razaimalalaniainaMinoDA1 ENS CPN 13

UNIVERSITE D’ANTANANARIVO
ECOLE NORMALE SUPERIEURE

C. E. R. LETTRES MALAGASY
MEMOIRE DE C.A.P.E.N
Présenté par :
RAZAIMALALANIAINA
Mino Dorcy Augustine
SAVA RANONANDO MOMBA NY FANATSARANA

NY FANDAHARAM-PIANARAN’NY TARANJA
MALAGASY ANY AMIN’NY LISEA
(miainga amin’izay hita tao amin’ny Saint Antoine Ankadifotsy
sy J. J. Rabearivelo Analakely)
BOKY VOALOHANY
Directeur de recherche :
ANDRIAMANATSILAVO Seth
Maître de Conférences
Antananarivo 2013
UNIVERSITE D’ANTANANARIVO
ECOLE NORMALE SUPERIEURE
C. E. R. LANGUE ET LETTRES MALAGASY
MEMOIRE POUR L’OBTENTION DU C.A.P.E.N
Présenté par :
RAZAIMALALANIAINA Mino Dorcy Augustine
SAVA RANONANDO MOMBA NY FANATSARANA

NY FANDAHARAM-PIANARAN’NY TARANJA
MALAGASY ANY AMIN’NY LISEA
(miainga amin’izay hita tao amin’ny Saint Antoine Ankadifotsy
sy J. J. Rabearivelo Analakely)
BOKY VOALOHANY
Directeur de recherche :
ANDRIAMANATSILAVO Seth
Date de soutenance : 07 Mai 2013

ANTANANARIVO
2013
1
TENY FISAORANA
“ Raha tsy Izaho dia tsy mahefa na inona na inona ianareo”, Joany 15,5.
Fiderana sy fanomezam-boninahitra an’Andriamanitra no mipololotra avy ao am-po.
Izy no nitsimbina sy nitantana voalohany ka nahatontosana ity asa fikarohana ity.
Andriamatoa RATREMA William, na dia voarafitra aza ity asa ity, nefa tsy
nanaiky hitarika ny fanohanana azy ampahibemaso ianao, dia zava-poana ihany.
Maro ny adidy iantsorohanao, nefa tsy nataonao ho ambanin-javatra ity andro ity. Ny
Tompo anie hamaly soa anao hatrany.
Andriamatoa RAHARIJAONA Alphonse, tsy misy olombelona tonga
lafatra, tsy misy asa tsy azo kianina, koa mankasitraka anao nanaiky hitsara sy
hanatsara ny asa fikarohana nataonay. Hoambinin’Andriamanitra anie ianao
amin’izay rehetra ataonao.
Tsy hodiana tsy hita ianao Andriamatoa ANDRIAMANATSILAVO Seth.
Fotoana lava no natokanao sy laninao hitantanana anay tamin’ny fananganana ireto
boky ireto. Misaotra indrindra tamin’ny fahavononana nandray anay, nanome
torohevitra, nanara-maso akaiky, na dia maro aza ny mpiofana sy ny andraikitra
miandry anao. Andriamanitra manan-karem-pahasoavana no hanonitra avo zato heny
izay rehetra foinao.
“Erikerika mahatondra-drano”. Ankasitrahina ianareo mpampianatra
namolavola anay tato amin’ny Sampana Teny Malagasy. Tsy ho very maina anie ny
hasasaranareo fa hanova ny toetra amam-pihetsiky ny fiarahamonina ankehitriny.
Tolorana fisaorana ny tomponandraikitra, ny mpandraharaha, ny
mpampianatra, ny mpianatra ao amin’ny Lisea Saint Antoine Ankadifotsy sy Lisea
Jean Joseph RABEARIVELO Analakely. Tsy nanosi-bohontanana anay ianareo, na
dia teo aza ny lamina tsara rindra harahina mandritra ny taom-pianarana. Ho olom-
pirenena vanona sady mahatsangy no ary anie izay rehetra miara-miasa sy beazina
amin’ireo sekoly ireo.
Ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena no vovonana iadian’ny tafo
amin’ny famolavolana ny fandaharam-pianarana sy fikarakarana ny fitaovana ary
fomba. Isaorana eram-po, eran-tsaina ny sampan-draharaha mifamatotra amin’io
Ministera io : ny tao amin’ny fandraketana ny antontan’isa, ny fari-piadidiam-
2
pampianarana Antananarivo Renivohitra, ny Développement des Curricula et des

Intrants. Tsy nisalasala ianareo nanome izay nilainay. Homban’ny fahasoavan’ny
Tompo anie ny tsirairay amin’ny fanatontosana izany adidy sarotra izany.
Ankoatra ny tahirin-kevitra tany amin’ireo voatanisa ireo sy ny teo am-
pelatanana, dia tranom-boky maromaro no nidirana. Niavaka tamin’ireny ny eto
amin’ny Sekoly sy ny tao amin’ny Documentation / Direction de l’Enseignement
Secondaire (D.E.S.) Misaotra indrindra tamin’ny fiaraha-miasa.
Hafa ihany ny miresaka mivantana noho ny mikirakira boky. Mankasitraka
anao Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or, anisan’ny
tomponandraikitra tamin’ny famolavolana ny fandaharam-pianarana ampiasaina
ankehitriny. Misampantsampana ny adidy iandraiketanao, tsy nisakana anao handray
sy hanampy anay anefa izany. Hitondra vokatra maharitra anie ny asa fikarohana
ataonao hanatsarana ny fanabeazana ny isam-batan’olona.
Misaotra anao Andriamatoa RANDRIANARIMANANA Germain Joseph
nanaiky tamim-pahatsorana hanome ny asa soratrao, ho singa iray handrafetana ity
asa fikarohana ity. Ny Tompo anie hampamokatra hatrany ny talenta anananao.
Mankasitraka ny Fikambanana Soeurs Franciscaines de l’Immaculée de
Palagano nanana fitokisana, nanome fahafahana hiofana tato amin’ity sekoly ity.
Misaotra tamin’ny fanohanana sy fanampiana anay tamin’ny endriny samihafa. Ny
Tompo anie hamaly soa ny mpikambana rehetra sy hampiroborobo hatrany ny
Fikambanana.
Tolorana fisaorana ihany koa ny andiany FANILO, nifanohantohan-tsy ho
lavo mba hanatratra ny tarigetra hoe : “Fahaizana ombam-pahendrena”. Samy hahita
ny soa sy ny tsara, ary ny ho avy mamirapiratra anie ny tsirairay.
RAZAIMALALANIAINA Mino Dorcy Augustine

3
Lisitry ny fafana
Laharana Lohateny Takila
1. Fampitahana ny “Programme” sy “Curriculum” 26

2. Fomba fiasa vaovao 52
3. Fivoaran’ny isan’ny mpianatra nanomboka tamin’ny 1980-1992 66
4. Isan’ny sekoly nikatona tamin’ny 1985/1986 – 1989/1990 66
5. Isan’ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny Fanjakana eto
Madagasikara, taom-pianarana 2005/2006 67
6. Isan’ny mpampianatry ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny
Fanjakana eto Madagasikara, taom-pianarana 2005/2006 68
7. Isan’ny mpianatry ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny
Fanjakana eto Madagasikara, taom-pianarana 2005/2006 68
8. Isan’ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny Fanjakana isa-
paritany, taom-pianarana 2005/2006 68
9. Isan’ny mpampianatry ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny
Fanjakana isa-paritany, taom-pianarana 2005/2006 69
10. Isan’ny mpianatry ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny
Fanjakana isa-paritany, taom-pianarana 2005/2006 69
11. Isan’ny mpianatra any amin’ny faritra, sekoly miankina amin’ny
Fanjakana, taom-pianarana 2005/2006 70
12. Isan’ny mpianatra mamerin-taona any amin’ny faritra, sekoly
miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana 2005/2006 70
13. Isan’ny mpandraharaha any amin’ny faritra, sekoly miankina
amin’ny Fanjakana, taom-pianarana 2005/2006 71
14. Isan’ny mpianatra any amin’ny faritra, sekoly tsy miankina amin’ny
15. Isan’ny mpianatra mamerin-taona any amin’ny faritra, sekoly tsy
16. Isan’ny mpandraharaha any amin’ny faritra, sekoly tsy miankina
4
17. Isan’ny sekoly miankina amin’ny Fanjakana isa-paritra, taom-

pianarana 2010/2011 73
18. Isan’ny mpampianatra isa-paritra, sekoly miankina amin’ny
19. Isan’ny mpianatra isa-paritra, sekoly miankina amin’ny Fanjakana,
taom-pianarana 2010/2011 75
20. Isan’ny sekoly tsy miankina amin’ny Fanjakana isa-paritra, taom-
21. Isan’ny mpampianatra isa-paritra, sekoly tsy miankina amin’ny
22. Ny isan’ny mpianatra isa-paritra, sekoly tsy miankina amin’ny
23. Isan’ny mpianatry ny Lisea any amin’ny faritra, sekoly miankina
24. Isan’ny mpianatry ny Lisea mamerin-taona any amin’ny faritra,
sekoly miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana 2010/2011 79
25. Isan’ny mpandraharahan’ny Lisea any amin’ny faritra, sekoly
26. Isan’ny mpianatry ny Lisea any amin’ny faritra, sekoly tsy miankina
27. Isan’ny mpianatry ny Lisea mamerin-taona any amin’ny faritra,
sekoly tsy miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana 2010/2011 80
28. Isan’ny mpandraharahan’ny Lisea any amin’ny faritra, sekoly tsy
29. Isan’ny mpianatry ny Lisea, CISCO Antananarivo Renivohitra,
sekoly miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana 2010/2011 81
30. Isan’ny mpianatry ny Lisea mamerin-taona, CISCO Antananarivo
Renivohitra, sekoly miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana
2010/2011 82
5
31. Voka-panadinana Baccalauréat, Lisea CISCO Antananarivo

Renivohitra, sekoly miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana
2010/2011 82
32. Isan’ny mpianatry ny Lisea, CISCO Antananarivo Renivohitra,
sekoly tsy miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana 2010/2011 82
33. Isan’ny mpianatry ny Lisea mamerin-taona, CISCO Antananarivo
Renivohitra, sekoly tsy miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana
2010/2011 82
34. Voka-panadinana Baccalauréat, Lisea CISCO Antananarivo
Renivohitra, sekoly tsy miankina amin’ny Fanjakana, taom-pianarana
2010/2011 82
35. Isan’ny mpampianatry ny Lisea Saint Antoine Ankadifotsy, taom-
36. Voka-panadinana Baccalauréat, Lisea Saint Antoine Ankadifotsy,
37. Isan’ny boky kilasy fahenina-famaranana, taranja Malagasy, Lisea
Saint Antoine Ankadifotsy, taom-pianarana 2011/2012 85
38. Isan’ny boky kilasy faharoa-famaranana, taranja Malagasy, Lisea
Saint Antoine Ankadifotsy, taom-pianarana 2011/2012 86
39. Isan’ny mpandraharahan’ny Lisea Jean Joseph Rabearivelo
Analakely, taom-pianarana 2011/2012 87
40. Voka-panadinana Baccalauréat, Lisea Jean Joseph Rabearivelo
Analakely, taom-pianarana 2010/2011 87
41. Isan’ny boky kilasy faharoa-famaranana, taranja Malagasy, Lisea
Jean Joseph Rabearivelo, taom-pianarana 2011/2012 88
42. Isan’ny mpianatry ny Lisea Saint Antoine Ankadifotsy, taom-
nde
43. Isan’ny mpianatra 2 3, Lisea Saint Antoine Ankadifotsy, taom-
6
44. Isa azon’ny mpianatra 2nde 3, taranja Malagasy, telovolana I sy II,

Lisea Saint Antoine Ankadifotsy, taom-pianarana 2011/2012 91
45. Taonan’ny mpianatra 2nde 3 Lisea Saint Antoine Ankadifotsy sy 2nde 1
Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely, taom-pianarana 2011/2012 91
46. Isan’ny mpianatry ny Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely,
47. Isan’ny mpianatra 1ère A4, Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely,
48. Isa azon’ny mpianatra 1ère A4, taranja Malagasy, telovolana I sy II,
49. Taonan’ny mpianatra 1ère A4 sy 1ère D3 Lisea Jean Joseph
Rabearivelo Analakely ; 1ère S1 Lisea Saint Antoine Ankadifotsy,
50. Isan’ny mpianatra TA1 Lisea Saint Antoine Ankadifotsy sy TD5
51. Isa azon’ny mpianatra TA1 Lisea Saint Antoine Ankadifotsy sy TD5
Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely, taranja Malagasy,
telovolana I sy II/Bacc blanc, taom-pianarana 2011/2012 96
52. Taonan’ny mpianatra TA1 sy TS1 Lisea Saint Antoine Ankadifotsy ;
TA7 sy TD5 Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely, taom-
53. Tsinjara asa iombonan’ny mpampianatra kilasy voalohany, Lisea
Jean Joseph Rabearivelo Analakely, taom-pianarana 2010/2011 115
54. Tsinjara asan’ny mpampianatra kilasy 1ère A4, Lisea Jean Joseph
Rabearivelo Analakely, taom-pianarana 2011/2012 116
55. Tsinjara asan’ny mpampianatra kilasy TA1, Lisea Saint Antoine
Ankadifotsy, taom-pianarana 2012/2013 124
56. Tsinjara asa iombonan’ny mpampianatra kilasy famaranana, Lisea
Jean Joseph Rabearivelo Analakely, taom-pianarana 2010/2011 126
7
Lisitry ny sary
Laharana Lohateny Takila
1. Fisorohana ny vohoka lasa aloha loatra 54

2. Ny fandikan-dalàna 56
3. Fanajana ny fananana iombonana 60
8
Lisitry ny fanafohezan-teny
Teny frantsay
APC : Approche par les Compétences

CDI : Centre de Documentation et d’Information
CEEEC : Commission Episcopale pour l’Education et l’Enseignement
Catholique
CISCO : Circonscription Scolaire
COC : Cadre d’Orientation du Curriculum
DCI : Développement des Curricula et des Intrants
DES : Direction de l’Enseignement Secondaire
DINEC : Direction Nationale de l’Enseignement Catholique
DREN : Direction Régionale de l’Enseignement
EPT : Education Pour Tous
ESS : Enseignant Sémi-Spécialisé
EVA : Education à la Vie et à l’Amour
F : Fille
G : Garçon
J : jeudi
L : lundi
Mer : mercredi
9
Teny Malagasy
AFV : ambaratonga fototra voalohany

FMZT : famohazan-tsaina
FRAM : fikambanan’ny Ray aman-dRenin’ny mpianatra
FTMR : fitambarany
FTMR-AM : fitambarany amin’ny ampahany
HVD : hevi-dehibe
L : lehilahy
MAF : miankina amin’ny Fanjakana
MK : mitana kilasy
MPK : mpiasam-panjakana
MPPT : mpampianatra
MPT : mpianatra
MTR : mpiasa tsy raikitra
RH : renihevitra
tmf : tetezamita fohy
TMF : tsy miankina amin’ny Fanjakana
TMK : tsy mitana kilasy
TML : tetezamita lava
TPRA : toeram-pampianarana amperinasa
TPRV : toeram-pampianarana voaisa
V : vehivavy
ZK : zana-kevitra
3 taona-KL 1 : telo taona ao amin’ny kilasy iray
10
Dikanteny nampiasaina
A
Absents : tsy tonga
Activité d’apprentissage : asa izarana
Admis : afa-panadinana
Ages : taona
Ans : taona
Autres : hafa
B
Benevoles : mpanao soa/tsy mandray karama
Bilan : jery todika
C
Circonscription scolaire : fari-piadidiam-pampianarana
Classes : kilasy
Cohérence : fikaonana
Collège : kolejy
Compétence : fahaiza-manao
Concept : rijan-kevitra
Courant : firehana
E
Education à la Vie et à l’Amour : Fibeazana Miaina sy Mitia
Effectifs : isan’ny mpianatra
En classe : mitana kilasy
Enseignant : mpampianatra
Ensemble : miaraka
Etablissements recensés : toeram-pampianarana voaisa
Etablissements fonctionnels : toeram-pampianarana amperinasa
F
Filles : vehivavy
Fonctionnaire : mpiasam-panjakana
Fondement : lafika
11
G
Garçons : lehilahy
Globalisation : fanantoloana
I
Inscrits : voasoratra anarana
L
Lycée : Lisea
M
Matières : taranja
Mesurable : azo refesina
Mise en activité de l’apprenant : fampandraisana anjara ny mpianatra
Moins de 6 : latsaky ny 6
Mondialisation : fanatontoloana
N
Nombre d’enseignants : isan’ny mpampianatra
Non admis : tsy afa-panadinana
Non en classe : tsy mitana kilasy
Notes : isa azo
Nouveaux : vaovao
O
Observable : azo tilina
Orientation : tondrozotra
P
Passants : nifindra kilasy
Personne en situation : olona ifotorana
Pertinent : mandaitra avy hatrany
Pourcentage : isanjato
Prescolaire : famohazan-tsaina
Présents : tonga
Primaire : ambaratonga fototra voalohany
Privé : tsy miankina amin’ny Fanjakana
12
Province : faritany
Public : miankina amin’ny Fanjakana
R
Redoublants : mamerin-taona
Région : faritra
S
Série : sokajy
Situation problème : sehatra olana
Sous total : fitambarany amin’ny ampahany
Système éducatif : rafi-panabeazana
T
Tendance : firehana
Total : fitambarany
Total des élèves : isan’ny mpianatra rehetra
Total en classe : fitambaran’ny mitana kilasy
Trimestre I : telovolana I
Trimestre II : telovolana II
Triplants : telo taona ao amin’ny kilasy iray
V
Vacataire : mpiasa tsy raikitra
5 premières années : 5 taona voalohany

6è et 7è années : taona fahenina sy fahafito
13
FIZARAN-TAKILA
Teny fisaorana …………………………………………………………………...1
Lisitry ny fafana………………………………………………………………….3
Lisitry ny sary………………………………………………………………….....7
Lisitry ny fanafohezan-teny……………………………………………………..8
Dikanteny nampiasaina………………………………………………………...10
Votoatin’ny asa………………………………………………………………….19
0. Teny fampidirana…………………………………………………..............19
0.1. Ny sehatra nirotsahana sy ny lohahevitra.................................................19
0.2. Antony nisafidiana ny lohahevitra...........................................................19
0.3. Petraka olana sy petra-kevitra..................................................................20
0.4. Fomba nanatanterahana ny asa................................................................20
0.5. Ireo olona nosetraina sy ny vahaolana noraisina……………………….21
0.6. Haitsikera nampiasaina………………………………………………....21
0.7. Fetran’ny asa fikarohana………………………………………………..23
0.8. Fanolorana ny drafitra…………………………………………………..23

14
I. ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA FANDAHARAM-

PIANARANA………………………………………………………………….25
1.1. Araka ny hita tao amin’ny seminera notarihin’i Marcel CRAHAY

sy Monique DETHEUX…………………………………………………...25
1.1.1. Ny atao hoe “Programme” sy “Curriculum”…………………….25
1.1.1.1. Fampitahana ny “Programme” sy “Curriculum”………...25
1.1.1.2. Ny fifandraisan’ny “Programme” sy “Curriculum”……..27
1.1.1.3. Ny misy eto Madagasikara : “Programme” sa
“Curriculum” ?..................................................................28
1.1.2. Ireo singa miditra an-tsehatra amin’ny famolavolana fandaharam-
pianarana…………………………………………………...........28
1.1.2.1. Ny hevitr’i A. LEVY……………………….....................28
1.1.2.2. Ireo teboka telo lehibe……………...................................29
1.1.3. Ohatra mazava hampiharana ny volavolan-kevitra :
“la lecture d’une carte”..................................................................35
1.1.3.1. Ny tsara ho fantatra momba ny sarintany..........................35
1.1.3.2. Santionana asa izarana sy tombana...................................36
1.1.3.3. Ny fomba hampiharana azy aty amin’ny taranja
Malagasy............................................................................37
1.2. Araka ny nomen’ny “Développement des Curricula et

des Intrants”(DCI)……………………………………………………….41
1.2.1. Ny tanjon’ny “Cadre d’Orientation du Curriculum” (COC)…….42
1.2.1.1. Ny pôlitika sy ny zava-nisy ara-piarahamonina,
ary ny kolontsaina………………………………………..42
1.2.1.2. Ny toe-karena……………………………………………43
1.2.1.3. Ny fomba fampianatra…………………………………...43
1.2.2. Ny atao hoe “Curriculum”……………………………………….44
1.2.2.1. Ny zava-kendrena………………………………………..44
1.2.2.2. Ny lôjikan’ny fahaiza-manao sahala amin’
ny tondrozotran’ny “Curriculum” malagasy……………45
1.2.2.3. Ny “Programmes d’études”……………………………..46
15
1.2.3. Fenitra iraisam-pirenena ampiharina eto Madagasikara nivoaka

tamin’ny volana jona 2009 (Recommandations de la concertation
technique nationale de Juin 2009)……………………………….48
1.2.3.1. Ny tanjon’ny fanabeazana……………………………….48
1.2.3.2. Ny “Programmes d’études”……………………………...49
1.2.3.3. Ny mpampianatra sy ny tomponandraikitra…………......50
1.3. Araka ny hevitr’Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis

de l’Or, mpamolavola fandaharam-pianarana ao amin’
ny Ministera……………………………………………………………….50
1.3.1. Ny tsikaritra momba ny fampiharana ny fandaharam-pianarana
1996-2000………………………………………………………..51
1.3.2. Fomba fiasa vaovao……………………………………………...52
1.3.3. Ohatra hampiharana ny fomba fiasa vaovao ao amin’
ny ambaratonga faharoa………………………………………....54
1.3.3.1. Kilasy faharoa…………………………………………....54
1.3.3.2. Kilasy voalohany………………………………………...58
1.3.3.3. Kilasy famaranana……………………………………….60
Fehiny……………………………………………………………………...64
II. FAMPAHAFANTARANA NY SEHATRA NANAOVANA NY ASA

FIKAROHANA ARY NY FANDAHARAM-PIANARANA
NAMPIHARINA…………………………………………………………………..65
2.1. Ny mombamomba ireo sekoly notsidihina……………………………....65

2.1.1. Ankapobeny momba ny sekoly eto Madagasikara………………65
2.1.1.1. Araka ny hita ao amin’ny boky nosoratan’i Francis
KOERNER……………………………………………....65
2.1.1.2. Araka ny nomen’ny Ministeran’ny Fanabeazam-
pirenena.............................................................................67
2.1.1.3. Araka ny nomen’ny fari-piadidiam-pampianarana (CISCO)
Antananarivo Renivohitra.................................................81
16
2.1.2. Ny Lisea Saint Antoine Ankadifotsy............................................83

2.1.2.1. Ny tantaran’ny sekoly........................................................83
2.1.2.2. Ny fandraharahana ao amin’ny sekoly..............................84
2.1.2.3. Ny fitaovana ampiasaina...................................................85
2.1.3. Ny Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely...............................86
2.1.3.1. Ny tantaran’ny sekoly........................................................86
2.1.3.2. Ny fandraharahana ao amin’ny sekoly………………......87
2.1.3.3. Ny fitaovana ampiasaina………………………………...88
2.2. Ny mombamomba ireo mpianatra sy ny fomba nitondran’

ny mpampianatra ny lesona……………………………………………...89
2.2.1. Tao amin’ny kilasy faharoa ……………………………………..90
2.2.1.1. Ny mpianatra : isa, isa azo, taona………………………..90
2.2.1.2. Ny fomba nitondran’ny mpampianatra ny lesona….........92
2.2.2. Tao amin’ny kilasy voalohany…..................................................93
2.2.2.1. Ny mpianatra : isa, isa azo, taona.....................................93
2.2.2.2. Ny fomba nitondran’ny mpampianatra ny lesona.............95
2.2.3. Tao amin’ny kilasy famaranana....................................................96
2.2.3.1. Ny mpianatra : isa, isa azo, taona.....................................96
2.2.3.2. Ny fomba nitondran’ny mpampianatra ny lesona.............97
2.3. Ny fandaharam-pianarana narahina.......................................................103

2.3.1. Fandaharam-pianaran’ny kilasy faharoa.....................................105
2.3.1.1. Literatiora........................................................................105
2.3.1.2. Riba..................................................................................107
2.3.1.3. Endrika tsinjara asa..........................................................109
2.3.2. Fandaharam-pianaran’ny kilasy voalohany................................110
2.3.2.1. Literatiora........................................................................110
2.3.2.2. Riba..................................................................................112
2.3.2.3. Endrika tsinjara asa..........................................................115
17
2.3.3. Fandaharam-pianaran’ny kilasy famaranana..............................118

2.3.3.1. Literatiora........................................................................118
2.3.3.2. Riba..................................................................................121
2.3.3.3. Endrika tsinjara asa……………………………………..124
Fehiny………………………………………………………………….....128
III. JERY KIANA NY FANDAHARAM-PIANARANA SY

TOLO-KEVITRA…………………………………………………………….......129
3.1. Ny hita fa mifanojo amin’izay andrasan’ny mpianatra sy

ny mpampianatra ……………………………………………………….129
3.1.1. Ho an’ny kilasy faharoa………………………………………..129
3.1.1.1. Araka ny hevitry ny mpianatra………………….....129
3.1.1.2. Araka ny hevitry ny mpampianatra………………...130
3.1.2. Ho an’ny kilasy voalohany…………………………………….130
3.1.3. Ho an’ny kilasy famaranana…………………………………...131
3.2. Ny heverin’ny mpianatra sy ny mpampianatra fa

ilana fanovana……………………………………………………….......132
3.2.1. Ho an’ny kilasy faharoa……………………………………..132
3.2.1.1. Araka ny hevitry ny mpianatra……………………..132
3.2.2. Ho an’ny kilasy voalohany……………………………….....134
3.2.2.1. Araka ny hevitry ny mpianatra……………………...134
3.2.2.2. Araka ny hevitry ny mpampianatra…………………..134
3.2.3. Ho an’ny kilasy famaranana………………………………....135
3.2.3.1. Araka ny hevitry ny mpianatra……………………….135
3.2.3.2. Araka ny hevitry ny mpampianatra………………......135
18
3.3. Tolo-kevitra ho fanatsarana ny fandaharam-pianarana.......................137

3.3.1. Avy amin’ny mpianatra..........................................................137
3.3.1.1. Ho an’ny kilasy faharoa...............................................137
3.3.1.2. Ho an’ny kilasy voalohany...........................................139
3.3.1.3. Ho an’ny kilasy famaranana.........................................141
3.3.2. Avy amin’ny mpampianatra..................................................143
3.3.3. Ny lohahevitra heverinay fa tokony homena lanja amin’izao
andron’ny fanatontoloana izao..........................................................144
Fandravonana ny tolo-kevitra.................................................................149
Fehiny ........................................................................................................150
Teny famaranana.................................................................................................151
Boky sy tahirin-kevitra........................................................................................154
Famintinana/Résumé/The summary..................................................................157
Momba ny asa fikarohana..................................................................................160

0. TENY FAMPIDIRANA
19
0. TENY FAMPIDIRANA
Hamaranana ny fiofanana eto amin’ny sekoly, dia misy asa fikarohana

tohanana ampahibemaso hahazoana ny mari-pahaizana C.A.P.E.N (Certificat
d’Aptitude Pédagogique de l’Ecole Normale). Eto am-piandohana, dia hofariparitana
amin’ny ankapobeny ny mombamomba ity asa ity.
0.1. Ny sehatra nirotsahana sy ny lohahevitra

Maro ny sehatra azo irotsahana ato amin’ny Sampana Teny Malagasy :
literatiora, riba, fitsipiky ny teny, haiteny, haifampianarana. Ity farany no nironan’ny
safidy. Notsongaina ho lohateny ny hoe : “Sava ranonando momba ny
fanatsarana ny fandaharam-pianaran’ny taranja Malagasy any amin’ny Lisea
(miainga amin’izay hita amin’ny Saint Antoine Ankadifotsy sy J. J. Rabearivelo
Analakely)”. Azo lazaina fa tsy mbola nisy nitrandraka io lohahevitra io. Marina fa
efa namahavaha ny fandaharam-pianarana ihany i Jeanne Alice
HERIARIMAMINIAINA, Mémoire de C.A.P.E.N, “Famahavahana ny fandaharam-
pianarana taranja Malagasy ambaratonga faharoa dingana faharoa taona 1995”,
décembre 2002. Saingy ny nifotorany, dia ny fitrandrahana ny filam-panabeazana
ankehitriny ary ny famahavahana ireo singa telo mandrafitra ny fandaharam-
pianarana : ny tanjona, ny votoatiny, ny tombana. Noferany ho teo amin’ny
famahavahana sy fanolorana tolokevitra fa tsy nitatra ho any amin’ny famolavolana
fandaharam-pianarana vaovao ny asany.
0.2. Antony nisafidiana ny lohahevitra

Mihen-danja ny fiarovana ny maha Malagasy manoloana ny fihazakazaky
ny fanatontoloana. Singa iray ahafahana manarina izany ny sehatry ny fampianarana.
Manana anjara toerana manokana amin’ny fanehoana ny maha izy ny firenena ny
fandaharam-pianaran’ny taranja Malagasy. Ilaina ny manao jery todika ny
fandaharam-pianarana mba hifanaraka amin’ny vanim-potoana ankehitriny nefa tsy
mamono ny hanitra nentin-dRazana.
20
Sekoly roa samy efa niorina talohan’ny taona 1960 no nohadihadiana : Jean
Joseph Rabearivelo Analakely, niorina tamin’ny 1936 ; Saint Antoine Ankadifotsy,
niorina tamin’ny 1950. Samy taty aoriana vao nisy kilasy faharoa, voalohany,
famaranana. Ny fampiharana ny fandaharam-pianarana amin’izao fotoana izao no
nifotorana. Sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny Fanjakana no nofidina mba
hahafahana mampitaha.
0.3. Petraka olana sy petra-kevitra

Miharihary ankehitriny fa betsaka tokoa ny Malagasy tsy manome hasina
firy ny teny malagasy sy tsy mahafehy azy tsara, na am-bava , na an-tsoratra. Hita
taratra izany, na eo amin’ny sehatry ny fampianarana, na eo amin’ny serasera
andavanandro, na any amin’ny haino aman-jery sy fampitam-baovao isan-karazany.
Toa tsy dia mahataitra ny maro anefa izany.
Raha mifanaraka amin’izay filan’ny fiarahamonina ny tanjon’ny
fandaharam-pianarana, ary tsara rafitra sy arahina ara-dalàna izy, dia ho tanteraka ny
hoe : “Andrianiko ny teniko, ny an’ny hafa koa feheziko”.
0.4. Fomba nanatanterahana ny asa

Maro ny dingana narahina ankoatra ny vaky boky, vao tontosa ity asa
fikarohana ity.
Fanatonana ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena sy ireo sampan-
draharaha mifandray akaiky aminy : Développement des Curricula et des Intrants,
Circonscription Scolaire Antananarivo Renivohitra.
Fanatrehana ny fampianarana tany amin’ny Lisea roa
Fanomezana andiam-panontaniana hovalian’ny mpianatra sy ny
mpampianatra
Firesahana mivantana tamin’Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO
Fulgence Louis de l’Or, anisan’ny namolavola ny fandaharam-pianarana ampiharina
any amin’ny Lisea ankehitriny.
Fanontaniana ny olona mahafantatra ny fomba amam-panao sy ny zava-
misy any amin’ny faritany.
21
0.5. Ireo olana nosetraina sy ny vahaolana noraisina

Tsy nisosa tahaka ny rano ny fandrafetana ny asa fa nosembantsembanin’ny
olana samihafa. Nanoloana ny sakantsakana, dia nitady ala olana hatrany izahay.
- Fitadiavana tahirin-kevitra : tsy nisy tahin-kevitra vonona avy hatrany fa
nangatahana lalana mialoha izay nisy
>Nifanaraka tamin’ny tomponandraikitra, nandalondalo matetika, nanao
dika mitovy izay azo natao, nandray an-tsoratra izay nolazainy.
- Fotoana nanatrehana ny fampianarana : tao anatin’ny taom-pianarana
2011-2012, telovolana faharoa no nidirana tany an-tsekoly. Nisy ihany ny
fandaharam-potoana nifanindry hany ka tsy nitohy ny fijerena kilasy iray
> Roa isaky ny kilasy ihany ny seho natrehina. Ny firesahana manokana
tamin’ny mpampianatra no namenoana ny banga.
- Dikanteny : amin’ny teny frantsay ny ankamaroan’ny tahirin-kevitra
>Nezahina nadika amin’ny teny malagasy araka izay azo atao ny
voambolana. Misy ihany anefa ireo notazonina amin’ny teny vahiny mba tsy hiova
ny heviny.
0.6. Haitsikera nampiasaina

