Migne. Patrologia Latina Tomus LXIV.

Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.
Patrum, doctorum
scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruer.... 1844.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGIiE
CtJRSUS COMPLETUS
SIVE •
BIBLIOTHEGA UNIVERSALIS, 1NTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OEGONOMICA,
OBIUM SS. PATRUM, BOCTORBM SCRIPTORCMQJE ECCLESIASTIGORUM

QUl
AB ^VO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

. - '- - !
FLORTJERUHT;
'
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMKirH QVM EXSTITEREMONUMENTORUM CATHOLICJETRADITTONIS PER DUODECIMPRIOUA -
'
, EGCLESLE SÊCULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS , 1NTERSE.CUMQUE"NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATAS,'
PERQUAM DILIGENTEB CASTIGATA ;
D1SSERTATION1B17S, COMMENTAilHS LECTIONIBUSQUE VABIANTIBUS CONTINENTEH ILLUSTRATA;
OMNIBUS OPEBIBUS POSTAMPLISSIMAS EDITIONES QVMTRIBUS NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUB.ABSOLUTA»
DETECTIS, ADCTA :
INDICIBUS PARTICULARMUS ANALTTICIS, SINCULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTOBES ALICUJUSMOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, -DONATA; -
CM-ITUI.IS
1NTBA 1PSUM TEXTUM RITEDISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULABUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREH
- BISTINGUENTIBUSSUMECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA;"
OPEBIBUS CUM DUBIISTUMAPOCBYPRTS, ALIQUA VEP.O AUCTOBITATE INOBDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUS GENEIIALIBIISLOCUPLETATA : ALTEllO SCILICET RERUM, QUOf.ONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE .PATRUM IN QUOULIBET THEMA SCRIPSERIT UNOINTCITIJ CONSPICIATUR;ALTEUO
SCRIPTURJE SACRiE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGUL0RUM LIBRORUM
. SCR1PTUR.E TEXTUS COMMENTATI SINT.
. FMTIOACCURATISSIMA, CÊTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , Sl PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITAS
f.IIARTjEQUALITAS, 1NTEGR1TAS TEXTUS,PERFECTIO CORBECTJONIS, OPEBUSl RECUSORUM TUMVARIETAS
""
TUMNUMERUS, FORMA VOLCMINUM TERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSD CONSTANTER
6ISIILIS,FB.ETIIEXIGUITAS,rBdsSERTlMQUIi/lSTA COLLECTIO, UNA, METIIODICAETCHRONOLOGICA, -^
SRXCENTOBUM FKAGMENTORUM OI'USCULORUMQUE IIACTENUS IIIC ILLICSPATtSORUM, ^v\
PRIMUM AUTEM 1N NOSTRA BIBLIOMIECA, EX OPERIBUS ADOMNES jETATES,• JCKV^-
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTJBUS, COADUNATOKUM. . f&\<^
SERIES
PRIMA,
1KOUAPRODEUNTPATRES.DOCTORIfS ECCLESI/ELATINJE
SCRIPTORESQUE
A TERTULLIANOAD CUEGORIUMMAGNUM.
ACGURANTE J.-P. MIGNE,
CURSCDM
COMPLETOIiCM
INSJNGULOS ECCLESIASTICd!
EOIEKTJJIJ 1\AM'IS
EDITOBR.
.
PATROLOGIJi TOMUS XXIV.
BOETII TOMU» POSTERIOR
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

IN VIA DICT.A D-AMBOISE,PRES LA BARRIERE irENFER,
OU PETJT>M(raTROCGE.
MAJVLII SEVERINI
BOETII
OPERA OMNIA,
. NON SOLUM LIBERALIUM DISCIPLINARUM,

SED ETIAM MAJORUM FAGULTATUM STUDIOSIS UTILISSIMA,
IMO ET SINE QUIBUS AMSTOTELES IN PRJECIPUIS LOCIS INTELLIGI NON POTEST;
NUNC PRIMUM CURA QUA PAR ERAT IMPRESSA,
OPEMFERENTIBDSEDITIONIBUSVARIIS,: QUARUMUNA. LIBRORDMSCILICETDE CON80LAT1DNIJ

PHILOSOPHLE,AD -DSUMDELPHINI ACCURATISSIME EXCTJSA EST.; ."; .' ' > !
ALTERA,INTER OMNESAMPLITUDINE LOCUMOBTINENS,MEMORATISSIM.O
PRI.NCIPEM
GLAREANINOMINEPR.ESIGNATUR, QUI ARiTHMETICAM "ET MUSICAMDEMONSTRATIONIBUS
ET FIGURIS ADCTIOREMREDDITAMS.DO PRISTINONITORI RESTITDIT;'
"
TERTIA,QU^JEST.OPUSCULORUM THEOLOGICOBUM,EltDDITISii.lMUM. . ; , :
VALLINUMAGNOSCIT ADCTOREM ;
QUARTADEMDM,NONNULLA MONUMENTA INEDITAEXHIBENS,ILLDSTRISSIMO CARDINALI
MAIODEBETUR.
TOMUS POSTERIOR-
PRIX : 10 J^RANCS.
PARISIIS, VENIT APUD EDITOHEM,

1N VIA DICTA D'AMBOISE. PRES LA BARRIERE D'ENFER,
'oo PETIT-MONTROUGE.
18W.
ELENCHUS OPERUM
QVM IN HOC TOMO CONTINENTUR.
OPERA PHILOSOPHICA.
Commentaria iu Porphynum. /
Commentaria in Aristotelem. / , I
~
Commenlaria in Ciceronem. / --
-De rheloricaa cognatioue. /
~ "
Locorum rheloricorûm disirnctio, -
De disciplina scholarium. }
. / OPERA THEOLOGIGA,
De duabus naluris et una persona.
De unitate Dei. \ |
An Paler, Filius, Spiritus sancfus, de Deo afflrmari possinl?
An bonum sil omne quod est, siVe, De hebdomadibus.
"
BrevJs complexto fidei. l
Paris.—Irnprimeriede VBAVET
DESnncr,rue de Sevrcs,37.
AN. MANL. SEV. BOETII
IN PORPHYRIUM DIALOGI
A VIGTORINO TRANSLATI.
DIALOGUS PRIMUS.
"Bieraantisanni lempore in Aureliaemonlibus con- A essent subdita species appelljrj : porro auteni nun-
cesseramus, ntque ibi lune cutn violentior ausier quam genus uni speciei genus csse posse, sed plnri-
ejecisset noctis placidam atque exturbasset quietem, bus. Plures aulem species non posse esse niulupli-
recensere Jibitum estea quaadoctissimi viri ad illu- ces, nisi eas aliqua discrelio separet. Si-enim niliil
minandas quodammodo acies intellectus densilate sibi dissimiles forent, una species non multiplicesvi-
•caligantissimas,quibusdam quasi inlroductoriis eom- derenlur. Illa igitur $visio et dissimilitudo speeie-
mentariis ediderunt. Ejus vero rei Fabius iriilium rum differentiaenomine vocitantur Omniavero quae
fecit, qui cum me leclulo recumbenteni, «t quaedam aliqua re differurit, fieri aliler, non possunt nisi qtii-
super eisdem rebus cogilantem medilantemque vi- busdam propras solitariisque naluris insignita stnt.
disset, hortalus, ut quod ssepeeram pullicilus, ali- Atque haec bactenus. Yidens ergo quod omnis om-
quam illi ejns' rei traderem disciplinam. Complaci- aium disparililas in gemina rerum principia secarav
Inin est igitur, quoniam tune el familiarium saluta- imr, in subslantiam alque accidens, ila ut neque ac-_
tiones, el domestica negotia cessabant. Interrogatus cidens sine substaniia, neque sine-accidenti stib-
a_me ergo super quibus vellelrebus me enodare al- siantia esse possit. Accidens quippe sine aliquo
que expedire,lunc Fabius: Quoniam,inquit, tempus g substantiaefundamenlo esse non polest; substarilia
id studia vacat, et boc olium in boriesium negotium vero ipsa sine superjecto accidentevideri nullomodo
Eonvertilicet, rogo ut mihi explices id quod Yictori- potest. Ut enim color sit quod est acddens, in cor-
nus oralof sui lemporis fermedoctissimusaPorphy- pore erit quod est subsiaptia. Porro autem cum cor-
rio $er zlcruyaYQi, id est per inlrodueiRnem in pus, id est substantiam videris; insignitam eam
Aristotelis C itegorias dicilur traostulisse. Et primum accidenli, id est aliquo colore respicies. Itaque fit
tlisciplinisdidascalicis quibusd m me imbue, quibus ut neque substanlia praeter accidens sit, iieque acci-
cxpositores vel etiam commenlator.es,ut discipulo- dens a substanlia relinquatur. Ubi enim substanlia
Tumanimos docilitate quadam assuescant, uluntur. fuit, mox accidens consecutumest. Speculalusigitur
Tune ego: Sex omnino, inquam, magi-tri in omni. Porphyrius in bis du .bus rebils, id est accidenli et
sxpositionepraelibant. Praedocent enim.quae sit cu- substantia, genera, "species,propria, differentiasque
iuscunque operis intentio, quod apud, illos <r/.imos versari, et quod ipsa pef se sint genera subjectis et
vocalur. Secunduni quse utilitas, quod a Graeeisxpy- sufijac«nlibusspeciebus, quae differeutiis et propriis
riôv appellatur. Tertium qui ordb, quod Graccivo- insignilaesunt, statuit principaliter de genere, spe-
cant TO|W.Quarum si ejus cujus esse opus dicitur, cie, differentia, propriisque Jraclare. Et quoniam
germariuspropriusque liber est, quod yvjjo-iov inler- G tractatus hic in deiinitionibus, ut post.docebimus,
pretari solet. Quintumqnse sit ejus operis inscriptio, proderit, si quis autem in delinitiorie generali ponat
quod emypaairt Graecinominant. In.boc etiam quod accidens, eum non recle definire manifestum est,
inlenlionem cujusque libri insoleiter interpreiaren- quod suo loco traclabitur, statuit pauca de accideii-
iur, de inscriptione quoque operis apud quosdam " libus praelibare. Ita enim nos prudentissimus doctor
minus callenleshaesitatumest. Sexliim estid dicere, inslituit, ut tunc indefiniiionibusquibuslibet plenam
ad quamparlem philosophiaecujuscunque libri duca-. scienii:.m queamus accipere; cum quod prosil di-
lur inlentio, quod Graeca oraiione dicilur ck woton cium sit, et quod non sit utile, segrcgelur. Haecigi-
y.iposyiWoyia? cakyiz-M.Ifec ergo omnia in quolibet tur liujus operis intentio esi, de genere, specie, dif-
philosopbiaelibro quaeri copvenit, atque expediri. ferentiis, propriis, accidentibusque tractare. HicFa-
Tunc Fabius, quaeessel inlroduciionis intentio inler- bius : Espedisti, inquit, de intentione, nunc uiijila-
rogavit. Et ego inquam : Aristoteles, qui factus est tem explica. Yaria, inquam, ,et muliiplex in boc
inlroductionis pons, non aliter inleiligi potest, nisi opere commodilas. ulilitasque versatur. Primum
ipsas res de quibus dispulaiurus est, ad' intelligen- eninj in Arislotelis categorias perquam nberrime
tiam prseparemus. Videns enim Porpbyrius quod in Di prodest. Quid auiem prosit dicemus/ cum de ejus .
rebus otnnibusessent quaedamprima natura, ex qui- libri inseriptione iraetablmus, sed in quibiis aliis
bus omuia, velut ex aliquo. fonte manarent, el illa prosit, paucis pbilosophiaiipsius divisione facia' per-
quae prima essent, et subsistentia esse, et generis stringam. El prius quid-sit ipsa philosophia conside- :
vocabulo nuncupari. Porro.autem nunquam esse ge- randum esl. Est cnim philosophia amor et sludinm
niis posse, nisi ei quaedama!ia subderentur, etqu&j ct amicitia quodammodo sapientiae. Sapienti* vero
PATROE,.LXIV. i
i} A'N. MANL. SEY. ROETI! , - i2
non hujus quai in arijbus quibusdam et in aliqua fa- A facicns poenitendum. Secunda vero estquse reipubli-
brili sciemia noliiiaque yersatur, sed illius sapien- cas curam tuscipiens, cunclorum saluti suae provi-'
tiae,quae nullius mdigens, viva* mens,' et sola rerum dentiaesolertia, et jusiiiiae libra, et fortitudinis stabi-
primaeva ratio est. Est aiitem hic amor sapientiaer litaie, et temperantiae patienuYniedetiir. Tertia vero
intelligentis animi ab illa pura sapieiuia.illuminatio, - quaerei familiaris officium medioeri ctfmponensdis-
et quodammodo ad seipsam relraclio atque-advoca- posilione distribuilur. Sunt barum ttiain aliae sub-
tio, ut videatur studium aequesapientiae, studium di- • divisiones, quas nunc persequi supersedendum est.
vinilatis et purac menlis illius amicitia. Haec igitur Ad haecigilur ut sciri possint, et superiora intelligi
sapienlia cuncto animarum generi merilum suae di- • queant, necessarius maxjme. uberfimusque ffuctus
vinitalis imponit, et ad propriam naturaevim purita- esl arlisejus, quam Graeciloytr.nv, nos ralionalem
lemque reducil. Hinc nascitur speculatiomim cogi- possumus dicere, quod recta orattonis rationequid
talionumqtie veritas, et sancta puraque aetuum ca- verum, quidque decens sii, nullo erroris flexu di*
stimonia. Quae res in ipsius philosophiaedivisionem verliculove fallalur. Quam arlem quidam partem
seclionemqiie converlitur. Est enim philosophia ge-; philosophise,quidam non partem, sad ferramenttim
nus, species vero ejus duse, una quaeBEwpnTiY.n' d.iei- et quodammodo supellectilem judicaTunt. Qua au-
lur.altera.quaeTrpKXTOv), id est speculaiiva etacliva.. lemldulrique impulsi ratione crediderint, alio erit
Erunt autem lot speculalivae^philosophiae.species, opere commemorandum. Haeeanlem generis, spe-
quot suntres inquibusjuslaespeculatioconsideralio- ciei, differentiae, proprii aique accidenlis disputatio
nis .habetur. Quotque actuum diversitates, tot species in bmni nobis philosophiajcognTione quasi quani-
rarietatesque virtutum. Est igitur BtnpnTr/.n?,id est' dam viam parat. Nam ctim quid genus sit docemiw,
contemplafivaevel specubuivse iriplex-diyersitas, at-. qiiid species, intelligimus genus esse philosophi-aiB,
que ipsa pars philosophiae in tres species dividiiur. specics vero indubiianter 6sapnTt-/.wet jrpaxTtzwv,id
Est enim feajmzirs,; pars una de intelleciibilibus, est speculativam el aclivam. De logica vero ulrurri
niia de intelligibilibus, alia de naturalibus. Tunc insit species; eadem hac possumusratione perpenderei
lerpellavit Fabius, miralusque est quid hoc novi ser- Prodest nobis differentiaecognitio ad ipsarum philo-
laoriis esset, quod unam speeulalivaepartem intelle- sophiaespecierum differentias cognoscendas. Prodest
ctibilemnominassem.Nota, inquam, quoniam Latino proprii scienlia ad cognoseendum quiil unicuique
termone nunquam diclum reperi, intellectibilia, ego- philosophiaespeciei solitaria natura videatur ac sub-
met mea verbi compositione vocavi. Esl enim iutel- stantiae innatnm. Prodest accideniis cognitio : per
lectibile quod unum alque idem per se in propria • "hoc eniin quid priiicipaliier in rebus sit cefnefe, et
u
semper divinitate consistens : nullis unquam sensi- quid secundo coniingenliqiie loco conveniat, discer-
bus, sed soia lantum mente intelleeiuque. capitur.. nere valeamus.. lta nobis harum quirique fefum.
Quaefes ad speculationem Dei alqtie ad animi incor- seienlia, ramosa quadam et muliifida vi, ifi omnibus
poraliialem- considerationemque verae philpsophiae sese phiiosopliioepaftes infundit, Ad grammatieara
indagatione componilur. Quam partem Graeci 0£o).o-. vero, non minor buji.s rei usus est, quando oralio»
yiav nominant. Secutida yero pars esl intelligibilis, nem genus dicimus : oclo vero partes oralionis, per
quaeprimam intellectibilem cogitatione atque intel- species, diderentias, propriaque metimur. Est vero
ligeniia suscipiens, ea comprehendii quaa sunt om- bujus rei perquam rhetorice amica conjunctaque co-
nium coeleslium super/iae diviniiaii operum causae, gnitio. Ita enim rhetoricam in tribus eauSarum pos-
et quidquid sub lunari glqbq Iiealiore animo alque. sumus separare generibus, el eas in subjectis con-
puriore substantia valet; postremo humanarum ani- siituiionibus dissecare. Definitionumquoque quae ad
marum conditionem atque statum, quae omnia cum. logicam perlinent magna atque utilis uberrimaque
prioribus illis intellectibiles substanliae fuissent,sed cogniiio est, qnas definiliones, nisi per genera, spe-
corporum tactii, ab iiitellectibilibus ad intelligibilia cies, differenlias, proprieutesque uactaveris, nullus.
degenerarunt, ut non magis ipsa inlel.ligantur quam unquam definitionibus terrninus imponelur. Nam si
intelligant, et .intejligentiae purilate lunc beatiora quid deiiuis, ex quo sit genere prlmuin libi dicen-
suni, quolies sese inielleclibilibus applicarinl, Ter- dum e<i, atque in hocgenus speciesque consummata
tia OeupririY.risspecies est, quae circa corpora atque sun!.Namcujuseunque rei genus dixeris, ad quam rem
eorum scienliam cogniiionemque versatur, id est illud dixeri-', speciem facis. Ut si quid sii honio defi-
physiologia,quaenaturas corporum passionesque de- nias, dicas hominem esse animal. Igitur quoniam ad
clarat. Secunda vero, iiilollig.bilium substantia, u.e- bominem aptasli animal, genus esse animal, etjio-
rito inmedio collocata est, quod habeat etcorporum minem speciem a te declaralum est, sed nbn sufficit
animationem, et quodammodoviyificationeni, et in-: solageneris in defiuitionemonslratio. Sienim solum
lellectibilium consideralionem•cognitionemque, ut animal hominem esse dixeris, num polius hominem
dictum est. Praclieae vero philosophise, quam acti- quam bovem asinuriique aut equum defmitione de-
vam superius dici demonslratum est, hujus quoque pinxeris? Prodest igitur eliam differeniias adhibere,
triplex est divisio. Est enim prima quae sui ,curam per quas id qtiod definies a speciebus aliis sejunga-
gerens cunctis sese erigit, exornat,.augetque virlu-' lur, ul dicas hominem esse ariimal fationale. Et
tibus, nihil invita admillens, quo non gaudeat, nihil quoniam sub eadcm differentia plures frequenter spe-
~ '
ls IN PGRPHYP.IUJI DIALOGUS I. . <U
ctes inveniuntur, ut siib rationali Deus alque homo A^cesse est, librum iic/)lEpp.nveia;,qui inscribitiir de
- adnotavit. Omnes vero proposilio-
esi, utilissimus proprietatis usus est.ul id dicas, -Proposiiionibus,
nes ex. sefmonibus. aliquid significanlibus compo-
quod sola .quam definis species, suum pro.priumque : niintur.
. retineat. Fit ergo hujusmodi hominis definiuo: Homo Ilaque liber quem de-decem prsedieamentis
*
est animal, id est geuus, homo vero species, ralib- scripsil, quae apudGra;cos y.aTwyopuadicunlur,de
differenlia risus capax, quod pro- primis rerum nominibus- significantibusqueest.' Vi-
uale, quod esi*
. ditcnimAristoteles infinitam miscellamque esse re-
prium est: ac.cidentiumvero in definitionibus"nullus ,fum
usus est. Prodest ergo in definitionibus barum quin- omnium, verboiumque disparililalem, et ut eo-
,rum ordinem reperirei, in decem primis sefmonibus,
que rerum cognitio, ut nec ea quaesunt ulilia prxter- ;: omne quidqiiid
miitas, nec ea quaenibil prajstanl comnioditaiis, ad- prima rerum genefa signiticantibus,
In divisione vero lantum prqdest, ut nisi per -ilhid
-: vel rerum, vel sermonum poterat esse, coile-
jungas.
Iiorum scienliam, nulla res recte dislribui, secarique, git. Sed Aristoteles haclenus. Speculatus aulem
Nam quae gencrum vel specierum recta dis- Porphyrius, si.categorioa genera sunt rerum, rerum
possji.
trihulio divislone efii, ubi ipsarum quae dividunlur vercf.sermonumquediversitas, speciebus,differentiis,
videns eiiamquod acciden-
rerum nulTascientiae eognitione dirigimur? Proba- . propriisqueinsigniretur,
liufn in caiegoriismagna vis esset (omnesenim res
lionuiri vero:veritas.in his.maxime consliluta esl: Bj
•quod per ea qtiae dividis, id qnod.dividis, vel quid .Aristoteles in duas priinum partes dividii^ in acci-
dens atque subslanliam), et accidehs in ni.vommem-
aliud probas. Nam Marcus Tullius in Rlietoricorum
bra dispersit, dieens, aul siibsiantiamesse quamcun-
primtf, quoniam divisionem generum, causarum rile
ordinate faeiebat, ejus rei probationem ita que illam rein, aul si accidens esset, quoniam aut
,atque
esse debere per species generaque disposuil, cum ait qualitas, aul quantitas, aul ad aliquid, aut ubi, aut
aut jacere, aut habere, aul facere esset, aut
easdemres a!iissuperponj,aliis supponi posfe, eisdem quando,
et subjecias et superposiias esse non posse. Ha,-<: fere pali. Praelibat igitur nos Porphyrius ad horum ve-
ris.-imam cogniiioneni boc de generibus, speeiebus,
de utiliiate ad tempus dicendacredidirhus. Tunc Fa-
" nius : Yalde .differenliis, propriis, accidenlibusque tracialu." Sio
miror, inquit, cur inchoanti :mihi lam _'' cum ante apodicticam dialecticamque rem
subliliusinventas exercitatasque res edideris. Sed igitur
syllogistica praslegantur, ante syllogisticam in pfo-
dic, quaeso,quodnam hoc lotum ftiil consilium? Et jiositiqnibus primus Jabor sit,' ante
proposition.as :m
rgn, dicam libi quod assuescendus aniinus auditoris \caiegoriis pattca desudent, ante
et-mediocri iubliliiate imbuend.usesl, ut cum sese categorias in isago-
hic prim.umex-ereuerit palaestraingenii, quasi quo- 1gis plurimum lab )renl,-quaede generibus, speciebus,
\differentiis, propriis, aecidentibusque censenlur,
C'
Jainnrodo prius lucialus, ea quae sequentur sine ullo ordo est, de his
ipsis rebus pauca praelibare. Recie
laboreconficiat. Sed quid restet dicaslicebit. Et Fa- . ut filo quodam bic Porphyrii liber primusle'-
bius : Ordinem, inquit, re.^tare arbiiror, si bene cqm- igitur
genlibus' studiorum praegusiator, et quodammodo
memirii.-Atiiui,inquam, bic ordo valde cum inscri- 5initiator occurrit. Quod si in hac re, quod dictuwi
piione.conjunclus est. Si enim alierum noris, ambo estt sat est, rem eliam de
noveris. Ordo tamen esl quod omnes post Porphy- ( inscriptione confecimus:
eriim alio melius quam introductionis nomine
rium ingredientes ad logicam, bujtis piiinum libelli Quo
bic liber? Est namque ad categorias
traclatores fueruni, quod priinus bic ad simplicila- nuncupetur 'Aristoielis introilus, et quaedamquasi janua venien-
lera lenuitaiis usque progressus', quo procedentibus tes admittil. Tum Fabius :
fiandiim sit, .praeparal. Arisioieles enini, quoniam Perge, quseso te; et si
dialecticaealque apodiclicaedisciplinaevolebat poste- ejus boc proprium germaninfique opus est collige."
X.s ordinem scienliamque.conlradere, vidit apodi- \rii Hoc,inquam,indubitatum.flsi, omnibusenimPorphy-
libris stylus hie convenil. Et mos hic Porpbyrio
cticam dialecticamque vim uno syllogismi ordine ui iii.Jiisrebus quse sunt obscurisJimae,inlrodu-
contineri. Scribit itaque primos resolutorios quos .(esl,
Graeci «vaWtxoik vocani, qui Iegendi.essent ante- cenda quaeclam.et/pragusianda 'prarcurrat, ut alio
. quodam libro de Categoricis syllogismisfecit, et de
quam aliquid diaieelicaevel apodicticae artis atlinge- -D
rent. Imprimis enim resolutoriis de syllogisriiorum mullis i'temaliis quae in philosophiagravia illustria-
ordine complexioneqtieet figuris tractatur. Et quoque versanlur. Et hoc apiid superiores indubitatum
niam syllogismus genus est apodicticiet dialeciici est, quibus nolle credere inscitia est. Tum Fabius :
syllogismi, dialeeticam in Topicis suis exercuit, apo- Reslat,"ed:sseras. inquit, utad.quam paflem philosophiai du-!
Et ego :.Dicam tibuQuoniam ca-
dicticam in secundis.resolutoriis ordinavit: horum calur,
de
disciplina, quamillein monstraridis syllogismisanle legoriaeadpropositiones aptantur, syliogismi pro:'
componuntur, apodictici vero"vel dia-,
cefiegerai, prius etiam in studiis leclilaiur. Itaque pqsilionibus lectici syllogismi in logicae arlis disciplina vertun-
jirimi prius resolutorii quam secundiqui de apodi- tur. Constat
ctico syiiogismo,vel.Tqpica quaede dialectico syllo- quoque calegorias quaead proposiiiones '
syllogismosquepertinent, logicae scieritiaeesse con-
gismo sunt, accipiunlur. Tiaxit igiiur Arisloteles dia-- - nexas. Quare introduclio
leclicam atque apodiclicam scientiam, adunaviique quoque in eategorias ad-.
scientiam convenienler aptaCitur. Quoniam
in syllogismorumresoiutoria disputalione. Sed quo- logicam ea quoe'prsedicendasuutexplicui, nuric textus Ipsins
niam sTllogismumex prcpositcoiiibus constare ne- ratio alque ordo videatdr. Tum Fabius :
Priusqtiaia
f: 4§ AN MANL. SEY. BOETII I IGr
explanalio sensus prqcedal id scire desidero, cur A vvertittrr. Animalenim et homo univocumest.JAnimal
cum posset dicere : Cum necessarium sit, prseposte- enim < animalis nomine dicitur. Porro aiitemrhomini
rato ordine, cum sil necessarium dixit. Et ego; nomen i etiam convenit animalis, ut dicalurianimal,
Quoniam, inquam, nullum accidens est, quod non uno i ergo nomine animalis homo et animal |appella-
subslanliae fundamento nitalur. Porro autem qiiid- tur. I Animalis.verodiffinilioest, substantia ianimaia
quid ad cujuslibet superjecti firmitalem est, id anle- isensibilis, quam si ad. bominemvertas nihil absur-
•quam ipsum essel, luisse necesse est: ut enim in dum i Teceris: potest enim homb esse subslaniia ani-
=
domibus, nisi prius fundamenla subjicias, nulla un- mata i sensibilis, sed animal genus, homo verq spe-
quam fabrica, sic nisi prius substanliaefundamerita < cies; univoee igilur genus et species praedicanlur.
sint,'nulla unquam accidenlia siiperponentur. Opor- '.Jiquivoca vero qui fuerint, quoniam definilionibus
tet enim prius esse aliquid, ut forniam.qualitatis ar- (differunl, et eorum quorum definilipnes aliae sunt,
ripial, nam necessarium qualitas esl: rron absufde •alia est eliam substaniia : quorum alia subslanlia est,
igitur prius esse posuit, post etiam necessarium, id alia j sunt eliam omnino genera, in Jiis eisdem«3>qui-
est post subslantiam ;qualilatis nomen aplavit. Hic ,vocis conslat, quod neque genus, neque species pos-
Fabius: Subtilissime, inqiiit, et lucide, sed nunc sit j aptari : etenim si quis hominem marmoreum et
ordo ipse operis lextusque videalur. B hominemvivum
! hoiriinisnomine appellet, idem no-
Cum sit necessariumMenanli, sivead Aristolelisca- men utrique fecerit subslantioe,differeniia vero dif-
tegorias, sive ad definilionisdisc'plinam, nossequidsit \finitioqueest dissimilis.Porro aulem hominis et sta-
genus, quidve species,quid di/ferenlia,quid yroprium, tuoenon unum genus est, sed siatuseinaniriialum,
quid accidens, el omninoad ea qum sunl divisionis, hominis animatum.Quare constat quoniamnunquarii
vel quaf approbalionis, quorum ulilitas est el magna sub eisdem generibus continenlur qusecunqueaequi-
cognitio,brevitertbi explicare tentabo. Quaapud an- voce praedicantur.Quam vim riisi prius de generibus,
tiquos quidein alle et magnifwe quossliomtmgenera speeiebus, propriis et differeniiisnotitiam scientiam.
proposita sunt, ego mmplici sermone cum quadam que perceperis, nullo nunquam tempore discernis.
conjecturain res considerationealia, isla explicabome- Idem Aristoteles ait quid sintprimae subslantiae,quid'
diocriler. secundae,et primas subslantias dicil esse individub-
Tunc ego : Pradiximus quidem pauca superius, sed rum corporum et singulorum, ut est Cicero, aut
vel bis quaedamaddere, vel hseceadem rursus com- Plato,-aul Socrales. Secundas vero substantias spe-
memorare absurdum essc non arbilror. Tolus airtem cies appelbivit, ut est honio, vel genera in quibtis
sensus lalis est : Scribens ad Menantiumde ulilitate ipsae species contineiilur,.ut est animal. Haecigilur
'
libri, summatim pauca praedicit, quo elucubralior C• nisi praVibatageneris specieique cognitiqnescifi noh
animus audiloris exercitatiorque ad haec capienda possuat. Idem ait substantiamab alia substaritia, in-:
perveniat. Prodesse autem ad Aristotelis categorias eo.quod substaniia sii, nulla differenlia disgregari.
dicit, quod cum omnium sermonum significantium- Idem subslantiaepropriclates requirit, ul quasi im-
varietatem diversa rerum summa divideret, et in sub- presso aliquo signo, sic proprietate nota, facilius
slanliam atque aceiderisomnesres secaret atque dis- quid substanlia sit invenire atque espedire pqsSiinus.
pergeret, accidens in novem secuil partes, quod su- Aique hoc idem in accidentibus fecit. Nam et quan-
perius demonstravi, et haecgeiierageneralissima no-; tilatis etqualitalis et ad aliquid felalipnis-propria
minavit, id est yw/.inuTa, quodsuper ista alia gene- collegit, el idem ma'griaapud Arisiolelem cura dili-
ra inveniri non possint. Igitur si sunt genera, sine gentiaqueconspicitur.Yidesneul sesequinqueharuifl
speciebus esse rion possunt. Si sub his species sup- -. rerum vis in categorias interserat, el prxdicamento-
ponunlur, differentiisnonvacabunt. Quodsi differen- rum virlulibus inseparabilitercolligetur?Nonmendas
tias retinent, propriis indigebunl. Accidentisvero igilur Porpbyrius de hac cognilione, barum quinque
novem praedicamentasunt. Quocirca non absurdum rerum nobis in caiegorias, utilitaie promisit. Defini-
fuit liinc introductionem in prsedicamenta componi, tionis vero discipliriamsuperius dixinius prseter ge-
ut de generibus, speciebus, differenliis, propriisque ® nera, species, differentiaset propria non posse tra-
traclaret, qusein ipsis praedicaraenlisinseparabiliier clari. Sed quoniam sunt quaedamgenera, qua?gehus
videntur.inserta. Amplius. QuodArisiolelica subtili- habere non possunt, ut est subslantia, et alia quse
tas priusquam ad praedicamentorumordinemvenire- Ai isioteles in praedicamentis conslituit, dicat quis
tur, de sequivocisunivoeisquetractavit, definit vero hnrc ad Iiorum cognitionemnihil omnino prodesse,
sequivocasic : Êquivoca sunt quorum nomen solum quod nonoilin his a genere trahenda definiiio, in
cammune est, secundumvero nomen substanticealia quibus genus inveniri non pqssil, quod si qua res
ratio est, ut si qua sunt, quaenomine tantum com- genus non baberei, speeies non esset. Hoc ita posilo
municent, substanlia vero dissimilent: univoca vero ad generalissimorumgenerunr definiiionemniliil ge-
quaesub eodem nomine et sub eadem substaniia con- nera el species utililatis Iiabere. Ridicula mehercle
'linenlur. Omne igitur genus ad speciesquaesunt sub atque absurda propositione. Praeferscienliam eniro.
ipso positae univoce praed.icaripolest. Porro aulem generum specierumque magisgenera illa generalissi-
quidquid ad quaslibet res univoce praedicatur,in his. ma cognoscerequi potis est,cum, hsecsola generura
sola diffinitiouna est, genus vero speciesque con- sjiecierumquecoghiliosi amissa sit, nihil de generi-
i
47 1N PORPIlYRIUMDIALOGUSI. 1S
bus speciebusque noscatur? In illis igilur in quibus A £separent, quales sunl formarum, additnm tamen eqiio
genus aliud. supi-rius inveniri nbn potest, nullius rproprium hinnibile, equum ab aliis sub eadem diffe-
unquam terminus definilionis aplabitur, eVin ipsius rentia r speciebus proprietatis ipsius separatione dis-
definit!one genera speciesque cessabunt, el solae junxit. j Repetendum esi igilur a primordio, quod
differentiae propriaque iliiu. terminiim defiriiiionis % genera
{ Jn defihilionibus ahaliis generibus separant,
informant. Cum enim id quod dicis, abaliis rebus' differenliseab
( ipsis s;'eciebus, quaesiib eisdem gene-
omnibus adjunctis differeniiis segregaveris; et pro- \iribus positsesunl, propria a speeiebus, quae sub eis-
priis impressis formam ejus figurariique monslrave- dem < differenliis supponuntur. Sed quoniam plene de
ris, genus quod invenire non poleris perquirere non .<diffinilione tractatum est, probationis vel divisionis
labores. Sed in bis specieset genera non requiruntiir, iyim subtilitatemque tractemus-. Sed omnis divisio
in quibus, quod ipsa generalissima sint genera, genus iduplex est, aul cum totum corpus in diversa disjun-
inveniri non queat. Purro aulem in his quorum genus -jgis, aut cum genera per species distribuis. Si quis
est aliquid, nisi a generedefinilio ducaiur, finis ejus " iigitiir harum quinque rerum minus solers divisiones
defin:l:oms viiiosa conclusione- colligitur. Aceidens rerum i facere voluerit, non est dubium quin eas per
verq ad drfiniliones nihil prodesse non dubium est. • iinscientiam saepe a speciebus in genera solvat, quod
Definiiioenim subslanliam informare desiderat, ac- B-i-est factu fcedissimum, qiiod Hermagorse in prima
cidens vero subsiantiam non designat. Accidensigi-' lRheioricorum
•] dispmatione usu venii. In lalcs enim
tur in definilione nihil prodest. Esl itaquenecessiria -erroris
-i nebiilas incidit, ul- duo genera sub aequalis
generis sj ecieique"cognitio, ut si generalissima non - generis
j parte ponerel. Quod si dlvisionis vim verita-
sint quae quisque definiturus esl, a genere definitio- \temque vidisset, et disciplinam generum, specierurii-
tiem trahat. Si vero generalissima sinl, ejus genus ' iqne, propriorum et differentiarum recepisset, nun-
. qusefere, qnod invenirinon potesl, non laboret. Mque iquam lam insulsse divisionis errore vivacissime a
enim vitiosum est vel in generalissimis genera qiiae- Marco ] Tullio culparetur. In probalionibus vero lantus
rere, vel in subalternis generibus a generibus defini- iesl hujus qperis fructus, ul prseter haecnullius un-
tioriem ducere supersedere. Diffeieniiaevcro el pro- iquam rei possil provenire probatio. Quid enim mon-
pria, vel si magis genera sunt, vel si suballerna, staie digne queas, ciitn cujus d.fierentias nescias,
maximam reiinenl ulilitalem : et quoniam ad defini- idipsumqualesit scire non possis? Quid aulemdigne
liones quaepeninenlquaedam dicla sunt, pauca etiam ,exsequeris, cujus si genus nescias, ex quo idipsum
de his ipsis rationabilius subliliusque colligemus. Sit- fonle manet ignores? Yel quid in probationibus ra-
genus animal, sit species liomo, sil differentia ratio- tione possis ostendere, .cnjus si speciem nescias,
nale"vel mortale, sii proprium risibile: accidens vero C! idipsum de quo aliquid probare vis, quid sit non
quoniarn ad definitiones incommodum est praeier- possis agnoscere ? Quid si propria prsetermitlas 1
millamus. Quisquis ergo speciem defiuit, ila de ge- nullas unquam res valebis p^bpriaeJerminoprobatio-
jiere ab aliis earii generibus separai, ut si quis dicat nis includere. Al vero si non vim accidentium natu-
quid est liomo? animal. Dicens enim animal, sepa- . ramque perspicias, cuiii de cujusque subsianiia tra-
ravit hominem ab omnibus generibus qusecunque etes, inane accidentis nomen seque in definitionibus
aninialia non sunt. Si quis vero differentiam dicai, el probationibusque niiscebis. Iia his rebus cognitis, in-
eam ad speciem accommodet, res sub eisdem generi- tegra slabilisque divisio ef definitio permanebit, in-
buS per differentias segregavit. Nam cuin dicis liomi— cognilis, debilis iababil et trunca probatio. Ilaec sa
nem esse animal fationale, cuhi eliam bos et cquus igitur Porphyrius (non Yiciorinus)breviier mediocrk
species animalis sint, additum tamen rationalebo- lerque pron.iliit exponere. Non enim introductionis
mini, ab aliis sub eo'demgenere speciebus, hominis.' vice fungereiur, si ea nobis aprimordio furidaret,ad
specierii segregavitatque dislinxit: propria vero cum quse nobis haec lam clara introductio prseparatur.
dederis, res quaesunt suh eisdem, differetitiis segre- Servat igituf iniroductionis mbdum doctissima par-
gabis. Nam cum dixeris hinnibilevel risibile, illud cilas disputandi, ut ingredientium viam ad obscuris-
esl eqiii proprium, illud hominis. Et cum equus cum Di simas reruni caligines aliquq quasi doctrinae suse
bove alque canesub eadcm differentia sii, quod ir- lumine temperaret. Djcit cnim apud anliquos alla et,
ratiunabilia siinl ofnnia, adjectum hinnibilca caelefis magnifica quaestionedisserta,quae'ipse nunc parce
equum sub eademdifferentia speciebusdividit. ilomo breviterque composuit. Quidautem de his a priscis
, vero et Deus sub eadem differentia sunt, id estra- philosopbiaetractatoribus dissertum sit, breviter ipse
tionaIi,,quod ulrique- ralionales sun!,;quamvis.homo tangit etpraeterit. Tum Fabius :Quid Illud, inquit,
et Deus adjuncla mortali differen.ia separenlur : . est? Et ego : Hoc, inquam, quod ait se omninoprac-
proprio tamen, id est risibili, quod solus habet homo,. lermittere genera jpsa et species, ulrum vere siib-
naturali: s subslaniialiusque disjungitur, quod in aliis. sisiant, an intellectu solo et mente leneantur, an
rebusin quibus hulla specfes talidifferentiaseparatur- corporalia ista sint an incorporalia : et utrum sepa-
melius .cognosci polest. Nam cum suJj eadem diffe- raia, an ipsis sensibilibusjuncta. De his sese, quoniam
reniia sint irfationalia, pquus, bos, canis, nec cst alta esset dispulatio, lacere- promisit : nos autem
ulla alia quae eos separet diffefentia substantialis. adhibito moderationis freno, medrocriler,unumquod«
Possunt enim accidemisesse differeniKie,ea quaeeos que (angamus. Eorum ergo quoese transire et prac-
t9 AN. MANL. SEY. COETH - 20
termittere p<> Uicetttr, prima est quaeslio,utrum ge- A lur : lncorporalia esse nullus dubilai, cutnque ipsa
hera ipsa et species veraesint,anin solis intelleclibus,. nullis sensibus capianiur, animi lamen qualia sint
-
nuda inaniaque finganlur, quae quaestio hujusmodi consideratione clarescunt. Nam quia incoiporeorum,
est: Quoniom hominum multiformis est animus per. prima riatura est, potesl res incorporea parens esse
sensuum (jualitatem res sensibiis'subjectas iriielligt, quodammodo corporese.- Corporea vero incorpbreis
el ex his quadam speculatione concepla, viam sibi ad prseesse non poterunt, quodquoniam substanlia ge-
"ncprpot-alia intelligendapraemunit": ulcum singulos nus est, corporale vefo et ineorporale species stint
liomines videam, eos quoque me vidisse cognoscam, substant.iae,' corporale. lion esse gcnus haec res de-
iit qjiia homines sunt, me intellexisse profilear. Hiric. elarat, quod substaniiae, id est generi, incorporale
igHurducta inlelligenlia, velut jam sensibilipm co- supponilur. Quod si corporale essel genus, nunquam
gnilione roborala, sublimiori sese intelleclu consj- sub eo species incorporea ponerelur. Animndvertere
derationis extollii, el jam speciem ipsam. hominis, igitur vehementissime, quam nunquam quidquain a
quse sub animali est posita, et singulos bomines te animadversum fuit. Genus ipsum quoniam spe-
continel, suspicatur, et illud incorporeum intelligit, cies habet, species vero differenliis disjungantur, et
cnjus anleparticulascorporales in singulis hominibus proprielalibus irifofmenlur, quoniam qusedam spe-
seritiendis el intelligendis assumpserat. Nam homi- B cies referiunlur quse in \5oniraria sub generis di-
nem quidem illum specialem, qui-nos omnes iulra visione conlrarias obtinent viees : ut sub animali
sui nominis ambilum coercet, non esl dicere corpo- ratioriale atque irrationale contrar!a sunt, sub ra-
ralem, quippe quem sola menle intelligentiaque con- tionali, mortale atque immonale, et hsec quoque
cepimus. Sic igitur niens rerum nixa primbrdiis altiori contraria. Quseritur, si animal soljtario intellectu ne-
nlque incorporabili intelligenliasublimalur. Hinc ergo que rationale neque irralionale sit, unde bse diffe-
animus non solum. per sensibilia. res incorporales rentise in speciebus natae sint, quae in genere ante
fnlelligendiest arlifex, sed eliam (ingendi sibi aique nbn fueranl? Quod si genus , id est animal ulrasqne'
etiam meniiendi. Indeenim ex forma equi el hominis res in se babei, ut et rationale et irrationale sit, in
ialsam cenlaurorum speeiem sibi ipsa intelligeniia uno eodemque duo coritraria eveniuni, quod est im-
cbmparavit. Has igitur meniis considerationes, quae possibile. Attingam igitur breviter qu.islionem, et
a rerum sensu ad- intelligentiarii profectse, vel iritel- . dicam quod nbn genus ulrumque sil, id est ratio-
Graecidicunt, na!e vel irrationale, vel quidquid aliud inter se spe-
ligimluf, vel cerle finguntur. $«vT«o-i«ff
a nobis visa poterunt nominari. Ita ergo minc de cies per contrarielaies dividunt, sed vi sna ei pntes-
haec tate genus boc eontinel, ipsum vero nihil horum
generibus, speeiebus et caeleris quaerunt, utiiim
vere subsistentia.et quodammodo essenlia cbrislan- G' est. Ita ergo gcnus lale est, ut ipsum neque incor-.
tiaque inlelligaritur, ut a corporibus''sirigulis vere porale, neque corporale sit, ulrunique tamen ex se
alque iritegre ductam hominis speciem iiiieliigamus, possii effieere, quod seeundo libro melius liquebii.
an certe quadam animi imaginatione firigantuf, ut Speeies vero alias corporalis, alias incorporalis est.
ille HoraliiversusestjHumano eapiti cervicem piclor Nam si hominem sub subsiantia ponas, corporalem
equinam jungere si velit, quod neque est, neque esse speciem posuisli, siri Deum incorporalem. Eodem
poteril, sed sola falsa mentis consideratione fingitur. modo eiiam differehtue. Nam si corporales vel in-
|jimis acuta el subtilis inquisitio, alque ad rem maxime cbrporales species^dividunt, eruntalias incorpora-
profulura. Sciendaenim sunt, ulrum vere sim :nee les, alio tenipore corporales : utsi dicas quadrupes
essel de hjs disputalio consideralioque si rion sint. .ad.bipederrii.^c.orporalisdifferentia est,- ?ed ratlonalis
Sed si rerum verilatem atque Inlegritatem,perpendas, ad irraiiona.lei^,,,incorpbralis est different:a, el pro-
non est dubium qnin verassint. Nam cum res omnes pria.nihiIpminus!eqdem.mf.do. Nam oequalespeciei
qux verae sunt, sine his quinque esse nori possint, eum prbpriurri fuerit, si,incorporalis erit speeies,
bas ipsas quinque res yere intellectas esse non dubi- incorporale"'eri!i pr.oprium, sin corporalis, "corpo-
tes. Sunt aulem in rebus omnibus conglulinatae et rale vindicabitrir; Et accidens eodem modo. Nam si
quodammodo conjunctseatque compaclpa. Cur enim H' incofporalibils quidem accidit incorporale esse, ma-
Aristoteles de primis decem sermonibus gerieia rerum. nifestum est ut .iri. animo accidens est scientia, in-
significantibus dispularet? vel eorurri differenlias, corporalis scilicet. Corporalibus vero quse aceidunt,
propriaque colligeret, et principaliter de accidentibus corporaiia esse manifestum est: ut si quis dicat ac-
.dissereret, nisi hsec in rebus inlimata et qiiodammo- cidens me habere capillum crispufti. Sic igitur genus
" do adunata
vidisset?-Quod si iia est, non est dubium rieutrum per seipsum est, sed utrasque res ex seipso
quin verae sint, et certa animi consideratione lenean- efficere potest, species, differentias, propria ei ac-
_tur, quod ipsius quoque Porphyrii probatur assensu. cideniia, ut aecepta.in coulrarias species fuerint,
,Nam quasi jam probato, et scito quod ita vere sub- proinde yel corporalia, vel iricorpbralia vpcabuntur.
sistant, aliam qussstionem inferre non dubiiat, cum , Sed sunt qnibus hoe ipsum inlegrum videri possit,
dicit: An corporalia isla sint, an incorporalia. Qtise et haec soluiri incorporalia esse diffiniunt, qui sic
aimis esset frivola aique absurda quaestio," utrum dicant, non considerari genus in eo qtiod suapte na-
, essent corporalia," nisi prius esset constaret. Ilajc lura constat, sed in eo quod genus.sit. Itaquesisiib-
ijuqiiue non mediocriter ulilis inquisiiio ita resolvi- stantia aenus est, non consideralur in eo.quod sub
U IN PORPIIYRIUMDIALOGUSI. . 22
stantia est, sed iri eo quod sub se species babet. A bus speeiebnsque , et cse.terisquievis traclarl pos-
Iteni si species rorporeum et incorporeumesl, non in sint. Suni enim illa (ut ipseait) gravioris traclatus,
eo quod Deus vel bomo dicllur, consderantur, sed iquani doclrinam a Peripateiicis acceptam, id est ab
in eo quod est sub genere. Eodem modo etiain diffe- Aristotelicis, se sequi co:ifessus.est. Nam Stoici -qui
rentise non considerantur in eo quod bipes vel qiia- ide bis quoque rebus.-lractare voluerunt, non om-
drupes sil, sed in eo quod esl- differenlia.-Nam nno a Porpbyrio suscipiuntur, alque -ideoail se a
quadrupes boc ipsum nulla differeniia esl, nisi "sjt Peripateticis rationem -dispulaiionis.accipere; Tunc
bipes a quo differat. Itaque non quadrupes yel bipes me Fabius ita percunctatus : Quid est, inquit, quod
re=picitur; sed id quod medium est in bipedeetqua- dudum dixeras, cum a te de incorporalibus tracta-
drupede, id esl differentia.Et de proprio idem. Nam retur, essequasdam incorporalitates quse circa cor-
quqd cnjuscunque est propritim, in eo proprium con- pus semper consislerent,:ul sunl:primse incorpora--
sideralur,quod cjus cujus diciiur esse pfoprium spe- litates post lerminos, quse ,est haec"incorporalitas,
ciei solius est. Nam.risibile non in eo est proprium aut quos terminosdicis? non enim intelligo.Et ego,
horiiinisquod riûs est, sed in eo quod solus bomo longus, inquam, tractatus cst, et nihil ndb!s'ad banc
indu- ' rem
potest ridere: quae manifeste incorporalia.esse quam quaerimusprofulurus. Sed dicam breviter
biiatam^st. Deinde accidentia p.roindesuiit, qualia B! terminos me dixisse exlremilates earum-qtisc in geo-
fuerunt ea qpibus accidunt, ul superins dieltimest: metria s.unt ligurafum ;-de iricorpqralitate vero quae
sed lii probare videnlur hoc ipsins Porpbyrii sen- circa terminos constat, si M crdbii Theodosii do-
lenlia, qui-,veluli jam probalo quod.incorporea sint, ctissiini viri primum libruni quem de-Somno Scipio-
ita ait : El utrum separaia, an ipsis sensibilibus nis composuit in manibus sumpseris, plenius ube-
juncta; quod si esse hsec aliquando corporalia exsti- riusque cognosces. Sed nunc ad sequenlia transea-
lisset, absurdum «set qtiaerere' uirum cbrporalia mus. Timc Fabius, ut placel, inquit, simulque sie
sejuncia essent a sensibilibus an juncla, cum sensi- incipit. - .
bilia ipsa sintcorporea. Talis aulem e t quaes;io, ut DE GENERE.
quoniam qusedam incorpqrales sunt res, quae om- Videlur enim neque genus, nequespecies, simplici-
ninq corp.ora:non patiuiilur, ut aninial vel Deus: ter appellari, id est uno modo. Genus namque dicilur
quaedamvero quae sine corpor!bus essejion possunl, quorumdam ad se invicem, el ad aliquem.quodam
ut p*rimapost lerminos incorporalitas : qutedam au- modo se habenliuincolleclio^ per quam Darddnidum
tem quaein corporibus sunt, et.praeter corpora se.-,e dicitur genus. Dickur rursus genus uniuscujusque
esse patiunlur, ut anima; quaeriiur ergo hsequinque generalionisprincipium, aul a generante, aul ab eo
res ex quo incorporalilatis sint geriere, utrum eorum C loco in quo quis genilusest
quae omnino separanlura corpore-, an eorum quae a Ccetera, inquit, fere nolasunt. Tunc ego : Si vim
corporihus separari non possunt, an qusejungantur prius sequivocalionis aspicias, divisionehi generis
aliquplies et aliquolies segregentur. Yideiur autem diligenler agnosces. Placet enim generis nomen cum
quod el segregari et jungi possirit. Nam quando c r- sibi subjectis acquivoce nominari. /Equivoca vero
poraliuni divisio per genera in species lit, et eorum sunt, quaecum nomine una.sint, Jonge divensasub-
propria et differenliaj nominaniur, h33Cseilicetsen- stanlise ratione et diflinilionis discreta sunt, ul si
sibilia, id est corporalia esse non dubium esi. Cum quishanc, verbi gralia, slatuam Yeneris appellet.
-vero.de incorporalibus rebus.iractalus ha%elur, et Congruuntigitur Yenus ipsa et slatua Ve.nerisunius
per ea ipsa dividunlur quse corpore care.nt, circa nuncupatione vocabuli', qtiod ulrique Yeneris.nomen
corporalia versantur. Quod si hoe est-, non est du- est. Si quis vero quid sil ulrumque definiat, longe
jbiuni quo.dquinque lisecex eodem sintgenere, quqd aliam vere Yeriefis, aliam lapidis , ralionem defini-
et praeier eorppra separaium esse possit, et cor- lionemque conslituet. Speculaiiiibusigitur illa esse
poribus jungi. palialur, sed ita, ut'si corporibus aequivoca, quae uno vocabulo appellentur, definilio-
jnneta fuerinl, inseparabilia a cofporibus sint. Si nibus vero-diversis.consliluantur, clarescet (ut opi-
vero incorporalibus, nunquam ab incorpbralibus se- D norj.parlicipaiio generis quam Porphyrius fecit prae-
.parenlur, et utrasque in se conlineant potestates. visa. Omne eriim quidquid a'genere in species duci-'
.Nam si corporalibus junguntur, tal:a sunl, qualis illa • lur, univocuin, non sequivocumest. Univocumest, -
prima post tejminos incorporalitas, qua) nunquam qiiod el eodem nomine vocari, et eadem definiiione
.diseedit a corpore : si vero incorpqralibus, talia sunf, constitui polest, iit et animal genus, liorrio vero
qualls est animus, qui nunquam corpqri copulatur. species., sed idem bomo animal est. Genus igituf et
-Haec-seigitur tacere Porphyrius pollicitus, breviter species,, id esl anirnal atqtie bomo possunt uniiis
mediocrilerque superhis rebus tractare promittit, animalis nomine nuncupaii,, ut utrufnque animnl
;habita in res alia consideratiqne aut cpnjectura, vocelur,. sed eadem definitionibus nondiscrepant.
quod simile est ac si diceret: Quoniam baec advpra2- Nam si definitionem reddas animalis, dicas id esse
•dicamenla,et_ad definitiones, et ad divisiones, et ad animaL, ,quod est substantia animala sensibilis ;-
prpbationes perlinent, ideo.Iiaectraclaturus assumo, quam definitionem si.ad hominem vertas, non erit
; et eatenus de his disseram , qualenus supradjctis absurdum dicerehominem.substanliam esse anima-
rebusproficiunt^non quatenus de «his ipsis generi- tara alque sensibilem sicut animal,, scd hoc sui'8t
" ' ' ' '
25? AN. MASL. SEV. liOETH . 2f
rius dicium est. Si cmimunivoca siuii, quaeUIIQIIO-Ai cognationem demonslret, et per habitudinem
qu,>
mine atque eadem defiriiiione consiituuntiir, sequi- dammodo ad aliquem colligalam , lineam
generis
voca vero quae uno nomine sunt, el non sunt sub duciumque desiguel. Sequiiur crgo, et id planius
una definittone subslanliaa, quidquid univocum est, lucidiusque significat, eum dieil: Dicilur rursus ge-
ui animal genus ad suas speeies esl, in his genera nus cujuscunque generationis prineipium, aul a ge-
speciesque versaiilur : quidquid sequivocumesl, ut nerante, aut ab eoloeoin quo quis geniius^st.Jd ip-
arieS, namque.plnra sigriificansajquivocumest, sed sum latius expedit quod superius strii lo et sentuoso
non censetur pariicipatibne generis et speciei, non brevitatis vineulo coll gaverat. Dicit enim rursus ge-
esl in eis lalis participatio, ut speciebus-el generibus nus dici, aut a genefatiqne, id esta quo quis geni-
censeantur. Quaeenimerii in hisgenerisspeeieiqiieco- lus est, ant ab eo loco in quo quis natus-esi. Scd
gnitio, in quibus subslanlisedefinilioatque inlegerrima rursus particula, si ad hocconneetatur, quod "aitaut,
raiio disgregaiur ? Ita ergo Porphyrius nomen generis ab eo in quo quis genitiis est, intellecius TIOIItitu-r
in tres dividit formas, sed ut aequivoca,non ut univo- bat, ni sit ordo. Diciiur genus uniuscujus.que naii- '
ca, id estut hseformaeurio quidem generis nqmine vitalis-principium , aut a generante, aut rursus ab
eoniineanlur, sui aulem proprielate disgregala dis- eo loco in qud quis genitus est, vel ocrte erit sim-
sentiant: et hoe modo illud in tres dividit parles-, B1plicior exposiiio, si pfiorem generis significationems-
ut dicat vocari semel genus eorum inler se plurimo- id est quorurndam ad aliquem quodammodo se ha-
rurhque colleciio ,.qui ab uno quocunque norrien ge- bentiiim collationem , ad solius cognationem multi-
neris trahuiit, ut Romani a Romulo trahentes ge- itudinis accipiamus : lineaevero duclum et loci ge-
nus, ex eodeni genere esse dicuntur. Secundo vero inerationem in inferiori significatione disiribui",-ita
loco dici genus affirmat, uriiuseujusquegeneralionis lamen ut una quodammodogenefis significatione, et
principium, aui a generante, aut a loco in quo quis multitudinis
i cognationem, et a generante lineam, et
genitus est, ut Êneam ab Anehise et genere diei- loci ] nativitatem significet, Haccenim omnia de sola
mus esse Trojarium. Terlium vero geinis diciiur illud ieujuslibet noininaticne tractanlur. ^Juare non absur-
eui species su/poniiur. Yicloririits vero duo supe- dum est omnia quae ad ortum genitalem ctvjuslibet
riora genera in unum redigii. Nam et mulliludinis p. rtineanl una significatione generis coniineri; Pro-
congrueiiiiam hv.er se per eamdem geneiis nuncu- prie larnen ei sJmplicissimseexpositionis est quatuor
palioriem , et quorumcumque a genere lineam et lo- jsignificaiinnes generis conslituisse Victorinum, ut
cum in quo qiiis nalus est uno generis vocabuloet ad tres Porphyrii unamipse addiderit, ei Iionesiuni
designatiorie esse declarat. Addit aulem ipse quod genus causse, ut sint generis hae quatuor significa-.
soli Latinse linguseeongruere possit: dicit enim se- ^1 tiones, mulliludinis cognafO', linese ductus, genus
eundo modo genus dici, ut est genus eausae hone- causae, genus specierum. Sequiiur secunda generis
slum : quaegenera eausarum Graeci5nrheloriea arte divisio apud Yiclorinuni, ul est genus causae quse
genera esse nori putant, sed trxn^cccKvbcanl, id est Grasci (ul dietum est) non. genera sed CXWMTK VO-
figuras. Genera autem sola prineipalia aecipiunt, de- cant. Teriiae vero significationis generis bic modus
monslralivum, deliberativum el judiciale. Quae ipsa est, genus diei eui supponitur species, "id est genus
etSnrhelorices vocant', id_est species rhetoricae, ge- illud a quo species derivarttur, quod ait ad superio-
nera vero causarum rios dicimus. Teriitim vero ge- rum fortasse similitudinem sequitatemquedisposi-
nus est id quod Porphyrius ponit, id est sub quo lum., Sic enim genus speeiebus suis prineipium est,
differentiis dislributae spi'cies supponuntur. Sed quo- ut Romulns his qui ab eo eognati sunl junclique Ro-
niam de lertio genere tractnlurus est, Viclorini cul- marii. -Item eodem modo nomen Romuli Romanos
pam, vel, si ita conlingii, emendationem sequi boni- omnes continet, qiiemadmodumnomine generis spc-
que faciamus. Nunc ergo ad priorem apud Viciori- cies eoiilinentur. Nam sicut a Dardano Dardanidae
num generis significationem revertamur, et ejus ut prioris nomen Dardani in sese ipsos posteriores ac-
suntverba enodanda atqueexplananda sumamus. Ge- cipiunl: ita et animal, cum , verbi gral:a , specics
niis namque, inquit, dieiiur quoriimdam ad se invicem habeat bominem atque eqtium, cquus scilicet alque
efad aliquem quodainmoslose habentium cqllectio. ' homo animalis in se vocabulum capere,.ul dicantur
Hic ergo ulrumque monslravit, et eognationem inter. ipsa animalia, non recusant. Eodem' igitur modo spe- -
se multitudinis eXlineae ductum. Nam cum .dicit ge- cies sub gerieribus coritinentur, quemadmodiim co-
nus quorumdam eollectionem ad se Invicem quo- gnati homines sub illo a quo illam cogBationemfbrle
dammodo habeniium, id est aliqua inler se eogna- traxerunl. Nani,et genus speciebus principiurri est,
tione juiictorum, cognationes monslrat: et quod ad- . et plurimarum in se specierum.eollectivum est. Rur-
didit, et ad aliquem , generis lineam significat, quam sus primum cognaiionis nomen el ipvius gpmfalio-
singnli conlingentes, et ad unum Sese ipsius gene- nis' est principium, et in illius solius ^vocabulo di-
ralionis applicaiione jungentes, plures ex eadem li- versitas hominum voeabuli et generis participalione
nea juncli atqtie cognati sunt, ut sil hic ordo: Genus ''colligitur, atque hoc est quod ait his verbis :"Aliter<
dicitur qtiorumdam collectio ad se invicem quodam- dieitur genus cui supponuntur species, juxta sjmili-
niodo et ad aliquem habenlium, id est ad alicujus ludinem forte superibrum appellalum : etenim- prm-
Ilneain per genusconlingentium,ut per eollectionem cipium quoddam est genus lus quaesub apso sunl, el
" '
2S IN PORPIITRIUMDIALOGUSI. 2G
videlur multiiudinemconlinere omnium quae sub se A prdinem omnia, ut id quod eligilur et rejicitur djs-
"suiit.Sed cautissime esl-additum, videtur. Si eniiri tinguatur. Sed illa quae rejicienda alqueexplodenda
nihil hsec omnia dislarent, una significalio ge- sunt pfius dicurilur. Hlud vcro quod disserendnin
neris esset, et ea quse in species fundkur, et traciandumque capilur poslerius nominatur, ut bic
ea quae in .cognationedividiiur. Sed est inler hoec illa posterinr generis significalio posita esi, quam
genera talis diversilas, et qund genera earum spe- disserendam acceplurus prius definiendam, et lcr-
lierum, quse snb se habent alias species, xquae- mino quodam circumscribendam demonstrandamque
vis speciebtis aequaliter sunt genera. Hominem suscepil.Omnis enim res nisi quod prius sit, con-
enim el equum, qui sub animali sunl, neutrum stiterit^ ejus tractatus. vacuus. modo speculatibnis
neutro possumus dicere prius, quantum pertinet habehilur. Definit igitur genns sic:_Genusesse, quod
ad tempus, inchoalionemque nasceiidi. Nam si qua .ad , plu.res differentias specie' disiantes in eo quod
res una sil prior, altera poslerior, el eas sub unius- ••quid sit praedicatur, velut animal, qusediffiniliolalis '
cujusque generis nomine quis velit aplare, nbif " est: Omnia quse distant, liabent inter se quamdam
poteril. Genus enlm speeiebus suis sequaliler-genus diffefeniiam qua distare et differre videntur. Porro-'
est.. Quod si genus speciebus suis aequaliier genus auiem si quod sit genus, et sub eo.species suppona-
est, species ipsseejus ordinis inter se acquali;tem- B tur, duas vel, plures nccesse~esl species fponi- sub
pore oriuque censentur. At vero in"generibus quse ' genere, quoniam unius speciei genus essenon po-
eognatiqnesefficiuntjion ila est. Quisqiiisenim fuit test; Sed si.plurimre species erunt, aliqua necesse
Capis pater, qui Capuam-condidit, si soliirii:filiura est "differenlia dividantur, aliter.eiiim plures esse-
Capim progenuit, *t ab eo uno Capuanorum co- non'pbssunt. Nani si nihil distent, non erunt plares-'
guaiio junclioque. manavil, distal a genere cujiis speciesêl nqmen generis perii. Constat igiluf eas
species supponuntur, quod genusr uni speeiei genus sub genere poni species/quae diff^.reniiisdislribuKae
esse humquam potest nisi pluribus,qiiod quoniam plufes numero ipsarum differe.niarum divisionftus
esl idoneum genus illud, id est princjpium cogna- componaniur. Ergo, quoniam superius dictum est m -
lionumetiam ab uno filio colligere el congregare co- omhibusdelinilionibus a geuere definilionis trahen-]
gnationem, qund genus per "speciesduclum facere dum esse principium, si quam cnjusliliet specie-na
nbn potesl, nisi plures species supponanlur. Con- delinire volueris, genus prinio nccessario nominabis,
stat in hoc distafe genus quoJ cognaiionemcolligit, et ad illain speciem quam definis, generis nomen
DIa quo species diriduntur. Potesl autem distare in prius aptabis. ,El boc illam priricipaliler dicis esse,
hoc eiiam quod genus, id esl principium-cognaiionis quod est illud genus sub quq ipsa sp.ecies quain de-
potest habere sub se duos , ex se non sequali lena- C1fliiis est posita. Post autem differeniiis propriisgue
poris condiiione progenitos, sed alium posterioris ' eam ab aliis circumscriptione quadam definitionis.
ortus, alium vero senioris, quod iri generibus, spe- excludis. Nani si dicisa.nimal esse hominem, animal
ciebusque non convenit. Nam (uisuperius dictum genus est, species vero homo.. Nome.nigilur aiiima-
est)species nisi sibi aeqnales fuerint nbn.merito, Hs, id est generis de hoiiiine, id est specie praedi-
"sed.iiaiura, stiJ)genere poni non possunl. His igitur casli, cum dixeris hominem essq apimal. Qnod si
' -
expedilis sequiinr nomen genefis in definitionibus ad unam speciemdi-
Toties igiiur de genere diclo, de postrema signifi- cere posses, de ea riomen-generis praedicarcs:,sp.c-
catione inter philosophosdispulalio est, quodjleji- cies aulem ut non aequnlimodo generibus suis spe-
nienles ila declarant: Xienusetse quod ad plurimas cies sint, nihil vetat, imo etiam necesse est semper
differenliasspetie dislantes in eo quodquid sil, prdi- qusecunquesunt generaidesibisubjectis.speciebus in
dicelur. . • definitibnibus, vel in quibusiibel interrogalionibus
Quod dicil toties, lertio demonstrare vult,'atque praedicari.Sed quoniam praedicaiurgenus de-specie.
hoc propier.lueidam operis seriem admissum esl, iit, bris, quomodo prsedicaturagnoscendum est. Nam si
quoniam genus plurimorum nomen esl,' orhnis ejus clixetis quid esl homo, et a1:qnis"responderit, ani-
primum significatio dicereiur, utde qua dsputan- " mal. bene et iniegre respondisse videlur, et cefte.
dum -essei,aliis rejeclis, eligerelur. Quod ait hoc Nam cum tu quid sil honio inlerrogaveris, ille re-
modo, cum loties, id cst leriio genus dicatur apud spondit animal, genus scilicet despecie in-eo quod
ihilosbphos unde ipse tractaturus est Ae'postrema' quid sit species prsedicatur.-Nam tu quid esscl spe-
generis significationequam dixit, id est de illoge- cies inlerr-ogasli,-:ille vero in eo qiiod quid sit spe-
nere quod sub se species babet dispulatio considera- cies de qua interrogasli, animalis nonien, id esj
lioque verlilur. At vero de superioribus generibus,id genus accommbdavit.Plena igitiir et propria deli nitio
esl de cognatione et loco in quo quis genitus esl, aut facta est gcneris, hoc.esse genus, quod ad plurimas
hisloricorum , aul poelarum sxspectatio est, secundi differenlias specie distantes in eo quod quid sit ap-
vero generis rbelorum, lerlii philosophorum consi- pellalur, ut animal : animal enitn ad hominem,'
deralio est. Eiiam hic in disputationibusordo est, equum, bovem, corvum, anguem, et alia plura quse
quod cum inciderinl res quae mullls possinl noiuini- • differentiis speciebusque differunl,-in eo quod qnid
bus nuncupari, et de uno quocunqueeorum vocabulo sll appellatur. Sed uirum sic dixit genus esse, quod
traciari disserique necesse sil, ducunlur prius in ad plurimas species differentia distanles in eo quod
" < ' ' - A -
27 AN. MANL. SEV. BOETII .
quid sil praodicelur, an sie dixit genus esse, quod ad A quoniam et in magis generibus, et in magis specie-
plurimas genus differenlias, specie dislanles in eo bus, el in suballernis generibus, et in subalternis
quod quid sit pracdicetur, nihil Interest. Nam sive speciebus una aique eadem est, et bujus par-litipa-
differeniise specie distent, sive species differentiis tionis invenlri genus non poterat, hsec definitio ge-
distent, utrumqueidem cst. Natri sive' rationale et neris quae facta esi, non a genere tracla est, sed
irrationale quae sunt differenliae, specie hominis, subscriptiva ratib et -demonstraliva et designaiiva
verbi gratia, atque equi dislent, sive species homo quodafmnodo-generis est reddita. Hic Fabius : Sub-
atque equus differenlia rationali atque irralionali tiliter, mehercle,- et.quod nunquam fere anieliac au-
dividanlur et distent, niliil inierest.- Quare ple.na divimus, sed. pefge, q.naesote. J.mi «n'm certant si-
perfeciaque facta est generis divisio. Sed dcflnitiones dera-qtiodanimodb.et rioxlnce superatur. Tunc ego:
dublicibus modis finnt:'una enim definitio est, quce' Sequiiur rerum oninium prima brevisque divisio. Ila-
(sicut dicium est) a geriere trahilur". Sed quoniam enim ait: . , , . .
sunt qusedamgerieramagis^quaesuper se genus aiiud Eorum -qywdicuntur, alia ad proprietatemdicuntur^.
ltabere' non possunl, ul sunt praedicamenta decem sicut sunl omnia individua^ ui est SocraUs, el hoc el
quaeArisloteles constituit; eorum igitur definiiio quae illud.'Alia quai ad multiludinem, ul sunt genera, spe--
baberi potest, quorum genus Jnveniri non potest, B cies, et differentice, ,et propria, el accidentia, Eiec
quod omnium quaeeunquesui.t, ipsa surit genera. enim communilernon unius propriasappellationissunl,
Horum ergo quos Graeci iit<iyp«.?oj;t.iyovgdiciint, Esl enm genus ul animal, speciesut homo, differenlia
Latini subscriptiyas raliones dicere possunt, redde- ut rationale, propriiim ut .risibile, accidensnt albutn,
nfus. Subseriptivse autem rationes stint demonstra- sedere. Ab his iyilur qucead uriitalemdicunlur dijferl
tivae et quodammodo insignilivseproprieiatis illius ,genus, quod genus esl quod de pluribus prwdicatur.
rei, quae cum ,ipsa generalissima sit, et genus ejus Brevis (ui supra dicium e-.l) et" dislincta divisio.
nullum reperiri possit, eam tamen definire necesse Omnisenim res, aut unius rei nomen est, aut plurl-
esl: et Arisiotqles, quoniam substantiam genus,ge- marum, et hoc est qnod ait: Eorum quaedicuntur alia
rieralissimum definire volebal, et ejus nullum genus ad unitatem dicuritur, sicut sunt omnia individua.
poieral invenire, proprietalem quamdam et' demon- Quid autem sil breviter explicandum est. Omne ge-
straiionem subscriptionemque ipsius rei dicit esse nus, quoniam sub se species babei, species vero
stibjcctum. Subslantia enim omnibus subjecta est. differentiis disjunguntur, et proprietatibus explican-
Accidens enmi quod in novem dividit partes, prseter tur. Accidunt auteni in specie_busaccidentia secundo
subslaniiam esse non polest, alque ideo omnia quse- loco, principaliter vero in individuis quae sunt sub.
cunque definienda sunt, si genus non habeant, eo- G speciebits. Qnid autem sit posterius dicendnm est»
rum subscriptivam quamdam et dcinonsiraiivam ra- Gen-ra igitar et de speciebus dicuniur, el de diffe-
tionem reddi necesse est. Sic igitur nunc genus, reniiis quoeipsas species dis r.buunt, etde propriis
quoniam rem ipsam definiendam putabat, non duxit - quse species componunt, et de bis accidentibus quae
'& generc definiiionem," sed deditquanidam gene- cum principaliler in individuis fuerint, in speciehus.-
ris demonstralionem pfoprietatemque. Dico' auiem -esse dicuntur : hoe autem monstremusêxemplis,
quod Porphyrius vel suballernortim generum, vel el sit riobis genus aniriial, sil s,iecies homo, sit dif-
illofum quse geriei-alissimaSunt, hanc dederit defi- ferentia ral:onale, sit propfium risibile, sil accidens
riifionem, et quodammodo subscriptionem deriion-| stans vel ambulans, vel aliquid in mensura cor, oris,
stralioriemque. Nam si quod geniis.habet.aliud genus, ul tripedalis. Auimal ergo^quod genus esl, diciiur
et itieinlibc ipSum aliud, et item aliud, si nuibim de specie, id est de homine. Dicis eniin hominem
erit supra gentis, quodgentis non habeaf, in infinir esse animal. Porro autem de speeiei differenlia ni-
tum procedit ralio. Sin vero habueril, necesse est hilominus dicis genus. Dicis enim rationale esse ani-,
quoque islam definilionem aperte ordinaleque cori- nial. Nihilâutem prohibel eodem modoetde prbprio
gruere. DJGO autem genus non animal animali, neque - genus dicere".Nam si dicas quid est risibile, non
qiiod homo speciessit homini, alque equus equo:D absurdurri est animal noiriiriare. Aceideritia yero hoc
sed illud quo ipsum animal homini atque equo genus modo principaliter in individuis, seeundo vero loco
est, animalenim ipsum per sese nulli genus est, ne- siint in speciebus. Nam si quis dicat singulos homi-
que' homo ipsura per sese ulli species est, neque nes, utpula Cieeronem sedere "vel stire, vel quod
equus ipsiim per sese ulli species est, sed sunt ge- aliud libet, in specieJiominis eade.h quoque eonve-.
nera et species ad altefius parlicipationem. Nam, nire necesse est. Nam si Cicero sedet, sedet eiiarri
quoniam sub animali esl equus atqtie homo, non ad homo. Si Cicerb ambulat, ambulateiiam homo. Ergo.
seipsum anjmal genus est, sed ad equum alqne ho- si qua accidentia venerint ab individuis, el ea tracla
minem.Elitem species quaeToeanlur, homo seilicet m speciebus consederint, ad ipsa quoque accidentia
- atque equus, non ad equum atque horninem, sed ad dfci poleritgenus. Quid est enim ambulans, si quis
aniinal species stinl. Dico igitur genus ct species non iiiierrogel? merito animal dicilur. Nihil enim am-,
ipsas substanlias in quibus genus et species surif, bulare nisi animal po'.est. Porro autem sub specie-
sed ipsani participationem priorum ad subteriores, bns individua sunt, m Ciceroet .Yirgilius sub ho-
et subteriorum ad prioies. Iloec igilur participatio, mine ad quse individu.a"genus speciei pracdicari
23 tiY PORPimUUM DIALOGUSI. -
30,
potesl. Nam si inlerrogavens quid est Cicero? me- ALconstat c id quod est risibile etiam rationale posse no-
rito animal dicas. Genus igilur el ad specieiri et ad rminari;"Quod si ad species differentia.dicilur, species
diflerentias, et ad accideulia, et ad propria,el ad autem s ad individua praedicatur, necesse est ut diffe-
iiidividua nominatur. Porro auiem species, non jam rentia i quoque ad individua prsedicelur. Sicis enirri
de genere, neque de differentiis, sed de solis pro- cqualls est Cicero? ratibrialis. Quod si differentia ad
. priis et subjectis individuis appellatur; In illis, id -Individua
-i praedicalur, accidentia vero individuis ac-
est-individuis, quia superesi; in propriis, quia aequa- (cidunt, necesse estdiffereniias ad accidenliapraedi-
lis esl. Quid aulem sit hoc inodo videmus : Omnia cari. ( .Proprium vero quoniam- semper unius speciei
genera speciebus suis supersunt et abundant. Aburi- proprium ] est, et ad unani speciem prsedicaiuf "so-
dare autem geriera dicimusspeciebus, plus habere Ilam.ctii est proprium. Risibile naniO;uequod.pro-
"genera viriutis quam species. Homo enim quod ost .prium -1 est, ad solam horiiinis speciem praedicatuf.
species sol.!m homo esl; Animal vero quod est-ge- Quod ( si ad hqmiiiis speciem praedicaiur, species vero
nus, non solum liomo esl, sed et equus vel bos, vel ad < individua dicitiir, non est 'dubium quin proprium
quodlibet aliud animali suppositum-. Ita major vis < quoquc de individuis prandicetur^Nani si liomo risi-
generis recte de minori sibi et snbjetia speeie prae- bile ' aniinal esi,'Cicero quoque ei Virgilius risibilia
dicatur. Alia vefo sunl, quse sibi sunt paria ut sunt Bl' animalia
'• recie dicunlur. Quodsi proprium ad Indi-
propria et speeies. Species esthonio, proprium ri- < vidua recte dicitur, recte -etiam et de accidentibus
' sibile.
Quidquid•ergo fuerit risibile, hoc est homo. praedicalur,
I qnse ipsisaccidunt individuis. Accidenlia
Quidquid hbmo, hoc risibile esl. Itaque neque.ris.bile. vcro^ et ipsa, et de speciebus, et de alijs omnibus prse-
hominis, neque liomo risibilis poTentiamsupervadit, - < dicantur, el de ipsis maximeiiidividuis. Namque et
sed acqualiasibi ad se hivicem praedicari possunt; albus.equus et albus homo diciiur, et iterum niger
'•
ut si dicas, quid est homo? Risibile. Quid est risi- equus,< et nigerJSihiops dicitur. Qiiodsi itapsl, animal
bife? Hom.p.Ita igitur quaecunque superiora fuerint .• < quoque nigruin dicitur. Dicilur etiain rationale ni-
ad illa quse subteriora sunt, praedicantur. Et quae- grum I et irraiipnale nigrum, quippe si equus et homo
cunque aequaliafuerint, pariler sibi ad invicem proe-/ £setbiops nigri sunt. Diciiur eliam risibile nigrura
dicantur. Illa vero qnae subleriora suut et miribra, cum < hominum quis niger fuerit. Dicitur,etiani indivj-
de superior.bus et abundaniibus ut surit genera et duum < njgrum, cum sic quis unus iiomo ex jlithiopia
-
species pra-dicari non possunt. Nunijuam enim recte riominatur.
' Qiiqd cum ita sit, conslat et genus ad
specieni de genere praedicabis. Ita ergo species de pluritiia
1 praedicari, id est species, differcntias, acci-
prqprio praedicatur ut pari. Sed quoniam sub spe-: < dentia, propria,' atque individua, nibilominus et
ciebus sigiliaiim individua sunt : individua aulem G» diffefentiam
< ad plurima pfaedicari, id est ad species,
vocamus quse in nullas species, neque in aliquas jara propria
] ad indiviJua et accidemia, et proprium ad
alias^partes diyidi possuni, ulest Cato, vel Plato, plurima,,
] id est specicm, individna et accideniia.- Et
vel Ciceto, et quidquid homirium singuloium est: sspeciem ad plurima,- id est individua.et accidentia.
hqs enitn in nullis paflibus dividis, ut animal in Accidens J vero el ad genus et adspecieni, et ad pro- -
species, hominem sciiicet,'aique equum, homineni prium,'et | ad.differentiam, et ad indiyidua. Quod si'
quoque ipsum specialem, et singulos circumpleclen-. ita i est, has. quiiique.res constat ad plurima praedi-
tem,in Catonem, Platonem, Yirgilium, et omnes cari. < Al vero individuum,quoniamsubse nihil habetj
• sigillaiim homines
distributos, bominem vero ipsupi/ ad s singularitatem quamdam et unitalem pfaedicatur.
singularem, id est Ciceronem, in nuIlos,alios distri- ICicero. enim, linus est, et ad uinim nqmen aplatur.
buere possumus, atque ideq urojmi/, id est indivi- Ita 1 individua quse.ad unitalem dieunfur, cunctis su-
duum vocitatum est. Species ergq quse ad propria . perioribus
] suppusita sunt, ul genus, species, diffe-
ae.qualilerpraediqatur ad. individua , quoniam niajor renlia,
I ad propria, vel accidentia, quamvis.ad.sa
est species horainis, qtiam"quodlibet al.iud indivi- iinvicem-dici possunt, ad individua tariien aequaliter
duum, ita praedicatur ut superius ad id quod est. ••]praedicaniur, ut superius-denidiistraium est. Indiyi-
s jbalterius. Cicero enim solus Cicero est, homo ati- D) dua< yero, qnoniam sub se nihil, habent ubi seeari
letn non soliis est Cicero, quod si ad indiyidua prae- idiisiribuique possint ,.,ad nibil aliud prsedicanlur,
dicatur, et ad individuoriim accidenlia prsedicatur. inisi ad seipsa quae singula atque una sunt. Alque,
Iia igitur species ad genus quqd snperius est non" hoc I est quod ait :.Eorumquse dicuntnr alja ad unila-
praedicatur, neque ad differenljam, quia differentia ltem dicunlur, sicut omnia iridividua, utest Socrates,
(ut nunc monstraluri sun.us) super speciem est, ad et ( hoc,elilJud. Alia quae ad mull.iludinem, ut sunt
proprium vero cui par species est,yel ad indlviduum , gpnera',
{ et speeies, et differen.tiae.etpropria, el ac'-,
cui superesl., pnudicalur. Differenlia vero et ad spe- eidentia.
i Hsec enim comrnuniter nbn unius propriae.
cies,.el ad propria , et ad accidentia, et ad individua , iappellationis sunt. Siniile est acsi diceret: Ilaccenim,
praedicalur. Namque ralionale quod est differenlia•.' "'coiriniuiiiter ad piurima pr.fdicantur non, ad -Uiiiia-.
ad bominem praedicatur, quod est species. Ita.ratio-. ytemj
/ sicutindividua. Ei quid si.nl,generavel species
na-e quod est differentia, praedicatur.ad "risibile, id vel differentiae vel.propria yel accjdeniia exemp.l.nm-
est proprium. Diciturenim id esse tisibjle, quod.ra-. suppoiiitdiccns : Est enim genus,ut ani i>al; species,
lionale. Nam si honio ralionale, et homo risibile, • ul iionio, quam- dud.um hominis. specieni cum aliis "
" '
'51 • AN; MARL. SE_V.BOETII ;. M
animanlibus sub animali posuim.us. Diffbrentia» ut A genus est, id esi sub qua species nullsesunt. Nam si
rationale qua species, scilicet hominis ab irrationali sub ea specics essent, ipsa eliain genus esse posset.
disiat animali. Pr^prium, ut risibile, quod nu'lum" Species ergo quse vere species est, alias siib se spe-
aliud animal, neque rationale, neque irralioiiale ha- . cies non habebit, ut est homo. Namque homo, quo-
bel. Nullum enim animal ridet, nisi solus homo. niam speeies est, singuli homines qui sub ipso sunt,
Quare cum qnsedam coeleslium polestatum animalia , non ejus species, sed ind^vidua nominaniur. Namsi
raliohabilia sinf, eorum lamen propnum risibile non homo genus essel bominum singulorum, genus au-
esi, quoniam rion rident. Recte igitur risibile solius lem, sicut dicium eslâd plarifnas res specie diffe-
hbrniiiis proprium pracdicalur. Accidens, album, ni- renles in eoquod quid sit appellalur-:bomo, id est
grtim el sedere, quoniam in substaniia hoininum n«n species, siut genu&.prsedieareiuradsingulosbomines,
surit.merito accidenlia nominantur. Nam si subst.m- singiili bomines specie ipsa- differrent. Sed singuK
iiseoujiiscunque speciei inleressei, id.quod accidens Jtomines specierion differunt, quod aulem specienon
dicirims, inieremptoaccidenli periret eliam cjus spe- differt, si quid ad hoc praedicatumfuerit, nonprae-
ciersubslantia cui accidit. Nam quoniam rationale in dicalur utgenus ad speeies, id est bomo non praedi-
Iiorninissubstanlia est, si ralibnabilitas inlcrimatur, caturad^singulos homines ut genus ad res plurinias •
lioniinis quoque subsianl!a ncpe^saiio peritura est. fi speciedifferenies, sedad res plurimas numero diffe-
Idcircn, qnoniam ih ipsius speclei subsj,an'ia natura-. rcnles:, singuli enim homines niimero a se lantum
queversaliir. At vero albuni et nigrum,.vel quaecun- - iwn specie disiant.LAtqiie' ide", quoniam.genus sic
questint accidentia si inierimas, species ipsa in qua- ad subjeeta praedicaiur, ut ad plurimas res specia
illa aceidebant, maiiet. Nam neque oinnis homo can- , differenles prscdicelur ; species' auiem ad subjeeta
didus, neque omnis.niger est, el cui allerulra defue- ita praedicatur, ul ad plurimas res numero differen-
f inl ejus species nqn peribit. Atque idcirco hsee acci- les prsedicetur. Congruunt igitur sibi genus et spe-
deniia, vebifi non innata in substanlia, seda furis cies, qtiodgenus el species ad plurima prsedicantur,
venienlia reete nominata sunt. Nunc ergo, quoniam ei utraque in eo quod quid sii. Nam si interroges quid
quid^sit genus ostendilur, et ea quse ad unitatem di- est bomo, animal dicitur, id est genus. El si iriler-
cuntur, ab iis quse de plurimis praedicantur disiinxit roges quid est Cicero, homo diciiur, id est species.
alque"dislribuii, ipsius generis differentias, vel ab his Di&tanlîuiem, quod quamvisutraque ad plurima
quae ad unilaleni d!cnniur, vel ab eis qii;B ad plura- prsedieentur, el in eo quoiiquid Sit genus tamen prse-
litatem congruurit, id est differentia, specie, proprio, dicafur a.dfes specie differenles, species vero dicitur
nccdehtique declaral,"et dicit genus ab iliis quaead ad res tantum riumero differenles, quod Porphyrius "
sola individiia praedicantur, id esi quoead unitaiei», G sic demonslrat:
boc differre, qubd genus ad plurima praedicetur, in- Abhis vero reliquis quce de pluribus appellan'.-ur,
dividua vero ad singula. Sed, quonbini"haec-differenlia genusdiffert,primo a specie. -Quoniamspecies, el si de
generis ad individua communis erai differemiis, spe- pluribus prcedicentur,'nonlamen specie differentibus,
ciebusque, prbpriis et accidentibus, aJ) illis ipsis aliis sed numero: homo enim species cum sit, de Socrates
differentiis geniis dividit atque disjungit. Quod ita Platbne el Cicerenetprwdicnlw, qui non specie, sed
deinonstral., Ab his igituf qiise ad unitaiem dicuntur numero differunti Animal verg quodgenusest] el bovis
differt genus, quod genusest hoc quod de pluribus , el equijprmdicalioest, qnm differunl speciea se hwi-
prsedicalur.' cem, non numerosoh.
Ab his ergo reliquis genus differl. Primo a specie; Quodsimile est ac si dicerel, penus a specieunam
quoniam species, el&ide pluribus, non lamen spccie drffercnliam plus habere. Congrunnl namque genera
differentibus,sed numero prmdicalur. speciebus^-quodutraque in eo quod quid sit praedi-
Ac primum'generis speeieique distanliamriionstrat, caritur, ui diclum est. Congruuntitem genus et spe-
quse prionst a genere. Nam quamvis differentiasu- cies quod uiraque ad res plurimas praedicantur. Con-
pra speciem'sit, non super suballernam tamen, sed . gruit item genus et species, quod utraque ad res
supcr speeiem specialissJinam differentia poniiur. D1numero differentes pfsedicantur. Nam et singuli ho-
Nam quanivis-rationalis differentia super honiinem - nvnes ita a se<divislsunt, quantum ad numerum, ut
pinatur,quse species specialissima esl, lamen anle liomo ab equo vel bove, vela cervo, vel a quibus-
S|ieciem specialissimam' ipsa differenlia species est libet aliis animantibus. At vero dislalaspecie genus,
ejus generis,"cui specles specialissima snpponitur. quod genus de pluribns rebus specie differenlibus
Nam sub animali ante hominem rationale pbnilur. - praedica.lur,quod species non habent. Nihil autem
Igitnrcum gehus et speciesnlfaque adplurima prae- differre arbitror, utrum ita dicatur aliamrem ad aliam
diccntur, genus vero ad plurimas species in eo quod praedicari, an aliam rem de alia praedicari'.Uterque
quid sit praedicatur, species non jam ad plurimas enim idem intelleclus est. Nam"si animal prsedicatur
species; sed ad plurima individua prsedicalur. Sunt ad hbminem, idem eiiain aiiimal de homine praedi-
autem qusedamgenera generalissima (ul dielum est) catur. Nam cutn interrogaveris quid est bomo, fes-,
supra quse aliud geiius inveniri non possit. Sunt au- pondes de hominis interrogalione hominemosse ani-
tem species sub quibus aliaespecies inveniri non pos- mal. Sed nunc oporlet noseaqusesequunturaspicere.
sirit,etinlegra species illa nominatur, quse-nunquam Quid ergo sequilur?
53 . • IN .PORPIIYRIUMDIALOGUSI. . '34
A proprio autemgenusdtfferl, quodproprjumjuxta A aaccidens, accidenlaTem qualiiatem non substanlise.
quamquespeciempropriumappellalurcui propriumest, B Ergo quoniam genus supra speciem cst, et species
s
etjuxla eaqumsubspeciesunt, scilicetindividua.Nam- supposita generi, genus speciem, species individoum
jtte ris:.bilehominissolum est,el singulorumutique ho- quidq sit oslendit. Porro autem sola gossunt species
iirinutn.Genusautem non ad unam speciem,sed ad plu- differenlia
d segregari: quaUlalibusenim substantisli-
res res speciedifferentessemperaptatur.. I
.bus, id est substantias declarantibus, sejunguniur
Ergo hoc videlur hic dicere, quod omne proprium aatque-disperliuntur.-Namcum animal genus sii.homo
si fuefit speciei unius tunc vere est proprium. Namsi vero v vel equus species, quales utraeque species sint
unius speciei non fuerit, sed duarurri vel plurium, monstrat
r differentiaesegregatio. ut dicamus spetiem •
tune duobusvel pluribus non' proprium, sed erit in ,e , esse hominis raiionalem, spetiem vero equi irratio-
substantiaerationecommune. Constat .ergo proprium nalem. n Si quis.enim interrogel quid est homo, arii-
ei cujus est proprium, soli speciei singulariter adhae- «•maldicilur. Sin aiitem quis dicat qualis est homo,.
rere. Unde quoniam hominis species soia -est quae rationalis
r respondetur. Ita semper differcniia non in
rideatj-risibile homini proprie et singulariter aplaiur. eb
« quod quid sii, sed in eo quodqualesit appellalur:
Ad unanrsemper igiturspeciempfoprietasadbibetur. de i accidenlivero rion dubium est, cum, ipsa qtialitas
Disutigitur proprium a genere, quodgenus semper B'iin accidentis partibus componatur. Namque in prae-
ad plurimas species appellafur, propfiumvero de una dicamentis-inter
c alias novem parles aecidentis, etiam
tantum specie cujus est proprium. Namsi risibile di- squalitas
sc nominalur. Nam etiam si quis inlerroget
eas, adunam tantum specieni homiriis appellatur. < qualiscorvi speciessit, nigra coniinuo respondetur.
Congruit autem genus cumpfoprio in hoc quqd genus < Congruunt ergo genera differentiis et accidenlibus
el proprium de pluribus appellantur. N.imquegenus (quod de speciebns pluribus praedicantur. Nam sicut
ad plures species appellatur. Ap; ellalur etiam genus genus
; species subse plureshabet.itadifferenlia. Nam
de his quse sub speciebus sunl individiiis. Nam si rationalem
i dicimus Deumet hominem. Rursus etiam
bomo et equus animafesl, erit eiiam Cicero animal, . accidens
: de plurihus speciebus prsedicatur. Nam ni-
et quilibet equus singulaiiter animal nomirialur. Si- jgrum dicimus et hominem, etequum, et corvum, et
milileret proprium adplurima dicitur. Dicitur enirii < ebenum, el plurimas alias species. Rursus congruit
ad unamquamque speciem, "et ad ea iridiyidua qnae igenus differenike, quod, sicut genus, sic differentia
sunl sub speciepr.i dicalur. Nam si homo risibilis est, :sequaliterad individuum praedicamr. Nafn si Cicero.
i
risibilis est"eliam Cicero et Virgilius, et quicunque animal est, quod est genus, et ralionale animal est,.
Bingulariier nomiiianlur risibiles sanl. Cbngruunt quod est differentia. Congruunt etiam, quod de uu-
eiiam quoniam ulraque in eo quodquid sit praedican-"' mero different.ibus praedicantur, quod.superius da
lur. Nam genus de-specie in eo quod quid sil praedi- ' aliismonslratumest. Distataulem qubd (sicut dictum
catur. Nam si dicis quid est homo, animal appellabis. est) genus in eoquod quid sit appellaiur,: differentia
Iiem proprium in eo quod quid sit praedicalur. Nam vero vel accidenlia ineo quod q;iale sit praedicantur."
si dicis quid esl homo, merlio risibile praedicabis. Nam si dicas quid est liomo, appellabis geiius, et
Congiuunt autem quodgenus et -prdprium ad pluri- dic:s animal esse hominem. Si yero„qnalis sil ad.
mns res numero differentes praedicanlur. Nam ila a differentiam interrogaveris, raiionale respondeam,
se differunl singula animalia, id est boino, equus et vel accidens nigrum .vel album,^vel qualis quisqug ,
corvus, et cselera, ul singuli homines, quanliim ad sit de quo in:errogaiur. His igitur disiributis distan-
numerum. Distat autem a genere, quod genusad plu- tihs ipsas a primordio rursus ordililr dicens':
rimas species prsedicatur, proprium vero ad unam Undehoc quod de pluribus prmdicatur genus<dislat .
solam cujusest proprium nominaliir. Sed nonesl in- ab iis qumde singuiisprmdicantur,Jiocesl ab indivi-
ter"genusel proprium eademdifferentia quaeest inter . duis. Illo guodde speciedifferenlibuspfmdkalur dis al
speciemetgenus. Nam s;eeies de nulla.omnino spe- a speciebuset a propriis. lllo eticun in quo quid^sil-
cie praedicaiur,proprium vero licet non ad plures, ad appellalur, secernitur a differenliis el. a communiter
unarritamen solamspeciem cujus est proprium, sem- D acciderilibus,quod hmc duq quale qitid sit declarant.
per apiatur. Post hsecigitur de differenlise acciden- Hoc dicil dislare genus abjhdividuis, quod genus
-
lisque agenere dislantia disserit dicens :- deplufibus (uldictum est) pradjcatur. Colligitautem
A differentia vero et ab accidenlibusdifferl genus, . elln unum redigit proprii specieique differentias.
quoniamel si eliamisla de pluribus speciedifferenlibus Nam, quoniam species de plnribus non. specie, sed
prmdicanlur(Aifferenlim scilicet, el accidenliaqumcom- numerodifferenlihus praedicaiur, propriuni yero de
muniler accidunl),non tamenin eo quod quid sit appel- uria tantum specie ct de iis quaesub eadem specie
lanlur, cum inlerroganlibus nobis fil secundum ea sunt individuis prsedicatur.Quamvis enim de una
responsio: magisenimquale^quidsit ostendilur,' specic pr.rdiceiur, tanien seqiiaest.illi cum specie a
Differentiamvero et accidens idcirco posteriusre- genere differenliade plnribusspc'ciedifferenlibusnon
servavit,quod eomm unam differenliariierat distan- praedicarj. Nam neque speîes praedicare omnino de
, tiamquediclurus. Differentia.enim et accidens qua- speciebus aliquid pqlerit: neque proprium, quoniam
' litatem cnjuscunquespeciei demonslrant: illa sub- pniprium non de pluribus speciebus, scd de uii»tan-
stantise qualitalem, id est differentia; illud, id est lum cujus est specie proedicatur.Qtiodsi iia est, iina
33 . AN. MANL.SEV. ROETII 36
differeniia a genere, species et propria sejunguntur. Ai cantur. Nam si-quis diealhoniinem esse animal, non
Accidens vero et differcntia eadem quoque una a polerit converiere animal esse homincm. Nam homo
genere differentia separantur, quodgenusln eo quod niliil aliud, quanlum ad genus, nisi animal est: ani-
quid sit dicitur, differbnlia vero vel accidentia, in eo mal quantum ad species potest esse etiam nonbomo.
quodqualeappellanlur. Ilas Porphyrius adcorislruen- Paria vero praedicameritasemper sibi ipsa invicem
damgenerisrationem differeniiasquampafcissimepq- converlunlur. Nam quoniam risibile solius est homi-
testcolligil, etipsasdifferentiasftiullismodisposierius nis, risibile ad hominem praedicatum eliam converli
proliaturus.nuncvero, qtianlumsatesi, dicitseabun- potest, ut homo ad risibile pfaedicetur. Dicilur enim
danlemgenerisconslituisscralionem, hocdicens: quidquid est boriio, risibile : quiifuid est risibile,
Eoc j! ila est, nullo mitiusaut plusejfectaesl generis homo. Ergo quascunque definitiones convertere po-
' tes, illaeverae alque pares sunt: quascunque conver-
diffinilio.
Perfeclam plenamquesegenerisdiffinitionemfecisse tere non poles, aut majqres, aut minores sunt, pa-
dieil,qQoniamneque plus neque minus facla sitdiffi- res invenifi non possunt. Nanisi dicas hominemesse
nitio, sed sequaliler ad geriuspariliterque composita. subsiantiam animatam aique sensibilem, verum e"stv
Quod quale sii hoc modo monstrandum est. Novi- •Iiem si converlas et dicas substantiam 'animalam
nius quod quaedam res'quae ad alia praedicaniur his B5 alqne sensibilem esse hominem, non oninino verum
dequibus pnedicanttir, abundant, ut genera et spe- dixeris. Potest enim subsiantia aiiimaia esse alque
cies. Namque animalquodgenusest, de hominequbd sensibilis et homo non csse. Ilem si dixeris rem ra-
est species, hoc abundat, quod nomen generis etiam lioiialem,'mortalem, risus et disciplinae capacem
inequum alquebovem alqtie in alia va'et aptari. animal csse, verum dixeris. Si aulem dicas alqtie
Ergo siquis adquanitibel rem abundanlem feeerit, converias animal esse rem rationalem, mortalem,
majoremque definiiionemquam ipsa res fuerit, qnam risusetdisc']ilina2percepiibi!em, non omiiino verum
definit, non erit irilegra propriaque dcfinilio, quo- dixeris. Potest enitn essc anitnal, et rion esse ratio-
niam non solam illam rem amplecliiur qiiam definit,- nale et ristis capax. Ergo quoties major est defiui-
si.major fueril dilfinitln, sed etiam alias quaseunque lio.qiiain id qtmd defiiiilur, si prius dicitur iii quod
res quibus ipsius- definiiionis lerminus abundabit. definitnf, et major definiiioadhibeiur, veraesse poie-
Majorinri igiltir praedicamenloram major eril defini- rit definitio. Si eniin prius dixeris bominemrem mi-
. tio, minorum vero minor eril etiam definiiio. Ani- norem, el ad ipsum poslea adhibueris definitionem
mal ergo quod majus est, ita defnjiunt : Aniinal est majorem, ut prius dicas homo est, et postea subjaii-
subslaniia'animala sensibilis : hohiinem vero quod gas substantia animata sensibilis, utrum est. Homo
,ab animali, minus est, ila defininnl-: Homo est ani- C1enim necessario est subslanlia animaia sensibilis. Si
malralionale, morlale, risus etdisciplinae percepli- vero prius dixeris defniiiionem,-et posteadixeris Id
bile. Quodsi majus esl animal ab homine, major erit qnod definies, vera esse non poiest omnino. Nam si
etiam aniinalis definitioab hominis definiiionc. Pltis defiiiitionem majorerii prius dixeris, dicens subslan-
enim crit dicere substantia animata sensibilis, quam tia animata sensibilis, et postea rem minbrem intn-
animal rationalc, mortale. Nam substantia animata leris, ut dicas homo est, utsit, substantia anirnata
sensibilis, sicut ipsum animal, non soltim bominem sensibilis homo est, non omninb verum est. Potest
complectitur, sed etiairi equum et bovem atque alias enim esse et substaniiaanimaiasensibilis,nonlamen
hujusmodispeeies. Si quis ergo ad hominein majo- homo. At vero"si minor fuerit defmilio quam illa
rem definiiioneih aptaverit, quse est animalis, ul ita ipsa res quse definitur, si prius dicia sit definiiio,.
definiat hominem : homoestsubstantia aniniala sen- vera est, posterior, falsa.Namsi diseris definitionem
sibilis, nori esl p'eha definitionis ratio, cum eqttus quaeest niinor, res ralionalis; morlalis, risus-ctdisci-
atquebos substaniia animata aique sensibilis esse plinaecapax, et posl intuleris animal esl,"ut sit, res
possint, quaespecies hbminis non sunl. Si quis vero ralionalis, mortalis, risus el disciplinaecapax animal
majori-rei minorem definitionem aptaverit, curam et est, vera est. Omnis enim res,-quae ralionalis et
dimintitamqiibdammoJofacit ralionetn. Nam si quis " mortalis es', risus et disciplinse capax, necessario
animal definire volens dicat : Animal est res raiio- animal est. At vero si converteris, ei rem majorem
:naliSi risuset disciplinaepereepiibilis, non erit inte- prius ! dixeris: post vero mirioreriidefiniticnemadhi-
gra "definiiioiquoniam suril quaedam animalia quse bueris, vera omnino esse nbn potest. Nam si dicas
istius defihilioriis ratibnerii subte fugere alque eva- prius, animal est, pos.teaaiiiem junxeris, res rationa-
dere possunt. Est enim animal bos, quodneque ralior lis, mortalis, risus et disciplinse perceptibilis, nnn
nale sif,neque fisiis percepiibile. Sola igitur rcliri- omnino verumest: Polestenimessean:mal, etratio-
'qiiarilur bene definiri,-q'ufectinqueaequalibusdefini- nale vel mortale non esse. Itaque si major estdefini-
tionibus constituuntur, ubi atilem sequalis definilio lio quam res fuerit: si prius rem dixeris, postea de-
'sit, hqc modo possumus reperire : Praedicamenia finilibne.mintuleris, vera est. Si veroprius definiiio-
quaectinquefuerint; si majus praedicariicntuinde mi- 'nemdixeris postrem inluleris, falsa esi. In minofi-
nore aliquo praedicalur, converti non pofesl, ut bus ' vero definiiiunibus et majoribus rebtis conira
mihor de majore prsedicctur, Semper eniin majora "'est. Nam si definilionem prius dixeris, postea rem
' de miiiorihus. nttnauam ininora de maioribusnracdi- "subjeceris,
'• veraest. Si vero rcm Driusdixeris.nostea
57 - I-NPORPllYRIUMDIALOGUSI. '
38
defiuiiionemsubjeceris, vera omninoessenon polest. A !speciei vero substantia genere superposito, et ad
At vero in lequalibus definilionibus converti cequa-- iipsam praedicalio perficilur, nonêst dubium quin
liter fiolest. Kam quoniam solius homirws haec est .,cum ( genus diffinire necesse sit jure speciem,et cum
definilio, animal ralionale, mortale, sequalis est hsec ispeciemjurenobisgenuspraedicarenecesse sit. Haec
i
ad.bominem definitio, quoniam, non est aliud, cui .igiluretiamingenerissubscripiioneservabaiurdistiuc.
possit aptari. Itaque si prius.definilionem dixeris, tio, 1 cum generis definitio habiia esl. Hocenini dicium
postea rem subjeceris, vera erit, ut e.^t:homo est iest, luncesse genusquod ad dislantesspecies dicere-
animal rationale, mortale, risus etrdisciplinaeperce- Itur.Nunc.vero-dicendum eslidesse speciem.quse sub
ptibile. Sin vero converleris, jH.prius definitionem, -j -genereponitur. Sedmultiplex ejusdiffuiitiohaberi po-
postea rem diveris, utsi.dicas, animal quod fuerit -lest. i PotesteRim rursus diciidessespeciem, adquam
rationale, mortale, risus et disciplinse-percepiibile genus
{ -ineo quod quid sit, praedicaiuf. Quaeres utrse->
hoino est, haec quoque vera est: ita isemper ut defi- < que id significant, speciem. poni sub geriere. Nam
nitiones verae s:nt, neque plus, heque minus in deS- ,]prima quidem definitio,.id'aperle dcsignat. Seeunda
hilionibus opbrtet aptari, sed jequaliler definiliones 1non:talis^jesl': qubniam- semper niinora majoribus
, cqn.venienterquedisponi. Quod Porpliyrius scilicet isupponuntur. Genusab eo aliquid in eo quod quid
non ignorans ait, se neque plus,' neque minus effe- B, sit i prsedicatur : qubd niajus esse nori dubium est.
tisse genefis dcfinitionem. Et Fabius : Sequilur in- 'Quod si ita est, nullus est obscuriiaiis error, quin
. juil.de specie dispulare. Dic, inquam, quid sequitur ? ' ispecies quse minor est majori sibi -generi suppona-
EtFabius : Hie(ulopinor) ordoest. .\ '
tur. Nihil igilur lisecsecunda definiiionis significa'io
' ai priore differf :non enim species sub genere pone-
DE SPECIE. '.
'
Speciesquoquemullis dicitur modis. Nam el unius- retur, nisi genus ad speciemin co quod quid sit prae-
tujusque homims forma species, appellatur. Rursus > dicarctur.-Terlia verodefinilio speciei integraraiioria
.licilurelpulcliriludovullus, unde pulcherrhnosquosqM collecta' est, et ipsius speciei vim naturamqtie de-
•peciososdicimus. Bicitur specieset ea qucesupposita monsiral. Dicit. enim. speciem esse quaeadplurima
',st generi,unde homjnemdnimalis"speciemcppellamus, numero differenlia "Iri eo qubd quid sit prardicalur.
;umanimal ipsum getiussit: el album, colorisspeciem, Quacdiffinitib etiam ex snperiore genere debuifessa
Tunc ego speciei quoque .noriien sicut generis planissima. Sed ego non quanlum casligaia pefmittit
aquivocum puia. Nam et hoc quoque multifariam breviias explicabo, sed prius de ipsis generibus .
appellaride-ignat. Dicilur enim, inqtiit, species et specicbusquepauca dicendasunt : Cumsintqiiaedam
ilguracorporis,et forlasse alia plura. De quibus quo- genera.quaespeeics babeant, atque ipsa aliis-gerieri-
niam nullus traclatus habebatur, jure.praetermissa C, bus species,esse possint, nnn.est dubiumea gemina
sunl. TJic tamen a Viclorino videtur erralum, quod 'comp3rationis habitudine furgi, ut ad aJia speeies,
Etimidem sit cujuscunque hominis speeies e: vulius, -iad alia genera nominentur. Sed si in uno ftlo atqua
quasi in alia appellatione speciei vtillus iiernm pul- ordine speculemur, et quodcunque genus.a'icujus rei
chriiudinem dixit : quasi vero.non perinde pulchri- repeflum est, ejus rursus genus aliud requiramus, et
tudq vultus sil ac tota speciesfuerit, nam si quispiam rursus aliud;alque aliud : ilerurnsi nihil sit quo.intel-
pulcher fuefit loto corpore, eliam vu!tu..Sed,prse- . leaus ratioque corisistat, inexplicabilis raiio-iriter-
lermissis his, ad illam speciem qu:e sub genere poni- .minabilis.quetractabilur: sed,'quoniam multa sunt ih
lur atque genus effic!tveniamus. Namque,"ut diclum his scientise, fundanienla, quaenulla rationeanimi in
cst5 substanlise ipsae hullo speciei nomine-generisve infinituni proceden'ia concluduntur, dicendnm neces-
censentur, nisiquadam ad.se invicem collalione sint sario est posse nos aseendentes usque.ad tale aliquid
romparationeqtiecomposil;i!.Namque"qiiodbomoani- . pervenire, cujus cumjpsum .cseteris geriussit, aliud
mal est,npn idcirco ei genusest, quoniam animal est, ,'geniisinyenire non possumus,quod genus pfiinum,:et
sed idcirco quod sub sebominisalque eqtii,.elca?.lero- --inagisgenus, et.generalissimum nuncupeiur. Sed si
rum animantiumspecieshabei,alqueidcircoait: Unde hoc in genefe .coiilingit,;istascendente's a'icubi -co'n-
, hominem animalis, speciem appellamus, cum animalD.).sistainus, non est dubium quin descendenles iferum
. ipsum genus sit: neque enim homospeciesdiceretur, species ad aliquemqtiodammodo calcemôffensoter-
nisi super ipsumanimalis appellalioprsedicarelur. Sed. mino consislairius. Igitur.cum descenderiinus-pcr
ut. monsiraret non insolissifbslanliis genera species-" . speciem et usquead illam speciem venerimus, quaa-
queversari, sedetiam in omnium .praedicameniorum , sub se species nullas habel, illam speciem-.ulli.mam
. nuncupaljonibus esse cqnnexa, non solius substantise , speciem et magis.speciemet specialissiniani nnncu-
deditexenipliim,sede(.iam ejusquod reliquumremari- peinus. Sed.quoniam speciesaliquqrum est contineng
serataccidenlis. Quqdenim.ait: Et albumcoloris spe- . (si aliquorum specie-'diflercritium continens esset),
ciero,inaecidenlisdivis"iqnepo.ni[urqMaljlaiis.Sed,quo-, non.magis,speeies,,sed gerius meritovocaretuf; Sed,
niam inlersequoedamconnexioesi.ettaliscomparatio .- quoniaiiicontinet,etnonspeciedifferentesresconiinet,
alquerelaiio, utpraeler ad se iiivicemhabitudinemge- .similes necesseest.sibi:conlineat pluraliiates:sedsi.
neraet species esse non possint: nihil enim in ebrum •, conlinet pluralitatcm, et m:\jus semper esf. id, quod
jdiliiniliqnilmseoncludipolest, ni.sialterutrumnomina- conlinet,- quam id quod coniinelur,--de -pluralitaic
la sint. Nam si subslanlia generis speciei supposiia, illa species:praedicabitur. Appellabitur igilur speciea
"
39 . . . , AN. MANL.SEV. DOETII , "40 -
de pluribtis rebus numero differentibus in eo qtiod AL:rum nihil majus poterii inveniri, mcrito ipsa magis "
quid sit. Species enim cum appellalur de subleriori- -genera
-| vocitanttir. Sunt aulem-qusedam alia qiiae
bus, superiorem speciem substanlianique:declarat. 1magis species appellanlur, sub quibus alise species '
Nam cum dicimus quid est Cicerb : homo conlinHO localas ] non sunt. Nam plus videlur esse species ta et
respondetur. Cum ergo,tribus niodis speciei facla sit ;i ;integrior, ae vere species est, quae geniis uunquam_
definitio, superiores duse non lanlum sunt speciei, _ iest, quam ea quse aliquaridogenus esse potbst. Quod
sed ctiani suballernte -speciei.;Est enim species quas si i verior species est, quae sola species, nunquam
et ipsa genus est: sit enim ipsa generalissimum- ge- "genus. est, merito magis species appellala esl. Igitur
Jiussubsianlia, et sub ea corpus, sub corpore, anima- ...inler riiagis speciem et magis genus inlervallum quod
tumeorpus; sub animato corpore, auimal; sub arii- -i -est, subalterna genera, et suballernae species imple- '
mali, bomo; sub homine, individua. Sed hanc divisio- 'verunt.. Nam subalterna vocamus quaecunquead su-
nemplenius posterius exsequemur, nunc autemboc -|pefiora species, ad inferiora pro generibus accipiun-
nobislanturnsufficil.Subslantiaigiiurmagisgenusest,- ilur,idcirco quia.si omnes resadinferiora corriponas,
Jiomo magisspecies, ita utnequesubsianfia speciesali- •]genera sunt, si ad superiora, spccies: et s.iad superiora
quando esse possii, nec bomogenusucorpusvero ani-. el i inferiora eadem ducas, genera et species invenien-
jnalum velanimal ad superioraspecies, ad-subteriora B-i i-tur. Atqiie ideo subalterna genera el species nohiinaia
genera nominaniur. Siquis ergo corpus aniinalum vel -:sunt,.quod filo quodam alque ordine ad inferiora
animalvelhominemvelitexprimereeldicat:Speciesest icomposiiagenera, et ad superiora.species-agnoscan-
quse ponitur subgenere, etad quamgenus in eo quoil. lur. i Sed baecita genera speciesque osse possunt, iion
quiJ sit pracdicatur, hsecdefiniiio «l magis speciem, id ui i cui genus est,-eidemiterum velut species suppo^
est hominem, et subalternam speciem continet, id est nalur. i Nam si (ut prius ostensum est) specie sua ma-
corpus animaium vel animal. Nam corpus animatur») jiis j est gehus, non.est dubium quin major res sub
etanimal et bomo sub generesunt posiia, elad eas minori i pnni non pnssil : atque ideo ait, ut alteri ge-
omnes in eo quod quid sit.appellatur, ul dictu.mest, nus, alieri species appellenlur, qnod nequaquam ad '
Si quis verb illam speciem defmitione monstrarevelit e.undem rem et genus esse et.species conveniret.
quae vefe species esl, id est specjalissin.am speciem Da- igitur Imjus reiexemplum, ut quod dlcit, facilius
quae tantuin species et nunquam genussii,- hoc modo possit aguosei. Faeil igitur hanc divisiouem. Ponit
definiet: Speciem esse, qusead plurimas resnuiriero snbsiant!am magis genus, stipponitur subslantiae
differenlcs in eo quod quid sil praedicelur. Sed iisec corpiis el in incorporeum. Corpori, animalum corpus
definitio subalternis speciebus nunquam ebnveniei. --el inanimaium. Animalo corprri auimal sensibile, et
-Illaeenim quae subalternoesunt species.possunieiiamC . animal insensibile, ut suut ostrea vel conchilia, vel
pro generibus accipi, si ad subjecta pisediceniur. ecbini, vel arbores, et alia bujusceriiodi, quaevivendi
Quod si possunt pro generibus accipi, cum pro gene- aniniam babent, non etiam seniiendi. Sub animali,
ribus accepiae fuerint non tantum ad plurimas res animal raiionale et irrationale. Sub rationali, mortale
riumero, sed etiam specie differenles prscdicabuniur; et Immortale. Sub mortali, hominem. Sub honiine
qirippecuni sunt genera. Sed <tuia Iioc in magis spe- singulos homiiies, hoc est cbrpora individua, Cicero7
ciebus non evenilut aliquando de speciedifierei.tibus nem et Virgilium.cilicet, et eos qui jam in paries sunt
praedicentur, hsec deilnitio posterior solius niagls --singuli. Substantia ergo qu r-prior esl, magis generis
speciei definitiq esi, et eam caeierae subalternaj spe- loco;accipitur. Genus enim solum non eliam species
cies exeludunt alque rejiciunt, quod P.orphyrius ila esl, quod nunquam ei genus-snperius invenilur, homo
demonstrat. Sed haeedefinitio ejus ^peciei est, quae vero solum species est: nullas enim alias sub se spe-
magis species dicifur. Aliae vero definiiior.es erunt cies cne;cel. Singuli enim homines non specie, ut
eliam iilaium quae non sunt magis species,,hortim dictum esl, sed numero differunt. Corpus vero qnod
ergo ipsam subscriptionem demonstrationemque cla- pridem sub genere postiimus id est substantia, ad
rius seipsum dicere promittit cum dicit: "substaiitiam_qusedamspecies, ad animalum corpus
Manifesiius aulem Jioc fiet quod dicimus kocmodo: D* genus accipitur. Animalum autem corpus ad corpus
Jn omnibus pmdicamenlis*sunt.qumdam magis gene- speciesost, ad animal genus; animal autem ad ani-
rum el magis specierum,,suntalia mixta: magisgenera mamm corpus species videtur, ad rationale animal,
sunt supra qum nullum aliud genus poteritinveniri. genus. Rationale item animal, morlalis genus est,
Magis species rursus, sub qua nulla species reperiiur, species animalis. Mortale autem genus hominis est,
horum inlervalla qum possident, el genera el species species ralionalis animalis : liomo autem quod super
sunt, singula superioribus ct inferioribuscollala, ul --individua est, nihil de generis natura soriitus est,
alleri genus alteri speciesappellenlurr sed tanium.sola species appellatur. Sed hnnc divisio-
Ilujusriiodi sunl, inquit, quaedam quorum genera nem sicubi in aliis rebus transferri et aptari placet,.
inveuiri non possunt, hsecqueipsa merito magis ge- ila considerandum esl, ut quidqd:d fuerit eujus ge-
nera nomiriantur, qnoriiam majusipsis aliquid inve- - nus inveniri non polest, magis id genus appelletur. Et
niri non potest. Nam si isia sunt genera (genus autem quidquid-ciijiis nulla species fuerit, id est ut super
onihibus subsepositis majus est) quorumg-iius nul- individuaffcollocelur,ilia niagis species. Oportetenim
ium est, nihil eorum m.ajuspoteritrepeiiri. At, quosi quod genus sil, super differenies specie res poni.
41 IN PORPHYRIUMDIALOGUSI. '&
Quod.autem magis species, non super differentes A-..Cum enim- sub se ind.ividua habeat quod ea uintj
specie res poni, nunquam aliter digne species po- neat, quae sub una specie sinl, et nulla stibsianiis
terit appe!l.'ri. Ergo, quoniam quemadmodum quod proprietate discrepent, species "eorum vncatur qins
Buperiusgenus super se iiullum genus habet, magis roiitiiiet. Ila homo et animalis species dicimr, quia
genus dicilur : ita speeies, quoniam sub se species « ntinelur : et ho.minumsingiilorum species esl, qui:i
lion habet, sed tanlum individua,' merito magis spe- •£0s conlinet qui nulla unquam speeie discrepabunt,
eies appellatur. Illa aritem qua; in medio posita sunt Definitio igilur magis genernm niagisque specierum
non ejusdemsunt habitudinls. Nam quoniam species lalis est : Magisgenus esê diciiur, quod genns sem-
esse possunt, non sunl ma.is gene.ra : et quoniam per sit, nunquam species, et quo supcrius nullum
genera esse possuni, idcirco nunquam magis species genus sit. Rursus magis specios cst, quae species
praedicantur. Nam illis quae supersunt species sunt: sempersit, nunquam genus. Et iterum quaenunqu.im
iilis vero quae suhsu-t loco generis prseponuntur. dividitur in speeies, et qu:r, ad plurima mimern ditfe-
Cum igitur diise formte sint omnium rerum, tit aut rentia in eo qued quid sit psedcatnr. Illa vero alia
"generapraeponanlur, aut species supponantur, sum- (ut safpe dictum esf) et genera et species esse pos-
milates, id est generalissinmm genus, et speci.ilis- smii, superioribus scilicel inferioribusqne collata.
s':ma species, singulas tantum conlinent habiludines. j,, Hoc autem altentKsime respiciendiim"est,-quod in
lllud, ut tantum genus, nunquam species videatur : - divefsis' Ionge nationibiis in' co genere, ubi ex
illud, ut sola species, nunquam etiam genus appelle- sanguine aJiqua cognatio deduciiur diversarum ro-
tur. Subalterria vero quae media sunt duas formas gnatiphum gens ad untim capui generis duci potes'.
Jiabent, id eSt utrasqne. Namque (ut frequemius insi- Namque cum Romani a Roniulo suni; Romnlus atiiem
mialum est) et generis quodammodo parentelam, et a M-irie, Mars a Jove, polerit genus Tiomnnoriimad
speciei derivationem sorlita sunt. Nee hoc forlasse Jovemdiici. Iiem quoniam Athenienses a Minerva,
nos lurbet quod speeies sfecialissima habet aliquid Minerva a Jove, pniest Aihemensi- m genus ad eum
sub se. Namque homo, cum sit magis spccies, habet dem Jovem vcliit ad originerri duci. Ilem quoiiiair.
sub se singulos homincs. Haecenim qii3mvis indivi- Persae a Sole, Sol autem a Jove, posstint fflrsse quo-
duissupersif, nunqnam formam speeialitatis immuiat. que ad eumde n Joveni, velut ad orig nem propriaro
PATIUU..LXIV. 2
4'3 AN. MANL. SEV. BOETII" U
deduci. iia diversissimse gentes ao unius cognalio- A. decem sunt, sed plures, non tamcn infiiiitaa.Indi-
nem erigi possunt, quod idetn in speciebus generibus- vidua vero quae sub magis speciebus sunt infinita
que non fit. Nunquamenim diversa genera sub uno sunt, et eorum intelligentia nulla unquam capi
genere pqterunt aecommodari. Arisioteles enim pri- scieniia potest. Quaeenim infinila sunt nullo scienlhs
morum generum prsedicamenla decem consiiluit, termino concludunlur,. giiur omms a nobis divisio,
ijuae velut aliquis fons, ita subleripribus omni- omnisque seientia a magis generibus per subalterna
bus orium quedammodo naiionemque profuderunt. genera usqtie ad magis species deducalur. lbi eniin
Haecigitnr genera, quomam generalissima sunt, et consisleutes integram superiorum scieniiam accipere
supertus eis ntillum aliud inveriiri genus potest, ad possnmus ac retinere. Si quis autem individuavelit
unum genus reduci non poterunt. Quod si decem scientia disciplinaque comprehendere, friislra labo-
genera prima ad unum genus reduci non polerunt, rat : sed iia jubemur a magis generibus usque ad
nec illa quae subsunt eisdem generihus, id est speeies magis species per media intervalla discurrere, ut
suballernaque genera, ad unum genus aliquando specificis differentiis dividentes subalternagenera,
potefunt applicari. Narii si prima eorum genera ad_ a magis generibus usque ad magis species desceu»
unum superius duci non possurit; rion est dubium damiis. -Specilicse differentiae sunt quae" speciem
quin ea ipsa quse sub ipsis sunt, ab uno genere coer- B quamcti.nque declarant. Declarant autem species
ceri conlineriqtie non pat'anlur. Nam si subslantia, differentiis hoc modo. Si quis enim dicat subslan-
qualitas, et quanlitas, et csetera sub alio communi tiain, ut ponat sub substantia, corpus sub corpore,
genere poni non possunt, quod.ipsa magis sunlge-, animatum corpus sub animato corpore, anirrial sub
nera, nec quidquid substantia fuerit, id est sub eo- animali, rationale aninial sub animali rationali, mor-
dem genere, ut animal vel homo, vel item sub qua- tale, et omnes has species quae sunt subslantiae cum
litate vel quanlilale, ad aliquod genus commune se differentiis posuerit, hominis scilieet species in-
poterunt applicare.. Nunquam enim inveniri genus fbfmabilut. Nam corpus animatum ab inanimato cor-
poterii, qnod haecdecem genera solitario et proprio '. pore differentia est. Porro aulem animal ab insensi-
intelleclu inlra se possit veluti-species continere. Af bilibus, et rationale ab irralionali, et mortaleabim--
dical quis : Ilarc omnia deeem genera si "vere sunt mortalibus differenlisesunt_: haecigilur omnia cutn
subsistentia, quodammodo substanlia. vel enlia dici Jiinxeris, unam speciem declarabis, id est hominem.
posse. Flexus enim hicsermo est ab eoquod, est .. Nam cum dicis corpus animatum, animal ralionala
esse, et in parlicipii abusione tractum estpropter. et mortale, quse scilicet differenliaein subalterno or-
angusiaiionem Latinae linguae compressionemque. dine sibi suppositae sunt, hominem demonslrasti.
Haecigilur ("utdicitim est) enlia possiinl appellari. Et C Sunt aulem quaedam aliac differeniiae, quae tales
ens hoc ipsnni, id est esse, genus eorum fortasse- sunt, ac si dicas animal rhetoricorum, quod solus
dici videbiiur, sed falso. Namque omnia quae inter ' homo rlietof esse possit. Sed hacc differentia non
se aequivpCcnoininantur, nunquam ejusdem conti- specifiea differentia est, et subslantiam hominis na-
nentiam generis sorliuntur. Quippe quorum sub- turamque non perficit, sed tanlum artem quarndam
slantia discrepat, non est dttbium quin generis quo- scienliamque commendat. lllse igitur iii divisionibus
que ipsius definiiio discrepabit : hsec aulem ut enlia differentiae speeiesque prosunt, ex quibus illa quae
noinineniur, non univoce, sed sequivocepraedican- dicitur magis species informatur, et bsec vocalur
tur. Nam quoniam subântia ens est, etitem qua-- specifica differeniia, quae magis speciem possit effi-
litas ens, siquis ralionem definitionemque subslan- cere. Ergo cum per haec descensum fuerit ad magis
tise et qualitatis dixerit, eademnam utrisque non po- sfjecies, relinquenda sunt sub magis speciebus indi-
terit convenire, non est dubium quin substantia et vidua, nec eorum esl aliqua scieniia requirenda. Naiu
qualitas non univoce, sed sequivoce praedicentur. illa non solum infinita sunt, sed etiam qusecunque"
Quod si aequivoceprsedicanlur, sub ejusdem generis in sese cqntinuerint infmita fiunt. Rhelorica enim
fonte poni no:i poterunt. Non est igilur in generibus species est. Sed cum venerit in singulos homines,
speciebusque aliquod genus solum' quod possil TJ lunc per singulos et infinilos divisa, singula etiam
diversa rerum genera coercere. Tunc Fabius : Abun- fiet et infiniia. Si enim omnes quicunque sunt vel
danter haec, inquit, omnia, et de his ipsis rebus fre- fuere. numerenlur rhelores, nullus unquam hujusce"
quenlius inculcatum esf. Sed perge ad sequentia. numerationis finis erit, cum prsesertim eliam per
Faciam, inquam. Haecenim, ut arbitror, sequimlur. inliniia tempora in futurum singuli homines rhetores
. Ergo deeem genera conslituit Arisloteles.in prmdi- iesse poisint. Hic Fabius : Hoe igiiur, inquit, ersj
eamentis qum magis genera sunt. Al vero illm quce .quod ait. .
magis species sunt, semper in plurimo quidem numero . Porro aulem vel artium vel discipliriarumcum indi- -
sunl, non lamen in infinito." At vero individua quce ividua per singulos komines esse ceperint, rulionem ad
ulfmagis speciebussunt, infinila sunt semper. i
percipiendum capere vel Jiabere omnino non possunt.
Hoc enim dicere vult quod multo plures spccies • Et ego. Hoc, inquam, est quod cum arles vel disci-
sunt (.uam genera : habet enim genus sub se pluri- ]
plinse, qnse in sua specie una anle collecla fuerint,"
mas species : et quoniam decem genera rerum i individna venerint, id est, per singulos homines in
in
omnium prima sunt, species specialissiraaenon solutn iinfiniiam multitudinern imiumerabilemque sese d!s-
45 . IN PORPHYRIUMDIALOGUSI. ..•>,.' , 46
pertiiint: Jioc aulemidcireo^venif, quod iiaeccadem A:Ljfis app'eJla'tio"jionconvehif. Nam"si -dicas .aiijniaii:.
ratio estquam-Porphyfius ipse-djcefe non neglexit.;-.._! hoc -est__qubd iiomo in illa parte-iri qiiaequus est--
Genus eriim curil -ui.nni--sit,-pluriniarjiin' spficierum. rion 1 erit hbriib, "atqueideo univefsaliier tfon cqnvef-:"'
progenitivuni.est. Namque $u'b"-4iripgenere,-pTures luiilur.jNabrsidicis. bmnis hofilo animaij'?i-.er.um est:';_,
species inveniiintur, idcifep ûoniam -species genus Si '< dixeris,'omneaiiim"al,liomo-"e'st,\falsurnest^ Qubd =
iliud -unde- profluunt',-.-in":pi"urin.a s.pgreganj-alqjie'"^ ';si majpra- de -ininbribiis^JdcSr.copraedicaniur, J|in'a ,"_
dispertiunt. Genus;aulem'piurlmas'cbliigit'-res,;sieut: ,-< bmnemajtis minus in«e.corilinel: ;ei minbra de ma^-:
- ipsum-a
piurimisjterum speciebus dividkuf. Nariique - joribus . idcirco non praedkarituf,,quia majbra 'minoris'
horiii.coryus etcquus, qule.surit'speci.es, quanluml "J "definitibnem"siipervaduiit, et.qubdammodb'esiupe-.:'
arj-aniinjil, sequaliterariirnalia-sunt.lia enim iionierP rant, non bst -dubium"^quin!illa' qiise suiit «qualia, - _
animalis omnes su.as speciesiritra jseTConiiheU.Quodl ''• sjbi-possint ipsa cbnvefti'."'iEqualija"auterif:illa "sunt,?.,
si jetjnjiomine animalis nomen e_st, etin corvoV<.t-,.< quae neqiie rniiibra neqiie ;rriajbra sunl, id-esf, ut-st."
ini5equo,non est duJiium,quonfam ilhld genus,.quod".:. in quamlibel speciem'apporiaiUur.:')etomriiilli speciei; :
aub sdps.um ca cnntinel; species diVisse.inter se di- ; ';adsunl, eliiiillialii-. nairi':opriis;ai)hip-Tisibilis «st,.-"'•-
vjdajit uiuliipHcfiritque.;Gqlligltigiiur geiius species" -et niilla alia species-risibili.poiest jirpprio.riuncupari,"
in ,se, species vero suhpIehatuj^geniisipsuordisper-B 1 iatgue Mieo;quoriiamjequaJia suriWorivertuntur. Dicis; .
- t.iiint. Est jgilur_ge_nus jcollecl.vun.specieruoj suarum :~/> rinim.i 'Quid-esi honio? Risibiie;Quid-,qst rjsibile? -.
et-quodammodo-adunativum,-.Species yero^divi>ae '' '.'Hom'0-:>ot item,CQuid;estJiinnibile?-Equus-; Qiiidest::
-
generjs quodairiiriipaoet inullipliea_.iv.e_.Igiturquicua- "equus?HiiLriibile.-Quod,si'semper mafordde" miriqri-..
que adrriagis genefa-<a_scendft,--omiiem sp_e>iefu"m-ius^praedicanlur, -superiora-necesse est genera !esse,.
mulliludinem per.geheraeqiligitadutianque.-Cum". •e|pjnnia.subalterna-jiiinora.-jQuqd si subalterliaom-;
yero &.magis"generibus usque ad"niagis's"pBciesde-'C - nia minbra suni. ,-noif cst .dubium quiri.si quis per.
curriiur, omnis unitas ênerum sujeriprum jn jnulr, ;S_idiyjsion|.m despendat jd _ulti.marii,sp.e,cj.em,.qliqd--
- lifidasTamosasque species •
segregabitur.'Quod,aut_em .cunqbe.genii_sde yicjTiis sibi praedicabiiur, etiam da
ail muIlitJidocapienda, perinde -esf ae sfdicerel, ' . riamque subsianlia habet sibi
.Siibj.^tefnis-pra__di.ee_turJ:
. rhuliitudo facienda est: "nani cumdividis genus. .in ':' :-vicirium ad subleriora" genus, ad se v.ero specienr, ~*
., "speeies, oasdero species oiulias esse accipis, quas lu ''.'quodêst corpus; jflefipe.igiiur.substantiaVrsedicatur. .-
idepiT/eci.li. Species jquoque.ab ,hac "generis adunar ,-Si ,_ qqis.enim-mtprrpgel.quiii estcorpus, dieiiur sub. -..
lione ac fluodamm.odpcoliecfiqnp jiori' discrepant,. -'stanli,a_.._§ubcprpore.Tpero«st ammatuni
corpiis,; et- ""
et
Namque ipsae-infifiiiaiemjj.dividuortiirijid unam sub eo/,anj,mal, Ergo'_fl!.onia'm.substantia.id.eirpo";
r<3vqeai)iforman..SingulqruineniJn.hqminum speciesfi 2 pr,a-diea_urde,corppre,quia ilji est-jsnperfq.r,jieppssa
qusepst hdmqVcplIectjyaestj Jjoc mo.do. AdiipmJpjs "e^t,quibjs cofpiis supefiusfuerit,- ei^dem.eliam sj|.,-
eiiim speclem ciincti singiiij_Iipmi.es, uhus homo substantia ^superiqr. ,JNTam'îcprpuspr&dicatur
: ' dia,-
sunl, id est prjntsispeciesquae nps.eoiili.net coerGet- ariimato,corpofe, et de.animali, prsedieabiljir e.iauj. -
que.-Porro aiitein ipsa"speeies jnTnos riiuhos seissa. -suhstantia_de-aninjatoeorpbre, et^.de ^nimali, Si<J
dividilur..©(i.ine.ejniin.flupdsi_ngulum_,esj atqueijidi-- igilur quaecunque superjora, fuprint de-siib.teriqribus:
viduum,"-illudunde nascitur dividit-COuuiequpdnbh' non solum -sibi vieitiis, sed .etiam.lpnge stibterioWbug
esi-singulum afque indiyi.duum.,sed dividi- potest, --pfa.dicanlur. Kamjij^jnaiora sunt iis ;qu&sibi vicinas,
non pef seJpsuni niagis dividit S'.'berior,i, quam col- sunt speciebus., pjjilloinajora erhnt etiam ilfis qiijbus'
Iigih Jlisigltur expeditis, constaf et- geiius_plurima- illaeyicinsespecies Tueflnt.amplioresi:efgoiie quibiis-
ruin specieruni ess.e genjis, et speciepi plurima sub "- c.uriquejspecies"pfsed_c3lur...de ipsis prsedichbilur p|; •
' se"-Individuaco'ercere._Nam,sijila quaesunt subte^ illiiis speciei.geniis. N.anisi.sppcies aliqua, aliqiia rp-
-rioradispertiunt," el-iii muliiludinem dissipaiit diyi- major esl,' niujlo geiius.iSpecieiipsiusillare qHa-fpBi:-
duiilqiie,-noii esl dubium quiri.superiora ;semper iiir cies-rnajof esi, fnajuserit, At.queJlg.adTd praidica?-.
• ferioribus pauciora sinl. Pra.dicamenla ^ro.fluse iitur quemad.rnbdu.m Ips'aspecies anji a pripdipalagst,
aliud de alio praedieamur, ve.fad se ib.vic.pi?qu.ae':tor- "•*Quqd si jta esi," rion •est.dubiuip.quin
genus ^juqqjig ,
•
quensur, jroc inodo sunr: qmnjs enim res' ajja aut . gen.eris-illiu.s,qupd adillud ad pupd species praedi- -
majoreriL, aut minor, 'anfceiiua;. pmne quqd est .„cabatur, poterot pra?dicari,.etiam id yquoquedeieq d,Q
majus, deininoie poterir prifidicari.; nam cum--.ani-^ quo speciesef genus.speciei pra.dicabaltir_praedicari
"jrialsit maj.,s ab-homine, poterit animal deliomine pbsse. Nam-sjquis dicafCiceronern e sse Jiomiriem,
•prs.dicari, minus.vero "de majore n.bn dicitur.- {Nam eum ahiinal' honii.njs•genus sit, jion erit .absurdun) '
qubniani animal est. et- hbmo"e_t-equus, ad-.anlmal . Ciceropem 'ariimal prsedicari,.et ppm animalis ipsiu?
hoininem-si praedicarevolueriSj laiiluni liaecconvenjt -" - 'subs.antja.gei.us sit, nqn erit JnconvpnietisCicprbijeni,
'^praedicatio, quanturii,cpriyenit anijraal partsm esse __ substanljam pra.dic.iri, quoniam quse sjipergunt _Ie_'
ûper hominem. Age enim, converie, eldicîiqc esse ; spbleripribus pfaedicsnlu.r,et qnae siibteribra supt.î
animalquod homiriemrquantum igilur pars.est ani- ,"qua ,' alia sibi sbbieriora habeant, illud primum^genug"'
jnalis, quae Jiominis.speciem cpntineat, iaiituhi aiij"-' habebunt eiiam ista'spble.jbraj'et de.hjs, =uonincon?.
inal;Iiomo"esi. Iu-illis autem ajijs partibus ariiinalis v(.nieiiter p,ra,dicabi)iic,Jgifur spepies""de iniliyriJiip '
.quaealiudconliiient qiiamestspecies.hominis, honiU pr_ed_pa.orurmag s _jitagis genus vj^rpjde omjii.byp
'
47 .- AN. MANL. SEV. BOETII - 48 -
suballernls, et oe magis specie' praedicatur : _sequoA_prietas in aliis non convenit, nisi in se Ipsis tantuin
enim modo dicitur et corpus subslantia, et animatum singulariier,-de aliquibus aliis praeter se singulariler"
corpus siibstaniia, et sensibile corpus substanlia, et prsedicari nori ppssunt. Repetendum estigitur, quod
rationale animal subslaniia, et morlale subslantia, omne Individiium specie contirietur, «pecies vero
et homo substanlia, et deipsis_etiam magis genus ipsa coercelur a genere, et uiium quasi omniurfito- -.
individuis prsedicatur, ut dictum est: potest enim tum corpus, magis ,genus est, et nunquam est. pars s
Cicerq\diel sifbsianlia, species vero sola de nullis individuum vefo pars semper est, nunquam est totum.
aliis, riisi de individuis praedicatur, ut prsedietum Species aulem et pars et.totum merito nuneupatur.-
est: individua autem ipsa de nulhralio praedicantur nam ad genus pars est, ad individua totum : dividit
nisixle ipsis, id est shigulis. Natura autem individuo- enim genus(ut dictum est) et individua colligit. Sed
rum haecesl, quod~proprielatesindividuorum in solis species pars est alterius, id est, generis, totum vero
singulis individuis consiajit, et in nullis aliis transfe- non est parlis, sed partium. Namque genus et unum
runtuf, atque ideo de, nullls. aliis praedicanlur._Cice- esl, el plures species unius rei, id est,/uniusgeneris.
ronis eriim proprielas cujuslibel modi 'fuerit, neque , species pars est. Et quoniam individua plura sunt,
iri Catqnem, neque in Brulum, neque in Catullum - "etinfinita sub una specie qiise illa individua colligil,-
aliquando eonveniet. At vero propriela.es hominis B!species illa non est unius totum, id est, nori est parlis
qucesunt idem ralionale, mortale, risibile, pluribus, totum, sed plurimorum, id est partium; plures enim
et omnUius,individuis possurit ct singulis convenire.. partes sub ea individuorum sunt, puarum totum spe- •
Omnis enim homo et sigillalim individubs, etralio- cies, id est hbmo, appejlatur. Sed de genere et specia
nalis.est, et mortalis, et-sensibilis, et risibilis. Atque sufficienter dictum est. Et quoniam mauitinao salu-.
ldeoilla quorum proprietales possunt aliis convenire, tationes vqcant, in futuras noc.is.vigilias quod estre-
possuntde aliis prsedicariHIsec aulem quorum pro- liquum transferamus. '-,-,_•
'
MALOGUS SECUJSDUS.
DE DIFFERENTIA. .-"',-* posilioiiis principiutn de sequenti differenlia sumere.

- Multa tam nobis a parente natura -jjuam caeteris :tur. Hie Fabius : Dberrirne, iriquit, <a te hesternis
animantibus gravia illustriaque concessa. sunt, quae vigiliis de generibus et speeiebus expositum est. Sed
nos ila quasi qusedam benigna artifex humanitatis « (ut dici audio) subtilior de diffefehfiis ienuiorqua
' i
excoluit, ut primum nobis reputandi considerandique tractalus est. Non,inquani, immerito, nam varieac-
oiiimos rationemque concederef, post vero rationem iceptae differenii_6varias Jiabebunt etiam potestafes.'-
Erunt namque alias genera, alias speeies, alias vero
reperfam prploqnendi conferfpt, perinde ac si voluis- "i
sed boe" postea demonstrabilur.. Nunc
Eet,-jussisselque nos non corporis sensibus a belluis, -differenliae,
Bed mentis divinitate dislare : quse cum se sibi ad- . veroiia{ut arMiror) lextus est: -
nalurse non discessefit, - Omnis differeniiael communiteret proprie el
junxerit, eta suseviyacilate magis
dicitur. .
;lunc sic ut ipsa est aeterni generis, ita quoque famam proprie
;
in posteros, vilamque gloriae infinilissimis tempori- Differeniiam quoque multis appellari modis desi-
ims.coaequat. Sin vero pravis se libidinibus corpqris jgnat, Dicit aulem tribus his mbdis fieri differcniiam,
obnoxiammens perdendam corrumpendamque per- cum i aut commuries sunt, aui propriaa, aut Tnagis
miscrii, naturam corporis sequitur. Nam nihil ejus proprise. Communes sunrquibus omnes aut ab aliis
vivacitalis posl corpora remanet, cui omnis_labor et '-< -diffefimus, aut a nobis ipsis : nam sedere vel ambu-
Sludium de rebus corporis atque in corpus impensum "lare vel stare differentia esl: nam si tu-ambules, ego
, est. Quare adveriendum-est, utnos meliores accura- vero-sedeam, in silu ipso atqueanibulatone differi-
lioresque reddamu5, non ea re qua pecudibus ni il jjj mus. Et ilem ego cum nunc sedeo, posfea v. ro si am"-
dislarepossumus, sed quo cceleslium virluium simi- .-liulem, communi a meipso differentia di^crepabo.
ntudine Kternitnlis gloriam factis egregiis dictisque Propriae vero sunt quse uniuscujusque individui for-
mereamur. Sed de his alias,' nunc ad propositum re- mam aliqua naturali proprietate depingunt, ut si quis
vertar. Cuin igitur alterius noelis consueta lueubratio sit csesiis oculis, vel crispo capillo. Eienim propria
vigilia_que venissenl, CTedohesternae ralionis suJjii-" jmiusciijusque singuli hominis sunt quo cum isfa
"
litate faplus, vcl qua ipse esicupiditate discendi au- nascuntur, Magisproprise sunt qusein substantia ipsa
diendique studio, vigilantius quam unquam surrese- permanent. et tolam speeiem differentia descriplio-
rat Fabius ad me perresit, qui postquam con.aluta- neque permulant, ut est-ralionalis vel mortalis ho-
tus, sequenlis a me operis promissam conlinuationem minis differenlia. Horum aulem communes et propriae
a se faciunt
reposceret. Faciam, inqnam, noninvitus, quippecum differentise sub eadem specie singulos
- nec riiihi'sit in vita quidqnam melius agere, et tu discrepare, illa propriis differenliis, ilia communi-
lihnc mihi jocunditalemstudio luoatigeas, quod mihi bus. Magis pfbprisa verolotam naturam- cuju-libet
efabaliis specie
pbrquamigratissimum est, plaeuit igittir ut quoniam speciei subslai.liamque permutant,
Iiesterna dissertiospectem explicuerai, alterius ex- bus segregant alque .disjungunl: Uarum efgo eom-
49 ' - • IN PORPHVRIUMDIALOGUSli, - SO
munes et propriae differenliae,;quoriiamspeciem non ALEaruin vero qtiae sunt inseparabiles, aliae per.se ve-
pernmtant, sed fbrmam quodanimodo.el habiiudinem ..niunt, aliae vero pef accidens. Et illse qucfeperse
solum faciunt discrepare, alferatum facere dicuntur., .veniunf, a magis^propriis nianant..Illae'q'uaeper acci-'
id est non inlegrum alterum facere', id est non inte- dens,a solis propriis. effunduntur."Et inseparabile
-
gre- permutare, ^sed. quqdammodo discrepaniiam^ ,accidens est, quidquid per inseparabilem propriam
disiantiamque faciunt, atque ideo non vpcantur alle- ,differentiam
, unichique speciei contigerlt. Sed quan-,
i;um facienlesj id est permutantes, sed magis altera- quam propria et magisproprla Inseparabiles differen-
tum, id est non inlegre alterum facientes. Illa vero tiaj sintj nunquam lamen illarii superiorem fofmam
terlia, id est magis propria.,- quoniam substantialis, naturamque commutant. .Nam magis propria semper
est, el ipsius sjeciei inserta naturae akerum facit. allerum, propria,solum semperelficit alleralum. Hue
Nam quoniam.homo alque equus quanlum ad hoc . accedit quod inseparabiles proprioe. possunt alicui
quod animalia erant una illis erat snbstaritia,-veniens plus minusve cbnlingere. InseparaJiiles magispfo-
tationale disgregavit omnino speciem, el furiditus al- prise, neb cuniulis -intentionis augent, nefaimininii-
terum fecit. Ergo communes etproprisedifferentiae tione-decrescdrit. Potest enjm alius procerior,alius
alferafum facienles vocariiur, magis propria. autehi fuscior, deductioribus alius-capillis, alius flaviofibna.
a.lerumfacientes. Gonstat igilur differentiarum alias Bi nasci,' quse suhtinseparabiies prqprise differentiae.,
facere .allerum, albs alteratum : illse quce faciunt At vero magis .propria, idest ralionale neque plusj '
alterum, quaj substanliales sunt, et onines ;naluram~ ;-jrieque minusJadmittit. Omries enim homines,ineo
• !
Bpeciemque permutanl, et speeificae praedicanlur; qubd bomines sunt, sequaliier sunt ralioriales aiqtie
valent enim quamlibet speciem-consliluefe, _et ,nb mortales.' Nam si genus plus minusye esse-possit g"e--
aliis omnibus segregare, et ejus formam haturahigue nus, possuiit etiam differentiae vel iritentiorie. cfe- ^
componere. Nam si dicas mqrtale et ralionale diffe- scere, vel rehiissioriedecrescere. Narii quoniam anj-
rentias et eas animali suppbnas, uon est dubium qiiin mal non esf plus hbmini quani equo, neque equo plus
Eumhominis jspeciem facias, speciei Iiuius. sint per, quam caeteris, ef a_qualiler subjectis oiiinibus gentis
fectrices",atque Ideo specificse,ribminarituf, quod-el est. Sic specierum differeriiiaequas~specificasappel-;
permuiant naturam. et ip.sam^substaniiam cujuslibet iamus magisminusve non capiunt.Nam sianimal ra-
Elius speciei consliluant.Ulae "veroalia. nihil aliud ef- - tionale, inoriale.^liominis est defihitio,"et hominum
.ficiunl;-riisi alteratum, quippe cum aul proprietate nihilominus. singuloruin, nori esjt dubium"quin"li_ee
quadani formaealius .dislet ab alio, aut aliqua habi- _- definitio ad omnes homines singulos sequalitersemper
tudine et dispositione aliquid faciendi. Tllaigitur -aptelur,7 et nulli nequeplus neque ,minus-convemat.-
magis propria differcu.iia, quam specifieam nomina- C_ Sjjuodsi itaest, partesquoque loiius deDnilionis,quao'
niiis, sola poieril in-generis divisioriecongruere. Et- siirit differentise, tales erunt ul nulli nequeplus.
enini cseteraenihilad substantiam, sed ad quamdam neque: minus, sed sequaliier semper et conve--
quodammodo ejusdem similiiudinis discrepantiam ; -nienier aptfentuf. Partes, autem hujus-definiiionis
distanliamque ponunlur. Nihil enim in illis prseler. sunt ratiqjiaie etmqrlale.Eationale.igitur elmortale,
alterilatem solam. reperire queas, quippe quse non . quse suntmagis-propriaediffereritiseplusmiiiusve riori'
cbnsliluunt species, sed constiiutas jam et effecfas capiunt. Ab hacigilur, id est, separabiHum insepara-
magis propriis suis qualiiatibus ipsse discriminant.
" biliumquedifferenliarrim divisione tribus mbdis dif.
"' ' '
Quod autem dicit: ', , :, - ferentias speculamur. Nam aut sepafabiifessunt, au| ,
Repetenti nunc a superior'bits dicendum esl, diffe- inseparabiles. Insepafabilium veio aut pef.se veniuht,
rentiarum alias esse sepafabiles, alias inseparabiles, . autper.aecidens- Qriaeper se veniunt alise-sunt quaj
Hoe est quod hic nunc divisio alia ru'r_.usassumi- genus ilividunt. alise quse gpecifem infqimaril atqup
lur; Nam cum prius.differentiam in tribus partibus . constituunt. Sed de -superioiibus. prius~dictum esir
iepararei, et postea tres illas Jn duaf um taiilum nu- -. Nunc"autem de "iis"quae genus dividiiril, el speciern
merum quantitalemque colligeret, ut: alias allerum. constiluuni disseramus. Omnis*quaicunque fil geoe^
facientes esse diceret, alias alierantes, ipsarum rur-.3) ^ runi divisio in-silecies, si eaf.um specierum alia"suh- ;
sus trium tertia sumlfur facienda divisio. DTcitenim divisiofiat, et a.magisgenefibus per suballenia ge-
alias esse separabiles, alias inseparabiles, et sicrit irs uerausquead magis'species""decurfaiur, gemina jn*-
priofe divisione alieralum facientes duae.-ftierunt'- his erit diiplexque divisio. Namque si contra_ri'asdif-
conimuries-et prbpiias, sola vero magis propria re- ' feientias respicias";generum est divisio. Si subalter-
nianserat qnae alterurii faciebat, ebdem riunc eiiam iiorum geireruih sit, specierurii "constiluiio.Si'e'nim-
iriodoin separabilibus et in inseparabilibus:commu- genus- dividamus, Jd- est substa.miam, ut jam" in-
nislanlum separabilis uiffereniia estfulraquealise. ',, speciei dispulatione.divisa.esi, et sic ut subslaiilia
utcsecitas oculorum, vel flava esesaries,'vel corporis sit summa pbsrsubsiantiam, animafum corpns.et"
proceritas, quse sunt proprise differentiae; vel eerte inanimatum; sub animalo cqrpore sensibile ei insen-
ratioriabilitas, vel mortaiitas, quaesuril magis proprise - sibile; sub serisibili, id est animali, ratibnale el
differenliae, non possunl unquam ab liomiriis specie irralibnale; siib faiionali, niortale; et immortale. Hse
.segregari, Sedere -vero vel currere, "quaecbmiiiuhes igitur. differenliasesedeni"species sunt,-si contra.se-
snnt-, separanfur r<singulis,-etitem riirsus adduntur. ipsas in diyisionerespiciantur. el dividunl genus -hoa
M - AN. MANL.'SE.Y. BOETII &
inodo. Nam quoniam sub -subslantia animatum cor-.A_ tionale, species qtisesub ipso suntpositse istas (iilfe-
pus et inanimatum posuimus, si animalum corpns reniias non habebuhf. Nain si genus istas differeriiiSs
eontra inanimatum respicia*s, substantiam divisisfi. non babcbit,- unde eruiit speciebus differenti», qui-
Si vero subalierna geriera in ipsis differentiis aspi- bus a seipSis diffefuht ? Sed si quis"dical essfeifi ge-
cias, speciem conslilues.-Namsi animalum corpus et neie istas d.ffereniias (rio.iienim haberet differentias.
quod su.b ipso est sensibile corpus aspexeris, aniirial species, nisi piius genus habuissei), aliud majus
respexisli. item si ralionalem differentiam contra eoniinet incommodum. Nam| quoniam aeque stint
rirralionaleiii differentiam acceperis, genus quod cst speciesquaesub aliquo genere supponuntur, eta.qua-
itliorumque, id est animal divisisti. Si vero sub eo- lilef horiioatque equus.subanimalig'enerepoiiuiilur,
dem ordine rationalem diffefeniiam et mortalem neque homo priusest neqtie eqinis, sed ulerqne
accipias, lioiuinis sine dubio speciem demonstiasti. a_qualiter animalis species nominanluf. Igitur si ra-
Ila hae differenliie alio modo accepia fiunl generis --lionale atqtie irrationale sequalitersub eodem genere
divisibiles, id esl genera dividentes".Alio vero niodo §uni, erunt etiam uno tempoie,.Quod si uno teinpore
fiunt conslifuiivoespecierum,-id est quaespeties de- etgenus islas differeniias babct, uf genus suaple"
clarent atque co'istituant. natura, id est animal rationale sit et irrationale, riori
JSamsi conlrarias differentiasrespexeris,dividesge- BI est dubium quod eadem res uno ierapore duas con-
hus. Si vero snbalternas, speciemconstitues. tiarietates in sese substantialiier retineai, quod fieri"
Differeniiaruin igitur vis, el separabilium et inse- nequit. Qu.d igitur? Dicendumest
quoniam gehus"-
parabiiiuni caetcras Ires res, id est gcnus, speciem , aciu quidem ipsb quod Gra_ci hipyeiuvvocani isfas;
accidensqne sic reiinei, ut permulata comparalione diireremias non habet. At yero potesiate ab his ipsis
per haec eadem ipsa etiam permulenlur. Nam ratio- differeniiis, quas in suas species fundit non vacaf.
riale et mortale differeniias si contra irraiionale et Quid autem sit actus et
potesias castigatius expii-
itnmbnaTe respexeris, divisibilessunt generis diffe candhm-est. Tantutn interest actus _a
potestafe,
fentise. Sin vero idemipsuiri rationale et mortale ad quanium bomo ridens ab eo
qui ridere ppssit non
superiora comparaveris, species erunt ejus quod eas tamen rideat. llle enim agit ipsam rem, llle iah-
contiifet.animalis. tum potest, non eliam agit. Sie igitur et aniriial.
Si veroratiorialealque mortala ad subjeciumhomi-
nemconsideres,generaeius consliiulivasquedifferenlids Namque homo actu ipso raiibnalis est.-Semper.enim'
contemplabere. homo rationali-, el nibil aliud est: el equus sempe?
, Ai verode illisaliis inseparabilibus, id est, propriis irrationalis, et ejus irrationabilitas in actu posiia est.
cadiint differenti-e inseparabilis accideniis. Insepa- At yero ipsuin auimal ralionale vel irrationale non"
rabile namque e.t aecidens, caecitas oculorum, el" f.ipsuin agit, neque est in eorum actu positum, sed in
nasi curvitas, el alia hujusmodi. Et idem de separa- pniesiate. Polesi e.nimex se ralionale aique irratid-
h.libus accidemibus, id esi.de co.miuunibus.Separa- nale profundere, Quare quoniam species actu diffe-
bile uamque accidens est, vigilare, dormire, currere, rentias continent, genus vero pokslate, species a
et sedere." Quod aulem dicit: Sic igitur composita gcnere merito differentiis abundare dicnntur. Q'uo-
sit stiper omnia subslantia, et sint ejus differeiiii_e niam quod genus potest, id_est differeniias facere,
divisibiles auimalum et inanimaitim, contrarias dif- species non solum possunt, sedefamagunt. In ipsis
ferentias in species monstrat. Quod autem dicit: enim speciebus positse ii.lormai3_G.uesunt. Esi
Hsecdiffereniiaanimata atque sensibilis socia:a sub- auiem alia ditfereniiaedefiniiio ialis .<|uaedicat diffe-
Etanliae perficiet- animal, constiluiivas specierum rentiani esse qna. ad plurimas speeies in eo quod
difierentias monslrat. Sic igilur variis modis acceptae, quale sit, pra.dicatur. Differenliaadres pluriiiias dici
varias virluies formasque soriilse suni. Sed et divi- pofesf, ut rationale dieiiur ad hominem: bomo enim
jsibileset constituiivaeutrseqpespecifice nominanlur, est rationalis, dicitur ad Deum. Deusenim rationalis
ei in divisionibus generum definitionibusque solae dicitur, sed non in eo quod quid sit, sed in eo quod
suiit.utiles. Caelersevero inseparabiles per accidens, quale sit. Nanisi qualis homo sil interrogelur, ratio-
imtiiles, et multo magis illaesunt inutiles, quae sepa- "^palis continuo respondettir.-Qualis Deus sit si inler-
rabili differentia discreiioneque formalae sunt. Has roges, rationale non absurde dixeiis. Eodem modo
auiem specificas differentias, qui de differentiarum etiam irraiionabilitas dicitur et adequiini ei ad bo.
divisione tractavere, tales esse declarani quibus vem.el ad plscem etad avem, quse oninia si qualia
species a genere abundant. Quid autem sit breviler sint interrogaveris, irralionabilia praedicantur. Doi.a
esplanandum est. Controversiaest utrum genus dif- igitur et reda haec est definitio, id est differeniia cti
lereniias specierum suarum in se habeat, an minime, qu.aead plurimas res specie distantes in eo quod
ut puta : Animal sub se habet spccies rationale et ' quale prsedicalur. Et de mortali vero, et de aliis dif-
jrr.itionale, id est hominem, et verbi gratia equum. ferenliis, eadem estratio. Sequilur locus perdiffuilis,
Eatioiiabilitatem igitur et irralionabilitatem, id est, sed transferentis-obscurilate Viclorini magis quam
hominis vel equi differehtias. quibus a se species sub Porpbyrii proponenlis, qui hujusmodi esi. Diciteiiim
animali pbsiiaedifferuni,'ulrum iiabet utrasque ani- omnemrem quaecunque.estcbrporea ex materia effor-
mal, an non liabeat in controversia est. Nam si aniina constare. Namquesi slatuam d cas, constat stalua
mal quod genus est, neque rationale est neque irra- ex a?re.(verbi gralia) et figura illa quam ei suus ficlol
" - "
53 _. JN PORPHYRIUMDIALGGUSII. _$1
"hnposuit. et est maleria ex qua facta est res: figura A sseipsum genus est,- mutes et facias quse per se ipsa
vero, id est, forma qua sesipsum formatuih est. Nam animalia s sunt, planior-sensus. ferit. Generis.enim hic
5i hominem formabis ex aere et figura hqminis, erit nomine i pro animalis abusus esj;-, et erit hujusmodi
hominis figura, lbrma, sesvero materia. Epdem modo* ordo c :Differentia est qua differunt singula, quse per
etiam genus. Nanique genus in modum materise ac- jse"ipsa.aniinalia sunt;- et.illa quserationalia sunt ani. '
cipitur, differenlia vero in modum formae_.Elenim imalia, nos scilicet, et illa quae irrationalia sunt. Quod
quemadmodum qupecunqueilla res ex materia et for- ,si « sie esset.nullus "esset.error,."omnino.Nunc vero
ma constat, sic etiam omnis species ex genere et. ;genUs.quod-ait, pro animalis nomine intelligehdtim
differentia. Namque genus ita est tiominjs, ut est. esi. i Item dii alque homines cum. ulrique rationales
siaiuae aes. Diffeientia vero sic est hominis, ut est _sint,, mortalitatis tamen nomine adjecto differunt dis-
- Ibrma illa ex qua aesefficium est. Nam sicut exaliqua (crepantque., Sic jgilur differentia est qua siiigtila
- figuia quae ex aeiis materia ellictaesl, cujuscunque ,
differunt, sed.hocnon sinipliciter, sed illas lantum
iilius species slatuaefli, sic etiam in genus, id estin , i"differentias Jiujusmodi esse putandum est, quse ad
animal cum venerit differentia, id est ralionale, ho= subslantiam
. pi;c.sii.l, et quae ad id quod esfel-quse-
minis species fingitur. Ista igitur sibi proportiorialiter (cunque speciei possunt esse aliquse partes qpte liu-
sunt._Proporlio aulem esl- cujuscunque illius rei si- _gjusmbdij est: Si equus alque homos quorum utrorum-
milis ad aliquamTem cognatam comparalio : ut puta < que unum gerius est"ariimal, a se differunt ratibriali
. si dup compares ad qualumvdupla proportio est. Si ;alque irrationali qualitale, aftamen.ista ratiojiabiliias.
vero vigintiad quadraginta, eadem dupla. Sub eadem et t irrationabilitas in subsiantia' ipsarum sptcieruiii
ergo proportionesunt quatuor adduo, sub qualiqua- i hoc modo. Nam neque equus potest essesirie ir •
est
ad viginii, quod utraque duplexest uume- , jrationabilifate, hequeliomosineralionaljilitate; Atque _
" draginla
rorum coriiparatio. Sieigitur qualis pfoporiio esl,; i.deo i istae differentisfeprosunf. ad aliquid esse, speciei
id esl comparatio materiae et'figura_,-talis est pro- illi j cui fuerint aecomriiodatae, et substantiae ipsius
portio generis et differentiae: et ista quatuor sibi partes ] sunt. .Nam cum liojmoex his differentiis con-
prcportiorialiter snnt. Eodem_enimmodo ex materia' isiet, id.est ex rationali et.mortali', rationale et mor-.
et ligura species uniuseujusque illius fictionis fprmata tale 1 solum posilumlpars est substantiaehbminis. Nam
' > :utraque simul unum hominem facitint, non est
"est, quemadinodum e^genefeet differeritiis species si
cujuseunque illius.animantis inanimanlisve formatur,, idubium quin ad substantiam jiomiijis efficiendam-
quod Yiclorinus scilicet. intellexisse minus videtur. iuriaquaequeearum res pars"esse videatur. Quare illae
JSiamquod Porpbyrius.oO-oyovdixi_,:id est proportio- i
differentiae qusecunque non prosunt ad esse, neque
,riaje,ille sic aeeepit quasi -uvikloyay diceret,-id estQ partes
_ "siibstanti_e-cujuslibe'tspeciei sunt,. speciflea.'
irrationaliter. Atque ideo in locbubi iiabei hoc modo differenlte
i dici_non habentj quamvis solahoc una
scfiplum : .Omnes namque -res ex forma et materia ispecies habeat. -Nam si homo navigat, pqtest dici
cousistunt, ipsa aulem Jbnna irrationalis est, tollen- animal navigabile. Sed navigafein substantiam ho-.
dum est irraiionalis. Ei sublerius paululum ubi babe- mlnis nqn.vertitur,. Neque_enim liomo.inde subsistit,
tur:' Jam omne gerbs simile materi_e est, et consistit ' .qiiia navigat ,• quamvis hoc nullum.aliud ,-ariimal
irraiioiiE-le, tollendum est irratioriale, el-ponenduni habere j psssit, id est, 1 inillum possit animal na-
est proportionale, ut sif, et consisiit propbrtioiialiter. vigare.- Eodem modq et esse rhelorem vel gram-
JSam quse proporlio est figuraead matefiam in effi- maticum. Has igitur differentias quse adesse-non
cienda crijuslibet jcflrporis fietione; eadem. est pro-; > prosunt, sed tantum artem' aliquam scieritiam-
porliodifferentiae ad genusiri efiicierida eujuslibet que commemorant, nori ponimus specifieas esse,
specie animati aique inanimati. Sequilur ilem alia quamvis una quselibet animalis id species habeai.
definitioquaeest hujusmodi: Dicunt eriim esse diffe- _->Ergo considerandum est, ut quoties dicimus defini-
renliain quod possit separare quidquid. sub eoderii tionem differeriti& illam differentiam essequa diffe»,
geriefe est, et recte dicunt. Nam duiri sub"eodem gerant singula, illam slgnitieari differentiam inielliga-
- nere sil hqmo atque -equus,'quia uirumque est ani-D ) miis, quae ad aliqiiid esse prbdest et quaeestalicujus
_ mai, ciirii veherit rafionale vel iffationale equum pars substantiae.speciei. llla' vefo' quse ad.esse nori
atque honiiriem quod srib eodem.genefe suut, dm-' pfosunf in bocgenere differentiafum, quanivis siri-
dunt alque discernunt. Sunt igitur illae diffefenliae gulse ciijrisque sirif ndriponaihus. Sed qrioniairi da
quae' possunt res sub eodem genere" separare. Est differeiilia dicium est, depropfio expliceriius. Tun«}
aulem aliadefiiiiiio:'Differeritiae suutquibiis quodque, Fabius, uiafbiifor, consequens esl. " _'_ _
ab alio distat. Nani liottfo atque equus ratioriali atque. -r . ", ,
... DE PROPRIO.
irfationali differentia discreparit, cuiri- urium sint ,-
qnanlum ad genus, et hoc est quod dieit: Proprium qualuor dkitur niodis:'Dicilur- ridmque
Differenliaest qua differunt singuld, quia pef se- proprium~ quod- uni speciei - accidit,-
, _.
etidnisi-nori'omV-
ipsum genus esl, el illd nos sciii-- -nibus.
qum ralionaliasunt,
cet, el illa^qum irrationalia iunt. Nainque el homo et Et ego : Quatuor_ergonibdisprbpfiadividiintuf i
equusel avishmcomnia gehus ununisurit, id esl animaU esi enim-proprium quod uni accidif.el" sinon ofil'-'
-Namqueariimal horum omnium gemisesl nibus, ul esf rhetor vel geometervel :gramriiatii.us;'
'$ed si de hoc locb iri qtfo positum est, qula pefJ Ilcec vero ouina uni soli specici, id ebi liomirii;accii-
m .> >' „ AN: MANL. SEV, B0E1.fi "! .86
dunt, non tamen omhibus. Neque enim omnes ho- A /_.iestsine ejus in quq est interitu.Nam cuminsepara-
mines vel grammatici, vel rhelores, vel geometrl bilia sinl, auferri- non possunt. Sed liseciam vehe-
sunt, alque ideo vocabitur hoc proprium qubd uni sit, mens qusestio solvitur sic, quod h_ec ipsa definitio.
- eliamsi non omnibus. Est item alia
proprietas quse "de accidentibus facta est potesiale,-non aelu, et in-
est omnibus, etiamsi non soli. Nam bipes oirini ho- telligenlia, non verilate. Non quia JSlbiops el corvus
. mini aceidit. Omnis enini homo bipes est; sed non eolorem amittani, sed sine isto colore ad iritelligen-
soli hominum speciei .accidit, sed etiam avibus. Et tiam nostram possunt -subsistere. Nam verum; est
ilem teriium proprium qtiod omni et soll et aliquo quoniam yEthiopem aut corvum color niger nuiiquatii
lempore accidit, ut est in pubertate pubescere, et in deserit. Sed si quis,inlelligat colorem istum Mlhio-
senectule canescere. Namque et omnibus hominibus pem vel corvum posse amillere, plumarum fanium
evenit, el nulli alii speciei nisi soli hominum, et ali- color in corvo mulabiiur, et erit avis alba specie et '
quo tempore: consiitutum enira lempus est vel ado- . forma cbrvi, si quis hoc infelligat. At vero.hominis,
. lescentibuspubescendi.velseneseenlibus canescendi. id est iEihiopis, amisso nigro colore, erit ejiis species
. Neque enim a sexto anno vel seplinio aliquis pube- - candida, "sicui etiam aliorum hominum. Ergo hoc .
scit,aul a vicesimo canescit, nisi forte-aliquid aeeidat non ideo quia fiat dicitur, sed ideo quia.si posset
npvh Quartum proprium est, quod uni speciei acci- ]Ji fieri, hujus accideniis susceptrix subslantia non pe-
dit, e: omnibus.sub eadem specie individuis, et omni nret. _ Quod ipse hoc, modo demoristrat: -
lempore. Nam risibileitf esse hominem, et uni speciei , Potest autemsubinielligiet corvusalbus, et Mlltiops,
solum, id est homini conlingit, el oinnibus sub ea- - ,utcorvus, amisso colore,in proprimsubstaniimnaturd
dem specie-iudividuis : omnes enim singuli homines permsneal, coloremsuum perdilurus sine interitu suo
rident,etomni tempore. Nunquam enim tempus fuit, _ in j quo color fuit. -
' 1 Nihil enim ad
ut quicunque ridere' non possit. Sed risibile dico speeiem impedit, -si iilhiops vel -
poteslate", nori aclu. Namque elsi non rideafhomo , ,'corvus; , amisso colore, in proprisesubslanti.e natura
tamen quia ridere polest, risibilis appellatur. Et sunt perraaneat.
j Est autem alia definitio, quae est
et vere ista et et ' ' - ' hujus-"
inlegre propria quae uni, omnibus, riiodi:] "_
et omni tempore insunt. Namque haecspeciebus suis Accidens esl quod contingit alicui., et inesse et non
converti possunt. Si enim dicas.: Quidest bomo? Ri- inesse. _ *
sibile. Si quid est risibile inleri'oges, homo prsedi- Nam quod in substantiam nori verlilur,°id accidens
cabis. Illa vero alia bipes, vel grammaticus propria esse ( dicimus, id est non in subslantia insitum, sed
-quidem sunt, sed.converti non possunt. Nam gram- . (extrinsecus veniens, Erga ea quaeconlingunt et esse
maticus semper homo, homo vero non semper gram- Ci etnon i esse, ideo accidehtia vocata sunl, quoniam In
malicus. Et econlrario homo semper bipes est,- non < substanlise ralione non accipiunlur. Si eriim in sub-
econlra bipes semperhomoest. Et hinnibile similiter j
stantia_ ratione ponerentur, nunquam hon essent, et
inagis proprium equi est. Nam eodem modo haecpro- < si lson esseni, nunquam esse possenl, Nam quoniam,
prietas ad suam speciem converii polest : nam si -i verbi gratia, ralionalis in substantia hoininis est,
.dieas quid est equus, hinnibile respondebis. Si, quid _nunquam homo esse poterit irrationabilis,
quoiiiam
_ est hinnihile, equus prsedicabitur. Sed quoniam de irrationabilitas
j in substantiahominis non est. Ev hoc
propfiis dictumêsl, de accidenfibus sequens tracta- eergo venil eliam alia definilio :
tus harieatur. Tpm Fabius : Definit Porphyrius acci- Accidensesseillud, quodnequegenus sit, nequespe-
" '
dens sic. icies, neque differentia, nequeproprium.
' Nam quoniam genus, speeies, differentia, efpro-
DE ACCIDENTI.
. . . I
prium, in subslantia sunt, et cujuscunque jllius rei
Accidensesl quodinferlur et auferlur sine ejus in quo subsfantiam
£ monstrant,"idcirco quidquid Iiorum ali-
'
est inlerilu. cquid non fuefit, id accidens nierito prsedicabitur. Ex^
Iloc autem dicere videtur, illud esse siccidenssine plicitis
I igilur afque expeditis his qnse proposuit, id
quo potest consiare illud cui accidit: ut puia si forte •"' estt genere, specie, propriis, djfferentiis, accidentibns-
casu aliquo cuiquam facies irrubuerit, abscedenle pque tractare, nunc exsequilur illa quae inter bsee oni-
rubore illsesa facies permanebif, sicut eveniente non nia "' communia sunt, et quae differcntia.
lsesa est. Dividitur ergo accidens inseparabile el in _ BE COMMUNIBtiS GENERIS, DIFFERENTl/E, SPECIEI,
iiiseparabile. Namqueseparabile accidens est, ut pula 1
MIOPRII,ACCIPENTISQDE. .
si quis sedeat vel ambulet: inseparabile est, ut si Et primo omnium simul inter se communiones ex-
dicas corvum nigrum, cygnum album, atque haec ac- plieat, I post etiam singulorum,-et dicit omnium esse -
cidentia separari pon possunt. Naseitur autem hujus- t
commuue de piuribus praedicari. Namque genus prae-
modi dubietas, utrum superior definitio vera sit, et c
dicatur de speciebus et de individuis, eodem modo
omnium accidentium nomen ineludat. Nam quoniam praedicatur I et differetitia de speeiebus et de indivi-
- sunt c
duis. Eiiam proprium de speeie et de individuis prae-_
qucedanJ(ut ipse ait) accidenlia inseparabilia, in
his lalis definilio,videtur conveniie non posse.Naiu c
dieatur. At vero species de solis tanfum individuis
si separari non possunl, non esl in illis vera definilio aappellalur. Geims eiriin, ut animal, priedieatur de -
quae dicit; Accidens esse quqd inferri el auferri po-. enuis„bominibuSj.bobus
c et canibus,-id est speciebus.
'
8? IN PORPMRIUM DIALOGUSII. ' . S8, .
Praedicaturitem ct de his quae sub ip.sis speciebus Ai..praedicaiur.Ralionabile aulem praedicatur ad. homi-
individua continentur. Nam sicut species, i.psa canis riem, ergo ei ralione uli prsedicabifur ad homiiiem.
vel equi vel hominis animalia sunt, sic vel unusquis- Idem eliam ralione uii,'prsedicatur ad Ciceronem,
queequusvel homoanlmalia praedicanlur. Differentise quod est individuum, sub jlla specie ad quam speciem
vero prsedicaniur de speciebus et de individuis hoc illa differenlia, id est rationalis praedicatur, dequa
modo. Namqrie homo et equus species sunt. Sed ra- praedicabiiui'ut cognata illa differentia",id est ralione
lionalis dicitur, et ad speciem hominis differenlia uli.lgitur est ista generis differentiseque communi-
praedicalur, eodem modo et ad Ciceronem. Nam cum ' las; quod. ea' quse de genere speciei prsedicanlur ut
sub hominis specie individuum Sit, et ipse raiion.alis genus, et de sub eodem genere specie praedicantur,'
appellatur. Proprium auiem de specle praedicatur, et de individuis : et illa quae de differenlia praedi-
cum diciiur species quqd esl homo risibilis, et cum canlur ut differentia,. et de snb eadem differentia
diciturCicero rlsibilis, quodestindividuum,monsira- specie praedicantur, et de individuis. Est autem alia
tur proprium de individuis' prsedicari. Species vero cbmmunio, quod quemadmodriminteremplo genere
de suis lantum solir individuis prsedicatur. Interro- species inrerimunlur, sic interempla differeniiaspe-
gatur enim quid est Cicero. Et homo respoodetur* cies sub eadem differentia jnlerimunlur. Nam si in-
Accidensvero prsedicatur de individuis, et postea de B>terierit animal, homo atque equus continuo periturus
'
speeiebus. Nam si quis dicat, Jiomb sedet, quod est "est. Sin vero differentia iriterierit, id est rationale,
accidens separabile, quicunque sirigulum hominem, dii alque homines interibunt, et nihil eorum eril
id est individuum sedere viderit, lunc idem et de quod uti ratione possit.
specie praedicat, ut dicat, quoniam Cicero sedet. Ci- DE PBOPRIIS GENERIS ET BIFFERENTI-E.
cero aufem homo est, homo sedet. Eodemmodo in- Post demonstrationem igiiur communionum pro- ^
separabile accideris de speciebus et de individuis prietas eorum differentiasque designat, el dicit pri-
praedicatur. Expeditis ergo omnium cominunionibus', mam differenliam eam, qua genus non solum a dif-
generis et differentiaeprimum communiones differen- ferentiis, sed eiiarii speciebus, propriis et aceiden-.
tiasque declarat. libus differat. Namqtie dicit genus multo de pluribus
DECOMMUNIBUS GENERIS ET DIFFERr.NTl_E-. praedicari, quam praedicatur differentia, vel species,.
Et primum dicit generi ciim differentia esse com- vel accidens, vel proprium, Namque genus dicituf,
mune, quod ab ulrisque species continentur. Nam id est animal de quadrupede, de bipede, de repfiii,
genus quod est animal,.conlinet speciem hominis • id est de serpente, de natatili, id est de pisce. Qua-
atque equi. Porro autem rationale, quod est differen- ^ drupes autem qubd est a bipede differentia, de solis
tia,coiitinetethominemetDeum. Et irrationale, qubd jllis dicitur quae quatuor pedes habenl, id est,- equus
est differenlia, coniinet equum et bovem atque avem. vel bos. De c_eferisautem aliis , id' esl, bipede veU
Sed ila coritinet, ut genus semper plures species reptili vel nalatili, unde genus aequaliter praedicalur,
conlineat, quam conlinet differenlia. Namque-genus appellari nqn potest. Plus aulem genus a speciebus
et ipsas differeritiascontinet. fienus enim, id esf ani- praedicatur, quod cum bomo species sit, et de solis
mal ralionale atqrib irrationale, coniinet illas species •individuis prsedicelur, idem tamen honio de sequo
quae sunt sub rationali, et illas quie sunt sub irratio- yel bove vel.cane non prsedicatur. At verb animal,
nali continet genus, id esl animal. At vero differentia, quod est genus, de pluribus' speciebus praedicatur,,
id est ralionale, irrationale non continet, sed tantum id est de homine, et de equo, et cane et bove, et de -
hominem atque Deum. Plus Igitur genus continet omnibus quse sub ipsis posita sunt individuis. Genus,
quam differenlia. Est autem alia commuriio; si quid autem a proprio praedicationibusabundat, quod pro-
enim ad quodlibet genus ita prsedicatur, ut ejus ge- prium unius speeiei-semper, est, et de sub eadem.,
nus sit, et de illis speciebus quse sunt sub illo genere individuis. Genus vero de multis speciebus et pro- -
adquod praedicatur, illud genus appellalnr, ei de illis priis praedicalur, et de sub eisdem individuis. .Ab
- individuis quae sub illis speciebus sunt. Namque ani- . aceidentibus vero
genus magis de pl.urimis prsedi-
mal genus est hominis et de animali pfsedicalur, ut ,catur, quod cum unius cygni inseparabile fortasse
genus substaniia. Genuseriimsubstantia animalis esl. . .accidens sit album, animal non solum.de cygno pfaa-.
Ergo illa subsiantia quse ad hominis' genns, id est ,dicatur, sed etiam^de albis' omnibus etuon albis
animal, ila praedicatur, ut gerius prsedicalur etiam et ,animalibus. At vero accidens de solistantum illis
ad ipsum homioem : diciiur eniin homo subsiantia. (quibus inseparabiliter contjnelur, vel quibus separa-
Prsedicalur item illud generis genus, eliam de illis bililer.
] Nam principaliter de individuisdicilur. Quare
quae sunt specie individuis. Dicitur enim Cieero, ,(consiat multo de pluribus prsedicari genus quam
quod cst 'sub hominis specie individuum, subsiantia : .accidenlia pr_edicaritur,quod accideutia principaliter
differenlia eodem modo. Namsi qua differentia dicta. de , individuis, genera vero de individuis et de specie-
fuerit de alia differentia", ut differerilia inlclligatur, \bus el de differentiis praedicantur. -,
praedicabilur, et ad speciem quse sub illa differentia Sed nunc illas differentiasaccipiamus quibus genui,
esi ad quam praedicatur, .et deilHs mdividuis quaespj» dihidilur,
< non quibus speciesinformantur.
eadwn speeie suni. Nani raiion.e ufi, djfferenlia ad lloc autem est : Quoniam duas dixinius differen-'
rationalem-differeniiam veluti cpgn^la differenlia tiarum l esse formas, ul aliae sunt divisibiles, aliae
59 - AN. MANL. SEY. BQETH , , GO
constitutivae. Constitiitivas ilias diximus, quse sulbA DECOMMUNIBUS GENERIS ETSPECIEI.
-eodem filo positae et subaliernis generibus descen- Niinc aulem de goneris vel specici "communitsilt-
dentes speciem quaihdam informant atque perficiuiii, bus 1 proprielalibusque liaclatuf, et dicitgerius et
vX:est fafionaie vel mortale", quse hominis speciem sspeciern commune habere de pluribtis praedicafi,
conslituunt. Alias.verp divisibiles, quae genus divi- sicuidictums est. Nam gerius e'tde"speciebus plufibus
duntjiion speciem informant, id"est rationale et irra- pfsedicatur
p et de eariini individuis. Et item spftcies
tionale.morlale elimmoriale. Nuncde differentiis iljis de i sub se plufimis individuis' appellattir.et hic quo-
iste tractatus habetur qusegerius dividunt, rion quse j.que illae species accipiuntur, quae magis spe.ciessunt.
speciem constituunt.Nam illaequaegenus dividunt in Nam I si subalternse accipiuntuf, noh magis species
differentiaruminlegro loco accipiuntur, illaeveroquse cquani genera videbuntuf. Nam quse suballeihse spe-
speciem consiituunl in specierum generumque sub- eies £ sunt, eiiam geriera sunt-, et erit absurdum et,
stanliam.aecipiuntur.-Namqueralipnale mOrtalisgenus' huic l propositionj inconveriiens'_degeneruiii infer se :
- est. Porro morlale hominis genus est, et islse con- differenfiisc communibnibusque iraciare. Acclpianiuf
sliluunt speciem. At vero rationale irrationalis spe- iigitur illse ianlum species, quaespecies ei magis Spe-
_ciesnon esl, neque genus. Nec morlale inimorlalis cies ( appellanlur. Est etiam alia eorum commuriio,
neque gerius neque species est. Atque ideo quoniam B' quod t sicut genus a specie pfinium est, sic species
jifopriam vim differeniiarum isla retinent, quaeneque ab i individais primae sunt. Nain si gerius auferas, spe-
genera neque species . ibi invicem esse possunt, ipsas pies ( abstuHsti. Si species "abstuleris, genefa nori
nunc differentias accipiamus in quibus nulla quan- peribunt. j Porro si species absiuleris, individua nio-
tum ad gehus est speeiemque conimunitas. Est eliam rieritur. i Si individua interierint, species maneht. Es(
gerieiis differenfia. Naihque genus a propriis' diffe- eliam ( hisalia comrnunio, quod queinadmodurii gehu3
renfiis prius esl. Namque si abstuleris genus, omnes (quid sit lotum declafat, sic etiain species. Nam lolurii
simiil diffefeniias abstulisli.- Nahi s.i abstuleris ani- iquod est rationale, atque irrationale a genere decla-
niai, raiibriale"atqiie irraiionale non remaifent. Porfd ratum csl. Dicitur enim quidquid .fiierit raiionale vel
atiieih"si raiionale abstuleris, remanet aiiimal. Sed iirralionale, id esse animal : sic igituf totuni quid sii
si.uifSsque infefeiiieris differeiilias, id est fafionale ai genefe" declaratum. Poiro aulem qnid sittoiaJio-
et irraiiofiale, potest tameii quoddam intelligi, quod niinum i diversitas, id est individubrum, a sola specie
sif substaiilia animata sensibilis , id est ariiirial."Ila ideclaratur, cum dibitur bomo. Naih et Seyfha ei-Indus
gferius.sublUiitfi onmes secum aufert differenlias.r... et toturif quidquid individumri est, uno solo hominis,
Sublatae differetiliaa genus secum non inteiimuni, id esi Spbciei nomirie conlinetur. - " •
qiiod iiitelligentia genus -reriianet, id est qiioniam C . J)E PROPMIS GENEBJSET SPECIEI.
pofest ahimat inlelligi praeler diffefentias,- ul ejus' Disserlis igitur generis specieique cbfnmiiJiio-"
lantum defiriilibrieirianiriio capias, et esse dicas sub-
riibus,'ad proprietates eorum vel diffeientias trarisi-
stiiiftiam ariimatam atque sensibilem. Quse' aulem lum
fecit,- dicens :
t-ilia sunt, ut ipsa interempla inieriinant,. nOnsimul
. aliis interemptis ipsa inlerimaniur, priora sunt illis Differre intef se genus el species, qyod gerieraspicies
continent,minquam rursus generaab propfiis speciebui
qiisS possurit iriterimefe.- Est etiam alia differeuiia, contineniur. . * -
,
qtiod geiiiis semper iri eo qiiod quid sit praedicatur, Oportet autem (ut dictum est) in hoc iraciaiu*ribri
lit dictum est, differeniia vero in eo quod quale sit. sed magis species considefafi. Genua
Sed hbc freqiieniius inculcafum est, alque"idep id a subaiternars,
enim plurimarurii specierum est continens', et iinuhi
nbbis pfsetefmitfehdum esu Est etiam alia differen-
bmriium, el lotum omnibus et sirigulis.-Qiiod si Itai
lia;, qtiod ad oTnfifem speciem unum seinper genus est, et genus a suis speciebus singulis majus est, a(-
aplatur. Homo enim unum lantum genus habet, ut que ideo eas diciiur coniinere, iion est dubiufii quiri
ariimal appelletur : in unam autem speciem plurinise
ea ipsa genera .quae continent species, al_his jpsis
di-fefe'nli_epoierurit commodari. Namque homo e't . contineri non
possint. Insuper.omnia geneia praeja-
fatioiiale est, qiise differeiitia esl, et morlale, qtiseD cent. Hoc videlur
dicere, quod omnia geifera prjus.
esdem differentiabst, et gensibile, quibus scilicct sint ah his
' omiiibus aliis differt. Differt eriim bis omnibus speciebus quse sub ipsis posilaacontiiieii-
quod tur. Nam sicuti materies prima est ab illa re quse"
sefisibilis est a'b iiisensibilibus, quod rationalis ab veniens in materiam formairi consliiuerit.aique figu-
irfatioriabilibus, quqd mortalis ab immortalibus. Est raverit, sic etiamprius est genus ab iila specie quam
eiiarri alia ditferentia quae superius dicfa esi. Nam veniens differeniia forinavil atqu"e constituil. Nisi
genus speciei ita est ut niaferies, differeritiaverb ut eniin ingeneribusdifferenlia verierit, speciesnuriquam
figura. Nam sicut in seris materiem veniens figura constituentur. Quare prsejaceht, id est prsesunl, el
staiuam efficit, ila animafi, id est gerieri vehieris aniiquiqra sunt gehera speciebus sriis. Atque ideo si_
differentia , id e_t raiionale vel irrationale facit ho- genera interiinanlur, spccies quoque peribunl. Nam
iuinis vcl pecudis speci.eni.Qtiaeauiem commuriilates si aiilmal sustulerisshominem pecudemque suslulisti.
differentiae hacte- "
yel proprietates generis e;t fuerunt, Si vero species interimaritur, non continuo genus
nus dixit, et Jbrf.asse.erunt etiam aliae, quae propter inleribil. Nam Sihomo perierit, animal corilinuo nor
brevitaictnisupersedehdse atque dimi.teudse sunt. ihiefeinpium est; alia erim remanebit specles de c_ua
^
61 . 1N PORPHYRlM DiALQG(_SII. , 62
idest ideo A "
ipsum animal, genus praedicetur. Alque Dicit et
genera prbpria in hoc sibi esse consimiiia,
genera ah speciebus suis pfiora siini, et quod omnia". -quod omne genus a suis speeiebus nunquam fecedit.".'"
ênera univoce.de speeiebus praedieeniur, species Eodem mqdb et propria. Nam si dixeris homo, curri
ipsoede generibus nunqtiam" Hoc (arbUrbr) heslerna ipso homine continuo animal nominasti, qubd ipsius""
lucuhratione jam dicium est. Nam genera seihper de libminis, id est speciei gerius est. At vero etiamsi
speciebus univoce praedicaritur.Homo enim, et liomo _ bominem dixeris, ejus eliam proprium cdntinuo cum
est cl animal. Porro autem animal gerius est hpminis, liomine.nominasfi : omnis eriini hbmo risibilis est.
et praedicatur animal de hbmirie. Quoniam ergo ani- Ita semper genus el propria stiis speciebus inserla et
mal praedicatur, et dicitur hbmo animai, animal et quodammodo conglutihata sunt; Similiter el geiiiis
homo uno. animalis nomine nuncupantur. Sed his prsedicaluf de speciebus', et propfiuiri de iis qtiaesui'
ipsis definiiib una conveniet. Est enim animal sub- participaritiasunt,efsequalilef, inquit, oriines species'
staniia animata sensibilis, quod nbn absurdum;est in eidehi generi supporiuntur", et ad eas genus illud
h.ominedici. Nam homo ipse si animal dicalur, non - appellatur, sicut propria ad ea prsedicaritur",qusesui
erit absurdum dici de homine substantia arimiata participari possunt. Namque a.qiialiter geritis deho- •
sensibilis. Igitur genus de speciebus suis univqce . mine dicitur-, et de equo, et de bove -, et de caeteris.
praedicatur, quod et eodem nomine, et eademdefi- B animanlibus, quemadmodiimet fisibile", id.esl, pfo-
nilione conveniat. At vero species iion modo univoce priurii de Horlensib dicilur et Ciccrbne",et de sirigu^
non prsedicantur de generibus suis, sed nec oninino lis individuis quse sub eadem specie conlinenluri-ad
'
praedicantur. Nulla enim resminor d"e majore poierit quam speciem propfium, est, id fisibile poterif jstlB-
praedicari. Atque ideo, quohiam speeies minores sunt dicari. Adhuc commune est ipsis uriivOeeprsedicari.
suis genefibus, de generibus suis neque univoce, rieque Namquesicui genus de suis speciibus (ut dictum est) -
aliqub modo poferunt appellari. „ univoce praedicatur, ita et pfopfium de ea specrcf
Ampliusomniagcnefa abunddni complexionesub se cujus est pfbiirium' iinivoce pfaadicatur. Naih qui'*
posilarum specieruni, ipsai speciesabundant geriermh 7 homb esi, etrisibile esi. Pofro auterii si quis dicat
suorum propriis diffefenliis. bomiiiem esse ahimal rafiirnale et moflale, et dixeril
. Quod dicit periride est ac si diceret; Onirie quod risibile esse animal raliqriale el mortale, hon erfabit.-
genus est, plures sub se speeies cdnlinei;' oriarievefb Êqualiler igiiur el gehus de speciebus suis, et pro^'
quod speciessub, se piures liabet, differentias habet. pria de ea specie, ciijiH-suiit,-propria univoceprse^
Genusenlm", idestahimal, iri hoc homine, id est dicarit. . .
' - '
el
specie, supefabuhdal supefest, puod homo solurii DEPROPRliS GENERIS ET PRpPRH.
hdriio est. Ariiniai verb nou solum homo, sed etiam^ . Diffeffautem utrumque, quod gerius prirnuhTest,
bos vel avis, vel alia hujusmodi. Species vero iri eo' secundum proprium. Geiiusenirb si ab speeie primum
superant genera stta, quod eas differeniias^quasspe- est,"proprium autem uiii tantum' specieiadbseret, et
ciesin aciti habeni, easgeneranon habent.Nam,sieut eideih sequaJeest, noh est dubiuni quiif geiitfs quod
superius dictum est, genera differeniias illas qtias. specie majus est, proprio etiairi speciei ffiajus sit.- _
habent sub se species positse, poteslale coniinent,- Nam ut sit risibile, ahiriiai pfiiis est.- Namqtie utali- •
non eliam re. Atque ideo species quse est homo, vel qua species infofnietur, pTOpriisei diffefeniiis prirrio '
alia species,"sicul est equus a genere suo animsili, in cfit genus;ubi illa coriveniant, sicul frequeritius"in-
Iioc.abuifdant et supersunt, quod aiiimal ipsum per culeatuiri est. Accedit efiani quod geriiis de pluribus.
se neqne ralionale neque irralionale est.' At vero speciebus pfsedicalur. Namque genus,- idest animal
liomo vel equus hnc rationalej illud est ralionis ex- de pluribus, alvero prbpfiuni.id esi, risihilb de sola'"
pers. lilud etiam qubd species riiin.quammagis genus lanfiim hominis speeie' pr_edicatiif. tlifdefit ul sefti-
fiet, rursus et genus nuhquam magis species fit, et per' pfopria de speciebtis shis Cbnversim praedicart
ut sciremus hic non de subalternis speciebus, sed de pbssint, species auteiri de genefe nunquam. Nequa
illis magis speciebus specialissimisque tracfari. Quid gnirii qiiod ariimal est, horhd fest,-heque oriine qubd
ait? Quod ea quse sunt genera, magis species fieri D ahimal est, fisibile esl.Polest eniih esse et.equus et
nunquam possunt, neque magis species aliquando hinnibile. id qubd animal nominatur. Porrb aulem
fieri magis gerius. Nam species nunquam genus est,- omrie quod est hrimb, id risibile est,-et bmne qubd
Quidquid enim fueritspecies geifus non erit, neque ' est risibile , id homo est. Possurit enim-pfopria et
quidquid fuerit genus species erit.- Quare. constat in species sibiipsa converti, el conversim ad se invicehi
his eum tractaiibus de speciebus solis, non etiapj de - prsedicari. Praeterea omni speciei quidquid fuerit pro-
subalternis disserere.- Subalterna enim possunt esse pfium, et omni el soli est. Namque fisibile etomni- •
etiam genera, magis species vero (ul ipse ait) nun- bus hominibus est, el soli hominis speciei evenit. Al'
quamgenera esse possunt, sed postquamjle generum vfiro animal quod genus est, et si uni speciei iriest_.
specierumquecommunitatibusdifferenliisquetractafus nOntamen soli; Namque ariimal omni horiiini Inest,-
habitus est, ad genera propriaque transgressus esl. nbn soli tamen homini, quia iriest etiam pecudi et
- ; DECOMMUNIBDS GENERIS ET PROPRII. car-terisariimantibus. Opdrtei auterh hic illa propria-
.Geheris et proprii communehoc est, adhmrerespe- iritelligere, quae magis propria suht, id est quse in*'
" - ' -
ciebuset eas amplecldri. , legfepropria nominantur, qule surit hujusmodi ut et
63 , AN. MANL.SEY. BOETII - 64'
uni speciei et omnibus insinl. Dilferunt ergo in hoc A ante • species sunt, accidentia vero non modo post
quoque genera et propria, quod propria et uni speciei ispecies, sed etiam post individua sunt. Ipsis enim
adsunt, et omnibus individuis qu:e in ea specie sunl: |
principaliter accidunt, ut diclum est. Esl eiiam dif-
genera vero omnibus quidem individuisquaein eadem iferentia, quae jam superius dicta est: nam genus in
speciesuntetsub eodemgenere, non tamen uni soli spe- eo < quodquid sit prsedicatur, accidensvero in eo quod
ciei, cum genttssemper de pluribus pracdicatur.Unde (quale sit, aufquomodo se habeat : nam si quid sit
1
fit, ut sublaia propria non auferant gentts, sublalis vero Sbcrates interroges, liomo atque animal responde-
generibus, ipsaquoquepropriaauferanlur. Namsisus- tur ' : si vero qualis sit, fortasse calvus, aul simus,
tuleris proprium, id estrisibile, remahet hinnibile, (quseaccidentia sunt inseparabilia. Sin vero quomodo
remanet nalatile. Si vero genus sustuleris, simul quose ! habeat, aut jacet respondetur, aut sedet, aut quid
' •'
que species sustulisli. Si species sustuleris, propria aliud facere contigerif. Ergo quoniam generis a specio
etiam quse insuutspeciebus simul inleribunt. Itaque, el < differentia et proprio et accidenti divisa .ubstantia
sublatis generibus, propria sustuleris, sublatis vero 'est, nunc posteriora persequitur. Sunt autem diffe-
- 'renliae
propriis, JSimul genera non auferentur. viginti : nam ctim quinque res sint, et una-
- DECOMMUNICJS GENERIS JETACCIDENTIS. 'qu;eque ipsarum ab aliis qualuor distet, et item
Peraclis igliur generuru propriorumque differenliis B 'qualuor differentias habeat, quinquies quaiernis, vi-
ad generum acuidentiumque communiiaies vel pro- ginti I differentiaeeffieiuntur ; nam si genus difiert ab
prietates transitum fecit, et unam eorum prsedicat' £specie, proprio, differentia et accidenti, qualuor dif-
cornmunitalem,'quseest quod de pluribus praedicatur. ferentisei fiunl. Sin vero species differt a genere»
Namque sicut genus de pluribus speciebus praedicatur, proprio, 1 differentia, accidenti, item ali_equatuor quai
jta etiam separabile accidens vel inseparabile de plu- juncfaej cum superioribus octo fiunt. Et si differentia
ribus speeiebus appellatur. Dicitur enim et de corvo - < distat ab specie, proprio, genere et accidenti, aliaq
et de ./Elhiopenigrum, et de equo et homine moveri, < quatuor supercrescunt. Qusejunctae cum oclo priori-
quod illud est inseparabile accidens, illud vero sepa- bus 1 duodecim laciunt. At vero si proprium differf
rabile; et quoniam longius a se distant, idcircounam a£ genere, specie, differentiaet accidenli, aliis quatuor.
- eofum solam communionem dixit, et alias si quse ditferentiis < super duodecim positis, omnes sedecim .
forte essent quserere supersedit. c
differentise fiunt. Qtiodsi accidenlis quoque differen-
QUID1NTER GENUS ET ACCIDENS. ' ad qualuor reliqua duxeris, quatuor super sedecim
tias
(
Differt autem genus ab aceidenti, quod genus ante crescenlibus, viginli omnes differentise perficiunlur.
speciesest, accideniia vero speciebus posteriora sunt. „ Quse i ita viginli sunt ut ad sufficienleihdoqtrinse cu-
Semper genera super species, et liisprsejacereet esse Jmulum decem tantum differentisenumerenlur. Nam
majora superius demonslratum est. Nanique prius cquod dictum est genus differre a differentia, speeie,
est animal ab homine, atque ideo consumptum ani-
mal species quoque consumit, consumptae vero spe-
cies non-inferimiint genera. A,t vero accidens postea
necesse est ut sit, quam sint ipsaespecies. Erit enim
prius aliquid cui possit accidere. Omneenim accidens.
propler illud cui accidit esse non potest. Atque ideo
prius erit aliqua res cui accidat, quam sit ipsum
accidens. Necesse est igitur ut omne accidens post
species invenialur, et magis post individua, quibus
principaliter possit accidere. Huc accedit quod gene-
ris participanlia «qualiter parlicipant, sicut omne
genus speciebus suis sequalilergenus esl, ut ssepius
dictum est, et species omnes aequaliter suo generi r.
pariicipant. Namque equus el homo sequaliter ani,- proprio p et accidenli, quatuor fuere differeniiac.Si
malia sunt, neque equns homine plus, neque bomo aulem a differenliam dicamus differre a specie, pro-
plus equo. At vero aeeidentia non sequaliter partici- prio p etaccidenli, supervacuum esi diffefenlisecum
pant.Nam cum separabile accidens sit moveri, pos- genere g differentiam commemorare, cuin jam prius
sunt alia. inter se species eodem accidenti panici- ccommemoraverimus, quando generis ad differentiam,
pantes tardius vel citius moveri, et de inseparabili differenlias
<_ dixiinus: iisdem enim (ut opinor) differt
accidenti eodem modo. Est enim ut aliquis' nigriori- differentia
d a genere, quibtis differebat-genus a diffe-
bus oculis sit, et alitis quamvis nigris, tamen ita purr reniia.
r Iiaque relinq_ttendaest hsecdifferenfia, qua
pureis, atque ideo et inteniioneniet remissionemreci- disfat d differemia a genere, quoniam superius jam
pitaccidens. Nam el candidus quod dicilur, et magis dicta d esi, cum diceretur quo genus distarel a diffe-
el minus dicitur, et alia hujusmodi. Quare disiant r< renlia. Remanent igilur tres differentiae.,quibtrsipsa
haecduo, quod genere, quse participanf, «equaliter differentiad ari specie, proprio e.t ac.cidenii distal, et
parlicipant, accidenti forlasse non sequaliler. Huc esl e: superioris generis ad alia, 4 diffe.renliaefuerint,
accedit quod genera non modo ante individua, sed nunc n vero differenliaead alia, tres dislantisevidean-.
B5 . . IN PORPHYRIUMDIALOGUS II. 60
lur, 7 hse dislanlisefiunt. At vero species quq a ge- A ex < Iiis species iiiformetur. Namque rationalis diffe-
nere distel jam lunc dictum est, crim rjicebatur quo rentia' ei mortalis differeiiliajunciavunius hominis
genus dislet a specie. Quid autem differeniia ilisere- sspeciem reddiderunt. Junclae vero species nunquam
paret, tunc. demonstralum est, cum diceremus in aliquam '• ex se speciem constiluent. Si enim jungas
quo differenlia a specie discernereiuf. Remanent liominem i bovi,. nulla ex his specles. informabitur.
igilur duae speciei,id est, cum proprio et accfdenti Sed ! forlasse dicat aliquis : Asini alque equi conjun-
. differentiae,qiisejunclse cum superioribus 7, 9 diffe- < ciione niulus nascitur; sed non ita est. Namque in_-
'
rentias efficiunt. Restal igitur una proprii et acci- dividui conjunctione nalum esl aliquid individuum. •
denlis differentia, quse dicattir : nam quid a genere Si '< autem sic simpliciter speciem ipsam asinl alque'
distet dictum est, cum quid genus distaret a proprio 'equi conjungas, nulla ex his unquam species con-_,
dicerelur. Porro quid a specie distaret dudum dice- stiluilur.
i Neque enim si se possunt individua
Jjatur, cum quid species a propriq differrefenumera- 'com'miscere, idcirco' ctiam species individuoruni in
latur. Porro autem quid a differentia, etiam id di- alteruiram subslantiam franseunt-: atqueideo constat
ctum est, cum aproprio differentia separarelur. Sed junclas; species unam speeiem non posse componere,
iiune quemadmodumdifferentia a specie, proprio ac- quod differeniise junctae unius speciei constitutivse
cidentiqiiediseernitur, videamus. B sint.
f His itaque transactis ad differentiae el propria
DE COMMUNIBUS " I
communia veniamus. . - . -
DIFFERENTI-E ET SPECIEI.
l Esl communio differcnliseet_speciei quod sequali- - DE COMMUNIRUS DIFFERENTI/E ET PROPRH.
ler speciessub.se individuis se permilli., etsequaliter
individua specie ipsa pariicipant : namque omnes Differenlia et proprium commune habent quod
iomines sequaliter homines sunt, el hominis pafti- quibus differentia esl et a quibus ipsa differenlia
cipationesequeparlicipanl : eodem modo eliam diffe- participatur, aequaliter parlicipatur : nam rationalis-
differeniia cum inest hominibus, et omnes borhines
rentia, uamque omnes homines sequaliter rationales^
sum, etrationabililale quaeest differentia, omnes qui rationabili differentia participant, non est dubium
ratione participanl sequepariicipani. Esl etiam alia quin omnes bomines sequaliter sint rationales, atque
eommunilas, quqd quemadmoduin species nunqiuam ffiqualiter rationabililate panieipent. At verb pro-
deserit ea_quorum species esf, et quibus superesl, prium quod risibile est, aequaliler omnibus homini-
sic et differeniia nunquam ea deserit quse distare ab. rius esl : omnes enim homines sequaliter risibiles
aliis facit: namque Socrafes, cum sub speeie horsei- sunt. Esl eliam haec eorum communitas , quod
• nis esi, nuriquam ab hominis specie deseriiur. Sen.- sicut polestale risibile dicjtur, etiamsi non rideat,
per enim Socrates homo est. At vero differenlia Sa- G; itu etiam potestate bipes dicitur, eliamsi quis uno
cralem, cum Socraies ralionalis est, nunquam dese- pede, minuaiiir.: non enim quod est dicitur, sed'
rit. Semper enim Socrafes raiionale animal est. quod esse possit : nam quoniam ille ridere potest,
.DEPHOPRIIS DIFFERENTIiE ET SPECIEI. risibilis nominatur ; quod ille duos pedes habere
ab
., Differunt_autem - inter se species et tliffereniia, possit, bipes.Alque ideq niinqdam illis in quibus
sederint, proprium differenliaque' discedunt. Sem-
-quoddifferentia semper in eo quod quale sit praedi- enim homo risibilis. est, eliamsi non rideat.
calur. Nam dicilur Socrates.quale animal sil, ut ra-' --per.
tionale respondealuf; species v.eroin eo quod quid Semper bipes, etiamsi uno pede minuatur. In his
enim differentiis' et propriis (ut dicium est) quod
sit prsedicatur. Nam dicitur quid sit Socrales, ul
homo re. pondeatur. Namque hbminis qualitas rafso- poteslate esse possit, non quod vere _sit conside-
rafur.
nale esl, sed non simpliciter. Illa enim qualitas pro
differentia accipilmyqua. veniens in genere speciem _ DEPROPRIIS EORUMDEM.
eonstituit, et de qualitate subsiantiali facta est sub- Differunt autem inter se, quod differenlia de plu-
slanlialis et specifica differeniia. Isla igitur talis ribtis speciebus praedicalur, proprium vero de una._
qualitas differenlia nominatur, et ea in eo quod quale • Namque differentia quse est morlalis pradicatur de
silad hominem praedicalur,-hoc etiam ih eorum esl homine, de bove, de equb, el'caeteris animanlibus;
differentiis. Namque differentia freqoenter in pluri- et rationale praedicatur, el de Deo, el de homine. ,
bus speciebus consideratur. Differenlia enim qua- At vero risibile de sola tanium specie hominis prae-
dfupes in bovis, et in equi, et in canis.specie est: dicaiur. Unde evenit ui omnis differenlia, quoniam
et. differenlia raiionalis hominis et angeli, species plurimarum continens estspecierum,a suis spcciebus
vero nunquam aliis nisi solis sub se positis individms major sit, atque ideo ipsa de speciebus prsedicari
prseest. Nunquam enim alia. res homo est nisi quod polest. Porro autem de ipsa species praed cari.non "
est individuum.ut est Socrates, et Plato, et CicefO._ polest : neque enim conversim dici potest. Nam
Unde fit iit sublata differentia, species quoque tolla- quoniam homo dicitur ralionalis, non contra dicilur,
tur. Nam si susluleris rationale, homihem suslule- quod ralionple est id quod homo est. Polest enim
ris. Sin verq sustuleris speeiem, differentia"manet. esse etiam non hbmo, sed Deus. At vero pfoprium,
Nam si susluleris hominem, rationalis angeî diffe- quoniam aequalilpr et ad unam speciem semper
renlia mauebit. Est vero etiam hsecdifferentia, quod aptatur, acqua vice atque appeliatione converlifur:
differentiacum alia.differentiajungi pbtesrj ut aliqua dicilur enim., quld est h.omo? risibile. Quibus per-
07 AN. MANL. SEY. BOETil 68
tractalis ad' dif&renliam et accidens. iransgressa A priique coiumunibus. Et est una fi.iruni commnnio,
est. quod de se ipsa invicem prsedicanttir. Nam qiioniam
disputalio
bE COMMUNIBDS DIFFERENTI-E ET ACCIDENTIS. _eqpa sibi sunl, neque specieshominis alii proprio
Differentia et accidens Gommuhe liabent de pluri- conyenit, nisi risibili. neque.risibilealiiconvenii sper
IJUSprsedicari. .Namque differentia dicitur et de ho. ciei, nisi honiini, "atque ideodicitur, quid est homo?'
Hiine et de Deo, cum utrique r.alionales sunt. Et ac- risibile. Quid est risibile? homo, Commune est efiam
cidens .dicitur et de homine el de equo, ut liomo illud quod ouine prqprium aequaliter ad sub se po-
. jElliiops niger, el equus niger. Est eliam alia eonir sita pra_dicalur. Namque omnes Jiomiries aequaliler-"
iminio .quod inseparabile aecidens .cuicunqne speciej risibiles sunt, et species ajqualiter-ad sub se posita
fuerit, inseparabililer ei omnibus inest ut .differentia; pra'dicalur. Namque omnes homines individui aeoua-
Namq.i.e inseparabiliter accidens quod psl nigrurn. liler uno nomine homines nuncupaniur.
corvo inseparabiliter accidif, ,el pmnibus eofvis.. DE PROPRHS EORUMDEM.
Podenimbdo etiam differentia. Nam quoniam aecidit. . Differunt a se, quoniam species potest eiiam genus
liomini ,u,tbipes sit, sempe.r et omiiibus homiiiibus es.t alteri esse, propriuni esse non potest. Sed hicillam
csse. bipejlibus. . speciem intelligamus quse subalterna est, non illam
,DEPI-OPRI.ISEORUMDEM. . f_ quK magis species est, et genus esse nunquarn po-
Differunt aulem inler se, quod omnis differentia lest. Atque ideo nos illam modo solam, quae subal-
species continet, non contra ipsa a speciebus conti- terna species est intelligamus, qriae scjlicet polefit
nefur. Nam si differentia plures sub se species ha- esse et genus. Namque tuorlale cnm raiionalis gerie-'
bet, ut dicinm est, major eril sub se posilis specie- ris sit species, hottiinis genus est. At vero risibile de
bus. Si roajor eril, nunquam eam quaelibet specics nulla unquam alia speeie poterit praedicari,- neqtie
conlinet. Majorenim a minori nunquampotefit cori- alii esse proprium, sicut esl hominis. llia enimsem-
tineri. Nam quod est rationale, continet homiiiem per (ut diclum est) propria sunt, quoe nuili alii nisi
el Deum."Homo vero ralionale non continet. Acci- ad unam speciera semper aptantur. Deinde species
depiia vero aliquoiics eontinenl, aliquoties"coiifmen- praecedit, et bic proprium sequilur. Quod dicit tale
tur.. Namque continent, quoniam frequenier rinum e_f: Omnis speeies ut habeal proprjum, primo eans
accidens duas sub se species habei, ut nigfnmhabet esse et eonstare necesse esl. Oporlet enim prius esse
/Ethiopem ct corvum. Continenlur vero quoniam hominem ut sit risibilis, non prius esse risibile ut.sit
snepe una subsianiia habet duo vel tria vel quamlibet iicmo. Nam quqriiam proprium diciiur, per se pro-
plurima accidentia. Si quis cnim sit glaucus, vel prium non constat, nisi alicujus species sit. Alque
crispus, vel candidus, vel procerus, haecomnia acei- G ideo prius esse necesse est illud cujus est proprium
denlia unus cui accesserunt complectitur et confinet. quam sit proprium. Huc accedit quod species semper
Atque ideo species iila quae illud individuum conli- in opere intelligiiur cujuscunque subjecti. Species
net quod individuum plura in seaccidentiasiiscepit, enim semper in acln est, non solum propria pote-
apcidenlis jllius complexiva est. slaie. Uomo enim revera et opere et actu bomo est,
. Dehific differenlia fiunquam intendilur neque rela- id esj n.unquamppterit esse non homo.-AtJ.ero risi-
Pfltw. bile quod est proprium, potestale tantum dxilur,
,.,,Quqd jcEieii-hocesrrationale in unaquaque specie, etiamsi aciu non sjt. Polest .enim quilibel ille no»
neqtie plus neque minus esl. Nullus enim homo alio rijlere, tamcn quia ridere potest, risibile nominalur.
Uomin.e,ad, substantiam plus rationalis est neque Distani igilur in lioc quod spmper species in actu est
minus. Al vero aceidens et intendiiur et remitiitur. et in opere,'prqprium verq aliquoties {.oiesi.ate;dc?
Dicitur enim quicunqup prqcpripr, dicitur qtiicunque inde quor.um definiliones diversee suiit, necessarip
Velocior,~diciturquieunque crispiqr, quaeomnia acci- efiam ipsa quoque diversa sunt. Omnis definitio
dentia esse hon dubium est. subsiantiam definit. Ergo si quaeejusdem substantioe
• Prmterea hnmistm semper sunl cpntrarim differeii-
fuerinl, eadem' eliam defmitione monstrantur. Si
tim.. c D quse ejusdem definitionis Juerint, eadem subslantia
Immistae ait, id est, immiscibiles quaemisceri non pra_dicantur. At vero si quse definilionibus differant,
p ssunt. Neque enim rationaie cum irrationali misceri differnnt eliamsubstantiis. Qusesubstantiis differunt,
poiest, neque in una specie cohyenire. At vero con- lqnge a seipsis alia sunt. Nune igilur quoniam deli-
traria accidentia manifestum est in una specie posse nitionps proprti et spcciei differunt, speeies ipsa
congruere. Namque riigrum el album polest in una quoque et proprium a se d fferunt. Est autem specei
non modo specie, sed individuo congruere. Poiest deliniiio sub genere esse, ef ad phiriina numerp
enim quicunque homo, cumipse-sitcandidus, nigros differentja in eq quod quid sit prsedicari. At vero
lamen eapillos habere. Ergo quemkdmodum speeies proprii uni tanfupi iuesse speciei, et sub -ipsa de
differat a generevefdifferentia diclum cst, cuui de ompibus individuis pra.dic.ari, Sed quoniam defini-'
generis ad speciem, et differentiae ad speciem di'_ liopibus differunl, ipsa.quoque-species a proprio dis
stanlia dicefemus. stabil. -
DE CQMMUNIBPS SPECIEIET PROPRH. DE C0MMUN1BUS SPECIEI ET ACCIDENTIS. .
Nuncdicemus id quo.dreliquum esl de speciei pro- Post haec ad conimunitates speciei et accideniis
69. IN PORPHYRIUMDIOLOGOSII. 70
disputationem translnlit. et dicit eorum"raras alias A videatur
v isla communio. Est enim ita delinitum. Ac-
«se communitates, nisi has solas quod Ue pluribus cidens c est quod infertur et aufertur sine ejus 111quo
prsedicantur. Longe_eniiii a se distare vjdentur, in est e inieritu. Quod nunc dici yidetur sine liis constare
substantia sui et ih polestate paiiendi atque faciendi non n posse, 'cum superius sine eorum interilu posse
id quod alicui accidit, el id cui.accidit. Namque illud -dicer.elur
_d anferri. Sed lioc ,modo dicilur, non quod
cui accidit, quasi quoddam fiindameniuin est acci- si.auferaturhoc
s accidens inseparabile, iniereat illud
dentis. Illud vero quqd accidil, pricter id cui accidit, cuic accidjt, sed qupniaiu separari non potest, idcirco
•essein sui substantia nqn pqiesl. - sine
s his oonstaie non possit. Est eliam inseparabilis
DEPROPRIIS EORUM. ' 3
accidentis ef proprii alia'communio, quod sicut
Propria vero singulorum sunt haec, quod species in et € omni,el semper -inesl proprium cui inest, id est
I
eo quod quid sit praedicatur,accidensycrp in eo qupd 'honiinj.
" (semper enim et omnis homo risibilis est),
quale sit el quo.dammodose babens. Nam s"iquis sic s etiam quodlibet accidens inseparabile, et omni
dicat, quid Socrales est, bomo dicilur. Si quis dicat et c semper esf accidensinseparabile. Namque et om-
jqualis sii, calyus yeljsimus appellaiur. Siquis verp nis i corvus, ietsediper niger est.' Soia autem cum se- '
quomqdose habens, sedens aut jacens appellabittir. paabilibus
j accjderilibus illa" communio est, quod
Itern in lioc differunt qpqd upaquaeqne substantia JJ.c i.quemadmodumde mullis individuis^proprium prae-
unam speciem liapfit. Namque honiinis subslanjia dicalur, f ita eliam accidens de multis individuis po- .
rinams.olamhqminis speiipm habet. Subslantia y.ero_. lest I praedieari. Plurcs eriim purrunt, plures etiam
teque unam solius pqui speciem hahet, At yero una '• a.mbulant, qusescilicet accidentia s.eparabiliasujit,"
substantia plura frequepler "acpidenlia; eonliiiebil. - lquemadmqdum plures possunt essjefisibiles. .
Narri et jn cpdem-equp qusedam pars Jrequenler DEPROPRIJS EORUM.
nigra qusedam, aljia est. Et est in eo prpcerilas, est - Differniitautem isia,.quod proprium -semperuni
allitudo, est aquilinum eaprjj, et alia hp_j,u_mqdi. „ specjei
£ inest, acci.densvero pluribus. Nam accidens
Habeteliam non sohim inseparabile aecidens eadem pluribusispcciebus
I et animalis et inanimatis evenit,
Bubstantia,sed .elian. separabilp. Nani fqrtasse qui- . ut«st
. qbenq nigruni, coryo nigrum, homini Êthiopi
dam velox est, et idem etiam porppre validus est, ,inigrpni. Risibile verp nulli, ,nisi soli homini. Atque
idem etiam sagiitat .r, et cselera. Huc accedij, quod ideo i c.inyersim prbprium praedicaiur, quia unius
Bpeciesprseiioscuniur, id est prseintelligui|tur, hoc £speeiei continens est, et illi speciei soli sequalis est.
esl ante esse cognoscuniur qrianj accideniia. Et iAt VITOaccidens conversini prsedicari non polest,
prius erit aliqua res ubi aceidai, quam illa quscaccir -p_uia
< plures sub se species habet. Nonenim potest di-
tlit, clqiipniam species est subjectum accidpptis ubi C>cere
j id esse nigrum quod ebenuni, cum dicas hoc '
accidens accidat, ideqque anle species iptel.igitur esse « ebenum quod nigrum, Potesl enim esse nlgrbm
"csse quam accidens. Acpidentia yerp posfea nafa . et i non psse ebenum. Deinde -iimne propriuin aequa-
Bunt, id est a foris yenientia gj.exlranea, a qua|i!:et .1liler se his rebus quaespb se fuerint dat et' ab his
illa substantia, eiiamsi inseparabiliasunt. fisecquoque jpqnaliier
. participalur. Sobrates enim et Cicero et -
est eorura separalio,quod semper omnia quse partipi- Yergilius p3qiialiteret rjsibili participanl, etaequali-
pant specie,aequaliterparticipant. __Equaliterejiim et _ iter risibijes sunt. At' yero aecidens non semper
Socrates el Cicerqet Plalo sunt homines. At vero illa ;seqiialiter est accideps. Pptest enirn-qnicunque e.ssa
quasparticipant accidenii, eliamsi iiiseparabiie acci- procerior, et alius esse velocior. Quod s.cilicet illtid
dens sit, ianien non aequaliter partipipant. Nam separabile est accJde/Ts, illud inseparabile. Et-.fof-
quamvis inseparabilp sil aceideps -Ethiopibus nigris- J,asse alise eqrum quaejianiprpprietaies etcofiimu-
esse, t;imen esi aliquis inter ipsqs nigrior, nec omnes niones esse videantur. Sed nu.ne, quantum inlrodu.
illa nigredine aequaliterpariicipant. ctioni sat esi, isla sufficjant.S.edjani Jibj, Fabj, oronia
m CpS.MUNIRUS PROPRII ET APCIPENTJS. quaecupque ad 'Jntroductionem Porphyrii pertinent,
Relinquilui^"igilur de .cqrnmunibiisproprii accir - plenius uberiusque tractatp sunt. Post vero si ,qui-
dentisque tractare. Nam'propriuqi quid distaret vel V? dem unquatn me egueris, s.lu.diispraesertimtuisquao.
'; aspecie, vel a genere, vel a diffei.eniia,superjiis de- . nulla tinquam hqnestate jearfierunt, libens animq
" monslraluni "est. Propriuni anlem e,t inseparabile .. Jiorta.qrquead easdein cupiditafes -par.ebo.Jiic Ea>
accidens commune habent, quqd sitie his'nunquam bins : Tu, inquit, paterno hsepmihi animo'polliceris;
cohsistunt ea quaeeqrum parljcipant, etip quibus . yerun. ,egoppnqpanj defipiamab liis studiis, te~prae.
ipsa considcrantur. Nam rieque Jiqmoamiitit risibile serliip docenfe, a quo.lotamforlasselogicseAristntelis,
"esse, nee-Ethiops aut corvus, nigruni. Alque ideo . sjyitasuppeiiljCapi.amdisciplinam. EjpgO:fa,piam,in-
' siue his
ipsis,-id esi propriis et accideniibus, quse quam, libeplissiii.ei Sed qupniamjammatulinus(utaif
• eortim nbn possunt,- ne forte Pptronius) spl teclis 'ar-ris.j.,-siirgaini.s,
' coutfa parlicipant, consiare el sjquid esf
superiorem definilionem accidentis vepire , illud, diligentiore ppstea cqnsjderaliqne Jtraclabitur,
•- "
71 AN. M-ANL.SEV. ROETI'1 72
AN._ 'MANL. SEV* BOETII
•-COMMENTARIA
IJN PORPHYRIUM A SE TRANSLATUM;
LIBER PMMUS.
Secundus hic arrepta. expositionis labor nostfse A_ arisentium

