Ba Giai...

/ Nguyên Nam
Thông

Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

 Nguyen, Nam Thông. Auteur du texte. Ba Giai... / Nguyên Nam
Thông. 1934.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées
dans le domaine public provenant des collections de la BnF. Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-
753 du 17 juillet 1978 :
- La réutilisation non commerciale de ces contenus ou dans le cadre d’une publication académique ou scientifique
est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source
des contenus telle que précisée ci-après : « Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France » ou « Source
gallica.bnf.fr / BnF ».
- La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation
commerciale la revente de contenus sous forme de produits élaborés ou de fourniture de service ou toute autre
réutilisation des contenus générant directement des revenus : publication vendue (à l’exception des ouvrages
académiques ou scientifiques), une exposition, une production audiovisuelle, un service ou un produit payant, un
support à vocation promotionnelle etc.

CLIQUER ICI POUR ACCÉDER AUX TARIFS ET À LA LICENCE

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété
des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

- des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent
être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans l'autorisation préalable du titulaire des droits.
- des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont
signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est
invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et
suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de
réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur de vérifier la conformité de son projet avec
le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur,
notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non respect de ces dispositions, il est notamment
passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter

utilisation.commerciale@bnf.fr.
N H AT-NAM THÜ’-XA NGUYEN-NAM-THÔNG

BA-GIAI « kho truyên giai buon »

«
TUC - NGU’
« THLT NHÁT BA - GIAI »

«
THl> HAI TÚ-XüÁT»
HË AI MÀ NÓI DÔÎ AI
« »

«
THÌ X1N TÚ-XUAT»
« BA - GIAI BEN NHÀ »

1 CUÒN TROÑ
MAI 193k. Già : 0$20

Xhà Ini \hài !\aw

(ÁN, THir, HOA-QUÁN DU’O’C-PHÒNG)
10k HàngGai Hanoi, xuât-bân giù ban-quyen
 SACK DAY THOI-MlEN

Tân-Sanh biên-tâp
Hanoi Nhât-Nam Thir-Qaán xuât-bân. Sách Thôi-miên day
các khoai Than hoc (Psychisme) Thôi miên hoc, Nhân âiên
hoc, Àm thi hoc, Xucit h'ôn hoc, Giàng than hoc ; Than giao
càch ccun hoc, Tri bênh hoc, vûn vân.
. . .
Mue dich là de phá tan cài n'ên mê tin di doan cria nuòre
nhà ; thêm cho ngirôi dôi mot thú khoa hoc tri tri rat cô ich>
rat ngô nghïnh de dào tao lày các (hir nâng lue can thiet cho
sur tliành tiru hanh phiic sau này, miru tàm cài thuât « SÒng
mài không.vchet » cïmg là khàm phà cài màn bi mât cua
Tao-hôa vâÿ, Ma là gì ? Quy là gì ? Bùa mê là gì ? Phù thüy
là gì ? Chira bênh không phâi thuÔe là gi? B<3ng bóng, d(5ng
thiëp là gì? Tai sao lai chira bênh và sai khiën cùng là hiên
lûnh duae ò neri xa mirili ? ! Gicio due cho có két qua là the
nào ? hoc gioi co the bay duge (béri Tày da có nguò’i hoc
thôi miên mà bay dirçrc).... Beu là do hoc Thôi-miên mà ra
câ chir dàu Thii nhi ! Vày muón biët và làm dirge nliir trèn,
1.

thò’i phâi hoc các sàch :

SÁCH BÁ CÓ :

Thoi-mièn hoc time - nghiêm (sô 1 in lan thir tu) 0$25

Thôi-miên hoc three-nghiêm (so c2 in làn thir lu) Ü.Í55
Thôi-miên yéu hj hoc thucmg (so 3 in làn thir ba) Ü.40
Thôi-miên yëu ly hoc ha (so 4 in làn thù* hai) 0.50
Thòi-mièn so 5 lânh hôi Cân ÿhoc (Than giao càch cam)0.50
Thôi-miên Nhât-Bàn nghiêm theo phuo’ng phàp cua Dire
(A-lo-mâng) chuyên chira bênh 0^50^).
Mua buon mua le ther và mandai de cho nhà xuât-bàn nhir v'ây •'
«
Nhât-Nam Thir - Quân 104 hàng Gai — Hanoi »
Mua le mot quyêu thêm 0$20 tien cuô’c, mua câ 6 cuon
mot luot cu’ó’c có 0$35. Gui lïnh hôa giao ngân ngirô'i mua
chiù thêm 0$15 tien retour mandat (trâ câ tien truoc thi thôi)-
 XGl'YKN-NAM-THÓNG

Nhât Nam Thir-Xâ

BA-GIAI

TUC - NGU
«
THl> NHÂT BA-GIU »

«
THl> HAI TÚ-XUÁT »

«
HÈ AI MÀ NOI GIOÌ AI »

THÌ X1N TÚ XUÁT

« - »

«
BA GIA1 BIÍN NHÀ
- »

1 CUÒN TRON

Imprimerie i\hât Mam -

<ÁN, THir, HOAQUÁN DITOC PHÒNG)
10k Hàng-Gai Hanoi, xuál-ban gift bcm-quyen
 Thân-thë Ba-Giai
Ba-giai ! Mot ngirôi lâng-man giang-ho, linh ma qui
quái, da ket dâng vô’i Tú-Xuát mà gâv nèn không biët
bao nhiêu truyên quái-ác tire cuòi. Thâm chi di den
dâu thiên-ha cüng phâi gôm mat mà dat cho cài tên
là Quài-vât Hà-thành », là «Tràng-an tir-quï » !
»

Ba-giai, Tii-Xuat cùng noi tiëng là hai gà choù ngòng

nhimg cài ngôn choi cûa liai ngu’ôi — tri'r khi ho’p dâng
vô-i nhau — lai không giong nhau,. dii}’ cô cài cân-tinh
quai àc thi giong nhau nliir hêt.
Nghe câu tuc-ngü* nói : « Thi'r nhât Ba-Giai, Hui* liai Tú-
Xuát » nhiêu ngirò-i dâ biet truyên Tú-Xuát cho là quà
dâng, vi lu’ông tran dòi lai con có ngu’ôi nào choi
ngông dirge han Tú-Xuát nu*a. Nhirng, hây khoan,—
trirôc khi so sànli vói Tú-Xuát, hay t h ir nhàn qua may
cài chirc-vi gô-quài cûa Ba-giai sau này, tât nhiêu phài
tin rang ngirò’i trirôc kliòng nhàm, mà càu tuc-ngìr kia
thuc là rat dùng.
Ngoài cài chàn hôi-viên xirng-dáng trong hòi « Tràng-
An tù’-qui » Ba-giai lai kièm may dure sau này :
T Birng làm chu-tiiy elio mòt dâng 400 thang du-còn
ò’ Hà-thành.

2* Giù* dure hôi-trirông trung-ircmg, thóng-quyen tât

câ 8 chi-dàng kê cap dông rai ràc ô' khâp 8 cira ô Hà-
 C\
i

thành. Tong bô trung-iro’ng thi thiët làp o' may cái dình
lem o- pho hàng Rae.
3' Giù* dure tong-giám-sát cho 2 nghin thang hui. chía
ra làm ngót tram chi-bò dóng rai rác ô’ khap các dia
hat Bac-Kÿ. Tong-bô trung-irong, dat cV máy cái dình
lem ô’ gàn ô Dong-mác.
T Gift dure tong thanh tra cho mot hôi chinh-lhám
dii câ sir, vai, cò-dàu, nhà-th.o tròni, cap, un mày....
Ghuyên vièc dò thám các tin tire trong binh-gia ben Trien,
de màt báo cho máy dáng giac ló’ii dirong dánh phá
quanti khâp Bac-kÿ khi hay gicr. ván vàn.
 Lò*m Cu Thirçrng Giai
Ba-giai n g acri Hà-nôi, Unía nhô rat có khiê'u thong-
minh, ma cài khoe ran li man li cùng pliât sinh ngay tir
khi bay con de eliòni. Mirò! tuoi da bièt làm ther, nhat
là lòi tho- trào-pining lai càng sor triróng lain Biro n g 1
.
tliòi dó, có cu thirong Nguyên-dâng-Giai là n g cròi rat
sùng dao Pliât, hê dào-nhâm liât nào cüng nhièt thành
quÿên tien hip nèn mot vài ngon chùa de ky-nièm
còng-dirc. Ba-giai khi dó còli nhò tuoi, nliân mot buoi
tói xeni khành-'.hành mót ngon chùa cùa cu Thirong
mòi lap ò* cauli ho Hoàn-Kiém (1) Vi ghét cài thói
.
hièu hir-danh, nèn ga lay ngay cue than vach bìra lèn
birc tiròrng tran g triróc chùa hai càu :
Pinic dire gì mày bò dì Giai.
Làm elio tori Bue lai hao Dodi.
. .
Vira vièt tói dó, bat dò mót càu linh tróng thày, lien
tlióp ngirc lòi tuót ngay vào nòi-diròng de cu Lón tri
tói. Cu Thirong vòn tinh nhàn-tù*, lai thày dira bé con
loát choát de chòm, khòng nò’ ra oai, chi hòi : có sao
diroc de su’O’C nhu’ vày ?
—Vi ngâu-nhiên lurng-bút de cho’i, thuc khòng có y gì ca.
—
Tèn mày là gi ? và ngirói ó’ dàu?
Ba-giai dong dat thira rang :
— Barn tèn con là thatig cu Giai ! ò’ làng Birbi
.
Cu Thirong giàn lain, nghiêm giong bâo rang:
Xeu mày khòng chira lai hai càu tho- kia thì quyct
—
dàuh dòn
.

— Neu
dòi dirge hay thì cu Lón day sao/
— Thì se có thirong.
Ba-giai lien ring khan dòi ngay lai rang :
Pluie-dire ai bang cu Thirarng Giai !
Làm ch'il phivong line la phiucrng ùoìi
Cu Thirong rat dep long, ban ih iron g cho rat hàu .

^J) Chùa này bi ¡¡l.á iòi, Lao nbiéu phàt luo'ng dtin ca ve chùa Lièn-phài.
¡Say chi còn di-tich ir ot eòi ìhap ir tiuòc lillà Pia-tic npàii-hàjig dó tliòi
 Lcrm Su* Cu chùa La
Lai mot horn den xem lain chav 6' chùa Bách-món,
(2) thay oân chuói bira bai mà khòng diroc su’ eu tliet
moi. Tüc mmh de luôn ngav mot bài Ilio vào tuwig rang;
-

Qua chon Thien-môn bici mot limy,

iron sirii tròn Ume den tu dáy.
Bao nhiêu oân dindi thây quo- such,
That chó Già-Lam ni&i the này !
Bài tho’ vira de mot hit, dà lan-truyën di kháp chùa rat
mail, còng chimg nghe doc den cuòi ran nhir nác-ne. Sir
cu hoang-hot pliai sue tim Ba-giai, mà khan-khoân van-
xin chira lai cái bài tho- ác-quái, de dep cái phong-trào
che dieu cûa công-chùng di cho.
Ba-giai chi chira lai có may chfr mà bài tho’ bien nghïa
khàc han, lai thành bài tho- ciré lire tán dirong cái pham-
già cua sir cu :
Qua chou Thien-môn bid mòt thây,
Tránh niêm trdn-luy den tu dáy.
Huo ng hoa oân dindi riêng thây hircrng,
That diiia Già -lam m&i the này !
Mòt trang thiéu-nièn dïnhr-ngô nhir the, ai chang tiròng
sau này sir-nghièp se vang dòng bon plnrong, liru-truyen
thanh-sir, The mà khòng.— Lúe bé là thang'cu Giai, thì
iòn lèn cùng chi là aulì Ba-giai, mà dën vàn-nièn cùng
vàn là aulì làng ubo chàn trang, chi liru dirge cái tiëng
« So là » lai dèi sau mà thòi ! Oi ! chang qua chi vi bòi
bay'giù-vini niróc dièn-ngny, trieu-cirong dò nàt, tru'òng
thi chi là cài elio dáu-giá, quan lai chi thuàn gióng ciròp
ngày, den nói giac-già noi lèn tir tung, nhàn dán tannât
nhir cá thit ; de den nói ko aiih-h ùng phài noi công-pbân

(2) Chùa này cüng cûa cy Tbuçrng-giai Jàm.

 mà dyng cò noi trong, cát cir kháp noi; khácfi tài tình
1

cüng chán biróc còng danti mà cluing thàn lêu-long giang-

ho, bô tài tri tiêu-ma ciing tuë-nguyêt. Hôi ai, chira xét
tháu cài vàu-hòi suy tàn qua ngàn hòi bay giò’, thì elio-
"nèn che tràch cài dòi phóug- tiing làng-man cûa bon
Ba-giai Tú xuat-vòi.
 Cô a vô phúe.
Trên kia da nói : Ba-giai tir lúe nhó da sàn có cài
tinh ranh-ma quái-ác. Ngay tir thud theo thày tro hoc
1

efing da khét tiëng là mot gà choi ngòng. Khi dó Ba-giai

tro hoc ò Chiro ng-My gàn vùng Ba-thà. Tinh cò bat chini
dirqc cô Mai, là mot vi tieu-thir tuyet-xac a vùng ày.
Hai bèn diro’ng tho’ di tù* lai, hoi tieng vira quen, thình
linh bi mot a ngàm miru phà hoai, khiën cho mot dôi
trai tài gài xác, nira chirng phâi nhan le hòng tan
Bau dnòi chi vi hire t li ir roi,mà bông gây nên nông nói.
Nhân trong long durong chira chan hirng thú, Ba-giai
mói dem cài tinh hình gap go liromg duyên, viët thành
1

mòt bài tir khúc de choi:

Non Nìing dó no
Sông Hàt day kig
Có càu
„
hoc tra» g&m ghè :
Thcr tài bay bir&c.
Hoc dii nàm xe.
Sàch, dèn gióc chi nuròi nàm, còng danh nhirng rap
khan trap theo thày nghìn dàm,xa la ch.ang ne.
U’ ibi
Qua mien tìa-thà,
Thày cô cung khà.
Trir&c liày còli la
Sau dan muôn gg !
Khi tin di, khi tin lai, dieu no dieu kia.
Khi diëu thuoc, khi rnieng tràu, lúe vay lúe già.
Qua nhien
Co m&i di qua,
Mói uào Thài-hà.
Mài ngòi lem la,
M&i trugen gàn xa;
Bèn van-ptnic bên hàn-huyèn, chào mói vòn-và.
Ké thièn-tài, ngiròi quóc-xac, trò truyèn dam-dà.
 * T RU YEN BA -Gl AI

Ay the ma :

Ngireri king ngircri nir&c,

Ngir&i ire ngircri già,
Con gài âàn bæ,
Turn ndm turn ba,
Dòn g cm dòn xa.
Dòn nào dòn ra;
Dòn ràng co dy.
Piati long còni ta !
Thë-gian cliang it thì nhiëu, xeni ra cung cò.
Fran-càii chfing choi ciìng thiet, cò vice chi mà!.
. .

*
Vi bài lir này iiel lò ra ina cò Mai hi phu thàn
-
dánh cho mot trân, ròi long ra ò’ than g Hà-nôi, không
cho bén mâng vë Tha nfra.
Ba-giai dò biêt cò Tuyët là con gài viên thu-chï làng
ày, vi long ghen tire mà diing-tâm phà mat moi lirong-
duyên ena chàng. Cô tny cüng xinh-xán dê coi,
nhirng chi vi cò tính lang, nay chim-chuôt anh này,
mai chap chòi anh khàc, nèn Ba-giai het lòng kbinh hi,
dTi da may làn cò ta dòn diròng,
* qua cita, tha ngòn
trai lo-, mà ’chàng vàn làm thinh bat dòng.
Tir hòm làp dir oc muai, khien cap uyèn-u’óng phài
chia re ròi, cò Tuyët càng nàng ra vào chò ngu Ba-giai
luòn, khi thì bien sén thir này, khi thì làm quà tini* no,
cir nói thàc là ciìa phu-thàn giri tang.
Mòi khi tròng mat, lai nhir khèu goi moi thii, chàng
bèn rap tami se cho’i cho mot vo cho ho ghét!
Ba-giai bèn làm ve la-loi xuòng xà, tò Unii dám
nguyêt xay boa Thày ngirò'i tò lòng àu-yem, cò a lien
mê tit ngirò-i di, chàng ngày nào là không dën cimg tri-
àm nirò’C non tinh-tir.
Cung tirò’ng, lira hiro’ng ven kiëp, cà mròc duyèn ira
chò’ nào cò ngò dàu dà vò phiic mà gap phài anh
chàng «Chúa chimi sò-là », mòi quen nliau diroc ha hòm
nó da chcri cho mpt. vo nhu* set dánh ngang dàu,khien
cho cò â phái ban sài trou bat di dàng mò té nào; suot
d(Vi khòng dám vác mat vë xir-sô' làn nào néra!