Haitsikera roa nefa mifameno no narahina tamin’ny fandrafetana ity asa
fikarohana ity : haitsikera ara-drafitra (structuralisme), haitsikera araka anjara asa
(fonctionnalisme). Antsoina hoe “structuro-fonctionnalisme” ny fampivadiana azy
roa ireo.
Ny sehatry ny haiteny no loharano nipoiran’ ny haitsikera ara-drafitra.
I Ferdinand de SAUSSURE no namorona azy. Toy izao ny hevi-dehibe raketin’ny
fampianarany izay narafitry ny mpianany ho boky taorian’ny fahafatesany : rafitra
iray ny haiteny, ahitana singa maro mamorona io rafitra io. Tsy afaka mandeha irery
ny singa iray, fa tsy maintsy mifandray sy mifampiankina amin’ny singa hafa1 .
Mpandinika sy mpanoratra fanta-daza no nampihatra ny fomba fandinika ara-
drafitra. Ohatra amin’izany i LEVI-STRAUSS (C), ALTHUSSER (L), LACAN (J),
1
Ferdinand de SAUSSURE, Cours de linguistique générale, Edition critique préparée par Tullio De
MAURO, Payot, Paris,1979 : qui envisage d’étudier la langue comme un système dans lequel chacun
des éléments n’est définissable que par les relations d’équivalence ou d’opposition qu’ils
entretiennent avec les autres. Cet ensemble des relations forment LA STRUCTURE.
22
FOUCAULT (M), DERRIDA (J) (STRUCTURALISME : htt : //webtab.ac-

bordeau//fr/établissement/JMonnet/ses/coursocio/struct-html, p.1 sur 3). Teo amin’ny
sehatry ny haiolona no nampiharan’i Claude LEVI-STRAUSS, manam-pahaizana
momba ny fandinihana fiarahamonina azy. Nomeny lanja manokana ny fijerena ireo
rafitra misy manoloana ny fikarohana izay atao. Nahatsapa izy fa “manome tontolo
iray ny rafitra. Singan-javatra maro mitambatra no nampisy io tontolo io, ka ny
fiovan’ny iray amin’ireo singa ireo, dia mampiova ny singa hafa rehetra miaraka
aminy”2. Mifototra amin’ny fandinihana ny singa tsirairay izay manana ny maha izy
azy, mifandray, mifampiankina, mifameno, mamorona ny manontolo, ny haitsikera
ara-drafitra. Tsy misy dikany ny singa iray, raha tsy eo ny singa hafa rehetra miaraka
aminy, ary tsy feno ny manontolo, raha ialan’ny singa iray mandrafitra azy.
Malaza amin’ny amin’ny haitsikera araka anjara asa i Guy ROCHER sy
Bronislaw MALINOWSKI. Mpikaroka sy mpandinika momba ny fiarahamonina izy
ireo. Ny famaritan’ i Guy ROCHER no haseho etoana: “Ny araka anjara asa sy ny
fandinihana araka anjara asa, dia manome lanja betsaka ny fandinihana
fiarahamonina ho toy ny manontolo iray, ary ilaina ny fampifandraisana
mandrakariva ny trangan-javatra tsirairay voadinika ao amin’io manontolo io
amin’ny maha tontolo voajanahary azy”3. Mifameno sy mifampiankina ny
andraikitry ny singa tsirairay, ka ny zava-misy iray tohanan’ny andraikitra sy ny
anjara toerana misy azy, dia manazava ny rafitra sy ny anjara asany.
Azo ampiharina aty amin’ny sehatry ny fampianarana sy fanabeazana ny
fanakambanana ireo haitsikera roa ireo (structuro-fonctionnalisme), satria manome
rafitra iray izy io. Singa samihafa no mandrafitra azy ho tontolo iray. Ny telolafin’ny
haifampianarana no fototra iaingana : mpianatra, mpampianatra, fahalalana.
Ankoatra izany, dia misy ny antanan-tohatra : ministera, fitantanana, mpampianatra ;
fitantanana, mpampianatra, mpianatra ; mpampianatra, mpianatra, Ray aman-dReny.
2
LEVI-STRAUSS (C), Anthropologie structurale, Plon, Paris, 1958 : « Une structure offre un
caractère de système. Elle consiste en élément tel qu’une modification quelconque de l’un d’eux
entraîne la modification de tous les autres », p.332
3
ROCHER (G), Introduction à la Sociologie générale, HMH, Paris, 1970 : « Le Fonctionnalisme et
l’analyse fonctionnelle ont très largement contribué à mettre l’accent sur l’étude de la société comme
totalité et sur la nécessité de toujours rapporter chaque phénomène étudié à cette totalité comme à son
contexte naturel », p.76
23
Samy manana ny anjara asany ny tsirairay ao anaty rafitra. Raha misy tsy
mahatontosa ny anjarany, na manao kitoatoa, dia mandringa ilay rafitra, ary tsy
mandeha araka ny tokony ho izy.
0.7. Fetran’ny asa fikarohana

Mba hisian’ny rindra, dia tokony hitovy ny isan’ny ohatra. Misy ihany ny
tsy fifandanjana, na tsy nahitana valiny mihitsy noho ny tsy fahampian’ny tahirin-
kevitra teo am-pelatanana sy ny fahateren’ny fotoana.
Raha ny tokony ho izy, dia tokony hitovitovy ny halavan’ny fizarana, ny
toko, ny zana-toko tsirairay. Ny zava-misy sy ny fitaovana teo am-pelatanana anefa
no niaingana, hany ka misy lava sy fohy kokoa.
Sahala amin’ny tao trano ny fanabeazana ka ilana ny isam-batan’olona.
Noho ny fahateren’ny fotoana, dia tsy afaka nifampidinika tamin’ny Ray aman-
dRenin’ny mpianatra izahay.
Lisea roa teto an-drenivohitra no niaingana. Mety tsy hahasahana an’i
Madagasikara izany fa tokony hisy fakana zava-misy any amin’ny faritra hafa. Tsy
vita anefa izany noho ny asa fikarohana sy ny fotoana voafetra.
0.8. Fanolorana ny drafitra

Fizarana telo lehibe no hita ato amin’ity asa ity. Ny fizarana tsirairay, dia
ahitana toko sy zana-toko. Hovahavahana tsotsotra etoana izany
Voalohany : ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA

FANDAHARAM-PIANARANA. Sava ranonando momba ny fanatsarana no
lohahevitra nofidina. Mba hahafahana manatanteraka izany, dia tsy maintsy fantatra
ny fepetra tokony harahina. Loharano telo no nanovozan-kevitra : ny seminera
notarihin’i Marcel CRAHAY sy Monique DETHEUX, ny nomen’ny
tomponandraikitry ny Développement des Curricula et des Intrants, ary ny tany
amin’Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or.
24
Faharoa : FAMPAHAFANTARANA NY SEHATRA NANAOVANA NY ASA

FIKAROHANA ARY NY FANDAHARAM-PIANARANA NAMPIHARINA. Mba ho azo
tsapain-tanana ny asa, dia nisafidy sekoly roa, ary nasongadina ny mombamomba
azy. Mifototra amin’ny mpianatra ny fampianarana amin’izao fotoana izao ka
nohadihadiana ny momba azy ireo sy ny fomba nitondran’ny mpampianatra ny
lesona. Ny tanjona sy ny fomba entina manatratra ny tanjona no naseho isaky zana-
taranja voafaritry ny fandaharam-pianarana. Hita ao ihany koa ny tsinjara asan’ny
mpampianatra mba hahafahany mampita ny fahalalana mandritra ny taom-pianarana.
Fahatelo : JERY KIANA NY FANDAHARAM-PIANARANA SY TOLO-

KEVITRA. Ny fanadihadiana natao tamin’ny mpianatra sy ny mpampianatra ary ny
mpandraharaha, ny valim-panontaniana samirery avy amin’ny mpianatra 20 isaky ny
kilasy sy avy amin’ny mpampianatra vitsivitsy, ny fanarahana ny lesona natao no
akora niaingana. Avy amin’izany no nahafahana nitsikera sy nanome tolo-kevitra.
Ankoatra ny voalazan’ny mpianatra sy ny mpampianatra, dia misy hevitra hafa ihany
koa natolotra vokatry ny fanadihadiana sy ny zava-misy.
FIZARANA VOALOHANY :
ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA

FANDAHARAM-PIANARANA
25
I. ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA FANDAHARAM-

PIANARANA
Ny fianarana no lova tsara indrindra. Ny fisian’ny fandaharam-pianarana
tsara rafitra no miantoka ny mpianatra hahatsangy no ary. Misy lasitra arahina ny
famolavolana io fandaharam-pianarana io. Tahirin-kevitra telo no haseho ato
amin’ity fizarana ity : ny seminera notarihin’i Marcel CRAHAY sy Monique
DETHEUX, ny nomen’ny “Développement des Curricula et des Intrants”, ary ny
tany amin’Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or.
1.1. Araka ny hita tao amin’ny seminera notarihin’i Marcel CRAHAY

sy Monique DETHEUX
Miankina betsaka amin’ny zava-misy eo amin’ny firenena sy ny fivoarana
eran-tany ny fandaharam-pianarana. Efa nisy ny fandaharam-pianarana talohan’ny
fanjanahantany, nandritra ny fanjanahantany, ary taorian’ny fanjanahantany. Tsy azo
ataotao foana ny fanovana azy. Ho fanomanana ny fandaharam-pianarana
ampiasain’ny Lisea ankehitriny no nahatongavan-dry Marcel CRAHAY sy Monique
DETHEUX teto Madagasikara. Nitarika seminera izy ireo nanomboka tamin’ny
Alarobia 6 janoary 1993 ka hatramin’ny Zoma 15 janoary 1993. Nandray anjara
tamin’izany ny solontenan’ny sampam-panabeazana samihafa. Ny hevi-dehibe
nisongadina nandritra io seminera io no haseho etoana : famaritana ny “Programme”
sy “Curriculum”, ireo singa miditra an-tsehatra amin’ny famolavolana fandaharam-
pianarana, ary ohatra mazava hampiharana ny volavolan-kevitra.
1.1.1. Ny atao hoe “Programme” sy “Curriculum”

Voambolana roa samy hafa nefa mifameno ny “Programme” sy
“Curriculum”. Ndeha hasongadina ny fahasamihafany, ny fifandraisany, ny misy eto
Madagasikara, na “Programme”, na “Curriculum”
1.1.1.1. Fampitahana ny “Programme” sy “Curriculum”

Ny fampitahana ireo voambolana roa ireo no hamaritana ny
fahasamihafany, na dia mitovy aza ny teboka iaingana, (jereo tovana p.8)
26
Programme Curriculum
Faritana ny hevi-dehibe ifotorana sy ny Faritana ny hevi-dehibe ifotorana sy ny

tanjona tiana hotratrarina. tanjona tiana hotratrarina.
Ohatra : hampivelatra ao amin’ny mpianatra : Ohatra : hampivelatra ao amin’ny mpianatra :
- ny saina tia mitsikera - ny saina tia mitsikera

- ny hevitry ny rariny - ny hevitry ny rariny
- ny fahazakan-tena - ny fahazakan-tena
Omena ny lohatenin-desona isaky ny Ny tanjona dia mifanaraka amin’ny toetra

taranja. Ny fanoroan-takila ao amin’ny amam-pihetsika azo tarafina aorian’ny
fandaharam-pianarana no maneho izany. fampitana ny fahalalana.
Omena ihany koa ny tsinjara asa izay Omena avokoa ireto manaraka ireto :
mamaritra ny fotoana hampitana azy.
- ny dingana arahina amin’ny fampitana
fahalalana mba tsy hivaona amin’ny tanjona
- ny fitaovana ilaina amin’izany, na
mandritra ny fampianarana, na amin’ny
fanarenana aorian’ny tombana
- ny fomba hanatanterahana ny
tombana: na hatao eny anelanelan’ny
fampianarana mba hahafahana mijery ny
haabom-pahalalan’ny mpianatra ary
hanomanana sahady ny fanitsiana sy ny
fanarenana, na izay fahalalana rehetra
nomena no tombanana
Raha fintinina izay voalaza, ny “Programme” dia azo oharina amin’ny

“menu” izay maneho ny karazan-tsakafo fotsiny, ny “curriculum” kosa dia sahala
amin’ny “recette de cuisine” izay manome amin’ny antsipiriany ny fomba
27
nanamboarana azy : ny zavatra ilaina, ny fatrany na ny lanjany, ny dingana arahina,

ny faharetan’ny fahandroana4
1.1.1.2. Ny fifandraisan’ny “ Programme” sy “ Curriculum ”

Ny “Programme ” no iaingana rehefa handrafitra “ Curriculum ”. Na dia
samy manana “ programme” mitovy aza ny mpampianatra amin’ny firenena, na
faritra iray, dia tsy mitovy ny fomba hampitana azy amin’ny mpianatra, na dia kilasy
mitovy aza. Hita taratra eo amin’ny fanatontosana sy ny tombana io tsy fifandanjana
io.
Ireto no tsikaritra tamin’ny fanadihadiana ny mpampianatra tany amin’ny
ambaratonga voalohany sy faharoa:
• ny mpampianatra, dia sahiran-tsaina amin’ny fanomezan-toerana
voalohany ny fampitana fahalalana mahazatra, na dia efa omena aza ny tanjona azo
trandrahina.
• eo amin’ny tombana, ny hasarotry ny laza adina dia miovaova araka
ny mpampianatra : ny halavany, ny karazany, ny torolalana. Io tsy fitoviana eo
amin’ny mpampianatra io, dia mampiharihary ny tsy fitovian’ny fahaiza-manao eo
amin’ny mpianatra samy hafa sekoly nahavita taom-pianarana iray, na dia mitovy
aza ny isa azon’izy ireo. Ny fitsinjaran’ny mpampianatra ny fotoana ihany koa, dia
miovaova araka ny kilasy.
Ny fanomezan’ny “Programme” ny amin’ny ankapobeny no tena fototr’io
tsy fifandanjana io. Anjaran’ny mpampianatra tsirairay mantsy ny mitady fomba
hamadihana azy hifanaraka amin’ny zava-misy.
Ny “Curriculum” kosa, dia mijery mialoha izay tsy maintsy hampitain’ny
mpampianatra, ny fomba hampitana azy, ary ny fomba hanatanterahana ny tombana.
Ny “Curriculum” dia mamolavola torohevitra azo tilina amin’ny haabom-
pahalalan’ny mpianatra, ary manolotra ihany koa ny fitaovana ilaina amin’ny
fampianarana sy ny tombana, (jereo tovana p.9-10)
4
«Le menu propose une simple liste de plats : la recette fournit en plus tous les éléments qui peuvent
aider à son exécution : les différents ingrédients, les quantités respectives, les étapes successives et les
manipulations, le temps de cuisson », Marcel CRAHAY et Monique DETHEUX, Séminaire sur la
consrtuction d’un curriculum, p.7
28
Araka izany, ny “Curriculum” dia fitaovana miantoka ny hatsara sy ny

fikaonan’ny fampianarana5
1.1.1.3. Ny misy eto Madagasikara : “Programme” sa “Curriculum” ?

Raha jerena ny fandaharam-pianarana amin’izao fotoana izao (…1993) dia
maneho fa “Programme” no misy eto Madagasikara : manolotra ny lohatenin-desona
mandritra ny taom-pianarana, ny taranja hampianarina, ny tsinjara asa isan-
kerinandro.
Tsy afa-miala amin’ny tsy fifandanjana hatrany ny fampianarana. Ny
fitaovana mahomby hampitomboana ny hatsaran’ny fampianarana malagasy, dia ny
firosoana amin’ny famolavolana “Curriculum”, (jereo tovana p.10)
1.1.2. Ireo singa miditra an-tsehatra amin’ny famolavolana fandaharam-

pianarana
Maro ny mpandinika nifototra tamin’ny famolavolana fandaharam-
pianarana. Ny hevitr’i A. LEVY no nasongadina tamin’ny seminera. Hita tao ihany
koa ireo teboka lehibe telo iorenan’io famolavolana io.
1.1.2.1. Ny hevitr’i A. LEVY

Ao amin’ny Handbook of Curriculum Evaluation no namaritany ny dingana
arahina amin’ny famolavolana “Curriculum”:
• famaritana ny pôlitikam-panabeazana : fanolorana ny zava-kendrena
amin’ny rafi-panabeazana
• fanaovana jery todika ny filana sy ny fahafaha-manatanteraka
• fananganana ny drafitra :
- Rehefa fantatra ny zava-kendrena, dia faritana ny votoatiny, ny fomba
hampitana azy, ny fitaovana sy ny tahirin-kevitra ilaina, ary ny endriky ny tombana.
Tandrovana mandrakariva ny fikaonan’ny tanjona sy ny votoatim-pampianarana, ary
ny tetika amam-paika ampitana azy.
- Tombanana ihany koa ny fanofanana ny mpampianatra.
5
“[Le curriculum] C’est donc un moyen efficace pour garantir la qualité et la cohérence de
l’enseignement”, Op. Cit., p.9
29
• fampiharana voalohany sy fanitsiana : mpianatra sy mpampianatra

vitsivitsy ihany no mampihatra azy. Aorian’ny jery todika, dia arenina avy hatrany
izay tsy nety.
• fanandramana an-tsehatra : santionana kilasy no ampiharana azy ;
ezahina mba ho tranga mahakasika ny zava-misy eo amin’ny sehatry ny
fampianarana no aroso. Aorian’ny jery todika, dia misy indray ny fanarenana.
• fanapariahana ny vokatra : tsy afa-misaraka amin’ilay “Curriculum”
ny fitaovana rehetra ilaina amin’ny fampiharana azy, ary ny fanofanana ny
mpampianatra.
• fanaraha-maso ny hatsarany : mifidy fomba fampianatra hatao
filamatra, (jereo tovana p.11)
Marihina fa tsy azo irotorotoana ny famolavolana “Curiculum”. Folo taona
any ho any vao marin-toerana. Ny tena tsara, dia ny tsy mampihatra azy avy hatrany
amin’ny rehetra, fa mifidy ambaratonga, ary mandray ny votoatiny mandaitra avy
hatrany6. Tena manan-danja ny mijery ireo dingam-panandramana sy ny fanarenana.
Ny dingana farany aorian’ny fanarenana voalohany ihany ity nasehon’ i LEVY ity.
Tokony haseho hatramin’ny voalohany ny dingana. Ny mpampianatra, ny Ray aman-
dReny, ny mpianatra, dia samy mandray anjara amin’ny famolavolana ny hevi-
dehibe hifotorana7.
1.1.2.2. Ireo teboka telo lehibe

Ireto ny toko telo mahamasa-nahandro : famaritana ny tanjona, ny asa
fampianarana na fianarana, ny tombana.
a- Famaritana ny tanjona
Dingana telo no arahina rehefa hamaritra ny tanjona :
• Ny tomponandraikitra/manam-pahefana/zokiolona eo amin’ny
fiarahamonina no manome ny tondrozotran’ny fampianarana. Ny soatoavin’ny
fiarahamonina, dia tafiditra ao ; mety ho hita miharihary izany na manjavozavo.
6
« Le mieux est de ne pas s’attaquer à tout à la fois, de choisir un niveau scolaire et de retenir les
contenus les plus pertinents », Op. Cit., p.11
7
« Il serait important d’élaborer une démarche plus démocratique où, dès le départ, enseignants,
parents, étudiants participent à la réflexion sur les finalités à poursuivre », Op. Cit., p.11
30
Ny atao amin’ity dingana voalohany ity, dia mamaritra ireo vinavina ankapoben’ny
fanabeazana8.
• Akisaka hifanaraka amin’ny mpianatra ny vinavina, ary asongadina ny
vokatra andrasana amin’ny fianarana. Ato amin’ity dingana ity no miditra ireo
“taxonomies”. Ny “taxonomie de Bloom” no hotaterina eto, (jereo tovana p.15)
Fahalalana
Fahazoana
Fampiharana
Famakafakana Fandravonana
• Ny tanjona, dia afantoka amin’ny toetra amam-pihetsiky ny
mpianatra, azo tilina sy refesina9. Ireto ny fepetra takina mba ho “opérationnel” ny
tanjona :
- fantatry ny mpamolavola ny toetra amam-pihetsika
- ny asa fampianarana na fianarana dia azo arahi-maso sy azo refesina
- milaza ny vokatra andrasana
- milaza ny fepetra ahazoan’ny mpianatra manatratra ny vokatra
andrasana (performance)
- milaza ny mason-tsivana hanombanana sy ny fetra-pahombiazana
ilazana fa tratra ny vokatra nandrasana, (jereo tovana p.14)
8
« C’est la définition des grandes intentions éducatives », Op. Cit., p.14
9
« Les objectifs sont décrits en termes de comportements observables », Op. Cit., p.16
31
b- Ny asa fampianarana na fianarana

Ny adihevitra mahakasika ny rijan-kevitra pedagôjika taorian’ny asan-
tsokajy no haseho etoana, (jereo tovana p.15-17)
• “Pré-acquis – prérequis – aptitude – attribution”

- Pré-acquis : ity voambolana ity, dia mahakasika manokana ny
mpianatra hahafantarana ny fahalalana efa ananany alohan’ny fampianarana.
- Prérequis : ity voambolana ity kosa, dia mahakasika manokana ny
fizotran’ny fampianarana mba hahafantaran’ny mpampianatra izay tokony
hampianariny.
- Aptitude : io hevitra io, dia nipoitra tany amin’ny taona 1960 tany ho
any. Ny hevitra fototra niaingana, dia ny hoe : ny olona sasany dia marani-tsaina, ny
sasany kosa tsia. Tsy nahitam-bahaolana io adihevitra io. Ho an’i Piaget, ny
mpianatra, dia efa manana rafitra hatrany am-bohoka. Ny fifampikasohany amin’ny
tontolo manodidina no mampanan-karena io rafitra io.
- Attribution : raha ohatra ny mpianatra ka mahomby, dia afaka
mieritreritra hoe mahay ; raha tsy mahomby kosa, tsy maintsy hieritreritra hoe tsy
hahay na oviana na oviana10. Ny hadisoana akory tsy manambara tsy fahaizana efa
raiki-tampisaka ao amin’ny olona iray11.
Na ny fahombiazana, na ny tsy fahombiazana, dia samy azo noho ny antony
avy ao anatiny na avy ety ivelany.
• “Attitude – motivation – intérêt”

Ny fampahatsiahivana ny hevi-dehibe telo momba ny fahalianana no
horesahina manaraka.
- Ny firehana “naturaliste”
Ry Freinet, Montessori, Decroly no tena nivoy azy. Ny filana, ny
fitadiavana tombon-tsoa, ny fahabangana no fototra iorenany.
10
« Si l’élève réussit, il peut conclure à son intelligence ; s’il échoue, il doit conclure à une incapacité
définitive », Op. Cit., p.29
11
« Une erreur n’est pas un signe d’incompétence intrinsèque à l’individu », Op. Cit.,p.29
32
- Ny firehana “behavioriste”
Ny manam-pahaizana momba io rijan-kevitra io, dia mahita fa ny
fanohanana, na fanerena avy ety ivelany no mibaiko ny asan’ny olona. Raha misy
toetra amam-pihetsika tiana hananana, dia tohanana amin’ny fomba miabo mba hisy
voka-tsoa.
- Ny firehana “cognitiviste”
Ny mpianatra no mamorona fahalianana mianga amin’ny fanandramana
maromaro : ny fahombiazany sy tsy fahombiazany ; izy ihany no manatsoaka hevitra,
mamoaka fitsipika sy lalàna avy amin’izany.
Ireto ny fepetra telo mahatonga ho liana :
o mahatsapa tena fa afaka mandray
o tohanan’ny manodidina
o mahomby
• Ny fampandraisana anjara ny mpianatra

Ny fampandraisana anjara ny mpianatra, dia miankina amin’ny fomba
fampianatry ny mpampianatra, (jereo tovana p.17)
- Approche déductive
Ny fomba fampitana fahalalana, dia miainga amin’ny faobe mankany
amin’ny antsipiriany : ny mpampianatra no manolotra ny toromarika rehetra ; ny
mpianatra avy eo no tsy maintsy mampihatra ny fitsipika rehetra amin’ny alalan’ny
fampiasana isan-karazany.
- Approche inductive
Ny fomba fampitana fahalalana, dia miainga amin’ny antsipiriany, ary
miafara amin’ny hevitra faobe ; mandinika ny zava-misy tsirairay ary miafara
amin’ny fanomezana lalàna faobe : ny mpampianatra no mamorona sehatra olana, ny
mpianatra kosa no tsy maintsy mitady sy mandrafitra lalàna. Toy izao ny dingana
arahina amin’izany :
o mahita vahaolana miainga amin’ny fanapahan-keviny manokana ny
mpianatra
o manantitra, milaza amin’ny fomba vaovao, mandrafitra ny fahalalana
azon’ny mpianatra ny mpampianatra
33
o mamaha olana ireo fampiasana samihafa ny mpianatra

Mba hifanojo amin’ny andrasan’ny mpampianatra ny valin-teny avy
amin’ny mpianatra, dia tsy maintsy sainina tsara ny famolavolana ny sehatra olana :
mifanentana amin’ny fari-pahaizan’ny mpianatra, izany hoe, sady tsy mora loatra no
tsy sarotra loatra ; misy dikany amin’ny mpianatra, mitodika mandrakariva amin’ny
tanjon’ny fampianarana.
d- Ny tombana
Rehefa voajoro ny tena ilana ny tombana, dia fanontaniana maro no tsy
maintsy mipetraka, (jereo tovana p.18) :
Nahoana no manombana ?
Rahoviana no manombana ?
Inona avy no hotombanana ?
Ho an’iza no hanaovana ny tombana ?
Inona avy ny fitaovana homanina ?
Amin’ny fomba ahoana no hanangonana ny toromarika ?
Amin’ny fomba ahoana no hanazavana azy ?
Amin’ny fomba ahoana no hampiasana ny toromarika voangona ?
Ireo teboka telo lehibe amin’ny tombana no hotanisaina manaraka
• Ireo ivo ifotoran’ny tombana

Alohan’ny tombana rehetra, dia tena ilaina ny manontany hoe : nahoana no
manombana?
- afaka manombana mba hahafantarana izay mpianatra mendrika
indrindra eo amin’ny sekoly iray, na faritra Antananarivo, na eo amin’ny firenena.
Ny tanjon’ny tombana, araka izany, dia ny hanasokajy ny tsirairay sy ny hametraka
azy amin’ny toerana iray manoloana ny sokajy maro be. Mitaky endrika fifaninanana
izany, ka izay mahazo isa ambony indrindra no mahazo ny toerana voalohany
- afaka manombana ihany koa mba hamaritana ny lohahevitra
voafehin’ny mpianatra, sy ny taham-pahafehezan’ny mpianatra iray manoloana ny
tanjon’ny fandaharam-mpianarana.
34
Tsy ilaina intsony ny fanasokajiana amin’izy samy izy ; ny tena ifotorana,

dia ny mametraka azy rehetra miohatra amin’ny tanjona tratrarina. Tsy misy intsony
ny fampitahana ny isa azon’izy ireo.
Mba hanatanterahana azy, dia mamorona fampiharana mifandray amin’ny
tanjona fara tampony, na amin’ny tanjona vaovao vokatry ny fanarenana izay
mitondra amin’io tanjona fara tampony io, (jereo tovana p.18)
• Ny anjara asan’ny tombana

Manana anjara asa maro ny tombana. Ny telo amin’ireny ihany no
hovahavahana manaraka, (jereo tovana p.19-20)
- La fonction prédictive : ahafantarana mialoha ny haabom-

pahalalan’ny mpianatra
Fanontaniana roa no mihalohalo ao an-tsain’ny mpampianatra : ny
mpianatra iray ve manana fahafahana hamita hatramin’ny farany sady mahomby
amin’ity karazana fianarana, na asa ity ? ny mpianatra iray ve vonona hanomboka
hianatra zava-baovao ?
Mba hamenoana io anjara asa io, dia mamorona fitsapam-pahaizana
handrefesana ny fari-pahalalan’ny mpianatra amin’ny ankapobeny sy ny
mampiavaka ny tsirairay. Amin’ny alalan’io fari-pahaizana io no ahalalana izay
afaka hanaraka ny fampianarana, andrafetana ny fomba hampitana azy.
- La fonction sommative/certificative
Araka io anarana io, ity tombana ity no anaovana jery todika ny fahalalana
rehetra azon’ny mpianatra, na sokajy nandritra ny fampianarana. Miankina amin’ny
fiovaovan’ny habetsahan’ny taranja ny jery todika. Ohatra : jery todika amin’ny
faran’ny ambaratonga fototra voalohany, na amin’ny faran’ny fampianarana
nandritra ny 25 minitra. Amin’io koa no azo anomezana mari-pahaizana
- La fonction formative
Ny voambolana “évaluation formative” dia nampidirin’i SCRIVEN tao
amin’ny boky un article à propos des moyens d’enseignement tamin’ny 1967, avy eo
dia noraisin’i BLOOM sy ny mpiara-miasa taminy tao amin’ny asan’izy ireo
mikasika ny tombana tamin’ny 1971.
35
Ny tanjon’ity tombana ity, dia ny hahafantatra hoe hatraiza sy amin’ny

inona no ananan’ny mpianatra fahasahiranana, hahafahana manarina izay tsy nety
tamin’ny fandraisan’ny mpianatra ny fampianarana sy ny fomba fampianatry ny
mpampianatra12.
• Ny hatsaran’ny tombana
Ny fepetra mahafeno ny anjara asan’ny tombana no hasongadina amin’ity
lohateny ity, (jereo tovana p.20-21)
- Valide : ny laza adina, dia tsy maintsy mandrefy izay tiana

hotombanana ; iverenana indray ny fikaonan’ny tanjona sy ny fahalalana omena, ary
ny fitaovana ampiasaina amin’ny tombana.
- Objective : ny fepetra anatiny mifandray amin’ny fizotran’ny tombana

efa masaka ao an-tsain’ny mpampianatra, dia miteraka tsy fahampian’ny fivelaran’ny
tombana eo amin’ny sehatry ny fampianarana. Ny fepetra any ivelany miditra an-
tsehatra amin’ny fanatontosana ny tombana, dia mety hisy fiantraikany amin’ny isa
azon’ny mpianatra.
1.1.3. Ohatra mazava hampiharana ny volavolan-kevitra

Ohatra azo tsapain-tanana telo no naseho tao amin’ny seminera : ny
fiasan’ny herinaratra, ny fitombon’ny tsaramaso, ny famakiana sarintany. Ity farany
no horaisina, ary ny momba an’i Madagasikara no hifotorana.
1.1.3.1. Ny tsara ho fantatra momba ny sarintany

Ireo marika lehibe : avatra, atsimo, andrefana, atsinanana
Fahaizana manavaka ireo kisary ampiasaina : ny endriny, ny lokony
Fahaiza-mampiasa ny “échelle”, (jereo tovana p.22-25)
12
« L’évaluation formative est une évaluation ayant pour objectif de découvrir où et en quoi un élève
éprouve des difficultés d’apprentissage… L’évaluation formative a pour objectif de permettre la
régulation de l’apprentissage de l’élève et, à travers celui-ci, de l’enseignement du maître », Op. Cit.,
p.39
36
1.1.3.2. Santionana asa izarana sy tombana
a- Asa izarana laharana voalohany
• Tanjona : manadihady ny mampiavaka ny faritra iray, na firenena iray

amin’ny alalan’ny tahirin-kevitra sy maneho azy ho azo tsapain-tanana.
Ampivelarina ao amin’ny mpianatra ny fahafahana mijery, manasokajy ary
mampifandray ireo tranga nohadihadiana.
• Fomba fiasa :
- Asa an-tsokajy : ny sokajy tsirairay, dia mandray tahirin-kevitra

maromaro, toy ny sarintany, lahatsoratra, sary. Notsoahina avy amin’ireny ny hevitra
mivelatra maneho ny maha izy ny faritra iray : toetrandro, vohontany, toe-karena,
fifamoivoizana, fandrosoan’ny tanàn-dehibe. Ny sokajy tsirairay, dia mamelabelatra
teboka iray, izany hoe, mifandamina mba hisy sokajy roa fara fahakeliny mifototra
amin’ny lohahevitra mitovy mba hahafahana mampitaha ny fomba fijery.
- Fandalinana ny fomba fijery sy fandravonana

Ny fampitahana ny fomba fijerin’ny sokajy tsirairay, dia mamoaka fehin-
kevitra mikasika ny mampiavaka ny faritra nohadihadiana, (jereo tovana p.25-26)
b- Tombana laharana A.4.

