Vous êtes sur la page 1sur 263

BÔ D^l HQC VA TRUNG HOC CHUYÊN ..

NGHIÊP
«CTÔrNG a 4 , H p c j r è N C HÇ.P HÀ
NÔi

NCUYÉ.% ANH DÛIVG

CHINH SACH
«

NGU BINH U f'ÔNG


cac thô-i

LY TRÀN va LÉ SO"
(r„£ Kf mur xi - THÉ KY THÙ XV^

LUÂN; AN PHÔ TIEN SÎ sCr HQC

w
D
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
BÔ e/^l HQC VA TRUNG HOC CHU'rÊN NGHIÉP
TRl/ÔTNG e A i HQC TONG HQP H À - N Ç I
«

NGUYÈN ANH DÛNC

î Au»

% ^
Y. UMC3
CHÎNH SACH

U
NGU BINH ir NÔNG »

cac ino-i
thô

LY^TRAN va LE Sa
(rH£ KY THÙ XI - THÉ KY THÙ XV)

l U Â N AN PHÔ TIEN Sî SLT HQC

Uà-nti 1978
MU c LUC

1- CbJoae ac' dau (gi^i thi^u l u ^ an) * - »;

2- Chrcmf I I N^i dung cbfnb aaah


"ngy bixih if nAm?** cac thcd I^y,
Trin va Lé acr (t^e isy tnîf 11- thf
ky tlJ '. Traag * ^ 108

3 - Chi/cfng II I NhîÎBg dl^u kifn IJcb


aup eus ch£xib saoh "ngv ^iob i
nâng** céc tbcri I^y, Iran va L« ac^... Trang 109 - 163

*»— ChJcfag m ' » Tac dvnp va y nghis


I^cb BJ cûa chfnb aacb "ngv binb ^
aAi«" cac tbôri I^y, Tr&n va Lé acr... Trang 16^ - 10

5- Chi/cmg Wt l u ^ (y ngtoîe tb/c t i e n


cûa vSa d«) ••• Trang 211 - 24?

6~ céo tài lifu thuQ kbso .... r a n g -.^iî - c.t>u

)
(
Ket-noi.com kho tai •lieu
3 -
mien phi

"Vaft aao caiacfng^bmxg dÇ


Oia HA Han-ttf quan,
Thil binh tu trf 1/c,
Tfu o^ oga giaag aaa**.

(Danh tu^ng thori TrAn)


- A -

W9 AtB

HbÏD l a i ataABg AaMil Smf aghln nân dSa tzaah AvBg


oifdo va g l v nvKtc oùa A&n tQo, obung ta thAy d^y l a oâ aÇt
q«^ tx^Bti l^ota avr oaata l i f f t , troog do ohi b^t lên vâo d)
i i a taanh ohAng ngo^l zla*

KI ttt thori Cad vua HuDg v ^ nvvo 7&n-lang dAn tbàrl


•a-ducrng Tnvag vol Dif^o Aa—I%0, aban dân ta da xAy da^A
•An aOt quAo g i a dAo l^p. TlAp do, obaQ dào ta pbki 11Aa
tyo daag lân oblAn d^u obAog 1 ^ eâo tbA l^o zài IT^T^O pbvcrog
Bâa auAt muai «Ay tbA Icy, quyAt kbSng oblu aAng dirvl ioh
dô bO oûa ngo<^l hang. TÎr nîm d!Ui tbA ky tba 10, vol ouÇo
D&l dAj d u ^ av lânb dao oiia ogifcrl aab bting b« Kbào lAt de
^ota dO bO oâa aba Dif&ng, x^l ouOo kbâog obi AD dipc^l sjf lâob
dao oûa n g u ^ anb bùog Ngô Quyta dânb bçl quân xAa Iwyo
laa ii^D, Bb&D A&n ta "bvtbo sang taQt ky Dguydo oai : ky nguyAa
xAy dtfng mOt quAo g l a pbong kiAn dOo l^F t v ohû t y o w n g ,
•Qt quAo g i a AAn tOo tbAng nhAt. Trong rong bây «oai nia
A&u, vâo oao thïn Hg6 4938-965), Dlab (968-980) va Ti%n LA
(980-1009), oting vôl vl^o tîrog b ^ ^ xAy dipag bÇ mây Ihà
a a ^ pbong klAa dAo l | P f tè tlAn t a dâ nau obéng tbanb toân
UfB 12 aô quAB (9A5-9A8), glanb toan tb&ng obo xn bw^Bf
tHiag BbAt d i t oaéo, d«ng thîn b i t tay v^o oông oaOo klAa
qtttfo. CSng txong thîri ky Uob nvt D^, bcrn bAn obyo BKIB sau
Ket-noi.com kho tai- lieu
A - mien phi
o«A« Miaag abiAa obAag quàa Ina l a a , aban AAa ta 1^1 dîmg
IAB Vbaaf oblAa dâab b ^ ouOo obi An tranb xfia la^o UUi tbA
abft aâa glA* ^^i^» i^^ vûrog nia dAo IAP tv do obo dAt BBAB»
lafo aaag tlMri l i (1009-1225), qua tbài Txfta (122A-1400),
dta tbcrl LA aa (1428-1527), nbla aboag dAy la abîmg tbA ky
phat tridD dl lAa, objnag tbA ky pbat triôn rfo xâ oûa quAo
gla pbaag kiAa D%i TlAt»

EhAag kk Dbûrug aHa a»j dbi ouAi tborl Ly, ouAi tborl
THtn, tbai HB, tbol b^ gifa 'lob dô bO va ouAi tbal LA aa,
w DbÎTDg tbi ky nâyt tè tlAn ta da xày d^^ng d^t na&o trtf
Béa ovôrag th^oli vA aao mit kiob tA, ob{nb t r i , quàa sii va
vlUi boa X» bAl. klx tborl dj>i i^, Tzfta, LA aor oo dAo dlW
•Cia BA,ttbxraftbcri d«i aào oûug dbu gop ra^Jmm^ sxr vâng dâu
txaBb Aang aafe va giâ Boâo aaab 11 At oûa dân tAo nbvmg
tXBBg obôi iQl oblAn oôag. ïbai J ^ , do là tbâi« Igl oûa
ouOo kbaag obi An obAog TAag llln tbâ bai. Tbai TxJB, dô la
th&ag Igl oûa ba iftn kbaBg oblAn obAng Kidng-Hguyda. Tborl
LA aa, tlAp aaa tb&ag 1^1 oûa ouQo kbâng oblAn obAng kiob,
th tlAa ta via pbki luAa luôn bâo vA TÎnf obfto biéo oiKfng
pbla BÊM va daab txâ tbâng I7I nbllu ouQo XAB abAP> ouâp
phâ aaa glAo agaai h rang bien oirang pbia TAy, pbla Mm "fè
(lB0a. Cô tbb aai tbcri ky 140b air l y , Txlic va LA sa la n^t
tMBA liiâBg tbori ky tiêu bl^a obo 140b aa dAu tranb â\rng
va fiir nvt^t xAy Aang va bko vA quAo gia dOo l^p tbAog
- 6 -

•hlA ala AAB tAo ta t r a ^ AAy,

^^0 t i l a l^oli aiî dAu tranh d^pag nu^o va gi3 nu^c


ttla dfti tAo ta til^ thf k:f thiî 11 dAn thA ky thA 15 eho thAy
Aii^ e£a t r i l u dfi daMig lAn, ir\iét va aaa nAi éuAa UUûig
ahiAn, té tlAn ta da tlAn haah xA^ d^ig AAt na^o trin edc
m^tf laa «ho dAt na^c oo du aao a^nh aSn sang chSag Ifiva
ehlAb thiîng açi giAc thù xÈsa laçro, DAn t^o ta ohî^g thA ky
AbC 11-13 diÎBg vàag va chlAn thAng oAo thA l\^c xAm laçfo ,
kl eâ tSA 1^0 xAn lu^o hung b ^ ona thdl dfi, la do eôdu^o
•Ac Bfnb vA d^oh taaag «Aag au^o giu na^o i ado afnh
•bifa^lu oûa toan dfin, oaa oâ na^c aa n^ag oAt la ly^o
luvnit vu trang huag Ma gjla aâ l^c lagag thuo^ng trvomfnb
r i l\;c liiçmg hfu b4 rÇnr ràl t ^ôc u^ kAt h<^ oûa nhlAu
a | t , tron/r iS t i t n l^c vft ohAt to lAi bilu hiAn tAp tavag
a lifcm^ nhlBu, binh mynh,

î'Çt trong nhCfcig kinh n ^ i ^ l(Jn eus t< tiAn ta oao


thM iff Tr&i v i LA sc^ vA viAc tyo nAn sAo ofnh vô d^oh
trong oAag cu^o giS aaAo l à oa£ab sAsh **ng\^ biah a BAag*V
aOt phacmg thae xA/ d^ng lyo lui^ag vu traag phiag giS dit
B u ^ kAt hffp ch*t oha ••binh»» r&i "nôn^-î", kinh tA vv?i quAc
ph^Bg, d\jc&g nui^ râi gidf nun^e. B^i hfc kinh nghiln qufbAu
dA dâ va Aang Aa;^ kA thàa traag tli^c tlAa dAu traab A^pag
aa^o va giii na^c oûa nhAn dAn ta ngày nay.

Hgay ta aàa 19^9 # ouag v^i nhiAn vy t|p truag n«^iAn


oiSu phyc vy ohjf dfo thyo tlAn MUSag ckiAn chAag Wy,oâanaAe
bifn t|Li, b^ pbfa Bi^iAa otiKi l^ch sa quAn aa dcm v^ chung
tAi.,(niàa£ nghlAn - ' - '^7C vifn obfnh tr^ ) o ^ dxt^e taas
Bhi|a vy t ^ g baAo n^ién ouu chuin b^ phyc vy oh^ lao xAy
Ayag lya l a ^ g vu trnng nhàn dAn, xAy A^ng nin QUAO phlag
Ket-noi.com kho tai- flieu
- mien phi

toâa AAn â a a ^ ta UL» kbi khâag obiAa kAt tbûe tbAag I g i .


Tboa pbaTBg btfâog oOng tao tréa, obûng tOi sas Aiab aAt sA
dl tai ngtalAB «au l^ob n qaAa sa obo a&a 19^9 va nÊj BUB
• a i , txoBg dô 00 d% tâl CbJBb aaob «agu blab ff |AM» gjt
^|Sn Lf. Tritn va LA aa. (tbA ky tha i l - thA ky tb& 15)
Bbla t l a hl%a nbâng klnb ogblAD W ^â» ^ 'Ay dang lifo
lagag vô trang pbong gltf dAt no^ oûa tO tlAn ta dvâi oâs
txila d«l otfaag tbiab lAy.

Aiâa Btta 1971, Hiû tbû tffâag obi tb; oba dan v4
obâog tfii gAp rut ogblên o«u abaBg klnb Bgbi|a oûa tè tlSa
ta vA xây Ayag va AAag vién Ij^o logag vu tzang dânb gl^o oâu
aaôv dk trao tlAp pbyo vy obo dçft dfing vlên tuy^n qu&n kbi
«ô va obuko b4 pbyo vy ngblén omj obA d$ ngbîa vy qu&n ay
•aa iâ/« CMLp baab obi tb^ oûa trAn, dan vt obâag tôi kb&a
trtfong trikn kbai ngblAn oâu dA t à i v% *ngv binb a oôog*
dâ d\Mg9 xao dinb tv b&i nBa truo^o, nbvog dirai nAt tlAu d%
•^ âïl kbao dl dAl ohut obo pbû b ^ bcm val yéu o&u pbyo
vy tbyo t l i a troo^ n&t 1A i *Kbôn tbao m6t ag vfln dA TI
«|y A m Tfc Aflfti vién Itfc laafif vu tr^n/r tbeo oblnb aâob
«nau binh vt a8aa* troBS BU Bgbiép (tff» tMlh A«g agoo ri
th tlAa ta tu tbA ky i i ^in tbg k.V 15.

T& sau tb&ng Içfl vî dai oûa ou^o tbng tl«n oAflf
ri aèl A^ aaa xaân aHa 1975, vôn dinb oao ia oblAn à\oh
HB Cbi »ilirii 140b ntf kAt tbuo o&nb UAt sy ngblép kbâng
•MAB obCag My, « ^ Ba6« vt vaig aaa AAa tAs, a&ali aaag
•fiAa ta aboyWi sasg gial do^s wM s giai dSfB aa aa&a tiAa
p tlAa aa*^» ^^^B vvBg ota&o Ido obû ogbla xâ bAl*

Ssaag tlab binb aal oûa oâob aang, nbl^a vy qnàn sy,
•hlA* ^V q«Ao pboag da^o HÇl ngta4 Utn tbv 24 oûa Baa obip
baag Ixaag aaag Daag (tbaag 9-1975) d% ra nba sau i *Ra aao
bas vA sa ngbl%> eaeb atng xâ bAl obû ngbla va xây dyng obû
•ghla xâ bAl oûa ttbàa Aaa t a , bâo vA Vbà n«ao obuySn obiob
TA aan, bâo v | dÇo I^P» obû quyAn va toân v^n lânb thè,
vîing ti«ri, vûng bl^n, blAa gial va bâi dâo oûa oocro VlOt-Haa
tbAng obflt) la6n luôn nAag oao oânb glao, silo sang cbilD d/tu,
klês quyAt d^p tan DQI àa ami xâa lu^fo oûa obu ngbîa dl quAo
va bo là tay 8al{ o^n sang daob bal myl bânb dÇng xâa ph^a
lânb tbb 9^ aaâs ta«*« Cas las lu^ng vu trang, kl oâ oao
daa v4 tbtKTBg tryo, pbâl tfob oyo tb/or gia aân xuÂt, gop
pbfilB xAy Ayng ocr acr v^t obât va ky tbu^t oûa obû ngbîa xâ
bQl. Tbyo hllB obA dé ngbla vy qu/in sy dAl vc^ tAt oâ tral
taaag va «bA dA qu&n d^i tbao gla xAy daag kibb t A . . . Ra sâo
sAir dang lye Itfgrag vu tzaag oâob oaug bûug bAa, sô lyç lii^ng
t b i i ^ trys ia%Bb, lyo layng b4u b4 to lan dnyo buân luyAn
%CA) té qtt&n dAi Abâa Aâa oblnb quy, blfn d^l, oô lyo Itr^ng
AAB quAn ta vA XANT î*4p va v^ng ob^o». ( ^ : 1>-14). ( l )

( 1 ) . BAy la ky blAa rlAt t i t obu tblob a^b tbaa kbâa


trlab Aia I
Ket-noi.com kho tai- lieu
8^ mien phi
Tbaag 10-1975 BÇ Oblnb tr4 ra Wgbl ouyAt y% tlnh binh.
^ b i ^ vu quan sa va mAt sA sSaa tâa QBAP sa o^n klp trôna
14^1 doan a ô l . trong dô mOt Iftn nâa kbàag dtnb t *D1 dAl
v ^ a b i ^ vy oâob a^Bg a ^ , toân Dang, toâa qaàn, toân d&a
mu oâ Bklla vy x&y dang lao lacrng vu trang. x&y ivuR n ^
QuAo phon;r toân d&B vâng aanb dfc bâo vA vaag obAo tb quAo
TlAtHkia dAo IAP» tbAoj? nbAt va xk bQl obû ngbîa*, *Tbyo
blAtt ObA dA ngb4a vy qu&n sy dAl vôrl tAt oâ t r a l trang va
ObA dA quân dAl tbaa g l a x&y dyng kinh tA» (26 t 1 , 9 ) .
TbdLag 3-1976 BÇ Cblnb tr4 1^1 ra Wgbj nu./At vft rgn ** T | | |
dfil lâin nblâm vu xgy daag klnb tA. trong dô xao d4nb î
*a&n sânf obi An dAu va oblfn dSu tAt la nblfm vy obung,
Bblfm vy oblAn Ixtqo quan trgng bAo obât oùa toân q u ^ .
Bèag t b à l lao dOBg sân xuât xây dyng klnb tA, xây dyng dAt
M i ^ là nblAn Ty obung, nblAn vy oblAn Ivryo rAt quan trong
oûa toâa qu&n' ( 3 ^ t 7 ) .

( 1 ) t (tlAp tboo chu tblob (1 ) oûa t r . 5)


. . . obw sA oô gyob dvï&l (21 O l à sA tbô t y tên aacb
(zsa Aaab ayo s^ob tbaa kbâo a ouAl lu^n a n ) , otvi a6 sau
érib bal obia (13-14) l à 96 trong aacb dân. Ngcàl ra oô ch3
aau i^ tbtf t y tAn sâob, t m â o sA trang saob, côn cô ky bl0u
»€ La-mâ (nb« 101 t ?,23) db obi sA t l p , aA quybn oûa aâob
t r l o b A&B. Cas obi tblob saob tbaa kbâo trlob dln cr oâe
IUAB an oay dbu tboo quy vKto trAn*
-9? -

Taaag g l a i Aaaa aai oûa sy agblAp oâéb a^ag xâ b ^


^ Bffbia a aapo ta Bgày aay, b « â ^ vâa pkyo vy oba obi g«a
sAy A«Bg l y s lagPBA rà traag abâa A&Pt xây Ayag nia qaCa
ybaag toâa AAB vâag aanli l a sblAa vy obû yAu eûa aAi^ t ^
• ^ A a aén kUoa byo va sgbA tbuAt qu&a mg aei abaag, aâa
bA afin 140b sif qaâa sy aoi rlAag* Troi« bâi la^B v i a qaâa
s y XAr dans o%a QSAO PA^BS toaa dAn vtfna maab. bâo vA T>
saCa Y1At Isa aâ kAi obû aabîa. D«i t«ang vS MgiqrAn c U p
obi rô I *Mgigr aay baat vSus ky sguyAa a ô l , kboa boo râ o.^bA
tbaât QU&n sa iîao-JkA-aia a atiao ta pbâl pbât t r i in IAB aAt
tx^ob dO oao born nîia* Ta aOt nbn kboa bço va ngh) tbuAt qu&n
ay oûa kbai ngbla toâa A&n va obi In tranb nh&a AAB» obû yAa
l a obi An tranb g l â i pbông do glânb I9I dOo l^p obo d&n tQo,
obuBg ta pbâl tlAn lén x&y dwa aAt BIB kboa boo va n^^f
tbwAt QU&a aa d> bâo vé T& guAo VI et îlnm d3o l&j). thAo;^
i ^ t . xâ bAl obû ngbîa, N%n kboa byo va ngfa$ tbuyt qu&a sy
ûi pbâi gôp pbUn g l â i quyAt tb^t tAt nblfa vy x&y dyng nia
fuAo pb^Ag totn d&n vvng ragnh, glûr Y'ûm£ hoâ binb lâu éki
Sba Atft aafro} g l â i quyAt tbyt tAt oblàn vy obu^.n b4 obo oâ
a a ^ aia saag obi An d i s trong tbàrl binb va tlAo bânb tb£ng
l y i OblAn tiaab bâo vA Tè qu^o trong dlAu klAs bi^n d ^ Q8U
ko tuû xâm lifyo atf9o ta*) ' l â aÇt kboa byo, ai vâo tbyo
abat, dày l â vAn dA pbat blAn va xâo dinb nbîxng quy laA^»
bay nôi oba dûng b a s , a^t bf tbAng ùhvttxg t r i tbira vA aao
fBy IsAt sâa oôag aaés oaag oA quAo pbong, obuKn bi dAt
Ket-noi.com kho tai- 1 lieu
* - mien phi
naliB dl yiHag oblAa tzaab rk s&a aâag tlAa bâab t b i i « l y i
abiAa txaab bâa a | Tb qnAs kbi tlnb tbA del b â i . Lâ aAt agbA
t b a y t , di vas tbyo sbAt, dAy l a vin d% dA ra va xaa Ataii
aAt oâsh êêm AAB râ aaag ti^o abâag pba^mg pbâp bâab dCBi,
bay BÔl obo dang ban, sa aQt bA tbAug pbaaag pbâp bâab
AABg trong liab vys «B&B sy trong t b à i blab oâag nBa txong
tbin OblAn» ( 2 1 t 80-81, 8 4 - 8 5 ) .

XaAt pbat ttr tlnb binb, nbl^n vy xây dyng lyo l./yng
vu troug Bb&n d&n, xAy dyog a^u ciuAo pbông toân dAa or mr^o
ta trong g i a l doyn oâob a ^ g blAn nay, quân trijft pb^nrag
b'jorng, BbiAta vy oûa o6ag tâo ngblon ouu kboa byo va agbA
tbuAt qa&B aa a naao ta nbtf oôl trAn, pbtfcmg baâ^ag/agbiAa
auu oûa ^ UAB 140b mx quàa sy dàs tgc dcm v4 obung t ô i
(Kboa 140b a« qaAa ay Ti^n kboa bqo quan ay) bl^n oay lâi
l^lMAa afitt 140b Bxt obAng agoyl xaa oanb i l ^ t oûa dàn t^o,
trong dô t%p trung ngblAa ouu nbîimg klnb ngblAm vb xi^y
ilpAg lyo Ivryng va traag pbôag glû dfit mrao va tlAa bânb
oblAn tranb glûr nvrô^c oûa tb t l i n t a dirôl oao tribu dyl dâ
sAy i^ng d i t aaao otrarBg tb4flli va dânb tb&ng oâo tbA lyo
XAB laçfo, g i â vâng nAn dQc IAP sûa dfit ntroa trong ablAu
tbA Ig^. Vbso pbaaag b a ^ oông tâo dô, obûag t o i ayt v^t
x&O A4ii^ va t n b a kbai BUi^8 té» «âo Al t â l l^ob sa qu&a
• f a ^ , aAt aAt tlAp tys bb suag» beâa odli* dl t â i ngblAa
aêa *aty biÉb a aAng* dâ d«yo kbai t b â è * ^ nbàng nSa trirav.

t€ »t.ia s « ^ (
T"
-If-

Xait pb^t t a y ogbia kbaa bya va y ngbîa tbyo tjtin


Ml* a i a A% «Bln Mab tr aAag* txuag 140b aa data tsaril Ayag
méê vSt gltf Boao oûa dàn tAo ta trv^o dC^, giiai Mm 1977,
Aafs sAp taAB taao ablAa vy bâo vA lu^n âa Fbô tlAo sî v l
sa byo h troBg a a ^ , t d i d% ngbi d«yo obya db t â i CbJA
dÊk^r blBb a BABa' oâo tbcri i^. txtta 1^ LA aa CtbA kV
t b * l l - tbf kv tba 15) aâ aCy Bte tr^ae tÔl difyo
SABA J^% traob lam AA t â l laya aa.

VITB dt oblnb saob 'ngy binb a aông* oas tbôrl .f, TXAB

va LA aa, kk tir afin 1954 trâ l<ji d^r, diï^o oûc obà ngbiôn
aéa 140b mit 9 aaéo t a d^ OAP dAn troBf aOt s0 bA tbông su
eâng aha trong aO* ^ *^1 oghl4n om\ r^^r^p tr»n oscw^eA t^p ob
wuàa dfll oban dàn. T% tbdng sw, àô lâ ntovtng bO i Sa tbâo
faao stt Yiat-HflugiQÛa ^inh Tranb) t^p 1 xuât bân nte 1954
Cl42)» t*P II • • tAP I I I xuâtt bân nh« 1^55 ( l 2 8 va i«i9);
^ a b sif yi^St haa.crq nguAn gAo <tAn ouAi tbA ky XIX) (oûa
llkm Pqy Anb) quybn thuyog, vu.'ft bûa nâa 1955 (118); Liob
aâ ObA dfi Pboag klAn Vlgt-Kuia tAp I (oûa Tr&n QUJO y^jfgag.
xutft bâa llUi tbâ nbtft nëa I9b0, Un tbv l a i
19é3 ( 1 1 5 ) . tAp II (oûa Jban Hoy LA) xutft bân lAo tbâ
tkÊX BlB 1»59, lâa tbâ bai nAa 1962 ( H i ) ; Ljcb avf VIAt-
dan tAo,(gla^ dogo ter tbf
Ket-noi.com kho tai- lieu
12 -
mien phi
idr jf;^ Afi ^?^i ^ xTicn) (aâa t b tb sa Yiit-i
}r^ *T ^ * l l t IlÉlt ^ * ! • 8fte 19^7 ( j i l ) ; ^«y|| MI» V^^^ « ^
(«aa ^^ IrnA IftfF ^ « «^ lê^^ ^%P ^$ suit bâa llln tbâ ablt
BlB 1971, lin tbâ bai B»a 197b ( l l 7 ) . VA abtfag bâi iwbiAB
oâu diog trAn sâ«^>oA t^p sbl QBAB Û^X sbis ^ | cô t €aAa
M ^^ill t^M î? l'f^? r ^ M ( « ^ TbAag ^i|«)tbâna 5-197A
( l â i ) l PaBl naqrc dl dCl rcti gi^ aaâa. aAt oar la&t tAn t ^
YJ. pbât tri CD cûa dâa tAo Vlêt Uêm (oûa Van Tâa) tbâag
f-197A Cl£8)5 Tin bilu kf s^ob gl^ BBBIB tbâi Lr. TrJB. LA
(oûa PbBB HBT LA) tbâng 12-1976 (I30)t Cblnb s^oh «aaa bis^
H •OftI*Tft v^q ^ Mt ^gH ttlb ^f vôq^ quAo phôli (oâa T^j^
QaAo Vaernfr) tbâsg 3-1977 (106); w . . .

Trong oâ.0 tâi ll§u trên dây, vAa db oblnb aâob


*Bg^ binb vt i^Qg* oâo tbài I^, T z ^ va LS sa dâ dv^o dyt
«a Bgbian oâu dAn d^u ? ïy tbSng nb^t oûpc nbt? sy kbr.o idaui
giÎBi y klAa oua oâo dbà ngblAc oâu trong VSD d% ory In gl 7

Tbâ nbtft lâ nâo dA ngblân oâu vAn db.

IroBg oâo bA tbeng sa, V^Q d^ 'ngy blnfa M ndng*


obi diATO db OAP dAn %aa aAt vâl do^a ng&A, boAo oô khi obi
•At vâl oàu, tbugo oac siyo r i t& cbâo quâa d^i, vl pb^t
trlba sân xuft nfing nfbl|p oûa oâe trlIu d^i l y , Tr*u râ
LA sa. Sa dî aba v|r lâ vl cao bO tbteg eâ dô pbâl trlnb
b)^ Bfi aAt dâi aAog xâ bOi, ayi a^t d"- "rvnh dyog oxiào
va giâ aaâs oâa A&a t go ta tbcri 1^ 140b sa ^ , aâ vfln db
«r 13 -

••gy blBb a aAag* obi lâ a | t kbiâ aaab aâa ayt ba^t AAag
«BAB sy boAo Bit bo«t dAbg kiib tA* Ibaag Aa AAr lâ aAt
fia Al quaa tryag troag 140b sa dHu txai* Ayag BBIB va giâ
méê oûa AAa tAs ta ébo BAB oâo tas giâ dia kbAag bâ «aa,
aâ dâ sbA I g l â i tblAa aAt aâob kbai qaat aQi Aaag va tao
Ayag ti«ta oyo oûa aâ dAi vâl sy sgbllp xAy Aaag klnb tA,
tâag «A quAo pbong Idii 8j»

Txaag oâa bâi ngblAn aâa dAng trân aâasiaA tap obi
QBâa <Ai ab&a AAa> vfin dl *Bgy binb v aAag* dayo dl OAP
AAB taAB aAt aâs AA lân baa t feafB trâ tbânh aAt trong
nbâng nOiduBg sbiab tboAo dl t â l ngbiAa oâa, boyo lâ aOt
BAI Aaag oa bâa tbuAo db t â i ngbién oâu, boAs lâ nAlduag
%9ÀM xuyAn toân bA dl tâi agblAa oâu. Oo duyo dl oAp trAa
aft aâs AA tAP traag baa BAB VIB db dtfye glâi quyAt vâl
Aaag luyng lAllu ban, dl aAa vâo gôo o^Bb oy tbb bon. Tuy
Bbiêa, trong kbufin kbb oûa afit vâl traag typ obi, oâo tâo
giâ ditt kbAag oô dllu klAa trlab bay aÇt oâob toân dlfn,
véi ttvtng ta llAu 140b sa oy tbb, oblnb sâeb 'agy binb a
BABA' aao tb«n i y , TrAn, LA 90 dtfyo, aâ aâl obi glâi tbl0u
kWCl quat nbiPBg aAt nâo dAf oûa oblnb aaab «Ly.

Tbâ bal lâ kAt qaâ ngblAn oâu dâ d^t duyo.

Yra^ tâa pbVs SM tbâo lago su Vlêt-Waa (oûa Miab


} t tâo giâ abe rllag *ngy binb « aAag* lâ aÇt oblnb
Ket-noi.com kho tai. lieu
14 . mien phi

a^tb Bhia typ traag ab&a lyo vâo aâa x a f t . IQl dung aba
abinb aâob dô l â t tbal l<f, (^OM dAi days pblAs obA l y i
^ sbia pblAa abaa aSl nia v l sân xuIFt 6 tbaag; tborl Txfta,
yaAa llab aaa aAt tbài giaa t a i agît diryo txâ v l lâa raftag,
l a s aâo BAB dAa l y i doyo gyi m ; tbVi LA aa, aA qa&a g l a
l y i pbsBg vA doyo obia tbaab 5 pbiAa, lAn Ivyt dOi abas vt
liai XB^ag. (i£X i «^i làS. < 7; l£2. t 14).

Trong tâo pbba Liafc aâ VlA^ % i , (v» nsubn sAo dia


^uAl tbA ^ HJ^^ (oûa ^ l>u.y Aob) t tâo g i â trlnb bây tâa
t t t nAl dung oblnb sâab *agy binb a nông* ttrog tbcri i^,
TrlLn va L8 99^ tyu trung diu gbm bal myt oa bc«n t mQt l â ,
tbâi blsb obia pblAa obo qu&n llab v l lâa ruQng, bal l â ,
tbâl OblAn obiSu tbeo bÇ t4ob tuybn d&n dinb sung v ^ dAl
Bgâ ( n e I 106, 140, 209-210).

TrsBg t a s pbba Uob sa sbA âà iHons kiAn Vlit-Han


(tAP I oûa Trta QaAs Ytfaas. Hâ Vàa TAn. t^p U oûa ibau Huy
f f ) t sas tâa giâ xâo dinb nQi dung oûa oblnb silob *ngy
birii a BAag* oâo tborl 1^, rzftn. Lé scr l â : quân llnb tbâi
blAI Aai bA pbAa sbia pbien v l lâa raABgt tbal cbiAn daya
yyi ra nb^p iga abaab obông. Tao dyng aâa cblcb saob dô
l â t vaa gâa bas lyo liryng aâa xufit nOng ngblép, vâo. glâa
bét kboâa afip laaag aaAl llab oûa Vbâ naâo (jj[^ i 0)-<^02,
220, 276, 285j t l 6 i 1^9, 163).
- 15 -

* • • I»àaMob aâ TlAt-Jfa. thM kv ohA ^g ^^^


t Ao. (^lal aBaa t a tbA kâ xv tfgp thA k^ xriji^
(aaa -jh ob sa TiAt-lsa Truàns Bal bas 3i» pbji» HL-aâi) t
9I9 tâa giâ vlAt xlag tbâi LA aa, Abâ aaaa tbyo bl^n oblrii
aâob «ngy binb a aAag* tbb biya a vlfo obia qa&a llab lâa
*

5 pblAa (dâi LA Tbâl-tb), bo^o 2 pblAn (dâi LA Tbânb-tAng),


db tbay Bbau âag trys va vl lâa ruAag, vaa oô lyl obo aâa
xflit, vaa 99 l y i obo quAo pbong (119 t 54)
Traag tâo pbba LlBb aâ Tlêt Maa (tAp I , oûa fey ^ a
) t 9k9 tâo giâ vlAt ring aOl dung oblnb
aiab «ngy blbb ir aAag* a&a tbâi X^, TrRa v$i LA sa lâ biAo tb
•iHba alM yaM llah tbin blife abU pbiAn vl lâa raABg ablb
aia Aaa bas Bba sau quAo pbong, vàa duy t r i lyo liryng lao
dOag aia tblAt obo aâa xsfit nông agbiAp. Cblnb aâsb dô
kAt bfp raft ahA dA AAag k;f binb A4ab obo pbôp Hbâ n^^ xay
Ayag dayo lyo Itryng vu traag bâag b^u pbong giâ dfit nnâo
( m t 153, 1f6-157, 188, 272).

TxoBg bâi agblAa oâu nuao Pal YlAt OBBX OA QUAO


abâaa (sua ybâaa Loas) 1 sau doya aâ dAu glâi tbl^u ri quan
BlA" qaAo pboBg aaa tb ti&B ta (dyt 99 ngblAp quAo pboag
txAa BIB tâag lyo layi« toâa dày ytrAn nIn tàag klnb tA),
tâa gia di vâa ti^nb bay tb sbâs ya&B sy sûa tb tien ta
vâl sblab saob *agy biab « afiag*. Tboo tâo g i â , oblnb aâob
tig *Aâ g l â i qayAt xtft tbâab aAag vta Al a)Un lyo^ nbla
Ket-noi.com kho tai- lieu
IA - mien phi

Alag tbcri d%t t â l bal ayo tlAa t MBh tA aytfb va qa&a sy


a«Bb*. V(l duBg sâa sblab sâab aAy g^a bal ayt. K|t tbâ
Bbfit i l t vlAa tb sbâo lys layag A&a binb (duyo sang tya
•a t a tbâi LA BaaB va tlAp tas pbat trlba Aaâl aâs t t l l u
gyi lét TxtB, LA). DA lâ ffl^t tbb sbA gH nbâng «ngaâl A&a
tbvcrog sô saAs a#ng H&B sy'' tboo y ngbla dly Aa aba aâ.
Ibaag AÔ lyi lâ ngaâi A&B tbiiâag ata vu kbi tboo pbâp lAib
Hbâ naâs, oô aAt ou As sAag qa&a ay rlAng b l f t * , kbi An obo
•Ibâ aaâa, troag tbâi blri), glâa aA layng qu&a AAI tbnâag
tryo dAn aâs tbfip riilt tboo sa o&a tblAt, glâa obi pbl qa&a
ay, raâ vâa dâp âag abu afta yuAa pbong. Ddag t b â i , kbi oô
lâa AAag qaAa gla» Ibâ aaâo oô tbb, taoi^ tbâi gian agia
Bbitt, dAag vlAa i4 tAP trung sA loyag lân d&n binb, ma rQag
%BAB dAl •& tlAp tyo bb auog trong quâ tHata oblAn traab*.
MAt tbâ bai i l t VlAa tb obâo obo quiin dAi tbâi iTiiAi abla
pblAa v% aân xutft (daya tbyo blOn ta tbâi LA Uoân va tlAp
tya boâa tbiya Atrâl o£o t n b u dAl aau). Do lâ n^t «glâi
yèâp abW vAa giâ vwig tryng tbâi ain aâag oblAa dSu oao,
glig tbâi sô sâs OblAa Aia ayrti kbi pbâi oblfn dSu ob^og
xAa laya, vas oô tbb dôag gôp vâa vi^s tAog tbètp oûa oal obo
0

â£t naofo va glâa bât ebi pbl troag vlAo nuôl qu&n*. CuAl
SBBg, tâa giâ kbâag d4Bb bA tb^ag yaAa ay i)yi Vift dvcrng
tbâi lâ tlAn tlAa trAn tbA glâi va tlnb btro b^n oûa QÔ
Aaya tbb blAa trong oâo ouQo oblAn tranb giâ naâo qyy mA
lâa aâa AAa tOo ( i i i i 73-76).
I

Tao Bg liai BgblAn oâa 'aaaa agâa dj <t61 vâl fi^^ n ^ ,


i r t t tdû l a i rk Phât trlba aâa iAa tÔo TlAt Bs. (oûa
) t tâa giâ kbi trlob V«cYsu(o obAa lo xAy Ayag y a&a
Aflf aÛBg oA quAo pbông tbâi i^t Txfta dâ glâi tbi^u oblob
aâyb «Bgy blii# a aAng*. 1(1 dung sût; aô lâ vlAeV^ binb
A4ab dAl vâl t^t oâ diab traBg, kblAn tbâi blob tAp trung
Awyo abAB lyo obo aâa xutft, tbâi oblfn oô tbb gyag vi«B xa
Bhaib obông; do dô vW oô tas dyog xAy dyag kiiA tA glâa
a«Bb, vaa tAsg saâag lys layag quAo pbông bliag a%Bb (l08 t
41-42).

Txong bal ngblAo aôu ^m blbu kA aâob giâ ptfâo tbJl


Lr. Tita. LA (aâa Fbaa luv LA) t h nyc trlob bcy vl *dAB
gllLfl aaâo myah*, tâo giâ glâi tbi AI DÇI dung tbâ nbtft oûa
sblnh aâsb *Bgy binb a nOng* oâo tbâi I^, TrAn va LA sa lâ
vlAo tb obâo aba qn&a llnb obla ptalâa vl sâa xaAt kbiAn obo
glaa drryo obi pbl nu fil qu&n, bâo dân lao dOng obo nôog
ii|p vâa khABg ânb baMg dAn s<T quân tboâng tryo oftn d^y
t x l . h myo trlnb bây vl 'toân d&a lâa llnb*, tâo f l â glâi
tblAa BAI dung tbâ bal oaa oblnb sâob dô la obA dô daag ky
lArii AAob dAl vâl ttft oâ dinb saa ta 18 tubl tzâ lên dfn
Aaâl 60 tubl dl aEn sâag dCng rlên kbi oô obiAn tranh
( l y t 7A).

TxBBA l « l agblAn aâu Chlab aâsb *axu binb u oôgg'


\ llTfî WÊti ^^ •ai QuAo DboBjf Coûa Txfta uuAo
I tâo giâ t4P traag giâi quyAt oAt kbia oyab
Ket-noi.com kho tai- lieu
IA -
mien phi
Sblab aâab cgy bfâb xi nông* tbâi I#, Trftn va LA aa» iâ lâ
TAD d% kft bTp klnb tA vâl qnAs pbong. 6 pbftn nâ dfta, tâa
giâ xâo dinb oblnb sâob Ay 'oô y'ngbîa obi d%o, oô y agbla
aguyln tés trAn nbllu pbya v l , ta pb«a vl oblfn Ivyo tbuQo
qaAo kA dAn p b ^ vl obi dao oy tbI vlAo tb obâo, quLn l y ,
BBAI AaâaA» aâ dyng qu&n dQl tbââag trys tx:> og tbâi binh*.
VÔ lâ *aQt quAo sâob tàttm. glâi quyAt cbl|in vy x&y dyag Atft
aafts va oûng oA lyo itfyng qu&a aa trong tbâi blob, glâi
fVyAt glâa qsaabA xây dyng klnb tA vâl qu8o pbong*. TlAp
gy, tâo gia pb&a tiob dilu ki|n 140b sa xa bAl oûa oblnb
sâab *ngy binb a nAag* s dô lâ nIn v&n aiiÀ Tl|t-Bsa ob dyl
f«ya aay siab va phât triPn tr6n aÇt quAc gla tfCt kbôag
xAag, agtiâl kbOog dông tbaâag pbâl obAng 1^1 obi.'ng ko tbû
xUlTlayo laiai dtfyo xAy dyng trôn cln tâng klnb tf nông
a g b l 0 vâl nbâag gia dinb tlbu nAng nln> trong nhâtg xôr laog
• â â dô oâo tXBLi txâng In lyc layng obû yAu sung vâo oâo
ft«a taAB oâu nurâo oûa d&n tQo. Aang pbftn trlnb bây n^i âung
•binb aâob *Bgii binb a nông* trong tuug tbâi l^^, Trân va
LA 999 tâs giâ dIa qui lyl trdn bal ta^t : ToQt la cbf dA
biab diab dAi vâl tflt oâ A&n diab ta 16 tubl trà lân, bal
lâ ObA dO quAa dAi obia pbl en vl lâm ruOng. i£At lu^Q bâi
•gblAa oâa, tâo giâ aAa lAa tâs Ayng to lâa oûa oblnb sâob
AÔ lâ t «bâo dâa tbA qu&a binb glâa klnb tf m quAo pbong,
gliai lya l a y ^ aân xatft va lyo loyng oblfn dâu, bâo Aaa
aAl quaa bA bb tuaag gim t i l a pboang va bAu phayag trong
- 19 -

abiAb taa«b g i â aaSe, bâa dâa sy hlAit dlAn oâa aAt qaâa AAl
Aèatai tapa tlnb tbAag vô agbA» a&a aâag obloa d i a , kft byp
aâi a i t lya layag baag bAa yaka b ^ bA dAag dâo, Ai Aâng bay
AAag». (ifiÉ t 6 5 - 7 1 ) .

Clba qua kAt qua nghlèn oou dâ dyt ûviçfc v l vAa dl


*Dgy blob vt BÔng* oâo tbâi l y , TrAn va LA scr trén dAy, oô
tbb tbAy sâc obâ agblAn oâu dIu khr.og )4nb vlQc tbyo blAn
dAi nbftt qaâa oblnb saob Ay â oâ ba t r l I u dal. Câo
tâs gla dIa aôa lAn tâs dyag to lâu oûa oblnb aâob Sj dAl
vâl ay ngblAp x&y Avng lyo lurysy TU trang, oûng oA qu^o
yHâag ouag liiir ay oghlAp pbât t r l ê o klnb tA, xfiy Ayng dAt nifô
aaiÉbt tbb blAn â obir:tbâl binb oô lyo Ivvng oftn tblAt
altBg OblAn dSu nbtmg vBin typ trung nb&o lyo obo sân
mSktip glsa bât sbi pbl nuôi qu&n obo Nbâ naâs, tbâi oblAa
oâ tbb aaa ohôag dAng VIAB aÇt lya lifang vu traag AAag dâo
éAab glAa aâuBaâo. Trlbb bây nAl dung oûa oblnb aasb Êj,
f klAs oûa oâo nbâ agbtAa aâa oon obaa tbAng nbAt. Co tâa
g i â obi BAU ItB VlAo tb obâo A l a pblAa obo qafta llnb v l
va^iV (qa&a i l iris tbâi binb dvyo obla lâa Bblfii pblSn,
layt tbay abau «At pbl An t a i o ^ oanb pboag va luyA»
t^Py oon oâo pbiAa kbâo v l lâm ruOag). CÔ tâo gla obi oAa
IAB VlAa ^t^vo ^^9° ^^°A ^ Mnh d4ob dAl râl tfit oâ dixSà
tzâag (titt aâ A&a dinb dAa tubl traâng tbanb dIu pbâl d&ng
ky vâo sb sûa Nbâ ntrâs dl s&a sâag di?yo AAag Tlôn kbi oô
tbiAn txaab). CÔ tâo g i â l y i aAu IAB oâ bai ayt trdn dAy.
Ket-noi.com kho tai
• 2alieu
. mien phi
Dl vâa sbl t l A t , y klAn oâa aâa abli agUAa aâa oiog oo abâag
•bi kbâo Bbaa. Ma v t tbâi diba 140b sa tbyc blAa abibb aâab
•agy b l A a BAU* â aaâo t a , 00 tâo giâ oba Amg oô t a tbâi
i4 HaBBy pbfta lâa oâo tâo giâ dIu obo ring bftt Aftu tv tbâi
I^« laya aba v l oâob sbia pblAa obo quân llnb vl lâa ruAag
tbâi LA aa, oô aâsb nôi g^p rllag quân llab obia lâa 5 pbiAa,
sô .aaab aôl rlag qoâa llab dâi LA Ybâl-tb abiB lâa 5 pbiAa,
dlPl LA Tbân^dBg obia lâa 2 pbiêB, w . . .

Qaa vlfo tira blbu 140b sa ngbifn oâu vân db *ngy biid)
a aAag* oâo tbâi i^, Trftn va LA sa, oô tbê tbAy AAy lâ nÇt
via dl quan trçng trong am ngbl0p xây dyng lyo loryag va
taaag pbaag g i â dAt nvrâo oba tb tiân ta triôo dây nên oô
i a f s nbllu nbâ sa boo nipâo ta ngây Bay abô y ngblAn oâu.
Tuy nbiên, trong oao bfi tMag-vao^^i^ liob am A&a tAo t a ,
•âo tâa g l ç mal obi dl OAP aOt oâob kjsâl qaât, oÔ dyyg â
aAt vâl o&u, nOt vâl doyn vâl myo dlob giâl tbi Au vAn dl.
Txaag sâo bâi agbiôn oâu dSng trên asa^^oA t^p obi Qu&n dftl
abân A&B >tô. oâo tâo giâ oûng aâl obi ly glâi tbAa aAt val
kbla oaab aao dô oûa vfta dl. Cbo tâl oay vân ob «u oô tâo pbba
a

•âo trlnb bây VAB dl aa/ aÇt oâob toâa dlAa vâl tlnb oâob
lâ a0t aAaf tAnb kboa byo 140b aâ quAB ay.

•#• •
- *1 -

Bt tâi HllAa oâu


tftil I / . TrftB A LA scr (tbA ky tbâ 11 - tbg it^ t^^ i%-> ^
At tâl BgblAB d b vt a^t vSa dl tbuOo llnb vya tô shâa q^ta
•y troBg sy ngbilp dAn traab Ayag aaâo va giâ aaaa aâa Aâa
tOa ta aâab dAy obilu tbf ky.

I | i Aaag trtfo tlAp oûa oblob aâob *agv binb a nông*


dô» Bba pbfta Aaâl as tHab bây, baa gda bai a^t oa bâa s
• i l lây ObA dA biab A4ob dAl vâl a t oâ dinb txâng - tâo lâ r£\
gl tb obâo lys layng va traag thîKmg trao va lys luyng vu
tasBg bAu bl , vAa dl tuyba quaa tbâi blob va d^ng viën
tbâi OblAn, - bal l â , obA dA qu&n llab obia pblêo vl sân
xuAt - tâo lâ Wto dl tô obâo oUo quào llnb obla pblAa Bbaa
aAt bA p o ^ tyi Bgu oaata pboag va luy^a typ, oon oâo bd pbyn
ftiâo v l nbâ sân xaitt ta oAp. DI trlnb bay dvr^o bai a^t oa
bân dô, di/crng nblâo pbâl dl oAp dfn oâo nyt trao t l f p 11 Aa
qaan nba s 9^ pb&n obia dkng o/Cp trong d&n oa i)yi Vift)
vlAo 1|P bC t i o b , klba kA va quân ly ub^in diab; vlAa rfta
•Ai linb trc^Q, gXvt ngblAa quân ngâ) sy pb&n obia oâo kbu
•ya bâab abfab trong n^âo, b | tbAng tô obâo lyo Itfyng vu
tiBBA dit BBÔa; TlAa txaag bl va ouag elp obo qu&n ddl, w . . .

Db 1^ g i a l dtryo Ao dAa aâ sô oblab saob *ogv blob a


aAag' dô, tâo lâ nbâng dllu klfn l}ob sa oûa nô, pbâi t l a
bilu rAog baa, trAa a§t aâa Ad nbtft dinb, nbâng vEa dl vl
•blAo traab, vl klnb tA - i^ bOl va vl oblnb tr4 - tlnb tbfto
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
•â llAa qaaa.^^i^: tlab binb dit g a i , A&n a f ' l ^ l V i | t / a y
Bf biAp, xAa laya aâa oâa thA l y s o g a ^ baag^ ysu o&u vt
xAy dyag l y s layag va traag pboag g i â dit aaâo; ala aâa xult
aAag agblAy» abA dA pbÂa oAp ruAog dit oôag lâag xâ» tb obâs
quAo gla v l bA aay Ubâ nizâo; d4a vl 140b su oûa g i a l s i p
pbaag kl An Aaaag lAa troag ay ngbilp dIu traab dyag aaéa
va g i â aaâo sâa dàa tAs| oblab sâab aai t r 4 , kA aâsb g i â
•aâa aâa aâs t r l I u d^i} t m y l s tbAag y l o aaâo, dAu txaab
ablag agoyi xsa sûa A&a tAs, w . . .

ub tbiy d ^ o tâo dyog to lân oûa oblnb oâob *ngy


blQb u nôog* dAl vâl ay ugbi^p dIu tranb dyng naâo va g i â
Buâo oûa d&n tOo, pbâl t l a bl^u trAn ayt aâo dfir nblt dlob
nbâng VAQ dl v l tbA oblfn luyo, ptat/LTog tbiro ra ngb^ tbuAt
obiôn tranb l i e n «^uan t â l oblnb aâob dô. J4I pbâi t l a biba
t r f a aAt aâo dO nbât dioU binb obf tbf g l â i dtfcrng t b â i ,
ablt la binh obA Trung-quAc oâo tbâi Lirâng, rAng, NguyAa
ya kiab, qua dly tbAy duyo nbâng n«t kbâo b i y t , nbâng sang
tya dAo aâo, dAo dâo oûa ohlnb sâob *ngy blidi u ndng* â
aaâo ta nbâag tbf ky nây.

L4ob sv ttAag bae giâ lyp l y l nbang bao <7lâ oûug


kA tbâa nbâag dl sân oô tnrâo db t l f p tyo pbât trlbn lAo.
Cbi oô tbb biba dayo sAa nÇt g l a i doyn 140b sa obAt d4nb
aAa blAt t b i a vt t i W sa sûa nô, nblt lâ trong d l l u klfn
Bbâag tâa tlab aaa tbâi t i l a sa dô 000 tAn t y i l&u dâi r i
saa. Bâi vAy, db biba dvyo oblnb sâsh *agy binb vt nOng*
- 23 -

oâs tbâi l y , Txfta va LA sa sûag pbâl t l a biba, trAn w^t nâ«


AA ablt d i a b , v t g l a i doya 14ab aâ traâo dly oaa dba tAo.

DÔ l â xuiît pbât di'êa db xao dinb oâo oguAa t â i


s

liAa 140b am afta ngbiSn oâa pbyo vy obo luAa âa»


a

l||blSn oâu oblab aâob *ngy binb vt oOng* oâo tbâi


I^t T A B va i^A sa l â abla t l a bilu v l qny lu^t xây dyng lyo
lafBg vn traag pbong g i â dit nirâo n&a trong nb&n A&n, gia
U I D vâl aân x u l t oûa d&n tOo t a . Quy l a | t dô dâ tâo dQng
ayab mê dAl râi a\g ngblAP dau tranb dyng otiâc va giâ aaâo
oûa th t l ê n ta trjcto d^f, l y i tâo dAng aynb as bcro boo giâ
bft dAl 791 sy ngbifp dis trasb xày dyag va bâo vA ^h quAo
VlAt-aaa xa bÇl obû agbla oûa nb&n dân ta ngo/ nay. ï)% bl
doyo tAt bcm oblnb aâob do oûa tb tlJn t a , tbto pbcrcrag
' t a aâl blbu s a * , pbâi t l a blbu vin dl x&y dyng lyo l;;ryng
vu traag nb&n dân oûa ^àng t a ngây nay. sb vl$o agblâo oâu
oblnb sâob dô oûa tô t l ê n ta pbyo vy tblAt tbyo obo tbyo
t i i n blfn t y i , tboo pbirt/ng obâa *l47 xao, pbyo vy aa/*,
oûag l a i pbâi tlci bleu tbvo t i l n xfiy Aaag I/o loyyg vu
taaag ab&a AAa aaa oâag t a agây aay.

DÔ l â xult pbât diba db xâo d4ab oâo agsAn t â i


l i f a ly lu^o ofta agblAa «aa pbyo vy sbo luya â a .

Tboo nAl dang ngblfB oâs trAn d l y , oâo n^odn t â l


ll^u shlnb db VlAt luyn In lâ t
Ket-noi.com kho tai lieu
'aAA - mien phi
t

- t â s pbfta klril dlbn.


- Tla klAa saa Dâag va «lâ aaâa, t â s pbfta aâa I »
Cbû t 4 s b , oâa eâo dAng obi lâab dya Bâng, Ibâ
aaaa va qnAa AAl t a .
- Ya l i f u 140b aâ
- t â i l i f u tbaa kbâo kbâa.

Tt tâo pbfta klnb diba, truâo bAt gAa oâo aâab aôl
vt aâo binb tbâi kiab tA - xâ bAl t A a tvr bâa Bba t flân vl
ÊJÊ l â 10^ t4^a %^ Ifcn (oaa QMU. F«ABa-absn. V.LA-nin)
(Dl ^ o i - ^ b A o . sa dAi l&p aiSa onaa diba dur v&t fh^ nghîa
va Quan diba dar tAa ttM MÉfa («â* iLdliftAjjtàai=ftktft) O ) )
t r l A t bos Pbâp QBvta aâa HA-^bsa ( 2 ) ;
A Bbân oblnb t r i klnb t f boo (ft) (oûa d.^âs)!
B obû t u sân â pas ( i ) , Cblas Bur-riah ( i ^ ,
iiaBta aÉ9 aaa a i a d l a b . sâa shA dA ta hâu va oûa Ibâ
( l i ) (oûa y.ABS-sbaa)! an pbât trlbn oûa obû nxbîa
( 1 8 ) , Ibâ Htfâo va oâab aaaa (12.) (oûa I .
)( Cbû ngbla duT vAt bien obâttx va obû nshîa dur
v i t liob sa (26)^ TIB dl d&n t6o va tbuôo dla UlJ (oûa
J>8ta-liB)i w . . . câo aâob nay trang bl oa sa ly lu^n
v t oâo ayt kAt a ï s klnb tA - xâ b^i, kl An trâo tbuyi« tftag
va a i l qaaa bf giâsi oao a i t dô vâl nban trong oâo xâ bQl
t l t n t a bân. RgblAo oâu oâa tâa pb&a nây dAa blAt dl sâa
yfta BbaBg InAo diba v t biab tbâi kinh tA - xâ bQl pbong
klAa, txaag dô abô txysg dAn abâag luAa diba v l oâo naâa
- 25 -

pbaaag AAag.

bgaâl xaa, oon oô oâa aaab aoi tAP trung v l vin dl


•*« * g aan diba oa bâa v l khâi nxhîa. oblAn t ^ ^
(trlob oûa C^Mâo. r.Anx-abaa> V,L&-Bia. J , a t a -
ââft) Uh Aâa v l OblAn tranh abâa â^g («ûa ^.Aas-gbsn.
j J,3ta-14p) ( £ ) ; Tuybn tap lu4n vfta QB&B aa (saa
iSfi) Cli» 12» 11» 1 2 , H va 1 1 ) ; hbâas bâi VlAt
T I aé;^ ^^ q"*1 ay (sûa Y.LA-nln) ( ^ i , ^^ va i i ) w...
Câa sâab nây txaag b4 o^ aâ ly In^a vl oao mAt tb obâo
quftB s y , pbiraQg tbâo tâo oblAa, tb obâo inAo pbaag, pbaai^
tbâo OblAn traob nbftn Afta va a i l quan b | glâa oâe ayt dô
• a i rtata, aSaff nba i f « i abony vâj oâo llnb vyo kbâo oûa
dâi sAng xâ bOl (nba oa sa klnb tA, tlnb binb oâo g l a i o l p ,
obA dd oblnb t r 4 , tlnb trang tlnb tbftn) trosg oao xâ bQl
•â d l l kbâag g i a l olp traâo dêy^ va aâ troag tbâi ky oâob
ayBg aa bAl obû ngbîa nifij nay.

TAa k i l o sûa fiâag va bbâ aaâo ta gta oô i YAn klAn


QBAB ag asa flâna ( t a nAa 19JÛ dAn nia 1954, dâ d^ryo oông
1^) (Àlf ^ •* âl)j Luttt agbîg vu QUcln yif (duAc bfll arrjo
yiAt-aa^ dân obû aAas boâ ban bâjA vâo nbâng oSo i960 -
1965) (J^, i i va i D i Ishi ouyAt oûa HAÏ nsbl lîUa tbâ 24

aâa ftaa abl^ bâab trust wag pâag vl ablAa vu oûa aâob aaag
V l i t - a — traas s i a i doan mai (tbâag 9-1975) ( ^ , hfbi
BA sblab t n vt tlnb hlnh. nblAa vu ou&n av va
Ket-noi.com kho tai- 26lieu
- mien phi
trong g l a i aaaa mà\ (tbaag
ia-1975) ( a i ) , Babl oarAt aâa BA oblch t r i v l rûm yft HJB
va x&y daaa kiab t l (tbâag >-l976) Q2) $
. ^y

guAo Ifta tbâ IT ( ^ va • • b l ouvAt j ^ ^


âa aula Ifta tbg IV (tbâi« 12-1976) ( 2 ^ ) .

tâo pbba saa Uft Cbû t4ob, oûa oâo dAng obi lâob dyo
oâag, Ibâ nuâo va quan dOl ta gla oô t Vt vin dl IU&B am
(aaa tfff Cby ^4çfr) ( l i ) l C^»*» IHmr «» >»*i ob" M^îa â VlAt-
I H . (sûa dbng obi lAJAlàiL) Ci2 •& i 4 ) | câob aaaa Afta tAo
lift tilin H H ilA T l t t - T i l (aaa dAag obi Troâng Cblnb) (12
aà ift,)| ^JÉA M T4 ffft^i ^"^^ bftl buy b a ^ g (oûa dlag
abl l%m •Ht t^Rg) ( i D i Cblfn tranb a i â i pbôns va oblfn
tAllh A|â •^aga (4^ va 2â.)> XAr dans nls ouAo ohôpg toân
Afta vâaa aaab baa TA Tb quAo VlAt Maa xâ bAl obû ngbîa ( 2 l ) ;
Yt ablAa va x&v ^muM klnb tA aûa QU&B dAl sbAn d&a VlAt-
Mft (22) (aûa dAsg obi VÔ igsyAn aiâp)i Ibânx ^ 1 obon
! • • v l QU&B aa (oûa dbng obi ^ff"r^1 -*'^ H l ^ ^ ilï), \JÊL
via d l v t BsbA tha&t QU&B an Vldt-liaa ( 5 b ) . a i r vin dl kAt
byp xfty d ^ a klnb tA vâl oûng oA guAo pboBg ( ^ ) , -^Ir TIO
dl x&y daaa SB&B dAl t a blAa nay {}%) (oûa Aiag obi ][fti
TlAa i)BBx)i w . . .

câo aâob aây oûag taaag bl 09 aâ ly lu^n vt oâo


ayt tb abâa qaAa aay pbaaag tbâs tâo obi An, tb obâo quAo
yhaagt pbaaag tbâa «blAB txash abAa Aaa aâa Ibâ auâa obuyân
- 27 -

oblnb VA aâa aôl obang, û^ blAt lâ aâa fiâag va Ibâ aaâo


ta troag aly abyo ala dIu tranb oâob ayag rSk qwi. Diag
tbâi oâa aâab aly oon tbb blAa daâng lAl obû truang aâa
aâag vt àblfa va xAy Aaag lyo layag vu trai« ab&a Afta, xl^
AyBg ala qalo pbong toân d&n vâag aaab â mtâo ta trong glai
«•ya oâab ayng blAa nsy, trong dô oô vin dl x$y dyng lys
layng vu trang nb&n d&n bung b^u vâl lyo loyng tboâng tryo
aytfi va lya Itryng bAu b; r^ng rai, dayo bu^n layân t ^ , via
At qu&B dOl lâa bal nhiya vu oblnb tri la sSn sang oblAn
dftt bâo Vf dit naâo va xAy daag klnb t f , xfiy dang dit niAJ>o.

Tôa l y l , tâo pbfta klnb diba, vAn kifn oâa oâng va


•bâ aaâa, tâo pbfta aâa al Cbû t i o b , oûa oâo dAng obi lânb
Ayo oâfigy Ibâ aaâo va qa&n dAl ta oblnb la ngut)n trang b4
99 sâ ly IBAB va oa aa tbyo t i i n obo vlAo ngblAn oâu vt tb
abâa qsAa s y , vl pb^nrag tbâo xAy dyag lys layng vu traag
'ftâng giâ dit Bgâo oûa tb t l ê o t a .

Dli vâl Bguta tâl li^u oay, pbaaag pbâp ugblôa


oâu la : di s&u tla bibu nbâng lu^n diba oa bâo oua obû
ngbla Maa-LA-nia, oûa Dâag ta vt oâa vin dl trâa, l l y dô
2mm kici abi aaa db agblAn oâu 14oh sâ quân sy oûa d&n t $o
ta tbâi xaa. Dlta dô aô agbla lâ aim l l y tlnb tbftn oûa
BbaBA ^aAa Alla ij aoi aâag obo oAeg tâo ngblAn oâu 14cta
aâ taâa ay aûa d&a tAo ta tbâi xaa, kb ta vlyo sgu tfta,
glâa d4nb tu l i f a aba dAn vlfo kAt byp oâa tu liyu db xAr
Ayag l y i sy kl|n 14sb sâ va dâsb giâ sy ki^n 140b sâ.
Ket-noi.com kho tai lieu
- 28 - mien phi
a i t aa abâag kAt lu^a abo via dt dayo agblAn oâu.

Igutn t a 11Au 140b sâ db vlAt In^o âa baa gta aâ


BguAn tg l i f a Aaaag d ^ (to l l f u do oblnb nbâng n g t ^ sAng
9 aâs tbâi l^, Txftn va LS sa viAt v l obâag sy kifn 140b sâ
aây ra troag tbâi d«l talab) rk nguAn tg lifa doaa blAs so«n
vâo oâo tbf ky sau (tg l i | s As abâag agiiâl dâi sau, obû
yfa lâ ta glâa tbA ky tbâ 19 trâ vl truôo, vlAt vl nbâag ay
m

kAfB 140b a« xây ra trong oâo tbâi l y , Iran va LA 99^, Troag


éé ybta lâa lâ aâ aâsb aaâs t a , aft sA sâa lâ su sâob Xrung-
quAo oô gbl obsp It nbllu vl 140b sâ ntfâo ta kbi l y .

liguAo tu l i f u dtKrng d^i gla oô oâo VAD bla, sâ sâob


Bba t Aa-bOaob saa Bao-ân tg bl ky (oûa Cbu VSo Tbxyâpg tbâi
I^), ftâp^alBb bupg-pbuo tg bl (oûa lâ 9im ^ tbâi l y ) ,
baaâyf-scn Llnh-xâna ta bl nlob (oûa ibâa Bno tbâi l y ) ,
Itt*! ^^^t q«^o dxfcrna gla dA t a dA sûna-tbifn Dlêp-llnb tbâp
i l (oûa NguyJn C6mr B&t tbâi J^y) ( 2 £ ) Î LÎnb turoal dAl dap
(aâa Cby Ibâ fbl nbâ T^ng) (âè.); Hang-Pbuo tyt bl, (oûa tâo
I l 4 X^h Î^W (12.); Mab-bao Tbflag-tbsnb ouâc obupg ky
(oûa y4a TABS Dao tbâi Trftn (64); Pbans Ugcrpg oông obB§
>i yiab tlnb ta (oûa LA CÛns Vién tbâi Trftn) (32);
Q^l luas (sua IM Trio thâl Trftn) (bz); Gbâng an ralnb
troag ViAà dlAn u llnb (oûa JA Tf Xuyfn
tbâi Txfta) (Si)) «auyfts Trâi taaa t&p (tbâi LA sa) (ô&),
(tbâi LA sa) (2ft), ^^) w . . .
29 -

Traag Bgutn t a l l f u lif^ l a f M tbAag t i n v l bayt


dfng qafta sy pbya vu obo dt t â l loyo âa r i t blAa. A
abl laao eô «Ot do&n ngin nôi rlâng v l blbb obf tbâi
9xlUty troBg dô cô v^l s&c aôl r i t cbu&g cbsng rlTtsyba
qaAa, tftl dong l i f t kA oâo nuAn bifu oAi qn&B, 4u qa&n va
qa&a vaorag bftu g i a dlng. Cbânx an miab âag bau ougo cônx
txoBg VlAt dlfn u llnb oô bal doan ngtn oôl vt v l f o tta
lâag Cb-sâ (tbuôo buyfn 'loâl^âo aâ-san-blob) da bai Ifto
gâag l i a t y tè obâo oblfo dlo oblog gD^o ' dng - Nga/Aa
trong ouOo kbâsg oblAn 12^D tbg nblt va ouOo kbâng oblAn
UtB tbâ b e l . Ilgnx-Pbôo tyf bl oô r.^t do^n oa agal vloo dyl
t«ât LA AB oô oABg lâab dao nb&a dfta bgaBg ïAa-duyên
(tbufo buyfn Quâng-xaaag Tbanb-boâ) dxrug lân oblAiv d&u
ObAng glAa AguyAn troag ouAo kbâng oblAa Ifta tbâ b a i .
I s u r i a Trâi toâa t&p. ngoâl nbûnag tu U f n pbong pbu vl
ouAo kbâng oblfn obiBg Midi, oô a f t vâl tu liyu v l ad quân
tbgâng t r y s , v l f o tuyfn obon qu&a, v l f o buin luyfn quân
ay obo qa&a dAl tbâi LO 99* llub Bnaai à^ dâp oô aft do<^n
Dgla obo blAt blûo obA va sA Igyng oûa a^t sA quan biçu
tbâi Dry aft doaa ng&a nia obo blAt vloo nuôl qu&n va
obia pbi<ja obo qu&a v l lâa rufng tbâi l y , w...

( l ) t - obu tblob 1 t r . 28 t
_____^____________ dnyo soyn va vs tbâi Lô a9, Mbgng tAP
sâob oâa l y l dfc agây nay da dgyo oâo t â s g l y dâi saa
bb aaagy aâa abâa I t nbllu.
Ket-noi.com kho tai- 30lieu
- mien phi
Layag tbAag tin vt aâo ayt kbâa liAa qaaa dAa
bayt dAaA qu^n sa, dAaV'ngu binb g oCag* oô pbftn nbllu
baa. Ami^aa^ abi laaa oô aft ai traag nôi rlAag vl tb obâa
yio dan vl lAab oblab va quaa sbA tbâi Txfta. Msayta Trâi
ll^ftjjjl suag olp nbllu ta liAu vt obisb aaab aai t r i ,
k l sâsh giâ aaâs oûa t r i l u i4 sa. HAns-ijâo bân dl oô aft
lâa dt r t toâa bf aaâi Byl Vift va 13 bân dt vt 13 dyo
tbsai tuy6a, oûng lâ bâa l i f t kA s i layng buyfn, ob&By
bacfBgy xây dAag, tbAn, traag, aâsb oûa tâng dao tbâa tuyAa
AA tbâi LA 99» Cas ^ n b l a , vSn obudng cbû yfu ouag olp
t a l i f a vl obA dA rufng d i t , dÇa quyto cûa tftng lâp vtrang
bftu qAy tOo tbâi l y , tbîrl Trftn. An-boaob san Bao-ân tg bi
ft£ obo blAt I^ Tbtî^Bg l i f t diryo ban o ^ tbyo I p , thya
pbong boo obl^u. Dao-nmb s5nF~pbAc ta M obr bift t r i
•tfta V4-long (tbttCo Ha-tuydn) lâ Râ Di Kbâob tbcn ij dnyo
pbong quan tgâo, £-UKJO bi.n oiSp tbyo Ip, tbyo pbong ra aaa.
iBi VlAt gala dvtanf gla dg ta df afeng-tblAu DlAo-Uaii
tblt> bl obo blAt thâl bAu Llnb Ib&n tbâi lé onng xaAac
obo tbiT» Sanip-tbl5n Dlên-llnb (â am ?>yl-scm, hnyfB Duy-tlfln
lÉk-aaa-oiBb) nbv tbf nâo. lUsb-bqis Tb8Bg~tbâpb aM^o cbuaa
^ abo blAt mft odng obua tbâi Tzfta aai quân mÇt b
layo ban olp za aao, w . . •

Oll vôri yAu aftu agbiâB oâu, Igyng tbôug t i n oâo


• a ^ oay cucg olp yaâ i t ô l . Olâ t r i oblnb oûa oao sâdb
lâ â ob aô aaag oly nbâng ta llfu 140b sir âo ohlob
- 31 -

agââi 9l$tm •aa aâa tbâi ky l y viAt l y i .


a

HguOD ttr l i f u obu yAu pbqc vu obo v l f o ngblAa oâs


I t t â i luAn âa lâ eâo aâob dayo blAn soyn vâo oâo tbA ky vt
saa. Trong aguAn t g l l f u nay, quaa trqug baa oâ lâ ba bf
aâab t ftil • ^ f t avt ky toân tbg (oûa oâo sâ tbftn t n l u LA)
(Zl* Zâ» Z2 •â I I ) » Vlêt avt tbflnx xiga oacmg muo (ona ouAo
af Qsâa t r i t u Wguyln ( l £ i ) va Liob t r i l u blfn cbuang l o a l
abi (oûa P^BB Huy Chu tbâi NguyAa) (fi^, § i , 84 va J5.).
Aaob fif*! '^4f\ an ky toân tbg oos l y l ngây aay oô
glo gâa t a bf tn^l 71 i t aâ ky do aâ tbfto Lé V>t< hgu vâo nâa
ouAl tbfl ky tbâ 1J S04B (obôp 140b sâ nuâo tu t a nia 4i07
trisro CAag aguyAn dAn nftn 1^25). Sâ tbftn rban ibu TlAn
kboâng glûta tbA ky tbâ i 5 bldn so;^c bè sung pbSn sâ ky tuo
blAa (sbsp t a nte 14!29 dfn ala 1428). sâ tbftn Wga 31 U g ç
vâo nâa ouAl tbA ky tbâ î!; blttn soyn l y l tbânb bA fiyl Vlêt
aâ ky toân tbu (obôp ta bubl dftu dyng nuâo dAn nia l4<io).
air tbftn -rbaTC CÔBX Trâ aUa 1665 kbâo dlùb vL vlAt tbAa pbftn
•ya ky tao blAa (obôp t a BAB 1428 dfn QSQ 1662). Nëai 1697
• â tbfta ^ J H Ta au tbftn ilsayfta Quy pâo tlAp tyo aâa
obia va vlAt tbla Pbftn ftfckv tao blAa (obôp t a aAa i6bJ
dAn Bâa 1675). : Bai Viit aâ ky toùo tba lâ a f t bf 3g gbl
obôp tboo lAl bien nlén, tâo lâ gbl obôp oâo a]f v l f o l â n ,
rihb tboo tr\nb t a tbâi gian ta agây tbûug oây quu ugây tbâag
ao, sùa aay qua aia kbâo, ni An blfu oay ata aiân bi^u
Ket-noi.com kho tai lieu
- 32 - mien phi
kbiay abri ma say l i a dâi vaa bbâo, t r i l u dai traâ« dAo
taita «al aaa. lAl Aaag I4ab avt dgyo gt aAp kbâ ybaag pbâ t
gta aâYaftt ho%t AAag klnb tA, oblab t r i , qafta sa va VAB bol
i l bAl. 3y klAa 140b sâ dayo dl SAP kbâ abl tlAt t kb ta
nbâng Ifab dy, obiAu, obA oûa aâo vua, nbâng lâi aôl oûa
• ! • qaaBy tgâng, obo dAa nbâag Ifta sâa dtsb bf t4ob, tnybn
•byn A&a dinb lâa llid» va nbâag Ifta xnlt quân dâiAi dcp.
l o i rlAag vt aAt xAy dang lyo Itryag vu trang pbong giâ dit
aala oûu tb tlAo t a , sâsb nây sung olp obo obung ta nbâag
ta liAu qôy tria abllu ayt va kbâ obi tlAt, baa b&o nbâng
bf aâab kbâo dvcrug tbâi.

Aâab r\%\ fâ t^fif i4i;a awt^f a i t «o Q«t^9 fâ gusji


t y i ta iBarla vâa ûxm. ou Al tbA ky tbâ 19 biln soya, Aaâl sy
abl dyo traa tlAp oûa Ty &âo. BlAa aoya aaab nây, OuAo sâ
aaâa Aa tbaa kbâa sâo sâab sâ ou oûa ta (nba l a i Tiit=<â

Pal YlAt sâ Icf toâa tbg sua MsA 61 J.1AB, Pal Vlêt
JlbAfi «ùa Yû Utt^Bb. fiiV •4ft 'sâ ky bân ky tuo blAa
•aa ^baa CAaa Xrâ. aâ^ ky tuo blAa BÛB ^4 Hi. VlAt sâ bl
}i^ oua Ixffyia AsbiJa. Vlét sâ t i s u an oûa MgO Tbi aî
tbâi Le, w . . . ) y oûng nbllu sâob Afta an (nba : Tlln iian
ftlXt UAu ijân tba. jAl-£kii Tla tbg. Cyu Duâng tbg. Tè^
f Wfifl tftb AW- 2 i i l ^ » fcaata s a . Elnb an, w . . . )

Tbâi dyl 140b aâ sâob aây obsp lâ ta Hâag Vucrag


• 53 -

A | ^ uaAo tel LA ChiAa Ib*ig. Tl oa ban, lAi «hl éhip ada


s&ig l â lAi i^i onAp blAn BlAn, nhiaig oô khâs
â obf mm m^ v l f o dgys obia thsoh pbla "siMaf» va
pbla *^g^". "SÉÊUST (tâo l â bâi oâi) nAu I t e nôt lAa aâa
ay kifn l^oft s â , tôa tAt dyl khâi. "«uo* (tâo l â bâi oon)
lainh bây ahi UAt ay kifn 140b aâ do "ouottir'' dâ nAu â
trAn. I f i dtmg l4eb aâ dayo dl a ^ oûag oao a f t boyt
dtag kiab tA, okiab t r 4 , quAn ay va vin bâa xâ b f i . nb&ig
m^ kifn 14oh aâ da^s dl ofp o«ag gla tg nbung Ifnh dy,
aftlAui^^ ohA oâa aâo vus, nbSag l â i nôi oûa oâo quan, tuong,
•bo dAn obSag l i n aâa d4uh hf t40h, tuyia obyn dAn binh
iba Ifnb va nhukg Iftn xult quAa Aaab Afp. DO b4 bô bufc
bâi t h i tbâo "g/fHg^ va > a c * . sâoh nây pbai bo dl rAt
nhilu ay v i f o nhô khô g<n vâo lâa ayo obo aiiaag da nAu ra.
B6 l â nhuyc Al4a v l ayt sâ U f u oiW aAch nây so v ^ sâob
**Taaa tba*. M^t kbâo, aâsh nây l y i oô thêa ybin "chu"
(d4ch l â "lâi chua") glai thfch ro tAn nguâi, tAndAt hofio
ay kifn oô nêu è ^anOKUt- bay «^aïo**! phln "cln an" (dioh l â
^SifL_9kk_^) a ^ nh&ig f kiAn nh|a xôt oiîa QuAc sâ quân
AAl a i l nhtkg di4i khâo nhau, giAag nhau glâa aâ où oua
ta va BIO aâ hofo tô f phA phân vA a f t sA sy viAc i4ch
aâ. Trang phftn *Lâi cnc sâ gia" (tâo l â l â i binh lufn cûa
ala aâ g i a y «la t r i l u dyl tra^c), agaâi nhikg l â i binh lu|ta
•lia LA VAa Huay IgA tf XdAn, sieb aây oân din tbAa ahSbg l â i
bân ma Igayla A^iAa, RgA Tbi sfy Phan Huy Chd l â cao t i c giâ
alla ala aâ aioh oA «au Toân tha. ô nbilu eh0 sâah
aâjr •é tbAa pbin * ^ u lut^t troag dô oô nhilu doyn Aaya
Ket-noi.com kho tai lieu
- 34 - mien phi
trlsb ta sâa sâ sâab m (blfn aay kbAi« sâa) abAp pby vâo
ib Biab ba% tbAa aba aâa af vifo aAa â trAa. 9Ô lâ pbfta bb
vt ayt aâ l l f u aûa aâab slir ao vâl Toâa t^^.

Alab Mob t r i | u blfc obawM laai y^jj da Itaa lav


SlH aft bya giâ ayéa bâo va oô tv tuâog tlAa bA) vâo dftu
tbA ky tbâ isfdâ db iu BAa tbaa kbâo, kA oâu rfag kbâp oâo
aâsb» tba lay^ tu llAu vl oâa aftty pbftn abla vit hl tbAng
tbliAi tâng VlAo, tung l o y i , kbâo xôt, dinb oblnb biin soyn
tbaohf 3) sâob gda 49 qnybn, obla ra lân 10 obi lâ : ^
^la s b î . Wbàn vât obi,fl^aftaobâo obi. LJ ggbi obi. Kboa muo
ftlbi» ^UAQ dBBB ahi. Olfth lu&t obi. aiBb SbA obj. V&a tiob
ftli ^* l u i fT^if 11^ Kbi obi 1^1 obla tbânb oâo t l i t ,
xti oâo ayo, obôp oâe sy kifn 14ob su tboo tz^nb ty tbâi
glao ta t r i l u dai truâo d^o t r i l u d«l sau, dâi vua ny saeg
dâi vua k l a , aide blfu sây qua olAn bifu kbâo. Nfl dung
14sb sâ d g ^ dl syp r i t r^ng, gAa t^l 10 vin dl nbu trAn.
•bâag sy klfa 140b sâ dgyo dl OAP obôp tu tbcri HAng sâng
Afc tbâi LA Trung-bgQg. 6 Bbits doya, aâob oon trlob lâi
iftab aâa aâa abâ sâ byo dâi trvâo nba NgO SÏ Llên, Ngô
Tbi al, dAo blAt lâ obon lâi bli^ xst oûa bâo tb&n tâo
giâ v l ay kifn 140b sâ dâ trlnb bây. DAy lâ bf sâob oô
giâ tr4 kboa byo sao, tbê taifa â tlnb pboag pbû vl sâ l l f u
ya dAo blAt lâ tlab pbAa layiy bA tbAag boa sâo sy llfu
i t * liABg vt via di tb sbâs qn&B sy oûa naâo ta ta tbA ky
tbâ 10 trâ dly bf aâab aây aô ybfta j^aft obg obi, glm 3
- 35 -

tliybay 7 tlAty 31 aya, txaai dô aâ triab bây aâa sy ki9o


llab m yafta aa trAn tgng ayt i n a t i HJAi «fc^» ^ » ^ « | r
l i BBAi binb. aâab luyAa tftp. abaBs dlta xfta e l a . w . . .