a intelligentia, vel in ignolarnm inquisi«
seriem translalionis expediet, in qua. quidem vereor tione ti versatur. Hsec tanlum hiimano generiprsestc.
ne subierim fidi interpretis eulpam, ciim verbum eest, qusenon solum sensns' imagines perfectas et
verbo expressuin comparatumque reddiderim. Cujus non n incondiias capit, sed etiam pleno acluintelli-,
inco_pli ratio est, quod in bis scriptis in quibus re- gentise'
g quod imaginatio suggessit, explicat atque
rum cpgnitioquaeritur, non luculentae orationis-lepos, conffrmat.
c Ilaque, ut dietum est, huic divinaenaturaa
sed incorrupla verifas exprimenda est. Quocirca mul- non n ea tantum in cognitione sufficiunt quse subjecta
turn profecisse videbor, si philosophiae libris Latina sensibus
s compreiieiidit, verum etiam et inserisibilibus
oratione composilis-per integerrimse translationis sinii imaginatione concepta, et absentibus rebus nomina
ceritalem, niliil in Graecorumlitleris amplius deside- ii indere potest, et quod intelligenlias ratione compre-
retur. _Etquoniam humanis animis excellentissimum 1: hendit, vocabulorrim quoque positionibus aperit. "II-
bonum philosophisecomparatum esf, ut viss ex fllo • lud 1 quoque ei naturae proprium est, ut per ea quaa
quodam procedat ratio, e.x animse ipsius efficientiis sibi s nota sunt jgnota vestiget, et non solum unum^
ordiendum est.Triplex omninoanimaevis iu vegetandis cquodque an sit, sed quid sitetiam et quale sit, nec-
corporibus deprehenditur. Quarum una quidem vitam non i cur sit optet agnoscere. Quam triplicis animae
corporis. subniinistrat, ut nascendo crescat, alendo- vim > sola hominum (utdictum est) natura sorfita
que subsistat. Alia vero sentiendi judicium praebet. B$est. . Cujus animaevis intelligentise motibus uon caret,.
Tertia vi mentis et ratione subnixa est. Quarum qui- < quia in his quatuor proprise vim rationis exercet. Aul
, dcm primse id officium est ,|ut creandis, nut-riendis, enim « aliquid an sit inquirit, aut si esse consiiierit,
alendisque corporibus prsesto sit, nullum vero ratio- (quid sit id dubitat. Quod si etiam ulriusque scien-
nis praestet sensusve judicium. Haecautem est her- tiam l ratione possidet, quaie sit unumquodque ve-
barum atque arborum, et quidquid terrae radicitus ;stigat, atque in eo caetefaaccidentium momenta per-
affixum feneluf. Secunda vero composita atque con- iquirit, quibus cognitis, curita_sit quseritur, etraliona
juncia est, et primam sibi sumens et in partem con- nihilominus
i vestigat. Cum igilur actio sit humant
slituens, varium ac muliiforme judicium capit, de :smimi, ut semper aul in prsesentium rernm compre-
, quibus capere potest. Omne enim animal qfiod sensu Jhensione,- adt in absentium intelligentia, aut in igno-
'
viget, idem et nascitur et nutrilur et alitur. Sensus tarum inquisifione atque invenlione verseiur, duo
verb diversi sunt et usque ad quinarium riumerum -isunt in quibus omnem operam vis animsefatiocinan-
tendunt. Itaque quidquid tanlum alitur, non etiam lis impendit. Unum quidem, ut rerum naturas inqui-
, senlit, quidquidvero sentire polest, ei prima quoque siiionis certa ratione eognoscatâlierum vero,,pt ad
vis animae, nascendi scilicet atque nutriendi proba- scientiam prius veniat quod post gravitas moralis
iur esse subjecta. Quibus vero sensus adest, non G C exefceat, quibus inquirepdis permulla esse necesse
tanlum eas rerum capiunt fofmas, quibus serisibili ,esl, quse vestigantem animum a recli ilineris non
• m.nimum
corpore feriuntur prsesente, sed absenle quoque, progressione deducant, ut In multis evenit
sensibilibusque sepositis anle cognitarum sensu for- ' Epicuro, quiatomis mundum constare putat_ et ho-
; maruin imagines tenent, niemoriamque conficiunt, et ' lieslum corporis voluptate metitur. Hoecautem id-
prout quodque animal valef. longius breviusque cu- • circohuic atque aliis accidisse manifestum est, quo-
stodit. Sed eas imaginatipnes confusas alque inevi- niam per imperitiam dispulandi qnidquid rafiocina-
dentes sicsumunt, ut nihil ex earum conjunclione ac lione comprehenderanl haec in res quoque ipsas
composilione efflcere possint. Atque idcirco memi- evcnire arbitfabantur. Hic vero niagnus est error :
nisse quidem pbssunt, nec aegne omnia. Amissavero heque enim sese res ut in mimeris, iia etiam in raiio-
, oblivione, memoria recolligere ac fevocare non cinalionibus 'Iiabeti In numeris enim quidquid iri
possunt. Futuri vero his nulla eqgnilio est. Sed animae digilis recte computantis evenit, idsine dubio in res
vis terliaquae.secum priores alendi acsenliendi vires quoque ipsas necesse est evenire: ut si ex calculo
trahit, hisque velut famulis atque obedientibus ulitur, centum esse contigerit, cenlum quoque res illi nu-
eadem lota in ralione conslituta est, eaque vel in mero subjeetas esse necesse >es.t x hoe vero non
rerum praesenlium flrmissima conlemplaiione, vel in asque in disputalione seryat; necjue enim quidquid
73 IN PORPHT.RIUMCOMMENTARIORUM LIB. I. 74
sermonum decursus invenerit, id natura quoque A partes sunt, quia de his piiilosopluaesola pertractat,
fixum tenetur. Quare necesse erateos falli, qui abje- propter eamdem causam eril logica philosophisepars,
"
cta scientia disputandi de rerum natura periquirerent. quoniam philosopliioe soli haec dispufandi materia
Nisi eriim prius ad scientiam venerit, quae ratiocina- suhjecta est. Ita vero inquiunt: Ctmi in his iribus
tio veram feneat dispulandi semilam, quae verisimi- philosophia versetur : cumque aclivam et.speculati-
leni? etnisi agnoverit quae fida possit esse, quaeve vam considerationem subjecta discernanl, quod illa
suspecta, rerum incorrupia veritas ex ratiqcinatione de rernm naturis, hoec de moribus quaerit.dubium
non potesl inveniri. Cum igitur veteres ssepe multis non est quin logica disciplina a naiurali atque morali
lapsi erroribus, falsa quacdam et sibi conlraria in susemateriae proprietale disiincfa sit. Elenim logicse
dispufafionecolligerent, atque id fleri impossibile tracialus est de proposiiionibus atque syllogismis
viderefur, ut de eadem re contraria conclusione fa- et caeieris hujusmodi, quod neque ea quae non de
cta, utraque essent vera quae sibi dissentiens raiio- oratione, sed de rebus speculaiur, neque aciiva
cinatio conclusissct, /uive ratiocinationi credi opor- pars, qusede moribus invigilat, seque proestarepotest.
tefet esset ambiguum, visum est prius dispulaiionis Quod si in his tribus, id est, speculativa. acliva atqtie
ipsius veramque integram considerare naturam, qua rationali philosophia consislit, quse proprio triplici-
cognita tum illud quoque quod per disputatioriemin- " que a se fine disjuncla sunt, cumque speculativa ct
veniretur, an verum comprehensum esset, posset in- activa philosnphhfipartes esse videnlur, non dubium
felligi. Hinc profecta est igitur logicse peritia disei- est quin rationalis quoque pliilosophise pars esso
plinaequsedisputandi modos aique ipsas. raliocina- convincatur. Qui vero non parlem, sed philosophioa
liones et internoscendi vias parat, ut quae ratiocina- instrumentum putant, hsecfere afferunt argumenta.
tio nunc quidem falsa, nunc aiilem vera fit, qusevero Non esse inquiunl similem logicsefinem speculativso
semper falsa, quae nunquam falsa, possit agnosci. atque activae partis extremo : ulraque enim illarum
- Hujus autem vis duplex esse perpendilur, una quidem ad suum proprium lerminura speetat, iia utspecula-
ih inveniendo, altera in judicando, quod Marcus tiva quidem rerum cogniiionem,.activa vero mores
etiam Tullius in eo libro cui Topiea tilulus est, evi- atque instiluta perficiat, nequealtera feferlur ad al-
oenter expressit, dicens : Cum omnis ralio diligens leram; logicse vero finis esse non polest absolutus,
disserendi duas habeat parles, unam inyeniendi, al- sed quodammodo ctim reliquisduabus partibus cnlli-
teram judicandi, utriusque princeps (ut milii quidem gatus atque constrictus est. Qiiid enim est in iogica
videtur) Arisioieles fuit. Sloici aulem in altera ela- disciplina quod suo merito debeat optari, nisi qiiod
boraverunt, judicandi enim viam diligenter perse- propter invesligationem rerum hujus elfecfio artis
cuti sunt, eam scienliamquamdialeclicen appellant: " inventa est? Scire enim quemadmodumargumenlatio
mveniendi vero arlem quse topice dicifur, qusequead concludatur, vel quse vera sit, quaeverisimilis, ad hoc
usnm potior erat, et ordine naturse certe prior totam scilicet tendit, ut veladcogniiionem rerum referatur
'
reliquerunt. Nos autem quoniam in ulraque summa haecrationum scientia, vel ad invenienda ea quse,in
ulililas est, et utramque si erit oiium persequi cogi- exercilium mortalitatis adducta beaiitudinem pariunt.
famus, ab ea quae prior est.ordiemur. Cum igitur Atque ideo quoniam speculativaeaique aetivae suus
tantus hujus considerationis fruetus sit, danda est certusque fmis est: logicae auiem ad duas reliquas
huic tam solertissimae disciplinae lola mentis inten- parles refertur extremum, manifestum est non eam
tio, ut primis firmatis in disputandi veritate vestigiis, esse philosophisa partem, sed potius instrumenlirm.
facile ad rerum ipsarum certam coinprehensionem Sunt vero plura quae ex alterutra parte dicanlur,
venire possimus. Et quoniam qui Vit ortus logicae quorumnosea quaedicfa sunt sfrictira notasse su.fi-
disciplinaepraediximus, esse reliquum videlur adjun- ciat. Hanc litem vero tali ratione discernimus. Nihil
gere, an omnino quaedamsit pars philosophise, an quippe dicimus impedire ut eadem logica parlis vice
(ul quibusdamplacet) supellex atqueinstrumentum, simu! instrumentique fungatur officio. Quoniam enim
per quod philosophia cognitionem rerum naturamque ipsa suum reiinet finem, isque finis a sola philosophia
deprehendat. Cujus quidem rei has econtrario video consideratur, pars quidem philosophise esse ponenda
esse sententias. Hi enim qui partem philosophisepu- est; quohiam vero flnis ille logicsequem sola spe-
tanl logicam considerationem his fere argumentis culalur philosophia, ad alias ejus partes suam ope-
utuntur, dicentes philosophiam indubilanier habere- ram pollicetur, inslrumentum esse philosophiaenon^
partes, speeulativam alque acfiyam. De hac tertia negamus : est autem Dnis Iogicaeinveniio judicium-
ralionali, id est logica, quaeritur an sit in parle po- que rationum; quod quidem non esse mirum videbi->
nenda, sed eam quoque partem esse philosophisenon tur, quod eadempars eadem quoddam poniitir in-
potest dubitari. Nam sicut de naturalibus caeteris- strumenlum, siJ ad partes corporis animum reduca-
que sub speculativa posilis solius philosophiaevesli- mus, qtiibus et fit aliquid ut his quasi quibusdafn
gatio est, ileraque de moralibus' ac de reliquis quse instrumentis utamur, et in totq lamen corpore par-
sub activam parlem cadunt sola philosophia perpen- tium obtinent loeum. Manus enim ad iractandum,
dit, ita quoque de hac parte tractal, id est de his oeuli ad "videndum, csctersequecorporis parles pro-
quaelogicse subjecta sunt sola philosophia judicat. prium quoddam videntur officiumhabere. Qtiod ta-
Quodsispeculativa atque activa idcirco.philosophise men si ad totiiis utililafem corporis referatur, in-
PATROL.LXIV. 3
75 AN. MANL.SEV. BOETII 70
slrumenta qusedam corporis esse deprehehduntur A nalura speciei antenoscendum est. Nec vero in hoc
quse etiam partes esse nullus abnuerit. lta quoque tantum prodest speciei cognoscendanatura,, ne prio-
logica disciplinapars quaedamphilosophiaeest, quoru.in generum species invicem permutemus, verum-
niam ejus philosophia sola magistra est. Supellex eiiam ut in epdem quolibet genere proximas species
vero est, quod per eam inquisiia verilas pbilosopliise cuilibet generi noverimus eligere, ut ne substantiae
vesiigalur. Sed quoniam,quantum mihi quidem bre- mqx animal dicamus esse speciem poiius quam cor-
vitas succincla largita est, orium logicaeet quid ipsa pus, aut corporis hominem potius quam animatum
logica esset explicavi, nunc de eo nobis libro pauca corpns. At vero differentiaruniscienlia in his maxi-
dicenda sunt quem in prsesenssumpsimusexponen- muni relinet locum. Qui enim omnino,qualitatem a
dum. Titulo enim proponit Porphyrius infroduciio- ' substanlia vel caetera a se genera distare cognosci-
nemse in Aristoielis_praedieamenta conscribere. Quid mus, nisi eorum differentiasnoverimus? Qtiomodo
'
vero valeat hsecinlroducfio, vel ad quid lectoris ani- autem diseernere eorum differenlias possumus, si
mum paret>breviler explicabo. Arisloleles enim qui quid ipsa sit differentianesciamus?Nec hunc solum
de decem praedieamen.is inscribitur libruni hac in- nobis inscienfiadifferentiseinfundit errorem, vernm
tentione composuit, u.l infinilas rerum diversitates etiam speeierum quoque (ollil omne judicium. Nam
quaesub.scientiamcadere non posseni, pauciialege»Jj - omnes species informant differenilas. Ignorata diffe-
nerum comprehenderet,atqtieila id quod perincom- rentia speciesquoque necesse est ignorari. Qtiomodo
-
prehensibilem multitudinem sub: diseiplinamvenire ergo fieri potest ut quamlibet differenli3mpbssimus
non poteral, per generum (ut dictuinest) paueiiatem, agnosccre, si oninino qusesit nominis bujus signilica-
animo fieretscienliaequesubjeclum.Decemigilurge- - lio nesciamus ? Jam vero proprii lanlus usus est, ut
nera rerum esse omniumconsideravitArisioieles, id Aristoteles quoque singulorum praedicamentorum
estunam substantiamet accidenlia novem, qusesunt propria perquisierit, quse propria esse quis depre-
qualitas, quanfitas, relatiOj ubi, quando, situs, ha- benderii antequam quid omiiinosit proprium discat.
bere, facere, el;paii<: qnoe quon.iamgenera essent Nec in his laiilum proprii haee cogniiio valel quae
Buprema, et, quibus riullum ajiud superponi genus "singulis uominibus effemniur, ut bominis risibile,
posset, omnem necesse est mulliludinem rerum per verum eli.im in his quae in loeumdiffiniiionisadhi-
tiorumdecein generum species inveniri. Quaeqtiidem -bentur. Omniaenim propria rem subjeclain quodam
genera.omnib.usa sq differentiisdistributa sunt. Nec termino descripiionis includunt, quod suo locn quo-'
quidquam videntur habcre commune nisi lantum no- que opporlunius commemorabo. Aceidenlis quoqua
nien,,quoniamomnia.esse praedicaniur. Qiiippe'lsub- cognitioquanfum afferat, qnis dubilare queat, cum
stantia est, quaUtasest, quanlitas est, et dealiis.om- Q-videatinter decem pra_dicamentanovem lenere acci-
nibus. Est.verbum commtiniterpraedicatur, sed. non denlis naturas ? Quaeqnomodo accidenlia esse puta-
est.eorum CGmmunisuna substantia-vel natura, sed bimus, si omnino quid sil accidensignorcmus ?cum
tantum nomen : itaqup decem genera ab Arislotele pneseriim nec differenliarum, nec proprii scieniia
reperta omnibus.a se differeuliisdistribula sunt. Sed eognila sit,nisi aceidentis naturam Qrniissimacon>
quse aliquibu.sdilferentiis disjunguntur, necesse est sideratione teneamus ; fieri enim potest ut differen-
ul habeantprpprium .quiddam,quod ea in singularem tiaeioco vel proprii per inscientiam accidens appo-'
solitariamque v.indicetformam. Non est autem idem natur, quod essevitiosum etiam diffinilionesprobant,
proprium.qupd a.ceidens.Accidentiaenim-et venire quse cum ipsseex differenliisconstent,etfiantunius-
et abesse possunt, propria vero, ita- sunt insita, ut cujusque difliniiionesproprise, accidens tamen non
absque his.,quorum prppria sun.t esse nonpossint. videntur admiltere. Cum igitur Arisiofelesdecemre-
Quaocum ita shH, cumque Arislotelesidecemrerum rum genera collegisset, quaenumerum diversas snb
genera repe.risset,quaevelintelligendomens caperet, se species conlinerent, qusespecies nunquam direr-
vel, loquendo disputafor efferret (quidquid enira in- saeforent nisi differenliis segregarentnr; cumqtte
tellectu capimus, id ad,alterum sermone vulgamus), omniain subslantiam atqne accidens, accidens vero
evenit ul ad horum decem prsedicamentoruminlelli- D <inalia-praedicamenta solvisset; cumque aliquorum
genfiam quinqup harum.rerum tractatus incurreret, •pra.dieamenlorumsit propria pei'seciiuis,,deJiis ip-
scilicet gejieris, speciei, differeniia., proprii el acc,i- sis quidem prsedicameniis docuit : quid vero esset
dentis. Generis quidem, quoniam opo.net ante praer genus, quid species, quid differentia, quid illud ac-
discere quid sit.genus, ut decem illa quseArisloteles cidens, de quo nunc-dicendumest,velquid prbprium,
cseterisanteposuit reb.us genera esse po.ssimusagno- velut nota praeteriii. Ne igitur adpraedicamentaAri-
scere. Speciei vero cogn.ilipplurimumvalet, ut quse stotelis venientes, quid significaret uriumquodque
cujusque generis.silfspecies possit agnpsci. Si enim eorum quoesuperbis dicta sunt ignorarent, hune
quid.sif species,ignoramus, nihil impedil errorelur- librum Porphyrius de earum quinque rerum cogni-
bari;'fieri enim, pptqst. ut p.er. speciei inseientiam lione perscripsit, quo perspecto, et considerato quid
saepequantilalis species in relatione ponamus, ,et unumquodque eorum quaa supraposuit designaret,
ea ab
cujuslibet primi geperis species, alteri cnjuslibet fatilior iniellectus quae Aristotele pra.poneren--
generi suhdamus, atque ita, fiat, permisia, rerum tur addisceret. Ha.c quidemintenlib est bujus libri'
a(ique_indiscreiaconfusio : quod ne accidal, quae sit qupmPorpliyrius ad introdticfionem praedicamento-
77 IN PORPHYRIUMCOIMENTARIORUMLIB. I, - 781
rum' seconscripsisse ipsa (ut dictum esl) tiluliin- A dieimusad
( forum descendere", qua invpce'qusedam
'
scripiione signavii. Sed"licelad hoc unum hujus li- iutilitassigriiGcatuf: AJia qiioqnesigniftcatio esi qua-
hri referaiur iiu.-ntio, non tamen simplexesi ejus dicimus ( sblem necessariumi esse moveri.-id'est ne- '
uiilitas, seiimubiplex, et iri maximaquaeqiie diffusa, cesse ( esse, et.Ûa quidem prima. significafibprseter-
qu.im idem Porphyrius iii principi» hujris llbri ' com- mittenda
i est, omnino enim' ab eo rieeessario quod'
memorat dicens. - ' hic
I Porpliyrius ponit aliena est. Hte 'vefo duse.hu-
Cumsil necessarium, Chrysaori, el;ad'eam- qumest,- jusmodi j suntjulinler-secertarevidteaniur quse hujiis--'
•
apud Arisioteleiriprmdicameritorhmdoctrinam nosse loci: 1 obtineat significatibnem, in qno- dicifPorplfy-
quid sit genus, quid differeniia;quid species, quid pro- rius:Cum
1 sit necessarium, Chrysaori,'nanique'(ut-
prium,.et quid accideiis, ef ad- diffinitionum-assigna-:-• idictum est) necessarium etutilitatem- sigriificateti.-
tionem,et omninoadea qum in divisiorieet'in demon- ' necessitatem.
] V-identtirautemiiuic loco-utfaquepbni».:
slratione sunl, ulili istarum rerum speculalionecom-,< igruefe. Nam et summe ulile estad!eafqu_e.superius:
pendiosam libi iradilionem faciens, lentabo breviter-. dictasunt degenereet speeieet:fa3ieris:disputaTe;
velut-inlroductionisrpotio, ea qnm ab aniiquis dicla- et summa- est necessitasi, quia=nisi sinf hsec anten
sttnt, aggrcdi, ab allioribus quidemqumstionibusabsti'-- praecognifa;,illaadquaeista prseparantur, non pos-.'
nens,
" iimpliciores vero mediocriter conjectans. B:J
:sunlcognosci;qiisedicuntiirpr-edicamenta. Nainnequa-.
Utilitas hujus liurKquadrifariam spargitur : namque- proelercogniliOnem-genefis ef speciei prsedicamenta,
ei ad iilud ad- quoif ejus dirigitur intentio magno. piscunluf.'
. Necidiffinitio gejius- relinquit el.differen-
usui legenlibusest, et ad c;etera quae cum ex<lra:ih-, tiam, el-in caeteris-quamsit utilis- iste-tractatus cum:
lenlionem sint, non lamen jninor ex his Ifegentihus. id'edivisione et demonstratione- disptiialiiturappare--
uiililas comparatur.- Est enim per hoc opusculum et- bit. Sed quanqtiam neces.e erit hsse quinque.de-.
prsedicamenrorum'facilis cogniiio, et diflinitionum quibus hic dispulandum- estj prius- ad cognilionem .
inlegra assignalio; el divisionum recla perspeeiio, et venire quam ea quibusilla prasparantur;.nonitameii.
demonslraiionum veracissima conclusio.. Qua. res.. ea-significatione. bic a Porphyrioi positum.est.-.qua:
qtianlo "difficiles alque-ardu.ie sunt.-iaiitoper.pica-- necessitalem signifieare'vellet,.ac noh po,tius-uliliia<.
ciorem sludiosioremqueânimum lectorisexspeciant-.. tem, ipsa enimi oratio contexiusque sermonuni; id:
Dic<".ndiim'vero esl quoil in omnibuslibris evenit. Nam^ cIarissima;>inlelligenli_e>r,atioiie,signif[cat.,,Nec enim;
primuin.siiqua. siiiintentio cognosoatur, quanla.quo.-. «iuisquam..]'taiuiifur. rationej.jut.aliqiiam necessiiatemj
que jitililas-inde-provenire possit perpenditur, eti refbrri dieat.ad aliudi.Neeessilas enim per se quidem,
licet exira mu]ia.(ui>.fii)ibujusmodi Jibrum.sequantnr-,., est-.;,utilitasvero:sernper: ad.id qyod ulileest referr
tamen illamproximeuiiliiaiem videtur habere. adsC tur.,ut hic quoque.Ait enimi:,Cum)Sitnecessarium,,
quod.ejus refeitnr intentio, ipso libro quem sumpsir, Chfysaorjêt ad.eam*qusaest.apud-Arislotelefn.prse-,
mus oxponenie; cnm ejtisintenfio sii ad prsedica- dicamentorum dcctrinam.,Si hic igitur necessariumi
menta intellecinm facilemicbmparandi, non-dubium, inielligamiisptile, et id nomine. ipso. yertamus di-.
est quin hsec ejus. principalis probetur uli'iias, licet centes-:
. Cum s.iljUlileiCbrysaori, eijad eam, qua^ e^
non minores sint eomifes diffinitio, divisionc de- apud Arisiotelempraadjcamentornm docirinam,.noBse;
monstratio. - Quorum nobis. quaedam hic principja quidisit gpnus etcsetera, reciae.inlelligentiae sermo-r-
suggerunlur. sensus vero htrjustnodi esi : Cum sit, num ordo..conyenit.,sin,vero,id,ad necesse permu-
inqirit, ufilis generis, speeiei, differe-miae,.proprii, tetur,,ut. ,dicamus,.Cum,sit:pecessarium, Cbrysaori,
accidentisque cognitio ad pr.T.dieameiila Aristotelis et.ad.eam.quse estiapudi Aristolelem. prsedicamentOT
ejusque doctrinam, ad.diffinit'onum,etiam assignaiio- rum doctrinamnosse quid genus.sit, ,ef c*te,ra, reciae.
nem,- ad divisionem et ad denionsiraiioneni, qtiia sit inlelligenti-e sermonum prdo, non conyenit. Quocirca.
banim rerum utilK uberrimaque, eognitio, compenr hic diulius. immorandum non est.. Quajoquamenim
diosam, inquit, iradilionem fac,iens,,eaquae ab an.li-. s.itsumriia, necessiias.his ignoratis, non.posse,adj.a
quis large ac diffuse- dicta .sunt lenlabo. brpviter ad quse hiciractatus infendii perveniri, non.tani.ea
aperire; Neque enim.-esset coro.pendiosa, nisi lotum D hic de.necessilale diclum est,.necess.arium,,se.d por
opus.breviiate eonslringere.t, Et.qu.onianriiitrodu- tius de ufilitate. Nunc vero licejtIdem. snperiiis di?
ctioneraiscribebal, altiores, inquit.quaestiones sponle ctum sit.lamen.breviler quidad proedicameniage/ieT
refugiann, simplici.ores yero medioeriter conjectabo, ris,, speciei, differentiae.,,,proprii. atque, accidenlis
id-esi simplieioruro qua.slionum..obscuritatem habita prosit cpgniliq djspulemus. Arisio.leles enim in praer
ineisquadam conjeei.uroe:ratiocinalione traclabo. dicamentis decem. genera consiifuil;rerurn quse de
Tota-quidem senienlia- htijuscemodi pr.ocemiitalis cunctis,aliis praedicar.jmlur,nlquidquid.-.Hl significar
'e«t, quje ei.iitiliia.fi uberrima.ef.aciliialeiiicipieiilis tiotiem venire. p,o.sset,.id»siinlegram significaiionciu
animo blandiatur..Sed dieepclum.eslquidnam celet ênerqt^cuilibctieorum.
j subjice,fetur;gen,eri de.quir
amplins altitudo.sermonum. Necessarium in Latino b.us.Arjstotejes trac.ial in ep. libro qui de deceip
" sermone, sicut.in,-Graecpuvuyy.caov,plura significat. prsedicamentis inscr.ib.itnn Hoc ipsum referri ad.a.li-
Diversa enim significatione. Marcus.T,ullins_dicit ne- ,quid, , velut ad genus tale-est .qtiale si qtiis speciem
cessarium suum essealiquem aiqiii riosirum. Item supponat generi. Hoc vero neque.pra.ler cpgnilioiiem
necessarium dicimus, utcum .necessaritim-esse nobis speciei ullo mo.do.fieripolesf, nec vero ipsa. spe.ciei
' *' ' -'
n , AN. MANL. SEV. BOETH ,1 _ "80
quid sint, vel cujus magis sint possumus agnoscere. Akdictum est) haric exposfflonem nostro reservasse ju-
nlsi eorum differentiae cognoscanlur. Sed differen- dicio, ut ad intelligentiam simplicem hujus Jibri
tiarum natura incognita, quae uniuscujusque speciei editio prima sufficiat; ad interiorem vero specula
sinl differentiae,-modis omnibus ignorabitur.- Quare tionem, confirmatis jam pene scientia, nee in singulis
sciendum estquoniam si de generibus Arisloteles vqcabulis rerum haereniibus, haec posterior editio
traciat in praedicameniis, et generum natura cogno- • collocatur. Ad divisionem vero faciendam'lam hic
scenda est, cujus cognitionem speciei quoque comi- liberest utilis, ut praeter earum scientiam rerum, de
tatur agnitio. Sed hoc cognito, quid sit differentia , quibus in hocJibri serie disputalur. casu fiat potius
ron potest ignorari, quanquam in eodem libro plura quam ratione parlitio/ Hoc aulem manifestum erit
sunt ad quae nisi maximam peritiam et generis, et si divisionem ipsam dividamus, id est si nomen ipsum
speciei, et differentiaelector attulerit, nullus omninq divisionis in ea quae significat partiamur. Est nam-
intellecius pateat, ut cum ipse Aristoleles dicat: Di- que divisio generis in species, ut ctim dicimus, co-
versorum generum et non suballernalim positorum loris aliud est album, aliud nigrum, aliud vero me-
diversae secundum se species el differentiae sunt, dium. Rursus divisio est quoties vox plura significans
quod his ignoratis intelligi impossibile est; sed idem aperitur, et quam mulla sint quae ab ea voce signan-
Aristoteles proprium uniuscujusque praedicamenti BI tur ostendilur, ut si quis dicat: nomen canis plura
diligentissiraa inquisitione vesligat, ut cum subslan- significat, et hunc latrabilem quadrupedemque, et
lise proprium posl mulla dicit esse quod idem nu- coelesie sidus, et marinam bestiam, qtiaeomnia a se
mero contrariorum susceplibile sit, vel rursus quan- * diffinitione disjuneta sunt. Dividi aulem dicitur et
litatis quod jn ea sola sequum atque inaequale quoties tolum in partes proprias separatur, ut cum
dicalur, qualitatis etiam quod per eam simile aliud dicimus': domus aliud sunt fundamenfa, aliud parie-
aliis aut dissimile proponimus; et in ceeleris eodem tes, aliud tectum. Et hoec quidem triplex divisio se-
modOjUl quaesit contrarii proprielas, quae secundum cundum se partitio nuncupatur. Est autem alia quse
relationem opposilionis, quae privationis et habitus, secundum accidens dicitur. Ea quoque fit tripliciter,
quaeaffirmationis et negationis, in quibus ila tractat aut cum accidens in subjecta dividimus, ut cum
tanquam jam perilis scienlibusque quaesit proprie- dico, bonorum alia sunt in anima, alia in corpore,
tatis riatura, quam si quis ignorat, frustra ea quaede alia exirinsecus, aut cum subjectum in accidentia
liis disputaniur aggredilur. Jam vero illud manife- dislinguimus,ut:corporum aliasunt alba, alia nigra,
stum est, quod accidens maximum praedicamenlorum • alia medii coloris ; aut cum accidens in accidentia
obtineat locum, quod proprio nomine novem prsedi- separamus, uf curn dicimus -.liquenlia alia alba, alia
camenta circumdat, et ad prsedicamenta quidem " 1nigra, alia medii coloris. Et rursus alborum aliasunt
quania sit hujus libri utilitas ex his manifestum est. dura, alia liquentia, qusedam mollia. Cum igitur ita
Quod vero ait, et ad assignationem diffinitionumfa- omnis fiat divisio aul secundum se, aut per accidens,
cile cognosci potest, si prius substantise rationum. et ulraque partitio tripliciter, cumque in superiore
divisio fiat: substantiss ratio, alia quidem in descri- secundum se triplici partilione sit una divisionis
ptione ponilur, alia vero in diffinilione; sed ea quae forma genus in species separare, id neque praeler
cst in descriptione proprietatem quamdam colligit generis scientiam fieii ullo modo polest, neque vero
ejus rei cujus substantioe ratioriem prodit, ac non proeter scienliam differentiarum quas necesse est in
modo proprietate id quod monstrat informat, verum specierum divisione sumi. Manifeslum est igituf
etiam ipsa fit proprium, quod in diffinilionemquoque quanta utiliias hujus libri ad hanc divisionem sit, quae
venire necesse est. Si quis enim quantilaiis rationem primo adilu genus ac species et JJiffereniias tractat.
redderevelitsut dicatlicebit: quantilas est secundum Secunda vero ea divisio, quae esl secundum vocis
tjuam aequaleatque insequaledicitur. Sicut igilur pro- significantias, nec ipsa quidem ab hujus libri utiliiate
prietatem quanlitalisinratione posuitquaniitatis, et discreta esi. Uno enim modo cognoscipoterit, utrum
Ipsa tota ratio ipsius quantitatis propria est, ita descri- " vox cujus divisionemfacere qiiaerimusa.quivoca esse
ptio et proprielatem colligit,etpropria filipsa descri- ^ videamr, an genus, si ea quse significat difiniantur;
plio. Definitiovero ipsa quidem propria non colligit, et si ea quse sub communione sunt tma diffinitione
sedipsa quoquefitpropria.Nam qui substantiammoii- claudanlur, species esse necesse est, et illud com-
strat, genus differentiis jungit, et ea quae per se sunt mune genus earum. Quod si illa quaeproposila vox
communia afque multorum redigens in unum, uni designat non possunt uua diffmitione concludi, nemo
speciei quam diffiriit reddit sequalia. Ita igilur ad dubitat quin illa vox sit sequivoca, nec comiriunis
descriptionem utilis est proprii cognitio, quoniam his de quibns pra_dicatur, ut genus, quandoquidem
sola proprietas in descriptione colligitur, et ipsa fit ea quse sub se posita significat, secundum commune
propria sicut dilfinitib quoque: ad diffinilionemvero noinen non possunt una diffiniiione comprehendi.
genus quidem primum ponitur, et species ad quam Si igitur ex diffinitione manifeslum est quid genus
genus illud aptatur, et differentiae, quibus junctis sit, quidque nomen _equivocum,diffinitio vero per
cum genere, species diffmitur. Sed si cui haec pres- genera differenliasque djscurrit, quisquamne- dubi-
siora quam expositionis modus expostulat videbun- tare polest et in hac divisibnis forma plurimum
im, hoc eum scire convenit, nos (ut in prima edilione hujus libri auctoritatem valere? illa vero secundum
81 IN PORPHYRIUMCOMMENfARIORUM LIB. I. 82
se divisio quse est totius in parles queiriadmodumAk.in hoc libro disputabitur, neque imieltigi, neque
discernitur, ac non potius generis in species divisio exerccri valeant, quis unquam poterit dubitare quin
esse putabitur, nisi sint genus, et species, et diffe- hic liber maximum lotius iogicae adjumentum sit,
rentiae earum, quavis anfe ratione disciplinae tra- praeter quem csetera quse in ea magnam vim tenent
ctata? Cur enim non quisquamdicatdomus species nullum doctrinseadilum praebent? Sed meminit Por-
-
potius esse quam parles fundamenla, parietes.et phyrius introductionem sese cdnscribere, neque
tecium? Sed cum occurrerit generisnomen ih una- ultra quam inslitulionis modus est forraam traciatus
quaque specie totum posse congruere, totius vero in egredi. Ait enim-se alfiorum qusestionum modis
unaquaque pane sua nomen convenire non posse, abstinere, simpliciores vero mediocri conjectura
manifesium fiet aliam divisionem esse generis in perstringere. Quaevero sint altiores quaestionesquas
species, aliamtolius in paftes. Convenire autem no- se differre promluit ita proponit,i-
men generis singulis speciebus ostenditur pef id - Moxde generibusel speciebusillud quidem, sivesub-
quod et homo et equus singulaanimaiia nuncupan- ' sistant; sive in solis nudis intelleclibusposila sint,sive
tnr. Neque teelum vero, neque parietes aul funda- subsistenliacorpdralia sinl an incorporalia, et utrutfi
menta sigillaiim domus riomine .appe.llarisolent. Sed teparataasensibilibusdnin sensibilibusposila:et cirea
cum fuerint junctae partes, tunc recle totius nomen B\ hmc consistentiadicere recusabo.-Allissimumenim ne-
excipiunt. De ea vero divisione quoesecundum acci-- golium est hujusmodi,et majoris egensinquisitionis.
dens lit, nullus ignorai,.quin incognito accidenti,'in- AUiores, inquit, quaesiionesprsetereone eis intem- -
cognitaque vi generis ac differentiarum, facile evenire pestive lecloris animoingestis inilia ejus primifias-
possit ut accidens ita in subjecta solvalur quasi que perlurbem. Sed ne omnino faceret negligentem,
genus in species, et postremo oninem hunc ordinem ut nihil prseterquam quod ipse dixisset lector am-
partitionis fcedissime permiscebit insciemia.: Et plius putaret occultum, idipsum cujus exsecutionem
quoniam quid ad divisionem hjc liber prosit ostendi- sese differre promisit, addidit, ne de his minime
mus, nunc de demonstralione dicemus, ne per ardua obscure penilusque tractando lectori quidquam ob-
atque diffieilia hsefeat, qui-in tanta hac disciplina scuritatis effunderet, et tamen scientia roboratus
vigilantissimo ingenio et solerlissimo. labore suda- quid quseri jure possit agnosceret. Sunt autem
verit: fit enim demonslratio, id est alicujus qusesitae qusestiones quas se;e reticere promitlit et parutiles,
rei certa rationis collectio,'exante cognitis naturali- et secretse, et tentata? quidem a doclis viris, nec
ter, ex convenienlilius, ex primis, "ex causa, ex -ne- a pluribus dissolutse, quarum prima est hujusmodi:
cessariis, ex per se inhserenlibus. Sed genera spe-- Omne quod intelligit animus, aut id quod est in re-
ciebus, species propriis priora sunt naturaliter. Ex C1 rum naiura constittittim, inlellectu concipit, et sibi-
generibus enim species iluunf. Item speciessub se met raiione describit, aut id quod non est vacua
positis individuis priores naturaliter esse manifestum sibi imaginatione depingit. Ergo inlellectus generis
est. Quae vero priora.sunt, ea etprsenosciintur et et caelerorum cujusmodi sit quseritur, utrumne ita
notiora suntsubsequentibus naturaliter.Dnobus enim imelligamus'species et genera ut ea.quae sunt et ex
- niodis primum aliquid et notum dicitur,' secundum quibus verum capimus intcllectum, an riosmeiipsbs
nos scilicet, et secundum naturam. Nobis enim illa eludimus cum ea quse non surit nobis cassa imagi-
magis cognita sunt, quae suut proxima, ut individua, natione.formamus. Quod si esse quidem corisiiterif,
. dehinc species, postremo genera : at vero natura et ab his quae sunt intelleclum concipi dixerimus,
converso modo ea sunt magis cognita, quaa nobis . tunc alia major ac difficilior qusestio dubiiationem
minime proxiraa sunt. Atque ideo quaritumlibet se parat, cum discernendi aique intelligendi geueris
"
longius a nobis genera protulerunt, tanto magls erunt ipsius naturam summa difficultas ostenditur. Nam
lueida etnaturaliter nota. Differentiaevero subslan- quoniam omne quod est, aut corporeum aut incorpo-»
tiales illse sunt quas per se his rebus inesse quae retm esse necesse est, genus et species in aliquo
demonstrantur agnoscimus. Praecedere autem debef horum esse oportebit. Quale erit igilur id quod
generum ac differenliarum cognilio, ut in unaquaque D>genus dicitur; utrumne corporeum an incorporeum ?
disciplina quse sint ejusrei quse demonstratur con- ' . neque enim quid sit diligenter intendilur, nisi in quo
venientia principia possit intelligi. Necessaria yero horum poni debeat agnoscatur. Sed neque cum hsec
esse ea ipsa, quae genera et differeniias dicimus, soluta fuerit qusestio, omne excluditur ambiguum :
nullus dubitat qui speciem sine genere et differenlia subest enim aliquid, quod si incorporalia essegenus.
intelligit esse non posse. Genera vero et differentiae ac species dicantur, obsideat intelligeniiajn atque'
sunt.causae specierum. Ideirco-enim speeies sunt detineat, exsolvi postulans ufrum circa corpora
quia genera earum et differentioe sunt quae in syllo- ipsa subsistant, an etiam praeter corpora subsisten-
gismisposita demonsirantibus non-rei solum, verum lia incorporales esse videantur. Duae quippe incor-
etiam jeonelusionis causse sunt,quod. postremi reso- poreorum formae sunt, ut alia praeter corpora esse
lutorii locupletius dicent. Cum igitur perutile slt, et possini, et separata a corporibus in sua corporalitate
dilfiriilionequodlibet illud circumscribere, et divi- perdurent, ut Deus, mens, anima. Alia vero cum
sione dissolvere, et demonstrantibus comprohare, sint ineorporea, tamen proeter eorpora esse non pos-
LKCaulem prseter earuni rerum scientiam de quibus sunt, ul linea, superficies, numerus et singulce qua-
85 AN. MANL.SEV. BOETH %i
litates, quas tameisi incorporeas esse pronuntiamus, A geuus
g' aliud inquirendiim esl, videhitur genus om-
quod tribus spaliis minime distendantur, ita lamen nino n nonesse, idemqne de caelefisinielligenfJumest.
in .corporibussunl, ut ab his divelli inequeant aut •QitodQ si -tantum inielleclibus genera et_species cae-
separari, aut si a corporibus separaia sint, .nullo -teraque
-t( capiunlur, cinni«mnis'-initellecilisaui ex TB
modo permaneant.,Quaslicet quaestiones-ardnuinsit, si subjeciaiiai, ut sese res habet, autulres sescnnn
ipso inler.imRorp.hyriorenuente, dissolvere, lamen Jihabet, vaims est qui denullo subjecloieapitur,'nai)]
aggrediar ita ut nec ajixium -leclorisanimum relin- ex' e nullo subjecto 'fleri intelleciusinonpotest. Si ge-
-quam(,.necipse,in his.quaepraeter muneris suscepii nerisetn speciei,caelerorumque'iniellectus ex re su:-
jseriem,-sunl:tempns operamque consumam. Primum \y jecta veniat, ita utseseTes ipsa iliabet quse intelligi-
.quidem pauca subquaeslionis ambiguilate proponam, ttur, jam non tantum intellectu posiia sunt, sed in
;post -jveroeumdem .dubilationisnodnm exsqlveieal- ,rrerum eliam veritateconsistunl. Et rursus quaeren-
que explicare tentabo. fienera etspecies aut sunt -dum c estpuoesiteorum natura, quod superior qiiae-
et subsistunl, .autjnielleciu .et sola cogitaiione for- slio
£ vesligabat : quodsi ex -re quidem generis csete-
manlui., sedgenera et speciesesse non possunt. Hoc -rorumque
j sumilur intelleclus neque ita utsese res
.autem,ex.liisinteHigitur.Omne eniin quod commune habet 1 quae intellectui subjecia est, vanum necesse
,est uno.tempor,e;pliit'ibus,,id in se unum esse non B esle esse inielleeluin, qui ex re quidem sumiiur, nnn
.poterit.Multorum jenimest quod communeest, prae- tamen i ita ut sese res habet, id est enim falsum quod
sertim cum tinaatqueeadem resinmultis uno ieni- aliter _ atque res est intelligifur. Si Igilur quoriiam
,pore tota J.it; quantaecunqueenim sunt species, in sgerius etspeeies nec sunt,neccum intelliguntur ve-
omnibus genus unumpst,,non quod de eo singulse -rus -i est eorum intellectus, non est .amriiguumquin
species quasi partes aliquas carpaut, sed singulne oinnis c sit deponenda.de his quinquepropositis =dis-
uno tempore .toiumgenus habeant: quo fit ut totum liuiandi | cura, iquandoqiiidemneqne "de ea re quae-
.genus in pluribus singulis uno tempore positum ^.sil.neque de ea dequaverum aliquid inielligiprofer-
unum es.se uou.possit; neque enim .fieri .potest ut rive _ possit inquiritur:. lisecquidemest ad praesensde
cum in pluribus iotum uno.sit tempore, in.semelipsb propositis
j" quaestio,quaminosiAlexaudroconseiitienia
-sit unum numero. Quod si ita .est, unum quiddam Jiac ratiocinationesolvemus. Non enim :necesseesso
genus esse .non poteril, quo fil.ut omnino nihil sit. dicimus
i onmem intellectum qui >exsubjecto quidem
Omne enim qnod est,idcirco est quia unum est, et £sit, non tamenulsese ipsumsubjectum habel,falsum
de speeie idem convenitdiGi.Quod.si est quidem et _e vacuumvideri. In bis "enim solis falsa opinio ac .
jgenus ac species, sed .muliiplex,,neqtie unum ,nu- •non o potius intelligentia est, quaeper conjunclionem
mero,.non erit ultimum genus, sed habebitaliud su- C-l i-iiunt. Si enim quis componat atque"conjungat intel-
per se posiipm genus^ quod illam .multiplicitatem lectu-id 1 quod natura jungi noh-.pat.alur,illud falsum
uniiis sui nominis vocabulo.concludat: ut enim plura -esse i nullus ignorat: ut-si quii iequum atque iiomi-
animalia quoniam habent quiddam simile,eadem ta- nem i jungat ,imagiiiaiione,.atque'effigietcentaurum.
men non sunl, etidcirco eorum genera perquirunt, Quod si hoc per divisionem et abslractionem fiai,
.<
Ita quoque quoniain,genusquod in.pluribusest, atque non i itaquidem res sesehabet. utintellectus est.In-
ideo multiplex, habet sui sirailitudinem quod genus lellectus
f tamen ille minime ifalsus est : sunt enim
est, non es.t vero unum, quoniam in piuribus est, plura _ ;qusein aliis Suumes'j.e habent; ex quibus aut
ejus generis quoque genus aliud quaerendum est, omnirio ( separari non poss'unt,autsiseparaiafuerint,
cumque fuerit inventum eademratione qusesuperius nulla i ralione subsistunt. Atque ut hoc nobisin per-
dicta est, rursus êuus terlium vestigatur ; itaque .in > vagatoexemplo manifestum sit, linea in corporeiesl
infmitum ratio procedal necesse est, -cumnullus dis- ialiquid, et id quod est corpoii debet, hoc est e.sa
ciplinaeterminus occurrai. Quod si unum quoddam suuin s per corpus relinet, quod doceiur ita : si enim
nuuierogenus est, communemultorum esse non po- iseparata sit a corpore non subsistit; quis «nim un-
terit: una enim res si comniunis est, aul .partibus iquam sensu ullo separatam-a corpore lineam ccepit?
communis.est.,-.etnon jam tota conimunis,-3fedpartes D'>>-.Sedanimus cumconfusasres permistasquecorporibus
ejus proprie singulorum snnt, aut inusus linbentium in i se a sensibus ccepii, eas propria vi et cogitatione
eiiam perlempora transitutsitcommiine, ut puteus «disiinguit. Omnes enim hujusmodi res incorporeaj
et fons,, nl servns communis vel equus, aut uno in i corpore suum esse habenies sensus cum ipsis no-
tempore omnibus communefit, non lamen ut eorum bis 1 corporibus tradit: at vero animus, cui potesias
quibus commune est substanliam constiluat, ut e-,t < esl et disjuncta compnnere et compositadissolvere,
theatrum. vel speclaculum aliquod quodspectantibus. iquoea sensibus confusa et corporibus conjuncta tra-
omnibuscommuneest. Genusvero secundumnullum (duntur, ita distinguit utin incorpoream naturam.pei
horum modum commuhe esse speciebuspotest: nam se f ac sine corporii us in quibus esteoncreta,'el spe-
<
ita commune esse debel, ut et totum sit in singnlis, cnletur et videat".Diversaeenim proprietates sunt in-
et uno tempnre, et eorum quorum conmiune est < corporeorum-corporibuspermistorum, etiamQesepa-
constituere valeat et conformare subslaiiliam. Quo- renuirai corpore. •Generaergo et species caeteraque
circa sipeque unuiu est, quoniam coinmune est, ne- vel in corporeis rebus, vel iniiisqua; sunt corporea,
que mulliplex , quoniam ejus quoque multiludinis irepeiiuniur : et si ea in rebus incorporeis invenit
gg IN PORPHTOUM COMMENTARIUM LIB. II. -86
_animus, habetillicoincorporeum generis intellecf.im. A telliguritur vero alio modo, et sunt incorporalia, sed
Si vero corporalium rerum genera' speciesque pro- Jsensibilibus juncta subsistunt insensibilibus. IntelH-
spexerit, aurert (ut solet) a corporibus incorporeo- gunlurvero praeter corpora, ut per semeiipsa "sub-
rum naturam, et solam puramque ut in seipsa"forma sistenlia , ac nbn in aliis esse suum habeniia; sed
est contuefur. Ifa Irsec cum accipit animus permisia Plalo geriera et species cseteraque nbriniodo intelligi
corporibus, incorporalia dividens speculatur atque uiiiversalia, verumeiiam esse atqiie pfbplei' corpora
consideiat. Nemo ergo dicat falsani nos lineam co- subsistere "putat; Aristbleles v.efo'inielligi'quidem
-
giiare, quoniam ita eam meute capimus quasi pras- ':incofpofalia alque universalia, sed'subsisiere in'seri-
ter corpora sit, cum proeler corpora esse non.possit. 'isibilibus putat, quorum dijudicare senlenlias aptura
Non enim onmisqui ex subjeciis rebus capiiur intel- •esse non duxi. Alfioris enim e_t"philb,sbphise,idcifco
lecfusaiiterquamseseipsaeres habent, falsus esse pu- "vero siudiosius Aristoielis senlentiarii exsecuti su-
tandus esf, sed (ul superius dictum esl) ille quidem mus, non quod earh maxime probaremus, sedquod
'
qui hoc in composiftone facit falsus est, ut cum bo- liic liber ad praedicameritaconscripius est, qiioriim
minem alque equumjungens putat esse ceiuaurum. Aristbieles auctor est.
Qui vero id in divi„,ionibusel abstractionibus atque ' Hocvero, quemadmodum de his Jic de proposilis
"assumpiibusab his rebus in quibus sunt elficil, non B-•probabiliternntiqui tfactavenmt, ethoruni mdxime
modo falsus non est, veruni etiam solus inielle- Peripalelici, libi riunc tenlabo monslrare.
cius id quod in proprietafe verum est invenire po- Praiiermissis Jiis quaeslionibus, quas aliiores esse
'
test. Sunt igilur bujusniodi res in corporalibus atque prardicit, exbptat medioereih irilroduelorii operis
in sensibilibusrebus. Intelliguntiir autem proeter sen- iractatum; sed ne ipsa'hartim quaesiionum omissio
sibilia, ufeofum natura perspici et proprietas va- vifio daretur, apposuit' quemadmodum de proposi-
leat coniprehettdi.Quocirca cum ei genera et species iis traclaiurus'est,ex quOfumque lioc opus auctori-
cogiianlur, lunc ex singulis in quibus sunt eorum late subnixus aggreditur ante. denuntiat. Cum me-
similitudo cqlligiiur, ut ex singnlis hominibus infer diocritatem quidem tractaturus promitlit detracta ob-
se dissimilibus hiimanitatis similiiudo, quse simili- scuritatis difficultate, animum lectoris invitat uty
ludo cogilata animo veraciterque perspecia fit spe- vero acquiescat ac sileat ad id quod piclurus est,
cies, qiiarum specierum rursus diversarum conside- Peripateticorum auetoritate confirmat. Atque 'ideb
rala sirailjtudo, quse nisi inipsis speciebus aut in ait, de his, id estde generibus et spebiebus' dequi-
earum individuis esse non potest, efficit genus, ifa- bus supefiores intulerat quaestiones, ac de'pfoposi-
que haec sunt quidem in singularibus. Cogitantur -tis id est'de differenliis.-propriis atque accideiitibus,
yero universalia, nihilque aliud species esse pufaiida C_L-sese probabiliter disputaturum : probabililer autem
esi, nisi cogilatio cdlecta ex.individuorum dissimi- ait, idest verisimiliicr, quod Gfaeci loyirMs*velH-
lium numero subsiantiali similitiidine, genus vero •$O£<J>S dicunt. Soepeenim et apud Aristoielem loyi-/.fic
cogitatio collecta ex specierum similitudine. Sed hoec verisimjliter ac, probabiliter dictum 'inveniirius, 'et
simililudo cum in singularibus est, fit sensibiiis : •apud Boelium el apud Alexan. Porphyrius quoqlie
cum in universalibus, fit infelligibilis ; eodemque ipseJnniuIiis hac significatione lioe -verbo ushsest,
modo cum sensibilis est, in singularibus permaneit, quod nosscilicelin translatione,>quodait loyttinepov
cum intelligitur, fit universalis. Subsistunt ergo circa -ita inlerpretari, ut rationabiliter diceremm, omisi-
sensibilia, intelligunlur autem prseier corpora, ne- jmus. Lcnge enim melior ac ^verior ;signi(ieatio ea
queenim interclusum est ul duae res eodem in sub- visa esf, utprobabilitersese dicere-promitieret,- \d
jecto non sint ratione diversse, ut linea curva atque est non proeter opinionem ingredientium atq"e le-
cava : quaerescum diversis diffinitionibus terminen- :ctorum, quod infroductionis estproprium. Nain cum
tur, diversusque carum intellectus sit, semper tamen ab imperitorum horiiinum merilibus doctrin;« Secre-
in eodem sunjecto reperiuntur; eadem enim cava lum aliioris abhorreat, talis esse inlroduclio debet,
Iinea eademque curva est. Ita quoque generibus et ut prseter opinionem ingredientium 'non sit. Ergo
speciebus, id esi singularitatiet universalitati unum D' melius probabiliter quam raiionabiliier, nt 'nbbis vi-
quidem subjectum est, sed alio modo uriiversale est _; detur, interpretati sumus. Antiijuos auiem ait de
cum cogitatur, alio singularecum sentitur in rebus eisdem dispufasse rebus,sel eorum-illnm-se maxime
his in quibus babet essesuiim. His igiiur lerminaiis tractaium insequi quem Peripatetici Aristolele 'duce
omnis'(ut arbilror) qiiaestioiiissoluta esl.'Ipsa enim reliquerunj, ui>toia disputatio ad'ursedicamentacon-
genera et species subsistunt quidem aiio modo, in- .veniat.
LIBERSECUNDUS.
Quaerisolet iirex|iositibnuhiprihcipiis ctuunuin- "facnmivideriinmneenim quod uniyersaleest, intrn

quodque *ca.ierisin disposiiioriis ordine pfeeporiatiir, seriietipsulii ca.tera concludil, ipsuro vero nqn clau-
velut nunc in geiie're'dubitari potesi cur genus spe- ilitur. Majoris itaque rneriii est acpri.ncipalis natura.,
ciei, difierenii-j-,pr!ipfio,"accideriliqueproetulei'ii,de. hnod ita csetera coercet; ut ipsuin naturae sua: uia-
eo enim priroitus traulai. Respondebimus ilaque jure i.riuudine neaueat ab aliis oonlineri. Geuus igitur et
Si AN. MANL. SEV. BOETII 88
intra se et earum differentias " . dicens: Genus dicitur aliquorum quodammodo se