Inty ny sarintanin’i Madagasikara, anjaranao ny mameno azy araka ireto
toromarika manaraka ireto :
Asehoy ireo marika lehibe efatra
Sorito araka ny tokony ho izy ny “tropique de capricorne”
Lazao ny anaran’ny ranomasina mampisaraka an’i Madagasikara amin’i
Afrika
Apetraho ao amin’ny sarintany ireto toerana ireto : Antananarivo, Toliary,
“le massif de l’Isalo”, (jereo tovana p.26)
37
1.1.3.3. Ny fomba hampiharana azy aty amin’ny taranja Malagasy

Asan-tsokajy hatrany no iangana isan-kilasy ; avy eo arahina adihevitra sy
fandravonana.
a- Kilasy faharoa
Ataovy ny sarintanin’i Madagasikara, ary asehoy ao ireto :
- Ny marika efatra lehibe
- Ny faritany enina
- Ny karazana literatiora am-bava isa-paritany
b- Kilasy voalohany
Ataovy ny sarintanin’i Madagasikara ary asehoy ao ireto :
- Ny faritany enina
- Ny karazana fomba amam-panao isa-paritany
- Ny fifandraisan’ireo voambolana ampiasaina
d- Kilasy famaranana
Ataovy ny sarintanin’i Madagasikara, ary asehoy ao ireto :
- Ny faritany enina
- Mpanoratra malaza teraka tao amin’ny faritany
- Daty manan-tantara miaraka amin’ny zava-nisy sy ny vanim-potoana
nipoirany
Fanamarihana : mba hampilamina ny asa, azo atao ny mampiasa kisary
samihafa
Haseho eto ambany ny santionana valin-teny andrasana amin’ny mpianatra.
Ireo mampiavaka ny kilasy ihany no hasongadina amin’izany.
Kilasy faharoa
Ny karazana literatiora am-bava isa-paritany
Antananarivo : hainteny (Merina)
Fianarantsoa : tangahatry (Tesaka)
Toliary : beko (Tandroy)
38
Toamasina : tôkatôka (Betsimisaraka)

Mahajanga : sôva (Tsimihety)
Antsiranana : jijy (Tapany avaratra amin’ny Nosy)
Kilasy voalohany
• Ny karazana fomba amam-panao isa-paritany
Antananarivo : famadihana, famorana
Fianarantsoa : vakirà na fatodrà, manongo zaza
Toliary : fitampoha, savatse
Toamasina : laosandry, ava fasana
Mahajanga : fanompoambe, savatra
Antsiranana : tsangan-tsaina (Antakarana), fahan-jafy
• Ny fifandraisan’ireo voambolana ampiasaina
Maro ny fomba amam-panao hita manerana ny Nosy. Ny anarana iantsoana
azy sy ny endrika isehoany no tsy mitovy. Ohatra amin’izany ireto manaraka ireto :
- famadihana, fitampoha, laosandry, ava fasana, fanompoambe
- famorana, manongo zaza, savatse, savatra
Kilasy famaranana
• Mpanoratra malaza teraka tao amin’ny faritany
Ny boky Takelaka notsongaina I, Takelaka notsongaina II, Raki-piainana
2010 no loharano nanovozan-kevitra mikasika ireo mpanoratra malaza. Ny tena
anarany, ny daty sy ny toerana nahaterahany, ary ny taona nahafatesan’izay fantatra
no haseho etoana.
Antananarivo :
- Jean Joseph RABEARIVELO13 na Joseph Casmir RABEARIVELO,
dia teraka tamin’ny 04 Marsa 1901, tao Isoraka-Antananarivo. Namono tena izy ny
22 Jona 1937 tamin’ny 3 ora sy 10 mn rehefa avy nanoratra ho an’i Robert
BOUDRY sakaizany.
13
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or, Raki-piainana, mey 2010, p.9-10
39
- RADO14 na Georges ANDRIAMANANTENA : teraka tao

Ambohipotsy-Antananarivo ny 01 ôktôbra 1923, maty ny 15 septambra 2008
Fianarantsoa :
- Rafanoharana15, dia teraka tokony ho tamin’ny taona 1901 tao
Ambositra
- RANDJA ZANAMIHOATRA16 na Edmond
RANDRIAMANANJARA : teraka tao Vatovory (Ambositra) tamin’ny 29 mey 1925
Toliary : /
Toamasina :
- Andry ANDRAINA17 na RAZAFINDRAZAKA, dia teraka ny 30
janoary 1922, tao Amparafaravola-Ambatondrazaka
- Clarisse RATSIFANDRIHAMANANA18 na Clarisse Hortense
ANDRIAMAMPANDRY RATSIFANDRIHAMANANA : teraka tao Fenoarivo-
Atsinanana ny 5 Desambra 1926, nodimandry tamin’ny 28 Jona 1987
Mahajanga :
- Iharilanto Patrick ANDRIAMANGATIANA19, dia teraka ny 16 mey
1955, tao Mitsinjo-Mahajanga. Mbola velona izy.
Antsiranana : /
14
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or, Op. Cit., p.22-23
15
Siméon RAJAONA, Takelaka notsongaina II, Ambozontany Fianarantsoa, 1991, p.21
16
Siméon RAJAONA, Takelaka notsongaina I, Ambozontany Fianarantsoa, 1969, p.65
17
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or, Raki-piainana, mey 2010, p.17
18
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or, Op. Cit., p.15-16
19
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or, Op. Cit., p.26
40
• Daty manan-tantara miaraka amin’ny zava-nisy sy ny vanim-potoana

nipoirany
Ny ankamaroan’ny daty manan-tantara , dia niseho teto amin’ny
Renivohitr’i Madagasikara, na iombonan’ny Nosy. Sarotra, noho izany, ny manavaka
azy isa-paritany.
Antananarivo :
- 01 ôktôbra 1895 : tafakatra teny Anatirova ny Frantsay
- 13 mey 1972 : fihetseham-bahoaka notarihin’ny mpianatra. Nanohana
azy ireo ny mpiasa ka nanao fitokonam-be
Fianarantsoa : /
Toliary : /
Toamasina :
- Aogositra 1818 : tonga tao Toamasina ny misionera anglisy Thomas
BEVAN sy David JONES hitory ny Filazan-tsara sy hampianatra ny soratra
- 1929 : potiky ny rivo-doza ny tanàna
Mahajanga : /
Antsiranana : /
41
1.2. Araka ny nomen’ny “Développement des Curricula

et des Intrants” (DCI)
Amin’izao fotoana izao ny tomponandraikitry ny fanabeazam-pirenena, dia
efa manavao ny fandaharam-pianarana. Avy any amin’ny ambaratonga fototra no
miainga, hany ka tsy mbola tonga aty amin’ny Lisea. Tamin’ny taona 2007 no
nanapa-kevitra ny tomponandraikitra fa hitarina ho 7 taona ny ambaratonga fototra
voalohany. Fari-piadidiam-pampianarana (CISCO) 2020 no nanaovana ny
fanandramana tamin’ny taona 2009. Nandritra ny 2 taona, dia nisy fandraisana
mpampianatra hisahana taranja maro nantsoina hoe “Enseignant Sémi-
Spécialisé”(ESS). Nosokafana tsikelikely isaky ny taom-pianarana ny kilasy : 2009-
2010 : taona voalohany sy fahenina ; 2010-2011 : taona faharoa sy fahafito ; 2011-
2012 : taona fahatelo. Misy boky mifanaraka amin’ny kilasy ampiasaina. Ny
famolavolana ny boky ho an’ny taona voalohany, faharoa, fahenina, fahafito, dia
niarahana tamin’ny ORE-UQAM (Kanadianina) ; ny boky ho an’ny taona fahatelo,
fahefatra, fahadimy kosa, dia vokatry ny fiaraha-miasa tamin’ny Ecole Normale
Supérieure Antananarivo. Efa voavolavola avokoa ny boky. Ny an’ny taona
fahefatra, dia efa any am-pelatanana, satria hisokatra amin’ity taom-pianarana 2012-
2013 ny fampiharana azy. Hatramin’izao, dia mbola mijanona eo anivon’ ireo fari-
piadidiam-pampianarana (CISCO) 20 ireo ny fampiharana ny fanavaozana. Ny
fomba fiasa amin’ny fanavaozana, dia iraisan’ny rehetra. Ny tahirin-kevitra antsoina
hoe Cadre d’Orientation du Curriculum (COC) no maneho izany. Io tahirin-kevitra
io, dia manasongadina ireo tondrozotra lehibe eo amin’ny fandaharam-pianarana
malagasy. Amin’ny alalan’izany no hampivelarana ny rafi-panabeazana amin’ny
fanavaozana mifaka amin’ny zava-kendren’ny taona arivo fahatelo ho amin’ny
fampandrosoana sy ny fifanarahana natao tany Dakar (UNESCO : Jomtien, 1990 et
Dakar, 2000)
Ny COC, dia mifototra amin’ny zava-kendren’ny rafi-panabeazana
malagasy ; mamintina ny vinavina pôlitika, ny tondrozotra sy ny soatoavina, ary
manome baiko mifanaraka amin’ny fifanarahana iraisam-pirenena navoakan’ny
20
CISCO 20 : Amparafaravola, Moramanga, Ambositra, Fandriana, Ankazobe, Fénerive-Est, Betroka,
Sakaraha, Vatomandry, Marovoay, Ambanja, Nosy Be, Ambalavao, Soavinandriana, Sambava,
Antsohihy, Ambatolampy, Antanifotsy, Mananjary, Vohipeno.
42
Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena tamin’ny volana jona 2009. Amin’ny

fananganana fandaharam-pianarana vaovao, dia tsy afa-misaraka ny zava-kendrena
eo anivon’ny pôlitikam-panabeazana (na dia tsy mbola voafaritra mazava aza) ,
ny fandaharam-pianarana eo anivon’ny fitsinjarana ny fanabeazana, ny fitantanana
ny zava-misy eo anivon’ny fampitana ny fanabeazana. Ny ampahany amin’ny
voarakitra ao no nomen’ny mpandraharaha. Misongadina amin’izany ny tanjona, ny
famaritana ny “Curriculum”, ny fenitra iraisam-pirenena ampiharina eto
Madagasikara, (jereo tovona p.27-33)
1.2.1. Ny tanjon’ny Cadre d’Orientation du Curriculum

Ity tahirin-kevitra ity, dia manome soso-kevitra amin’ny fanoritana ireo
tondrozotra ara-pôlitika izay fototra iorenan’ny fanavaozana ny fandaharam-
pianarana eto Madagasikara. Ny tondrozotra vaovao momba ny fanavaozana
fandaharam-pianarana, dia mijery manokana ny tena maika eto Madagasikara :
fiarahamonina sy toe-karena, ary kolontsaina, indrindra ny fahafahana mampihatra
azy eran-tany. Ireo lafiky ny fanovana ao anatin’ny rafi-panabeazana malagasy no
hasongadina manaraka : ny pôlitika, ny zava-misy ara-piarahamonina, ny
kolontsaina ; ny toe-karena ; ny fomba fampianatra.
1.2.1.1. Ny pôlitika sy ny zava-misy ara-piarahamonina,

ary ny kolontsaina
Ny lafiky ny pôlitikam-panabeazana, dia manambara ny zava-kendren’ny
fanabeazana, mitanisa ireo tondrozotra lehibe harahina, ary ny soatoavina manentana
ny fiarahamonina. Amin’ireny soatoavina ireny, dia tsy maintsy asongadina ny
fireharehana amin’ny maha Malagasy, ny toe-piainana maneho fiombonana, ny
kolontsain’ny fahombiazana fara tampony21. Tsara ho fantatra ihany koa fa ny
fiarahamonina malagasy, dia nandova ny zava-niseho tamin’ny fanjanahantany sy
taorian’ny fanjanahantany. Tsy maty vonoina ny fiantraikan’izany.
21
« Parmi toutes ces valeurs, il faut mettre en exergue, la fierté d’être Malagasy, l’esprit de vie en
communauté, la culture de l’excellence », Développement des Curricula et des Intrants, Cadre
d’Orientation du Curriculum Malagasy, p.1
43
1.2.1.2. Ny toe-karena
Tena ilaina ny mampifanaraka hatrany ny zava-kendren’ny fanabezana
amin’ny zava-misy eo amin’ny faritra sy iraisam-pirenena manoloana ny fanaovana
ho vaindohan-draharaha ny fampandrosoana ny toe-karena. Ny firoboroboan’ny
teknôlôjia vaovao amin’izao fotoana izao, dia mitaky fari-pahaizana ambony eo
amin’ny olona maro mikatsaka ny hampandrosoana ny toe-karena malagasy. Ny
fampitomboana ny tahan’ny fahaiza-mamaky teny sy manoratra no lalana
hahatongavana amin’izany. Ny fanabeazana, dia tsy maintsy mandresy
lahatra/mampahatonga saina ny tanora amin’io zava-misy io, ary manomana azy
ireo amin’ny asa fampandrosoana. Eo anivon’ny sekoly no anomanana ny
fampandrosoana maharitra ny firenena amin’ny alalan’ny fandaharam-pianarana
mitodika amin’izany22.
1.2.1.3. Ny fomba fampianatra

• Ny fanabeazana, ny fampianarana ary ny famolavolana, dia tsy
maintsy manomana ny isam-batan’olona amin’ny asa famokarana mifamatotra
amin’ny fampandrosoana ny fiarahamonina, toe-karena, kolontsain’ny firenena. Mba
ho tanteraka izany, ny fanabeazana, ny fampianarana, ary ny famolavolana, dia tsy
maintsy :
- manetsika sy manome vahana ny fahatsapan-tenan’ny tsirairay sy ny
besinimaro
- manatsara ny fahaiza-mamorona
- mamboly ny fankafizana hiezaka hatrany hatrany
- mampivelatra ny saina amin’ny fahaiza-mandray sy ny fifaninanana,
ny ahiahy amin’ny fahombiazan’izay atao, ny fifandraisana, ny fikatsahana ny
vokatra tsara indrindra
- mamokatra olom-pirenena manana fanabeazana ampy sy afaka
mitrandraka ny harena voajanahary mba hampiakatra avo ny firenena eo amin’ny
laharan’ny firenena mandroso indrindra, nefa voahaja hatrany ny fahendren-drazana.
22
« C’est au niveau de l’école que se prépare le « développement durable » du pays, par le biais
d’un programme d’études allant dans ce sens », Op. Cit., p.1
44
• ny sekoly, ny toeram-pampianarana sy fanabeazana, dia tsy maintsy

miara-miasa amin’ny fianakaviana sy fiarahamonina ; mandatsa-paka ao amin’ny
ankizy, ny miala sakana, ny tanora, ny dikan’ny fandraisana andraikitra sy ny
fahatsapan-tena, ary ny fanajana ny fomba amam-panao sy ny lalàm-pitondran-tena.
• ampivelarina ao amin’izy ireo ny fitiavan-tanindrazana sy ny
soatoavina maha olon’ny fiarahamonina.
• ampivelarina ny maha izy ny tsirairay amin’ny lafiny rehetra : ara-
batana, fitiavana, saina, toe-tsaina sy moraly. Ireo rehetra ireo dia miantoka ny
fahafahana manorina ny maha izy azy mba handranitra ny sainy tia karokaroka sy ny
sitra-pony23.
1.2.2. Ny atao hoe “Curriculum”

Amin’ny teny Malagasy, dia fandaharam-pianarana avokoa no andikana ny
“Curriculum” sy ny “Programme”. Mba tsy hampifangaro ny hevitra, dia hotazonina
ny voambolana vahiny. Haseho manaraka eto ny zava-kendrena, ny lôjikan’ny
fahaiza-manao, “Les programmes d’études”
1.2.2.1. Ny zava-kendrena
Ny sekoly, ny toeram-pampianarana sy fiofanana eo amin’ny sehatry ny
fanabeazana, dia mikatsaka fampianarana sy fanabeazana miavaka amin’ny hatsarana
ho an’ny mpiofana rehetra mba hahafahan’izy ireo mandray ny soatoavina amin’ny
ankapobeny, sy ny fahalalana ara-tsaina ary ny enti-miaina. Ny zava-kendrena araka
izany dia :
• hampivelatra ny hakingana amin’ny fandraisana ny fahalalana, ny
fahaiza-manao, ny toetra amam-pihetsika
• hahafehy ny teny malagasy amin’ny maha tenin-dreny sy tenim-
pirenena azy
• hiteny fiteny teny vahiny roa fara fahakeliny
• hampivelatra ny faharanitan-tsaina amin’ny lafiny maro : fahatsapana,
fampiharana, fanakaran-kevitra
23
« Développer la personnalité de l’individu, dans toutes ses dimensions : physique, affective,
psychique, mentale et morale, en garantissant le droit à la construction de sa personne de manière à
aiguiser son esprit critique et sa volonté », Op. Cit., p.2
45
• hampivelatra ny fahaizan’ny mpianatra mifanerasera sy ny fahaiza-

mampiasa ireo fomba ahafahana maneho hevitra : fampiasa andavanandro, sehatry
ny zava-kanto, famantarana, hetsiky ny vatana.
• hiantoka ny fahaiza-mikirakira ny fitaovana vokatry ny teknôlôjia
vaovao, indrindra ny solosaina, ary manome fahafahana azy ireo hampiasa azy ireny
amin’ny sehatra rehetra
• manomana azy ireo handray an-tanana ny ho aviny amin’ny alalan’ny
fahaiza-mandray ny zava-baovao, ary mampiasa azy amin’ny lafiny tsara mba
hanova ny fiarahamonina.
Ho an’ny mpiofana manokana, ny “Curriculum” dia tsy maintsy manome
azy ireo ny fahafahana fara tampony hampivelatra ny maha izy azy, hampiasa ny
heriny manontolo, handray mba ho afaka hampita24.
Raha lazaina amin’ny fomba hafa, ny “Curriculum” Malagasy, dia
mampitodika ny fanofanana amin’ny fampivelarana ny zava-misy sy iainana
andavanandro, ary mampirindra azy amin’ny an’ ny fiarahamonina malagasy. Ny
“Curriculum”, dia miezaka hampifanaraka ny rafi-panabeazana amin’ny zava-
kendren’ny fiarahamonina ankehitriny. Sarotra dia sarotra ny manatanteraka izany,
ary mitaky fahamailoana mba ho voahaja ny fikaonana sy ny mandaitra avy hatrany.
1.2.2.2. Ny lôjikan’ny fahaiza-manao sahala amin’ny tondrozotran’ny

“Curriculum” malagasy
Raha faritana tsotsotra ny “compétence”, dia fahaiza-manaon’ny olona iray
ifotorana, ao anatin’ny sehatra voafaritra mazava, ahitana sokajin’olona samy hafa
nefa miainga amin’ny loharano iombonana ; io fahaiza-manao io, dia miankina
amin’ny safidy sy fahafaha-manetsika sy mandrindra ireo loharano ; miankina ihany
koa amin’ny asa misy fiantraikany avy hatrany izay miantoka ny fahombiazan’ny
seho iray25. Ny “Curriculum”, dia manao antso avo mba hampiasa tetika amam-paika
24
« En ce qui concerne les apprenants et apprenantes, le curriculum doit leur donner le maximum
d’occasions de s’épanouir, de s’investir, d’apprendre à apprendre », Op. Cit., p.2
25
«La compétence est la mise en œuvre par une personne en situation, dans un contexte déterminé,
d’un ensemble diversifié, mais coordonné de ressources ; cette mise en œuvre repose sur le choix, la
mobilisation et l’organisation de ces ressources et sur les actions pertinentes qu’elles permettent pour
un traitement réussi de cette situation », Op. Cit., p.2
46
sy fomba fampianatra maro, toy ny fampianarana ara-tanjona, na mifototra amin’ny

mpianatra. Ny fahaiza-manao, dia miorina amin’ny fahaiza-manetsika sy
mampifandray ireo loharano.
Tsy mivelatra io fahaiza-manao io raha tsy ao anaty sehatra mazava tsara.
Ny olona iray, dia tsy afaka manorina fahalalana ivelan’ny seha-pitenenana, na
hitady fomba hampiharana azy amin’ny seha-pitenenana hafa26. Ohatra, eo amin’ny
fianarana teny vahiny : raha voambolana tsy fampiasa eo amin’ny serasera
andavanandro no ampianarina, dia sahirana ny mpianatra. Misetra olana ihany koa
izy amin’ny fitsipi-pitenenana sy ny fifehezanteny. Ny anjara asa voalohan’ny
lôjikan’ny fahaiza-manao, dia hampisy dikany ny fianarana sy hampiditra azy ao
anaty sehatra maro. Amin’izay fotoana izay no mandrafitra ny fandaharam-
pianarana, ary ny boky fianarana mifanandrify aminy mba hahitan’ny mpampianatra
fitaovana ilaina amin’ny fanorenan’ny mpianatra io dika io. Ny lôjikan’ny fahaiza-
manao, dia manolotra tetika amam-paika amin’ny fandrafetana an-tsoratra ny
“Programmes d’études” izay manome lalana ny mpampianatra hahita ny fitaovana
rehetra ilainy mba hahafahan’ny mpianatra mandray tsara ny fahaiza-manao.
1.2.2.3. Ny “Programmes d’études”

Ny “Programmes d’études”dia singa iray ao amin’ny “Curriculum”. Araka
ny fandrafetana azy tamin’ny voalohany, “Les programmes d’études” dia fitanisana
ireo votoatiny hampitain’ny mpampianatra mba horaisin’ny mpianatra. Mikasika ny
fanabeazana fototra voalohany, ny drafitry ny fanabeazana ho an’ny olon-drehetra
eto Madagasikara (Education Pour Tous ou EPT) tamin’ny 2007, dia nanambara fa
nanomboka tamin’ny fahaleovantenam-pirenena, na dia teo aza ny fanovana
nifandimby, dia tsy niova ny taranja ianarana sy ny votoatim-pampianarana.
Nanomboka tamin’ny 2003 ny “Approche par les Compétences ou APC”, dia
nifototra tamin’ny fanatsarana ny fandraisana fahalalana sy ny fahaiza-mampiasa azy
eo amin’ny andavanandron’ny mpianatra. Araka ny teny fampidirana ao amin’ny
“Approche par les Compétences”, ny “Programme” ankehitriny, dia tsy manao afa
tsy ny mamerina izay voalaza tamin’ny 1990 izay ahitana taranja 11 ka hatramin’ny
26
« Une personne ne peut construire des connaissances hors situation et chercher ensuite à les
appliquer dans une situation quelconque », Op. Cit., p.2
47
13 ; sarotra anefa ny mampifanaraka an’ireny amin’ny zava-misy eo amin’ny faritra,

na eo amin’ny fivoaran’ny fikarohana momba ny haifampianarana, na eo amin’ny
fanomezan-danja ny fampandrosoana ny toe-karena izay mikendry ny
fampandrosoana maharitra. Araka ny tatitra nataon’ny “Education Pour Tous”, ny
fandaharam-pianaran’ny ambaratonga fototra faharoa, dia manome toerana sy
fotoana kely ho an’ny mpianatra mba hahafahany manitatra ny fahafaha-mamaha
olana, manao asa an-tsokajy sy mifanerasera. Tena ilaina ireo mba hampisondrotra
ny taham-pahombiazan’ny sekoly sy ny fahafahana mampamokatra azy eo amin’ny
fiainan’ny tena manokana sy ny asa sahanina.
Ny “Curriculum” nohavaozina, dia tsy maintsy manatsara ny mandaitra avy
hatrany, tsy maintsy mahatonga ho nofo ny fampivelarana ny fahaiza-manaon’ny
mpianatra eo amin’ny famahana olana, ny asa an-tsokajy, ny serasera. Ny fitaovana
ary fomba no miantoka ny fahatanterahan’izany27.
Ao amin’ny “Curriculum” mitodika amin’ny lôjikan’ny fahaiza-manao, dia
misy fomba fanolotra vaovao sy votoatiny hafa miditra an-tsehatra amin’ny
fanorenana ny “Programmes d’études”. Ohatra, eo amin’ny tombana :
• omena lanja mitovy ny voka-panadinana sy ny dingana narahina, ny
fahalalana sy ny toe-piainana, ny toe-javatra maro sy ny vokatra azo
• ampifandraisina amin’ny fitsarana farany ny fanaraha-maso ny
fivoarana
• manombana eo amin’ny sehatra azo tsapain-tanana fa tsy amin’ny
olana misavoan-danitra
• ampidirina ao amin’ny fampianarana ny tombana
• manombana mandritra ny fampianarana mba hahafahana mifehy ny
fahalalana
• manatsara ny fahaizan’ny mpianatra manombana ny tenany, sady
mampiditra ny anjara asan’ny mpitsara na ny mpiara-mitsara
27
« Le curriculum rénové doit en améliorer la pertinence et doit incarner le développement des
compétences des élèves dans la résolution des problèmes, le travail d’équipe et la communication,
soutenus par de nouveaux manuels scolaires et du matériel didactique », Op. Cit., p.3
48
1.2.3. Fenitra iraisam-pirenena ampiharina eto Madagasikara nivoaka

tamin’ny volana jona 2009
Ny hatsaran’ny fanabeazana no atao vaindohan-draharaha. Mila jerena
manokana ny filana ara-piarahamonina sy toe-karena, ary kolontsain’ny
fiarahamonina. Asongadina manokana ny soatoavina mampiavaka ny fiarahamonina
sy ny kolontsaina malagasy, arahi-maso ny fizotran’ny asa eo an-toerana, any
amin’ny faritra, eo amin’ny firenena, ary iraisam-pirenena. Hohalalinina etsy
ambany ny tanjon’ny fanabeazana, ny “Programmes d’études”, ny mpampianatra sy
ny tomponandraikitra, (jereo tovana p.34-36)
1.2.3.1. Ny tanjon’ny fanabeazana

Ireto manaraka ireto ny tanjona novolavolaina :
• Ny olom-pirenena rehetra, dia samy ho tomponandraikitra, hahaleo
tena, hahay mandatsa-paka ny soatoavina ara-piarahamonina sy kolontsaina
malagasy, ho vonona hiatrika ny fanatontoloana sy fanantoloana. Jerena akaiky ny
fivoarana amin’ny lafiny rehetra : ampifandanjana ny sehatry ny “socio-affectif,
psychomoteur et cognitif”
• Ny olom-pirenena beazina, dia tokony hanana ireto fomba fiaina,
toetra amam-pihetsika, fahaiza-mamolaka ireto :
- fireharehana amin’ny maha Malagasy
- mahatsiaro tena ho tomponandraikitra
- mikaly
- toe-tsaina miombona na miara-miaina
- saina tia karokaroka
- sahisahy
- mifaninana
- mikatsaka ny lafatra indrindra
- tsy miandry baiko lava fa mahira-tena
- mandray an-tanana
- mahira-tsaina/marani-tsaina : fahaiza-mandray sy manadihady ny
hafatra, fahaiza-manapa-kevitra.
Mba ho tratra ny tanjona, dia jerena akaiky ny tombana, ny fikaonan’ny
lesona sy fitohizana.
49
• Ny tombana :
- tsy maintsy mifandray amin’ny fomba fiaina, toetra amam-pihetsika,
fahaiza-mamolaka na fahaiza-manaon’ny mpianatra voatanisa etsy ambony
- ny “Programmes” dia tsy maintsy manaja ny dingam-pivoaran’ny
mpianatra, nefa voahaja hatrany ny zava-kendren’ny fanabeazana.
• Ny fikaonana sy fitohizana
Ny rafi-panabeazana, dia tokony hankato ny tanjona mitondra amin’ny
fanadihadiana ny filana ara-piarahamonina sy kolontsaina ary toe-karen’ny firenena
amin’ny ambaratonga rehetra, manomboka amin’ny famohazan-tsaina ka hatrany
amin’ny oniversite. Ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena sy ny Ministeran’ny
Fampianarana Ambony no miantoka io fikaonana sy fitohizana io.
1.2.3.2. Ny “Programmes d’études”

• ny sampam-pampianarana eny amin’ny oniversite sy ny seha-
pampianarana eny amin’ny Lisea sy Kolejy, dia tokony hifanaraka amin’ny
fizotran’ny asa.
• ny seha-pampianarana ao amin’ny fianarana fototra, dia tokony
hanome lalana ny mpianatra hianatra ny sehatra asa rehetra, toy ny fambolena, asa
tanana, varotra, fizahantany fara fahakeliny eo amin’ny toerana, na faritra misy azy,
mba hahafahany manapa-kevitra momba ny ho aviny.
• ny votoatim-pampianarana, dia tokony ho voafehy amin’ny
ankapobeny hifanaraka amin’ny an’ny iraisam-pirenena.
• tsara raha atomboka amin’ny fanadihadiana ny zava-misy marina, ny
fiainana andavanandro, ny zava-misy eo an-toerana, eo amin’ny faritra, eo amin’ny
firenena ny fianarana.
• ny fahafahan’ny “Programmes scolaires” miova araka ny toetrandro
sy ny zava-misy, dia manome lanja ambony ny lohahevitra ianarana.
• ny fandaharana any amin’ny famohazan-tsaina, dia tsy maintsy
manaja ny dingam-pivoaran’ny ankizy. Ny lalao no mibahan-toerana any.
• ny “Programmes” dia tsy maintsy sahaza ny olona manana
fahasembanana, ary manaja ny fomba fijery tsy manavakavaka sy ny maha olona.
50
1.2.3.3. Ny mpampianatra sy ny tomponandraikitra

Ankoatra ny fampitana ny fahalalana, dia manana anjara asa vaovao ny
mpampianatra, toy ny hoe mpandrindra, mpanazatra, mpitarika amin’ny
fangaraharahana, mpanelanelana28.
Tsy vitavita ho azy ny fanatanterahana izany, fa mila fiofanana/tari-
dalana/fanaraha-maso
• Ny andraikitra vaovaon’ny mpampianatra, dia mitaky famolavolana
sokajina fiofanana vaovao.
• Ireo manao fizarana asa amin’ny fiofanana, dia tsy maintsy arahi-
maso mba samy hahazo fiofanana sahaza ny rehetra eran’ny Nosy, na amin’ny
sekolim-panjakana, na amin’ny sekoly tsy miankina, alohan’ny hampiharana ny
fandaharana sy ny fomba fiasa vaovao.
• Tsy maintsy misy torohevitra efa voavolavola manakaiky ny tena izy.
• Ny fanatrehana mivantana ny fomba fampianatry ny mpampianatra
amin’ny ambaratonga rehetra manomboka any amin’ny famohazan-tsaina ka hatrany
amin’ny oniversite, dia miantoka ny fanajana ny hatsarana sy ny fenitra.
• Ny fandraisana mpikatroka ao amin’ny fanabeazana, dia tsy maintsy
tandremana tsara mba hifanandrify amin’ny toerana tokony hisy ny tsirairay. Raha
sanatria ka tsy ampy ny olona mahafeno ny fepetra takina, dia ny fiofanana mitohy
sy ny fitantanana manokana no amenoana ny banga.
1.3. Araka ny hevitr’Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO

Fulgence Louis de l’Or
Mampahazava kokoa ny asa ny fisian’ny vavolombelona nandray anjara
tamin’ny famolavolana ny fandaharam-pianarana. Andriamatoa
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or no niresahana mivantana tao
amin’ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena tamin’ny alatsinainy 06 febroary 2012,
satria mbola am-perinasa izy. Ny vokatr’izany resaka mivantana izany no hotaterina
28
« Nouveau rôle de l’enseignant : un facilitateur, un manager, un négociateur, un médiateur »,
Développement des Curricula et des Intrants, Recommandations de la concertation technique
nationale de juin 2009, p.1
51
ato amin’ity toko ity : ny tsikaritra momba ny fandaharam-pianarana ankehitriny,

fomba fiasa vaovao, ohatra hampiharana io fomba fiasa vaovao io aty amin’ny Lisea.
1.3.1. Ny tsikaritra momba ny fampiharana ny fandaharam-pianarana

1996-2000
Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or, dia sady
mpanoratra no mpikatroka ao amin’ny sehatry ny fanabeazana. Maro ny fiofanana
nataony mba hananany ny fahaiza-manao . Santionany amin’izany, ohatra,
ny nisafidianany ny Sampana Malagasy teto amin’ny Ecole Normale Supérieure
Antananarivo tamin’ny taona 1989-1995 ka nahazoany ny mari-pahaizana CAPEN.
Ny sehatry ny haiteny no nifotorany tamin’ilay asa fikarohana nampitondrainy ny
lohateny hoe : Étude de la variation / ' u ~ ' i / dans le lexique malgache.
Hatramin’izao, dia tsy mitsahatra ny mitady fomba hanatsarana hatrany ny
fampianarana eto Madagasikara izy. Porofon’izany ireo boky fianarana sy
fampianarana navoakany, toy ny Raki-piainana ; Fanadihadiana lahatsoratra-
Famakafakan-kevitra, Tetika sy Paika ; Arovako amin’ny loza voajanahary ny
fireneko ; Tolo-tanana. Ankoatra izany, dia nanitsy ny boky Rohy Vola ampiasaina
any amin’ny ambaratonga fototra voalohany ihany koa izy.
Manoloana ny fampiharana io fandaharam-pianarana novolavolaina
tamin’ny taona 1996-2000 ary mbola ampiasaina ankehitriny io, dia izao no
nambarany : “Tsy nahavita ny asa nangatahina taminy ny mpampianatra ny teny
Malagasy araka ny voafaritry ny fandaharam-pianarana 1996-2000. Ny fampianarana
ny teny Malagasy mantsy, dia tokony hipaka hatrany amin’ny fametrahana toetra
amam-pihetsika tena malagasy ao amin’ny mpianatra”
Navohitrany ihany koa fa tokony hanana hambom-pom-pirenena sy ny
maha Malagasy ny mpianatra, ary tokony ho tia ny kolontsaina malagasy, indrindra
ny momba ny fitsimbinana ny aina. Iainana ny teny malagasy fa tsy ravoravo
natentina. Ilaina, hoy izy, ny manombana ny toetra amam-pihetsiky ny olona eo
amin’ny fiainana andavanandro. Ohatra : ny tsy fanajana ny Zoky Raiamandreny (tsy
miarahaba, tsy manao azafady) ; ny fanipazana ny tapakila eo amin’ny arabe. Tsy
mionona amin’ny fahaizana -ka, -tra, -na ny taranja Malagasy fa tokony harahi-maso
ny fihetsika sy ny toetra, ary ampidirina any amin’ny fanadinana ara-panjakana
52
(Bacc) ny isa azo. Ny tsy fantratra dia hoe : hoeken’ny Fanjakana ve io “système
d’évaluation quotidienne” io.
Tsy afa-misaraka ny “Curricula, Programme, Evaluation”. Efa nandrafitra
fomba fiasa vaovao hampiharina aty amin’ny Lisea Andriamatoa
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or. Haseho manontolo etsy ambany
izany.
1.3.2. Fomba fiasa vaovao

Ity fomba fiasa ity dia azo tamin’ny traikefa. Dingana lehibe dimy no
arahina amin’izany : dinihiko, iainako, zaraiko, tombanako, moa ve mba fantatrao
fa? Ao anatin’ireo dingana ireo dia mbola misy dingana maromaro. Toy izao ny
fafana nanehoany azy :
DINGANA SY VOKATRA
DINGANA VOTOATINY
SAHANASA ANDRASANA
1. DINIHIKO a. Mamantatra Mitady ny olana Olana iaingana
b. Manoritsoritra Mitanisa endrika isehoan-javatra na Votoatim-pahalalana
antsipirian-javatra
Mitady ny famaritana
d. Mamakafaka Mitady ny antony Anton-javatra
Mikaroka ny vokany Voka-javatra
e. Mitsikera Milaza ny lafitsarany Lafitsara
Milaza ny lafiratsiny Lafiratsy
f.Mandroso Mamaritra ilay toe-tsaina vaovao Toe-tsaina vaovao
vahaolana Mamaritra ilay fitondrantena vaovao Fihetsika vaovao
Fitondrantena vaovao
2. IAINAKO a. Mampihatra Ampihariko (Arahiko/Hajaiko/Iainako/ Fiovana eo amin’ny
ny vahaolana Tanterahiko) ilay toe-tsaina vaovao toe-tsaina, fihetsika,
fitondrantena
b. Mamakafaka Jereko ny Lafitsara sy Lafiratsy Lafitsara
tadiaviko ny olana sy vahaolana Lafiratsy
Olana sy vahaolana
d. Mitsara Avoitrako ny vokatsoa aterak’ilay Faharesen-dahatra
fanapahan-kevitra firotsahana
53
3. ZARAIKO a. Mamorona Manadihady ny fiarahamonina Olana eo anivon’

tetikasa tsotra ny fiarahamonina
Mamakafaka ny zava-misy Endrika isehoan’
ilay olana
Antony sy vokany eo
amin’ny fiarahamonina
Mitsikera ny zava-misy Lafitsara
Lafiratsy
Mandroso ny vahaolana Toe-tsaina, fihetsika,
fitondrantena vaovao
Mandrafitra ny laminasa
b. Manatanteraka Manatanteraka ny sahanasa Fanamafisana
voafaritra ny faharesen-dahatra
Manentana ny mpiara-monina Fanapariahana
ilay fitondrantena
nandrasana
4.TOMBANAKO a.Manomban-tena Efa nisy fiovana ve teo amin’ny toe- Fanajana, fanarahana,
tsaina amam-pitondrantenako ? fampiharana,
Inona no mbola ilàna hanaovako fahavitana
ezaka
b.Manombana Nisy fiantraikany teo amin’ ny Mitsara ny fomba

ny fiarahamonina fihetsika amam-pitondrantenan’ny fanatanterahana sy
mpiara-monina amiko ve ny ny fiantraikany
fanentanana nataonay ? tamin’ny olona
nanaovana fanentanana
Inona no mbola mila ezaka
manokana ? Ahoana no
hanatanterahako izany ?
5. MOA VE MBA Manome Fanampim-pahalalana, Fanorenana sy/na

FANTATRAO FA? fanampin-javatra Fahalalana vaovao, fanamafisana orina
ho an’ny Fampieritreretana ilay tanjon’ny seho-
mpianatra pibeazana
54
Efa misy boky iray vaovao antsoina hoe Boky fibeazana natokana ho an’ny
kilasy faharoa sy voalohany, ary famaranana, maneho io fomba fiasa vaovao io.
Marihina fa tsy mbola ampiasaina any an-tsekoly io boky io amin’izao fotoana izao.
Araka ny nambarany, dia amin’ny taom-pianarana manaraka no hozaraina raha
mahazo fankatoavana. Na dia izany aza, dia nanome ohatra vitsivitsy izy ka haseho
etoana.
1.3.3. Ohatra hampiharana ny fomba fiasa vaovao ao amin’ny

ambaratonga faharoa
Samy nakana santionany ny kilasy telo : kilasy faharoa, voalohany, famaranana
1.3.3.1. Kilasy faharoa

Ohatra roa nalaina tao amin’ny lohahevitra : Ny olompirenena eo amin’ny
lafiny mahaolona, no noraisina : Fisorohana ny vohoka lasa aloha loatra, Ny
fandikan-dalàna.
a- Fisorohana ny vohoka lasa aloha loatra, p.6-7
1. Dinihiko
- Inona àry no mampitehin-kiho am-bodihazo an’indriako eo izao ?
- Ary mba inona daholo àry izany eritreritrao izany Rahavako ?
- Fa dia nahoana loatra, hono, no nahatonga anao amin’ny olana toy izao
eh ! ?
- Dia hanao ahoana re no mety ho tohin’ny fiainanareo mianaka izao ê ?
55
- Raha mba tahaka izay mantsy... !

