Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
KANFOUDI 2015
mathématiques
Annexes
Tenseurs
Soient B = ei ()
i =1,2,3
la base orthonormée directe cartésienne de l’espace 3,
3
u = ui ei = ∑ui ei (convention de sommation de l’indice répétée), la vitesse en un point
i =1
donné et P un scalaire représentant la pression par exemple. Le vecteur u est un tenseur
d’ordre 1 et le tenseur d’ordre 2 est une matrice : A = [ Aij ]i , j =1,2,3.
Opérateurs
Coordonnées cartésiennes
On pose B ≡ (ex , ey , ez ) et u = ux ex + u y e y + uz ez .
Divergence
∂u ∂u y ∂uz
D’un vecteur : div u = ∇ ⋅ u = tr (∇u) = x + + est un scalaire.
∂x ∂y ∂z
D’un tenseur :
Laplacien
∂2 f ∂2 f ∂2 f
D’un scalaire : Δf = div ( grad f ) = ∇ ⋅ ∇ f = 2 + 2 + 2 est un scalaire.
∂x ∂y ∂z
Coordonnées cylindriques
On pose B ≡ (er , e , ez ) et u = ur er + u e + uz ez .
Gradient
∂f
1 ∂f ∂f
∇f = er + e + ez
∂r r ∂ ∂z
Laplacien
∂ 2 f 1 ∂f 1 ∂2 f ∂2 f
Δf = + + 2 2 + 2
∂r 2 r ∂r r ∂ ∂z
Rotationnel
∇∧u =
r ∂
− (
1 ∂uz ∂u
∂z
er +
∂z
−
∂r) (
∂ur ∂uz
e +
r ∂r
− )
1 ∂ (r u ) ∂ur
ez
∂
Coordonnées sphériques
On pose B ≡ (er , eθ , eϕ ) et u = ur er + uθ eθ + uϕ eϕ .
Divergence
1 ∂ (r 2ur ) 1 ∂ (uθ sin θ) 1 ∂uϕ
∇⋅u = 2 + +
r ∂r r sin θ ∂θ r sin θ ∂ϕ
Laplacien
Δf =
1 ∂ 2 ∂f
r ∂r
2
r
∂r( )
+ 2
1 ∂
r sin θ ∂θ
sin θ(∂f
∂θ
+ 2 )
1 ∂2 f
r sin θ ∂ϕ 2
Rotationnel
1 ∂ (r sin θ uϕ ) ∂ (r uθ )
2 − er
r sin θ ∂θ ∂ϕ
∇∧u = 1 ∂ur ∂ (r sin θ uϕ )
− eθ
r sin θ ∂ϕ ∂r
1 ∂ ( r u ) ∂u
θ
− r eϕ
r ∂ r ∂θ
Dérivée particulaire
Coordonnées cartésiennes
df ∂f ∂f ∂f ∂f
= + ux + uy + uz
dt ∂t ∂x ∂y ∂z
Coordonnées cylindriques
df ∂f ∂f u ∂f ∂f
= + ur + + uz
dt ∂t ∂r r ∂ ∂z
Coordonnées sphériques
df ∂f ∂f uθ ∂f uϕ ∂f
= + ur + +
dt ∂t ∂r r ∂θ r sin θ ∂ϕ
∂ux
∂x
1 ∂ux ∂u y
2 ∂y
+
∂x (
1 ∂ux ∂uz
2 ∂z
+
∂x )
∂u y 1 ∂uz ∂u y
= +
∂y 2 ∂y ∂z
∂uz
Sym
∂z
Coordonnées cylindriques
∂ur
∂r
(
1 1 ∂ur uθ ∂uθ
2 r ∂θ
−
r
+
∂r ) 12 ( ∂∂uz + ∂∂ux )
r z
ε =
r ∂θ(
1 ∂uθ ur
−
r ) (
1 1 ∂uz ∂uθ
2 r ∂θ
+
∂z )
∂uz
Sym ∂z
Coordonnées sphériques
∂ur
∂r
(
1 1 ∂ur uθ ∂uθ
2 r ∂θ
−
r
+
∂r ) 1 1 ∂uψ uψ ∂uψ
2 r sin θ ∂z
−
r
+
∂r
( )
1 ∂uθ ur 1 1 ∂uθ 1 ∂uψ uψ cotgθ
ε = + + −
r ∂θ r 2 r sin θ ∂ψ r ∂θ r
1 ∂uψ ur uθ cotgθ
Sym + +
r sin θ ∂ψ r r
Conservation de la masse