species positas habef,
etiam iia hsbentium ad unum aliquod et ad se invicem colle-
propriaque, nihilominus accidenlia, atque et illud genus dicatur ad.mium aliquo
de genere inchoandum fuit quod caetera naturse suoe clio, tanquam
modo se habere, et hoc rursus genus dicatur quod
magnitudine coercet et coutiaei. Prseterea illa sem- ad se invicem unius
generis significaiione conjuncti
perpropria putanda sunt. quse si.auferat quis cse- sint. Hoc vero minime est: eadem enim a quolibet
tera perimuntur, illa posleriora quibus positis ea
uno propagala societas, et ad illum qui princeps est
quse caeterorum subslanliam perficiunt consequun- lolam multitudinem refert, et ipsam inler
lur, ut in genere et caeleris. Nam si animal generis,
auferas, semultitudinem
unogenerisnomine connectit et con-
quod est hominis genus, horao quoque qui est spe- linet.
Quo circa non est pulandus divisionemfeeisse,
cies, el rationale quod differenlia, et risibile quod sed omne
quidquid in hac generis sigiiifieatione iu-
proprium, et grammaiicum quod accidens est, non Ordo autem verborum ita
telligendum fuit, aperuisse.
manebit, el interemptum genus cuncla consumil. Si sese habet qui est hyperbaton intelligendus : genus
vero hotninem esse c.onstituasvel grammaticum, vel
enim dieitur, el aliquorum ad unum se aliquo modo
rationale, vel risibile, animalquoqueesse necesseest. habentium colleclio, et ad se invicem aliquo modo
Sive enim est homo, animal est: sive rationale, sive _
habenlium, rursus' colleclio subaudienda est : est
risibile, siye grammaiicum, ab animalis substantia enim et zeugma cujus significationis adjecit exem-
non recedit. Sublato ergo genere et caelera consu-
plum, secundum qunm significaiionem Romanorum
munlur, posilis vero coeierissequitur genus : prior dicitur ab unius scillcet habitudine. Dico au- •
est igitur natura generis, posterior caelerorum. Jure lem Romuli genus,
et multiludinis rursus habitudine habsn-
igitur in disputatione proepositum est genus, sed tium aliquo rnodo ad invicem cognationem, eam sci-
quoniam generis nomen multa significat, hoc est licet quseab illo est, id est Romulo, secundumdjvi-
enim quod ait : sionem ab aliis generibus dictum, scilicel multitudi-
DE GENERE.
nis; hsec enim multiludo aliquo modo ad unum et
Videlur autem nequegenus nequespecies simpliciier ad se invicem habens cognafionem genus dicta est,
"dici. ut ab aliis discerneretur, ut Romanorum genus ab
Ubi enim non est simplex dictio, illic multiplex Alheniensium
genere caeterorumque separaretur, ut
significaiio est; prius hujus nominis significaiiones sit integer verborum ordo : genus enim dicitur et
discernit ac separat, ut de qua significationegeneris collectio
aliquorum ad unum sequodammodo haben-
tractalurus est sub oculis ponat. Sed cum neque ge- tium, et colleclio ad se invicem, secundum quam si-
nus, neque species, neque differentia, nec proprium, g gnifica.ionem Romanorum dicitur genus ab unius
nec accideiis significationesimplicia sint, cur de his scilicet habiludine : dico autem Romuli et multitu-
tantum duobus, genere, inquam.ac specie, dixit non dinis secundum divisionemab aliis generibus dictuin,
simpliciter dici, cum proprium, differentia, atque scilicet hominum habenlium aliquo modo ad invicem
accidens ipsa quoque siut significatione multiplicia? eam quoaest ab illo, id est Romulo-, cognalioaem.
Dicendum est quoniam longitudinem vitans tan- Atque ha_ehactenus; nunc de secunda generis signi-
tum speciem nominavit, earaque idcirco ne so- ficatione dicendum est.
lum genus esse significationismultiplicis pularetur. Dicilur aulem el aliler rursus genus illud quod cst.
Enumeral autem primam generis signilicationem uniuscujusque generationis principium, vel ab eo qui
hoc modo: genuil, velab eo loco, in quoquis genitus e$t. Sic enim
. Genus enim dicilur et aliquorum quodammodo se Orestem quidem dicimusa Tanlalo genushabere, Hy-
riabentiumad unum aliquod el ad se invicemcollectio, lum aulem ab Hercule. El rursus Pindarum quidem
secundum quam significationem Romanorum dicitur Thebanum esse genere, Platonem vero Atheniensem:
genus ab unius scilicetliabiludine. Dicoautem Romuli etenim palria principium esl uniuscujusque generatio-
et mul.iludinis habentium aliquo modoad se hwicem nis, quemadmodumet pater : hmc aulem videtur esse
eam qum ab illo est cognationem, secundumdivisio- D
prompiissimasignificatiogeneris. Romani enim dicun-
nemab aliis generibus dictum. lur qui ex genere descendunt Romuli, et Cecropidm,
lina, inquit, generis significatio est, quae in multi- qui ex genere descenduntCecropis, et eorum proximi.
tudinem venit a quolibet uno principium trahens, ad Quatuor omnino sunl principia, quaeunumquod-
quod scilicet ita illa muliitudo conjuncta esi, u£ ad que principaliter e.ficiunt: est enim unacausa, quse
se invicem per ejusdem unius principium copulata effectivadicilur, velul pater filii; est alia quse mate-
sil : ut cum Romanorum genus dicitur, multitudo rialis, velut lapides domus; tertia est forma-, velut
Romanorum ab unb Romulo vocabulum irahens, et homitiis rationabilitas; quarta quamobrem geritur,
ipsi Romulo, el ad se invicem quasi quadam nominis velut pugnse victoria. Duaevero sunt quse per acci-
hseredilaie conjuneta est. Eadem enim quse a Ro- dens uniusctijusque dicuntur esse principia, locus
mulo societas deseendil Romanos inter se omnes scilicet ac tempus. Quoniam enim omne quod nasci-
uno generis nomine devincit et colligit. Videtur tur et sit in loco ac tempore est, et quidquid loco
aulem secuisse Iianc generis significationem in dtias vel tempore natum factumve fuerit, eum locum vel
...partes, cum cqpulativam conjunctionemadmjscuii id tempus accidenlaliler dicitur liabere principium
89 - IN P0RPHY.R1UMCOMMENTARIORI.M LIB. II. 95
Horum omniumin bae secunda generis signlficaiioneA. generaiionisprincipium, dehinc eliam ef muliitudo
duo quaedamex alferutris -assumit quoead significa- eorum qui sunt ab uno -principio,ul a Romulo, quam
tionem generis videbantur accommodata. Ex his qui- dividenteset ab aliis sepqrantesdicebamusomnernillam
dem causis quaeprincipalia sunt, effeclivuro; ex his . collectionemesseRdmanorumgenus.
vero quaeaccidentia,~locum: ait enim, genus dicitur Sensus facilis et expeditus est, si tamen ambigui-
et a quoquis genitus est, quae est effecliva principa- tas una solvatur: cum enim prius multitudinis signi-
lium causa, et in quo quis loco est procreatus, quae ficationem rofulerit ad generis nomen, post aulem
est accidens causa principii. Itaque haecsecunda siad procreaiionis initium, nunc aulem conlrarib modo
gnificatioduo conlinet, eum a quo' quis procreatus illam prius a se dinumeratam significalionem dicerc
-est, et locum in quo quis editus, ut exrmplo quoque videtur, quseest procreationis ; illam vero posterio-
demonstrant. Orestem enim dicimusa Tanlalo genus rem, quse est multitudinis, quod conirarium videri
ducere. Tantalus quippe Pelopen, Pelops Alfeum, potest, si quis ad ordinem superius digestsedisputa- ,
Atreus Agamemnonem,Agamemnongenuit Orestem. lionis aspexerit. Sed hic non de se loquitur, sed de ..
Itaqne aprocreatione genus hoe diclum est. At vero humani consueludine sermonis, in quo prius eam.,
Pindarum dicimus esseThebanum, scilicet, quqniam significationemgeneris fuissedicit, quaca procreanle
Thebis ediius tale generis nomen accepit; sed quo- B sit ducta, accedente vero.aeiaieusu loquendi nomeh
niam diversum est illuda quo quisque procreams esf, , generis eliam ad multitudinem habentem"se quodam
et locus in quo quis editus est, diversa videtur esse. modo ad aliquem fuisse translalum. Hoc vero idcirco
generis signilicafio procreantis et loci, quam in se- dixit, quoniam superius dixerat: hsec enim videlur
.cimda parte enumerans unam fecit. Sed ne videretur esse promptissimasignificatio,ut ab hac.idestsecun-
dtiplex significatio generis, per similitudinemcon- da, quam promptissimam.esse significalionemdixit,
junxifdiceris : Elenim palria prineipium est unius- illa quoque nuncupala videretnr, quie multitudinis;
cujusque generaiionis, quemadmodurn et pater. Sed prins enim genus inter homines appellatumest, quod.,
quoniam in significationibus evenit.sa.pe ut aliquid , quis a generante deduceret; post auiem facturii est,
sit quod intellectui significatserei propinquum esse ut per loquendi usum etiam multitudinis ad aliquem .
videaiur, quoniamque duas generis apposuit.signi- quodammodo se habentis genus diceretur propter
ficationes, muhiiudinis scilicet et procreantis, cui. divisionem, scilicet gentium, ut esset inter.eas nq-
generis nomen convenientius aptetur judicat atque minis socieiatisque discretio. His igitur expletis venit
discernif, dicens, hanc esse promptissimam generis tertiurn genus , quod inter pllilosophos tractatur,.
significatioiiem, quae a procreante deducta sit; hi cujus ad dialecticam faculialem multus usus est,,
enim maxime Cecropidaesunt qui a Cecrppe descen- Ci horum quippe generum historia"magis vel poesis
dutit, hi Romani qui a Romulo : quoecum iia sint, traetat exordium. Tertium yero genus apud philo-,
confundi rtirsus generis sigriificationes videntur. Si sophos consideratur, de quo hoc modo Ioquitur:
enim sunt liimaximeRomaniqui aRomulo originem Aliter autem rursus dicilur genus, cui supponilur.
trahunt, et haeesignificatioesfilla qusea procreante species,ad horum forlassesimililudinemdiclum.Etenim
dedueitur, ubi est reliqua quam primamquoque enu- principiumquoddam >esl hujusmodigenusearum qua.
nieravit, quaeest muliitudinis ad unum et ad se iirvi- sub ipso sunt specierum, videlurque et omnemeam
cem quodammbdose habentium collectio ? Sed acu- multitudinemcontinerequm sub ipso sunt specierum.
tius inluentibus plurimre admodum differentiaesunl. DupHcemsignificationemgeneris supra proposuit,-
Aliud enim est a quolibet primo procreanle genus nuric tertiam monstrare contendit.- Hanc aulem ad
dedueere, aliud unum genus esse plurimorum. lllud superibrum similitudinem dictam esse arbitratur.
enim per rectam sanguinis lineam fieri potest et non Superius autem dicl_e.signilicaliones.du_e sunt, ,una
in multa diffundi, ut si per unicos familiadescendat; quidem cum generis nomen quadam principii anli-,
Siuic enim aptatur secunda illa generis significatio, quitate ad se junctarii mullitudinem conlineret; alia
quse a procreante deducitur, prima vero illa nonnisi vero, cum genus ab uno quoque procreanle ducere-"
iu muititudine consistit. Ulud quoqueest quod prima D>.tur, quod eorum quae procreantur principium esf.
procreationis principium non quaerit, sed (ut ipse Cum igitur sint superius duse generis significationes,
ait) sufficitaliquo modo se babere ad id unde hujus- propositae,terlium nunc addit de quo inter philoso-
modi generis principiumsurnilur: eecundavero signi- phos serrao est, illud scilicet cui supponilur species,
ficaiioniillam vim nisi a procreante sorlitur. Item in quod idcirco genus vocatum esse sub opinionis _cre-
illa prima significalionis:mullitudine hujus secundse ditur ambiguo, quoniam habetaliquara similitudi-
paniculariias continetur, ut in Romanorum genere nem superiorum : nam sicutilludgenusquodadmul-
Scipiadarum genus, natura cum sunt Romani Sci- titudinem dicitur. uno. solo , nomine mulfitudinem
piadse sunt. Quoniam enim et ad Romulum et csele- . claudit, ila quoque genus plnrimas species coercet et
ros Romanossecundum Romuli habitudinem juncti continet.-Item ut genus illud quod secundum.pro-
surit, Romani sunt. Scipiadsevero dicuntur ad secun- creationem dicitur principium quoddam est eor.um
dam .generis signiiicationem, quod eorum familiae quae ab ipso prbcreantur, ita gepus consiat suis spe-.
Scipio et sanguinis.principium fuit. ciebus esse principium. Ergo quoniam utrisque esj
. Ac prius quidemappellalumest genut uniuscujusque simile, idcirco nomen quoque generis eiiam iu La,
91 - AN. MANL.J5EV. BOETH 92
significationea superioribus mutualum esse verisi- A. dicilur animal: bomo enim etequus et bos animalia
mile esf. niincupaniur ; prsedicatur ergo animal de pluribus
Tripliciter igitur cum genus dicaiur, de tertio apud speeie differenlibus; sed quona.mmodo fit hsecprae-.
philosophos est sermo, quod etiam describentesassi- dicalio ? non enim quidquid interrogaveris, mox
gnaverunt, dicentes genus esse quod de pluribus el animal respondetur: non enim si quantus sit homo
differenlibusspecie in eo quodquid sil prmdlcaiur, ut iriterrogaveris, animal respondebitur, ut opinor;
anhncil. hoc enim ad quaniilalem perfinei, non ad substan-
Jure tertium genus pliilbsopbi' ad dispulalionem tiam. Item siqualissit homo interroges, nehuicqui-
sumurit, boc enim solum estquod snbsianiiam mon- dem responsio convenit animalis; caelerisque osnni- ,
slrat, cajlera vero aut undequid existat, aut quem- bus inlerrogationibus banc anhnalis responsionem
admodum a caeteiis honiinibus in uiiam quasi for- itieptam atque inutilem semper esse repefies, nisiei
mam populi divirlatur osieridunt: nam illud quod tantum apia est quaequid sit interroget. Interrbgan-
multitudinera continel gentis , illius multiludinis tibus cnim nbbis quid sit homo, quidqtie sit equus,
quam coiitinei sub-tantiam 'rion demonstrat, sed quid bos, animal respondebifur : ila nomen aniinalis
lantiiin uno noiriine coileclionem populi facii, ut ab ad interrogalionem quid sit de homine, equn, atqiie
alterius generis popnlo segregetur. ltem illud quod B' bove ac de coelefisprirdicainr, unde fil utanimal pfoe-
secundum procreationem dictum est, hoii rei pro- dicetur de piuribus difTerenlibusspeeie in eo quod
creatse subslantiam monsirat, sed lanlitm quod ejus quid sit. Et quoniam generis boecdiffinilio -esl, ani-
fuerit procreaiionis initiuin. At vbrogenus idcui sup- irial hominis, equi, bovis genus esse necesse est:
ponitur species ad differenliamaccommodatum,spe- omne auiem genus aliud esl-qnodinsemelipso afque
ciei substantiam informat :e't quia inter philosophos in re intelligilur, aliud quod ad alterius pisedicatio-
hsec maxima qusestio esl quid unumquodque t.i(, nem refertur, sua enim proprietas ipsuiri esse consli-
lu/ic enim unumquodqiiescire videmur,quando quid ttiii. Adalferum relatio genus facit, utipsum animal,
sit aguoscimus, idcirco rejeclis caeteris de hoc ge- si ejtis subsianiiam qnseras, dieam subsiantiam essa
nere quo maxime apud philosophos sermo est, quod ' animalam alque sensibilem; hsecigitur diffinitiorem
etiara describentes assignaveruiit ea descriplione monslrat per se sieiiti est, non lanqiiam referatur
quam subter annexuit. Diligeritervero ail deseriben- ad aliud : at vefo cum -dicimus animal gentis esse,
tes, nondiffinierites; 'diffinitio enim fit ex genere, nori { ut arbitror) lunc dere ipsa nomen hoe dici-
genus autem aliudgeniis habere 'nOn poterit, idque mris, sed de ea ratione quapotest animal ad caefero-
obscurius est quanfUfprlino adiiu dietuin pateat;. rum quse sibi subjecta sunt prsedicationem referfi.
fieri atiiem potest ui res quae dlii genus sit alii ge- G' Iiaque eharaeter'quidam acforma generis est in eo
rieri supponaiur,-sed cum supponilur nonquasi ge-., quoi referri praedicalione ad "easres potest, quae
nus, sed 'tanquam'sp'eciesisub'alio collocatur. Unde cum sint plures et specie diflereutes, in earum lan-
non in eo quod genUs'Pst, supponi alicui potest, sed tum siibslantia prsedicatur. Hujus aulem diffinilionis
cumsupponitur illice species fit: iqusecum ita sint, rationem per Ox.emplasubjeeit dicens :
ostenditur'geiius ipsum irieo quod genus est genus i?or«m enim qumprmduanlur, alia quidein de uno
liaberenon pdsse. 'Si igitnr ^voluisseigenus dilfini- dicunluf solo, sicut indieidua, ut Socrates, et hic et
tione concludere, 'nullo modo poiuisset; geriusenim hoc ; alia vero de pluribus , quemadmodumgenera et
aliud quo"dei possefprseponere non haberet, alque species, et differenlia, et propria , et accidentiacom-
iilcircodescriptionem ait iessefactaw, nondiffinitio- muniter, sed non proprie alicui. Est autem genusqui-
neiri :'descriptio'verO est (ut in priore volumine dem, utanimdl; speciesvero ut homo; differenlia, ut
diciumest) ex proprietatibusinformatio qusedamrei, rationale; proprium, ut risibile; accidens, ut album ,
et tanquam coloribus quibusdam depictio. Cum enim nigrum, sedere.
ib unumplUra convenerint,»iia :ut omnia simul rei Omnium quseprasdicanlurquolibet modo facil Por-
eui applicantur aequentur, nisiex genere vel difte- phyrius divisionem; idcirco uf a reliquis omnibns
rentiis liseccollectio fiat, descriptio nuncupatur. Est D1prsedicafionemgeneris sejungat ac separet, id facit
igiturdescripiiogeneris haec: genus est quod de plu- hoc modo. Omniura, inquit.quseproedicantur, alia de
ribus el differentibus specie in eo quod quid sit prae- singularilate dicuntrir,-aliade pluralitate : desingu-
dicatur. Tria hsec requiruntur in 'geuere, utde.plu- laritate vero, inquit, prsedicantur quaecunque unum
ribus praedieetur, ut de specie differenlibus, ut in quodlibet habenl subjectum,de quo dici possint, ut
eo quod quid,sit::'dequa:re quoniam ipse posterius ea quibussingulasubjectasuniindividua.ui Socra-
laiius disputat nos breviter hujus rei intelligenliam les et:Plato, ut hoc album quod in hac nive proposila
significemus evemplo, hoc modo. Sit enim nobis in est, ut hoc scamnum' ih <quo nunc sedemus, non
forma generis animal, id de aliquibus sine dubio omne scamnum (hoc esfenim universale), sedhoc
praedicalur, homine scilicet, equo, bove et caeteris, quod:nunc-suppositumest; nec-album quod innive
sed hoecplura sunt; animal igitur depluribus prseest (universale enitn estalbum et nix) , sed hoc al-
dicatur, homo vero, equus atque bos talia sunt ut a bum quod in hac nive nunc esse conspieitur : boc
se discrepent, nec qualibet mediocri re, sed tota enim non potest de quolibet alio albo praadicari
species id-est tota forma suaesubstantia., de quibus fjuod in hac nive est, quia ad sinBularitalem dedu^
83 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB. H. 94
«=iumest, atque ad individuam formanveoristricium-A, Fieri -antem potuit commodior divisio hoc inodo :
est individui participatione. Alia vero snnt quae de • Eorum-qusedicuntur, aJia.quiderii^Tdsingdiafitatem,
pUiribuspraedicanlur, ut genera^ et species, et diffe- _prsedicantur, alia ad pluralilatem; «orum .qUa.de
rentiae, et propria, el aceidenlia communiter,sednon -pluribus/,praedicai)tur, alia se<.undum substariliarh
proj>riealicui. Genera quidem de pluribus praedican- prsedicantur,. alia secundum accideiis,; <eorum quoe
fitr speciebns suis,"species vero de.pluribus prsedi- Secunduhi-subsiantiam.praedicantur, alia.inueo quod
cantur individuis ,: bomo enim, qubd esl animalis, qiiid sit dicunlpr, .il.ia-in-eo qUodqualesil; in eo
species plures sub se homines habet de quibus ap- quod quid sifquidem genus el species, ineo qubd
pellari.possii. Item equtis,'qui subest animali locso gualesitdifferentia. llem eorum .quoeinieoquod quid
speeiei, plurimos habet individuos equps de quibus sit praedicanlur, alia de speciebus,pr*dicantur plu-
pro?dicanlur : differenlia -vero.ipsa quoque de.pluri- rjbus, alia minime; de speciebus ^quidem.pluribus
busspeciebus dici.polest, ut rationale de homine ac prsedicaniur, ut genera, dcnullis vero species.jEo-
de Deo corporibusque ccelestibus., quoe(sicut Platoni rum autem qpse secundum accidens pra.dicantur,
placet) animata sunt et ratione vigentia; .proprium alia quidem sunt quse -de ipluribus ipracdieaiitiir,.ut
ilem etsi de una specie praedicalur, de multis lamen accidentia, alia.quae de uno tantuni, ut propria. Pbs-
individuis dicitur, quae sub convenienti specie col-, B1setautem fierbeiiain îujusmodi divisio : eoi-uni-quse,
locantur, ut risibile, de Plaione, Socrate et cseteris preedicantur, ialia de .singulis proedicanlur, alia de
individuis dicitur quoehomirii supponuntur. Accideivs (iluribus; ebrum quae de ,pluribus,,.alia in êo quod
eiiam de multis dicilur ; alhum enim et nigrum-de quid si.i,alia in eo quo.dquale-sitipraedicaritm-.Eo-
muliis omnino dici polest, quae ase.genere specieque rum quae iu eoquod-.qriid sit,:alia -de differentibiw
sejuncla sunl. Sedere etiam de mullis dicitur, homo, speciebus dicuniur, ut genera, alia minime, lifspe-
eiiim sedit, simia sedet, aves quoque , quarum species; eorum-autemquae in-eo quod-qualeisit ide plu-
cies ionge diversae sunt : accidens autem quoniajn 'r.buspraedicaiitnr, njia quideni de.differenlibus sjiecie',
communiter accidens esse potest et propfie alicui, p,r_edicaniur,ut differen.tiaeei 'acuideutia -communi-
idcirco determinavit dicens et accidentia communiter, alia deuna lanttim ,speci(t,<ut ipropria.; -eoruin
ter, sed non.proprie; quae proprie enim alicui acci- v.ero quae depluribus:d_ifferenlibus:s]iefiie;in.eoqubd
dunt individua fiunt, et de uno tanlum valenlia prre- quale sit prsedicantiir.-alia quideinJii'f.ubsiantiii'prae-
tlicari; et ea quae communiler accipiunmr,' de pluri- d.icantur, ut differentia;.,aliaini.comrouniifcTevenien-
bus dici queunt: jit enim de nive dictum ,est, illud li.bus, utâccideniia.-Et.perJiaiic divisionem qninque:
album quod in hac subjecta nive est non est com- harumrerum diflinitiones colligiipossunt hocmodo :
"
niuniter accidens,, sed prqprie huic nivi quoe.oculis-C Gcnus est quoddepluribu.s,sp'ecieidifferetitibiis'in'ec
ostensionique subjecta est; ita quoque. ex eo quod -. -quod puid sit praeilicaiur. Species est qtiodde pluri-
commuriuer prsedicari poterat fde niullis enim albam bus minime specie:differentibusiin -eo quod quidssit
dici pote9t, ut albus homo, albus equus, alba nix), praedicalur. Differentia est quod de pluribus specie
factuni esl ut de uria tanlum nive prsedjeari illud idifferentibusin eo qupd qijale sit in .substantiapra.-
album possit, cyjus participaiione ipsum quoque fa- dicatur. i Propriuin esl.quodde una lantuurspecie in
cium est singulare. Omnino aulemomnia genera, vel iep quod quale sit 11011 in subsianlia prsediGalur. Ac-
species, vel differentias, vel propria, vel accidentia, icidens est quod de pluribns.specie differentibus in eo
si per semetipsa speeulernur in eo quod genera, vel iquod quale.sit non jn substantia praedicatur. 1E1tioa
species, vel differeniiae, vel propria-, vel aGcidentia , " iquidem has divisionesiecimus , jit omnia a semelip-
sunt, manifestum est quoniam de pluribus praedi- sissepararemus. Porphyriq vero-alia inieiuio fuii.
cantur; at .si earin"liis' speculemur in quihus sunt, Npn eniin omnia nunc-a semetipsis -disjungere fesli-
ut secundum subjecta eorum formam et sub.stantiam nabat, sed lanium -ut caetera a generis forma ei pro-
metiamur, eveiiil ut ex pluralita.le praedicationis ad prietale separarel. At idcirco divisit omnia quaa -
smgulafitaieiri videantur adduci: ariimal enim quod 1prsedicantur,"ant in ea quoede singulisproedicaren-
** tur, autin ea quoedepluribus; ea vero quse de plu-
genus est, ie pluribus praedicatur;. sed "curnhoc ani-
vmal in Socrate eqnsideramus, ex.pluralitate prsedi- -ribus . prsedicanlur, aul.genera essedixii.aufspecies,
cationis adducitur ad singularilalem. Socrates enim autcaetera, horum quoque lexenipla subjiciens >ad-
'
animal est, ipsum animal fit individuum, quoniam jungit ; : .
Socrates est individuus ac singularis. Item homo-de Ab his ergo qum d-euno so.lo prmdicantrirdifferunl
pluribus.quidem hominibus.praedicatur, sed si ijlam ,genera , eo quod hmcde pluribus dicimtur.Abhis uu- '
humanifatem quse in Socrate est individuo conside- :
tem rursus qum de pluribus, >a specie.busqtiidcm,
remus, fit individua, quoniam Socrates ipseindivi-. quonidm . qpecies elsi de plttribus prmdicentur, nc.i
duus est atque singularis. liem differentia ut ratio- . tamen de differenlibnsspecie,sed numero : homoenim
nale deplurjbus dici.poiest, sed in Socrate individua cum sil species-, de Socrate et de Plalone prmdicatur.,
. est. Risibile eliam cum de pluribus honiinibus prae- . iqui non specie a se invicem differunl,sed "numero.
dicetur fit unicum; communiier quoque accidens, Animal vero cnm sil.genus, de homine, equv el :bove
ut album, cum de pluribus dici possit, in uno quo- prmdicatur,
_ nu« ,
qui differunt a se invicemspccie, .11011
que singulari corpore perspeclum individuu.m est. , mero 1 solum. A.proprio quoque di/fertgenus, quoniurr,.
95 . AN. MANL. SEV. BOETH 9G
propriumde una sola specie, cujus esi proprium, pra- ___, _rantur
i differentibus : cum enim dicimus hic Plato
djcatur, et 8,eiis.qum sub una specie sunt individuis, tesl, hic Socrates, duas fecimus unitates, ac si digito
quemadmodumrisibilede hominesolo , et de particu- Itangamus dicentes, hic unus est de Sdr.rate, rursus
taribus hominibus : genus aulem non de una solum < de Platone hic unus est, non eadem unilas in Socrate
J
specie prmdicalur, sed de pluribus et differenlibus.A uumerata esl quae in Platone; alioqui posset fieri,
differenlia vero.ab iis qum communilersunl accidenlia ut ' secundo lacto Sociate, Plato etiam demonstrare-
'
differl genus, quoniam elsi de pluribus el differenlibus 'tur, quod non fit : nisi enim tetigeris Socratem vel
specieprmdicenlurdifferentim, et communileracciden- imente, vel digito, itemque nisi letigeris Platoriem,
lia, non tamen in eo quod quid sil prmdicantur^sed inon facies.duos, dum numerantur. Ergo differunt
potius in eo quod quale est, el quomodose habet. In- iquse sunt numero differentia : cum igitur speeies de
lerroganlibusenim aliquibusquid est illud de quo prm- numero
i differentibus non de specie praedieelur, ge-
dicantur hmc, genusrespondebimus, differenliasautem nus i de pluribus et differentibus specie dicitur, ut de
et communiterel accidenlia non respondebimus. Non 1bove, deequo et de caelerisqua. a se specie invicem
enim in eo quod quid esl prmdicantur de subjeclo, sed idifferunt, non numero soio. Tribus enim modis
magis ineo quod quale sit. lnterroganlibus enim qualis innumquodque vel differre ab aliquo dicitur, vel alicui
est homo, dicimus ralionalis, el qualis est corvus, di- B idem
i esse, id est genere, specie, numero. Quascun-
cimus niger. Est autem rationale differenlia, nigrum < que igilur genere eadem sunt, non necesse est esse
vero accidens. Quando autem quid est komoinierro- < eadpra specie, ut si eadem sint genere differant
gamur, animal respondemus: esl autem genus hominis 'specie; si vero eadem sunt specie, genere quoque
animal. .. <
eadeni esse necesse est: ut curn homo atque equus
Nunc genus a caeterisomnibus qusequolibet modo idem i sunt genere (uterque enim animal nuncupalur)
praedicantur separare contendit hoc modo. Quoniam differunt ( specie, quoniam alia est hominis species,
enim genus de pluribus praedicatur, statim differt ab alia i equi. Socrates vero atque Plato cum idem sinl
his quidem quaede uno tanlum praedicanlur, quaeque ispecie, idem quoque sunt genere, uterque enim sub
unum ' quodlibet habent individuum ac singulare tfiMinalis i pfaedicatione ponitur : si quid vero vel ge-
subjeclum : sed hsec differentia generis ab his quse eere i velspecie idem sit, non necesse est idem esse
de uno solo prsedicantur commuuis est ei cum ese- IBMnero, ut Socrales et Plato, cum et genere ani-.
teris, id est specie, differenlia, proprio aique acci- wa.is i et specie hominis idem sint, nurhero tamen
deuti, idcirco quoniam ipsa quoque depluribus 1reperiunlur esse disjuncti. Quod si idem sit riumero,
prasdicantur. Horum igitur singulorum differentias a Ni îdem et genere et specjeesse necesseest. Gladius
genere colligit, ut solum inlelligendum genus quale C 'enim alque ensis idem srint numero, nihil enim om-
sit sub animi deducat aspeclum dicens : Ab his au- 1nino aliud est ensis quam gladius; sed nec specie
tem quae de pluribus prsedicantur differt genus : a . iSversi
i sunt, utrumque enim gladiusest; nec genere,
speciebus quidem primum, quoniam species etsi de iBtomnque enim instruriientum est, quod esi gladii
pluribus prsedicantur, non tamen de differentibus genus. i Quoniam igitur homo, bos atque equus, de
specie, sed numero. Species enim sub se plurimas (qufeus animal pfsedicalur, specie differunt, numero
species habere non poterit, alioqui genus non spe- etiam ( eos differre necesse est: idcirco hoc plus ha-
cies appellaretur. Si eriim genus esl quod de pluribus bet 1 genus a specie, quod de differentibus specie prae-
specie differentibus in eo quod quid sit prsedicatur, . dicalur.
< Nam si integram generis diffinitionem de-
cum species de pluribus prsedicalur, et in eo quod lmus, dabimus hoc modo : geuus est quod de"pluribus
quid sit, huic si addaluf ut de specie differenlibus (differentibusspecie, nonsolo numero, et in eoquod
praediceiur, speciei forma transit in genus, id quod < qusd sit praedicatur. At vero sic species : species est
exempio quhque inlelligi fas esl. Homo enim cum (quod soluin de pluribus numero differentibus in eo
sit species, praedicatur de ' Socrale, Platone et cse- < quod quid sit prsedicatur. A proprio vero differt ge- _
teris quse a se iion specie disjuncta sunt, sicut homo nus i quoniam propriUm de una sola specie cujus est
atque equus vel bos, sed numero, quod quidem ha- D1prdprium j praedicatur, et de his quae sub una specic
bet dubitalionem quid sit hoc quod numero diciiur sunt : individuis : proprium enim sempef speciei uni
differre. Numero enim differre aliquid videbitur quo- adesse: potest, neque eam relinquit, nec transit ad
lies numerus, a numero differt, ut grex boum qui aliam, ; alqtie idcirco proprium nuncupatum est, m
fortasse continet triginta boves differt numero abalio risibile
j hominis est; iiaque et de ea specie cujus esi
boum grege, si centum .continet in se boves : in eo proprium praedicatur, et de his individnis quaesub
enim quod grex est, non differt, neque in eo quod illa sunt specie, ut risibilede homine dicitur, et de"
boves, nec nisi numero quidem differunt, quod illi Socrate, et de Plaione, et caeteris de sub hominis
plures, illi vero sunt pauciores. Quomodoigitur So- nomine continenlur : genus vero non de una tantuni
crates et Plato specie non differunt, sed numero, specie, ut dictum est, sed de pluribus. Differt igi-
cum et Socrales unus sit, et Plato unus, et uniias tur genus a proprio, eo quod de pluribus speciebus
numero ab unilate non differal? sed ita inlelligen- prsedicetur,
I eum proprium de una lantum specie de
dum est quod dieium est, numero differentibus, id < qua dicifur appellatur, et de iis quae sub illa sunt
est in uumerando differentibus, hoc esl dum nume- iindividuis, .djfferenii_e aique aqcidentis discrepan-
37 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB. III. , 98
tia_ a genere una separalione concluditur. Omnino A similia
s non convenit, ut Socrates : nam cum illi sint
enim quiahaec in eo quod quid sit minime prse- Cjeteri < hqmines similes, non convenit proprietas et
dicantur, eo ipso segregantur a genere : nara in praedicalio
] Socralis ih caeleris; ergo ab iis quas de
caeteris propinqua sunt generi, nam et de pluribus; _ uno 1 tantum praedicantur genus differt,-eo quod de
praedicantur, et de specie differentibus, sed non in pluribus
] praedicetur. Restantigitur quatuor, species,
eo auod quid sit. Si quis enim interroget qualis est iet proprium, el differenlia, et accidens, quorum a
homo, respondetur ralionalis, quod est differentia. igenere differentias colligamus^ Singulis igitur diffe-
Si quis ihterroget qualis est corvus, dicitur niger, rentiis
i ab his rebus segregabitur genus : ea quidem
i
quod est accidens. Si autem interroges quid est ho- differentia qua de specie"differentibus praedicari ge-
rno, -animal respondebitur, quod est genus.-Quod nus i dicilur, separatur ab his quse sicut species proe-
vero ait, non in eo quod quid sit prsedicari dicimus, > dicantur, vel sicut propria; species enim omriino
sed magis in eo quod quale sit, hoc magis qusestioni , de i nulla alia specie dicetur, proprium vero de una
i
occurrit hujusmodi. Aristoteles enim differentias in tantum specie praedicatur, alque ideo non de specie
i
substantia putat opbrtere prsedicari, quod autem in differentibus. Item genus a differentia et accidenti
substantia praedicalur, hoc rem de qua praedicafur, 'differt, quod in.eo quod quid sit praedicatur, illa vero
non quale sit, sed quid sit ostendit; unde non vide- B in eo quqd qtiale sit appellantur ut dictum est; itaque
iur differenlia in eo quod quale sit praedicari, sed , genus quidem ab iis quse de uno praedicantur differt
potius in eo quod quid sit, sed solvilur hoc modo : in quantitate prsedicationis, quod de plnribus prsedj-
differentia enim ifa substantiara demonstrare solet, cetur; a speciebtis vero et proprio in subjectorum
ut circa substanliam qualilalem determinet, id est natura, quoniain genus de specie differeutibus dici-
subsianlialem qualitatem prqferat. Quod ergo dictum tur, proprium vero et speciesminime. Iiem genus
est magis, tale est tanquam si diceret, videtur quiin qualifate prsedicationis a differenlia acciden.ieque
dem substantiam significare, atque in eo -quod quid . dividitur. Qualitas enim praedicationis qusedam est,
slt prsedicari; sed magis iilud est verius, quia lametsi vel in eo quod quid sit, vel in eo quod quale sit piae-
Eiibstantiam monstret, tamen in eo quod quale sit dicari.
prsedicatur, Nihil igitur nequesuperfluum,neque minuscontinel
. Quare genusde pluribuspfmdicari dividit ipsum ab generis dicla descriptio.
iis qumde uno solo dicunlur, sicul individua; de diffe- Omnis enim descriptio vel diffmitio debet ei quod
fenlibusvero specie,-separat eumdem ab iis quiBsicul diffmilur aequari: si enim diffinitio diffinilserei non
tpecies prmdicanlur, vel sicut propria : in eo,aulem sit sequalis, et si quidem major sit, eliam quaedam
quodquid s\l prmdicari, dividii ipsuma differentiit el C alia continebit, et non necesse est ul semper diffiniti
tommuniter accidentibus, qum singula non in eo quod substantiam monstrel; si minor sit, ad omnem diffi-
tjuid prmdicalur, sed in eoquod quale est, vel quomodo nitionem substantiae non pervenit. Omnia enim quae
te habel.. majora sunt de minoribus praedicantur, ut animal de
Tria haec esse dixirnus quse significationem lianc bomine; minora vero de majoribus' minime : riemo
lerliam generis informarent, id est de pluribus prae- enim vere dicere potest, omne animal iiomo est,
dicari, de speciedifferentibus, etin eo quod quid sit, atqueidcirco si sibi prsedicalioconverlendaest, sequa-
ouae singulaepartes genus a caeteris quoequoraodo- lis oporlet ut sit. Id autem fieri potest, si neque su-
libet praedicaniur distribuunt ac secernunt, quod perfluum quidquam habet neque diminutum, ut in ea
ipse breviter colligens dicit: id enim quod depluri- ipsa generis descriptione; dictum est eriim genns
bus pra.dicalur genus ab his dividit quaede uno lan. esse quod de pluribus differentibus specie in eo quod
lum praedicanlurindividuo. Individuum autem pluri- quid sit prsedicatur, quse descriptio cum genere con-
bus dieitur modis : dicitur individuum quod omnino verii polesl, ut si dicamus quod de pluribus specie
secari non potest, ut unitas vel mens; dicitur indi- differentibus in eo quod quid sit prsedicetur, id genus
viduum quod ob soliditatem dividi nequit, ut ada- esse : quod si converti potest (ut ait) nec plus nec
nias; dicitur individuum cujus praedicatio in reliqua DI minus continet generis facta descriptio.
LIBER TERTIUS.
Superior disputalio de genere videtur forsitan quidem dubitari potest: si enim haecfuit ratio pro.
omnem etiam speciei consumpsisse tractatum : nam ponendigenus reliquisomnibus, quodnatursesuaema.
cum genus ad aliquid pra.dicetur,_id est ad speciem, gniludine caetera contineret, non aequum erat diffc-
natura generis non potest, si speciei qusesit rentiae speciem in ordine tractatus anteponere, qnod
' cognosci
intelligentia nesciatur. Sed quoniam diversa est in differentia specicm contineret.cum praeseriim diffe-
suis naturis eofum consideraiio alque discretio, di- rentiae ipsas species informent.; prius autem estquod
versa in permislis, idcirco sicut singula"in prooemio informat qnam id quqd ejus informatione perficitur.
proposuit,ita dividere cuncta prqseqiiituf, ac primum Poslerior igitur species est differentia : prius igitu»
post generis disputalionem de specie tractat, de qua dedifferentia traclandum fuil; etenim prooemioetiam
9!) AN. MANL. SEV. BOETII 106
cprisenliret, in quo eum ordinem. colioeavit qtiem AL latem, l_ alia.m cujuslibei prApriam fprmam ir.dividui,
naturalis ordo^suggessit, dicens uiile esse nosse quid tertiaro t de qu.a_niineloquilur, qure subgenere collo-.
genus sit, et quid differentia. Huicrespondendum est. catur. c Cfedendum.vero est.propier obseuritatemejus.'
quoeslioni,quoniainomiiia qiiseeuoquead aliquid.pr.SBT quam q nos adje.cimus.,quja nimiruni altimêmatque ^
dicaniur, subsiantiam semper ex oppositis.sumunf; e
erudiliorem quaoreret iiitellectum, ea lacita praeter-
"
ut igitur riori potestesse pater nisi filius sit.necfilitis, nrriissaque caeteras edidisse :.eujus quidem speciei hsec,
nisi prsecedat pater, alleriusque npmen pendet.ex <?
exempla subjecit, utlhomineni quidem.a.uiiualis spe-
altero, ita etiam in igenere ac specie videre licet, cciem„ajbui[i aiueni.c.oloris,,iiiangiilimiven) figiiroe^
species quippe nisi generis noji est.rursusque genus. Ii lisecenim omnia.species minc.npantur-eoiumquaesuut
esse non potest nisi.referalur ad speciem : nec vero genera, g animal quidem hominis,, co.Ior,antem, aj.tii,
substaniise qusedam aut res absolutse esse. puiandoe fi figura vero triangnli.
surit genus ac species, ut superius quoque dictum.esi, Quodsi etiam genus assignantes speciei.memini\nus,
sed quidquid illud est quod in naturae proprielate., dicenlei ** quod de pluribus et diffexentibus.specieineo
consistal, id. t.uocgenus, fu ac species., cnm,vel ad , .9 quod quid prmdicalur, ct speciem.dicimvsid quod sub.
inferiora vel ad superiora refertyr.Quorom, igitur aassignalo gen,ereppnitur..
relatio alterutrum constifuit, eorum contineiis.faetirs.BB Dudum cum generis descrip.iioneinassignaret, iu,
esl jufe traclatus; de specie igitur incboans ait hoc genefis _ diffinitione spêciei nopieji ipjecit diceiis.id,
iriodo: * '
esse genus quod de s'luribys specie differeniibps ,in
' <
DE SPECIE. c6 quod quid sii pr;edicarettir, uf scilice.t pef,speciei
Species autem dicitur quidem et de uniuscujusque *nomen diffmirel genu-; ;.riunc ve.ro cimi.specjeiii dif-
forma, secundum quam dictum est : primum qitidein finire * contendat, generis iitimr niinqupaijone direns
tpecies digna est imperio : dicilur autem species,et ea sspecieni esse quse snb geneie ppnatur, cui iiuidem,
qum est sub assignatogenere, secundum quam solemus dicto ' illa quoestio jure videiur opponi.. Onmis.enim.
dicere Iwminemquidemspeciemanimalis, cumsit genus diffinitio < rem debel declarare quam eoncludit, eam-
animal; album aulem coloris speciem,triangulum .vero '(_ueaperliorem reddere quam siio nomine monsira-
figurm speciem. - bat. Ex nolioribus igitur fieri opnrtet diffiiiiiionem
Sicut generis snpra significationes.distinxit acqui-- 'quam res illa sit qua. diffinilnr. Cu_rnigifur per speT. '
vocas, ita ideih in specie facjt dicens non esse speT 'ciei-nomen.describeret vel diffiniret genu.s, abnsiis.
ciei simplicem significationem, et ponit quidem duas:' 'est vocabulo speciei yelui notbire quam generis, atque
longseautem plures esse manifeslum est, quas idcirco . ita ] ex notioribus descripsit genus : nunc vero cum
pfaeteriit ne lectoris animum prolixitate confunderet. Cspeciem
G'] vellet lerpiino descfiptionis includere, gene-.
Dicit autem prim.um quidem speciem figuram iinius,- fis utilur nomirie, rerumque.convertit nolionem:, ul,
cujusque v.ocari, quae ex accidentium congregatione in genefis quidem descriptione sit notius speciei vo- -
perficiluf. Caulissime aulem diclufn est uniiiscujiis- cabulum, in speciei autem descriptione" sit notius
que, lisec eriim secundum accidens dicifur, quse cui- gerieris, quod fteri nequit: si enim gerieris vocabuliitn.
r/ue individuo forma (ist; ea enim n.on ex subsfanfiali' notius.est quam speciei, in.diffinitione generis spe-
qâdam forma species, sed ex aceidentibus evenit., , ciei nomine uti non debuit. Quod si speeiei nomen
Aliaest eriim substantiajisformse.spncies, qusehuma- facilius intelligitur quam generis, in diffiniiione sper
riitas nuncupalur, ea quoe noi.i esi-quasi supposita ciei nomeri generis npn fuit apponendum,, cui quaer
animali, sed est lanquam ipsa qualiias siibstantiam stibnioccurrit dicens :,
monstrans; haec enim et ab hac diversa est qusa' Nosseoporlclquod quoiiiam,genusaticujus.estgenus,
«niusciijiisque corpori accidentaliler insita est, et ab et speciesalicujus esl species, idcirco necesse.esl elin-.
ea quaegenus deducit in partes; poslreniumque plu.ra utrorumquerdtionibus ulrisque uti.
sunt quaecum eadem sint, divefsis tamep modis ad Omriia qusecunque ad aliquid.prsedicantur, ex his.
aliud atque ad alitid rulala inlelligunlur, ut hanc de quibus praedicantur substanliam sqrtiuntur; quod,
ipsam humanitalem' in eo quod ipsa est si perspexe- J) D si diffinitio uniuscujusque suhsiantiae propriclatem
ris. Species eu-ea quse-subsiarittaiem deiermmaf debet ostendere, jureex alterutro fif descriptio in Iiis
qtialitatemiPi sub animali eam intelligendoloeaveris, - quae ad;se. invjcem referunlur. Ergo quoniam genus' .
deducit animalis in se parlicipationem; separaturque speciei genus esl, el substantiam suam pt vocabulum
a .caUeris animalibus, ac fit . pecies generis ; quod si -' gerius a specie sumit, in diffinili.one_generis_-sp.eciei-
uniuscujusque proprietatem consideres, id esl quam .- nomen fuil advocandum. "Quoniamvero species id
virilis vultus.qiiarri fiTfQusincessus,cseieraque quibus qhod esf sumit ex.genere, nojnen generis_in deseri-
individua conformanttir ,-et quodammodq depingun-: plione speciei non fuit relinquendum : qupniam vercV
lur, hoecest accidenfis species secundUniquam dici- diversse sunt-specierum quaiitates; alise enim.sun.i.,
mus-quemlibet illum impferio esse aptum propter species, quas et genera esse ppssunt; aliae.quaein soja
formseeximiam dignitatem-; huic aliam adjungitspe-" speciei proprie.ale.permanent,,nequejnnaturam
ge;
ciei significationem, id est esui quam supponimtis neris transeunt, idcirco
multiplicemspeeiei diffi.aiT
generii Nos -
vero triplicem speciei significationem tionem dedit dicens :
esie sujjjicjmus-,unamquidem substaniialem quali- . Assignant ergo et sic tpeciem : Speciet est qum sub
Wl IN PORPHYMUMCOMMENTARIORUM LIB. III. 102
assignato^generep<m..«:r.et de qua genus in eo quod A_.*speeialissimum,alia.suntqum et genem et species sunt
quid sit prozdicalur.Amplius autemsic quoque; species teadem, adâliud tamen elâd-aliudsumpia. Sil autem j
- est qumde pluribusei differeniibusnumero in eo quod 1manifestum hi, unoprwdicamentojjuod.dicilursubslan- -
quidsil prmdicalur; sed hmc quidcmassignaliospecia- tia I : esl.quidemelApsa genus, sub hac auttm est cor-
iissima est, el ejus qumsolum species est, non eliam pus, \ el sub corpore anhnalum corpus, sub quo animal ;
gentts; alimvero et non specialissimarumessepossunt, sub >' animali vero-,rationale aritmali.subquo, homo; tub
"Tribus speciem diffinilionibus informavit, quarum 'hominevero, Socrates et Plato, el quiismtparliculares
quidem duaeomni speciei conveninnt, omnesquequse homines."Sed ' horum subslantia quidem geneialissi-
- quolibet modo species appellantur sua conclusione- mum ' esl et genus solum;- homo vero tippfiialissimum
determinant. Terlia vero non ita : cum enim duaesint *etsolum species';. corpus vero speciesquidem est-sub-
specierum formse; una quidem cum species alicujus - stanlim; genus vero corporismvnati^ se.d;.elanhnalum
aliquando etiam alierius. genns esse pojesl; •allera 'corpus, speciesquidem est corporis, genus veroanima-
cum lanlum species est, neque in formam generis lis. ' Rursus .animal speciesquidem es.t>cprporis dnimali,
transit; Priores duae, illa scilicet in.quadictumeslid ' gcnus'
i vero, animalis.rationaiis ;'..sechralionale. animal -
esse speciem quod sub genere ponitur , et rursus in sspecies-quidcni est animalis, genus aulem-hoininis;
qua dictum est id esse speciem de qua. genus in eo.Bahomovero species eslrationalis animalisrnoh, dulem
- quod quid sit-praedicetur, ompi-speciei conveniunt. eliam ' genusfarticuiarium Jwminum,sed solum species.
[d enim tanium liaediffiniiiones monsirant,quod sub Ac omnequod est anleindividuaj proximcquedeipsis
rgenereponitur : nam et eaquoe dicif, id esse:speciem prmdicatur,
"i specieserilsolum, noiiielium.geiim..-- , '
quod sub genere ponitur, eam vim significatspeciei, Praediximus ab Aristoiele- decem praedicamcnla
qua refertur ad genus; et ea quaedicit, id esse speciem esse < disposita, quae idcirco praedicariienta.vocaverii,
dequagenus in eo "quodqnid sit prsedicatur, eam '( 'quoniam de cseteris omnibus praedicanlur : quidquid-
rursus"significatspeciei formam quam retinet ex ge- ^verode alio" praedicalur, si nonpoluerilpraedicaiio
neris pra.dicatione. Idem esl autem et' poni sub < converfi, niajor est res illa quae prsedicatur ab ea
genere, el de eo praedicari genus, sicut idem esl sup- _de - < qua praedicaiur.Itaque haecpraedicamenlainaxima
-ponigeneri, et ei genuspraeporii. Quodsi omnes spe- !rerum oinnium , quoniam dp omnibns pnedicantur,
cies collocanlursub genere, manifestum est omnenr. ostensa < sunt. In uno, quoque igilur horuni pra-dica-'
. speciem hoc ambitu descriplionis ineludi. Sed terlia meniorum ] qusedanigeneralissiina sunt genera, et est
diffinitiode ea tantum specieloquiiuryquae nunquam longa ' series specierum, atque amaximo decursusad
genus est, efquse solum species restat: lisec auiem - minima. ' Et illa quidem quoede caeteris prsedicantut
--spec.es est ea quae de differenlibus specie minime C_iut t gencra, neque ullisaliis stipponunlur ul,species,)
. prsedicatur. Kam si id habelgenusplusa specie.quod generalissimai genera nuncupanlur, idcirco, quia his
- de differenlibiis specie praedicalur, si
qua speeies _ 'nulliim aliud superponitur genus., Iniima vero qu;p
quidera pra_dicelur de subjeclis. sed non despecie -, de ( nullis speciebus dicuniur, specialissimte species"
- diflVrentibus, ea solura erifspecies superioris gene- '• appellanlur, idcirco quoniam integfum cujuslibet rei
ris, subjectorunr vero.non erit genus. Igiiur, prsedi-. 'voeabulum illa suscipiuht, qnoe pura immisiaque i'n
catio ea quam species habet ad subjecia, si talis sit < ea.de-qua quaeritur proprieiate sunt constituta : at
- ut de differentibus specie non.prsedicelur,
dislinguit • < quoniam species id quod species est ex eo liabet ji.o-
eim ab his speciebus quae-genera esse possunt, et men, i quia supponituf generi, ipsa erit simplex spe-
• monstral eamjsolum sjpeciem esse",nec
generis prae- < cies,,si ila.generi supponatur, ut imllis aliisspepie- ,
dicationemtenere. Illaigitur terliadescripiio.speciei bus ' praeponalur ut genus. Species enim quse sie
quaemagis species ac specialissima dicitur, diffinilur generi I supponitur alii, ut alii proeponatur, non est
- hoc modo : Species.est quod de pluribus, numero isimplex species, sed habet quamdam
generis admix- >
differeniibusin eo quodquid sit prsedicatur, ut homo: 'tionem-: illa vero species quae iia snpponiiur gerieri,
praedicaturenim d.eCicerone ac Demosihene et cac- ut ' minime speciebus aliis praeponatur, illa solum
leris qui.a se (ut dietum est) non specie, sed numerb 9- ?,simplexqu,especies,est atque idcirco et maxime spe-
'
discrepant. Ex tribus igitur diffinilioriibusduas qui- < cies.est, et specialissima nuncnpatur. Inter genera
.dem el specialissimas.et non. specialissimas species igitur qu,».sunt generalissifna, ei species, quoesunt
claudii, haecvero tertia solum,'ullimam speciem-: ut ispecialissiniae, in.medio simt quoedam quae superip-
autem apertius id liqueat, rem- paulbaltius orditur, ribus quidem cbllaia: siint species, -inferioribus,vero
eamque congruis illuslrat exemplis;: {
genera, Hsecsubalterna genera ifuncupauiur, qtmd it:i-
Planum autem eril quod dicilur hoc modo. In suntgenera, ut alterum sub.aliero, collocetuf'. ûod
unoquoquepr.mdicamento surit qumdam.generalissima, iigilur. splura genus est,- id diciiur .enernlissinnim
. cl rursus alia specialissima,, etinter generalissima genus; i qusevero ita suntgenera ut esse.species pos-
.ef specialissima sunt alia qum el genera elspecies '• sinf, veljtaspecies ut sitiigenera nouiiiiiiquam, suh-
eadem dicunlur.-.Est- autem generalissimumquidem ...alterna „.i genera ,vel species-appellaniur. Quod vero itii
supra quod non. est aliud aliquod. superveniens < est species, ut alii genus esse non possit, specialis-
. genus. Specialissimumaulem ppst.qupdnon est alia ,,ijsimaspecies dicitur. Hisergo cognitisj sumanmsun.ius
aliqua inferior.species, Inler generalissimumaulein et Pjr-edicamentiexemplum,
] ut abeoin cieieris qtioqiie
• " I 104
103 . AN. MANL. SEV. BOETH
prs-dicamentis atque in cseteris generibus et specie- A quidem substantia generalissimum dicilur gerius,
6us filo alque ordine quid eveniat possit agnosci. quoniam proepositaest omnibus, nulli vero ipsa sup-
Subslantiaigitur generalissimumgenus est; boc enim ponitur, et solum gerius propler eamdem scilicet di-
iie cunc.is aliis praedicatur, ac primum.hujus species • ciiur causam, homo autem species solum, quoniam '
duae sunt, corporeum et incorporeum , nam et quod,, Plato, Cato, Cicero, quibns est ipsa prseposils.non
xorporeumestsubslaniiadicitur, et item quodincor- differunt specie, sednumero tantum; corpqi-eum
poreumestsubstantia prsedicatur; suli eorporeo vero - vero quod secundum a substaniia collocatur, el "spe-
animatum atque inanimatum corpus ponitur; sub ani- cies esse probatur, et geuus, substantise species, ge-
maio eorpore, ariimal ponitur : nam si sensibile ad- - nus animati; at vero animatum, genus eslanimalis,
jicias animato. corpori, animal facis, reliqua vero corporei species. Est aulem animatum genus sensi-
pars, id est, species, continet inanimatum etsensibile bilis.animatumvero-sensibile animaleslrigilur ipsum
fiorpus; sub animali autem rationale atque irratio- animatum, propter propriarh differenliam quse est
riale; sub ralionali. Deus et homo, nam si rationali sensibile, recte genus dicitur esse animalis. Animal
morlale subjeceris,hominem constilues; si immor- vero rationalis genus -est, et rationale genus est mor-
late, Deum; Deum vero dico corporeum, hunc enim talis; cumque rationale et mortale nihil aliud sit
mundum veleres Deum vocabant, et Jovis eum appel- p quam homo, rationale fit animalis species, . hominis
latione dignati sunt, Deumque, solem, caeleraque vero genus; homo vero ipse Calonis, Plalonis, Cice-
ccelestia corpora, quae animata e.se cum Plato, lum ronis non eril (ut dicium esl) genus, sed solum spe-
plurimus doctorum chorus arbilratus est, sub ho- eies ; nec solum differenliae rationalis species es{
mine vero individui singularesque homines sunl, ut homo, verum eiiam Cafonis et Platonis caeterorum-
Plato, Cato, Cicero, quorum numerum pluralitas qtie species appellaltir, propter diversam scilicet
infinita non recipii, cujus rei subjecla descriptio sub causam. Nam ralionalis idcirco est species, qupniam
oculis ponat exemplum.. rationale per mortale atque immorlale dividitur, cnm
sii homo morlale; idem vero liomo species est Pja-
tonisatquecaelerorum.in forma enim ebrum omnium
homo erit substantialis atque ulfima similiiudo. Est
autem communis et omnium regula, esse eas species
specialissimas quae supra sola individua collocarittir,
ut homo, equus, corvus; sed non avis, avium namque
multse sunt species, sed hse tantum species dieuntur
esse, quorum subjecla ita sibi sunt consimilia, ut
subsiantialem differenliam habere non possint. ln
omni auiem hac disposilione priora genera, cum in-
ferioribus conjunguntur, ut posteriores efficiant spe-.
cies : nam ut sit corpus substantia, cum corporalitatq .
conjungitur, et est subslantia corporea corpus. Ilem
ut sit animatum, corporeiim atque surislaniia ani-
mato copulatur, et est animatum substanlia corporea
habens animam. Item ut sit sensibile, eidem tria illa
superiorajunguiitur.Nam quod estsensibile, lantum-
est, quantum substanlia corporea. animafa retinens
sensum,quod totumanimal est.Item superioraomnia
rationali juncta rationale efficiunt, postremumque
hominem superiora omnia nihilominus terminant, id
est substantiam hominis addito tantum rationali mor-
tali; est enim homo substantia corporea, ariimala,
sensibilis,raiionalis, mortalis.Nos vero diffinitionem.
hominis reddimus dicentes, animal ralionale mor-
lale, in animali scilicetincludenies et substanliamet
corporeum et animatum alque sensibile; et in ca>te-
ris quidem speciebus atque generibus ad hunc mo-
dum vel dividuntur genera, vel species describunlur.
. Quemadmodumigitur substanlia cum suprema sit,
eo quod niliil supra eam sit, genus est generalissimum,
sic et homo; cum sit speciesposlquam non esl alia spe-
cies, neque aliud eorum qum possunt dividiin species,'
sed solum individua {individuumenim est Socratestl
Superius posita descriptio ordiiiem a generalissimo Plalo, el hoc album) specieserit solum, el ulthna tpe-
usque ad indivicif.a proedicationis oslendit, in qua cies [et ui dictum esl) specialissima: qumveroih meitio
iOS 1N PORPHYRIUMCOMMENTARJORUM L5B. lll. 106
tunl, eorum qttidemqumsttpra se sunt specieserunl, A' species substanliam' monslrel, unaque .sit qmnium
eorumveroqumposl genera sunl, quare Itmc quidem individuorum sub specie positorum substantia, quo-
>
duas habenl habiiudines, illam qute est ad superiora, dammodo nulli prseposila est, si ad substantiam quis
securidttmquam species dicuniur esse ipsorum, el eam . velit aspicere: at si acciderilia quis consideret, plu-
qumesl ad-posleriora,secundum quam genera ipsorum res de quibus praedicaturspecies fiunt, non substan-
esse dicuntur. Exlrema vero habenlunam habiludinem, tise diversilate, sed accidenlium multiludine;ilaque
nam et generalissimumad ea qumposleriorasunl, habet fit ut genus quidem semper plurimas sub se species
liabiludinem,cum genus sit omniumsupremum : eam habeat: de differentibus enirri specie praedicatur,
vero qum est ad superiora non habet, cum sil supre- differentiavero nisi pluralitati non convenit; at vero
mum, et prhnum principium, et {ul diximus) sttpra speciesetlam urii aliquando individuo prseessepotest:
quod non esl aliud superveniensgenus : el specialissi- si enim unus (ut perhibetur) estphoenix, phoenicis
mum eliam unam habel habiludinem, ea qumesl]ad species de uno tantum individuo praedicatur. Solis
superibra, quorum esl species : eam vero qum est ad eliam species unum solum intelligitur habere subje-
poslerioranon diversamItabelsed eamdem, riamet in- cium: ita nulism multitudinem species per se cori-
dividuoruirispeciesdicilur.-Sed speciesquidem dicitur. tinet, cum etiam si unum sil tanlura individuum ,
indwiduormn;velttl ea continens, speciesvero superio- Bi speciei-tamennon pereatintelleetus, quibusdam enim
raiji, ul qum ab illis conlincatur; suis quasi similibus parlibus prseest: ul si aeris vir-
Ex proporlione speciei nomen etiam geneiis gulam dividas, secundum id quod aesdicitur, idem et
osleuditur, nam ut genus, quoniam non habelgenus paries esse intelligitur, et lotum. Idcirco dictum est
supra se generalissimumgenus dicitur, utsubstantia: speciem, licetsitindividuisprseposita, unam lantum
ita species, quoniam non habet sub se speciem, sed habitudinem possidere, illam unam scilicet qua spe-
individua, specialissima species dicilur, ul homo ; cies est; quando enim praeposillssubditur species
quod autem esl species non habere sub se, id esl his nuncupatur, et est superiorum species lanquam
proeesse, quaeneque in dissimilia dividi possunt, ut subjecta, inferiorumque species, idcirco quoniam
genera dividuntur, neque in simiiia secantur, ut spe- eorum substantia monslralur.,. Nec jta est species
cies. Ula vero quse inter genera generalissjma, spe- individuorum, quemadmodum speciei genus : 'illud
ciesqoe specialissimas conslitula sunt, speeies et geenim pars est subslanliae,ut animalhoihinis. Reliquse
nera mincupantur,quaeel ipsa aliis supponuntur,'et his enimpartes rationale alque morlaleaddunlur auimali
alia subjiciunlur, quorum in dissimiliavel in similia ad diffiniendam substantiam hominis : homo vero
possunt esse parlitiones. Cumque duae sint habitu- Socralis alque Ciceronis lota subslantia est :nulla
dines el quasi comparationes opposilse, quse in orri- C1enim additur differenlia substantialis ad hominem;
nibus generibus speciebusque versantur, una quidem ut Socrales fiat aut Cicero, sicut addilur anirnali
quse ad superiora respiciat, ut specierum quae suis ralionale alque mortale, ut homo integra diffinitiona
generibus supponuntur: alia vero quse ad inferiora, claudatur. Idcirco igitur species specialissimatantum
Ut generum cum speciebus propriis praeponunlur: est species, atque hanc solam possidet habitudinem
generalissima quidem genera unam tantum felinent ad superiora quidem, quoniam ab his coritinelur: ad
liabi-udinem,eamscilicel quse inferiora amplectilur, iuferiora vero, quoniam subslantiam eorum format
jllam vero quse ad praepositacomparatur non habent. et continet. >.
Generalissimum enim genus nulli supponitur. Item " Delerminantergogeiieralissimum ila,quod cumgenus
species specialissimauuampossideiiiabitudinem, per sit non est species: el rursus, supra quod non esl aliud
quam scilicet ad sola genera comparalur. Hlamvero supraveniens genus : specialissimumvero, quod cum
quoead inferiora conimitlitur, non habet, nullis enim sit species,non esl genus, et quod cum sil species, non
speciebusipsa prseponitur; at vero quse subalterna . ampliusin speciesdividerepossumus',elhoc niodoquod
sunt genera utraque habitudine funguntur,-nam et de pluribus et diffcrenlibusnumero, in eo quod quid
illam possideni, quae ad superiora respicit, quoniam sit, prmdicaiur.Ea veroqumsunlin medio exlremorum,
qusesuballerna sunt habent superpositum genus, et D\ subalternavocanlurgenera et species, el itnumquodque
illam quse de inferioribus prsedicatur: habenl enim eorum speciesessepolesl el genus, ad aliud quidem, et
subalterna genera suppositas species, ut corporeum ad aliud siimpla. Ea vero qumsunt supra specialissima
ad subslantiam quidem eam retinet habitudinem qua usque ad generalissiinumascende.ntia,vicissimgenera
potest poni sub genere: ad animatumvero eam qua dicuaiur et species, ui Agamemnon,"Alrides;Pelofi-
potest de specie praedicart. Specialissimaevero spedes, Tantalides, et ultimoJovis. Sed iri familiis quidem
cies licet ipsae individuis prseponantur, tamen proe- plerumque reducunlur ad unumprincipium, verbigra*
positi habitudinem non habent, idcirco quoniam illa tia, adJovem. •
qusespeciei ultimaesupponunlur talia surit, ut quan- , Postquam naiuram generum ac specierum diver-
tum substantia unum quiddam' sunf non habentia sitatemque monstravit, eorum ordinem diffiniiioriis
substantialem differentiamsed accidentalem, efficiiur descriplionisqne commemorat,' ac primum quidem
crgo, ut numero saltem distare videaritur , ut pene generalissimi generis"lerminum inducit dicens ge-
dici possint, et pluribus praeesse .speciebus, et quo- neralissimum genus esse quod cum ipsum sit genus
damrnodo nulli omniuo esse praeposilse: nam cunv ''" non habefsuperpositum genus, hoc est .speciem noa
EATEOL.LXIV. 4 --
Iff? m. MANL. SEY. BOETII 10S
fssse, et rursus supra quod non erit aliud genus A numero i differentibus prsedicalur: nihil enim minus
supraveniens. Si enim haberet'aliud genus superve- phosnis j de pluribus prsedicarelur, sj plures essent
Hiens minime ipsum generalissimum vocaretur. "quam c ntroc quando unus esse perbibetur. Item solis
Specialissima vero species hoe modo describitur, sspecies de hoe, uno sole queni novimus, nuric dicitur:
quod cum sit species non est genus , scilicet ex op- at a si in animo plures soles et in cogitatione fingantur,
posito, quoniam opposita ex oppositis describuntur inihilominus de pluribus solibus individuis nomen
interdum, nam quoniam praeposilio opposita est solis £ quam de hoc uno pracilicabitur. Idcirco igitur
euppositioni: genus autem prseponitur, species vero *s species"de pluribus numero differenlibus diciiur prae-
supponitur. Si idcirco erit primum genus, quiaita (dieari^cum sint aliquse quas de singulis individuis^
superponilur ut minime supponalur, idcirco erit ul- iappellentur. Illa vero quae suballerna vocanlur ila -
tima species, quia ita supponitur, ut prseponi non diffiniri ( queurit : Subalternum genus est quod essa
possit : igitur recfe oppositorum ex oppositis facta £genus et species poterit ad eum modum qui esl in
est diffmitio.Esl alia rursus descriplio speciei, quod familiis
f quaeprocreant el procreanlur, ut etiam sub-
eum sil species; nunquam dividitur in species, id jectum j monslrat exemplum, ut Agamemnon, Atri-
estgenusesse non polest. Si enim omne genus spe- ides, el Pelopides, el Tanlalides, et ultimum Jovis.
cierum genus est, si quid non dividitur _in species, B^ Alreus_ enim Pelopis filius tanquam ejusdem speeies
genus esse non potest. Est rursus alia diffinilio,quod (quasi Agamemnonis genus esl. Ilem Agamemnon
de pluribus differentibus numero in eo quod quid sit 3Pelopides et Tanlalides, cum Pelbps ad Tantalum
jpraedicatur, de qua diffmiiione ssepe- est superius (comparalur -, Tantalusque ad Jovem' quasi species,
demojistratum : nunc illud aliendendum est (sicut iiiemque -Tantalus ad- Pelopem, Pclops ad Atreum
paulo supra dicfum esf) speciei unum individuum (quasi genera esse videantur, cum Jupiter sit horum
jjolest subjectum esse, ut pbceniei afonius sua, ut ivelut generalissimum genus. Sed in familiis quidem
soli corpus hoc lucidum, ut mundo vel-lunse, quorum plerumque
j reducuniur ad unum principium, verbi
speeies singulis suis.ijidividuis superponuntur: quod gratia,
| ad Jovem.
si ita est ut species de uno quolibet individuo proedi- - In generibus aulem et speciebus non sic se ha'e'.
eetur, ut de phoeniee, quomodo convenit dicere spe- JNeque enim unum communegenus omniumesl ens, nec
ciem esse quse de pluribus numero differenfibus in < omnia ejusdem generissunt secundumunum supremvm
eo quod quid sil prsadicetur ? Sunt enim qusedarnquae genus, < quemadmodumdicil Aristoleles,sed sinl posila,
de numero differentibus minime dicuntur, ut pbcenix, < quemadmodumdictum est in prmdicamentis,prima de-
sol, luna, sed de his illa ratio est de qua etiam supe- < cemgenera, quasi decemprima principia. Et~si omnia
rius'paucareddidimus, qusspaululum implexacom- C< iquis enlia vocet ,mquivoce,inquit, nuncupabit,nonuni-
rpodissime nodum qusesiionis absolvet. Omnia eriim voce: 1 si eriimcns unum essetcommuneomniumgenus,
guu. sub specialissimis speciebus sunt, sive infinita univoceomnia
i entia dicerentur: cum vefo sint decem
sint, sive finito nuniero consliluta, sive ad singula- prima,
j communeesl ens secundumnomen solutn, non
ritatem deducantur, dum est aliquod individuum etiani < secundum rationem, qum secundum entis nomen
sernper species manebit,neque individuorum dimi- est. c
nutipne si qubdlibef unum maneat, species consumi- Quoniam cum desubalternis generibus diceref,
tur, quoniam, utdictum est, tamen si plura sint in- familioe cujusdam posuit exemplum, quse ab Aga-
dividua substanliales differenlias non habebunt: id memnone pervenit ad Jovem, quem pro numinisqui-
ergo in genere dici non ponvcuit, quod his praest, dem revereniia, ultimum posuit. Quanium enim ad
quse substantiali a se differenfia disgregala sunt,. veteres theologos,. refertur Jupiter.ad Satunrom',
pfasest enim speciebus quae diversis differenliis in- Saturnus ad Ccelum, Coelus vero ad aniiquis.imum
formantur. Si igitur una eorum perierit, el ad uni- Ophionem ducitur, cujus Ophionis nullum principium
latem speciei redacta fuerit, ratiogeneris genus ess.e esl. Ne igitur quod in familiis est, id in rebus quoque
nonpoterit, quiadedifferentibus speciepraedicatur, . esse credalur, ut res omnes possint ad unum sui
non ita in speciebus. Nam si omnium individuorum ** ' mbminisredire principium, idcirco determinat hoc in
-naturaconsumpla sit, et ad unius singularitaiem iu- generibus ac speeiebus esse non posse; neque eiiim
dividui suppositse speeiei praedicatio venerit, est ta- sieut familiae cujuslibet, ila eliam omnium rerum
men species ac permanet. Talia enim sunt illa quas iunumesse principium potest. Fuerunt enim qui hac
pereunt ac desunt, quale est id quod permansit et . opinione lenerentur, ut rerum omnium quse sunf
subjapet. Quod vero dicimus de pluribus numero' unum putarent esse genus quod ens nuncupatur,
differentibus speciem praedicari,, duobus id recte tractum ab eoquod dicimus est: omnia enim sunt et
excusatur modis : uijg quidem , quia multo plures de omnibus esseprsedicaluf. Ilaque substanlia est, et
sunt species quse de nume.rosis individuis praedican- qiialitas est, item quantitas est,.caeleraque esse di-
tur, quain ha_quibus unum fanlumindividuum vide- «untur: nec de hisaliquid tractaretur, riisi h_ec qua.
lur esse suppqsilum: deinde hoe modo, quia mulfa prsedicamenta dicuntur, esse constaref. Quse cum
seeundum poteslalem dicuntur, eum aclu non semper .'.; ita sint, ultimum omnium genus ens posuerunt, isci-
ita sint, ut risibilis homo, dicitur, etiamsi minime ,., licet quod de omnibus prsedicaretur. Ab eo enim
rideat, quomam ridere polest. Ita e.iiara species de- f-'•'.qutjd dicimus est, parlicipium infleclentes, Graeco
109 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB.HI. iifl
quidem serrrione o'v Latine ens, appellaverunt. Sed A. unum. Nam quod dieimus ens, unum est, et quod
; Arisloieles sapientissimus principiorum cognitor re- unum dicimus, ens est: genus aulem et species sibi
clamat huic senlentise, nec ad unum res omnes putat invicem minime converiuntur. Si igitur pra.dicalur,
• duei
posse primordium, sed decem esse genera in ens de omnibus praedicamentis, prsedicatur eiiam
rebus; quae cum a semetipsis diversa suht, lum ad urium. Nam substantia unum est, qualitas unum est,
-iiulliim commune principium educuntur': hsecaulem quanlitas unum est, caeieraque ad hunc modum. Si
decem genera statuit, substanliam, quanlitatem, igitur quoniam esse deomnibus his praedicatur, bm-
- qualitatem, ad aliquid, ubi, quando, situm, habere, nium genus erit ens: et urium, quoniain de omnibus
. faeere, pati quod verp occurrebat, quoniam de his praedicaluf, erit omnium genus, sed unum atque ens
- omriibus-esse praedicareiur.-Omnia enim quse supe- (ut demonstratum est)minime;alterum alferi praepo-
rius commemorata sunt genera esse dicuntur : ita nitur; duo igitur sequalia singulorum praedicamenlo-
-discussit ac repulit dicens, non omne commune rum genera sunt, quod fieri nequit :.ctim hoc igitur
nomen communemetiam formare substantiam , nec itasit, id Porphyrius delerminavit ^dicens: non ita
ex eo debere genus esseconimunearbitrari, quod in rebus, ut infamiliis omnia adunum~principium
dealiquibus commune nomen praedicaretuivQnibus posse deduci, nec omriiura ferum' commune esse
enim difflnitiocommunis nominis convenit, illa coin- B genus posse, ut Aristoteli placet, sed sunt prsepbsita,
' munis nominis
jure species judicabunfur , et comr inquit, quemadmodum in prsedicamentis dictum est,
muni illo vocabulo univoce praedicantur: quibus vero prima decem genera quasi decem prima principia,
•non convenit, vox bis cominunis lantum est, nulla scilicei ut nulla interim ratio perquiratur, sed Arislo-
,vero substanlia. Id autem manifestius declaratur telis auctoritati concedentes, hsecdecem genera nulli
exemplis liocmodo: Aiiimalhominis alqueequi genus alii generi credamus esse subjecta; quse si quis entia
esseprsedicamus; demus igituranimalis diffinitionem vocet sequivocenuncupabit, non univoce, riequeenim
quae est substantia animata sensibilis, hanc si ad una eorum omnium secundum commune nomen dif-
hominem reducamus, erit homo substantia animata finitiopoterit adhiberi, quse resfacit, ut non univoee
: sensibilis, nec ulla falsitate diffinitio maculatur. de his aliquid praedicetur. Si enirri univoce prsediea-
.Rursus si ad equum, erit equus suostanlia animata retur, genus esset -eorum commune nomen quod de
- sensibilis, id quoque verum est. Convenil igitur hsee omnibus prsedicaretur ; at si' genus esset diflinilio
. diffinitio et animali, quod commune est homini at- generis converiiret iri species, quod quia rion jflt-»
quebquo, et eadem equo atque homini quse species commune his id quod dicimus ens, vocabuJum est
'
ponunlur animalis: ex quo lit, ut homo alque equus vocis significatione, non raiione substantii».
-utraque animalia univoee praedicentur. At si quis." Decem quidem igilur yeneralissima sunt, specialis-
hominem pictum hominemque verum communi ani- simavero in numero quidemquodam sunt, non lamen
malis nomine nuncupaverit, diffiniat (si libet) animal infinito. Individua aulem qum sunl post specialissima,
-hoemodo, substantiam animatam esse alque sensi- infinita surit quapropter usque ac specialissimaa gene-
•bilem. Sed ltsecdiffinitio ei quidem homini qui vivus ralissimis descendentes jubebal Plato quiescere. De-
est convenit, efvero qui pictus est, minime: neque scendere aulem per mediddividendospecificisdifferen-
eriim est animata substanlia;igiturhominivivo atque tiis, infinita*verorelinquendasuadel, neque e-riimeoruhi
piclo qtiibus communisnominis diffinilio; id est ani- posse fieri disciplinam.
- raalis non potest convenire. Non est animal com- Quoniam specierum nosse naturam ad sectlonem
munegenus, sed tamen commune vocabulum dicitur, êneris pertinet, quoniamque scientia infmita esse
quod hoc nomen animal in vivo homine atque picto non pbiefst(nullus enim intellectus infinila circum-
noh utgenus, sed ut vox plura significans: vox enim dat),idcircodemultitudinegenerum,specieru'matqUe.
. plura significans sequivocanuncupatur, sicut ea vox individuorum rectissima ratione persequifrir diceris :
qusegenus ostendit, uniyocadicitur. Itaque id quod •Supremorum generum riumerum notum, esse decem
dicitur.ens, et si de omnibus dicitur prsedicamentis: enim praedicamenta ab Aristotele esse reperta quae
- rebus omnibus generisioco prseferenda sunt. Species
quoniam tamennulla ejus diffinitio inveniripotest,
-
quse omnibus prsedicamentis possit aplari, idcirco vero mullo plures esse; quam genera, nam cura
•non dicitur univoce de prsedicamentis, id est ut ge- decem suprema sint ferum genera, cumque uni
nus, sed sequiyoce,id est ut vox plura significans. generi non una sed multae species supponanlur,
Convlnciiurhac quoque ratione id quod dicimus ens; -proximseque species supremis generibus subalterna
praedicamentorum genus esse non posse: unius enfhi siut genera usque dum ad ultimas, species- descen-
' rei duo
genera esse non possunt, ni.si aiterum alteri dant, ui nimirum unius generis multas species ne-
subjicialur, uthominis genus est animal atque ani- cesse est esse ulrobique diffusas.Specialissimas vero
-matumcumanimalanimatovelut speeies supporiatur. -multo plures esse quam suballerna, quoniam pef
-Aisi duosibimetitaaequaliasint , ut nunquam alteri •muiiiludinemgenerum subaltcfnorum ad specialissi -
-allerum supponatur, hsec ulraqiie eidem speciei ge- mas descendiluf species quas multopluresessequam
nera esse non possunt. Eris igitur atque unum neu- genera subalierna; hoc maxime osienditui, quod
•iruni alteri supponilur; neque enim .unius dicere ihferiores sunt, et semper subalterna genera in plura
;Eossuiausgenus ens, nee ejus, quod-dicimus ens; subjecla -dividuniur, Decem vero gener.um species
'< '
111 . AN. MANL. SEV. BGETII . 112
multo plures quam unius existere manifestum est,A ciebus ascendis ad genera, componendo, eolligereet
Verumtamen et si plures sunt, certo tamen numerq plures in specierum differentiis quae diversae fuerant
continentur, quem facile si quis discutiat omniumque similitudinum
i qualilates adunare in speciebus : etiam
generum species proseqtiatur possit agnoscere. In- jdem j considerari pote%t,ut enim ipsa individua quse
dividua vero quaesub unaquaque specie sunt infinita . sunt
: infinita unam similitudinem substanlialem col-
sunt, vel eo quod fam multa fsunt diversisque locis ]Iiguni, ila individua speciem propriam infinile dis-
posita , ut scientia numeroque in imum concludi tribuunt.i Omnia enim individua disgregaliva snnt et
comprehendique non possit velquod in generalione divisiva.
i Species vero et genera collecfiva, species
et corruptione posita nunc quidem incipiunt esse -, iquidem individuorpm colleeliva atque adunativa.
nunc desinunt, atque idcirco suprema quidem genera ]Specierum vero genera., ut ita dicendiim sif, genus
et ûbalterna et species easque specialissime nuncu- iquidcm speeiesdislribuuni, et species ab indi\iduis in
pantur: quoniara"finitaesunt numero pofest terminus nsultiludinem
\ dedueuntur : rursus aulem genus qui-
Bcientiae includere, individua vero nullo modo. Id- ,dem multas species colligit. Species autem singula-
eirco igilur Plalo magis a geueribus quam a speciebus rem_ particularemque multitudinem ad singularitatis
idem specialissimis prsecipiebat facere sectionem, ,deducit unilatem, igilur plus genus adunativum est
perea enim quse Dniia essent numero jubebat de-B iquam species. Species naroque sola individua colli-
ecendere dividentem, ubi autem ad individua venire- git. j Genus vero tam species quam ipsarum quoque
tar, standum esse suadebat, ne quod natura non specierum individuas contrahit singularesque perso-
ferret, infinita colligeret, iia vero genera in species nas, sed in hoc eonvenienti uiitur exemplo dicens,
dividi comprobal, ul in specificis differentiis solve- paiticipalione speciei, id est hominis Cato, Plato,
rentur. De specificis vero differentiis melius in eo Cicero pluresque reliqui homines : unus, id est millia
litulo ubi de differentia disputalur ac largius dissere- hominum in eo quqd sunt homines, unus homo est.
mus. Hic enim hoc lantum dixisse sufficial eas esse At yero est unus homo, qui specialis est, si ad ho-
specificas differenlias, quibus species informanlur, ut minum muliitudinem qui sub ipso sunl consideretur,
ralionale mortale hominis". Cum igitur dividimus pluresfiunt, ita et plures hominesin specbli liomina
animal rationale atque irralionale, mortaie immorta- unus es.t.Et specialis, unus est in pluribus infmitus.
leque ,separamus, cseleraque genera talibus differen- Sic igitur quod singulare quidem est divisivum esl,
tiis, quse subjectas speci.es informent. Plato censuit quod commune vero quoniam multorum unum est,
esse dividenda usque dum ad specialissima venirelur, utgenus ac species, collecfivum atque adunalivum.
dehinc consistere nec infinita sequi, quoniam indi- Assignaloaulem genere, speciequid sit utrumqite, et
viduorum nunquam esset nec disciplina necnumerus. C_generequidemuno exislente, speciebusvero plufibus:
Descendentibusigitur ad specialissima neeesse est, semperenim divisio generisin speciesplures est, genus
dividendo per multitudinem ire. Ascendentibusvero.ad quidemsemper de speciebusprmdicalur, et omnia *u«
generalissima necesse est colligere multitudinem in periora de inferioribus, species autem neque deproxi-
unum : collectivum enim multorum in unam naluram mo sibi genere, nequede superioribus, neque enim con-
speciesest, et magis eiiam genus. Particularia vero et verlitur. Oporlel eriim aul mquade mquisprmdicari, ut
singularia e conlrario, in multiludinem'•semperdivk hinnibilede equo, aut majora de minoribus, ul animal
duntid quod unum est, parlicipationc enim speciei, de homine, minoravero de majoribus, minime : nee
plures homines, sunl unus homo , in parlicularibus enhn animal dicis esse hominem, quemadmodumdicit
autem el singularibus, units el communis,plures; divi- Iwminemanimal, de quibus aulem species prmdicalur,
sivnm enim esl semper quod singulare est, colleclivuin de his necessarioet specieigenus prwdicatur el generis
autem et adunaliyumquod communeest. genus, usque ad generalissimum.Si enim veium est
Dividere enim est in muliitudinem quod ur.um dicere: Socraiem hominem, hominemautem animal,
anle fuerat dissolvere. Omnisque divisio econlrario miimal vero substantiam, verum est Socraleni animal
composiiionem eonjuuctionemque meditatur. Quod dicere alque subslantiam : semperigitur cumsuperiora
erim cum sit unum disparliendo dividitur, idipsum Di de inferioribus prmdicenlur, speciesquidem de indivi-
ex pluribus rursus parfibus adunando componilur. duo prmdicabilur, genus autem el de specie et de indi-
Ut igitur superius dictum est, individuortim quidem viduo ; generalissimumautem el de genire, et de gene-
similitudinem species colligit..Specierum vero genus ribus, si plura sunt tnedia el subalterna, et de specie, el
similitudo auiem nihil est aliud nisi qusedam unitas de individuo : dicitur enim generalissimum.quidem de
qualitali», ergo substanlialem similitudinem indivi- omnibus $ub se positis generibuset speciebus elindivi-
duorum species colligere manifestum est. Subslan- duis; genus aulem quod ante specialissimumest, de
tialem vcro similitudinem specierum genera contra- omnibus specialissimis el de individuis, solum aulem
liunt, et ad seipsa reducunt. Rursus generis aduna- speciesdeomnibusindividuis, individuum attiem prce-
tionem differentiaedistribuunt inspecies,.specieique dicalur de uno solo parliculari. Individiium auiem di-
adunationem in singulares individuasque personas .cilur Socrates, elhocalbttm, el hic veniens Sophro-
accidenlia partiuntur. Cum igilur lioc ila sit, necesse nisci fillus, si solus sil ei Socraies filius.
est semper cum a genere descendis ad speeies, divi- Breviter qusecunque superius dicta sunt -eomme-
dendq, semper fapere rauliimdinem. Cum vero a.spe» mpral hoc jaodo ;.GmiJ}inquit, assignaverimus quijl
"
115 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB. III. . . 114
sltgenus, et quid species :.cumque, suis etiam eaA] proedicanHir, ut Socrates et Plato, eaque maxime
diffinitionibus corbprehenderimus docuerimusque sunl individua, quse sub ostensione, indicationeqttc
genus semper in plurimas species solvi, illud, inquit, digiti cadunt, ut hoc scarnnum, et hic veniens, eaque
adjungimus, quoniam omhia superiora de inferiori- quoe ex aliqua proprietale accidenlium desiguantur
ius prsedicanlur, inferiorade superioribus minime. nota, ut si quis Socratem significalione velil ostim-
El ea quse sunt ulilia de prsedicaiionis modo rite • dere, non dicat Socrales, ne sit alius qui forte lioc
pertractat. Ostendit autem unum gerius jn plurimas nomine nuncupetur, sed dicat Sophrbnisci filius, si
species. solvi semper assignata generis diffinitione. unicus Sophronisci fuerit : individua enim maxime
Quod enim de pluribus rebus specie differenlibus in ostendi queurit, si vel tacilo nomine, sensui ipsi ocu-
eo quod quid sit prsedicarelur, esse diffinivit genus. lorum digito, tactuve monstrentur, vel ex aliquo
Kihilautem sunt plurimse res-specie diuerentes, nisi proprio nomine , si solus illud adeplus est nomen :
plurimse species; de quibus autem prsedicatur genus, vel siex parentibus, si illorumest unicus filius, vel
inea ipsa dissolvitur. Osiensum est igitur ex diffini- si ex quolibet alio accidenti singularitas demonslra-
lionis assignatione, unius generis semper essej.peeies tur, eo quod accidentia ad unam se praedicationem
plures, quae cum ifa sint, genus quidem de speeie iiabeant,"ejusque vel prsedicalio vel dictio nontrans-
prsedicafur, species verq de individuis, omniaque Bj eat ad alterum, sicut generis .quod ad species, spe-
superiora de inferioribus, inferiora. de superioribus cierum vefo ad individua.
nullo modo. Id quare eveniat paucis absolvam. Quae Individua autem dicuntur hujusmodi, quoniam ex
superiora sunt, substanlialia ea genera esse praedixi- proprietatibus consistit unumquodqueeorum, quarum
mus : qua verq genera sunt,' ampliora sunt quam , collectionunquqm in alio quolibeteadem erit. Socralis
unaquaequespecies. Neque enim in plurima dividere- eritm proprietates nunquam in aliquo quolibet erunt
tur genus, nisi ab unaquaque specie majus existeret. parlicularium emdem.Hm vero qum sunt hominis pro-
Id cum i!a sit, nomen generis toti convenit speciei: prietates : dico autem ejus qui est communis, erunl
non enim cosequatur solum speciei generis riiagni- essdempluribus, magis autem in omnibusparticularibus
"
4udo, verumetiam speciem ipsam. supervadit. Id- kominibusin eo quod kominessunt,
circo igilur omnis hombanimal est, qubniam intra
Quoniam superius individuum appellavit, hujus
animalis vocabulum et homo et caetera animalia nominis rationem conatur ostendere : ea
continenlrir. At vero nnllus dixerit, omne animal sola dividuntur namqua
quse pluribus communia sunt: in his
homo est; non enim pervenit ad tottim animal homi-
enim unumquodque dividitur, quorum est commune,
nis nomen, qui.acum sit minus, nullo modo generis
t quorumque rialuram. ac similalionem coiitinet. Illa
vocabulocosequatur. Ilaque quse majora sunt defi 1vero iri quibus commune dividilur, communi natura
minoribus praedican.ur, quae vero minora sunt, non communis rei his quibus
participanf, proprietasque
eonverlunlur ut de majoribus praedicenlur. At vero communis
est convenit. At vero proprielas individuo-
si qua sint sequalia, ea secundum naluroe parililatena- rum nulli eommunisest. Socratis enim
proprielas, si
converli necesse est, ut hinnibile atque equus, quo- fuit
calvus, simus, propensa alvo, cselerisque corpo-
niam ila sibimet cosequantur, ut neque equus sit nisi ris
lineamentis,-aut morum inslitutione., aul fopma
hinuibile, neque quid sit hirinibile, nisi equus. Fit vocis non conveniebat in allerum : hse enim-proprie-
ergo ut omne binnibile equus sit,. et omnis equus lates, quse ex accidentibus ei obvenerant, et ejus
Iiinnibile, quoe cum ila sint ea' quoe superiora sunt formam figuramque cqnjunxerant,.in nullum alium
non modo de sibi proxlmis inferioribus praedicantur, conveniebant. vero proprietales innullum
: nam si illud Cujus
\eruraetiam de inferiorum inferioribus alium conveniunt, proprielates ejusnulli polerant
recipitur, ut ea quse supefiora sunt de inferioribus esse communes. Cujus auiemproprietas nulli com-
praedicenlur, inferiorura inferiora superioribus multo
munisest, nihilestquod ejus proprielatem participet.
magisinferiora sunt,velut substantia praedicatur de' vero tale est ut proprielalem ejus nullusparlici-
animali quod est inferius; sed ariimali inferius est Quod
etiam substantia dehomine. pet diyidi in ea quaenonparlicipai non potesl: recte
Iiomo, praedicatur igitur D igitur h_ec quorum proprietates in alium ,non con-
Rursus Socrales inferius est homine, praedicabilur individua nuncupanlur. At verb hominis
veniunt,
igilur substantia de Socrate. Ilaque species quidem proprielas, idest specialis converiit in Sqcratem ot
de individuis prsedicahtur : gienera vero et de spe- .
Platonem et in caeteros, quorum proprietales ex ac-
ciebus et de individuis, quod converti non polest: -cMeniibus in quemlibel alium singularem
nam neque -individuade speciebus, et de venientes,
generibus nulla ratione conveniunt. , - .-
.
prsedicantur, nec species de generibus. Itaque fit ut
genus quidemgeneralissimum de omnibus subalter- - Continelur igituf Jndividuum quidem sub specie -,
nis .gerieribusprsedicari, et de speciebus ct deindivi- ' species autem sub genere. Totum enimquidem esl ge-
duis possit, de ipso vero uihil. Ultimum vero genus ' nus, individuum autem pars, species vero totutn el
id autera est quod ante specialissimas species collo- ' pars : sed pars quidemalterius, iolumverononalterms
.catur siue medio, et de solis speciebus specialissimis ' sed in aliis. In partibus enim tolum esl. De genere
dici potest et de.earum individuis: species verq de quidem el specie, el quid sit generalissimum, et quid
individuis.uf dictum est, individua enim de singulis specialisshnum, et qum genera, et specieseddem sunt,
<Ko AN. MANL.SEV. BOETil , '• m
el qumindividua, et quot modis genus et speciesdica- AvIdcirco enim lotum dicitur, quia pliira continet et
tur, sufficienlerdiclum esl. coercel. Nam ut pars sit.aliquid, unum ipsum unius
Retractai oinnia breviter qusesupralatius absolvit pars esse polerit : ut vero toium sit, unum ipsura
dicens individuum a specie conlineri, species vero' unius tolum esse nbn polerit. Idcirco alterius quidem
ipsas a gehere,; hujusque causam reddens ait: Omne pars est species, aliis vero totum; sed de gehere
genus tolum est5 individuum vero pars. Genus enim' quidem etspecie diclura est, et quid sil generalissi--
in eo quod'lotum esl, conlinet tolum , et si species mum genus': quoniam id cui nullum aliud superpo-
esse polest: lotum enim non uf genus esf species, sed nitur genus, et quid specialissima species : quoniam
ut ea quaesupponiturgenefi. Genus igitur in eo quod ea cui speciesnullasupponitur, el quaegenera esedem
genus est, tqtum est speciebus : semper enim conli- sunt et species, scilieet siibalterna quibus aliquid su-
net eas. At veio individuum semper est pars , iiun- praponilur, aliquid vero supponilur; quaeetiam indi-
quam enim ipsum aliquid sua proprietate concludit. vidUa, ea scilicetquorumproprielalesalleri nequeunt
Species vero, et pars et totum est, pars quidem converiire, et quot modis genus et species dicitur."
generis, totum vero individuis. El cum pars esl ad Genus quidem aut in multitudine, aut in prbcrealione,'
singularitaierii refertur, cum lotum ad pluralitalem., aut in participatione substantiaeconsislit, species ati-
Quoniam enim, unum genus pluribus speciebus su- B; lem ex figura, aut ex generis suppbsitione, utsuffi-
perest, una quoelibetspecies pars est generis, id est cienler diclum - esf. Quibus absolutis, riiodum volu-.
unius. Quoniam auteni species pluribus individuis minis terminabo, ut quarti area libri differeiiiiaere-
praeest, non est uni individuo totum, sed plurimis. serveiur.
LIBER.QUARTUS.
De diffefentia dispuianli non seque illud debet oc- genere, specie, numero, in quibus omnibus aut se-
currere, quod in generis specieique tractalu de "cundumsubslantiales qiiasdam differeniias alia res
collocaiionis ordine quaerebatur. Illic enim memini- distat ab alia, aut secundum accidens. Nam quse ge-
musinquisitum,curessetomnibusprsepositum'genus, riere vel specie distant; subslamialibus quibusdam
ut id primum ad disputalionem venirei, cur post differenliis disgregata surit, idcirco quoniam genera
genus species esset injecta; nuiic vero supervacuum "et species quibusdam differentiissubslanlialibus in-
est dicere cur post speeiem differentia sumpla. sif, fofmantnr. Nam cum homo ab arbore genere dislet,
cum illud jam fuerit inquisitum ctir nonanle speciem " animalis sensibilis qualiias in eo differentiam faeit.
eollocafa sit. Quodsi mirum videbatur speciem diffe- Addita enim sensibilis qualitas animato,animal facit:
rentiae in disputationis loco fuisse prsepositam, eo eidem detracfa facit inanimatum atque insensibile*
quod differentta continehlior ac magis amplioresset qusevirgulta sunt; Igilur hoirio atque arbof geriere
specie, quid est quod possit quisque mirari, si eam- "differunt: utraque enim sub animalis genere poni
dem differeniiamante propiium atque accidens col- non possunt, nam differenlia sensibilisecundumgenus
locaverit, Cum proprium unius semper sit speciei, ut discrepant, quse unius-ex pfopositis tantum genus, id
posierius demoristrabitur, accidens-vero exteriorem est hominis informat, ut diclum esi. Illa\ero qtite
quamdam ostendat naturam, nec omnino in subslan- specie distant manifeslunf est, quod ipsa quoque
tia prsedicefur,differehtia verq ulrumque conlineaf, differentiis substanlialibus discrepant, tilhomoatque
et de pluribus specie.buset in substantia prsedicetur. equus differenliis substantialibus ralionaliiafe atque
-Sed hseehactenus, nuuc ad ipsa Porphyrii verba re- irrationalitale distant. Ea vero quie individua surif,
deamus. et solo numero discrepanf, solis aceidehiibus distant,
DE DIFFERENTIA. haec autem sunl vel separabilia vel inseparabilia.
Differenlia vero communiler,proprie, el magispro- Separabiliaqtiidem, ut moveri, dormire ; distat eriim
prie dicilur. Communiierquidem differre allerum ab alius ab alio quod ille sornno.i-remaiur, liic vigilet.
allero dicitur, quoniam alteritale quadam differl quo- Distat item Inseparabilibus accidentibus, quod bie
- stalurae sit longioris, hic niiniine. Quaecum ila sinf,
cunque modo,' vel a seipso vel ab diio: differt enim
Socrates a Platone alteritate quadain, el ipse a se puero internarium numerum has differentiarum diversifafes
jam vir facius, et a se facieniealiquid cum quiescitfet Pbrphyrius colligit, hisque ipse riomina quibus post
semperin aliquo modohabendi se allerilalibus specla- utatur, apponit, dicens : Omnis differentia vel corii-
tur, Proprie autem differre allerum.ab allero diciturf muniter vel- propria, vel mogis propria mincupatur.
quandoinseparabiliaccidenleallerum ab altero differt. Communiter quidem eam differenliam sumens quae
Inseparabile vero accidensest, ul nasi curvilas, cmsitas quodlibet aceidens monstfaret, quseinquadam alte-
oculorum, el cicalrix cum ex vulnereoccalluerit. Magis ritate consislit, ut si P.Iatoa Socrate d:ikiut quod ille
autem proprie alterum differreaballero diciiur, quando sedeat hic ambulet, vel quod ille senex, Mc vero sit
specifica diffarentia diffeti, quetnndmodumhomo ab juveriis; a seipso etiam sa.nn aliquis djicrre potest,
eguospecificadifferentiadiffert falionali quatilate. ut si niiBe quidem faciat aliquid cum ante quieverit,
Tribus modis aliud ab alio distare prsediximus. vel si nunc adolescens jam facius sil, cum prjus te-
117 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB. IV. 448
"
nera vixisset infaiilia. Communcs auiem differentiaeA"nVmagis propriis vero secundum genus ac specieni-
*
nuncupataesunt, quoniam nullius propriaeesse pos-- Universaliterergo omnis differenliaalleratum facit
'
sunfdifferentiae, et quse separabilia accidentia sola cuilibet
c adveniens, sed ea qum esl communiieret pro- '
slgnificant. Nain et slare et sedere et facere aliquid prie,
p alteralumfacit: illa auleiriqnmesl magisproprie,
ac non facere, multorum atque adeo omnium sunt, aliud. a Differentiarumeriim, alim quidemalteratum fa- '
ct separabilia esse accidenliamanifestum es.t, Quibus ^xiunt, dlimvero atiud. Illm igilur qum faciunl aliud,
sijjua differunt, comraunibusdifferentiisdisiare di-. specijficm
«j vocariiur, illm vefCqumalleratitm,simpliciter'
cuntur. Praelerea puertim esse.atque adolescenlera ddifferentim: animaii enim ralionalis differentia adve- !
vel senem, ea quoque veraciter separabiliasunt acci- ifiens»>' qlitid facil, et speciemanhnalis facit. Illa vero
dentia. Namex pueritia ad adolescentiam, atque hinc qitm 1 est inovendi,alleraium facil a quiescente. Quar.e
ad sein.. tutem, ab hac denique .ad decrepitam usque. Iimc h quidemaliud, illa veroalleratunisolumfacit.
' Omnis differentia
selalem, naturse ipsius necessilale pfogredimur. Ulud alterius ab altero distaniiam"
fqrsitan sjt dubilabile de uniuscujusqueforma corpo- facii.& -Sedhaecquaefacif alteralum, vel est communis '
• ris, an ullo modo v continens vel ctim quodam proprio et magis pro- '
separari queal. Sed ea.quoque est. vel
separabilis formaj nullius enim diuturna ac stabilis . plioP differeoiiarum modo, quare quidquid qualibet
formaperdurat. Idcirconee peregrinus pater reliclum B5 raiione
r ab alio diversum est, alteralurii esse dicifur.'
domi puerura, si adolescentemredux viderit, potest- Si S vefo accesserit illi diversilati, ut eiiam specifica'
agnoscere: forma enim semper quseanle fuerat, per-, quadamdiffereniiasitdiversum,nonalleratum
1 sblum,'
mutatur, alque ipsa alteritas qua distamus ab altera verum \ etiam aliud esse prsedicalur. Alleratio igitur*
semper diversa esl. Coustat igitur hanc communem' conlinensc est, aliud vero intra alteraiionis spafiuni
differentiam separabilibus maxime accidentibus ap- eontinet'ur;'igilur
e.' "onine quod aliud est, alteratuni
ej sed ndn omne quod alteratum est, aliud dici po-'
plicari, propria vero est quse insepafabilia significat est,
accidentia. Ea bujusmodi suntut si. qais csesiis na- test. l* Itaqiie si accidenlibus aliquibus fuerit fapta di-*
6catur oculis, si quis incurvo naso :'Buiri enim adest vversiias, alteraluni quidem effectum est. Quoniain
nasus atque oculi, ille caesius,,ille semper erit in- quidem
Q quolibetmodo, vel ex quibuslibet differentiis
curyus, atque hoc per naluram. Sunl vero alia quae corisiderata
c diversitas allera.iqnemfacitintelligi,aliud
per accidens corporibus fiunl, ul si cui vulnus infli- yeroT riqn fit, nisi substantiali differenlia alterum
ctum cicatrice fuerit obductum, hoc si occalluefit. aij a allefo fuerit dissociatum. Ilaque communes et
propriam differentiam faeit : dislabit enim aller ab propriae
P diffefentise,quoniamacciderilium(ut dictiim
,_e sunt quse solum efficiunialteratum,- aliud vero
allero-quod hic cicatricem habeat, ille vero minime, .est)
poslremoque in his omnibus vel separabilibus acci- ^] riilnime:
n riiagisautem propriae,quoniam substaniiarn
t<
denlibusvel inseparabilibus, alia sunf naturaliter ac- tenerit ei, in subjeeti forma praedicantur, non modo
cidentia, alia extrinsecus. Naturaliter quidem ut aiieraiuma quod est commune",et substantiali et acci-
puerilia vel juventus et totius conformatio corporis. dentali
d differentioe,sed etiam aliud faeiunt, qubd ea
Sicque"csesii oculi, et curvitaS riasi, ,et superiora sbla s< retinet differentia, qusesubstantiamcontinet for-
quidem esempla separabilis accideiilis per naturam nmamque subjecli. Aique hse quidem differentiaequse'
sunt, posteriora Vero inseparabilis-aecidentis. Item -faciuni
^ aliud, specificsenuncupanlur idcircoqubd ef-
^
eslrinseeus vel ambularej vel currere : id enim non ficiuiit speciein, quam, cum substantialibusdifferen-
halura, sed sola affert volunlas.Natura vero tantum _tiis-l' informavefinl, faciunt ab aliis ita esse diversamc
posse dedit non etiairifacere, atque hsecsunt separa- ut u rion alterum solum sit, veruni etiam tota ialiud
e: prsedicetur. Itaque fit hujusriiodidivisio : diffe- •
biles accidentis extrinsecus, vehienlis exempla. Illa . esse
vero ins^parapilis accidehtis extrinseeus, tit si qua rehiiarum
ri alise altefatum faciunt, alisevero aliud, et
cicatrixobducla vulneri ocealluerit. Magis proprise illae '*} quidem quse faciuntalterafum, simpliciler puro-
autem differeniiaeprsidicaniur, quae non accidens, que 1 riorhine diffefenlisenuncuparitur, ill« vero quaj'.
sed subslantiamformani, ut hominis rationabilitas: , aliiid,
a. specifica. differeniise pfaedicantur. Atque ut
differt enim homo a cseteris quod rationalis est vel ") pianius
P liqueat quid sit alterafiim, et quid aliud, tali
quod morlalis. Hsesurit igitur magis proprise, quae descfibunfur
•? termino vel.declarantur exemplo: aliud
monstrant uniuscujusque substantiam. Nam si illsei est c qtiod lota speciei ratione diversum est, ut equus
quidem idcircocommunes dicuntur, quia sepafabiles ab a homine, quoriiam ratibnalis differeritiaanimali
a
atque oniniuin sunt, aliaeautem propfiae, qubniani adveriiens hqmineni facit, aliudque eum quam equum
separari non possunt, quamvis sint in accidentiurii eesse consfntiit. Item si uniis homo sedeat, alter as-
numero, illse jtire-magis propriaepraedicantuf,.quse ssistat, non efficietur lioriip diversus ab horhihe, secl
non modo a subjecto separari non po.ssunt,vefum .eebs alteratib sola disjungit, uteum quiassistit ab eo
etiam subjeclis ipsis speciem subsfahtiamque peffi- _'qui -1 sedet alteratum faciai. ilenique si ille sU nigris
ciunt. Ex his igitur tribus differentiarum diversifaii- °bculis, iste csesiis,nihil, quantum ad formam huma-
bus, id est communibus, pfbpriis, et magis propriis nilaiisE atlinel, permutatumest, ita secundumhas dif-
Jjunt secundum genus, vel specienij vel numerum ferenlias _ alleratib sola consistit: at si equus quidem
discrepantise. Nam ex cbmmunibus, et proprijs }jaceat, honio vero ambiilet, et aiiud esl equus ab ho-
Beciindurii riurherum disfantiae riasciiritur : ex Jniiueet alteratuni, dupliciter quidem aiteratum, se-
'
119 -- AN. MANL. SEV. BOETH -. .120
me! vero aliud. Alieratum est, quod-oronino-specie _4 nani « ralionale per se inest komini el morlale, U disci-
diversum est, etest aliud.Omne enim aliud, ut diclum . plinm p esse susceplibile.At veroaquilumessevel simum,
cst.eiiam alleralumest.vel.quod accidcntibus dislaf, per p accidens et non per se.
quod ille jaceat hic ambulet. Semel vero esl aliud, Superius differentias tripliei divisione partitus est
quod ratibnabili atque irrationabili differentiis segre- ddicens, aut communes e?se, aut proprias, aut magis
gatur, quaespecificsesunt, et subsfantiales dicuntur. proprias,
F dehinc easdeiri aliadivisionein duassecnit
Est igitur alleratum, quod ab aliquo qualibet rafione partes, V "dicensbas quidem aliud facere, ilias vero al-
diversum esf. . , _ l
teratum. Nunc terliain earumdem facit divisionem,
i
Secundum igitur aiiud facientes differenlias et divi- dicens alias esse separabiles, posse aulem de linb-
siones fiunt a generibus in species, el diffmitionesas-. *quoque cujus multae sunt differentiae, plurimas fieri
signanlur, qum sunt ex genere;el hujusmodi differen- cdivisiones, ut ex ipsa differenliarum"naiura manife-
tiis: secundum aulemeas qum solunialteralnfnfaciunt, Stum s est.Nam siomnis divisiodifferentiis distribuitur,
aiteraliones sotum consislunt, el aliquo modo se ha- cquorum rnuliacsunt differentia?, multas efiam divi-
"benlispermutationes. , s
siones esse necesse est. Fil aufem ut animal divida-
*
]. Quoniam in principio inijus operis generis, spe- tur hoc mbdo: Animalium alia quidem sunt rationa-
cieique differeniiae, proprii el accidentisholiliamad B>lia, alia irrationalia. Item alia mortalia, alia immor-
divisionem atque diffiniiionem ulilem esse praedixit, talia. ' Item alia pedes habenlia, alia minime. Rursus
jdcirco nunc differenliarum, ipsarum facta divisione alia l herbis vescentia, alia carnibus, alia semiuibus.
easdem panitur efsegregat, quacnamdifferentiae,di- Jta ' niliil mirura videri debet si multiplex diflerenliae
visionibus ac diffinitionibus accommodentur, quse est ' facta parlilio, ac primum quidem cum in tenia-
vero minime, Quoniam igilur divisio generis ila in rium ] differentiae numerum membfa êcuisset, com-
species facienda est, utillae a se species omni raiione 'munes, proprias, ef magis proprias nuncupavit. Se-
substaniiae.diversae sint, idcireo non probat esse as- cunda { vero divisio communes^t proprias intra riomen
srimendas eas ad divisionem differenlias, quse vel alleralum J facieniis inclusit, magisproprias veroinira
separabilis, vel inseparabilis aecidentis significalionem aliud
'• facienlis. Haecvero terlia divisio qua ait diffe-
]
lenenl, vel eas differentias quse solum faciunt altera- fentiarum alias esse separabiles, alias inseparabiles,'
tum, aliud vero perficcre et informare non possunt. unam ' quidem' ex facienlibus alleratum separabilibus
'
Inutiles enim sunt sd divisionemhse differentise quse differentiis adjungit, cseieras vero inter separabilis
'
faciunt alteratum. Segregandseigilur sunt communes differenliaevocabulum claudit: unarii enim exaltefa-
et proprioe a geheris divisione, illse assumendse tan- tmn ' facienlibus, id esl propria differenlia, efreliqua
'
tum.quse sunt magis propriae. Nam.illse faciuntaliud, C, quse aliud facere demonstrata est, id est ma'gis pro-
quod generis divisio videtur exposcere. Ad diffini- pria, . inseparabiles differentiseesse dicuntur, quarum
tionem quoque eaedem magis propriae plurimum va- ita ! subdivisio fit: inseparabilium differentiarum aliae
lerent. Communeset propriae, velui inuliles segregan? sunt '' per se, alise per accidens : per se quidem, ma-
tur : communes enim et propriae, quoniam accidens • gis ' propriae; secundum accidens vero, propriae: per
se autem aliquid inesse dicilur, quod alicujus sub-
.diversugeneris ferunt, nihil subslantiae ratione con-
staniiam informat. Si enim idcirco quaelibetspecies
formant, diffiriitio vero omnis subsiantiam conatur
ostendere. Specificseyero differcnliaeillse sunt quae, esl, quoniam substantiali differentiaconslituiuir, illa
ut superius dicium est, speciem informant subslan- differen:ia perse subjecto adest, neque per aceidens.
ant per quodlibet aliud medium, sicut per ardorem
liamque perficiunt, liae suiit magispropri*. Eoctlem solis adhaeret
sicut in divitionem ita etiam in diffi- nigredo faciei hominis, sed sui prsesen-
igitur generis, tia speciem quam luelur informal, ut hominem ra-
nifionem specierum assumuntur, nunc divisivse, ad
lion.ililas : homini enim hujusmodi differentia per se
parlitionem generis accommodanttir. Ita igitur cum inesi,idcirco bomo esi, quia
divisivse sint generis aliud cqnstiluunt quam erai, in si rationabilitasadest, quae
discesserii, speeics hbminis noti manebit, ef has
substantiae verb diffinitione speciei Informalionem
faciunt : cumque magis proprise et aliud faciant et ])D quidem quae subslantiales sunt inseparabiles esse
nulliis ignorat. Separari enim a subjecto non pbte-
specificse sinf, eo quod aliud faciunt,- divisionibus runt, nisi intereinpta sit naiura subjeeli. Secundum
aplse sunt: hse vero, qua speciem informant diffini- accidcns vero quaeinseparabiles differenfiae
tionibus accommodatse sunt. Communes auiem et • sunl, hse
quae proprise nuncupantur, ut aquilum esse,.vel si-
propriae quoniam neque aliud faciunt, sedalteraium, mum, quse idcirco per accidens nuncupantur, quo-
negue omnino subsiautiam monstraut, seque a divi- niam jam conslitutae speciei extrinsecus
sione ut a diffiniiione disjunetaesunt. accidunt,
nihil subjeeti substantiae accommodantes.
A superioribus rursus inchoanlidicendum esl, diffe- Illas igilur qum per se sunt, in.ralione substantim
renliarum alias quidem esse separabiles, alias vero in-~
accipiuntur, el faciunt aliud : illm vero qumsecundum
separabiles. Moverienim el quiescere, et sanum esse, accidens, nec in subslanlimratione accipiunlur,
et mgrum, el qumcunquekis proximasunt, sepdrabilia ciunl aliud, sed alteralum. Ei illm necfa'
quidem qum per sc
sunt. At vero aquilum esse, vel simum,-vel rationale; sunt, non suscipiunt magis el minus: illm vero
qumper
vel irrationale, inseparabilia sunt. Jnseparabilittmau- accidens,-etst inseparabilessint, inlensionem
accipiuni
iem, alim quidemsunt^per se, alimvcro per accidens: et remissionem';nam neqitegenus magis el minus prm-
121 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIR. IV. 122
diraiKi-de eo cujus est genus, neqtte generis differen- Ai vero per accidtns, ei rursus earum qumper se sint dif-
lim, secundum qtias dividitur : ipsm enim sunt qum: ferentiarum, alim quideni sitnl, secundumquits dividi-
uniuscujusqueralionemcomplent; esseaut.emunicuique mus genera in species: alim vero secundum quas ca
uiiumel idem",nec inlensionemnec remissibnemsusci- qum divisa sunt specificanlur,ul cum per se differentim
piensest,\aquilum aulemvel .simttmcsse, vel coloralum omnes liujusmodi animalis sint, animati el sensibilis,
alhjuo modo, et inlendilur el remitiilur^, rationalis ct irralionalis, morlalis el immortalis,eaqui-
Differentiis rite parlilis earum inler se dislanliam dem~qumest animali et sensibilis differenlia, constilu-
monslrat Porphyrius, atque unam quidem repelit tiva est animalissubstantim:est enim animal substantia__
quam superius dixii.Cum enim tres esse„dixisseldif- anitnala sensibilis,ea vero qumest morialis et immor-
Ferentias communes, proprias, et magis proprias, al- talis differenlia, ilemque rationalisei irraliondlis,divi-
leratum ficere dixit proprias, sictit el communes, sivmsunl animalis differenlim,per easenim gcnerain
aliud vero minime, sed hoc solis magis propriis re-- speciesdividimus.
Bervavit, nunc igitur idem repetit dicens : Quoniam Fit nunc differentiarum plena et suprema divisio;
inseparabiles differentiaequsesubstantiam monstrant, quse-est hujusmodi: differeiitiarumaliaesuntsepara-
id est quse per se subjectis speciebus insunt easque bile;, aliae inseparabiles, inseparabilium aljae sunt
pcrficiunl, aliudfaciunl: illse vero quaesunt proprise, B secundum accidens, al!se subslantiales. Subslanlia-
id est secundum accidens inseparabilesdifferentise, liumalise sunt divisivscgeneris, aliaeconstilulivsespe-
neque-in substantia sunf, neque aliud faciunt, sed cierum. Quod vero ait: Cum igitur tres species diffe-
tanlum, ut superius dictum est, alteratum. Ifem alia renlise considerentur, ad hoc retulit, quod in prima
disfantia esf earum differentiarum quse secundum differeniiarum divisione, parlim eas communes dicif
substaniiamsnnt, ab hisquse accidens : quoiiiamqiise esse, partim proprias, parlim magis proprias dixil,
substantiam monsirJ.nl, intendi aut remitti non pos- quas rursus tres differentias, alias separabiles esso -
sunt, quse verq secundum accidens et intensione monstravit, alias inseparabiles. Separabiles quidem
crescunf, el remibsione decrescunf: id auiem proba- communes, inseparabiles ver.o proprias, ac magis
lur hoc raoJo, uniciiique rei esse suum neque cre- proprias. Inseparabilium verb fecit divisionem dicens,
scere neque diminui poiesl, nam qui homo est huma-. alias-esse seeundum accidens, alias secundum sub--
nitatis suae nec crementa potesl; nec decremenla sfantiam considerari, et illas esse secundum acci-
suseipere. Nam neque ipse plus a se aut minus hodie dens,quseproprisenuncupantur : magis proprias vero,
vcl quolibet alio lempore homo esse potest, nec ho- secundum substaniiani considerari.;Earum vero qmo
mo rursus-ab alio homine plushomo polest esse vel secundum subslanliani sunt, subdivisionem facit,
animal. Utrique enim sequaluer animalia, sequaliter G quod aliaeearum genus dividant, aliaespecietn infor-
hominesesse dicunlur. Quod si unicuique esse suiim ment. Ad cujus rei facilem cognilionerii, illa tertii
nec crcmento ainpliari potest, nec imminulione de- libri specierum generumque dispositio transcribalur,
crescere, quod per.id Tac.le monstrari polest: quo- sitque primum substanlia, sub hae corpofeum atque
niam quae genera sunt vel species, nulla inlensione incorporeum, sub corpore animalum alque inanima-
vel reniissione.varianlur,non est dubium quin diffe- -luro, sub animato. sensibile atque insensibile, sub
renliae quoque, quse uniuscujusque speciei substan- quo animal, sub animali ralionale atque irrationale,
liam ii.formani, nec remissionis delrimenta susci-. sub ralionali morlale atque immonale, el sub mor-
piant, nec inlensionis augmenia. Iiaque substantiales lali species. hominis, quse solis deinceps individuis
differenliaeneque inlensioncm, neque remissionem prsepona.ur. In hac igitur divisione, omnes hse diffe-
suscipiunt, lnijiis causa haecest: Quoniam esse uni- rentise spccifi.caenuncupantur, generum'enim specie-
cuique unum esf, et idem est, et intensibnem remis- rumque differenlisesunt: sed generum quidem divi-,
sipnemque non suscipit, hujus cxemplum sit. Genus sivse, specierum autem conslilutivse, id autem pro-
enim dici non potest plus minusve cuilibefesse genus,. baiur hoc modo : substanliam quippe corporei atque
omriibus enim genus sequaliter.superponitur. Diffe-.. incorporei differentia. partiuntur, corporeum vero
remia? quoqtiequaedividunt genus et iriformant spc- D auiimali alque inanimaii, auimalum, sensibilis alqtie
ciem, quoniam speciei essentiam complent, nec in- . insensibilis partiuntur. Ita igitur genera subsiantiales,
tensionem recipiunt, nec remissionem. Quae vero differenli-epartiuntur, e.t dicunlur generum divisivse.
. secundumaccidens differeniiaesunt inseparabiles, ut At vero si esedem differentiaequre a genere descen-
1simum esse, vel aquilinum, yel coloralum aliquo denlesgenus dividunt, colliganlur, et ad unum ad
' et inlensionem suscipiunt et remissionem. quod possunt jungi copulentur, species informanlur :
' modp,
Fieri enim potesf ut Iiic paulo sit nigrior, hic vero nam cum animal substantiaesit species (omnia enim
sim.ussit, ille minus aquilus.. At vero quod superiora de. inferioribus praedicantur, el quidquid
{ emplius
non omnesliomines sequaliter rationales morialesque jnferius fuerit, species erit etiam superioris), anima-
i sint, nec specierum, nec differenliarum nalura yide-, tum tamen atque scnsibile quae sunt ejusdem diffe-
I lur admitlere. renliae, si re.erantur ad genera divisivse sunt, si ad
• Cum
igitur tres species differentimconsidereniur, et speciem, copslitutivae fiunt animalis, ejusque sub--
€timhm quidemsinl separabiles,illmvero inseparabiles, staoliamformant atque constituunt, diffinitionemqmi
el rursus inseparabilium,hm quidem shtl per se, illm . conformant, nt sit animal subslantia ariimata sensi-
' •
m AN. MANL. SEV. BOETII . • 124
bilis. Substanlia quidem est genus, animalum vero A qttmsunl irrationalis el mortdtis, ifralionabiliumani"
atque sensibile divisivseejusdem differeniise, consti- , malium. Sic et stiprema subslaniia, cum diviska ih .
tulivse animalis. ltem animal ralionabilitas alqueir- ariimati elinariimati differenlia, sensibiliet insensibili,
ralionabililasi morlalitas atque immorlalitas dividit, animata et sensibilis congregatmad substantiam,ani-
sed juncfa rationalilas atque morfalitas, qtiaeanimalis mal perfecerunt, animata veroet hiserisibilisperfecerunl
. divisiva fuefant, fiunt hominis constitutivse, ejusque plantam.
perficiunt speciem, afque omnem ejus rationem dif- Geminum differentiarum usum esse demonstraf,
finitionis informant alque perficiunt. At si irrationa- unum quidem quo geher.a dividuntur, aliutri quo spe-
bilifas cum' mof talitale jungatur, fiet equus alque cies informanlur : neque eriim hoc solum differentiss
quodlibet ariimal, quod ratione non utitur. Rationa- faciunt, ut genefa partiantuf, verumeliam dum ge-
bilitas vero atque immorlalitas copulatse substantiain. nera dividunt, species ih quas genera deducunlur
Dei informant. Ila igiluresedem differentisecum re- effieiunt. Itaque quaedivisse siinlgenerum,tiuhtcon-
feruntur ad genera, divisivaegenerum fiunt. Si vero slilutivse specierum, hujusque illud exemplum est,
. ad inferiores species considerentui%informanl spe- quod ipse subjecit:. animaJis quippe differeniiaesunt
cies, earumque substantiam eonvenienli copulalione ..divisivse, falionale atque irralionale, fnorlale atque
constituunt. In. hoc quacsitum est, quemadrnodum B :immqrlale, his enim praedicatio dividilur animalis.
dicerentur esse hae differentiaespecierum constituii- Omne l enim quod ariimal est, aut rationale, aut irra-
Vse,cum ifrstionabilis differentia atque iriimortalis tionale,i aut morlale, aut immorlale est. Sed islaB
tiullam speciem videanlur efficere. Respondemuspri- differenliae
i quaedividunt genus quod est animal, spe-
mum quidem placere Aristoteli, coelestia corpora ciei < subsianliam formamque consliluunt. Nam cum
animalanon esse. Quod vero animatum non sit, ani- sit i homo animal, efficitor ralionali mortalique diffe-
mal esse nori posse : quod vero non sil animal, nec irentiis, quse dudum animal parliebanlur. Item cum
rationale esse concedi, sed eadiem corpora propter- sit : equus animal, irrationali niortalique differentiis
simplicilatem et perpeluitalem motus seterna esse iconstituiluf, quse duduni ariimal diyidebanl. Deus
i
eorifirmat. Esl igitur aliquid.quod ex duabus his diffe- auiemcum sil aninial, ul de sole dicamus, rationali
rentiis conficialur, irrationabili scilieet atqueimmor- immbrtalique efficitur differentiis, quas dividere ge-
tali. Quod si magis cbncedendum Platoni. est, et cce- nus habila partitio pauio hiohstravit. Sed hic (ut di-
Iestia ebrpofa animata esse credendurii, nullum qui- ximus) Deum corporeum intelligi Pporiel, ut sblem
dem his differentiis poiest esse subjectum. Quidquid et eoelum cseleraque hujusmodi, quaecum animata et
enim irraiibnabile est corruplioni subjafcenset gene- rationabiliaPlaloesseconfirmat; lumin deorum vo-
rationi, immortale esse rion polerit. Sed tamen hsa C cabulum antiquiiatis venefatione prbbanlur assum-
diffefentise,quoniarii in substanlialium differentiarum pta, deprimo quoque genere, id est subslantia de-
nuinefo surii, si jungi ullo niodo poluisseni; earum mrinslranlur venife differeriliae.Nam cum ejus divi-
naturam ef speciem quoque pbssent efficere : aique sivae sint differentise animalum atque ihaniriiatum, "
ut inlelligatur qua3 sit hsec potentia efficiendsesub- sensibile afque insensibile, junclae differenliaesensi-
stantise specieique forriiandae, respiciamus ad pro- bilis aique-animati efficiunt stibsiantiam animatam
piias "atque communes, quse tametsi jungantur, spe- atque serisibilem, quod esf animal.Jureigilur dicturri
cie.m. substaniiamque nulJa ralione conslituunl. Si esl quae divisivse sunt differenlise generum, easdem
quis eriim ioqualur ambuians, quse sunt duse com- constifulivas eSse specierum.
miihes differeniise, vel si longus ac albus, num id- - Quoniam
ergo emdeinaliquo modo accepimfiunt con-
cifco eisderii ejus subslanlia-coristituituf ? riilnime; slilulivm,aliquo niodoautem divisivm,omnesspecificd;
Cur? Qiiia ribri ejusdem sunt generis, quse alicujus - dicunlur : et Jiis maxime opusestdd divisionesgenerum
possuhl "consfituere et confofmare substanliam : ita et diffinitionesipecierum, sed nori lits qum secundum
igitur hse, id esi irralibnale atque' immortale, etiarasi accidensinseparabiles, riec magis his, qum sunl sepa-
'
Bubjecluriialiqiiod subslaiifiae babefe non possuhl, rabiles. -
possent tainen subslaritiam efficere, si uilo modo J)i Oiriries a geriere diffefehtias pfbcedenles genus
jungi cbpularique" poiuissent. Piieterea irratibnale ipsum a quo pfbcedurit, divldere nuliiis i^norat. Ipsai
junctuni cuni moftali substantiahi pecudis faeit. Est autemquae dividunt gehiis, si ad poslefiofes speeies-
igitur corisliluliva irfatitfnalis differentia. Item ini- appliceutuf, infofmant subslaritias earuin, oasque
niortale atque ralionale conjunctav efficiunt Deum. perficiuni. Essdem.igitur qtise suiit cbristilutivsespe-'
Est igitur immortale quod speciem format. Qubd si cierurii, esedem sunl divisibiles generuih, alio lamen
jnler se jungi nequeunt, non idcirco quod in natura modo alque aiio eohsideratae, ut si relafse quidem rid'
eoriim est, alirogatur. genusin contrariatn divisionemspectentur, divisibiles'
Sed km quideiii qum divisivmsunt differentimgerie- generis inveriiuntrif: Si vefo junctaealiquid efficere'
rum, coinplelivwfiurit et coristitutivmspecierurii: divfc possunt, specierum constilutivaesunt. Qua. ciirn ifii'
ditur enhri animal rationali <etirratidriali differentia, et sint, hse differehliaequae genus dividuin, rectissim'
rursus morlaii el immorldli diffefenlia; sed em qum divisivsenbminantur : qiise enim corisiiiuuhlspceieiri
sitnt ratibnalis differenlimelmorialis, constituiivmsunt specificaenuncupantur, sed consiiliiurit specicra haj
hominis, raliorialis verq et immortalis, Dei : illcevero ^ differenlisequse sunt generis divisivse.Igiiur esedem
125 . . IN PORPHYRIUMCO.MMENTARIORE.M LIB.' IV. 126
qua. sunl specierum cbnstilutiv:e, specificaenuncu- A%.quod fil, liabet aliquid unde effici pb«sit atque for-
panlur: quare qusegenerum divisivae,etquse specie- , mari. Quaepropositiones talem faciunt qusesliohem:'
rum consiituiivse sunt, jure specificaenuncupantur. dictumest differentiarriesse id qua plus habet species
Has.igilur in divisione generis etin di.finilione spe- a genere." Quid igitur? dicendumne est, genus eas
ciernm accipi oportere, manifestum est : quoniam differenfias, quas iiabei, spbcies non habefe : el umle
enim divisivse,sunt, per. eas dividi oportet genus : habebit species.diffefentias qnas genus non haliet"?
' -
quoniam autem constilulivse, per eas species diffiniri, riisi eriimsit unde venianl, differeniia.in speciem ve-
quibusenim unumquodque consfiluitur, hisdem eiiam nire non possunl: quod si genus has differenlias nori
diffinitur. C.onstiluitur autem species per differentias Iiariet, species auiem h.abet, videntur ex nihilo diffe-
generis divisivas, qu«e sunt specificae. Jure igilur hce renfise in speciem convenisse, et faclum esse aliquid
specificse.solse, et in generis divisione, et in speeie- ex nihilo, quod fieri noh posse superius dicta propo-
rrim diffinitione ponuntur, et de specificis quidem silib monslravit: qubd si differentias bmnes igenus
Iisec ralio est. De his autem qusevel separabilia, vel continet, diffefentiaeautem in conlraria dissplvu.nluf,
inseparabilia continent accidentia, nihil in generum fiet ut ralibriabiiitaiem aique irralibnabililalem, mof=
divisione, vel in diffinilionespecierura polerit assumi, talitatem atque immortalitatem simul habeat anifnal,
Idcirco quoniam quae divisibiles sunt, subslanliarii BI iqriod est gerius, et erunt in ebdem Mna contfaria, •
generis dividunt.: et quse consfitutivse sunt, subslan- quod iieri non potest. Neque enim in cofpore-sqlei
Liamspeciei consfituunt: qusevero sunt inseparabiHa esse alia pars alba, alia riigra, ita fieri in gehere po-.
-accidentia, nullius speciei substantiam informant; iest i : gehus enim per se' cpnsideraluin paries noh
!
unde fit ut multo "minusseparabilia accidentia ad di- luibet, nisi ad species referatur : quidquid igituf ha^
visionem generum vel specierum diffinilionesaccom- . 1bef, riqn parlibus, sedtola sui magniiudine retine-
modentur. Omnino enim dissimiles sunt subsfaniiali- bit. 1 Necillud dubium est quin in partibus suis genus
bus differentiis. Nam inseparabilia accidentia hoe habeat 1 contrarietates, Ut ariimal iii iibmine habel
fortasse liabent commune cum specifieis, hoc est iratipnabililatem, in bove vero conlrafium. Sed huhe
cum substantialibus differentiis, quod aequesubjectum hon i de speciebiis quaerimus dequibus coriStat qubd
non relinquunt, sicut nec specificsedifferenfise.Sepa- idictum est, sed ah ipsum per se "gemiseas differen-
rabilia autem accidentia, nec hoc quidem : separari iiias, quas habentspecies, habere possit, alque intra
_enim possunt non laritum potestale et irienlisratioci- suaesubslantise
! ambitum coniinere : hanc igitur quse.
sed actus eliam praesenlia, et omnino ve- stionem
i tali rafione dissolvimus. Potest quidlibet id
" riatione, iquodest rion esse, feedalib modb esse,' aiio veronoh
niendi vel diseedendi varietatibus permutanlur.
Quasetiam determinantesdicunt: Differentiaesl qua C1< esse, ut Socrates cum siaf, et sedet etnon sedet, se-
abundat speciesa geiiere. Hoino eniriiab ariimali plus det < quidempotestate, "actuvero hon sedet. Cum enim
habet ralionale el morlate ranimal enim ipsuni nihil islat, rifanifestuni'est eum nOn agere sessioneni, sed
horum est, nam unde haberent speciesdifferentias?ncc "pdtitis
j standi immobiliiatbm. Sed -rufsus cumsiai,
enim omnesoppositashdbet,"namqueidem sinndkabe- isedet, non quia jam' sedet; sed quia sedere Jiotest :
"bit opposilas, sed queniadmoduni probant, poteslate ila i actu quidem non sedef, potestate vero sedet.El
quidem habel omriesdifferentiassub se, aclu veronul- bvum < ani.niafesf, et non eSt "animal':noh esf quidem -
lam. Et sic nec ex his qrimrion sunt, aliquid fit, nec ih animal
: actu, adhuc hamque ovum est, nec in anima-
* ~ '
eodemsimuiopposilaerunt. j prpcessit vivificatioriem,sed idem est lantum ani-
lis
Speeificas differentias diffinitione concludit, dicens mal
! potesiate : quia potesi fefficianimal, curnformam
substaritiales differentias a quibusdam tali descrlptiq- iac speciem vivificaiioriis acceperit. Ila igitur genus
nis ratione diffiniri.Differenlia specificaest quaaburi- habet
1 has differentias-et non habet, non habet qiii-
dat species a genere, fit enim genus animal, species 'cdem aclu, sed habet pbteslale. Si enim ipsuin pef s'e
-
homo:liabetigiturhomodifferenliasinse, qusejjjsum aanimal considerelur, differentias non habef. Si auiem
constiluunt rationale atque moftale :omnis enini . aad.species reducaiiir; habefe potest, sed distrib.ulim,
.species constitutivas formaesuie differentlas in se re- D atque
p ut ejns speciebus sepafaiim riihil possiteveiiire
linet, nec-prseter illas esse pbtesl, quarum congrega- corilrariurh.
c Ita ipsuriigenus si per se consideretiir .
lione perfecta est. Si igitur animal quidem sblum differeniiis
c caret: quod si ad species fefefaiur per
genus est, homo vero est animal ratioriale mortale, •distribulas
ci species, velut in partibus suis coiilraria
plus habet homo ab animali ,id quod ralionale est~ felinebit,
r alqbe ila' nec ex iiihilo venerunt differen-
alque moftale. Quq igitur abundat species a genere, fise 1 quas gehiis reiiriel poteslale, nec uffaque cbnlra-
,5d est quo superatgehusVet quo plus habet a genefe, ria r iri eodem surit, cum cdntfafias differentias in eo
bbe est specifica differenlia? Sed huic diffinilioni quod q dieitur gerius, hctii hon babeat :imposSibiiitas
quaedain qusestib videtur occufrere, habens" pririci- enim e ejus propositionisquse dicit coritraria in eodern
pium ex duabiis propositionibus per se nolis : una essenon e pbss'e,'iri eo consislit quoc.contrafiaactii in
quidem, quoniam duo corilraria iit eoderri esse nbn eodem e esse nbri pqssuht. Nam poteslate, et rion actu
possunt: aiia vero, quonjam ex nihilq nihil fit.Nara duo d cbntraria in eodem esse riihil impedit. Qusevero
.neque coiitraria pati sesepossunt, ut in ebderrisimul hos h contraria diximus, Porpliyriiis opprisila hiinCu-
sint, nec aliquid ex nlbilo fiefi potest :omneenim p
pavit. ESfenim gerius conirarii bpposilum : omhia
m AN. MANL. SEV, BOETIi , - . M
enim contraria, si sibimetipsis considerehtur, oppo- ALperficilur.
I Atque ea quidem quaecorporea sunt, ma-
sita sunf i
nifestum est ex materia formaque subsistere : eayero
'
Definiunt auteni el hoc mpdo : Differenlia est qudi iqua3 sunt incorporalia, ad similifudinem matefia^
de pturibus ef differenlibus specie in eo quod quale sit iatque form_ehahent superpositas priores antiquibfes-
prmdicaluf: rationale enim et mortale de homine pra- (que naluras, super quas differentissvenientes efficiunt
dicatum in eo quod quate est homo dicilur, sed non hi ialiquid, quod eodem modo sicut cofpus, tanquam ex
eo quod quid est: quidnam enim est homo inlerrqgatis maferiaJ ac figura consistere videatur, ut in genefe ac
nobis, conveniensest dicere, tmimal: quale autem re- £specie, additis generi differeniiis speeies effecla est.
quisiti, ratianate et mortdle, convenienler assigna- 1tlt igitur est in Achillis strilua, ses quidem maieria
bimus. , -_ <
est,.forma vero Achillis qualiias, et qusedamfigura,
Tres sunl inteiTOgationes ad quas genus, species, ex < quibus efficilur Achijlis slatua, quae subjecta sen-
differentia, proprium, atque accidens respondetur, f
sibus capitur : ita eliam in specie quae est homo,
hse autem sunt: quid sit, quale sit, quomodo se ha- maleria i quidem ejtis genus est quod est animal, ,cui
bet. Nam si quis interroget quid est Socrates, respon- isuperveniens qualilas raiionalis, animal rationaIe,.id
dere per genus ac speciem convenit aut animal, aut est < speciem facit. Igifur speciei materia quaedam est
homo. Si. quis quomodo se habeat Socrates iriterro- B5genus I : forma vero, quasi qualitatis differentia. Quod
gef, jure accidens respondetur, id est aut sedet atit est < igilur in statua ses, boc est in speeie genus: quod
legit, et caelera. Si. quis vefo qualis sit Socrates.inin i sfalua figura conformans, id in specie diflerentia.
lerrqgel, aut differenlia, aut proprium, aut accidens Quod 1 in statua esl jpsa statua, quse ex cere figuraque
resp.ondebitur, id est vel rationalis, vel risibilis, vel < conformatur, id i.n specie est ipsa species, quse ex
ealyus. Sed in proprio quidem illa «st observatio genere I differenliaque conjungilur. Quod si materia
quod illud proprium dici pblest, quod de una specie < qusedamspeciei genus est, forma autem differenlia :
prsedicatur: accidens vero tale est quod qualitalem omnis < vero forma qualiias esi, jttre omnis differentia
designat quse non substantiam •significat. Differentia < qualitas appellaiur. Qusecum ita sint, jure in eo quod
vero talis est, quaesubstan.liam demonstret. Intefro- <
quale sil inlerroganlibus respondelur.
ganli igitur qualis unaquseque res sit, si vblumus Describunt autem kujusmodi differentias, et koc
reddere subslantise.qualilatem differentiam prsedica- modo: i Differentia est quod est aplum nalum .dividere
mus. Quse differentia nunquam deuna tantum.specie ' qum sub eodem genere sunt: raitonale enim et ir-
ea
'
prxdicatur, ut mortale vel rationale, sed.de pluribus. rdtionale, kominem et equum quw sub eodem genere
Quod igitur de pluribus speciebus inler se differen- sunl < animali dividurit.
l.ibusTJisedicalurad eam inlerrogationem, quaequale C! Haecquidem diffinitiocum sit usitata el ante ocu-
sit id de quo quseritur inierrogal, ea est differentia, 1los exposita: eam tamen exempli insuper luee rese-
cujus talemposuitdiffinitionem : Differentia estquod ]
ravit. Omnes enim differenliae idcirco differentise
de pluribus specie differentibus in eo quod quale inuncupantur, quia species a se differre fachmt, quas
quid sit praediealur; cujus diffinitionis eausam ra- unurn i genus includil, ut honio afque equus propriis-
lionemque pertractans ait: idiscrepant differenliis : nam sicut homb animal est,
Rebus tnim exmateria et forma coitslantibus,vel ad ita etiam equus, ergo secundum genus nullo modo
similitudinem proporlionemquemalerim et formm con- distant. > Qiise igitur secundum genus nullo modo dis-
slitutionem habenlibus, quemadmodumstatua ex mate- crepant, ea differenliis dislribuuntur. Additum enim
ria quidem est mrm, forma autem. figufa: sic et homo raiionale quidem homini,' irrationale "vero equo,
communis el specialis, ex.materiaquidem proportiona- equus afque homo quse sub eodem fuerant .genere,
biliter consislil genere : ex forma autem differentia, lo- distribuuntur et discrepant, addiiis scilicet diffe-
tum aulem hoc animdl ratioriale mortale, homo esl, rentiis.
quemadmodumstatua. Assignant eiiam hoc modo: differentia est, qua dif-
Dixil superius diffei'enlias esse quse in qualilafe ferunt a sesingula, namque homo et equus secundum
specieipraedicarenlur: nuncautem causas exsequitur, "" genus non differunt. Sumus enim animalia nos.el irra-
cur speciei qualitas differenlia sit: Omnes, inquit, tionabilia, sed addilum rationale disjunxit nos ab illis :
res vel ex materia formaque consislunt, vel ad simi- ralionales quoqtiesumus et nos el dii, sed motiale ap-
litudinem materise atqtie formse subslantiam sortiun- posiium disjunxil nos ab itlis.
tur. Ex materia quidem formaque subsisiunt omnia _Viliosa ratione et non sana quod vult explicat dif-
qusecunque sunt corporalia. Nisi enim sif subjectum finilio quorumdsm. Id enim dicit esse differentiam,
corpus quod suscipiat forroam, nihil omnino esse qua unaquseque rcs ab alia dislat, in qua diffini-
potest. Si enim lapides non fuissent tanti, muri pa- tione nihil interesl quod ita dixit, an ita concludatt
rietesque non jessent. Si lignum non fuisset, omnino Differentia .esl id quod est ipsa differentia; etenim
nec mensa quidem, quae ex ligni maleria esi, esse differerilisenomine iri ejusderri differentise usus est
poluisset. Igiiur supposila maleria ac prsejacente cum . dif-iiiitione dicens : Differentia est qua differunt a sd
ipsam figura supervenerit, fit quaelibet illa res cor- singula. Quod si adhuc differentia neseitur, nisi diffi-
porea ex iriateria formaque subsistens : ut Achillis nitibne clarescai, differre qubque quid sit qubmodo
statuaex serismaleria, et ex ipsius Acbillis figura possumus aguoscere? ita nihil aroplius aliulit ad
129 IN.PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. IV. 130
agnitionem, qui.differenliaenomine in ejusdem usus A < quid diffinitionis pars fueril, ejus e.iit pars quse
est diffinitione. Esl aulem cqmmunis et yaga nee in- iuhiuscujusque reiquid esse sit designct. D.ffinilio
cludens substantlales differentias, "sedquaslibet etiam est < quidem quse quid una quseque:res sit, ostendit
accidentales hoc modo : Differeriliaest qua.a se dif- ac i profert, demonslraturque quod unicuique rei sit .
ferunt singula; quae enim.genere sufit eadem, diffe- esse < per diffinilionis assignaiioneni. Jllse vero diffe-
rentia discrepant: ul cum homo atque equus idem reniia. i qusenoriad substanliamconducunf,sedquod-
sint inanimalis genere, quoniani ulraque suntani- <
dam exlrinsecus accidens afferunf, specificse non di-
malia, differunt tamen differentia rationali: et cum < cuntiir, licei sub eodem genere pbsifas species faciant
dii atque homines sub rationalitate .sint positi, diffe- < discrepare : ul si quis hominisatque equi hanc diffe-
runt tamen. morialilale. Rationabile.igitur bominis ' renliam"
! dicat apium esse ad navigandum liomo au-
adequum differenfia est, mortale hominis ad Deuria,. tem ' aptiis est -ad navigandum,"equus yero minime :
afque hoc quideni niodo subslanliales differentiae < ef eum sit equus atquehomo sub eodem genere ani-
coliiguntur. Qubd si Socrates sedeat, Plato vero am- ]malis, additi»differentia, aptum esse ad navigandurii,
bulet,' erit differentia sessio vql ambulatio, quae sub- 'equum distinxit ab homine. Sed aptum esse ad navi.
-slanlialis non. est. Namque istam quoque differenliara gandum-noii'
! est hujusmodi, quod possit hominis
diffiniliovidetur iricludere cum_dicit, differenlia est •" formare
' su.bslaniiam sicut rationaie, quseesfsub-
qua. differunt a se singula;" .quomodpcunque enim sfantialis! qualilas, sed tanlum quamdam quodammodo
Soerates a Platone. dislilerit ? nullo au.iemalio modo 'apiitudinem monslfat, el ad faciendum aliquidveV
dislare ab illo nisi accidentibus pbtesl. Id erildiffe- • non
! faciendum opporlunilaiem, idcirco igitur.speci-
rentia secundum superioris lerminum diffiniiionis, fiea ' differenlia non dicitur. Quo fitut non omriis
'
quam rem scilicet viderunt etiam hi qui (Jiffinitionis differentia quse suri eodem genere positas species-
hujus vagum communemque .fineni reprehendentes. distribuit, ' .esse pqssit, sed ea tarilum quae ..
speci.ficai
cerlse conclusiqnis lermirium subjecerunt. '• substantiam speciei proficit, et quse in parte dif- -
ad
'
Jnierius aulem-perscrutanles differenliqm dicuril, fmitionis accipilur. Concludit igiiur eas esse speeifi--
non quodlibel dividens ea qum.sitb eodem genere sunt . cas < differenlias qusealteras a se species differrefaciunt
esse differentiam,sedquod ad esse conducil, el quod estper 1 dislantias subslantiales: natri si unicuique id esl
pars ejus, et quod est essefei. Neque enim quodaplum *esse.quodcunque substantialiter fuere, qusecunque
natum esl navigare; erit kominis differentia,-elsi pro.-~ < differentisesubslantialiler diversse sunt, et illas spe-
prium sit hominis. Dicimusenim animalium hmc qui- cies < quibus adsunt qmni subsiantia faciunt alias ac
demapla esse ad navigandunij illavero triinhne, divi-. .discrepantes,
. atque hsein diffinilionisparte sumunlur,
denles Jiominemab aliis: sed aptum esse ad navigan- C nam ! si diffinilio substaniiam.morisiral,'etsubslanlia- ''
dum, non erit complelivumsubslanitm, nec ejus pars, les ' differentice species efficiunt, subslanliales diffe-
sed apliludo qumdamsolum. Idcirco quia nori est lalis rentise
] partes sunt diffinilionum. ,
differentia, quales sunl differenlimqitmspecificmdi- ' DE PROPRIO:
erunt ' Proprium vero quadtifariam dividuhl : riani ct id '
cuntur,. ergo specificmdifferenlim, qumcunque
allerarii faciuntspeciem, et.qumcunquein eo quodqriid quod . solialicuispeciei accidit, et si non omni, propiium
est esserei accipiuntur. Ac de differenliis quideiriisia esti
( ul homini esse. medicumvel geomelram. El quod
. - , t
omni accidit, el si non sgli, quemadmodmnkominiesse
sufficiant.
Sensus proposilionis hujusmodi est: Quoniam su- . 'bipedem. Ei quod soli el omni et aliquando, ut-homhn
perius dixit determinasse quosdam differenliam esse "? in senectulecariescere.Et quod soli etomni et semper,
'qua a se singula discreparent, ait alios*diligenlius quemadmodum
< hominiesserisibile: nam elsi ndn rideat
de differenlia perscrutantes, non fuisse. arbitratos {semper, famenrisibilis dicitur, non quod semperrideat,
recte esse superius propositam diffiriitionem. Neque sed l quod.semperaplus nalus sit ad ridendum,'hoc au-'
euim omnia quaecunque sub epdem posita genere Jtem ei semper naturale est, ulel equo hinritbile. Hmc
differre faciunl differenlisede quibus nunc traclalur. '
atttem noininanlurvere propria, qtioniamconvertuntur: ~
id est speclficsenominari queunt. Plures enim suntD iquidquid enim esl eqtiijskiunibik_est, etquidqutd /HH«
' , ' '. •
qubeitadividuntspeciessub uno genere positas.. ut riibite,equus. _
tamen eorum subslaniiam minime conforriient: quia Superius dictuni est omnia propria ex accideniium
.non videnlur esse differenliaespecificae, nisi illaetan- - gencredescendere.
I Quidquid enim de aiiquo.pisedi-
tum quae ad id quod est esse proficiunl, id est hae calur < aut substantiam informal. aul _ecundum' acci-'.
qu-f. in difllnitionibus alicujus partes ponuntur : hae dens' inest. Nibil vero est quod cujuslibet rei substan-
aulem sunl, ul rationale "hominis. -Nariisubstanliam tiam I nionstret hisi'genus, species,-et differentia '
hpminis conformat, et ad esse hominis proficit, et. 'Genus quidem et differentia, speciei :.species yeio
difftniiionis ejus' pars est : ergo, nisi ad id quod est ' iindividuorum. Quidquid ergo reliquum esl -in acci-
esse eonducit, et ejus quod*est esse rei pars sit, spe- dentium
< numero ponilur. Sed quoniamipsa accideiitia
ci.ficadifferenlia nullp modo poterit niincupari. Qu.id habent
1 inter se aliquam differenliam, idcirco alia
est autem esse r.ei niliil"aliud nisi diffinilio. Unicui- quidem
c propria-, alia prlore atque antiquiore nomins.
que enim rei in:errogaliB quid. est, si quis quod cst :accidenlia nuiicupaniur]., et de aceideniibus paulcj
esse monstrare voluerit, diffinitioncmdicii."Ergq si post. i Nunc dc propriis qoae.quadiifafiarn divjdun.ur.
. 151 AN. MANL. SEV. BOETIl 152
nqn tanq-im genus aliquod proprium in quatuor A, et soli, et semper adest, ut esse risibile. Atque idea
gpecies dividi secarique possit, sed hoc quod ait di- eseiera quideni converti non possunl. Neque enim
vidunt, ita inlelligendum est lanquam si dicerel nun- coaequaluf quod soli, sed non omni."speciei adest.
cupant, id est proprium quadrifariam dicunt, cujus Species quidem de ipso dici potest, ipsum vero de
quadrifariseappellalioiiis significalionesenumerat, ut specie minime. Qui enim medicus est, potest dici
qusesit conveniens el congrua nuncupatioproprietatis homo. Ilorao vero qui esl, medicus etiam non dicitur.
ostendat. Dicit ergo quod proprium primo est, acci- Rursum quod ita est alii proprium, uf omni adsit
dens qupd iia uni speciei adest, ul tamerinullo modo etiamsi non soli, ipsum quidem de specie praedicari
cbaequelur qi, sed infra subsistat.ac maneat, ul lio- potest, species vero de eo minimerNam bipes prie-
miuis dicifur proprium medicuin"esse, ideirco quod dicari de homine potest, homo vero de bipede nullo
nulli animalium inesse polest. Necillud atlendendum mbdo. Hursus quod ita adesl, ut omni, et soli, sed
ari hoe de onuii homine praedicari possit, sed illud aliquando adsit, quoniam de tempore habet aliquid
tanlum quod de nulloalio nisi de bomine dici polest, diminulum-, nec simpliciter adest, reciprocari non
medieura esse. El hsee quidem significatio proprii polerit. Possuthus enim dicere, 'omnis qui pubeseit
dicilur estiesoli, etiamsi non omrii.Soli enim speciei,' homo esl, non tamen dieimuS}omnis qui est homo
etiamsi iibn omni cosequaiur, ut homini medicum B pubescit: potesl eriim minime ad juventutem.venire,
esse, soliquidem inest homini, sed non omnibiisho- alque ideo nec pubescere (nisi forle non sit pubescere
minibus ad scienliani adest. Aliud proprium est quod homiriis proprium), sed in jnventute pubescere so-
huic econtrario dicilur omni etiam non soli, quod lunimodo. Aut eiiam cum nondunr est in juvenlute, -
hujusmodi est, ut omnem quidem speciem contineaf aut etiam prseleriil, tamen sit ei proprium non tale
eamque transcendat. Et quoniam quidem nihil esl ex quale lunc fieri polest, cum praeter juventulem esi,
subjectis speciei quod illo proprio non utatur dicimus sed quale eum in juvenlule corisistit, alque ideo boc
omni. Qnoniam vero transcendit in alias, dicimus quod noii in omne lempus lenditur, etiamsi tale est
non soli, hoc hujusmodi est quale homini esse bipe- quod omni speciei adsit, quod tamen in lempus ali-
dem. Proprium enim esl hominisesse bipedem. Omnis quod differatur, iniegrum atqueabsolutum proprium
eiiim homobipes est etiamsi non solus, aves enim et esse nori dicitur. Quarlum est quod ita adest, ut et
bipedes sunt. Cemirise igitur sigriificaiionesproprii solara leneat speciem, etul omni adsit, et absolulum
-
qusesitperlus dictaesunt habent aliquidminus; prima ' sil a temporis condiiione, ut risibile quod a superiori
quidem quqd non omni, securida vero quod non soli, plurimum distat, nam quod risibile est, semper ri- -
-quas si jungimus, facimus pmrii et soli. Sed dempsi- dere potest. Rursus qui potest in juventule pubescere,
irius aliquid secundum lemptis, si ei adjiciatur ali-C cum ipsa juventus non sit semperj rion ei adest,
qiiando, utsit hsectertia proprii nuncupalio, omidet semper ut in juventule pubescat: hseeautem quarta
soli, sed aliquando. ut est in seneclute canescere; vel proprji significatioquam nulla lempofis diffinitiocon-
in juventute pubescere : bmni enim homini adest in stringit, absoluta est, atque ideo etiam converlitur,
juventute pubescere, el in serieclutecanescere et soli. et de se invicem proprium atque species prsediean-
Pubescere enirii solius est hominis, sed aliquarido, tur: homoenim omnis risibilis esf, et omne risibile
- •= ... -
neque enim in o.mirilempore, sed in sola lanlum ju- homo. _-
venlute. Hsecigilur determinatio proprii in eo qui- DE ACCIDENTI.
dem quod omni, et soli inest, absoluta est, sed ex eo Accidensesl quod adest el abest, prmlersubjecticoi''
minus aliquid contrahit, cum dicimus aliquandb, ruplionem. Dividiiur autem in dtio,,in separabile et in
quod si auferamus, fit pfoprii integra ct simplex si- inseparabile.Separabileenim accidensest dormire: ni-
gnificalio hoc modo : propriuni est quod omni, "et grum vero esse, inseparabititer corvo et JEtkiopi acci-
sdli, efsemper adesi, ut hominirisibile, equo liin- dil : poiest aulem inleltigi, el corvus aibus, et /Ethiops
, nibile. Omriiseriim homo; et solus homo risibilis est " nilens candore frmter subjecli corruptionem. Diffiuiiur
et semper, simililer et equus hinnibile. Neque illud eillem sic quoque: accidens esl quod conlingil eidem
nbs ulla dubitalione perturbet quod semper. homo J) inesse vel non inesse, et quod neque genus est, neque
nbri rideat: non enim i-idere propriutn esl homini, - species,neque differenlia,nequeproprium, semper au-
sed risibile, quod non in aclu, sed in.poteslate contem esl in subjeclo subsistens.Omnibusigitur delermi-
sistit; ergo etiamsi non rideat, quia ridere tamen natis qumproposila sunl: dico autem genere, specie,
pbssit, soli et omni "homini semper adesse dicitur, differentia, proprio, el accidente, dicendumest gum
et conveuienter propriuni nuncupaiur. Nam si aciu sint ipsis communia, el qitmpropria.
separelur a specie potestale nulla ratione disjungitur. Quoniam, ut superius diclum est, omnia quse de
Quatuor igitur significaiionesproprii dixit. Namprima aliquo praedicantur, vel substanlialiter vel accidenta-
qiiidem est quando accidens ita subjecfse speciei lifer dicunlur. Cumque ea qusesubstantialiter praedi-
adest, ut soli ei adsif, etiamsi non omni, ut homini" carilur, ejus de quo tlicuntur substanliam diffiniiio-
medicina. Secunda vero cumsoli quideni non adesf, nemque eontineant, ei sint eo antiquiora a'que majora
omni vero semper adjungitur, ut homini esse bipe- quodex substantialibus prsedicatis efficiiur : cumque
dem. Terlia vero cura omni et soli, sed, aliquando, ea qucesub-ianfaliier dicunlur pereunt, necesseesf
u'fliomihi in jdveritute pubescere. Quar.a cum |6mni, ui simul eliam ea interimantur, quorum naturam,
155 IN PORPHIRIUM COMMENTARIORUM LIR. V. IU
substantiamque fprmabant: quae cum ita sint, np-Ai interiit species : ergo quod dictunrest adesse et ab-
cesse «st ut quse accidentaliter dicunlur, quqniam < esse, non re, sed animo inleliigendumest, alioqui et
Bubsiantiamminimeinformant, et adesse etabesse s
substanlialla -quaeomnino.separari non possunt, sa?pe
possinl prseter subjecli.cprruptionem. Ea enim lan- ianimoet cogitatione disjungimus,, ut si ab homine
tum cum absunt subjectnm corrumpere possunt,qii_o irafionabiiilatenj-auferamus, quam licet aclu separare
efficiunl atqueconformant quse sunt.substaiitialia: i
non possumus, tamen si animi imaginaiioue disjun-
•#
quce yero non efficiu.ntsubstanliam, ut accidentia-, gimus,
{ staiiiii perit Iiominis species^ quod idemin
ea cum adsurit, vel absunt, nee informanl subslan- -iaccideiitibus non fit. Sublato enim accidenii cogita-
liam nec corrumpunt. Esfigitur accidens quodadest ilione, species manet. Est quoque alia accidentis
et abesi praefer subjecti corruptionem. Id autem di- idiffinitiqtiseierorum omniumprivatione,ul iddicaiur
"liditurin.duas parles. Accidens enim aliud esl sepa- accidens
: quod neqtie genus sil, rieque species,.rieque
rabile, aliud insepaiabile. Separabile qu.idem, ut jdifferentia, ueque proprium, quaediffiriitio plurimum
dormire, sedpre. Inseparabije yero .Etbiopi atque yagaesfvaldeque ccmmunis. Sic.enim etiatii genus
, porvo,«»or niger. In qua re talis orimr dubilatio, diffiniri polest, quodLnequespecies, neque differen*
ita enim esl difiinilum : accidens.est qupd adest et tiaj,.neqUe propriumsit, nec "accidens: eodera quo^
abest prsetef subjecti eprruptionem. Idem tamen acr B qup modospeeies acdiiTereniiaalque proprium. Cura
cidens aliquandq inseparabile dicitur : quod. si ius.e- puiem eadem similitudine definilionis. plurima defi-
parabile est, abesse non poterit. Frustra.igitur posi- -niri. queurit/.noji esl terminans ei cireumclusa de--
lum est accidens esse quod adesse, et abesse possit, scriptio, pr._eserti.m_ curii longe sit ah defiriiiionis in_«
cum sint qusedamaeeiderilia,-quse.a subjecto no.n ya- tegrifale sejunctutn,'quod cujuslibetrei formam alia^
leant separarl. Sed. fit saepeut quse actu.disjungi non rum rerum negatiorie demonslrat. Quibus omnibus
yaleanl_ uiente et cpgilaiione separentur. -Sed si expeditis, idest.genefe, specie, differenlia, proprio
anjnii rafipne dis_unct_equalitaies a subjectis non ea atque accidejili., descripfisque.eorum lerminis quan-
periniunt,- sed in sua substantia permanent,' aiqu.e tum,ppsiulabal institutionis brevitas,ea ipsa com-i
perdurant, accidentesesse iiileliiguiiiur. Age igifur liiuniter. pertracianda persequitur, ut quas.inter sq
quoniamijEthiopi cplpr niger auferri nori pplesf, - habeant differenlias haecquinque, de quibiis superius
animq euru et cogilatione separemus, erit igitur color ' disputatumest, quasve communionesmediocri cori->
albus -Ethiqpi. Numidcirco species cqnsumpta. sunt? s.ideratione demonstret, umonsolum quae ipsa sint,
Jilinime. Iiefti etiam coryus, si ab eo colorem nigrum •yerum.etiam queinadmoduin ipsa inter se coinparen-
jmaginalipne separemus, permanet tamen avis, nec itur, appareat. - - .. .
LIRER QUINTUS.
Expeditis per se omriibus quaeproposuit, et quah- G -Homoprmterea-de his qui sunt pariiculares, prmdica-:
tum in-uniuscujusque consideratione polerat, >ad -tui. Risibile quoque.el de koiriine', et de kis qui sutlt
jseiehliaeterminum breviler. adduclis, mmc jam nqn, fhriiculares,prmdicaiur: Nigrumpostremo de.corvoel
ile singulorum natura, id estvel generis, vel diffe- ~~beno ; el de Itis '_qid sunt paniculares _ quod ~-st-accl-
xe.silise,.vel speciei", vel proprii, vel accidentis, sed dens inseparabile. Iteirijnoveri de homineet-de equo',
de ad se irivicemfelalione perlractat. Nam quia.com- £l dehisgui sunt particulares; quod esl accidens sepa-
muniones ae differeiitias.reriim colligit, rion ut sunt rabile, sed principaliler-quidem de individuis, secunda-
per se res illaeconsideraf, sed ad alias "qualiterconir rio vero el de his qumcontinenl individua prmdicatur.
parentur. Id aulem dupliei modofit, vel simililudine . .' Antequam singulorum ad uiiumquodque habhudi-
dum retractat communiiales, veldissimililudinedum nern traclet; illain prius respicii, quam omnes ad se
differentias : quae cum-iia-sint, nos quoque (utadhue invicem babt.re videniur •: hsec autem est una com-
fecimus) propter planiorem iulellpctum • philbsophi munioquse propositar-timquinque rerum numerum
-vestigia^persequentes,brdiemur.de hiscommunilati- pluralilate, prsedicationis includit, omnia enim de
bus quaeadsunt generi, speciei differeniia), proprio, pluribus prsedicanlur ; 1n hocergo sibi cuncta com-
atque accidenti. municant, nam et genus de plhribus' prsedicatur,
. Cum igilur omnibusest de pluribus prmdicari. Sed D itemque -species a'c differentia,- el proprium, aique'
jgennsquidemde omnibussub se speciebus el de indi- accidens :"quse cum ila-sint, est eorum una atque
uiduis, shniliier el differeiilia~prmdicalur, speciesiero dndiscreta eommunio de pluribus prsedicari. Designat
de kis qumsub ipsa sunt individuis :.al proprium , et -aulem Porphyiius ipsam de pluribus prsedicalioiiem,
de speciecujus esl propritim, el de.his qum subea spe- quemadiriodum iri singulis liat, et unumquodque
cie^suntindividuis. Accidensauiem,.et de speciebus,et propositorum de quibus plurihus prsedicetur.oslea
de individuis: namque animal el de eqriis, et de bobus dit. Aitenim genus.qiiidem depldribus praedicari', id
prmdicatur, qum sunt .species^ et.de hqc. equo, ct de -est speciebus ac specierum individuis.-ui animal prae?
JIQCbovfi,qum sunt hitdividuq.Irrationalevero de equis' -dicatur de bomine. atque equo, ac.de his iridividuis
et.bobus,et dekis qui sunl particulrtr-espmdicatur, . qua. spb eis sunt. Iiem.genus proedicaturde differeh-
155 . AN. MANL. SEV. BOETII . M
tiis specierum, atque id jure : qtioniam enim species A isequaliasunt sibimet converlanlur. Eoque fit iit genus
differenliseinformanf. Cum igitur genus de speciebus ..1dedifferentiis, et speciebus, et propriis atque aecidefi-
. prsedicelur, consequens est ut etiam de his dicalur, tibus1 prsedicetur, ut ctirri-dicimus quod ralionale est,
quse specierum substanliam fqrmamque elficiunt, -1 animal est; genusdedifferenlia, quodhomoest.animal
quo.fit, ut genus etiam.de differeuliis praedicelurj ac est; genus de specie, quod risibile est, animal est.
nou de una, sed de pluribus : dicitur-enini quodra^ genus deproprio, quod nigrum est; sj forteoorvum
tionale esf esse animal, et rursus quod irralionale vel ./E.hiopem demonstreriius, animal est, genus de
est,esse animal. Ila genus de speciebus ac differen- accidenti prsedicamus. Rursus quod hoiho esl,ra-
liis prsedicatur, ac de his quse sub ipsis sunt indivi- ' fionale esl, differentiam de specie/ Quod risibile esl,
duis, differenlisevero de pluribus dicuntur -speciebus ralionale est, differeniiam.de proprio. Quod nigrum
ac.de-earum individuis, ul irrationale de equo-prse- ,est, raiionaleest; si jEthiopem demonslremus, dif-
dicajur acbove, quaa sunt plures species, et de bis ferenliam de accidenle. Iiem quod risibile est, homo
qusa sub ipsis sunt individuis eodem modo dicilua*: est, speciem de prqprio. Quod nigrum esi, homoest,
nam quod de universali prsediealur , prsedieatur el si -i-thiopem designeraus, speciem de aceidenti. Qua
de individuo. Quod si differentia de speciebus dici- . in re quod nigrum est, etiam risibile est, in--Elhio-
tur, prsedicabitur efiam de ejusdem-speciei subjectis. B;pis demonsiralione, proprium de accidenti praedicn-
Species vero de suis lanlum individuis prsedicatur : tur: convefli auleiri ad toium accidens liotest, ut
neque enim fieri polest, ut quae species est ullima 1quoniam individuis singulorum esse prseponitur, id-
'
quaequevere spccies ac magis species nuncupatur, circo desiiperioribuseliam praedicalur; ut quoniam
.haecalias deducatur.in species; quod si ila est, sola Socrates animalest, ralionale • est, risibile est. .et
post speciem individua restant : jure igilur species homo esl. Cumque iri Socraie sit calvilium quod est
dc suis lantum individuis prsedicalur,-ut liomo deSo- accidens,
; prsedicatur. idem deanimali, de ralionali,
crate, Plalone, Cicerqne, et cseteris. Pi'opriura item de < risibili, de homine, ut accidens de qualuor reiiquis
de specie prsedicatur cujus est proprium, rieque enim priedicetur. Sed horum profundiorqusestio est, nee
esset proprium alicujus. si' de aliquo praedicaretur; adsolvendum salis esltemporis, hoc lantumingre-
de quo -enim quaeque res, el soli et omni, et semper dientium intelligenlia exspecfet, quod alia quidem
dicitur, .ejusdem proprium esse monslratur : _quse reeio ordine prsedicantiir, alia vero obliquo, quoriiam
cum iia sinl, proprium de specie dicilur, ul risibile- moveri hominem rectum est, id quod movetnr homi-
de liomine, omnis eiiim lioino risibflisest. Dicitur nem esse conversa loculibne proponilur. Quocirca
eiiam de iudivlduis speciei de qua praedicatur. Est rectam Porphyrius in omnibus propositionem sum-«
euim Socrales, Plalo, et Cicero risibilis : accidens G psil. Quodsi quis vim praedicationis solutionisqua
vero-ct de speciebus pluribus dicitur, el de diversa- aitenderit in singulis comparans pra.dicaliqnibus, eas
'
Yum specierum individuis. Dicitur enim corvus alque quidem prolalibnes quse reclse sunt, inveniet a Por-
rElhiops niger, et hie jEthibps atque hic corvus, qui ' phyrio esse numeralas': eas vero quse converso or-
su*it individui, nigri autem secundumnigrediiiis qua- dine praedicanfur, fuisse sepositas; -
lilatem vocantur, aique hoc quidem est accidens In- .Hommuneest autem generl et differenlimcontineniia
separabiie. Sed multo magis sepafabilia accidentia specierum : 'conlinetenim et diffefentiaspecies,elsi non
pluribus inhaerescunt, ut moveri homini, et bovi; lot quot genera ; rationale enim, etsi non conlineat ir«
uterque enim movefur. Et rursus ea quse sub homine --rationabiliaguemadmodumanhnat, tariien-continetlio-
sunl atque bove individua, moveri saepepraedicantur. minemel Deum, qum sunt species. Et qumcunquepm-
Sed advertendum est, auctore Porplryrio, quod ea dicanlurde genere , ut genus, el de his qticesub ipso
quse accidentia sunt principaliter.quidem de his-di- sunt speciebuspxmdicantur.Item qitmcunquede differeii-
cuntur.in quibus sunt individuis : sccundo verojoco, - lia pfmdicaniur, ul differenlia, el de his .qum ex ipsa
ad universalia individuorum referunlur, alque Ita sunt speciebusprmdicabunlur.Nam cum genits sil anU
prscdicalio subleriorum superioribus redditur, ut mal, non solum de eo pmdicalwc subslantia, el aniijia-
quoniam nigredo singulis corvis adesse dicitur, dici- D1tuni, el sensibite, sed etiatn de his qum sttb-animqli .
tur etiam adesse speciali corvo. Nam quia omnia sunl speciebusomnibus prmdicdniur hmc vsque ad in-
particularia qualilas isia- accidentis nigredinis individua. Crimqttesit differenlia xalionale , prmdicatur
ficii, idcirco eamdem nigredinem de specie quoque de ea ul differenlia, id qnod esl raiione uti; non splttm
prsedicamusdicentes, corvum ipsamspeciem, nigrum auiem de eo qtiod esl fationale,r sed eliam de his qum
esse. In quibus omnibus mirum videri polest, cur sub ralionali sunt speciebusprmdicabitur ra'ione uti.
genus de proprio prsedicari nori dixerit : nec vero Communevero est,- et hoc peremplogenerevel diffc-
speciem de eodem proprio, nec differentiam de pro- renlia, simul perimi-el ea qumsunl sub ipsis;-quemad-
prio, sed tantum genus quidem de speciebus alque modum enim si non sil animat,.non est equits neque
differenf.is. Differentiitmvero de speciebu. atque in- homo :sic si non sit rationale, nulluin-erilanimal quod
ulalur raliorie. " *
dividuis. Speciem deindividuis. Proprium.despecie
- Post eam quae cunciis adesse visa est commiinita-
atque individuis. Accidens de speciebus atqtie.indi-
viduis. Fieri enim pblest ut quse majoris prsedicatio- tem, singuloium ad se similitudines ac di-simrliludi-'
-iiissiini, ea decunctisminonibus preedicentur, ,et qu» nes quaerif Et quoniam inter quinque proposita ge^
"
157 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM WBER V\ 158
nus ae differentia m.iversalioris sunt praedicalionis. A, praedicantur intereunf. Conimune enim J.sl hoc,
Siauidem genus, el species cbntinel el differentias : universalinm in subslantia .jiereuntium perire.sub-
differentiaevero species continenl, neque ab bis ullo jecta. Seii prima communio demonsfravit genera de
modocontinenlur. "Primurngeneris et diffeientiarum speciebus praedicari, sicutetiani diflereniias.Propier
similitudines colligii, ac primurri quidem ponit hanc." hanc igitur similitudinem si auferantur genera, spe.
Dicit enim commune esse generi ac differenliae, ut cies pereunt. Sic eliam species perire necesse est
Bpeciesclaudant: nam sicul genus sub se habetspcT . quse sub differentiissunt, si universales earum dif-
cies, ila eliam differentia, et si non lol quot habet ferenlise consumantur, cujus exemplum est : Si enim
genus. Elenim quouiam genus differentiam etiam auferas animal hominem atque equuni susiuleris,
-daudit, et non unam lanium suo se differentiam qusesunt species positse sub animaii. Si auferas ra-
coercet ac reiinet, plures necesse esf ut habeal sub lionale, hominem Deumque sustuleris, qui sunt sub
species, quam quaelibet una earum quas claudil dif- rationali differeniia collocata. Et de communilatibus
fereniiarum : ut animal praedicalur de rationabilfet quidem hacteuus, nunc de generis et differentiae dis-
irrationabili. Quod si ita est, praedicabilur et de similifudine perpendif..
his quae sub rational.i sunt positae speciebus, et de . Proprium aulem gcneris est de ptunous prmdicari
h:s qu_esub irrationali. Est ergo commuue animali g| quam differentia, el species, et proprium, el accidens :
cl ralionali, id est generi et diffefentiae, qnod sicut aiiimal enim de homine, el. equo, et ave, et serpente
Ijenusde Deo et homine praedicatur, ila eliam ralib- prmdicatur. Quadrupes vero de solis quatuor pedes
nale quod est differentia, de Deo et de homine dici- habenlibus, komo vero de colis individuis hominibus;
uir".Sed non tantum Iiaccpraedicaiio fundiiur quan- item hinnibiledesolo equo el de his qid sunl particula-
I.:iu animalis, id est generis. Aiiimal eniin non de res : simililer et accidens de pauciorjbus quam genus.
Deo solum atqtie humine dicitur, sed de equo et bove Opbrlet aulem differentias accipere quibus dividilur
prsedicaiur, ad quae rationalis differentia non peive- genus, non eas qumcomplenlsubslantiam generis. Am-
nit. Sed quandoeunque Deum supponimus animali, plius, genus continet dijferenliam polesiate; animalis
secundum eorum opinionem faciinus, qui solem, enim hoc quidem ralionale.esl, illud vero irrationale;
slellasque atque totum hunc mundum aniiuatum esse differenlimvero non continent,genera. Amptius, gcnera
confirmani, quae eliam debrum nomine (ut ssepe qitidempriora sunl his qumsub se.sunltpositmdiffereri-
diclum est) appellaverunt. Secunda ifeni commuaio tiis, el propter hoc simul quidem eas auferunt, non m-
est generis ac differentise, quoniam qnaecunque lem simul auferunlur ab cis fsublalo enim.animali au~
pra.dicantur de jjenere ut genera, eadem et de his fertur rationale ei irraiibndle, differenlimveronon au~
.quae sub ipso sunt speciebus prsedicantur ad hanc C\ ferunt genus : nam etiamsi omncs interimanlur, laiiien
simUiludiiiem: et qua.curique prsedicanlur de diffe- subsiantia anhnata sens bilis, intelligi potest, qum esl
rentia ut differenlia, eadem quoque et de-his quae r.nimal. Amplius,genus in eo quod quitlest, differentia
Bub ipsa differeniia sunt, ut differentiae praedicanlur. in eo quod quiile quid esl prcedicatur, quemadmodum
Cujus sententiaetalis est expositio : Sunt pluia quse diclum esl. Amplius, genus uiiumquidem est secundum
ole generibus pr-cdicanlur, utgenera; ul de animali unamquamque speciem, ul esl hominis animal; diffe-
dicilur animatum et subslantia, atque haecut genera. reitiimvero plures , ut ralionale, mortale , mentis ei
.IIscc igilur prsedicaniur el de bis quae sub animali disciplinmsusceptibile,quibus ab aliis differt. Amplius,
-Euni, rursusque ul genera : nam hominis, el anima- genus quidem simiie est materiw, fotmm vero differen.
lum el subsiantia genus est, siculante fuerat ani- lia : cum autem sint, et alia communia, el propria
ge-
malis. Iiein in ipsis differentiis qusedam differenliae neris et differentim,nunc isla s'uffuiant. ,
inveniuntur quae de ipsisdifferenliis prsedicantur, ut Proprium quidem quid sit conveni.enlialque inte-
de rationali duse differentise dicunlur. Quod enira gro vocabulo dilfinitum est. Sed per abusioiiem ilia
ralionale esl ulitur ralione, vel habcl rationem. etiam propria quorumlibet dicunttir, qiiceIn unaqua'-
Aliud est autem uti ratione, aliud est habere ralio- que re abaliiscontinent differentiam, lice. cum aliis
nem, ut aliud est habere sensum, aliud ufi sensu. j),i.sint ea ipsa communia. Per se quippe proprium est
Habet quip_e-sensum et donniens, sed non ut.tur. honiini quod ei omni, et so!i, et seroper adesi, ut
Iia quoque dormiens habet rationem, sed minime risibiliias : per usurpalam yero locutionem eliam
ulilur; ergo ipsius rationabiliiaiis qusedam differen- proprium bominis ralionabiliias dicilur, non per se
tia e.t ratione uti, sed sub rationabilitate posiius est prbprium, quippe quod ei cum deorum. est nalura
homo. Praedicalur igiiur de homine raiione uti, ut commune, sed homini rationabilitas proprium dici-
qusedamdifferentia..Differl enim a cseleris animali- tur, ad discretionem pecudis quod rationale non est :
bus hoino, quia raiione utitur. Demonslralum est id vero propler hanc causam, quoniam id
propriuin
igitur quod sicut ea de
quse genere pra?dicantur, di- uniuscujusque diciiur quod habet suum; quo igitur
cuulur de generi subjeclis : iia eliam ea quse de dif- iquis ab a!io differl, proprium ejus non absurda usur-
ferenlia prsedicantur, dicunlur de his quas differen- paiione
] prsedicattir. Sed nunc quod dicit proprium
tiis suis supponuntur. Tertium commune est, quod generis i esse de pluribus prsedicari quam.csetera qua-
sicut absumptis generibus, species interimuntur, iia Ituor, idipsum generis tale proprium est, quale
per,so
consumptis differentiis species de -
quibus differentise proprium
] idici solel, id est, quod semper, et soli.el
PATROL.LXIV. 5
139 AN. MANL. SEV. BOETH Ift}
omni adsit generi. Genefi enim soli adest, ut diffe- A num i poteritremanere genus ? Dicimus, polest.TJnum-
fentia, specie, proprio atque accidente uberius atque • < quodque enitn non ex his de quibus praedicatur, sed
aifluentius prsedicetur. Sed de his differenliis , pro- > ex his ex quibus effieitur subsfantiam sumit. Iiaque
prfis atque accidentibus, id dici potest, quae sub fit I ul genus, sublatis differeritiisdivisivis, permanere
gnolibet generesunt, idest de difierenliis quidem quse possit,
; dum tamen maneant illae quse ipsius genefis
quodlibet dividunt genus. specie vero qusedivisibiligc- formam substantiamque constituunt. Quoriiamenim
!
neris diffdrentia iriformalur. Propf io aulem 'illi speciei animal animata atqtie sensibilis differentiae-consti-
rquaesubillogenere est, quod differentiisestdivisivum, tuunt: hse si maheanl atque jungantur, pefire animai
accidentibusque qu« his hserent individuis quae srib. non : potest.licefea pereantdeqoibus aftimaJprae-
"easpecie sunl, quam designatum gentis includit. Hoc 'dicalur, -rationale sciiieet atque irrationale : unum-
lacilius exempla declafant,' Sit enim gerius animal, 'quodque enim (ut dictum est) ex his substantiaepro-
'
quadrupes ae bipes dhTereritiaesub aiiimalis positae prietat&ni sumit ex quibus efficitur, non_,ab liis de
contineniia, homo atque equus species sub eodem quibus praedicatur. Amplius si ulrasque differentias
genere consfitutse, risibile atque hinnibilc proprla :genus potestale confinet, ipsum per-se rieulram ea-
earumdem specierum ,velqx et belIator,.accidentia ruminlra se posiiariicollbcatamque cbncludit: quod
quss h.isindividuis accidunf, quse sub speciebus ho- *B;si actii q.uidem*easrion continet, sed potestate, actu
minis atqueequi continentur. Ariimal igitur qubd est ''etiam ab liis poterit sepairari: lioc ipsum enirri; quod
"' est eas
de el
•genus,.prsedicatuT quadrupede bipede quse sunt poteslate continere, id erat aclu non conti-
"differentiae: quadrupes verb 'non dicilur de bipede* nere. Genus Vero, quia quaslibet differentias actu
sed tantum de his animalibus quaequatuor pedesha- noncontinet, actu ab eisdeih etiam separatur. Rursus
bent. Plus igilur prsedicalur genus quairi differenfia. . ialiud est genefis proprium, quod ex proprietale
Rursus homo de Platbrie'j et Socrate prsedlcatur, et "prssdicationis, agnoscilur. Omriecniin gcnus ad in-
de cseteris : animal vero non modri de hominis indi- "lerrogationem quid esl'iinumquodque, respouderi
•viduis,'veru"metiamde caefefisirrationabilibusindi- 'convenit, ut ariimal in eo quod quid esl de homine
•vicluisdicitur: plus igitur genus quam species prsedi- praedicatur : *differentiaverofriinime, sed.ineo quoi
calur. Sed eumsit proprium equi hinnibiie, cumque quale sit; omnis euim differentia in qualilale con-
genus quam species uberius prsedicetur, praedicatio sistii.Sed.hoe proprium laleestquale superius dixi-
quoque generis proprii supergrediturpraedicaiionem. nnus; non per se, sed secundum alicujtis differenfiam
Accidens quoque, et si pluribus inesse potesi, ta- dictum, alioqui commune est boc gerierlcum specie,
men ssepegenere contractius invenitur.ut bellator, ut in eo quod quid sitpraedicetur.fsed quia hac in ra
non proprie nisi homo dicilur, et velocitas in paucis ~C ! genus a differentia discrepat, quoniam differenlia-
'
animalibus invenitur : quo fft, -u't genus et differen- "qt_'idem'ineo quod qtiale cst, genus vero in eo quod
-lia, et specie, et proprio, et accidente, amplius pfae- quid est prsedieatur, generis proprium dicilur non
dicetur. Atque haec est una.proprieias. generis quae per se, sed ad differentiaecomparationem, et in om-
genus ab aliis orhriibus disjungatac separet. Opbrlet -nibus reliquis eamdem rationem conveniet spectiiari;.
autem, inquit,nunG eas differentiasintelligere,quibus qiiodeunque enim ita- proprinm generidicifur, ut
dividitur genus, non quibus inforinatur genus: illae nulli sit alii commune, sed tantum'hoc genus ha-
enim a quibus informatur genus, plus quam ipsum beat, et semper, id secundum se proprium nuncupa-
genus sine dubio prsedicantur, ut animalum et cor- -lur : quidquid vero cum alio communeest, id non
poreum ultra animal tendtint .cum sint differentise per se, sed ad alterius differentiam proprium dicilur.
animalis non divisivae, sed polius constituiivae.Om- Alia rursus generis et differentiseseparalio est, quod
nia enim superiora de Jiiferioribus prsedicantur."Quae geims quidem speciei nnum semper adest, scilicet
' vero de inferioribus
praedicantur, neque cbnverli proximum : plura enlm possunt esse superibra, velut
possunl, haecab eis quaeinferiora sunt amplius prae- hoininis animal alque substantia, sed proximura ejus-
dicantiir. Posi hoc aliud pr.oprium generis ostendit derh boniinis animal tantum : differenlisevero plures
quo ab his differentiis quae snb eodem sunt positae 8)*uni speciei adesse poterunfj, ,ut rationale atque roor-
segregatur. Omne enim genus conlinet differentias laleJioriiini. llaque fit diffinitio ex uno quidem ge-
poieslate : differenlia vero genus non potesf conlinere, sed pluribus differeniiis, ut hominis animal
nere. Animal cnim rationale aique' irralionale con- rationale aique .morlale. Rursus alia discrelio est,
tinet potestale, neque eriim ratioriabilitas, aut irra-' quod genus quidem velut quemdam subjecli loeum
tionabllitas animal poterit continere. Poteslale au- lenel, differentia vero formse, ita ut illud sif maleria
tem ait coniinere animal differentias, quia (ut su- qucedam, qusefiguramsuscipiat: hsecverosit forma,
perius dictum esl) genus quidem omnes habet sul»se quae superveniens speciei substanfiam rationemque
differentias poleslate, actu yero minime : ex quo perficiat. Idcireo pluribus differentiis a genere diffe-
fit, ut alia propriefas oriatur. Sublato enim genere, ren'iam segregavit, quia haecmaxime generis quam-
perit differentia : velnti sublato animali "inlerimitur dam similitudinem continet, quia est universalis, et
rationabilitas, quod est differentia. At si rationabile prseler genus Inler cvtera maxima. Sed cum alia
interimas, irrationabile animal manet. Sed objici plura eommunia, pluraque propria genpris inter se ac
polest. quid siutrasque differentias simul abstulcro, differeniisevaleant inveniri, suffieiant nunc, inquit',
Hl . IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB. :V. !*»•
ista. Satis est.enim ad discrelionem quaslibet diffe- A piensdifferenliam,
p speciem.facit, hoceslgenus quod.
ren.fiasassumere, eliamsi quae dici possunt non .om- '1; 'habei latissimam praedicaiionem,coarciatumin diffe-
nia .collfganlur. r
rentias et eonlractum facit speciem i .omnino,enim
Genus aulem, -et species commuve quidem habent egeneri juncta differentia speeiem reddii, ,et px ,uni-.i>
de pluribusprmdican, quemadmodumdktum .esl. Su- \versaliiate el latissima pra.dicatione in angusium
maluraulem species,Ml .species sotum, non aulem ul sspeciei .lerminum contrahit. Animal enim cujus prae-
genus,si.fuerit idem species.et.genus.Communehis esl. cdicatio per se longe lateque diffusaest, s'i corripiaj
eliam.Jwc, prior.a his esse de quibus prmdicantur.,et ralionalis
i differentiam et mortalis,, diminuil atgua
lotum giioddamesse.ulrumque.. <
contrabit in unum hominis speciem : unde fii, ut.
Generis et speciei enumeral Iria communia, unum minor i sit j.ernper,,speeies -quam genjis, atque ideo
quidem,depluribusprsedicari.: genus ,enim et spe- (contineatur,, sed.non coniineat, .sublatoque generfl
cies.depluribus prsedicanlur. .sed genus de speciebus, auferatur
; species : si enim ito.unvauferas, pnrS flojt
iit djclum esf, sp.ecies vero de indiyiduis. Sed Jiune < erit; ,quod si species auferatur, genus jnanet,: yeluli
• <
deiUa.specie.loquitur quae tantum species est, ut cum animal sustuleris, interimitur «liam liomo^ sl
homo,,id est quse nqn eiiam genus est', sed ultima -1 -hominem auferas,animal reslat: ihoc eliam.causa es{
speeies. Quo£.si taiem speciem ppnamus quae etiam B -ut i genus despecie univoce .praedicettir,id est,ul spe-
genus esse polest ,-ac de ea dicamus quod commune icies.suscipiat diffinitionemên.eris.et nomen, sed noij-
habet cum genere de pluribus praedicari, nibil inter- ie.convers.o,diffinitionem; quippe speciei genus susci-
est an ita dicamus, jpsum genus id seeum habere per.e ; non videtur, snbstanliam enim priorum infg-.
commune, de pluribus prsedicari .Talis est enim spe- riora suscipiunt. Sj enim diffmias aninial, el dicaj;
cjcs, quae non solum est species, sed etiam genus/ siibstantiam
j esse animatam atque sehsibilem : auf,
esi. Est.au.tem commune Jjis quoque quod ntraque . si pra?dices de homine animal, verurii dixeris. S^
priora sunt liis de quibus. praedicanlur. Omne enim etiam animalis diffinitionem;de homine pr.aedicaveris4
quoddepiiribus.prsedicatur, si recto (ut superius dicasque hominem esse substan.tiamanimalam aiquc
d.ictumest) ordine dicatur, prius est his -de quibus sensibilem,, nihil fuerit Jn propositione falsi, scd s]
praedicatur. Praeterea est illis.hoc etiam cpmniune_, hominis ralionem r.eddas, aninial rationale morfaI.e_
quod genus ae species loiunVsunt eoruni qirie intra ea animali non .conveniuni; neque enim.iil quod ani<
suum ambilum conlinent et coereent: pmnium enim mal est, id dici poterit anlmal ralionale -mortale; ;fij
specierum tolum genus ,est, et omniuiri individuorum igilur^ ut sicut species .generis nomen suscjpit, jtf.
totum-esl species. Êque enim j.enus et species etiam capiafdiffinitionem;et sicut_genusnomen spe-
adunativaest plurimorum, quod.vero tnultorum adu- Q'.ciei -nonsuscipit, ita nec ejnsdem diffiniiionemojj.
nalivum est, id eorum quse ad unitatis formam re- stretur, sed cujus nomen .etdiffinilio de.nliquo pr_ed_i.
ducit, rectedicitur totum. catur, id univoce.diciiur,. Cuni igitur generis et np.,
Differunl autem eo quod genus quidem species con- men et diffinitio de specie prsedicetur, genus de spe-
linet, species vero conlinelur,.el non continentgenera, ,cie univoee dicitur. Quoniam vero.speciei deêner*
De pluribus enim prmdicatur genus quam species. .neque nomen.neque diffinitio praedieatur, rion com.
Ampliusgeneraquidemprmjacereoportet, el informata verlilur univoca praedicatio. Differunt genera a spe-
differentiis specificisperficere species; unde et priora ,cicbus hoc quoque modo„quod genera superyaduni
sunl naltiralilengenera, et secum speciesinlerimenlia, species suas aliarum conlinenlia specierum.; species
nec tamen ab eis inlerimunlur : nam si species sil, est vero genera differentiarum pluralitate. Animal cnim
el genus : genusvero si sil, non omriinoerit species.Et quod estgenus, supervadif.honiinenv.quod est ,sp.e- .
genera quidem univoce de speciebusprmdicantnr, species, quia non Jiominem s.olumcou.linef, ycrumetiam
ciesvero de genefibusminime. Amplius genera quidem bovem, equum aliasqne species, -quas suae prsedica-
excedunt eas qum snb ipss sunt species, coniinenlia : tionis spatio includit". Species v.ero.ut lionio.super-'
'
species autem excedunl genera propriis differenliis; vadit genus, iit animal multiludine Jifferentiarum.
amplius -nec species fiet unquam generalissimum,nec D Nam aclu genus non habet rationale velmorJale, nul-
genus fiet unquam specialissimum. las quippe actu genus retinet differeriiias,easdem spe- .
Expedilis communibus generis et speciei, nunc de eies suaesubstantise inhserenles atque insitas tenet.
eGrumdiscrelione perfractat. Differreenim dicitgenus Homo enim ralionalis,e-t.atquemortalis,qiiodgenus
a specie, quoniam gcnus conlinet species, ut animal minime esl.Animal enim neque morlale est per se,
continet hominem; species yero non continet genera, neque rationale. Quod si jgenuS quidem plus quam
neque enimhomo de animali prsedicatur. Itaque fitut '
unam conlinet sp.eeiem,.alvero,species inullis diffe-
speciesquidem contineatura generibus, nunquam vero rentiis : jinformaniur^superai quidem genus specienj
conlineat genefa. Omne enim quod amplius prsedica- < cpntinenlia specierum, speciesvero vjncitgenusdiffe-
tiir, illius est conlinens,quod~minus dicilur. Quod si rentiarum pluraliiate..illa quoque est.differentia,
geiuis ampliusprsedicelur quam species, necesse.es', iquod.genus quoniam omnium primum esf, nunquam,
lit speeies quidem contineatur a genere, jrenus ver.o in i .lanlumdescendere polerit uffiat.ultjmum : spe-
nullo modo speciei ambiiu pra-dieationis includatur.: < cies vero quse cundtis.estjiiferior., riunquam in tan--
hujus autem ratio est, quoniam genus semper susci- f
tum ascendere poteril, ut_suprema omnium fiat
" "
Uz •' AN. MANL. SEV. BOETH 144
nutiquam igitur nec species geneValissimumfiet, nec A;el econverso. Amplius, omni speciei inesl proprium
genus specialissimum". Sed ex bis quae dictse sunt cujus est proprium et soli el semper, genus vero omni
differentiis, aliae sunt quae genus a specie proprise quidem speciei inest cujus fucril genus, et semper, non
conjunclsequedislerroinant, aliaeveroquae non solum tamen soli. Amplius, propria quidem interempta rion
geniis a specie, verumetiam a cseteris deducunt ac simul interimunt genera : genera vero interempia inte-
disterminant; neque enim de bis tantum oporletdif» rimunt speciesquarum sunt propria. Quare his inlerem-
ferenliis quse sunt dielse, veriimetiam in cseteris eon- ptis quorum sunt propria, et ipsa simul inierimuntur.
siderare, si proprie normara discretionis quserimus Tale rursus propriura sumit, quod ad alterius com-
agnoscefe. paralionem proprium.nuncupelur : dicit enim pro-
•'•' Generis autem et proprii commune quidem est se- prium esse generis, prius esse quam propria. Op.ortet
qui species : namque si homo esl, animal est : et si enim prius esse genus, quod veluti materia diffe-'
homo est, risibile est. Commune est quoque mqualiter renliis supponatur, venientibusque differenliis fieri.
prmdicari genus de speciebus, et proprium de Jiis qum speciem cum quibus propria nascuntur.. Si igilur
participant illo individuis. Mqualiter enim el liomo et prius est genus qiiam differentise, prius etiam diffe-
bos animal est, el Cicero et Cato sunl risibiles. Com-' rentiae quam species, et speciebus propria coaequen-
mnne demum esl his univoce prmdicari, geuus de pro- B tur, non est dubium quin propria generibus poste-
priis speciebus,et propriumde his quoruni est proprium. riora sint, ac per hoc quod diclum est, proprium esse.
Tria inlefim generis ac proprii dicit esse.commu- generis, prius esse qiiam propria : commune hoe est
nia, quoriim primum illud est, quoniam ita genus generi eum differentia. Differentiaeenim species con-
sequilur species ut proprium; posita enim speeie formantes priores considerantur esse quam propria.
necesse est intelligamus genus et proprium, neu- Siquidem speciebus ipsis priores suntj quas propria
irum enim species proprias derelinquit : nam si ratione determinanl; sed ut diclum est hoc pro-'
homo est, animal est; si homo esf, risibile est : ita priuin, ad differenfiam proprii intelligendum est,
quemadmodum genits,-sic proprium ab ea specie non quale superius proprium per se constilutiim est.
cujus est proprium non recedil. lllud quoque est Rursus differt genus a proprio, quod genus quidem
commune quod sequalis est generis parlicipalio, sicut de piuribus praedicatur speciebus, proprium vero
Btiarn propfii. Omne enim genus aequaliier a suis minime : nam neque genus est, nisi plures ex se
Bpeciebus parlicipalur, proprium vero individuis species proferat, nec proprium si alteri cuilibel spe^-
omnibus sequaliter adhaerescit. Manifestumest au- ciei possit esse commune. Fit igitur ut genus qui-
tem participaiione esse generi aequale proprium; dem plurimas sub se species babeat, ut animal ho<
neque enim plus homo animal est quam equus atque C: minem atque equum : proprium vero unaiu tanlura,
bos, sed in eo quod sunt animalia, aequaliter anima- sicut risibile, hominerii, quo fitut illa quoque proprie-
lis, id esl generis vocabulum trahunt. Cato enini et tas ex differenlia nascaiur: genus enim prsedicaiur
Cicero aequaliter risibiles sunt, etiam si requaliter quidem de speciebus, ipsum vero in nulla prsedica-
non rideant; in eo enim quod apli ad ridendum tione supponitur; proprium vero et species alterna
sunt, dici risibiles possunt, non quod semper rideant. prsedicatione mutlinlur. Fit enim pracdicalioautama-
JSqualiler ergo ea quse sub genere sunt, suscipiunt joribus ad minora,aul ab requalibus ad sequalia. Ge-
genus, sicut ea quse sub propriis propria. Tertium rius igitur, quod majus esl, de speciebus omnibus prae-
illud, quod sicut genus de propriis speciebus uni- dicatur; species vero quoniam minores sunl.de gene-
TOCOprsedicatur, ita etiam proprium de sua- specie ribus non dicunlur,ut animal de homine uicilur; homo
- univoce dicilur. Genus euiiri quoniam substaniiam vero de animali nulio modo praedicatur. At vero
speciei conlinet, non modo ejus nomen de spec.e, proprium, quoniam speciei sequale est, aequc prsedi-
verumetiam diffinilio prsedicalur. Proprium vero catur aique prseponitur : ut risibile de homine dici- .
quia speciem non relinquit, eique semper Ecquatur, lur, omnis enim homo risibilis est, eodemque modo
riec in aliairi speciem transgredifur, nec inlfa sub- convertitur, omne enim risibile homo est. Differt
sisiit, diffmilionem quoque proprium speciebus tra- D^ eliam proprium a genere, quod proprium uni spe-
dit; cujuscnim nomenunilantum convenit speeiei cui ciei ei omni et semper adest; genus vero ex his
aequatur, dubitari non potest quin ejus quoque diffi- quidem duq refiuet, in uno vero diversum esl; nam
nifio speciei eonveniaf. Quo fit ul sicut genus de spe- speciebns suis et s.emperadest el omnibus, non vero
ciebus, ila proprium de sua specic univoce prsedicelur. solis: lioc enim efat lanlum propriis esse, quod.sin-
' Differunl atttem, quoniamgenus
prius est, poslerius gulas species lanlum conlinent, hoc enim generibus
proprium; oporlet enim esse prius anhnal, dehinc di- quod plures. lgitur propria quidem singulas oblinent
vidi differentiiset propriis. Amplius, genus quidem de • species, genera vero non singulas; adest igiiur
pluribus speciebusprmdicatur quarum est genus, pro- proprium uni soli speciei et semper et omni:
prium verode una sola speeie cujus esl proprium. genus vero et omni quidem et semper, sed nqn
Ariiplius, proprium quidem convenim de eo cujus est soli : ut risibile homini _soIi, animal vero cidem
proprium prmdicatur, genus vero de nullo conversim liomini, sed.non soli; praeesl enim cunciis quse
prmdiealur : nam nec si animal est, homo est; nec si irrationabilia nuncupamus. Praeterea si auferamus
animal est, risibite est; s. vero risibile est, homo est, genus, species inlerimuniur, nam si non sit ani-
145 . IN PORPHYRIUMXOMMENTARIORUM LIB. V. 146
riial, non erit homo : si auferamus species, non inie- A_.equi; nec non inter se liomo atque equus et caetera
rimilur genus, nam si non sit homo, animal non pe- animalia compaTala aequeanimalia praedicantur. Ac-
ribil. Species vero et propria, quoniam sunt sequalia; cidentis vero panicipalio et inlenditur el remiltilur.
alterna se vice consumunt, nam si non.sil risibile, Invenies enim quemlib.el paulo diutius ambulanlem,
homo non efit; si liomo non sit, risibile non ma- et paulo amplius nigrum : et si in ipsis Êthiopibus
nebit. Consumunt igilur genera sub se positas spe- considerabis, omnes non seque nigro colore esse ob-
cies; non vero ab his invicem consumuntur.: spe- ductos invenies. Alia quoque differenlia est, quo-
cies vero et proprium invicem' perimuntur et pe- niam omiie accidens in individuis principalitcr sub-
rimunt. sistit": genera vcro speciebus et individuis priora
'
Generi vero et accidenti commune est de pluribus sunt; nisi enim singulatiter corvi nigredine infecti
(quemadmodumdictum esl) prmdkari, sive separabile essent, corvi spccies nigra esse nullo modo dicere-
siJ accidens, siue inseparabile; etenini et moveri de tur, ila fit ut accidenlia post individua videanlur.
pluribus, et nigrum de corvis el de JEthiopibus et ali- Nam si prius est id cui aliquid accidit quain illud
qiiibusinaniniatis prmdicantur. quod accidit, non est dubium prius esse individua',
Nihil esiquod inter caeiera ita sifa generis ratione posterius vero accidens : genera vero el species su-
disjunctum sicut esl accidens.: nam cum genus cujus- B pra individuaconsideranlur; hoc idcirco fit, quoniam
libet substantiam mqnstret, accidens vero a sub- de his omnibus praedicantur,eorumque snbstantiam
slantia longe disjunctum sit, et, extrinsecus veniens, propria prsedicalione constiluunt. Sed dici poiesl
nihil vero noiius commune poiest habere cnm ge- genera quoque et species posieriora individuis inve?
nere quam de pluribus prsedicari. Genus enim de niri; nisi enim sint singuli homines, singuliqua
pluribus praedicatur speciebus, accidens vero non cqui, homines atque equi species esse non possunt,
modo de pluribus speciebus, verurnetiam generibus et nisi sint singulsespecics, earum geuus animal essa
aniriialis atque inanimatis, iit nigrum dicitur de ra- non poterit. Sed memiriisse debemus superius dictuin
tionali homine, et de irrationali corvo, et de inani- esse genus non ex his suniere substaniiam de qui-
mato ebeno. Album etiam de cygno et marmore, mo- bus prsedicatur, sed de eo polius quo diffefentiis
veri de homirie, de equo, et de stellis, ac de agilalis, constitutivis ejus substantia formaque perficilur..
quae sunt separabilis accidentis exempla. Itaque si genus quidem divisivis differenliis in-«
Differt aulem genus ab accidenti, quonidmgenus Xeremptis non perimitur, sed manet in iis, qusa
anle species est, accidenlia vero speciebus posteriora ejus cqnstiiulivsesunt, quse ejusformam diffinitionero.
sunl: nam et si inseparabileaccidens sumalur, lamen que perficiunt: cumque differenlise divisivae generii
nalura prius est illud cui accidit quam accidens.El ge- Ci speciebus sint priores (ipsse enim species confor-
nera quidem qum participant, mqualiter patiicipant, mant atque constiluunl), non est dubium quin genut
vero non aqualiler. Inlensipnem enim et etiam pereuntibus speciebus possit in propria per-
"accidentia
remissionemsuscipitaccidenliumpariicipalio,generum manere substantia, ita de specie permanere substan-
verominhne. Et accidentia quidem principaliter ht in- >tiaro idem de speciebus •dictum sit. Speciesenim
dividuis consislunl; genera vero et species naturaliler ---.uperioribusdifferentiis, non poslerioribus indivi-
priora sunt individuissubslanliis.Et genera quidemin duis, formantur. Quae cum ita sint, species quoquo
eo quod quid sil prwdicantur de his qum sub ipsis anle individua subsistunt: accidenlia vefo pisi sint
sunl : accidenliavero in eoquod qudlealiquidsil, vel quibus accidunt, esse non possunt: nullis vero prius
quomodo se hubet unumquodque:-qualis esl eniin •accidunt quam individuis. Hsec enim generalioni, et
Mlhiopsinlerrogatus,dicis, niger; et quomodo_Socrates' corruptioni suppqsita, variis semper accidentibus
se habet,dicis, sedel vel ambulal. -permutantur. lllam quoque annumeral differentiain
- Differentiam genefis et accidenlis hanc primum •
quaedicta est supefius, quodgenus, quia rem demon-
proponit, quod genus quidem antespecies sit, quippe slrat el de substantia prsedicatur, in.eo qupd.quid
quod materi_e loco est, et differentiis informatum - est dicilur: accidensvero in eq quod quale.est, aut
species gignit, "at vero accidens esse post species in- TJ in eo quod.quomodo sese habet res :nam si qu.ali-
venitur. Oporlet enim prius esse cui aliquid accidat, --tatem interroges, aecidensrespondebitur, ut si qualis
post vero ipsum accidens supeivenire; nam si subje- est corvus? niger. Si quomodo se habet? aliud rur-
clum non sifquoii suscipiat, accidens esse non po- sus accidens, aut sedel, aut volat, aut crocitat. Nam
lerit. Quod si genus qnidem speciebus subjectum - cum accidens in novem prsedicamenla dividatur,
est, non possunt esse species nisi eis genus, velut - qualitatem,quanlilaiem, ad aliquid, ubi, situm, jia-
maleria supponattir-: accidentia veroesse non pos- bilum, quando, facere, pali, caetera quidem omnia
sunt nisi eis species supponatur, nam mariifestumest in quomodose habet interrogatione ponuntur :.qua-
ante species esse, accideniia vero liias vero in qualitatis.sciscilalioneresponderi soleti
' genus. quidem
post species. Rursus alia differentia, quoniam genus uam si inlerrogemur qualis esl ..Eihi.pps,-responde-
neque intensionem neque remissionem suscipere po- bimus accidens, id.est niger.. Si.quomodo se.habel
test, quo fit ui quae parlicipabani geiierc, aequaliier !Socrates, luncdicimus ,aut sedet, aul an.bula!, au|
ejusnomendiffmiljonemque siiscipiani : omriesenim - siiperiorum
' aliquod .accidehtium.
homines seaualiler animalia sunu eodemgue modo Genusitaquequomodoab aliis quatuordifferaidicium
=i47 AN. MANL.SEV. BOETII US
est. Coridngitautetii etiam ttnumquodquealiorum dif- A_decemerunt oriines, quarum qualuor qum erant generts
~^ferre~ab aliis quatuor :ut cum qninqite quidem sint, --ad reliqua, superius demonstravhnus.
el urihmquodqveab aliis quatuor differal, qualer quin- Quoniam differentins aique communitales gencris
qtte viginti fiant omnes differeniim; sed non sic se res ad differen.iam, speciem, proprium alque accidens,
Imbet,-sed semper posterioribus enumeralis, ei secun- idem quoque de csaleiis facere contendens praedicit,
dis quidein una differenlia superalis, propterea quia .quqt omnes. differentiae possunt esse. quae inter sa
jani sumpla est : tertiis vero duabus, qwrtis vero . comparatis commistisque j-ebusiis qoaesupra positao
tribus, quijitis vero qualuor, decem fiunt omnesdiffe- _sunt efficiantur. Sunt autem viginli, nam cum quih-
Yentim,quatuor,, tres, dum,una. Genns eienhn quo qiie sint re-i, et unaquaeque res earum a quatuor aliis
differt a differentia et ujspecie, el a proprio, et xib differat, quinquies quater. differentiaefiunt, quod ap-
accidcniedictum esl : quatuvr ergo sunt generis diffe- posilarum lilterarum manifeslatur exemplo. Sint
rentiw : differenlia vero quo differt a genere .dictum quinque res Veluti quinque liiterai a, b, c,d, e .-.diflerat
cst, quando quo differt genus abea dkebalur ;. re.ra- igitur a quidem ab aliis quatuor, id est 6, c, d, e;
qutiur ergo quo differal.aspecie, propno, el accidenii fient.quatuor differentise; rursbs b differat ab aliis
dicere, et ita fiunt tres. Rursus species quo quidem quatuor, id est a, c, d, e; eruntrursus quatuof,
differt a differentia, dktum est; quando qp,odiffertarJ_\ quaesuperioribus junctseocto conjungunf; c vero ter-
specie differentia dicebalur : el quo differat a genere, lia a reliquis dillert quatuorrvidelicet a, b, d, e, quse
diclum est quando quo differat genus, a specie diceba- quatuor differentise superioribus ocio copulatae duo-
- tur : reiiquum esl igilur quo differat speciesa proprio decim reddunt; quarta d, si reliquis quatuor conipa-
\et ab accidenli dicere, el.sunt dumlut differentim.Quo retur, differl aeque ab eisdem,. i'd est a, b, c, e; fierit
, autem diffeii pr.oprium ab accidenti relinquitur. Natn igiturrursus quatuor, qusesuperioribus xn appositae,
; quo agenere els_pecie„etdifferentia differat, pimdictum xvi copulant. Quod si ullima e ab aliis quatuor dif-
testin illorum ad ipsum differentiis : quaiuor igitur ferat, videlicet a, b, c, d, fient alise qiiattior differen-
..'sumplis generis differ-entiisad alia, tribusvero diffe- tiae, quse, compositse prioribus, xx perficiuni, etsit
nntim,. duabus speciet, una autem proprii ad accidens, quideiu hujusmodi descriptio.
"Quser.umMtasint, iii generibus quoque et speciebus C_ a speeie, proprio alque accideiiti: sed quo disefepet
et eseteris idem considerabitur. Erunt ergo quatuor agenere jam superius explicatum est, .cum dicere-
diffefenlfse,-quibus genus a differemia, specie, pro- mus quo genus a differeritia discreparet. Detracta
prio-,accidentique disjungitur. Alise rursus quaiuor, igitur hac comparatione, quoniam supra commemo-
quibus differenlia,.a genbrfe,specie, proprio aique rata est, relinquuntur ires discrepantise, quibus dif-
accidenti discrepat. Rursus quatuor speciei adgemis, ferentia"a specie, proprio, accidentique disjungiuir,
differentiam, proprium aiqueaccidens.Qualuoretiam qisa.junct_e eum superioribus quatuor,- septem red-
proprii ad-gemis, differentiam-, speciem, atque ac- dunl differentias. Post hanc species si sumatur, qua-
cidens. Quatuor insuper _aecidentis ad genus, dif- tuor quidem ejus erunl differentiaesecundum numeri
' fereutiairi,
speciem atque propriura : quae conjsmctre diversilatem.cum ad genus, differentiani, proprium
- omnes- viginti explicant differentias. Sed lioc fiet si atque aecidens comparatur, sed priores duse com-
ad numeri referatur naluranr,- comparalionisque al- parationes jam dietas sunt; nam quo species, difflerat
ternalionem : nam si ad' ipsas differentiarhm naiuras a genere tunc dictum es.i, cum quid genus differret a
vlgilans Ibctor aspicia't,easdem ssepe sumptas diffe- specie dicebamus: quo vero species. a differenlia distet
rentias inveniet. Quo enim genus differt a differentia, cbmmemoratum est, cum differentiaead speciem dis-
eodem differentia dislat agenere; et quo differentia D similitudines redderemus. Quibus detractis duae su-
dislat a specie', eodem species a differentia disgrega- persuntintegrae atqueintactae specieiad proprium et
tur, et in caeteris eodem modo. In hac igitur diffe- accidens diserepantise. Quaejuncise cum septem, no-
rentiarum dispositione, quam supra disposui, eas- vem differentias copUlant: proprii vero si ad nume-
dem saepius annumeravi. At si differentiarum simi- --rum diffeferitiaeconsiderentur, quatuor eruntscilicet
liludines detrahamus, decem fient omninodifferentise, adgenus, differenliam, speciem atque aecidens com-
quas ad1praesenlem tractatum velut diversas alque parati, quarum quidem tres superior.es differeniia.
dissimiles oportet assumi. A-gcenim differat genus a jam dictae sunt. Nam quid a genere proprium distst
differentia, specie, proprio atque accidenti, quatuor tunc dictum est, cum quid genus a proprio disiaret
differentiis, quas supra' jam diximus. Item sumamus ostendiraus. Rursus quid proprium a differeritia dis-
- differenliam, distabit hsec a geriere.primum, dehinc crepet, in colligenda dis.tantia diffenentiaepropriiqu<=
LIB. V. . . J50'
449 ":..'. . J^ PORPHVRIUMCOMMENTIARIORUM
superius deirionstfatum, est: nam quid. proprium A atqueJianc quidem: regulam j.impliciter ac siiie de-,
differat a specie, tunc exppsitum est, quando quid ; monsiraiione nunc.dedisse: sufficiat. In praedicameu-
species distaret a. proprio dicebalur. Resiai igitur tqrum vero expositione,)ratip quoque cur iia-git ex-
differentia una proprii ad accidens, quae, superiori- plicabitur. ';':.' :
busjuncta, decem differentias claudit: accidenlis Commune ergo est.differentim et spectei mqualiter
vero ad csetera possent qu"idem esse quatuor, nisi parlicipari :. homini enipi aqualiter participqnt pdrli;
jam omues probarenlur esse.cbnsumpfse. Nam quid culares kqmtnes, et- ralionaii differeniia. Commune.
differat vel genus,; vel differenlia, vel species, vel quoque est.el semperadesse his qum eoritm pctrlitipant.,
pruprium ab accideriti supra monstratum est: nec Semper eninxSocrales rqtionalis est, et semper homo,
suttl plus diversse differentise accidenfis ad csetera est- : .....':_ ;'•...•.•.:'...., :-. ,-.'. :-:.>••.• .;
quam caelerorum ad aceidens. Itaq.ue fit, ul cum sit \ Dicfum est ssepius ea qtise substanliam formant
quinque'rerum numerus, .si prima assumatur, qua.. nec remissione conlrahi,. nec iniensione producl v
luor fiant differentise; sisecuhda, tres, vincanturque: unicuique enim id quodest, unuui atque idem est.;
secundae rei ad cseteras differentiae, a primis ad caeT Quod si differeniia specierum substantiam monstrat,:
Jeras una tantumdislaiuia. Nam cusnprima liabueril .; species vero indiyiduorum,;sequaliter,utraque ab in«.
qualuor, secunda relinet tres; terlia yero si suma- B tensione et remissione sejuncta sunt,qu6fitut a_qua-:
lur, duas habebit differentias,,,quae.viucuntur a pri^ liter participentur., Omries-enim individui mortales-
inis. quatuor differenliis duabus; quarta vero si su- sunt atque.rationales sicttt homiries : nam si idem
nialur unam habebifdifferenliam, quse viiicilur a est esse hqnrini qriod est esse ratiohale, cum omnes
primisqualuor differentiis.lribus,; quinta vero, quo- liomines seque sint homines, necesse esfut smt se-
niam nullam habebit omnino differentiam novam, qualiter rationales. Aliud quoque cbmmune habet
totis quatuor a primis differenliis superatur, atque differentia cum specie, quqniam ila' differentise sui
hoc numerorum gradu quidem usque addenarium pariicipantia non relinquunt ut species,:semper enim.
riumeruin tenditur, quatuor, ires, duae,,iraa.: Ut ge- Soeâtes rationalisesu Socrates enim quirationabili-
neris quidem qualuor, differenliae vero tres, speciei late participat,-: sernper homo est, quia scilicet hu-
duae, propriiuiiaâccidentis nulla sit. Primaegeneris manitate participat: ut igitur differentise sui parti-.
quidem comparationes quatuqr novas lenent differenr cipantia fion, relinquunt, ita species his quae eam.
lias: secu.ndae-vero.diffgrientiaeeomparatiohes tres participaiH-semper adjuncta esu ,
novas tenent: una enira superius enumerata est, vin- '..' Proprium autemesl differentim quidem in eo qnod
'
a
citur autem primis quatuof novis. differenliis una quah sit prmdicari, specieiviro in eo quddquid.est :>
taotum; speciel verp tertia.coipparalio duastanlum « nam et si hdiriovelut qualitasaccipiatur,,non erit tamen
habet differentjas noyas, duas ,quippe:superius enu-r simplicilerqualitas, sed secundumid quod generi adve-
meralas cognoscinius,-et yiiioilui a.quatuor prjmis hientesdiffereniieitmconstituerunti Amplius.,differen-
duabus tantum differenliis novis; prpprium vero tia quidem smpe m pluribus speciebus consideratur,.
unani tantumretinetnpvam, qpoiiiain tres habel su7 ; quemadtnoduniquqdrupedesin piwibus qnimalibusspe-,
perius enumeraias, vinpuurque a prinia, noyis .tribus ciedifferentibus: speciesveroin solis his qum sub uria
differentiis; quinti. vero accident.s cqniparatiqnes, speciesuntindividuis.Amplius, differentiaquidemprior.
quoniam ntillam, retinent novam differentiam, totis estea specie qumesl subipsa, simulenhnablatumralio;
quatuor a primis generis transcenduniur. Alque ad naleinierimilhominem;; homoveroinlerempiusnonau-
hunc roodumes yigjnti diCterentiis secundum nume- fert rationale, cumsupetsit Deus. Amplius, differentla
luni decem secundum dissimililudinem conlraliuii- quidemcomponilurcumqliadiffereniia, tqtiqnaleenini
lur, ul lamen has secundum dissimililudirieiB diffe. et mortale compositum esl in subslantiqm hqminis :
renlias non in quinario lanlura numero.., verum in speciesvero specieinoncomppnitur, uigignant alteratn
cseteris quoque noias. habere possimus, dabilur re- speciem; qumdam enim equa cuidatn asino permisce-
gula talis, qnae plenam differeniiarum dissimililudir tur ad muli generationeni, equa enim simpliciler asino.
nem in qualibel nunieri plurahtate reperiat. Propqsi- '•" coiiveni&isniinquamperficereimuliim, .
tarum enim numero rerum si unum dempseris, atque Expositis communjlalibusquantum ad insiitulionem
id quod dempto uno relinquitur, in totam summam pertinebat differentiae el speciei, earumdem nunq
numeri multiplicaveris, dimidiumejus quod exmul- dissimiliiudines cqlligit diqens: Differuiitquidemspe-
tiplicaiioneJ facluui est, cosequalitei: .ei pl.uralitati cies in eo. quod quid sit praedicatur, differentia au-
quairi propositarum rerum djfferenlbp conii.nebant. tem in eo quod quaie sil. Huic differentiae polerat
Smt ergo res quaiuor, a, b, c, d; .his.aufero unam, quajslio occurrere : nam si huniariiias ipsa quse spe-i
fiunt tres; has igitur per totam summam qualer mul- cies estj qualitas quaedamest, cur dicatur species in
tiplico, fienl duodecim; hofiim si dimidium teneo, eo quod quid sit praedicari, cum prppler quamdam
sex efunt. Toi erunt igilur difrerenti'-einter serebus suae naturse proprietatem quaedam qualilas esse vU
quatuor comparatis, c quippe "ad b et c et d tres reli- deatur. Huic- respondcmus, quia differeiilia solum -
net differentias. Rursus b ad <.et d duas, c vero ad qualitas cst: humaniias veronon solum estqualitas,
d unam, quse-juncisesenarium numerum complent: sed tantum qualitate pefficitur. Differentia eniiu su-
151 AN. MANL. SEV. BOETH m
pefyeniens generi speciem facit: efgo gerius quadafn Aâdest, f ut prbprium : semper enim homines raiio-
diffefentiae qualitaie formatum est ut procedat in iiales i suritj ut semper quoque risibiles. Sed; objici
speciem : species vero ipsa qualis quideiri est secun- poleratnon
i seniperesse bipedem homiriein, cum sit
dum differenliam illius quae est pura ac simplex qua- 1bipesdifferentia, si unius pedis perfedione curtelur:
Ulas, qua scilicet perficiiur et conformatur •: qualiias < quam lali modo solvimus quseslionem. Propria et
. vefo ipsa pufa simplexque nullo modo est, sed ex differenliaerion
t in eoquod seniper Iiabeanlur, sed in
qualilaiibus effecia substantia. Ilaque jure differenlia eo < quod sempef naturaliier haberi possunt, semper
qtise pure ac simpliciierqualiias estineo quod quale dicuntur < adesse subjectis. Si enim quis curteiur pede,
esf scisci.aritibiis respqndelur, species vero in eo niiiil ' attinet ad naiuram, sicut iriliil ad delrahendum
quod quid sit: licet ipsa ijuoque qusedam qualitas propriiim l valet, si liorao rion rideat. Haec enim non
sit lion simplex, sed ab aliis qualitalibus informata. in i eo qubd adsini, sed ineoquod per nafuram adesse
Uursus illa quoque differeinia est; quia plures diffe- possint; I semper adesse dicuntur. Ipsum enim sem-
feiitia sub se species continet ; species vero tantum per 1 non aciu esse dicimus, sed natura, Nunquam
iiidividuis praeesl. Rationalitas enim et hominem '<enim fieri polest, ui per nafurse ipsius proprietatem
«laudit et D.eum":quadrupes, equum,bovem, canem, *npri semper homo bipes sit, eliam si fieri potest ut
ct caetera : hoino vero sbla individua; atque in aliis Bt uno i pede vel ambobus curtelur, vel eliam si dimi-
speciebus -eadem raiiq esl. Idcirco enim dif.imliones riuio ] pede natus sit; in his enim non speciei atque
qubque secutaj surit, ,ut differeniia vocaretur, quod fsubstarilise, sed iiascenti individuo derogatur.
ile plufibus specie differenlibus in eo quod quttle sit - Proprium autem<differenlimesl,
quod hmc qutaem
prsedicetur : species vero quod depluribus numero de < pluribus spmebus dkitur smpe, iit rationale de Ito*
differeiitibusin eo quod quid sif praedicelur. ldeo mine ' et de Deo: proprium vero dettna sola specie, cu-
e liairi superiori» riaturse siint differentiaequam spe- jus J cst: proprium:Amplius, differentid illis est conse-
cies, qiioniam continentes sunt specierutri : nam si 'quens,.quorum esl differeritia, sed non convertilur:.
quis auferat differentiam, speciem quoquesustulerit, )
propriavero conversimprmdicqnturde hisquorumsunt
ut si quis auferal rationabilitatem hominem Deumque propria,-prop!eridqiiodeonve>iuniur.
1 '-.
coiisumpserit : si quis vero boroinem tollat, ratio- Distata proprio differentia quia differemiaplures spe«
nabilitas mariet in reliquis speciebus constiluta: igi- cies • claudit, ac de liis omnibus praedicatur: proprium
Jur diflferentiaedisfant a specie, quod una differentia 'verourii tantum specieiConjungitur atquesequatur.Ra*
'
jplures species contiriere polest,species vero nullo tionaleenimdeliomine atque deDeo prsedicatur: qm-
modo. Alia rursus est differenlia, quonialri ex pluri- 'drupes vero de equo etcaeteris quadrupedibus .Risibilo
bus differetiiiis una species jungiiur : ex pluribus 9I vero unam tantum speciemcOntinel, id est hominern;
vero speciebus nulla specici substaniia. copulatur. " imdefitutdirferehtia
' semperSpecierriConsequatur,spe'
Juhclis enim differenliis morlali ac fationali factus < ciesverodifferentiamminitne.Propriumveroacspeeies
esfhomo; junctis vero speciebusnulla unquam spe- alternis '< sese vicibus a?qua pfa_dicaiionecomitanlur:
cies infbrmaiur. Quod si quis occurrat dicensquo- isequi vero dicitur aliquid; quando qualibet re prius
niam pefmislus asinoequus efficil mulum, non recte ihominata, posterius reliqua convenit huncupari: ut
dixerit. vlndividua eriim individuis jtincla, iridividua si ! dicam, onmis homo raiionabilis est, prius homi-
f ursus aliu fortasse perficiunt; ipse verO equus sim • Jriem, posteriusdiffereniiam posui; sequiturergo dif-
pliciter, id esl, universaliter, et asinus universalilerj 1
ferentia speeiem. At si convertam riomina dicamque:
nequepermisceripossunt, nequealiquidsicogilalione <
Omhe fatiohabile liomo est; propositio noh tenet ve-
iriisceantur; efficiuntur. Conslat igitur diflerentias 'rltuiem; igitur species nulla ratiorie diifereritiam
quidem plurimas ad unius speciei substantiam con- Cbmitatur < : proprium vero et species, quia cqnvefti
venire : species vero in allerius speciei naturam ]
possunt, mutuo se sequuntur: ut omnis homb risibi-
riullo niodo posse cbngruere. ' 3lis, et omne risibile homo.
' '
Differentiaveroet propriumcoriimunequidemhabeni Diffefentimdutem et accidenh commune quidem est
aqualiter parlictpari ab iis qum eoriiin prirtibipant : "f..i}..Ue pluribus dici: commurieveroad ea qumsunt inse-
txqualiter enhn rationalia, raliorialia surit; et risibilia, parubitia
j accidentia semper et omnibus ddesse : bipe~
fjsibilia. Item semper el omniddesse coinmutieutrique ietiimsemper adest et orimibus corvis, et tiigrum si-
est : si enimcurleturquibipesest, tamenidadquodna- i
mililer.
tttmesl semper prmdicatur;ncimet risibileadidquodnd- Duo quidem diiTereiitiae el accidentis eommuni,.
inmestseiriperdicilur, sed non in eo quodsemper rideqi. pfopbnit, quorum unurii inseparabilibus et sejiarabi-
Nuric diffefpnliaj propriique communia conlinua libus accidenlibus cuni differenfia commune esl:
pralibrie prosequilur. Commuiieenim dicit esse pro- ab altero "vero separabile accideiis segregatur. Tan-
prio ac diffefehtiie, quod acqualiter parlicipaniur; lum vero inseparabile secunda communiohe claudi-
.•e.qucenini onmes hbmines rationales sunt,: scque tur; Est enim commune differentiaecUm oihnibus ac-
risibiles: illud; quia substanliara mbnslrat; istud, cideniibus de plufibus praedicari :'ham et separabilia
•
quia est sequum proprise speciei, et subjcctam spe- et inseparabilia accideniia siciit differeniiade plufi-
ciein nbn relitiquit. Aliud eliam his coinmtine sub- bus speciebus et individuis praedicahlur : ul bipes de
jungit; sequaruer euim differentia semper subjeciis coivo atque cygno nuncupatur, el de liis inJividui»
'
jS3 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB. V. ip*
quse sub corvo et eygno sunt. Ilero.de eodem corvo A nec ni proprie uuiversalia dicunlur accidentia, cum de
album et nigrum,.quse sunt inseparabilia sj
speciebus pluribus dicuulur: differenliseveromaxime
iitque cygno
nccidenlia, prsedicanlur. Arnbulare euim vel stare, dicunlur d universalia el proprie. Quseenim quorum-
dormire ac vigilare de eisdem dicimus, quse sunt ac- libet li universalia sunt, ea necesse est eorum quorum
cideniia separabiiia : reliqua vero communitas ea si sunl universalia eliam subslaniiam coniinere; quo fit ut
lantum accidentia videtur includere quse sunt insepa- quia q substantiam differeniise morislrant, iriiensione
rabilia: nam sicut differenlia semper Bubjectis spe- ac a remissiorie careant, una eriim quseque substanlia
ciebus adhserescit, ita etiam inseparabilia accidenlia nneque contrabi neque remilti polest. Al vero acci-
nunquam videniur deserere subjectum : ut enim bipes deniia d quoniam nullam constilulionem substantiae
quod est difierenlia, nunquam corvorum speciem de- profitenlurP inteiisione crescunt, et remissione decre«
reliriquit, ita nec nigrum quod accidens"inseparabile scunt. s llla quoque eorum est differentia, quod diffe-
est: differentiavero idcirco non relinquit subjeetum, reniia r conlrariae permisceri, ul ex eis fiat aliquid,
'
qtioniamejus substanliam complet ac perficit; acci- îion n queurit: accidenlia.vero contraria, et quaedam
dens vero liujusmodi est, quia non potest separari, • medietasn exalterulracontrarielaie conjunguntur. Ex
neque enim posset esse accidens inseparabile, sisub- rratiqnabili enim et irrationabili nibil in unum jungi
jectum aliquando relinqueret. j$| potest:
1 ex albo vero et nigro coiijunclis fit aliquis .
. Differunl aulem quod differentiqquidem continelel medius i color. Exposilis igilur disianliis differeniiae
- non continelur: continel enim rationalitas hominemet ad s csetefa, reslat de specie dicere, cujus quidern dif-
Deum; accidentiaveroquodammodoconlinent, eo quod ferenlias \ ad genus anie collegimus, cum generis ad
in pluribus sunt, et quodammgdoconlinenlur, eo quod sspecicm differentias dicebamus, ejusdem etiam spe- •
non unius accidentis susceplibilia. sunt subjecta, sed £ciei dislanlias ad differenliam diximus, cum.differen-
plurimorum. Et differenlia quidem iuintensibilisest et . liseadl speciem dissimililudines monsirabamus.Resiai
nremissibilis: accidentiaverominusel tnagis recipiunt. Ji igitur .speciem proprio et accidenti communione con-
Amplius, impermistmsunl quidem conirarim differen- jungere, i tum ditterentiis segregare..
iim, miscenlur vero"conlraria accidenlia. Hujusmqdi Speciei vero el proprii commune ~estquidem de se
qtiidem tomnmnionesel proprielales differeniim et cm- }invicemprmdicari, tiunt si homo est, risibile esl; ac si
lerorum sunt: speciesvero quo quidem differal a ge- frisibile, komo: ristbite vero secundum id. quod naium
nere et differentia, dictum est quando dicebamus quo esl < ridere accipi, smpejam dictum est. Commune est
genus el differenliadifferal a cmteris, reliquum esl quo < quoque cequaliter parlicipari : mqualiter enim .insunt
iifferal a proprio el accidenlidicere. ispecies his qumeorum participant, et propria quorum
.Post differentiseet accidenlis reddiias comraunila- Cl suntf ~ ' "
propria. .
tes, nunc de eorum differenliis tractai, ac primum . Commune, inquif, habenl propnum alque species
quidem talem proponil: Differentia bmnis, inquii, ad • seipsa pra_dicaiioneshabere conversas. Nam sicui
speciem continet.-Rationabilitas eniin conlinet homi- *species de propriq, ita propfium de specie praedica-
nem, quoniam plus ralionabililas quam species, id lur I : nam ut esl homorisibilis, ita est risibile honio;
est honio, prsedicatur: supergressa enim substantiam iidque jam superius dictum esse commemorat, cujus
. hoirimisin Deuin usque diffunditur. Accidentia yero ".< eommunilatis raiionem subdii, eam scilicetqua sequa-
aliquando quidem cbnlinenl; aliquando continenlur. liter 1 species individuis pariiciparitur, sicul eadem
Conliiient quidem, quia qupdlibet unum accidens propria ] his quorum sunt propria : quae raiio non yi-
Bpeciebusadesse pluribus consuevit, ut albumcygno delurad i conversionem pra'dicatioriis accommodata,
et lapidi: ut nigrum corvo et jElhiopi atque ebeno. sed i polius ad illam aliain similitudinem, quia sicul
Coniiiieniur vero, quoniam plura accidentia uni acci- species aqualiler.ab individuis parlicipanlur, ita
.tluiif speciei, ut videatur illa species plura accidentia 'eliam prqpria; sequeenim Socrates el Plato homines
_conlinere: cum enim iEthiopi accidit ut sitniger, sunl, sicut eliam risibiles. ltaque lanquara aliam-
.accidit utsit simus, ut crispus, quae cuncta acciden- communionem debemus accipere illud quod est ad-
, lia sunt jEthiopis, species est, quae esf homo, inira j)_) ditum : sequaliler cnira sunl his quae eorum
species
se plurima accidenlia videtur.includere. Huic occurri
_parlicipant, et propria quorum suut propria. An ma-
potest: cum differentise quoque aliquo modo conli- --gis intelligendum est hoc hiodo diclum,
lanquam si
nentur, aljo modq continent, ut raiionabiliias conti- diceret, _:Equaliasunt species et propria: nam quia
.nelhominem (plus enim.quam de homine praedica- , species eorumsuril
species, quae speciebus ipsis par-
, lurl coniinetur quoque ab homine/quqiiiarri non so^ ticipani : ei propria eorum
propria, quse propriis
_lum hane d.iffcrenliarahomo coiilinet, verum eliain . parliciiiant^
proprium atque species sequaliier ulris-
. mortale. Respondebimus contra hqc, Omnia qusecun-
que iiisuiit, id est, neque species supervadit ea quaj
_que subsfantialiter de pluribus prtedicaniur, ab his de ..' specie participant,
neque propria supervadunt ,,ea
.quibus. dicuntur non poterunt conlineri; quo fitut qusepropriis parlicipant. Cumque haec.propria spe-
.differentia quidem nqn conlineantur a specie, et si „ cierum.sint
propria, species ac propria sequaliaesse -
. sint plures differeutiaequae speciem informent. Acci- , necesse est, atque invicem praedicari.
, deniia verp continentur, quoniam accidentia speciei Diffeii aulem species a proprio,. quc-mam spe'c't(t
substifniiam nulla pra;dicaiiqjie consiiiuunt ; najn guidem volestet
aliisessegemts, propriumveroalinrum
155 , AN. MANL.SEV. ROETII ISC
specierumesseimpossibileest.Et speciesquidemantesub- A Speciei et accidentis similitudinem communem"di-
sislil quam proprium, propriumvero post fit in specie: cit _ de pluribus praedicari: de pluribus enim dicilur
qporiel enim anie homihemesseut sil risibile. Ampttus _species,"sicut el accidens. Raras vero dicit esse alias
speciesquidem serriperaclu adesl subjecio, proprium eorum c comrauniories, idcirco quoniam Ionge diver-
vero aliqiiandoactu, poteslale verosemper: konioenini sum _ esf, id quod accidif et cui accidit. Cui enim ac-
semper actu esiSbcrates, nonvero semperridel_:quam- (cidit siibjectum esl alque supposilum.. Quod vero
vis sii ndtuia sempei risibilis. Amplius, quofum ter- accidit
_ superpositum esi, atque advenientis haturae.
mini differentessurii et ipsa sunl differentia: esl auiem Iiem
] quod supponitur substantia est, quod vero velut
specieiquidemesse sub geriere,et de pluribus differeii- accidens
j praedicatur,-extrinsecus venit. QuaeOmniai
iibus numeroin eo quodquid sil prmdicari, et cmlera multam_ ejus quod est subjectum, et ejus quod es
hujusmodi: proprii vero est, soli et omni, el semper accidens
j differenliam faciunt, tamen inveniri etiam
adesse. i
aliae possiml speciei et accidentis inseparabilis com-
Pfimam proprii et speciei differentiam.dicit, quo- fniunitates,' ul sempef subjectis adesse :•aeque enim
niam speeies potest aliquandb in alias species deri- I
Jibmo slrigulis hominibus semper adesi, et insepara1-
vari, id esl, potest esse genus :'uf animal, cum sit _ bilia
1 accidentia singtilis individuis prseslo suht: et
speeies aniroati potest esse genus hominis (sed nunc B cquod sicut species de his quse conlinet indivfdua,
non de his speciebus loquiiurquae sunt specialissimae, E seque de pluribus, ut accidenlia iridividuis prsedican-
aiqtie hunc confundere videlur crrorem, quod cum lur. t Nam homo de Socrate, Platone, nigrum verb
de his speciebus dicere proposueril quaeessentultima., 4atque album de pfuribus corvis et cygnis quibus ac-
nunc de liis quae suiit subalternae, et ssepe locuni cidit( nuneupatur.'
genefis obtineant disserit); propria vero nullo modb Propria vcro utriusque sunl, speciet quidem in eo
genera es_e possuni, quoniam specialissinvis adse- quod it quid esl prmdicari de his quorum est species,.ac-
quantur. Quse quoniarii genera esse nequeurit, nec cidentis
£ autem in eo quod quale est, vel quotriodose
propria quae sunt ipsis aequalia esse permiliiirilur. habens.
/ Ampliusunamquamquesubslantiam,una quidem
Rursus species semper anle subsistit quaih proprium, 1specie panicipare, pluribus autem accidenitbus,et se-
nisi enim sil honio, risibile esse non poterit, et curri parabilibus,
] et inseparabilibus.Et speciesquideni ante
isfa simul sint, taraen substanliae cogilailo pfsecedit iinlelligi possuniquam accidentia, etiamsisint insepara-
proprii ralionem. Oriineenim proprium in aceidcntis bilia: I oportet enim anle esse subjectum, ut illi aliquid
'
genere collocatur. Eoeriim differtab accidenti, quia aiccidal: accidenliavero posleriorisgenerissunt, et ad-
circa omnem solam quamlibet rinam speciem vim venlitimnalurm. El speciei quidemparticipaliomquali-
proprise praedicalionis continet : accidens aufem C ter esl, accidenlisverovel si iriseparabilesit, non mqua-
quando continet ad multas species pdtest diffundi. liler : Mthiops etiim• pius alio Mlhiope habebilcoldrem
Qnod si priores sunt substantise quam aecidentia •vel intensuni; vel remissum securidum niyredinem.
(species vero substantia' est, proprium vcro accidens), Reslat igitur de prbprio et dccidenti dicere: quoenim
non est dubram quin prior sit species, proprium vero propriutn a specie, et. differenlia, el genere differl,
'
posterius. Discernuntur etiam species a proprio acius dictum est.
poteslatisque nalura, species enim aclu semper iiidi- Quod nunc proprium speciei et accidenlis se exse-
viduis adest, propria vero non semper, sed aliquoties > qui pollicetur, lale prdprium inteiligendiimest, quod
aclu, potestate "autem semper. Socrates enim et superius diclum est, ad comparationem dicatur diffe-
Plato actu snnl homines, non vero semper actu ri- reiitium rerum; Speeies vero in eb quod quid es(
dent, sed risibiles esse dicuntur, quia lametsi non -prsedicatur,
*! accidens vero in eo quod quale est, qua
rideant, rideretameu possunt. Naturaitaquespecies; differentialion ab apcideniibus solum species discer-
ut proprium semper subjectis adest, sed actu species, nilur, verum eiiam a differentiis et propriis. nec so-
proprium, vero non semper :aciu, ut diclum est. At lum species ab eisdem, verum etiam genus. Praeterea
rursus quoniam diffinitiosubstanliam monstrat, quo- quod species in eo quod quid est prsedicalur: acci-
rum diversse sunt diffinitiones, diversas necesse est -"1dens vero in eo quod quomodo se habeat; id quoque
esse subslantias : speciei vero el proprii diversse'suut commune est" speciei cum genere, genus qiiippe ab
diffiniliones,divers_eigilursunlsubstanliae. Estaulem accidenti in eo quod quid esl, et quomodo se liabeat
speciei diffinitio subgenere esse, el de.pluribus nu- praedicationedividitur. Item unamquanique sbbstan-
mero diflerenlibus in eo quod quid sit prsedicari, tiam una vide|ur species conlinere, ut Socratern'
quamsuperiusfrequenier expositam nunc ilerare non homo, atqtie ideo Socrati una tantum propinquitas
opus est. Proprium vero iia diffinitur : proprium est speciei est hominis. Rursus individuo equo una spe-
quod uniet omniet semper speciei adest. Quod si dif- cies equi esl proxima, itemque in cseteris: unieuique
finitionesdiverssesunt, ufenest dubium speciem,et pro- enim substanliceuna species prseest, al vero uniciii-
prium secundum naturse suaeterminos discrepare. que subslantise hon unum accidens jungilur; unicui-
Speciei vero et accidentis commune quidetn est de que enim substantiae plura semper accidentia super-
pluribus prmdhcari; rarm vero sunt alim cotnmuniiates, veniunt, ut Socrati quod calvus, quod simus, quod
propteredquod plurimum distant a se accidenset id cui glaucus, quod propenso venlre, et in aliis quidem
accidit. . substanliis de numero accidentium idem convenil
fS7 IN PORPHYRIUMCOMMENTARIORUM LIB. V. 138
vlieere. Dehinc semper ante accideniia speeies irifel- Aoiotnni homini, et semper adest, itaetiam nigredo omni
liguntur: nisi enim sil homo cui aecidit aliqutfd ac- «corvo, elsemper adjuncia esl.
cidens esse non poteril: et nisi sit quaelibelsiibslan- Differt-autem,quoniampropriumunt soli specieiad-
lia cui accidcns possit adjungi, aceidens non erit. ea est, quemadmodum risibite homini: inseparabile vero
Omnissulem substanlia propria specie conilnelur ;• a> accidens, ul riigrum, non sblum Mthiupi., sed eliam
tecte igilurprius species, aiccidenlia.vero poslerius corvo ct adesl, et carboni, etebeno, el quibusdam aliis.
inielliguntur, poslerioris enlm sunt genefis; utait,et Amplhis, proprium conversimde eo chjus est proprium
A
advenlitiaenaturse. Nam quae-substantiam-non mfor- -~P> prmiicdlur : inseparabile vero accidenscbnversimnon
inantj.recte adventiiise naturse esse dieun.ur, et prmdkalur. P> Et propriorum quidem mqualis est purli-
poslerioris generis. His enim substantlis adsunt' qua; c< cipatio, accidenliumvero hmc quidem magis,'illa vero
ante differentiisinformatsesunt: rursus quoniam"spe- minus: ff Sunl quidem ei alim communilqlesel proprie-
cies' substahliam nVonstrat, suristantia vero (ut tl
tales eofum qum dicta sunl, sed sufficiurit hmcel ad
-dictum est) inlensione' ac remissibne caret, speciei discreiioneni
•* ipsorum, et ad communiiatisiradiiiorieki.
parlicipatio intensionem remissionemque nnn susci- . Proprii alque accideritis primavquidem differeniia.
pit: accidens vero vel ,si IriseparabiTesit, poiest in- eest, quia propriuiiVsemperde una lantum specia
tensionis remissionisqiie' cremento et decremento B ddicitur, accidens verb rhinime: sed ejus prsedicatio
.variari, utipsum inseparabile accidens, quod _Ethio- in " pliifimas diversi generis subsfanlias speciesqua.
pihus inesi, nigredo'. Potest enim quibusdam lalis "diffunditur, risibile enim de nullo alirinisi de homine
adesse ut sit fuscis.proxima, aliis vefo talis, ulsit P
pfsedicatur. Nigrum vero, quod est quibnsdam inse'
nigerrima. Restat nunc proprii accidenfisque comparabile I' accidens, lamcorvo.et Êthiopi qusediversa
munionesac differentias persequi. Sed qiio propiium sunt s specie, quam corvo alque ebeno, quse differunt
differaf a geriere,.specie et diffefenlia,-superius de- generibus
•» non lantum specie,,prsesto est': quo fit ut
monstratum est, cum quod genus, species, et diffe- propriis 5 quidem'conversio sequa' servetur, in-acci-
rentia a pr.oprio distaret ostendimus. Nunc reliqua dehtibus yero mininie'. Quonialmenim prnpria in
de communitateet differenila-cbnsideratio est, quse £singuiis-esse suum, habenl, alque omnes coniinent
proprium accidentibus aut jungit aut segregat. sspecies proprias, converso ordineprsedicantur. Nani
Communeauterii proprii el accidenlis inseparabilis quod risibile est, homo est: et qubd homo, risibile;
vero nori ita, sed ipsum quidern de liis prae-
est, quod prmler ipsa nuriquamconsiisiantea in quibus nigrum ,
dicari potest qubus inest'.- lllat vero ad hujus prse-
consideraniur; qtiemadmodumenim prcelerrisibile noh
subsistii homo, ila hec prmier nigredinem subsislit r dicationem converti retrahique non possunt: higrum
I enim de carbone, ebeno, homine, atque cbrvo prse-
Mlhiops: ei quemadmodumsemper et.omni adest pro-
prium, sic et insepdrabileaccidens.
- •. dicatur, haecvero de nigro minime.Nam quse plura
cconlinerii, de his quse continent prsedicari possunt,
Quoniam proprium semper adest speciebus, ncc ea e vero quie conlinentiir d'e sese cohtinentibus hullo
eas ullb modo Teliriquit, quoniamque inseparabile , Rursus propriura quidem sequa-
accidens a subjecto non poiest segregari, hoc illis mqdo-prsedicaniiir.
i
liier panticipatur, accideris remissionibus aique in-
inler se videtur esse commune, qttod ,ea qiiibus in- ,
tersionibus permiitaiur : oirinis enim homo seque
sunt, prseief propria et inseparabiiia accidenlia, esse risibilis
,
non possunt. Inseparabilia vero accideniia comparat sed est, _Ethiops yero non' sequalitpr niger est,
~ E (ut dictum esl) aliquis quideni paulo minus ni-
proprio,-quoniam ut in specie dictum esi, rarissima, ger, _ alius yero-teterrimus invenitur. El de proprii
Bunlspeciei atque accidentis similiuidines, quoGJica
. atque accidenlis differeniiis salis dicfum esti
multo magisproprii at.iueaceidentis communitaies quidem .
Reslabat verb' accidentis ad csetera- communiones.
difficile reperiuntur :'actldens enini in conirarinm
dividi solet, iri inseparabile accideris atque separ3- .merata? proprietalesque explicare, sed jam supefius annu- .
j suut cuni generis, differenti_e, proprii, e(
bile: quse vero sub genere in coiitrarium dividumur, .aceidentis similitudines ac differentias
ea nullo allo nisi timtum generis prsedicatione parti- Fortasse autem his institutus assigiiavimus'.
j)) animus, et solertior
si
ciparit. Quod pfoprinm insepaiiibile quoddam ac- factus, alias nunc diximns, comnui*
rjdens est, a sepafabili accidenli piurimum differi, uitales ef prseler eas, quas
differenlias quinque refum quae superius
iilque ideo nullas projirii el teparabilis accidentis sunt , positae reperict,sed ad.discreiionem alque ad
siinilitudines quserit. Sed quqniam' ipsbm' pfoprium eorum , similitudines eomparandas ea fere qnse sunt
certis quibusdam rationlbus ab inseparabilibus acci- dicfa
sufficianl. Nos etiam quoniam promissi operis
dentibus differt, horum et commuriitates inyeniri pos-
sunt: et inter se differenlise,quariim una quidem ea porlum tenemus, atque hujuslibri seriem primoqui-'
,dem a rhetore Victorino,posi veroanobis Litina ora-
est quam superius exposuimus, secunda vero quo- lione
conversam gemit.iaexposiiione paiefeciiiius, hic
niam sicut proprium semper, et omni speciei adest, terminum
iia eiiam inseparabile accidens : nam sicUt risibile longo slatuimus operi continenii quinque
rerum disputationem.et ad prsedicameula -servienli.-
AN.' JMANL. SEV. BOETII
IN CATEGORIAS ARISTOTELIS
LIBRI QUATUOR.
LIBER PRIMUS.
Expeditis his quae ad praedicamenta Aristoielis A.sisignificet. Est igitur hujus operis inlentio de vocibu»
Porpliyrii iiisiiiulionediges.a sunt,hos quoquecom- Tes TI significantibus, in eo quod significantes sunt pef -
ti
menlarios in pro-dicamenta perscribens mediocris tractare. Haecquidem esl lempori inlroductionis, e|
Btyli seriem persecutus, nihil de altiorum qusestio- s: simplicis expositionis apta sentenlia, quam nos nun«
num tractatione permiscui, sed dilucidandi modera- P Porphyrium sequerites, quod videbatur expeditior
tione servata, nec angere Iectorern brevitale volui, essee planiorque digessimus. Est vero in menle de in-
nec dilataticne confundere. Quare prius breviter ii lentione, utiliiate et ordine," Iribus qusestionibus
hujus operis aperienda videtur inlentio, quse est hu- ddisputare, videlicet in alio commenlario quem com-
jusmodi: Rebus prsejaceritibus,et in propria prlnci- ponere
p proposui de eisdem categoriis ad docliores,
paliter nalurse conslilulione manentibus, humanum quarum q uria estquidprsedicamentorum velil intentio,
so!um genus exstitit, quod rebusnomina posset im-. il ibique numeratis diversofum senlenliis, docebimus
ponere. Unde faclum est ut sigillaiim omnia prose- cui c nostrum quoque accedat arbitrium, qriod nemo
critus hominis animus singulis vocabula-rebus apta- huicin
h praesentia sententiae repugnare miretur, cura
rei. El hoc quidem, verbi gratia, corpus, hominem videat v quanlo illa sit altior cujus non.nimium ingre-
vocavit, illud vefo, _apidem,a_iudlignum, aliud vero dientium
d menles capaces esse potuissent, ad quos me.
colorem. Etrursus quicunque ex se alium genuisset, B diociiler
<j imbuendos ista conscripsimus. Afficiendi
palris vocabulo nuncupavit.- Mensuram quoque ma- eergo.etquodammododisponendi medioeriexpositione
gnitudinis proprii forma nominis lerminavit, ul di- sunt s in ipsisquasidisciplinsehujus foribus,quos ad hano
ceret bipedale esse, aut tripedale, et in aliis eodem paramus
p scienfiam admillere. Hanc igitur causam mu<
modo. Omnibus ergo nominibus ordinatis, ad ipsorum latae i sententiaeutriusque operis Iector agnoscat, quod
rursus vocabuiorum proprietates figurasque reversus illicI ad scientiam Pythagoricam perfeclamque doctri-
est, et hujusmodi vocabnli formani, quse inflecti ca- namr , hic ad simplices introducendorum motus
sibus possit, nomen vocavit; quae vero temporibus eexpositionis sif,accommodata senteniia; sed nunc ad
distribui, verbum. Prima igitur illa fuit nominum -proposiiumreverlamur,
j sitque in prsesens prsedica-
positio, per quam vel intcllectui subjecta vel sensi- imentorum inlentio, qusa superius est coiuprehensa,
bus designaret. Secunda consideralio, qua singulas iidesf, de primis voeibus significanlibus prima rerum
proprietales nominum figurasque perspicerent, itaut £
genera, in eo quod significantes sunt- dispulare : et
primum nomen sit ipsum rei vocabulum : ul, verbi (quoniam res infmitae sunt, infinitas quoque voces,
gratia, cum quaelibeires homo dicatur. Quod aulem < quaesignificent easesse necesse est: sed infinilorutn
ipsum vocabulum, id est homo, nomen vocatur, non nulla J cognitio est, infinita namque animo compre-
ad significalionem nominis ipsius refertbr, sed ad C' hendi
1 nequeunl. Quodaulem rafione mentis circum-
figuram, idcirco quod possit casibus inilecli. Ergo dari < non polest, nullius scienlise fine concluditur,
prima positio nominis secundum significalionem vo- < quare infinitorum scienlia nulla esl: sed liic Aristo-
cabuli facta cst, seeunda vero secundum figuram: teles 1 non de infinitis rerum significalionibus tractat,
et esl prima positio, ut nomina rebus imponereritur, sed _ decem praedicamenta conslituens, ad quse ipsa
Secunda vero ut aliis nominibus ipsa nomina designa- infinita
i multiludo significaniium vocum referri de-
rentur. Nam eum homo vocabulum sit subjeclse sub- beat, 1 terminavit: ut, verbi gratia, cum dico homo,
slantise, id quod dicitur horao, nomen est hominis, ]lignum, lapis, equus, animal, plumbum, stannum,
quod ipsius nominis appellalio est. Dicimus enim, " iargentum, aurum, el alia hujiismodi quae nimirum
quale vocabulum est hoino? et proprie respondetur, infinila
] sunt, hsecomnia ad unum substanliae voca-
nomen. Iu hoe. igiiur opere haecintenlio esl, de pri- bulum deducanfur. Hsec namque, el si qua sunl alia
mis rerum nominibus, el de vocibus ressignifican- iquaecertse sunl infmila vocabula, unum substantise
libus disputare, non in eo qnod secundum aliquam nomen includit. Rursus cum dico bipedale, tripedale,
propriefalem figuramque formanlur, sed in eo quod sex, qualuor, decem, lineam, superficiem, solidita-
significantes sunt. Nam quodcunque de substantia tem, et qusecunque alia ex eodem generequse infi-_
vel facere vel pati dicitur,mon ita traclalur, quasi " nila sunt, uno quanlitatis nomine conlinentur, ut
unuin eorum casibus inflecti possit, aliud vero lem- haec omnia sub quantilale ponanlur. Rursus cum
poribus permulari, sed quasi aut hominem, aut dico albnm, vel scienliam,- vel bonum, vel malum,
eouum, aut individuum aliquod, autspecicmKenusve vel alia hujusmodi, quseque in_|ioc quoque generq
161 . - 1N CATEGORIASARISTOTELIS LIB. I. - 162
--_
iiifinita sunf, unum tamen nomen concludens omnia A alter al Arislotelis liber de eisdem dispulans, eadem
qualitalis occurrit, et de aliis quoque similitef. Re- f< fere continens,"cum sit oratione diversus; sed liic !
rum ergo diversarum indeterminatam infinitamque proprietalis
p liber calculum coepit. Archiies etiam
inultitudinem, deeem praedicamenlorum paucissima duos d composuit libros quos K«6OÔU5- Aoyouj inscrip-
numerositate conclusit, ut ea quie infmila sub scien- sit,s quorum in primo haec decem prsedicamenla dis-
tiam cadere non poterant, decem propriis generibus posuil.p Unde posteriores quidam non esse Aristote-
. diffiniiascientiae comprehensione claudanlur. Ergo lem li hujus divisionis inventorem suspicali sunt, quod
decetn praedicamenta quse diciraus, infinilarum in "1 "Pythagoricus vir eadem conscripsisset, iii'qua sen-
vocibu. significationum genera stini, sed quoniara teniia t Jamblicus philosophus esi non ignobilis, cui
omnis vocum significatio de rebus esi, quse voce si- - nonr consentit Themistius, neque concedit eum fuisse
gnificantur in eo quod significantes sunt, genera re- tArchitem, qui Pyihagoricus Tarentinusque esset,
rum necessario significabunt. Ut igitur concludenda cquique cum Platone aliquantulum vixisset, sed
sit intentio, dicendum est in hoc Iibro de primis peripateticum
{ aliquem Archilem, qui novo operi
vocibus, prima rerum genera significantibus. in eo auctoritalera
s veluslate nominis conderei, sed de
quod significaniessunl, dispositum esse tractatum. his I alias. Restat inscriptio qusevaria fuit. Inscripsere
Sed qttoritam de intenlione dictum est, breviter B>inamque>lii de rebus, alii de generibus rerum, quos
hujus bperis utilitas explicanda est. Nam curii res eadem i similisque culpa confudit. Namque (ul do-
infinilae infmilis quoque vocibus significarenlur, et ccuimus) non de rerum generibus, neque de rebus,
(utdictuin esl) sub scienliam venire non possent, sed s de sermonibus rerum genera significantibus iri
hac delinilione,qua decem praedicamentorum divisio hoc 1 opere traciaius habeiur, hoc vero Aristoteles
facta est, cunciarum rerum et vocum significantium- iipsc declarat cum dicit: Eorum quse secundum nul-
acquirimus disciplinam. Hiiic esi quod ad logicam lam 1 complexionemdicuntur, singulumaut subslanliani
tendenlibus primus hic liber Iegendus occurrit, id- significat,autquantilatem.
_ Quodsiderebusdivisionerai
circo quod cum.omnis logica syllogismorum ratione /faceret, non dixisset significat; res enim significatur,
sit constituta. syllogism; vero propositionihus jun- »bn i ipsa signi_leat.|Illud quoquc maximo argumento
ganitir, prnpositiones vero sermonibus cbnsient, est t Aristotelem non de rebus, sed de sermonibus res
prima est ulilitas quid quisque sermo significet,"pro- isignificantibus speculari, quod, ait: Singuium igitur
priae scienlise diffiniiione cognoscere. Haec quoque eorum( que dicla sunt, ipsum quidem secundumse ih
nobisde decem prsedicamentis inspeclio, et in phy- 'Bjillaaffirmationedicitur, horum autem ad seinvicem
Kca Aristotelis doctrina, et in moralis philosophiae < complexione alfirmatio fit,.Res enim si jungantur, af-
. cognitioneperulilis cst, quod per singula currentibus CJ fifmationemnullo
I modo perficiunt, a.firmaiiohamque'
-magis liquebil. Quocirea de ordine quoque libri in oratione est. Quocirca si prsedicamentajuncta fa-
hujus eadem ratio est. Nam quoniamres simplices ciuntaffirmationem (affirmafiovero non nisi in ora-
compositisnatura priores sunt, quas enim composita lione est, quseautem junguntur ut affirmatio fiat, hsa
sunt, ex simplicibiis componuntur. Hic quoniam de sunt : rerumsignificantesvoces) prsedicamentorum tra*
simplicibus vocibus res significanlibus dispulalur, < cfatus nonde rebus, sedde vocibus est; male igitur vel
Gecundumipsius simplicitalis principalem naluram, de rebus vel rerumgeneribus inscripserunt. Annotanl
primus hic Aristotelis liber inchonniibus addiscilur. alii hunc librum legendum anle Topica, quod nimis
Nec illud fere dubium esl, ad quam parlem philoso- absurdum est. Cur enim non magis ante Physica?
phiaeiiujus libri dncatur inlentio,. idcirco -quoniam quasi vero minor hujus sit libri usiis in Physicis,
qui de significativisvocibus iractat, de rebus quoque cum primi Resolutorii anle Topica legantuf, et arite
est aliqualenus tractaliirus. Res etenim et rerum si- primos Resolulorios Perihermenias libef ad cogni-
gnificaiiojuncta est, sed principalior eril ilia dispu- lionem veniat inchoanlis, cur nonmagis liunc bbrum
tatio quaede sermonibus est: seeundo vero loco illa vel anle Perihermetiias, vel ante Resolulorios inscri-
quae de rerum falio.ie formalur. Quare quoniaan pserunt? Quare repudianda est inscripiionis istius
omnis ars logica de oratione est,- et in hoc bpere de "^ quoque ipsa senienlia, dicendumque est: Quoniam
vocibusprincipaliter tractatur (quanquam enim sit ferum prima decem genera sunt, necesse fuit decera -
hujus libri relatio ad cseteras quoqiie.philosophise quoqueesse simplices voces, quse de subjeciis rebus
partes), principaliler laraen refertur a"dlogicam, de dicerentur : omne enim quod significat deilla re di-
cujus quodammodosimplicibus elemenlis, id est, de cilur qnam significat, ergo inscribendus liber est da
sermonibus in eo principaliter disputavi. Arislolelis decem Prsedicamentis. Sed forte quis dicat, si de si-'
vero neque ullius allerius liber est, idcirco quod in gnificantibus rerum vocibus ipsa dispulatio est, cur
onnii pliilosophiasibi ipse de hujus operis dispula- -,
-. de ipsis disputat rebus ? Dicendumest, quoniam res
tione consenlif, et.brevilas ipsa alque subtilitas ab semper cum propria signilicalione cbnjunclaesunt,
Aristotele non diserepat, alioqui inlerruptum imperet quidquid in res venit, hoc idem in rerum-voca-
fectumqueo.pusedidissevideretur qui de syllogismis bulis invenitur : quare recle de vocabulis disputans, --
scriberet, si aut de pfopositionibus praeterhiisisset, proprielatem significanlium vocum de his qnse si-
aut de primis vocibns traclatum, quibus ipsse pro- gnificabantur, id est de rebus assumpsit. Erit alia
Dositionesconlinenlur. omitteret. Quanquamexstel quoque fortasse qusestio: Cur ctim hic oraiionem ia
165 AN. 'MANL.SEV. BOETII • _G4
decern prcedicamenta sil parJrlus, in Perihermenias A quaeneque nominilrus neqtie diffinitioriibus conjun-
libro in duas tantura pafles dlvisionein fecit, in ver- guiitur : ul ignis, lipis, colbr,'et quae proprise sub-
Iminvidelicet et nomen ? Sed "hqc interest quod illic sianiiae nafura discrela sunt, haecauiem vocanlur di-
figuias vocabuloruin divldil, in Jioc de significatio- versivoca. Alia vero quae diversis nomiriibusnuncu--
nilnisrtraclai,quare non estsibiipsejconirarius. Iu- pantur, et unidiffinliiorii designatioriiquesubduntur,
rerihermeniasenim iibro de nomlne et verbo consi- ul gladius,ens'is; h"a*cenim multa sunt nomina, sed
derat quae seeundiim fignram quamdam vocabuli id quod significaiit una diffinitione declaratur, et hoe
siml, quodillud .lifleeti ca-ibus potest; illud V.ariari vaciluf miiltivocum. Alia yero qu« noinine quidem
per lempora : liic vero ^non secundum ihas figuras,. congriiiint,.diffiriitionibus discrepant -:ut est homo
sedin eo-quod voces sigriificanlcs sufil 'dispulalur.: vivenset horoo pictus ; nnm ulrumque vel animalia
quare diversam in diversis rebtis' .alque traciafibus vel hominesjuincupantur. Si vero quis velit pictu-
faciendo divisionem, nulla conlrnrieiate noialiiliir, ram hominemqtiediffinire, diversas ulrisque diffini-
neque nune orationem dividit, sedad inuliiiudiuem. liones apiabii,et. hsec vncautur sequivoca.-Quare
generum nomina ipsa -dispertil: iianpquonianideGei» quuuiam quid sint sequivoca dictum est, singulas
r,erum igenera -sunt nori secundum orationem, sed Aristofelicse di.finitiori.s .enteniias persequamur.
Eecuiiduni>rerum•signifiealionemiir^decem praediea- B _Equivoca-,inquil, dicuntur res scilicei, quse per se
nienia.n'0ces 'dividil, deque liistractat. Alque ideo ipsas aequivocsenon sunt, riisi uno nomlne praedi-
nccesse€uil .qti.odammododispuialionem de rebus centur : quare quoniarn ut aequivoeasinl, ex com-
quoque misceri, ita (ul dictum esl. ut non aliter nisi mutii vocabulo trahunt, recteait, sequivocadicuntur.
ex rebus .iroprietates in sermonibus apparereul, at- Non enini sunt aequivoca, sed dicjiniur. Fit autem
queita non de -rebus proprie, sed de proedieameiHis• non solum in nominibus, sed etiam in verbis sequi-
id esl,de>ipsis rerumsignificativis^vocibusiinieoquod vocatio : ut cum dico cbmplectnr te,-et complectora
significanlessunt, seriem.disputalionis «ordifur. 1'ur le. In quibus 'significalionibuscuro unum uonieii sit
aulem, si 4e ,prsedicamentisdispuiai:,.de:a3qukocis, complector, alia-iainen faciendi ratio est, alia pa-
v.ehunivoois,<vel-denominativisprimus iJli ir-aciatiis tiendi -: alque ideo liie quoque sequivocatio esl:
esl? idcirco niminumquodquaedam semper a «lispu- uniimenim .noinenquod est compleclor, diversis fa-
taiili.busspraemittunlur,quibus positis facilior _dcse-- ciendi *t patiendi difllnJlioriiliusterminatur. In prae-
queaiibus vpossii -esse doctrina -: ut in sgeometria, positionibusiquoqne, ej in oonjunctionibus frequen-
priusilermini praeponuntur, post tlieorematum ordo ter sequivocatioreperitur, alque ideo quod ait: Quo-
coiilenilur- >llaquoque hic quidquid ad iprsedieamen-. rum jiomcn solum commune esl, nomen accipiendum
lofiinJtdisputaiionempossitesseiulile, prius-jquamad Q est omnisarerum pervocem signifieatio, id est,omna
ipsaprsedicamenta.veniret,.exposuil: quare .quoniam vOcabulum uon proprium solum, aul appellativum,