• … inona no hatao ?
… inona no vahaolana ?
• Ahoana no tokony ho natao hisorohana ny tahaka izao ?
- Inona no tokony hambara an’ireo namana rehetra tsy ampy taona.
2. Iainako
- Andriamanitra ôh ! izaho koa angaha moa tsy mba mety ho tratran’ny
tranga toy izao ?
- Inona no tokony hataoko hisorohana ny toy izao ?
- Tena mbola tsy fotoana izao. Hiezaka mba tsy ho tratran’ny fiterahana
mialoha ny fanambadiana ?
3. Zaraiko
- Tsy maintsy hiarahako midinika amin’ny mpiara-mianatra amiko ity
olana ity.
- Hiarahanay mikatsaka ny vahaolana maharitra hiadiana amin’ity
vohoka tsy nirina ity.
- Hitadiavanay hevitra avy eo ny fomba hahazoana manaparitaka izany
vahaolana izany amin’ny tanora toa ahy any amin’ny tanàna misy anay tsirairay avy.
- Inona àry anefa no fomba mahomby indrindra hahasarika ny tanora ka
hahatonga azy ho resy lahatra amin’izany ?
- Hoentaninay koa ny mpanabe sy ny mpitaiza tanora mba hanao
tetikasam-panentanana ny fiarahamonina momba ity olana ity.
4. Tombanako
- Tsy nanao mpitari-bato vilam-bava ve aho fa tena niaina tokoa ny
fisorohana ny vohoka tsy nirina ?
- Firy ireo mpiara-mianatra na mpiray tanàna resiko lahatra hitovy
fijery amiko ?
- Mba nisy fiovana ve ny fomba fiarahan’ireo tanora lahy sy vavy ato
an-tsekoly sy any an-tanànanay ?
- Firy ny fanentanana nataon’ny tompon’andraikitra mpanabe sy
mpitaiza tanora hiarovana ny tanora tsy ho roboka any amin’ny firaisana ara-nofo
lasa aloha loatra ?
56
Moa ve mba fantatrao fa

Manimba ny toe-batan’ny zazavavy ny fitondrana vohoka sy fiterahana aloha
loatra ?
Anisan’ny tompon’andraikitra amin’ny vohoka tsy nirina indrindra koa ny
zazalahy ?
Ny fahafinaretana ara-nofo 5mn monja dia mety hamotika tanteraka ny
hoavin’ny tanora iray manontolo ?
b- Ny fandikan-dalàna, p.14-15
1. Dinihiko
- Fa inona ity ataon’ireto rangahy ireto ity ?
- Fa tsy mahalala ny mikasika ny lalàn’ny fifamoivoizana àry ve izy
ireo?
- Mba inona re no ilazana ny olona tahaka izao ê ?
- Dia inona fotsiny izany no nanaovana ireny fitsipika momba ny
fifamezivezena amin’ny lalana ireny?
- Inona ihany koa no antony nanaovana ireny seza natao hipetrahana ao
anaty fiara ireny ?
- Ampahatsiahivo azy hoe mba ho azony an-tsaina tsara ny mety ho
vokatry ny tsy fanarahana fitsipika tahaka izao !
57
- Inona ny voka-dratsy hiseho aminy sy amin’ny manodidina azy : ny

ankohonany, ny mpamily, ny mpampiasa, … ?
- Eo amin’ny lafim-piainana hafa (fianakaviana, sekoly, tsena, varotra,
fifandraisana,…) mitanisà endrika fandikam-pitsipika na lalàna fanaon’ny olona
(jono, fitrandrahana ny ala, varotra, tsena, …) !
- Mba omeo àry ny soso-kevitrao hisorohana ireny endrika samihafa
isehoan’ny tsy fanajana ireny lalàn’ny fiarahamonina ireny ê ?
2. Iainako
- Fa ity izaho mba miteny ity kosa moa, impiry aho no efa nandika
lalàna tahaka izao ?
- Ary raha nisy namana hitako nanao toy izao, inona no mba nataoko ?
- Ny fifampifehezana ao an-tokantrano aza ve mba voahajako amin’ny
ampahafiriny ?
- Izaho ve ao an-tsekoly mba anisan’ny filamatra amin’ny fanajana sy
fanarahana fitsipika ?
- Ary rehefa eny an-dalana sy eny anivon’ny fiarahamonina
andavanandro eny ?
- Raha mba samy miezaka manaja ny fitsipi-piainana tsotra tandrify azy
avy mantsy ny tsirairay eo anivon’ny fiarahamonina ! …
- Ataoko hitan’ireo mpiray tampo amiko sy ny manodidina ahy fa olona
tia mankatò ray aman-dreny aho.
3. Zaraiko
Hiezaka aho hanentana ny olona hanaraka ny fitsipika aman-dalàna ka :
• Fantariko ireo fitsipika aman-dalàna tsy voahaja ao amin’ny
fiarahamonina.
• Fantariko ny fototry [ny] fandikana azy ireny.
• Hifanakalo hevitra amin’ny manodidina ahy aho mba hikarohana izay
mety ho antony mahatonga ny tsy fanarahana ny fitsipika.
• Hanentana ireo tanora mitovy taona amiko ao amin’ny fiarahamonina
misy ahy aho mba ho tompon’andraikitra amin’ny zavatra ataony sy ho tia
fanarahana fitsipika sy lalàna izy ireny.
58
4. Tombanako
- Efa resy lahatra tanteraka amin’ny tokony hanajana ny lalàna amam-
pitsipika ve aho ?
- Vitako tanteraka ve ny fanentanana ireo namako teo anivon’ny
fiarahamonina amin’ny fankatoavana ny fitsipi-pifehezan’ny ankohonana ?
- Inona ireo toetra sy fihetsika niova teo amin’ireo mpianatra taorian’ny
fanentanana natao ?
- Firy ny taham-pihenan’ny tsy fanarahana fitsipika teo amin’ny
mpianatra tao an-tsekoly taorian’ny hetsika izay nataonay ?
- Inona no nahatonga ireo sasantsasany tsy naharaka izany ?
- Nihena ve ny tsy fanarahan-dalàna tao an-tanànanay ?
Mampirindra ny fiainan’ny fiaraha-monina ny fanajana ny fitsipi-pifehezana.
Ankoatra ny didy aman-dalàna mifanaraka amin’ny Lalàmpanorenana, dia
anisan’ny karazan-dalàna mifehy ny fiarahamonina ihany koa ny Dinam-pokonolona.
Ny fanajana ny lalàna dia mitory fahambonian-tsaina ho an’ny olona iray.
1.3.3.2. Kilasy voalohany

Ohatra iray notsongaina tao amin’ny lohahevitra : Ny olompirenena ao amin’ny
lafiny pôlitika no haseho
Ny anjara asan’ny fampahalalam-baovao, p.88-89
Lahatsoratra A Lahatsoratra B
Namory vahoaka, hanaovany fanehoan- Namory vahoaka mba hampitany ny heviny

kevitra ny mpitondra fanjakana. Teny ireo mihevitra fa tompon’ny fahefana.
ankalamanjana no natao ny fivoriana ka Nanantena ny fitiavan’ny olona azy, ka natao
an’arivony ireo mpanatrika ity fanehoan- teny an-kianja ny fanasana. Zara raha nisy an-
kevitra ity. Nampitandrina ireo mpanohitra jatony ireo olona tonga nihaino ny
ny fitondrana ireo mpandaha-teny mba tsy famelabelaran-kevitra izay nifantoka
hihoa-pefy ka hitondra fikorontanana eo tamin’ny fampihorohoroana ireo tsy mitovy
Dinihiko
anivon’ny fiaraha-monina, fa samy haneho firehana aminy. Nolazaina tamin’izany fa
hevitra malalaka kosa amim-panajana mpanakorontana ny mpanohitra ka tsy tokony
tanteraka ny hevitry ny hafa. homena sehatra malalaka ahafahany miteny.
1. Dinihiko
59
1. Dinihiko
- Dinihiko ny lahatsoratra A sy B.
- Ambarako ny foto-dresaka ao amin’ireo lahatsoratra ireo, lazaiko ny
mampitovy sy ny mahasamy hafa ny fomba nitaterany ilay vaovao. Iza amin’ireo
gazety ireo no mitantara ny zava-niseho marina tsy mitanila ?
- Ahoana moa no toetran’izany lahatsoratra tsy mitanila izany ?
- Tanisao ny voka-dratsin’ny fitanilana tafahoatra ataon’ny filazam-
baovao.
- Tanisao ny voka-dratsin’ny fampielezana vaovao tsy marina eo
amin’ny fiainam-piarahamonina.
- Inona no tokony hatao mba hahafantarana ny vaovao marina ?
- Tadiaviko ny anjara asan’ny fanaovan-gazety eo amin’ny fiainan’ny
firenena.
- Tanisaiko ireo toetra tokony hananan’ny mpanao gazety.
2. Iainako
- Ataoko fahazarana ny mikaroka loharanom-baovao samy hafa mba
hahafantarako ny tena marina amin’ny vaovao vakiko na henoko.
- Lazaiko ny mahazava-dehibe ny fikarohana sy ny fanaraham-baovao.
- Miezaka ny hizara vaovao amin’ny mpiara-monina amiko aho, ary
vaovao marim-pototra sy tsy mitanila no zaraiko amin’izy ireo.
3. Zaraiko
- Hanentana ny mpiara-mianatra sy ny mpiara-monina amiko aho mba
hanara-baovao.
- Hampahafantatra azy ireo ny fisian’ny vaovao mitanila aho mba
hitandreman’izy ireo.
- Hampahafantatra azy ireo ny fomba fialana amin’ny vaovao tsy
marina aho.
4. Tombanako
- Inona no omeko lanja rehefa mihaino radiô na mijery fahitalavitra ?
- Efa mahay manavaka ny vaovao marina sy mitanila ve ny mpiara-
monina amiko?
- Nihena ve ny fampielezana tsaho eo amin’ny fiarahamonina ?
- Ahoana no niainan’ny manodidina ilay tetikasa? Inona no antony ?
60

Manan-danja amin’ny fampiorenana ny fahefana ny fifehezana ny
fampahalalam-baovao.
Ny fampahalalam-baovao dia sady fitaizam-bahoaka, no andrin’ny
mangarahara, no fototra iorenan’ny demôkrasia.
Anisan’ny endrika iray isehoan’ny fividianana ny safidim-bahoaka ny
fanelezana vaovao tsy marina.
Melohin’ny lalàna ny fanelezana vaovao tsy marina.
“Aleo mifanena amin’ny mpamosavy toy izay mifanena amin’ny
mpandainga”.
1.3.3.3. Kilasy famaranana

Tranga roa tao amin’ny lohahevitra : Ny olompirenena ao amin’ny lafiny
kolontsaina no nosafidina : Fanajana ny fananana iombonana, Ny fandaminana ny
fifandonana.
a- Fanajana ny fananana iombonana, p.136-137
1. Dinihiko
- Kanto ery izato tranon-tsekoly eto amin’ny sary izany ?
- Inona anefa ny trangan-javatra tsapa ho manimba sahady izany
fahatsarany izany ?
- Fa nahoana àry no misy olona nanao toa izao izy ity ?
- Raha izao no mitohy, hanao ahoana no ho fiafaran’ity sekoly ity ?
61
- Fa iza avy moa no mandray tombontsoa amin’ny fisian’ny

fotodrafitrasa tahaka izao ?
- Tanisao hoe ireo karazana fananana iombonana fantatrao.
- Nahoana no ambara ho fananana iombonana izy ireny ?
- Lazao ireo fihetsika samihafa manimba ny fananana iombonana ?
- Raha tiana hateza sy ho tsara lalandava izy ireny, inona no tokony
hataon’ny olompirenena tsirairay ?
2. Iainako
- Manao ahoana ny fanajako ny fananana iombonana ?
- Atomboko ao anivon’ny ankohonana misy ahy ny fanajana ny fanana
iombonana.
- Taomiko hanao tetikasa izahay ao an-trano mba hikojakoja ny
fanananay.
3. Zaraiko
Hamorona tetikasa izahay mpiara-mianatra ka :
>Asainay mifaninana mamorona sy manatanteraka tetikasa fanatsarana ny

tontolon’ny sekolinay ny isan-kilasy.
>Hanamboatra peta-drindrina sy fandaharana amin’ny radiôm-paritra
hanentanana ny olona hanaja ny fananana iombonana.
>Hanangana fikambanana izahay hanara-maso sy hikojakoja ny fananana
iombonana.
4. Tombanako
>Fantatro avokoa ve izay fananana iombonana tokony hohajaina sy
tandrovana ?
>Afaka manentana ny namako aho (sic) hitandro izany ve aho ?
>Mahay manaja sy mikolo azy ireny ve aho ?
>Nihena ve ny fanimbana fananana iombonana hatramin’izay nanaovanay
fanentanana ?
Lova hapetratsika ho an’ny zanaka aman-jafintsika ireny fananana
iombonana ireny ?
Ny tontolo iainana voajanahary dia tsy fananana iombonan’ny firenena
ihany, fa iombonan’izao tontolo izao ?
62
Mpindrana ihany an’i Madagasikara isika miaina amin’izao fotoana izao,

fa ireo taranaka handimby antsika no tompony ?
b- Ny fandaminana ny fifandonana, p.138-139
« Mifamaly noho ny firehana pôlitika

tsy mitovy ny mpiray vody rindrina»
1. Dinihiko
- Lazao izay mety hitranga amin’io fifamaliana io ?
- Iza avy ireo olona mety ho voahelingelina sy voasingotr’io ady io ?
- Inona no mety hiafaran’izany ?
- Hitazam-potsiny an’izany ve ny fiarahamonina ?
- Lazao izay tokony hataon’ny mpiara-monina raha mitranga ny toy
izao?
- Ambarao ny antony tokony hidirana an-tsehatra manoloana ny
fifandonana.
- Ahoana ny tetika ampiasaina mba handaminana fifandonana ?
- Inona avy no tokony ho toetran’ny mpandamina fifandonana ?
- Ambarao ny tombontsoa azo avy amin’ny fandaminana ny korontana
ao amin’ny fiarahamonina.
2. Iainako
- Efa niaina tranga mitovy na mitovitovy amin’io ve ianao ?
- Ahoana ny fitrangany tamin’izany fotoana izany ?
- Nisy ve ny vahaolana nentinao nandamina izany ?
- Raha eny : inona avy ny fomba nataonao tamin’izany ?
- Mbola vonona ny hamerina an’izany ve ianao ?
3. Zaraiko
Hiezaka aho handravona ireo disadisa mety mitranga eny amin’ny sekoly misy
ahy :
- Fantariko ny isan’ny ady mandalo ao amin’ny birao isaky ny faran’ny
herinandro
- Fantariko ny fototry ireo ady (disadisa) mateti-pitranga
63
- Karohiko ny vahaolana mifanandrify amin’izany

- Hiara-miasa amin’ny tale sy ny antilin’ny sekoly aho amin’ny
famahana sy fanelanelanana ny disadisa mitranga.
- Ataoko hitan’ireo tanora sy ny manodidina ahy fa olona tia filaminana
aho
- Hanentana ireo tanora mitovy taona amiko ao an-tsekoly aho mba ho
tompon’andraikitra amin’ny zavatra ataony sy ho tia filaminana izy ireo
- Entaniko ny mpiara-monina mba hankamamy ny fandriampahalemana
ka hamaha ny fifandirana amin’ny fifampiraharahana.
4. Tombanako
- Vitako tanteraka ve ireo asa rehetra teo amin’ny famahana sy
fanelanelanana ady ?
- Raha tsia : inona no antony ? Inona ny tetikasa fanarenana tsy maintsy
atao ?
- Firy ny isan’ny ady voalamiko sy voavahako tato anatin’ny iray
volana tao an-tsekoly ?
- Firy ny isan’ny mpianatra nihavana noho ny hetsika izay nataoko ?
- Inona ireo toetra sy fihetsika niova teo amin’ireo mpianatra taorian’ny
fanelanelanana ?
- Nitondra fiovana teo amin’ny fihetsiky ny mpiara-monina ve ny
fanentanana nataoko ?
Ny mpamaha olana dia :
• Tia filaminana
• Afaka mipetraka eo amin’ny toeran’ny hafa
• Mahay mihaino
• Tsy momba ny atsy na ny aroa
• Manaiky ny fomba fijerin’ny hafa, ary mahay manitsy ny hafa amin’ny
fahadisoana nataony
• Ary (sic) olona manaja ny rafitra misy
• Manana fahatonian-tsaina amin’ny disadisa mitranga
“Sambatra ny mpampihavana, fa izy no atao hoe zanak’Andriamanitra”
64
Fehiny
Miantoka ny famolavolana ny maha olona amin’ny lafiny rehetra ny
fanabeazana tovozina any an-tsekoly mandritra ny taona maro. Ilana tetika amam-
paika ny fandrafetana ny fandaharam-pianarana mba hifanaraka amin’ny dingam-
pivoaran’ny olombelona, ny zava-misy iainana, ny maha izy ny firenena. Niantso
mpanampy avy any ivelany ny Fanjakana malagasy tamin’ny fananganana ny
fandaharam-pianarana ampiasaina ankehitriny. Tsapa fa mila fanavaozana io
fandaharam-pianarana io mba hifanaraka amin’ny fihazakazaky ny fanatontoloana,
nefa ho voahaja hatrany ny maha Malagasy. Efa an-dalam-panatanterahana izany ny
Ministera sy ny manam-pahaizana vitsivitsy. Ny tahirin-kevitra telo nifotorana tato
amin’ity fizarana ity, dia samy ahitana ny drafitra sy ny anjara asan’ny fandaharam-
pianarana avokoa ary nitarika anay amin’ny fanadihadiana ny sekoly sy ny
famolavolana ny asa fikarohana.
FIZARANA FAHAROA :
FAMPAHAFANTARANA NY SEHATRA
NANAOVANA NY ASA FIKAROHANA ARY
NY FANDAHARAM-PIANARANA NAMPIHARINA
65
II. FAMPAHAFANTARANA NY SEHATRA NANAOVANA NY ASA

FIKAROHANA ARY NY FANDAHARAM-PIANARANA NAMPIHARINA
Mitovy ny fandaharam-pianarana ho an’ny Malagasy rehetra eto
Madagasikara. Ny fomba fitsinjarana sy ny fampitana azy no ahitana
fahasamihafana. Mba hahafantarana ny zava-misy momba ny fampiharana io
fandaharam-pianarana io, dia nisafidy sekoly roa izahay. Ho hita ato amin’ity toko
ity ny mombamomba ireo sekoly notsidihina, ny mombamomba ireo mpianatra sy ny
fampitana ny fahalalana, ary ny fandaharam-pianarana amin’ny ankapobeny.
2.1. Ny mombamomba ireo sekoly notsidihina

Sekoly tsy miankina iray : Lisea Saint Antoine Ankadifotsy sy sekolim-
panjakana iray : Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely no nirotsahana an-tsehatra.
Haseho eto ny mombamomba azy ireo. Mialoha izany anefa, dia tsara raha jerena
fohifohy ny momba ny sekoly eto Madagasikara.
2.1.1. Ankapobeny momba ny sekoly eto Madagasikara

Ampahany amin’ny hita tao amin’ny boky nosoratan’i Francis KOERNER,
nomen’ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena, nomen’ny fari-piadidiam-
pampianarana (CISCO) Antananarivo Renivohitra no hotaterina etoana.
2.1.1.1. Araka ny hita tao amin’ny boky nosoratan’i Francis

KOERNER
Efa voarakitr’i Francis KOERNER an-tsoratra ny tantaran’ny fampianarana
any amin’ny sekoly tsy miankina sy ny sekolim-panjakana eto Madagasikara,
nanomboka tamin’ny taona 1820 ka hatramin’ny 1995. Ny toko fahatelo : “La crise
de l’enseignement (1980-1991)” ao anatin’ny fizarana fahefatra : “L’Indépendance
(1960-1997)” ihany no nifotorana, p.287-299. Hasongadina amin’izany ny isan’ny
mpianatra, ny sekoly nikatona, ny voka-panadinana ara-panjakana.
a- Ny isan’ny mpianatra
Tamin’ny taona 1980, tojo fahasahiranana lalina ny fampianarana tany
amin’ny ambaratonga fototra voalohany, ary maro no nitsoaka an-daharana tany
66
amin’ny ambaratonga faharoa, indrindra ny tany amin’ny sekolim-panjakana29. Toy

izao ny fivoaran’ny isan’ny mpianatra nanomboka tamin’ny taona 1980 araka ny
nomen’ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena30. Marihina fa tsy nasiana fanovana
ny voasoratra tao anaty boky.
Isan’ny MPT “Secondaire “Secondaire

AFV
rehetra court” long”
1980 2161 1724) 414) 23)
1985 2085 1600)-10% 446)+8,3% 39)+58%
1990 1947 1571)-1% 340)-13% 36)-1%
1991 1816 1491) 319)
1992 1810 1491)-2,7% 320)-0,8%
b-
b- Ny sekoly nikatona
Noho ny fahantrana sy ny fahasahiranana ara-bola, dia maro ny sekoly
fanabeazana fototra nikatona teo anelanelan’ny taom-pianarana 1985-1986 ka
hatramin’ny 1989-1990. Toy izao ny fafana nanehoana azy31
1985-1986 1986-1987 1987-1988 1988-1989 1989-1990

Antananarivo 104 75 103 126 117
Antsiranana 69 65 75 78 80
Fianarantsoa 482 686 783 775 713
Mahajanga 135 217 227 253 276
Toamasina 179 115 381 102 120
Toliara 51 347 381 412 425
FTMR 1020 1505 1641 1746 1731
29
« L’enseignement primaire traverse une crise profonde tandis que l’enseignement secondaire perd
des élèves, particulièrement dans les collèges officiels », Francis KOERNER, Histoire de
l’enseignement privé et officiel à Madagascar, p.287-288
30
Evolution des effectifs scolarisés depuis 1980 (en milliers) [Statistiques citées dans le rapport n° 13450, Mag,
de la Banque Mondiale, 7 avril 1995], Op. Cit., p.288
31
Fermeture d’écoles primaires par région [Situation scolaire, Mineseb du 30 janvier 1992], Op
Cit., p.288-289
67
d- Ny voka-panadinana
Araka ny antontan’isa tamin’ny 1992, ny roa ampahatelon’ny mpianatra
tonga ao amin’ny taona fahadimy no afaka manomboka ny taona voalohany ao
amin’ny Kolejy, ny 44% n’ny taona fahatelo no nifindra kilasy ho ao amin’ny Lisea.
Ao amin’ny ambaratonga faharoa, maro an’isa ny mpianatra mankany amin’ny
sekoly tsy miankina raha mitaha amin’ny sekolim-panjakana. Nihena 13% eo ho eo
ny mpianatra nisoratra anarana tany amin’ny Lisea tamin’ny taom-pianarana
1987-1989 sy 1992-199332. Ny antsasaky ny mpampianatra, dia tsy mampiasa ny
teny frantsay33.
2.1.1.2. Araka ny nomen’ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena

Taom-pianarana roa no nanovozan-kevitra mba hahitana ny fiovana teo
amin’ny sehatry ny fampianarana : 2005/2006 sy 2010/2011. Nosafidina manokana
ireo taom-pianarana ireo mba hahitana ny fiantraikan’ny fanavaozana ny
fandaharam-pianarana. Haseho amin’ny ankapobeny ny antontan’isa sasantsasany
any amin’ny ambaratonga rehetra, avy eo hojerena amin’ny antsipiriany kokoa ny
Lisea.
a- Taom-pianarana 2005/2006
• Antontan’isa maneho ny ankapobeny
- Ny isan’ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny Fanjakana34
“SECTEUR” AFV Kolejy Lisea FTMR

MIARAKA 22 218 2 131 450 24 799
MAF 16 917 998 118 18 033

TMF 5 301 1 133 332 6766
32
« Le recrutement est en décroissance, de 13% environ, dans les lycées entre 1987-1989 et
1992/93. », Op. Cit., p.291
33
« La moitié des professeurs ne sont pas francophones. », Op. Cit., p.291
34
Ministère de l’Education Nationale, Annuaire statistique scolaire 2005/2006, Tableau 01 : Nombre
d’établissements fonctionnels par secteur et par niveau Année scolaire 2005/2006, p.1
68
- Ny isan’ny mpampianatra35
MIARAKA 76 831 21 137 6 464 104 432
MAF 57 024 10 603 2 814 70 441

TMF
19 807 10 534 3 650 33 991
- Ny isan’ny mpianatra36
MIARAKA 3 698 906 581 615 116 794 4 397 315
MAF 2 983 383 341 441 56 275 3 381 099

TMF 715 523 240 174 60 519 1 016 216
Toy izao raha aseho isa-paritany ireo :
- Ny isan’ny sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny Fanjakana37

FARITANY AFV Kolejy Lisea FTMR
MIARAKA 22 218 2 131 450 24799
ANTANANARIVO 6 237 989 256 7482

ANTSIRANANA 1 799 175 33 2007
FIANARANTSOA 5 320 340 52 5712
MAHAJANGA 2 722 202 34 2958
TOAMASINA 3 590 250 39 3879
TOLIARA 2 550 175 36 2761
35Tableau 04 : Effectif des enseignants en classe par secteur et par niveau Année scolaire 2005/2006,
Op. Cit., p.1
36 Tableau 05 : Répartition des effectifs des élèves par secteur et par niveau Année scolaire
2005/2006, Op. Cit., p.1
37Tableau 07 : Nombre d’établissements fonctionnels par province et par niveau public et privé
Année scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.2
69
- Ny isan’ny mpampianatra38

MIARAKA 76 831 21 137 6 464 104 432
ANTANANARIVO 24 190 10 102 3 519 37 811

ANTSIRANANA 6 331 1 728 506 8 565
FIANARANTSOA 17 014 3 143 790 20 947
MAHAJANGA 8 852 1 868 489 11 209
TOAMASINA 12 816 2 646 674 16 136
TOLIARA 7 628 1 650 486 9 764
- Ny isan’ny mpianatra39

MIARAKA 3 698 906 581 615 116 794 4 397 315
ANTANANARIVO 1 016 582 250 033 58 289 1 324 904

ANTSIRANANA 339 029 53 445 9 631 402 105
FIANARANTSOA 830 441 89 296 17 377 937 114
MAHAJANGA 458 820 56 588 9 259 524 667
TOAMASINA 668 912 86 594 14 137 769 643
TOLIARA 385 122 45 659 8 101 438 882
38 Tableau 10 : Répartition des enseignants en classe par province et par niveau public et privé Année
scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.2
39 Tableau 11 : Répartition des effectifs des élèves par province et par niveau public et privé Année
scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.2
70
• Antontan’isa mikasika ny Lisea

Tsara ny mampahalala ny tontolon’ny Lisea rehetra eto Madagasikara.
Noho ny fetran’ny asa sy ny fahateren’ny fotoana, dia santionany ihany no haseho.
Ny faritanin’i Mahajanga40 sy Toliara41 izay samy ivelan’ny afovoan-tany (avaratra-
andrefana, atsimo), ary nahazoana akora misimisy kokoa no hakana fari-piadidiam-
pampianarana (CISCO) roa avy. Ny isan’ny mpianatra, ny isan’ny mamerin-taona,
ny isan’ny mpandraharaha no havohitra amin’izany. Hosokajiana araka ny sekoly
miankina sy tsy miankina amin’ny Fanjakana ny fomba hanehoana azy.
- Ny sekoly miankina amin’ny Fanjakana
o
Ny isan’ny mpianatra42
2nde 1ère A 1ère C 1ère D Term A Term C Term D FTMR
CISCO
LV V LV V LV V LV V LV V LV V LV V LV V
24
Mahajanga I 481 93 65 68 6 216 112 144 111 45 5 225 96 1272 643
8
Antsohihy 184 68 47 21 25 4 41 12 168 87 15 2 26 9 506 203
Amboasary- Sud 43 11 47 20 36 10 47 10 14 2 187 53

11
Morondava 254 41 18 11 2 49 15 58 28 4 26 18 443 194
3
o
Ny isan’ny mamerin-taona43

CISCO
Mahajanga I 118 74 6 2 3 19 6 66 49 16 2 78 26 306 159
Antsohihy 44 28 8 3 4 6 2 77 36 8 2 12 6 159 77
Amboasary- Sud 3 3 1 1 13 4 7 2 27 7
Morondava 42 19 3 1 4 2 20 9 1 3 2 73 33
40
Mahajanga I : DREN Boeny ; Antsohihy : DREN Sofia
41
Amboasary – Sud : DREN Androy ; Morondava : DREN Menabe
42
Tableau 80, 82 : Répartition des effectifs des élèves du Lycée par sexe, par année d’étude et par
CISCO Année scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.60, 62
43
Tableau 87, 89 : Répartition des redoublants du Lycée par sexe, par année d’étude et par CISCO
Année scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.67,69
71
Marihina fa any moron-tsiraka, ny lehilahy no mandeha manjono, ny

vehivavy kosa no manavaka sy mikarakara azy avy eo. Na dia iaraha-manao aza ny
fambolena, ny lehilahy no tena miasa tany. Misy fiantraikany eo amin’ny fianarana
izany. Ohatra : maro kokoa ny tovovavy mamerin-taona any Mahajanga I (51,96%),
maro kokoa ny tovolahy mamerin-taona any Antsohihy (51,57%).
o Ny isan’ny mpandraharaha44
Isan’ny MPPT
CISCO
MPK FRAM MTR Hafa FTMR-MK TMK
Mahajanga I 62 1 63 1
Antsohihy 20 1 21
Amboasary- Sud 6 6 1
Morondava 26 26 12
- Ny sekoly tsy miankina amin’ny Fanjakana
o

CISCO
Mahajanga
796 420 299 203 39 19 340 175 449 281 22 6 265 102 2210 1206
I
Antsohihy 279 141 139 92 110 37 158 74 32 9 718 353
Amboasary-
80 26 31 13 35 11 23 9 169 59
Sud
Morondava 205 104 89 60 8 3 103 32 131 75 10 2 43 14 589 290
44
Tableau 94, 96 : Répartition [ ] du personnel [ ] du secondaire second cycle par CISCO Année
scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.74,76
45
Tableau 143, 145 : Répartion des effectifs des élèves du Lycée par sexe, par année d’étude et par
CISCO Année scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.123, 125
72
o

CISCO
Mahajanga I 59 30 14 8 26 13 100 70 1 55 18 255 139

Antsohihy 10 4 7 3 7 4 51 22 6 2 81 35
Amboasary-Sud 1 3 4
Morondava 11 5 1 5 1 22 13 2 14 6 55 25
o
Ny isan’ny mpandraharaha47
MPPT
CISCO
MK TMK
Mahajanga I 117 5
Antsohihy 30 6
Amboasary-Sud 10 6
Morondava 42 2
b- Taom-pianarana 2010/2011
Tsy nahitana antontan’isa isa-paritany ity tahirin-kevitra ity fa isaky ny
faritra sy ny fari-piadidiam-pampianarana (CISCO) ihany. Mba hahitana ny fiovana,
dia havohitra hatrany izay iombonana amin’ny taom-pianarana 2005/2006.
• Antontan’isa maneho ny ankapobeny

Fafana iray ihany no nanehoana ny isan’ny sekoly, ny isan’ny
mpampianatra, ny isan’ny mpianatra48. Haseho eto ambany araka ny sokajiny ireo.
46
Tableau 150, 152 : Répartition des redoublants du Lycée par sexe, par année d’étude et par CISCO
Année scolaire 2005/2006, Op. Cit., p.130, 132
47Tableau 157, 159 : Répartition [ ] du personnel [ ] du Lycée par CISCO Année scolaire 2005/2006,
Op. Cit., p.137, 139
48
Ministère de l’Education Nationale, Annuaire statistique Année scolaire 2010/2011, Données
synoptiques par region des établissements scolaires publics Année scolaire 2010/2011, p.1
73
o Ny isan’ny sekoly
FMZT AFV Kolejy Lisea

FARITRA
TPRV TPRA TPRA TPRA
Alaotra Mangoro 61 1094 123 14
Amoron’i Mania 214 972 163 18
Analamanga 119 1479 189 41
Analanjirofo 159 1243 83 12
Androy 7 893 35 5
Anosy 675 34 4
Atsimo Atsinanana 27 1253 74 12
Atsimo Andrefana 33 1058 79 5
Atsinanana 17 1544 103 8
Betsiboka 396 25 3
Boeny 35 612 42 8
Bongolava 1 501 38 4
Diana 43 665 63 10
Haute Matsiatra 55 1029 107 24
Ihorombe 3 504 20 4
Itasy 28 592 62 11
Melaky 297 16 4
Menabe 13 567 33 7
Sava 1176 94 7
Sofia 3 1933 123 17
Vakinankaratra 182 1230 170 13
Vatovavy Fitovinany 33 2124 132 18
MIARAKA 1033 21837 1808 249
74
o Ny isan’ny mpampianatra
AFV
FMZT Taona faha-6 Kolejy Lisea
FARITRA 5 taona I
sy faha-7
MPPT MPPT MPPT MPPT MPPT
Alaotra Mangoro 53 4655 316 1222 236
Amoron’i Mania 219 3782 1289 184
Analamanga 106 7118 3078 1012
Androy 11 2501 226 43
Anosy 2156 317 52
Atsinanana 55 4583 32 909 230
Betsiboka 1235 263 30
Boeny 64 2194 43 437 162
Bongolava 1 1499 403 93
Diana 58 2262 41 539 170
Haute Matsiatra 71 5194 124 1446 287
Ihorombe 3 1134 183 49
Itasy 32 3218 798 127
Melaky 703 112 24
Menabe 14 1930 252 76
Sava 4491 1009 105
Sofia 3 6472 92 1194 170
Vatovavy Fitovinany 36 6816 52 1073 129
MIARAKA 1174 80428 700 18938 3806
75
o Ny isan’ny mpianatra
AFV
FMZT Taona faha- Kolejy Lisea
FARITRA 5 taona I
6 sy faha-7
Isan’nyMPT Isan’nyMPT Isan’nyMPT Isan’nyMPT Isan’nyMPT
Alaotra Mangoro 2194 181397 17693 32990 7702
Amoron’i Mania 5696 139138 33287 5549
Analamanga 3738 283207 94716 23048
Analanjirofo 6047 242241 56582 5235
Androy 509 118442 10907 1624
Anosy 92861 10822 2149
Atsinanana 1608 248074 2741 38896 6669
Betsiboka 48704 6498 999
Boeny 1516 91936 4461 15289 3770
Bongolava 50 74631 12444 2064
Diana 2234 96930 2342 23479 5412
Haute Matsiatra 2303 208926 8162 46966 8237
Ihorombe 124 48704 5374 1224
Itasy 892 111947 23585 3743
Melaky 32585 3410 668
Menabe 675 82521 10521 2323
Sava 225948 51295 6282
Sofia 71 273266 3334 48787 9192
Vakinankaratra 4267 245107 50045 7411
Vatovavy Fitovinany 1732 322413 1804 37940 5870
MIARAKA 37599 3539331 40537 663337 117653
76