Tâl xalt xâ va lafBA tbAag t l o aba vf/y aka aâob


^ v^ft «â ky toâa tby. Tiat aâ thlas ail» agaas aao va
14ab t r i l u blAa a^aaay loal ab^ la nbâng bf sâsb qaaa
tryHt ablt trong aguAn ta l i f a 140b sâ db vlAt lu&n âa.

bgaâl ba bA sâ qaaa txyi^ trdn, oôa oô aft a6 sâob


kftâa i t Ébitu giup tbta ta l l f u 140b sâ db i«bldn oâu.
VlAt aâ laaa (oûa ^ni Ê\% \MJ1\ U A I 1*^4 "^^H^ ClidD 1^
bf aâ biêa oida absp 14Ab aâ aaâo ta ta bubl dftu dyng ngâo
AAB aia 1225y troag dô ouag olp nbllu tu liAu vl tbâi i^
aâo aâob kbâo kfaông gbl. Vl6t sâ tlêu âa (1Q2) va Bai /lAt
909^ (2g)(aûa "Tt I t l ^\ tbâi LA) obsp 140b sâ aaâo ta
t a bubl dfta dyng aaâo dAa aAa 1428, troag dô oûng obo blAt
tbAa aft sA sy kifn vt oâo tbâi lyy Txfta aâ aâs aâsb kbâo
kbAag Abl y Afta blAt lâ oô nbllu lâi binb lufa oûa tâo giâ
v l nbilu v&n dt oûa 140b sâ tbâi ky l y , kb oâ vin dl 'ngy
biab a B A ^ * . IbâBg aâob aâa aba M l ^Ift f**^afl *^ (12) >
( & ) t AlAa Tâa tlÀu luo ( a i ) , V&n dâi
( ^ va ftft) (aûa LA >jul Bfy tbal LA)i ibgcmg dlab
(aûa laaria a&âa tbal Iguyla) (22)» i>ai-«ao Bblt
tbiaa abi (aaa ^nÛo fâ auâa trifci iBayla) (60., 62, SLâ ^
ftft)| w . . . oÛBg oung alp aft al tu llfu vl quân sy, oblnb
Ket-noi.com kho tai lieu
- 3A • mien phi
t t i f kiab tAy v&B b«â xâ bAl oâs tbH I^, Trfta, va Ly «v.

CuAl sung la mft al sâ sâob Trung>-qnAo tbâi xaa aâ


gbi obsp Bbâag sy kifn, nblt la vt ait oblAn txaab, oâs
tbâi li/y Txfta va LA sa nbg t Maa sâ (oûa Tboât Tbolt abà
0

IgaySn) (fift); lsuyAa»aâ (oûa TA as Lifts abâ t&lab) (22.);


Miab sâ (oûa Traaas plnb Ixoo nbâ Tbaab) (91); An-naa obi
AHUift (oûa Cao auns Traaa abâ Tbanb) (6^)i w . . .

Si aâob tbuAc c ^
•blsb aâob «Bgy blsb vt aAsg* oâo tbâi l y , Trfta va i'A aa
kbAag pbâi lâ i t . Ibuag layag tbAng t l a oâs aâab dô aang olp
tboo y Au oftu ngblAa aâu bAt aâo ogboo ofta. Nbâog obC tryo
tlAp oôl vl vis dt *agy blob g BABA* «^1 A^ aô vâl o&u
Afta bofs lâi blsb trong val ouAn sâob oûa 1^8 Tbi i\, Ftaa
• • y CbA va Qala aâ quân trita Igafln, w . . . Vt nbâng myt
AftaAa afl Aa^ oblnb aâob ly (nbv t vlfo tuybn duyft dinb
trâag, bb SBBg qaftn ogâ; obla pbl An obo qafta llab aaab
ybâagy layfa tfp va trâ Tt laa rofag), oâs sâob obi râi râo
BAB ra taBff obi aft bal ofta tôa luys. Vt oâo n$t kbâo oô
11 Aa quaa (Bbg:tlnb bli^ A&n a l , tb obâs oâo dtm v4 bânb
«ftlab trsBg naâs y sbA df xufng d i t , sy pbfta obia gial olp,
gâag aftpy w . . . ) , abâag t v lifa tba laya duyo oûng bAt aâo
tâa ^9 va kbeog tû db lâa 99 sâ obo vlAa xâo dinb og tbb
ablta VIB dt oaa U a l a^*

Hbln obungy aâa aâ aâab trên dIu do oâo tâo gia


- 37 -

ybaBA l^lfÉ Min aaya «âab dAy ta aft tbA ky raâl gAa alay
biqr t M ky. L4oh aâ taaa aâa t^aig tâa giâ di vâo oy tbb
kbAag ablt la«ft aba abau. cô agââi aaag al^ag ta ttrâi^
«oblsb tblM* oA obipy byp bal ; lyl oô Bgaâl tbb blAa ayBb
a i ta t a i m yAa aaâa va ty bâa dfta tfo. Cô Bgaâl U y abâ
*mÊ9wg tbn^Bg* aaa Ibo glao lâa tlêu obuâo db xsa xst y dâsb
giâ ay klfa 140b sâ{ lyi sô agaâi It nbitu ob4u ânb baaBg
nbâfig ta tuâag tiob aya, lâsli ayab aâa qaftn obung abàa Afta.
cô ngxnn VlAt tboo 14? trc^rBg oâa t r i l u dyl bên ngoâl dl
XAB layo ait naâo ta; l y i oô ngiftri viAt tbso Ifp triKmg oûa
trltu iî%X drtang lAn dang ra dâa nblAa aâ ayag lânb dyo ay
ngbifp dlu triiob i\jrkg naâo va fflâ naâo oûa dân t f o t a .
tthaag tyu trung ai nly dtu bi obi pbll bal y tbâo bf pbong
klAn dgc:rng tbâi, dtu bl b^n obf bâi tbâi d{^l 140b sâ kbi
l y . i-hnang pbâp blAn aoyn trong oao aâob tbso nbllu tbb
lo<^i kbâo nbau. CÔ sâob v l l t tbeo tbb bidn niio; l y i oô
sâob VlAt tbso tbb obi, truyfn. CÔ s^ob trlob bây tbso H i
sâ kfi lyi oô sâob trletb bây tbso lAl ogaBg ayo. CÔ aaAb lâ
sblob aâ oûa t r i l u dal dacfBg tbâi; lyi oô sâob tbufo loyl
ta aâ. IbgBg tyu trang aâob aâo oung obû yAa lâ l i f t ko sy
klfa 140b aâ va kbOag tbb bifa duyo aAl quan bA blfn obâng
oûa eâo sy )t4ftB 14ob aâ dô. Han tbA oâu, obâng tu llfu oâa
aâob auBg olp oô oâi kbCng ro agbîa, ho^o qua obung obung,
aâ aâl a&a tbaâa abaa, boAa kbôag tbb ool lâ xâo tbyo diryo.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
Bâl vfy, khi Bi^Aa via aU mi alBb trAa yaâi laa
# l i n «â tùOu aAt tfob aya aâ nbAig aAt tiêu oyo, aâ 14ab
aâ ^aaa va pftriNig pbâp blAn aapi oûa aâa tâa giâ, trAn m
wè ai giia d4Bb ta U f u , xm x l t , Bhfci I|ab sy klfn 140b
aâ cho dlag dân. Lyi pbâi la^a I f t , tfn dyag ayi ta Ufu
thu tbfty duyc lA téi|s i f ^ hf thAbg va dAi AlAu, so aânh,
trAn aa aâ I I «hyn lyc lAy nh&nr ta U f a Auye ool lâ xâo
mtf ban, d^^kg l y l e l s sy kifn 1 4 * aâ aft sâsh dftt^ dû bcm,
ftyy l i ban. «Ai vâl iriubig vAn dl ola «A idiftig aA Ufu oy
AftI i l trlnb bây ay kifa 14oh sâ sbo rô rang nbuag oâo ta
l l f u thu tbAy àyiifa l y l IdiAag dfty du tbi oô thô aâ dyag
ah&ig «A llAu cô UAn yaan f t abllu, ly giâi obwig rli
Ayag aAa • ! • aA UAu «A tinh chAt uâo IA bofo nAu rm^^
giâ d4nh oin thiAt.

Hgaâi aâa nguAn tâi UAu 1§ laAn va 14oh aâ trAn


ala pbâi tbssi kbâo n ^ aA oAag trlab aghlAn oâu sa hye va
• l a bf aAa Misa bye khla (Afta tf c byc, khâa al bye, xâ hfl
bya, v . v . . , ) oô llên qusB tryo tlAp hay gién tlAp dAn thâl
k> 140b aâ L|, Trtbi v l LA aa akbn tlAp thu, kA tbâa rtâig
Hiânh tya dâ Ayt duyo dô yliye vy eho vifs B^iiAa «au
It tâi la^ l a . Nag mèl mmg pbâi thaa kbâo
aft oA tâi Ufu vt 14^1 oâ thA g l * i , nhAt lâ
14bb aâ tlBAH nuAc alo thâl ftaW» TAng, r.'guyAn va
HiBby dA oô aa sâ so sâab binh AA, ehii^ aaab
-39 -
/
Aab*

binh a nông" cûa aaAa taVthâi Lf, Trin va 14 •« ^ ^


CbA oûa ola Hbâ aaâo phoag kiAn kbie duang thâl, vâicti
binb a nAag* ana Tran^-quAc.

t l i p tba, kl tbâa nhSng thbnb tyu cûa nhdsg nhâ


aâu di trgdc, bân lufn an caixnh sâoh **aA binh a
o thâl Lj, Tr&n va LA aa (thA ky thâ 11 - thA ky
JfciJlS) as duyc trlnb bây vâl tfnh oâob l â aAt dA tâi
hoc l i c h aâ anln «y.

I f i Aang rêa dA dayo ngbiln oâu trAn binh dlfn quAn


ay oûa n ô . Thso n ^ a oua ch5 thl *^gy hin>> tf nônf" ( j è jé:
ii^Ar ^ ^» " A l è - M U L i M a a " . '^mtèr ( ^ ) oô nghTa l â ' '
binh l i n h . Xôt trAn giâo df aft binh ohA thi "binh" oon cô
agbTa l â vjiâfl binh^ U guAn S4|. l â «ftlAb t a s ^ . l â guAc
EÎLong. "WAnfi" ( / ^ ) oô ngbla l â nhâ nônig^ ngoâl ra oon cô
nshla l â a A i aAajr, l â nôn^t th^n. Chfnh sâoh "hgu binh g
nAn£** thso oâoh dlAn giâi chung cûa oâo aâ aaA nuâc ta thâl
xaa (nhg Dai Viét aâ kr. Viêt sâ tlAu an, Ljch t r i l u hiAn
1ÈÉÊM l o f l nbf, Viêt aâ thAn^g g i i n çgcmg a u c ) . l â aft a^t
aâa '*binh diA" oùa Nbâ nuâc phong kiAn. Xst trAn bai nfl
^Blg oa bân aûa ohinh sâoh «^xgy binh a nAng" cac thâl Ly,
Trftn va LA aa aâ sâ aâsh aaâc ta tbâi xga oho biêt -
Ket-noi.com kho tai lieu
- 40 - mien phi
•bA dA Mab d4sb dAl vâl t I t oâ dibh txBBg v l AbA AA yala
lirii abla pblAa v l BM xult - tbi dly lâ aAt ata j ^ vt v ^
i a i lAI 1»*aa TB tiBMtt tbâi blsb obuân bl obo tbâi' A l l a ,
aft pbgcraa tbâo tb obây aafta mn t Pbaaas tbâo xAr daaa
^ir ^'*ffff^ T* ^IMff Pbâaa aiâ dit saâa oûa tb tlên t a .

vi nab^Aa oâu oûa via dl t^Jcna dAl toâa AlAa t


bâ» 1 ^ oâ aQi dang y nbûmg dllu Id^n l^oli antp tao dung» /
Bfbla 140b a« oua ohlnta s&oh tj rm y ngbla tb^o tjtâa ooa
WUi d%^ H^l duof oûuâ oblob «Mb 4ir dv^o ogbldA omi q.uu
t n g t r l l i i d ^ i^f TrEa Ta Le acTi tria oâ Uiâo obù tnicmg
obaag laa kbàa tô obM tb«o hx^n. bbîmg dllu kl^o 140b otf
aaa sblab aâab ij dvyo ogblên oâu oâ vt abâsg abAn tA
kbâob qaaa lâa nbâLs t i aftag df ng oba quaa; aa vl dyo dibay
tay laftt oaa obiAa txaab giâ aaâa lâa abâng dllu kifn vl
abiab txt • tlab tbfta y klnb tA - xâ bfi oua naâo ta kbi dô.
tâo Ayag va y i^bia 1 4 ^ sg oûa oblnb sâob l y duyo ngblAa
oâu typ truBg vt aftt qaAn ay, a i t sang tao dAo afta oùa tb
tidn t a . Cali oung la vlAo llên bf tâl tbyo tlAn xAy dyng
lyo layag vu txaag abla Aâa «âa iÀag va Nbâ aaâ» ta agay

Tuy abldBy trong dllu klfa ta UAu Uob sa bAt nâo


tâa n i a , i t biy vlAa agblAa oâu kbAag kbôl g^p nbllu kbô
kbfta. A l l a via Al 14ab sâ a t aa kbAag daya giâl quyAt
• f t aâab tbaâ I I B I A a Ail vôl aâ* dl tâi ngblân oâu kbâo
- 41 -

•< ta liAa A y dâ. BÔ lâ a i t baa abA lâa ablt kbi trlba kbai
•gaAa afta dl t â i sây.

Tâi ybya Tl ngbiAa oâu oâa dl tâl aba trdn, rAp afta
t.,JltML.feftA. *^A ^ B ^^'^a âa lâ s trlab bay afi dung
• b i * aâyb *agy binh a ndag* aâo tbâi I^, Trftn va LA 99^
yèAa tiob nbâng dllu kifn Ifob sâ , tâo A«og va y ngbla
14ab sâ oaa obirti aâab â^^ TrAn ocr sâ do rut m aft al bâi
0

bya klrii Bgblfta oô tiob qoy luft tr?D l7cb vyo tè ohvm cuan
y * y %

•y oaa AAn tfo ta aftaBg t b i ky ofty.


Ta^nb bây on kifn 140b su va rot ra nbâng bâi byo
klnb agbifm Uob aâ ftô a b ^ dyt tâi YAB aftu vl al^t oblnb
t r i " tu tttâag lâ t gôp pbftn t l a blbu tlnb kA tbâa va tlab
yai laAt aûa vin dl xly dang lyo Itrang vu traag oâab oyag
tèm trong abàa Afta y gla U t n vâl sân xult tbso oblab aâab
lâa oûa ûâag va Nbâ aaôa ta troag sy ngbi|p xAy Ayag vn. bâo
vA Tb quAo Vift-Bua xâ bfi obû ngbîa ngây oay lâ t obA df
Bgbîa vy quftn sa dAl vâl tIt sâ txai trâng va obA df qo&n
n i lân bbifa vy xAy iyag klnb tA.

ftb ftap âag Bbâag yiu oAu vl aâo ayt kboa bço va
abinb tri ' tlnb tbftn trbn, bân lufta an tuan tbû y eu ^Ui

140b aâ xAy Ayag lya layag va txaag pbaag giâ dit nuâo vd
•BBg pboag ]*u tk dfta ala aûa AAn tAo ta tbâi ky 140b an
I^y Txfta fa LA aay âtn tbâi lidn bA râi tbyo tibn xAy Ayag
Ket-noi.com kho tai
- 42lieu
- mien phi
lyo layag va tmag abfta Afta ta i«2iy mj â% aâs dlbb
f ayo disb va afi duag agblAa aâa* Aa Ayag tAag byy
abllu Bguta tn l i f a , tfa Ayag t b â * tyv agblAa aâa sâa
ablta bf aAa khan bya aô liAa yana/ afn d^ag ly lufa qu&B
ay als-LA-BlBy kboa byo va agbA tbuft qu&a ay aaa oâi^ aai
alag 9Èi9 vifo QgbiAa oâu, lly dô lâa oa sâ db ub4n tbâoy
dlaa giâ sy kifn 140U sâ*
- 45 -

ê m.

Vi5i .^ l<7i TM' .,.,^ kh^n^^ chiftn cbôi.,^ ^ quan x . ^ xu^^c

ti JaC- t h ? l / c ( ,. p ' c k ^ u^i h<m ii^vt ..^1


* ' ' • a

L Lu tl* '::i/' '11.. .


* %
iJiC-i K^ i c h o ky in no^i . ^ i a tbc/i . 'u trunii

: va gi'f , c t r i S u ftai h'rro C' -Sh-< , ftLnh

d ç i t h e o quy c h ? cûa .1 Mi' I!U\MJ 1 ' t d^u du^c Xciy a ,

CliO wiT: : , , -!. ^ Y'wà. T M p


^^s^o : ,;. . . à yjiyt e u ky toàja t h u cho
^ ^ ô t XY-. * -•^ " ,i^nh o u à i dyo q u ; ^ . uidi
d<^ l â tl, li., ' ; , . ' 1-^ l y 1G I C I , u è i tôt

^^ "' - ' '"(Z.! « '57 V^ :;^C Ttt day c b i le


• n chô ' 'c }.:K^v,
#
t

u J' c trleu "^


' - : . . - ; Oir*^ <iC\ S...-X vo-j, l ' t c/, 'IrJ

trâng*

, y t2T^ ^ . u chA utWc ttt uai cîlnh h i n h rô


r A t , t3 CO ( ' h " r;i:y li.^h Lf n , m . " .
^^ i-____ _ < __ L r i ) î trofi ;a^i^ chen v?
>

Ket-noi.com kho tai lieu mien phi


A4Bh quAn blAu oa^ «nAa, ta^ g i â viAtt «OhA i f biab l£nb
Bhâ léf . . . aSi tlUb« lAa «r B«B af t Iba* gyi l â Ai Barii, b i t
bya osnh l y i vt quA l i a rufagy quaa bbAag ybâi aAy liBBifl...
a t n g oô yhf t l a BMAA i f a b , aâ aô oAag b i f a iàag aâa l£nb,
oùng l â obi df bajT, yf^riaig aya ahip v l Aâl vua f r l a Iblte-
tAagy biab luAa v l aSm « É H Ikâ^s ablAn chAng NguyAa, tâa giâ
viAti ^lAl 1 1 B eô t i n bâo quAn Ngu/Aa aaag ouây, tbi tAt l â
vua fliAa biab ra agaâi trAag ool quAn, khi di dAag, di tAy,
kbAag di BbAt d4iib duSaig aâo, khi â trAn bf, khi â duâl lAïuy,
kbAag AAag nbAt d4nb â d A u , . . . l a vî vua â bAn n^oài tbi AA
b i f u t r i f u thi An hy, eô IA ibng bàng bâi oûa quAn a l , dtiil
ttfâag thi t i f n v i f o tAu zin afab Ifnh, tsa quAn thi vu! ibng
xdag pbBy dinh trâag dIu l â binh oûa njâc*«. (102; 1?7 râ 201).

S^ak ^ai YlAt aâ k^ (oûag OBB WBA thi s D i troag ayo


ehôp v l dâi vus Lf niânb^tAagy aaa kbi Ala m^f kiAn aAa 1 0 ^
nhâ vua d^nh quAn hifu alto qaiay tâo giâ viAti "Binh ohA buAi
diu nhâ L | . « . lAy tbAa iba quan t r ^ g , oin« gyi l â a&i quAn...
Ngaâi ra l y i aô 9 quAn, nbtf aiaaag quia, d l aai khlAn laa ayi
vifay aAi tbang âên pbiAa a f t l i n gyi l â dAn eanh, hAt oanb
•h^ v l Bhâ akj o l y , laa aAag aghA ty oApy IdiAiig dayo oAp luoag.
thi shlnb phyt, aâ d o ^ gyi ra abo IA thufo vâo câo tyôbg*
Via sA quAn nây khAag t a thi ahlAu sô gyi dAh ra ton^ ngu*
Zaag v l f o l « i «ho v l U n r u f a g . . . i^iiu oAt yfa oûa v i f c khaag
TAbg, binh GhiAay ebiah phyt thlag l y i l â do ty binh chA nây.
HMAA binh lAïAag tAn kâa, Ayag binh cô hifu quâ, dô BMag lâ
•hA Af hay oûa « f t dâi". 9roBg aya ahâp vt dâi vua Ly
4>

«AMf asu khi Afti Ay kiAn aAa 1128 abâ w a «ho yafa Itab «hia
yhlAa v l iSa rafag» tâa giâ vlAtt "B^ aaa gâi qufa ifab â
v i f s lâa xafag Xâ pfays v i f s nguy h i l a vâo nai thuAa U A n . . .
/BlBh/BbA bail dlu nhâ L f . . . dssi/qufa ifnb/ohia phlAa vl iba
Bghl BAag dA ay lao d | t dayo shia dtu, v l f o aAp laaag Aaya
g i M h ^ . VAsan thny dAl b i t thabiig. Bln nay l y i bAt dlu thso
ShA df « a . fiô l â «liah aâsh t i t aaa iMn AAag hbi aâl
«ayta** (20 t 1 va 5 ) .

(oûa fhsB 9uj


Qkà) I l â i aâ dia tUÈUÈÊJ^ ^ ^ AIB vlAtt -dai xna binh
Xây 9 ngbl nAag l â oô / ^ ^ o vlAo nguy hiôa vâa ncri thufn t i f n . . .
Binh ahA nuâa flAt ta truAa kla kbAag tra oâu duyo. Tu nhâ
pinhy Bhâ LA AAt BU^O thi nâi obia ra dyl khâi. ûAn nhâ Ly,
Bhâ f t l a dyt quAn hiAu thi oô phia ky obag bMi... Trong thânh
•aa BÔ quAn t^o vf, Afi ngn dAag agbila* cbn quAn à ngoâi thi
TIB thBO f Bghia dâi xiMy lâc v6 sy tbi v l Isa rufagy tti cô
dfB4 thi ohlAu sA ra gyi hAt. Cho nAn binh vAn dû rzk khAag
phâi UAu phi nbiluy oâng thAn hAag bai shftig thâ, Câi ehlAn
flllg Ayp yuAa Ghiêa, pbâ qaAn TAag (Lf Thâi-tAag dyp quAn
(làlAa»thàahy RhAa-tABc phâ quia TAag^ oâi oai baag bal l i n
Alah byi «aAa M^yAa (TTIB ffbte-.t'^ng hai l i n phâ yaAa Agayte).
d h c gtk sha biAt binh lyc hai dâi oalair «hAab l â thA nâo**.
rhiB BAI vi yaÊÈJBÊÊik* ^'«"« MaÊLJÈAJbif a^^ ^^ ^^ '^ ^^
Lf ThâBh-tOag nAa 1 0 ^ d4nh quAn hlAu efc quAa va t r f oh l y i
i H bba aaa Ifai Ihi iT â aâsh Oal ViAt aâ kv v i obA Af quAa
i f a h daye «hia phita v l Isa rafag va ohA df dAag kf biab d4oh
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
AhH Lf, tâa giâ kit loAn lêagt ««A l â iAig rH f atfda
biah tf «Bag*, 8sa kbi Aia ay kifn 99m vaoag bfta idM Ibli
1189 ^fV rièa hlag «hya vya qaAa •hftig gifa KguyAay tAa giâ
ipAt luAki rCngt "Byi dA itfa vA ay tbi pbyo biab â atfl thafa
UfBy khi oA aya tbi dia bit aâa «hâig oy, IhA lâ i l l Trin
BhAa AAa al aîmg blaby aAa a ^ phâ dayo gifo d9y iba sho thA
aaâo iaya aynb*. 3BU Idii Ain BBO sy kifn vl t^ «hâ« yttA& tron«
kiah i l va agaâi •âa A^s tbâi LA a#, tac giâ binh luAai "Binh
SbA dâi Rlag^-dâo, ••• biab â vf aâ dâ thlag thufo vâa aâa ty,
aâ MM blBb va ^tàa baag thi oâ dl â hA t4oh, 5 nâa aft lin
Aayfty hA aô v i f s thi tâa gyi ra, Cho nAn khi dlnh Cbila-thbnh
va Blo>aaa quia tteiyy yala bA • ! tâi 26 r§x\ hofo >o vyn. Gyi
ra aft lue nâ sA yate Auya nbilu thA, lâ r\ ngyoh qufti Aft dâ
• l a ril**. iUbti nôi vl LA nufH binh va ajp tuAt. sâag trong
Ibrfl l i f t\i t l a giâ ViAti "jâi ly . . . agayi binh tbi khAair*
•A laaagy eâ lula phi An dia oanb, hAt phiAn aanb ^ o vl nhâ
oâ/ oAy trAng tryt dl tfp oAp* Nbâ Trin tbso phôp nhâ Lf...
biahWM dyo tbi dlu shia phi An vi Isa rafagy abo dâ tAn luohg...
rhêgi naAl binb dâi Li atf dyl dA thso phôp ngy binh n aAag oûa
•âm dâi Lf y Tria, Miiag phâi oip laaag béag. ihâi Hln^-dâo trâ
vi aau, câ thao pbôp Ay ttAng dAi. JÔ oûng lâ phôp hay cûa dâi
ala atfo, (g^ • 5y ^y A, 8 • ! 10).

Aâab Y1I1 ui WÊBi i\k l l i mil (alla » # y y j yyfr


I f l U l l ) * | l ^ â&ÉLMAlf «ajr^ 6, aaa lâil Afa ay klAa
mll-tAag aia 1246 tayla yaAn trea^ aale va trfeb lyl lâi
^ ^ i ^ IMLlbULAli ^ " ^ Ltsh trilu hiAn chuimg loai ohf.
- 47 -
*ac g l a v i e t ; "ïïhu v^y t h l lue bgy gicf t h e quân cumig th^oh
cùng co t h e b i ^ t duorc d a i k h a i . Dai d l k h i t r o o g nxjKrc khôn^
CO v i f c , t h l cho quaa l i n h ve làm ruông ; k h i co v i ç c chinh
c h i e n , t h l hî^t t h a y ragi npnjrfi dân deu l à quân Ijfnh" (iOi :
Va 23)a
Trên dây l à mgt e8 doçn t r f c h t r o n g sûr eu t r y c t i ^ p bàn
vê chdLDb sôch "ngy b i n h u nông" cac thori Ly, Trfin va Le scr.
Thoo CÊC BUT Bach do, a g i dung chfnh aach này gôm h a i mât cor
ban : mçt l a , ché dô b i n h d i c h doi v o i t â t ce dinh t r a n g
(dân dinh dën t u o i trtKmg thành dBu dveCfc d ç t tron;:: d i ç n chju
b i a h d i c h ) ; h a i l à , chS dç quân ijfnh c h i a phiên ve sanxufftCl)
^quân l i n h l u â u phién nhau vùa canh phong va luyén tgtp vùra
tro^ ve san x u a t ) .
Cac bo str t r ê n deu do cac sur g i a phon/?r: k l ë n nmyc t e eong
vào sau cac thàd Ly, TrSn va Le sa nhieu t h ? ky b i e n soan
(Vigt eu t i ê u an va Dai Viêt au ky dvwc b i e n soçn vào c u o i
t h g ky thtr 18 ; Lich t r i è u hign chu^a^ l a i chjf va Vigt eu
thôn;ç friam cirrmg mue dugrc biênsoçn vào nura dau t h e ky t h i ' 19).
Khi b i e n soan cac bç sir t r ê n , cac su- g i a do h n da tham khso
cao BUP 88ch diro-i cac t * i e u d ç i t r m r c , ma t r o n g do co the co *
nhmi'; bg sach n g a y n a y không con. i&lai n ç i dung c e ban cua
c h i n h each "nr:y binh \x nông" cac thcrl Ly, Tren va Le scr ma
cac bQ sir t r ê n k h a i quat lên do da diKTc ch^rnp; th\rc qua esc
tir l i e u co (y mçt so s u sach dwm^ d a i hoçc sau dây mçt v à i
t h e ky, tuy r a n g cac tir l i e u ây het suc t a n mac va i t o i .
Sau d'iy l a n ç i dung eu t h e cua chfnh sach "ngy binh
u nông" du(ri timg t r i eu d a i Ly, Tran va Le scr ma s u sa'ch eu
con l a i cho b i g t .
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
OAa ou nuAo t a thori L/, oùag nbii é açi x i bAl j^oag
klAa kbaa, gla hai g i a i oAp 99 bâa» g l a i oAp pbaag kiAa thAag
t r i va gial ai» aAag éika laa A|ag b4 tr^. ':b«ag xAt ov thA
trAa fhiMag AiAa A4a v l oblnb tr4 - zâ hAi tbi gAa ba dlag
oAp ohfah l â t quf t^a-^aaa I f i * thA dAn (ooa g , i l â baoh
t l a b ) «a BA t y . Qui t^n Anaa 1 , 1 , Alag 1 ^ aA AAa fuyla OAc
1 ^ nhAt trong s a bAi« aA lagag Milag ahilu vl b( aAy «BBB

UAu ahaa ybat t r i l a . Zb^ AAa l a tkig lép AAag AaOy abi*i
Aayft dfida aA dAn ou trong auAa* baa gla tu aBag AIÉX lao
d^agy ahOBg Qgtfigri laa oaa ngbl khaa» dAa cà nhîâtg aguorl ^ â a
a^ ahuag bb&ag ok chîM tui5o g i . NA ty l a tlng 1 ^ blu hfy
pblia A4aby gAa o^ nô ty oûa \bik auôa Cquan nfi) irai nA ty oûa
t u g l a (gia aA), aA ItMjnc tuy ngây oân£ ddn£ (do nh!m£ n g i ^
fhga t^l hoao hX pha aân phai bAa alnh blAa tbaab) aiuAg oûn^'
b4 baa àhA bc>i vi^c r^hâ ataAa aêa B«5i hoang aai (t«r 1A tatfi
trcf I A B ) laa tn nA«

Tu nàa 1010 t r i l u Ly chia l a i IL d,o trong na^c thânh


24 IA, ngoâi ra oôa aA obla (J vùn^ nui)y t r f i (^ ph£a flaB>.
BaAi 1^ l â huyAn. Dm^ buyAa l â baMig, xk (tf vùag nAl o6
A^agy alah)*

Qttihi «^1 Iha a a ^ aAi fuAatrlAi dinh (tha&ag gçl l â


fuftft troag klBh^hoAo oÉo qufin) va fuAae^ A4a phucmg (quAi
oAo lAy hoAa gâa gçi l â ngofi binb y quAn oao d , o , qu^eao
a h l u ) . Kgaâi ra oon oA 1^ lafag éÊm biah (^immg binh à vùng
zuAi va Ahf bAah à vùag m i l ) , My l â l^fo lu^ng AAn ahlag vu
trang AAag dao daçre AAag TIAB ehâ yfu tron^ thcfiohlAn dA chiêa
AB a ^ xâ k l khai laa abaàa AAi^« Hiaa qa/ Alriiy t < t aa
Alab aaa i l t a l l trêr lAa da^a blAn tAa vâa ouAa a l
t 4 Aafa f B l l a boàgA aaa» ^0 t a l l t n r lAa g f i l a
Aifl aaa ( | S i • 122 | H t 4 8 ) . ^^^

fllAag qaa tA abfto laag xâ y Ibâ aii&o quàa ly xCt


f i m * abâ af «iBb tafuu txoag aaaa v l do l â agala IAIIB I f a
gk b i t aai diab v l t a y l a aaag quAa agû. TbiFi l / y aba a U
aaia aaAl t a BA abi t v f a aaAl b^ag abaa din tobi bolag M I
a l BBB baa bBai^ aia y a b â a ^ «%1 aaa aâ b l agblAa t y | «
B ^ V^^jé Tbâi-^ABA 11 l>Aal t aaa qaaa obuo o« bn a g r ^
a f t j h â l dâa bâo lÂB aba ateBy a i A h â a ^ dgl aaa t b i oâ
ba i^uiPl ir l i a f h â l t | l | a l daa \km balag aan lâa gla BA
gkm ugvSn kbaay dâ baa z l i ùknh 100 trayag ( g i f ) va tblab
aâa a f l 20 abây abaa baa akmg dâ ék laa r l f a obo B A « * 1
t S n dâah trvfBg aba t b f va tblab vao a i t 10 obvy ngc^
aia b l f t abuyAa aâ aaa aaag b} x« Bbaag thCp bcro nAt bAa
• t ? i l kâ baa ( 2 1 t 220 I H i 4A).

( 1 ) - b f ^ f i a tbao TlAt ak tUf l^ va ^ a h triAu hlAa


abaaaa l a a i abl^ d a thto f l A t am Igtfo t b i aba 1162
l4 ABb-tA^ qui dliA t ttr 16 ta&i'trcr xufog l â boâagj
t% 17 Afa t f t a è i l i b|a t b f baA y t « 60 tuèi trcr lA^
l i lâa U A t ( g U y i a khAig i k i g l Aafo) ( l ^ < ^^d>«
Ket-noi.com kho tai lieu
- fi • mien phi
M a 99 aa kiW kAy qaâa l i af abAa gtab troag
y t x i H 1# gttb IA t «Igak aA qaaa tafa, «oa «hia
*"f» tkaa â i a i l gBgro vâa lâa qaaay agaSl giia kbaâ
aâ kbABg ai qaaa taia tb! aaag qulBy dai dVl lia l i * *
(21 I 9 ) . thaa aba lf g i , nbâ mrSa dit tft «â Ala diab dfa
1 txaaag tbaab troag dlAa ob^a biab A^ob va t i f a bâBh
tayla biab tbîn blaby dQag vlAn tborl ohiAa. Tuy nblda»
tjraBt tb2n blihy n i BBAI «bi tuyla «bta aAt af dlab txiag
Blit dinh aaag vâo quAa agâ dl aaab pboag va lu^Aa tfpy sf
ala l»i Ala gbi tAa vao aè qaâBy luo tbWIfBg «r «ba lâa ruAi^
kbi aia aâ ûn^ obifc aè g,i aa tiag agâ* liab ^ob t n ^
blJB «h^rax laai ahj obo blft i *Ofl «oo, ngovi trung
tayla tb! BBag rkm qaAa a f i , aguori baag kAa tbi biio ton
vaa a&, «A viAa a i l gti m, aida b»o lia «boag o6 la kbôag
iMt dlab». (14 t IA). Ai«b DBl yiAt au kv toSn tbu cbo
blft B^t ai l i a tuyla AuyAt diab txaag bè BBBA «BAB agâ
•ba aaa. lf IbAB-tAag aSa 1083 Aayft boiag aaa y diab lia ba
b|t} Bta 111A «bo t^yèh i^a baiag aaa kboa a^ob aun^ lia
Mal aia AA qaâa Igfa-gUiy HaBg^biaby TÛ-dAy Bgv^loagy ,
9%gi§ m tbây J% agaSri. lé ABh-^daf ata 1146 xufag obifu
aihiyèia aaag bl afb qala abi AVÇB «bqB akmg bA abl tu
•fjfoy kbaaff f«fa 1 ^ aaa abâ «A dAa (abâ i ooa taal)}
ate 1160 aai qaaa Afl tbta tayla obQB AAa dlob ogtM aâa
kboa B%ab aaag qala ugi. lf Caa-tAag ate Ii7f abo tnylh 1
aia iftah aaa kbai mg0à aaat tala agây w«.« (21 i 240/" .
210, 2M rk 293). l i a i YlAt aW laaa aâa abo U ft tbla 1
-52 -

aÉ^IOA Je Ibla^ABA b« l|Bb d l i g i l a abi (qaaa aA ol^ air


aafBf qafo kbf nba atrêa) l i a biah Tbift-lta (IÇO t u i ) .

• I gla BglAAa qalB agây bâa fâa ai qala aaab fhiag


v i layAa H»» aba «ii« «bléi dia y t r i l u dlab baa birii riiuag
l a i t l f Bihita a«ay t^Aag pb«t bbôag qaaa «bit ]*« tzi«b
9Sm AA qala va qala libb bâ tx^a, kbAi« dâa Aaaag ahlfi v^.
11 Aag I^ Tbal-tAag baa bâab 11 Aa tlAp 3 dllu l«At aaa.
•ta 1042 Bhi vaa xafM ablAa xlag aia qaaa «blB dA ai bô
t l i a tbi b4 mt pb%t 100 txafBg (gir)» tbfob vao a i t 90 obâ
v i bl tAl dl Cs%j laa kbè d^ob troag qaAa)^ luAo a! bâ tztfa
vâo xlnag a i l ^ dlag afi a a ^ boa ouog x« lOO trir^ogy tblob
via a | t 30 «ba. l i a 1043 1«1 At«b l f <IBAB aî bô trfo btfa
1 Bta x« pb%t 100 travi^y tb£ab vâo a^t 90 obû; bô trfn
«baa «Igr a i t Bta xn abf boa; aAu ai bAl oâi trcr 1^1 aô ûn^
aba v l aai aû« Ain 1044 lg.i o« l^ab aia qaAn sî bô tz^n aa
bA x« tAl tbaa ba bla laa (dV Plit vâag Ai xa tbeo ba aâa
tuy toi BlBg bay obf) (21 t 2i8y 222 va 229).

l â aiab aâ akn 1 ^ kbAag gbi obôp rô «f qaan tbdh«


txva oa Btfia n^l abaag, quftn t r i l u (tiob va quào oio d^a
yhaaBg 0% tbi bao ahlABy «bi râi xâo ké xa aOt oA quAa bifa
rfn abâag af l i f a It 11. Siab liab aaaai 4^1 f^p obo blAt 1
t r i l u i^ aô A qala aba Ig^laagy TÛ-tbiM» T V . . .
m l i a t a y hâa» a i l qala ai 200 afaiiy tblob vâa
•TblAa t a UahVy ^ ^ sa aâa ai 9 qala kbia ab«
Ket-noi.com kho tai -lieu
5 1 - mien phi

PftMr-ltl#&y • • • • • • d«fo dung dA aai pbai (Si > 'l'^). liah


TlAt Btt lM«>c eho blAt t nia lO^a Lf Thiah-tAag «na «AitAa
• i « dA qufti IQiaAa»>thinh cna Thln-rA thânh Cunê? - thinb,
Quang-diio thâah fvaa«-vu, Qoiag-vû thâah ChlAi>^, ahng
t h i l dAt tbAa t a , hûu L«ag-Aire dA, nSi d^ 100 n g o ^ . ràa
1104 i^ JAUÉk-tAag dayAt binh Hiakg-aaa dùag-tlAp t a , hùu
dAi l i a i l !Vgfa-glai, binh Tg^laag lâa d6 HuBg^t^^hQaiBg»
vtt, BhUBg n^u^ tbuAe hç lân troag ûÊta ohuag lâa binh vû-
Ablag, v , v , . . (100 I oft v i i:>i), ihao aaob Dai YlAt eu kv
Bte 1011 hf Thaï-té cho d^t quib t a , bSu tUo xa
(quAn blu X9 vua) mil bAn bOO nguâri. Nàa lu28 Lf Thai^tông
d i t 10 vA dlAn t l l n oAa quAn (vf binh trong oAi thânh) l â
t a , hSu Ouân^tbanb, Ouang»vû, Ngv-lon^, BAng-nhit,TrâBg>-
hai* NAa 10^1 1^1 d i t Tuy-long quAn nÇi ngoai (quAa tboo
hlu xo vua). TfAa 1099 Ly Xhanh-tôn^ d^nh oaa quAa hlAu
Ngy-lon^, Vû-thing, Long-Aye, Ihln-diAn, l i a g - t h i n h , Bao-
thlfiagy Hia^luiQ^c, V f n - t i ^ y Ala <diia ra la: JO. ban ta ,
h5u, thfch vâo trân b:i ohîi **ThlAB tu quAn**. ;;a.T. 1 118 L.y
Rhla-tAag oho tuyioAgi belag aaa khoa a^nh sung lâa binh
oio dA N g 9 0 - ^ a i , niai^thinb,Vt-dA va Ng^loag, «fag oâ
thây 9^0 a i a k . NAa 1119 duyft aau binh tâo V^i-tlAp, Vu-
XAa v . v . . . Bgtll^ aâo khoi afnb eho l i a hôa dlu (dÇitraAig)
« l a qute <<gfa-giai, &iBMr-«Utey l i a g - a h i t , Qttâa«-thânb,
v8-fA, oân ngiicri haag kia abo lâa binh è oao ^ i u | ^ l'^gço-
g l a i y Hiat^-thiahy l i a g - e h ^ t , ^lang-thânh, f S - ^ , IVgi^loag
• • • • • • (2a I ^92y 2Q>y 226y 231, 249yvâ 2^0). Siah la^
y i l t au kf n i i t b a i l Alu nhâ ty o ^ vf a6 10 quAa ,
a i i qate o i 200 a c a l i , ngoâi ra 1 ^ cS 9 quia
aai kblAa lâa agi viA« (20 i l ) . Câ« aaab Liob trili^ i^\^
i l Mil ItiHl »M\ ^ TlAt ou t^^ng n^^ ITTffM l i t aûag abo
blft nbÔBg 9f klfa tncrag t^g aba trAa*

Ci« d o ^ tHob dia trSa «bo tbfy boèi dlu tbcri I^


wk kboing «At vlil obfo dA quân (aSl dA lOO a f i M ) , vf quâa
( c i l Vf 200 o r ^ ) . Tb]f« ra dô obi l i oi« dtfa v; bâo vf
oAi tbiab, tbao btu xa vaa, oaab gao bfn oèof klnb tblab,
rv«.« C^n qaAa ohô l\^o trlAu dlab oûog abv qBfto «ao dla
pbaaag dla ahaa kl dAn, Hacb Oai TlAt 9n ky toXa tbtf obo
blft bai 07 klfn pbân âab flaB t l f p af qaân tbtAnr tryo nbtf
aaa. ( l a tba nAa 1009 (t«o l i tra&o kbi vacrnf quylu t^ tay
hf LA obnylti aang tay bQ ly oô afy tbâng). LA RgaBr-trilu
H t pbong i t 8tf Hl Tbâ It daa 3.000 qu&a «aa «bâa Haia-
gaiag (tbafo Hgbf-tinb) aâa obûa oon Aiàng qua «bAa fy dl
t r l l n dinb daa d^i qaAn qaa* HMa 1 l 6 l , t&o la kbi dit nvôo
Aaag tbal biab, ij Anb-tdng aai dfi ttfâag TA UlAa Tbaab va
pbi ttfiag 1!)9 AB Di doa 2 vi^n qu&n di tain tl^u oâo ncri vaa
M l a / a l l n T&y-nao dl gltf yln oôl xa (21 t ;i»4 va 28â).
Dllu di obâng ta qa&a dfi t b i ^ g trya tbM Ly pbâi âtag t ^
nbllu v^n Bgtrari. aiâ d4ab af quâa 3.000 ngo^ oûa obâa
lHfta*€tdkif abi biag trcn An&i mft pbla a«3ri af qa&a aâo dla
pbaoBig aâ aaia va af quâa 2 v^a mgnbi do T5 HIAB Tblrii,
l i Aa Di daa di tala obi blaf aft pbla bay r f t pb!lo tv aâ
qaâa aâ aai*, tbi bla tlag af qa&a tbu^g tz^ oûng pbâi
t ^ Ala bây •«a agjori.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 53 -

df quan tbiAng trf* AAa bây v^n ngaai dô kbAag pbâl


lâ t i t aâ dlu tbtftmg xuyAa t « i agâ. Xboo «bf df obla pbiAa
ab« qa&a llab vl lâa rufng Mtqo ban bânb ter din tbcri I^
(«bA d& BBf vl aaa o« tbi tbi bâab kbAag dly du, dAn dôri
Sé Tbla-tAag l a i dtffa abinb «An tbao nAp ou) trAn tb\|o tA
«bi aft M a aâa troag af l»9ag dé t b i ^ g trfa tai ngû,
tb«ât ly aâo x a i t . dâoo LJab aaoaJj Af^ ijjp vift t *oiob aî
tbi « i a l i tbâag aft Un Ali< luo obâa b« tbi oiy glAng dl
t f Bip* Hâng Bla, agây 7 tbâag glAagy a i l binb aî di^o obi
t i l a 300, txïKiy lya y vâl dlu aft t l a . Biab aî bâag tbâag
•afa Bip 10 bô lua* (jut * 1*>* ^^ 8tl Vift 9n ky toân tba
ViAt s ala 1121 I^ Tbla-tong *obo aâu quân tbay pbida abaa
i l lâa r u f v , tboo ob( dA >aa* (21 * -^Au). ^ob YlAt «tf
lifliii * ^ l^ay t *CbA df binb liob oûa obâ l y . . . aAl tbâag
l i a aa agâ aift l i a , ggi lâ dl oanb, bAt ban oanb 1^1 vl quA
L ^ aaAagy quaa khABg pbâi «ip laaag y duy oô ngu&i tzairag
Afti %aâa tbaa bla abfo tu« vfy ûn^fo oAp obo io bô lua, i
Uk vâl y obo BB* (102 I 12?). Tbo« aâob Dal yidt «tf ky :
tuAi Vf oâ 10 quâa, a^i quun oô ^00 ugviàif dlu oô t a , bûu,
tratfag, t i a g , tao t r i ^ . ugoâl ra 1^1 oô v qaâa, obu atfcmg
qaâa, dl aai kbllo Ina sqi v i f o , a i l tbâng d^o pblàn ia$t
l i a gql lâ dAa «aaby bAt oaab «bo v l B)M aly oiy, l-^ oong
BghA t f aify kbAiv faao «ip ItfMg* (7o t O* ^«t> ^lofa
i r l l a bifn obtfftg laai Ali fbl i 'Dèri i^y aia quàn a i l
air 10 ba l i a . uhag 7 tbâng gloogy kbai ba, o/{p obo
- 36 -

iAl i | d l t 1 t i l a va vâl abâ l tAa*.* cHa ago^l biab tbi


kbAag ao laaag, a i loda pblAa dAo aaab, bAt pbiéa oaab «b«
vl nA aUr aly trlng tr«t dl t f «iy*. (d2 t 20).

ClB otf vâo oâo tai U^u trAa dây 00 tbi b l l t trong
Ifo ItffBg va traag tb^rag trfo tbTrl I^ obi oô quan «fa vA
pbâl t b i ^ g xoyAo tao trvo bko vA klub tboob, bâo vf nbâ
vaa v i dtffo ofip lacmg. :ûo lot^i qaâa kbâa, tir quao onab gâo
4 «èag tbânb Tbâng-loag obo tvl quâa oâo IA dlu (*u*fo cbia
fllAB t aft bA pb^n U l ogû onnh pbtng vl lu/«n t^p oûag lâ
tbla aai pbâl aâo vlA« «Aag troag d^a bat siiaby aâo bf pbAa
n i a f«7o vl n ^ aly al^ bala lâa oeag agbf tv oip. cG; tbA
• i t Itfft tbar pblAa abau, kblAn ai oAy dla dtfvo luâa obujrân
bâ«g Bla t a i ngâ oanb pbou^ va luyfo tfp aft tbcri gi^B, ooa
lâ v l abâ aâa xuft. Câ«b obie pbiêa ov tbi ra aao kbAag rô,
«bi blAt rang quân liob do^o oft oaob tuag ibiday a i l tb&ng
aAt Un tbay pblAn. ^^^ ^

( O -* Slla a« ou oôl t *Blob al ou sol tbaag aft l i a dèl*


f t ï i t M U l H^ aâa). boAo '\.Sl tbâag ISD oa agi aft H o '
(r\ê^ 9V tlAa âfl). bofa •' Bi tbâag dAo rblAa aft l?la gql
la dAa oanb' C^ TlAt aa kr) oô tbi blAa tboo bai ngbîa i
Agbla tba abft lâ t quâa aèl IA dufo obia tbâab
BbllB pblAa (abllu bf pbta), aèl pbi«n tbâag aâo ouaf plâl
149 traag Ad aaab pboag r\ luyfn t | p nft ISD, xong 1«1 vl
abâ mM xuât. Troag abîmg agây pbiêa tbv abit lôn aaob, ^
^ i l o kbâo vl abâi bAt dat lAa aaab, pblôn tbur obit vl abâ
Ket-noi.com kho tai
- 57lieu
- mien phi
«ia lâ I qaâa a l i IA dafa abU tbâab abllu j^lAa (ablla
H ybAa>y tbâag aây pblAa tba abit IAB oa agâ aaih p^ag
va layfa tlpy a^a 9k9 pblAa kbâa vl a ^ aâa xait; tbâag
aaa pblAa tbâ bal dAa lagt lAa oa aguy oon pbifin tbu abit
vA nbâ aâa xuft abtf oâa pblAa kia( tbâag aaa aâa phila
tbtf ba dfa Itfft 1«B 99 agây aia ybiAa tbu bai vl obâ aâa
xaft abtf aâo (bida kia VT*.. câo pbiAn a« tbA luân obuy'Aa

- t l f p tboo oba tblob ( l ) t r . 56 i


• • • a â a xuity phida tb« bai lAa oaab tbay tbf; bft dft lAa
aaïAi, pblAa tbir bai vl abâ aâo xoAt, pbiAn tbtf ba lAn tbay
tbA ry.,. Cbtt k>. tbay pblAa lâ aft tbâag. k l i dft Ida aaah
baa akièm agây t i y tbao quâB a l i lf dtffo obia lâa afy
ghlAB (aiy IA 9Ha)*
bgbla tbtf l a i lâ t qaâa a i l lf duiro obla tbâab
ablla pblAa (ablla bA pblo). Tbâag nay pblAa tbtf abit lAa
«ahby oka pbl In kbâo vl abâ aân xaft; tbâai aaa pbiAa tbtf
bai l i a aaab, pbiéa tb« abit v l abâ aâa xuft abtf aâa pblAa
kla{ tbâag aaa mm pblAa tb« ba lAn oanb, pblôn tbu bai vl
abâ aâa xuft nbtf oâo pbiên kia w . . . }ili dft lên oanb la
aAt tbâag. Cbn ky tbay pbiéB lâ a ^ tbâaf tuy tbao qu&a a i l
l f dafa abU lâa mSj pbiaa (afy bA phla).
A. s i lâ aaa oâ trAa aftu ob« dl ly g i â l . Ibaug trên
tbgB tA agbla tb« nbft kbdBg tbA obfp ab^a dtrfo, vi obur v ^
VlAo obia pblAa qaâ l i t abity qaâa llnh luyAa t | p boAo di
vl dla kbAag t i f a I f l . Ba di obi U tbi bila oâo dilu sir
•iob «B aôl trAa dây tb«« agbla tba bai.
- 51-

Bbaa. k i i aba ky aiy tbâi« tay tb«o qaàa llab a l i l |


Aai« «bla l i a air AhlAa (afy bA »b|B). iftïr «bA dA «bia
pbiêa «ba ^aâa llab vl lâa rufag, af qaâa tbdlag trfo tuy
«Ali biag Aaa bây vaa ahuag afqaâa tbaliig t r ^ tai agi Ma
abi obifc a i t pbla «bâ. Oiâ dinb quân dA& pbaai^ tb&i l^
aâag daf« obia laa 9 pblAa aba bail dia tbcri LA aa aaa My
aâ am aiab abo biAt tbi aA qu&n tbdh« t ^ tai agi (gla
a i «ia qaâa rk af quân dla pbaaiw dang Un pblAa) oâ tbây
abl lAioâag trAa daal bal a f i aginl (troag af AAa bây Vfa
qaâa thaKrag t r a a ) . \i^

TbM 1^ aay qaâa dAl anâo ta gin oô qaâa bê va


qaân tbuy. Troag qa&n bf, ngoâl bA binb lâ obo yAu oân oô
•km biab abufag iàkkm wkJ kl bibb, tufng binb va llnb oung nô.
Txaag qaâa tbây, dâ oô abvBg b«a tbuyln l^n, do dô bkn pbâl
oi alWf f i l obia tbuyln «bayln ngbifp, tbâab tb^o tbây
OblAn. T^i klnb dA Tb&ag-long oô dlfn aiâag-<rG cr ngay tbâab
a i l lâ aoi glâag tlp biab pbâp. Hila aan kiab tbâdi ai nft
tjrdèrM lAa (gfi lâ x» diab) lâ aai aâo tuiag l i i * tbuo^ng
Bfhr la/AB t | p pbâp tlAn oông, pbâ tx^a va thao dlêa quàa
AAl* Trilu i4 pblAa ahA va tè «btra bofia luyAn quan au obo
taiag aly qaâa l i a i tbao abâr^ tbi «bA oblnb qny aâ au
aâ«b Iruaginu^o tbâi xaa gçi lâ l i Mi ||*ii»b auâa ^âp*
(ibip bâab qaâa aaa Aa aaa). ffaa am gbl 1^1 aft oâu
«bayfa saa t «Thâl DayAa Kbirily lâ t r i obâa a Afl Bofty
tbtfing bf« f«/a pbâp tè «bit taâa dAi om Aa-MOy xi a bit
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
abaaa aay abA abla xa t^ag bA pbla. Cbia ablab-bibby aaag-
U l f l l â » Bbâ»-a»-4aâB lâa 9 pbâ. Hfp txfltai dAi y A l a m
l i a tây bâuy t i l a » blu bfa bf. uBl dfi o« t r i obifa (dông
^wkm dl dâab)y tbâa «blfn (di dâirib)y kbâ« abaa. «xâBg aâa
•âlA aô liab b i t <I«*D ky, kbi g i 9 l . . . Va& Tbin-tAag /abi
f i a g / kbaa pbâl*. ââab f i l Ail ^-^^^ °** ^ ^ ^ ^ ^^"
kbi trl«b U l daaa trAa AAf aâa Il^yLlk Aa blbb lala tbAat
*4r llab pbâp oaa abâ Â# (QU^O ta) dufa t r i l u TAng (Trang-
qafa) bit abaâa ab« tbA. Muio ta» vl trilu l y . . . dâab dâa
«ifa Air» lâ vi tbA 4^* (21 t 2Ji-^i^). Dilu dô «biag tô
0

Vifo tb obtfo layt^n t^p qafta aa obo qaâa dAl tbâi l^ dufa
IhfB blÀB aft aaah lâi bân v l dâ Af t tô^ txiob df tiAB tlAn
Bbtf tbA aâa.

• •

xâ bfi Btfia ta tbln Trin oûng gla ba dlag oUv


tbihb lâ q4y tAo - qaan I g i , tb» dâa va B6 ty nbtf tborl i^.
IbtfBg tiah biab 09 tbA «oa aèl dlag ofp dlu oô «f blAn "tel
tkâX AAnb ao v i l tru^o. Tlag lô^ quy tfo - qoao 1^1 dfiag
baa IAB da abe kiab t f dilo txaag tbâi fp pbât t r i l a afab,
l f aây oblab qa/ln oâa ofp dfffo tâag aAag tblay obA df
fhâa phOBf tfatfic l i a Aafa aôr xfag beau câo vtfc^ag blu qny
tfa U i w a ^ l U tbfta éâ lâ tuiai l l ^ t r i l u d^nb; oi
^Jkl biab tbaliv kblM ablAa abâa gi ahoag kbi dft ntfoio
lAa agay dla aia aUg tb«« Ifab t r i l u dlab buy AAag gla aA
va oaiôH aA Alab txaaf aâa laBA xâ tbâab l | p «â« dfi qaâa
fiag IAB «bifa êtk oio aaia. Titim l i p tbtf din bl pb&a bai
a^ah baa Aa abA alag v ^ of tlp trung t â i aâa agây aâag
tlBf y ailla Bgiilri b | pbâ aâa pbâi b« lâag qui dl pbiAa b«t
aia BOl y txong dô kbAi« It « l i r i pbâl bâa aiab lâa aA t y .
fay aHia «Ay vâa lâ tlag l i p «blAa d«i bA pbla trong Aâa
•tf «â Baio. Ttng l i p afi ty ngây aâag tlag lABy obifa aft
ty l f kbAag I t af AAa aâ aa&o. Tuy nblAa, do oâo vtfaag bla
éilfa » â Btfia aba pbâp «blAa af Aâa pblAa tâa lân BO ty
di kbai kbâa «â« vùag dit bâi lf.p tbâab oâo diln trung y
ê^m êaa aA ty trftn tb«o tA trtr tliâab nAng Aâa lf tbufo
al^ aiy V aâo lâng fp troag Alla traag va ob^u afp tAy ob^u
aai dlob «ba VtftfBf bia qiy tAo. Câ« aA ty kbôag aia troag al
dlab aaa bbâ aai* ahaag dlu dofa aâa rnaag bia quân ly
^h^l va khi dit n^ia l i a nguy dlu aia aâag dvao aaag vâo
mo dAl quâa ouu anbo dool qayla trfo tlAp obi buy oâa oâo
•aaag blu.

Tbiri Tx^ ntfore ta duro obla I f l lâa 12 lf oTing mft


wê fbây abâuy trio t«aag duai^ ^^^, ^vtcri lf oûng lâ buyfn.
Oaii buyAa aâag lâ btftfafy xâ (a Tiag nul lâ dfagy sâob).

( 1 ) Tbao aiah,Tj;ft,ff;f IJUiA AfJl ff^^jA MA oô oâo l f i


IhilB-txtfSragy LoftfHitfBAi wala-^ai, « a - ggiaagy^iial-^ABgy
Trami^êBy tlfa-xtftfagy HpBft K k ^ t Tbaab-bod. HoâBf-
gtaBfy l'ilB^abâa; oaa pbu y oMa, trfn t Tfta-biob.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- Al -

QBIB dAl I b â aado oâag g l a qu&a t r l ^ u dlab va quâa


9k9 àU pbaxBA* «Aoâl aa vàa oô I f a l a f i « Aâa binb ( b a a ^
binb tf vung x«Ai va tbè binb a vung oui) l â l f « ItffBg Aâa
abiag vu txaag dAag dâa a i a a i a g dtffo dAag vlAa troag t b a i
abiAa. Tbaa Aa-^aa a b l l a o u . t b M T r i a oûag oô quâa vaaag
l i a g i a d l a g . Cô lô tâo g i â U T r i o aei t o i oâa dA qaâa
vaaag l i a g i a dlag dtffo tt^âab I f p troag tbcri obi An ^ ' ' \
câa a« «aob ou «on I 4 I kbABA t b i y nôi ou tbA l i a g t b M
binb oâo vaaag bla oô dafa qayAa t è obâo qu&n dAl riêng
bar kbAag. Rit oô t b i tbtrl binb «âo wtfBA bla oô a f t IfO
Itffag Ttra ob4tt a a i pbâi v W bâo vf troog pbu df vol af
iBfBA kbAag dâag k l A dufo t u / ê a «bço trong a f g i a nô «âa
a l h l . d n Bbr v i f a t è «bao a f t I f a Itffag vu txtxag tbuvng
t x f a rlABgy AAa I f p vtfi oblnb quyln truag aerag t b i abia
b i a kbAag « i . Sa aâab «a obo blAt truôa va trong oâo ouA«
o b l f n txaab gltf ntf&o, t r i l u diab tbi^rag b f lAab «bo oâo
Taaag blu d l l u dAng quàn obfag gifto. Ibôag k b i d i t axia
lAa BAay aâa vaaag bla dtffa q a y l a buy dfag kbÔag ^ â a g g i a
a l aâ aâ diab t r â a g oâo lâag xâ aaag vâo dAi qaâa oâu ovr^o
Aa lÂab t x f a t l A p abi bay y A a ^ a f tbAt« llbb obuag oaa
t x l l u d i a b . câo AAl qaâa ovni n a ^ Ao «â« vtfomg b l u d i l u
AiBf a i t b f t i l bâag vfBy t b l a a b l biag «bqo Vfo ognai.

( 1 ) l i a b iJtrWÊLJÈLJtÊt abi k l r a t ê n J dA qaâa vaaaf


b l a g i a dlag l i TeuB-^iau dfi, Sa»»lao ffiy Safa-dfiag dfi
( H f 177-178) obtf kbABg biab l a l a g l t b h a .
- A2 -

Câag abtf t r i l a '4 txtf&o dAy y t r i l u txta dlrii qaâa


bfBgy tlAa bâab tayla blbb tbôrl t^ab va dfag v i A a t l ^ «bifo
aâa a i vâ« sA dlrii trâag aâ aaia wÊm dafa abôr viAa lâp bA
0 0

ttab va kila kA abAn dioh r i t oH nAp, «bit abô. Tb«o Éb«


IA aâ, VlAa IAP bA t^ob va kbai I & abâa «f dtffa t i f n bâidi
Ala dla bâag aMa, tA ab«« tbf« blAa troag pbqa vi tnag xây
éo xâ qaao dfa abifa. Ibâ atftfo dfa vâo dô lâa obu^a dtiAi.
Cia xâ quan l l p bf tiob «âag kê kbai r« tWg bgag abtf tbôrl
I#. (22 I 9 ; ISl t f y 7). Ibâ Btfio \9j Albb oon tral
l i a IA tuèi lâ t l ê o boâag aaa, ^0 taèi ta Afl boâag aaa.
(IÇLL I Ty 20) ^^\ sâob Liob trlln blJa Awama loal abl
ViAt t *laèl dlu nba Txlny lâa al bf t^ob ou baiw nie I f i
l i a kA tlAp, pbâp lâa rit râ va ky, vl lâ aoi tboo pbâp
au oâa Abâ i^ ndo nbv vfy. t% aau af agfftb dâ tlÉb, lij
l i a tbiab Ify •ko dÔri vin «ô tra xôt tbla y nbuag kbfing
fafo tï^rag ti^n abtf trtfio' (»£ t 49). Tny dfa vâa aaa af
kbai bia bâag ala aâa oâo xâ, obtfog qua vâl aWm trilu dinh
Ifl «ai quân oâo lf fiag xa tÔ o b ^ lâa bf t^ob trong l f
alÉb dl tâu lAn. sâab TlAt «îr tbOnx xlaa otfqrax «ao obo

(1 ) - 6 dAy dâa tboo aâab m j ''\}\ ^n tbAax xlâa ojaam auo.


câa aâab I^i YlAt «tf kr t«iB tba va Ll«h t r i l u bi5n oba-joit
taal A l tbi «bi nôi «b«Bg «buag xlai < OOB trui Itfn tubl
l i Afl boâag aaa, ahâ taèi lâ t i l a bBii^ aaay 60 tuèi lâ
laa y giâ bcra aâa lâ laag lâa (Zi. t 19; i l s ^ 9 ) . sâob
flf^ atf tion i a tbi aôl i diab naa 17 tuèi lâ t i l u boàng
BMy ^Ô t a l l lâ i f l boiag anay 60 tuèi lâ lâo (MJ2 t 176)
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- Ai -

blAt I «Ifi «B «âa aA TxlBy Otf ba ala I fl aft l i a lâa al


bA t|«b* ( 1 ^ I Tllly X>). Dfi v i l a l l a Ait pbla laBi vi«
kiab ly OOB acr a â l , l«^i bay bl qaân ObiAa-t^b kâo Am
«ait pbây t r i ^ dinb tbi^rag pbâi ako quaa dal tbla duag xa
txfa tiAp pif trâab vlAa x i t dlab trtf&ag t^ob. l i a 123J
Txta Tbâi-tAag aai pb« quAo tbâi ôy ^b^ng Ta Cba di dBfft
dlab 9k9 aia af« (abâag agulri ahi« dt«b) a pbâ bgbf-aB. bfta
123f «ai tbfag quia tbâi av Txla Tbâ nf xât dujft sA dinh
pbâ Tbaab-baâ. l i a 0 1 6 Txta tlab-tAag otf Nbuo-bnf vutfag
Txta Kbii^ l a di Dila-obân lâa aè blBb Aâa. Ma 1366 Txta
It-tAag aai ta bfo xa Tfag Kboaa va HÔu bfo Xf LA wuât
xât dlob aè dlob pbâ Tbaab-bou. CuAl aia l^ô^, dit OJ^O V ^
trâi qua «aa biab lâa gAy xa berl ouAo oblAo tranb x&a lufo
aaa glAo liguyên, dan tibb oon obv& hu dinb y nbang ir^n
Hâa-tAag dâ xufag oblfu obo dlab l^^i bfi Icbia «â nuao TB
nôi v ^ quln tbla t *Cbi oô luo nây aôl nên aau dinb I f i
bf knàay dxng dl obo ko dlob dâa tbi^ dân ta dieu baa ^'
(2£ I 63)• ;if kifa di obo tbiCf Txla Ibâ^-tAng ool troog
•lAa l^p bA tlab y kila kA abâa dlab fia aaa aâa.

Cuag abtf t r i t a I^y t r i l u Txln xtft ngbi&a ng^t trong


ViAa qaâa ly abln dlbby tx^r^ pbft nfag Bhiag ai lin al
bf t^oby obtfa^ia abâa dliAi bâag trfn tr^ab «ai dlob va
blob d^ab. Stf aâ ain gbl I f i bal aâa obuyfn dldn hiob aau
dây. ïM Tria Tbâl-tfiM» tbâi am Txtn Tba Df dtffo tra«
qayla duag ra dayft dlab bf kbâa troag aatfa. CÔ mft mg^M
- A4 -

fé& flA« fhia (af thâl an) ahÔr ^ xin riAng val
AhNi Abo ftffa l i a abia ala Aaa^ (aft abla dl«b troag l â ^ ,
kMag pbâl ahtf hfag abâa Alab thulrag). A i xit duyft bA
sâ BfdlNl iry Tbâ 1 | bla aba gfi agoSn Ay t ^ va aôl
t *lfdkl f i oô oAag abaa xia abo dafa lâa «an daaagy
«I ala Bgail «la Aaai« kbâ« fafa» pbâl abft aft agôa
• I plia blAt vil Bgtfori kbâa*. Igtf^ kia «f quâ kAa
aaay bll lâu a ^ d««« t l a . TÔr bfy glcr kbAag al dâa tôi abâ
9êtm «lâa IMa xlêag aûa Qà < ^ ) « ^âri Tria ABb-tAi^y «ô
qaaa kila pbâp Txta Tbi ElAa ali tlAng tbanb llAn oblah
trao, dafo Bbâ vaa tblag lAa lâa abâp afl bâab kbiln bau
g i i a Bgbl dfi pha (aft «bâ« qaaa to trong trlln) ^ dofa
laa aba aft oâi bft biag i^â trAn oô kbio bâi aiab agf abA
( l i l alah aâa ahâ vua) i 'Tbâi aaa r i t aaay Bit agâ xât
y lAfl txâl A&ag atrag» ^ l i t kbô gay*. SAa kbi Txla
t

KlAa pbfa tAl obia glAi abâa dlob, tuy riag kbôag pbâi
i f /,vâB bA bâi ab6a (Ji, l a2y.A3, 84 va 96).
Txda 99 am kila kAy quâa ly af abân dinb troag aw&o,
tvila Txla aâaf A^ab IA ' a g i ^ aô qaaa taâa y oon obâu dtfcro
la a i l Aaga vâa lâa quan, ggtftfl glâa Ui«« afBb aâ
9k qaaa taia t l l aaag qaâay dcri dôri l i a llnb* (72 t 9)
giy Jihâ aaia tifa bâab tuyla blhb tbôri blob va dfag
•lAa ttîln ObiAa tuy tiob binb, nbu «lu pbâng gltf '^t ankom
f l vlA« tnyAa biab tbôn liah da^ trilu Tria y aâab Aâ=flftS
ViAt t «Tifo l i r qnân kbông oô sf nb/Tt dlob;
Ket-noi.com kho tai
- A5lieu
- mien phi
H à a h M iâa diBb aâa kboâ afab tbi l i y ' ( i ? t 177). sâai
t * Tlf^ ftÏÏ tf tttli t^TT ^ a blAt aft of l i a tuy^a bibb
•ha aaa. Txta « b i l - t l a g ala 124A abo o b ^ ugéh. kbaV af *
aaaf lâa qaia txBBf kiab. TXIB Tbaab-^Aag ala ikioi abo abf a
diab naa aia IA aguil WSM kboa afBb aai« lâa biah, «la tbi
aaag l i a ai« iiah a oâa aâsb» vitay ofo va dAi tnyla pba^
(baa TA t n aa) 9 aâa pbu y lf y b v f a . Txta Of-tAag ala 1342
— i f ablAu obf a diab trâag aia If dl aaag vâa Bgf«b tblAa
aâa a% qaâaf Hia 1363 xafag a b l ^ «bfa Aâa diab bè auBg
vâa qaAa «â« l f . Txfta DBf-tAag aSa 1374 bf lAab «bça Aâa
flab auBg vâo quâa ngn i bfug obft aaog vâo Laa-dA, xll
Afa bfBg abi va bfag bay ago^ oâo tbfp bo nbang kboe oung
xfp lAn bfng trAnf Mba 1375 bf Ifnh dlob I fi quân af, tbâi
b ^ ahâag a f i ^ Ali y f c , obo tuyla abâag agu&l kboâ afrii
l e aaaf via thay tbf, pbin nbtfbg bf, obiag xâ nguvl Tbanb-
bai v i lgb|-an dl lân tbuft oûng din pbâi xôt tuy In, w . . .
(2^ t 20-^1 y 33y 14Ay 165y 1AJ va 184).

•1 vifo quan ly quâa ngn, ngla aia quâa llnb bô


0

txiay oka an aâob ou kbfing obo blAt obi tlAt. sâeb Liob

*^bâp abA dol Txlln tbi agnin, t r fa b4 obât ogôa obâa xli obo
BgdH ta anfa lâa gl tbi lâay bofo abo vol glây dl gift*
e n I 17).
f l tA obôpo qaâa agâ tbâi Tria, aâab ^ TlAt air kr
yJMI yiff f i l I f l abâag Ha Alt qaâa tmag <iab va qaâa ngoâl
aia l | y tlAa blIa lâ air H a «aa. l i a 124A Txfta Tbâl-tAxg dft
taâa tuo vA txaaf kiab gta aâa qaâa Ta TblAa (4 vf TblAa-tbnfo),
Ti Tbiab (4 vf Tbaab iaa) vi Ti Tbla (4 vf Tbia-aâab).
Txaag da 9km quâa Tbiêa-tbufay Tbiéa-outfagy Cbatfaf-4bâab,
Câat-tbiatuyla a g ^ a bni lf TbiAa-traaag va Leag-bong
(tbaio aft dL-flaa-ainb va Tbâl-bliii); oko qaâa f i tbâab Af«,
•Sa Tbâab • Afa tayla agtfll 9 bai IA Hli« ^ Iboâl (tbaA«
i 4 l - l « a g ) t aâa fttfta lhâab-Af«, Ihlih-aâab tuyla ngairi 9 bal
I f Trdk«-yAn v i iLiAa-aucrng (thufo tiâ-aaa-nioh 'vâ Tbâi-blab)...
Ma 1^67 Txia Thiah-'téag xafag oLlAu dlab quaa ngû t mèl
tafta aâ 30 gAy a i l dA «i 80 a g i ^ . Ha 13i3 Txfta Aflh-tAag
d l i qaân Vu-tlAP ^ a «aâa XblAt-agfob. hfta 1344 Txfta Dy-tfing
aba dft 20 dA pbong doân 9 oâo lf dl glu tr4 an. l i a 1349
«xfta Of-AA^r dit tbAa qaâa ^ab-hâi cr t x ^ T&a-<dla (tbufo
laâafiaiâab) dl dôag glu oâo aai ai» blAa quaa txfsg. Ma
1374 Txfta laA ttM dft tbAa qnAn tuo vê gla oâo qn&a Uy-tifp,
lâa- tlApy L«^-AfOy Long->tl^Py ïbia-Aa«9 iiifa-b|ay f-yAoy
ThlAa-traWfy w . . . Ifl dit qaân blfn «ho quân eâo aai
tlaab bai y Igbi-aay lâa-blaby Tbafa-abâay H«â-obâu w . . .
(Xi t 20-.'ly 39y 113y 150y ^%c vâ •«i3). sâob ^ob t n l u
bifa Pbaaag la^^i abl aan kbi d i ^ Ifl nhÛa^t l i a dit quâa
m

txAa dA/ ViAt xiag t ^uy obf v l oia binb d^i Txftxy Tbâi-
tAag dâ d4i*» v l aau l a i dit tbëa aâl y 80 quuo kbông xôt
xâ dtffi. Ofl yia «bi lâ dft tbAa Aanb bl^u, obû t b ^ af
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 67 -

v^ t i t ^ nbila ban tmao, Dfn ab^ binb cr oâa l f , buli


Blà fxfta obi dit nêj dfa DAagy Hca» l i a ; ttr Saaa, tt tzv
vâa aâa x«a l!â dit xay oô vifo a i l gfi ray ngây tb^mg obua
dit tbâab vA. Tir dM Rtfog-loaA Dt^i-kbâob vl aao, ^ ool
pbla koa kbai tbâo rAag tbAa., bfr fier binb a Tbarib-Kgbf
va Tbafa boa mil l i f t vâo quâa blAa* (^2 i 7)

Cbi tlab xiàng af qaâa gai txfta Tbâl-tOng tbi i


taaag kinb tliânb oi 12 «aâa (4 vf Tbifa-tbofo, 4 vf Tbâab-
AfOy va 4 Vf Tbla-aiob). Tbao bien obAy a i l qu&n mk 30 dAy
a i l dA aô 80 agtftfi, vAy aêng 12 qn&a trong klnb trên lâ
^a.AOO ag^n. f)Ay tbaa ra a i l la mft pbftn af quân bleu oô.
câa quân kbâa trong klnb (nbtf quân Ta-xavag aanb gâo 4 «èng
tbâab y qnân tboo blu xe vua w . . . ) va qaân a oâo d^a pbocmg
cr dây ébaa tlnb dfn. Aaab L^ab t r i l u blfn obtfcmg loal obi
tlab pbâag obtmg rfing i *Sf qnân bail dla nbâ Txlln, vibl
qa&n lâ 2.400 a g i ^ * C^a qa&n aia vf va oâo l f , dfi ncto
kbAag Aly 10 vfo* (j>2 t 5). C&n otf vâo oâo sf l l f u trAa «ô
t b i tfio l;/fng af quân t b i ^ g trfo buèl d!iu nbâ Trftn kboâng
agit eb^o van agi4n (riAag qaân tuo vA lâ ^8800 agdèri),
mkm àtn vl aau ok tâng tbla abaxg abia aaag kbAag nbllu.

Ibâ Txfta tlAp tao Aay t r i obA df abia pbiên obo


qnAa liab v% lâa xufag obf tbo^ l y . i}o dô af ^uào tbavag
traa tay dAag t i l ngit abaa Vfa ag«^ nb^g trJo tb^o t l
af t b W ^ txfo t a i agû y tboât ly aâo xu^t obi obifm uft
ri#*
Ihia tmm txaag af gé. 7tf« t l «btf« obia pbiAa oba qaân llril
vl l i a aaftag Hfrl Txfta «afa «iab lAob t r i l u blfti ^»—1
^Ifti t l l ail tâa gfa troag aft «âa t «HÂ txftn tbeo pbôp
akli ii^y blBb tuo vA dlu ai» bèaf bâag aAay «A b è « ba«
BbiAa kbAaf'ro. C&n binb oâa dfo tbi dla «lia pblAo vl lâa
xafogy abo f â t f o Itffag* CSi > ^^^» ^ab util vifit an kf
t i k t î l l At)i I f l «ft aAa bât txong tiA aia rfi iol Txfta
Xbâl--«Ang t «Cbông dAn agây alng i tbay pblAn* Cl^ t 4 4 ) .
ftia dây lâ aôl v l agây tbay fblAa bâi« tbâag «uâ qu^a lliriD.