Ba-giai biet cò ta chi là loài tràng-hoa nhuc-duc,

nòn chàng cir già vòr âu-yëm bé ngoài, khòng he dà
dòng den dieu sa-hiëu cüa kê kia, khiën cho ngpn lâm-
hòa gài kia càng ngùn-ngut l)6c lén nhir lúa chày dòi.
Ba-giai xeni y co â dà nnròi phàn ni è mçt xay xua, biét
co' cam lòng kliòn dàu diroc tura, chàng mói ghé tai
nói thàm :

— Tòi cò vièc thtrçrng-khân pliai di ngaybây giò’. Cò em

bay lui vë de dën toi mai ir pliai, tòi mai, tire là
toi hòm ràm Ihàng bay, là ngày sà tòi vong-linh, chùng
ta se sum-hop mòt buoi thàu cauli, de cùng nhau non
niróc vay vùng elio thòa tarn lòng bay làu thàm thiroaig
tròm nhò
.
Bu'O’c lòi nhir coi tain lòng, cò â vui ve ra ve, trong
lòng chi mong mòi sao cho chòng dën giò' ben hò, cho
pili lòng khao-khàt, chtr nào cò ngò* dàu ngò dàu
mòt con ngtròi ngoài mat hiën hoà nhir the, cài miéng
soen-soét nliir the, mà trong lòng lai chó dêu dën thë I.
Trua hòm sáu, Ba-giai elio mòri 6, 7 ngu-òi ban nôi-
khó dën dánh chén, ròi gât-gù bâo ban rang:
vong-linh xà tpi, tràng thu
— Hôm nay nhân ngày
sang tô, giò thu èm hoa, tôi muun niiân buoi dai-cânh
lirong-thô’i này. cùng càc qaan anh tô-chirc mç>t cuqc
vui cho’i ro that ly-kÿ, mà lai tuyçt-tràn hirng-thù, chàng
hay càc anh cò tàn-thành không?
Cupe gì thë ?... choc gì mà lai thú vi dën thë? nói
—
mau cho chùng to’ nghe vói.
Ai nay hoa mua chàn tay. mà hôi ron hôi râ nlur
vày. Ba-giai ung-dung nói :
Só là tièu-dé mò ! tàu dircrc mot con suplir.... cou
— 1
su* tu- cái I. ..dep la n !... tirih lám ! ttiú-vi lám 1... nhàt-dinh
t6i nay se dem « ru'òc » dici mQt buoi. Bòi the nên mói
có cuòc bòi-tighi này.......
Ba-giai ghé tai nói thàm may câu, khiën cho ai náy
nghe thûng câu truyên, bát-giác ai náy ciròi sac ciròi
sua, cuòi làn ciròi lóe, ciròi bò cà ra phàn!..
Cliò elio tan tràn circi, Ba-giai mói nghièrn giong nhir
óng tiròng truyën-lênh cho tam-quân mà rang :
:— Thói ctr nhat-dinh the nhé! Tòi da vach rào mót
bièt cliò sau virón, chò khi trâng moc xuyèn ngang bili
tre, lili eác anh së lân loot chui vào mà náp câ chô khe
dòug rom. Ai náy pliai dir-bi sau-sàng, lie thay trong
pliòitg toi có tiëng eòi hiêu dành«toe» mot câi thi
piun cuay và vào mot loat chia dirng vây chat láy các
cira, K-lneii elio cô â phâi bat hon mà ngâ lati ra bay
giò ta i,ë riróc ra eoa dinh cho’i....
Ai nây lai cuòi lân mot hoi nira, roi moi càt-tà i ra vë.
1 ròi vira nhà-nhem tòi, dâ thay mot cái bóng thiròt
tlia tir ngoài lìr-lir tien vào.
— Ai uày ?
—
Em dày ! em dën vói ngiròi yèu eòa em dày!
— The à! nëu the Un anh càm lòngera lám! em biròc
vào trong này.
tát dòn di da co ! keo em nguong !
— Nhong anh hay
Nguong quài gì. Anh da úp kín cái dèn trong cài rò
—
ròi.
Ba-giai thò tay ra giat cô â vào. Trong phòng khòng
có duòng phán gì ca, hai anh chi dira nhau vào ngòi
trèn cài trong, kë vai nhò to tình-tir.,..
âm-thàm, thïnh thoâng lai
— Trong quang buòng toi
thny lot ra ng >ai may tiëng on-en : « Ro khi gió nhà
càu này.... rò nom quá cài câu kbî này....»)
L^i thay tiëng Ba-giai ngot ngào nâng tàn :
 Chô này váng vê có ai dàu mà so*. Lòng anh ao-
—
iróc diro*c nhu* the, xin em cu* chieu lòng anh mà coi
hét ra, nhu* thè' mó*i thât là hê't lòng yèu anh
Bç>n hoc-trò ngòi rình o* sau vàch, chi nghe nói thè'
ròi thày có tiëng ào-quan sòt-sat......Bu*o*ng cài thòi-
khàc lang-le àm-thàm, thình-lình thày roi vào ló tai dành
«toe» m0t tiëng. ài này reo am lên mot tiëng, mà hâm-
hô* nhu* nam bay con hùm-beo, nhav ùa câ vào trong
buong.Gifra lúe áy, Ba-giai da nhanh tay làt cài ro úp
dèn ra, ngon dèn tù* nay bi giam-ha n, naydrp*- the chieu
tung ánh sáng ra tú* bë. Roi vào tia mat moi n g ir ó i
mot cái quang-cânh rat nên ly-kÿ gô-quài ! mót cô « tien
thu* » tràn nhu* con rông, béo müm béo mïm, trang nhê
trâng nhai, dau toc sü-sôa, giang thang tir chi, nam úp
sáp lên mat trong, trong chang khâc gì con lem luòc
bay trên thòi !
Tpi nghièp cho cô a, dirorng lúe tinh xuân phoi-pJnVi,
lira duc nông-nàn, thinh linh tháy eòi « toe » mòt tiê'rg,
ngon dèn bat sàng lên, ke thày dành « dam » mot liè'ng,
môt dàn hùm-sói tù* ngoài do sô nhây vào, bàt-giàc ni rg
kinh-hai that-thàn, dû lên mot tiëng « òi giò*i ôi là giôi
ôi ! » mà vùng dày toan chay trón Nhirng loi ra da vit
.
hët, thàn-thè lai lôa-lo, nàng ho-then quà dành nam
lan nhoài ra, chàn tay quap ghi lay hai thành chông,
nhàm mat niu ho*i nhu* cài xàc chët, tha-bo cho bon quî-
rav nô-cu*ôi nhu* sam xung quanh. Cüng tirô’iig ho dù a
riêu m0t làt ròi kéo ra ngoai, nào ngô dâu ho la 1
dòng-thanh hô lên mot càu, khiën cho cô-â lai phâi ba¿
hòn phen nü*a:
Nào, hô*i anh em! Kiçu dày ròi Su-tü* dày ròi ! sinh-vât
dâ làm long và bày-bièn ngay ngan ròi! bon phu-kiêu ta
nênghé vai vào khô i cuqc rii’ó*c-sách di thòi chú* !
Cô a, láng nghe biët dich là thanh-àm cua dú*c anh
chàng Trong lòng câm-giàn rúa ngàm cho không thië Ll
1

gì Ieri dpc-dia nira , Nhirng bë ngoài van cii dành nam

-
diëng trên mat chong, khóng dám nhñc-nhích nûa ly.
Ba-giai dùng dôi düa câ thay làm cài xènh, di trircrc \'i
càm liiêu, liai bèn b anh dô-tuÿ tir-tir nàng kiçu lèn vai each

mà riróc ra sân. Hôm ày lai trôi quang mây tanh,trâng càu, 1

thn Irong vat mot virng, ngàn-quang roi xuông, tô n h ir kel i

ban ngày, kh en cho dám rime càng tliêin hoan-huÿ câc

long-trong ! Cùng

Cho-i dùa no cbán mçt hoi, roi khièng chong ra bo ciiog

chong tro’ ngoài vê rang tre mà cùng nliau kéo vào à 1

trong nhà dành chén. Bi

II
 Quan-vién áo giay
Vi tir chò Ba-giai tro hoc tói làng Tú-Xuát, chi
cacti nhau có mòt quâng sông, nèn chi thanh-khi tuomg-
càn, cha may choc ma hai anh nnróp dang mat eira da
két nhau nèn tình tri-ky. Tuy diro’ng cành hoc-trò, mà
càc ngón « Lac-nhan, suyèn-tàm,» dëu thòng-thao ca
.
Cùng mòt màu sinh di dàp trong, mà trong tùi hai anh
cùng ròng tuech khòng xu . Tùng ké hai càu bèn mira
mò dira nhau di hàt quit !
Ba-giai hoi Tú-Xuát :
— Ta lai di Thanh-àm chú ? vi ò dò có cò Thoa. . .
—
Thoa vói Xuyen cài gì ! truyèn cái ào giay dò triróc
chirng nó da quèn the nào dirge ! Hôm nay ta di Càu-
do* thi hon, vi ò’ dò có chi em con Thi, con Nhà, tinti
bang mirói con Thoa.
Ao giay the nào ?— So là mòt hòm bon Ba-giai cao
liúng muon di hát, ngat vi s6 tien trong túi chang thám
vào dàu. Càc càu bèn bò ra tien rirai mua mòt cap
ào bang giay linh hoa, gói càm iV tay. Ròi hai anh cùng
dien ào vóc vào hàt nhà cò dàu no. Khi bung khay
dèn ra, hai càu bèn còica ào thàm treo lèn mac trong
só vàch, có y cho bon cò dàu tróng tháy. Thùa lúe
khòng luu ÿ Ba-giai bèn dánh trào cài ào giay lèn mac»
mà giàu cài ào vóc di. Hòi làu hai chàng già tang say
rirgu, dii nhau ra duòng hóng gió mòt làt se lai vào.
Có dào nguóc nhìn lèn só vàch vàn tháy nháp-nhoáng
chiec ào doan Thugng-hài con mói nguyèn.*Chac mani
dà có bâo-vàt kÿ-.quï ròi, nèn tháy hai chàng di mà
càc có cùng than-nhièn khòng lié can tro -
.

Chó dà het canh hai mà vàn chira tháy hai « quan »

Ion lai, mu chu bông ngo -ngàc bòi :
—
Quéi ! ho di dàu mà làu quà the ? khòng khéo...
Cò Thoa elio tay lèn vàch mà thung-thang nói :
 — Tha ho cho ho di, coa da
nám dirge « hòn-via
»
cìia ho kia ròi. Mot cái áo Thirgng-hâi kia t troni g kháu e»

den hai ba chàu cflng con loi chán. lia'

Cher hoài van tháy mát tám, cò Thoa bong phát nghï mat

ni à lam barn rang :

loi

Không le vi mot chàu cháo soàng ma ho lai chju

—
gán cái áo the này... ir! chi

Vira nói vira hò vào láy áo xeni. Bông cò chu lán

chu lôn kêu trai ! Câ nhà hoâng-hôt do sô Lai xem, thi #
té ra cái áo... tir nây cô van yèn tri là hàng Thtromg- &
hai kia, chi là thir hàng cria chii tha ma Nga-tir-vàc,
tri-già chi dáng tien riroi
 Di hát can gì phâi tiën
Bi liât càn gì ciï phâi cô tiën !
—
Bô là loi bon Ba-giai thircmg tu*-phu vói cluing ban. Trên
kia da nói bon Ba-giai vi cliiec ào giay mà phâi lân
mat vó*i bon chi-em Phù-Bình, mà mò ra Càu-Bo quay
tôi chi-em cô Nha.
Câu truyên ào giây dà vo tiëng mat roi. Muon chac
—
chi-em, chiing ta phâi nghï kë kliàc mói diroc.
— Hôm nay toi
trôi,ta ciï dùng kë « ngàrn thuóc là di
ngoài » là dieu bon câ. Hai nguròi iróc-dinh mini ke dàu
day, roi ung-dung tiën vào nhà cô dào Nhâ.

—
Barn, hai quan.... cho goi nhtrng ai a?

— Hây goi cô Ninh,cô Quán tói hát dâ.

— Barn, hai quan dùng chao?
— Birqc, hay thong thâ, giù* hây ngâ bô bàn-tînh tur-të
ra dày, ròi cho goi vài cô dào nrou khà, nhu* cô Vân, cô
Tuyët sang dày gâu chuyên, nhân hat dira choi dâ.
— Bâm liai quan thich dùng thir nrou gì a?
Thôi, cii* soàng-soàng thôi, thanh-mai, hoac mai-quë-
—
lô cüng dirçrc.
Thây hai quàn dòi nhirng thuoc Gong, rirgu Tau, lai
cho goi nhiëu dào-riro'ii. chac mâm hai ngài han là dai
công-tir nên càc chi-em hël siic chiëu-chuông hoan-nghinh.
Buoi ành dèn sàp sang choang, hai quan ngoi chêm
chên trên môt chiëu ruou tinnii soan, bay la-liêt hàng may
chuc thirc an. Thôi thi, dàn ngot, hát hay, kë dùi, baco;
nào do quit, nào quay tina, hët khô’i thuàn, lai khôi nghich;
trircrc thia rirc/u dâ dàng càu bâm, sau thia nrou lai lang
bài tho'.... Hai quan càng thoâ-thich mê toi, chi em
càng gia công chiëu-chuông truyên nô' nhu* rang, ciròi
ran nhir phào.
Birong lue khâng khit tinh xuân, nong-nàn tiru hirng,
 1(1

inòt quan bòng nôi con dau bung mót di ngoài. Quan
kia ciing dai dûa, nliàn mat nói rang :
— Qu ài la ! tieu-dè cüng tir nbiên tliày làm dàm dau
bung là nghia gì ! Không kliéo trong thirc ân nhô cô chat
1

dôc thi nguy quà !

Càc chi - em côn dtrorng hët sire biçn-thuyët vë càc
món ân toàn là rat bô, rat lành... thi hai quan dâ dirng
dây, dèi gia-nhân dira loi cho hai ngirói di dòng.
Y han nhà chu ciing không dàm tân tin cr cài luong-
tâm hai quan, nên dâ dir-bi san liai tên gia-dinh lirc-lirông
càm dòn de dira hàu liai quan ra ngoài ruông.
Triróc khi di, hai quan còri moi ngirói châm mot dieu
thuoc là, ngâm luit phi-plièo, nhiên hâu miri ung-dung
ra cira.
Vi cô tinh câ then, nên liai ngài lân ra mai mot
neri hëo-lành that xa. Sau khi tim dirçrc chô «dac-dia»,
hai ngài bèn thirang cho liai tên gia-dinh it tien, và bâo
các han tát dèn dirng xa ra, kêo càc ngài ngirong !
lion gia-dinh nhân thâv liai ngài cùng ngâm thuoc là
là î-loè, bèn vàng loi tát dèn dirng lui lên tàn trên direrng
cài. Vira lui vira thàm thi bâo nhau rang :
Tuy dêm toi, nhirng ta cir nhân liai dieu thuoc lâp-
—
loè kia là dû, ho di hay dirng ta cü nhin ânh thuoc là
1

là biët ngay.
Ngoi mai, ngoi hoài, muôi dong kéo dën dot tit câ
ngirò i, liai gâ cir dam dam nhin xuông liai ânh - luaxanh-
xanh phia triróc mat, vira nhac-nhôm thô dài, vira luôn
1

tav dâp muôi.

Trong khoâng dêm triròng ticli - mich, bông thây mot
tiëng lanh-lânh kéo dài :
O’ nhôôô...o o oiii ! !...
hay ! dâu câ ròi ?
— , ,

Hai tên gia-dinh « da » ran mot tiëng, mà dirng choàng

câ dâv. Thi ra bà chu cfing vi chô’ lâu sôt-ruôt phâi
 thàn-hành di tim. Tháy chu-nhàn chüi máng vë tôi taf
dèn, hai tên gia-dinh, se thàm- thì van rang:
— Ay, áy, con van bà dìrng nói to, các ông áy lai
báí-
bình. Vi cliinh hai ông da báo chúng con tát di. Nhung
chiing con cGng chang hó-lép gì, cir tròng hai diéu thuéc
là diro’ng hiit làp-loè kia là dii !
Bà chu bong rat mình so' hai mà khë nói :
T^hé à ?... The ra hai ngài tir này van ngòi day à ?
—
— Vâng, thira bà, chìrng càc ngài mac bênh «kiët, ly »
f
nèn meri mài-iniét ngòi rai dnçrc dén the !
Bà chu ben theo phia cho tay mà nhìn ra thìquanhicn
van tháy hai tia sàng làp-loè nhu* dòi dom-dóm ó duòi
bò’ ruông thât. Cher thêm mot lúe nira, vàn không üiáy
hai ngài lên. Không chiù noi con sen ruôt, bà chu bông
goi to :

—
Xin mòi hai quan lên cho kêo déni khuya quà
mat roi !
Các quan làm thinh không trâ loi. Goi làn thir hai
cCing vày, mà den làn thü* ha thü’ bon, các quan cüng
vàn cir ngòi y hùt thuô'c là chàn, không lên mà cüng
không nói gì cá.
Bà chu kinh-hâi, ngô’ là hai quan dông kinh, ngô giô »
«
hàn thôi. Bèn thüoduc bon gia-dinh thn xuông tàn noi
xem. Nhirng bon này nhàt - gan, bat thé nào cüng không
dam xuong.
Bà chu bèn bâo hai dira cir dü-ng canh day, mç>t minh
chay hôc-toc vë nhà lay dèn, và goi thêm ngirôi nhà ra
coi xem duyên cô làm sao. Ai náy sôn-sao bàn-luàn,
1

ngirôi thi doàn rang hai quan tát an phâi chât noe ran
noe rét gì, nên bi cain-khâu cüng chira biët chnng !...
Nguò^i thi doan rang: xay ruqu mà
ra ngòi chô giô lanh
xu-ong reo, thirènig hay bi trúng-phong mà nga ngirt ra do
cüng chira biét chìrng !...
 CUNG BÁN MÔT GIÀ THÍT RK.

jïï!
NHÀ IN NHÀT-NAM HANOI XUAT-BÂN
 NàYÎ...Anh NàmÜ
Ba-Giai dim Nhà-tho )
(

Nhàn khi tiru-hirng vô-lièa, Ba-giai bèn dën dû Tú-Xuát

di vào thirang xuàn trong nhà-tho .
Tú-Xuát lè limi so-vai nói:
— Léo !.. thèm
vào! mà tôi khuyên anh côn thanh
chirâ trai, chá có nên thi-thùàng dúng vào mà có lúe
« no hoa-cài » ra day! Dìrng có hoáng mát tháy do nga
rang chin, áy tuy tui chúng nó, bë ngoài tuy man mon
nhir hoa xuân, mà bë trong dëu hët thây tiêm-la hàng
nàm bây tàng câ day !
— Không, ai rai gì mà chui dau vào ò tiêm-la! tôi moi
tim dirge chô thú lám co !
— Nëu không tiêm-la, thi cüng lâu, mà không làu
thi tat cüng ghê-côc, ghê tau ! Thb-công Hà-thành là tôi
dây, phông côn sót dám nào mà không lüa biët !
The thi thôi, anh cho tôi vay it tien di tièu-khiën
4
mot minh vây.
Tú-Xuát bât cuòi nói:
— Chai cò-dàu con chang phâi dùng dën tien, huóng
ho chai thè cüng lai pliai dem tiën mô’i dirçrc hay sao!
Sao mà anh ngu-xuân khôn nan thé !
Ba-Giai nghï nggi mot làt ròi nói:

— A, thé con vit hôm qua dà thit chua? nëu dura

thi cho tièu-dê mirgn tam vây !
Tú-Xuát bïu mòi nói:
Chà ! dinh dën mô’ tiêc a nhà-tho chac ! Này, tôi nói thàt
con dï tho cua anh dâu qui-già dën dâu, cüng dúng hòng
chirc an thjt vit cua tôi.
— Miron thôi mà. Tôi chï miran mot lúe, ròi dën chiëu
tòi lai mang trâ, không de hao hut nura cài long!
 Ngac nhiên,Tù-Xuat hoi :

—
Uâ ! cô khi anh lai dinh dùng vit tôi de gicr ngón
gì vói tui nhà-tho hân?
Ba-giai vênh mat dáp :
Han chú ly ! Tui mình di dè'n dàti mà lai không có
—
ngón! Va nëu chúng nó su nha thi niinh cúng không
thèm gicr ngón làm gì. Nhung cái con « giang-há» áy nó
cúng quái-ác lam co' !
Thi day! vit nhôt b trong bu áy, anh vào mà tha
—
di, nhirng dìrng có vàn vò làm, làm gày vit cua thàn di
nhé.
Câm cm quan bâc, tieu than xin y iróc.
—
Nói doan, Ba-Giai ung dung sàch vit ra di
Này,..câu oi, lai dây tôi bâo dà!
—
— Này... anh oi, xàch vit di dâu the? hây trô' lai day
cho em nói thàm càu này dâ !
— Này,..
thày nó hây vào dày \p'\ em dâ nào !
Bon nhà-tho von biët Ba-Giai là hang « dai-công-lû »
an cho'i, nên nhâu nhâu ruóc meri ran câ ngô Yên-thài.
Ba-giai eu lac dâu buó’C hoài.di mai tô*i ngô Tam-
thiro'ng arri dìrng gót. Chàng ngoài cô tróng triróí nhìn
sau mot lirot, thây không có bóng mót nguòi nào quen,
chàng mó'i rào gót chui tot vào nhà mu Tú gàn dày.
Chào quan anh ! quan anh tir-te qua, lai dem câ vit
—
dën làm quà cho chúng em dó à ?
Ba-giai vói sua tay:
—
Ay ! chët !. vit cúa ngiròi ta gúi dé sáp làm « giô
.
bó ngircri ta day !
»

— Thì, chúng em dà nuót song mat dàu, mà quan anh

phai sua tay roi-rit len nlur thè....Nhung mà này,
quan bue oi, em tróng quan quen làm, mà cir ngò-ngo
 không the nhó' dích dà có làn tiëp qiian bác ô' dâu.
Ba-giai nghT thàni:
Me ho mày ! mày vira vu va làm nhiic ông nam
—
ngoái, a dan ngô xàm-công, nay mày da ehòng quèn the !
Nghï vây, bèn tang ón-tòn dáp rang:
— Kia ! rô khò !... em dà quên mat quèn tén anh ròi
U' ? anh, tên là l
ien, nhà ô' gàn dây, dâ gap em mày làn,
mà sao em dicing lit ruôt qua thë ! Tên là Tien, và lai là con
tint' nam, nèn bang xóm dày ho quen goi là «Nam Tien»,
chac em dà biët tliùa, lai cir tàng vò-vit làm gì thë !...
Nam Tien Nam Tien Nào, già em dà that nhó’
1

... . . .
tên anh chira?