Fafana iray sahala amin’ny teo ambony no nanehoana azy49. Mitovy
amin’ny sekoly miankina amin’ny Fanjakana ihany no hitaterana ny antontan’isa.
o Ny isan’ny sekoly
FMZT AFV Kolejy Lisea
FARITRA
TPRV TPRA TPRA TPRA
Analamanga 1343 1644 842 318
Androy 12 94 10 3
Anosy 21 79 17 6
Atsinanana 127 142 52 12
Betsiboka 18 25 13 2
Boeny 127 182 87 28
Bongolava 49 256 41 5
Diana 168 194 97 34
Ihorombe 24 52 19 4
Itasy 84 476 92 30
Melaky 4 9 5 5
Menabe 68 91 32 8
Sava 226 290 110 25
Sofia 69 130 70 22
MIARAKA 3117 5882 2070 694
49Données synoptiques par région des établissements scolaires privés Année scolaire 2010/2011, Op.
Cit., p.2
77
Miharihary eto fa manana sekoly famohazan-tsaina avokoa ny faritra rehetra

raha toa ka efatra no tsy manana tany amin’ny sekolim-panjakana : Anosy,
Betsiboka, Melaky, Sava.
o Ny isan’ny mpampianatra
AFV
FARITRA 5 taona I
sy faha-7
MPPT MPPT MPPT MPPT MPPT
Analamanga 2773 6517 5714 2353
Androy 22 199 46 17
Anosy 55 269 121 64
Atsinanana 384 577 387 157
Betsiboka 29 85 46 13
Boeny 255 650 450 166
Bongolava 79 731 220 58
Diana 289 755 515 223
Ihorombe 59 199 85 29
Itasy 129 1260 485 188
Melaky 10 33 47 23
Menabe 118 262 114 37
Sava 256 712 411 129
Sofia 109 509 363 111
MIARAKA 6103 19127 12415 4894
78
Marihina fa tsy nisy mpampianatra voatokana handray ireo mpianatra taona

fahenina sy fahafito amin’ny ambaratonga fototra voalohany aty amin’ny sekoly tsy
miankina amin’ny Fanjakana.
o Ny isan’ny mpianatra
AFV
5 taona I
FARITRA sy faha-7
Isan’ny Isan’ny Isan’ny Isan’ny Isan’ny
MPT MPT MPT MPT MPT
Alaotra Mangoro 7899 24743 780 11321 5247
Amoron’i Mania 1851 21908 6829 3391
Analamanga 66572 218959 120375 47772
Analanjirofo 4809 11847 13713 4690
Androy 1002 9145 1714 202
Anosy 1646 11104 131 4440 1481
Atsimo Atsinanana 9063 33885 17 9587 3816
Atsinanana 11782 24060 43 12767 4310
Betsiboka 1007 4331 1603 222
Boeny 7184 26818 16166 4298
Bongolava 2539 31098 8181 1285
Diana 10153 33760 621 20800 5772
Haute Matsiatra 7718 57810 48 17275 7657
Ihorombe 2347 9224 2957 571
Itasy 3236 51346 13796 4695
Melaky 435 1820 833 248
Menabe 4015 12372 5607 1290
Sava 6842 30434 983 17013 4784
Sofia 3951 24963 341 15743 4891
Vakinankaratra 8501 103819 48 34030 11791
MIARAKA 169358 765738 3012 343105 121036
79
• Antontan’isa mikasika ny Lisea

Tsy mitovy amin’ny taom-pianarana 2005/2006 ny filaharan’ireo fari-
piadidiam-pampianarana (CISCO) nosafidina. Mba hisian’ny rindra dia hohajaina ny
fisesin’ny laharan-takila ao amin’ny taom-pianarana 2010/2011.
o
2nde 1ère A 1ère C 1ère D 1ère S Term A Term C Term D Term S FTMR
CISCO
LV V LV V LV V LV V LV V LV V LV V LV V LV V LV V
Amboasary-
209 82 191 98 47 7 57 33 18 2 522 222
Sud
Mahajanga I 738 353 240 175 472 146 305 211 106 12 404 172 2265 1069
Morondava 279 114 157 92 107 29 132 84 31 6 63 16 769 341
Antsohihy 367 175 285 159 31 2 202 118 275 154 18 6 79 27 1257 641
o
CISCO
Amboasary-
16 3 2 11 4 2 1 31 8
Sud
Mahajanga I 85 39 7 5 30 10 78 54 23 85 38 308 146
Morondava 17 4 4 4 1 6 3 4 1 3 3 35 15
Antsohihy 166 81 3 1 112 55 1 23 5 305 142
50 Répartition des effectifs des élèves des lycées publics par CISCO Année scolaire 2010/2011, Op.
Cit., p.56-58
51 Répartition des redoublants des lycées publics par CISCO Année scolaire 2010/2011, Op. Cit.,
p.61-63
80
o
Isan’ny MPPT
CISCO
MPK FRAM MTR Hafa FTMR TMK
Amboasary-Sud 3 1 9 13 6
Mahajanga I 74 5 11 90 49
Morondava 18 1 5 24 15
Antsohihy 14 1 18 33 12
o Ny isan’ny mpianatra53
CISCO
Amboasary-
203 110 186 91 170 81 559 282
Sud
Mahajanga I 1470 827 537 332 83 24 579 281 557 323 57 28 233 81 97 46 3613 1942
Morondava 262 148 213 104 64 33 54 14 249 129 115 40 6 1 963 469
Antsohihy 325 170 309 160 157 38 203 88 40 9 1034 465
o
CISCO
Amboasary-
13 7 13 7
Sud
Mahajanga I 64 29 6 4 1 31 12 90 47 3 1 58 21 11 8 264 122
Morondava 8 5 1 19 8 11 4 39 17
Antsohihy 24 11 15 5 5 1 64 32 5 1 113 50
52 Répartition du personnel des lycées publics par CISCO Année scolaire 2010/2011, Op. Cit., p.71-
73
53 Répartition des effectifs des élèves des lycées privés par CISCO Année scolaire 2010/2011, Op.
Cit., p.126-128
54 Répartition des redoublants des lycées privés par CISCO Année scolaire 2010/2011, Op. Cit.,
p.131-133
81
o
MPPT
CISCO
MK TMK
Amboasary-Sud 12
Mahajanga I 126 39
Morondava 16 6
Antsohihy 35 3
2.1.1.3. Araka ny nomen’ny fari-piadidiam-pampianarana (CISCO)

Antananarivo Renivohitra
Ny fari-piadidiam-pampianarana (CISCO) Antananarivo Renivohitra, dia
manana Lisea 7 miankina amin’ny Fanjakana, ary 141 tsy miankina. 743 ny
mpampianatra amin’ny sekolim-panjakana ary 806 ny any amin’ny sekoly tsy
miankina. Ny momba ny mpianatra no nahazoana vokatra misimisy : ny isany, ny
mamerin-taona, ny voka-panadinana Baccalauréat 2010/2011. Havahana hatrany ny
sekoly miankina sy tsy miankina amin’ny Fanjakana amin’ny fanehoana izany.
a- Ny sekoly miankina amin’ny Fanjakana
• Ny isan’ny mpianatra
3394 1758 1662 1057 127 64 2161 1013 1340 744 717 302 1337 680 10738 5618
55Répartition du personnel des lycées privés par CISCO Année scolaire 2010/2011, Op. Cit., p.141-
143
82
• Ny isan’ny mamerin-taona
341 168 64 36 124 36 250 118 161 47 327 137 1267 542
• Ny voka-panadinana Baccalauréat 2010/2011
Voasoratra anarana Tonga Afa-panadinana

Isanjato
L V L V L V
Sokajy A 549 904 541 893 326 612 65,41 %
Sokajy C 485 253 482 245 232 183 57,08 %
Sokajy D 746 608 737 600 436 371 60,35 %
b- Ny sekoly tsy miankina amin’ny Fanjakana

• Ny isan’ny mpianatra
8173 4454 3157 1896 156 71 417 207 3429 1710 5219 2979 626 232 1560 688 1125 478 22737 12237
• Ny isan’ny mamerin-taona
2nde 1ère A 1ère C 1ère D 1ère S Term A Term C Term D Term S FTMB
219 119 48 19 3 3 1 49 26 572 298 102 41 239 107 104 37 1339 648
• Ny voka-panadinana Baccalauréat 2010/2011
Voasoratra anarana Tonga Afa-panadinana

Isanjato
L V L V L V
Sokajy A 1848 2675 1827 2645 1047 1600 59,19 %
Sokajy C 554 323 523 311 311 204 61,75 %
Sokajy D 972 884 954 872 514 507 55,91 %
83
2.1.2. Ny Lisea Saint Antoine Ankadifotsy

Ny Lisea Saint Antoine Ankadifotsy, dia ao anatin’ny fari-piadidiam-
pampianarana (CISCO) Antananarivo Renivohitra. Haseho etsy ambany ny tantara
fohy momba azy, ny fandraharahana, ny fitaovana ampiasaina.
2.1.2.1. Ny tantaran’ny sekoly

Ny Lisea Saint Antoine de Padoue, dia sekoly katôlika, naorin’ny
fikambanana Soeurs Franciscaines Missionnaires de Marie (FMM) tamin’ny
septambra 1950. Tamin’ny voalohany, dia voatokana ho an’ny tovovavy manomana
“Brevet Elémentaire” io sekoly io, ary ny teny frantsay no teny nentina nampianatra .
Tamin’ny septambra 1960 vao nisokatra ny kilasy faharoa. Mpianatra avy amin’ny
firenena samihafa (Frantsay, Karana, Sinoa) no nianatra tao tamin’ny septambra
1964. Taorian’ny Fanagasiana ny fampianarana tamin’ny 1972, dia ny fandaharam-
pianarana malagasy no narahina. Nampianarina ny kilasy faharoa, voalohany,
famaranana ny teny “allemand” sy “espagnol” nanomboka tamin’ny oktobra 1982.
Tamin’ny oktobra 1984 vao nisy ny “série C”. Natsangana ny teny filamatry ny
sekoly tamin’ny 1985 :
Mpianatry ny Kolejy Md Antoine !
Kintan’ny Fiangonana !
Andrin’ny Tanindrazana !
Ain’ny Firenena !56
Ny tanjon’ity sekoly ity, araka izany, dia hamolavola ny tanora ao anatin’ny
fanabeazana kristianina mba hahatonga azy ireo ho olom-pirenena vanona sy
tomponandraikitra any aoriana57. Hatramin’izao dia mbola Kolejy Masindahy
Antoine no manavanana ny maro fa tsy Lisea.
56
Traduction littérale : Elève du Collège Saint Antoine !
Etoile de l’Eglise !
Pilier de la Patrie !
Vie de la Nation !
57
Le Collège Saint Antoine se fixe ainsi comme but la formation des jeunes dans le cadre d’une
éducation chrétienne pour qu’ils deviennent plus tard des citoyens à part entière et responsables.
84
2.1.2.2. Ny fandraharahana ao amin’ny sekoly

Tamin’ny volana oktobra 1974 no natsangana ny “Conseil
d’administration”. Masera no tomponandraikitra voalohany ary mpandraharaha maro
no miara-miasa aminy. Ny isan’ny mpampianatra isaky ny taranja no homena etoana.
Taranja Isa
Katesizy 3
Filôzôfia 3
Malagasy 3
Frantsay 4
Anglisy 3
Espagnol 2
Allemand 2
Histo-Géo 3
Mathématiques 3
Physique Chimie 3
Sciences de la Vie et de la Terre 3
Fanatanjahantena 3
FITAMBARANY 35
Haseho eto ihany koa ny voka-panadinana Baccalauréat 2010/2011
Voasoratra Afa- Tsy

Isanjato Isanjato
anarana panadinana afaka
Sokajy A 57 57 100 %
Sokajy C 32 30 93,75 % 2 6,25 %
Sokajy D 39 35 89,74 % 4 10,25 %
FTMR 128 122 95,31 % 6 4,68 %
85
2.1.2.3. Ny fitaovana ampiasaina

Manoloana ny fanatontoloana, dia efa misy solosaina natokana ho an’ny
mpampianatra sy ny mpianatra. Ny ONG Educmad Tsiadana, nanomboka tamin’ity
taom-pianarana ity, dia nanolotra fitaovana ahitana lesona sy karazana fampiasana,
na laza adina miaraka amin’ny valiny. Ny taranja siantifika no tena betsaka ao
anatiny. Manomboka amin’ny taona fahatelo ny mpianatra, dia efa ampianarina
mikirakira solosaina. Manomboka amin’ny kilasy faharoa kosa no miditra
“Médiathèque”.
Ankoatra izany, dia manana famakiam-boky roa ny sekoly : natokana ho
an’ny taona fahadimy no midina, ho an’ny taona fahenina no miakatra. Toy izao ny
antontan’isa azo tao amin’ny tomponandraikitra :
• Taona fahenina –kilasy famaranana :

Nomena amin’ny ankapobeny ny isa araka ny karazana boky
6è – Terminale
Karazany Isa
Angano 12
Fomba 67
Fanabeazana 8
Literatiora Malagasy 53
Tononkalo 75
Tantara foronina 754
Tantaran’i Madagasikara 53
Manuels 1527
Revues 60
FITAMBARANY 2609
Tsy tafiditra ao anatin’io tarehimarika io ny karazana rakibolana.

86
• Kilasy faharoa – Kilasy famaranana

Ireo boky ampiasaina isaky ny kilasy no haseho etoana
Kilasy Lohateny isa

Mitaraina ny tany 17
Faharoa
Lovako T10 44
Sikajin’Idadabe 13
Voalohany Trimofoloalina 8
Lovako T11 44
Vakivakim-piainana 13
Famaranana
Lovako T12 77
Marihina fa ny kilasy tsirairay, dia manana ora iray isan-kerinandro

hamakiana boky ankoatra ny Terminale S. Izay boky tena ilaina isaky ny kilasy, dia
asaina vidin’ny mpianatra mialoha miaraka amin’ny fitaovam-pianarana.
2.1.3. Ny Lisea Jean Joseph Rabearivelo Analakely

Ny tantara fohy mikasika io sekoly io, ny fandraharahana, ny fitaovana
ampiasaina no hotaterina manaraka eto.
2.1.3.1. Ny tantaran’ny sekoly

Tany am-piandohana, dia mbola tsy io anarana io no niantsoana ity sekoly
ity fa niovaova araka ny zava-nisy. Tamin’ny 3 novambra 1936 no naorina ny sekoly
ary nantsoina hoe “Ecole Primaire Supérieure”. Rehefa nisy “Section Spéciale :
agricole, industrie, commerciale” tamin’ny 1938, dia novana ho “Ecole Primaire
Supérieure et Professionnelle”. Nisy “Section Ménagère” tamin’ny 1946 ka lasa
“Collège Moderne et Technique”. “Section Classique (latin)” tamin’ny 1954, ary
“Collège Classique Moderne ” tamin’ny 1955.
Tamin’ny taom-pianarana 1959/1960, 19 mey 1960 no novana hoe Lisea
Jean Joseph Rabearivelo. Rava ny “Section Classique” tamin’ny 1974 ; rava ihany
koa ny “Premier cycle” tamin’ny 1976. Nanomboka tamin’ny 1979 vao lasa kilasy
faharoa, voalohany, famaranana sisa. Nisy “annexe” RABEARIVELO teny
Analamahitsy tamin’ny 1980 izay efa lasa nahaleo tena tamin’ny 2010. Ankehitriny,
87
misoratra mazava eo amin’ny vavahady ny teny filamatra : “Ampitaiko aminao ilay

fanilo, asandrato ho avo dia avo”58
2.1.3.2. Ny fandraharahana ao amin’ny sekoly

Araka ny maha sekoly miankina amin’ny Fanjakana azy, dia ny Fanjakana
no manendry izay tomponandraikitra sy mpandraharaha ao. Toy izao raha aseho
amin’ny fafana izany :
Taranja MPK MTR Mpanao soa FTMR-AM
Malagasy 18 02 20
Français 14 01 02 17
Anglais 14 01 01 16
Histo-Géo 13 02 01 16
Mathématiques 10 02 01 13
Physique Chimie 11 01 02 14
Sciences de la Vie et
de la Terre 15 01 16
Philosophie 06 06
Education Physique et
Sportive 09 09
Allemand 04 04
Espagnol 02 01 03
Russe 01 01
FTMR 117 11 07 135
Toy izao ny voka-panadinana Baccalauréat 2010/2011

Voasoratra Afaka Isanjato Tsy afaka Isanjato
Sokajy A 267 202 75,65 % 65 24,34 %
Sokajy C 240 123 51,25 % 117 48,75 %
Sokajy D 159 78 49,05 % 81 50,94 %
FTMR 666 403 60,51 % 263 39,48 %
58
« Je te passe le flambeau, tiens le bien haut »
88
2.1.3.3. Ny fitaovana ampiasaina

Sahala amin’ny sekoly teo ambony, dia nahazo fanampiana tamin’ny ONG
Educmad Tsiadana ity sekoly ity. Nanomboka tamin’ny 2004, dia mianatra
“informatique” ora iray isan-kerinandro ny mpianatra. Tamin’ny fotoana
nanatrehana ny fampianarana, dia lasa isaky ny tapa-bolana io fianarana io.
Misokajy roa ny tranom-bokin’ ny sekoly : Centre de Documentation et
d’Information (CDI) 1, ahitana boky fampiasa amin’ny taranja Malagasy 571, natao
hovakina eo am-pitoerana ihany ireo ; CDI 2, misy boky 271 ho an’ny taranja
Malagasy izay azo entina mody. Nakana santionany ihany ny isan’ny boky araka ny
lohateniny.
Lohateny CDI 1 CDI 2 FTMR

Fary mamy kilasy faharoa 30 13 43
Farimamy kilasy voalohany 21 05 26
Farimamy kilasy famaranana 30 03 33
Lovako T10 26 26
Lovako T11 12 12
Lovako T12 08 08
Vakivakim-piainana 42 05 47
Famahavahana ny boky 04 04
Vakivakim-piainana
Mitaraina ny tany 43 09 52
Sikajin’Idadabe 10 10
Fanagasiana 06 06
Dinitra 13 19 32
Ny zanako I 09 07 16
Ny zanako II 09 09
Hetraketraka I 08 10 18
Hetraketraka II 10 10
Fofombadiko 03 13 16
Trimofoloalina 17 08 25
89
Trano rava 11 08 19
Anganon’ny Ntaolo 26 26
Takelaka notsongaina I 27 02 29
Takelaka notsongaina II 22 22
Hanitra nentin-drazana 05 03 08
Structure du Malgache 01 01
Presque songes – Sari-Nofy 01 01
Traduit de la nuit 01 01
Jean Joseph Rabearivelo.
Cet inconnu ? 02 02
Marihina fa tato anatin’ny fito taona ny Ministera, dia mitady olona manana
traikefa hanazava ny mombamomba ny sehatra asany amin’ny kilasy faharoa. Indray
mandeha isan-taona no anaovana azy. Ny tanjona amin’izany, dia mba hanampiana
io kilasy io hisafidy ny sokajy araka ny vivavinan’asany. Ny Lisea miankina amin’ny
Fanjakana ato anatin’ny fari-piadidiam-pampianarana (CISCO) Antananarivo
Renivohitra ihany no mahazo io fiofanana io.
2.2. Ny mombamomba ireo mpianatra sy ny fomba nitondran’ny

mpampianatra ny lesona
Kilasy efatra no natrehina tao amin’ny Lisea Saint Antoine : seconde 3,
première S1, terminale A1, terminale S1 ; dimy kosa no tany amin’ny Lisea Jean
Joseph RABEARIVELO : seconde 1, première A4, première D3, terminale A7,
terminale D5. Kilasy efatra ihany no nofidina hanehoana ny zava-nisy amin’ny
antsipiriany kokoa nandritra ny fampianarana sy ny firesahana tamin’ny
tomponandraikitra. Nakana santionany ny kilasy telo ao amin’ny Lisea.
90
2.2.1. Tao amin’ny kilasy faharoa

Hovahavahana ato amin’ity zana-toko ity ny momba ny mpianatra sy ny
fomba nitondran’ny mpampianatra ny lesona. Ny kilasy 2nde 3 ao amin’ny Lisea
Saint Antoine no haseho etoana.
2.2.1.1. Ny mpianatra
Ny isan’ny mpianatra, ny isa azony tamin’ny taranja Malagasy telovolana
voalohany sy faharoa, ny taonany no hifotorana.
Mialoha ny hanehoana ny kilasy 2nde 3, dia tsara ny manome tsotsotra ny
isan’ny mpianatra rehetra ao amin’ny Lisea.
Kilasy “Sections” V L FTMR-AM

2nde 4 99 52 151
1ère A 2 36 14 50
1ére S 2 47 33 80
Term A 2 28 11 39
Term S 2 34 22 56
FTMR 12 244 132 376
Toy izao kosa ny kilasy 2nde 3 raha aseho amin’ny antsipiriany kokoa
Nifindra kilasy Mamerin-taona Vaovao FTMR

V 21 3 2 26
L 11 1 12
FTMR 32 4 2 38
91
b- Ny isa azon’ny mpianatra

Ny isa azon’ny kilasy 2nde 3 ihany no haseho manaraka
Isa azo Telovolana I Telovolana II

V L FTMR V L FTMR
Latsaky ny 6 1 1
6<8 2 1 3
8<10 4 2 6 6 1 7
10<12 5 3 8 6 3 9
12<14 4 2 6 11 4 15
14<16 5 2 7 3 3 6
16<18 4 2 6 1 1
Tsy tonga 1 1
d- Ny taonan’ny mpianatra
Horesahina manokana any ambany ny momba ity taonan’ny mpianatra ity,
ka tsara raha aseho araka ny kilasy sivy natrehina. Hatao mifanindran-dalana hatrany
ny sekoly roa nanaovana fanadihadiana.
Saint Antoine : 2nde 3 Rabearivelo : 2nde 1

Taona
V L FTMR Isanjato V L FTMR Isanjato
12 taona 3 3 6,52%
13 taona 18 3 21 45,65%
14 taona 3 1 4 10,52% 12 10 22 47,82%
15 taona 17 8 25 65,78%
16 taona 5 3 8 21,05%
17 taona 1 1 2,62%
FTMR 26 12 38 33 13 46
92
2.2.1.2. Fomba nitondran’ny mpampianatra ny lesona

Fohy loatra ny fotoana nanatrehana ny kilasy faharoa, hany ka ampahany
tamin’ny fampitana no hita. Nisongadina nandritra izany ny asan’ny mpampianatra
sy ny mpianatra izay tsy afa-misaraka.
• Tamin’ny seho voalohany ihany no nisy lesona. Toy izao ny fizotrany:

- famerenana fohy ny natao tamin’ny farany : Ny rafitry ny famakafakan-
kevitra. Niara-namaly ny mpianatra : fampidirana, famelabelarana, famaranana. Ny
fampidirana no efa vita tamin’ireo. Nanoratra ny valin-teny teny amin’ny solaitrabe
ny mpampianatra. Indraindray izy mijoro eny aloha, indraindray manara-maso ny
mpianatra sy manontany raha azo sy mazava tsara, na tsia. Tsy mamaly “eny” na
“tsia” anefa ny mpianatra indraindray fa mangina fotsiny ka averiny indray ny
fanontaniana.
- fampahatsiahivana ny laza adina (EDA, Ny Fanagasiana, p.38-39) sy
ny hevi-dehibe hita tao : ny mpianatra no manonona, avy eo ny mpampianatra no
manamafy sy manoratra azy.
- lesona vaovao : Famelabelarana. Ny tetezamita no nifotorana misimisy
kokoa tamin’izany. Manazava amin’ny alalan’ny kisary eny amin’ny solaitrabe ny
mpampianatra. Rehefa izany, dia manonona izay tokony horaisina ao anaty kahie,
sady mijery izay soratan’ny mpianatra. Raha misy diso tsipelina, dia ahitsy avy
hatrany. Ohatra : hohazavaina fa tsy *hoazavaina.
- fampiharana : nomena asa teo no ho eo ny mpianatra, ary nojeren’ny
mpampianatra. Ohatra : arafeto ny tetezamita lava
- entimody : tsy asa vaovao fa tohin’ny efa hita teo aloha ihany. Ohatra :
hazavao tsirairay ireo zana-kevitra
• Ny seho faharoa, dia fanomanana fanadinana. Asan’ny mpianatra

vitsivitsy no nojerena teny am-pitoerana. Isaky ny misy diso tsipelina, dia lazain’ny
mpampianatra amin’’ny feo avo, ary ahitsiny avy hatrany. Ohatra : ny tokony dia
miaraka amin’ny ho avy mandrakariva (tokony hiteny mafy sy mazava, tokony
hanoratra tsy misy diso). Nomena fahalalahana hitady porofon-kevitra ny mpianatra
tamin’ity seho ity. Nisy ihany anefa variana nanao zavatra hafa nandritra izany,
(jereo tovana p.37-40)
93
2.2.2. Tao amin’ny kilasy voalohany

Ny kilasy 1ère A4 ao amin’ny Lisea Jean Joseph Rabearivelo no hifotorana.
Mitovy amin’ny kilasy faharoa ihany ny fomba hanehoana ny asa.
Haseho sahala amin’ny teo ambony ireo toko telo.
Tsy voavaka ny isan’ny vehivavy sy ny lehilahy ato amin’ity sekoly ity
Kilasy “Sections” Isan’ny MPT

2nde 15 672
1ère A 6 287
1ère C 3 127
1ère D 7 273
Term A 9 406
Term C 4 167
Term D 6 297
FTMR 50 2225
Miavaka tsara ny momba ireo tokony ho fantatra mikasika ny kilasy iray,

araka ny hita ao amin’ny 1ère A4
Nifindra kilasy Mamerin-taona 3 taona-KL 1 FTMR

V 35 1 36
L 11 1 12
FTMR 46 2 48
94

Ny isa azon’ny kilasy 1ère A4 no haseho etoana
Isa azo Telovolana I Telovolana II
V L FTMR V L FTMR
Latsaky ny 6
6<8
8<10 2 2 4 1 1
10<12 14 4 18 5 1 6
12<14 12 5 17 14 7 21
14<16 7 1 8 13 3 16
16<18 1 1 3 1 4
Tsy tonga
Iray ihany ny kilasy voalohany nojerena tao amin’ny Saint Antoine, satria
nambaran’ny mpampianatra fa mitovy ihany ny fomba fampianatra.
Lisea Rabearivelo Saint Antoine

Kilasy 1ère A4 1ère D3 1ère S1
Taona V L FTMR % V L FTMR % V L FTMR %
13 taona 1 1 2,63
14 taona 4 2 6 12,50 1 3 4 10,52 1 1 2,50
15 taona 20 3 23 47,91 11 13 24 63,15 9 3 12 30
16 taona 10 1 11 22,91 05 4 9 23,68 14 7 21 52,50
17 taona 1 3 4 8,33 1 4 5 12,50
18 taona 3 3 6,25 1 1 2,5
19 taona 1 1 2,08
FTMR 36 12 48 18 20 38 24 16 40
95
2.2.2.2. Fomba nitondran’ny mpampianatra ny lesona

Tato amin’ity kilasy ity no nahazoana ora lava indrindra. Maromaro araka
izany ny hita nandritra ny fanatrehana ny fampianarana. Toy izao ny fomba fiasan’ny
mpampianatra tamin’ny seho roa :
- fiantsoana anarana
- fanamafisana, na fandravonana izay natao tamin’ny farany
- ny mpianatra no mikaroka sy manome valiny ; ny mpampianatra avy eo
no mandravona sy manitsy. Izay mpianatra voatondro, dia mijoro mahitsy ary miteny
mafy. Misy ihany koa nalefa teny amin’ny solaitrabe
- misy fanazavana mifandray amin’ny fiainana andavanandro eny
anelanelan’ny lesona
- telo ora ny faharetan’ny seho iray, mba hanalana voly ny mpianatra, dia
manao fampihomehezana kely miainga amin’ny zava-misy ao am-pianarana, na
mahakasika ny mpianatra ny mpampianatra
- misy fampiharana iarahana : omena fotoana hamitana azy ny mpianatra,
avy eo tsaraina avy hatrany
- omena entimody ny mpianatra ary takina izany amin’ny seho manaraka
Marihina fa nisy fanadinana tampoka tamin’ny seho faharoa ho
fanamafisana ny fahalalana. Ny isa azo amin’io fanadinana io, dia hatambatra
amin’ny isa manaraka. Mandritra ny fampianarana, dia ezahina handray anjara ny
mpianatra rehetra. Mipetraka eny aloha ny mpampianatra rehefa manonona, ary
mitsangana sy manoratra eny amin’ny solaitrabe rehefa manazava. Misy fotoana
ihany koa hijereny izay soratan’ny mpianatra. Ahitsy eo no ho eo ny tsipelina diso,
na an-tsoratra, na am-bava, (jereo tovana p.41-52)
96
2.2.3. Tao amin’ny kilasy famaranana

Ny kilasy TA1 ao amin’ny Saint Antoine sy ny TD5 ao amin’ny Lisea
Rabearivelo no hifotorana. Mitovy amin’ireo kilasy roa voalohany ny fomba fiasa
Efa voalaza tany aloha ny isan’ny mpianatra rehetra. Ireo kilasy roa ireo no
ndeha haseho avy hatrany.
Saint Antoine : TA1 Rabearivelo : TD5

Nifindra Mamerin- 3 taona- Nifindra Mamerin- 3 taona-
FTMR FTMR
kilasy taona KL 1 kilasy taona KL 1
V 12 12 9 7 16
L 6 6 24 8 2 34
FTMR 18 18 33 15 2 50

Tamin’ny fotoana nakana ny angona, dia efa azo ny valin’ny “Bacc blanc” tao
amin’ny Saint Antoine, ka noraisina ho solon’ny telovolana faharoa
Saint Antoine : TA1 Rabearivelo : TD5

Telovolana I “Bacc blanc” Telovolana I Telovolana II
V L FTMR V L FTMR V L FTMR V L FTMR
Latsaky ny 6
6<8 1 1
8<10 1 1 1 1 2 6 8
10<12 3 4 7 4 2 6 5 15 20 11 16 27
12<14 7 1 8 7 2 9 5 15 20 2 11 13
14<16 2 2 1 1 4 2 6
16<18 1 1
Tsy tonga 1 1 1 1 2 1 1 2
97
Lisea Saint Antoine Rabearivelo
Kilasy TA1 TS1 TA7 TD5
Taona V L FTMR % V L FTMR % V L FTMR % V L FTMR %

14 taona 1 1 2,17
15 taona 1 1 5,55 1 1 3,70
16 taona 2 1 3 16,66 1 4 5 18,51
17 taona 5 3 8 44,44 13 4 17 62,96 17 6 23 50 2 3 5 10
18 taona 4 1 5 27,77 1 3 4 14,81 12 5 17 36,95 9 14 23 46
19 taona 1 1 5,55 1 2 3 6,52 1 7 8 16
20 taona 1 1 2 4,34 4 6 10 20
21 taona 4 4 8
FTMR 12 6 18 16 11 27 32 14 46 16 34 50
2.2.3.2. Fomba nitondrana ny lesona

Haseho avokoa ny tetika amam-paikan’ny mpampianatra roa natrehina
araka ny lalam-piofanana, (jereo tovana p.53-72)
a- Kilasy literera
Mizara roa miavaka tsara ny seho. Ny voalohany, dia fampitana lesona, ny
faharoa kosa, dia fitsarana ny asan’ny mpianatra roa teny amin’ny solaitrabe. Toy
izao ny fisehony :
• Fampitana lesona
- mialoha ny hanombohana ny lesona, dia misy famerenana ny efa natao.
Milaza fehezanteny iray ny mpianatra. Nandray fitenenana avokoa ny mpianatra
nandritra ny seho iray.
- manome “feedback” mifanaraka amin’ny valin-tenin’ny mpianatra ny
mpampianatra
- asehon’ny mpampianatra mazava eny amin’ny solaitrabe ny drafitra
arahina
- misy angon-kevitra hatrany, ny mpampianatra no mandravona azy ireny
avy eo
- raisina ho ohatra ny vaovao iraisam-pirenena ankehitriny
- aseho amin’ny kisary eny amin’ny solaitrabe ny fanazavana
98
- asiana fotoana iadian’ny mpianatra hevitra. Ny mpampianatra no

mandrindra ny fandraisana fitenenana
- fehezin’ny mpianatra iray izay rehetra natao
- mandray ny entimody ny mpianatra
• Fitsarana ny asa :
- vehivavy roa noterem-panahy no niara-naneho ny asany teny amin’ny
solaitrabe
- manaraka tsara ny eny am-pitoerana, manomana izay fanamarihana
hitany
- tsaraina tsirairay ny asa, lazaina mazava ny fomba arahina, milaza ny
tsikariny ny mpianatra, miara-mikaroka izay valiny tokony ho izy ny rehetra ; farany
vao manome ny mpampianatra raha tena tsy mahita ny mpianatra
- nomena fotoana hanontaniana izay mampisalasala azy ny mpianatra
b- Kilasy siantifika
Tohin’ny famelabelarana momba ny Lahatra sy ny Tendry nataon’ny
mpianatra no novantanina tamin’ny seho voalohany, avy eo narahina fandravonana
sy fandrafetana ny lesona hatramin’ny seho faharoa. Izao manaraka izao ny hita
tamin’izany :
- nandroso teny aloha ny sokajy nanao ny famelabelarana ; mifandimby
mametraka fanontanina ny teny am-pitoerana ; avy hatrany dia omena ny valiny.
Manampy amin’ny famaliana ireny ny mpianatra manana hevitra sy ny
mpampianatra
- manampy fanazavana amin’ny alalan’ny ohatra fahita andavanandro sy
iainan’ny mpianatra ny mpampianatra
- nandravona am-bava momba ny lohahevitra nifotorana ny
mpampianatra
- noraisina ho ohatra tao anaty kahie ny fiainan’ny vehivavy iray
mikasika ny Anjara, Lahatra, Vintana, Tendry
- notohizina tamin’ny seho faharoa ny fandrafetana ny lesona. Marihina
fa tsy nahazo entimody ny mpianatra. Manome fanamarihana momba ny fitsipi-
99
panoratana ny mpampianatra eny anelanelan’ny lesona eny, miainga amin’izay diso

nolazaina, na nosoratan’ny mpianatra
- talohan’ny firavana, dia nasehon’ny mpampianatra teny amin’ny
solaitrabe ny kisarin’ny drafitra momba ny fanadihadiana lahatsoratra sy
famakafakan-kevitra. Taorian’ny fanazavana, dia noraisin’ny mpianatra an-tsoratra
izany. (Jereo tovana p.72)
Fanamarihana
Miharihary araka ny antontan’isa fa vitsy ny mpianatra any amin’ny sekoly
tsy miankina. Hita ihany koa ny tsy fifandanjan’ny isan’ny vehivavy sy ny lehilahy
ao amin’ny kilasy iray. Ohatra : 2nde 3, 1ère A4, TA1, TD5.
Amin’ny ankapobeny, dia mihatsara ny isa azon’ny mpianatra arakaraka ny
firoson’ny fampianarana. Ny tao amin’ireo kilasy famaranana no nahitana
fihemorana. Ny fahitan’ny mpianatra ny isa azony, dia mety hankahery azy, na
hahatonga azy ho kivy. Ny lanja omen’ny mpampianatra ny mpianatra, dia anisan’ny
singa lehibe eo amin’ny fanaovana tombana : ny mpianatra ananany fahatokisana sy
heveriny fa mahay, dia mahomby ; ny mpianatra tsarainy mialoha fa votsa, dia tsy
mahomby loatra. Io no antsoina hoe : “L’effet Pygmalion”59. Ny mpitsara taratasim-
panadinana, dia voafehin’ny “Docimologie”. Ny zava-misy iainany, ny maha izy
azy, dia misy fiantraikany amin’ny isa omeny, hany ka miova araka ny fotoana
itsarany azy ny isa omeny amin’ny taratasim-panadinana iray60.
Ny mpianatra aty amin’ny Lisea, dia 12 ka hatramin’ny 21 taona. Araka ny
“Psychologie”, dia tafiditra ao anatin’ny antsoina hoe “adolescence” ireo mpianatra
ireo. Hohazavaina fohifohy etoana ny atao hoe “Psychologie de l’adolescence”.
Hasongadina ao anatin’izany ny famaritana ny “adolescence”, ny fifandraisan’ny
“adolescents” amin’ny manodidina, ny firehan’izy ireo.
59
Gaston MIALARET, Psychologie de l’éducation, p.114
60
« Le correcteur de copies est un être de chair qui réagit avec toute sa personnalité, son passé, ses
expériences de tous ordres. Ce qui explique, en partie, la non-concordance des notes attribuées à une
même copie à des moments différents, Op. Cit., p.116
100
a- Famaritana
Ny “adolescence” dia tetezamita fialana amin’ny fahazazana mankany
amin’ny maha olon-dehibe. Io dingam-pivoarana io no ahitana fiovana miavaka
indrindra, na eo amin’ny toe-batana, na eo amin’ny toe-tsaina, na eo amin’ny
fifandraisana amin’ny manodidina61. Amin’ny ankapobeny ny “adolescence” dia
manomboka eo amin’ny faha-11 taona ary mifarana amin’ny faha-20 taona. Azo
tapahina telo io vanim-potoana io :
- 11-14 taona62 : voamariky ny fiovana ara-batana izay maharitra
hatrany amin’ny faha-16 taona. Lasa aloha kokoa ny tovovavy : 9-14 taona raha
miohatra amin’ny tovolahy : 11-16 taona, amin’ity fiovana ity. Miovaova araka ny
olona, ny sakafo, ny fianakaviana, ny tontolo iainana ny fiantombohan’io fiovana
io63.
- 15-17 taona64 : eto ny “adolescent” dia manomboka mampifandrindra
ny maha izy azy amin’ny fiainan’ny fiarahamonina ; mihataka amin’ny fianakaviana
mba hanorina fifandraisana vaovao amin’ny olon-kafa, toy ny namana, olon-tiana,
mpiara-mianatra.
- 18-20/21 taona65 : manomboka mafy orina ny maha izy ny tena, efa
manomana ny ho aviny ny “adolescent”.
b- Ny fifandraisan’ny “adolescents” amin’ny manodidina