Oua bal a&n trong aâob an on trên dAy oô tbâ blft


dtffo Atfil th}fi Txfta obi ai qaâa tôo vf (obilb aft pbfta dbâ
t i n t ^ qaâa tbiAag t r f i ) lâ t b t f ^ x^yAn tai ngâ, boâa toâa
l i a i t ly aâa xaft. wu^n «âo lf (obifa dal bA pb^n tÂag af
| | | â a Abdiaft t r f i ) fin dafa «bla pblAa t aAt bA pbfa t f l
AlfS f l aaab pbâag va luyfa t l p oâng lâ ob^n aai pbâi oâa
VlAo «Aog troag dla bft alah, oâa «âo bl pbfa kbâo dtffo t r â
f t abâ oly oSj baie l i a «Aag agbf t f «fp. Ci tbA o i t l a f l
tbar pblAa abau y kblAa al afy dla daao luàn obuyin bâag
afta t f l ngâ aanb pboui va layfa t Ap aft tbâi gian, ooa l i
v l abâ aâa x a i t . ^aâa llab dfffo a i t «aab a i l tbâng rQt
yhlAay ngây 16a pbiêa bâag tbâaf lâ «gâii alag i (àe l l o b ) ( i )

) Tlia obia pblAa «lo qaâa llab p l i l f (hâng tbfag lAa


aaah) t h i l tafta aaag. mi tbA blAa tbao bai i ^ ^ va trAa
tbfc t f obi oi tbi te «buo'tbfO blAn tsao ngbla tbtf bol
nba daii t t t l i / (xai t a l i tbl«h t t r . 9 A - f » .
Ket-noi.com kho •taiAf lieu
-
mien phi
lâ f qaâa fitli lf d«aa abla lâa abiln pbl An (fbiln bf
phia)y alag i tbâag aây tbi pblAa tba riitt dAa aaaby mkm
pblAa kbâo txâ vl{ lÉlag 1 tbâag aaa pblAa t b i 2 dla aaril.
fiOêm thâ Éhil lai txSr vl aba oâ« pbiêa kbâ«) alag i tbâag
«aa aia phila tbtf ba lAa aaab pblAa tbd bal Ifl tra vl abtf
aia phlAa kbiay w . . . i^ii «ba ky air tbâi« tny tboo qaâa
aâa l i fafa ahU lia air pllAa (alEr IA pbfa). Giâ diab
«afta dAa phaaag tbÔn Txfta aâag fafa «hia lâa 5 pblAa aba
l a l i dlu tbài i4 aa aaa aly aâ a« aâab aba blAt tbi af
f ala thdfcag traa t f l agâ (gla «f aia quâa va af qaâa d^a
phaaag daag Ida pbiên) aâ tbigr abi kbaâag trAa dtfii bfn Vfa
(txaaf t l af afit abfo vfa qaâa tbaîri^ txfa).
V? J. H . i
Tbal Txfta, oâo lofi quâa aô ttr tbcri 1^ dafa tlfp
tfa phit trila vl aâ af lofaiy pblAa obf tè obia va tzang
bi va kbi ky tbnft. Txaag Bbvaf ala dft aaia «in tbâi binb,
abtfBg ablla quf« gia trAa tbf g i i i daag bi b9a xâa lâng
«aa gifa UA^-Tbâty t n l u fxftn dâ tiob ofo obla lo tfi obâo
larAa tiP f«la afy aâo aâag «blfn dfn obo tuôvg a î , qu&n
llab. lAÎftt TÔ d i ^ g daaa tbiAt Ifp cr pbla TAy-taui kiob
tlâah TblM-Iaag f l lâa aai glâag tAP biab pbâp. câo aa
aâah ai aia l#i ai ail t ^ bai aafa binb tba nii tlAaA Aa
Uftâ Qfia Taiay agaal aia tayla tlAt abf y tbdng linb quâa
4$l aâ avia hbâiMr ala khâaf abifn obAng ifayAa blAn aofa
dl glâfA A«y aba tafcn aî lâ t Mab xia diAu if yAu Itfoo
(«f 1 t i t lâ UÊà t l l y f l i l ) ^ yaa-klf D ttnx bl
• 70 -

t i i f l l t>»ff (Afl t i t lâ Van Kifp biah tbtf). f | tftp Aaft


aba qaâa Afi Tâa Agng tbâab tbfo «â« binb kbi y ^ tbaAt,
aâa aAa vê ngbf y binb pbip» trilu dinb tbalrag t l abia
faftf t i p UHa aâa tang U f i qaâa bafa aâa oi« «ala tbâyy
bA Pbfi bfp vil ahaag fal aA kbâa abaa. TiA« tfi «ba« t|p
*

Ixfta dffi dl« biAt fly afab vâo abâag ala traôa va aaa aèl
aaAa khâai ablAny tlAa blÂa l i «ttA« khâ« obiAa l i a tba bai.
a
Ha I262y dft avio «In «baa agaAl liaf abâag biril
âab aAl dfag aâa aia txln abifn «fn «bfng qaâa xêm Itffa
•Aftr-'Tbit bfn aâa vl traiay agay «a «aa «uA« «blAa traab
xla Itffi a i l Ifl xuft blAn A. agiy aâag tlag lAn tbao vih
8f linb traihg itlMuMl obông xuAnA aâo avia pbla laa oca^
obông. Txfta Tbâl-tAag l l l n bg lAah ab« «â« lf trong anâw
l i a Al U Bb kbi y dông tbuyln obi An va tfi «bio tAP tria a
0

tSd flinaa alag ifal^bfo (tbafs Tiab->pbi). l i a 1283 y nguy


99 xla Itffa oâa giâ« IgnyAn (bf pbftn «bu yS\x «aa tbA Ifa
*

p l a n n i a rfixg-Tbâty a vlag ftfing-afi t^ Tmng-qufa, dèi tAn


tbâab) t i i gftay Txftn Ibâa-tôag tbâo bâab daa aâa vaaag bfta
f i l a ffag t i t aâ oâa qaâa tbâyy bf tbao Alla oblAa tr^o.
Txaag kbAag kbi aâ aaia mw» aAl «bnkn 11 obfog xAa
Iflffy txfta iiwSo Taia xa bâi Hlfh taaaa a i . t b ^ bung troag
X\m BAl agtfSn agf a lâa /Au aaâa y oBm tbâ gifay tbuo glyo
taiag ^ y qaâa l i a i BAT AAa biag aay luyfn t | p qaân ofy
aia aâaf abiAb fia A abifa th^g gila tbu t «Bufag obi ta
Ket-noi.com kho tai
- 71 lieu
- mien phi
alag mkm mgnin alab xa vâa thôri zfl lofBy l i a lAa troag
ftail bofB BfBy tbiy au gif* qaa I f i , agbAab a^ag i « o i i
fdKgy kbaa ttft lacrl oô va aâ lâa abfo t r i l a dlaly Ify «ai
tbâa abô AA aâ m»« afa ta taô^ng* tbâa afab I f t - ^ t - l i f t
^^^ a i d i i agao Ifa f l tboâ lâag tbaa vfi oung» giâ Aarib
Tla aaa Taaag ^'^^ aâ d l i bfO vâng dl klAt oua kbe oô bfnl
Tl Bba aia tb4t abo bè dôiy tbA aâa ak kbâi afi U aaaT
Xa tvag dfa bâa qaAa âa» atat dAa vS g Ai noio mit glâa gi«ay
lâag Af nbtf AlBy Tlâ^ofta gifta aafn In tblt ofta fBy abal
aia quâa g i | a . oin tria tbâa ta plal h dfng nfl y dia
n xâa ta bf« trong Aa i«fay «ong oguyfa xin l i a . . .
•ay t a bâa xâ aia agual t l i a pbâi lo oâi nguy dl a l i lâa
dtfii oâi y BAB t f rfin oâi af do aanb nông tbèl daa (3))
Afr 2%fi biab aly a l l a tftp aaag tAa» khi An ai al oung l i
rfLag «Aagy a g i ^ agail dla lâ afta igbA (4)y bêu dfta

( 1 ) B f t - t f t - l i f t I abia liAi«-aè kbi di (blAa lâ IgayAn Tbf-


•* tè)
| l > f i a aaa fvaag t tâa l i Hft-^k-aloby aft ttfii« «âa t^.fing-
«ly kâ ftffa pbaag aai trt aaaa &fl*ly (Tâa-aaa) vW
«bifa f a f a .
( 3 ) I4r tlab h 3cr ta t agây xaa «ô Bgu&i bip pbâl oaidi
aiag tbâab xa af aâly dfn kbi An Aaa aaBi phâi tbèl.
( 4 ) f i â t IABA Ta l i a i g l f t tên bal a g i ^ bin giâi
tbiri xaa (truyla t l x y i t Tru^-^afo).
- 72 -

« t - t f t - U f t f a i i aâa kbayft, bàa t b | t Tâi


l i a alai ( i ) y . . lay ta aaaa obA» binb pbi» aia aiiy l i a
t l 4 * a i t q^rla tAa lâ Mab tba rfa Itfga. Câo agali al
n f t obuyiktlp aiab aây y tboo lâi ta dayy tbA lâ tbây txâ
f i t farly al aâ v i t bâ aâab aayy txâl lâi ta Affy tbf lâ oâa
tbu d l i dôri. Saa Tfyf f i | a uAag-Tbât lâ kâ tbu kbA^ dAl
tdipt Abaag» bfa aâa agaS^ o i dlla abiAa kbfiag agbî rW abfo,
U A H ^ txtf luBf y aâ I f i kbAag Afy qaâa llab y tbA lâ txcr
0

gfjm d!tu bâagy tay kbo«g «bl glA«, dl obo aau kbi dfp lofo,
mm

aaAf f H f l Bbtfy aâa aft a i l aâa loâ duag trong ool tx^l obo
gftt abcf Akl^ CZi t ^1-92 xâ 93-94).

Ha 1A1A txfta Qufo Tuf a dtffo Ifab dllu kbila quâa


aâa aâa vaaag bfta a l anfio dnyAt binb lân b ofing-'bf dftu (bAn
Mtofti plia fAag-bio Tbang-long), aau dô «bia qo&o dl dông
glâr aâa aai obnâa bl of dtab. Cufo kbâag obifa Ifto tba
bal vfta tbiag Ifi» ala 1286 Tria Ib&a-tfing I f l hf Ifdn
Afto Txfta Qufo Tain t l a f dfa aâa Taxai bisy tfin tbft dilu
ffng qaâa f f l f lâa dl biab kbiy dông tbuyln ablAn r l i tlAn
hâjh t l p txfta, aâa aâag dfi pbi val glfa tbu aâl b; dâab
I f i Bbang tbaa Vfag xla lafa abaa pbai tfa bft.
ft

( 1 ) - Câa-llal I t l a aft d;a dlla troag tbâab


(klÉb fA ahâ lâa t b i t x m a Truag-qufo), wfi oâa tbu Ûnb
vftw a i l khi Tl kiab f l abia bia dlu dAn d<r trû oéf.
Ket-noi.com kho tai
- 73lieu
- mien phi
•la 1217 txllu dinb Ifl bf I f * «ba akm %wk^ gi|a
éarAt quAa AAl y aia dâag «blAa gÊm Aaab bfi aaAa abifa
sla laii lia tbâ ba aaa gila igayAa*

-K

Cttfi tbf ky t b i 14 t n l o TAa aay Tiy kbcn ngbîa


f i a abfta fia iftag aè abllu nat. n^ ni nbâa «a bfi tj doft
Uj r99m <iayln t i tay ba Txftay Ifp lAa t r i l u Hl. Ha i ^ ^
g i l a ^iab trfLa aaag xAa l a ^ aaia t a . Trilu Hl dâag ra
lâah daa kbânf obi In ahaag tbtt bfi y dit aaia bl nift vâo
tay qafta xâa l a f a . Ifta I4l8y tir fCt l«a-aaa (Tbaab-boi)
aft auAa kbcn ngbîa «hfxg tlab iftng aè xftl pbât t r l l n nbaàb
fbiaf t l a a l a«Aa chiAn txaab gi^l Plôag vi dal. U a 1428
k b â « abiAb tbing I f l , dit nuôa trâ l a i dfo Iftp tft bafe
mm tbôri ky boâ llnb xfty dfng dtfil t r i l u Le 99 " t r i l u dfi
dtffa «buyia tbâab tôr bf tbaa «m ngbla qaâa i4M-aom.

t a tborl LA 99 via gla bal giui «tp «a bâa l i


fhai^ kifti va aAi* Aâa laa fAai Til ba f i a i afp ablah lâ
^kj tfo > qaaa I f i , t b i Aâa va aA t> nbtf aâo tbôrl i^, Txfta.
•MKg a i l gi^hutpy a i l fàag a|p dô fin bifn dèi nbila aa
Til t r a i a . igay tir aofi t l M Txftay pboag txio kbâi ngbla
l i a BA t> Ti mim H a fâ f â kiab afBb aâ Taa «bf dA «biah
%XA 999 f i l 8 ^ 8^ ««^ k^*^ tA aaa ai lâ kinb tA diin txaag
- 74 -

thâl fp agây ^km lèi tbô^i vft giâl iftiaf «ho bâag loft aA
^ khâi âob âp l i a baa ift tâa kbfa aâa bfta Ttfaag bfta t i r
tfa. Txoi« ahâag ala kbâag oblAa abfag glAa Ulahy aft bA
fâag kl BA ty daf« glai pbaag xâ fâ bai ^ab Tâo dAl
a ^ a faâa abifa dfa «ia aaâa aâa Aâa t A«« laa i^if
«bifa tbiag I f i , txlla LA aa vin Auy tA aAt af aA
ty gfta abâag aAag aA phfa Aiab trlln dinh va idiiag ta aA
ftaft ali^ f l plfa Alab ^ aft «f gia dlbb quaa Ifi «ao afp.
i i aiy qaaa Uêa thcri LA aa fafa t l i * mJkmg haa ahilu ao
a i l tbftl txfta. Trila LA aa dâ tbay tbA obf dA pba^ afp
tbâi Cpy lf p Alla txaag aaag It nbllu yfu tf phâa tâa aâa
aia vaaag Ifta q i i tAatxaia fAfliai «bA dA pboag afp Ifta
f i l a (rufag f l tbn tA tbay aba laaag) abo «â« quan Ifi oao
a i l Ti ahWf aguâri tbftn tbnfo nbâ vaa. tftag lip tbi Aâay
txaaf «i df 1 bf fbla lâ aAag Aâa laa ffag dvfo phâa olp
xafag f i t aAag tb«« «bf fA qaâa Alla va dufo quâa ly «bft
trong aè diiii, glôr fAy tlag baa a« vôl truôa «â v l af
i«faf t a / f t «fl l i a ty lf aâa ai troag Aâa aa«

laèl dia dâab dall gifta uibby Ife Ivt^nm agbîa qnân
Taa aaa ail mk !!•••§Ajjt» bai agbln agaii. Troag quâ tzinb
phit trlÂa tbiaf Ifl aâa aaia kb*ai agbla y dAi ngn ngbîa
taâa l i a af Ab vaft bfta aâ vl af lufng va obft lofhf. of n
aafl ala i42Ay kbi vâag giâl pbâag f«a« boa gla bfta bft dft
» M aiy ahli* qayla a i l dtffa tbâab Ifp tôr tmag namg
Ket-noi.com kho tai
- 75 lieu
- mien phi
t i l aâa dAa pbaaagy thi bft tbfi« t l «bi« ifa lafag va
tmag aâa aa aâag t^âih binb TÔri «a «ia ttfai« «fi b«âa
ablift tôr txaag aai« toi •â« dla

*^' Ha 1428y kbâag obifa dâ tbiag Ifi y LA thil^A «bia


f i l axii l i a 5 fa« ^ ^ \ Dtfil dfa lâ Ify tria ^^\ lail
Ifttxfii lâ bayAa. Dtfii buyAa lâ xâ (a vâng nii lâ dfagy
aifh). <%M v i l vifo pbân dlab kbu vfi bânb oblnb va tè
•bia abinb qayla diy trilu dlah U acr tfi abao i f i quân dfi
0

aâ aaaa lâa ba ai» t qnân trilu dibb (qu&n txong klab)y


tafta ala «aa va qaâa mkm Ify txfa. lia 1446 LA Tbâi*-tAag
• l i a Ifl oâ aaia lâ 12 Af« tb*m tnyAa (va mn tbAa 1 dfo
tbÔhi tuyAa aia lâ 13) ^^^. Dnai dfO tbâa tuyAa lâ pha •

(1) - 5 Afa l i t DAagy Tfyy laay l i a va Hâl-4Ay dfa


( i i • J5)
(2) - Dfiag dfa glo «âa lf tbuaag-blagy fif^blng, Xbtffag»
aiab y Hf«i«b va t i i a Ao-giaag.
TAy dfa gla oâ« trfn Taa-fliaagy TuyAa-quangy Hung-
bai va Gla-hai«.
laa Afa gfta «â« lf Eboâi-l^y tfta-htfngy Zifn-xacrag
va TblAa-TxdlafI
l i a f f a gfta ai« txfa va l f lia-giaagy Lfi«>-giA^
va thâft-agayla.
uâl^tAy ffa gfta aâa lf Tbaab hai» Igbf-aa, Tàn-blob
fft Tbaiab«i (ftft i 35)
(3)-
- 7A -

|hâ l â laylay obAa. l a i l buyAayahâa l i xâ (tf vlng n i i


H AAag a i f l ) . Tloo f i y tA abia faâa f A l aâ aaia «âag daga
tbay dfil oba plâ bfp v i l otf «fa oblnb qayln a i i . Ctp t b i
i h i l Tâa l i qaâa t r i l a d a b ( q a U t x a a f kilh#« Gfp t b i bal
a

l â qaâa agâ ^ â ( n i i phâ quâa pbf txâab a f t kbn Tfa t i a


ahlAb H a i f i a a f t af « • • t b m tuyAa bfp tbâab) ^^^* Cfp
n i ba l i qaâa «i« dA ty ona •â« dao tbâa t v A a ChSl dfa
tayAa « i a f t fA t y pbf txa«b quAa trong bân d f o ) .

t h â l LA «ay tbè biab a oko Tlag kbA dfng r i n oiy


tbôrl binb «f Itffaf «ûog kbAag l â baa. cèn bacrag biab
t b i kbAng tld(y aa aiab nôi dAn abtf «âo tbâi l^y Ixfta.

(3) • Aii l l i t l ,? tJM ty, 71 t


^ H a 1466 aa 12 dfo tb'^ua tuyAn l a t TbaÉb-b«iy I g b f -
aay Tbafta-boây Tbiêo-traâag» laa aiab y Oufa-oal, Bia-giaaAt
••-baagy l a a r - l a â y TuyAa-qmagy Tlâl-agayAa Ta Lfag-aaa.
(1469 f i l tAa laa-aâab l â Hâl-Aaaag y TbiAa-truang lâa Sam-
ma» Qafa-eal lâa Sora-tAf, l i a - f l a a g lâa l l r t i b i a ) . « a
1471 f i t tbAa dao t b \ a tayAa t b i 13 l â Quâng-ana (1,01 t
Zly 8 , 47-41 T a * 7 0 ) .
( l ) - 5 pbâ quâa l â t fhâ txaag faâa l l a b mko z i Tbanb-
l a i y l g b f - « a . • i^bâ DAaf qaâa Uab aâa xiMua-aâab, lâa->baag.
f l i laa quâa l î a b aâa x i tbiêa-txa&agy Tba|a-boâ. - rbô TAy
qaâa l l a h aâo xtf ctafo oai y l a a f l a i . -> /bu oio qaâa llnb
aia xi l i a » g l a a f y Ifag-aan. MBI pbâ qaâa d f t n f t dfi dfo
ihâ phf taâab. câa aao xa Tbâi-agayiay tayA»-qaaag t b i
tbâAa l i a %aâa U g a t i ^ x a i ( ^ ^ t U y 4 ) .
Ket-noi.com kho tai
• 77 lieu
- mien phi
( c i l â A« t è obtfo qaâa AAl abâ aaia dâ kiAa toâa y pbât t r i l a
gi^ bAl trtfia dAy y a f t kbâo Ao «â« «ofo oblfn txaab gl« n m
%ar aA 1 ^ kbAag xây m aâ «bâ yAu l â •â« «ufo dâab dfp,
oblnb pl4t b pbla NMI, pbla TAy t l qufo y nAn val txâ «âa
laaag blal kbAag a l i abtf traia dây va aâ aâab où kbAag obu
i d l «ftp dAa t è obtfo btftfng biab aihk). Tuy ablêa^xôt troag
dllu klAa tb obtfo lâag xâ aaio t a , Ifo Itffag btf9ng_blnb bkn
via daf« duy t r i d l bâa vA t r t an bâag ngây obo lâag xâ.

DI xây dfng Ifo Itffog vu tmag pbÔ>ng gltf dft n^T^o


iftaf Ifta, t r i l u Le oa oung obu trqng v l f o Ifp bf t4ob, k l l n
kA nbun dlob va qiiâo ly abft «f dlob trâng trong ntftfo.

bgay ttr gi'ja nAa 14^7, kbi «âa oufo kbâi^ OblAn obAng
f l n b dang dl ttfl tblng I f l beau toân, nbfta nia I f l af dân,
af dinb trong noâo aau born bal atftfi nâa lo^o IfO, LA Tbâl-tè
bf lAab obo quan oâo l f oung vtfi quan vfta oâo boâ (tbtffng
tbtf aâab, ndo bf aâab Ta t a , b«u boâ)y^ag t'J^ag b l ^ oâo
faâa tlAa bânb lâa aè bAy a&a on tbao trû quân obûr kbfiag
tboo ngnyAn qaia oua Aâa. Xtf dô, Nhâ otfara dlob l f 3 nia
lâa I f i bf t^ob oâ otfôo aft U n , g f i lâ pbôp *kA tu* (oAl
t l f p to oâa I f l ) (22 > ^ ; 101 I T l l I , 9 0 ) . Hëm 1428,
kbâag «blAn tbiag I f i ^ U Tbâi tè bf Ifnb laa aè bf, aè
f i l a aâ aaia. H a 1430 I f i gfp lâa aè bf »ft l i a aâia. N&a
1433 aè bf txaag aaia dtffo boâa t f t . (22 t 65 va 75 ;
101 t U y 2 9 ) . sâab aa f i a abl oâa Iguyin Txûl obo blft
- 7 1 -

af abâa diab kila kê dufo kbi fy JÊÊk^^^ t *iiam kbi / U /


Xbâi-tl dâ biab dafa AgA, abaâa bf/af dirii tbi Saa-aaa «i
140.000 aufty iiâl-daaag aa iiû.OOO aafty Saa*tAy va Kibb-bia
f i a ai I00«e00 aaft, Tbaab-boâ oô 70.0ûO auft, Rgbf-^a «ô
50.000 aafty Aa-bang m Tbâi-agnyAn dla ^0.000 aaft, TnyAa
Ta Buag dla oô lA.ooo «uft, Cao-biag va Lfag-aaa dlu «i
11.000 « a i t . Tblng-boa oô 540 aaft*. (aa t ^14): dtn le
Tbâl-tAng va dcri ^ê îbàQ»tfiag, oâ n;ftfo lâo I f i aè bf, al
dlab vâo nbtfug nâa 1437, 1440, 1444, 1449 va 1454. (22. «
112, 129, 134, 150 va 163).

lâa 1460, Le Tbâab-tfiag Itin ngfil dtffo It lau l l l n


obo lâa ol bf. IAB 1465, nbâ vua Ifl obo l!la aè bf txaag
aaia va a^u dô ru tbè l f t «tf b afti «ft Ifto, oâo quaa pbû,
bayfa, obâu obo gfi oâo xâ quaa dAn bqp t f i aft nori, oio
m qaan phâi doa afi bf kbàn oua bàn xâ afp dl x l l dua oâ lAn
klnb Otf dfi VlAt (dfi oblAu vlAt I f l vâo ohlob tbtf oâa
trilu diab). (22 t 179 va 192). l i a 1470 LA Thâob-tông
diaft I f i >iiv obM lâa bf t4ab t oâ 3 afta llm I f l mft l i a
txaag tâag pbqa vl nbô bgp, gQl lâ *tllu diln*; 6 nfa l i a
I f l aft l i n trong tftag phga v i rfng l9n, g f i lâ *dal dlln*.
Thi t«o lâa aba aaa. ofn ky lân l f 1 bf t i o b , t r i l u dlob

( i ) - IgayAa tla lâ aâa Hguyln Trâi y abaag oô lâ aga^ dôri


aaa dâ aâa I f l aft af dla daab afin cr dAy «ô oâo d^a
Aaab f i l LA Tbâab-tfing (nbu aan-naaiy uâi-dtftfngy Saa-
tAyy Kiab bia y w . . . )
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 79 -

Ihai v l a l i dfo tbîW tuyèa i quan vin y 1 quan va ipft i .^^g^^


hafai Tfi c^i dfo ttaâa tuy «in Iftp m i tuyla t r m a g . tiaua
bit tfi «bia ky t b i ob« oâo b«o trâ dl xoa abâag a l amm tbAag
<ftftftag alaby «i tbê tb«a bfa dofa) tbi xAp ram bfag ablAa
bf« (dtffa âa b«a, a l l a aai dlob m binb diob). ^mia di t m
xôt dAa bfag obtfo oio (obâag a g i ^ oô obao t a i o , pbla bâa),
bfag abiAa fta («on quaa «A qayln tbâa f a ) dl lof i tru nbâag
kâ g i â afO bâifr trf(n «ai dlob rk Hab d^ob. CuAl oung xôt
duyAt dAn oâo nbân dinb, obla ira lâa 6 baag l txâng (uguai
kbaâ dl aung lâa llnb tbW^g t r f o ) ; qaân (ngutfi di^tTO gbl
tAn troog ab quftn, luo tbi^rag vua h nbâ aao x u f t , kbi oin
Mbâ atfôra aa oblfu aè gqi r a ) ; dâo ( n g \ ^ dtffo aiân binb dlob
tbM tflnb); lÛo ( o r ^ /rlâ 60 tuèi txtr l § n ) ; of ( n g i ^
ngbâo pbÂl dl lâa tbnê klAn nAng); «Ing (ngii^ ngbeo kbi
oâng o f « ) . Hf t)<^ nBl xâ phz;.l gbl ro kbâob bf (bf ngi| otf),
obJtnb bf (bf oblob quân cr xâ) vol t ^ g bgag n g i ^ nb / trân
va pbâl aao ra lân l bâa, dl 1 bân f«l lôn bu/^n, 1 bcM gtfi
l ê n dfO t b ^ tuy An y 1 bâa gtfl lên l f ^f t '^ bân gtfl l'^o nbâ
faa (fti t 50; £2 < 17| iS. > I ' i )• Sln ky lâa bf t4ob nia
1412y mu kbi bf t^ob «â« xa dtffo boâo tbânb va dâng lAn,
alA Tua aai aâo qaaa aaa Kboa, Bf Lf1 , nbo alnb '"u^lAa oyo
aâag T i l I f i Tien l f Hf, I f l vlàn tbâa ty dAn obùa aio-tblAn
(â Tbâa#»loag) va qaâa Rfl-dAng oung oâo quan pbû, buyfa
k i l a kbâo 1^1 ( M t 5 0 ) .
a

Aiab lafta v% vlAa lAl bf t i o b dcn LA Tbiab-tfiog, obâ


A hfa l^baa Bay Cbu vlAt i «ibip lâa bA ttob à bail LA aa,
tir f i l n a g f i a diab IA râ xâag aôl tbftt l â t l ê a t f t . l a alta
aftt l i a duyAt I f l , k i l a xât kbfiag a ô t , obo oAn Aân dlXb bfr
•Airfthiag t l l ^ i a Ifu dafOy aâ ofing vlâo binb oblnb t â l oblab
o\t oblAu ad l â oô tba xât blAt «àlOi^, kbôag a i o oâi tA qaâ
afai qaâ obf, l â vi dâ blAt ro Aaf« af bf kbâu r l i . uny obf
f â tbârii al oApy t r â i oâa dhi dlu tboo abtf tbA, ogu&i trAa
a i t l f aâ l â a , kbAag pblln nbiêu g i , nguài dtftfl oung yAn
y kbAag a g i vlêo g t , oA agual tâag th.n hr.j bao <f 1 ,
ag ttal l ; t dtffo TB ngoâi of aoi x ô t , eikag pbâl lâ pbôp
ru f • ( 2 i s 50)

i l qaâa ly abâa dinb, aâa 1427 LA Lfi baa Ifab i


kâ aâo l i n kboâ aâ kboag gbi têa vâo aô quan Aân, du tbû do
tbf« a« ht bit g l â i dAa «iia qaâa abin t A l , a i bât dtffo bfog
1^ aâ f a f a tlaorag t a i a . xroag 10 dilu quâa luft ban bâab
• • a d ô , d i l u tb» 8 quy Alab t ttfong aâo oLeop^u ob« agucri
ftlâ« kbâi bl gbi tên vâo al qala tbi b} obôa. U a 14^9 obâ
vaa bf Ifob obo oâo quan va qu^n, dân trong utftfo b i t abirag
k« Au tbâ d« tbfo va dâab ctf bao daa nqp dl tr4 t ^ l , nbuag
a l «bia dlu kâ dô oung dlu b^ t f l nbaag nbg ban aft b^c
(UL I -*'• -^7y «6-67>. l i a 1470 LA Tbânb-tfing ra obi df I
a i Iftu tAat xaag 9b bf t i o b a« bl aung qnân (pbqc dlob troag
faâa agâ 9 nixi xay tâa l â ffty pbât vsing)} «on «baa qaan vlAa
aia 9 AiAo dâag liab aâ âa glâa kbAng txlah lAo tbi ko Ûj
IA aai^ faâa y aia qaaa vlAn fy aâ bi bâi dbno (22< «^^"^ ^^ ^^9),
Ket-noi.com kho tai
- 81 lieu
- mien phi
hfB «bf viA« bf« txâ dAt aât abaag U « tbi dl dvtfa xAp vfta
bfag abiAa bfa» afta 1415 LA Tbâah^Aag m «i« «bi «ba aâa
«ma Tbna tyy Mlla ty xlag t *txncro dây kbâ« tbi obo a l l a
tayla y «ô ablla kâ aaag aâab y tbi bf, oba aên ai dfi ban Vfa
agdftiy xit ift abâag Ifa. Tv uajr trcr d l , oâo xtf kbâo tbi bfag
aai txAxy aft pbai Ify afiArl blAt obây bay vâo, dAu kbi tbi
plia bfab ^^^ aâ aâa «â ko bâ qayla trUag boy bft tbâab vâa
l i y tbi obo oâo viuaa dl dlAu, glâa t b i , tuin xuôo ulAa
pbong q u / ^ 8^ l^ b ^ t&u IMD, ttf 1 ngtftfi dôo 4k 5 cgool
trâ lùn tUi (lUaa Tbtu, ..lAn pbâl xn bifn bay bâi, bân tbâa
ngtftri fy xtf t y i dl lâ Hiiâi. dinb ^*^'. (22, x SO)

sâob Liob trilu blAa abaaaa loai abl abo i»lAt troog
iaftt bA bfin dlln aâa dcri alag-dtfo (lua la ^ ïbâob->t6^)
mk abâag dlla qui dinb v l xâA« ngbiêa t r i t f l an g ifu nbân
flab ihtf aau i

**-Câo xa qmn 1/W afi obfin kbàn nâ bâ aôt lâo nbân


• • f

kbia tbi 1 Bgi£ri trcr lên x« blin, 6 n/rvifri trft lên xtf dl ^ ^ \
10 agn^i trtf lên x« Im ^^^, ^0 agtfci tra léa x« dfn Itfu
vlla obâu lâ oâag. ifu agiirl aôt Ifo tir 15 tubl tra lên tbi
(1) - T b i phao bfOb i Tbi I fi Un tbtf bai
(2) * ^aàn diiH» < tbufo dl«b diab (dty laa kbè d^ob txong
qaân ngn). ^ ^
( 3 ) - TM dft (fftr lâa kbè fA«b txaax qi^a axn) t lâ bfta
biab tba ba troag ugu binb. T^i pc^i 00 ba auo t <Uob
flab (plfa A|«b t » a g qaân ngn oua mlnb), ttffbg pbtftfng
llah (|ftfa Alab txong abalng vol) va tbf« diln binb
(laa ai aly xaAag ) .
Um phâ quâa, txny t i l a kboâ diob^'*^ aip vâa ahi aaio
agdK «bia «bip pbâl «iag ob^a aft nm t i l a < r . . . Ha lAm
al a i ai tbla bât (tbda bit «f tnfil va «f xufng dft) bay
Har f i l (agdli blAn «r gbl lâ xlAa Aft, agairi lâab gbi l i
tâa tftt, a r ^ kboâ gbl lâ fu daa) tb! x« kôa t f i aôt Ifta
a i t bfa. Ifu kboâ quaa (buyAn qmn) kbAag xât blAt tbi xtf
blAa bâi; oA y daag tung tbi x« dlag tAl. 41 o4o lên dui«
tbfi tbi dtffo tbtftfng t»ia tây vlAo nbf nfag.

- Tbc^r dèi bç tên trAr. aa0£ bft ^bâo dl tranb rlfa


qaan tbi xtf f l , truy t l l n kboâ dt«b a(p vâo nbâ n^rjo, Kfu
orlo l f , buyên, xâ quaa avi trfo i(a da gbi têa nbtfng agaai
i r mo aA VA dâ aai lâa vlêo quaa, tbi obo kl ta ngây vâo al
«

fafa a l l a tray tllti kboa d^ob. Ifa oâo lf bujêo xâ quaa


faag tuag tbi xtf tboo t f l «oba gifu d&n diD^*. Nfu kbOng
f m tâa lAa câ t f y gbi tta vto ab tb! xv kôa t f l *ebe gl^u*
aft b f o . . .
O câo oâob, tbda, txaag a oâo obau, bu.y«Q, oâo txfa
dtffa obua obfp oba glib abâag qnân dân oâo l f dAa

( 4 ) obô tblob (4) ott& t r . Si i


t f l Itfu Idfty pbât vaag) t l f blo binb tbtr ttf tropg ngô
b l l h . Tfi l i f mk ba aia t Itfu ofo obâa (luu dl xtf igbf-^att,
lÉ boa, ob|n giaa giv ri pbtfc dlob) - l«u ngofi abâa (Itfu
di oâa x i tbufo obâo iif-obinb, ob^u giaa gltf vft ?4i«o diob)
va laa Tlia «bla (lau dl oâo x i tbufo obâu Tâfr>b!nb, ob|u
giaa giâ xâ pbfo dlab).
( 1 ) t l l n kboâ dt«b f t l l n tbuA Ta djob aa kbi trf a txk
Ket-noi.com kho -tai«î lieu
- mien phi
( i l lâ ac VlAo aAng aâ f Aay Aaag m a i TlAa tr kia Alii dfh
ift agây txâ lluy dla kbfiag fafa obia ahfp). lAa t i i â tftft
Xtf tAl bâa qaaa. Cbtaa gifta Aâa târ i agdftl gia 5 i « A y dla
xâ bifa dfty 6 agafti gia iO i^afti tbi xâ lau, 15 agaSn txa
lAa tbi xa dla luu vlèn obâu lâ oting*** Ifu aôt 1 ^ bf
khia, tbAa bity tbay dèi tbi x'n t f i btfn xâ quco aft bfOy
^Xiqr t i l a kboâ diob «ip va« alâ nain. Câo quan aâah, viAa
#irAt l a i gii tâa lAa aâ kbAM H i t tbi xtf pbat tll>n 30 quan,
bâft aâ b« q m tbi xw nba t f i kâ pbga...

- Hoôl ccn t r r l oâa AAn dlob, oûa t ' ^ ^ ^ TU


•âa aê ty lâa «on abâa dl gla Ail obo vâo bfog cbaa «fa
tbi Xtf biia 3 l a ^ ^ \ Biâng oguin giâ de bi sung quân...

-> ibâag tbufo quan ««a aâo T.xtfag oong (bay oông
abia) aâ t f tlAa ify Atin diab lâa tbaag afa «bfo tft ^''^y

(i ) r i bf t obuag bf kbâu do obâ vua baa ofp (obtf bf tbft


pbong oâa quaa I f i ) .
( / ) ttf s qaaa «hia tbM xaa aSl elr bfc dla obla IAB^ vâl
ttfy l i a Itfft dtffa tblag (bay blAs) n;Sy ttf, cAu au af
tbi tlnb tbâab aft afp.
( 3 ) Tbong mfa abaa t f t t llab kbiêng k i f o , vong obo tbfta
tblob nbâ xaa.
tir 1 dfn 10 agtdln tbi pbat t i l a 100 qaaa, tir 10 txa lAay
pbat JOO quaa, aft «bi« vu oal qaâa, tray t i l a «Ai« tbat
nftp aâa abft aaiftiy tbaaap a g t ^ t f «âo aba Iaftt ( t i i n «Aag
IhaA a i t agaJA a i l ngây 30 dlng). n â a g gla I f i tbi xa biAa
1 ta...

- ??fr«t8rl dan Aân dlob v*o b^tw obufc 3Î!o tbi xtf 70
trafaf» bifa 3 ttf; nfu oô nb^ t l l o oua tbi hit bll t b n ^
gfp bai pbin nfp vTio nbr. ntfôo. I g t ^ d^o dioh tb! bi xtf
20 trtffngy biia a ttf, bft trtf lui ob^a vlfo quan. Ffa ngtfori
glâa «btftfai obio aia blft ua^kbAng tâo lên tb! xîr blAa 1
ttf» ( i l I 1 1 9 - 1 > ' 1 ) .

i c w t t r tb;lttg ^ lUM 1427 Le ^<^ t x o u g I f a b df oâo


taiag va quân Ahâa tuyCn btf obA df binb diob aê tbi bânb
aan abifa tmnb s 'aft nbâ 3 ngucrl tbi i tift:^ lâa :u&n,
pbân pbu diob dlu tb< obo 3 nâa*. THc 1434, L? VhcA-tbag
obo tu>fo (tliib txâng oâo dao laa binh va dinb lf i oon txai
oâo qoau von vo ttf Iqo pbâa tror lAn, oâe giâc aiub wuAo t a
g l i a , oâe R^o diob, c'.o cOng nfi vî. ttf nfi oé tblob chTr or
t r i a ôo nbâ vu '«an, dlu dtffo tf trcng clAn raioo binb ô^ob
^^ ^l nhnog quâa abâa Rgf-tiln v8 dCl (aft dtfn ri ofa qaân,
de o'c t 'n4f bifu bi ky l a i t anrg vâa) v \ qaâa nbân TblAt "
dft (quân obu Ifo t i i l u dJinb, âfl ^u.n d v ° tbânb l^p tir

(1) Dif «bi iZ. dlAtt t i (in tuyla t^cfi yAihj oân kbi ^ t l a
bai dftM a og&pi blfn tbi x^cn oh iU v l ng&nb diob oar. txfta
quaa t a Ifo JÀUMB tra léta oung kalat fufo a l l a (loi i Uy
l)
Ket-noi.com kho -tai
15 lieu
- mien phi
a i l dfng 09 hbtfi ngbîa 'a dft i4u»-aoa) nfu lA ok i , 2 y
9 oaa trri tbi 1 oon »tt?çfo niÇn Vn^î ri^obj e(Si rai oâo gla
diab qaao dân tbdHf oo ttf 3 oon txiil trtf l&n, cmog dbl
a l i a aba « agaoi, «on tbi dlu tuyin tant llnb. l i a 1449 LA
•hâa-^Aag dioh Ifl IA a l l a tnylo obo ooa obâo oâo qu%n ab«
gaa t alia nfl oâo qaaa ttr Iqo pbla trcr lên, oon tral «âa
fftaa t b f t , bât pbla trcr lên dlu dtffa vilo blob dlob; câo
bafa f naa aung daao pbôp obçn aft ngtftn tb&n t biob dl dtffo
a l l a (22 I ^^f 8it-83, 150).

Hfta 1470 Ji in oj an ri^o Up bQ t;ob


va «.1 )u a-j ah^a lUub tLao ouA d6 *tlôu dlÀo', *dai diôn*, vol
• a

• f pbâa «bia dân ou tbânb 6 bfng (trt'ug, ^uin, duu, iTtO, of,
otiog)^ da dlob I^ U/bu bU^u dinb lan llri'u obu sau i nbâ
oâo oô 3 dinb tbi 1 rigiârl bè vâo hm^i^ ifob ts^ug (lâi^ :4uâa
tbiftnig t x f o ) , 1 nf-KTl bè vâo b&og qu&n ( ^ :tUêvu un hi t
liîo thr/^jj (50 tên trong «è q.uâo, ùh-r^r. -/"li cr nbâ aâu xuft;
kbi oftn Ibâ aain «t oblAu cS goî Ta toû^ ugû), 1 aga&l bè
vao baog dâa (difo nlln binb d}cb tr a? tbM binb); obâ
aâo oô 4 diab tbi 2 agnln bè vrio bfng dân; abâ a^o cô 5, 6
flab trtf IAB tb! 2 agu^ bfi vno baag llnh trang, i ir^crl
bi via bffff faâa, oin l ^ bf vî.o bfop dâo (8^ t 17).

14S6 t r i l u LA atf ban bânb Hlax-dtfo qffn vu.


txaag dô oô J dllu bè aung obo lf blub d^oU bun bâab uà»
1470 abtf aau t i ) (Jny d^nb dlfn a l l a tu In oko ooa obâa
. fâ •

v l l a t aâa aaa aâa oâa quaa via va abft phâa, ab4 phia
va oaa txaâag aâa qaaat oa pbWiy mkm «bâa aâa aAag» bfta» biy
aia WAt obâ tbi dl mag l i a aha a i * â ââar^T&a faâa* a*i
khAi« l l i t abâ mag lâa tafa al Tf cla-y (aft vf afta qaâa)!
«âo «oa aâa qma taa phia va ooa oâa t«ag quaa via vô ttfy
, IfOy tbtt y bât pbla y afu blft dQO aâab tbi dS aung
Bha aiab Tu-lâm aaay afu kbAag blAt obv aung lâa qu&n vA
Ta-lAa (nft vA mtm qaâa), nAu oô tàl lâa I fl aâ tbi dfi tb!
faaa bl lâa I f l a oâa aba aAa troag kinb dfi va ngoâi oâa
ffO} oâo oon oâa quan oau pbla tbi bol oon dtffo abtf oon ona
^MM bât pbâa, oon oâo oon kbâa oong nbtf dân dii^ tba^ngj
0

abâa aâa qaaa tbft jftâa trtf xufag ouag b4 tuy'êa duy et nbu
Aâa diab tbdlaf* ^) <Jay diab dlfa a l l a tarla abo aâo Aâa
dlob tbi^mg s gia dirii aâo «ba aoa, aab m ruft, t a 3 dinb
trtf lAuy aâag a troag i xây tb! i dlah dtffo aila tuyAuy
afu â xâ kbâa tbi kbfiag dnao a l l a tuyla. 3) Quy d^nb dlfn
a l i n tuyla «bo nbaag agaii lâa tbnê, lâa aaia t Ébûng ngtftfi
laa tbaA lâa aaia aâ blft obv va dtffo ty "{bua tnyêa bân xtr
abaâa «b« tbi dufo n i l a (ZL i ^95)

llah lafta v l p l i f tayla binb dori Blar-fio» abâ atv


bfa t'ham Hay Cbn v i f t t *Ufag llab tbi kl riêng. Bfag lâo
liiiAa va bfag tâa tftt tbi kbai rl^ng. Ibaag f f x ^ pblâu bft
laa txfa blft tbi lâ xa XAaâl a l . txain« tbânb dAn id tuèi
tbi vâa a l . trafta bit tayAa abâag aguftrl oiAri^ trâag l i a
0 •

kiab l l i * y xftl dAa Aâa txiag mag vâo baag qaâay tf nbâ lâa
Ket-noi.com kho- tai
ftr - lieu mien phi

rufagy kbi aaa aô tbâi agaâi giâ yluy tbi obilu tbao tbâ t f
Iftr l â aaag Am. Ci aâ a^ uâ Ify bibby kbfiag aftn pbâi A l
bit aiâ 00 dâ M a y . . . ^ât t l^âp tuyla blrii dftl Hlag-fia xft
lâ xâag «ba fâa. Ify gltf Aâa dinb khAag al aôt têa txong al
aâ af biab tbdirag aâ ablla y lâ vi kon Ifa dtffa ding a . la
mm aft l i a xôt I f l y tmog ab« pblln phia y nbuag qay abf Aa
«bit fifb» Aâa amag yAa lâag* (12 > ^7).

DI faâa li qaâa abâo gltf Tuag dfi agây t r i l u dinb


^ aa dâ baa lAifi nbung luât lf nfbiêa afta y txtmg pbft t f l
âa glftt, bân tbâJqaâa abfta. Aim nAa I4z7 LA Lfi baa bârti
10 dilu qaâa luftty troag dô dllu 8 nôi : ttfaag bifu aâa
bâa tbâ^aân nbâa tb! b} tfl obâa. l i a 1421 abâ Tua bf Ifnb y
«ba okm qaaa pbû y buyAa, trfn y If di diln txa aft af l o f i
xafag dl aaag ofiag, troag dô oô ruAag aua llnb trfn ( 22 >
P f «

37 A, A5). LA Tbâab-tAag toag xla bao oko quaa trfn tbu 9


t i t xlag x ^ a i l , biêa giôl xa xfil ring t *câo ngtftfi obuo
mi Plavi« AlAa ^^^ obfag gltf blAa aaaagy aên pbong bl
abâ^ af kbfiag agây f l afâa gifta i^oâi. Cla pbâi bâo ttfomg
l i f a y xla qaân ahfta khAaf dufo quan tbôl ou trfn v l bô pbA
«bâ« Vf. 41 lâa trâi t b ! t n tAl afag btfn luftt tbJ^ng*
( 12 I A15 )ê

( 1 ) Cbi« ««1 Pl«aaf dlfa t dâa abifa obuo v«.


< ^

aba bift troi


«i iriitfag dllu qui

fi
« . . • » « • « «bi« aa« qaâa, aaa dAl ^^^ Ta obâah Ibi
txaaagy aAu ob« ffty «b« qaâa abâa y dl afta abo bo trfn»
aii« lâ bla Ift xeay t l l n , nbf tbi xâ dly Imy afag tbi xft
t a . Lfi bittoa^ t i l a otm tbuA tboo l u i t .

. MIHA kâ pbâi m tr^a fâab dgp aâ t l a aâab xâo txâ


g l txfa txâab tbi xa abâa. eâa taiag kbAag xat bâi dAn oâng,
•b|u dl iâa dAi tbi xâ kôa bâa t f i bai bfa. iiAu blAt lâ dfi
/aâ duag tâag/ tbi xâ I m . . .

• câo taiag blAu cr troag qaân dAl bay â ntfl txfa


tbâ aâ t f y obo pbôp quâa ahfta daaag mab pboag vl abâ tbi
Xtf t â i d l , nAu obo pbâp «ri kbôl ncri dôag quân tbi xâ glâa
aft bfa. Dtfaiw dl t r ^ afa a i tbâ obo vl tb! x'n obaa...

«- lafta abâa bâ txfa tbi xâ dl ttffog pbiârag blob,


t â i pbm tbi Xtf Iria. ââ «bâa «bfp tbi xa dl'kbaâ dinb ^ ^ \

<1) Aaa faâay «aa dAi t abia tbafa vlAa giîir aè aâob
qaâa abâa troag qaân ngû.
( 2 ) Kbao dlAy faâa dibb, tbnfa diab va xâ diob dlu lâ
abtfng «afti abin d^ab diab (aAt bfta oâa tAl d l ) .
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
Xa qaaa Aaag tiag kbA^ bit afp tbi x« kôa aft bf«. câ«
tMta lAy buyfa kbAi« blAt tb! xâ blAay bâi. Ma qaâa
bâ t A a a i t f / xa tbu tbi da«a x« giaa aftt bf«, bit dla
t i i n Miaâ dlab «bo ahi aaiay agafti pbfa tAl va agulri «hia
«hftp a i l agdftl aAt aha* ( J i i ii7-ii8 ).

fâa «uAi tbôn ky kbâag «biAa obfag liahy tèng af


i«hia tala Taa aaa lâ 35 vfa ag^ri. Kbâi« abifn tbiag l f i y
t r l l n LA aa obi dl l f i 10 Vfa qaâa dl pHag giâ dft aaio y oân
tbi 6UO giâl agû v l l i a xaAag ( 22 ^ ^^ ^* '^^ •aa quân dô
laa gfta «â 3 l o f l lâ quâa t x l l a f i a i , qafta aftn ffa va quâa
aâa Ify mko t x f a . Tbao aâab Uob tririb blfn obaafif JÉftl Tllii
qaâa txllu dinb aô i 5 quâa Tbift-^fty A qaâa i g f - t i l a
( I g f - t i l a vu ai { Igf-^iln trung y tây bâuy t l l n , bfta qaâs;
Mliaft->ffa fafta) .rbâag thiab quâa; Cbfa-lAi qafta) lâa»âng qnân)
a i qaân Igf^tlAn vu dAi ( ft2 < 7 ) , oâ tbay l â 1b quàa.
tb«« aiab TlAt aa tbAnx xiâa «aaax aaa. fufta 5 dfO lâ s
*

ifag Af a mk «â« vf Hlng-obâo, laa-aâob va Aa-bang) Tây dfo


a i •â« v l taa f laag y tayla-q aaagy laag-hoâ va aia-btfng;
laa ffa aô oâo vf Kb«âl*«bâBy iy'-Bbaay I o-bJiîg, Klfn-xtforag
fVfllAB-traiiafi l i a ffa oô oâ« vA Bia-giaag, Lfag->glaag
va thâi-atayAn; Hai-tAy dfo oô oâa vf tbaab-boâ y ighA-aa,
tft^biab va Tbafta-boâ ( i c i t Ily 7 ) , aâ tbây lâ iSr T§ .
sâ aiab aâ klAaf abo blAt ov tbi TRBI quan, rail vf oô bao
BhlAa Nralit 8^^ Aai aba^ lâ aâo v | ( t i a lâ ofp quâa 9 fây
* fft •

OÛBg taaag faaag v i l ofp v f ) . Aiâ f i * «f qaâa llab a i l vf


l i a aây bftaA Tsri biêa obf d ^ LA Tbâab-tfiag (tir 2000 dAa
2404 a g i ^ ) t b i qaâat r i l u diab kbaâag txAa Aaâl ba Tfa raâi
Bgdftl vâ qafta am dga kbaâag trêa duôn bfa Vfn i«utfiy «la
l f i trêa f A hai Taa xaRl a g i ^ l â quâa «â« i f y txfta.

H a 1466 LA Tbâab-tAag bâi b« qaâa hta f f a y tè obtfo


m faâa aga pbây a i l phâ d i t 6 vfy a l i v f Afta 5 bofa 6 aây
AArii l f a l i aa 400 a g ^ . lâa 1467» l f i dft quAa trong kinb
tbâah Ta qaâa agaâi aâa Aaay blAn obf a è i ty lOO a g u ^ ,
a i l TA 5 bafa 6 «a ftba trirao. (101 t Xly 4 Ta 2 7 ) . Tbao
aâah Hlaa-faa 7*]\fg m fn ba t^n (dtffo trlob 1^1 troag aâob
TiAt mm tb(lM g|gi ! • • * • — ^ t b i af quân ngû pbû l â 154
aây gla 41.A00 agaâi) af quâa t r o a g kiab l â 66 t y vâ 97
a«ry gla 45.400 I f t ^ ^ ' af quâa dA ty oâo dao tbW tuyên lâ
15^ a a , g l a AO.fOft a g i ^ ) ofng oâ tbây quan t b t f ^ traa «â
là iftf^ftW mgén ^^^ niag aaa ma lity LA Tbial tlag

(1) TT iftii ftn m î< îfiïï m


•» fftâ txang-^aâa a i 6 xf t
• f i l^âafl-tbâaft a i 5 aâ l â t Tbiân-dlnb, TbiAn-eai, tblAa-
^laïf y tblAa-ftbAl A tbiAa->tift.
- Tf ibfi«-tbfta « i 5 aâ l â t Haa-bfiy Oal-bèy tbfta-bè, i.ânb-
bè Ta Uaar-bA«
- ?A Caa-agaa'ai 5 aâ l â i li<lnb-ngblay Hifu-ngbiay Gai-
agbia» Tla-aghia vft âiah-aghîa, ^
• TA lè-bAa a i 5 aâ l â t L f a - d l A y Txfta-fiaby T x â ^ - f i a h y
Igbla-dinb xâ l a â ^ r i i .
Ket-noi.com kho* tai
« • lieu mien phi

TA i f - i v aô 5 aa lâ I S^acrag-ruy Tbfta-Tf y l a i ^ xây âiAa-<vi


fi Tla-^.
fft fftii iBl ai 6 aâ lâ t LAi-b«ây Bifa-haâ, Ool-baây
tli»-haây H a j baâ x i layAa-Yân. '

•«• niâ lAag-qaâa ai 6 Tf t


fft Miih-agbl ai 5 aâ lâ t KlAa-kXy Hayla-atftalf Kbai-atfa,
f xaai aai Ti ftiah-«âl.
f | uaâat-TÛ «i 5 aâ lâ i t a a - ^ f y fiâi-nbâny Oai-Aaagy
ffta-l^y Ta HiAa-4hi|«. ,
TA l i f a - k i l a oô 5 aâ lâ t Cbaaag-TUy Kblag^uylay Txâag-
Aaagy KlAa-i»â xâ îfti aaag. ^
Ti 4ab-di« ai 5 «îr lâ I Vâ-miy TblAt-bèy rtb»-d%agy
Hayla^^ua fâ txfa TÎla. ^
Ti lia"klaaA ai^ 5 a«r lâ i Trf«-.dâBg, ftâg-binby Louo-bl,
lâa-txaa T I Klla-bâng.
Tf i%fa-aal oi 6 «â lâ t Cba-dlAoy Oai-dlAay >âab-dlfa,
Lift-difay ibfa-dlAa vl Uag-tlAu.

•• MM laa ^aâa ai 6 Tf t
f f lâa-txaiw aô 5 a«r lâ t tbfta-laaay Tfta-^y Tbfta-ff«y
laM-tlA» Ta lAab-TÛ.
?f iliAa-buâa «i 5 «a lâ t txâag-pbaagy Ta-hy, Tbla-lf«y
Mff 4ftay Laaa-Ula.
f i Clf-tbii« ai 5 aSr lâ I Cbiêu-vû, CbA-kyy Tbiôa-trtMrng,
a
Tf Txâag-tlAt oi 5 a i l i t Pbi-«ag, wuâ-aaay Boânb-dâ,
ftiihp-ll xâ Xbia-fiab.
TA ;4a maxai «i 5'aâ lâ t sila-fuaay Trlnb-klfn, Hifp-luân,
t l - ^ i a vâ ofta-ti.
Tf uâag-iaai ai b acr lâ i Txfa-diaby cbA-dioby â l a g - l f o ,
tafn-blAay t l a b - t â i fâ i a - r â .
• Fbâ t l r - f afta a i A vf i
- TA KlAu-tlff ai 5 aâ lâ t Oal-ailay lhâ»iaaiy Tln-ooi,
oai agftla fft uuyAt-ky.
- TA IfblAa-Aung oi 5 aâ lâ t Tbafta-qufoy Bèfob-agfohy Baag-
tbiagy Cbfp-klob vâ Hoâab-hâl.
- M < 4 iîixm ai 5 acr lâ t liab-aiay LlaftHrla» Bft-ksy
tbift-aan m Tfa-tlAp.
• Tf ftia-tba* «i 5 «tf lâ t CbÉa-vu, KlAu-i^bing, Tlob-vifty
tbift-agfab vâ tAl-klêa.
- TA CblA«-«ABg «i 5 acr lâ I Cbfp-diy itau-tfn, Kila-ky,
Xt-khia Ta tblab-aâ«
- Tf LAi-aol «ô 5 «tf lâ t llAt-dlAUy Ooab-tblêny L61-«anby
oinb-kbu vâ xânr-âbfa.

• Phâ l i a - f aâa a i 6 vf t
• Tf llab-fafa ai 5 aa lâ t Dfi-tbiag, tlidh-kyy HgvM);oby
iftiriHfthiB A Ulag-dung.
- Tf Bfa-ftb«Aa «i 5 atf lâ t Igbia-duag, i^ng-glang, aft-atfn,
tÀi-pbaag Ta uayAt-tbiag.
- TA Ibal«afB ai 5 acr lâ t Mfu-vo, Ngbla-tbâng, Tru^dûng,
Tfa-tbiagy vâ Tiab-biêa.
- TA Tbaab mko oô 5 aa lâ i guyAt-bâi trung air» fthlAu-tbiag
t i l a aây Tfa-tbiag lân aâ, T^nb-blAa bftu «cr, (oon oô laft
acr am kbAag xâ tAn).
- TA Heâag-tiab oô 5 aâ lâ t i^a-haaay Tbafta kiob, TiSo-bùagy
ftft-kbn fft Pbfo-bung.
. Tf tayAa aai ai A acr lâ t uâab-dft, Kbuio-dlob, Tfi-dlcb,
f aâ»-fiip> Cbfb-ftI fft Qaia «aab.

Tl ahfta aafta txoax l^iah an oô oâo tl^ aâo acr «au dAri
4> Lf8 ai aâa ti^ tio txfa a dlfn Kia-faaag gfta io t ^ i
Ket-noi.com kho- tai
f 3 -lieu mien phi

y Hâi-tbaaiy I g - a f y Hâ-tbaaby Sa
Kiab-ar» Laaa-gliy H i f a - I f a b vâ P l f a g - l f a h .
• laag aî mkm ty tbuf« cia-y vf gfta 18 tl^ t
ft|«h-Taa, fft«a-lay l i ahiay tulta-aî, Tbao-ayy i^M-4çgy
I g o f i - t x f o , Hifu-lAaby Diab-iyy J^bi-vA» riabftlABy
I > - l i i y Ou-aèy Xny-klBy Txâag«aiy Igu-tbânb binb o a ,
TtffBg-aiu vâ a â - a i a .

• cia vA aa tbnfo d a - y « i 4 vf tuftn ttffag t


- t l l a - T f gfta 5 aâ t Cblft-«nng, Hung-lfo, C i i - p l o n g ,
txiag-agbl vâ r i f a - a â a b .
- t i p ^ f a«ii 5 atf t fifi-txâagy Haâ-aâab, Klab-ayy Tbfta-tbii^
vâ Pbfla-abaf.
• lAl-^A gfta 5 aâ t Uy-nbofy Uy-dui^ry Cbfn-d^ob, DÔ-l5
vâ K b i a - t l f p .
- B|a-TA gfta 5 aâ t Tfu-lâng, C l a - o b l , Tbânb-abfo,
C â a g - ^ xâ Qai-IAa.

• vâ-oban « i 1 vf gfta 5 «tf t Du-oânb, Tfag-4i|Uy


Oa-aly LKag-tlAa Ta DfP-bi.

* 3 ^ ^ * "^ aî «âo tya lia-agA TA gfta U t U J


H b - d l A n , L f a - a î , ^ - t b â , T â l - l f « y Truvng^btftfng, Llag-bay
Klnb-nèy Hoâa-Tfy Oaâa-aâay Diab-lfaby Rf-vfy t b f t n - t i ,
Oinb-oy vâ Tbanb-faa.

^^ - txâag a i oâa t ^ tbufo Klrj-agfi vf oô 4 t ^ :


t j j t i i - a l » XAaf-bay f b f t a - t l vâ Cblêu^âng. ^
«

4> Gif Tf aâ tbufo Kia-H^A vf oô 4 vf Tbln-rn t


• Til»-^A gfta 5 a â t Pbfag-tbiAa, Tiln-bung, Oung-ftâay
- 94 -

Cba-ltf vâ Hft-alla»
. tfiHrft gfta 5 aâ • ftifa-truaf y Ay-^may Haâa-ftiy Taâ
xill».ftii.
* f i a f f gfta 5 aîr I Ta-afaga tlfta-^fay tua-qnaay
f i llAP-lfta,
• f a Vf f t a 5 aâ I K l a h - t i f t , taôag-Aoy lâa-tlny HiAp-eblnb
x&

•A Ulfa->lfa lâ Til»-<vAy Ta-^A» BÛu-vf vâ afta-rf


(klAag mk faâa bifu riAM)> a i l Tf f i a dftt 5 acr t Truagy
T i l a y Tây l i a vâ Ufta.

• Ta-lâa Vf gfta 5 aâ i «ft-^q^y tlfth-ufa, Trtftfa»"hyy


Tft

• tayAa-truaf Tf Aih 5 aâ i Tfti-«tfn, ibi-tbf«by KiW^^mn,


Qaft ixaai^ x i ifa-^A*

<f fhlAa-aai TA ffta 6 aâ t Tbfta-dlAa, Tbfta^-tiAn, tlidi-nè,


f

• thây f afta TA fftki 6 aâ t lâl-kiaby l i i - a â y Bâi-oAn,


•âft-tbay Hâl-hftag vft l â i - f t i w .

TA gfta 5 aâ 1 T l i - k l « l y ib«o-^i«y Tân-dfo,


ndia kiab ira Tbi^-phi*

• mm tllAh Tf gfta 5 «â t Cinr-tbftay ûfo-rôy /^bfng-bfo,


aaa fft ibl-.aaa.

f t fttf \^ O»? T l aau jèrt


Ket-noi.com kho-tai
w -lieu mien phi

• 91 t^Tbaah bai aa 5 Tf s
â Tf gla 6 aâ t lifa-agbîay fiâar-agbia, la
Ta-aghia» fhaaag-afbia Ta aiag-ol.
thaab-bai tbfta-ttffag TA gfta 6 aâ s Bâa-dfty Tli-«haiy
thfi«-<râay Cbf-biy Cbfa-oy fâ siag-al.
Lfa-thâ Tf gfta A aâ t nfa-trung, Tbfta-fangy Baa-faffy
lâBg<Hiyy B&o-tbufBTâ siag-oB.
Laa tbu tufta-^afag Tf glm 6 aâ t Lafa'bây Hea*«ay XuDg-^cK
li»-ftAy KÔab-dAt Ta SungHil.
Qnl-daa TA gîte 6 aa t Huf-^oby Bâo-oyoy Xfi-agbiay Igbi-
haiy Kbia agi Ta ftiag-aè.

• J»A t y Igbf -aa a i 3 TA t


lgbf-«ta Tf gna 6 aft i tbfta>4cbAiy Tbla-bungy Tb&n-oi«tfngy
tbfta'lafat Tbla-lfa. Ta âiag-ni.
Igbf-an tttfta-tafi« /f gfta 6 aâ t Dfi-tbÂagy Kbo4-aaat
Tiia-d4aby Txidftag-bèy Laa-klAa xft ^ng-nB.
lifa-aa Tf fia 6 «â t Thfta-phaagy Tbia-klnb, Tbfta-dûng,
tbfta'tlaby tlfta-boàob vâ siag-nB.

• ftft t y thafta-ftoâ a i 4 vf t
tbafa bai TA gfta 6 aâ i tbfta-qmy Tbla-tbiagy tbfta-aâng,
thfta-ftiab y Tbfta-txâag Ti liaf-aB.
txia-llah TA^a^ 5 aâ t Trfa-klAn, Du^pbfo, Tu-tlAu,
-- 'fi"-
• lâi-^khaBf TA A^h 5 aâ t Xbal-aaaagy Cf-agtfy Tuy-bây

Alil^-fl^âW TA Ai* 5 aâ • -affa, Tbu-lai, :3tfu-tbaab


xft tlAt-ftia.

• IA t^Âa-baog 00 1 Tf I _
«a tang TA i f c A aâ i txia-bâiy Txfa-rliay Tiab-bâi,
-IA-

BA t y TarAa-qua^ a i 4 Tf s
aaf Tf gla A «ir • thâ-ftilay Liaf-aaa, tbaab^tâiy
Khai-viiay filfn-Tu va csuag-aB.
- Biab-tây Vf gla A aâ s Tlab-auta^ liab-TlIay IWa blIa,
Cbi^MABy IbfO-viêB vâ S i a g ^ l .
- fiah-aaa vA fia A aâ t BI nb-kbaorag y TÎab kbaâag y
xây 4ia-^bftay Hifii-vlBn vâ 3ttaA'-aB.
• Tlab-^ây vA Ai* A aâ i Aa-blABy thfta-pbaagy lAag-^ifpy
aj ^"•'•-tây, Haâi-di vâ a i a f - a l .

<•> BA ti^ HtfBg-ftia oô ^ TA I


- ^ Ola-haag T^ gfta 6 aâ t Uifu-vûy Xf-alaby Txâug-tifpy
TÎnb-nbnagy Txâa-tAyy vâ siag-aiB.
• Qui-bia Vf gfta A aâ t Aab-^aiBy Uy-«aay Dlob-uy, Qoyft-
tbiagy l i i - o a n vâ âuog-nB.

l^ • BA ti^ tlâi-afayAa aô 5 vf i
!^ tbâi-agayAa vA Ala 6 aâ i liab-tâiy D^ab-tâiy Suaf-txâagy
Jlab-lB, Tti-d4ob vâ dông-nfi.
• tlii*agayAa tafta-tvfag vA gla 5 aa t Dtah-pbat, CA-quaa,
laa-pboagy CAat-klAa x i lâag "aâab.
- llab-d^Bb v | gfta A aâ t A^inb-abuagy Ibanb-boal, ^bâ-lB,
t l a l - a i a y Tu-diabvi siag-nS.
• l i a - l l a b Vf gfta A aâ t Txfa-di, Hifo-lB, ?rù-blên, Kbla-
dtoby Txâi^-ay Ta aiaff-aB. ^
- liab-aia Tf gla A aâ t Tli-pbeagy rinb-riôn, TrAn-viëo,
Tbâ-tlAn, i'bi-Aaxag Ta Sung-nB.
V BA^i^ag-aaa «f 2 Tf t
• I^ag-aaa Tf gla A «â t lAnb-nân, Tr/?n-nbung, Ngû^-lô,
Cbi-aly Cbfa-fâag Ta Siag-aB.
- XbâaboAtftfBg Tf gfta A oâ t flooob-bâly £bfn^-vl<So, Cbl-
aixy thm-tlAuy flâa-dlob v i s i a g - a i .
Ket-noi.com kho -tai
f ? lieu
- mien phi
( t l f p t x . 90 ) . . . oâa f i t tbêa bâai Tfa qaâa

WÊm 1471 Ta afta 1411 fftt qaâa dA t y x i waâag-aaay ai ! •


aâ| ata 1490 fftt qaâa tbâ agf kinb luaa mk (quâa din txi
aai ffta agdHy «âa a i ) â aft «f dao tiràa tayAoy oô «â tbây
77 «â ( 1£1 I Xly 70 ) XII, 44-45 xâ 59)| «faA lâ 31.000
mgJbi*

Txaag f i l a k l f a af qafta tbaâiw kbi I t lâ 10 vfa


M ^ y kbi abllu lâ 167.800 nguâi, bblld nûa lâ 205.800
i^aiiy dl glâa bât dlAa tbojt ly aâa x a f t , t r i l a LA atf dâ
t l f p taa ablab aâab oa« tbâi l4$ l^la lâ tfi obâo obo qaâa
*
llah obla pbiêa x l aâa xuft*

1^ alhi 1427 t r l K LA «tf dâ ngbî tâl vlAo xây dvag


l f i dft ntfia, la dlab doi afag nbâa dâa aau kbi obllo trcnb
kft t b i a , txiaa bft lâ vifa tfp trung nbÀn Ifo obo aân xuft,
aba pbât tridn kiab tf. Tbâag 5 a&a ftn troag Ifnb d« oâa
t a i f f blfu qaâa abâa troag aâo x i lgbf-«B (pbla aaa dft
lgbf-^îfb)y Tâa-blab (pbfta bio dft fiinb-tr}-tbiôn) vâ Tbnfn-
bai (pbfta aaa dft lAi*-tri-tbi9n), LA Tbal-«tô nôi t «lAn
«biab dfa AAl agi aaa aâa agvaly r«a tftp qaân nban oâa aâa

t l f p tb«« pbfta abâ tblab «âa t r . 91 t


Con okm dfO TblAa-trtfâng, Bâo-glaogy r..JB-oâob vâ
Qafa-aal «ft4 tbufa phâ qaâa Bfiagy Tây, Baa x i l i a , khAag
aâ qaâa f A t ^
TA lia-blab ma AAl lâa vf
^9ê ^

afaaiy k l l Afp yan gifta x l l y aâ abla a i t aâa « « i ^ v l xâ


xafBf*. T l f p ai, ntâ VUA bf Ifab aba «âa t a i i ^ xft qafta
abâa aâ nuân abu aoa t 'Aifta ^iab tâa agaga ftâa t a baa bai
abfa aâau Bail dfta qaâa ta baa afy XfBy b i f a aay «ô 35 Xfa
f|ftay d f i kbi phâ fafB t l i a b BAai-^aaay «â «ba ^5 Vfa ii«dft|
f t l â a xaf Bf » «bi f l l f i 10 Tfa laa qaâa f l phftaf T i f a
• ( l i t 3é ) .

T i f a t è «hia obo qaâa llab T 1 aka xuft t b â i Le atf


0

fafa aâa a« •i«b «n obo b i f t a f t aA d i l u abtf aaa i

l i a i f^.l Tlêt aif k^ t a i a tbtf v i f t t ngây 21 tbâi«


2 ala thafta^tHAB tbtf 2 (tâa tbâag 3 ala 1429) y LA Tbâl-tè
abi Af abo ttfiag blAu qafta abâa aâo vA Ta quaa nfia dfO *bfa
f i a Bfâr 27 ^^ ^ t b i t f p trân tbây bft, a l t b i f u a f t aa b^ tx%
t f l * ZftB xai« xftl y dlu abia m 5 pblAa, i pbiêa Itfu l f i
qaâa afâ xâ 4 pbiâa aba x l l i a raAi«*« tbâag 5 aAa 1443,
t i a i a tiob biab afy nâa l l l a b4 bfa bâa vâ aân aia l i a ,
t i l Abâ aaâa f i n ttf gia dlu tuag t b i l u y lovât afp obo Tf aî
k l l a g fây LA lbâ»^Aag ^ a abi Ai oba qaâa l i a h I g f - ^ i l a
é *

xâ dAl ( d f i qaâa tuo xAy «A «bûo qaâa liob fâag d l a )


f i a g I «Afa mkm ngaâi tir lAX tbâl^^Â dAa g i â giâ pbfa tuo
txaa aâl aâiy khAfg f a f a abin dfn a m nbâ.lay t bien bf Tfi
«fy BAB abla m l i a ba pbiêa tbay nbau tuo t r f o , d l dtffo
T l t b l a aha af *• tbâag 12 nte i 4 o 5 , LA TbâiriH-tAag trong l â i

( 1 ) n i a g agây tbâag t x x M agefo kôp l â tbao fia I j o b .


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
Af aia t l a g qaâa» tèag t r i (phf txâab aâa xA qaâa alto dfo
x i f i * fhân txftoy pbâ) r i v i f a tâp luyfa qafta m ab« bifb
lidby •k aôl I *â« bâig tbâag Tâo agay r l a t b i dfa pblAa
i i flAa wi^*. t h i a t a ala 1464» t h â l bfa t a tblAu khaiii
LA dlah tatti U a xftag t *Tâo k^ tbiag 5, tbông A tmaag a l u
l â a xafiCy «â« quâa abâa i a f Ai«b â tbi^rag b:iB t b i obo â
I f i t i a t x f a Ta lâa aâa TlAa giâi' amy abây diiay k i f c «â
IgB i ^ y aftt oâ M A I v o l , «âa abâag agimn ung diob a aâah y
TlAay afo Ta oâo t b f bâab tâo ( l ) t b i lau l f i a f t a m lâa
T l f «y oâa t b i dlu abo T 1 lâa xafag*. Ibâ Tua «buia y . Ifta
1469y LA Tbânb-tfing aio obi «bo «âo TAy t y Thfta-^û, i>u->nB,
f h f t » - i y , fV>Ite ( a l b qafta) «aBl kbi dAn pbi An tuo t r f o ,
t b i tbay baa nbaa aâ obayAB tAp TO agbA* Ta a^c obi obo oâo
Tf tbufo Hgâ-«y l â fhia-ayy Cbfn-ay» Hlar-uyy 'ôi-uy,
tayAaHqr (qaân agâ pbâ) aâng aâa eâ Suag-nd ngoai vf (quàa
dA t ^ ) «dlu oghi aaX viA« Tftt y l i f u diab af agaâi dl aaab
giir aâa a a i , côn t h i dlu «buyôa t f P TO ngbf*. TbaBg ^ ala
1 4 ^ , tb«o ahtf dlab l f l&ag n i a , nbâ rua *b01 bçp oâo quân,
g i l a af« xoag •b« T I , tbay pbiên nbau â l f i «aah gltf*.
Tbiag 4 BAi I491f LA HlAa-tfing bao nbllu d l l u kbuyfn nfing,
txaag dô oô d l l a aba pbôp «quâa Ta t b f Idn phlAa t b i « i
tbaa IA t x a i » , tbâaf 6 , tbiag 10 abia a f t am v l lâa r u f a i *
( 22 « 68y 1 4 1 , 195y * ' ^ , 225, 305) H « 7 ).

(1 ) t h f l i a b t i a i t b f tbâ «Aag bt t r m g dyag


f i lâa VlAa aAag traag faâa ngâ.
u tbâi-tè bliyi f i n fft n/ia xo^iy abia afp xafag aba aia
f afta* câa TA â ala ffa abia abia l i a aBa pblABy aft pbiAa
Ua I f i , bfa pbiên vl lâa r«Aaf. l i t t j^bip mfii biah dâi
LA aa éfi f l tbm tkkg agi biab tf nAng aâa aâa f i t i^y txftay
*

kbAag pbâi afp laaag biag. Tbâi Hftag-ltfe trâ vl aaa «i tb««
jhip iy khlai dèi. DÔ «âag lâ pbôp bay «âa dM oân «fi*'
a •

(12 t 2 0 ) .
cia tâi ll<tu tr4n obo tb£y tbcri Lâ «tf, viAo «bia
pbiên «bo qaâa liob vl lâa rufag dtffo nâ rAag baa, dtffa tifa
bânb tbiAag xuyAa vft ai q,ny au btfo ao TOI tr?oro. vf diên obia
phlAa t dâi LA Tbâl-tly ta o qaân ftgf-tlln obo tcn quâa «â«
f f « , oi« pbu, trfin dla dtfxn obla pbiên. DVL LA Ibâa-tfing, oâ
a

qala Igf-tiin TU dAl oung daaa «bia pbiAn. i^Aa dâi LA Tbâob-
tfiag l f i tbêa aa eâa vA, ty oâa qnâa nbu i.lt2ln-vû, Du-nB,
tbfta-^y, VB-Iâa, w . . . abo tai abaag qaaa abân lâci vlfo a
aia aaab, vlêo, ovo vft abâng tbf bâob tâc oûng dtffo cbia
a '

phlAa. Tl oâob abia pblAa t dâi LA Tbâi-tèy qaâa linb ûnm


abia xa lâs oç^ phiêBy i pbiên tfi ngâ «aab pbong va lu/fa
tipy «âa 4 pbiên trâ vl «on xuât (tbM giaa aBl l^o tbay
pbiên tbf Am kbAag rô). b'ai LJ ^bâa-tfiagy quaa hgf-tlln vu
a

fAl obia xa lâa 3 pblAay 1 pblAa t f i ngû aaab pbong vâ layfa


t|Py «iâ 2 pblAa trâ vl sôa xuft (tbâi gXun mBi Un tbay pbién
tbf aai «âng kbAag xa). DAB dâi LA ibâab-t^agy quâa llnb
t i f Tf y aây
ft ty abia ra I M ftr pblAa kbft«g xâ, abi bift xiag
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
i««fi biab ffta afây xla (âa Uob) bâag tbâag lAn pbiên dl
g i l a a«a xli t^jL^k^ A i ^ ^ i » ^ ; lâa abaag'faâa abâa
l i a vifa â aâo aâab, Tifa, afa vi abâag tbf lâa viAa txaag
qafta agâ dAa agây i ^ (tbâag 5y 6 vâ tbâng 9, tbâng 10 Aa
140b) dla dtffa abia lâa bai, a i t aâa â l f i tuo trfo l i a viAa
«Aagy aia aft nâa tm vê abâ gftt bâi, o i tbf aâ laâa «boyla
ahaa* l i a dâi LA HlAn-tfing, vlfo obia pbiAn aâag tboo IA
aha traia. i)o dô, abia abaag tbâi LA aay aA tbiârag trga t f i
agi «bi «biAa aft pbla abâ tïag ai quâa tbiArag trfo.

Txaag abtfBg ala kbâag oblAn obfag quâa xâa lufo


Miab, Ifo Itffag ngbla qaâa Laa-«tfn dtffO xây dfng vâ pbât
t r l l n ta kbfiag dAn oô, ta It dAn nbilu, tv du kiob lên oblnb
fiay. Biag tbâi vtfl vifo rân luyAn, trtfâag tbânb vl aftt oblnb
tri - tlnb t b l a , agbîa qnân Laa—aaa da dtffo rân luyfn, trtfâng
tbânb vl aft txinb ff tâo oblfn. Cbo tâl irifai oufl ouag oôa
oufo kbâag «bifa, lf« Itffag agbla quân Ltion^tfn oô qnân bf
vâ quân tbây (troag quân bf oô oâ bf binb, k^ binb, ttffng
HBbt llah aaaf aâ vâ llnb aâ dgag boâ kbi; troog quàn tbây
ai «â« l o f l tbuyln obifn Itfn, nbo, tbuyln (^lAn dânb t b i ^ g
vâ tbuyln obiAn txaag bl boâ kbi). ciau agây kbâng oblAo tbiaA
I f i , â%H tbâi v i l viA« glâa bot af quâa vâ «bia pbiêa obo
quân llab v l oâa xuft, t r i l u Le atf dâ tbi^rag xuyên tlng o i ^ g
traag b | vft abft - ky tbu^t obo quàn dfi va tè abâe bafa
a **

layfa qaâa af, aâag aa« txinb df tao obi An obo t^^tfag a i .

1428y LA Tbâi-tfi xufag oblfu qny dlob traag bf


- 102 -

kbi vftt, «bifa kbi vft tbuyln oblfn obo oâo qaâa aba «ou t
laaag f f l oâ vftag, tbafag dAi oâ f â , bf «Al oâ tr&agt a l i
Vf af t lâ oâ l i a «ia «ha tviag t a i l qaâa aft lâ «â b f ^ txaag
10 l i «â d f i , 40 lâ «â ahâ, 10 gfttia «bnyln^blAn, z oblAa
thayln dl tbaa, i oblAo fag pbaa lâa dfi tutfag qaâa, io
«bif« fag pbaa lâa bfag l i a , 10 oblAo fag pbaa iW bfi« truag,
80 «blA« fag pbuB lâa bfag nbâ, 50 aâ afab, 50 aâu U ê a , 50
glâa dâi, 40 pbi l i ê a i a l i agi^ri dâng aft oblAo afo} aBl
afdâi dâng 4 OblAo pbiAa tbi tbu t i l a (tên naa biag tay)
bfag abft bafa 3 ablAo bfng nbi; aBl nguâi dâng i oon dao
to w . . . Nâa 14^1 nbâ vua bf lAnb obo oâo vA vâ quân nâa dfO
diln tftp tbây oblAn va Igo oblAn. Kâa 1434 LA Tbânb-tAag
bf lAab ab« qaâa I g f - t i l a vâ quân UBR dfo tfp trung t f i klnb
AA dl tiAn l&nb dlla tftp. fila ala 1435 nbâ vua bf Ifnb obo
qafta ala dfa dAn dlla durAt t f l bon txfn, oân quân Hgf-tlln
tftp TO agbf â «âa rftag aai oung dlfn, aau dô dâ dl duyft bf
biah tftp trfta â lâa-fAng (Ta-llêa Ha-aAl), duyAt tbiiy binb
tftp trfta â Ib4-ftâ (aAag ftftag). Cufl ala dô l f i bf Ifnb obo
aâa qaâa I g f - t i l a y aâa vf quân vâ trfn quân ala dfo aang tbao
dl dâag vâ ItftfBA la aft tbâag, dAn tftp bop t f l d|a >lio f l
dlW afo va tftp fâ agbA. Aau nây t r i l u diab dinb lf : mBi
afta, vâo dfta xafta» oâa faâa â aâa dfO dlu vl tftp trung â
kiab dA dlla Aayft dfi ngn vâ tlp dtfft Ooo t 1 , 79). nHi
tba Qaaa darAt thix traa oâa «^gu^ln Trâi obo tbfy oânb
tmffwig bâag trâag aâa aft oudo diln tftp tbây oblAn tbâi dô
Ket-noi.com kho• tai
titJ lieu
. mien phi
m I «llla l i a ala xaa dâ diAt kinb; TAa xli ala agi!
UrA* ^18^ ahaag. Tlab ky pbfp pbâi l i l a aây km. Chiêm txfag
«a tbâa dAag dft lob. bufin glâp kb«« aai t i bl dâ) igbia
Ihayln bây txfta qaân aga ^^^ abaftb* (ftf g 19^^99).