quae iprsedicendaerant.explicavi,nunc;ad ipsius-dis- quod .ad illnd tanluin Jiomen pertinet quod icasibus
pulalionis .seriem lextumque spniamus. Quid autem inflectipotest, sed ad oinnem rer.um significaiionem,
•
aequivocawehuniyocavelidenominativa utilitaiis ha- qua jrebus jmposita vocabula praedicamus. Solum
b.eant.,.seoundnm ipsasisingulorum.rationes.diffinilio- autem duobus modis dicitur : semel cum aliquid-
nesque-Jraclabilur'. unum.essejdicimus, ut si.dieamus-solus est muudus,
. OE J/EQUIVQCIS. id est unus; alio vero modo oura dicimusad quam-
JEquivoca dicitnlur quorum solum.nomencommune dam ab aliero divisionem, ut siquis dicat solamme
est,,-secundumnonienvero subslanlimralio diversa, ut hab.erelunicam, idest, non etiam logam, addivisio-
animal, komo _elquod pingilur. Horum enim solum nem videlicet togse. iHic ergb Arisloteles posuit di-
nomencorrimuneest, secundummomenverosubslantim cens,Solum nomen commuue est, quasi hoc voluis-
ralio diver.sa.Siquisenim assignetquid sit virumque sel inlelligi uon etiam -diffinitio, sequivoca enim
eorum,-guosint animalia, propriam<assignabil ulrisque jtingiiiitur iiomiiie,sed diffi.nitionedissenfiunt. Com-
ralionem,. muiie quoque mullis dicifur modis. Dicitur commune
Qmnis.res aut>nomine<auldiffiuitionemonstralur: -P quod in partes dividitur, el.non jam lolumcommune
namque subjeclam remaut proprio .nomiuevocamus, est, sed partes ejus propriae singulorum, ut domus.
aut diffinilione quid sil oslendimus. Ut verbi gratia, Diciturpoiiunune.quod in partes non dividilur„ sed
quamdam substantiam voeatnus hominis nomine, et vicissiminjisus habeniium transit, ulservus commu»
ejusdem definilionem damus dicentes esse.hominera nis vel equus. Diciiur eliam commune quoduiendo
animal.raiionale, anorlale ; ergo iquoniam-res omnis ciijusquefil.proprium, iposlusum vero in comronne
autdiffinilioneaut nominedeclaratur,-exhis.duobns,, reraittitur, ut p_t theatrurii, nam cum eo utor, meum
nomine s.cilieeL>etdiffinitione, diversitates qualtior - est, ,cum inde discedo, in commune remisi. Dicilur
procreanlur. ..Omnesmamque _r<s aut eodero uoniine quoque commune, quod ipsum quidem nullis divi-
et eadem definitionejunguntur, ul homo ctanimal^ suin par.tibus, -totupi uno fempore in singulos venil,
ulraque eiiim.animalia diciposs.um, ei rulMque una ul yox vel sermo ad mullorum aures uno eodemqiie
diffinilionejunguntur. Estjiamque aninial subslanlia tempore totus alque integer pervenit. Secunduu.
animata sensibilis, et hpmo irursus substanlia aui- hanc iginirulliinam comrauhis signilicationeiu,Ari-.
mata sensibilis, et hsec-vocantur univoca, Alia verp stoteles .putai seguivocisrebus commune esse vp.ca.
16S IN CATEGORIASATUSTOTELfSLIB. I. -J66
bulum. JSamqueinhominepicto etin hbmine vivti>A* i sos secum ducit enwes. fiatio -quoque mulfimoda
-i
totuminutrisquevocahul umdieituranimalis, secun- -dicitur. Est ienimratio ariimse, «t est ratib coinpu-
duin nomen vero^siibstanliaerafio diversa, lioc liac ll landi,--estsrationalurae, ipsa riimiriini îmititudona-
«ignificalione pr_emitlit-,=utsi aliter reddanfur diffi- -lscenfium, est jratio qute in diffinitionibus vel descfi-
.niiionesquamisecundumriomen, stMtim Wta,-dilffina- -plionibus
-] redditur. Et quoniam generalisslma genera
itiolabetac" titubel. Ac primum de fdiffinitioriispro- ênere^carentîndividuaTOroTiuMasubstaniMidilfe-
\
prietateiiicendum est.-lllse-ienim certse'diffinitiones irentiadiscrepant, diffiniiio'vero«xgenere etdifferentia
sunt qusejeonv.er.luniur,_it>sl,d.cassq4iid-'est,'Iiomo, -l•trahitur, neque 'generalissimorum generum, 'neque
animal ratjonale morJaJe, ver.um est;qu'id «st ani- individuorum
1 riiJa potest diffinitioreperiri. Subalier-
jnal sialionalemonlale,?ibomo,Jioc quoque "verumesf. xjiorum-ve'ro.gener.um,quoniametdifferentiasliabeiit
_jAiyero.si ita quis dicat, Qnid ssVhomo'? substanlia iieigenera",-.diffinitionessessepossunt. Atyero quorum
. (inimala«ensibilis, verum«sl.; ;quid substantia ani-- -idiffiiiiijones:reddi jiequeunt, illa tanlum 4lescriplio-
mata sensibilis? homo, 'hoc non smodisomnibus ve- Inibus terminanlur.,D,escripbio?aulem*sf,quae quam-
rum _:st,idcirco -:quod.equus puoqne :est isubstantia libel I rem prdpria quadamproprietate designat. Sive
-animaia.serisibilis, iSedlion.o Jion esi. Ergo illas .ergo ,j diffiuilio.sit, siy.e-descriptio, Ptraque ratioriem
consiat esse.diffinitioneslnlegras .quaeconveriipos-B-HIsubstantiae designal. iQuarescumsubstaniiaDirationem
sunt. .Sed hoc fit-ih iis.quse mon.de coihmuni, sed A .dixil, etvdiffinitionisiet descriptionis nomen iiiCiusit.
.unotantum,-.ut.cum.de hominis Jiomine <redduntur, jjEquivoconum alia sunt<;asu,,aliaiconsiIio. iGasu, ul
.verbi.gratia. Animal esj.communeinomen, sidixetjt _j-_Jexander'Rriami:(iliuSiet
i AlexanderJilagnus: Casii^
.quis, Homoest_.ubsta.ntia animata sensibilis, proce- •enim •< .id segii, _ut itlem iitfique nomen poneretur.
.dit:.si non conyertatur_ .quia de icommuriijnomine jConsilio vero, ea quaecunque Jiomimim volunlate
reddita est diffiniiio ; sin-yej!0'dejmo nomineyeddi- -suntsposita.jHorum
.„ lautemjalia sunt secundum siml-
fur, .lunc.de ipso.nominejfacienda «esttdi.finitio; sic JJitudinem, ut Jiomopictuset Jiomowerus',,quO•nuric
lamenesi reela facipnda, ut-hominis diffinilio .it jntitur =1 Ârisloîele?exemplo.; ,aJia secundttm -propor-
animal rationale moriale, non 'Subslautia animala 1tionem, ;ut principium, :namqne principium est in
sensibilis, Jlla enim êcundum hominis <nomeri,ista jiumeroJ .unitas,.in ljneis -punctus. Et hsec rsequivoca-
secundumanimalis,est.reddita. Idem etiam in, his .lio J secundum proporti^je.m-.esse didiur. Mia-vero
nominibus quse deduabus,.rebus communiter pradi- Jîintqu-eah.unod.iisceiiduntjjii-medicinaleiferramen-
cantur, si seeundum nomen" subsianiiae rationon .1 tum, medicinale.pigmentum,, abainaenim medicina
reddatun, potest aliquoties fieri, uf ex univocis sequi- ;seguivocatioJsta despendit.„AIiatquae.adnnum jrefe-
voca sinf, et ex aequivoeis univoca; namque homojv! 1r.unlur, :ut si quis dicat-salutafis ve.o'la.lioiest, _saluia-
atque .equus cum secundum nomen animalis univoca ris J e ca es.t, riosc -scilicet iideirco sunt sequivbca,
sini, possunt e.se sequivoca, si secundura .nohien < quod ad .salutjs unum yocabpjum r.efer,unliiE.-iGur
minirae diffinila sint. Homofnamque et pquus *com- autem i prius de sequiyocis.ppst ide :univocis .tractat'?
mnni jiomine animalia iiun_cu.paniur,si.quis ergo Jdcirco J qui d jpsa decerapr.aedi,caiiienlaictimtdiffini-
i
hominis redi1at,diffinitionem'.dicens,:,anlmal-rationale ilonibus ,diversa sini, ;.un.opraedicalionis 'vocabulo
monale, et equi,-,animal Jrrationale. hinnibile, idi- Jjiunciipaniur-; euncla tenimiprajdicamenla dicimus,
v.ersasrcddidit di_ffiniiiones,,ei-eruntres univoGseiii iipâ vero prsedicamenta ,quoi)iam renum. genera
_eq.ui_vocas permufalse. Hoc autem idcireo -ev.enil, iAuiif, de:su!)jeciis rebus-univioce-prsadicantur.:Omne
qubd diffiniliones nonsecundum animalis nomeiiTed-' ,enim ,< genns de ,spe,oiebus.ipr.op,riiS',,uniyoee >diciiur,
di.se sunt, quod eorum.commune vocabulumesi, sed .quarfirectius
. primp-vde tOjimium prsedicamentorum
secundum-hominis atque equi. Nam si secundum _comrouni J •yocabulo(traciat., quasi rdeliincquemadmo-
communenomen quod esf animal .diffinitioreddero- (
dum singula de spociebus propriispraedicarentur,
tur, ita fierel, Jiomo .est substanlia.:animata sensibi- ,<.exprimeret. A-t.si (utdictumsest| nonder'ebus,.sed.
lis, secundum iiomen-.scilicei animalis; el rursus, <
d.einominibus.Jjbri-liujus inteiitio iCst.aGuriae._sMpii-
equus esl subslaniia animala-sensibilis, secundum P ' vocis: ,el jmn idessequiyocalioiie:tractavii-?aoquivocaj
nomen rurstis animalis, secundum' idem ,nair.i|ue ,inamque res ,sun,l.,aequiyocatio i\';ero«yocabulum.:Id«
animalis vocabtilum.equus alque Jiomo uniyoceprae- «.iTco» « quqniam ipsum jio,me.n(iiiljilAa. se lidlinet
dicantur.-Rursusexequiyocis.univocafiuntJiocmodo: 1sequivocaiionis,nisi diversae sintres de quibusJllud
si^quis Pyrrbum-Achillisjfilium-et .Pyrrhum Epiro- voeabuluni pi aidicetpr. ;Qufthea,nd.e,subsiantiamipsa
ten dicat "esse univocos, idcirco quod un_o.noroineet ,i .sequivo.catio<trahit, de ipsis\dig. ius jnclmalumtest.
Pyrrhi dicantur, et sint aninialia rationahilia atque jyidelur
J aulem;alius.esse jmod.us-eqiii.vocatloniSiqucm
mortalia. Hicsecundu:n nomen hominis reddiiadif- JAr,istolelespmnino;noji;r.ecipit.Jl:iin.sicui dicilnr pes
1
finitio, ex sequivoclsJecit univoca. Quod sj .secun- hominis, iia quoque dicilur pes navis, et pes nionlis,
dum nomen Pyrrhi diffini.tionisralio jungeretur yel 1quse.hujusmodi omnia «ecundum .translalionem di-
a parentibus v.ela palria,- dijersis eosopnrieret dif- cuntur.> Xranslatio yero nullius proprjetatis .est
finitioniljusterminari. Recte igitur additum esl, se- JQuare secundum translaiionem -aeqiiivoca.nunguaift
eundum nomen, idcjrco quod si aliler facla sjt diffi- 'sunt,, nisi prqpriis et .immutabiIibus;Subjeo!.se-nes vo-
nitio, stabiiis esse non poteril, et frequenler diver- 1cabulisappelientur. .Estautem4alis,eoiium -uniyersa,-
i(?j AN. MANL. SEY. BOETil 168
!is inspectio. Neque enim omnis "translatioab aequi- A al aliqua res alia panicipat, ipsa participatione sicut
vocatione sejungitur, sed ea lantum cum ad res ha-. re rem, ifa quoquenomeu adipiscilur,ut quidam homo,
bentes posiium yocabulum, ab alia jam nominata re quia q< justilia participat et rem quoque inde trahit et
. nomen ornalus causa transfertur, ut quia jam dicitur nc nomen, dicitur enim juslus. Ergo denominaliva -vo-
quidam auriga, dicitur eiiam gubernator, si quis cantur ca -juaecunquea principali nomine solo casu, id
ornatus gralia etan qui gubernalor esl dieal aurigam, est es sola transfiguralione discrepant. Nam cum sit
rion erit auriga nomen sequivocum, licel diversa, id nomen n< principale justilia, ab hoc transfiguralum no-
est, moderaloreiu currus navisque significet. Sed quo- men m justus efficitur. Ergo illa sunt denomiriativa
(ies res quidem vocabulo eget,,ab alia vero re quse quaeeunqueqi a principali nomine soio casu, id esl
vocabulum sumit, tunc ista translatio aequivocationis sc sola nominis discrepantia, secundum principale no-
retinet proprietalem, utex homine vivo ad picluram men m -habent appellationem. Tria sunt autem neces-
nomen hpminis dictum esl. Et de sequivocis hacte- ss saria,' ut denominaiiva vbcabula constiluantur: prius
' u' re participet, post ut nomine, postremo ' ut sit
ut
nus; nunc de univocis pertractemus.
DEUNIVOCIS. qj
qusedam nominis transfiguratio, ut cum aliquis dici-
L Univocaver.odtcunlur "li a forlitudine foflis, est enim qusedam fortiiudo
quorumnomen communeesl, Hur
'etsecunduriinomeneadem ratio substaniim,-ut aninial, BI qua qi fortis ille parlicipel, habet quoqiie nominis par-
homoalque bos, communienimnomineutrqque animali ticipationem, fortisenim dicitur. At vero esi qinedam
lia nuncupantur, et est substantimralio eadem. Siquis tr transfiguraiio, fortis enim et fortifudo non eisdem
tnim assignet ulriusque rationem quid utrumque sit, syllabis s. terminantur. Si quid vero sit qiiod re non
T/UOsint animalia, eamdem assignabitrationem. p
participet, neque"nohiine parficipare potest. Quare
. Post sequivoeorum diffinitionem ad univocorum qusecunque Pi re non participant,denominaiiva esse nori
terminum Iransitum fecit, in quibus nihil aliud dis- '
P
possunt. Rursus quoque, quae requidem parlicipant,
crepat, nisi quod sequivoca diffmitione disjrincia nomine n vero minime, ipsa quoque a denominativo-
sunt, univoca ipso quoque terminoc njurigunlur, sed *r| rum natura discreta sunt, ut si quis, cum sit virtus,
caeteraomnia qusecunqueiu aequivocorumdiffiniiione 'vvirlute ipsa participet, nulio eum alio nbmine nlsi
ilicia stint, in hac quoque uhivocorum designatione sl sapientem vocamus' Sed virlus et sapientia riomine
conveniunt. Nam quemadmodam in sequivocissecun- ''Iipso disjuricta suht, hicergore quidem participat,
dum nomenaequivocarum ferum diffinilio fiebaf, ita nomine n vero minime. .Quare sapiens a virlute deno-
quoque in univocis secundum nonien substaniiae ra- "minatus :l esse rion'dicilur, sed a sapienlia, qua scili-
tio assignabitur. Sunl autem uriivoca aut genera spe- cet c et partjcipat, et nomine jungiiur, et4ransfigura-
ciebus, aut species speciebus, genera speciebus, tit C] iione ': diversus est; rufsus si iransfiguralio non sit, tit
animal atque homo. Nam cum hominis gerius sit qusedam 1 mulier musica, panicipat quidem ipsa mu-
animal, dicilurhomo animal,'ergo et animal et homo slcse s disciplina, et dieitur musica. Htec igitur appei-
"anin.alia" nuncupantur. Secundum igilur commune lalio ' non est denominativa, "sedsequivoca, urio enim
nomen si utrosque diffinias, dicis animal esse sub- nomirieet T> disciplinaetipsa muliermusica dicitur.Quo-
ptantiam animaiamalque sensibilem., hominem quoniam ' r ergo similis lerminus syllabarum est,' et nomen
'
que*secundum id quod animal est, si substantiam E slmile, et nulla transfiguratio, denominaliva esse non
animaiam sensibilem dixeris, nihil in eo falsitalis in- poteruril.quare
T quidquid denohunaiivum essejdicifur,
venies. Species vero speciebus univocse sunt, quoe illud ' et re participabit et nomine, et aliqua transfi-
'uno aique eodem genere conlinentur, ut homo,, guratione i. vocabuli discrepabif. Hsec igitur qure ad
. equus alque bos, his commune genus est animal, et proedicamenia I necessaria credidit, pfsemisif..Multi-
Communinomine animalia nominantur. Ergo secun- voca ^ vero et diversivoca respuit, quod ad prsesentem
'
dumnomen unumquod illis commune est, animalis, tractatum titilia non putavit. Breviier tamen utraque
unaillius ratio diffinitionis aptabitur, omnia enim ' diffmienda
' sunt. Mullivoca sunt quorum plura no-
sunt substanliae animatse atque sensibiles. Secundum miiia ! una diffiniiio est, ut est scutum, clypeus : his
igitur posleriorem univocaiionis designationem Ari- D Denim
i plura nbmina, sed una diffmiiio est; et Marcus
stoteles qua speciebus species univocaesunt, ut homo Porlius Cato, his enim tot nominibus res una sub-
"
et bos, quse sub eodem stmt genere, sumpsit jecta j est. Diversificasunt quorum neque nomen idem
' "<
"exemplum. est, neque eadem diffinilio, ut homo, color, et quid-
DE DENOMINATIVIS. ' omnino a seet nominis nuncupatione et diffini-
' quid
Denominativavero dieuntur qumcunqueab aliquo tionis ' ratione discretum est.
solo differentiacasu secundum nomenkabent appella- JEorum qumdicuntur alia quidem secundum com-
tionem,ut a grammatica gramhiaticus, et a forlitudine plexionemdicuntur,
j alia vero sine complexione,et ea
fortis. {qum secmdum complexionemdicunlur sunt, ut homo
Hsecquoque diffinitio nihil habet obscurum. Casus. .currit, homovincii: ea vero
qum sine complezionedi-
enim antiqui nominabant aliquas nominum transfi- cuntur sttnl, ut homo,
bos,.currit, vincil.
gurationes, ut a jtistitia justus, a foriitudine for- Pusfquam de conjunctione difiinitionum alque 110-
tis, elc. flaec igitiir noniinis trimsfigurat io, casus ab miniim quaiitum ad prasens altinebat
opus, suffi-
Biitiquioribus"vbcabatur. Airjue ideo quotiescungue icienter exposuil quoniam deprioiis nominibus
priroa
'
109 INCATEGORI\S AJUSTOTELIS LIB. 1 i^>.
rerum genera significaritibusdiv.sio faeienda esi, nou Aaut a parliculariler iiiieiligatur^ nam -cuindico homo,- .
nomine, sed genere discrepantibus, riunc ostendii rem r dixi riniversalem, idcircoquod nomerihnc de
quid sil sine complexione cujiisliiiet vbcabuli faci;i' miillis
n individuisprsedicaltir : cum vcro dieo Socfa-
prolatio. Sine' complexione enim dicu.ilurquaeciinque lesvel ii Plaio, remdixi pariicnlaiem ;-quohiamSocra-
seeundum simplicem sonum'noTninis"profefuniur, ut tes>de t nudo sulfjecto diciinr : et aceidens quoque en-
liomo, equus ; bis enim i.x'lra iiibil adjunctum est. demmodo;
d nam ctini clixero scienii.ro, .fem pr6tu'i
Seenndum coroplexionemdictintur-qusecunqtiealiqua . uuniversaleni, idcirco quod seientia et degrariiitiaiie;.
conjunctione copulantur, ut aul Socrates aut' Plato, et e de rheiofica, et de nliis omnibus sub se" posith
vel qiurcunque seciindum aliqnod aecidens cojijiin. prsedicatur;
p si vefV -dixero Platdriis scienfiam, quor
giiniur. Namquia, verbi gratia . in Sbcratem venit am- - niam ti <unne accidens quod individua venil iridivi
bulalio, dicinitis :Soerates ambulat, eiest prolatio diiiim j fii, parliculafgin scienliarii dieo, mimque Pla-
ista secundum complexionem, -idcircp quia cum dieo , ilonis scieniia, sicut ipse Plalo, particulariscst; igiitlf
Socrates ambnlat, Socratem sum cum ambiilatione cqnoniam neqne subsianii.i ncque accidens rilloniodo
coniplexus. Quod- auiem ail: Eorum quae dieuiilur, profeiripolest,
j nisi in siio noriiineatit universalital s
nihil aliud demonslrave vultnisi de primis-rerum ^vim, aul "particiilaritaiisinduiit, recte in quatuor di--
vocabulishujiis Iibelli disposui.sse traciaium: 4\eruro {',,'<visiofacia ?>st,ut si omriis res aut substanlia' atii
enim vocabulasunt quaedicunlur, ipsaeninrproprie ;iiccidens, et fiorum aut"'universali^, "putparticularis.
nominamus. . -~ Ex '. his igilur quatuorfiunt complexiones. Nam cum
Eorum qum sunl aiia-de-subjeclo quodam dkuntur, venerit universalilas in substaniiam,-fit riniversalis
m subjeclo-veronnl[~ suni : ut homo de subjecto qui- ;suJistantia, ut est homo vel animal. Universale ati?
dem dicilttr atiijuohomine, in subjeclo atttem nuilo esl. - tem estquod aplum estde pluribus praedicari. Parti-
Alia in subjecloquidemsunl, de subjeclo autem nullo cWare < vero quod de fiullo subjecto pfaedicalur. Eigo
dictinlur. lri~-subiccloauiem esse dko, quod cum in esl una complexio univcrsalitaiis el"sitl.stanii_e, ut
nliquo non sicul qiimdamparssil, impossibile est sine sit i subslauiia universal s. Si vero-particularitas sub-
to esse inquo' est : ul qumdamgidmmatica in subjecto slantiae >• coi.uletur, fil substanlia parficularis, ut est
>
sjtiidetnesl, in anima, de subjectoauiem nullo dicilur, Socrates.velPlaio.elquidquidinsubsiantiaindividuum
el quoddnm album in subjeclpesl corpore (omnis enim reperiiur. Aicum misceturuniversalitas aciidenii, lit
color incorpore esi), de bdbjecto"aulem nulto dkilur. accidens universale, nl scienlia,qureeum .it accidens,
Alia el de subjeclo quodam dkitnlur, el in subjecto etpraeteranimam cui accidit esse non-possit, tanien
sunl : «( scienlia ._. subjecloquidein esl' inanima, de " universalis.cstquod de subjecta gramihaiiea vel aliis
subjeco autem dicilur, ul de hac grammaika. Alia C speciebus piaedieari potest. Cum vefo particularilas
neque in subjeclosnni neque de subjecto dicunlur, «l accidenti ; conjunginir, fit accideris particulare, ut'
"
aliquis lionw, vel aliquis equtis: nullum enim horum Platonis vel Arislofe is scienlia. Fiunt enim qnalui r
nequein subfecloesi, nrque de subjecio dicilur: Sim- > coinplexiones, sulj»ian'tiauniversalis, subslantia par-
pHcileraiitemqumsunl individuael numero singularia, ticularis,- accidens univefsale, accidens particularc.
de nullo subjeclo dkiinlur : in subjscto aulem titliil . Ui aiilem aceidens in substaiviia.nafuraro uaiiseai,
prohibelliorum aliqua esse, qucrdaih enim grammalica velsubsiaiiiia in accidens, fieri nullo roodo potest/et
in subjeclocst, de snbjecioautem nullo dicilur. accidens quiileiif venit in fubsianliam, sed hon n'i
Hic Aristoteles sermonum omuiiini muliitudinem substanlia fiat. neque eniin quoniam color quod est
inparvissiniam colligiLdivisionem. Nam quodreruin aecidens venitin snbslaiiliara, idcirco color jam'snb-
vocabulaindecem praedicamentadisiribui(,"m.ijorhac sianlia"est. Nee quoniam subslantiasuscipit colorem.
divisinne non potest inveniri, nihil enim esse poleril idcirco colorjara snbsianiia fil. Quareneque sub-
quod huic divisioniundecimnm adjici queal. Omnis stanlia in accideniis, neque accidens in. SulistaMiil.F'
eriimres aut substantia esi, aut quaiititas, aul qnali- naturam transil. At vero ncc pariicula.ilas,yffe%imP~
. . ff "•/ t>-~,
tas, aut ad aliquid, aul facere, aut pali, aut quando, versalitas in se transeunl. Namque universffitasppj-/
,'aut ubi, aul habere, aut silus; quocirca lot crtint " lest de panicularitaie praedicari, ut aiiim|S3'e,._3o-
etiam sermones"qui ista.sigriificenl, et lisecest ma- erate vel Plaione, et panicularilas suscipieUifiiyer^;
xima divisio, cui ulira nihil possit adjungi__:parvis- salilalis praedicafionem, sed non ut uiiiversnlU^/Stu 1
sima vero esl qurc fu iu quatuor, in subsianiiam et pariicularilas,"nec rursus ut quod parliculare est"
accidens, et universale el parlictilare. Omnis enim universalilas fiat. Ergoquafuor complexio.ies, uhi-
res aut subsianlia est, aut accidens, atil universalis, versalem substaiiiiam, universale accidens, paflicu-
aut panlicularis. Sicui ergo decem superioribusriihil lar.em substantiam, parliculare accidens Aristoleles
addi poteiat, ita ex his quatuor riiliil demi. Naro ne- disponcre cupiens, non eorum nomina, sed descrip-
que minor u!la diyisio his qnatuor; fieri, poiesl, nee tiones apposuit. El quoniam geiieralissimornm geiie-
iriajbr quam si "denario limite pfaedicamenlaclati- runi diffinitionesnon poleral invenire, descripiibni-
dantur. Cur autem in his qualuor divisio facla est, bus usus est his, id subslan'i:mi esse dicens quod
paucis evponam. Prima"quidem lerum est oinniuin in subjeclo nonesset, accidens vero qtiod in subje-
divisib in subsiantiam atque accideris. Sed quoniain cio esset. Omne nauique aeeidens in sulijeeto est, ji| •
subslantia pfoferri non pptest nisi aul universaliter colorin corporeTsciiitUiainanima, et subjeclain ha»
'
PATROL LXIV. 6 . •
' AN. MANL. SEV. BOETIl.
i7_ 172
:iet srilislaniiam omne aceidcns. Si quis eium sub-A flicriaris-esl; qtiemailinodumenim ipse Aristarcliiis
Staniiam tollat., accidens non erit. Quare subslaniia ci de nullo snbjectodiciluf; ilaqiibque ejns gramma-
locusquidaniiestnbi accideniis valeat ,natura consi,- lica i de nullo- subjecto prsedicatitr. Non aulem dicit
_lcre. Ipsa yerp subsianiia per se corisiat, aiqne ideo quod q ipsa grammalica particularis est, sed qimdqiiae-
dicifur snbslaiuia, ncc iillo-sulvjeclQ. alio i.ilitiir, sed damTjrammatiea,
(] ,id est alieujus hominis Jridividui
cunciis ipsa subslaniia est. Alioqui si stibslanija in grammafica, g quam scilicef homo pariicnlarispropiia '
ullo subjecio esse posset, esset accid.ens.0mne enini .iTlinel r cognifioue. El quoniam incorporale accidens
acciilens in subjecto esi, et quidquid in subjecloest, posultquod
_ anim.e acciiieret, id est granimalicam,"
illud est acddcn';. Quod si substantia esselIn aiiquo eqtiae esscl in anijn.i.ponit quoque aliu 1 exemplum
suhjecio, coniiiiuo (ieret accidens,-_sed subsianlia- ccorporaie; ait euim elquoddam allmm in subjecio
accidens esse non potest, sicut siyira docnimus. esl c corpore, omnis enim color est in coqiore'.: bic
Qnare qiioniain accideus in suijjeetoest, subslaniia cquoquc non-.omne album dicit csseparticulare, sed
yero aecidens nonct, substanlia in .sulijecio non 'quod ad ii>fljviibmmcOrpus aJbtim venil. Probatur '
est. Universalitalis-.vefo. descriplio. est.de sultje- (quoque particulare albmn insubjecio esse boc modo_,
,cio pr-Cdicari. Omnis namque univcrsali.fasde sulije- nam > color quotl genus est albi vel cujusdam alhi in
Ciisparlicularilius praedicalur, nam qunniam univer- iJf( jcorpore esi, ct est in subjecto. Quare.-cujus gemis
sale cstatiimal, vel homo, de Soonie.praedicafur in '_ -iu i subjecto esl, i sum quoque in siibjecto est. Om-
Plalon . Dicilur enim Socrale. ajiinial atque homn. nes ' enim species vel individnaproprio gerere conti-
Et quoiiiam,4in!.versaleest nccidens-sciemia, dicilur 'nentur, et ejusdem habenl naluram. Quoniam vero
de siibjecla grammatiea , grammatica enim scienlia esse < irialjquo "mnltis d.ciiur modis, quid velit-Aris-
est.- Particuiaritas vero quoniam ipsa est rerum ulli- 'toleles ostendeie essein subjecio, paucis absolvam.
. niadtti il esiiilisuh_ectiim,deiitillosur>jeet6proedi- Dicitur ' onim esse aliquid in aliquo novem niodis,
ral.ur; nam quoniam universalitas de subjeclo prse- dicimus ( enim esse aliqtiid in loco, ut in foro vel in
*
dicattir, parlicularilas vero universaliias non est, tliealro. Dicimus quoque esse in aliqno, ut in aliqtio
de -noa Ui-i ^vase,uf,-,triticum in modio. Dicitur cliam-esse in ali-
par:iciilaiitas subjecto pr-edicabiiur,
enim res discrep.int-;etdiffinilio discrepabii, ita quo- 'quo velut pars iu lolo, ut manus incorpore. Dicittii'
'
esse in aiiquo, veiui loium in parlibus, ut corpus in
que in his,, nam quoniam discrcpal substanlia et ac- omnibus ' suis parlibns. Rursus velnt in geifere spe-
cidens, diffiniiiones quoque eorum discrepahiint. Ut
utiii animali bonio, vel genus in speciebus suis.
quo.niam est accidens in subjecto, eril subslaolii «es,
non In subjecto. Et quoniam universalilas de" sub Dicimus quoque esse in nliguo, velul aliquid in fine
esse, ut_quoniara bonae vitae linis beaiitudo esi, si
jeclo praedicatur, pajlieularitas autem ab univer- GI '
salilate discrepai, de subjecto non praedicatur. Iias qu;s sit beaius, iri fine e.y, sciiicet bonaeviise. Dic';-
Aristoteles ifa mus quoque ess-;iii aliquo ul in quolibet potenie, ut
igilur Jiujusmodi deseripliones permi- in imperaloreesse regiiiien civiiatis. Dieimus qua-
-scuit dicens : Eorum -quse sunt, alia de subjecto
que yelul formamin materia, ut similiiudinem Acbilr
quodam diciintur, in suhjecto yero nullo sunt, vo- lis in aere velin marmore. '
lens scilicet -universalem substanliain demonstraro, Novem igiiur modis ali-
-Nam"qiiod dixit de subjeeto dicuntur, universale est, quid in'a!iquo esse dicitur, ut in loco, ut in vase, ,ut
pars in tofo, ut totuin in pariibus, nt in geneie spe-
^quod vero ait in subjecto nullo. sunt, substantia : c'nis, ut in speciebns nt in fine, ut iri impe-
ait de
qusedam subjeclo dici, in subjecto genns,
«ergoquod utin materia founa. Horum igitur Arisioleles
vero nullo esse, =universalem substanliam demon- ratore,
tria sola commemorat, sed duo in unum conjuncta,
slrare <outendit: ut euim sacpius dictum est, quod
aliud separatum. Ait enim : In subjecio auiem esse
de subjecto dicitur, universale est; quod in nuJlo
dico quorf, ciim in aliquo sit, iion sicutqiia.dam pars,
.-subjecio est, subslanlia. Hsecjuncta, Id est de sub-
impossibile est esse-sine eo in quo esl. Sensus autem
jeclo quodam dici, et in subjecto nullo esse; univer- talis est: IIoc,
salem substainiam demonstrant. Post universalem inqi.it, dico esse accidens, quod sit
-• • - in id est qiiod ita sil in aliero, ut pars ejns
stibstantiam particulare accidens posuit diceiis : Alia ur.) 'nonsubjeclo,sit et sine aliquo subjecto esse non possit, ut,
in
auieni^ subjecto quidem sunt, de subjecto auiem
verbi color cum in corpore nulla pars corpo-
nullo dicunlur. Nam quod ait in subjecto sunt, acci- ris gratia,
- dens monstrat, quod vero addidit, de subjeeto auiem est, et si color a corpore separatur, color nusquam
esi. Omnis enim co!orin solocorpore esl. Ergo illud
nullo dicuntur, particulare. Accidens enim in sub- -esl
accidens qtiod semper ita in subjeclo est altero,
jecto esl, particularitas de nuljo subjecto praadica- ut ejus pars non sil, ut ctim ab eo in quo est separa-
lur. Ergo queecunque res ipsa quidem in subjeeto
ad hihiluni redigalur, et per se sine allerius
est, sed si de .nullo subjeeto praeilicalur, accidens tiir,
est particulare, ut est qusedam grammatica,. id est subjecto e.se non possit. Quodautem ait ut rion sit
sicut aliqua pars, ab ea scilicet significationein ali-
Aristarchi, vel alicujus hominis individua gramma- quo consistendi dividere voluit, secundum
lica : illa enim quoniam individui hominis, ipsa partes in toto esse quam
dicimus, non enim lale est sub-
quoque facla est iniiividuaet parlicularis; ergo quo- jeclum, ut ejus accidens pars sit. Quod vero dicjt,
niam quaedam grammafica in anima esl, accidens impossibile csi esse sine eo in quo e.st, ab e'a scilicet
. est, et quoniam denullo subjecto.pra-dicatur.par- significatione divisii, quse es.t esse aliquid in vasi.
175 IN CATEGORIAS.ARISTOTELISLIB. I. 17i
vel in loco; quod eniin in vase vel in locoest a - vase A.dutn
d propiias rationes d.ffinilipnesqiie conlcxu.t.
vel loco poterit separari, ut iritie.um qunuin roodio Nam !S pro substantia universali posuit, quod in sub
e_l, potest a niodio segregari, et honio a theatro jecto y non est, el de subjecio prsedicatur : pro acci-
discedere. accideris vero ab eo in quo est segregari cdenii cd p.rticulaii dixit, quod in.siibjecto esl, et iiu
non polest. Quare solas tres posuit significaliones,ii! subjecto'
s iioii. pracdicaiur. Accidens vero universa1.!
est secumlum qiiam in vase, vel in loco dicilur esse, per p boe designavitquod ait, qiiod et iu subjecto est,
et secundum quam pars in loto est. Sed ul in vase et e de subjeclo dicitur. Prropariiculari s.ubstaiitia in- ,
"
et ut in loco ima senienlia distribuit dicens, impos- tterposuit, quod nec in subjectbest, nec de subjecto
sibile est esse sine eo in quo esi. Sed- fonasse quis prsedicatuf:
_: simpliciier autem quaj sunt imlividira
tiicat non esse diffinilioiiemveram, illa esse in sub- et e nuniero singularia de subjcclo-iiullo d:ciinlur;- in
jeelo quae sic sint in alio non ut sint paries, et sirie ssubjecto autemniliil ea piohibel esse, qitsedamenim
eo in quo sint e>se non possint. Socrates enim vel sgramniatica in sulijecio esi. Oinnis •pailicuiariias
homo quilibef cum accidens non sil, latneri seinper aut s subslanlja erit aut accidens-; nam cum dico So-
in loco est et sine loco esse non poiest. Quibus re- ccratemj Jndividuam ,et partitnlafem sigijificavisnb-
spondendum est quod Socrates loca poterit permu- staniiam s ; cum dico quamdam grammaticam, indi-
tare, et esse prseter iocum in quo fuit: et poslremo Rj viduum
i et parliculare accidens djxi. Iudividua.aulem
si intelligentiacapiamus,.per se subsislit, accidentia sunt s qiiae neqiie in alias species dividi possi.ntrne»
vero per se ipsa rion conslaiu. Sed si quis quoque < que in alia individua. Nam quemadniodiim-aniinal
objiciat posse locimi accidenlia permulare., malum dividilnr( in speri.es, liominem.atqtie eqiium, hoino
namquesi in manu leneaiur, manus mali odore com- aulem : in singulos homines, id' est 'in Socratem-et
plelur, adeo odor quod est accideps, in aliud sub- Plntouem 1 et caeleros, sic PJalo et Socrates non divi-
jeclum lransire poiest. Sed non hoc ait Arisibleles, diinliir;
( iti alios. Alque lioc idem de aceidenlibus
quoniam"mutare accidens locum non potest, nec iia dici ( convenit: uam quemadmodiimscienlia dividilnr
dixit impossibile esse sine eo in quo erat, sed sine in i species, grammalicam el rlieloricam, grammatica
eo in quo esl, hoc erinnsignifirai inuiare quideui vero > ipsa-in parliciilares grainrnaticas, quas scilicet
posse locum, sed sine aliquo siibjecio non pos«e pariiculares
) lioriiines"norunt.,sic~ ipsa pariicularis
subsistere. Quare reclaest aique inlegra" diffiniiio gTamiriatica
_ in particulares- gramniafieas mn se-
ejus quod in subjeclo est, quod ita sit iu allero no.i calur.
( Ergo individua sunt quaecunqiie simt nu-
sicut qusedampars, et ifnpossibilesit esse sine eo in mero i singularia, et -in nullas alias inultiiudiiies
quo est,- secundum atitem illam signifieationem dir- secundum
f speciesyel secundum indiyidua dividun-
lurii.est secundum quaro formam in materia esse di- C_ tur. ' Omne indiyiduuiii, quoniam parliculare est,
cimiis. Namqueforma, si in maieriasil, perseip-am < de subjeclo non praedicalur; omne autem qnod
nulla raiione consistit. Poslqua.m igilur particulare de < subjecto non prsedicatur, aut subsiantia erit, ut
ascideris quid esset ostendit dicens,.quod in subjecio Plato,
] aut accidens, ut quaedamgrammatica. Ex Jiis
est et de subjecto nnn praedicatur, et in subjeclo iergoparlicularibuSjSubslanliascilicetatqueaccidenti,
consisteniisrci di.finiiionemreddit dicens, quod eum iqifsede subricto nnn pra-dicaiuur, substantia qnidem
• in aliqud sit non sictit quaedampars, irojiossibileest nec j in subjecio est, accidens vero in sulijecto esi.-
esse sine eo in quo est. Ad universale accidens Iia ] illa individna quse substantne-suni in subjeeto
continenli disputatione revertilur quod delinit hoc esse i non poiertint, alia vero individuaqiiaeseciindiim
modo. Namquepost ejus rei quauin subjecto est dif- acsidenfis
i naturam dicunttir, illa in-subjecloessenibil-
fiiiiiionein, et post parlicularis accidenlis exempla, prohibet. Atque hoc est quod ail. Simpliciler.auiem
ad universaleaccidens transitum fecit, inquiens alia qiiae sunt individua et numero singiilaria, de nullo
esse quse in subjecln sint,"et de subjecio praedicen- subjeelo dicuntur, in subjecio.autem ea nihil prohibet
tur, quod scilicet accidens universale significet: nam eorum aliqua esse. 'Qusedainenim gramniatica iu
quoniam de subjecio dicitur, universale csl,lquo-- snbjectoesi, de subjecio aiiiem nullo dicilur. Hoc
niam in subjecto est, accidens; in subjecio ergoD) enlm i maluit demonslrare, et accidenlibtisel.sul.stan-
esse,-et de subjecto pfsedicari, universale accidens tiis paniciilaribus hoc esse comiiiune, qupd de sub- .
monstrat. Hujus quoque complexionis convenieritia jceio nou praedicaniurl Hoc enim dixit. Simpliciier
proponit exempla : ait enim scientiam in suhjecto aulem qu;e sunt individuaet nuniero singiilaria, <l«
esse, in anima; nflmnisi anima sil in qna sit, scien- ,niillb subjeclo dicuniur. Subaudiendo, .scilicet sive
lia nulla est, idcireo quod scienlia actus est "anim:ev s bsiantiae sint sivc accidentia, sed nonomnia indi-
narri ea quae sunl' inanimaia dihil seiutit. Hinc se- vidua nonsunlin suhjecfo. lndividua enim acciden-
"quitur subsianliaeparjicularis propositio, quam sci- l.ia in subjecto esse niliil. prohibel.-Qusedam.eniin
licet ila declarat, quod neque in subjecto sit, neque grammatica cum sit individua et de subjeclo non
de subjeclo prsedicetur, nam quod in subjeclo non praedicetiir,tamen in subjecto esi, id est in aniuia. .
'esl, sulisi.uiiia est, et quod de subjecto non praedi- Sedut congregatim dicaiur, sensns lmjusinodiest,
catur^pariicularitas. Ulraque igiiurresde subjeeto omniaquidem qiise.sunquesunt individua,desubjecln
jion pracdicari, et in subjecto non esse, parlicularis quidem ntillo dicuntur, sed non oimiia non suut iu
est substanlia.lles igilur qualuor cuni propria com- , subjecto.Nam cum parlicularis subsianlia in mbjeclo
pl>'xionenpri secundum propria nominn, s.edêcuu- non.sii, m PJalo, particulare tamen ae.cidensin sub-
' ' " '
il% AN: MANL.SEV.-ROETII 176
jcelo fcsl, ul quxdam gfaimiiatiui in auiina. Illud A homiiie pnedicatur, sed non in eo quod qtiid sji,
quoquerriagiiaattentioncnotandumest, quis siihujus niiin cuin album sitaccidens, hoino substaniia, acci-
ordo propositi. Nam cuni sintquaiuor complexiones, dens de subslantia in eo qnod quid sil pradicari non
factseex qualuor. rebiis, quafum duae natura discre- potesl, ergo ista proedicaiiosecuiidum acciilens dici-
pant, ut subsfaiilia et accidens, duao quaiitltate, ut . lur. __esubjecto vero praedicare est, quoties altera
pariiculariias et universalitas,conjiinctis composiiis- res de altera in ipsa subsiantia pr_edicatur, ut ani-
ijue bis qualuor omnibus, dissentienlem lateribus malde bomine ; nain quoniam aniinal et substaniia
disposilione.m fecit.Posuit enim prius substantiam est, et genus bomitiis, idchco in to quod quid sit de
universalem dice.is, quod-in siilvjectonon esl et de homine praedicatur.Quare illa sola desubjeclo prae-
subjecfodicitur. Posl hanc primam posilionem totis dicari dicunliir qu.ecunque in cnjuslibet rei subsian-
discrepanlem rebus, rero snbdit, id est accidens par- tia ei in diilinitione pouun:ur; ergo qiioiiescunqiie
lieulare, quod in subjeclo essel, et de subjecto non hujusmodifuerit prsedicatio,ut alierum de allero ut"
. praedicatur. Nam cum accidens dixil, a substanfia de subjcclopraodicetiir, id estut de ejus substantia
disgregavit, qund parliculare addidit ab universali dicalur, ut animal de honiine, banc proprieiatein
disjunxit.-Rursus ex aliolal-.re disposiiilin divisione evenire necesse esi, nl si de eo qubd prsedicatuf,
accidens universale, dicens quod in' subjeclo est, et R quidpiani ut de subjecio, id est ejus'subs!antia, pia?-
de subjecto pradiealur, et ultimo subsiaiiiiain parti- dicetiir,necessaiio idem hocquod de pfaedicatodici. -
cularem conlrariamsuperioriaccideuli-dixit,quod ne- - lur, dicatur etiam de prsedieati subjecto, ut bomo
que in subjectoest, neque de subjectopraedicatur,sub- .prsedicaturquidem de Socrate in eo quod quid sit.
staniiseparticularitatemuniversalitatiaceideniis oppo- Inlerroganlibus enim quid sil- Socrates, hominem
nens,.Sed ut planiusquod dicimussit, figuramde.cri - _ respondemus. At vero de ipso bomine ineo. quod
ptionemquesubjecimusin qua superius lalus subsian- qrid sil animal dicitur, in subslantia eriroi homi.
tia accidentique notavirous, ieliquum parlicularitaiis nis animal praedicatur,alque iia fii ut animal quidem
et univcrsalitafis titul.o inscripsimus, Arisloielicain de homine, homo vero de Socraie in eoquod quid
loiiiplrxioiiemangiilariier.el per latera designantes. sil, ut de subjecto praedicentur. Ergo quoniam ista
consequcnlia, el animal de Socrate in .eo qôdquid
sit pradi&ibitur. Potcst cnim dici inlerrogaiitibus
quid eslSocraies, aniiiia!. Ergo manifesiiKiiestquod
si quares de alia ut de subjecto praediceiur,ul liomo
de Socrate,.de eadem vero re qnae praedicaliir, de
liomine, sciMcetaliarursus superior, ul de subjecio
pra-d.eeiur, ui aiiiinal, necesseerit et banceamdem
de subjecloejns de quo ipsum dicilur praedicari, ut
animal de Soctaie, Socraies nanique ûbjectiis est •
bomini, de quo animal pra.dicatur. Ergo conslat lm-
jusmodi diffiuitio qua:dicit,quoties alierum de altero
pradicatiir ut, de subjecto, si quid sit qtiodde eo
quod prredicanir in eo quod quidsiiiJici-possit; boe
idemipsnm de eo quod pritis subjecium 'eral possit
pradicari. Sed foriassequisquam dicat miniineverum -
esse qi;od dicium^st, nam cuin honiode Socrate prae,
Qitantloolter m de alteroprwdicalur ut de subjec o, dicclur , Socraies enim homo esi, de bomine vero
qamcmiqtiede eo quod prmdieatttr dicnnlur. omnia species,homoenim specieseH, Soerales speeies essa
eliam desubjeciodkuntur, ut homoprcedicalurdequo- nondiciiur. F.t rnrsns cum auimal de liomine prsedi- .
damhomine, animalverode homine.ergo et dequodam celur, de animali verogenus, aniinal en:m genus cst,
liomineanimal prmdicabitur, ' quidam enim liomo, ei >homo
homo-eslel animal. generis vocabulocarel, non eniiu dicilur homo
Cum superiusde his qiinein Mibjeclosuiii, ld est . esse genus, homo cniin genus non est, sed lanlum
de accidenlibus loquereltir, diffinitionem corisiilulse species.His dicendum e.l quod niinns adverterint
in subjecto rei, et praelersubjeetuni nullo .modoper- illain esse dillinilionem de subjeclo praedicalionis,
manentis, in media traclatione disposuit, diceus quse in-eo quod quid sit ununiquodqne el in ejus
illud esse quod neque pars esset ali.ujus, nec sine subsiantia prsedlcareiur, nunc aniem specicsdel.-o-
subjecio posset ullo modo permanere. Patefaclo igi- m;ne non in eo qund quidsit.pracdicatur.Nequecnim .
lur quid sit essein subjeclo, nunc quid sit praedicar.i si qttis bouiinisdiffiniiioneihrpddai speciemnomina- .
de subjeelo declarat. Duobus enim modis prsedica- vii, sed designaiivum nomen est tantum, utrum de
tiones fiunt, uno secundiimaccidens,aliodesubjeclo: pluribus specie differentihus praedicetur hoc nomen .
de Iiominenamque prsedicalur album, diciiur enim quod est liomo,an'certe lantum de soiis individuis.!
homo albus, rursus de eodemhominepraedicaturani- Narn quoniara de individuis solis homo prac.dic.eiur,
mal,,dicitur enim homo animal. Sed illa prior prse- idcirco species diciiur, el quoniam de specie differen-
dicatio, qnre est, llomo albus est, secundum accidens lilius animal dicilur, idcirco animaljgenusvocamus;
est, namque aecidens; quod cst album, desubjecto - Et sunt quodammodonominumnomina.Qinrcneque
m m ( AT.EG01UASARISTOTELIS LIB. 1 17S.
genus de animali,- neque speeics tle hominc, in co A subsianliam quideiri speciesesj,.ad. honiiitem.yero•
quod quidsil prsedicalur,sed taiiltiui designanl, qno- genus. Decem igilur prsedicamentorum significatio
' modo liomo et animal de uiliilnliud demonstfat nisi rerum decem geriera.quse
sulijeetis( ut dictum est)
propriis pra_deeutur.-Ergo non esl mirandiirn si.ad _
generaiissima.nominamus. Ergoquoties.genera gerie- -
eoium subjecium quaede subjeclo dicuniur ejus prse- :ralissima.discrcpant, eor-umquoque species discrepa-
dicali- quod desubjeclo nou dieilur;prsedic;Uio per- ;buni-;-et quoties species discrepant, quoriiimudiffe-
veniri nrtiipotest.' - :rentiis-disjunguntur- alque inforrnanlur, differentta.
Diversorumgenerumet non suballernaiim positorum,_ iquoque diversarum specierum.discrep.bunt. Animal
divers_j_ secundumspsciem suitl differenlim,.ulanimalis namque et s.cieulia, qurmiam est ahimal snbslaniiai
elscientim, aiimialissiquideiridifferetitimsunl,ttlgres- . scientia vero ad aliquid.-quoniamque gerius animali.s
sibile, volalile, bipes el aqualile, scientimver.o. nuUa est subslantla, el genus scientise est adaliquid, orrini
harum esl,-nequeeniin scientia a scientia diffetl in eo substanlise.a
j se ratione-dlscreta. sunt, etdiffer.entise
quod esllripes. Suballernorumvero generuihnikit pro- quoquescieniise alque anioialisomnibus qualilatibus
hibel eqsdemcsse differenlias, supefiora enim de infe- disjunguntur. Es.t namque differen.iia.animaiis, bipes
rioribits prmdicanlur, quare qumcunquefperint prmdi-- et quadrupes, animal euiin ab alio animali differt;,.
cali differenlimerunt emdemet stibjecti. . ___.
.quod-hnc quidem. bipes sit, ul liomo vel avis, illud
- Cum.mnliis modis geiiusdicatu'r,solum quod nunc vero quadrupes, ut equus alque bos; illud vero mul--
traciari eonvenit as|umamus. Dicitur enim geiuis tipes.-ut formica.vel apis.-Sed. scieniia differentias^
quod de pluribrisspecie differentibus in eo quod quid bujiismodi non liabet, neque enim scientiaa scientia;
sit proedicatur,ut. animal praedicatur de hoiriine, et differt in eo-quod bipes est. Quare consial quolies ^
deeqtio, et decane, et de bove, et de cseteris, quse diversa snnlgenera, specierum q"uoquedifferentias -
omnia specie ipsa a se discreta. suni. Species vero esse discrelas. Al lioc est quod ai.t. Diversorum ge-
esl quod depluribus numero differentibus in eo quod , jnerum e"trion subalternatim posiiorum diversas se-
quid sil praedicatiir, tithomo prsedicatur de Oalone, cundum i speeiem differenlias esse. Et hoc exempli -
Socraie, Piatone, Virgilio, Cicerone, et de singulis ;adjectione fiimavil dicens : Animalis et scieniiae di-
liominibus,qui specie ipsa non differunt, sed lanium . versas esse differentias, nam cum sit bipes aninialis
a se numero dislant. Diffcrentia vero est qusc sub differentia, scieiitiae rion est. Et hoc quidem de *di-.
eodem genere posiias species propria. qualitate dis- versis generibus dictum.est, id esl, quse.subalter.ua-.
terminat,.nain cum equus et homo quantumad genus . non siiiit. Quod si subalterna.sunt genera, nihil pro-
unum sint (ulerque enim animalest), differentia ra- hibet-alias easdem essediffereniias, alias diversas,..
lionaliset irralionalis utrosque" disjungit ac discer- C •utavis est species animalis, et rursus est genus corvi,._
iiil. Qualitate enim quadam - rationabilita is et irra- ei esl subaliernum genus, av.is. Sed.animalis diffe-
lionabiliialisuterqtiea firoprisesubslanlised.ffiiiilioiie renlise sunt- rationalis. atque. irraiionalis, avis, vero>
--disseiiiiiint. Ergo differeruia est qus) de-pluribus - differentia ralionalis non.est", Nulla enim avis abalia
specie differentihusin eo quod quale sit praeilicatur. _avidiffert, quod sit ralionalis; ergo hoc locb'non
Namquehaecipsa differentia quse est irrationabilitas sunt eaedenKsubalternorum-generum.-differentioe.Si
de muli.sspeciedifferenlibuspra.dicalur,ut de cygno, -^quisvero hasgeneris,.id estanimalis differentias di-
el equo, et pisee.quae oronia a se cnm specie ipsa cai-, ut animalium alia sunl quse pascan'ur herbis,
dissentiant, irraiionabilitalis latnen qualitate con- aliaquoc sehiinibus, alia quaecarnibus, h_odifferentiae
jiincta sunt. Sed non in omnibus differeiuia depluri- --conveniunt in subalterno genere, videlicet in ayi.;
bus speciedifferenlilius prsedicatiir. Sunt eniroquse- namque avium sunr aliae quse seminibus vescuntur,.
dam quse non nisi de una specie prsedicantur, ut alise quse heibis, aliae qu3& carnibus, ut .vuliur et
graviias-de sola -lerra.Jevitas de solo igne, proprri niilvus; ergo in subalternis generibus nihil. prohibet,
•dicitur. At vero nec species-semper de pluribus easdem-esê differentias, et iferum discrepare; hoe
numero differentibusprscdicatur; niundienim species aufem idcirco evenil, quia qlia?de prsedicato.dicun-
de uno solo munda diciltir, et pbcenicis speeies de -D ' lur possunlde subjecto prscdicari. Quare quod dici-
nna tanlum pbcenice, sedîdcirco ifa diffiniia est, tur de genere, potest etiam diclde specie, aiquehoo
qtiodfrequeuiius differeniia de pluribus specie diffe- - est quod ait: Subalferiior.umvero_generumnihilp.ro-
remrbus pr;edicalur quaui de uno. Eodemque modo hjbel easdem esse differenti.as.Superiora enim de
et .«-peciesfrequentius invenimr de pluribus numero inferioribus gcneribus prscdicanlur; sed cum diceret
tlifferiihiibiispr_edicari, quam de una laiuum re ae nibil prohibel easdem esse differenjtias,hoc qnodam
singulari. His iia positis, suni qua_damgenera, quse modo voluit demonstrare esse quasdam easdem dif.
generalissima nuncupaiilur, quirius genus inveniri ferenlias, alias vero-posse, esse diversas, cui rem"
iion pbssit, sunt speeies quibus alias shbjectas species conirariam_in:u!isse videtur. cum dicit:Quare qua>
uullus inveniet. Jnler. ulraqne autemsunl alia quae cunque jira>dicati differentise fuerint, eaedem efunl
- subaherna genera nominanlur, quaesuperiorum qui- ._ etiam subjecli: nam curiiillic dixissel, nihil prohibel
• dem specie. suut, posteriorum vero gehera ut sub- ..esse - easdero differeniias genefiim subalternoium,
-siaiuia genus quidem est generalissimum, ut ejus -. liic omnes easdcm esse declarai, dicit enim;: Quse-
genus inveniri non possit, homo vero species^st; ut eunque fueriiit differenfiae prsedicati, easdem eliam
ejus-species alia reperiri non valeat. Animal vero ad subjecti esse; alque hsec.res plures maxiniis illigavij.
179' AN. luANL. SEV. BOETH - - 180
rrroribiis, ui eirieiidaiidumcrcderenl locum non"ut A1 pra.dicenfur, ad quodcuuqneiit subjeclo praeilicatur
esset ila. Quare qnaecuiiqiieprxdicali diffeieniiae- llnd qund ipsce differeniiaeinformanl, -de eo ut de
f leiint, e'a_tlemeruiit eliam subjecti, sed ut liocniodo. -.ubjectopr_-dicabuniui',el de eo non praedicari 11011
Qnare quaecuiiquesubjecli differeniiaefuerinl, eaedeni possunt. Quare niiiil est iu bujusmodi thedremale
>'.ninteliam pra^dicati. Sedlioc abjiciendumesi,.ne- quod ullo~modo.debeat emendari.
ijue eniin fieri potest ul in rem superioneinpra_dic:i- Eorum quidemqum secundumnullam coniplexionem
lio jiosterioris redundet. Nam cu.ii dicitur, qua.eun- dicuniur, shtgultim aul ittbslanliam significat, aut
que subjecli ftierini d.ffereiitiae,escdenieruiu p'_edi- quantilalem, aut quatitalem-,aut ad aliquid, aut ubi,
cali, boc scilii'el signilicatur, ut pru.dic.ilio subjecti anl qudndo,aut siliim, aut liabere, aul facere, aul pali.
redeal in pr.idicaliiiii, quod fieri nnn polest. Sed di- Est autem substanlia ut figuraliler dkalur,' ul homo,
cenduni esl qu<idsimt nliacdifierenlia. qua: ilicuumr cquus. Quaiiiitas, ut bicubilum,iricubilum. Qualitas,
<-onipleiiv_e prsc.dicaiiet cujuslibel illius speciem in- ut album, grainiitalicum.Ad aliquid, ul duplum, dimi-
IbrinaiUfis,quai communi nomiiiespeeificseiioirinaii- dium,majus, minus. Ubi, ulin lyceo,in foro. Qnande,
iur. N..'rocuni dico iinimafumet sensibile, ~sisubslan- nl lieri, superiori anno. Sitrim,ui sedet,jacet. Habere,
tiaeciiiijuiiganiur, dilfinitionemet speciem mox ani- ttt calcealus,armatus.-Facere,ul secare,urere. Pali, ui
inalis efficiunu Animal eniin esl subsiantia-animata B> secari,uri. Singulaigilur eorum qua) dicla sunt, ipsa
seusibil _>,atque hae differentiaedicuntur specificaeet quidein secundum se in nulla affirmaiionedicuntur,
coinpletivte. Suntaulein aliaequse ipsae quidein niliil aut negalione,horum aulem ad se invicem affirmalia
complent, nec ullam speciem reddunt, se I gemis vel negalio fit complexioni'.Videlur aulem omnis af-
tanium diviiiunt, ul rationale et irraiionule, hrec firmatio vel negalio, vel vera vel falsa esse : eefum
enim dividiiiiigeniis, id esf aniinal. Animal eniro autem qum secundumnullam complexionemdicunlur,
ralionali diffeienlia irrationalique dividilur. Ergo ;singula nequevera, nequefatsa sunt, ul Iwmo,album, '
illae quoe sunl generis divisivse differentiae possunt icurrit, vincil. ' ~
aliqiiolieseaeden!esse, possuntaliquotiesnon esedem, Post parvissiniam in quatuor enumerationem,-Id
til animalis. quoniam divisibilis est diifereniia quae < est in substantiam, nccidens, univertaliiaiem, parli-
csj raiionale, potest eam non babere avis, quae esi < ciilarilatem, iiunc est de partitione maxima iracia-
hubaliernuii)genus. Et rursus easdem divisibilesha- IturiiSjpuae fit iti decem; hac enim ennmeratinne
bere poiest, ut easdem quas superius diximus. Nam imajor non potest invenirijnequeenim undecim prse-
cum diwdant animal differenlisD,quae cirnibus, her- dieamenta< poierunt roven.ri, necultra decem ullo
b's, et seminibus vescuniur, eaedeni posstiiit csse inodo i aliquod genus recle excogilari poiest quare
_subnlterni generis, id est avis; ergo I132d visibiles C faeit f hujusmodi emimeraiionem, sed non divisionem.
jiossunt etiamesse diversae.Illoevero quaecomplelivae Divisio I namque fere est generis in species ; praedi-
i't specificsesunt, aliquarido non prsedicaride sub- camentorum
( vero, quoniam genus unum non babent,
<
jecto non' possunt. Ut quoniam animal halict diffe- divisioesse non potest, sed ppiius enumeratio est.
rentias compleiivas et suoe speciei effectivas, sensi- 'Sunt vero quidam qui coritendunt rece enumera-
bi'frseilicet etaniniafuui, lue differenliaede homine tioneni1 non esse dispositam, alii namque ut superva-
'
quod est subjectum animalis noji prscdicarinon pos- (ciiaqti-edam deiniint, alii ut ctirto operi addunt, alii
s,unt..Omnesenim specifiecedifferenliaedehis prae- veio " permutanf, quos ni.roirumnon rectesentire alin"
(Jicauiur, quorum speeiem complent, ut de animali nobis 1 opere dicenduni est; ait auleni: Eorum quse
(praedicaiur.ensibile et animaluro, et hoc uide sub- secundum s millam complexionemdieuntur. Adeonon
1'eclo.ln subsianiiaeniin animalis uiraquepr_edican- de t rebus, sed-de vocibus tractatur.us est, ut diceret
lur, sed aiiimal pra:dicalur de lioinine,ut de subjecto; Dicunlur.
I Res enim proprie non dicuntur, sed voces:
necesseet ergo animatum aique sen--ibilede hoinine et t quod addidit, singulum aut substantiam significal,
prsedioari111de subjecio. Hocest eniro quod superius late ' patet eum de vocibus disputare ; i?onenim res,
• praemisit cum dceret : Quando alierum de allero sed £ voces significant, significantur autem res. Sine
praedicafur ut de subjecto, qusecunquede eo quod ^ ccomplexionevero diciuitur (ui dictum est) qusecunque
prsedicaliirdictinltir, omnia eliam de subjeeto dicun- ssingtilari inteileciu et soce-proferuntur : secundum
tur; atque hoc in omnibus generibus recte constat < complexionemvero qusecunque aliqua conjunciione
intelligi.Ergodivisibiles differentisepossuntaliquando "• vel-aecideniis copulaiione miscentur. Sed. quid ex
cum subjectis esse communes, aliquando diversce, iis i -quse secundum nullam complexionem dietintur
speeiftcaevero et completivse cum subjecfis commu- -cefficilur, ipse denionstrat cum dicit: Singula igilur
_nes non esse non possunt. Qaod ergo Aristolelesaii, coruin e quaedicta sunt, ipsa quidem secundumse in.
Subailernorum generum niliil proliibere easdem esse nniillaaffirmalionedictroiur,horiimautemadseinvicem.
differentias, divisibilesdifferenlias easdem esse niliil complexione
c aflirmatio fil ;,videtur enim omnis alfn-"
prohibere putanduin est, quse possuni esse eliam di- matio n vel falsa esse vel vera. Eorum >aut*jin)uai
versae. Quod ait vero : Qusecunquepraedicatidifferen- ssecundum nullam complexionem dicuntur-, neque
liaefuerint, eaedemerunl eliam subjecii, de specificis veruin v quidquam, neque falsum est, ul liomo,albuni",
mtelhgeudum est: quse cum speciem cujuslibet in- ctirrit. c vincil. Signiiicat ergo et hic ea qnaesine ulla
forment, ei de co quod ihformanl, ul de subjecio, ccomplexione dieuntur affirmatioiiis vim noii uhu.-.
181 - _ . .- , iN CATEGORIAS ARIST0TELI5. LIB. I. , _S|-
nere. Si quis cnim dical liomo, vcl aibum, vel, de- A siai.liis'inclioavei'it,~uam quoiiiam omriis res-aui in '
cem, vel quidlibefsiiiipliei modbj in eo iieque-.veniiii sub_"ecloesi', aul Siibjeclo non esi, quidquidin sub:.
aliquid "inveiiiei, ueque falsurh, sed.onmis affiiniatio, j"ecto est,' eget subjccto, quoniain in-propria' natuiW
vel vera vel falsa est. Igilur universaliter pronunliat non-polest j.onsisterc :-et quoniara rebus omhibus
])r_edicamenlaaffirmaiionisratioiie peiiitiis rioirte- s"iibsianiia,snbjecia est,' nitii! eorurn quse suni iij
neri: sed haec eidem si cumqiiadam-coinplexioric. subjecto.prseter substaniiam poierit permanere. Sof.
,conj'unctasinl, fieri proposilioiies liecesse esf, quae pridr"illa natura est, siiie qua-alia esse non possunt,
iti se veruin falsumve coniiheanf. "Sed noir-oinnis' quoeirca-prior naturaliter videiur esse substantia ;
complesio proposiiionerii facit, riec si dixero, -Socra- nori absurde igitiir in dispuiaiione quod prius per
ies in foro, idcirco -jarii.proposiiio est; *ed-si quis- uaturairi foii, piius eiiam -sumpsit, et diffinitionero
dicat,Sbcr'a"i%s'"inforb' anibulai, iuhc fitproposilio, quideiri;substanliae proferfe rioiu potuit, sed posi
quse-aut-affirmatio est aiit-iiega_io.-AI'firmatioiiesau- exemplum- superius datuin descriplionem quamdani
tcm et hegatioiies, VelVeraoyidehluresse" vel falsse; • piofert quaquid sit ipsa subsiantia queamus agno-
atque ideo quodcurique rieque veriim rieque" falsuin " scere/.lioe est aufem, rion esse in snbjecto; substaniia"-
est, illud prOpositio'rion"'"esl. Ergo ûadam-com-' :ehiro insubjeelo non est. Facil autem quamdam sub--
plexiorie ex-iis quoesecuhdum nullaincompIexioiiehi.B slahtiariiin'divisionem cuiri -dicit, alias primas esse
dieuntur verilasfa'silasqueconliciiur. Affirmationero- subsiaiuias, iilias- secundas : primas vocans ind.vi-
auiem solam riunc Aristotelejs iriierpbsuitîdcirco duas', "secuiidasvero.individuarum species et genera..
quod.omnis affirmalio-prior ~est; hoc eiiirii negaiio Ergo cuin pririiis secundisque Sabsianliis commune
tpllit, quod affirmalio ante constituit: prius qiiidem sit nori-essein subjecto, addilum-primis substaniiiS,
6ecundum,sigftifieaiiorierii, sed "ndn>'se'cu'nduhige- de subjectis non prsedicari, priuias^-substantias a
nus, quod alio liquebit loco. Maxiihe autem mon- secundis substanliis separat; subslantia enim indivi—
strat Aristoteles se nonde* rebus, sed de vocibtis dua, in eo quod est substantia, in subjeOto non.est:"
tractaiurnm, qubd ait: Uorum auiem adse invicem quod autein individua est, de subjeclo non prseuicai-
complexione affirmatio fif; non enim rerum coin- tur.- Jiurft ergo primae substantiss quoe neque in
plexione fit affirmatio vel" negatio, sed"sermonnm^ subjeclb. si)iit,neque de subjecfo dieuntur,ul est
nec in rebus est veritas el falsitas, sed in" inlellecii- Socrates vel Plaio. lli enim qponiam "substantiaesuni,
lius atque opinionibus,' et posl bsec in vocibus atque" in subjecio iiullo sunt. Quoniam vero particulares
sermoriibus. Alque boec hacienus: Secundiirii eonx- individuiijue sunl, ne nullo subjecfo praedicanlur-..
plexionem ergo sunt qusecunque ex in.iegris compo- Seciiiidsevero substaiiiiae sunl, quibus commune esK
sitis fiunt, *ut Sbcrates _iiribiilat,-nametSocrates eY-Gcum primis .subsianiiis-, quod in subj"ecto-non sunt,.
ambulat uierque integer sermo'est, et conjtmctus proprium verb q"uod de subjecio pra?dicantur, quoe
affirmationem facit. At vero si quis dieal flamriiiger, seciindse substantia. simt "univeisales, vt est ho_no-
vel mullisonus, vel fluclivagus.-seciindumcbmplexio- alque animal;liomo namque et aninial innullo. sunt .
iiem noii erit ista prolalio, ideirco quod ex heutris subjecto,-sed de subjecto aiiquo.prsedicantur. Suni,-
iiitegris faclum est. Hbruiri autem decem' pfaedica- igiiur primae subsianiise-pariiculares, secundae unir
inenioriiiii diffiiiiiionesinveriirinon possuui, idcirco versales. Proprie autem substamias indiyiduas.dicitj,,
quod ea quoesigriificanfgeneralissima sunt. Subslan- quod bomiuem quidem idein jpsamspeciem, et ani-
l.a enim et qiiautitas, et qualitas nulli unquam generi . mal, qtiod esl genus, non nisi ex individuornm
videntur esse" subjecta. Quare "quoniam diffinitib cognitione colligiinus. Qttare quoniam ex singulorum
omnis a genere ducitur, genus quod alii generi sub- - sensibus genefalitas. intelleuta est, merito propriaa
jeclum non e.t, a diffinitione relinquitur. Sed nune substanti-jeiiidividua et singula nominantur. Princi-
-
quidemomnium prsedicameiitorum convenientia dixil paliter vero individuae substantise dictoe sunt, quod
exempla , postvero latius de urioquoque Iractabilur:' omne accidens prius iri individua,-post vero in s»>
et quoniam diffiniiib inveniii nulla potesl, quibus-' cundas substanfias venit. Nam quoniam Aristarehus
dam proprietatibus inforrrianiur, quare quoniam de B grammaticus est, homo vero est Aristarchus,' est
bis dictum est plene, ad traclatum subslantiae trans- homo grammaiiciis : iia prius omne accidens in indi -
camus. . ,..-.' viduum venit, secundo vero locoêtiarii in species
DE SORSTANTIA," generaque siibsiariliarum accidens- illud veriire puta-
Subslanlia aulerh qum proprie. et principaliler et bilur".^Recte"igilur quod -prius jsubjectum est, hoe
maximedicitur,est qumnequedesubjecto dicilur, heque substantii priricipaJiier appellaiur. Maxime aulen.
in subjecloest, ut aliquis homb, iiel aliquis equus. Se- subslanlia prima -dieitur, idcircoquod quae maxime'
pundm aulem substantim dicunlur species,_ih quibus subjecta est rebus"aliis,ea maxinie substantia dicl
Htmqumprlncipatiter subslaiilim dicpitur, insunl. Et polest: maxime aulem subjecla est prima subsian-
lim quidem et harum _specierum-genera, ut aliquis tia ; ornnia enimde primis substautiis, dicuntur.aut
homq, in specie quidem esl in homirie, geriusvero spe- priiiiis sbbsiantiis insunt, ut genera et^pecies : nam^.
ciei,animal est. Secundp-iergbstjbstaniia; km "dicunlur, que-et genera et species praedicantur,de propriis
ut esl liomoatque animal, individuis, uf-aiiimal atque' horoo prsedicanlur de
Quaerilur cur praedicamentorum traciatum a sub-- Socrate, id esl secundse subsiantioe de primis: -siu
183 AN. MANL. SEV. ROE-TII - | 1S4
vero. sint aceideniia, jn.prbi.Js substanliis principa-A aniinus.curnonhas primas substaniiasnunctipaverit?
liier snnf. Qinre quoniam et aceidntia iri primis - Quoniamhicde noniinibtis tractatushabetitr, nomins
H-bslanliis principaliler suni, et secunda. subsianti;e auiem primo.illis indita siint quoe principaliter sen-
de priinis subslant-is pr.Tdiran_ur,.primoesiibstanliae sibus fuere sulijecia , posteriora vero in rioniinibus
seeundis sulistantiis accideniibusque sulijectae sunt. ponendis piitanttirqusRcunque ad inielligiliileinper-
Ounre quoniam isloemaxime subjficiaa.sunl et. acci- linent incorpqralitatem ; quare qiioniam in bocopera
ilenlium subsisientiae,ei secundarum ,stibs'amiarum principaliter de noniinibus tractatus est, de indivi-,
proeilicafioni,idcirco maxime substaniiae nunciipan- duis vero subsianiiis quaeprimse ,'sensibiis subj'acenf
tur. Dicit autem non omnis species neque omnia prima sunt dicta vocabula in opere quo de vocabulis
genera, secundas esse' subsianliaS, sed eas laiuunV traclabalur, merito individuse sensibilesque substan-
quae"primas substaniias continerent, ut est homo liae primse substamia. stint posiise. Cum aulem tres
atque animal; Itom.o namque continet Socralem, id subsfanlisesint, maleria, species, el quse ex iitrigqiie
est aliqnam individuam stibstanliam. Aninial vero conficilur undique coroposita et compacta siibstantia,
coniinet individuum speciemque, id i s.t homirieiriet , liic neque de-sola specie, neqtie de sola materia, sed
aliquem Iiomiiiem..Quare.gejier.i et species qn_e de de i trisque iîstis Gqmposit.isqnepioposuit. Parfes
prirais substanliis praedicanfur, iusas secundas pulal _]aulem subsiantioe incomposilaeet simpliees snni, ex
.essesubsiantias; lioe autem hoc modo ait : Soeupda. qribus ipsa substantia cnnficitur, species et maieria,
iiutem subsiantiaedicuntur in quibus speciebus ill_e - (pias post per transiium nominal.dicens, substaniia-
quoe principaliter subsianlise dicnntur" insunl; lisec • lum parles et ipsas esse substanlia«, atqne haecbac-
et.barum specierum genera, et inde convenieniia tenus. Nunc exposiiionis cursum ad sequent;a con-
ponit exempla,. ac shdicerel : Non omnia genera vertjmus. , - . •
neque omncssubsianlias dico, sed eas fantum species Manifeslumesl autem exiis qumdicla sunt qitoninm
in quibus individua illa, id est jiriniaa subsianiia. eorum qtue de subjeclo dicuntur, necesseesl et notiien
snnt, et harum specierum, id est qtiae con.inenl pri- eirationem de sitbjrclo prmdicari, ut kompde, subjecto
mas subslatilias, genera. Hoc aufem idcirco dictum -'aliquo homhie-prtedicalur; prmdicatur quoque nomen
videtur, ne qu:s colorem quod genu . esl, vel album ipsitis, homhiem enim cle aliquo hoinine prmdicabis.
quod est species, •secundas putet esse substaniias, Ralio quoque kominis de subjecloaliquo homine pra-
ista enim primas sub se n<m continenl. Sed dicat dicabilur iquidam enim komo et homo esl el ariimal,
aliqnis quemadmodumprimae poterunt esse substan- quare el nomen el ratio prmdicabilurde subjecto. Eo-
tiseiiidividu_e,cumomne quod prius cst sublaUimau- rwn vero qum in svbjeclo suv.t, in pluribus quidem
ferat id-quodesl posierius, posterioribus vero sublalis Q neque nomen de sttbjectoneque ralio prmdicabilur. In
priora non pereanl? homo namque si pereat, Siera- ,aliquibus aulem nomen qnidem nihil prohibel inlerduni
les quoque s't conlinuo periturus ; si vero SGcrafes prmdicari de subjecto ; rationem vero_hnpossibileesl
iuierierif, hbmo coiitiuuo non petibit. Si igilur, sub- prwdicari,
: ut album;_cum in subjecto sit in corpore,
et specielms, individua perimuntur, pnvdir.alur de subjecto: dicitur enim eorptis album,
' lajis generibus
snb!alisindijiduis,genera speciesque permanent, ma- ralio vero albi iiunquam de.cor.poreprmdicabilttr.Alia
s;'s primas substaiilias species et genera nominari aulem omiiia aul de subjectis dicuntur piincij.atibui
dig.iiumfuit. Sed.hoc modo-individuorumnatura non substantiis, aul in subjeciis eisdem sunt : Iwc aulem
lectc accipitur. Neque enim cuncta. individuoruiii manifcstum esl ex his qnceper sinqida proponenlur, ul
subslanlia in IIIIOSocrale est, vel quolibel uno ho- animal de homine prcrdicdlur,ergo de aliqud homine;
injne, sed in omnjbus" singulis. Genera namque et nam si de nttllo aliquornni liominum,_nequeomninode
. speeies non, ex nno singulo inlellecta sunt, sed ex homine. Rttrsus color in corpore esl, ergo.el.in aliquo
oninibus singulisindividuis, meniis ratione concepla. corpore; ham si non in aliquo singulorunt,'_necomnim
"Seiuper" etiam quae sensi.bus propinquiora suni, ea in corpore.. Quare alia omnia aui de subjectis princi-
etiam proxime nuncttpanda vocabulis arbitramur. palibus siibstantiis dicuntur, aul in subjectis eisdetii
,Qui enitn primushomincm dixit, non illum quiexD I sunt. Non cxistenlibusergo prhnis sub.lanliis impossh
singulis liominibus. conficilur, conce|iil, sed animo bile esl esse_aliquid aliorum.
. quemdam singulareni alque individuum cui hominls Omnia quaecunquedicta sunl vel in sulijeclp siinl,
notiien imponeret. Ergo, sublafis singuli.. hominibus, vel de subjecto pn_idicanUir,_sednoh omhia quae-
liomo non remanei, ei, sublalis siugnlis animalibus, cunque in subjeclosunl, de subjeclis propriis dicun-
. aniraal interibil. Quocirca quoniamin hoc libro de tur, naiuqiie quod in subjecio aliquo est, de proprio.
^ voealiulorum significalione traciatus babetur, ea. subjecto pracdicatur : ut album de corpore praedica-.
quibiis vocabula. prijis po.ifa sunt,. merilo pri.mas lur, dicimr enim corpusalbuin. Sedquoiiiani sccundoe
subsiantias nuncupavil: prius auiem i.llis vocabula subsiantiae priniarum substaniiarnni vefspecies vel
sunt indila, qussprius stibsensibiis caderepotuerunt. genera. sunl (Socratis enim species bomo est, et
- Wensibiis vero objiciunliir prima hidivicjua,merilo animal genusji, genus anlem de subjeclis speciebus.
secundsesubstanli:u
igilur-ea prima,in divisione posuit. Eodem quoque etindiyiduis univoce proedicatur,
. roodoiila quaesliosolvitur quai dicit: Cum naturali- de stibj'eetisspeciebus univoca pra_dicationedic"untUT.
inlelkctibiles sint substanti;r, ul Deus et Convciiit.
n amque primarum.e't secundarum substau.--
Jejpriimc
'
188 IN CATEGORIASARISTOTELJSLIR. I. -186>
iiarum si sit iina facia, diffiniiip. Namque -animal A istanti.i', nisi de primis.substaiitiis..pi'_edicar.entur,- illa
el lionio elSociales una diffinitioiie j'nngtintur, quod verqquoe in ûbjectosuut penitu» eonsislere non
substaniise aniihatse aiqne sensibiles stiui. Igittir •-•-valerent, nisi fundamenti qjiodannnodo^loco• primis
seeundaesub^taniiaeita.de subj'ectis prredicantnr pro- substanliis
: nilerenlur. Ergo onitiia quaecunqiie sunt
priis.ld est de primis-substantiis, ut univoce pra.ili- .priKier.pririias
.] subsianlias, aiii secundas stibstaiiliie
cenlur. Illorum vero quae sunt in subj"ectoaliquoties erunt
< aui accide.iiia. Sed secundoe subsianli_e.de
quidetn nequejiomen ipsuro de snbjecio dicilur. Nam primis] substahliis pnrdicaninr, ac.cidentia in primis
virtus in anirriaesi,-sed virius de anima minitne prse- -ubslajiiiis
i sunt. Quocir.ca onuiia aui-de prim-s.sub-
dicatur; aliqiioiies aulem-denominative dicilur, nt stantiis
i praedicaniur, «t secundjaesul_slanU_e,.autiii
grauimatica, quoniam est in iiornine, denominaiive primis ] substanliis sunt, ut accidenlia, quod Aristo-
grammaticus a grammaiica dicitur. .Soepe autein teles I proposuii hoc modo ; Alia autero*omnia attfde
ipsum notnen de snbjecto praedicatnr, ut quoniam isubjeclis dicunlur principalibiis' substaniiis, antin
album est in corpore, corpus album dicitur, sed sive isubjeclis .eisdein sunt, hic quoque verissima.sumit
-
nomennon praedicetur, sive denominalive dicatur, iexempla. Ait enim : Si accidens jn, nullo subjeclo
sive proprio nomine prajdicalio sit, diffinitio ejus icorpore essel, nerriii corppre esse.t omrimo.Nam si
quod cst-in subjeeto de proprio subjecto nunquam B'iin nullo singulorurn, in nullo generaliter.-esse diee-
pra'dicabitur:utall)iini, quoniam est in subjeclo cor- relur.Et
i ileni aniriial nisi.de;singiilaribiis. alque in-
nec de homine -
pore, praedicatur quidem albi nomen de«orpore, i
dividuis hominibus praedicarelur,
difliniiio verq albi ad corpus nullo modo diciiur, „ praedicai-elur
] pmnino. Quare^qugriiam idcireoprae.di.
<
album namque vel corpus una rafione ulraque diffiniri cantur se,cu.nda_subslantiae, quoniam suntpriinaj.el
non possunl.-Amplius, si omne aceidens in subjeeto idcircoi sunt. aliqiiid aceidentia , quoniaro, eis.dem
est, et substantia subjeiiliimest, differt ab accidente priniae
j substanliaesul>jecia_sunl, si pri.moesubsiantise
«ubstmiia, differt etiam diffinitio subslantia. alque iioni sini,"neque quoe de liis. praeilieantnr majistira
s
aecideiiti., quod eadem diffinilio.subjecli et ej'us- . stinl, neque quse,in hisr-subjeciissii.nl permanebimi.-
quod est in.subjecto esse non potest. Atque. hoc. est _ Secnndutum vero shbstunlictruin.__magis suvstohlia
quod ait: Eo.rum vero quae sunl in subjccio, in plu- , esti speciequam jjenus, propinquior ,£nim esl prlmm
ribus quidem neque n.omen de suhjeclo neque rafio s-itbstaiilim.
; Si quis.erim assign.etprjmam subst-cinliimi
prsedicalur, ut virtus in anima. Addidit quoque :_In iquid est, evidentiusel convenientiuspssignabjt sveciem
aliquibus autem nomen quidem riihil proliibetinler- - pi ; oferensquain genus,ul queindqmhominemassijjnqns,
dum praedicari, et in aliis qu.idemdenominative,"in _ manifesUus asdjnabil.. hpminem quqm aiimal assi*
aliis vero recto nomine fit praedicatio. De secundis G ignando. lllud enhn proprium esl magis alicujus homi-
Verosubslantiis semper ad primas subslanlias prse-. -inis, hoc qutem coimpunius. -Et-,cumaliquam_arbqrcm
dicatio pervenit. Nam si quidara homo, et bomo esi reddideris,
i mani.fes:iusasbigngbis,cum urboretnfeddi-
. et animal, et caetera, una diffiniiio-animalis et a.f- ieris,
i cjuamplmitam. _ • _• -. .
liominem el ad quemdam hominem convenienter . Constat jiidividtuis sidislanfias prifnasêt maxirne
_ iiptabitur. Magis tamen.esse siibsianlias individuas et ( proprie esse subslantias. Secundoe vero subslan-
, et parficulares ipse sgnificanlius monstrat.Nam cum lioe, i id;est genera ct species, sicut non rcqualifer a
oronis res aut substaniia sit aut accidens, et sub- prima \ substaniia dislant_ ila non sequamersubstaiuiiK
Btamiarum aliee sint primae, aliae secirodse, fit.lrina ssunt; na.m quoniam propinquior esl±speties primse-.
parlilio, ila ul oninis res, aut accidenssil, aut se- substaniise-qiiani
'. geiuis, idcirco niagis ,e-t subsianiia
cunda suhslantia, atit prima. ilornm auteintii sub :species-quam proprinro genus, ut lipino propinquior
d.escriptionedivisio fiai,hocmpdodicimus:Omnis res L.< est Socrati quam animal, atqne ideomogis e.fliomo
aut insubjectoest.autinsubjectonon esl; eorum quae _ substaiuia.
: Animal vero qiianquam.et jpsuro siibsian-
insubj'eelo sunl, alia ^proedicantur de subjecto, alia lliasit, miiiuslaiiieii lioniine; boc auleni idcirco.eve-
minime; eoruin quaejn stibjecto non sunl,alia denullo nit, quod in omni diffinilioue eoiiveiieiiliiis species
. Bubjectoprcedicaniur, alia v.er.o-priedicantur. Ergo P ad priroam substanUani dicilur, qiianigenus. ,Nam sj
omnis resautin subjecto est, aut in sulqecio.non est. . quid sit Socrates aliqnis velit psiendere, jiropinquius.
Aul iij subjeclo cst .et d.e subjeclo praedicalur, ant subsianliam Sncratis proprietatemque nionslrabjt", si
in subjecio est et.de-nullo sulijecto prsedicaiQr, aut dixerit.eiim esse boijiineii), quam si animal. Quod.
in S'ibj'ectonon esl et de subjecio.praedicaiur, aut iu eniro aninial esl Socra.ies,.comninne estcum eaieris.
subjecto noi) est, et denullp subjeclo praidicaiur. , ,qui hbmines.-noiiisuiit. id est-ciim equo.alque .bove-.
ISs igilur sumpiis, si prhuas substantias separeimis, Quod vero liqmo esi, cnm imllo alio-esl commune,
renianent seeunda; subslanUse atque accidentia. Sed nisi cum.his qui snb eadem specie boniinis coniiuen-
secundaesiibstantiae snnl qtiaein snbjeelo noit sunt lur. Quqcirca propi.iiquior erit ad. signiliciitioneni
el de subj'ecio.praedicanl,ur.Ergo esse suuin, nisi in designaiio., cum iudiyiduo species reddilur, qu.im si
boc quod de aliquo priedicanlur, non relineill.. Prae.- generis vocabulum prsediceiur. Riirsus si'(]uamlibet
, dicaniur autem sec.uiidoes.ubstanti_ede primis, ergo - individuarn.aihoremrdesignare .liiquis. volens,;arbo-
ut secundoe substanlia? sint, procdicatio de priuiis rem dicai, piopinquius (lesignabii qiiid. sit id quoil
feubstanliiscausa esi. Nonjemm c»sent:secunilse sub.- diffinivit,,quani. si plaiilain npiniuetj: plania aiitoi..
1S7 „. . AN. MANL. SEV. ROETIL . . 18«
genus ost arboris; prsedicatur eniin planta et _deiis A.s . species, qute in alias species dividi non valeient. H_e
quoearbores iioft siint, ut de caulibus atque lactucis ; aulema sunl qu:e de pluribus numero differentibusi»
quare constat species magis esse substantias, eo eo e quod quid sil pncdicantur, ut hoino de singulis
li
quod sinl priinis et maxime subsianliis propinquio- lioiniiiibus dicilur, ef equus de singulis equis.et bos
jes.,Et quod in eo quod quid sit, assignala species. de d singulis bobus, qui sub projiria spe<:ieposilia-
convenicJiliusct evideniius assignel, genus vero lon- sseipsis proprise nalurae figura non diserepant. Ergo
ginquiMsalqtie commuuius. li
liujiismodi species, ut esl homo alque equus, quse'
Amplius principales subslaitl'meo quod aliis omni- solis s individuis pix-sunt, quoniam gencra esse non'
bus subjectmsuilt, et alia omnia attt de his prcvdican- p.ossunt,oequaliiersemper
p suhstanliaesunt. Nam lam-
tur, aul in eis sinl, ideo mqximmdicunlur substantim. propinque
p raldilur de quo'ibet individuo equo, no-
Sicutyaulem yrincipales substanttmad alia oinnia se men u equi, quam de quolibet individuo homiiie, ho-
habent, sic et speciesad genus se kabel,.subjacelenim mini-;uonien.
n Quocirca si aeqitaliterspecies bse,'qu;e
speciesgeneri, genera enim de speciebus prmdicaniur, giMiera g non sunt, ad primas subslantias suut, sequa-
species autem de geiieribusnon cvnverlunlur. Quare liter ' esse subsianiice meriio puialjunfur : Iioc autem
eiex liismanifeslum est speciemmagis generc subslan- _dicit -* non quod olnnes species oequaliter substaniiae
'
liam .esse.~ - _ ' ' -- . 13I £sinf,-sed quoe;eqiialiier a primis subsfanliis distant.
' Magis esse subslanlias- species validiorirursus 1
Polest enim fieri ut enjuslibet superior-isgeneris una '
argumenlationeconfirmat, persimilitudinem nanique quoelibet* c sjiecies sii, quie comparata ad propriam
boc iia csse declaral.. Nam cum "Omnes-substanlise sspeciem miims illa superlor videatur esse subslauiiar
aut primse sint aut secundae, secundarum aulem aut. «al * animalis si quis dicat speciem esse avem, ejusdeni
genera aul species, specierum aique generum quid- (quoque specieni liominem, avis et bomo nbn aequa-
quid similius primis substamiis invenitur, hoc magis liter 1 substaiiiise sunt, idcirco quod avis hominesu-
subsiaiiliainerilo putabilur. Sed primge substamia. periorest.I Iloroo.namqiie in alias speeies non dividi-
ideirco iriaximacsubsi.uitiaedicuntur, qnod omnibus *lur, est enira. magis species. Avis aufem potest in
ita subjectscsuni, ut aut in-ipsis sirit caatera ut.aeci- alias
: dividi species, ut in accipiii*etiiet vuliurem, quae
dentia, aut ,deipsis alia pracdiceniur ut-suhsiantiae (quanquam aves sunt specie, laroen ipsoedissentiunt.
secundie. Quod;ergo in primas subsiantias, hocidem 'Proprie aiutemspecies accipiter ac vullur est, hi enim _
in species venit. Namqtiespecies el cunctis subjacent solis '• individuis praesunt. Quare liomo atque accipiler -
accidenlibus, et de specielnis genera prsedicai.tur, '• aequalitera priinis subslaniiis dislant, el sunl aequa-
de generibu. vero species non pr_cdicaivtur.Quare ' liler substaniiae.Homo vero atque avis, quoniam su-
lion similiter genera subjacent, quemadmodum spe- Gl perior i est avis homine, uon" aequaliier substaniiiie
cies.Non ehim de generibus species-prscdicantur.- 'sunt, magis enim subsianlia Iiomo est. Ergo quse-
"
Ergo sicut primoesubsiantioe subj*ecloe sunt secundis 'cunque species aequaliter a suis individuis distant,
substaniiis jet accideiilibus, ila species subjePloesunl '< aequalilersubsi.iiiiioesunt. Quod quoniam species hae
et accidenii,bus et geueribus. Genera veroquanquam 'quoegenera noii sunt oequalifera primis sujjstantiis"
siibjeeiasintaccidenlibus, speciebus tamen ipsa non ;absunt, asqualiter subsianti_e 1
dicimtur. Planum au-
subjacenf. Quoeirca major esl similitudo speciei ad lem ; est, ut expositione non egeal, primasquoque-
priinas subsianiias, quam generis, quod si majorest subslaritias sequaliter esse substaiuias, aliqiii? homo -
siinili.tudo speci.erum ad maximas subsiantias, ipsoe eniin atque aliquis equus , quoniam sunt individua,
erunl magjs snbstaiiti-e. Sed ne quis nos arbitremr principariter substanliaesunl, ct propria. et iiiaximse.
dicere qroid ea quoe sunt genera speciesesse non " {Juocircaln maximis subslantiis, neque minus, neqne
p.nssunl, sed in eo quod sunt geiiera, species esse magis subsiantia poterit inveniri. Individua jgiiur'
non possunt. Nam.in eo quod species est, desuperio- ;equaliter.Siibslanti_esunt.
ribus non prsedicafur, sed in;eo quod genus, de eo ; Merilo 'igilnr post principalessubstanlias,sola alio-
praedicabitur cujus esl genus. Quocirca genera ipsa rum speciesel genera dicunlur essesccundmsubslunlim.
qtiorum-sunl genera his subjacere noii possnrit, spe- ^D Eorumenimqttm prmdicantvr,principaUntsubstariliam-
ries vero quorum sunt species, de his prsedicaribon sola hmc indicant. Aliqhem enim liomiitenrsiquis as-
possunl. - - - _ -" . signaveritquid sit, speciemquidemvelgeiiusassignans,
Ipsarum vero specierumqumcunquenonsunl genera, famiitoriur assignabit-et manifeslius faciet kominem
ridiil magis alleruin.altcro subslantia esl,hiliil cnim vel uniinal assignaus. Aliorum vero qitidquidassigna-
familiarius assigndbisde aliquo liomine,hdinineihas- verit qui-ibet assignabii extranem', velut albrim, aul
signando,quam de atiquoequo, cquum:Simililer aulem cttrril, aul qucecunquelalittm reddens, ergo merilo hm
et principalium subslanliaruin i.ihil magis allerum solm aiiorutn, secundmsubstantimdicunlur. ,
nllero subslant a est, niliil enhn magis vliquis homo -Ordine et coiivenienler pbst primas subslanlias, id
'tubslanita esi, quam aliquis bos. esl individua, genera et species secundas esse sub-
. Prsediefum est quoque, ut Porp'yrius in libro de siaiilias.consiiiu.as monstrat Aristoieles, quae esi
generibus, speciebus, differentiis, propriis, al_'uc firma atque expedita probalib;ait cniiri :Post primas
accideniibus plauissim.edocuit, alia esse solum ge- substanlias reclegenera elspecies secundas "substan-
iieia,-qiiorum genus inveniri non posset,-al:a soluin tias esse iiominatas..In. diffinilionibusenim ubi sub-
189 J.NCATEGORIASARISTOTELISLIU. 1. 190
stanlia cuj'uslibetostenditiir, nihil aliud primas sub- A quoiiiam substaniise diffinilio utilia est reddha, i'u-
-stanlias inonstrat, nisi. genus et species. Socrates circo, qiiia geiieralissimumgenus diffinitionibusrion
namque.si quis quid sit interfogel, diciturhoino, vel lenetur, -proprieiaiein quamdam cupit exquirere,
animal, et in eo quod quid sit Socrales inlerrogaius, quasi siiiiiuui aliquod*quo subslanliam queamus
recie hominem vel aniinal esse responde'. Quare agnoscere, priusque quidjpsis-suhstaniiis communi-
quid sint primaesubslanti-Csecundsc.monsiraiii,quod ter possil evenire proponit; post vero qiiidillis pro- -
si quis praeler secundas subslantias in interrogaiione prium sit quaeril, sed idcirco ista (irueiiiiiiii,ut ad
quid sit prima substanlia dicat, id alienissime pro- illud verum proprium sine ullo errore perveniat, ct
ferl, ut si quid sit Socraies interroganti aliquis_re- quod vere est substantiarum propriumultihuim di-
spondeal albuni, vel currii, vel aliquid-huj'usmodi, cat.'Tribus.autein modis proprium significatur.'Est
quodsecuuda substantia non sit, nihil convenienter enim propriuni - qnod alicui speciei omni evenit et
tiiiquam projert, si quid de priina subslantia pr;eter non soli, ut lwmini bipedem esse. Oinnis enim lioriio
secundas _subslantias dicat. Quare quoniam-niliil bipes esf, sed non soltis, aves iiamque *etipsoe suiit"
eorum quoe non sunt secundoesubstantia., quid sit bipedes-.Aut-soli et non oinui, ut eidem liomini eve-
prima subslaniia declarat, secundreautem subslaiiiiae nit utsit grammaticus, sed non bmni homirfi, nequs
genera et species sunt, recte post primas subsianiias I! enim omnishomo.graniriiaiicus esl. Aul vero leriia
species et genera secundoe drcuhtur esse sub-tan- proprii sigmficatio esl, quse omni et soli et seniper,
tioe." ut risibile:Oninis eiiim liomo llsibiiis "est, et solum
Ampliusprincipalessttbslanlimeo quod aliis omnibus cst animal Iiomo quod rideat. Ex his igitur illa duo'
subjaceanl, el alia omnia de ipsis prmdicanlur aul in s:iperiora quse diximus, ubi omni et non soli, aut
ipsis suni, idcirco proprim substanlim dkunlur. Sicut soli etnon oriini, esse quwdara propria dicebamtis,,
auiem primm subslanliwad omniaatia sese habenl,~va quse a proprioruro veritale esse videniur aliena. lloc
principalium subslanlidrumgenera cl speciesacl oinnia vero Jeriium qnod oinni inest et soli, ho.c vere est
reiiqua sesehabent.De his enim omnia retiqua prmdi- prbprium, iila aulem superiora eoiisequeniiii quidem
'
cantur, aliqucm enim liominem dkis grammalkum dicutitur, non "lamen vere p.rbpria, boc auieni ulli-
esse, ergo et hominemct anintal grammaicum dicis, imim -vere esi propriiim. Qiuecunquecrgo ialia pro-
simililerautem ctin dliis. pria Arisiotelos invenerit, qtiibaut soliset nonomnibus -
Haee quoque est de cadein re probatio, qiia recfe - subsfanliis, aiit oiiinihus ei non solis eveniant, velut
post primas substaniias genera et speties esse posi- nonvere in-natura cujuslibet cnisiittila repndiat.
las verissima ratione confirmat. Namqne individna Illudvero ultimum ponitquod ei oinni sub-tatiiia; et
idcirco primaedicuntur esse substaiiiioe,et quod aliis C jsoli valeat evenire. Illa-eriiin siml propiia quoecon-
cunciis subjaceant. Nam quoniam secundis subsfan-. vertufiliir, uf si qtiid fuerit homo, risibile csl, si
"tiis ad prscdicaiionem suppositae sunt, et de liis se- quid e-t'iisjbi!e,slionib esi : haec aulero -solum con--
cundsesubstantioedicunlur, et quoniam accideniibus verti 'possuntj quce oiiiiii soliquC'cmitiiignnt, naiti
nt possinl esse accideniia subduntur, idcirco priinae neque ulli iilii magis, neque ulli miriiis evenient;
substanliaesunt. Et sicut primoe subslantise cunctis qnare hi.s prsediciis ad loci ipsius.ora ioneni exposi-i.
subjacenl accidenlibus,~ sic etiam secundae. Nam tioiiemque ve liainiis. "Quodergo dicit "hoc est, orri-.
aliquis homoaccidentibus subjacei, et Iiomo nibus subsiaiiiiis roiuinune csl, nt in siil)jecio'nbn_'
- quoniam
et animal accidenii supponilur, ei"quoiiiam est qui- siiil, luunqiie pr.iiiee siibsianlioe,id esl indivldua in
dam homo grammalicus,"id est Aristarcbus, est horiio subjeijfo nori suni, quod plaiiissiiue liis dembnstra-:
grammaticus, est etiara aninial grammalicum. Quo- tur. Nunquain eiiim parlicul.iris. sttbslaniia alicui
circa accidentibus primae subsiariiioe principaliler aceidens esse potest, se.cundsevero subslanliaeba-
subduntur, secundae vero se.cundo loco, et quemad-. bent qiiiinidam'imagluem quod sinl in subjecto, vi-
modum primoesiibstantiaeet accideniibus etsecundis deiitiir enim secunila. subsiantiie in subjeclis, idest
substanliis subjacent, sic secunda; substaniioe acci- priinis subsiantiis esse, sed falso, nam secundae
ilentibus supponurilur,'sed secundse subsiahfioespe __) 1substaniiic de primis subsfintiis solum prsedicantur^'
ries et genera smii. Recte Iginir-posi. priinas sub- iion in ipsis sunl. Aniniul eniin de quodarii lioiiiinb
slanlias species et genera secttndas subslantias esse lanium diciiur, non eiiam in aiiqub libmine consislit,
proposuit. ut iu ûbj"ccto.Hoc atifeni illa res j.robat^quoil om-
Communeestaulem omni substanliminsubjecto non nia quaecuiiqiiein subjecto sunt, eorum quqqiie in .
esre, principalisenim subslantianequedesnbjecloaliquo diviilu.ajn subjeclo sunt, cnlor qiioniain in subjecto
dkilur,neque_insubjecloest. Secundmvero siibstanlim eorpore est, et quidam (olor subjeclo corporejutifur,
sc etiam conslanl, qttia nttila est in subjecto. Etctiim .in lioc vero quoniaiii prinise sitbstanlia;*,id est indi-"
homo de subjecto aliquo liomine dkilur, in -subjetto viduain subjecto non sitiil, ncc eorum universalia,
autem nullo est, neque enim in aliquo homittehonio id est secundse siibstantiie, qu;e genera speciesquy
est. Similiter animal de subjecloquidem dicilur qliqud sunt,"possiint aliquo niti subjecfo. Quin; .ecuiidai
homine, nonesl autem ahimal in a'tquo homine. siibstanlioeprimas siibslaiilias ad prsedicalionein.Jaii-.
Posl enumeraiionem substarftiarurn et divisionem liira subjeclas babeiil, non eiiain ut ips* priiiiis.
in quaalias primas, alias sccuiidus esse proposuii,. subslantiis accidanl. lllud quoque .inaxiroubi argu
- "
-91 , AN. MANL.SEV. I.QETII, | i&
tnentum cst.seciiiida. subslaniias non esse in sub- A est unius possunl et noiiiinis nuncupatipne, et diffi-.
jecto,. quoniam omne quod. in subjecio est putest nitionis deteiminatione conjungi. QuoJ si in subjecto.
mulari, illa quoesubjeela est nou muialur, tu color essei differenlia, nequaqnamde subjeeto sibi.univoce
qui est in corpore, eodero eorpore manenle potest pra-dicareiur. Quare non proprium est substamioe
muiari, ut niger.fiat e.valbo. Maneniibus auiein sub- quod retinet eiiam differeniia, differentia namqui'.
staniiis primis, secunchfi substaiitise. nnn nmiantur. stibsiaiuia non esi. Es.el eniin projirium subsiaiiiia;
Qurim vero. ipse Aristoteles posuit probalionem, sein subj'ecio nonesse. Non esiautera differentia acci-
cundas sub.stamias non esse in sub.ecto, liujusmodi dens, essel enim in subjecto. Omnis autem res ant
esl, pra:docuit enim quorumdam qn:i. sinii in sulijecto accidens e-t, aut subsiantia, id esl aul in subjepio
iiomen de subjecfis posse prjcdicari, raiionein-vero est, aui in sulijectb non esl, et sunt accidentia quae-
'
iiiroquam. Album enim cum. sit in corpore, diciinr cunqne in siibstantiam siibjocii non veniunl, quac-
cpipus nlbum, et prsedieatur albedo de corpore, sed quepermulatanaluram siibslan.liaenon perimunt. Si
, alia est dilfinitio albedinis,, alia corporis. Secundoe quibus vero peremptis subjecta interimantur, illa
, vero subslani.Tede primis subsiantiis. et nomiiie pra_- proprie acciden ia non voc.imus,differeii(ia vero est
,-dicaniur, et diffinitione jiinguulur. Nain qiiidam quaede pluribus specie differentibusineo quodquale
Jiotno aniinal est et homo, sed quidam liomo,-et ho- B--.sit pr;edicatur. Sed differenlia subslanlia non esl,
minis, et animaiis ratioiie diffinitur. Et ul veracissime idcirco quod si esset substanlia nou in eo quod quale
, sententia conludaiur, onine quod est in siibjecto, sit de subjeclo, sed in eoqtiod quid sit proediearetur.
requivocede"subjecfo dic.tur. Sectindaevero subsian- Qualitas vero-solum non est, esset enim accidens el
liae de primis non sequivoce, sedunivoce nuncupaii- insubjecto. An magis ex.subslanlia et qualitaie dif-
tiir,-idcirco qnod (ufdictum est) et nomine et diffi- fereniia ipsaconficiiur, iia ut illud de quo praedica-
uilione conseniiunl. Quire queniadmodiim prima. lur, perempta differenlia simul inlerimaiur, ut ca-
substantioein subjeclo non sunt, sic secuiuias subjeiio Ior,cum esl in aqua, perempto calore, potest aqua in
carebiint. Cominuiu. esi igiiur omuibirs substantiis, sua-substaniia permanere, etestcalorin subjecta
el secuudis et primis in subjecto non ,esse, et quod- ajua, qno mterempio, aqna non peribit. Idem tamen
ciinque subslantia fuerit, conspquens est ut in riullo caloresiiii igne, sed peremplocalore, ignem interire
siibjeeto sil."Sed quieriiur utrum lipc soli substanfiae necesse est. Quare haecqualitas calorissubslaniialiter
_ iiisit.aii eliam al.is, nam si soli substantiaeinest, quo- inest igni, elesf propria differentia, id est substan-
niam omiii subs.anlioeboc inesse roonstraviirius,quod lialis. Concludendum est igitur differentiam , neque
in subjecio iiou sit, verum proprium dicitur esse s.olwn substantiam esse, neque solum qualif-iem, .
subslari i;e", non csse in snbjeclo. Iloc enim diclum.G sed quod ex uirisque conficilursiibslantialem qnali-
- est esse m.ixime
proprium, quod omnibus inesset et latem, quaepermanet in natura subjecti, atqueideo
solis, sed lioc non esse substaniiap proprium veris- quoniam substanlia participat,, accidens non est,
sima Arisloteles probatione ponfirinat dicens : quoi.iam qualitas esl, a substanlia reliiiquifur. Sed
estinler subsfaniiamel qnaliiaiem,
' Anipliuseoru.niqumsunl hfsubjecto nomen guidem quoddammedium
_de nihil prohibet prmdkari, ratio- quaequoniam in subjeclo non est et subsfaniia non
" sttbjecto atiquando
nemiiero im]>o't,sibile esl. Secundarum vero subsiahtia- est, proprium substantiae non est non -esse in sub-
rutn el nomen de subjecliset ralio prmdicabiltir, ra- jeiio. Post hoc illuc quoque dicit non debere nos
iionetri eriuri hominis et anitnalis de aliquo homine conmrbari, ne forte subslanliarum parles, quse iia :
prmdicabis. Quare non erit subslani.a eorum qumsttnt suntiii totoquasi in aliqtio subjecto, aliquando co-
Noh est auiem lioc proprium subslaniite, gamur non subslantias confiteri. Subsiarttiarum par-
' %nsttbj.cto.
namque el differenlia corum eit, qumin subjeclo non les in subjecto sunt, sed non ut accidentia, videmus
stinl, bipes enimel gressibiie de subjeclo quidemho- enini quasdam partes subsUiniiaruin iia esse in toto
niine dicitur,.in subjecto autem nullq esl, non enim in quasisint in subjecio, ut caputin toio eorpore est,
hdmine esl bipes, netjuegressibile. Ratio quoque diffe- et manus in totoicorpore esl, forma qnoque et male-
fentim de illo dicilur de qtto ipsa differenliaprmdka- Di ria qure sunl parles composiise subsianiise in ipsa
tur, ut sigressibile de liomine dicitur, el raliogressi- composita sub-tanlia sunt. Ne forle ergo cogamur
bitis de liomirieprmdicabilur, est ettimhoinogressibilis. aliquando partes substantiarum, quoriiam sunl in
'" Non esse
propriuni boc subsianlia. dicii, idtirco sulijeciii, suspicari non esse subsfanfias, sed accideh-
quod in differenliis idem sii, in nullo enim differei.- tia, pracmonet di.cens:
lia subjecio e.t, ad iilud nainque reeiimsuii. Si d.f- Non conturbentautcm.nos 1substafitiarttmpaites, ut
fercntia in subjeclo esset, nomine lantum de suiije- qumila sinl in lolo, quasiin stibjeclo,ne forte cogamut
• cto prsedicareiur, non ctiam ralione. DJferenlia vero confileri eas non essesubstatitias,non enim sk diceba-
de eo de qoo dicitnr univoee praedicatur, utsi quis mus ea esse qum sunl in subjeclo, ut quasi partes es-
- d.cal gressiliilein differeiiliain de honiine,
ipsius dif- senl in aliqtto.
fefentioe dilfiniiio qunque lioinini convenienier apla- Hoc enim ralionis affert cur ista accidentia esse
liiinr. Gres?ibile namque cst quod per lerram pedi- aliquis suspicari non debeai. llla enim accidenfia
JHISamliul.il, et honr. est quod jier lerram pedibus . esse diflinila sunf in subj'ecto, quae non esênt ul
'
ambulai, iia differenlia? et ejus dequoipsa diffe- quaedampars, hoc enim superius aii.In sulijecioau-
- rontia dieitur una
"poieiif esce"falio subsiantiao, id tcro essedico, quod cum in aliquo sii,uon scul qux-
193."- JN CATEGORiASAR"STOTELISLIR. I. 194
dam pars el.impossibile esf esse sine co in quo esUA possit. P Et hoc idem evenit de speeie cuju_dam lio-
Quocbca quoniam acci.lenlia iia sunt in suUjecio, nminis, id esl de liominc: homo nanique, id est ipsa
ut subjecli parles non sinj, subslanliarum yero parle. sspecies, cum sil gressibilis, poiest diffiniii, lloino cst
in loio ita suut, ut in subjcclo non sint, parles sub- quod q per terram pedibus-.ambiil.irepossit. lirgo et
stantiarum, partes accidenliuro esse nullusrecte i*u- differeuiisede
d his de quihuspraedicaniur, uui»oce di--
" ' cuniur.
c Qiiocirc.iqiioniain etsecundie siibslanlioede
spicari poiest.
Inesl aiilemsubslanliis el differenliis ex /___omnia bis I dequibus pi'3-dieanliir univoce dieunlur, tl dif-
'
univoceprmdicari. Omnia erinn qum ab his prmdicala ferentise.codem f modo, <pja_cuiiquea subsiamiis vel
sunt, aut de individuis prmdicanCtir,attt de speciebtts; differeniiis
i proeilicalionesfuerinl, hseei de subjeclis
a primancimquesttbslaulianulla est prwdicalio,de nullo univoce i pra>dicabuntur. Qnaeaulein caosa sil ul se-
enim subjet.lodiciiur. Secundarum vero subsiandartim cundae c substantise de |)rimis siibstaiiiiisnnivoce prre*.
aulem el ( illa dbcuil Ari_toteles rtos ad- "-
speciesquidem de individuo prwdicatur, genus diCeiilur, quani supra
de specie et de individuo.Shniluer aiitem et differeniim monens i di_.il, omiiia enim qu_ecnniiue"de"pra'(lica[o
de speciebus,cl de individuis prmdicantur. Rationem < diciiiitiir, eadeni eiiam diceniur de subjecto. Oinhes
eliam suscipiunt primm subscanticespecierum et gene- enim < differenliacquae siint speclficoegencris prsedi-'
rum, et speciesgeneris, quwcutique enim de prmdkato R canlur < et de specie et de iiidjviduo, ut quoniam ani-
dkuntur, eademet de subjeclodicunlur. Simililer au- mal-efficiunt i differenliso aiiimatum atque se sibile,-
lem et difftrcnliarum rationem suscipiunl el species,et eadem < et de specie, id est homine, et de indiyiduo,'
individua, uritvoca aulem erant, quorum, et noriien id i est aliquoliomitie, prsedicabuntnr ; quod currVsu--
cominuneet ralio eadem esl. Quare omnia quma sub- . perius \ dietum esi, hunc quanlum "exj.ositionis bre-'
slantiis et differentiissunl, ttnivocedicuntur. viias postnlat, dixisse sufficiat.
Quoniam in subjecto non "esse differenliis et sub- Omnis autem subslanlia videtur lioc aliquid sigiiifi-
stantiis commune monstravit, aliam rursus cominu- < care, alque in pr,misquidem substanliisindubilabileet
nitalera substantiarum differenliarumque proposuit. verum i est, quoniamhoc aliquid significant.lndividuum
Nam cum subsfantiarum alise sint primsc,-alise se- eiitm i el unum numero esl quod significqlur. In secuti-
cundse,el priinsesubsianiisesint individuse, quoniam dis i verosubslanliis,vldetur quidem simitiler dppellalio-
nibil individua possuiu habere subj.'cluni, ab indivi- nis i figura Itoc aliquid significare, quaiidoqutsdixerit
duis nulla prsedicatio est.Secundae vero substantia. vel i hominem, vel anhnal, nou (amcn verttm esl, sed
de'individuis, id estde primis subslaiiliis, praedi- tmagis quale aliqttid'significai; nequd enim esi unurri
canlur, et de bis uniyoce dicuntur. Secuiularum .quod subjectumasl, quemadmodumprima substantia^
enim subslantiarum lionien de individuis proedicalur C_sed , de ptnribiis"homo dicilur el animal. Non auleiri ~
etralio. Ac de individuo quidera _et spcciesprsedi- ':simplicilerquate quid significal, quemadinodumalbtim,
catur et genus, ul de Plalone , id est de aliquobo- :
niliileniin albutn atiud significatquam qualilaleiii, ge-
mine, elliomo dicilur, etanimal, aliquis enim hoino inus auiein et specicscirca subslaniiamquuliialemdeier- '
esl, ei animal, ct uirius que de individuo proedicatur ininant,q'ualemenim quamdamsubsiatitiamsignificaril,
ratio. Dicimus enim aliquem liominem anirn.l esse plus aulem in generequam iiupecie deiermiualidfil,
ralionale morlale, quoeest speciei diffinitio , id est dicens eniin.animalpliiscoinplectilurquam liomiiiem."
hominis.El rursus alJquem honiiiiem dirimus esse Posiqnam siiperius gi.minas.dixii.subsiniiUse con-,""
Bubstanliamaniniatam alque sensibiiem, quoegeneris sctuen ias , id estin subjecto mn esse, et cuncia :ib
- est d.fflnitio,, id est animalis. Spucies vero generis his univoce praedicarii' el eas a maxiinaeproprio subr
sui et diffiniiionemsiiscip.l el vocabulum, de hoini- ' stantiie separavif, idcirco quod differeiuiis eiiani vjr
ne enim aniinal praidicaiur, dicilur enim hoinb an- denlur e<.e cominunes, aliud adjicit quod, idcircp
mal esl, cl idein ipse rursus bomo rationem siiscipit' stibslantise prop:.iuni iibn sii, qtiod iton sil in oinhi
_ auinialis. Dicimusenim e-se liominem subsianiiam substaniia. Nam quemadtnoduiu quaiuiias , quanlum
animatain atque sensibilein. Consiat ergo quoniam significat, ef qiialitas quale, sic etiani subslantia vi-
et genera et species de individuis ,ei genera de sjie- D) detur boc aliqiiid significarc. Nam ctim dico Socra-
ciebus univoceproedicantur,- id est iifomni pr.vdi- tes yel Plaio vel aliqu.im individtiah)snbstaiuiain.no-
catione secunda. subslantiae"uhivocaapp.JIatibne de ' niino, hncaliqtiid significo, sed oinnibus hocsub-
subjeciis dicunitir, quod his ctmi differeniia comniu- stantiis lion inesl. Individuis namqiie (juoniain_p.ir'--
ne esl. Differenlianamque de sprcie de q<iadicitur, iicularia "suiitet numero singularia., verum est.hoc
et de ejus ind.viduo ipsa quoqlie univocc praedicamr. aliquid a subsianliis sigriificari Jn seciindis" Veip
Nam cum sil gressibilis dilfereniiii de aliquo liomine -substaiuiis non idem est. Nanique sectindoe,subsian-
praedicatur, diciiur enim qiiidam horoo gressibilis, tiaenon sunt unoe, nec numero singulares, sed spe-
ut Plato et Cicero, sed et diffiiiitioiiem dilfereriiioe cies intra se piurima indiv dua contineni, et roulias
'
suscipiuiit individua,' de quibtis illa differenlia prse- intra se species genus includit, qnocirca cum dico
dicaiur. Gressibile nainque est quod | er lerrani pe- bomoj non hpc aliquiil, significavi, neque enim s n- ,
- dibus ambulare
poie-.!..EU|uemdam hominem possis gulare est hoininis nomei!, idcirco qiiod de pluribus
ila secundum nor.ien d.iffereiiiiaedilfiiiire, ut dicas individnis prsedicalur, sed polius qiiale quiddam ;
Pl.iloneni esse quod pei' lerram pedibus .aiiibulare qualis euini substanlia sit denionslralur, cum dicilur
AN. MANL. SEV. ROETII '
193 190
iioino. Qualitas anlem Iisec circa siibstaii.uiiti lermt- j\ conlrarius;
a Sed sfquis forsilandicat, cum ignis alque
natur, narn sicut individua qualilas species ei genera aaqna substanii-c sint, ignem aquoeesse conlrarium,
qualitalis babet, ef sieut singulas quaiitiiaies quah- niiieniieiur. N&nenim ignis aquae contrarius est, sed
lilas speciebus et generibus claudil, ita quoque indi- qualitates
q ignis"qiiaiilalibus aquaa opponuntur. Calor
viduarum subsiantiarum species et genera secund;« enini e ei frigus contraria siini, et humor cl sicciias,
snbslanliae sunl. Ergo ciim dico liomo , talem snb- quoequalilaies
q cum ali:e sinl in igrie , aliaein aqun,
stantiain significo , qttac de pluribus numero diffe- ipsas ij substanl as conlrarias facere videntur, sed non
renlibus ineo qund quidsit prsedicalur, qualem crgo sunt; s Iioc aiitem ex omnibus aliis substantiis potest
qiiamdani subslaiitiain significo, cum bominem dixi, probari,p in quibus niliil qiiisquain polerit invenire
lalemscilicet quse individuis nominelitr, idem quo- conlrarium.
c Sed hoesolius snbslantioe proprium non
puc degenere est. Nam cum dico animal, lalem sub- - eest, nanii|iie et qtiaiiliias definila coiilrariis carel.
Bianliam significo (iuoe;depluribus speciebus dica- Naro r- neque duo trilms coniraria siint, riec duobus.
lur. Est igitur qualilas, ut albnm, quoe setnper sit in quatuor,
q oec aliquid hujusmodi : nam si dicamus
-Bulislanlia,s-ednon ul ipsam snbstanliam interimai, tres l diiobnsesseconlrarios, curuon liis duobus eliaiu
idcirco (|iiod proprieiaiem substautia. albedo non qualunr q vel qiiinque contrarios esseponamus? nulli
babet. Qtialiiasveroh-ee quse de substanliis dicitur, 15eeniui afferri ralio poiesf, cum tres duobus contrarii
circa siibstanfiam qnalitatem delerminat, qualis sit sint, s cur quatiior vel quinque duobus conlrarii non
enim illa suhstantia demon.lrat. Nam si homo est sint. s Quod si hoc est, vel quatuor, vel tre;, vel quin-
ralionalis, el substanlia eril raiionaIis,sed rationalis cque, vel quieurique a duobus disiant ntirheri, conlra-
qualiias esf. Qtialemergosubsianiiam monsirant se- rii t fiant dtiobus, et erunt uni rei multa conlraria,
cundse siibstanii:e. Qnoeirca non est hoc proprinin tquod fieri non polest. Non psi igilur eonlrarium ali-
siib.taniin', Imc aliquid.significare. Secundoeep.lm (quid quantitaii. Sed si quis dicat magmim parvo vel
stilisiaiiUaeinoii hoc aliquid , sed quale aliquid (ul imultoe"paucis esse contraria , haec quidem etiamsi
dictum esi ) monsirant; ila lamen quale aliquid mon- tquis qiiantilates esse confirmat, tameu diffinitoequan-
sitanl, ul.ipsam qualitatem cirea subslantias deter- litaies l non sunt,i|iiantum enim sit inagnnnivel quan-
minent. Qualilas enim secundarum subslanliarum in Uiiii I parvum, non definit qni loquiiur, eodem modo,
individuis est, de ipsis enim naturaliier proedicatur "eibm "( de multis atqne .paucis. Quare si quis hsec
quoaipsa individuaesubsianlioe sunl._ Qualifas igitur < quantilates esse dicat, indeterminatas indefinitasque
secundarum substanliarum circa individua, id est esse i confilebitiir.- Dieif autein Aristoleles lerminaiai-
quae-priiiiasimt lerminatur.'Deierminaiio vero quo- iquantitali
'
nihil esse conlrarium, ui duobus vel iribus,
. tir? ipse terminus mulia cbncludit, majqr est, et G vel lineoevelsuperficiei.Quodsieiiamalioe quaniitafes
.liiiiior qtioties paucior.i, qtiocirca genns plurima col- liabent
1 contraria, alioevero non babeni, nihil omni-
Jigit, species vero non lam jilurima. Nam cum dico no i impedit ad "hocpuod dicitur, proprium rion esse
animal, efiam bominem bovemqne , et ulia cuncla isubsianiiie, idcinoquod consiaiquasdam quantitales,
ariiniiiliahoc uno nomine clausi. Cum vero dico ho- non i habere confraria. Quod ,si hoc et in quanlitati-
,mo, solos liomiues individuos bac nominis significa- 1bus evenit non esse conirarium, substaniiarum pro-_
tione conclusi, qiioei.rcamajor fil delerininalio perge- prium non esl. Aique hoecquidem si quis magnum.
nus qnam per specicro, el fildelerminalio circasub- vel parvum in quanlilatibus ponat; nianifestum esl (ut
sanliam qtialitatis , vel quod .ubslaiilialis qualilas ipse est posterius monslratiirus) lncc non esse quan-
in generc el specie est, vel quod secundum quam- titales, sed ad aliquid, inagnum enim ad parvum di-
_dam coromunioneiii subjectorum dicitur. Sed per se 'citur; sed cum ad ea loca venerimus, proposiiiordi-
qualiias, ul album,iieque ulliiis siibsiaiitinmsignificai, rtemIoci diligenlius exsequemur. Nuncquoniani de- .•
jieque ullarii coininiiiiionem, sicul genus specierui-i •elaratumest et substaniiat.niiii! esse comrarium, et
suarum, et individuorum species, oslendil. Quocirca hoc ei proprium non esse, quoniam idem etiam in
fljind substaiitioeproprium rcqiiireiidiim est. quanlitatibus consideraiur, ad sequens proprium ex-
Inest autem subslantiiseliam nilitl ipsis esse conlra- D* positionis semitam converlamus.
ritim, pianm cniin snbuanlim quid eril contrarium, Videlurauletnsubstantianon susciperetnagis el mi-
ul alkui hoininivelalicui animali, n liil entmesl con- nus, dico aulem Iioc non quod subslantia a subslanlin
trarium , al vero tiec Jiomininec anhnait aliquid esl nonsil magiset inintis substanlia, hoc enim dictuin esl,
conlrarium; non estaulem lioc subslaniim proprium, vuia est. sedqiibniamunaquteqitesubslanlia, hoc ipsum
sed etiam mullorum aliorum , v.l quanlilalis: bkubiio .quocl.est, non dicitur magisel trimus,-ulsi csl hmcsttb-
enim vei tricubito niliil est toutrarium, al veronec distanlia, homo,non est magisaul minus liomo, necipse
cemnec aikui iaiium. Nisi quis forlc mulla paucis di- seipso, uec alier allero, non est eiitmaiieraltero tnagis
cat esseconlraria, vcl magnum parvo, determinalarum Iiomo-,sicut esl album allerum attcro tnagis atbnm, el
veroquantitatum nultumulli esl conrarium. bonum allerum allero magis bonuin. Sed et ipsums.i
Adjecit quoqiie aliud suhsiaiitiie proprium dicens magiset minusdici.ur : ttt corpttsctttniil album, titngis ,
suhslaniiae niliil csse conirarium, hoe autem ex ea albitm esse dicilur nunc quam prins ; el cumcalidinn
quoe sigillalim fil iudtictione cnnfirmai. llomo cniin sil, magis et mir.us calidum dicilitr. Snbslatilia vn\>
homini vc! eqno , vel alicui alii auimaliuin non csl nondiciiur ntagisaul minussubslantia, ngu eiiimItomo
J97 IN CATEGORIASARISTOTELlSLIB. 1. 198
magis nnncItomoquamprius dicilur, nec ai.orum quid- A in ii sul.sinniiis oinnilin', propria famen snbslaniiai
vuam qum subsiantim stinl, qua propler nec. recipit _ non n simij eo quod eiianvih aliis siul, consequeniia
tubsiantiatnagis et minus. •- si
suhslanlia; appellanlur. Iloecenini omnia subslanlias
Hoc proprium non sinipliciter dicilur,- sed cum ccouseqiiuiitiir, tii ubicunque' fneril substantia, ea
aliqua disiinctione : ait enim substanliam neque.ma- quap q dieta sunt invenianlur, id est in suhjcclo non
gis recipere, neque-minus, non hoc diccns, quoniam eesse, et pnpdicatioues ab bis univoce fieri, et quoil
substanlia non est magis ab alia subslanlia. Namque hhpc aliquid signilicel, et quod nihil sit illis confra-
qtiidam horoo cum sit substantia, magis est subsian- rrium, et quod non suscipiant mngis et mintis : illa
lia ab homine, idest ab specie, et bomo ab aniroali, vero v quse non oninibns subst uiliis jnsunt accidemia
id est a geuere. Ergo non boc dicit, qnoniam nou sunt s subslantiis, quocirca propria non sunt. Quod.i
inveniuntur substaniiaeqnoea substantiis magis sub- propriapon
p sunt, nonduin quale sit substantia de-
n
stantioesint, hoc eniin dicttim es(,quoniam est, id Mjohstrant. Quare tit subslanlia'. qualitalero prpprie
est quoniam inveniunlur. Ait enim superjus primas cpgnoscamu.,
c talis esl lniic requirenda proprietas,
subsiantias, id est individuas, maxime esse subslan- quaeetsolis
q substantiis insit et omnilms, haie auleni
lias, in securidisvero substaiitiis, magis esse-sub- J) Jiujusmodiest, quam ipse.proposuit.
'
Btantiasspecies quam genera. Ergo non dicit, quq- B ^Maxinie vero subslanlimpropriwii esse videtw', cunr.
niam nulla substaniia ab alia subslantia niagis stib- tuiHMi
n el idem, numero sit_, contrariorum sutccptibitem
sianliaest, sed lioc ipsum quod est, qiifBlibelilla cesse, el in aliis-quidemnon habebit qtiisqitainquid pyo-
Btibslanlianon dicilur magis et minus subslaniia, ul ffercitqumcuncjue.nohstint subitaittim, quod.cum sil
E"Iest subsianiia homo, non dicit quoniam honio non icnum ji numero, snsceplibileconlrariorum sit, velulco-
est magis et minussubsianiia, individnus eiiimhomo lor / quod esl uimm et idetn numefo, non eril albumct •
magis est subsianiia., species vero minus si ad pri- r. nigrum, ueque eadem aclio el una nttmero erit pravct
mam, id est individuam, subslaotiam rereraiur. Sed eLsludiosa.
e Siniiliier aiilem elin aliis qvm subslanlim
hocdicii, boc ipsum quod est, id est, homo non erit tionsU't.
r, Siibitanlia eiiuucuin ttnumelidemnumero sil,
magis honiD vel minus homo; quncirca nbn dicil ccapdx coriirariorumes', ttl aliquis hoino cum tinus ei
quoniam homo non est magis subslantia, vel minus, idem i nuntero sit , aliquaudo qtiidemniger, aliqutmda
sed quoniam homo, hoc ipsumquodest, jjiin est ina- autetn c ftl albus, et culidusel frigidus, et pravus etiludic-
gis vel minus liomo, non est enim aliquis homo ma- fsus. In nullis_aulemaliis aliqitid tale videlur, nisi quis
gis et minus homo; et lioc idem in ejusdem compa- forsilun I instet, dicensoralionemet opinionemconlrario-
ralione convcnit speculari. Nani.ipse bomo.ft seipso Jrum .esse.susceplibilia, eademenim cralio vera el falsa
non est plus lionio, at vero nec si ad alterum confe- C\ < essevidelur, veluli sivera sit oralio sedere qncmdnin,
ratur,ad allerum vero iia,ut subeadem.cohjunciion.c.- -' mrgenle eo, 'iliaeadem oratio falsa erit, simililer ati-
sint, ut quidam homo individuus ad aliquem indivi- iJemet de opinaiione. Si quis enim vere pulat sederc
duumiiominemcomparams, non erit roagis et niintis .aliquem,
- surgenle eo, illc idem falsq putnbit, eamdew
-'
honio, et ipsa species seipsa non erit inagis el miniis ,lu.bensde eodem opinioncm. Scd el si qnis. hoc susci-
homo; sed hoc palam est in subslanliis, in qualitali- piat,' tamen-.mododiffert , nain ea qnm in.substantik
bus vero potest esse magis el miims, album e-iin sunl, = ipsa mulala suscepiibiUasunt contrariorum ; fri-
fieri albuin et '
gidum enim clecalido fuclum mutalnm est, allcraitnn
polesl magis seipso, suseipere magis el
elminus, ulsit magis album etminus album; fotest Jenimest, riigrutnex albo, el sluciwsutnex.pravo. Si-
et alio albo plus esse album, ut.J.lium "lana; et alio .tniller autem el. in aliis , unumquodqueipsorum nnt-
albo minus essealbum, ul lana Iilio, et cygnus nivc, _ la!ionem,suscipieris_ est sitsceplibilecbntrorioriim.Ora-
atque idem in aliis qualitatibus, ut bono et calido. lio autem el opinio ipsa qtlidem hnmobiliaomiimoper- -
Namque lioec possunt lemporibu.spermufari, et ib ;severanl, cum vero res movelur,conlrarhtm circa ea fit,
plu's_minusvefransduci, fit enim aliquoiiesJinno nie- oralio nainque perniunelccidem,sedere aliquem,-cum
lius et deierius, et calido.ferveniiuset lepidius; bo- „ ver.ores mola.sit, aliquando qiticlcmtera, aliquanda
-mo vero quod est subslaniia, neqne nunc plus erit aulem falsa fii, simililer autem el in opinione. Qua-
bomo quam fuit antea, neque post magis aut niinus propter qtio cidniodiimsaltcm sitbslantim proprium esl',
erit homo quam nunc est. Quocircii ctini stilislanfia .-eo.qnodsecttndumtnutniioneinsitam caplabiis estcon-
. "non suscipiat magis et minus , tamcn proprium ejiis tr.arioriim,ti quis recipial placilutnel oralionemsusce-
lme non erit. Sed cur 11011 sit proprium ipse Arislo- plibilia-csseconlrariorum.
tcles yelut notum coniicuil; nos aiuem ad.limus, - Aii maxime proprium esse
Sfilislanlia.,qtiod eadeni
quoniam non solum snbslaiilisc nori suscipiunt ina- et iiiia inmiero contrariomin .uscepiiva sii, nibil
gis et niinus, sed et alia multa ; cirrulus enim alio coiilrarium superioribus clicens. Illic enim- dixerat
ciDCulonon*ciii magis eircnlus aul roiniis, nec du- subslaniias siibstaniiis non esso conirarias, bic ver<i
plitm maîs d'iplum vel mintis ; .Tqiialifer eniin du- dicit non stibstaiitias siibsiantiis esse conlrarias, eed
plus est qiiaicrnarins : ad binariiim, el denarius ad res in se conirarias possc stiscipere, nl-iiniis aiqui
quinarium com.iaralus, quocirca quoiii.un eliaih iu idcni liomo, nimc qniilcnisiisaniis, alio vero leinponi
aliis ideniesi, hoe subslanii;e pr.opriumnon esse pti- si! oeger, oegrilndo aulem el sanilas con.raria suni.
laudiini cst. Sed hice qiiidcm omifa qtioecuitqtiesunt Ergo quoiiiain declarafum est subslaiiti.nn jiosse
- -{0,9- AN. MANL. SEV' 1.0ETH 200
contrarla susVipere,demonstranduni est qucmsdmo- A[ ipsa sit tusiepiibilis contrarioruin. Siniplicilcr enima
dutn hoc solis substaniiis insit ; boc enim in nul is nullo nec oraiio movelur,nec opinio. Qunpropternon
aliis inveniiur, naroque in qualitale qualilas non erit ertint susceplibitiaconlrariorum, cum nuila in eis con-
eadcm, ne jiie una numero cpntrariorum suscepiiva, trariorum pasiio facla sit. At snbstantia eo qnod ipsa
idem enim et uiium numero nmi <:r.tnlbum aique conlraria recipial,liocsusceplibilisdicilurcoillrariorum
nigrum, cuni album fuerit el p<Min nigium verlitur, esse. Languorem enim el saniiuiemsuscipii, candcrcm
lota qualitatis spedes jiermufaiiir, el non erit unuin et nigredinem,el ttniiinquodquetalium ipsasuscipieudo,
alque idem mini.ro quod coiiirarium esl, sed diver- conirariorumessesusceplibilisdicilur. Quarc proprmm
sum. Atvero et actio eadein et tina niimero non erit eril substantim,cum idem el unum sil nitmero,conlra-
bona atque roala, sed forlasse tina bona, alii fnala, riorumtlsse susceptibilemcuin pernmluiionesut ipsius
ita ut diversie sint, non eoedcm numcro.lioc elium Ac de subslanlia quidem dicta sufficianl.
in atiis reperitur. Ipsa vero subsiairja ciiin una sit el Ait eiiim orationem aique opiiiionem ijisa quidem
numero singularis, conlraria suscipii, ut idem atque contrarii imllius esse suscepiibiiia, neque enim fal.i-
urius homo eum fueril candidus alque albus a solo las veritasque in oraiiotievel opinione insiia esf, sed
_lactus nigrescil, et album in nigrum convertiiur, el ' idcirco videnlurconlrarioruni esse suscepiibila, quod
in conlrariiim permutalur, utrasque res in se eoslra- (ut Ipse aii) circa alferaro quamdam passionem sint,
rias suscipiens. Nulli igilur alii iiiesê hoc nisi solis line est circa lioc esse opinionem vel oraiionem.Nam
subslanliis, satis superiora dernonslrant. Si quis aulem circa sedere el non sedere, quoe sunt coniraria, est
opponat orationem et opinionem unaro afqiie eam- sedendi aliquem et non sedendi opinio vel oraiio,
deni conlrariorum esse susceplibiletn, ideo quod ciiin alque ideo quoniam circa alias les sunl quae sibi
dico Cicero sedei, vel eum sedeie opinor, cum vete sn.il contrarioe, illi. permufaiis, Ha videmur esse
scdet, v<ra est el oralib de eodein et opinio quod ronirarla, non qimd ipsa suscipiant coniraria, sed
sedcf, ciirovero surrexii ille, eadein permanei opinin quod circa contrarias pasfsiones reruni sint. Nam
vel oratio quoedicit vel arbitratui' Cicero sedet, sed neque oraiio neque opinbi permutatur, sed sola lan-
lalsa est, quod non sedeUvidelur oplnio alque oratio tum dequibus esl ora'io atque opinio, id est seder-j
eadem et iirianuroero nunc quideni esse vera, nunc et non sedere. Quocirca quoniam nullam ipsa orafi».
• aiuem
falsa, et coritraria ipsa suscipere, sed boc f»1- vel opinio suscipiuiltpassionero, rfec qi.idquamIn eis
sumesi,qnod oraiioes opiniocontraria non recipinul: fit, atque evenit contrarium, contrari&rum esse su-
nain si quis hoc recipiatquod eiiam oratio aiqne opi- sccplihilia non videnlur. Al subslantia eo quod ipsa
nio contrariorum suscepliva sinl, non lainen eodeis:. suscipiat conlr.irium,comrarioruin diciluresse susce-
modo quo substaniia. Nam subsianlia ipsa contraria ptibilis. Cicero enim suscipicns sanitaieni sanus fi',
. snscipiens perihulalur, Cicero namque ipse in se et sttscipiens-Cgiiiudineiiifit a^ger.Oratio vero atqtie
scgriludinein siiscipiens ex sano facius est asger, et opinio (ut dictum esi) contraria non siiscipiiinl.Quare
niulalus ipse confratia suscipil; serino vero vel opinio eritiloc proprium siibslamiaeconirariorum esê su-
ips.i quidem imiiiulala permanent, sed cuirf rebus de s&'ptililleii). Sed si quis forsiian dieat cur cum ignis
quibus dicuniur permuiaiis ipsoe inveniiiniiir falsoe ealidus sit liiinqtiamIrigussuscipiaf.et cur runi aqua
csse vel ver.i.. El subsiantia quidem ipsa eum iis quae sit humiila nunquam stiscipiat siceiiaiem. His enim
-
suvcipit coulrariis perniuiatur; oratio ver.) etopinin, oppositis. videiurnon omnis substantia coniiariorum
eo qnod res de qtiibus dicunttir vel arbitranfur per- csse suscepiibilts, el subsiantia. Iioc proprium infir-
imiicnlur, ipsaeviilentttr falsae esse vel verie. Natn mabiliir, cum non sit in omuibns substantiis.Sed di-
cum dico Cicero sedei, si ille surrexil, otatio quidein cendiim est qiioiiiam ea conlraria suscipere îden-
ipsa nihil passa est, sed res de qna fuil ipsa oraiio IIKTsubslanliie quac siint in ejns nauira non insila,
mola est. Qni enim se.lebat surrexil, idiircoex vera <iloqui non suscipit quiiiquid ili substauii.iliier adest.
Orationefacta-est falsa. Quocirca subsfanlia ipsa sus- Suscipere eniin dicimus aliquid de rebus cxirinsccus
cipi ns (ul diclum esl) conlraria permuiauir; oraiio y. posiiis et praeer subsianii.nnconsiilutis: quoniamigi-
vcro vel opinio non mulatnr, sed re circa eas nioa tur in siibîaniia ignis inest calidutn esse, ignis calo—
ipsoeveroevel f.ilsae.unl. Quare propritiin .ubsiaiili;o rem non suscipit; quocirca neqtie esl iguis cnloiis
Uaesse pulabiiur coniraiiorum suscepiibilc, ut ipsa stiscepiibilis, neque frigoris. Calorem qiiideui non
permuUiia coiuraria siiscipiat, nou ut, re muiata, suscipit, idcirco qtiod ejns naturoe stibsiautioeqiieini-
ipsa impermtttaia imnuiiabilisque permaneat. Alque mulabiliter ftdlisesii.Frigns enim non siiscfpii, quo-
hoe dicttini est, si quis oraiiotiem aique opiiiioiiein niam caloris natura ijisius ignis coniraiium sponie
cirilrarlorum stiscepiibiles pnlei, non aulem esse repndiai. Q.tiocircasi quid est quod suscipiat ignis,
(Maiionero atque opinionein contraroruin suscepli- id est exli'iiisecus-posiium,''accipiat necesse est ejus
_»i!.:.s.Ipsc rur-us adjecil. qiioque contrarium, ip<eunus permauens ac siugu-
Non cst aute.mkoc reium, oralionamque el -opinio laris. Idem quoque de aqua dicendiim.esi : iila en jii.
non in eo quod ipsa aliqnid recipiant' contrar.iorum sicut ignis calorem, sic non suscipit hiiniiiliiaiein,
susceptibiliaessedicmilur, sedin co qnod circa allerum sed esl quodammodo et ipsi Iiumidilas naluralit.r
aliqua passio facla sil; nam qtto res est vel non esl, eo insila ; alqne ideo calor ignis,-yel huniidilas aqu.e
Liiatu oratio vera aril fulsa esse diciiur, non eo qu:.d non soliini qualiiaies dicmvur, secl eliam subsiau-
.201 .--NCATEGORlASAR_STOTEL_SL_B.il. . -20Ss
liales jgni elaquae.qualilales; namque aqua quoniam At de pluribus praedicenturâliero qtiod substantia. sjnt,
.in-se ueque frigus neque calorerh subslanlialiter . in eoquod de pluribus prsedicanlur contrariorum
. babel, susceplibilis et frigoris et calpris essedicitur. •susceptiva npn sunt: ut animal in eo quod' de spe-
.Quocircanon de his conlrariis loquitur quse substan- , ciebus dicilur, neque sapiens esl, neque insipieris, et
liajiter.insunt, sedde his quse potestsuscipere una- bomo in eo quod de individuis "d.icilur,neque sarius
, qusequersubstantia, id est quod potest extrinêcus est, neque seger; ineo vero quod subslantise s.unt.et
adhiberi: hoc aulem in omnibus esse subslantiis ma- . quod individuis substantiis prsesunt, contrariorum
nifeslum est :.nam quoniam Gicero sanus et seger _.. susceptibiles sunt. Quocirca erit hoc solius proprium
. est, lioniosanus_etseger esl; et si homosanus et seger substantia., contrariorum esse suscepiibilem. Hsec
..est, animal sanum atque aegrotumest. Sed cum duode subslantia dicla sufficiant. Secundi vero voluminis
, hus modis animal alque homo.spectentur, uho.quod jseries ab expositione inchoabitur quantilatis.'.. . _.
EIBER -SECUNDUSi-
_ Et si nos curse officii'consularis impediunl quo B; qualitatem, ipsa enim tnateria sub quantitaiis quidetn
jininusin his studiis bmne' otium plenamque-operam | prineipium caditjquod una est, sub qualitatem vera
consumlmus, perlinere tamen videlur Iioc ad aliquam minime; ipsa enim cuhctis est inlerim qualilatibus:
reipublicaecuram, elucubralse rei dncirina cives in- absoluta, superaddita vero forma quadam afficilur
- struere. Nec male de civibus meis merear, s"i cum qualilate : per se aulem numeroquidem
una-est,°qua-
prisca hbminum virtus urbium. caoterarum ad hanc litate vero riulla; quocirca si res bmnis_simul atque
unam rempublicam,.do_ninaiionem, imperiumque est cadit in numerum,'non aulem omnis res rabx
transtuleril, egb id saltem quod reliquiim est,Graec,se ut est statim suscipit qualitalem, recte prius da
sapientiae artibus mores npsirse civitatis instruxero. quanlilale proposuit. Estquoque aliaeausa curprius
fluare. ne hoc quidem ipsum consulis vacat olficio, de quantitatis ralione pertraetet. Omne enim corpus
cum -Ilomani semper fuerit rooris quod ubieunque ut sit, tribus dirhensionibusconstat, longitudine, Iali-
gentium pulchrum esset atque laudabile, id magis ac tudine, altitudine : ut vero sit corpus cusn qtialiiate,
.magis iraitatione honestare. Aggrediar igiiur et prq- . tunc eiil aul album, aut nigruni, aut quodlibet aliud;
positi senlenliam operis ordinemqiie conlexam. et quoniam prius est esse corjius, post vero esse cor-
DE QUANTITATE.- , pus album, prius erit corpori tribus consiafe dimert-
I esse album. Sed tres dimensiorieset
Quarititalisauleni,liliudquidem'est discrelum, atiud . sionibus quam
mtetn conlinuum; et aliud quidemex kabenlibusposi- -numero et continuatiohe spatii quaiititifes sunt.Lon-
. lionemadse invicemsuisparlibus conslat:aliud autem . gitudo enim etlafitudoelaltitudo in quantitatibusriu-
-exnorihabenlibuh posilionem.Est aulemdiscreta quan- merantur, albtim vero qualitalis est :, quocirca si
lilds, ulnumerus et dfatio. Conlinua_pero, ut.linea,. prius est es tribus constaredimensioriibus quamesse
superficies_:corpus:.Ampliusautem el prmter hmcest .'album, prior erit quantitas qualitale,'quocircarecte
Aempusel lacus:Parlium'eleriimnumerinuIlusesl com- ,'est tracialus de . quantilale propbsitus." Ilem alia
munis 1erminus_'adqueiri copulenlurpaniculm.ejus : ut .'causa, quod quarililas plura habet subsiantiae consi-
milia': nam quemadmodum subsfaritisenihirest.con-
yuinquesi addecem.sunl parlicutm,.ad nuliutn com- ._'
-munetn-lerminumcopulanlur.quinque.et quinque, sed Jtrarium, et subsianlia hoh recipit magis etminus, sic
.semperdiscrela sunl et separata. Sic et tria et septem j eliam quanlitas: quantitali enim nihil estconirarium,
-ad nullumcommunemterminumconjunguntur, omnino j hec quanlitas recipit magis eTminus, utpaulo pbst
. aufeiiinon habeas in numero acciperecommiinemter- docebimus.< qualitas vefb et cbritraria suscipit,'tit
minumparlium, sed semper discretmet separatm sunt,, ialbum et nigrum, et niagis et minus,.ut candidius.et
Qitapropternumerus quidemdiscretorpmest, similiter 1nigrius, et candidissimum etnigerrimum"; idenim
aulein el oralicrdiscrelorumest. Quod aulem praiio D sumitinlentioneni
s quodpotestsumerediminutiohem.
. quanlilas sit manifeslumest, mehsuralur enhn syl aba IQuod si siibstahtise similibr quanlitas"est, rectepost
*
: breviel longa. Dicoautem oratibnemcttm vocefactam, substantiam de quantitate proppsuit. Quantitatisriu
ad nullum enim communemtertninum parttcutw. ejus l tem I dicit esse dilferehlisis duas: quantilaiis riamqiie
copulantur. Non eriwies<communisterminus ad quem ' alia i discrelaest et disgr'egata,'alia'-vero continua.
syllabm copulenlur, sed unaqumque divisa _est,ipsa Pbst ] hanc tursus divisibhem' alio modo partitus est
;_secundumseipsam.-. . . '<quaniitalem :'dicit enim'quantitalis aliam quae.con-
.. Post substanliseiraclatum cur.de quaniitate polius siat s ex habentibus posiiibheiri ad se invicem suis
, ac non de qualilate proposuej'it hseccausa est, quod paitibus;
i aliaro vero ex'rion habentibus positionem. -
. omnia qusecanque sunt^-simul atque sunt in nume- llnam 1 vero rem diversepbsse dividi manifeslumesi,
rum cadunt. Omnis enim res aut est una, aut plures: • hoc 1 modo, ul si quis dividat animal dicens.: Anima-
unum vpro v.elplures quanlitatis scientia colliguniur. lium 1 alia sunt raliohabilia, alia irrationabilia ;et rur«
S d non omnis res sinml alque esi aliquam accipit sus i eamdem ipsam rem alia modo parliamui', ut est.
PATSOL.LXIV. 7
•.-.. " ' "
•203 .. , . AN'MA€. SEV. BOETII -204
Aniinaiinm alia SunX'gressibilia, alia rion gressibiliii, '& gnlficel nomen,tiiartes ejus aisfcretsfeatqub diSjunbia.
"eoromcpie-atiimaBumrursus, alia suht earhibus ve- sunt; et nullo commurii teVmihoIJonjungifntur; quo-
scentia, alih lierbis, alia seniinibus. Hic ergo Wna rilam vfero Grseca oratione Myo; aicitai 1etiani ariinii
eademque res tfiVerso'ordibe -modoquedivisa est. lla --eogitatio, et "intra se "ratiociriallo,'\bfag quoque et
igiiiir iffisioteles unufn idemqub 'quantiiaiis nomeri OTatiodicilur, ueqtiiSArisiotelem cum diceiêl>_yov,
"div"erseJpartituSe'si;in-eascilicet quaediscrefa essent, id est oraliouem , quaritilatem esse diseretam, de eo
efcqri-6 ebtltinua, fetin ea qhse babfereui posilioneni putarel dicere qubm quisqhe liydv, id est ratloriem,
'
parfiur_i, e"tquserion liaberent. Sed de secunda divi-» -1n propria cogitatione dispbneret, hoe adfliai. Dico
sione pbsterius -dicendum est, hunb piima tractetur. < aulem illam qua. Gi cum voce *rationem; Apud Ro-
' Ail enini de
prima Mivisione hoc modo : Quantitafis manam namquo lingriam discreta sunt vocabulaora-
- aliud est riontihuum, aliud disgregatum. Sisgregatum tionis atque ratipnis; Grseca -vero "oratio utrSusque
est-cujuspartes-nullo«ommuniterminoconiunguntur. vocabulum -et rationis -et -eraiionis êyoy appellat.
Continuum vero cujus partes habent aliquem commu-. Quare ne quid mendax translatio culparetur, idcirco
nem lerminum , ad quem videantur esse eonjunctse. 'ioc qubqufeaddidi :Dico vero illam quse fit cum voce
Discretarum namque quantitatum ipse exempla ponit orationem, apud Latinos enim nulla alia oratio.esi
et species. Oratio enim discreta est quantitas/eodeiu- JV"prseterhane solam qusefit cum voee orationem. Apud
que modo et numerus,.et numerum esse quantitatem Grsecosvero est alius Xoyp?.qui fit in animi cogila-
nemo dubit.i. Discreta vero~est. quoniam denarius tione. Quocirca nequid deesset, etiam hoc quod La-
numerus cum consletes quinqhe et.quinque, quse tinam orationem miaus esset" conveniens, Iranstuh.
^res quinailum ad quinarium jungat ut faciat denarii Quod. quafe ita fecerim., Jiac expositione paiefeci,
cbrpus, nori potest inveniri. Nam si tres ef septem afque hsec quidem de djscreta quunlitate sufficiant,
quis dixerit, quo communi termino tres et septem Continua vero quarititas est (ut 3'ietum esl) eujus
cbrijunganlur, ut denarii reddatur unum Iniegrum quanliialis partium-communis tenninus inveriitur,u!
corpus, nullus iaveniet, aique hoc quidem in omhi est linea, superficies, cbrpus, el prseter hsec tempus,
riumero speciilarl licei. Nullus" enim numerus ita et locus, quod ipse Aristotcles designat hls verbis :
' Linea vero cbntinua
paries habet, ut eas aliquis communis lerminus jua- est, esl etiimsumere communem
gat, sed semper partes ipsse disjunctse alque discretse terminumad quemjparticulmejuscopulantuf, puhclum,
sunt, et hujiismodi vocatur quantltas discreta. Kii- et superficiei, liriearit, "plarii'namque ~ad quemdam
merus ergo discreta quantitas est, orationem vero communemlermimm parikuim copuiantur. Simiiitet
guanlitatera esse dicit, idcirco quod omnis oratio es mtem el in corpore poteris siimkre coinmunemtermi-
nomine consiet et verbo, sed hsec syllabis constant. Q hutn, imeam vet superficiem, ddquem copuldnlur cor-
;Omriis.autem syllaba vel longa vel brevis est. Lon- psris yarticulm. .
gum vero vel "breye sine nlla dubitaiiorie quantitas Postquamdediscretisexplicuit, transiit adspecies
;
esi, quocirca quod es quantitatibus*constat, id quah- coniinuse quanUlatis. Coniinuae autem quantitates-
.titatera essequis dubilet? At verooraiio ipsa cum sit ; sunt {ut diclum est) in quarum parlibus quidam
quantitas, illa" quoqus discreta est. Cum enim dico -"> communis <estterminus, ut.linea. Siquisenimdivi-
Cicero, quod oraliohis esl pars, partes hujus nominis -1dat lineam^quseest.Iongitudo sine'latitudihe,-duas
ci et ce et ro riullo communi termino conjunguritur. iu utraque divisione iineas facit, et utriusque «x
Npn enim reperiemus quo comhmni termino jungatur divisione lineae-singula 'in exlreinitatibus puncla
ii syllaba ad ce_syllabam, vel rursus ce syllaba ad ro redduntur. Lineaeenim lermini puncta sunt. Quoclrca
sjllabam. Quocirca etiam oratio quantitas videtur cum illalinea divisa nonesset, utraque puncla quae-
esse discreta. Sed si quis forlasse dicat hunc eorum In utrisque linearum Papitibus post divisionem appa-
esse communem terminum, quo ita junguntur, ut ali- ;rent, simul anlea fuisse iritelliguntur, quse sunt in
«phd significent, utlnhoclpso nomine Cicero com- divisionc separata. Inlelligllur ergb partium iinese
inunis syllabarum -terminus ipsa significatio sit. Si communis terminus, punclurhi, idestquoddam par-
,enim ce syllab'a_quse media est, prima ponalur, el rb, J)1vissimum quodin partes dividi secariqrie non possit.
quse .ultima est, media, et ci, qttseprimaebt, iiltima, Superflcies quoque, quse est latiludb sine allitudine,
BOmepjjuod erat anlea, id est Cicero, transversis per communem terrriiriUm :habet--in partibus, lineam,
loea syllabi.snihil significabit. Illi dicenduiri.est quo- corpus vero solidum, superficiem. Ebdem enim modo
niam qusecunque in quadam oratione' proferuhtur, divisa s.uperficies dQas per singulas partes lineas
sive•significent;, sive nihil significent,.sy_labarum efficiet, quemadmodum et In linea divisa duo puncta
communis .terminus nullus est, Nam si quis. dicat, allrinsecus reddebantur. «Corpus quoque solidrim
duas in utrisque divisionls partibus
permutatissyllabis,quod estCicero, cerocisignifica- cum diviseris,
cum conjuncla^simatque iii-
tionemquidem amisit, sed_.sequali.ersyjlabsead nul- superficies facies, quse
lum communem terminum conjunguntur. Quod si divisa, punclum quidein pariium lineae "intelligitur
communis termihus. Linea vero superliciei, superfi- -
quis hunc quidem ipsum sermonem aliquid significare
auierri solidi corporis.-Esl autem siguura 'coritl-
posuerit, ul lioc ipsum Cicero aliquid significat, signi- cies
ficalio quidemaddita est, nullus lamen syllabis ler- nui corporis, si una pars mota sit, tPtum corpus"
ihinus apposltus. Quare sive significet, sive nihil si- moyerl; et si toium corpus movetur, cerlb simul aliee.
20S IN CATPGORIAS-ARISTOTELIS LIB. II. $06
partes vjcinsemovebuntur, tit si jaceat yirgula yel ex A de d< eontinuis Ioquebatur, .lempus quoque etlocum
sere, vel ex ligno,yel esquolibet alio.metallo,si.quis c( cominuis addidit diceiis : Sunt autem talium et tem-
runumejus caput vel quamlibet .ejus parlem mpyeat, pus pi et locus, id .esl coniinuorum, sed post continuse
'
jtola mox virgula coramove.tur. Hoc autem idcirco di discretaequequantitajis divisionem aljara a principio
jevenit quod ejus partes quodam eommuni terminp • rursus n orditur."' -
.conjunguntur, et jlle ,communis lerminus una parte Amplius aulem dlim quidem^conslgnlex particulis
mota caeteras mos.et.Boe vero in discretis non est. qum q> iri eis sunt, poskionem ad se invicemhabentibus,
In numero namque cum sint decem, si unum mo- dtim «; autem ex non hdbentibuspositionem, ut lineas
tero, «aeteri -nonmovenlur, immoli enim permanent quidem q patiiculm posilionem habent ad se invicem.
-3
jnovem;.elsi plenus tritico sit modius, si unum tritici Singuium enim eorum siium esl alicubi,et habes unde
.granuramo.vero., non omnia conti.nuograiia commor sumas *' et assjgnesunumquodqueubi silumest in plano., ,
..yebuniur, idcirco x|uod discreia esl multitudo, nec •ei £t ad quam parliculamreliquarum copulutur: simililer
granum grano ullo ,-communijerm.ino .videtur impli- *mlem el particulmplani habent quqmd.ampgsiiionem,
si
;;«itum.jAtyero^si ipsius.,granipars una sit mola, to- similiter. namquemmmquodqueoslenditurubi jacet, pt
Aum forpus grani moveatur neeesse est. Non aufem qum <7 ad se irivicem:copulentui'jsolidi quoque el loci si- .
"
.nunclioc dicitur, quod linea conslel ex puneiis, aut JJ\ militer.
supenfi.ciesex lineis, «ut jsolidum corpus ex superfi- , ilursus digerit quaiuiiaiis differentias. Suntenim
ciebus, sed quod-et lineae termini" puncta. sunt, et quanljlaiis
<3 aliae quidem quae ex habenlibus positio-
. supei ficielJinese,e_tsolidi corporis superficies, nulla- •nemadP se invicem suis partibus ônslani, aliaevero
,,que res .suis lerminis cpnstat. Qupcircapunctum li- quae P. nullam pariium habent.positionem. Pbsitioiiem
-nese nonjerit pars, ,sedcommunis terminus parliurri. y.erb V partium reiinere dicunlur, quarum triplex isla "
.,Superficiei linea, et superficies solidi corporis non .jiatura<P est, .prinium ut ejus partes alicubi sinl, deinde
êrunl partes, sed pariium termini eommtines. €on- r. pereanl, terlioveroul sese parles ipsseconjungaiit
ne
,*tat igitur, et lineam et supeificiem,"et solidi corpo- et £ propria .se ordinalione continueiu, ul est Iinea.
ris crassiludinem esse obntinuam quantitalem. llis Posita 1 enim Jinea in superficie.possis agnoscere ubi
-alia rursus apponit. i
^partesipsitis sinl, caput quidem lineseesse ad dexte-
_Talium est qutem et tempus et locus,,frcesens'enim Jram, roedium medio loco, extremilatem yero ad si-
tempuset prmlerilumet fulurum copulal. Rursustocus iliisfram, et hsec marienfibus ipsis parlibus dicnntur,
,«t.if.nuorumest, iocumenim qtteriidamcorporis pdrii- partes J 'enim linese npn pereunt, sed in loco In quo
culm oblinent,~qum a'dquemdamcorhmuriemterniinum ssurif permanent. Possis quoque monstrare qrisepars
copulanlur, igilur el toci parliculm qum oblinent sin- G J
GJineaecui parli cbntinuentur,id est adquam partem
gttlas corporisparies, ad eumdemterminumcopulan- < caput allerius partis extremitasque conjungitur, ut
_tur, ad quemcorporispurticutm.Quapropler-eontintius dicas t hsecpars, verbi gralia medietas, lineseliic fini-
'
eril locus. Ad unumetftmterminumcoinmiinethcopu- ttur, locum ubi desinat monstrans, alia rursus pars
'
lanlur ejus parliculm.- - . ; 1
liriesetolius hsc incipit. Ergo iinea posita in superficie
Teropus qunque et locum conlinuse quaniitalis tqualibet et loctim aliquempartes ejus -retihent,"et
'" esse
pronuntiat. Tempris namque esse quanliiatem partes ] ipssenon pereunt, et po-set quilibet agnoscere
res illa' demonsirat, quodin spatio,.id est in longi- "t ubi "exfremitas partium conjungatur, et quo ad se
ludine et in brevitate, consideralar. Continuum vero 5inyicem loco conlinuentur. Hoc quoque idem Jn su-
esse res Illa demonstrat, quod parles temporis'ha- perficie ] evehit, paries enim superficiei 1n allquo Joco
, beanl aliquem communem lerminum ac riiedium, ad sunt, ; el ipsse quoque non pereunf, et ubi pars parti
. quem conjungantur extrema.Nam cum sint partes jbonjungatur ostendilur, idem quoque solidiias babel, -
tempons praeteriium et futurum, horum prsesens " et loci quoque partes-conlinuantur ad eas scilicet
, tempus communisest terminus, hujus namque finis parles ad quas corporis partes sibimet cohiinuantur,
. est, illius initium. Locus quoque continuorum est. sicut jam supra dictum est. Quorirca ejusdem
JLocumvero dicimus quodcunqueillud sit quod partes •*- "nalurse erit et locus, cujus tola solidilas prit.
corporis lenet, sive supra, sive a latere, seu subter." Ergo ellocus ex eoderri genere qusintilaiisest; quo
sit. Quod si cunctsepartes corporis Ibcum aliquem est et soliditas, id est, ex habenlibus ad se invicem
tenenl, et qui cirea corpus est locus, per omhe cor- positionem suis partibus conslans. Locus ig tur et
'
jbris spatium partesque diffunditur, omnes corporis " ipse ex habentibus suis partibus, positionem ad se
partes alocl partibus oecupabuntur. Quod siita est, --invicem cohslat. -Ergo tria haec (sicut supra dicium
':
qui cqmmunistermlnus conjungebal corporis parles, ' ;esl) xonsideranda sunl, ut ad se invicem positionem
ejus.termini locus illa quoque loca qiiaestint corporis ' parleshabeiêvideantur,
] id est locum in quo.paries
. pariium jungit, et est eodem modo locus de conlinua -! -ipsaesint positss, ut partes illm non pereant, ut sit
quantitate, quemadmodumet corpus. Tta enliri cbm-' 3pariium continentia atque continuatio. >Quodsi quis
munis terrhinus invenitur ih Ioco panium quem- '< dicat hanc rem loco deesse, eo quod in Joco non sit,
admodum et corporis, idcireo quod corporis-locus, -• in lbco enim etincia sunt', locusautem inlouoesse
per corpus omne dittunditur. Quod aotem dixit: Sunt 1ipse non poterit. Dicendumest qubhiam idcirco ^JI-
autem tailiumet locus et tempus.quoniam "superius ': perlices ; et soliditas ei linea habero posiiionera-par-"
207 AN.MANL.SEV. BOETH 2^8
tium dieunlur, quod in loco.sint, et partes perm.i- Ai dicit, posiiionemvero non miiitum accipies, tale esl
neant, etsintcontinuae.Quaremulto magisipse locus, ac si diceret, penitus non accipias".Mullumenim pro
ciijus neque partes pereunt, et sibi.perpeiue.conti- "binninovidelur adjuncium, ac si diceret posilionem
iiualinique conjiinctaesunt, habere posilionempar- vero noriomninoaccipies, idcirco quod ipsa quidem
tinm dicilur. Et de his quidem qute ex habentibus continualio dat aliquam irriaginem,quod possit ha-
posilionem ad se invicem suis parlibus cpnslant bere aliquam partium posiliohem, sed hoc minime
haec dicta sint; quae vero non hahent nositionem est, idcirco quod quamvis sint cohtiriuaequanlitales,
- ''
ipse rursus adjecit. si lamen uno careanl ex his qusesuperius dictasunt,"
' In numero.autem nohpoteril quisquamoslendere positionem'partium habere nonpossunt. Namaqua
fislula evomit, dum cadit quidem relinet posi-
qtiemadmodumrnrticula; ejus positionemaitquam ad quam
se invieemhabeanl,aut ubi silmsinl, arii qumparlkutm tioriem; cum vero jam effiisseundae se miscuerit,
et fluviusquoque quando
ejus ad seinvicemneclanlur.Sed nequeillmqum_ lempo- posiiionemparliumperdit:
ris suntfnon enim permanenlpartkulm lcmporis,qriod in pelagusfluit, et positionemvidetur habere parlium
fluvii
uulemnonest permanens,qttomodoposiiionemaliquam et esse continuus, cum, nondummarinse aquse
habebit, sed magis quemdam ordinem patiicularum" ; amnis superficies ipsa permista est; cum vero exfremitas
maririaalluvionecontingilur, tolam sinediihio
tempus habere ut
dices, aliquidqttidempritis sit iem-
aliud vero Sed el de numero positionem videtur amilfere. Oratio quoque simililer
poris, poslerhts. shniliter, sese
eo quodprius numeralur unumquam duo, et duo qtiam - habet;nam hec ipsa ullo looo posita cst, ncc
et ita habebunl ejus partes ad aliquam eonjunguntur, sed a se invi-
tria, quidemquemdamordinem,pbsi- dictse
lionemverononmullumaccipies. Sed et oralio simili- cem illaediscretse surit, nec cum ejus partes
ter, non eritmpermanenlparliculmejus, sed el dictum sunt,etpermanent, atque hoc est quod ait. Seddicfum
est el non amplius sumi hoc, quaproplcrnon erit po- est, non est ultra hoc sumi. Mox enim dicilur
ulla ralione poterit pe'r._
sitio parlicularumejus, siquidemtithil permanent.Atia -sermb, mox praelerit, nec
manere, mox ut aliquid dicfuin si(, ejus partes
ilaque conslanlex particulisqumin eissunl posilionem ostendi etquare demonstratione sumi non possunN Coh-
• ad se invicemItabenitbus,atia autemex nonhabenlibus
' . stat igitur orationem quoque ex his esse qua. po:si-.
positionem. tionem partium non habenl, de ordine vero dubium
Ilaecscilicet idcirco nullam positionemad se invi- est. Nam si quis sermo aliquid significef,ul esl Gi-
cem parlium retinent, quod his aliquid de supradictis cero, est.in eo quidam ordo quod ci syllaba primiim
rebus deesse manifestum est. Numerusenim ipse. dicitur, secunda vero ce, tertia ro, et polius cx sigiii-
discretus est, nec partes ejus ad se invicem conjun- <] ficatione ordinem sumit; si vero nili!l significet,'riec
. gunlur, sed omninodiscrelcesunt. Atque idcirconon ordinem dicitur habere, ut seindapsus nihil quideni
est ex iis qusehabent &dse invicem aliquam partium signilicat; sed sive secuhdam syllabamprimam po-
- posilionem, nec vero possis ostendere qui numerus nas, sive ullimam primam, sive quomodolibetsylla-
quo loco,jaceai: habere autem positionera dicittir, _.barum , ordinem serieraque permisceas,idem ierit: In
"qu6d-(utdictum est) et in loco aliquo positum est,,et significalivisenim vocibusidcirco esse dicilur, quod
ipsa positio raanenlibus pariibus constat, et ad se inillo ordine permulalo vis significalionis evertiiur,"
vicem conjunctis continualisque, ut ubi quaequeja-. hic vero, ubi nulla est significalio, nihil inleres»
. ceat, et quse ad quam continuelur possit ostendi; in quomodolibetjaceant parles. Quare oralio in aliqui-
«umero vero nihil horum est. Nam neque in aliquo bus quidein habel ordinem parliurii,.in aliis verohec
locoesse positus demonstratur, nec ejus partes con- ordo ipse poterit inveniri. An forlasse oratio dici npn -
junctsesurit. Quocirca numero ex iribus his qusedi- potest quse niliil'signiflcat, etnulla est oratio, qiiaf
ximus duseres desunt, loci positio et partium conti- > ordinem non habeat ?Ergo secundumpriorera quan-
, nuatio,. lempps eliam quanquam sint ejus partes , titatis diyisibnem,ubi dicebaiur quantifalis alia esse.
eontinuse,tamen quoniath non permanent, sed sem. continua, alia vero discrela, quinque sunt conlinua,
per moventur, semperque prsetereunt, habere.posi- D, duo vero.discreta. Conlinua quidem linea, supeffl*.
tionem parlium non diciiur. Semper enim veloci agi- . cies, soliditas, locus, lemptis. Discretavero numerus
latione. torquelur, et currentis aqusemore in nulla . et.oraiio. "Iri hac vero secunda divisione qua"dici<'
unquamstalione consistit, quodquia partes ejus hon alias quanlitaies ex habenlibus ad se invicem pbsi«_'
. permanent , ex habentibusad se invicem positionem . lionem constare partibus, quatu.ir quidem sunt qua?
suis parlibus consiare nondicitur.Sed haecquanquam 1'elinentposil'bneni,id estlinea, superficies,corpus,
habere non tamen ha- tria vero non ex '
positionem partium possunt, . locus; quaipositionem habent,'_sed
bent ordinem quemdam, quem praeler positionem , Siisduo semper ordinem relinent, tempus scilicetef
par.ium tantum retinent. Dicitnusenim priorem esse ., nunfterus.Oratio vero si quid signiflcet; habet ordi"
binarium quam lernarium, afque hunc quam quater- ., nem; si yeronihil significel,inordinata est; si tameu
"
. nariura; et in tempore nimirumidem ordo revertitur. ioral'10niliil significansdici possil, his dicfis ipsc cpn-
Posteriusenimfulurum pra:senle, prsesensqueprse- cludit i dicens,: Igitur alia ex habenlibus a'd se iiivi-
terito. Quocircaelsi hsecnon habent aliquam par-, cem i parlibus positionemconslanl, alia vero ex non
tium posifionem, relinenl tamen ordinein. Quodvero babemibus 1 nosiiionein. Uac igitur divisione fiiiitz
~m -_ IN CATEGORIASARISTOTELISLIB II, , 210
Iransit ad caeleramonslrans quaeproprie quanlitales A. tum l atque aelionein muliatn quse-longotempore per-
nuncupanlur, quaesecundum accidens. . ificiatur; quare quoniam ad proprias quanlitales aspi-
aulein.quanlilales hm .sofm dictintur quas . 'cierites, aique ad eas res caeleras referentes, qunn-
, P-<:oprim
diximus, alia yero omnia secundumaccidens,ad hmc tilales ' vocamus , ut album ad superficiem quse vera
enim aspicientes.elqlia dicimus quanlilales, ul mul- esl ' quantitas, et cursum.et aliquem motum alque'
tuni dicilur qlbum, eo quod superficies mulla sit, .et >' aciioriem ad tempus, quod ipsum vere quantitas est,
dciio.longa,-eo,quod tempus mullum sil, et moius' reducimus '> , hsecnon per se quanlilaies', sed per eas
multus, nequeenim horuni singulum pcr, se quanlum' 'quse' proprie quantilates diclae sunt! nominantur.
tiicitur, _ul st quis dssignet quanla.sit. aliqria acliq, {Quocirca qubniam quod per se non est-, secundum ,
- temporedifjiniet, annimensuramvel sic aliquo modo' '• accidens est, recie caeter.aomnia prseler ea quaesu-
_ . assignans.El album quanlum sil assignans, superficie perius } in quantitate numerata sunt per accidens
difftniel.Quqnla enim superficies fueril,, taritum esse' < esse, nbn per se. quantiiates dicuntur.'Solse igitnr
albutndicel,. Quare solmproprim et secundutriseipsqs proprie et secundum se ipsse quantitaies.dicuiilur, ,
quantitatesdicunlur qumdiclmsunt, aliorum vero nihit . lise quse.superitiscomprehensse sunt. Aliaevero per
ver se; sed per adcidens. . . , ' quantiias' non sunt, sed (ut ipse
se
. ait) forte per
-' Principaliter aliquid esse.dicilur, qupd per se tale _R \ accidens. Post divisionem igilur continui atque dis-
est quale esse demonstratur. Secundum accidens. crefi et haberilis posilionem parlium etnon habeh. _
vero illud qubd non per. se," sed per aliud tale est lis, et quse sunt per se princlpaliler, el rursus per
- accidens quantitates, solito more viam inveniend;
quale esse dicilur, ut albedini per se inestpolor.: se-.
cundum naturamfenim albi, color- esse dicilur al-/ quanliiatum proprietas ingreditur. .
- bedo ; cum vero liomo.dicitur.coloralus, non per se Amplius quantilaii mhil est conlrarium, in definiti\
dicitur, idcirco quod homo in.eo quod homoêst, oo- jenim manifestum est quoniam hikil est conirarium ,
ior "nbn est, sed ,quoniam.habe"t colorem, idcirco ut ; bicubito,vel tricubilo., iiel superficiei,'vei alicui la-''
dicitur coloratus. Ergo .quemadmodum album id- ilium, nihil enim ipsis est conlrririum. Nisi forte qui<
circo color est per se quoniam polor nalurale quod- multd : paucis dicat esse contraria,'vel magnum parvo,
dam est-genus, homovero idcirco coloratus diciiur horum i aulem nihil esl quantitas,' sed magis ad ali-'
quoniam habet colorem; et dicitur alburn quidem iquid.; nihit enim per seipsumparvumvel magnum di-
per se et principaliter color,, hpmp vero secun- icilur, sed eo quod ad alitid referlur : nam mons qui-'
dum accidens coloratus. Ita.quoque et quanlitates: idem parvusdicitur, milium vero magnutn, eo quoa"
lisecenim bmnia-qnaedicla sunt, id est linea, su- hoc J quidemsui generismajus sil, illud vero minus stti
- perficies,"corpus, numerus, oratio, lempus, per>*, generis j ; ergb qd aliudesl eorum relalio, nam si per
Se' et secundum propriam halurain.quantiiates.di- .
seipsummagnttm vel parvumdicerelur, hunquani mohs
cuntur. Si qua vero alia dicuntur.secundum ali- < quidem parvus, milium vero magnum dicereiur. liur-
quam quantitatem, nou perse, sed secundum.acci- sus i in vico plures homines esse dicimus, in civitate
dens nominanlur : ut albumdicitur.mtiltum, no.n.id- paucos, ) cumiamen sinl eis mullo plures, elindomo
circo quod albedo sit quantitas,- sed quoniam multa < quidem mullos, in thealro rero paucos, curii tanien
sit superficies, in qua illud albura sit»Si.enim niul- sint s plures. Amplius bicubilumvel tricubiiuniel unum-
• ium.spatium fuerit in quo albrira sit, multum erit iquodque taitum quantitatem significat-,'magnum vero
album; quocirca rion'qubniani ipsa albedo.per s'e vel i parvum non significalquanlilatem, sed magis ad
aliquahsquantitatem habet, sed quoniam in aliqua taliquid, quoniamad aliud spectalmaynumvel parvum,'
quantitate est constiluta, id est in superlicie, idcirco (quare manifestum est quoniam hmcad aliquid sunt.
secundum superliciem qudd est quanlitas quse scili- .Amplius siveponal atiquis hmcesse quantitates, sivi
cet per se multa est, album multum dicilur.nonsey . non i ponal, nihil ipsis contrariumesl. Quod eriimnoh
bundum se, alque ideo album non^per se, nec prinr _ polesl ; sumi perseipsum, sed ad solam allerius relalio-
cipaliler, sed secuhdum accidehsihultum.dicitur. î nem referlur, quomodohuic aliquid erit conlrarium?
Actio quoque ideo dicilur lohga, qiiod multo.lem-.. .Ampliussi eruni tnagnum et parvum conlraria, con*
-pore.acta sii; mullam vero segritudinem-idcirco di- Ilingel ipsum idem simul contraria recipere, et ea ipsa
cimus,'si eadem -multosit lempore; et motum.mul- isibimet esse coniraria. Contingitenim idem ipsum si-
tura.idcirco, quod ihulto tempbre factus -si.t,-.iii.si 1mulyt paivum esse et magnum, est enim aliquid dd
quismullo lempore currat. Si quis 'vero.multum hoc i quidemparvum, ad aliud vero hoc idem ipsum
"cursumillum dical esse.qui-sit velocissimus, ille imagnutn. Quare idem parvum el magnum in eodem
convenienier sermone non uiilur. Yelocitas enim )lempore.e&seconlingit, quare _contraria simul susci- .
non qiiantitas, sed polius qualilas"est, quales. enim piet.j Sed nihil est quod videalursimul cdntraria posse
secundum bamdicimur, id est veloces, non quanti. isuscipere; ul subslanliasusceplibiliscontrariorum quu
'Securidum-quaniitatem vero multum dicilur, hoc .dem .( esseyideiur, sed nullus simulet sanus estei mger,
"autem monstrat ipsa rerum diffiriitio: si quis enim inec albus el niger simul est, nikilque aliud est quod
"album multum'mohslrare desideret, et proprio ter- Jsimul conlraria suscipiat. El eddem'sibiipsi cbntitigiii
mino raiioiiis includere, illidicendum est multura esse < contrarid, nam si est magnumparvo conlrarhim '
:
esse albnrh quod in raulta jaceat superficie, et mo- •ipsumautem idemtimul est et parvum ti magnum^
211 " "
.. AN. MANL.SEV. BOETII . . 211
ipiwm sifri eri( contrarium. Sed impossibileest idem A iamen conirariam non babet bppositionem,videtur •
sibi essecontrarium, nqn est igiiur magnum parvo , enim vera oratio.esse et
falsa, quse sunt conlraria,
conlrar.ium, nec mulia parich. Quare eiiamsi non re- sed brafio vera et falsa in
sighiGcatione est. Ctim
lativorumhmc aliquis dkal., sed quqnliialis, nihii ha- _ eriiin quod est oratio significat, vera est; J_umvero
bebunteontrarium. quod non esl designal, tunc -falsaest. Oratio veio
Definilaguantitas eslquae alicujus lermino numeri. non secrindumid quod "significatin quantiiate iuime-
eoercetur, ut sunt duo.vel tres,el qusead hunc moralur, sed secundum .id quod profertur. Secundum
dum dicunlur,-acsi dicas bioubiium, tricubitum, et' eniih id quod proferimus oraiionem, Iouga syllaba
cselera. £t quacaliqua propria significationedefinita brevique comporiitur,quse omnemorationem non se-
suiil, ut est supeificiesetsolidilas, quid enimelquae cuhdum id quod ipsa significat, sed secundum id:
quantitates dicantur, agnoscitur : quocirca harum, quod ad prolatioriem est, meiiuntur. Illud qtioque.
quoniam sunt diffinifse,nulla.ulli coniraria .esl; ne- ihanifesiuiiiesT in' niimero "ndn esse contraria, duo.
que enimbicubilo trictibiium contrarium est, sicut/- enim' tribus, vel _fres quafeihario confrarii non sunt,>
neque numerus ulli numero, at vero nec superficies nec ullus alter numerns cuilibet alii numero conlra-'
soliditati, nec aliquid horum. Sed qubniam qusedam , rius est. Locus-vero habet aliquam' coYilrarielatem,
indefinita imaginem quamdam quaniitatis ostendunt.BB sursumetiim
i et deorsuni coulrariutn esi. Sed qnidam
ut magnum et parvum, qusevidenlur esse coniraria,, 'volunt non-esse "quanlitatisqubd sursum d;citur et
hsecsibi Arisioteles opponitdicens non esse quan- < deorsum, spd pofiris habiiudines,quas Graeciayjcrtv;
litafes, sed magis ad aliquid, quod .ipsitis sermoni- •" vbcant: quseenira pars ad caput noslruin est, hane
- bus astruamus. Se.dnon esl hoc '
proprium quantita- sursum vocamus;' qiiae pars pedibus subjacei, illa
lis non habere contraria, non enim omnis quantitas < deoi;siim dicilur ; quocirca secuiidum'.habitudinein
'bpnlrariis caret, sed nobis per singula qusequectir- < quarhdam quodammodo ad nos ipsos relata sursum^
renlibus qusequaniitalis species contraria non ha- < deorsuinque prsedicamus. Herminius quoque ail sur«
beant, qusevehabeant, cbnsiderandumest Linea qui- sum ' el deorsum non esse loca, sed quamdam quo -
dem coritrario caret, linea enim linese eontraria dammodo < posiiionem loci. Esl enim re^ sursuth at-_
non est; sed si quis dical reciam lineam curvaelinese < que deorsum,-non esl autera idem esse aliquid loci,
"
essecontrariam, fallitur. Nori enim in eo quodlinea <
quod locum, loci enim est positio in loco, Jocusvero
esl, curya linea reefaelinese coniraria est, sed ih eo iipsfepositio hon esl. Sed si quis omnem mu.ndirespi-
quod curva est, et in his non lineae videntur esse < ciatfiguram, quoniodorerum.orahiumforrnam sphae*
conirarite, sed ipsa iectitudo et curvitas. Quare noh ,_ rae ' ambitus amplectitur,-eiterramediaesi,in sphseraj
in eo quod quantilas est, lihea curva rectse lirieseG S Veronihil
i est uliimum, nisi quod ejusdem lerminurn .
contraria est, sed in eo quod qualis. Nani quoniarii' niedieiatis
i obtinuit, quidquid, in extremp coelicon- "*
curvitas et. rectiiudo conlraria sunt, sectindumid vexilatis * est,' illud stirsum esse dicet, quod vero est ,
quod curva et recta est Iinea, non sectiiidum quoif 'fnedium, illml deorium. Quocirca sunlsecundum lo-
Iineae suut, suscipiunt contrarietatem ; quocirca li- cCumsursum deorsumque coniraria, sursum iri coelo*,
nea in eo quod linea est conirario caiet. At vero deorsum d in terra, idcirco quod a se, lojige disjuncla
nec superficies superficieiconlrariaest. Sed forte di- suiitj
s unde post quoque conlraria hoc modo sunt
cat aliquis albam superficiem nigrae superficiei esse' diffinila.
<3 Contraria sunt qusecunque a se Johgissime
conirariam;"cuisimiliterbccbrrendumest,jineo quod diiant: d biuc est videlicet tracla diffiniiio,quod quor
superficies suni nbn .esse contraria, sed in eo quod niaiii " coeiumferraque distant, loiigissiine dislare vi-
est in his albedq atque^nigredo, quse contraria essb ^debaniur, et illud esse sursum, hseevero deorsum,
quis dubiiat ? E dem quoque modo et lenem et aspe^ qu ^ oiiani deorsum aique sursiim non ob aliam cau-
ram superficiem si quis corurarias dixerit, refelli- 6samcontrariadicuntur, nisi quod.ase longe disjuii-
tur, quod non secundum quantilaiem superficiei, " cta c suni,.quod esse conlrariuni longissiroedistare
sed secunduroqualitatem asperitatislenilatisque ipsse ^ ^diffiniunt,.quod Aristoteles hoc modb proiiuntiat.
superficies coritrariuiri lenent. At verb hec ^corporiD) Maxhnequteiri circa locumvidelur esse contrarielqs
quidquam ullo roodo contrarietalis opponitur, cui si quanlilatis,
1 sursrimenimad idquod est deorsumcon-
quis dicat incorpbrale esse contrarium, refutabitur, . *' trarium ponunt,.iocut;i qui esl_in tnedio deorsumdi-
quod omnis cbnirarieias propriisnominibus diciluij ce.nies, c> <eo quod tnulla distanlia tnedii ad terminbs
"!
ut bonum malum, albuiii nigrurn ; corporale vero e't "mundisit; videnlur uulem et. aliorum conirariorum
--ineorporale ribn secundum Contrarietatem, sed se- ^diffiniiionemab liis.proferre, qum enima sejnvicem
cundum privationem habitumqueproferuiilur. Incor- mulium "] dislant _eoiumqum sub eodem genere iuril
porale enim corporis est privatie. Nec lempori quo- toutraria
€< delerminanl:
que quidquam contraiiuni esl, sed si nox diei videi- Inotnni enim sphsera media terra est, quod ipsa
tur opposita, non irieoquod lempus est, sed in eo asirorum ai demonstrat ordihala vertigo, adjecit qub-
quod dies est aer lucidus, nox aer obscurus. Aer quecausani q: cur bujusmodi lqca,conlraria dicaniuf,
vero neque lempus heque quanlilas est, lumen quo- quod Q' multa di^tantia est medietatis ad jiiiindi lermi-
que et obseuritas qualitales sunt et non quanlitates'. nos. ni Terminos vero mundi coeliultimam-convexita-
Oratioeliain auanguain videalur habere cpnfrariuui. tem te dicit; ex.hac igitur loci coiitrjirietate el ctelera
213 iNCATEGORIASARISTOTELISXlB.il. . m.
definila esse eonlraria sic deraonstrat. Videnturau- A minesm centum in vico, pmres esse homiries. Ai vero-'
lem et aliorumeontrarioruui diflinilionehi-abbis pro- si iu civitale sint, paucos dicimus,-nmic ad parvila-
ferre, quaeenim mulluin a se disiant in eodem ge- tem tt vicorum, nunc ad magniiudinera civitatum con- <
nere contraria esse diffiniunt. Sed quoniam ne ordo ferenles.
fe Rursus si siril in domo quiuquaginla, multi
cpnlrarietaie quantitatis impedirelur, idcirco-supe-- si sont, si in ibeatro pauci, ideo quod lunc in tlieatro
rioribus, in quibus singulis quanlitatibus nihil esse esse e: paucos dicimus cum ad eos qtiantj in theatro
coutrarium dicebamus, has loci-contrarieiaies adje- esse ei debebant comparamus.Amplius,quoniam consi-
cimus, et quaedamin niedio praetermissa surit, ror- sUt sl magnum parvumque referri semper ad alterum,.
sus ad superiora redeamus, ut exposilionis ordo sese si singulas.vero quanfitates nihil adaliud comparantes,
ipse coritinuet.Ait enira superius, cum quantiiati ni- suas si ac proprias nominamus, ut tres, duo, quatupr,,
hil esse confrarium proponerei, biciibito, vel tricubi- lineam.,
fi superlicitm, magnum parvumque, multa et
to, vef superficiei, velalicui lalium nihil poss.. esse pauca,
p a quantitatis divisione disjuncla sunl. Sunt
contrarium. Diffinitisenim his quanlitatibus, contra- enim e istanoh quantifates, sed potius relativa. Am-
rium nihil esse videlurj ut d.uobus vel tribus, sed. plius, p sive aliquis ponat eas esse quantilates, .sivenon
quaedaqac.umsint indefinila, nec quantitales et con- ponat, p nihil illis erit contrarium, quod enim non est,
traria videantur, haecrursusadjecit. Nisi multapau- JjI sumere
s per soipsum, sed ad solam allerius relatiq-;
• cis dieal quis esse conlraria,; vel magnum parvo. rnem, quomodo huic aliquid- erit contrarium. Hpp
Ilorum aulem niliil est quanlitas, sed ad aliquid, ni-- „quoque, validissimo argumenlo' probalur""quanlitaii-
hil enim per seipsum magnum dicitur vel parvum, b.us j his quse.praedictaesunt nihil esse contrarium,
sed ad aliquid refertur.. Nam mons quidem parvus nisi t soli forsilan loco. Nam si quis magnum et par-
dicitur, milium vero magnum, eo quod hoc quidem ^y,um, vel mulla elpaucainquantilatibusponat, etiam
sui generis majus sit, illud vero sui generis minus. hoe i si concedatur, tamen quoniam sentiperreferuntur
Ergo ad aliud est eorum relatio, nam si per. sejpsum ad a aliud, contrariis non tenentur. Omne enim cbn-
-
parvum vel magnum diceretur, nunquam inons qui- trarium t per se consistit, nec illud ad alterius compa- .
dem aliquando parvus, milium vero nunquam.ma-i rationem r relationemque profertur, ut bonuni nondici-.
gnum diceretur. Rursus in vico.quidem plures homi- tur t mali honum, nec rursus malumboni malum, sed
ries esse dieimus, in civilale vero paucos, cum-ta- ipsum j in proprianatura et prolationeconsistit. Qiise^'
men sint eis mullo plures, et in domo quidem mul-, j. fcunquesunt contraria., eodem modo sunt. Magnuni
tos, in theatro yero paucos, -cumsint plures. Amplius yero et panTimquoriiamnon per se consianl, sed ad
bicubiiumetlricubituraetunumquodque talium quan-. salteriusrelationem referuntur, contrariaesse nohpbs-"
tilatem significat, jmagnumvero vel parvum non si- (J• ,sunt. Amplius, si sunt magnumei parvum cohtraria,
gniGcatquantitaiem, sed magis ad aliquid, quoniam ,contingit idem simul contraria suscipere e't ea Ipsa
ad aliquid spectalurmagnum et' parvum ; quare ma- ,sibi esse coniraria. Contingit.enimsimulidemparvum'
ni.estum cst quod hsecad aliquid sunt. Quemadmo-. (esse et magnum. Est euini aliquid ad hoc quidempar-'
duhi diffinitse quamitafes contrariis non tenentur, yum, ad aliud vero lioc idem ipsum magrium. Quare
'
ipse superiuscomprobavit dicens bicubitovel super- idem parvum etmagnum et eodemtemporeessecon-
ficiei nihil esse cbnlrarium, indefinitse.vero,. ut est tingit, quare simul conlraria suscipiet, sed "nihil esi
magnum et parvurn, multa et pauca, dant imaginem quod videatur simtil contraria posse suscipere, ut
con.rarietaiis._Sedillud occurrii, has non essequan- subsfantia, suseeptibilis qnidem conlrariorum vide-
lllates.-Omnis enim quaniitas per se dicitur, bicubi- lur esse, sed non suscipit in uno eodem tempore, nairi
- tum enim et -tricubilhm,et dub, et tres, et superficies s riullus simul est sanus et seger, nec albus et niger si-
ad :nihil aliud referlur; magnum vero vel parvum mul, riihilque aliud simul contraria suscipiet. El ea-
sihe aliis dici nonpossunl. Cum enim dicis magtium, dem sibi ipsi conlingii esse cohtiaria. Nam si esi
ad alicujus alteriuscomparalionem alque sequalio- magrium-parvo contrarium, ipsum autem idem simul
nein refertur: Eodem quoquemodo et parvuro, qood est parvum et magnum, ipsum sibi erit contrarium,.
ipsa Ar!siotelicaprobat inductio. Si enim inagnum el PP sed impbssibile est ipsum sibiesse conlrarium. Nuh
- parviimper se.dicereritur ei non ad alterius relaiib- est igitur magnum parvo contrariurii. Constat hbc e't
nem, nunquarii'diceremus mbiiletn parvum et.milium • immuiabile in propria ratione consistit;- unara eani-
magnum. Si enim magnuinparvumquen.onadrelalio- demquerera uno eoderaquetemporeconlraria rionpossb
Tieibalterius dicereiur, nions setnper magnus, sem- sUscipere,'uisubslantiasusceptibilis qiiidemcontrario
. perque parvurri miliumdicerettir'.'Sed aliquem-collem rum est. Homo namque cum substanlia sit,eta.gritu-
ad Ailaiiiis-altiludin.eihôriferentes,dicimus-parvum dinem suscipiet et salutem, sed noh eodem tempore,
mohlem, et rursus milium ad minora alia grana m'i- et albedinemet nigredinem capit, sed alio aique alio
. lii ciinlerentes, magnum milium nominamus, et sim- lempore, ut vero uno eodemque lempore corilraria-
pliciler quidqiiid magnuni vel parvum dicitur ad ulraque susci.piat,fieri riequil, quod si magnumparvo
ejusdem gbneris' speciem referentes, magnum.par- 'aliquis contrarium ponat, evenief quoddam impossi- .
'
vuuique uominamus, ut monti montem t:bmpararaus, bile, ul una atque eadem res eodem tempbre utras-
milium vero milio, et alia hujusmodi. Mulfaet pauca •. que suscipiat contrarietafes, et-eadem ipsa sibi pps-
eodenimodo dicuniur ; dicimus enim; si fuerint ho- "siritesse conlraria. Ponamtis-eniiu magnuin pfirvo
• 4N. MANL.SEV. BOETII '
115 '%in
ec.se contrarium, ,sed una atque eadem-res, uiio eo-A.lcumde substantiadispularet. Aitenim quod subsiau-
demque tempore potest magna esse et parva, ut si sit - tisenunquam magis minusveWscipient/quocirca ad-
dccetn pedum mensura collata ad duorum pedum' maxinie propria:solitaconstituehdiratioueregressus
magnitudinem, magna esi, ad centumvero cubitorum.' est. • - .••'' . . •< ;, • : -
magnitudihem mensuramquc' collata, eadeih parva'_ - Proprium aulenimaiimm quantitatis"«s".,;quod et'
est. Potesf ergo eadem res eodem tempore et ma-; mqualect inmquale dkilurl Siriguliimenimearum qum
gniludinis esse suscepiibilis et" parvitalis. Eadem diclmsunt quantilalum mquale'dicilur etinmquale, ui
enim res uno eodemque tempore' ad majorem mi-' corpus el mqudleel inmqualedicilur',ettempus'mquale
noremque collata-eadem magna et parva est.' Quod' et inmqualedicilur,' et numerusmqualis etihmqitalis
si magriumpurvo cohtrarium est, eademverores eo- diciiur, et oralio mqualis ei inmqualis.'Siiniliier aitlem
dem iemporcetmagnitudinem suscipil elpaTvilatem, - et in aliis qum\dicta sunt,' sirigulumei mqtialeet inm-
ebdem leriipore contingit ut eaderii res cbntraria' quule dicitur. Iricwleris veroquwquantitaies nohsunt,
utraque suscipiai, sed hoc impdssibile est. Quocirca' non mulium videbiiur wquale et inmqualedici,"nam.
quoniam-res cadem eodehi tempore cohlrariorum" affectio et disposiliomqualiseiinmqualis norimriUttm
'
susceplibilis nouest, potest verbuna atque eadem .- dicitur, sed magis similisel dissimilis, el albuthmquale
res magnitudinem parvitalemque suscipere, magni-'B-\.et inmquale noii-muttum diciiur, secl simHei Quare
ludo etparvitas conlraria non"sunt.'At vero si quis' quantitalis maximmesl proprium wquale etinmquale
.
magnum parvo conlrarium ponat, eadem ratione dici.
unam eaindemque reni sibjipsi diciiesse contrariam.: , Quaniiiatis proprium aperfissime designat esse,
Namsiparvum magnoestconlrarihm, eadem verores quod secundum quanlitateni sequaliiaset iiisequalitas
(utdocui.) parva et magna pofest esse ad.aliud et ad nuncupalur. Singulse eriim quantitates sequalesatqtie
rtliudscilicet comparala. Res quse parva et magna inssquales dicuntur, ut nsqualislinea liiieae, et"rursus~
et' snperficiei superficies sequalis' atque'
esi, eadetn sibi potest esse eoriiraria, parvum enim' inaequalis,
'et magnumconlrarium dicium esl, sed est impossi-' inaequalisdicitur, et corpus aequaleel insequaledici-
Jjjle. Qubcirca parvum' et magnum contraria non tur. Numerus' qtioque et tempus et locus aequalis'at-'
sunl. Post hujusmodi yero rationem el argumenta- que insequalisdicitur.Tn aliis aulem quaequanlitates
non sunt, non est facile ul sequalitas vel inaequalitas
tionis firmissimaeproposiiiohera de*contrarielatedis-
affeclioiiesappel-
seril loci, de qua superius jarh diximus, quocirca' nominetur, dispositiones ergo quse
lantur, non dicunfur sequalesvelinsequalcs,sedmagis
prselereunda est, ne repetiiseexpositionisiteratib,|fa- similes et dissimiles.
sslidiosit potius quam doctriiia'. Dispositio autem vel affectibest
-,iad rein accommodatio et applicatio,-ul si
Non videtur aulem et mi- aliquam
quanlilassusciperemagis
ut enim esl aliud alio biquis
. grammalicam legens, qul. nondum perdidicit,
nus, bicubiluin, neque tnagis habet ad eam aliquam.dispositionem, id esf, ea af-
cubilum,.neque in numero, ul tcrnarius quinario: niltil
nec tria
fectus
' est, et habet aliquidaccommodafum, et quasi
%iiimmagis tria dicenlur quam quinque, potius propinquum. Possunt aulem similiter esse duo dis-
quam tria, neque leinpus aliud alio magis el minusdi- positi et affecti, sequaliler vero minime, ut duo simi-
citur, nec in liis qumdicla sunt, magis elminusomnino ,liler esse albi, sequalileryero non. Namsiquis de duo-
tiicitur. Quareel quantitas non suscipil magis el minus'. bus , similileralbis
aequaliier esse albos dicat, recla no-
Aliud proprium rursus apposuit quod quamvis minis nunc usurpalipne non uiitur. Omneenim sequa«
quantitalis proprium non sit, cur tamen non sil ipse le etinaequale, inniensura ei.in quantitate.perficilur.
reticujt, nobis tamen esl demonstrandum; quod autem .Simile vero.et dissimile queraadmodura.dequaniitate
dicit lale esl: quautitas magisêtminus non suscipif, non dicilur, ita nec de alia qualibet re nisi de quan-
uullus enim numerus alio numero nec magis nec .titate, recle sequalitas el. insequaliias nuncupantur.
minus est numerus. Nam ternarius si quinario com- j•Quare proprium est quanlitaiis aequale el inaequale
parefur, nec magis nee minus estnumerus, el rursus nominari, sed quoniam de qnantilale dictum est, ad
ipsi tres sibiipsis' cpmparali, nec magis nec niinus.jj i relativorum ordinem tr.inseamus. Post quantitatis-
sunt, tres, nec lempus quoque hahet aliquid magiset .Iraclaium teriium prsedicamenlumde relativis ingre«
jninus, ul magis aliud tempussil alio tempore, lon- iditur, quare relaliva hoe modo diffinil.
.gius quidem tempus lempore essepotest, ut vero di- . BERELiTIVIS.
flalu.rniagis tempus alio tempore vel minns fieri. ne- . Ad aliquid verolalia dicuntnr, qumcunquehocipsutn
.quit. Hpcquoque.eliamin subslautia deinonstratum ,quod sunt atiorum -essedicuntur, vel quomodolibetali-
esf, iioino.namque alio lipmine non est magis honio, _,ter. ad aliud, ut majus id quod esl alterius dicitur,
nee minus. Idem_quoque evenit eiiunin quaiuilatc. ..,qliquo cnim majus dicitur, el duplum allerius dicilut
"
Quod quia eliam in subslanlia esl, proprium quanli-,; hoc , ipsum quod est, alicujus enim duplum dicilur: Si-
.tatis hoc non est, habethoe quoque quantilas ut in militer , autem et aiia qttmcunquesunl hujusmodi.
sequentiprd.ine ipse monslravit. Quocirca quoniam. . Cur autem de his quse sunl ad aliquid disseral,
.prius hoc de substantia dixerat, nunc vero idem de omisso < inleriin de qualitate tractatu, haeccausa esf,
.quantitale piôposuil,idcirco non esse hoc proprium iquod posita quanlilate niagis itiinusve esse necesse
ad con-
«quaniitatis, commemorare n.'glc.\ii. Cujusenitnesset . .<est. Quare cum quanliiateni coniimio aliquid
' allerius iion suscipere magis et miiius. tuuc dixit seqiialur, f recte jiosi quaii i alem relativoriini series
217 INCATE.GORIASARISTOTELISLIB.IL .218
~
ordinata est. Ulud quoqueestincausa.quodsuperius A verlas, Uet. Sensibilis res sensu sensibilis est. Sed.
reddiliir riominativus in hac.
cuihde.quanliiate iraetaret, relai_vorummenlio.facta: cum sic casui-seplimo
est, cum ile magrio parvoque diceretur, ut ergo con-, relatione,qusedicilsensibileserisusensjbileest, non
ideo.
jtihehset non esset operis inierrupta disfinclio,aulem, eodem.casu.quo superius diclum est cbnvertiiur. Di-
quantitale.finita de relatione, proposuit. Quod qimus enim sensus sensibi is rei sensus est, 'et hic
. ail,3d aliquidverolaliadicunlur, hocmonstral,quod nominalivus redditur ad geriitiyum.Hseeenimreluio
rion sicut quantilas per.se et singulariter.intelligipo-. ad. seplimum casum se apiari nbn paiitur. Scientia
-test,'eodem quoque modo substantia.et.qualitas, et. quoque.scibilis rei, scienlia est, siquidem.hocscitur
unumquodque aliorum pradicamentorum, sicut per," quod sciripotest et quodscirj poiest, scibileest,sed,
.seconstat, ila etiam perse el sjngulariter intelligi-, non eadem-raiione, hec ad eumdem casumielatio,
tur: sie ad aliquid per se et singularilerjcapi intel-, ista converlitur. Dicimus enim scibilisres scientia.
.lectu nonpoiest, utdicamus esse adaliquidsingula-. scibilis esl.Estenim prlma relatio adgeniiiyum, se^
- riler. Quidquid enim in nalurarelationis agnoseitur, cunda conversio ad.septimum; Haec quoijue relatio
. 4d-cum alio necesseest.considerelur; cum enirn dico secundum,eosdem cpnverlilur-casus,",cum. dicimus.
dominus,'pe"r_seipsumnihilesi, si servus dcsit. Quo--. majus uiinoieesse majus, et minus majore esse mi-.
circacumuiuusrelativiiiuucupatio inox.secum.eliam B nus.Duplum quoqiie et iriedium relatiya sunl.sed et,
aliud iraliat ad aliquid, unum esse p.er se non potesl, eisdempasibus converiunfur. Duplum.namque dimi-
atque ideo nori dixit. Aristoteles: Ad aliquid vero tale dii duplum est, diinidium verb dupli .dimidium est.
dicitur, sed;plurali nunierp; talia dicurilur,' inquit, de-. Sunt autem. aliaquoque relativa quse ipse sicad-,
monstrans relativorum intelligenliam non insimpli-.. didil. :"„. - ; ::*.' .'- - ;...,.:.
ciiate, sed in pluraliiate consistere; non esse autem : At vero.sunt.etiamet hmcad.aliquid, uthabilus_qfr '
- quamdam per se relativorum naturam sine conjun- feclus, scieritia, sensus, positio : hmcenim omnia qum
ctione aliqua alterius subsistente, ipse Arisloteles dicla sunt, koc ipsumquod sunl.aliorum.esse.dicitniur,
monstrat, qui dicit ea esse relativa, quaecunque hoc vel quomodohbetaliter ad aliud, et.non aliud aliquid;:
ipsura qubd sunt aliorum dicurilur. Docet euim aliqua ' hdbilus enhn alicujus kabilus dicilur, et_,disciplinaali-.,
conjunctione allerius' relativa' forrhari, hoc ipsum cujus disciplina, el posiiio alicujus posiiio. SimUiier..
eriun quod sunl aliorum dicuntur. Quod enim esrdo- aulem el alia. • "', / ,
minus, hoc alterius dicitur, id est servi. Sive autem • De sensu quidem et seientia diclum. est superius,.
relativa dicamus, sive ad aliquid,' nihil interest. Ad nunc verp de habitu, dispositione, et positione dicen.
aliquid enim 'dicilur- quod ipsum quidem eum per so dum est. Disposiiio"estad aliquam rem mobilis.ap-
tiihilsit, relatum tamen ad aliudconslal, ut domi- C plicatio, ut si quisquam flamma. propihquus caleat,
nus, si desit id ad quod dicitur, id est, servus, non ille dispositus dicitur ad calorem, id esl, habens ali-
^st.dicitur enim ad.servum ; maiiifes:umergo esl si quam applicafionem conjunctionemque adcalorem.
servus desit, dominum dici non posse, qu.ire domiiius Idem vero est affeclio quod ilispositio, ne novo nomi-
, ad aliquid dicilur, id est adservum.Relalivaquoque ne error oriatur: elideo dispositio cum sit quaedam
dicuntur idcirco, quod eorum nuncupalio semper ad ad aliam rem conjurictio, vel ab alia affeclio, facile
aliquid referalur, ut domini ad servuni, quare nihil mobilis est,' celerius elenim permuialur. ilabilusau-
.interesl quolibet modo dicatur. Hujusroodi autem tem est dispositionis vel affectionis firmaet non fa-
diffinitio Plalonis essecrediiur, qu.seab Aristolele cilepermiiiabilis accessio, ut si quisquam in sole am-
.paulo posferius emendalur. Relalivorum autem alia bularis' fuscior fiat, dispositus ad nigredinem dicilur
eisdem casibus referuntur, alia diversis, alia vero , et nigredine affeclus. Sin aulem illa nigredo forlius
-omni.sunt.casu carentia. Quod scilicel monstrans etimmutabililercorpusinfecerit, liabiiusnominatur:
'
-addidit, vel quomodolibet aliler ad aliud. Quidaulem quocirca habitus est invelerala afleclio.Undeomnis
-esi, ipsius pene .textus sermone monstratur. Cum .habitus disposiiio vel affeciio est, nonautem omnis
; eriim dico dominus servi dominus, ad geniiivum ca- p- dispoiifio vel affectio habitus.' El ne multa dicenda
•snm reddidi nominativum, et rursus ad eumdem si - sint, hoc quoque conslal in habilu ~et disposiiione,
-converiero. Dico enim servus domini ;servus, et hic ; quod habilus immulabilis passio est, dispositio vero
: quoque nominativus ad genitivrira relalusesl.Eodem non similifer, sed afleciio quaedamesi, et ad aliquam
•
-quoque modo sese habet pater filii pater, et filius rem conjunclio,-quse pblest facile permutari. Positio
patris filius, el magister discipuli magisler,.et disci- vero esl alieujus' rei collocaiio, ut eSl Statio, sessio,
- pulusmagisfri diseipulus, haec ergo Id quod.sunl, si- inclinatio, accubatio, et alla hujusraodi. Nam et qui
miiiter aliorum dicrintur. Nam quod aliorum dicun- slatquodammodo! positus esse. dicitur el collocalus,
- lur secundum geriuivum redditur casum, aiia vero - et qui sedet, et qui accumbit, et qui sec.undumcse-
- non secundum, eumdem casum consequenliam red- teras positioiies.esi positus appellatur. 'Quocirca et
dunt. Sensus enim ad aliquid est, sensibilis enim rei . statio ctsessio et accubato posiiiones erunt. Sed-
; est sensus. Quod enim sensibile est sentiri potest, . quoniarii.quid essent dicttimpsl, nunc si sunt ad ali-
quod senliri polesi, sensibile esl, etnunc quidem . quid videamuSi habitum relativedici ea res probat/
sensus sensibilis rei sensus genitivopccommbdaius - quaealiis quoque rebus documento1'uitesse relativis,
1 <sst. Hujus enith rei sersibilis dicuuii'esl, at si con- . ut est in sensu atque in scienlia, Idcircoehim diciuiq
*
-219" „ .' AN. M:ANL.SEV.- B*GETIl-' 220
est sensiim' sensiblfis rel esse sensum, quod res seii-' A- £•tem' parvum, et mons parvus-ad magnum,-hic nullo-
sibilis.esl qiise seriifri poiest;'esi'ergo'habiius'*habilis min : casuum vis est-: quanquam enim apcusaiivus vi-
rei liabli-ts'.-'Habiliseiiifrires esl qiiae liaberf poiesl," detur i esse permistus,. tamen illehujusrplaiioiiisyim
illius enimrel hahiius esl quae haberi polest. Quo-"' _h'on _i tenet, sed praepositioquse_adaccusativuradatur; ••
cireaerit tebitus habilis rei habilus, sed res quoque' cum^nim < dico, mons magnus ad parvum monlem,
habilis habittier.t habilis,1ipso eiiiiri habitu res quae praeposiiio
1 sola estquaevim hujusconlinet relalionis,.
haberi -possunt hariemus. Disposilio qiioque eodem; utsi i qnis dieat riiagnus monsparvummo.nlem,- niliil,
modo: DispOsIiionamqiie dispbsilse rei dispositio est, isignificet-ri.efinitum. Qtiocirca quamvi.s.accusativus'
ei disposiia ies dispositione disposifa-est. Caloris casus. < in hae propositione sit, non tarnen jiic vim
enim dispositio calentis, id est; ad calorem disposili,- casus < lenel, s,ed prseposilio ; afque boc esi quod ait',.
•
dispositio iesl. Eodem modo disposifus ad calorem vel quomodolibet aliter ad aliud, ut quonia_nsuperius
caloris dispositibne disposiius est: velut si hocmodo jsecundum casusrelalioues.fieri dixerat,erant_aulem.
sit dicturii, omnis affectioaffecti "affeclioesl, etomne' < quaedam relationes quse nullis.easibus tenerentur,.
affecluni afft.ctioneaffecluin esi; Et calor-;ealentisfit :adjecii hoc, vel quomodolibet aliter ad aliud, ae si
calor, et caleris calore fu ealidum. Posiiio qunque . dicerel: ( Omnis relaiio aut casibus.fit, quod per hoe.
relaliva 'esl; narii positio positverei positio est, ei fi-< -demonstravii quod ait, qusecunqueil quyd suntalio-,
phsiiares positione piisita"esi, ethoe intelligi con-' nun i dicunlur, aul prseter casus.sunl,-quod ha.c sen-
veriit secundum priorem habitus et disposilionis mo- tentia f docet, vel quomodoiibetalitej' ad aliud, atque;
dum. Ula qiioque res probat positionemessead ali4: haec 1 hactenus. Sed cum posiiio sit ad aliquid, el sint
quid, quod ejus species relativse sunl; stalio enim. sspecies ejus relatiyae (sessio ,enim et staiio relativa
"stanlis reistaiio est, elqui stat staliorie slat; e-tde *sunl), sedere et stare nulla relatio_est. Stare namque.
sessibrie quidem et de accubitu idem-dici potest;* et.sedere t de statiohe et sessione deriominaiivedi-
Quocirca et habitus et-dispositio vel affectio, et po-. eunlur." < Omnis autem denoniiiiaUonon est id qiipd
siiio relii.liva sutil, et haec oninia'vel similibus vel est < ea res de qua nominaiur, ut grammaiicus, non
dissimilibu. eonvenieniibus .tamen prsedicalioni ea- enim < idera est quod grammatica de qua nominafus
sibus eonvertuuiur. Eor-umautem quae secundum est: < Quocirca si sedere de sessibne, et stare de *
easus convcriuntur, alia sunt quse eodem oomine statione i denominativum esl,. sessio vero et stalio .
praidicanturi alia vero quae dispari: cum enim dico relativa J sunl, sedere et stare, quae a relativis denq,
similesitnili simileesl, etsequale sdqiialisequale est, minativa i sunt, i''elativorjimgenere non lenentur. Et
el dissimile dissimili dissimile est, eisdem vbeabulis 'ttniversaliter, quidquid ex quibuslibel .posiiionibus
•eisdemque nominibus tota fu prsedicatio. Cuni aulem C < de«iofninaiur,-illud non ad relativa, sed ad praedica-
dico duplum medii duplum, vel majus minore rrtajus, tionem i quas situs dicitur reiluci polest. - __
disparibus vocabulis factaest praedicalio. Quoniam ' Inest autem et contrarielas in relatione, nt virtus '
vero relativoium diffinitioiiem iia p.roposuit, ut dice- iitio j conlraria est,<cttm<sit ulmmque ad aliquid, et
rei : ad aliquid.vero talia dicuntur. qusi?ennquejipc *scientia inscienliw. Non autem omnibusrelativis inest
ipsum qiiod suut aliorum dicuntur; yel quomodolibet, vontrarietas, , duplici enim nihil esl contrarium, neque
aliter. ad aliu.d; quid esset hoc ipsum uuod suntalio- (tfiplici, nec taliumnllu
ritmdicirotur, jam diximus n.unc quid.sit ; qupd ait, Querriadmodum iri subslantia vel quahtilate si
_velquomqdolibet aliter ad ,aliud, requirendiim e-i,
eorum esset- proprium coritraria suscipere rimatus
•.Quodipse A.rislpieles'cpnvenientibus in ordine prpbat .
ait . "est,-ita'ijuoque ,hunc in" rebitivis de contrarieialb
pxeroplis; eniin., '......
'considerat, utrum relativorum sil proprium conlra.
Ad<aliquidergo sunlqumcunqueid quod sunl aliorum '-. ria posse suscipere, el quonihm -virius et vitia ulra-
esse dkunlur, vel quomodolibet aliter. ad aliud, ut <-, •que "sunl- hablius,- virfus enim est menfis affecllb in
iiions magmis diciiur ad alium. Magnum enim ad ali- bhnam panem , ct dif.icile commutabilis, vitium af-
qtiid dic.tur, cl shnite alicui-simile dicilur, et omnia . .feclio iri malam partem, ipsa quoque difficile mobilis
laliq simifiter aa[ atigttid, dicuntur. Sunt autem ei ae-B' el diuturnitate perdurans ; .quoniam igTur et.vifium "
.cubilus.el stalio et sessig,positiones qumdam; positio. el virlus habitus sunf, oninisautem hahilus ad ali-
yero ad aliquid dicitur. Accumbereauiem, vel stare, vel quid -esse monstralus est.(habi!is enim rei hahilus
,sedere, ipsa quidem-non.sunl posiiiones,denominalive , est) erurit virtus atque viiinm relativa, sed haeccon-
vero dicunlur abiis qumdiclmsunt posilionibus. . _traria sunl; igilur relativa contraria susciper»enon
Quoniam accubitus el slatio et scssio pbsitiones -reeusant. *: Sed gj dicatquis : quid causae.esfut virtu-
•dic-Hitur,'et quoriiam omnis positio ad aliquid est, - tem aique vilium ipsumqueTiabilumpaulo post ,'uiier ,
sufficienter supfrius comprehensum-esti.Nunc vero qualitates numeret?Alqui ui alia significatione una 1
quid sit quod aii, vel qu&modolibetaliter ad aliud, --res diversis generibus supponatur, nihil prohibei.
expediemus, in relalione per quam dicimus filius Socraies nariique in eo quod esl Socrates subsianiia
pairis filius, nulla ebnjunclio nlista-est, nisi tanlum esl,in eo quod pater vel filiusad aliquid; itaadaliijd
.sola casuum vis prsedicalionishujus membra conjun- atque ad aliud ducia prsedieatione«amdem rem sub
,ît. Cimi aulem dico iuonlem roagnuiiii ad aliutn re- • diverso genere nihil ppni prohibel. Habiliisrqu.oqua
Tereilspaivuin, ila propbno, mons magnus ad riiou- ^t virtus et. yiiium eodem •modo e?t, Polest ;en'min
Il2i. IN CATEdORIA-j ARISTOTELIS LIB. II. ; 222,:.
qualiiale poni habiiiis qubd ex eo quales "homiriesA'": "Sduiodutn in, contrariis dititum est. Quoniam quae--.
habenfes eiiim dicimus reiha- i secuhduin ea dicunlur quse cohtraria non -
nuiicupeniur , aliquos cuiic|ue
bilus relinentes. Virius qubqiie qualitas" est idcireo re'eipiUrit,ip"saquoquecbiilrarjisoarenl.In
] hoc verp.
qupd ex eobohi homines dicuutur ef secundum illam" ciihi i seeuriduiri quantitaiem dicatur aequaleet inse-..
qualiiatem, id esT boifiiaieiri, guales homines,'id est (qiiale;suscipil*el magis e"tminus. Dicilur ehiin magis .
honos hoiriines nuricu,anius; similiterautem el vi-l sequale et mirius sequale. Eodem modo etsimile,ma-
lium. Ipse qubque liabiius" »d aliampraedicationem' ' gis'simile_ef minussimile dicilur-.-Sed si forle quis,.
dictus fititerum ielativiis: quod eiim babitus habilis dirat:curcnmquaniitali-i sil dici seqnalept inseqtiale,.
rei liabilu'3est, ad aliqiiid esl; et quod alicujus virtus . et quantitas magis atque minus non suscijiiai,,sequ.a'p,.
-
est, ad, aliquid virfris est, el qiipdalicujus viiiuni est," _ -et inaequale et intensione crescat et-remissione mi-,
ad aliquid qiioque ipsum"est. Ergoniliil impedit eas- riuaiur? Dicendumest quoriiam queniadmodum sub'-.
dem res ad aliud aique aliud versas diversie praedi- slaniia ipsa per se in eo quod j-ubsianiia est npn est
cationi subslilui. Ipsum veTo ad aliquid praeferulliirn pt-opriuro, ipsi lamen proprium est contraria posse;
aliud prsedicanieriTumintelligere" nbn pbssuinus,.ui Suscipere, ita et in quaiifitate considerainr, propriuin
patreni et filium, dbiriinum et Servum secundun. enim est, non hocipsum cujus est proprium , sed.
. .subsiaiitiam cbn.sideraihus. Nairi el qui dominiis et B' qiurdnm aba- exirinsecus qualitas passioqtie. Passio,
qui servusesi, substaniia est. Duplufti et tripluhi enirii qualitaiis esl,' el quaedam qualiias aequaleet
secuiidiim quaritilalehi",hoccOnirnin quantiiate^con- iiucquale dici polest: quou.qupniain noh est ideni.
sistunl, sciehlia Verffel inscienlia seCundumqualita- proprium quod esl illud cujus est prpprium., et requale
tefn. Secunduiri eriirn has quales diciriiur,' scienieS •vel inaequale dici^non est quantiias-cnjus est pro-
scilicet alque iiiscii. Qudcirca quoni.iih praeter aliOd . prium , sed qiiaedam qualiias et passio ,qua'ntilalis;,
est
praedicamentiimper se relativa riullii*.inteHigei, Se* Kaec autem dicilur ad aliquid; ipsuin enini quod
ciinduni ea pr-edicainenfa'de qfiibus ifilell gilur re- "alteriusdicilur, sequale enitn sequal.isequale dic!ni,us,
lalio, seeuiidum eadiciiurcontrariapossesuseipere: et simililer simile-siniilis simile. Sedno.u'capiiuil-
ut Socrafes ipse quideni"siibstanta esi.seii subslan-- omnia relaliva magiset minus. Nullus enim pbfesfj
tia coritrariurii' nbrf recipit. "Patcr veiO atque Hlius dicere magis el minus duplum esse aliquid: nam sivi
seciiiidurh"substahliam pisedicatur, iion-est "enim deharius adquiiiarium-comparetur, siye quaiernarius
paier atqiie lilius hisi in subsiahtia sit. QuoiireSquo- ad.binariurii, seque uterque duplus esf, aequeuterque
hiahi secunduhT substantiani dicitiir,-conlratielale medietas/ Qualitas quoque recipit magis et miiius)
caref. Rursus duplufh vel dihiidium secundtim quam-" dicimus enim magis album et minus alljum. Quare
ti.aiehi dicitur,- quiifilitasvero coritrafia n'eri riabere^* quoniam neqne omiii relalioni neque soli ihest susci-'
hioii-itrataest; igitor hec dupluth alque fliriiidiuiricon- pere magis ei mihus, el, ,per, qualitaiem relatia
•
"frariis pugnat. Qualitas vefo recipit contrarietaiem-; suscipit et nwgis el minus, relatioriis propriuni non
.lioiiuin enimbt iftalum secundum' qualita.em oppo- ,esi •suscipere niagis el minus. .
'fiuiiiur, boiTum igiiuretTnaHirii cbhtrariis nbn-ca— • Omnia iiuiem relaliva ad conveiientia.dicuntur, ui
' rerit.. servus domini; el .dpminusservi.domirius, ct duptum
Igilui" secundum quse pfsedie&nVenia Maiiva
dicuhtur, si illa suscipiunl contraria, et relatio sus- "dimidiiduplnm, el dhnidiumdupli dimidiitm,'el hidjus
cipit.Sin vero illa-prius repudiaiit coriiriirieia.iem,. ' minore majtts, el minus majore minui, shititiieraw.chi
hecillud a"dalitpiidqubdêcuiiduffl ea, diciiur ulla el in aliis.Sed-cgsu aliquoties diffeiithi secundutnU-
tiriqua'mcbhtrarietale div!dit"ur.Qbate llabere con- , cutionem, ul scienlia scibilis rei scienlid'dicit'iir,'etsci-'
trafik relationis"propfium hon esl,flam heque insola el iiiisi-'
bile scienlia scibile, et.senstts sensibilisseiisxis,
- ' . ,!
rfetatioheest (haJiet ehim hoc quoque qualitas); nec. bite sensu sensibile. _ .
ihoriiriibiis ad iliquid corisiderari pbtest. Quse enim "_ ; Cla.ra bsec est proponeniis CJribii iiivolniiisehfeii-
sfeciiridiimlalia praedicamenla dicuhtur ad aliquid tia. Dicii.enim omnia relaliya adcoriyerleiilladifi,
quae hoh.recipiurit confrarielatem, ut secundum sub- -^ quod ipse.propriis palefecit exemplis. 0'innc eriim ad
stantiam paibi- et filius,- vel secunduin 'qiiantitatern^ aliquid ita ad aliml praedicaiur, iil.illud ad qiibd prie-
• djcatur
"duplumet;mediulrn,',iiitaJibiisrelativisconfrarianulio yideatur posseconverti, et hoc est quod ait':
rii-JdoreperiuriturrQuofiverb riequesoli neque om- -Oninia rclaiiva ad converteutia dicurittir." Converti"
'
riibus inesii' bbc proprium non est 5 non est Igilur" autem est, ul.,si prima res dicilur ad <ecuridam,"ia-
"
prbpfiiirii reiaiioiii-T.baberecontraria.. - ; cunda rursi.is dicatur ad prirnam.- Ponaturenihi pi!i«
Videniuraulein riaigis et-mirius relativa tuscipere: . inus pater,_s,ectrodusfilius, el dicalur lioc inbdo; pii-
sirniie eriim el dissiriiile maqis el minus-dicittir _ et . ler filii pater esi; id rursus coriverli pbiesf, tit pfius
mqudleet iumquale magis et rhinus dicilur, ctlmtttrum- ppnanms filium., ei.lalis, sit pradicatio, lilius patiis
• sit simile enimalicui simile diciim, et ..filius.Erjo paler ad tiileriidicilur, id rst ad Jilinm qui
" que felatiiiuriii
inmquale,'alicuiiniequaie. Kon auiem omnia relaliva converiitur: el filius qui dicitiir al palrerii"",a'd taloin
- isuscipiuntiitag.S el minus , dupkx enim.nqn dicilur" reni. dicitur, quas ipsa qubque.ebriveriiiur, ift "(le-filo.
'magisel mintit, ditplfx, ttec taliumullunu praei!icelrir>Ompiaijue relativa.Iioc.mbilb sHfht;bnihn
QuaeriiUrriunfian relationis.sit proprium suscipe.ro enini relalivum ad jaiealiquid praedicaiur qiibd.ipsuin
pitigis et minus; sbd in Jjoc-illa_ra iio serya. ur, auem- in praedicalipneponvertipossTf,Sed ricc oiiitiiallicuii»
'
£23 AN. MANL. SEV, BOETII , ., 254
tursecundum eamdemvocls prolationeni. Alia enim A fkpraedicatoneni faciat, conversio non procedit; qua.
.sunt.quse eisdemcasibus converluniur, utdicluui esf, , lainen est ipsa convenienliaqua possinl semper rela-
pa.lcr. enim filii. paler esl, et lilius patris filius est. liva converti, hujusmodi est. Cum.enim dico alam.
A'ia yero.quse .non eisdem , ut scientia scibilis rei avis esse alam, hon converlilur, ut avis alaesit avis,
seionlia.es,l:hic genitivus est medius, Scibiie aulem idcirco quod non est convenienlerfacta prsedicalio: "
scienliascibile esl: hic septimuspraedicationemtenet. non enim in eo quod avis est, in eo habet alaro; multa
Alia.vt.ro nullo (ut supra dictum.est) casu conjuncla , enim sunt qusehabent alam, aves tamen nullo.modo
sibimet convêrtuntur, ut mons jnagnus ad parvum nominanlur, ut apes sunl et vespertiliones, et quid-'
dicitur, el parvus ad magnum. Ergo.omnia relativa ad -.quid est aliud tale, habere quidem dicimus.alasi eas
convertentia dicunlur,-quamvis npn eisdera casibus tamen ayes non dicimus. Quare non in eo quod avjs
. converlantur, quod ipse ait dicens :.Sed casu aliquo- i«st,.iu eo est ejus ala , sed in eo quod alala est; id-
tiesdifferuntsecundumloculioneni.Quodveroaddidit circoenim i alaru habet, quoniam alala esl:etquidquid
liiinis diligenter adjectum est. i
fuerit alalum, alas habebit. Quare iia facta prabdica-
' At vero
aliquotiesnon vidcbilur converli.,nisi conve- > lio illani conversionem reiinet atque cusiodii, ala
hienler ad quoddiciltir assignelur. Si peccelis qui as- eniiii > alali ala csl, et alaium ala alatum esi. Eodem
siguat, uiala si assigneluravis; noncouvertiiuravis.alm,-B B iquoque modo de capite: si quis dicat caput animalis
hequeerim prius convenienlerasstgnalumest, ala avis; est < caput, non convenienler vim pracdicationisapta-
heque enim in eo qttodavis est,'in eo avis ala dicilur, bit; non enim in eo quod animal est, in eo habet ca-
sed iti eo quodalala est. Multorum enhn aliorum alm put, \ mulla enim sunl animalia quse capite carenl, ut .
sunl, qumnon suhiaves: quare si assigneiurconvenien- > ostrea, et concliylia, et csetera hujusrhodi. Igitur di-
ter, convetiiiur, ut ctlaatati ala, el alalum dla alalum. 'cendum est caput capiiaia. rei esse.caput, et capita-
Aliquoliesdutemforsilah et nominafincjerenecesseerit, lam I rem Capiteesse eapilalam. Videsne.quemadmo-
ii noh frierit posilum nomen,et ad quod coitvetitenter dum > conveniens praedicaiio alternam in sevofiabuli
itssignetur,ul retnus, si navis ussignelur,,non erit,con- conversionem
i reversionemque reddideril? Ita quoque-
veniensassignatio.Neqtte eitimin eo quod esl navis, in ispeculandum esl et de alio exemplo quod ipse pro-
to ejus rcmus dicitur,' sttnl enim navesquarum remi posuit. j Remus enim si navis remus dicatur, nullo
tiorisunl: quafe non convertilur,navisenim.nondicilur modo i convertitur, ut navis remi navis esse nomine-
remi navis.Sed forle convenientiorassigriatioerit, si sic tur. 1 Sunl enim qusedamnaves quaeremis penitus non
quodamihodoassigne.ur, reinusremitm rei t\mus, aul iulunlur, ,ut lintres quas solo subigunlcpnto , et id-
«..J/KO modo aliiei : nonieneithitrionest posilum;con- circo < non.eouvertiiur. Dicendum est igitur remum
verlitur uuieirisi convenienleratsignetur,remilumenhn-G< remitserei
i esse remum, et remitam rem reaio esse
remoremitumcst. Simililer autemel in aliis, ut capul remitam. i Necessequoque erit nomen fiiigere, si po-
tonvenieniius-qssignaturcapiiati, quam si animalisas- ,_ siluiii non sit: nam quemadmodumfiliuspatris filius,
signetur; neqtteenimineo qttodaritmalest, caputkabei, et i pater filii pater, reciproca conversione prsedican-
miilla enim sttnl animalia qumcapila non hcibeni. , ttur, et ulrumque nomenin usu est, sic, si defuerit
Supra jam de relalivbrum conversione proposuit, nomen * , ipse libi aliquid debehis effingere, ut in eo
_dixifque.quidquidesl ad aliquid, veleisdem casihus quod c. est, ala alati ala ; alatum enim noviter factum
vel dissimilibus,lamen ad converlentiadici: hoc vero cest, et nunquam ante dicium. Quo autemmodo pos-
idcirco evenit quod omne ad aliquid esse stiuriiex .simus s nominaipsa confingere, quoniam necessarium
alterius habiludine.et coniparalione trahit; quod si esse e posuimus, artem quoque couiponendisequenti
utraque secundum ad aliquid sint opposita, ad aliquid ordine * demonsiremus. Sed hoc facieudum est, si .
illud purgavero, quod quidam conlra Aristote-
nuncupanlur, sequamvimvocahulinuncupalionemque . prius 1
sorlita. Nam si pater et iilius utiique ad aliquid sunt, lem 1' culpandi. studio ponunl. Aiunt enim non esse
,s\ pater ad filium praedicalur|quoniam ad aliquid esi, ;-ssolius relationis ad eonverfentiarhdici. Si quis eiiim
-
filius,quoqrie, quia ad aliquid esl, adquoddam aliud. -ssic dical :.cum.sol super;terram est, dies esl, et ci»m
l.dies est super terram, sol e.t, recipiunt ha:e quoque
praedicabiiur) sed nuilius esl filius nisi patris. "Ergo Du
. haeevocabula ex allerulia mincupationeprincipium -< conversionem ,' quae confessaea relativorum defiuj-
>«
surnunl. Qubcircaquse sibi invicemsubslantiam do- ' tione li segregata sunt. Non igitur in solis relalivis., in-
nani, recle ad se invicemprsedicantur.el hoc quidem quiuni;cadilisla
P, conversio.Sed Jamblicus duas hujus
in onmibus relativis eorislat intelligi. Sed hujusmodi "' rei r protulit solutiones, unam pervacuam, aliarhvero
conversio non uno modo ,' nec qubmodolibei fieri perfortem. P Ait enim'-nihil officeread Arislotelissen-
: tf et alia convertantur; non enim.inqult
potest; nisi eniin convenienler quselibetllla .res ad id ' tentiam,.si
quod dicitur praedicetur, hujusmodi conversio nulla : Aristblelessolis
A hoc relativis esse.sed, oronibusnam-
ratione convertitur. Cumeuim dicatur capuf animalis que q hoc relalivis inest, nec ulla ratione negari polest;
-q quoniam nondixit Arisloteles solis hoc in-
capul dici non.potest, animal capilis animal. Ergo ila '• quocirca
redditum' nulla ratione convertitur. Atque lioc. tst esse ei relalivis, illorum quaastiohujus prseclariphilo.
quod ait, non videri inbmnibus relaiiyis posse con- ssophi sententiam non moralur. Sed !ioc pofius acci-
'verii', nisi cohvehienter ad !quod dicilur assignetur. : dentis d est quam naturse, et ad aliud quodammodo .
• Si enitii refugium concurreniis poiius "ijuamcx ipsa Aristole-
peccet is qui assighal, ut hon corivenientem "'n
22c IN CATEGORIASARISTOTEL1SLIB. II. 22C,:
ci
lis" aucloritafe dictorum ejns aliquod propugriacu- A convenienier aptetur; iingendum e_t nomen alatum,
lum comparantis. Aliamvero atlulil causam prorsus quod q ipsumex ala deriorh:nalum.esl,'atquchoc idem-;
gravem : ail enim proprium esse hoc relativorum, el ei in cseleris felalivis licet inlelligi.- •
nori secundum suam riuncupaiionero, sed secundum Nam si ad quodlibelaliud assigneritur, et non-ddi
aliquam habiludiriem, ebdem modo cbnveni.Qui enim illudad ,7 quod dicitur, noricohvertuntur. Dico duteiri
dieit crinisol estsuper terram, dies est, et cum dies quohiam q, nec eorum qum indubiiaiiter cbnvertibiliadi--
habitudinem raon- '
cst, sbl est super lerram: nullam C;
ctinlur, etquibusnominaposiiasunl, uiltxmcorivertitury
strat, sed tantummodo cbnsequenliam ostendil. Con- . si s\ ad aliquid eorum qum sunt accideritiaassiqnenlur','el
sequitur eriuri super lerram solem csse cum dies est, nohad « ea ad qrimdicuntur: ut semisisi domini non
c"tcum sol super lerram cursus agat, diem esse ; eessignetur servus, sed hominis,vel bipedis, aut alicujus
-cum vero aliquis dicit filius patris filius, el paler filii talium,
u non conveiiitur^Non enim esl conveniensassi-
hahiliidinemet el - ' ' '• .-.,...
pater, comparationem quodammodo g
gnalio.
continenliam utrorumque declarat. Alque hoc quoque' Aliud quoque argumentum dedit, si relaliones
in alia quavis relatione speclare licct. Qubcirca qlio- convenieriter
c non reddantur, non posse converti.'
niam oronia ad aliquid secundum quamdam ad-se' Portasse j enim quis dicai alam et capul non esse ad
invicem liabiiudiriem coniineuiiamque dicunlur, se- B saliquid : quod si quis hoc quoqiie concedat, illudta-
cunduih continentiam quoque et habiludinem eorum men , riullus negare poterit, quin servus aul filiusserri-
conversio facieridaest. qua iii re nos quoque gravi- T per ad aliud prse"dicehlur. Ergo in hac quoque re,'
ler dicerlis Jamblici aucloritati coricedimus.-Kunc t«jtu.ecoiifessaerelativa est, perit relationis prbpria
verb qua.«it ars fingendinomiriasicubi desuht, diccn- (eohversio, si non convenicnlerel aidillud a'd qiiod
dum videtur, quam ipse Arisloieles bis verbis tradil. j
proprie dicitur assignetur. Nam cunf sit adaliquid
Sic autem fortassequis facite sitmelin quibus nomeh servus
i ,"nisi domini reddaiur, id est, ad id adqiiod
'
estposilttm, si ab his quwprima sunt his ardquw con- < convenienlerdicitur, nulla hac raliorieconvefsio est;
verluntur nomina ponal, ul in- kis qum dicta sunt, ab iDicalurergo servus hominis, vel servus bipedis, nbn
tla alaium, a remo remitum. Omritacrgo qum ad ali- tConvertitur, ut dicat quis bipedem esse'servi.'"aut
quid dicuniur,'si convenienterassigrienlur, ad conver-' hominem
] esse servi. Eodehi quoque modo de filioi
tenliam dicttntur._ ]Krgoiqusecunquesuniexlrinsecus,si ad ea id quod est
Quoniam sunl quse ita dicunlur ad aliquid, Titnisi ' ad i aliquid prsediceltir, nulla"coiivefsio est.Quod a"u-
convenienter aptenlur conversio nulla~sit, in omni- 'tehv aii accideniia, non quod horoo sit accidens, aift
bus autem ad aliqiiid conversionem exspeclari necesse bipes, differentia hbminis accidenlerinsit.sed inlef-
est, qusesit hsec convenieritia, et quemadmodum assi- •"* dum consuetudinisAristotelicseest, qusesecuridoloco
gnari relationesoporteal, ipse demorisliat.Siquidenim et exlrinseeus praedicantur, dicere secunduin acci-
diciturad aliquid quod converfi nori possii,' ab ipsb dens prsedicari. Servus aulem prius ad doniinum est,
quod dicitursi deribminatiofif, nioxconvertilur: ut ala :secundo vero loco ad iioriiinem. Idcirco enini qiibd
'dicitur avis, et recta quidemest hsecprsedicatio, sed -dominus hoino est, ideo servus ad hominenfdicitur.
ad riaturam relatioriisincongrua.Nunc igitur quoniam Et idcirco quia dominus bipes estj ideo servus bipe« ,
diei nbn potest avis alse, dicitur autem ala avis, ab dis dicilur. Ergo sccundum accidens dixit secundo
'
jpsa pr_edic_ttibne,quse ad aliud prsedicatur, si deno- lbco, volens ostendere exiraneam et non convehicri-
minatiofit, moxTedit coijsueta oonversio felativis. lem fieriprsedicationem, si quis ad Iiorainem vel bi-
Nam curiidicitur ala avis, ut dicalur avis alte, incon- pedem- servurn ct non ad dominum referat. Manife- .
veniens*est; si vero ex ala Tiat denominatio, ul dica- stum igitufest quoniam in his quoque quse coh.esssa
tur ala alati, sie conversio manef. Alatum enim ala suut ad aiiquid, et in quibus npmina sunt. Nomen
alatum esse dicimus, sicut aiara alatiessealam. Et enim et servi et domini in usu est, non quemadmo-,
"
hoc idem in remb evenit. Nahi •quoniamremus navis diiin in rerrip aut in ala, ubi neque alatum nequo
dicilur, et rerrii navis ut sitriulla ratione converti- - . remilum riomeri fuit, iiisi ipse fingerel AristofeTes.
'
lur,-si ex rem'o|Sitderiominalio,slatira reddit ex more Ciim ergo iiaecita sint, mafiifestumest quoniam '
si nbn
i conversio. Diciinuseriimesse remum remifse rei esse convenienler aptarenlur,: conversionem prsedteatio
' ~ '
remum, et hoc illi.conyertitur. Remita enim res remo non teneret. ,
remita est. Ergo ex ed quod prius dicitur, nomen j .<A.mplius si cenvenienterassigneturid.ad quod dicilui'r
sicut ex; eo quod est "aia, quoniam
"fingendumest," ymnibus aliis circumscriptisqumcuriqueaccidentia sunt,
prius ad avem non dicitur, quia avis ad alam npri rclicto soloitlo adquodassignqlum est, semperadipsum
'
eonvertitur, denominalio facta est, ut dicerelur ala- . convenienler.dicetur: ut si servus dicaiur dd dominurn,
lum.' Aique hoc est quod ait, si ab liis quse prihia circumscriplisatiis omnibusqumsuntaccidenlia dominq,
sunl his ad qufe corivertuniur noinina poriantur. _ul essebipedeni,vel scientimsusceplibilem,vel hominem,
Prima nairiqueprsedicatio esi ab ala.. Dicimus eriim . reliclo' solo domino, semper servus dicetur ad ipsum,'
alam avis, et hoc quserirous ut ad alam prsedicatib servtitienimdominiservusdicitur.' Si autem non conve*'
eonverialur.Ergb ab eo quod priiis dieitur, illi ad .hienter reddatur idadquod dicitur, circumscripiisom-
quod convcriiltir nomen fiugendum esi, ut ea quse nibus aliis, relictoque illo solo ad quod reddiiumest,
prius dicitur ala, reiad quarii convertitur sic ut -' non dicetur ad aiuid: assignetur enim servus kotlitnis,
rM~ . .' jAN.MAML. SEVVBOETli - . 22$
et ala iwis,'cir"~miiscriba(uraue «b iwmme esse domi-Ah sequalia esse oportet. Nam.si. una fes -ampljor,a.sa
cuhi fuerit-ininor, conversionem non habent, nam in eo
' nutn, «oii anipiius sernusad kominemdicelur,
enim dominus non.sit,'servus non rist: Similiterautem, quod est ala ayis, ailnus ,esl ;avis a]a, muita enim"
elsde<ave:adimaturabmalaiam fisse,mnerit ampiius sunt qusealas habpnt .et avesuon sunl; alque ideo
. alaiad aliquid, cum mim ,non sit .atalum, ,nep,alarerit. conversio non lit. Et in -eop,uod -esl *emus navisi
Tahbujjts.<Quamdporlel qssignart ,id qd quod tConve-, major est navis remo, mullsp eijiro.nayes.sunt xjua-
tiienler.-dicilur. Acsi _sitnomen pqsitum, facilis eril rum remi non sunt, quare in his nulla potest esse
assignaiio;'<sinaulew-nojtsit,:foriasse~erit nepessqrium,, conseisio.Si vero sint mquajia ul filius.atque paier, .
fmêrenomen^sisic auiem reddanlur,manifeslum ept,, c.onversio nop Jugit. JSunquam,enim .est filius nisi
qubniamamniafeldtivaconvetsimdicenlur. palris, et rursus nunquain pater est joisi filii. _guo-
- Miud
quoque validum aduldij argumentum in circa a_qualia esse oportet qusecuuque ad aliquid
omni secundum ad aliquid, pr.x-djcatione-solam;esse pwcdicanttir. Horum verpsi nomen sit posilum, po-
assignatiouis conyeriientiamrequireiidam. jQupenim sitis iiom.inibus uti oportel. Si vero .nomen posilum
permanenle jeuiictis aliis. pereunti.bus relaliyorum non sit, ex Iiis quse in prima prsedicatiope sunt (ut
prsedicaiio-coiislai,et,quopereunie.cuncli.s ajiis per- superius dictum est) iiomen oportet elfiiigere. Quod
manentibus,,ad aliquidprsedicationon nianel, illud BJ si ita reddanlur ut omne ad aliquid convenienter ad
est -ad-quod convenienter nominis .relatio referatur. guod diciiur prsedicelur, et ,sequalis erit praedicallb^
Qai enim dominus esi, idem et Jiomp est, idemque t;t mox conversionis reciproca natura subsequitur.
-Mpes, idem tjuoque scientisepe.rceptibilis.Adquodli-: Constat igilur oninia reiativa ad converJentia dici,
bet Jgilur horum servus JIOIIpraedicabityr, si_ domi- llisaliud propriumjuiigit.
nus son.sit3.quod «siriominus sit, etiamsi qnodlibet Videntur aulem qd -aliquid simul esse nalura, et in
Iiorum pereal, nihil impedit prsedicalioneni. Praedir - pluribus quidem verum est. In aliquibus autem vemm
celurTeriimserûsad dpminup, etabpo-csetera pe, .non - est:_shnul enim dupluni esl, et ditnidium; el cum
iamanlur» Pereanl enimabô quod est. Jiorao, ac sit dimidium, duplum esl; el cuni sit dominus, servus
Mpes, Lquudjscientiae perceptibilis,, -liis oninibusper esl;el cumsitserms, dominusesl. Simililer aulem his
Jvsuntibus,-dominus.solus permaneal; caeterisJgitur etalia, simuieliam auferunl hmc seseinvicem.Si enim
f»ereuntibus,êryusian)en.nihiIominusilicitur,ad,dOr non sit duplum, non est dimidium, et si no •,est dimi-
jninum^ ad .homipem yero non dicitur, ^pereunle dium, non eslduplum, similiter autem et in aliisqum-
enim.do.mini noniine, ser.vi ad liominem nulla prae? cungue talia sunt.
jjjcaliofisl, qupd.si ad dominum servus non referar- - Illasimulesse dicuntur .quaecunque talra.-suiit,ut
ûr. ^pereatque domini nomen, omnibus.aliis manen-f¥' tino ppsitoquofibet aliud jnecessario subsequatur, ej
Tibus, Jion erit prsedicatio. Auferatur enini doinjnus .fimo quolibet perempto aliud modis pmnibus interi-
etmaneat h.qmo,et bipes,.ei scieniise pereeplibilis, ma.tur, uipateret (ilius. Nam ,cum pater est, iiiium
mon, pplest ,djpi .servtfs lioniinis, y.el servus bipedis. ,quoque
( esse necesseest; cum isit lilius, pater esU
Diominbjenim.npnmanente servus interit:quarema- .Rursus si pereat -filius,patrem ijiioque perire manl-
îentedoni.ino ad quod servus ,conveniente,r aptalur, Testum esi, non quod pereat ipsa subsiahlia,utper.-
(punctis aliis pereuiilibus, praedicalio manet; sublato eunteJleclore P.riamus,pereat,.sed perit ipsa.relaiio.
.vpro doinino, ad quem est conyeniens prsedicatio, _Ecgpquoiiiain-veiiiiterempto patris nomine^ filii no-
.eunclisaliismaiieuiibus praed.icaiionori.est. Ebdem men perif, sublato quoque .filii nomine.nomen palfis
jrnodopiiam.de ala,; uisi enim ad alaluin 'referatur, .per.ii. Posito eiiampatrein substaiiiiaqueconstituto,
...eunclis.aliis maneiitibiis integra prsedicatip non est. .filii quoqup nomen inferlur.ptpositoiilii jiomina
•-
,Adeo-non sblum non convertitur, sed necpnsedicatio „sequitur patris et a patris .nomine nunquam separa-
. ulla erii, Jiisi xelalio ei ad quod cotivenienter dicitur tur, idcirco.pater et filius simul-esse4icuniur. Ei;go
..assignetur. Simul eliam baec quoque ars est et via ' •siuutl ea sunt qusese inviceip vel jnterirnunt vel in-
noscendi, cum in natura multa sunl, ad quod potissi- 'ferunt, ,el de.his qiiidem ipse posterius tracfat.Nunc
;3num relatio prsedicetur. Nam curn iu dpmino sit, et ^ *amem hoc quoque ine.se relaUvig exposuil, .dicens
,Jipmo, et anirnal, pt diseiplinaep,erceptil)ile,ei blpes, ]relativisquoque esseiitsimul.sint •_namcum duplum
In servo quoque idem, ad quod horum aut (ioniini .siij.diniidiumest,
1 etcumdimidium,dupliim.Hujusau-'
-
nomen aut servi referre possimus, sic ostenditur. Qua , 1teni.argumeutumest, qupdinierempto duplo dimidiuin
"•Mrii re sriblatiScaeferis pfsedicaTiovalet,
pjanehte |
periL Rursus qupque duplo constituto, dimiditim con>
' et
' qua fe siiblata t_ietefis m_meritibus,interclpilur _j -jstiluitur.Jgitur quoniarii dupl.umaiquedimidium rela-
praedicatib; ad Illud r^latio rfeciissime prsedicaTuh 1livasuntjetliaecsimulsuntnatura, id estipsa essenlia,
' llis
igiihr posiiis totius afgumehli tjm seritenliamqiie , elhoe
, nianifeslum.est quoque relativis accidere, ut si-
' concludit, ait eiiihi': oiniiia
qua:cunque :ad riliquid '_mul naluraesse videaniur, Iderhquoque est in eoquod
'•
""suritsegria prsedicationeconverli: ;hocautemIrajhs- '(estservuset dorninus. JSam quphiara alterutris in-
ihbdi est. 'Qu&cunquepriim ad se invicem sequaliter 1teremptis uterqpe deperit, et allerutfd .constituto
pfseaicarituf, et cimversloneTa!clareforquentur,- illa \uterque subslstit, conslat servhm "atqiie dominum
sequali iiatura' ei dimeiisione ftnidata sunt, rit sunt . curo( .'it)t ad al quid simul essenaiura. "Sed^liaecita
'
_pfppfiaet species' Relativa quoque tit convertahtur, jsunl, ut sin.t quidemin relativis, sed omnibu|_ his
%_m _. LNCATEGORlASARlSTOTELISLIB. II. Ô
.qucesunl ad aliquid non sequenlur. Sunt enim quae-,<Aiu in oinnlbiis relativjs verum esf,, ut simulesse natura
daro relativa quorum unu.u prius"natura sit, quod dicanturd: : et sicul falsum illud esi, iu nullis hoc esse
ipse rursus adjecil. relativis, ita falsumest fursusin binnibus. Sed huric
r<
•. Nvnaulem in omnibusrelativisverumvidetur-esse " iractalum " longius texit..,
-ut sini simul riatura. Scibile enim scientiarpriusriatu- Amplius scibilequidemsublalum shnul auferl scien-
raliler essevidelur. Namqueut plurimum prius rebus ti tiam, scientia vefa shnul non aufert scibile. Nam si
sitbsislentibusicientiasaccepimus. In<paucis verh vel ' scibilenon
st sit, r.on-esiscieniia;scien'.iaverosi non sil,
intlis hocquis reperiet, stmui cum scibilisiientiam esse nihil n prohibel esse scibile, velut ciiculi qitadratura si
"
factam. - . "
modo esl scibhis, scientias:quidem ejus nondum est,
Proposuit non in oiniiibus rfelalivis<esse hoc, ut ipsavero
U scibilisesl.
videantur sim.ul esse natura _!ioc autera probat ex Diximus illa essesimul, qusecunquealterulroOon-
. h.:s,.qiiod quoniam scieniia ad aliquid est (scibilis sstituto, vel alteruiro interempto,simul tilr.ique con-
enim -rei.scient.a-dicilur.},non polerit esse scienlia, sstiiuerenlur,-vel-eliaiiiperimereiuur.-Gonslituioenim
nisisilresaliqua qua_.sciri possit-. Hanc aulem pri- ul u sit paier, constituelur esse filius, et paler simul
•jnam esse necesseesJ, ut inmatheseos tJiscipIiiia. irifert h subslanliam filii. Eodem quoque modo filius
Scimus enim triaoguluriitres interiores angulos duo- '"-•s^simuliufert vocabulum patriSjHonesl enim filius
;-busrectis angulis sequosliabere. TJnde necesse est Ti nisi patris. Eodem quoque modo ;aIlero interempto
prius fuisse qnod sciri posset.-poslea vero ad -hane u•ulrumque perire necesse est, alterum iautem altero
.rem_apiam fuisse noljtiam. Atque Jioc«st quod ait:-. pri.us p uiuliis dieitur modis; sed quod nune qUarimus
Namquo in pjuribus subsislentibus-rebus scientias tale t esT.;Nampribra illa iessedicUntur, qiiaeipsa qui-
accipiraus. Prius enim reJius consiiiutiselquasi.prse- «dem<d perempla res afiasTollunt, ipsa vero illata alque
ppsitis scientiseratio sequitur.. Quare nou est-in om- constitula
c simul res alias iiou inferunt, titresi unus
nibus reiaiivis simulesse natura. JSam cum scientia -aatqued.uo.lnteremptoenimuno, duoquoquepereunt.
et scibilerelaliva sini,.aniiquius est scibile quam IUinle ehim >est unius-in duobus-gerfiinatio, si iimis
_Ecientik.Quod vero inlerposuit, "in paucis enim vel •intereat? -i 'ConstitutoVt-ro alque posito ut" sit pnus,
nullis boe quis perspiciet -simulcumscibili scieniiam -1nonduni duo sunt. Nond.iim-estenim facia unius ge-
faclam, laleest. Quasdamnamque res animussibiipse minatio. i Ergo dieuntur i!1a priora esse, iquaecunque
cpnfingit, utchimerain, vel centaurum, vel alia hu- *aliasimul
*i quidem iliata moninferunt, sedpefimunt
iusmodi, quaetunc sciunfur, cum ea sibi animus fin- iinterempta. Scibile engo etscientiam non esse simul
xeri.t. Tunc auiem esse incipiunt, quando primum in .; illa_ res probat, quod si -quisrem >seibilem-lollat,
opinione vefsantur. Tunc igilur sciuntur, pum in^ 1«sciemiamquoquesuslulerit.Nulla potesteiiimsciehiia
opinione yersala sinl, et Ji.aecsimul habeni esse et permanere,
_ si res qurc sciri possit iniereat. Al si sci-
- sciri., Nam quoniamin opinione nascuntur, .mox esse •. hile ] esse constituas, uon omnino fcpieniiacohêqui-
ineipiunt, sed cuniin ratione sunt, tunceorum scieu- . tur. , Jnfantibus enim ea noijis quse liunc novinuis
tia capitur. Igitur m.ox.uifuerini, mox sciunlur, et ., ,,erant, et in suae natura. subSl&ntiapermaneljarit, sed
est eorumseientiacum eorumdem essentia conjuncta. . M eorum apud nos scieniianonefai. Multaequoque
'Namqueantequam chimera fingereiur, sicut ipsa in jisuntarles, quas essequidemin suse riaturse ratione
nulla opinione fuerat, ita quoqbe ejus scientia non* ...^.'perspicimus,quarum neglecTus scientiam sustulit.
. erat. Postquam vero ipsa animarum imaginatione Multumqueegoipse jnm meluo ne hoc verissime^de
'.' epnstiluia est, ejus quoque cum ipsa imaginalione omnijbus studiis Jilienalibus dicatuf. Quocirca si et
scierilia consecuta est: atque ideo ait in paucis hoc seientiam sublalum scibileperimit, elillatum scibile
posseperspici, ut simul cum scieritia scibile sit, u't ,>scientiam"iion-infert, neque.constituiljprius est id
jn hac eadem chimera, quae cum sif scihilis, ciim . quod sciri potest quam jllud quod compreliendere
'
scientia nata esl. Sed quoniam uihil quod In sub- yidelicet atque-compleciinotitia. Ipse autem-iidlianc
stantia non permanet, ueque in verilate cOnsislit, rem obscurissimum commodavit êxemplum. Solet
- scifi
potest(scieritia enim esfrerum quae sunt corn-- y ,-enim in gebmetria hujusmodi esse propositio. Jub'e-
'
prehensio veritatis), et quidquid sibi animus fmgit, 'murenim proposito quatupr.lnlerum spatio, sequale
'' vel
imaginaiione reperit, eum in substanlia atque . triangulum -constitucre, el faeimus hoc 'modo. Sit
' veritate conslitulum nonsii, illud posse sciri nbn di-
quatuor laierum spatipm ab_,oporlet,ergo a b «patio'
cilur, aique ideo non est eorum scientia ulla quae sequale triangrium constiluere, et ut sit, duplum.n b.
• ••soiaJroa'giii_it:one-subsIsTiint.
Idcirco itaqtie dubilans spalio c d e f spalium. Ducatur angolaris c ;/,.dico
'
dixii, iu paucis enim veljmllis. Hsecenim ipsa pariea quoniam c d f friangulum ajqualeest.a b spatio„quo-
ila quisque reperiet, ut si ad veram ralionem exa- niam cdef spatiurh duplum es.l a _bspatio: a b igitur
minationemque oontenderit, nulla esse perpendal. c d e /"spatii medielas est. arigularisenim/^ tolum
-
Quod si quisquamchlmerse aliqua esse scienfiara di- c rfc/spaiium rrie.diumdiviilit.Quseautem ejusdem
- cat, qu;E noh est, quariquam libe f.ilsum sit, taraen situt
media, s;lii sequaliaûni,"c d /igitur ei c e \
. Iioc quoque coricesso paucaerunt iriquibus scieritia triangulum a b spalio sequale csi» Pi-oposiiojgilur
~' «urri nalura sit. Multisenini rebus ainte- spatio d b, tequum trianguluni constiiuium est c d f,
scibiijR-Imul
- positis et consiitutis scientia nascitur.
Qubcirca non quod oportebat facere. Eodem quoque' niodo auaesi-
251. , .• AN. Sl.vNL..SEV.,.BOETII ; , . -.252
aulem hon,esl aulcm-semde,ut corpus eaitdmn_dulce,
amarum et aliq oninia qumcunqueserisilia-suni._
Id namque proponit sensibus irivenirL-Dicit enim
sensu prius esse sensibile, quod communi.priorum
diffmitibne probabile.esse coristiiuil. Diclumestnam-
que illa esse priora ijuse simul quidem. interempia
perimerent, non".autem sinml aliis ititeremptis ipsa-
deperire,utorbem solis priusdicimuspropriolumine,
sublato enim orie, lumen illud quod ab eo esl peni-'
tus non manebit; sublatolumine solis, orbis manebil.
Ita quoque nunc in sensibilibus, atque in ipso sensu
esse proposuit, sublato quod sentiri possit, sensus
.omnino sublatus est.>Ne"queenim esse-polerit sehsus,
cum quod possit senlire ribn inventt. Quod si sensus
itim estsi sit propositum circulo aequum fieri quadra- omninodepereat, sensibile permariebit; et lioc evi-
"
,.lum. .Qiiadralum ergo".est quo.dsequalibus.lateribus denlibus firmat-exemplis. Nam cum ea qusesuiil in.
, oiiines quatuor angulos sequoshabei,idestreclos, et rebus, vel incofporea sint.vel certe eorporea, et
Ar.stolelis, quideni lemporibus nbn.fuisse inventum • quidqttid ad corporis maferiani referri potest, hoc
vjdetur. Post vero repertum esi, cujus quoniam leriga -sensuum varietati subjaceat,' quidquid ad incorpofa-.
. demonstratio est, prseiermittenda est. Atque hoc est, Iia intellectus rationeetspeculatione teneatiir. Cutn
quod ait, velufcirculi.quadralura : nam sicut; ma- sitsensus bmhis in corpore, si corpus intereat, cufn
: nenie.p-uadrato, linea per obliquum ducta triangula omniho cofpus non sit,'quoniam quaj suntincorpbrea
,figura prqducilur; ita.circulonon.mulalo circumpo- , sentiri non possunt, "et quse^senlin poleraril interem-
sitis angulis, qui et ipsius circuli lateribus'sequaliier pla sunt, omnino sensus evertitur.' Sed si sensus aii-
dirigunlur, quadraiiforma consurgit, qiiod (ut pb- -'.feramr, sensibilia permanebunt: et quoniam sensiis
. luiraus) conjectura depinximus. Cunrenim aliciii cir- animaliutii effectivus est, aequa eit utrorumque pef«
. culo aeqiiumquadralum consliuiilur; in quadfalufam ditio; sive enimsustuleris animal, sensus peribit, siva
-
.-circuli illius mensura .redigitur. Nunc ergo hoc est- êiisus everlantuf, arimial.a quoque sublafa sunt".Sed
-
; quod dicit, xitcirculi quadratura, id est sequiquadrati eversisalque iriteremplis animalibuscum propriis
ad circulum. consiitulio si fieri potest, et si res est <-sensibus', permaheht corpora quseanima nori uiuiitur,
'J
. qttsesciri possil, scientia quidem.ejus noridum in- * quod si sublatis animalibus sehsibflsque deperditis,
. venta est. Nondum enim.quisquam sub .Afistotele corpora inanimala sribsistuni*,cumcorpora' sint qiisa
. tequum quadratum circulo conslituerat. Quod si est senliri possunt, animalia quse sentire valeant si iti-
;.jiliqua,ejusiscieniia quss nondum reperla est, certe,-, terempta sinij mariehle sensibili sensus eversusest.-
-'
priusest quod sciri. possit, post.vero.scientia. Nam • Noh igitnr sicut sehsibilis interempiio.sensils inieri»
,.cum posset Avistotele vivosciri cireuliquadralura, mlf, sicsensuum perdii.icnem exstinctio sensibilium
. nulla tamen.adhuc.ejus. scienlia-reperia est, atque ! Comilatur. Id vero eiiam hoc probabituf argumento,
. Sdeo prius eral quod sciri possel, quam ipsius reiulla anle enim quam actu ipso aliquid sentiarhus| serisus
.notitia.. ..- ,:. . .- , -,- - -. , >. - ;-non est. Nam'
priusquath dulce aliquid degustemus,,,
; , Atnplius,<unimali quidem sublato, non esl scientid, gustatio ipsa dulcedinis"non esl; quod autein gustari.
tcibiliumyero plufima cssesonlingit. ' pbssit, idesi, mel,vei qubdlibetaliudpropriaenaturae
'
Addit aliud validiusargumeritum, prius essescibile ralioneconsistit. Quocirca prius esse quod senliri_'
scienlia. lllud enim hotum estsi p r desidiamdisci- possit, post vero sensus Aristotele auclpre firmalur.
plina depereat,- inlefiferjuidemscientiamj sed scibile Amplhts sensus qutdemsimul cum sensaio fit, shnid
permanere.Scibilb aufeni dicoquod sciri possif.Quodjj' enim et animal ftt et sensus.Sensiic autem ante esl
- si bmnino animal non sit, cum quisscire possit om-
' quam sensus essel. Ignis enhn el aqua el aiia liujus-
"nino norifueri(.=sciehlta"quidem:ipsa furiditusiinter- thodi, ex quibus ipsum animal constdl, anle stinl qriqm
"
ibit: liihil tatneri prohibetesse ea qua. permarieiite animal sil omnino, vel sensus. Quareprius sensilequam
animali possit 1iriquirentisanimbs scientise"ralibhe
" sejnsus essevidelur. ,,,-,. .......
-->>.'" - -
complccii. ; In composilis rebus. alque ex aliis junctis priores
Similitef Jiis sese habeht el ea qum de sensu sunt, sunt hae res quse .componuht aliquidipsa substanlia
tensile enimprius' quani sensits videtur esse. Sublalo qiiain eoinppnunt. Namque cum corpus animalissit.
enim serisilisimul aufeiiur sehstisisensus vero sensile ex igne, aere, squa et terra, priora liseeesse necesse
ncmshnul aufert. Sensus eritmcirca corpus el in \bor- est quam ipsum sit animal quod.illa elemenla con-
pore sunt, sensibtiidulem perempto,peremplum est el jungunt. Hoc quoque eliani in aliis palei,-nam cum
eorpus, sensile enim est et corpus; cum vero corpus sit liber ex versibus, prior est versuum natura quam'-
nonsil, sublaltis eslelsensus. Quaresimul aufertsen- ., iibri. Crimque versus constcl verbis"ajque nomiui-
tile sensus vero schsile non tolia. Auimali JJU:.,et caeleris quas granimatici parles pralionis yo-
' enimsensum,'
perempio;seiistts quiclempcrempius esi, sensibite canl, haec ex qtiibus Ipse versus eonslat versu ipso
253 IN CATEGORIASARISTOTELIS LIB. II. '. • 254
priora essenecesse est. Quocirca sensus quoque ipsis A jus j> manus, et quoddam capul, non dicilur alicujus
Jam.composilisanimalibus supfirvenit. Nam cum ani--."' quoddam
q caput, sedalicujus capul. Similiterautem et
mal constet ex qualuor-elemenlis, et cum sensus in ii secundissubslanliis, alque hoc quidem in pluribus,
semper naturam animalium comitelur,' cum ipsis ut u komonon diciiur alicujus homo, nec bos alicujus
animalibussensus fieri et nasci necesseTest. Quod si bbos, nec lignumaiicujtts lignum, sed alicujus possessio<
cum animalibus, id est eompbsitis rebus, serisus dicitur. d In kujusniodi"ergo manifestum est quoniam
nascilur, sicut animali priora sunt ea ex quibusipsum - non n est ad aliqhid. In aliquibusvero secundissubsian-
animal constat, sic quoque sensu qui cum aiiimalt tiis _i habet aliquam dubilationem,ut caput alicujus ca-
nascitur, illa priora sunt, ex quibus animalis natura ' pul p dicitur,'el manus alicujus maniis dicilur, et sin-
conjungitur. Conjungitur aulem animal atque coiri- gula g hujusmodi. Quqre kmc forlasse ad aliquid esse
porinur ex qualuor elemenlis. Qualuor igitur ele- videntur. v
menlasensu priora sunt, sed qualubr eleriieriiacor- ; Contra ea quse superius dispulata sunt hujusmodi
pora sunt,*corpusvero omne sensibile est. Prius igi- nodum „ quseslionis opposuit, quoniam enim'prima
tur sensibile'quam sensus cst. Sensus enim cum re diffroitio j relativorum fuerat, illa esse relativa quse-
-coinposilanascilur,"illa vero qusecomporiunt et sen- ccuhque tiocipsum ijuod essent aliorum dicerentur,
sibilia sunt, el priora ipso composilo. Unifersaliler B securidum
s liaric diffinilionem possuht qusedam sub-
enim si quseduse res sint simul, cum quselibetres slanlise s videri esse -relativae;quod si sit, subslanlise
una earum prior sit, et altera prior erit, ut animal in j dlffmitioriemaccidenlium trahseunt. Nam cum sint
ntque- sensus, cum utraque simul sunr, simulque accidenlia a relativa, si quas subsiantias relalivas esse
-nascunlur, cum quatuor elemenia quse sunt sensibi- -1concedimus, in aecideritiurrinumero ponendas esse
. lia priora-sintquam animal, serisu qubque esse priora ccensebinius, sed hoc contr.irium esf. Si enira sub-
necesse est; quocirca conclusit dicens : Quare prius siantias in subjecfb non e.t, accidens autera in- suli-
quani sensus sehsibileesse videtur. Sed quidam, quo- jeclo j esf, qui fieri potest ut idem et in subjeclo sit
rum Porphyrius quoque uuus est, astruunt in omniet { jn subjeclo non sil"?Ulruni autem possil qusedam
-bus verum esse relativis, ut simul naTurasint, veluti subslanlia
s accidenlium suscipere rationem, hoc modo
ipsumqubque sensum et seientiam non prsecedere (quaerendum est. Primse namque subslantise ipssa
:seibileatque sensibile.sed simul esse, quam quoniam ,quidem ad aliquid non dieuntur, neque partes prima-
brevisest oralio,-non gravabor apponere. Ait •enim: rum , substahliafumquas ipsas quoquein priniis sub-
Si cujuslibet scienlia non sit, ipsum quod per "sepo- ,stantiis numeramus. Socrates enim non dicilur ali-
lerit permanere scibile esse nori. poterit, ut si for- . ^cujus aliquis Sbcrales, nee homo alicujus aliquis
-niarum scientia pereat, ipsaeforlasse fbrmseperma- C' ]homo, nec bos alicujus aliquisbos, neque parles pri-.
-
•iieant, atque in priore hafura consistanf, scibilesvero marum_ subsiantiarum quse ipsaequoque sunt primae
non sint. Gum enim scientia qusc illud compreheii- ,subslanfiae.Caput euim nori dicittir alcujus aliquod
dere possit,non sil, ipsa quoquesciri non potestres. ,eapuf, sed lanlum alicujus capuf, et manus non dici-
-Namqueomnis res scientia scitu.r, quse si non sit, tur , alicujus aliqua marius, sed tanlum alicujus ma-
sciri non possit. Porro;autem res quse sciri non po- niis. j Quare neque priinse subslaniise, neque prima-
Test scibilishon est. Hoc idem de sensu gustanlls : rum , substantiarum partes ad relalionem dici pote-
si gustus enim pereat, mel forsilan permanebit, gu- runl. Quodsi secundasquoquesubstantiasspeculemur,
slabileautem norierit.Tta quoque omnino si sensus nec ipsse quoque.ad aliijuid dicemur.Neque.enim
pereat, res quidem qusesentiri poteranl sint, sensi- diciluranimal alicujusesseanimal, aut homoalicujus
biles.vero non sint sensupereunie.'Et forlasse neque esse homo. Quod si quisdicatposseesse animalalicu-
scientia neque sensussecundum sentientes speculan- jus, ul equum meum, vel quodlibet aliud, non in eo
dus est, sed secundum ipsam naturam quae sensu quod ariimalest",sed ineoquodestpossessiodiciturali-
valeat comprehendi. Namque res qusecunqueper na- cujus, et sicnbn dicituranimal alicujusaninial, sed ani>
luram scnsibilis est, eam quoque in natu.ra sua, pro-' malis possessio,alicujus possessio.Ergo neque pmmaj
prium sensum quo senliri pbssit, habere necesse " subslanlise,iiequepariesprimarumsubstanliarum,iie-.
esl. Et quodcunque sciri polest per naturam, nun- quesecundsesubstaritiaeadaliquiddicunlur. Partesau-
quam possit addisci, nisi qusedam ejus in natura tem secundarum substanliarum ad aliquid lioc ipsuin
scienliaversarelur. HsecPorpliyrius. Sednos adAri- quod sunt dicunlur. Capul enim alicujus caput dicilur,
stotelis ordinera lexlumque veniamus. Namque ille siquidem capitali caput dicemus, el.manus alicujus
adjecit.quoqu»alias qusesliones. manus. Siquidem ex manu nomen fingere vblumus,
Habel aulein qumslionem,utrum nulla substanliaad ad quod manus referri possit, sicut caput ad capila-
'
aliquiddicatur, quemadmodumvidelur, si koc conlhi- tum, et in aliis quidern rebus eodem modo; Sed si
galsecundum quasdam secundas stibslanlias; nam in parles secundarum substaniiarum accidentes sinf, et.
primis substantiisverum est,' nam neque iota neque ' ipsse secundaesubslantiseaccidenleserunt, aulsihoa'
ipartes ad aliquid dicuntur, nam aliquis kothonoridi- nori placet, corisiabuntsecundaesubstantise ex parti»
citur alicujusaliquis komo,hequealiquis bos, alicujus bus aceidenlibus, quod fieri nequit. Quid igilur di.'
aliquis bos:_Similiteraulem'et pdties : qumdam.enim cendum est? aut enim diffinilio relaiivorum repre-
manas nondicitur alicujus qumdammanitSjsed alicu- ' hendenda est, aut aliler solveudadubietas. Sed {losit-i
' " -
, FATROL. HKIV, . 8
m m. MANL. SEV. BOETfl 256
atque constiluta priorl diffinitione, qusa dicit illa AL naturam, medietas yero secundum quaternarii rela-
esse relativa quse id quod sunt aliorum dicuntur, lionem. Quocirca in cornparalione quadam atque in
_iie qusestionis nodus solvi non polerit, quod~ipse "!liabitudine ea 'quse sunl ad aliquid specularaur; qua-
Aristoteles hac adjunctidne testatur. . ternarius enim in eo quodqiiaternarius est ad aliquid
Si igitur sufficientereorum qumsunt ad aliquid dif- . non dicitur, in eo vero quod esl duplus, duorum re-
finitio assignala est, aut nimis difjicile,aul impossibile lativus est, scilicet ad binarium comparalus. Binarius
est oslendere,quoniam nulla subslanliaad aliquid di- > quoque in eo quod sunl duo, ad aliquid noh referlur,
i cilur. Si autem-non sufficienler,sed sunt ad aliquid, sed ' in eo quod esl medielas, scilicet ad quaterna-
qttibus hoc ipsum esse, ett ad aliquid quodammodose rium comparalus. Ergo, ut sit dtiplus qualernarius,
habere, forlasse aliquid ad ista dicetur'. Prior vero dif- , nou duobus, sedmedietale eget, ut sitmedietasbma-
finilio sequilur quidem omnia relativa, non tamen rius, non quaternario, sed duplo opus est. Videsne
quod ipsa sinl ad aliquid esl hoc quod ea ipsa qum ul habiludine quadam el comparafione res aliud in
sunt aliorum essedicunlur. naiura retinentes, aliud lamen ad se invicemsint?
et hoc rion ex propria, sed ex invicem natura mu-
Proposita ergo atque firniata priore relalivorum est duplus numerus ex medio
diffiniiione difficiledefendi polerit, aut fortasse nun- \ tuentur, namquod
substaritias non relativas.' Nam J trahit, quod esl medietas ex dupio.atque hoc iis quae
quam, quasdam esse sunt ad aliquid exlra evenit, el ideo nihil patienlibus
si ad aliquid illa sunl, qusecunqtieid quod sunf alio- ad
rum dicumur, ut id quod est caput capitaii dicitur neque permuiatis ipsis quae -aliquid referuntur,
habebit subsiantia est ipsa ad aliquid fiunl, nihil ienimpermutato de qualer-
caput, igitur quse capiit ad
nario tluplus ipse est, si ad binarium referatur, et
aliquid relationem, et ita erit substanlia relativa nihil de binario permutalo, medieias est binarius, si
atque accidens, quod est impossibile. Quare quoniam ad
consiituta diffinitione hseciu- qualernarium diciiur. Ergo relativorum hoe est
proposita alque priore id est li3_cenrum nafura atque substanlia est,
ebmnioditas in dispositione consequitur, ut constet esse,
ul id quod sunt ad aliquid referantur, id esmon so-
ratio non integyaediffimtionis, as.ignatio pennule-
iur. Ait enim non esse integram diffinilionem quae lum referri dicanlur, sed etiain referantur. Aiqua
hoc est quod ait, sed sunt ad aliquid quibus lioc
supra sitreddita, necmagis illa esse ad aliquid, quae ad aliquid qtiodammodo se habere,
id quod sunt aliorum dicuntur, polius quam ea qui- ipsum esse est
ac si diceret quoruni subsiantia est ad aliquid aliud
biis ipsum esse est ad aliquid quodammodo se ha-
el quseila suril ut ipsa id quod sunt ad aliud
bere. Sed forlasse videalur quibusdam inconsulle referri,
ei miniriie id diffi- re.eranjur, et esse eorutn sit ad aliquid aliudreferrl,
legentibus consideranlibus, quod ^] sed non omnia quse dicuntur ad alitid, etessede al]o
niri oportuerat, hoc in diflinilione esse sumpfum,
riiutiiautur. llla namque diffiniiio prior, majof est,
ijuod est viliosissimum. Si enim idcirco difliniiio diffinitionem relativorum supergressa"est,
sumilur, ut res de qua qusefilurassignetur, quse ma- includit enim namque
ea quoque quse relativa non stinl, et
gis esl aperlior diffinitio, si re ipsa quam diffiii:t, in
hominem cum dico, mortalem eum
assignatione diffinitionis ulatur? Diffinitio namque quemadmodum
idcircb redditur, ut res de cujus quidem esse dubi- esse necesse est, cum dico mortalem, non necesse
latur, diffinitionepatefiat. Quod si rem ipsam quam est esse hominem, ila quoque e,a quae hoe ipsum
diffmii, in diflinitione protulerit, nihilo planior dif- quod sunl ex aliero trahunt, et.esse.habent "adalte-
fniitio sit, ut si quis hoininem diffinire volens dicat, rius relationem, et esse suum ad alterius referunt
aoc ipsum esse hominem quod liominem. Iia quoque nuncupationem. Qnaevero ad aliud liintum dicunlur,
aon considerantibus, Aristoleles relaiivorum diffini- non necesse es.1,lil esse suum ad aliquid habeant re-
lioifem reddidisse videbilur. Ait enim esse ad aliquid, latum, quo posteriorem diffinitionem susclpiant,' et
quibus hoc ipsuiri esse esfad aliquid quoilammodo 1isla serilenliabreviter includalur, ut qusecunquehanc
_rebabbre, ac si diceret :Ea sunt ad aliquid, quae se '< di finitionem susceperint, ut hoc ipsnm esse sit ad
aid aliquid quodammodo babeni. Sed minutius atque - :aliquidquodammodo se ltabere, habeanteani quoque
ucutius considerantibus, vis integrse diiiinitionis ' > diffiniUnnem,quae est relativa esse qusecunqtie id
_prompleatque veraciter apparebit; non eiiini in eo < quod sunt aliorum dicuniur, quse vero hanc habue-
quod est dici, ad aliquid consideramus, sed in eo rinl : dirfinitionemillam non necessario hal)eani,utea
quod est esse; ea namque sunt relativa, qua_ in qua- iquse sunl ad aliquid,-eiiam ad aliquid dicantur. Sed
_Iam comparalione et relatioriis habiludine conside- ea quse dicunlur ad aliquid, non omriino ad aliquid
ramus; ul quaternarius numerus, el hoc ipsuiri qtiod sinl, i quodsiista diffinitio posterior Tecipiatur, quae
sst esse dicitur, id "estquatuor, et aliud quoddarri,id dicil i ea essead aliquid, quihus hoc ipsum esse est
sst duplum, ul si ad binarium conferatur. Sed quod :a.d aiiqaid quodainmodo se habere, poferit superior
de quateinario numero dicimus, qiialeriupium hocad solvi ; dubilatio, quo dicarous id quod ipse posteriore
Spsiusquaternarii numeri naturani refertur. Quod dispulatione secutus est. Quod autem ait: Prior vero
vero duplum, non est hoc quaternarii, sed duorum diffmitio sequilur quidem omnia relaliva, non tamen
ad quod duplutn dicitur, ef ad quod propria relatione ' lioc eis est esse, quod sint ad aliquid, quod _eaipsa
tluplura est. Binarius quoque numerus el binarius quse sirot aliorura dicuntur, hoc est quod non idcirco
reu et medietas, binarius quidem secuadum suatu aliauid relaiivuuj esse dicitur, quouiam allerius essa
'
m IN CATEGORIASARiSTOTELiSIJB. ll. 238
dicitur. Sed tune merito res aliquarelationis nomineA A ./Eneae,et Êneamdiffinitefilium!esse agnoscet, vel
coniinebitur, quolies non solum ad aliquid diciiur, si s indiffinite novil quoniam pater est, indiffinite
sed hoc ipsum esse ejus ad aliquid est quodammodo eiiam e sciturns est quoniam iilii pater est. Ei run-us
se habere. Quare quid hanc diffiiiitionemproprium si s -Eneam qnis indiffinitenovit quoniam filius est,
- sciiurus
s quoque est indiffinile quoniam patris est
conseqnatur, ipse addidit.
fi
Ex his ergomanifestumest quod si quis aliquid,eo- filius. ManifesTumest ergo quoniamea quse sunt ad
rutriqumsunlad aliquiddifjinitesciet, el illrid ad quod aaliquid, si diffiniiead aliquid esse sciantiir, etiam-
dkilur difftmlescilurudesl. Si enhn quis novit aliquid illud
i di.finifeseiendiim est ad quod illa referutiiur.
quod esl eorumqumsunl aliquid (est aulemesseeorum Quod { in substantiis non eodemmodo esse Aristotele
-j auclore, qui hujus qusesiionisseriem ila
qumsuntad aliquid idemquod ad aliquidquodananodo probamus
' se
habere),el illud novitad quod lioc auodantmodose conclndit.
c
habet. Caput vero, et manus, el Aorumsingula qumsub-
Propriuin relativis secundum eam quse superius slanlim s sunt, hoc ipsum quod sunt esl scire diffinite.
dicta est dilfinitionemhoc esse confirmat, quod si Ad .' quod autem dicantur, non cst necessariumscire.
quis id quod est ad aliquid dilfinite scil, qnoniam (Cujus enim caput hoc, vel cujus manus sit,.non esi
relativumesi, et illudad quod referri potest, diflinite g' scire
s diffiniie, quare non erunt Itmcad aliquid. Si
Sciturusest quid sil, nam relaiiva ea sunt quibus hoc vero t non sunt hmc relativa, verum erit dicere quod
est esse ad aliquidquodammodose habere, quoniam nulla » substantiarelativorum^st.
- utsil
qualernarius duplum a binario irahit. Si quis In capite, inquit, el inmanu, et inaliissubstanliis
- novit esse quaternarium numerum duplum, et bina- non i est verum , quoniam si quis aliquid horum ali-
riuinuecessarioscifurus est esse dimidium, ad quem ciijus ( esse novit, et ad aliquid aliud referri,- idcirco
*
quaiernafitisduplus est fieri; enim nullo niodo po- el < ad quam referaiur diffiniiesciiurus est. Si quis
test, ut cumquis"noverifalhjuamrem esse relativam enim ( operlo capite atqtie omnibus membris marium-
diffiidte,nonillud qnoque sciat ad quod illa rcs di- foras f exerat, manifeslum est quoniam manus illa
cilur diffiriue",hujusautem rei una probaiio est quae alicujus
_ manus est, cujus aufem.manussit, diei dif-
- ex dilfinitiouevenit. Dilfinitaenim suut illa esse ad finite i non potest. Sijniliier quoque opertis oculis,
aliquid, <juorii_nea esset subsianlia, ut quodammodo ifacieque velata si cnjuslibet capul aspicias, illud
-sead aliquidhaberent, quod si scio quateriiariumnu- ,quidemcaput alic.ujusesse non dubilas, cujus auiem
merum esse duplum, eo quod ad binarium quodam- < sit diffinitenon prbferes. Qtiare quonjam haechujus-
modo conjungaiur, ntillus .quaternarium dtiplum modi sunt, ut si quis ea diffinitesciat esse alicujus,
cssc poterit scire, nisi qui sciet medietaiemesse bi- G_ cujus sint, diffiniiescire non polerit, a relativorum
narium, et boc quidemin oinnibtisônsiderelur.Nara diffinitipne, quorum si una res quselibet diffinite
~s\ nesciatquis a'dquid aliquid feferatur eoruni quae sciatur esse ad aliquid, illa quoque res ad quara di-
relativa suut, illud quoque ignorabii, utrum omnino ciiur, diffinitescitur, substaniiaesegregantur. Sub-
ad aliquidreferatur, quod iiis verbisAristotelesdicit: jiciendum lamen esl illud qiioque,-quod omninove-
noveritomnino, ad quod hoc quorum est, in diffiniiionibnsrem ipsam quae diffiniiur
' Si enhnid non
dammodose kabel, nec si ad aliquid.quodammodose sumi non oportere. Multaenirn sunt qusealiler pro-
liabeisciturusesl, sed in singulis palam lioc esl: Ut ferunlur et difliniuntur, et aliier accipiuniur, ut si
hoc si quis novil diffinilequod est duplum, el cujus quis dicat albuui esse colorem nigro conirarinm,
duplumeU, moxdiffuiiienovil, si veronullius difftnite potesl hoc et in coipore accipi, liamque et color
novit, ipsum duplum, neque si est duplum omhhto album dicilur, el corpusquod alho paiticipat, album
•novii.Simifueraulemet hoc aliquid, si novit aliquis nouiinalur. Quocirca ne quis puiet tale album esse
quod melittsest diffi-iite,el quo tnelius esl, necessa- di.fiiiiium, quod ad pariicipalionemalhi et corporis
rium est nosse. Indifftnileautem nonsciel quod Jioc referatur, ita dicendumesf: Albumea quod cum in
esl pejore tnelhis, opinio enim id quidem sit, non aliquibus est, tum color nigro coiitrariuin. Aique
*'
disciplina, non enimscieiexaclequod est pejore tne- ita rem ipsam in sna diffiuititmesumimus, quod
lius, si enimsic contingil, nihil est pejus eo. Qua- seilicel Aristoieles, id est rem ip<amquaedilfinitiir
propterpalam esl quodsi noveril qttis aliquid relali- in dilfinitione sumi non oponere, inter verisiniilia
vorumdtffmiienecessariumest et illud ad quod dicilur topieorum posuit argumenia. Nunc aulem post re-
~ ".
difftnilenosse. lativortnn disputalionem, ad inajorem nos de his
Hujusquoque rei excmpla persequiiur -diiens : Si rebus traciaium sfudiosus doctor hoitatur, dicens :
duplum ad aliquid esse novimus, seimus quoque i"d Fonasse difficileest de liujustwdi rcbus confidenter
cujus duplum esl; quodsi iie_eimusid cujus estdu- declarare, nisi smpeperlrartuta sint, dubitasseautem
plum, duplum aufem esse cujuslibetrei e\ hoc est, de /tts singulisnon erit inulile.
quod ei sit medielas, ipsaui quoque rem quafdupla Quod scilicet nuntjuam diceret, nisi nos ad
- sit, utrum dupla sil scire iion possuinus. Si igilur majorem acuminis exercitationemconsiderationem-.
diffiniie novimnsquamlibelillam rem esse duplam, que revocarel. Quod quoniam ejus est adboriaiio,
otiam cujus dupla est diffinite nos scire necesse nos quoque in aliis de hi.s rebus dubiiationes solu-
«5i. Ut si novit quis Anchisem patrem dilfinite esse tionesque ponere miniine ravabimur.
-: - 24(1
£59 '-. . AN. MANL.SEV. BOETI
LIBERTE-RTIUS»
Consuela in principio qusestio est cur post rela- A DE QUALITATE.