— Nhó' lam ròi. Tir giò’ dii dáo di chòn lai hàng nghìn
làn, em cting không dài nào quèn diroc tèn aulì ntra.
Ông anh tói io thàt can-thàn
qua.
Hët truyèn no do truyèn kia, mài tói khi mày tan mira
tanh, mà nguòn nói lèni cita càu Bavàn con ròi-rào chira
can.
Chi e ni con dang thich-chi muon nghe, thì Ba-giai dà
dirng dày mac ào chit khan, và nhó’ cô â vào nhà trong
lay elio mót thau nuó'c rira mât.
Chò’elio cô a di khuàt, Ba-giai lien thó tay xuong gàm*
ghë, sàch lâ'y bu vit, nghièni nhièn thang huàc ra di
. . .
Tói ngliièp cò a, khi hung nuó'c lèn, chi thay can
phóng trong khòng, tình-lang dà biën di dàu mât, hoáng
hot ngò xuong gàm ghë thì. òi thòi. bu vit cüng bay
tlieo có-chù mat ròi. Cò a chu . ..
lân mot tiëng kèu tròi,
ròi vùng chay ra eira toan duòi theo. Ngat vi dàu toc
.con sfi-sóa, ào yëm con ta toi, nghï xáu ho cò a dà
toan quay vào. Chqt tròng thay bóng-giàng càu « So' »^
duong xách bu vjt ung dung dang di, chó gàn cày da
Cira-quyën; niàu tham, khi tire, nhat thòi hòc lèn dày
long, khiën elio co à quèn ca xau-hò, vùng te chay tlieq
 TRUYÈN
52 HA
- GlAl

chokÿ dime mài cam.Vùalach dach òm sotig-ào chay

theo, vira that - thanh kèu goi tiu tit :
— Này !.,.anh..nâm Tien !... nam
Tien
!..hây dúng lai
da nam Tien L.Sao lai cir cam dàu di thë..nâm Tien !..
Ba-giai nghe tieng la goi cir bain bung ciròi thàm
.
Khi nghe tieng goi da gàn gàn sau lung, chàng bong
quay phát lai, phòng moni tron mat mà gát lón lên rang:
— Nam tien !...Nam tien cáigi?Nám tien cái
má me
con di !! vit cúa òng to béo the này mà mày lai già
nam tien à? Nam tien., cô mà an ci'rt vit... Mo cha con
di, thâ'y chúng òng chân-thirc ngù-ngò lai dinh dò loi
, 1 1

dành-hanh àn-hiep chúng òng chac ! Òng thir chay di goi

thày cai phòng-thành dën dây, ròi mày se bici tay !..
Vira nói vira òm bu vit phòng niróc-dai chay bien !
Hàng pho kéo ra xeni dòng. May anh túc-khí quay
lai sï-mang cò nhà-thò:
— Rò dò yèu-tinh tác-quái ! Ban ngày mà dàm ra tàn
dirò’ng quay roi nguòi ta ] Vit áy mà dám mô mièng tlá
«nam tien » lai làm ngàu-si cà hàng pho lên,rihir thè
ngirò’i mat cuòp ! May cái òng áy cüng hiën-lành, chir
vào tay bon Tù-xuât Ba-giai thi... phai biët !
Cò nin di khô'ng dành, mà nói ra lai không tien,
à,
dành càm hàu cho hàng pho tiëu-ma, mà ngâtn hôn nuot
giàn ra vë.
 Hà-thành là no*i ôn-vât !

— Trime khi ra dàt Hà-nôi minh dâ tháy lien may sir

bat- tirông: nào khi lay khan thi vá nhàm ngay phâi
váy nái ciìa me dì Ira cong thi tháy chó nhá chét tuyét
nàodën binh ngay chính gifra cong ngán ! Lai vira thó mat
ra diróng lai nhè gap mòt con mil bung bang cái thúng!
Gap gài da là diem xau ibi, mà nào phâi gài tlìrn thiròng
lai chính là c.on me Bop, mat toét bavành,ay mói kho
nhuccho cái than dòi thàng tòi chir !
hay ! Cu Tòng!Cài,gì mà vira mói
— O a Hà-nòi ve tòi
còng, da voi gay gat ôm-tôi lèn the? Quà dàu? Cu
. . . .
Tbng càng càu tiët :
phâi nhin dòi uong nume bóc mà
— Quà bàph citi gi !
ve, khôi chët khò a gioc diròng là phiic, lai con hò quà Î
Ô hay! the tien dàu ?
— nam sáu nén bac dem di, niró’ng
sòng nào? hay dò vào xóm nào? mà den hët diroc ?
— Sòng nào ! sòng« an cap» ày, xóm an không áy ! mat
cûa dâ tiëc uát câ ngiròi, lai con cú hôi mai.

— Trai oi! the tôi dâ bâo chú Lÿ di kèm de hô-vê cho

eu, mà sao cüng lai dën nôi thë diroc ?
— Lÿ vói Hiro’ng! già dirng tin cây ô’thang ông-mânh-
dai áy thi cô khi l$i không khò den thë!... Nhirng mà
thôi, con trách gì nó, chang qua là cái vân« cüa di thay
ngirài», qüi-thân dâ bâo trirô’c cho bao nhièu diem gô’,
mà tôi bu nó cir rue tumi-birqu lên,cir bât minh phâi di
cho kÿ diroc, thi màtnhu’ thë cung con là phiic do ! nay
cou kêu ca gì nfra ?
Bà tong chu lân chu lòn lèn mòt hbi, mai
sau khi hâ
corn tire giàn, mói bâo eu Long thu* nói qua cupe di
Hà-npi và thuàt lai tình hình mát cáp cho nghe.
Cu Tong tháy hôi, chi cú* lác dàu le limi hoài, thinh
thoàng lai phùng mang tron mat nói nliàt gòng-
Gó’m that !.. Thánh that !. Hà-thành thirc quà là
— .. ,.
 ïk TRUYftN H A-(il Al

mot noi« ôu vât» thàt? tir dày tin ông kêch dën già, dù
cô rü* thinh, ông cüng quyët không dò ra noi Thâng-
long tir-dia kia làm gì mìa!
Cài gì ma cu Tòng phàn uàt the ? cu mât cap the nào
mà na oán giân dën cá mot vùng dë-dô vân-vàt the?
Hôi eu dâ không chiù nói thi âu là phâi hôi bon Tù-
Xuât Ba-giai moi va câu truyèn bi-mât này duoc.
Th'i dày: càu truyçn ây dâ chép rô trong tàp nhàt-kÿ cua
Tuàn-Khâng, là ngirôi dâ muc-kich tan bi-hài-kich diên
ra à cira chçy Bòng Xuàn. Vai clnnh trong tan kich âv
tât dôc-giâ dâ doàn ra ròi: ê
chinb là cu Tòng Muôm !

* *
Tan kich trên cira cher Bong-Xuân
Lung-thîrng di a pho bàng Sât, Ba-giai duong phàn-nàn
vó-i Tú-Xuát yë noi bi nbuc vói me cou cô bàng Mam,
du’ong cùng nliau tinb kë phuc-thù. Tbinh-linh Ba-giai
kéo ngay áo Tú-Xuát lai, ròi khë dna mat ra hiêu bâo
l)an thü’ láng nghe xem tui trirúc mât nói chuyên gì.
Tú-Xuát nhìn ra thì thày hai gâ nhà que, trông bô-
tich ràu ria thì biët ngay là hang, tong-lÿ pbù-ông chi
dò. Hai gâ tuoi suyt-soàt vào quâng lir-tuàn, du’ong lùi
húi vùa chon châo gang vira hô-bô khào chuyên, câ dôi
cùng mât do nhir gàc, giong nói hoi thô sac sua nhùng
1

ho’i men. Gâ hon tuoi bông lên giong thao dôi mà

rang :
Ghù phâi biët: bon Chnong-Tham Ba-giai không phâi
tay vira dâu !

Ba-giai eau mât chüi thàm :

Mâ cha nô, tir nhiên lai dông cham dën tèn minh.
—
Toi ehi cho’i bòi vói lâo chiim soây Chirông-Thàm chir
cô dính-dáng gì dën cùng vièc cua chúng dâu, mà ho
dâm nói nhâm nhir vâv.
Ay day, sur kët ban không lira chon, së nguy-hiëm
—
 Il \NOl NllÂT-WM TIU” Üt'AN, XUAT li.VN 25

cho thanh-già nhir thè dò !... Nhirng... khoan xem chüng

con nói gì ?
Khi dó bon tông-lÿ da vác chao ra khói cira hang. Bon
Ba-giai cung cir lang váng theo sau dinh clniyên. I háv
ho vira nói vira Jam nhám nguyën nía ten rninh, Ba-
giai càng them cam tue, nhat dinh se choi cho mot
miëng sàu cay cho bô ghét.
Tói gàn còng cho’ Bòng-xuàn, lao
bâo thay Lÿ dat cái vac (ehào lcrn-k
hon^^
. q •

nau mât) xuong vè dirông ma hoa Ciiau nia tay nói :

— Chú
phâi niet : trong chg này moi that là cái lò
ke-cáp chinh-tông dó ! tìanh thép thâp-thành dën nhu*
tay tôi, ma vào dó cung chLra chac dà khôi nguy dâu !
Muon cho thâp phàn chac chan, thi ’a ])hai tinh-khôn
the này mói xong truóc he t chú c
: i*ay úp sáp cái
vac xuong, cái so tien linh nam nén kia, tòi chi dem
dúng mot nén vào cho thôi, côn linh bon nén thi chú
phâi cuôn chat vào cái buòm dirng com nám khi nay,
mà dût xuong gàm trào, nhiên hâu së ngoi dè chat lên
irèn. Ta dung tâm nhir Ihe, t liât vîrng hou Ihái-son,
dii tam-dai thàng Chirong Thain Ba-g m piiuc-sinh lai cung
dành phâi dirng rô rai, không làm cóc gì noi núa !
Thày Lÿ dâc chi gàt dâu luôn máy cái, ròi ro hai tay
vuót vènh bô râu tôm, mà ràng :
Thôi dirpe, bâc cir vfrng tâm. Hai cánh lay sát này tuy
không sàch noi dirge nghin cân, nhirng nëu chimg vô-plnic
mà dám lâng vâng den dây, thi mot dôi quâ phât-thü
này dû ghè tan noi ba tram cái so phiròng ke-cáp !
— Au, dirge chú anh-hùng nhir vây, anh that vfrng
tâm.
-—Nhirng... côn bac? cung nén phâi... phâi...
Lâo Tong sua tay ngat loi :
hièu roi !
— Thôi, thôi, .. tay này tha lây cüa chitng
nô là tôt, vô-phùc cho chúng nô cir thir !ôn von ni ó
 ;>(!• ÍPitjYKN Ai

vio dúi ngira ni à eluvi. Ong chi sor... lai che! khòiig kip
ngàp !
Ra-giai Tú-Xuát dúng xa trông bô anh ern lào long
duong-oai diêu-vü, chî cú bam bung cuòi thâm. Ròi,
liai n ô uôi glié tai bàn nhau cú làm nhur thé... n-hir thé...
kuicn elio cliúng nó tro mat éch ra mot phen, dé tir
1

day lit*t diròng nói^khoác néra!

Rèn kia :
lao long
da rat lan nén bac vào baa lirong
ma vao ciiçv roi. Thày Lv cüng dtrorvg ngoi chèm-chèn
trèn chiée vac ùp, vira vê tay vuoi bô ràu tòni, vira
vculi mat Iròng divi mòt each rat ngao-nghê.
fckrong khi rung diri dác-chí, thìnb-lìnll có mòt anh
thay mong ò dàu di tò’i;.. nhàc tròng dièn-mao bàc l v,
1

thay tuòug ta bong ngac-nhièn nhìn sirng mòt boi, ròi

cliay san dòn nani chat lay bô -ràu tòni kia ma lòi
lay
ngiroc mai lèn, tay vira loi, mièng vira roi-rit fchèn
knen de :
-
O navi la chira! cái bô ràu ông này mói quÿ
..
làm sao, moi la lùng plnic-dùc làm sao chvr !...
Ràc Lÿ ray nây kèu :
A... à... dau... dau... ô hay cái ông này... dùa gì
—
thé?... à... trôi oi ! dau... dau...
liiày tirông càng cir loi sécli nguçvc mai lên, mà
lièn-lhann nói lap :

Cir cái tuòug ràu rÒng dò beni này, thì tàt sé dai
—
pbàt pbuc dén no’i ròi!... òng cú tin tòi, cir tin lòi
tò. ma nghieui xeni, Tòi mira g cho òng làm. . . tòi xin
cime mùug òng dac-tai sai-tôe 1...
Càng dau, càng kièng mai dit lèn, thì anh thay tiróng
thày Lv
quài-àc kia lai càng lòi khòe. Ivy cho tòi lúe
pliât càu vang tue màeh-dàc a n lên, bay guv nhà thay
mói chiù bupiig tha ra !
ng[òi dè cbàp
Gò thoàt dircvc eliòni ràu, thay Lv lai d$t
 HANOI NHÀT-NAM THL’-UuAn XUAÏ BAN 27

lay cá¡ vac, mà phong mang chon mat, cáu gát dia lên
rang :
Cài anh lliày tiróng tròì dánh kia! Tòi tré-con
— . . .
vtyi anh day à ? mà anh dàm làm ba-phà câ hàm ràn
dia tòi ra thë này à ?... Râu tòi dù có phát phúc, hay
phát hoa nira, thi thây kè bo tòi Tòi có miran mat
1

anh dàu, mà anh di ngira tay xin viéc! ... Ay cu a g phúc

dò*i cho nhà anh là : tòi con mác bàn phâi canh các cái
chao dáy, chir neu khòng thì... thì chá lo lai không...
song mà Ihành tàt !...
Thây tiróng bi mang té-tàt, chang nhfrng không giân,
mièng vân tiroi circri nhir cài hoa mà khoan thai dàp :
Vi tòi trông tháy tiróng hay, nèn vui long mách
—
giúp de óng biet co mà dòn lay than tài. Chang ngò’
1

óng lai vô cm mà phát ban lên nhir thë !... Rô that

minh làm phúc phâi tôi, ra ngô gap hai « anh chó » dirán g
phè-phôn, ai ngò’ vi thë mà rông !
Vira nói vira lùi-lüi quày di, chi trong mot loàng thây
dâ biën hinli di dàng nào mà't !
Mot lût, thây L.ÿ vira nguòi con giàn, dirong ngòi sii a
nan lai chôm ràu. Thinh Hnh thay mòt nguòi, mat tài
mét nhir gà cat tiët, thô' khòng ra hoi, v dâu hôc-loc
chay sô den triróc mat thây Lÿ, khiën cho thây snÿt lai
nôi khúng phen mìa ! Nhirng thây tinh mat, nhân diroc
ngav là anh minh! Thây bong that sác kêu lèn rang :
— Trôi cri, bac Tong, chët chira bâc làm sao mà hoàng-
hot thë ? khan dâu roi ? mà sao áo lai toa câ khuv ra
thë kia hir trai ?... Thë nào ?... cái gì mà bác cir lac
dàu sua tay cuóng cfuit nhir nguw diên làm vay ?..
.
sao ?... làm sao thë bác?...
Hai tay òm ngirc, tha hon hèn hòi Iàu, lao Tòng mói nói :
NT guv qua ! khiëp qluì ! cluing làm tòi khòng con hon
'ia ni ) nera ! Gang may mi minh lai tién-lri, lai de' tien
 TK U YÈN BA-GlAi

cho eh il ngòi coi giù* cr dày, chir neu ngòc-nghech mà

dem ca vào cho,lhì that là diet bò barn!
Thày Lv: — 0 hay! the ra cái so nén bac ày bi nò seo
màt ròi a?
Lao-Tong: —Màt!. neu dirne ho soày mòt each òn-
. .
lioà thì dà phùcìNeu mình khòng gioì khoa ngòn-ngfr
thì. ...ngoài sir màt cüa, ...secón bi hàng thêm mot
trân dòn oan nfra ! Chà !.. . tu'cmg mình d«à khòn, the
mà, ai ngò chúng lai tai-quài hnn !
1

thè cho tòi nghe.

— Bàc tlnr nói qua sir
Bau duòi có gì dàu ! So là, sau khi diromg rao quanh
—
trong chn. chira kip mua tini- gì; thình lình thày mot ngiròi
hàm hàm o dàu den.thòp ngay lay ngirc ào cua mình,
]ôi sènh-sèch di mày buóc, mòt tay khoa chiéc búa tàm-
sét vào tàn rna.1 mình mà hàtn-hè quàt hòi :
À thâng khon này ! hòm qua mày dure dành òng
—
phai khòng? Này, này, òng chi lia cho mòt búa thì than
mày dìrt lia làm hai doan bay giò’!...Mày dam thàch
òng, phai khòng?
üi chào ! tòi kiuh-hoàng den tòi tàm ca mat mài,
liu-hro-i khòng nói diro’C ra hoi nfra, hai tay cir vài lày
vài de, mà rang:
— Barn.. barn... òi giò’i òi, con lay ngài. .. barn quà
chúng con ò* nhà qué mó’i ra lúe nay, qua con hiën
lành nhir dàt. tir tbua bé khòng he gay sir vó-i ai. neu
con nói sai thì tròi chu dàt diet !
Thày mình van-lon còc-de nhir vày, nó bóng quac
dói mat ngò’-vire nhìn àp vào tàn mat mình mòt hòi,
khien cho mình càng khiep-dàm, run dò ca ngiròi. '1 hot
nhièn thày nó dòi-han thài-dò: nó buòng mình ra,ròi
khà-khà vira cuò*i vira xin loi:
À,có le tòi làm quàch ròi! tòi iu’ò’ng làm là ke tini
—
ciia tòi, suÿt nfra tòi chém oaa phai n g irni tir-te, thòi, xin
 •29
HANOI NHÂT-NAM TH li-U UÀ N X DAT-KAN

tòn òng tba tôi lò-màng elio tòi nhá!...xin chao!...