Bfa dâi Le Tbâab tftag, vlA« tè «bi« oâo bilb «bung


«âa qaâa bAy quâa tbây «âag pbât t r l l n liifab. câa binb ahâag
•âa qaâa bf dxfa tè «bi« kbAag abâag â qaâa trilu dinb, quân
*

agâ pbâ aâ aa â qaâa dA ty oûa tâag dao tbW toyêa. aida obf
•âa kg blaby tofag blob, llnb oung oô, llnb boâ kbi vâ tbây
biab dâ lAn dfn dtfa vl ofp aâ (400 aginri), afp vf (<:000 dfo
^4oo ngxiâi). i)o dô, vifo bufn lu/ên quâa af obo quâa dfi
aâag pbai «buyAa aâa, pbân lo^l obo pbu bfp vtfl tâng binb
«buoA, dlag tbâi oûng ^ 1 bol ma rfng quy afi, tKng o i ^ g
0

pbAl bgf glâa oâo binb obâng. lâa 1460, U Tbânb-t6ng fâa
lAn BgAl obua duao bao lâu dâ obi &\i obo oâo vê quàn nSa dfO,
aao pbu, t r f a, oba «âo tfiag quân, tèng t r i oâo quào xftag t
•tham ok abâ aaia t i t oô vâ bf. Eay pbâi thaa duni trfo dl
oua abâ a«ôa fâ baa, â traag d^a pbfa oua vf minb sua aaag
« f i i«â «ba agblAa «bifll, dar oho blAt pbâp dl durng dâa dâab,
blAt rô tlAag «blAag tifag trfng blfu Ifnb, kblèn qaâa linb
tftp quan mag tAa, kbAag quân vu bi*. N^rp i465, de nâng oao
t x i ^ ff tâ« «blfn «âa qaâa d f i , abâ vua baa bâab oâo t r | a
pbâp oua qaâa thây f i qaâa bf (tbây trfn oô oâ« pbôp trung-
bay thaâ^ aa» aâ» aâ»-tbiAa-tiab, nbfa-bâag, liôo-obAu,
[Al, t a a - ^ i , tbft-afin vâ yla-aguyft) bf tr^j^n oô oâa
• 10A •

pftip txaxaf-aa, taose-ddah vft ky-biab). TlAp dif ai6 vua


laa bf qnâa If «h (tbây trfa oi 31 d i l u , t«fi« txftn ak iZ
diluy aâ txfta mk 27 d i l u , bf trfo oâa qaâa t i o vA kiab dA
«i 42 f i l a ) , lau kbi baa •â« pbôp txfta «ft thâfy H a i l t abâ
vua l f i abi «f «ho aâo tèag qaâa, tOi« tri oâo vA qafta afta
Af« vâ aâa quâa pbây trfa xftag t «i^bâa 00 abâ aaio t i t oô
vâ bi. lAn abâa luo r î i vlAo lâa rufngy dinh hoân ahâag
vifa kbAag gfp, Otf bâag tbâag vâo n ^ xftatbi dAn phiên dl
dlVn afo; lifu oit quân nbân vâo nbtfng vlA« giâ «ua, nbây
d l f a , kila «O Ifp abfty a i t aâ oufil v o l , «in tbi trtfio 1, 2
phâi tboo abaag fft txfta te baa xa, â agay d^a pbfn vf
y aâa aaag f i l agu, dgy obo nhûmg pbôp ngOi dvog tlAn
l u i , tfp ngbo nbtfng tifng blfu Ifab oblêng trfagy dl obo quân
llab tftp quan «aag tAa* kbfing quên vu bi* (22 > ^76 vâ 195).
tbdftag dl oâo dfO dl dnyAt oâo ojfo tfp tr^n ona
â phâ fft qufta «â« dA t y .

luaaa laai abl


Tt ftftlft Alill
v l vifo agblAa t r ) taiuA blAu, qaân nbân kbdn^ lâa duog nblfa
va tftp larfay «aob pboag, aâu aâag oblfn dfu nbu anu t

*• câa taiag blfu ool qudn ta 30.000 ngi^n trâ xufng,

abi tblab ( 1 ) «aa t r . 103 t


Qaia Aga t Cbia VfO fâ abia ngfing. (f aân tbtf aây obi pbôp
biy txfa).
Ket-noi.com kho- tai
105 lieu
- mien phi
50 agaâi txâ U a aâ kbAi« bift vB vl xâa Afy, gl dAl agâ
MUag t l abiiÉi, biab kbi kbAag «âa aai«y b i f ^ abâa viAa
faaay dAn nii pbâl aâa «bua tbay dliy baa pbl t i l a tâiy
•ftag lâ bit xia xoay tllay lâa l f i ri Aag y bâ Iab «b«ag,
ififMMi tAl i9 abf tbi xâ bifta bai, aftag tbi xâ dl l a

- câo ttfiog ool gltf «tfi quan a i , nfu pbâng bi kbAng


aia t b | n , do la klAim diob tbfo, f l «bo quâa gifo fp dAa
tbiifi liab y tbi dlu Xtf «bôa.

- Câ« tifâag blAu vâag afab di dâab dfp aâ kbfiag blAt


U f a traia aip dftt dl \% quâa giâ« dâab ôp, vâ za trfn kbfiag
blft r^ng bufo dfi ogu, llfu tbf gife aâ iag blAa, dfo nBl
tbaa a f t , alu af quân tbift bfi aft mft ataâl t r / l ô n tb\
pbft b i l b , 10 agtfâi trâ lAn tbi xâ bllbi bal, iO ngjâl trâ
U a tbi Xtf d l , 30 aguâi trft Un tbi Itfu o^n obâa, 40 ngtfâi
trâ ISn tbi Itfu agafi abâa, 50 a g t ^ trâ lên tb! lifu vlln
«bfta, 70 aguâi trâ lAn tbi xâ obft tay ahfta bfo nfag, 100
m^pàfX txâ lên tbi xâ giaa, 500 n g i ^ trâ lân thl xâ obôa,
Vf «aa vâ xufi^ dit aâa aâl t^ob tbu vâo nbâ o t ^ . Nfu bal
bêa abf M abfly «f tbiag l f i agang vôl af tbua t b l f t , tbi
lu^o t f i . . .

- câo taii« blAa kbfiaA abla bufn luyfn, b&t qaâa


abâa l i a vlêo ri«Bg oho nbâ aiab, oung lâ boo Ift xaoy t l l n ,
Ébf tA xâ blfc d l , alag tbi xâ l a u . . .
- 106 -

- Kbi lâah quâa aâ qaaa gi» vlAo vân «buyla dl l â


1^ bfa, dfn nBl bit Itftfagy tbi xa th«« qaân l a i t , f l aât
laxaf tbf« dl dao tbi pbâi din du af• &ifu gilb bay Ify
trftn tb\ Xtf obâa y bll tbi^rog gfp bai phln. nfu vi duâai v4n
laaag biêa bia y b^ giâo oâo txâ aâ kbAi« oô quAa bA tfag
thi Xtf oâob kbâo...

- Trong ) ^ dfi tftp quàn nâ quân nbân vftag mft tbi


Xtf *iO trufngy dl lâa quân dinb, tzuy t l l n / v i ^ aftt/ 3 qaaa
nfp vâo nbâ ntfia. Ko nbln tAn tbay a f t , nAu lâ qaàn nbâa
bâa bA tbi Xtf 60 trafagy bifa 2 ta; nAu lâ a quân kbâo tbi
Xtf 70 trtffngy blAa 3 ttf, nAu kbfing lâ quâa abâa tbi xâ 80
trtffiV, aung lâa qaâa bfag ba ^ ^ \ Dfi trvKrag bân dfi ouag
«baab pho ngn truang aufn ngtfcrl dlAa Aaab tbay obo quân nbân
nâa tbi xâ 80 txafag vâ glâng obtfo t ^ o dlu 3 bfo. lAu riSng
Ifr a g i ^ nbâ hay boâal ofi ^"^^ ra tbay tbi gia t f i aft bfo;
afu oô AD t l l n tbi l f i gia tftl aft bfo nâa. Ko xa dlla tbay
b4 aaag lâa qaân bfag ba a bao bf. Nfu oba ooo aob an dlla
tbay abo abaa tbî xâ 80 trtffog, dol t l l o vAng » | t i quan.
lAu «i « i bây ta xc râag dl xin obo tbay tbi kbAng lu^n t f l .
Trâ U n , vl VlAo ving aft vâ vifo tbay tbf, ngiAri ool qnân

( 1 ) -Qaâa bfng ba t bfng qoâa tbfp abft t pbâi phyo dt«b


vft vâ.
(2) • ftaâiii aA i aguâi oo tAl \>X xâ dl lâa nfi vâa bfag aai
xâ boâob vâ boânb nbâa.
Ket-noi.com kho tai- lieu
107 a mien
- phi
b i S t a â dune t u n ^ t h î xilr bi&a 1 t\î, hcni l ê n m5i mçt n. Jt-l t h l
x û iila 1-fc^ ai§t b i / c . fuan iihân s a l d i i L . t ^ . .^^ ' cw ââi
cua ban f § , x é t lung t h i / c , t h i V ).
Viv6 t ?-ri lianb hufln l u y ^ au J cho t r/nt^linh ,^
a l ioçt uuch thiJcfn r u ^ e n v^ co quy eu oo wijiiiii l a r.^t t r
nhitoi j ayân nbân loiù cho quân d ^ i t r i 5 u Le su tr^
quân dCi c h i n h qu^ t i n h n h u ç , a^tcôûc, ^v ^ ' c t e n d& b l c
•'htt hi^îc " D^i Vi;t>jL* l !o v,; vû/i»,^ c h ' c ne/. î:,c i,.p

a v i ^ ban va thi/c b i | n cy t h ê * ' 'h


" nt^j\^ b i n h ti ncng " t r o i i ^ titu^ th<^i ,y, '^r*n v a Le atf a a stf
VLCii eu c n 1^1 cho b i l ^ t .
s^ua do co t h e >v r a c h " ngu b i n h tf n^n^ ••
vo^i n Ç i (iuii^i c;ôtt bcix u-^i» ccf ban l a ch? dv b i n h dj.cr: Jfii vu*!
* a % # •
t " t c a d i n h t r n n g va ch6 d^ n v^ san x u â t
da l rt?c ban h; nh v* thf hl^n b ' t *"i ttf thd^i J v . r*'i?>v sach
nujr l a «v^ pi laD^n*-^ thu*. \ ^ y c;viv i / c i.tf^'-ir vu t^ r,g
gttf t! bO ph^n hçfp th-^nh i \h t r i ntfO'c
Ya kf 6<>ch t 1^ ntfcfc n o i chunrcufc r ha htfc*c ^hunt, lci?n Lyi
Vij)t k h i ' y . ^ ' i t i ? p t r i ^ u *jy da duy t r i v â t.ii:ç.
OtftfBf h *^ '^iJ'- c e n t ^u^c • . y ù^/r^; li^c i^vn^ vu t r u o t , pbci,^ ^^5
d a t ntf&Cp coug onCtt dSu t r a n h <ï\fup' nu^c v* ^cfc Ci n
t.c, t oug do co V b •• ngv b i n h tf ni',, *'. . Le s:^
î^'^'o il:i< t l ^ p aau t L^ 1 CJ cuçc JJ r.. chi/^;. cî o* inh
ounti l^ii t i S p t\^c ban * * * / c h i p n c; ' ' ^ •• npi^ b i n h
tf nôn^i "• '^roiis dlî^u k i ^ ac^i eua ccr.çi cu^c x^y a*^^ 1 . , ^ ^ n ^
vu t r a n s i phon^ ^xtf d f t n^r^Cp c . ntfc^c va
nt^i -ht " (fi \ry nh:.t t r i ' V^ .*^ CUtt qu6c f,la
* * f # *
t\/ c . .t- chirK
- 107b •
^ i t > y , t h e o t i 3 n t r l n h p h a t t r i ê n cûa l^çhatf qu« cac
".I tfi Ijy^ ^ r â n v a i«u e c ^ , v i ^ c ban bâaxb va t h ^ c h i ^ n c h i n h aach
" ng\> b ^ i h tf *• dtftfi t r i * u d f i do co nhi/n^^ n e t c h u n g ,
gifln u , r. \tr\r' r ^t rx^^n^^ khitc n h a u . BlJu
d o t h ê Lx^ii ciâ i>X ux, h u x m^l wC/ ucaii uu m^x aun^^ c h i n b &a;ju
nay# V8 c h ê d( IXLV 14.0! <\ôi, vcfi t S t c« d i n h t r a n g , c a ba t r i ^ u
d # l d f i d4.nh l é - 9 i ^"^Ti (Tinh .tên tuAi tniô^n^r; t h à n h ^làu doçc d^t
troi^e quan m^u Î h c ^ c MU vu tî u'tfnK t r i / c , h o , j nurii] d / b^-a Tbeo
tif*^ tr^.nh t r i 9 n % û ^ l | c h etf, t r a i qua a i tri?u dyi^vi^
l ^ p bO tj^cu v^* IcioLi n u , juan l y nban d i n h troii^^ utftfc li^^J c«ja^
''A/c t i e n h^iiih u ^ t cu^chî ^ p , quy eu htfn; v i ç c phàn c b i t dan
d i n h vao ^ ,^ ^iti^cù 4Uir: Vai d^nh 1^ t a y î n b i n h tlic^i b i n h , d^n^
\ ^ ctii«1n n^ay d^nb d i vao cv t h e Vci ^^an^.. t i n h chfit khoa
nh c h i a p h i ê n v8 Ban x u î t , ca b»
t r i t ? a avx J8u t u '-i^uc c- - . i - u l i n h c. ^ f»taa n b i ê a p h i ê n dé
iSln i . t ^ i rir u c:-nh ^ v* l u y ç n t ^ p
con c e î h:i : I k h t c trc* vo rw^n TU; t . c t i r r t r i n n nhtit t r i o n
• • 0

c u a i^-c^ , tr*il quai t r i P u d^lf oi^^u quar^ l i n t uu^c c h i a


p b i -n x-t * * :ig uKy u chi** p h i ê n \ Cteii^, ,
pbu î^vy V. X •" ]u^x '-^.UH/t c\^ t h ^ .
i^. Ci.Uî n o t r i ^ L i khac ni.au
4ÎO cu« cl.inh fc>achi " p^y b i n h tf nÔnt. " ^âic thtfi -y, l ' r i n v»^ ^ ê
atf ' h i a uc i , 'p I j l ^ 37 b i ? n d é i cû>* nhtfnt^ d i f u ki^
l ^ c h fctf cu.^cônfe cu^c x^*iy d lire liJ^^n, vu t r • ,^ „-^
a a t iiUVc CaiC t h t f i fl^- Pt a ^ n n . . l e a c.6 ^àMn t i n h k? t i t f a
va ' ' ' ' c x i y 'i;*-^ 17c 1 u trang
pul . 1- ' t iùi^c nasi it^ liiiAii J ^n t>^^ l i S n vtfi san xufit
CUtâ t( : t u Ti^^:i-J , -r ^^^ Tifà^m

Vom 1 ^ , X -Jii:
hhn Vv t h i n s ^ . n b L i c t e t i e n tâl da n: Ct u;.i; b d héânh
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 'Lb -
v l thya bien t ' bich " cka l J ncn,.. *J. Chinb aâç
^ffymnâ t l J ^ - / ( t b g ky thrf 1 1 - t h g ky thn 1 2 ) , dJ>?c t i S p
f^ t r i ô» ' 1 '^b ' ' ':y tbi/ I V t h g ky tbi/ 1^) v l •
p h â t trihti l.'^nm^c hoân b ^ cf tbtfi L8 gxy ( t h g ky t h û i::0.
dung cu<* c u i n b s a c h (to t\/u truCjbt.Cta h a i van d^ c-/ ban t u ç t la,
clig JQ g j vc;i t S t ca d i n b _^
t.. -..^^ oblnh d8u dift^c Igit trorife quàn tnj,u ; ho^c quàn t ^^
tr.c, ' ; h a i i l , chê cî' '' " clil ' n vê
fc ggt C i l i i h d.jsyc c h i a lom n b i ë u p h i é n , l â n luBg?ttii«y
n h a u a ^ t phidii t f i n^xi canh phon^ v a lays^n ty^-t c a c p h i o n khuc
trtf v% san : ujh a^*.;.. iiCi vcfi t a t c<a dxnh
t^...^^, ha ntfL^c uo dXiyc m^ quan tbtfLUc, tr^'c cSin t h i S t
, f * a % " ^

l ^ i CO t^ji) " s dA<to n-ûi t r o n f Cb>c i*^^^g^ ^i^t ^•^^_

^ --k.
l ntfcio laiu dy
c t i è i j h i ^ i v 5 to«an x u £ t , : ha Uc.v..w i^aiu chu quau IxnL Vu» ^..^c
, , „ *^ , „ ^ - • • • - ' • " • - '• •• •- • I 1

t -i i u y y U i t , u Val C

t h a n g a ç i «x^_ whu x_ . --^'-f l # i vùa ^ i l n h dtfyc n h i e u tbc;i


flan l a o '' * " ^ ChLih t,*cl. dô c ' '* '"/ ' • ' " -îo^
31 .^^ li^'c li-Vi t^ vu tr»Dt, , t r o i i p nhcio
ûAn, gan I i S n râi cknxxiÂt trcr• atf n>shi.'P dâu t r a n t d'/n^^ piityc

iLii
iu:f

aÛà flHfw fOm "MOD BIHH P^BflWI"


V % ^
ÇAff Ti^Vi LY,

CMbà alMb *%m biab a nàaC* a ^ t a ^ X«f, frin v l


Lâ aa vél ttQi «UMT tria Afty « h ^ A f t la via ât «Qai; v i t e
va MI apm abin 1|^ traa« vifa aly â^i^ 1 ^ Immâ ^ tTawg
pfalac «iS d i t naéa, xiy Ap« t i l a lya taia flAac kft b^p

Aïnb aiifc #4 tfirfl? ^*^ yalt ah^t tS> vêa afc> vb xês faut laa

diaur nii^ va a l 3 n a ^ ana ti Utn t a . Ttu ola dé

ta véi a^c tbf laa x9m Inao va pb«> anb au.y l u t t tao mêo aanb
traaijr €ld.itt tranh aiiSf na^c oûa din tôc ta
• %

l i a tbf by thii 11, lâith tb^ a^ Vift v a dfi th4 baa


gin oko tinh phjCa B<e ngSty nmy» yhJCa Mat flap biia« Pbfa Bic
«ifp LaSbc Qa«ic (Qaânc-Mag, ^iin#-tâ/ Txtm«>qu8a) CO

(1) M B tbfti LIY Biia blla gILâi Hbîm Um gXif itiAig Qaâa« o6
oko ahte vrab-«i, 1»-afa (Xha m Bfar^iai - ûinb-lfp
m f c j a l n t l i huyfa Qaaac-Uaff va mkm abia f i n , nift-oéruyla
(MM V ^ Ohi-lteff - flil^kbi Oaa-lfn^)» oac éhtm 'on. Tu-
- '-tC-acayfa (bba vtfa tvr Qaân«>-baa, TxW-ldifak «fn
TTI qpjaç flaa 1|nt va eâ aft pbin nSa aay thuQc
l«)v.v.««
Ket-noi.com kho -tai
1 1 0 lieu
- mien phi
A WÊêm l v i - l # (rêm^am traartaia)> fh£a fiy d l p / k i - l a ^
(&ia>« »t£a Mw i^la aaob rél OÉlia-fhlnb b ^ dSy "ifaib awi
(WU Binh-tn-tblên). Trâi qua «ki [^ tbf ky, a l i a biia ^éi
mim mko himÊt Am Traac-vaia af t sf dit «ai (1 ) , alin bUa
giéx phfa Hr-nm gwifm mi afac «lia ttalt £t ( 2 ) , ri«n« a l l a
d i t dal fbfa Ifaa daya aam êki xuimg tix dko c4 aia< (Pkf-
.) Oi* Troaff mm ri iSnh wi dê^ vâa« dla^ Ang A trung
«caln, nbila tbda «fo, dla« «itPi afac U nai abfnh
quyia trua«r « « « afa t r l i u L#, Trin vâ Li aa, kila aalt du^
mit ehk t#i t | b 1IB« XS, i l B«abn tlm yfu oaB« ai^ idite, vft
V ^ obocda ouf a aidia t m b giS a a ^ oâa din tf e.

Thao n i a Hdn t ^ > af dtu haiqafn 3iao-eh^ A C)îu->ohin


(fa0B# Ait v#l ala tfnh phfa Bfo tvr N^f-tînh tr^ ra) hbi nùm
aafl thf ky thtf 1 l a 912.450 nru&i ( ^ t 1?). ^aeh Hoj
dho blft 80 din nudo ta thM tbafa KinhV&lu thf k^
tkê 15 l a 5.110.000 acuèl (i1fS i 19). sdob Da dia ohf tronc
tfo-trai di tfp ohfp af dinh aafe ta tbod U aa, d2d Li 'mâl-t^,

(1) 'Oxf dy nbtft nia IO57 A nia 1064 Un lu^t aft hai dfB«
' V | t - l a , Yfi iiwa» «Bifa abin qaàa«-a«Bjria (nia vl pbfa
Tdywble Caa-l«Bc5 A« ^9a t l truâtac è dây nfp vâo Trua^
«lia* nau nly nbâ 'uf nhifa l i a dâi Ici nhiai/? nhâ Tint
. mtng ah4u trâ*
e t ) m H Liacf d i t Tila a i (ala vt pkfa t i y Tbanh-i.shf ) \>X
mit ahfp vao âfi Vift.
( 5 ) m i n dit pbfa Koa thcd Jsf vuan t ^ bia s6n^ Clanh, t b ^
TSrfta t«i bfa Qafag a i , «lol Lé aa t ^ dâo CÙ-afac (^^'
) .
-111-

l l TOO^aO aait ( H « 21a) (4^. Tuy nhiln, oâo tâi Ufu tria
diy a f i abf pbâa âirik phia ala ad dte, af diab a a ^ ta Uii i y ,
vi a l y l f da t aia« vifa kiâa ki af dia aâa «1^1 aly « ^ ad
mi dtffa t i f b kâtfb é rhtg «!•« blas va truac «a a l abfirii «uyin
k i i i aait «ara abfti ala# vifa kiéa ki af dia bki df «la aa
a l i , IMac tbf af af la|ta< abiab xâo, diy dâ| do boâa aâaH
ohifn traab, lafa I f o , dte aa dS pbâi bo l l a c «ai di pldia b«t
atfa aai Mbflac pkÀ i l ftt tlab ttmë 4i Ifa bf tiàb, abâa «iiu
àtâ^di tria t i thuf, aai diob va binb dich khinc thl
aâ» ablt 11 via tbài di bf oua s i f a Mac Hda« d f a Kinh.
Hit IH» mim af l i f a tria v ^ af dia aada ta nia 1V21 (oâ nafa
•â 1^,6 t r i f a acaàdt r i i a c oâo tfnh phfa bâo lâ 6,Çj trifu acaori
i«))aâ tbi t « i a ^ lafBc ai dte i f i Vift oâo thcd i.y, Irin vâ
Uè 99 bbaâai «iitaïc ^^i"^ dfn aâa trifu ng:mH (troiiig ùo nhin chu
af dk» àith t r i i u dfi aau dame nbiia dinc h«m d a ^ triiu dfi
) .

(1 ) ifab f i fâf tfrf nly ^ abo b i i t t aafa ta thcri Tiin Li


oâ ^.COû.^OO dliJi, thcri Lj -câ 3.500.dOC dinhj thori Trin
of f300,0<>0 dfi aai v l truB^ ma, einc ?.10a.500 heân^
a « i | tbii bf clfa Miab di bf «â ^«169*500 hf (S£L<^^^1^)*
ufly lâ abSac aon afl quâ 1 ^ , Idifin^ the coi lâ xCa th\;o'di«^e
ItiLJlUt
mi 5.129.5O0 M^(2^ • ^ 2 ) « Mjr aîmc i l aan ai quâ 1^^,
bbênc'tbâ aai lâ xao th\/« du^o.
I fkaa aia« bf aâa f l a t mm thiac hi ate 1970. (Tronc aâabt

xndt baa oSa 1970, t r « c 15). Oaa a f l 5 , 6 trifu nây hâa


tfiaa diy du t i date « i k «iftac tri aâa thfo dla  i ^ , ai
BCiiH tria trâah bhinc U kbai vIo ai dinh dâ khoi dâmc
tbai «1*1 ttiac fhâl lâ f t .
Ket-noi.com kho- taii i rlieu mien phi
>^ f p s , v ^ t r f a thiac lA» tr9m afac I f i h f ^ c dAùi
*i*^ * * * ^ >|B aafa ate lafa aâa ci^a Baa w n , dla t f a t a d i
hit tbâa oanh,^^^ ^ . ^ ^^ 4fc traiA «lâi phâac bila «Éac
hfa d l i h<ai tfft tt^|„ 1 ^ ^ H^^i^ dia tfo ta ciaab dafa ifa
lf» ohaa baa Iftu tbi aa^r mt xte Idfe véi tu pbtfMc 1 ^ U i
zuit h i f n . iâc trilu dfi pb«a< kiAi 1 ^ kf t i i p abaa è phanac
Bâa, tronc ring Huta diy ^ thf k^ (tu aafl tfef ky thâ 10 dfn
diu tbf ky thù 15), dâ l i i a tfo a^ nhilb «afa chifn tranh «uy
af lAi aanc MÊm luya aaio t a .
oâa aaf o «hifn tr mh xia Imfo 8y lâ ov kf t\^c ohfnh
aâah aai tr^ pbân dfac aâa oâo trliu dfi do, eûa glai ol^
piionc kiin ola qpgrin ra aâa âp bâa ioo I f t , dân âp quln ohunc
whindin troac aafa« diac tbài tia mqX oâoh bânb tndlic thi
l y a , â» dft âoh di bf l i n daa l i n «â ahim din aâo n«i^ khâo.

i^t aafa t a , liba aâah ijp MP riTrf ngg^fc oâa Cao llfac
v i f t i ^rafac dit c> dâ ala ad, ofy lâa, trlac f i a
• a f i diu thfoh nchi a â . . . Mafi thi tr&ac afah aha
t a y i t . Cétfi dMMi taâ thi dô tfa dfp aât. ?ân« thi ain ^ oâe
aiÉa HriUlaw^ v l Quânc"<Vla. Rft trai aâng thi ain a eâe
tfi Tfnh-an v l Tte-dià, <rta aon hO vâ dH a i i thi ain co <>
biâa". (iSt > •5-6d)« Bafo hhn okm Udh trifu hi%
t a v i f t i **••. i l af t ntfi di hfl iàn è phaaac
aaa, rafag ofp lâa tft« dit trlac Afu tdt, aâl aân vânc bfc,
blâa aip ahAa n^fo, acult 6 diu din bafa bân oùng lâa giâu
dtffa ml-', (£2 t 35 ) • zf t xû giâu eâ ohtf vfy ât khin^ trânh
bhâi aoa aât ahltf agâ, thaa vfac mim lafo aâa oâa thf 1 ^
-113-

phaac kifn lâa ^ aât n â * hit thf ky nly aaac thf ky tfUa.
n n h nghifa 14oh aâ haa aft acaa ala trafa diy (kâ t«r tbi ky
thé 10 trà vi tra^o), iriuliihl atf bfo maa tey Ghâ dâ tâac hftt
"Oâi t i i a c phoac phâ iy din di xa, nia Tmar^ufa liio nia
a«Bkg agbf aâah ahifti dit aâa nafa ainh, dft ra « a ^ bayfn dâ
aai tr% dâ ta l i a r l i . Lâa abaa l i y dufo thi aghi aâah dâ Ifyt
}Ao dâ Xiy dtffa à U thi bbâag ihia bâ ra nâa** (Sa, * 35). Bfk
aau ml gilah dafo dfa l l p hala taaa, troag nhâig tbd ky thi}
|ito.1> dit nafa ta via «M^ig zuyia bf aâo tbf l^c phaag kifti
1 ^ V^Mig Bfa t i a aâah thia tfnb bâag dft lâa «ufa huyfn oâa
ohâng*

Hfoâi ra, f dl XAB lufc eâa oâo tbf Ivc kia con bât ngala
ttf oâe nguyia nhIn cv thl khac nSai. Gife Ifeg h l l nâa «ali
tbf ky tbâ 11 giy ohifn tranb xlm l u ^ Dfi Vift oân vi mu8n
l i y tbâng l^rl «jtifa aif a n^âi blln phfa N«i aâ tfiâag by vgag
daft dafc dl tf» thf mfnb vl quia av A ohfnh tr4 hâng giâi
«uyft aiu thuln troag naft dang tn^ nin gay gât, hâng uy hifp
Éorè l f i eâe thf Ifo Liiu, Hf dang uy hifp truai^-qufo tu pbfa
Bâa* Olfo riac-4lguyla hbi nâa oufi thf ky tbâ 13 gfy * i f n
traab xÊm lafo l f i n f t ala vi aafa binb d^nh giâi dit nkj
gi tfo dlla kifn thafa l f i aha ehvng bânh trudbg thf l|;o ra
nala phfa Baa Miâe*

ssMint'^mmÊm Tfag xdm lafa vaN ta aâa aaa thf l\^ nhon^-
mmmg têo khine baa gl^ dât. Trilu dfi nây tron/r thf ky nây
bf dâah mm dfi bfi ahilu Ha a ^ ch^u thfti thi dfn trièu dfi
thf ky aaa l f i auftl thaa vfag xltf lafo a ^ .
Ket-noi.com kho tai
- 1 1 4lieu
- mien phi
Qaa ahang gfgamg thit bfi tbâa bfi aâa t r i l u Tfbgt trifk
Wgayla i^Oig thf kf mi 11, 11 vâ 15, khi t r l i u Biah a a dafa
tbânh Ifp (oofi thf ky thâ l î ) , Biâh 1 ^ - t é t W "via day
aaa mia dSri saa dvÊog giah âafa lB-o«i*'. (§2 < 'l^). lliiaig v l i
dfb dM Kiah Thânlk-tf (dite thf ky thâ 15)t thM Vfag afta lafa
aaéa ta aâa obâng l f i trffi dfy v l kft quâ l i a dfn lâ hai aacfi
aia cMfb troBh ba» binh, tfa tafcig^ auâi alag phâi oafti g a
rât khâi i>fl Vift v l aaio. ?âo nôa aafl tbf ky thâ 1^, vaa
tdi ahi Vinb l f i bon d^nb d i ^ dfng quia dfi dânh aaag aaâa
ta aft tLk nîja, aoag vi ahtfsg khâ liiin ohft dfnh aén # dl
1 ^ aâi bi fa di (ift I 25-^1).

Cia aafa «hiia taatftfifti lafa Bfi n f t oûa oâe trilu


dfi phtfiHI kifa iataBa« Bfa dafa tifn biah traag ahtkg dila kila
af thl mim ahaa» Gifa Tfhg b l i nâa oufi tbf ky thtf 11 aâ
aafa «liifh tranh afta lafo n a ^ ta l i a tbiî bai traag diiu kifn
a f i bf t r i i u chfnh aâa tfiéag lâag eung, aiu thula glai eip é
Trun^-quio tn) nin gay g f t , ailn blln g i ^ phfa Bâo Iruac-
«aia bt oim naâo khâo thaiag xuyin uy hifp, tâa l f i la hoân
atnb Hbâ khda nbilu b i . Gifa Biag-mât ntïa aau thi ky thâ 15
•éaâa aafa tfiiin tranh xim lafa naâo ta troag dilu kifn
dâ l i a l u ^ tbda tfnh bia kbâp oâo «aie gia trin bai l^o d^a
ia-X, gla aâ na^o d a (Bfa-Truac»«afa) r l i dfn Ban Ttns (K«i
) ( 1 ) , txà thÎMh aft tbf Ifo xia lu^c bung bfo nblt

( 1 ) aaa Idii chinh ph^c dufc nbllu qufo gia, trt/ thânh aft
«nia vfag Idb, nia 1271 4hâa Siar-a^ Hdt-tftt-Uft dâi
«ufo hifu i l fifi Igoyfn. flàm l'?79 " d t - t i t - I i f t chifn
. 115,

t k i i dfi va dang t h a « tbf trfn kbâp odo a f t t r f a a l vd


aâai^ahâng t r i a t â i . l i f a Biab b l i dia thf ky thâ 15 aâ
ahifb tranh alb Itffa naâo ta trong d i i u kifn ohf df oai t r |
è naéo ehâag da&g dtffo ^n d^nh *'bfa phtfMog phâag I f a g , dbfa
abia vâng vâag" (f^ i oê) A Trung-«afc kM dâ l a a f t «aia
g i a phaag kifn oulag thfnh t r i a thi g l â i * Bbtfig nhin chung
trong aafa ohiin traah xfti l a f o a l o , ko thu eûn^ buy dÇn^ mft
l\fc XMng «uin af lâbi cfp bfi af quin «iaia^[ trfc cua i)fi
n f t Mii dy,

tMag «ufo a t e lâag aaâo ta l i a thâ b i * (nia 1076-


1077)t f l f a Tin»? buy dfac t e l han ba mnai vfn quin (hem 10
Vfn qute tflifci dtu v l ^ Vfn quin nhu (i),

Troag ba aufc x i a lâng n«xâo ta hbi xufa oufi tbf ky


mô 13t £:l<J^o .-i\Bg ifJçMyla, oa huy dfng oâ thây t<5i trên duâi
• f t t r i f u liA/t quftn t cu^e thâ nhft (nia 1251) bâag rm

( t i i Ip
p th»o trang bin)
toân trun^qudo, bifn Trun^quSo thânh dSt dai oûa ùfl
Hcayia, dâng di â ^in-kinh (Bde-kinh ngay nay).
( i ) Sâab Tttc ttf t r i tbfna glâa XmJtuL b|Jn_cnw ' >âo (thc^
Tf!&g)oho M f t t ban hf hafah xfa l a f o bfi v i f t , lâo diu
t r l i u Tlng d^nh huy dfag 10 vfnquâu, 'if.vfn n.s\fa rk 40
Vfa quia ifta phye d4eh, v l aau aél rSt b ^ ai quftai pha
XUIQ^Î oon ?0 Vfn (221 • 2'')»
* t e fM i r t n H H Hitf •^' '^"irinb Hifa va trinh ht
imH Tfac) dba b i f t i troag oui^c ohifn tranh l i a nây,
liiâ Aânh aai^ dft aaée ta "quin t â i latfag ohft aât 8 Vfn,
ftffti chifn dia agS nmâe ehdt a f t 11 Vfn, Con mêag aot trâ
A dtffo 11 ae.ooo Bctfori" (^ t 171).
Ket-noi.com kho -tai
1 1 1 - lieu mien phi

tfta ( é ) , eof e «lâ bai (nia 1283) bcm nâa trifu tfa (J^), euQo
mê ba (nia 1267-1^^86) h k « ahfo vfa t l a (S).

Tronc haa hai aaai aia dia thf ky thâ 15 c l / ifti*i


tranb xfto lafo ntf5o ta (nia 1406-1427), gife Biah «Sng buy
dfac aft Ifo Itffng rdt lén» Bilng Un xuft quin dlu t l l n
dânb abl Hl nia 1406 dhéog bay dfng boa 20 vpn quin ohiin

(X) Thao fip aa bila aifta aiia Ba-aft ât-i)in i t a ^ ^àag9


oi lâ 1-ry an# bba dol Ihiag Ifnh ba vfn quia xufbg
rhk-nm (dânh via flai Vift) di rbX dânh l i n «hia Bgfo
êHm • * M i Wauvla aâ oho bift tbla ring Boln
HtfBg Trf, vaa naéo Bfi-1# (Tta-aan) dâ diu bing, oûag
daa hai vfn quin him xi alag «uin Wia#-aâ tiin vâo âfi
n f t (107 I 61-Ô5).
«ha bift t troag atffo
l i a g l i n thâ hai, Ifo liifng quib ^^goyla ta phfa Bfa
Bfi n f t dinh xafhg, da Thoât Hoan tbiag llnh, i l 50 Vfn
t i n j 1 ^ Itffag «aia igayda ta phfa Bao ^ n f t dânb l i n ,
i da Taa i l thftig llnh, oûng lâ 50 vpn t i n . (2? i 54, 55
vâ 60).
Tboo f kiia aâa nhilu nhâ au hf c na^o ta ngây nay
thi df» quftt do Thaât R»aa thiag lîah 1> 50 vfa, ala
dfa «aia do Toa Bi thftig iTnb tuy oa^d rât dlag ahaag
bhiag tbâ t é i 50 Vfn tin dafa*
(1) 9im Bml net aâ ki toân tbtf ob« b i i t t troag «uf • xfti
l i a g l i a thâ ba, ifo Itffag «>idn Nguyin dafc huy dr;ng
i l 50 vftf t i a , r i i ô c aâah <uftBi ahu Ifo dânb xufnc Vfn-
kiip (Ghf-liah Bâi-haag> oûng tâi 30 vfn (23 • ^3 • ! 65)
Ihao f kiftt aâa nhilu nhâ aâ bfc nuâa ta ngly aay
Ifa Itftfag gifa igoyia dtffo buy dfag troag oafo éhidn
tratfi aly aiSig r i t lâa, ah«u aâ lo Iftiag t(H 50 vfn
l i a , ihf aia nâi ahaag ahuag i l biag ahfo vfn t i n .
- 117-

d i a v l hlag iftfa Vfn «pafti phu phye d4ob ( 1 ) . Bfh t h l i i ^


tfiAl a i a dtfgtfc dfta vâi a ^ a «aia Laa-aaa» n c a l i Itfa
din fy alb aâ c i " hlac ahfo Vfn «ate Miah v l «afa acfy dfac
i h l a c ah»a thiah t r i lâhi ahe t r i a kbâp aaf» t a , va» bai afti
tlftê v l 1427, t r i l u aiah l f i tiag vd^a 1 f t 21 vfn l i f a binh
h l a c aâa l i y dfac-qaan aang eâa thIah t r i Iftââ d w g bf baa
v i y hâo, afag oâ thây t â l ncât nâa trifu quin oâo l o f l ( ? ) .

( 1 ) Sioo aâah Balaa ftjah thyc luo ri lac BS qufta ohifn diu l â
215.000 Bgtfli, ihaa kf hlag ohyc vpn pbu phye d4oh (I17f?35).
' a â A lin pfT f^i néCUÊm a f i af qnm «inh aaag dânh nhâ
Kl l â 80 Vfn t i n ( ^ t l i f a l 277)* Câ l â Ca» ulag Trung ghi
thao oon ai khoa triamg oâa t r i l u Minh khi f y .
( 2 ) Sâih âm-mam m^ iUlflff «^^ ^ ' ^ l aau kbi xfti «hiin nuée
t a , gif» Minb «h» fftifft Ifp 19 thânh vâ 20 bâo (thânh bbo
dâp biag d i t ) nhla trin kp pbong trâo miag ohifti «âa nblta
ddn ta ( ^ I 3 9 ) .
sâoh :ptawa< dinh Pu dja ohf o^ ghi a i t ai vf, aâ g i f e
Mah d f t 9 naâo ta nba aau t OiacHohiu t a , bfti, t n m g , t i i n ,
h | a Vf, Zaaa#-gianc-^, Ihia-dn-vf, Tw-giong vf, Sianh-hâa
v f , Nghf-an Vf, Tia-binh v f . Thufn-hâa v f , Trân-di vf, L^ng
Vft 1Si4-kilu t h l i a hf aâ, l i - l i m thiin bf oâ, D i f o - A l u
t h i i n hf aâ, Han-tlnh t b i i n bf oâ, «uag 15 thiin bf oâ Uiâc
(21 t 40, 4 1 , 4 2 , 46 vâ 5 0 ) . Cfng »â thây l â 14 vf vâ 19
t h i i a bf aâ; sâah Liob t r i l u hifn tffcawm l » a i chf oho b i f t i
tboo binb ohf butfi dlu nhâ âinh, wBX vf oâ 5600 quin, adi
t h i i n hf aâ «â 2120 «ate i^it i ) . Vfy 14 vf vâ 19 thiin hf
mi l â 118.680 ngit&i.
Thae aâah i f i n i t aâ hâ tain tbu i nia 1416, ngoâi 1 ^
l a f a g «ttfti Kinh dâ oâ, Truatfc niy d n ra Ifnb tuyân l i y thâ
bâtfh («aài acuBl bâa a é ) é naéo t a , d^nb l f tu Thanh~hâa trc^
• I » oâ a auft diab bât 1 auft i f n h , ta IhMh-hâa trè ra ou
3 aadt diab bât a f t aaft ifnh (21 * ^76). Biinc tronc eafo
t i f a «iac rtj «aât - f f ^ a «uin Ti» aoa à ai KSj^-lfag aâoh
i a - l k (thaftfc da Qiaah-hâa), Trin Trf buy d^ng t e l hdn 10
Ket-noi.com kho- tai
118 lieu
- mien phi
laa tb«» t i i n khâag tf^fta «hfag Tfag, ahftfg igayla,
taf» laia d i khâi «aâtt "ffa l f i « gif» »fy trfa d l i ,
ta afy binb ngân, Ify agik ahf dli i l vlfo thalac aâa biidi
phâp" (221 m), laa thtfi tifti mimg «hifa ihftiic Eiidi, Li
Lfi v l Btfafib Trai o&ig khâi «uât ring din tfo ta dS pbâi t
n i y yia ohfag a ^ % 'Liy f t dfoh ahilu** (£& i 79).
dkmg véi ngay aa xte lafo ta pbfa Bâo thutotig xuyin uy
h i ^ , l f i ala »â «âa aaf» «afy nhilu, euép phâ ailn biin giéi
pftâa Baa, phfa Tiy Ta «aio laia ludn xây ra. Hfu khing ohfn
«aft» gife oâ tbâ dânh aiu va» afi d^a. sâeh l f i n i t aâ
eho bift aft ai l i n otfâp pbâ nuâo ta oua oâe thf
1 ^ agafi bang phfa Nao, phfa Tiy aau.

9hK L#, nia 1 0 ^ Chifti»-thânh (nia aât phfa Hai Bfi


m f t ) daa «afti «ufy nhilu ailn blln giéif nda 1128 Chin-lfp
(tflavl pbfa Baa Ghifta-tbâBh) daa haa t v|n «oftn vIo euép phâ
dftia Bghf 1 1 nia 131? Chin-lfp v l Ghilah-thânh ouag dânh vIo
dfb tfa Rghf-aai nia 1139 quin Ai-lao (nia aât pbfaTiy i)fi
n f t ) ouéi» phâ a l l a Mia giéif v . v . . . (21 * -33, ''^l, ?68
v l 287).

Ihli Trta, dâ i l aâo aafa aaâp phâ oùa quin Ai-lao â

«nia Kiah v l «u*i Rffy (21 t 12). !SUeig 10-l4?6 nhâ Hinh
aai Vtftfig ia La» daa aft Vfa v i | a binh tu Vin-nan tifn «ang,
r l i l f i aai ttmmg Thiag daa 5 vf» Tifn binh tu Mao^tiy tifa
aaiag* flUbc 10,1427 l f i aai Llfc Ihâns thfbic liah 10 vfn
«[afti v l Bfa Bifflh tftftlg linb 5 vfn quin th»» hai du^g Xfag-
mm A Vte-a«i d^di aaag Ufp vifa «ha Vtftfi^E flUac (21 > ?^
r i 43).
- 111-

a i l n «iac Ohiag^iaac (Y) aia 1297, bofa a l l a il-giaiic (


•ak^la - Lai-«hia) aia 1501$ dâ i l »âe aaf» Uht aaâp «âa
«tfftà Chilm-tblab ra édea-ahia, Lte-binh (thafa Einh-tri-«biln),
thitf ahf hâ» ra a o ^ phâ tfn tfghf-«i, Biaab-bda, TmAig tai
(Iftafa H^i^aaa-biah) ahftic a*i 1353, 15S1, 1365, 13««, 1376,
U|Of 1313» 1389. aio bift aiMâa trfnc lâ nhtfftg lin gifa
Chila hlnft «aia biag dacng thây r l i kâo vâo oaâp vhâ tân
hfl kiah dd nidn^-loag ahaag nia 1371$ 1577t 1578, v . v . . ,
( 2 t . l 82, 96, 155, 164, 166, 168,^17^, 185, 188, 191, r;3,
195, Ta 2Ç5).

Ld af, «ufti Ai-la» nia 1459 U i n kft véi bçn thé


t l fftâa bfi hfa vl» atffp phâ Afta Pbfo-ll (thufo Lai-«hiB)i
fllb 1 1 ^ l f i l i i a kft véi bfa thâ ta phân bfi l i n oafp bila
0

g i é i phfa Tiy. Quin a&ila-thânb nhtf&g nda 1434, 1445, 1 4 ^ ,


1470 l f i tran aang «aff phâ Hâa-bbia. Troag ter ohifu di dânh
dff «ain flhifti thinb afti I47O, U Thâah-ting Vfch tfl â»
aâa ahéM: t "VfP tfp blu d»«i, dâa tré thâl nhu ^ â aaiag
lân trf«^ lua khi acr hâ, a i ^ daa quia nhu bây quf tfa nhau.
Jânh otfl^ lâa-abfta, gift «afti dia thâ . . . l l i xiâa ninh nhi#
l a l i eâe é Tln-kinb (1) thâl bât dâ gila ngadl khâoi d^ah
Ifkldn nhu giing tla ra fgfag «wfti ( 2 ) , btfag Itfng toan dâidi
hai bl «^ • • • X«a kbiah dia ta khiag biag a» râo, long aia

(1) Yin-kinK M i axnh o '•'.Tiijt,-^'uflc khi 2y,


( • " ' ' ^ ' i - r«c: T ;Cc thcri
X'.'U l-.i
*
-à.\.l u Ji . >- - Xt . 't t JC lit
Ket-noi.com kho- tai1 ^lieu
-
mien phi
dfa déa aé hfl agUBrii ttfJac ^ « i ^ ta d^ aha dâah » | ,
atftfiC Hag-ica (1) ala aanc lân nhft. X»a din nbdiig i l i in
tiftfc a â l , dla aafti bfi dâac dlâag ngali ta . . . Ta baftng
lâtff thi hâ» dâa ddn ouâpi ta kbân truong thi viy duii kia
von. L I lai thù aua trilu diahi lâa a i i lo oho din ehâng.
(21 I 66, 128, I35f 224, 231 • 233 vâ 266-267).

\^ ""fr 1f^ ^^'^i TlMi mrr^ 'Hiftiir


olna aft lâ» dfli pho véi aa uy hifp
t l ahiia abfa. die bidt lâ thf
^11 II lÉi l a n to 1 ^ é yâ^ ^f. Bâf lâ flugc. vin di bue thift
d i t aa tral» dft^ tJe t^ ^ J j ^ y^a w^ ^jjj^ .^ . , ^ ^m . y
dâ câ dv>f7 »'^f ngn^ |ftÉM ^1^ T* chifn thinx adi idée thu
t

nnb n i ^ f a eua aali «kf ky dfu tranh dânh duâi 9mm


thf 1^0 xftl Itffa lân phaaair Bâe truâo ddy (thf ky thé 10
mé l # l r « # e ) ttf bfa phaag kifa abl Hân tel bçn phaag kifn
ahi l a l a c , aha thfy ohf câ dfag viin toân dfta, phât dfng câ
aaéa déag l i a ohifn diu Ihi aél af thâ co diifc sâa afah diânh
thâng l f i «bo af ngbifp giâi pbâag din t f c . Kinh nghifa do
f t nbliu da dafa i^i nhla traag ohfnh au cua i>fi n f t sau
Bily. Traag «afo lûufi nghfa dânh df âeh dft bf oua bçn phoag
kiêi ahi Tife bfi nâa diu thi ky thâ 1, Traag Trâe vâ Trung
tt4 diy binh ttf ddt Ml-Uah «afh diae-ahf, dafo **oâc qu|a

( i ) Ghd n a g Bga i Vha Ghila b l i ou«i thi ky 14 twaig doa


' «ttfti atfl^ fhâ kitfb di flUa^long, aaa bX fuin nbâ trhi
Wb «hit.
1^1

iM^-oatf, Bff phf ftu htfjhg ébg" afti tf nm «hâag


"liy d e ^ 65 thàob é Lfnh-««i**, *^rife d^^^r attio xutig vuoag,
df idia tré bin tay" (21 > 91 ra 9 ? ) . Troag atffa khél n ^ a
dâah dé âeh d^ hf oua bfn phoag kiin nhâ Ltftfiig h l i nâa dta
thd ki thé 6, L^ Bftn nb^ l i l a kit du<fo hl» kift nbilu diiu,
•â» non *^Clu b t f ^ i^g^t nia ngay th buâi dlu da *'^u ehftn
thânh** r l i «an dâ tifn l i a dânb bfi euf» phân oing lén oûa
qafti Lamg t«r Troar-q^l» aaig, Ua «h» gif» **10 pbfts chft 6,
7 phfti, quân tan râ aa tré vl** (21 t 117-118)1

l f i véi abSng ngii^ l<nh dfo trilu Li oc/, kinh ni^ifa


aâa tfali nia kbâng «hifti ehftiC Miah ohfnh lâ bâi hço 14eh
•tf nâng hâi v l phucrag «âeh ohlag gife giS nuée lâu dâi. JJkjf
i l dilu Ld Lfi, ïTgayia Trai dâ aiu ro tr«Bg bli oâa binh Ngi
aaa agly IftâM ohifb thâag l ^ i <9|ag gfy laa od», din châac
bfti fhtftfME t f hf»" (SSL * ^ ) t ^afo tronc "ft t l ehiiu gui
•âa «aaa via vâi * ^ t khi eor agbîa aél phit, bfti phasac n^i
i f y aha aag, a l gif» Bgi U l a bf bfi dift** (&Si l 196). itfy
i l dilu Ld Lfi flebuâi diu dfag »l khJi nghîa a dît LM-aun
aia dfn agali tnSng aâa aiidi dafo eâ ra trOng ool vifc quin
Itftfng I *'Blnh, luoag l à hai diiu d a tfio vifc aé aaée.
Bgtffi nin lau l f i gltf aia bâa, «m thfp bl» k i f t , de ta v l
taâo tuâag dii^c ^uyia f dânb nhau, dâ i l aiag dlu oua vifc
x a i t binb** (£2 < 1 >/ awig ahtf dilu Li Lfi, Nguyftn Trâi duo
kft Idxi aiu l i a nb«ig ngayfti abin Iftifa aghfa qufta T i »OB
nhft d^nb dânh thâag gifa Miahi **Bay ta dfy nghfa binh, trin
dtfli alag l i a g , am bung bft aâo, qufti af aâng luyfn, khf
Ket-noi.com kho tai
6 1lieu
<^- mien phi
tinh, vùa aiy rufn^ l f i vlta dânb gife** (ig[i135),

aghifa »â» aa}» khai ngbîa vâ ohifn t r « h giâi


Bhâng da «na «âa dfti tf• I l ahu vfy. 8f a^^fp phlag ciâ
ait atféa mêag ncofi xia khi dit aaé» dâ ciâoh ddfe dfo Ifp
d l i bâi phâi aha vfy.
i ^ *^it ahin dfti riax râi thâ hiin é toln
lâak aida va daa trin tilr i ^ dii dâo
• *»tgte m i t mf" irf tbâ ta» nftà aéa
va ohiin thftiatfa^ a l l a «lu xfti luge, giâi
*f r" '^mi ^»^*^^ ^aa dit
daaa luo Iwng vu traaa a b W glu dfit
kft ba» fluin aa a^i kinh
ihlfn traab aiu naâo thoo pbtftfar théa
Ift tfa Ift»»
AJSÊSâ'

•kSng Bhl aâng Ifp ra tfxâ nghîa duy v&t 14eîi aâ dgy
aiagi *\ihfti tf «aydt d4ah traag Uoh au, ^^^ *a^ | ^ ^ Xâ
ayaân xaft vl tâi aoa xult ra drn adag hifn t h f e . . . Chéag
ta ty aâng t^» ra Ifeh aâ aâa ohÀig t a , nhuag lâ aft aaig
tf» véi nhùng U i n dl v l nhftig dilu kifn h^t aé» r» r«ig.
Troa;; nhîkg t i l a dl v l ahAig dilu kiin dâ, dilu kl|n kinh t i
giâ vai tr» qayft dfah »ufi »ttag*' Ci • 95-^6). Trin y n ^ a
i y a l nâi, t i l a dft kiah td aaa tfifnb aâ«b «Higv binh n niag"
- 1«.J.

i l *%iiag", i l nin kiah td niag aghifp*

L I aft xâ ahift dél giâ ala fe^aél^ aâ r ^ v ^ , ^ | i ^


bfo, l f i eâ dlag biag phi A l f a d» pbl «a b l i «fp, dft naé»
t a , thao »£• t l i l i f a abia tfuSag bfo vâ khâo »â bfo nbâag
aàa gla diy tfio b i f t , i l aft traag nbvkg nc^ ainh tf sâb
aâa l a l i agali vâ nft troag nh«ig xâ wâ aân sinh ra oiy lâa,
ra n ^ l trlng lâa naâo. Khi a ^ l trlng lua nuée xuft hifa,
ela nhâa din ou l i a a ^ l dâ anig bât fin chayfti tu 181 aftig
du ou asng 181 sfng d^nh etf. Vftag dlng biag vâ trtm? du oâe
tfnh phfa Hâm Btféc ta do thf ahtfftig thfoh bfp oho nghi
trlag lâa nuée nintré thinh rufi quia am tfp tarung vâ Ifti d ^
nhft cua ta t i l a ngali n f t . aên kboâng thiin niin ky thé
IZ trafa alag agayin, n ^ trlag lâa nuée dâlâ aft n^ành sân
s a i t gl3 vi trf chu dfo troag ala kinh t i é nuée t a . f$
tftaft mê tâa aiag ey dfag thon dfn aâo tinh xâo ouag véi
m0M trlag lâa n«âa phât triâa da tfo nin nin vin hâa Yàn-
laag - da-lf» rfo ra vl» nhSng tbiin a l i n ky thâ II - thâ I
trtfée aiag ngayin.

Trâi «ua hing ngin nia khai phâ, aé aaag dit dai trlag
t r f t , tfah lOy kiah aghils gioo trftig, l a i t f o ^ l a nhilu
giftag U a a é i , xiy dâp ngly aft nhifit »âe elng trlnh thây
adag léa nhâ, din nhîkg thi ky thé 11-1^, tron/; hoân canh
x i y dtfig aft «af» gia Ife Ifp, tvr ohâ tf caân^, véi eh inh
aéift Mmyfti aiag aâa aâo trilu dfi ducm^ th^l, a^ié trlag
l i a naéa é Igl n f t phât triân afnh a i hoa ba» g^h hf t . ïâo
thoo aâ i l oâa n ^ l ahfti a u i i , trlag diu, n f i i t l a , dft v â l .
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 124 -

Ifa, l i a aafi, dâah aâ ali tifi« bfy d à . finag oâa via bia
tftàn Xé aâ df i ihi abo bift gian tlfp t i ^ h i ^ ala ^m
afag ngbifp khi iy, nbtf aia ai ta olab ttfftfg hi^fa ok - obite
(Tlah-gia Tbifth-bâa) • "Mag rafiw aaa aât, xaitfi t f t aha a ^
(21 t 310), bafa aia ki vl gia tfa vlla t r i abiu hf El â vi-
latfg (ttafd Kl-tiv^la) t "Oiy oij tbao pbât» tiab dila, thâa
lâ» la la ahtf aâi" (^ t 329). Oia tbtf e&a H Tbânb-tiag vinb
aâab dlag lâa abi la 9 Ifag-hlag (tbofa TIa-dinb Tbaah-bâa)
la aft biah lah £t A l l a phâa aah tiah biab aân xuft
agbilp théi LI atf t "Vpn kboânb thsah tbanb thi h« dilai
t l dia dtfGMg dl tbf» vi thila" (Lua ablla auia kboonb tdt
rutfa rât An lâ trori oûa dia ohuag ta) (75 t 227)* Saob An-naa
tiJUÊÊÊâH ^ ^ ^® ^ ^ Trtfig abl fhaah aâ Bbtf&g dopn obâp
vl al» alag, ala vft aâa i f i Vift abtf i "Rafag ofy lâa a ^ thi
tbâag 5 9991 tbâag 10 day» gft. iafag lâ» ebila tbâpT 11 mi^^t
thâag 4 ala aoa gft. Tbf gfi i l lâ» b»i al» al n ^ nnâa dâah
thaf. fffta taag, ali aia 8 lâ», tbf gpi i l t ^ ^ ^ ^ laa lâa tla
d» liag aâif« afp", "aft aia aâ bai vy li>^ ^* ^** ^^ t l a , dda
vâ gai aâ d|y dlag afi. l f i ngi^yln r^^* ^« »o^i '«t nbilu.
Oaa âa duy» aung tâo" (6^ t •* - ^ ^ > *

iâa xuft aii« ngbilF"^^ ^^^ '*•* ^«lla apab nbiant


tftMi« a # i # r I ^ ^ * ***** •**••• * ^ ïflab di Thâag -
oâ 56 ffttf^^^^ •*•• ^ *»*» *»«. • « totn kbâp dft
I l aâ- '^' * ^ • • " ^ • • ^ • t - ow li-d « . trong do
- l * i > «

dfti l i a rafag U ohfnh, c6 kf t bfp iJ» «f % . g .^^g ^ ^


gia dthb dâ dâp éng nhu ola t i i u dlag trf» t i i p eâa
gia dinb ainh hof» aâa lâag xâ ninh. Biag dfta »âa ^^g s |
Aifta tayft dfi bf phfa dfti «tf trong atffo, ifag vlln vl aâ
t f i l t ahin Itfa troag vifa xiy dtfog lf» lagag vii trang phlag
giS d i t aaéa, xiy dfag t i l a l^fe quic phong kft h ^ ««%i «f
véi kinh tf ohâ yfu i l dfng vlla vâ aâ dyn^ ifo luqag aiag
dia aâa lâng x i , xiy df/ag t i l a Ifo ttf troag oâo lâng xa.
"Mag" l â agala iriUa lf» dlag dâ», agala U l a i f o dM dâo
ai tfO nin "binh** afnh, "Binh** aufa afnh t i t phâi dufc dft
Um trong *%iag", phâi gâp phia thâo dâg *^alag" phât t n â n ,
téa i l phâi '^kgf tf ning".

• ^ HJ* ehfnh »âih Vau binh tf alax" mim thori Ly.


ftrin Tf 14 aa aâ t i l a dl ki«i tf là nin aân xugt ndng xuàilêo
ahât trifti. lâ nin vin piah fiag ftf'^fr ^ *^ *^i hifn atf
>ét haa iftdt ahâ a i f c hfl aiaa dteir -binh- A «Max" tronir
9U niiiilp xiy dtfac la» lapax vu trang a h W xitf dit nu(?c oUa

vl» tîto^/<hll X^, Tria vâ Li atf, t< châc cv thl eâa


afag dlag^dag" - t^ «héelâng xâ - oâ af biin dfil nbât d^nb.
(Bbtf fd^^a «â» liag xS ngây »ft dông bant qua affi tbf ky
thi ahilu llng x i aéi dufo thIab Ifp thia do khai hoang d|pkg
§, b»f» d» tâah tîr eâo lâng x i eâ aâ rai nue 1Q quân ly cûa
ahfab quyln troag «oag n f a g tfn Ung xâ ngây oâng abft «bli
v . v . . . ) , Bhsag tya trang eâo lâng xâ vfn lâ nhOag dan rX
t i - dia «tf atf bâa (dlag Iftii «ftig lâ nhSag dcm v^
Ket-noi.com kho taitdftlieu mien phi
«hfah «a a é ) , aai tft dé i ^ a l i adag dfti dfag gfp a M a vf
aéa alah dH véi Mil aaéa ftaaag dâ aâ via dl biah d^oh) A
t i t e Ifa afi B i t aâa dit aaéa daf» xdy d^ig ada (tr«ag «f «â
dl biah v l laaag), aai i l dé* aaag «1^ aâa tfhfti diab dl
via «aia agi v l dâ «afti Ifab «hia pbiln tvé vl aâa xait
l y téa» «iCaft aâtfb <lmf binb a aiag" d» »â» t r i l u dfi bai
hlah aâ d i ^ thf» bifatSt hay Ublag, aft dila »â f a ^ a
«ayét dinh i l i »»n agali taaag «fag dlag "afag" dâ - ng«&i
aiag din BMig via »fag fiag "biab" dâ - idia thf aaa, bain
aâah kiitfi tf eua hf troag xa hfi ra aao T Aag^-#iaa dif r i
riagfl "ahfah aaa i^ali aâag tga ra Utfiaâ aâa alah, mmm
mimg tfa troag aft ha2a aânb nhft d^nh aâ eoa ngall phâi
thf eh iag v l lada aa «é oâa nbung «aaa hf^ «if» tf daaag tia
t f i , troag dâ quan hf kinh U , af» du odïfahûng quaa hf Iftâe -
ahftig mm hf tfifnh tr4 vâ tu taâag • ânb h a â ^ dfta dia «hdag
aâkf ahtfig xât dfn alagt vl^ ^ nhSng «aaa hf «aydt d^ah,
biah thIah afi dfy «bf df» xayia «aa tala bf af phât t r l l n ,
a ^ diy duy abit lâa eho ta blâa duf» atf phât tri4i» ( i l l 2 9 ) .

â nuée ta nh^s thf ky tbé 11-151 rafag dit tu haa


ftBig trda dl phât t r i l a flftaag raOad f i t oing vin là phf bifn
v l ehlia d^a v^ ^ u dfo. Troag thInb phln rufng dit công,
agali aft bf phfa vafng dit d» Bhl nuâ» trfo tifp quân l f
v l tba td ra, dfi bf phfa i l rafag dit eâe liag xâ. kufgg
d i t aiag eâ» l i a g x i tvfti pbâp l f thaf» «ayln aé hûu tâi oao
aâa mA aaée. ad^ aai» tha t i thaf, bât lao d\m A binh
df«h ahftig mimg dfti alyaig ra|ag dit l y . Bafa Bhl nuâo oâ
1^7

t h l l i y vtffng U t iy ffttfig a% A a «aé t f e , «am l f i df «a#


t f a , iMBljl thay mA naâ» haftig t i tftni (aha i f a diln thli
Lf atf), bafa htfâag eâ t i thxif v l aai d4eh (nhtf rufag «hff
fhaag t h l i ! # , « i l l T!i%i). Trin «ifc tf ehlla dfag, r « | i ^
dit oing l l n g xa nia vl ocf bân thuf c vl lâng x i fy. Thli Li
atf, véi * d i f «uin diln do Bhl naâo ban binh, afithinh vila
lâag x i v l nguyia tâa dta duf» phia âlp rufng thae dfirii k^,
1 afti ta ohâo «hia l f i af t l i n dbo pfti hfp véi s i ngali trang
lltfg xa tftig, glâa. lay abiln, ty l f nafag dit duf» j^fta aip
•âa tlag hfag agaori »â Ifti» nban nhilu t i y tbeo dia v^ x i
bfi »âa hf. (ihtf «aaa viftt t l tfp lua dfa tan phéa dutf» h a i ^
tfp 7 ddn 11 pblnt dfti dinh thaltag ddn »â» quia Ao daf» haâag
t l 4 dftu i phia raTlt ttiip ahit i l oâ» »6 nhi, quâ pbf, vv
Ma t f i nhin du^e buâag 3 phfta) (^ t 1-2). Thli L|, thli
Tria, vifa phfti oÊ^ rafag dit elag l i a g x i Uhiag daf» mi aâah
« i 1^1 l f i . nnng traag dilu kifa «ayfta t f tri aâa llng x i
itft dtffa bâ» lua ahilu bcai, af phfta hâa giai «ip traag dftu eu
lâng xa »ln yfb ban, ahfo htn afi tbaab vifti llng x i »â» thcri
4^ i y dla dtffo phfti mÊ9 n^ag dit alag ta»» d^nh ky vâ née dÇ
dftlah l f eh giâa ty l f phia rafag dtafo phfti aip «âa eâe bfag
BguSri ela f t btfn nia.
'X;
n i a tfiaag via mim t h l i Ly, Trin vâ Li sc^, aéa t i
(dlag t h l i auBig i l thaf) liil nué» dânb va» niag dfta eây oiy
aafag ddt «ing aâo llng x i Miingifng. Trilu I«y, Trilu Trin
tha a l i tfia IM thiag tbâo (1 ) (troac ^^ t i rufn/; quic khi
^ • —

(1) Thbi L/, t h l i Crin, aée t l aâo rufnc qu# tfe quan l f i ...
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
da t f i ahfti oly efg phâi afp nhilu gl» aiy Ifta t
ahit afi a i a fftO «ifac, rafac hfac hai 400 tbiact
100 thiag) CISZ « 154^ 22 < "^^f 21 * 19)* < r i ^ U aa ifta
a f l alo hfag ahit dltfOag v l 6 t i l a ^ h^ig bai 40 Iftftic
v l 4 t i i n , bfac ba 20 Iftftic rk 3 t l l n , ai c5 rufac ahaa dfb
aft aftt thi dtftfo aiftt (fig i 142), Ihaf ahfti diab tbln hf
«ft«B eâ. % l i Tlia, ai eâ rufac dit nia lâ ') ,2 nlu afp 1
t l l n , nfu lâ 3t 4 afti afp 2 ««an t i l a , nfu lâ 5 afti trâ lin
afp 3 quan t i i n , ai bhiag eâ rafag dit dlu dufo aifta. (ùân
aiy ehfo nda ouii Ihli Brin, ohfnh af dâ nât, tbai khaâ afag
t h i a , afi dinh aaa dla phâi afp a i i afta 5 faaa t i l a , bât hl
g i l u a ^ l o ) (22. • 19 va 191). Thli L« sa, dli Ld mânb-tlag
a i i dinh naa phâi afp »â 1 t i l a (22 ^ 4 3 ) . «âa la» dxm
Bgtfori din phâi gânh vâo nâi ahaag aûag Idlteg afng» l é aâah
au khing nâi r i ngaSri aiag dftu oâg rufag alag eâo llng x i
phâi gâah vâ» la» d^m hang nia ra «a», idnaig qua aft ai af
kifn glân tifp aau oûag eâ thl thây dufo dilu do phln nâo.
Bli ainh trdn ohuAag ThAaghthânh quân é Bfch-hfo -(thufe
Vînh-pbâ) thàn Trin ghi l f i aiag dâo truMie eông ehâa Thiln-
ehin i l Bguli dtftf» phoag aip baaag Ipah hpri "thu thuf nhf,
g i ^ laa dich, giâp agali aghie khâ, yôu kâ ci quâ, ainh linh
aâ nft htfaac «ftlag ai Iftiag bâi tf in duc" ( ^ t 13-39).

dtftfo ban el^ diab vie alag Ain eây efy oùng tnang ducmgi
Vtf|ag hfag aftit wÊX afti 100 «liag, rufng b«ng bai 3 afta in^
thdag, rafag baag ba 4 ala 100 thang ( ^ 1 \o:>).
(f> l i a t t | : aoi t i i n quy ra thâc thi aao khiag ro.
- I^î» -

ah» b i i t aaa Ifti Iftâng


ahiia «hiag Biidi tkftig 1 ^ , Ll Thâi-tâ dinb l f i 'VUbg ahi
al» aâ agtfli di ifah thî aft suit treag nhl i y dafe adfta
ifah" (101 « IIt9) • . T . . .

ÇSmg fifag nhtf ê nhilu aué» phtfdtfg Biag Miâa t h l i


phaag k i i a , v i f e bâa luu l i a bin ehl df rufng dit aiag é
tf«|» ta trué» h i t lâ d» nhftig agayla nhla Khâaft «aan aâa «f
^ â t t r l l n kinh t i »haag daa l f i . (Kinh t l hâng bâa phât
t r i l n ahfta tfkfp Iftite vifa aaa bân lafag d i t , phft» hâa tâi
aân é aftag thia Iftlag xây ra apnh. Sf kft bfp abft dhè giSa
lao dfng niag aghifp vl laa dfng thâ aing treag a9i gia dinh
dia hbifti a f i xlag x i tré thIah aft daa vi kinh tf t f
t f afti, Idiiia «ha agali aing din vâ ttf U f a aan xuft
•hâ yfu eâa hf l â rafag dit d ^ nây nbtf thf nâo dori aau aaag
v i a gia nhtf tftf i y , rft f t biia dfag. Km aia vl vif» «aân
l é tfbaag aâa t | f tftl iftag x i hofa «âa Bhâ atffe dii véi eâa
tfiag trinh thây 1 ^ - aft etf aé «uaa trfag oâa nin aân xuât
aiftiff • Iftifta ahf df aing hùu vl rafag ddt oâag dafe
af traéa mg binh trtfdag t f abiln «âa ahi df ttf hûu vl
vafng d i t , v . v « , « ) . ftlia dâ, xât tria giâa df Iftafti tây kinh
t f , thl bifn af t r i trf aua lioh su é diy a» véi câc naâo
Tiy ^ eâ tiii df rafag dit tu vl nin kinb tf hâng hâa phât
triân apnh. Bbiaig xât tria yfta aiu pbâi Mioan thu aéi dfti dl
dây a^ih aân xuft aiag a ^ f p vâ ting eucmg kbfi daân kit
ddn tf» trang atf a # d f f dfta tratfh dfag naâ» v l gitf naâe thl
v i f a day t r i rafag d i t «iag aho aiag dfta, bâo dâa f t nhilu
Ket-noi.com kho tai- 1lieu
- K . « mien phi

, - _ dftt mm aiag dfta aâa laag x i eay al^


11 t h i J , laa dieb khiag nfag l f i l l mft a^r efti t h l f t , aft
dftfah af t i t *

Oêo t r i l a dfi dmmg Un dâa nhifti aé afng Ifib aâ


liab df» af nghifp dia tranh dfag naé» va gitf aaé» aâa dfta
t f a khi fy da n h ^ théa dafe dilu dâ vf tfah afa tâa dfag
t e l »f vfa dfag »âa lièh aâ tb»o obilu htfftag dâ. Li Lfi ngay
aaa Ifti Miftig «hifa dbftag «inh kft thue «ling l f i , buée via
t h l i k^ hia binh xiydpng dit naéa, da nâi véi aâa «uaa vdn
V» dfi thln traag «afa hfp bân v l nhftig vifo lÀi eua Nhl
auéet *^ftv aguli i l dâah gifa thi a ^ l o , agali daag «htfi thi
g i l a , agtfli di ohifa ifta « d Mblag «â aft Ihala, aft t i » dit
dé é , a l ahftig kâ da thâ da thfe Ifting câ feh gi eho nuâo
l f i oâ rufng dit quâ nhilu, hofe eâ kâ l i a nfhl trfa etffp,
thlah ra Miftag ai «hiu hft l i a g véi nuée, ohf ban nghî phu
«u# a l thdi. Ifay aaa mi aho eâe dpi « d a bla dinh ai ruÇng
afti aha quan qufti v l dfti, trong tîr dfi thia tré xuftig, aha
dda mkm agali giâ ydu, bl e i i , bâa abiag, dân ing, din bâ
t r é l i n " (22 t i7-d8). Chfnh a â * ^|vU^ diln oua trilu Ll atf
véi ah&ig nfi daag tfah »fa ahit dinb di ra dôri tronr tlnh
hinh fy, ahltf phln nâa dâp ftig aha afta héo t h i f t aâa «oin
«héag, Itfe lugag di «uyft diab thâag i c i eua af nghifp IftMg
«hifnvtfa «ua.

Véi ahf df phfti «ftp ralag dit aftag «ho niag dfti oâo
l l n g x i aly aiy tbaa aéa t l tbai, la» dich khiag nfng, nhin
dtfél mim t r i l a dfi L|, trin vâ Li «tf, d l i miag eâa
-HJI -

agtfh aiag dIft taaag d i i Aa diab, dé phâi phila bft di afi


feftâa« Wmên ablk l f » d l i dâa ah» aân xait va dâ aaag Am
a g i dtf/a dâa bâa* Qaia ifnh vibi l â dinh trâag mim lâng x i khi
t f i a g i yln tfta v l a i t d l i «ing gia diab, bla ghtfNigf khi
dtff» ahia phiin tré vl eâ rufag dit oly aiy t f tâo. Chd df
dtfiag t h l i vin l l af d i i Iftâag giai afp, vin lâ of âp bée bâa
Ifteâa giai aip pheng klfa tbfag tri* Bhiaig traag dilu kifn
• j l H alag din dtffa Bhl na^a dâa bâo f t nhilu rufag dit oing
aly aiy thao aé» t i thul, la» didi IdiOng nâng, af thiag nbit
v l quyln I ç l kiah tf g i & hai giai af» dii khâng l l phong kifn
va Biag dia trong Idiufta Idkâ «uaig aâa «uyla l f i din tfo di
d u ^ duy t r i , afti tfaain giai aip khing tré nin i»y gât, khii
d»«i kft dfta tfc dtffa gitf vik^. ing-^an nâi ringt -à dfti
ming oâ quyln l f i ohung thi é dâ khdng thl oâ thflag nhft
v l af 0 df ob vâ alag Idiinc thl eâ thfac nhft v l bâah d^ng"
( 2 t 185). Ifâi aâah khâa, af thftag nhft vl qayin 1 ^ lâ otf sâ
dtfa t ^ af thfng uhft v l nf e dfeh vâ thiag nhit vl hânb dfag.
Dfng 1|^ thâo dly nguod ning din Dfi n f t bing hâi «ung vâo
i f » Itffag vu trang Ihi dit atféa bf Ifta nguy béi gife ngofi
xftl, thâo dij aguli Ifah i)fi n f t thli l4nh ehfti l e oaab thonf;
A luyfn t f p , t h ^ ehifti hiag bâi «hifn diu, hy sinh vl a]f
Bghifp <îénh gife oâu aaâa, tftfâa h i t l â ay thiag nhit a l quyln
1 ^ din tfa giSa t r i l u dfi tri vi véi !•*» « * ^ • • • « ^^ ^
«hf df «ftfti a% vtflag a t aing dâ daa l f i .

â Tdy da pftaag kiin, oâe aftag x i aiâcnaanh (trong dâ


i 4 t phfti d i t dai vfti thafa vl aé h3u aiag afag) tuy ohf oân
Ket-noi.com kho tai. iJd.
lieu. mien phi
t r i tff t ai f t tfi vâi nuée, ahiaig aba ftâa nlâ^ aftftig
x i i y Ma taâ thlaft tavag tfta iay abit cûa t f do va
ainh hoft nhfti din taaag l a i t thcri t r w g »â" (^ i 508>«
n i t tùimm thi k^ «lé ll^'^^,
It dlag «ha aJar ifti oly oir tha»
:. l a ntfi thl n A i l a thânh
mWf nh # ( " h a t o *%gf binb y ning",
vi dlah eâf ahifn tranh /An nafa
^«Jli Tfynh bf 9 Vf
4% tfe.
Nin aân xuft niag aghifp phât t r i l n , nin vdn ad.nh
ning a | ^ f p dfa trfn aâa llng x i véi «hf df pbin eip rufng dftt
dftag S P a i t f g dfta aiy ady thaaaia t i thul vâ lac di«h ttlag
afag l l aa aé kinb t i câa ahfnh aâcft *^iigf binh tf niag". Toy
nhiia» bân tftin acr aé biah t i bhiag trfc t i i p quyit dinh atf
ahi «oin af. Mft trong aitiag ahfti t i trfe t i i p quyft dinh otf
ifti fafta af aaa nft «tfi» gia lâ t l ohâo quic gia véi aft bf
aây Bhl ntffa ahit diab, Vfy trin aa aâ kinh t i dâ, chfnh aâoh
•^Mm Haft tf alag* mim t h l i Lf, Trin vâ Li aa di dafe aân ainh
Mié a f t ta ahâe «ode gia vôl aft bf aây Hhâ naâa
tftâ liN» thd nâa T

Té ohâ» qude gla l l aft otf ehf x i hfi du^o hinh thlaft
v l phât triân traag li«h aâ* if» triaig cûa quic gia la tf té
^ é a Bhl Bué». oâa t l i l i i a ahfta I»fi i f c , ngin ngtf bçc, khâo
tf

aé hf», dfta tfa hf», via hfo dftigian v . v . . . dlu cho thây dfi
da af aâa thlah phia «âa dfta tfe Vift-ftan ngay nay câ nguln
• 1J-» -

g i a hâa dia v l l i a d l i tala aaah U t alyt aâa tfft ai « i .