Misy fifandraisana roa mandritra ny fahazazana sy ny “adolescence” :
fifandraisana amin’ny Ray aman-dReny, fifandraisana amin’ny namana.
Hohazavaina fohifohy ny momba ireo.
61
Daniel GAONAC’H et Caroline GOLDER, Manuel de psychologie pour l’enseignement, p.200
62
« Le début de l’adolescence, qui va de 11 à 14 ans, est dominé par les changements pubertaires et
constitue une importante période de transition dans le cours de l’existence », Op. Cit., p.197
63
« Il y a certains facteurs extérieurs qui agissent sur le déclenchement de la puberté mais il s’agit
principalement de facteurs d’environnement comme la nutrition ou les conditions générales de la vie
d’une population », Op. Cit., p.204
64
« L’adolescence moyenne s’étend de 15 à 17 ans et est caractérisée par les modifications de la vie
sociale : se détacher de la zone d’influence familiale pour établir des nouveaux liens avec les pairs »,
Op. Cit., p.197
65
« L’adolescence tardive s’étend de 18 à 20-21 ans et est caractérisée par la consolidation de
l’identité et l’engagement dans les perspectives d’avenir », Op. Cit., p.197
101
• ny fifandraisana amin’ny Ray aman-dReny

Amin’ny maha olombelona, dia ilaina mandritra ny fiainana ity
fifandraisana ity. Mandritra izany, dia mahatsiaro tena ho voaro ny zaza.
Fifandraisana ahitana rafitra antanan-tohatra no misy eto. Ny Ray aman-dReny, dia
manana adidy hikolokolo sy hamelona, ary hanara-maso ny zanany. Ny “adolescent”
dia sady tsy zaza intsony no tsy mbola olon-dehibe, hany ka voamariky ny “conflits,
confrontations” ny fifandraisana. Miankina amin’ny sokajina Ray aman-dReny ny
fahafahana mihoatra ny sakana, na tsia. Azo sokajiana efatra ny Ray aman-dReny :
Ray aman-dReny tsy refesi-mandidy, Ray aman-dReny malefaka loatra, Ray aman-
dReny tsy mivaky loha, ary Ray aman-dReny sady hentitra no mifandray am-po
amin’ny zanany66. Tato ho ato, dia ity farany ity no ahitan’ny “adolescent”
fahombiazana amin’ny fianarana sy ny fahamatorana ara-piarahamonina67.
• ny fifandraisana amin’ny namana

Amin’ny “adolescence” no tena mivelatra ny fifankatiavana eo amin’ny
68
olona . Amin’io fotoana io, tena manan-danja ny fampisehoana ampahibemaso hoe
manana namana. Tovolahy iray sy tovovavy iray no mifandray amin’ny fomba
manokana sy lalina69. Misy ihany koa anefa ny namana mitovy amin’ny tena
hizarana ny manahirana, ny fiontanam-po, ary ny fihetseham-po. Misy dingana telo
lehibe amin’ny fisakaizana :
- 11-13 taona : voamariky ny asa iombonana fa tsy mifototra amin’ny
tena fotsiny.
- 14-16 taona : mihamafy orina ny fifandraisana lalina sy ny
fifampitokisana, hany ka sahy mizara tsiambaratelo ny “adolescents”
66
«Les modèles parentaux : le parent autoritaire, des parents permissifs, des parents négligeants, de
parents à la fois exigeants mais fortement attachés ou contrôlant/chaleureux», Op. Cit., p.212
67
« On a pu constater que le modèle contrôle/chaleureux donne lieu, chez les adolescents, aux
meilleures performances scolaires et à l’acquisition de la maturité sociale », Op. Cit., p.212-213.
68
« C’est à l’adolescence que les individus, garçons et filles, possèdent le réseau d’amitié le plus
étendu », Op Cit., p.214
69
« C’est à cette époque que l’importance de posseder des amis est le plus fortement proclamée », Op
Cit., p.214
102
- Mihoatra ny 16 taona : efa mivelatra amin’ny lafin-javatra maro

samihafa ny fifandraisana : fifampizarana traikefa, fihetseham-po.
Tsy mitovy ny anjara asan’ny fifandraisana eo amin’ny tovolahy sy ny
tovovavy. Amin’ny ankapobeny ny an’ny tovolahy, dia mitodika amin’ny asa ; ny
an’ny tovovavy kosa, dia mirona any amin’ny fahafaham-po mitantara ny
fihetseham-po sy fifampizarana ny aty fanahy.
Raha ahitana tombontsoa io fifandraisana io, dia mahatsapa ny “adolescent”
fa manana ny maha izy azy, tiana, tsy maningana. Raha toa ka tsy mahomby kosa,
dia mikatso ny fahaiza-mampifanaraka ny fiainana amin’ny zava-misy. Ny
fahatsiarovan-tena ho resy, dia mety hiteraka aretina ara-psikôlôjia.
d- Ny firehan’ny “adolescents”
Maro ny firehana ananan’ny “adolescents”. Mety hiova araka ny zava-misy
ihany koa izany. Santionany ihany no hotanisaina etsy ambany :
- fisahiranana amin’ny fikolokoloana ny tena
- mora voasarika sy mahasarika ny hafa
- mora maka tahaka ny zava-baovao
- fahamehana amin’ny firaisana ara-nofo : 15 taona
- saro-kenatra ny tovovavy vokatry ny fiovana ara-batana
- tia sehoseho sy mirehareha ny tovolahy vokatry ny fiovana teo aminy
- tia manohitra
- tia laingalainga
- tia mitokantokana sy mikombokombona izy vokatry ny
fahasamihafana, ny tsy fahazoana azy/tsy fahatsapana ny manjo azy
Na dia izany aza, ao amin’ny “adolescence” no ananana ny hery sy tanjaka.
Ilaina dia ilaina ny fanampiana ny “adolescents” mba tsy hampiasainy hanimbana ny
fiainany sy ny hafa izany hery izany. Misy ihany koa ny tovolahy sy tovovavy
mafana fo amin’ny fandraisana andraikitra sy mazoto mandray anjara ao am-
pianarana.
103
2.3. Ny fandaharam-pianarana narahina

Tsy ataotao foana ny fandrafetana ny fandaharam-pianarana sy ny
fampiharana azy. Mialoha ny handrosoana ny fandaharam-pianarana isaky ny kilasy,
(jereo tovana p.73-134), dia ndeha horesahina fohifohy ireo karazana lalàna nentina
nandrafitra azy. Efa niresaka momba izany i Jeanne Alice HERIARIMAMINIAINA
tao amin’ny asa fikarohana nataony70, ka hotaterina mivantana eto : ny lalàna
94-033, ny lalàm-panorenana 28 septembre 1992, ny didim-pitondrana laharana
1617/96-MEN ny 02-04-96.
•
Ny lalàna 94-03371
Ny lalàna 94-033 dia ahitana andininy 106 ao anatiny ary misy lohahevitra
telo lehibe. Ny lohateny voalohany no mametraka ny paika fototra itondrana ny
fanabeazana sy ny fiofanana eto Madagasikara. Ny zava-kendrena eo amin’ny
fanabeazana no tena asongadina ato amin’ity lalàna ity. Toy izao raha ambara
amin’ny ambangovangony.
Ny fanabeazana sy ny fiofanana eto Madagasikara dia :
1-Mijery ny fampiroboroboana sy ny fampivelarana ara-batana, ara-tsaina,
ara-moraly, ara-kanto ny maha izy azy ny tsirairay.
2-Mikendry ny isam-batan’olona mba handray andraikitra sy hanana
fahaizana eo amin’ny fiarovana ny tontolo iainana, fiarovana ny vakoka, ny teny sy
ny kolontsaina malagasy.
3-Mamolavola ny isam-batan’olona eo amin’ny sehatry ny asa mba
hampandrosoana ny lafiny sosialy, toe-karena. Noho izany dia tsy maintsy :
- mampitsiry ny finiavana ao amin’ny mpianatra
- manaitra ny toe-tsaina famoronana.
Voalaza ato amin’ity lalàna ity ihany koa ny pôlitikan’ny tenim-pirenena
izay voalazan’ny Lalàm-panorenana dia hoe : Ny malagasy ofisialy no tenim-
pirenena. Ny teny enti-mampianatra dia ny teny Frantsay ho an’ny taranja rehetra,
afa tsy ny taranja malagasy.
70
Jeanne Alice HERIARIMAMINIAINA, Mémoire de C.A.P.E.N, « Famahavahana ny fandaharam-
pianarana taranja Malagasy ambaratonga faharoa dingana faharoa taona 1995 », décembre 2002.
71
Jeanne Alice HERIARIMAMINIAINA, Op.Cit, p.20
104
•
Ny lalàm-panorenana 28 septembre 199272
Ny pôlitikan’ny fanabeazana voalazan’ny lalàm-panorenana ny
28 septembre 1992 dia fohy sady mifintina. Ny voalaza ao dia tokony hahazo
fanabeazana sy fahalalana avokoa ny zaza Malagasy rehetra. Manan-jo hianatra sy
handray fanabeazana ny ankizy.
Ny fampianarana ambaratonga voalohany dia tsy maintsy arahin’ny rehetra.
Ny fanjakana no miantoka ny fiarovana ny lovan-tsaina sy ny famokarana
ara-tsaina ary ny fampivoarana azy ireny.
Tsy hita soritra mazava tsara ny pôlitikan’ny fanabeazana eto amin’ny
lalàm-panorenana fa ao amin’ny lalàna 94-033 no tena vahavahany mazava.
•
Ny didim-pitondrana laharana 1617/96-MEN ny 02-04-9673
Ity volavolan-dalàna ity dia mamaritra ny fandaharam-pianarana eto
Madagasikara.
Ireto avy no hita ao :
- zava-kendrena ankapobeny ny fanabeazana
- ny tanjona ankapobeny ny fanabeazana
- ny endriky ny mpianatra mahavita ny ambaratonga 1, 2, 3
- ho an’ny ambaratonga fahatelo dia ahitana ny tanjona
isan’ambaratonga manomboka amin’ny tanjon’ny taranja ka hatrany amin’ny tanjona
manokana isaky ny seho.
- ny votoatin’ny fandaharam-pianarana
- ny tombana
- ny fitaovana ampiasaina
Marihina fa voavahavaha isaky ny taranja ny fandaharam-pianarana. Isaky
ny kilasy, dia ahitana fampidirana. Ny teny Frantsay sy ny teny Malagasy no
nandrafetana izany. Ireto ny amin’ny teny Frantsay : Arrêté, Introduction générale,
Finalités générales de l’enseignement, Objectifs généraux de l’enseignement,
72
Jeanne Alice HERIARIMAMINIAINA, Op.Cit, t.20-21
73
Jeanne Alice HERIARIMAMINIAINA, Op.Cit, t.21
105
Comment lire ces programmes ? Profil de sortie du Lycée. Ity farany ity ihany no
nadika amin’ny teny Malagasy : Endriky ny mpianatra nahavita ny ambaratonga
fahatelo. Momba ny taranja Malagasy manokana, hita isaky ny kilasy ihany koa ny
Tanjon’ny taranja sy ny Tanjon’ny fampianarana ny taranja Malagasy ao amin’ny
ambaratonga fahatelo. Ireo voatanisa ireo, dia iombonan’ny kilasy faharoa,
voalohany, famaranana.
2.3.1. Fandaharam-pianaran’ny kilasy faharoa

Hasongadina ato amin’ity zana-toko ity ny zana-taranja ianarana :
Literatiora sy Riba. Haseho ihany koa ny endrika tsinjara asa tany amin’ny
mpampianatra.
2.3.1.1. Literatiora
Ora 20 no ampianarana ny Literatiora ato amin’ny kilasy faharoa. Tsy
hovahavahana etoana ny votoatin’ny fampianarana, fa ny tanjona sy ny fomba entina
manatratra ny tanjona no hifotorana.
a- Ny tanjona
Mizara roa miavaka tsara ny tanjona : tanjona ankapobeny sy tanjona
manokana.
• Tanjona ankapobeny
Voafaritra mazava ao amin’ny fandaharam-pianarana ny tanjona
ankapobeny. Toy izao ny voalaza ao :
Amin’ny fiafaran’ny fandinihana ny lohahevitra ny mpianatra dia afaka :
- mamaritra ny antsoina hoe “kanto” ;
- mamaritra ny antsoina hoe “literatiora” ;
- manavaka ny karazana literatiora araka ny fanatontosana azy sy/na ny
endrika isehoany ;
- manavaka ny asa literera araka ny vanim-potoana sy ny toe-javatra
teo amin’ny tantara izay niteraka ny fipoirany ;
- mikirakira sy manatsoaka hevitra avy amin’ny lahatsoratra nodinihiny.
106
• Tanjona manokana
Ny tanjona manokana, dia miankina amin’ny lohahevitra ianarana. Isaky ny
seho no andrafetana azy. Mizara telo ity tanjona ity : ara-pahalalana, ara-pahaiza-
manao, toetra amam-pihetsika. Tsy voavaka anefa ireo fizarana ireo ao amin’ny
fandaharam-pianarana, satria anjaran’ny mpampianatra no mandrafitra azy mba
hifanentana amin’ny mpianatra. Toy izao raha fintinina ireo tanjona manokana
voarakitra ao :
Mpianatra afaka :
- mamaritra sy manavaka ny literatiora araka ny karazany, ny votoatiny
sy/na ny endriny
- mamaritra ny antsoina hoe “kanto”
- manakatra ny hevitra isan-karazany ao amin’ny lahabolana na
lahatsoratra hadihadiana mba hamoahana ny foto-dresaka, ny renihevitra, ny zana-
kevitra, ny foto-kevitra
- mamaritra ny endrika sy ny hevitra azo tarafina ao amin’ny literatiora
malagasy araka ny namokarana azy : talohan’ny 1820, 1820-1896, 1897-1915,
1922-1929.
b- Fomba entina manatratra ny tanjona

Ny fomba entina manatratra ny tanjona, dia efa voalaza ao amin’ny
fanamarihana, torolalana, tombana. Ny fandravonana azy ireo no haseho manaraka.
- omena lahatsoratra voafantina roa raha kely indrindra ny mpianatra.
Asongadina ao ny toetra mampiavaka ny literatiora amin’ny fanehoan-kevitra tsotra,
ny famaritana. Tsara raha asongadina tanteraka ny filazan-javatra, na fomba
fanoratra, ny sary sy ny tontolo raketiny
- tarihina ny mpianatra hahafantatra ny lalan-tsaina takin’ny
fanadihadiana lahatsoratra. Lahatsoratra na lahabolana tsotra ary drafitra manaraka
ny onja no iaingana. Azo aseho amin’ny fafana ny RH/ZK/PK (porofon-kevitra)
- atao asa an-tsokajy ny fikarohana ireo zava-misy ara-tantara
- ny fisian’ny tombana no ahafahana mandrefy, na tafita amin’ny
mpianatra ny fahalalana nomena, na tsia.
107
2.3.1.2. Riba
Lohahevitra 2 no ianarana ato amin’ny kilasy faharoa, dia ny Fandrosoana
sy ny Fahafahana. Hojerena tsirairay eto ambany ireo.
Ny Fandrosoana
Ora 24 no voatokana hampitana ity lohahevitra ity.
a- Ny tanjona
Amin’ny fiafaran’ny fandinihana ny lohahevitra ny mpianatra dia afaka :
- mamantatra ny fomba sy ny toetry ny heverina hoe olo-mandroso ary
ny andraikitra sy adidy tokony hotanterahina mba hananana izany toetra izany ;
- mamaky teny sy mamantatra ny sokajin-kevitra raketin’ny lahabolana
na lahatsoratra ;
- mandinika ny fomba fanoratry ny mpanoratra, na ny fanehoan-kevitry
ny mpanakanto ;
- mandrindra hevitra ary mihaino sy manaja ny hevitry ny hafa ;
- mamintina hevitra sy manao tatitra (am-bava, an-tsoratra).
Mpianatra afaka :
- mamantatra ny fiheverana samihafa ny amin’ny antsoina hoe
Fandrosoana
- manakatra ny endri-pandrosoana sy ny lanjan’ny fihetsiky ny tsirairay
eo amin’ny fandrosoan’ny fiainam-piarahamonina avy amin’ny fanadihadiana asa
literera/lahatsoratra
- miady hevitra mikasika ny toe-tsaina tokony hananan’ny olo-
mandroso, ary manaja, mitia, mikolo ny maha izy ny tena
- manakatra ny hevitry ny hafa
- manana fahasahiana haneho amim-panajana ny fijeriny ary mandray
fitenenana imason’olona
108

- fanadihadiana lahatsoratra/lahabolana
- fanangonana sy fanasokajiana ny asa an-tsokajy
- fifanakalozan-kevitra sy valan-dresaka iantsoana mpanabe na olon-
dehibe eo an-toerana ary andraisan’ny rehetra anjara fitenenana. Tsara raha
ampiomanina herinandro mialoha ny rehetra
- adihevitra iarahan’ny mpianatra sy ny mpampianatra, miainga avy
amin’ny famaliana fanontaniana
- famelabelaran-kevitra ataona sokajy arahina adihevitra anehoan’ny
tsirairay ny heviny.
Ny Fahafahana
Ora 28 no anatontosana ny fampitana azy sy ny tombana
a- Ny tanjona
Amin’ny fiafaran’ny fandinihana ny lohahevitra ny mpianatra dia :
- mahafantatra ny lanja, ny endrika isehoany ary ny hasarobidin’ny
Fahafahana ka miezaka hatrany amin’ny fitandrovana sy ny fiarovana izany, na ho
an’ny tenany, na ho an’ny hafa ;
- mahafehy ny tanjona anompanana ny fifanakalozan-kevitra ;
- manana fahasahiana manatona olona, na miteny eo imason’olona ;
- mahay manao fandravonana.
Mpianatra afaka :
- manakatra ny fiheverana samihafa momba ny Fahafahana avy
amin’ny fanadihadiana tahirin-kevitra : famaritana, endrika, toetra
- manakatra ny hevitra raketin’ny Fahafahana avy amin’ny
fanadihadiana mivantana sy/na fandalinana iaraha-manao
109

- fandrasan-teny, fandalinana hevi-teny sy fanabeazam-boho ny teny
- fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana
- asa an-tsokajy : fanadihadiana, tatitra vaky boky
- fifanakalozan-kevitra arahina adihevitra
- fanakarana ny lanja sy ny vokatry ny Fahafahana : “maneho ny maha
olona ny olona ny Fahafahana”
2.3.1.3. Endrika tsinjara asa

Maro samihafa ny endrika azo anehoana ny tsinjara asa : isan-taona, enim-
bolana, telo volana, roa volana, herinandro. Ny tsinjara asa mandritra ny taona
voasokajy isaky ny telovolana no haseho etoana. Tsy nasiana fanovana ny endrika
nanehoan’ny mpampianatra azy.
TELOVOLANA VOALOHANY
Oktobra 2011-Novambra 2011

- Famolahan-tsaina : ezaka fanampiana ny mpianatra amin’ny
fanakaran-kevitra sy ny fanehoan-kevitra.
- Famerenana momba ny fomba fanoratra sy ny tsipelin-teny
- Fandalinana : Ny mpanoratra RADO
Desambra 2011
Ny literatiora amin’ny ankapobeny :
- Famaritana
- Asan’ ny Literatiora
TELOVOLANA FAHAROA
Janoary-Febroary 2012
- Lohahevitra : Ny Fandrosoana
- Famakafakan-kevitra : Tari-dalana ankapobeny
- Asa soratra : Mitaraina ny tany, Andry ANDRAINA
Martsa 2012
- Famakafakan-kevitra
- Ny literatiora am-bava : Ny lahabolana tsotra
110
TELOVOLANA FAHATELO
Avril-Mey 2012
- Ny literatiora am-bava : ny lahabolana mirindra sy ny lahateny
- Ny literatiora an-tsoratra
Jona 2012
Ny tantaran’ny literatiora malagasy
Jolay 2012
- Lohahevitra : Ny Fahafahana
- Ny fanadihadiana lahatsoratra
2.3.2. Fandaharam-pianaran’ny kilasy voalohany

Mba hisian’ny rindra, dia mitovy amin’ny kilasy faharoa ny fomba fiasa ato
amin’ity kilasy ity. Hasongadina amin’izany ny Literatiora, ny Riba, ary ny endrika
tsinjara asa.
Ora 34 no ampinarana ity zana-taranja Literatiora ity ho an’ny sokajy A,
30 kosa ho an’ny sokajy C sy D, satria tsy mianatra momba ny mpanoratra sy ny asa
sorany ireto farany. Ny fandaharam-pianaran’ny sokajy A no nifotorana mba ho feno
ny fandalinana. Haseho ato amin’ity zana-toko ity ny tanjona sy ny fomba entina
manatratra ny tanjona.
a- Ny tanjona
Mpianatra afaka :
- mitia sy mikolo ny haren-tsaina Malagasy ;
- manatsara kokoa ny famaritana ny antsoina hoe “literatiora” sy ny
“kanto” ;
- mamolaka ny fahaiza-mikirakira sy manatsoaka hevitra avy amin’ny
literatiora nodinihiny ;
- manazatra tena sy mankamamy vaky boky mba hanabe voho ny
vakomanitra ananany indrindra eo amin’ny sehatry ny literatiora malagasy ;
- mampiasa ny fahalalana norantoviny ho fitaovana hamohazana ny
talentany, na hamolahana ny haiforona eo amin’ny sehatry ny literatiora.
111
Mpianatra afaka :
- manavaka ireo karazam-pamaritana ny literatiora avy amin’ny
sokajin’olona samihafa
- mampitaha ny tantara foronina amin’ireo iray karazana aminy
- manatsoaka ny fivoaran’ny tantara, mamaritra ny mpandray anjara ao
amin’ny tantara foronina. Manakatra ny hevitra fonosiny sy mijery ny lafiny kanto.
- mamantatra sy/na manazava ny literatiora avy amin’ny tantaran’ny
tontolo namokarana azy : vanim-potoana 1930-1945, 1960-1972
- manitatra ny fahalalany mikasika ny literatiora malagasy amin’ny
alalan’ny fanadihadiana ny mpanoratra sy ny asa sorany. Asongadina amin’izany ny
lafin-javatra mampiavaka azy, ny lafiny kanto
- manazava ny asa sorany miainga amin’ny tantaram-piainany

- lesona ankapobeny momba ny literatiora no atao eo am-piaingana.
Azo atao ny mitondra ny hevitr’ireo mpanoratra vahiny momba ny literatiora
- fanadihadiana tahirin-kevitra ataon’ny mpianatra na sokajy maromaro
- fanadihadiana lahatsoratra arahina fanitarana ampiana fanangonan’ny
mpianatra akoran-kevitra hafa
- fampitahana ny sombin-tantara sy ny tantara foronina eo amin’ny
lafiny : votoatiny, fotoana ivelarany, ny halavany
- famelabelaran-kevitra ataona sokajy iray na roa
- asa an-tsokajy omban-tondro zotra, na asa iaraha-manao tarihin’ny
mpampianatra
- tohizina ary anterina ny fomba fiasa sy tekinika izay efa hita tany
amin’ny kilasy faharoa ary miompana amin’ny fandrafetana fafana handraketana
- tatitra vaky boky ; famintinana na fibangoana ny tantara
- fandrafetana ny drafitra isan-tsokajiny ilaina amin’ny andram-
panazavana
- fandrafetana feno ny teny fampidirana, ny votoatiny ary ny teny
famaranana.
112
2.3.2.2. Riba
Nosokajiana roa ny Riba ianaran’ny mpianatra kilasy voalohany : Ny rafi-
pisainana malagasy tarafina amin’ny fomba fiainany ; Ny hasin’ny tanindrazana sy
ny fahefana amam-pitondrana. Hojerena tsitrairay ireo sokajy ireo
Ny rafi-pisainana malagasy tarafina amin’ny fomba fiainany

Toko roa no resahina ao anatin’ity rafi-pisainana ity : Ny Marina, ny Rariny,
ny Hitsiny ; ny Fahalalana, ny Fahendrena. Ora 30 no hampitana azy amin’ny
mpianatra.
a- Ny tanjona
Mpianatra afaka :
- manakatra ny rafi-pisainana malagasy tarafina amin’ny teny sy ny
fihetsika ary ny fomba amam-panaony ;
- mandrindra ny fihetsiny sy ny fahalalana azony amin’ny soatoavin’ny
fiarahamonina misy azy sy ny fifandraisany amin’ny mpiara-belona aminy ;
- mampiasa ny fahalalana azony mikasika ny haiteny ho fitaovam-
pitrandrahana sy fanehoan-kevitra eo amin’ny sehatra samihafa.
Mpianatra afaka :
- mamantatra ny fiheverana fototra ny amin’ny Marina, ny Rariny,
ny Hitsiny
- manoritsoritra ny toetrany tarafina eo amin’ny fiainan’ny
fiarahamonina azy
- manombana ny lanjan’ireo fiheverana ireo eo amin’ny fiainam-
piarahamonina
- manombana izay toetra takina amin’ny tsirairay amin’ny
fampivelarana ny olona sy ny tanindrazana
- manakatra ny fiheverana ny amin’ny Fahalalana sy ny Fahendrena
- mamantatra ny heverin’ny Malagasy fa olon-kendry
113
- manombana ny lanja omen’ny fiarahamonina ny

Fahalalana/Fahendrena eo amin’ny fiainana ankapobeny
- mamariparitra ny toetra takina amin’ny manam-pahaizana manoloana
ny adidy andrasan’ny firenena aminy.

- famaritana ara-piforonan-teny, araka ny hevitry ny mpanoratra,
ny mpadinika
- famelabelaran-kevitra arahina adihevitra ataon’ny sokajy
- fanadihadiana lahatsoratra/lahabolana iaraha-manao tarihin’ny
mpampianatra
- adihevitra iaraha-manao ao an-tsekoly aorian’ny olana iray navohitra
teo amin’ny fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana
- adihevitra tarihina sokajy izay efa nanao fanomanana mialoha arahina
fandravonana
- adihevitra na valan-dresaka anasana olona avy any ivelany ary
andraisan’ny mpianatra anjara mavitrika
- fanangonana sy fandinihana ireo akoran-kevitra nasaina nokarohin’ny
mpianatra arahina fandravonana
Ny hasin’ny tanindrazana sy ny fahefana amam-pitondrana

Mialoha ny famahavahana ny hasin’ny tanindrazana sy ny fahefana amam-
pitondrana, dia jerena amin’ny ankapobeny ny momba ny “Hasina”. Ora 40 no
voatokana hampianarana ity lohahevitra ity.
a- Ny tanjona
Mpianatra afaka :
- manakatra ny rafi-pisainan’ny Malagasy tarafina amin’ny lamina sy
ny fitantanan-draharahany ;
- mandrindra ny fahaizana norantoviny amin’ny soatoavina sy ny
filan’ny fiarahamonina nipoirany ;
- mamadika izany ho hery mampivoatra ny tenany sy ny firenena ;
114
- mampiasa ny fahaizany eo amin’ny lafiny haiteny ho fitaovam-

pitrandrahana sy fanehoan-kevitra
- mifehy ny endri-pifandraisana sy fifaneraserana ara-kevitra : mihaino
ny hevitry ny hafa ary mahay maneho sy manohana ny heviny, na an-tsoratra, na am-
bava.
Mpianatra afaka :
- mamaritra ny antsoina hoe “Hasina”, “Tanindrazana”, “Fahefana”,
“Fitondrana”
- manoritsoritra ny amin’ny hasina eo amin’ny isam-batan’olona, ny
endrika isehoan’ny hasin’ny tanindrazana sy ny fahefana amam-pitondrana
- mamantatra ny fiheverana malagasy ny amin’ny hasina misy eo
amin’ny tontolo iainana
- manasongadina ny niavian’ny fiheverana fototra ny amin’ny hasin’ny
tanindrazana, ny loharano ipoiran’ny Fahefana sy ny endrika isehoany araka ny
vanim-potoana niorenany
- mamaritra ny anjara toeran’ny manam-pahefana sy/na ny mpitondra
eo amin’ny fiainam-piarahamonina
- misintona lesona avy amin’ny votoatim-pahalalana azony

- famaritana ara-piforonan-teny, araka ny hevitry ny mpanoratra sy ny
mpandinika
- fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana
- famelabelaran-kevitra ataona sokajy arahina adihevitra sy
fandravonana iaraha-manao
- fandinihana ampanaovina ny mpianatra arahina tatitra sy
fandravonana
- fanavahana sy fampifandraisana ny Fahefana sy Fitondrana
- valan-dresaka arahina adihevitra anasana tomponandraikitra avy any
ivelany, ary andraisan’ny mpianatra anjara mavitrika
115

Ny mpampianatra taranja Malagasy ao amin’ny Lisea Rabearivelo, dia
manana tsinjara asa mitovy. Mifanakalo hevitra izy ireo ary miara-mandrafitra io
tsinjara asa io izay ovaina isaky ny roa taona. Amin’ny ankapobeny ihany no
iombonana, avy eo ny tsirairay mandrafitra amin’ny antsipiriany kokoa. Samy
haseho etoana ny tsinjara asa iombonana 2010-2011 sy ny an’ny mpampianatra
manokana 2011-2012.
• Tsinjara asa iombonana taom-pianarana 2010-2011
Fotoana Literatiora Lohahevitra Asa izarana

- Ny literatiora : famaritana, -Ny hasina -Tatitra vaky
hevitry ny mpanoratra, --Famaritana boky
karazana literatiora. faobe -Fanadihadiana
-Ny tantara foronina --Famaritana lahatsoratra
-Asa soratra : Trimofoloalina avy ao amin’ny ijerena ireo
Mpanoratra : J. F. lahatsoratra lohahevitra ireo.
RABETSIMANDRANTO samihafa
Telovolana (hasin’ny isam-
voalohany batan’olona,
hasin’ny
toerana,
hasin’ny zavatra
na tompom-
pahefana)
--Ny hasin’ny
tanindrazana
116
-Tantaran’ny literatiora :
--Vanim-potoana mitady
-Fahalalana sy
ny very Fanadihadiana
Fahendrena
Telovolana --Vanim-potoana fitakiana sy lahatsoratra
-Fahefana
faharoa fanarenana ijerena ireo
amam-
-Asa soratra : Sikajin’Idadabe lohahevitra ireo.
pitondrana
-Mpanoratra :
RANDRIAMIADANARIVO
-Tantaran’ny literatiora :
Vanim-potoana Fahafahana na
Sarintsarim-pahaleovantena Marina
Telovolana Famakafakan-
-Asa soratra : Ny Fanagasiana Rariny
fahatelo kevitra
-Mpanoratra : Hitsiny
--E.D. ANDRIAMALALA
--NY AVANA
• Tsinjara asa manokana taom-pianarana 2011-2012

Volana Lohateny Herinandro
Literatiora :
Septambra Ny literatiora amin’ny ankapobeny : 26-30
famaritana,
anjara asany, anjara toerany, 03-07
ny hakanton’ny literatiora 10-14
Oktobra
Ny asa soratra : mpanoratra sy mpamaky, 17-21
ny tantara foronina sy ny hakantony 24-28
Tantaran’ny literatiora : famaritana
07-11
ny vanim-potoana 1818-1896
Riba : Ny hasina : famaritana ankapobeny, 14-18
Novambra
Ny hasin’ny tsirairay : fiheverana ny hasin’ny
21-25
tsirairay,
Fitandroana ny hasin’ny tsirairay 28-02 (desambra)
117
Ny hasin’ny toerana sy ny toe-javatra 05-09

Desambra
Ny hasin’ny tanindrazana 12-16
Asa izarana : fanadihadiana lahatsoratra feno 04-06
Literatiora : NY AVANA R. Asa sorany 09-13
Janoary Tara-kevitra, vanim-potoana nampalaza azy 16-20
Famelabelaran-kevitra : SIKAJIN’IDADABE,
23-27
Randriamiadanarivo
Tantaran’ny literatiora : ny literatiora mitady
30-03
ny very
Zava-nisy ara-tantara, zava-nisy teo amin’ny
06-10
Febroary literatiora
Riba : ny fahendrena amam-pahalalana :
13-17
ny fahendrena
Ny Fahalalana, ny fifandraisany 20-24
Asa izarana : paika amin’ny famakafakan-
27 (febroary)-02
kevitra
Fikarohan-kevitra, fananganana drafitra 05-09
Famelabelaran-kevitra : TRIMOFOLOALINA,
Marsa 12-16
Fidélis R.
Tantaran’ny literatiora : ny literatiora fitakiana
19-23
fanarenana
Zava-nisy ara-tantara sy teo amin’ny literatiora 26-28
Riba : ny fahefana amam-pitondrana
16-20
Ny fitondrana
Avril
Ny Fahefana Ny fifandraisany 23-27
Asa izarana : famakafakan-kevitra feno 30-04(mey)
118
Tantaran’ny literatiora : ny literatioran’

