûn âæåüc sæí duûng phäø biãún vaì khäng gáy âäüc cho ngæåìi tiãu duìng. Thuäúc Bt
toí ra coï hiãûu quaí cao trong voìng 30 nàm kãø tæì khi thuäúc âæåüc saín xuáút, maîi âãún
gáön âáy mäüt säú nghiãn cæïu åí Nháût cho tháúy sáu tå cuîng khaïng thuäúc sinh hoüc Bt
(Tanaka, 1991) nháút laì sæí duûng thuäúc cho caíi canh taïc quanh nàm.
Phæång phaïp duìng báùy âeìn diãût bæåïm cuîng âæåüc sæí duûng häø tråü cho
phæång phaïp duìng thuäúc vaìo nhæîng muìa maì máût säú sáu cao. Viãûc lai taûo caïc
giäúng caíi khaïng sáu tå cuîng âæåüc thæûc hiãûn. Dickson (1975-1985) tçm tháúy coï mäúi
tæång quan giæîa tênh khaïng sáu tå vaì âàûc tênh maìu laï xanh âáûm, boïng laïng (dark
green glossy-leaved) cuía caíi bàõp vaì caíi bäng. Tuy nhiãn âàûc tênh náöy di truyãön
theo tênh làûn vaì caïc giäúng khaïng sáu âæåüc taûo ra chæa coï cho nàng suáút cao vaì tàng
træåíng täút.
- Sáu àn taûp (Spodoptera litura)
Sáu phaï haûi åí moüi muìa vuû, moüi thåìi kyì sinh træåíng cuía caíi, càõn âæït ngang
cáy con, tai haûi nháút laì luïc caíi vaìo cuäún, sáu àn vaìo bàõp vaì phaï haûi bãn trong bàõp
ráút khoï diãût. Sáu âeí træïng åí màût dæåïi laï thaình tæìng äø, trãn phuí läng maìu tràõng
ngaì. Sáu cuîng coï khaí nàng khaïng thuäúc. Nãn thay âäøi loaûi thuäúc thæåìng xuyãn.
Phun vaìo giai âoaûn træïng sàõp nåí seî cho hiãûu quaí cao: Sumicidin 10EC, Cymbus
5EC, Karate 2.5EC, Fenbis 2.5 EC, Polytrin P 440ND, Decis 2.5 EC...1-2%o coï thãø
pha träün våïi Atabron 5EC tæì 2-3 cc/8 lêt.
- Ráöy mãöm (Brevicoryne brassica, Myzus persicae, Rhopalosiphum
pseudobrassicae)
Ráöy táûp trung åí màût dæåïi laï chêch huït nhæûa laìm cáy suy yãúu, laï biãún vaìng,
khä caí cáy vaì boü nhaíy con thaình truìng àn luíng laï, áúu truìng caûp rãù vaì gäúc. Phun
thuäúc DDVP, Sumicidin, Baythroit, Polytrin, Cymbus, Fastac 5-10cc/bçnh 8 lêt.
- Boü nhaíy (Phyllotreta sp.)
Xuáút hiãûn nhiãöu vaìo cuäúi muìa nàõng vaì âáöu muìa mæa, boü gáûm nháúm màût
trãn laï laìm thaình nhæîng läø troìn nhoí, aính hæåíng âãún diãûn têch quang håüp laï. Con
træåíng thaình âeí træïng dæåïi âáút gáön nåi cáy moüc, áúu truìng phaï haûi rãù con dæåïi âáút,
sæû thiãût haûi khoï nháûn tháúy, sau âoï hoïa nhäüng. Phoìng trë boü nhaíy bàòng caïc thuäúc
thäng duûng nhæ DDVP, Sherpa,...