Hat hàm mòt cái, ròi nò luì di chókliác. Minii e ii’ dirng
ngày nguòi mà nhin theo, trong lòng vira sa vira mirng !
lidi làu, sire nhó' dèn tien, voi dò’ tay xuóng, tlii.. .òi
t bòi... da bi thien mât ho nò tir lúe nào ròi !... I hi ra,
cái thang sàn-sò toan dánh lam minh pheii nây, nò chang
lâm tÿ nào câ, nò ehinh là thang chiia-chùm kè cap, làp
kèkhièn elio mình hoang-hdn, de elio dè-tir cua nò thira
co’ seo hoc day tliòi !
Hai ngirói ngàv mat ra uhm nhau mòt hdi, thày Lv
bong thd pliào mòt hai mà rang:
The thì gó’m thàt!...vày giò bác tinh sao?
Lào Tòng vùng-vàng nói:
—
Tòi efingchang thè in vào elio làm gì nfra. Cini ino
-

vac dira gói tien day tòi, tal ra kia mua eàn diròng càt,
idi ve.
Thày Lÿ lié châo thò tay sò-soang, bòng tliay thày lai
mat kêu mot tiëng:« Ü hay, quài chira!» vira nói vira
làt tnng cái châo ra. 0 . Cài chao vira làt ngira, hai ngiròi
bòng dòng thanh dii lèn mòt tieng kinh-hon, ròi eiing
dirng tro- uh ir phòng dà, hà hoc hai lo mièng nhin
nhau mòt ve rat ngò-nghình lire cu^òi. Lào Tòng
bang-bang noi giàn, níu láy ngirc ào thày Lv dàt manh
mòt cui, mà gain lèn rang:
—
Trai òi ! Thang òng-manh-dai này, mày giét òng idi !
The này là thè nào hit? Cuòn bac trong trâo bien di
dàng nào roi?
Thày Lÿ bi anh hdi ròn-rft, mal càng lai nhot nhir gà
cat tièt, eiing buòt mièng lidi theo rang :
Thè này là thè nào ? gói bac vati d trong trâo, mà
—
sao già lai bien di dàu ?
— Lab con bica di dàu tura, cliac là thang òng-mành
 lo-dênh, de kê cap phông bb nò mat ròi chirgi.
Nghe hai liéng « lo-dênh » thay Lÿ bat-phiic câi lai :
— Bac dâp va dàu loi ra, toi cung không chiù nliàn
tiêng « la dènh » Vi tir lúe bàc vào cher dên gitr, toi lúe
nào cung dam dam dên gôi bac, không hë senti ra mot
ph út nào kia ni à î

— The thi gôi bac bien

di dàu ?
Ù’ mà la that : không liiêu sao gôi bac lai bien di dàu
'
Lao long càng diên ruôt quàt mâng :
—
May nói den chô cung không nghe dirge ! trên thi
trâo gang, diròi thi them gach, neu mày không bô di uong
nucrc hùt thuôc, thi dên phuc-sinh kê-cap cüng không
thè sao mà lay dirge!
Thay Lÿ chô Inri vach dal the lia the lia :
— Tòi xin nguyên cô qui than, nam nay toi barn tám
tubi dàu, nëu mà tòi có senti cai trôn trào di uong niróc
luit thuoc mòt ly nào, thi xin diet câ nhà câ b nhà tòi !
Thày em thè dòc, lao tong bong phàn-vàn khé nghi :
—
Qnài ! dui nói nhir trnyèn chièm-bao ày ! That
chu khòng sènh di dàu bircrc nào à ?
— Ivhon nan ! tòi dà the roi, bàc vàn chira tin, sao ?

— Dà dành the. Nturng....

Lào Tong sire nhó' den sir « thbi búa me » vói vàng hoi :
À thôi phài ròi ! Lang yèn loi hòi dui : thíV nghi
—
kÿ xeni tir nay cò ai dira thët Iràu-cau, hoac tàn-tinh
trò-truyèn gì khòng?
—
Tinh khòng ! tòi khòng me, cùng khòng gàu trnyèn
vói mòt ngu’òi nào câ chi dtiy... hic bàc vira vào chg..
.

—
Chi duy... chi duy...cài gì ? sao toan nói lai im ?
Can mat can moi suy-nghï mot làt, ròi nói :
—
Chi duy...có mòt thang tiròng-sò' khon nan nàoay...
 MVNOI NI1ÀT-VAM TlllMiUÁN XI.’AT-HA V !¡1

nó di chot qua mal loi, chot thav nó sirng-sót nliin

tói mol lát, ròi bát-than han nain chap láy ho l'àu tòi,
mà vira khen lay khen de vira co xech n gir oc mai lèn,
kliien cho tòi phai sung-lhièn noi gi'àn, toan ue elio
may quá thi.ii, bay giù’ nò nitri chiù thòi .
Nglie den day, lao Tong bông hoâng-nhiên khám-phá
het moi le, dam chàn dám ngirc, kèu tru-trëo lèn rang :
Trevi oi ! thòi tòi diet bò me tòi ròi. I hào nao
—
tná eh bao: usanti không lining cá di dàng mio!» Ibi
chinh cài eliòni ràu àc-nghièp kia, dà gièt diet mat
ni,
gòi bue ciia tòi ròi ! òi em òi la eni Í òi ràu òi là ran ! .•
Thày Ly kinh-ngac, sirng-sòt bòi lai :
O hay ! ràu-ria,. cài gì ? bàc dièn hay sao the ?
Lâo Tò ig quá: mát, nói m it giotig nghien-ngáu :
Bien cái con khi ! ro dò ngu ngoc khon nan, chii
—
pliai hiél rang : nò lòi ran ehú dan tát chú pliai kiêng
dit lèn, troiig khi chii kièag dit lên tlieo ràu thi ..den
ma ông-nôi tàng ô’ dirôi gàm chao, rió cüng cò thè moi
móc lay hët dirne !
L ’, mà cô le pliai dich ròi ! ma cha bon xoay Hà-nùi
— T

sao mà chiing miru-mô ranh- mânh dën thé !

Khàm-phà dirçvc cài nguyèn-ilhan mal cap ra sao ròi,
Anh em lao Tòng lai sò-sàt cài nhau mot bòi afra, ròi
mòi chiù lëch-thëch giat nhau xuòi ve bàn-xói !
L'hao nào mà cu Tòng earn giàn nguyen riia xir Hà-nòi !
Ha elicvi Hà-nòi mà tien-dàu dà bj lien may miëng «sàu-
cay » nhir the, nghi-hò cu thè kèch khòng thèm de gòt
tòi dàt Hà-nqi nfra cung pliai.
vó
if if
Biroc mòti bong cua anh em cu Tòng tang ligam, Ba-
giai ben dii Tú-Xuát sang nhà Am-Siit rút bát clini. Tú-
Xuàt nói :
—Cho’i bòi gì cái tliang nghién keo áy ! Sao nò giàu mà
dën dieu thuôc sài tliì keo-sên mot càdì la-, dai khái mình
có thimng thú khói mày <y nhà nò, thi. dira mot quan, nò
.
barn con nò mua dò bon tien ! lai con tinh tbêrn tien
dàu, tien thuôc lào, tien tré Tau, bánh ngot, câ tói nani
cui nira cfing bò not vào lung mình A y là chira kê tien
.
qua và tien côngthuê cho con cái han nfra!
—Chó dêu dën the kia à ?
—Lai loi tiêm tliudc cua nò mòi khâ-o nfra: khi nào
dieu thuôc ho’ thàt phòng to ròi, nò lien diing ngâp han
vào ông thuoc, kliiën cho thuoc song ngám vào dày phè,
nò moi riit ra. Mà, tram làn nhir mot, hê dieu thuoc nit
ra khdi cóng, là nò noi con « ngira gia-truyën »nhà nò lên î
Nò vói dat ngay que thuoc xuông miêng công sam cua nò,
de nò gai ngira dà Khi nò gài xong thi dieu thuoc cua
.
mình dà trut xuông chén sài cua nò mot mâng tiróng ròi 1

Ba-giai bàt cuô’i :

—Yïiru meo górn nhï ! cái iâm-co’ ông Âtn quâng-dai gòni
nhï ! Khi-cuc the mà không làm nôi khanh tirúng thi t bòi !
—Lai mot làn có ngircri vác nghêu thuôc dën de dure
hùt uher. Ông Am tâng ngu không biët, roi hic choàng dày
sài thày nghêu thuôc dry, cir vièc gò cô hiit chàn mo*
hoi hët nhan eu toi.
Ngu^i khàch nam vêu miêng chô dieu thir nhàt
1

,
không thày chu mài, tirong së duqc luit dieu sau ;
nên cir làm - thin li không nói gì. Chang ngò dën
(lieu thú ba, thú tir... cüng vân thày chu - nhàn cir
t\r - lÿ kéo mai !.. Thày nghêu thuôc dâ gàn can ròi,
ruôt khàch càng bòn-còn nóng soi, chang kém gì dieu
thuôc du-omg bi thiêu trên ngon lira. Nam lai ngôi, ngoi
lai nam, thuôc lào cir hùt vat hët dieu này thông dieu
khàc, mà.. .quài àc thay...chu - nhân vân cir làm thinh
bât dông. Khàch túc ùa màa làn cô, nhirng vân cô gan,
chò* xeni ho sir lai the nào. Qua dën dieu cuoi cùng,
trôii hen dà sach trang nhir chùi roi, khàch không sao
dè-nén nôi khi túc nfra, meri càt mot giong nang-në nhir
 HANOI NIIÂT-NAM TIJLT QUÁN, XUAT HAN 33

cói-dá mà rang :
Ô hay ! lien thuoc cüa dé da trai qua bao nhiêu sir
—
gian-giày thóng-khò mói dii ky-cóp mua diro’c !... The
mà...
Tieng nói da khàn-khàn, tói càu sau thành nghen-ngào
khan dac, hèn ngìrng lai lay khan lau mróc mat, mure
nini, mói nói tiép :
-....The mà...dai-huynh nò' vó- tirili quèn bang tien
de, khóng clini ho t phan tieu-dè duoc lay mot dieu nào !...
1 ieu...tieu...
Den dáy thi hët hoi khóng nói dirne nira !...
Ba-giai cau mày nói :
Khb nhí L.Thé ra lian djnh chi cho ngtró’i ta thira-
—
hnè iirod sái thôi à ?
Tú-Xuát cirò’i lat nói :
Nào có ducrc hút lay dieu sài dà khóng nên chuyên !...
—
Tháy an h Ida nhàn là hën thuoc ciia minh, Âm-Sirt ta
lien làm bô kinh-ngac, hôi lai :
— « T he à !...
Vây thì dò khon nô giët tôi roi !
Roi han goi va hán ra, han vô bàn dàp chiëu, chiri
bòi ngàu sj câ iên, cir rang sao khóng mua thuoc de
dën nói hút nhàni cûa khàch. Quàt thào ôm-tôi mot
lúe, ròi vàt minh nam diròn ra ghë an va. Thày vo' chong
vi minh mà sô-sàt nhau, ông khàch ngòi làu e sirong
mat, dành phài ICr-ln eût thang, the là yên!...
Rao này nglie nói gà bac pliât tài. Tuy tinti net keo"
ban thé nhirng cu-câu lai phâi cài màu ham cô’-bac nhàt
là rút bat càng sinh lam. Nên thïnh - thoâng bi thua lam
vo cùng dau !
Ba-gia nói :
Neu vày thi.,.thàng â'y không thit côn thit thâng nào !
—
Nó rao trmVc con ham choi tài-bàn tb-tóm, nhirng tir
khi bj tói thit elio mày vó lièng-sieng, tir day nó kech
khóng dàm dành du vói yéu-tinh nira. Nay chi...bat, bât,..
han sinh bát lám. Mà nghe dàu cu càu cîîng co may
láu-cá láu-tóm thì phâi, nèn lui ngoc thu'ông bi cúng
ngóu
han nhiëu lám !
Tú-Xuát bàt ciròi nói :
Tliì cung pliai cho nò « bip» bóáthièn-ha, thì nò mòri
—
có du tien mà « cúng » dan chiing mình diro’C ehm ! $
Vìva nói vìva giat nhau sang nhà Am-Siít.
Vi bóm trivó'c thày Ba-giai thua, nèn lati này óng
Ani lai tivd’ng diroc món bcv ! bel sire vòn - va mói vào
kéo vài kbói, vói dò’ luóii cuòc cò-bacde hòng sài xivong
nhau.
Moi canb till óng Am bay do lám, vi óng rút rat cao ;
có kni « bàt sìrng » vói mà óng con thò tay rìit. Mà la
tbáy ! quàn óng rút sau dò, pili « yèu » tat « uhi », chiv
kbóng bi « tam, tir bao giò*. Dìi thay doi co bàt mói
»>

t lie nào cung vày !

The mà liòm nay...óng Am cam trang
... óng cung rút
nlnv moi khi. Vày mà la quà, óng cir hèt «that tong
cìvu » thì lai «bât tông bát » ! Không hiëu vi ma qui am
atili hay là tay óng dà só pliai vàt uë-tap hay sao, mà
>

den tè den hai den the ? Thì va... có gì dàu, chi vi

Ba-giai dà nhòm tliàu cài khóe gian cùa óng Am, mà ngàm
«
tirong-kè tiyu-kè » nèn chi óng Am tèi mó’i thua liëng-
xièng dèn thè !...
Nguyèn óng Am tòi van có mot cài thuàt rièng, là :
hè civ mói làn rút dirge quân « nbát » quàn « nhi » thì
óng lai khë bop dàu quàn bài, kbiën cho thành bình
boi gù-gù cong xuóng ; cliài lai, hè gap qnàn « civu »
quàn « bàt » thì óiig lai se bop elio ho'i irÓ’ii ngiva lèn.
(ini may vòng nhiv thè, là bao nhièu quàn thirgng cùng
ha kièt deu thành bình cong lèn gù xuóng hèt.
Ba-giai bièt thóp, nhirng van lò'tình không nói gì, chi
làng lang bop trài cà lai : quàn cup xuóng thì làm elio
venti lèn, mà quàn vènh lèn thì lai làm cho cup xuóng.
 3"'
HANOI NHÀr-NAM THIT-QUÁN XUAT-RAN

Ay thé mó¡ « chet bo bu » ông Am nhà tôi dió’ !

Tuy ông Am tima to, nhirng tien tan - mát vào ca moj
ngirài, chir Ba-giai cííng chira t hay duqc may. Kip den
hòi các con bac noi máu nóng, só-sát dánh vái nhan that
to, thi...víra may Ba-giai rút ngay duoc « óng-cu tong círu-
ván », dirge cam trang.
Quái la cái ông « trang » Tan này mói do hung, dò dfr
làm sao dur ! luôn may làn cüng rút diro’c « ciru sù”g »!
cù viêc thang tay va câ làng luôn môt bòi. Ông Âm sinh
nghi, vói dem lai bài tin vân dúng 38 quân, soan lai bài
cüng vân chï thây có 1 quân « ciru sùng »! Tir’ minh
cho thay cô bài khàc cüng vân the: hê Ba-giai thô tay
rút, mà rút rat thong thâ, vây mà vân cù’ « dô » diro’c
quân «ciru sùng » hoài.
Ngón « láu-cá » ay dén Tii-Xuât cüng phâi bài-phiic !
Sau hôi ra thi trai oi !... chang cô quài gì là thân-hi câ !
—
Sir thàn-bi chï là « dánh trào » quân « ciru sirng » sàn cô
trong tùi, doi lay quân bài cûa làng dô thôi !
Nhirng...làm sao : cô bài trôn dâo dën kÿ, mà Ba-giai
vân dô- duoc « ciru sùng » là có’ gì ? Thi ra...Ba-giai dâ
lâu-lïnh, dâ rat vào hai dâu-gôc, quân bài, môi dâu
mot sqi lông-lon ! Cài rat rat khéo, nëu không të-nhân
kliông thi biët d ro’c, nhirng mà lay tay sô thi biët ngay.
Bôi vây, môi khi rút bài, Ba-giai cù dùng môt tay ùp
kin cô bài, tâng nlur dè chân lay ; con tay kia se vuôt mô
cái, hê thây quân bài nào dâu-gôc boi ram-ráp. cù viêc
tôm co loi ra - Râu châ nói thi dôc - giâ cüng biët thùa
là quân gì dô roi !
Meo cô’ gian, bac lân cûa bon Tú-Xuát Ba-giai côn nbiëu,
dâÿ chï môi là mot ngôn tâm-tluràiig dô thôi.Cbô’ khi
Ba-giai dóng vai câu Am con quan Tong-tran, vào dánh
bfu trong kho, khi dòse lai tiràng-thufit.
 Con mèo biët nói
Mot hôm bon Ba-giai Tú-Xuát bon nam an-h, du nhau
vào dánh bac trong môt hat kia, châng may bçrm-già lai
gao kê born-già hem, khiën cho các câu thua nhan eu loi,
phâi lëch-tbëch giat nhau uong niràc boc ma cuô'c vë
Hà-nôi.
Qua phô Càu-Khâu các eau cùng dôi lu- không buòn
cát biróc nfra. Lai tháy bai bên phô', hàng quán la-liêt,
giò, châ, cá, tbit, treo day cira hàng, khiën cho các câu
cùng them rò rai. Ba-giai bông câu tiët gay-gát Tú-Xuát
l’âng :

—
Cài anh quân-sir khô'n nan này ! Xua nay vân tir
phu làGia-càt phuc-sinh, Tir-nha tài thë, vày mà tri-khôn
nay virt dàu mat câ, dën nôi trông thay ruou ngon nham
tôt kë lien tru-ô’C mat kia, mà dành chiù chët dôi cà lu
hay sao ?
Tú-Xuát dira mat nhìn các hàng com môt lirot ròi nói :
— Thi hay cir
thûng thâng di len ; hôm no nhi.n dôi
nhung hai ngày con chiù nôi, huÔng - ho moi an no «lòi
tù-và» sáng hôm qua, mà bây giò’ da háu-dói dën nini
thë, cira à !
Ba-giai nhin Tú-Xuát môt vë kêu nài :
Quan bâc Jâ hira rang di cô dën Càu-Khàu thi së
—
cô corn, nay lai là di nhir vày, thi, hic này châng thà
dirng hira, cô hem không !
Tú-Xuát nói :
Sao bác nóng nay thë!... hây cir « bình-tàm » di di
—
dà nào, de elio ngiròi ta con quan-sât dia-thë, mà tùy
bênh làp phu-cmg chir, cú* muón cài gì phâi cô tirc-khac
ngay, thi ai làm thë nào diroc !
Châng qua muon bài chuyên ra nói khuëch-khoàng
cho khuây co’n dôi long, chô’ trong tùi anh nào anh nay
dëu nhan nhir chùi câ ròi, thi côn mong « giët ai» ra
 coni ruoti néra!
Chang ngò’, vira di diro’c may b irire, Tú-Xuát bòng tro
tay vào mòt hàng- com licli-su, mà reo lên rang :
— A hà ! Than tài dà hièn ra kia
ròi ! Anh em mau
mau mau theo toi vào dày, tha-hò mà com, mà rirou,
mà thù-tac mòt bfra túy-lúy cho vui.
Vira nói vira vày moi ngiròi vào trong bang. Mòt co
con gài mal sác nhir niròc, mat tuoi nhir hoa, don-dà
v

chay ra dòn mòi.