07-11
ny fahafahana
Zava-nisy ara-tantara, zava-nisy teo amin’
14-18
ny literatiora
Mey
Famelabelaran-kevitra :
21-24
NY FANAGASIANA, EDA.
Riba : ny tsangan-kevitra : Marina, Rariny,
28-01 (jona)
Hitsiny
Ny Marina : famaritana, toetra, sandany 04-08
Ny Rariny : famaritana, toetra, sandany 11-15
Jona
Ny Hitsiny : famaritana, toetra, sandany 18-22
Ny fifandraisan’ny Marina, Rariny, Hitsiny 27-29
Fanazaran-tsaina : fanadihadiana lahatsoratra 02-06
Jolay Famakafakan-kevitra 09-13
Examen final 16-20
2.3.3. Fandaharam-pianaran’ny kilasy famaranana

Sahala amin’ireo kilasy roa noresahina teo ambony no hitondrana ny
fanadihadiana ato amin’ity kilasy ity. Haseho etoana ny Literatiora, ny Riba ary ny
tsinjara asan’ny mpampianatra roa tomponandraikitra.
Maivamaivana kokoa ny fianarana ny Literatiora ho an’ny sokajy C sy D.
Ora 20 no natokana ho azy ireo raha 30 kosa ho an’ny sokajy A. Ny fampivadiana
haitsikera sy ny momba ny mpanoratra malaza no mahasamy hafa azy. Tsy mitovy
ihany koa ny tanjona sy fomba entina manatratra azy ka haseho isaky ny sokajy.
119
a- Ny tanjona
Sokajy A
Amin’ny fiafaran’ny fianarana ny amin’ity toko ity, ny mpianatra dia afaka :
- mampivoatra sy mahafehy ny ambaratongan’ny famakiana ny
literatiora takin’ny fahazoana azy ;
- mamolaka sy mahay mampivady haitsikera maromaro ;
- manitatra lalindalina kokoa ny fanadihadiana asa literera amin’ny
maha-fitaovam-panabeazana sy fitahirizana azy : fihetseham-po, fiheverana ny
tontolo ;
- ho tia miaina ary mahita fahafinaretana amin’ny kolontsaina
malagasy ka manabe voho ny vakomanitra ananany ;
- mamorona andalan-tsoratra kanto vita amina praozy na poezia miady
rima na tsia.
Sokajy C sy D
Amin’ny fiafaran’ny fianarana ny amin’ity toko ity, ny mpianatra dia afaka :
- mampivoatra sy mahafehy ny ambaratongan’ny famakiana ny
literatiora takin’ny fahazoana azy ;
- manitatra lalindalina kokoa ny fanadihadiana asa literera amin’ny
maha-fitaovam-panabeazana sy fitahirizana azy : fihetseham-po, fiheverana ny
tontolo ;
- mamorona andalan-tsoratra kanto vita amina praozy na poezia miady
rima na tsia.
Sokajy A
Mpianatra afaka :
- mamaritra ny fivoaran’ny literatiora malagasy
- mitanisa ny hevitra fototra mibaiko ny endriky ny literatiora amin’izao
fotoana izao
120
- mampifandray ny endriky ny literatiora sy ny votoatiny ary ny tontolo

ipoirany
- mifehy ny tantaran’ny literatiora malagasy manontolo
- manasongadina ny lafiny kanto ao amin’ny asa soratra
- manabe voho ny vakomanitra ananany eo amin’ny lafiny literatiora
- mamantatra amin’ny ankapobeny ny mombamomba ny mpanoratra
Sokajy C sy D
Mpianatra afaka :
- mamantatra ny fivoaran’ny literatiora malagasy ankehitriny
- manoritsoritra ny akon’ny fironan-tsaina lehibe teo amin’ny endrika
sy ny votoatin-kevitra fonosin’ny literatiora
- mahafehy ny tantaran’ny literatiora malagasy amin’ny ankapobeny
Sokajy A
- famelabelaran-kevitra ataona sokajy iray, arahina fanatevenana sy
- asa iaraha-manao ao an-tsekoly tarihin’ny mpampianatra
- asan-tsokajy : fikarohana sy fandravonana izay rehetra efa nianarana
- fanadihadiana lahatsoratra anasongadinana ny fanehoan-kevitra
- fitadidiana ny andalana na andininy...tena kanto sy/na ahitana hevitra
mafonja mampiavaka ny mpanoratra
- fitrandrahana tononkalo 5 isaka ny mpanoratra raha kely
hanasongadinana ny fifandraisan’ny endrika ivelany sy ny votoatiny
- famakafakana ny boky Vakivakim-piainana
Sokajy C sy D
- famelabelaran-kevitra ataona sokajy iray, arahina fanatevenana sy
- asa iaraha-manao ao an-tsekoly tarihin’ny mpampianatra
- asan-tsokajy : fikarohana sy fandravonana izay rehetra efa nianarana
- famakafakana ny boky Vakivakim-piainana
121
2.3.3.2. Riba
Ny Riba ianarana ato amin’ny kilasy famaranana, dia nofintinina amin’ny
hoe “Ny Malagasy sy ny fifandraisany amin’ny tontolony”. Azo sokajiana roa ny
lohahevitra ianarana ao ankoatra ny fitsimbinana ny aina, faharetan’ny taranaka :
tsangan-kevitra, finoana. Ny Marina, Rariny, Hitsiny ; Ny Fanahy, dia tafiditra ao
anatin’ny tsangan-kevitra. Ny Tsiny sy ny Tody ; Ny Anjara, Lahatra, Vintana,
Tendry ; Andriamanitra, Zanahary, Razana, dia voasokajy ao amin’ny finoana. Ny
tanjona manokana ihany no haseho araka ireo sokajy roa ireo. Ora 50 no hampitana
ity zana-taranja ity, na ho an’ny sokajy literera, na ho an’ny siantifika.
a- Ny tanjona
Aorian’ny fianarana ny amin’ity toko ity, ny mpianatra dia afaka :
- mampitaha ny haren-tsaina malagasy amin’ny an’ny firenen-kafa ;
- manaiky ny fahasamihafana eo amin’ny lafiny kolontsaina ary tsy
manao izany ho sakana (ho azy) amin’ny fampivelarany ny tenany sy ny manodidina
azy ;
- mitia sy mikolo ny haren-tsaina malagasy ary manaja ny an’ny hafa
- mandanjalanja ny fihetsiny amin’izay rehetra ataony sy amin’ny
fifandraisany amin’ny manodidina ;
- mandrindra ny fahaizana amam-pahalalana norantoviny amin’ny
soatoavina sy/na ny filan’ny fiarahamonina misy azy araka ny fivoaran’ny tantara.
Tsangan-kevitra
Mpianatra afaka :
- manakatra ny rafi-pisainana malagasy ny amin’ny fiheverany ny
olombelona sy ny fifampitondrany
- mamantatra ny fiheverana samihafa ny amin’ny antsoina hoe “Olona”
- manoritsoritra ny fifandraisan’ny Fanahy sy ireo singa maha-olona ny
olona
122
- manombana ny anjara toerana tokony homena ireo endri-pifandraisana

ireo manoloana ny zava-misy ankehitriny
Finoana
- mamakafaka ny fiheveran’ny Malagasy ny amin’ny vokatry ny tsy
fahalavorarian’ny fifampitondrana sy ny fifandraisana eo amin’ny fiaraha-miaina
- mamaritra ny fahasamihafan’ny “Tsiny” sy ny “Tody”
- mamantatra ireo karazan-kery inoany fa mifaningotra amin’ny zotram-
piainany
- mamantatra ny fiheverana ny amin’ny hery inoana fa mitantana ny
fiainany ary antoky ny fisiany
- manoritsoritra ny fifandraisana sy ny fahasamihafana misy amin’ireo
hery ireo tsirairay avy
- manoritsoritra ny vokatry ny finoana azy eo amin’ny fiarahamonina
- manombana ny anjara toeran’ireo hery ireo eo amin’ny fiainam-
piarahamonina
- manoritsoritra ny endrika isehoany araka ny fiheverana azy
- maminavina ny fomba hamadihana ny finoana azy ho hery azo
ampiasaina amin’ny maha-olona
- mamakafaka ny hevitra fototra ilafihan’ny finoana azy, manoloana ny
fampivelarana ny maha-olona
Ny fitsimbinana ny aina, faharetan’ny taranaka

Manakatra ny hevitra fototra ilafihan’ny fiheveran’ny Malagasy ny amin’ny
aina sy ny tonolo misy azy

- tombana mikasika ny Marina, Rariny, Hitsiny izay efa nianarana tao
amin’ny kilasy voalohany
- famaritana ara-piforonan-teny, araka ny fiheverana nentim-paharazana
sy nentim-bahiny, famaritana nataona mpanoratra na olon-tsotra…
- fanadihadiana lahatsoratra na lahabolana iaraha-manao.
- famelabelaran-kevitra ataona sokajy arahim-pitsikerana sy fanolorana
soso-kevitra (ny sokajy no mitarika ny adihevitra) ary fandravonana
123
- valan-dresaka anasana tomponandraikitra eo amin’ny lafiny finoana,

fanabeazana… andraisan’ny mpianatra anjara (fanontaniana, adihevitra…)
- adihevitra iaraha-manao tarihin’ny mpampianatra.
- fampitahana, eo amin’ny lafin’ny fiheverana azy, ny endrika isehoany,
ny loharanony, iaraha-manao, miainga amin’ny fikarohana (fanangonana tamina
tahirin-kevitra...) nampanaovina mialoha ny tsirairay na ny sokajy tsirairay.
- fampitahana ny fomba amam-panao sy/na ny lahabolana misy any
amin’ny faritra samihafa manerana ny Nosy ka itrandrahana izay fototra iraisan’izy
ireny isan-tokony, miainga amin’ny hevitry ny teny sy ny fihetsika ary ny zavatra
ampiasaina.
124
Sokajy A
Ny tsinjara asa taom-pianarana 2012-2013 no nomen’ny mpampianatra ity
sokajy ity. Tsy nasiana fanovana ny fomba nanehoany izany.
OCTOBRE NOVEMBRE DECEMBRE

L8 Prise de contact L5 L3
Tody
Mer Conseils divers Mer Fanadihadiana Mer
J Aperçu général J lahatsoratra J
Examen
du programme
trimestriel
L 15 L 12 L 10
Mer Marina Mer Examen mensuel Mer
1er
J Rariny J J Correction
trimestre
L 22 Hitsiny L 19 L 17 Exercice
Mer Mer Correction Mer d’évaluation
J J J
L 29 Fanadihadiana L 26 Fanadihadiana
Mer lahatsoratra Mer lahatsoratra
J J Tsiny
JANVIER FEVRIER MARS
L 14 L4 Andriamanitra L4
Famakafakan- Literatiora II
Mer Mer Zanahary Mer
kevitra I
J J Razana J Examen
L 21 L 11 Examen mensuel L 11 trimestriel
Famakafakan-
Mer Mer Retraite Mer
kevitra II
2nd J J des terminales J Correction
trimestre L 28 L 18 L 18 Exercice
Mer Fanahy Mer Correction Mer d’évaluation
J J J
L 25
Mer Literatiora I
J
125
AVRIL MAI JUIN JUILLET

L8 Récollection L3 Mpanoratra L1
des profs III
Mer Mer Fête de Mer Mer Révision
Vakivakim-
travail Ny aina
piainana I
J J J Ny taranaka J
L 15 L6 L 10 L8
Mer Mer Mer Andron’ny Mer
Anjara
Vakivakim- maha
Lahatra Examen
piainana II Malagasy
trimestriel
(Fetin-
tsekoly)
J Vakivakim- J Ascension J Messe J
3e
L 22 piainana III L 13 Tendry L 17 L 15
trimestre
Mer Vakivakim- Mer Mer Mer
piainana IV Examen Tantaran’ny
Correction
J Vakivakim- J mensuel J literatiora J
Derniers
piainana V I, II, III
conseils
L 29 Vintana L 20 Lundi de L 24 L 22
Evaluation
Pentecôte
totale
Mer Mer Fête Mer
Correction nationale
J J Révision J
L 27
Mpanoratra
Mer
I, II
J
126
Sokajy D
Tsy nanao tsinjara asa manokana intsony ny mpampianatra
tomponandraikitra ny kilasy natrehina fa mifototra amin’ny tsinjara asa iombonana
izay haseho etoana.
Fitsinjarana asa 2010-2011 kilasy famaranana
Fotoana Literatiora Lohahevitra Asa anazarana

- Ny literatiora : - Ny olombelona Fanadihadiana
famaritana ankapobeny, sy lahatsoratra :
famaritan’ny mpanoratra ny fifandraisany - Tarihina na tsia
- Anjara asan’ny - Ny Marina - Paika
literatiora, ny maha kanto - Ny Rariny fitadiavana
Telovolana
azy - Ny Hitsiny lohahevitra ao
voalohany
- Mpanoratra : Samuel anaty
RATANY lahatsoratra
- Tantaran’ny literatiora :
vanim-potoana Embona sy
hanina, Mitady ny very
127
- Mpanoratra : Jasmina - Ny Fanahy - Famakafakan-

RATSIMISETA - Ny valin’ny kevitra
- Tantaran’ny literatiora : fitondran-tena : - Fanomanana
vanim-potoana Fitakiana ny fitsaran’ny vaky boky
sy fanarenana fiarahamonina, Vakivakim-
- Mpanoratra : J. J. ny fitsaran’ny piainana (IPA)
Telovolana RABEARIVELO eritreritra - Famakafakan-
faharoa - Ny maha kanto - Ny Tsiny kevitra (tohiny) :
ny literatiora - Ny Tody Tsikera
- Ny talenta sy aingam- - Ny finoana
panahy, famolahana ny hery tsy hita :
ny sarin-teny. --Anjara,
Lahatra, Vintana,
Tendry
- Tantaran’ny literatiora : Ny finoana
Vanim-potoana ankehitriny ny hery tsy hita :
- Asa soratra sy --Anjara,
mpanoratra azy : I.P. Lahatra, Vintana,
ANDRIAMANGATIANA, Tendry (tohiny)
Telovolana Vakivakim-piainana --Razana sy
Famerenana
fahatelo - Famerenana Zanahary
- Fampitohizana
ny taranaka :
ny aina sy
ny fitsimbinana
azy
128
Fehiny
Singa mandrafitra ny fanabeazana eto Madagasikara ny sekoly tsirairay.
Nampahafantarina fohifohy ny tontolon’ny sekoly manerana ny Nosy. Nojerena
tamin’ny antsipiriany kokoa ny sekoly roa nanaovana ny atrika asa. Novahavahana
tamin’izany ny mikasika ny mpianatra izay itodihan’ny fampitana fahalalana
ankehitriny. Ny “psychologie” no nanampy tamin’izany, satria ny “psychologie”, dia
sampam-pampianarana mandinika sy mandalina ny lalan-tsain’ny zaza arakaraka ny
taona sy ny fiarahamonina misy azy. Teo ihany koa ny fitaterana ny fomba fampitana
ny lesona, izay manasongadina ny andraikitry ny mpampianatra sy
fandraisana/fampandraisana anjara ny mpianatra. Tsy mandeha ho azy ny
fampiharana ny fandaharam-pianarana fa voafaritry ny tanjona sy ny fomba entina
manatratra azy, mifanaraka amin’ny kilasy sy ny sokajy. Ny fandinihana sy ny
fandalinana ny telolafin’ny fampianarana no nanampy tamin’izany. Ny Literatiora sy
ny Riba, dia vokatry ny zava-misy eo amin’ny fiarahamonina ary ny fanehoana azy.
Ny Fitsipika kosa, dia fanarahana ny fomba fanehoana manara-drafitra. Ireo zana-
taranja ireo no mamaritra ny fampianarana ny teny malagasy. Nasehonay fa tsy mba
voamarika manokana ny an’ny Fitsipika. Ny mpampianatra voaofana, dia afaka
manararaotra ny Fitsipika amin’ireo zana-taranja roa ireo. Mba ho tafita ara-potoana
ny votoatiny, dia manana adidy ny tomponandraikitry ny sekoly sy ny mpampianatra
manao ny tsinjara asa mandritra ny taom-pianarana.
FIZARANA FAHATELO :
JERY KIANA NY FANDAHARAM-PIANARANA

SY TOLO-KEVITRA
129
III. JERY KIANA NY FANDAHARAM-PIANARANA SY TOLO-KEVITRA

Ny fandaharam-pianarana, dia tokony hanaraka ny zava-misy eran-tany sy
ny filan’ny fiarahamonina. Na dia niangaliana fatratra aza ny fandrafetana azy, dia
misy ihany ny mila hatsaraina. Hasongadina ato amin’ity fizarana ity ny hita fa
mifanojo amin’izay andrasan’ny mpianatra sy ny mpampianatra, ny heverin’ny
mpianatra sy ny mpampianatra fa ilana fanovana, ary ny tolo-kevitra ho fanatsarana
ny fandaharam-pianarana.
Ny valim-panontaniana nanatsoahana ny hevitry ny mpianatra sy ny
mpampianatra, dia naseho amin’ny fafana any amin’ny tovana takila 163-206
3.1. Ny hita fa mifanojo amin’izay andrasan’ny mpianatra sy

ny mpampianatra
Tsy afa-misaraka ny mpianatra sy ny mpampianatra eo amin’ny sehatry ny
fanabeazana. Ny kilasy telo ao amin’ny Lisea no hifotorana.
3.1.1. Ho an’ny kilasy faharoa

Haseho ato amin’ity zana-toko ity ny hevitry ny mpianatra sy ny
mpampianatra.
3.1.1.1. Araka ny hevitry ny mpianatra

Ankoatra ny hevitr’ ity kilasy ity, dia noraisina ihany koa ny hevitry ny
kilasy voalohany sy famaranana. Hosokajiana araka ny zana-taranja ny valy avy
amin’izy ireo.
a- Literatiora
Ny tantaran’ny literatiora
Ny mpanoratra sy ny asa sorany
Famakafakan-kevitra
b- Riba
Fomba amam-panao isa-paritra
Ny Fandrosoana
Ny Fahafahana
Ny Fihavanana malagasy
130
d- Fitsipiky ny teny
Fitsipi-pitenenana
Notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana faha-7, kilasy faharoa sy
voalohany ary famaranana ireo valiny ireo.
3.1.1.2. Araka ny hevitry ny mpampianatra

Ny valin-tenin’ny mpampianatra haseho ato amin’ity zana-toko ity, dia
notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana 9.1. Azo sokajiana roa izany.
a- Momba ny votoatiny
Tsara ny votoatin’ny fandaharam-pianarana amin’ny ankapobeny, na eo
amin’ny literatiora, na eo amin’ny lohahevitra. Mifanaraka amin’ny toe-tsaina sy ny
fahatakaran’ny ankizy ireo, saingy somary lava loatra
Fanadihadiana lahatsoratra : fitrandrahana hevitra
b- Momba ny fampitana fahalalana

Fampanaovana famelabelaran-kevitra
Fampandraisana anjara ny mpianatra
Fanamaroana ny boky ampiasaina eto amin’ny sekoly
Fampiasana ireo fitaovana avy any ivelany : solosaina
3.1.2. Ho an’ny kilasy voalohany

Sahala amin’ny kilasy faharoa ny fomba fiasa.
a- Literatiora
Sikajin’Idadabe
Trimofoloalina
b- Riba
Fahefana amam-pitondrana
Fahendrena amam-pahalalana
Ny Hasina
131
Ny Marina, Rariny, Hitsiny

Notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana faha-9, kilasy voalohany sy
famaranana ireo valiny ireo.
Mety tsara daholo
Ilaina daholo, satria efa tena manomana ny mpianatra hiatrika ny fanadinana
“ baccalauréat”, na dia hita aza fa lava ihany io fandaharam-pianarana io :
fanadihadiana na fanakarana kevitra, famakiana boky mba hahafahana manome
porofon-kevitra amin’ny famakafakan-kevitra
Anisan’ny fitaovam-panabeazana azy ireo lohahevitra trandrahina ato
amin’ity kilasy ity

Ny fampiasana ireo boky notrandrahina, dia tsy maintsy hanampy ny
mpianatra amin’ny fifehezana ny teny malagasy
3.1.3. Ho an’ny kilasy famaranana

Tazonina hatrany ny fomba fiasa tao amin’ireo kilasy roa mba hisian’ny
rindra.
a- Literatiora
Mifanentana daholo
b- Riba
Ny olombelona sy ny fifandraisany
Ny Anjara, Lahatra, Vintana, Tendry
Ny Fanahy
Andriamanitra, Zanahary, Razana
Ny Marina, Rariny, Hitsiny
132
Notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana faha-11, kilasy famaranana ireo

valiny ireo.
Literatiora : ny fandaharana rehetra
Riba : ny fandaharana rehetra
Anisan’ny manampy ny mpianatra ho olom-banona ny lohahevitra momba
ny lalàm-pitondran-tena sy ny lalàm-piarahamonina

Fampandraisana anjara ny mpianatra
Fampiasana ireo boky notrandrahina izay fitaovana iray hanampiana ny
mpianatra hahafehy ny teny malagasy
Fanamaroana ny boky
Fampifandraisana ny taranja amin’ny fivoarana
3.2. Ny heverin’ny mpianatra sy ny mpampianatra fa ilana fanovana

Mitovy amin’ny toko teo ambony ihany ny fomba fiasa ato amin’ity toko
ity.
3.2.1. Ho an’ny kilasy faharoa

Havohitra ato amin’ity zana-toko ity ny hevitry ny mpianatra sy ny
mpampianatra.

Nalaina avy amin’ny fanontaniana faha-8, kilasy faharoa, voalohany,
famaranana ireto valin-teny ireto
a- Literatiora
Ny tantaran’ny literatiora : efa taloha be sy lava loatra ka sarotra tadidina
Ny kanto eo amin’ny literatiora : tsy nazava tsara ny lesona
Ny sarin-teny : maro loatra, hany ka mifangaro
133
Famakafakan-kevitra : manahirana ny manakatra hevitra sy manangana

drafitra
Fanadihadiana lahatsoratra : manahirana ny manakatra hevitra sy
mandrafitra ny asa
b- Fitsipiky ny teny
Fitsipi-pitenenana : sarotra sy maro loatra, ary mora hadino

Ny valin-tenin’ny mpampianatra haseho ato amin’ity zana-toko ity, dia
notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana 9.2. Azo sokajiana telo izany.
a- Mahakasika ny tomponandraikitra
Mila amboarina ny fandaharam-pianarana rehetra
Ezahina ho fohifohy kokoa ny fandaharam-pianarana
Riba : somary filôzôfika kokoa ny lohahevitra ato amin’ny kilasy faharoa,
ka tsy hitan’ny mpianatra amin’ny fiainana andavanandro

Tokony hohamafisina ny fanajana ny fitsipika momba ny tsipelina
Tokony hampiharina avy hatrany ny fomba fanadihadiana lahatsoratra
takina any amin’ny kilasy famaranana
Tokony harahina fampiharana ny fampitana ny fampianarana : fanatrehana
seho an-tsehatra/teatra, fiantsana tononkalo, fitondrana ny mpianatra hiatrika
seho/fampirantiana
Tokony hotohizina ihany ny fianarana ny fitsipi-pitenenana, satria tsy
mahay izany ny mpianatra
Tokony hatomboka ato amin’ity kilasy ity ny famakafakan-kevitra
d- Lohahevitra vaovao
Tokony hampidirina ny lohahevitra “Fitiavana”, satria mifanaraka amin’ny
taonan’ny mpianatra izany.
134
3.2.2. Ho an’ny kilasy voalohany

Ny hevitry ny mpianatra sy mpampianatra no hotaterina etoana

Nalaina avy amin’ny fanontaniana faha-10, kilasy voalohany sy famaranana
ireto valin-teny ireto
a- Literatiora
Ny tantaran’ny literatiora : betsaka ny karazana vanim-potoana sy ny daty
manan-danja hatrany amin’ny kilasy faharoa, hany ka mifangaro
Fanadihadiana lahatsoratra : tsy manana hevitra mafonja
Famakafakan-kevitra : manahirana ny mitadidy tohan-kevitra
b- Riba
Fahefana amam-pitondrana : sarotra ny mitadidy ireo rafitry ny fitondrana
nifandimby, tsy mifanaraka amin’ny lesona ny zava-misy eto amin’ny firenena
Fahalalana amam-pahendrena : tsy ampy ny fanazavana, satria ny mpianatra
ihany no nikaroka sy nanazava
Ny Hasina : lava be ny lesona ka tsy tadidy
Ny Marina, Rariny, Hitsiny : misy fifangaroan-kevitra
Tsy ampy ny tahirin-kevitra ampiasaina amin’ny tantaran’ny literatiora
Eo amin’ny fandalinana ny mpanoratra sy ny asa sorany izay misy efatra,
mety ho roa, dia antonony na ampy

Tokony hisy ohatra hafa azo tsapain-tanana amin’ny lafiny kanto
Tokony hozarina haneho hevitra/mikaroka hevitra ny mpianatra. Izany hoe,
mila fitaovana sy tahirin-kevitra ary koa “méthode” hafa.
Averina ny fitsipi-pitenenana hiarovana ny teny tsy ho simba
135
3.2.3. Ho an’ny kilasy famaranana

Samy haseho hatrany ny hevitry ny mpianatra sy ny mpampianatra.

Nalaina avy amin’ny fanontaniana faha-12, kilasy famaranana ireto valin-
teny ireto
a- Literatiora
Tantaran’ny literatiora : mitovitovy ny vanim-potoana ka sarotra ianarana
Fanadihadiana lahatsoratra : tsy azo tsara ny lesona, efa tsy hay hatrany
amin’ny kilasy faharoa
Famakafakan-kevitra : manavia ny mamoaka hevitra sy manangana drafitra,
tsy ampy ny fanazaran-tena
b- Riba
Ny Anjara, Lahatra, Vintana, Tendry : mitovitovy ka tsy hay manavaka
Ny Tsiny sy ny Tody : mitovitovy ka tsy hay manavaka
Ny Rariny sy ny Hitsiny : mitovitovy ka tsy hay manavaka
Andriamanitra, Zanahary, Razana : samy manana ny fototra iorenany ny
finoana
Tokony tsy hisy lohateny hiverina ao amin’ny kilasy roa. Ohatra : ny
Marina, Rariny, Hitsiny , dia sady any amin’ny fandaharam-pianarana kilasy
voalohany no ao amin’ny kilasy famaranana.
Araka ny hevitray anefa, na dia miverina amin’ny kilasy roa aza ny
lohahevitra ny Marina, Rariny, Hitsiny. Ny kilasy voalohany, dia famakafakana sy
fandalinana izany. Ny kilasy famaranana kosa, dia tombana eo amin’ny fahalalana,
na toetra amam-pihetsika.
136

Tokony harahina fampiharana ny fampitana ny fampianarana : fanatrehana
seho an-tsehatra/teatra, fiantsana tononkalo, fitondrana ny mpianatra hiatrika
seho/fampirantiana
Manahirana ny mampita amin’ny mpianatra ankehitriny ny lohahevitra
momba ny finoana ny hery tsy hita, indrindra ny Andriamanitra, Zanahary, Razana
Tokony hiampy ny fifandonan’ny sivilizasiôna vahiny sy malagasy
Marihina fa tsy misy lohateny ailiky ny mpianatra ao amin’ny fandaharam-

pianarana, amin’ny ankapobeny. Maro ny lohateny sady mahafinaritra/mahaliana no
manahirana azy. Ireto hevitra manaraka ireto, na ny mifanohitra aminy no
anton’izany : mahakasika ny fiainana andavanandro, mahaliana, mampiala voly,
mampitombo ny fahalalana, misy fandraisana anjaran’ny mpianatra, misy anatra,
manitsy ny fitondran-tena, manampy handanjalanja eo amin’ny fiainana, ilaina eo
amin’ny fiainana, narahina fanazarana, voafintina. Ny tsy fahazotoana mamaky boky
sy ny tsy fahaizana manakatra hevitra, ary ny fahasahiranana eo amin’ny fitadidiana
no olana misongadina mahakasika ny mpianatra manokana.
137
3.3. Tolo-kevitra ho fanatsarana ny fandaharam-pianarana

Ny fandaharam-pianarana, dia tokony hamaly ny hetahetan’ny mpianatra,
ny mpampianatra, ny fiarahamonina, ary ny firenena. Nanome tolo-kevitra ny
mpianatra sy ny mpampianatra. Ny avy amin’ny mpianatra ihany no voasokajy isa-
kilasy. Haseho etoana ireo, miampy ny lohahevitra heverinay fa tokony homena lanja
amin’izao andron’ny fanatontoloana izao.
3.3.1. Avy amin’ny mpianatra

Haravona ato amin’ity zana-toko ity ny mahakasika ny kilasy faharoa sy
voalohany ary famaranana.
3.3.1.1. Ho an’ny kilasy faharoa

Hosokajiana efatra ny tolo-kevitra avy amin’izy ireo.
Tsy tokony hatao ho ambanin-javatra ny taranja Malagasy
Ampitomboina ny ora fianarana

Azo sokajiana telo ny mikasika ity fampitana fahalalana ity.
• Asan’ny mpampianatra
Famelombelomana ny mpianatra amin’ny alalan’ny fanontaniana, na tantara
fohy, satria matetika dia mampatoritory ny taranja Malagasy
Fandrafetana ny lesona miainga avy amin’ny mpianatra. Manampy ny tsy
feno ny mpampianatra avy eo
Fanaraha-maso izay sahirana sy fanazavana misimisy kokoa
Fahaizan’ny mpampianatra mampita lesona : milamina, mazava, mifintina,
arahina fanazarana
Fikarohana endri-panazavana sy fampiharana samihafa
138
• Serasera
Fanokanana fotoana hifanakalozan’ny mpianatra sy ny mpampianatra
hevitra sy hamakiana boky aty am-pianarana
Fanaovana famelabelaran-kevitra matetika
Fananana fifandraisana akaiky amin’ny mpampianatra
Fanaovana “Voyage d’étude” na “visite” fotsiny
• Tetika amam-paika
Fanamafisana ny fandraisana anjaran’ny mpianatra
Famerenana ny fampianarana fitsipi-pitenenana
Fampahafantarana ary fampiainana ny kolontsaina sy ny haitaon’ny
Malagasy
Fampiasana fitaovana ara-dalàna, na ny iombonana, na ny an’ny tsirairay
Fitadiavana hevitra hahafahana mampivoatra ny fahaizana teny malagasy,
indrindra eo amin’ny voambolana
d- Momba ny asa omena ny mpianatra

Fanazarana ny mpianatra hikaroka. Ohatra : famelabelaran-kevitra
Fanomezana fampiasana matetika ny mpianatra. Ohatra : isaky ny vita ny
lesona, entimody
Fanaovana fanazaran-tena. Ohatra : ao an-dakilasy mba handetehana sy
hanamafisana ny fahalalana azo, entimody ho fandraketana an-tsoratra ny fahalalana
Fianarana ny lesona sy fanaovana ny entimody
Hamafisina etoana fa ny asa omena, dia tsy maintsy miainga amin’ny hita
maso sy azo tsapain-tanana (concret) mankany amin’ny sainina (abstrait).
e- Lohahevitra vaovao
Azo sokajiana telo ny lohahevitra vaovao nomen’ny mpianatra
• Toe-karena
Fitenim-paritra
Ny fahantrana sy ny fikorosoana fahan’ny firenena
Ny toe-karena sy ny pôlitika, ary ny Fitiavan-tanindrazana
139
• Fitondran-tena
Fahaiza-miaina sy fanamboarana ny toe-tsaina
Fanabeazana maha olo-mendrika sy olom-pirenena vanona
Fanentanana ny tanora hanatona ny Tompo
• Sivilizasiôna
Fifandraisan’ny Malagasy sy ny vahiny
Ny tanora sy ny fanatontoloana
Ny sivilizasiôna eo amin’ny lafiny teknôlôjia : ny finday, ny aterineto
Notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana faha-9 kilasy faharoa sy faha-11
kilasy voalohany, ary faha-13 kilasy famaranana ireo valin-teny ireo.
3.3.1.2. Ho an’ny kilasy voalohany

Sahala amin’ny natao tao amin’ny kilasy faharoa, dia namome ny soso-
keviny ihany koa ny kilasy famaranana
Fanokanana fotoana hamakiana boky
Tokony hizarana boky ny mpianatra tsirairay
Tokony hampitomboina ny ora fianarana mba hanaovana fanazarana isaky
ny lohahevitra
Tokony hatao taranja fototra ny Fivavahana

Famelombelomana ny mpianatra amin’ny alalan’ny fanontaniana, na tantara
fohy, satria matetika dia mampatoritory ny taranja Malagasy
Fahaizan’ny mpampianatra mampita lesona : milamina, mazava, mifintina,
arahina fanazarana
Fanaraha-maso ny asa fikarohan’ ny mpianatra, sy fanampian’ny
mpampianatra ny fanazavana
Fanasongadinana ny ilana ny fianarana
140
• Serasera
Fanomezan-danja ny adihevitra eo amin’ny mpianatra sy ny mpampianatra
Fananana fifandraisana akaiky amin’ny mpampianatra
Fitadiavana ohatra mazava mba ho tena tadidy sy tafita ny lesona
Fampitomboana ny fandraisana anjaran’ny mpianatra
Famerenana ny fampianarana fitsipi-pitenenana
Fanaovana sora-tononina

Fanazarana ny mpianatra rehetra hiteny sy handray anjara mba tsy ho
menatra rehefa imasom-bahoaka. Ohatra : fanehoan-kevitra, famelabelarana
Fanazarana ny mpianatra hanangona hevitra any amin’izay alehany rehetra
any. Ohatra : fanatrehana fomba amam-panao, fitsangatsanganana
Fianarana ny lesona sy fanaovana ny entimody
Fampirisihana ny mpianatra hamaky boky, na dia tsy omena isa aza
Fanomezana asa fikarohana any amin’ny vakoka malagasy
Azo sokajiana telo ny lohahevitra vaovao nomen’ny mpianatra
• Kolontsaina
Fitenim-paritra
Famintinana ireo vanim-potoana hita tao amin’ny kilasy faharoa
Fianarana ireo zava-misy ara-tantara (pôlitika) manomboka tamin’ny
repoblika voalohany ka hatramin’izao fotoana izao
• Fitondran-tena
Ny fitiavana, satria maro no mirona any, nefa tsy mahalala ny tena dikany
Ny fivavahana amin’ny Razana sy ny fivavahana kristianina
Fanabeazana maha olo-mendrika
141
• Sivilizasiôna
Ny hery miafina ananan’ny tontolo malagasy
Ny akon’ny teny vahiny manoloana ny teny malagasy. Ohatra, mandarin
Ny sivilizasiôna eo amin’ny lafiny lamaody
Notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana faha-11 kilasy voalohany sy
faha-13 kilasy famaranana ireo valin-teny ireo.
3.3.1.3. Ho an’ny kilasy famaranana

Ny kilasy famaranana roa nanaovana fanadihadiana, dia samy nanolotra
soso-kevitra. Samy hafa ny hevitr’izy ireo. Haseho etoana araka ny lalam-piofanana
izany.
• Kilasy literera
Vitsy ny mpianatra nanolotra ny heviny tato amin’ity kilasy ity. Azo
sokajiana roa ny valin-tenin’izy ireo.
a- Momba ny fampitana fahalalana