21
6.6.2 Bãûnh haûi:
- Heïo cáy con (Rhizoctonia solani)
Träün thuäúc træì náúm vaìo âáút hoàûc tæåïi âáút âãø khæí máöm bãûnh. Phun ngæìa
hoàûc trë bàòng thuäúc Copper B 25-30 g /8 lêt næåïc, Ridomil 25WP, Anvil 5SC,
Derosal 50SC, Appencarb 10FL 10-20 g-cc/8lêt næåïc, Tilt 250EC 3-5 cc/8 lêt næåïc.
- Chaïy laï (Pellicularia sp.)
Vãút bãûnh xuáút hiãûn bàòng nhæîng cháúm nhoí maìu náu tæì bça laï, lan dáön vaìo
bãnh trong laìm caí laï chaïy khä; nhiãût vaì áùm âäü cao giuïp bãûnh phaït triãøn nhanh
laìm chãút khä caí cáy. Phun: Manzate 200, Mancozeb 80 BHN , Copper B, Topsin M,
Rovral 50 BHN våïi læåüng 25-30g/8 lêt næåïc.
- Bãûnh thäúi nhuîn, tiãm cuìi (Erwinia carotovora)
Bãûnh thäúi nhuîn hay tiãm cuìi (Bacterial soft rot). Bãûnh thæåìng xuáút hiãûn sau
khi bàõp caíi âaî cuäün, bãûnh ráút nàûng trong muìa mæa. Âàûc âiãøm nháûn diãûn bãûnh laì
muìi häi khoï chëu åí cáy bãûnh, vãút bãûnh æåït vaì nháöy, àn lan vaìo bãn trong bàõp vaì
thán cáy, bãûnh coìn tiãúp tuûc phaït triãøn trong kho væûa sau thu hoaûch. ÁØm âäü vaì
nhiãût âäü cao laì 2 yãúu täú thuïc âáøy bãûnh phaït triãøn nhanh. Vi khuáøn täön taûi trong dæ
thæìa thæûc váût sau khi thu hoaûch. Âãø phoìng ngæìa bãûnh phaíi chàm soïc caíi täút, diãût
sáu tå, ráöy, nhäø boí cáy bãûnh ra khoíi ruäüng, xæí lyï dæ thæìa thæûc váût sau khi thu
hoaûch bàõp vaì aïp duûng luán canh triãût âãø caïc cáy hoü caíi. Xæí lyï thuäúc træì bãûnh këp
thåìi khi cáy væìa chåïm coï bãûnh: Copper zinc, Kasuran, Kasumin, Kasugamicin,
Coc, Champion, Topsin M 20-30 g-cc/8 lêt næåïc.
- Baí tráöu (Xanthomonas campestris)
Bãûnh gáy täøn thæång hãû thäúng maûch cuía cáy, laï tråí nãn vaìng tæì rça laï chaïy
lan vaìo trong, gán laï tråí nãn âen, boï maûch åí thán cuîng coï maìu âen do vi khuáøn
phaït triãøn trong caïc maûch cuía gán laï, cheí thán ra seî tháúy maûch dáùn nhæûa bë âen vaì
chæïa nhæîng gioüt vi khuáøn maìu vaìng. Nãúu âiãöu kiãûn thåìi tiãút áøm vãút bãûnh nhuîng
ra, nãúu thåìi tiãút khä haûn, vãút bãûnh khä doìn;. Nãúu bãûnh xuáút hiãûn såïm cáy khäng
phaït triãøn vaì cuäún bàõp âæåüc. Phæång phaïp phoìng trë täút nháút laì träöng giäúng
khaïng, nãn khæí haût træåïc khi gieo vaì luán canh caíi bàõp tæì 3-4 nàm. Phun ngæìa:
Copper zinc, Kasuran, Kasumin, Kasugamicin, Topsin M 20-30 g-cc/8 lêt næåïc.
- Bãûnh da låün hay thäúi khä (Rhizoctonia solani)
Bãûnh thäúi haûch (Water soft rot). Bãûnh gáy haûi trãn laï giaì sau âoï lan dáön vaìo
bàõp, mä bãûnh mãöm, nhuîn næåïc nhæng khäng coï muìi häi, vãút bãûnh âæåüc bao phuí
båíi låïp tå tràõng cuía såüi náúm, giæîîa nhæîng såüi náúm laì nhæîng haûch troìn, âen, cæïng.
Bãûnh gáy haûi vaì phaït triãøn ráút trãø vaìo giai âoüan cuäún bàïp âãún thu hoüach nháút laì
khi áøm âäü cao.

22
 Phun ngæìa bàòng caïc loüai thuäúc nhæ træì bãûnh heïo cáy con hoàûc thuäúc træì
bãûnh âäúm vàòn luïa. Biãûn phaïp phoìng træì chuí yãúu laì biãûn phaïp canh taïc, sinh hoüc,
haûn chãú täúi âa viãûc sæí duûng thuäúc hoaï hoüc. Máöm bãûnh vaì haûch náúm giæîî láu trong
dæ thæìa thæûc váût, nháút laì trãn ruäüng duìng råm tuí màût lêp maì råm coï mang máöm
bãûnh. Nãn träöng giäúng khaïng bãûnh vaì xët ngæìa Anvil, validacin, Topsin-M,
Bonanza,... khi tháúy bãûnh xuáút hiãûn.