Tú-Xuát thay cò hàng vira xinli dep vira trai-kr càng
thèm thich-chi, mièng cu ha-hà cuòi ran !
Moi ngiròi ngò’ là Tii-Xuàt dièu-col, nèn ai này cir
ngo-ngàc nhin nhau, day-dun kliòng aulì nào dàm biròc
vào.
Tú-Xuát dòng-dat bao cò hàng :
•

— Nào, cò rumi ngon nham tòt, cho don mòt màm

tu’-le ra dày !... » — Lai quay lai goi càc bau :
- câü hay ! Sao càc òng cir ràng-rènh the? vào dày !...
vào dày ! ta chèli xoàng mòt bua ròi ta con di keo tòi.
Cò hàng mini cuòi mòt càch rat tinli nói :

— Barn,
bòn ngài dinh soi mòli gì a?
Tú-Xuát nói :
—
Hây chat con gà lupe kia vói may klioanh dò Ina
nham lain dà, ròi xeni cò çà lo sào, nàu cho vài ba món
n£ra, mau lèn !... còli rupu... ir cài khoàn nro’u là càu
nhat,.., cò rupu xen bay clic thupng-hao hang Ibi vàc
vài bình lón ra dày !
Bon Ba-giai ciing xanh mat lè luòi, khòng liieu Tù-
Xuàt dinh chac-buóii vào món gì mà dàm câ gau an
hàng tun den the ? Chang lè lai so ngàm bât cluing
in in h pliai lòt ào tra no mièng hay sao ! Day cò Ba-
-

giai thì da tir a J piiuc tài Tú-Xuát iihieu làn, biet rang
làn này ban ciing dà sô-chû le gì chác-chan ròi, nên
chàng không lo ngai gì câ, cir vièc vui-vê dành chén
chàn.
Nhà hàng có con mèo trâng, lâng-vâng quanh màm
dure an, Tú-Xuát luôn lnôn vuôt-ve va quâng tint cho
an, nên con mèo thành quen mà cú sán lien bén canti ;
Tú-Xuát lieu chùng con mèo dà no, bèn khë ôm dat
vào long mà soa-vô, mèo ta dâ diroc an no lai diroc
nam am, lien dành thang mot giàc ngû khè.
Riïou roi, tràu-cau tâm nii’ô'c roi, ai náy cùng bân-
khoân áy-náy cir lárn-lét nhin trôm Tù-Xuât dê chô*
nghe ông ta giâi-quyet ra sao. Tháy Tú-Xuát van cú
nói nói cuòi cuài, cùng vó’i có bang là-loi chò-chuyèn,
hình nhu khóng luu-y gi tói sir chi tien ruou cà.
Tú-Xuát bông citi nhìn con mèo mot làt ròi, làm bò
ngac-nhièn reo lo iên rang :
0 này, la chira !... con mèo này mòri quài-Ia làm
—
sao chù này !
Cò hàng cùng bàt ciròi ma nói tièp :

— Vàng, con mèo nhà chàu la thtre ! la ve mot

nói :
cir dành vung no chàn lai vào binh day tilling gao ;_thày
chuòt-bo làm loan dàu sàn, cung cir nham mat làm thinli
mac kè.
Tú-Xuát nghiêm giong nói :

—
Ò hay ! de cho là tói nói dúa hay sao ?... Cô khóng
bici, cher con mèo này có cài tuóng la lain I... la him
chó' khóng la vira !
Cò hàng van mot giong cirôi-cot mà rang :
— V

— Thíra ông, la làm sao a ?... tiròng thè nào, eira a !

Tù-XuàT lèn mot giong qua-quyet mà rang
:
kìiòn, lai biet nói nfra !
— Con mèo này chang nhü’ng
Cò hàng nghe nói, bóng cuòi ngat cuòi ngheo mot
hòì, ròi dà]) :
 IÍANOI NH AT-N A M THir-yÛÀX XUAT BAN

Ông nói ngp.quâ! Bòi limò’ nào mèo lai biet nói
—
bao giò !
Tú-Xuát can mat nói :
— Cò có do tói bào nó nói elio có xem khòng ?
— Vàng, thì òng
thiV bao nó nói di.
Nói xong lai ciròi lit di. Tú-Xuát ham-her nói:
— Có dánh cupe vói tói cài gì, tói Jàp tire bao nó nói
ngay elio mà xem ! — Mat mâm ru*P’11 nhá ?
Có bang vili vê dáp :

— Xin vàng, xin vàng. .. Nëu .òng bào nó nói dirge

mpt tieng, thì nhà chàu xin vai long mát khôrg bíra
riro’u elio òng.
Tú-Xuát quay lai moi ngirò’i phàn vua :
— Bay, càc bàe làm cbirng elio tói nhà. Cò hàng dà
cani doan dành cupe màm ruoti, thì này dày tói bào
nó nói cho mà xeni.
Nói doan, Tú-Xuát sàch tai con mèo do leu, mà dóng- -

dat hoi rang :

0’ mèo !... Bó’ con mèo !... dò cua cò hàng tròn
—
hay mèo ?
Vira hòi vira barn manh móng lay vào tai mèo, con
mèo dau quà vói kèu :

— Mèo I... mèo !...

Moi nghe nói dëu cuòi àm lèn, con có hàng thì then
quà, mat cir do irng lèn nhir gác chin, pliai lay vat áo
che di, khòng dàm ngnng lèn nira...
Tú-Xuát lien buòng con mèo ra mà reo lèn ràng :
—Bay nhà ! có thàch nói mpt tieng, mà nó lai nói dirge
nlurng liai tieng, lai nói drrpc phàn-minh nghïa-lÿ, dû biet
con mèo áy chang nhüng biet nói, lai có tir-tu’òng thong"
minii quan-sát sir dói rát dúng nira !...
chi mát mpt
màm rumi mà khám-phá dirge câ ngón-ngir tri-tuê cûa
 lUn YEN UMÎI.Vl

mot con vát qui bèn miah, liròng cò em cüng phái còng-
nliàn su* tliua cupe à'y là dích dàng, mà khòng nèn phàn-
nàn hoà.c oàntràch gì nò nüa Î
Bòng dòi giong nói to, bâo các ban:

— riiôi, tièc ruoli vira ròi da dupe câu âm Mèo chang-

chàihò cho ròi, arili em ta nèn eàm-ta cài thjnh-tình crìa.,
cria ca hai cò chàu nhì Mèo, mà khoi-trình thitpng-lò di
tliói !

Thè là câ bon nghièm-nhièn ra di Cò hàng vi so

e ¿i*
,

«
vo-chuyèn » thi càng them « bêu-diëu » nèn dànli phái
can rang chju mat toi bua rirpii, khòng dàm lòi-thòi nira
lò*i
. . .
CfQ

3CI
 Ba-giai nói :
Nëu vây thi tòi dánh cuôc vói cô nào ! Tôi thu 1
—
câi-trang dio cô xem, roi cô thu- cho goi may cô con-
gài a lâng-diëng tôi dây xeni . Neu các cô kia ma không
nhàn biët thi cô phâi mat cho tôi mot tram câi hôn
t liât kêu nhé !

Cô Quân vili ve nhân lôi :

Xin vâng ! nhung nëu ngirôi ta khuy-phà noi bân-
—
tirông cua ngài thi sao? thi ngài phâi mat cho em mot
cài nhân vàng mat ngoc nhà !
Biroc roi ! cô vào lay âo bang quën lïnh, yem Lia
1

—
bacii, khan tam-giang và giro’ll g irne plián sáp ra dây,
1

de tôi bien - tirông thành mot trang yêu-kiëu nirong-lû*,

tuyçt-diçu nü-lang cho mà coi !
Ba-giai birôc vào mot cài phông kin de câi-trang. Cô
Quân chô’ lâu nông ruôt chay vào hôi rang :
Thé nào ? xong chira ? trang - diëm gì mà làu thé ?
—
Ba-giai vpi nói :

Xong roi dây. Nhirngmà..., à này này !.. côhây vào

—
dây lôi riher mot tÿ.
Nhô cài gì thé, thira quan ?
—
Vù-a nói vira cliay vào. Ba-giai chôt-nhâ hôi :

—
Này...côthir trông vành khan tôi quân cô xinh không?
hai cái vù tôi dòn cô khéo không ? ünh lám chú’ nhî ?
Nhirng mà. .à mà phâi dâ') !... cô thào câ hoa Ilôt vông
xuyën cho tôi muon, cho mu’çm luôn câ may cài nhân
deo tay kia nüa. ,.hir ! tôi mà thang bô câ vông xuyën vào thi
dén phàt-bà nghin mât nghin tai, cüng không thé nào
nhân biët là con-trai nüa !
Cô Quân lac dàu nói :

—
Này dây ! ..boa hôt vông xuyën dây ! Tha-hô ông
muon dièin-trang nán not thé nào, tôi cliâc cüng không
thè cô cài vê mëm-mai thirót-tha nhir bon tiêu-thu' khuè-
 các diroc.
;
jf
¡Ba-g¡ai nói:
— Thôi, cô di ra bao goi các cò kia tò’i di then. Cò pimi
de tòi * dóng eira mà dièm-trang son phán mòi dirge, cò
dir a g dòn g bên á ni- an h mà tòi ngirong.
Cò Quàn birire ra, Tú-Xuát nói:
— Muori cho còng - bang, thì cò in non goi ai phai cho
tòi cùng di ni eri diroc. Vi so' cò lai tbòng-miru tiet-lò cho
ngirò’i ta biet, deco-y bat eh ring tòi phai thua cuòc thì
sao !
Nè'u cò nghi-ngai thì xiii mòi quan anh cùng di vói
—
em. Nói doari cò ta cùng Tú-Xuát b irire ra eira, di tòi
mòt nhà gàn day, goi eira :
Chi Lan, chi Bicli cò nhàkhòng? mari man
— sang
lillà em, em cho xeni mòt tan tuòng vui tini ra phel!
Các cò kia mìrng rò’ chay ramò’ ciia mà rang :
Chò vui gì thé ? ò’ dàu, du’a cluing em di xeni vói.
—
Tú-Xuát dirng vào khe rang, ngânh cò lai nói :

—
Các cò cir ve triró’c di, tòi con giò’ di giai mòt ty.
Cò Quàn không de ÿ gì den, hón-hò’ cùng càc cò Irò'
ve, vira di vira cuòi nói rat vili ve.
Ve tòi eira, tliay dòn duòc tilt ngam, trong nhà tòi den
nhir mire. Ngirò'i nhà d iron g nhon-nháo liò nhaii chain
lira. Cò Quàn noi giàn quát hôi :
Khi giò! là ni sao lai dáuh tát dòn the, hir ?
—
Ngirò’i nhà nói :
— Brini, vi òng khàch dung pliai nòli dòn dò, lira tát.
Khi chain dirge lira leu, cò quàn bong tái ngay sác
ni rit : vi tháy mác áo quang han di, may bó áo mòi cúa
hai quan dà bien dàu mat roi. Cô hoâng-hon vôi chay
sòc vào buòng thì tháy cira khép chat, day bungrathi
thày tòi oui nhir mire, lanh ngat nini* tô', cài cô thièu-
înr Ba-giai kia cia thàng-thién don-dia di dàog niô-tê
nào mat ròi! cô chu Jan chu lôn môthoi, roi vùngchay
ra tìm óng « di giài » thi...ông này cüng lai téch mat tir
lúe nào mat ròi L.Thôi xong :
The là uày cành lèn tr&i,
Tiv dâij von lieng dì d&i nhà ma !

Hoi cô cô biët anh Ba ?

Là lay chàa - chop bçrm-già hay chiva !

Lai có mot làn nna, Ba-giai cüng giô’ ngón « So » nhir

1

vày de Ina cò-dàu khàc, song chikhàcmòt dieu là khòng

tron mà lai bao va den ròm khe eira, thay Ba-giai thì chiri
àrn lèn. Viti có' so’ « sir-tir cài » Ba-giai vùng chav mat
—
ca ngiròi lân cüa j.... So den the là het nnòe !
 Vi dâu quan phü bi dòn ? Î

' ( Con lám kho bó )

Óng phu Binh bi dánh dòn, càu ehuyên ay den các òng
già các hat Tbanh-òai,
Úng-Hoá van con nhác tói Vi là
.
mòt càu chuyèn rat quan-hè, dày-dua ác-quá mai ve sau.
Ben noi bon Tuàn-Khà Cai-Giao (Cliàu Tù-Xuàt) ciing
vi moi thù ày mà vô tói bi tir-hình, bon nam cái dàu
bi bèu hoài triró-e cong pini, lira lai cho thiên-ha hàu-the
mòt khòi oan-lình dang-dac mièn-man Ngày nay ai nghe
.
thày cüng con phài vi ai mà ngàm-ngùi cam-thàn !
. . ,
Triróc khi nói cái nguyèn-có vi dàu mà Ba-giai bòa
thàm-thù quan Pini, và cài tàm bào-phuc cûa quan Pini
the nào? Nay càng tam thuàt qua cái tình-hình quan Pini
bj r.oc dánh gifra dirò'ng, de dòc-gia duoc biét io cài tài
tri phi-lhirò’ng và cài can-dàm ghè-góm cua Ba-giai dà .
Lay dia-vi là mòt gà bach-dinli kiét-xàc, mà dàm còng-
nbièn dánh mot vi dirò’ng quan, ke dà là gan! Lai lap
duoc nnru-co’ khien cho vi quan ngòi vông dieu kia phài
cam-tàm nàm xuong ve duòng, triróc mat nha-lai linh
tràng, chiù phép cho mòt gà an mac xoàng, ngòi càng
rach, dánh dàp mòi lay! ày mói that tài-tình tào-ton !
So là : le thiròng nhà Vua, cir càdì it nani lai sai
mòt vi Khàm-sai ra thanh-tra tình-hình quan lai Bàc-ky.
Muon tra xét du-oc thàu-ro càc tình-tè cûa bon tham-
Quan, vièn Thanh-tra thiròng hay vi-hành, già-trang nhir
kë thiròng dàn, de dò-xét cho dè Bòi the, nèn khi nào
.
có tin quan Khàm-sai sáp ra Bac, các quan-lai deu
phài mòt phcn kinh-hài hët hòn !
Nhàn dao ày nghe thièn-ha dòn : quan Thanh-tra dà
ra tói Ninh-bình . Ba-giai Tú-xuát bàli nliau rang :
—
Nhàn rip bon quan-lai Bac-kv diro’ng chàp-chòn lo
so- này, bàt nhiroc chiing ta thùa thè «
già-trang quan
Thanh-tra » di « tint » may anil « mot-già » mot me ! chae
là së pliât-tài lón
.

— Ba-giai nói :
— Tien-tài thì tèi da có 6 tram thang ke-cap ha-lini
tro-càp cüng dû thóa phong-lim ròi, không cân phài
tròng vào bon ke cap sang-trong ày làm gì . Duy có
vài thang tieu-nliàn mó’i dac chi, nò có vàc mat lên
nhir trai, coi khinh càc bàc hoc-gia hàn-vi nbu’ co ràc.
Tien de that lay làm kha-o vò cùng ! chi mong có dip
«
tri » elio chóng nó mot phen thàm xi-nhuc, de làm
gu’ong elio ke khàc, nhir thè mó’i dime thoa lòng .

Tú-xnát nói :
—Muon làm nhuc ho thì có thiéu gì each. Ta hay có
di, ròi se tuy co’ lien vice. Nhirng....fa nèn di ve riga
nào bay giò’?
Ba-giai vói nói :

—Pilli Dình!... tòi ióc cài lào ày lami nó da khòng

ga con gài elio tòi thì chó, bo con nó lai ani mini
lóa tòi vào cani bày mà làm nhuc tòi mót càch e-che
het chó nói. Tliàm chi nó cao mat nóa dàu,mòt ben
lòng mày và nóa hàm ràu !.. Anh tinti cài tbù... cài
.
thù chi-tó ày, tòi qnén di làm sao cho duac !

Tó-Xuàt cà cirò’i mà rang :

—Cài rao già và om nga niró’c may thang ày phai
khòng?
Ù*, có dai thuò- nào không ò rùng mà lai
1 om nga niróc !
Mà nga niràc gì lai kèu rung mât câ ràu toc lân lòng
mày! da bi rung mà lai moc dnoc nròm rà xanli tot the !
Ba-giai nói :
Dà mât mót bèn, thì con ben kia mìnii phâi cao
—
trui brìi di luón the; neu không trà bêiih nga niróc kinh-
niên, de ch à elio nó moc lóp khàc, thì làm the nào mà che
dày tai mat thiên-ha dirac !
 Tù-Xuat nói :
— Câu truyên Uni vi nlnr vày, ma bay lâu cir birng bit
k i ) i chiù thô-lq dio tó’ nghe. Nay thir òn qua lai dàu
<

duòi xeni vi le gì mà lai bi con ma «tình » nò bèli nliuc

den the ?
Ba giai nhan mat xuÿt xoa nói :

—Khón nan ! thiïy chung nào de có tòi tình gì dàu !

chang qua « tòi bào oan già», tieu-dè vó tình mà vu’ÓMig
phai cài dày oan-nghièt ày !
So là cài con ranh . con Uyèn ày mà !
. . . . .

Con Uyèn nào ?... hay là cài dàm a gàn Ba-thà

—
ày chang ?

— Chinh phai dày . Con ranh ày tir khi hi dòn, nò dem

lòng oán tràch tieu-dè hët sire . Nó elio là tieu-dè
.

« choi hoa ròi lai be cành . .. » co ÿ mirón van thor de

bêu tô sir bi-mât cûa han, ch ó nào han có than dàu
là ké khàc hai ngàm
.
Sau này lai hi mòt bài th'cr cua cài thang trò^i dành
nào, de ngay vào birc tiròng triró’c eira nlià han, mà cài
oan cua tieu-dè khòng con thè nào bóc-bach dirocnira.
Nguyèn thàn-phu nó — khi dó con là chàn tù-tài —
kho ngirm coi cung thanh-nhà, nhirng phai cài hàm ràu
quai-nón ràm-rì, lòm-sòm nhir mot be móc-tàng che phii
mat qua nira cài mat, chang kém gì bó ràu cria Tào-
Thào, Chèu-Xirong !
Biromg lúe kho-tàm chu’a tini dircrc phép-thuàt gì chièt-
ha dime cài rirng ràu thì... thình-lình tìiày có bài ther
« ràm ràu » nièm-yet ó
eira, mà, cuoi bài nó lai kÿ tèn
1

là « Ba-Lém » ! A y mói lai nguy cho tòi eli ir ! Tho rang :

1

Lòm-xom ba khóm moc qaanh mài,

Chang pimi bòng-bong chang phai cimi !
Hôn va, va ngà àem choi quét\
M&m con, con ngà lag ram chiù.
 Chô xom nliùi via quaiih duôi lai !
De dire qliê hôn nguày got lui !
Nghe nói cô em... con g&in mìa.
Cher nluv ong ho cung cima mài !
Moi mot câu Ba-giai ngâm lên, thi Tú-Xuát lai ôm bung
cuòi ran nhu nac-në mot hôi. tìoan nói rang :
—
Tha van the có khác nào « ciào ma cha » nguôi ta
lên, ai mà không phâi càm gi^n !
Ba-giai nói :