tionis praedicamentum dispulationem qualiiatis ag- Qualilalemautem dico, secundumquam quales_qui-
gressus est, quod nimis curiosum est. Mirabile enim dam dicunlur,
fuerat cur post quanlilatis ordinem non staitim de Hic quaeritur cur omnium in disceptatione doctissi-
qualitateeoepisset, sed quoniam quanlifati qua_dam mus tam culpabili qualitalem termino diffiriilionis
relationis admiscuii, et dispulationem de relalione incluserit. Volentibus enim nobis quid sit qualitas
continuavit, idcirco non est mirabile pbst expeditam seire, ila respondet: qualitas est secundum quam
- relationis interpositionem ad qualilatis eura ordinem' ,
quales quidam dicunlur. Nibiienim minus erit obscu-
revertisSe, quanquam eliam ex hoc quoque recta sit rius atque ignorabilius, quod ait, secuudiim quam
£eries. Nam post magnum parvumque statim pro- ,quales dicuntur, quam si de ipsa sola qualitale di-
'
portib et quaedam ad aliud comparalio consequilur, xisset. Nam si illi sunt quales, qui qualitaiem ha-
ut sit aut majus aut minus, aut sequalevel inaequale, bent, ul sciantur quales, prius qualilas cognoscenda
quse surit ad aliquid. Post haee autem innasei quasest. , Amplius quoque nihil differt dixisse earo quali-
que necesse est passiones, quse a qualilalis natura tatem secundum quam quales qtiidam dicunlur, tan<
non discrepant, utalbum, vel nigfum, vei calidum ',quam si diceret eam esse qualiialem quaequalilas.
vel frigidum, vel qusscimque'his stnit consimilia, J}"i sit. Nam sic qualitatem dilfinire volens ail : Secun-
.quae prsedicalio qtialiiatis includit. Est vero tilulus ,dumquam quales quidam sunf. Rursns si quis quales
hujus proposifi de quali et de qualifate. Quaîtur ";aliquos diffinire voluerit, eodem modo dicere pole-
enim cur ei nori aut de quali dixisse, aut de quali- rit, qui in se reiirieni aliquam qualilalem. Quod si
•late suffeeerit, quod hoc modo solviitir. Dicimus qualitas quidem quid s.it per quale, quid aulem sit
enim quale non uno modo, qualitatem vero simpli- quale , superiore qualitate monstralur, nihil inler-.
ciler. Quale enim dicimus eu ipsam'quali.atcm,et erit dicere qualitatem esse, quajilateni, qtiam qua-
illara remquse qualiiate illa participat, ut albedo ';litalem esse, secundum quam quales dicunlur. Sed
quidem qualitas est, qui vero parficipat albedinem .si ordinata diffinitio generalis el in hoc generaliss!mo
albus dicitur. Sed et albedinem ipsam communiter gencre ; poni poiuisset, recte culpabilis.deierminatio
.quale dicimus , id est ipsam proprie qualitatem, et videretur. Nunc autem frustra contendilur, cum jam
album dicimus' quale, illud scilicet quod superius (ut sa:pe dictum esl) descriptionis potius loco hunc
i
. cbrnprehensa qualitate participat. Ita ergo et ipsam lerminum quam alicujus diffinitionisaddiderit. Quo-
-qualitatem et rem quse qualilate participat, qualia circa si designalio tantum qusedam, et quodamnipdo
communiter appellamus, qualilas vero simpliciier adumbralio rei ejus de qua quaeriiur, et non diffi-
diciiur. Res enim ipsa quse parlicipari polest, sola G nilio
: est, .absurda calumnia cst, -rebus notioribus
qualitas nominatur. Res vero quse parlicipat, qua- "ires ignoliores probantem non ante perspecta descri-
litatis vocabulo non-leuelur, ut albedo qualitas qui- iptionis raiione culpare. Illud auierri quis dubitel no-
dem/est, albus vero qualitas non est. Differuiit ergo tiores esse eos qui quales sunf, illa ipsa ex qua qua-
lioc quod dicimus quale et qualitas, quod illud du- les dicuntur qualitale, ul quilibet albus nolior est
pliciter, illa simpliciter appellalur. Quocirca quan- ipsa albedine?Nani si albedo qualilas est, albus vero
quam quidam negent hunc lilulum Aristolelis esse, ab albedine, id est a qualitate, denominaius est,
idemque confirment posleriore adjeclione signalum, albus ; erit qualis nominatus ab albedine qualitate.
nos tamen dicimus propter quamdam nominum si- iQuodsi, ut dictum esl, nofior albus est albedirie,
militudinem demonstrandam uirumque posuisse, ui iqualis nolior erit qualiiate, sicut grammaticus quo-
nihil distare videatur utrum quale an" qualilas, id ique notior est grammafica.Grammaiicusquoque qua-
quod apposilum est prsedicamentumdicalur; quale lis est denorninatus, scilicet a grammafica qualitale.
enim ipsam aliquolies rem (ut diximus) qualilatem- iOmnia enim quse sensibus subjecta sunt noliora
que significat. Sit ergo cx rebus sumpla diffinitio < sunt- nobis quam ea quae scnsibus non leneiitur.
qualitatis, Quod vero inquam diffiiiiiionem, quodque iQuare nibil impedit describentem et quodammodo
superius in aliis quoque prsedicamentis, eodem su- D naluram
i rei ejus de qua quseritur designanteni, res
mus usi vocabulo, nullus arbitretur generalem me, jignotiores notioribus approbare.
diffimliojiemvoluisse signare, sed diffinitionisno- Est autemqualilas eorumqummultipliciterdkuhlttr,
jnen in rem descriplionis accipiat. In his enim quse el , una quidentspeciesqualitalis habilusel disposiiiodi-
generalissima genera sunt, diffinitio quaeri non de- citur.
( Differt auiem habilus a dispositione, quodper-
bet, sed descriptio quaedamnaturae, non enim po- manenliorel
; cliuturniorest. Tales auiem sunl scienlim
< vhtules; scieniia enhn videlur esse permancnliumet
tesl inveniri diffinitio ejus rei quse genus ipsa sit, " el
et quac genus nullum liabeat. Quocirca his propo- eorum i qumdifficillimemoveaniur, si quis vetmediocri-
sitis, aitque antea consiiiuiis, incipieiidum est de ter i sumat scienliam, nisi forle grandis permttiaiiofa-
qualilate, < sit, velofewgrilitdine, vel ab aliquohujttsmodi, Sii
cta
24I_ IN CATEGORIASARISTOTELISIIB. III. 242
fniliter aulem et virtus, til juslitia et temperantia, el A_.permanentior est, in habitti cSf, ille vero qui facile
sinjf_i/a'(aftumwonvidenlurpossefacile amoveri,neque periturus e^t, in affectione, ila nihil aliud inlerest
fdcilepermutari.Affectionesverodkuntur qumsunl fa- inter Iiabitum atque disposilioneni: Nam quamvis
cile mobilesel cilo permttlabiles,ut calor el frigiditas, permanentiof sit habitus, facile Verbmobilis dispo-
sanilas et mgritv.do, el alia hujusmodi. Afficiturenim sifio, non nisi tantum diufufriilate differurif pernia- •
circa eas homoquodammodo,ciloquepermutatur, el ex nendi. Unde fil ut genere et specie habitus a dispo-
transil. siiione non discrepef. Quocirca recte' qiiaenumero '•
. calido frigidttsfit, et exsanilate in mgriiudine"m
Similiteraulemin aliis, nisi forte in his quoque conlin- solo dislabant, non specie sub uriiusspeciei riuncu-
gat propler lempbrislongitudinemin nuturam cujusque palione utraque sunt ab Aristoteleproposita, sed
trqnsferri, ut insanabilis, vel difficile mobilis exislal est horum propria differenlia, quod habiius diutis-
affeclus, quemjam quilibet habitudinemvocet. sime pennanenies dispositiones sunt. Disposiiio"au-
Proponit qualilatem mullipliciler dici, quse res .iem • facile mbbilis habilus; sed si horum exeropla
traxit aliquos in errorem, uf eis suspicio nasceretur quseramus, hsec poterunt inveniri. Habitadines sunt
Aristotelem credere qualilatem sequivoce noniinari. ut artes, disciplinse, viriules. Nam ars nori facile
Nam si omnis aequivocaliomultipliciler dicitur, qua-, mbbilis videfur et diutissime permariet. Hoc eiiiiiiars
litas autem secundum"Arisiotelem ipsa quoque mul- B jpsa medifatur ut usu atque excrcitatione non pe-
tipliciier.appellafur, secundum Aristoteiem nomen reat. Quis enira est qui sciens recte grammalicam
qualitatis aequivociimest. Nos vero defendimus mul- nolla vi intervenienfe validioris passionis amisit!
tipliciter dici, esse non una fantum significalione Feriur enim quidam summiis orator "segritudinefe-
norninari. Dicilur enim aliquid multiplicifer dici, bribusque decocfus, omnem litferafum ariii.iss.edo-"
'
cum et sequivoce dicitur, et diverso modo de suis clrinam, in aliis vero rebus sanus ac sibi constaris
speciebusmullipliciter prsedicatur. Et communfsest et in omni re vegefus permansisse^ Diseiplina quo-
etiam ipsa est in permutalione dilficilis. Qiiis
n.ultiplex.appellatio, .etiam in his nominibus quse que
veluti genera de speciehos dicuntur, velut sequivoca enim scieris friangulum, duobus directis angulis, tres
de subjeclis. Namque et animal muliipliciter dicilur. interiores similes habere angulos, hanc scientiarii
Nam si mulliH sint species quse animali subjectae prseter vim (ut dictum est) fortioris passionis ami-'
6unt, ipsum quoquemultipliciter quodammodonpmi- sit ? ViiTuiesquoque in eodem genere poriendsesurit.'
natur. Islam autem mulliplicationem, non ad sequi- Virtus enim nisi difficile.mutabilisnon est, neque
vocationemretulisse Arislofelem, sed potius ul qua- enim quod semel jusie judicat justus est, neque qui
lilatem genus esse proponeret, illa res monstrat, semel adulterium facit, estadulter, sed cum ista
voluntas cogitatibque permanserit. Aristoieles enim
quod ait, et nna quidem species qualitatis habitus C
affectioquedicitur. Nam qui speciem dieit esse qua- virtuies non putat scientias, ut Socraies, sed habiius
lilaiis habitum et affectionem, quis eum dubitet in Ethicis suis esse declarat. Quocirca constat esse
ipsam qualitatem vim oblinere. generis arbitrari? habiius stabiliter permanenles, difficileque mula-'
Cur.vero dicit unam speciem esse qualiiaiis, cum biles, hoc tanlum excepto, ut non eas vis aliqua
geminasproposuerit, habiludinem scilicet et affecjio- major alicujus' permulationis impcllat et destruat.
nem, quaeriiur. Nam si unum idemque sit habifus Affecfionisvero species sunt, ut calefaclio afque per-
et affertio, superflua est ejusdem rei repetita pro- friciio, et segriiudo atque sanitas, cum ad eas quo-
posilio, sin vero differant, quare differant investi- dariimodosit hbmo disposilus aique affectus, non ta-
gandum est. Genere enim ne distent, illa res prse- men immutabilitc.raul caloris qualitatem habeat aut
venit, quod ulraque sub qualilaie constiiuit. Restat frigoris, sicut nec perpetuo sanilatis aul perpeluo
ergo ut aut specie discrepenl, ant numero ; sed si segrifudinis. Quin etiam si qua sunt quse per longi
specie discreparent, non ab Aristotele pro una spe- temporis aegrifudiriem corporibus immutabiliter in-
cie ponerenlur. Reliquum est igiiur ea neque genere durantur, ut ea jam in naluram qubdammodo cor-
neque specie differre, sed numero. Habitns namque poris cujusquc transierint, ut si quis percussus'ci-
dispositio idem est secundum speciem, sed numero " catricem faciat insanabilem, illi ex disposilione et
tantum et propria quadam qualifatc dissentiunt. affectione quidam factus est habitus. Quocirca recte
Disposilionem vcro indiscrele iJem quod affectio- dictum est disposltiones inveteraias habiius facere.
nem .voco.Nam sicut Socrales a PJalone nihil qui- JNfamcum quaelibetdisposilio permanens _et-difficile
<3emsecundum ipsam humanitatis speciem disere- mobilis faclasit, illa jam non dispositio aut affeciio,
-
pat, sola lamcn proprisepersonae.qualitate disjuncli sed habilus vocaiidusest. ,
sunl, ila quoque disposilioatqueliabitus, necpolius Manifestumesl autem quonianihmc volunthabiludi-
hoc modo dislant; sed quemadmodum ipse Sbcrales nes nomiriari,qumsunt diuturniora et difficilemobitia.
dum esset parvulus, post. vero pubescens a seipso Namquein disciplinisnon mullum relinenlessed facile
distabat, eodem quoque modo habitus et disposilio : niobiles, non dicunturliabilumhabere, quamvissint ad
namque habitus firroa est dispositio, affeciio irifir- disciplinaspejus vet ineliusdisposili. Quare diffeii ha-
mus esl habitus, ut quemadmodum dislat albus co- ,bilus . a disposilione,quodItocquidem facile mobileest,
'
.lor.ab albo colore, si in piclura hic quidem perma- . illud vero diuturniusel difftciletnobile,-
pât, ille vero statim perilurus sit, nisi quod is qui Habitiis esse qualitates difficile mbbiles et diufur-
' '
M3 AN. MANL. SEV. BOETIl 2£4
(lissime permanentes hoe argumento confirmat, quod A_ inutiqnam ad ea dispositus fuii aliquis, qui adlnie non
eos quibus quaelibet scientia fraditur, si ab eis non baberei. ] Alii vero babitus inieniione fiunt atqrie in-
fortiler addiscatur, ejus rei quam discunl habiium re- veteraiione dispositionis, ut ea quse in ariibus do»
tinere non dicimus. Qui enim litteras discens nondum ictrinisque versanlur. Prius enim quisad eadisposilus
soluto cursu sermonis, sed syllabalim quodammodo < est,post veid habiium capit, alia veronon inierilione,
atque intercise per imperitiam legerit, eum quidem :sed qnadam permuiatione ad liabitumveniunt, utlac
di-posiluni esse atque affectum dicimus ad scientiam iquod ex liquido defigitur el constipatur in caseum,
litterarum, non lamen adhuc illum habituin retinere. < vinum quod ex duici alque sua vi in acidum-gu-
et
Quare hlem quoque esl in aliis rebus. Omnes enira :stum saporemque.convenitur; neque enim plus iunc
quicunque ad aliquam rem dispositi, ejus rei qua sunt vinum est quam fuit anfe rum es<-eisuave, sed cum
alii|UQmodo affecii, non diuiurnam in se receplionem iquadain perniutatione in aliam qualilatem hahitudi-
liabent, eos ad illam rem dispositos quidem esse ar- inemque transgressum esi. Ac de prima quidem quali-
hitramur, habilum yero babere non dicimtis, Recte tatis I speciesuflicienter est dieturo.
- Aliud vero
jgifur hnbilus.diiilurnior et permanentior, dispnsitio genus qualilatis est, secundumquod pu-
vero facile mobilis neque perdurabilis ab Arisiotele gillatores
! vel cursores, vel salubres vel insalubresdi-
proponitur. , cmiMS,et simplkiter qumcupquesecnnduni potentiam
T><
Sunt aulem habitus etiam dispositioncs,disposiliones naturalem
> vel impotentiain dicuntur. Non enimquo*
'
veronon necesse est habitus esse, qui enim relinent niam suul disposili aliquo modo, tinumquodquehujus-
Jiabitusel quodammododisposilistint per eos, qui aulem modi ' dicitur, sed quod habent poten iam naturalemvel
dispositi sunt non omninorelinenl habitum. iimpoleniiamfacere quiddam facile vel nihil pati, ut
Sensiis quidem talisest, quod omnis quicunque pugillatoresj vet cursoresdkuntur, non quod sirit dispo-
habeat habitumjhabel quoque in eodem habitu dis- siii ( aliquo modo,_sedquod liabeant poleniiamnalura-
positionem. Si quis vero habeat dispositionem, non lem I fwc fqcile faciendi. Salubres auietn dicuntur, eo
necesse sit eum etiam habitum retinere. Habitnsab < quod habeant poteniiam naturalem, ut nihiia quibus-
habendo dieius est.-ldcirco qnod ab aliquo immuta- libet ' accidentibusfacile palianlur ,-insalubres vero eo
bililer vel difficiie immutabiliter habealur, ut glauci quod < habeantimpoieniiamnaluralemnon facilepdtien-
oculi, vel aduncss nares, vel alicujus artis scientia di. < Similiter auiem his elmotle el dururitse habent,
atque docttina, quse si qnis habeat, eiiam dispositus durum i enim dicilur quia habedt potentiam non facile
ad ea essediciiur. Si quisauiem dispositus ad aliquam *secari, motle vero-quod habeat ejusdem ipsius impo-
rem sit, non oum necesse est eliara habiium habere, tentiam.i
ut si quis negligenlius operlus algoie quatialur, dis- Secundamvero speciem qualilatis esse commemo-
posilus quidem lunC ad frigus est, non lamen ejus ^*11rat, quse ex quadam naturali poteniia impoteniiaque
relinet habitum. Videlur antem eamdem similitudi- proveniat; J hoc antem hujustnodi est, nicum aliqubs
nem servare genus. Nam genus amplius prsedicatur, ivalidicorporis inluemurnoridumpugiles, neqnehujus
et ubicunque species sit, mox quoque nomen generis periliaartis
] iinbutos, sedsieeospugillatoresdieimuSj
prsesto est. Ubi aulem sit genus, non necessario spe- non i in eo quod jam sint pugiles, sed eo quod esse
ciei vocabulum consequiiur, ut si quis est homo, eum possint,
j et si quorum leve corpus aspicimus, suras-
aniinal esse necesse est. Si quis est animal, npn sta- < que non magnas, eos facile moveri cursuque veloees
tim homo dicitur. Quocirca cum quidquid est habi- (existimamus, quanquam nondum ad cttrsus ceriamen
tus, dispositio sit, quidquiddisposiiio non omninosit '< aspitent,nec sint cursores, eos lamen cursores se-.
habitus, videiur genus esse quoddam habilus dispo- cundum < poientiam noniinamus, non quod jam cur-
sitio, sed illtid verius, ubi inteniio est atque remissio, rrant, sed quod possint currere, non absurde vocabi-
genus intentionis, remissionem es?e non posse. Nam mus. i Eodein quoque modo eos vocamussalubrcs vel
sicul in eo-quod esl album el magis. alburo, magis ' iinsalubres, quos valenti corpore vel fragiliore, vel
albi genus album esse non potest, idem namque est ad * sanitaiem aplos, vel ad segritudinem ciedimusi
'
albumet magis album, nisi fortequod sola discrepant Undefilut quosdamsegrotos possimus salubres vo-
inteniione, quod magis albuin quadam qua.i inten- D»care, c quosdam vero sanos insalubres dieere: non
lione • aiiginenioque crescit atque porrigituf, Sic < enim, qiiod jam actu vel saui vel aegrotisint, salu-
etiam haliilus aique disposiliocum idem sinf, utraqtie 1bres vel insalubres dienntur, sed quod vel sanidiu-
,sola differunt inteniione, quod auctior.qiiodainmodo, lius i esse possint vel segroti. Sed quaesiio est cur cum
et incremento quoflam permanenlior firmiorque est de < qiialitaiis speciebus propositumsit, secundtim ge-
liahilus disposilioiie; quocirca dispositio habiius genus i dixeril..qualitatis et nou speciem";ita enim ait:
nus non est, eodem quoque modo nec dispositionis Aliud l vero genns qualitatis est secnnduiri quod pu-
species, habitus. Sed nunc quidam ita est.habiius, ut tgillatores vel cnrsores, vel salubres et insalubres
non per dispositionera creverit, neque per aliquam dicimus. ( Sed qui hoc quseruniignorare videntur illud
nondum durabilem qualitalem ad perfeclum venerit esse < solum genus,-quoil super se aliud genus non
stalum, ut est nasi curvitas, vel caecitas oculo- habeat. I Illud vero solum speciem, quod sub se nullas
rum, si subita facta sit. Haee enim ab ipso habitu sspecies claudat, illa vero quse iriier genera genera-
aulla prsecedentedispositiope cosperunl; forte enim lissima 1 speciesque specialissimas sunt, eommimi
S45 IN CATEGORIASARISTOTELIS LIB. III. 216
posse generis et speeiei nomine.nuncupari. Quocirca At prius docet, post yero quse eorum distantia esse vi-
quoniam de ea specie qualilaiis ArislolelesIraclat, deafur edisserit, et prius eorum convenientia propo-
qtia..nondum sit species specialissima, sed magis nit exempla. Nam quid sint passibiles qualitates do-
generis prima species, et hujusmodi species quse cens ait.ufdulcedo vel amaritudo, calor et frigus,
possit esse ei genus, nihil absurdum est eamdeiri et nigredo et albedo, et alia his cognata, haecquse su-
speciei etgeneris loco poriere. Sed ul sunt qusedam perius comprehensa sunt qualitates esse illa i atione
qualjtates, a quibus denominatione qiiadam facta - confirmat, quam in primordio de qualitatis disputa-
qpaelibetillares dicitur," ut ab alhedine album, yel tiorie ipsius qualifaiis esse reddiderat. Diffinitionehi"
a luxuria liixuriosum,"veI quidquid hujusmodi est, enim qnalitafis esse prsedixerat,- secundum quam
in his quse sunt secundum poten liam naturalem non quales vocamur. Quod si secunduro qualilatis quales
ita, est. Arisenim ipsa pugiliatoria npn est proposita,, yocamur, ab amariludine vero vel a dulcedine ama-'
a qua pugillatores dicamus. Pugiilatbres enitn non, rum vel dulce dicitur.' k nigredine atque albedine'
dicuntur ab eo quod usirm pugillatorise artis exer- nrgrum atque albura, quis dnbitet Jias esse quaiitatei
ceant,-sed ari eo quod ad eatn seciindum polentiam in qttibusqualilalis convenit diffiriitio?.Illaenim sem-
naturalem affecti sunt; quocirca quos "diciriiuspu- • _pef ejusdetn ri"atur-cesse creduritur, quaecuniue ejus-.
gillatbfes a pugillaforia dicli riorisunt, u.e.qneab ea B[ dem descriptionis finibus terminantur, ul si qua res
denominari possunt, sed inagis a "piigillaforiaarte ' diffinitioheriibanc, quae est animal rationale moriale ,
pugilesappellantur. Pugilisenim est qui pugillatoria . susceperit, 'earri liominem esse manifestum est. Quo-
arte ulimr, atque hpc idem in caeterislicet Videre. : circa si lise quas passibiles qualitatesvel passiones
In hisergo nulla certa qualitas est a qua cseterarib-- * dixerat, suscipiunt qualitalis- diffinitionem, eo quod
minentur. Sed si qua tamen. invenienda alque expri- qualia dicuntur quae itla susceperinf, has etiam con-
' , - •
menda sil, talis-eslqiiam ipse Aristoleles hoc modo siat esse qualitales.'.
denumiat, quse sit secundum poientiam aliquid fa- Passibiles. vero qualitates. dicunlur, non quod hmc -
ciendi, vel impotentiamaliquid patiendi.Pugillatores ,qumillas susceperintqualitaies, aliquidpcilianlur,nequ»
enim et cursores idcirco dicimus, quod habeant po- enim mel
quodaliquid passumsit, idcircodkitur dutce,
teritiam faciendi, id est curfere atque esse pugiles. nec
aliquid aliud hujusmodi. Simililer autemhis el ca-
Salubres vero deriominamus , quod et ipsi habeant lor et frigus passibiles qualilaies dicuntnr, non quod
aliquara quodammodoimpotentiam aliquid patiendi; ipsaqum eas suscipiunt,atiqitid passa sint, sed quoniam
qui enirii minus ab extrinsecus accidcnlibus patitur, singula eorum qumdicia sunt, secunduriisensuumqua-
hic de sanitate securus est, ctqui de sanitate securus litatem .pqssionisperfeciiva sunt, passibiles qualitates'
est, illum salubrerri-esse re vera possumus prsedi- C' dicunlur, dulcedoenim quamdam passionemsecundum
care. Alia vero est qualitas quse secundum nihli pa- gustumefficit,etcalor secundum laclum, simiiiterau-
liendi impotentiam dicitur, ut eos quos insalubres __lem e' alia. _
vocamus; hienim impolentiam habent niliil patiendi,
' -Passibiiium
idcircp quod habeant polentiani aliquid cito patiendi: qualilatum exempla constituerat dul-
quOdsi quis est qui ab extrinseciis accidentibus ali- cedinem vei amaritudiuem, frigus atque calorem, al<
quid facile patiatur, ille potens est facillime segritu- bedinem aique nigredinem, quae.cumpassibiles qua-.
dirii subjacere, secundum quam pote.ntianiinsalubres lilates sinl, non tamen uno eodemque modo passlbU
dicimus, eliamsi sinl sani. Eodem quoque modo du- les qualitales dicuntur; sed longe distant rationes
' rum dicitur et molle.-Durum enim est
quod habet quibus haecomnia qualilates passibiles appellanfur,
pbtenliam non cilius secari, quod enim durum est, ut prius dulcedp vel amaritudo, calor et frigus.passi-
difficillime aliqua sectione dividitnr. Molle aulem biles qualitates djcuntur, non quod ea quaesunt dulcia
quodhabeat impotentiam difficilius secari, qund quo- aliquid.exlririsecus patianlur, nec quod ea quse sunt
niam molle secalur facile,secundum impolentiam amara, ex aliqua pa.sione saporem asperum amari-
difficilius secari molle dicimus. Et hsec esl secunda - tndinemque suscepetini. Neque. enim mel aliquid
species qualitatis. Nunc transeamus ad tertiam. D> passum est, ut ei dulcedo esset in naiiira, nec vero
Terlia vero speciesqualitalis est passibitesqualilates absinthium ab ulla aliqua extrini.ecus passione ama-
et pussiones; stiht aulem hujusmodi, ut dulcedo, ama- ritudinis horror infecif; quocirca haecatque his simi-
ritudo, austerilas, el omnia kis cognata. Amplius et lia non idcirco dictmlur esse passibiles quaiilates,
calor, el frigus, et albedo, et nigredo. El quoniainhm quod ipssealiquid passse sint, sed quod ex his passio-
qualilales sunl vianifcslum est, quatcunque enim ista nes qusedam in sensibus dimitianluf. Namque ex |
susceperint,qualia dicuntur secundumea, ut mel quo- melle quod dulce est, dulcedo qu_edamin gustu re- .
niam dulcedinemsuscepit, dulce dicilur, el corpus al- linquilur, sirnulque eliatn calor et frigus passionem
•
bum, eo quod albedinem suscepiti Similiter autem sese quamdam sensibiis faciunl. Patimur dulcedinem, cum
habenlet in cmteris. aliquid dulce gustamus, simulque secundum caloris
Tertium genusqualitalisproponit,quod nos in paret frigoris qualitalem, ialium serisuum passionem
tem qualiialis speciemque convertimus passibiles subinius. Quocirca calor et frigus,' amarifudo atqua
qualitates et passiones. Hsec aulem a se plurimum "dulcedo,idcirco passibiles qualitates dicuntur, quod
distant, tamen cuin utraqiie qualiiates sint, utraque seeunnumsensuumqualilateni, aliquam in nobis effi«
m m. MANL..SEV. BOETII . §48
cianl passionem,"non quod ipsa exlrinsecus aliquid A. loribus vultus aspicietur.. Nunc enim cuin sestus in
patiantur. superficie vultus sanguineni impos.ilum decoxeril',
Albedoautem et nigredo el alii colores non similiter nigredinis perusti sanguinis rubor reddit colorem.
his qum dicla sunl passibiles qualilalcs dicuniur, sed Quod si idem aliqua passione.in faciem nonduin ge-
hoc quod hm ipsce qualitqtes ab aliquibus passionibus niti infantis acciderit, eamdem verisimile est affe-
tnnascuntur. • . ctionem coloris corpus suscipientis inficere. Quare
Quoniam.vero passibiles qualilales eliam colores t quse in coloribus sunt Idcirco passibiles qualitales
esse dicuntur, id est albedo ei nigredo. Non autem dicuntur, non quod Ipsaealiquid patiantur, sed-qimd
eodem modo passibiles qualilates .dicuntur, quenaad- ex aliquibus passionibus in cujuslibet corpus atque
modum aniariludo atque dulcedo, calor et frigus, ora proveniunt.
nunc quse eorum distantise esse possint, exponit. Qumcunqueergo lalium casuum ab aliquibuspassio-
Amarittidq enimsiique dulccdo non quod ipsa aliquid nibus difpcile mobilibus et permanentibus prihcipium
extriosecus paterentutysed quod ipsa efficerent pas- ,.' sumpserinl, passibiles qualilates dicurilur; sive .enim
Biones, passibiles qualitsitesvocabaiilur, albedo vero secundum naturalem subslaritiam pallor aui nigredo
et nigredo conirarise. .Non enim quod ipsse aliquas , facta est, qualitales dicuitur. Qualesenim el secun-
sensibus passioiies .importent, sed quod ex aliis qtti- B dum eas dicinmr, sivepropler mgriludinemlongam, vel
busdam passtontbus innascanlurs IIoc autem videtur , (BSlumaliquid lale conlingit, nigredo vel pqllor, et non
Aristqteles eo.quodammodo considerasse, quod post facile prmlerit, vel in vila pennanet, quqlitates et isttp
proposuit hocmodo:',;.,, , dicuntur. Similiter enim quales et secundum eas di~
'
j Quoniam ergo fiuht-per' aliquam passionem multm cimur. -
colonlm miaaiioriesirianifestumest, rubescensenim ali- . Dat quoddam signum quo perspecto valeamus
quis rubetts factus est, et timens -pallidus, el unum- . agnoscere, qua"sharum omnium quse supradictsesunt,
quodque taiium. , qualilales oporteat appellari. Sienim ita vel casu
Hoc aulem ex non longi lemporis passionibus ad aliquo, vel natura hse qualiiates evenerint, ut eorum
passibiles qualilates et diulissime pemianentes, acu- sit tardus exitus permutatioque difficilis, qualitates
lissima consideratione transferlur, fit enim ralionis vocaniur. Si quis enim vel per segriludinem,vel per
probabilitas hoc modo. Monstranlur enim colorum rialuram pallidus fiat, sitque in ejus corppre perma-
qualitates ex passionibus nasci, quod cum verecun- nens pallor, tunc qualilasappellatur, et hoc non in
dia passio qusedam sit, ex ea rubor exoritur, et cum corporalibus solum viiiis, sed eliam in animi quoque
limor loco passionis habeatur, ab ea pallor metuewtis affectionibus invenitur. Si quis,enim vel per naliiram, .
vullum atque ora defigit. Quare quoniam lii colores " vel quolibet alio postea .casu assiduis comessalioni« :
ex quadam passione .videntur innasci, eliam in na- bus delectetur, et hoc illi quodammodo in ipsamen- .
lurali colore eamdem verisimile est evenisse ratio- tis dissolutinne permaneat, ab. eoque.difficile mo-.
nern. Nam quoniam cum verecundja fit, in os omnis veatur, passibilis qualilas effecla.est, idcirco quod -
Banguisegrediluiy efvelut delictum lecturus effundi- secundumeam quales dicuntur,i.<|,uibus.illaprovene-:
tur, ila quoque-'fitirubrir,ex sariguinis progressione, . rit/Nigerenim dicitur in quo-mgredo permanserit;.
atque in aperlum.effuSioiie.Quoeirea sihoc ex inna-', comessator, cul voluptas-perpetua comessandi est.,
turali passione eontiger-it, naiurali facies rubore per-. Est ergo signum in passtbilibus qualitatibus Iioc,
funditur.' Pallorveroifit ,\quolies a facie sanguis ad. eas esse immobiles et permanentes. Quse autem,
prsecordiorumiriteriora ingreditur. Quod si IIKCquo-., hujusmodi snnt quoefacillime permutantur, et iem«
que naturalis passhvdei; verisimile est eodem inie- porali slalu sunt, de his talis Aristotelis videtur esse
clum calore procrearii-Quoeirea sive per segritudinem senlentia.
pallor fltj quod naiuraIe:non'est, sive peraliquem. - Qumcunquevero ex his fiunt qumfacile solvunlur, el.
naturalem evenlum passionis accidat, cseteraque ad cito iranseunl-,passionesdicunlur, qualitates-veromini-.
euindem inoiduTOVpassibilesqualilates dicuntur, eo^. me, non enim dicimur secundum.easquales, nequeenin,.
quod ex aliqnibus passionibus sint,' quod ipse Aristo- qui propler verecundinmrubeus faclus est, rubeus di~.
teles hacJVOGejle&laTur:-c . r. citur, nec cui pallor propler limoremvenil, pallidui esl,
: Quare el si'q'uis~>ndturaliler
aliquid talium passus est, sed magis quia aliquid passus sitt quare passiones/)«-,
similemtolorem oportereum habere. Quai enim affeclio jusmodi dfcuntur, qualilales vero minime.Similiter hit
nuncad verecuridiamcirca corpusfacla est, el secundum el secundumanimam passiorieset passibilesqualitates
naturalem passionem eadem fiet affeclio, ut naturalis dicunlur. Qumcunqueenim mox innascendoab aliqni-
color.sit simiiis. . . bus passionibusdijficile mobilibusfiunt, qualitales di-
, Nam.sive.aliquis vel nondum natus aliquid patia- cuntur, ut el demenlia, el ira, el alia hujusmodi,
tur,;quo faciem sanguis relinquat, sive quolibet alio quales enim secundum eas dicimur, idesl et iracundi;
niodo' sanguis ex infanlis vultu ad.interiora migravit, el dementes. Simililer aulem et qumcunquealim aliena-
faciem naluralis.infecit pallor, et quse nunc non na- tiones non naturales, sed ab aliquibus casibus.faclm
turales passiones dispositionesque sunt, ut cum hi sunl, difficilepratereunles veleliam omninoimmobiles,
colores faciem vel totum corpus inficinnt, bi si na- et hujusmodi alimqualitalessunt, quales enimel secun-
luraliter conligerint eisdem, similibus signalus co: dmn eas dicimur. Qumcunquevero ex his qum.facilq
249 IN CATEGOMASARISTOTELISLIB. 111. 2U0
et citius prmlereunt fiunt, passiones dicunlur, ul si JLi Iqualitatem. Hujus quscstionis lalis solutio cs.l. Niiijl
quis contristalus iracuiylior fit; non enim iracundus iiriipedit, secundum aliam scilicel atque aliamcausam,
dicitur, qui in Imjusmodipassione iracundior esl, sed Aunam eamdemque rem gemino_generi speciei suae
magis aliquid passus. Quare passionesquidem Iwjus- '• supponere', ut.Socrales in eo quod pater estad ali-
modi dicuuiur, qualilales vero minime.. • *
squid dicitur, in eo quod bomo, subslainia est, sic iu
Quid de liis affectionibus judicaret, quse ad prse- ''.calore.atque.frigore, in eo quod quis seeundum ea
sens tempus atque ad momenlum animis vel corpori- .videtur esse dispositus-, in dispositione numerata
bus inhsererent, ipse non obscura oralione vulgavit. 'sunt; securidum.vero quod ex aliquibus passionibus
Nam cum prius.eas esse passibiles qualilates pronun- innascuniur, passibiles: qualitates diclse sunt.- Ipsse
liaret., quse ex' aliquibus passionibus gignerenlur, ,vero ab habitu dislant, id est passibiles qualitates,
et tamen in subjectis immutabiliter permanerent, -'quod. in plurimis.ad habilus rebus per artes atque
nunc illasaffeclionesquseita sunt in subjeclis ut cito ,-scientias
;! pervenitur, ita ut ipse habitus ordine et filo
praiereant, non qualitales, sed passiones vocat. Si -'qusdam -perficjatur. Passibiles veroqualilates 'eo
quis enim propter verecundiam rubore infectus est, '.modo minime. Quo vero distenl hse passibiles quali-
quoniam rubor ille non permanet, rubeus nOn voca- --' .tates a secunda specie,. quse.secundurn naturalem
j potentiain vel impotentiam dicitur,"quseritur, cujus
tur; qui si rubeus diceretur, esset quoque ipse rubor B'l
passibilisqualitas, quoniam in suhjecio corpore diu- perplana
1 disiantia cst.- Dicimus enim secundum po-
tissime permaneret. Nuricaulem qiioniamriullo modo tenlise ' uaturalis speciem.aliquid dici, nori secundum -
rubeus dicitur, ciii a verecundia rubor venit, quali- "ifirseseiitem;acium, sed secundum.idquod ad hoc essa
tates autem sunt secundum quas quales vocamur, potest; 1 frigus.vero calorque; el dulcedo vel ama-
verecundiserubor non qualitas, sed qusedam passio riludo ' non secundum quod possit esse, sed secuhdiim
est; nam si essetqualilas, ab eo rubore rubei dice- id ' quod jam sit consideratur ;"quocirca dislat-hsec
rentur,id estquales, sed hoc non ita esl. Non igi- ]lertia species a secunda, quod hic secundum pbssi-
lur hujusmodi-affectiones qiioe haud rnulto durant bililatem
J diicitur, lertia vero secundum aclum. Sed
tempore qualilates vocanlur, sed potius passiones. 'quod dudum promiscue passiones affeclionum no-
Passus enim aliquiddicitur, qui propter verecundiam ratine ' vocabamus, hsec .quoque non louga quoestio
rubeus fit. Eadem ralio est eiiam in animi passioni- alia J esl. Sic enim inveniemus _quod-passio. ab affe-
bus. Nam si ad momentum quis iratus est, non id- ctionibus ' discrepare videatur, Si qua enim.corpora
circo eum jure aliquis iracundum vocet, sed si hujus- ita ' calefacta sint, ut ex se quoque ipsa aliquem ca-
modi viiium in cujuslibet animo consianter inhseserit. lorem
' emiltere valeant, illa ad calorem affecla.nun-
Nam si quis vel per naturam vel per aegritudinemsit CI 'cupantur. Si qua verp tantum calorem momerito
Isesus corpore, ut vel perpetuam dementiam, vel !susceperint, passiones dicimus, et ab affectionibus
immobilemincurrat Iracundiam, ille.vel demens vel !segregamus, ut hic sit integrum passionum.3ffeciio-
iracundus dicitur. Et qusecunquealienationes (ut ipse numque et Iiabitus augmentum, ut amplificata passio
]
ait) vel secundum naturam, -vel per casum perma- in ' affectionemtranseat, augmentata affectio in habi-*
nentes fuednt, illse in passibili qualilate numeran- 'tum permutetur. Et hsec quidem de tertia.specie
lur, idcirco quod secundum eas quales dicimur. Quse 'qualitatis pronunliasse sufficiat; nunc quarlse speciei
autem (ut dictum esl) pon perrhanent, sed facile . vim naluramque veracissima disputatione confirmat,
'
Iranseunt, cas non qiialitates, sed solum vocamus usquequo progressa qualilatis distributio cpnquiescit.
passiones.Sed quoniam tres species qualitatis enu- Nobis quoque disputatipnum prolixitas moderanda
ineravit, unam secundum quam habilus dispositio- 'est. Providendum quoque est ut sufficiens breyitas
tiesquedicerentur, alteram secundum quam naturalis 'ordini exposiiionis adhibeatur, ne -aut brevitatem
potentia vel impotenlia ad aliquid faciendum vel coniitelur' obscuritas, aut planiliem minus mode-
patiendum subjectarum-rerum naturas pararet, ter- rala ' oraljo, odioso faslidio et longinquilate defor-;
"
liam secundum quam passibilesqualilates dicerentur, met.- ' . ,.-:.
et hanc tali dupliciiate partitus est, ut alias idcirco D Quarium vero genus qualitalis esl figura, et chca
diceret passibiles esse qualitates, quod ipsse aliquas- 'unumquodqueconstqnsforma„Ampfiusad hmc.recliludo
gignerent passiones, alias vero quod ab aliquibus ' et ' ciirvitas, el si quid simileest his; secuitdumenim
jpsap passionibus nascerentur. Quoeri polesl quo- unumquodque'eorumquale quid dicilur, triangulum
modo bse quoque passibiles qualitates distent a prima 'enim vel quddranguhlmesse quale quid dicilur} el rc?
illa specie qualitatis, qusc secunduni habitum dispo- clum ' aut curvum. El secundumformam runumquodque
• '
sitionemque posita est. Nam si quis calorem frigus- 'quale dicilur. .
que persehserit, habet quidem qualitatem passibilem,' - Quanaest species qualitatis qua; secundtimunam-
sed lamen inejusdem ipsius disposilione atque affe-. 'quamque formam figuramqueperspicitur; Est.autem
ciione versatur; dispositus namque estad eumdem figura, J ut triangulum vel quadratum, forma aulem
calorem alque frigtis, quem sumpsit alque babuit, j
ipsius figuraj qusedam qualitas est, ut figura quidem
quod seilicel ipseAristoteles videns calorem frigus- iest triangulum vef quadratuin , fornia aulem ipsiuj
que in utraque specie riumeravit; namque ct dispo- itrianguli vel qnadrati qusedamqualitas,' unde eliam
sHionem dixit calorem atque frigus, et passibilem' forrnosos
I homines dicimus, Figura enim qusedam vej
254 AN. MANL. SEV. BOETII &52
pulchrior, vel mediocris, vel alio quodammodo con- AL ul inter eas nullum corpus possit incidere, atque ideo
stitula, qualitas formaquenominatur."Hasautem esse spissum.vocatnr, ut est ferrum vel adamas. Posilio
qualitates nulhis dubitat. Siquidem et a figuradicilur ergo quaedam partium.his inest, non qnalitas, nec
figuratus, et a forrna formosus. Amplius quoque vero illud quoque distat, quod dicilur lene. Nam
triangulum etiam a triangulatione denominatum est, quoniam pafles ita sunt posilee, ut neutra superet,
et quadratum a quadralura. Quod si illse sunt quali- neutra sit minor, sed sequalibus exlremitatibus juri-
tates, secundum quas quale aliquid appelletur, non ctse sunf, idcirco qusedam leniias est, ui adducta m5-
est qui dubitet fqrmam figuramque esse qualitales, nus illam quae ex sequalitatejunctis partibus na'a est,
quoniam omnia quse his participant ex ipsis qualia seniiat lenilatem , ut est argentum, Asperitasvero
nominantur, sed quoniam in contiuuse quarititatis esl partium non aequalispositio, sed aliarum eminen-
speciebus et triangulum et superficies enumerata lium, aliurum vero depressarum, ul lima cujus alise
est , ipsa quidem snperficies qtiantitas est, ipsius partes eminent, alise vero depressse sunt. Ergo se-
yero superficiei compositio qualilas, est enim figura cundum unamquamque partium positionem , vel ra-
(ut geometrici diffiniunt) quse sub aliquo vel ali- ritas, vel spissitudo, vel asperilas, vel lenitas, cor-
quibus terminis coniineltir. Sub aliquo quidcm , ut poribus est. Non igitur hsec^secundumqualilatem
circulus, sub aliquibus vero, ut triangnlus vel qua- B1dicunlur, sea potius secundurn positionem. Positio
dratus. Quare spalium quidem ipsum, quod a supra aulem in relalionis genere nominata est. Non igilur
dictis lineis continetur, superficies dicitur, quaeesl h;e qualitates, sed poiius relaiiva sunt, eteiinmera-
quanlitas. Superficies namque quoniam in dilatioiie liones quidem specierum qualitatis Arisloleles hic
quadam el spatio conslat, quantitas est, sedcompo- terminal. Non snnt tamen pulandse solum esse qua-
silio ipsius superficiei, qualiias. Nam quoniam tres lilates quas supra posuit. Ipse enim testalur esse
lineseconvenienler in se junctis terminis unum spa- < quoque alias qualitates, quas mndoomnes enumerara
lium conclusere, quod tribus angulis a tribus lineis neglexit, sed cur neglexerit multsesunl causse.Prima
continetur, hoc ipsum spatium quod concludunt ad guod < elemenli vicem liic obtinet liber, nec perfectam
quanlitatem referri potest, quod vero tribus Iineis, seientiam
i tradit, sed tantummodo adittis atque pong
hoc est qualiias, figuraenim est triangula. Hoc idem " 'quidam in altiora philosophise introitum pandit;
quoque dici polest etiam in linea : nam quoniam lon- iQuocirca si hocita est, tantum dicere oportuit, quan-
giludo sine laiiludine est, quanlilas dicitur, quod itum-jngredientibus satis esset, ne eorum animos non-
recta sive curvaesl, redditur rursus ad qualhalem. idum ad scientiam firmos muhiplici doctrinaesubti-
Rarum veroel spissum, asperumet lene pulabunlur liiale ! confunderet. Qusa vero hic desuut in liliris
quidemqualitglemsigliificare, sed aliena hujusmodi Q < qui MSTK T« tfvmv.a.insoribuntur apposuit. Perfectis
putonJur esse a disposilionequm circa qualilalem est. !namqueopus illud non ingrediemibus prseparabitur.
Quamdam enim positionemmagis iiidelur ulrumque Est quoque alia pausa nt nos ad exquirendas alias
parlium significare,spissum quidcmest eo quod partes 'qualilaies", non solum propriorum doctorum, sed
libi ipsmpropinqumsint, 'rarum veroeo quod dislenl a eliam ' noslrorum aliquid inveniendi incitator, admit-
te invicem, et lene quidemquod in reclum sibi parles teret.' Qiiocirca concludit eas quse maxime diceren-
\aceanl, asperumvero quod hmcquidempars superet, "uir, ' quas supra proposuil, esse qualitates;illa vero.
illa verosit inferior. Et fortassealii quoqueapparebunl 'dici qualia, quse secundum prcedictas qualitates di-
'
qualitalismodi, sed qui maxime dicuntw, fere lol sunt. cerenlur : sed quoniam addidit, vel quomodolibetah
Qualiiales itaquesunt qumprmdicla sunl, qualia vero his ' qnse sithujusce proposilionis sententia, priusap«
sunt, qumsecundum hmc:denominativmdicutiluf, vel posilis Arislotelis verbis sequens expositionis ordo
'
conlexit.
quomodolibetaliter ab hh.
Qusedam sunt quaevidenlur esse qualilates, quo- In pluribus quidem el pene in omnibusdenominativt
niam ex his aliqua denominative dicuriiur, ut lene idicuntur, ut ab albedinealbus, el a grammalicagram- -
quoniam dicitur a lenilate, et asperum quoniam di- maticus, et a justitia justus, simililerautem el in aliis.
cimr ab asperitale, spissum quoque et rarum a rari- J)1ln , aliquibus vew eo quod non sinl posila qualitalibut
tale el spissitaie nominantur; videntur ergo hsec nomina, non coriiingilab eis denominativedici, ut cur.
qunque in qualitalibus posse numerari. Sed rectain sor ; aut,- pugillator qui secundum aptiludinemnalura-
ralionem perspicientibus nec soliirnauribus quoedi- tem i dicuntur-ta nulla qualitale denominativedkuntur.
cuntur, sed etiam mente alque animo judicanlibus, Nori enim posita sunt nomina aptiludinibus secttndmn
in qnalitatibus hsec poni' non oportere manifestum iquas isli quales dicunlur, siculin disciplinis,secunditm
est. Nam quod dicimus rarum, posilioqusedainpar- iquas vel pugillatores vel palmstricisecundumaffectxo-
lium est, non qualilas. Nam quia ita partes a se sepa- nem dicunlur. Pugillaloria anim et paiwstrica disci-
ralse dislant, ut inter eas alieni generis corpus possit ' plina
; dicitur, quales vero ab his denominalivehi qui ab
admitti, ideo rarum vocatnr, ut spongisepumicesque, eis i afjiciunlur, dicuniur. Aliquando qutem-el posilo
quoniam in eorum cavernis surculus vel aliuojnliquid nomine denominativenon dicitur id quod secundum
immilti potest, jta ut inter rimas partium sit, idcirco iipsum quale dicilur, ut a virtuiesltidiosusdicitttr. Vir-
rarum dicitur. Porro auiem spissum , quonjam ita tutem i enim habendostudiosusdicilur, sed non dcnomi'
i
sibipartes vicinse sunt atque ad se jnyicem sirictaa, naiive dicitur a virlule. Non autem in pluribys hot
2S3 IN GATEGORIASAMSTOTELIS LIB. III. - 254
lale es(;qum autem dicuniur qualia, aut denominativeji minafive dicunlur, quod Aristoteles hoc protuiit
a prmdictisqualitatibusdicunlur, aul aliquo modoaliter modo dicens : Nori iia esse secundmri potentiam na-
'
ab his. . . turalem, quemadmoilum etiam iu disciplinis secun-
MulfSBjinquit, sunt qualitsfes, quibus positis et dum quas, vel pugillatores, vel palseSlriciseCundum
proprio nomine riuncupatis, ab his alia denominative affectionem dicuntur. Pugillatoriaenim diseiplina di-
dicuntur, ut ;ea quseipse planissime adjecit exempla. citur et palsestrica, quales vero ab his denominative,
Nam cum albedojMijusdam nomen sit qualiiatis,ab qui ad eas suntconllnentes, dicuntur. Doctiit igilur
eo dicilur albus. Eodem quoque modo et grammatica, omnia quse a quibusdam qualilatibus dici puiareutur,
cum rei sit nomen, ab ipsp quales dicuntur; Gram- Vere qiioque a qualitatibus rion praedicari, ut in liis
matici enim a grammatica nominantur, alque hoc qualitatibus quibus nomen proprium non est. Illud
est in pluribus, ut posito nomitie si quid secundum quoque monstravit hoc in pluribiis evenire, ul de-
ipsas qualitates quaie dicitur, ex his ipsis qualiiatibus propositis qualitatibas qualia denominative diceren-
appellatio derivetur. Alise verq qualitates sunt, in tur. Restat ergo, qUod reliquum est, ut dicat-esse
quibus cum nomen posilum non sit, tamen quales quasdam qualiiates, quarum cum nomensit positum, .
dicunlur, qualesquidem quia alia qualitate partici- ah his ipsis lamen quse illarum reruni parlicipant de-
pant, sed non secundutri eam qualitatem quales di- g jiominaiive nbn dici, ut virtus; nam cum virtus qua-
"cuntur, ex qua si his esset qualitatibus nomen impo- lilas sit (est enim hahitus quidam, omnis vero habi-
silum poterant appellari, ut in ea qualitate quse tus qualilas), ergo quicunque virlute parlicipat, iion
secundumpoteniiam naturalem dieilur. llli enimquan- secundum eam denominative dicilur. In denomina-"
quamquales dicantur, hi qui secundum ipsam po- tione onim quserendum esi ut semper idem permaneat
tentiam nominantur, ipsi tariien (nt dictum est) nullo nomen. in eo aulem qui virluie parlicipat, riulla vir^
proprio nomine nunciipanlur. Nam qui pugiles appel- tutis denominaiio est, ut qui bonitate parlicipat, bo-
lantur ab arte pugillaioria , idcirco ab ea pugiles di- nus dicitiir, qui juslitia, justus.et alia liujiismodi.
cunttir, quod ad eamdem ipsam ariein pugillatoriam Qui vero viriute participat, aut prpbus nominatur, aut
quodammodo affecti sunt. Hi enim pugiles ab arte - sapiens; sed -neque probus, neque sapiehs a virtule
pugillatoria prsedicantur. Qui vero nondum pugiles . denominativa sunt, idcirco quod uirumque nomen a
sunt, sed esse possunt, non secundum ipsam artem, virtute longe dissimile est, quod ipse sic ait: Ali-
id est pugillatoriam, sed secundurn potentiam pugil- «juando autem posito nomine deuoiiiinative non dici-
latorlse artis, pugillaiores vocanlur. fpsi autem po- turid quod secundum ipsumquale dicitur. Et ejus rei
ientise nomen proprium posituni non est. Nam quem-- proponere non omisit exemplum, sed hoc in multis
admodum a cursu cursores, a palsestra palaestrici, a Q i«onpotest inveniri, pauca enim sunt (ul ipse ait) in
pugillatoria p.ngiles, distinctis qualitatum vocabulis, quibus posiio qualilalis nomine quse bis participant,
appellantur, non eodem modo est etiam in uniuscu- a superiori qualitate qualia non dicantur. Dat autem
jiisque rei potentia naturaii, cursus «nim polentia' his qualitatibus pluralitatis palculum, ex quibus quaT
naturalis secundum quam cursores vocamus, et riirsus lia nominanturea quse his parlicipanl, Nain (ut ipse
•polentia pugillandi, vel potentia palseslrizandi, suo ait superius) in pluribus et pene inoninibus denomi-
nomine distincla non est. Gurenim dicitur cursor, si iative dicuntur. Quocirca recta diffinitio est et pro?
inlerrogemur de eo qui nondum est cursor? dicimus prio ordine consliluta. Namque in principio hoc so-
secundum poteniiam nniuralem. Cur palaestricus? lum dictum est, esse qualitatem seeunduin quam quaT
eodem quoque modo naluralem polentiam responde- lia dicerentur. Sed^quoniam sunt qusedam quorum
mns. Quare pugillator quinondum est pugilis, ab ea- qualitales ipsse propriis nominibus carent, quse verp
dem qnoque poientia naturali nominalur.Si igitur his.participant suis vdcabulis appellantiir, ut in ria-
Jiaberet hssc naturalispotentia proprium nomen, ita, - turali pqtenlia. Et riirsus sunt qusedamquse in qua-'
distinctis vocabulis, appellaretur, utin bis qualitali- litaiibus quidem babeant propria nomina, in fiisvero
bus in quibus proprie nomeriest positum, ut in cursu, quse ad eas jpsas qualila|es essent affecia , nulla ex
âlapstra et arte pugillatoria, el hoe est quod ait. In _ propositis qualilatibus denominatio fieret, hocaddi- .
aliquibus vero propterea quod qualitatibus nomina i dit, ab omnibus qualitatibus aut denominaiive dici
nnn snnt pd-ita, impossibile est ab liis aliquid denq- qualia ,'qusc illis qualitalibuS parliciparent, ant quo-
minative dici. Ui hoc scilicet demonstraret curso- modolibet, a!iter,-id est sive posilo nomine qualitatis
rem quidem qui jam curreret a cursuesse dictuui,_ de eo non dicerentur, quse illa participarent, ut in ea
cursorem vero qei secundum potenliam currendi di-. quod est virltis, sive ipsi qnaliiati positum nomen
cerelur non vocari a cursu, sed lantum a potenlia , non esset, utin eo quod est potentia naturalis...Quare
cujus potentias nomen proprium non esset posilum. quoniam.in his duabus qualilaiibus, in quibus vel
Quare hsec omnia quse secundum potenliam nalura7 posilo nominenon seciindum nomen quse sunt, qua-
jem dicuntur,. a niiUa-qualitate denominaliva sunt, lia denominative dicutltur, vel cum ipsis qualiiatibus
Ideirco quod hse qualilates a.quibus denominari pos- nomen posiium non sit, neulra ipsorum prajdicaijo
sunt, propriis nominibus carent, quaa vero ita sint, denominatiye fit. Ad concludendum omnem termn
a"t non ex potentia, sed ex affeclione dicantur, ab his num qualitatis ait, aut dcnpniinalive qualia a qualfe
qualitatibus adquas sese aliquo modo babeni, deiio- taiibus appellari, aut quomodolibet aliter sb jpsis, M
£55 AN. MANL. SEV. BOETII 2S6
fion denominative, scd aliquoties quidem secundum A. permanerent. At vero neque illud verum est, omnes
potentiam , aliqiioties vero secundum eamdem quali- privatlones negatione proferri. Surditas enim,cum sit
latem virtulis; eadem enim qualitas est virtutis et auditus privatio, sine negaiione proferlur;. eodem
lapientise. Quocirca concludit, ila qualia dici quae- quoque modo csecilas. Nullus enim dicit inauditio,
runque ex his qualilatibus denominaiive dicerenlur, neque invisio, nec aliquid hujusmodi, sed tantum
rel quomodolibet alio ab ipsis modo. Digestis in or- surditas csecitasque nominanlur propriis nominibus,
fline prius omnibus qualitatibus et eorum conclusione cum sint illa in habitu, visus, auditus, illa in priva-
-
rcperta, consueto ordine unaquseque proprietas ve- tione ponenda. Igiiur juslitiainjustitise contraria est.
Etigatur. Tradit ergo regulam, ea quse.contraria sunt, sub qno
- Inest autem et conlrarietas secundumquale, ul justi- genere convenienter apfenlur, quam regulam his
tia injustilim coniraria est, et albedo nigredini, el alia, verbis ipse pra_scribif:
shnililer autemet ea qum secundumeds quqlia Jicun- ' Amplius si ex contrariis unum fuerit quate, el reli-
lur, ul juslum injuslo, el album nigro, non aulem in- quum erit quale. Hoc autem palam esl proponenti ex
oriinibushoc esl, rubro enim vel pallidoaut mediishu- singuiis alia prmdicamenla, ut si estjuslitia injuslilim
jusmodi coloribusnihil contrarium est qualilalibus exi- _' conlrarium; quale autcm esljustilia, qualeigilur esl
tleniibus. -. - B injustitia. Nullum enim aliontm prmdicamentorurf.
. Dicit in qualitalibus qusedam esse coritraria, alque aplabilur injustilim, nec quanlitas, nec ad aliquid, ne»
hoc probat exemplis, albedo hamqiie et nigredo con- ubi, necoiimino latium aliud, nisiquale; sic aulem el
traria sunt, ef qusecunquealbedine nigredineque par- in aliis qum sunt secundumquale contraria sunt.
licipant; hoc est enim <juod ait, et secundum eas Si ex duobus, inquit, contrariis m.anifestumfuerit
qnalia qiisedicuntur; narii sicut albedo nigredini con- unum eorum contrarioruni sub qualitate poni, simul
traria est, ila qiioque albus nigro; sed hoc qualitalis manifestuin erit quod etiam ejus contrarium corive-
proprium non est, nam cum rubrum et pallidum nienler qualiiati supponaiur, simulque demonslrat
qualilates sint, aliique eliam colores lmjusmodi, in injustitiam esse qualitatem. Nam si justiiia aperlis-'
his;contrarium non est ;nullus enim dicit aliquid ru- sinie qualiias est, idcirco quod neque qualitas, nequo
bro vel pallido esse contrarium: nam quoniam album ad aliquid, neque ubi, nec quando, nec aliud ullum
et tiigrum extremitales qusedam colorum sunt, et prsedicamentum est, nec sub ullo alio genere poni
longissime a se distant, conlraria surit, medietates potest, nisi sub sola qualilaie, cum ei conlraria sit
-
vero contraria non habenl. Nam si quis ponat rubr.um .injustitia, non est dubium injustitiam quoque quali-
n:gro esse cbntrariufii, longissimeque.distant quaa tati subnecti, quod ipse quoniam planiusdixit, et
6unt contraria, longissime igitur nigredo a rubore (1 ipsa exemplorum luce vulgavit, ad aliud nobis est
distabit, et rursus albedo a nigredineplurirnum di- transeundum. _ •
6tat; igitur nigredini rubor est- atque albedo-conira- . Suscipit autem qualitas magis et minus, album enim
Ha; uniusquerei duo contraria" inveniuntur, quod magis el minus allerum allero dicitur, el jvstum atte-
iieri non potest. Non est igitur nigredini contrarius ritm qltero magis el minus diciiur,-Sed el ipsa cremen-
rubor. Siiriiliter aulemmoiislrabimus et inaliis mc- lum suscipiunl; cum candidum namque sit, amplius
diis coloribtiscontrarium non esse. Quocirca si hu- conlingil candidum fieri, non lamen omnia, sed plura.
jusmodi coloribus contrarium nibil est, non in omni Jusiilia namque a juslitia si dicalur, magis et minui
qualitate coritrarielas reperitur; quod si iia est, su- poteslaliquis ambigere. Similiter el in aliis affeclibusi
scipere conlraria qualitatis propriumnonest. Alvero- quidetm enim de lalibus dubilanl, juslitiam namque q
nec in ipsis quoque formis quse manifeste qtialitates jutlitia non multum aiunl magis el minus dici, necsa*
sunt, conlrarietas invenitur; nam neque, circulus nilatem a sanitale. Minus auiem allerum allero habere
quadrato, neque.quadratus triangulo, nec ulla figura sanitatem aiunt, el jusliliam minus allerum allero Aa-
ulli figurse polest esse contraria. Quocirca manife- bcre, s:caulem el grammalicam, el alios affeclus. AUq
Blum est, susciperc contrarium non esse proprium igitur qum secundumeos affeclus dicunlur qualia, in-
qualitatis. Sed quoniam sunt qusedam in qualitale " 1dubiidiiier recipiunt magis el. minus. Grammalicio<r
quse sibimet videanttir esse cbnlraria, ut justitia et enim alter allero dicilur, et justior, el sanior; similiter'
injustitia, hinc qusedam quacstiosolet driri. Dicunt et in aliis. .
enim quidam jusliliicirijustitiam rion esse contrariam, Aliud quoque proprium protulit, quod tractata ra-
putaril enim quod dicilur injustitia privalibncm esse tiotie ab integra "proprielate qualitatis exclusit. Ait
juslitise, noii tamen contrarielatem. Gonlraria enini enim qualitales p.osse vel intendi vel minui. Posse
propriis nominibus, non contrarii privaliorie nomi- enini dicit alterum altero plus album appellari, \it nix
nari, ut albiim nigro, habere tamen justiliam aliquam argenlo, et quaccandidiora sunt marmora; ef juslutn
conirarielatemj cujus adliricpropriumnomen non sit alterum allero magiset minus dicimus. Namque ju-
invenlum, qiibd omnino falsuhi est. Mullseenim ba- slius aliquid faclum, nec non eliam juslissimum est.
biludines privationis vocabuloproferunlur, ut illibe- In quibus autem comparaiiones sunt,' in his magis
ralitas et imprudentia, quse ntinqiiam virtulibns op- minusque dici mariifestum est; hocquoque modo
ponerentur, qusesunt habilus; nisi ipsse qiioque ha- jpsum album, vel alia qualitas non solum conlra al-
bilus essent, et in animis .liabentium immulabililer terum ejusdem speciei comparata intentione crcscit.
im m GATEGORIASARISTOTELIS LIB. III. * 258;
et relaxatione minuilur, sed etiam a seipsa recipil A lasse la majorem, magis autem non dicit. Hujus autem
comparationem:Dicllur enim nuncquidemargentum *re rei hsecratio est, ut cum sit trianguli diffinitio^
randiditis esse quam antea, cum.fuerit detersum.Sed fi|
figttra quse sub tribus rectis lineis continelur, si qua
curit hsec ita sint, non est magis minusque suscipere sunt s_ quffi hanc diffinitionem in se suseipiant, ut et
prbprium qualitatis; neque enim sola qualitas magis ipsa ip tribus rectis lineis conlineanlur, proprie trian-
iriinusque suscipit, hscc enim intenlio et relaxalio in gulse gi formse sunt, eodem [quoque modo et circulus
his quoque quse suiit ad aliquid invenilur, ut in eo " ita it diffiriitur : Cireulus esl figura'plana, quse sub uria
quod est sequale et iriseqnale possumus dicere plus linea li conlinelur, ad quam ex uno puncto qui intra
aequalevel minus, et in cseteris hujusmodi; ncc verb' fpsam f| est, omnes quse exeuntiinese sequsesibi sunt.
omnes qualilates suscipiunt magis et minus, quod ipse Rursus
'
J quadrali diffinitio talis est: Quadratum est
sic ponit: Non aulem in omnibus hoc est, sed in plu- q
quod qualuor sequalibuslineis et quatuor reclis an-
•ribus. Dubitabit enim quis an juslitia magis esse ju- g
gulis contineltir. Qiia;cunque igitnr vel circuli difii-'
siitia dicalur, simililer autem et in aliis affeclioriibus. nitioriem
r suscipiunl, vef quadraii, sequaliter vel cir-
Quidam vero in hoc ilubitant, dicunt enim justiliam c
culi vel qu.adratsefornise sunt; si qua vero non su-
justitia non magis vel minus dici, nec sanitatem sa- scipiunt,nullo
s niodosuiu.Si qna vero sunt qifsenequa
nitate; minus autemhabereallerum altero sariitatem B1quadiaii <j sûscipiuutdiflihiiionem , neque circuli, ne-
dicunl, et. justitiam minus alterum allero habere. Iti - iûe <i quadrati sunt, neque circuli ut est figura qusa
Iioc tres fuere senlenlise. Quidam namque dicebant, parte p altera longior dicitur. Illa enim ita diffinilur,
in.omnibus secundum malerise habitudinem reperiri f
parte altera longior figura est quse sub quatubr Ii-
posse magis et minus. Propriuni riamque esse mate- r
neis conlinetur, reclisque angulis, quam qualuor
rise corporumque inlenlione crescere et minui re- 1
lhiese seqnsesibi quidem non sunt,-contrase veropo-'
Iaxalione., quse quorumdam Platonicorum sentenlia s bi.nsesibi sequsesunt. Ergo quia liujusmodifigura
sitae
fuit. AHavero quse secnndum certissimas verissimas- irieque circuli' diffinitionem capit, neque quadrati
que artes alque virtutes non diceret esse magis et *sequaliter,- neqtie circulus, neque quadralus est. Si .
riiinus, secundtim autem nfMias dici posse, ul hsec' qua <J enim cujuslibet formse diffinilionem suscipiunt, ..
ipsa grammatica atqtie justitia non dicitur magis ' omnino c eadem sunt. Ut qui circuli circulus, qui qua-
grammatica neque magis justilia. Esse autem quas- cdrati-quadratus, qui irianguli triangulus, qui parte
dam alias mediocres artes, iri quibus idipsum posset saltera lohgioris, parte alleralongior, et iri. cseteris
evenire. Tertia est de qua Aristoleles loquiiur, quod . eodem c modo. Si qua vero non suscipiunt,' ul trian-
ipsas quidem habiludines nulla intentiorie creseere, - gulum, i circuli diffiriilionemnon capit, nequeomniho
nec diminulione decrescere pulat, sed eorum partiei- C! circulusc est, nec potest dici inter quadratum et trian-
panles posse sub examine compositionis venire, ut ,Agulum, quotiiam utraque circuli diffinilionem rion
de his magis minusve dicatur. Sanitalem namque < capiunt, quadratum quidem plus esse circulum,'
ipsam et juslitiam, alteram altera magis minusve 'triangulum vero roinus, omnino enim utraque a cir-
nonesse. Neque enim quisquam dieit ma_gisesse sa- - culi-ratione < disjuncta sunt, quod his verbis ab Ari-
nitatem alia sanilale. Sed hoc solum.dicefe possumus stotele '• traclatur:
inagis habere sanitalem aliquem, id est esse sanio- Qumcunqueenim diffinilionem trianguli' suscipiunt
-rem, el magis sanum,et minus sanum. Dicimus ergo ,etcirculi, omnia similiter triangulivel circuli $unl.~
quod ipsse quidem qualitales non suscipiunt magis et Eorum'vero qum non stiscipiunl, nihil magis ulterum
minus. Qui vero secundum eas quales dicuntur, ipsi altero diciiur; niliil enim quadralum magis quam parlt
sub comparalione cadunt, ut justior, et sanior, et mltera longior forma, circulus est, nullum enimipso-
grammaticior. Namquc ipsa grammatica, id est lit- rum recipil circuli ralionem. Shnpliciter autem si ulra-
teralura, non suscipit roagis etminus, nullus enim qne non recipiunt proposili rationem, non dicelur alle-
dicit alteram altera inagis esse grammaticam, sed rum allero magis; non irgo omnia quqlia recipiunl'
eum qui grammalica ipsa parlicipat. Dicimus littera- magis el minus. Horumilaque qumprmdicta sunt, nihil
tum, quem a litteratura scilicet denominamus, litte-1)" est proprium qualitaiis. • _ . ,
ralus autera suscipit magis et'minu"!, ut Donatus . Nam si boc dilfinitio
facit, ul demonstret ralionem
grammaticus plus erat selate jam provecta gramma- cujusque substantise, qusecunque diffinitibne discre*
ticus, id est litieratus, quam ciim primum ad hujus- pani, illa etiam ipsa natura subslanlise discrepabunt.
modi sludia devenisset.'Sed quauquam se hsec ita - Recte
igilur.si qua.cujuslibet rei propositsesive trian-
habeant, lamen invenimtis aliquas-qualitales quibus- gu!i,.sive quadrati diffinitionem non capiunt,:ab
indubitate comparalio inveniri non possit, ut sunt
ejusdem nalura disjuncta sunt. Quocirca neque trian- .
quas ipse supposuit. gulum, neque quadratum, neque circulus; neque
Triangulus vero et quadrangulus non videlur magis . quidquid horum esl, suscipiunt magis et minus. Sed
et minus suscipere, nec aliqua aliarum figurarum. cum hsec qualitates sint, no.nnmnes.qualilatesaequse
Ha_c enim quse ex quarta specie qualilatis dicta magis minusve' suscipiunt. Quod si neque in omni
sunt, magis mlnusve nulla raiione suscipiunt, nullus qualitate intentio diminutioque provenil,* neque ia
enim iiicii plus esse alium circulum quam alium, nec sola,quod liaeceadernin relalione reperias, non cstma-
piagis esse Ulud trianûium quam illud, dicilque for-? gis mmusve suscipere proprium qualilalis. Quodnam
'
Sl>9 AN. MANL. SEV. BOETII 260
igitur qualilatis proprium esse diceridum esl, idipse Ai habet b sub se alias habitudines, grammaticam et geo-.
planissiirie subterposuii. n
metriam. In hoc igitur scienlia ipsa quod genus est,
Similia vero et dissimilia secundum solas dicuntur ad a,' aliquid semper refertur, dicimus enim sdenliam ,
qualilales. Simile enim allerurri alteri non est secun- a' alicujus scientiam. Giammalieam vero quse ejus
dum aliud quidquam, quam secundum illud quodquale species sl est, nullus dicit alicujus esse grammalicam ;
esl. Quare pr.opriumerit qualiiatis ,secundum eam si— dicalurenim d si fieri potest grammalieam, Arisiarelii'
mileet dissimile dici. e
esse grammalicam. Sed omnia qusecunque dicuntur
Simile inquit et dissimile solse retinent qualitates, ad
a. aliquid, eonvertunlur. Dicitur ergo et Aristarxiras,. ,
Nam quamyis simile ad aliqtiid sit, lamen hoe ipsum grammaticse S Aristarcbus, quod fieri non potest. Non =
quod dicimus, simile. non dicimus, nisi quod quale igiinr Jl gramraatica Aristarehi, ut ad aliquid dicitur..
est. Nani si eadem .qualitas sit in duobus, illa in qui- * etiam argumentum, non speeies, sed hujusmodi."
Est
bus est similia sunl, nec est aliud prsedicamentum genera, 8 ad aliquid appellari, ut eum ipsae quidem
quod secundum simile et dissimile dici possit, et de sspecies ad "aliquid non dicantur, ut grammalica,rion,
aliis quidem omnibus notum est, quoniam de nullo dicitur . alicujus grammatica, si quando tamen est ut
dicitur. Quod' si quis de quantitate affirmet, dici sspecies ad aiiquid referatur, id non secundum se,,sed
posse seeundum eam simile atque dissimile, mon- j$, secandum s genus, ut grammaticae quoniam genus.est
slratum cst secundum quantitatem non simile et dis- sscientise quse relativa est, si' quis graTomaticaritad
simile, sed aequale etinaaquale praedicari. Quocirca aaliquid refefre eonlendat, non polesf secundum ip*
quoniam per singula quseque pergentibus, et in om- sam s grammaticam, eam ad aliqnid praedkare, sed
nibus idem qualitaiibns invenitur, et in nullo alio ssecundum scientiam , id est secundum genus suurii.
prsedicamento esse perspicitur,. recte hoc proprium Kon enim dicitur grammatica alicnjus grammatica ,
qualjiatis esse .firmavit. Sed quoniam cum de his sed s fortasse grammatica alicujus scientia. Nori ergo
quse referunlur ad alijuid tractareiuf-, affeclus atque ^
grammatica secundum gramtuaticam ;id aliquid di-
habitus in his quse sunt ad aliquid numeravii, nunc, *cilur, sed secundum scieniiain. Et hoc est quod ait,
vero eosdem quoque qualitati supposuii, ipse sibi ûl grammatica non dicitur alicujus grammatic'a,-nec
quamdam"objecit quaesiionem, cur si prius sub iis E
musica, sed fortasse secundum genus proprium istse
quaead aliquid~rel'erum.ur,isia subjecerit, nunc sub , îeuntur ~ alicujus ,• ut grammatica aiicujus dicitur
qualitatibus ea ipsa posuerit. Supeiius namque.mon- s
scieutia, rion alicujus grafnmatica. Ergo singularuni
stiavit ea quae essent a se diversa, easdem species sspecierum nihil est quod aliqua relatione prsedicelur.
babere non posse, cum dicit diversorum generum et *
Genera vero harum specierum- relativa suiit, quaa
non subalternaiim positorum diversse species I
paulo superius dixi; quod enim ait : Pene enini in
etg J, omnibus
differentisesiint. Quoeircaeum relatio atque qualitas * qualitatibus genera ad aliquid dicunlur, nori
diversa sintgenera, easdem ulrique supponi species .autem -a aliquid eorum quse sunt singula, boc deriiori-
non oportei, hoc est enim quod dicit: s
strare voluit, genera ipsa habitudinum .disposilip-
Al vero non decet comurbari, ne quis nos dical de *ihumque esse relativa, speeies vero generum quas
qualitate proposilionem facienies, multa de relativis "singulatims esse dixit, ad aiiquid nullo mod.opiaedi-
inlerposuisse, habilus enim dispositiones eorum qum €eari. Quas idcirco" esse singulatim vpcavit, qiiia
sunl ad aliquid e.sse dicebamus, pene enim in omnibus grammatica _ una esl, el rursus musica una; scientist
qualitalibus genera ad aliquid diciinlur, non autem vero % non una. Recte igitur species scientise singula-
aliquid eorum qum singula sunt. Nam cum disciplina tim * esse nominavit. Constat igitur qiiod genera hu-
genus sit, hoc ipsum quod esl alterius .dicilur, alicujm J
jusmodi habitudinum dicaniurâd aliquid, species -
enim disciplina dicitur. Eorum vero qumsingula sunt, , veroadnihil
} aliud propria prsedicaiione referantur.
nihilipsumquod est allerius dicitur, ut grammatica non \Quocirca quoniam hujusmodi species relativas nou
diciiur alicujus grammalica, nec musica alicujus mu- *esse dernonstravii, nunc quod reliqumri est qualitates
sica, nisi forle secundumgenus, et hmcad aliquid dicun- esse * confirmat.
tur, ut grammatica dicitur alicujus disciplina, non JJ n. Bicimur aulem secundumsingula quales. Hmc enim
alicujus grammatica, et musicauticujus disciplina, non et £ habemus. Scientesenim dicimur, quod habemussin-
alicujus musfca. Quapropter qum quidem singularia gulas 5 seientias atiquas. Quare hmcerunl eliam -quali-
sunt, non sunt ad aliqiiid. 1tales, qucesingularia suril, secuhdumquds etiam quales
Quam qusestionemvalidissima argtimentatione dis- *dicimur. Hmc autem non sunt eofum qum sitni ad ali-
solvit, his scilicet verbis : Pene eiiim ea qusa sunt in .
•quid. '•
omnibus his gerieribus ad allnuid dicunlur. Eorurri lllas esse qualitates superius confirmatum esl ex
vero qupe stiut singulatim, id estspecies, niliil hu- <
quibus aliqui quales vocarenluri nos aulem idcirco
jusmodi sunt. Hsec enim est argumeulatio quam tgrammatici dicimur, non quod universalem scien-
Giasci tiiixsioti}>.txvocani. In hujusmodi affectionibu& tiam, . sed quod ipsam grammaticam habearnus, et
aique habiludinibus, quae inler ea sunt genera, eas i vere dicitur, idcirco nos dici scientes, quia gram-
iioe
solas ad aliquid po.->sereduci., quse vero species es- 1
inaiiei sumus, potius quam idcirco grammaticos qiiod
seni illorum generum non posse in relaiivis,- sed irt %. aiiquam scientiam retinemus. Nullus enim a generali
ii>iaiuatibusnunierari, ut scientia cum sit habitudo» i
scienlia grammalicus, aut sciens, nisi a singulatim
55i IN CATEGOiUASARISTOTELISLIB. III. , 26£
scieritia sciens, grammaticusque perhibetuf; fgitur A facere et pati in his libris quos Uepi ytvirem:x«.
quoniamex his liabitudinumspebiebus quales voea- 'y9»p«sinscripsil, de aliis qnoque prsedicamentis non
tnur, ipsse species'in'qualitate numeraridse sunt. illi minor In aliis operibus disputatio fuit, ut de eo
Sed cum quis grammatica participat, '"deea-etiam quod est ubi et quando in physicis,et de omnibus
genus dicitur, et seciiridumeam non solum ad gram- quideir. allius subtiliusque in libris quos MET«T«
maticarii, sed ad sclentiairiquoque-corijungitur: Diei- foair.a. voeavit, exqiiiritur. Ac de facere qiiidemet
tur enim idcirco sciens. Ergo quofiiamhaberis gram- pati ipse planissime posuil posse ea suscipere con-
riialicam, et sciens, efgrammaticus tficitur, non po- trarietates. Dicimus enimignem calefatere et frige-
iesi rilla scientia' participare,- qui singiilas- non facere, quod scilicet ad faciendum refertur. Dicimtts
habuerit. Qui enim cunctis speciebus caret,-illi quo- aquam calefieri et frigefieri, qubd nitiilominus ad
que genere ipso cafendutn est. Quare quoniam has patiendi "duciiur prsedicamenlum.Magis quoque et
species babemus, et secundum eas quales diciinm^ biinus suscipefe, apertissimis demonstrat exentplis.
a grammatica .'cientes et grammatiei nuncupamurj Sic enim magis calefacere et minus, et magis cale-
has autem ipsas species monstratum est ad aliquid fieri et minus iiicitur. Atque hsec haclenus,ips'eeniiri
non referri. Recle igitur hujusmodi habitudines quse hsec aperlissime posuit. Esl autem horum descriptio
in alterius relativis species sunt, in qualitate nume- B• talis, quodin faciendo quidem, aclus quidam a quo-
'
ratse sunt. Quod si quis hoc quoque invitus accipiat,-". libetin aliam rem veniens, consideratur a quo ve-
aliud addit quo totum qusesiionisvinculum solvetur; - niat.- In patiendo autem in eo ille actus consideratur,
" - . - in
ait enim : "queni venit. Actus enim el passio simul in pliy-
Ampliussi contingal itoc ipsum elquale et reldiivum- sicis esse monstrata sunt. Ac de facere quidem ac
esse, niltil est inconveniensin-
' - ulrisquehmc generibus pafi, ad prsesens tempus hsec dicta sufficiant.
enumerare. . - : Dictum est aulem et de silum esse, in his
qum ad
Nam cum sit verum unam eamdemque rem duobus aliquid sunt,quod denominalivea posilionibusdicilnr,
diversis generlbus suppositam esse rion posse, illud 'de reliquis aulem quaiido, el ubi, et habere, eo quod
tamen coiivenit secundum aliud alquealiud uiiarit tnanifesia sunl, jiihil de his ukradicitur, quam quod
eamdemque speciem duobtts generibus-posse sub- '•inprincipio dicium esl,'i)uia habere quidemsignificat
necli, ut in eo-quod supra jam dictum -est _cum So- calceaium esse, armaluih eise , ubi auiem , ut in luceo,
, crates subslantia sit, pater vero ad aliquid, cumque in foro, quandd, ul heri.-Et alia qumde his dicta sunl.
substaniia discrepet atque relatio, nihil lamen est > De propgsitis ilaque generibus, sufficianlqum dicta
inconveniens eumdem ipsuni Socratem in eo quod sunt.
liomo est, substantise supponi, in'eo quod habet C! DE SITU ET POSITIONE.
filium, relationi. Quocirca si secundum aiiarri atque Positio quidem quoriiamipsa est alicujusi, iniis
aliam rem driobus geneiibus eadem Tes quaelibet tli- qua. sunt ad aliquid, numerala est, sed quoniaiu
Tersissimis supponatuf, riihil inconvenietis cadil. Ila "omnisres qtise ab alib denoininatur, aliud esl "qiiarn
-
quoque et habitudines in eb qriodalictijus rei habi- idipsum a quo denominata est, ut aliud est, qui est
tudines sunl, in relatione ponunlur, in "eoquod se- grammaticus, atque grammaiiea , quamvis gramma-
cundum eas quales aliqui dicunttir, in qiiaiitale nu- tieus a grammatica denominetur. lta cum sit positio
merarilur. Quare nihil est inconveuiens unairi atque relaiiva , quidquid dcnOminative a posilionibusdici^
'
«amdem rem, secunduni diversas naturse suse po- tur, hoc relativorum genere nori tenelur. Positio au-
tentias, geminis et si coulingat pluribus, arinumerare tem ipsa relativa est, positum vero est a positibne
generibus. Quocirca, quoniam de qualitate traclalum denominatum. Statio enim cujusdam Statio est. Stare
-est, nos quoque orationis cursum ad reliqua prsedica- vero quoniarii a staiioiie denominaturii est, iionpo-
rmenta vertamus. nitur in eogenere in quo slatio fuit. Quaresub rela-
DE FACERE ET PATI. tlone hoc pradicamcntum non ihvenitur. Sed qiio-
Siiscipitaulem facere et pati conlrarielatem, el ma- niam nihil est ad qubd lioc-reducere genus atque
gis et minus. Calefacere enim el frigefacere conlraria D) apiare possimus,'dicendum esi suum esse gehus. lil
sunt, et calefieri el frigefieri, el Ueleclariac eoniristari. "accumbere ab accubilu, siare a statione, eteaeiefa
Quaresuscipit conlrarielalemet magis et minus, cale- quidem quse idcircb se Aristbieies exsequi deriegat,
facere enim dicitur magis el minus, et calefieri riiagis quoniam planissima sunt; ait eniiri: De reliquis vero,
et minus, et contristari magis et minus , suscipit igiiur Id est, quando, et ubi, el babere; propterea quia ma-
magisel minus, facere et pati; de his itaque lanta di- 'nifesla sunt, nihil de bis iiltra dicitur, quamquod
cantur. "in principio dicttim esi, et ebrum prsedicia ponit
Deeursis quatuor prsedicamenlisquae aliqua quse-» "exempla.
siione el considefatioiie egere videbanlur," lenuiter DE LCI ET QDANDO,
C.i-lerabreviierque-perslringit. Et de facere quidem ' Dicendumaulem est breviter de pfsedicatione quse
et pati nihil in hoc Iibro, nisi quod conlraria susci- est ubi et quando. Sicut ipsum ad aliqiiid per se esse
plant, et iiitenlionem imminutioiiemque ab Arislo- non poiest, nisi ex alio aliquo natiiram trahai, ita et
iele est disputalum, in aliis vero ejus bperibus plene quando et ubi, esse nori poiest, nisi locus ac tempiis
ub eo perfecteque tractata sunt, ut ltoc ipsum de iuerlt. l.ocum eni.m ubi, tempus vero qttando, «omi-
26S . AN. MANL.SEV. BOETII 264
tatur. Non est aulem idetn tempus, et quando, tiec A Scipionem consulem.Uomanum, nuncesse Orientis
ubi el locus, sed proposito prius l.ocosi qua res in eo iinperatorem, qui nunc Anastasius appellatur. Futu-
sit posila, ubi esse dicilur. Rursus si certa.fes in runi atttem esse aliquem, quai scilicet secundum
tempore est, quando esse perbibelur, ut Apollinares quando prsedicamentumdicuntur.
iudi, cum stnt in tempore, quando eos esse dicimus. DE HABERE. .
Habeniaiitem hsec quoque proprias diversilales, ubi Habere aulem est quoddam exlrinsecus veniens,
quidem, quod aliquoties infinite dicilur.. Alicubi neque innalum ei a quo habelur, aliudque quam est
enim.esse dicimus aliquem., ut Socratem, aliquolies illud ipsum a quo babetur, in se relinere, ut armatum
autemdiffinite, ul inlyceo velinacademia. Habelquo- esse vel vestilum esse. Habere eniin est vestes atqua
que ubi, secundum ipsum locum in quo cst, aliquas arma tenere, quse cum eo nala non sunt, neque ali-
contrarielates. Sursum enim esse, et deorsum ubi qua cum eo qui habet, communi nalura proprielate-
- esse dicitur. Temporumquoque variclates in eo pra_- que j'unguniur; sed quoniam de hisjAristotelestacuit,
dicamento, quod est quando, esse manifestuin est. nobis quoque nunc eorum longior tractatus omilten-
.Futura enim et prsesenlia praeteritaque in quando dus est. .
praedicamenloveniunt.Dicimusenim fuisse aliquando
LIBER QUARTUS.
• Expedilis omnibus prscdicamenlis,cur prseterpro- Bi de his qux sunt prius, quseque simul natura gignun
positumoperis in hancopposiiorum disputationem sit tw, slrictim tetigit, quod nunc dil genter explicat
ingressus, a multis arile qusesitumest, sed Andronicus Faciendi vero patiendique praedicamentasuiit,in qui
hane esse adjeclionem Aristotelis noa pulat, simul- bus quidam quasi molus agitatioque consideralnr
que illud arbitratur, idcirco ab eo fortasse hanc ad- necesse igilur fuit de motu dicere, qui naturam fa-.
jeelionem de oppositis, et de his qusesimul sunt, et eiendi atque paiiendi vellet oslendere. Quis auleif.
de priore, et de motu etde sequivocatione, habendi dubitet cujuslibet sermohis sequivocalionem mon-
,non esse factam, quod bunc libellum ante Topica slrare, esse peruiile ? Quare quoniam habere quoqut
jcripserit, quodque hsecad illud opus non necessaria pra_dicamentumesf, nqn fuit inconveniens neque su>
esseiputaverit, sicut ipse Categoriseprosunt ad sen- perfluuiride habeiidi.aequivoGalionetractasse.
sum Topicorum, non ignorans scilicet quod suffi- DE OPPOSITIS.
cienter inTopicis,quantum ad argumenia pertinebal,; De opposhis autem quoiies solent opponi dicendum
et de his omnibus quse adjecla sunt, et de prsedica- esl. Dicilur aulcmalterum alteri opponi quadrupliciter,
mentis fuisse propositum. Sed hsec Andronicus. Por- aut ut ad aliquid, aul ut contraria, aul ut habilus ei
,'phyriusvero hanc adjectionem yacare et carere ra- privalio, aut ul affirmatioet negatio; opponilurautem
tione non putat. Cujus hanc prodidit causam. Ut C.;unumquodqueistorum, ul figura dicamrelativa quidetn,
.enim multa sunt qusequod communibusanimi con- ul duplum.diiriidio.Conlraria aulem ut malo bonum,
ceptionibus sese suggererent, in hujus libri principiis secundumprivalionemet habitum, ul cmcilasvisui,se-
, ab Aristotele prsedicia sunt, ut de oequivocis,et uni- cundum affirmaiionemet negalionem,-ut sedel non
vocis, et denominalivis, et de his omnibus, qusecun- sedel.
que usque ad substantise dispulationem ad ipsorum . Illud quoque quseritur ulrum opposillonis noraen
priEdicamentorumutilitatem cognitionemque prsedi- aequivoce pradicetur. Dicimus eniin quatuor modis
cta sunt, ita fuisse quse essent quidem in opponi, aul ul contraria, aut ut aliquid, aut ut habi-
' communibus qusedam
sensibus, egerent tamen subtilioris ditum et privalionem, aut ut affirmationemet negatio-
visionis modo, hsec diligeriter supposita sunt, ut nem. Hie ergo contenditur uirum sequivocalioquse-
quid essent proprie teneretur, ne falsis opinionibus dam circa has qualuor diversitales sit, an idipsum
traductus non firmus animus luderelur. Docet autera quod dicimus opposilum generis vice prsedicelur, ut
, hoc, inquit, etiam ipse ordo congruus ralionique con- sit univocum. Sed in hoc Sloicorum Peripateticorum-
veniens titulorum, hanc adjectionem fuisse perutilem ,que diversa sentenlia fuit, et ut ipsi inter se Peripa-
atque necessariam. Prius enim de oppositis, post tetici, diverse sectati sunt. Stoicorum quoniam longa
vero de his quse simul sunt, ct de his quse posteriora j) sententia
i est, prselermitlalur, aliis autem Peripateli-
sunt. Post autem de motu, ad postremum de habendi cis placet nomen boc opposili de subjectis aequivoce
sequiyocationesermonem faciens, libri seriem termi- prsedicari, ita affirmantibus, quoniam Aristoteles ita.
navit. ldcirco quod in omnibus quidem prsedicamen- dixit: Deoppositis quolies solent opponi dicendum
lis anle qusesivit, utrum possint habere conlraria. est hoc, id est quoties ad mulliplicitatem pertinet
In his vero quse sunt ad aliquid, dixit magnum parvo sequivocationis.Sed qui meiius judicavere, hi oppo-
non posse esse cbntrarium, sed oppositum. Quid vero sitionis
i nomen generis loco dicunt debere prsedicari,
esset oppositum dicere prselerraisit, rie ordo dispu- idcirco
i quod cum nomen pppositionis de subj'ectis
tandi continuus rumperetur. Uic igitur recte quod iquatuor oppositionibus prsedicetur, ab his quoque
Hlic prsetermiserat, prius edocuit. In relalivis quoqne. idiffinitio non oberret, Sunt enim opposita quse in
2G5 - 1N CATEGOIUASAKISTOTELISLIB. IV. _ ., zW
eodem, secundum idem, iri eodem leiripore, circa A Dictum estin liis.qua. seetmdum-ad aliquid oppo-
Mnam.eamdemquerein,simul esse non possunt, quad nnunlur, quod ea ipsaid quod sunt ad id quodsibiest,
i.er singula'qusequepefgentibus In singulis opposi- . ooppositum dicerenlur. Contraria verb et ipsa quidem
iis invenilur. Namquealbum et nigrum, quse.sunt oopponuntur sibi, sed id quod sunt ,ad opposita_non
contraria, uno eodemque lempore eirca unum i_dem-_• ddicuntur, contraria autem dicunlur. Hoc autem hu-
/ que corpus partemque cbfpbris simul esse non pos- j"usroodi j"i est. Bonum malo conirarium dicimus esse,
sunt, nec servus alque dominus ejusdem, eodem et e rursus malum bono. Nigrumquoque albo contra-
terifporeiderri servus idem dominus est, nec habitus rrium puiamus, nihilominus quoquealbum' nigro. Sed .
.etprivatio;-'quis enim dicat in eodem oeulo uno eo- cum c hoc arbitramur, non tamen dicimus,ea1id quod
- .demque tempore et visutn"posse .esse et csecitatem? "'s "surit esse oppositorum. Si enim dicereraus idquod
Jatri vero affirmatio*et negatio quam repugnantes est e bonum esse oppositi sui, npn dicereiur bonum
sint, quamquein eodem simul esse non possint, nulli, iinialoesse contrarium, sed bonum esse mali bbrium.
dubium est."Quare si ea quse sub oppositioneponun- Neciia f prsedicationemquls faceret nigrum albo esse
tur opposilioriisnomen diffinitionemquesnscipiunt, " contrariumc , ,sed nigrum albi esse1nigrum. HocJest_."
est dubiura oppositipnem non sequivoceprsedi- enihi e id quodest nigrum dici adoppositum siium, si
' quid
cari? His igitur positis, ad eoruradistantiasdifferen-
' B"qIquis dicat nigruni albi esse nigrum ; quodquoniam /
- " '
tiasque veniamus. , '' • nnon dicitur, ea ipsaquse sunt uon' dicuntur opposi-
Qumcunqiieigilur ut reldtiva opponunlur, ea ipsa" ltbrum, ea scilicet quse,sibiut contraria'videntur op-
' qumsunt oppositorumdicunlur, autquomodolibetali- poni. \ Sed quoriiam dicimus bonum-maio contra-
ier ad ea , ut duplum dimidii ipsuniqubd est, alterius 1rjum, el riigrum albo contrarium, quanquam id quod
- dicilur.duplum, aticujus enim duplum, sed el scientia ' ,!suntopposiiorum rion dicanlur, tamen ad opposita ut'
scibililanquamrelativa oppositaest, et dicilur scientia xontrariai.nominaniur.
x Atque hocest quod ait: Ipsa
hoc ipsum quod est scibilis, et scibilehoc ipsumquod .< '
.qujdem qusesunt nullo modo ad se invicemdicunlur.
est ad opposilumdicilur, id esVad scienliam. Scibile Contraria ( vero sibi invicem dicuntuK Non enim di-
,enimaliquo.dicimusscibile,id esl scieniia. Quoscunque ciiur < honum mali bonum,, hoc est-enim id,,quod'
ergo opposita suni lanquamad aliquid,\ipsa, qum esl ( oppositi prsedicare, se"ddicimus-bonummalo con- '
*- sunl aliorum dicunlur, aiit quomodocunquead se in- \
' trarium.Quocirca differunt ea quse similiter ad ali-
- vtcerii:'. ', 1(' <
'-.."'-,' quid opponuntur his quse secundum contrarietateiri
Ea quidenihujus oppositionisquse securidumrela- sibi i sunt opposita', qiiod ea quidem quse secundum •
.' tionem dicuntur, et per seipsa plana atque yulgata; relationem . opposita suntid quod sunt oppositorum
'_ sunt, et superiori relationis disputatione jam cogni- "• dicuntur. i Illa vero quse utcontraria, ipsa quideoi
.. ta".illa enimsunt ad aliquidqusecunqueidquodsunt quod sunt oppositorumnomine minime, sedtantum
<
aliorum dicuniur. vel quomodolibet aliler ad. ea, ut conlraria"< prsedicantur, utbonum eonfrariurn esse
servusdomini servus/et dominus servi dominus, et dicaturoppositi,sui
< non boni.Diciirius enim bonum
magniim ad-parvum dicitur, et rursus parvuro re^ , malo i conlrarium, cuin non dicamus bonum mali bo-
' ' fertur ad
magnUm.'Quod si hoe in relativis omnibus , num. i Sed quoniam differentiamseeuniiumad aliquid'
invenitur, nulla est dubitalio quin eliamxin hjs hoc < < oppositionis^contrariortimquemonsifavit, ipsorum
deprehendi possit, qusesecundum ad' aliquid oppor inter i «e conlraribrum differentiamtliscrepantiariique
-' ' - <'
nuntwyut ea ipsa idquod sunt oppositbrum dican- - persequilur. j , , / •
tur vel quomodblibet aliter ,ad opposita, ut si est Qumcunque vero conlrarioruni talia iunt, ut in qui? '
~
servus doroinooppositus, dorainus servi dicatnr,,id i nala sunl fieri, vel de quibusprmdjcantw, neces-
bus
est oppositisui, et rursussi dominus servo bpposi- saririm j sit dllerum ipsorumihesse, hihil horumest nie-.
lus est, dominiservus dicalur. Parvuni vero ad ma- • ,dium. Quorumverononnecessariumest alteruniinessc,j
- gnuin, et magnum adparvum, idestad oppositum Iwrum . aiiquidest mediumpt\inino,utlanguorel sanitas .
'
sibi. Atque hoc quidehi in omnibus secundum ad ali- in i corppreanimdlisnatura habent fieri, et hecessarium
quid oppositiorijbusinveniri necesse est. Quocirca ^ est alterum essemnimalis in corpore, vel lariguoremx
sil hsee proprietas eornm quse"seeundurh ad aliquid . vel sanitatem';par quoqueet hnpar de riuinerq prmdi'
oppbnuntur, quod ea ipsa quae sunt ad opposita re-, caritiir, et necessariumest allerum in numeroesse
• • f _ - aul, '
_- ,
feruntur, et ipsoromesse dicuntur.-His ergo ante impar aul par, et nihil-estin medio eorum, nequeinter
constitutis doeet.differeniiam, qua iriter se ea quae languo.mn)et Janilalem,- riequeinler par et impar.
seeunduin contrarietatem dicuntuf.vel ea qu.e(se-, Quorum verononest^necessariumalterum inesse, ho-
. cundum adaliquid.discrepantatque dissentiunt; ait rum ; esl aliquodmedium,ut nigrumel albnm in corpore
enim : - ' ' : >
-_ hatura' habentfieri, et non est necessariumallerumho-
llla veroqumut cohlrarid qpponuntur,ipsa quidein fum inessecorpori, nonenhn omne corpus aut albiim,
qumsunt nuilo modo ad se invicemdicunlur, contraria aut nigrumest.Pravitmquoqueet sludiosumprwdicqn-.
vero sibi imiiceindicuntur, neque enim bonuinmali di- tar quidemde homine; et de aliis mullis, sed npri est
ciiur bonum,sed conlrarium, nec .albumnigri album,' necessariumalierum horum inesseillis de quibusprm-
sed contraihim, quar/idifferunt a seinvicem hm oppo- -- •- dicantur, non enimomniflvelprava, vel studiosasunt':
sftiones. i sed ' horum mediumaliquid, ut albi quidem-et niqri,
'' esi ' ^
•PATROI,. LXIV, '(: , 9 _
" '"
867 AN.MANL.SEV. BOETIi- :.< /._ 268
fuscum et pallidum,' et quicunque alii colores, pravi.Ai necessario alterutra subjectis lnesse, et quos non est
veroel Uudiosi, quod neqne pravum, mque sludiosum" necesse t alterulra subjectis inesse, non est ,dnbinm
est. In aliquibusitaque nomina posita sunt iis, qum iquin illie qusedam possit esse medieias, sed in a\i-
media sunt, ut albi el nigri, fuscum et pallidum, et alii iquibus quidem plures, in aliquibus autemuna est
colores. Inaliquibus aulemnomind quidemmedio assi- jmedietas, ut in colore inter album atque nigrum plu-
'
gnare promplum non est, sed per ulrorumque extremo- ]
res medietates sunt. Est enim (nt dicium est) rubrum,
•ram negationem quod medium est delerminalur, ut iest quoque pallidum, eodem quoqite modo venetum,
neque bonum, neque malutn, neque justum, neque in- iet multa prseterea hujusmodi. In calido vero atque
"
justum. -, Ifrigido una medietas est, quaedicitur tepor. Horum
Brevis contrariorura pariitio hoc modo facienda autem ; quibtis una medietas est, in aliis nomen es.
est. Contrarioruni alia sunt babentia medietatem, positum, in aliis non.Et positumt[uidem nomen est,,
alia vero non habentia, et eorum quorum est aliquid ul inter calidum frigidumque, hanc enim medietatem
'
medium, in aliis plures medietates, in aliis vero una tepidum esse prsedicamus. Non estvero.positum in .
tantum medietas invenitur. Atque horum aliquseme- eo quod Aristoteles ipse sic dixil: Improbi vero et
- tlietates propriis nominibus appellantur, in aliquibus probi, quod negue probun. est,. neque improbum'.
vero ipsas quidem medietates propriisappellationibus B Nam ; quoniam bonum ntquemalum sibi sunt cbntra-
Sed non autem necesse est omne bpni malive ~
carent, contrariorum vero negatione signantur. ria, quod
hsec quse dicta sunt, a primordio repetenles propriis .siiseeptibile est, vel bomim. esse vel malum, idcirco
probemus exemplis. Illa vero conlraria quse medio dixit bonum maluraque, cum sint contraria, habera
carent talia sunl, ut necesse sit alterum eorutn pro- ,quamdam medietatem, cui nomen.positum quidem _
prio inesse subjecto, ut est segritudoet sanitas. Omne non ] sit, sed nihilominus eam quis inter has contra-
enim corpus in quo aegritndo sanitasque versaiur, riorum ] naturas inveniet. Nam quod- dicium est a
aut segrum aut sanum est. Atque ideo quoriiam a?gri- posterioribus inter bonum malumque esseâqusedi- -
tudo et sanitas medietate carent, alterulrum eorum cantur , indifferentia, ut interest virtutem atque turpi-
inerit ei subjecto, in quo uiraque natn sunt fieri, et tudinem, quse ulraquesibisunt conlraria, divitise et
de qub praedicanlur. Nam quoniam in corpore ani- ]pnlchritudo, quse (ul Stqici pjitant) neque mala, ne-
malis sanitas et a)gritudo fieri nata est, id est ita fieri ,que bona sunt, atque idcirco indifferentia nomina-
solet, et ita oninenatum est animal, ut aut sanum ;yere, sed hoc ipsum quod dicimus indifferensapud
esse possit aut asgrum. Et quoniam de animalis cor- priores nomen non erat, et a posterioribus inventum
pore aut sanum, aut aegrum prsedicatur, necesse est est. i Aristoteles attlem qui.hoc nomine usus nunquam
quoniam hsecmedio carentin omni corpore animalis, Gvvest, ait probnm atque improbum habere quidem ali-
autsegritudinem, aut sanitatem esse. Quocirca eorum quam medietatem, verumtamen eam nullo nomine -
quss medio carent, necesse alterum inleresse subjecto, nuneupari, sed eam utriusque contrarii negoliatione .
et_qusecunquetalia sunt, ut alterum ipsorum stibjecto diffinivit. Ait enim medietatempiqbi atque improbi'
inesse necesse sit, nulla inter ea medietas clauditur. esse, quod neque probum esset neque improbum, ut
Illa vero contraria in quibus aliqua medielas est non justi atque injusti niedietas est, quod neque justum,^
siint talia, uf eorum necesse sit alterum inesse sub- neque injustum est. Sed. ne yideatur inconveniens
jecto. Nam in illis quse medio carent, idcirco alter- aliquid riegaiionibus diffiniri, ipse ail : In aliquibus
utrum subjecto inesse necesse est, quod eorum me- vero nonest nomineassignare inedietatem,uifhisqua
dietas nulla est quae possit interea subjectse iriesse vero negatione diffinilur. Namque ubi est una nie-
suijstantise, ut iu numerb quoniam parilas et impari- dietas, si utraque contraria sint remota, sola lantum
tas medium nibil liabent (omnis enim numerus aut . medietas permanebit, ut in eo quod est "bonum e(
. par aul impar est, nec est quod propterea numero malum, quoniam his una medietas esf, sublato bono
inesse possit), ideo omnisnumerus autpar aut impar atque malo, solum quod neque bonum, neque ma-
sst.in his veroquoa inter se medielalem aliquam com- - lum est relinquilur. Quocirca tota rursus divisia
- -pleclunlur, non est neeesse semper allerum conira- U breviter assumenda est. Eoruro quse sunt contraria
rior.um inesse. Potest namque inesse medie.as,-iit in quorum nec6sse est semper alterum inesse in his, in .
eolore, quoniam album atque nigrum contrarietatis qiiibus ea secundum propriam naturam inesse con-
vice diversa sunl, habent autem medium quod est tingunt, ea nullam intersereftnenl medietatem, utjq
rubrum vel pallidum, -ideirconon omne corpus vel corpore sanitas et segritudo, in numero paritas alque.-
album vel nigrum est, quoniam potest aliquando in imparilas. Quseeunque verp in his in quibus essa
subjeciis corporibus albi atque nigri medietas inve- possunt, non iti sunt, ut- eorurc necesse sit alterum
niri. "Videmus namque rubrum corpus, ut rosam inesse, hsec aliqu.im inter se qualitatem medietatis
niultosque prsetereaflores.quo.s verni temporis cle-, amplectuntur, utalbedo atque nigredo, rubrum, fri-
mentia parturit. Reele igitur dielum"est, eorum quo» gidum atque calidum. teporetr. Horum aulem alia -
• rum non =sunt aliqua. medietates alterum sempi<r sunt quseunam solam continentmedieiaiem, alia vero
inesse subjectis, et in quibus necesse «st alterum quse multas, et multas, ut inleralbum atque nigrum,
inesse, fieri non posse quin illic medietas ulla sit. Eo- pallidum, venetum, quse riiedietates sunt. Inier cali-
den; .quoaue modo et quse medietates habenl, non dum atque frigidum una sola est medietas, tepofi
; .- -^ 270
269 '_.._.,. 1NCATEG0RIASARIST0TELISLIB.IV.
i:
Horum autem quse unam retinent medietatem, in A habere naturaiiter debet, dentes non habet, ut si
aliis nomina sunt posita, ut in eo ipso calore ac fri- quis puerorum septimo anno .orrihinonullum creave- ,
gore. Est enim tepor medietas caloris atque frigoris. rit, illos jure edentulos appellamus, atque hoc est,
ln aliquibus vero nomen positum non est, iit in eo quod ait:
quod est bonum atque malum, justum atque inj'us- Edenlulum enim diciinusnon qui non habel dentes,
tum. In his enim medietas nomen positum non ha-:. n.eccmcumqui non habet visum, sed quando qui debuil
bet, sed uirorumque cpntrariorum negationibus dif- habere npn habet. Qumdamenima generaiione.neque
• finitur, ut.dicamus eam esse boni atque mali medie- dentes, nequemsum habenl, sed non dicunluredentula
"
fatem, quod neque"bonumest neque malum, eamque neque cmca.
essejusti etinjusti medietaiem, quse utraque contra- .Hoc est, non omne quod non videt cseeum, nec
rietate summota , uirorumque negatione relinquilur, quod dentes npn habet edentulum appellariius. Phira
ut est neque jusium, neque injustum. . enim suntquse aut pmriino aut certo tempore natu-
Pfivalio auteniet habilus dicitur quident qum habent faliter hsec habere non popsunt, sed esj; illa privatio
fieri circa idem aliquid, ut visioet cmcitascirca ocu- jguoties is habitum non habet, qui habercnaturaliter
lum,-Dniversaliterautem dicendo, in quo natus est fya- pptest, eteo tempore cum j'am per naturam illius
bitus fieri, circa hoc idemdicilur ulrumque liprum. B esse compos habitus possit, yel si habens quis reti-
Ordinetertiam speciemproposi.seoppositionis exse- nensque habilttm, illum cujuslibet incursiorie casus
quitur eain quse secundum habitum privationemque amiserit, ut in pueris jam adultis si non habeant
dicitur, alque in ea unam similitudinem posmt quse denles. Nam quoniam honiinessunt, possunt liabere;
iili est cum contrarietate cbnjuncta. Nam sicut ea quod si habentes araiserint, edentuli dicuntur; si
qq.sestint contraria circa idem sunt, ut album, quo- vero omnino non creverint dentes, quoniam jam
niam semper in corpore est, nigruro quoque semper pueris atque adultis ut dentes haberent, naturaliter
cst in corpore, et justitia, quoniam semper animo "poterai eyenire, id qupd casu aliquo vel aegriludine
inserla est, injustitia quoque mentis est vitium, ita officiente factum est, eos edentulos et habitu den-
qiioque ea quse secundum privationem habitumque Jium priyatos esse nominamus.
dicuntur, circa idem semper >necesseest inveniri, ut Privari verq et habere habilum, npn ett habitus et
quoniam visus habilus est (habemus enim visum) et privatio, habilus enhn e<lvisus. Privalio vero cmcitas,
visus est in oculo et circa oculum, caecitas quoque,. hubere autem visum, no.n est vikus, nec xmcum esse,
quffi privatiovi.sus est, prseter oculum nonest. Au- cmcitas;privalio enim ijumdam est cmcitas, cairum vert
~
diiusetiam,quihabilusest, quoniam circa aures est, esse privari et non privatio esi. .
ejus quoque privatio quae surditas dicitur, ab auribus C Hic verissima ratione inonstralur utrum ea quse
non receditj; ita quoqne et circa quod fuerit habitus, sub privatione atque habilu cadaritprivaiiones sint
circa idem ipsum.illius habitus privatio eonsideratur. -.atque habilus, an minime: nani quoniam habilus esl
'
Atque hinc regulam dat. Universaliter enim dicit in visus, privatiq vero csecitas, sub habitu vero est ha-
quo sit habitus in eo fieri privationein. Quid vero sit ber.e visijm, et sub privatiprie esse csecum, utrum
prlvari, coniinuata dispositione subjunxit:. babere visum idem sit quod ipse qui habelur visus,'
Primri aulem tunc dicimus-unumquodquesuscepli- et utrum idem sit csecum esse quod caecitas, perspi-
'
pilium hqbilus, quando id quod nalum esl habere, et caciter intuentibus aliud quoddam est habere aliquid,'
quando nalum esthabere, nullo modo habet'. ,quod habetur. Tres namque res sunt in eb in quo est
. Quid sit privaiio hac Aristoteles diffinitione con-' habitus, is qui habet, vp res quseiiabetur, el habere,
clusit. Neque enim quaecunque npn habent yisum, . ut est is qui videt, et ipse.visus, ei hoc ipsum quod
cseca dicuntur, nec vcro surdum est ,oihne quod non ex utrisque, fit ex ,eo scilicet qui videl et visu, quod
.senlit auditum, nemo enim neque parielern cseeum est videre. Distat autem et videreabeoqui videt, et
dixerit, nec surdum lapidem, nec quidquid hujus-. boc ipsum videre rursus a visu. Aliud est enim id
modi est. Sed ea sola privari dicimus habitu, qusequod iit quam is qrii facit.Videre aulem videns ope-
cunque aut habuere habitum eoque caruere, aut ha- P. ratur, aliud est igitur videre quam videns. Distat au-
bere potuere et non habent. Parielem autem idcirco tem videre etiam a visu, aliud namque est id quod
fiondicimus csecum, quod in eo visus naturaliter fit quam id per quod aliquid geritur, videfe autem
venire non potuit. Parvos yero catulos quibus yisus j>er visum fit. Distat ergo videreab eo ipso (qui ipsum
hbn est, non satis digne aliquis csecos esse pronun- videre efficit) visu,sed videre visum habere ,est,
liet. Eo enimlempore nondum naturaliier visum ha- . visum autem babere habitum relinere est, et visus
bere possunt. Si vero exliaustis diebus quibus his habitus est4.Non est igitur idem habitus et quid est
oeuli patefieri ellucemhaurire naluraliter possunt, sub habitu.id est quemlibet habilum retinere. Eodem
.non -habeantvisum, eos caecqs esse manifestum est. quoque modo eliam in privatiorie, et illi.cquoque tres
At vero neque ostrea dicunlur edentufa; quoniam sunt res, is qui privatur, hoc ipsum quod fit, id est
naturaliier non habent .denies, sed liec infantulos privari, etipsum quoquis privatur,id est ipsa pri-
quibus adhuc nondum hujiismodi setas est, ut ha- - .vatio. Quod si distat is qui habet eo ipso qnod est
beant dentes, vocamus edentulos, sed si aut is qui Iiabitura habere, distat et is qui privalur eo qupil
gnte babuiij dentes amiserit, aut quo jath lempofe est priyari.,Quod si etiam distat.quod est habere lia-*
" • AN. MANL. SEV. BOETH
271 , 272
bitum illo ipso hflKlujjuiJwsbûr-.-Bistat neeessario A malivasi esse negativasqueorationes. Quod si exami-
idquod est pfivari illaipsa 'scilicet privatione qua nalius i ac subtilius deiinisset, affirmationein per af-
quisque privatur. Quare-neque id quod sub habitu firmaiivairi f oraiionem nou dilfiniret. Nam si dubium
est habilus appellafi potest, neque id quod s.ub pri- . est e quid sit affirmatio, niliiio magis clarum atque
vaiione priyatio. Reele igitur dietum est habitum perspicuum j est quid sit 3ffirmaliva oratio. Idcirco
'_ si quis nescitquid sit affirmatio, ideiri sinedur
habere non' esse habitum, priyarique non esse priva- quod
tionem:'cui rei aliqua qusedara validior vis argu- bio 1 nesciturus est quid oratio sitaffirmaiiva. Sed ;d-
menlationis adjungitur, quam Aristoleles ita pro- circo < hic .indulgeniius terminavil, quod iri iibro
nunlial. In.__tipp.zvzlugutriusque veram plenamque vim diffi-
in his ratio est '
Amplius sI idem essel caicilas et cwcum es&e, u lrum- i
nitionis apiavit. Eadem quoque qute v
que de eodem prmdicaretur. Sed cmcus dicitur homoj i
sunt sub affirmatione el negatione, qua. in his quse
ceecilasveronullo modo komo dicilur. i
sub privatione atque habitirponebantur, asm sicut
Si idem inquit esset csecitas quod esl esse caecum, non i est idem habilus atque privatio quod habere
de quocunque ca_cumesse diceretur, de eo quoque habitum 1 alqua privari,- ita non idem est affirmatio-
csecilas prsedicareiur, sed csecum dicimus esse ho- nem i et negationem esse quod esl sub affirmatione
ininem, cascitatem vero ipsumhominem nullus dicit: B et < negiUione. Affirmatio est, verbigratia, sedet So-
quare quoniain in uirisque diversaest prsedicaiio, et icrates, negatio vero, non sedet Socrates. Sub affir-
•
dequo csecitas diciiur, non de eo dicitur caecum, matione i atitem hoc ipsum sedere Socratem, id es{
riiirsumque de quoca_cum esse prsedicalur, is caecitas hoc I quod sub affirmatione dicit facere. Sub nega—
dici non potest, non est dubium quin aliud sit csecuni tione i vero non sedere -Socratem, id est non facere
csse quam csccilas, id est privalionem esse aliud,. id i quod negalio submovel. Hoeautem ita.probatur, "
quam privari : sed quamvis di.tent, tequali lamen tquod omnis affirmatio omnisque negatio orationes
oppositionis vice"fungunlur.' quod ipse loquittir sic. ssunt, sicut eornm snpradicta diffinitio determinatio-
Opposita vero eliam hmc videntur esse, privari ei < que monstravit. Sedere autem et non sedere, id esf,
habitum habere,-slcut 'privalio et habitus, modus enim facere 1 el non faeere, orationes non sunt, quod si
:
oppositionis idem est, nam sicut cmcitasvisui opposita affirmatio et negatio orationes sunt, dicitur id quod
est, sic cmcumesse ad visum habere opposilum est. >, affirmatione et negaiiorie est, ea ipsa affirma-
sub
Êqua namque proportione sibi privalio atque ha- itione et riegatione distare. Sed in hoc servant illam
bitus opponuntur, et ea qui»sub privatione habituqiie _< quoque similitudinem, quod ea ipsa sibi sunt oppo-
clauduntur. Cur enim si privatio atque habilus.ld isita, quse secundum -jffirmaiionem negationemque
esl visus et caecitas sibi sunt opposita, non eliam vi- C dicuntur.
i Sicut enim ipsa affirmatio quse dicit, se-
dere atque esse csecum"eodem modo invicem sibi- (det Socrates, et qilce dicit, non sedet Socrates, ita
raet opponantur. Quare quanquam hsec distent, ta- iquoque idipsum quod est sedere Socratem, el non
mei. roodus in his oppositioriis sequalis est. isedere, cena ratipne similitudinis opponuntur. Sed
. Non esl aulem-neque id~ quod sub affirmalione el ,quoniam qiiatuor species oppositionis,-dict;e sunt,
negationejacet, affirinatio et negaiio,,affirmalio nam-- nunc Aristotelis .vestigia-persequenies, earum diffe-
que oralio esi affirmalivd, negaliu aulem oratio nega- reniias colligamus, quse sunt nutnero sex : nam si
iivct, horum verc qum sub affirmaiione cl negdtione iquse res sint quatuor, easque differrea se "ac distare
sunt, nullum esl oratio, sed res ipsm. Dicuntur autem volumus , sex solas differentias invenimus. -Cum
eliam haic esse opposila alteruiris, sicul affirmaiio el ienim primam differre a secunda ac terlja atque
negalio, ndm in his raodns oppositionisest idem. Sicat- ,quarta ponimus, ires sunt differentise. Item secun-
enim affirmaiio adtersus negaiionem opposita esi, ut dam i rem a prima re differre ostendere aique demon-
qum sedet ei qumnon sedet, sic el res qumsub uiroque - istrare superfluum ost. Cumenim primsa rei ad se-
positm suni, sedere quempiam et nou sedere. . i
cundam distantiam colligeremus, quid secunda di-
"Adquartam oppositionis speciem transiuim fecit, staret i a prima docuimns. Relicla igitur primse ad
quse secundum affirmationem negatianeinque dici- D secundam i rem differentia, secundse eLterlise, item
lur. Affirmaiio autcm est quse aliquam rem alicui secundse i quarlseque differentia; monslrabunlur, quse
quadam participatjone conjiingit. Negalio vero "quse sunl i duse, quaj tribus superioribus junctse quiiique
aliquam rem ab aliqua re quadam separatione dis- solas i effieiunt. Restat tertise rei quartseque distan-
Jungii, ut est Omnis homo est ariimal, animal enim lia. i Nam primae ad seeundam atque tertiam demon-
ad, hominem Iiaec oratio jungit. Participat enim strala i est discrepanlia, cum prima a_secunda di-,
istaret, atqne eodem niodo a tcrtia monstrabamus;
" homo proprio genere, sciliCet animal, negaiio vero,
homo fapis non est. Disjungit enim naluram lapidis Id I his probalur exemplis. Nam cum opposiiio ea quse „
ab humanitale qui negat, sed multa de his in lib. de est i secundum ad aliquid, ab his opposiiionibus quae
Interpretatione dieenda sunt. Qnare plenior horum < sunt secundum conirarieiatem, privationem atque
disputatioin tenipus aJiud differatur, Aristoteles vero iiabitum.atqueaffinnalionem
] etnegationem, dislare
simplicissime et pene incuriose propter eos qui in- ]
proponitur, tres sunt differentia.. Cum vero ea qua
siitauntur diffiriitiones affirmalionis negaiionisque i
secundum privationem atque habitum oppbsitio cst,
signavit, dicens negationem affirinalibnemque, affir- a; contrariis et ab affirmatione negationeque discre-
' '
273 IN CATEGORIASARISTOTELIS LIB. IV. - 274 .
pat, duse sunt difierenlise, quse junctse. stiperioribus AV Quod'autem neque ul conlraria opponunlur ea, quce
quinqtie perfieiiini. Idcirco enim quid distarei habi- secitndum privaiionem ei habitum dicunlur, ex-Ms
tus atque privatio, ea opposiiione quserelativa est manifeslum est. Quorum enim conlrariorum nihit esl
prsetermisimus, quoniam prius monsirayimus quid medium, necesse est iri.quibus nata sunt fieri,autde
relativa oppositio ab habilu privalioneque differret; quibus prmdicantur,, alterum ipsorum inesse' seniper,
non;est enim dubium sequam esse inutrisque ditfe- horum enim nihil eral medium, quorum alleruhi ne-j'
reritiam, curh una ab alia diserepaverit. Bestat una cessarium erat iriessesusceplibili, ut languorem ei sa-
sqla dtfferentia, quse est conlrarioruni ad affirmatio- - nitatem, et impar et par. Quorum vero aliquod est
nem scilicet ei neg;itionem; prseiermissa namque est • medium,, nunquam necessitas esl omni susceptibili
contrariorum differentiri, de r.elaiiva scilicet et se- inessealterum, neque enim necesseesl omne suscepli-
cundum-habiium privntionemqueopposiiione, quid bile candidum vel nigrum esse, neque frigidum, neque
. hsec superius/ a contrarietate dislar.et, mpnsiratiini calidum, hortim enim medium aliquid nihil prohibet
_ est. Quare quoniam quot sunt liorum differentise esse,horumetiam erat aliquid medhtm,quorum nonerat
cognitum est, ad sequentis operis ordinem veniamus: necessarium alterum inesse susceptibili, prmler illa
quibusjiaturaliler unum inesl, xtt igni calidum esse, et
\ nivi candidum. In Irisenim delerminate neceisariUm
est allerum inesse et non allerutrum', non enim possi-
bile est ignem frigidum esse, fleque nivem nigram.
Quare omni qiiidemsusceptibili non eslnecessarium
alterum eorum inesse, sed sblum.quibus naturaiiter
unum inest, Iris determinale umtni, non alteruirum
inesse contingit,- . r, _
- Quod autem privatio el habilus non sic opponimtur Prolixitatem textus idcirco' contraxi quod et ea
Wad aliquid, manifeslum est.-;nequeenim dicilur hoc Ipsa quse dicuntur supra jam dieta sunt, nec lorigior
ipsum quod est opposili, visus inim rwn est cmcilatis ordo possit aliquod creare fastidinm, quod nos bac .,
visus, nec alio ullo modo ad ipsum dicilur: Simililer . texlus divisione sejunximus. Et prius quidempro-
aulem neque cmciios, sed privaiio quidem-visus cmci- ponit arite ocul.is omnes inter se contrariorum dif-
las dicilur, cmciiasîerovisus non dicitur. Amptiusxtd ferentias, quas ipse quantum potero brevissime"
'
aiiquid omnia, reciproce dicunlur, quare el cmcitassi cornmemorabq; ait enim cbntrariorum quse mediis
_ esset eontm qum adaliquid 'sunl, ulique converieretur carent semper allerum inesse ei quod illas conlra-
ad illud-ad quod dicilur, sed non converlilur, neque'£I-rietates suscipere potest, ut segritudo et sanitas,
enimvisus dicilur cmcitatisvisus. -> -. -, • quoniam semper in animalis corpore reperitur, et ea
Et csetera quidem quse sunt ditterentia perspicue . sine 1 ullo est advetsus suum conlrarium medio. Id-
superius in contrariorum differenlia relaliva opposi- _circo omne corpus animalis semper aut segrotat, aut '
"
tione ante praemissa sunt.Uriam namque differen- sanum" est, et semper aiterum aut ânitatis aut
tiam contrariorum rolativorumque dixit esse,-quod .segritudinis inest ei quod has suscipit contrafietates.
contraria nbn ita utea quaesunt ad aliquid conyer- Eorum vero contrariorum quse habent aliquam me^
terentur. -Neque enim quis pronuntiat maliiiam bo- dielatem, non necesse est semper alterum inesse ei
' nitalis esse
malitiara, neque bonitatem malitiseesse ,cui .< accidunl, utalbum alque nigrum, cum sint ulra-
bonitatem, velut filiuin patrisesse filium, rursusque -i •que contraria, quqniam habent aliquam riiedieiatem,
patrem filii patrem. Eadem quoque et in his quse ut rubrum, veniunt auterii semper in 'corpora, nori
secunduniprivaiionein habitumque reddunlur,.dici- ,1
.necesse est.omne corpus fieri, aut albunr aut nigrum,
. tur" differeniia. Nam sicut ea quse sunt ad aliquid .1quoniam polest aliquando contjngere ut illa.eoriim.
opposita, adversum semetipsa reddunlur; et omnia medielas 1 corpori cuilibet eveniat. Atque hocita esj '
ad opposita pr*dicantur, nqn eodem modo. iri ha- iniis i qusemedio non carent, quse ipsa mediata vo-
.- bituatque privaiione est. Nullus enim dicit csecitatisDl 1camus, exceplis his quibus una contrarieias est in-
esse visum, nec rursus visus esse csecitalem. Quo- sila t per naturam,, ut ni.i alba est, igiiis calidus, In
circa si«a quse sunt relativa ad. opposita prsedican- his I enim unam semper necesse est evenire, non
-" tur, conversimque dicuntur (cum enim sit oppositus saliam, nec utrumlibet,_sed diffinile imam. ld.enim-
iilio pater, pater lllii dicitur, scilicet ad opposilum, inon,venit in ignem, ut aliquando sit calidum; ali-
rursusque convertitur ut patris filius appelletur) quo- 1quando Irigidum, aliquando yero quod horum me- .
niam hoc in his quse_sunt secundum_privationem et dietas < est tepidum, sed semper naturali calore suc-
habitum non dicitur. Nequeênim cum sit visus op- < cenditur; nec nix aliquando fit nigra, nec rursus
positus CKcitati, secundum privationem atque habi- ..1rubea, nec. ullis aliis coloribiis permutatur, sed so- ;
tum dicitur visus csecitatis, id est nunquam secun- lum 1 semper alba est. Cum ha_cila sint, ea quae se-
duni hanc opposilionem aliquid oppositi prsedicatur < cundum habitum privatiqnemque oppqnuntur, si, c.t
neque converiiiuf, neque enim dicitiir csecitas visus, .;ab liis contrariis distare monstrata sintquse mediis
recte privalio atque habitus non in eadem qua rela- 1carent, et ab his quse intra se quamdam medietatem
-liva, sedin alia specie numerata.sunt. , <qualitatis incliidimt. et.ab his quoque quse, cum me-
27=5 AN. MANL.SEV. BOETII '275
tiiata sinf, lamen diffinite alicui insunl, perfecte_A conirariis
d quse mediata sunt hanc oppositionem
monstratum est ea quse secundurii habitnm et pri- differre
d doeeamus. In illis enim non semper necesse
. vationem siint a contrariis diserepare. Quare quid efit e contraria inesse subjecto, idcirco quod eorum
distenl Aristo.eileleneamus aucibre. r
medietales possint suhjectis evenire substantiis, ut
iri privalione vero et habilu neutrum horum quce albtimvel
a nigrum quod non esl alicui per naturam,
dicta sunl, veium esi, neque enhn sempersusceptibili seds tanlum secundum accidens. Possunt enim ulra-
necessariumest dlleruminesse eorum. Quodenim non- que q non esse in corporibus, quoniam his vel ru-
; dum naturam habel ad videndum,nequecmcum,neque brum h vel pallidum, qu;e sunt eorum medietates
visumhabens dicitur. Ideoque rion erunl hmc talium eveuiunt.
e (n privatione*vero id et habitu non est.
cbntrariorum, quorum nihil est medium, sed iteque Quando{ enim poterit por naturam habere habiiuni,
quorum est medium, necessarium enitn esl omni su- uutrisque quoeea suscipiunt, carere non possiint. Ca-
sceplibili allerum islorum inesse. Quando enim jam tiilus
t enim cum per naturam videre potuerit, aut
nalumfuerit ad habendumvisum,tunc aut cmcum,aut li habitum habere dicitur, et est videns, aut, priva-
habensvisum dicelur, et horum non delerminaie al- ttionem, si fuerit csecus. Iia semper ab eotempore
terum, sed allerutrum contingit, non enim necessarium quo
q illi per naturam utrumlibet habere concessum
esi, vel cmcum,vel habensvisum esse, sed quod con- ** est,. alterutrum retinebit, id esl aut privationem reti-
iingh. In conlrariis aulem ijuibus medium est,nuh- rnebit, aut habitum.-Quocirca si in his eontrariis qusa
quam necessarium fuit omni susceptibili allerum medio r non carent, polest fieri ut utraque contraria,
inesse, sed quibusdam,et his determinate unum, sed in i subjecto non sint, in privatione vero et habitu ab
rio» <7«od coniingit,unde palarn estquod secundumneu- eo £ lemporequoper nalurampoiestntrumquerelinere,
tfum modum tanquam contraria, opposita sunl hmc, fieri i non potest nisi eorum babeat alterum, distant
qum secundum privationemet habitunt opponunlur. I
haec quoque mediata a'b Iris quae secundum vim pri-
Dat primo differentias quibus ea quaesunt secun- vationis
. atque habitus opponunlur, Sed ante mon-
dum babilum et privationem opposita, ab iis quae stratum s est et his contrariis quse per naturam es-
Sunl immediata-contrariis dislent. In his enim eon- ssent, et iis quse medio carerent, hanc oppositionem
tfaf iis quse medium non habent, semper necesse est esse . dissimilem. Recte igitur posilum est.priva-
ipsofiim alterum inesse ei quod his ipsis subjectum tionis
t atque habitus opposilionem ab his quseoppo-
est. In habitu vero et privatione non ita est. Non inuntur ut conlraria, discrepare.
enim semper quaelibet res aut habitum habet aut Ampliusin Conlrariisquidem existentesuscepiibili,
privationem, sed est lempus quando utruriique non 'possibile
. est in allerulrum fieri mutationem,msi aite-
habeat, ut catuli quibus nondum per naturamoculi « rum > aticui naluraliter insit, ut igni calidum esseiriam-
patent. Illos enim nec habere habituto dicimus, cque possibileesl quod sanum est, languere, et candi-
quoniam'non vident, nec privatos visu, quoniam -dum, nigrum fieri, et ex studioso, pravum, et ex
parvuli adhuc visum per naturam habere non pos- pravo, . sludiosum possibile est fieri. Pravus enim ad
»
sunt. Igitur horum quse sibi secundum privationem melioresconsueludines deduclus, et ad doclrinas, et si
habitumque sunt opposita, non semper allerum sub- modicum» aliquid proficiat ut melior sil. Si vero semel
jecto inest eorum. Sed eoruiri quse sunt contraria vel t modicumcrementumsumpserit, palairiesi quod aut
iriimediata, id est medio carentia, semper alterum •perfecte
1 mulabilur, aut satis muilum incremenlumsu-
•
susceptibili inest. Distat igitur ea qusesecundum ha- met. Semper enim bene mobitiorad virlutem fiel, vel
, bitum et privationem est oppositio, iis qua_secundum 'quodcunquecrementum sumpserit a principio.rQuare
contraria putantuf oppOni. Sed quoniam sunt quse- verisimileest
i amplius eum sumere crementum. el hoc
dam contraria quse insunt alicui per naluram, ut nivi dum< semper fit, perfeclein conlrarium habium resti-
album, igni calidum, corvo nigruni, etiam ab bis tuelur, l nisi forle lerhpore suspensum sh. Verum in
discrepat oppositio privationis et liabitus. Ea enira privatione
i et habilu impossibileesl mulalionemin aite-
quse per naturam insunt, dilfiuita sunt, etnullo modo rulrum
i fieri, sedêxhabilu quidem in privationemfit
permuiantur, ut est album nivi. Non enim nix autD;• mutalio, a privatione vero in habiitimimpossibileesl-,
alba aut nigra est, sed tantum alba, et corvus nOn neque enim qui cmcttsfaclus~esl, rursus vidii, neque
aut albus aut niger, sed solum niger. In privaiione cum essel calvus, rursus comalusest factus, iiec cum
vferb et habilu una res esse non poiest diffinita, sed esselsine denlibus, denlesiterum orli sunt.
semper aut privatio contingit, aut habitus, et hoc Aliam rursus contr.iriorum et huj'us opposhioriis
"est qriodait, et horum non 'diffinite alterum, sed aut quse secundum habitnm privalionemquediciiur, dis-
,,hoc, aut illud. Neque enim necesse est aut caecum crepanliam pbnit. Ea enim quse contraria stint,
esse, aut habentem visum diffinite subaudiendum possuritin allerna variatis vicibus permutari. Quod
est, calulus enimqui per naturam nondum videt, aut . enim calidum est potest effici frigidum, rursusqua
ihabitum habiturus est, id est visum, aut eo,pri- quod trigidum estpotest in caloris verli qualilatem.
.vandris est, utsitca.cus, sbd non diffinite unum, sed His lamen (ut diclum est) solis exceptis, quibus una
aut hoc aut illud indiffinile conlingit. Distat igitur quselibet res contrariorum naturaliter insita est, in
-
jhaec opposilio his contrariis quse aliquibus per na- his enim solis fieri non potest alterna mutalio : in
Ituram immutabiliter accidunt, Restat igitur ut his his vero qua_ accidenter et non per natufam svib->
277_ IN GATEGORIASARISTQTELIS LIB. IV. . '27t_
jeesis eveniunt, fit semperin contraria permuiaiio, A"j . prium amrmaiioriis ei negaiionis, ut eas semper qu'_e«.,
ut es sano iegrum, ex segro rursus sanum corpus ; ramus i agrioscere,' ut si qust sirit qjise hoc signo mi-
efficilur,animalis. Jam vero.if.ud verum est, e"x Binime teneantur, illa ab affirmalionis negationisque
bont»proclivior.semper semita videtur ad irialum, oppositione,c differre dicamus.-In affirmationie enini
et facillima esse ex probitate ad malitiam permutatio, tet.riegatibne fiefi nbri pbtest, rit si affirmatio yera
s
quod Terenliano docetur exemplb : A labore procli- sitj-stalihifaisa hegatio nori sit; si riegatio" v'ete, '
vem ad libid nem. Sed quanquam difficilis sit tran- affirmatio a riiendacti iiota carere possit, ut si quis di-
situs ad virlutes a turpitudine vitiofum, Aristoteles- < cat, Socrafes ariibulatj Sberates ribn ambulat. Si
tamen fieri posse hunc transitufn confirniat. Hujus - verum ^ est Socratem ainbulare, falsuni est rio'n am-
enim-philosophi sententia est-, Virltites' riori esse Ibulare, et rursus si verunfest nori ariibrilare, falsum •
' ambulare. Hsinc aiitem' veri
est
scientias, nt Socratesait, heque utStbici riaiuraliter falsique ,div'isionem
eas esse, sed discibiles, et per quafndam bbni coh- nullus i unqriarii in; aliis opposiiionibiis poteril" inve-"
suetiidineift bominum mentibus iriseri. .Alque ideo ' nire. i Nam in his quse suntad aliquid-non solum non
'si quis sit quibuslibet pribribus vitiis obnbxius, si test necesse oppositionem ipsam sibi verum- falsum- '
euni melior sermo susceperit, et sapiehtium cbrisue- < que dividere, sed in liis iiulla omriino neque veritas,
tudirie confabulationeque comatur, aliquid ex arite B! ineque falsitas inveniiur. Si quis enim dicat hoc lan-_
actis vitioruin illecebris eiriendabitur, el sese ali? " tum, i pater, vel rufsus, filius, neque verum aliquid
quanmlum exuet, et pauluium liberibr ad ineliofa,'. ineque falsum pronuntiat. Et in conlrafiis quoque
procedel. ita ut sit primo quidemminus malus, post idem i est, nam cum bono nialumsit contrarium, si
vero nori raalus, deinde j'am jamque aliquaiitulum • (quis nominet bonum, et si quis rursus simpliciter
bo.nus: Cui si hujusmodi intensio frequeritissime fiat, pronuntiet
J malum, nulla in hac prsedicatione neque.
riec parvitate temporis prseveniaiuf, aut ei terminus Ifalsilas, neque veritas est. Eodem quoque se modo
rnortis offeeerii,"non est dubium-'illum ex pessimo habet I etiam in his quse secundum habitum privatio- -
'
pef probas consueludines cbnfabulatioriesquesapieri- . inemque dicuntur. Similiter eriim nihil neque verum _
tum, in perfectam virtutis habitudinem permutari. ineqrie falsum esj; si quis visum nominet vel cseci- -
Estigitur ex boiio in nfaluhV,et ex malo iu bonum . .tatem, t hoc aritem idcirco evenitj quia omnia, quse-
rursus permutalio, alque hoc quidem fit in contra- <
cimque-sunl, in quibus aut falsitas, aut veritas in-
riis.ln habitu vero'et privatione non fit, est nam- 'veiiituiYsecuridum aliquam complexioiiem dicuntuf.
que permutatio, sed hsec una lantum, liulla ratione Ea I vero quse simpliciter-proferuntur, veri alque
sese convertens; ait enim : Abhabiiu ad privationem .1 falsi prolationecafent, ut ipse ait, cum in principio.
- permutatio, a pfivationb vero ad habitum impossi- C| omnia ' prsedicainenta numeraret, dicens singula
bile est. Et hoc planissime docet .exemplis. Quis eorum i quae essent dicta in nulla affirmatione dici,
enim unquam ex cisecofaetiisest videns? quis aii- < quadam vero complexione inter se horum prsedica-
quarido calvus crinitus efficilur? cui amissis setale menloruin J veritatem falsitatemque gigni, dequibus
dentibus rursus alii procreantur? Quare si in con- Aristoteles edocuit prseter" complexionem aliquam
trariis fit alterna mutatio, in privatiorie vero aique iii i sermbnibus verilatem falsitatemque inveniri non
habitu rion fit, disiathsec oppositio ab ea scilic.t posse. j Si quidem exemplo quoque boc manifestum
'
oppositionequse fit secundum coiitrarias qualitaies. -' est. i Si enim dixero, Socrates homo est, aut verunc
'"' -
Qumcunquevero lahqtiam affirmatioU negdiio bp- aut falsum est. Quod si hoc tantum dicam Socrales,-
posita sunt, palam esl qiiod hiillo praiditibruinihbdo- aut ' rursus, homo, nihil in eo neque veritatis neque
- rum opposila suni. In sblis enim isiis hebessariuinest falsitatis J est. Quocirca quoniam omnis affirmatio cum
'
seniperaliud quidem eoruniverum ,xtliud iiuieinfalsuni • complexione profertur, polest in ea, aut veriias,"
esse, neque enim in conirariis hetessdiium 'est semper, aut falsitas iriveniri. Ea vero quss sunt ad aliqutd,
-altefum veruhiessi, alterdm faistim, neqiie in iis qum simpliciter el sine uila complexione dicuntur. Simi-
siint adaliquidj iiequein liabitu el privalibne-,utsani- ' liter autem et cbnlraria, et ea quse sunt secundum
tas et langubr cohlraria iuiii, ,el heuifum UequeHeritmDj habitum privationemque sibimet opposita, ut est
neque falsum esl. Simililer duplum el diinidiiim .««- pater filius, bonum malum, visus csecitas_'qu33,quo-
( quamrelaliva opposila-sunl, efnonest edrum 'alterum, niam sine complexione dieiintur (ubi autem com-
kequeverum,hequefalsiVm,se'dneqiieea qucesecuiidum plexio non e&l, illic nec falsitas neqiie veritas est.
privalibriemet habiium diciiritur,~sicut visus et-imci-. In affirmalionibus vero solis et negationibus quse
las. Omninoautem eorum qdm secuhduih ioihplcxio- seciimium complexionem dicuniurj aut veritas, aut
nemnllam dicuntur, nihit neque vefum, neque fdlsuni falsitas reperitur); secundum affirmationem et ne-
•
esl, porro aulem qum dicta sunl^ sine compteXione gationera oppbsitio a cunctis aliis superioribus di-
- dicuniui-. stal.
Expositis liis differeri__.squibus vel cbntrariJs.re- Sed rhaximevidebituf hoc talecdniingere in liis qum
lativ.i, vel privatio et habilus relativis, vel riirsiii secUhdum compleibiohemconirtiiid diihnturi Sanmh
privatio et babitus contrariis discreparent, nunc se- ' jtamque esse Sociaiehi, ad languere Sccralem contra-
quitur quid Iiis omnibus secundum affirmationem "rium est, sed nequH in his necessarium est alterum
iiegationemqueoppogita disiem8 ej, dat siguum.pro- iernper vefum<tallerum aulem falsum <w, cum enim
279 AN. MANL. SEV. BOETII 280
Socrates sit, erit iliud quidem verum; illud vero fal- A. dentem esse vel csecum. Ille enim videt atque c"_e-
1 sum; cumvero non sil, ambo falsa sunt, nequeenim cus est qui vivitalque snbsislit, cum vero de quo
languere, neque.sannm esse, verum est, cum non sit dieitur non silomnino, uiraquedeeo falso dicuntur.
. ipse Socrates mnnino.In privationeveroet habilu cum In calulis quoqueidem est, nam cum jam sunt ediii,
norisit, neutrum verum est; cum vero sit, non seniper subsistunt quidem; sed neque coeci sunt neque vi-
erit alterum verum, allerum autem falsum. Habere dentes, qtiia nondum per naturam visum habere po-
namque visum Socralem ad id quod est Socralemcm- tuerunt. Sin vero omnino non sinl, .rursus falsum
cum esse oppositum est, sicul privatio et habitus. Et est de his utrumque prsedieari. In affirmationeyero
cum sit, necessariumnon est atlerum verum vel fal- et negalione non ita est, ut ipse pronuntiat.
sum esse, cum enim nondumwalus est habere, utraque In affirmalioneveroel negalionesempersive-sit,sive
falsa sttnt.; et cum non sit omnino Socrales, sic quo- non sit, aliud quidem verum erit, aliud vero falsum,
que falsa sunt ulraque, et vismn eum habere, el cmcuni languere namque Socratem et non languere Socratem,
esse, cum ipse sit.palam esl, quia allermn eorum verum,alte-
Quoniam videnlur qusedam contraria seeundum rurri vero falsum esi, el cum non sil, similiter; lan-
complexionem dici, in quibusaut falsitas reperitur _, guere enini cum non sit, falsum est, tion languere au-
aut veritas, sed neque ut affirmaiio sit neque ut lem verum. Quare in his solis proprium erit, semper
negatio, de bis quoque dicit, quid distent his com- allerum eorum verum, alterum falsum esse, qumcun-
plexionibus, quse secundum affirmaiionem nega- que tanquamaffirmatioet negatio opposuasunt.
tionemque dicuntur. Nam sicut asgriludo est In affirmalione, inquit, et negatione sive res subje-
contraria sanitati, ita quoque a_grotum esse So- cla subsislat, sive non sit omnino, semper in una ve-
> cratem, ei quod est, sanum esse contrarium est. ritas, in alia falsitas inveniuntur. Nonesse enim idem
Oratio quoque quse dicii Socrates sanus est, dicere segrotare aliquem quod non esse sanum, nee
contraria est ei qusepronuntiat Socrales segrotat. In idem csecum esse quod rion videre perspicacisstma
his ergo et veritas invenituret falsitas. Quod igitur docet. Nam qui aegrotat nisi subsistat non potest
bsee disiant ea oppositione quse secundum vim affir- segrotare. Non esse autem sanum, non ita est, nam
mationis aut negationis opponittir, hoc scilicet quod etiamsi non sil omnino aliquis, potest de eo quinon
subsistente re, de qua utraque dieuntur, utrumlibet est h__c negalio prsedicari. Quod enim omnino non
eorum verum "est, si tamen ea contraria prsedican- est, sanum esse nonpotest, quodsanumessenon po-
lur, quse mediis carent, nam vivente et subsistente. test non est utique sanum. Eodem quoque modo est
Socrate, quoniam segriludo et sariitasimmediala con- p et de caeciialeet de visu, neque enim idem est di-
traria sunt, si quis de Socrate dicat: Socrates sanus cere csecumesse aliquem quod non videre; qui enim
est, rursusque alius pronunliet: Socrates segrotat, csecus est, subsistit vivitque, ut sit csecus, non vi-,
unam veram, unam falsaro esse.necesse est. Socrates dere vero etiamde omninonon subsistente dici potest.
enim vivens aut segrotat aut sanus est, et si verum Qui enim non subsislit omnino videre non potest, et
est eum .segrotaie, sanum esse falsum est, et si falsum qui videre non potest non videt. Quocifca in affirma-
est segrotare, sanum esse verura est; si vero Soefales lione el negatione sive sit de quo dicitur, sive non
ipse non subsistat neque omnino sit, utrumque de eo sit, una semper vera est, altera ralsa. Nam cum sit
falsum esl dicere, quoniam aegrotat et sanus est. Qui Socrates et vivat, si de eo verum est dicere, quo-
enim omnino uon est, neque omnino poteril segrolus niam videt, falsum est dieere, quoniam nou videt, et
esse nec sanus. Ergo in contrariis subsistenle re de si de eo verum est dicere, quoniam sanus est, fal-
quapraedicantur, semperunaprsedicatio veraest, alia sum est dicere de eo quoniam non est sanus. Si ne-
falsa, in his scilicet contrariis qua. secnnduiricom- gationes verse sunt, falsse sunt affirmationes. Si
plexionem dicuntur et carent medio. Non subsistente vero res subjecta npn subsistat omnino, de ea
autem re, contrarietates >utrseque sunt falsae. Illa jquidem affirmatio falsa est, negatio semper vera.
vero quae secundum privationem habilumque dicun- Noslro enim tempore cum Socrates non est ne-
tur, si cum complexione praedicentur, et subsis.tatv que subsistit, si quis dicat Socrates videt, et alius^
res, non necesse est aliam veram esse, aliam falsam, dicat Socrates non videt, falsum quidem est de
et cum res omnino non sit, utraeque sunt falsae. So- eo dicere, quoniam videt, verum aulem quoniam
crates enim cumsitjaminsusamatrisalvo, etnondum non videt. Qui enim omnino non est, videre non
sit genitus in lucem quidem editus non est, ipse ta- potest, qui videre non potest, non videt. Ita firmum
men est atque vivit, sed tunc neque videns est ne- immutabileque semper manet in affirmationibus et
.
que csecus, et videns quidem non est; quoniam non- negationibus alteram semper veram, alteram falsam
dum in lucem est editus. Caecus vero idcirco non , in prsedicatione constitui. Quocirca quoniam in con-
dicitur, quoniam adhuc videre non poterat. Ergo trariis et in iis quae secundum privationem habitum-
cum sit atque subsistat res de qua habilus et priva- que sunt, si cum complexione utraque dicantur de
tio praedicantur, potest fieri ut de ea falsa utraque re non subsistente, lalsa sunt utraque quse prsedican-
prsedicentur; si vero res de qua dicitur non sil, om- tur. Cum hoc idem in affirraationibuset negationilius
nino utrasque falsas esse necesse est, ut cum Socra- non sil, omnes ca-ierse opposiliones ab affirmatione
tes omnino non est, falsum est eum dicere vel vi- et negatione dissentiunl. Monstratsesunt igilur oppo-
281 IN CATEGORIASARISTOTELIS LIB. IV.. 282
sitiones quatuor et sex differenlise : "uiia quidem ALfirmavii. Hlud. .quoque addidit mala. posse jnalis
corilrariorum et ejus quse esl ad aliquid ;'secunda - esse contraria; in paucissimis inveniri, sempef au-
'contrariorum et eorum quse sunt secuodum.habitum tem mala bonis esse contraria. Nam et inliis ipsis in
et privationem; tertia contrariorum et ejus opposi- quibus mala-malis contraria sunt, inest tamen ut
lionis quse est secundum affirmationem et negatio- etiam simul bonis contraria esse videantur, ut timi-
nem;"quarla relativbrum et ejiis quae est securidum ditas, quoniam temeritaii coritr.aria est,. simril est
habiium et privalionem; quintarelalivorum et ejus eliam fortitudini contraria. Sed'non necesse est, ut
quseestk.affirmaiioniset negationis; sexta privalionis quodcunque malum bono esl-contrarium, mox etiam
et babilus ad negationem et affirmationem. Sedpost mali esse, conlrarium, ut segritudo sanitali quidem,
has oppositionum differentias qusedam de contrariis quod est bonum cbntraria est, alii vero malo con-
ad mulias proficientia qusesliones ab Aristotele tra- traria non est. Recte igilur dictum est, malum malo
duntur.' ' '
, contrarium in pancioribus inveniri.
Conlrarium aulemest bono quidem ex necessitate Amplius conlrarium nori necessarjtumest, si allerum
malum, hoc auiempalam est per singulorum induclio- sit, etreliquum esse. Sanis naingue omnibus, sanitat
nem, ut sanitati languor, et jusiilim injuslitia, et forli- quidem erit, languor vero non erit. Simililer autem si
ludini limiditas, similiter autem et in aliis. Mulo au- B' omnes albi sint, albedo quidem eril, nigredo veronori
tem aliquando bonumquidemestcontra'rium,aliquando efil. Amplius si Socratem esse sanum, ad id quod est
autem malum, egestali enim, cum sit malum, super- Socratem languere conirarium est, cum non sij possi-
abuhdanlia conlraria est, cum etiam ipsa sit' malum. bile ulrumque eidem inessesimul, non erit.possibilei-
Similiier aulem et mediocritas contraria ulrique cum cum atterum contrarium sit, et reliqiium esse; cum
<sit,bonum esl, sedm paucis lioc tale quispiam inspi- enim.hoc sit, Socratem sanum esse, non erit illud lan- •
tiet, in pluribus.vero semper malo bonum' conlrarium guere ' Soeratem.
est. > Dielum est in' relatibne, quaedam relativa simul
Hoe loco monstratur quod omne bonum semper ' esse naturaliter,-ut cum sit filius, paler est, cuns
malo contrarium est, non autem omni malo semper vero sit pater, sine filio«sse non posse. Quocirca si-
bonum, nara quodcunque fuerit bonum. solum -lllj mul semper sunt pater et filius, hoc vero in contra-
malum eontrarium est, malo autem et bonum potest riisnon est'. Ait enim iion, necesse est sirriul semper
esse contrariuro et malum. Sanitali enimqusebona essecontraria. Sienimnullus segrotetet sintomnes'
est, segriludo quse est mala, contraria est. Rursus sani,- cum sit sanitas, non erit segritudo; et uria con-
felicilati quse est bona, infelicitas quse ipsa -quoque - trarietate manente, alia omnino non erit, ut si quis
*st mala, contraria est. Est autem invenire malum hoe idem dicat de cygnis, elenim omnescygni, surit
non erit. Atque hoc idem ad
quod duas habet coritrarietates, boni scilicet et alte- ''albi, in cygnis nigredo
referendum est. Nam si omnia quse sunt
|ius mali. Namcum ea^sunt contraria quse a se-plu-' universalia
rimum dislent, cum sit limiditas habitus animi pes- alba siirit, omnino nigredo non erit. Traclura autem
a Nam quod dub
timus, duas habet contrarietates, temeritatem scilieet hoc videtur esse sigillatim partibus.
contraria in eodem uno eodemque tempore esse non
Etfortitudinem, nam qui omnia timetet esl timidus,
'
Et qui nihil timet omnino in quo est temeritas, longe .possunt, utSocratescuiri sarius est, aegrotus non est,
k sesedistant et discrepant,. quocirca sibi conlraria et cum sanus est, manerite sanilate, non essepoterit
Et nori erit necessarium uno contrario
Junt, cum utraque sint mala. Rursus quoniam bonum segritudo.
toalo contrarium, et fortitudo -bona est, limiditas posilo, mox subsequi alterum. Nam si necesse esset
mala eiit, et erit forlitudini contraria oppositaque uno eonlrario constituto, mox aliud' sequi, pbsset
limiditas. Duseigilur contrarietates opponuntur timi- idem Socrates uno eodemque lempore, et sanus ,
cfitati, tenieritas et foriitudo; sed temerilas contraria esse etseger, quod fieri non potest. Non est igitur
est secundum longissimam distantiam quantitatem- necesse cum sit una contrarietas mox aliam sequi.'
fleri potest ut cum unum confrarium sit,.
que discrepantis babitus atque conirarii. Timiditas I Quocirca
vefo fortitudini.videtur opposita, seciindum qualita- aliud non sit. ldque in singularibus etiam necesse..
tem bonitatis atque malitia.. Quare sufficienler est est, ut in eo quod est Socratem esse sanum, non est
demohstraium bona semper malis esse contraria, Socratem segrotare, quod Socratis sanitati est con-
mala vero etiam malis. Inductio aulem estsingulo- •,' trarium. Socrates eiiim quanquam conlrariorum
rum exemplorum collectio, et ad un.iversalem per ea - susceptibilis sit, quoniam substantia esl, tamen
nt si uno eodemque tempore conlraria utraque non sus-
cognilionem collectionemque reductio, quisdi-
cat qui musicam novit miisicns esl, et ab ea denomi- cipit. ... ,
natmyet medicus qui medicinam, nirsus qui gram- Palam vero est quod et circa idem aut specie aul ge-
maticam grammaticiis, et ex his singulis rebus col- nere naturahabent fieri contraria : languor namque el
ligatuniversaliter, etquicunque aliqusim artemnovit sanilas in corporcanimaiis nalura habent fteri, albeds
ejusdem denominatione signalur, tit a'grammatica autem.et nigredo simpliciler in corpore, justitiajiera
"
graramaucus, a medicina medicus, el csetera hujus- in anima hominis et injustilia. _
modi. Quocirca hoc quod supra diximus de contra- • Docet circa quse semper possint esse coniraria-..
riis, Arisloteles exemplorum planissima inductione Ait tnim circa eas res quse aut genere eadem sint,
aiitspecie, ut est corpusquidem animalis unum se- A dicimus, hoc est quando aliquam rem alia res iem-
cundum genus, omnium enim animalium unum ge- pore prseeedit, et superat, et durii proprie loquimur
nus est, et circa hoc segritudo yel sanitas invenituf. secundura temporis prsecessionem, aliud antiquius
Simililer el circa corpus omne indiscrete, vel anima- dicimus, aliud senius. Anliquius quidem in iis
lisvel inanimati, albedo et nigredo est, quod, scili- quse inanimala sunt, ut Porphyrio placet, se-
cet omne corpuset ipsum secundum genus est unum, nius vero in iis -quse anima non carent : ut si
namque his genus est substautia. Justitia quoque et quis dicat anliquius fuisse bellum Thebanorum
injustilia in anima est. Omnis autem anima quse ju- aique Grsecorum Trojse excidio, idcirco quod tem-
stiliam injustitiamque suscipit, rationalis est, id est pore prsecedat, filii namque ducum qui Tbebario pe-
hominis; sed omnes homines idem sunt secundum riere prselio, Trojse prseliis interfuerunt, ut Diome-
speciem, omnes igitur animseesedem secundum spedes Tydasi filius, et Stenelus filius Capanei. Atque
ciem sunt; juslitia ergo et inj"ustitia circa easdem. hoc quidem ita, quoniam est et in rebus inanimalis
res seeundum speciem reperiuntur. Quocirca recle quod antiqtiius dicitur, iit cum dicimus aniiquiorem
jam conclusum est, omnia contraria circa easdeiii esse dominationem regum in civilate fiomana, quarii
res vel secundum genus, vel secundum speciem iii- consulum et inagistratuiim. In rebus vero ainimatis
veniri. JJ senius vocamus. Senioreiri iiamque dicimus Py-
Necessariumest autem omnia contraria vel in eoderii tliagoram Socrale, Socratem Aristotele.idfcircoqucfd
gener.eesse, .velin contrariis generibus esse, vel ipsd se temporibus antecedant. Ergo pfius alterum allero
genera esse. Album enim et nigruhi in eodem genere dicitur proprie secundum tempus , prioriS autem
sunt, colorenim genus eorum esl; juslitia vero et in- quatuor fuere distanlia., ut ipse Aristoteles dicit,
yustitiain conlrariis generibus, illius enim Virtus, hu- cum ait: Prius alterum aliero dicitur quadrupliciter.
jus aulem nequilia genus est. Bonum vero et malum Easque sigillatim breviter enumeral, ad quas ipse
non sunt in genere, sed ipsa sunt genera dliquorum addidit quintam, quse priscis philosophis esset in-
exislenlid. iiogniia. Et qubniatn de pfimo prioris modo diclum
Monstrat id quod reliquum est, id est ubi possunt estj de sectindb dicamuS.
semper contraria vestigari",.omnia enim quse sunt Secuhdo autem quod nbn convertitur secunduin
contraria, aut sub eodem genere sunt, aut sub cori- subsistendi consequentiam,ut muhi duobus prius esl:
trafiis generibuSj aut ipsa sunt genera. Sub eodem "duobusenim exisleniibus, mox cbnsequerisesi unum
genere sunt contraria, ut album et nigrura sub uno esse, kno autem exisienle, non esl necessarium duo
genere, id-est colore, colorenim albedinisemigre- esse. idcirco non converlitur ab uno tonsequenlia, ui
dinis est genus. Hsec igtui-sub uno sunt genere. Alia C sit feliquum, prius aulem videtur illud essea quo noii
vero conlraria in contrariis generibus inveniuntur, converlilur essendi consequeniia.
ut jusiitia et injusiitia. Justitise enim genus est bo- Secunda, inquii,.-igriificatio prioris est, quse n&ft
pum, injuslitise vero malum, malum vero bono con- tempofe ihlelligitbr, sed natura, el-hoc ait a quo
trarium est, justitia eigo et inj"uslitia sub contrariis hon convertitur subsistendi consequeritia. Nam si
-
gcneribus sunt. Rursus alia ipsa sunt genera, ut bo- duse res ita sint oppositse, ut si una sit, necessesk-
num et malum, utraque sunt genera sub se maloruiri eSse aliam, et si alia sit, hon necesse -sit esse aliani,
'
Jjonorumque positorum, et non hoe nunc dicitur quod illa prior est qua^posita ut sit, non est aliam essfe
bonitas et malitia nulli alii generi subduntur, ponun- necesse, et hbc quidem universaliter dictum est.
tur enim sub qualitale. Sed particularium bonorum Planius vero his fiet exemplis. Binarius enirii nume-
et malorum non esse alia genera, nisi ipsum bonum ' rus et unitas eam retinet naturam, ul si quis duo
^l malum generaliter. Recte igitur bonum et malum esse proponat, unum qiioque esse monstravefit,
.aliorum particularium bonorum, malorumque genera unura enim in ipsis duobus concluditur, nec pra.ler
sunt numerata. Quare reclissime dictum est omnia duas unitates poterit esse binarius. Quocirca si quis
contraria, aut sub eodem esse genere, ut album et binarium numerum esse posuerit, unum quoque esse
fiigrum sub colore, aut in contrariis generibus, ut j) 1consequitur, idcireo binarius ut sit indiget unitate.
Justitia alque injuslitia sub bono et malo, aut ipsa At vero si quis ponat esse unitatem, nondum necesse .
esse genera, ut est ipsum bonum et malum, quse ge- est esse binarium. Ergo ab unitaie subsistendi con-
nera justitlseatque ir.juslitiaenumerata sunt. sequenlia non cqnvertitur. Posila enfm nnitate ne-
DE MODIS PRIORIS. cesse non fuit binarii nutneri subsequi quanlitatem,
Prtus auteiw alterum altero diciiur quadruplicher : idcirco quod binario non indiget unitas, sicul indi-
• primo quidem U maxhne proprie secundum lempus, gens erat unilate binarius. Quare prior est unitas
secundumquod antiquius aherum allero et senhts di- binario : quod si ita est, et quidquid ila fuerit, ut ab
cilur, ih eo enim quodtempusamplius est, el anliquhts, eo subsislendi consequentia non convertatur, prius
el senius dicitur. Aristotele auctore probabilur, ut in eo quod est homo
vero de disputalionem quan- etanimal, Cum dico hominem, mox dixi animal; cum
Postquam oppositis
lum ad prsesens lempus attinebat explicavit, nunc . animal dixero, nihil adhuc de homine dictum est.
aniroal est, non omne animal
quse priora dici possint, quse posteriora disseril. Et Omnis enim liomo
-
ait, primo q.u$em e.jHroprie, et quod,in usu prius .homo.
'
. 28S IN CATEGORIAS ARISTOTELIS LIB. IV. 286
Tenio vero secundumordinem quemdam prius dici- A vera.. Ex eo enim quod res est. vel non est, oratio vera
lur, quemadmodumet ih discipiinis et in ordiionibus, aut falsa dicatur necesseest. Ideoque secundum quin-
nam et in demonslrativisAisciplinis est prius et po- que mpdos prius akerum allero dicilur.
^lerius per ordinem, elementa enim in geomelriapriora Novimus quasdam res in prsedicalione posse ctm-,
' sunl iis qumdescribunlur
per ordinem.-Principia enim verti. Quod si una earum quse convertuntur alteri'
priora sunl theoremalibus ordine, et in grammatica causa est, et -velulinatnralem subsistentiarii -sribmi-
elemenlapriora suntsyllabis, et in oralionibussimililer nistrat, illa naturaliter prius esse perhibelur. .Ip§6
premmiumprius est narratione, ordine. autem aptissimo quod proposuit affirmavil exemplo.
Ponit tertiain prioris significationem, ut in-geo- Nam si est aliqua res; verum est de ea dicere, qiio-
' inelria
priora sunt, inquit, elementa descriptionibus. niam est. Rursus si de ea verumest dicere qiioniam
Elementa vero ait quos lerminbs appellamus, id est est, .illam ipsam -rem esse hecesse esl: ut quoniam -
' ubi quid punctum sit, qriid linea, quid figura prasdi-_ est
horao, vernm est dicere quoniam "est.bomO. '
cilur. His enim cognitis et fideliter ariimo apprehen- Quod si verrim est .dicere.qnoniam.est homo, nulla
sis, postea omnes geometrise descriptiones -fiunt, - est dubitalio quin homo sit. ,Ergo quoniam duo haec
quse problemata et'theoremara nuncupaiitur. Ergo sibimet convertuntur, respiciamusnunc qiise sit ha-
quoniam prius diseuntur elementa, pbst ad descri- jg rutri causa alteri-, ui subsislere valeat, atque nt esse
ptiones est transitus, priora sunt elernenta descri- - pbssit. Video autem rem diclo vero subsistentise dare
ptionibus, ordihe scilicet, quoniam ut descriptio principium, nam quia .homo est, idcirco verum est
possitintelligi, prius elenierita tradunlur, et ingram- dicere de eo quoniam est, sed non idcirco homoest;
matica quOqueprius singulsetradiiritur iitterse quam quoniam de eo vere dici potest, quoniam est. Res
qUse ex his syllabse con!unguntiir, quoeirca ipso enini ut veritas adsit, dicto principium est, sed non -
.qiioque ordine priores sunt syllabis. Rhetores vero ut res subsistat, vero efficitur dicto. Quocirca prius
non ssepe a narraiione,. sed.abexordio agere causas est, esse hominem, posterius, verum de eo esse
incipiunt,-ideo qiiod exordia narralionibus priora . dictum. Idcirco quoniam quamvis convertanturj
surit ordine, quare tertius modus prioris iste est qui tamen una harum rerum alteri subsislendi causa
secundum nexum cujusdam ordinis in qualibet arte est. Ait enimid esse prius inter ea quae convefturi"
est constilulus. tur secundum essentise cpnsequentiam, quod alierius
Amplius prmler ea qum dicla sunl, quod melius est quomodolibet causa est. Ut in hoc ipso sermono'
et honordbiliusprius naluraliter esse videtur, consueve^- dehomine, convertuntur ulraque quidetn, sed homo
r_<.itenim efplurimi konorabilioreset magis a se dile- ut sitsermo verus, causa est atque principiuni.
ctos, priores dicere apud se. Sed est pene alienissimusg Quod Afistoteles-ita ait : Est autem verus sermo
hic omniummodus, modi itaque qui dicti sunt de priore nullo modo causa subsisfendi rem. Res autem vide-
-
ferme isli sunl. . , tur quodammodo causa esse ut sermo verussit.
Dicit prius videri,'quo'd neque secundum tempus Neque enim idcirco res est, qtioniam sermo est;
aliquolies, neque sec.undum subsistendi consequen- sed idcirco'yerus est sermo, quoniam res ipsa
liam, nec secundum. ordinem sit, sed quodcunque subsistit. Quocircavquinque hi prioris - modi surit,
pretiosius fuerit, prius esse yideatur, ut sol, luna quorum superius quatuor dixil, secuiidum tempus,-
_prior est, et anima corpore, et animus ariima. -Hoc scilicet secundumjd quod non convertitur ad sub-
vero tali argumenlo probat, quod hi qui aliqnos ve- sistendi consequentiam, secuiidum ordinem, secun-
nerantur, et bonorabiliores existitnant, dicarit eos dum Teverentiam, et secundum conversionem, cum
apud se esse priores,"ethi qui in rebus publicis plu- altera res alii subsislendi carisa est. Sed quoniam
rimum possunt, priores dicunturab his qui eos maxi- de priori diclum est. Nunc deiiis quse simulsunt
me venerantur. Sed.ut ipseait, alienissimus est a incipit. - ,
significationeprioris hic quarttis qui nuricest dictus DE MODISSIMUL.
modus, elenim de his rrielius dici potest, ut dicantnr Simul autem dicmllur simpliciler et proprie quidem,
venerabiliores et honorabiles, ui verp priores dican- D quorum generalio esl in eodem tempore, neutrumenim
iur, abusio potius quam ulla proprietas est. Quintus neque prius .neque posterius est eorum. Simul ilaqm
modus quem ipse addidit huj'usmodi est. _- hmc dicuntur secunduni tempus.- . ,
Yidelur autem prmter eos qui dicti sunt, aller esse' Cum de prioribus disputaret, illa propria priora
prioris modus. Eorum enim qum converluntursecun- esse contenderat, quae "secundum.vim prsecedentis
dum -essenlimconsequentiam,id quod alterius quolibet temporis dicerenlur, quare cum de his quse simul
modo causa est, digne prius nalura dicilur. Quod vero sunt disputat, idem revqcat, et recle. Nam si ma-
sunl quiedainhujusmodi palant. est, esse namqite ho- ximum modum prioris sOlum efficiet lempus, cur
tninem converliiur secundum esseiilim consequentiam quoque non simuleditam naturam tempus efficiel?
adveram oralionemde se. Nam si est homo, vera est Ail ergo, et simpliciter et proprie dicisimul esse ea,
'oralio quadicilur, homo est, et si vera esUoralio qua quse unius lemporis ortu prolata sint,- ut si illa sint
dicitur, homoesl, consequilur essehominem. Est aulem antiquiora atque priora, qusecunque non sequali, sed
quidem vera ofatio nequaquam causa ul sit res, verum- prsecedenti tempore proferuntur, quse setemporibus
(umen videtur quoiammodo jes jttum «_.sit oraiia non praecedunt, r.c-.issime simul csse ponuniur.
287 . _ AN. MANL.SEV. BOETII . . .288
Quse enim uno lempore edita atque prolala sunt, A vvideretur, ea qiiidem cujtis causa erat. Qtiod disiat
illa secundum tempus simul esse dieuntur, id est ab a! iis quae convertnniur, et se invicem aufernnt,
simul naturale principium substanliamque sortita, quae q cum neuira neuiri.causa .sit, et tamen con-
atque hsec quidem secundum tempus simtil esse \verlunlur, digne simul naturaliier esse perhibentur.
dicuntur. Secunduni naturam vero simul esse perhi- Dicunlur etiam simul naturaliler el qum ex eodem'
-bentur, quaecunque invicem ad se convertuntur, genere g e diverso dividunlur a se invicem. E diverso ,
cum' allera res alteri subsislendi, neque causa sit, aulem a dividuntur, qum secundum eamdem divisionem
neque principium, ul sunt hujnsmodi, duplum et sunt, $ ut gressibile, volatile el aquatile, hmc eitint e
medium: uam cum sit duplum, medium est; cum diverso d dividunlur, qumsunt ex eodemgeneresecundum'
rursus sit medium, duplum est. Servus quoque et divisionem; d animal namque dividilurin hmc, in vola-'
dominus eodem modo suni, filius quoque et pater. .tile, gressibileet aquatile, el nihil horum prius vet por
Haec enim quaecunque illaia quidein inferunt alia, sterius s esl, sed simul per naturam hmc essevidenlttf. t,
sublala vero auferurit simul, sibimet semper invicem Terlium modum eorum quse si-nul stml hunc ad-
converiuntur : nam si dieam patrero, filium quoque ididit, illa quoque simul esse, quae sequali divisione
intelligi necesse est; sidixero filium, paler mox sub sub <_ genere ponantur, ut si ponat quis animal genus
intelligentiam cadit. Quod si alterum sustulero, g ; hominis\ et equi, hominem vero et equum a genere,
titraqueperimo: nam si tollamfilium, pater non esl; _ est ab animali dividat, homo vero et equus quo-
id
si patrem abstulero, filium quoque perire necesseest. niam r, sub eodem genere sunl, simuKesse natura
Atque hsec ila sibimetipsa convertunlur, ut tamen dicuntur. c Et conveniens regula est in omnibus qui- ,
allera res alieri causa penilus non sit: nam quoniam \buscunque generibus; cnm enim specierum divisio-
pater.filio in praedicatione convertitur manifesium nes f fiunl, illic species natura simul sunt, el si sub~
est, sed neque pater filio causa est ut sit, nec filius his i ipsis speeiebus qusedam,alia ponantur, inter se
palri, hoc autem bujusmodi est. Si _Eneas habuit etiam < ipsa simul esse natura dicuntur. Dividatur
Ascanium filium, non dicimus, quoniam non fuit enim < genus, id est animal in volatile atque gressibile,
jEneas causa ut esset Ascnnius, sed non fuit paler < etquoniam sunt sub eodemgenefe, simul. riaiura
causa ut esset filins. Nam quod dico Ascanûs, sunt. . Et si quid borum in subjectas partes speciesqua
qusedam propria substantia est, quod dico filius, < solvatur, ut volatile quidem in his avibus quse semi-
esse non potest, nisi ad aliquid referatur, et cmn nibus 1 vescuntur, el in iis qusecarnibus, et in his quse
__Eneamnomino, subsiantiam dixi, si patreni ap- !herbis, hse tres species rursus, quse sub volatili sunt,
pello, nulla.ratione constat, nisi ad filium referalur. simul esse naturaliter appellantur, quod Aristoteles
Igiiur causa fuit _Eneas ut essel Ascanius, sed non Qj ita dicit.
est causa pater ut esset filiiis. Pater namque tunc fit - Dividiturautem et singulumIwrnmin speciesrursus
cum filius fueril. Quod sl hsec lempore ipso priora ut t gressibileanimal, et volaiile, el aquatile. Erunt ergo
non sunt, causa aulem cujuslibet rei prior est quam et , itla siimtl naluraliler qumcunqueex eodem.genere
illa eujus causa cst, ut orialur, nulla dubilalio est, secundumeamdem
< divisionemsunt. Generavero semper
quin paler atque filius, quse utrseque prsedieationes ;speciebuspriora sunt, neque enhn convertuntursecuri-
aequales sunt lempore, neutra neutri catisa sit, - dum , essendicnnsejuentiam:nt cumsit dliquidaqucetile
cum lamen substanlise ipsse sibi ut siril, causa sint quidem,esl animal; cumverosit animal, nonest necetse
praedicationis. Nec ullo modo siroile debet videri ei ut sit aquatile. Simul ergo per naluram dicuniur
quod paulo anle dictum cst de homine, esse verimi qumcunque converiuntur quidem secundum essendi
de eo sermonem, scilicet quoniam estr lllic enim consequentiam,sed nequaquamquidemcausa est alte-
cum res esset, tunc poteral esse verus de ea scrmo. rum atleri uVsit, et ea qum ex eodemgenere e diverso,
Prius enim est ut sit aliquid, post vero ut de co dividunlur ab invicem, et simpliciler siinul sunt
- verum aliquid esse dicatur. Nunc ver.o non ita est, auorum generalio in eodem temporeesl.
ut prius aliquis sit pater, post vero filins. Mox enim Atque idcirco fieri non potest ut genus habeat
ut pater esl, filium es?e necesse esf, mox ut cst -Q rvunam speciem. Nam si qua_cunquesub genere sunt,
filius, patris sine dubio pr.j-dicatio consequitur, siniul sunl. Simul aulem nisi plura esse non possunt,
quemadmodum ergo iste modus fit, qui scilicet genus igiiur sub se unam speciem habere non potest.
siinul sectindurii naluram est, Aristoteles iia pro- Si enim una fuerit, fieri non potest ut simul esse
nuniiat. , dicatur, quia illud est, quod sub eodem genere
Natttraliler autem simul sunt, qumcunqueconver- qusedam res solent quse simul sint naluraliler inve-
tuniur quidem secundumquod esl esse consequentiam. niri. Sed hsec de speciehus. Genera auiem semper
Sed nequaquamcausa esi allerum alieri ul sit, ut in priora"sunt, non enim converturitur secundum sub-
duplo el dimidio.Converlunturetenhn hmc: nam citm sistentise consequentiani. Prioris unus modus est
sit dttplum, esi dimidium, ei cum sit dimidium, est secundum quem illa priora esse dicerentur qusecun-
duplum, sed neuirum alteri causa est ul sit. que ad subsistendum- nullo modo converterentuf,
In his quse ita piiora esse diciebantur, ut conyerte- quod hoc idem in generibus cadit. Genera enim non
renttir, quamvis secundum essenliam eorum conse- coi.vertuntur ad suhsislentise consequentiam boc
quenlia essel, lamen quia In his alia res alii causa modo. Sit enim animal genus, homo vero species.
alque principium est, hoc-erat quod una prior.esse Guip vero dico hominem esse, animal quoque esse
289 , . IN CATEGORIASARISTOTELISLIB. IV. , . 290
conseqtiitur. Si animal dixero, ad hominera subsi- A erunt.
< lllud quoque veruiri est has esse omnes spe-
stentiae consequenlia rion converlilur. Potesi enim cies c niotiis, nullonamque sibi participant, nisi sqlo
esse aitimal, non tamen homo. Quocirca ab aniraali . generis
___ nomine,.quod molus dicuntur: nam neque
ad hominem non converiitur subsistentise conse- £generatio idem est quod corruptio, namque generalio
quentia. Quod si posito homine animal constat, ani- est e in substantia ingressus-, corruptio vero ex subr
mali vero nominato non est necesse horoinem esse, stantia s egressus. Nec diminutib idem quod cremen-
animal est prius horiiine.-Illa quoque priorum -de- tlum, nec secuiidum lbcum translatio alicui superio-
scriplio est, quod ea quse sunt priora sublala quidem rum i consimilis est. Comroutatio autem habet forte
auferunt, illata non inferunt. Animal enim sublalum saliquam dubitationem, quod non videalur a supe-
i
secum quoque hominem tollet, illatum vero ut dica- rioribus. discrepare, quam qusestionem ita propo-
tur esse animal, non seeum stalim hominem infert. suit. * . .
Posteriora veroe diverso sunt. Illata enim simul In alteralione vero habel quamdamqumslionem,ne
inferuht; subiata non auferunl. Diclus quidem horoo, forte
j necessariumsit id quod alieratur, per aliquam .
simnl secum animal inferl, omnis namque homo 'reliquarum molionum_allerari : hoc aulem non est
animal est. Quo'd'si homo substaritialiler auferatur, . verum.
' Nam pene secundum omnespasîonesaut plu-
J
non est necesse animal quoque auferri, quod fioc •*1res, alierari accidit, nulla atiarum molionum commu-
- nomen animalis in pluribus speciebus yalet aptari. 'nicanie.Neque.enim augeri necessariumesl, qitodper
Quod si ita contingit, sublato honiine permanebil pdssionemmovetur,
i neque minui. Similiter auiem in
. animal. .Quocirca concludit tres csse species eorum aliis. < Ideoque erit alia prmter illos motus alleralio.
quse siinul sunt «ecundura lempus, secundum nalu- Nani si eadem essel, oporteret id quod alteraiur mox
ram cum utfaque iia converlunlur, utneutra neulri vel augeri, vel minui, vel aliquem aliorum mbluum
eausa sit. Tertium genus est secundum eamdem sub < consequi; sed non esl necesse.Similiter autem et quod
eodem geriere divi-ionem: Quoniamiu facieridoatque iaugelur, aut alia aliqua motione moveiur, alterart
paliendo inerat quidam inotus, facere autem etpali ,oportebat.
prsedicamentisadjunxerat, idcifco nunc de motibus In commutationevero est aliqua dubitatio, ne forte
tractat, et sex numero esse pronunliat.' necesse sit quod commutatur "secundum aliquem
DE SPECIEBUS MOTUS. reliquorum moiuum commutari. Nam si omne quod
Molus autem speciessunt sex: generaiio, corruptio, commiiialur, aut
generatur, aut corfumpilur, aut
diigmentum,dimiriulio, atleratio, et secundum locum minuitur, aut crescit, aut id secundum locum tran-
mulaiio.Alii ilaque motus palam esl quiq alii ab invi- ~ ferri necesse est, dubium non est nihil a superiori-
cetn sunl. Non esl enim generalio corruplio, neque C' biis cseter.is hanc differre speciem, quse secundum
augmentumdiminulio,nequesecundumlocummutatio. commutationem dicitur; quod "Arisloteles respuit,'
Simililer autem et in aliis; dicens, Hoc autem nbn est verura. Sed quoniam.
; In physicis Aristoteles motus species alia ratione quod cbmmutatur non omnino neque generatur,
parlitus esl. Ait enim alind esse permutalionem, neque corrumpilur': ut qui in sole diutius slelit, si
aliud moium,__et permuialionis quidem duas esse ex candido niger est factus, commutalus quidem
speeies ait generationem et corrupiionem. Molus secundum colorem dicilur, non tainen generatus
vero tres secundum quar.iitaiem, secundum qualiia- - est aut corrupfus, nec vero' illi aliquod vel cremen-
tem, secundumlocum. Igitur, quoniani Jiic liber ad tum faelum est vel diminutio, sed nec loei transr
Inlroduclionernquodam modo factus est, noluit ni- -lallo' nulla est, potest enim aliquis uno eodemque
mis divisioriisaltenuare rationem, ne ingredientium loco consistens, aliquibus exlrinsecus veuientibns
animos subliliori dtvisione eonfunderet: facit jgitur passionibus permulari-, potest quoque et crescere et
divisionem motus hoc modo. Est enim una species - decrescere, prseter qualitatis commtitationem: quod
motus secunduui subsianiiam, alia secundum qrian- ipse Aristoteles ita pronuntiat.
litatem, alia secundum qualitalem, alia secundum Sed sunt qumdamcrescentiaqumnon alleranlur, ut
locum. El secundum subsxantiam quidem est gene- Df quadfatum, circumpositognomone,crevit quidem,.al-
. ratio et corruptio, hsec enim utraque in substantla lerdtumveronihil (actum est: sic et in aliis hujusmodi.
fiitnt. Nam et seetindum subslantiam_generatur ali- Quare alii sunt molus a se invicem.
quid, et secuhdum substantiam corrumpilur. Secun- Quod dicit tale«st : Si quadrato, inquil, addatur
dum quantitaiem vero, ul crementum el dimiriiitio. gnomo, crescit quidem quadralus, non tamen
Etenim secundum quaniitaiem vei. aucta crevisse, commulatur. Ideoque sublato gnbmone quadratus
. vel detracta diminuta esse dicuntur. Securidum qua- diminuilur, sed non commutalur. Sit enim quadralus
liiatem_vefoquae dicitur commutatio, secundum ali- ubcd, et ducatur ei angularis b c, et dividaniur
• quas scilicet passiones, quas qualitales esse manife-
qualuor latera a c, a b, b d, a c, in sequalia g e h f
stum est. Secundumloeuro vero, ut intus in longi- punctis, et ducamur ghfe iinese. Divisus igilur
ludinem, vel in curvatiiram flexus; et intus quidem quadraius a d in;quatuor quadratos qui sunt-^, J
jn'longitudinem est ut a sursum in deorsum, a prio- g, e h, h f, quorumlibet tres qui circa earndem angu-
ribus retrorsum, a dexlra in sinistram ; et rursus si larem suut si demantur, figura ipsa gnomo vocatur,
hsec convertas et.in direclum pergas, idemmotus ut si quis tollat hos tres, e y, gf,-f /., invenitur m r,
291 AN. MANL. SEV. BOETII «' m
gnomo, qui m n gnomo separatur a v e h quadrato. A.non moveri_/_et est non"moveri quidem secundum
Totus quidem a d quadralus imminutus est, qui ex locum quies, moveri vero secundum locum translatio.
lam magrio facfus est parvus, non tamen formam Maxime autem, inqult, secundum locum mutatiosii
tetragbni conimutavit. Quod si e h telragonus solus contraria est in contrarium locuro permutalio. Ut si
sit, et.ei circumponatur gnomo, qui est m n, crevit qua res siirsum sit atque ibi maneat, et sit quieta,
quidern tetragonus, et maj'or factus est, sed non postea sit ei motus talis, ut deorsum moveatur,
commutatus "est. Omnes enim letragoni sibi sunt quanquam ipsi superiori motui quies contraria sit,
propria qualitate consimiles. Quod si comrautalio multo magis quidem hujusmodi motus, qui in cpn-
hujusmodi motus esset, ut non omnino a superiofi- trarium fit lccura, illi.superiori molui contrarius esu
bus separaretur, nulla esset dubitatio quin semper Atque hbc quidem et in aliis motibus accidit : ut si
oporleret quidquid commutalur secundum aliquem quis sitad dexteram, siei in sinistram motus sii, in
priorum motuum modum commutari. Ita ut aut conlrarium locum factus dieitur motus. Atque hoc
nascerelur, aut corrumperelur, aul minuerelur, aut idem in aliis motibus licet videre; sed Arisloteles
cresceret, aut secundum locum fieret aliqua permu- . dubilatsireliquo motui, id est commutationi, aliquid
latio. Quod quoniam non est, ab omnibus superiori- possit esse contrarium,- quara qusesiionem ita pro-
bus inotibus hsecmolus species distat. Sed monslra- _Bponit:
tum superius est quinque superiores motus species Reliquo vero assignalorum moluum non facile esl
a se omni raiione substantise discrejjare. Quocirca assignare quid sit contrarium, videlur aulem nihil ei
flistant a se simililer hi sex motus, atque diversi contrarium esse, nisi quis el in hoc secundum quali-
sunt. tatem quietem opponat, aut in conlrarium q\ialitalis
mutalionem, sicut el in mutatione secundum locum;
quielem secundum locyni, aul in conlrarium locum
mutationem. Est enim alteratio secundum qualilaiem
mulalio.
j Ex similitudine motuum contrarietates quoque
colligimus. Nam quoniam superius molui secundum
Jocum contrariam reperit secundum loeum quietem,
et quoniam omnis commutaiio quse secundura ali-
•quam passionem fit seeunduin qualitatem commu-.
tatur, motus ejus conlrarieta.em posuit seeundum
qualitatem quietem: ut si lapis cum frigidusest, si
ita permaneat, qualitas illa mansit et quievit, quod
si tepeat, qualiias illa commulata est, et est ipsa
(commutatiocontraria,et factus est quidem molus,
et in tepore Iapidis secundum quariatem facta est
permutalio, fuit autem iri frigore quies secundum
Est autemsimplicilerquidemmotuiquies contrarium. eamdem qualitatem. Quocirca licet videalur hic mp.
Singulis vero singuli, generationi quidem corruplio, tus quidem orimino contrarium non habere, tamen,
augmentationi aulem diminutio; secundumlocumvero sicut superius dictum est seeundum locum ^ransla-
'
mutationi, secundumlocum quies, maxime autem vide- tioni contrariam esse secundumIocum quielem, cur
iur opposilumessein contrarium locummutalio, ul qum non quoque secundum qualitatem commutationi ,di-
esl inferiusei qumest superius, et ea qumest superius ei catur quies_ secundura qualitalem esse contraria?
qumest inferius. Definitionamque commulationisest translatio secuii-
| Nunc j'ammotuum contrarietates exsequitur, et ipsi dum qualitatem, cum enim qualitas cujuslibet rei
quidem generi, id est motui, dicit quietem esse 1movetur, fit translatio, s.cilicetsecundum qualitalem.
contrariam, habet enim moius quietera contrariam. - Quod si maxime videatur secundum loeum transla-
Singulis vero speeiebus rnoluum motus ipsi contrarii tioni esse contraria, non solum secundum locum
sunt, ut generalioni corruptio, et cum generalio sit quies, sed etiam in contrarium locum translalio,
rnolus atque corruptio, utraque tamen sibimet con- secundum qualitatem quoque mutationi non solum
traria sunt, cremento quoque diminutio contraria erit conlraria secundum' qualitalem quies, sed ma-
est. Quare diverso modo hse species motus conlra- xime in conlrariam qualitatem eommutalio: utsiquid
rietatem habent, quam genus dudum habere mon- eum est album,,si rubrum fiat, quieti quidemei
stravimus: motus enirn ipse habet quietem contra- quse in albo colore polerat permanere contraria
riam. Specieriim vero moiibus non quies tantum, fuit qualitatis ipsa muialio, ut ex albo in rubrum
sed alii motus confrarii sunt, ut generationi eorru- mularetur; si quid enimex albo yerlaiur in ni-
'
ptio et cremento diminutio, secundum vero locum grum, illud jnaxime permulalur, et illud supe-
translalionis contrarietas similis est generi. Nam et riori mulationi contrarium es.t, quoniam permu-
ipsa habet contrariam secundum locum quietem, talura est in conlrariam qualitalem. Atquejiocest
contrariuni namque est tnoveri -de loco in locum, e. quod ait: .
SSS m LIBRtlM DE ipERPRETATIONE EDITIO PRIMA. iU
Quapwpter opposita erit secundum auatitajem mu- A ieti.im in ipsis partibus corporis aliquid, et ipsas par-
lationi secuxtdumqualitaiem quies, aut in contrariurn: tes habere praedicamur, dicimurenim et habere di7 .
tnulalio qualitalis., ul aibum fieri ad id quod est ni- gitos, etin digito annulos. Circa corpus quoque ali-:
grum fieri, alteralur enim in icgnlrarium qudlitati.s > quid hai_eredicirour, ut .tunicam, vel.quodlibet aliud ,
mutaiionefacta. ' ' vestirnentum. Necnon etiam in vase haberi aliquidj^
Id .quqque apertissirpq vulgatur exemplo. Qupre , dicitur,
- ut triticum
-. , in modio,
- , et vinum.in.dolio:
- baec, Ii
"qtipniam deimotibus expedjtum est, babendi sequi- - scilicet, ifa baberi dicuntur, ut in vase. Dieitur.v. '
Vocatiopemquaesequitur explieemus. ' etiam quis habere uxorem, quae,"scilicet significatio'
PE M6DIS_HABERE? ,. .V nulli supradictse commiinis esl, sed (ut ipsi Aristo-
-Habere auleni multfs modis dicjtur, aut enhn tqn- leli videtuf) longe, diversa est hsec sigirifieatio ab.
quam hgbilum et affeclum, aul aliqm quqmlibel qua- habeiidi prsedicamenio^;non enim proprie habemus ~
Aitatem, dicimnr enim disfiplinam aliguqm habere uxores, sed quod habere quis dicalnr uxonem, lroc
atque virlutem:Aut tanquqm quantitatem, ut eqnlingit significat habitare cum eo uxorem, liabere eirim ha-
ei qui hqbet magnilu^dinem, dicitur enim tricubitdm bitare dicimus, ut est Socratem habent, id est ,cum
magniludineinhqbere vel quadricubitum. Aut tanquam Socrate habitant atque eum colunt. Quare ipse qub-
ea qum circa corpussunl, ul vestimeritumvel tunicam. B que Aristoteles inquit esse aliquos fortasse prseter eos
Aut tanquamin parte, -u. inmanu annulum. Aut tan- qui dicantur habehdi modos, hortaiiirque-nospd ul-
quaiivpartem, v,t manum,vel pedem. Auttanquam in teriorem aliquam inquisitionem, ut nos qiioque quse- ,
vase, ul in modio grane tritici,^vel in lagena vinum, ramus.per quos, prseter priores diclos modps, alips
vinum enim habere lagena- dicilur, et modius grana possit' habere prsedicari. Et de hac sequivocalione
tritici, hmc ergo omnia haberi dicuntur, ut in vase. quidem habendi sufficienter dictuni est. Sed forte quis
Aul tanquam possessionem, habere enim domum aut diibitet cur cum habere superius in genere nomiha-
agrum dicimur. Dicitur etiqm vin uxorem Itabere, et verit, nunc idipsiim sequivoeumppnat, sed h»c qu^-
uxor vifum. Sed videlur alienissimus qui nunc dictus stio ita solviiur. Non.absurdum. est idem prsedica-.
est modusesse in eo quod est habere,.nihil enim aliud mentum nunc" univoce, riunc sequivoce prsedicari.
per uxoreni habere significamus,nisi quia cohabitant, Univoce quiderii ut superius cum ejusdem specierum
forte tamen el alii quidam appareburit modide eo quod exempla proposuit, ut est ca'ceatum esse _vel afma-
esl habere. Sed qui consueverunt dici, pene omnes lum, horum enim talhnn genus est. J_quivoce yero
"
enumerati sunt. , in his modis quos superius exposuimus. Quqd si
,ut
_3_quivocum esse habendi modum manifestum et habet aliquas proprias species.habendi prsedicatio,
est, habere enim ita multis dicitur modis, ut tamen Q dicitur autem et ipsum nompn multipliciter, nihil
sequiyocepraBdieetur.Dicimur enim habere aliqiiam esl incongruum in genere numerari, sufficit enim ad
qualitatem, ut habitum vel dispositionem. Dicimur demonstrand.um geups esse.et habendi prsedicatip-
quoque habere scientiam vel virtutem; quantitaterii - nem quod sub se aliquas partes speciesque con-
- '
quoquehabereperhibemur, dicimur enim in men- tineat. _ . ,
sura habere quinque vel quatuor. pedes. Nec non
. A^.-pANL. .SEV.- .BOETII . -
IN LIBRUM ARISTQTELIS DE INTERPRETATIONE