6.7 Thu hoaûch

Thåìi gian thu hoaûch tuìy thuäüc giäúng, muìa träöng vaì âëa âiãøm canh taïc. Caïc
giäúng träöng åí ÂBSCL cho thu hoaûch bàõp 60-75 ngaìy sau khi träöng ra âäöng. Thu
hoaûch bàõp khi bàõp cuäün chàût, 2 laï uïp ngoaìi màût bàõp càng, bàõp phaït triãøn âáöy âuí,
màût bàõp boïng laïng vaì laï gäúc bàõt âáöu vaìng. Nãúu thu såïm bàõp chæa cuäün chàût, nàng
suáút keïm. Nãúu thu muäün bàõp næït neî, keïm pháøm cháút. Nãn thu hoaûch luïc tråìi maït
hay ban chiãöu, coï thãø thu tèa nhiãöu âåüt nãúu bàõp tàng træåíng khäng âãöu. Bàõp tæåi
baïn åí chåü âæåüc càõt tèa båït laï ngoaìi cho âeûp vaì giæîî bàõp khäng bë báöm dáûp. Nhiãût âäü
täút nháút âãø træî bàõp trong kho laì 0-2oC vaì áøm âäü täúi haío laì 90-95%.

CÁU HOÍI

1. Vë trê cáy dæa háúu trong saín xuáút rau åí ÂBSCL?

2. Âàûc tênh caïc giäúng caíi bàõp hiãûn träöng oí ÂBSCL?
3. Yãu cáöu âiãöu kiãûn ngoaûi caính cuía caíi bàõp trong giai âoaûn cuäún bàõp?
3. Vç sao caíi bàõp träöng åí ÂBSCL khäng träø hoa?
4. Vç sao vuû heì thu ráút êt näng dán träöng caíi bàõp ?
5. Biãûn phaïp kyî thuáût haûn chãú næït bàõp caíi giai âoaûn sàõp thu hoaûch vaì biãûn phaïp
neo bàõp ngoaìi âäöng khi chæa âæåüc giaï hoàûc gàûp mæa âäüt xuáút luïc gáön thu
hoaûch?
6. Qui trçnh boïn phán cho caíi bàõp?
7. Sáu bãûnh haûi chênh trãn caíi bàõp? Triãûu chæïng nháûn diãûn vaì caïch phoìng trë?

CÁY CAÍI CUÍ

23
 Tãn tiãúng Anh: Radish
Tãn khoa hoüc: Raphanus sativus (L.)
Hoü báöu bê: Cruciferae
1. GIÅÏI THIÃÛU

Baíng : Thaình pháön dinh dæåîng cuía caíi cuí so våïi caì räút trong 100g pháön àn
âæåüc (theo National Food Review, 1987, USDA)

Thaình pháön Caíi cuí Caì räút

næåïc (%) 95 88
nàng læåüng (cal) 17 42
cháút âaûm (g) 1 1,1
Cháút beïo (g) 0,1 0,2
Cabohydrad (g) 3,6 9,7
Ca (mg) 30 37
P (mg) 31 36
K (mg) 322 341
Vit. C (mg) 26 8
Vit. A (I.U) 10 11.000

Cháút læåüng rãù cuí tuìy thuäüc vaìo giäúng, thåìi kyì thu hoaûch vaì âiãöu kiãûn âáút
âai. Tuy caíi cuí coï giaï trë dinh dæåîng tháúp nhæng cho saín læåüng cao, dãù träöng, dãù
váûn chuyãøn vaì cáút giæî láu âæåüc. Caíi coï nhiãöu giäúng, thåìi gian thu hoaûch khaïc nhau
nãn coï thãø träöng nhiãöu vuû trong nàm do âoï laì loaûi rau giaíi quyãút giaïp vuû täút. Caíi
coï thãø chãú biãún nhiãöu caïch: náúu, phåi, muäúi, neïn, âãø dæû træî àn trong nhæîng muìa
hiãúm rau. Ngoaìi ra giaï thaình saín xuáút caíi cuí tháúp vç êt täún phán thuäúc vaì cäng
chàm soïc, do âoï caíi âæåüc canh taïc räüng raîi åí nhiãöu næåïc.

2. ÂÀÛC TÊNH SINH HOÜC

Rãùù: Rãù chênh laì rãù truû, àn sáu tæì vaìi táúc âãún 2m tuìy giäúng. Bäü rãù phaït triãøn maûnh
trong låïp âáút caìy vaì caìng xuäúng sáu hãû thäúng rãù phaït triãøn yãúu dáön.