áy nó duong cam oán tiêu-dè, nó lai

— Cài con ranh
ngò tiêu-dè có tính lào-suçrc so-siên, gia-di nó lai thay
tên kÿ có chu « Ba... » nèn nó buòc ngbiên cho ttêir
dè de bài ther áy.
Trucrc kia, lié thoáng gap tiêu-dè là nó lâng trành, và
lucrili - nguÿt, nên tiêu-dè vân không thê hiél: nó oán
hern tiêu-dè vë toi gì ?
Mot ngày kia, tu-nhièn thay nó dòi hàn thái-dó. Gap tiêu-
dè, nó von-vâ chào hôi, ròi nói thàm cho biet rang nhà
nó dà don ve hàng Bào, và ben hóm áy hôm no den
cho i.
Tiêu-dè dën hai lân, cùng không duo'c nói riêng câu
chuyèn gì câ, vi cú hê dông mon - mon den câuchuyên
ldn là bó nó lai khênh-khang tù nhà trong buée ra
khiën cho tiêu-dè lai phâi hô dût quâng càu chuyèn.j
mà thào lui ra vë.
Môl hôm duoc tin nó bào cho hiët rang : Ngày hôm sau
cha me nó së vë quê an giô váng, nhà chi con minii
nó vó’i con sen thôi. Vày dúng giò- áy... tóiáy... xin cú
chò san ò góc phó liàng Quat — vi nhà nó có cua sau
thóng sang hàng Quat— Nó se ra dòn và niòà vào tu-
phòng nói chuyèn...
Buçrc lòi nhu coi tam long, tiêu-dè lâp tue hoi thu
dinh-ninh hen dúng gicr xin dën. Bòi tin, suôt ngày*
hôm ay, ruôt gan cû thàp-thôm hòn-chòn nóng
ran nhu
lira. Mât trài mài tà-tà, da khan áo chinh-te, diem-trang
ngam vnot mot each rat can-thàn ; hai chàn cir râm-rât
ngira-ngáy, chi láni-le doi cho chóng den già iràc-hen
mà chav vut ngay ra di.
Trài vira nhà-nhem toi, tiëu-dê da hiên hình à eira dình
Hàng Qliât ròi. Tuy biët chira tó'i giù* hen, chác han chira
ra, vày mà cir phai lirón qua liro'n lai hàng tram vòng,
hai mat cir hau-hàu nhìn luòn vào eira nhà haa, khòng
rài lúe nào.
lidi làu, bòng tháy cành eira tir-tir hé mà, kë tháy mot
tiëng dang-háng khe-khë, tiëu-dê.bông tháy dùng mình
mot cài. Khòng biët cài dùng mình áy là biëu-hiêu sir
vai suóng thài-quà, hay là cài dàn hiêu cùa thièn-lirang
bào cho biët tnró'c rang :nan ló’n sap say ra.
rien-dè rao biràc lai gàti, tháy trong khuôn cira toi
den, ìò-rnò’ nhir mot cành tay mèm-mai nho-nhan, diro’ng
vây. Biët ngay là co Uyën-Nhi yéu-qiù cùa tòi day ròi !
Lòng tòi bòng tháy roi Joan nòn-nao, trong ngirc khua
ran thùm-thup, that là cài càm-giàc thù vi có mot khòng
hai trong quang dòi tòi. Tòi nin boi, rón gót biràc
tòi gàn, mièng tuy láp - báp mà nghen hoi liu lirai chi
nói dirac vài tiëng :
— Cô... cò toi that câm-dông... tám long...
..
Bong tháy ngiròi con gài áy dat hai ngón tay lên miêng :
«imo mot tiëng cam nói! ròi nò nani lay tay tòi vira
giaì vào vira thì-thào’ nói :
—Tòi dày mà ! có pliai cò tòi dau. Xin mài càu di
theo tòi vào quà trong này, ròi se dirqc gap cò tòi.
Trong còng là mot cài viràn nho, cam, tranh.dào, màn
moc um-tùm. Con xen cir nani tay tieu-dè mà di quanti
co khuàt-khiic vào tit mai tàn phia trong, tó’i mòt só
tiròng, han bèn bao mình bay tam dirng yèn à dò. de
nò con vào tbòng-bào da .
Tieu-de dirng chà mai, vàn khòng thày dòng-dat gì
Irong long tuy không den noi lo, nhirng sir nóng ruót
tin that không xiët nói . Thïnh-thoâng lai nghe tiëng
chó xòm sua uôm-uôm khiën cho tiêu-dê phâi ghê sq mà
không dám nhúc-nhích nûa birô’C . Chut nghe tien ket
cira trên lau, ròi lai thay si-xào nlnr cô ai dirong tham
thi truyên hi mat gì . . . Tiëu-dê mô'i lui xa chân tiring
mot birôc, ròi ngirng dàu nghëch mât thir nhin lên xem
hoa may dirçrc trông thay mat ngirôà yêu a trên dô châng !
Ai ngô... vira mô’i ngang mat lên, thình - Hnh thay
dành «ào» mot tiëng, mot Ihùng nirór tiêu dò âp chinh
vào gifra mat mình khien cho khap tir dàu dën chân
1

dëu irót dàm-dia nhir cliuôt lot! Tiêu-dê hoâng hon

bat via, nhir thê bi sét dành ngang dàu, hù lên môt
tiëng: « ói trou !» ròi hôt-hoâng ù té chay Iron. Trô’i toi
nlnr mire, cliang biët nêo ra dàng nào, cir hët dàm vào
bui cam thi lai choàng vào bui tranh, gai gôc dâm vào
sày-sàt câ mat müi, nlnrng vi diwng ccm mê hoâng nên
chang biët dau dern là gì câ.
Tlnnh-linh virô ag phâi seri dây chân ngang loi, làm cho
tiêu-dê vâp mat ngâ xuong vuò*n. dau quà không dirng lên
dirçrc nira Giira lúe ây, mot tên gia-dinh nhây tô'i vât ngâ
.

ngu-a ra mà trôi gô ngay lai,vira trôi vù’a lu-loa kêu

« tròni ! Irôm !»
Cài con xen khi gió lúe nây, tâng càm dèa ra soi, ròi
ngat-ngheo vira cirôi vira bâo :
Cô tôi bâo : dirng dành nó vôi, hây giâi vào nhà tam
—
de cô tôi luc-vân càc tôi dâ, nhiên-hàu se kët-ân hành-hinh !
Dirô'i ành dèn, nhàc nom thay chân tay nho - nhem
nhày-nhua, và mùi hôi, khai sông lên sac-sua, mô’i biët
rang cô chàu nhà nó dâ dung tâm dôc-àc dâ bòa nirô-c
tiêu, nirô’c diëu, nirô’c mue vào dày noi mà tam gôi cho
tiêu-dç !
Khi dâ loi vào trong nhà tám, chúng nô côn diëu-cçrt
không thiëu gì lôâ dôc - âc, tiêu-dê hông pliât khunglên
mà rang :
 — Này, lieu lion ! cluing bay làm nhuc ông vira chu- !
den chu cluing mày eüng không dám hôn lào vói ông
-
nlur thè. Bay, cir mau vào goi cô bay t(Vi dây...
Con xen lai cuòi toe-toét mà rang
.

— A, cài thàng kê tròni này sàp chêt dën noi ròi mà

con cirng co ! Anh Cu, hây dè nó ra nhét de vào dày
miêng nò cho toi; cô tôi bâo thé dày! ....de dày ! ...câ
cài khan dam nuôc thcrai cua nô dây !... anh dùng mà
quàn chat cài miêng nô lai hô tôi :
Nói xong, cluing nô thuc-hành lien, mac dàu cho tôi
hêt sire dây-dua. Thôi, thé là cô cài mom de minh-oan,
nô lai dem bit chat mat ròi ! phâi, quay, rai.khôn, dành
pliai vùi chat trong tâm, không the làm thé nào phàt-tiët
ra dime nüa !
Mot làt thày hai ngiròi thiëu - nu tir ngoài biwc vào,
mot ngtrô’i chinh là con khí-gió con Uyên ! Tièu-dè vira
uàt-iic vira hò-then, dành cu* nham- mat cui dàu, không
dám nhìn mat nó nü*a. Tuy vây, trong lòng rnình ciìng
van con dòi chût hy-vong, chac nó se con nghï chô
tình xira nshïa cü mà chà no* nào làm khò-nhuc mìnhthì
phâi. Chango ngòr, nó chô mà quà, chinh moi su’ làm sì-
nhuc tieu-de ! deu tir cài con tròi dành nógày raeâ ! Òi !
toi dòc phu nhàn-tàm ! Cò-nhàn nói that diing !
Thoat tièn nó ngòi vat-vêo lèn chiéc glie, ngani nhìn
tiëu-dê mot càch lanh-lùng khinh-bï, ròi nang lòi nói
rang :
dëu kia ! dông tai lên mà nghe : xuakia
— Cài tilling
ta có phu-bac gì mày? mà mày nò’ lìra-loc tao, bêu-dëu
tao, lai di phao dòn lam chuyèn de bòi - nho cài thanh-
danh cita tao ! Nhir thè, mày con dura man nguyèn, lai
dem nhfrng giong van ba-que xô-là mà dieu - cot câ dën
thanh-giá cua phu-thân ta...
Bòi thé ta phâi thiét-kê lira mày dën dây, de tuvên-
doc cho mày biét tirngtôi, nhiên-hâu së day cho mày môt
bài hoc dích-dáng, khiën cho mày phâi ghi nhô suot dòi
1
mói cam.
Ròi thì, nò làn-lirqt kê ra tìrng tòi, cir mói tòi nó lai
sî nhuc. them may câu that là thám-thía chua cay. Lai
-
thòng-khò mot noi : là các loi nó chu'O’ng ra rìó, toàn là
oan-uòiig vn-vo’ hët thày, mình àm-irc quà, chi muon
bien - thuyët lai elio nó khòi liieu làtn. Ngat vi lo
mièng hi bit kin mat ròi, dành cir pliai ngòi lang
diëng di, liia-hò cho nó muon nói sao thì nói.
Sì
-
nhuc da moi mièng ròi, nó mói quay lai bào
ngirài nhà :
Cài thàng bat-nhàn bac-hanh kia, luy tàm-da nó
—
doc-àc Ln-nhàn nhir a g ih ir tini, nhirng he ngoài nó
1
.

van con cài hình ngu'ò'i, vàn con cài vê mat hoàn-hâo
nhu- ngirói liro’ng- thiên. Nëu cir de the, thì e sail này !
con nhieu dàn - bà con-gài hi khi, hi nhuc vó’i hàn. Au
là ta dura khàc di vài nét, cho thành cài mat dac-bièt
khác han vói càc ngirò’i thirò’ng, de nèu lèn cho thièn-
ha biet rang: day là cài mat thàng xó-là Ba-giai day
Nào, càc ngu'oi dua dao kéo và dem mat-tràn mó-dan
ra dày! »
The là, chúng nó xùm vào dè ngóa tieu-dè ra, mà cao
toc, cao ràu, cao lóng-mày, nó chi cao mot nua dàu
nóa mat thòi. Gao xong, lày dau-mcr tròn làn bò-hóng
nho-trào, mà xoa khap mat mui chân ta}, khiën cho tiëu
dê bien han hinh-dang, inhçtnhir mot thàng Oan, thâng
Trà mói chili ô’ dirói dia-nguc lên vày!...
Khi nó thâ cho vë, chang nhirng vo con phâi kinh-
1

sçr hët lion, câ dën con chó xòm cüng phâi hoâng-via
quàp duôi chay tron ra ngoài rang mà can trô vào !...
Ây dáy cài thù cua tieu-dè nhir thë day. Nay bò nó
da nghiêm - nhiên là mot ông quan, con, con ranh kia
cüng nghiêm-nhiên mot vi thiên-kim lieu tlur ròi. Bàng le
nó da lày chòng nam ngoài, nhirng vitièu-dê sai 600 dê-
tir di phao àm lèn ràng: « cô ây » « ài nam» !...cô ây
tjt-1} chang có gì., sot !.,))
7

Boi thë nên nhà trai phâi bô, di tini vo khác.

Rao này, hình nhir lai có dám dam hân dà} ! de ròi
7

tôi së nliò’ bác mot tay mà phà-tan nhàn-duyên nò ra

làn nira moi hâ !...
Giò’ ta hây dóng vai Thanh-tra di choi da...

*
* #

Ba-tui không phai quan î

Ba-giai Tú-Xuát trá hình làm hai thày trò bác lai mành,
thong-dong lliuè mot cái càng tòi, nham diróng thàng
vào phû Mÿ triróc. Tù-Xuàt làm thày, Ba-giai dóng vai
mang dieu Iráp. Tuy an mac trà-hình, nhirng lai trá-
hình mot cách hó’-hènh : nghta là be ngoài phû etnèe
quàn vài ào nàu, nhirng lai de thò-lò càc diern ào lót
trong toàn bang lu*qt-là gàm vóc !
Thày-trò tro-tre tiëng Huë, hôi thâm vào tro mot hàng
corn lich-sir nhat cira phû, vi dâ biët trirô'c hàng corn
ay là nhà Trirong-phô ! Lai biët ràng anh Trirông-ph6
ay là tay thày cô ranh-mânh, lai vira là quan viên « tay
trong », chuyên-rnôn dira viêc cho quan. Nên chi, ban
bë ngoài rat thàn-thë vói dân, mà bèn trong thl rat
dâc tình vô*i quan phu-mâu !
Tháy khách tro tir xirng là lài buòn, mà xem ra an
uong rat sa sì, thày hai ngiròi cir tin thàm to nhô, mà
giong nói tro tre giông hêt giong quan Kinh. Lâo trirô-ng-
pho bat giàc sinh nghi, mà luôn luôn de tâm rô xét.
Bêm khuya, han choc vàch nhôm trôm, ròi làm-bâm
nói :

— Bon này that rat khâ-nghi : lài buòn sao lai có

diëu tráp ? Lài buòn sao lai có ào lót mình bàng vóc
nhièu ? và lài buòn sao lai có dirçrc cái nét mât thanh-
tao, cái móng tay dài vuol, và dói con mát sác
gem
nhir gironi, sáng choang nhir diên làm vây ? Mçt dieu
dáng chii-ÿ nhât là thirong khàch mà làm sao lai cir
châm-châm dò-la nhîrng tbói do- vët xà'u cua Phû-
quan ? mà giong nói tuy co tàp theo dong Bác, nhîrng
ta thoâng nghe dâ biët thìra ngay là ngirôi sinh-trirong
ô’ Bë-kinh... Vây thì... ir mà biët dàu !... cô khi chinh
là... cüng chira biët chirng !
Sang hôm sau Ba-giai bâo chi'i hàng náu cho chu
minh mot noi mróc gôi dàu.
Khi Tú-Xuát sôa toc sap gôi, bông dành roi ra them
gach môt vât dành « each » mot tiëng. Tú-Xuát luô'ng-
cuông vo ngay lay mà dàu vào boc. Tuy làm that nhanh
nhirng lao trirông - phô cung dâ nhân thay cài hinh
tráng-tráng vuông vuông, mà doàn duoc ngay là vât
gì ròi !

Bat-giàc lâo kinh-hâi loàt mo-hôi, vôi-vàng lën ra cu^a

sau ròi cam cb chay miët vào-phi bâo vói quan Phü :
Barn... bàm... quan Thanh-tra dâ ngàm dën hat
—
ta ròi Hiçn càc ngài diromg tiëm-ngu a nhà con.
1

Quan Phu nghe tin, kinh-hoàng nhir bi sét dành, vôi

hôi :

—
The à ?... thât thë à?... sao ngiroi lai biët là...
Barn, tir triróc con dâ nhân thay nhiëu hinh-tich
khâ-nghi làm. Kip dën khi nây nguròi gôi dàu vô de
y
roi ra chiëc thë ngà, nên con môi biët dich... Bàm eu
Ló’n, con lai rat lo ngai môt dieu, là : càc ngài ây dâ
dò biët hét câ câc viçc âm-muôi cua eu Lôn, hinh nhir
dâ ghi chép câ vào cuon sb tay. Vây con e... con rat
e... cho cài tien dò cua.,.
Quan Phu càng nghe càng kinh-hâi thát-xác. Bèn
cùng vièn trirông-phô lén ra chô ngu, kinh-dàng thày
trô quan Thanh-tra môt màm bac vàng gam vôc. Quan
Thanh-tra trirorc côn dây-dày chôi-tir, tôi khi thay Phu
 quan ràp dàu lay-lue, lha-thiët vau - Ion. Bay giù- hai
ngài mài chiù tó mi uh lì quan Thanh - tra, va mièn-
cimng thu-nhàn lay lê'vàt.
Trime khi ra di, hai ngài con doa-nat quan Pini may
câu ghê - so’, và cam-chî không duoc tiët-lâu phong-
thanh ra ngoài.
Quan Phii tuy lièti tlianli vàng lènh, nhirng chinh ngài
dñ ngàm sai ngimi phi-bào elio em de ngài, là quan
pini Bình biët ròi. Ay the meri chët !...

*
* *
Barn quan, chinh hàn !

Ra khoi phu My, Ba-giai bao ban :

—
Nào trong hai hòm nay lòi da dóng vai diëu-tràp
1

nhimng anh cài diavi quan-thày, vi the mà anh dime

himng bao nhiêu cài quang-vinh hanh-diên, that là ximng
thba cài vong-linh anh nhà ! Nay, theo cài thuyët chuyen-
biën luàn-hòi, anh lai pliai chut xuôiig cài dia-vi thang
nho cap-tràp, de elio tèi dime himng cài vinh-hoa danh-
già dóng vai « cu ló’n » mot buoi !

fú-Xuát vui-vê nói :

— Thì dây ! mói cu Ló*n thay ào mà Iòti ngòi trén càng,

dè trap dieu dó òng cap ho elio Nhirng mà này
. . . .
óng bao that : cài vai ay khó dóng lam dày, nëu mà «con
khì de lòi duòi » ra, thì thì lai hóa ra « Lem cii » ròi
. .
chët bô me câ day !
. . .
Ba-giai mini cimi gât dàu. vênh-vang trèo lên càng
.
Bi tô-i gàn làng Bac-xà, clio’t nhin phía trirô’c mat, thây
mot bon ngimi ào ni non dàu duong siïm-sit quanh môt
cài vong Ba-giai vói bâo moi ngimi :
.

— Hong,
liông ! anh em cri ! vong lâo Pini kia han
. .
thôi !
Tú-Xuát nói :
 —Ivliòng khéo lao phû Mÿ da mât bào cho em ré hay,
nên lâo này dem nha-lai di nghinh-tiëp bon ta dó cliâng!
Ba-giai nói :
Nëu vây tin ta bay quay lai dâ
.

— Quay lai de làm gì?

— Be thü* dò-dét cài lình-hìuh cùa han thè nao, ròi tasè
lieu co’ doi-pbó Cliiing ta cir di nghênh-ngang giü'a
. .
diràng mà di rat thong-tha, tat nhièn cluing se cho linh
quàt hòi CluV khi cluing hôi, anh se tra lòi nlur thè.
. . .
.
hô tòi Con hai càu còng-lir gành-dèu kia ( lire là bon Cai-
.
Giao, phó Hong, chàu Tii-Xuát, tra hình phu càng) hè
nghe lènh truyen the nào pliai cir thang tay tuân-mênh
khòng diroc dut-dè nghe !
,
Hai gà mini ciròi xin vàng
.