LIBBI DUO._
'
EDITIO PRIMA, SEU MINOBA COMMENTAEIA.
LIBJSR PBIMUS.
I Magna quidem libri hujus apud Peripateticam B lius acumen-considerationis exposcit, secundseseries
sectarri probatur aucloritas. Hic namque Aristoteles ' editionis-expediet. Nuric a riie tantum lector ex-
simplicium, propositionum' naluram diligenfer exa- spectei quantum pedetentim minutatimque secun- •
>,
i
minat, sed ejus series scrupulosa iinpeditur semita, ,, dum orationis ordinem textumque sermonis id quod'
et sublimibus pressa sententiis, aditum iritelligentise angustia brevitatis_Iatetintelligat.Et prius quse si(
facilemnon relinquit. Quocirca nos libri biijus eno- , hujus operis :intentio breviter .demonstrandum est.
dationem duplici commentatione supplevimus, et 1Inscribitur eteriim Grsece liber hic n.pJ»l_6f_ev_.«_-,
quantum simplices quidem intellectus sententiaruin . iquod Latine de interpfeiatione signilicat,. Quid ergo
oratio brevis obscuraque complectitiir, tantum hac sit \ interprelatin paueis, absolvani. liiterpretalio est
rperis hujus tractatione digressimus. -Quod yero al- -vo\ sigriiOcnryn.pcr seipsam aljquid significans. Siva
i95 ; - - AN. MANL. SEV. BOETil ' • 2H6
enim nonien sit, quod per se signifi.cet,nt est homo. A si s hoc sit, hoc esse, id est^si sol est; esse diem.
"Sive verhuin, nt est curro. Siveijuqd grammalici (
Quare hse simplices non sunt, sol est enim, et dies
participiiirri vocant. Sive proriomen. Sive ex his' eest', duse propositiones sunt, quas. una conjunctio
iuncta oratio, iit est, Homo curril. Sive quolibet alio, ssi, copulat atque componil. Sed de his nullus. hoc
,modo, vel nbmen, vel verburii, vel exhis oralio libro 1: tractatus habebitur. Qiiare quoniam de simpll-
iuncta, per se aliquid significet, interpretatio norai- .cibus
_c enuntiativis orationibus tractaturus est, id est
-
nalur.,Quare cutn sint qusedain in orationis panibus. , de c simplici affirmatione et simpiici negatione, qno-
qua. per se nihil sigiiificant, aliis tariien junctse de- rniamque affirmationes et negaliones vefbis ac liomi-
'signant, ut sunt eonjunctiones vel praeposiiiones, -,_nibus s conjunguntur, ut in ea quse est: Homo currit,
hsecinterpretationes esse non dicimus. Interpfeiaiio £affirmalione, est homo .nomen, currit verbum. Et
enim sive simplex est, ut nomeii et verbum,~sive rursum: i Homo non currit, negatio eodem nomine
composila, utex his juncta cppulataqueoraiio, vei per ^verboque eonjungitur; Recle prius de simplici affir-
"seipsamsignificare debet, sisimplex est, vel exhis '
matione et de simplici negatione, omninoque de
qitse per se significant juneta esse, si composita est. *enuntiatione simplici dispulaturus est. Quoniamomnis
'
Quare"interpretafio est vox aliquid per seipsaro sig- ennntiatio simplex, verbis nominibusque conjungi-
hificans. Sed quohiam verba nqminaque inlerpreta-]} ]tur, primani, disputaiioriem de nominibus et verbis ,
- "tionesûntjOralio quoque omnis ^juaeex significan- inslituit.His
' enim prius ad scientiam venientibus,
tibus per se pra.dicameniis jungilur interpretatio '
tota facillime nalura oratiouis aperitur. De quibus
nuncupatur, et quoniam plurimae suut interpretatio- auiem ei in toto dicendum est libro, inchoans ipse
"
sic '
,.'iies, inler quas illa est in quaverum proponit. ,
' falsumve iiiveniri quoque est oratio, '
DE SIGNIS.
potest, id enuntiativa, de qua
hoc in libro tractandura est, idcirco Aristoteies de Primum opoitet conslituerequid sit nonien, et quid
communi nomine et continenii, libro tilulum in- !verbum, postea quid esl negatio, et affirmalio, et ettm-'
"
scripsit. Inierpretatio namque est nomen et verbum, 'tiatio, '
et oratio.
.• et interpretatio etiam est hujusmodi: Omnis homo In principio, inquit, hujus sermonis de enuntia-
animal est. Sed in hac verum falsumque auditor in-r tione instiluilur, constituere, id estdefinire, oportet
lelligit. Hsecenim oratio quse dioit omnis homoani- 'quid nomen sit, quid verbuml Hsec enim (ut. dictum
mal est, vera vel falsa est. Iiiterpretatio quoque est 'est) omnem conjungere orationem valent. Quse ora-
etiara hujusmodi oratio : Da mihi codicem. In qua tio.genus est aliarum oraiionum. Suntenim princi-
verum falsumque nullus inveniat. Elenim da mihi . pales quinque orationum differentiae : Est aulem
- codicem, neque verum esse
poieril neque falsum. Q(' prima oratio deprecativa, ut: Jupiter omnipotens
Qtiociri.a quoniam de his solis orationibus in quibus precibus si flecteris ullis. Secunda imperativa, ut:
verum falsumque reperitur, quas enuntiationes, et Suggere tela mihi. Tertia ihterrogaliva, ut: Quo te.
proposiliones vocamus, quse interpretationes sunt, Moeri, pedes? Quarta vocativa, ut: Huc ades, o Me-
. disputaturus est, quoniamqne de norainibus illis libeee? Quinta enuntiaiiva, in qua verum inesse fal-
verbisque dicendum est, quid sint, quamve vim in sumque perspicitur. Hujus autem duse sunt species,
significaiione retinearit, recte librum de interpreta- una affirma.io, altera negatio. Afflrmatio est,nt;
1
tione-signavit. Nec nos hoc turbet, quod sunt qusa- Homo animal est. Negaiio, ut: Homo animal non
dam inlerpretaliones de quibus in hoc iibro non est. Ergo orationem verba nominaque consiltuunt.
liaetet. Tanquam enim si quis de homine disputans, Enuntiationis autem ofatio genus est. Enuntiatio
titulum operis de auiroali posuissel, quanquam non vero affirmationis et negaiionis. Quare elemenia
de omni animali, tamen quoniam de aliquo dispu-" queedam sunlquseconjungunt orationem, nomina ef'
laturus esset,-recie de animali libro nomen impo- _\erba, et de his disputat primum, debine proposi-
neret. Ita nunc licet non de oinni inierpreiatione tionis duas ullimas species sumit, et dicit se de af-
pertraciet, tamen quoniam de una qtise est enuntia- firmatione et negatione diciurum. Post has liarum
tio,,et de uominibus et verbis, quae interprfitaiidnes'^.™genus proponit, idestenuntiationem.IJliiinum vero,
simplices sunt, dicendtim erat, de communi et ge- quod horum maximum est, oraiionem. Est veru
nerali vocabulum libro de interpretatione imposuit. quodammodo conversus ordo ab speciebus usque ad
Est autem inlenlio libri hujus de sinrplici enuntia- earum genera prima perveniens. Proponendo enim;
tiva oratione disserere. Simplex autem enuntiativa' ab affirmatione et negationead euuntiatioiiem, quod
-oratio esi, in qua eum verum falsumve sit, illud ta- est genus, ascensum est. Ab enuntiatione ad enun-:
meiiêst ut sine conjunctione totus orationis ordo - tiationis genus, quod estoratio, propositionem ope-1"'
' ris levavit, diverso lamen modo de euneiis dispu
proponatur, ut est: flomo est, homo animal est,
" homo tai. Prius eriimde oratione, post de emintiaiione,
currit, homo pavidus currii. Has enirii propo-
_ deinde de affirmatione, poslremo de diffinitionene,
, sitiones sine conjunctione proposita; sunt, el haa galionis edisseril, coriverso scilicet ordine.Sed hoc
- dicuntur praedicativaa, quse sunt cum nomine' et
posterius liquebit. Quod autem prius jiegationem,'
verbo. llla veroquse sunt hujusmodi: S' sol est su-
• per terrarii dies est, postea proposuifaffirmationein, nihil interest, cum
diiplices atque hypotbelica., omnes species aequeve sibimet sint, et uni generi
' nec non etiam
condilionales Yocantur. Ponitnr enim sequaliler. ^suppouaritur. Qiiocirca si affirmalio "ei
~
m 1NLIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIOPRIMA. 898
negalio enunlialionis speciessunl, rectum est quam- A sunt s1 in voce, eariim qua; sunt in anima passionum
libet earurri prius indiscreie proponere. Quemadmo- nnolaa, id est, ipsse, inquit, voces iniellectus qui sunt
dum autem , affirmatio et negalio species'enunlia- animse a passiones significant,'eorumque surit signifi-
-tionis sint, et hsec earum genus, secunda editione ccalivse; ergo ea quaesunt in voce significant illas, et
monstrandumest._ e
earuni sunl nolse qus sunt animse passiones. Animse
Sunt ergt ea qumsunt in voce, earuin qum sunl in "a autem passibnes intelleetus sunt. Igitur ea quaesunt
anima passionum;noim, et ea qum scribuntur, eorum ." in voce, intellectuum qui sunt in anima pas.iones,
qttmsunlin voce.Ac guemadmodumnec liltermemdem ," notse sunt eosque significant. Quoniam his, id est
omnibus,sicnecemdemvoces.Quorumautemhmprimo vocibus, v dmnis significalur intelligentia meniisque
notm, emdemomnibuspassiones animm sunt, et quo- cconceptio. At vero quod addidit: Et ea qusescribun-
rum hm similitudinesjres jam emdem.De his ilaque }lur, eorum quse sunt in voce, tanlumdem valet
diclumesl inhis qum dicla sunl de anima. Alleriusest quantum 1 si diceret: Notsesunt litterse qusescribun-
enim negoiii. l verborum et nominiim quse sunlin voce. Mon-
;tur
- Quoniam nomen et verbum in definilionibus siravit igitur voces intcllectuum esse significaiivas,
suis, , _s
significativapaulo post propositurus est, primum ex- et c lilteras vocum ; nunc de eorum natura pertractat,
plicat quoruin sint significativa qusecuriquesignifi- B dicens( : Et quemadinodumnec litlerse omnibus ese-
cant, id est,"qusedesignentipsum nomen et verbum. deni, ( sic nec esedem voces. Hoc ad monstrandum
:Tota autcm ratio scnsus hujusniodi est :. Tria sunt ^valet voces etlitieras pnsitione conslitui, nori nalura.
ex quibus ornnis collocuiio dispulaiioque perficitur, Etenim I diversse apud diversos sunt voces el liltersc,-
Tes, intellectus, voces. Ressunt quas animi ralione 'et quemadmodum litterse esedemapud omnes homi-
percipimus, inlellecluque discernimus. Intellectus nes ' non inveniuntur, ita quoquenec voces.Quare hsa
vero quibus res ipsas addiscimus. Yoces quibus id sectindum ! posilionem sunt, quod ipse relicuit velul
quod inlellectu capimus, signlficamus. Prseter hsec planum. Manifestumenim esi, quodper genies sin-
aulem tria esl aliud quiddam quod significat voces, gulas ! permutatur, hoc non natura conslitutum esse,
hse sunt litterae, harum enim scriplio vocura signifi- sed positione. Quod vero addidit: Quorumautem hsa
catio est. Cumrigilur hsecsint quatuor, res, inlelle-. primum notse"sunt, esedemomnibus passiones animsa
- cius,, vox littera; rem concipit intelleclusj intelle- sunt, et quorum hse similitudines, res etiam esedem.
ctum vero voces designant, ipsas vero voces litterse ad hoe pertinet, ut naturales esse res intelleclusque
significanl. Intellectus vero aniinse qusedampassio declaret. Idem riamque (ut dictura esl) intellectus
est.Nisi enim quamdam similitudinem rei quam quis passiones animsesunt, rerumvero similitudines.Ergo.
in.elligit in animsefatioiie patiatur, nullus est intel- Qi nuncquidem hoc dicit: Quorumhse, idest voces, da -
leclus. Cura enim video orbemvel quadratum, iigu- quibussupra dixerat, notse sunt, esedemsunt animsa
ram ejus menle concipio, et ejus mihi similitudoin , passiones, et ut nec litterse sunt esedem,-sic riec ese-
"aniinseratione formatur, patiturque anima rei intel- dem voces. Quorumergo hsevoces significativsesunt,
leclsesimiiitudinem, unde fit ul intellectus, et simi- id est passionumanimse,haesunt apud omnesesedem'
litudosit rei, et animse passio. Horum autem rursus isignificant autem voces) illa quse sunl intellectus:
quatuor,dusesunt naturales, dusesecundumhominum inlellectus igilur animse passio est, apud omnes ho*
posilionem.Yocesnamque et litterse secundumhomi- mines non diversa. Ergo naturalis apud omnes homU
•numpositioneui sunt. Inlellectus autem et res natu- nes est animi conceptioatque animsepassio. Quorum
raliter. Hoc illo approbatur, quod apud diversas sunt nolseea quse versantur in vocibus. Docetautem
gentes diversis vocibus uluntur et litteris. Ildcirco et res quarum sunt similitudinesintellectus et animsa
quoniara ipsi sibi voces, quibus uterentur, et lilteras passiones, esse.non posilione, sed naluraliler consti-
quibus scriberent, composuerunt. Iniellectus autem tutas. Idcirco quod hseres quarum simililudinessunt
el res nullus posuit, sed naluraliter sunt. Neque enim intellectus, qui intellectus animse passiones sunt,
quodapud Romanosest equus, apud barbaros cervus apud omnes eaedemsunt. Hoc est enim quod ait, Et .
est, sed apud diversas genles eadem rerum natura ___) ) quorum hse similitudines, scilicet animsepassiones,
est. Prselereanequequodnosin.elligimusesseequum, qusesunt similitudines rerum, res etiam ea.dem. Ac
canembarbari pmant. Sed eadem apud diversissimas si diceret : Quorum intellectus sunl simililudines.
. genles subslantiarum intellectuumque ratio est con- Qui intelleclus anirasepassionessunl, id est res apud
siituia. Quare duseharum sunt secundum bominum omnes csetlemsunt. Quod autem ita posuit: Quorum
positionem, id est voces el litterse, duse secundum autem hse primum notce,hoc senlit: de vocibusenim
naturam, res et intellectus.Nunc ergo hoc dicit, quo- dicit, quoniamquortim voces primum notsesunt, apud
niam voces quidem signifieant intellectum, ipsas omnes ea_demsunt animsepassiones.Voxenim etiam
etiam voceslitiersesignificant.Sunt aulem intelleclus intellectum rei significat, et ipsam rem. Ut cura dico
aniinsepassiones,et voces quidem el'litterse"naturales lapis, et intellecluin lapides et ipsuni lapidem, id est
- non sunt. Quemadmodumenim voxnon eadem apud ipsani substaniiam desigriat. Sed prius iiiielleclum,
omnes genles, iia nec litierse. Sed inlelleclus ct res secundo.vero loco rem significat. Ergo non omnia
easdem apud omnes quamlibet diversissimas gentes quaevbx significatpassibnes animsesunt, sed illa sola
invenies, Atque hoe est quod ail : Sunt ergo ea quse qua. prima; primo enim sigiiificaturintellectus, se-
PATROt. LXIV. 10
' '
199 AN. MANL. SET. BOETII . S00
eundo vero loco res.Sed intellectus passidnes anima?.A est verilas falsilasque, in qua prolatione vocis enun-
sunt; quorttm ergo primum nolse"sunt voces, esedem' tiationes possumus invenire. Quoties enim substan-
sunl apud omnes liominesanimse passiones. Esl alia tiam cum accidente conjuiigimusatque componimus,
quoque scriptura hoc modo se habens : Quorum au- vel intellecium intellectui copulamus, ut fieri propo-
tem hoe primum notae, hseomnibus passiones animse sitio possit in cogitatione, tunc fii idem in voce. Et
sunt, el quorum bse similitudines, res etiam ha_. est nunc affirmatio, ut : ilomo currit. Hominem
Quod si ita scriplum est, hoc dicere videtur : Osten- quippe cnrsumquecomposuit atque coiijunxii, et inde
dit enim quorum sint notae voces, et quorum sint _ affirmatio nata est verilatem conliiiens vel menda-
rursus animse passiones; tauquam si dicerel : Voces cium. Nunc vero negalio, si buic adverbium negati-
quod significant, et quorum nolse sunt, illse sunt vum non junxero, et subslaniiam ab accidente divi-
animse passiones, el rursus quorum similitudines sero alque disjunxero, ut est : Homo non currit, id
sunt hae quse sunt animse passiones, ho_sunt res; nbn quod est adverbium negativum, hominema cursu
tanquam rursus si diceret: Quorum siiut simililu- divisit alque disjunxit, factaque cst inde negatio rur-
dines ea quse in intelleclibus atque animse passioni- sus verilatem falsiiatemve significans. Rette igitur
'bus suut, ilise res sunt. Sed de his disputationes tra- - dielum estcirca composiiionein quod est affirmatio,
iiere iongius non vult. Ailenim-:Dehis quidemdicium „ , vel divisionemquod est negatio, veritatis faLiiatisque
est, in his quaesuntdicla de anima. Alterius est enim eonstare naturam.
negotit. Elenim aliud est principaiiter de intellectibus Nomina igitur ipsa et verbdconsimilia sunt, sint
animsc disputare, aliud tanlum sibi ad dispulationem composilionevel divisione inielleciui, ul homo, vel
sumere, quantum ad logieaepossit pertinereperitiam. album, qttando rionaddilur aliquid, nequeenim verum
Quare alterius negotii est principaliter de animte aut fttlsumesi. . .
' Nunc qtiid sit intellectus sine vero vel falso conli-
passionibus dispuiare.
Esl aulem, quemadmodumin animd, aliquolies qui- fiuata oratione prosequiiur. Ea enim, inquit, quse
dein intellectussine verovel falso, aliquolies aulem cui simplieia dicuniur, similia sunt simplicibus intelle-
jam necessceslhorumalterum inesse,sic etiamin voce. ctibus, qrii sirie ulla composilionevel divisione, animi
Circa compositionemenim et divisionem'est falsitas et~ pufo capiunlur intuilu. Cum enirii homo vel album,
veritas. ipsa quidein siniplicia sint_et significentaliquid, nihil
De enuntialione dicturus in qua veritas et falsitas tamen neque veruni neque falsum designant. Omne
invenitur, recte prius monstrare proponit, in qua enim simpiex nbmen vel verbnm a veriiate et falsi-
prolatione vocum borum alterum , id est aut verilas 'tatesecludltur. Atqueideo (quoriiamut diclum esl)
aut falsitas inveniri queat.- Sed omnis vox animi 1qusecurique sunt in vocibus, signifieanl aiiimie pas-
sensa significal, qiiare ex animi intelleciibus quid- siones, simpiices voces, et sine composilione vei di-
quid-eveneril vocibusindicatur. Ergo nunc hoc dicit: visione, similes sunt his intellectibus quos sine com-
Simililudo est,inquit, qusbdam inler se intelleciuunr positione el divisione simplex inieliigentia concipit,
atque voCum : quemadmodum enim suiil qusedam In his eiiim atque.iii hujusmodi nulla neque veriias,
simplicia quaoratione animi eoncipiuntur, et consti- neque Talsitas invenitur; riisi ehim aliquid addatur,
luuntur inteUigcniia mentis, ili quibus neque yeritas ut id quod sirhplex inlelligis, vel per se constifuas
•ulla, neque falsitas invenitur, ila quoque in vocibus esse, vel ei aliquid secundum esse conjungas, in his
est. Simplex enini inlellectus, ut, vcrbi gralia, hemi- verilas et falsitas non erit. Cum enim siinpliciter dico
nis vel equi, neque falsitalem ullam retinet neqiie homo, si non aliquid addidero, ut vefhunr Est, et
veritalem; cum enim inlelligo simpliciler hohiinem fiat hujusmndi conipositio: Homo est, vel hujusmodi
et subslanliamipsam,nihilveri vel falsiin cogitatione aliquid, ut: Homo vivit, quod idem yalel, tahquam
retinco; Quod si cursum rursus aninii cbgitatione si dicam : Homo vivens est; ergO nlsi aliquid Imjus-
perspexero, cogitatio ipsa, quoniamsimplicis rei lenet modi iuerit adjunctum, quod iniellectam rem vel per
ijiluitumi veritate et falsitate seclusa est.Sed quando se esse constituat, ut: Homo est, cum dico, per sa
cursum et hominem junxero, et cx his aliquid intel- hominem esse designavi; vel juncto aceidente tala
'
ligeniia mea fecero, id quoque si voce proferam, hti- D aliquid apponatur, quod Idem ei quod est esse sigrii-
jusmodi erit: Homo currit. Tunc ex hac subslanlise ficet, ut est : Homo vivit. Yila enim homini jiincia
et accidentis compositione el conjunciione lnrjusmodl est, et vivit idem signifieat quod vivens est, -iiiiila
intelleclus fit_ in quo vel falsitas possit esse vel ve- •yerilas nec falsitas valet intelligi. Hoc autem conve-
rilas. Ergoquemadrnodum in intellectu sunl qusedarri nienlissimo monstrat exeraplo.
aliquoiiessimplic.a vero falsoquecarenlia, aliquoties Signum aulem hujus est, elenimhircocereussignificdl
satem cum jam nece=se est aut veriiaiem inesse in- quidemaliquid, sed quod nondttmveruhibel falsum, si
telleclui aul falsilatem, sic est eliam in voce. Nam si non esse, vel noh esse, dddalur, vel siinpliciter, velse-
simplicera intellectum vero falsoque carenlem VOJE tundum tempus.
praeferat,~~ipsaquoque vox a veritate elfalsiiate re- Magnam vim habet exempli hujus subtilitas. Nori
linquiiur. Quod si hujusmodi proferat intelleeuinii enim sola illa nomina vel verba falsilate ac mcndacib
qui in se verum.fnlsumveconlineatj ipsa quoque veri . separata sunt, qusecunquesimplicia sunt, sed etiairi
faisique retinet siguificalionem.Docuitautem per hoc illa quascunquesunl composila, si sint dicla simpii*-
quod ait: Circa compositionem cnim et divisionem ciler. Hircocervtisenim compositumnomen est, _ij.hl
SOi IN LIBRtJMDE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA S0_i
ficans hirciim et cervum. Sed nisi ei aut esse aut nori Ai_naluraliter essent, quemadmodumea qus_dulcia sunt
esse addatur, ut dicamus hircocervus est, vel hirco- apud Romanbs, non eadem sunt apud Scyihas amara,
cervus no.n est, nullus inde veri .falsive intellectus nec acida, sed apud ipsos quoque dulcia, et apud
poterit provenire. Ipsum enim quanquam sit com- omnes genles sunt eodem modo. Ita. quoqne omnia
positum, tamen simpliciier dictum, veritaii vel-fal- , nomina si naturaliter essent, eisdem omnes homines
«itnti proximum non.est. Si quis enim dicat tanlum utereniur. Quare quoniam nomina naturaliier nqn
nec naturaliter significant, secuiidum placiluin
"hircoeervus, nihil enuntiat. Quod si nihil enunliat surit,
pra.'lerverit,-iemf-iIsitaieinque,quoddamcompositum sunt, scilicet ponentium aique auctorum, et a quibus
designans nomen audiior intelligit. Quod vefo ail vel nomina ipsa rebus impressa sunt. Est ergo nomen
,' simplicilef vel secuhdum leriipus, ad boc valet; ne vox significativasecundum placitum.Seeundum pla-
BJUarerhustunc fierisolum de nomine enuntiationem. citum1 auiem posiiionemque significantium vocum,
Cum ei prasens lempus adjicitur, iit cum dicimiis :. aiiae ten_pus secum ad significationem trabunt, aliaa
_Hifcocervusest,.veI hircocervus non cst, in hisjam prseter tempus prsedicanlur. Tempus secum trahunt,
yerilas est aut falsitas. Sed non solum si prsesens utest curro ellego, vei cucurri el legi, el qusecun-
"tempusdesignet proposilio, sed eliam si pra.teriium, que sunl verba. Omne enim verhumcum tempore est.
hl si quis dical : Hircoceryus fuit; vel futurum, ut si BJ Noriiina verp/sine tempore sunt. Cum enim dico.:
quis "dicat : Hircbcervus erii, enuntiationem facit. Socrates, yei Plato, vel albedo, vel aliquid hiijus-
[Ergd liocest quod.aii yel simpliciler vel secundum modi, temporibus carent. Nonien ergo vox estsigni-
. ieiiipus, liujusmodi enim simpliciier. facta enuntiatio ficntiva secundumplacilum sine tempore, Vocum
/secunduni prsesehs.esi. Etenim.quod praesens dici- significativaruni seciindum placitum sine tempore,
"oius, iempusrio.riest, sed'confiniumtemporum.-Tem- alise sunt quarumpartes aliquid extra significant,alisa
piis huiem est auifutururn atit pfo_ieriium; ergo non quarum partes extra nihil designanl. Haec namque.
'
potest in eo quod est.hirco.cervus.veritas autfalsitas vox, quse est, Socrates cumPlatone aliisque discipu-
'irireniri, nisi ei aiit es.se aut ribn esseaddaiur, vel lis, "quseest oratio, et significativa'est, et secundum
praisens signifieans,quqd esi simpliciier, vel tempus placiium. Pafles natmjiie.ipsius quae surit nomina,
Iqubd est praeierhum aut.liiiurum. Si quis enim sic secundum placitum sunt, et sine tempbre. Nulla nara-
dicat": Hircocervus est, simpiibiter dixit, id est seque in ea rie imaginaiio quidem lemporis invenilur,
cundum prscsens. Si quis aulem, Hircocervus erit. sed liabet hoc quod paries ejus extra significant.
vei fuit, secundum tempus, iiiturum scilieei et Tola narnque qraiio est, Socrates cum Platone aliis-
si a tota ora-
' pfaeleritum. Hsec igitur quse erant uliiia pradocutus, i quediscipuiis; sed.ejiis pars Socrates,
ad dsfiiiilionenihbininis, dispiitaiionis cursu accediL.jQ tione disjuhcta sit, sighificat aiiqiiid. Nominis autem
parsnihil exlra sigriificat; ipsius eiiim nominls qiiod
_; . . DE NOMINE.
* Ndmenigilur est voxsignificalivasecundumplaciluin est Socraies, qiiod disjurictum a tola connexiona
- significat, part^s nihil exfra designarii. Neque enim
sine tempore,cujusnulla pars esl significativa,separatd. ~So,
neque cra, neque tes, aliqiiidprseler tbtuth noniei.
~'- Omnis diffinitio genere ei differentiis p.rficilur. exira designant. Quare rectissime diffitiitioconslituia
-fSumpsitergo ad diffinitioniemvocem esse nominis ;fest: Nomen-essevoceni sectindum"plaeilum designa«
_\genus. Cseierayero quse exseeutus est, pro differetV- tivam sine tempofe, cujiis partes niliii exlfa slghifn
-tiis aggregavit. Est aulem hujus termini talis expo- caat. Iloc atitem pfoposiiis docet eieriiplis. .
tsilio : Nomen est, inquit, vox. Sed vocumiaiisesui.t
. quse-significani,aliae quae nihil significant. Nonich .. 1Hnontineenim quodeslequiferus,feruspefse nihilsu
-'aulem signifieat id cujus nbmen est. Noinen igitur 'gj.ij._a., quemadmodumin oralionequmest equusferusi
-est vox signiflcativa. YOcuni significalivarum alise -- Si enim sit oralib quse dicat equus"ferus; duas res
-sunt naturaliter, alisenon naturaliter. Naturaliier est isignificat'; equum et fernin. Uitumque enim est,-
-vox significativajurea qusedolores naturaliter mon- -unum -i substantia, alterum quale. Qoi vero dicij
siTat aul gaudia. Non naturaliter vero siguificaiivse- iequiferus, unura nOraenest, et ei unum quod signi-
• Vocessunt, quas"securidum **' i subjeclum est;qubeirca urium quoquOpermistio
posiiionem esse 'dicimus- ficat
Secundum positionem vero surit, quas sibiipsi homi- . 1isla significat;quod si unum significat lola permistio,
iies posueruni, ut eum dixitraliquis: Primus qui rebus pars ] inde separata nihil extra dcsignat. Ih toto enim
riomina condidil, hsec substantia dicamr aurum, bic noinine 1 quod est equiferus, consignificatquideiriferus,
iapis, hsec aqua, et alia similia. Tales igitur voces per j se vero riihil significal; quod si pef se id quod
securtdum pbsitioiiem sunt. Et ita secundum posi- dicimusferusi aliquidsignificare; arbitrerOuf;no'rijarii
itionem,. quemadmoduni ipsis hominibus placuit, a ieril pirs nominis, sed ipsuin ferit integrum ridrhen,
,. ^quibusriomina illa fbrmata sunt. Hnjusmodi ergo ct < habebil partes fe et rus. Quocircal,quoniani hoirii-
a voces
qusesecundum positionem sunl, secundum po- • nibus i uhurii subjectuni est, et unum sigriific5liblum
faentium placitum sunt. Sed noriien non riaturaliler T nbmen, vel si sil sequivocum. vel si hon sit: canig
tignifieat. Apud diversts enim gentes, diversa sunt eiiim < cum sit scquivocum,semel tolum latrabilem>
noniina; Quseaiitem apud diversos diversa suni, ea secundo £ totum coelesiem, et rursus totum marinuni
nbn sunt iiaturalitef', sed secundum placitum eorura ssignificat, quare quoniam quodlibet nomen unum
ûi positerunt, positionemque poneulium. Alioqui si saliquid signiftcat totum, pars ejus separata, et velut
505 AN. MANL. SEV. BOETH 304
a tota conipdsitione se jtincta, in qua unum aliqtiid A. qui multi illilterati soni significant, ut sibilus aliquid
consignificabat, niliif extra significat. Dat autera ' interdum significat. Ferarum quoque mulorumqne
vdifferenlias'simplicium nominum et composiiorum. animaliumvocesi interdum aliqua significatione prse-
Al vero non quemadmodumin simplicibus nomi- ditas ' i esse perspicimus. Qusedam enim vox canum
; nibus, sic se habet eiiani iii composilis. In illis enim iram i significat, hinniius quoque equorum ssepe alte-
'
nullo modo pars signiftcaliva est, in hisaulem vull rius equi consueiudinem quaerit. Sed haecnaturaliter
' '<
quidem, sed riihil significalseparala, ut in eo quod significant, alqueideo nomina sunl;quod igilur natu-
esl, equiferus, ferus. raliiersignificatj.nomen non est. Atque hsec hactenus.
Simplicia, inquit, nominis parles, quoniam non Nunc ] quemadmoduui facla * sit delinitio videamus.
' constant ex aliis
partibus, ne imaginalione quidem iQuod dixil nomen esse vocem , traxit a genere de-
'
significationis aliquid produnt, ut in eo nomine quod finitionem. Quod significativam esse consequenter
est homo, neque ho, neque HIO,quidquam siguifi- iapposuit, nomen ah non significantibus vocibus se-
cant, neque significare putanlur, idcirco quoniam paravit.-Quod secundura placitum, a naturaliter si-
•simplex nomen est. In his vero quse composiia sunt, gnificantibus vocibus naiura nominis divisa est. Quod
qunniamex duobus significativis in unam signifi- sine ; tempore, ad verborum discrepantiam_ respicit.
•eantiara redigunlur, vult quidem significare aliquid g Quod ejus nullam partem extra significare- propo-
pars, sed nihil-separala designat. In eo enira quod situm est, idcirco dictum esl ut nomen ab oratio-
esi equiferus, dat quidem imaginalionem aliquam nibus dislare videretur. Hactenus quidem de lota
significalionis, et putatur significare ferus. Hoc est nominis defmiiione tractatum est, et quibus diffe-
enim quod dicit: vult quidem, sed nihil exlra sepa- rentiis ab aliis vocibus distare possit nomen expli-'
'
ratumque significat. Si enim hoc ipsum ferus ut pars citum est. Nunc autem qu.e videntur in definitionem
nominis dicalur, dimidium nomen dicitur ejus quod nominis incurrere, an nomina sint, diiigeniius
est equiferus, dimidium autein nomen nihil desi- iquserit. -*
gnat. Ergo id quod dicimus ferus, cum alia parle JVonhomo vero ndn esi nomen. At vero nec posiium
nominis quse' est equi unum consignificat, id est est nomen quo illud oporteat appellare. Nam neque
-equiferus, separatum etiara nihil extra designat. oraiio. neque negatio est, sed sit nomen infinitum,
Quod si rursus ipsura nomen extrinsecus, non in al- quoniam similiterin ' quolibelest, et quod est, et quod.
-tefius nominis parle ponalur, per se sibi signifieat non esi. -
Velutnbmen. Ergo non est similis in simplicibus Nunc disserit qualia esse arbitrari oporlet, quaa
nominibus compositisque parlium consignificatio. cum sub delinitione nominis quidem cadani,.inlegra
Sed simplicium quidem nominum parles nec ipsae tamen nomina non esse Videantur. Unde fit ut his
significant, nec significare putaniur. Compositorura - diligentissime distribulis, Inlegerrima nominis defi-
verb volunl quidem partes aliquid significare, et nitio concludatur. Hoc enim quod dicimus non
danl sigriificationis imaginationera, et slgnificare homo quid sit, arabigiiur. Oratio enim non est. Orii-
aliquid putantur, sed nullius separalira relinent si- ,nis enim oralio verbis nominibusque conjungitur.
gnificationem. Hoc autem quod dicimus noii horiio, duabus quidem
Secundum placilum vero. Quoniamnaluraliter no~ partibus constat, sed unum in se retinet nomen,
men nullum est, sed quando fit nota. verbumvero non habet. Negativa enim particula,
Tunc eninrsignificat nomen secundum placitum, quse est non, neque nomen est rieque verbum. Rur-
quandofit nota alicujus rei, id est quando signifi- sus negatio non est. Qmnis enim negatio verum fal-
cal aliquafn rem, ul scindapsus; Quandiu enim huic sunive significat. Non homo vero quod dicimns,.
voci nitiil subjectum esl, scindapsus nomeu non est. neque verum est netjue falsum. Nisi eiiira (ut supra
Nam nominis est significare suhjectuih, scindapsus ait) aliquid quod sit proximum ad id quod esi esse
ntitem subjectum non significat. Non <gitur iiomen addatur, nulla verilaiis aut. falsitatis ratio in qua-
est. Ac rursus est hiijus.constituere subjecium, no- libet oralionis partium composilione perficilur. At
minis autem significare stibjeclum e.^t. Non enim vero non homo nomen non est. Omne enim nomen
iiomen aliquid diceretur, nisi a subjecti significa- iinatn rem significat definilam, ut cum dicimus
tione hoc traherel, prsecipue cum nomen dicatur Iiomo, substanilam significat nec quamlibet, sed ra-
quasi notaraen. Itaque cum. scindapsus subjecium lionalein alque morlalem. Eodem modo et castera
Mgnificat;nomen' esl. Constat igitur nomen esse se- nomina. Qui vero dicit non homo, hominem quidem
cuudum ^placittim,' sed tunc quando fit nola, id est lollit. Quid auiem illa significatione velit ostendere,
quando aliquod subjeclum significat. non definit, polest enim quod. homo non est, et
Nam designantet illillerati soni, ut (erarum, quo* fsqtius esse, etcanis, el lapis, et csetera. quascunque
rum nitltus-est nomen. homo non fuerint. Quare quoniam id quqd dcfinite
Dixerat superius in diffinitione, nomen esse se- significare polest, aufert in eo negativa particula,
cundunr placitum, non natura. Hoc aulem nunc di- quid vero significare debeal, definite non dicit, .sed
ligentius monstrat dicens nihil esse nominum natu- multa alque infiiiila unusquisque audilor intelligit.
raliter. Alque ideo non illi shfficit ad diffinitionem Dicalur, iuquit, nomen infinilum. Hoc enim quocj
quod est significatiya vox, nisi illud quoque adderet dicimus non homn, tam mulia significat quam niulta
Sjuotlsecumlum placitum vox significativa est. Alio- sunt quse a defiuitione hominis disjungutitur. Sed
303 IN LIBRUM DE INTERPREYATIONEEDiTIO PRIMA. 50G"
boc Arislbteles vocabulum, cum infinitum nomen A -enuntiaiionemi facit,'aut negativam^ tit Socrates est,
vbcarei, primus invenit. Apud aniiquiores enim ista 'velSocrales non est. Bicenim quoniam veritas auf
qiiidem erat dubitalio, sed liuic differentise qua dif- falsitas
1 incidit, enuntialionem esse necesse est; in
fertnomendefiniturii abhujtismodinominequod cum casibus < vero quamvis addas est, aut non est, nulla"
negatione proponilur, impressum vocabulum non ihde i affirmatio neque negalio fit. Neque eriim in hos
erat, quod ipse testatur dicens : At vero nec po-. ulla i veritas aut falsitas cadit. Si quis enim dicat, •
silum estnomeri ijuo illud oporteat appellari. !Socralis est, Socratis non est, vel Catonis. est, Ca-
Nullus eriim posuit vocabulum quo opofleat appellari tonis non est, quid sitvel non sit nou apponens, cuin
id quod dicimus, non honio; sed Aristoteles perspi-- isimpiici casu.est, aut non est, jungens,'ii_iperfectam'
caciterinfinitum nomen hujusmodi praedicamentum ' faciet j oraiionem a falsitate ac vcriiate disjunctam.'
censuil appellari. ' iQuare nulla enunliatioest.Ergodiffert ribmena.casu,
.' Catonis autem vel Caloni, et qumcunque talia sunl, quod nomen quidem cimi est, aul non est junctum,'
non sttnl nomina, sed casus nominis. ' vel verum vel falsum facit.Casus
vero neque verum'
'
Omnis, inquil, casus alterius casus est. Itaque fit dicit neque meniitur. Etenim nulloalioaddito trunca
ut quicunque casus sit alterius inflexio' videajur.' est atque imperfecla sentcniia; sed quorsum isiuc ?
Ergo quod dicimus hujus Calonis, vel huic Catoni.B nldefiiiiiio scilicet nominis iniegerrima compleretnr.
Velaliabujusmodi, casus nominuin sunt. Undefilulhi". Elenim 1 jam nunc definitio nominis hoc modo est:
casus inflexiones quoque fiicantur, sed omnisin-' !
Nomen est vox significaliva, secundum placilurii,'
flexioalicujus inflexio est. Quod autem infkailur-, i
sine tempore,cujiis nulla pars signilicativa esl separa-.
ab eo quod ipsa inflexio fit prius est, quare cum id ita, definiium aliquid significans, cum est aut non es.
quod dicimus Caio nomen sit, et sit primum, distat . junctafaciensenunliaiionem.
j Seddenominehactenus,
»b inflexionibus suis. Inflexioaulem nominativi ge- -1Nunc verbum diligentissima definitione determinat,
nitivus est, et cseieri. Nullus enim dixerit recte DE VERBO.
nominativum casum esse. Si eriim id quod dicimus Verbum autemest, quod consignificattempus, cuju*
Cato alicujus r.astis sit, cujus cnsus esse possit,' ,pars nihil exlra significat, el esl semper eorum qum
oporlet ostendi, sed ante id quod dicimus Cato, nul- " de , altero prmdicantur, nola.
lus prsedieatur casus : igiluf quouiam Caio nomei_ Yerbum disiat a nomine in boc solo quod nomen
riullius inflexionis est, nec omnino casus est. Cscteri sine , tempore esl, ut siipra jam dictum est, verbnm.
autem casus qui dicuntur nominaiivi inflexione for- vim temporis in significalionibus tfahil, et essel
qui-
mantur, Catonis, el' Catoni, et Catonem ; quare si".." dem plena' delinitio verbi, si alia in eo oinnia qu^
distant ea quse ab inflexiorie nascuntur ab his quse C in nomine posita sunl ponerenlur, hoc solo discre*
inflectuntur, distant quoque hi.qui.omnes castts, qui pante quod verbum consignificat tempus,
esselqua
sunl Catonis, Catoni, Catonem, ah eo qtiod estCato, definiiio ita : Verbum est vox significativa secundum
id esl a nomine principali: sed hic Calo nomen estt
placitum, cujus nulla pars extra significativa est; sed
casus igitur noiriina non sunt. Aliud enim est ipse
qubniam sunt illa nomini verboque communia, pro-
casus, aliud cujus est casus. Qubcirca si norainis priumautem verbi est consignificare lempus; a pro-
bsec omnia casus sunt, bsecnomina non sunt. Atque
prietate definiti,scilicetverbi,qua adiffinitionenomi-
ideo prudenter veteres omnes casus genitivum, da-
nissegiegatur, verbtim voluit diffinire.Diligeuter au-
tivum, aceusativuro, vocativum, ablativum, suis di- temait, consignificat.
Namsignificatnominatempus,
versisque nominibus vocaverunt; Primum vero alias rit dies, ut aniius, hsec enim temporum nomina sunt.
rectum, quasi a nullo inflexum, alias nohiinis ipsius Verbum aulem proprie consignificat lempus,
vocabulb nomiuativum dixerunt: Quare nunc hoc prin-
cipa'iter enim aut passioiiem designat, ut aclum, ut
Aristoteles exsequitur, qui easus nominum videanttir cum dico, accuso vel arcusor. Sed cum
ipsa acius
rion esse nomina, sed tauium nominum inflexiones, passionisqne significatione, vim
' ' quoijue secum tem-
id est casus.
1. Ralio autem poris trahil, ut ille nclus atil passio prseier prassens,
ejusinaliisquidemeademesl, seddiffert. ~& >aut fulurum, aut
prseieriium, aiuquod inter hsec est,
Quoniam cum est, vel fuit, vel eril, adjunclum, neque esse noii possit. El est semper eoniin quae de allero
verum neque falsum esl; nomen vero semper, ut Ca- praedicanlur nota. Sensus hujusmodi est: Omne, in- -
tonis est, vel non esl, nondum enim alifjuid rerum - quit, verbum significat aliquod accidens, quod acci-
dicil aut falsum. ,. dens semper de allero prsedicatur. Nam si 'omne
Ratio,- inquit, id est definitio nominis et casus no- verbutn aul aciionem aut passionem designat,-nctio
minis, eadera est, nam sicut nomen vox signiflcativa vero er passio in accidentibtis numerantur, omne
est secundura placitum sine tempore, ut ejus pars verbum vim significat accidentis; sed accideits sem-
nulla extra significet, sic elinm casus. Nam vox est per de eo prsedicatur quod sibi subjeclum esi, ut al-
etsecundum placitum designativa, etcujus separatse bum de corpore, et durum de fefro. Qnare omnia
paftes nihil extra designant., Ergoeadem diffinitio verba ejusmodi aliqua designa.nt, quse semper de .
ratioque nominis es.t et casus nominis, sed his una altero prsedicantur, quod perhpc scilicet dixit, qviod
addilur differentia, quod omne nomen cumeo quod ait verbum notam-esse, id est significationem eorunt
dicitur est, aut no Rest conjuncfuni, aut affifmativam qusede altero prsedicantur, quod ideni valel tanquam
S07 AN. MANL.SEV. BOEJH _ . 508
si diceret: Verbumsemperaccidentia significat, quo- A. ppierant,
J et verba non esse, a verbi ralione et.pro-,
rum hsecnalura est ut seniper de allero prsedi- prielale j disjungit.
centur; cujus enim quselibet res nota est, hanc ipsa JVon currit vcro, el non laborat, verbununendico.
quae no.a est, 4«signat. <
Consignificatetenim lempus, ct semper de aliquo esl.
Dico vero quoniam censignificatlempus, ut cursus JBiffcrenlim autem huic nomen non est posiium, sed
'
quidetnnomen est, cwrit gutem verbum, consignifical fit infinitum verbunt.
enimnunc e*se. Sictil in nomine fecii, i(a quoque in verbo ad inte .
, Supra in nominis diffmitione proposuit nomen sgram definiiionem verbi proprietatemque contendit
esse sinp tempore, quod nune quoque hoc mopstrat Ait j enim, non currit, non esse verbum. Et idcirco
exemplo, et diligenlissimo qnidem. Nam id.em prse- < quod verbum omne fiuitura aliquid designat. Non
dicamentum ad nomen relatum sine lemporis consi- currit < autem quemadmoduminfinilumsii, paulopost
'gnificatione inpnslralur, -ad yerbqm vero, videtur demonslrabitur
< quod neqtte oratio est. In boc enim
esse cuin tempore. Cursus enim simplicitcr diclus < quod dirititr non currit, neque duo verba sunt, ne-
utnomen et ut fes propria, sine tempore cst, si < que duo nomina, nequc nomen el veibiim, qnse sola
vero in actionem, qusa yerbi seinper est, inducartir, possunt
_ jungere orationem. At vero negatio non est,,
mox proprietatem yerbi ac temporis in se suseipit Bt etenim< tota imperfecla senlentia est, sed neque huic,
Bignificaliqnem.Currit enim verbum est, et significat iinqnit, aniiquiores posuere vOeabiilum. Hsec enim
actionem, ej cum eadem tempus oslendit, monstrat differeniia
< quse estnon currit, el non labqrat, qnae a
enim nunc esse, id esl prasens lempns. Consignir - 'verbo puro et simplici distnt, nullo apnd antiquiores
ficat autem idcirco diclum pst, quoniamquod dici- 'vocabhlo nunciipata est. Differeniiam auiem vocavi!
mus ciirril.pciuniqiiidemquemdanisignifirai, cumeo id i quod dicitur non currit, et non laborat, ab eo
vero actu in Ipsa_sigpificatione verhi prsesenslempus iquod est ctirrii et L.bofat. Sed quoriiam liis ntillum
inducitur, alqtie ideo diligenter ait consignificat. Et < esi nonien ab anliquis iniposilum, Arisloieles nomen
est baee verborum subtilitas in Arislotele mirabilis. iipse constituiidicens: Sit %'eibuminlinitum- Alioqui
»El esl semper eorum qumde altero dicnnltir nota, 'maximam dubilaiionem fnrit bujus pra.dieamenii
ut eorumqum de sttbjectovel in subjectosunt. 'similitudo, quod ipsum quidem praedicamentiini vox
Seraper, inquit, verbum ea significat quse de al- est < designativa secundum placitum, et de altero prae-
tero prKdiceniur. Quse sint antem liscc quanquam < dicatur, et consignificat lempus, idem scilicet quod
brevissima, ipse tamen ostendit.Est autem eonsue- 'vcrbum quod est currit. Scd hoc solo differre per-
tudo Aristolelis ea quse accidcntia sunt, in snbjecto 'spicitur, quodilludfinilum verbumesl, bocinfiuitum.
esse dicere. Nec non etiam cadem ipsa accidentia de CI iCur autem hoc infinitum est, conlinua ratione per-
subjecto prsedicari, idcirco quod omnia qusecunque 'sequittir.
aecidentia spnt, vel denonunative, vpl quqlibet alio Quoniam simililer in quolibetest, et- qv.od esl, el
iiiodq et de subjeclo praadicantur, et in subjectq 'quod non est.
sunt. Nunc ergo hpc djcit, tale quiddam siguificat . Infinitum, inquit, verbum esf, quoniam curo deal-.
verbura, quod seniper accidens sit, quod acci- tero \ semper praedicetur (non currit enim de altero
dens velin subjecto semper, vel de. subjectq idicitnr), lamen sequevelde stibsistentere, vel de non
prsedicaltir, Est alia quoque expositip hocmodb, subsistente praedicari potest, ut in eo quod est, homo
de_subjectodicitur genus seniper ad species. Ergo non i currit, bomo res est subsisteiis. Ergo dicilurid,"
eorum quse sunt accidentia, alia sunt individua, < quod est non currit, de homine, id est de re sub-
'•
alia generalia, et illa quideni qu* sunt individua, in sisienie.Rursus dicinms,"chimsera non currit, chi-
subjeclo tantum sunt, ut quodlibet partieulari cor- niserai vero non est, nec omnino subsisiit. Et potesj
pori accidens, alia verq sunt generalia accidentia, de < ea vere dici, quod omnino non ctirrit. Ergo id
iqusede aliis accideniibus prsedicantur, ut de subjec- <qupd est, non curfit, et de ea re quae subsistit aiqtie,
lis, ut est color, namque pr_edicatur de albedine et < esl in reims dicilur, et-de ea quaeneqne est, neque
nigredine et caateris. Ergp nnpc omne, inquil, ver- Pt1esse poterii, praedicatur; jquare infinitnra dicilur
bum quiddam quod de altero prsedicalur, significat. ^verbuin. Nec solum hoc, sed illud etiam, quod fctii
Sed hoc buiusmodierat, quod aul particuiare sit, et dicit
< currii, rem quam quisque faciat, definiie signi-
insubjcclountum.ulest, currit.Cursusenim denullo ficat. i Cum"vero dicit, noncurrit, ipsum quidem cur-
alio pra?dicatur subjec(o, nisi tantum in subjecto est, sum
i videiurauferre, sed utrum .edeat, an jaceai, an
aut generale erit illud accidens et universale, ut de iambulet, an aliquid aliud faciat non relinquii. Quate
alio rursus aceidente pra_dicetur ul de subjecto, ut < quoniam et ea qusesunt, et ea qusenon sunl, infii.iia
si dicain niovetur. Hoc enim qiipd dicimus movetur, fsunt, et de his omnibus prsedicalur, quoniamque id
<le subjecto eursu pricdicatur, qui currit enim mo- < quod tollit finitum est,-quod vero ponit infinitum,
vetur. Significat igitur verbum aut particulare aeci- propler
j boc, verbum vocabitur infinitum.
flens, quod est tanttim in subjecto, aut universale, Similiter aulem currel et currebal verbuni non esi,
guod de alio aceidente velut de subjecto pra_dieatur. seds casus verbi. Differl awemaverbo quod hocquidem
Hactenus definitionem verbi distribuit. Nunc vero cconsignificatprmsenstempus, illa veroqumcirca sunt.
sicut fepit in nomine, ea p,use in verbum incidere Utin nominefecit cum casus a nominibusdis.inxit.
309 IN LIBRTJMDE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. . Z{0
ita quoque casus verborum nunc a yerborum ratione A i|ise Aristoteles ponit. Cura enim simplex dicimus"
disjungit. Curret enirri quod futurum est, vel curre-; nomen, auditoris inchoal intelleclus cum nostra pro-
bat qnod praeleriti retinet parlem, vel cucurrit qubd latione, et dum proferimus, dicentis sequitur vocem,-
est integrum perfeclumque pra.terilum,, non sunt et tunc quiescil, cum illud nomen fuerit expletum.
verba, sed verborum casus, prsesens enihi ant futu- Cum enim dico, Hippocentaurus, ingredilur a prima
rumexspeclat, aut prselerilum relinquit. Alqueideo syllaba audientis intellectus, et usque ad finem to-
futurum tempus ad praesens tendit, praeleritum a, tius nominis non quiescit. Ubi -vero extremam au-
prsesenti Inchoat. Unde fit ut principaliter contineat dierit syllaham, mox quid dictum sitauditor intelli-
verbum id qtiod est prsesens,.ul sit 'verbum inlegrum git, el ad ejus iiilelligentiam conquiescit. Sic ergo et
quod prsesens dcsighal. Hsec autem qusopraeterprae- in verbo, cum dicimus currere, inlellectus quidem
seris in aliqna significaiibne sunt, non sunt verba, audientis per ejus syllabas qure sunt, cur, et re, et -
. sed verborum easus. Hic.quoqtiesicut in nomine fecit, rursus re, vadit; sed ubi extremam audierit sylla-
verbbrum ei casuum differentiam prodit. Ait eniin :> bam, mox totius verbi capiens significationem intel-
Omne verbum praesenssignificattempus.- Casus ver- . lectus quiescit. Ergo verbufn per se dictnm nomini
borum illud tempus significat, quod cirea ipsum praa- simile est, et est quodammodo nomen. Sicnt enim
sens esi, idque- coniplectitur. Complecluntur auiem ___); in nomine is qui dicit, inteliectum audienlis ultimaa
id qupd est prsesens, -circa quod ipsuin sunt, futu- _syllabseprolatione, etlotius nominis perfeclione cbn-.
rum etprseterilum tempus; hiter ntraque enim tera-. _slituil, et is qui audit quiespii, et.ultra ejus intelli-
.pora praesens localur. Quidquid ergo vel fulurum ,gentia non progreditur, ita quoque et verbum, si
tempus, vel prseteritum significat, quae(empora prse- per j se dicalur, audieniis constituit intellectum , quod
sens complectuntur et circa sunt, non verba, sed ,si cum alio conjungatur, nond.umtota intelligentia
verbbrum casus-dicuntur. Esl ergo integra definiiiq ,constituiiur audientis. Ut cum dico, Socrates ambu-
verbi. Yerbura est vox sigtiificativa secundum plaei- '- ]lat, in solo ambulai, quod est yerbum, non consislit
tum ciim tempore, cujus nulla pars exlra significa- perfecta
] sententia, nisi in tp_o, quod est Socrates
tiva est separala, defitiitum aliquid significans, p"rae- ambulat.
_ Rurstis ciim dico, ambulare, movcri est,
sentis, significalionem tenens. Quoniam vero pars non inunpquoque horum verbo sententia consiituia
Verbi nihil exlradesignet, ex eo manifesium est quod est, sed in toia oratione eonquiescii audiior. ldcirco
ne nominis quidem pars quidquam exlra significat. quoniam si verbu.m de verbo altero suhjecio praedi-
Ipsa itaque secundumse dicia verba, nomina sunt, • cetur, utriusque verbi signiflcationemjungit.audilor,
- et significanl aliqnid. Comtituit enimqui dicit intelle- et non per.se verbum ipsum considerat quod dicilur,
--
cluiti, et qtti audit quiescit. Q sed ad alterum refert, ut ambplare moveri est, anir
Sublilissimum qtiidem ingrediluf sensuni, sed est - btilationem ad motum, vel Socraies ambujat, ambiw
hujusmodi: Omne, inquit, verbum per se et sine alte- lalionemadSocratem. Tunc ergofitintegfum verbum,
rius "conjunetione prolatum, nominis quodammodo cum referlurad alterum. Atsi simpliciter prsedicetur,
speciem tenet, et vere nomen est. Cum enim dico, yerbum nomen est, idcircpqupd siaut nomen dictum,
Homo currit, turic id quod dixi currit, ad hominem ila quoque verbum audientis constiluit inlelleclum.
referens integruin feciverbum, quoniam sine dilbio Sed si est, vel, non est, nondum significdt, neque
enim est essevel non csse. _ '
sempe^ de altero prsedicatur.Sin veroper se dixero signum rei,
curfit, suum quiddam quodammodo facio ipsum cur- Sed quanquam nomen sit, inquit, verhum, et ali-
rit, cum nullo alio jungens, et fit ihihi nomen. Unde quid definite significet per se dictura, solum lamen
Grseci quoque his per se diciis verbis, aliqnoiies ad- nonfaciet enuhtiationepi, nequeverum aliquid lal-
dunl articularia praepositiva, ut est TO-rpiyjii), TOO sumve conslituei; lioc est enim quod ait: Sedsi est,
nonduni significal. Ad affirmationenire-
Tpiyja. Si.quis,enim dieat, velocius esl id quod est .velrion esl,
- currere eo quod estambulare, in illo nomiiiativura ferens quod dixit, sedsiest; ad negatiohem, quod ait,
junxit articulum, dicens, id quod est currere; in illo vel nonest. Nihil enim horum significat verbi per sa
vero ablativum, dicens, eo qubd esl ambulare. Velut j)' prsedicta prolatio. Cum enira dicq, curril, hoc ipsum
si quis in nomine dicat, id quod est scamnum levius currit significat quidem aliquid, sed si est aut non
est eo quod est oslium, hoc quod diximus, id quod est nondum significal. Neque enim esse signum est
est scaranum, ad iitsum scamrium arliculare prsepo- rei, aul non esse. Quod lantum valet, tanquam si
sitivum junximus, lariquam si diceremus, boc scam- dicam , id quod dico currit, non significat e^se ip-
num. Et quod rursus diximus, eo quod est ostium, suni.cursum, autnon esse. Si enim significaret, iiii
lanquam si diceremus, hoc .ostio. Ita quoque cum dicerelur : currere est, vel currere non~est. Nun«
dicimus,"velocius est id quod est currere eo quod est autem currit non designat esse ipsam rem vel non
ambulare, hoc quod dicimus,. id quod est currere, ita ;•esse. Dicitur enim sqluni, et_estjntellectus quidam,'
ponimus lanquam si dicamus, hoc currere; et rursus, , sed neque affirmafionem significat-, neque negatio-
eo quod est ambulare, tanquam si diceremus ablali- nem, idcirco quod neque ponit fera esse, nec eam
vo modo, ambulare, quasi iranslatum ad nomen sit, interimil. Quod per hoc monstravit qnod ait: Ne-
dictumque sit hae ambulatione, Quare per se dicta que enim esse signum cst rei,, vel non esse_, id esj
verbi nomina sutit. Et est hujus rei probatjo quam negue enim quodlibet yerbuip ita prsedicatur, ut si«
SH ... AN. MANL. SEV. BOETII > 312"
gnum sif rei illius de qua prsedicatur, quoniam est, A gnaht, gi orationis vero pars aliquid separata signi-
vel qubniam non est. fi
ficat. JS'ani si nomen et verhurii parles orationis
'Nec si hoc ipsum, esl, purum dixeris , ipsum enhn sunt, S} hsec autem per se signlficant,'non estdubium '-
mhil est,~consignificat autem quamdam composilio- sseparatas orationis partes significare. Quid- autem -*
' d '
riem , quum sine compositisnon esl inlelligere. ," designent, sequenti deiermlnatione mbnstrablt, Si-
- Est verbum , junclum cum alio verbo vel nomine, gnif £ caiit igiiur partes oralionum , iil dictio semper,
sblet facere proposilionem, ut, homo esl, vel, cur- non " ut affirtnatio semper vel negatio. Nunc auteni di-
'
rere est. Ipsum autem est purum si dictum , inquit, c
ctionem diclt simplicem verbi aut riominisnuncupa-
l
lionem : sunt enim qusedamorationes, quariim par-'
liierit, neque verum est, neque falsum, a quo omnes '
enuntiationes sunt : tes itasignificant quasi affirmatio, ut in ea oralinne
pene flunt, quse simplices ergo
nec si hoc ipsum est purum dixeris, esse aliquid, 1
quse est, si dies est, lux esi," id quod dicimus lus "
e totius orationis pars.est, el ila esl significativa .
aiit non esse sigiiificat, id est aul affirmat, aui ne- est, -
l
ut qusedam affirmalio. Sed non onmis oratio affirma-
gat, idcirco quod ipsum est simpliciter diclum nihil tionem
est. Non quod omnino nihil significet, sed quod ni- *' babet in pitrte, hscc enim ipsa quse dicii lux
hiibel in panibus id quod dicimus lux, etrursus
iiil veritatis habeat neque falsiiatis , id est non nihil est,
est, sed neutra ipsaruro affirmaiio
est ad significationerii, sed ad verilalis falsitatisque ____;' ' quod.dicimus
,"id
£est, sed tantum simplex diclio. Omnis ergo oratio di-
significationem, de qua nunc traclabittir. Cur autem
duo- ctionem quidem habet in parte, nonvero omnis oratio
nihil veri falsiquemonslrel, ostendit: estenim
a
affirmationem. Recte igitur_dictum eslparles ora--
bus modis dicitnr, ut verum falsumque designet, aut
tionis ut dictionem , non ut affirmaiio.
cum unam rem quamlibef pfopria compositione con- nem. significare,
Qnid autem sit dictio, ipse paulo postclarius
stituil, ut cum dico : homo est, ipsum est cum hb- demohstrabit.
iriine jynclum, atque composiium esse hominem
. Dico autem, ut homo , sigriificatenim aliquid ,sed
cbnstituit, et fit exinde enunliatio : aul rursus cum
non quoniam esl, aul non esl, sed erit affirmaliovel
duse res p,eripsius verbi compositionem copulatio-
negaiio si aliquid addatur. Sed non una honunis
nemque jtragunlur, ut est, homo animal est. Homo ' •
id sgllaba. . _ •
jiamque et animai copulanlur atque junguntur per • Quod sopra posuit dicens, orationis .paries u)
qnod dicitur, homo animal est. Ergo si omnis veri fal-
cKctionemsignificare, non ut affirmationem, hoc
siqile in eimntla.ione significatio , ejus quod diciiur convenienli monslravit : Homo,. inquit,
in cura aut sua compositione dictio exemplo
est, compositiope est,
esse consiituit, aut duas res copulat atque .' est, et est pars orationis , si in lola orationq
aliquid ' ul est, homo animal est. Ergo id quod
'
pnnatur,
componit., vis "ejusquas in enuntiationibus proposi- Q".dicimus diclio. qua.dnm est, sed affirmatio
in veri scilicel desi- -' honio,
tionibusque monstralur, falsique -_1
in hoe non est. Cura ergo nomen hoc, id est homo, pars
giiatione,'prseter ipsas compositiones, quibus * sit, et affirmaiio non sit, doeet verum
solet efficere, nulla est; atque hoc est quod ait: Con- oralionis
esse quod dicitur, oralionis partes significare, ul
significat autem quamdam composilionem, quam sine non ut affirmationem. Docet autem illq
dicliouem,
-
compositis non est inlelligere. Cum enim dico est, "
]
res nomen hoc affirmalionem non esse, quod in af-
nihil significaviquid sit, aut non sit. Quod si faciam
firmaiione semper veritas aul falsilas invenitur, no«
enunlialionem, cbmponain neccsseest, ut, homo est,
J
men vero dictum, neqtie verum nequq
aut, homo animal est.QnarCsi omnis ejusvis in veri falsum est. simpliciter
Quare nomen hoc, id esl homo, ut affir-
falsique enuniiatione ad cornpositionem referlur.,
cum prseter compositionem dicilur, quod in compp- maiio non significat, sed designat aliquid simplex, -
siiione designare potest, id prseter composilibnern signilicat igilur aliquid, ut dictio. Hsec autem diclio
si ei addalur aliquid, ut verbura "est, aut quodlibef
non desigttai, potest aulem compositione facta ve- -
rum falsumque in enuntiatione monstrare. Hsec igitur verbum aliud qupd enunliationem possit efficere,
in verbo nullus valet advertere. erit nffirmaiio. Si enim quis dicat, homo est, vel
Binecompositis est,
Recle igilur diclum esl consignificarequamdam com- homo vivit, fit affirmaiio, aique hoc e<l quodait,
Dsed erit velnegatio, siquid addalur.- Si
positionem, qusesine composilis intelligi non valeret. •enim aflirmatio,
aliquid ita apponatur vel appositum ita nege.
DE ORATIONE. tur, ut enuntiatio conslitui possll, affirmatio nega-
tione perficilur. Si quis enim dicat, homo vivit, af-
Oratio auiem est vox significaliva, -cujus parlium firmatio
esl; homo non viyit, negalio. Docelautem
aliqnid significativumesl separalum, ul diclio, non ut dicionem esse vocem secundum positionem per sa
affirmalio, vel negalio. significautem per hoc quod ait, sed non una hominis
Omne quod coriipositum est, eorum suscipit na-
syllaba. Una enim bominis syllaba dictio non est,
turam ex quibus loium compositi ipsius corpus ef- idcirco
quod nihil per se separata significat, ut ho,
ficilur. Quare quoniam oralio verbis constat atque et ino, «t in cseteris, "ut
recte supra ostendimus. Omnis
noriiinibus, quse significativa sunt, quoque enira hujusmodi pars quse per se nihil
oralio significaliva esse definitur. Sed dislat oratio,,'' .non est significat,
: dictio, sed tantum in toto"nomine quiddam
ab his ex quibus ipsa effecla est, id .est nominibus
positum designat et consignificat, ut in eo quod ipse,
?ique verbis, quod eorum partes nihil exira desi- ponit exemplo:
513 LNLIBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA. 5U
Neque enim iireo quod est sorex, rex significat, A< 'iticm convenienlioresiconsideratio; Enuntiativa, verv,
ted vojc nunc esl sola. In duplicibus vew significat prmsentis
f"' esl speculalionis. . ,. . -
qiridemaliquid, sed non secundumse , quemadmodum _ Deprecativam, ihquil, et oplativam, et vocativam,
dictuni esl. ~ i imperativam, poelis atque oraloribhs rel.i.nqiia-
et
In eo, inquit, quod est sorex, rex videtur quidem mus. r lllis enira"vel ad immittendos vel ad nipveiidps
aiiquid significare; sed cum tolo nomine consigui- affeclus s cseterse bralionis species assumuntuf.. Nos
ficat potius quam quidquam. per seipsum designet, vero ^ philosophi, quibus verilatis falsitalisquediscre-
quemadmodtim supra jnm dictum esl. Docuit enim ttio est curie , de illa sola.oralione tractamus in ,qua
supra partes nominis nihil onmino significare sepa- iitrumlibet
ii horum possit agnosci. In enuniiatione
ratas. Quod ergo dicil, sed non secundum se, id est veroautv veritas ihest aut falsitas,1quocirca nos quo-
in eo quod est sorex, fex per se nihil significat, sed que <_ de enu;iliaiione tractemus. '.. _
lanlum quiddam cpnsignificat, quod cufn tota no- Esl aulem una prima oratio enunliativa, affirmdlio,
minis compositione designat-, cum et.so syllaba et deinde <j negatio ; alirn vero oritnesconjunciioneunm. ,
rex juncta in unum , id quod esl sorex, in tota syl- . Eiiunliativarum oralionura alue sunt per se una.,
labarum corijunctione designet. u est, homo animal est-; alise conjunclioiie unse, ut
ut
, Esl auiem oralio omnis quidem significativa, non B; eest, si hqmo est, animal esl. Horao est enim et arii-
ticut instrumenluni, sed quemadmodum dictum esf_, ' mal n est, duae sunt, sed addila conjunctione qnse est
sccundum placilum. . - s;
si, una reddilur.,Earum autem quae unaeper sesunt
. Plato nomina naluralia esse constituit, et hoe prima P est affirmatio, secunda negatio. IIoc enim tol-
hinc probare conlendit quod quaedam supellex, et }' lit negatio quod aflirinatio anle constiiuit, et hoc
quodammodo instrumentum sit, invicem sensa pro- riegalio n dividit quod illa conjunxit. Enuniiaiivaruni
dendi. Kaiuralium vero supellectiles sunt naturales, }t igiltir oralionum earurri quae sunt per se unae, prima
ut oculi iiistriimenla quidem sunt videndi",'qui visus .e esl affirriiatio, deinde negutio. Aliae. V.TOsiint non
res naiuralis est. Quare oculos quoque naturales esse per P se unae, sed cum plures sint njturaliler, unso
"necesse est, jia eiiam oralio rerum naluralium su- __" Itunt-conjunctione. . . .
'' Necesse est autem omnem orationein
pellex est, atque insirumentum, id est sententiarum. enuntialivnmez
Quare ipsa qpoque oratio est riaturalis. Aristoieles »verboesse, vel casu verbi. Etenim hominis ralio, si non
auiem dicil, non secundum naturam esse pratio- ,ei est, aut eril, aut fuit, aui aliquidhujusmodi addalur,
nem , sed secundum placitum. Quocirca nec oratio- nondum n est oratio enunlialiva..
nem esse supelleclilem naturalem. Quod euim di- Aristotelis in Grseco textus non habet ita ut noS
cit, non sicut instrumentum, non dicit non per hoc C ssupra posuimus, sed hoc modo : Eteniiri bominissi
inslrumenlum sensa proferri, sed lantum rem esse_ pnon.aut est, aut erit, aut.-fuit,"et csetera. Subintelli-
"orationem secundum ppsilionem, per quas proprias gendum g relinquenle philosophb. quod de ratione di-
sententias demonstremus. Cujus enim rei partes ceref, © id est de diffinilionequam Grseci liyov dicunt. -
ad placitum sunt, ipsa quoque ad placitum est. Sed Sed S cum supra de oratione tractassel, quseapud illos -
orationis' paftes nonieri et verbum sunt, ha_caulem similiter
s: liyos yocatur, dura de hominis ratione, id •
"sunt ad placitum, non nalura. Oratio igitur ipsa seest ei definitibne vellet dicere, quoniam non significat
cundum placitum positionemqueest, sed non est na- vefum v< vel falsum, nisi ei aut est,'. aut crit, aul fuit,
tufaliier constituta. Est aulem integra" definitio ora- ai addatur, commiinione vocabuli usus, ad Wyou de
lionis : hsec : Oralio est vox significaliva secundum" quo q superius lraciabat,'relulit, ut 11011 oralioriem
placittiro, cujus partes aliquid exlra significant. ii
inlelligeremus, sed potius ralionem*.De qiia re nunc
Enuntiaiivavero non omnis, sed illa in qua verum illis il satisfacimus qui Grsecseorationis periii nos foit^
vel.falsumest, non aulem omnibitsinest, ul depreca- cculpaburii, cur-quod illic non fuit, noslrse transla-
lio, oratio quidem est, sed neque vera, nenue falsa. ti
tioni. adjecerimlis. Nos cnim ad faciliofem iritelle-
Orationis ( ut supra jam diximus) muliai sunt spe- ctunic Latinse orationi famulantes hoc apposulmus,
cies: est enim oralio prima optativa, ut. Ulinamtibi j) ,'quia
q de oratiohe loqueiilibus intelleclus ad raiionefni
istam mentem dii immorlales denl I Secunda, vocali- * nisi n id essetadjeclum, transfefri non poterat. Totum
va, ut Heus tu. Tertia, imperaliva, ut Cape, da hoc, vero v quod dicittaleest: enunliativseorationes si suiit
Portio. Quarta, deprecativa. ut, Jupiter omnipotens: ssimplices, has verba constituunt. Ex duobus enini
precibus si flecteris ullis. Quinla, enunliativa, ut dies norainibus
n solis enuntiatio non lit, ex nomine autem
est, dies non esl. Sed in hac sola speeie orationis "et "e verbo fit, ut est, homo vivit. Fit qubqne ex solis
veritas etfalsitas inest, in illis vero cseteris minime. "verbis
"v ut est, ambulare moveri,est. Fitetiam ex ca-
"Volens-aulemArisloleles oslendere multas esse ora- su si verbi, ut, Socrates fuit, vel etiam, dies erit. Erit
tiones, et non omnem oratioriem esse enuniialivam, enim e et fuit verbi casus sunti Quocirca eriuntiativam
hoc addidit: Deprecatio oralio quidem est, sed neque oralionem
o simplicem solamaxime verba cohstiluunt.
vera neque falsa. Etenim deprecatio in oralionis spe- E Eorumque ponit exemplum,' in quo.cum plura siut
eiebus ponitur, sed nulla in ea veritatis-natura fal- Tiomina,
TI nisi addito-tamen verbo iirenuntiaii.onw
' - proprietatem et significantiam noii venit/ut est defi'
silatisque cognoscituri p
1 - Cmte''-m horiiinis. (Ralio enirri homiriis efit speciei deft-
igilut relinquantur. RheloricmeriimVelpoe- nilion
»Jig AN. MANL. SEV. BOETII _S16
nitio.) Cui si non aut est, aut non est, aut aliquid A- dictioni_s
d solum sunt, quoniam cum' dicta fuerint
hujusmpdi addalur, enuntiaiio esse non poterit. Nam si simplicia, sive aliquo proferente, id est sponte di-
si quis dicat, Animal rationale mortale, nutla in eo _c cente, sive ad alterius interrogationem aliquo re- -
adhuc falsiias aut veritas intelligiiur. Siveroadda- sspondente,,neque verum ex his neque falsum valet
tur est, ul sil, Animalralionale moriale est, enumiatio ii intelligi. Si quis enim. per se dicat: Socrates, vel
sine ulla dubitatione perficitur. Solum igitur verbum rursusri per se sohim simplexque, ambulat, neque
«nuntiativam simplicem conlinet orationem. v
verum cfiicit, neque falsum. Si vero alio interro-
Quare antem unum quiddam eSt et non multa, ani- ganie, g Socraiesne ambulat? ille respondeat, Ambu-
mal gressibilebipes, neque enim eoquod propinque di- hlat, si huic ipsi verbo per se quisquam velit adver-
eunlur, unum erit. Est autein gtierius hoc trqctare ne- tere
ti quod dixit ambulal, enuntiatio ntilla est, quod
golii. - e cum superiore inlerrogaiione conjungat, lunc ex
et
• Cum de ei respohsionis conjtit-.ctionenasciiur
siniplicibus atque unis orationibus loque- interrogationis
ji
retur, definitionemhominis interposuit, de qua nunc enunliatio.
e Solum autem notoen vel verbtim neque
jioc dicit. Ita quidem inierposita est definitio homi- dicente
<3 aliquo, et sporite proferente, nec respon-
nis, tanquam si una esset oratio. Cur aulem una «it «3 dente, potest quisquam dlcere, quoniam enuntiatio
pralio nunc, inquit, dicere interniiilemus. Neque ]$; faeta f est. Et sensus quidem hnjusmodi est. Ordo
enim idcirco una esse pulanda est, quia continue autem a verborum lalis est. Nomen ergo et verbum
dicitur et sibimet propinque, animal gressjbile bipes. dictio
4 sit sola, quoniam sic aliquid signiScantem
Posset enim videri horum conlinua, el sub una pro- voce v. , id est nomen aut verbum simpliciter profe-
*
latione dicta, unani facere enunliationem.; sed hoc _ renlem, non esl dicere enuntiare. Non enimpossumus
Aristoteles negat. Nam non ideirco una oratio est, dicere £ quod aliquid cnunliel is qui simplex nomen
quia propinque et continue dicitur. Cur autem una aut s simplex protulit verbum, sive alio interrogante,
^ non interroganle, sed ipso sponte proferente.
sit, alierius est hoc iractare negotii, et de eo dispu- sive
tat in his libris quos Mctaphysiea inscripsit, quod Harus:~autem,,ltwc quidem simplex est enunlialio^
est primi opus pbilosopbi. Nobis autem hoc in ser ut t aliquid de aliquo, vel aliquid ab aliquo. Hmc aulein
-cunda editione nionstrandum est. (
exhis conjuncla, velut oralio qnmdamjam composita.
Est autem una oralio enuntialiva vel qum unum Nunc quid oratio sit simplex compositaque decla-
significat, vel conjunctione una. Plures autem, qum rat. s Est enim simplex oratio quse duobus terminis
ptura, et non unum, vel inconjuncim. <
constat. Terroini autepi sunt nomina et verba, quaj
Duplicem modumunarum multarumque oratiorium *in j simplici pfoposiiione praedicamus, ut in eo quod
esse denuntiat. Est namque una pratip vel cum unam C ,est, Socrates dispuiat, Socrales et disputat termini
rem signifieat, vel cum conjunctione una est, ut est jsunt, pt qui niinor terniinus in enuniiatione propo-
•ea qusedicit, animal ratipnale morlalehompesl: hanp jnitur, ut Socrates, subjectus dicilur, etponiturprior;
enim hujus orationis sententiam nullus in mulias si- |QV\verp niajor, prsedicajur, et locaiur ppsleripr, ut,
gnificationes diducere poterit, sed unum quoddara < dispptat. Qusecuriquepropositio ex uno subjecto etj
significat, el esl prater conjunctionem. Alia vero uno < praedicato facta est, illa simplex enuntiatio nun-
praiio esl una, quseper conjunclioneriinna est, ut, Si < cupsitur, atquc hoc est quod ait. Harum attiem, i<l
dies est, lux estJ Est ergo una pratip qnsevei unani est , enuntialiyarum-, simplex est enunliatio, ut ali-
rem.significat, velconjunclione jungitur. Pluresau- ,quid de aliquo, ut unum prsedicatum quod est ali-
tem sunt quseplura sigiiificani.-utest, canis movetur. < quidde uno subjeclo quOdest.de aliquo.prsedicetur.
Hanc enim potest et ad latrabilem et ad marinum et Hoc ] autem pertinet ad "affirmationem, ut aiiquid
. ad coelestemauditor advertere, atque ideo quoniam de t aliquo prsedices. Ad negaiipnem vero, ut unum
multa significat, Inon esi una oraiio, sed plures; Sunt ialiquid ab unoaliquo praedieando disjungas , _uf
quoque orationes per se plures et numero et signifi- in eo quod est,, Socr.ites non disputat, disputare
catipue, quse nulla conjiinclionecopulaniur, ut si quis unum lerminum, a non Sperate aliq terniino, prsedi-
dicat, sol est, pax erit, nox est, coelum volvitur. HaacD) cando disjunxi. Aliseverosuntoralipiies.enuntiativse,
enim cum piqrg sign|ficent, nrtlia tamep conjunctione quaecomposiiae nominantur, quse_exsimplicibus ora-
jungunlur, atque ideq p]ures oratipnes vocantur. In tionibus componuntur, ut est, si dies pst, lux est;
summa igiiur orationum unarum, aliaesunt significa- dies est et lux esi, duaa sunt simplices enuntiativse
lioneunifi, .lise conjunctione; non imarum veroora- orationes, idcirco quod binis terminis constani, ex
lionum aljaesuntîgnilicaiione plures, alise eo quo- dnabus autem siniplicibus orationibus toia ha-c oratio
niam nulla, conjunctione copulantur. esf, quaedicit, si dies esi, lux est; lioc est enim quod
Nom$n ergo el verbitm dictio sil sola, quoniam non ait. Hascautem ex his conjuncta, "id est ex fimplici-
est dicere, sic aliquid significantemvoceemtntiare, vel bns brationibus enuntiativis, yelut oratio quaedarr.
aliqttointerroganle, vel non, sed ipso proferente. ;
jam composila, quippe cujus totiim corpus ex his
Per hanc sententiam simplex dictio quid sit expo- jungitur, quas simplices esse jam supra docui. -
. nil. Diciteniinverbumnomenquedictianes videriso- Est autem simplex enunliatio, vox significalivadeeo
lum, non etiam affirmafiones, atque hujus seutentise quod esl aiiquid, ,velnon est, quemadmodumlempora
Efsusam .ubnectit. Idcirco enim verba et nomina divisa suitl.
SI5 " IN LIBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA.
_ , SiS
.Postquam de composiiis orciiionibiis simplicibus-A ct affimiationis et negationis.falsa proferre, constat
que tractavit, diffinitionem enunliatipnis per affirma- quod omni negationi alfirmatiq, et pmni affirmationi
tionem et negationemingreditur; aitenini-:Enuntiatio :negatio opp»nitur. Ilinc ergo quid sit quod dicitur
estyox significansaffirmationem yel negalioncm, vel iconlradietio, declaratur. Est e.nim contradiciio affirr
in praeteritum, vel in prses"ens,yel in futurum, tem- maiinnis
i et negalionis opppsitio. Cum enim quis af-
_pus. Quod enim dixit, dc ?<_quod est, ad affirmatio-- lirniat quod alius negat, ipsa ulrarumque proposi-
neiri retulji; quod addidit, vel nqn esf, adnegationem; tifinum.pugna contradictio nominatur.Atquehoc est
quo.d.yero sectilus esi, querpadmodum tempora dir quod aii. Et sil hoc contradiclio, affirniatio et nega^
visasunl, ad_singulorumtempprum relulitrationem; ' tip opposila. Cum enim affirmatio negationi opponi_
sive enim aliquis dicat: Soerates vivit, Socrates non tur, cpntradictip est. Sed quse sil affirrpatio opppsita
vivit, sive Socrales vixit, Socrates non vixit, yel sic: negatiqni, aut quse sil liarnm proposiiipnifm opposi- -
Socrates victurus est. Socralps yicturus non esl, quo- tio, in spquenlihus prodit. Neque enim quselibet ne-
niam affirma-io est aut negalio, et quoniam quselibet galio cuiiibel affirrnatinni opposita.est, sed tantum ,
ipsarum in aliquo temporum ost, quae dividuntur jn hse quas in seqiientibusipse delerminat. Quocirca erit
futunim, prsesens ac prseteritum, plenam rejinet contrndiclio, affirrnatio el negptio oppositse;quse sint
Bimplicis-enuntiatiqnis naturam.. B autem opppsifse,sequens expositionis "ordo contexif.
Affirmatioveroest enunliaiio alicujus de qliquo. Nc- Dico auiem oppoiri ejusdem de eodem. Non aitlem
gatio vero emtnliaiio.alicujtts ab aliquo. cequivoce,el qumciinqttecmleraialium delerminavhnut
_-Ad; affiriiiaiionis et riegaiionis determina.ionem contyqsopltisticasimporlunilates.
enuntialionis nomen sumpsit, ut generis; est autem Fieri tuncoppositionem in affirmalionibus negatio-
nffirmaiio quoiies aliquid de aliquo cum eo quod ,est nibusque demonstrst, cum ideni subjeetunriidemque
esse prsedicauius, ut cum dicimus, Homo nnimal est, pra.dicaium in negatione sit, quod quilibet in affif- ,
anintal de bomine pra.dicamus; quoties aulem ali- ,niationeprpposuil : oporiel enim
scmpef, si opposila
quid ab aliquo prsedicando disjungimus, neg^tio eslj cst < affirniaiio negaiioni,unam esse yerani, alieram
iit lomo lapis non cst, lapidejn enim ab homine dis- falsam.
_ Quod si ulrseque falsse sunt, aut ulrseque ve-
jungimus. Quare recla affirmationis et negationis rse, ] non sunt opposit.sc.Npque enjiri s.e perimunt. Si
facta est diffinitio. autem una sil falsa, alisi vera, tur.c vera pefimit fal-
DESUB3ECTIS ET P-tiEDlCATIS ENONTUTIONUM. sam. I Et si illa fuerit vefa, aiia mox a veritate disce-
Quoniamauiem esl enunliare, et quod esl, non ecse: < dit. Quod si in qualibet affirmatione aut subjectum,
et quod non est, esse : et qttod est, esse : et quod non aut prffidleatuinfuerit sequivocum, non sunt opposi-
est, non csse; cl circa ea qum sunl exira.prwsens tem-.Q tse. Si qnis enim dicat: Alexander Helpnam rapuil,
pora, shnililer omne conlingil qttod qtiis offirmaveritj et< hoc aliquis negel dicens: Alexarider Helenam non
negare, et quodquis negaveril,affirmare;quare manife- 1fapuit,quoniani Alexarider sequivocum nomen esi,
ffunt est quoniam omni affirmalioniest ncgatio oppo- polest] utrumque esse yerum, et negatio, si do
$ita, el omni negationi ajfirmatio. Ei sit hoc contradi- Alexandro Magno loquatur, ef affirmatio, fi deAlexan-
ctio, affirmatioet negatio oppositm. - i Trojanb prpponat. Quare non sunt hse oppositse.
dro
Nunc dividit enuntiationes, vel quse de his possunt Illas
I autem esse dicit" oppbsitas, quseeunque.iejusdem
fieri rebus, qua. sunt, vel quse de iis quse non sunt, prsedicaii
] habent opposiiioneni de eodeni subjeclo, ut
Bive in affirmatione, sive in negatione.-Dicit enim ibi i nulla sequivocatiOdiversitatis causa sit; hbc enim
quoniara est enuqliare quod esi non esse, ul si quis 'est quod ait: Dico auiem opponi ejusdem de eodem.
dicat, Nullus homo animal est. Hoc enim quod est, Non aulern sequivoce, ul ejusdem praedicati sitoppo-
non esse proposuit. Haec est" falsa negatio. Et quod sitio in negaiione, qui fuil in affirmatione, et de eo
non esl esse, ut si quis dicat, Omnis -lapis animal est, •subjeelo fiaf negatio, de quo ante facia esl affirinatio.
-
tjuod enim non est esse constituil, et haec est falsa Sed diligentius hsec' in libro quem nzpl ootfiQ-zKSss
affirmatio. Et quod estesse, ut si quis dicai, Omnis D.-y/wv inscribit edisserit; illic enim sophistarum,
homo animal est..Quod enim est, esse confirmat, et J), quos fallaces argumenlatores Latine possumus dicere,
hsec est affirmatio vera. Et qnod non est, non esse, qui per hujusmodi pfopositiones quse verum inter se
ut si quis dicat, NuIIus lapis animal est. QuOdenim falsumque riori dividunt,mendaces colligunt syllogis-
non est, non esse proposuit, et hsecest vera negaiio. mos, argumenta distinxit, quibus capere responden-
Et non solum hoc in prsesenti lempore, sed circa ea tem atque. inneclere consueverunt. Ergo nunc lioc
quoque quse pra.ter"-prsesens sunt tempora. Hoc au- dicit etiam illa esse observanda qusecontra argumen-
tem tanlum valet ac si diceret, hoc non modo in lorum importuniialem determinala sunt. Quse vero
pra_senti lempore ita ennntiari potest, ut sit vera t sint illa, dicenda a me secundse editionis lexlus ex-
falsaque negaiio, et rursus vpra falsaque a.firmaiio, speclel.
sed etiam in prseteritum et futurum, quse extra prae- •,Quoniam autem sunt luec quidemrerum universalia,
sens tempora suni. Similiter eieiiim omne -conligit illa i vero singularia. Dico autem universale, quod de
quod affirmatur riegare, et quod negatur ab alio, piuribus _ naiuin est prmdicari,,singulare vcroquod non,
aliura rursus affirmare. Quod si omni veritaii falsi- 1vlt, homo quidem universaleest„ Plato vero eorum quw
'
{.asopponitur, omni etiam falsitafi veritas; est autem isingularia sunt; .
519 AN. MANL.-SEV. BOETII 520:
Omnis propositioquemadmodum fiat ostehdit. Se- ALNOHproponit aulem uniyersale universali quoties ita
cundum enim res qute significanlur, proposjtionis dicit: Homo aniraal est, homo animal non est. Cum:
natura prrficitur. Rerurri autem alia sunt univefsalia, ' enim homo sit res universalis, nulla adjectio univer-:
alia pnrticularia. Universalc esl quod de pluribus salitatis, quse est nullus, aut ccnnis, affirmationem'
' vel
pfoedicalur, ut homo de pluribus dicituf, et est uni- negalionem fecit. Quocirca repetendum est, affir- -
-versalis. Singulare vero esl, ut quselibet res indivi- ' m_tio universalis est, in qua universale universaliter '
'
dua, cujus nulla prsedicalio ad sibimet subjecla per- prsedicatur affirmalive. El negatio universalis, in qua
'
veniat, ut Plalo vel Socrales; horum aulem naturam rursus universale uuiversaliter prscdicatur negative.
dbcet exemplis, ait enim: Ut homo quidem univer- ! Et hse hujusmodi conirarise suni. Fieri enim non"
Kale,Plato' vero eorum quse sunt singularia. Nam si ' potest ut ubi vera affirmatio universalis, illic uhiver-"
hbc est uhivefsale quod de pluribus praedicaiur, ho- salis negatio vera sit, ei ecoritfarlo, fieri lamen po-'
rrio"universale est,de pluribus enim individuis dicitest ut ulrseque falsseinveniri possint, ul Omnishomo
tur. Quod si hoc rursus est singulare, quod de nullo ' justusest, nullus homo juslusest; hic enim.utrseque •
alio prsedicatur, Plato singulare est. Individua nam- - suut falsse,*seduna quidem vera, altera falsa reperi-:
' •
que de nullis aliis praedicantur. Quoniamergo sunt tur, ut in eo quod est,Omnis iioino animal est,nullus
.
qusedamrerum universalia, alia vero singularia, ma- B bomo animal est. Hic una vera est, allera falsa, ut;
nifestum est quoniam omnis affirmatio aut negalio vero utra.que verse sint, fieri non poiest, quocirca
per hsec constituilur. , quoniam utrseque falsse inveniunlur, oppositse non
Necesseest aulem enunliare quoniam inest aliquid, ' sunt, sed sunt conlrarise. Cur aulem conirarise di-
imt non. Aliquoiiesqttidemeorumalicui qumimiversatia cantur, alio loco nobis erit dicendum. Particulares
vero propositiones srint hujusmodi, Quidam homo
tunl, aliquoliesautemalicui eorumqumsunl singitlaria.
animal cst, quidam homo animal non est; bse dicun-
Omnis namque proposiiio, aut sirigulare habet,
tur subalternse, affirmatio enim particularis, sub af,-
aut universale subjectum, sive affirmatione anntiat,
firmatione universali, subalterna est. Rursus eoden.
sive almuat negaiionc. Si quis enim dicai, Homo
animal est, Homoanimal noii est, universalem rem, modo particularis negatio, sub universali negalione,'''
stiballerna est.Sed hai utulraeque verae sinl, aut un_
id est hominem, animal aut esse aul non esse pro-
hoc est Necesse est autem vera, alia falsa fieri potest, ut utrseque falsaesint,
posuit. Atque quod ait, non potest inveniri, ut in eo quod est, Qnidain hoinc
enunliare quod inesl aliquid, aul non, aliquolies qui-
dem eorum alicui quse sunt universalia. Homo enim juslus est, quidam homo justus non est, utrsequesun.
cum sit universale,' animal illi inesse affirmatio pro-' verae.Cum vero dicimus, Quidam. homo animal est,
animal , quidam homo animal non est, una vera est, altera
posuii. Qtise dixit, Homo est, et non inesse B
' falsa, et dicuntur affirmaiio et negatio paniculares, -
negalio quse aii, Homo animal non est. Si vero ali-
subeonlrari-e. Quare nee istse etiam vbcantur oppo-:
quis sic dicat: Socrates disputat, Socrates non dis- '. idcirco quia utraeqiie verse inveniuntur inter--
putat, alicui eorum quse sunt singularia e-se et non silse, sit
esse conjunxit. Et hoc est quod ait: Aliquoties aulem dum; autem harum talis descriptio :
eorum quse sunl singularia. Nam cum Socrales sin-.
gulare quiddam sit, disputaiio ei ab affirniaiioriejun-
cla esl, sed anegatione sejuncta. .
Si ergo universalilerenuiUielde universali, quoniam
est, aut non, eruni hm contrarim enuniiationcs.Dico
autem de universalienunliationemuniversalem,ut oinnis
homoalbus esl, nullus homoalbus esi. Quandoatttem
de nniversalibus,non universaliler, non sunl hm con-
trarim, qum autem significantur est esse aliquando
contraria.
Omnis affirmalio omnisque negaiio aut universalis P
est, aut particularis, aul indefinila. Universalis est
affirmalio, ut si quis dicat, Omnis homo animal est.
Cum sit enim universale subjectum homo (demullis'
enim pra.dicari aliis polest), nniversaliter prscdica-
tum cst. D:ximus enim, Omnis homo est animal. Nec
solum hominem, quod est universale, posuimus, sed
etiam omne et universale, id est omne adjecimus
universali, id est boraini„et hsec est affirmatio uni-
versalis; sin yero dicataliquis, Nullus homo animal
est, rursiisiiomini, universali rei dererminationem
universalem, id quod dicitur nullus, adjecit. Sive ergo'
in affirmalione; sive in negatione, si eas universali-
ler aliquis proferat, xmiversale universali proponit.
^ 1N LIBRUMDEINTERPRETATIONE.EDITIO PRIMA. " ; 522
381
Ergo neque superiores universales, neque inferiores.A quodaddiditomnis; quodsi rufsus.dicat.nullushbmo
paiticulares oppositse sunt, idcirco quod iuferiores ':aniiual est, eodem modo universalem hominem uni- .
quidem ntrseque verse, superiores autem ulrseque .:yersaliter enuntial per id quod ait, Nullus, et sunt
falsseesse possunt. Sunt autem oppositseconliadicto- • contrarise. Quas autem dicat esse conlrarins, subjecto
rise (utipse ait) si quis.aspiciat angulares, ul affirma- .,declarat exemplo. Dico autem in universali enimtia-
lionem tiniversalemparliculari coroparet.negaiioni.ut tionemuniversalem.ut, Oninishotnoalbus est, nnllus
est Omnis bomo justus est, quidam homojustusnon homo albus est; una siquidem est affirmatio uriiver-
est; Iise enim neque verae possunt inveniri, neque ;salis, altera negaiio universalis, quas coritrarias esse
falsse, sed in omnibus una vera est, altera falsa. Et isupra indescriptione docuimus. Quando autem in
ruraus si universalis negatio particulari affirmaiibni universalibus non universaliter, non sunt contrariae.-
comparetur, reperiuntur oppositse : ut.est,.NulIus ho- iQuoties aulem, inquil, indefinitse sunt propositiones,
mojustus esl, quidam homo justus est. Semper enira el , ripiversaliter universale non proponltur, conlfarise
una vera esl, altera falsa. El hoc in quibuslibet ler- non ] sunt, ea cnim affirmatio quae dicit, bomo jttstus""
minissi despexer.s, oratib noslra non discrepabit. ..,esl, etquse dicit, liomo justus non est, contraria non
Sixautera plenissiraa hoc modo descriptio. < Possunt enim ulrseque simul esse verse,-et in
est.
• 'T. ,eodem, id est homine, quod in contrariis fieri im-
possibile est. Quod vero addidit, quae aulerh s;gnili-.
canluf estessexdnlraria, tale e'st:ipsa_ quidem pro-
positiories contrarise non sunt,' signifieanf tamen
aliquando eoniraria. Si quis enini dieat, hoino albus
est, et alius negei, horao albus non est, ipsoequidem
coritrarise non sunt. Quod aulem diciiur, homo albui
non est, poiest quiddam signilicare contrarium. Naiii
desighat hoc quod dicitur, homo albus nori esl,et_
rubri coloris esseet pallidi, et fusci, designat eiiam
nigri, quod est albo conlrarium.-Potest igilur id quod
rion est album esse nigrum. Ergo quariquam ipssa
conlrarise non sunt, tamen.poiestaliquando quod
dixit conlrarium signifieare, priori affirmaiioni, ulin
eoqnod diximus. Namsi id quod diciiur, non est Iiomo'
albus, nigrum esse designet, quoniam is qui niger est
albus non esl, contrarise.quidem. propositiones non
esse utrseque veroe. Quse au-
_~Sunt ergo determinationes, universalium quidem ']sunt, quoniam possunt
tem significanlur, interdum contraria reperinritur;
omnis et nullus , panicularium vero , quidam. Illse '
autem sint hujusmodiproposiliones e_emplorum
autem prppositiones quse neque universale hahent quse.
indefinita_ et subjectione monstravit. . ,
addilum, neque particulare, yocantur, ;
similes Homo esi, Dico aulem non universaliler enunliare de his qtim
particularibus sunt, utest, justus
'
homo justus non est. Possunt enim utrseque esse sunt universalia, ul est qlbus homo, non est albushomo.
Et quod dicat esse.universale , non universaliler
Verae,ut in hoc ipso exemplo quod dicimus, et potest • . .<.'
una esse vera, altera falsa, ut, Homo animal est, praedicare, planissime .demonsfravit dicens :
homo animal non est; utrseque yero ut falssesunt, ^ Cuin enim universalesil homo, non universalileruiW
non pbtest inveniri, et hse (ut dictum est) vocantur lur enuittialione. Omnis namque non universalesigni-
fical, sed qttoniamuniversaliter. i >
indefinilse.Psseter has autem omnes singularessunt,
in quibus contradictio potest invenlri, nt in eo quod Nam id quod dicitur omnis, illud ad quod prscdi-
<
est, Socrates animal est, Socrales animal non est, catur colligil, atque in unum corpus adducit, ut cum -
Socratiesjustus est, Socrales justus non est. Nam si ,-p dicilur, omnis homo, juslus est., nulliim excipit ho-
nulla eas sequivocatiovel praedicati, vel subjecti, vel minem. Sed totam colligit humaniialem,-et fif de re
alterius temporis, vel aliquid eorum quse singulas universali, homine, praedicatiouniversalis, cum tlici-
determinant, impediat, semper una vera est, altera mus, omnis homo. Nam cum sil universale lionio,
falsa. QHare,quoniam de omnibus in commune, spe- liuic universali universaliiatem consignificai; id quod
culati sumus, et quid quaeque esset, quanlum bre- addilur omri_sv.etres universalis, universaliter prse-
vitas paliebatur, expressimus; ad textum.nunc, quo7 dicatur. :
niam tempus.est, revertamur. Siergo, inquit, uni- • In eo vero quod wiiversale prmdicatur, id quod est
'
versaliler eniintiet in universali, quoniam est, aut universaliter pr&dicaire,rion'esi verum.
non, erunt contrarise enuriiiaiiones, universaliter Hacriossentenlia quem ad locum universalitaiis
enim enuntiat aliquis iri iinivefsali, quoties univer- determinaiionem recle ponamus, insiituit. Dopelenim
salemaffirmalionem, aut universalem fecerit nega-- -semper islamuniversalitatem", quam determinitio-
. tionem. Cmn enim-dicit, Omnis hohio animal est, nem universnlem vpcariius,ad subjectum poni deberfl
«niversalem hbminemuniversaliter enunliavit perjd ierminum:, iiunquam ad prsedicatum. Si ^qujs enim
S25 . AN. MANL.SEV. BOETII ' mi
sic dicat,- omnis homo ammal est, recte dixerit, A non omnis homo albus est, et quidam homo albus
- omnis ad subjeclum, id csl ad hominemponens. Quod non esl. - -
. si sic dicat, omnis hotno omne animal esl, fnlsum Cohlrarie vero universalemaffirmationemel itniver- '
dixerit. Ergo hoc non dicit, in eo vero quod universalem negalioncm,ut, oinnishomojuslits esi. Quocirca
sa!e prsedicsuur, ut animal de homine. Animal enira has quidem impossibileesl simul esse veras. His vero
. universale esl. De oiani enim homine praadicalur,nori oppositas,coniingitaliquandoin eodem,ut, non bmnis
est verum , hoc ipsum universale, quod est animal, hombalbusesl, et, quidqmhoinoalbusest.
universaliier prsedicare,ut dicatur, omne animal esse Plenissime omnes-exsequitur dicitque contrarias
hominem, nec solunr in bis, sed in nulla recle' fieri ' - universalem affirnialionem, el universaiem negatio-
affirmalione concedit; ait enim : _ nem. Has enim nos quoque snpra descripsimus. Hic
Nulla enim affirtnaliovera erit, ih qua universale vero nunc easdem conirarie demonsirat
opponi. Illud
prmdicalum universaliter prmdicelur, ul omnis homo quoque addidil, quod eas impossibile sit in eodem
,est omneanimal. veras aliquando cognosci. Nam sicut cimlrariorum
. Hoc autem cur eveniat 5 paucis absolvam. Prsedi- natura in eodem non potest inveriiri,neque enim uno
catumsemper majus esl subjecio vel a_quum,majus: eodemque lempore aliquid nigrum est.aique album,
uutcum dico, homo animal est, anima) praediealur, J$ sie quoque nec contrarie, ut utr;c'qtiesimul sint verse '
homo subjiciiur. Sed majus est animal bomine. De fieri potest. Qtiod autem adjecit, his vero oppositas,
pliiribus enim qiiani ipse homo prsedicaiur. Rursus contingit aliquando in eodem ,,pariicularem affirma-
aequaleesl, ciim sic dicimus, homo risibilis est, homo tionem 61 panicularem negationem designat. Parii-
subp-clumest, risibile prsedicatum. Sed homo alque cularis namqueaffirmaiio uuiversali negationi oppo-
risibile aaqualiasunt, proprium namque est hominis, sita est conlradiciorie , parlicularis vero negatio
,quod est risib;ie, ul autem minus prsedicatum inve- universali affirmaiioni. Contrariarum igilur opposiise
niaiur, quam subjectum fieri non potest. Sive ergo possunl in eodem ver.e aliquoiies inveriiri, id e.t.
majus sil pra_dicalum,falsumest univcrsale adjicere particu'aris aflirmatioet parfcularis negatio, verseut
prsedicaio, ut in eo tiuod ipse posnit exemplb; Omnis sinl aliquolies fieri potest, ut est, qtiidam homoalbus
jiomo omne animal est, sive reqnale sit, superfliium est, quidam homo albus non est, utrxqtte shnt verse.
esi, ut si quis sic dicat, omnis homo; oinne lisibile
est, quare universale praedicatumprsedicare"univer- DEREGCLIS bpposiTorttm. -
salitcr rion oporte'. Qumcunqueigitur conlradiclionesuniversaHumsunt-
Opponiilaque dicb affirmalionciiinegaiioni conira- uritversdliler,riecesseesl alleram esseveramvel falsatn.
dictorie, qumunwersalilersignificalei qum uonuniver- Q Et qumcuiiquein siugularibussunt, ut Socrales atbus
satiler, ut omnis Iwmo albtts esl; non omnis hdino cst, itonesl Socratesalbus.
albtts est, nuttus homoalbus est, quidam homo dlbus De conlradictorifeoppositis loquitur j et ide singu-
esl. laribus proposiiionibus, qtiod unam seiripef vefaih;
Qtiid sil pfoprie coniradiciio consequeiiter expo- falsam seniper aherarii neccsse est inveniri. IIocfeniifl
nit : ait enim opponi contradictorie propositiones, dicit conifadiclioneseoruiri , qiise sunt univefsaliurh
quoties universalertiaffinnaiibnem paflicularisabiiuit. universalilef prsedicatorum , una semper vera est,
negalio, et quolies universalem negationeni pariicu- aitera falsa. Universalium aulcm universalitferprse-
laris affirmalio desliuxerit. Cum enim dicitur,"omnis dicatorum sunl contradictiones univcrsalium paflicu-
homo albus est, illa negatio qua. dicit, non bmnis lariier prsedicalorum. Nam affifnfatiouhivefsalis, vei
homo albus est, de eodem homine universaliter tollii, iiegaiio uhivefsalis, universaliief ptsedicanlur, harum
quod universaliter affirmatio consiituerat. IHa enitn coiiiradicloriseparliculares .•iffirrhalibnesvel nega--
omnem homineni csse album ponit. Ista dicit noh tiones sunt, si sibi angulariier compafentur. Harurii
oinnem, lanquam si concedat aliquem, scd ei tantura igilur contradiciionurh-, quse siint iihiversaliiim uni-
auferai uciversaliialem. Hoc est enira quod ait, quse versaliter prsedicatorum, una semper vera esl, sem-
universnle signifieat .eidem quoniam non universa- J)'per aliera falsa reperilur. ln sirigulariijus quoqub
liter. Nam sicut uriiversale significalaffirinatio dicens ideui est.Nam si imlla, ut dieiiim est, varieias sequi-
"homincm, ita quoque negatio universale significat, "vocationisiriipedial. idemquesit prsedicatiim,iderii-
babel enim et ipsa hominem. Sed idem .ipsum uni- 'quesubjectum, ad unuiri idenique tempus; ad iihatri
versale docel non esse universaliter, id esl non omne "eamdemqiie partem, ad linuriiidemque felatum.uno
:esse album, quod affirmaliouniversaliter esse posue- titque eodem modo, uha serhper vera est, altefa falsa,
rat, oinnem hominemesse album proponens. Eodem 'et veritalis Inter se naiurairi et mendacii paniuntuf.
modoeiiam in negatione, quas nds supra angulares
et contradictorias in Hic . Qumcunqueautem universalium non uriwersaliier,
posuimtis, descripiione. illa verofalsa.
nunc easdem opposilas conlradiciorie vocat. Quod tton seinperkmcquidemvera esl,
aulem universali affirmationi, quse cst, omuis homo Quaeverosunt, inquit, definitsa,ut ncquenuiversalem
albtis e^t, parlicularem negalionem opposuit, qua_ -iiabeant, neque particularem determinalionem, quod
esl, non oiniiis hotno albus e.t, taniumdem est lan- -tacuit, non s.emper una vera est, aliera falsa, sed _
' quam si dicciel, quidam homo albus non est. Nam si tnrseque ihterduinjnyeniUQiiUr ntsii In Univerealibju?
325 IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA. 526
autem non universaliter prsedicaluraliqtiid hoc modo_A cnim semper simul es(>'non est homo albiisj et nulluS
Homo albus est, homo aibus noii est, in quo uno homo alhus gst. Nam aliquoties simul est, Scilicet
eodemque lerapore utrasque veras esse contingit. Hic cum prius dicitur uhiversalis liegatio; Cum vero in- '_
enim cum universale sit, homo , non universaliter defiuita < diciluf prius, non est simul negatio univer-
praedicalumest nomen. At vero nec pariiculariter. salis , conjiincia negatiorii indefinifse. Nani si dicam^
Neque eniin quidam, aut nullus, aul omnis adjectum nullus i homb albus eslj simul dixi. qitoinaih lionio
est. Docet autem hujusmodi propositiones non jalbus non est. Quod si dicam . homo albus ndn es'.
inter se dividere verilatem atque inendacium, hoc non est siniul dicla negaiio uuiversalis, qnse e_t,
inodo.: ,nullus homo albus esl, quoniam potest quidam esse
Simulenimverumest dicerequoniamesl horiioalbus, '•nonalbus de quo dicattir, homo albus non esl_neque
tl non esl Jtomo albus ; et qttoniamest liomo pulcher, tanien omnes esse non albi. Nnn igitur simul neces-
<(nonest homopulclter. Si etiim fosdus,et non pulcher, sarioi sunt, non est homo albus', et nullus homo
el si fit aliquid, noiidum est. albus est. - '
' Manifestum esi aulem quoniam tina negatto uniiii
Documentumautem est hujusmodi dicihm, ihdefi-
nitam affirmalionem negationemque veras uirasque „ 'nffirmationisesl, idem enim oporlei hegaie negalionem,
posse inveniri; verum enira dicere est, est homo 'quod affirmavh affirmalio^,et de eodem, vel de aliquq
alhus, et nOh est honio albus, iiujiis auteih rci pro- ;singularium, vel de aliquo universalium, vet imi.ersa.
batio est : nam si verum est dicere; est hohib niger, 'litor, vel non unibersaliler.
et est homo albus, uno eodemque lempore; qui auleiri Hoc qnoque argumeniiini est heg.itioheni iridefi- .
univiersalemidem non significare; et eas 9
niger est, albus non est, veruin esl.dicere uno eodetri- nitamet
]
'' csse diversas. Nam si uuiiis aflirmationis una he-,
que lempore quoniam est hoiho albus, et non est se
homo albus. Rursus si verum est dicere quimiam est - gatio esi, conira eam quscdicii; nohest horiio albuSj
;jlla
homo pulcher, et est homo fcedus uiio eodenique ! est affirmatio qusc dicit. est hoino albiiS: E.
' niillus homo albus ests illd bsf
lempore, qui autem foedus est, pulchef nnn est, ve- contra eam quse dicit,
rnm est dicere hominem esse piilchruih el htunihem affirmatio quse dicit, quidam homo albus esl; sed hse
esse fbeduni, uno eodemqiie tempore. Cum eniih affirmaliones diversoesunl, id esl, est bomo albuS, ej
- Achilles essel pulcher, claudus Thersites erat fcedus. 'quidam homo albus est; diversse igitiir illse quciqua
Rursus si verum est d.cere esse.hominera album i et sunl '' quae his proponionalitcr opponunfur. Diversa
Tursus uno eodemque tenipore fieri honiinem album, jgitur est negalio quse dicit, nullus homo albus est,
nec hoe ulla contrarietas velat ut sit homo albus, et . et ea quse dicit, non est homo albus. Docet auiem nos
rursus fial homo albus, sed qui fil albus noriduin " unius affirmaiionisunam esse negationem, idque liais.
ratione demonstrat: Oportet enim id pra^dicatum ne-
albus esl, verum est igitur dicere quoniam est homo
et non est gare negationem. quod praedicaverit affirmatio, e(-
aibus; homoalbus. Hoc est enim quod ait, rursus tie eodem subjecio auferrc "prscdicatumnega-
et si fit alirjnid, et rion esi: cuni enihi fil, non Sst, tionem
sed potest dici quoniam est homo albus, et fil homo oportel id qubd affirniatio anteconjunxcratr
ut Quod si fit, dubitim non est unius.esse affirmatioui; .
albus, uttumqtie vere dicatuf. Potest igiiur yere unam neg.itionem j sive autem in universafibus hoc -
uirttmque diei, Et est homo albus, et rion est hemo fiat hniveisaliter prsedicatis, sive indefinile, et non
albus.
universaliler, sive in singularibus, una cadeniqu.
Videbitur autem subilo htconveniensesse. Idcirco < propusiiionum nalnraest, ut unius affirmaiionis sit
quoniainvidelur significare, non est homo albus, simul tantnmnaluraliier uua negatio. Hoc autem inductiona
eliam quoniam nemo homo albus. Hoc aulem neque probat. -
idem significnt, neque simul necessafio. Dlco aulem, ul esl Sicrates albus, non est Socrates
Tacilsehominum dubitationi respondet. Quod enim albus. i
dicimus, est albus horao, et non est albus homo, In hac enim propositione idem subjeetum est,
ulrumque verum esse videtur, sedaliquolies iucon- P: idem prsedicalum, et in medio exemplorum subjecit.
veniens esse. Si enim verum est dicere, est albus Sr aulem aliud aliquid de eodemvelde alio, idein,
homo, quemadmodumfieri potest ut verum sit dicere, non opposiia erit, sed ab ea diversa.
non est "albushomo. Hoc autem videtur quibusdatn . Sensus hujtismodi est, si aulem aliud aliquid prae-
inconveniens, idcirco qupni.amapparet quibusd.amid dicaverit negatio quam affirmalio prsedicavit, vel si
quod dicimus, non est honio albus , hoc sigriificare, de alio subjeclo idem negatio prsedicaverit qtiod in
lanquam"si dicamus, nullus homo aibus est, sed hoc affirmaiione fuer.t prsedicaium, non sunt sibi oppo-
verum non est. Neqiie enim idem est dicere, non est siise, sed a selanlum diverssesunt. Si quis enim di-"
albus homo, et ntilfus iibmo albus esi. Et quanquam cat, Socrates disputat, et alius respondeat, Soerates
cum dicimus, nullus homo albus est, simul significa- • non ambulai, diversum prsedicalum est, et diversse
nius quoniam non est homo albus, non tamen ex "sunt proposiiiones, et non opposilse, et hocest quod
riecessiiate idem utraque signifieat. Cum enim dici- dixit Si aulem aliud aliquid, aliud enim prsedicavit
mus, hon est homo albus, simul nos dicere, quoniam negaiio quam affirmaiio prsedicaverat. Quod siquis
nullus homo albus esl, non oportet iiil.lligi, neque' tic dicat, Socratee disputat, aliusque respondcnt,
- • AN. MANL.SEY.BOETH
.327 -", M
Plato non dispulat, de alio subjecto idem preedicavit, A.autem J et in subjecto convenit eustodire, scilicet ut
st sunt a se diversae propositiones, et non oppositse. ssubjecti quoque, simplex. significatio servet. Docet
Et erit id quod aitaliquis, vel de alio idem. Quod si auterii _ non esse unam propositionem, si pradicatum
utraque sint diversa, mullo ,magis proposiliones vel v quodlibet in proposilione verbum multa significet
diversse fiunt, quibus posilis ad proposila rursus 1 modo.
hoc -
exempla contendit, et uni affirmatinni unam entm- ' Sin vero duobus unuin nomenest posilum ex quibus
liationem negationis opponit, angularibus angulares, iton j est unum, non esl und affirmatio, neque negdtio.
affirmativis negalivas, particularibus universales, in- ' Sunt qusedamres quss.plura qnidem sigritficent, ex
definiiis indefiuitas opponens et cbmparans. , cquibus omnibus jtinclis unum quiddam valealeffiei.
' Huic aulem 1
qum est, omnis homo albus est, conlra- hominis quidem nomen significat animal, significat
dicit illa qumest, non omriishomo albus esl. llli au- - imoriaie, rationale quoque designat, sed hsec juncta
tem qumesl, aliquis Itomoalbus est, illa qumest, nullus unura i quiddara efficiunt, quod est animal rationale
hpmo albus est. llli autem qum est, homo hlbus est, mortale. i Hasc namque omnia unum bominem com-
illaquce est, homo albus non esl. ' I
plent. Sunt imoque alia quse duas vel plurcs hujus-
'modi res
Et post hsec cbncludit senlentiam dicens : designanl, ex quibiis junctisunum aliquid
Quod igilur una affirmalio uni negalionf opponilur B1esse < non possit, ut liber. Dicilur namque et Diony-
eontradxlorie, et qumsunt hm, dkiutn est. Et quod sunt sius * liber, et ingenuus, sed ingenuus et Dinnysius
alim contrarim, elqum sinl hm, dicium est,et quodnon juncti, j iiihil efficiunl. Quare si quid tale sit, iriqnit,
omnisvera vel falsa contradictio, et quare, el quando aut '< subjectura aul prsedicatum quod plura s:gnificet,
' . ex l quibus linum aliquid esse non possit, non estilla
vera,,vel falsa.
Revolvit.qnoque breviter, quoniam alise sunt con- una ' affirmatio, rieque una negatio. Et hoc fictitii -
Irarise, aliae contradictorise.dicitque se quse sint hse *exempli ralione confirmat.
diligentius in superiori disputatione. monstrasse. Ut si quis ponathoc nomen iunica, homini et cquo,.
Illud qiioque patet non omnem esse veram vel falsam ei < dicat tunica esl alba, hmc non est ttna affirmaiio,
affirmationis et jiegationis oppositi<>ne'm,quam nuue nec 1 una negatio. Niltil enim diffm Itoc quam dicere,
communiier et improprie flontradiclionem vocat. Et est < homo equus albus. Hoc atttem nihil differt quam
qtiando non sint verse vel_falsse, vel cur, se expo- < dicere, est homo albus, etest equus albus. .;. ; .
fcuissecommemorat.
Dicaturenim, inquit, eq«us et homo funica.Et
• - '- DEAFF1BMA.TIOSE ETNEGATlONE UKA. Jhabeant, verbi graiia., hoc nomen, si quis enim di-
Una aulerii"affirhiaiio'et negatio est, qum unum de cat, < ettunicaalba quoniam tunica equnm alqne ho-
HROsignifical, vel cum sit universale universaliter, vel " ' minem i designat, yidelurdicerequoniamestequus et
" •' '
non simililer. - l
honio albus, sed hoc tale esi, lanquam dicat, est
J Quid sit una affirmatio et supra jam diximus, et < equus albus, et est homo albus. Sed hsc duae propo-
nunc quoque idem docere non piget. Cum idem Ari- siliones _ sunt, et non una; duplex igiiur illa quoque
Etoteles revolvefit, una enim affirmaiio est, quse propositio j est, est homo et equus albus ; qttare du-,
. tmam rem de uno sigriificat, id est quse hujusmodi plex ] illa quoqiie quse dicit, est turiica alba. Etenim
habel prsedicatum, ethujusmodi subjectum.ut utrum- fsubjecti hujns, id est tunicae, duplex significatio pro-
que singula significet. Nam si unum aliquid significet positiones ] fecit esse dupliees. Quod si quis dicat
praedicatum, simplex atque unum est. Quod si rursus unum ' quiddam significare, est tunica alba, quiasi-
unum aliquid significet subjectum, et non plura, gaificat, l esthomo et equus albus ; impossibile est;
simplex-rursus est alque unum. Quocirca si unum lNeque enim ex homirie. et equo quiddam unum fit,
prsedicaium de uno erit subjecto, ulraque singula ut i hsec propositio unum aliquid designet; qnare au{
sighificabunt et nou plura. Eoque fit, ut non sil sim- hsec I propositio multa signifieat, aut si non multa,
plex proposilionis sigriificatio, et quse unum signi-: nihil i omnino designat. Nihil enim est homo equus,
ficet, una sit.Idem auiem oportet esse etiam in iut simul dicalur atque inlelligatur, hoc est enim'
universalibus universaliter prsedicatis, et in parlicu- < quod aif:
laribus, quas universalibus opponi necesse est, quo- Si ergo hm mulla significant, el sunt plures, maaife-
rum etiam subdit exempla. * • slum
< eslquoniam et prima multa vel nihil sigritficat,
- D'tomnis homo albus '
esl, non qinnis hoino'atbus 'neque enim esl aliquis homo equus.
est, esl homo albus, non est homo'-~albus, nullus hoim~ Siergo hse multa significant et sunt plures, mani-
albus est, quidam homoalbus est. < festum estqnod et prima, id est ea quse dicii, esi tu«
'Dicitenim miamesseproposiiionem. Omnis homo nica alba, multa vel nihil significat. Niliil autern id
albus est, etrursus ei.oppositam unam esse, non est "circoquoniam sinon multa designet propositio cujtis
omnis homo albus. . • quilibet lerminus ajquivocus est^ cum illa quse no-
Si albiim unum significat. Siti autem duobus unum minesequivoco-significantur-junclafuerint, neijue in
nomen positumest, ex quibits non est unum, non est unam substantiam convenerint, talis jiiricturse quae
una affirmatio,neque una negaiid. res sibimet ineontexlas copulant, nbn erit ullus in-
' Si
album,inquit, unum significat,"quodsi plura de- tellcctus: ut in ea qureest, tunica alba est,aliter esse"
signatTvnesi una affirmatto, nec una. negatio. Hoc una non-potest, si lunica equum hominemquesi-'
"
529 IN i_IBRUMDE1NTERPRETATI0NE EDITIO PRIMA. 33U,
"definile - semper allera falsa definite, sive
gnificet, nisi equus afque homo juncli unum aliquid A vera.est,
efficiant;sedhi termini tales sunt, utnecessesit hanc universalis sit una, altera particularis. Quod pef hoc
- uni-
propositionem vel muUiplicemesse, yel nihil signi- -monstralur, quod ait: In universalibus quidem
-ficare:. nam si jungantur homo et equus, fitniliil. versaliter, semper hanc esse veram, illarii vero fal-
Nihll enim est homo equus, quod per hoc monstra- sam, siye in _.ingularibus aique individuis prseiiicaT
vit, quod ait: Neque enim est aliquidjhomo equus, mentis. Quod per hoc designal^quod addidit : Et in,
hoc aulem curnunc ab ipso proposltum sit, lucidis- hls qusesunt singularia, una. vera est, altera falsa ;
sime"demonstravit; cum enirh de his proposilionibus sed postquam dixit de conlradicioriis, adjecit, in his
loqueretur quseverum inler se falsumque.dividerent, auiem quse indefinitsesunt, non necesse est semper
hoc addidii," qudd eliam bae qua. habent vel prsedica- hancquidem veram, illam veroessemendacem. Hoc
tum requiyocum,vel subjectum, verum'falsumque scilicet designans quod ail: In liis vero quse in uni-
-non dividunt, ulrseque enim esse versepossunl, ut versalibus nori uriiversaliter dicuntur, non est ne-
hsec quse dicunt, est liber homosi ad ingenuitatem cesse in his unam veram, alteram falsam proponi,
refer.as; etnonest liber home, si ad Dionysium. potest eiiim lieri ut utraeque'sint verse quse fuerint '
Recteit_itur dictum est: , _",' indefinitse. - . ', . -
Quarenec in hisnecesse esl hauc quidem conlradi- B In singularibus vero , el futuris non simililcr.
clionemverqmesse, illam vero falsam. . r ' Proposjtionum alisesunt lanlum inesse significan-
- Cum enim mulia significat, multiplex significatio. tes, ut si quis Socrale vivo dixis'set:.Socrales calvus
-in negatione atque affirmalione se invicem non peri- est, alius negaret, So^rates calvus non es.t. llla.enim
inesse Socrali calviliem, illa calviiiem a So-
mit, qriod si una sit affirmatio^t una negaiio , quo- crate posuit Alisevero sunt necessarise, ut si quis
niam utrseque in eodera esse non possunt, unam ve- disjunxit.
ti.\&semper, falsam alieram esse necesse est. dicai, Necesse est solem annis omnibus in Arielem
rursus redire. Rem namqrie necessariam et ex ne-
DE FUTURIS CONTINGENTIBUS. rcessitate evenientem prsedicans, lotam' fecit ne-
Iwitisergo qumsuni, elfacla sunt, necesseest affir- cessariain proposii.ibnem. Alise aiitem sunl con-
Kulionemvel negatioriem,veram essevel falsam. Acin tingentes", quaecum non siul, cas lamen in fii-
imieersalibiisquidem universalilersemper hanc veram> turum evenire possibile est, ut si quis dical: Hodie
illafn vero falsam esse, et in his qum sunt singulariw Alexander"pransurus est, hodie Alexander pran-
-quemadmodumdiclum esl. In his vero qum in univer- surus non est. Elenim cum ista dicantur , quo-
talibus nonuniversalilerdicunlur^ non esl necesse, di- niam illi adhuc prandere non inesl, inesse tamen
' clttm esl auletn et de his. -' . p ; contingit, el polesl fieri ut hodie prandeal, idcifco
In prspsentibusrebus et in prseteritis faclas conlra-^ dicimuseas contingentes, contingitenimfieri, quo--
diclorias «nunliationes dicit definite, unam semper niam adhuc-nondumfactaest. Sed hsenoninsunt qui-
veram, alteram definite semper. esse mendacem, ut dem, ut dictum est. Siint enim futuri temporis. QuSe
si quis dicaf: Oihnes Fabii perierunt, qui ad pugnam autem non insunt, sed inesse possunt, necessarise
ecntra Veientes privata conspiratione progressi sunt. non sunt, quoniam hujusmodi reiinent naturam , ut
Hoc si negelur sic.nonomnes Fabii perierunt, qui eas et esse, et non esse possibile sit, potest eniiri ,
"ad pugnam contiaVeientesprivataconspiratione pro- fieri "ut hodie Alexander prandeat, et rursus fieri ut
gressisunt,.necesseestquidem unam veram, alieram hodie non prandeat. Et hanc eveuiendi vel npn eve-
essefalsarii, seddefinile veraaffirmatioest, definile niendi possibililatem, utrumlibel vocamus. In bujus-
falsa,'negalio. Cum_enimidquod factum esl dicitur modi enim rebus uirumlibet contingit, aut affirma-
facfura, definite verum. est, quod si id faclum esse tio, aut negatio, et non est necesse aut affifma.tio-
denegetur, falsum estdefinite; sive ergo in.universa- item-iieri, aul negaiionem. Nam cum ,non sil affir-
- libus universaliler
pnrdicatis corilradiclio per oppo- Kiatio necessaria, nbn. inlerclusum esl contingere
siiionem particularitatis fial, sive in singularibus, ut. negalionem. Rursuscum negatio necessaria non sit,
in Socrate et in caeterisiudividuis, in his quoque quse T» , inlerdum accidit, ut affirmaiio contingat. Quare hacc
stml prseterita, 'semper una vera est, altera falsa, hujusmodi cveniendi et non eveniendi polentia,
iit in eo quod est, Socrales veneno perempttis est. utrumlibet vocatur. Quod in his utrumlibet, id est
Socrales veneno perempius non est, vera est affir- vel aflirmationes vel negationes, evenire conceditur.
inaiiodefinite, et ila rursus falsa negatio est in prse- Nunc ergb. Arisloteles hoc validissima argumenta-
sentibus quoqtie idem essC necesse est. Sienim.dis- lioneconienditastruere, quod queinadinodumiri praa-
piilanle Socrate, dicat aliquis: Socrates dispuiat, et leritis, et in his quse suiit pra.sentia,-.non modo in
hoc alius negel, sicut disputare Socratem prsesentis affirmatione et negaiione, unam veram, alteram fal-
temporis ratione definitum est, ita quoque definile sam esse necesse esl, sed defiriiieuna vera esi, de-
affirmatio relinei et veritalem, negalio definite men- finite allera suscipit falsitatem, non ita in his qusp
dacium. Et in universalibus quiderh vel affirmativis conlingeiitesvocanlur. Necesse enira e-t ul aut affir-
vel hegalivis, in quibus vel affirmatio particularis, maiiovera sil, aut negalio, sed non uldefinite quse-
"vel negalio partieularis opponilur idemest. Hoc est" libet earumvera sit, alterafalsa definite. Nam
qtiod
enim quodait; In his qua_sunl, et qusefacla sunt, id diciinus Alexander lavandus est, id.si alius
neget,
est.in prseseniibusatque in prseleritis, mia semper ''dicatque: Alexanderlavandus non est, totum
quidem
- PATROL.LXIY. il
m - . - AN. MANL. SEV. -B"OT_TII " 332
. hoc necesse sest 'evenire, ut iiul lavetur, aul non )a-_AiionêstûtrasqtieVeras
1 in unoeodemquecoritingerie?
v;e.ur.et necesse -est -unam -esse veram, alteram fal- 1Hocdgitur fieri non polest; unus ergo eortim verum
- sam, aut affirmalionem , si lolus fuerit, autsiloliis - < '
(iicturus, est alius<mehtie_ur: ponatnr enim una eo-
iion fueril ^negalionem. 'Sed ;non est necesse-utde- , :TUIIIdcfinite vera esse, vel falsa, isi ergo omnis affir-
finileaffirroatio,verasii,-idcirco-j}ubd in hujusmodi .<: imatioelnegatio veia vel falsa est'definite, et uter-
rebus pOtcrit >evenjre negatto. -Sed nec unquam ^^qua -negans affirmai sque veri in cbnlraiiiciionibiis
definiium est.-ut negatio verasit, falsa.affirmatio, esse non possunt, necesse 'est unum Terum "dicere,
idcirco q.uoniam potestnon evenire negafio. .Quare lalferum falsum, et «nuni.definiie verum, alterum de-
in loia c.oniradictione,,«nam.quidem venam, -falsam -_". "finilefalsum. Hoc si est in omnilms affirmaiionibus
alteram esse necesseest. Utiautem definilenina vera -_:atque negationibus, ul una definilc-falsa sit, altera
sit, allera falsa definite, :sicut.in his-qiise.sunl pr-ae- vera'definite, quidqnid vera dicit everiturum eve--
. teri.ia quseque.pra.sen.ia, -Tiullaralione rerura possi-. :nire
r necesse est, quidquid. non eventurum non
bile est, Sed -hoc -prius Aristoteles. in singularium ievcnsreneGesse est, lioc:esi enim quod ait : Manl-
prsedicamentonim proposilionibusprobat/Postautem - festumesl qunniam necesseest verum diccre alteruni
idem debere in universalibtis docet inielligi. Idcireo ipsorum; neque enim potest fieriut afflrmaiioiiega-
enim ait,'in singularibus veroet futuris non simili-1Bl tioque consenliantin talibiis,}ld ie'stin contradiciio-
ter. Id.est in' singularibus proposjtionibusêt dequi- nis propositibnibus. Necesse esl autem evenire qua_-
bus prius tractat, et'4h futuiis,5Jid!estin !c^ntihgeuti- eunque vera'definileaffirmatio loquitur, el non eve- _
bus, rion idem modus est^verarum-fa.sarumque pro- nire quod prbfert-definite vera negatio, quod sic-
positionum, qui est in prseterilis aique pfsesentibus. probat.
Quoniam in prseterilis alque'pr_esenlibus , et lotum Nam si verumesl Uicere,'quohiam.eslalbumvel non
conlfadictioiiiscorpus in verit.atem "ialsita.emque di- album, necesseest essealbttm vel'non dibum. El si eii
viditur, et vera'est una defuiite, uVpossiiex his cer- albumvclnoh atbum/verum estniffirmarevel negare,
tus aliquis ac 'sciens dicere quoniam affirmatio vera et sinon est, mentilur, etsi menlttur, non.est.^Quare
sit, vel rursus, quoniam negatio"; vei>si id nullus necesseest-aul affirmalionem, aut ne.galionem.veram
dixeril,certa jam prseteritiieropons 'vel "pr-sesenlis esse../ fatsam
Becundum sui naluram fatio, certusque eventus'est, Quod defuturppossitesse judicium.^-praesenlibus
in his vero in -quibus "contingens'est cj, futurum, id trahit exernplum : ait enim bane esse rerum-conse.
cst variabilo Ct iiisiabile,'totum qriidera corpus con- quenliam, ut rem subsislentem.propositionis.verilas
tradiclionisvefitatem"falsila!ei_i'que*partitur, sedhaec consequatur, verilatem propositionis f ei, de qua lo>
veritas atque5falsltasindiscrela estiuque voliibilis.-.(_] 1quitur propositio, essenlia comitetur. Nani.-si.hic_
Nullus"enim'potesl''dic'ere quoniam affirmaiio vera lapis vel quodlibet aliud albnm est,vernm-.est=de eo
"»st. Non esfenirh necesse verahiesse affirmationem, dicere quoniam album est, elhoc.convertitur. Nam
idcirco quoriiara negaiionem 'fieri possibile est. nec si verum.est dicefe _de eo quoniam album est, sine
'
rursus riegatibnem, quoniam non est impossibile dubio album est, ;et album.esse necesse-est,,itaque
affirmatioriem coniingere, et posiremo quoniam fit utres veritalem', et veritas r,em, de quaiproponi-
"idcirco uria earnm, tur, subsequafur.,Rursus si hiciapisalbus-.non est,
' tifrumlib-tiipsorumet coiitingit,
vera'esse"'definiie 5certa, naturaliter non' potest, verum est de eo dieere quoniain non-est albus, et. si
quibus autem id argiimeniationibus exsequalnr, ma- de eo.verum est dicere quoniam non-est albus, ut sit
nifestum efit hoc modo: albus fleri non potest, cum vere dicalur.quoniamnon
Nam si omnis afftrmatio vel negatio , vera vel falsa esi albns. Idem fluoque eiiam in mendaciis valet. Nam
est, ~etomnenecesse e'sl'v'elesse vei noriesse. Quaresi si quid non est, cum hoc aliquis.esse proposuit,
hicquidem dicdt futurum aliquid, ille vero non dicat mentietur. El si quis de alio mentietur, illud de-quo
hoc idemipsum, mahifesium est quoniam necesseest fil mendacium non est, ut si quam rem cum -alba
verum dicerealterum ipsorum, si omhis affirmdlio vel non sil dicat, aliquis esse albam mentttus est, quo-
negaiio'vera velfalsa est. Utrwque enim non eruht si->-jj )eirca necesse est illud quoquenonessedeqiiomen-
- mid in talibus. tilus est. Ita igitur veritas quidem rei quse est, et
Si quidquid in affirmationibtis negaiionib.usqtie res quse est veritati, falsitas-vero rei.quse;non esi,
-propbnitur,'verum verfalsumesl definile , sequitur et.res quse non est, falsitati converliiur, quod sihoc
iit quodHilss negaliones a.firmalionesque sigiiificant, est in omnibus rebus, quidijuid dieitur cum veritate
"auleveriife,Ja'ut rion evenire necesse sil;'hoc esl.eriim vel falsitate, ad.remquse.est,veInoii,estconverlitur,
quoddicitYNamsi omriis affirmaiio vel negalio vera sive negatio sii, sive,affirmatio, etiinam.veramfSem-
Vel falsa est'definiie; idcircoenirn addit o'mriis.'ln per, alteram falsam esse "necesse,.est/,,sitnnadefinile
his eni_a"qu-_''_unt'fuluraye\ contjngehlia, n n esse vera est, impossibile quiddam.ex hac;positione con-
a_firma._ones"et'hegatioriesve'ras vel falsas definiie linget. Evenient namqiie -omniai,'..qusecunquesunt
probare corifendit. Nam'si;un'us dicat aliquid fulu- vel fiunl ex.necessitate fieri, -etnihila casu,<nihib,ue
rum, alius*neget,ut utraque evenianl, fieri non po- esse.possilile quod sit, «t non-esse possibile. Nibil
test; quis enifn dixefit, dicente aliqtfo Socrates cos- eliam in liberi arbitrii moderamine reihiqueiur, sed
naltirus esl, alioque negante Socrales ecenaturus loluin erit ex necessitatej ;quidquid eveiieht. Nam-si _
353 IN LIliRUM JOE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA." 334;-
verum esl definite de qualibet fedicerequoniam erit; A vel v negationcm;sed nibil se magis sichabel.vorsic -
illarn rem slne dubio futuram esse.necesse est, euit n babet, el_est tilruiiilibel quod sequalem :cursum-;
non
"
non flat non potest rjvenire. Verura enim est dicere ' e
ef ad everiire reiinei, et ad non eveiiire.Nibilenim
de ea quoniamfulura est ,'nec verum de ea qubniam se s magis vel sic :hal)et, vel sicnon Miabetj-id cst;
futura est.polerat dici, nlsi eamfore essel.iiecesse-:: »-equaliter se habet a'd esse, et-ad non esse. Niliil cnim:-
n sese habet, ut'fiai quam ut hon;fiat
quare si in omni affirmalione et negatione, aul affir- magis -
matio aut negatio in futurum definite, vefa vel falsa Ainplittssi esl albtim nunc~,verumeral'diccre prius
esi, necesse estvel quod ab a.firmatioiie vera defi-' quoniamq eril albiim, qttqre seir.per veruhrfuil'diccre
iiite, vel quod a negatioiie dicitur fiilsumeveiiire.ln q
qupdlibel eorum qumfactd surit, quoiiiam eii'vel'erit.
falsitale quoque similis causa esl. "Nam qtiod non Validam sibiipsi .vim-argumeniaiionisopponil^ qua"
etit, falsum esl dicere quoiiiam erit.!Et quod falsum possil p oslendere alfirniaiiones iiegatipnesque. veras"-'
est. dicere "quoniam erir, ex necessilalc' -non erit. vel y faisas esse dcfihite, efait.prbvideiidum esse ne'
Iiem quod erit, falsum est dicere quoniam non erit, f
forte necesse sit suspicati id quod jariiTactum est
et qtiod falsum est dicere quoniamnon erit-necessa-' verc \ dici poltiisse aritequain "fieret,"esse^facieridiim,.
fio erii. Ut igitttr veraspropositionesnecessarius serit u si Sociaies.hesterna nocle ccenayit,, vcrum fuit,
quitur evenlus ul fiai, qiiod dicitur, ita elfalsaspro- B hesicrmt
| matutina dicere, quoniam ccenaiurus-cst;'
.positionesnecessarius sequitur eventus, ut non flat, cqupcirca defmiie quoque yerum ftiissei, si 'de eo
quod dicilur a falsa propbsitione. Quodsi irifulurum pncdicereVur.
j Omnia igitur t.a'qti!3e fiunt definiie'
nmnis affirmatio vel riegatio deffriite semperdividuiit j
poteianl vcra prsedicafi.IIoc est enim quod dicit, si
veriiatem etfalsitatem, erit rerum quae•pra.dicstniur est < album nunc, verum eral .dicerc prius quoriiam"
iiecessarius eventus, el omnia ex-necessitale contin- eriialbum.'Nam
< si qua res nunc a1baesl,"verum erat"
l.eiit, vel noncontingeni.jemaqueetcasus, et p ssi- ante _ dicere quoniam efit alba, quare definile quoque.
bilitas, et liberum perit arbitrium. Syllogismus aul fuit i quodlibet eorum quse facta surit vere praedicereV
iiujusmddiest: si oinnis^ffirmatio yera «st aut falsa Hoc I enim rei ipsius exilus comprobavit. Huic oppo-
ilefinite.et eodeni -modo"negaiioeveniei, ut omnia sitiorii . per eadem rursus occurrit. Non enim qui hsec ,
Inevitabili niecessitatis ratiorie «bnlingani, quod si < dicit, 'licet ei laqueurn superioris argumentationis
hoc est, liberum perit arbitrium. Sed hoc impossi- < e'ffugere,rursus enim eadem illum cuncta circumve-
bileest; -nbnîgilurverum-est omnem "a.firniaiionem ]niunt, et eisdem iterum urgetur incommodis.
vel negationemveram esse ttefinitevel falsam.' Omnia Quod si semper verum fvit dicere quohiam esl vel
autem ex necessitaie=corithigere,si.illsedefinite -verse < eril,non potest hoc non csse vcinon fulurum'esse.:
velfalsse sunt, lalis 'sjllogismus ostendil: omnis-in G< Quod mlem non polest nonfieri, impossibileesl<nok
futurum defiiiitaveritas vel falsitas evenlum reivel ;
fieri; el quod impossibileesl non.fieri, necesseest fieri:
•futurum vel nonTuturum ex necessitaiexonstituii, Omnia ergo qumfuiura sunl, necesse est fieri, riihil'
sedomnes propositiones -:futurae-flelinite "verse vel igilur ulrumlibel, neque casu erit; nam si casu, noii
_ «falssesunt. -lii-omnibus'igitur;eveniendi,r-velnon eve- ex necessilale. ,' . ,
;niendi necessilas efit, pro qua conclusioneillud Ari- Mrarationesuperiorem arguraeiitationem "diceii-
- -stoteles intuIit,--quo'd-ail-: tis ad idem reduxitincommodum tlicehs : Si verum .
Nihiligiiurmequeest,'neqiie'(il, mec a -casu, •riec est omriia qusecunque. facta suut, deTinitevere po-_
-u:rnmtibei,<>nec<erit, nec nonerii,'sed-exnecessilate tuisse prsedici, quoniam veritatem propositioriis rei
omniaiet nonuirumlibet,'aut>enimqiwdicil;-verus est; necessitas sequitur, quod vere definite prsedicatum -
~
-aulqui negal, wal non everiire non poterat; sed si non evehire
.Gasus namque, let idiquod est-ulrumlibet exstin- "nbnpoterat, ui non everiiret erat imposiibile. .QupiJ
guilur, liberaetiam.voluntasadimiturîsiomniaquse- autemnon fien impossibile esi, 'fieri necesse est-
-eunque.fient; ex>necessitate futura:suni;.et probat Evenlusigilurejusex riecessitate consequitur.lNlhil
'luperiorem -.conclusionem.,quse dicitiomriiaex rse- ergo utrunilibet, neque a casu erii."Nam si a casu
-EessitateiContiiigere,_per_hoc quod ait: autienim qui®^ esse poterit, nonex nece sitatefuturum e.it; qiiod&i
-dicit=verris«st, autiquiTregal; -si ergoiveritas rerunj •noneslex riecessiiaieTuturum, non est impossibile
.. -iiecessilnii,convertitur,, aul quhnegal verus est, aut •non fieri; si non est impossibilenotifieri, poieslnoji
-qui affirraai;ojiipiaifleri ex .necessitate-necesseest. •fieri; si potest nqn fieri, non pote-t definite vefq
INaimsi nomerjinttfix.necessitate, nonerjtinlvcroe-de- prsedici.'Quodv€riimvere definite prsedititur, ex no-
firiiie,,jd quod ipse subjui__.il: •cessilate futurum est, quod autema casu cst, ex
' -
ShnUiterenim, vel'fieiet,vet.non fierel, utrumlibet "necessitate non evehil. _ ', '
.enim nihiimagisosicivelnon \tic seJiabet,aut Itabebil. Al vero-necquoitiamneulrumverunvesl,coiv.ingitai-'
- '.-Exponitieiiim-.ûsesiticontingcn.islnatura ,>oum cere ut-quohiam ueqne eril,nequeiion crit; primurii
quid sit utrumlibel.exponit ,,.uinirrii_bet;esl.id.cujus -'eriimcumsil affirmalio>fdlsa,erilnegaiio r.on vera,'it
Jndiscretus.evenl.is esl,id:est, quod sequaliier esse cum hcec sii (alsa, contingil •affirmalionetnesse nbh
vel «on-esse conlingit. Hoc esl:enim qu 'dait,simi- •'veram.
-liter enim .fieret.veltnon fieret. Neque.enim.idircctam' 'Qualuorili_.erein.is contingentiumfuiurorum 'divcir-
viamiiecessariamiiuehabetiunam-veli.affirmatiouem -sitasconstat. Autenim id quod affirmalur et liegaldr
355", . - AN. MANL. SEV._BOETII , - . 336
lnfuturum,tilrumque erilverumaututrumqiiefalsum; A dicat in prsesenti lempore, hoe ahimal quodlibel al-
aut unum verum, falsum alterum definiie ; aut unum ~humest, vel magni corporis, et hoc vere pronuntiet,
Verum, falsumallerum indefinite. Non enimesse qui- album et magnum illud aniinal esse necesse est. Ita
«demelaffirmationemetnegationem veramin his pro- eliara in fuiuro si quis vere dicat quoniam hoc ani-.
necesse
posltionibus,qua_ derebus contingenlibus in futurum mal cras album fief, et corporis. vastioris,
- est cras utraque conlingere, ut et album fiat etcor-.
proDonuntur, per boc dembnstravit superiusquodait:
Manifesj.umestquoniain necesse est verum dicere, al* poris vastioris. Sin vero falso aliquid prsedicalur,
lerum ipsorum,si omnis affirmatio vera vel falsa est. necesseest non essequoddicitur, si sit affirmaiio:ut
TJtraqueenimnonerunt simul in talibus. Neque enim si quis afJlrmet falso futurum navale belluni, neeesse
-fieripotesluiinconlradictoriaproposilionum opposi- - est non "fieriquod a falsa affirmatione prsedicitur. At
- lione, utrasque veras quisquam valeat invenire. Nunc si sit falsa negalio, necesse esl fleri qnod falsa nega-
autem monstraturquoniamnehoc quidcm fieripotest tio futurum non eSse praedixit; sin vero utraque falsa'
«tutr_-que;sint falsse,aitenim: Atvero, nahoc quidem sunt, non erit ex necessitate quod dicitur, quia de-
nobis contingit «dicerequoniam "neulrum verum est, fmite affirmatio falsa est, nec non eril ex necessitate
jd est nee affirmalio, hec negatio; contingeret aulem quod dicitur, quia definile estfalsa negatio.Undefit
utraque esse falsam affirmationem scilicet et nega- B ut utrumlibet quod est in rebus omnino perimalur,
tionem, si nec quod diceret affirmatio, futurum esset, utraque enim necessario sunt et ex necessilate con-
nec quod non esse. negafio dicerel", non esset. Ita lingunt, et estnecessitas illa impossibilis. Nam si
enhu fleret, ut necessel, quod affirmatio esse prse- quis dical cras futurum.navalebe.llum,aliusque ne-
dicavit, nec non esset, quod negatlo non.esse propo- get, et pronuntiet non futtirum,si utraque sint falsa,-
suii. Si quis ergo hoc ita dicat, primum, inquii.ll- neeesse quiderii erit non esse cras navale beilum,
lud inconveniens atque impossibile est, quod in con- quoniam affirmalio, quas illud dicit futurura, falsa
tradictoria proposilione, cum affirmalio falsa sit non est. Rursus necesse est esse cras navale bellum, quo-
est vera negatio, et rursus cum negatio falsa sit. riiam negalio quse dicil cras non folurum, ipsa quo-
affirmalio sit. Hocenim in solis contra- que menliiur. Quarenecesse erit et esse navale bel-
* falsa quoque
riis eoniingebat, non etiam in conlradietoria opposilum, et non esse, quod est impossibiie, etpra_ter"
tione. In hac enim unara seraper veram esse necesse communemcogitaiionisnaluram.Nonestigiiurverura
est, semper alteram falsam. utrasque et simul, id est affirmationem negationem-
Ad hmc si verum est dicere quouiam .album esl et que mentiri. Quse ergoînquit,- contingum inconve-
niagnum, oportet esse ulrumque. Si vero erit cras, nieniia, hsec sunt, et hujusmodi, si quiS dicatvel in
oporiel esse cras. Si aute>\ neque erit, neque non erit C his quseiiniversalia suntet universaliter prsedican-
eras, non erit uirumlibet, ul navale bellum. Oportebil lur, vel iiihis quaesingularia in propositionibus enun-
enim nequefieri navqle bellum, neque non fieri. Qum tiantur, unam necessario definite esse veram, definile
ergo conlingunt inconvenientiahmc sunl, et hujusmodi csse alleram falsam, talia illum; iiiquil, ineonve-
alia, si omnis affirmalioniset negalionis, velin hisqum nientia consequentur, et alia similia. Hoc scilicet
de universalibus dicunlur universaliler, vet in his qum dicens de superioribus argumentis, in quibus
sunt singularia, necesseesl opposilarum hanc quidem ostendebat omnia ex necessitaie contingere, si quis
veram esse, illam vero falsam. Nihil aulem utrumlibet unam veram deflnite, alteram diceret definite
esse in his qum'fiunt, sed omnia esse et fieri ex neces- mendacem. Quaennmvero.asseral alia inconvenien-
silate. Quare non oporlcbit neque consulere,-neque ne- lia impossibiliaque eoncurrere his qui unam defi-
goliari, ut si hoc fachnus, erii hoc, si vero non hoc, nite veram proponunt, hsecsunt: si quis enim propo-
non erit hoc. Nihil -enziii prohibet in millesimuman- nat unam esse veram, aheram esse falsam, tollil (ut
num hunc quidem dicere lioc fulurum esse, illum vero supra dictum est),id quod est utrumlibet in rebus, et -
non dicere. Quare ex necessiiaieerit quodlibeteorum, omnia ess^ vel fieri ex necessitale constituit, nihil a
quod luric ab co verum erat dicere. Al vero neque hoc casu,nihilquea propria,volunlate. Unde fit utneque
differt, si aliquis dixeril conlradictionem, vel non di- B negotiari sit utile, nec inire actum, quae omnia eon-
xeril. Manifestum est enim quoniam sic se habent res, silii ralione tractantur, ipsum enim consilium super-
etiamsi non hic quidem affirmaverit iile vero negaverit. vacuum est, cum omnia qiiaecunque futura sint ne-
Non enim propler negare vel affirmare eril vel non eesse sil evenire. Quidenim unusquisque dicat, Si
erit, nec in millesimumannummagis quam in quanlo- hoc faciam, illud mihi ieveniet atque contiflgel, si
libel lempore. Quare si in omni tempore sic se habebal, vero hsec, illa res eveniet? elenim niliil proliibet-
. ut unum diceretur vere, necesseerat hoc fieri, el unum- quemvis illum affirmare aliquid esse faciendum,
quodque eorum qumfiunl sic semperse habebat , ut ex alium vero negare,cum omnia vinecessitalisevenianf.
, necessitate fieret. Quando enim vere dicil quis quo- Nam si omnia quse fiunl nunc, ante aliquis vere prse-
niam eril, non potest non.fieii; et quod faclum est, ve- dicerel, quis dtibilat quin illaquse facta surtt, im-
rum eral dicere semper quoniam erit, mutabili violentia necessitatis evenerinl? Hoc est
i Addidit quoque aliud, ijuo magis id quod dicilur -enim quod ait :Quare ex necessitale erit quodlibet
'
. videaturincongruum. Omne enim id quod prsedicilur eorum quod tune verum erai dicere. Sed ne iilud vi-
in futurum, si vere pradicitur. eril. Si quis enim dealur incongruum quodrerum eventum nonexipsa
""
557 IN LIBRUM DE I_.TERPRET_tT10NEEDITIO PRIMA. SSS
rerum natura, sed ex propositionuni verilate et fal- A sed s polestate, qusepolestas non flt ex lfecessilate, id.
sitate judicamus, scrupulum ipse dissolvil dicens. At - eest, ut possit quidem fieri, non tamen necesse sit, uf
vero nec hoc-differt, si aliqui dixerint contradiclio- hanc li vel quamlibet tunicam possibile est quidein
nem, vel non dixerint: ad tollendumenim perimen- ferro f incidi, sed non est necesse. Foflasse enim
dumqueconsilium, quod nihil omninohomines opor- utendo u vetustabitur, et ipso quotidiano solvetur at-
teat consiliari, parum valet aliquid ante praidici; sive tritu.
t Ergo potest quidem incidi, sed forte non incir
enim dicatur aliquid, sive ifon, quidquid vere prae- deiur, c sed anlequam incidi possit exteritur. Rursus
dici potest, illud eiiam si non prsedicatur evenire potest .j fieriut non dividatur, neque' enim exteri eani
necesse est; idcirco cnim vereprsedieitur- quiavere rpossibile esset, nisi priusesset possibile non.incidi,.
prsedici poiest; idcirco vere prsedici polest, quia im- cquare possunt quidem.qua.dam fieri, sed ita conlin-
mutabiliterfuturnm est. Quare futurum esi, si prsedi- - £git fortasse ut non fiant. Sunt igitur qusedamîossi-
citur vere, nec tantura si prsediciiur, sed "eiiam si bilia 1 non necessaria, et in aliis "quoque quae fiunt
pra_dicivere potest; sive enim prsedicatur, sive non eadem < ralib est. Omne enim quod fit a quolibet con\
prsedicatur, quidqtiid vere prsedici polest, hoc ex- £silio, ipse qui consilialur illius rei principium est,,
neeessitale futurum est. Manifeslumest enim, in- i
non necessiias, et qusecunquesunt possibilia, muta-
qnit, qu»d si sic se habeat res, sive unus eam affir- BI biliter
1 evenient. Quseenim secundirm aliquam possi-.
mel et alius neget, si eventura est, nlhil illi negatio bilitatem
I dicuntur, ,non eveniunt secundum necessi-'"
officit; si eventura non est, nibn affirmatio prodest. ttatem, unde fit ut manifesiumsit quoniamnon omnia
Non enim, inquit, propterhegare et affirmareerit vel ex < necessitate vel sunt,vel fiunt, sed qusedahi sunt.
non erit,- nec hanc vim nalurse tcmpiis mutabit. Eo- < quse sequalimodo, vel fiunt, vel non fiunt, et hoc est
dem modo «nim evenient, ea quse post millesimum iutrumlibet fieri, alia vero in pluribus quidem fiunt,.
annum eventura creduntur, his quse post quantum- in j paucioribus vero non fiunt, et sequaliter quidem,
libet tempus.ex necessiiale futura sunt: nnde fit, ut flunt,"i ut egredieritem domo araicum videre, fit eniia
si in.oriini tempore omnia sic se habeant, ut unum hocet ] iit a?qualiter; qusedamvero frequenlius fiunt;
definite verum dici possit, definile alterum falsum, < quam npri flunt, utsexagenariuni canescere frequen-
omnia quaecunque factasunt, vel fient, immutabili tius t fit, quam non fit. Et lamen ila hoc polest fieri, -
rerum ratione contingant. Hoc est enim quod ait, ut i non fieri impossibile non sii. Hocenim est quod
neeesse esse fieri unumquodque eorum quse fiunt; :
ait: Alia vero magis quidem et in pluribus allerum,.
id est, si sic se haberet, ul ex necessilate fierent ut i canescere in pluribussexagenarii quam non cane-
omnia, et hoc superiori argumentatione confirmat- scere. s Sed conlingil fieri alierum, scilicel ut non'
dicens : Quando enim.vere dicit quis qubniam erit, CI icanescat, alterum vero minime, scilicet ut canescat."
non pqlesf non fieri, everitus enim necessitatem, Est ] auterrihyperbaton hoc modo. Quodsi hsecimpos-"
necessitas sequilur veritatem, et quod faclum est, sibilia i videmus, quod sumusenim aliquibus ipsi prin»
verura erat dicere semper quoniam erit, veritas < cipium, et qusecunquepossibiliasunt, fieri possunt, et
uamque_propositionis ex rerum neeessariis venit - non : fleri. Si igiiur possibfle esl et ul sinletnonsint, '
evenlibusj - - , manifeslura est non omnia ex necessitate contingere,
Quodsi hmcnon sunt possibilia. Videmusenimesse sed alia sequaliterralia vero evenire quidem in plu-
principium fulurorum,- et.ab eo quodconsullamus, ribus, iri paucioribus vero non evenire, sed ut noa
alque agimusaliquid, el quoniam est oriinino.in his, eveniant necesse non esl.
qttmnon semperaclu sunt~,possibile esse et non esse, Igilur essequod esl, quando est, el non esse, quoa
-
similiter,inquibusulrumquecontingitetesseetnonesse, non esl, quando non est, necesse est. Sed nonomne
quare fieri el non fieri. Ac multa nobis manifesla sunt quod esl, necesseest esse, nec omne quod non est, nc-
sicse habentia, ut quoniam hanc vestempossibile est cesseesl non esse. Non enim idem est omne quod est, .
incidi, et non incideiur, sed pritts exlerelur. Shniliter necessarioesse, quando est, el shnpliciier esse ex ne-
aulem et non incidi possibileest. Non enim esset eam cessitaie. Similiter autem elin eo quod nonett. Elin
prius exteri, nisi possibileessetnon incidi. Quare et inJ^} contradictioneeademratio esl, esse quidemvelnon esse
aliis ftendis,qiimcunquesecundumpotetiliam hujusmodi omne, necesseesl, et [uturum esse, vel nott. Non tatnen..
dicunlur. Manifesiumigilur esl quoniam non omnia ex dividenlemdicere alierum neccssarium. Dico autem ut
necessilatevel sunl, vel fiunl, sed alia quidem utrum- necesseest quidem esse fulurum bellumnavalecras, vel.
libel, el non magis vel affirmalio,vel negaliovera esl, non fulurum esse. Sednon necesse esl fulurum esse
alia vero magis quidem,et in pluribus alterum ,-sed • cras bellutnnavale, vel non futurum essc. Futurutn.
conlingit fieri et allerum, allerum vero minime. nuiem vel esse, velnonessenecesseesl.
Longum hyperbaton est, quod nos prius exponi-; Nunc quid sit necessarium temporale dcscribii. _
mus,- postea coniinuamus. Lique.t enim aliquaruni Ail enim oirinisres quando esl, eam sine dubio esso ;
rerum nos esse priiicipium, ut acluum nostrorum. necesse esi. Non enim fieri poiest ut cum est, ,non _
Si quis enim aliquid consilio faciat, quidquid corisi- sit, el rursus res quaenon esi, quando non ost, eam
liatione peregerit, ejus rei ipse principium est. non esse neccsse est, neque enim fieri polest, _ii.
A consilianle enim incipii, quidquid eon.ilii soleriia ' qnnndo non esi, sii; sed si quando est, eam esso
minislralur. Sunt eriirnqusedamquse aclu non sunt, jiecesse esl, id est, noii simplex necessarium, sicut
' "
359 AN. MANL.i SEV. BOETIl 310
solemoririsimpliciler, sedlemporaliterneeessarium, A<quod est prseter temporis adjectionem-: itainconlrai?'.
i
lil sfedeo,rion idcirco simpliciier, et sine temporis dictione contingen.i, affirmationem quidem:velne'-
pfs-sentis descriptione ex necessitate est. Quando jgalionem veram esse necesse est,. non tamen veV
eriihi sedeo, non potest fieri ut non sedeam, et ne- ;affirmationem simpliciler ac definile veram, vel ne-
cesse est milii tunc sedere cum sedeo, sed ipsum gaiionem,. | sed.utramlibet el quatn eertse veritalis
sedejre' fnilii nbh ex necessitate inest, possum enim consiitueril eventus.
surgere. Rursus curii non sedeo, tunc mihi necesse Quare quoniam similiter oraiiones vermsunt, quem-
est non sedere, sed ipsum non sedere, mihi ex ne- admodumet res, manifestum est, quoniamqumcunque
cessitate non inest, possum enirii sedere ; ergo quod sic se habent,, ut ulrumlibet sinl, el conlraria-ipsorum
-
e*.f,qnando est,'cx necessitate cst, etquod non est,. < conlinganl, necesse esl simililer se habere el cohiradU
tunc cum non esi, fieri ut non sit non potesl. Kon < clionem,gttod conlingit in his qum non semper sunt, ei
lahien omnia qusecunque sunt aut non.su.it, aut ex non ; semper non sunl. Horum enim necesseest alteram
necessiiate sunl, praoler iemporis praesentis nuncu- parlem _ cpnlradictionisveram esse veifalsam. Nonta*
patloneni, autex necessitaie non. sunt, nulla men- men . hoc nel illud, sed uirumlibet, et magis- quidem
lione prseseniis lemporis facta. Quare non est, in- alteram < veram, non lamenjam veramvel falsam. Quare
quii, idem temporaliier necessarium esse, ut est B-imanifeslum esl, quoniam nonest necesseomnisaffirmO'_
mihi cum sedeo, el simpliciter ex necessilate esse, tionis i et negationis oppositarum hanc quidem veram;
utJiomini mortaiitas,,nec idem e, t, cum, non est illam i vero falsam esse-.~Neque enim quemadmodumin-.
ifccessarib non esse, ut tnilii' cuui «1011 < qumsunt,.sic se res habel etiam in his qumnon sunt,
sedeo non his
iriest"sedere, ct quod simplicilef ex necessitate non possibilibus
; tanien esse, vel non esse, sed quemadmo.-.
uttres ociilds vel hoc i
dum dictum est. '
liabeo, innriortalitatein, atque
eltqubd ait, similifef autem et in eo quod non est, -Hatient, inquit, quamdam cognationem res, et!_I_a
Hoc auiem cur dixeril sequiiur, et in contradictione (qiise res ipsas;propria slgnificatione designant.Quare 5
eadem ralio est, esse quidem yel non esse omne et , oratio quae designat atque signiDcabreriii, sie se:
riecesse esl, et futurum esse vel hon es-ie. Similis esl, habebit, quemadmodum.res Ipsaest. Ergo si res non
iriquit; raiio in coniradiclioiiibus contingentibus, et fuerit,. falsa oratio est; sires*fuerit,-veraioratio esr;
iri his quae. cum sunt, secundum lempus necessaria et si vera.vel falsa oralio estj.erit- id quod dicilur vel
'
sunt, simpliciler autem necessaria non stint. Nain non erit, ut sibi res el oratio convertantur. Ergo si
irt fiituris el in conlingentibus couiradieiionibus, to- , res constituta non est, nee definita necessitate pro-
lamquiclem contradictionem necesse est unam verani veniens, neo illa oratio, quae' rem ipsam designat,
liaberepartem, alteram faisam, utsiquisalfirniei cras G-definitaeest veritatis. Ergo in quibus rebus possibile
bellum uavale fulurum; id ergo non esl necesse: et est non niodo esse,sed etiam nonesse contingere,
rursus siqiiis lieget non futurum, est quidem aut in his aflirmatio et nega.tioutrumlibet sese habet, et
esse, aut nonesse hecesse, sed nonest necesseesse, quemadmodurii rem ipsam., et esse et non esse con-
nec rursus necesse est non esse, sed lantum aut tingit, ita quoque coniradiciionem et veram^tfalsam
esseautnon esse; idcirco lota quidera contradiclio, esse indefinile proveniet. Hoc autem in quibus fiat,
uriara _iabel.il partem veram, alteram falsam,sed . ipse declarat, siitenim : In his qu__non sempersunt,
non erit ipsorum una definite vera, falsa allera et non semper non-sunt, sola enim sunt quse el esse
definite. In praeteritis enim sie dicimus : Romulus et non esse contingurit, quae non semper sunt, et non
Romam condidit, Romulus Romam non condidit ; semper non sunt; si enim semper essent.statuseo-
"
unsi quidem vera esi, alfera faisa, sed in his definite rum miiiari non posset, atque ideo ex necessitate
vera est arfirinatib, definite falsa negatio. Nam quia esseut; si aulem semper non esseni, eas non esse,
quod faclnin esi, fieri ut factum non sit, non potesi, necesse esset. Etenim sicut ipsa natura rerum eve-
ideo definiie iu prselerito conlradictio vera vel falsa nienlium est varia, ita quoque allera pars cpntradi-
est. in fuluris vero propositionibus non iderii estin ctionis habet variabilem veritatem, et semper quidera
liis*scilicet quse contingentia significant ut si dicam D vera vel falsa est, non tamen una definile, ul hoc
Philoxenus ccenatufus est, Philoxenus ccenaiurus verum sit determinate, aut illud, sed ulrumlibet. Et
non esl. In tola quidem contradictione, una vera est, sicut statiis ipse rerum mutabilis est, ita quoque ve-
altera falsa, sed uullus potest dividere, ul-dicat aut - ritas aul falsitas proposilionuni dubilabilis sit^ et
affirniSiionem constiiute et definite veram esse aut eveniet quidem, ut in aliquibus frequenlius una BII
negalionem. Ante enim quam coenel, indefinitumest vera, non lamen semper} et-ut uua rarius vera, non
et variabile an coenet. Postquam vero ccenaverit taraen eam falsam esse necesse sit semper, quod
pneteritum deflnitur, igitur aut esse aut non esse per hoc demonstravit quod dixii, et magis quidem
aliquid in futuris conlradictionibus necesse est. Ut veram alteram, non tantum jam semper veram vel
autem unum fiai, et uhum non fiat, non esl necesse, falsam. Concludit totam de futuris contingentibus
in quo igitiir similitudo est coniingeniis contradi- pfoposilionibus qusestionem, et ait: Manifestum est,
ctiqnis et.temporalis, neque simplicis necessiiatis? non necesse csse omnes affirmationes el negationes
in eo'seilicet, quia sicut necesse est esse quod est, detinite veras esse, sed deest definite, atque ideo
rjuando est, non tamen simpliciler necesse esl esse^ subaudienduni esi. lllarurn enim quse confingemeset
541 W, LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA^ 3.42.
futurae sunt, nunquaih.definite una vera est;alte!a"A.i de.finite alteruni corum esse necesse esl. Erant autem;
falsa. Neque enim,iriquil, quemadmodum in his quse quatuor diversitafes,-, ut aul utrseque verse essent,,
Bunl, sic se habel.in his quse nonsunf, possibilibus quod ,sustulil per hoc quod ai.t, utrseque enim riou
lamen esse, aut non esse, sed quemadmodumdictum erunl simul in, talibus; au.t ut utra?que falsseessent,,
.est. llla efepim qusesunt prsesentis.lemporis, sicutquod per hoc evertit quod ait: At.vero nee quoniam
ipsorum essedeflnitum esl,,iia quoque de his defimta neutrum verum.est conlingit dicere.; aut ut una vera
est propositionum veritas falsilasque. llla vero quse d.efinite,altera falsa definite esset,. quod illa argu- '
non sunt quidem, possunt tamen esse, et non esse : mentatione destruxit, per quam omnia ex necessitate
el ita futura suiit, ut non ex necessitate,proveniant, docuil eveiiire,'si hoc admiileretur. Quod.si res illse
sed possunt ita esse,_ut etiam possint et non.esse, minime sunt, constat unam quidem veram esse,
iu his hoc modo se habebit contradiciio quemadmo- aliam vero in contradictione mendacem; sed sicut
dum dictum est. Diclum aulem est quoniam esse res ipsae mutahiliter, el indefiriite fulurse siint, ita.
quidem vel non esse : omne necesse et futurum enunliationes variabili nec definila veriiatpet
• esse vel non necesse est. Non tamenest, divise ac quoque
jam falsitate profcruniur.
LIBER, SECUNDUS..
DE ENUNTIATIONIBUSINFINITIS Bi; simplicis proposilionis verba complecti. Omnis autem
Quoniamattlem est affirntaiiode aliquo significans propositio] aut esse, aut fuisse, aul futurum esse, aut
tiliquid, hoc autem e~~st vel nomenvel irinominatum, Ihujusmodi aliquid habebil. Nam qui dicit currit
iinum autein .oporiet esse', el de uno, id quod est in currens < est dicit. Et qui dicit cucurril, currens fuit
affirmalione,nomenautem diclumest,.et innominatum proponit; ] el qui dicit currel, currens erit. Si ergo
prhis, non hoino enim nomenquidem non dico, sed omnis < proposilio, aut esse, aut ftiisse, aut futurum
nomen infiniium, unuin enihi significatquodammodo esse, < aut aliquid hujusmodi ut sit enuntiatio, r-elirie-
-
infiniium nomen; quethadmodttm et non currit, non ]Fit, manifestum est quod prseler verbum esse non
verbumdico, sed infinilum verbum; eril oinnis affir- possit. j Hsec enim,.id est, fuit, vel est, aut fulurum
malio el negaito, velexnomine etverbo, vel exinfini- ,est, verba sunt, ut ex his cognosci possit quse sunt
lo nomineet verbo.Prmler verbuinaulem- nulla affir- ,superius posita atque confessa, cum diceremus verba
nialio vel negalioest. Esl enimvel erit, tel fuit, vel sit, _ ,«sse quse sconsignificarenllempus. Elenim est, e|
vel qttmcunquealia hujusmodi verba , ex his sunl quai
fuit, el csetera significalionem temporis secum Ira-
stint posila. Consignificanienim iempus. hunt.
- Postquam de prseierii ac prsesenlis, fuluri etiam
nuncvim sim- Quare primaerit affirmalioetnegatio, esthomo, nor
temporisTerilateetfalsilate disseruit, G esl homp, deindeest non homo, non est non homo,
plicis et prsetiicaliva.propositionis informat dicens
Rursus, est.omnishomo, non es[ omnis.homo,estomnis.
quoniamsimplex-affirmatio unam rem deunasigni- non homo, non est mhnisnon homo. Et in extrinsecus
id
ficat, esi, de urio subjecto unum prsedicat, sttbje- est
ctum autem illud atit nomen esl, aul quod apud ve- temporibuseadem ratiq.
teres quidem fuit innominaium , ab Aristoiele vero . _Simplieiumexempla propositionum apposuit, sim-
infiniiumnomen vocatum est; prius enim dictum est, plices aulem supra diximus esse propositiones qusa
quod homo nomen essel, non homoveroinnominatum 'duobus terminis jungerentur. Quafe quoniam omne.
quidemapud antiquos, sed nunc inflnitum nomen. 'definilum prius est infinito nomine, et non homo non
Quoiiiamigitur manirestum est unum de uno prsedi- estnomen, sed infinitum nomen, homo vero finitum
care simplicem propositionem, omnis eril propositiO recte priores eas proposiliones quseex definito-sunt.
simplcx,aut ex nomine et" verbo, aut ex infinito. nomine in eorum pronuntiavit exemplis; ait enim,
nomineet verbo. Quod aittem dixit: Non homo enim 'Quare priroa est affirmalio et negatio, est homo, non,
nomen quidem nondieo, sed infinitum nomen hujus- est homo. Deinde infinill nominisaffirmationesel ne-
modi esi. Noinem, inquit, omnia- definitasignificat, gationes subjunxit dicens, Est noiuhomo, non est
non homo-vero quamvis unum quodlibet eoriim de- B»non homo. Et posl hsec, universalilatem jungens,
signare possit, quaehomines non sunt-, tamen quid; easdem rursus iierat propositiones. El>prius illas
Jesignet inlinitumest.et dubium. Naiwcum mnlla sint proponit quseex finilo nomine sunt; secundo vero
qitaehoinines nonsunt, et unum quodlibeteorum si- ioco eas quseex infinito nomine proponuntur, unde
7
gnilicar*possii, quid significel ignoraiur : sicut enim' flt ut. illud intelligere necesse sit, illas quantitates
iion curritinon est verbum simpliciter, sed infinilum= quseuniversales et particulares determinant, in ter-
verbum ,ita nominacum negatione non sum nomina; minis non haberi. Nam cum duorunwerminorum pro-
sed infinila nomina. Eruntigitur in propositionibus positio sola simplex sit, inter simplioeshujusmodi"
siibjecla aul nomina, ayt.infinita riomina, prseter ver- numeral proposilionem qusedicit est omnis bomo,
bum autem nulla est affirmaiiovel negatio, pianissime cum tres sint partes oralionis, quare delerminationes
docuit',, qusepars-orationis in simplici propositione - non numerantur in terminis. Eodem niodo dicil ea-
obiineal priiicipalum.-Nam si prseter verbum fieri demque ratione in.extrinsecus lemporibussimplices
simplex.propositio nonpotesl, con,.lat omnem viiu fieri propositiones, ut est, fuil liomp,iion fuit liotno,-
545. - AN. MANL. SEY. BOETII S.-i
fuit non homo. non fuitnon homo. El in aliis quoque A dicit
c quatuor hse, est justus, homo : in hac aflirma.
temporibus idem modus est. Exlrinsecus vero lem- lione l ad justum verbum est adjunximus; liiijus est
pora vocat qucesunt prseter prsesens, id est prseteri- inegaiio, non est juslus homo.-Jn hac quoqne nega-
tum et futurum; sed iiic de bis solis propositionibus tione t qusedicit non esl, ad justum rursusadjunximus
Mctitus cst quse unum subjectum habent, alterura IIterum, est non justus homo. In hac, est ad uon ju-
prsc-dicatum.Ntinc de his loquelur quseuuum habent stum £ jungitur; hujus est negatio, non est non jnstus
siibjeclum, duo prsedicala. An vero hse quoque sim- homo 1 : etiam in hac quoque negatione quse dicit, non
plices sint, in secundseeditionis exposilione dicen- < est, ad non juslum ponitur. Quodvero ait: Dico au-
duni est. Nunc vero prseter demonstralionem, esse tem, 1 ut est justus honio, est lenium adjacere his
simplices inielligamus i
nomen vel verbum in alfirmatione, hujusmodi est-.
Quando aulemest terlium, adjacens prmdicatur, du- Teriium , inquit, dico, idest, adjacere verbum est.
pliciter lunc dicuntur oppcsitiones. Dico autem, nt est Homo I enim et justus duo sunt, quibus adjicitur ver-
juslus homo est, lerlium dico adjacere nomen vel verbum 1 est. Idcirco autem dixit nomen vel \erbum, quis
bum in affirmatione.Qtiare qualuor eruul islm quarum •, superius quoqtie docuit ipsa verba nomina esse, eii
dumquidemad affirmationemet negglionemse habebunt scilicet i loco ubi ail, Ipsa quidem verki secundumsi
secundum consequentiam,ul ptivaliones, dum vero mi- B; dicia ' nomina sunt. Quod aulero sequitur contine1
nime. Dico auiem quouiam esl, utit jusio adjacebit, aut difficillimum
< sensum, quem ipse solita brevitate per-
non juslo ,- quare eliam negaiio. Qualuor ergo erunt. slrinxit.
i In medio namque totiuss sensus addidit ;
Inleltighnus vero quod dicitur.ex his qum subscripta 1Quafe idcirco quatuor isise erunt,' quarum duse ac
sunt. Estjttslus Itomo. Hujus negalio: Non estjuslus :
afftrmationem et negationem sese habebunt ad con-
homo. Est non justus homo. Hujus negalio, non cst non isequentiam, ut priv.itiones, duse vero minlme. Hujus
juslus Itomo.Est enim hoc locoel nonestjuslo et non >. senlentise multiplex expositio ab Alexandro et Por-
jttslo adjacet. Hwc igilur, quemadmodumin resoluto- phyrio, ] Aspasio quoque et Hermino proditur, ii:
riis diclum est, sic sunt disposita. Simililer aulem se < quibus quid excellentissimns expositorum Porphy-