Cå quan dæû træî cháút dinh dæåîng laì rãù cuí, âoï laì daûng biãún thaïi khäng chè
riãng cuía rãù maì caí sæû tham gia cuía truûc thæåüng vaì haû diãûp. Vãö hçnh thaïi rãù cuí coï 3
pháön:

· “Âáöu” laì pháön trãn rãù cuí mang caïc laï xãúp thaình hçnh hoa thë, chäöi
dinh dæåîng vaì nhæîng vãút laï cheït. “Âáöu” coï thãø âæåüc hçnh thaình tæì
truûc thæåüng diãûp hay pháön trãn cuía noï.

· “Cäø” laì pháön giæîa, cäø âæåüc phaït triãøn hoàc tæì truûc thæåüng vaì haû
diãûp, hoàûc tæì mäüt pháön cuía hai bäü pháûn náöy.

24
 · “Rãù tháût” laì pháön âuäi cuía rãù cuí âæåüc hçnh thaình tæì rãù máöm hoàûc tæì
pháön dæåïi cuía truûc haû diãûp, pháön náöy coï mang nhiãöu rãù bãn phán
nhaïnh vaì huït cháút dinh dæåîng nuäi cáy.

Mæïc âäü tham gia cuía truûc thæåüng, haû diãûp vaì rãù máöm vaìo viãûc hçnh thaình
rãù cuí tuìy thuäüc vaìo giäúng.

LaÏ: moüc åí pháön âáöu cuía cuí gäöm phiãún laï vaì coüng laï. Coüng daìi hay ngàõn, nhoí hay
to, khäng läng hay coï läng tuìy giäúng. Phiãún coï thãø nguyãn hay xeí thuìy, rça laï
nguyãn hay ràng cæa tuìy giäúng. Laï non àn âæåüc nhæ salad.

Hoa: phaït hoa phán nhaïnh, hoa nhoí tràõng hay phåït têm, coï 4 caûnh, thuû pháún cheïo
nhåì cän truìng.

Hçnh : Sæû phaït triãøn cuía cuí caíi

1. Cáy måïi moüc máöm 2. Caíi cuí daûng troìn 3. Caíi cuí daìi
3. NGUÄÖN GÄÚC VAÌ PHÁN LOAÛI

Caíi cuí coï nguäön gäúc tæì Trung Quäúc, nåi coï nhiãöu daûng caíi hoang daûi hiãûn
nay váøn coìn tçm tháúy. Caíi cuí laì thæïc àn phäø biãún cuía ngæåìi Ai Cáûp træåïc khi xáy
dæûng Kim Tæû Thaïp. Nhiãöu daûng caíi cuí våïi maìu sàõc khaïc nhau âæåüc mä taí trong
saïch åí næåïc YÏ træåïc Cäng Nguyãn. Tuy nhiãn maíi âãún thãú kyí thæï 16 caíi cuí måïi
âæåüc canh taïc räüng raîi åí Cháu Áu.
Loaìi Raphanus sativus âæåüc chia laìm 3 loaûi phuû theo sinh thaïi, caïc loaìi phuû

25
khäng khaïc nhau vãö säú læåüng nhiãøm sàõc thãø, cáúu taûo hoa vaì dãù daìng lai taûp våïi
nhau.
- Subsp. sativus: gäöm caïc giäúng träöng åí Cháu Áu, laì cáy 1 nàm hay 2 nàm, rãù
cuí ráút âa daûng, laï xeí våïi laï cheït to, nang quaí khäng coï âuäi.

Hçnh 25: Daûng traïi cuía caïc loaìi caíi cuí

1,2- subsp. Isativusi 3,4- subsp. Isinensisi
5,6- subsp. Iraphanistroidesi 7,8- loaìi hoang daûi
- Subsp. sinensis: gäöm caïc giäúng träöng coï nguäön gäúc Trung Quäúc, âæåüc
träöng räüng raîi åí caïc næåïc vuìng Âäng Nam AÏ vaì Trung AÏ, laì cáy 1 nàm hay 2 nàm,
coï hoàûc khäng thaình láûp rãù cuí. Giäúng khäng cho cuí âæåüc träöng láúy häüt laìm dáöu
hay laìm thæïc àn cho gia suïc. Loaìi phuû náöy coï laï xeí hoàûc nguyãn, nang quaí coï hay
khäng coï âuäi.