Fanomezan-danja ny adihevitra mba hahitana ny fomba fijerin’ny
mpampianatra
Fanaovana fanazaran-tena
b- Lohahevitra vaovao
Lalàna mifehy ny firenena
• Kilasy siantifika
Tokony hanesorana ny lohahevitra fa betsaka loatra
Tokony hisy any amin’ny “internet” ny taranja Malagasy
Tokony hampitomboina ny ora mba hanaovana fanazarana
142

Fanaraha-maso ny asa fikarohan’ ny mpianatra, ary fanampian’ny
mpampianatra fanazavana
Fanaraha-maso ny tsipelina diso
Fananan’ ny mpampianatra taranja Malagasy fahalalana betsaka
• Serasera
Fanomezan-danja ny adihevitra
Fiaingana amin’ny alalan’ny famelabelarana
Fanafoanana ny famelabelarana ho an’ny taranja siantifika
Fanadinana lesona
Fahazotoan’ny mpianatra mamaky boky
Fandanjalanjana ny famerenana sy ny lesona vaovao

Fitovian’ ny lohahevitra anaovana famelabelarana. Ohatra : sokajy roa na
telo mba hahazoana hevitra mafonja
Tsy fiaingana amin’ny alalan’ny famelabelarana, satria misy tsy mandray
anjara
Fianarana ny lesona sy fanaovana ny fanazarana
Fanabeazana maha olo-mendrika
Famolavolana ny tanora tsy hanaotao foana, na hanadino ny Mpahary
Ny tanora sy ny ho aviny
Ny fanambadiana, ny tokantrano sy izay mahakasika azy
Ny fitiavana amin’ny ankapobeny
Notsoahina avy tao amin’ny fanontaniana faha-13 kilasy famaranana ireo
valin-teny ireo.
143
3.3.2. Avy amin’ny mpampianatra

Azo sokajiana telo ny tolo-kevitra izay nalaina avy amin’ny fanontaniana
faha-10.
Tokony hohavaozina ny votoatin’ny fandaharam-pianarana, indrindra ny
kilasy voalohany sy famaranana, fa efa ela loatra ny nampiharana azy ka tsy
manentana firy intsony
Tokony hiompana amin’ny zava-misy iainan’ny mpianatra ankehitriny ny
fandaharam-pianarana
Tokony hisy fihaonamben’ny mpampianatra taranja Malagasy hanavaozana
ny fandaharam-pianarana sy hanatsarana ny fomba fampianatra ny taranja
Tokony hivory ny mpampianatra rehetra, indrindra ao amin’ny kilasy
famaranana isaky ny Lisea eto an-drenivohitra mba tsy hisian’ny tsy fitovian-kevitra
rehefa mitsara fanadinana “baccalauréat”
Tokony hampitomboina ho ora 6 isan-kerinandro ny taranja Malagasy mba
hivalampatra tsara amin’ny fankamamiana ny tenin-drazana ny mpianatra
Tokony hasiana fandinihana ny pôlitikam-pampianarana mba tsy
hanamaivan-danja ny tenin-drazana
Tokony hohamaroina ny tahirin-kevitra isan-karazany

Fampitomboana ny fitrandrahana ireny haren-tsaina malagasy ireny, izay
mifandray, na mameno ny tontolom-piainany ankehitriny
Fijerena ireo lohahevitra mahaliana ny mpianatra, ary hitany mivantana, na
misy fiantraikany eo amin’ny fiainany
Fiezahana manaraka ny fanatontoloana, mampiaina ny mpianatra ny fomba
amam-panao malagasy, ny kolontsaina, ny vakoka amin’ny alalan’ny fitaovana sy
teknôlôjia vaovao.
Fitrandrahana ireo haren-tsaina misy isa-paritra
Fitsidihana ireo toerana mitahiry ireo kolontsaina malagasy, na fanatrehana
fomba amam-panao misy.
144
Fanamafisana hatrany amin’ny fanabeazana fototra ny fanerena sy ny

fitarihana ny sain’ny mpianatra ho tia vaky boky sy literatiora
Fitarihana ny sain’ny mpianatra mba hanana fibeazan-tsaina
Tokony hasiana fandaharam-pianarana momba ny fanabeazana ny maha
olona ao anaty taranja Malagasy
3.3.3. Ny lohahevitra heverinay fa tokony homena lanja amin’izao

andron’ny fanatontoloana izao
Tokony hampidirina tsikelikely any amin’ny sekoly miankina amin’ny

Fanjakana ihany koa ny “Education à la Vie et à l’Amour” (EVA), na Fibeazana
Miaina sy Mitia, izay efa ampianarina ny mpianatra any amin’ny sekoly katôlika
ankehitriny74. Misy fiofanana manokana omena ny mpampianatra. Ny taona
voalohany ka hatramin’ny kilasy famaranana no voakasika amin’izany. Efa mivoaka
ny fandaharam-panabeazana ho an’ny ambaratonga telo : “Primaire, Collège,
Lycée”. Amin’ny teny malagasy ny an’ny taona voalohany ka hatramin’ny taona
fahafolo. Amin’ny teny frantsay kosa ny an’ny taona roa farany. Ny fandaharam-
panabeazan’ny Lisea ihany no haseho ato amin’ity asa fikarohana ity, (jereo tovana
t.207-227). Voafaritra mazava ao ny fanamby hotratrarina75.
Araka ny fanadihadiana natao tamin’ny mpampianatra nanaraka ny
fiofanana momba ny Fibeazana Miaina sy Mitia ao amin’ny Lisea Saint Antoine
Ankadifotsy, dia any amin’ny taranja Katesizy no ampidirany azy. Tamin’ity taom-
74
«Noho izany dia taranjam-pianarana manana ny maha-izy azy eo anivon’ny seha-panabeazana ny
EVA, ka tsy maintsy ataon’ny Sekoly Katôlika rehetra», Commission Episcopale pour l’Education et
l’Enseignement Catholique (CEEEC) – Direction Nationale de l’Enseignement Catholique (DINEC),
Education à la Vie et à l’Amour (E.V.A.) / Fibeazana Miaina sy Mitia, Niveau : LYCEE, p.3
75 «Tsy toerana natao hanovozan’ny mpianatra fahaizana amam-pahalalana hiatrehana fanadinana sy

hahazoana diplaoma fotsiny ny Sekoly. Natao indrindra koa izy hikarohana sy hanome izay hoenti-
manana rehetra ilain’ny mpianatra hahafahany miatrika ny fiainana amin’ny lafiny rehetra. Izany no
fanamby tian’ity fandaharam-panabeazana ity hotratrarina», Commission Episcopale pour l’Education
et l’Enseignement Catholique (CEEEC) – Direction Nationale de l’Enseignement Catholique
(DINEC), Op.Cit., p.6
145
pianarana 2012-2013 ity no natomboka izany. Manoloana ity taranja vaovao ity, dia
nanambara ny mpampianatra iray tamin’ny tombana fa tsara io, saingy tsy mbola
ampy ny tahirin-kevitra. Na dia tamin’ ny volana desambra 2012 aza ny fandaharam-
panabeazana vao navoaka ho boky, efa nisy tahirin-kevitra nozaraina tamin’ny
mpiofana. Sekoly vitsivitsy no nampiharana azy nanomboka tamin’ny taona 2010.
Ohatra amin’izany ny Lisea Saint Joseph Alarobia Manjakandriana : taranja
manokana ny EVA ; ora iray isan-kerinandro no ampianaran’ny Mpitsabo azy ao
amin’ny kilasy faharoa, voalohany, famaranana. Amin’ teny malagasy no ampitany
azy. Hatramin’izao aloha, dia tsy mbola nampidirina amin’ny fanadinana io taranja
io. Azo atao ihany koa ny mampianatra ny Fibeazana Miaina sy Mitia any amin’ny
taranja Malagasy, Education Civique, Sciences de la Vie et de la Terre.
Marihina fa efa misy fandaharana Fibeazana Miaina sy Mitia, ao amin’ny
Radio Don Bosco (RDB) isaky ny alakamisy maraina amin’ny 9 ka hatramin’ny 10
ora. Mbola miverina ny fandaharana ny harivan’io andro io, manomboka amin’ny
8ora sy fahefany. Voatsinjara isaky ny telovolana ny lohahevitra dinihina. Voaresaka
ao ny fiainan’ny zaza, ny tanora, ny Ray aman-dReny. Efa voarakitra amin’ny kapila
mangirana (CD) ny fandaharana nandritra ny taona.
Tokony hisy ihany koa taranja hampitiavana ny mpianatra an’i

Madagasikara. Ohatra : fanehoana fa tsara ny moron-tsiraka, fampahafantarana fa
manana harena an-kibon’ny tany, toy ny hita any Ilakaka sy Ambatovy,
fampahalalana ny biby sy zavamaniry tsy hita any amin’ny firenen-kafa,
fanasongadinana ny hatsaran’ny toetrandro izay sady tsy mafana be no tsy
mangatsiaka be, fisian’ny tany malalaka any ivelan’ny renivohitra sy ny tanàn-
dehibe.
Tokony homena lanja ny teny Malagasy, na am-bava, na an-tsoratra. Araka

izay azo atao, tsy laroana teny vahiny rehefa mampiasa teny malagasy. Izany hoe, tsy
manao “vary amin’akotry”. Manana andraikitra manokana hamolavola sy
hampahafantatra ny voambolana vaovao mifanaraka amin’ny vanim-potoana ny
Akademia Malagasy. Hanamora ny fipariahan’izany ny fanohizana ny zana-taranja
Fitsipiky ny teny hatrany amin’ny kilasy famaranana.
146
Tokony homena fanabeazana mifototra amin’ny fanajana ny tontolo iainana

sy ny zo aman-kasina ny isam-batan’olona : mpianatra, mpampianatra, Ray aman-
dReny. Ohatra amin’izany ny tsy fanariana fako etsy sy eroa, ny fahaiza-
mandanjalanja ny fitafiana anaovana mba hifanaraka amin’ny toetry ny andro, ny
fahalalam-pomba.
Mba atao mifanaraka amin’ny vanim-potoana ankehitriny sy ny zava-misy

iainana andavanandro ny fandaharam-pianarana. Ireto misy torolalana vitsivitsy
momba izany :
- hajaina ny dingana arahina amin’ny famolavolana “curriculum”(jereo

tovana p.11-12 ; 27-33)
- tanterahina ny voalazan’ny fenitra iraisam-pirenena ampiharina eto

Madagasikara (jereo tovana p.34-36)
- tohizina hatrany amin’ny kilasy famaranana ny fanovana ny

fandaharam-pianarana hifanaraka amin’ny zava-misy eo an-toerana, tahaka izay
natao any amin’ny ambaratonga fototra sy ireo fari-piadidiam-pampianarana
(CISCO) 20 nanaovana fanandramana
- ezahina ampiasaina ny fitaovana mifanandrify amin’ny teknôlôjia

vaovao. Ohatra : atao horonantsary ny fomba amam-panao samihafa isa-paritra, ary
ampijerena ny mpianatra ; ampihainoana ny fitantaran’ny olona mikasika ny toe-
javatra, na fomba izy ireo
- tokony hosivanina ny vokatra aseho amin’ny sarimihetsika, haino

aman-jery, “internet”, mba hitaona ny ankizy hahita ny hatsaran’ny tany, ny fomba,
ny soatoavina Malagasy
147
- beazina ny isam-batan’olona mba tsy haka tahaka fotsiny fa hahay

handanjalanja. Hoy mantsy ny voalazan’i E.D. ANDRIAMALALA : “Io
fahamehany tafahoatra io no nahatonga azy hanary avy hatrany, tsy misy
fandinihana, izay eo am-pelatanany, raha vao ilazana izy fa “efa nilaozan’ny
toetr’andro” io fitaovana ampiasainy io. Ary io fitiavany hiseho io no mahatonga azy
hanao rapa-dango izay zava-baovao atolotra azy rehetra”76. Atao mifanaraka amin’ny
fari-piainan’ny tena sy ny asa atao ny fitaovana ampiasaina. Ohatra : raha mivarotra
anana iray sobika, tsy voatery hampiasa “machine à calculer” fa vitan’ny kajy an-
kandrina ; raha orinasa madinika, tsy voatery hanana solosaina vao afaka manara-
maso ny fandehan’ny vola sy ny entana miditra sy mivoaka
- hamafisina ny fikoloana ny maha izy ny firenena ary ny fitiavana azy.

Ny toe-tsaina no mila ovana mba ho tanteraka izany, araka ny voalaza ao amin’Ny
Fanagasiana : “Io toe-tsaintsika tsy tia manatsara izay ananan’ny tena io no
mahatonga antsika ho mora revo amin’ny rendrarendra, izay nivadika vetivety foana
ho fahazaran-dratsy hanary ny an’ny tena, ka handrombaka ny an’ny hafa.”77
- ampitaina amin’ny alalan’ny seho an-tsehatra ny fahalalana, indrindra

ny momba ny mpanoratra sy ny asa sorany. Tsy ny Orimbaton’ny fiadanana,
nosoratan’Ilay ihany tsy akory no azo lalaovina an-dampihazo, fa eo ihany koa ny
Vakivakim-piainana nosoratan’i Iharilanto Patrick ANDRIAMANGATIANA (jereo
tovana p.228-260), sy ny maro hafa. Malaza amin’ny fiangaliana ny “Théatre” i
ODEAM RAKOTO78. Toy izao ny voalaza ao amin’ny raki-piainany :
76
E.D. ANDRIAMALALA, Ny Fanagasiana, Librairie Mixte Analakely Antananarivo, Novambra
2008, p.32
77
E.D. ANDRIAMALALA, Op. Cit., p.44
78«Teraka tao Ambohitahara-Ambohidratrimo tamin’ny 26 Aprily 1922, ary nodimandry tamin’ny 06

Novambra 1973», RAVALISOA Eric, ANDRIAMANGATIANA Iharilanto Patrick, HAVATSA
NOTSONGAINA. Tsangambato faha 60 taona (1952-2012), PRIMARK, Antananarivo, 2012, p.139
148
“Rehefa hitan’i ODEAM fa nahasoa ny vahoaka tokoa ny fampianarana tamin’ny

alalan’ny Théatre dia tsy nitsahatra namorona piesy intsony izy sady nanoratra araka
ny zavatra nanaraka ny toetrandro.”79 Ampirisihina, araka izany, izay manan-talenta
mba hamorona piesy teatraly/tantara an-dampihazo, na hamadika ireo asa soratra
voatondro ao amin’ny fandaharam-pianarana, tahaka ny nanaovana ny Orimbaton’ny
fiadanana, Vakivakim-piainana.
Fanamarihana
Mba hahatanteraka ireo tolo-kevitra samihafa ireo, dia ilaina ny fanofanana
hatrany ny mpampianatra efa amperinasa.
79
RAVALISOA Eric, ANDRIAMANGATIANA Iharilanto Patrick, Op. Cit., p.140
149
Fandravonana ny tolo-kevitra
Ny zava-misy amin’izao fotoana izao mifanentana amin’ny taonan’ny
mpianatra sy ny fiarahamonina, dia ny momba ny fitiavana sy izay lohahevitra
mahakasika izany ; ny serasera, na am-bava, na an-tsoratra, na amin’ny haino aman-
jery. Ary dia tokony hisy fampitaovana momba izany.
Tokony hampirisihina ny mpianatra handray anjara mavitrika, na amin’ny
fanomanana, na amin’ny lesona.
Azo atao koa ny manome ny lisitry ny zava-misy. Iarahana manao amin’ny
mpianatra ny ambaratonga amin’izany.
Araka ny efa voalaza, dia mitaky fanofanana matetika ny mpampianatra
izany.
150
Fehiny
Tsy azo irotorotoana ary tsy vita mora ny fanavaozana ny fandaharam-

pianarana. Tsy maintsy jerena aloha ny lafy tsara sy ny lafy ratsiny. Nandray anjara
tamin’izany ny mpianatra sy ny mpampianatra tamin’ny alalan’ny famaliana ireo
antontam-panontaniana. Tsy vita kosa ny fanontaniana ny Ray aman-dReny sy ny
fiarahamonina noho ny fotoana voafetra. Manoloana ny fanatontoloana anefa , dia
tsy hiolonolona samirery ny firenena. Momba ny Malagasy manokana, dia azo
ampiharina ity hevitr’ANDRIAMALALA ity manao hoe : “Ny atao hoe Fanagasiana
dia fanandratana izay maha-malagasy, ary ny fanandratana dia tsy fanafoanana ny
zavatra hafa fa fametrahana zavatra sasany eo ambonin’ny zavatra hafa rehetra”80
80
E.D. ANDRIAMALALA, Op. Cit., p.6
151
TENY FAMARANANA
Ny sehatry ny haifampianarana no nirotsahana tamin’ity asa fikarohana ity.

Ny nifotorana tamin’izany, dia : “Sava ranonando momba ny fanatsarana ny
fandaharam-pianaran’ny taranja Malagasy any amin’ny Lisea (miainga amin’izay
hita tao amin’ny Saint Antoine Ankadifotsy sy J. J. Rabearivelo Analakely)”.
Mihen-danja ankehitriny ny fiarovana ny maha Malagasy, indrindra eo amin’ny
lafiny teny, na am-bava, na an-tsoratra. Manana andraikitra amin’izany ny
fandaharam-pianarana. Ary izany no mahatonga ny mpampianatra taranja Malagasy
maniry fihaonam-be mba hisian’ny fitoviana sy fifampizarana traikefa, indrindra ho
an’ny kilasy famaranana. Mahatsapa mantsy izy ireo fa tsy mitovy ny fari-
pahaizan’ny mpianatra eto an-drenivohitra sy any ambanivohitra. Mahazo tombony
ny an-tanàn-dehibe raha fitaovana no resahina. Misongadina amin’izany ny fisian’ny
herinaratra. Samy nanome hevitra hampitomboana ny lanjan’ora ampianarana ny
taranja Malagasy isan-kerinandro, hisian’ny Fanabeazana Miaina sy Mitia, ny
mpianatra sy ny mpampianatra. Laharam-pahamehana, araka izany, ny hisian’ny
famolavolana fandaharam-pianarana vaovao. Raha voasaina tsara ny fandaharam-
pianarana, miainga amin’izay andrasan’ny firenena sy ny fiarahamonina, dia
heverina fa ho tratra ny tanjona.
Miankina betsaka amin’ny zava-misy ara-pôlitika ny fiovaovan’ny rafi-

panabeazana eto Madagasikara. Fandaharam-pianarana tokana no ampiharina
manerana ny Nosy. Anjaran’ny sekoly tsirairay sy ny mpampianatra ny mitady ny
fomba hampitana ny votoatiny mba hifanaraka amin’ny zava-misy eo an-toerana.
Ity asa fikarohana ity, dia vokatry ny vaky boky, fangatahana tahirin-kevitra
tany amin’ny Ministeran’ny Fanabeazam-pirenena sy ireo sampan-draharaha
mifandray aminy : Développement des Curricula et des Intrants sy ny Fari-
piadidiam-pampianarana (CISCO) Antananarivo Renivohitra, fanatonana ny Lisea
Saint Antoine Ankadifotsy sy Jean Joseph Rabearivelo Analakely. Firesahana
tamin’ny tomponandraikitra sy ny mpandraharaha, fanatrehana seho roa tamin’ny
fampianarana, fizarana andiam-panontaniana tamin’ny mpianatra 20 isaky ny kilasy
152
sy mpampianatra izay vonona hamaly no tena natao tamin’izany. Ankoatra izay, dia
niresaka mivantana tamin’Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de
l’Or, amin’ny maha mpamolavola ny fandaharam-pianarana ampiharina ankehitriny
azy. Teo ihany koa ny fanontaniana ireo olona mahafantatra ny fomba amam-panao
sy ny zava-misy any amin’ny faritany mba hahafeno sy hahamarim-pototra kokoa ny
fanadihadiana. Nisetra olana izahay teo amin’ny lafiny tahirin-kevitra sy fotoana, ary
dikanteny. Ny vahaolana tamin’izany, dia ny fifanarahana tamin’ny
tomponandraikitra mba hahafahana manao dika mitovy na mandika an-tanana ny
tahirin-kevitra, ny fanatrehana seho roa isaky ny kilasy, ny fiezahana nandika ny
tahirin-kevitra amin’ny teny vahiny ho amin’ny teny malagasy. Misy ihany
sasantsasany niniana tsy nadika mba hitazonana ny hevitra raketiny.
Ny haitsikera ara-drafitra (structuralisme) noforonin’i Ferdinand de

SAUSSURE teo amin’ny sehatry ny haiteny, sy ny haitsikera araka anjara asa
(fonctionnalisme) nampalaza an’i Guy ROCHER sy Bronislaw MALINOWSKI
samy mpandinika fiarahamonina, no narahina tamin’ity asa fikarohana ity. Azo
ampivadiana tsara ireo haitsikera roa ireo. “Structuro-fonctionnalisme” no iantsoana
azy amin’izay.
Nasongadina tao amin’ny fizarana voalohany ny fototra ilafihan’ny

famolavolana fandaharam-pianarana. Nanome tahirin-kevitra mahakasika izany ny
tao amin'ny Développement des Curricula et des Intrants sy Andriamatoa
RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis de l’Or. Mandray anjara amin’ny
famolavolana ny fandaharam-pianarana ny sehatra samihafa. Ny Ministeran’ny
Fanabeazam-pirenena sy ny avara-pianarana no mandray an-tanana ny fandrindrana
ny angon-kevitra.
Tao amin’ny fizarana faharoa no namahavahana ny sehatra nanaovana ny

asa fikarohana, ary ny fandaharam-pianaran’ny taranja Malagasy ampiharina any
amin’ny Lisea ankehitriny. Sekoly tsy miankina sy miankina amin’ny Fanjakana eto
Antananarivo Renivohitra no notsidihina. Nomena aloha ny ankapobeny momba
153
ny sekoly eto Madagasikara vao nosoritsoritana ireo sekoly roa ireo. Samy
nanaovana fanadihadiana izay rehetra mahakasika ny kilasy faharoa, voalohany,
famaranana, ary ny fomba nitondran’ny mpampianatra ny lesona. Novahavahana
ihany koa ireo tanjona voarakitra ao amin’ny fandaharam-pianaran’ny taranja
Malagasy sy ny fomba enti-manatratra azy. Ny zana-taranja Literatiora sy Riba ihany
moa no voasoritra mazava ao. Tsy hita ao araka izany ny zana-taranja Fitsipiky ny
teny, satria mifarana any amin’ny kilasy fahatelo. Dia anjaran’ny mpampianatra
tsirairay ny manamafy azy araka ny fahitany ny fari-pahaizan’ny mpianatra.
Natokana ho an’ny fanaovana jery kiana ny fandaharam-pianarana, ary

handrosoana tolo-kevitra ny fizarana fahatelo. Naravona ao ny hevitry ny mpianatra
isa-kilasy sy ny mpampianatra vitsivitsy. Avy amin’izany no nahazoana nanatsoaka
ireo ilana fanavaozana. Nisy koa ankoatra izany, lohahevitra heverinay fa tokony
homena lanja amin’izao andron’ny fanatontoloana izao.
Na dia ekena aza fa tsy feno sy tsy lavorary noho ny antony samihafa ity asa
ity, dia antenaina fa mba hanampy ireo manana andraikitra amin’ny famolavolana
fandaharam-pianarana mifanaraka amin’ny toetrandro, hanoro lalana ny
mpampianatra amin’ny fampitany fahalalana, hanentana azy ireo hampifanaraka ny
fampianarany amin’izay mahaliana ny mpianany araka ny taonany, ny talenta
ananany, ny toetrany, ny fiaimpiainany andavanandro, ny fiarahamonina misy azy.
Fanoitra hamelombelomana sy hanandratana ny maha Malagasy manoloana ny
fanatontoloana ity asa ity araka izany. Tari-dalana ihany anefa no nataonay. Mbola
azo atao tsara ny manohy sy manatevina azy mba hifanaraka hatrany amin’izay
takin’ny firenena.
154
Boky nanovozan-kevitra
ANDRIAMALALA (E. D) Ny Fanagasiana, Librairie Mixte Analakely

2008 Antananarivo, 60p.
GAONAC’H (D) et Manuel de psychologie pour

GOLDER (C) l’enseignement, HACHETTE Education,
1995 Italie, 576p.
HERIARIMAMINIAINA (J. A) Famahavahana ny Fandaharam-pianarana

2002 taranja Malagasy ambaratonga faharoa
dingana faharoa taona 1995 , Mémoire de
C.AP.E.N, Antananarivo, 145p.
KOERNER (F) Histoire de l’enseignement privé et officiel à

1999 Madagascar (1820-1995), L’Harmattan,
Paris, 338p.
LEVI-STRAUSS (C) Anthropologie structurale, Plon, Paris

1958
MIALARET (G) Psychologie de l’éducation, Que sais-je ?,

2003 Paris, Presses Universitaires de France, 2è
édition, 128p.
155
RAJAONA (S) Takelaka notsongaina I, Ambozontany

1969 Fianarantsoa, 201p.
1991 Takelaka notsongaina II, Ambozontany

Fianarantsoa, 562p.
RAVALISOA Eric, HAVATSA NOTSONGAINA. Tsangambato

ANDRIAMANGATIANA faha 60 taona (1952-2012), PRIMARK,
Iharilanto Patric Antananarivo, 300p.
2012
RAZAFINDRALAMBO (F.L.O) Raki-piainana, EDENA, 28p.

2010
Boky fibeazana (tsy mbola mivoaka)
ROCHER (G) Introduction à la Sociologie générale, HMH,

1970 Paris
SAUSSURE (F) Cours de linguistique générale, Edition

1979 critique préparée par Tullio De MAURO,
Payot, Paris, 510p.
156
Tahirin-kevitra samihafa nampiasaina
Commission Episcopale pour l’Education et l’Enseignement Catholique

(CEEEC) – Direction Nationale de l’Enseignement Catholique (DINEC), Education
à la Vie et à l’Amour (E.V.A.) / Fibeazana Miaina sy Mitia, Niveau : LYCEE, Edité
par Chepe, Imprimerie Saint Paul, Fianarantsoa, décembre 2012, 20p.
CRAHAY (M) et DETHEUX (M), Séminaire sur la construction

d’un curriculum, à l’U.E.R.P. d’Antananarivo, 1993
Développement des Curricula et des Intrants :

• Cadre d’Orientation du Curriculum Malagasy
• Recommandation de la concertation technique nationale de juin 2009
Germain Joseph RANDRIANARIMANANA, Vakivakim-piainana :

namboarina ho azo lalaovina an-tsehatra (teatra), Alarobia Manjakandriana,
Febroary 2012
Ministère de l’Education Nationale :

• Annuaire statistique scolaire 2005/2006 ; 2010/2011
• Fandaharam-pianarana, ampiharina any amin’ny Lisea ankehitriny
157
FAMINTINANA
Any an-tsekoly no toerana amolavolana ny zaza ho olom-pirenena vanona.

Raha tiana handroso ny firenena, dia atao mifanaraka amin’ny zava-misy ny
fandaharam-pianarana. Kendrena mba ho voahaja ny soatoavina sy ny maha firenena
ny firenena rehefa mandrafitra io fandaharam-pianarana io. Singa maro no miditra
an-tsehatra amin’ny famolavolana azy. Ankoatra ireo solontena avy amin’ny
sampan-draharaha samihafa, dia nanome tanana tamin’ny fandrafetana ny
fandaharam-pianarana ampiharina any amin’ny Lisea ankehitriny i Marcel
CRAHAY sy i Monique DETHEUX. Tsy “programme” toy ny teo aloha no
novolavolaina fa “curriculum”. Ampiharina an-tsakany sy an-davany any amin’ireo
sekoly roa nanaovana atrika asa izany. Tsapa ny tombon-tsoa azo avy aminy. Teo
koa anefa ny lesoka ilana fanarenana. Ohatra amin’izany ny fahabangan’ny fianarana
ny Fitsipiky ny teny, ary ny tsy fisian’ny taranja Fibeazana Miaina sy Mitia.
158
RESUME
L’école est le lieu où l’on forme les futures cadres qui assureront le
développement durable du pays. Et cela par le biais d’un programme scolaire allant
dans ce sens. L’élaboration d’un tel programme demande donc une étude profonde.
Marcel CRAHAY et Monique DETHEUX ont aidé les responsables pédagogiques au
sein du Ministère de l’Education Nationale à le réaliser. Ils ont élaboré non plus
“un programme” mais “un curriculum”. Le dit “curriculum” est appliqué dans nos
deux Lycées sources en l’occurrence Saint Antoine et Jean Joseph Rabearivelo. Nous
en avons d’abord mis en exergue ses avantages et ses inconvénients avant de donner
quelques suggestions.
159
THE SUMMARY
The school is a place where children are formed to become matured citizens.
If we want our country to develop, we have to make sure that the academic program
corresponds to reality. The goal should be respected the principes and values of a
nation while making the academic program. However, many things come up to stage
when it is being formed. Apart formed representatives from different sectors, Marcel
CRAHAY and Monique DETHEUX have helped to make the academic program that
is applied in the Senior Secondary schools. They did not make a “program” like the
past one but a “curriculum”. We entirely applied the curriculum in the two schools :
Saint Antoine and Jean Joseph RABEARIVELO, where we did our teaching
practice. We identified its advantages and disadvantages. For example, there is a lack
of linguistic rules and education to life and love.
160
Lohateny : “Sava ranonando momba ny fanatsarana ny fandaharam-

pianaran’ny taranja Malagasy any amin’ny Lisea (miainga amin’izay hita tao
amin’ny Saint Antoine Ankadifotsy sy J. J. Rabearivelo Analakely)”
Isan’ny takila : Boky I : 160 Boky II : 260
Isan’ny fafana : 56
Isan’ny sary : 03
Famintinana
Fanoitra mitondra ho amin’ny fandrosoan’ny Firenena ny fandaharam-
pianarana mifanaraka amin’ny vanim-potoana diavina. Mitaky fanaovana jery todika
sy fandraisana anjaran’ny tsirairay ny fandrafetana izany. Mila volavolaina ny isam-
batan’olona manomboka hatrany am-bohoka ka mandra-pahafaty. Tokony ho hita
taratra eo amin’ny toetra amam-pihetsika maneho ny maha Malagasy ny fahaizana
amam-pahalalana norantovina.
Teny manan-danja :
- “Curriculum”
- Famolavolana
- Fanabeazana
- Fandaharam-pianarana
- Fandraisana anjara
- Fanofanana
- Zava-misy
Mpikaroka : RAZAIMALALANIAINA Mino Dorcy Augustine
Adiresy : Lot VA 1Bis Tsiadana
Mpitarika : Andriamatoa ANDRIAMANATSILAVO Seth


razaimalalaniainaMinoDA1 ENS CPN 13

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

razaimalalaniainaMinoDA1 ENS CPN 13

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

UNIVERSITE D’ANTANANARIVO

ECOLE NORMALE SUPERIEURE

SAVA RANONANDO MOMBA NY FANATSARANA

MEMOIRE POUR L’OBTENTION DU C.A.P.E.N

RAZAIMALALANIAINA Mino Dorcy Augustine

SAVA RANONANDO MOMBA NY FANATSARANA

Date de soutenance : 07 Mai 2013

pampianarana Antananarivo Renivohitra, ny Développement des Curricula et des

RAZAIMALALANIAINA Mino Dorcy Augustine

Laharana Lohateny Takila

1. Fampitahana ny “Programme” sy “Curriculum” 26

17. Isan’ny sekoly miankina amin’ny Fanjakana isa-paritra, taom-

31. Voka-panadinana Baccalauréat, Lisea CISCO Antananarivo

44. Isa azon’ny mpianatra 2nde 3, taranja Malagasy, telovolana I sy II,

Laharana Lohateny Takila

1. Fisorohana ny vohoka lasa aloha loatra 54

APC : Approche par les Compétences

AFV : ambaratonga fototra voalohany

5 premières années : 5 taona voalohany

Teny fisaorana …………………………………………………………………...1

0.1. Ny sehatra nirotsahana sy ny lohahevitra.................................................19

0.2. Antony nisafidiana ny lohahevitra...........................................................19

0.3. Petraka olana sy petra-kevitra..................................................................20

0.4. Fomba nanatanterahana ny asa................................................................20

0.5. Ireo olona nosetraina sy ny vahaolana noraisina……………………….21

0.6. Haitsikera nampiasaina………………………………………………....21

0.7. Fetran’ny asa fikarohana………………………………………………..23

0.8. Fanolorana ny drafitra…………………………………………………..23

I. ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA FANDAHARAM-

1.1. Araka ny hita tao amin’ny seminera notarihin’i Marcel CRAHAY

1.2. Araka ny nomen’ny “Développement des Curricula et

1.2.3. Fenitra iraisam-pirenena ampiharina eto Madagasikara nivoaka

1.3. Araka ny hevitr’Andriamatoa RAZAFINDRALAMBO Fulgence Louis

II. FAMPAHAFANTARANA NY SEHATRA NANAOVANA NY ASA

2.1. Ny mombamomba ireo sekoly notsidihina……………………………....65

2.1.2. Ny Lisea Saint Antoine Ankadifotsy............................................83

2.2. Ny mombamomba ireo mpianatra sy ny fomba nitondran’

2.3. Ny fandaharam-pianarana narahina.......................................................103

2.3.3. Fandaharam-pianaran’ny kilasy famaranana..............................118

III. JERY KIANA NY FANDAHARAM-PIANARANA SY

3.1. Ny hita fa mifanojo amin’izay andrasan’ny mpianatra sy

3.2. Ny heverin’ny mpianatra sy ny mpampianatra fa

3.3. Tolo-kevitra ho fanatsarana ny fandaharam-pianarana.......................137

Momba ny asa fikarohana..................................................................................160

Hamaranana ny fiofanana eto amin’ny sekoly, dia misy asa fikarohana

0.1. Ny sehatra nirotsahana sy ny lohahevitra

0.2. Antony nisafidiana ny lohahevitra

0.3. Petraka olana sy petra-kevitra

0.4. Fomba nanatanterahana ny asa

0.5. Ireo olana nosetraina sy ny vahaolana noraisina

0.6. Haitsikera nampiasaina

FOUCAULT (M), DERRIDA (J) (STRUCTURALISME : htt : //webtab.ac-

0.7. Fetran’ny asa fikarohana

0.8. Fanolorana ny drafitra

Voalohany : ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA

Faharoa : FAMPAHAFANTARANA NY SEHATRA NANAOVANA NY ASA

Fahatelo : JERY KIANA NY FANDAHARAM-PIANARANA SY TOLO-

ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA

I. ANKAPOBENY MOMBA NY FAMOLAVOLANA FANDAHARAM-

1.1. Araka ny hita tao amin’ny seminera notarihin’i Marcel CRAHAY

1.1.1. Ny atao hoe “Programme” sy “Curriculum”

1.1.1.1. Fampitahana ny “Programme” sy “Curriculum”

Faritana ny hevi-dehibe ifotorana sy ny Faritana ny hevi-dehibe ifotorana sy ny