habenl; et si universalisnominissit affirmatio,ul omnis rius ] dixerit, alias dicemus. Qtioniam vero simplicioi
esl homojuslus , ncgalio, non omnis esl Itomojuslus. < cxplanaiio Alexandri.esse videtur, eam nune pro bre-
Omnis est homo non jusius, non omnis esl homo non vitate subjecimus. Privatorise proposiliones sun1
iustus. Sed non simililer angulares conlingilverasesse,- tqusecunque prsedicant privationem. Privalio autetr
Conlingilau'em aliquando. 'i'est, ut si quis dtcat injuslus, privat enim hominem
Unum subjeclum et duo prsedicala, quemadmodum jtisiitia. Ergo affirmatio privatoria est quae dicit.,
possint esse in proposilione commemorat. Si enim Q! homo est injuslus. Negatio rursus privatoria esi, non
hoc modo sit, utdicamus est justus homo, est el ju- est homo injustus. Sed neque illa in sigriificalione
stus praedicatum, homo vero subjectum est. Nunc piena affirmalio est (aliquid enim tollit), sed priva-
enini non illud aspiciamus, quid prius, quid posterius toria alfirhiatio, quoniam formam quidem affirmalio-
dictum est, sed quoniam universalius est justura esse nis tenet, sed privationem praedicat; et aliquid ab ec
quam hominem, potesl enim justus esse et qui homo cui privationem copulat abjungit, ut in propositione.
non est, ut Deus, et rursus polest esse simpliciter, est injustus homo, ab homine justitiam. Nec his rur-
et quod homo non est, ideirco est alque justus, quan- sus pura negatio est. Fugans enim privaiionem, ut
quam primo dicanlurin eoquodest, est justus homo, in eaquae-esl, non est homo injtistus, habitum reti-
tamen quoniam universaliora suht, nonde his homo, net,id est justitiam. Sed quoniam qtiod affirmatio
sed hsec de homine prsedicantur, et his homo sub- prsedicabat, hoc aufert negatio, licet habeat talis
jectus est. Ex his igitur duplicem fieri opposilionem negatio, quasi reponendi habiius significaiionem, ta-
dicit, et qualuor propositiones, quarum subter exem- men quia ipsa privationem subtrahit, privatoria ne-
pla sitbjecit addens: Dico autem quoniam esl autjusto gatio nominatur. Ergo nunc hoc dicit: Cum sint,
ailjacebit, aut non justo. Si quis enim dicat faciens inquit, quatuor proposiliones, quarum duseex flnili-.
duas affirmationes, est justus homo, est non justus J)) mis nominibus sunt, ul est justus homo, non est
honio, haec, cum duse affirmationes sint, duas habe- justus homo, duae ex infinilis nominibus, ut est
bunt negatiories. Nam si verbum est in hac proposi- nonjustus homo, non est non jusfus homo, duse,
tione quse dicit, est juslus homo, ad justura posui- inquit, hse quarura [una affirmatio est, habens in-
mus. Et in hac rursus propositione quse dicit, est flnitum nomen, ut est non justus homo, et una
non justus hoino, rursus ad non justum idem est negatio habens rursus inflnilum nomen, utnon est
verbum junximus: quoniam negalionis oppositionem non justus homo, sic se habent ad affirmationem
effecit cum estverbo juneta negatio, id eslnon, ma- et negationem, id est. eamdem formam retinent affir-
nifestum esl quoniam id quod dicitur non est ad ju- mationiset negalionis, etsimiles sunt ad affirman-
stura rursus et ad non justum adjungendum est, ut dum aliquid vcl negandum his quse sunt privatorise.
negationes fianlhujusmodi, non est justus homo, non Nam quemadmodum privaloria quse dicit est inju-
est non justus homo. Recte igitur dixit: Quare si est sttis homo non solum affirmatio est, sed privatoria
.justo et non justo adjacebit, eliam negaiiojuslo et affirmatio, iia quoque ea qtise dicitestnon justus
non juslo adjacebit. Sunt imtem propositiones quas homo-non solum est aflirmalio, sed cum-infnutfl-
54» IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 54G"
nomine, et cum aliqua privatione affirmatio. ldem A estsimplex, illa privatofia: quare quae ex ihfinilo
enimvalet ad intelligentiam quod dicilur injuslus, nomine sunt, similiter sese liabent quemadmoduin
ea quse
tanquam si dicatur non justus. Et rursu_iquemadmo- privaiiones, similis namque a.firma.io esl
dum non est injustus homo, non "esl solum negatio, dicit, est non juslus honio, ei qua. dicit, est injustus
sed privaioria negatio, quoniam quanquam det ba- homo. Et rursus ea qusedicil, non est non justus
bitura, tamen prlvalionem .negat, ita quoque et ea homo, ei quse dicil, non est injuslus homo, priva-
quae estex infinito nomihe, non esl non justus homo, tiones vero simplicibus propositionibus et his quse ex
non solum est negatio, sed ex infiiiilo facla nbmine flnitis riominibus fiunt, non conjunguntur. Neque
infinitnm negans. Quia igilur infinilum negat, et enim quisquam dixerit eam quse dicit, est justus
-
suhjeclum infinito negando privat, privatoriae simi- homo, esse comparem ei quse dicit, est.injustus
lis eSl. Nara si idem vaiet injuslum esse quod non homo, nec vero eam quse dicit, non est justus homo,
justum, idem valebit non esse injustum quod non posse aliquid' comparari cura ea quse dicit, non est
esse nnn justum. Igilur ha. duse quse infinitum no- injustus hohio. Recle ergo dictum est de his qualuor
men habent, quantum ad speciem formam.que affir- propositipnibus duas ad affirraationem et negalionem
mationis et negationis similiter se habent his quae ita se habere, ut sun.t privationes; duas vero.resse
sunt priva.oriae-affirmaiiones. Duse vero ilise quse j» simplices, et prseler aliquam privalionum similiindi-
sirnplex definitumque prsedicant nomen, ab omni nem. Quod autem ait ad consequentiam, tanquam si
simililudine privaiionum seclusse-sunt. Nihil enim dixisset ad similitudinem, ita debet intelligi. Qtisa
similis estilla quse dicit, est jusius homo, eiquse enira sibi sunt similia, a se quodammodo non rece^
dicit, est injuslus liomo, cum utrseque sint affirma- duni, et se invicem consequuntur. Describuntur ergo
liones, sed illa est simplex, illa privaloria. At vero duse prius simplices propositiones, post has duse pri-
ea quse dicit, non est justus homo, ad eam qusedicit, vatoriae, poslremo quse infinilis nominibus coristanf,
non est injustus homo, nulla "ralionis similitudine ut affirmationes sub affirmationibus, negaliones sub
conjungitur, cum sinl utrseque negationes; sed illa negalionibus constiluantur.
Affirmatio. Est justus homo. Ison est juslus homo. Negatio.
Affirmaiio. Est injustus homo. I•.on est injustus horao. Negatio.
Affirmatio. Est non juslus homo. ISon est non justus homo. Negatio.
Sed hse, inquit, ila sunt dispositse eamderaque ad se tum quse aut naturaliter insunt, aul naturalite_
similitudinem gerunt, quemadmodum in Analylicis, inesse nonpossunt,ut si quis dicat, est homo ani-
id esl Tesolutoriis, dicium est. Seripsitaulem duos p nialj-nunquam cura hac vera esse potest: illa quai
resolulorios libros de Syllogismo. In quorum primo dicit, est Jiomo non animal, quse est angularis, id-
de propositionum ex flnilo nomine et infiriitocon- cifco quoniam animjil naturaliter in substaniia ho-
sequentia disseruit. Est vero similitudo affirraativse minis perspicitur iiihserere. Rursus si quis dicat, es|
quidera simplicis ex finilo nomine, el negativae ejus boino lapis, est horaononlapis, ne hsc quidera siiiml
quse hi.bet infinitum nomen. Namque ea qusedicit, verseessepossunt,idcirco quodlapidem inessehomini
~estjuslus homo, affirmatio, ei quse dicit, non est non naturaliter impossibile est. Quod si hujusmodi sunl
justus homo, negationi similis est. Negatio quoque qusenoninsinlnaturaliter,sedinessepossint,ulin his
simplex finiti nominis, affirmationi infiniti nominis quse supra posuimus exemplis, angulares verse sun(
convenit. Ea enim quse dicit, rion est justus homo, semper.Polestenira vera esse et eaquse dicit, est ju-
similis est ei quse dicit, est non justus homo. Sed stushomo.eteaquse dicit, esl nonjustus homo.Rursus
quemadmodum istsc sibi sint similes, et quomodo in polest vera esse quse dicil, non est juslus homo, si .
consequeniia proprium teneant ordinem, nunc qui- hoc de Sylla dicatur, et ea quse dicil, non est non
dem exsequi distulimus, paulisper tamen describan- justus liomo, si hoc |de Catone.pra.dicetur.In his
lur, ut earum qtisedam proprielas ostendatur. Sit igilur quse sunt indefinifse, si ea quse prsedicantur
enim affirmatio finiti nominis, et sub ea neaatio no- naturaliter non insunt, sed ea inesse possibile est,
T_
minis infiniti. Sit Uem negatio finili nominis, et sub. semper angulares simul veras esse contingit. Quod
ea affirmalio nbminis infinili, si hujusmodi propositiones cum definitione ponamus,
ita dicendum est: est omnis homo justus, hujus ne-
ADSrmatio.EstjusUis nomo.Non estjuslus nomo. Negaiio.
galio,non est omnis homo juSlus. Rursus, est omnis "
homonon justus, hujus negatio, non est.omnishomo
non jtislus, quse disponantur hoc modo, ut negalio
_sub affirmatione sit, et sub negatione-affirmaiio.
-
nonjustus . Est non justus Affirmatio.
Negalio. Non est homo.
homo. Affirmatio. Est omnis homo Non est omnis Negatio.
justus. honiojustus.
In hac igilur descriptioneriegalio ex infinito nomine
sub affirmaiione finiti noininis ponilur, etrursus af-
firmatio infiniti nominis sub negatione finili, qua-
rtim angulares, quoniam sunt indefinilse, omnes si-
in tan- Negaiio. Kon est omnishomoEst omnishomo AfflrmatiO»
tnul In omnibus verix; esse possunt, nisi his non iuslits. • noniusUis." -
547 AN; MANL. SEY. BQETJT .548
tu his ergp. quamdam diss.militudinem; monsirat. A infinito ii subjecto.: ideni est et, in negatione quse.est,
Nam in indefinitis si ea qusepr-sdicanlur naturaliter r est,justus non homo. At verosunt aliseproposi- .
non
noninesseiit, essc tamen in subjeclis.possent, sem- tiones t qua, et ex prsedicato et ex, subjecto inflnitis
per.angulares simul veras.esse sine,dubio.continge,- esse £ videantur„utest'cum dicimus, est non justus
bat.Nam ei a.firinationes affirmationibus et negalio- non t homo,,non est.non jusius-hon homo. Inhis enim
nes negationibus conveniebani. In his autem quae non r justus prsedicalum est, nori homo subjeetum.
cum diffinitione quanliiatis, dicuntur, nonidem mo- cSed
ulraque sunt.infinita; ifnde fit ut in his propo-
dus. est. Affirmaiiones enim affirmationibus uulla , csitionibus
iaquibus est verbuin lertiumpraedicatum,,
ralione.junguntur. Nam si verasiteaquas dicit, est rmagis. plures proposiliones quam iio. qusediciae sunt
omnis homo justus,nunquam veraessepotesteaqute jinvemrinonpossint. Aut enira ex utrisque erit.fini-
dicit,et oninis homo non justus, quaaest angularis, et {tis, pra.dicalo. scilicet et subjecto, ul est homo ju-
hbcdiscrepafeinnulloreperieturexemplo. Negatiohes ,stus,.non est, homo justus; aut solum prsedicalum
aiitem parlicular.es, quse sunt sibi angulares, simul habebit, j
veras esse contingit. Potest enim verum esse in liis infinitum, ut est non-justus homo, non-est
non-justus bomo; aut prsedicaturn quidem fiuitum
qiise naturaiiter non sunt, et possibilia sunt inesse, erit,infinitum vero
uf negatio parlicularis negattoni particulari ei quse.g subjectum.ut.estjustusnonhomo,
^non est-justus non honio; aut et prsedicalumet sub-
est angularis conveniat, ut ea quae est, non est om- .
irifini.a proponuntur, ul est non justus non
nis liomo justiis, ei quse est angularis conveniat, IIOB jectum .
esf omriis liomo nonjuslus, sedhocdissimilit.rquam homo, non e>t non justus.non homo; ullra autem
in indefihilis. Nam in illis el ea qusedicit, est justus propositiones, in quibus est verbum lerliumpnedica-
tum sit inveniri non possunl. Sed hse quse subjectum
homo, ei.quae dicit, esl non juslus homo, angulari infinitum
conveniebal. Rursus ea non est habenl, vel utrumque infinitum, prseier
scilicet, quse dicit,
non justus homb, ei qu33est, non, est jusius homo, illas , superiores sunt, quse aut pra.dicatum infinilum
hahent,aut utraque finita, atque ideo exlra illas esse
aiigulariier positaa congruebat. In his autern, id.est
secundum quantitalem definitis, affirmationes qui- dicuntur, et "nullamad eas consequentiam servant,
et esl ita positum in ea propositione quae dicil, est
dem duae universales, quse sunt, est oinnisbomo
el est omnis liomo non si- jusius. non homo,, nomen infinitum quod est non
justus, jiistus, nunquam ,
mul verae esse possunt, angulares autem negationes homo,;lanquam si finittim nomen aliquod poneretur.
id Atque hoe est quod ait, Ut nomine utentes non homo.
qiise parlieulares sunt, est,non est omnis!homoi
lla enim infinitum nomen posilum est, tanquam si
Jusius, ei<noniestomnis homo non juslus, in his quaj finitum ' nomen essel positum, nominis enim locum
»tesse et non esse-possibilia sunt, simul verae sunt. p
eliam eum ila positum sit, nihilo-
Non ergo similiter in hisquse sunt definitse, angula- Uenet; quanquam
tamen nomen sit: irifinitumenim nomen licet
ves sibimet congruunt, ut in his qua; definitse:sunt. minus
simpliciler nomen non sit, tamen cum infiniio jun-
Quod»perhoe demonstrat quod ait: Sed non siniili- clum nomen est.
ter angulares. coniingi. veras esse. In illis' enimsi-
bimet ulrseque consentiunt angulares, iri his autem Iri his vero in quibusest non convenit,ul eoquod esl
angulares-quidem affirmalivas nunquamsimul veras, currere, vel ambtdare, idetnfacit sic positum,ac si eslad-
essO contingit. Alias vero angulares quse sunt parti- derelur, uf, Curril omnisJiomo,non curril omnishomo.
culares nngationes contingit aliquando. Hoc enim Currilomnis non homo,noncurritomnisnon homo.Non
ipsiusdeclarant verba' dicentis : Sed non simiiiter enimdicsndumest non,omnishomo,sed nonnegaiionem
niigulares, contingil veras esse. Cdntingit autem ali- adidquod est homoaddendum est. Omnisenimnonuni-
quando. Non similiter quidem conlingit veras esse, versale significat, sed quoniam universaliler. Manife-
ideirco' quod affifmationes universales, angulares, stum est autem ex eo quod esl: Cnrril homo,non curril
vera-nunquamsunt, quod in bis quse indefinltoesunt, homo.Currit.nonlwmo,non currit nonhomo.Hmcenim
.Contingebat. Contingere aulein aliquando dixit, cum ab illis.differunt, eo quod universaliier non sunt. Quare
angulafium, quae sunt parliculares negationes, faci- n omnis vel nullus, niltil consignificat aliud, nisi quoa
mus comparationenii si ea quse praadicanlur non sint universaliterde nomine, vel affmnalionem,vel negatio-
naturalia subjeclis, sed tamen inesse possibilia. nem. Ergo et cmtera eadem oporiel opponi.
- Hm igilur dtim oppositm sunl, alim autem ad id Sunt, inquit, quaedam propositiones, quae curo est
'
quod est nowhomo, quasisubjeclum aliquod additum: praedlcantur. Alise vero quas cum est verbo prsedi^
ul; esl justusnon homo; non est justus.non homo. Est care non possumus, ut in eo quod dicimus homo am-
nori juslus non homo; non esl non juslus non homo. bulat, homo currit. Sed in his nihil differt an iia
Magis autem piureshis- non sunt opposilioncs, hm au- quis dicat, ul dicitur, id esl homo currit, et homo
lem exlra illas ipsm secundumse erunl uUiomineulen- ambulat, an cum esl verbo eas prsedicet, idem nam-
tes eo quod.est non homo. que est dicere, homo currit et homo ambulat, lan-
Alias nobis rursus esse propositiones ostendit, quam si dicatur, homo currens est, homo arribulaus
quarum aliis quidehfnon prsedicatum,sed subjectum est. Quocirca nihil differt in hujusmodi propositio-
infiniiuin sit, aliis uirumque. Si quis enim 'dicat, est nibus utrum cum esl verbo, an prseter esf adjuncto
justus non homo, quoniam non homo subjectum esi,, verbi ac.upropo.iatur.Idemquoqueest.etiam inuni-
iet est infinilum nomen, Yocatur propositio facta ex versalibus.Nam cum dicimusomnis homocurril,om--
549 IN LIBRUMDE INTEBPRETATIONEEDITIO PRIMA. SSO
nis homo non currit, et rursus omnis non honio cur- A mini j addemus,,eadem in propositione cuncta servan-
fit, omnis non homo non currit, idem est lanquam _tes, si affirroationem volumus ex infiiiilo nomine
si dicamus, omnis homo currens est, et omnis homo facere. j Quod si ad deierminalionem uuiversalis rei
currensnon est, et rursus omnis non homo currens ,negationem aptemus.fll non affirjnatio nominisinfi-
. est, omnis non homo currens non est. Dbcefaulem ,niti,- sed propositionis ex nomine fiuito negalio.
illud quoque multum differre an ad positura termi- vero contrarih esl negalio.eiqumest,,omne
Quoniam
num jungaiur negatio, an cerle ad delerminaiionem:
eslanimaljuslum; illaqum significat,quordamnultmn
nam.si ad suhjectum terminura dicilur, fit nomeii est animal
juslum,,hm quidem manifeslumesl, quod
infinituro, ul est omnis non homo currit, si ad de- inunquamerunt, nequeveresimui, neque.in eodemipso.
terininationem fit negatio, ut est non omnis homo. His vero
opposiim erunl aliquando, ul' non omne
currit; nnde flt uf si non ad deleririinationemnni- animal juslum. est, et est aliquod animai, juslum.
versalem, sed ad rein ac terminum negatio ponaiur* . Quoniam, inquit,, hse conlrarise sunt, simul verse.
sit ihrtnitum nomen, ut est rion bomo. Qnod si non
esse non.possunt, neque in eodem,,etpossuntquidem
a'd rem universalem, sed ad determinaiionein uni-
vicissira et cum temporis diversitale esse verse.simul
Yersalem, negatio est: cum enim dicirous, non om- aulem ' esse non possunt, ut si quis. dicat aureo quir
nis, omnis quidera universale non est, se'd consigni- B dem sseculo.omneshoniines fuisse justos, ferreovero-.
ficat quoniam illudde quodicitur universaliter dici- nullum hominemesse Justum;.utrseque. yerae esse-
lur, uf cura diciirins, omnis homo, homo quid.-in sed non e dem lempore. Hoc est enim.quod
possunt,
ipsum univefsale est, omnis vero non est quidem ait,peque verse simul, quodautem secutus est„neque.
uhiversale, sed' consignificat, quoniam res univer- iu eodem in ipso scilicet subjecio, ut dicamus : Est.
salis, id est homo,"universaliierdicta csl;_ergo quo- omne vivens justum,. si referamus adccelestes.pote-
lies addeterminatiohem quserem quamlibet univer- ,si.ales,,vera est. Nullum vivens jusium est,,si refera^ ,
salem universaiiier diclam demonstrat, negatio po- . nius ad equos, utrseque sunt verse, sed non in eodem.
nitur,nonnomeninfinitum,sed negalionemconstiiiiit, jipso, illud enim in divinis, istud.in.equis fetinet.ve-
alque hoc esl quod ail: Non enim dicendum est, non ritatem.
, His autem quse sunt qppositte, id esl, parti-
omnis homo, sed rion negationem ad id quod est culares < possunt simul esseverae, tunc cum superiores
homo -addendum est, omnis enim non universale iunivefsales sint simul falsse. Quse autem sunt hse, .
signat, sed quoniam universaliier. Ipsum enim om- jipse planissimo monslravit exemplo diceus : N011
nis non est universalis terminus, nee omnino lermi- < omne animal justum est, quod esl parlicuiaris nega- ,
nus, sed universali praedicalOadditum,, facit illud tio, et esl aliquod animal juslum, quod est partiGU-
uriiversaliter enuntiari, probat autem hos non esse G laris affirmalio.
Universales lerminos, sed ianium determinationes Sequunlur vero hm, eam quidem qum esl, nullus est
uriiversaliter coirsignificanteshoc modo : Cum eiiim homo _ justus, illa quw esl, omnis est Itomonon jitstus.
dicimus, c.urrit homo, non currit honio, currit non Illam vero qum est, aliquis liomojuslus esl, opposita,
homo, noii currii non homo,universalia quidem sub- non j omnis est homo non jusltis. Necesseest enim ali-
jecta sunl in his propositionibus, sed' non universa- ,quemesse.
liler prscdicantuf. Dislanl aulem lise'ab liis proposi- Oslendifsuperius affirmaiionemuniversalem el uni-
tionibus in quibus sic dicimus : Omnis homo currit, versalem negationem,quoniam sibi essentconlrari-e,
nullus homo currit, eo quod islse quidem universalc simul veras esse non posse. Nunc autem. monstrat
universaliter prsedicant,illse vero universale nonuni- universali hegationi nominis finili,.conseiiiire univer-
versaliler. Manifestum esl ergo quoniam omnis et salera affirmationem nominis iiifmiii, et particulari
nullus non suntuniversalia, sed'id quod universale * afiirmationi, quse est oppbsita universali negationi
prsedicatur faciunlutuniver.-aliier enuntielur. Quare nominis finiti, consentire eam qusa est oppositauni-
eadem omnia ponenda sunt, curril omnis hrinio, si versali affirmaiioni nominis irifiniti, scilicet particu-
infinitumnomen vplumus facere, non dicamus, cur- larem negationemprsedicaium retinentem infinitum.
rit-non omnis homo, sed negalionem, id estnon, no- D' Et prius describantur hocmodb^
Est aulem universalis negalio ea quse dieit, nulius salis affirmatio nominis infiniti. id est, omnis homo
homo juslus est, huic opposila est, contradictorise non justus est, sequitur negationem eam quse dicit,
pafticularis affirmalio, quidam hoino justus esl. Rur- nullus homo justus est. Nam si verunv esi nullum
sus universalis affirmalio est infinitum habens prseesse hominem jusium, verumest .otnnem hominem
ea quse dicil, omnis homo non justus est, esse non jusium. Sed his oppositse rursus sibjipsse
buic conlradictoriae parlicularis opponitur infinitum consentiunt. Narn si vermn est dicere quoniam qui-
habens prsedicaiurh, ea quaedicil, non oinnis homo. dam homo jusitis esl, verum est dicere non omnis
neii 'ustus esl, Hseigitrir sese perimiint, sed univer- homo non juslus esl. Si enim. non omnis Ito.ritO
"
BSi AN. MANL. SEV. B0ET1I 352
non juslus est, aliquem juslum esse necesse est. A ___. Cum de proposiiionibus ex infinitis loqueretur no-
Manifeslumesl quoniam eliain ih singularibus, si est mtnibus ipse infinila nomina sola sumpsit, et de his
verum inlerrdgalum negare, quod el affirmare verum qualia videantur esse perlractat. Sermonum, inquit,
est, utyPutasne Socrales sapiensest? Non. Socrates prolatlones, quae secundum contrajaceniia nomina
igilur non sapiens ett. In universali.busvero rton est vel verba sibi oppositaesunt, ut in eo quod dicimus,
vera qux simililer diciiur. Yera est aulem negalio, ut homo, non homo; currit,non currit, qU'ties fiuitum
Pulasne omnis homo sapiens est ? Non. Omnis igilur infinito eomparatur, videnlnr.quasi qusedamesse ne-
homo non sapiens esl, hoc enim est falsum; sed non gationes. Sed ila non est, omnis namque negaiio vel ,
igitttr omnis homo sapiens est, vera eti. Hmc enim op- vera vel falsa est. Qui autem dicit noncurrii, et non
posita est, illa vero conlraria. laborat, et non homo, neque verum aliquid enunliaîf
. Quoties aliquis, inquit, in singularibus rebus inler- neque falsum, el fortasse minus aliquid veri vel falsi
r.ogat, et is qui inierrogatur, negat, tunc is qui Inter- signifieavit, quam is qui finilum nomen ponit. Nam
rogat recte negationem cum singulari jungens, ex qui finitum nomen eonstituit, nibil quidem adhuc ve-
infinito nomine faciet affirmationem, ut si aliquis rum falsumve enuntiavit, sed quoniam quiddam flni-
dicat: Putasne Socrates sapiens esl? eonlra alius tum pqsuit, propinquior esl hujusmodi prolatio ad
respondeat, Non, erit recia conclusio dicenlis: So-^ } veritatem, quie aliquid finitum ponit, ea prolatione
crates igitur non sapiens est'. Ex negatione ergo re- 'quae aliquid infinitum. Sicut illa quaealiquid signant
spondentis et inflnito nomine non sapiens, facta est •propinquiora sunt ad enuniiaiionem faciendam his
affirmatio, Socrates non sapiens est, alque hoc qui- -'quse nihil significant, quare in his quseinfinila sunt;
dem in singularibus. Quod si hoc in universalibus minus ' illa veritas falsiiasve perspkitnr, quam in his
flat universaliter prsedicatis, negationem potius fieri 'oriniibus quas sunt finita. Ac multo magis nihil adhue
conlingit quam affirmaiionem, ut si quis interroget: verum falsumve designat, id quod dicitur non homo,
Putasne omnis homo sapiens ? ille respondeat, Non, " vel non curril, nisi aliquid addatur, quod enunliatio-
non necesse est ita eoncludere ut dicalur, omnis igi- }nem possit efficere. Quod autera dixit, quasi nega-
tur homonon sapiens esi. hoc enim falsum est, nec liones sine nomineet verbo esse videbunlur, idcirco
hoc evenit necessario ex interrogati responsione. Sed !addit quoniam infinita nomina vel verba, neqne no-
magis illud, non onihis homo sapiens est. Nain cum 'mina sunt simpliciter, iieque verba, et videntur no» .
aliquis interrogat, Pulasne omnis homo sapiens est, 'homo, et non currit, negationes esse. Qund si ita esi,
si ille neget, dicens, Non, ,iu concludas oponet, non sine '• nomine et verbo, esse negationes videniur. Ad-
omnis igitur homo sapiens esf. Hoc eiiim ex illius " didit ' etiam illud nihil magis de hpmine, sed etiam
responsionenecesseestevenire.Sed hsecconirnjacens *-*' minus verus fuit vel falsus. Qui enim dicit homo, rem.
est inlerrogationi, id est opposiia. inicrrogasti enim 'constituit, qui dicit rion bomo, ipsam quidem rem
universalem affirmationem dicens, Puiasne omnis lu.it,sed ' nibil addidit.Quocirca longe minusquiddam
homo animal est? respondit, Non, concludes lu par- enuntiavit ' de horiiine, qui infinitum de homine dixit, -
ticularem negationem, non omnis homo animal est, <
quam qni finitum.
el hsec dividit verum vel falsum. Nam si contra eam Significal autem, est omnis non homo juslus »«/_«
interrogaiionem per quam unlvcrsalem affirmaiionem illarum * idem, nec huic opposila ea qttm est, non est
interrogasli, ille neget, et lu concludas eain proposi- omritsnon
< Itomo jusius. Illa vero qum esi, omnis non
lionem quse dicii. omnis homo igitur non sapênsest, justus j non homo est, illi qua est, nultus est jusius non
non poiius contrajacentem , sed contrariam facies, 'homo, idem significat. .
hsec enim quae dicit, omnis homo non sapiens est, Illse propositiones in quibus infinila nomina sub-
cohsentit ei quse dicit nullus homo sapiens esl. Quare jeclasuni,
_ longealiud, inquit, significant.et non idem
nihil differt, uirum hanc aliquis ex infinito nomine his I propositionibus quse vel secundum fu-i.a,.vel se-
6'firmationem rcspondeai, an ex finitb nomine uni- cundum < infiniia prsedicata dicuntur ; ea enim quse
vefsalem negationem quse cum af-irm:iiione unlver- dicit, ( esl on.nis non honro jusius, nihil idem signi-
sali, quam inierrogasii, verum falsumque non divi- ficat f illi quse dicit, est omnis homo justus, vel nullus
dit. Sed illa spla coneludenda suiii, in qnibus unum bomo I jusius est, vel iterurii, esl oranis homo nori -
verum est, alterum falsum. Non igittir itadebel fieri jusius, j vel nullus homo non justus, nulli enim simi-
in universalibus, ut interrogala universali affirma- lis I est earum, ea quae dicit, est omnis non homo ju-
tione, si alius negationem respondeat, universalis .stus, nec lsuic opposita negatio parlicularis, ea qiise
affirniaiio ex infinito noiiiine concludatur, sed potius idicit, non est omnis non homo justus. ulli earum
particularis negatio ex nomine fmito. iidem significai quse superius descriptaa sunl, vel ali-
Illas vero qum sunt contrajacentes secundum iitfinila cui < earum quae sunt in superius oppositaedescriptis." -
ttomina vel verba, ul in eo quod ett, non homo, vel Illse I vero quse ex duobus te?minis infinilis constitutse
non justus, quasi negqtiones sine itomine el verbo isunt, illis sunt siniiles, quse universales negationes
esse videbuntur, sed non sunt : semper eititn vel sunt i habenles subjectum infinitum, ut ea quse dicit,.
veram. essevel falsam necesseest negaliovem. Qtti vero est < omnis.non juslus non homo, illi idem significat, .
dix-ii-non homo, non pltts diceiUe/Itomo, sed eiiam < e^que consentit qusedicit, est nullus justus non homo,
minus, verus vel faieus fuit, si non aliquid addaHir.." < et prlor quidem utrosque terminos retinet iufiniios,
SS5 IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA, ZU
bsec vero secunda prsedicatumquidem finitum, sub- A' < gaiio nem esse quse dicit est albtis homo, utrseque
jeclum vero infiniiurii; et illa quidem esl affirmatio enim i verum inter se falsnmquedividunt. Neque enim
ex duobus infinitis, haecvero ex finito prsedicalo et fieri j polest ut si de uno eodemquehomine dicatur,est
subjecto infinilo negaiiojuniversalis. i
albus homo, et non esl homo albus, ut utraeque sint ''•
Transposilaveronominael verbaidem significant,ui veiae : qund si ita ul nunc sunt positsealiquando in
tsl albus homo, est homoalbus. Nam si hoc rion est, - 'veriiaie concordant, boc idcirco evenit quia indefi-
tjusdem multwerunt negaliones.Sed oslensumest quod nitse suni, non quia verbis fiunt nominibusque irans-
una uniusest. Ejus enim qum est, est albus homo, ne- posiiis: quare evenit-ut unius affirmaiionis duplex sit
galio est, non est albus homo, ejus vero quw est, est negatio. Quod aulem diximus inferiori,descriplione
- _.
homoalbus, si non eadem esl ei qum est, esl albtts roagis liquebit,
homo, erit negalio vel ea qum est, non est non homo
albus, vel ea quw est, non est homoalbus. Sed altera
quidemest negatio ejus qum esl, esl non-homoalbus,
allera vero ejus qum est, esl albus homo. Qttare erunt
dum, unius. Quoniam igilur transposho nomine el
verboeadem fil affirmalioet negalio,manifeslumesl. B
Quoties, inquit, nomina permuianiur]et verba, eae-
dem propositior_umsignificationespermanent. Quo-
lies aulem negatio permulatur, non esedem, nam si
quis dicat : Est non homo albus, et non est homo DECONJUNCTiS ET DIVISIS ESUNTUTIONIBUS.
.albus, rionidem significatpermulata scilicet et trans-
posita negaiione. 'Quoties aulem dicitur, est albus At verounuinde pluribus,vel plura de uno affirmare.
homo, et rursus est homo albus, idem transposita vel negare, si non est unum ex pluribus, non esl ajir
verba nominaquesiguificant, et erunt eaedem afflrmatio una, neqtte negalio. Dico aulem unttm, non s\
niallones: nam si quis hoc negat, con.tingitul unius unum nomenposilum sit; non fiv aulem unum ex illis,
a.firiiialionis, duse negaiiones sini. fluc autem mon- "u.homoesl foriasseet animal, et bipes, et mansuelum;
stratum estsuperius fieri non posse,sed semper unius sedjx his eliam unum fil. Ex alboautem et homine,et
affirniationis unam esse negalionem. Illius namque ambularc non fit unum. Quare necsi unum aliquid de
affirmationisquse dicil, est albus homo, illa negatio his affirmelaliquis, erit affirmatiouna, sed vox quidem
est, qusedicit, non est albus homo; illius autem quse - una, affirmationesvero mulim. Nec si de urio ista, sed
proponit, est homo albus, si non est eadem illi affir- Q_;simililerplures.
malioni quse enunliat, est albus homo, sed est ab ea Muha Peripateticis de discernendis propo§itionibus
diversa, sit negaiie vel ea quse dicit, non est non - quae essent una, quse multae.consideratiofuit. Aiqua
honio albiis, vel ea qusedicit, nqn est homo albus; ideo nunc hoc dicit, et si una res, inquit, de pluri-
scdilla quse proponit, non est nonhomo albus, habet bus prsedicetur in proposilionibus vel affirmativis,
suam affirmationemad quam referri debeat, eam sci- vel negativis, vel rursus res plures.de una iterum
licet quseenuntiat, est non homo albus. Illa vero quae pr-_dicenlur, et si pluribusillis rebus unum nomen
dicit, iion est homo albus, negatio est ejus quaepro- sit positum, vel una res de uno nomine plura signifi-
ponit, est homo albus. Sed si affirmationes eorum canti prsedicelur, si ex illis omnibus rebus unum
diverssesunt, diversseerunl etiam negationes.Si quis aliquid non fit, non est una affirmatio, nec una ne-
ergo dicat affirmationem quse proponit, est albus gatio : si quis enim dical animal rationaie bipes homo
homo, diversam esse ab ea, quse enuntiat, est homo est, unum hominem pluribus prsedicandosubjecii;
albus, illud quoque concedat necesse est ut negatio- sed hsee sigillatim quidem dicta plura sunl, unam
nes qnoque ipsarunr diversse sint, est.autem negatio vero quarndam substantiam informant. Coeuntibus
illius qusedicit, est albus homo, illa, scilicel qusepro- namque animali, rationali, et bipede fituna subslan-
ponit, non est albus homo. Rursus illius quse enun- JJ 0 lia animal rationale nipes, quod cst homo. Et
liat, est bomo albus, est negatio, non est homoalbus. quanquam ha_c sigillatim dicla mulia sini, si quis
Quare hse duoe negationes, non esl bomo albus.et enim dicat animal, et rurstis rationale, et intermisso
non esi albus homo a se diversaa sunt. Rursus cum lemporebipes, discretim mulia significanlia, tamen
dicimus , est albtis homo, et negalur non est albus jnncia in uiium rinam faciunt naturam, et 'hoc est
homo, si de eodem homine uirsequedicantur, unam quod ail: Ut homoest forlasseet animal, et bipes,
veram alleram falsam esse necesse esi; ul si de So- et mansneium;, sed ex his unum fit, tanquam si dice- .
craie dicatur, est albus homo, non est albus homo, rel: Homo enim plura significat, sed ita, csiea quse
quse cum ila sint, necesse est ut ejus quse ait esl significanlur discerptim dicantur. Nam et animal, et
albus homo negatio sit ea quse dicit non est albus hipes, et mansuetum designat. Dicimusenim homi-
homo ; sed posita ,est quidem prius negalio quse dicit nem esse animal, et bipedem, el mansuetum; sed
non est albus homo ejusaffirmationis esse quse dicit liscc juncia in unum corpus efficiunl unum animal
estalbus homo. Nuncvero monslramusillam quoque mansuelum iiipes, quod est homo. Quare quanquam
qusedicii.non e.stalbus homo ejus affirmaiio"nisne- de uno plura prsedicatasint, tamen quoniam exomni-
'
555 AN. IIANL. SEV; "BOETII 3".fj
bus unum aliquid fit, ex hoc una est affirmatio alque Ai propositionibus una erit confradiclio.. Quare quis-
liegaiio. Quod si duasres taies subjeclsesiiu de qui- qtiis plura significanlem prqpositionem\dixerit, ille
bus una res prsedicetur, ut de his unum fieri aliquid rion facit propositionem ad quam sit una negalio.
iiequeal, non es.i una affirmatio, nec una negatio. Si Quocirca hujusmodi interrogalioni qua. plura signifi-
quis eniui candido aliquo homine ambulante dicat, cat, nec si vera sit, debet esse una responsio. Si quis
album et ambiilans homo est, album et ambulare in interroget substantiane sit canis, quanquam verum
unam naluram non cpnveniunt, nec fit ex uirisque sit dicere subslantia est, quoniam et lalrabilis et
aliquidunum, ita ut alicujus hsecduo juncla substan- marinus substantise sunl, tamen non est ad hanc
liam forment. Quare sive affirmentur, sive negentur, una facienda responsio. Sed dicendum est de quo
sive subjecta sint, sive prsedicala, non erit una affir- canc inlcrroget, quod si ille dixerit de marino, vel
matio, nec una negalio,7Sedrvox quidem ona est. Tot rursus delatrabili, lunc cum perilliusdeterminatio-
autemineasuntaffirmaiiones el negationes,quol ter- nem definilionemqueinterrogationis facta fuerit una
mini sunt posiii ,ex quibus unum non fit, sive aulcm proposiiio, uuumqiie significans, adhibenda est uria
de pluribusunumprsediceiur, sive plura de uno pr.c- responsio.De liis autem in Topicis dictum esse com-
diccntur, idemmodus est, ut si quis dicat, homoanimal memorat. Similiter autem nianifestum est, quohiam
rationale bipes est, quoniaut ex 4iis untim quiddarn BI nec boc ipsum quid est, dialectica est interrogatio,
fit, una est.propositio. Sin vero quis ducat, borao al- qualis debct esse modus dialecticse inlerrogationis
bus arabulans est, quoniam ex liis riihil unum fit, exsequitur. Ait enim, Si quis interroget quid est
non est una propositio. Ampliusquoque si de plnri- animal,'h_ee non est dialectica hiterrogatio. Oportel
hus rehus unum,nornen.-sit,jiosilum,iex.quibus con- eiiim per dialecticam inlerrogaiionem optionem TC-
junctis nulla una natura sit, et de illo uno nomine spondeniidare, ulriim affirmarevelit.-aniiegarequod
unum quodlibet aliud prsedicetur, non est una affir- dicitur, ut si quis sicinierroget, Pulasne bonummalo
maiio, nec una negaiio. Marinus nnmque et hic la-" conlrarium est? lunc respondenti Uatur electio
trabilis uno vocabulo canes vocanlur. Si quis igitur iitrum affirmare velit an negare. Dicitenimiile, aut
dicat, canisaniinalest.quoniam ex his-qusesignifuat cst, aut non est Quiautem ita interrogat, quid est
canis in utiumjunctis nihil unum efficitur (ex cane ahimal'? nullum illi locum autaffirmationis aut ne-
cnim et latrabili et marino junctis nulla una substan- gationisrelinquit; quid enim dicturusest interroganle
tia est), illa proposiiio multiplex est, et multa signi- aljquo, Quid est animai? dicturus est, Nori? incon-
ficans,.et non una. Quare quemadmodumsi quis hu- veriiensefil responsio. Eodero modo qtioque si dicat
'usmodi propositiones interroget, debeat responderi, estariimal, ad causam. Solajigiturilla est diiileciica
docet .dicens: 'G "interrogatio, in qua datur respondenli ex interro-.
Si ergo dialeclica interrogalioresponsionisest pcli- < gatione optio ulrum velit ipartem conttadictionis
ttp, velproposiiioriis,veldlterius parlis cottlradictioitis, ieligere, eamque enunliare vel alfirmandoscilicet
proposilio vero unius contradicliunis pars esl, non •> vel negarido. "Oportetenim interroganiem determi-
eril una responsioad Itmc.Neqtte enimesl unainterro- nare, . utrum, verbi gratia, animalhomosit, an non,
gato, nec sisil vera.Diclumeslaulemdehis in Topicis, utex t illainierfogatione, quam velit partem conlra-
simul aulem manifeslumesl, quoniam necltoc ipsum, dictioiiis < possit, isqui respondet eligere.
quid est, dialeclicainlerrogalioesl. Oportelehhn dalum Qttoriiamvero hmc quidem prmdicanlurcomposita,
esse ut ex interrogationeeligal, ulraih velilconlradic- ut i unum sil omneprmdicamentumeorum qum scpura-
enutiliare. Sed oporlel inlerrogaiitem, itim prmdicantur,alia vero non, qumdiffereniiaesi.De
' tionis parlem ' lioniiite
determinare, ulrumhoc sit homo, annon hoc. i enimyerum-est dicere et separaiimanhnai, et
Sensus hujusmodi est, qiiicunque interrogat si tseparalimbipes,eihmc ul mutm;et hominem,~etalbum,
ab arle dialeclica non declinet, ideirco interrogat et < hmcutunum.'Sednonsichliamditsesl etbonus, est
ut ei respondeatur.' Respondeatur autcra aul loia et < ciiltarmtiusbonus.'Si ehimquoniam aiterutrum dici-
proposilio, aut-contrsidicliohisuna particula. Si quis "ititr, el -ulrumquediceiur, multa inconvenienliaerunt.
enira sic dicat interrogans, A.nimaiie'immortaJisesf?\D JDeiiomiiteehimverumesl et hominemet album tiicere.
Tunc Tespondens aut est respondebit, aui non. 'jQuare ei omne.llursus sialbtim, elomne, quare erit
Hoc adtem est toiius contradiclionis una parliculai hotnoalbus / albus, elhoc in infinilum. Et rursus musi-
Conlradiciio eriim est,aniraa immortalis esi, anima cus < albus ambulans, elitmc eadem frequenteriniplicita
immortalis nonest,'ergoest, et non contradiclionis in i hifiniium.Amplius Socrates. Socratesest, et Itomd,
sunt parliciilae. Quod si quis interroget, Animane ef < SocratesSocrales'homo.Etsi homoet bipes,etJtomo
immortalis 'e_t an nori? tunc ille ita respondeatsi 'Ihomo bipes. Quoniam ergosi quis simpliciter dicat
~ velit totam'
prqposilionem dicens , Videtur niibi < comptexiones'fieri plurima inconvenieiitia, contingit
immorialis esse,"vel rursus, Videtur mihi uon esse idicere, manifesium est: Quemadmodumautem ponen-
"<
iinmortalis. rErgo"quisquisita re°sponsionempetit, ut duin sil, nunc dicamus: |
illa responsiohis.petitio vel propositionispetitio sit, Postquani de unitale propositionis explicuit, et
vel unius parli.s conlradictionis. Propositio -autem < quid esset dialeciica propositlo terminavit. Nuncad
unius conlradiclionis pars est, id est, omnis affirma- illa i veuit iu quibus plura ssepe de uno sigiliatim
tio una unam habebit negationem, et in duabus veraciter < pra.dicanl,-qu_esimul prsedicala,alias vera
"S..". ' IN LIBIUJMDE JNTERPRETATIONEEDITIO PRIMA. -.558
.
sunt, alias falsa.' Si quisenim:sic dicat: Marius ma-.A] praadicare verum est, erit igitur (ertio bomo albus
• lus est, fortasse veninêsl. Rursus :Mariusdux .esi, '-'• '-albusalbus, «tdioc-in inflnitum progreditur. Et-rur-
et hoe verum esl. ,Qua: coiijuncia in unum nulla ra- isus ii si verum est dicere de homine quoniam .musicus
tione sunt vera, .velul.si quisdicat : Maritisnialus est, < et rursus quoniam albusest,.el quoniamambu-
dux esl,-est n.imque optimusdux .omnium. Rursus. •lans I est,eth3_c.Tursus \n unumsdicuntur,, quoniam
-homoanimal esl, verum J3st, et.horao bipes esi, ve- .homoimusicus
I albusambulansest.Rursusqui musi-
-<
rum>esl, et bsec jimcia -vera nir,sus-suni. Si quis -cusaibus ambulans est, eta'lbusiest>et.ambulans est,
enim dicat homo rinimal bipes-esi, verum «st..Horum < etrausicus esUDicunlur hsec igilur.rursus simul homo
•
ergoqui =modu..sii,-veRquandri.ea qua_:Singulaextra :albusalbus-musicusmusicu^, ambulansambulahs est,
praedicantur, juncta,vera vel falsa sinl,iregulam da-^ '-«teihseeassiduecomplexa-eadem.faciunlsuperfluamlo-
turus aggreditur,:el-sensus quidem hujusmodbest. <
cutionem.;Nec nonin singularibusquoque-idemeve-
Ordfl-aiilem sermonum tnlisiesl.TQuoniam.vera, in- mit.Si ;i enim SocrateselSocratesest et homo, eritSo-
qtiit, quaedam sunt, quae ita conjuncla de-aliqtio --< «crates Socrateshomo, et si Socrates'Soerale.s estei
• •prsedieantur, -ut eorum pradicamenltim unum sit, et bomo I et bipes,, (erit-Socrates Socraies .homofbipes;
in unum congruat forma-fiorum quse extra vere po- jst t rursns:siihicidem bipes.estet homo,-eritSocrates
leranl prsedicari, ut in-.en quod est animal bipes de!B',',Socrates'homo!homo,bipes„bipes. Quae-omniaquam
-homine .juncia compositaque_dic_unlur, et fit una sint ' inconvenientia nullus ignorat. Non igitur dicen-
. quodammodo prsedicatio: cum animaleibipes>,ex_ra .•!idtim est quoniaubomniaîuseennque sigillatim tprsei
sigillatim valeant .prsedicari, dicimus ,enim ihomo •* •idicantur,, eadem junctaisemper polerunt prsedicari;
animalest,-et rursus bomo bipes est, alia veroquse •< ergo-quKJuncta ver.e dieirpossunt,'et quas falso,;eo-
non'sunt eoimodo, qiise'sigillatim.qnidem.-prsedicari > :Tum'qua.jsigiIlatimatqueexira;ante vere dicuntur,
"
verum •est,:_compositavero falstim ,,sed quae.horum < exponit. Hoc enim solum :bactenus demonstratum
differentia.est, vel'quando.ill,iid,4]uandohoc eveniat, <e5t quoniam si quis;simpliciterset omnI.modo;Jieri
dicendum «st,-el.hoc<docet'._x«mp]is. De-bOmine ->'' >coraplexiones dicat, "multa :inconvenientia . evenira
'
enim.,_inquit,verum ,estdicer,e.extrajanimal,-extra • necesse est.Quemadmodumiautem ifianUcomplexio-
bipes, el ut unum, ut de eo :dicatur, animal bipes. :nes, ponendum atquearactandum est.
' Rursum Eomm igitur \qum;prmdicantur,>el:dequibus
quemlibet hominem, ut .Socratem possu- -.pmdi-
^'
musdicere, ille homo.albti.sesl, rursus ille ,homo cantur,<qumcunquesecundum:acciden$>dicuntur-veidi
, homo esl, et hsecut unnmjuhcladiceiiies : ille homo eodem,vel altertim dealtero, hmc non~erunl:unum,ml
. homo albus ;est.; Sed aliquoties evenit - ut aliquis 'homoalbus>eslel musicus. Sed-inon:est:idemnlbumiel
;homo.citliaro(.dus"silquidem-et imperitus. Bonusau-C-'\mnusicum.Accidenliaenimnlraque,eidem,mecsi.album
tembomfj,etsi.de ipso',dicatur._quoniamest citharoe- musicum.vcrum est dicere, tamen erit albummusicum
,-_dus, ,ver.um.est,-et1quia;bonusest hoc.quoque verum -'<nnum;aliquid. Secundnm -.accidensehim atbuirimusi-
est. Sednon^tsi cithar.cedusestel bonus,idcirco.jam cum dicitur. Qtiare non-eril album mtisicutn unum<ali-
_ bonus est etiameitharcedus, fortasse enim estimpe- -,quid.:'Quocirea;nec citharmdusbonus simplicitet\sed
ritissimus, .homo aulem bonus. Si enira quoniam -animal bipes. Non enimsunl secundumaccidens. .
alterutrum dicitur,et .utrumque ,dicetur,,multa,in- In.his, inqoit, quae;pr3edicaniur,et de his dequi-
convenientia erunt. Si quis enimsilqui dicat, omnia - bus illa ipsa Iprsedicantur,dupIexTatio.est. Aut;enim
qusecunquesigillalimvere dicunlmyea.juncfa.eiiam duo.accidenlia.de uno subjecto dicuntur,.ut Marius
vere possunt dici, .multa ii convenientia et impossi- malus esi, Marius dux-est; autunum laccidens.deuno
biliaconiingunl.Hocest enim quod ait.Sienim qu,o- subjecto prsedicatur , -aliud, vero -accidens deillo
niam alterutrum•dicilur, el.uirumque dicitur; si enim -,prsedicaio accidenli pra_dicatui\",uusi qtiis dicai :
'
aiiquis dieat qnoniam allertitrum extra vere dicitir," Cicero est calvus, calvus oratorsest. Iiicenin:' calvys
et utrumque simul vere semper posse dici, mtilta de subjeclo ^Cicerone, oralor de ,calv.oiprsedicatur.
sunt imppssibiliaqusecontingunt; quse autem sintim- Hoc est.enim-quod ait: Qua_cunqucsecundum acci--
'
possibilia quaa contingunl, hsec sunl. De.hoinine"' densdicunlui,, vel.de eodem,:velaIterum:de -altero
enim possnmus dicere quoniam bomo est.el rursus , de.eodem < , ut si qua duo.accidenlia ,de'uno prsedi-
possumus dicere quoniam albus est; dicimus igiiur <centur ; alterum.de, alterOj titsiunum accidens da
et simuld.e homine, bomp albus est. Rursus de •altero >' .accidenti dicaiur, .ufipsum.accidens de quo
. honiine albo.possumus dicere ,quoniam honio est, .dicitur J de aliero rursus.suhjecto pr(aediceiur.Quo"d
ipnssiimus dicere quoniam albus est; jgilur et ha?c ..-: ..si ita fiat:pr.aedicatio,;inunum.jungiaccidentia copu-
juncta dicunltir, homo homo albtis.alhus esl. Nam si -J.iarique.nompossuntj; etenim,si;quiS)Sicdicat, homo
vpruin est dicere.de hominequohiam homo est, et -albus ~i est, .homo ;inusicus~,esl,-.hsec. juncln simul
de albo ,quoniam albus est, et omne hoc vere dici - 'unum non faciunt, ut est musicusalbus, vel sirursus
pniesi, id cst homo homo albus albus est. Et si de hoc •musicum
•-: prsedicetur de albo, ut.album de bomine
iterum liominealbq, vernm est dicere .quoriiamalbus ,,_praedicetur ,et. dicalur,-ut>illud album.m.usieuro,,est
est, et verum estiie eo album pra_dicare,.et r.irsus .non.1 idem estalbum musicuni, necin unam,subslap-
I
de;bomine.pr_edicare album ...verurn.esi; cril-ergo , liam,coeunl qusecunque vere..prasdicariipo§sunt r.si-'
homb.aibus .albus,-.et rursus de hoc homine album .gillatim:
r| idcirco^nimhsec.dese invicem videntur
"
5S_> . AN. MANL. SEV. BOETII . 560
posse pr__dic,.ri quia de uno eodemque subjecto A Qtiodsi nec accidentia sint, nee alferum in altero, et
prsedicaniur, non quod ex his unum aliquid fiat, ea sigillalim praedicenlur, recle juncla prsedieantur;
accidentia enim sunt utraque. Quarenon erit album si quis enim dicat de homine quoniam animal est,
musicum: sed quoniam homo albus idem musicus est, verum dixerit, et rtirsus quoniam bipcs, verum hoc
per id quod ulraque uni accidunt-per accidens albura quoque dixerit. i.sec si jungat, faciel, homo est aui-
de musico praedicatur. Nec rursus si ciibaroedus est mal bipes, hie recte prsedicatttr. Nam nequeacciden
et bonus, idcirco jam bonus dici poteril citharcedus, tia dicuntur, nee alterum afteri inesl. Non enim
.leqtie enim bonus et citharoedus talia sunl ut ex his sumitur in definilioneauimal s bipes, acperlioc non
unum fieri possit. Sed quoniam utraqne eidem acci- inest illi subsianiialiler. Illa aulem sola al qtiibus
dtint, idcirco de se secundum accidens prsedicantur. insunt substantialiler qusecunque in eorum defitii-
Sed magis forlasse possumus dicere : Homo animal lione sumunlur, ut in definilione hominis-sumitur
est, homo bipes est, ut hsec juncta dicamus, animal animal, et in definifone rursus hominis sumiiur
bipes, el his junctis secundum substantiam non se- bipes; inest ergo el bipes in bomine. Quare llla sola
cundum accidens est facia prsedicatio. sigillaiim prsedicata recle juncia prsedicantur, quse
Amplittsnec qumcunqtteinsuritin aliero. Quareneque ncque accideniia sunt, nec alterumin altero est, vel
ulbutn frequeriter, neque homo, homo animal est vel -> prblalione vel nalura : idque fiet manifestum, si eo-
bipes, sunt enim in homine bipes el animal. rum alierius definilio sumatur, velut si quseralur an
Qusecunque sigillaiim secundum accidens prsedica- dehomine homb et bipes prsedicari simnlpossiut,
mus ea simul prsedicari non posse monslravit. Nunc dilfmiendusesthomo, el siin hominis definitione bipes
aulem illud etiam docel, quoriiam illa quoque quse incurrerit, dicendum est bipes inesse bomini, et
substariiialiter praedicanlur, non seinper simul juncta utrumque junctum de hoiriine non posse prsedicari,
prsedicenlur, et hsecratio et accideritibus convenit et quia cum dixeris homo homo bipes, tale est quasi
Eubstaniialibus rebus. Quoties enim inest prasdicato dicas, homo bipes bipes, quod est incongruum.
aliquid, et nos illud extra volumus prsedicare', et in Verum esl autem dicere de aliquo el shnpliciter, ul
unum rursus duo praedicata conjungere, tunc fit in- quemdam hominemhominem, aut quemdamalbuin Ito-
congrua pi.edicatio; et hsecaliquoties quidem in ipsa minemhominem album.
liominum prolatione perspicilur, aliquoiies vero in- Dudum qusesivit utrum omnia quse sigillatim vere
veniturin intellectu, alque in lermini conlinentia. Si praedicaniur ea juncla veraeiler dicerenlur. Nunc
quis enim sit homo albus, et^ de eo dicatur, verbi autem considerat atque perpendit utrum omnia qu;e-
gralia : Callias homo albus est, et rursus de eo dica- ,J cunque simul vere dicunlur, et simpliciter vereprse-
lur, Callias albus est, si quis id velit adjungere, in- dicentur. Dieimus enim Socratem quemdam bomi-
Eohvenientissime prsedicabitur. Dicit enim : Callias nem esse, et rnrsus simpliciter dicimus Socratem .
iiomo aibus albus est, idcirco quoniam albus in ho- hominem esse. pursus dicimus, verhi gralia, Cal-
tnine albo continebatur, quod ante <leCallia prsedi- liam album homiriem esse, et de eo alburii simpliciter
eatum est. Atque hoe est quod ait : Quare neque praedicamus, dicimus ehim, Callias albus est. Quas-
Tilbumfrequenter. Alia vero suni qnsehocin prola- rit ergo. utrum hoc in omnibus esse videatur, ul
Jione non habent, sed in naiura , si quis enim sic qusecunque verum est juncia prsedicare, eadem quo-
dicat : Socrates Socrates cst, et rursus Socrates que verum sit siriipliciter dicere; sed hoc non in
homo est, et hsec simul jungat, ut dicat Socrates omnibtis eveniet. Nam si qua hujusmodi sit praedi-
Socrales homoest, non rectefecerit prsedicationem. calio, in qua aliquid oppositum addaiur ipsi prsedi-
Nam homo in Socra'e inerat, et rursus homo de cationi, prseter illud opposiium, simpliciter illa pra_-
Socraie prsedicaium esl. TaKs est ergo qui hsec dicatio non polesl prsedicari, ut si quis dieal de So-
jtincia, id est, Socratem el hominem, voluefit prse- erate jam morlu.o, quoniam hoc quod jacel, homo
dicare dc Socrate, lanquam si dicat Socrales homo mortuus est, veredicit, simpliciter aulem dieere noa
liomo est., Nam in Socratc inest hominis naiura. Ycl TVpotesl, hoc quod jacet homo est. Idcirco quoniam
rttrsus si de aliquo homne, velit aliquis hominem additum est prsedicalo, id esl homini, id quod ho-
prsedicare, et rursus animal, et dicat, homo, homo mini oppositum est, id est mortuus. Diclum cstenim
cst, el ariimal. Ilomo enim idem est quod animal; hoc quod jacel homo mortuus est. Mortuus autem et
crgo qui hsec duo juncta componit. nihil differt quam homo opposita quodammodo sunl. Nam si eorum de-
si dicat, homo animal animal esl. H mo namque finiiiones sumamus, facile hoc perspici potest. Homo
animal est. Eodem modo et si de aliquo homineho- namque est animalus, morluus vero prseter ani-"
miuem pra-dicet aliquis, et rursus bipedem, atque mam : atque ideo quoniam qusedam est oppositio
ha_cjuncta velit dicere, incongruam faciet prsedica- secundum privationem alque habitum, hominis et
lionem. Nihil enim aliud dicit, qui dixerit, homo mortui et ulraque simul vere prsedicanlur, unum
homo bipes est, quam si dicat, liomo bipes bipes est,
jpsorum, quod est homo, simpliciter et prseterruor-
eienim liomo bipes esl. Quare neque ea quse in ipsa tuum de cadavere non polest
• prsedicari, atque hoc
prolatione in aUero insunt cum exira proedicaniur e_t quod ail:
recte jiinguntur, nec ea quse iu prolaiione quidem Non aulem setnper, sea quando in adjeclo aliquid
.IOUsunt, sed tantuin in natura atque substantia. quidem opposilorum inest quod consequittir contradi-.
" -
SSl , 1N LIBRBMDE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA. o(J2 .
ctio, non verum, sed falsum esl, ul hominemmoriuum,A'f< 'forlasse dixerif, et rursushic albusest. Hocquoque
lioininemdiccre. Quandq,aulemnon esl, verumest. Vel verum v est dicere, idcirco quoniam de .eo hon ideo
ef.ant quando inetl, semper non verum est; quando 7 album a -prsedicavit. quia dixit illum esse hominem,
verono» inest, non semperverum est, ul Homerusest 'sicut 's de Homero, idcirco esse prsedicatur,quia poeta
aliquid, ul poela, ergo eliam.esl, an non; secundum esse e dicitur, sed quod per se albus est; sed hocnon
accidens etiim prmdicatur esse de Homero quoriam - secundum s accidens prsedicaiur, sed per se. Quare
esi poeta, sed non secundumse prmdicaturde Hoinero . recte r dictum est in quibus junclis prsedicatioriibus
'
quoniam esi. ,,..._, _. ri
neqiie oppositioquaedam inest, nec ipsa per acei-'
Quaeutraque, id est et praedicaiumet quod addi- -dens d prsedicatioest, iilasimpliciter eliam possepraa-
tur prsedicato, ex ipsa oppositione contradiclio eo- dicari.d Quod autem non est, qtioniamopinabileest,
mitatur, ul quoniam homo et mortuus oppositasuti., non 11 est verum dicere esse aliquid. 0(iinatio enim
ea qusedam comitatur alque consequilur per opposi- non r est, quoniamesl, sed quoniam non est. Quidam
lionemcontradiciio. Dicimusenim, qui homo est vi- volenles \ id quod .non est, aliquo modo esse mon-
vit, qui morluus est non vivit; vivit autem et non ssirare, lali ulebantur syllogismo,quod est, opinabile
vivit, quaadam contradiclio est. Ergo in hujusmodi - est. e Concludebantquod non estigitur est, docentes
prsedicationibus non est verum unum simpiiciter B' ea _ quse esseni, sclbilia potius, non opinabilia esse;
"
praedicari.Quando.autera hujusniodi oppositioni ei tquod autem non est, opinioni tantum subjacere,
quod prsedicatur, non jungilur, potest simpiiciler nulla i eiiam scientia claudi. Quod-Aristoleles hoc
vere prsedicari,sed nec boc semper, magisqueillud modo i disculit: ait enim, non idcirco est opinabile,
verius dicilur, quoniam cum ista oppositioest, nun- < quoniam esi, sed idcirco opinabileest, quoniam nbn
quam veruiri est eorura quse juncla vere prsedican- < est; sed hoc quod non cst, est quidem aliquid, sed
, tur, simpliciter vere aliquid appellari* Cum autem --est < non per se, sed opinabile. Ei quemadmodum
ista opposilionon inesi, non semper vere simpliciter Homerus
1 quidem est quiddam, id est poeta, noii ta-
, prsedicari eorum. aliquid, qusede aliquo vere juncia men i est per se, ila id quod non est, est quidem ali-
dicuntur. Si qiiis enim sic dicat: Homerus poetaest, < quid, id est opinabile, yel ignorabile, vel nescibile,
, veruni dixerit; quod si dicat: Homerus est simpiici- non.tamen
i est aliquidper se in nalura.
ter prseter poetam, falsurnest. Atqni esse et poeta, ,DE,i EMUHTIAT10KIBUS M0I10RU5I,POSSIBILIS,CONTINGEN-
,non sunf opposita.Ergo non semper quando opposi- - i_TNECESSABII.
TIS, IMPOSSIllILIS, . '' :
..tio non est in prsedicatis, verum est aiitjuidsimpli- His vero delermnatis, perspicieiidumest qttemad-
citer prsedicari.Cum auteni oppositio inest, seniper titodum sese habenl affirmalionesêlnegalionesad se
falsum est unum prsedicamentoium quse juncta di- ^' iinvicem,hm scilicelqumsunt de possibili esse el' non
cuntur, simpliciter et prauer aliud dicere. Nam ctim poisibili,
_ de contingentiet hon coniingenli,de imposr
de Homerodicimusquoniam esl aliquid, id est quo- sibili et necessario..Habentenim aliguas dubiiatioiies.
niam Homerus poeta «st, verum est. Nunquidetiam - "Pro.positionumalisesunt qusesimpliciierproferun-
dicendura esl per se quoniam'est, an.potiusesse' '<
tur, alise quibus aliquis modus in enuutiatione mi-
non simpliciler, sed secundum accidens dc Homero sceiur.Sii quis enim dicai: Socraies disputat, sim-
prsedicatumest. Non enim quia est, sed.quia poela plicem propositionem fecil; si vcro aliquis dicat:
est, et quoniamei et poeta esse accidit. Idcirco esse Socrates bene disputat, modum propositioni quara
ijuoque Homerunialiquid, id esl poetam, non per se enuntiabat adjunxil;quomodo'enim dispularet ap-
esse prsedicamus;concludiligitur.hoc modo : . - posuit, cum dixit bene. Nttnc ergo hoc speculatur
Qtiare in quibuscunqueprmdicatiscontrarietasnon -quemadmodumse habent affirmalioneset negaliones'
"
inest, si definiiionespro nomhtibus dicanlur, et se- earum propositionum, quse cum modo aliquo profe»
cundum se prmdicanlur, el non secuudum accidens runlur, ul si quis dicai, possibileesl hoc fieri, etrur-
in his aliquid, el simpliciler verum erit dicere. Quod sus, non.possibile est hoc fieri, quemadmodum sese .
. auiemnon: est, quoniamopinabileest, non est verum inhis alfiimalionis habeat ncgaiionisquenalura. Si-
dicere esse.aliqutd. Opinatioenim ejus est, non quo- u^ mililer autem et in eo quod est impossibileesse, et
niatnesl, sedquoniamnon est. , . . - . iri eo quod est necesse esse,' et. in co quod dicilur
In quibusdam enim nominibus dictis non apparet contingere esse, et non contingere esse. Quajqtie
oppositio: quod si definiantur, mox sese illa opposi- .horuin
, sint affirmaliones,. quaeve negatione^, aut
. liopalefacit, ulin eo quodest homo et moriuus, no- quam affirmationem cui negalioni recle aiiquis op-
mina quidem ipsa opposita non sunt. sed definita ponal: De<his omnibus perspiciendtim, inquit, est,
inveniuniuropposita. In hujusmodi igilur oppositio- quoniam ea qusede conjunclis et simplicibusprsedi-
nibus vel.qtiotiesnon sccundumaccidens pradicatur .cationibus dicenda fuerant, terminaia siiui.Nam de
aiiquid, ut esse de Homerosecundum poetam, scili- ,earum propositionum quse cura modo proferuntur,,
cel qtiod Homero accidcns est, sed per.se et secuu- opposilionibus, multa causalio esl. Quse aulem sint
dum ipsum suhjectum, mauifestum ;-est quoniam dubitationes, vel quemadmodumin bis oppdsiiion.s
quidquidconjuiicteve.re dici potest, idem vere dici- inveniendsesunt, continua dispulalionepersemiiinr.
tur ct simplicitcr pra.dica.tu_o,ut si quis dicat de - Nam si eorum qum cotripleclunlurilimsibi imicem
aliouo liomine quoniam hic bomo albus esl, veium oppoiitm sunt conlrudiciioites,qumcunqiw secundim
"
PATROI,.LXIV. 12
'' '
565 -•- AN. MANL.SEV. BOETH %64
esseet non esse disponuntur,ut ejus qum esl, esse Ito- A < qudrura natura in complexioneest, illte sibi invicem
-
minem,negatio esl, noji esse Itominem,non, esse non < oppositse sunt conlradictiones, qusecunquesecundum
Itominem.El ejusqum est, essealbttm Itominem,nega- esse < et non esse disponuntur, ut ha qnas supra di-
lio esl eq qum esl, non esse album honrinem,sed noit, tgessiihus, qunrumque ipse exempla prbponit, ut ejus
esse non qlbum hominem.Si enim de oinnibusaul di- < quse est, esse hominem, negatio est, nonessehomi-
clio est, aut negaliq, lignumeril verum dicere essenon nem.i Ha_cenim ipsius affirmationis secundum esse,
albumhominem. Quod si hmc hoc modo, ei qttibuscun- et < non esse negaiio est, et hic subaudiendum est, non
que essenon additur, idem faciet.id quodpro essedi- illa j negalio est, per quam dicit esse non hominera,
cilur, ut ejus aum est, ambulat homo,negaiio esl, non ut i sit sensus affirmationis qnse est esse hominem,
eq qumest, ambulat non homo, scd ea qum est, non inegatio est non esse hontinem. Non illa quse dicit
ambulal homq. Niltil enim differt dicere hominemam- esse < non liominem. Et hoc quidem de simplicibus.
bulare, vel homineni ambulautent esse. Quare si hoc Rursus ] de liis in quibus est tertium prsedicatur, ejus .
modoin omnibus,el ejus qumest, possibileest esse, ne- iquas est, esse album hominem, non hic subandieh-
gulio est, possibileesl non esse, sed non ea quai est, dum i est, illa est negatin quse dicit, esse non albuin
non possibileesl e.se; videiur nulentidem posseesse et hoinineni.
\ Sed hic quoque subaudiendum est, illa
non esse, bmne enim quod est possibiledividi vel um- B > quse dicit, non esse alburri horainem, ut sit bic sen-
bulare, et non ambulare el non dividi possibileesl. i
sus: Hujus affirmationis qua?est, esse album homi-
.Omnis proppsilio verborunr et noniinum comple- inem, non est illa negatio quae dicit esse non album
I
xiope formalur; ergo propqsiiionum qusecomplectun- liominem; sed illa potins quse proponil, non esse
tur, el quarum natura in complexione est, illse solse album: hominem, et lioc approbat induciione. Si enira,
supt, inquit, contradictipnes. Qtisecunque secundum jinquil, de omnibus aut dictio est, id est affirmatio
esse pj. non esse ponuntur,, ut in ea propositione quse auti negatio vera, cum lignum falsum sit dicere esse
dicif, <esthomo, non est illa negatio hujus affirma- albitmi hominem, verura debel esse de eo dicere esse
fionis quse proponit, est non bomo, sed illa polius non i album hominem, si hsec negatio est superibris
.quse enuntiat, non est bomo, ut sit affirmalio et ne- iaffirmationis, sed utrseque falssesunt. Hsecigilur non
gaiio, est himo, non est homo. llla vero quaa dicit, est < illius affirmationis negatio. Ergo secundum esse .
esl non homo, non est negalio ejus quse enuntiai, est ietnon esse contradictionessibimet opponuntur. Quod
homo, scd est affirmatio ejus negaliohis quse est, si i hoc modo et quantiscunque esse non additur, idem
non est non homo. Rursus cnni dicimus, estalbus -Ifaciei quod pro esse dicitur. Sunt quaedam proposi-
hpmo, non est negalio illa hujus alfirmationis quae itiunes in quibus esse non additur, sed id quod in his
dicii, estnon albus homo, sed illa potius quae dicit, Gjenunl.afur idem valet tanquam si esse porieretur,
non est albus homo; hoc aulem probatnr sic : Ne- ut ' inea qtise e*t, homo ambulat, quod dico ambulat,
cesseesienim in contradictionibus unam veramesse Jlale est lanquam si dicaiur, homo ambulans est. Ergo
semper, alteram semper falsam ; ergo si ejus affirma- -iin his quoque quae non habent est verbum junclum,
tionis quae dicil, est albus homo, negatio esset, est si i negaiionemad verlmm illud junxero, quod pro
non albus bomo, unam veram, alleram falsam esse, ie.se positura est, talis mihi negaiio redditur, qualis ,
constarel. Nunc auiem si quis de ligno dicat, est < esset sinegatio ad esse poneretur, ut in eoquodest,
albus homo, falsum dixerit; si quis vero de ligno ambnlat ' homo, ambulat pro esse positum est." Hujus
eodem negei dicens, est non albus honio, hoc quo- < ergo affirmalionis, ambulat homo, non est negatio ea
<
que falsum est; h__cenim proposilio quse dicit, est quse dicit, ambulat non homo, sed illa poiius quss
non albus homo, hoc seiitil, hominem quidem esse dicit.non amlmlat homo. In hacenimad idquodest
non lamen alliutn, quod de ligno falsum est prsedi- ambulat negatio jutic.a est, quod ambulal homini
care. Ergo et ea <_u_e dicit, est albus homo, et illa --pro eo quod esi esse conjunctum est. Tale enim est
qme proponit, est non albus bomo, utra_quealiquando dicere, homo ambulat, tanquam si quis dicat, est
falsaesunt, ut in Iigno;quare non suut sibimet "ppo- ambulans hoino. Quare si hoc modo iri omnibus, et
_it_?.Igitur nec ea quie dic l, esi albus non homo, D1ejus quae est possibileest esse, negatio est, possibile
- est non
negatio est ejus i;uaedieit, es( albus homo; quare iHa esse, sed non ea quse esl non possibile est
hujus negalio ponenda esl, qti.r.-dieii, non est albus esse; si in omnibus, inquit,secundurnessecontradiclio
homo. In liis namquc una seuiper vera est, semper fii, in his quoque quse possibilia dicunlur secundum
altera falsa. Quod si iia esi, secundum esse semper, -_esse
-. et non esse conlradictio facieridaest; in eo enim _
el non esse, naiura contradiclionis efficilur.Nam cum quod dicimus possibile est esse, illa erit negatio quae
dico, est homo, secundum id quod est esse fit nega- dicit possibile est non esse, non illa quse est, noh
lk>, non est homo. El mrsus cum dico, est albus -possibile est esse. Nam si ei quse est possibile est
homo, secuiitluinid quod esl esse rursus negatio fil, esse, illa oppbnaiur quse est non possibile est esse,
non est albus liomo. Et sensus quidem totus hujus- non secundum esse et non esse oppositio facta est.
modi est. lpsi aulem in oraiime sernioues p>opter -Quocirca quoniam supradocuil secundum esseel non
simililudiiiemvidentur quidem obseuri, Erit auiem - esse, fieri contradic lionem, dicendum est ejus quse
planius pronuntiantibus et subaudientibus sic. Nam est, possibile esl esse, illam esse oppositionem quse
ai eorum quae complectunlur, id est, propositionum dicit, possibile est non esse. Sed aliud rursus occu r«
- S66
_•(_._,- IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA.
rit, quod nos ab hap opinione dimoveat. In omnibus A eeligendumut non secundum esse et-non.esse fiatcou-
enim aut affirmaliovera est, aut negatio. In his enini ti tradictio, sed polius secundum moduni. Qtiod aulem
utrseqiie sunt verse, nam quod pnssibile est esse, dixit, d siergo illud impossibiiius est, hoc ent magis
possibile est uon esse, ut qiiia possibileest hominem eeligendum, non sic diciiim est qubd uiraqne impos-
ambulare, possibde est hominem non ambulare, et sibilia si sintetaffirmationemet negatiohemveram esse,
quod possibiie est videri, possibile est -non videri. et e non secundum esse, vel non esse fieri contradi-
Rursus quod possibile est secari et dividi, el non sectionem.c Illud enim, id est contradiclibnem simul
cari e,t non diyidi possibile est. Quare utrseque in veram v esse, impossibileest. Secundum es-e autem
eodem verapsunt, po?sihile est esse et possibile est _ el e non esse affirmatibncm noh fieii et negationerii ,
non esse. Nam quod dicimus, po.sibile est non esse, non n esse impossibile esi, sed nd hocretulit, impossi-
ita intelligendumest ul si diceremus, possibile est bilius b est, lanquam si diceret, minnspossibile. Minus
hodie pluviamnon esse, cum sit possibile ul sil. Cur eriim - poJsihile est ut opposiiseiii eodem proposilio*
aut m hocita evenial, ipse demonsirat, dicens : r verse sint, quam ut rion secundum esse-et non''
nes
Raiio autemesl quoniamomnequod sic possibileest, - esse e negatiories pohantur. Quocirca' eligendum est'
non seinperin actuesl. Quare inerit ipsi etiairinegalio; hoe i quod est possihilius, ul secundum.moduhipoiiiis'
potest igilur et non ambulare quod esl ambulabile, et B; tquam secundun. esse el non esse negationes fiantJ
non videriquod esl visibile.Al vero impossibileesl de Quod ( ipse planius exsequilur dicens :
eodem opposilasesse veras dicliones. Non igilttr ejus Esi igilur negalio ejus qumesl possibileesse, eaqutt
qumest, possibileest esse, negatioest p.ossibileest non esl < tion possibileess\ et non ea qum est possibilenon
csse'.Conlingitenim exMs aut idem-ipsumaffirmafeet esse. ' Eadem quoqueralio est in eo quod.est cotitingen^
rieaare simulde eodem,aut ngn secundumesseel non ' < esse, etenimnegaiioejus est non coniingensesse.'
esse qvwopponunlur, fieri qffirmattonesel negationes. Hse namquesimul veraeinveniri non possunt; nam
Si.ergoillud impossibiliusesl, hocerii htagiseiigendum. si ' quid est possibile esse, ui idem illud impossibile
'
H6c Imjusmodi esl, quaecunqueita sunt possibilia sit, fieri non potest, nrc lioc in solis possibilibus
ut sint actu et opere, illa nulla raiione possunt non !speculandum est, sed in omnibus quoque eadem ra- "
esse, ut ccelosemper actu inest moveri. Semper enim 'tio esi. Nam in.eo quodest contingere esse, rion est
moveiur,et dicimus, possibile est ccelun.rrioveri,id- illa negatio qubd dicit contingere i_on esse. Hsec
circo tiuoniamcoeli motus actu est, hoc esl, id illi enim corisentit ei quod est, contingere esse, sed illa
semper agitur. Move.iurenim semper; iri hac ergo quod proppnit nbn contingere esse. Has enim duas
possibilitate talis propnsitlo non poiest conyenire, ut , simul veras inveniri impossibileest.
dicamus, possibile est cceluinn«n moveri, hoc enim C- Et in aliis quoqtiesimili modo, ut in necessarioil
impossibile est. Ergo in hjs quaecunque aciu sunt, . impossibili.Fiunt enim queiiiadmodumin illis esse et
hse du» propositionespossjbile est esse, possibile est hon esse appositiones,stlbjecta vero res, hoc quidem
nop esse, nulla raiione conveniunt.ln his aulem quse dlbum, illttd verohomo.
rion semper actu sunt, et sunt possibilia esse, con- Et in aliis, inquit, bmnibus idem facientlum est:
venire possunt propositiones, id est, possibile est secundum modura enim nexatio ponenda est, ut si
esse et possibile esl non esse. Non est enim semper contingens est ad conliiigere, si possibilis ad possi-
aetu pluyia, et possibile est esse aliquando, quare bile, si impossibilis"adimpossibile, sinecessariura ad
p.ossibileest eam aliquando non esse. Haecigitur rstr necessarium negatio conjungatiir.- Quemadmodum
lio est cur utrseque inveniunlurverae, quod in his" ehim, inquil, in his quse prseter'modumaiiquem
possibiliialilms, quae non semper sunt actu, et esse sunt, et aliquid esse proponunt, esse quidem et nori
aliquid, et non esse cmtingil; quare si ejus qnpd est esscapposiiionesqusedm, id est prssdicationessunt,
possibileest esse, negaiio esl ea quae dicit, possibile res vero subjectse, ut in eo quod est, homoest;et
est non esse, in eodem simul et affirmaiioet negatio homo non estjhomo quod est re's subjectum est
erunt verse, et cui rei inest affirmatio, ut sit esse . Apposilio autem qusedam et. pra_dicatio est et-noh
p.ossibile,eidem rursus inerit nrg.iiio, ut sij possihile ** est, vel in eo quod dicitur album est et album noh
non esse, quare etquod ambulabile est, id est quod est, album quidem res subjectaest, appositum auiem .
ambularepotest, potest non ainbulare, et quod yisi- et prsedicatum,eslelrion est. Ila quoque in his quae
bile est, id est quotl videri polest, potest etiam non secundum aliqucm moduni dicuiilur,-esse quidem
- videri; sed
impossibile est utde eodpm pppositseet subjectum est, velut qusndam res. Modns aulem
contrajacenies dictiones simul verse sipt.In omnibus deesse prsedicatur; nam cum dicimus, hodie pltiviam
enim aut affirmatio vera est aut negatio. Si ergo «sse possibile est, esse subjecimus, possibile j.nEdi-
far.tis negntionibtissecundum esse et non esse, in camus, et sic totam vim in proposilionibnsprsedica-
his qusesecundum aliquem modum dicuntur, affir- tio lenet, et simplicibus, ef praeter modum qnoties
malio et negaiio uira_quesunt serse, quod fieri non aliquid esse prasdicamus, ul. ih eb qiiod dicimus,
potest, illud ningis dicendum est, non faciendas se- bomp est, lotam proposiiionis vim.coritinet-verbum
cundum esso et non esse negaliones, sed potius seest, i:a qupque in his quse secundum modum dicun-
cundum modum; quod si illud esl impossibilius, ut lur, quoniam totam.propositionem continet inq.dus,
fllfirmatioet ne£.aiiosimul verse sint, illud magis est aui possibilis, aut coniinget.tis, aut imppssibilis, aut
5(37 . " - AN. MANL.SEV. BOETII 568
necessarii, luec prsedicari, res vero alisa subjeclseA<et non possibile est esse. Hsaenim ita a se disjuncise
esse dicuntur. Hoc enim qupd ait: isunt, ut simul esse non possint. Idcirco autein hoc
Sic hoc loco, esse quidemet non esse subjecldfiunt, evenit,< iiuoniam sunt oppositse; semper igitur sectin-
posse.vero et conlingere apposiliones determinanles dum < modum ponenda negalio est, si intrgra opposi-
quemadmodumin illis esse el non esseveritatemet fal- lionis ' natura facienda est, quod planissime exsequi- .
sitalem, sic hic in eo quod est, esse possibile, et esse Itur, singulis proposiiionummodisnegationes accom-
non possibile. . _ ., - , iniodans, atque integras n.ituraliter efficiens. opposi-
Nam quemadmodum in simplieibus si ad esse et. liones. ' At vero, inquii, ea quse est possibile est non
non csse negationes fiant, una semper vera est, allera esse,< cuin ea quse dicil, non possibile est non esse,
semper falsa, ita quoque in his quse secundum mo- simul '. esse non poierit. Namqueoppositas essemani-.
dum dictmlur, si ad ipsum modum enuntiatio nega- fesliim I est, siquidem barum negatio ad modura esl
lionis aptetur, velut ad quasdam appositiones prsedi- posita, 1 qui est possibile esse, ejus autem quae est
cafionesque verilas in appositionibus et falsitas ter- necessarium
i est esse, non oportet dici illam esse
minata dividilur..'Alque hoc cst qnod ait. Similiter inegationem, per quam dicitur, necessarium est non
hse etiam in eo quod est esse possibile et esse non < esse; bujusenim alia negatio inveniri potest, quo-
possibile. Similiter enim secundum possibile et non " niam i est affirmatio qusedam, est aulem ejus negaiio
possibile facta oppositio, veritatem falsilatemque deea < quse dicit, non necessariumest non esse. Sed po-
terminat, sieut in simplicibus et prseter modum polius i ei quaedicit necessarium est esse, ea opponenda
silis secunduraesse et non esse negatio. Hinc in om- est i quse dicit, non necessarium est esse; ad illam
nibus secundummodum affirmationibus,oppositiones inamque quse dicit, necessarium est non esse opponi-
digerit convenientium negationum, dicit enim:- -itur (ut dictum ^st), non necessarium esl non esse.
' di-
Ejus vero qumest, possibileesl non esse, negaiioesi, 'Ejus quoque quSe esi, impossibile est esse, non
non ea qum est, non possibileest esse, sed ea qum est, cenda est illa esse negatio per qtiam dicimus, im-
non possibileest nonesse. Et ejus qumest, possibilcest possibile
> est non esse", sed ea potius quse proponit,
esse, non ea qumesl, possibileesl nonesse, sedea qum non ' irapossibile esl esse. Namqueaffirmaiioqusedam
'
est, non possibileesl esse. Quare et sequi sese invicem est, impossibile est non esse. Hujus enim invenilur"
videbunlur, hm possibileeslesse, possibileestnon csse. 'negalio quseest, non impossibile est non esse.
Idemênim pnssibilc est esse, el non esse. Non enim Universaliiervero (quemadmodumdictum esl) esse
conlradictionessunl sibi invicemhujusmodi, possibile 'quidemel non esse oporlet ponere tanquam subjecta,
esse el possibile non esse. Sed possibiie est esse, el n 'affirmationem vero et negationem hme facientem ad
non possibile est esse, nunquam simul in.eodem verw .? 'esseel non esse apponere, el has putare oportel esse
' non
sunt, opponunlurcnim. Al vero, nec possibile est non 'cppositas dictiones,possibile, possibile,coritingens,
esse, el non possibileesl non esse, nunquamsimulverm non conlingens, impossibite,non impossibile,riecessa-
sunt. Similiter aulcm et ejus qumest necessariumesse, rium, non necessarium,verum, nonverum.
non ea qumest, necessariutnnon esse, negalioesl, ,sed Regulam dat universalemdicens: Hocuniversaliter
ea quw esi, non uecessariumesse. Ejus vero qum est, in omnibusfaciendura esse, quodsupra jam diximus,
necessariumesl non esse, ea qumest, non necessarium utsubjectum esseelnon esse ponalur. Alfivmaiionem
tsl non esse. El ejtts qumest, impossibileesse, non ea autem et negationem ipsos modos faciamus. Hoc, est
enim quod ait,negalionem vero et affirmationemhsec
tjumesl, impossibilenon esse, sed non hnpossibileesse,
racientem,n.odos enim ipsos, id est possibile et con-
ejus veroqumest, impossibilenon esse, ea qumesl, non
est non esse. lingens et caeterospro affirmaiionibusordinantes, et
impossibile ad hos negativo adverbio juncto pro negationibus
Ut demonstrel eam quse dicit, possibile est non disponentes, autad id quod dicimus est, et
~ nonest,.
esse, non modo non esse negationem ejus quasest, apponamus, ut qiiemadmodumad unam rem, quod
possibile est esse, sed omnino negalionem non esse, est homo, est verbum et non est negatio, praedica-
hujus aliam irivenit negationem. Nam ejus quae est, D1tum est in liis quoddampropositionibusquaa prajter
possibile cst non esse, quam affirmationis loco po- modum sunt, ut in ea per quam"dicimus,homo est,
suit, negatio reperilur illa quae dicit, non possibile ,sic in his proposilionibus quae cum modo sunl, est
est non esse, secundummodum scilieet addita negar ,quidem aul noii est, subjecta ponamus, modosvero
lione; unde fil. inquit, ut ea quaedicit, possibile est jipsos aut secundum affirmatiohem, si simpliciier di-
esse, el illa quse proponit, possibile est non esse, cantur, aut secundum negationem, si cum negatione
sese invicem consequantur; idem namque possibile ponanlur, facienles ad subjectum, quod secundum
est esse quod est possibile non esse. Cur autem se ,esse.el non esse, disposuimus pra.dicemus, ut has>
consequi possunt, hsec causa cst, quoniam non sunt arbilremur esse' oppositas dictiones et negationes,
oppositse.Nam si essent opposita., perimerent se po-, < qusesecundum modos factsesint, eorum auiem om-.
lius quam consequerentur, et dissentirent, magis nium i negationeset affirmationesincontrariutndispo-
quam consentirent, ut est in his possibile est esse, nanlur.i
Possibile esl esse Oppositiones « Non possibile est esse
, Conlingit esse Non contingit csse
Impossibile est esse " * Nonimpossibile est esse
Necessariurn esl esee • Non necessarium est esse
S69 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA. 570
Possibile est non esse . Oppositiories - Non possibile est non esse
Contingit non esse Non contiugil non esse
Impossibile est non esse - ' Non impossibile est non-esse
Necessarium est non esse _ Non necessarium est non esse
Quod autem addidit verum, non verum, ad de- Ai non esse, non est necessariuro non esse, et secun-
monslrationem omnium modorum valet. Nam si quis dus quidem ordo sese sichabet."Nuncautem ad ter-
dicat, verum esi, non est ipsius negalio verum non tium transeamus : quod non possibile est esse, hoc
esl, sed potius non verum est. Alioqui ejus quse est fieti non pptest, qiiod autem fieri non potest, ut ali-
vertim non est, illa negalioest quod dicit, non ve- quando sil, non contingit, quod ergo non possibile
rum non est. est esse, idem non contingit esse ; sed quod noneon-
Consequeniimvero secundum ordinem fiunl ita po- lingit esse, necesse est ut non sit, quod nunquam
'nemibus. Illi enim quceesl, possibileest esse, sequilur contingit, nunquam esse polesi, quod nunquam esse
illa qum esl, contingensesse, et hmcilli converiilur, et potesi, necesse estnon esse; quod non igitur conlin-
non impossibile esse, ct non necessarium esse.llli vero gll esse, idem necesse est non esse, sed quod necesse
qum est, possibilenon esse, et contingensnon esse, ea est non esse, hoc fieri non poiest, quod autem fieri
qum est, non necessarium non esse, et non impossibile npji potest, impossibile est ut fiat, quod igitur ne-
non esse. Illi vero qum esl, non possibile esse, et non cesse est, non esse impossibile est esse. Quartiis
conlingenscsse, ea qum esl, necessariumnon esse, et eliam ordo hoc modo est: quod non possibileest
impoisibile esse. llli vero qum esl, non possibile non non esse, fieri non potest ul non sil; quod fieri non
esse et non conthtgensnon esse, illa qum est. necesse£I polest ut non sil, iron conlingit non esse. Ut quo-
est esse, el impossibilenon esse. --- niam non possibile est non esse motum coelo, non -
. Expeditis omnibus qtisede modorum oppositioni- contingit coelumnon moveri, quare quod non possi?
bus disputabanlur, ad consequentias venit. Hoc enim bile est non esse, idem non conlingit non esse, sed
dicit, quse propositiones supradictorum modorum , quod non contingit non esse, necesse est esse, sicut
quas propositiones consequuntur quibusque eonsen- de ccelo. Necesse est enim coelum moveri, quoniam
tiunt. Nps autem ex his quatuor feciriius ordiries, et non contingit coalumnon mpveri, sed quod necesse
consequentias proposiiionum sub una serie disposui- est esse, ut non sil fieri non potesl, quarequodne-
. inus ; hsec autem prius nota sint, ul quid ab Aristo- cesse est esse impossibile est non esse. Et hsec qui-
tele dicatur, facilius lector intelligat. deni esi ordinata ab Aristdtele consequentia propo-
- . Considereturautem ex subscriptione quod dicimus: sitionum, de qua paulo post
latiusîisputabit.
Possibileesl esse. - Possibile est non esse. Ergo impossibile et non. impossibile ad iliud quod
Contingit esse. Contingil rionesse. est contingens ei po.ssibile, et rion conlingensei non
Nonimpossibileest esse.Noriimpossibileestnonesse. possibile,sequuntur quidem conlradiclorie, sed conver-
Non necesse est esse. Non riecesse est non esse. sim. Illud enhri.quodesl, possibileesse, negatio sequi-
Nonpossibileesl esses Non possibile est non esse.. C tur impossibilis, negalionemvero affirmatio.Ad illud
Non contingit esse. Non contingit non esse. enim quod est noh possibileesse, sequitur illud quod
Necesse est non esse. Necesse est esse. i impossibile esse. Affirinatio enim est, impossibiU
esl
Impossibile est esse. Impossibile est non esse. iesse, non impossibilevero negatio.
Superius autem descriptas consequentias ipse dis- Qusedam de superiore consequeniium ratione per-
ponit; nobis auiem.reddenda est breviler ratio, cur traetai. In superioribus enim descriplionibus sese
<
hse prbpositiones sese invicem consequantur, quod sequeniium, alfirmationem possibilis sequebatur
possibile est esse, coniingit aliquando ut sit, el hoc impossibilis negatio. Rursus negalionem possibilis
est contingit esse ; quod autem conlingit esse, non isequebalur imposslbilis affirmalio, el de contingenti
eslimpossibile esse,"et quod non est impossibiie esse, > eodem modo, affirmaiionem namque impossibilis
non idcirco jam necesse est esse. Non est enim im- diceniero
< impossibile esse, sequebatur negatio pos-
possibile hodie" esse pluviam, sed non idcirco jam sibilis i dicens, non possibile est esse. Rursus cum
esse necesse est. Quod ergo non est impossibile e. se, iimpossibile negarelur per id quod dicebatnr non
non necesse est esse. Et-hic est unus ordo conse- iimpossibile esse, hanc affirroatio possibilis subseque-
quentise. Rursus secundus ordo propositionum talem 1batur, ea scilieel qtise dicit possibile esse. Atque
habet consequeniiam , qtiod pdssibile esi non esse, 1) Ibocidem de contingenli, affirmatio namque impossi-
polest fieri ut non sit, quare conlingit aliqu.andout bilis1 ea quse est impossibile esse, sequebatur con-
non sit, el quod possibile est non esse, contingit non ltingentis negalionem eam-qua. est, non contingit
esse; qnod autem coniingit hon esse, potest fieri ut esse.< Negatio vero impossibilis, ea quse dicil, non
non sit, sed quod polesl fieri ut non sit, non est im- iimpossibileestesse, affirmaiionemcontingentis seque-
po.sibileulnon sit: ergo quodcontingit non.esse, non baturI eam quse dicit, conlingit esse; quare hse pro^
est impossibileut sii, sedqupdnon esl impossibile posiliones
1 sese invicem sequuntur, sed conversse.
iion esse, non Idcirco illud jam non esse necesse Namque I affirmatio irapossibilis.cbntingerilis,negatio-
esl; hodie enim pluviam non esse non est impossi- nem i el possibilis sequitur. Negatio yero impossibilia
'
bile. Potesi enim esse, sed non idcirco ex necessilate - affirmationem possibilis '
et contingeiilis, ut subjecta
< docet. '
bodie non pluet; quare quod non est impossibile descriptio
571 AN. MANL.SEY. BOETII 575
Affirmatio. - Impossibile est esse contradict. Non impossibile estesse." Negatio;
Negatib. Non possibile.est esse conlradict. Possibileest esse. Affirmatio.
Non contingit esse contradict. Contingit esse. • Affirmatio.
Negatio. s
Idcirco.nainque ait: Setjuuhtiir h,uidemcontradicto- A sed conlrarim sequunlur, eoiiifad.cio.ice aulemsttnl
riii., sed conversim, quod ornnes in contrarium loca- extrd. Non enhn esi negaiw ejus quodesl, necessenon
tse contradictiones suht. Conlrsidict.o naraqub est esse, non neeesseest esse, cottiingii enim esse veras
impossibile esse et non . iiripossillileesse, centingere ulrasqiiein eodent,quod eitimestnecessariumnon esse
esse-el iion conlingere esse, possibile esse et non hon est necessuriumesse.
possibile esse. Conversaeautem se se"i|uuntur, quo- Quod dicit bujiishiodi est: in his propositionib^s
_niamaffirmatio non seqitiiuf aifirhiationem, et ne- qtise erant impossibilis et .non impossibilis, conve- .
. gatio negaiionem, sed affirma.iohem riegatiories, ne- hibMl nbn possibile ei qiibd est impossibile, et pos*
âliinnem vefo affirmalidnes, quod ad supradictam sibile conseritiebat ei quod csl non impossibile, con-
descfiptionem reverteii.ibiis plaiiius liquel; sensus tradicliotiem scilicei impdssibilis contradictio non
iirgo hicest. Ofdo aulem seiiesqiie sermoimm sese possiliilis sequebsttur orciineconverso ; in his autem
sic habel; ergo' inqtiit Arisioleles coniradictionem qiise heeessarium prsedicant vel affirmative vel
quaeest imprissibile ei nbn inipossi.bile, illud qiiod riegative, et seqUiintur possibilem proposiiionem
est cbhtirigehs et possibile. qiise duse affirmatiohes ejus qusepossiiiili cbnsehlit, cbnlradictio noh sequi-
feuntac sese s^quuntur, fet nOh contingeris el hon fur contradictibnem possibilis, seii potius Cbritraria';
poSsibile, qua. duaesunt iiegationes, seqiiuntur qui- B' necessarias verb nunc propositioiies dico, quie lami
dfeiiicbntrad clorise; ut "cbfiiradictionfessint in coh- eisi ribn sigriificentneeessilatem, tarheii sive -affir-
iraiium ducise, sed conversim, ut affirmalio hega- ninlive, sive negative necessariiiiripisedicarii; sehsua
lipiitehi;hegatio sefjuatuf affirmalionehi: Hujus talis ergo liieesl, si quaex his quaerieceS.afiuiripraeditant
iraiio f edditur : illud ehiiri quod est po-sibile esse, consehiii pbssibili propbsitioni,ejusqiise hecessarium
fccilitet quod affiririatio e.t, fiegationemimpossibilis prcedicat, cciiitradiclio hbn sequilur possibilis coh-
Bequitur, esl aiKem negatio impossibilis non impos- tradictionehi, sed ejns qus_ hecessafiuih prsedicji
sibile esse ; quod est ergo pbssibilb esse; sequiiur coiitradiciioiiis cohtiafia ea consehlit possibilis pro-
non impossibile esse, negatio.vero possibi'is affir- posilibnis cohlradictiorii; prius aiiteri» disponamus .
tnationein impossiliilis sequitur, illud namque quod qiisesutil contfabiictorise,qusevecbiitrarise, ejus enim
esl ribri pOssibileesse, seqttittir affirriiationem quse quae dicit nece-se est esse, contradictio esi, iion he-
est impbssibilb eSSe; eteniih affirmalio esl impbssi- cesse est esse, cohlraria vero, necesse est hoh esse;
bile esse, non impnssibile esse negaiio, et in conlin- rursus ejtis quaeesi, riecesse non esse, cbiiiradictio
feeriiibiiseodem mbdb, atqiie hbc quidem de possibi- est, non necesse est Honesse, coniraria verb, hc-
ilum el impd-siUiliumeoiisequenlia diciuriiest. Niinc cesse est esse. Quare deScfibahtur et cifca iiham
de heeessarii et possibilis consequehiia tractat. C' eamdemquecoritraria, et contrad cloria disponahtur,
Nebessariumveroquemddmodumsil considerandum httjuoda nobis dicehdum'est, clarius possitli-
#_.. Manifesluniesl dulem quoniam non eodeih ritodo, quefe.
, . ( Contradictio. i Non necesse est esse. / Negatio
" Affirmatio.Necesseest
• ' esse. 1 { Necesse esi non esse. J Afflrmatib
( Contraria ( (
( Contradiclio i Non necesse est non esse. ( Negalio
Affirmatio.Necesseestnonesse. 1 _ J Affirmatio
( Contraria \ Necesse esl esse. - (
Bis igitur crimmdde bfeviterque descriptis, qui in illa quaedicif, necesse est nbn esse, eomilaiur, sed
feoruhi.conseqiieniiaad possibiles propbsitiones mo- . hecesse esl noh esse, hon est contradictofia ejus qhas
dus p&ssiteyeriire ihohstrandum est, illam namque est, nbn necesse esi esse; possuht enim ul.sequfein
ijuseesi, pbssibile estesse, sequilur ea quse est, non eodem simhl verse inveniri, nam quoriiam iiecesse
.iecesse est esse; ham quod possibile est esse, non _. fesi nou esse ignem frigidum, non neêsse esi esse
hecessfeest esse, qund.enim possibile est esse, pos- ignem frigiduiu. Quocirca li_e conlradictorise non
feibile 6'sl et iioh esse ; sed qutid pbssibile esi non sunt, sed esi coniraria ea quse dicit, riecessefestnori
esse, rion necesse est esse. Quare id quod est, pos- esse, ei qusedicit, nccesse esl esse ; qua; necesse est
sibile est esse, recle sequituf, non necesse est esse, esse, cbnlradictio est ejus quse pbnit, non necesse
sed negatioiiemejus qusedicit, possibile est esse, id est esse ; quare conlr.idiclioneroejus qusedicit, pbs-
est npn possibile est esse, non sequitur affirmatio sibile est esse, eam sciiicet quse proponit, nou pbs-
ejus quse dicit, hon hecesse esi fesse,quse est scili- sibile est esse, non sequitur coritradietio ejus quse
eet, necesse festesse; hsecenirii est cbnlradictio ne- est, necesse est esse, sed ea quse est, necesse est
eessartse affifmaiidiiis, nei_ue enim dici potest con- nori esse, quse contraria,scilicei est ei qusee-t, ne-
sentire proposiliories qita. dicurii, non pbssibile est cesse est esse, quse iisecipsa contradiclio esi ejus
e«se, et nl_ces*seest esse, sed hujus' contraria sequi- quseproponit, iion necesse essS. Hbc auiem dcscri-
' (ur. fi&inque Ssm qm, e.t, nbh possibile-es_ esse- giiibhi.iiielius patebit,
573 IN LIBRUM DE INTERPRETATiONEEDITIO PRIMA. . 574
Affirmatio ' Possibiie esl esse CWradict. Soii pOssibileest es_'e. N.gaiio..
- Affir.n. Ndiiriece-se est esse. Cbntradict. Necesse est esse. ",Gbiiirai.a, rieces._eest hdn esse.'
Ergo cum sit conlradictio possibile"esse, et noh A cesse esse; sed hoe inconveniehs est. Qiiare quo-
possibile esse, sequaiur autem pbssibile esse, non riiam hsec illahi noh se.quitur, contraria ipsius se-
necesse esse', coriifadictio lanien ejtis quse est, rie- quetur, conlfafia namque est ei quse propoijit; ne-
cesse esse, non sequetur conifadiciibnem- ejus quae cesse est esse, illa qusedicit, necesse esi non esse.
est pnssibile esse, sed contrarla contiadicioiia. ejris"' Eodem quoque iiiodo et "meo quod est possibile hoh
quse cst noii rieces?e esse. Nam si contradiciio est esse, ciijus est cbhtradictio non pos'sibiIe nOnesse, -
non necesse esse ejus qiiseest necesse esse, coritra- . quod Aristoteles relicuil. Sequilur iiamque ca'm'qua&
ria vero eju.detii riecesse esse_est,-ea quse dieit, he- • est, possibile est noii esse, illa quse dicit, nOn iie-
cesse est nori esse, sequituf neeesse est noii esse, cesse est non fesse, sed riegationem eara qusaeSt;
eam qua_est, liori possibile esse, quse'est -contradi- nbn possibile est non esse,-cjus affirmationis quseestj
ctio ejus qiise est,-possibile esse, quairi1sequitur non possibile est noii esse. Non sequitUr affirmatio ejus
necesse esse. Recte ergo dicitur coritradictiones' quse-est, non flecesse esl non esse negationis, ea
quidem exlfa fesse. eorilrarias"vero contfadicloriis qiin. est, necesse esl non esse; Negato enim ejus
coriseniire : nam possibile esse et nori possibile esse, quse dicii, necesse est hori esse, illa est qtise dieii,
-qiise suiit contradicioriie, sequuntur non necesse rioh necesse est non esse. Sed hujus contraria, Id
esse et hecesse hon esse, quae non sunl contradi--|,
est affirmationis q'u;eest, necesse est nori esse, illa
ctoriae, quod in eodeih ulrique verse invefiiri pos-
sunt. Quod Sicontfadictio seqtiitur, sicut ea qua_est, scilicet qusc est, riecesse est esse, seqhitur negatio-
non neeesse esse, sequituf eam qriseest possibile esse,- nem illam quoe est, non possibile est non esse; tiii-
sic eam quse est nbh possibilfeesse, sequeretur ne- jus qupque sit lalis descriplio:
•
Affirmatio. Negatio.
Possibile est rion esse. . Contradictio. Non possibile est non esse.
-Negatib. Affirmatio.
Noftnecesse festnon esse. Contradictio. "Necesseest non esse.
Conlraria affirmatio, necesse esse.
DissimiHigiiiir modo evenit quam dudum contingebat id'quod estnonesse; igitur quod impossibile esl
in his quae eratit possibilia et quse iinpossibilia. lllic esse, hoc necesse est non esse. Rursus quod impos-
enim clnirad.clid cbriiradictionem seqtiebatiir, sed Q sibile est non esse, hoe necesêest non esse. Rursus
convefsim, ul hesationem affirniaiio, affirmationem quod impossibiie est nori esse, hoc necesse est esse,
negatio sequerelur. Hic non idem modus est. Nam ul igni impossibile esl non.inesse calorem, necessa
cum snperiores coniradictorise sint, et inferior ne- est igitur inesse. Quare huic qnoque i.dem converti-
gatio affirmalionem sequaliif, negationem non sequitur, ut quod impossibile secundum non esse ef__c.it,
lur coritntdictofia affirm..tio, sed alfirmaiionis illius idem valeal necessarium secundum esse positum,
• coniraria, quodsi quis legat attenlius, inteiire de- quare contrario modo necessarium et impossibile
scriptum esse ra:ione pefspiciet; cur autem boc eve- idem potest. Quod si contrario modo impossibile et
niai, causam prodit, neeessarium idem yalet, mauifestura est cur non
i Cnitsa autem cur non sequatur simililer cmterisesl, similiter consequittir necessariura possibile et non
quoniamconlrariw itnpossibilenecessarioreddilur idcm pnssibile propositiones, sicut easdem ipsas, id est
valens. Nam quod impossibileesl esse, ne.e^se cst hoc possibiie et nou possibile-propositiones impossibile,
non qnidem esse, sed potius non esse. Quod vero im- et non. impossibile sequebatur. Nam.si converso,or-
possibile est non esse, hoc necessarinm esi esse. Qtiare . dine necessarium atque impossibde idem valel se-
si"illa sitnilitersequuniur possibileel hon possibile,hwc cundum conlrarielatem, non similis cqrisequentiaest
econlrario. Quoniamnon sigritftcanlidetn necessarinm*. necessarii el impossibilis, ei quse fuit possibilis et .
et itnpossibile(sed quemadinodumdictum est) conver- impossibilis. Nam quoniam non impossibile esse, se-
iim. quitur possibile esse. El Iioc rursus,' id est possibile
Ratio est cur noh siraili modo consequentia secun- esse, non necesse esse comitalur. Rrirsus id quod
dum conlfadiclionem propositionis eveniat. slcul in esl impossibile.esse, quqniam sequitur non possibiie
his quaesiuit imppssibilia et hon impnssibilia hujus- esse. Necessarium aulem, impossibili conversq or-
modi, omne riecessarium cOntrario modo impossibile dine idem valet, sequitur id quod.eslimpossibile est
est. Nam quod est impossibile esse, hoe est neces- esse, necesse est non esse. Ae per hoc eliam id quod
sarium nonesse, non enim est necessarium essequod est non possibile esse sequitur, id quod e_l necesse
est impossibile cSse; nullus enim dixerit, neccsse est esl non esse.Rursus quoniam ei quod est non im-
esse qnodihipossibiie est esse, non ergo necesse est possibile non esse consentil, idquod est possibileest
esse, sed potms necesse esi non esse quod impossi- non esse, et huic convenit, non necesse est non esse.
bileest esse. Ergo conversseidempotest impossibile, Quoniam id quod dicitur impossibile est non esse,
quod necessarium. Quod enirii iropossibile jtinctum socium est ei quod est non possibile est non esse, ei
cnm esse effii.it, hoc efficil necessarium ,unctum ad autem quod est impossibile non esse, converso motjo
' '
575 , AN. MANL. SEV. BOETII _ 570
redditum necessarium, idem valet. Sequitur id quod A. esse, boc vero illud quod dicitur non impossibileesse"
est impossibile est non esse, id quoddicimusnecesse sequitur id quod proponimus, non necesse est esse,
est esse, et hanc quoque sequitur id quod proponi- sed possibile esseconsentire proposuimus ei quaedi-
mus, non impossibile esl non esse, non necesse est cii, necesse est esse, eamque consequi; sequitur ergo
noh esse; id vero descriptione monstratur. eam quseest non necesse esse, illam quse dicit, ne-
Consemientes. Conseniientes. cesse est esse, eiqueconsenlit, quodest impossibile."
Non iriipossibile est esse. Impossibile est esse. Quid igimr in his dubitationibusest statuendum? non
Possibile est esse. Non possibile est esse. pptest consentire quidem possibile esse ei quod est,
Non necesse est esse. Necesse est non esse. necesse esse. Alioqui -propositionem necesse esse id
Consentientes. Consentientes. quod est impossibile esse consequetur, si vero con-
Nonimpossib.estnon esse. Impossibile esi non esse. venerit ei quseest necessarium esse, illa quse esl pos-
Possibile est non esse. Non possib. est non esse. sibile esse. Rursus fit ut id quod est necessarium, non
Non necesse est non esse. Necesse est esse. necessarium sit, sed hoc falsum est; sed hoc quem-
Causa igitur diversseconsequenliseest in contra- adroodum sese habeat paulopostexplieabiiur. Nune
rium proposiiionum impossibilis et necessarii facta vero priorem sequenliam permutantes hoc dicimus,
conversio; sed de his hoc modo speculatus, sese quo- B quoniam id quod estpossibile esse non potestconse-
daminodo ipse reprebendit, et ad aliam proprietalis qui id quod est necesse esse, nec hse sibi propositjo-
consequenliamdisputationem fleciit. nes consentiunt, possibileesse, et necesse esse, quod
An cerle impossibile esl sic poni necessariicontra- Aristoteles hoe roodo proponit:
dicliones. Nam quod est necessariumesse, possibileest Al vero neqiienecessariumesse sequiiur ad.possibile
esse, nam si non, negalio scquelur. Necesseenim est esse, neque necessarium non esse. llli enim utraque
aui affirmafeaulnegare. Quare si non possibilee&tesse, coniittgitaccidere, hortimauiem ulrumlibe.tveruinfue-
impossibile csl esse. Igilur impbssibileesl esse, quod rit, nondmnerunl illa ver.a, simul enim possibile est
neccsse est esse, quod sane esl inconveniens. esse et non esse. Si vero necesse esl esse vel non esse,
Fcite, inquit, erravimus ita consequentias collo- 71011eril posstbileutrumque. Relinquilurergo non ner
cantes. Tunc enim disposuimus, ui id quod esset pos- - cessariumnon essesequi ad possibileesse, hoc enim ve-
sibile sequeretur illud quod est non necessarium, ut rttm est el de necesse esse, Itmc enim fil coniradiclio
secundum pr__eessionempossibilissequentem nega- ejus qumsequilur ad non possibileesse. Illudenimse-
lionem necessarii poneremus; nunc aulem dicil hoc quitur hoc quod est, impossibileesse, el necessenon
permutari oporlere, et non a possibili inchoandum, et esse, cujus negatioest, non necessenon esse. Sequuntur
huic subjiciendum necessarii negationem, seti potius « iguur et hmcontradiciionessecundumprwdicium mo-
primo ponendum esse necessarium, secundo loco dum, el nihil iqipossibiteconlingitsic posilis.'
possibile, namque illa propositio quse necessarium Docet id quod estpossibile non consentire ei quod
conjiiiet, conlinere videtur ctiam possibilitalem, nam est necessarium esse, nee rursus eiquse est, necessa-
quod necessarium estidem possibile est. Quod enim rium est non esse. Nam quod necesse est esse, non
necesse est esse, idem esse possibile est, nara si quis potest non esse, quod autem necesse.esse non esse,
hbc neget, et id quodest necessarium dicat non"sequi non potest esse. Quod aiuem dieimus possibile esse,
possibilitatem, negalio possibilitatis id quod est ne- ita dicimus, tanquam si el non esse possibile sit.
cessarium eomitabitur. Nam si id quod necessarium Ulramiue igitur naturam habetid qttoddicimuspos-
estesse, falsum est dicere possibile est esse, verum sibile esse, ut et sit esse possibile,et sit possibilenon
est dicere quoniam non possibile est esse. In omnibus esse. Qui vero dicit necesse esse aufert non esse, et
enim aut dictio est, id esl affirmatio, aut negaiio; ut quse dicit, necesse est non esse, aufert esse; ila si lia.
si illa vera est, illa sit falsa, si illa non est, illa mox: verse suni, id est necesse esse el rurs;:s necesse non
esse necesse sit, sed non possibile esse sequi dixi- esse, utrseque ilias falssesunt qtise dicunt et potest
mus, id quod est impossibile esse; igitur id quod di- esse, et poleslnon esse. Illa enim quse proponitne-
citur, necesse est esse, impossibile est esse, sed hoc " cesse esse, posse non esse subruit; illa -vero quaedi-
quidem inconveniens esi, non igitur verum est, quo- cii, necesse est non esse, posse esse subverlit; neu-
niam ei quod est necessarium esse, id quod cst non tra igitur consequetur cam propositionem quse dicil,
possibile esse convenit. Quafe sequitur id quod est possibile est esse, nec ea quse dicit ex necessiiate
necessarium possibilitas. esse, nec illa quse dicit cx necessitate non esse. Et
At veroillud qnod est possibileesse, non impossibile sensus quidem bujusmodi esl. Sermonumautem ratio
esse sequilur, hoc vero illud quod est non necessarium talis est; at vero, inquit, neqtie id qupd est"necessa-
esse. Quare contingit quod est necessarium esse non rium esse, sequitur proposiiionem illara quaepropo-
necessariumesse, quod sdne esl inconveniens. nit possibile esse, nrc rursus illa quse dicit necessa-
Dicimus ei quod estnecessarium esse consentire rium est non esse. Illi enim, id est possibili, utraque"
illam proposiiionem quse dicit possibile esse, sed conlingit accidere, id esl posse esse et posse non'
fursus hocfalsum videlur cogitantibus perspicienti- esse. Nam quod potest esse, idem potest non esse.
busque, quoniam ei quod est possibile esse; consentit Harum autem, id est vel quas dicit, necessarium es_t
et convenit illa propositio quse dicit non imnossibile esse, vel auaedieit. necessariumest non esse, si ulruuh
577 IN LIBRDM DE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 578
libet verum fuerit, non erunt illa vera, id est posse A bulare, non est necesse non ambulare. Hoc enimve-
esse et posse non esse; quod enim possibile"est esse, rum est, iuquit, et de eo iquod est necesse est nou
idem possibile estnon esse; quod si neque necesse esse, id esthsee enim propositio qusedicit non necesse
est esse.nec necesse non esse propositio, eam quse esse non esse, verum esl, ut contra eam
opponaiur
est possibile esse consequelur, relinqnitur ut illa ei
esse. conlradictorie, quae dicit necesse est non esse, unde
conseritiat quse dicit, non necessarium est non
etiam secutusesl. Haecenim fitconlradictio ejusquse
Hsec enim sequitur eam quse proponit, possibile.est non possibile esse, unde facienda est liu-
esse.Quidquid enim possibile est esse, non necesse sequilur, ' .
est non esse, ut quoniam hominem ppssibile est am- jusmodi descriplio: -
Affirmatio. Impossibile est esse. Conlradict. Non impossibile est esse. ' " '_
. Negatio. Non possibile est esse. Contradict. Possibile est esse.
Affirmatio. Neeesse est non esse. Coniradict. Non necesse est non esse.
-
Hsec enira quse dicit, non necesse est non esse, con- dicere possihle non esse, sed utrmque falsm sunt de ne-
tradiclio est ejus qtiae-proporiit,necesse est non esse, cesse esse. Aivero rursus, idem videiur e«se possibile
quseesl sequens, et cousentiens ei quseest, non possi- incidi el non incidi, et esse el nonesse. Quare erit ne-
bile est esse, quse consentit ei quaa dicit, impossibile B cesse esse, corilingensnon esse, hocautem falsum est.
cslesse, quserursussequiiuream quse est ultiina,id Ad superiorerri possibilis et necessarii consequen-
estnecesse est non esse, cujus ôntradiclid est, non lia. reversus est qusestionem. Dicit enim dubiiari .
necesse estnon esse; affirmaiio enim est necesse est' posse, si id quod est possibile esse consenliat ei pro-
nonesse, negatio non necesse est non esse. Quocirea positioni, quse esl necessarium esse, sive enim con-
secundum contradiciionem.fit hsec quoque conse- . sentire "dicalur, sive nori consentire, aiiquid iriipossi-
-
quentia,-namimpossibile esse et noniiiipossibile esse bile et inconveniens utroque modo conlingit; nam si
. conlradictio est, sed affirmationem, idestimpossibile quis dieat id quod dicitur possibile esse non-consen-
esse, sequitur negallo non ppssibile esse. Negationem tire ei quod est necessarium esSe, consentiet ei ne-
vero, id est non impossibile esse, sequitur affirmalio gatio possibilis, ea quse est non possibile esse; sed
possibile est esse, sed non possibiie est esse, et pos- siista consentiei, erit idem necessarium csse quod
sibile est esse, contradiclio est, sed negationem pos- est noh possibile esse. Quod si hoc rursus aliquis
sibilis, id estnon possibile esse consequetur necesse neget, etdicat non esse iH.gationemejusproposilionis
est non esse affirmatio, sed affirmalionem possibilis, quse estipossibiIe esse, eam quse dicit non possibile
. id est possibile esse sequelur non necesse est non esse, sed illam poiius quseproponit, possibile est nori
esse negatio. Quareita posiiis nihil_everiit impossi- C esse, quauquam' falsum sit,.tamerine hsec quidemei
bile, sed omnia conveniunt et consentiunt, et secun- quod est necessarium esse convenire poiest. Fit enim
dum superiorem possibilis et impossibilis modutn af- hegatio ejus quse est possibile esse, ea qua, dicit;
firmationes et negationes .converso ordine contra- possibile est non esse, si affirroatio possibile essa
_dictorie se sequunlur. £t sensus quidem lotius hu- ' non sequitur affirmalionem quse dicit, necesse est
jusmodi est, ordoautem verborum sic. Qupniam, esse, serjuitur negatio ea quse est, possibile est non
inquit, ei quod est possibile esse, nec illud quod est esse, sed quod necesse est esse, falsum est dicerq
necesse esse, nec illud' quod est necesse non esse - quoniam po-sibile est nonlesse. Quod enim necessa
, consentil, relinquitur ul id quod est non necessarium est esse, dici non potest fieri posse ut non sit, sed
ripn esse sequatur possibile esse. Hoc enim quod di- polius nori posse fieri ut non sil; quod si quis dicat
citur non rieeessarium non esse verum est dicere ,de Tufsus sequiidqupd dicitur necesse esse, et consen-
necesse est non esse, et subaudimus quoniain est~ lire ei quse dicit possibile esse, sic quoqtie aliquid
ejus coniradiciio. Hsee enim quae dicit, non necesse Inconveniens reperielur. Quod enim •possibile" es|
esl non esse, contradiciio fit ei quse.sequiturnegatio- esse, idem possibile est non esse, erit igitur quod
~
nem possibilis, id est_non possibile esse. Hsee est necesse est esse, possibile non esse, et efit contin-
autem ea qtisedicit, necesse est non esse, illud enim-" gens quod necessarium est. Possibile autem et coii-
quod est non possibileesse, utrumqtie horum sequi- tingensin utramque parlem facile vertitur, etad esse
tur, et quod est impossibile esse, elquod est, necesse et ad non" esse. Quod autem necesse est esse, inter-
est non esse. Cujus affirmationis, id est' necesse est clusum habet evenlum ad contrariam dictionem. Ut
non esse, negatio es1, non necesse est non-esse. Sed si necesse est esse, ut noh sit, fieri non potesl, et si
lisec sequitur non impossibile esse et possibile esse; necesse est non esse, ut sit, impbssibile est. Quare
igilur haeconiradiction.es secundum prsedictum mo- qui dicit possibileesse consenlire ei quod est necesse
dum se sequuniur, scilicet contradictorie, sed con- esse, tjuoniam id quod est possibile essepolest.eliam
versim, et his positis atque ita ordiualis nihil con- non esse, et hpe est contingens, dicit id quod esse
-lingilimpossibile. necesseesi, posse non esse, elessecontingens, quod.
Dubitabit autem aliquis siad iltud quod necessarium est inconveniens. Hanc igitur dubitaiionem solvens,
esse, possibileessesequalur. Nam si non sequitur, con- ita sequitur": ^ _ .
tradiclio sequelur, tion possibile esse, et si quis dicat Manifetlum est autem quoniam non omne possibik,
,'non hanc esse contradictionem,neceste esse est ipsum vel esse, vel ambulare, et oppotita valet.-Std ettin
qttibus rioii sii veruin. At primtiih quidemin his qtimA illa i quoque orrinlaunum possuiit, ef non mnUa'riec
lio.isecunduni ralionem posstint, nt igriiscalefaclibilis topposita, quseciiiiqueactti semper surit, uf sol Sehi-
esUei hubelvhiiirraiibnabileih,ergo secundumralioiiem pef \ aciu esi Iucidus, ideirco non potest non' lucefe;
pOteslUiesewdempluritnorum etiamconirariorumsunt; ei e riix semper actu frigida est, et ideo nunquam po-
iriationabiles vero non onines, sed quemadmodum ttest esse' non frigida; eigo qtiaecuiiquesemperagunt,
dielum est, igiiem non est possibilecalefacere, el non id i est iri eo quod stipt, sempef in sicttisuht. Mariife-
calefaccre,neque qumcunquealia semper agunt. Alia sfiim s esl, qiioniarn sicul igriis"nori capit fiigus,' ila
vero possunl ei secundumirralionabilespotnslatessimul nec r iila quor_ueopppsila' possuril. Idcirco enirh Igiiis
opposiiasuscipere, sed Iwcidcirco diclumesl, quoniam cqubqiie opposita nori pofest, quia sempef in actu
non omnis poleslas opposhoritmesl, neqtte qumcunque habei I propriam potesiatem. Semper enim est cali-
" - '
secuiiduineamdentspeciemdtcantttr. i
dus, sed nori oriniia irfaiionabilia {rit dictum est)
Mulia, inquit, sunt quse untim esse possunt id quod unam i tariturii babent p'oles!alem, ut opposita non
sunl, iion etiam aliud aiiquid quod non suni. Plura possint', I êd suni qu__dam'ifrationabiles poiestales,
enim suntquse ab eo,quod sunt non mulantur. Alia equse iiifiirnquepossunt; ut in eo quod est secari pel-
vero suntquse inulari possunt, ut coelum unam rera . lem 1 vel nbn secafi pelleni. Potest namque secarl
soiam putnsi, id est ihoveri. liti.c vero oppositum, B' pellis.f potest etiain hon secari, sed haacsunt oppo-
id est npn moveri non potest; ergo non omue qubd sita; s secundum igituf irfationabiles"qiioque poiesta-
esi possibile vel esse vel ambulare, id est non omiie tes t prissuritqusedamopposita; sed idcirco stiperidra
de nuo qtiselibetposs.biiilas praedicatur, etiam bppo- sunt s dicia, iriquit, qiiibus monslravirnns quohiam
s'na vajet, ul ulrumque possit fieri et facere quod iignis et qua.curiqiifeseinpef sunt actu, ribh prissurit
facit, et, huic oppositum, id est nbn facere quod fa- opposila,
{ tit dbcerehius non omnerripbtestatein oppo-.
cit; sed sunl quaidamin quibus iisi poiesiaies prsedi- sitoriim
s esse potenli.un, sed alias veras"fessehujus-
ceriiuf, ut iion sit veruin de his dici quoiiiaiti"et op- ihodii poleslates quie actuesserit, et unam ferii solani -
pbsila pnssunl, ut etiam in his quse prseter ralionem posseiit,ab
I 0'ppbsiib'fumvero polestate disbederent;
aliquam possnnt, ut ignis. Namque ignis praeter ra- Hoc 1 auterii rtbrisblura iri liis quse secundunifalionehi
tionem aiiquam calidus est, non est enim reddere pblestaies I dicuhlur, sed eiiam secuhdum earii spe-
raiiohem cur ignis sit calidus, natura enim est cali- ciem < quse ifraiionabilis dicituf. Sunt enim quaedam
dus, e.t cum possit .esse calidus, non tamen poiest ebrum < qiiae iifationabiles potestates esse dietinlur,
id quod esi opposiium, id esi non poiest noh calere, < quse hoii soluiriid quod Suiit, verum etiain opposita
quod est oppositum ei, scilicet quod est calere; ergo r, possirit,
l alia \'evb uhum tahluih possuiit. PcIIis eriirfi
secuntiuni ralioneiri potestat.s ipsse eaedem plurimo- potest 1 sfecari et nori secari, el idcifco djipbsiiapo-
rum etiam contrariorum sunt. Pntestates, inquii, quse 'lest; igriis vero, cum sit Calidus, frighliis eSse
Biinlsecundiim rationeiti, id est in quilius esl aliqua hbii potesi. El idcifcb nriilsi opposiibfum est illi
ratio, non uriius possibilitatis, sed piurimorum suni potesiSs.
aique oppositorum, ut possibiliiasmedicinseest cti- Quwdaritvero polesiales iequivbce surit: Possibith
faie, qua.quoniam secundum raiionem fit, ut cufet eiiim ' hon similiier dicilur, sed hoc quidein [jiiohidih
'
medicus, el est rationabilis polestas medico curandi, venim est, ulin aclu, iii possibtle est dihbUlaie;quo:
non solum potest curare, sed eiiam non curare, et nidriiambulai, el omnihdpossibileest bsse,qubriidiitHi
polesi aliquid plusquam unum, et ipsum quod po- jdm . hciu, qubd dicilur pbssibile. Illud vero quoriiatri
lest oppositurn esl, id est non curare. 0|t|>ositum forsiiah agei, ui possibileest driibulare,qudtiiairifoist- •
namque est ei quod est curare id quod dicitur non ian ainbuldbil,ei hmc qiiidehiiri solis mobilibiisest pb-
curare, qriseopposit.i contnria vocantur. Affirmaiio ieslas.illla verbel immobilibus.In utrisque veroveriirii
naraque ei ncgatio contfarietatibus discerniinlur. Ir- est dicere, noii impossibile est atttbiilare vel esse, e't
raiionabilis vero non omnis, sed quemadmodum di- quod atnbuldijam etagit, el ainbulabileesl. Sic igiiur
clum est, ignem non est possibile calefacere, et non possibilenoti eil veruiitde hecessariosimpliciierdicere-,
1
pranis, inquit, secundum rationem polestas opposila alteruni dttlem verum esl. Quaie quonidinparleniimU-
quoque valet. Irraiionabilium vefo non omnis liujus- versdle seqtiiiur, illud qtiod ex nebessilaieesl, corisfr-
modi potcstas est, ut opposita non.valeat; nam cum riuilur pbsse esSe,sednon omnino.
ferrum calere sine raiione poteslas sil (iton enim ex Pbssibilitatis brevitef divisio facienda"est, possi-
ratione calet, quoniaih faiionem non habet), potest bile feiiimduobus dicitur modis. Est euim unufti pos-
etiarii non calere, ignis aiiicm cum irraiionabilis po- Sibile quod cum hon sit, esse possit, ut homo cuih
tesias sit calefacere non pntesl et non -calefacere. "sedet, non quidem amhulat, sed ambulare poiesi.
Quare recte dicium est irraiionabiles potesiates non "Aliiidpossibile est quod cum sii, esse possibilecst,
' omnes non posse coniraiia, sed quasdani, ut
igriem, "ht qhoniam ignis caiet, potest esse calidus, et quo-
qui cum sit ealefaetibilis, npn cakfaclibilis non est. niam hoino sedet, potest sedere. Hujus autem possi-
Qiiae auiem sint irralionahilia, quae linam tantum liiii- dh?e stirit species, una cum.esl quidem, p-itest
habeant poiestatem non etiam oppositam, sic <_eii)on- tamen non esse, rit si quis sedeat, ila quideni poicst
strat diceus, iiec quajctniqiie alia senijier agunt; fgnis sfedere,ut possit eliam non sedere. Alia_verbut cnm
enim bppbsita iioii pbielt, sed iionsolum ignis, sed , £iit, ndri e__e ripn jpossili ut ifhis calidus est, sfedriba
§81 IN LIBRUM iNTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 583
pbtest essfehbricalidus. Atqne hdc est quod aii, quse- A , esse, iioii est veriirri de necessafio siinpliciter di-
' <
damveropotesiaiessequivocesiirit.Possibileeiiinihoii ceffe. Alleium auterii verum est, nam qftod ita est
Bimplicitef diciluf, sed hoc quiifem qttdniani vertim iaciu,.ut nori esse iibii possit, et semper actuesi, iioc
est, ut in at.ui, id est qiiod esi et fit, qiiod dicituf jusie ; de hecessario piaedicsi.ur. Qifod eniih' hecesse
esse possibile, ht in actii- possibiie est ambtilrfe,- est esse, esi qiiidem, sed noh esse non putest- Quare
quoniam jam ainbulat, et est in actu e't oriiniiio pbs- < qubniam pafterii i4 quod est universaie sequiiuf,
sitrile est e_se qiiidquid inacluest. illiid veroqubd illiid quod ex, necessiiate est, cbnsequeris"esiid qiibd
for-ilan aget/iit possibile e. t ambulafe quoniarii sihi- est i posse esse, sed non otniiino. Qtioniam semper,
bulabit, id esl qubd non est quiderii, sed esse poierit, :inquit, specieih sequitnr genhs, ei purieiii suam se-
iit possibile est ambuiafe, nbn qitohiam riuhc quidera - iquiiuf linivefsaiitas. Si enim hbmo esi, ahiiual est,
•anibulat; sed quoriiam ambulaiurus est aiiquis.' Hsec id est si pafs et species est, uriiv.f.aliiateiii et genus
auteiii stint qtispCuiiquenon secundum actuiri diciiri- esse i necesse est. (Juod si ita bst, seqtiituf scilicet
tiir, sed secundum potestaiem iantiihi, quse.nohdurii < eam prbposiiiohein qiise dicii necesse esse, illa pfb-
qriidem ift aclu iit, esse iamen pbssit. Hsec qriidem posiiio ] quae dicit pdssibile essfe,eique conseiiiit, sed
! bhiiiis sigiiificatio possibiliiatis seqtiitur iieces-
iri lolis mobilibusesi possibilitas, illa vefb et in irii- ;; nbri
mobl-ibus. Miibiliavocat qusecunque suht miltiralia, BI safiiim. llla eniin qn.e ita possuht, ut hoh sint ijui-
et iri generaiibrie et in corruptiorie. Qtisecuiiqiieeriim --'deriri,esse tiiiiieh pbssiht, nulla raiibhe denecessarib
generaia stuit et corrrimpi possiirii, ea seinper iri prsedicahtur.
] Necessafiuni vefo hbri nibdb riecesse
mblu _urit_ipsa etenim generatio Jribius quidam est, < esti sed eiiarii est, hbc est enihi ijiiod ait, sed hpn
atque ipsa cbrfiipio. Efgo iri hiijtisrriodif ebus' qtise- omhiiio.
< Eienim iie neces_ario qubd jam fest, fidi)
curique generata siint atqiie mofialia, in his vera potesiillud] pbssibile pfsedic_.fi,qubd hoft esf atiliuc
£si iiia pbiesias, qiiae nbii secundum aeiinri diciliir, < qiiidem, sed esse pbtefit.
sed s.cundnm id quoii nonestquidem. sedessepoiest. Et esi quideriiforiasse pririctpiumqitod nebessarikm
Nusquarii eiiim eveiiit liujusmodi polestaS nisi iri his < esleiquodhdiinecessdrium esl dmniiim,vel esse.velnori
qhse nascuiitur et ihortem tjpj.et.uhi, illa verb qtise - esse.Ei
< alid ui horum cohsequentiacohUdergrebpoftet.
-iifu iminbbiiia, id est qua. iri feiianatiiia fixa siiht.fei Priiicipium, inquit, est fbriasse hariim proposiiio-
coiisiiluia, ut rhuiafi mbverique ribri possiiit, id est num '< consequeniias inveniendi. Si qais prinib.iri locb
diviria solam iliam haberii pbiehtiam quse secuhduhi necessariurh
i pnnat, et non necessarium, secuhdo vefb
actum dicituf, ut sol irhmbbiiit quidein "adsulistari- ih : lbco possibile esse et caetera, naiuralitef ehim id
fiarh, quaiiqiiam sit rnobilis secunoiim Iriciirri.Quo- •,< quod necessarium est prius est, nam si necessafia
riiaift ergo est ihrirnobilissecundurri substantiiim et ah C suni
j ea ^juse seniper actu simi, quse autem serh»
ea nbh pefhmtaiuf, neqhe mbvetiif, liubei ih se lumeri, jer j actu _su"nt sempitefna sunt, sempiierna vero
quod ila iiahefe potest, ut Hbnihabere iibhpdssit. Seil refum oriiriium pfihcipia sunt, reci.e initium qup-
in iitrisqiie iiis vfei inobilibus vefimihbbiiibiis illiid-' ique speculahdi, quse liarum proposiiionum corise-
Veftim est qiiod de his dieitur, noh impossihiie-est tquehiia sit^ ex hissuiiiehiusquaesuut hebfessafisa;iit
esse. Nahi et quod aclu qttidem noh est, esse iaiheh" pfopter ] lias exhebessarii negationibhs; id est hk rion
pbterit.ul liomo cuirinbn ariibtilai, ambuiandi taihSii nebessafioj
i Cohstai igituf a riecessafio' et hoh riece,-
fetiiiet pfiiestatem. Non"esleriiralibmiiiem iiripbSSi- sarid i hafurii cbiisequenlias inveniendi sumenda esse
bile ambularbj ei sbiein nbh est irhpossibile Iidbere priricipia. lilse ehith; id est possibilb Msfeet coiitih-
iucem, qtiam ablu reiinet sempiifefhb. In utrisqtie gehs esse, et esse hecessariuffl et nbri hecfess-tfiurii;
• igituf et mbbilibus ei immobiiilius, veriiiii illud est velutin natufa ipsa prsecedentfes subsei|uuntuf: At-
jquod dicituf, hoii ihipossibile esse. Naih el de eb qiie ideb alt: Ei aliii, id est pbs_ibiie fesse,et.cbiiiiifc
qiibd agii, et de eb quod agere pbtest, de uifisque gfeiisesse, iii horum consequeniisiconsideraffeofiof-
idem vefe diciluf, rjtioriiamhori est impossibile esse. tel. Hoc ehl; ita hse tonsiderari ilSbenl; lahqiia.ni si
Nairi et quod ambiilal, hon esi inipossibilfeaihbulare, ,_ qubd est riece^ssaiium;el riori necessafiuih pia;ce-
"
et qiibd eslaihbiilaiiiie, id esl qtiod arribulare potest, ' daht,- consequantur vero possibile et cbhiihge'ns, fet
hbii illi est impossibile ambtilare. Sed quoniam dixi- baetfera.
niiis eiiiri"qiisesecuiidiim acluni fest potestalem ddas Manifeslum esl qutem ex his-qum dicta sun\, qiib".
habefe species, uriahi quidem cuift in actu quidein Sit riiam quod ex necessiiate est, secunduiri itcium __f:
et htihquarh possit hon fesse,ut igni aetii^ est calerfe Quare si pribra sunl sempiiernd, ei qiiw aciu suiti;
et nunquam esse nori potfest calidus; aliain vero poteslate priora sunt; et liwcqum sirie pbiesidie hirit,
. securidumid quod diciraus esse-quidem actu, posse dciu ktrit, ui prinfm~subsianlim.Alia Vero sunl aciii
.iameii hbh esse, ht aliqui.cum sddet, poiest quideift cum possibiliidie,qum naiuraquideni pribrd's'unt, teriii
sedefe, sed potesl etianl rion sedeffe; Hujusmbdi qui- pore vero posteriofa, dlid vero riwufriamsuht aclu, "sed
"dem secuiidum"actumpossibile de riefcessarib nullb poiestaie lahlurii. . .
'inodo pra-dicaiiir, qubd fenimin actu est, et neces- Patet, iriquit, ac liquet bihhia qusecuriquesecuri',
_-aiiuiiiesi essc, estquideni. sed ita "estul npn esse duhi nfecessitalem sunt, se*nipef fesse"secundbrf,
iioii possil. Hoc est eiiim qiiod ait. Sic igitiir pbssi- "aciuni. ûbuiairiehiiri ignis ex hecfessilate caiidus"
i.iie, id est qubii cuiii ablu sit; pos.it taiiieri hhh . *eU,actu qiiS&ue"seftfpbfcaiidiis' eit. ûbc-fcisi quaj
585 AN..MANL. SEY. BOETH 5&_
sempiterna sunt omnibus quae non sunt sempiterna A tioni, quae dicit; omnis homo juslus est, contrarig
priora sunt, eiiam ea quaesemperactu surit; his quaa est, utrum ea per quam proponimus, omnis homa
srint potestate priora sunt. Horum autem omnium injustus est, an certe negatio universalis, ea quaa
divisionem facit: sunt fenim,inquit, alia quidem prseest, nullus homo justus esl. Similiter etiam huic
ter potestatem, actu ianlum, ut sol non potestate propositioni quse esf, Callias justus esl, propositio.
movetur,- sed actu, et nllam movendi polestatem quS proponit, Callias injustus est, an ea qure
non habet, quse non est quidehi, sed esse potest, dicit, Gallias justus non est, eontraria est.. De
sed actum. habet soliim, a potestate vero quse qua re hanc viam disputatiouis ingreditur : nam si
praj_t_factum solet esse, relinquituf. Primae etiam ea, inquit, qua_ sunt in yoce illis qua. sunt in
!subsianliae aclu quidem sunt. nunquam vero po- anima famulanlur, hisque in significatione consen-
testate, primas autem substanlias dicit, divinas sci- tiunt, necesse est ut quod in opinionibus animse.
licet et sempilernas, non eas quas in prsr-dicamentis reperitur, hoc idem evenire videntur in voce, quod
piimas esse monstravil, id est iridividuas. Tunc si illic ei opinioni quse arbitratur omnetn hominem
ehim de his loquebatur primis, quse nobis primse justum esse illa opinio opposila est, et ilja est
sunt, nunc de his quse natura sunt primse,quse di- maxime contraria quae putat omnem-homineminju-
vinsesuntscilicet et sempiternse. Alia vero, ait, stinl B. slum esse, et in vocibns quoque affirmatio ea quae
quse sunt aclu cum potestate, id est quse et actuin est, omnis homo jusms est, ei affirmationi magis
habenl, et aliquando babuerunt potestatem, ut fabri- cOntraria .est quse dixit, omnis homo injuslus est.
ca.ta jam doirius. aliquandp potuit fabricari, et prius Quod si in opinionibus non hsec magis opponilur
habuit potestatem secundura tempus, postea vero - potiusquam illa quse dicit, nullus liomo justus est, "
actura ; sed natura actus prior est potestate. Ars et in vocibus quoque affirmatio universalis videatur ~
vero ipsa actum cogitafione prsecipit, formamque essecontraria, utrseque ergo et affirmatio quse dicil,
domus prius sibi ipsa designat et efficit; quare na- omriis homo injustus est, et negaiio quse dicit, nut-
tura aclus prior est potestate, potestas aciu prior lus bomo juslus est, erunt contrarise ei quas dicit,
est tempore. Alia vero sunt, inquii, quse actu quidem omnis homo justus est. Quod aulem dicit, qubd il
nunquara sunt, semper autem sunt potestate, ut hu- neque illic conlrarii opinatio conlraria est. Tale est
nierus infiniius quidem est, quod cum semper in enirajustum esseet injustum esse, quanquani sit se-
infinitum possis augere, sed actu infinilus/ non est. cundum habilum et privationem, praedicatio tamen
Quemcunque enim numerum surnpseris, aclu finitus liase nunc, id est injustum esse, pro conlrario-sumi-
est;' quemlibet enim dicas numerum, finita illtim tur. Ergo si 5n opinionibus contrarii, id est injusti
numerositas necesse esl complectatur, ut decem vel C atfirmatio contraria non est, non erit et in vocibus
centnm. Infinitus vero idcirco est potestate, quod contraria affirmatio, sed potius negatio quse est, nu_-
,eum possis faccre in infinituin concrescere, nou lalus homo juslus est.-ûare, inquit, considefandum
men ut quilibet aetu sit numerus infinitus. estcui.opinioni falsseopinio vera sit eontraria, nam
CD/EMAGIS APT/EENllNTUTIOKES CONTRARI/E DICANTDR.si qua res bonasit.-verum est de eadicere, quoniam
Utrumautem conlraria estqffirmalionegalioni,an af- bontim est, contra quam propositioBem falsum est
firmatioaffirmationi,eloralio,ulqum dicil omnis, Itomo dicere, quia malum est, falsum etiam quia nori bo-
juslusest,ei qumest,nullus homojuslus esl, an omnis num est. Sed videndum est quse harum sil magis
homojustusest, eiquw esi, omnishomoinjuslus est, ut contraria verse affirmationi, quse dicit bonum essa
Calliasjustus esl,Cdlliasjuslus rion esl, Callias injustus quod bonum est; utrum falsa illa conlraria.est, quse^
tsl. QumnamItarumcontrariaest. Nam si ea qumsunt in id quod bonum est dicii esse malum, an ea quse id
vocesequunlur ea quw sunl in anhna, illic autemconlrar quod bonum est dicit esse non bonum. Atque hoc
ria est opinio conlrarii, «I othnishomojustus est, ei qum est quod ait, dicb autem hoc modo: est qusedam
alia vero
jtst, omifisitomo injuslus est, eliam in Iris qum sunt in opiitatio vera boni, quoniam bonum est,
_voceaffirmaiionibus,necesse esl similiter sese ItabereT falsa, quonlam non bonum est, alia vero, quoniam
Quod si nequeillic conlrarii opinalio contraiia est, nec malum esl. Qusenamergo harum eoriiraria-est ve-
an ea
affirmalioaffirmationi conlraria eril, sed ea qtim dicta fse, id est utrum ea quae negat id quod esl,
est, negalio. Quare coiisiderandumesl quwopiniofalsa quse ponit id quod non est, quse magis barum ei quse
opinioniverm conlraria sit,~uirum negalionis, an Gerle dicit esse, id quod est videatur esse contraria, re-
ea qum conlrarium esse opinatur. Dico aulem hoc quirendum est. Sed quod his adjecil et sL est uha,
mbdo, est qumdamopinaliovcra boni, quoniatitbonitm secundum quam conlraria, tale est. Contrariorum
est. Alia vero falsa, quoniam bonumnon est, alia quo- alia sunl b..benlia niedium,-alia verosunt non ha-
niam niatum est, qumnamharum conlraria est vera, et bentia. Et illorumiiua. habent, si quis unum con-
6iesl una, secundumquam contraria.. trarium'neget, non necesse est per itlam negalio-"
Propositio quidem quseslionislalis est. Quaaritenira nem illud aliud conlrarium intelligere, Nam quo-
quoniam huic. proposilioni quse dicil, omnis homo niam inter album et nigrum est aliquid, si qnis dicat,
jusius est, ea quse proponit, nuljus homojustusest, non esl album, non idcireo nigrum esse monstravit
et rtirsus ea qua_dicit, omnis homo injuslus est, viden- Potest enim esse et rubrum. Et quidquid aliud in
lur oppositse, quas barum magis superipri affirma- lalium contrariorum medielate locatum est, In illis.
383 IN LIRRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO PRIMA. . . 386
vero contrariis qure medio careni, hihil-differt ne-A . tiones"sunt
1 contrarise, non eo quod sunt contrario-,
gare rem propositam, an-affirmare conlrariam. Ni- - rum, i sed polius.eo quodde uno .eodemque subjecto
hil euim differi dicere diem non esse quam dicere < contrarise-suspicantur, nt si quis.d.e.bpno suspicc-
noclem esse. Hoc esl.enim dieni non esse, quod esse tur | quoniam bonum esl, et rursus alius de eodem
noctem. Nihil enim est inter noclem atque diem. bono ] quoniam malum est,! boec sunt contratia qiise
Ergo. in his affirmalio contrarii idem valet, quod rei < verse simul essenonpossunt. El de eodera subjecto,
propositse negaiio ; ergo nunc hoc dicll: etiamsi in iid est.bono, nunc beiie, nunc vero male, id esl
aliquibus, inquit, tales propositiones inveniuntur, contrarise
< suspicantur. ,
ut et negatio rei proposilse,*et affirmalio contrarii Si ergo boni, quohiam bonumest, opinatio est, aia .
-idem valeat, et sint unse significatione. Quserendum ivero, quoniam non est bonum. Estjvero el aliaquo-.
est seeundum quam enuntiationem propo.ilib magis hiam i aliud aliquid esl, quod non est, neque potesi
est contraria, an secundum eani quse dicit nori esse. esse.
< Aliarum quidem nnlla ponenda est, neque qum-^
diem, an secunduui-eam qua. proponit esse noctem. < c.unque,esse qu.odnon esl, opinunlur, neque qumcunqu.c
Investigandum igitur est quae .barum, quanquarn . non . esse quod est. (Infinilm enhn utrmquesunt, et quas.
unum utraque signilicet, magis esl contraria ei quae esse < opinaiitur quod non est, et qum nm. esse qtiod
dicii esse diem; hoc est enim quod ail. Et si estjina gI < esi) sed in quibus fallacia est. Hm,autem surit, ex qui-'
secundura quam contraria, ;id est, et si ununi signi- bus sunl generationes, ex opposilis vero sunt genera-
' ' -
fieabunt aliquando rei negatio et contrarii affirmaiiones. Quareeliam fallaciw._-,
tio, secundum quam harum inagis est contraria pro- Htijus argumenli principium est, QUOpro confesso
' i
ut:tur et probalo, quod unius rei plura alqne infi-
positio superiori propositse.enuntiationi.
_ "Nam arbitran contrarias opiniones definiri in eo nita non possint esse conlraria , qtiare iinius rei
quod contrdriorum sunt, falsum esl.. Boiti enim quo- unttmi erit conlrarinm. Est ergo opinio boni quoniani
niam bonumesl, el mali quoniam.malum est, eadem 1bonum est, ethsec vera esl; est rursus boni quo-
forlasse opinio esl et vera, sive plures, sive una sit. niam
; bonum non est, ,et haec falsa est_ Potest etiain
Sunt. autem isla coniraria, sed non in eo .quod con- esse < quse pulct esse bonum; id quod.rion est, ut s.,
irariorttm suni conlraria, sed magis in eo quod con- iquis dicat id qupd est bonupi quoniam malum est,;
trarie. - -<
êl quoniam quantitas est, vel quoniani aliquid qupd
Contrariorum naturaro prius recte determinat, i
non est. Sed ha_cqiise debono dici pqssunt, quse
qui de conlrariis proposiiionibus tractat. Quidaan iipsum bonumnon sint, infinita sunt. Rursus possu-
enim putaveruril conlrarias esse opiniones., quse --i -mus.de bono arbitrari. rnuiia nqn esse," qhse sunt.'!
sint contrariarum rerum, quod Aristoieles negat; C; Ronum enim qtiod honesium estpossumus dicere
dicil enim falsam csse definilionem, quaa determinat < qubniam bonestum npn est, possumus dicerequo-'
eas esse contrarias opiniones, quae sunt conlraria- aiam ntile non" est, possumus quoque dicere quo"-'
-rum rerum. Nam cnm sil.conlrarium bonum malo, niam expetendtim nonrist, et aliaplura. Infihilaergb'
-possumus habere opinionetn de bono quoniam bo- sunt '• et ea quaepbssumusarbitrari de bono/qriohiaiif'
num esl, et bsec vera est; possumus rursus id quod < est id qubd bbnum ipsum nori est. Et ea qua. opiha-'
malum est pulare malum, et iisecrursus vera est, et. mur non esse bonum qubd est, ea qu.oque sunt infi-
opiniones qtiidem_boni,quoniam bonum est, et mali nita. Quare nec ea quse putat opinio bonum esse
quoniam malum est, contrariarum rerum sunl; ta- quod npn est, nec ea quse putat non esse quod estj'
men utrseque sunl verse. Sed .conlrarise ulrseque ve- ei opinioni ppnenda est esse coritraria, quse fmtat'
ra_ esse non possunt. Falso igilur definilum est eas . bonum esse quod borium esl.' Hoc enim esfquod ait:
esse contrarias opiniones, quse conlrariafum sint Aliarum quidem riulla ponenda est, neque qnaecun-
rerum. Qnod autem ail, boni "enim quoniam bonum que.esse quod non est opinatur, ut dicamus de bono
est, et mali quoniam malum est, eadem fortasse quoniam malum est, vel inulile, vel lurpe, iieque'
opinio est et vera, Ant id quod dixit eadem ad id -- qusecunque hon esse quod est", u't si de eoderii bono'
relulit quod post secutus esl, vera namque verse in J)) dicamus, bonurir expeiendum' non est, bonum hone-'
eo quod verse sunt_cademsunt, aut certe quod ejus- stum nonest. Infiriitas enim'ulrseque sunt, et "quse
dem esset opinionis,'quod bonum "essel, bonum ^pu- esse opinantur quod non esi,'et quse non esse quod
tare, quod malum esset, malum. Sive autem eadem.- est. Haeigitur rejiciendse sunl,et ad nullamconira-'
sinl, sive plures, contrariaj_sse nori pbierunt, id- rii opinionern sumendse, quohiam infinilse siihi, c m
circo quoniam siraul verse sunt. Stint autem ista semper contrariorum -opposilibsit finita. Quiecunque
contraria, sed nou.eo quod contrariorum sint cbn- autem contfarise ponerid5_''sint opiniones,-sequiiu'f
trarioe sunt, sed magis eo quod contrarise. Sunl au- dicens : Sed in quibus est fallacia, bas auierir sunt
tem, iriquit, ista, scilicet quse sunt in opihionibus ex bis exquihus sunt et generationes.' Exopposilis
c ntraria, non tamen contraria quando contrario-' vero generaliones", quaie etiam fallacia bpinioni,'in-
rum sunt, sed potius rpiando de uno eodemque di- quit, de bono quoniairi bonuniest; conlraria illa sola
yerso modo et contrarise suspicanlur, boc est enirft- porieuda est, in qua pririium fallacia reperitur. ln
quodait. Sunt autem ista contrarra, ea scilicel qusa ~ qua aufem fallacia primum repcfiaiur, oslendit pef
in animseopinionibus posila sunt, quorum propbsi- id quod dixit: Ex quibus sunt et generaiiones falla^
88-i- . - AN. MANL.SEV. BOETII -s- "§S8
cia faciiliriie reperitur. Generatio enim semper ex A_est, recte illa magis falsa dicitur, quse secundum se
oppositis est; quoties enim aliquid fit album, non fit falsa est, id est quas id negat quod secundttm se
ex dulci, nec ex duro, nec tex liquido, sed ex non vemm est. Ergo ea quse est qttoniam no> esi bo-
albo. Efquod dulce fit, non fit ex calido, neque fri- num qtiod bonum esi, secundum se consisteniis falsa
gido^ nec higro, nec. ex ulla alia qualitate, nisi e*. csl; Ad quod lendit tota superior argumeniatio con-
sibi opposilo, id est non dulci. Eodemque modo in tinua dispntatione subncctii. ûperius enim dictum
aliis sese res habet. Omriis ergo generatio ex eo fit est opinionem eam qusepulat bonum esse, quod bo-
quod non fuit, ut dulce ex non dulci, album ex non num est, secundtun se esse; quare iila opinio qttse
albo, calidum ex non calido. Qriare si generationes dif.ilnon essebonum quod boniiin est, falsa est, et da
quidem ex opposilis sttni, in his autem est fallacia - eare falsa est, qnse secundum se vera esl.Seeundum
in quibus sunt generationes, erit in oppositis prima se enim vera est opinio quas putat bonuin esse quod
fallacia. Priuia riamque fallacia est non puiare ali- bonum esi, quse vero arbitralur non esse bonum
quid esse quod est. Secunda putare esse quod non quod bonum est, ejtis quse secundum se est, veri-
est, ul in eo quod est bonum prima faltacia est pu- laiem opinionis inlercipii. Nam bonum esse quod
tare illud non esse bonum. Secunda malum esse ar- bonum est, quisquis opinatur secunduin ipsius boni
bilrafi quod bonum es.t. Quocirca illic maxime po- B• naiiiram habet opinionem, ntque ideo secundum se •
nenda; esl conirarietas ubi est prima fallacia, in his opiniones hujusmodi nominantnr; quare erit hsec
aulem est prima fallacia ex quibus generationes quoque secundum se falsa, quoni.im secundnm se ,
oriunlur. Generationes vero dico esse quse fiunt ex veritat s videtur auferre propositionem; idem autem
jiis quse id quod fiunlrion fuerunt. Generaliones au- bonum secundum accidens est, M uialum. Et hoc
lem fiunl ex opposilis, in oppositis esl igilur prima de bono verum est dicere, quoniam non esi rnalutn.
fallacia; sed in quibus est prima fallafcia, maxlme eed accidentaliter. Bono enim ;,ccidit n n esse ma-
contraria illa ponenda sunt: opposita igirur maxime lum, illa vero qtise pulat malum esse quod bonum
conlraria sunt, sed bpnum esse et bonum non esse est, auferl non malum ab eo quod bonuiii est, et in-
oppo ita sunt. Bonum igilur ntm esse ei quod est terimit rem secundum accidens veram, vera namque
bbnum' esse conirarium e&t, nbn illud quod est ma- estopjnio quae dicit non esse maltim quod bonum
lum esse, quod majpri argumentatione confirmat. est, sed secundum accidens; quare secundum ac-
Si ergo quod bpnumest, et bonum et non malum cidens falsa erit ea quaedieit malum esse quod bo-
etl, ei hoc quidem secundum se, illud vero secundum num est. IUam enim propositionem lollii qu.c se-
acpidens.Acciditenimei matum non esse, magis autem cundum acr.idens vera est. Quare quoniam propior
iif unoqugquevera est, qum securidumse est, et falsa, C est ea quse secundum se est quam ea quse secundum *
siquidemet vera, ergo ea qumesl, quoniamnon est bo- accidens, falsitas ejus quae secundura se est fsillacior
num quqd bunum esl, secundum se falsa est. Illa verg erit ea falsitate quse secunduin accidens est. Sed ea
qumest, (fuqniamtrialum, est ejus qttm esl secundum quse puiat non "esse bonum qtfod bonum est, secun-
accidens. Qiiareniagis erit fgtsa de bqno ea qum esl dum se yeritatis peremptoria est ea, vero quse dict
negaliqnis pphriq, quant ea quw est conlrarii. maltim esse quod bonum est, ejus quod est non esse
rersubtilis argumenlatio tali ratione formata est: maimi qnod bonum est, secundnm accidens rel
bonum, inqoit, el bonum est, et non inalum, quorum verae peremiiloria est. Quare falsior est ea qnse -dicit
unum secunduin se et proxime, et naturaliter.est, non esse bonum quod bonum esi, quam ea quse
iioc si ilicei qupd bpnuni est, allerura vero est acci- dicit esse malum id quod est bonum.
dentaliter, id est quod malum non est. Acciditenim Falstts autem esl maxhne circa singula qui habel
ei.quod bonuin est, ut nialuni pon sit; ergo quQd conlrariam opinionetn.Contrariaenhn sunt eorum qum
bqnura jsst naturalius habet bpnum esse quam non plurimum circa idem differunl. Quod si harum con-
esse malum. Iilud enim secundum se inest, illud(ut traria quidem est altera, magis vero conirqria esl con-
dicium esi) secundum accidens. Quod si hoc est, ve- tradiclio, manifeslnm esl quoniam hwcerit contraria.
rior e-t ea propqsilio qtise affirmat quod sectiudum D Qurerebatur utrtim afiirraalio contrarii, an negalio
-•
seesl quam illa qusealfinhatqupdsecundum accidens propositse rei, eidem propositse rei affirmaiipni ma-
est. Esl auiem secundum se bonuiri esse qtiod bo- gispossil esse eontrafia. Sed nunc boc dicit quod
ijum est, secundum accidens vero riialum non esse quaefalsa suni magis, ea sunt magis conlraria. Con-
quod bqnutn esl; verius igilur el propinquiusestdi- traria enim sunt qumcunque circa eamdem rem
cere de bono quouiam bpnum est, quam dicere de plurimum differunl, ut circa colorem album et ni-
bpno quoniam maluin non est; quod si hoc est, grum; ergo quse rhaxime falsa sunt et maxime
eliani opinio quse secundum se falsa esl mendacior vera, ea plurimum a se distant. Maxime autem vera
juste videhjiur ea quaesecundum accidens menlilur. est secundum se consistenlis rei enuntiatio. Maxime-
Namsiilla vera est, propinquius qua. secundumse autem falsa secumlum se consislenfisvfritatis perem-
est.-illa erit.fa!sa propjnquips quae aecimduin se est. ptoria. Nccfesseesl 3'uti'P1.i.nler affirniationeti con-
Hoc esl enim qtwd ait, magis autem iiijmqqunque trarii ei negationem propositse rei unarn magis esse
ost vera, quae secunp"umse est etiain falsa, sicut contrariam. Falsipr- aulem et magis coniraria est
ct vera, si -11» magis vera esi qurp sepundum se qpinipijja quss conlradictionerh cogilatj ut ea quse
»,89' '• . IN LIRRUM PE INtERPRETATIONE EDITJO PRIMA. $Sf.
esl non esse bonum quod honum esi, qunm ea opinio A tirigit simutesse veras. At vero nec illa qum est,,quar
quse habet malum esse quod bonuni est, quoniam ea , niqm non ntalum, veya_-enimet hmc, s\mul enim et
quse sunl in vocibus-opiniones sequu.ftur ; sjtnjli hm erunl.^Retin.quiiurergq ei gtimest npn bqffftmquo?
modo negatioejus quse est omne bonum b°P,rin.esf„ niam nqn bonttmest; contrqria ea gum est ppn bonum
ea scilicet.q-usedicit nullum bpnum bpnum £si, ma- qi.on.am bonunt esl., Falsa eniyp.hmpt qua?eet ei qym
gis esl contraria quamenqua. prpp.onif omne bonum esl boni quoniam' bonuniesl, e<r.gum esl bgniquqnigtn
malumest. Quocirca et in alijsquoque jit inea quse nqn bpnumesl. •
e>l omuis homo juslus est, magis ost contraria illa Ex similjtudine et pr.opqftjpne contr.arj.etatis vinj
. qnsedieit, nullushomo'justusest,.quame:t quse dicit, propositionum vestigare coiial)ir:.-Sed has ^rqposii
trainis homo injustus est. liones prips disponamus, p.ost.a.uteniqpanipm pos-
Illa vero qumest, quonianrmulum est quod bonum sutnus breyiter yjm Arisldjelicae arg"Jmen|atio.nis(
-
est, imvlicila est. Eleritmquoniamnon bonuin esl, ne- exse.quamur. _ :.
cesseest fore idem ipsum opinari. ¥era bpni quoniam bonum est-. , ' -.
Addit ad demopstraiionern supefiorem argumen- , Falsa bpni quoniam bnnnm non est. -
lum quod demonstret magis esse ^contrafiam eajn ¥era non boni quoniam non bonum est. .
qure negat potiusquam eam quse contrariam affirmat; B - Falsa non bpni quoniani bonum est.
impiicita est, inquit, affirmatlo contrarii. Qiiisquisj Harum qnatuor opinionum duse-verae sunt, duai
enim putat id quod bouum est malum esse, fieri alir fals*. Illaqnse estboni quoniambonumesl.yefaest;
ter non polest, nisi illud quoque putet pon esse bo- jlla qnse est boni quoniam boiiiim non est, falsa est.
unm. Quare duplex quodamraodo propositio est ,ea Rurstis illa quaeest nou boniquoniam bonum nonest,
quae dicit malum esse quod bonum esl. Nam etiam. vtra esi; illa quaeest nori boni quoniarri bonum est,
illud in secontinet, quod bonum non est.SiropIex falsa est.Ergo hsecest simibtudo et prbportjo barura
aulera esl proposilio,. bonura esse quod bonum est, qiiatiiorpmpositionum. Nam quemadmodum se.habeit
et simplici siraplex potest magis esse conlraria, sim- op.inioboni-qunniam bonrim est, ad eam opinionem
plexqtte est negalio quod bonuui es.t, non esse bp- quse est boqi-qunpiam bonum non £st,ebdem ,modo
num. Hsec igituf magis contraria est.' sese babet et opinio quae est non boni quoniam hoii
Ampliussi eJiam in aliis simililer oporiet se habew, , bonum est,.ad eara quseest non boni quoniam.bo-
et hic-videiur'bene esse diclum, aut enim ubiquc ea eum est. Nam .sicut illic vera .una :est, altena falsa,
-
qumesl conlradictio, aul nusquam,quibus veronon est' iiaq.uo.que.hic una vera est, altera falsa._Capitigitur
- conlrarium, de his quidem est falsa ea qum esl vera; esemplumpriiisabfiaquseest.non.boni qtiouiam jion
opposita, ut qui hominem' non pulal hominem, (alsus G bpnum pst. Hasc cnim, inquit, cupi vera sit, quarn
est; ergo si hm conlrarim sunt, el alia qumsunl con- huic ponenius-fisse contrariam?eamne.quse dicit,
' tradicliones. • '-' • malum est? sed nonesl conlraria. Pbtest ienim si-
Aut in omnibus, inquit, vere dicitur contradi- • mul esss vera,*el ea qusedicit non esse bonum qood
ctioriem magisesse contrariam quam contrarii affir- bonum non est, et ea quie dicil malum esse quod
mationem,aUt nusquam. Aut enim el in aliis quoque bpnum non est.Sunt enitn q*.u*damnon bona qnst!
idem evenire oporlet,-aul ne hic quidera verum est, inala snnt. Qnocirca contrarise non sunt, in quibus
qund dicitur, nonirariam esse' eam quse contra- poniturquod non bonum est, lioniiin non esse,.et
dictipnisest, idest negationis potius quam t_ontrafii . quod non e.t bonum, inalum esse. Cpntrariae <enim
affirmationem.Hoc autem speculemur, inquit, in bis veraj simul nequeunt invenjri, et vsra verse contraria
• qusecontrarjum non habent, ril inhortine. Si quis nunquam est, sed necillapoteritesse contraria huic,
'
enim pulet hominem horainem esse, vera esse, ve- -quse dicit maiutn csse qtiod bonum non.es;. Possunl
rum esl; si quis vero hominem' putet -non esse ho- enipi quatdam non quidem esse bona,. non esse, la-
minem, falsa. Si quis autem putel iiominem equum • men mala, ul ex arbore nullius uiilitatis causa rai
es=e, nullus dixerit lianc magis esse contrariam quse '-mum defringere, si arborero uiiiil Iaedat, neque ma-
putat hominem equum esse qiiam qtise hominem non D lum neque bbnum est. Quare. vera. sipiul possunj
esse hominem arbitratur. Quare si in bis qu;« con- csse, el hte quoqne tjuse opiiiani.ur idquod cst uoq
traria non habent, illa contfaria est quae contradi- ': bimum quoniarn non bonum est, ct id quod .est non^
ctione formatur, in his quoque quse habeiit cpuiraria, > b.onumquoniam maliim nonfist. Quar.e npc hsec*on«
" noncohtrarii trarise surit; reslat igitur nl ejtis opinionis qua_,es|
affirmalionis, sed uegationis
' proposilio
contraria est. ,, "- non boni qubniam non boiuini esvea.sit contraria
magis ,
AmpliussimiWerse habenl boni quoniam bonumest, - que est non boni quoniambonum .esl. Quod si in bis
el non boni quoniam non bonum est. El ad has boni tiuatuor pr.oppsilipnibiis qrias supra> descripsimus
quoriiamnon bonum est, el non boni quoniam bonttm - simililtido servatjir, :et sicut esi opinio nnn. boni
tst. IUiergo qum esl non boniquoniam non bonumest, quoiiiam non bonum est, ad eain quae est non boni -
vermopinalioni quwnam esi contraria. Non enim ea quoiiiambonnmest,sie ojdniiiioboni quoniam bomun
-
quw dicjt guonigm malum est. Simul enim aliquandq est ad 0[iiiiionemboni quoniam bonum non est.Con-
erunt verm, nunquam autem veraverm est coritraria. traria aulem est opinio non bbni quoniam bonura
Est eniin quiddam nbn bonum, malum. Quare con- ni non est, opinionon bohi quoniam bonum est/
' '' ' Sffg "
591 AN. MANL. SEV. BOETU .
coritraria igilur eril opiuioni boni quoniam bohum A est. < Nullus illi scilicet opponit qusedicit omnis bomo
• '
est, opinioboni.quoniamJionum non est. . I
bonus est, ut sint boc modo,- omne bonum bonum
ManifeslUm est autem quoitiam nihil inlerest, nec < est, huic contrafia est nullum bonum bonum est.
si unhersaliler, ponamus affirmationem. Huic enhn Rursus ] omnis homo bonus est, huic contraria, nul-
universalisnegalioeril conlraria, ut bpinioni qum opi- lhs ] homo bonus est. "Coniradictorias autem dicit eas
natur quoniam omne quod est bonum bonum est, ea esse t quas supra posuit, dum de universalibus ac par-
qum est, quonidm nihil Itorum qum bona sunt, bonum ticularibus
1 loquerelur, eas seilicet quse sunl angu- _
.est. Nam ejus quce est boni quoniam bonum est, si ]lares. Universalis enim affirmatio particulari nega-
universalitersit bonum, eadem esl.ei qum opinalur,id itioni, el particularis affirmaiio universali negationi
quod.bonum est quoniam bonum est. Hoc autem nihil per _ conlradictionem opponi mbnsirata est.
differl ab eo quod est, quoniam omne quod est bonum ' Manifeslitmesl aulem quoniam elveram vermnon
bonum est. Simiiiter aulem el in non bono. Quare si ,conlingit esse contrariam, nec opihionem, neccontra-
in opinione sic se habet. Sunt auiem hw qttm suni in dictionem. Contrarim enim sunt qum circa opposila
voceaffirmalionesel negationes notm eorum qum sunt ;sunl,circaeademaulem conlingitverttmdicereetimdem.
in anima. Manifestum est, quoniam affirmalioni con- Simul aulem non conlhtgit eideminessecontraria.
'
iraria quidem negqtio esl circa idem universalis, ut ei g Ex his quse supra sunt dicia illud quoque colligit,
yum est auoniam omnebohum bonumest, vel quoniam < quodiiec ea quse sunt contraria vera simul esse pos-
omnis hotno bonus est, ea qttm est, quoniam nulluni, '.-, sint, nec ea quaj vera sunt sibi possint esse contraria,
Veinullus, contradictorimaulem, quoniam non qmne, et < hoc non solum in opiuionibus esse, ul vera opinio -
aulnon omnis. . vera. opinioni contraria sit, sed in propositionibus
- Tllud quoque recle commemorat quod nihil differt 1quoque; neque enim fieri potest ut duas contrarias
,in opinionibus ha_c esse contraria non universaliter simul veras esse contingat. Elhoc per syllogismum
«rastitulis,. et in iis quse sibi universaliler oppo- colligit hujusmodi. Omnia contraria sunt opposila.-
inuniur. Similiter enim in ea quoque opinione quse Quse autem opposila sunt, simul eidera inesse non .
- arbilraturomne bontnn bonum esse, illa contraria est possunt, conlraria igilur in uno eudemque ess.e' na-
quseputatnullum bonum bonum esse. Nam quod dici- tura non patitur, quare si duo vera de eodem prse-
musbonum esse id quodbonum est, idsiinopinione dicari possunt,duo autem contraria'eidem inesse.non
universaliter alfirmetur ; ita putandum est, quidquid possunt. Quae contraria, surit, vera esse nulla na-
bonura est bonum esse. Uoc autem nibil differt, tan- lurse ratione permittitur. Hoc est enim quod ait,
tjuam si dicamus, omne bonum bonum est. Quseopi- . coritraria enim sunt quse circa opposita sunt, idest
,riio cum sil vera, illa ei contrarie opponitur quse Q omne conlrarium opposiium est, riec fieripotest ut
- flicit quidquid bonum est bonuih non est. Iloc aulem quae sunt contraria in oppositis non cpniineantur:
niliil_differl,tanquam si opinemur nullura bonum bo- sicut enim in prsedicameniis edoeuit, contrariorum
numesse.eiinnonbonoquoqueeodemmodo, utsi ita ••genus quoddarii est oppositio, circa eadem. autem
dicamus ,omnequod non bonum estnon estbonum, et • contingit verum dicere eumdem, id est duo verapos-
i'ursus,omnequod nonbonum esl bonum est, eodetn sunt simul esse, et de eodem siroul vere prasdicsiri,
modo sibi sunt isise contrariae, ut una-vera sit, al- ut cum dicimus aliquid bonum non esse, ,et nialum
-•tera •falsa. Quod in eontrariis maxime reperilur ;' - esse, ulraque simul vere dici possunt. Possunt eriim
_ ûare tota dispulatio quseslioque ita coneluditur. qusedaraqusecum bona non sint, tamen mala «sse, ut
. Natn si ea quss sunt inaniina principia, qua_damsunt turpitudo bona quidem non esl, malum tamen est.
eorum quse significantur in voce, vox autem nola Ergo ea quse vera sunt, simul ut pr_edicentur vere
- qusedam est animse passionum, quidquid contingit in _ fieri potest, etut in eodem sint, simui autem eidera
»i_ima,"idemquoque ad vocem rcdire necesse est. non contingit inesse contraria. Quocirca si vera qui-
Quodsi uuiversalis affirmatio et universalis negalio dem possunteidem inesse, eontraria autem c.idem
Mint in oplmonecontrarise, esedem quoque in vo^ inesse non possunt, ea quse contraria sunt, vera si-
ribus erunt, id est, non eril ea conlraria quse con- DI mul esse non possunt: quare eonvertitur. nec qd»
,: irarium affirmat, sed ea quse id quod ante propo- . vera simul sunt contraria esse possunt. Non igitur
silum est per universalilatis conirarietalcm negat, -fieri potest ut, vel in opinionibus yel in propositio*
ut est omne borium bonum est, vel omnis bomo bo- nibus ea quae vera sunl, possit aliquis recte con-
nus est: his contraria est nullum bonum bonum est, traria suspicari. Hsecautem quantum brevitas expo-
vel nulius homo bonus est. Hoc est enim quod ait, sitionis permittebai expressimus. Quid auiem altior
vel quoniam miUum, vel nullus, nullum ad illam re- liujus libri tractalus edoceat, secundse editionis se-
ferens propositionem, quse dicit omnebonum bonum rles explicabit; ' < ,•
"
595 . IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDIIIO SEC5JNDA, - -, 594
MANL.'.-SEV; •
AN. BOETII
IN LIBRUM ARISTOTELIS BE * INTERPRETAITO.NE