Vftla khâa tay afi di etf din trong idûbg thi ky gfti diy
• «ftftMT hia hf» véi aâa «hkft phia gie dl
liaig ifta aft ah» «f atfiiff dfta trwdi dyag
H g i f aaéa aâa aâ dia t f a . Qaâ tritfh Iftftag itfkit mim
phfti dia atf, «i* bf l f » ftiag trin dit nuée ta trong
a f t «Ma gia duy ahit dafa bât dfta tu thli k> «ÉIIÉI Ifp aaéa
laag aâa Am vaa Hlag (dftt thiia nifti ky thé II dfti nâa
aafti thi kf mi 9 traia «Ing agayfta), t i i p thoo l l t h l i ky
thlah U f aaia d a l f a eâa m daaag vaaiig (»uii thi ky thâ 3
dda dlu thd k:f thé 2 trtfi» «ftag agayla). ?tf thftig nhit «âa
thlnh phln dfti mm^ aâa bf lf» tmag nft ^^ia gla day nhit
t r i a aaag l l aé dfta aha «aâ trinh try» t i i p hinh thânh din tfc

mi trinh hinh thinhdin tf» é ntfâe ta dltn ra aâb. ?lf


ai bit din tfo dy ban d i s lâ do nhÀg a i i tutfag dftag v l glao
laa vft vin hâa vft e h i t , vdn hâa tinh thln giaa oâo thânh
phfti dfta atf, aâe bf Ifc eâ ohnag aguln gie vâ é cùng nhan
nft dia vye oa trd. RhiSig nhla t i ngay alng eâ val trâ
trfag tiag «tfiag atf cl kft din tfo lâ agayfa vyag alng
aftag véi Bhau, lâ nhu ofti phâi bfp aâo l f i , d«ln l i t
l f i dâ «Iag bâ» tfta gifbg n i i , gié l i y «al haaag dft nuâb
Irtfia af uy h i i p , xfti lofa «âa aâe thi lf« agagi bang* Trâi
«an haa a f t a ^ afta l l l n tfr diu traah giâi phâng dit nuée
khâi éih i l bf eâa aâa thf ltf« phaag kifn phaaag Bâ», nh&ig
dilu U f a dha af thlaft biah dia tfa dl dla din «hfa aali do
tinh thia i f a l | p dfti tfa eâa nhin din ta elng dafc thù
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
tftédh» H i ftitffa taaag aofa df «é» véi hâ « i l xift l « f , , «^^g
i h é l triâa a«ah a i thi xa htfibg thftig A i t alag Ifta ât v l
aUfti tftftag xa htfftm phfta tâa. l i n Idii «f aghifp dfta traah
g i â l phfng U t atféa l«ln «UEag* aft «aie gia pftong kiia «fa
I f i daf» thftdi l | f , thi aiag l â la» din tf » ta bafa dfta
hiah v l «ttf» gia iftaag kifa d|e Ifp do cnng l l aift
g l a dia tfo thiag l i l i t . ô ahiia atfl ttfda thd g i é i , «hf
MdL ohâ aihîa ttf bân xait hifn A phât t r i l n dfti aft
trinh df ahit diah aâ« dfta tfa aéi thlnh hiah v l eâe «oie gl<
dfta t f e thftig iftiit néi dafo thlnh Ifp. 6 nuée t a , dilu dâ
diin ra aâa hem nhilu thf ky ( 1 ) . ,mJm tf diu tranh ehfng
agafi xfta Ifting abf thé» diy nhanh châng «uâ trinh dfta tel
thlnh hinh dfta tf « v l thlah Ifp quf» gia din tfe tbftag nhit
ail «In tâo dfag afnh a i vâ s i a aâo d i i véi eâ quâ trinh phât
triân v l a f i a f t »âa ddn t f e , bâo vf A amg oi qufe gia dfn
tf • tbiag ahit dâ trong ahSag thf ky thé 11-15 aau a l y .

Kl tu thf ky tbé 10 - thf hy thé 11 taé d i , aft bf aây


I h l Btfée phaag kifti trang aaig tff «ayftt duf» tbift l | p va

(1 ) VI vin dl hinh thlaft dfti tfc ta blfn aay oâ nhilu y kifn


khâ» nhau. Qaaa dlla aâa ehftic t i l l i t dda tfo ta dâ dufc
thlnh hiah t l t h l i phaag kifti, nie li«h mù dânh dfu sf
H f a l i e b »tf nây l l t b i i ky Bgi, Mab. Tila Li - dfta thcl
I^ (thd ki thé 10-11). Iftia t i thâe diyftianli ohftig «oâ
tylhh din t e l thlnh hinh dfta tfo t a vâ thâah Ifp aft quic
dfti t f o thiag i h i t é ndi« ta ahfnh l â vin dl doân Mt
& traah i f a g atféa v l gitf nuée, dfa b i f t l â vin di diu
iJ9

Itféa dtff» kifn t»lB tria d i t aai» t a . Ouf»


hfah aâa 12 aé «afta h l i glSa thi ky thé 10
ÈJLm plifo. tria Iftia thâ ftfi n f t ahf aâ af t IftI
day n h i t . Bhl aaée i y • a i l B H U i n hf «âa x i hf i vén aiitfi
n f l aftâm «hi hr « i i 11-1^ - gfta «â af t hf thiag aaiah
a ^ aip ttf t r i l u diali xadag dfta tfta aâa laaig x i . frmmg
dâ, t r i l u dinh là otf «a«i tftp t n a g «tfpfta Ifc t f i «aa v l a f i
Bft kinh t d , ohfnh t r i , «oftaaf eâa d i t atfi», nfti va kifta aaât
t i t »â «â* dfa phtfNig Iftlag qua »â» »ip ahfnh «uyln lân nhâ
thiag Ihala abau.

6 t v i l u dinh, diag dfta lâ vua, r l i din okm «uan thufo


hai hlag via vo alag a f t ai «tf quaa aftayla trâoh. 6 oko dia
;« mAtg i^tfll abifa «héa «ha t e l oip x i (1 ) dlu thiaf«
bf aây «hfiii «afla aâa Mil aale ( 2 ) . Theri Li, thli Trin,

(1) 91»» «âeh I0\ ^jH ^f §if}n^r], thori thtff» ftAig, »âo dhfti,
bayfa é ntfâe ta dtafe ahia thânh aâe hacmg vâ x i véi ai
bf nhtf aan t hoaag lén t l 160 din 540 hf, btiMig nhâ tw
70 ddn 150 bf, x i 1 ^ t l 40 dfta 60 hf, x i nho t l 10 dfti
30 hf (i2<80). Qay a l «â» x i »âo thori aaa lân haa nhilu.
3im i r t ^ 1 ^ fflf f H h U i ilM ^ 1 ^ I aia 1490 LA Thknh-
t l a g mm Ifnh itfitfag xa a î a a â h<m fOO bf thi tkm ra, s i
hf t i i h ra dâ afta l l haa 110 »â thâ Ifp thânh aft x i n é i .
(31 » 307). .^^^
(2) ÎSSL I J v i f c eâ xa/ra aao Ihing r».
min Tsia, «i»o aâah H^ Vjft « j rf tf>n yif, nia 1242
*%âo x i , aâah thi dit »htf» d f i , u l u ttf x i , tû tu agû phâa
t r é l i n l l dfi
^ ttf xa,, t l l f, e. phiU
, _ tré_ xuftig ll il t i l u ttf
xf, hofe aâ ngtfll kila 2, 3 , 4 x i , oùng x i ohfnh, x i au,
x i gifta, gfi l â x i qum" iôl i 18-19).
Iftk Li atf, aûag thaa « i * ftai n i t aé k# tain thtf. nie
I d i i u I h i l - t l «ha H f t xa quan, x i lAi 100 nguli tré l i n
Ket-noi.com kho tai
- Ulieu
b - mien phi

kiaft t i diln trong thâl ip nang f t nhlla fêm m mim tfti (1 )


daag t r i n dl phât triân. Câo vtfAig hfta «al tfa dfi dlfa «h»
kiah t i dâ «â atfi tria tri riêng vâ t h l i «hiia dtffa tra»
Vity^ ttf Iftéa ltf« Itffag v i trang. 8«ag t i t «â dlu ehia of
« l i «ftfl mit mf dilu ldd.âa mmg «âa t r i l a diah
v l nçi a f t . f h l i Ll aa, kinh tf diln trmg t h i l %
f t ahilu f i a t i phia tfti Miftig ala aaa. Tftag lé^ atfMig hfta
• • # t | d Ifting aâ i f o quyln trin tri eâo atfl vâ thcri «hifti
oSng bhiag daf» trao «nyla ta ohéa Ifo lagag vu traag nhtf
trué» aSa ( 2 ) . Chd df trung mang tfpqoyln phât t r l l n din dfnh
aaa, t r i l u dinh dftig dfti lâ nhâ vua aia v l ki4i aeât aâo dia
phamg ahft ehi hda baa g i l hit ( 3 ) . Traag l l i dy khi «aa

• « . . . thi dft 3 agtfli, x i vùa >0 ngali tré l i n dft 2 nguli,


x i nhâ 10 ngali tré Ifta dft 1 agali" (22 t 66).
( 1 ) Trang »â» diin trang, thâi ip oaa ainh, câc vtfaag hlu
«né tfa d«f« htfâac t i thuf do aftic dda dftig gâp nfp, ngoâi
ra «la oi quyln c^i phil ngtfori niag dfta troag aft «iftig af*
nhft d|nh (nhtf b i t ddn chia lao d4ch, dufc tra» quyia ehiiu
af din lân ifnh Idii aâ «hifa tranh),
ca) Câo quy tfe «uan l f i ohf dtffe hodng t i rufng do ning dinn^*
é a i e diin trang, eâ» l f » diln^ haf» htfjag t i ru^ng eung
- dinh é aia hf tbft phen^^do Bha naâ» b n eip.
(5) Thf df nhtf v l bf n ^ «oân 1 / , éhf huy quin dfi d l i U
& é d i - t i n g l 0 t r i l u ^ift agaâi nhl vua l a n^ncfi tJm «uyln t i l
ifto vl quia af, ain »â lf hinh afta aayfta thl tftdhg «^ft dÇi
«f ntfée. Siiél Bf binh lâ nia £)ie phu ding diu nin phâ quin.
i i a phâ nia eâ «uyfta thl Iftftag «aia dfi «xuf c phfa vi phu
« 1 ^ i y ahaai dfti m^n af thl mimg «hoag eâa Bf binh. Safi
i i a p h â l â a â o i i t y . B i t y a l a » ! quyln thl thflng qufti dAi
trong phfn vi df» thia tuyfta «âa nâ, mmg dlu chiu af thl
dfah Tlftwi II l l i — I M\ ^ Thânh^tftag aâit « H t dai bl
a i l aghr aay a» véi agly trais kftâa ahaa nhilu lib^ tting
thâ Milag thi «ayln «hi tâa, hit df» blfta thftag... i l «h»
lAi nhâ d a g ring bafa ahaa, Mdah trçag olag kila ahi
Uy quyln b h l n g l f , 1» aaia Iftâ hay. Thlah thâi quan th»o df»
g i é phâp, Iftlag oâ iSi trâi a ^ a phfa hiah. f l g i ^ nia tf^
aâa «lâah ta thln tin t a , aa giâ tri ydn dfta vl aaag" (21 •
240^41).

tr«ng hf tbing «f lAife lf» Itf^ng v i trang phlng giâ


d i t aaée oâe t h l i L#, Itffta va Ll »tf, nhin ahuag ai «afti eâa
dia iditfcaag ba» g i l »iBg dftig bon nhilu oi «aftu t r i l u dinh.
Qaia mim di» pftaaag thli binb dlu thuf e dlfn dufo àhla phifn
v l aâa xttit, t h i l ehifta l â Ifa lagag aftag a i t dl »«ig véi
htfiaig Mab, thâ binh dftii gife ngay t f i dia pfttfNig. Vai tro
dâ aûa gain dia phaaag d i i véi af a ^ i f p diu tranh dy^ig nuée
aà gia aaéa aâa dfta tfa ah^ af thl cl doife trong dilu klfn

. . . . . thftag Aung aâa l i e phâ é trin vâ cila Bf binh é trilu


diah. i t r i l u diah agali ahi vaa l l ngali nia quyln t i l cao vl
afi a f t , oon eâ l f binh vâ Bf hf phii hfp véi nhau ta chuC
thfa hifti v i f e tuyla dayft dinh trâag aung vâo qufts ngû trong
«â naé». i i a g « i l l bia ««nh n^i Bf l f i oâ aft Xhea l â etf quan
kiia xât, bfo tfti. Treag affi phu quin, bin cfnh ^ic phâ l f i
aé mim kiah li«h thu lînh giu vifo kiia x l t , hfo tfta. Treag
a f i df» thia taydn «â M ty râ Thaa ty phii h ^ véinhau
dâ «béa vife «qa hifn tayla duyft dinh trang sung vao quin
a g i thttfe phfa vi ninh, dlng t h l i l f i c6 Iliin ty l a atf «aan
kl4a x â t , hfe t i u . d tlng l i a g x i , eâo xâ quan tryo t i i p
phf trith Bfi nft hoft dfng eâa xà minh, trong dâ aâ vifa
tayfa dayft ftiah trâag suag vâo qufta agù.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
«^«

aft «nia gia dfti tfa thftig ahit véL nf t ifhl naé»

oâ dtftf» Bft «aft» gia dfti tfa tftftig idUlt véi aft Mil
«^plB afi* B#l »â thâ afti va k i ^ aaât
aâ aaia, tria aa aé dâ thf» hifa toyân ^3^^
tmÊèk bâaft v l dfag vifa thli tfbifta traag aâ atffei aéi aâ thl
^ itffa nft té ahia «Mft i | l 1ft*id aftit tu trila dlah tfl
oim di» i^aaag l i a alag ait dl tfp bfp Ifo lagag dda biah
.Jlpig dâ» gla aâ haaag biah é »â» lâag x i vâ tbâ binb é oâ»
Mil dfag. câ dtff» aft «ai» gla dftitfe thftig ahit vâi aft Hbâ
aaéa truag aaag tfp «uyln a«nh nâi »â thâ ta ohâ» duf» »ho
«aAl dfi aâ aaé» thay phila ahaa via oanb phlag va luyfn tfp,
T W t i é vl laa ifi^r aâa xuitt aâl eâ thâ lân «h» »â» lâng x i
»â nué» U i n bit thlnh nft thl thftag ahit apah a», huy dfag
agtfli* aâo aâa dH dla aâa aâa liag x i oho af n^dilf»
vl gitf aaé» aâa dfta tfa.
l é i vfy, ml trang dilu kiin eâ ait aai« «la dfti tfo
yifhx Bhit véi a i t WhI "f^ f n i i iffii H | aavln aaah laa
^fti dl «ho a i t ta ahia aafti dii thftix nhit. nit té chéo lac
iWii ri u r i ^f^â '**'*^ ^^^—* •• p<«^' ^ ^ ^ ^« c^ ^^
Lâ> trin v l Li atf aéi oâ thâ han hânh vâ tbtfc hiên thâah cin#g
ahfah «âfh "^Mf Maft gjilpg" rjk wfi ffag df» f^f ph» trin.


• •
Traag xk bfi »â g i a i oip, a l i pbutfag tbâ» th ohm
• f »âa a f t «ad» giat t r i a aft mm abaag dfa dlêa Uab A
af tbâ abit d i ^ , dla bit agala tr«» t i f p t a nft dtfiag l f i
abiab t r i aftit diab. Tba» qaaa diia aoa OBU agbla uâa-i/tf-aia,
abiab t r i aa» »uug l i »t>{nb t r i oua aft gial »dp abit dlab.'
Cbioh •a»b *acu biab tf aiag* aâa t h l i «é» "^'^f» A i^ aa,
véi tiab oâ»b aft pbaaag tbao xây Ivag Ifo Itftfaf ro traag
Iftlag gltf «lit atféa, la M » ^ l a abiab tr} •an nQt glai eUji
abft dinb} glai eip bpeag kifa davap Ha dân eblfa aâ afag
liab an lâab d«o af aghifp diu traab dfag ovâe vâ giv atf^e
»aa dan t f e ta abîrag tbf ky a||i.

Trin dit mn^ Vilt-uac eLuag t a , kl t^ nhtfag thf ky


trJtfo oôag Bgayfen oho tô^ obâng tbf ky tbu naori aaa oly,
l a i a l a i a t l f , t f i aong ao«g bal vin dl giai ofp va dfta t f a .
Vil tfl g i a i aip a giy la v i e dl diu taaab giaa e&c glai eip
tbf ug t r i v l bi t r i . Via dl d^o tf e c/ d«/ l l via dl din
txaab »va ab«'>a dâ.a ta obdDf 1^1 oaa tbf Ije xfti lufo bia
i ^ e a i . a l i via dl aâ dfo dlfa riëag, q,uj liH^t riêag, bb^ag
gltfa abuxs ao sf l i é e b | i^t tbift» af Atiag bgp obft ah9»

Ifay tvr kbi aâ» l f Ifa-Vlft, r l i aaa do »â »âo bf


l f » lu-Vif t kit bfp I f l véi Bbou troag aft xâ bfi bit diu
aâ af pbia ùok giai aip tbi aan« lâ lue ofo ugo^ii xia ta
pb«itfac l i » xu^t bila A de dça af aât e^o oûa q.aée f i a 7&o-
laag, rOi auu dâ là qaée gia Aa-I^o. Cao tlag lép giâu oo
Ket-noi.com kho *tai lieu mien phi
140 «

va «gbl» kbi, tbiag t r i ^ l i t r t troag qui» gia Via-la«g,


rfti «aa 11 ««d« gia i a - l 4 a , dâ pftli a i kft dlag ahaa, b»!
b»âB bit aâa tbada afi bf dl tfp traag Ifa l«fi« abiag k»
tlft bèa agoâi, bâ» Vf df » l f P abâ ««yfti dit aaéa troag dâ
dâ «ayla l f i t b l f t tbia ala niab.

Tifp dfa baa 10 tbf ky bi eâo tbf lf» pb»«g klfa


pbtftfng Bi» xia l a f » , thiag t r i , qui triab pbda b«â giai afp
9 onâo ta t i f p t«e dlîa ra, abvag dlâa aa aft aâab dau dtfa,
qala qofi daéi âab âp ba» bâe Ift tâa bf» «uu k« tbâ vâ gâa
l l l a véi »f ofh^^- din traab g l â i pboaf IÀB t f e . i i a i aip pbo
klfa dâa tfJYuffo biob thâab vao abirag tbf kyitfât aaâa aây.
C«f» dâi taaab g i m »a» ly» lafag xâ bQl oo quylo l f i dfi
kbâag kbôag ebi la oufo diu traab g lâa «âo gial eip agbeo
kbi va glâa »â traag afl bf ddo tf» aâ a l i bft l i a lâ aule
dia txaa^ glâa abia dia t a véi boa pbo«g klfa xia laf»
tbiag t r i . lob dô bf »M4SI »&» tbf lf» pb»iv klfa pb^ivag die
khiag abl d l afag l i a dfta l i a »i «ofta »biag abin dàn lao
i f a i aft ^ aâu tbaâa gay f i t vâl eâ qayla l f i •!& glai
dtp ploag k l f a dfta t f » . Gial oip pbeag klfa dia tOo obi »â
tbd pbât t n ^ a df» Ifp v l giaab dtffa di» vi thiiM t r i xâ
bfi m aâ dàa tfa dtffa gial phâaf kbal^âab Bg»fl xia.
l a dia Ti kiah t f va ablab t r i ala a!db, g l a i eip dâ t t t
phâi tatf tbaab g i a i aip dâag ra lâab daa af agbilp dia
txaab dl&i pboaf H a t f a . nâa va Aar-fbea aâl i «Cbi vl aâ
«

«il Ifp véi Bft alal ada. «It glai «ip làa oâ»b agag^
- 141 -

dâ kbing xait bifa véi t « oaab l l aft g l a i aip i^ay t a


ffta aa véi t a okm l l d«l bilu ebe tona bf xâ bfi; a»
xait bifD vén t a eâeb i l toâa bf ««la abâag ala xâ bfi
datfag diu vSl g l a i a ^ tbfai t r i duy nblt. iicr dî abv vfy
l l vl lue ban dtu, l f i leb enu nâ oio tbyo ag gih l i l a
véi I f l lob obung »âa t i t oâ oao giai eip kbdac tbfag t r ;
kbâo, vi dtftfi aao âp eae, abâag qaaa bf t i n t f l troée dâ,
l f i leb iy ooa ebaa thl pbât t x l l a tbiab I7I lob riâog
bift eâa a i t g i a i »^p riaag b l | t * ( 2. < 7»-7^ ) . Tbfo
t i l a liab aâ eh» tbiy txâ aQt ai oija t i a bân alah l i a tay
«ai cbo g i f » , dfi bf pbfo tr»«g toa giai oip pboag kifa
l i a t f o dâ dâag l i e otiag oâ» tiag lâp abia l i a diu traah
dâah dall gife agafi xia v i dâ afta qayta lâab dg» blft
laa aaf» kbcrl agbla, ohifa taaift oâu aale lén nbo, daa dfn
t b i i g l f i bala t a l a abo af aghifp glâi pbâag dia t f e vâa
tbf kjr tbâ 10.

lalri «âa t r i l a dgi i é , Tria v l ^ atf, giai aip


yhaag kifa Dfi v i f t i l giai odp tbfag t r i xâ h^i. Quyla
lifX eâa f i a i eflp dâ, véi tlab aâob l l g l a i eip âp bâo BOO
l l t t aâa thala dél kbaaff râi quylo l f i ala qala ohûbg abia
iâa bi t r i . Ibaag traag dllu kifa li»b aa abâag tbf ky oly,
qaaa bf aâa xuit phaag kifa a l nâ la ognhl d^i dlfn obaa
aia t l a l a gay i i t véi talab df pbât t r i l n oon Ifo Itffai
«âa x a i t , ala aâ tâa dang tiob ofo nbit diab dfi véi vife
dly agal aâa xait» pbat t r i l a kiab tf aàa dit aaâa. fltftfag
Ket-noi.com kho- tai lieu mien phi
14- -

thiw aân x a i t yhggg k i l a dai«| txla loéa didhif pbât t r i l a .


Cbf df pboag k i l a daag l l biab tbâi kiab t l - xâ bfi t i t
yftt «bo t i f a txlab liab aâ ela dia t f a . aâl aâab kbâo,
g l a i oip tij l l g l a i oip dtftfag l i a . fia dé, aâ l l agaâi dgi
dtfa oaa dia t f o . Quyln liyi oâa aâ »â af tbfag ahit véi
«ayln Ityi oùa oao tlng lâp abiB dla troag kbaia kbi «ayla
l f i ahaag eue. ek iân t f a . i f a quylo tbing t r i aâ I f l aâa
ftl gin l l l B Vtfl BIB dfo Ifp ifta t f e , vâi af t l a t « i v ^
abla aâa dit a«/éa l f i - 4 f i f t . )/âo aâi i «Dfa tria tiab biab
l â nit bS Pbia aâa xâ b i i aia» dfta t f g i â i phoag alift ^
dft t e l af t l i a d t r i pbl b i f a . tria tlab binb l l aft giai
Uv Bbft dfMi, xait pbât ta dia vi rilaa ada nlnb, t i f a
llfib g i a l pbong toaa ttal xâ b f i . . . Kblag aft giai oip aie
f i a xâ bfi aiag iân eâ t b i dâag dirfo mi tro do ntk l f i
Iftdag khtfi l i a troag a f t kboânb hÉia oâi abift tlnb troag
l â a t b i a aâ v l troag qala ebuag. Dâ l l «âd lâo o l giai e^p
i y kft agbla aab ea val tala xâ bfi v l bol vâl toaa xâ bfi
tblab a f t k h i i , l6» nâ ùgnbx ta l i a Ifa gi&l oip tj véi
xâ b f i , dtffa »»i T 1 tbla abf a l l dai bila abaaa eâa xk
bfl| dâ l l lâo a l obaad yda otu A qayla l f i oùa ohlDb
g i a i aip âj t r i a tbfo t f l l qayla I f l vl yia aftu oua bâa
thia xâ bfi» lâa a l g i a i aip i y tbfo af i l kbfi oo vâ
trâi t i a oâa xâ bfi* ( I I >^ ) .

• f tbiag abit glâa quyln lyi ooa g i a l eip pbaag klfn


l i a Vtfl qayla l f i aâa aâe t i a i lâp ahia dia troag
- 14J - >

kbaia kbi aâa quyèc l f i ooaog «la aâ dàn t^o, glâa dfa «ayla
tbiag t r i xâ bfi eâa glai eip iy vâi nin dÇe Ifp ifta t f e ,
vâi an Otforag thiub oûa dit ntfâ» dl kbiia obo oâo t r i l u lé»
Txfta v l iii aa dgi dlfa ebe giai oip i y oo dtffo ehlidi aâob
t r i aaâa va kf sâob giâ aaâo t i f a bf.

Kiab aghifta li»b aâ aaa f i â t fa ba» tbf ky dâ qaa


Ckv ahtf tbf» t l i a bifa t f l ala t ^ t r i l a dal dlu obo tbiy
Ipaaéa t a ifag aaia phâi laia laôa di dSi véi giâ affâo.
ffxaag dila k i f a t b i ^ g x^rda bi oâ» thf Ifo pboag k i i o bla
agali» aftit la eâa tbf lf» phai« kifa to lâo pbaaag l i a
ay b i f p , xfta Itffa, t l t l i a ta dâ abfa tbâa aft aaab a&a
tfi» rlag nafa xiy dfag dit aaâa dfn l i a f i l mmi aba&B bi
lf» layag g i â aaéa bung ngah» |ébi tbâi biab xdy daag dit
phâi d l M thtfi afta alag obdi« agegi xia giâ vâag dit
tfa» VHa tu iftâi di l l l n vâi va b i .

l é i b i a - t i a g , Dg«£ri dâ tlag kiah qaa euf» kbâag


ahiia obfag quia xfta laya Tiag l i a tbâ bai, dfn aia aaai
afta aaa, traéa kbi ait» kbing «aTa ain dfa aao dçl H ^
tbia t l a t *aia aâa oaxd dlaa aaa dl pboag vifo kbông ngâ,
•bé l i a aai afah t a , du abin nit auag khiag di bfa* ( 21 <
^97 ) . ^ Aah-^iag» vi vua tbâ aân «ùa t r i l u ^ , trtfée
tti o i t ada i f a tbâi-ttf aâ tbay alab t r i Btfâa ala qa&a t
•laâa ta aaa a i i « gfti vâa, Bb&a Al t a i a k i f t , dit t b l i a g ,
«hia agf a bâa i H khii« aâi gl kbôag eo» aale kbâo kbôag
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 144 -

t b i aie ri dmfm» daa bây adn giâ aaio ela thfa* (Ikk t l>^)

Tria ihia t i a g , vi vua aab bung oung oâd toéag lltfh


târilu «Itfft Txla lâab dga qaâa d&n »â aaia bai l i a dfi pbâ
« l i a iioyda, kbi l i a l l d&ai aâag tbiag txfa a Cbiio-lftiM
( l i a g tâa Tzfta Tbâi-tOag) aau aufio kbâng chifn l i a tbâ ba,
abla «b&é agfa dâ â Idng l i a ^ n dâ xâ» dfag v i f t bai »ia
tfttf I *lâ t i » Itftfiv b l i la» tbfdh an» âtfa bl tbilB e^ dlfa
kia &u* ( l â tâo bai l i a phila ngfa dâ» Hoa aÔag aibla tbuâ
vâag l a vlag) ( 2ii t ta )» Tria ÂBb-tOag, vi vaa tbâ t a
aâa t r i l u Tzftn» aginrl tâng kiab qua tbcri k^ kbâag obifa
abfag Igayio, aau ban hai aaai aia dit aara tbâi biab, kbi
ittfo t i a Txfta oaie Taia bi fa afag, bon dfa ahi tbia va
va bâi x l ^ I *Cblag aay «bit» gifo pbaaag Bfta l f i xia l i a
tbi kf aâab l i a aaa 7* ( K > <*^ )• '^zl^a Quaag Kbâi»
i^dli dâag dfta blad dfi tbia v l eiag l l aft daab taâai
thâl Txfta» tuna gop pbio 14p ain nbâng obifa aiog bi|B bâob
tf Cbtftfng^tfcfng (Tbi^rog-tln Hl-acm-blnb)» Hca-tâ (Kboâi-'
abiu Hli-4i«Bg), aau l i a kbâag «blln ebtfog Iguyin tb^ b.^1
thiag l f i » kbi otiag t r i l u dioh trâ l f i lclb<|i dO Thang-Ioag
khiag kboi xâo dOm dl JÊm bai tbtf : *^}o%t aao Ch^tfog^ucrog
df » Cfta Hl l â a » - t ^ a a a . Tbâi binb tu t r i l / d , Ti^n ob ofn
giaag aaa* ( H ' ^ ) C l ^ Chtftfag-dtftfag onStp g i â o , câa
glB^ÎHIftBf l i t tbâ. Uaéa dtffo tbâi binb aia gâag »tfo,
«aÔB afta alaf l l i Vf.a da d l ) .
- 145 -

14 i ^ , K g u y l a t i â l , ahâag ahi abinb t r i , «afta atf


k i f t aoat »âa l i a tf» dâ dâ kinb qaa haa aaâl aia lâi* mm
dafa khâag ablla abiag qufta aia lafa ilah dUr giaa kbi» ^
alaft. ftfti abâag afti! bava vlo bel ^ a b xdy dfag dit aaâa,
k l l l i a t l obifa «ba l l p •»a »bâu kf agbifp, k h i ^ kb»i
la l£ag v l tfâeb abifa aâa agdfti aia «ayla t x l aaéa, ola qaAat
• l i a ztag txftl kbâ t i a , afnb khiM tbiAag» iwbl aâa t r i â kbi
«baa lagas lâa zing aiag kbâ thlah» vifa di bâi«» aghi g l «
«afta t^ lue obaa agifr* ( ift t 201 ) . Troag aft Ifta dea «a&a
dâah dfp â a l l a bila giéi pbla Tfiy tbiag I fl trâ v l , Li Lfi
iir l i a b l i tbtf d> I f l h aaia oâi Tbâa-lft ( Cbf^â Ba bia
ll-atfn-blBh ) , trong do »• a&a 1 ' l l i B pbâag bâo vi trâ
|fta(7ng Itffas xâ t i » tfag tu kf ffla^aa* ( iS. t 307 ) ( U l a
fhlag oin 0»ittffag iê^ t f t i ^ t i » ai» lo k i l&u f i l ) .
uam »ufi tbf ky tbâ 15, vlo ahâair afla dit atféa tbâi biah
tbiob t r i . Là Tbâfib-tôDg, véi qaaa dila •i'bla aâ abl aaâa
t i t 00 vâ bi*, ^tbdfcM Obi df obo ttfésg aî «â aafta phâi
abin lo layfa tfp »Âa aaag eblfa dia ( 22 > i76 v l 199 ) .

I f a i Btfâ» pbâi laia lala di d i i vâi g i â ntfâo.


1^1, gitf Btfâa phâi trtia atf aâ dfag airâa. Huân gin
«M dftia fhâl a i / dai« dit aaâo aatfi^-liinb, l i a aba d&a
g i l a aaâa a«al. faaai aâ bfi pbaad kifa kbi dâ» dàa gian nn&o
t b i b i i a traéa bit v l tfp txaoi tf abî aâa olai fhaag
, laorag tbfa aaa xait za ablla» d l i adai aaa d&a ao d*a,
' a
aâl dit Btfia ifti dla. ftl oo dafa dlla dâ tit pbki eâ
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
• 14i •

• f tâa dfng tiaft «f» oâa I b l aaio, aàa «uyla lf» oblab t r i ,
ftftiHftda abi m t «xât t»la bf » sf vfa d i w kiab t f t i f a
t x l l a tbao ••» dsftfg aaa aâ» aboag o» »âag pbâl abfa 1^1^
1 ^ dfag agtff» l f i »âa ay via df ng «biab t r i «^^V* ^ tbda
aâ fdy dwg ada v l »o tiab abit df» Iff t a a ^ d i i . . . Tâo
ifftg ar*fa l f i »W «ayla Ifa nbl aaée déi véi ajr pbat t r i l a
klÉb t f 00 tbi »â l a U ^ : tâo dfag »o thl the» cuhg aft
htftfag véi ay pbât trlèti kiab tf v l mn tbi» a» tbâa dly ala
H a i t f pbât tri^B nbanb bacf aâ eo tbi tfl agaye I f l Laâag
l i â t trl'ëa kiob t f . . . } bay l l aâ eâ tbi agKa aâa aft v i l
btféng pbât trl^B oao diy oaa nia kiab t f ru tbâo fly ay
phât t r i l a dâ tbeo abâag btféag kbâe*. ( i t 104-10^ ).
câc t r i l u dfi d>i9ug lén Iy, rrln vâ ^ atf» nbln obuag dlu
tao dOag tiob ofO ton s f v ^ d^ad kiab tf t i f n t r i l a tb»»
g»fi dââag «Ba aâ» tbiio dïj ala kiob tf pbât trl^B abaah btfa»
tba blfn trtfâo b^t vâ tfp truag a oblcb aâob kbajrfa aÔag.

• â aâab où eho bift eae dli vaa ta nhl iy dfa bbl


Ld «tf dâ abllu l i a baa oblfu kbuyfa alag. léê ïbâab-tôag aau
Ifti l i a i « i i I t l i a bla ebi df »a» qaaa lf» t r i a , pb'a» buyfn,
aâ Aag t *lâ My vl aaa» v l v i i » l i a rafag tbi nên kbuyên
lllf «afta d&a dla abfta afH aiift ahai, dl dû i a afa» Itfiôi«
ada l a agbl gia tba» agM agfa, oùag l l giâ tbâa baia b*^a,
ky tboftt» abtfi bâi diag é â i . igiitt ala aâ rafag d£t w"
gfttti Wt^ txtag thl «oaa t a aai «oâa bât trlab t r i t
l 9 i traaf aft ta du kbaa gai mkm qaaa Ao xi Igi
- 147 -

• a a i l l a dl aâa t i l lâag dfta» Biag taag d l « i él-a«ii i a ,


ftal tflfa afta klp ftr aaa tfilah aa l l «hé» t>a»b »âa »â» tbâ
• f% aay v l aaa» b»» »â» agaai pbâl b» bit t i traâo,
aia Ifah aôa t n l u dlob pbâi aft lâag v&ag lia» db&a i&a
1 | dâi rât fhâl abllu »âab kiab ly« ftaaa pha bofda »b&a
IftI phâi biag aiB tây tbi xta xât obi xofad an» rufag t b i p ,
ahayda bâo vll» auag taagi ddt Am »o Ifi Aa ait tbi toy
»âab a l gioag giâ» agaâi ola aâ aâo ooa rSi tbi tùy vifa JL
khayin bâo, dl ab» i i » eâ aaa tbâi a l k b i ^ ma tf dâi xât
trdn di» ( 22 « 17> • * Z9^^^J ) .

l l tô rô «f quaa t i a ola t r i l a é l l b dfi vâl vifa


afag taag, aâe vua obtf ly Tbal-^ông, ly Vb&a-diBg, ly Tbia-
l i a g , Iy àBb-t6Bg»1^i:iBb-iôag, Li Tbâah-tông, Ld Hifa-tôag
tbidIiV agy giâ dl xaa d&n gft bal b»f» eo kbi t a alab eay
ti»b dila» aai oâ» qaao ouag oay llm g-rrog. '^'rong aft Ha
di tbKa rufag a Bf-bâi-khau (thufo frilo-xtfcmg Tbâi-biidi)»
ii Tbâi-tdag aau kbi l i a l l t f tblo nông U l a afta aiy
xaéng dlai* ^âo du.-vn ttt bân oo agââi «aa : *?)o i l vif» ooa
aiag r>bB, bf b« olti ri IIIB tbf*. n i i vaa bân nol : *T;
kbôag t f oty tbi l i y gi oa lltn xM »âBg, l i f gi A
jBoit tbi l a bfî*. 3lnb luia vl av kifta t r i o , abâ an bço Mgi s î
Liia n f t t *Tbâi-t6o laa 1«1 i l aè, tbâa dl oYty zvôog tiob
dlla» xtféag xatft tbiéo bf » trin dl oong TÔB-^^ifa; d o ^ dl
a a i i aaia d&a; eôi^ bifa t r i t l kbifn oua gilu ngo^ abllu
l l dâag l i a * . ( Zl I ^t4 ) . Rhfa diab vl oblab ay t r i l u
Ket-noi.com kho -tai lieu mien phi
14d • y-

ié» a H aâ hta-ftgi Tbi al vift t *9fi dl dblah ay t r i l u ^


abi ait « l i a agbl alag lâa ebe aatf» daaa g i l a * . ( 1 ^ t lûS).
Txlla i 4 Otf vl» abtfBg aia bel biab xiy ifag dit «tfâa dâ »»i
*vil» l i a xafag i l gfe r i tron^ unko* vâ oba traaag *d8n
bit ao» vl» vi$e l i a rafag» dl ebo ay tlab luy troog oala
data d l i dl» ( 101 I 1 1 , 7 va XII» kl )•

Tit eâ a f i i e blln pbâp nba bâa vf aâ» kâ» l l tr&a»


«ftâa l i Blfta lf» â l i a g xâ, kbai khâo dit b»ai« aâ aaaff i i f a
tâah trlag tx«t» dfo bift l l oôag vife sâa aaag di d l l u , dl»
vât aiad agli dl l b l i « a aftidi ftfta» Ift daya Ha aoro bft sa»
aai trfBX v l a i t dit quaa 1^.1 tbinrag xuyia trôag a e i , dfa
thâ» qaia dia aâo din nbraag elag l i a , w . . . dla l l blla
n i a aôa oblnb aaob khaydo adag d l .

d^ Kiab Bgbifa lieb aâ aiy ngbla a£a diu tranb dyag


Btfâa va giâ anâc eSia daa t Oo trvâa à ^ oùbg nb tijj/a t i l a
xdy dâp v l bâo Vf qufe gia ftfi Tlft dfo Ifp baag onàng bifa
t f i dlu obo tbiy d i t atféo l l eâa obuag aâ i&o t i a . No obi
«â tbô t r â ada boag tbiab va dâag rang truéc rfi ke thl
i M - l a f f afu »â datfa ay doaa kft dâu txaab obuLg eue oâ d&a
tfa» aia t x i l a dfi t r i vl b i i t dfa via iàa Ha tb obâo
lf« layag khâag etaifa» bift pbât dfng tola d^a dâng Idn
abaag aâa abiaf aiagl aiau^ ftâa agab ooa câa ou^o ebilu tranb
ifta tfa» e U é a taaftb giâ oaéo tbiai l ^ fâ ^ua vi^yo b&t agola
trtfla btt â tiah abit abiB dia» â 9^ tbaa gla eâa nbao dda
- 14f -

aâ aaâa traag ay agbldp »biag agagl

Tria wai» l o i n !0 tâag aéi Y;^I unoag Bg«n llah via


l l gla ai aâa olab xlag t *Cbla biag bf» bay dtffe »ao l l
riié tf aâa »âi liag aaah» afti khiiw aâ aâu aâi lôiy «âab i y
tbi aâag abv obia tbâli« t b i i * . ( lÀ, > V^^V^vl^ 56 )• i l
i f a l f i m » ^ a b - 4 i a g v l kf aâob giâ atfâo oùa dag dâ tiag
k i t kiBh B i l i f a abiag agagi xfta aâa i&a tf» abâaff tbf ky qaa
l l I «fia tbâi ftiah Li, dlag ^9^ agâH b i l a laaag, dit
pfttftfBC ftaB aéi ogah a l pbvcrag Bie thl a l i aft auy y f a , t r i a
daftl aâag lâag» lâag d&n kbbug oUia, xây tblab i l a h - l S a l
phâ dtffa «a&a Tdng, d» Igi l l nft t b i . kbâ i nâ n i a , abl
Tfag xia abifa dia g i â i , aung ^ TbAag l^igt de dâab k i a -
ab&a» ^la-ab&a » aijr l i a dfn t f o Uai-lînb, i l vl eo ttal
dâab dtffa. kéi r l i loa-^ô va î-aâ-abi bfa aft ba» vègr, vl
Taa t i i »âag loag, anb eu boâ afO, nao« ottâ gop ao», g i l »
ty oi bit* C liL » *^ )•

Nguyia Trâi, aau nhâng agly kb&ng eblfa ob9n? •'iab


l y l , troog ofing oufte xiy dfag l f i d^t ntfâo va to
ba» v i dit nvâo d ^ t r i l u *^ atf, dâ l i y nhâog b^l bçe
#

t b i t bal oûa bQ Hl l i n kiah agblfta aoag b l l ebo blfn t f i t


*ftla dl thué na phlle» flao diob nfag, ?ba? lo^t nglt,
blvft' P»>lt ngbiôn. Cbi Vf âob ky pbl gla; oblln^ ngbî kbi
d&a b f i Btfâa*» ^^ l ^ ^^ lli^ <^c7ân soag bilat Kboâ atog
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- in -

xleb a i t oâag ^ t b ô i ^^^. Lft thoylo irai r» a«» d&a »!»


aaâa*. ( ft^ i iy? vâ l i t >. Itai tbay i^ i.fi a»fn t a »biia
e&a d&a tbâi ta kf ogbiip» oog vift t «râ Igi» afa agaal
ao ab&a iL dàa» a l «bâ tbuyla rà . l^t tb.yin ^'^ eûog l l
d&a*. C ift t ;2uj )

lÉri vfy, ttâe t r i l u da.1 *rftfnp l i n Iy, fx^B v l Lg stf,


tay bâa abit v4n l l âp bâe b6e l f t qafta aboag ab&a i&a,
Bbvag troag ehlnb aâab t r i avSa ala nîab dâ rbto aie blft
aéi rQng aé» d&a.

'£in bia dâi i^ oai agfi eôag dâo l i Thaai^ «.ift oâ


B f l i t I *lâa vlêo tbi aiCag nàag, aai bâe d&a tbî la
bfa» ebo oân dan dtffo ubâ o<ty« Khoa a b^u giup dâ quT.a obâag,
n t a ylu nia 'xqX agtrâi, obo uôn ab&a d&a kiab t r o n g . . .
oy b i i t d&a IZly no i a l i a tiûu, naé* l i y ngbl aôug l i a
g i » , »bw nia kUèag de Itf tbâi v f . . . ihâp tâo abtf vfy aâ tbi
gfi i l oôi g^o t r i Btfée a oâi tbu^t yen dân, ay t i t dop dla
tf dâj aâ' ( ^ t J ^ ) . Tifta Qade Tu£n tiDng lâi o^n d^a
TAa ÂBh-tiag r i kf aaab pboag ohdog gi4o rfo» g i â ntfée

( l ) -> Cbi av rXio afti ul obâng aia l4U3-?40t> dû oho o^.r. ofO
g i , ebiag 1 (él oit â »âo eâa b l l a , om a5ng bila yfa
dl pbead f l f a ' i a b .
(^) - lâly i tft a&a aâa Kblff-tâ (troag aâob Gia axa) t
•7aa i l tbtfpfta» tbâ d&a l l aaée. ftiâa »o tbi «bâ
tbuyla, oûng oo tbd Ift tbuyln*.
- 151 -

t a r A l ^ l â dfti t • ? ! l f i , kboao tbv aâe i&a dl làa kf


gie bla r i , dâ l l tboyag aâab dl f l â aaia* ( 2^ t â9 )• Li
JLifl» kgu^utt Tzâi trong oâo ta ODlfu gâi baob quan oûng rla
bâo s *D«p eu Dff tbflt o^ oao dâi t g , t i t giy tbâi tge xa b»a{
tb»o y alau ma âo loag afi^rân, t i t dfa traa afta oân gi;.B.
Txla r i t tb^ii tbung vl dllu do. Thutrag a ^ l qujir eÔ lâa la»
Ifag Iay, dlu la sâo lao kbè quEn d&n... v^yY^4 ^fab ebo
bâab quaa kbôag^dwfo lâu obâug ri^o xaag t^ag oong dâo v l l a
vôag oua£ bùy d^t llub dlnL nbjru^ i l ngbl yfu bf*; *iigày
aay t a oao dj»i tbla tlng quân, obo dfo d^i trtfâng oing eâe
«aaa â Tlfii, âânb, oyo, pbân agtfâi oô obâo vy ool qu&a t r i
d&B, dlu phâi tbeo pLip eiag tftag, l l r vl^e ofta a l o , tbV vua
tbi bft trung, dfi vâl dàa tbi hft bol, dbl bô tbol tbaa 6,
aW tx^ tf Itfâl bllug. Be dâag riêng tiy pbâi dât; tbâi df
mi pbga Jlâi obâa. Col eông v i | c oba qufo gia i l » oCcf vife
eoa alabl l i y dllu lo cûa aiab d&n Iàa dllu lo tblft ky.
• i t liag bit aâe, glûp <ia nhl vu»v. Kblfn obo xâ t l » yia aba
Tbâi satx, Otf dl r'-'ug uha b^in tb^oh* ( SS « 196 va 198-199 ) .

Cbf df pb&a oip rufag dit eiag obo nông d&a eâo llng
XÂ 0^ ^f^ tbao aâe tÔ tbuf, lao diob kbông nfag, oblab aâob
kbayfa oông abla d ^ afab aâa xugt nông ngtalfr laa obo d&a
giftu aaâa nful» ««ag abcrag vif» aba ngin «hfa bét t^ tbaa ô,
bbâag 1 ^ ala quan l^^l, d^i xâ tô tbuf, gilm ahf Uo d^ob
troag iftâad alla a i t A i »be i&a, w . . . dla l l blln bifa
Ket-noi.com kho -tai152lieu
-
mien phi
trf» t l f p b»l» glâa t l f p »âa abinb aâab t r i noâo bift kbaaa
l i a dfti ifta l i a mim t n l a dfi dnaag l i a i y .

Inh sâot 'uxtt binh u- bon/* dâ dnao


tU/c biin tuLuL Qpax duvi c:.o trilu dai dtfi/w Un vâi aft
^ l a b aûoh t r i uirc/o vl kf aâeb aiâ anâo t i f p b6 t^'n kX^a h
vifa mum lo vu U , pboMi/ aiû dtlt nuâc va kbuyfn kblflb afid
fl ÉÊ

ppbiêp. i>hât trllj> rlub t f . â Ylfea liy kbaaa tUu eûo d^f
^'^htfya^ fffQbyWiâ ntfâo obu vay.
Lieb 8W ooa xk h^l kbâo vâl U oh ^r cv-. t y afclia.
Traa; t y nbiia oo «hâng 1 ^ l'.vaf ^* y'thâe v*. wl qaâag tâa
dfag l i a aftau. Troag xâ bfi ohaa t f hof^t dfag l l oh'mf oon
agtèl aâ y tbâo, binh dfag oé auy ngbî va the» dall abâag
af» dlob abit dinb, f tbâo oon. OOB B ^ I ^ dirçre binb tbânh
trfB atf sâ tbyo tlôn vft ehit v l tâe dfag tlaft tffo trâ l f i
thfa t i è a vft abit dâ. Cuag vâl nbâng dlla kifa • ! obifa
txaab» kiab t f - xâ bfi v l oblob tri tria d i y , ablab aâob
*ag« blBb w aing* oâo thâl Iy, Tria vl Â<i aa aaa l l aâa
yftia aâa aft y tbâo xâ hfl nbit dinb, aân pbla ola tlnb tbin
ala iftn tfto txong ay agbifp dia txaab dvog ntfée ra glw atféo
abâag tbf ky aly.

Oaâ trlnh binb tblab v l phât t r l l n oûa dàn tÇo ta


OÛBg dlng thâl là qoé trîob bfa oghln a&a diu traob dyag
aai» A g i â atfé». Dlla a i l bft trong pbo «â vlag cia d&a
t f e t a l l via dl dia txaab ébiag a i » f i xia. Ra dori vâ lâo
- 15J -

l i a txaag boan aâab tb^^ag xuyin bi »â» thf ly» bla a g » l i ,


dft» b i f t l a tbf l y » t » lâa â aât pbla dta th qai» uy b l f p ,
l a y o , dite t f » t a auda t l a t^i v l pbat trida t i t yia phâi
d^og lën obifa dia t y vf bofo t y ^ l â i pbaag. J^xiog o'iôag
tidb Otf oûa d&a tf» dâ rf l i n b i f t bao dft aong obfag agagl
fxuyln ttau/ft d&a giaa Itfa a â i oàu obuyfn v l oaio kbâng
•bifu oudag g i f » fta oâa abun dau V&a-laag thâl vua iûag xa
xaa. CblnU air ou oûa ta v l ooa rraag^ado dlu oô gbl nbf a
eu^e oblfn tranb t y v^j oû^. abao dâa t a ebfog <iu&n x&a luryo
Tfta b i i tuS ky tbâ I I l triffjro &Ôog Bguyla, ouf s icaâag oblfo
ebdng quau XiAUk Itffo Trifu b f i tbf ky tbvr I I trtfcro COog aguyla.
flli t i f p dfn haa a f t ugbln aUm bi oâo tbf I^» pfaoog k i f a
Ifiivtatkg sikm xàn l u y o , tb0ti£ t r i , ttr uba xlâu ttfl nLl .uy,
f b l i)tfcmg, obâag t r i l u d^l OLtâog tbiab oue TruDg-K^ufo tbâi
i y » nbciB dan t a dâ dâng l^ù t i f n câub bSt ouwo kbcfi ui^ula
aây dia oufo oblfu txunb BQ do glLl pbông gldng n l l , gllab
dfo Ifp ty do cbo ddt ûJ'JO» a^ïâo san^i ab^mg t h l k;.^ tl-ûr 10»
ehi kl r l é a g 5 thf îçy dTlu , nbàn fl^n ta d- l<il dâng 15n
t i f n hlah ugôt obyc ouôo oni^n taaeÉ» qay « i oL njâo dl
•bfag l f i v l oblfn tbing câo tbf 1 ^ i'bong k l f n to lân
kbâe oôa pbtfi/og àko, t a nba «aa liân, aha "fné tâl nba Nfuyin,
Minb.

Cof» dia txaab ebdof ag»f i x&a eâa obàa d&a ta l l


M ^ ggi txaab de t a bâ» v i , dl t l a t f i A pbât t r i l a »aa
aâ d&a t l o , ao d l l a l a a i l a l i t r i a agi aft dâi «fag xâ
Ket-noi.com kho - tai
154 lieu
- mien phi
ftfi. Caf» diu txaah do l l «y ngbilp obaag ola eâ d&n t f e ,
aâa t i t aâ afl ag éri d&a dfi véi vfa afab oaa :h qof». Li»b
»tf blog ngin aia dia traab dfag aaâ» va giâ aoéa dâ obaag
dâa ain trt^la théag yia aaln, ebfag agogi x&a aaab l i f t
ifta d&a tfe t a . Qtta a i l aale kbâag ebifn, a l i l&o dânb tbiag
gife agofi xia» troyla tbiag dâ elag dayo vua dâp vâ pbât
buy tâe daeg to léa.

Nbtfng dlliD n^i bft oua t r a / l a tbdng dô i l x long yêa


qai atfOQg dit aaéo alag ala, y thûrc ty obû t'^ oalag agab aê»
tiah tbfta doan kft ohifa d^u oâu avt&o oao eâ, y obf tiu/ft
dâab quyft tbiag A t l i agbf glôl dûab glôl tbiag gifo thu
xia Itffo. llag yêtt qai btftfag dit avâo la loag y eu xom laag
alab, glaBg aon .f^n vâo tb tlêo mînb dâ bao dâi xuy dRp;
yia tbtforag dlag bâo ruQt t b i t o^ng obung con i^o obâu Ltng,
• l a i aiag rél abaa trdn giâl dit Viét-oaa. f tbufo t f ohii ty
mJimg l l y tbâo v l nlo dôo l^p thyo ay v l ay toân Vga laab
tbi aâa t l qofo, qa:-^ft krhOng oblu dU eho bSt ky aft tbf lye
l i a agali al» ebifin dôag, nô dioh; y tbâo vl vife xiy dfng
aft qai» gla dfo Ifp thfng nb^t bung otfâag, oô dû aâo afab
g b i ^ Igl Ta obllo tbâag mfi g i f o thl x&a lufo. Tlnb tbia
dAn kft oblfo d^u oâu onio l l ay duo bge, ef kft obft obe,
• f abit t r i vl ttf ttfcrug, tbfng abit vl biab d^ad aâa t i t »a
a f i tdag lép ab^o daa trvâe a|uy etf a i t con oûa dit atféo;
tiab tbfta oâ ntfâo gâp a i e , etiag dâag lén oblfo dAi obflng
laya, lâo vf qayla lyl obung oaa oâ d&a t i o troog dô oô
- 155 -

qayln l y l t b i f t t b l a e l a g l a i oip rslab, tlag lép alab. f


o b | ^ ^ f t dâab q a y f l tbiag g i f o tbu l a y »bl eblfa diu dla
alag ebo dôo Ifp t y do oûa d&a tQe, kbôag ebiu kbo^t pbf»
trtfâ» b i t ky nft tbf l>;e xia loyo nlo» kbôag a g ^ gian k b i ,
kbôag af bl a l n b , qoyft g l l a b toan tbiag »bo af aghllp kbâag
abifa oâu ntfâe. Tai agbf g l e l dânb g l o l thâag g i f e tbu l l
t o i agbf b l f t t ^ aia aâ» agnh vô dlob oâa abifu traiA i&a
tQo, Oblfn trcinb oâa avâo, vân g l o l tb cbûo lyo Iiryog rhn
g i é i t i f a baab d£u tr^uib db oô t b i dânb tbâng nfi tbf IfO
Itftf» to l â n .

Truy In tbfng yêa otfée ebfng agoal xfta oaab l i f t


dâ dtff» tbftn x&a vl» agi llng x â , agi tfog lâp oo <itiylB l f i
gia bô vâl aie d^o I^P d:.D t^o, râi v^n afab oûa dit B-ïée.
câ» lâag XH â Dfi T i § t , tuy oûng là nbâng d l l a d&a ea râi
Am kbip d i t ntfée, oo nin klnb t f t-^ oung t f oip glfag Bbau
aba abâag e i a g xâ a obilu o^âo pbtftfng "^Ôog tbâi pboog klfn
kbâo, abtfng l f i không pbâi la nbtfng tÔ obâo khtp k l n , blft
I f p , abâiv 'tbf g i é i vl mi o«o bô*. Cbauft MTdnqo Uên kft
abft obâ trong » / ui'blêp d«!u tn-nb dyng ntfâ» vâ g i â atfâc
abtfng tbf ky lk^y bâi ohit keo truyfn th^ng do. l onâo t a ,
t b i tbdag nhit nbl (gia dlob) - l l a g xâ - ddt onao 10dnao
biab tblab t a bao t b f k/ trtfâ» dây v l agly 4iBg dtfye oûng of
^%a vâag. Tiaag t b i tbiag nb^lt dâ, nblrng oâi rléag nbo bé
l l etf aâ tao tbâab o<U obaag lâa» von «fah abâog oâi n a a g
Bbo bk gâa i i l a yâi v | a . a f â h ala aâi a^aag^^iéa pbv t'hume
Ket-noi.com kho -tai1Hlieu
-
mien phi
vie ey «f k f t , »bBaf laag diu a f t , delà kft eblfa dfta eâa
ahâag oal riaag abl b i . sfag troag eâe llag xâ nbô bfp,
ly t r i oûa ag^rl alag dâa Dfi TiÇt, tuy kbôag txâab khel a^
tâe dfng t l i a ex» giy sa bâi nia aân xu^t ty ouag t y «ip
t r i t r f , abaag r i t xa l^ rai tlnb lob ky troâe agi nguy
•tf aaa dit otfé» , véi tlnb tr%og bit Iy» traâo eâe tbf lya
xfta lof». Hf lui» laÔB auBg o&a troag «Inb BgfB lâa yia aaâa
obfag xia Itffa. vâ obâa ebit treag alab bift bn.o dlln aâng
tga k^ l f Tl eâab dâab gifo oâu aaée.

KbSag obi qu&a obuag obaa dàa lao dfag oa aguy ea


glai aip thdng t r i , g i a i ofp pboag klfa daaog Ha dân ahifn
aâ agag licb sa lâab dfo ay ngbilp diu traab dyng n-^cro m
gitf ntfâo oûa dao tôa oùng i t nbilu maag trong alab troyla
tbfag dô. ffe b l f t nhâng nbl oblob t r i , qo&o ay l l i I^e,
abâag ttfâi^ liah anb bûog ooa eâo t r i l u dai l^, Trdn va --d ^
atf Ifl i l Bbâog ngtfcfl th'ë hl*n rgah wâ truyiu tbflng ^
troag boft dfng toyo tlën oûa ulnb. thâi i y , de la bll tbd
lf Tbtf'^ng Kl^t 0 obo df o van? bén sông ttb'>-nguyft (aÔng d u )
trtfée tr&n t l f o công lân tlëu a i t t g l i o ffag t *liao qutfo
Xtfn h l Haa df otf, Tlft oh l i a dinh rb«*o *»! t^l^a tbtf.
Ifta bâ ngbiob l î lai x&a pbga? Mbâ dhag biab kbaa tbû bfi
btf* (Sftotf aâi aaâ» b^n vaa iaa â, Col bâ ag&a oâeh ty aâeb
txftu fté ebi qa&o gif» »aag x&a l i a ? Tbit bgi bay xaa • •
dfa aai) ( 11 t 2 38 ) . Tbâi flAft, troBg tbâi ky kbâag abifn
ahiad i f i ^ l a l i a tbâ hai» dâ l l b l i aieb t ^ a a aî bMg bye
- 15T -

f i a eblfo dix v l a&a aoi dly kbi pbâeb «Bf bg bây obâa dia
t i i troâ» r l i aa hlag* aaa vi ftado eông t l f t ebi 7xia i^afe
f a i a i i l lâ eV tbia «an ebâ vlag tung bay traie b\tm qo&a
• f l i ftfftag «ieb, bâa balag la* <lftâ flfta afab/bâo cm rua)
ooa agtfâi t b i f a ni In aab hâag Tafta Qudo Toân; i l tifng thét
vlo aft qa&a g i f e *Tbl l i n aa Btléo Wan ebif ViÔag l i a vix^ng
dit BiSa* OÛA Bgaâl toéag Txfta I3lnb Trfng. DÔ l l tifag bô
«rllât dânb* aftreie bô lâo t g i bfi nghi Dlên-hlog rn l â i
tbi *okt tbât* kbto trêa tay aBl ohifa A >fl 7ift ( i2 i
5*1 , 53 v l 5«J IÇi t T. 62 ^ 64 ) . Tbâi M atf, dô l l bâa
Aab l a i dal oaâ do 14 ' ' / i , «ga^lo Trril tnyda hf sau agly
kbâag eblfa obffag ^ Inb tb<og lyl rm tlnb th^n quft aaânr thl
bifa txaaf dâ oin séng aâi vâl non aông ddt Btfâo : *2a ûi^
pbât tiob Laa-etfn, nnanp th«.n bo«B<? dâ. Nghî thf tbâ kbôn
dfi trâi ebaag, Tbf gl^^o naâo khô oâng ahaai mimg.,. Byag
gfy lâa oâ, d&n ohuag hfo pb.'crng tg bgp. H»R rryo oâag
ufag, biah ai aft da ©ba o o o . . . aât oyo, L/*y <»ql '.^bla «a
tbâng baaa tan, l i y cbi ob&a a l tbay eaâoi bg». Tr^n 3»-t/ît
aba aia rang obâp g i f t , Tifn Trl-l&o nhw truc oh» tro bay...
l e aâ dla tbâi bltih naôn tbuâ, d^ rân nll al chye ngan
tha* ( ftd f 7b, 79 v l «2 ) .

Aag-^b»n v i f t ring : 'liob aâ dâ diia rii tb»© oâi


bvâag l l kft qiiâ eudl eung laia InOa pbât alnb ttf nbâng ay
xuag dft glâa abllu y ohl eâ abia, a l i y ohl oâ nb&n nây
1^1 do v6 af DhT/Bg dllu kifo sinh afag dfo bift tg» ra.
Ket-noi.com kho -tai
151lieu
- mien phi
ft» dâ »â x i t ablla ly» »tadag d i i l i a ahaa» bli« bl aa af
Blâag biab Wlab biab l y » , i l abâai aâi taa ada aft byp l f » ,
té» l l «ftr «y bifa ii»h »â* ( ^ i 97 )* Txoyln tbdag yia
•tféa ahdad agafi x&a aaab l i i t doya tbftB aia vâ» agi l l ^
xâ» a f i t i a g lép »â qayla l^ gâa bô vâl nia df» Ifp d&a
tf»» véi v&a afiÉi aâa dit aaâa dl l i a ab» ay Idiâ» bift
Bbaa, tbfa ébl dfi Ifp abaa v l t a ttfaag oaa aâa bf pbfa
d&B etf khâa ahaa bi dly xufag biag thâ y f a , abâlag ohl obo
af tbdag Bbit vl t a taâai v l biab dfag, t a dâ tfo ala aft
byp lya léa a b i t , aâab l i f t oôa eâ d&a tfe troag ay ngbilp
dla taaab d«ag aaéa v l giâ aaâa abâag tbf ky aay. Hl Chu
tiob dâ aâl à^ *fi&a ta eâ aft loag B I M ola yia axée. Dâ l l
aft truylB tbiag quy bûu oûa t a . Ta xoa dfa aay, -ëii kbi
TI qafo bi x&a l&ag, thl tlnb tbftn Sj Ifi aôl n l l , nô kft
tblab aft l i a aâag vô oaag Bfab aê, to l â o , aâ Itfét qaa
a f l Bfar bila» kbo IftiB» aâ ab/tn obla t i t oâ lû bâa aaéa
v l lû etfâp aaée*. ( 4<^ i id9 ) • Dlag obi Li Dola eâag
aâi t * Ngoâi Vift-aam t a eo rr.ft tlnb thln bâng afy ngbln
afta Bi^ l l abit t b l f t pbâl dfo Ifp, nhit t b l f t pbâl ty do,
VhiM aô kbôag dtffa. Dâ l l aâi vfn oûa nginrl 7lft-oaa, aâi
• i a xiy dyag biag aiy ngbln ota ony r i l . DÔ la oâi vfn
•Ibôag eo gl qây btfa dfo Lfp, ty do*; *TiBb tbla d&a t i e
f i a Tift-aaa de ra a f t aâa agab, aâo ngab do l l s nçi
Bdââi dfti dâah glf»t A nô tgo ra nbâag «âag kifa df» bift
fâa ?ift-«M» df» bi^t lia» t a i a&ag l i a i Tift-aaa »ô dbâad
t l i BttBd dâata gife ttf dâi xoa. Vift-ona l l aÇt ntfée dâift
• IM •

difa giai» dâab véi qudn aa» Tift-aaa aâng dâab xit g l o l . .
Tftr tâi a&Bi da dfta a l xa f i l do 00 ôo d&a tfa dfa l f p ,
aâ y tbtfo t b i f t tha a a ^ aoéa aâag kifa a l xa* ( 40 t
1 vl 3 - 4 ).

Troyln tbdag yia aaée obfag agogi xfta oaab l i f t


ala i&a tf» dâ dtff» vâ »bi »ô thl dtff» pbât huy aigab mê,
trâ tltlab «Qt aâ» agab tiah tbia to léa i o é i eâe t r i l a
dfi dtftfBf l i a vâi aft oblnb aâoh t r i Btfâa v l kf aaob giâ
Btfâo t i f a bf. CoB abtf dnix oko t r i l u dfi di xufag, eâe
t n l u dal p l i a dffg tbi truyla tbdi« i y kbôag tbi dafa
phât buy afBb a e , tbla ebi oon b^ oy d l i bi^i vl tlnb tbUa
aaa giai eip pboag klfa tbdng t r i lan obo lu aâ, giâa aât
di.

Cblah aâeb * ogu binb tf nôag* eâe tbâi i J . Trfln v l


Lf »tf dâ dtfge baa biah v l tbge hiia tbanb OOB< tronir dllu
k i i a aâ tru^ln tbdng yia atftfc ohCnn nxoai x% aaob l l l t
t l f i l ^ T4jr* „^i^

d&j i l abâag dllu kila obifa trusta, kiab tf


h | l v l oblab t x i - tiab tbia kbifa aâo t r i l a dgi iy»
v l Ld atf dâ baa hlab v l tbtfe bièa tbânh eôag ahlah
*Bgf biab tf a i i « * . dhtfBg dllu klfa dô dlu kbôag thl
Ket-noi.com kho -tai110lieu
-
mien phi

tbifti dtff» v l »â »y l i i a bf abft «h» vâl abaa, xlag baf»


ta» dfag l i a abaa» byp tblab bala aâah liob aâ »hai«
abiBb oiab «agg biab a a i a i ' .

Ihya t i i n Uob • « »b» tbiy t r i l a ly vlo tbf ky tbâ


11 - um ditt t b i ky tbâ 12, t r i l a Trfta v l o thf ky tbé 13 -
aW dfta tbf ijr tbâ 14» t r i l u Lé aa vao tbf ky tbâ 19 -
abâad afta dlu tbf ky tbâ 16» dâ tbya b i f o t f t oôag oufe xiy
dfBi lya Itffhg vâ txaag pblag giâ dit anâa tbee ohli* »a»b
*adf biab tf aiag*. sâ l l aft troag nbâag nb&a t f quaa tregf
«

gâp phfta ta» alB aâe agab kbifa d&a tfe ta dâab tbiag agi
gif» tbtt xia loy», gltf vtpBg dtftfo nia die Ifp trong nbllu
tbf ky.

Txai li^i» t r i l u Tzfta vl» aâa cudl thf ky tbâ 14


afi bf llng oâag» rfi logn, qaaa l f i tbâ aâe vtf vét ob»
dUr t â i tbMi» vtftfng bia quy t l » tba bl kbila tlab ruOng
dit vâo tay alift, ai t l vâ aÔag d&a kbfn khô tria bl dâ
a l i dfy khâi agbla kbip ncn.^lrilu Hl tbay tbf t r i l u Tr&n
v l »tf bàa kbôag dea Igi abâag oâi eâab lân lao gl ntafte dim
a l hfl xa khii oufo kbâag boâag oblnb t r i ; oon trong vife
x&y dyag lyo layng vu txaag phlag giâ dit aaâa obi lo l i a
mm «â dtff» t r i a rga qaia, lâa aao x&y dy^g oâa phlad
tayf a tbft kiia ad, abâ kbôag H f t kboaa ttia aâo i&a, ef
k i t l l a g i&a, tbn aaii qa&a llnb nft l l a g . Lâi T1 ttféag
qada i l l i a y i a Txâag trong l a l i bqp l i a kf aâeb dâab lay
- 1*1 -

^ txoé» ogay »tf xia lay» »aa gife Kiab t *Tbfta khiag aggl
ééaft» abl ay l i a i iha »â tb»» hay khiag tbe» ttaii*. ( 2à. t
243 )» A pbfta al» aôl lên a f i agay oa »âa kf aâab giâ
ffitf Btftf» khiag b i f t dga via d i a , khaaa tha aéa ifta aâa
t x l l u Hft kbi i y . Tbya t i l a li»b sâ »bo thfy tvt »udi tbâi
Txfta» qafta ylu aaâ» «ay, kbifa qaia Cbiia-^blab aiy l i a
s i » dayo xa dfa t f a kiab di Tb?Uig-Ioag t l a pbâ| dfa aia
140&-1407 tbi oufe kbâag obifa ehfng qaia Miab eoa t r i l a .
m t b i t b g i , d i t aaée bl rai vl» â»h dÔ bf ooa gif» agogl
xin bai notfi ain t r â i .

daag dfa thtfi Ld augt» ta tbf ky tbâ 16 trâ d i ,


d i t atféo Igi bl obia eât bâi eâo tfp dolo tbfag t r i pbâa
d | ^ (abl Triab â Baag ngoli» abl hguyla â slaf txoag) véi
allab aâoh âp bâe bée Ift tâa bg». Cbifa traab glâa eâe
ybe pbâl, tfp delà pboag kifn on^f ra l i i a B I I B . Uuaa dfi
gbl ala dtff» aa dgag lân eôag of troag tay aâe t&p dala
fhaag k i f a dâ d l abâag tbôa tlab lao abau vâ dla âp pboag
txla aÔag dàa kbâi agbîa. Cblnb aâeb «agv biab tf nôag*
f é l Bfi daag dfo 9im trtfâo d&y trên t bye tf kbôag ala

Trila T&y-atfa t i f a bft dtffo tblft U P b l l m oufi


tbf ky tbâ 11 abl t l a t f i mft tb^tfi giaa quâ ngin agal ala
fbaa aâ dlla kifa ban biab v l tbyo bifa ahoag etalab aâeb
t i f a bf Tl x&y dyag lya lurag râ traag phlag giâ dit nilOOa
Ket-noi.com kho -tai112lieu
i^
mien phi
l i a t r i l a Igayla bli tbf ky tbâ 19, giai aCp phaag
k i i a tbdag t r i di vl» »oa ûAmg pbaa dfag» dfi afl t H
t i a g oi^rag boo l f t va dla âp quia obâag» dfi agogi tiA aaa
hlfi, dftu ^ a g gifo agagl xin» khiag obta 1» gl f i a vif» xiy
dyag l f » loyog vu trang pbong giâ dit atfoa. Chlab aâ»b
*agf biab tf adag* t e l afl duag d&o «io truô» diy trin tby»
t f oung kbôag oô dtffo.

Tâa l f i , oblnb aâeb *axu blift a alax* eâo tbâi Lf.


» •
Li atf la aâa ah&a aka a i t ho!
tflW^t P9 A lifftft ifti^YcOt ntfâo dft
tt^i^og a^iyfft QÙfli aft lue dfA V^j ^h • ! "J
âe tbf laa aaoal baa» t a nbllu phla. die M i t la
^^^1 Itfe x&a Itftfo to léa â aât pbla B&e TI (lude. d l i bâi
rbâi obala bj db» eblfp traah xlâ ntr^f aaftd tiah a l j t
^n riaa l â l t h l b i l e â toln d&n J M M"^t «^ "^^^ '^'-°*'
gjh» v l iaa trdf «ft tifta Itfo dli dlo thl blln â Itftfag
f | i l a > bia>| mr^i 1^"* °^ thl dâah tbJax noi /rl4o tbu xjtf
i^ia^ a i TjX Ifgji fiitf} oûa TBÔt ntfâo oô nin aâo xuJt nSog
ggbiir Phât Ifrlln. nia v&n minh alB» agbilp. dfa t r l f eâf
T&i iphi i^ô Db&P ^V rnôaa dit aiBX fbo oSPg d&ft
^^yi nâo tô tbuf, lao djeh kbôax ojag. dtfgo tb
l ^ j f c fift cufo xia d&q_tff X^9M l » i t Vtfl g

g l^ia vâl mft oblab aâeb t r i ntfâa


V» kf saob piâ iviâc t i f n bô tht bijn â vile chfca lo vu b j .
abina aiâ dgt atféo va kbuyfn khlcb n^ng ngbiln. r>bat triln
kinh tf, ^ v i l e Igy **kb»aa tfatf aSe dta** l i a "tbtfffag ^ o h dl
gitf atféo**; dlag tbâi dda tfo JÔ lai cô aft trujia tfaina 76M
njéc. china ngoai x&a atfBft U l t .
Ket-noi.com kho tai
. 1 0 lieu
4 . mien phi

CAO TH^di LT. wûm ik lâ atf,

l i e afnh eâa a f t om «hf qafti »f dafo thâ n i ^ f n agay


trong thfe t l l n diu tranh xa h f i , diu truih quia af. Ch£nh
aâch *higf binb tf aftag** aâe thâi Ly, Crin vâ U atf, nft etf
ahi v l n f t dfag vién vâ atf dfng ahfta Ifo trong v i f c xiy d^pig
l y o Itff&g vu tr&ng p f t ^ gitf d i t noée, xiy d^^ig t i l a lya
quic phong k i t byp quin ay véi kinh t i , âV oâ tâo dfng thfo
t f nhtf thf nâo trong «^ n ^ i f p dfu traah d^tfig naâo vâ giiî
ntfée oâa din t f o ta nhîâig thf ky nây T

fiai ehfnh eâoh dô. eâe t r i l u d»i Ly. Trin va Ll atf


thâi hinh dm eâ thâ x i y d^^gur dnao nft Itff '^\%SM *" trang
thuânx tryo dôn/t dâo eftn t h l f t dâ bâo dâa ain sang chifn diu
trtféc ay dy hifp tha&ng xuyin oua câc thf Itfc nxoai banx.
n h i t l l eua thf lue xfta Itftfc to lâa. à aât phfa Bâe Ta quôc.
nhtfnx kfafn/t tfn nhilu chl phf nuôl oa^i vâ t i p trung, dnge
i ^ i n Itfc vao ain x u i t . x&y d\jng kinh t f . xiy dtfnx d i t nuée.

3d din eâ nuéo t a nhiâig thf ky thu 11-1^ ohf khaâog


bin din aâu t r i f u nguâi (trong dô nhin chung oi dfin vâo thl
ky aau dtng htfn va» thi ky trtfâo), nhiaxg e i qaia thoftig trfc
l f i dông t é i nhilu Vfn ngviâi i thâi Ly ( t h i ky thâ 11-12)
l^a^>g f f c ^ ^m fuint thâl ^è aaf dâi Li Thâi-t^ (ahûng
a t e IMSB-iafa) eâ nuéi v«n gain, dâi Li Ihânh-tiag (nhîmg
«

1640.1^^7) b a i l dfti «â gfti n a l i bây vpi godn, v l oaa


^^ t e l hiaa hai Mtfi vfn qudn. S» thf» hifn »hi df ahia
y h i i n »h» quia df i v l l i a xaOag nin aaéa i^fi n f t vl» oftftig
t h i ky nly tuy gafta d f i dlag aha vfy mmg vfti g i l a agiii, «â
day» l â a gga dy trtf »ho nhilu n t e .

Thâi L#, nhtf bâi kf bia ohua Bâe fti nâi Aa-h»fah (nui
iqjftl thufo thi ^â Ihanh-hâa) eho b i f t *^tfâe nba gian thinh
n h i l u nin**, bofo bai vdn bia Song-niftiln DUn-thâob (thufo
huyfa Hfu-lfc Ihanh-hâa) eho b i f t ngay l f khânh thanh chua
duyo **eung aiy aoa ehay biag gga trâ chfn nin** (91^ 1 509 va
57d) • ^âeh Viên d i i n g linh kâ l f i aiu «huyin Uy-ainh
YaMig Hâang «on hf Thâi-tiag trin gitf dbfti N^f-on 0 aip dft
halnh doanh é t r f i Bl-hia '*trong t r f i d i t rfng 00 thl ehâa
day» ba bon vfn quin, kho tang t l l n Itfcmg du dâng ba nàn**
(22L « 5 2 ) . ïhâi Trfta, nhtf aâoh Kiin vdn tlâu luo ghi t "lue
biy g i â é t r i n aé dlu oâ Idio tlng** (81 1 296).

aaft* Li atf, aâeh dfi Tlft aâ ky toân thtf g^i l f i aiy


• y kifn »au« Li Ihânh-tiog afta 1471 daa dyl quin dânh Chila-
t h l n h . Nguyfti V&n Chit oho ohé thôc é kho Ihufn-hâa (lixafe
l i a h - t r i - t h i i n ) d l ohfn dâ dfi quin dung. Khi thâng trfn tré
v l , nhâ vua dhe trâ l f i Itfong chéa é quin dinh lîiufn-hôa vâ
h o i t "OfO niu ohfn oô thâ dâ doyo 10 nia khÔngT". Yen Oiàt
t r â l â i I "lliaâag nMm fiiâi-hoa, gfo niu ehfn khi di dânh Oiita

( i ) gich ^ Vift atf k^ tain thtf va y i f t aâ thôax xifti otfrtax


. j g ^ ehâp i l Uy-ainh hfta  f t Qaang (21i225| l O l t l I I , 6 6 ) .
Ket-noi.com kho tai
- 1lieu
»t>- mien phi
bhi di dâah Bfta naa» trâi qua M afta, een aâ thâ i n
1&79 nhl vua hf Ifnh tha thâe laaag dâ ehâa va» M» »âa
m.hn ty aâe x é . U Hidn-ting Iffft ai» ^ »h» thâa ty bia
xé Hâi-doMig ClâUh«M(), laa^aaa (thafa Hl a » alab), Taa-
(Iftaf» Vinh-phu - Hft aaa l l a b ) , nab>>bâa (thuf» liâ-bâ»)i
lùkl til vif» l i a rafag thi sai »âa qaaa pbn bayfa die bât
|ha eâe xâ ohayla ahé thâe aiag «âa bâa huyfn, aSi thâa
ty l l 12,$00 hfe, daa vl kiah afp, kho Thiftt-hfi kifti ahfti
ohéa vlo bfn dây Idie bâ Idxing t l trtféa", oon nhtf thâe eftag
aua thâa ty Am xà lhaahr4iâa, Nc^f-an (M^f-t£nh), dufn-hâa
(thafa B l n h - t r i - t h i i n ) , Qiâi-ngayin, Lgng-aM, Htfag-ftâa (thufo
VÎnh-phâ - Hâ-»tfn-binh - Holng-liin-»Mi), TOyln-quang** dlu
thao nhtf truéo, xâ nâo dhéa é xâ iy dl du thâe hiin phlng**.
Hfta ia99 alil ^ua l f i hf Ifnh lan Idxo thoo tf bin trong tolng
auag kinh thânh, ofng câ thây 20 dîy ( 2 J t 2 ^ vâ 264| 2^1 10
vl 20).
Trong niy thf ky duel oâo t r i l u Igi doMag l i n dâ, tuy
khing trânh khôl nda nây nin khâo n i t nua, doi kia, nông din
nhilu ntfi phâi bâ lâng qui di philu bft (hofc do thiin t a i ,
h»fe do tlnh hinh t r i l u chfnh auy dii vâohôi cufl aan n i i
t r i l u dfi giy nin) ahaag nhin chimg aân xuit ning n£^fp dâ
dtffe phât triân, Itfomg thyc df trâ trong noâc da/c dM dâo.
San xuit niag n^d.fp phât t r i l n lâ mft nhin t i quan trçng
llm oho ntfée nhl g i l a thinh. Luong thyc d^ trtf trong nafe dli
dl» l a nft nhfti td gaaa ttffag tfO ain aéa afnh dânh thâng gife
thâ xfta loyo.
udt ^ ^ «dA dv, ifti x l i » aaaâi xfti l i n bâ f f i . fâf
-^•7 .

terila dai aâ thâ kiy xf»^ ly^ -^^

Bfcililnaahid xfta l a f aax a i ifti. aâf trilu daf g |

vu
trinh t i i n nf»»^ *»>»4a^ tr»ah, taa nia a i t biah la»
2k
U f a dfag vi^ n tayfti qafti xfta lofe thli lf dtffe
thye hifn tifti blln trong eufe khâag ahiin ohing Tfbg l i n thâ
hai (nin 107^107?)