- Subsp. troides: gäöm caïc giäúng coï nguäön gäúc tæì Nháût Baín, träöng phäø biãún åí
Nháût vaì caïc næåïc trong vuìng Âäng Nam AÏ. Háöu hãút giäúng träöng âãöu laì cáy 1 nàm,
thaình láûp rãù cuí, coï laï xeí våïi laï cheït nhoí vaì nang quaí coï âuäi daìi.

3. GIÄÚNG: Caïc giäúng thæåìng träöng åí ÂBSCL gäöm coï:

26
 · Giäúng 45 ngaìy: cuía Thaïi Lan (East West, Traïi báöu, Chiatai, xe læía),
Häöng Käng (Choi Hing Lee, Âaûi Âëa). Giäúng 45 ngaìy âæåüc æa chuäüng
nhiãöu vaì träöng phäø biãún vç mau àn, âáöu tæ tháúp, nàng suáút cao, coï thãø
träöng trogn muìa mæa. Tuy nhiãn mau boüng ruäüt, mau träø hoa nãúu thu
trãø.

- Chiatai: Nháûp cuía Thaïi Lan, daûng cuí suäng daìi âeûp, voí cuí maìu
tràõng, trån laïng, cåí cuí nhoí, daûng laï ngàõn, chiãöu daìi cuí 18-22 cm, âæåìng kênh
cuí 4-4,5 cm, cuí tràõng, êt xå, träöng âæåüc quanh nàm.

- ÂT-45: Nháûp cuía Thaïi Lan (East West), cuí maìu tràõng, khäng bë
xanh hoàûc vaìng âáöu, âáöu vaì âuäi cuí thàõt laûi, cuí chàõc êt bë xäúp, thåìi gian thu
hoaûch cuí 45 ngaìy sau khi gieo nhæng coï thãø thu trãù hån (50-50 ngaìy) nãúu
giaï thë thæåìng khäng coï låüi. Cáy phaït triãøn âãöu, laï thàóng âæïng, dãù daìng
chàm soïc.

· Giäúng 60 ngaìy: Häöng Käng (Choi Hing Lee), pháön lånï giäúng 60 ngaìy
âæåüc æa chuäüng trong vuû thu âäng, âäng xuán. Trong âiãöu kiãûn mæa
dáöm vaì tråìi ám u, caíi phaït triãøn cháûm. Giäúng 60 ngaìy chëu âæûng täút vaì
cho nàng suáút cao hån giäúng 45 ngaìy. Nhæîng vuìng xa chåü, saín xuáút caíi
muäúi thêch giäúng naìy hån vç cho nàng suáút cao, cuí to daìi, chàõc hån,
muäúi dæa ngon hån.

· Caíi cuí Traûch: choün tæì giäúng caíi cuí träöng phäø biãún láu âåìi taûi Cuí Chi, cuí
daìi 15-20cm, âæåìng kênh 2-3cm, troüng læåüng cuí 100-150g, tæì khi gieo
âãún thu hoaûch 35-40 ngaìy, nàng suáút trung bçnh 15-20t/ha. Caíi cuí Traûch
duìng âãø gieo laìm caíi àn laï vaìo âáöu muìa mæa hay träöng thu hoaûch laìm
caíi muäúi, pháøm cháút cuí keïm vç cáy mau träø hoa vaì quáön thãø cuí khäng
âãöu.

Caíi cuí träöng åí ÂBSCL âãöu laì giäúng hàòng niãn.

4. KYÎ THUÁÛT CANH TAÏC

4.1 Caïch träöng

Caíi cuí coï thãø träöng trãn nhiãöu loaûi âáút nhæng täút nháút laì âáút tåi xäúp, âáút phuì
sa, âáút thët pha caït khäng coï âaï soíi, phç nhiãu, êt pheìn, coï pH 6-8. Âáút träöng caíi cuí
cáön phaíi caìy bæìa sáu, tåi nhuyãùn vaì bàòng phàóng. Nãúu träöng vaìo muìa mæa nãn lãn
luäúng cao âãø dãù thoaït næåïc. Træåïc khi gieo nãn saìng boí häüt nhoí âãø häüt lãn âãöu vaì

27
cho nàng suáút cao. Læåüng häüt giäúng cáön thiãút 10-15kg/ha tuìy theo máût âäü träöng.
Âäúi våïi giäúng ngàõn ngaìy hay träöng trong muìa nàõng thæåìng aïp duûng caïch gieo vaîi
giäúng trãn màût lêp, sau âoï duìng caìo hay tro vaì âáút thët vuìi häüt, khi häüt moüc âãöu
nhäø tèa chæìa khoaíng caïch cáy 10cm. Cuîng coï thãø gieo häüt thaình haìng âãø dãù chàm
soïc. Duìng miãúng tre raûch haìng theo chiãöu ngang caïch nhau 15-20cm, sáu 2cm, gieo
häüt trãn haìng vaì láúp âáút laûi, 15 ngaìy sau gieo tèa båït chäù dáöy, chæìa cáy caïch nhau
7-10cm âãø cuí dãù náøy nåí. Phæång phaïp náöy êt täún häüt giäúng hån gieo vaíi nhæng täún
cäng hån.