(équation de continuité)
Coordonnées cartésiennes
∂ ∂ ( ux ) ∂ ( u y ) ∂ ( uz )
+ + + =0
∂t ∂x ∂y ∂z
d ∂u ∂u y ∂uz
+ x + + =0
dt ∂x ∂y ∂z
∂ρ 1 ∂ ( ρ r ur ) 1 ∂ ( ρ uθ ) ∂ ( ρ uz )
+ + + =0
∂t r ∂r r ∂θ ∂z
Coordonnées sphériques
∂ρ 1 ∂ ( ρ r 2 ur ) 1 ∂ ( ρ sin θ uθ ) 1 ∂ ( ρ uϕ )
+ 2 + + =0
∂t r ∂r r sin θ ∂θ r sin ϕ ∂ϕ
∂σ xx ∂σ xy ∂σ xz
+ + + Fx = ρ ax
∂x ∂y ∂z
∂σ xy ∂σ yy ∂σ yz
+ + + Fy = ρ a y
∂x ∂y ∂z
∂σ zx ∂σ zy ∂σ zz
+ + + Fz = ρ az
∂x ∂y ∂z
Coordonnées cylindriques
∂σ rr 1 ∂σ rθ ∂σ rz σ rr − σ θθ
+ + + + Fr = ρ ar
∂r r ∂θ ∂z r
∂σ rθ 1 ∂σ θθ ∂σ θ z σ
+ + + 2 rθ + Fθ = ρ aθ
∂r r ∂θ ∂z r
∂σ rz 1 ∂σ θ z ∂σ zz σ rz
+ + + + Fz = ρ az
∂r r ∂θ ∂z r
Coordonnées sphériques
∂σ rr 1 ∂σ rθ 1 ∂σ rϕ 1
+ + + (2σ rr − σ θθ − σ ϕϕ + σ rθ cotgθ ) + Fr = ρ ar
∂r r ∂θ r sin θ ∂ϕ r
∂σ rθ 1 ∂σ θθ 1 ∂σ θϕ 1
+ + + (3 σ rθ + (σ θθ − σ ϕϕ ) cotgθ ) + Fθ = ρ aθ
∂r r ∂θ r sin θ ∂ϕ r
∂σ rϕ 1 ∂σ θϕ 1 ∂σ ϕϕ 1
+ + + (3 σ rϕ + 2σ rθ cotgθ ) + Fϕ = ρ aϕ
∂r r ∂θ r siinθ ∂ϕ r
Coordonnées cylindriques
1 ∂p
−
r ∂θ
∂ 1 ∂ (r uθ ) 1 ∂ 2uθ
+ μ
∂r r ∂r r ∂θ
+ 2 2
+
2 ∂ur ∂ 2uθ
r ∂θ
2
+
∂z
2 + Fθ = ρ
duθ uθ ur
dt
−
r ( )
∂p ∂ 1 ∂ ( r u ) 1 ∂ 2u ∂ 2u
z du
− + μ z
+ 2
z
+ 2
+ Fz = ρ z
∂z ∂r r ∂ r r ∂ θ 2 ∂z dt
Coordonnées sphériques
Relations usuelles
grad (Δf ) = Δ (grad f )
∇ ( fg) = f ∇g + g ∇ f
∇ ( f u ) = f ∇u + u ⊗ ∇ f
t t
∇ (u ⋅ v ) = (∇ u ) ⋅ v + (∇ v ) ⋅ u
(
1
)
t
= ∇u + (∇u)
2
(
1
)
t
Ω = ∇ u − (∇ u )
2
∇u = + Ω
∇ ⋅ u = tr (∇u)
∇ ⋅ ( Δ u ) = Δ (∇ ⋅ u )
∇ ⋅ (∇ ∧ u ) = 0
∇ ⋅ ( f u ) = f ∇ ⋅ u + u ⋅ ∇ f
∇ ⋅ ( f A) = f ∇ ⋅ A + A ⋅ ∇ f
∇ ⋅ ( f I) = ∇f
∇ ⋅ (u ∧ v ) = v ⋅ ∇ ∧ u − u ⋅ ∇ ∧ v
∇ ⋅ (u ⊗ v ) = u ∇ ⋅ v + ∇u ⋅ v
1 1 1
∇ ⋅ = Δu + ∇ ∧ (∇ ∧ u) = ∇ (∇ ⋅ u) + Δu
2 2 2
1
∇ ⋅ Ω = ∇ ∧ (∇ ∧ u )
2
Δf = ∇ ⋅ (∇ f )
Δu = ∇ ⋅ (∇u) = ∇ (∇.u) − ∇ ∧ (∇ ∧ u)
Δ ( f g) = f Δg + g Δf + 2 ∇ f ⋅ ∇g
Δ ( f u) = f Δu + u Δf + 2 ∇ f ⋅ ∇u
∇ ∧ (∇ f ) = 0
∇ ∧ ( Δ u ) = Δ (∇ ∧ u )
∇ ∧ ( f u) = f ⋅ ∇ ∧ u + ∇ f ∧ u
∇ ∧ (u ∧ v ) = u ∇ ⋅ v − v ∇ ⋅ u + ∇ u ⋅ v − ∇ v ⋅ u
Relation du rotationnel
ÚÚ ( n Ÿ u ) d S = ÚÚÚ — Ÿ u dV
S V
Relation de Green
∫∫∫ ( f Δg − g Δf ) dV = ∫∫ ( f ∇g − g ∇ f ) d S
V S
Relations de Stokes
∫ u ⋅ dl = ∫∫ n ⋅ ∇ ∧ u d S
C S
∫ f ⋅ dl = ∫∫ n ⋅ ∇ f d S (=0 si S est fermée)
C S