Vao aâa aau thf ky thâ 11, Kbit la t l nhiâg nfti thé
70, t r i l u dinh nba Ting, dftig dlu lâ Tftig min-tlng vâ ta
ttfftag Vtfcmg An-thaoh, 0 tfp trung nçi ci gang chifn tranh,
gip rât chuân bi lye Itf^^ng xia luyo naâo t a . Truée nguy etf
xia luyo eua gifo Tfhg, trliu dinh nha Ly nft nft ting cucmg
khfi doân kft din t f a , « k g oi ay nhit trf vl ehfnh tri -
tinh thln trong eâ nuée, nft nft tdng otfing lye Itf^ng qufti ay,
né rfng gip bfi lye Itfyng vu trang é oâ ailn xuôi ifti niln
agoyo.
se aâoh ou khftig nâi rô téng af binh lyc ntf^c ta trong
aafa k h ^ A l i n ehftag Tftig l i n nây lâbao nhiiu, chf oho blft
i l £ t r o n g i f t t i i n aông dânh pbâ trtfée eâo oin eâ xuft phât
xift Itffo eua gif» agay trfti d i t g i f e , Ly Thtf&ng n f t vâ « n
lân tbing Ifah hai dg» gafta Ihây bf tâng »fng téi ban 10 vgn
ngoâi. (21 « ^^7l 121 • ^^^» H ^ ^^^' ^ ^ * * b ^ 10 Vfn

(1 ) fdy l a theo eâo aâah flai Vift »tf ky t»ân thtf va V^f^ §i
Ket-noi.com kho tai- lieu
i a a - mien phi

i i daaig abifta ahf eâ Iftâ l l aft phln treag tâag a i


Uab lyo ntfâo ta khi i y . i f i ^ agali Ifo luqng t i l b
i i t gifo» t r i l u hf i t hân phâi gia aft lye lofng
tryag é l y i bâa vf kinh d i , bâ» vf vaag b&la giéi phfa Um
tffti thtfong xuyin bi gpfta fftjfta tblab oy hidp va thte vl» diy
aûa l l ta ohâo phlag thil trdn »â» di» bfti xaag yia Ifiie troog
atféo. (Hâ dinh lyo lofag é Igi bâo vf v l pftiag mk tBaag oai»
adftg ttfBtog dtfnag hof e chf oh Ifah iMag nhiiu Ub oa véi ly»
l a ^ i g t i i a alag aaag d i t gifa thi tiag ai Uidi ly» daf» dfng
Tifta Idii ftr aftag Un t é i trin duéi hai ehye rm quin. lâ lâ
aif t ai quin r i t 1 ^ troag dilu kifa ad dfti »â naé» ohf Id^âng
t r i n dtf^ bin trifu ngtftfi.

Qiye tifti oufo khftig ohiin dânh bgi hang ehfo Vfn quin
Tftag eho th&y lyc lufng vu trang nuée ta khi iy câ af lOfng
ding l f i câ ehit Itffng tinh. q^lt luyng tinh eâa nâ dtffe thâ
h i f a Ifting nhâng é l l n g ylu noéc, afa Ihâ g i f e , f ehf quyit
ahiin quyft thâag gifo thù, n i con é chff atf dyng tinh thiag
gia hinh khf, nâa vâig ky thuft, ohifn thuft, cô trinh df tâc
ohifn tfp trung» tâe miin hyp dlng binh chung g l ô l . flâ ehfnh
l l hiah iaùk »âa »ufo xuft ohinh htfn 10 vyn quin theo hai
daifti thuy, bf, vuyt biin giéi v l vuyt blln aang phfa Maa dit
rfag» aé l o f t trfn t i f n eông tâo bfo, bft ngâ, dâah ^ â ton
t i t »â «âc «in oâ xuitphât xfta loyo oua gifo, khiin ehuag

jftteftJ^tLJMfti.Mft* ^ ^ ^^^ *^^ Yift aâ laya thi


n â î ' î l ^ 10 v ^ qufta (log i 109).
- \mrt -

Iftftag kip tré tay d i i phâ, thye kifn thiag l y i aaa Itffe m i a
f h i t «hi ahin** t l i tinh. ââ efiag l l biah ânh eâa etffc chifti
dfta hyp dlng ȉa gafti thuy, bf trfta phlag tuyin dfo thae aing
Ihtf-no&yf t (oing Gfta) véi lye lafftg hlag vm gafta bf bd txfa
l i d n holn dya vâo chifn lûy kiin oi d l i gin nft tria dfn phfa
bâ nan aftag thâah aft trfn dia »â ohfnh dlfn afag, taag thfti
a i u , »h|n dftig «of c tidn aing ana 10 vyn gafta gifa, khiag
oho ehâng thçc xuftig vftag dlag l l n g va kinh dft Ihiag-laag.
ftâ aaag l â hinh ânh eâa «of» t l i a alag ifta t i i p thao, khi
g i f e dâ bufo phâi efanyia aaag phlag agy, véi ay hifp Ung
aftft »h» gifta Am gafta, giSa »â» »ftih, «â» aôl trfta tain tayia«
M\idn ml trong nft t r f n t i l a d i f t téi nia, aâu phln atfli dgi
qudn g i f e , dfptan hoan ta|n # ehf xfta loge «na ehâag, gilaft
tain tiiing mo eufe khâng ehifti•

Vif» dfag vida tayla quin ^ling xfti loy» thâi Tifti do^c
tbyo hifn tifti b i l a treag ahSag nin khâag dhiin ehftig l i n g -
•ftayin, Af» bift l l ty«ng eufe Idiâng ohifn Un thé hai (nia
1«5).
Ttf nh«ig nin thé 50 oâa thf ky thtf 13, agi Vift tryo
t i f p dftig truéo agay atf 14 «ft» l»Vc l é i gifc Hing-Biât, thd
Itf» phoag kidn hung bgo dang tung hoanh vo ngfa ohinh phf e
nhilu nuée trdn hai Ifc â-Âu vâ bât dlu idila agâ xufng mim
atfé» H«i X, fki r l i ohf trang vâng ba ntftfi ndn, «!hun« 0 huy
dfng t é i trdn doéi nft trifu I f f t quin ba Un dâah aaag nafa
t a ( U n thé ahit via afa 125i. l i n thâ hai vâ» nâa IMJ» Un
f ^ te vlo nia iad7^12fti), treag dâ riftig aofa e h i i i tranh
Ket-noi.com kho tai• 170
lieu. mien phi
a i i Itff» U n ttié ha& «Mftg hny dfng téi haa nâa trifa gafta.
y9i U n dit nia<c bi Ifta agay, t r i l u dinh nhl Trfti dfta a h ^
A é a g a é rfag giy bfi lye Xm/ng vS traag ihftig gif» bing
aâiÉi gfi t a n bf qufti dfi ihiilag trya t i é Igi dfi a g i , hg
Iftah «ha aia rmtfngt hlu ehidn af din diah aoag via «ufti ngû,
kftu gfi toln dia dy t i ehâa ehifti dfta agay tgi »â» laag x i ,
khi dfng trin »â noéc.

vâo nhuhg nia ohuân bi Idiâng miin ehftag Hguyln l i a


thé h a i , traag Idiing khf »il ofc oua »â nalc, nhSng dgc gafta
aéa atféalAn do ode vtfMg hia mi huy doyc thanh lfp dl aia
alng theo ay dilu dfng eua t r i l a dinh* Kilng Hoâi-vén hlu
Trin Qufe Toân, tuy tuai con nhô, nhixig oSag ty dftig ra hfy
dfag gia a i va thin thufo duyo htfn n^iin ngoli, r l i cho aân
binh )dif, dâng thuyln tdiifn, ta châc thânh nft dfi quin ngnh
gia nhip vlo hIng ngià oâe dyo quin oâu ntfâo. iiftn nfta llft^
g i f o Iguyin 1 f t trâa vlo nuée t a . Thae Ifnh dilu dfng oâa
qufo «Ing t l f t »hf Trin Quic Tuin, hIng ohfo Vtfn qufti t l aâ»
l f phfa diag vâ naa Ihing-long tdp nfp Ufn ra nft trfn, hfi
é vung Vgn-kifp (Chf-linh Hai-hiaig). sâ<âi flai Viit au ky toan
thtf eho b i f t , ehf tr«ng vIng niy ngly (cufl thâag 12 nin Hâp-
^^ . dlu thâng giftig nin I t - d f u ) , kâ rilng câo dyo quin do
^Mg-ivû Vtfcmg H^ain, Hinh-hifn vuang Uit, HiOig^-uhtf^ig vtfsaig
éftig, H^ir-**"^ • * » ! Hifa ^^ «^O»^ ^ «»« *^ ikid-hl (thuf c
Hâi-hiaig va Hâi-phing), Hanagin (thufc Ha-bâo), Trâ-haang
^ ^ , i | « lâi-ftiaig)» A»-ainh (thufo faâag-oiah) v l liaag wbfti
( t h u ^ P l - b i e ) , dâ eâ t é i 20 vi^i ngiAx. Trtfée lyo Itfpig
• 171 -

ft|a dâ, Trin Iftfta-tiaig xâc dfag laa hai »fti aia dl é vafl
thuylai **Cii ici tyu af fttfta tu k^, H»«i Xi do tla tftfp v ^
ftiah** (Cdi-kd v i f e eâ agtftfi ain ahé» H«» U hay oin aaâivfa
fpifti) (72 f 5 6 ) . ( t oâu thtf nây lât Ztta kia, f l f t vaong ehf
ala l a i »d aia nghin gala phfc é dit C8i-ki a l v l »aa aladftfli
bfi d,^e gafti Rgi nA Sai ( 1 ) , huiag ahi ta ngay aay ngali
a i y mi^ Vfn qufti Ji^câ afta traag tay, l f i con câ téi tfhf»
ym mê9 pbfo »ln é dit H»«n ( i i ^ i - t f n b ) . Xi (fh«h^hâa)aéal )
Mnh ftBfa v l vif» n l y , nha aâ hfo fhaa Hay Chu v i f t • **:Tf
bail dfta ahi Tria , XÊBI quia lâ 2.&00 a g a l i . Oim quift
Vf va eâe l f , dgi aâo khing dfty 10 vgn, n i nfti Thifi»-bâo
( 2 ) dilu dfng dtffe ai qudn ahilu ahtf thd, l l vi trong lâo »â
v i f » , ou ohidu ai l i y h i t n h ^ dizxh trong... fîong khi iy
nhâng gufti ifnh d» »â» Uiin vutfag dia auit ohf la é aiy lf
• l i n ding - naa "ttiil, oon ta Ihanh-hâa trévâo vin ohira liy
i i n « Cho nin nhl vua eâ cftx thd t '*Cii-ki truyin eu n^tfolafta
nhé. Haan Diin (3) hlf ela atfll vpn quin", dû bift binh thf
dfti biy giâ rSt th^nh. xfi dl lue vi af thi phye binh à mai
thuia t i f n , khi eâ npn thi dla bit sâc chSng cf** (§^13-6).

ggali aâ» df» quin do eâe maag hlu tryo t i i p diludfng

(1) Truyfn Vift vaaag Cia Tifti thâi xuin thu é Trung-quic.
( t ) mifa-bâal niln hifu ah&ig n&n dlu oâa Trin miln-lftag
(nfta 1^85 l l nia Thifn-bâo thâ 7 ) .
(3) s â ^ ^ Viit aa k# toân thy^nâi l â Haan-âi (Biaah-hâa
v l Rghf-tlah). sâah Ifdb t r i l u hifn ehymx laai ehf nâi
i l la«i-«lfti (H|ftf-t£Bh). fhaa dhdag t l i ftiftf aâah f^Ê,
nii ftl phâ bgy haa«
Ket-noi.com kho tai172lieu mien phi
i 4 dh^ hay di «hifta dfta «a ^ft^r trin mim ohidn trolag» é mAf
mim l l n g xa «iag s a i t hifa «âa dfi ifti biaft» de »â» ddn êfâk
dia pftiÉaig ty va txaag t i «ftéa thaah, daâi ay dilu dftag v l ehf
hay aâa «ia xa quan, dftag l i n diitfi diah tgi ahi, t f i ngay llng
a l ninh. Oi» aâ aâi^ v l bia «â dage gia Igi aâ nâi v l euf»
dftlfta ifti a«»an aaftig «âa qufta dda lâng cé-aé (thuf» H»li-
di« Ha-»aa-binh) (21 i Hd t f^ i Tf)» va »âa gafta din bdiag
Tft»-4ajria (thafa laâa#Hraaag maah^ftéa) 421 t i l ) , aât aâah
f é l gaftiifti mim l f dftag bftag» aâa dga thâ binb auag gip rât
ftaya thftyi lfp é aie vftag xmg a â i , do eâo trfi ehu, phf df»
tr^o tldp ta ^ é e vâ ehf huy, ehidn diu dift dich ngay t f i
aâe khi dfng. f i l a biâu l a afta truyfn df» Hii binh do phf dgo
huyfn Fhâ-ninh (thuf e VCnh-phâ) l a Ha fifa •» «• ^ HI Ch»»Qd
ehf huy J f hai l i a x6ng ra dâah d^^^ nit tfifyqua dia pbaoïg»
^ eho cliuag nhilu tân thit ( ^ l ô1) • ^^^ ^ ^

•^ dafe «hiin ifta ngay t»i l l a g xâ , khi dfng «âa oâe dfi
hmm^ binb, thâ biitfi é mif atfi trong nado, eâa Ifo It^rng din
ehâng v5 tfMg ding dâo, dâ gâpihln tilu ha», t i i u dift ly»
l a f a g diah* Kft dilu eâ f nghfa néa la nâ dâ kin ohfti qufta
g 4 A , bufo f h ^ fftâi aiag aâag lya Itffag ra d i i phâ,' nft
mJim l f i tfO dilu hifta aho qufti dfi Hhl naâo, nhit l a cho qufti
« f i <dxâ lya oua t r i l u dinh, cd thâ rânh tay etf dfng nhanh
fign ^ig Bft trfn, tfp tzaag lya Itf^^ dii phâ véi dioh
^>.a>g phtfaag htfftig Iffag ydu v l t i efaâe dafe lye l t f ( ^

t y H « P * ' ^ * ^ " ^ ^""^ ^ ^ ^ ^'^ '^^^ ^^^ *^^*


an alng iftajfciaari tidn aing quât agah quia d i * m i thli etf
-173 -

x u i t h i f n , Iftftig I f l «âa aafe iftâng «hifti «éa aaâa Hiiag thâ


aâ dtffa ndu khdag «â ay thaa gia <diidn dfta oéa aai» «âa t»fta
Mft, «âa Ifeltf^pag dfti ehâag vu trang dftag dâ» é khây »â» Uaig
xS» Iftd dfng. iftaag lya lafag dfta aiâag va traag dfag dâa l l
«ia ^ 1 htfMg binh, thâ binh dâ ahf eâ thâ doyo t i «hé» va
ehifta dfta aâ hifu quâ trai« dllu klfn A ly» ltf|ag vu traag
thtfftag Ivya agnh duyo xiy d y ^ ibaa «hfah oâift "^agg biah a
'» «â ly» Itffag gafta dfi hâag hfa daya dfag vida ahaah
trang thâl «hiin th»a »hi df biah diob d i i véi t i t eâ
diaft trâng l i a alag » i t v&g ahâe.

«lyo t i f n khâng ohiin Aftag Mlng-nguyla nf t l l n nâa


t h l hifn ryo ré thlah alag aûa ehfnh aâah "agf binh tf aftag**
trong v i f e x i y d|^ig lya lyâ^g A traag phlng g l é tft ntfâe
vâa eâ ai Imfng ding vâa câ chit laia« «U^* ^^ H 1»*^
ifnh thâi binh obia phila vâa tré vi aân xuit vfta aanb phlng
v l lapfB tfp l l nft txaag nhung yiu t i tgo nia ehit lugmg
tinh «ua «aia dfi nhâ Trin. Qufta M n i ^ , véi nh&ig ky dfi
l é b va thifn ahiin, taâng ofctaig rhu dl dfn dfti lâ é dfy phai
b4 df»h gfi» khda« ai oâ thâ daMg dlu n^i. Nhaag ddn dit aai»
ftfi n f t , eâ ba Ifta xfta Itfye »âa chung dlu bi dfi bçi. iftA
«yftag a f t di»h mÀ ahtf vfy, qudn dfi iifl Vif t dâ to ro sy nu
v i f t , htfn hân vl tâi nfhl chifn dfu oîa minhyWtu^^ trfr t i l u
d i f t ahifn é àldn^bf dftu (bfn Nhi-hâ phfa ding-bdc mia^-
laag) trong »ufe Idiâng «hiin l i n thâ hhiti é n^n-t;} (thufc
•Mâi-ahia Hâi-haag), Oaaaat^tfaag (tbuf» %tfftifl"tfn H»-atfn-
binh), Tir-aft 4thttfe Khoâi-fhfta Hâi-huag) trong oufe Tdiâag
Ket-noi.com kho tai- 1 7lieu
4 - mien phi

ahiin U n thé hai^/\rfn pfafo kfch lân nhfn ahin xaftig dây
h&âb tain bf dola biah limyln md laaag aâa gif» é eâa Vfti-
i l a (thafa ftiâag ntah) va dfe bift lâ tr|a gaydt dhidn ehidn
&aye phfi ))yp ^ t châ bai n^t thây, bf txfti af t dia bfti hdt
aéa rfng lén dânh eho tan tâe agi biah gifa rât bftag dAng bf
t a Vfn-Iddp (thufo Chf-linh lâi-hiOM:) TI Lfng-giang (thufo
TlT Ifnft^ v l t i l a d i f t gvn tala bf dg» thûy binh ifti »ua gif»
v é i hftig tria biitfi tftayln rât dhgy trin alng Igeb-ding treag
euf o Iftâag ahidn Ifti thé ba, H j k ^ dlu lâ ahftig biah ânh ag
t h l alnh dfng vl t l i nghl ohiin fiaiftfhfl xfta loyo ana qufta
dfi nbl Trin.

Qill Ldatf, aau atfâi aâa khâng ehifta dftih Iftiag ftafti
^oln qudn xla lafa Vlnh, trin dit ntfâo bgi Vift Miftag xây ra
eufe ohifn tranh ehfng ag»fi xftn lén n i e . Rhaig trilu dinh
vfti phâi thtflag xuyin aSn alag lye Itffog dfi pho nfti gifo
phtffBg Bio phât dfag auf c ohifn tranb xfta luye méi, dftag tbâi
da phâi nhilu U n dfng binh di dâah qufta Chlfta-thanh vâ quin
Ai-lao hay vlo cuép phâ câc vùng phfa Faa va phfa Tiy eôa dit
naé». M^i Ifti ftlag binh dâ l l nSi l i n klln n^iifta vâ thl hifta
ryc ré tâo dyng léa laa oâa vifo xiy d\^ig lyc ltfj»« vu trang
ffting g i é d i t nuée thae ohfnh oâai «^agf binh tf aiag" U ) .

(1) Itfâi t r i l u Li Otf, nhit l â dâi Li Thftrii-ting, qufti dfi


nhl naé» Hml Vift bin afnh nhifn vf phftag gitf dit naâo
»ln dtftfa miàmë l i n dlng «f xfta l i n dit dai nft ai ntf^
mi xung quanh, M a g »â» »uf» dfng binh di dânh oao^
qudn l i - l a e , Ohifta-thinh, v . v . . . bin egah tfnh ohit danh
trâ eâe eufe ftfép nhâ Min giéi phfa Tiy, phfa Haa eua
- 175 -

g ^ H f t aé kâ tain t ^ ^no ^ d ^ wâ^ XÊm dfng


l é n thâi Li Otf nhtf «an. Hfa 14&4 qufta Ohila-thlidi vlo
•tfip Bâa-^fti (thafa l i n h - t r i - t h i i n ) , Li nifta-tlng h» ifah
ah» tftâi bâa Lf M i va tiiai gafta T4 Shâ daa 10 vgn quin di
ftftlft. Hfta l l d d , d l trâag t r i «uAn Chilai-thfttfi a i y a t e l i l n
hitfvae otfâp jhi vIng b l l n g i é i phfa Han nuâe t a , t r i l u dinb
aai d i d i a Ld Big, U Ihâ v l tftiiu phâ Li Bii^ Phye huy dfng
h l a g ehfo Vftt ernil''dftdi v l o d i t O i i l n . Hfa 1470 Li fhftih-ting
l f i huy i f a g ift agn gnfti» xudag ahiin Iftfta di dânh Chifta-
Iftinh dâ aif t U n nSa trSaig phgt ohung H n l i l n tyo aaâp phâ
yftfa Haa nuée ta v l dinh oftu kft véi t r U a Hlah xte lutfc noée
t a . I h i x u i t qufti, xa g i â t i f n r a , trâi atfa phân giâ b i e ,
ahâ vua nhin dga gain liftqr hfa aan ninh xâc dfng l i a bâi thtf
trong i i »â cftat *'Bâflh Vfn au df vifti Idiâi hlnb| Xao bftag vu
tâe n h a ^ gain thaaih** (Trfta v«n qufti di dâah »ôi xat h&i
thapfta • « » d f i thfti gafti ta^. (t «fta nly l a t trdn v ^ binh
a é dtfiag di âêm eol x a , £ l f t aaa l â a i tâah dfp vaa aai
thuyln elng \3m ting thln thd eua ba g a i n ) . Hfta 1^79, dl dânh

dâ t y v f , dâ ngly elng bfo l f tfnh bhit xin l i n


dât dai oâo ntféo nây. ftâ l l a f t trong nhixig a f t hgn^ohd, U i u
oyo oua Nha nuée phong kiin Cfi Vift noi chung vâ cua t6 ehâe
qnfln »y «fi Vift nâi r i l n g khi i y . Tuy a h i i n , oim «nie dyng
iriah dâ duéi t r i l u Li »tf thtfftag ehf difti ra treag thdi giaa
n«ân nin n f t hgn ohf, t i i u c/e oua ta ohâo quin s f tffi Vift /
Ma i y ohtfa »â d i l u kifn phât triân n h i l u , i ^ a f t dfe aâc,4<Vl
oyo oâa nâ oin duyo t h l hifn nanb n i .
( 1 ) dâ eS ghi ^0 vgn quin. Con nô nây khâ t i u l â xâo thfe
t i l nâi l â hlag ahf o vfn qufti*
Ket-noi.com kho tai- lieu
176 - mien phi

t x â mim auf e aaip phâ phfa Tiy aaâc t a eâa quin Ai-la»,
aaa v l Lao-qna ( t h u ^ Lâo), Li Ttiftft t i a g aai aâa taftig
i a a 18 Vfn quin «hia laa ^ duSag tidn diaoh m ba nuée dâ.
iA)i nin 1480 t r i l u dinh l f i oho huy dfng 30 v^n gufta aaag
dânh Bln-ftaa nft U n nda. (22 > 154, 136, 229, 233» 268 v l
270).
ftgftai nh&ig dyt dfng rxon tuyân qviin lAi trin d i y ,
theo «âeh Phâ blfta tgp lue* eho b i f t , nhilu U n dh{ véi lye
Itfgag vu trang d i a phtfcaag é eâ» phâ phfa dan, de duyo ta ehâa
«fil etanr chifn diu t f t , ouâag câ t h l dânh bgi eâo enfo dft
nhfp etfâp phâ eua g i f e Ghifta-thành. Hfti Ihufn-thifti thé 3
( 1 4 3 0 ) , Li Khii duyc b^ nhi fa lan hinh qufti ting gaân ttffta
g i é Hâa-ehfta (thufo l i n h - t r i - t h i i n ) dâ «ehiéu tfp din xlfti
g i f t , khuyfti eây rufgg trlng d i u , luyfn tfp ai t f t , gitf v&ig
bâ cSi". Nfta Biifn-blnh (dâi Li Thâl-tÔng), Li Ghuydt duyo
Otf trfti g i i Tia-binh, «lufti-hâa (thufc lAch-trt-thiên) d i
•*ehfnh dfn khf g i é i , dip thlnh dâo hâo, luyfn tfp af t f t ,
aâe tfdh Itftfng thye**. Ddn nàm 1444 g i f c Chila daa binh tbuyln
Vtf^ b i l a ddn vdy thanh Hâa-ohtu, Ll Chuyft tung quân ra chifn
dia **dânh bKt dove taaag g i f c , b i t h i t thuyln oâa gife** vâ
da duyc Li Hhdfr-tftng ban ehiiu thtf khen niw/i n i l n do l â
«nrgn l f trtfâng thanh** (80 i 39-41 )f v . v . . .

l i y l l xât v l phtfjag dlfn dfng v i i n va atf dyng ahfta


l y » tr»n^ r i f e x i y d ^ g lyc Itf^-ng vu trang phong gitf d i t naâc,
x i y dyag tifta l y e quic phlng k i t byp «aftaay véi kinh t d . cin
v l phaaag dlfn thd chldn Itf^rc, phuong théc v l n ^ f thuft
• h i i n tranh thi ohfnh aâoh "hgf l i a i ^ nèmg^ M oi ta» dfng
- i// -

t h i nia î

Trong a f t aafa ahidntxwdi» t h i ehifb luyc eâa a i l


l i a thaa chifb agnh hay ydu tùy thufo é nhilu nhin t f , treag
dâ eâ nhfta td tâ^ t l ohâo lyo lagag vu trang. Sftfftft^^ÉfaftbJDMft
l&ftft tf Bfnd" nhin thae h i i n t e i n din i V ^fr^y, ^ij -^^^ ^fr^
a l A f . diax oâdutfo fift binh itfc d6ng dâo. rfax khja, vâa
»o li^c Itfsau: ohiia dfta t a i mS véi khâ ndng aunx ftu: hfta
«ftn t f l ohg é Idiip eâo dja phajng, vâa c^ lyc Itfgng tjp trung
tinh nhuf chiin dfta »tf dfnjg t r i n eâe phaang hucii^ trgna tfJu,
ctifnh l l n i t Otf s e dl tgo nin nft binh thf nanh. n i t t h j
chidd Itftfo ySbg châc eua chiin tranh giâ miéc.

Trong oufe Idinng chifn ohing Ting U n thâ hai (nfta


1 0 7 ^ 1 0 7 6 ) , khing phâi ngftu nhiiu t r i i u Ly co thi xuât dgi
b i a h , do hf dtftfog H f t ahf huy, t i f n e6n« sang tfn oâa ehia
Liln» ThftBj mg dinh phâ truéo câc edn etf xuât phât xftnluyo
eûa g i f c . Lci tâng k i t eua Trin Qu8o Tuin vl kinh n^^fti
ehfkkg ngOfi x i n cua dfta t f c thé ky thé 11 *Vhl hf né n i n ,
n h l Ting xfta chiftn dia g i é i , dung hf Thtfnig H f t dâ dâah
Ihfta ehfti» Liia ehlu, niy U n dfn tfn Kai-lfnli (1 ) , l â v i
câ thl dâah doyc" (7'' t 88) ^ f n h l l n6i dén binh thf nfnh,
thf ohifn luy» aifnh cxia eufe ehifn traah gitf nuée khidn t r i l u
hf mi thâ ika duy» ahtf v f y . Trong euf» ehidn diu é d i t ntfâe
ftfi Vift om dâ, khi dfi quin glAo tran eiuig xftn l a f » , dâ

^llnh t dl» Bfi-dû é phfa Nan huyfn ftfi-dû Oiang-tl


ô ddy oâ ay Ifta ifta d i i chut v l dia danh v i hf Thtfftag
H f t chtfa dânh t â i dâ.
Ket-noi.com kho tai- t'/o
lieu- mien phi
oâ ay phil hyp eb&t eho giéa n f t trfn ehfnh dlfn dçc theo
chifn tuyin aiag Ihtf-nguyft (aing d u ) v l nf t trfn aau li
dfaft é n9n Quang-lang(thufo aa»-lfng), giga aâe n f t trfti
i afta n f i dia véi ag t trfn aing llnr-hftab é v»n blfti i l a g -
b i c . d i l u dâ tfo nèn thf trfn n«nh eâa quin dfti ta tmâe
aâ» df 0 quin x&a lagc bi xa aâah hfti phaaag, bi ehia eât
v l ehidn Itffo. Trin a f t trfn oing )lhtf^«guyft, quin dfi dgi
Vift do d ^ dtffo va» hfta phomig v&ag agnh l â vung dlng bing
ding dfin, nhilu thoc g f o , ntfi chl vifn aée nguli aée eâa
d l i dâo eho t l l n tUyjQ,ntfi thl n^^iifta rô r f t htfn eâ tâo
dfng cua chf df binh dioh dSi véi t f t eâ dinh trâng vâ ehf
df quin d^i ehia phi fin v l aan xuit thtfi binh, nftn dâ co
dtffe stfc ufoh ohfn dung buéo t i f n eâa dfi binh gifO, oâng
dânh oâng nfnh vâ khi thâi otf xufit hiin^ftTco thl nau châng
chu yln aang t i f n công l â n , quét afah qufti thu ra khoi bâ c*^.
. Binh fhf mfnh oâa t r i l u Ly 3tf sâoh cù ca ngyii *'bây
t r f a dtfiag dtflng, kâo oâ chfnh chfnh, nuéi vçn qudn tidn
t h i a g vâo a i t nguâi, phâ quân ba ohâu nhtf bâ Mab khi. Lâc
t é i col khing ai dSn dioh,lue rut quin ld\6né, ai dân duâi"
(7SL »^>f •*••« "Bfîad ifnh thu ntfi bien khu trtf a f t i gdy nia
h i i n khfcb dtf dang. Vfi vIng mông diehi l i a nhyt oai thù.
f a i n dhiu Ihig aaOft âo tan tânh rha miy nù glo cufni qufti
Hhu'-agayft trdn van dâ vé nhtf gfp nftig biag tan** C2i « 405),
da duyo tf» aên t r i n etf se oûa binh ehdt -hwi binh IdiÔng
l i a k l a , dfng binh eâ h i f u quâ- (20 i 1 ) , "lue v i atf thi v l
iftn raCpfT, khi eâ dfng thi ehifu a^ gfi ra h f t . Cho nia binh
f i n du, n i bhdng yhâi U f a phf n h i l u , aâag thia hiag hâi
• IVf •

«il- (SSL « 3).

vâo nâa c u i i thi ky thf 1 3 , m± phât dfag ehidtf t m h


xiia lia/c ntfâo t a , g i f e tBfta^-dguyte, thf lyc XIID luyc hung
bf» otia thâi d f i , kâ a l trfti btfâc dolng ohinh èbifti dfti nia
ttf X sang Au, tuag tha nhyc hang trfta thlnh t r i lâ^ nho,
khidn vua chua, vtftfng cing nhilu ntfi néi ngh» tin chtâig sâp
t é i dâ h oong n « i g , khiflp daa, nh&ig ttfân; oâ thl naa «hâog
Hbuit phfc duyo quin din J)fi V i f t , de bçp dtffe cufc khftig
ehifn é nonh d i t nhô h«p nây. Ttfâng g i f e 6-n»-nhi cfy thi
agnh eûa hang niy ohf c vgn qtiin xfts loyc 0fdm d^a ngtftfi
ntfée tat '*i)fi quin ta é xa din d i y , ntf^ ngtftfi aao khiag tré
ngtffe giâo dlu din ra mât, aâ l f i ehfng ey nfnh Ifnh f càng
bf ngya ehdag l f i baah x e , rSiae ra aao ?** (^2 1 ^?), hofe
l â I **Caiun£ mây di l ê n trâi ha:' xu5ng d i t , ta eung duJi theo,
ohung aây t r i n l i n nui, xuin^ blln ta oûng ISieo 11** (lOf t
2 0 7 - 2 0 8 ) . Ihf nhung quln dfin agi Vift dâ quyft danh A quyft
thing miÊCkg.

Trin etf aé eâ dtffe lye Itffng vu trang phong gitf d i t


ntfée hung hfu gftn l f 0 Itffn^ thtfoAg tryc afnh vâ lye Itffng
ifta binh ding dâo, lyo luyng hfu bi afta é eâo long xâ, khi
dfag, Trftn Thâi-ting dâ *^cuflng ohifti cho ta hiîu ttfaag quin
daa quin thûy hf ra ngân gitf b i i n g i é i " , dhnr, thâi "truyfta
eho trong nuée aéa liai binh khf" khi dtfyc t i n gifo ftftag-c^
«ip trân sang ntféo t a (7^ t "^8). Hofc Trin dhfta-ting dâ nft
• f t oh» "dilu dfng eâe qu&n oûa ytxm^ h&u dâ dgi duyft à
Êbng^ ehia qufti ddn eâe xâ Binh-than dâag giiî nhuaig ehi
Ket-noi.com kho tai- lieu
I t i / - mien phi

yéa**. (2^ s 5^), Bft n f t hf Ifah . cho toan tbi gafti dftii
•fhfta aâo aftdu huyfn trong nuée, nfu câ g i f e ngoâi dfn, phâi
l i l u ahft nâ dânh, hofe séo không ahfng aâi thi duyc trin
vâo rÙag n u i , Ithàng doye dlu hang" ( ^ i 69),khi duyo t i n
g i f e i'fguyin huy dfng nya t r i f u quin xfta luyc nué» t a n f t
U n nnâ.. Do thyo h i f n duyc toân dfti l i n ifnh, eâ nuée dânb
g i f a , nfta khing nhâng qofti chu lyo t r i i u dinh, quin oâe dia
plHiaag, nâ câ lyo lufng hoang binh, thâ binh diag dâo eung
pftdl bfp dânh dioh. fhjac ohf nhung trfn dach lâa oûa eâ»
i g » quin Otf dfng hâng vgn nguâi lâo cho dich b^ t^n thât
a f a g , BUi oâ nhung trjn dânh ziho a khâp oâo line xk, khi
dfng cûa Igpc luyng din binh t f i chB ouag llm oho dioh bi
t i i u ha», phân tân Ifo lOfUg, khiln ehiSng dftng bâd f t , mgnh
hâa ydu. l a eufe khâng chiin ching quân xim Itfç^c ^-ftng-Wguyln
mft kln ntfa cho thiy cse vung dlng bing ding dfta, nhilu thâe
gfO (nhtf vùng dlng biag phfa ding va naa Ih&ng-long, hofo
nhtf vung dlng bing Hoan-Xi), nol chl vifn aée ngtftfi stfc eûa
d l i dâo cho t i l a tuyin, nc^ thâ nghifa rô r f t htfn eâ tâe
dfng cûa chd df binh djch d i i véi t t t eâ dinh trâng vâ chl
df quin dfi obia phiôn v l ean xuit thâi binh, chfnh l â hfu
pbtftfng v5ig afnh nâ quin d^i Dçi Vi§t j f ^\f» vâo dâ di co
dtf^ aée nfnh ^ i f n diu va chifr tbâng g i f c thù hun^ bgo.

nhâ atf hfo Ba-ttf dutfng thâi Ha-aft «It^in tiBig eo


oftu v i f t v l cufo khâag ohifa ohing quin n^nyin eûa qufti din
ftfi Viftt **l8aig ahiin x u i t hifn nhôig dfi quizv/aiao-ohf/
t a b i i n , ttf r i n g , ttf n u i , dânb tan quân Tu-gan (Thoât-hoan)
* 1 bi •

daag ctfâp bâe** (IfiZ i 0 3 7 ) . &6 Ubiah U dilu aâ nbâ stf hço
Phan Kuy Chu k i t lufni - i f l dl lâo vÔ ey ttii phfc tlnh é
ntfi thufn t i i n , khi cô ofn thl diu h i t s j c ching c^;. Thi l â
d l i Trin ahfti dfta ai oùng l a binh, nin néi phâ duyc gife dâ,
l a a oho thf nnôc ditfc nfnh" (ââ « ô ) . Hefc l â dilu Qufe atf
quân t r i l n Wgayfti da v i f t t "Rhii vfy thl 1T5C biy giâ thf
quin onànr. thinh oâng câ thl b i f t duyo dfi khâi. fifi dl khi
trong ntf^o khing ȉ v i f c , thi cho qufta ifnh v i lira rufngi khi
eâ v i f o ohinh Ohiin, thi hft tbây n f i nguâi dân diu l â qufti
Ifnh" (101 I V, 1 3 ) .

K$i hoft dfng xahf 1 diu duyo t i f n hanh trin etf aé


n f t ta mâc xâ hÇi nhit dinh. rii hogt dfng quin ay dlu duyc
t i i n hânb t r i n n f t etf aé n f t t f ohée qufti a^ nhit dinh. T^
t i i n ta oâe thâi Ly, Trin dâ oéduyc binh luyc hay, binh phâp
gjioi, tiSc l a câ duyc mgt phwxmg thcfc vâ nf^ê thuft ohiin
tranh dfe oie - mft nhin tf quem trgng dl t^o nin sâc manh
dânh thâng g i f c thù hang b^o la do nhilu nffliyin nhân. (lihtf
tu f chf quyft chifn quyft thJng gi4c thù dâ nây ra stf eâng
tfo t a i tlnh; nhtf da kf thâa Icinh n^ii^a danh g i f c ta bao
dcfi eûa dân t f c r^iphât t r i In l % i nhtf stf sâng s u i t , tâi ba
eû^ nhGbg t t f ^ c llnh k i f t quât d'itm/t t h â i . v.v..,) r:h3bg
nfjt t l l n dl v f t ohtt câ f n.Thfa guyft djnh ^gi véi sy hinh
thânh binh Itftf c hay| binh phâpgioi do eh.<nh l â binh Itfc dông,
hinh thf nfnh dutfo tgo nin béi chfnh aâch "ngy binh tf nftng".

^ uvnff ''i'Jt, n-tftfi danh tutfnc t r i i u Ly, ngtftfi duyc

r aa quyln ohf huy qufti dfi eâ nuée trong dafa liiéag ehifti
Ket-noi.com kho -tai
Idilieu
„ mien phi
iftiai Tdad lft» tbâ b a i , dâ oo' dtffo obifn lay» phâa oiag
t l i t l a b . Cbifn Itffc fi/ dtfye btt dHu Aag vif» d l xa kf
bogeb t l ê n pbât ohf obâu ' n g l i d ^ kê dlob dfa, aa» blgg
dâab t r w o dl be gây nâi nhgn oûa aâ* ( ^ i :>o ) , nâ logt
t r f n t i f n oing t r i g t pbâ oâ» oèin oâ xuit pbât xla laye eâa
ke dioh vâ t i y u d i f t nôt bf pbfii sinh lyo diob â oâe obia
lAia» Kbâm vâ Uag. Tlfp dojfi» obâ d^og rut dgi quv:Q v l
l f p eâe tuy^n pbong ngy t r i o oâo IQ pbia Bio oùa d i t noâ»
Vtfl trgag d i i n l â pbong tuyfn vâng ohlo df o thoo sôag
lbtf"ag»y f t , tl^n bâob eâo tr^^n obifn diu pbocg ngy k i l a
fdftag Bbla t l i a bao, t i l u d i f t eiob lyo diob, dâab b'^l kf
b»geb t i d n Ouag oaa •bâag, bu(|o obuag pfanl obtiyaD snng
pbong agf bJ dfag. Fil cuffi oun» n?r tbâi oy thu4n l y l aâ
l o f t t r f a t i f n oCng tiêu d i f t d f i b$ pbfo lyc Icyn; dlob,
glâab toâa tbâag ebo euOe oblfn tranb g i â otfâd. Tft eâ
nbâag d l l u dâ kbSug tâcb râi ecf sâ biob lyc dCng, binh thf
mgab do ph\:aug tb^c xây dtfnf lyc iTWjng vu traag pbong giâ
d^t Dtfâo ala troog nb&D d&n, g^n l i l n râi sr.D xuéTt dam I g i .

.rlT^u Tria lâab dao quia d&n oâ aaé» ba l i n dfi


pbâ g i f e U i a g - i g u y l a , dâah tbiag trân dtfél n^t t r i f u Itfft
qu&u xâm Itf^o véi nbâag ky dfi a^nb, t h i f n oblfo, oo khâ
^mg Otf d^tiÊ l â u , 00 dllu k i | a bâab quan nbanb chcng, 06
l f i t i f n oông âo g t , «0 sâ» ehlu dyng bin b i , dâ ^ Aa a f
tfa v i f t , btfo bin v l t â i ngb| fuog binh oùa nlob. '^inb ItffO
bay, biah pbâp g l ô l oùa t r i m dlah Trîn J f d-ryc Tzfta Qufo
- 1ÔJ -

* a i a , hgAn daab toéag afta quyle obi buy qa&n dfi »â


trong eâo cufo kftigg obifa ebfag biag-Hoyla kbâi qaât trong
a ^ »&a : «Ton I g i , gi^o ofy tr%a i a l , ta afy biab i«ia»
l i y ngia ebi dal l a vif» tbaâag aua biab pbâp. fia t b ^
qa&n gl^e 1 gt dfn nba lâa abây glo tbbi tbi di abf agy.
Ma aâ di ohfm nbv eâeb t&m an, kbdag ofta eoa i&a, kbôag
dfta dayo cbông, tbi pbâl ohfn dueg tutfag g l o l , XOIR xât
qayln b i f a , abtf daab oâ vfy* ( 2^ t 68 ) .

Troag oâe ouOe xâa Iwyo 1!ID tbû? bal va tb^^ ba, bqa
ttfâng dgayia Jir tung dfi qu&n oùa obâng t i a dâfita thâag vâo
dgi <i«An ngl Vift, boBç tl^n dift ho^o dâah tan no ngay
ttf buîll din, gl&ob l i y thing lyl oo tînh ch/ît quyft dinb
d'^ r l i naa ehong di t e l de bçr cu^c kbâng oblfo y dly.
IfbtfBg t r l l n flfti treag oâ bal onQc kbâng chl^fi dé, nhin
obung, saa wft sf t r i e d^ns dô bao dftu, da klp thcfl ebo
dfag rât ohw lyo chia tbânb tâng bÇ pbfn ca dÇng dfn eâo
dia ^ a t\if\ff yfu trong ntfée, bô trfng o*. klnb dÔ Thâng-loog,
tgv trâab tbf ngnh oùa dicb. Olâa lue qa&a gifo eâag tifn
Am «âa »&Bg pbâi dâa nôag lye Itfyag rp. oblfm doag» dfi
pbo véi oâe euf» obifa dâa tai obS oùa quàn d&a oâo lf
aâ «y Pbdi byp »tia aft bf pbfa quan obù li/o, bl tlôu ba»,
Bft aâi vâ kbâ kbâa abllu a f t , nbât lâ vl oung »ip lotfog
^kgg A ab&a d&a »â» dia pbtftfag tuye bifa kf begab tftaift
gâ (vjtfB khiag abâ tadag), tbi lyo li/yng vu tmag !)%1
n f t Igl dtf^ bè aaag aa« ohcng, aâ rqng g5p bfi so vâi
Ket-noi.com kho tai
* Iftilieu
• mien phi
9ê «a&a baa dfta. daa nbâag agly kiia txi vân aftag aâag ly»
l«Vb£ dl»h ra dâah â eâ» r.ci, vaa gip rât pbât t r i i a Igg
Itfyag rlnb, kip dfn kbi dleh aâag tbf traag tbila la dfa
f i a i ««la «blifi tmata ab&o d&a, t r i l a Txfta abép tbâi »tf taag
obû ly» nâ oâ» trfe t i f u oôag quet agab «biag xa kboi bft
••i*

Trong eâe eafe xfta l«yo x&a tbâ bai vâ tbâ ba»
I f a ttféag Rgoyla abâng ttfaag ao tbi tb^ag abaah, d l | t gga
dwyo mqi d ^ qu&D oao iâa di'tfag dlu vâl ebuag( eo tbi l i l a
tyo t i f a oông, truy quét t r i l u dlab vâ quan dQl ^i ^Ift,
bufo b% pbêi dbîtp iriifa aft troag bal ooa dnâag boije iX bf
t i i u d i f t , bofo la pbâi bg vu kbi dlu bâng. i^iag tbyo tf
dlfo m t r i a oblfn tr\xmg 1/jl tral ngtfyo b'a. u^n dàa Bgi
a

T l f t d* obù d^og keo k7 blob diob xu^eg ddag dbila Btféi


afa mk dânb. Câ» lyc liryag vu traog Egi Ti^t K^khSng dya
v*o thâob lây bo?Jo t^i trung lye lATOfi tb!xb dli bî«b da/
d^o mft dfi mft véi dlobj ebi co aât bÔ pb^n obù lyc pbdl
b ^ r é l qu&p dÛB oâo IJ danh vâa, dâah nhô kbip atfi, lâa
ebi k^ binb diob bi kl ru obao, b; xCl bai txoug tbf trfa
bùag TÎ «'an oblfu tmnb ab&a d&a. Câc tjj-nj lîub i;^i / l f t
a l l a vâo lue quào dieb j l ^ b l nft a*i, aay yfu, kbô kbaa v l
Itftfag thâo, aa» aâag v l tlnb tbin, b? tâo vl oâoh dântajotoT'
•bép tbâi Otf tb ehtf» t i f a oôaf » tgp truaj ^40 i-^ag d'ab
f^^g Am t l i a i i f t ohifa, abtfog tffa gay^kiHifi «bifa laya,
giâal toâa tbâag ebe «u^» obifa tmab giâ natf»«
^ «flf diag binh iy »âa t r i l a Tria d^^ye aft bg»
glL eùa nbl «inb lâ Trovog rhb «a ngyi i «TiftoHasa Vtfaag
Tboât-boaa t i f n biah, Aa-aaa vatfag Tifta Bblt Bayln obigg
li»l. Qaaa Thoât-boao tay oô ogya ngift, mag raki abaab bba
iftép, dânb tbânb pbâ i p , abtfag giâa d m g vhâi qaaj giâa
i ^ l u l , qa&a liab bi taa aât troag obf a oùa qa&a kia« t » a - d i ,
Xé-l&ifi ding tbâi bi g i f t . . . Thoât-boAB xuit qa&a l i a a m .
• H t Bayfa Igi di db r l i don luo v l , dânb lue nft. wuia
Bgu/êa l(^ t b i t b g i . . . wuan Nguyda tuy bâag bè kéo dfa,
abtfng ehtfo. th&ag dtfyo uft t r f a . Bbft Uu/ôa tbyo oo tâi
dgag biob vfy* ( l i 6 t 1 )• Nbâ s» bgo naâo ta ligo Ibl 31
biob lafta I *uix lÊQ oô t i n bûo qa&n ^iguyia aaag otfép,
tbi t i t là vua tb&a hânb xa agoal troag oei qu&a, kbi di
diag, di t â y , kbôag di obdt dlob dvimg nâ», kbi â t r i o bf,
igaaSB kbi a tbây kbôag dâag ahât dinb â ddu*-^ kbong pbâi
lâ r a t , la vl vua a bin ngoâi thl ôû hiyu trifa t b i i n bg,
ce 1 | loug bling hâi eoa quân s î , obtf ttfang thl tien vife
t&u xin mêub I|Bb, tan qu&a tbi vui long xôog pba, diah
txâag dlu la biab oùa ntftfo...; kbi t i f a ^uÂo thl lanb nhtf
ebép oboâag, kbi l u i vl thl ohir rtng r4n an tbân, ?lfe
Mliag blft d&B m l a ^ dgo dtfya... câ t l a gifo dfn oâ
vaa l f p ttfo dl ra agoal, dô l i l y kf l l f u sâo gife vâ tinh
oâob dânli oîi^i nba tftftft» ( 102 t 201 ) .

Biab loyo bay, bidb pbâp glol oùa tribu Tain t ^


traag la â obî i^rbift l i y «blob ngia* eôa ^ o b dà obf
-• > .• . • -»<«.w V4a^ nSa'^ bifv mtf tnàanm aka. a l a b v a
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 186 «

M a a f t agah, MMét afta a f t yiu aâa d f A , bidt dya tria


l y a agnh vâ « l i nfnh eua ehifta trmh g i é naée dâ yhâ thd
d i « h , d i f t gala dicâi. Lye agnh va thf ngidi eâa ehifn traab
g l 9 ntfée dâ, xât v l n f t t f chéo quin ay , difnh l â l y c a^di
rk t h i ainh eua phamg thé» xiy dyag ly» lu^ig
vâ trang phâng g i é d i t nué» aâa troag ah/b dfta, gfta Uin
v # l aân x u i t .

Tfnh tfu v i f t , trinh df U i n tida oila nft t h l ehi


qafta ay eua a f t din t f o duyo xâc dinh kbi dft no trong n i i
ttftfng quan v é i binh ehi thi g i é i dotfag t h â i , duyo thâ
ndhifta agay trong ^ y e t i f n tidn hânh chifn tranh eua din
t f » i y , Chfnh sâoh -ng^ binh tf ning" »â» thâi Ly, Trin va
Li atf, véi n f i dung vâ ta» dyng dhu t r i n , dâ t r é thanh n f t
t h l ehd quin oy an v i f t vâ dgt t é i trinh df t i i n tiintrong
tftél dgi i y nhtf thi nâa T

f â dfto thd ky thé 1 0 , véi cufc n^i dfy dtféi ay lâah


dg» »ua ngtftfi anh hung hy Xhâe l f t df âeh di hf cua nhâ
fttfiagt t i i p dâ l â oufe Idiftag ahifn duéi sv lânh dgo eua
ngtfâl anh hâng Bgi Quyftn dinh t m gafta x i a Itftfc ^m Hân,
d i t ntféo ta hoân taân giânh Igi d a ^ dfo l f p . d l i aau dâ,
vâa g i é a t h i ky thé 1 0 , véi oufe dgp logn 12 aé qufti duéi
- 187 -

ag lânb dg» oaa agtfâi aob bùag i>iBh âf ^ î a b , th t i e n t*.


da x i y d}fog Ddn nft qufo gla pboog k l f a dfe l | p tbdog
a b i t . wufo glu dô tbâi i/lnk rc. Dila i.i aaag t l a Bgi Cl
V i f t , oâo thâi Ly, irÈa vâ Li gçi l â T3gl v i ç t . T r o ^ khi â
Iruag-qufû, obi dO pbong k i f o dang t r i n btftfo du^mg pbât
t r i l n vâl Dbâag t r i l u dgi lâa kf t l f p abau lâ Tfng, Kguyla
A Minh, tb^ a onâo t a , obf dQ phong klfn oông t i f n dfta
l i n tbinb d^t râi obtrag t r i l u d^l bung oirâng kf t i f p nbau
l â I y , f r i n vâ Li stf.

6 vâo v l t r i .7lâp l l l o véi Trung—info, btfa nâa Igl


ttrog bi oao t r i l u a;*i pbou^ k l l n lâo pbtftfng nâo r'ïâi aidy
tbf ky qua l l ê n t\^o x&m l a y o , tbfng t r i , «"â bOl Ogl VlÇt,
abit l â trong buèl dSu oua aô, kbOng tranb kbcl o>*.iu ânb
birâng cùa Trung-qufc v^ nbl?n rÇt, dÇo bi^t la aob btftfng
oâa uba g - t r i l u dt*l rbong k l f n o ^ g tblrh dâ dfi bO
Btfâo t£. ttf tbg ky tbâ 7 dfn tb? ky thâ 10 - trong dô oô
âab bvfâag v l ro^t tb obâo quân sy, v l binb cbf. Nôi nbtf
Tt^ không rb'-i cbi cô môt cbllu l a Dgi Tifit e>lu ânb btfâng
gâa irung-qufc. Mgtfyo u^i, tb^o t f U c b sâ obo tbiy Truog-
(ludo oûng dâ ehlu ânb btfâng It nbilu oùa D^i n f t , k^ oâ
v l a f t t è ohâo quàa s y , v l blùb ohf. Gbuyfn rlên tri obâu
d i t Ho(*t nhâ Tdng l â Tbal Jiàa ILhkoh timg pbông tbao -Aa-

ftil ^Hi"*» 9"^° P^^P ^^^'^ ^^°*' ^'*'^° °'''* '^^^ "^^ ^^' ^^ ^^^
qa&a d f i onu. miab ri d/^o Tfng Th.'Iû-t og ^U«D ngyl, oùng
aha v i f e abâ »inh dâ boo â nhâ Hi câob ohf tgo logl sâag
Ket-noi.com kho -taiidelieu
- mien phi
€%¥ Otf (hoâ pbâo; i / i bgi gk fâag Ao v l f o pboag tbâ b i l a
g i â i phia B&o obfog quaa dang^aO ^^] dhn l a ohâug t b i dg
dit»B hlnb T 1 d i l u dô.

T i f e âobbtfâng qua I g l , t l f p t b u , kf t b m klnb a g b i ^


oua nbau glâa eâe qufe g i a oo quan b$ l i a abat, abit l â
nhâai qufo f i a lâng gl^og, Iqi tbuQo oung a f t lo^l biab
kiab t f - xû h f l , l â mft dllu boâa toân binb tbaâag. 7ia

( 1 ^ - iiâeb te>iBh »tf pb&n rfinb obf v i f t t * ' "bânb-tj.


binb Olao-obl, bgc dayo pbép cbf cuûg tbin otf, ban dft
r l l B g dinb tbiin etf dl luyÇo tÇp b^n s u c g . . . sâag eô bgag
l é a , bgag bb». Hgag lâa t b i obâ biag x e , bgag nbô tbi dung
g i â bgy dông oqo d^ k i , bofo dtf blog tuy. 3âng l^o t b i dl
gltf th*Jïb , sûns nhô t b i î^ lâ:n tr^n, tây nghl aâ daag, dô
l â mft tbtf tro ni» y l u oho v l | o bâob quan. 'Tan TÎnb-l^o tbâ
10 (141'i) aai dft tf nbtfng diob oui ta Kbal-blub dfn Hoâl-
l a i , Tuyen-pbù, 7jjn-toân vâ Btfng-boâ, raîl ohl 5 oô suug.
9 0

Nbm Zù ( l 4 i i z ) , theo i â l rn/tfog rhç dl ngbl, dft t b i a sung


â er.o v l ncrn-t^jy, j^l-d8t:g, Thl<in-tbâah, Jtftfag-boâ vâ i â o -
oh&a d^ g i â g U e . ^ aung la nft tbtf l y l kbi không nâo bâo
oho ogtfâi ogoâl b i f t , aio t r i l u dlab phâi obo dung oft
oâob t h f a trgng dâ i t t t . . . « ( SJ. t U - i i ) .
sâoh ynq f g i l o a i ngtf cùa Li wûy Din t r i oh Igi
^ , j i Ty>?i Ytfo Obu ttf luo oùa Truag-qufo trong do oô nôi :
• l a Hl U'o .btftfng, l â Ll Trtfni', t l a ra pbap ohf tbin saag)
vua ba oblfu oho Ti^ng lâa quan», r i i Ll jôy oôn biab In^a
t l f p t •iCy binh kbi Btfâo Raa trayln aaag Trung-qufo, tbyo
t ^ Li Irâag t r t f â C . ( )LL i ^^^^ ) •
- fft» -

d l l a tf ebâ v i l e t l f p t b a , kf tbW k i ^ aghifa eâa naé» agaai


•fta tbf oâo. Do la sy âp d i t aguyla x l eâeb laa eaa agaâi
kbâe, gl^p khuiB tbeo hlnb nâa sHa aâ eâa bia ageâi; bay
obi l a sy tb > obtfâc oâob lâa oôa agtfâi kbâe, bge b^i l i y
abâag oâi bay oùa bla agoâl r l i vfa dung nô pbu byp vâl
d i l u ki^n liob sa o^ t b i oùa mrâo nlnb bifn t g i 7 Do l â
• y tbaa obtfâo oâob logn oua aguâi kbâe glfag vâi oâoh lân ooa
hq v l ban ob£t; hay ebi l â giéag t r i o aft sf b i l a bifa o«
tbê aao dô ubtfog I g i kb&o v l bân obitV fi» la »y tbaa ebnâe
gé»b lâu oaa a g i ^ kuuo kMag daa l y i ay aaag t»a otf bâa
g l ( bay l â sy tbaa obuâo dly tiob sâag t^o, t a kinb ngbiya
bay oùa ngtfâi kbâo vfa dgag pbât t r i e n l i a tbânb klub agbifn
a i e , i f o dâo ooa mlnb ?

Trong nbâng tbf Iqr dtu oùa ky nguyëc dÇo l f p , t l


tlGa ta da oo y tbâc i y oba, t y otfâng m^nh wâ, oô long t\|
a

bao d â n t Ç o r^t o a o . DÔ ll b a l tbtf mfog gi^o hf Tbiiâog Ki^t


obo tuy^n «qc trwâo t r f n t i f n oông tlôu dlgt d^l qa&n rfng
â rbia lidaiMi Mb»-Biayft an aâ oâcb ngyl ca obtf bân tuyên
BgQn dfo l f p dUn tiaa oùa iân t f o t a sau mÇt ngân nâo t i f n
hânh kbâi ngbla va ohifa tranb g i â l pbong dânb duli gifo
ph'itfBg lA» tbiag l y l . Do lâ obù tr-:fog v l t r i ntftfo oùa
I r i a KgbI-tiog kbi vâi lôn otlin quyln : «Trilu trtfâc dyag
atféo, t v oô pbâp d l , khiag tbao obf dÔ Qbù I f a g , l â r i Naa,
d i e dlu ebâ ntfâo o l n h , kbdag pb*>l nol ob.u», va bg Ifab
r l a g I Ta nay •^Ql • « • ! • ! « « ««•" ^^•^ ^* «"' C Zil » ^^5 ) .
nâ oâns l â l â i Le I^Ti, Igvyâa Trâi troag bâa à i L - E
Ket-noi.com kho tai
- 190lieu
- mien phi
l a y i a dg» aa» agây kbâag abifa obdag Minb tbiag l y i t
•X4t Bha Btfâo Dgi Tl$t t a . Tbft l â a f t aaée via b i f a . i â
»»i a i i aiag dâ r l l a g , pbaag tyo Bi» laa aaaff kbâo. Trâi
T r i f u , S i a b , i ^ , Txkm afi dâi dyag aaâa, lâng lâa» ftaftait
Tdag, hguyia dlu obu n f t pbtftfag. Tay ngab yfu eô IBO kbâe
0

Bbaa, A bâo k i f t kbbng bae g i â tbifiu* ( fft i 77 ) . «ba aâ


bgo irtaan huy ubu kbi aoga bf sâob nll t i f a g v l liob stf
aaée t a t a tbâi Ll t r â v l truéo oaag v i f t t *Naâe Yift t a ,
t a dâi KÙng Vtftfng dybg ovâe, obla dla g l â i , dft kiob d i ,
aâl siag ntfâo Naa dâ oô g i â i h^n â «saob trxri*. Tay t r â i
qaa tbâi nfi tbufo Haa, Dtfâag a i t dft cô kbâo, abtfog dfn
Hfti ftlab, Iy afi abau i f y l ê n , bâ oôl dâ nbât dlab. Trayln
d i a eâe dâi rang bung xtfng df nft pbtftfng* , *Mtfâo Tlft t a ,
t a dâi Hinbf L i , Lr» Trin, phong bfi da a â , dâi oâo oûng
»â obf df «âa dâi ây. Dfn abâ L i , k i f a t b l f t ky oaag, pbap
t â e d!ïy dû, tbanb danh oùa atfâe vâ vftn boâ, obiîn t â l dlu
tbinb kbfing kfn gl Trung-hoa» ( a^ t 2 5 va 11 ) .

aâi v f y , xét l â i bân oùa stf tbfio Ngô Thl iî ring


•Binh obf buli diu nha ^ dal Itfyo pbông tbeo pbap pbù v |
m'a Dtfâag, pbép «fta atftfag abâ I f a g . . . * , léUg *Binb/ obf
b a i l d&u obâ Ly phông thao nbâ Dtfâng dea /quAa l l a b / obla
pbila v l iSun rufiw». ( 2â « ^ • « O Pbâi h l l o BÔ tréa giâo
df tbâ bal eua v i l e t i f p t b u , kf tbâa kiah ngbifa atfé»
agaâi abtf aoi tr«B.
- 1S»1 «

Ta «aga biab w BÔng» oo gfo gao trong «a »a»b »â


aaa ïraag-qafo v i f t v l obf dQ pbù blob nbâ ftalag (obf df
•ky tbiab dat vâo tbf ky tbâ 7 - dhu tbf ky thâ 8 ) . dâab
/ M f t / S r i t t i - t l S ««fit Aa DtftfBg Ta va Tdag Ky noâ Tdf« v i f t i
• H i a g eo nbâ !)tftfng l^p ra obf dl rbù blbb lâ eâ pbla dâag
kbea. Bâi thâl xaa, biab pbâp ddy lèn x u i t pbât ta obf df
t l a b d i l a ^^ K Ta kbi abâ Cbu suy t â a , wtfag obf dl vâ
kbiag k b i i pbiie Igi dtftfo, oâi dfn kbi oé oùf df pbù binb
a é l bjjtt d^u ng>i no v.*o oông* ( 1J6 : 1 , l ) • sâeh Tfa» aâ
•aa Iftaât Hoan nbâ Igayla v i f t : *Tbtfl Taa dal ^^^ dâ sa
xftl. Ttf dâi Tin, dcn Hâa t r â v l sau, tbao d^^o oâi dl y
agv biah tf afing day obi oô nhtk Dtfâng véi ohf df pbù biab
atft t b i l » ( 121 t l ï , 1 ) . Tbâi Daftag, iinn^ dfi rrung-qufo
g l a bai nggob obinb l â pbu binb A pbiôn binb (pbù binb
l â o tbiab lâ 66 vga qu&a, pbiôa biob kboâng X) v^n quâa).

( 1 ) - Chf df tinb d l l n t Thâl Cbu vâo buli bwng tbinb


(thf ky thtf 11 - tbtf a trtfâo Công nguyên) nông d&n câo oông
xâ ItfÇo btfâng ruOng dit elag thoo kbàu ph5n nhit dinb vâ
pbâi afp t i , ehlu sau dlob, dl lînh obo qây tQo (quy tOo
a&a Otf vâo af hf tâng i p aâ bè sf l{nb vâ sf trang bl kem
t t a o ) . Lbf dd pb&a oip ruÇng dfit vâ tbu tô tbâi dô gql lâ
ehf df t i o b d i l a .
(2) - Tbâi Tan dgi i obi ala Hg (tbf ky tbâ ^2 - thâ 17
trtfée Oôag agay*»). »kâ Tbtftfng (tbf ky tbé 17 - t h i 11
trtfâo Uiag M«y««)r " ^ Cba ( t b f ky tbâ i l - tbâ 3 trtfâ»
Ciag agayla).
Ket-noi.com kho tai lieu
- 192 - mien phi
f l flfté» pb» binb dgi Itfyo ab« aaa. câ aaô» dft i34 pbù
tafta (tbayag pbù eô u o o qo&a, troog ybù eâ 1000 qafta, bg
Iftâ aâ dOO qa&o), câo pbù quân dlu dayo lf tbBf» vâ» »â»
Vf. Rbâ Btfâ» tayln diab trâag lâa pbâ Mab, »â 3 xuit diab
t b i ebga 1 agtfâi lam llnb dya tria eâ» t i è a ebaâa kboê
agab, giâa oô vâ bf léa. Kbâag dlab a«i d^yc tuyla lâa pba
liaft • • vâ» quâa tiob riâag (troag qa&B agâ oâ pbr^fBg do
pboftag trtrâag dâag dis pby trâeb vife bf tieb va kbayla
kbieb vlfo nông tang). fbù binb thâl binb obu yfti dxryo duag
#

dl tbay abau tuo tryo bâo v | kinb stf bofo tua trtfc a vf atf,
kbi ola dânh dqp aâ duyo gçl ra oho lf tbafo ta» eâe taéng,
xoag vl$o 1^1 trâ v l pbù qain r l i tuy tbao dia dila xa bay
0 *

g i a aâ obla lân nbllu Iblên (l ) dl lu&o cbu/èn nbau bâog


tbâag aft phiên lên tuo tryo tf klnb stf bo^o a r^ an, oâo
pbiia kbâo tf 1^1 dÔn diln oùa pbù quLn oly e€y t^ tûo trên
•ânb dit do Nbâ nocre ban ogp. ihiôn binb iT ,u^n die pbwng
A!''
doye t l obffo tgi vùng bl6n oucTig bo§o t f l côtYxhu vyo trqng
yfu troag afi dia vâi nbifm r^ obù yfu lâ «dap lo^a». Tbânh
pbfta suag râo i*l«n binb obù yfu lû linb mç, quâa locng

( 1 ) - Tbao T&B Ptfânjt tbtf tbi 'il^œ nbtfng n g ^ l d*tfng baa


tf qtt&B tue Vf, bf binb o&n oâ gta bay xa aâ ebia pbiên x
900 dfa lâ ^ phil», 1000 dfa lâ 7 phiin,^l500 dfa la d
pUgfn, iiOOO dfa lâ 10 pbiia, xa btfn nâa la 12 pbiên, dla
bâag tbâag pbâi Ifta phila. câo nbâag agAi dtftfo laa Igl
tryo tf Vf, eâ 500 UN 12L 7 phila, lOOO d^a lâ 8 pblla,
^^^ d#B la »0 pbiia, xa baa aâa la i i pbi3û, oûng bâag
tbâag l i a pbiia*. ( lift i I» « - ' )•
- 19J -

pbfta léa d» »biBb qayla dia pbatfaft aaad Uf ( l ^ i » I , 3-5;


m t 4d) 12& : 1 ^ ) . Cbf dl pbû biab tbiab dtftf» boa aft
tbf ky tbi b i t dia aay tâa do obiab sy t r i l u gdâag dl aât.
bia tbaâa nfi bf gay g i t , obinb qayln t r a u «tfag aay yfa,
tbf lyo pUiB t r i a eât eâ n^nb l i a , oâo agoal t l o uy hifp,
xin abgp eâ ba nft blâa ovtfng l i » , Tiy vâ Maa, pboag t M
a&ag d&a kbtfl nghîa diag trâa kbip noi. Cufl oâng nbâ Dtfâag
dl dfa obB b^i vong va Truog-qufo l&a vâo oâoh loge lao,
obia oSlt.

{)fn nâa oufi thf ky tbâ 10, Trung-qafe dxryo tbdng


abit Igi dtféi t r i l a B&e Tfag« Trila B&e Tftag dinb ra binb
ebi a é i , t l ohâc qa&a dfi oâ ntfâo tbanb niy aggob t eâa
qaia (qafta t r i l u dinb, dung dl giâ kiab sa vâ oblnb pbgt
oAo atfi), stftfag qu&n (qa&n oâo ob&u, dung dl pbgo diob sal
pbâi), btftfag biab (qa&a tuyla tbeo bQ tiob bofo âag af,
dayo tfp bqp tbânb tâng dcm vl dl luygn t<îv vâ pbôn^ tbu
t g i dfa pbtftfag), agoâl ra oon oô obilu pbiin binb (â vùng
blda OtftfBg). Cia qu&D vâ sotfag qu&a lâ ohinh binh oùa Nba
Dtfoa, djgo tuyin ohù yfu b^ng obf dô of biab vâ dtfyo oip
ItftfBi. Bull dfiu Bhâ Tdag ehi oo 19J.000 mik qa&a (trong
t l a g sf >7i».uuw <ju&a »â aaéo), dlo glâa tbf ky tbâ ti
l i a t é i Siib.OOO ain %«&• (trong tlng sf 1259.000 qu&a oâ
a«6e)« Câa «tftfag qada tf oâo oh&u thl î t dtfyo luyfa t f p ,
phfta abllu dtfyo dâag dl ouog âag eho eâo v i l e laa diab,
gboai tfâ Xngmg oomi H l d i i t t oufi tbf ky tbâ ii eotâl
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 194 -

2 27.6;?7 agtfâi, cbtfa kl ai qu&a ab&a »» vifo af â eâ» pbâ.


Btj giâ bea qaan 1^1 liy vif» nf daya gafta ablla bay i t ^
dl dlob aâ» dtftfo trtfâng bofo bl pbgt. Si butfag biab eâe
l o g l vâ pbiia binb oûng r i t diaft (vâa dbvag alto iO oùa
tbi ky tbtf 11, rilng 3 lf T b i l a - t i y , Hâ-bie, Hap^iag »â tel
aiy obyo vgn btftfag binb; oaag dâi Tfag Tbla-^lag s i hiaim
biab, pblùo biab 1^1 aâag abllu nâa). DI dtf tfa Itftfog a u i i ,
ahâ ntfâo oip rugag eiag ebo batfag binb vâ pbiia biab, lue
tbââag â t g i bân dla ofty oâj ty tûo, vifo nfiag râah t&p
traag Igi luyfa t f p , lue oô obifa sy dtfyo dllu dfai ra
(obù yfa lâ gitf t r f t ty t r i a a ) . ( U â « H» l»9f 10-12,
19, ^ 2 , ii6*32). Qaàa dÇi dCag nhtf v ^ nbtfng rft oufe
t r i l u Tdag vân kbôag obfng dâ nll sy uy b l f p , xâa obfp
aâa agogi t f e va dftu tbf ky tbâ 12 bl tfio MÛ-obàn â pbia
Oiag-bâ» trâa xufag dâab obifn aft phla lân vung trung-
aguyla. Dfa aâa audi tbf ky tbâ 13 toân bô Trung-qufo bi
• i t vâo tay qaaa K.6ag-cl ta pbia file ti^n xufag.

Trilu MguyiaXphengklfo iông-ol BBSpiri'Trung-


qado/ agoal lyo Itftfng quàn f Ôog-ol oô aâa thao obf dg binh
dieb dfi véi mçi dinb naa oaa bÇ tOo du nqe «lên agtfa thi
obaka bi obifn dâa, xufng agy tbi tu tfp obfta naôi», oîn
tbâab lfp Hâa qo&a bllag eâeb tuyla obqn d&n dinb ogflâi
Hia lân linh (bas ablla diah bef» ba» abiêu bf tayla l i y
1 l i * 1» t V tba> tâng Btfl, tâag l â o ) . Ibla oaag tfag obo
ai qa&a xit léa dtu* rko v i f e AxA pbgt kbâp aai, t r i l a
- 195 .

ftMyla »b» l f p dla dila obaLqa&a d l i â b l l a t r i a vâ • t

a f l d f a . Câob t l ebâe lâ t a i l vf qaia ebia z» laa bai bf


^ f d t 1) obiab qu&n l â qo&a obuyla luyfa t f p , aanb pUai»
ad Itftfng obifa pbin i t j 2 ) dla d l l a qaia l a qa&a â Igi
d l a d l l a ebayâo efty oij tréa nâab d i t day» pb&a »#p dl afy
latfBg» a i Itfyng obifn pb^o a b l l a . . . ( I3è t 111. ^^ 4 , 9 ,
1 1 , 12 vîi 1 3 | Ii2 : 1 ).

ftfa nâa oufl t b i ky tbâ 14 Tmog-^iufo dtfCTO g l â i


pbâag kboi âob qu&a l^iaf->o8, t r i l a dgi l'.iab doyo tbânb
l f p . T r i l a fc<:iab tuyla llnb bîLag abllu oâob. Mgoâl lye
Itfyag agbia quàa tbaa g i a kbâi ngbîa daab dull g i ^ t i a g -
tbf wÛ baog Mnta va tOl nbân bl suag quâci ooa oo l l i ^ mOt
liùb tQ7'%D trong o-ao bQ (obiirD^ h^ dir^o o^p <Luaci diln oaj
oiff Ta oh^u quau d^ob : oung o^p qu.tn dlob rà txiejig pb^e
obe obinb quâa t ^ l d ^ o b ) , rra»» H^ tbtfng tô obiro quAn dOl
A BtfO^ glm ba eip i quan trong k l ^ , qa&o agu i>bu va quân
oao dô ty â oâe dia pb ftfng, t i t ek dlu dtfyo bl@n obf tbânb
v f , atf. l i « 139i: oL otftfc cô gla 120 r^n lu^n (gftn 100 vga
qa&a Bgâ pbû vâ qM&n oâe d6 t y , btfn -^0 vga qa&o troog klnb).
nAm t^n dyag ub&a l y e ebo sâo xu£t va dâ t i n l^^tfag a a l i
l i a b , t r i l u Kiab aâag tbyo blfn obf dÔ cbia quân linb a
1^1 Vf, «^ làœ ruOng : thâl binb oâe v | aa obla quâo lâa
bal bf pbfn, a f t bf pbfa ohuyêa pblag tbû, aQt bf pbfa ohayla
oly mâr t r i n pbnn d i t dtftfo pbAo oip troag dla d l l n eoa vf
sâ a l * Ta pbâi dông gâp qoAn Itftfag (V vtiug bl3n g i â i b l l a
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
<',>> .

cho I ç t h u v c v . o c - c . .,.c Ifl sc^ * :


V: c , ^ e f y . ( 1 ^ , (V. .1.::^ : 1 ^ » , *o : , - - * ) . Gu^i
k^ thtf 1 5 - ^ . î ' u t ." j^rj 16 ..v^ .î§ t ^ ^ ^ ; ^^^- ^ L Jl!!.-. C
LLV.h b j . k'-.o v i sèii : h i -hn,-. ^ r u ô n r '^•> •*" >-•« 1-T^ - ,
c h i % i ' T c ^ t , .juan 1 * :'.,"„ ' _. ,
triêu h l hait v^o t __ „ ' . *
D«»n ^ ' K; I? TI .-^.- . . t ç c "tn-c^Hu t ' I.
- h c t r a n :xu6ne U n c. " , tj." tri.

qua. v-xi n e t vê bir.h c h ? Trunj.-^ufic tu- t r ? ky t v 5 7 "


t l ' • ) thtf 15 t r iy cô t h d thSv ' : " _,
* * # ^ tf#^^ * '^

< ^ i Ly, T r ^ j \A Lô ôo' khiic v 0 i c h i n L s


fihid D' " CLo l l n L d i c h , cbî* m l î n h làm
ru-. ;;4ic t r i e u d^x , '^Siu-ii ??-
quflc. ' v*^ t i o n l i c h s i cno t h 3 y c h é 0^ t ^cL cu^. '^
quoc Kiion^ he va ki t b e thi/c h i ^ n aôx v ^ i t C t c-4
t r ^ t b o t i n h t b i i . ciiUoDi b ^ cho chiC;. L, ^ ^iii uiA^'c i^- ^ 0
t l / i. c;h£t nhàn d à n TQT r%i t . - K i ^ b toào- uai: ^liu l l ^ "- ,
iiuVv'c -liî»!-.!': *.i
t-y-^^ ^C»

# . „ _
o'. >' y oo t h ù n c i h Buch ij?,u i ; eu»
;ioc c h l i a c h«m c b e in l i n h ^ i k u xugAi^ chu
c. c! ^ dâ b i n b d i c h dCi v a i t î t Ci* . .w i*.
^ ' cho t b S v c h ? dr (U.iii l i i i h 1M^ r u , . " i» vi^c
t e chiTc c. c Jcn diPr. cui. : J ç i v» ui.x^ to^v» ^\ pi-v"
l l n h \'^n c»nh t .'c ô' >-aC loi) a i S n Z^ !.• coi^t. c.^ - -> ^.^^
Khi ' • ' 1» chS d< l a o d ; •; - - " l i h h . ^ „x^^^u,. : r . r t
• "n uuiX civ* v 8 quan iLWr*^, cuu ^.t.L.. ..x x.» vx^c oLi». V''i *
Ci.O "• I n h V? n) * 'ii xu^It tv' c ' ; vÙ'. ^ t ^ ^ ^^'1 g^-l
r e u . Nhi nij<7c vu. L^o 5 i ? u ki^.n cho •• 'Vfi iLmh g .up a- ^-l
:llrjh uinfc, h â i " " - cô t h . . r ' i • ' - ' c L " nfe-y^biiii
. , •' C Û . T Ul t ^ - q u ô o .. ' ll .u;t ' c- I Ç t BtfC^laO^
r»^- • h i i , h l l n h nhJln. tnr.L tha;;; -^^ l'itfri;, ^ cho ' u- r.UWe
Phout, -x(?n duy t r i m<jt d ^ i quaii t. ^ ;:rvfc t e
d.*: : yu:^. a : u u ^ rihm ,i,-.r. V.. t i C i •• chiSii t r * n h : -
- 197 -

lava ebâ kbôag ab)Le xAjr d«ag t i l a lya qa0e phlag k i t


qttftn 8^ vâi kiab t S .

Çùitf ^yêff ocf aâ V1,nh_ti,]^_o|a_3âfi xugt nOny ngbifp


p r t t t y i la va qtiybo «â bâa ttfl f^ atxn mA. aaâa g f i vâl
A naâo, aêg q^e t r l b a dal » ^ a g t T^ng. ggMtêo A
MAbb â Traaa^aaéa eâgg nbtf eae t r l H dal Lv. Titn v^ Le atf
,1 Vigt dâ o^ dtfgo nb4n tbâo 'binb a ffôoir' va dâ dt >a
tbtfc t l ohâo quân an *gâi binb a ataa*. bboa^ by^B
lioh aâ ea t h l oûa bal aaâa xât kbâe abaa aêa aôl
ou t h l oûa pbtftfaa thâo t l obâa eo&a an *tntx binb v
^gmM* QJxu hai utfâc oung rdt

b k l a la ovro'o lâa d&t r^ag, agtfâi dOag vâl tb ohâo


quan dQi obû yfu nhâa *ag&o lo^n* y *dluh tbiôn b^ vâ dfp
^ n pbtftfng» ( I2à s l i ''» i l » 11-12 ) , tâo lâ t i f n hànb
ebi In tranb trân ûp oâo t h l l^o dl& phtfcwg e&t ctf, dàn âp
phong trâo nôag dàn trong ctfâc vâ xâm ItfTo câo nutfe nho
xuag quaab. Con cr dâ^y l â ntf^ nhô dât hfp, é%û it vâi tl
oh tio 1 | ^ ItfTog vu traag hung ra^ioh lue QMJP cbû jii nb^m
eb5ng 1^1 mq \iy hifp» xàa Itfgro oûa eâo t h l I/o bde ngoai y
d%o bi0t l â tbf lifo xâa Itf^c te lân a eât phia B&o t l qutfo,
aba&a bl obo ohiin tzanh oh{ah ngbla» e b l l n traab g i â aaâe
tiah ehJCt ebAo i&a rOng r â i .

h k l a l a t r i t u d»i i-hoag k i f a vtfl aob ap btfo bôe


U t tâfi b g c , chlcfi ehâag d ^ M dl» to ttfâe doat oûa aOag
Ket-noi.com kho tai lieu
- i9ê -
mien phi

iâa de 80Bg» toa oon o^^ng ijUt nSag i&a a^ptbuf, gi laa
ÉXab lAOag o5og vd b«D dO d% eung ph«ag oâ a«t b« M 7 qaaa
Uioedng klnb» ah^t la dl aaSl otfng z l t ddag quàn d^i Ao
Ip aông dan. tïgjoi nûng dan, daâl aeta thtfng tri eâa t r i l a
dai pboag kllfi ah,0^ a^ag a§t ou(jo dâi b&o oùng» kbfa
kbi abtf aô 1%, Cea â d&j lâ txllu 4 ^ pbong kiifn dvtfag l i a
iîng ra dâa abifa A aaag 14eb aa lânb d ^ su ugbiyp dân
traah d^ng aaoïa vâ gitf otfào oûa daa t f e gà oô oulub sâob
aai t r i t i Jn b^ thl hifa â obct tbtfâ&g xigrân ohiut lo vît
bXp phoag iTitf dAt ntfâo vâ kbuyla khiob obag ngbilp» pbat
t r l l n kinh t l » l^'^^kboan thu aâo d;3.B làa^hagag sâob dl giâ
aa^!! Su/ oûag lâ xa bQl oô dfi kWing g i a i eip» ap bâe boo
I^t g i a i oâp» ubtfog agtfâi nông d&n aSag dvtâi t r i l u d^i
dô {t nbibu dtf^o dâu bâo pb^o 0 ^ ruông dât oOng lâng zâ
o«7 0^7 tbeo mâo td thul» lao dich kbdag n ^ g . b kla la
a | t nba ntfâo phong k l l n trung tftfngt^p qu^bn obuyôa ebf|
dông tbâi trong o<|t oh tfag 0170 nLo dô 1^1 •Sa hâo Itfu tr^ng
tbal phoag klln eât oâ. Con â diJ^ 1« myt quflo giu pboag
klfu dOo ItP, •km dîîng thâi iâ «fit qafo gia dân tOo tbfng
abICt vâl Ttjôt Hbâ aaâo trung tftfng t | p quytn a^ib.