Caíi cuí phaït triãøn mau leû, nháút laì caïc giäúng såïm, do âoï muäún coï nàng suáút
cao cáön boïn âáöy âuí phán vä cå láøn hæíu cå. Coï thãø boïn cho 1ha säú læåüng phán nhæ
sau:

- Phán chuäöng: 1-2 táún

- Phán häøn håüp NPK 400-500kg (urea 100-150kg, super lán 200-250kg, phán
KCl 100-150kg).

Vç caíi ngàõn ngaìy nãn boïn loït 40% læåüng phán boïn vaì boïn thuïc 60% læåüng phán
coìn laûi sau khi nhäø tèa âënh cáy.

4.2 Phoìng træì sáu bãûnh: Cän truìng vaì bãûnh gáy haûi trãn caíi cuí cuîng giäúng nhæ
trãn caíi bàõp gäöm coï sáu tå, sáu àn taûp, ráöy mãöm, boü nhaíy (xem pháön åí cáy caíi bàõp).
Do caíi ngàõn ngaìy nãn viãûc phoìng træì dãù daìng hån, chè cáön phun thuäúc 2-3 láön
trong thåìi gian träöng laì âuí.

Bãûnh thæåìng gàûp gäöm coï:

- Bãûnh thäúi âen cuí do náúm Aphanomyces raphani: náúm táún cäng vaìo rãù
laìm rãù cuí tråí nãn âen, khäng phaït triãøn vaì âáöu rãù toïp laûi. Bãûnh phaït triãøn maûnh khi
áøm âäü vaì nhiãût âäü âáút cao vaì khi coï sæû hiãûn diãûn cuía náúm Rhizoctonia solani. Viãûc
phoìng træì bàòng thuäúc hoïa hoüc khäng hiãûu quaí âäúi våïi bãûnh náöy.

- Bãûnh âäúm laï do náúm Alternaria brassicae: Âäúm bãûnh trãn laï hçnh troìn
maìu náu sáûm, bãûnh nàûng âäúm bãûnh lan xuäúng cuí vaì láy lan caí ruäüng nãúu xuáút
hiãûn såïm. - Bãûnh thäúi nhuîn do vi khuáøn Erwinia carotovora: Bãûnh thæåìng xuáút
hiãûn åí cäø thán vaì lan dáön xuäúng cuí, bãûnh taûo thaình nhæîng vãút nhuîn muìi häi thäúi.

Âãø phoìng træì bãûnh hæíu hiãûu nãn luán canh caíi våïi caïc cáy träöng khaïc hoü,
khæí âäüc häüt træåïc khi träöng vaì phun copper zinc hay Copper B näöng âäü 2%. âënh
kyì 7-10 ngaìy/láön.

4.3 Thu hoaûch

28
 Caíi cuí cáön thu hoaûch âuïng ngaìy, ngay khi cuí âaût kêch thæåïc täúi âa cuía
giäúng. Nãúu thu hoaûch trãø caíi träø hoa, cuí xäúp, boüng ruäüt, nhiãöu xå vaì nheû cán, máút
pháøm cháút. Thu hoaûch luïc tråìi maït, càõt båït laï, ræía saûch âáút räöi boï thaình boï hay
âoïng goïi. Caíi träöng muìa mæa nàng suáút keïm hån muìa khä, muìa mæa nàng suáút
trung bçnh 12-15 t/ha vaì muìa khä 20-25t/ha.

CÁU HOÍI

1. Sæû hçnh thaình vaì phaït triãøn rãù cuí åí caíi cuí?
2. Coï thãø aïp duûng phæång phaïp cáúy khi träöng caíi cuí khäng, taûi sao?
3. Cho biãút læåüng giäúng gieo, thåìi gian vaì caïch thæïc nhäø tèa caíi cuí?
4. Caïch boïn vaì liãöu læåüng boïn phán cho caíi cuí?

29