Lai nói bèn kia, vóng dào quan Pilli di giùa, ngót 20
ngu’ò’i nha lai lính-tráng giàn hàu hai ben, Thày truòc
mat có ngiròi ngòi ngà't-ngirò*ng tré i chiéc cáng nàt.
Khóng hieu sao: nhàc tròng thay vong mình, lai quay
Irò' lai? và sao da bici có vóng quan di, ho lai khòng
trành mà cir nghénh ngang di gifra dirò'ng là nghïa gì ?
Nghï vây Irong lòng nghi hoac phàn vàn, bèn sai inót
tén linh-chay san lén triróc quàt boi xeni vóng nào?
Tèn linh vàng lenii ch$y lén âm-oe hòi:
— Vóng nào di kia? có mau mau trành ra khòng?
Cher kho gang boi hai lia làn, Tii-Xuàt mói chay lai
sàn-só mSng:
— Vong dia chung-bay di cliiing bay mat mu tróng
dày mà trò ( thày) à ?
Quan phu cr phia sau nghe tié’ng clini, bóng rat mình
kinh-so, ngln-thàm: «—i'hòi cliét ròi ! có le chinh quan
Thanh-tra dó ròi? chi có quan Thanh-lra mói hay tàng-
hình nliu- thé. Vâ nëu khòng pimi linh hàu quan Thanh-
tra, thi khi nào lai dàm còng-nhièn chiri mang mình
nhir vàv?
 58 TKUYÊN-BA-GU1

Nghï vày, bat giàc lo so ban ldi o a i, ngàp iigirng không

biët nên tói hay lili ?
Ba-giai ngânh lai thày bon linh phü dirng lai, biët
ràiig quan phü da chôt da khiëp so minh roi. Bèn thùa
thé dè chàn, sai Tú-Xuát quay lai goi to:
—Bo.., cái tupi di vong kia ! co phai vpng thày Phu
dò khòng?
—Thíra, phai a !
Quan-phù vira dàp vira vói vàng nhay xuÓng vong.
fù-Xuàt goi to:
—Bao thày Phu mau mau leu elio Thièn-tue dòi !chi
rièng thày Phu thòi, càc ngtroi khac phai dirng ca lai!
Quan-phû nghï thàm:
—Khòng hiêu quan Thanh-tra dòi mình làni gì ? có
le agii inuón truyën-bào vièc hi- nàt gì lian, nên khòng
muon elio kc khac dir oc nghe.
Nghï vày, bèn bào moi ngtròi ctr dirng yèn dò, mòt
mình khúm-iiútn tien leu chô qua i Thanh-tra. Con càch
miroi btróc, quan phu da thup lay rap xuong dat,
cung-kinh nói:
—
Ty-chïrc xiii kinh lay Thiên-tuë !
Ba-giai bông hàm-hàm noi giân, dâp manh cây quat
xtrong vào dòn càng gày tan, tro-tre quàt mâng ràng :
—
Chà chà ! thày pint to gan thiêt, chtr không phai
vira! Trông thày Bìn-clnrc, dâ không them xuong vong,
lai con sai ngiroi àm-oe sâc lâo lòi thòi ! » .. Bay dàu?
hày ìhir vàt co ha i xuong, dàp elio han mày cline, coi
thir mò ! « nào »
Ba-giai vira nói vira btróc xuong vong. Mày ten ngirò'i
lillà nghe nói,«da»lèn mòt tieng, mà sàn-sò chay lai
vài sap quan phu xuong dtròng, mòt thàng dè dàu, mòt
tilling dè chàn can-thàn . Quan phu cfìng ctr nem nép
chiù nàm, khòng he dám kháng cir gì câ, chi lien tlianh
kêu van tha loi mà thôi.
Ba-giai truyën «dâp di ! » Tú-xuát lien nil chiëc roi
mây trong bao, san so chay den, do thang càuli « phot »
1

luòn elio mòt hòi 20 roi that lire 1

Toi nghièp cho xuong thit nhà-nho : thit bay da non,

chiù sao cho noi nhfrng roi dòn phü-phang dôc àc kia !
nên chi mói diro’c 3 roi, dâ quan dit, không chiù noi
dau buôt, mà liên thanh van lay côc-dë dai-virong !
Tii-xuàt vira hi hue co sire dánh, vira nghiën rang
trçrn mat mang rang:
Bau à? mi cûng biêt dau co à?... mi dâ biêt bi
— 1

dânh là dau mà kêu vang xin tha, vây nhu-ng khi mi

ngoi nghèu nghên trên công-dàng, trirng trao dôi mat
trang râ, quat dânh bon dân hen, hôi mi cô biêt thimng
cae han châng ?
Bành xmg, Ba-giai côn doa nat thêm mty câu, roi
nhây tôt lèn càng, bâo ngu-ôi nhà ruoi raau !
Khi di toi mot xôm khuât, Ba-giai vôi nhây xuong
vông, làt dàt bâo moi ngirùi rang :
— Trôn mau! . .. virt bô nô vông ra vê rang, mà
lhay hinh dôi lot trôn cho mau, kêo chàm trê thi diet
bô bàm câ bày giù’ !
Tii-xuât vôi lay qu'ân nàu ào côc trong trap ra, ai nây
tra hinh làm bp i t'ip-th îyën. Roi vùi câ trap dieu
xuong vüng bùn mà cii îg nhau chay xuyên q ut vùag
Bông-Sung, Quâng-tài. tat sang dia-hat Phii-Xuyên,
. . .
roi vông theo dirông thiên-lÿ mà lân chuon vë Hà-nôi
Lai nói bon nha-lai dirng xa nom thây quan phu-mâu
bi dòn, ai nây kinh-hâi thât-xac, cir dirng ngây mat
nliin nhau, không ai dâm nbiic -nbich nira biróc. Mai sau
khi thây bong quan Thanh-tra dà di khuât roi, mai sô
nhau chay lên vire do quan phii day. Thây ngài nam
1

diet di trên mat dât, hai mông quân bè-bët nhüng mau
tuoi, ai này cîîng phâi ngâm-ngùi thirong cam, Nlnrng..
biet làm thê nào diroc bây già, dènh chî chép miêng
thà dài, do cho so-mènh hàm-biiu là h et chuyên !
Quan-phu gat-lê thon-thirc nói rang:
Neu ta biet bë-hoan phong-ba, duô’ng dài nhuc-nha
—
don the này, »h‘i tatreoàn tir quan dà Iâu kia roi! .Ta
kbông hiêu qinn Thanh-tra cô tliâm-thù nac-oàn gì, mà
nò hành-lia !a mot cách‘ quà-u- tàn-nhân dën the ! Mà
nào ta cô toi loi gì cho cam ; Tir nhiên, vô-doan vô-co,
vât sàp ta ra giüa dtràng mà dành hoài dành huy mot
tràn ! Nhir vây, bao takhòng uat-irc làm sao cho duoc !
Oi ! ta dën diet mat thôi !
Thày De già tliày quan oán- thàn nhir vây, trong long
cüng càm-lirc vô cùng ! Thày, chang nói châng rang, cir
dirng ngày mat dâm-dâm nhin vë bon « quan Thanh-tra »
dirong di xa tit dàng kia...Bông sire nay ra mot ÿ, thày
lien ghé vào lai quan nói thàm :

— Barn, vièc này

dàng ngà nhie i lani ! Tàt o trong1

lian có dieu man-trà chang khóng !

Quan-phu kinh-ngac lidi :

Thày kha-nghi dieu gì mau mau tini' nói

— The nào ? ?

ta nglie :
Quac dói mat vo tròll xoe, vièn lai-già nói :

— Barn, tir này con van dung-tàm dò xét, thay có

nliieu le klià nglii làm! Mot là : quan Thanh-tra tât pliai
duòng duòng chinh-chinh, cir-chi dai-gia, cliircó khi nào
lai có cài hành-vi lo-màng nhir vày ? dii có muon dành
dàp chang nua, tàt pliai ngòi trèn cóng-diròng tra bòi
cóng - vièc, neu xét thày có dieu khuat khùc, tal pliai
thanh-minh tói-trang, nhién-hàu mài khien-tràch, bài-truàt,
lioac dành dàp chir ! có le nào lai có cài thu-doan, vu-
phu nhir vày!...Lai con mot dieu toi khâ-quài nira là :

con tróng cài ngu*òi ngòi trèn vong, nét miàt noni quen
lám, tróng pháng-phát iilur hinh khuôn mat Ba-giai váy
thói !
Con nlnr giong nói cíia han, nglie rô ra giong pha mía
Nglie mía Quâng chir quyët không phâi that giong Hue...
Lai con dieu khâ-nghi nfra, là : sau khi hân sùc-pham
dën ngoc-thê Cu-Lôn roi, lien làt dà! di ngay, mà cil-
choc lai thay ngoài cô tróng tro* lai ! Va, con da nhân
kÿ, thay lúe d'au chúng con di thong-thâ, càng xa càng
thay cluing di rat mau ; kip tói gan luy tre làng Mo...
kia, ró ràng con nhìn thày cluing te long lèn nhir ngira
váy!... (ion tròni nglïï : nëu khóng có su* khi - tra thì
có' gì chúng phâi làt dàt rubi mau ? có- gì chúng phâi
nàp-nom nhòm tròni tro- lai ? và có* gì chúng phâi chay
vim vut nhir bay làm váy?... Hám xin en Lón thír thám-
thính kÿ xeni sao.
Quan Phú nghe nói, hoâng-nhiên lình-ngò, lien râm
chân dam ngirc ma rit lèn rang :
Ù’, thói phâi roi ! N giuri doàn cliinli phâi roi ! Không
—
con pliai ngô- gi nü-a. Tròi oi ! nëu vày thì... gô*m thàt
ciiii- không pliai gôm vira nü-a !... Chà chà ! hoi quàn
hung-thân quï-sii, gan lien tiró-ng-quàn kia ! chúng bay
dám vuót ràu húm, mó dái ngiva, tinli ma dën thë là
cúng ! Bay duri ta mòt miëng, nghi dâ dào de hay
..
chira ? dâ thâm thia hay chira ? hü- tròi ? nhung quàn tròi
dànli thành diet kia !... Ta thë có tròi dat : nëu không
plianh thày chë xàc diroc giong chiia chùm bo-m-bai
kia, thì xin chët tan chët mit nhir niânh ào này này !
Vira nghiën-ngâu de-loi, vùa sé tan vat ào the ra
nlur so- mu’ó-p.
Vièn lai già thay quan thày hôn giàn diên lèn nhu
húm hi ten ban, bèn vói vàng khuyèn can rang :
Xin Cu Lò’ii chó* nóng giàn v(ii. Ngô ubò lòi doàn
—
kia không diing, lai chinli là quan Thanh-tra thuc,
thì nguy-hiêm không phâi nho dàu !
 Quan phü suc nhà lai may chuc roi dòn, bát-giác
nguôi ngay con giân, mà' gàt dâu nói :
Ù’ mà... chël chira ! Ta buôt miêng nói càn ro qua !

may mà ngiro’i nhâc cho ta biet ngav, chir không thi

chang kêo lai mua them lày mot cài va miêng nfra I
Vày thi... tinh sao bây giô- ?
— Barn, quan nèn sai mot tên linh mân-càn chay bay
dën may làng triróc mat kia...xem tinh-hinh bon
cliúng cô dieu gì khàc thiròng không dà, nhiên-hâu së
lieu ... Barn, con nhir... cu Lón , thi. ..
— Thi sao ?
Barn, xin cu Lón cho phép
—
Birgc dirge nói.
..,
Bát tát pliái húy-ky làm gì.
- cir
—Bam, chang biet cu-Lón có dau lám không ? lieu con ...
Quan-phû nhân mat, nói mot giong thiët-tha :
— Khon nanî ngiroi hà
không trông thay dó ir? Nô
nghien rang nghiën loi mà quât vào hai bên hông ta
liên-chi ho-diêp nhir thê dành ran ho-mang ! Ben nói
màu roi thit nàt tan-tành, ngooi bâo con gì mà chang
dau! phen này dën oni vi dòn cüng cô, nfra là ! . . .
Nhirng mà .. . ngrroi hôi làm gì thë ?
Ngàn-ngir mot lût, viên lai-già nói :
Barn, thë thi tát phâi vong ngài vë nha an-nghï.
—
Con tirong nëu ngài con gáng-gu*o’ng dirge, thi nên cho
vong di theo bon kia mot làt, xem tên lính tro vë bâo
tin thë nào?nëu quâ là quân-gian thi phâi King bat
ngay moi kip.
Quan phu bông phán-khói tinh-thàn mà rang:
— Biroc diroc ! ta côn dû sire theo duoi diroc, nguo i
cir thüc linh tràng tiën lên chô’ ngai... À, kia ! tên
linh do-thàm dâ vùn vut chay vë dày kia! Chac nó dâ
tliàm-thinh doge sir gì dó lian tbòi
.
Nói vira rót lòi dà thay tên linh vë tó’i triróc mat
.
Quau nha cùng xùni vào hôi ròn hôi rà . Nhung tên
 kia vi chay'nhoc dû t hoi, khòng the nói ngay dime
Chi e ó tro lay roi ri t vë jd h i a luy tre xa xa mà lacdàu hoài..
Quan phû sot ruòt nhir lira, gang hoi may lirot, tèn
linh mói thèu-thào nói gióng mot may lói rang :
— Barn... barn ... hòng bét ròi !... bi lira that ròi !
Chiing quâ-nhiên khòng phai Thanh-tra. mà là. ..mot
..
1Ü dai-bom that ròi !... »
Quan phû và cu Lai nghe nói, tire thì bon con mat
cùng tron lèn tràng-rà, tròn soay mòt cài long den, hai
lô mièng cùnghà-hòc, nghet hoi khòng nói dime cali gì.
Trong khi ay tèn linh vàti cir tuòn-tuòtkè nót càti chuyèn:
Barn quan, thày de qua that cao doán khòng sai mòt
— . ..
may may nào ! Thì ra cluing nò quâ-nhiên có tàt rat mình
mà chay miét ve phia làng kia de jthào thàn thirc ! Con
chay tói dàu làng kia, thày cài càng chiing viri chòng gong
ó dia bui tre, cà may cài non và chiéc bao roi, cùng thày
quang bira bài ra dò ! Thày a gàn dáy có vüng niró’c due,
con tò-mò thir khoáng chàn xuong xem thình-lình thày có
vàt gì chàn-chan ! Thò tay rñóc lèn thì . . chào ói, cà mòt
bó tràp dieu dtro’iig ngû kÿ vói nhau b dirói dó ! Trong
tràp thày có 2 con dàu kliac bang khoai lang song ,vói chi^c
thè ngà già bàng màu tre; vói lai mot cü khoai nîra, ÿ
chirng dùng de khac thèm con dàu ! . Ngoài ra khòng
thày có vàt gì khác nü-a .
Quan phû nghe rô nguòn co-n, khi tire dira lèn nghen
co, tai ù mat quàng, hòn via lao dao, kèu rèn lèn mòt hoi:
Ói cha me tròi dat òóói !. Màu tiroi trong mièng tire
— .
thì trào ra, ngà ngàt di khòng bièt gì nfra ! .
.
Mòt làt, thày làn làn tình lai, chi ngòi lac dàu l.oài,
niró’c mat tuòn ra ràn-rira; haihàm rang nghièn rit lai,
tieng kèu ken-két rat ghè Tliót nhièn ngài dirng vùng dày,
.
IN BÊN BÀY LÀ TAM HÊT, H1ÊN CÒN BUO*NG
CÓ SÚC SITU TÀM NH1ÈU TRUYÊN RAT HAY,

SL IN B() MOT GUO N NUA LÀ BU

BUON G IN
TÚ-XÜAT TRON TRUYEN
• •
HI È N CÒN BUGNG SOAN 1)0 BAN GHÉP CUA
CHÁU CU TÚ XUÀT
-
BÈU DO NHÀ IN NHÂT - NAM XUÀT - BAN

NKlÈU THÉ THUYÊT

TIEU HAY
Q
1) CÒ HÀNG HOA, Nhiro*ng-T6tig soan 0$20
2) HAI - BUÒ’NG - HÒN, Dât - Gòng soan 0.30
3) BÊ TÌNH NOI SÓNG, Tìr-tram-À, T. S. dich 0.30
4) GUO’M CÚUKHO, lich-sir tièu-th. cua Tàu 0.60
5) NUÓC HO GUO’M, tièu-th. Lan-Khai soan 0.20
6) PHONG TRAN TRAM - SU’, T. T. V. soan 0.65
-
HÙNG-VUCTNG DIÊN NGHÏA, lich su* tien th. 0.50
BINH-TIÊN-HOÀNG 0.45. LÊ-BAI-HÀNH 0.35
VU A -BÓ -CÀI 0.35. MUA GIÒ VÙÒ’N HONG 0.30
NHÀ IN NHÂT NAM THIT - QUÁN XUÀT - BÂN
-
J&

XSH TRANG SAU

CÓ RAT ¡NI1IEU SÁCH GIÀ-TRI
 MUON «
TU’-DO » PIMI CÓ B0 :

«
PHÀP-LÜÂT TUNG-THU 1
»

«
CuÒn 1
GÒM BÚ CÁC LUAT NHlf !
Luât thué nhà và cho thuê nhà-cira
có dû giáy-má thcr-iù va ror-suy v. v.
SÁCH IN VÙA CHÜ QUOC -
NGÜ VÀ CHÜ PHÁP RAT BÚNG,
ÔKHÁP BÔNG-DUQNG
BÈU PHÂI DÙNG CÂ.
SS
,
Do càc òng :
LUÀT-KHOA cfr-NHÀN
Joseph TRÀN-BÌNH-TRÙC
*
* *
G1ÁO HOC ( NHA HOC -CHÍNH )
-
NGUYÊN-DUY-VÜ, SOAN
0
Tir cuón thir 2, 3, 4, v. v. Se có càc luât nhir :
Bi ki£n, chia gia-tài, thòi kièn, buòn bàn, còng
nçr v. v... Nói tóm lai dii các Luàt-Phàp ò xir
Bòng-Diro*ng này
NHÀ IN NHÂT-NAM XUAt-BÀN
CAC SACH IH IJ OC
BÂ XUAT-BÂN

BANG QUOC-NGÜ CÓ CA CHU HÁN

1
 Tur sAcii
hai

KHO SÂCH NHÀT BAN

Cùng mot kh<$ sách dà xuat-ban
Tinh Than Phong Tue Nhât Ban 0$2i) và Yó Nhàt 0$50,
Thôi Mièn Nhàt 0$50
C
TRITÒ’NG SINH THUÂT
(THLt 4Ts6nt glAu)
Do hai vi’ Bàc-sL va Danh-nhân Nhâl-Bân là Nhi-Mòc, Ciro'ng-
Dien cùng Tràn-Boàn tién-ong v.v. sogli ra. NènJnet rang hai vi
Nhât-Ban chi vìgan kién-nhan mà dura diro’C Ihàn diet ra song,
yea ra khóe va giùp elio ngir&i « Shàt-Bun anh-hùng civ&ng-tràng.
Sàch này day càdì song làu theo nhùiig sir tàm-thiròng dea
dàn bà con tre cùng de tàp, có dii hi ih ve. Già ()$50. Gàn het.
BÙCTNG IN Ti È P
LICH - Sir NHÂT - BAN
Nghiên-cihi và Dich-thuàt ve lidi-su- nirpc Nhàt-Ban tir trircVc
dén hòi duy-tàn de biet dime su* tién-hóa cùaho
NHÂT- NGA CHIEN - KY
Nói ve tran dai chien mà tai sao Nhàt tháng Nga.
VÓ Si BAO
Là mot cuon sàch day each an ó’ de trô nên càc vi anh-
hùng rat có già-tri ciia Nhat-Bàn.
CHÍNH-TRI NHÂT-BÂN
Khoa-hoc, Kg-ngliè, Thixong-mgi luàn-lg, giáo-duc v. v. c da
Nhat-Bàn se làn hrcrt in ra thùnh « Kho Sàch Nhât-Bcin ».
Do nhà in Nhàt Nam Hanoi xuat-ban
Á1 TINI! GAAI KA.NG
-

tiÌnH i
aT- cam-nang
Sàch Day làm va làm chòng ( Theo Tàm-Ly-Hoc )
Ai muon elio va chòng hòa-hao, nhà cira èm-ài, day con nên
ngirói v. v. Nèn mua ngay sàch này :
Già 0&30
Nhât-Nani an Thir Hoa - Quàn Dime - Phòng !U4 Hàng Gai
Hanoi, xuat ha i xa giri thèm tien cuóc
 Sáeh day làm « 30 nghe dë làm già 1$50
»»

« Cùng-Nghê Tiing- Tluv mon Yb » bang Quoc-ngiu cô tiv-dien

MUC LUC :