6 kla a&a tbuûn gay git troag xâ bQl la càu thuia


giâu g l a i eip ttôag d&a vâ giai o-lp dlu obû. Gui oô ou(^
di» traah g i a l ofp oûa aÔag daa» abâag ou^o khâi ughiu oâa
a6ag 4&a "âl lâ diiog ifo o^**" <*^»^ ^^"* * ^ ^"^^ •* ^ ^ *
t r i l a . Gla a dày» fiâog l^eb aâ oh{ub ahâag tbf ky aâ/
l â av agbiep dfa txaab u ^ ^ aft Kbâ
iâa tranb obfag aga^l màm av
tba t^l ri. phât t r i l a . Tru/bn t.
Hr là tra/ba tbfag / f a aaé^ abf ai a^

Haâa oanb Uob aa kbâe bbiBi aâa at>.


gfo kbllo oho trên tbge t f ohf dfl biob dlob u
tiâag râ obf df qu&a dfi vt laa rwôag eûa bai ao». kb^e
abaa txfa oa mim muo d£oh ebloh t r i , oâeh tbâo thgo hifa
vâ tao d«ng d^i vâi sg atbi^p dfw tranh dam IHff fj H^*^
itftfag tbâi. Cblab saob *ngu biah tf aôaa* eâe thâi
I j . IrZla vâ -A atf tuy oô sg tUaa obtfâo {t ablta obiab
mkm *agq binh tf nông* abâ Pwag. binh obf oâo txitu d^i
aâag tbâi oua ^'rung-aufo. pbtfog loi tfu v i i t . btfa blfci oblcb
aâeb *uxu binb v? ndn>t* âii'% binh obi j y .

Lioh Stf loâl ngtftfi oâoh dây nây ngbln aaa tâng blft
giu binh tbtfo tÔ obio l\;o Iw^og vu trang o ^ trong nbâa
0

i&a, fâa l l t n vâi aân xuât. Do lâ vifo «i&n otf t g t l ehâe


tbâab Ife Itfvng TÛ txaag'^C i l : 2a^) trong tbâi d^i oôag
xâ agayfa t b û y ^ ^ â i d a i > £ hôi l o ^ ngiîâi oon ohtfa bift
ffb abl dO ttf htfu vt ttf liôu sân xutft» ohtfa diln & sg
pb&a bol g i a l e«p, sg pb&a bo£ tbânb kû giâu nr^âi nghîo,
k l tbfag t r i , âp bâo bôo let râ a f ^ bl t r i , bl ap bâi
baa iflti do dô oûag •hvm eRa dfo tè ohée Whn sada» ffa
«a&a i f i thuîfag t r g a , obaa b i i t din obllo txnab vâl tlab
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 41UU .

aâeb la av k l tyo ebinb t n oàa oOt g l a i aCp, a | t Ibâ


naâo blog bli^ tbtfo b ^ l^o. Bây g i â / o a o v» xuag dft vî
traag x ^ m giâa aao bf laa tl^roag lâ io aa txairii giiâi*
l i n Bbaa aÇt kbu vgo i t t dai b e ^ ebi lâ a | t bâab vi baa
tbn nâÎB i f , w . . . afy giâ» eae ohifa bli^ gta lâ tbâab
vida eôag xâ vâ tbaab viêa eông xâ dfa t u l i tbâab diah
tftu la etalfn biab : lue tboâng bo dtu Iaa dfng eàa xu^t;
kbi xhj ra xuag d^t via tzaag vâi bQ l^e kbâe b^ dtu suag
Tao i f i Bgâ eblfo dân, oaa tr&a iânb bg 1 ^ trâ vt abâ
la* &D blob tbi^ag»
• V

IbtfBg khi xâ bfi loai ngiran btfâo l i a Éhâi dai vfta


dtt
a l a b , tbâi dal blft ehf oae eôag oy bâog/d8ng, dt sit»
kéo tbeo sg phât t r i l n oûa sâa xutft dô la sg xutft bifa
ebf dfi ta'bâu v l ttf l l f u aâa xutft» s? pb&a boâ i&a ea tlÂnb
eae g i a l aCp dix dleh» vâ io dô i&n dla s / xuiCt bifa oûa
tè ohâo Ibà Btfâo» eua quàn d^l tbtfâng trpo, thl xu^t bifa
ohiin tranb vâl tlnh oâab lâ sg kf t^^o oblob t r i oûa n^t
glai eflp, nÇt ^Jbâ ntfâo blog blob thâo b«a Igo. ^iitf d&Jt
ouc cujo xuag dft vu trang giîia aâe bô i^o dâ abtfâng ohB
oho câo ouôo oblfn tranb &n otfâp» obifn txaah x&a Itfffa
oûa aâo m^ ntftfc. oâo oufo n^i obi At g i m oâe pbo pbâl
eûa g i a l o^p tbfng t r i troag afit ntfâo; vâ bèn oaab iâ 1^1
cô oâ ehitfa tx&ab obtfng xèm Itfffo, ohifn txaab aûa qo&a
ob^ag abàa i&a bl âp bâe bôo l^t a l i l i a obfag 1*1 sv daa
âp blai «ât vâ mu ooa b«a thtfag t r i . -xâ d v » kbi xâ bÇi
* toi -

^ pb&a obla tbâab abâag g i a l eâp dffl i^oh kbCag tbi i i t a


hoà dtfVo thl »kbôog thl eô tl ohtfo vu txaag t g ifag eâa
i&a ctf dtf<7e Btfa», an tbay vào dô lâ mft •qaytu Ife elag
•fag i«a bift» ( U « ^33 )» «nbôag dfi vu traag dfe blft
(eâab aâtf qaâa dfi thiwrag tzaa) i f t Un trfa xâ bfi» xa
1* vâl xa h ô i ' ( U : 13 ) . Tè cbâo qa&a dÇi tbaâag txm
tâab kbôl abân iân» tboât ly sân xuft, di là dfo traag
thtf bal oûa Rbâ aaâa» la quy luft pbl blfn eaa afi xâ hfl
oô ebf dQ ttf bâa vâ dfi kbâag gial otf p. Qa&a dfi thiâr^
t r ^ lâ oôag eu vu lyc obû ylu eûa quytu lyo Rbâ ntftfe»
av
dtfffo glai oiip thf ng tr) aâ dang dl dâo a^/nll dfy phâa kbâag
aaa ab&a i â a t rong nvâo vâ dl gfiy ohiin tranb xfia la^o jar
aaâo ngoai bo^o oûng sâ dyng db trfla kp oâo phe pbnl dfi
14P vâi t r l t u dal t r i vi va ohtfng x&o Itfga, bro vf dtft ntfâo
ftag thâl aûag la bâo vf dfo quytn tbfng t r i x7>. bgi eûa

Bfa eaab blcb thtfo t l oLûio ^^^n diii thnoug trgo


oûa Ibâ Btfâo dô, troag oâo ouôc l:hâl ngbîa oûa quân ohung
va oâo cuôo cbifa txaab g l â i pbông oao tôo dâ xuéJt hifa
biah tbiîo to ohâo 1/c iJÇftig vu trang cuu dan ohûbg oa oâo
aâ aâoh tbaâag gs)l vâx oâi ton obuag lâ «agbla qaâa». i.fa
ltf(/Bg vâ traag eâa d&a oh ûog» xét vt bân ohft giai ofp,
lâ dfi lfp râi quÀn d§i tbtfâog tryo eûa Hba atftfo. i4eb A
ohltu ntfâo tr^D tbf giâl oho tbfy eâo dfi 'bihl* q-^n'
aôa aâe ouôo obiIn traah g l â i pboag i&a tfe aa bl hai bo
Ket-noi.com kho tai
- 2«tlieu
• mien phi
kb&^a4a aafa eblfa tranh dô kft tbfa vâ giai e ^ tbfag t r i
14P tâe tbay thf oô lAog qu&a dfi tbaâag tav« «ba alnb.
Hcb sâ tbf g i ^ ri?t hifa t r i ^ bgr glai olp tbfag t n
av Vâo bêe IQt dâo dtfog xa t l ebâc vi traag aho isia ebfag
aâ Btfâe i l ehfng x&a Itfçro» kl aâ khi vfa a^ab aaa gft aaia
éâ l&a agay.

Chl dfn tbVi i ^ eâab aaag vÔ aâa saa lây, giai aip
Vf aâa vâi oblab dâng mâo-xlt eûa nlab nâi oô thl i t za
vâ tbge bifn kbku bi§u vu tranx ah&a i&j, pn|y fnfl %'^%Ê
dÙX onob roangj KIT VU txaag au&a ehana aâfb man^. x&v dgaa
Quau gfi ab&p dtia lân hlnb tburo tè ohâo qaan sg oùa ntn qufe
pbong toân d&n xâ bQl cbû nghîa.

5 ablta ntfâo cb&a Au tbâi Trung-^l, khi pbtftfag tbâo


aâa xaft pboag klln ngf t r i va dang trSn A F^ât trl^n»
trong xa taQl oô bal g i a l ofip otf bân dJl dSu : obua phong
k i l o vâ aÔBg BÔ. Cbua pbong klln lâ kl aâa 4liytn sâ hâu
rufng d^t» kbông nhtfag bôo IÇt nông aô biag dla tÔ ma ooo
•â qafta Obi pbfi trôa pft «âo dfl obflt dinb tbân ph$n oon
agoâl hç. Nông nÔ la agtfâi lao dông Phâi lînh oanb ruÔng
i t t oûa oboa phoag k i l o , bl Ap bâo bôo l^t tân kbfc, kbôag
aa qa/ta gi oâ. Trfn tb^o t l dla vl oûa b9 obi kbâo xât It
dla Vl ngoâl nC~lf truâo kla. xâ hCl bl dfta t*i tlab traag
pb&a obia thânh eâ aft hÇ tbfng ikag aft) phâo tfp v^ bl
bâ. vâo obâag m&a thula dfl kbâag mj f t t . v i l -ufc gla
b4 pb&a U f t tbânb abâag waag qofe» efi« qatfe «âag A a
i l oâe abôa pbaag klfa lân oô llnh dla nâag» eô l»o lavag
• a tjBaag r i fag v& oô oâ abfa pboag kifo nho tbfta tbafa OM
alab. Heâag df traog aaag tb%t ra eûog abl lâ a | t ebfa
pbeag klln lân oô torm quytn nang â lânb i t a eloi Atk*
SdEt ntfâo do dô hl l o i ou0n vào oâe oaOo t a a ^ obfp U f a
a l f a giâa oâotbf l i ^ pboog kifa eât oâ vâ bl obla ag%p
trong IAB sôag obu ngbîa dla pbtftfag. Xrong ditu kifa A
tICt nblfa kbông tbû oô dtf^ aQt t l cbâo qu&n dfi thfag
mât ooa eâ aaâa, kb^ng thl oô dtfçro ohf dO binh dlcb dfl
Vtfl t r a i trang aa ntftfo va obf dô pbin okIfVoho quàa dfl
oâ Btfâo vt aan xotft. uuàn dfi thtfâag tx^ oûa oâe boâag
df oûng abtf Igo Itfyng vu traog oûa o.'.o lâab obaa chl gta
nbâng llnh dânh tbuê d^?^ tuyhn •$ vâ hoân toân tboât ly
aâu xuât. V.êki dfu thâl ky oâob n^ng ttf aân, oûng vâi vife
;iaâ bo quan bf aao xu^t pbong klln vt, kéc tboo ne la tlnb
0

trt^tm l*&o oât, oyo bf, tbânb l^P oâo qufo gla i&n tÇo ttf
aân vâi mQt obiab qaytn txung tfaag duy uhât» thl mai eé
tb^ tè ehâo dtf70 m§t qu&a dfi tbfng nhUt oJa eâ ntfâo »
aâi oô t b i cô dtfye onf d§ binh dlob dç'i vâl tral trâag aâ

X4ob fitf oh&a Au cbo t h ^ ohf dÔ binb dlcb dfi véi


taàn i&a bAt d&a dtftfo thgo b l l a trong oufo eâeb nifah t a
^ n Pbâp bTil ou^l tbf ky thâ 18 ^'^ «a sau aay Ani-gbea
,91 lâ «ohl dO toan qufo inta llnb» ( i* j o râ 14 ) ba/
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
•abf i f vu txaag taâa i&a» ( lO t Zdff ).»Cbf gf taâa eafe
l2a liab* aûa aaâa JHâp aâab aaag ia«a boa bâib trwig
kbflag kbi a«a afl eaa aafe d%X mkm a»ag ta aâa pbât t r i l a
t â l iiab aaa vâl nta ehuyfa abiab Gla-a&-batfi, ata ebayfa
ablab aâa U f n alnb eâab a^ag glâa pbai ta i&a aba tsaac
g i a l afp t a sâa vâi qiAa obuag ab&a d&a* Ibaag i t l «ebf df
Ta txaag taâa i&a* m tiab obft eâeb a^ag âj ngay aaa kbi
aafe kbâag ohifa eb#ag l i f a qa&a tbftag Igl vâ qaâ tx\ab
fbât tri'ôB di Ifa aâa eufe eâeb aai« t a aâa niâp abAi dât»
êâ bl mm aaaa t a aân iliâp tbay tbf biag ehf dO blob «Iab
b^a obf (nba glUu eô t h l dtftfo a l l a d&u qn&a biag eâab bê
t i t a xa ebafa). Ta thf ky thâ 19» bftu bft eâo ntf^ lân
txfa lye dla ehâa Âa <ttu âp dyag obf df biab dieb h^n ehf
i â . Cbi oô ntfâo i^hl» vâl ohf dO lAB-da-^e (ebf dO «b&i fV
bf ) aâa a i a b , la tbge bânh obf dÔ binb dlob r^ag râi btfa,
abtfng aâaf kbôag thl l i a nll nh - tbâi 1^ odob o^og ttf sâa

( 1 ) - San kbi tbge bifn bang lo^t oâe b l | n pbâp eâeb


ttftfng dix t r i f t dl nbtf ban bânb eâo phap an r a ^ d^t glai
pboag obo aÔag i&a khoi oâe agbîa vy pbong klfn» ra bâa
•pyaa aaôa ^&a ggytp'v^ dfta Qoyfn nll tifng» thl hânh ehlnb
aâab «kbaag W dô» dfl vâl oao tbf I/o pbân oâoh a^og, w . . .
mmM • **• ^*''-* ^"*® *^^ *'^^^ ^ ** ^^^ ^^^ ****** ^^ *^
•toaa qufo laa liab» va t l obtfo ra qu&a .tfl oâob n^ag dl
i i / m%nh eaf a kbâag eblfa eli#ag l » i av ru txaag a&a lava
Am Uâa qo&a tko aaia m l , â o , Aob, flâ-laa, Tfiy-baa-aba
m.0 /âl obf dC 'toan qufo lâm llnb» dô» cblnb qaytn
HA . l â i v l , abtf Aat-gbea aôl rô t Hlbl eô aft ea|a
oâob a«as obtf eâeb a^bg i1»âp dâ giâi pbôag agaâi t a aâa
va abft l l n g i ^ aông i&n vt aft klnb t f , râi oo thl t'
aa ânçfo hlnb thâo qa&a dfi oô tlnb ebCt qa&a ebfag* C 1 t
17-18 )» »obl nh^ oô eâeb nçag aâl a^ kbâ aftag vu txaaf
qa&n obûag dông iâe* C 1 t $f ) . Nuâa fbâp aâeb a«ag aia
1793 vâi 80 dân 2? t r i f u i â gai ah&p agû dtfgo eâ tbâj
1 . 2 ^ . 0 0 0 ngaâi (tâe la 9 phfto tria af i&a). laâe Pbl btl
g i â tbf ky tbu 19 oô oâ tbây 600.000 qu&a trfn tlag sf
16 tri^ju fâa (tâo la obaa i&y 4 pb&n txtta af d&n). Rtfôa
l o nâm ia49 oâ J3 t r i f a d&a ababg ehi dna xa tâo obifn
dtfg'o gta 990.000 qa&n, (tâe la eh«i dJÊy 2. pb&a trâa sf
i&a). cSn otfâc Hga» râi tlng s0 d&n 72 t r i | u ngwl ebaa
ISLa nâo buy ifag dtfçro htfn 1.500.000 qa&n (tâo là kbôag

( t i f p ehû tblob t r . i04) :


. . . oâab B»ag ^bâp dâ g«l thfa 70 v^n au&n, n&ng tôog sf
qa&o oâ naâo lôa t â l l t r l | u 25 vj^n agtfâi (kbi dô sf dâa
m?ôo i1iâp kboâag 25 tri^u ngtfâl).
( 1 ) - fhltu ntfâo lân trfo lyc dla ohâu Au, oa tlôu blBu
lâ Pbâp, dâ xây d ^ f a«âo «ôl tbeo I f l tayla qa&a eoâag
bâo )»kag obf df tuyin aO tân binb i ng^wri dirffe tuyin qa&a
aau khi bft han pbyo vy tbeo quy dinb se doaa ailn dfn hft
dcfl. »^ -
Rifag i^l xfy *vng qu&n f H thec i f i tayte %nàm
Otfâag bâa Amg ahf df q«&n dv bl i agtfâi dtfsfe t a y U t«&b
ehi pbâl pbyo vy troag qa&a agâ a | t tbâi giaa agia»»w.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
Xgtt^%fA «âa 2 ^ pbSn txtta af i&a) ( £ i 57-5§ ) .
vt ,tÔ ahâe luûn sg hlgn 4»i e&a oâa qufo gia t a aâa abâag
a&a B ^ , ^nf-ghoB oa v i f t : «uç thfog tifn bâab ohifa t
bifa d^l lâ «Ot scn pbLa tflt yfu oûa oufo eâeb a«ai ?bâp.
Tita dt oûa nô la av giâl pbông vt o^t xâ hôi vâ ehirii
^^ o*^& £1^1 Q^P ttf aâa va t&ax Itfj tl!;u aâi^n. Qial aip t a
aaa ouag eilp t i t n , t i l u obag oung cfp binh linhi a^t gXal
pbÔDg bal £ i a l e&p dô kbôl xitng xfch i^bong klfa vâ p b m g
h§l lâ ditu ki«B c&n thift oho a^ xuft hifa ahâag i«e qa&a
kblag l f bifa aay* , «Tlnb dong dào oûa abâai pbaaag t i f a
t&n oôag -- oûng ahtf tlnh ou* d^ng ~ lâ kft quâ t f i yfu eâa
nb dô vfta uinb oao born; nbât la ty l f bi^n aay giaa
0

oon £0 oâo 1/0 Itfvng vu trang vâ d&n otf khôag thl ttfoag
duag vâi bât ky uQt g i a i do^n pbât tri§a xâ. hÔi nâo txoâa
ddy, kbi ohtfa oô ajf g i â i pbôag oûa glai câp ttf san»
( £ I 5<i - 5J vâ 5ô )i

Lioh 3tf dàn t f c ta nhâng t h l ky tbâ 1 1 - 1 5 obo


tbây cbi vâl ad dun kho';ng h6a dfn sau trlyu ngtfcrl t l t i f n
ta dâ dông vifn dUTO "Ot Ivc l«?o« arf!t lân trong oblfn
tranb giâ noâo. Trong oufo khâng obifn obfog î^ng l&a tbâ

Ctifp Obu tblob t x 205U


. . . nbtfng khi t r â vt vân alla tro ag ngaeb i g bl, khi ela
t b i f t Nbâ aaâa eô tb*ë gel hg trâ 1^1 qu&a ngâ l&n tbâ bal
truag mft tbâi giaa abft dlBh.
- «i07 .

bai b t l aâe oufi tbf ky thâ 11 tritu l^ J T hay ifag dofa


baa aaâl vaa qu&a dâab aaag éCt ï f ag, ebaa kl 1 ^ I ^ a g
oon tf 1^1 trong atfâo oûng pbâi ttftfng dotfng bo|^ c*l%a baa.
Txoag eu&o kbâag obifa obfag bguyfa l&n thu bal hfl oW
ou6i tbf ky thâ 1J t x i t u Tr&n^buy d^ag dtfga bai
T^a qaâa» obû yfa lâ d&a biab » t a aây l f pbia 9f
Tb^ar-long vt hfi â Vfa^lfp» ebaa kl Igo lagog obû Ifa
A «iib ttf tra6a vâ nft ebgo vao qa&a itffa dft a&a â vong
fiaaa-âl (Tbaah-|Agb|) obim gel dlo..Trung aâe eufe xuât
abinb dânb tsea qu&n CblfB-^bânbYbti oûa oufl tbf )qr tba
15 tribu Lf atf mil l&o dfeg Mnh JÉ'bnr dlng tâl bai, ba
naai v^n qu&a. Ditu ma oufo d^l eâob mçng ttf sân Fbâp btl
aafl thf ky tbâ 18 mal t b ^ hign dtfçrOf tâo lâ ftoan qufo
lao ifnb*, *vû trang toân dân** thl a nnâc t a , trong eâe
ouÇô chifa tranb .ilâ nctâo btl tbf ky thâ 11» 13, t l tlôn ta»
r â i cblnb saoh »ngu binh tr nôo^» oûn? dâ tbge hlôn dtfTo,
tâc lâ »nbâB f&B al ouBg iK binb», «hft thây nql ogtfâi dân
dtu iJk qafta llnb». Coa tnÇt tbâ hai oûa oblnb sâoh «ngy binb
a aÔag» oâo thâl l i , Trfln v l ^ê stf là obf dÔ in6.n llnh
abla pblfa v t aân xuât thl kbông oô «0* aaâa dôl ta aân
aao lân âOTo aâ. râi cblnb aâeb «ngu binb tf nônjr» dfo aie
iâ t^ t i i u ta dâ ter tranf d w sâc *aQnh oûa to*n dân,
tltte ivo o'iit oâ ntfâo trocf sg 'i.?hiip kbâng oblfo obflng ago^i
x&m, dâ dânb tb^^n^ t.içl iri'îo tbû xôm Itfjo» vl oâ gifo v
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- «iOt» -

Hiarfb fcnag bao abft b t l thf kjr thâ u , g i â vâag ata dfa
H P dân tôo troag nbl^u t b i ky-.

Do 31^ fyqg dqaa «ôt ly^n i . , ^ ru traB> p ^ ^ ^ gj^


hjkag b4ut aaax tlnb obât Bb&a d&a rSax m i , m^\
ru trtuip n ^ i^^n^g ^n^ aaa, mi^ U i n vâi aâa
t l t l d q t^ oâo t h â i ^ , Tran vâ ^ s a dâ nbât dftBa
dtfga aâo ouôo ehifn trabb ph&n d&n. oblfn tranh cua toap
i â a . eûa aa oaâf f l drayog dfcu vâ obifn tbiag moi dao gi^^p
1 ^ Itf tfe to lâo oûa eâe t r i t u d^l vhouft kifn nbnao» iiia,

Dt o4p din câo ouôo obilu traah ahaa dâ.Q â oâe avtfo
ebâa Aa b t l thf k;y thâ 1 9 , Âog-gban v j l t : * Qt dân ^fa
nufc giânh d^c l^P oho ni oh tbî. khOng dtffc t v gl^'i b^a
ti'oug ûbtfûg pûtf7og tbtfc tbÔD/î tbtfâng cî2 tiPn bânh obiln
traah» Kbâi nghîa i^ufin ohung, obiln tranh oâob o^ng» oâe
d§i du Ivîcb â kbip cifii ntfl - dô 1* pb.?tfng thâo duy abat
nbâ dô -:â r.^t d^-n tÇo nbo oô tbô ohifn thâag d-rgrc a^t i&a
t f o lân» ma inft quân dôl It njjnh htfn cô tbé dfi 14^3 dJ^
rai nft qaân dfl m^nb htfn vâ oô tÔ ohjo tSt hcrn* ( 1 i 27 )
i â a Tt v i f o dâab g i â nhâng phircmg t l ô n mOt dâa tôc nll
dây Stf d«ng trong mft cu^o oblfn traob nbân dân» Aat-ghea
ebi ra r\og i 'Troag mft ouoo ohifn tranb nhân d.in thl
kbôag dir^o dâng t r i n (luâo d l l a nh^ng quy t i o dâ dago 0 9 !
Bgtfâl tbtfa nh^B oûa iift ouôo obiln traob oiilah qnr» boy
t x f a qaaa d i l a a | t t i 4 u ebu\B trâu t t f ^ g kbâo Ao dâ i l
- ^«#9 .

^dlliP * ^ mmmg t i f a ia aft i&a tfe i â ail i ^ aâ !


ififf» A, ebi dnao iâag txfa qaaa d l l a aSai aâa i f aia alÉb
•A f&at fe ây dâ i a t dtffa, i f iâab g U dli tbôl» ( 1 i 120),
Tbeo tiah tbSa dô eaa Âai-gbea, aS tbâ H T tié» o
jb^ag tâo tbf Itfo 1 ^ ^aao kasa b— aâa Ma t a^ ta
ifc iâab giâ t l abâa eiAn an. txaaa ûi
ob jAak^

• +

T»%w./yij oblah sâob *axu binh tf aôax* oâo tbâi Ig.


Txta vâ ré Stf. nOt etf ebf vt nttt dônx vifn vâ an iaax ab&a
Itfo troag viêe xeLr dtfng Itfc Itfgax vu trung pbong giâ dât
ntfâo. y&y dynx tltm lyo oufo phong kft htrp gu&n stf vâi kiab
oâ tâe iuBx to lân dfi vâi stf nxbiJP dau tiaib dnad
anao vâ gltf ntfâo oûa ian t^o ta nbû'ûg tbi ky nq-v. Ditu g^
thj^ b^fi^ tf ob? nô dâ gôp ph&n tao nên Itftfng nbltu, binh
pm^ ^Tona^ thâl biab vâ thgo hiiu toâia f^» 1 ^ ^ln*li '^
IWtf Itft**** '^^^ troQX tbâi oblfn. tâo lâ dâ kft hgp dtfgo
i^ft ebê x&y itfax kinh tf vû>l o'nnjs of g ofo phoag» djng
1 ^ vâl a i â flutfo. Ditu dô oon thl bl&a tf obS nô dâ gop. 9

rtftf **" '»^° ^^* "^^^'^ ^^"^ ^^' ° ^ ^ " ^^^ ^^^^° ^^'"^
^v,^fB Uft°>» abf"" ûiiB. hlnb tbânb afa pfcwug tbeo vl t|g^^|
^ y . | t ebifn ijT^uh dao sfe - rhtftfng thtfQ vâ ighi thuAt Phjfj
Ket-noi.com kho tai
- 210lieu
- mien phi
Lâj. oûa t l tien tl. t ^ , g «4a gafg abifn
J&it l i f t . Cbiob 4<i>^ ^i i l « i t thl ehf ouàn aa
ittf fâa aiia t l tiâB t^ ^TOM ,1, a^aiftp f^ t » i l t n i iïlTî/
sg ngbifp abâax nao^l, x&« blln b^b nhyg thf kîr nar. Dlta
^ô thê h l f i a cb^ nô tux eô a^^ tb— abaje i t ebitu obiab
•âob «BXtt biab g a&ag» obj^ fTlH^î ^"^ « ^ •ko txitu dai
^ l i tbâi oaa txaax-<iufe. abaax lai oa v i f t . bas bka abiab
aâab »ngtf biab a aôax» â r . biab abf âv. n t a A Am tbfc
b i f a tf ohl BÔ dârti iâu mot btftfo phât txi^o xaa xâ tx&a
linb vge t l abâa aa&a aa troax l^ab aâ aây "igh^i n&i i^t
txaah dtfng ntfâo va xiâ atfâo oâa i&a tôo ta va trû tba
aftt t h l ehf qu&n sg t i f a t i f n oûa thâl daiftâ^y^^

^-^^
-Z11 -

9Bààlg lÈt HTpl

Mac va Ang^ghen nôi i "Lich stf ehâng qua ehi l a «f


nfli t i f p cua nhûïig hç thfng r i e n ? r ê trong dô m^i thf hf
dtu khai thae n h i i g v f t U ç u , nhîkg tu bân, nhîiig 1/c
aan x u f t do t f t câ cac tiif hf trutfc di 1^% do do, a J i thf
hf iB^t B^t t i i p t^c8\^ hoçt d§n£- du^c truyin 1 ^ , trong nhiâig
hoâti câr> dâ koântoân thay d^i, va m^t khac, 1 ^ bifn d^i
nbiaig hoan canh cû bâz^ a f t ho^t iÇng hoân toân thay d^i**
( S « 7 3 ) . Fol cach khac, U c h su co af kf thâa va pbat t r i l n
t r o n ^ que t r l n h ty: thâr vfr. d^ng, quatriri>: fnn j.\nh bi|n
chuRir cua n e . ^ k? thtfa cûa 14c^- eu d^t ccf 3<y cho a\f phat
t r i l n . S^ mit t r i e n cv?. l i c h sif, dfn l u ç t no, l^it^o t i t a
dt cho c $ t s y kf thâa ^ J-, tf trînh dÇ ._ hr^, Stf 1^ thâe
vâ pbat t r i e n cûa l^ch su d i ^ . ra theo ^.v-' 1 fitt nbâig câi
tim cv*c cûa e\f v f t cû dtfçc gitf I c i v^i câi bi^n l i cho phù
h ^ v^i nhiîng dieu kiçn . oi cua s^ vAt Btfi, ma nhiji^ ditu
k i f n nuJi nây Içd l â kft qua cûa qui trînh chuyôn i f n t a 3\;
v f t cù sang a^ v f t at^i.

Trâi qaa hem a^t r-e^hln nàa l i o n tvc ti^n hanh khtfi
ngbCa va c h i f n trann £riâi paong, gianh dço "".fr hoan toan
cbo -lft r-jêr., flftn t^c te dâ x i y dâr « ^ tra^'tr. th6ng x&y
d.}fr.r Iv'c I t f ^ g ^ trang dânh gi^c ctfu nutfe oong ^.iT-h chft
nhfn dSn rÇng r i i . ^ inh -ag\} binh tf rÇr^" --âc thâi Ly,
Trtn va Lf otf, bân thân nô dâ dtfçfc kf ttZ'. ru/? tbfng f y ,
pbât xiuj truyfn tbfng fy l^n htfn nî5a, tço nên stf d^i a ^ v t
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi - 6 l i -

, a\; p h â t t r i ô n nhây v ç t t r o n g n b & g d i t u kifn nii eûa


công cu^c xây dyng va bâo vf qufe g i a d^c l f p thông n h f t
i ) ^ V i f t nhîâig thS ky t h â 1 1 - 1 5 . G^inh câch » n ^ binh tf nfng"
vc;i n § i dung t f ch ci/c va t â c d ^ c t o 1 ^ tronr. «V n « h i | p <iu
trajih dyn^ nuxîc va giîî nxjtôc nii3n,- thS ky nkj ^ aân l\xft n6^
1§1 t r c than]i ra§t t r o n g nhung b a i h ç c kinh n g h i ^ quy bâu
v8 xây dyHtj ly?c liig^ng vu t r a n g p-xong giw d â t IAUXJC ma t^ t i e n
t a dâ 1 § 1 . Bai h ç c kinh n/)iii§ïn quy bâu do da aaçc k8 thtfa r à
p h â t t r i e n r^/c r 5 hu*n inia t r o n g công cu^c dâu t r o n h cach mging
mây ch\ic nàm qua» nhSt l a tron/r công cuÇc xây d\^g ya baov^
T6 qxxôc Viçt-noiU xa It^i cliu n^^iia ngay n a y .

Tu» «AB 1930 vê± sy thanh l i p Dang c§ng sân tAng Diwng,
l ^ c h s ^ dftu t r a n h dxfag nxjMc va gi\î nvôc cûa dân tôc t a biwc
s a n ^ ky n.j?uyên r\ô± t ^ nguyên dau tranii câch mçing à\x&i oy
l â n h d§io cûa chinh Qhig i n â o - x i t , fîâng cûa g i a i câp cftng nhân,
BBXig t h e o chu n g h i a Mac-Lânin.

Tron^ von- ^5 nâm ke tîf khi thrj-ih l ? p , Dang t a da


l a n h d^c va t o chifc dân tÇc t a làm nen oa 3v nghiçp thSn ky,
Cu§c t o n g khcyi n ^ h i a thâng Tam dâ l ^ t do âeh thông t r ^ cûa
p h â t X l t Nh|Lt, thành l â p nên rîhà nvrc-c dsn cliû nhân dân dSu
t i e n è aàn^: Kam A. Tiêp ao l'i cuçc kiiânr chi«n thfcx thânh
l â n thu» n h â t dânli thclng d5 quÔc Phâp xSn l u ^ c , «Çt pha thành
^ i p ^ vao thành t r i cûc chu ngliîa thy^c dân cû v: r i a i phong
hoàn t o à n niifin J a o , lifa mien B^'xc t i S n l-.n chû n g h î a xa h Ç l .
RBi dân cu^c Miân- oliiân thân thânh l â n thu' h a i dânh Ik&ig
d« quôc My xâm l u ^ c » g i â n g m^t don chl «©ng vào tôn « qu6c
-^1J -

f i a eô* mé dftu cho quâ trlnh a^p df eûa <âiù nghîa t h ^ dân
a^i va chfn dtft vTnh v i f n aeh «kftig trX hm a f t « i f ky cûa
ehu nghTa df qufe t r f n d f t na^c t a , l a a cho t f qufe t a vTnh
v l l n dfe 1 ^ , thflng n h f t , Aan câ ntfi^c t a t i f a I f n éhù a ^ a
za hÇi.

Trong 14 eh stf «000 a f a dfu tranh d^^ig ntfi^c va g i S f


a a f e , dân t f c t a dâ t i f n hanh b i f t bao oxifc Iduk n ^ a ,
e h l f a tranh g i a l phong va c h l l n tranh gitf ntf^c 1 ^ nho.
IQitfng chtfa co thtfi ky nào câc cuÇc khtfi ^n^hTa, ehi fin tranh
g i e d ph5ng va c h i f n tranh gitf ntfi^c 1^1 d i i n ra n f i t i i p nhau
11 fn t v c , dbn d|ip s u f t mfy oh^ic nàm nhtf tho^ ky dfu tranh
oâoh m§aig s f i ayo vtfa qua. Trong l^ch stf mfy mtftfi thf ky
dfu tranh chfn^; ngofii xâm canh l i f t , dfn t$c t a dâ tvttig dânh
t h f n g b i f t bao \-th.ê ^l}fc xâm ltf(?c to 1 ^ . Nhtfng chtfa co thtfi
ky nào ch:f trong vong nây chyc nâm da iBn Inçft danh thâng
eâ ba thf l\jrc xêm Itf^c hung hân nhât cûa ba ohâu co quân dçi
dông vît dxjKfc trang b^. bing nhîïng vu khf, phtftfng t i f n chifn
tranh h i f n d^i nhft nhtf ntfa thf ky vtfa qua.

Trong công cuÇc dftu tranh chinh phyic t h i f n nhi en va


dfu tranh xâ hÇl, l o a i ngtftfi dâ phât minh ra nhifu diSu vT
d ^ . Trong do phâi kl dfn mft phât minh vf d ^ cûaquSn chung
nhfn dfn dilng I f n c h i f n dfu cho sy t i f n bÇ xâ hÇi, cho dÇc
lfp, t v <*<> "^^ °^° °^^ nf^a xâ hÇi, dô l à phât minh v8 c h i i n
tranh nhfn d f n . Bfng th\^c t i f n chifn dâu va chifn thfng U i n
t i f p nhîkg kê thù df qufe zfm Itf^c hung hân l à Nhft, Phâp
Ta My d f , nhtf B»i ttfifcg Tô Ngoylb Ciâp v l l t , nhftn dân ta dâ
Ket-noi.com kho tai -lieu
*tu - mien phi

g i â i dâp a§t vfn dl r f t bîfc t h i l t , r f t n6ng h^i deag dft ra


eho oâe dfn tÇc nho trong mff a^uLfp f i n tranh ehftsg ehn
aghla df qufo, glành va giîî v&g nfn dfe lfp cûa dftt nu^c
alnh l à l "Cac dân tfc nhô yfu, kinh tf kla phât t r i l n , khfng
co quân d f i , không c6 vu khi hifn d » i , hofo quân dfi f t ,
trang b^ kfm, l à a thf nào oâ t h l dânh dl dnçfc âeh thông tr^
oua l û thyc dân va dânh bgi dui^c diifn tranh zfm Itfqfc cûa
bçn df quôc t a , co tilhn l\^o kinh ff va quân a\; l â n , oo quân
d^i nhà nghl, trang bX nhilu vu khf va phtftfng t i f n chifn
tranh hi^n d^i cua nSn oông n ^ i f p t\î ban chu n g ^ a 7 '^Buig
th\;o tlSn hào hung do, dfin t^c ta da oho thAy **8ilk) m^nh to
1 ^ 1 siic m^nh vÔ d^oh cûa ohi^n tranh nhftn dftn Vift Nan
trong thod d ^ m^" va thl gii^i da tÏKig coi **chiin tranh
nhflndftn Vi$t Hani l à m^t cflu chuy^n th&n ky oûa thft ky 20**
( ^ I 581, 577 v» 5 9 1 ) .

sâo afonh vô d^ch cûa ohifn tranh nhân dân nutfc ta


trong afy ohyc nâm dâu tranh oâeh mang vtfa qua 0t dmfo t^o
nfn btfl nhilu nhân tÔ, trong do co nhân tô vl xây d\pig l\;c
laftig vu trang oâeh Bfjig hung m^nh nlm trong nhân dân, gân
11 fn v ^ eân xuât, i)ê xây d\pig nfn l^c Itftfng vu trang nhân
f â n hùag apnh do, Sang ta JB^ dtfa trfn nguyfn ly vl t l chtfc
a a i a 9\f câch m^ng cûa chû n ^ î a Mâo- LInin va d^fa trfn otf
mi th\;c tifci dfu tranh câch mpng tf ntf^o t a , hçc tfpvà t i i p
mu oo chçn Içc nhîtog t r i thie quân s\^ tlôn tiân trfn thf
g l ^ , dfo b i f t l à e\Ia câc ntf«5o xâ hfi ehû nghîa anh e a ,
gfag mh. oûng kf thtfa va phât t r i l a mmg kiah n^^fa quy
-*i15 -

him v i zây d^ng l,^o i^g^g ^ xrang dânh g i f o ciiu nu^c cûa
ti tifa ta.

Trong thtfi ky câch a f a g thâng lit dânh d u l i Nhft,


thip, Hl Ohû t l o h J l T z â o d^nh "cufo Idigag o h i f a eâa t a l à
e u f e khâng ehi an cûa toàn dân, oân phâi dfng v i f n toàn f i a ,
vu trang toàn dfn" ( ^ i 4 0 ) . Bang t a , trfn otf aâ t l chic
v a phât t r i l n l\;e itf^^ng dtifnh tr:^ cûa quln ohung, dâ tung
Waéa a f / f ^ i g nfn l^o Itfi^ig vu trang oâeh a f n g . Câc 1 ^
l a f a g vu trang nhân dân t a ttf nhûng dfi tvr v f , du kfch cûa
mÊm chung phât t r i l n dân I f n thành nhîmg dtfn rX vu trang
t h o â t l y , t u nhtfng t i l u t l du kfch nho be phât t r i l n din Ifn
thành nhtfng don. rX tfp trung. T/'Qt hf thfng t l châc quân a^
câch mang bât dâu hinh thành trfn dât ntf^c t a i câc dtfn v^
Giai phong quân tf oân otf d^a V i ç t - b â c , oâe dtfn v^ du kfch
t|Lp trung ê câc oân otf vu trang khac va câc d f i t\/ v f , t\;
v | ciiifn aâu tf khâpcâc d i a phtftfng. ±)o l à mft hf thông t l
chtfc quân s y k i l u m(5i vtfa eo quên dOi eâcli m^ng vtfa co Itfc
lafloig vu trang quân chiîng, vâi hinh thtfc t l chtfc m§aih nha
cûa ba thtf quân l à bÇ dÇi ohû lypc, b§ d§i d^a phutfng va
dân quân t y v f . Xuft phât tu nhi cm vxf. ehfnh t r i cûa iiâng l à
ebuân b i khtfi nghTa giành chfnh quyln oâ ntftfc, câc Itfc ItfÇfng
vu trang nhân dân t a vîra làm công tâo dÇng viôn va t l chtfc
quln ohung, vtfa tâo ohifn t i f u d i f t d i c h . i^goài câc dtfn v i
t\f vf l à l y c luvng thiièng zuyfn tryc t i f p aân x u â t , eâe dtfn
v i vu trang tfp trung cùng dlu f t n h i l u thaa g i a aân z u f t
d l t ^ tue a f t phln Itfigfng *n va gop phln zây d^pig khaoàn cil
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
A«nh toan d l f n .

Bitfc t i g n cach mang thang Tfa cho thfty cac Itfc liMttg
TU trang cach man^ nii^c t a n ^ ttf khi véi ra dc^ da the
h i i n ro r ê t tfnh chgt n l b trong nhftn dftn> g&i l U n v ^ aân
xuftte Qo l a m^t tronp; nh&M[ nguyên nhftn khi ftn cho Itfc ItfjJBUC
• a trang cach m y f ^^^ ky nay tuy oon nho he nh\aag d> lan
nong ç g t vtfng châ[c deTîtÔxig Viftn toan dftna vu trang toan dftn.
toan dftn tiftn l ê n téng làiifi n ^ I a gianh chinh quyftn
thfclg Itfia

Trong tho^ ky khâng chiftn chông Phip, v ^ du&ng lÔi


MjAig e h i ftn toan dftx), toàn difn^ trtfc^ng ky va t\f Itfc canh
sinhy Bang t a ^ f l ^ i h dçio nhftn dftn câ ntf^c '^vtfa khang chlSn,
vîpa kiftn quÔc" va thtfc h i ê n •^ffi quÔc dftn l à m^t chiftn s î ,
Wffi l â n g xom l à m^t phâo dai" (42 : 111 va 158)a D^a trôn SA
glio ngÇ cûa quln chung nhân dân, trong dd tuyft dai b^ phfn
l à nông dân, sâng va Nhà ntfôc t a J f ra etfc mtf rÇng Itfc Itfçmg
vu trang quln chung, phât t r i l n r§ng khâp l y c Itfgïig dân quân
du k f c h , dông tho'i thyc h i f n chf d$ tuyin quân tlnh nguyfn,
phât t r i l n nhanh châng l y c Itfçfng bf d f i chfnh quy. Ctf ciÈ, té
chu'c ba thtf quân dtfiyc m»nh nha tù thtfi ky câch mang thâng
Tâm dfn thtfi ky này dâ thành hînh va ngày càng dtfye kifn
toàn v ^ câc trung doàn, stf doàn bf d f i chû l y c , câc t i l u
doan, trung doàn bf d§i d i a phtftfng va l y e Itfyng dân quân du
kfch tf khâp câo din phtftfng. Xuât phât tîi nhi^a vy chfnh t r f
eûa Bang l à vtfa khâng ohifn ptfa kifn quÔc, diy m^nh cufc
khâng o h i f n t(5i thâng 1 ^ , quân d f i ta trong khi tfp trung
-^17 -

vàa nhi fa r^^ chû yfu l à chifn dfu t i f a d i f t dioh «â dlng


t h ^ thyo h i f n nhifm vy vfn dfng quln ohung va n h i f a vy t f a g
g i a aân x u f t , gop phln phât t r i l n l y c lu^ng mhkg ahlgn v i
a f i o^t va xây di^g hfu phtftfng viïng a«nh toàn d i f a .

Thtfc t i i n khâng c h i f n ehfng Phjp a f t l i n nna khing


djnh tfnh chSt n i a trong nhân dân. g&n l l l n vâi aân xuflt
eua câc Itfc liftyng vu trang câch meng nuifc t a . Bf l à aôt
trong nhtfng nguyfn nhân Idiifn cho câc Itfc Itftfng vu trang
nhân dgnta dâ oâ dtfçpc e«fo nanh vÔ d j c h , l à a nong côt vung
mko cho toàn dân vu tran^, toàn dân dânh g i f c . eung toàn
dân c h i f n thâng df qufo Phâp xâm Itfo'e. l f p nfn chifn oông
Itfng i S y c i)iêrr-biên-phû, g i a i phonig; hoàn toàn mot nua dft
ntf^c.
Ehâng c h i f n chông Phâp kft thue thâng iç^i, miln Bâo
dtfçfc hoàn toàn g i â i phong va chuyoi lân lam câch mang xâ
h^i ohû nf^îa, xây dyng thành oân cù d i a vîmg châc cua câch
B^ng câ niA^c» Xuât phât ttf tînh hînh va nhi§m vx^ m<H eûa
câch mqtfig, ttf yfu c l u xây d\pag va bâo vç miln Bâe xâ hÇi
ohû nghîa eung l à yfu oâu dâu tranh g i â i phong mifn Naa,
hoàn thành câch mçng dân t f c dân chû nhân dân trong câ nu^c,
Hl C3hû t i c h 0 ohf rô h a i n h i ^ v y ca bân cûa quân dÇi ta»
•TiÇt l à chung t a phâi xâjr dyn^: quân d$i ngày càng hùng myih
va s i n sang c h i f n dfu di gin gin hoa b î n h , bâo vf dft ntf(5e,
bao v f công cu^c xây dyng chû nghîa xâ h§i tf miln Bâe va làm
hfu thuln cho cuÇc dfu tranh thfng nhât ntftfc nhà, Nhifa vy
df bae g i n v i f o xây d^ag quân dÇi thudag t r y e va xây dyng
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
l y o Itfyng h f u b i . Hai l à tfnh ny« ^^ gja g i « i m i t A | gfp
ffein xây d^pig kinh t f , xây difng ra cûng cf hâà phtfMg. Hai
n h i f a vy ây dfu r f t quan t r ç n g , nhât t r f va kft h ^ ohft chf
v # l nhau v î dlu nhàm làm oho quân d f i t a ngay càng agnh va
a i l n Bac ngay càng vîkg châc** ( ^ i 3 2 5 - 3 2 6 ) . Iheo ehû t r u m g
d â , Bang va lihà ntf^c t a 0 cho chuyin mft af dtfa v i bf df 1
r a lam kinh t f dông thod ilIThan hành Luft nghTa vu quân atf.
t h i hành d i f âf^ a^^^a vy quân ay dôi vâi tflt câ t r a i trâng
v a xây dyng qufndfi tuftig btf^o t i f n Ifn chfnh quy, h i f n dai*
cùng Vtfi v i f o xây di^sig l y c Itfçfag vu traag thoo^ng t r y e a f n h ,
9ang v a I^à ntfâc t a ^ ^ h f t atfo coi trçng v i f c xây dung l y c
laqfng vu trang quân chung. Cfc dtfn v i t y v f , dânquân dtfi|pe
thành l â p tf Idiâp oâo xf n g h i f p , h ^ tâc x â , nÔng trtftfng,
l â a truiotog, ctf quan,trtftfng h ç c , dtftfng phÔ, làng bân, hai dao.
Hlu hf* thaah n i o n , trung n i en trong d i ^ quân é y bi câc
lofii va eâ m$t s f dông thanh ntf, phy l â o dâ dtfye t l ehtfc
vào t y v f , dân quân va dtfi/c l u y f n t f p quân sy theo chtfcttg
t r î n h huân l u y f n phi cflp. Trên ctf stf quan hf sân xuât xâ
h f i chû nghfa dtfye xâo l f p va ngày càng dtfye cûng c 3 , ctf stf
rit ohât va ky t h u f t eûa chû nghîa xShçibu'tfc diu dayo xây
* f » g t »\f ^^k^ *'^ '^^ chfnh t r i va tinh thln cûa toàn dân
ngày càag c a o , flâng va Nhà ntfi^c t a JB'tîaig bu^c xây d\^g
a f n n i n quÔc phong toàn dân vung mgnh è miln Bâe. Hf thông
t l chtfc quân sy làm nong cÔt cho nân quÔc phong toàn dân do
l à l y c layng vu trang nhân dân hung hfu eo l y c Itfyng th tftfng
t r y o m#nh va l y c l a « a g h | u bi rfng râi duyc huân luyfn t ô t ,
oâ quân d f i nhân dân chfnh quy va l y e luyng vu trang quln
ch»nag dông dâo v ^ hînh thtfc hoan ohfnh oûa ba thtf quân l à
bÇ dÇi chû l y c , bÇ dfi dia phasMig va dân quân ty vf.

Trong khi è miln Bfo nhài dfn ta eihàyla Ifn 1 M


câoh m^ng xâ hfi chû n ^ f a thî â a i l n Iaa nhte din ta tifp
tyc t i f n hành câch mçng dfn t f e d%n ohû nhân dfn, dfn traiâi
iîânh <t^ âeh thfng t r i ©ûa df qufe My va bè l û tay a a i , hoàn
thanh dÇc l f p dân ohû trong câ ntfi^c. Trfn otf stf t l chiJc va
phât t r i l n l y c luyng ehfnh t r i cûa quln chung, fîâng ta Mf
tàag btf($c xây dyag l y e luyng vu trang nhân dân. vtra vu traag
quln chung câch m^g, phât trien rfng khâp dân quân du kfch,
Vtfa thyc h i f n chf dÇ tuyin quân tînh nguyfn, thành lfp quân
dÇi ohfnhquy. Btfyc sy dhi vifn cûa eân câ dia n i l n 6âc aa
h^i chu nghfa, t ^ miln Nam dâ mau chong thanh hînh lye
l a f b g vu trang nhân dân vol hînh thu'c t l chu'c ba thtf quân
l à bf dÇi ohû l y c , b$ dÇi d^a phtftfng va dân quân du kfch.
Trong hoàn oânh cliifn tranh vô eung âc l i f t , dây kho khan
gian k h i , câo l y c I t ^ g vu trang tfp trurg, gfai ca bÇ dÇi
chû lyc<, va bÇ dôi dia phuwng, trong khi tfp trung vào nhifm
vy ehû yfu l à chifn dfu t i ê u d i | t dich, dâ tfch cyc thyc
h i f n nhifo vy vfn d§ng quln cliûng va nhifm vy tâng gia san
x u f t , gâp phln phât t r i l n lyc Itfyng câch mçng vê mçi m<^t
va xây dyng vùng g i â i phâng vubg mçnh toàn d i f n , dlng thtfi
cûng l à gâp phhn tao nfn thf diéig chân vikg châc, thf trfn
r%ng khâp va hilm J^âc cûa ohifn tranh nhân dân di ¥âm e â t ,
bao vfy d i c h , tiân công t i f u d i f t dich.

Ihi dâ quôc ry 5 »t dé quân aaa^ gây ohifn tranh cyc


bf tf a i l n Naa, dlng mkx huy dfag a f t lye layng lén miÊmg
Ket-noi.com kho tai- ^lieu
^ 0 - mien phi

qute va h â i qufn t i f n hành chifn tranh phâ hoai â a i l n Bfo,


lâ&g t a 0 phât dÇag toàn dân d & g I f n t i f n hành e a | e ehifn
tranh nhân dân toàn dâa toàn d i f n réi khiu h i f u i "31 t r i f u
d l a g bào t a tf eâ hai m i l n , bât ky g i à t r â , gai t r a i ^ phâi
l à 31 t r i f u ohifn al anh êiung d i f t My, oâu ntfdc". ^42 i 4 3 7 ) .
m i n Bfo xâ "n§i chû n $ ^ a , hfu phtftfng lAa oûa c i ntfi^c, troag
khi tfp trung l y c lugag chông chifn tranh phâ h o ^ cûa d i c h ,
da không ngùng e h i v i f n suc ngtftfi, stfc cûa ngày càng nhifu
oho miln Non, t l l n tuyfn 1 ^ cûa câ nnâc. Blbig chf df nghTa
vy quân s y dÔi v^i t f t câ t r a i tr&ng, Bang va flhà ntf^c t a
J v gtfi ra tiHii tuyfln hazig t r i f u chifln sî^ dap âa^ yêu ofiu
phat t r i l n cua cuQc khan^^ chl0n troag m^i g i a i d o ^ a V ^
phui/tig ohâa "vjta aân xuSt^ vùpa cJai0n dâu" va lâiiu hi^u,
•*Ta|^ bua, tay aung*, **Tay cày, tay sungf'', "Tay out tay
aungl**, i^âng Ta Nlia IXMÔQ t a jH^phat t r i i u r^n^ khlp l y c
lugïxg dân quân t y vf trong công nhân, nông dân tfp th4 va
t r f thûc xa h^i chû n ^ î a , è câ thành th4 lan nông thôn.
Trong 14ch siî dSu tranh d^joig nu^c va g i 3 not^c, dâu tranh
c h f a g n g o ^ xâm cûa dân t§c t a , chua bao gic^ ty l f gitfa s5
fiiàQ du^c dÇng v i ê n cho t i ô n tuySn v ^ t^ng 36 dân dçtt du^c
oao dân nhtf v|ly, chtfa khi nào l y c lifting vu trang dânh gi^c
ciAi ntf^c pliât t r i l n mçLnJi mê vâ± s8 l\£çfng dèng va chat Itfgpng
t i n h dân nhtf v ^ a

Bitfc t i t n khangdhiân chfln/^ Ky, cuu ni^c môt l%n n5>


Bianfi^ £jnh_tfnh c h I t aàa t r o M a>iftn dân^ f»n l i â n v ^ aân
Xttit jrûa ç a ç ^ l ^ ^ j j j a i f v^ tra^ff ^»^^ Ty^; mtft ffr ^ ^^
a i t tron/r nh2b^ n^aurân ahin k h i l n ^ 0 câc Itfc Iffing TU
- ^<:i -

nhfn dân t a dâ co duyc stfc mynh vf d j e h . l à a noaa côt vfeg


ohâo oho toàn dân vu trang. toàn dân dânh g i » c . oung toàn
dfn bâo Vf v&yr ch^c miln T^4n xk h f i chû n g h î a . g i â i phonf
a i l n Nam Miôi âoh tiiôn^ t r j cûa dj qufe My va hè l û tay a a i .
dtfa dfn cu^c téng t i f n oÔng va n^i dfy dai thâng mua JEuân
nâm 1973^ giành toàn thâng cho stf nghifp khâng chifn ohfng
My. oâu nifl^c.

Thàrig l y i cûa cuÇc téng t i f n công va néi dfy n i a xuân


nâm 1975 JâTa^ r a aÇt bu^c ngo^it vT dçd trong l i d i stf dân
t $ c . NFJII Quyft l a i hÔi del bi4u toàn çuôc iSn thif IV eûf
Bang 0 ohx rôi ttf dây "câch mçng Vif t-naa chuyfn aang g i a i
doçn Tnôif si al doçn ce ntfôc dfe IÇlp, tliÔng nhât va làm nhifm
vy a h i f n Itfyc duy nhft l à t i S n hành câch Biçng xâ h f i chû
n g h î a , t i f n nhanh, t i f n mçnh, vi?n vtfng chdc lèn chû nghfa
x a h $ i " (22^ t 1 6 ) . rJhên dân t a dâ va dang â tron^ thtfi ky
t | ^ trung siJc 1^0 va t r f tuf vko n h i ^ vi^ xây dyn^ chû nghîa
x a h § i trôn quy aÔ lârx trong phan v i câ ninJc, Theo ibt kêu
g o i cûa fîâng, gio' dây c^ng nhên^ nÔng dân, quân d j i , thanh
n i ô n , phv ntf, t r f thiîc, tf.t câ câc tâng 1 ^ va câc dân tÇo
anh an trong d^d g i a dînh Vift-naa da va dang ^chuyin chû
n^^iTa anh hùng câch m ^ g trong ohiân dâu ctfu nuôo thành chû
n g h î a anh hùng câch mv^ tronc l a o d^ng sâng t^o xây dtfn|f
9é QUÔoî"! *biSn câ nu>r?c t a va a f i d i a phiwng, m8i dcto v^
thanh nhiBig oftn« trtfStag xây d ^ g vf dçd, tràn ngfe khf t h l
câch aang t i â n công, tran ngtp ohû nghîa anh hùng câch m^g**'
( ^ I 94).
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi - Cc^ _

Lioh BÛ dâu tranh d,^ig nu^c va gitf n a ^ «ûa dltat^o


t a trtfée ity cûng nhtf l i c h aâ dâu tranh câch mfng oûa nhân
dân t a é ^ nua thf ky qua cho thây i anfln d^^ig ntftfc phâi
gitf n'j«5c, dvng ntfdc va gitf nucJc phâi skr. ohft véi nhau,
TÎnl-i hinh cu§c dâu tranh g l a i o f p , dâu tranh câoh mgng trfn
t h f g i ^ i noi chung eung nhtf tf nu^c t a noi r i èng h i f n nay
cho thâyi mufn xây d ^ g ohû nghîn xa hÇi phâi bâo vf ohû
ng^îa x 5 h ^ i , xây d^^g va bâo v | chû nghîa xâ h f i phâi di
d ô i v^i nhau, Btfivfy, eung -râi dly m^nh xây dyntr kinhtf
phai taug cyoflog cun£; c8 qu8c phon^, cham l o xây d\pig 1^^
Itfimg vu trang nhân dânf xây dyng kinh t f va cilng c8 qufe
phong, xây d\pig l y c lui/ng vu trang nhtn dfin, phâi kft hçfp
oh§.t chê vôi nhau.

)K|^i ouygt cûa Eg chfnh t r i vâ vân dg quân d$i lam ,


n h i f a vu xây d\mg kinh ta ( thân^- 3 . 1 9 7 6 ) 06 noi i «^^
n a y , d f t ntf^c t a dâ co hôa blnli, tinh hlnli trfn thf g i ( ^
oûng nhu a Dông-dtftfng va iJông-nam k eo iihi?u tl'iuln 1 ^ ,
nhtfng cûng dang eo nhîïng d i l n bien phuc tgip, Chung ta phai
l u ô n luôn cânh g i â c sSn sang c h i f n dâu, không ngîmg tang
•liOUg phong thû dât n\î6oa Thtfi gian t ( ^ , chung ta phâi thue
hi^n nghîa vu quâimy kât h<yp v^i nghîa vy l a o dpng tron^ câ
n u é i a Quân dÇi nhân dân ta • . . phâi t f c h ojc tiâti lân trèn
con du<&ng ohfnh quy hoa va h i f n dai hoa, M^t khâc, trong
hoàn cânli n i n kinn t l <ua nu^c ta vtxi dâ ngîièo nan, l^c h|lu,
l a i \>\ ^0 nam chien tranh l i e n tyc tan phâ rât ufng n i , toàn
dfin t a dang pbâi t f p trung suc nguC^i, siîc cûa d i Idifti phyt
va phât t r i l n kinh t a , han gin nhSng v i t thucAig chifn tranh
v à xây dtfug d i t niaîc giàu açnh. Vifc ouân dôi l^a^ nhi,
• i r JOTff n^ t f . xây dtfag aât nxiôc l a i eâng l à mt wm clu
Ctf b4n va câp bach _cûa cach man^". ••ohf c6 t r f n otf o^ thfo
h i f n công n ^ i ^ p hoa xâ h f i chû nghTa, xây d ^ g g f t aafa
g i à u m©nh, xây dyng dtfi sfng fa n o , h^nh phûc cûa nhân dân,
a é i t^o nên diâu kiçn v&ig oh^o df cûng cf non quôc phiag
toan dân vÎAxg mçnh, va cûng cf qufe phong vvJÉng açiih cûng l à
di bâo v$ hoa b i n h , bâo vf ofng oufo xây d^ig dât ntftfc, xây
d\pig cuOc afng a^i xâ h^i chû nghîa cûa nhân dân»* Q 7 t 4 - 3 ) .

H ^ l auyft Bal h^i dai biéutoàn qufe lân thtf IV cûa


ig 0 kft l u f n vf vflii d% kf t hç^ dung fJaa. kinh tf vâi ouôo
n n g , vf nhifm vy xây dyng nân raiôc phong toàn dân vûhig mçnh
nhu sau l «nây d ^ g dât ntfo'c phâi di d5i vâi bâo vf d f t ntfi^c.
Bi dôi vâi v l § c xây dyaig dât ntf^c vf mçi m^t, phâi ra afa
xây dyaig nfu qufe phong toan dân vtfng m^nh, xây dying l\^o
Itfijtog vu trang nliân dân, xây dyng eông n ^ i f p quôc phong,
bao dam el'j.o dât ntfi^c sSn sang dânh bçl roçi cuge t i f n công
m m ^m ^v

• u a bçn xâm l u ^ c , Phai kSt h<j^ cli^t cLe n^xa vy. l a o dl}ng
vâi nghîa vy quân ay? de vtfa dlty mçoih xây dyng kinii t f , vtfa
bâo dâm fiûng cô quôc phong mçt cach vûng châd"^ "Nhifm vy
xây d ^ g va cûng cÔ quÔc phon^ l à niiiloi vv cua toan dân,
toàn quân, oûa câ hf thfng c.huyên chfnh vô sân diitfi a^ l œ h
dfO cûa s â n g . L^c luxjtog vu trang nhân dân hùng m^ih cûa
ciiûng t a co lyfc lu^iig thuwig trypc u'grih va l y c luvtig hfu bi
rÇng r â i du^c huân luyfn t ô t ; co quân dçi nhân dân <dxfnh q u i ,
2 ^ | a d ^ g l u oac quân chung, binh chûn^ eân t l i i f t t c6 bf d f i
Ket-noi.com kho tai -^ii
lieu .mien phi
mù l\fc, hf d f i d l a phtfrtig, e6 l y o Itftfag dân quàri dn ïdm
va dân quân t^ v f hàug h f u . Ohtfng nào oon chû n^iTa df
quôc t r f n thf gi^j thî ohung t a con phâi chû f dây dû h i f a
d»i hoe. l y c la^ag quôc phong va khi n&ng phong thû oûa «fit
a a f e . Trong g i a i doça m^i, oâo 1 ^ Itftfag vu trang ef hai
nhifm vvii luôn luôn a&i aàog ohifn dâu bâo vf l é qufe va
t f c h oyc l à a n h i | B vyi xây d ^ g kinh t f . Trfn tinh thln d6, phâd
thyc h i f n chf df n g h î a vyi quân sy va châ df quân d f i l à a
nhifm vy xây dyng kinh t a ; phâi ra stfc phât t r i f n công nghifp
quôc phong" (Jâ « 25 va f 5 - 6 6 ) .

Trtfée dây té t i â n t a oé kinh ngfalfm v^ t i f n hành


c h i f n tranh gitf ni^c raang tfnh chflt nhân dân rQng râi va
xây dyng. tifen l y c <^uôc phong kfit hç^ quân sy vc'i kinh tf ;
n^ay nay Bang t a co dutfng l o i tl^n hàiih diiân tranh nhân
dân va xây dyng n^n quôc phong toan dân, TriPtyc dây to tiân
t a c6 kinh nghi^m vf xây dyng l y c lug^g vu tran;^ phong gii?
dât nutfo ntiû. trong nhân dân, QJn l l S n vo'i san xu?>t theo ehi
â^ binh djch dôi vtfl t â t câ dinh trâng va chf dQ quân i f n h
c h i a -phifn vf sân x u â t ; ngày nay Bang t a co phu'yi-ij; thiic xây
dtfig Itfc Inçf^S vu trang câch mgng nàm trong nhân dân, gân
l l f n vâi sân xuât theo diâ SQ ughja viji guên ay dÔi vôi tât
câ t r a i trang vê chg df quân JSi l a a nhiêm VT^ xây dyng kinh
t f . i>o clif^ih l à Stf kf -ahtfa va phât t r i l n cûa lic::^ stf thoo
t n$i t a i cûa hS.

+
9\f n^^^p dlu tranh d^^g niwc r à giiî n\iém noi cbung,
8V n ^ i ^ p xfty d^^ag 1 ^ . li/çfng vu trang phong g i 5 dât nii^c
n 6 i r i ê n g cûa dân tÇc t a ngay triA^c di&n ra tron.-r ttMPi i f l
phong kiSn va do g i a i oâp phong kiên lanh dçio. S\f n ^ h i ^ xây
dftog va b i o v^ T4 qudc Vl^t-nam xa hÇi chû nghîa n6l chuac,
s y h g h i ^ xây d\fag Ivto lififtig vu trang nhân dân noi riông
cua nhân dên t a agay nay au^c t i â n hànl-i trong tbù^i d ^ oac^
m^ms xa hÇi chu niM^e va do g i a i oâp công nhfin vc^i dÇi t i i n
phong l à i>ang c^ngsan Viçt-nam du^c vu trang b&ng chû n^iTa
Mac - Lê-nin lanh dg.0a Syf khac nhau v1& thori dai l i o h aiî va
v l t i n h chat g i a i câp do l a nfiuyèn nh§n idiiSn cho chl dô
n ^ I a vy quân stf dÔi v<yi t â t ca t r a i trang vè ohl dô Quân
ûl^x làm n h i ^ vy xây dyin^ kinh t l n^ày na^ co etf phât t r i ê n
jÊJÈ/Lf v g t , khac v l chat ao vc^i chl dg binh djch dÔi v^i t â t
c a dinh trang va chl dg quân linii chia j)hiên v l ^an xaât
ngàj/ trux^Ca

'Ehtf n h f t l a stf phât t r i l n nhay v o t , '-chac v l chat cua


nhun^ d i l u k i i n c h i i n tranh. kinh tg - xa hôi va chfnh t r i -
tilhthan.

vào nhùfti.g ttif ky thu' 1 1 - 1 ^ , dân tÇc ta trong dieu


a a

ki^n mçt nu^c uflt không rqng, nguùi không dông, phai thtftfng
xuyfn dôi ph^ v ^ ay uy hiSp oûa cac tl.f l y c ngo^i bang ttf
n h i f u phfa, di^o h i f t l à thf l y c xâm Itf^c to lAi tf eât phfa
Bfc ré q u f e , doi hoi phâi ohuin b^ cho c h i i n trcnh giîf ntf^Jc
«ang tfnh chat nhân dûn r^ng r â i ihi h i f n 9 toàn dân l a a
i f n h , câ ntfiJc dânh g i f o va dya t r f n mÇt tifm l y c d f i dào t h l
Ket-noi.com kho tai lieu6 . mien phi— ^&

h i f n i inang n h i f u , binli menh. Ngày nay, dân t f c t a ( 1 )


• « g pUâi thtftfng xuyfn cùng s ^ t lûo d f l phé rCi ay «g h i f p
cua cac thf l y c aê quÔc xf« l u ^ , kl o^ tôn df quôc af «Çt
cua thtfi d g i , va cûa câc thf l y c phân dfag kkiâo th xa «in
g i n , doi h o i phâi chuin b i cho chifn tranh bâo vf ï é qufo
« a n g tfnh ch£t nhân dân t r i f t di t h l h i ê n â toàn dân vu
t r a n g , câ ntftfc dânh gi|Lc va dya t r f n mft t i f n l y c hùng hfu
oua rtiÇt nfn qufe phong toàn dfn v&ig a^inh.

Tru($c dây câc thf l y c xâm Itfçtc vf ce bân dfu tf cùng


« f t t r î n h d§ phât t r i l n kiah t f nhtf dân t§e t a , trang bX
00 aâ v^t chat - ky thuft cûng tuwng dôn^ vôi l y c l\jKfag vu
t r a n g nif^c t a . Cîhifn trémh thtfi b5y gia nhin chung con troag
(îifeu ki^n etf dyng bçtoli khf, oc/ eau té cliî/c l y c luwng vu trang
eung ïùwjn trtmg b^ ccf sâ v^t chgt - ky thu^it cua no noi chung
con cio^i g i a n ,

Ngày n a y , cac t h f l y e d6 quÔc, nhft l à tôn df ^uÔe


dâu s o , co mÇt l y c l u ^ g sân xuât phât t r i l n trtfée ta hàng
t h f ky, trang bX v§.t c h f t , ky thu^lt cûa chung ûS s § , tôi t i n
hcto t a rSt n h i f u . Chifn tranh thtfi d§ii ngày nay JITphât t r i l n

(1 ) VU oon sô tuy^t dôi thi dât nu^c ta ngày nay 0 r^ng


han , dân SÔ JCT tang Ifn ^&p nhi%u iSn so vô^ hôi thf ky
t h ô 1 1 - 1 5 . Nfu 80 sânh v ^ nhifu ntff^c trên thf gitfi thî
dât n\lâc t a ngaj nay v i n ohtfa phai l à rçng, nhung dân aÔ
t h î J f khâ dông. Tuy n h i é n , nfu so vtfi tfn dâ quÔc dâu
aô l à Ky ho^c râi thf l y c phan fîÇng quÔc t f Trung^qufc
fikl f i t nxfâo t a vin l à nho, dân af ntf^ t a rin l à f t
htfn nhifu l à n .
- .:-.7-

dfn t r i n h df ai dyng h<;a Ichf àc » t , otf a i u frf mio lyc


• 5 trang ciïng nhtf trang b^ etf a ^ t chat - ky I t e f f cûa nf
phiJc tçp va h i f n dçd. Trong nây chyc n f . chifn tranh oâeh
m^C vîra que, £»âng t a da dfng v i ê n eâe mçnh cûa toàn dân, cûa
câ nu^o, k f t hç?p Btfc mçtfîh cûa dân t^c v ^ atîo synh aûa t h ^
*^*^» 0^Bnh d ^ nhân dân t a viPa idiâng ehi an vtpa kifn qufe,
Vtfa aân xiiât vtfa c h i f n dâu, thyc h i f n càng danh cà»g agnh,
t^o nên BÛc ngnh tfng hyp Itfn nhft cûa chifn tranh nhfin dân,
iSn ItfQ^t dânh thâng oanh l i f t hai df quÔe to l à Phâp va My.
Gitf dây, trong s y nghifp xây dyag va bâo vç Té qufo V i f t -
nam x â h f i chu n g h f a , trôn ccf stf nam vîiig chuyôn chfnh vf
o a n , phât huy quyfn lam chû t^p t h l cûa nhân dân lao dông,
t i f n hành dông thtfi ba cufc câch m ^ g , xây d\^g ohf iÇ xa
h f i chu nghfa vCéng inanli vf m^^i met, flâng t a lanh d^o nhân
dfn t a da va dang xây dyng nên slJc m ^ . t^ng hçfp 1 ^ n h i t
eua nfn quÔo phong toan dân va toan quÔc, nfn quÔc phong
Ci^c l^p t y chu r à h i f n dçii cûaniaîc t a .

vào nhtfng thf ky thtf I I - I 5 , dât nu«^c ta^BT co d^ye


mÇt n i n ean xuât nàng tt|^i$p phat t r i ^ n , m^x nin vân lainh
n^ng nghifp dtfa t r i n câc l a n c xa v6i chl d^^ phân câp ru^ng
dflt công cho nông dân cày eây theo raùc tô t h u l , lao d^ch
không n^ng» i>ât nuwc t a ] * i Ry Mf diïçfc t^ chu-c tii nnh mçt quic
g i a dân tÇc thông nhât v*^ mÇt Nhànis^c trur^ xxctng tâp qxxyln
»^nh. Tuy nhiên^ tron^ thod ky l^ch eu uày, é nx/éo t a nin
san x u â t nông n ^ ^ f p oon l à n i n aân xuât ce the v ^ ky tiiuft
thû «ôoirt 9l^ â^ mè hm rufag dât l à èhl dÇ B6 hîru piMBir Iciln
Ket-noi.com kho tai -lieu
^ ^ g -mien phi

« m hf 4» bé« W« l^t «Ma g U i «i» mmmg Jdé» dfl


yril nàng fâa, ^ « gi^ p^ Yl^l^ ^ ^ ^ ^.g^ ^ ^ ^1^,^ ^^^
^ ^ ttÇt ni^ M#o ilMng klift thinc t r i . Hgày n«y, Atf^i •«
iMh âgm mim A n g , nlUlK Cfta ta «S va fang hit tmy rU xÊg
étmg « f t ain M A i t l i n x« hfl ohû n ^ a » aft atf «ÉA Idjrii
t i «fng • mimg agkifp M M » ! tefa eâ Btf^« d ^ tria aie xi
A^Ufn, ain^ t r M g , lân «vudag véi a U df K? kSu tM& «Iki
v l oaa k ^ tao xa v ^ ohi d^ «^ hSn t||i t h l . trong df, t n a g
iKmg of miag A«aah kiah t i tiMn ohft, nhft là oông i ^ i f p t
sffi tfnh v l thlhh phf l l mft itfn v4 kinh tf ofng - mMmg
mg^^pi aSi huyfn l à a^t dOn v^ kinh tf afag - afng a#a|p«
Vvong âf;kinh t f phât t r i l n cf ki ho^ofa vm dcd afag rft mit
rk Alnh thln oûa nhân dfn Idiftog ng^ng duiyc nfng cao* fio^ dây,
i i t ntf^o t a , ttf D^ngwvt^ dfn cà-nau, ta blâa gi^i dfnvan biin,
kâl dâo, 0dJ^ t6 «hfo thành aÇt qufe gia dfe l f p , Htfag
a k i t va xâ hfi ohû nghTa vtfi cf t fihà aui^ oiiuyân chfnh vê
aâa rnng luf^nh, vâi quyfn 12B obn tfp thf ona nhin dfa lao
fuyc
d^ng/phât huy oynh ne*
Sait a i y aghiu nSts l^ch atf tmio dây, trén dit aaéo
t « i i dlfn ra b i i t bao oy déi thay vt a^t xâ h f i . mmkg ml
gim thH égl Bgày aay, tiitfi a«i oâdk ««ag zdtfi ehû nghfa
4 ^ ^ s y I n h dp» oua dâag «âa gial eip edng nhfn, nfl d i l i
ra •"•« dél thay 1 ^ l*o va aiu aie fin t | n oèag ommi mim
xmhii. tii im oofe diu tmnh dl x^a bo «âii df ngnSd bfo l f t
rngAi^ a i o bé vfnh vlln nghoo nàa va l«o h|iu, xSLy émâ «14
g^ im mk t%p thl l à hfl obâ agid:a, zfy dyng ain oâa xait
. ^^y.

E M i «fait agkio, xiy âmâ xMm rim him mâl^ màg


« ^ x i h^l ofcâ nghTa» Ttoag «ai triirii hlah ttilah v l
Hait t r i l n « a t a i y autfl tbi kf (|o«, i t e tfo ta luôn tô r i
•éo siag phi mAfnt: oâa mlali thl hifn i oy nghifp l i a t f « *
ohlah phvo t h i i a ohifa, «ia twatti xâ h f i , <fo hift U «ia
traah m%ag a ^ « i xio «I iKn tpl v l phft t r i a i aÇt oâoH «fo
&fp, p$ mù ty Oiièa#, mkmg ehi =« aft thc^l dgi n ^ n«y»
flilrl « ^ nhia i i a lao ifng «S thye oy vutfn m<n>i ifn 1 ^ ^
t | p thl toàn bi x i hOi, ado afng oâo ifn tfo ta o^iuye bfo
14 ainh U | t nhit vtfi t i t oâ tific ning i H dào va nghi lyo
phi thUBtag* Dii^i n«î9n ocr oâoh aong oûa alag, fiitf diy nhân
iân ta dang ni lye phin dfu dl Idiie ph^o a^i kho khin, vuoa
l i n dinh oao oua thbl d f i , quyft tfa xây d^ng ntf^^c Vlft-naa
thlnh aOt nui^c xâ hfi ohû aghto cl kinh tf ofn.'^n^ng nghifp
h i f u d f i , vin hfo va khoa h^c, ky thuÇt tifn tifr., qufe
irûng apnh, o^ dod ofng via ainh v^ hpnh phuc.

vlo nh&ig thi ky thtf 11-1!?, oy aghifp «iu traah


atf^ v l gitf atfi^c oûn dia tfo ta dtfq^ tifn hlah ftfi^ o4o t r i i u
i y i i«NMt l i a rii a^t ehfnh oâoh tri aiiio va kf aâeh gki
umim t i f n hf thi hifn è vlfo ohia lo vii b4, phoag glî? i i t
a y ^ v l ttayin MiTih aftag nghifp, phet t r i l n kiah t i , i vifo
llj^MliW tkm mio fin'làn''thtftfng oéoh a l gltf aille* hêm tfo
ta tron€ th«d ky 14oh oii iy di oi d}mfm a f t truyia
mmimf mâm^^gml ' * • M » ^ u f t . Hgly aay ohia fin to
oâeh nong d o ^ m\f lâah iyo oâo aft i l a g ofag oôr, dâag oâa
g l o l oi^ Vf oâo dayo "^ ^MBff Amg mm a«nia lâo - l4-aia«
tayf t d i i truag thành véi qayta lyi «na gial eip va oâo éÊm
Ket-noi.com kho tai lieu
^é.M0 mien
. phi
t | « f I f l i l y ifB h±Mgt a a a i a hmms^ « ^ --- - -0-^ .^
• f t à^Amg Xil oh£nh tr^ Ufn tifn thl hifa i dAmg l i i oâeh
Mog xa hCi ohâ n ^ a , xiy d«bg va bâo vf Tf qoie Vif t-«x«
hia hinh, dfo I f o , thiag ahit v i x i hfi ohû aghfa. ô aa#o to
agly aay ef oy kit hyy thanh a^t thâ thâhig nhit giua ohâ
h i h i o yfu mtim A mk nmlm xfiifl, giûa truyin «hfag yia
atffo/ehiag ngoyl acte oanh u f t oua dlb tf e vl h«i ohit tfi*»
« t i i n tlfti mim glol ofo ofag nhia.

Trtf^ dây,trong diiu klfn nin dfo Ifo oâa noée to


thoôag xuyfM b4 ngn n^içofl xÊm do dça, oac trifu dfi
kiin diMEig l i n dfag ro dâa nhlfo ou^ apig 14eh otf l i
oy nghifp ditt tranh d^ag nnio ra giS nnâa di b i i t phât huy
yiu tf doàn kit «ia t f e , hia hooa b i t aâu thuln gial oip
bâng mirùï oâoh tr^ ntf^o va oâeh gitf nnio tifb bf, hlag vlfo
khaaa mm aâe dâa, dang i f a g v i f a , tfo hq^f lye lu^fiig eâa oâ
êim t f a troag oy a i ^ f o phàag gltf dft aaio, mimg ngooi xâs.
Thy nhifa, hin trong khfi doàn kft dfa tfo iy vfti ehia ohit
a t e thu&i dii Idilmg vt quyln l y i /rial câp. l'a là aia
giSa g l o l câp phaag kifn thiag tri ^tâi qugn ohiiag ahia
i i a b% trX. kiu thu&n gial ofo fo oi trtf ain gay gf^t^làa rfa
a é t , 0uy yiu khfi ioàn hit fin tfo khi aaa acofl xfa i l bf
i f o l u i , khi d i t nuK^e di thâi binh l i n nAsf •» oâe t r l i u dfl
plMBg klfe i l • • • «on êming in mal hnâmg I f o , tiii^ oïlfng
ip hio Ao l f t fain ohuag ohia i i a , MU qoÊ^ i f l troag toy
t r i t a i f l tri vi Mifair ofa ohû yiu lin nhlfo vf phàag gitf
i i i i^iio afta aà onu yéu l i a ofag vlfo iàa fo ahia i f o troag
iiy^« v l lid. l f thi truyin thia« yiu ntféo, diiag a«ofi xàa
- OI .

U f t eâa i f o t f o oiag Miiag t h l «uye phât haj afnh a i .

l^é^ aoy, oy ni^ifo afo i ^ i g v l bâo vf l€ qaéo vlfW


m h f l mk nmlo nii ohuag, oy a ^ i l f o xfy d^ri/^ aia qafo
f i i m g toln dia i n i i ^ ta aâi r i ê n g , l l oy aghlfo thye oy
mim d i n , fo dân va vl d i n . liâng t a , ngoôl Indi «fO v l t i
ehào a f l ttiiag l y i oâa oaoh afag nuûo t a , l à àimg oâa giai
oip e i a c nhân, d f i t i i a pheng, bf thoa aao ehlia dia af t i
* 4 h « 1 t i ohôo oao a h i t eâa g i a i ofo oôag nhia, l l acrilFl
d f l i l f o trun/r thành l y i foh oûa g l a i efo efng nhâa, oâa
a h i a i i a lao d^ag va eua câ dân t ç o . >\^G Oxch va l i tuâhg
oûa i:>âag, ou» g i a l ofo oiag n h ^ , eua ahia dia lao dfag va
oûa eâ din t f c ohi i l mft, -Hâ l à ayo dfch xiy d^ag aft noie
Vif t-naa hoa binh, dÇc I f o , thiag nhât va ohâ n^hla x i hfly
l à l y ttfOttg thyo h l f o chû nghîa x i hfi va ehû n j ^ o ofag
oân 9 Vif t~na^ • Sy kft hyp thành QQI^ thâ thfng ahit giùa
ihâ ai^Ia yiu aia^c va ohû nghîa xa h } i , gitfa truyfn thfag
y i u nu^c, ch<3u^ agofi x%i oanh l i ^ t oua dâa tfo va han ehit
eâc)i ctfng, tiân t i i n oûa jelai eip ofng nhân , d i oaa ainh
ra cif t aân ph^.i tni:. thin ky difu oûa nhân dân ta t do l l
ehû nghio onh hùn^ eâ4h agn^; T i f t - n a i . Chû nghîa anh hung
oach nfng i i ohinh l l nhia t f tinh thân dâ gip phin h i t oiio
yftHP trçng tfO nên aûeafnh v6 d^ch cùa r^^ dÊm ta tr^n^^ oy
nghifp i^4h^ ehifn ohfog F^y, oûu B«fo Am qua v l tfo aên
•yoh dml non l&p b l l n oâa ahin «in ta trong oy nghifo mim
a f a g x i hôi chû nghfa, xfo iyag v l bâo vf T^ fafe Vlft-cai
s i h f l oha aghia hx^n ao^'*
Ket-noi.com kho tai .lieu
o « ^mien phi

-TtUJfeflLJdLlhil
f i t Wii imâ t f o di do Otf ahât t r l i ^ g^i^^jg yy*, »•

vlo nhikg thi ky mû 11-15, chf df binh d4<âi dfi v i l


t f t eâ dinh trâng nang tlnh dhit hai aft i vàa l l nghîa vy
hâo Vf l i «ufe vvra i l dxm vy yhoag kifn a l nguli «te phâi
«Ihi fâp. Do do, ob!k nhtfng khi Th %m6o Iir. ogay, vfa a f i *
• l a oo d&o tfo hX do i f a , nhlfn vy obéag gifo c ^ a«fo mhx
Ifn taàog êàm v l trtf ttao.ah yêu ota hâo tbift dfl v ^ oà
glol oip phoBg kifn tbiog tri iKu ^ulta obung nb&a fftn tbi
y t f o d&Di llnhnhfp agû atfi trtf thành nft niin vinb dy v&
wgAi f i n baog bâi ty oguy^n tbyo bifn; con lûo tbtfvag tbi
v l f o biob bX eol lû vijo obyc v* d^i». vj xâ bjioûu ogtftfl
llnh ià thJlp kéa* Kgly aay, obf df nghîa v» ciu^^a «y dtfl v ^
tât oà txai trâag ebi aang nft tlub ob£t duy obâti ngbîa
vu bào v^ Tb qufo Tl§t-Dari xâ bÇi obii ngbîa. Dnix obu
Ogbîa xâ bQl, afag nban, nôn£ cun, txi tbuo, t/!t eâ eâo tlag
lo^p va oâo f i a t f e anh om troBff gfi rla <\\nh âlio t^o Vlft-
•M L\ ogtfcri obù ti^p tb^ oùa dat Dtftfo. ù déy kbôag oo oy
dfi khâag g l a i ofip, av ky thl d^c t(fo, aà obi oâ oy tbfag
ohft dft dfntrlùh df oao cbflt va dfty dît nbflt v l DQI aft
klBb tif chinb t x i , tiob tbûn. b «fy qigrfD lylvà agbîa vu
fflg Bgtft^'i oÔBg iân tbfng abdt btfu ocr vâi ohaa. Oo iâ vlfo
tbyo blfo ngbia vy foin ay vm la ngbla vu rna là qvyfo
l y l oba aSloong d&n trong eong cu^o dyag ootfo vl. gXn oufo,
Vtfa i l traob oblfo Att, Ir vloh fy aua a i l tbaab alfa troog
oy airhlfo x i y i ^ g ^ W» ^ ^ , ^ Vift-fcao x i h f l ohâ
h ê ^ » . Kgwll ohiin ai (Tttin « f i nhâki i l b l à agtffo «fog i
non diu aing ngfa « i â oua xr^n tuyin câoh afng v l <|ufti i f o
t a t r i thlah a f t trafog hye l i n gâp phla «lo tpo, ràa Inyfo
thhBh a l i a thlah ahoag oon ngmil a i l xa hçi «hâ a ^ a .

inoo cnf «f MLah «ich dfi v ^ tât eâ dinh trfog t m i o


i i y , Miio d^t ng^m quia thtfSfne: trv'C, t i f n hành tuyfo biah
thoFi birih chî thye hifn râi a f t phln f t af dinh trâng trong
nxtéf va nbnr.z 9l da dâng ifnh thi è quân ngû dfn khi e l l
yf» viâi v i | kbâu dft n^oh qufn dy b^ th^c ra ch/ là v i f e
quân l f n&i trong aé quêtai nhùsi^ dinh naa khiag paai '**«g
l l n h thuôhft tri,o. x%o «shf dÇ n^hln vy gain sy dfl véi tit
oâ t r a l trfog agly njiy, knàua^c^^u^ . .u'n tr^o, tiân hành
tuyin binh thàrl binh lt<yc th\;c hiÇu réi hftt hft thijih nifn
i f n t u ^ i va thcri hgn phyio vy trong quân nf:^ ehi v t l ba a i » ,
khi h f t bfn tr^ vt 19! fXiiffn xfp vlo n*9<»>. r-î^ffri ay fci ; Idiia
i f t Hé^eh quân d\f hX khiag ehi là v i f c daag ky nghîa vy quia
oy hàn? nia dfli râi thanli a l i n dfn tu'^l aà eân gfo oâ v i f o
bien chf t^ ohtfo va hufn Itiyfn quân o^ phé ofp oho 1 ^ Tofiig
i i a quin ty vf dfag «âo.
dfo t:
Trâi qua c i y cLyc aiia/ <\sâx &:y lar:h l^o oûa
^'âng, lyc Itfong vu trang ahia dân t a , t j nhân din ne r o , vi
nhin din a l d i l f o dfu, ttf \\fc Itfigfiig a^fnh tr; oûa quan ohuag
BO xfo dyjKig nfn, dô >iînh ttiành v^i nhât trl<?n tùnr buéi» tîr
td^bmg i i a c o , ttf nho din lûn, ttf du kich din ohinh quy» Y^
^uan difo vu trang toàn i t e , vtfa xây dtfn^ l^ifc lu%t)^ vu tranf:
Ket-noi.com kho tai—lieu
.U4 - mien phi

Xiy gpag quia «f 1 nhia i f o , ifog «^ « i xfo


• f f hf «hfog t i ohuc quia oy thâbg nhit, hfog
troag oâ aoi^c, ta troag utfng xufog t i l oâo «4a fhanig
eâ l y e l i ^ ^ thiifog trye ayhh va 1 ^ lufag hfo b^ «ftag
i â o , gfci oâ quin dfl nhfo i i n (bf dfi ehû l y e , bf i f l «40
W^mimg) A lye Immâ A troag yaia mimg ( i i a quâki ty vf )•
*P«ig i i , nong oit l l fuia «fl ahia i f o mim qay, hlfo «fl
réi oi immâ lA», a i oâ lyo quin, Miiag q«fo, hâi qulb, phàng
l * i a g véi traag b4 agay oàag hlfo « f i , «ay. t i choc va huin
luyfo t i t , oâ tinh thln ohiin «fo r i t cao, oâ aghi thuft quAi
ay mim itolfo troah ahia iâh tfu v i f t , eâ hf thâhig bâo dani vft
A i t - ky tlMlfo agly oaag agnh v l hlfo « f i , Trong do, l^^a
l'fl^i vu trong quin ofobig r i t dông «âo gia hlag trifu ehlia
a l din quin ty vf duyo t^ ehâo aft oâoh khoa hpo thfoh ofo
l y e Itli^tT ehifn «ia va phye vy ohifn dâu â khip câc o9 ai
aiag thia v l ^ l a h th4, oâe khu ofag agpiifp tron^ oâ nuic,
«uye hufo luyfo t f t , trang bX ngay eàng afhh va co n ^ f thuft
ehifn tranh du kl ai thin difu.

Si^ i i y , trong ofng eufe xiy d^ng va bâo vf l i qufe


Tlft-noB x i hfi ohû n | ^ a , ^âng ta va nhân din t a , trin o9
mi ti ehâe quin oy hiin oâ, di va Jahg t i i n lên xiy dfog aft
hf thiag t i ^tfe fuin oy tbft khoa hfe, ttxft aanh a i , hinh
thlnh af t hf thiag t i mio thfng nhit eâ linh dfo, ehi huy
v l hlfo diag «hft ohô, hinh thlnh aft ofo afnh tiag hyp oâo
toln i i n , eûa oâ nnéc di ofo oong ehifti «fo v l ehifo thing
o f l km mkxêm l^gf frong hit kl tiah hafog * l f o trmm alo«
yfoig o i t oâa toàn bf lyo Imgmg quia oy nly l l l^e ly«iig
t^9 "

tryo afoh, lyo lo^ag qafti «fi nhâa ifti tfilnh quy, a^fo « ^
e i oi IflfBC I f o thioh hypt A ofo «ufta #aMg, biirii «kfog
Iftlft, «fo oâ a«o fBin ( v i l oâo biahAibg bf hiah, phfo M«>»
Iftlit g i f o , oiiig hlah, thiM t i n , hâa hçc, «fo ofag, vfo tâl
• . • • • • ) / k h i a g quin, hâi qufti v l yhfog khiagf oi bf i f l ohâ
l y o , bf dfl «4a phiinig, «fo oâ lye iK^i^g mo «fag ohlfo loyo,
lyo linkg 99 «fag v l lye luyng t f l ehf <> ofo quia khu, tinh,
t h l i ^ yhi va huyfo. oSoig W l lyo lafag «htffog trfo ayoh ofo
o i l y e lufttg hfo b4 hâag hfo, bao gfo hlag trifu ehlia oI
i y b4 afo troag lyo liltfhg ifti quftt ty v^ tf khâp eâo xl nghifp,
hyy tâc x i , oçn oân xuft, ning tvnfog, l i n trutfng, ma quon,
trutMig hfo, dtxmg phf, làng hân, hâi dâo, v . v . . . hàng ehyo
Vfn ol qu&n va ho ol quon dy b^, efo bf va nhân vifn ky thuft
ain trong oâo ngàiih n ^ i kinh tf qufo dftn, eâo otf quan oûa
hf thiag chuyên ohlah vf oân. Din quân t\f vf, 1\^ liifhg vu
trang qufo ohung gfo ohit v ^ oân x u i t , a l trong dâ phln dfag
l l quin nhân d^ b4 oâe l o o i , eX^ dây dang «uyo t^ ehfo ifag
khip v l hyp l f , «aag e i buiyo phât t r i f o a i i câ vf bifn cnè
t i ohtfo va trong b^ vft A â t - ky Iftaft, eâ vi of Immg A
mAX liiÇ&gf gin U i n v i i vifo phia bf Ipi lao dfng trin phfsi
vl oâ nilio, v i l quâ trlnh ohuyin bifn tù aân xuât nho Ifn aân
oait l i n x i hfi ehû ni^Io. Trin otf oi ehi «f x i hfi ehû nghîa
tfu v i f t , ^Axg to va nhftn dftn ta dang ra aûe xfty ifng lyo luyng
vu trong nhin fin i f o aonh vtfçTt bfo, trtf thành lye liigfng vu
trong hlag afnh nhit troag U i h au xiy i|^ig lyo lyfhg vu troag
ohfbg agofl xân oâa f i a t f o .
Ket-noi.com kho tai -lieu
d^m •mien phi

Cfci i f qafti l l n h v i a oanh phàag v l luyfo tfo vfo ohlo


rh oân x u i t t n i f o «fo ahfo t f o i f a g ag^fo ahfti i f o to
1 ^ trong quin ngû oao cho v l o eâ duyo l y e l«gng ofo
e h l i n «fo phfotf glSr d i t auie vîra t f o t n a g «uye Itfe l
l a o i f n g oân xuât, di tfo chl phf nuôl quin oâa iiha nwio.
troag i i , v l f o t i mim hafo luyfo qpUb ay oho quân «fi oon
troag « i i u k i f o oâ dyag byoh khf nfn nhin Aaag l l don glânt
T l f o ftlo phiên oho quin l l a h v i ofo xuft ohl l l di qaêh l l a h
hàng thâag lafti ohuyfo ohaa a f t bf phfo t g i ngû eonh phfog v l
l u y f o t f o oon eâo bf phfo fêUle trtf v i gia dinh alnh lan rufng
hofo i f o aghi thû oôag ty t â c . Chi df quân dfi i f o hai nhiên
• y ehlah tr4 l l ofo ofog ohiin « i u , bâo vf dât ntfie va xfty
émâ kinh t i , x i y d\^|g «ât aofo ngày nay aong nfc df oh aftu
aâo, n f i dung rfnér l i n hem nhiiu va duyo t i i n hành thao phtftfng
t h i o , quy mô khâo h f o .

QaêÉi d f l ta dfng thcri i f o hai nhlfo vy ain aàng ehifn


i i u bâo Vf d i t ntftfc va xfty dme kinhtf, xfty «fng « f t aafo l à
n f t vfo i i thuf e vifShIXh tr4 etf bfo, l i a dài eûa quia dfi ta
troag t h l i ky hoa binh xftyifug v l bâo vf «ât noie hlfo aoy*
i i y l l n f t vin l i thufo vi bân mit oâa quin d f i e i A n«ag oûa
gim aip t i o f o , n f t qafti dfl khiag ehi eâ ohâc aaag ohiin
ifla n i ofo câ àhâo n&ng i f o oôag tfo vfo dfag quin chung v l
x o i t . i^iy i l a f t vin « i thufo vf quon difn xiy «fng lyo
vu t r m g oâoh apag ofo ehû aghia Hâo - Lf-nia, qu«i « i f o
x i y dfng quft^ ^f^ ^ ^ âim llhn v i l ofo x u i t , oâ l y l nhit
mo kinh t i . i i y i l nf t ohn traong r i t I f o , r i t ofog t y o , n f t
- *iJ7-

f n f « t tIb Ohiin loyo oâa fiâng ta trMi« . 0 ^ - . A . *- -


-r 'i»"» "***• • • ««^ig Oing oufe xfo i y i g
l y o m^ig vu troag ahin «fh trong g l o l «oyo oâoh npig ^h. *
foih «f 1 ta dfog m^i Ifo k ^ ^ f , ^ ^ ^ ^ ^

o i r oing c h l f o i f o , bfo Vf « i t nafo vît xiy « ^ kinh a , x i y


âmâ « t t n i ^ l l nhfo elag tofo ifti thyc hlfo ohlfo vy bit
b ^ x i y iipig kinh t i v i i cûng o i qnio phfog, x i y «pig « i t
n i ^ v i l bâo vf « i t ntfic, x i y d^ag ihâ aghfa x i hfl v i i hâo
Tf ohâ nghîa x i h f i , gfo pnin gxkm tofo «iftig A o oy aghlfo
x i y âmK A bâovf Ti quie V i f t - n n x i hfi ohû nghîa. ffeong
n h l f o vy ofo oong A l i n dfo, bâe vf « i t miie - nhlfo vy Alnh
tr4 qaan trçng bfc nhât - quftn dfi ta l o l y e logag afog o i t
eung tofo i f o bâo Vf vàig ehie dfe I f o , châ quyln va toàn Tfn
l i a h t h i eâa H y a i e , hfo vf rmg A i e i h l ntfie Auyia ohinh
vô o f o . A i df x i h f i ehû n ^ a va o8ng eufe lao dÇng hfo
binh x i y «pig A n aghfo x i h f l t r i n « f t ntfic t a . Quftn dfi ta
• k a l a g i f o tan nyl fo atfu va hành dfng xfta phomAÛ quyia
vm l i n h t h i a u i e ta oûa bpn df qufo va eâe thf lyre phân ifng
khâoi Bfi BifU dô A i a g phâ e â A aong eua bpn pian dfag troog
Btfio t ofo olag «ânh hfl A i f n tranh xfta luyc eûa bfa df qufe
v l oâe A f lyo phon «fag khâe nfu Aung gày ra « i l v i l ntfio
ta t r f n b i t oâ q}iy nô nào v l tron^ b i t on tlnh hufng nào.
trong nhlfo vy xiydvng kinh t f , x i y d\/ag « i t nifio - nhlfo vy
A l n h tr4 h f t lotfo quon trfng - quin dfi ta ra oie eung toàn
i i n t h ^ hifn dufog l f i xiy d^^ng v l phât t r l f o kinh ti mim
i â n g , gfo phin t i A oyo nhit vào v l f o x i y ftfag ocr oâ v f t «hit
A ky thuft oûa A u nghla x i hfl trfn phan v l oâ anfof Qofti
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 238 -

i f l tt ' ..• - 1 •
- • • - V.—,r> iioa xa hÇi chu ngbla,
t , o r.^ ,^„ hjâc r)h8t t r i l n o^i vl kinh t f , gâp A f o xfy d «
dflt ntfâo gi3U açnb, xêj «l^/ng; dtfi sfng fo ao h?nh nhâc cùa
nhên dtn.
t(in aàng ehifn dfu, bao v | dft ntftfc va xày «fag klnb t f ,
xfy dyng dflt njâc l à bal nhifa vy chfnh t r j cùa toàn «ia quA,
cùa toàn t h l cac Ije In^fnK vu traag, cùa câ bf dÇi chu l\/e, bf
d^i «40 pbtftfng va don quan t»/ v | . hiéng dfi vtfi i»/c Itfçng tntftfng
tri/c t h i co l</c itfçfng thtfcmg trye afo aài« ehlfa d£u, Igy nhi|a
v» hufin li^y^n quén aif, chuàn H chl en dâu laa cziinh, dfng thtfi
diah a f t ty l é thon gian nhft djnh dtfye qqy dj-nh dl Isa Kinh t f /
I f l co li/c Itfyng thtfông t r / c cni^yén l e a kinh ttf, dành nhèn lôn
thcri gian dl lao d^ng aan xuflt, hoàn thânh kf hoçch sinh t f , d^ng
thtfi atf dying nft ty Ig thtfi gian niigt d^nh dtfye quy d^nh di t i f n
hoah giâo d^c chfnh trj., huSn ligr^n quén s / , dsn tfng^êu eau
ofo aàng chifn dfu tr^jâc mit va lau dai. Tronir vifc t5 chtfc 1|^
I t f ^ g tbtfcnog trye l à a kinh t f , xât riêng l'/c Itfyng chuyén làa
kizih t f , vl a|it ccr o£a ta chtfc cûng co nhiêu l o ç i khac nhau
(oo IgPc Itfçi&g td chtfc 6n dl.nh, cô 1/c Itfyng to chtfo ttfcng dfi
en d4nh, co 1/c lAfhfi t l chtfc l é a thtfi), hoçc vtfi nhilu ofp bien
ehf khâe nhau (co l\;c Itfç^g tè chtfc dfn trujsg doàn, co I^c inçag
tè chtfc dfn atf doàn, co 1/c Itfçng té chûc dfn binh dofo l f o ) i
vt a f t hOft dfi« eûttff bao «fo nhlfo ngành kinh t f khâo nhau (nhtf
oàa êtfli«f >iy d/ng ca bâa, nàng nghift), l i a ognitp, ngtf nghifo),
bofo trfn nhlcu vfog kinh tf icùâc nhau (cà dfog biag, ring nui
Ta von b l f o ) . Cao 1\^Ï Irf^ûf thtffog tr/B xfty A\fng kinh tf
theo cao qtfy aô Itfn, vtfa va nhô, ahtOBg «au nnfo phtftfng htfâng t l f o
« À^b .

U a n i . m i t Ifo a hfl Ohâ «g|i£«, *»•« « i A hH hf> o^ g l i l .


«^ g l ^ Til lli4 oftMT. hhontiitt aftfo pkoyng hyfog « i ,
•«^ i l i l hfo T.V...

Tiy thoo tlnh h l A ^ thâ Vife t i «hfo Ayo hlfo Mt


hyp hai nhlfo w Alnh tr^/trong tfog i d e , a tàag airl, «fi
^ tîoig hf phfo oâ ahfog hlfo hlfo Of thi fciâe nhau, Attig
tyu trun^ dfu xuit phât t^ nhlfo vy ohinh trj eja ifog, diu
tiiih t r i f t «nfof m oâA agag, «ofog i f i kiah t i , dufog l i i
• i i h ny ofo sâag. Tii hai nhlfo vy ohlah tri dâ, qufti «fl
t n Tla l l lye Irmfng try of t bâo vf oiag oafo lao «fag hfo
iâaft, bâo Tf « i t B«fo, hâo Vf oy n/ihlfo eâA ayag x i hfi A U
nifrla oâo ahin dfti t a , vîm là lyo ltf«ng xang kl A cùng toàn
i i a t i i n quin trin a f t trfo xiy dyag hiiA tf, A i f n thâng
aiftlo nàn Ta l f o Ifu, xây i f n t « i t nnfo giàu afnh, giành tofo
A o oy nghifo afoh apig x i hfl A a n ^ o *

Moin oâr-h U A an va nfi dung oâa vJn df co ay A^t


t r i l n nhây vot, khac vi A i t , t j t nhifu tâo dung va â m
o^a Tfo di oun? A Otf nhât trifn Aay vol. Aâe vi ohit-

Ghi «f binh d4di dli v i i t i t câ «inh trâng v l ohi i f


quin >»fiL ehlo phlin vi oân xuft truio «iy «a gip phin tyo
ain l « A i nhiiu, binh afch trong thon biah, Ayo hlfo tofo
dfo i f o l l n h , câ auie «âoh gifo troag thfo A l i n , gfo phfo
tya ain A i chiin liitrc vûng ohfo va oi «oyo ghgMg A f o v l
a«hj^ thuft ehiin tranh «fo ofo troa^ ofo oufe ohiin tranh
g l S nafo eûa A i l i f i Iy. fuy nhlfti, a t oâ A f o g i l f o i f
ofo h4 hfa A f trong Iftnin liii ohit hop câo nft ain oân xuit
Ket-noi.com kho tai *lieu
^ 4 U «.mien phi

nin« aghlfo o i t h i véi kf thnfo AdL iftig T1 ofo ohifo


i « i f o kifo aâ «yag hfA khf. CM «f ntfi£n vy ynfo oy « i l
i»il t t t oâ trm tring Tl A i i f qafti «fo Un Ohlfo Vf aig
4|«hlnhtiagfoaoyiivl«.n«,hâthaytfoipigtolfo
*»iM «y ai^fo <iy fpii T1 hâo Vf fi qoio fifv««i xi hfi
iftit mmXm hfog onfog rix
yàafo «Ifo phfoc i n f o i
1«1 Alnh n l A « i , iâac T 1 nd^ anfo to « i T 1 ioag xiy
«pic nfo lyo ItiMTh \tW9g «Ma i f o hlag n ^ hfo Tf oy nghifo
• t e nyag x i hf 1 A â B«^a TI xiy «yng A n a ^ o xa hfl oâo
ahia i f o t a , bâo Tf «fe I f o , ohâ quyfo và tofo Tfn Ifoh t h i ,
T ^ t v l l , vfog U f o , biia gl#l và hâi dâo eua ntiie yift-«M
thfng n h i t , ofo aoag i f o ton afl ftt atfu xfti loyo, afi hành
^ h g xfo phfn liâih thi niiio ta eûa Au n«hla di qufe và eâo
thi lye phân ifng A f o . Troag d i , lyc luigng thnfog t r ^ duyc
duy t r i v i l af lu^ing i f o ofo A i f t dl Aofog xuyfn luyfo tfp,
aftMT nao afo nfnh Aifti i f o vf api a f t , ofo aoag «hlfti i f o
T 1 «hlfo «iu t i t , nhong Tfo tfo trung «oyo nhfti lya A o Ioo
i f n g mmn xuit xiy dipig kiah t i , xiy «i^ng « i t nuie. flMng êf,
lyo l i i A g i y h4 i trong nhin i i n , gfo ohft v i l ofo xuit, câ
n f t 9 nfi a l i n oâo i i t atfio dtfye huin luyfo t f t , duyo t i Aûc
T 1 «aân lf ohft A i v i l phMAg A f o dfag T I A Aoa hfc, ofo
Amg dâp iag yim oiu n^ rfag ofo qufti Aaag, hiah ohfog oûa
«ofti i f l ahfo i i a ohlah quy, hlfo i f l , ofo ooag ifotiag pin
Am ifng viin A i l ohiin «uye olMOft A f o g Ifti
xây * a .
•«.•1 -

^ iUfiA ofoft i i , ofo lyo


th «a T 1 «aag gfo mim to l i n Amg tofo iâb i f ^ émg i i t
xiy i^M * n nifdk xS hfo. iafti i f o A , v«l gftfo
•fhc «ao, t l n h t h f o l f o A â t f o t h i , tiAfoAttAi,
kf l a f t a^ilên n l A , A â ning t l f o A a l^ Auft A « f t #ifog
Til oy Ifoh i f o và ehi hay ifo trong thftig A i t , Miing ahfog
l l n f t lyo ingnc «hifo ift& i f o «lofo l l nft lye lo«n« lao
« I M l A i , e i khâ aing A i f o i i a g gfo T M oiag oufo xiy «pig
oy o i Tft A i t T 1 ky A n f t oâa «hn nghXo x i h f l , eâag e i và
ftifo t h l f o fBA hf ofo xult xa hf 1 «hâ nghIo, gllnh thfog lyi
fftn fine «nfo xiyi^ptig nfo ofo xuit i f o x i hfl Au ai|i£o. l^A
«ttfo ty Tf, lyo lii0ng TU troag q^fo ohfog «fo ohit v i l oân
s a i t , v4l tlnh oâA nft t i A f o quin oy, Aing «hfog gfo phin
«ana trpng vlo vlfo gin gin trft ty tr4 on, ofo ofog A l i n i f o
bâo Tf i4a phnsng, n i ofo phât huy TOI tro xung klA
l a o «fng ofo x a i t xfo i^^ig hiah t i , xiy i^pig «4a

yfo Alnh o i A i â , eâo lye liK^ig TÛ t n a f lAfo «fo U


«S v l dang gip phfo quan trfng rkm vife xfy d\^ig A f bi t r i
A l i n Itfye ngnh oâ vi kinh t i v l qufe phàng tria phpi T1 oâ
a n i o . Tlfo xiy d\piig A i bi t r i A l i n luye oûa ohiia tranh
ahfo iftit tfO n A A i ohlfo I n ^ aonh A o A l i n tr-inh hfo Tf
f i qafo trong i l f o kifo hlfo nay dài hâi phâi phA hi l f i
lan ifng trfo quy mi eâ noie, n i nang nhSag vlag k l A t i n i i
t r i n quy nft i f o , xiy d^â ofo Au vyo ohlfo I n ^ quan trçng
oâ Tt kinh tf và qufo phlng* W* l « A i Qufti « f i , v i l t i Aue
A # f ikm A mie agnh «hlfo «fta oâa alnh, v i l hai nhlfo vy
Ket-noi.com kho taim lieu
«>^^ - mien phi

tr4 a l iâng v l Rhl nnfo glao phi, A / - > i l i ^


• ^ a i t Attfo h4 «Ifo kiiB «I «ua hfog ^ ^ . ,^^ gg^
« m hfo quan trfng «fo mi mmag^ khoi phâ, « i xiy iifig
« l i n i A Otf Ifo vfo i f o kinh t i , vfo i f o qofo ^ f o ^ i
• ^ " " ^ yfo «âa ofo qMIn tt», n f o xiy i^ig A i hi t r i «hiin
l « r * ftih ^lifo tronh A A «in, tyo nia A i «hlfo lyyo n^A
A l f o tranh hin t f i l qafo trong «Iiu kifo hlfo nay i à i
phÀ t i A f o tfog A l f o t m f o g , tfog «tfn v4 vàa eâ A â
h l f o g»mg «hiin i f o , i f l «â ofo i f e Ifo t l f o oiag qaâb
a 4 A rél n f l tlnh huftig oâa A l i n tranh nhA «in. Câo quin
A n phâi duyo t i A i e Aành efo A l i n tmfog i f o , «oyo Auin
h4 afo Ti nf 1 n f t , phât huy ioye thi afah oâa tfog «hlfo
trwtfng i l t i i u d i f t d4ch, bfo Tf « i t nuie. 36 tlnh và Afoh
phi tryo Auf 0 trung kxmg, t r A mm ai «ayo xiy dfng thlnh
ahfog «ifn v4 kinh t i oing • tiimg n ^ l f o oûa nin aân xuât l i n
x i h f l oha nghIo, phâi info t i Aâo Aành A f o g ion v4 chlA
Inyo Oua nin qufe phong toàn dftn, cûa A l i n tranh A A dfta
bâo Tf l i qufo troag diiu kifo a i l . Miy tria huyfo, trên oy
a i dtfyo x i y diipag Aành efo io«i v4 kinh t i nông - efng n^U.fo
oâa afo ofo xuit i f o x i hfl Au nghlxt phâi d i ^ t i A f o thfoh
ahfoi phfo i l l kiin oi oâo Au a«^a x i hfi v i l nft Af trfo
f f o i A i p T 1 Tfog A i e , oi A a nâng t l f o ofng fufti d4A nonh
n o , bâo vf «la phnong ninh va hyp «ing ohft A i v i l ofo «40
phypng A f o * Ofo ikng x i A f o dit nnfo, trin otf oâ iuya t i
AfoL I f l thfoh ahfoi ««n i i a ov i f o viil tvaag hf «y oy vf t
A i v l c y A u f t ngày Amg t i a g , phâi t i ehfo Afoh A f o g o«n
fhlfo «fo nvih VAL ahfog phfo «fl apnh gfo oâ IfO ln|n« t f i
**J—

^ itfh l i i A i mê «fng, t r i A I A A f o g i l f o
«nio phfoc tofo i i n tf ocr o i , tryo t l f o hfo Tf ofo nuit,
hâo Tf tiah nong T 1 tàl oâa oâa A A ifti T 1 ofo A l aofo i
«4n iftMAj, l f Hiftig t i «hfo yaA ey, v i l lye ltf|ng thifog
ivyo n f A , lye liii^ig hfo b4 rfag r i l «nfo hofo layfo t i t , oi
hf i f 1 A n l y o , hf dfi «4a phnAg và dA «nia ty vf hùng hfo,
«nyo xiy «yag thoo ohf i f aj^iCa vy qaA oy « i l v i l A t oâ
t r o i trfog T 1 A i «f qpiA « f l i f o nhlfo vy xiy ipig h l A t i ,
«lilaft l l nàng o i t oâa hf A i a g t i ohfo fofo phàag tofo i A
TMig nfnh « i .

Iiftfo Aâe oûa oon nguli duyo niiy olnh t l hoyt dfng
A y o t l f o T I phât t r i f o I A Aoo v i l oy piiit t r i l a eâo Aye
t l f o * Mft khfo, A f o A f o oâo eoa ngtfll treag aft t h l i «fl
oin itfyo tloh lûy, phât triln t r A etf oi kf A I O nhîag kinh
ngMfo, dl oân t i A thfo do efo t h l i dfi tmfo dl l f i . Xit
v i n f t phât t r l l n oâa t r i A i e quA oy, Alnh a l A 'Mgf binh
tf ning** oâa t i U f n tn nhfog A f k^ 11-15 Ang nhtf A f df
nghîa vy quA oy dfi v i l t i t eâ troi trâng v l A f df
quA dfl i f o nhlfo vy xfy dyag kinh t i eâo x>«ig A agly nay
« i a Aftng ra ngoli Auag quy l o f t do.
Xait phât t l dol bol bfo t h i f t oûa a}$ n i ^ f p diu tranh
âmâ Biiio T 1 gltf ntffo t m f o i i y là phâi Un aao trong diiu
kifo a f t nilie « i t A i n g rfng, ngutfl không «Ông, oi A I Aufog
xuyin ofo ofog i n A g «fo T 1 A i i n A f o g Afog kâ Au xin luye
t l nhiiu phlo, ki oâ A i lyo x A Inyo hang hyo oâa thfo d f l ,
t i U A t o , ohfog ngyli « W "Uo tfti bhi t i , Tfo anfo gian
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
^^ "^iMT « I l nnfo A Ifo Aoa aguy*, t l i ^ - i g ,
fo aay, x i t ouy nyl oy hing phi», i l «fo r i t
ahia tlUlt i f o xua any", trin ov a i i i afo
l a f t ona Tlfo «ftafo hf « i t anfo oho nft oafo o h l A
xfo luyo T 1 i l t i l ki o«A d i nnfo t i l oa A l fo. «
• l i nnfo n l l ehuag, trong « i o i Afoh oâA «^gy b l A 9
mim A t l A A ofo t h i l fc#, fifti TO Li otf l l k«t «uâ hyp Xi
itfoh ofo oy phât t r i f o v i A f o g t r i A f o «fo trinh «pig aufo
T 1 dtf noie, «ftl tranh A i n g agoyl x A oâo i i a tfe to Auag
tftf kf 11-1$. «ifog t n A f o dâ 11 U A hoo tri taf ono oâ
«fo t f o n i aguli «fl «Ifo A o dfti tf o A l fo l l efo trlfo
« f l 1#, Mfo T 1 U ay, T 1 nhiag «fl hlfo «a tu oâo oâo triiu
« f l di i l ahftMT ohl ohfoh t r 4 , quA oy kift xuât Ly ihufog
m f t , Trfo qufo Tuin, U l y l , ^goyfo t r i i , T . V . . . A f o g tri
A f o di l l «fo oân tlnh A f o oûa i i n tfe A , aft «in tfe
tfog kiah qua niy a^hln nia dfo tranh d|pig auie và giti aafo
•onh l i f t TO rltog troag A f o g A i ky A i 11-15 « i ifo n A
h l i t A o o h l A ofng hlfo hâA v i l efo oufo Aâng ohlfti Un
Xnyt iânh bfi oio iyo quA x A luye to i f o , ftl tu gifo Tftig
i f o gifo Ming WgayA, gife hinh.

frong niy «ftyo ain ifoh «yo A d l n # I a vu tvony v l


A i f o iranh o i A nong, hamg to i i vfo iyag oâag t f o l | lafo
quA oy eûo ohâ aghlo Mie - Li-nia vfo hofo oânh oy tfti oâa
atffo t a , hf «hfo T 1 phit t r l f o U n nft trfoh i f n i i U A hoa
quic oy «âa d A t f o , iftog A i l ting kit Ta ning ooo kinh n ^ i f o
i i a tvnnh o i A ngng oân ahfti ifti A , trin on a i di tfog hnfo
• dAj «

• f o «IA« «fo khoa hfo T 1 nghf A a f t quA ay flf^^Ms,


* * • • fcte T 1 n ^ ê An#t quâki oy kift xuit eâa ifti tfo A
tftli « f l n i i * Pi i l aia Aon hyo T 1 aghf thaft yofti ay oâa
nft ifti tfo t n n g i l f o kifo nft nnfo tft A i n g rfng, agofo
lAing «ing, k l A t i nin« niftifo lyo h f o , ^lâl «ftftig i f l nhung
A i lya « i qufo x A liiife oi t l l n lyo k l A t i v l qafo oy nyA
h«ni g0^ A l l a Ua* >^ l l Aoo hyo v l a ^ f thuft qufti oy oâa
IftAl n d l « toàn i i n T 1 ohlfo tronh nhin din, ofo «hlA traA
g i â l phfog T 1 A l f o tranh glv ntfio nang tlnh A i t Aân ftA
t r i f t « I , trong « i oi acoyin lft vfo vu trang quin ohfog oâA
mmë Tfo xfo «pftg qufo «fi A A d A , t r A otf oi vu trang
qufo ohung oâA nyng rfag A f o n i xiy i p i g yofo «fi nhftn i A
ttftj^ olag Ifo nfnh, t l Aâo ra ba A i quA l à bf «fi Au l y e ,
Isf « f i «4a pftAng v l din quA ty Tf•

Gll l i y trong g i a l dogn n i i oâa oâA nfng, trong oiag


oafo x i y «fng và bâo rf fi qufo yif>-nan x i hfi AÛ n^ila,
i»âng t a « i v l dang phât triân Aoa hpc và nghf tbaft ^piA of
llio*IiAin 9 ntfio ta Ita aft trlnh «f eoo hc«x nia nhfo gâp
phin glol quyit A i t t f t nhifo vy xiy i^^ag nin qufo phàag
t f f o i A TÛag nfnh, A l f o vy Auin b4 A o oâ nuie afo aàng
A l f o i f o trong A l i binh và tifn hành thâng l y i Ohlfo troA
bâo vf Ti q;aio afo hâ A l phât i f a g ohlfo tranh x A luyo
nilin ta* ï l nft nfo A o n hpo v l aghf A a f t quA ay mia Atfi
fi^r« toàn d A v l e h l A t r o A ahA i A , «hu yiu l à «hlA
f l â l phftig, di glành l o i i f o Ifo A o dA t f o , Bâag A di v l
g^g U f o l i a xiy i^ig nft afo Aoo hf e T 1 a ^ thaf t quA a^
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
phfog tofo i A T 1 e h l A trwh ahin •i Vf s i qnio
TifVnan «fe I f o , Aftsc ahit T 1 x i hfl ofoî «i oi
Tfo « i t Ziy dyag lye ingng y£ trang A A
ehf i f BifdTa Ty «uA ay i i l v i l t i t oâ t m i tl Ai if
«ttfe « f l i f o ahlfo vy xiy ftyog kiah A«


• •

V ^ I f i f t l klaft n A l A v i xir iinuc luo lOAx vu tronx

trâng; v l ohi «f qaA llnh chio phlfo vi oân xuit oâa t i U A


tn trtfi^e «jy din Aâe xiy diaut Itfe liiAx vu
«fo Aoo A i df nnhtr -y « 1 ^ •« ^1^ ^ ^^^ ^ ^«^ ^ * ° ^
T 1 ohi «ft quin dQi làm nhlA vu xfty «tout kinh tf eûa Jâng ta
n ^ nay. df Aln^^ In an lâp l o i và vyyt qua ona lj.A atf*
y?tiff t ^ i l Otf TUyt qua v l Ifo l a i cûa Uoh où. Xjy djan im

v ^ s f o xuit l l aôt Tin di ci tlnh nuY luft cûa YJgc tifn hfofc
H^ll^ ^^«H^ f^Jl ^>(fe nanx tlnh A i t nhftn dân rfng rai T 1 xir
I g i ^ l^lm Itfe auie phfog kit hyp auA atf v i l kinh tf t r ç a ^ j y
«Iftllf « ^ tranh itfnfç nuie va ffitf ntfic ^ ^^ tfc ta truie
i i r . I i r ftiig l y i llMIf ^* ^*"fl "^'^ ""^^ ° ^ trang Aftadfti,
ffin ^ I n T ^ ofr »^«t aSnft l à nf t _vfcL^.oâ_tInh^qujr luft eâj
v i f o Ufti hành A1 tf- — ^ t l l i m t ^ ^*^ dun^Vouf0 phfog t A â
.^ ^^g - y ^^if^ »fty diour và bâo Tf t^ qufe Yif»-nni ^

>..! ah^ a A l a oâ^l T ^ ^ " ^ ^ ^^ "*^' ^ ^* '''^ ^ ' ^ ' ' ^


vâ Aan« a i A .anx nfo tTOnx A f o « f o i lé» V > i i f c
« <^^/.

la h l A oa A « tfilt ntai,

Tfo di t i t I i u , A^ bffo, llp dl Ifo lai treao t f Itttttr


X«y itfhJt T1 hâo Ti i l ania yLit^n^ xi hÔi Au

H - n f l , Afog 7.1977 - thâng 5.1^^


Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
0 %
010ffAz &Z90 nm nuo

1- Z0iitêMÊÊi00LSLJLÎsIêtiA&. > Bfo Tf oâe xo hfl t l f o


ttf hàn* Iho xnft bàa>hoa hfe A h f l , El-nfl, 1975.
2- efo «oo~^#Ag-Aoa ~ Y.I.U-^nln » I.Y»Xta-lin i ifo A
104 ^êm Hf girff kiafi ^f, iim p^Mfoyj r i l ehifn troah, qaA «fi
mm. i h l xuit bfofpih i f l ahin « A , Hà-afi, 1977.
5- c u f o « Tg.ftng'i-ghaa - V.I.U-oia « X.T.lta^lia t Quon
« l i n 09 bàn vl khll a A l a . cbifn tranh và outo dfi. Nhà xuft bâa
qafft « f l nhia d A , Hl-afl, 1975.
*- *-Arr-tiWi * V.I*^-nln - J.Sta-Ua i gfo vl ehifn tranh
„ . ^ Iho xuflt bàa Sy t b f t , Hà-nfl, 1970.
5- C.»tf«-«I.ApfMfr^r • »iol-(>-hlo. Otf i f i Ifp «Itfa qUA
dlln dur vftt obû nghîa và quan dlla dur tâa et " "fthift- Io i f o
thtf h o i , }^9 Xttit hoaSy t b f t , Kà-44i, 1977.
ft. C*Mâe-Tg.Ann^^hon t r4Ôt af tbtf vl Au " i | J | ^'1T ^§^
l i e b atf I In i f o thtf bal, Ihà xuft bàn S,/ A f t , Ha-ofi, 1976.
y . Gfo Mfo I GÔP Aan A^ Aan t r i f t boc phât) ouyin efo
1 xuit bfo i y A f t , Ho-nfi, 1977.

Xfo thl} h o i , ihà xait hôn sy A f t , Hl-nfl, 1971.



I * 1• DtfO> Ifto xuflt
bàalAoa bye, fil-iifit 1%P*

hân «y fMtf » * * Ô i . W 1 .

Tt A nfci ^*^' ^" ^ *** **^' ^ * ^ ^ ^ *^*** *'^"^^*


1972.
«

"^2- JMr-rtW * ygrin tftp loéa V A CUA a/- qi^fo I , In i f o


thtf hoi, «ho Xttit bon QuA i f l A A « A , Hl-nfl, 19«1.
^>' ^iri-jffTr* t Ttgrln tên l u A vto ouA otf, qqyfo n . iàn
«4oh dânh aoiy* Ibà xnflt bfo qpiA ^ 1 ahin « A , Hl-afi, 1977.
^^ ft»g âhm > Titrla tftt» luto vto QBA oy, myln I I I . iho
xuit hfo Qttia «fi nhA «fta, 80-afl, 1961.
e. - -

'^5" ^att^hon I Turin tftp luto Tto qu&n otf, q»:orln IT. i h l
xuit bon Qyin dfl A A « A , Ho-nfi, 1962.
I i - Ag-ghon • Tuyin tftt? lufin Tftn quA otfc quyln ?. ibà xuflt
hân qyftn 6fl ahfti «in, fio-nfl, 1964.
17- i^.Ang-gbon t Tuyin tir» l u A vto quA otf. qi^rfo TI.
Hli aoiflt bàa Qute dfl nhftn « A , Eà-nfi, 1974.
18- Y.I.IJ-nin Tola t i p . tfp J - Stf phât t r i l n eûa ehu nghîa
trf bàn 1 Hga. Kbà xnflt bfo Tifn bf, Mat-actf-va, 1976.
19- T . m - n i n toân t f p . t(p 53 - Hba ntftfc ^^ '^^^>* 'ffITi'
Chû ngbîa Mao vl vâa f l Rha ntf^. Kha xuflt bàn Tifn bf, '£at-aoc^>
ecF-TO, 1976.
20- y.I.Lê-ain f Mao-Ang-ghon - cho nghîa wfo. Bha xuflt bàn
Tifn hfl aift-ac^Ta, 1976.
21- T.I.Lê-nin f Ihfog bàl vift và nâi vl guto atf. tfo aftt.
Ihà Xttit bàa quftn dfl Aftn « A , Ho-afl, 1970.
22- T.I.Lê-aln 1 ftifng bâi v i f t va nol vl auto otf. tfp A i .
Ihà xuflt boa QuA dfl A A « A , Ho-nfi, 1973*
2>- Xil'^"°^ • Hh&io hàl v i f t vâ noi vl QUA otf. tfo ba.
Iho xuflt bàa Qpin dfi ahàn Aftn, Uà-n91, 1976.
24- v.I.Lê-Dla t jàn vl bào vê Té qufe A hfl c>»" -^Jj-
n à Xttit bon QuA i f l nhA Aia, l l - n f l ,
S^ ^ ^ ^'^^Al * JJi ^ ^'^ quA. Kho xuit hân Qttin Afl
i A , Bo-«fl, 1977.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 250 -

fri^o-lln t Chu nxbîa duy vftt b l A ehtfna và a^u n^^>


ifm •f^ ^»ào^ «tf* In Ifo thi> bày. flbà xait bfo i y t h f t , Bo-nfl,
1974.
f 7 - J . 5 t a - l l n I y^ ^ *^^ tôo và tbufa dira, £hà xait bfo
i y t b f t , Ho-nfl, 1962.
« ^ 0 ^ —yio «âo-Lê-nln bànvi oLlgn traah và quA dfti (aào
ahilu tâo x i l . Ao X.A.Ti-ttolC<g-v{eb. S.La.Xu-eod. La.X.DoMLi-u-ba
A u bien* iho xuflt bfo quA oy Bf (^ufe phfog Uên-xf, nin 1966).
Ihà xttflt boa Quin 4^1 ahin A A , Ko-nfi, 1976*

I I - YAg rjfir CUA tlm TA WHÀ wftôc. TAC -^AM CHA H5 CHO TÎCH.
CÛA Clc cSre CEI 7 ^ DÂO aîwo. BHA irtic TA gPJtl rfl TA.

< ^ ^ ^ m » qttitt htf ottb Pong. tfp I . Ihà xuit bfo QoA dfi
ahin A A , Hl-afi, 1969.
30- Tto klêa quto atf oua Pàng. tfp I I , Nhà xuflt bàn ^cufta Afi
ahin « i n , Hà-nf l , 1976.
31- Tin telgn qufta oy ofo Pong. tcp m » Hhâ xuflt bfo qnên
i f l ahin A^Ji, Rà-nfl, 1977.
32- Luit nublo TU quftn oy. (Btfye Qufo b8i ntf^ YHt-aan dftn
eh^j^Sj^Jl^, hhâo thi> I , by hfp thâ 12, thiaft que ngày 15-4.196O).
Cinx hân i^âh Tlêt-aoa Ailn ebu ofag bot, af 19, n«ày 11-5-1960).
33- Luft otfo Af 1 TO hé aunjt Luii nxfcîa TU outn otf ngàr 13-»-
mHi (ïki^ ijiiif hfl â0â ^^i^ " ^ ^ ^ ^^" ^^'^ **^*' ^^* ^^^ ^^*
hy hyp thi> 5, i M a i <l^ off«7 26-10-1962). CJotfi fof ntffo yi|H^—
BJÊ0jèSLf ^ 'f* ^ t t , n«ày 3-12-1962.
34- T^p m^m A^ và bé aunjt Luftt nobîr vu ouftn otf ngày
1^^.^1960. (!W«tt Quie h i i aigfo Tlêt-non Ain chô ofog hlo. khfo thiî
m 17 hyp fhi> 2 , tMiii qao ngày 10-4.iyi3)* Plia h i l ntffo Tlêt-
- 251 -

«fo ohtt ofng hoo. kbâa m i Q»O yfa kiên eûa kv boi. th.^ y
(7.4-10.4.1965).
35- Ixfal Qinrft Hfi aohl i f o thâ 24 eua gff» 7 ^ ^^ txmm
r^fl '^^"rT "^ r k i f i Ty nnn affl i j n TM^^-.^*, ^ m n f^<^4 ^~^ ^
(V1975). Ttf Uêu Tifn khno hyo quia a^.
36- Ighl QVyit e&a m Chinb t r i vl tinh hloh. nhiêa vp qufta
ttf Ta nft of oônir tâo qu^&n s»/ ofo kfp ^ ^ 1 fif,*^ doan atfi (10-
197^). Ttf llffu Tlfo Hhoo hfo qufta oy.
37- fftti T^'^ o ^ ^ ohinh t r i vl vgn dl quân d31 lân abiêa
TW xfty AJteg hinh tf (3-1976). Ttf llêu Ylfn khoa byo quftn ay.
38- Bâe OBO ohinh frl oûa Boa chin hành trunf.>?tfnp Danâ tai
1^1 hfl dgi bilu toàn gufo làn thtf IV (12-197C). Kbà xuflt bàa
i y t h f t , Hà-ofi, 1'777.
9^ MiChl qinrft Pol hûi dol blvu toàn qufo làn thtf IT (12-1 ?76
m l Xttit bàn Sy tbfc, Eà-nfl, 1977.
40- Coe lônh tu ba nôi vi d&n t5o ta. (Ir£oh a5t .fl y Iclfn
ouo HI Chu t i o b . oâo dèng ohi Le Duln. Trtfôm Cblnh, ^ o o Tftn rtnjr
t f Otf hinh thành và truyin tbfng cûa dftn tfo t a ) . Ban v i f t toyt
ttf l l f u Tifn Uioa t^o qu«ji: a^*
41- H& Ofi iftnb. Le Duln. Trtfoag Chinh. VÔ '««tuyên Giap.
Ipwrin Chi T^onh.Tin Tifn DÛng. SOM Eào t sàn vl ehifn ti'anh
Hifa Aftn va Itfe Itftfng vu troax nhftn Aftn. Ahâ xnil bin ^aftn Afi
Bhftn «th, l l - A f i t I9i««
^^ ift O^i >>^°<> • Tl Tin i l quaa atf. «ûî xuft bàn 8^ thft,
• i H o f l , 1975.
4 V Le Puào t câoh nang r\ |^^ «HÛ n g j i A T^|t-hao. tfp I .
Iho xait hân i y t i f t f Hl-nfi, W .
4i^ U Pain I ""^fll MM ^ ^Q'' ^^"^ MfcLl ^ ^4«--^«"j, t^? i l .
Ket-noi.com kho tai lieu mien
- 252 -
phi
nhl x a i i hân 8y t h f t , Ho-nfl, 1976.
' ^ S E â H L S I l à a à t câoh aong i i n tfo Aên obu nhftn i i n Tlft-
%iy I . In l i n thâ bol, Hhà xuit hln i y t h f t , Hlnif 1, 197C.
^•" Try^MK CbUil t Ctahaong dên tfe Afta obu nhên Aftn T l ï t -
, tfp n . l a l i a tbtf bol, Hhà xnit hân i y t h f t , i M f l , 1976.
47- Thoa Tfta flftng i Tbâng l y i vî dol ^^fpo l a i huy bosnn.
l a làn tbâ bol, Nbà xnflt ban Sy tt^ft, B à - ^ i , 1976.
*•" lS Igcrêa Ciâp I aàl Giàng vl Atf$Bg l f i quén atf c&a iinir.
Tifn ttoo bîfe qata oy xnft bàn, 197^.
*9*~ T^ Nguyên Giâp t Cblfn tranh glàl ohâng vo ebifn traah
gltf ntf^c. t | p I . Nbà xu2t bâ»:;uâa f f i uhéoi Afta, fiowifl, 197'^.
50- Vo Heurta Olày^ i Cbifn tranh xlàl phoag và eblflntranh
i|ltf ntf^. tfp I I . ihà xuflt hâa Qufta Afl abfta Am, n l - o f i , 1975-
51- Ty Pgttvên flâp t Xfty f ing nin qufe phong toln Aftn Tttng
bào Tê T4 qufle Tilt gao xt hfi ohû nghîp. Bba xuft baa
«fl Ahftn Aftn, Hà-n}i, ':976.
52- T$ E»starên «lâp i Slo aàng ohifn gfu bâo vt TJ gufc.
^ ^ g aoy lao dgng. xfty Atfng chû nghîa xa bfi. Tfp chf Quên Afl
^ftn Afto. o8 7. 1976.
55- TS Hguyln Qlâr) i TI nblêa vy xfty dtfng klnb tf cua quân
094 «iiii éfi^ Tift-naa. Hhâ xuflt bân ^uÊn f f i nhia Aftn, l à - o f i .
1977.
54- TS Nguyên Olâo • Tifa quên atab aô trêa af^ trfn xftz
^ j , vi».h ^fl, oàag toàa Af- -^ti I l i M M * ^ "'" "* '*" ***" ' ' ^
1 ^ ^ *€4 p.WWi al au aonh. TfT) ohi Quin dx nh&n Aên. »f 10 vâ 11 -
1977-
55- llr ^lii l i t TUMi > ih^M bàl ebgn lac vâ ouM otf. Iho
M i t hân qaên i f i aMn AêA, Hlnsfi, 1977.
56- YM gjin pwM t Br Tlh tt mÈÎ ^^"1*^ n i i lif v^^^-»^-
- 253 -

In l i n thâ hoi, Ihl Xttflt hân Q«in Afi nhftn Aên, l à - n f l , 1974.
57- HaTlfnDÛnK • lHy Tfc fl kft h ^ »â^ dy^nfi vi»^ .g
Tfe c S l m Plfa aninif- Tgp ehi q f n « i l aHin «in. oi 12- 197%.
58- yjfi n f n sGn/^ 1 -fflly Tin «t xir (mm nu5n dOi to
ME* 'fP ohi H°f" '^^^ •^fiH -"tl, «f 2.1976.
5^- T ^ Tifn Dunr t C&ng ef nin cufo T>Long toàn dên, xfy

Tçp Chi ;iUftn dfi nhin Ain, a i 2-1977.


60- yfai T^fn Btang . "fj | M i Ifft Itftfng v5 trang nhên Aftn
^ ^ f f « g n ^ , bâo vê vûng Otâo Tfl qufe T i ^ t Ma^ A b f i chû n g h î a .
Tfp chi ''^uên Afi nt£n dftn> of >, 6 và 7 - 1977.
61^ Tfti: rlfa l;ûag t Lyo Itftfno TÛ trong a b ^ Aên ta ki^n
qiqrft thtfc bien thlag l y l nol nhlêa TO troag gial doen aâi. T^p
«*ï^ gui« «fi ahâa Afc. oi 12- 1977.

I I I - TÛ Lifo lîCH s i

62- Âx^mm ebi lt;w> eôa Le Tr^e. Baa d4.ch In r3-n<-5, ttf
li^u Kboa a*f Ti"u'tfar Cfi hço T^ng h/p H a - ^ i .
6>- Ao-n»« chi nrujfn eue Cao Ilung Trinx. Baa dJch dânh aoyt
ttf l l f u Tl|r etf bfc O7 ben Jtho& bçc au hÇi.
6*- Bych-hoc Tfa^ng-thânh i\iln ehuns >^. Irong 1 Bal ^iob
f J m a^É^igiJgbfnfi-thânh quan vâ aflt sS via dl Ijoh atf dtfi Trân
fkm fl| T4^ Tfla. "Phoa Thl Tto* Tyn chi Sriiién o5u lich a î . af 88
(thâng 7-1966).
45» o^nh tfrtf yfu Itftfc. In làn thtf hai, Nhâ xnflt hân Khoa byo
1^ h f l , Hà-n'}l, 1977.
•" i i » r|i-Naa ahit thfnn ohi cûa ùu5c a!* quân t r i l u
t î f X. Ihà xuflt bân Xhoe hyo xi hfl» Hlnafi, 1969.
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
• ^ »»i-Ngn nhflt tbfng chi oûa Qufo o l quân t r l l o Wi
tfp I I . Khâ xuit hân Khoo hyo xi h f l , Ho-afi, 1970.
^ ^ iBlit~"flM JÈI^^ tfcffffi *^^^ *^'"' Qufo gtf Quân t r i l u
tfp m . bhâ xait bân i<:^oo hço 3ii bçi, Hl-afl, 1971.
^ ^ Oai-libn nhflt tbfag ohi eôa Qnie otf ouân t r i l u loayln,
tfp r r . Ibà xoflt bànOchoa hfo xa b f i , Hà-afl, 1971.
70- i a l Tiét atf kf cua Ngf q^?! SJ!. Bàa ti-ieh d^oh vift toy,
ttf l l | u Tifn khoo hye qufn ny.
71- gol Vlêt o l kj toân thtf. tfp I . la làn thtf bai, 2lhà xuflt
¥lB>kna bfo xi h f l , l à - n f i , 197?.
7^ l^i *lit 3tf kj toân thJ. tfp I I . In lin tbâ bal, HhàxuSt
Am Khoa bpe xâ h f i , aà-afi, 1971.
73- ^ 1 Viêt atf ky toàa t b i . t^p I I I . In làa thtf bal, Nhà
xuflt bâa Khos hyo xi b f i , Hâ^n^i, 1972.
7 ^ Bol n a t otf ky t o j i tt-j. ti^ IV. In làn thiî bal, Hbà
xuflt hâa Khoa byc A b f i , Eâ-nfi, 1973*
??- ^9X Vift thfnr 9^ cûa Lé '-inf fljn* Bon «;cb dânh nây,
ttf I l f o Khoo où Txdàng D9I hye Tén^ byc Ha-nfi.
76- Mfng-D'Je bân dft. Bf qu5e fia glao dvc xuSt bàn, sàl-gôn,

77-ïïSaf;-»>.^etbi en cblnb thu*. îîaa-hâ Xa-qusn xuflt ban, s â l -


•In , 1955.
Tf. ^ turin thtf vftn Ylêt-Naa thg ^çy 1- tbf l^ XTII. In
l i n thâ ^ioft, Kbi x U t bàa T;^ bfo, Bà-nfi, 197G.
79- itfpi^-rihtta ttf b i . Tiohg 1 iIft tfla hlo f i l tAn otfi djtfc
màk hifn aua 1 É H W ' ^ ^ i i '^s^ V ^ l i a b . ifp oui oghlen etfu
]^2kJÛ* • • '•^é (thâm 5 và 6 - 1 9 7 0 .
ao- If oaf Bfn toàb tjn. tfp I - ^ 5 bien tflT> lan* JBA xuflt
bàn Hmo bye x i h f l , l l - a f i , 1977.
- 255 -

•^- ^ ^Uy Mn toàn te^, t^p II . JLlfa van t i i u \^. g^


mât bân JQioo hyo xa h f l , Ho-nfl, 1977.
«»- lAoh t r i l u bifn ch;fcfn^ 1 ngi ny/ oôa Tian Hur gnâ t^ j.
JChl xnit bon Stf hye, Hâ-nfi, i-)60#
**> Idoh t r i l u htfn ohtfong loal ohi cûa ^ a n Hgy Chû. tfp
I I . Ihl xuflt bân Stf bfo, ïïà-nyi, 1961.
• * - Xdoh t r i U bifn ohaann loai oiij eue ^m Hny Cbû. têp
I I I . Nhl xait bân s i bpe, He-nfi, 1961.
85- Ljoh trl£u hifn ohtftfnp. loai chi oôe Tien Huy Cfcû. tfp
IT. Hhà xoflt ban Stf hpe, Ko-n^i, ".961.
86- llnh nKOcl del dsn cûi Cbu Khi/ ^ i . '?5n dj-oh dânh nay,
ttf l l f u Khoa atf Trtfông 9^1 hfc Tflng byT> liâ-ii^i.
*^7- MAf gia tbf r)tB. (Tai lieu vî rgô Klnh^ Hgd ?> t l a thfy
y x i TÛ-ohinh hiqrtu VXÎ-thtf Thsl-btnb). Bsn d^cb trich v i f t toyt
ttf il^a Vifn '.her hçc qufj> ey.
88- Wguytn Trii teàn tg^. In l i n thtf bai, Iho xxit hân Khoo
hyo xi bOi, Hc-afi, 1976.
89- I'b?r^ ai; t i f e llên quan dfn Titt-non troag lioh atf
Trang-ctufc (.tronf; T?nK OJ^)» Ban trich dJch dânh aay, ttf l i j u Khoa
atf Trtflne Ofl bçe Tfln^ hyp hâ-nf 1.
)0- .'fh^np g'/ vlêo l i ê a quaa dfa Viêt-nam trong lleh atf
Jrtmg-gufo (trooi Igqyéa aûr). lân trich i;3h vift t«^, tu l i | u
ShM ovl TrtfcQig Dçi bya Tlng byo Hà-n^l.
91- Tïfiîag stf vlêe li'^a quan dfa 7igt-uaa feroim lici* s }
yrunx-qufc (traag *T.ah atf).3àn trich JJoh dânh aâyi tJ Ufu
Xh«o a l 11 ilag ^9! hçe l i a i hyp Bo-aU.
92- ^^' *^»« ft^ag ofa^ tuàn ioo bl linb tiah tJ. Troag t
^1^ hiiu ^gn bia tbH T r ^ aoi vl edag ohâo "n>UM tjoag, vy
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi

Jttol cûa I i Ttf Lânh. Tçp chi Kghién ctfu lîeh atf
159 (thanp 7 va 8 - n 7 1 > . *
^ ^ btftfag dinh Dtf die chf cûa Nguyîn riéu. Ctf atf bâo chi
và xuflt bon T/-do xuflt bân, Sâi-i?ôn, 1-^)60.
9*- Tbiên Iaa dtf ha t^p cûa v^n thln t r i t u Lé. Bàn trfcb
d^ch v i f t tayt ttf l i ^ u Vi|n Ichoa hçc quân a^.
'>'•-- Thuy kinh chû cûa Ljch DBO Nf^uvên. Ban trich djch dânh
aay, ttf l i ç u Khoo aâ Trtftfng &9I hfc Tâng byp Hà-nf 1.
9 6 - Tbtf v&n lîf Tria, t ï n I . Nbà xuflt bàn Kboa hçc xâ b f i ,
Hà-x^i, 1977.
97- Vên dâi l o g l ngtf cûa H Quy Dfn. t^n I . ffha xuflt bân
Tin hoa, Vi^n vàn bpc, Ha-n^l, 196r.
98- Tân dài l o g l nprtf cûa U Quy Bin. t f o I I . Khâ xuflt bân
Tia boa, Vifn Yen hçc, Ra-nOi, 1962.
9^- Vi€t dign u l i n h . In làn thiî b a i , Nhà xuflt bân Vàn hçc,
Hà-nf1, 197".
100- YHt aâ Itfgc. Nhaxdflt bàn Vàa Stf D^a, Eà-n^if 1960.
101- Viét s^ thftm; pian cJOnp nue cûa -luge sj quân trlBu
Nguyên. t^v I dfln typ >-V, Nhà xuflt bân Vên Stf D^a, Kà-nji, 1957-
1959; t§p XVI dfn tvP XX» iho xuflt bân Stf hçc, Ea-nOi, 1960.
102- Yi8t-a^ tiêu-aa cûa Ngf Gia Vàn Thâi. Ngp-ohong Ngf
Tbî SÎ. Vàn hoa l ohâu xufit bân, sâi-gon, 1960.

• I •

IV- TAI LI?U THAM gHAO SMC.

1^ Tâl l i e u •> l i c h s i Yift Naa 1


105- Btfôo dàu ti-» b i l u eâe dên t f c tbiJu ag tf Vift Nam tron^
^j nirfailr ^tf'^ n\fâo rà gitf ntftfc cû» LJ v&n Lf. Nhâ xuflt bân Khoa
- 257 -

hfe x i b^i, Hà-nf1, 1973*

104- câc c .. zlz â a i l n BIO Viêt Naa eûa Ig Inh Khof,


Nbà xuflt bâa-Khoa hf^ xi b f i , Hà-n^l, 1976.
10!>- Chf dâ ru$a; dgt tf Viêt-nar» tJ thC kj tbtf 'SIU Ctn
thf ky tbtf IV oûa Irtftfng HtfU .^uycia. Ben i r rÔ-nê-Ô, Tr-fâae: Dfi
bfc Stf ph#nBà-nfi, ^^'P2.
106- "hlnb aâch "ngtf biah tf nfag** v^ vSn d? hft hcTP Icinh
t f vtfi gugc phoag eus Tràn Cufle Y>f|ax. Tg-o chi .Uv n dQi nhi'^n
afl > 1 9 7 7 .
107- Cu3c toâng chign ch^nr xfrn li?gc sgujin ^ n g tbf ^
XIII oûa Ho Vàn Tgn. ^ a a Tlii Téo. In lân thtf ttf, Nhà xuflt bân
Khoa hçc xa hOi, Hâ-n3i, 1973.
108- PtflMC ntf»^ di dôi Vtfi giJ ntftfc.nSt guy luet t^n t o i
vâ Dhat t r i l n cûa dèn tdc Viét Naa cûa Vàn f i n . Tçp cbf .utn
i f i nbâa dfn, af 9-1976.
109- Dflt sjgç 7 i 6 t Haa ^ud oâe JÔl cûa Beo r.uy •iOb* Iho
xuflt bân ilboa hçc, Ha-nji, 1 9 ^ .
110- H^W Vtftfng dj!ng n-i>Sc. tyo I . -Hiâ xuCt u*ri IhOi bfc
xâ b f i , Hà-nf1, 1970.
111- Hung Vu'cmr ajnr niffc. t ; - • * >^u-t bân ïChoe bfO
xi bOl, Hà-n3i, i '7Z.
112- j ^ ^ T'nnp ntfng ntftfc, tçp I I I . Nhâ xuflt bân <h08 hfc
x i b f i , Hà-n3it 1*^75.
113- H&Bff Ttfwyr dtfno ntftfc. tft» IT. Nhâ xuit hân Iboa hfc
x i bOi, Hà-nf 1 , i<^7'.
11/1- lth»i uithia Loa_»m eus î^an Huy U . Thon Dal lo^n.
In lân tbA ha, nhà xuflt bân Khoa hçc xi bOi, Kâ-«fi, 1977.
115- I4*n »»f ebf f f thonff kifa YiU-^aa. t f p I , cû«
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- ?5e -

QBfe Ttftfni; Hà Téa 7gn. In làn tbtf hôi, Nhà xuflt bân Giào
dyc, Hà-a^i, 196^.
116- Ljch ju- chfl d5 Phoag Idfn Tift-Naa. t§p I I , cûa
^ o n Huy Le - In lôn tbtf h a i , Hbà xuflt bân Glao d^c, Eà-nfi,
1962.
117- Ljch 8J Viit Naa. t^n I , cûa 6y ben khoa hpc xj bgi.
In l^n thtf h a i , Nhà xuflt bân Kboa hçc xi h^i. hà-n^i, \r?6.
118- I^ich cJ Viit «on. (rii ngAn gfio dgn cuii thg ky XIX).
quyln tb'/t/nfc, cûa Pto Zuy tjib. Ihà >.uJ!' oLn y.ty à,'ng, Hà-nf 1,
i9r:>.
119- Lich aâ Vi{t-Nea tbc^i Ky chf 3} pbom; itign dfn t5c.
(Cl.i tJ- vhg \} 'V i'^ tLc &y / V U I ) cûa T^ c! sJ Uwt-Nan
TT'tâng rgi hoc Stf phga Ea-afi. T* '»ch D§1 L^c vtf nhf a hâ-nfi,
1967.
1?0- i j Th.WDf ..^t; cûa _ J __is.» t\fr> I . -1 xu:!t bâe
Sông i,u^, Lâ-nyl, 19^9.
121- ij lLJCik\ - itet cûa noàng ^u; j i » * § ' ^^» **• xufltbar
Sôn« Nhi, Kâ-nfi, 1950.
1?r— Mot 8? ti>z) Qi^ft chiCn c> if]) 1^'yc Liurtf l i c h BJ dbn
tdc cûa ^ a n IiUJ Le. ^ i t)^ag DÛng. ^ a n Pal Doin. '^bon Thl Tfa.
Tr* ' "hi. l'bs x\j't bîn. ^ui^ri â^i nùin d ^, . à - u j i , l'>7t..
i r ' - .N'Sa.p; tu3n vigt >.>a tronir l i c h c>, Î^P I . -t* i-ugt ban
,h03 t^^o xâ h j i , :ii-adi, 1977.
124- Ntftfc Dfli Viiit cûng c'*> <;a?e -nhôa?; cuo Th&nfc long.
?çn c».i :u cOi aLta dc-n. af =;-i'»'»^.
1^5- ••"-'•^ l i t ^^fc^ - ^ ^- '^ t^ cûa ThAn»- Lonp. T^o ot.i
.u... dèi n b ^ <^tn. £.3 , - ^'>'^^.
126- Sry Itf^ g i ^ thiéu câc nhorn «'in tto Taj. -'.jr. Th?l
tf Viit-Boa oûa LJ Vfn Lf, <^^nff Hubila Vgn» Nhà xuflt bân Khoa hgc
- ^59 -

127- ^a thâo xtfgc Stf viét-^aa eua jtlnh Traah. t f o l ,


glao à^ nh3 thông (BÇ Olâo dçc) xuflt bSn, îlà-n^l, 195*.
128- Stf thâo l'f^ atf Yift-Naa oàa -ilnh Tranb. t f o I I .
Boa Ngbiîn ctfu Vân V r.Ja xuflt bân, Hà-nfl» i 55.
1 ^ - gtf tbâo liftfc B'î Vllt-!»aa oàa ttinh Traob. t f o I I I .
Bva n^hi^ia ctfu Vaa Stf B^a xuflt bân, Ha-n^l , i^'55.
1>0- TJ^ hlêu kf n»nh gl^ uifâo tho^ T-y. Trin. T^ cûa
. ay L6. T ^ ohf (Su&n dfi nbén i a n . af i;r-1976.
1>1- Tla fallu truyfn thinir thtfWnc % a iun t^c cûa
Tràn .u^c Vtfong. Nbà xufit bân Y hgc va «»! d^c thi thao, Bà-nji,

152- xin Liiu vl tS t i e n ta dânh frifc cûa lioàwr >îlnh. In


làn tli.' ba, Nhà xuSt bân ^foia d^i z^huxi cicn, hâ-n^i, V-77.
15>- Ttf l i f u vl l l c b stf vâ xâ hwi dan t$e Thaï cû& viêa
i i n t'jc hoc ty baa kiiOa hoo xâ h j i . ^hà xuft bân Kboa bfc xa hfl
Hà-nji,
134- Thâi ùêi Hung YJrfag: eûa Yàn Tfn. Ngujrcn Linh. Lé Vfin
l'on. I^g^^ -SULJîi^itL» •'•'* -^^^ ^^'' - - » '^^ >u8t oan
Hhon bfO xi b f i , iiâ-o^l, l<^7f.
155- vâl not vê d^c d i ê i . quy lugt eue fhl4».oroBC oao vs
Té Qufc tronp; U c b BJ dfn t3c ta eûa ^ f a looc T^mng. Tfp chi
ffti nhan d i u . -5 > i : ^ ? .
Ije- Aa tb3n Vigt-naa cûa Nouyln honF. l'hâ :^ugt ban
Van Btf D|8, Hâ-a5i, 19S»9.
157- ypg thtfÔBftit trtfc cû-» lj3£..n^ I?-i5' IwT) d i i
i i l nhân dfn. -2 ^- . . - .

2) Tfi H l u vâ l i c h a j t U
1J6- Biab cbC câo thtfi > , . _ a. '-i:ir. (tron«
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi
- 260 -

Nbi théT> ttf Btf). 3ân trfch dJch v i f t t a y , ttf ligu Viîn kboa hço
qoin a^.
139- Lich Stf chifn tranh vâ nghf thuêt quên atf (cûa ghoa
l i c h Btf chifn tranh và nghê thuèt quan oj UQC Vi{n "^tf-ruiv-de.
fhin thtf nhf?t. Nhâ xuflt bân 3$ Cu9c phoag Llln-xfi, ^ât-actf-va,
1973)* Bon d^ch danh oây, ttf l i e u Vifn itf hçc Ûy ban ihoa hçc
x i b^i.
140- Ljch aâ tbf Kitfi trung dol. qujin I , tçn I , cûa Dfnn
DÔcjVn. Nhà xuflt bàn Giâo d^c, Ha-nfi, 1975-
V\•^~ Ljch aâ tbf Kitfi trung d g i . quy in I , t§n I I , cûa
gfng Dtfc An. ^hflg Hfng Y i î t . Nbà xuflt bâo Glao i ^ c , Hâ-nOi,1975.
14r>- Ljcb stf thf gitfi trung dai. quyen I I , t^o I , cûa
Ltfcmg Ninh. Dànn itfc An. Nhâ xuflt bân Glao dj^c, Ii8-n51»1976.
1^3- Lich atf thf gitfi trung dai. quyln I I , tfp I I , cûa
Ltfcfng Ninh. Nhâ xuflt bân Glao dyc, Hâ-n^i, 1976.
144- Miah. Thaah aâ cûa Ly Cèu. Nhâ xugt bân Nhân dân, sàc-
4lnh, 1957. Bân tr£ch d^ch v i f t tay, t i l i e u Vi|n khoa bpc quên
a\f.
145- Ngaèn nie l i c h su và dfe d i l a cûactg dd gusn dSn thtfi
:/iah cûa Vtfc>ng Ltfu Toân. Tfn ch{ Nghién ctfu lich stf Trung-c.u5c.
of 6 - 1959. Bân t r i c h d;ch t a y , ttf l i # u Vifn '<hoe hçc quân s / .
146- Ngujén atf Ity sj bân aSt cûa Trên Bang ChiéT». Ban
tr£ch d^ch v i f t t a y , ttf li^u Vifn khoa hçc quan s / .
147- Nghién c&u binh thtfc cfag dd aâ htfurofnit dflt nhong '^V
thtfi Hân. Dtftfng cûa fia Xtfong Qut-a. Nhâ xuât bâa nhan dén, Ihtfi|^
h à l , 1964, Bân tr£ch d;ch v i f t tay, ttf l i f u Viçn khoa bfc quàn
148- ^nto bf dtfi t^inh cûa Vtftfng Ltfu Toân. Tfn cb£ Ngbién
etfu l i c b sS Trung-qugc. sf 8-1956. Bân trfch d^ch v i f t tay, ttf
l i f u Tifn kboa hçc quân a\^.
- 261 -
>
^^^ Stfu tèp chuyin de xi• hgl hoc nônt^ thj^n• T H U^U 4
Yl|n Thing t i n kboa hçc xi hfi Ôy ban khoa hçc xi h^i, hâ-nfl
1977.
''50- Tuy. Dtftfng. Ngu-dai atf cûa Ngô ^^ong. Nbâ xuflt bàr
Bhia dân, Bio-klnh, 195€.Bân trfcb d;ch dânb aay, ti^ li^u
Tl|n khoa hçc quan a^.
151- Tho^i trunF c^ cûa Y.Bi-ri-u-c3-vichft I.L<-vi-aki.
chf Ngbién Ctfu l i c h atf. af 63 (thâng 6-196^.),
152- Xa hSi phonf: klfn Trunr-oufc (tronp Trung-ougfc tt
au ttf l i l u tuyla t£p oûa Hà-aaa Del hoc l i c h an h§). BÛa tri
d4ch v i f t tay, ttf li^u Khoa A ftrwonp Dji tço TAI« L^T^ vl-x^

4^

Vous aimerez peut-être aussi