Nghë làm bành (xem ot cuoi sách phàn pini truomg) 1.— Nghë
làm keo, 2.— Nghë làm miri, 3.— Nghë làm duông, 4.— Nghë
làrn kem, 5.— Nghë làm nuôc hoa qua ép, 0 — Nghë làm hoa
quâ dam rirçru, 7.— Nghë làm Si Rop, S. Nghë làm nuôc
—
dà, 9.— Nghë làm Xi eau kem nuóc dà, 10.— Nghë làm cat
ruou mài, 11.— Nghë làm pba rumi mùi, 12.— Nghë làm
niróc than khi, 13.— Nghë làm niróc chanh bot, 14.— Nghë
làm rirçm mât ong, 15.— Nghë làm rumi ngot ngâm, 10.—
Nghë làm sua luoi, 17.— Nghë làm ha tuoi, 18.— Nghë làm
phô mât, 19.— Nghë làm dua mon, 20.— Nghë làm lap-xiróng,
21.— Nghë làm tint phoi, 22.— Nghë làm dò chám có ôt.
23.— Nghë làm ram lây, 24.— Nghë là n suc cù là, 25.— Nghë
làm giàm bông, 26.— Nghë làm Sauces, 27.— Nghë làm dâu
pini nhu, 28. - Nghë làm nën, 29.— Ngiië làm mien (xong
than), 30.— Nghë làm càc tlnr bành (phu truong).
Sáeh day làm « 40 ngh'é it von già 2$00
>»

Là cuori Za trong bg « Công-Sghè Tùng-Thir »

1.— Nghë làm càc tlnr sà phông : Ira ig dë giat dë rira.
2.— Nghë chë sà phông thorn, dë rira mat dû càc hang bành
nuôc. 3.— Nghë chë càc thir sà phô.ig thuóc và sà phông
công nghç. 4,— nghë chë si dat dánh da den thuóng dùng dë
dàph gìày, 5. - Nghë chë kem dánh càc thú da màu, nhir
giày vàng và càc thú da, 6.— nghë chë phàn dánh dò vai,
nhu giày tráng, mû tráng... 7.— nghë chë thuoc nhuôm lai
khan xëp cü, 8.— nghë chë thuoc dánh rang, phàn, kem, nuôc.
9.— nghë chë thuóc dánh kim khi, thuoc nàt... 10.— nghë
chë thuóc dánh các long -.long mày, long nách, râu... 11.—
nghë chë phàn thorn bòi mat, 12.— nghë chë kem bòi mat,
kem thuóc nhu bòi khôi ne chira bçnh ngoài di...
13.
—
nghë
chë sáp bôi ne, 14.— nghë chë sàp hòng. 15.— Chë càc dàu
thorn dùng trong nghë nuôc hoa rirrm mùi,irôp ch è, thuóng
goi là «essence», 10.— nghë chë nuôc hoa, 17.— nghë làm chè
uôp hoa nhu : hoa sen, nhài, soi, thûy-tiên, hoa ngâu và hoa
chë thú huung tram de dot, dë sông, de
eue, 18.— nghë các
Xem nói trang sau
U'óp... 19.— nghë che si dánh dò gò,‘ da, dà... (bang càc vi
thiròng (dùng niróc lathay essence^. 20.— nghë chè xi gan hòp,
gán bao tho gán chai lo, 21. nghë chè' rièm có phu càc bài
hgp kim dánh lira, 22.— chè'càc thir véc ni quét lèn gò, lèn
dà, lèn kim-khi (vernis tampon), 23.— nghë che càc tini* mát
tfch, 24.— nghë chë mire den, 25.— Chë các thú mire có màu
và mu’c vàng, mire bac, 26.— Che các thir mire bòt mire bành,
27.— Che càc thu* mire rièng de vièt lèn thuy tinh, sat, kern,
dà, kim khi v. v. 28.— Chë mire Tàu, hang niròc và hang
dóng bàiili, 29.— Che mue in hoat bàn, 30.— Che càc thii*
mire in tay, in thach, dóng giau,
áp mày ép, ap tay, 31.—
Chè' càc thir mire viè't lèn vai de dánh giau, 32.— Bành kim
khi dè ma, nhuòm, son, 33.— Ma Antimoine khòng dùng dièn,
34.— Ma Bach kim khòng dùng dièn, 35.— Ma dòng do khóng
dùng dièn, 36.— Ma kem khóng dùng dièn, 37.— Ma ken khòng
dùng dièn, 38.— Ma thiec khóng’dùng dièn, 39. - Ma vàng
khòng dùng dièn, 40.— Ma. bac khòng dùng diçn.
Còng nghè Tùng thir cuôn El
BIEN HOC THUG BUNG

Tire là quyën hoc vë Bien, viët theo mçt lói van rat vui»
mà gon gàng de hiêu, mue dich de cho nguó !', hiëu hoc tu
1

lipe lay diçn khòng càn thay chï bâo. Yâ có nhiëu thir mày,
có thè làm lay dirge nên lai càng mau hièu thêm. Các nhà
Ur, các nhà nghë xem së thay lám cài công dung kÿ la ciîa
dièn, mà cách thirc làm cire kÿ dan giân.
Trong sách giang rô các dieu can dùng, và cho ta dû sire
biróc thêm biróc nüa.
Có day dành giot vë cách che' tao các kièu : bin, de dùng
trong các nghë : bin niv&c, bin kin, bin âm, (tire bin dèn ló),
cách làm lày ác qny, lay diênvào âc quy, chüa ác quy. v. v.
Có nói rô tinh dièn, cá:h Igi dung các tinti dó làm càc dò
choi, hoac càc dò ve khoa hoc, hoac làm mày truyën tin, may
báo liièu, khóa tu bac bi-mât, mày bâo trôm cap, bâo hôa,
bâo mira, bây chuòt. Lai day dû moi cách lap lay chuông,
lay dèn, dat tè lè phòn, che tao lò succi. May quàng ceto,
niùg dièn lag tien v. v. Nói tóm lai là rat nhiëu các kièu
mày dièn, con ngoài ra ngitòi doc sách có dû sue phàt minh
lày càc kièu mài la khàc khòng thè kè triró’c dirge.
Xem noi frang san
 NHA BUON CAN BIET
Do Ng: Pfiuc-Lôc, tot-nghiàp tru-àng Cao-clâtig Thuang-m ai Bòng-pfoip
Ngoyên giáo-sir tnrông Trung-U’O-ng Tlurong-ngliiêp Saigon.Soan
/—Nghe buòn —Le commerce.
1. Nghë buòn, set lime vë pliuong-dièii kinh-lë hoc;

2. ích-lo’i cûa nghë buòn.

3. Các t!nr nghë buôn(Buôn trong nuó’é, buòn xuát“
cang, nhàp-câng v.v.)
II — Ng litribuòn — Lea commercants
1. Muon làm mòt nguòù buòn phái thë nào?
2. Có dac-cách gì vë su- tu-do buòn bán không?
3. Kiën-trûc truyên-môn và tir-cách giào-duc ciia mot
nguò-i buòn.
4. Tir-càch nlih doanh-nghièp thori nay phâi the nào?
5. Thiéu-iiiên ngoai-quoc doi vô-i thuong-nghiêp.
0. Các trucmg Cao-pang thirong-nghièp ngoai-quoc,
III— Nghé buòn chia liv'ng hang — Différentes catégories d e
commerce
1. Nghë buòn Hàng-hóa—Marchandises
2. »
Tin-phiëu — Titres et valeurs
3. j)
Yàng-bac, châu-bàu—Métaux précieux.
4. »
Vàn-tâi— Transports
5. »
Bâo-hiêm— Assurances
b. »
Trtrng-thàu— Entreprises
IV— Ciich giao-dich trong thiromg-iru&ng — Les relations
commerciales
1. Nói vë su mua hàng.
2. Cadi thirc và các thú hàng mua,
3. Nói vë su ban bang.
4. Cách-thúc vë su bán hàng
V—Nluing giáy mû can pliai có trong sii giao-dich-Les papier
d'affaires
1. Giáy vë su mua hàng Ordre d’achats
—
2. • » » » bán hàng—Ordre de vente
» giao hàng— Livraison
3. » »
4. Giav vë Ira tien ngay ajbangtiën, b) bang ngàn
su* tra tei ri tlurong-mai tin phiëu so nhà bang
2 tra lien chin bang phiëu, c) bang each sang
VI —Cadi tó-duve mòt nhà buòn—Organisation commerciale
1. Cách xep dat trong eira bang: be ngoài và be trong
2. Sir xëp dat so sách ke-toán dúng thirong hint,
ri C.àeh xep dat còng vièc, càc ngiròi làm còng.
Y/l—Càdì làm quang-cào -Hai t de publicité
1
Qiiáng-cáo-Muc-dích và loi-ich.
2 Càc t li ir quang-cào:
a) T.ieo lói vici dàng bào.viet tho*, cào-bach, giày giàn
tirò’ng, catalogue, trên màn chóp ânh. v.v.
b) Theo lói co-dòng bang nh&i nói hoi ngirò i comprador,
ngiròi dai-lv commis voyageurs.
c) Theo lói bag hàng: ô* cira hàng nhà min h hay dem ra
Hòi Ch o*.
d) Theo lói kien-trúc làm nhà, vë kiêu cho dep, bang'
hoàng cho rive rò*.
e) Theo lói làm cho ngiròi trú y bang ành sàng ciia dién.
f) Theo lói hri-dung co’-hòi làm qnàng-cào, gay dir
luàn v.v..
Vili— Nhiïng dieu din biet trong khi liièu buòn gap hòi
kinh-té khiìng-hocmg—Les cents moyens de faire face à la crise
l.Su* lung-lay trong thirong-cuc
2 Sir khai cào cùng
3 Su* khai vò* no* v.v.
IX— Xhirng diéu luàt can biet trong thirong tricùng
-
.
Droit commercial
l.Thuoc ve ngiròi buòn. — 2. Thuoc ve hòi buòn.
X— Phn-chu-crng
1. Ngàn-hàng giao-dich.
2. Thirang-chinh giao-dich.
ri. Biru-chinh giao-dich.
1. Thiro’ng-doàn lièn-lvèp— syndicats, trust cartels.

Già y Tot Già Bàri 1$00 Ciáy xàu 0$W

NHÀ IN NHÀT-NAM THU, H()À, QUÁN D. P.
So tO ri Phó Ilàng Gai-Hanoi Xuát-Bán
Xa them cirnc afri
 Sách gây nói giòng và ài-tinh
NAIH-NÈ' Bf rVlÀl CHÍ INANI
DAY CÁCH VÊ-SINH HÔN-NHÀN
CÙA NAM NU*, CÓ HÌNH YÉ RÓ
:
CÁC C(J-THÈ QUAN-HÊ VÈ VIÊC SINH DUC VÀ BÀI
-
THUÓC BÈ DÙNG, CHÙA CÁC B$NH LÂU ; DUDNG-
:

MAI, BÔ - THAN, FRÁNG DITONG, DI - TINH, BIËU - 7

KINH, BACH-BÁ1, CÀU-TU, DUÓNG- THAI, AN-THAI V.V.

Co ve dii hình bào timi và hình càc vi trìuig. Già 0$30
NHÀT-NAM AN, THIT, HOA-QUÁN DUTTC-PHONG
SO 104 PHO HÀNG GAI HANOI — XUAT-BAN G IL"
BAN-QUYÌN
INLÀNTHÙ-BA NGHÌNTHÙ* NÀM. NGÀY 2 AOUT 1084
Lai g'ân hèl (cr xa mua them cir&c 0p50 contre rembment là on65).
£
BÀN ÓNG, BÀN BÀ
Càc thir thuóc « ANH-HÙKG » ciia dàn òng
và càc thir thuóc « Vi NG NGOC » eòa dein bà.
(CÀ BÀN ÒNG, BÀN BÀ)

1 Yen sàm bò-thàn-hoàn 3$00 2 Tráng-dirong Chi-bao lioàn 2$50

3 Làu tàn thói (ehóng khòi èm ài), IpOO, 4. Tiêm la tàn thòri
(Duo’ng mai) tuyèt noe 2p00, 5.- Bò phói trìr lao (có càci) thò’
hiit nhir than IpOO, 0.— Thè thao hoàn khòe manh la lùrìg
IpOO 7.— Pham phòng khòi ngay, lpOo. 8.— Thàp toàn dai
ho (thuóc dai bò khi huyët) 2p00, 9.— Phong thàp dirne hoàn
IpOO, 10 Tàn, ciru khài hoàn, thuóc ho (nang, nhe) IpOO,
—
11.— Thuóc cam tre (có hàn le OplO mòt gói) (ngìi cam tàn)
OpaO, 12.— Thuóc dè ïa (dao tre thòng u tàn) 0p50, 13. —
Bau mat (có day cadi ve sinh khòi ngay) 050.. 14.— Thuóc cani
(tir thòi cani mao) OplO 15.— Thuóc glie (bòi khòi ngay kliòng
khét) 0p20, 10. Hòi nàch rat than hièu cung khòi ngay 0p20.
- (RIENG BÀN BÀ)
Biëü-kinh than hièu 1$00. Baeh-dài (hoac xich bacii làn
lòn) IpOO. An, dircrng thai (khòe cà me khòe ca con) IpOO
San-hâu vò iru (l huóc uóng sau khi de) IpOO. Thòi-sinh
7

(uóng dio dé dé) IpOO. Bành béo tré (làm quà cho ire) Luyèn
vói mât ong that, cùng thuóc trìr cam, ho l}' vi v. v. Hop lòn
0p40 Bàn fai NHÀT-NAM DUOU PHÒNG, 104 hàng Gai Hanoi
 SC-TU’-VI
THEO KHOA HOC
SÁCH NAY DAY LAY SO TU’-VI THEO KHOA-HOC
Ai cüng có thè biët dircrc sô mình tai sao mà xáu ; tot, hay,
giò*, gap so xáu thì theo phirong-phàp khoa-hoc sao cho khoi
xáu, gap so tot thì theo phirong-phàp khoa-hoc cho diroc tot mai.
Càm tiêt su' mê-tin nhir cúng lè tin nhâm. Già ban lp.GO
(o' xa them cime Op.20), Mua buòn mua lé tho-và mandat
de cho nhà xual-bân nhir vàv
NHÀ IN NHÂT-NAM THP-QUÁN 104HÀNG GAI HANOI
« >»

©
SÁCH DAY BÀN HUE VÀ
cÀi ium
(Tire là cuôn « Khoa-hoc-Câm » cùa bô « Mÿ-thuât Tùng-thtt » )
Day dàn Cai-lirong Nam-ky và Hue, các cây dàn nguyêt (Cam)
và thâp-luc (Tranh) v. v .. Ai hoc lay cung biët nân diroc gân
rát hay và thât dúng rip dúng hát, có kèm câ càc bài ca rat
hay. Thât là mot mon Khoa-hoc Mÿ-thuât có giá-tri, ai cung
nên hoc. Do càc tay danh càm (nhat Bac-Kÿ) nhu ông Hai-
1

Khiët, eu Ba-Lê... da có công nghiên ciru may chuc nam nay

soan ra. Già Op.50 (ó’ xa thêm cnóc Op.20) ngu-ó’i mua sách
NHÀ IN NHÂT NAM THU* QUÁN xuât lian
se dirge hói. . . - -

(lire là « Sách day vë

cua bô «
My-thuAt'Tìing - thic »
»
Day tir Be’ hoc, trung-hoc, cho dën Cao-hoc v. v. .. . Có rat
nhièu tranh dep cua càc tay danh hoa và' càc hình thi-du de
dav ve Già ban 1$00
 Cáe sáeh Nhât-Nam Thu*-Quán dá xuat-bân
Pho-thôiig g ¡¡to duc OpfiO Tàp vo tàu 1 11 111 IV V (in làn
Cô ilàng lloa tieu-thuyet op2o thir 4) Già op26, op3o op5o op3o OpiO
Hoc daub fth'âu binh-phàm Hoc v5 Tày day dành vo Idi hai
cacti hát cô dâu xira nay 0p3() ngirò-i có hinh ve rat ro op6o
%
Nam iiQ' bi-mât cliî nam 0p30 Vo ta có dà càc bài eòa, quy'èn
Vïï-thuài tùng-thir bô dàu tù-c là roi, và vàt V. v. op5o
Càn-Long du Giang-nam cô hinh Vo iNhàt (càc mieng dòn hiem) op5o
ve và giàn giài de day dánb v5 cua Sàh day dành cò -
op6o
Som-Nhàn moi tuàn-lê ra 2 sô" opo3 Sách day làm ành có nhièu hình lpoo
Tinh-dtrp’c giài nghTa op5o Hóa hoc (day càc hóa hoc) lpoo
Sách day xem mach lpoo Bà bóng tròn (day dà bóng) op3o
Sách day « 30 nghe de làm » op5o Chàn nuòi theo khoa hoc op3o
Sách min Xuàn 1933 và 1931 op3o Co-nhàn dàm-luàn op3o
Sàch day dàn Hue và dàn Cài- Hoc làm van tho- ' lp2o
liru-ng(lihoa hoc C'a ni) ông Vua Bo Cài Lich-su- tieu-thuyet op35'
liai Khiet và eu Ba Le soan opôo Hùng-Virong dièn nghTa » op5o
Sách nói ve thành phÔ Hanoi op3o Lè- lai- Il ành » e
op35
Thuomg-mai ke-toán chi-nam Binh-tièn-Hoàng » »
opio
.
(Cacti làm su sàcn nhà buòn) lpoo Gircrm cùu kho, chuyèn rat hay op6o
Sài h day làm 40 nghe it von 2poo Hàn So tranh hùng so 15, 16 op24
Day lay so tfr-vi theo khoa-hpc lpoo Cài nan vàn-churang rat hay op3o
Day làm Kira-khi và Co-khi op8o Sách thuoc chira hi dòn opio
Tiu-òng-sinh thuàt(thuàt sC-ng làu) opoo Bóng hièp bòa lioa Tùr-tràu-A opio
Day timi mié i tron bò 11 111 IV V
1
Già’e mòng nàng Lè Ttr-tram-À op3o
Già op25, op35, opio, op5o, opóo Be tinh noi sóng Tù-tram-A op3o
Timi rnièn Nhàl-Ban nghièm theo i\bàn duyèn Mòng Tùvtràm-À op25
plnro-ng-phàp cua Bue (A-lo-mang) Hai Diròng Imn t>opou
cbuyèn ve mon chira càc bêiih op5o Niróc ho gironi °P-°
Sách thuò“c dàn bà ki.ih-nghiêm lpoo hoc chir tày và tieng tày in làn
Sách thuoc tre con kinh-ughiêm lpoo thir 3 (gàii het) có day cà meo op3o
Ái-tinh carni nang op3o Già le chi nam in làn thir 2 có
Y-hoc turi g thir sách thuoc them Cdch làm già phà, làm ma
rat tòt, rat quÿ moi cuón op5o cirói vo mirng tho, giò tetv.v. op8o
-
,
Sách thuoc kinh-nghiem opóo Sách day ve « My-thuàt tùug-tlur » lpoo

BtrO’NG IN

Dia ly chi nani 4 cudn mòi cuòn
Lich thuyèt bò tùng thir
su-
Vièt-ngOr bop nliàt chi nam
llàn, Vièt, Phàp, tir dien trpn bô
llán hoc qude àm giài nghTa tùng thu-
Day chir Tàu so- hoc dè'n cao hoc
op5o Vàn nghê tùng thir (dà each làm vàn)
op3o Meo chir Phàp op6o. Còng nghè tùng tlnr
sách day du càc nghe se ra tiep timo
Sách day làm ruòng'và tròng cày
Siici) day chán nuòi càc giong chi nani.
Con nhièu nua se in liep scia.

Xa mua, tho% mandat dé : «Nhât-Nam 104 hàng Gai Hanoi»

IMP. HHAT-NAM — HANOì