- i
LIBRISEX. .
EDITIO-SECUNDA- SEU MAJORA-COMMENTARJA.
LIBER PRIMUS
"Alexanderin commentariis suis hac se impulsum A vocem conjunclamcompositamque,quselbcutio prae*

causa proiswiiiatsumpsisse longissimumexpositionis dicatur. Sive autem aliquid quaacunque..vox signifi».
laborem, quod In multis ille a priorum sentenliis cet, ut est hic sermo, homo, sive omnino nihil,-siva
scriplorum dissideret. Mihi vero major persequendi posilum alicui nomen significare possit , ut .est
operis causa est, quod non faeile quisquaravel trans- blictiri; hsecenim vox cum per se nihil significet,
ferendi, vel etiam cqmmentandi continuam sumpse- - posita tamen ut alicui nomen sit, significabit, siva
rit seriem, nisi quod Vegelius prsetextatus priores per se quideni niliil significet, cum aliis vero juucta
posiremosque analyticos non vertendo Aristotelem designet, utsunt conjuncliones, hsec omnia locutio-
Latino sermoni tradidit, sed transferendo Themi- nesvocantur, ut sit propria locutionis forma vox
stiuni, quod qui utrosque legitfacile intelligit. Albi- compositaquselitteris describalur. Ut igitursitlo.
nus quoque de eisdem rebus scripsisse perhibetur," cutio, voce opus est, id est eo sono quem perculit
cujusegogeometricos quidem libros editos scio, de lingua, et ut vox ipsa sil per linguam determinata in
.dialeciicavero diu multumque qusesitosreperire non eum sonum qui inscribi litteris possit, simiiiter opus
vslui. Siveigituf ille omnino lacuit, nos pr-3termissa est eo sono qiiem percutit lingua. Sed ut hseclocutio
dicemus, sive aliquid scripsit, nos quoque docli viri significativa sit, illud quoque addi oporlet ut sit
iinitati sludium. in eadem laude versabimur. Sed B aliqua significandiimaginaiio, per quam id quod in
quanquam multa sint Aristotelis quse subtilissima vocevelin locutione est proferatur. Aut cerle it_»
philosophisearte celata sunt, hic tamen ante omnia , dicendum est si in hocflatu quem perarierias emit-
liber nimis et acumine senleritiarum, et verborum limus, sit lingusesola percussio, vox es't. Si vero lalis
breviiate constrictus est. Quocirca plus hic quam percnssio sit, ut in litteras redigat sonum, locutio
in decem prsedicamentis expositione sudabilur. est^ Quod si vis quoque qusedam imaginationisa'd-
Pritis ergoquid vox sit diffiniendum est. Hoc enim datur, illa significaiivavox redditur. Concurrentibus
perspicuo et manifesto omnis libri hujus palefiet in-_. igilurhis tfibus, lingttsepercussione, articulato vocis
tentio. Vox est aeris per linguam percussio, qua. sonitu, imaginationealiqua proferendi, fit interpre-
per quasdamguliuris partes, quse arterise vocantur,. lairo. Interpretatio namque est vox articulata per
ab animali profertur. Sunt enim quidam alii soni seipsant significans.Quocircanon omriisvox inter-
qui eodem perficiunlur flaln, quos lingua non per- pretalio esl, stmt enim cseterorumahiinalium voces,1
cutit, ut est tussis.- Hsec enim flatu fit quodam per quse interpretationis vocabulo non lehentur. Nec
arlerias egrediente, sed nulla linguse impressione- omnis loculio interpretalio est, idcirco quia (ut di-
formaiur, alqueldeo nec illis subjacet elemehtis, ctum est) sunt locutiones qusedam, quse significa-
stribi enim nullo modq j.otest. Quocirca vox hsec Q tione carent et cum per se- qusedamnon signifieenti'
non dicitur, sed tanlum sonus. llla quoque poiest . juncta tamen cum aliis significant, ut cohjuncliones.'
esse diffinitiovocis, ut eam dicamus sonum esse Inlerpreiatio autem in solis per se significativiset
ctim quadamimaginationesignificandi. Vox namque- articulaiis vocibus permanet. Quare convertilur, ut
cum emittilur, significationisalicujus causa profer- quidquid sit interpretatio, illud significet. El.quid-
tur. Tussisvero cum sonus sit, nullius significatio- quid significat,,inier]irelalionis vocabulo nuncupe-
niscausa, surrepit potius quam profertur.' Quare lur. Unde etiam ipse quoque Aristoteles in libris
quohiamflatusnoster ita sese habet, ut si ila percu- quos de Arte.poeticascripsit, locutionis partes, e>_e
lialur atque formetur, ut eum lihgua percutiat, vox syllabas et conjmictiones eliam. tradidit, quarum
sit. Si eum lingua ita percutiat, ut terminato quo- syllabsejin eo quod snnt syllabse,nlbil omnino signi-
dam et circumscriptosono vox exeat, locutiofit quse ficant. Conjunctiones vero eonsignificare, quidem
Grsecedicitur .._£._.Loculioenim est articulata vox, possunt, per se vero^nihildesignanl. Interpretatio-
heque enihi hunc sermonem, id est^tv, dictionem nis vero partes hoc iibro constituit nomen et ver-
dicemus, idcirco quod ycto-tvdictionem interpreta- bum, qua. scilicet per seipsa significant.Nibilominus
inur,' >eE.v,locutionem. Cujus locutiohis partes sunt quoque orationem interpretaiionein esse constat,
Htterse, qusecum cbhjunctsefuerint, unara efficiunt quse et ipsa cum vox sit el significativispartibus
PATROL.LXIV. 13
395 7* AN: MANL.~SEV. BOETII '$%
Juncta, significatione non caret. Quare quoniam non A gnent. Nam quoniam decem res omninoin omni na-
de oratione sola, sed eliam de nomine el verbo, nec lura reperiunlur, decem quoqueinlellectus erunt,
wo de sola locuiione, sed etiam de sign.ifieatiya quos intelleclus_ quoniam notnina et verba signifi-
locutione, quse est interpretalio , in hoc libro ab cant, decem omnino erunt prsedicamenta,quaaverbis
Arislotele tractatur, idcirco quoniam verbis atque tque nominibus designenlur; duo vero qusedamsunt,
nominibus, etsigniflcalivisioculio.iibns nomen inter- id est nomen et verbum qua. ipsos significent intel-
pretationis aptaiur, a communi nomine eorum de lectns. Suntigitur elementa interpretationis verba et"
quibus in hoc libro iraclalur, id est interpretatione, nomina, proprie vero partes qtiibus ipsa constat in-
ipse quoque de Interpretatione liber inscriptus esi, terpretatio sunt ora.iiones. Orationum vcro alisesunl
eujus exposjlionemnos scilicet quam maxime a Por- perfectse, ali-.i:iniper.eclse. Perfectse sunt ex quibus
phyrio, quanquam etiam a cseteris transferentes, plene id quod dicitur valet ii.telligi; imperfecta_vero
Latina oraiione digessimus. Hic enim nobis exposi- in quibus aliquid adhtic pleoius animus ex^peeiat
tor et iniellectus acumine et seiitenliarum disposi- audire, ut est Soerates cum Platone. Nullo enim ad-
tione videtur excellere. Erunt ergo interprelationis dito, oralionis intellecius adhuc pendet ac tilubat, et
duse primbepartes nomen et verbum, his enim quid- auditor aliquid ultra exspectat audire. Perfeclarum
quid est in animi intellectibus designatur, his nam- B vero praiionum partes quinque sunt. Deprerativa,
que tolus ordo orationis efficilur, et in quantum ul: Juppiter qmnipolens, precib.ussi flec.lerisuilis, O.a
vox ipsa quidem intellectus slgnificat, in has duas. deinde auxilium? pater, atque bsec omina firma. Im-
(ut dictura est) secatur. paries, nomen el verbum. In perativa, ut: Vade age, naie, voca zephyros et la-
quanlumverovox per intellectuum medietatem sub- bere pennis. Interrogativa, ut: Dic mibi, Damceia,
jectas intellectuires demonstral, significantiuusvocum cujum pecus, an Melibcei?Votattya, ul : 0 pater, o
Aristoteles numerum in decem prap.dicamentapartiuis homiuum rerumque a;terna pwesia.s. Enuntiauva, in
esi,a.queI-Ocdistailibrihujusinien.io a praedcamen- qua verilas vel falsilas invenitur, ut: Principio arbo-
ribus yaria est natura creandis. IIujus autem duse
tojruminde.nariammultiiudinemntimero-itaiecollecta,
ut liicqitide.nitantum de numerp significantiumvocum parles sunt, est namqtie et simplex oraiio enun-
ad attinet voces, si- tiativa, et composita. Simplex, ut : dies est, lux est.
quaeratur, quanlum ipsas qtijbus
voeibus intellectus ahimi Composita, ut:.. i dies est, lux est. In' boc igitur li-
gnificalivis designentur,
scilicet nomina et bro Arisloteli.sde enuntiatiya sirnplici oratione dis-
quse sunt simplicia quidem yrrba,
et de ejus elementis, npmine scilicet atnue
es hjs vero compositreloratio.nes. Prsedicameniorjim pulat,
rerum vocibufe_ verbo. Quse quoniam significatiyasuht, et significa-
V.ero hsecintenlio est, de significaliyis tiva vox, et aniculata interpretalionis nomihe conli-
tr.actarein tantum quantum eas animi medius signi- _ de communi (ut dictum es,t) vocabulolibrum
ficet inibll.eclus. Vocis enim qusedam qnalitas est netur,
illa deeem de Inlerpr.etatione appellavit. Et Tbeopbrastus qui-
nonieiret yerbnm, qnse nimirum ipsa prse- dem
dicamenta significant. Decem j.anique pra_dicamerita jii eo libro ,quem de .Affirmationeet Negaiione
sine verbi vet nominis pro- composuit, de enimiialha oralione tractavit. Et
nunquam aliqua qualitaie Stoici quoque i.n his Ijbris qu.os Uspitylmu.k^Kvap-
fer.untur. Quare erjt l,ibn hujns intentio de signifiea-
rerum vocibus in lanuim pellant, de eisdem jriihilominus dispntant, sed illi
tiyis quanium conceptiones et de simplici et de non simpJjcL.oraiione
animi iniejlectusque significent. D"edecem auie.m quidem enuntiativa speculantur. Aristctelesvero in boc libro
prsedicamejuis libri.ib teniio in ejus commeniario
nihil nisi de sola eimplici enuntiativa oraiione consi-
dicta est, quoniam sit desjgnificativis rerum vocibus,
earum derat. Aspasius quoque et Alesander sicu.t in aliis
quot partibus dislribui possil significatio, in
Aristotelis lbris, in hoe quoque commentariosedide-
tau.lumquantum per sensuumatque iniellectnumme-
sed uterque Arislotelem de oratione traclasse
dietatem ressubjectas intellectibusvocesipsa;"valeanl runl, Nam si proferrealiquid.oratione(uta unt
ver.ode Arie non eodem pronuntiat,
designare. In opere poetica
ipsi) interpretari est, de interpretatione nimirum
modo dividit locutionem, sed omnes ojnnino loctttio- rj liber veluii de oralione perscriptus est, quasi vero
nis paries apposuit, confirmans esse looutionisparles sola oratio, ac non verba quoque et nomina inter-
elementa, syllabas, conjunciiones, articulos, no- pretalionis vocabuloconcludanlur. jEque namque ac
mina, casus, verba, orittiones. Locuiio namque non oratio, tam verba et nornina, quse sunt inlerpretaiio-
in solis signiOcativisvocibus consiat, sed supergre- nis
elempn.la, nomine interpretaiionis yocantur. Sed
diens significationes vocum, ad articulatos sonos Alexander addidit imperfecle sese habere.liiulum,
usqtie consisiii. Qusel-betenim syllaba, vel quselibet neque enim designare de qua oraiiqne perscripserit.
alia vox quae scribi iiueris polesl.locuiionis nomine Multie namque (ut diclum esi) snnt or.itiones, sed
continetur, quse Grsecedicilur Xsi-.f.Sed non eodem • adjiciendum vel su.binlelligendumputat de w:itiont_
Hicdo interpretatio, hnic namque non est satis ut sit illum scriberepbilosophica vel dialectica, id est qua
Sed qui semel so^"
"hu]usmodi vox quoeliiteris valeai adhotari, sed ad verum falsumque valeat expediri.
hoi. ul aliqtiid quoque significel. Prffi.dicamentorum lam orationeni interpretationis nomine vocari recipii,
vero in hoe ratio consiiltita est, in quo h« duaspar- in inteilec.tu.quoque ipsius inscriptionis ,eiravi(. Cui
tss interpretatip.ni.s res iutelleciibus subje.ctasdesi- enira pular£t imiiej^cium jesse tituldm^ quouiam
S97 ;' -IN LIBRUM DE INTERPRETATtONE EDITIO SECUNDA. <59S
nihil dequa oratione dispntar.et adjeccril: ut si quis'A vero v hisatsicr ejus tacuif, ipse subtiiiori modo con-
inlerrogans, Quid est bomo?alio respondente, Ani- -ssideralionis adjecit. Addit quoquehanc causam. ,quo-
mal, culpet ac dicar, imperfecle illum dixisse, quid riiam ii Aristoleles quidem de syHogisinis scribere ani-
sit, quoniam non sit omnes differentias persecuihs. rmalus, nunqiiaraid êctefacere potuissel, nisi qncc-
Quod si-huic, id est bomini, sunl qusedam alia com- dam d de prpposiiionibus adnotarei. Mihi quoque
munia ad nomen animalis, nihil lamen impedit per- vvidelur hoc .ubtililer perpendentibusliqnere, hunc
fecte demonstrasse quid homb esset, eum qui animal librum li ad analytieos esse prseparaium. Nam sicut bic
dixeril; sive enim differentias addat quis,'«ive non , de " simplici propositione dispuiat, ita quoqne jn anar
hominem anirnal necesse est esse. Eodem quoque lyticis \ <ie simplicibus tantum considerai syllogismis,
modn et de oratione, si quis hoe concedat-primum, ul u ipsasyllogismorum propositionumque simplicitas,
nihil aliud iuterpreiatione dici nisi" orationem, cur non n ad aliud nisi ad coniinens opus Aristolelis per-
qui de interpretiiiione ipscripseril, ei de qua inter- . linerel: videatur. Quare non est audiendus Andronicus,
pretatione dicat non addiderit, culpetur? Salis est qui . propter passionum nomen, hunc librum ab Ari-
enim eum libri titulum eftam de aliqua coritinenti stoielis s operibus separat. Arisloleles.enim idcirco
cbmmunione fecisse, lit nos eum el deiiominibus et ' passiones F anim_e intelleclus vocayit, quod intelle-
yerbis et.de orationjbus, cum hsec pmnia uno inler- B ctKs" c quos sennone dicere *t oralione proferre con-.
preiationis nomine eontinerentur, snpra fecisse dp- ssuevimus, ex aliqua causa atque utiiitale profectt
cuimus, cum hic liber ab eo de inierpretatione no_- sunt s : nt enim, dispersi homines eolligerentur, el le^
minaius est.Sedquod addidit, illam inlerpretationem gibus § vellent esse subjecti, civitatesque- condere,
solam dici .qu;_ in oratione possit veritas et fal-itas utiliiasl .qusedamfuit etcaus:u; quocirca'quse ex ali-
..in.__ii.ri,ut est ennniiativa oratio, fingentis est (ut ail cqua'uiilitate eveniuii-, .expassione quoque venire
Porphyrins) sigi.ificaibmem nominis potius quam do- *uecesse est. Nam ut divina.sineullasunt passione,
centis, atque i.lle qujdem et in inteniione libri et in ita * nullaillis extrinsecus ulilitas- valet adjungi. Qusa
litulo falsus est, setj non eodem modo de jndicio *vero sttnt passibilia seraper aliquam causam atquo
'
quoqu.e libri Imjus errat. Andronicus enim librum uutililatem qnibus sustententur inveniunt. Quocirca
hune Arlstotelis esse non pnlal quem Alexander vere hujusmodi intellectus qtii ad altei um oralione .profe-
fprtilerqtie redargjiit. .Quem cum, exactum diligen- " rendi ' stint, quoniam ex aliqua catisa, alque utilitata
^videntur esse collecti', recte passioues -animi nomi-
lemqne Arisiolelis librprtim el judieem et repertorem
'
nati sunt.'Etdeinteniione quidem, etde.libri inscri-
judicarii anliquitas, eur in liujus libri judicio sit fal-
et de eo quod bic maxime Aristotelis liber
sus, prorsus est magna ad.miratione dignissimuni. ptione, '
Non esse namque proprfum Aristotelis hinc conatur v esse * -putandus e;t5 bsrc dieia sufficiant. Quid vero
ostendere, quot.iiamqusedani Arisioteles in prhieip_io_ 'uiiliiatisliabeat, non ignorabil qui sciet qua in ora-.
"'
libri hojiis de intelleciibus animi iraclat, quos intel- . -lione Teritas constet ,et falsilas. In sola enim hsec
'
lecius animse passipnes vocavit, et de his se pleni.us enuntiaiiva oratione consislunt; Jam vero qua_ divi_.
in libris de-anima dfeputasse eommemorat. Et quo- 'dant vernm falsnmque; quseve diffiniia, ,vel qa-s
niam passiones animae vocabat; vel tristitlam, vel varise et mulabiliter veritatem falsitatemque partian-
gaudium, yel cnpidiiaiem, vel alias fiujusniodi affe- tur; quss juncia dici;pogsint, cum separaia valeant
clipnes dicit Andronicus, ex hoc probnri hunc librum pra.dicari;' quseseparata dic.antur,cumjuncta__onsint
Arisioielis non esse, quod deliujusmodi affeclioni- '}prscdicata; quaa sint negationes cum modo proposi-
bus nibil in libiis de anima
" tracl>visset,inon
' intelli- lionuisi; quse earum consequentise, aliaque plura, ,in
, - I
gens in boc hbro ATisiotelempassiones animsenon ipso opereconsiderator poterit diligeriter agnoscere,
quarun. magnamexperietur utiliiatem qui animum
pro affecti.onibus,sed prp inielleciibus posuisse Ilis cura
Alexander multa alia addit argumenta' cur. hoc opus alicujus investigalionis adverterit. Sed imnc ad
maxime Aristotelis esse videatnr. Ea nanique dicun- jpsius Aristolelisverba veniamus. - ...
_lurhic quse sententiis Aristotefis quse suntiie pnun- DE.SIGNIS. s .
llativaprationeconsentianl; illudquoque,quodstylus_r .Primum oportel constiluere guid sit nomen, et quid
ipse propter brev.i.iateriipressior ab Arjstoielis obscu- , -' sil verbuth,posteafjuidnegatio,etaffirmatio, et enim-
fitate no.n discrepat; et quod Th<.ophraslus, ut in liatio', et oralio.
- aliis solet, cum de similibus rebns tractat, "qusesci-
Libruti} inchoan. de quibus in .omni ser.e (racta.-
. licet.ab Arislotele ante tractata sunt, in libro qurique ttirus sit anie
proposuit. Aitenim,pp,ort,ere prius de
xle affirniatione et negtitione, iisdem aliquibus verbis quibiis nispulaturu.s est diffinire. _HicBpjm cphsti-
Milur, quibns in hoc iibro Aristpleles usus est. Idem tu.ere .diffinirtehitelligendiifn est.
dat Deterni.ina_ri.dtim
.quoque TbeopSirastus signum littnc Aristoielis' namque est quidhsec omnia sint, jd est quid nomen
- librum ess.e : inom.nib.tisenim de quibus ipse
dispu- sit, quid .verbum, et.cseipra, quse.plpniepta interpre-
tat posi niagislrum, leyiter ea tangit quse ab Aristo- lationis esse prasdixiinys. Sed
alfifmatip aique p,ega-
_tele dicla ante cpgnoyit, alias yero diligenlitis res lio sub interprelaiione sunt. .Qu:ireriom.enej, yerbum
.non ab 'Arislolele tractaias exsequitur. Hic quoque affirmationis velnegalionis elementa ess,e
maiiifes.tjiô '
jtdem feci.t, jiani quse-Arlstote.Ieslioe libro de enun- est. Ilis enim cnirijiosiljs affirrau.lio,et
negatjp con-»
.liatioue traclayit, levjter ab illo transcursa sun.t,quse junguntur. Existit lii.cqu^.dam
gusKîio,fcupdijo tan»_.
399 - AN. MANL. SEV. BOETII .100
lum nomen et verbumse determinare promiltat, cum ALlmperfecise, vel perfeetae, cujus plures esse parles
plures partes oralionis esse videantur. Quibus hoc supra jam docui, inier quas perfeciseorationis spe-
dicendum est, tantum Aristolelem, hoe libro diffi- cies est enuntiatio. Et Iiujiis quoque alia simplex,
nisse, quantum.ilii ad id_quod instituerat tractare alia composita est. De simplieis vero enuntiationis
suffecit. Tractat namque de siraplici enunliativa ora- speciebus inier philosophos conimentatoresque cer-
tione, quse scilicet hujusmodi est, ul junctis tantum tatur. Aiunt enim quidam affirmationemaique nega-
verbis et nominibiiscomponalur. Si quis nomen jun- lionem enuntiationi ut species supponi oponere, In
gat et verbum, ut dicat: Socrates ambulal, simplieem quibus et Porphyrius est. Quidamvero nulla ratione
fecilenuntiativam orationem. Enunliativa namqueora- consentiunt, sed conlendunt a.flrmationem et nega*
tio est (ul supra memoravi) qusehabet in se veri fal- lionem sequivocamesse, et uno quidem enuntiationis
sive designalionem. Sed in hoc quod dicimus, Socra- vocabulo nuncupari, praedicariautem enuntiationem
tes ambulat,-aut veritas necesse est contineatur, aut ad ulrasque ut nouien sequivocum,non ut genus uni-
falsitas. Hoe enim si ambulante Socrate dicitur, ve- vocum, quorurn princeps'Alexander est, quorum
rum est, si non ambulante, falsum esl., Perficiiur . contentiones apponere non videiur inuli.e. Ae prius
.ergp enuntiativa, oratio simplex ex solis nominibus •, quibus raodis affirmaiionem atque negalionem non
atque verbis. Quare superfluumest quserereeur alias B: esse species enuntiationisAlexander putet dicendum
quoque quse videntur orationis partes non proposue- est. Post vero addam qua Porphyrius hsec argumen-
rit, qui non totius simpliciter orationis, sed tantum talione dissolveril. Alexander namque idcirco dicit
simplicis enunliationis. inslituit elementa partiri, non esse species enuntiationis affirmationem et ne-
quanquam hseduse proprie partes' orationis dicendse gationem,quoniamaffirmatioprior sit : prioremvero
sint, nomen scilicet atque verbum, hsec enim per affirmationemidcirco eonatur ostendere, quod omuis
sese ulraque significant. Conjunctiones aulem vel negatio affirmaiioneih lollat ac destruat; quod si ita
pysepositionesnihil omnino nisi cum aliis juncta. deest, prior est affirmatio qusesubruatur, quam nega-
signant. Participia verbo cognata sunt, vel quotl a tio quse subruat. In quibus autem prius aliquid et
gerundivo modo veniant, vel quod tempus propria posterius est, illa sub eodem genere poni non pos-
significatione contineant. Interjectiones vero atque . snnt, ut in eo titulo prs-dicamentorum dicium esi
'
pronomina, nec non adverbia in nominis loco po- qui de his quoesunt simul iriscribitur. Amplius : Ne-
nendasun_l, idciroo quod aliquid diffinilum signifi- gatio omnis, inquit, divisio est; affirmatio composi-
cant, ubi nulla est vel passionis significatiovel actio- tio atque cohjunctio est. Gum enim dico Socrates
nis. Quod si casibus horum qusedam flecti non pos- vivit, vitam cum Socraie conjunxi. Cum dico, So-
sunt, nihil impedit. Sunt enim qusedam nomina quse C craies non vivit, vilam a Socrale disjunxi. Divisio
monoptota vocantur. Quodsi quis Iongius ista et non igitur qusedam negatio est, conjunctio affirmatio',
proxime petiia esse arbitretur, illud tamen concedat ' compositi autem est conjunctique divisio. Prior est
quod supra jam diximus, non esse sequumcalumniari igitur conjunctio, quod est aifirmatio; posterior vero
ei qui non deomnioratione, sed.tantum de simplici ,divisio, quod est negatio. Illud quoque adjecit, quod
enuntialione proponat, quod tantum sibi ad diffini- omnis per affirmalionem facta cnuntiatio simplicior
tionem sumpserit, quantum arbitratus sit operi insit, per negationem facia enunliatione. Exnegatione
stituto sufficere. Quare dicendum. est Aristolelem enim particula negativa si sublata sit, affirmaliosola
non omnis orationis partes hoc opere velle diffi- relinquitur. De eo enim quod est, S.ocratesnon vivit,
nire, sed tantum solius simplicis orationis enun- si non particula quse est ad verbum auferatur, rerna-
tiativse, quse sunt scilicet nomen.et verbum. Ar- net Socrates vivit. Simplicinr igitur est affirmatio
gumentum autem hujus rei hoe est. Postquam enim ,quam negatio. Prius vero sit necesse est quod sim-
proposuit dicens : Primum oportet conslituere quid plicius est. In quantitate etiam quod ad quantilatera
sit. nomen et quid verbum, non statim inquit quid minus _ esl, prius est eo quod ad quantitatemplus est.
sit oratio, sed mox addidit quid negatio, et quid af- iOmnisvero oraiio quantitas; esl sed cum dico, Socra-
firmaiio, et quid enuntialio, postremo vero quid ora- D tes ambukl, minor oralio cst quam cum dico, Soera-
tio. Quod si de.omni oralione loqueretur, post no- ites non ambulat. Quare sfsecunduni qusniilatem af-
men et verbum non de affirmasioneet negatione, et firmaiiominor
j esl, eam priorem quoque esse necesse
'
post hsinc de enuntiatione, sed mox de oralione esl. i Illud quoque adjunxit, affirmationemquemdam
dixisset. "Nunc vero quoniam post nominis et verbi iesse habittim, negaiionem vrro privationeni; sed
proposilionem, affirmalionem, negationera, et enun- prior ] est habitus privaiione, affirmatio igitur nega-
tiationem et post orationem proppsuil, confilendum . tione i prior est. Et ne singula persequi laborem, cum'
est id quod ante diximus, non orationis universalis, his ] aliisquc modis demonstret affirmationem nega-
sed simplicis enuntiativseoralionis, quse dividitnr in ilionepriorem esse, a commnnieas genere separavit. "'
affirmationem atque negationem, divisionem partium Nullas ] enim arbitralur species sub eodem geiiere esse
facere voluisse, qusesunt nomina et verba. Hsecenim ']posse, in quibus prius vel poslerius aliquid conside-
"per seipsa intellectum simplicem servant, quse eae- relur. j Sed Porphyrius ait sese docuissespeciesenun-
dem dictiones vocantur, sed non solsedicuniur. Sunt tiationis
i esse affirmalionem el negationem, iri Iiis
namque dictiones et aliae quoque ut oraiiones vel < commcntariis quos in Tlieopbrasluni edidit, hic vesro
iN LIRRUMDE 1NTERPRETATI0NEEDITIO SECCNDA. 402
40i
non diseedit. Illud
Alexandri argumentationem tali ralione dissolvit. Aalab Alexandri quoque seriteniia
Ait enira non oporlere.ar.bitrari qusecunquequolibet quoqueest
qi additum, quod non esset inulile, enunlia-
inodo priora essent aliis, ea sub eodem genere tionem ti genus affirmationisel negalionisaccipi opor-
poni non posse. Sed quscunque secundutnesse suum tere, te quod quanquam(ut dictum est) ad prolalionem
est affirmalio, tamen ad ipsam enuntiationem,
atque substantiam priora vel posieriora sunt, ea sola prior p
sub eodem genere non ponuntur. Et recte dicitur. id it esl veri falsiquesequaliterSribenuntiatione, .Aristo-
Si enim quidquid quolibet modo prius est ciim eo teles t< constituit. Id etiam Arislotelem probare dicit.
enim primam negalionem, secundam po-
qnod posterius est sub uno genere esse non potesl, Prsemisil
P
nec primis.substaniiis et seeundis.commune genus suit si affirmationem, quse res nihi_%abetvilii, si ad
polerit esse substantia ; quod qui dicit, a recto or- ipsami| enunliationem affirmatio et negatio ponanlur
dine rationis, exprbitat. Sed quemadmodum quan- aasquales, quseenim sequalessunt, nihil retineiit con-
quam sint primse el secundse substantise, tamen trarii ti indiflerenter acceptse..Est igitur ordo quo pro-
utrseque sequaliter in. subjecto non sunt,et idcirco posuit P primura totius orationis elementum, scilicet
esse ipsorum ex eo pendet, quod in subjecto non nomen n et verbum, post haec negationem et affirma-
sunt, atque ideo sub uno substanlise genere collo- llionem, quaa species enunliationis sunt. Quorum
canlur. lla quoque quanquam affirmaliones negatio- B genus.idestenuntialionem,
g lertium nominavil, quar-
nibusiu orationis prolatione priores sinl, tamen ad lum l vero orationem posuit, quseenuriliationis genus
esse atque ad naturam propriam sequaliter enunlia- eest, et hbrum se diffiniliones omnium daturum esse -.
lione participant. Enuntiatio vero est in qua' veritas promisit,
p quas interim relinquens atque prseteriens,
et falsitas inveniri poiest. Qua in re et affirmatioet et e in posteriorem tractatuni differens, illud nunc ad-
negatio sequalessunt. _Equaliter enim affirmatioet dit _ qusesint verba et nomina, aut quid ipsa signifi-
negatio verilate et falsitale participant.. Quocirca cent.c Quare antequam ad verba Arisiotelis ipsa ve-
quoniam id quodsunt affirmatio el negatio, sequali- niamus,r pauca . communiter de nominibus atque
ler ah enuntiatione participant., a communi; eas verbis, \ et de his qusesignificantura verbis ac nomi-
enunliationis genere dividi non oportet. Mihi quoque nibus i disputemusr Sive enim quselibet interrogatio
videtur quodPorphyrii sit sequenda sentenlia, ut af- £sitatque resppnsio, sive perpetua cujuslibet orationis-
firmatioet negatiocommuniehuntiationis genere sup- < continuatio, atque alterius auditus et intelligentia,
•prmantur. Longa namque illa et mulliplicia Alex- sive i hic qnidem doceat, ille vero discat, tribus his
andri argumenta soluta sunt, cum demonstravit totus I orandi ordo perficitur, rebus, intellectibus
Porphyrius non modis omnibus ea quae priora sunt, tatque vocibus. Res enim ab intellectu' concipilur.
sub communi,genere poni non posse; sed qusecun- G! ^Voxvero coneeptiones animi intellectusque signifi-
quead esse proprium atque substanliam priora sunt .< cat, ipsi yero intellectus et coneipiunt subjectas rei
illa sola sub communi genere constitui atque poni ietsignittcanlur a-vocibus.Cum.igitur tria sini hsec
non posse. Syrianus vero cui Philoxenus cognomen .per quse omnis oratio collocutioque perficitur, res
est, hoc loco quseritcur proponens prius de nega- ,quse .< subjectse sunt, inteilectus qui res eoncipiunt,
lione, posl de affirmationepronunliaverit dicens: Pri- et rursusa.vocibus significantur, voces vero quse in»
nium, oportet constituere quid sit nomen , et quid tellectus, designant, quartum quoque quiddam est,
verbum, poslea quid negatio et affimiatip. Et primo quo voces ipssevaleant designari,'id autem sunt-lit-
quidem nihil propriura dixit, quoniam in quibus af- terse. Scriptsenamque litterse ipsas significant voces.
lirmatio potest et negatio provenire, prius esse ne- Quare quatuor ista sunt, ut litterse quidem signifi-
, gatio, postea affirmatio potest, ut de Socrate, si cent voces, vocesvero intelleclus, intelleetus autem
sanus est. Potest ei talis afiirmatio aptari, ut de eo resconcipiant, qusescilicet habent quamdam noncon
dicatur : Socrates sanus est; et hujusmpdi potesl fusam neque .fonuilam consequenliam,sed terminato
aplari negatio, ut de eo dicatur : Socrates sanus non natursesuse ordine constant. Res enira semper comi-
est. Quoniani ergo in eum affirmatio et negatio po- taiitur eum qui ab ipsis concipitur intellectus, ip-
lest provenire, prius evenit, ut sit negatio quam af- D'
* sum vero intelleclum vox sequitur, sed voces ele-
firmatio.Aute enim quam natus esset, potuit de eo menta, id esl litterse. Rebus enim ante propositis et
dici., Socrates sanus non est, qui enim natus non , in propria subsianlia conslitulis intellectus oriuntur^
erat, nec esse poterat sanus. Huicillud adjecit, ser- Rerum enim semper intelleclus sunt, quibus iterum
vare Aristotelis conversam propositionis et exsecu- eonstitutis' mox significatio vocis exoritur. Prseter.
tionis dislributionem. Ilic enim prius1post noraen et inlellectum namque vox penitus nihil designat. Sed
vefbum denegationeproposuit, postdeaffirmatione, quoniam voces sunt, idcircolitierse, quas vocamus
,et hinc de eminliatione, postremb de oratione, sed elenienta, repertse sunl, quibus vocum qualitas de-
proposita diffinitionenominis et verbi prius oratio- signelur, ad cognitionem,vero conversim sese res
nem, postea enuntiaiionem,. tertip affirmationem, habet. Namque apud quod eaedem sunt littera., et
ultimoloco negationemdeterminavit, quam hic post qui eisdein eleraentis utuntur, eisdem quoque nomi-
propositiouem verbi et nominis prirnam locaverat. nibus eos ac verbis, id est.vocibus, uti necesse esi,-
Tlt igitur ordo servaretur conversus, idcireo negatio- et qui vocibuseisdemuluntur, iidem quoqueapud eos
iiem prius ait iesse propositam, quain expositione intellectus in animi conceptioneversantur. Sedapud
"
405' AN. MANL. SEV. BOETH 40.
(juOsiidem Intellectus suht; easdem res eorura in- A. < cius; apud quos autem iidem sunt mtellectus. apud
telleCtibus subjectas esse manifestuih est, sed lioc ebs < quoque res esedeni subjectsesunt. Rursus apud
nulla ratione convertilur. Nahicjtieapud quOs ea_dem < quos essdem res sunt, iidem quoque sunt inlellecins;'
res sunl, idemque in.ellectiis, non sialim esedem {apud quos iidem intellecius', iiohe__dem vocessunt;
voces, esedeiiique suut lilter__.Natrtcum Romanus, nec i apud quos esedem voces sunt, eisdem semper
Graecus ac barbarus siiinil-videani eq.uuin, babent lilieris 1 "verba ipsa vel nomina designanlur. Sed nos
quoque de eo eumdetn intellectum quod equus sit, i supradiciis sententiis elehienlo alque littera pro-
in
el apud eos eadem res subjecta est, ideinque a re ' miscue i usi suinns; quse auiem sit liorum distaniia
ipsa cohcipitur ifitellecius, sed Gra_eusaliferequuin [
paucis absolvain. Littefa est inscriptio atque figura
vocat, alia quoque vox iri eqni sighificalione'Rbiria- parlis\ minimse vocis articulatse, eli-mentum vero
na est , et-barbarus ab' utrbqiie iii equi desigiiatione sonus
s ipsins inscriptionis; ut cu'm scribo lilteram
dissenlit, quocirca diversis quoque voces pioprias < quse est a forniula ipsa quse alramento vel grapitio
elementis inseribunt. Recte igitur dictum fesl apud seribitur* liltera nominatur, ipse vero sbrius quo
quos esedem res iidemque iriiellecius suht,-,non ipsaui • litterara voce prbferimus dicitur elementum.
slatim apud eos vel easdem voces, vel eadem ele- Quocirca . hoccognito illud dicendum est, quodisqui
nienta cons.stere. Prsecedit autem' res intellectum, BI (docet, vel qui conlihua orrftione loquiiur, vel qui iii-
intellectus "vocem, vox lilteras , sed hoc cbnVerti iterrbgat, contrarie se habet hisqui vel discunt, vel
nonpotesl; heque euini si lilierae suni, iriox aliquas '• audiunt, vel responderit-ih bis ttibus, voce scilir.eE,
ex his significaiio vocis'existil. Hbihinibus nstmque intellectu
i et re, prsetermittaniur enim liltera. propter
qui lituras ignoiant nulluui nomen qu__libei ele- eos < qui earum siini experles. Nani q'uidocel, el qui
menta signilicant, quippe qui lieseiuhi; neqiie si voees _. <dicit; et qui inierrogai. a rebus ad intellectuih pro-
suui; mox intcllecius necesse est. Plures eriim voces ' fectus
I per nomiua et verba vini propriae actionis
invenies quse niliil bmniiio .BigiiiQcen»,nec intelle- < exereet alque officiuiii. Rebus eniui subjectis ab his
ctui quoque Subjecta res seiiipef est. Suht enim ih- < capiunt iritellectus, et per nomiria et verba pronuh-
tellectus sine re iilla sibi subjeeta, ut qtios ceifiauros tiant.
' Qui vero diseit, vel qui auilit; vel etiam qui
vel chimseras poeise finxerunl. Horuhj eiririi'intellfe- 'respbndet, a nominibus ad intelleclus prbgrcssus ad
ctus sunt quibus siibjecta est nulla substahtia. Sed ' res i tisque fiervenit.-Acnipiens enim is qthdiscii, vel
si quis ad naluram redeat eamqiie consideret dili- 'qui audit; vel qui re^pondet,' doceniis, vel dicehtis,
genter, agnoscet ctim res est, ejus qudque intelle- vel interroganlis seruiohem, quid uiiiisqiiisi|ue illo-.
ctum esse. Quod si non apud homines, certe apud rum ! dicat inlelligit; et intelligeiis rerum quoqtfa
Deum, qui proprise divinitate substanlia. in propria E! scientiam
< capit; <-tih ea consistit. Recte igitur di-
natura ipsius rei nihil ignorat. Et si intellectus et ctuin ' esl in voee , inlellectu, atque re contrarie sese
vox esl, quod si vox luerit ejus quoquesunl lilterse, habere eos qui docenl,' dicunt et iriterrogan't,atque
IJUKsi ignorantur. nihilad ipsam vocisnaturam per- 'eos qui diseririt,-audiunt et respondent. Cuih igitur
linet Nequa enim quasi causa qusedam vocuin est hsec sict qiiaiuor, litiefae, voces; intellecius et res,
intellectus, aut vox causa lilterarum, ut cuin esedern pvoxime
: qiiidem et {iriiicip-Ifitefiiifersevefba et no-
sint apud aliquos littersj, necesse sit eadem quoque mina significaiit. Hsec verb prmcipaliter quideih in-
essenomina; Ita qubque cum eaedemsint vel res vfel telleclns, secundo vero loco res quoque desighsint.
intellectus apud aliquos; mox non necesse est intel- InlelleCtus vero' ipsi nihil aliud riisi rerurii significa-
teciuum ipsorura vel rertim eadem esse vocabulsi. tivi sunt. Ahliqniores verb quoruni est Plaio, Ari-
:
Namque ciiin eadem sit etres et iniellectus hdrniriis, stoteles, Speusippiis et Xehocrates, hi ihter res et'
apud diversostamen hbmines hujusmodisubsiantia ali- significationes intellectuum inedios sensus pdniint,
ler et diverso nominenuncupaliir. Quarevbcest|Uoque in sensibilibus:rebiis vel iriiaginationes quasdaih , in
cum esedem sint, possunl lillerse esse diversse, lit quibus intellectus ipsius" origo coiisistat. Et rifinc
in hoc nomine quod,est homo,|cum unum sitnomeh, ,. quidem quid de hab ffe'Stbici difcurit prsetermitten-.
djversis litteris scribi potest, namque Latinis lilieris ©)rlum est. Hoc ahtein ex liis Prhhibfissoiliin cogriosci
Bcribi potest; polest etiam Gra-cis, potest aliis nuiie oportetj quod ea quss sunt in litteris, eaiii sigiiifi-
primum inventis figurarum figuris. (juare qhoniam cent oraiioiiein qua. in voce consistii, et quod ea
apud quos esedem res sunt, eosdehi intellectus esse quse est vocis dratio, ahiiiu aiqiie iiiteilecius oraiio-
necesse est, apud quos iidem inlellecius suril; voces nem designel, ijutc lacita cogifaiione,corififiiuf, et
esedem non sunt, et apud quos esrdferhvoces siiht, quod hscc iniellecius oratio -subjectas priiicipaiilbr
non necesse est eadem elementa constitui, dicendum sibi rps concipiat ac desighet. i x quibiis qtiaiuor
esl res et iniellectus, quoniam apud omnes iidem duas qtiidem Aristbtelfesesse haiufalitef dicit. re_ et
sutit, esse naturaliler constitutos; voces vero heque animi eonCeptiones, id fesleara qUaefit in imellecli-
ad litteras, qtiotiiam diversis hohiinum posilionibiis bus ofalioricm, iUcircd tjuod ajiliti binries ea_dem
permutaiitur, non esSe iiatiiraliter,' sed pdsiiiorie'. atque inutabiles siut; dtias vefo hoii riaturaliter, sed
Conch.denduifiesl igiiur-quohiaiii aptid quos eadeih posiiibiie cohsiitui, quae sunl nomiiia et lilterse,
suiit elenienta,1 apud eos qubque esedeih voces sunt; quSs idcirco hatiiraliier li _as esse non dicit, quotl(ut
et apud quos esedenivocos surit,- iidein gtifi. ihteii&i Siipra deuioiistratuni est) non eisderavocibus oinnes.
405 IN LIRRUM DE IJ.TERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 4Qg
'auteisdem utaniur elenienlis. Aiquehocesiquodait: Ailabant, et cfim aliis iiem rebus in significationihuE
Sunl ergo ea.qum sunl in voce earum qum sunt iw posse conjurigi, ut ex his aliqua enuntiatio vel oratio
anima passionum notm, et ea qum scribuntur eorum conDcereiur. Alii verp sensus, alii imaginaiiones si- .
qum suni in voce.Ac quemadtnodumnec liliermewdem gnificari vocibus arbitrabanlur.Cum igiiur ista esset ;
oinnibus, sic nec emdem voces. Quorum autein hm conientio a|iudûperio'res,eth;BC usque ad Aristolelis,.
primo notos sunt; emdem omnibus passiones animm pervenisset -etatem, necesse luit nt qui nomen etj}
sunl, el quorum Itmsimilitudittessunl, res eaidcm.De verbum significaliva esset. diffuiiturus , prsediceret I,
his iiaque diciutn esl ih his qum dicta suni de anima, quorum ista designativa sint. Arisloieles enim no-I
alteritis enim esl negotii. minibns et verbis res subjecias significari non pulat, f
"
Cum igilur prius prseposiiisset nomen et verbum, nec vero sensus vel eliam imaginaiiones. Sensuum
el qusecunque secuius est postea se diffinire pfomi- quidem uon esse significativasvoces iiomina et verba
sisset, hsec interim prselermiiiens, de passioriibus in opere de jusliiia declarat dicens : *0o-.. yap omii-
aniroaadeque earuni hotis, quse sunt scilicei voces,- XSWKVTKTE vovif-Kf«x«. xi.«_(76v.fi«T«,
qu:e iiiterpretari
panca prsemitiit. Sed cur hoc ifa iriierposuerit, plh- Laiine poiest hoc modo : Nalura enim sunt dtversa .
rimi commentalores causas reddefe neglexeruni, sed intellecius el sensus. Diffefre igilur aliquid arbitratur
a tfibus tantura quanium adbuc sciam ra<io hbjus B, sensus atque iiitellectus; sed qui passiones anima. a
interposiiionis explicala est, quorum Hermiui quidem vocibus significari dicit, is non de sensibus loquitur.
a rerum veritale longe disjuncla est. Ait enim id- Serisus enim passiones corporis sunt. "Si igitur ita
circo Arisioielem de notis animse passionqiriiiiter- dixisset passiones corporis a vocibus sighificari,
posuisse seiraonem, ut utilitalem pfoposili operis luhc meriio' sensus"intelligeremus. Sed qnoniam pas-
inculcaret. Dispuiaiurus enim de vocibus quse sunt siories animse norhina et verba significareproposuit,
noise animsepassionum, recte de his qusedam pro- noh sensus sed infellectus euiii dicere putandum e*_l.
Wisil. Namcum suse nullus anitiia. passiones igriorel, Sed quohiam jinaginalio quoque res aniinseest, du-
nolas quoque cum animse passionibus hon nfesche bitaverit aliquis ne forte passiones animre imagina-
Ulilissimumest, heqtie enim iilaecognosci possunt hisi tiones, quas Grseciy«vT5._-'«_;nominan_,dicat. Sedhsec,
per voces quse sunt earum scilicet nolse. Alexander in libris de Animaverissime diligentissimequesepara-
vero.aliain hujusmodi inierpositionis reddit causarn, vil dieehs : E<.T.O. 5?«VT«G-'« ETE_SOV
K«T«:p«<7tMf xal.
quoniam, inquii. nomiua el verba interpretaliohe sim- «7roy«trEO)?, <7Uf_.r_.0i... Et7Tt
yap v6v)fi«t-)v TOK^.IJSEJv.-êu-
plici continentur. Ofatio veroex verbis uoraiiiibus'|iie Sd_,Itt. *)£7T_d__TK; V0l)fi«T« T- -tdfcetTOU p.i «UTK^KV-
conjuncia isl, et in ea jam veritas aut falsitas iriverii- TKI7f_«T« E.VKi;H 6uS'KOT«yKVT«-'_Jl«TK«/Voi-X_.VEU fKW
tur; sive auiern quilibet serrao sil simplex, sive jam C Tat7_-.KT-.v. Quodsicihterpretatur. Estautemimaginatio
oralio conjuncta atque coinposita, ex his qtia. signili- diversaab dffirmationeel negatione,complexionamque
cantur momenium sumuiil. Iu iilis ehtm prius est ihieHectuumesl veritas vel fdlsitas, primi vero intel-
eorum ordo et contihentia, post rediindat ih voces; lecius quid discrepabuitt, ut non sint intaginaliones?
qtiocirca quoniarii signi.icaiitiu._ihibriientum ex bis Cerie neque hwc sunl imaginationes, sed sineimagi--
qusesignilicaniur orittir, idcirco prius hos de bis quse naiionibus non sunt. Qure senlentia demonstrat aliud
voces ipsa_,significantdocere proponii. Sed Hermi- quidem esse imaginationes, aliud intellectus, ex in-
hus hoc loco repuiliandus esi.. Ndiil ehiin tale quod l-lleetuum.quiderii complexioneaffiniiationes fieriet,
ad causas proposita- sententiae pertineret explicuit. negationes : quocifcS ilhid quOque dubitavit, ulrum
Alexander vero slriclim proxima inlelliger.lia prse- pfimi intellectus irfiaginationesqurcdam essent. Pri-
tervecius letigii quidem causam , non tarheh pfinci- mosauiem ihtelleCtuS dicimus, qui simplicem rem
palem rationem Aristoielicse proposilibnis exsolvit. concipiunt,*ht si quis dic&lSocrîtes solum, dubitat-
Sed Porphyrius banc ipsam plenius causam brigi- que uirum hnjushiudi iniellecius, qtii in se uiliil ne-
nemqiie sermonis hujus anie oculos collocavit, qui que vericontinet neque_falsij ihtellectus sit, an ip-
Gmnemapud priscos philosophos de significalionis ™ ., sius Socratis imaginatio. Sed.de hoc quoque aperle
vi coiitenlionem litemque feiexuit. Ait natnqrie du- quidem videiuf bgteiidere, ait enim an certeneque
bie apud anliquorum philosophorum sehientias coh- hsecsbnt imagihaliones, sed hoh Sine irnaginationibus
stitisse quid "esset proprie quod vocibus' "significare- sunt. ld eriim quod hic sermo sighificat, qui est So-
lur : putabaiii namqufe aliifes vbcibus designari, fcraies,vel alibs, siihplex noh esi quidera imaginatio,
earumque vocabula esse ea qtisesonuefiiit iii vocibus sed iniellectus, qlli intellectus prseter imaginaiionem
arbilrantur. Aiii vero ibcorporeas quasdairi naiil.as , fieri non potest. Sehsus enirh alque imaginatio quse-.
meditaiianltir,quarum essent significationes quseeun- dain primieTigursesunl, supra quas velut fundamema
-que voeibus deMgnarentur, Plaionis aiiqno modo qubdam superVenidnsintelligentia nititur. Nam sicu^
species incrporeas semulati dicentis, hoc ipsum pictores solent designafe lineaiim corpus alque sub^
homo et hoc ipsum- equus, non hanc cujuslibei sub- stefnere in corpofe ubi coloribus cujuslibet expri,
jectam subsiantiam, sed ipsum ilihm hominem specia- marit vulttim, sic sensus alque imaginalio naturalitei %
lem ei iilum ipsum equum uniyersaliter et incofpora- in animse pefceptiiine suhslerhilur; Nam cum res
liter cogitantes, incorporeas quasdam naluras con- aliqua sub serisuifivel cogitationem caditj prius ejus
siituebantj, quas ad sigujficandum priruas venire pu- tiecessfe efet ut 'qiia.dahfimagihatio nascainr. Post
607 , AN. MANL. SEV. BOETII 4^.
vero plenior superveniat intellectus, cuncias ejus A_.sunt in anima passionum nptse,efea verba et nomina
'
explicans partes qu;e conliise fuerant imaginalione quse scribuntur eorum verborum et nominutn <H_JH
prsesumptse.Quocirca imperfecium quiddam est imn- , sunt in voce: quod communitersubiiiteHigendiuii15.1-
ginatio. Nomina vero et vcrba non eurta qu_edam„ lictk eaqua_ subjunximnsdeessevideantur-.quarenon
sed perfeela significant: quare recta Aristolelis sen- est disjuncta senteniia, sed primse propositioni con-
tenliaest, qusecunque in verbis nominibusque ver- linua. Nam cum quid sit verbum, et quidnomeh
santur, ea neque sensus, neque imnginaiionis, sed diffinire constituit, cum nominis et verbi natura sit
solam significare intelleetuum qunliiaiem. Unde illud: multiplex, de quo nomine et verbo traclare veliet
quoqueab Arislotele fluentes Peripalelici rectissime clara significatione distinxit. Incipiens igitur ab bis
posuere, tres esse orationes, unam qusescribipossit. nominibus et verbis qusein voce sunt, quorum esserit
Jitteris, alteram quse voce proferri, terliam quse eo- significativa disseruit. Ait enim ha_cpassiones animse
gitaiione conneclitur, unamque intellectibus, alteratn designare. Illud quoque adjecit quibus ipsa nomina
voce, tertiam liiteris contineri. Quocirca quoniam io_ et verba quse in voce sunt designentur, his scilicef
quo.dsignificaretur a vocibus inlellectus esse Arisio- quse litierarum formulis exprimuniur. Sed quoniam
teles putabat, nomina. vero et verba significativa non omnis vox significativaest, verba autem et no-
esse in eorunt erat diffinitionibus positurus, recle. BJ mina nunquam significationibuscarent; quoniamquo'
quorum essenl significativa prsedixit, erroremque non omnis vox quaa significat quadam positione de-"
lectorjs ex miillipliei veterum lne venieniem senten- signat, sed qusedam naturalilef, ul lacrymse, gemitus
tise suse manifeslatione compescuit, atque hoc modo atque raoeror, animaliumquoquecseterorum qusedarii
nihil in eo deprehendilur esse'superfluuin, nihilque voces naturaliter aliquid ostendunt, ut ex canuni la-
ab ordinis conlinuatione sejunctum. Quseril vero trantibus iracundia , eorumque alia quadam voca
Porjihyrius cur ita dixerit : Sunt ergo ea quse sunt blandimenta monstrantur; verba autem et nomina
in voce, et non sic, sunt ergo voces; et rursus cur positione significant, nec solum sunt verba et noniins
itaet ea quse scribuntur, et non dixerit, et liilerae, voces, sed voces significaiivse, nec solum voces si-
quod resolvit hoc modo. Dicium est tres esse apud gnificativse, sed etiara quae positione designenl ali-
Peripateticos orationes, unam qnselilteris scribitur, quid, non natura, non dixit; sunt igitur voces earum
aliam quse prolertur in voce, teniam quse conjunge-, quse sunt in anima passlonum nota_; namque neqm
retur in animo. Quod si tres orationes sunt, partes omnis vox significativa est, et sunt qusedamsignifi-
quoque orationis. triplices esse nulla dubitatio est. cativse quse naturaliter non- positiohe significent :
Quare quoniam verbum et nomeri principaliter ora- quod si ita dixisset, nihil ad proprietatem verborun?
tionis partes sunt, erunt alia verba et nomina qus_y* el nominum pertineret. Quocirca non voluil<.ommu-
scribantur, alia quse dicantur, alia quse tacita mente niter dicere voces, sed dixit tantum ea quse suntip
tractentur. Ergo quoniamproposuit dicens : Primum voce. Vox enim universale quiddam est, nomins
oportet constituere quid sit npmen et quid -sitver- vero et verba partes, pars autem omnis in toto esi,
bum , triplex autem nominum natura est atque ver- verba ergo et nomina quoniam sunt intrk vocem.
borum, de quibus polissimum proposuerit, et qiisa recte dictum est, ea quse sunt in voce. velut si dice-
diffmire velit ostendit, et quoniam de his nominibus ret, quoniam intra vocem coniinentur, intellecluuro
loquitur ae yerbis, qusa voce proferuntui, idipsurrt 'designativa sunt; sed hoc simile est ae si ila dixisset,
planius explicans ait : Sunt ergo ea quse sunt irt vox ceno modo se habens significat intellectus. Nbn
voce earum quas sunt in anima passionum nota_, et enim < (ut diclum est) nomen et verbum voces tan-
ea quse scribuntur eorum quse sunt in voce, velut si 1tum sunt. Sicut nummus quoque nbn soium ses im-
diceret: Ea vefba et ea nomina qusein voeali oratione pressum
1 quadam figura est, ut hummus vocetur, sed
<
proferuntur, animse passiones denuntiant. Illa autein etiam ut allerius sit rei pretium; eodera quoquc
rursus vcrba et nomina quse scribuntur, eorum ver- modo 1 verba et nomina non solum voces sunt, sed
borum nominumque significationiprsesunt quse voce positse] ad quamdam intelleciuum signifieationem.
™'
proferuntur. Nam sicut vocalis-orationis verba et * Vox enim quse nihil designat, ut est gargulus, Iicel'
nomina conceplionesanimi intellectusque significant, eam < grammalici figuram vocis intuentes nomen esse.
ita quoque verba et noraina illa quse in soljs liilera- <contendant, tamen eam nomen philosophia non pu-
rum formttlis jacent illorum. verborum et nominum ttavit, nisi sit posita ut designaret aliquam animi
significativa sunl quoaloquiihur, id estquse per vo- tconceptionem, eoque modosignifieare aliquid rerum
cem sonamus; nam quod ait: Sunt ergo ea qusesunt possit, ] etenim nomen alicujus nomen essenecesse-
in voce, subaudiendum est nomina et verba. Et rur- <
erit; sed si voxaliqua nihil designat, nullius nom.en
sus cumdicit : Et ea.quse seribuntur, idem subne- test; quare si nullius nomen est, nec nomen quidem,
clendum rursus est, verba scilicet et nomina. Et quod esse
< dicitur. Alque ideo bujusmodivox, id est signi-
rursus adjecit : Eornm qnse sunt in voce, addendum fficativa, non vox tantum, sed verbum vocatur aul
est, eorum nominum atque verborum quse profert rnomen, quemadmodum nummus non ses, sed proprio
atque explicat vocalis oralio. Quod si nihil deesset nomine
r nummus, quo ab alio sere discrepet, nuncu- "!
omnino, ita.forel totius plenitudo sententise. Sunt patur.
1 Ergo Aristotelis bsecsententia qua ait ea quso.
ergo ea nomina et verba quse in voce sunt earum quae sunts in voce , nihil aliud designat nisi eam voceiU,
409 IN LIRRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO SECDND& . 4.0
qua. non solum vox sit, sed qus. cum vox sit, ha- A lectus profecti sunt significatione nitanfur, quidquhl
beat tamen aliquam proprielaiem et aliquam quoest in vocibus siguificativum, id.animse passioues
damraodo figuram positaasignificationisimpressam., designat; sed hse passiones animorum ex rerum si-
horum vero, id est verborum et nominum quse sunt militudine procreantur Tvidensnainque aliquissphse-
in voce, aliquo modo sese habente, ea sunt scilicet ram, vel quadratum, vel quamlibet rerum aliam
significativaquse scribuntur, ut hoc quod dictura est, ..Sguram, eam in' animi' intelligentia quadam vi ac
quse scribuntur, de verbis ac nominibus dietum, quse similitudine capit. Nam qui sphserara viderit,"ejus
suntin lilteris, intelligatur. Potest verohsec quoque similiiudinem in animo perpendit et cogiiat. atque
esse ratio cur dixerii, et ea quse scribuntur, quoniam ejus in animo quamdam passus imaginem.id.cujus
litteraset seriplas figuras et voces, quse eisdem si- imaginem patitqr agnoscil. Omnis vero imago.rei ,
gnificantur formulis, nuncupamus, ut a et ipse sonus icujus imago est similitudinem tenet; mens' igitur
Hiterse norrien capit, et illa quse in subjecto cscrse < cum inlelligit.rerum .similitudinemcomprebendit.
vocem significans forma describitur. Designare ergo Unde ' 'fit.ul cum duorum corporum majus unum,
voleiis quibus verbis atque nominibus ea quse in voce 'minus alterum contuemur, a sensu pbslea remotis
sunt apparent, non dixit lilteras, quod ad.sonos < corporibus illa ipsa corpora cogilanies, illud quoque
;eliamreferri poterat Htterarum, sed ait qusescribun- B B memoria
' servante, noverlmus sciemusque quod mi-
tur, ut ostenderet de his Iitteris dicere quse in scri- 'nus.quodveromajuscorpusfuisseconspeximus, quod
ptione'constiterunt, id est quarumfigura et in csera, nullaienus
' eveniret nisi quas mens semel passa est
stylo, et in membrana , calariio posset effingi. Alio- rerum ' simililudines obtineret.. Quare quoniam pas-
qui illa etiam quse in sonis sunt, ad ea nomina refe- siones s animaequas inlellectus vocant rerum , quse-
runiur qusein-voce sunt, quoniam sonis illis nomina dam c similitudiriessunt, idcirco Aristoteles cum paulo
el verba junguntur. Sed Porphyriusde utraque expo- post I de. passionibus animse loqueretur continenti
sitione judicavit dicens : Id quod aif, et qUsescribun- eordine ad similitudines transilum fecit, quoniam nihil
tur, non potius ad Iitteras, sed ad verba 'et riomina differt° utrura-passiohes diceretansimiliiudines. Ea-
quse posita sunt in litterarum inscriptione, referen- dem " namque res animse quidem.passio est, rei vero
dum. Restat igitur ut illud quoque addamuscur non similitudo.s Et Alexander hunc locum: Suntergo ea
ita dixerit-.Sunt ergo ea quse sunt in voce"intelle- quse 1 sunt in voce earuin qtisesunt in anima passionum
etuum notse.Sedita.earum qusesuntin animapassio- Jnotse, et ea quse scribunlur eorum-qusesunt in voce,
num notse.Nam cum ea qiise surit in voce.res intel- et e quemadmodum,nec litterse omnibus esedem, sic
" eaedemvoces, hoc modo conatur exponere. Pro-
nec
leciusque significeni,principali.erquidemintellecius,
res vero quas ipsa inlelligentiacomprehendit, secun- G] posuit,
P inquit, eaquse suntin voce intelleclus anhni
daria significsttioneper intellectuum medietatem, in- "- "designare, et hoc probat exemplo. Eodemenim modo
lelleetus ipsi non sine quibusdam passionibus sunt, ea £ quse sunt in .voce passiones animse significant
ea quse scfibuntur voces designant,
quse in animam ex subjectis veniunt rebus. Passus quemadmodum<_
eriim qUilibet ejus rei proprietatem, quam intellectu ut u id quod ait et ea.quse scribuntur ita intelligamus,
ad enunliationem •'t;tanquam si diceret, quemadmodum eliam ea.qusa
complectitur, ejus designationem-
que contendit: cum enimrjuis aliquam rem intelligit, scribuntur
s eorumquse suntinvoce, ea vero quse scri-_
prius imaginatione formam necesse est intellectse rei buntur,b inquit.Alexander, notas esse vocum , i.dest
proprietatemque suscipiat. et fiat vel passio, vel cum nominumac
n verborum : ex hoc monstravit quod dixit,
passione qrisedamintellectus perccptio; hac vero po- et <"quemadmodum neclitlerse omnibus. esedera, Sio
sita ac in mentis sedibus collocata, fit indicandse ad _nec
- n esedem voces. Signum namque:est voc'um_ipsa-.
n
alterum passionis voluntas, cui aetus quidem conli- rum-significationem, liileris contiheri, quod ubiva-
nuandseintelligentiseprotinus ex intimserationis po- rise ri sunt litterse et non esedemcfusescrihunturj varjas
testaie'supervenit, quem explicat scilicet et effudit quoque q voces.esse necesse est, hsec Alexander. Por- ,
oralio, nitens ea quaeprimilus in mente fundala est _ pbyriusp vefo quoniam tres proposult orationes, unam
passione,sive, quodestverius, progressa oratio, pro- quse q1 litleris continereiur, secundam quse verbis ac
grediente simul et significatione et sighificantis se •- nominibus
ni personaret, tertiam quam menlis evolveret
orationis motibus adsequante. Fit vero hsec passip intelleclus,
ir id Aristotelem significarepronuntiat, cum
velut figurse alicujus impressio,'sed ita ut in animo dicit: di Sutii ergo.ea quse sunl in voceearum qusesunt.
iieri consnevit. Aliier namque naturaliter est in re iu it anima passionum notse, quod ostenderet ac si ita
qnalibet propria figura, aliter vero ejus ad animum dixisset,d Suni ergo ea quse sunt iri voce, et veyba, et
forma transfenur, velut non eodem modo cserse,vel n< nomihaanim-epassionumnot_e;etquoriiammonstravit
marmori, vel charlis, !itteraa,id est vocumsigna, quorum qi voces essent significativse,illud quoque do-
rnandantur, et imaginationem Stoici a rebus in ani- cuisse ci pronunliatquibussignis verba etnominapande;
iiiam'iranslatam"loquuntur,sed cuin adjectionejsem- r« renturîdeoaddidisse, etea qusescribuntureorumqusQ
per, dicentes, ut in anima fieri consuevit. Quocirca suutin si voce , lanquam si diceret, ea quse.scribunlui.
cum omhis animsariassio rei qusedani videaiur esse homina rii et verba eorumquse sunt.in, voce nominum.
.proprictas, porro auteni cuni designativse voces in- ' et e( verborumnotse sunt, nec disjunctam.esse.senten-
tellectuum principaliter, rerum dehirica quibusintel- tiani., li nec/utAlexahderputat)id-.quod ait: Etea.qusp
' ' ' "
Ifi AN, MANL. SEV. BOET-i 4iS"
"t .
Bcribimtur,itainteliigendum, tahquam sidiceret,sicut A fieri f potest ut quod apud Romanps homo inteltigiiur,
ea qu3Sscribuottirjid est litieiie,illa quit.suiiiin voce 1lapis apud barbaros iiiteliigatnr. Eodem qtioqiie ino-
sigriificant, iia ea qua/sunt i"nvoce ttotas esse anirria_ do < de caieris rebus. Ergo hujusmodi sehientia esf,
dicit ea quce voces significenl apud omnes ho-
passionum.Primo quidem quod ad simplicem sensum qnse .
nibil addi oporiet. deinde quod tam brevis ordo,- minum 1 genles non muiari, ut ipsse quidem voces,
'sicut
laiiquarir necessaria orationis.non est inlercidenda supra monsiravit cum dixil quemadmoduriiriee
partitio. lertio qubniam si similis est significalio litterse 1 omnibus esedem, sic nec eifidem vocrs, cuih
lilterarum vocumqiiej quse est vocum et, animse p»s- '• apud plures diversae sint, illud vero quodvoces ipsse
'
sioniim. Oporteret sicut voces diversis liiteris per- significant apud omnes Iiomines idem sii, hec ulla'
mutantur. ila quoque passiohes animse diversis vo- rati.me i valeat permulari, qui sunt scilicet inteflectus
cibhs p'ermutarii qtiod hon fit, idem namque inlelle- 'reruni, qui qtioniam naiuraliter suiit permufafi hon
cius variatis potest vocibus sigrifieari. Sed Alexander possurit. I Atque hoc est quod ail, Quorum auiem hse-
id quod eurii sensisse superius memoravi, hoc prb* . primo
1 noise, idestvocese-sdemomnibuspassitihesahi'
'
bare nitiiuf arguirieritOiAit eniin etiam ih hoc quoque .' msesunl, utderaonstraret voces quidein esse diversas,
simileh. essfe significalioiiem litterarum ac vocum. ; (quoruiiiauteinipS-evocessignificativ_3fessent,qu'-_sunt.
i
quoriiam sicul littefse lioh haluraliiervoccs, sed ,po- Bt scilicetanimaepass ones,easdemapud' mnesesse,riec
sitione sign fiftant, ita qubque voees llon nattiraliter 'ulla ratione, qtioniam sunt coiistitiilse jiattiralitef,
animi ihtelleciuS; sed aliqua positione designant. Sed permutari. Nec vero in hoc cohsiituit- ut de solis
vocibus atque intelieciibus loquereiur. Sed qudriiam
qui prius recepitj ut id ijuod Aristoielej ait: Et ea
quifescfibhnlurj ila dicluifi esse liiriquahi si diceret. voces atque liiteras hon .esse naiuraiiief copslituiai
sicUtfeaquse -eribuntur, quidquMfld liaricSententiam , per id significavit, quod eas non apud omnfeseasdem.
videtuf adjurigefe,- a.quS!ilef noh dubitatur errarei '
esse proposuit, rursusihtellectus qtibs animse pas-
"QuSciffea hbsirh jtidicio ijrii feeiius"terifefe volehtj , siones vocat, per hoc esse naturaies oslendit, quod
Pf_rj__iytiisentfentiis a(_{.lieabuht: Aspasius quoque apud omnesiidem sint, aquibus", idesi intellfectibus,
BCetihUa! sfehteniiseAIfexandfii<|uamsupra pd&itimusj ad res transitum fecit. Ait eriim quoruin hse simiii-
vaide corisentit, qiii a nobis iii eodem quo Alexander tudines, res etiam esedehi. Iloc scilicet sentiens,
efftife culpabituf. AriStote.es vferoduobtis modis has quod res quoque naturaliier apud omnes essent
libtas essh putat; litterafuihi vdburri. passiOriumqiie eaedeni : sicot enim ipsse animse passlories qiiaj ex
ahimsBcbhslilutas, tino quidehi hositibne, aito vero rebus sumunlur apud omnes homines ea_iieriisunf, ita
hatufali.ei. Alqiieboe esiquod aif, Etqueh.afl'modum ,!_quoque etiam ipsasres qu&rumsimifiuidihes suni ani-
rieclitie'.ftTomhibusef_Bem,siehecea_der_ivoefes.NamC„ mae passiories e__dem.apndomnes sunt. Quocirca res
si liltt-fa. vofees,ipssevero vocesintellecius.animi na- quo jue naturaies sunt, sicut sunt etiam similkudines
tuf aiiifefc desighafenl, pmnes hoinines eisdemlitteris, rerum, quse sunt passiones anirnse. Hefminus vero
eisflefrieliam vocibus uterenluf. Quod quohiam apud huic est expositioni contrarius. Dieit enim non esse _
bhihe- hefefesedeinlitlfersfe,nfetjueesfedemvoees sunt. • verum eosdem apud omnes homines esse inteliectus,
cbristai eas Hbnesse haturales. Sed liie duplfexlfeetio quorum vocessigiiificaiiva.sunt.Quid.enim, inqiiii,
fest. •Alekahdfeferiimboe modP legi putai "opprtere: in aequivocatione dicetur? ubi unus idenfque vocis
Qiiofiiiriauiferh.li__piimd nPta., eaedemOihn:buspas- modus plura significai; sed magis hane leciionerri
Bibhes"anifhsefeiinijfet quorum fesedemsihiili.udines. veram pulat, utila sit, Quorura aulem hse primo nota:,
rfesetiam fea-dem. Vbltenseriihi Aristoteles ea quse hae omnibus passiones animse sunt, et qunrum bsp
pbsiiione signifieant ab iisqusfe aliquid-designant na- similitudines, »res etiam _esedera: ut demonstrassp
Iiifaliler segregarfe,lit.eihierj.oSuU, feaqiiseposiiione videalur quornm vocessignificativsesint, vel quorum
Bighificahivaiia e.sfe; ea veroqU-3 liaturaliiter apud passiones animse simililudines. £t hoc simpliciler
tSiiif.ksfeadeih. Et ihchdans qtiidem a voeibusad lit- accipiendiimestsecundumHerminum.utiladicamus,
teras vehit, feiisquepfihio non esse naturalitfer signi- Quorum voces siguificaiivaesunt, illse sunt ariimse
fhjativa- dembhstratdieens : Et. quemaiimodiim nec D) passiones. tanquam diceret: -anima.passiories sunt,
Iilierab bhiiiibiis esedfera,sic nec fesedemvoees ; nam quas significanl voces, et rursus quorum similitu-
si iddrco probantur litterss non esse naturaliier si- dines sunt ea quse intelleetibus conlinenlur, illse
gnilicttiltes, quod apud alios alise sint ac diversse^ sunt res. Tanquam si dixisset, res sunl quas intelle-
feoderii qhoqiie mbdo probabile erit voces quoque ctussigiificanl. Sed Porphyrius de utrisque acute
liori natufaliter significare, quoniam' singulse homi- subtiliterqtie jndicat, et Alexandri semenliam magis
litiin gentes udh iisd<'ih inlef se vocibus colloquun- probat-, quod dicat non debere dissimulari de mulii-
jur- Volfensvefo similiiudinem intellectuum rerum- plici sequivocationis significatione. Nam et qui dicit
ijlie Stibjt.ctarutiidocere naturaliler constituiam, ait _ ad unam quamlibet rem accommodat animum^ sci-
Quofuih autem hse prinio notse, esedem omnibus licet quam inielligens voce declarat,et unum rursus
pilSMbriesaniilis. siint, qhoruin, inqiiit, voces qua. inlellectum quemlibel is qui audil exspectat. Quod
npud diversas gfentesipsse quoqiie diversse sunt , si- si cum uterque ex uno nomi.ne res diversas intelligil,
giii.icaiionem retinen). qhse scilicetJhntaniraae pa_- jlle qui nomen ~_equivocumdixii, designet clarius
siones, illse apud omnei esdem sunt. Neque^ enita quid illo nomiae gignjficarevoluerit. atcipit mos qui
IN LIBRDM DE INtERPRETATIONE EDITIO SECONDA: *
4i5 414
'
Sudit, fetad uritihiintellecium iitrique cdiiveiiiunt, A verbuin el nonien diffiiiituriisessfet,eaque significativa
qiii rursus filuhus apud eosdem illos apud quos posiiiiriis, j dicil prifis qunrum significaiiva sini ipsa
priino iiiverssefuerant animsepassiones propter aeqiii- vefba et noiiiiiia,et inclioai qtiideni ab Itis noniini-
YoCatidneihnoininis. Neque eriiih .fieri potesf ut qui 1bus et verbis qrise sunt in vote dicfehs: Suht ergo
voces positiOne significanles a haiiira eo disiinxit fea < quae stint ih voce, et deirionsirai qitorurri sint si-
qiiod easdern omnes esse hon diceret, eas res qusis gnificaiiva,
| adjieifehsfeoruriiqii_esuniin aninia pas1
naiuraliter esse propnnebat, non 60 tales essferhbh- <sionum i notse. Ruisus noiiiirium ipsofurii vefborum-
. , ,. . .
'sliarei, quod apud omnes easdem esse contenderet. . ique qusem voce sunt ea verba et nomina quse essent
Quocifca Alexander, vel propria sehientia, vei in i litieiisconstitu.a significativaesse declarai dicens,
Porphyrii auciorltaie probandus esi. Sed quoniairi eit < ea qua_ s.ribuutur eorum quse sunl ih voce. Et
ila dixii Aristblfeies,Quoruih au.eiri ha_ primo hbtsfe, iquoriiam qtialubr istaqiisedam sunl, litterse, voces»,
esedem omnibus passiones ahiirise surit , qua.rit intellectus, res, quofum litterae et voces positione
Alexahdersirerum nbmiria shni, quid caiisse est ut surit, : haiura verO res atque intellectits, demohstra-
primio inrelleciuuni riotas esse voceS dixerit Ari-to- vit voces ribh esse natufalitef, sed positione, per '
teles. Rei ,enihi ponitur nbmeri , u't cuin diclmus- ihoc qubd ait ricfneasdeih esse apnd omnes, sed
homo , significamus qnidem intelleciiirn, rei tanieii _3varias, utest, ei quemadmodum nec liitera binnibus
homen est; id feslanimalis, rationalis, moflalis. Cuf esedeni, sic nec esedefhvocfes:Ut vero dfemonstraret
eigb-noirprimaruhi fefuiii riirigis notdb sunl voces inteliecfus ei fesesse riaiuraliter, ait apuiTomneseos-
quibus ponuntur, potitts quam iiitel.efetuiim? Sed dfemesse inlellebitis, quurum fesseni voccs significa-
fOfiasseqnidem ob bocdiciurii fest,inquit,-cfiitidlicet , tivse, et rursus aptid ohines easdem res, quaruin
vbees renim hoiniiia sim,- iairierihon idcirco uiihiuf _-imiliitidir.esessent aniina: passiories, ut feU,-qubiiun"
vocibus.ulres significeiiius,sed ut <as quse hobis ex auiem hse primo notse, scilicet quse sunt in vOce,
rebus innatsesuui ariinisepassiories. Qiiocircapropief fesedem i omnibiis passiones ariimsesiini, et qtioftim liso
quorum significaritiamvbces ipsseprofefuinur, fecte Similiiudines, fes etiam esedfeiri.Passibhesauierti
eorurii prirno esse dixit iiOlas.In bofcvero Aspasius . animaedixit, qtibniam abas diligetiter bs.ensiiiii est
permolesius esi. Al feniiii qui fipii potest. ut fesedem omiieiii vocem attimalis attt ex passibne aniihse,
apud omiies animse passioiiessiiit, feumiaiu diversa aut propter.passiohem profefri. Sirhilitudinem vfefd
senteniia de juslb ac boho sit? Afbitfatur enim passionehi aniih.? vocavit; quod secundiiin Afi-
Aspasius passiones ahiniaenon dfefebus incorpora- Stotelem nihil est aliud intelligere, nisi cujuslibel
libhs, sed de his taiitum quse serisibiis capi po-suiit, sbbjectae fei pfoprietatem atque iinaginationfemifi
Afistotelem passiones aniiiik.dixisse, qubd perfalsiiih € I animse ipsiuS ffepritatione suscipere , de qiiibiis
est.Neque enim unqiiam iniellfexissedieeluf, qui anima. passiohibus in libris se de Auima commeirib-
fallitur, et fofiasse quidem passidnem animi habuis_e rat diligeiitius dispulasse. Sed qtioiiiahi rieutPnstriU
dicfelur,qiilciinque'id quod boiium fest, noh eodem tuih est quoriiddb vefba ernomina et oratid inteile.
rriodoquo est, sed aliier, afbitfatuf,ihtellexisse vefo ctuumpiiiieipaiitfer significaiivastiiit; quidquid fesliii
nondicilur. Aiisioteles autem cum de-siinilitudine voce significiitionis ab intellectibus venit. Quara
lbquhur, de inleilee.u pronuntial. Neqiie' enirn fiferi prius paululhm de intfelleclibuspefspiciendiim efai
potfesiut qui quod bohuhi est malum esse arbitfetur, ei qui aliqdid ffecte dfevocibus dispiiiafei. Eigo qiibd
'simiSitiidiuem hohi inenie conceperit. Neque fehim sripra passioiifesaiiimsefet similiiudififesvocavit, idern
iniellexitrem subjectam, sed qubHiamquse suntjusta Hunc apertius intellectum vocat dicfehs:
acboiia ad positibheui omiiianafufamve rfeferuntuf, Esl auteltl quehmdmodumvi tihimd aliijiloiies qrii--
et si de justo ae hoiio iia loquitdf, rit de eo quod demintellectussine verb velfaiso: Aliquoiiesaulemcui
civile jus, aul civilis injuria dicitiif, rfeetferidiiesedem jam hecesseest horum allertiminessle;sib etiam in vocei
suht passiones ahimse, qiiOniam civile jus, civile Circa compbsiitoneinenim ei divisiohemest verilds et
bohuiiiposiiioneestihoniiatufa.NatUfalevfefbbohum falsitas.. Nbiniria igitur ipsa et verbuconsimilia suril
atqufeju^tum apud omhes geiiies idetn fest.Et de Deo ") sine compositibrieel divisioneinteiieciui, ut homo vel
qiibque idem est, cujus quamvis cubufa diversa sit, dtbum, qudndo non additur aliqtiid. Neque enim adhuc
idefn lamen cujusdani eminenlfssiriise naturse est veruiri veifalsum esi--,sighum auiem hujus est. Hirco-,
inleilectusi Quare repeiendum brevitfef a prihcipio cervUseriirii significataliquid, sed nondum verum vei
. est, partihus cuim ad orationem usque pfefvenil : ' falsum, si-iion _.esse; vet non esse, uddairir, vel siiri-
nam quod se prius quid esset nbmen ,•quid vefbuni plietleri vel Secundrimlempiis.
consiitnere dixit, bse minime partes ofationis sunt; "Quoniam homfen et vfeibum "alque dmnis ofatib
quod vero affirmaiionem et riegationem, jam dfe significativa sunt animse passionum, fex ipsis sino
composita ex verbis ei nominibtis oratione Ibquiluf, dubio qusedesignanlin eisdem vocibiiSpropridas si-
qua? ea;dem rursus parles sunt enunliationis. Et . gnificationis ihnascitur. Hic vero est tonis atque coii-
post enunliatioriis propositionen', de oralione loqui linuus Arislotelicseordd senteniia.i Quoniarii.inquit,
proposuit, cujiisjpsaqudqueeiiuniiatio pars est. Et ea primuriivocibussigilificaniurquseih anitno61 cogi'.
qtioniam (ut dielum est) tfiplex est oratio, quse ih tatioiieversilhtUf.ihiellefetuumveroalios quidferasihr.
litieris; quae in voce, qua. in ihteileciibus est, qui plices. etsine vferivfellaisienutitiatibnepefpeinlimus
m , , : : AN. MANL..SEV. BOETII 410
iit cmn nobis horainis proprietas tacita imaginatione A nullus dixerit compositionem. In boc vero divisionis.
suggeritur, nulla namque ex hac intelligentise sim- nullus ne.ficius quidem rnoaus inteiligi polest. Illud
pliciiale vel verilalis nascitur vel falsitalis agnilio ; quoque considerandum est numne aliqua sit in "liis
sunt vero intellectus quidam composili atque con- compositio vel diyisio, quse secundum, subslantiam
Juncti in qtiibus inest jam qusedamvel veritatis vel suam vera dicuntur aut f'alsa,ut-est vera voluptas
falsitatis inspeclio, ut cum ad quamlibet simplicem bene vivendi, ut est falsa voluptas bellandi. Etiam
percepiionem menlis adjungitur aliud quod vel esse illud quoque respiciendum est,. quod in omnium raa-
aliquid vel non esse constituat, ut si ad hominisintel- ximo Deo quidquid intel.Iigilur,ttonin eo accidentali-
Iecttim esse vel non esse,-vel, album esse, vel album ter, sed substantialiief .intelligitur, etenim quse.bona
non esse copuletur, fient enim cogitabiles oraliones sunt subslautialiier de eo non accidentaliter credimus.
verila.is vel falsitatis ,partieipes, ljpc modo : Homo Quodsi substantialiter credimus Deurn, Deum%'ero
est, homo non est, homo albus est, homo albus non nullus dixerit falsum,. nihilque in'eo accidenialiier
est, quarum quidem bomo est,, vel homo albus est, poterit evenire, ipsa veritas Deus dicendus est; ubi
compositiodicitur, natn prior esse atque homihem, est igitur composilio vel divisio in iis quse siraplicia
posterior hominem albo composita intellectus prsedi- -naturaliter sunt, nec ulla cujuslibet rei collatiorie
catione connectit, sin vero ad hoininis jntelleetum B junguritur. Quare non omnis veriias neque falsitas
adjiciam quiddam, ul ita sil, homo est, vei non est, circa compositionem divisionemqtie constat, sed sola
vel albus est, aut aliquid tale,. tunc in ipsa cogita- . tantu 11quaj in intellectuum multitudine fit, etinpro»
lione veritas aut falsitaa innascitur; ergo, inquit, latione dicendi. Nam in ipsa quidem habitudine ima-
. queraadmodura aliquoties quidam simpliees iutelle- ginationiset rei nulla compositioest, in conjunctione
ctus sunt, quivero falsoque careant, quidam vero in vero intellectuum compositio fit. Nam cum dipo.So-
quibus alterum horum reperiatur, sic etiam in voce. crates ambulat, boe ipsum quidem, qupd eum ambu-
Nam qusevoces denun.ianisimplices intellectus, ipsss lare concepi, nulla composilioesf; quod vero intel-
quoque a falsilate el veritate sejunclsesunt. Qusevero lectus . prpgressione ambulationem , cum. Socrate
hujusmodi sunificanl intellectus in quibus jam vel conjungo, qusedamjam facta est compositio. Quod si
veritas vel falsitasconstituia esi, in ipsis quoque ho- hoc oratione protulerb, rursus eadem, corapositio
rum alterum inveiiiri necesse est. Nam si quis hoc esi, etcirca eam vis veritatis et, falsiiatis apparet.
solum dicii, homo.vei album, vel etiatn hircocervus, Quocirca in his solis compositionibusinyenitur. veri-
quanquam ista quidera significent, quoniam tamen tas atque mendacium, de.quibus tota nunc qusestio
significant simplices intellectus, manifesium est est, in nomiue scilicet et in verbo,, in negatione. €t
omni veritatis vel falsitatis proprietate carere. Et @ affirmatione,-in enuntiatione.et oratione.. Quam sci-
tota quidem senlentia hoc modose habet. Diligentius licet compositione veritatis effalsitatis naturam. ab
tamen est attendendum quidestquod ait, Circa com- intelleciibus accipientes in vocis prolaiion.e conser-
posilionera enim et divisionemest veritas falsitasque; vant. De divisione.autem quse ad negationem perti-
quid etiam quod dictum est, nomina igitur ipsa et net, deque compositionequa; ad affifmalioneni, paulo
verba consimilia sunt siue composilione vel divisione post enucleatius dicam. Nunc illud videndumest,
iiitellectui; illud quoque cur composito,noinine,.vel Utrum.verum sit circa pmnem corapositionem,circa-
cur etiam usus est rei non subsisienlis. exemplo, ut que omnem divisionem, veritatem , vel mendacium
diceret, hircocervus enim significalaliquid. Nec il- provenire, quod omnino falsum est. Quis enim di-
lud pisetereundum esi qnid sil quod diclum est, vel xerit hujusmodi nominum conjunctionem , el Socra-
simpliciter vel secundum lempus. Et primum quidem tes et Plato, vel si a se hsec nomina dividaniur, nec
de eo dicendum: est, quod ait, Circa composilionem Soerates nec Plalo, veri aliquam falsive tenere signi-
enim el divisionem est, veritas falsitasque. Quseritur ficantiam? Quare confilendum est;neque cirea om-
namqtie utrumne omnis veritas eirca compositionem nem divisionem,neque circa omnemcomposiiionem,
et divisionem.sit, an qusedamesl, qusedam.vero ral- eam scilicet quse in oratione versatur, mendacium
nitne. Illud.quoqiie an in omni eompositione yel di-D yeritatemque subsistere.. Sed. illud verissimum est,
visione veritas falsilasque constituta sil, ah hoc non quod omnis quaeest in oratione .veritas falsitasque,
generaliter, sed in quadam corapositionis vel divisio- incompositione et divisione nascilur, non tamen
riis parte.veriias falsitasque versetur. In opinionibus omnis.ora.tionis compositio vef divisio verum re.inet-
namque verilas est, quoiies ex subjecta.re capitur aut falsum. Ergo si sic dixissel, circa.omnem com-
imagiiiatio vel etiam quoties, ita ut sese res habet, posilionem vel divisionem veriias falsitasque esl,
nnaginationem accipit, intellectus ; falsitas vero.est mentiretur. Sed quoniam dixit simpliciter, veritas
quolies aut non.ex subjecto, aut ita ut seseresnon falsilasque circa compositionemdivisionemqueest,
habet imaginatio subjicitur intelleclui; sed adhuc in verissime subtilissimeqiie dixisse putanuum est; illa
veriiate aique.falsilate nihil.equidem aliud reperitur, enim npmina quse ita dicuntttr simplicia. nl veritatem
nisi qusedam opinionis baliitudo ad subjectam rem. . aut fakilatem quodammodovaleant designare, hu-'
Qua enim habitudine et.qtiomodosese habet imagi- jusmodi sunt ut intra se alque intra signifieaiionem
natio ad rem subjectam, hoc so]ura,in hac veriiate suam quamdam.retineant composiiionem, ut si quis
vol falsitate perspicitur, quam quidem habitudiueni dieat. lego".Hocest enim dicere, lego, lanquam «
U1 IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. 44S
dicat, ego lego. Hoc autem compositio est; vel quo- A._qtiesecundum inlelleeluum qualitalem veras et fal-
ties interroganle alio, resporidet alius, uno tantum sas >. esse necesse est. Maximaui vero vim babet
sermone, videiur quoque lunc simplex sermo veri- iexempli novitas et exquisita subtilitas. Ad demon-
lalem mendaciumque perficere, quod perfalsum est. strimdumcniin
: quod.unum solum nomehneque ve-
Audientis' hamque responsio ad totum ordinem su- rum sit, neque falsum, posuit bujusmodi, nomen,
perioris enuntiationis adjungiiur, ut si quis inierro- ,quod compositum quidem esset, ntilla lamen ejus
ganii mundusne animal sit', est, respondeal, videtur subslantia
: reperietur. Si quod ergo unuiri nomen
bsecuna particula veritatem vel mendacium conti- •""verilaiem posset falsilatemve retinere, posuil hujus-
nere, sed falso. Non enim una est, sed ad vlm ip- :modi nomen, quod est hircocervus, quod quoniani -
sius responsionis intuenti tale est ae si dicerelur omnino in rebus nulla illi siibstaniia esl, falsum ali-
mundns ahimal est. Quod vero ait nornina ipsa et iquid designare videtur, sed non designal aliquam
verba consimilia esse, sine compositione vel' divi-' falsilatem. Nisi enim dicaiur hircocervus vel esse
sione ihtellectui, illqd designat quod supra jsim dixit, vel non esse, quanquam ipsum per se non sit, soluin
ea quse sunt in voce notas esse animae passionum. ' tamen dictum nihil falsi in eo sermone verive per-
'
Qiiod si notae sunt, sicut litlerae vocum fn se siniili- penditur. Ergo ad demonstrandam vim simplicis no- '
ludinem gerunl, ita voces intellecluum. Et qiioniani B minis, quod omni veritate atque mendacio careat,
dictumest cur de simililudine verborum et nominum tale in exemplo posuit nomen, ,cui res nulla subjecta
'
atque aninise passionum dixerit, cur etiam circa sit. Quod si quid verum vel falsum unum riomen si-
-ornpositionem et divisionem falsum verunique esse ' ;gnificare posset, nomen quod eam rem esse desi-
proposuerit, dicendum est quid sit ipsa compositio ' gnat,'qusein rebus non sii, omriinofalsum esset: sed
vel divisio,"in qua_aut veriLas aut falsitas invenitur. non: est; non igitur ulla veritas falsilasque iri siin-
'
Nam quoniam de simplici enuntiativa oratione per- plici unquairi nomine reperietur. Nec illud parv__
pendii, ut posterius ipse in divisionedeclarat,dicen.s : < cura. fuit, nomennon ponere quod omnino nihil si- •
Est autem una prima oratio enuntialiva affirmatio, gnificaret,
j sed quod cum significaret quiddam, ta-
deinde negatio, illam nunc compositionem designare men verum aut falsum esse non possel,iit non vide-
-
vult, quse alicujus vel spbstanliam constiluit, vei Telur veritatis falsitatisque causa fesse, eo quoniam
aiiquid secundum esse conjungit. "Namcum dico, So- nibil significaret; sed quoniam essel' simpliciter di-
craies est, hoc ipsum esse Socrati applico, et sub- ctum : quanquam in eodemillud quoque conficit, ul
sianiiam ejus esse constiluo. Sin vero dixero,' So- ostenderet non solum simplex homen veritaie alque
ctates philosophus est, philosophiam et "Socratem mendacio esse alienissinium,*sed etiam composita
tectindum esse composui; vel . si dicam, Socfates Ci quoque nomina, si nbn babeant aliquam secundum
'
ituibulal, hujusmodi est tanquam si dicam, Socrales esse vel non esse (sicnt stiperius diclum est) compo-
ambulans est. Igituf quoties liujusmodi fuerit com- silionem, verurii vel falsum significare non posse;
positio, quse secundumesse verbum vel substantiam tanquam si dicefet, non solum simplex nomen prae-
conslituat, vel res conjungat, alfirmatio dicilur, et in ter aliquam cbmposiiionem , nibil vefum falsumve.
ea veri falsique naiura perspicilur :et quoniam omn:s significat, sed eiiam cotuposita ulroque cafent (sicut'
negalio-ad pradicalionem consiituitur. hujus enii.i' jain ipse dixit) nisi illis aut esse aui non esse adda- .
arfirmationisquse esl, Socrates est, riegatio noiiea tur, vel simpliciier, vel secunduni tempus.Hoc vero*
quse dicil, non-Socrates esi, sed ea quae pronuritiat, idcirco addidit quod in quibusdam ita enuntiationes
Socrates non esl; et ad id quod esse Socraies dieuis fiunt, ut quod de ipsis dicitur, seciindum substan-
esl, non.nega.io apponilur, nt cum id dicamus n'on tiam proponalur, in quibusdam vero hoc ipsttm
esse, quod ante dictum est esse ; ergo quoniam id esse quod additur non subslaniiam sed pra:sen-
quod in affirmationesecunduni esse vel constilulum,' tiarh quamdam significet. Cum enim dicimus Deus
velconjuhcttimfuerit, ad id additanegatio separat vel est, nqn eum dicimus nunc essfe, sed lantum in sub-
ipsam stibstanlise constilutionem, vel eliam factam stantia esse, ut bbc ad immutabililaiem poiius sub-
per id quod dictum est, esse aliquid, conjunciioriem, D( slantiae quam ad tempus aliquod referalur. Si antem
divisio vocatur. Quardo enim dico, Socrates nou dicimus, dies est, ad nullam-diei subslanti.im perti-
est; esse a Socraies ejunxi, et cum dico, Socrates net, nisi tanltim ad temporis consiituiionem: hoe.
philosophus non est, Socratem ab eo quod .est enim quod significal tale est, lariquamsi dicamus
pbilosopbuih esse, separavi, quam separaiionem,' nunc fest: quare cum dicimus esse ut substantiani de-
quse ad negationem pertinet, divisionem vbc&vit. signeinus, simpliciter est addiinus; cum vero ita ut
Ergo manifesiura est qriod si simplex in ani- aliquid prscsens signilicettir, secundum tempus. Hsbc
nise passionibus intellectus fuerit, cum ips.e intelle- est unaquam diximus expositio. Alia vero hujus-
clus nullam adhuc veri faisique retineai naturam,' modi est/E-se'aliquid duobiis raodis dicitur, aut
eorum quoque prolatibnem ab ulrisque esse separa- simpliciter, aut secundum tempus': simpliciter qui
tim. Sed cum compositio secundum esse facta vel dem secundurii pfsesens tempus, ut si quis dicat, hir-
eliam divisio intellectibus, Mn qtiibus. priucipaliter cocervusest, prsesens autem quod dicitur, ,-tempus
veritas et falsilas procreatur, evenerit,'quoiiiam ex ' non esl, sed confinium tempus, temporum, finis
iutellecHbus voces capiunt significationem, eas quo- >:. namque prseleriti est fulurique principium. Quo-
U9 . AN. MANL. SEV. BOETII . - .420
circa quisquis secundum prassens hoc sermone quod A bi.lis, vox .ver.oflatus jser .quasdamgut.luris partes
cst esse ulitur, simpliciter uiilur, qui vero aul prae- egrediens, quse arterise vocaniur quia aliqna lingnse
teritum jungit aut fuiurum, ille non simpliciter, sed impressione formatur. El vox quidem nisi animan-
jam in ipsum iempus incurrit. Tempora namque (ut tium non esta sonus vero aliquoties inanitiiatornra.
diclum esf) duo ponuntur, pfa_terilum atque fuiu- quoque. corporum conflictatione perficitur.. Qitare
rum. Qnod si quis cum prsesens nominat, sirnpliciler quia nomenvocem esse monstravil, ab aliis qua, vo-r
dicit, cum utrumlibet prseleritum vel futurum dixe- ces non s.unt, sed tantum soni, hanc oralionis parr "
ril, secundum temptis ulitur enuniiatione. Est quo- - tem separavitatquedistribuil, etvocem qnidem np-
que terlia hujusmodi expositio, quod aliqtioties ila minis velut genus sunipsit. Habet namque aliud
tempore utirauf, ut indeiiniie dicamus; ut si quis di- quiddam speciei Ipco differens a nomine qtiod es.
cat, est hireocervus, luil hircocervtis, erit hircocer- verbuni; habet qupque q.asdam loculiones quse ni-
vus, hoc indefinite et simpliciier dictum esi. Sin bil ulla ralione jSignificent, ut sunt arliculatse vo-
vero aliquis addat, nunc est, vel heri fuit, vel cras ces quarum ipsa significatio non potest inveuiri, ut
erit, ad hoc ipsnm esse quod simplic,it.erdicitur, ad- scindapsus. .Huic ergo generi alias differentias rur-
dit terapus. Quare secundum unam irium liarumex- sus apponit,quod nomen sicut vox a sonis aliis se-
posilionum-iplelligendum est quod ait, si non esse B gregavit, iia qnoque hse djfferenlia- nomen ab aliis
vel rion esse, addatur, vel simpliciter yel securidum speciebus sub voce positis tliyidant alquediscernant;
tempus. Sed ei quod ante proposuit, quemadmodum quod enira addidit, nomen vocera esse significati-
esset aliquoties quidem in anima intellectus sine vero vam, ab his jnquam vocibus nonien disgregavit qua;
vel falso, post quasi consequens reddidit nnmina nihil omnino significant, ut sunt syllabse. Syllaba -
ipsa per se verbaque es<e simplicibus intellectibus enim cum ex his .loiuni nonie.nconslet, adhuc ipsaa
consiinilia, ut homo vel alhum ; ei vero qtiod ait, cui omnino nibil significant. Sunt qnoque qusedanivoces '
jam ne.cesse sit alterum horutn 5nessevnihil interim iitteris syllabisque cpmposiise, quse nullam habent
reddidit, sed ho.ceosupplevisse pulabilur, quod ait, significatidnem, ut est bliliri. Ergo quoniam vide-
sed uondiim verum vel falsum esi, sj non esse vel bantur qusedam voces esse quaesignificaiione care-'
non esse addatur : bsecest enim iniellecluuin quoe- rent, nomen quod vox est et alicujus designationis
dam composilio,cui jam necesse est alterum horum sempt-r.eausaprolerlur, non aliter diffiniendumerat,
inesse^ qua in oralione yel essevel non esse addi- nisi illud ante a non significantibus vocibus' segre-
tur. Quocirca quoniam de nonvrie verboque propo- garet. Itaque ail nomen esse vocom significativam ut
suit, et quam brevi.ler poiuit yocum, liuerarum, in- vocem qujdem ab aliis sonis, signifieatione vero ad-
telleclunm, rerumque consequentias aliissima ra- Q dita ab iis quse sub voce sunt nihil designantia, se-
tione monstravit, ad id quod prim.umproposuit di- gregarel. Sed ,hoc nondum a'd lotam diffinitionem
cens : Primtim oportet coustituere, quid sit nomen -valet; nequesolum nomen ynx sigitificalivaesi, sed
et quid verbum, ad hsec inquam qu» promiserat sunt qusedam voces quSesignificant quidem, sed no-~
diffinire reyerlitur. Nomen vero diffiniens, ita sub- mina non sunt, ut ea qua_a nobis i.na i quibusiffecti-
}ecit. bus proferunlur, ut cum quis gemiium edil, vel cum
DE NOMINE. dolore concitus emittit clamorem. lllud enim doloris
Nomen igitur esl vox significaliva,- ad placitum, animi, illud corporis signum.est, et cum sint yoces
sinelempore, cujus nulla parsest signiftcaiiva.sepa- et significent qttamdam vel aninii vel cOrporis pas-
rala. In noniine enimquod eslequiferus, ferusper se sionem, nullus lamen gemitum clamorenique dixerit
nihil signifwal,quemadmodutriin orglione qum esi, pomen. Mutorum qnoque animalium sunt qttse-
equusferus. dam voces quae .significent: ul canum latratus iras
Omnis diffinilio generis consiitutione formalur, significal caiutm, alia vox autera mollior quse-
differenliarum vero compositione perlicitur. Nam si dam blajidiinenta designat, quare adjecta diffe-
ad proposilum genus differentias colligamus, easque rentia separandum erat nomen ab his omnibus
ad unam quam diffinire volumus speciem-aptemus. D quaj vpces quidem essent et significarent, sed no-
usque dum nni tanlura speciei collectio illa conve- minis vocabulo nori tenerentur; igltur adjecit no-
riial, nihil est quod ultra ad faciendara diflinitioneni men vocem esse significativam non simpliciter,
desidereltir, ul ipstim hominem si quis diffiniatge- sed secundum placiiura. Secundum placitum vero
neri ejus quod est animal, duas necesse est diffe- est, quod seeundum quamdam positionem placitum-
rentias jungat, rationale scilicet atque mortale, fa.- que ponentis aptatur; jinllum enim nomen naturali-
cialque hujusmodi ordinein, animal jationale mor-' ter conslilutum est, neque unquam sicut subjecta res
tale; quae diffinitio, si ad homineni referatur, plena a nalura est, ita quoqne a natura venienle vocabulo
est rationis subsiantiaeqiie descriplio. Volens ergo nuncnpatur. Sed honiinum genus quod et raiione et
Aristoteles diffiuire quidessel nomen, prius ejus ge- oralione vigeret, nomina posuit, eaque qtiibus libuit
nus sumpsii, dicens nomcn .voceni esse, idcirco sci- litteris .syllabisque conjungens singulis subjeciarum
licet ut hoc quod dicimus nomen ab alii.s quse npn rerum substantiis dedit. Hoc autem illo probatur,
voces, sed ..iiilum soni, sunt separaret. Distat enim qupd si naiura essent nomina eadeiri, apud omnes
Soiiusa yoce : gonus enim ,cst percus.sip apris .sensi- gentes essent, ut sensuSjquoniam naturaliter suui»
m IN LlBRUM DE INTERPREf ATIONE EDITIO SECtlNDA. .- , 422
iidem npud omhes sunt. Omnes enimgentes nonaliis A cum ci dico, hodie, vcl cras, temporis noinina snnt, sed
-nisi solis octilis intuenlur, audiunt aurilms, naribus illud il dicimus, quod cnm eodem noiniue temiiusqno-
odor.antur, oreaccipiunt gustatus, tactu calidum vel p, que non conîgnificattir. Aliud .csl enim signific.ne- \
Jrigidum, lene vel asperum jndicstnt; attjue hsecJiu- t< temjms, aliud cbnsignificare. Vefbum pnini cum ali- ,'
jusmodi sunt, ut apud omnes (ul dictum est) gentes quo q proprio uiodo lempus quogue sifinjlical, ut cnrh
ead.em videantur ; ipsa quoque quse senliuutur, quo- ai agentis vel patienlis n,odum demnpsirai. Nam sine
niam constiiute naturaliter suni. non mutamur. Dul- l< lempore ipsa passio yel aciio non prpfertur, unde
cedb enim et amariludo, album et nigrum, et qua_- hon h dicimu.s quod noinen non significet lempus, sed
que alia sensibus quinque sentiuntur, eadern apud quod q nomensignificatib lemporis non seijuaiur. Re-
omnes sunt. Neque enim qupd Ilalis dulce est in sen- stat sl aufem utia sola differfeniia,qnae si stiperionibus
su, idem Persis yideiur amarum, nec, quod album aadjungatur, plenissima fere nomen diffinitione for-
oculis apud nos apparet, apud In.dos nigrnm est, nisi nmai.itur, hsec aulem csl qua nomfenab oraiione se-
forte aliqua sensus segritudine permntelur; sed, lipc paratur.
P Inveniimiur enimqusedaiii sine dubio ora- '
nihil aliinet ad naturam. Igilur qupniam ista sunt • fiones t! quse cum vpces sint et significaliyseet sccun-
namraliter, apud omnes gentes .ead.em manent. .Sic dum d p'aci um, quippe qnse sunt nominibus colligaise,
ergo et iiomij.a si naturajia .es.se .vid.ejnuir,esedemjS~l;{lamen sunt sine tempore, nt cum dico Socrates el
essent apud pmnes gentes, nec uliam susciperent Plato, * hsec namqne oratio, cum ex.nomiiiibus juncta
inutationem. Nuncautem ipstim.homlnem alio yoea- si.t, s nomen quidem non esi, voxveroest significativa
s
bnio Latini, alio-Gr.--.ci, diversis quoque vbeabiilis serundum placitum et temppre vacat,- ut igitur no-
barbarse gentes appellant, quse in ponendis nom.ini- men l ab hpjusm.otiipratione divideret, addidil hanc J
bus dissensio signum est rion naiuralitcr, sed ad differentlam,
£ qria3 est cujns niilla pars esl sighifica-
ponentium pli.citum voluntatemque rebus Tiomi.na ltiya separata. Oralio enirii quoniam verbisqup nomi-
fuisse .cnmposita, idem quoque nions.trat qubd saepe Jni:,nsque conjtingitur, verba vero vel riotniria jsigni-
.. sitiguloriim hominum permutalasun.tyocabula. Quem ficaiiva * essfepalam est, |>artes qno.que-o'ationis si-
-enim nunevpcamusPlatpnem, Aristoleles anie.a vp- fsjijificare ajiquid dtiliium nbn e,st. Noininis vcro pars ,
cabalur, et qui Thepphrastus nunc diei,lur, _atte An- quOniamS -.imjdex esl, nibil omriino significat;sed
sloleiein a suis pare.nlib.usTirtamus ..ppellabatur, in cum ( omnis bratio omneque nom<n c"t"verbum .ex
eadem quoqiie Jingya quan.dp.plura vocabulaiini ad- ssubjedis itijel.lectib.usviin significandi ,suniai_ csi'
<
duntur rei, mpnstratur rem illani non naiuralibns, alii.uolies ut unum nomen multos significet inlelle.
sed appbsitis "nominibusnun.cuparji,sj enim naiura- ctus. f Quocirca erit.qupque jit rion simplex nomeri sit, :
libus norninibus res-ijupque vocaren\ur, unam r.em CJ < quod noRunam tantum animi âssioneriiiniellectum.
uno tantum no.minesignaremus. Quid enim aitinei, si < que desigttet. Nam curo dico siiburbanuni, urbanum
natutalia s.unt vocabula, unius r,ei phires ,esse nomi- ')imaginatjonem 'significandi lenet^-sed iia ut a ipt_
num yoces, ^qu-S_adunam designaiionem denionstra- nomine ' separa.tum, cum ad ipsum refertur nomen,
lionemque coiicurrerent. Dicimus en.m_gladihs?en- 'significet nibil, et ul in eo quod dicimus etjui.fcfus, '
.sis, mucfp, et h<ectria ad unam subjectam s.ubstan- Iferus vult quidem aliquid significare, md si a tola
_ tiam concurruntj, Ergo monstiatum est nomina esse 'compositione separalur, ,niliilomnino designai in ea
secundum placitum, id est secundum ponenihim pla- .'nomine scilicetiu quo ,cum equi parlicula juncium-
cilnm, ae si diceret nomen esse vpcem qiiidem et .'equiferum consignilicabat. Omnis.rianigue hsec com-
significaiivam,sed noh naturaiiter sigiiificatiyam,sed , p.nsitio
j unius iniellecius designaiiva est, quarein ora-
se,curidum"p'acitumvoluntatemque poneniis, lipcsei- iione i quidem ferus signifirai. Etenini eqnus fcrns
- Iicet diyidens ab his vpcibus qtise natu.rali.terdesi-. _oratio. dtios reiinet intell.ecius, in iipmine vero niliil,
gnarent, nt sunl hsevel qtias nos in passionibus affe- , < quoniam hocquod;d.icimusequifertis uniusintelleclns
ctibusque proloquimuf, vel quas edere ariunalia mula _< designaiivum .est. Sed fortasse fefus cuni ea-parte
conantur. Sed nondumsupra dicta diffeieutia plenam < qua jiincttim ês.t,-simul quidem consignifica.t,separa-
- nominis formam
djffiniiionemyue constituii. Esl nam- = tum
l vero.nihil, boc est ergo quod ait:
'."queverbo commune cum iiomine, quod vox designa- M veronpn quemadmqdumin sinip^licibus noijtiflWus,
iiva et secundura placitum est, sed addita difittrentia sic i _sehabet eliam tin composilis.In jllis enini nullo
quse est, sine tempore, nomen a verbo distinxit, modo i pflrs signifitaliva est. lit Jtis aulem ,vnli qttidem,
neque ehim nomen ullurn eousignificat lempus; verbi sed _ nihilsignifical separqta, ul in eojquodesl equifertts, •
. namqueesl, cuin aut passio significatpr, aut aetio, Jferus. Secundum placitum verp, quoitiam naluraliter
"aliquam quoque secum trahere viin tentporis, ,qua in&nynnui m est, sed guando fil noig, nam dei-ignaiil
illud cuiri vel facere vel pati dicitur proferaiur. Cum et < Ulhterali soni, ulferarum,quorum«mullus estuo-.
enim dico Socrates, nullius est temporis ; cuni ,iegp, men. : ' ' .
.vel legi, vellegam, terapore non carent. -Addito ergo Simplex .enim nomen, necimagii^vjpneni aliquam
nomini quod _sine tempore esse dicatur, nomen a partium sigi.iificationishabei. C.ompositti-nverojalêj
verho disjungitur. Sane nos nemo a.rbiireiur ppinari hahei ! par_tes(,jn q.uasi cpnenttn- .guidem .aliquid,s,i«
-
quod nulium homen significel tempus. Stmi enim gaificaê, sed ]co,i,i,si2nifk;eoli }:oti(J,s'(<pi:irn
quidquam
rioaiina qusetempus significaiione.demoiistreni^ velul extra i.!giijfice(ii,t. Addito igi,lur jipmini,i(juod>jus_i)ar«
'
- _.__& - AN. MANL. SEV. BOETH , 424
les nihil separatse significent, nomen ab oraiione A latratus canum, dicitur tamen__Ialratus,et leonis fre-
disjiinctum est. Poslquam adjeptionem qua_est, cujus niitus, et tauri mugitus, bsec sunt noraine ipsarura
imlla pars esl significaliva separata, quid in nominis vocum quse a mulis anirnalibus proferunlur; sed non
definitione valeret, explicuit, hoc scilicet quo nonien hoc dicimus quoniam eorum nihil est nomen, sed
ab oratione sejungeret; illud quoqiie disserit cur sit quohiam horum spnorum niliil tale est,_ut nomeh
addilum,quod"diclum est securidum placiium- Nam esse possit, id est ut secundum ea velut nominibus
quouiam nulia nominum significaiio naiuraliter est, utentes ferse sibi invicem colloquantur, babent enim
-scdomne nomen positiorie designat, idcirco diclum sighificationem, sed (urdlcium esl) naturalem. No-
est, securfdum placitum. Quod enim plactiit ei qui men aulem secundum placitum est. ,
primus noraina indidit rebus, boc illis vocabulis de- Non Itomovero nqn est riomen, at veroriec positum
signatur. Age enim quis naluraliter nomina esse estnoinen, quo illud oporieat appellare. Nam neque
confirmel, quorum apud oriines gentes es.t lam rli- oralio, neque negatio esl, sedsit nomen infiniium,
Versavarietas. Nec vero dicitur quod nulla vox natu- quoniam similiter in quolibet est, et qubd est, ett\uod
raliter aliquid designet, sed quod nomiha non natu- non est. Catonis gutem vel Caloni, el qumcrinquelalia
raliler, sed posiiionesignificenl. Alioqui.habent hoe surii, non sunt nomina, sed casusnominis. Ralio au-
ferarum, mutorumque animalium soni, quorum vox B tem ejus esl in aliis quidem eadeni, sed differl. Quo-.
quidem «ignificat aliquid, ut binnitu's*equi consueti niam cum est, vel fuit,\ei erit, adjuricltim,- hequii
equi inquisitionem, latratus canum lalranlium ira- verum ,.neque falsum est, nomenvero .semper, ut Ca-
cundiam monstrat, etalia hujusmodi. Sed,cum voces lonis est, vel non esl, noridum enhn dliquid dicii ve^
1 - '
mulorum animaliurapropria naluraîgnificent, nullis rum aut falsum.
taraeri elemeniorum fbrmulis conscribuntur.Nomen Snperius omnia qusecunque exlra nomen -esseni
vero quanquam subjacet elemenlis, prius lamen qiiam prsedictis adjectionibus a riomine separavit; riune
ad aliquam subjecise,rei significalionem ponalur, per vero quoniam mnt qusedam quse sub diffinitiorie
se nihilxlesignat,,ut-cum dielmus seindapsus velhe- quidem hominis.cadunt, vidcntur tanie.n a nomine
receddyn, haec per senihil quidem significant, sed si discrepare, de his disserit, ut quid esse rioinen in-
;id subjectse rei alicujus significationem ponaiitur, ut tegre videatur expediat. Quod eniin diciraus non-
'
dicaiur vel homo scindapsus, yel lapis liereceddyn, homo, yel non equus, oratio quidem non.est. Om-
lunchaac quse nihil significabant, posilioneet- fiis enim oratio aut nominibus constat et verbis, aut
' perse
securidum ponentis quoddam placitum designanl. solis duobus vel pluribus verbis, vel -solis nomini-
Ergocum nomen significativumest, quando (utipseait) ,bus. In eo aulem quod estiron houio,-unumtaiitum
fit nota, tunc_aulem fit noia cum secundum pDnenlis C nomen est, quod dicitur homo, id autem quod est
placitum vocabulum quotl risiluraliler nihil designa- iion, neque nomen est, neque verbum. Quare ne-
bat ad subjeclsa rei significationem datur; hoc est quc ex duobns verbis conslat, aut ex verboret no-
eriim,quod ait, iit noia; si-enim naturaliler riomina mine. Verbnm ênim in *eo nullum. esl, .quare id-
signifiearent, nunquam de his Aristoteles diceret, fit quod dicimus non bomo, oratio non est. Jam xefa
nola,"tunc enim non fieret nota, sed es.et;ergo qiio- nec verbum esse monslrare superfluum est, cuiniii
nianf nominasecundurh placitum signifieaiiva sunt, verhis tempora semper reperianlur,. in boc vero_
ferarum veroillitterati soni secundum naturam, id- inillum omnmo quisquam tempus inveniat. Sed nec
circo horum yoces esse nomina non dicuntur.Univer- negalio esi. Omnisenim negaiio bralio'est, nori
saliter autem dicimus; omnium voeiim alisesunt quse homo vero cum oraiio non sit, necnegatio "esse
inscribi liiteris possunt, alise quae non-possunt. Et potesi. Illud quoque, quod omnis negatio aut. vera
rursus earum quse inscribuntur vel minime, alisequi- aut falsa est, non homo vero neqtie verum neque
dem signiiicant, alise vero nihil. "Amplius quoque falsum esi, sensus enim plenus non est, quafe ne-.
omnium vocum, alise secundum placitum designant, .gaiio esse propter hoc quoqucnon dicilur.'Nomen
alisevero naturaliter. Nomen ergo secundum placi- vfefo esse quis dicat, cum.omue riomen.sivepfp--
tum est, posilione enim facium est subjecta. rei nota. " prium, siye appellativum 'sit, deiinile significel.
Nihil enim norninum est qund natufaliter significet, Gum enim dico Cicero,.unam personam, unamque
non enim nomen informat significatio secundum na- substanliarii nominavi, et cum dico.homo, quod.-est-
ti;ram, sed secundum placilum significalio." Na.m homen appellativum., definitam-subsiantiam'signifi-
ei illiuerati. soni significant, ut sunt ferarum,quos cavi. Cum %>efo dico non bomo, significo quidem
ideo sonos vocayit, quoniam suni mula quasdaraarii- " quiddam, id quod homo non est,sed hoc infinitum-
nialia qtiae yocem omnino non habent, teed tanliim est.' Potest enim et canis signifieari;. et equus, et
sonllu quodstmcpiicfepant. Quidam enim pisces non , lapis, et quodcunque homo.non fuerit,.et aequaliter
voce, sed branciis sonanlet (ut Porphyrius autumat) dicitur, el in eo quod est," et in eo qubd nori esl. "Si
cicada per pectus sonittim mittit, quorum omriium quis enim de Sylla qui non est, dicat non homb, si-
niliil est noinen. Hocautem dictum est non quod nul- gnificat quiddam quod in.substanlia aique inrerum
lum homen sit haruiri vocum quas aninialia profe- natura non permanet. St quis autem. vel de lapidc
riuit, sed quod his non velut nomiriibiisutantur. Nam vel de ligno, vel de aliis qiiaesunt rebus tlicat lion
quamvis iliitterata sit vox et natura "significel, ut homo, idem tamen aliquid significabii.ei sempef
m IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. . 428
prseter id quod nominat hnjusmodi vocabuli signifi- A. mini omni diffinitione conjuncti. Magna est enim
catio esi. Sublatoenim homine quidquid prseter bo- discrepantia quod rfectum nomen cumest junetum,
minem est, hoc significat non homo, quod a no- perfectam orationera.facil, obliqui casus imperfe-
mine plurimum differt; omne enim nomen (ut dictam. Quod aulem dictum est obliquos casus cum
cium est) definite id significat quod nominatur, et est verbo junctos orationem perfectam non facere,
non sirailiter et de eo quod est, et de eo quod non non dicimus quoniam cura nullo verbo obliqui casus
est dicitur, sed hsec hujusmodi vox et designativa jungunlur ita, ut nibil indigentem perficiant oratio-
est, et ad placitum, et sine tempore, et (ut dictum nem. Cum enim dico, Socratem poenitet, enuntiatio
est) partes ejus niliil extra designant. Quare dubia est. sed non cum oinni verbo, sed lantum cum est
apud antiquos sententia fuit, titrum nomen hoc non vel non est, hi casus juncli perfectam oralionem
dicerent, an hoc aliqua adjeclione nomiuis diffini- nulla raiione consiiluunt. Atque hoc est quod ait:
tioni subjicerent. Et qui boc a nomine separabant, Catonis aiitem vel Catoni et quaecunquetalia sunt,
ita nomen diffinitione claudebant dieentes nomen non sunt nomina, sed casus nominis. Unde etiam
esse vocem designativam secundum placitum sine discrepare videnlur, haecenim nomina non vocantur.
tempore circumscriptse significationis, cujus partes llla enim rectitis dicuntur nomina quseprima posita
nihil extra designarent, ut quohiam non homo rem B! sunt; id estquse aliquid monstrant. Geniiivuseuim
circumseriptamnon designaret, a nomine separetur. casus non aliquid, sed alicujus, et dativns alicui,
Alii vero non eodem modo, sed dicebani quidem id et. cseteri eodem modo. Rectus vero qui est primus
-esse nomen, sed non simpliciter. "Quadam namque rem monstrat, ut si quis dicat Socrales , atque ideo
adjectione sub nomine poni posse illud putabant hoc hic nominativus dicitur, quod nominis quodarnmodo
modo, ut sicut homo morluut non dicitur simplici- solus teneat vim, nomenque sit, et verisimile est
ler homo, sed homo mortuus. lta qubque et nomen eum qui priraus nomina rebusimposuit ita dixisse,
hoc quod nihil definile significaret, non diceretur vocetur bic homo, el rursus vocetur hic lapis. Pos-
nomen simpliciter, sed nomen infmitum , cujus sen- teriore vero usu factum est.-ut in alios casus primi-
tenlise Arisioteles auctor est, qui se hoc rei voca- tus positum nomen derivaretur. Illud quoque majus
bulura aulumat invenisse. Aii enim, at vero nec est quod omnis casus nominis alicojus casus est_
nomen est positum, quo illtid oporteat appellare, Ergo nisi sit nomen, cujus casus sit, casus nominis
dicens id quod dicimusnon bomo quo vocabulo de- dici recte non potest. Casusautemomnis inflexioest.
beat appellari non novit antiquitas, et usque ad Sed genitivus, et dativus, et cseteri nominativi in-
Arisiolelemnullus noverat quid esset id quod non flexionessunt,quarenominativicasuserunt, sedomnis
homo dicerettir, J.ed Iiic htiic sermoni vocabulum " 1casus qui secundum nomen est,-nomiris casus est.
posuit dicens, sed sit nomen infinitum non simpli- Nomen igiiur nominativus esl. Aliud vero est casus
citer nomen, quoniam nulla circumscripiione signi- alicujus quam est idipsum cujus casus est, casus igi-
ficat, sed infinitum nomen, quoniam plura et in ea lur nominis, nqmeu non est. Quodvero adjecit, ratio
infinite significat. Sed hoc non solum hujusmodivo- vero ejus est in aliis quidem eadem, hoc inquit. Ra-
cibus conlingit, ut simpliciter sub nomine poni non tio et diffinitioobliquicasus et nominis eademin om-
possint, sed sunt qu__damalrse quse omnia quidem nibus aliis est, nam et voces sunt et significativa.,
-ccidenlia nominis habent, et definite significant, et secundum placitum, et sine tempore, et circum-
sed quadamalia discrepantia, nomina simpliciter dici scripise designant. Sed (ut ipse ait) differt quoniam
non possunt, ut sunt obliqui casus, ut eum dicimus cum esl, vel fuil,-vel erit, adjunctum, neque verum
Caionis, Catoni, Catonem, et cseteros. Horumenira neque falsumest. Quod a recto noinine sine ulla du-
discrepantia.est a nomine, quod nomen rectum jun- bitatione perficitur, ut cum est vel fuit, vel erit adjun-
ctum cum est, vel non est, enuntiationem facit, ut ctum verum falsumveconficiat, quod designavitper
si quis dicat, Socrates est, hoc verum vel falsum hoc quod ait. Nomenvero semper subaudienduraest,
esi. Si enim vivenle Socrale diceretur, verum es- scilicet, facit verum falsumve, cum est vel fuit vef
set, si vero mortuo, falsum esset, quare alfirmatio^' eril adjunctum, eorumqueponil exempia.Catonisest,
est. Si quisautem dicat, Socratcs non e_t, rursus fa- vel non est, in his enim (ut ipse ail) neque verum
cil negationem, et in ea quoque verilas vel falsiias aliquid dicitur, neque falsum, quare inlegra nomiuis
invenitur. Ergo omne nomen reclum juncium cum di-fiiiifioest hujusmodi. Nomen est vox designativa-
est vei non est, enunliationem conficit. Hi vero secundum placitum , sine tempore,. circumscriptse
obliqui casus juncii cum est, vel cum hon esi, significationis, cujus partes exira-nihil-designant,
enuntiationem nulla raiione perficiunt. Enuntiaiio ei cum est, vel erit, vel fuit adjunctum, nullius in<,
namque est perfeclus oralionis inlelleclus ih quem digentis oralionis perficiens intclleclum enuntiafio-
veritas aui falsitas cadit. Si quis ergo dicat, Calonis nemque constituens; quouiam igitur de nomine ex-
est, nondum est plena sententia;.quid enim sit Ca- peditum est, ad diffinitioneraverbi veniamus.:' -' i
loris nbn dieilur, atque eodeui modo, Catoni est, DE VERBO.
vel Calonem est. In his ergo quoniam cum est vef Verbumautemest quod consignificattempus, cujtts
non est injuncta, eiiunliationemnon perficiunt,, est pars nihil exlra significat,et est sempereorum qtw,
qusedama ndmine discrepanlia, quariquam siiit no- 'dealtero prmdicantur,notq. Dicoautemquoniamconsh
PATROL.LXIV. Ik
m AN. MANL,SEV. BOETII 428
gniftcat tempus, ttt cursus quidemriomenest; currit A. nominis interpositione monstravit; etenira quoniam
auiem verbum, consignificatenim nunc esse, El est cursus accidens est, et nominatumest, ita ut sit
semper eorumqumde allero dkuntur, nota ,•ut eorum nomen, non consignificattempus. Gurrit Fero, idest
qum desubjecto vel in subjeclosunt,- accidens in verbo positum prseseristempus designatj
Verbiquidem inlegra diffinitio est hujusmodi. et hoc verbum distare videlur a nomine quod illud
.Verbum est vox significaiiva seeundum placitum, consignificat tempus, illud vefo prseter omuem con>
q'u-oconsignificatlenipus, cujus nulla pars extra de- signifieationem temporis prsedicalur. Sed postquam
signaliva est. Sed quoniam cbmmuneest illi cum no- verbum consignificare lempusoslendit, id, quod su-
mine esse vocemet significativam,et secundum placi- pra jam dixerat, verbum semper de aliero prsedicari,-
tum, idcirco illa reiicuit. Ab bis aufem quse propria nunc memoriter quemadmoduni prsedicaturosiendii.
sunt verbi inclioavit. Verbi autem proprium est, quo Ait etiim: Et semper est eoruniquse de altero dicun-
a diffiniiionenominis segregatur, quod consignificat tur nota, ut eorum qtise de subjecto vel in stibjecto.
tempus. Omneenim verbum consignificalionemtem- Hocscilicetdicens, ilaverbum significataliquid.ul id
poris relinet, rion sigriificaiionem. Nonien enim si-' qiiodsignificaldealteropra3dicetur,seditautaccidens,
gnificat lempus. Verbum autem cum principaliler omne namque accidenset in subjecloesl, el de subjecta
actus passionesque sigriificet,,cum ipsis actibus et B substanlia sibi pradicatur. Namcumdico ctirrit, id de
passionibustemporis"quoque vim trabit, ut in eo • homine; siilacontingil, pr_edicoseilicetdesubjecto,et
quod dicolego, aclionemquidem quamdam principa- ipsecursusin homineest.Undeverbumcurritinflexum
liter monstrat. HoCverbum , sed crim ea ipsa agendi est, ergo quod dicit sempereorum esse notam ver-
Bignifieatiorieprsesens quoque tferiipus'adducit, alque bum quaede aliero pra_diceniur,hoc monslrat: Ver-
ideo nbn ait verbum sigiiificafe lempus, sed consi- bum accidentia semper significare,quoniam a.it, eas
in
griificafe.Neque enim pfiricipaliter verbum sigiiificat res verbi signifiGationemonstrari quse vel subjecio
enini nbriiinis sed cura aliis essent, vel de subjeclo dicerentur, vel.certe ut sit
tempus (hoc esl), quse
viiri ihducit alius intellecius, quoniam solet indifferenler uli da
principaliter significat, quoque lemporis dicat in sub-
et inserit. Ergo cum nomeriet verbum voces slgnifi- subjectoaliquid prsedicari, tanquam si
caliv33sirit, et secunduiri placitum , additura verbo jecto esse, etsaepecumdicit de subjecto aliquid prse-
a nomine segregatur, ut dicari, in subjecto esse significat, cum vellet os-
quod consignittcattempus,
enim ssepe dictum est, iiomen significare lerapus po- tendere accidentium significationem conlineri ver-
bis,
terit, verbum vero consighificare, et sicut in diffi- sent,aiteasemperdesignariverbisqua.de subjecto es-
Sed quoniam hoc videbalur obscurius,patefecit
riitione nominis addidit, riihil omnirio paftes sepa- ._
'
falas a lota composilionenominis designare, propter ^ addito vel in subjecto, ut quid esset de quo supra
oraiiones quse nominibus essent composiise, ul fest dixeral de subjecto, exponeret cum addidit vel in
Plalo et Socrates, ita quoque in verbo addidil, hihil 'subjecto, tanquam enim si ita dixisset: Verbum qui-
exlra verbi partes significare, propter eas orationes 'dem semper eorum nota est, quse de altero pra.di-
'cantur ut de subjecto ; sed ne hoc fortasse cuipiam
quas verba componunt, iit est arnbulare et currere,
h__cenim oratio ex verbis est composila, et singula videatur obscurius, hoc dico esse de subjecto ,<__uod'
verba et in ipsa oralione' et prseter cam per se ipsa 'est esse in subjeeto. Vel melior hsec exposilio est, si
simililer dixissefeuraarbitremuf, lanquam si diceret:
significant. In verbo vero nullo inodb, et sicut iii _'• omne verbum siguificatquidem accidens, sed ita ut
nomine pars nominis nihil designat separata, iia iri _
verbo pars verbi nihil separata desigiiat. Dicit autem id !id quodsignificataut parficularesii aut universale, ut
esseverbnm semper ebram quae de altero prsedican- quod ait de subjecto, ad universalitatemreferamus,
lur holam, quod hujusmodi est ac si diceret nihil quod in ûbjecto , ad solam parlicularilaiem. Cum
enim dicomovetur, verbum quidem est el accidens,
aliud riisi accidenlia,_vefba significare. Orane enini
sed universale. Molusenim plures speeies habet, ut
verbum aliquod accideiis designal; cum enim dico cursus
sub motu poniiur. Ergo cursus si diffiniendus
cursus, ipsum quidem esl accidens, sed non ila di- motumde cursu prsedicamus. Quocirca motus
citur ut id alicui inesse vel noninesse dicattir. Si au- B est,
iem dixero currit, tunc ipsuni accidens in alicujus genus quoddam est cursus, atque ideo motus d6
cursu ul de subjeclo prsedicabitur; cursus vero ipse,
aelione proponens, alicui inesse significo, et quo-
niam quod dicinius curiii, prseter aliquod subjeclura quoniam species alias non habet, in subjecto tanlum
csse nori potest (neque eniriidici potesi prater eum est, id est in currente. Mbius autem quariquam e|
ipse sit in subjecto, lamen de subjecio prrcdicatur.
qui cufrit); idcifco*dictum est oinne verbum eorum Ideo j
esse quse de. alifero prajdicantur signifieativum, ut dicit, eorum esse notam verbum qua_de altero
verbum quod esl currit laie significat quiddatn quod prsedicentur, atque addit, ut eorum quse de subjeclo
vel in subjecto. Hoe dieit accidentium quidem vini
de altero prasdiceiur, 'id est de currenie; his igitur ,
verba significant, sed talium quse aul universaiia
fexpeditis quod ait verbum consignificare tempus fsint, atit particularia, nt cum dico
exemplisaperuit.Aitenim, dico auiem quoniam con- s•sale movebr, univer-
quiddam est, et desubjeclo dicitur, ut decursu,
significat tempus, utcursus quidem est nomen, cur- < Cum vero dico curro, paniculare est,:et quoniamd@
rit vero verbum, consignificatenim nunc esse. Ex-. .
subjectonon dicitur, in subjecto so.um est.
peditissimequod verbum distaret anomine, verbi et Non currit aut.em, el non iaborat, verbumnon dicot
429 1N LIBRUMDE IN1ERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. . 430
tonstgnificat enim tempus, et setnper de aliquo esl. A esl,e propfiamque relinens sentenliam hujus verbi si-,
Differenlimautem kuic non _s. posilum noinen, sed fit ghificalio,
g unde.fit ul apud Grsecos quoque cumar-
inftniium verbum. Quoniam.simililer in quolibetest, et ticularibus
ti praeposilivis sola vefba dicta proferan-
quod esl, et quod rionest. Similiter aulem curret, et tUr, t Ut eSt, TO7t£/)t7rKT£tV,TOO TMTT-plTrK-
7rE/-t7r«T£tV,
currebat non est verbum, sed casiis verbi, differunt T_-v. ? Qtiod si "verbacum riominibtisconjungantur in
autem a verbo. Quoniatnhoc quidein prmseristempus oratione c Grseca,artifculariaprseposilivaaddi non pos- ,
corisignifical,illa vero qum circa suut sunt,- nisi sola dicta sint. Quoniam significaht rem ,-
S
Quemadmodumriixil in riomine, non homo nomen et e ita ut quamvis ea significientquse alicui insint, la-
non est, idcirco quod muitis aliis conveniret, quse men u qubd secundum se. et per suam esseniiam di-
homines non essent, quoriiamque de homine id quod ccantur, idctrco siirit nomina, et quod Aristoteles ait:
diceret auferret, nihilque definitum in eadem prsedi- IIpsa quiderri secnhdum se dicta verba nomina sunt,
caiione relinqueret, quod enim non bomo est, polest tale t est ac si dicerel, "ipsa quidem sola neque cura
a
esse el centaurus, potest esse et equus, et alia quse aliishrncla verba, riomiiia sunt. Cujus rei bocargu--
vel sunt vel non sunt, atqufeideo infinitum nomen rmentuin reddit. Constiluit enim, inquil, qui dicft
vocatum est, ita quoque eliam ih verbo, quod est iintellectum, et qui audit quiescil, hoc autem tala
non currit, vel non laborat, infinitum quoqne ipsum B est.e Omne nomeh auditum, quoniam per syllabas
est, quoniamnon solum deeo quod est, verum est, j
progredierisaliquantulum lemporis spatium decerpit,
sed eliam de eo quod noh est prsedicari potest. Pos- inipsai progressione temporis qua dicituf nomen, au-
sum namque dicere, homo non currit,et id quod alo dientis c quoque animus pfogreditur, ut<cumdicb im-
non curril, vel non laborat, de ea fe quaeest prse- perterritus
j sicul pef syllabas hn, et per, et tet\ et
dico, id est de homine. Possum rursus dicere, Sylla < cssleras progredituf nonien, ita quoque auimus au-
non currit, sed Sylla non est, ergo hoc quod dico" dientis < per easdeni syllabas vadit. Sed ubi quis ex-
non eurrit, et de ea re quse est valet, et de ea quse pleverit
j nonieh et dixerit imperterritus, sicut homeri
nihilest, prsedicari. Sed forle aliquis hoc quoque iri .syllabarum progressione finiium cbnsistit, ita quoi.
verbis esse finitis cbntendat. Possum namque"dicerfe, < que audientis animus cbnqhiescit. Nam cum totum
equus currit, bippocentarirus cufrit, et de ea re sci- nomen
i audit, totam sigriificatiOnemcapit,et animus
.licetquseest, et de ea qusenon est. Et quod comple- :audierilis, q/ai dicentis syllabas sequebatur , volens
ctitur de fuluro ac pra_lerito dixit quod futiifum qui- < quod Ille diceret intelligere, cum significatiohem
dem antej)-3_sensteinpus est, prseteritum vero retrb <
cc-perit, consiilit, el ejus animus perfecio demum
relinquiiur, et novo admirabilique sermone usus est, ihomine cbnsiituilur, hoc esl enim quod ait: Consti-
quod ait compleelilur, sed nos id quantum Latiriitas C, tuiti enim quidicit intellectum, el quiaudit quiescit,
passa est, transferre diu muliumque laborantes, hoc Etenim ] is qui loquituf postquam totum sermo-
solopotuimus, Gr__cavero oratipne luculentius di- riem i dixerit, audieniis ahimura constituit. (Non est
ctum est. Ita enim se babet TK5. TWJmpji. Quodqui ienim qub pfogrediaturiritelligentia) ipsoque nomine
Gra_C-_ iinguse periius est, quantum melius Gfseea itermiriato, ariimus Suditoris qui progrediebatur, ex-
oratione sonet, aguoscit. _
plicatione nomiriis constituilur, ct quiescit •, et ultra
Ipsa ilaque secundumse dicta verba , nomina sunt, iad _intelligenliam , quippe expedila significatione
el significanialiquid. Consiiluil enhn qui dicit, inlel- hominis,
j non procedit, sed hoc verbo nominique
leclum, el qui audit, quiescil, sed si'esl, vel non est, commune.est, sed si vefbum solum dicatur. Namque
nondum significat, neque enim signum esl rei essevel 'si 1 cum nomine conjungatur, nondum audientis con-
non esse, nec siipsuiit est purum dixeris. Ipstim enim stituitur intellectus. Est enira quo ultra jirogredi
nihil esi, consignificalaulem quamdam compositionem, animus audienlis possit. Quod cum dico, Socfaies
quam sine composhisnon est intelligere. ambulat, hic ambulat non per se intelligitur, sed
Hoc in loco Porphyrius de Sloicorum dialeciica , ad Socratem refertur, et in tota oralione consistit
aliarumque scholarum mulla permiscet, et in aliis intellectus, non in solo sermone ; at vero "sisolum
quoque luijus libri partibus, id est in exposilionibus I) dictum sit, ita in significaiione consistil, qiiemad-
idem facit, quod interdum nbbis est negligendum. "modum : in nomine. Recte igitur dictuni est ipsa se-
Sscpe enim superflua explanatione magis obscuritas icundum se dicta verba nomina esse, qubniara con-
comparatur. Nunc autera Aristolelis hujusmodi seri- islituit is qui dicil inlellectura, et qrii audit quiescit
leiilia est, Verba, inquit, ipsa seeundum se dicta Vel certe erit nielior cxpositio si iia dicamus vefba
nomina suut, non secundum id quod omnis pars ipsa : .secunduni-se dicta nomina esse, idcirco quo-
orationis communiternomen vocatur, ut dicimus no- niam cujusdam rei babeant signiflcalionem, neqve
minarerum, sed quod omrie verbum per se0dictum, enim si talis rei significationeinretinetverbum,quse
nequeaddito de quo prsedicatur lale est, utnomini :semper aut. in altero sit, aut de allero prsediceiur,
sit affine. Nam si dicam, Socrales ambulat, id quod idcirco jara nihil oranino significal, riec sisignificat
dixi ambulat, totum pertinet ad Soerateni. Nulla ';aliquid quod.prseler subjeclum fesseiion possii, id-
ipsius intelligentia propria est. At vero cum "dicoso- circo< jametiam illud significat quod subjectum est4
lttinambulat, ila quidem dixi, lanquam si alicui irisit, ut i cuin dico sapit, hnn idcirco nihil significal", quo-
id est tanquam si quilibef ambulet _ sed lamen per se niairii boc ipsum sapit, sine"eo quod sapere potest,
451 . ' ' AN. MANL.SEV_ BOETIl m
esse non possit, nec rursus cum dico sapit, illum A_ las lion videlur existere, quocirca prseter aliquam
ipsnm quodsapit in allero esse, sed illud.quod dico compositionem ntilla affirmatio vel negatio esi.
sapit, nomen estcujusdara rei, qusesemper sitin. Verba igitur per se dicta significanlquidem quiddam,
alleroet de altero prsedicetur, unde fi.tut intellecths. et sunt rti nomina, sed nondum ita significant, ui
quoque sil. Nam qui audit sapit, licet perse con-. vel esse vel non esse aliquid' eonslituani, Id est ut
stantem rem npn audiat (in altero namque semper, affirmationemfaciant aju negaiioiiem. Nam sicui ir.
est) et in quo sil diclum non est, tamen intelligit tiominis parlibus aut yerbi, pailes ipsse nihil signi-
quiddam et ipsius verlri significationenitilur, el in ea ficaitt, omnes vero designant simul, iia quoque in
consliluit intellectum.et quiescit, ul ad intelligen- affirmationibus aut negationibus,paries quidem si-
tiam nihil ultra quserat omnino sicut fit in nomine. ^nificant, totse vero ctjnjunciseverum falsumve de-
Quemadmodumenim nomen cujusdamreisignifica- signant, ut cum dieo Socraies philosophus esi, So-
tio propria est per se conslantis, ita quoque verhum crates philosophus non est, sigillaiim positse parles
significatiorei esl non per se subsislentis, sed alte- propria significatione niiunlur, sed nihil verutu
rius subjecto, el'quodammodo fundamento nitentis, falsumve significant, omnes vero simul jnhctse, ut
Esl hic quaesiio,non enim verum videri polest, quod est Socrales philosophus est, verilatem faciunt, vel
ait; constituit enim quod dicit intellectum, et quod BI quod esl huic coiitrarium, falsilatem. Quare cum
audit qurescit. Nam neque qui dicit constituii intel- verba secundum se dicia nomina sint, et signilicent
lcctum, neque quod audit quieseit,; deest enim qnid- aliquid, et paries qusedam ejus composiiionis sunt,
dam sermoni vel nomini, ut si quis dical Socraies, quse verum falsumve faciant, non lamen ipsa in
mox audieniis animus requirit quid Socrales, facitne propria significationevel esse, qtiod est affirmatio-
aliquid an patitur? et nondum audienlis intelleclus. nis, vel non esse, quod est negationis, designant.
est.quielus, cum horum aliquid requirii, et in verbo, Nisi enim cui iii-.itverbum ilfud fuerit additum, non
idem est, cum dico legit, quis legat animus audientis ftt enuntialio, ut cum dico «apit, nisi qui sapiat,
requirit. Nondum ergo qui dicil constituit intellec- , dicam, piopositio non est. Quod autem addidit,.
tum, nec qui audit quiescit. Sed ad IIOGAristote- neque enim signum est rei csse vel non esse, tale
lem retulisse putandum est, quoniam quilibet au- quiddam est esse, quod verbum est, vel non esse,
diens cum significaiivara vocem cceperitariimo, ejus quod infinitum verbum est, indicat, non <st signuni
inlelligenlia iiitii.ur, ul cum quis au.dit, homo, quid rei, id est nihil per se significat. Esse enim nisi in
sit hoc ipsum quod accipit mente comprehendit, con-: aliqua compositione non ponitur. Vel certe onine
slituiique animo audisse animal raiionale morlale. verbum dictum per se significatquidem aliquid, sed
Si quis vero bujuscemodi vocem coeperit, quse.niliil C si est vel non est, nondum significat. Noii enim cum
omnino designet, animus ejus nulla, significatione aliquid dicium fuerit, idcirco aut esse aut uon essa
neque intelligentia roboraluserrat, ac vertitur, nec signifieat. Atque fioc esl quod ait : Neque enim
ullis designatioris finibus conquiescit, quare Arislo- signum est rei esse vel non esse, elenim qnam rem
lelis recla sentenlia est, et verba secundum se dicta verbum designat, esse ejus vel non esse non est
esse nomina, et dicenlem constituere intellectum, signum ipsum verbum, quod de illa re diciiur, ac
audieniemque quiescere, sed hujusmodi qusestio ab si i sic diceret : Neque enim signum est verbum quod
Aspasio proposita est et ab eodem resoluta. Post- < dicitur, rei esse vel non esse, hoc est de qua dicitur
quara igilur Aristoteles secundum se dicta verba re, ut id quod dico, rci esse vel non esse, lale sit,
iioiuina esse corislituit, inquit, sed si est vel non est itanquam si dicam, rem ipsam significare esse vel
nondum significant, quod hujusmodi est ac si dice- non esse, atqne bic est. melior intellectus, ut non
ret: Significalur quidem quiddam a verbis, veluta sit i signum verbum ejus rei de qua dbiiur esse vel
noniinibus, sed nulla tameninde negalio alfirmatiovc non i esse subsistendi, scilicet vel non subsistendi,
perficilur. Cum enim dico sapit, esl quidem qua.dam iquod illud quidetn affirmaiioris esl, illud vero ne-
significatio, sednibil autesse aul non esse demon- !gaiionis, ut sit talis sensus, nequeeniin quod diciiur
strat, id est neque affirmativum aliquid , neque ne- •'; verbum signum est subsistendi rem vel non subsi-
gativumest; nam si affirmaiio etnegatio ininiellec- ~istendi. Sed quod addidit, Nec si hoc ipsum est,
uium compositionibusinvenitur, ul supra jam docuit, purum dixeris, vel si ita dicamus, Nee si hoc ipstan
neque sola nomina dicta neque verba aut affirmatio- < ens, purum dixeris. Alexander quidem dicil est vel
jiem, aut ullam facient negaiionem. Pluribus enim ens sequivocura esse. Omnia eiiim prsedicanienta,
modis docuit Aristoieies alias non in rebus, sed in iquse nulli communi generi subdunlur, sequhoca
inlelleclibus veritalem falsitatemque esse couslitu- sunt, ' et <le omnibus esse prsetliratur. Subslaniia
tarn, quoniara si in rebus veritas falsitasve es- enim < es.t, et qualitas est, et cselera. Ergo nunc liic
set, una res sola aut affirmatio esset, aut quse ei < dicere videiur ipsum ensvel est, unde esse traductum
conlraria est, negatio. Nunc vero quoniam • in--, < esi, per se nihil designat. Omne enim sequivocum
tellectibus junclis, veritas et falsitas poniiur, ora- per ] se posilum nihil designat; nisi enim ad res
tio quoque opinionis alque intellectus passionum- < quasque pro volunlate significanlis apletur, ipsum
qne animse interpres est. Quare sine composi- per ] se ideo nullorum designalivumest, quod muiia
lione. intellectuum, verborumque veritas et falsi- :significat. Porpbyrius vero aliara prolulit expositio«
453 IN LIBRUMDE 1NTERPRETATI0NEEDITIO SECUNDA. &U
nein, quae hujusmodi est. Sermo hic, quem dicimus A isine composiiis verb quod significet, non esl inlelli-
" Vel certe ita intelligendum est quod ait, ipsum
est, uullam per se substantiam-monslrat, sed semper gere.
j
aliquam conjunclionein vel earum rerum quse sunt, iquidem nihil est non, quoniam nihil significel, scd
si simpliciter apponalur, vel alterius secundum quoniam nihil verum falsumve demonstret, si purtini (
partieipationem : nam cum dico, Socrates est, boc dictum sil; cum enim conjungitur, tunc lit enuu-
quod dico Socrales aliquid eorum est quae sunt, et in tiatio. Simpliciter enim dicto verbo nulla veri vel
rebus iis quse sunt Socraiern jungo; sin vero dicam, falsi significatio fil, et.sensus quidem totus hujus-
Socrates philosophusest, hic, inquam, Socrates phi- modi est, ipsa verba qnidemper se dicta nomina sunt,
losophia participat. Rursus hic quoque Socratem nam et qui dicit inlellectum consiituit, et qui audit
philosophiamque conjungo, ergo hoc quod dico esi, quieseit, sed quanquam significent aliquid verba,
vim conjunctionis cujusdam obtinet, non rei, quod nondum taraen affirraationem negationemve signifi-
si proposilionemaliquam copulationemqnepromittit, cant. Nairi quamvis rem designent, nondum tamen
solum dictum niliil omnino significat, atque boc esl subsisiendi ejus rei signum esl, nec si boc ipsum est
quod ait, riec si-hoc ipsum est, purum dixeris, id est yfelens dixerimus, aliquid ex eo verum vel falsum
solum, non modo neque verilatem neque falsitatem poterit invenire. Ipsuin enim quanquam significet
designat, sed-omnino nihil est, et quod secutus est g• aliquid, nondum tamenverum vel falsum esl, sed in
planum fecit, significat, inquit, quamdain composi- fit enuntiatio, et in ea veritas vel falsi-
tionem quam sihe compositis non est intelligere. compositione
sine his
Nam si est verbum compositionis conjunctionisque tas nascitur; quam veritaiem falsilatemqiie
im-
cujusdam vim et proprinm obtinel locrim, purum et quse componuniur, conjungunturque intelligere
sine conjunctione praedicatum nihil slgnificat, sed possibile est, et de verbo quidera et nomino suffi-
eara ipsam composilionem,quara designat cnni fuerit' cienter diclum est. Secundo vero volumine de ora-
conjuncium,ea qusecomponuntur, significare potest, tione est considerandum.
LIBER SEGUNDUS.
In quanlum-labor huraanum geuus excolit et bea- nomen i diffiniendum esse proposuii; post verbum,
tissimis ingenii fructibus complet, si in tanlum binc 1 negalionem, post hane alfirmaiionem, conse-
cura exercendae mentis ihsisieret, non tam raris quenter < eriuntiationem, orationem vero postremam. v
homines virlutibus uterentur, sed ubi desidia de- Sed ! nuuc cum de nomine et verbo dixerit, converso
miltit animos, conlinuo feralibus seminariis, "animi _ iordine, quod ultimum proposuit, nunc exsequitur
uber horrescit. Nec hoc cognitione laboris evenire iprimum, de oratione namque disputat, quampostre-
concesserim, sed potius ignoranlia; quis enim labo- mam in operis disposilioneproposuit, ait enim:
randi perilus unquam a labore discessit? Quare DE ORATIONE.
intendenda vis mentis est, verumque est araiiti ani- Oralio aulem est vox signiftcaliv,i, cttjus pariium
mum, si remittitur. Mihi aatem si poteulior 4'tviri- aliquid significativumesl separalum, ul diclid, non ul
tatis annueril favor, hsecfixasententia est, ut quan- affirmaliovel negatio. Dico aulem, ut homo significat
quam fuerint prseclara ingenia, quorura labor ac aliquid, sed non quoniamest aut non ett, sed erit affir-
studium multa de his quse nunc quoque traclamiis maiio vel negatio , si aliquid addalur, sed non una
Latirise Hnguse conlulerit, non tamen quemdam hominis stjllaba, nec enim in lioc -quidemqnod esi
quodammodo ordinem filumque disponendo disci- sorex, rex significat, sed vox est nunc sola. ln dupli-
plinarum gradus ediderunt. Ego omne Aristotelis cibusvero significalquidem atiquid, sed non secundum
opus' quodcunque in manus venerit, in Romanum se, quemadmodiimdictum est.
stylum vertens, eorum omnium commenta Latina Videtur Aristoteles illas quoque voces orationes
oralione perseribam, ut si quid ex logicseartis sub- pulare, qusecunquevel ex nominibus vel ex verbis
tilitate, et ex moralis gravitaie perilise, et ex natu- conslent, non. lantiini quaeinlegrum colligant inteU
ralis acumine veritatis ah Arisiotele conscriplum ^ lecltim, ut sunt Socrates etPlato, et ambulare et di-
est, id omne orditiatum Iransferam, atque id quo- cere; hsecenim quanqiiampleni inielleclus non sint,
dam lumine commeniationis illustrem, omuesque'" verbis tamen el nomiribus componuntur. Ait enini
Platonis dialogos verlendo, vel eiiam commentando oratiouem esse vocem -significativam,cujus partes
in Laiinam redigam formam. (lis peractis non equi- significafenl aliquid sepaiatim,' significarenl, inquil,
dem conlempserim Aristotelis Platonisque senten- non consignificarent, ul in nomine et verbo. Docet
lias, in unain quodammodo revocare concprdiam, aulemillaquoqueres, eum etiamimperfeclas, com-
et in his eos non ut plerique dissehlire in omnibus, positas tamen ex nominibusae verbis voces, oratioues
~scd inplerisque quse sunt in philosophia maxime dicere, quod ait.cum de nomine loquerelur, in eo
consentire demonstrera, hsecsi vitaotiumquesuper- quodest equiferus nihil significare ferus, queniad-
erit, cum rnulia operis hujus utilitate, iiec nori etiam modum in oratione quse*est equus ferus, namquo
Jatide contenderim , qua in re faveant oportet, quos equus ferus vox coihposilaex nominibus est, sed sen-
nulla coquit invidia. Sed nunc ad proposita reveria- "tenliam non babet plenam, etille ait, quemadmodum
(liur. Arisloteles namque inchoai.s librum, prfus jn oratiope quqs est equus ferus. Nam si secuncjuut
433 AN. MANL. SEV. BOETII . 436
Aristotelem equus ferus esl oraijo, cur non aliae qup- A°b beat partes. Neque enim fieri potesLut pnnia dicatur
que qua_ noihinibus verbisque constenl, quanquam oralio c quse alias oraliones habel in partibus; parlest
.intimperfecta. sentenlise, tamen orationes esse yi- enim e priores sunl propria compositione; quod sr in
deantur, eum pfsesertim oraiionem ipse ita diffiniat: i
infinitura ducatur intelligentia, nulla prima oratio
Oratio est vox significativa, ctijus pariium aliquid rreperiiur, et cum nulla slt oratio prima, nec ulla
significativum est separatum. In his ergo vocibus ~ppostrcma est. Quocirca inlerempia prima atque po-
quse verbis et nominibus componuntur, partes extra sstrema, omnis quoque "interimliur, et nulla omnino
significani, el non consignificant. jSam si nomen et erit e oratio ; quare non Tecta fuisset diffinltio, si ita
verbum significa.ivum est separatum, in bis vero dixisset: d Oratio est vox significativa, cujus parles
vocibus quoe verbis et nominibus componuntur, aaliquid extra significant, ut orationes. At vero, in-
paries extra significant, npn consignificant, etiam quit q Alexander, nec si quaedam orationes in par-
voees imperfectse nominibus et verbis compositse libus l continent, idcirco jam necesse est ipsarum ora-
orationes stint. Nam si noriien omne et verbum sitionum t partes affirmationes esse, ut cum dico.:
gnifialivum est, hse~autem voces, id est oraiiones Desine I meque luis incendere leque querelis. .Est
riorainibtis componuntur et verbis, dubium non est eergo hujus orationis pars una. Desine meque tuis in-
in his vocibus, quse ex . nominibus et verbis con- B < cendere, tequequerelis, alia.Neulraharumaffirmaiia
junclse sunt, partes per se significare;- quod si boc est t ,'quanquam videatur esse oraiio. Quocirca nee
est, et vox cujus partiurn aliquid separaium, etiam illa i fuisset recta diffiniiio, si ita dixisset. Oratio esi
per se significat, licetsit imperfectse senlenlise, ta- vox \ significativa, cujus parles extra aliquid signifi-
men orationem esse manifeslum est. Sed quod ad- < cant, ut affirmalio. Hujusmodi enim orationes cum
didit orationis parles significare, ut diciionerh, non sint _ ejus partes ex oralionibus junctse, non lamen af-
ut affirmationem vel negaiionem, Alexander ita . firmationibus
f totum ipsius corpus orationis efficitur.
'
dictum esse arbitratur. Sunl enim, inquit, alise qui- Sed quoniam in omni oratione.yerba sunt ei nominst,
dem simplices orationes, quse splis verbis et nomi. _quse simplices suntdictiones, non autem in omnibus
nibus conjunguntur, aliae vero compositse quarum < orationibus, aut affirmationes aut orationes paries
partes in unum corpus junclaa jam faciunt orationes, isunt, quod commune erat, id in diffinilione eorssli-
•et simplices quidem orationes, partes habent eas ex ituit, tanquam si iia diceret: Oratio est vox significa-
quibus componumur, verba et nomina, ut est: *3o- tiva I secundum placitum, cujuspartes aliquid exira
• crates ambulat. Composita. autem aliquoties quidem isignificant, ex necessilatequidem uldictio, non laraen
lantum orationes, aliquoties vero eiiam affirma- isempcr, ut affirmalio, aut oratio. Neque enim poles.
tiones, ut cum dico Socrales ambulat, et Plato loqtti- CI ifieri, iit inveniatur oratio, cujus partes non ita ali-
tur,utraeque sunt affirmaiiones, vel cum dico : Aio te < quid extra sigrificent ex necessitate, ut nomen auf
,/EacidaRomanosvincere posse, ex oralionibus non ex verbum cum inveniri possit, ut ita extra significent
affirmationibus componitur talis oratio. Prior autem '< orationis par.es,iiltamen orationes aut affirraaliones
simplicii.asest.pos.eriorverocompositio.Inquibus est non i sint.' Quare si ita dixisset, Oratio est vox signi-
aulem prius vcl posfeiiiis aliquid, illud sine dubio '< ficativa, cujus parles aliquid extra significant, ut
diffiniendum est priori Ioco, qiiod natura quoque iaffirmalio, illas orationes hac diffiritione non cir
praecedit. Ita ergo quoniam prior simplex oratio est, eumscripsisset, quarum partes quidem oraiiones sunt,
posterior vero composita, priussimplicem orationem sed non affirmationes, ut ille versus estquem supra
diffinitione constituit dicens, cujus partes significant jam posui. Sin vero sic dixisset :' Oratio est vox si-
ut dictio, non ut affirmatio, dictionem simplicis no- gnificativa, cujus partes extra significanl altquid ut
minis autverbi nucupationem ponens.In simplicibus' oratio, illas orationes in d(iffinitlonereliquisset,. qua-
enim orationibus hujusmodi parles sunt. In compb- rura partes simplices sunt, ut est, Socrates ambulat.
-sitisvero aliquoties quidem orationes tantum, ali- Sed cum dicit oraiionis paries iia signifteare ut
quoties vero affirmationes, ul supra monstravimus; dicliones, non omnino ut affirmationes, et simplices
addit quoque illud. Omnem, inquit, diffiniiionem vel B) et compositas, hac diffiniiione conclusil. Simplices
contractiorem esse diffinita specie, vel excedere non quidem idcirco quod qua_libetsimplex parvissimaque
oportet: quodsiAristote.es ita consiituisset diffinitio- oratio nomine et verbo conjungitur, quse sunt sim-
nem, ut significare parles oralionis diceret ut ora- plices dictiones. Compositas vero, quaecum babent
tiones, ae non ut diciiones, simplices orationes ab orationes in partibus, partes ipsaa habent simplices
bac diffinilione secluderet. Orationum namque sim- dictiones, quse ipsse simpiices dictiones toiius cor-
plicium partes, non ut orationes, sed ut simplieia poris partes sunt, ut cum dico, si dies est, lux est.
verba nominaque significant. Nam si omnis oratio Dies est, et luxest, partes surittoiiusoraiionis. Sed
orationes habebit in partibus, rursus ipsa. partes rursus harum partium parles sunt dies, el esi, et rur-
quse sunt oraliones, aliis orationibus conjungereutur, sus lux, et est, quse rursus totius orationis, per quam
et rursus partiumepanes, quiB esedem quoque ora- dico, sidies est, Irixest, parles sunt; sed dies, el est,
tiones sunt, alias orationes habebunt in parlibus. Ac etrursus lux, et est, sunt simplices dicliones. Quo-
si quis hoc intelligentia sumpserit, ad infinituni pro- circa etiam composilarum orationum partes indtibi-
tedet, nec ulla erit prima oratio quse siraplices ha- tanter, ita semper significant, ut dictiones non uJ
451 IN LIBROM DE 1NTE3.PRETAT10NEEDITIO SECUNDA. - 458
affirmationes, aul qusedam orationes. Quare hanc A sisiii, sed ulira eiiam ad simplices affirmationes ne.
diffiniiionem Aristoteles recte constiiuit. Ad hanc gationesque tfansii, et in eo progressionis lerminum
ergo sententiamlocum hunc Alexander expedit. Ulud facii. Ergo quoniam non omnis oralio partes habet
quoque addens ssepe Aristotelem de affirmalionibus affirmationes et negationes, qus; sunt simplicium di-.
dicere dictjones, quod distinguere volens, cum dictionum perfectse enuritiationes, quoniamque noii
cerei ita significare partes orationis lanquam dictio- omnis oratio imperfecias praliones habet in partibus,
_.neni, ne forlediclionemhanc aliquis in affirmalionem omnis lamen oratio simplices dictiones retinet,
susciperel, addidit, ui dictio non ut affirmatio, lan- quippe curn omnis oraiio ex verbis nominibusque
quamsidicerel;Duplexquide:nestdictio,unasimplex, , jungalur hoc ait, oraiionis parles significare semper
_liavero affirmatio. Sed ita partes orationis -aliquid quidem ut dictiories , non lamen semper ut affirma-
exlra significant, ut ea diclio, quse est siniplex, non tipnes, consenliente Alexandro, cujus expositionem
ut ea quse est affirmatip, et hujuscemodi quodam- supra jam doeui, aique ita diligentior lector differen-
modo intellectum tpta Alcxandri sententia tenet. tias eorum recle perspicial, et conseniientes quidem*
Porphyrius quoqtie in eadem senteniia est, sed in. communicet intelleclus. Hoc.loco Aspasius inconve-
uno discrepat, cojus exposilio talis est. Dictio, in- nienter interstrepit, ait enim Aristotelem non in om-
quit, estsimplex nomen, et simplex eliam yerbum,'-" nes oraliones.dilfinitionem consiiluere voluisse, sed
et ex dtiobus composiium, ut cum dico Socrales, vel tantum in simplices,. qnse ex duobus consiant, verbo
rursusambulat, vel equiferus, Procedit eliam npmen scilicet et"nomine; sed ille perfalsus esi. Neque enim
dictionis ad orationes quidem, sed simplieibus verbis, sisiniplex oralio, simplicibus verbis nominibusque
et nominibus conjunctas, et cum dico Socrates et consistit, idcirco no.ncomposita quoque ofatio verba
Plato, et si sit ex composito n.omine, ut esl equi- et nomina similiter in partibus habet. Quod si hoc
ferus et bbmo ; h__praiiones rjuanquam conjunctse commune est simplicibus orationibus atque compo-
sint atque imperfeetse, fa.men dictionis -nomine. sitis,. ul habeanl in parlibus quidem dictiones sim-
.nuncupantiir, nee non etiam transit nomen hoe plices, non etiam affirmationes, cum eliam ora-
dictionis usque ad perfectas orationes, quas enun- tiones quse affirmationes habent, habeant in parlibus
tialionis" nuncupari posterius est dicendum. Est simplices dictiones, cur hanc qusesiionera in Aristo-
autem enuntiaiio simplex, ut si quis dicat, Socrales telem jaciat, ratione relinquitur. Syrianus vero, qui
ambulat- Et hsec dicitur affirmaiio, hujus negatio Philoxenus cognominatur, non pulat orationes esse
est, Soerates non ambulal. Simplices ergo enuntia- quarum intellectus sitimperfectus, atque ideo neceas
lionessunt affirmationes vel negationes, quse sin- aliquas habere paftes. Nam.cura dicit Plato in Aea-
gulis verbis ac nominibus componunlur. Itaque cum demia disputaps, hsec quoniam perfecta non est,
dico, si dies est, lux est, lota quidem hujusmodi partes, inquif, non babet, arbilrans omne quod im-
oratio diclio esse non dicitur. Composila namque perfecium est nullis partibus contineri, atque ideo,
conjunctaque est ex oralionibus, quse sunt dies est, cum dicit Aristoteles, oratio est vox significaliva,
et lux est. Ilse aulem sunt affirmatio.nes, et dicunlur cujus partes aliquid extfa significant, illam oraiionem
dictiones. Ipsse vero affirmationesquse dictiones sunt constitiii putat, quseperfectum retinet sensum, ipsius
babent rursusâlias dictiones simplices, ut esl dies, enim partes esse verba et nomina. Sed hoc ridiculum
et est, et rursus lux, et est. Ergo cum dico, Socrates esl. Neque enim aliquid compositum fie.ripolesi, nisi
ambulat, hsec oratio partes habet dictiones, nomen propriis partib.us, Qupd si quselibel res ul compona-
scilicel el verbum, quse dicliones quidem sunt, non tu.r habeat decem parles, eas lamen sigillatim apponi
lamen affirmationes. Sin ver_odicam, Socrales in necesse sit, antequam adclecimam veniamus parlemj
lycseo cum Plaione et casteris discipulis disputavit, nihilo tamen minus erunt partes quas sibimet ad'
bsec pars orationis quse est, Socrales in I}r.cseoipsa componendam lotius-corporis summam sigillatim su-
quoque est dictio, sed non ut simplex nomen vel perponimus , etiam, si ad illud quod componendum
verbum.quse diclipnes quidem suni, non tamen affir- fuit minime pervenlum est. Quocirca si antequsm
mationes, neque_ut affirniatio, sed lanlum ut nnper- P perveniaiur ,ad decimam parlem prioris effecti com-
feela oratio quse verbis tamen nominibusque compo-
posilique partes sunt, nulla ralio est imperfectse rei
sita est; quodisi sicdicam, si homo est, animalest, partes dici non posse. Neque enim diciiur toiitis com-
basc rursus oratio habet dictiones in partibus, sed positi parles esse, quae sint imperfecii, ut si sit irtte-
neque ut simplices dictiones , neque ut imperfeclas grum nomen, habeat partes qualuor, id est syllabas,
oraiiones, sed ut perfectas, simplicesque affirraatio- ut Mezenlius, si uiiam syllabam demam , dicamque
nes, et una est affirmalio animal est, alia vero Itomo mezenti, vel si unam r.ursus duasque ponam, ut sunt
esl. Tota vero ipsa oratio dictio non est : quod si mezen,hujus tamen ulraque syllaba me.scilicet et zen
dicam, si animal non est? homo non est, rursus lisec parles sunt, el cum sit compositip ip.sa sensu vacua,
oratio ex duabus simplicibus djctionibus negativis ac sit imperfecta, tamen partibus contiuelur. Syrianus
videtur esse composita, quaa nihilominus lota dictio igitur minime audiendus est. Sed Porphyrius polius,
non est. Ita ergo dictio incboans a simplicibus norai- qui ita Aristotelis menlem senleniiamque persequitur,
nibus atque>verbis usque ad orationes, quaravis ad ut ejus diffinilionem, quse vera esl, labare et in.ali-
imperfectas provehitur, nec in h\s tantun.modo con- (juibus aliis discrepare non faciat. De his quidem
459 '- AN MANL. SEV. BOETII 440
haclenus. Porpbyrius autem ita dieit: Volens, inquit, A'. ut dictionem non ut affirmationem, quae esset dictio
Arisloteles ostendere non omnem orationem, aut manifeste i monstret. Dictiones namque constituit vo-
simplices tantum habere partes, aut cbmpositas, a cem < per se significanlem; ergo cum dicit, sed IIOB
simplicibus sumpsit exemplum, ut dicerel significare una i hominis syllaba, tale esl ac si diceret: Significat
partes orationis, ut diclionem non ut affirmalionem, < quidem pars orationis ut diciio. Sed hse ipsse dictio-
ui cum est oraiio. Plato disputat, dicliones quideim nes _ perfectse nomina sunt et verba, non paries no-
sunt, sed non ut affirmationes. Si vcro sic esset ora- minum i verborumque. In eo enim quod eslequiferus
tio, Si Plato dispulat verum dicit, Plato disputat et < etirrit, equiferus quidera dictio est tolius oraiionis,
verum dicil, cum sint dictiones, non sunttantumut ssignificstt enini ut pars orationis, sed ferus consigni-
simplices , sed eiiam ut affirmatiories. Neque enim ficat 1 ut pars nominis, atque ideo fertis dictib rioncst.
simplex dictio affirmalio est aut negatio, sed tunc < Quocirca si quaa alisesyllabse In parte orationis sunt,
fit cum additur aliquid , quod aut affirmationis vim id i est in nomine vel verbo, nihil per se significant,
teneat aut negalionis , atque boc est quod ait : Dico < quanquam sint in pane nomiuis, quod nomen pars
aulem ut homo significat aliquid, sed non quoniam orationis < est, nihil tamen ipsum sighificat in tota
est, aut non est, sed -erit affirmatio veljiegalio, *cratione, quare nec dictio erit. Audiendum ergo est
si quid addatur. Hujusmodi hoc est, tanquam si di- Bi;ila,'ianquam si sic diceret: Oratio aulem est vox
ceret, nomen quidem simplex affirmationem aut ne- 'significativa, cujus partium aliquid significativum est
gationem non faeit, nisi aut est verbum addatur, quaa, 'separatum, ui dictio, non nt affirmatio; dico autem
est affirmalio, aut non est, qua. est negatio. QuocE 'ut homo significat aliquid, et est qusedamdielio sim-
aulem addilur, sed non una hominis syllaba, nec ira - plex. ! Nam neque oralio est, quoniam simplex est,
'nec affirmatio
eo quod est sorex , rex significat, sed vox est nunc neque negaiio, quoniam non significnt
sola. In duplicibus vero significat quidem, sed nihil aut esse aut non esse. Sed erit tunc affirmatio, quando
secundum se, quemadmodum dicium est. Hujus loei :aliquid additur ,- quod affirmatipnem negationemve
duplex est expositlo. Quod enira dixerat prius-, sed '< constituat. Sed quoil ad dictionem esse id quod dici-.
erit affirmatio vel negaiio si quid addatur ei dictioni, nius homb. Idcireo diclio est, quoniam per se signi-
quani supra simplicem esse proposuit, eum de significat. ] Syllaba vero ejus nominis quod est homo, quo-
iicaiiva orationis parte loqueretur, nune id adimplet niam ! niliil designat, non est dictio. Hoc est entm,
et explicat dicens : Non si quidlibet addatur siiuplici sed J non una hominis syllaba, vel si vldeatur quidem
dictioni, statim fieri affirraalionem vel negationem. isignificare, pars tamen sit norainis, et consignificef
nec vero orationem , neqrie enim si quid non perse in nomine,in (ota oratione nihil significet. Neque
significativumdie.iorisimplicicopulelur.idcircojaroi *- < enim est pars orationis. Qtiod per hoc dixit quod ait,
vel oratio, vel a.firmalio vel eliam negatio preerea- nee iri eo quod est sorex rex sighificat, sed vox est
bitur, neque enim si nna syllaba hominis quse signi- nnnc > sola nihil significans",unde probatur hujusmodi
ficativ^ per se non est, copuletur eidem ipsi dietioni,, parliculas
_ non esse dictiones. Vox enirii sola non est
jam ulla inde procreatur oratio. Quod si oraiio nort < diciio, sed vox per se significans. Si quaesunt, inquit,
sit, nec propositio est, hae enim orationes quaedam inomina, quaa sint composita ex aliis, ut est equiferus,
sunt, ut si quis ex eo quod est bomo tollat unam iemittunt quidem quamdam imaginem significandi,
syllabam, eamqoe loli dictioni simplici aptet, dicat- sed i per se nihil significant, consignificant autem. In
. que homo, vel alio quolibef modo decidens, partem isimplicibus vero nominibus"nec imaginatio ulla signi-
toti- corpori dictionis adjiciens non facief orationem. ficandi
l est, ut in eo quod est Cicero, paites ejus cum
Quod si hoc est, nec affirmationemnec negaiionem, isimplices sono, tum etiam intellectu praaler cujuslibet
quaedam sunt orationes.. lia ergo accipiendum est, iimaginationis sirailitudinem significationemve sunt.
tanquam si hoc modo dixisset, dico autem ut homo In l duplicibus vero vult quod est pars significare, sed
significat aliquid, sed non quoniam est aut non est; nullius
i separaiim significatioest. Idcirco quoniam
sed erit affirmatio, vel negatio si-quid addafur, sed solura
i consignificat id quod tolum compositi nominis
!
non ut una horainis syllaba addatur, nec cuilibet al- •" < cprpus designat, ipsum vero separatum {ut ssepius
terius dictionis, si quid non per se significat, ut in dictum
< esl) nibil extra significat.
eo quod est sorex rex non significat, sed vox est nune Est aulem oratio omnis quidem significativanon sicut
sola. Atque ideo si quis velut partem tollat, id quod iinstrumentum, sed (quemadmodumdictum est) secun-
est rex , apponatque ei quod est sorex, dicatque so- durii ( plucilum.
rex rex, ut rex tanquam pars sit ejus quod est sorex, Secundum placitum esse orationes illa res appro-
oratio nulla est, atque ideo neque affirmatio neque ]bat, quod earum parles suni ad placitum, id esi no-"
negalio. Hsec enim ex vocibus per se significativis men i el verbum. Quod si o'mne compositum ab his ex
constant. Rex vero in eo quod est sorex, quoniam .quibus est composilum, sumit naluram, vdx qus_
pars est nominis, nihil ipsasignificat. Vel certe erit posiiione
] constitutis vocibus jungitur, ipsa quoque
melior intellectus-si hoc quod ait, sed non una ho- secundum_ placitum positionemque formatnr. Quare
minis syllaba, non aptemus ad oralionis perfectio- manifestum
_ est orationem secundum placitum esse.
nem, sed potius addictionis significatioiiera, utquo- ]
Plalo vero in eo liDro qui inscribiturCratylus, aliier
niam dixit superius, orationis partes significare ita, iesse eonstiluit,«amque dicit stroelleclilem quamdaui
441 IN LIBRUMDE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 442
Utque instrumentum esse significandi res eas quse A partitintur; af vero Peripatelici quinque partibus
naturaliter intelleciibus concipiuntur, earumque in- omnes" species oralionis ac membra distribuunt.
tellecium vocabnlisdiscernendi. Quod si omne instru- Orationis autem species dieimns perfectie, non ejus
..lenlum natnralium rerum secundum naturam est, quse est imperfecla. Perfectas autem voco eas quae
nt videndi oculus , nomina quoque secundum nalu- compfent expediunlque sententiam. Et sit nobis boc
latn esse arbitratur. Sed hoc Aristoteles negat, et modo divisio. Sit genus oraiio , oralionis a'iud est
Alexander multis in eo nilitur argumeritis, monslrans imperfectum , qnod sententiam nnn expedit; ut si
oralionem rion esse inslrumentum naturale. Aristo- dicamPlato in lycseo, aliud vero perfecium. Perfeclse
leles vero ita utitur dicens :'Est aulem oratio omnis auiemoratioriis alia est deprecativaût, Adsit lsetitire
quidem significaliva, non sicut instrumentum ,-tan- Racchus dator; alia imperaiiva, ut, Accipe daque
quam si diceret : Est qtiidem omnis oralio significa- fidem; alia intcrrogativa, ut, Quo te, Mceri, pedes?
tiva, non lamen naturaliter, insiruinehium enira hbc an quo via ducit in urbem? alia vocativa, ut, 0 qui
demonstrat, tanquam si diceret, naturafiler signifi- rexhominumquedetimque selerriisregisimperiis. aiia
care. Quodqui instruraentum orationem esse negant, enuntiativa , ut, Dies est, 4ies non est. In hac sola
non eam naturaliter significare dicunt, sed ad placi- quse est enuntiativa, veri falsive natura perspicitur.
lura. Naturalium enim rertim naturalia sunt instru- B In .cseterisenim neque veritas, neque falsilas inveni-
menta. Idcircd aulem instrnmentum pro nalura po- tur, et multi quidem pluresspecies.esse dicunt.per-
suit, quod (ut dictum est) Plato pmnium artium in- fectaeorationis, alii aulem innumeras eorutri diffe-
strumenta, secundum nalurara ipsarum arliutn con- rentias produnt, sed nibil ad nos. Cunctseenira spe-
sistere proponebat. Et Alexander quidem nonesse cies oralionis, aut oratoribus accommodatsesunt, aut
instruineiinim oraiionem sie ingredituf approbare. poetis, sola enuniiativa philosophis..Ergo boc dicit:
Omnis , inquit, naturalium aeiuuni sup.ellex, ipsa Non omnis oratio enuntiativa est. Sunt enim plurima.
quoque naturalis est, ut in sensu qubniam natura qiiseenuntiaiivsenonsunt,uthse quassupraposui. Hsec
datur, ejus quoque supellex est naturalis, ut oculus. aulem sola est in qua verura falsumve inveniri queat.
Eodem quoque modo audilus cum naturalis sit, aures Quocirca quoniam istam inqua veriias vel falsiias
nobis quse sunt audiendi instrumenta, naturaliter inveniiur., dialectici philosophique est quserere, cae-
esse datas cognoscimris. Quare quoniam oratio ad terse auteni oratoribus atqne poeiis accommodataa
placitum-nonnaturaliter est, partes enira manifestum sunt, jure de hac sola tractabitur, id est de enuntia»
est orationis ad placitum positas, quse sunt sciiicet tiva ofatione. -Hucusqne ergo de parlihus inlerpre-
nomina et verba, sicut monstrat aprid omnes genles tationis et de communi oratione locutus est. Nunc
diversilas vocabulorum.quoniamergo per bsecsecun- C autem astringitmodumdisputationisinspeciem, etda
dum placitum oranis oratio esse monstratur, quod una specieorationislractat,deque uria interpretationa
autem secundum placilum est, non est secundum quse est enuntiativa. Speciesnaftiqueestenuntiatioin-
nattiram, non esl ergo oratio supellex".Significandi terpretationis.negatiovero et affirmatio'enuntiationis.
enim ratio alque potestas naturaliter non est. Quod Quarede enuntiativa oratione considerandi, hinc cum
si oratio naturaliter non est, non est supellex. His ipso Aristotele commodissimum sumamus initium.
aliisque similibu^, rationibus mohstrat non esse su- Est autem una prima oratio enuniiaiiva, affirmatio,
pelieciilem orationem. Quocirca dicendum nobis est, deinde negatio, alim vero omnesconjunclioneunw. Ne-
naturaliter quidem esse voces potestatesque natura- cesseeslautem omnemorationemenunlialivamexverbo
'
liter vocabula rebus imprimendi, non tamen natura- esse,velcasu verbi; etenimhominisratio, si non est, aui
liter significativas, sed positione. Sicut ergo natura- fuit, aul erit, aut aliquid hujusmodi addatur. nondutn
'
. liler singularium ariium sumus susceptibiles, sed eas esl oralio enunlialiva. Quare autem unttm quiddariies',
non naturaliter hab.emus, sed doctrina conuipimus, et non multa animal gressibileMpes. Neque enim eo.
ita vox quidem naturaliter est, sed per vocem signi- quod propinque dicuntur-unumerit. Esl auteniallerius
ficatio non naturaliter. Neque enim vox sola iwmen hoc traclare negbiii.
est, aut verbum, sed vox qusedarri addita significa- D Una oralio duplici modo tractatnr, vel cum per
tione, et sicut naturaliter est moveri, saltare vero cu- se una esi, vel cum per aliquam conjunctionemJUIN
jusdam jamartificiietposilionis, el quemadmodumses gitur. Vel cerle ita dicendum est. Aliaeoraliones
qnidem naturalilerest, slatuavero positionevel arte. naluraliter unse sunt, alise vero posiiione. E( natu-
liaquoquepossibiliiasipsasignificandi,etvoxnaluralis raliter unse quidem sunt orationes quse non dissol-
est. Significatio vero per voce.mpositionis est, non vunlur in alias oraliones, ul est, sol oritur. Quseau-
naiurse. Haclenus qttidemde communi oratione locu- tempositione suntunsein aliasoralionesdissolvuniur,
.tusest, nunc autem transit ad species ejus. Ait enim : ut est, si homo est animal est; hsecenim in orationes
Enunliativaverononomnis,sedilla in qua verum'vel alias separatur, et quemadmodum lignum vel lapis
falsumesl,noiiauteminomnibusinest,uldeprecativa,ora- ,sigillatim jn propria nalura consistunt et sunt una,
tio quidemest, sed nequevera nequefalsa. Cmtermigiiur ex ( his aulem facta navis vel domus quse cum plu-
relinquantur,rheloricmenimvelpoelicmconvenieiiiioresi,ribus quidem constent, unse tamen arie sunt, non
consideraiio,emmtiaiivaveroprmsentiseslspeculationis. ,natura. Ita quoque in orationibus simplices eas
Speciesquideru orationis luullsr.sunt> se<Jeas v^rie (ei.per se tia.qral.Uei.uoas <jratiouesdiciinus s quas
Ua AN. .MANL.SEV. BOETII 444
verbo iaiitum et nomine conjunguntur. ComposilasA niojisirant;
r enuntiatio igilur affirmalioniset negaiio-
auteni quae.in alias (ul die.um e=l) orationes diT rnis.genus esse ponendaesi.,Qnod ergo ait: Est.au-
viduntur. Mulias enim oraiiones in bujtismodi tem t una prima oratio enuniiai.iva,affirmatio, deinde
oraiionibus conjunctiojtingit, ut si dicam Plalo est 11 ncgatio, alise vero cor.jiinctioneunse,.ita inielligen-
et Socfates esl,ha.cconjunctio et utrasque conjunxU," dumd est,quodalfirmaiionemprimam, secundam vero
alque ideo una videtur positione, quse naturaliier ct E negationem,-cui addidit deinde, in prolatione po-
per se una non fuerat, naturaliler autem unius ora- ssue.rit. Prior enitn est affirinatio, posierior negatio
tionis duaepartes sunt affinnatioet negatio; sed quor in i- pro'alione dunlaxat, non secundum veri falsiqtie
niam non ita dixil, estautem una oraiio enuniiaiiva, ddesignaiionem. Quocirca 'nihil prohibel et priorem
afflrmatiovel negatio, deinde est una conjunciione. putarif alfirmaliouem negatione, et tamen utrasque
Sed ait: Est-autcm una prima oralio enuntiativa af- ssub.un.o genere, id est enuntiaiione cpnstiiui. Sed
firmaiio, deinde negatio, hujusmodi oritur qmcslio. quod <_ s.ecutusest: Necesseest autem omnem oiatio-
Utrum id quod ait prima ad affirmationem referatur,- nem r enuntjativam ex yefbo esse vel casu, hujusmodl
ut sit posterior negatio, an id quod ait prima adsim-. est< volens Aristoteles disiribuere dictionem affirma-
plicem reiuleiint oralionem, ul secunda sit, qua. ex llionem,negationem, enuntiaiioiiem,contradictionem,
oralionibus jungitur, quam.dubietalemipse dissolvit. 8 ; sensum
_ confusa breyitale perniiscuit, et nebulis ob-
Sie enim inquit: Est aulem una prima oralio entin- scuritalis
s implicuit, oportuit namque prius quid esset
tialiva, alfirmalio, et utquam secundam diceret de- < dictio, post auiem quid affirmatio,ej,negaiio, et rur-
nionstraret, ait, deinde negalio, ul priniam affirma- isusquid esselenuniiatio, et cpntradiciio constituere.
lionem poneret, secundam negationem. Quod si ifa -Sed * hoe -interim praatermittjl, nunc vero quemad-
dixisset, est aulem una prima'enuntiativa oralio af- modum
1 constituatur enuntiaiio docet dicens-: Quod
firmatio vel negalio, deinde conjunclione una, ila omnis < enuntiaiio constet verbo, quoniam simplex
oporleret intelligi tanquam si diceret, illatn esse pri-" dictio
< est nomen aut verbum, Omnis enuntiatio sim-
niam orationerii quaesimplex esset, cujus parles af- •plexI hujusmodi est, ut semper quidem vel-verburn
firmalioessent alque negaiio; secundam vero illam •* sel aliud aliqui.dquod idem yaleat, lanquam si dice-
quseconjunciione quadam una fierel, cum ex oraiio- 'retur, verbum vel casumverbi in pra.dieaiione reti-
nibus juiigepctiir. Sed quoniam id quod ail.prima ad 1neat, sed non semper subjeclus lerminus fit ex no-
- affirniationem '
junxit dicens, est autem una prima mine, semper famen prsedicatusex verbo: sit enim
Oratio enuntialiva affirmatio, ad negationem vero, 1hujusmodi propositio, quse esi, sol otiiur; iu hac
deiude subjunxii dicdns, deinde negalio. Dicendum 'ergo proposilipne quod dico, sol oritur, subjeclum
est pririiam eum orationem esse arbitrari affirmatio- ^1 est
< sol, quod vero dico, oritur, prasdieatum.Etulras-
-
nem; seciiiidamvero negationera, cui deinde conli- 'que has dictiones terminos vpco, sed quodcunque
"nenter apposuit. Sed rursus incurrimus Alexandri prius 1 diciiur, in simplici enuntiatione, illud subje-
qiia_s.ionem.Per boc enim nfegat affirmationemne- ctum < est, ut in hac spl, quod vero posterius, illud
galibnemquesubunogenere poni.opor.ere, idestsub ]
prsedicatum, ut in eadem, oriiur. Ergo neeesse est
'
enuiiiialione, quod in iis quae priora vel posteriora omnem eiiunlialivam or_ationemsi simplex sit, ver-
•'surit. commune genus non potest inveniri. Sed hoc - bum ' in prsedicationeretinere, ut in eadem ipsa, cum
supra jam diclum est, nam oportere omnia qusecun- •< dico, sol oritur,. oritur verbum est, vel quod idem
que quolibet modo priora vel posleriora sunt a ge- \1valeat, ut est, Socrates nori ambulat; non ambulat
nere communi secernere. Alioijui sic primse et se- enim < infinitum verbum est, et.verbuni quidem non
eundse substantise sub uno genere substantise non ' est, < sed eamdem vim relinet quam verbum. Casus
ponentur. Sic eiiam simplices et comppsitse oratio- - < etiam verbi ponitur ssepe,ut Spcrales fuii; subjectus
1 nes, qtiarum
-implices proposiiiones primse sunt, 'vero terminus non semper consistit in nomine, po«
posteriores coinposiias,uno genere non continebun- test 1 enim infinitum nomen babere, ui cum dico, non
' lur. Sed illa sola putanda sunt sub eodem genere *iiomo 1 ambulat, potest efverbum, ut cum dico, am-;
poni non posse, quoe-adsubstantiampriora vel poste- 1bulare, moveri est; ergo (ut arbitror) plene monstra-
riora esse cognoscimus. Qua; vero ad suum e.se <
lum est non semper subjectum noinen esse, sed
sequaliasunl, nihil probibei sub eodein genere utra- '; seniper
1 prsedicatumin solo verbo consislere. Appro-
que conslilui. Ergo quoniam affirmaiiohi et nega- bans ergo verba semper in prsedicaiionibusponi, hoe
tioni hoc esl esse, quod in his veriias el falsitas re- addidit, nisi enimaut est, aut fuit, ..utaliquidhujus-
peritur, hsec autem est enuntiatio in qua scilicet modi sitaddilum.aut quod idem valeat apponatur,
veritaiis et falsitaiis constituta sit ratio, qUoniamad enuiuialio non fit, cum enimdico, homoest, estyer-
ld quod veri falsive sig-rificativsesuni, neqtie affirma- bum in prsedicationeproposui. Sin vero dixero.homo'
tio prior, neque negatio posterior est. Nullus dnbitat vlvit, idem valet tanquam si dicam homo vivus est.
eo quod a.qtialiter participant affirmalio et negaiio, Ergo non posse «ine verbo affirmationem negatio-
eidem generi posse supponi; sed affirmatioet negalio nemve constitui, docuit per id quod ait, etenim ho-
seqtialiter participanl enuniiatione-, siquidem enun- minis ratio si non aut est, aut erit, aut fuit, autaii-
tiatio veri falsique utilur significatione,6t affirmatio quid hujusmodiaddatur, nondum est oratioeatintia-
& negatio vefilatem alque mendacium seauaiiter liva. Hocenimdicerevidetur; DilfinitioIiomiuisest,
448 - IN LI8RUM DEIN.TERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. m
verbi gratia, animal gressibile bipes, et hsec ratio A uunum subjectuni, id est hominem monslfat. Si ergo
Est humanse substantise, ergp hsep ratio nisi ei est, ccpntinue proferalur, et non divise, una est oratip,
aut erit, aut fuit, aut quodlibet verbum (sicut supra el e qula continue dicitur, etquia untus rei substaniiam
diclum est) apppnalur, enuntialio non fit, neque monsirat. n Sin.vero quis dividat, et orationem uiiaui
•'enim verum neque falsum est. Si enim dicam tantura . rem r significaniem-proferendiintermissionedistribuai,
animal gressibile bipes, nulla me veritas menda- nmultiplex fil pratio, ui si dicat animal, gressibile bi-
iiunive consequittir. Sin autem disero animal gres- p unam rem mihi tota monstrat oratio, et.continue
pes,
.ibile bipes est, vel non est, affirmatio mox negatio- ddicta est. Sin vero dicat animal et rursus gressibile,
que conficitur, quas enuntiationes esse quis dqbitet ? et e sub inlermissione repelal bipes, multiplpx erit dis-
Sed cum de simplicibus enuntiationib.us loquerelur, t:
tributa intermissione oratio. Est rursus adversum id
ait, hominis rationem, id est diffirilionem npn ess_e qu.es.io,
q et quis hoc non jure culpel, posse eam quse
enuntiationera, nisi ei, aul est, aut erit, aut hujps- una L est oralionem liitermissione proferen.di fieri mul-
modi aliquid apponalur, approbans scilicet unam lliplicem, cum' cpnlinuatip proferendi non faceret
esse, et non mulliplicein orationem diffinitionis hu- itioam, quse esset mulliplex per naturam. Sicut enim
manse, eui si est, aut erit, aul fuit adderetur, enun- in i illis quse multiplices sunt naturaliler, non pptesl
liaiionem simplicem faceret. Gur vero nna sit falis B < cpntinuatio prpferendi, unam facere orationem, sic
oratio causa quasritur, neque enim ex solis duobus tquoque non debet quaa est una naiuraliier pratio, id-,
terminis constat, id quod dicimus animal gressibiie < circo quod deunp subjeclo dicatur, fieri multiplex
bipes, et quse nominat, plura sunt, quare ipse sibi per 1 intermissionem. Sed boc ita solvitur. Nam cum
inslitit, ct de sua proposilione raiionem qusesivit ianimaj dicimus, et sub intermissione rursus gressi-
quara nunc dicere supefsedit; ait enim ; Quare au- Ibile, eodemque nrodo ilerum bipes, non hkc iia dici-
tem unum quiddam eslet non mulia, animal gressi- imus, tanquam si in unum cunctaconjuncta sint.Quo-
bile bipes, neque enira in eo quod dicuntur propinr circa < qupnian) est quidem animal ..rursus gregsibile
que, unum eriu Est antem alterins hoc tractare neT < est, rursus bipes, quoniam plura sunt, et pltiraliter
goiii. Hoc scilicet quserens lanquam si ita ipse ex dicta, < id est distributa, non videnlur ad unum sub-
persona sua diceret, de simplicibus enuntialibnibus jeclurn j distributa posse prsedicari, sicut.cum dicp
omnibus ipse loquebar, deque his proposui eas prse- !Socrates, philosophus, siriius, calvus, senex, haac
ler verbum esse non ppsse, et ad hanc rem proban- . omnia t non csl Simplex oraiio, nec si conlinue profe-
dam exemplum sumpsi diffinitionemhouiinis, cui nisi iratur, quod ad unam subslaniiam non tenduni, acci-
est, aut erit, aut fuit apponetur, enuntiatipnera non identia enim sunt, et exlrinsecus veniunt. Probalur
fieri dixi, quasi una et non multiplex esset oratio, CI autem : nequeeas praiiones, quas per divisionem di-
ea perquam dicilur animal gressibile bipes, de_qua icimtur, neque eas quse non ad unam substanliam
fieri possit.simplex enunliatio. Cur autem esset-una tendunt, unas ess\ hoc modo : Si dical quis animal,
oraiio, animal gressibile bipes, alterius, inquit, est et rursus gressibile, et iterum bipes,'non unum est
hoc tractare negotii, cum de rebus, npn de proposi- animal-, nec uuum gressibile, nec unum bipes. Sin
iionibus inspiciendum esl. Nam non idcirco una ora- vero dixero, animal gressibilebipes continue, et pro-
lio esl, quia continue dicitur, et conjuncte sibimet, pinque, unum est, ,quod tria ista juncta sigrifi-
animal gressibile bipes^ hoc enim si ita esset, posse- K»nt,id, est honip. Converiamus nunc animum ad eas
mus et hanc orationem quse lam mulla significat, quse plurri quidem significanl, se"dcontinue proferun-
unam dicere, si conlfnue proferalur, ut est Soerates lor, ut cum dico Socrates philosophus calvus senex,
pbilosophus simus, calvus, senex. Ergo quemadmo: videtur quasi quaedam Socratis esse diffirilio, philo-
dum hnjusmodi oratio sit multiplex, el non una, sopbus calyus senex, sed non necesse est; si hujus-
posterius dicemus; ergo nunc manifeslum sit -hanc modi ralio Speratis fuit, omnem quicunque philoso-
oraiionem quse dieit Socrates philosopbus simus, phus est senex calvus, eliam Socratem esse.In muliis
calvus, senex, non esse unam, sed mulliplicem. Si \ ereo continuatio ista valet accidere. Quocirca .non
**
J
ergo propinquilas proferendi ipsa conlinuatione unum significat, quanquam continue prpferatur. Ergo
unara faceret orationem, posset hsec quoque una si ex pmnibus unum quidem significelur, et conlinue
essfe oratio , quse manifeste non una esse dpce- pfoferaiur, una est oraiio, ut paries qusedam rei de-
bitur. Quare non idcirco erit unsi oratio ea qpse finitas sint ea quse in diffinitione ponuntur, non acci-
1
dicit, animal gressibile bipes, quod continue et dentia, Ei, proficit quidem ajiquid continua prqlalio
propinque profertur, Quse autem causa sil ul ad perficiendarn unam oralionem, sed ipsa sola 11011
una sit, ipse dicere dislulit, sed in libris ejus_ope- sulficit, nisi unum quodque subjeetum sii;-atque ideo
ris quod M-deT« a-oo-Lxi: inscribilur, expedivit. Theo-. dixit Aristotejes, animal gressibile bipes, non idcirco
phraslus autem de affirmaiione et negaiione sic do- esse unam orationem, quod propinque dicatur, nani
cuil, diffinitionem unam semper esse oraiiqnem, neque sufficit ad ponslituend^ra nnam oratioriem prn-
eamque oportere conlinuatim proferri; illa enim una pinquiias proferendi, nihilque proliiberet quse natu-
oraiio esse dicilur, quaeunius substantias designativa raliier essent multiplices, eas conlinue et propihque
est. Diffiriuioaulem, ut verbi gralia bominis, aninial prolalas unas vidsri, sed.liujusmodirei rationem Ari-
grcssibile bipes,una est oratio per boc, quoniam gloteles ponere dislulit, Sensus ergo hiijusmodi est:
447 AN. MANL.SEV. BOETIl 448
Necesse est, inquit, otrinemenuntialivam orationera A_multiplexa composita. Esl ergo una oraiio quseunurn
ex verbo esse vel casu. Etenim hominis ralio, quse significat, multiplex autem qusenon unum,'sed plura.
et ipsa quoque oratio est, si itmi est, aul erif, aut Fit autem lioc in htijtismodiorationibus, ut cum dico:
fuit, aut aliquid lmjusmodi illi addatur, nondurn est Calo philosophus est, hsec oratio non est una, non
enuntiatio, hoc vero in solis simplicibus enuniialio- enim unum significat: potest enim monsirare el Ca-
nibus evenit. In his autem qua. cohjunciione unae tonem Uticensem esse philosophum, potest cliam
stiut (ut supra jam ait) non omnino est. Cum enim ostendere et Catonem Censorium oratorem esse phi-
dico, dies est, vis lola in verbo est. Si atitem cum losophum,qua in re non una est oratio,atque idcirco
conjunctione proferam, si dies .est, lux esl, tota vis in Uticensi quidem Calone est vera, in oratore vero
in conjunctione consistit. Verilatis eriim aul falsitaiis falsa. Hu.usmodi ergo orationes mullas vocamus. Sin
ralionem sola conjunctio tenel, quse condilionem vero unum significat, ut cura dicinius in charta scri-
proponit, cum dicit, si dies esi, lux est, si enim illud bitur, illara dicimus unam. Ergo ttna qu.i- sit vel
. est, illud evenit. Igitur in conjUnctione omnis vis mulliplex oratio, ex h.is intelHgitur quse significan-
hujusmodi propositionis est, omnis autem simplex lur; si enim unam significat rem, una est, ,si multas,
propositio tolam vim in verbo habe.t pbsitam. Et mulliplex. Simplices autem et compositseorationes
quemadmodum in his quse hypotheticaevel conditio- Bl nonad significationem, sed ad terminos ipsos dictio-
nales dicuntur, conjunctiones vim propositionis te- nesque quaein propositionibus sumunlur, referehda.
iient, sic in siraplicibus proposillonibus prsedicaiio sunt. Et cst quidem simplex oralio enuntiativa, quae
vim obiinet, unde el Grsecequoque lales propositio- ex solis duobtis terminis constat, ut est, bomo vivit.
nes.y.arYiyopirm, id est prsedicativse,dicuntur, scilicet Sive autem iiis propositionibus omnis addatur, ut est,
quae sunt simpliees, quod in his totam propositionem omnis homo vivit, sive nullus, ut nullus lapis vivit,
obiineat prsedicaiio, atqne ideo Aristoleles ait, ex sivealiquis, ut aliquis bomo vivit, vel aliquis homo
verbo vel casu fieri simplicem enuntiationem. Nara non vivil, qnoniam termini ipsi duo sunt, simplex
prseter id quod conlinet tolara"proposilionem prsedi- vocatur proposiiio, composila vero si ultra terminos
cativara, scilicet prseter prsedicationem, eminliatio duos enuntiat, ut est Plato philosophus in lycseoam-
non fif, unde est ut negatio quoque non ad snbjectum, bulat. tlic enim quatuor sunt termini, vel si tres sint,
sed ad prsedicatum semper aptetnr. Nam cum dico, ut Plato pbilosophus ambulat, ha. quoque si eis om-
sol oritur, non est hujus negatio, non sol orittir, sed nis, aut nullus, aut aliquis addatur, eodem raodo
illa quse est, sol non oriiur, atque ideo negatio ad , composilsBsunt. Ergo una vel multiplex oratio intel-
Bubjectumposila.non facitcontrariamproposiiionem, ligitur, si unum vel mulla significat, et de propria
ad prsedicaluii)vero reddit contrariam. Recte igltur G siu-ilfica.ione semper judicatur. Simplex autem et
Arisloteles de subjecio nihil locutus est. N<nienim composita non ex significatione, sed ex verborura et
praedicativampropositionem subjecius terminus te- nominura pluralilate cognoscilur; si enim ultra duos
net, sed tantum prsedicatus,qui totam enuntiationem terminos habet propositio, composita est, si duos
propria virlutc confirmat. tantum, simplex. Si ergo semper oratio qusesimplex
- Esl autemuna oralio
enuniialivayeiqum unum signi- est, id esl quasduobus termiriis constat, unam tantuni
fical,velconjunciioneuna, pluresvero,qumplura, el non significaiionemrelineret,indifferenter dici posset una
unum, vel inconjunctm. Nomen ergo elverbum diclio oratio et simplex, eadem enira una esset, qua. etiam
sit sola, quoniam non esl dicere, sic aliquidsignifican- simplex; sed quoniam non omnissimplex, unum signi-
temvoce, enttntiare, vel uliqtto interroganle, vet non, ficat, non omnis simpiex,unaest. Potest ergo fieri ut
sed ipso proferenle, simplex quidem sit pvoposilio, mulise lamen oratio-
Hic nionstraiiir quoniam lunc cum dixit: Est au- nes; simplex quidem ad compositionem dictionum,
lem una prima oratio enuntiativa affirmalio, deinde multse vero ad significationem sentenliarum. Quare
negatio. Primam eum nbn de ea oratione dixisse pu- erit in hoc-geminadifferentia; ut unam dicamussim-
landum est, quaenaturaliter una est, sed de affirma- plicem unamque orationera, alteram simplieem et
tione, alioqui hic quoque repetens ita dixisset. Esl ^ plures orationes. Rursus si omnes compositseoratio-
aulem oratio una prima enuntiativa quseunum signi- nes phires etiamres significarent, indifferenier dice-
•ficat, sed quoniam non ita dixit, manifestum est remus multiplicem etcompositam; sedquoniam fieri
quod dudum ait priinam, non ad oralionem, quse potest ut propositio aliquoties qtiidem constet ex nu-
praeterconjunctionem una est, retulisse, sed ad affir- nierosis pluribusque tcrminis quam sinl duo, unam
lnationem ,-quam negatione priorem esse constaret : tamen senlenliam monstret. Potest quidem fieri nt
sed hoe- jam superius dictum esl. Quid autera sibi composila sit, una lanien oratio sit sighificatione
velit hsec enumeratio, paucis exponain. Mullasenim composita dictione, ut est animal rationale, morlale,
coufusiones multosque in orationibus errores, hic menlis el disciplinse capax: haec quidem plura suni,
locus oplime intellectus veraciterque perceptus sns- sed his una subsiantia subjecta est, id est bomo.
lnlii, et hsecest expositio quam nullus anle Porpby- Quare una quoque sententia esl. Sin vero quis dicat,
riuin exposilorum vidit. Nbn est idem namque unam Socrales et ambulat, et loquitur, et cogilat, multa
esse oralionem et mulliplicem, quod simplicem el sunt. Diversa sunt enim, et quod ambulat, et quod
composi.anj. el dlsiat una a simplici, distat eliain loquitur, et <*uodcogitat. Quare erit aliquando com- .
m IN LIBRUMDE INTERPRIHTATIONE EDITIO SECUNDA. 4S0
posila quidem oratio, una tamen : sed quoniam com- A cuiri < sine conjtinctione non est. Alio vero cum uii.im
posila oralio aliquoties quidem conlinne sine con- rem i significat, rursus uno dioiiur modo inulliplex
iuncjione dicitur, aliquoiies conjunctione copulatur, oraiio
c cum aliqna conjunclione non copulatur", alio
fiunl h'nc quatuor differenliae.Est enim una oral o vero ^ cum plura significal, atque hoc esl, qnod aii :
coinposita ex terminis continualim diclis, et sine Est 1 aiilemunaoratio enunliativa quseunumsignificat,
conjunclione unam senteiiliam monsirans, ut est vel ^ conjunciiorie una. Plures autem quse plufa etrion
animal rationale, morfal», mentis et disciplinseper- 'unum, vel incorijunctae;esl enim (ut diclum esl) du-
ceptibile. Hsecenim oraiio composiia quidem est ex ' plicilcr
1 una oraiio; vel quando cum conjunctione est,
mullis terminis, sed conjunctionem non habet, nam vel ^ eum unam rem significai. Mulliplexauiem oratio
quod diclum esi meriis ei disciplihse perceptibile , est, < vel quse mulla significal, vel quse sine conjtin-
<
bsec conjunclio quse est et ntillam"in lota proposi- ctione conjungitur, mulias enim orationes vocavil
lione vim oblinel, neque enim conjungit proposilio- eas < quse sint mullipliees , et vel significationis plu-
nem, sed Srlem addit, cujus susceptibilis homo esse 'ralitatem leneant, vel prseter conjunctiones sint.
1
videatur, et habet uttam subsianiiatrisubjeclam. quae Quodautem ait, vel incoujunctse, totura complexus
est bomo. Aliavero est composita ex terminis, riulla < est, multiplexest enim propositio vel si fuerit in-
conjunciioirecopriatis, multiplex, et non unara si- B < composita, quemadmoduraest, Cato pbilosophus est.
gnificans proposiiionem, nt est, Plalo Aiheniensis ]Multiplex etiam vel si fuerit composita ex terminis
philosophusdispulat, Aliud enim est esse Platonem, prseter
] conjunctionem, quemadmodum dictum est,
a'.iud esse philosophum, aliud esse Atheniensetn, utPIatoi Atheniensis in Iycaeodisputat; vel si compo-
aliud disputamem, ei hsec coiijuncta unum aliquid *sita sit ex proposilionibus prseier conjunctionem,
non faciunt, quasi substantiam. Quare hsec multiplex < quemadmoduraest, liomo est, animal est; vel si com-
est, sed eam manifeslum est nulla conjunciione co- posita] sit ex terminis conjunctionecopnlaiis, ut Ju-
pulari. Alia vero est composita ex propositionibus piter ] et Apollo dii sunt; vel si composita sit ex pro-
inconjuuctis mulliplex, ut esl Jupiter opiimus maxi- positionibus
j pef conjunctionem,quemadmoduni est,
nius est, Juno regina est, Minerva dea sapientiae et < Apollo.vates est, et Jupiter tonat. Cur aulem
est, quas si quis sub unuin continueque proferat, <
dixit, plures autem, qua. plura, et non unum, hoc
plures quidem propositiones sunt, et oratio multi- est < quod suut qusedamqttseplura significent in ser-
plex, sed conjunctionecarent. Alia vero esfcompor imonibus, unum' lamen in tota compositione de-
j;ila,-vel ex terminis, vel ex propositionibus.-conjun- imoristrent, ut est, animal rationale, mortale, hsec
. ctione coprialis, multiplex et multa "significans, et teriim omnia mulia siguificant; aliud est enim ani*
ex lerminis quidem composita, ut si quis dicat: Q imal, aliud rationale, aliud morlale.sed totum si-
hipiter et Apollosufit dii. Ex prppositionibus autem . mul] unum est, quod est homo..Cum autem dico,
conjuncia multa significans est, ut si quis dicat, et Socrates
| Atheniensis pbilbsophus, et singula plura
Apollovates est, et Jupiter tonat. Est aulem prae- ;sunt, et omnia simul plura niltilominus sunt. Haec
ler has alia composiia oratio ex propositionibus eoii- enimaccideniia~sunt, et nullam substantiam infor-
junetione conjunctis, unam significans rem, ut cum marit, atque hoc quidem dixit <leorationibus qusa
dico •-Si dies est, lux est. Duaeenim propositiones vel conjunclione unae essent, vel significalione, et
qu;e sunt istae, dies est, lux est, _i conjunctione co- rursus de multis quse yel prsfeterconjuiiclionemmul-
pnlantur; sed haecoratio npn significat multa, ncque tse essent, vel significationemulliplici. Quse vero in
enim diem esseetlucem proponit esse.sedsi diesesl, simplicibus atque compositis poslerius dixit, cum ad
lucem esse. Quocircasignificatconsequenliamquani- id loci expositio verierit, explicabitur; nunc autera
dam,-non existentiam proposilionis, non enim dicit fevertamurad brdinem. Igilur quoniam supra dixeral
ulrasque esse, sed si una est, aliam consequi,quod simplicem propositionem, quam xx-nyopiy.mGrseci
utrumque in unam rjuodammodointelligeniiam coii- dicunt, nos prsedicativara intcrpretari possumus,
gruil. Sed lianc Porphyrius propositionem extrinse- semper verbi prsedicalioneconstilui, non aulem sem-
cus proporil, idcirco quod plura significare videba- JJ<tper nomine-subjecto, quod aliquotiesquidem vel in-
lur, ipsa enim proposilionum pluralitas muliiludinem finilum nomen, vel casus nominis, vel verba subjecta
simnlai significationum,sed (ut dictum est) non plures sunt. Cum ergo diciipnihus simplicibus-constiiuidi-
signifieat res, sed unam consequentiam.-Composita- ceret simplicem orationem, et affirmationem nega-
rum igitur et unam rem significanlium propositio- tionemque orationes esseconslaret, manifeslum fecil
num duplex modus est. Am enim ex terminis ineon- affirraationemet negationem dictione constilui et
junctis unam rem significans composita oratio, ut formari, ita quidem ul affirmalionemet riegaiioriem
animal ralionale, mortale est. Aut ex propositionibus "semper sola verbi diciio pr_edicata, non autem
composila ct conjunctionecopulala, imaginem qui- scmper diciio nominis sulqecta perficeret. Cunj
dem emiltens plura signilicandi, unam .vero rem igilur hsec ila proposuisset, nunc quid sit dictio,
significansoratio,.ulsidicamus, si dies est,"lux est. quse -prsedicativas, id est simplices propositiories
Cnm ergohsec sit distributio composilarum et sim- format, exponit, dicens: Nomen ergo, et (verbum
plicium oraiionura,duplici inodounseorationes sunt, dictio sit sola, quod ideo ait, dictio sit sola, quod
et duplici mullse. Sive autem-incornposilse, et sive sunt qusedamdictionessimul eiiam affirmationes,vel
compositse,et uno quidern modo una oralio dicitur imperfeclae orationes, quod jam supra dictuni est
m AN. MANL. SEV. BOETII j . 4S__
Cur autem nomen et verbum solse sint dicdones A«aliquid de aliquo, vel aliquid ab aliquo.' Hmc autem
monstrat. Quoniam non est dicere slc aliquid signifi- ex e Itis conjuncta.,velul oralio qttmdamjam composila.
cantem voce enuntiare, vel aliqtio inlerrogante vel Quoniam superius de unis orationibus atqtte plu-
non, sed ipso proferente. Sensus hujusmodi est: iribus dixil, et unam quidem posuit, quseautconjun-
Enuntialiva proposiiio bis maxime duobus formatur, ciioriec una esset sccundum prolalionem, aut signifi-
per propriam naluram.atque substantiam, et per ejus catione
c secundum propriam naiuram. Plures vero
usum atque tractatum, el nalura quidem ipsius est, cquseaut conjunclione carerent, aut mulla significa-
t
ut in ea veritas iriveniatur aut falsitas, usus autem tione sua complectereniur, quoniamquealiud erat una
cnm aliquid aut inierrogando proponilur et respon- < pralio, aliud siniplex, aliud composila, aliud plures
detur, ut utrum aniraa immoflalis est, aut cerle cum posl . illa ad simplicem compositamquerevertitur di-
aliquis per suam sententiam enuntial atque profert, cens < simplicem esse orationem enuntiaiivam quae
ul si quis dicat hoc ipsum ex propria voluniateanima iduobus terminis coniineltir, quorum unum subjecluro
immortalis est, unde definitio-quoque enuntiationis < esi, alterum pr^dicalum. Quod vero ait, Harum au-
uniusquidem nalur'se.atquesubstantise talisreddilur. Item, enumiativarum scilicei orationum, dixitquarum
Enuntiatio esl oratio, in qua verum falsumve est; Ex _ hsec1 quidem simplex est enuntiatio, et quse simplex
usu vero ej'us alque tractatu enuntiaiiva oratio est, B: est
< enuntiatio, ipse proposuit dieens, ut aliquid de
quam inlerrogan.es proponimus, ut verumvel fafstim laliquo subaudiendumest prsedicemus, ut sit hic sen*
aliquid audiamus. Ex nostra veroprolatiohe, quam sus. s
'
Harum autem enunlialivarum oralionum est
proporientes- aliquid verum falsumve monslramus. simplex enuntiatio, si aliquid unum de, uno aliquo
Ergo cum omnis enuntiativa oralio aut in interroga- prsedicemus,
1 ut si dicam Plalo disputat, de aliquo
I
lione po.iia sit, aut in sponiahea prolatione, et in Plalone aliquid, id est disputat, praedicavi. Et hsee
'
utriusque enuntiaiionis natura et substantia illa ver- simplex est enunliatio. Idcirco quoniam duobus ter-
setur, ut sive in interrogatione sit posita cum respon- niinis
*
'
.parlibUsqtte conjungilur. Si qua vero plures
sione corijuncia, verum' habeat vfel falsum , sive habeai terminos, et ejus parles duorum termiuorum
"
pef se prolala ulrumlibet retineat, dicliones, inquit, laiiiiiiudinem egrediantur, illse composila.oraliones,
vel alio interroganie, vel quolibet proffereniej et < dicunlur, el est enumiaiio composita hujusmodi: si
sponte dicente . verum falsumve non -coutinetur. 'dr_es < esl, lux esi, dies enim est, et lux est. Dusesunt
Si enim quis dicat interrogaris, Socratesne disputat? ampliCes enuntiationes, quse conjuncise rinam com-
alirisfespondeat, Disputat, ltbc qubd respohdit, dis- p-silain
! perfecerunt, atqufe hoc est qufedait:H__c
putat, si curn tola inlerrogatione j"ungatur, potest :auiem, id est alia oratio, ex his conjuncta, id est ex
habere ihlellectum verum falsuihve significantisora- C[ 'simplicibus enunliationibus, velut oraiioqusedamjam
tionis. Sin vferoper se intelligatur, disputat, quah- coraposita est, haec enim non simplex est oraiio.
quam alio inierrogante fesponderit, sinfevero tamen SifKplbx
] enim oratio solas dictiones duas habet in
lalsoquefelinquitur. Similiter etiam si qriisdicat, So- ~{iai!tibus;composita vero etiam orationes, sieut hsec
crales vel ambulat, nullo interrogante, sed ipse pro- 'quam supra posiii. Est ergb hie ordo quem ipse cbn-
ierens, nec verum aliqnid nec falsuni designat. Ergo Jfudit, pfius enim de affirmatione et negatione, quae
verba et nomina dictiones soium sunl, quoniam el prima esset, quse pbsterior, expedivit. Dehinc de
simplices sunt. Erant enim alise qusedamdiclionesin «aiis ' orationibus, ei de pluribus dixit, postremo de
's.mplicibus
oratioiiibus, nominibusverbisquecompositis,sed non- atque'compositis. Sed qubniam qusedam
dum peffectae sententise, quoniam neque verum, "in medio permiscuit, ea paululum differentes dire-
'
riequfefalsurii, vel alio-interrogante, vel quolibet ctam senteniise seriem conlinuavimus, longum Ari-
sponte prbferenle significant. Erunl enim alise qua?,- stoielis
'• hyperbalon paTtiumconjunctiorie reciden.es,
dam dictiones quse alio inlerrogante. et quofibet rieqtie enini simile videtur quod ait. Est autem una
sporite proferente verum falsumve retirierent, in his "prima oratib enuntiativa affirmatio, deindenegalio,
scilicei duiBerant affirmationesaut negationes.Quo-' aliaa vero conjunctione unse, et rursus cum dicit:
circa sensus hujusmodi est. Ordo autem verborumD>"Esl una oratio enunliativa quse unum significat, vel
sic se habet: Nomen ergo et verbuin dictto sit sola, conjunctione una. Plures autem quse plura, el non
quoiiiam non possumus dicere significantem aliquid "unum,vel iriconjunclse,vel cum rursus addit, Harum
sic voce, idest vferbovel nomine enuntiare. Nonenim aulem hsec simplex quidem est enunliatio, ut aliquid
*dealiquo, vel aliquid ab aliquo. Hiee autem ex bis
possumus dicere quoniam quisquisverbo yel nomine
sigtiificat aliquid, ille enuntiat, vel aliquo inlerro- coiijuncta velut oralio qusedam j'am composita. Sed
gante, vel noiij sed ipso proferente, tanquam si sic illud quidem quod prius dixit, est autem una prima
diceret, verba ipsa ct nomina dicliones solae sunt, oratio enuntiativa alfirmatio, deinde negalid, ad hoc
"quoniamvefbis et nominibus significaniem hominem relulit, ut priorem affirmalionem esse monslraret,
aliquidnoii possumusdicere., quoniam enuniiat quid- posleriorem vero negationem; ait enim deinde nega-
quam sive cum aliquis interroget, sive ipse sponte tio",undequod ait prima ad affirmaiionem.ponendum
pr.oferalsimplicem dictionem. Enuriliare aulem esl .est, quod vero seculus esl paulo post. Est autem una
urationem dicere qua. verum falsumve designat. pratio enunlialiva quse unuin significat, vel conjtin-
Haruin atitein, luecsi ?.plcxquidemesi enuntiatio,ut ctio
t ne una. Plufes autjem, quse plura, ei non uimrn
'
455 IN LIBRUMDE 1NTERPRETAT10NE EDITIO SECUNDA. 454
vel inconjunctfe, ad hocretulit, ut docerei quas unas A S_tanquam si diceretur, non omnia enuntiatio .signifi^
esse orationes putari oporteret, expediens aut quse ,cat, •_• sed esse aliquid aut non esse. Est ergo enuntia-
uhuin significarent, aut quas conj'unciiouhas faceret. '-' .tio simplex vox significaliva de eo quod est esse ali-
Et quas plures, autquse mulla in significatione reli- .'quid, vel non esse, id est omnis enuniialio, aut affir-
'
nefent, aul quarum corpus nulla esset conjunciione matio, aut negatio esl, esse enim ponit affirmal.o,
compositum. Quod vero posiremo addidit, Harum non J esse negatio; sed quanta diffmitioiiem brevitate
.autem, hsec quidem simplex est fenuntiatio,ut aliquid < conslrinxit,. quidam.non videntes in errorem stoli-
de aliquo, vel aliquid ab aliquo. Haee aulem ex his dum ' falsiiatis abp"uctisunt: conlendufit igitur, affir-
conjuncta, velut oratio quaadamjam composita, ad mationis ' el negalipnis non esse enun.ialionem genus.
simplices oraliones retulil, atque compositas. Sim- -I Nam si lisec,-inquit, diffiniiioest enuntiationis, omnis
plices dicens duobus solis letminis junctas, composi- .'aui.generis diffini.tiopropriis speciebus accommodari
las, quse ex simplicibus oralifenibus enuntiativis con- Ipoiesl (omne enint genus univoce de speciebus pro-
jungerentur, ut sit totus ordo hoc piodo. Esi aiitem -priis i pisedicatur), dubium.non est quin baec quoque
iina primaoraiio enunliativa affirmaiio, deinde nega- diffinitio ' enuntiationis,.si enunliaiio genus est, alfir-
tio,, et rursus intefmissis quse sequuntur, hoc subji- mationi * negaiionique conveniat, si lamen ejus species
ciatur. Eslautem una oratio enuntiativa, -quaeunum Bj h_cc ' sunt; sed quis unquam dixerit affirmalionicon-
-ignifical, vel conjunctione una. Plures autem , quae venirehanc3 diffinitionem quae est yox significatiya
plura, et non unum, vel inconjunctoe, et pt/st hbc in- ,de * eo quod est, aliqiiidesse, vel non esse?Neque.
termissis quoque sequentibus, hoc sequatur, harura *enim fieri p.otest ut affirmatio vo_: significativa sit,
autem hsec quidem est simplex enuntiatio, ut aliquid de * eo quod est esse, vel non esse, sed tantum de eo
de aliquo vel aliquid ab aliquo, haec autem ex his *quod est esse_ negatio rursns non de eo quod estesse,
conj'uncta, velut oratio qusedam jairi composila, et * de eo quod est non esse, sed tantum de non esse,
tanquam si. sic diceret: Priraa quidem inter-eiiurilia- Jnunquam eiiam de esse. Tnterinjit enimsemper ne- .
lionesoratio, affirmativa est, secutida vero nega- gatio, *= jungit atque constituit affirmatio. Qttaresiiiaec
l
lio, afdrmalionum autem et negaiionuiri, una oratio diffiniiioenuntiationis ad affirmalionem negationem-
est, quse unum significat, vfel.quse" conjunctione uba (que non potest prsedicari, affirmatio et negat:o enun-
-est. Mulliplex autem vel ciijus partes conjuriCtidhe "'liationis species non sunt, qui mihi nimium videnlur,
copulantur, quse multa significat, vel quse conjun- .errare, l quasi vero. quidquam vetel uirasque affirma-
ctione.non jungitur. Harum quoque simplexfesij quae :tionom ;' et ifegalionem simul eadem diffinilionecon-
*
duobus terminis constat, ut aliquid de aliqiio,-vel ali-. cludere. Possum erinifdicere : affirmatio et negatio
quid ab aliquo; alia vferocomposiia ; quse ex simp!i-C! esl " vox signifioativa de eo quod esl esse aliquid, vel
cibus affirmalionibusjungitur. Quod autem dicitali- J
.fion esse. ut voxsignificativa utrisqne-communissit,
miid de aliquo; vel aliquid ab aliquo, tale est: Ali- de ' eo quodest esse aliquid, affirmatio.nis solips, de
quid enim de aliquo.affirmationem sigiiificat, ut cuih eo quod est non esse, solius sit negalionis. Sed nihil-
dico, Socrales dispuial, de.aliqt;o Socrate aliquid, id -'poluit fieri brevius, nisi ut in eadem diffinilioneet
est disputat, prsedicavi, ei fit affifmatio. Si autem 'enuntiaiionisnaturam consiiiueret, etipsiusfaceret
dico, Socrates non disputat, a Socraie disputationem divisionem, tanquam enim si i'adixisset.:Enuiiliaiio
sejunxi, et ab eo absluli, ethoc est negatio. Affirmatio est voxsignificativa, in qua verum falsumque de.si-
enim de alia re aliahi rem pra_dicat eique conjun- gnantur, hujus-auiemTuna species affirmativa est,
git. Negaiio vero a .qualibei rfe quamlihet rem prsedi- alia negativa, ita.ait. Enuntiaiio est vox significativa
cando lollit, ergo boc"quod ait, aliquid de qubj alfir- ,de ( eo.quod est aliqnid, vel npn est. Namque dixit,
maiionem simplicein signifieavit, qiiod dicit aliqUid de ' eo quo.d est aliquid vej non est: lale est ac si di-
abaliquo, simplieem negationem. .' ceret
- quse verum falsumque demonstrat. Omne enim
Est autem simplex enuniiatio-voxsignificalivdde eo _quod ' esse p.onit aliquid, ut si dicam dies est, vel non
quod esl dliquid, vel_nonesl, quemadmoduintempora - esse. ut si dicam dies non est, vemm falsumve de-
divisa sutii. Affirinaiiovero esl enurilialio alicujits de P\. monsirat. Si ergo aliquid ponatur esse vel non esse,
aliquo. Negaiio vemesl enuniidliodlicujus ab dliquo. in eoveritas et falsitas. invenitur, est igiiur. in hoc
Postquam de multis atque unis nedliori simplicibus qnod ait yocem significativam esse de eo quod est
compositisqueenuntiationibus expedivit, ehuriiiatio- "'aliquid, vel non esi, tanquam si dicereuEst enuntia-
^nem simplicem tractat, et eain idiffiniiione-concludit tio vox signifioatiya verum falsumque significaiis,Si
dicens, vocem eain esse significantem aliquid esse gnificatio namque de eo quod est esse.aliquid, vel
vel non csse. Quodergo ait vocem âm esse, ad ge- -non esse, veri falsique demonstratio est, sed in ea-
nus relulit, quodsignificativam ad ipsius differenliara dem diffinitione species admira.bilibrevitate partiius
vocis. Quod de eo quod esset aul nori esset aliquid, esl, tanquam enim si dieeret, vox significaliva est
ad significatarumrerum rursus differentiam retulit, ,e_nuniia.io, in qua verum falsumqtie demonsiralur.
',Sed
habetenim secum ipsam vocem qua profertur, ut si- una.ejus pars affirmativa est, alia. negatira, iia
ait, de eo quod est aliquid yel non est. Significaiio'
gnificet quiddam. Quid autem significet, aut circa ,enim de eo..qupd est aliquid, affirmatip est, de eo
quid designationemenuntialib teneat, addiffereiUiairi yero _ qtiotl.non est, negatip. Ita id quod ait designa-
. Bigtiificativarumpertihet vocum, iia enim dictum estj tivam csse voceiii enunlialionem de eo quod esi ali<
455 m. MANL. SEV. BOETH -156
quid, aut non est, utrumque una colligit inlelligentia. A iapplicuit,-sedtola hujusmodi propositionis vis es',
Hoc eniin quod dixit de eo quod esl aliquid, autnon .aliquid esse declarare"-: rursus cum dico, dies non
est, ulrumque significat, et veri falsique demonsira- esl, . aliquid alicni non esse pronunlio, sed tota vis
tionem, et affirmaiionis negationisque divisionem. Ihujus est non esse dicere; quare manifestum esl se-
Sed Alexander et propria senletiiia non desistit, nec cundum< Porpbyrium ex. lota vi affirmationis el nega-!
alio quam cseieri tenetur errore. Ait enim liic quo- tionis l enunliationem esse descripiam, ex suis vero
que apparere non esse genus affirmalionis et nega- terminis I ipsam affirmaiionem et negationem. Ait
tionis enunt;ationem, quoniam ita in diffinitione enim,affirmatiovero
< estenunlialioalicujusdealiquo,
enuntiationis alfirrnatione et negatione, ut parlibus in i affirmationis diffinitione genus siimens; enuntiatio
usus est. Omne autem compositum atque omne sequi- enim < (ut dictum est) genus est affirmationis et nega-
vocum vel suis partibus, vel suis significalis definiri Ilionis, quod ipse Aristoleles clarius demoristrat, qtii
potest, ut si quis ternarium numerum definire volens in i ulrorumque diffinitione enuntiationis nomen
dicat: Ternarius numerus est qui ex uno duobusque :ascripsit dicens^ Affirms^tiovero est enuntiatio. Hoc
conjunctus est; vel si quis hominem definire voiens enim < retulit ad genus, quod vero addidit aliciijus de
dicat: Horno est, aut animal ralioriale mortale, aut .j..aliquo reduxit ad terminos, in simplici enim affir-
liujusmodicoloribus, vel metallo facta simulalio, ita B maiione
i aliquid de aliquo enuntiando praedicatur,
nomen sequivocum ex his quae ipsum nomen sequi- tut in.eo quod est, dies est, esse diem.Negalio quoque
• Vocum designabat, ostensum est, hic ergo eodem ita i diffiniia est : negatio est enuntialio alicujus ab
modo ..Enuntialio, inquil, est vox significativa de eo ialiquo, quanium ad enuntiatlonem rursus a genere,
quod est aliquid, vel non est, tanquam si'diceret: (quantum alicujus ab aliquo, rursus ad terminos. In
Enuntiatio est vox aut affirmativa, aut negatiya, in hac ] enim negatione quse est, dies non est, essea die
cumdem scilicet errorera labens, nec videns quemad- enuntiando
< tollimus;. sed "ut non solum prseseniis
modum una diffinitione, et divisionem fecerit, etna- 1temporis enuntiationem diffinisse videretur, addi-
turam enuntiationis ostenderit, sed hanc expositio- idit enuntiationis diffinitioiiem de aliis quoque lem-
nem (qriod adhuc sciam) neque Porphyrius, neque porihus inlelligi; ait enim: enuntiatio est vox signifi-
ullus alius commentaiorum vidit. Aspasius etiara cativa i de eoquod est aliquid.vel non.est, adjecitque
consentit Alexandro : dicit enim Alexander eodem quemadmodumtemporadivisasunt. Divisaenim sunt
modo hic diffinisse Atisloielem enuntiationem, sicut tempora in tribus, ,omne enim tempus aut futurum
alibi quoque, id est, in resolutoriis : iliic enim ila est, aut prsesens, aut prseteritum, aut ex his mislum.
propositionem, quaa est enuntiatio, diffinilione con- .EniHitiatio
. est ergo vox significaliva, siguificans aut
clusit dicens : Propositio ergo est oratio affirmaiiva G1esse aliquid , aut non esse; Sed. quoniam hoc tem-
-vel negaiiva alicujus de aliquo, vel alicujus ab ali- pus prasens designat, non solum de prsesenti, in-
quo. Idem quoque Aspasius sequilur. Porphyrius au- quit. loquimur, sed ctiamdehis temporibus qusedi-
lera sic dicit: Admirabilem esse sublililatem diifini- viduntur, ut hoc esse, et non esse, et in futurum
tionis. ex sua enim vi affirmationis et negationis, veniat el in prseleritum, ut aliquoties sic esse, etnon
enuntiatio diffinita est. Ex terminis vero, ipsa alfir- esse significet, id est sic __ponat alque sic auferal
niatio, alque negatio, affirmaiio naraque in duobus enunliatio.ut el prsesens tempus ponal, et auferat, tit
terminis constans, aliquid alicui inesse significat. est, Socraies esi, Socratesnon est, et pra_teritumpo-
.Toia aulem vis ipsius esl aliquid annuere, negatio rat, et auferat, ut Socrates fuit, Socrates non fuit,
quoque aliquid alicui non inesse significal, sed lota eodem quoque modo fulurum, Socrates erit, Socra-'
vis ipsius est aliquid abnuere atque disjungere, vel tes non erit. Ergo in his omnibus temporibus secun-
rursus affifmalio aliquid alicui inesse designal, sed dum esse aliquid vel non esse aliquid, id est secun-
vis ipsihs tota ponere aliquid est. Cum enim aliquid duni ponere, et auferre tota enuntiationis vis est;
alicui inesse demonstrat, ponit aliquid; rursus nega- boc ergo est quod ait, de, eo quod est aliquid, vel
lio quidem aliquid alicui non inesse declaratj sed non est, quemadmodum tempora divisa sunt. tan-
lota vis ejus auferre est. Ergo nnnc, inquit, enuntia- D* quam si diceret, de eo quod est aliquid, vel non est,
tioriem ex tolavi affirmationis negationisque diffinit yox enuntiaiiva significat, ve! in prsesens, velin pra_-
dicens : Enuntiatio est vox significativa de eo ouod leritum, vel in*fulurum,-quemadmodumipsatempora
aliquid est vel iionest. Hoc autem ad negationis per- dividuntur. Cur aulem lalis of do diffinitionis fuerit,
tinet affirmatioriisquevim, tanquam si diccret, enun- paucis absolvam. Prius enim de nomine, post de.
liaiio est vox significativa quse ponit aliquid, aut verho, binc de oratione, rursus de enuntialione, de-
tollit, quse proprie virtules sunt affirmationis et ne- hinc de affirraatione, postremo de negatione disse-
galionis. Si enim ita dixisset, enuntiatio est de eo ruit. Umne compositum suis pariibus posterius esi,
quod est aliquid alicui vel nori esl, tunc ex terminis omne genus suis pariibus prios : ergo in composiiis
affirmationis vel negaiionis enunliationem diffinisse partes tolo priores sunl, in generibus et speciebus
. videretur; eum autem dicit de eo quod est aliquid vel. partes toto posleiiores. Rursus in compositis lotum
non est, de tota utrorumque vi determinal.-In hac partibus jiosterius, in speciebus et gencribustoluni
enim affirmatione quae dicit dies est, aliquid alicui parttbus prius est; ergo quoniam verba el nomina,
secundum terminos adesse monstravit, es. enim diei neaue affirmationis neque negationi?. neque enun-
457 IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDl.TIOSECUNDA. • 4S8
tiatioiiis, neqtie orationis spccies erant, sed qtiscdamA quoniam
q novimus alias res esse, aliasnon esse,
horuin oninium parles quibus hacc omi.iiajungercn. e quoniani nos ipsi dicere possimus et sentire alias
et
tur; oralio -autem geuus eniinliationis, enunliaiio res ri esse, aiias rion,esse. Ex liis-qnaluor enuntiatio-
affirmaiionis et negalionis, affirmatio.prior .negaiio- nibusf fiuul geininx conlratiicliones :î quisêriitnid •
ne, scilicet secundum prolationem , sicut ipse testa- quod q est dic.at non esse, tit ,si vivente Socraie dicat;
tus esl. Ergo quoniam lisecomnia, el oratio.et enun- Socrales9 non vivit, quod esl Inegai, ct erit.negatio
tiatip, el affirmatio , et negalio. verbis et npminibns fi faisa; rursus siquis id quod non-est esse conlirmei,
conjunguntur, his omnibus..nomina et verba priora ut u si npn viventc Socraic dical, Sociates ; vivit,
sunt. Nomine autem res. aul per se. subsistehs, aut haec !l rursus affirmatio , falsa cst; si quis eliamid .
tahquam per se subsistens significaiur.,verbo -autem quodest.esse
1 cnunliatione constituat, ut.si viven- .
ll
accidens designalur, et velul alii accideris, quod ex~ le-Socrate dicat, vivit Socrates, vera erit affirmalio.
supradiciis planunrest, quodauiem per se consistit Sin ^ vero quod npn est esse iiegaveri(,est negatio
prius est. Ergo id quod.nomen significai prius csf vvera, ut si quis non vivente Socrate dicat, Socraies
quam id quod verbum, quarc verbo.prius est nomen. - non D vivit. Ex bis igitur , id est ex affifmatione vera ,
Ergo quoniam nomen ec verbum oralione, enunlia- et e negatione falsa, et rursus _ex negalione vera .et
tione, affirmationeet negatione -priora sunt, partes " i affirmatione
a falsa, ^quatupr quidem sunl.eiiuhtia-
enim priores sunt his qusecoraponuntur, jure hsec ltiones, sedin duabusaffinhatio, iu duabus negatio
'ante orriiihudefirita sunt. Qubniam verp riomen ccontinetur. Contradictiones vero duse, hoc est, enin_-
prius est verbo; prius nomen, postea vero diffinitum quod *J ait: Quoniam aulem est enuntiare el quod.est
est verbuin. Sed quoniam omrie genus" speciebus ,- non esse, falsam enuntialionem negationis ostendit \
suis prius.est, post hsec, id est nomen et verbum, quodque 1 addidit, et quod non est esê, .falsam affir-
"
orationein diffinitione deseripjsit,-quae et proximum mationem in enuntiatione proposuit. lllud quoque
-
enuntiationisgenus esset, et superius affirmaiionis '1quod dixit, et quod est esse, enunliationeni veram
et negationis; post orationem vero enuntiaiionem, designat, quia id ^juod est esse vera affirmatipne
quse cum sil -species orationis, siffirmalionistamen profertur;
P amplius quod ail, el quod non est.non
et negationis esset genus. Post enuntiationera vero esse, e verse negationis speciem dedit. Quare el si
affirmationeiii, quse quanquam negationi 3_quaf.va quod ? est vere pptest dici esse, et id quod est falso
species esset secundum. genus propriura, id est Jpotest prsedicari non esse, et id quod non _estvera
enuntiationenij in prolatione lameriprior est,'ut ipse potestenuntiari
' nonesse, et id qUod non est falso
esse poterit affirmari, manifestum est omnem affir-
xupra jam docuit dicens : Est aulem uria prima ora-
J
lio enunliativa affirmatio, deinde negatio. Sed quo- C; matioiiem habere aliquam contradictionera negatio-
niam a nobis superius diclum est has eum quinque nis oppositam, el omnem rursus negalionem affir-
res diffinirevelle, quid sit dictio, quid enuntialio, B-aiionis oppositione facere contradictionem. Elenini
si orane qiiod quis afiirmai negari poierii; et qtiod
-quid'affirmatio , quid negatio, quid contradictio.
Diciionemquid sitostendit per idquod ait : Nomen qtiis negat affirmari, quis dubitaverit nec affifniaiio^
conslitui cui negatio non conlradicatj
-crgoetverbum dictio siisola, enuntiationem vero per nemposse
id quodait,: Est aufem simplex enunliatio vox sighi- nec negationem cujus nrilla affifmalio \aleat inve- '
iicativa de eo quod est aliquid vel non est, queinad- niri. Omnis igitm- affirmaiio iiegaiioneiii, et negatio
,liabet
modum tempora divisa sunt, affirnialionemvero per opposilam affirmationcm, cst' igitur conlra-
i<lquod ait: Est aulem affirmaiio enuntiatio alicu- dictio affirniatio et negaiio opposilse. Qnid aulcifi
,sit opposilio- poslerius diceiidum est, aiit
jus de aliquo.; negationem quoque diffinivit dicens: contradictio quid sjt,
post diligenlissima.iatione monstrabo,:'
Negaiio vero' alicujus enuntiatio ab aliquo. Restat (Qiiod autem
de contradictione disserere. ait, ct circa ea quse sunt exlra prseseiis \
prgo Quid sit ergo con- ' leisrporaj ta'e eSl t'iiquam si diceret : Scul affiiina-
tradictio ipse prosequilurdicens: •" ':•"•'' ,
lio et negaiio in prsesemi lempore fieri potesi, itat.
Qiioniain autemesl enunitare et-quodesl non esse,%^
el quod non esl esse, el quod est' esse, et quod non est jetiara vel in prseterito vel inftituro : nam sicut po-"'
-
non esse, el circaea qum sunt extra prmsenstempora testid quud est esse consiilui, iia potest id quofi
similiter qmne' c.bnlingit• quod quis affirtnaverit fuil fuisse proponi, et id. quod fulurum esl.in spe-«,,
ciem futuri lempbris affirmari, ul cum dicimus So»
negare, el quodnegaveril affirmare; quaie manifestum
est quoniam omni affirmationi negalio est ~opposila, crales fuit, sol seslate in.Cahcro futurus est. Eodeia .
et omni negalioni affirmatio, et sit Itbc conlradictio, modo ergo et de fuluro eide proeterilo affirmatio efc
-affifmalioel negalio oppositm. • negatio constiturintur; quemadirioduin de prceschii;
"futurum autem .et prselerilum exlrinsecus- est, et
Expeditis"oranibus quse sese explicaturum: esse-
lllud enim yeniet, illudre-»
prdmiserat,.nunc adreliquam scilicet coritradiciio- prseter praesens lempus.
nem ordine venit. eamqueab affirmatioiiibus nega- cessil. Recte igitur etcirca ea quse sunl extra prse-,,
sens temppra hujusmodi posse affirinaliones.nega«
tionibusqueTeperit dicens. omnibus affirmationibus
posse propriasnegaiiones opponi, et omnibus.nega- tiohesque dixit evenire; circa- enim prseteritum e^
lionibus proprias quoque rursus ex adverso..affir- futurum, quod est extrinsecus a prsesenti temporeB
' -tiniiones
posse constitui; hoc aulem hinc sumilur. _:similiter
_: omne contingil (ut ipseait) quod'cjuis afftr..
PATPOL.LXIV". , . ,.<• 13 .„-'..
459 . - AN. MANL.SEV. BOETii . 460
ni..vcritncgare, et quod quis negaverit affirniare; A_negatio, quod consiituit affirmalio. Affirmatio enim
unde fit ui in omnibus lemporibtis illud constet, om- coiislituit
i MarciseCatonem se Ulicaa peremisse. Ne-
ni affirmaiioni pnsse oppotii negationem, omnique gatio _ vcro dieit Catonem, siila coniingit, Oratorem
negalioni opposiiam alfinnaiionem posse constiiui. non : se Uticse peremisse. Quare noii con.slituunt ve=
Nunc auleni qualis dcbeat sunii opposiiio, in affir- rum inter scfalsumque, idcirco quod a se diversse
inatione et negaiione d.mionstrat, hoc ciiim est con- sunl.
i Nam utrumque verum est,.et-quod se Cato
tradictio, affirmatio et riegatio opposilsc.Quod si ha. Uticse-occidit,scilicet Marcise, el quod se Cato Uliea.
pppusiia' eoii-tituunt coulradictionefn, qualis in his non occidit, -scilicet -Oratbi, atqiie hic aequivocum
debeal esse oppositioquseconlradictionem corisliluifc ..:subjectum fecit, ut hsec affirinatip et riegatio oppo-
recic proscquitur. "
i
silionem niiilo modo consiiiuerent. Quod si prsedl
Dico auiem opponiejusdein de. eodeiri, nori aulem calura fuerit 3Dquivocum,codem tnodo contradictio
mqnivoce,-el qucecunquecmlcratalium delerminavhnus noh fit. Dicatenim qnisquam, Cato foriis esi, etdts
conlra sophisticas imporluniiates. <
Calone praedicetfortitudinem meniis, aliusque-res-
Cumduobus terminis simplex propositio constet, pondeat, €ato fortis non est, ad imbecillitateui cor-
ei unus subjectus sit, et-alius prsedicelur ; subjecius poris spectans, ita igitur a:qiiivocal_o foriitudiriis
autem $'.l qui primus dicilur, praedicatus vero qui 'B>ambigujiatem fecil, quae.oppositionemnulla raiione
posterius; dicii illa opposhione affirmationemet < comporieret; et si tuterque terminus subjectus et
negatioriem integram consiittiere conlradictionem, prsedicalus sequivoci•f_uerint,-muUo magis diversa. a
quse idfemsubj-cium habeant, idem etiam prsedica- se erunt proposiliones êtnbri oppositse, nec .inlersa
tum, ut neque subjeclumneque prsedicatum plura verum falsumque dividenles , sed nlrasque .veras,
significcl,-alioqui 11011eril contradiclio nec aliqua inlerdum- uirasque falsas esse -contingU. Qtiarc
oppositio • ut curri dico, Socratfjsalbus est, et alius uiniin «po.rtet ess.esubjectum, unurhque pr-cdlcatum,
dicit, jEthiops albus non est, hsec affirmatio - aique nt id rjuod affirmatio prseilicavitel junsit, idem ne-
negaiio non sunt opposiiae, idcirco quia est gaiio dividat.et abjungat, et idquod de-subjeplo af-
aliud subjeclum elidem pr.aedicalum.In affirmalione firmaiio pr__dicavit de codem negatio negei. Nam
cnim Socraies subjecyis fuit, in negatione .Etliiops. si sit uterque «equivocusterminus aut quilibet unus
Rursus cum dico, Socrales albus est, et alius dicit, eorum, fieri potest ut aliud tollat negalio quam-af-
Socfates philosophus non esl, nechscc rtirsus nega- firmalio.posuit. Ilaque.nulla fitôppositio.Quarenon
lio conira aflinnaiionem retinet oppositionem, idep ita faciendum est, sed idem subjectum et prsedica-
qttia aliud praedicatum in ulrisque proponitur, in liim lii affirmatioiieesse debet, idem in negatione;
affirmatone enim allmm prsedicalur ad Socratem, *«! atque hoc est quod ait: Dico ituteni opponi ejusdem
lu negatione philosoplius. Qtiod si utraqufe sunt di- deeodem,.non-auicm sequivoce.Qttodenim ait ejns-
Versa, mullo magis milla fit oppositio, ut cum, dico .detn, ad prsedjcalumretulii,.quodde eodcm ad sub-
Socrales philoso|ihus est, si respondeat alius, Plato jectum, et subaudiendiini esl, dico auiem opponi ne-
Roinanus non .esi, hic neque id."in subjecttim est, gation.emejusdem pra_dicaiide eodfemsubjecto, setl
ncque idem prscdicaiurn, el plus islaediversse sunt, et non shitaeqijivoca, neque subjcctum, netjuepr-cdi-
nulla contra se oppositioue composiise, atque ideo .catum, ct inulio ntagis oiraque', sed unum aliqnhf
possunt utr.T.qjie sirnu! esse verae, etsi ila conlin- - significent. Qupd per boc dixit" quod ait, non autem.
gil utncque simul esê falsse, nec non eiiam una a_quivoce,nec sola si non sit -_._iiivocalio,rat;o firma
Vera, aliera falsa. Qtiace.nimse non perimunt, nibil est ad cpnsiiiuendam oppositionein." Multaenim
eas impedit aut ulrnsque falsas, aut utrasqite veras, •sunt quse in sophislicis elenchis contra eos q i ar-
aut uiiiimveram, falsmnalieram repeiiri: qtiare quo- gvrtneniis fallacibus -jgrsB raiionis viam conanfur
rum vel aliud subjecluin esi, vfelaliud prsedicatutu, jevertere deterniinavit-, queniadiriodum faciendse
illa opposiia esse non dicimus; unde fit ut nec illa" essent propositiones, et quemadiuoduin invenienda
quoqueqtiae p!ura significanl., si subjecla aut pra.-_ essei-aigtimeniorum falla,ci;i,qn<?dhic^tit: Et qu_>
dicaia sint, conltadicloriani negationem valeant.cu- *" cunque csetera laliu/n de ermiuainus contra sophi»
slicas si diceret: Dico qui-
" stiidire. Siquts enim nomeii . o.qiiivocum snbjictat- dein i.mporuinilates,tanquam
el aliini prsetlicet, ut si qtiis contra hnjusmodi affir- cpponi affirmaiionem^negationiejusdem priEdi-'
maiionem coustittiat negationem, non faciet oppo- cati" ,de eodem ûbjcclp , boc el qusecunque alia
Eiiionem : ul cum dico, Cao se Uiicsc occidit. 110- sunt,-quaein sophisticis eleneliis determinala sunt
men hoc quod dicilur Cato aequivocum est. Potest conlra argumentorum impoitunf.tates. Et-bic r_uidem
*_nimet Orator intelligi, el hic qni exercitum dux.it quoniam aliud negolium eral, commodis!>imebr,e-
itt Aliicam. Si quis igilur.dicat, Calo seUlicae pcci- yiterque persnjjuii. Nos aiitem. quid in sophislicis
dit, poiest forfasse inielligi de Calone Styrciae. Si elenchis determinaverit ad constituendam «ppositio-
qutsrespatideat, Catose Uticaenonoceidit, potest de nis contradictionem, quantum iirevilas paliiur, non
Gatone CenS'irioconstiluisse negationem. Sed quo- f ravamur apponere. Non enini sblumsi a_qui.o_a.io
niarn divcrsus est Cato Censoritis a Caione Marcise, in proposiiionibus coHocelur nulla fit contradicdo,
ctndmeriipsum Catonis diversa significat, diversse verum ctiam si univocaiio in negalione ponilur,
a se affirmatio et negalio. El id non omnino perimit illa oppositio contradiciionem penitus rion Iiabebit *
EDITIO SECUNDA. -
m 1N LIBRUM DE INTERPRETATIONE 462
est enim opposilio habens contradiciibnem, in qua A nihil i poleritinveniri, affirmaiio autem ponit aliqttid"
a.firiiiaiio si vera cst, negatio falsa sit, si ncgatio < esse, idemque aufert negaiio, el cst contradictio' af-'
vera csl, fallax.affirniatio vidcalur. Posiiis ergo se- firmalio
i el ncgaiio opposita., laiis opposiiio uiicgram
cuiitliim univocinionemterniinis , uirasque siuiul et facit I conlradiciioneni, in qua -affirmaiio et negaiio
afliriiiaiionem el negationem veras esse contingif, ul iutrseque verae simui esse non possurit. Af.irm:itio-~
si quis dicai : Homo ambuiat, homo non arabiilal, 1nis aulem negationisque nalura ad qtialitatcm qitam- ,
affirmatio de quodam hominc vera est, negalio de. dani < ref-Hur. Qualilas enim quaedarii esl alfirmaiio .
speciafi vera esi, sed specialis homo et parlicul.iris tatqtie negatio, pra.ler hanc vcro' qualitniem cst
univoca siuit. Quocircastimptis univocis cnhlradiciio cliam < qiianlilas propnsitionum,'dc qua postcrius
non fil : at verb nccsi ad aliam.cl aliain parteni af- pauln] diceridum est. Sed volens Arisloieles-qiiid;
firmaiib ncgatioque ponalur, fil in -ipsis ulla Veri esset < contiadiclio nos docere, pritm ubi esset osien-
falsique divisio, sed uirasque veras esse' contingit, dil. < Iir oppnsiiioue eifm conlradictionem omnem
ut ctim dico oculusalbusest, oculus albus npn eat. nccesse i est esse. Quare qMoniamconlradiciio in op«
In titia enim parte albus est, in nlia albns non esl :" positioneest,
] qualis autem oppnsilio IMUCcoutra-'
<
atque ifa et negatlo vera esl, el affirmaiio, nec ei sfi . dictionem faciat adltiu. ianoia csi. Eîqim 'w <ip-
aliud atque aliud referehs dicat, nulla inde contra- B positio aul in qualitate oppositionuni, aul in quKn-
* ]I
dictio procreatur, ut cum dico, decfemdripli srinl, tilate, aut in ulroque, et de qualilaie proposiiionum
decein dupli non suhi. Nani si ad quinarium referam, iquse in affirmatione' et negatione consistil, dictum
-veraesl affirmatio, si ad senafium vera negatio, nec est. t Nunc de quantitate dicetur, ut ea quoquecogni-
si diversum tempus in alfirma.libneac - negutione su- ita perspiciatur an in qualilale, an in quanlitate, ari
matur, ut cum dico, Socrales sedct, Spciales non in ] ulroque proposiiionum conlradiciio sit.
sedei. Alio enim tempofe sumptum scdere veram- DESUBJKCTIS ET rRjEfilCATIS ENUNTIATIpNU-I.
facil affirmalionem, alio iempore non sede.e vefani Quoniamautemsunl Itmcqitidemferumim versuliq,iila
facil negaiionem. _mplius qubqtie si diverio mndo vero i singularia. Dkoautem universalequodde plitrlbits
priis dicat in negalione qtiodjam in affirii.alione pro- nalum
i est prmdicari,singttlarevero, quodhon, ut Itomo
prisuit, vim contradiclionis inlercipit. SI quis enim tqttidemuniversaleesi. Plaio vero eorum quwsingularia
dicataffirmatioriem polestate, negatiorieni veroactu, :
sunl. Necesseesl aulem enunliare quonianiinesl uliquid
possunt affirmatio et riegatio unb tempore con- iaut non, aliqupiiesquidemeorumalictii qumuniversatia
gruenleverilateconsliiui; utsiquisdicatcatnlusvidet, :sunt, aliquqties'aulematicui eqrum qumsuntsingularia.
catulns noh videt, potesiaie eniin videl, aciu vero' -Omnis proposilio sigiiificaiionis suse proprietalem
non videt..Quoeircaoporlet fieri si facicnda estcon-G exsubjcclis inielleciibus c.ipit. Sed quoniam neces e
"Iradiclioejusdem (ut ipse ait) prsedicati de eodem -' est inielleclus rerum esse similiiudines, vis propo-
suhjecto, non ccquivoce, sedunivoce; ad camdeni siiibntim per iriiellecius atl rfes qiioque coniinuatiir.
partem, et ad idem relatum, ad idemque lempus, el Atqtie ideo cum aliqnid vel aflirmarecupinms vel'
eoderii modo constilui. Qnae onini._"in."s.opliislici3 negare, lioc ad iiitclleetus el concepiionis animi.qiia- •
elenchis diligeniissime prosecutus est. Nunc pauca iiiatem rcferlur. Qnod enim :mag riiilione intelleetu-
commemoransdisiulit in iflis*libris ihicgram dispn- que concipifiius, id in afiirmaiiiiiieaut in negaiione
lalionem. Est autem enuntiaiio de-eo quod est ali- poneiiies, itffirmainusscilicet vel negamus, et prin-
quidesse, vel non esse ;^ affif maiio quidem de eo cipaliter quidem ab' intelligeniia proposiiiones vim
quod est esse, ut Plato pltilosopiiusesf; negatio vero capiunt et proprielaicm, secnndo vero loco ex re--
de eoquod el non esse,_ut Plaio philosbphus non bus sumiint ex quibus ipsos iiilellecius consiarc ne-
est. Ila-Cuiraqtie enunliatio Plato plii.osophtis est, cesse est. Unde filni ei quantiiate proposiiio ei qua-
Plato philosnphusnon est, sese perimenliaet ih con- iiiaie pariicipci : qtialitate•'qtiidem in Ipsanrfirma.
Irarium quasi qubdam locata liiigio faciunt "conlra- lioiiis cliipgalionis prolalione, quam ex proprio quis
'
diciionem. Coiilradicliovero est opposilio affirma- judicio cmilit ac proferl; qnantitaie vero fex s.ubje-
tionis cf negaiionis, In qua neque timbas falsas, ne--pWc:is*rebusquas cjipiunt iniellecius.'Videmus namque
que ambas vcras esse contingii, sed unam scmper alias esê in rebus huj smotiiquhlitate-, qusein siliam
verinn, alieram vero fabam. Siqua auleiii sunl bu- corivenire nori possant, ni.si in unam quamciuique
jusmodi, in quibus verum falsunique affirmatib ne- particularera -siiigulafemque subsiantiam : alia est
gatioque non dividat, in illis aliquid diverfiim, el enirii qualitas singularis, ul Platonis velSocralis,
rion ad oppositloncm integrum reperituiv Dicit ati- alia cst quse coinmlinicala Cumpluribus lolam -so
lem Porphyrius argumentum esse ad id quod dici- singulis ct omnibus prscbet, ut cst ipsa "hiimanilas. ,
*-mus affifmationem
negaiioni ila oportere bpponi, ul . Est enim quaedamIiii.HSihodiqtialilas,quse et in sin- i
.una vera opposila in altefam mox falsitas' vehiat, gulis tota sil,-t'l in omnibus tota.' Quoticscun<|ue j
'coinmuneih iutcr nos consueludinem colloquendi.- enim "aliquid lale animo speculamur, non in quamli-
Quaridoenitn qtiis aliquid esse dixcrit el idem alius bet unam personam per nomen hoc mentis cogiiaiio-
negaycrii, unum ipsorum verunv dicere, mentiri nem deducimur.sed in omneScps quicuiiqne huhia-
aHiimsuspicamuf. Amplitisqrioque. Si aliquid-atit nitalis diffinitione pariIcipaiit.'Uiidc fit ut hsec qui-
est. aui non est, niediumque inter esse ct npn esse dem sit communis omnibus, illa vero prior incoia.
' ' "
lU . AN. MANL.SEV,' BOETII . . m
niuiiicabilis,quidem cunctis, uni lamen propria. Nara A. venire in alium non polest. Quidam homo vefo,.qnod
si nomen fingere liceret, illam singularcm auamdam dicilur, particulariter quidem ipstim noiuen univcr-
qualitateni et incommunicabilemalicui alii subsisien- sale delerminal, sed si deesset quidam, id quod
tise suo ficlo riomine nuncuparem, ul clarior fieret dicimus homo uuiversale essel, ac ,per hoc"ambi-
forma proposiif. Age.enim incoir.miiricabilis Plato- gnum .permaneret, quod vero dicinms Plaip ntin-"
nis illa proprietas Platonitas appelleiur, eo enim qtiam esse poierit universale. Nam elsi 'quandu np-
iriodo qualitatem hane Plalpnila.eni ficlo vocabulo men boc Plato pluribus imponaiur, non lanien lioc
mmcupare possumus, puomodp hominis qiialitaiem - nomen idcirco eril nniversale. Namque liuiiianitascx'
dicimus humanilalem, Iiaee ergo Platonitas sohus " singulorum hominum collecta naluris in unam quo-
unius est hominis, et boc non cujuslibct, sed solius dammodo redigiiur inlelligentiam afque naturam.
Platonis; humaniias vero et Platonis et cselerorum- Nomen vcro hoc quod dicimus Plalo muliis secun-
quicunque hoc voeabulo conlinenlur. Unde fii ul qtto-. dum vocabulum foriasse commttne-essc videremr;
niain. Plalonilas iu unum convenil Platonem, au- nulli lamen illa proprietas Platonis conyeniret , quae
dientis animus Plalonis vocabulum ad unam perso- eralproprielatis aut nalurae ejus Platonis qtit fuit
nam unamque parliQularemsubstantiam referat; cum Socralis auditor, licet ecdem vocabulo nuncupare-
<_ulemaudil hominem,,ad plures quoque referat in- B" flur. Hoc veroideo quoniam liumanitas tiaturalis esl,
. tellectum quoscunque Iiumaiiitaiemconlnereno.vit: nomen vero propriuin, positionis. Nec vero boc nunc
atque ideo quoniam humaniiasei omnibus honpinibus dicitur quod nomen Platonis de plu;ibiK nbn poiest
eommuris cst, et in singulis hominibus tola est, prsedieari, sed proprietas Plalonis. Illa ciiiin iiropric-
acqualiiaier cuncli homiries• retinent humanitalem tas naturaliter de pluribus non diciiur, sicul homi-
sicut nntis hoino. Si enim id ita non esset, nunquam nis, et ideo incommuriicabilis(ut dicium est) qualiias
specialis hominisdiffinitio parlicularis bominis subest ipsa Platonitas, communicabilisvero qualitas uni-
, slantise conveniret. Quoniaiii igitur Itacc ita sunt, versalis quse et in pluribus et in singulis est. Unde
idcifco hoino quidem dicilur universale quiddam, fit ut'cum dico, omnis homb, in numeruui proposi-
ipsa vero Plalonitas el Plaio pariiculare. His igiiur tionem lendam; cum vero dico, Socrates aut Plalo,
ita posilis quoniam universalis illa qualitas et in non in numerum emittam, sed qualitalem proprieta-
omnibus polest et in singulis prsedicari, cum dici- temque unius in sua individua singularique substan-
mus homo ambiguum cst et dubitari potest utrum lia cpnslringam ac prsedieem.Quare in hoc quoque
de speciali diclum sit an de aliquo parlicu.lari, idmaxime hse duse particularitales, quidam homo, et
eirco quod nomen hominis et de pmnibus dici po- Plato, dislant, quod cum dico Platoquem liominem
tes.t et de singulisquibusque qui sub humanilalis C dixerim vocabulo desigriavi, proprietalemque uiiius-.
specie coniinentur. Quare indefinilum esl ulrum de cujusque quem nomino, cum vero dico-quidamho-
omnibus dictum sit id quod diximus homo.,an de ino, numerum tanlum rejeci, et ad unitalem propo---
imaquaque individua hominis et par.icularisul.slan- sitionem redegi. De quo aulem dicam, hsec particu-
' lia.
Hancigilurquali.atem liumaniiatis.si ambiguifale laritas mibi non subdidit, quidara enini bomo polest
iiitelleclus separare nitamur, determinanda est, et • esse el Socrates et Plato et Cicero et unusqbisque
aut in pluralitalem dislendenda, aut in unitatem uu- singulorum quoru.mproprietates a _e in sirigulari-
meri colligenda. Nam cum dicimus homo indefini- tatis ratione et nalura diversa; sunt. Unde commo-
tum est utrum omnes dicamus an unum. Sin vero dissime Theophrastus Iiujusmodi particulares pro- -
additum fnerit omnis, ut sit prsedicatio omnis positiones, qualessunt quidam homp justus,particu-
homo vel quidam, tunc fit di.lributio et determi- lares indefinitas vocavil. Partem nainque lollit ex
natio universalilatis, el nomen quod universale est, homine quod est universale vel vocabulo vel natura.
id est homo,- universaliler proferimus dicentes, Qu3_tamen ipsa sil pars et qua prpprietate descripta
omnis bomo , aut.particulariter dicenles quidam- non determinat nec definit. Unde universale vocavit
Jiomo, omnis enim nomen universalitatis significa- quod de pluribus naluraliler prsrdicalur, ut hoino,
livum csi. Quocirca si omnis quod uriiversale si- P ncm_qubd posiliorie, quemadmodum nomen Alexari-
gnificat ad hominem quod idem ipsum universale dri de Trojano et de MacedonePhilippi filipde pluri-
esl adjiingalur, res universalis, quae est bom.o,uni- bus dicilur. Hoc enim positione de pluribus dititur,
versaliter prsedicatur secundum id quod diffinitioei illud nalura. El persubtiliter"ait, quod in plurihus
adjicitur quanlitatis. Sin vero dictum fuerit, quidam iianrm est prsedicari. Estenim lia_e.universaliias na-
Jiomo, lunc nniversale, quodest homo, addita parti- turalis, illam vero nominis reique proprietatein quse
culariiate per id quod ei adjectum est quidani, parti- pariicularis est singularem vocavit dicens :. Plalo.
culariter proferlur, et dicitur res universalis prolata vero eorum quse sunt singularia; jquod auteni secu-
particulariter. Sed quoniam parlicularis e,st.pr.ed_- tus est dicens : Necesse est autem enunliare quo,-
catio, quidam bomp, parlicularis rursus prsedicatio .niam inesl aliquidaut non, aliquoties quidem eorum
Platovisyde uno enim dicitur quidam liomo, el de alicui.quse.sunt universalia, aliquolies autem eoruiu
tino dicitur-Piato, non eodern modo utrseque parti- quse sunt singularia, hujusmodi est tanquam si dice-
culares essetiicunlur. Plalo enim unamacdefinilam- ret-: Omnis quidem affirmatio et negaiio inesse.aul
sutrtrrliam proprietalemquo demonstral, quse con- "-,non.iiiesse.defflonstrat. Etquidquid enuntjafur,3ist
m IN LIBRUMDE JNTERPRETATION.EEDIT.O SECUNDA. m
tle.eo quod est esse proponitur, ut Pl^to phiiosophus A in affirmalione et negatione est; aul erim universa-
"-
*est, hsec.enimpropbsitio Platoniphilosophiam iilesse lern rem universaliter praedicataffirmative, ut oinnis
constiluit, aul de eo quod est, non inesse, utPlaio homo.animal est, aut universalem rem particulariter
philosophus non est: hsec enim a Platone philoso- affirmalive, ut quidam homo animal est, aut uni-
pliiam dividens, eidem philbsophiam non inesse pro- versalem reni universaliter negalive, ut nullus homo
"*
ppnil.. Ergo quoniam necesse est, aut aliquid alicui lapis est, arit uriivefsalem rem particularitir ifega-
inesse dieere, aut aliquid alicui non inesse, illud tive, ut quidamhomoTapisnon est. Opbrlet autem in
*
quoque necfesseesl ut intelligamus cui inesse aliquid his qua. universali determinalione proponunlur iri
d.icimus,aut universale esse, ut cum dicimus homo ipsisdeterminationibus fieri negationem, utquoniam
albus est, albedinem univcrsali rei inessc monstra- determinalio universalis rei est universaliter, cum
nius, id est homini, aut certe particulare acsingUlare, dicimus, omnis homo juslus esl, si universaliter ne-
ut siquis dicat, Socrates albus esi, albediriem enim gabimus,- dicamus nullus liomo justus est, et quod
Socrati singulari subsiantise et prpprietati incoramu- aionullus eam universalitalem quse estomnis inler-
nicabili Inesse significavit; sed in singularibus sive ' < cipit,non eam quaj cst horao. Rursus si idem ipsum,.
. affirmetur aliquid, sive negelur, unus oppositionis omnis homo justus est, negare particulariler velim,
*
modus est,,quod vim."coniradiclionis obiineal; B dicam non omnis homo justus est, p.er particularem
Nam- qnoniam singulare atque individuum nulla negatioriem universaliiaiis vim interimens."In par-
seclione dividi.ur, secundurri ipsum quoque facta tieulafibus vero non ita est. Si eniiri eam quse est
contradictio simplex erit. In his autem quse in particularis determinaiio universalis rei, ut est qui-
universalibus fiunt, nonest unus modus contradi-" dam homb justus est, negare velim, pariiciilsiMier
ciionis. Nam cum dico, Socrates homo est, Socrales dicam, quidara homo juslus non fest. Hoc autem id-
homo non est, spla. hujusmodi oppositio, si om- circo fit, quoniam habelquamdam siniiiitudinem at-
"
nia illaconveniant qusecontraargumenlorum impor- queambiguiiatem utrum universaliier an sit parti-
tunitates supra jam dictasunt, adfaciendam conlra- < chlariter dictum, si in universalibus proposilionibus
dietionem idonea reperitur.' Sin vero tale aliquid riegativseparticiilse ad prsedicationes potius quam ad
"
tubjecium sit de quo aliquid prsedicelur quod sit terminationes ponantur. Si enim contra hanc affir-
universale, et in pluribus (utipse ail) naium sit prse- mationem quse est, omnis homo justus est, ponam
dicari, non est simplex opposilio conlradictionis. hanc quse dicit, omnis homo justus non est, haee
Sunlenim earum propositionum quse de univefsa- duas rcs significare videbitur, etquod nullus homo
libus rebus fiunt tres differen.tise,una quse omnes justus sit, omnem enim hominem justum non esse
complectitur, ut cura dico, omnis homo aninial est; G proposuii, et quod sint quidam liomines rion justi,
alia quse ex in.definitairiiiltitudine etinnumera plu- omnein enim hominem negavit juslum esse. Hocau-
ralitale ad unuin. propositionis vim colligit atque teninihil impedii utaliquis sit injustus, aliquis juslus.
consiringit. Hsee hujusmodi esl lanquam si quis di- Nam si aliquis esl justus, non repugriat ne vera sit
cai, quMamhomo animalest.-Alia veroest quseneque propositio qu__ "dicit, omnis" homo justus est, non
in pluralitatem propositionem tendit, neque in par- enim i est justus oirinis homo, si alii jusli sint, alii
ticulariiatera redigit, ut ea quse sine ulla determina - vero injusii. Quare quoniam duplicis significationis
tione propoiiitur, ul est, homo animal est, homo iest, idcirco universalis negationis diffinitio, quse est
animal lion est: huic enim necfju.idam.quod parli- nulius, universalis'affirmalionis tollit delerminatio-
cularitatis, nec omnis,' quod est universalilaiis, ad- nem, quse est omnis, aique ideo in particnlaribus
junxi.i:us. Unde fil ut singulafifas simpliciter prcc- inegationibus ad ipsam universalilatem affifmatiohum
dicetur, universalitas vero aliquoties universaliter, negalio necesse esl apporiatiir, ut in eo quod est
ut omnis homo animal est, bomo res universalis^ pmnis < hpmo jiis.usi.sl, illa est ei opposita negatio
universaliter prasdicala est. Nairicum sit homo uni- iquse est, non omnis homo justus est, nbn illa qua:
yersaiis, quod ei adjectum esteomnis, universali- iest, omnis homo juslus non est, nc sit ambiguum
taiem universaliter appellari fecit. Rursus est ut D utrum hriiversaliier an particulariter neget. Dicluni
universalitas pariiculariter prsedicetur, ut cum dico, est enim hanc negatiOneinquse est, bmris' hbmo
quidam homo ahiraal est, quidam parliculare deter-- justus .; non est, el universahtalis inlerprelatiorieni
minat",.sed junctum ad hominem universalem sub- designare, et particularitatis proposilioneni. Quoties
stahtiam. particularitef praedicari fecil. Est quoque vcro parliculare aliquid tolliiur, in his nonjamaii
-universale non universa.liter pfsedicafe, quoties sine determinaiionem, sed ad prsedicatum particula nfe
adjectione. universalitatis vel jiariicularitalis sim- gationis,apponitur, ul in co quod est, quidam. homci
pHcIiernomenuniversalfeponitur, ut est, homo ani- justus.est, nullus dicil," hon quidam homo justu.
malest. Deierrriinaiioriesautemdicunlur quse rem esi. Neque enim hic ad determinationem- particu
universalem vel in lotum funduni, ut omnis, vel in larem,, quod est quidara, riegalio. ponitiir, sed di-
partem contrahunt, ut quidam. Omnis vero vel qui-. cimus quidam homo juslus non est, sciHcet ad prse
dam quantilatem propositioriis - delerminat, quse- .dicalum.quod.estjuslus. Unde etiam a'd indelerini-
quantilasjuncta curri qualiiate proposltionum qua- . natas proposiliones, qusesunt sineomnis, aui nullus,
iuor variatur modig.' (Jualitas m\am proposilibnum "*81HBlicujugdeserain3!io.ne)'ad.prse!Jicatu!n seumer
467 AN. MANL. SEV. BOETII - £08
apponiiur particula negaliva,utesl,homojusius non A. in eo quod est tillus, quod est diminuiivum uhiua.
esl. Nenmenim dicit non hoiiiojuslus cst, sed liomo Ita igiiur maxima fit negatio rei parvi„sim_equpd est
justus noii esl. In singularibtisquoqiic noh dico, non uhus, sl ipsius dimiuulivum qiinque subthtbat, quod
Socraies justns est, sed SocKatesjusius non est, ei est uiliis. Quafe fet omnem ei quemdam sialini lol-
nisi ajiquolies ambiguiias impediret ad prtedicalum ;;iit negatio, quse unnis quoqrieipsius dimiuutivura'
sciriper mgaiio poiierelur. Scd omiiia qita.qtinque prsedicatioiiesuiidncii, nt ea qiitc est hullus liomo
in deiermiiiaiiouc ponuntnr, lalia suiit-,quse aul to7 justus esi. Ilocenim lantiim est, ianquam si
dicat,'
tum coiligant in alfirmaiivo,utest.omnis, aui toium noh rilltts hoiiio justus esl, hoc idein vale\ liinquam-'
pcrimaiii in negaiiYo, ut e.l nullus aut cblligant si dicatuf, nuiJ unus liomo jnsius est. Quare quoriiairi
in allirmaiivo partem, ut est quidam, attl ittte- de his quoqufesulficienter dictum esi, ad Arislotelis
rimant in.uegativo pariem, ut qiiidam non, aut in verba consequenii ordine veniamus. - -
ncgaiivo pcrimant lotum particulariier, ui cst non Si eigo urir.ersaHicrehunlietde uriiversali,qubniam.
oitinis. sed quidain rinn ct non omuis particulares est aul non esi, erunt Itmconlrarim enuntialiones-,dico
negaiiones siinl. Sive.enim quis pafein ex loio sur- auiemi~. tmiversali'enunliaitonemuttiversalem,ul bm-
iipial, pariiculare est quod reliqrit, qiiia a toiius "... uis liomoalbus est, niillus honioalbusest.
peiicctipuc discessit. Sivc qtiis toittm esse neget sive \ Dfinon-lrareopposiliOiiemcbiiiradlctionisinlendit,
partem rcHn<|uat,.rursum pariiculare est quod reli- sed quoniam viam repericndi ordinemque pertuiscuit;
quurafil. Nam cum dico, quid.tin honio jusius non idcireo nos quoqiie pauca qua_dampriusordinala ex-
estj abstuli paricm ; et rursus cum dico, non omuis positione prsedicemtis,"ne lector confusioniscaligine
Iioinojusius est, eiirri negau omnem, aliquem.qtii atque bbsctiritale tuiiietur.. Omnium proposiiionum
juslus non esset osicndi. lbrc crgo, non omnis, et quse simt simplices, quas eategoricas Crseci vocani,
quidam, deierininaiiones plauissima. sunt, et com- nos pr__dicaiivasdiccre possumus; quatuor stinl di-
niuni iiiteHigentia. subjectse : Itas dure paiticulares ver-itiitcs. Aut enim affirmalio est, ct negaiio hni*
rccipiunl neg;iiiones,uica quseesl quidara non de- versalis, u. est omnis liomo juslus esi, nulltis hoino
Jerininalioiiem parlicularem mgai, ea vero quse est jusiusi est. Aut affirmaiio et negatio particularis. nt'
noii omnis uuiversalem negat dclerininaiionein, sed esl ' quidam homb' jns:us est; quidam bomo justus
jiiraque.negaiionem (utdictum est) in parliculari- hon e=i. Atilaffirmalioct negatio ihdefiiiiia-,ul hotno
lalein constringunt., Quod autem dicimus, hullus, .,just.usest, bomo justus noii cst. Aut de singulari
proprium .quodtlam videtur esse vocabulum, non 'siibjecio affirmatio et negatio, ut Gato justns e_tj
pmnis enim quod diciiur omncm, prr adverbium _ Cato jusius non est. Haruin vcro inier se veritas fal-
negatiVum quod est non adimit. Riirsus cum di- **'sitasque non se habel similiter sed diverse; Et prius
cimus quidini.non in eo quod est quidam ndver- (de universalihus atque pafticularibu., id-est de his
hiusn qund cst non additum a subjeclo lcrmino par- 'qu_e"dcieriiiiiiaiaesunt dicendumesl, postde reliqtiis
'
ticnlare sepatat. Nullus vcro in vocabulo ipso quid disput.ibitur. Disponalur ergo alfirmatio universalis
separet rion monsirai, et videtur quodammodo non • 'qtiseest, omhishomo juslus est, et contrahaiic ne-
potitis esse negalio qnam affirmaiio, neque enim ad- gatio I universalis, quae estj nullushomo jusitis est.
veibium ests nec conjunetio, adverbium namque at- Sub ' his autehi, sub affirmaiione qiiidem universali,
que conjunctio declinaiionibus carent. Nullus vero particularis
1 affirmatio quse est, quidam homo jusius
quod dicimus et generibus subjacet el inflectiiur ca- est";' sub universali negaiione p.triicularis negalio
sibus, qnid ig:tur csl? ati erit nomen ? sed nulla ne- quse' est, quidara.homo juslus non est. IIoc autem
dfemonstrat
< i -
gatio nomencsse monstraiur. Quid sit ergo tali m- descriptio subjecta
vesiigaiione qiiserendumesl. Videiur enini quod di- ]
citiir nullus lale csse lanqnam sidicamus nec unus; t
nam qui dicilnullus lioinoaiiiti.nlcsl, tantnmdem vg-
iet quauttim nec unus bomo auimal est. Quod verb n
dicimus ulltis, hoc ab eo diminutivum cst quod est
onus. Diminutiti nanique unius ullus est tanquain, si
diccrem nulltis; ergo plus negat quisquis eiiam di-
minuiioncm iieget, ut si cjuis dicai,nori ihoiib ridh
liabct gemmaraquod majus est, verumeliam nec
gemmulam quod est minus. Sic ergo qui rifegafevult \
eiiam unum, plus negat si dicat riec ipsinri umius
I igitur duse universalis alfirmatio etparlicularis
dimimilivum illtid esse quod diciiuf : ut si qttis velit- fltt»
dicere nec uniim esse bominemin theairb",iia dicat, iiffirmaiio
f dicunlur subaliernse.Rursusuniversalis ne-
.non motlo illic unus Iibmb non est, verum nec ii.lus. gatiOj
i et particnlaris negatio dicuntur subailermr:,.id-
Cum ergo dicimus nullus, ila prseponimhs lanquam < circoquoniamparliciilarilassempersubuniversalilate
- <
ci ciicamhsnec.iillus. Tcnel igitur iircc in.se deter- coneltidii. In quibusillud est considerandum quotl iilii
minalio, qua_eslnullus, vicetri negalionis el nominiS. est < affirmalio uuiversalis vera, affirmalib quoqufe
Negaiionisquidem in eo quod est oefe;obraihis vefp particularis
J vera cst, et ubi negaiib univefsalis verj
469 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. 470
est, particularis qudqiie-riegatio*vera lest. Nam si A; IfalsseeSsepossUnl. Ut vero uria verasit, allera falsa,
vera est bmnis homo animal est, vera" esl'quiilam iitj quoque coricfediiur-; ut uirceque"sint venri fieri
homoariiirial est.Et si vefa est quoniamnullusTiomb' ndri i poiest, sicut illud quoqub verum est," contraiia;
iapis e. t, vefa esi quoniam quidam homd lapis riori. simul : esse noii posse. Reclissime igltur liiiiversalis
est. At si falsasil parlicularisaffirmaiio, U'tcsTquse _: affiimaiio, uhiversalisque negaiio conlrariae iiomi-
est quidarri homo Iapis esi, falsa' est universalis af-- naniur.
i Partitularis aiiibm affirmatio qtiseest,' qm-
* i honio justus esi, ct particiilaris ncgatio quaeest, •
-iriiiaiibjOriiiiis-honiolapis est. Idem in- iicg'alipn'e. dam
Sienim negaiioparlicularis falsacst, utquidam lidnfo iqitidam homo jusfusnon est, universalibiiseonirariis
<
I ariimal noii esl, falsa est universalis," millus homo' coniraiias prpprielales liabent. Illse enim simul verse
animul esl. Iiai ut rirsccedunt iniiversales in vero, -esse -< noii poterant; ui verb essentsimul fal-se;,sa:pe
eoderh modo pracedunt particulares in f.dso.Dicun-.. :aliqua rationeconcedebatur. Parilculiresverouiutrae-
-lur vero affirrhatio universaliset riegalio universalis < queversesinievenirepoiest, utufricque falsmsint fieri „
contrariae. Hocaulem idcirco; quoniain coiurariorura non i potest: ut in eo quod esi, qnidam bonfo juslus
. hujusrriodi nattira est, nt loitgissime a se disient, el < esi, veruni esi; • quidam homojusuis non est, id qun«
si-altquam imef se babeani mediefatero', rion semper, ique vcrum est.; ul uirseque fals-e sinl, inveniri nori
aliertim ipsorum subjecio insil, ut aibum el nigrtiTnB'|pnlest, et in iibc qiiitlein smit dissimiles conirariis.
non-possuriius dicfeie, quoiiiambmrie corpus"aul al- Similes.autem
I eis videnrur qnod sicul coniraria. ali-
biim. aiitrigrum esi; poiesieriim nfecalbum nec ni- iquolies verum falsumque dtvidunt, m una vera sit, .
gruiri'esse,' et utrum.qfiefalsum esse quod dicilur, aliera i falsa, ita quoque et parlicularis una vera po=
idcirco quoriiam"iriedius esl cpipr. Quod si rion ha- test i esse, alterar lalsa, ut quidarri homo animal est,
befif medieiaieriij aliefumipsoriiiri riecesse esiin- <
quidam homo animal non csl. Servant auicm slabi-
:h'-ferere'su":jectis, ut cum dicinius omne corpus aui lem J incomriiutabilemque ordinem et siinilitudinis et
quietum es"l, aut mOvetbf- Iiorum nihil est iiiodium,- conirarietatis.
< Conlrarise enim qtioniam"possunlesse
et necesse"cst omfiecoipiis'-telednsisie're'vel moveri.. iulrseque falsse",in qtiibuscunque utrsequefalsie con-
Ut Suiemin eodemsimul poissihtesse' coriiraria, fieri trarise f reiieriuniur, in bis subconlrarite ulrseque versa
riori:potesti Neque enimpossibilee*slut idem"album sunt. i Sed quoniam uirscqtie coulrari-. veras inveniri
n.grrfrhquesit, quod iri affirmaiioriibuset riegaliprii- non 1 possuritf idep uirscque subconiraria. falsaene-
biis"univefSalibusapparei. Negativa fenimet afiirriia- < queunt reperiri, ul in eb quod cst omnis homo juslus
tiva uritversales pluiimum quidfem'distanl a se. Naih est, < nulltis homo justtts est. Quoniam litc falsaesunt,
qu'0d illa ponit ofriribus,*iIla lollil omnibus et loiuni 1hse"qu,is stib se continent, paniculares verae stint,
nfegat. Nam-qtisfedicit omnis homojiisfus est omnem C! ut.est quidam homo justris est, quidam homo jusiua
boihihem poriil', quae dicit nullus' .iomo'jtistus est non ! est; sed si universales inter se verum falsum-
iiihil ebfum"quse ihTiufriariiiaiissunl difiiriiiione ju- < que dividunt, et una-vera esl, el-allera lalsa, parti-
•sluiri esse concedii. Ita ergo a- Se fongissihie*disere- cnlares
< qtioque idem faciunt,' nt in eo. quod esr,
<
paiit. Adliticsi 6a qusesigriilica.it liabent inter se ali- oraiiis honio antmal cst, nullus' bonio auitnal est,
quarrirhedieiaiefh, uriam veram,- unairi falsam esse 'hniversalis affifmatio vcra cst, falsa negatio. Sed ,
rion est .iiece&se,ui iri eo quod esl omnis liomo"ju- 'cum dico quidam homo aninial est, quidam bomo
stiise'-l; riullushdhio jtisfus est. Quoniam potest.quse-- aniinal
'• non esi_ p riicularis affirmaiio vera est, falsa
dam-esse niedietas , tit nec nullus liotno juslus sit, lnegatio pariiculafis. Hse igiiur dicuniur suh.onira-
ctitn sit qtiidam; r._c omnis homo jiistuS sit, ctim nori ifise, vel quod sub coritrariis positse-sunt, vel quod
sit quidam. Et possUnt.htrseqi_e falsse et affirmalio iipsae siiperioribus srib quibris sunt (ul dicluni esl)
..fet riegatiff reperffi. Nequfe fenini ¥e'ruiri esf arit iconlrariasproprieiaieshabent. Inliacigiiurreclaoppo-
orhnfemhoniitieiiijnstuni fesse; aul nhlliifn iiomirieih , Silioneconlrariaruhi.
1 et subconirariarum in superio»
justum essfe. Quocirca.polesi fieri iit in bis in qhibus ribus 1 uirisqiieTalsitas esse polest, iuinquam verilas;
aiit|ua medi.las invetiilur uhivfersalis af rniftiio et in i inferiorihus verd ulrisqire quidem verilas inessa
universalis hfegaliovfefitaiera falsifatfemqiieiiOn di- D poicsty
1 nuuquam falsitas. Sin.vero quis respiciat an-
vidant, sed uirsequesiht fSlsaead exfemjilurhscilicet gulares. j et Universalem affirmaiionem .particulari
Conlf..ritTfiJm,- qu_6'aliqnam inter se ebntiheni riie- < opponat riegationi, universaleinque negationem par-
•
dielalfeiii.Potest eniih iii illis fifefiut utr..qufecontra- liculari
1 comparel affirmaiioni, una vera •scuiper, .
ria' possihtnori ihesse subjectri, sicui supra docuimus. fatsa i aliera reperietnr. Neeuhqtiam fieri poiest ut
Ih his' verri qtiss medifeiatecarent,-nece.se est ut uria affiriuatione
i uhiversali vera, parlicularisnegatio non
vufd sit semper. alfferasfemperfalsa. Ut in eo quod falsa I sit, vel bnc vera non illam conlinuo falsitas
est, bmriis lômoaninial est, nullus homd ahimal est, . !-bbsequatur. Rursiis si ncgatio uhiversalis-vera estf
IiSepioposifiones bitjiismodi sunt, Ut hna'vera sii et falsa 1 "pariiculaiis.alfirmatio; fei panicularis affir-
. una fai-a, idcirco quoniam inter animai esse et hon hialiD i veraesi.falsa uiiiversalis negalio est. Licetau-
esse iiihil intefesl ad edfiim fecilicet conlrafiofum tera i boc el iii subjecia deseripiione mciiri,-ei in aliis
sihiilitudinem qtise ihedieiate "carent. In illis feriim < quoque termihis quoscunque sibimens consifleraniis
nec<'S_e"eratatterura inesse subjecto. Sic crgouni- _iaffinxeril, idem videhitj rtam-in.eo quod est, oinnia
^ffSalil'aljfirai-vlio e... uniyersalis hegatjo utraequ» bonio 1 jristu. est, quoniam bae.cfalsa est, yera est_
l~il •- '
. . AN.-MANL.'SEV.B0.ETI1 ,; . m
quidam iiomo justus non est. Et rursus in eo quod A atque ideo has conlra uhiversales universaiiter
est, nullus bomo justus est,-quoniam falsa.negaiio prsedicalas faciunt contradictionem°.Nam si contiva
est, veraest affirmatio, quidam homo justus est. Ha;c' illam quseest omnis homo justus est^ eaquse.esf
autem universalis affirtriaiio et parlicularis negalio homo justus non est, in opposiiione constituatur,
qiise sunt angulares, et universalis negatio, et parti- una semper vera est, aliera falsa. Et si conira eam
cularis affirmaii', quse ipsse quoque.stint angulares, quse est nullus honio ju§tus est indefinita proposi-
conlradictorise npminantur. Et basc illa est quam tioquse.est, bomo justns est opponatur, verum inter.
quserit conlradictio in qua una semper vera, altera se. proposiliones falsumque distribuunt, sicut definitse
semper falsa sil. Superioris autem dispulationis inte-. quoque universalium propositiones, secundum parti-
grum descri|ilionis subdidinius exemplar, quatenus . culares atque universales oppositsequantilates, con-
quod animo cogitationeque conceplura est oculis tradictoriasfaciunt oppositiones. Quare' eonslat eas
exposiuim memorise tenacius infigatur. quse universale rion uniyersaliler proferunt, et sunt
indefinitse,-neque pariiculare neque uriversale profe-
rentes, ipsas quidem non -semper inter se verum fal-
sumque dividere, pariicularibus tamen defiritis esscf
consimiles. Singulares vero quaasunt unum opposi--
tlonis modum inler se tenenl: has si ad idem subje-."
ctum.-ad.idem prsedicatum, ad eamdem partem, ad
idem tempus, au earadem relalionem, eodem modo
proposueris, inier se verum falsumve distribuuni, ut
est Socrates justus est, Socrates justus non est. Sunt
igiturdaas contradictipnes, una quse fit in univefsa-
libus angulariter, particularibus contra posilis, allera
quse fit in singularibus cum omnibus his quas in so-
pbisticis elencbis exposuit determinationibus oppo-
sitis. Quare quoniam quemadmodum se habent pro«
posiiiones, quoque modo facianl contradiclor.as op-
positiones ostendimus-, ad ipsa Arislotelis verba
veriiamus, in quibus.per4i.ee antecognita facilis po<
His ergo ita sese habentibus, indefinitas propositio- i
lerit evenire cognitio. Superiofi.s descriptionis intel-
nes singularesque videamus, et primum de infinitis G ligentiarh
] pjenius notat. Aitenim quando res uniyer-.
disputandum est. Indefinitse igitur per se veriiaiem i
salis Universaliter designalur,-et eam quis universa-.
falsitatemqiie non.dividunt; elenim cum dico, homo liter affirmat, si eamdem alius-universaliter neget,
justus est, bomo justus. non est, utrasque veras con: ita i sibimet comparatas propositiones esse contrarias.
lingit esseindefinitas. Quocirca eas a conlradictione Atque in hoc suam sententiam manifestius ostendit.
separamus. : contradictio,, namque constituitur (rit Ail enim, dico aulem nniversalem enuntiaiionem.in
ssepe dictum est) eo quod nunquam utrseque verse .universali,
_i ut omnis homo albus .est. Nara cum uni-
ant utrseque falsse reperiri queant, sed una semper ;versalissit homo, iri universali homine universalis.
verila is, altera falsitatis.capax est.Sed.quse uni-" est ( -enunti_tio, per quam dicitur omhis.homo. Res
versalitatem proferunt indefinitam, illse definitarura .ergo universalis, id est homo, per omnis quse,est de-
partieularium;vim tenent. Tale enim est quod dico, terminalio universaliter praedicala est.et boc affir-
iiomo justus est, tanquam^si dicam, quidam homo maiive. j Negative vero universaliler ita.dieetur, nullus"
•justus est; et rursus tale esi quod dico, homo justus homo albus est, nulius enim uoiversajitas.universa-
-rion est, sanquam si dicam, quidam horao justus non' litati quse est homo adjeeta esl; hocmodo igitur uri-
est. Hoc illa res approbat, quod queraadraodum de- versale universaliter eiiuntianles affirmatio et nega-
flnitie -et particulares in aliquibus verse esse pos1 Dl lio contrarise sunt, sicut et ipse testatur, et nos su-
sunl, in aliquibus verum falsumque dividuni, nun- periori expositione digessimus. t ,
quam vero ulrasque falsas esse contingit. Ita quoque ._ Quando autem de universalibus non universaliier,
in indefinilis universale significantibus, utrasque sinon sunt hm conlrarim, qumauiem significanlurest esse
mnlveras esse contingit, ut-.in eo quod dicimus, aliguando conlraria. Dico" aulem non universaliler
liomo justus esi, hbmo justus "non est, utrasque fal- enuntiare de his qum sunt uniyersalia, ul est albuc
sas proferre impossibile est, sed unam veram, alte- homo, non est albus homo; cttm enim universalesit
ram falsam in his facillime reperimus, in his scilicet homo'. non universaliier ... uiitur enuniialione.
ft Omnis
leriiiinis qui naturaliler et necessario'subjeclis sub- n<zm<jH<?«bu universale significat, sedquoniam univer-
st.antiis inhserescunl, vel in his qui jnesse. non pos- saliter. , , , , _• . . __ .
gunt: ufqubniam ahima! hominiex-jnecessitate.in- Volenii indefiniiam propositioitem qualis esset
est, si quis dicat, bomo animal est, idque negelur, , oslendere, non modo anferenda (uit ab universali
;__omo/ai.imal''nonest.vel homo lapis est, horao la- '.lermiiio
'. uniyersalis delermiuaiio, yerum etiam par-.
•:gisuon est, >Miavera, gtailm fajsa. sliera reperisur. ticularis, et opprtyH pligi \\QQIIIP^Q,<Juandoautojn
IN l.IBRUM DE INTERPRETplONE EOITIO SECUNDA. - m
475
iri uriiversalibus non unh ersaliler rieque paniculari- A quidem contrariaenon sunt, possuni tainen qu-Sdairi,,
ter, nou"sunt conlrarise. Nunc autem quoniam non , significare conlfaria. lloc quid sit mu.ltipliciter ex-
-addidit neque particulariter, videtur non.de indefini- , p.osilorum senienliis expeditur. Herminus uamque.
lis, inquibus neque universalitas, neque parlicula-., idicitidcirco indefiriitas posse aliquando significare
rilas adest, sed tanlum de particularibus loqui, ^ . coritraria, cum ipsse careanl contrarietate, qulppe .
<
quibus stilum universale non etiam pariieulare sub: . quaeunivcrsalium srerum surit, additumtamen uni-
traxit, sed quid velit ostendereipse conveniejitibus versale non Jiabeni, in solis.his quibus ea quse affir-
exemplis edocuit. Npn enim posuit exempla particu-.. mantur i aut neganfur subjecto naturaliter insunl: ut
laris propbsitionis, sed Indefinilse. Ail enim, dicp . cum i dicimushomo rationalis est, homo, rationalis,
autem non universaliter enunliare initis quse.sui.it. uon i esl, quoniam ralipnaliias hujusmodl est quce in _,
univfersalia, ut esl albus borao, non est albus homo. . nalura
1 sit horainis. Et affirnialio el negatio inter se
•
Quod si pariicularem monstrare voluisset, ila diee- , vefum falsumque diyidurit, et quodah.modo ab bis
rei ut estquidam horiio albus, nonest quidam homo conlraria t designantur., Sed niliil boc allinet ad con-
albus.Sed quoniam per exemplumquid vellel oslen-.,. traria 1 significanda in his quse sunt indefinita. Nam-
dit, nos qubque superiori proposiiiorii rjuae est: . etiam i particulares ipsse quoque in lalibus verum fal-
Quando auleminuniversalilius rion universaliter, de- B isumque dividunt, ul est quidam liomo rationalis
esse putemus aut part.culariler,utet pafticularitaiem; iest, quidam borao rationalis nonêst; has igilurse-
et universalitatem ex totaauferat dictione, ut:jiost > curidum.Hermiiiumvidemus posse sigoifipare-con-
exempla docuerunt non eum loqrii de particularibus traria. Cur ergo dixit in his quoque quoniam quidem*
sed de indefiriita. Quare hoc dicit, ul si neque uni- contrarise non sunt, quse.auteinsigiiificantur est esse.
ver.-alessint proposilioiies neque particulares, quod contraria? Alexanderautem hoc dicit: quoniara in-,
subaudiendum est,' illse. non suril conlrarise, sunt definitse sunl hse, nihil eas, inquit, prohibet sicut ad
enim contrarise quae universaliter universalem ter- -
parliculares. ita quoque ad universales reducefe.
miuum proponiint.-Indefinitse vero ad univefsalenv ,quse yidentur esse contrarise, ut in.-eoquod est homo
lerminum universal.mdeierminatioriehi"rion habent.' anim"al,est,:hoino_ariimalnon.esl, quoiiiarii h« pro-
Idcirco aulem ab indefiuitis univefsalitatem solam et positiones indefinitae.sunt, possunt aceipi quasi con- .
non pariicularilatem quoquesejunxit, quod indefi- trarise. Nam si dicimus.hbmo animal est, potest its
nilas pfOpositiones a cohtrariis solrim, non' eiiam a accipi lanquam si dicatur, omnis liomo aniirial esi,; et.
particularibussegtegabat. Quod autem dico tale est: rnrsus; hojno animal nou est, ita atidiri potest tanquam
si vcllet ostendere iudefinitas propositiones, prbprie si dicatur, nullus homoanihialest.-Cum aulem dicitur-
diceiet indefmitas. neque p.irticulares esse, neque 6 homo ambulat, homo non ambulat,;non ad cb-trafia.s
Wiversales-; quse aufem in universali neque univer- sed ad subcontrarias mens ducitur-auditoris. Qtiocirca
saliter neque particularlter propontmtur, id est quse possunt- indefinita.,aliquando.' significare cqMraria,
rieque universales sunt, neque particulares'indefinii-e quoniam eo ipso quod sunt indefinitae nihil' eas. pro^
sunt. Nam quse neque universales surit neque parti- hibet ad contrariorum significatioriemuniversalium^
culares, bae neque.contrarise sunt neque subcontra- quereduci.Et hsec quidem sententia habelaliquid
rise. Subcontrarise qui.demidcircb non siint, quia nbn ratibnis, non lamen iniegre id quod-ab Aristolele di-
babent additam pariicularem defermiriatibnem, id- citur osiendIt,-et meliorem sentemiam sponte reje-
circo vero contrarise - non sunt, quia detefminatio eit, quam,Porphyrius-approbavit..Sunl. enirii quaei
universalis in his non est. Nunc aulem cum lantum dam negatiohes quse intra.se alfirraationis ejus quarft
\ veliet oste~ndereeas corilrarias non esse, de subcon- negant retineant contrarietalem,-ut in eo quod est, -
-trariis vero in prsesenli vellet oihillefe;'hasesse iri- sanusest, et non cst sanus,id. quod.diciturnon est ,
definitas dixit, quae universale detefniiriatum uhi- sanus significat aeger.est; quod est conlrariumsano
versaliter non liabenf, ut scilicet has",non fesse cbn- , esse. Rursus cumdicimus, liomo albusest, si contra
trarias- intelligeremus. Idcirco vero non adjecit hanc riegamus peream quse dieit horno alhus non
parlicularitalem eas non habere, quoniara a solis D fest," significare ; poterh quoniam homo niger est,
contrariis.separare indefinitasvolebat, nbiv etiam a nam".qurniger estalbusnon est,- sed nigrum esse et
subccnlrariis. Ergo si iridefinilas a contrariis et sub- albUm non'es"se conirarium est: Quare significant
conlrariis • sepafare voluisset, ila diceret: Quando quaedam negatibnes. affirmaiionesque conlraria, sed
. autei.iiin universalibus non universaliier hec par- i hoc non semper,*nam in-eo quod'est homo.ambulal,
- -
-iculariler, non sunl contrarise neque subcoiitfarise.- homo non ambulat, nhllum conirarium coniinelur.
. Sed qnoniam non eas volebaf nunc nonesse subcon- - Anibulaliorii enim niliil est conlraTium , atque ideo
- irarias ' dicit: consiat duais
demonstfare, sed lanttim non esse eontrarias, hasquidem cpritrariasnon.essc,
idcirco ei dicio quod est,"quando auteni in universa- jdcirco quod curasunt uhiversales.nonlunivcrsali-
libus, noh -universtliter' non addidit,' vel particula- - ler enuntientuf; Posse autem .aliquoties conlraria
. riier;hoc enim si addidisset, ad subeonlrariasien- •' sighificarie','cumintra negationerri contrarium affir
deret, de't|tiibas riiliil est addituriifquafe hocdicit:: • luationis'incliidatur." Aspasius'.vcro.ct rAlcxandcr,
haJ quie indefmitse sunl, quoniam iion liabenl uni» hanc posterjorfera lion^pTobant. Nos. vero. dicimu.
.' versalHa.Qhi,conlrari» xm. sunV,Sed oum'per. .§ :• tiori qiiidei!"Aie^ sndri sepienti.anvabhorrere.raiioue,
"
475 AN. MANL.SEV. BOETII - 478
sed Jianc 1'drph'yrii esse irhelioferh.Narh qiiod ait; A' _ lur siibjeciumnedebeai cumdelcrminalione dici^nt sit
qhahdo aulfem iii nnivefsalibus, hon rinivefsaiiier, omnis Itomo animal est, ari pricdicaium, ut sit homp
lioiistint cohttariaa, quseautem sigiiif_eaniur<__resse' onine aiiimalesl;anulrumqtie,utsitornnishomoom- -
cbntr..ria, iib Alexandro rionesi texposilurh,"sed(ah- neanimalest. Sed.iieutrumeoftim quseposteriusdicta -
liihidiciuni qiiantld pbssurit esse prbposiiienes ipsse sunt, fieri oporlet: hamque ad prsedtc.aum nunquam
eorilfariae.A Porphyrio vefd diligctiter festfexpbsitiitri determinatio jungitur, sed ad stibjeclumtanium, ne-
q.uando e:i cjusesignificahluf possint fessecuii.raii.u que enijn verum est dicere omne auimal omnis homo
Quod ipse.AriStoifelis textus expfessit;,,qiiahqua<n est; idcirco quoniarriomriispricdicaiio, aut 1major e.st
Ale.vandei'qtibqiie earndem quaih' Porp!iyriu_fexpo- . subjecto, aut asqnalis, dt iu eo qttod diiimus, omiiis
stiit viderit expbsiiioriem. Eairi lamen (ut dictutn : homo animal «st, plus est animal quam honio. Et rnr-
est) spohie rejebit, et sibi hujusmodi bxjibsitioiiis sus in eb quod dicimus liomo risibiiis est, risibile
confiriiiaviisenieniiatn tfisplieere. MiftiveroaUtutrse- sequatur bomini; ut autem sii miuus prsedicatum,
que rfecpiendse.expositiohes videntitr, aui raelior ju- :aique augtistius subjeclo, fieri non polest. Ergo ih
dicanda posterior,' hoceiiim ipsfequoqUeArisioteles -Iijs -; prsedicatis quse subjecto majora sunt, ut iri eo
quodammodo subtferostetiditctiiri dieit :"Siiiiuleiiira . iquod est aniinai, perspicnefalsa est pr-opositio,si des
veriiin est dicere quoiiiamestliohio albtis, elnoii est B{teriifiinalio universalitatis ad pr.-dicatum' lerminum
bbihoalbus,et est homoprobu-i,ietnoii festhomo prd- ponitur. Nam si dicamti., homo est auimal, animal
bus: st enim iurpis est, non est probus; et si fit aliquid.' quod majus est homine per banc detenniuationem ad
eiiamnunesl.Ciiju.qhjdcniIoci qiisesiiexpositio,cura su'jecintn hoiuinem. usque coiurahimus, cum-non
lid id venerimus, dehionslrabimus. Cognosceudumau- solum '• ad hominem, sed ad alia quoque nomen ani-
temest elniemoiiaretiriendumqiiOdqusecunqtiepro- malis possit aplari. Rursus in iis quse oequalia sunt -
posiiibnfesuitivefsales universaliier fuerint prsedicai idem ev.cnil. Nam si dicam omiiis liomo omne risi-
lse,-si hre affirmaiivse,illsevero sint negativa;;semper bile estj primum si ad liumanitaiem ipsani referam
lilfasque esse contraiias, si niliil __qiiivoealioriis,aut superfluum est adjicere determinatioiiem. Qnod si
lemporis, aul aliquorumquoefeupradetcrminatasunli . ad singulus quosque hoiniuum, falsa cst proppsiiio;
ad facieiidam ojiposilionem conlrarieiaiis impediats nam cum dico omnis honioomne risibile est, hoc-
Nbn taiiien otnhfes-qua;cU!iquecoiilrarise sunts haai videor significare, singuli bomines omne risibile
oul iri uriivefsalibus uhiversaliier ponunl fenuritialio 2 snnt, quod fieri non poiesi.Non igitur ad prsbdic.tiihi,
riem, aut una affirmaiiva est j altcra uegaiiva, ut in sedadstibjeciumdeterminaiioponentla.-Verba auicrri
eb quod est, Socrates sanusest. Socrates aeger est. Arislotelis hoc modo smit, et ad -haric senientistiri
Hic eriim neque in.uhiversali universalilas.|iosita esty Gl ducuiitur:in hisprsedicalis quse suntnniversalia, bis
heque rursus utia esl affifmatio, aitera negatiOj sed adjicefe universale aliquid,ut univcrsaleprsedicaiuiri
BurilcontrarisBpropbsiiiones. Gontraria enim sunt universaliier praedicetur, non e.l verura, hoc cnim
quae significant : quocirca rectissime dictum est; est quod ait: In eo veroquodpra_dicanir iinivcrsale,
qtiod qusccunquein universalibus uuiversaliter enun- :d est qnod habet pr_edicaiumuniversale, ipsurii urit»
iiateiit, Si una earum esset affiririativa; altera nega- versale prsedicatura universaliler non est -veriirii. Iri
tiva, statita natufaliier essent contrarise; Quseauiem pra;dicato enim universali, id esl quod universalc fest
tjbntrariae.essent, nbn necesse esl eas vel univefrsale et pra_dicatur, ipsum pra-dicatum, quod universaie
uhiyersaliter eniiiiliarfe,vel unain esse affirmaiivam. est, universaliterpr-edicare, id est adjecia deferhii-
allferamnegativam. Sed aliqtioiies quidem posse has naiiorie universatilatis, non est verum ; neque ehiih
esse conlrarias, quseuniversale in nnivefsalibus non polest fieri ut ulla sit affifmano vera in qua de urii-
significarenl; sed Iinc in his tantum quse essent in versaliter praedicato universalis delerinhiatio pfa_di«
Eubjeclode quo fit affirmatio naturalis; ut in co rjuod . cetur. Kisque rei riolionemfexempldaperitdiceii-, ut
est animal. et hbmo. Chm diciuius liouio aiiitnal est," omnis homo omnfeanimal est; hoc auiem quam sit
houio animal rioii est, qubniam in natura hominis inconveniens, supra jam diximus.
aiiimal est.idcirco hsec affirmans illa negans viden- D^ . UEKECULIS OPPOSITORUSI.
lur esse corilraria, qiianquam illicnuila detferminatio Opponi itaqtte dico affirinationemnegalioni ponlrd*
ncque particularilatis neque universalitatis aduatur. diclorie quw universatiier significal ei qum non ura-
Iri eo vero qttod universaleprmdicalur-,id quod etl versaliler, ut omnishotnoatbusesl,non omitishomoal-
universaliter prmdicare, non esl verum; nulla enim bus esl; nullus homoalbus est, quidain homo albiis
.uffirriiatioeril vera in qua universaieprmdicalumuni- est : cottlrarim vero univcrsalemaffirmatiottemcl Vrii-
versatiler prmdicclur.ut, omnis homo estmnne anitnal. versalemnegalionem,ul omhis liomojustus esi, huilus
Quod dicit bujusmOdiestj omnis propositio siin- homojuslus est. Quocirca has quidemimposstbiicest
• plcx duobus terminis conslat: his ssepc additur aut simul esse
veras, Itis vero oppositasconiingu aliqudiido
uiiiversalitaiis aut paiticularilatis delerminaiio, sed in eodein, ul non bmnishomoalbus esl, et quiddm ho->
, ad qiuuti partein bae' deierminationes addaniur exr" mo albttsest. •.
ponit. Vitletur,enim Aristoteli praedicalo lcrmiuo Qusesit iniegra contradictio, his yerbis ostendit.
deterniinatiorieih non oponere conjungi. In hac . -Aitenira illam esse oppositionem conlradicioriai-i
.snita propositione qusj;estj bomo aoimal est^ quaeri- quiecunquedi.cit uon esse universpliter rem uiiiversa
177 IN LIBRUMDE .NTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. &1&,
lem.coritfa "earriijlise rerri hiiiversalem universalitef AL esi tjuidam homi. albus. Ppsttis igilur duabiis pro-
proporiit, atque bbc est quod ait.: Opponiaulem af- positionibus, affirmatione univfersali; et univtTsali
finiiaiibriern hegaiibni dico conlfadicibrife, qua?uiti; inegatiohe,- ars danda est qualfenus eafum iiiveitian-
veisalitef stgnilicat; ifeidehi qha. nOn uriversa'. tur opposita; Opfiosiiaauleiri dico cbntfadictbrie/,
liier, "utei quie esl driinis !itimo"iuslusesl oppniiitifi non conlrarie, neque hllo modp alio; Sii eriini bfec
ca qiia_-uni'versalesignificatrioii lamen liniversaliier. iaffirmalio, bmnis homo justns est, ei-hrec negato,- •
- rit ea qiire <_;.t,qhidarii horho jilsltis noh est : bomi- nullus hbmo
justus est, contra affirmationeih qu;u
iiem.feniiiiunivershlfem significat noh liniverSidiiefp est omnis homo jusius fst viJeniur essencgaliones
rit cuiriilicit, hoiiomnisliomojusius est, lisecest coii- hse; una .iiiilltts:homn jtisiusest, altera qtiidam bo--
tfadicioria bpiidsiiio, ut-si sil hniversalis aflifriiatiP,' mo juslitsnon.es!, aliera nou omnis homo jtislus esi,
sii pafiiculiiriS hegatib ; sisit uiiiversalis negaiio, sit • et postrcma indefiiiita^ honio jusitis non est. Qtise
pai licularis affirrilalib. Angulares eiiim (ui dicnmi hariiin igitur conira eam qtia. est omtiis homo jnsius '
fesij solse fachiht boriiradiciioriem, verbaigttuf sfe est eoritradktione cbnslituiiur. Cbniradicioriam au-
_ ,,obscure
, habeni, sed seiitehlia manifasia
'___-. -• - ' dicit »»ternvoco cpposiiioiiemiii-qua affirmaiio el neg:itip
est";
cniiii ilabppoiii coii.rariicioiie affii.iiaiibnem iiega- nequeutraeque versesini^ neque falsse uirs-que, sed
iioni, vel iicgaiiOiifemaf.irmalioni, q"tia_clniqueid B} tma êmper vera, aliera falsa. Si ergo opponaiur
quod ffesaltferauiiiveisale uitiveisaliter Sigiiififciiret; cbntra eam quseest omiiis hoino juslus est,ca qusa
eidem sl^nificarel, ritjiiuhiversalitef qiidd feVei uni• est i ntillus hoino juslus est.-uriiversalis.scillcel nega^
tersale; hi iriliis qii is sujira dixiniiis; ef ut liseC' qii:i3 itio, non est opposilio coniradicioria, uirseque enim
e.-t, oniiiis homo jtiStus est, rem. iiriivcfsaliem uni- falssesunt:I Si-verb ponatnr ca quse est-, liomo |ustus
versaliier siguificavit, illa qtise feu hoii omiiis lioinb liou i est; indeftniia; nec ipsa quoque facit opposilip-
ju-lus esl;,eidem aflirmaiiOni ojtposita-, de, uliivei- nehi"; i quoniam euirii indeliniia est, polest aliquolies
sali libmirie nori rihivbrsali.efi.egi-.vii, dicens nbn pro I universali ncgalione pro exspeciaiione audilo-
omnishomo justus fesu Riirsiis ea qtiredicii, riiillus ris ' inlelligi; Quocirca nec ipsa facit oppnsitionern,
hotnb jnsitis est, fem uhiveisalBiii uhiversaliter ne-. .si enim lioc m.odo audiiasit, cum iia accipitur ut
gavit dicenS-iullus.Ea vferbqti;e dicii, quidaiii homo - '< -contraria, siinul eas falsas invenifi cohtingil. Restat
]us:us csl.reiti uuiverfealempafiiculariter affifihavit-, < ergo ut aul ea sit qtioeest non omnis, hoino justtisi
et nori uriversaliier; iioiuinem ehiih qiiemOaniju- .<est, auf ea quse est quidaiiiJtomojustus non est. Sed
•stiimesse prbphsuit; sed hoirinfemiion utiivefialitef hse I sibi couseniiurit. Idem enim dicit qui prO]ionif
-
rnuniiavii rferiiunHersa.eni: Pei_e"quiiureigd oihnefe < quidam liomo juslus non est; el idetn qui clicit '
proprieiaie> pioposiiioniiiii. Ait ehiih: cbiitrariO-ve- .C, non ' omnis homo -juslus est. Nam si quidam liomo
fo itiiiversalein afiiimaiioni-hi; et uhivef&iilemhega- jtislus j non est, non oninis homo-juslusest"; et si non
titiiiemfSieiit ebinrsiipra tlixiteas quaeilniversaliit.r omnis < liom.ojustus est, quidam homo juslus non est.
uhiversalfesigiiifii.rifent-, vel iii afiiriliaiibrie, vfelin (Quare utr.tque pariiculares ncgatipnes contradictorie
nejaiioiie es-feeohirarias, il.-tiiuric quoqtie idem re- tepponuntur conlra universalem affiirnationein. In
peiil cbiiifarias esse diceiis universalem affifmaiio- liis li enim rieque verse ulrscqtie sunt, neque ulraque
'
ndiii uiiiversaleiiiqiil. negaiion.m-; eariiihqufe"pohit fi falsse, sed "una.vera; allera falsaj Rurshs sit negatio
exempja, qliai ithivefsalg. iilfaSque esse ih'on&tra- universalisea'> quse est, nullus homo justiis est. Con,-
reiti, iii bihni-libiriojusius esi; riullus hornojustiiS tra t bancvidenlur oppositse ajfirmalioiies",hse omnis
cst. Tlorum "auteih fJuBtip.rtipiifclasesSet propasuit 1: iiomojusiusest, homo jusius est, qnidam hoiro jii-
diteus : hnjtisinbdi '-prbposiliones impOssibile esse stusest s : sed conira lianc qucees.tnullus iiomo jusitis
liiiasque silri in veritate ihvifeemcbnseiilire. quse au- ,e est. si oppouattir ea qnsc est bmuis hotiio jtisiusest,-
ieni his essenl opposltse coniiiigere uirasque vcras possunt p ulr.rqne esse faisaa; qnare non opponuntiif
csse. "Snnlaiiiem oppo-i:aebis ulrseqtifeparticularei, conlradiclorie.
c At vero eliam eaquse dkit Jibmb
tmivcrsali feniinaffirmaiioni pariicularis negalio op- justus*est, ji ijubniamindeliniia est, poiesl iia, in iili-^
-poiiiiiir; rl universali riegaticniiparticularis hffifma- D quibusinlelligi
q tauquatn si dicat, ojutiis honto jiisiiis
lio-dppofeitacst. Qnocirca hse dh;e particiliari^ nega- est.. e: Quod si sic est,. poteril aiiquando "cuineajfi.e-
iio St-affirinatio. qbae oppositaesunt affirinationret gaiione g quse esi nullus homo justus est- simul essa
hSgatloni uriivcfsalibusangulariter-, bae posStinl ali- ffalsa; quarenon est opposita., Reiinquitiir ergo ut
quahllb esse vefse et in eodenij ut in eo qupd est, ea e: quce est quidam homo jtistns e_t_cbiiira cam
quidaih horho juslh"s-e.t, quidam homo justus. non qua. q cst nullus homb jtislus est epntradictorie vi-
esi; sfed qnidam hbmO Justus'est opposiia est ei dealur d oppnsita. -Angulariier iginir requirendsesunt,
qtire est"liullus liomo justus est; illa vero quse est ut u contra universaieni affirmaiionem illa opponituf
• quidarii liomo jd£ius noii est opjiosila est ei qttae qtise q sub uniyefsali negatione esi, conira univef-a-
est bninis homo jusius est. Sed utrset|ue inier.se ' lem lc ncgalionein illa contradictprie cbusiittiaiur qu-fe
quldfeih; quidhni liorrib justusest. et quidam liomo esi ei sub universali"alfirmaiione, qriod scilicet voleiis
jiisiuS*non esl, in veritale cbriseiitiunt. Tloc estergp .A Arisloteles oslendere sic ait :
tjtibd ait: Hisveio Oppositasfeontingitin eodem eas- Qttmcttnqueigilur contradiclionesuniversaliumstihi
qiiedesignat exemplis, ul nbn omnis lioiuo albus estj ttt
tinivers(tliierfnecesseest alieram esse veram^velfdi^-
479. AN.:MANL, SEV. BQET.I ,'gy
sain, Et qutvcnnquein singularibussurit. vt esl Socra- ALpla proponatur quo- eontraria essevideantur, AUms
tes albus esl, non esl Socrates.albus. enim et niger, probus et lurpis coniraria sunl, e\
- In illis.enim qhsecontradiclorise.sunl uniyersalibus foriasse dubitet quidam utrum uno
temppreconlra-
- uuiversaliter.praedicatis,'in his yerum semper fal- ria hsee in aliquibus valeant reperiri. Sed
adjecit
<
suuique. dividitur; contradictoriae autem sunt uni- exemplumaliud, quod cum contraria non sint, tamen
'Versalis affirmationis particularis negatio, et uri- ex eo sicut in conlrariis quoque negatiopfocreatur :
versalis negalionis parlicula.ris affirmatio. In his igi- ut si quis dicat, est homp probus, et alius dicat, fit
tur nna semper vera, alterasemper falsa. Atque hoc homo probus, si quis vel alio docente, vel seipso cor-
"est quod ait: Qusecunqueigitur contradicliones sunt 'rigente aliqua disciplina falionis enileat. Nihil ergo
miiver.alium universaliler.Et hic distinguendum est, '
contrarinm habel esse probum, et fieri .probum; ne-
ut inlelligatur sic, qua_cunqtie igilur contradicliones , que enim ila contrarium est, ut esse hominem pro-
sunt universalium propositionum universaliter pro- busn, el esse hominem turpem. Quare si nihil con-
positarum, necesse est. alteram veram esse, alleram trarium habet, dubium non est quin simul esscpos-
falsam. Et in bis primum dividitur verilas falsitas- sint. i Sed quod fit, inondum est.adhuc cum fit quare
que, qusesibi et quanlitale el qualilate opposiisesunt, nonduju est probus qui fii probus. Sed verum est-
'
ijualitate quod illa ncgatio est, illa affirmaiio; quan- Bl dicere cum eo quod est: est homo probus, quoriiam
titate quodilla univcrsalis, illa particularis est. Se- fit bomo probus ; sed qui fit probus homo, non est
ctindo autem modo in iis quse sunt singularia, si probus i homo. Verum est igitur dicere simui quo- <
nuiUe argumentorum nebulsesint, veritas falsiiasque niaui '< esl homo probus-, et non est homo probus, li-
dividitur, ul ih eo quod est Socrates albus est, So- cet < non invalida exempla sinl posita de conlrariis.
crates albusiion esi; uua enim veraest, altera falsa Nihil enim prphibet uno tempore contraria aliis at-
est, si (ul dictum' esi)' nulla ambiguiias a.quivoc"atio- que aliis inesse subject.isrquocirea conslat indefinitas
, nis impediat. . --__.' per id quod in exemplis supra posuit simul aliquo-
'
Qumcunqueauteni univsrsalhim nbn universaliler , lies veras videri, e't non semperinter se verura fal-
nori hmc quidemsempervera est, illa vero falsa. Simul suraque partiri. Quod vero.ait: videbitur autem sn-
enim tieruniesl dicerequoniamest homoalbus;etnon esl bito inconveniensesse, idcirco quoniam yidelur signi-
Jiomo albus, et esl horiioprobus;elnorieslhoriio probus. ficare nonest albus homo, simul etiam quoniam nemo
Si eritmlurpis est,nonprobus esl, elsi fitaUquid,elidm- lipmo albusbst, bujusmodi est. Dixit enim proposi-
num rion esi. Videbiluraulem subitoinconveniensesse, tionem affirmationis, eam qua. dicitest horao albus,
idcircoquoniam videlursignificare non esi homoalbus, veram posse esse cum ea quae dicit non est homo
«iin«.etiain quoniamnetno homo est atbtts. Hoc atitem G; albus. Nunc hoc notat : Vid.tur, inquit, aliquolies
neque idem significat, nequesiniul necessario. inconveniens esse, et incongruum dicere eam quaa
Propositiones eas quse in universalibus non uni- dicit est hom.oalbus et eam quas est noneslhomo
, versiililer proferuntur, non semper veras esse, vel albus simul veras csse posse, idcirco quod ea quce
falsas conatur oslendere, hoc autem per conlraria est non,esthomoalbus emittitimaginationem quam-
monstrat. Ea enim propositio quse est homb albus dam quod significetquoniam nullus homo albus .est«
est, etiiujus negatio quse est homo allius non est, \idelur en:m negatio-bujusmodi quse est, non est
boc modo ostenduntur verum el falshm inter se iri- iiomp albus, illud quoque significare simul quoniara
tefdum non posse dividere. Nam si verum est ut hse nullus homo albus esl: ut si quis dixerit, non esi
duse affirmationes, est homo albus et esi homo ni- homo.albuSjhoc euro dixisse pulandum sit quoniam
ger, utrsequeuno tempore verse sint, verum est quo- nullus homo albus est. Hoc autem, inquit, id estj non
que affirmationemindefinitam et indefinitam nega- esl homo albus, et rursus nullus homo albus est, ne-
lionem utrasque veras aliquoties inveniri. Nam si .• que idem significant, neque semper sintul sunt.
Verum est quoniam est homo albus, veruni itidem ,Nam , qui dicit nullus homo albus est, universalem
1 est quoniam est homo niger : nam cumJGailus.sit determinans negationera, de universalitate pro-
candidus, -Ethiops nigerrimus invenitur sirinil. Ergo B) ponit. Qui vero dicit, non est homo albus, non om-
verurii e.t dicere quoniam est horiio albtis et est ninodetota uniyersalitate negat, sed ei tanium suf-
homo niger : sed qui nigerest albus non fest; simul ficit de pariicularilate negasse; alque ea^ quse cst
ergo verum est dicere quoniam est liohro' albus, et nullus homo albus est, si unus homo albns fuerit,
non esl homo albus. Idem quoque de probo.ei lurpi. falsa est. Ea vero quse dicit non est homo albus, si
"Nam si verum est dicere quoniam est hoirio prohus, unus honto albus non fuerit, vera e.st; quare nou
-siquis hoc de philosopho dicat, etrursusquoniam significat idem. Dico autem quoniam.nec -omnino
est homo turpis verum est si quis hoc de Sylla di- quolieseunque diclum fueiit quoniam.non est homo.
ceret, verum esset utruihque, et quoniam' est homo albus, mox significatquoniam nullus fst homo albus..
probus, et est homo lurpis; sed qui lurpis est, pro- - Nam cum dico nullus homo albus cst, hsec eadem
bus non est. Simul igitur verum est- dicefe quoniam significal quoniam uon.est homp albus. Unjversalis
cst homo probus, el non est homo probus.;Sr,d vide- enim inlfa se continet indefinitam. Cum aulem dici>1
bilur fortasse aliquid sibi*dixisse conlrariiim, et dik mus nonest liomo albus, non omnino. significat
Ucjliof proeodai psigngio quse per hnjt.snfio.iiexent* quonijtm nuUus botno gUmsegt, injJitflnHa-îininp;*i
iSi 1N LIBRUMDE INTERPRETATIOJ.E EDITIO SECU.NDA. 482
iiitra se conlinet universalem. Supefius nainque A uuiversalis i .legaiio potest, clcsl aiia universs.li's,
uion.iravimus quod -indeliuitae vim . parlicularium alia s indefinita negalio. Nani-si unicuique aflirmationi -
obiinereiii. Quare si cum est universalis negatio, esl una i negatio videlur opponi, cumque diversse sinf ea.
indefinita negatio,-cum _vero est indefinila negalio,"""".affirmaiio
s quse dicif esl homo albus el ea quse dicit
noii omnino est.universalisnegatio, non convertilur ceslquidam bomo albus, diversas quoque habebuut
secundura subsislendi- consequentiam; quare non in i negaiionibus enuntiatipnes, et Jlla quidem quse
sunt simul., Quaeenini non convefturitur, siiriul non indcfiiiila
i est affirmatio habebit indefinilam negaiio-
sunt, ut nbs Prsedicamentortim liber edocuit; quare nem, i ut ea quse-dicit est hoino albus. huic opponi- •
neque idera significant negaliones non est homo luf t non est-homo albus, Ea vero quse dicit est.qui-
albus et nullus. homo"alhus est, nequesimulsunt, < homo albus negaiioiiem habcbit opposilameam,
dam
quoniara non convertunlur ad eonsequentiam sub- cquse dicil nu.llus bomo albusest. Qtiare_si particu-
sislendi.. Syri.anus tamen nititur iiideftuil.m uega-. laris 1 alfirmatio definita et rursus affirmalio indefi-
tionem vim defiiiitseobtinere negalionis osiendere, nita i a se ipsae divcrsae stint, illud.verurti esl, oppo-
et hoc multis-probareiiitiiur argunifeiilis, Aristbtele £sitas quoque contradictorise negaliones habere dissi-
maxime reclamante;-nequfe: boc tantum suis, sed Imiles. .Quare-ea qusc est_nullu's homo jiislus.est
Plalonicis quoque Aristolelicisque fationibus, pro- B diversa < est ab ea quse dicit homo justusnon est,
bafe cpnleudit, eani quse dicil nou est iiomo juslus •;atquehOc nuricAristoleles exsequitur. Aitenim unam
' i
hujusmodie&se qtialis esl ea quae dicit nullus homo semper ncgalionem conlrauiiamaffifmalionem posse
justus est. Sed nos Arislolelicse auctorilaii servien- < coristitiii, et ejus causam conalur ostcndefe, - quqd
tes id quod ab illo veraciier. diciiur.approbamus. omnis negaiio eosderii terminos habet. in cnunlia-.
'<
TSamquod Syrianus dicil indefinitam quidem.affir.na7 tione, i sed enuntiandi modo diversa esl. Nam qitod
tionem particularis obtinere vim.. indefiniiam vero ponit _ affirmatioîd aufe rt negalio; el quod illa prse-
negationein universaliSj.quam meiidaciter.diceretur, dieatum subjecto jungjt, hoc illa dividit atque disjun-
'<
quamque utrseque in parlicularibus rectissime pfo- git. £ Quare si idcm subjeclum, idem pfscdicatum in
-
ponerentur, et supra ni.onstraviraus, et in bis li- . negaiione
_ sit, quod affirmaiio:ante'posuerai,i-nori est
bris quos de Calegoricis Syllogisrnis composuimtis, duliium ( quiii-unius affirmationis una riegatio videa»
idque iu libro primo diligenler expressi.mus. Nunc. tuf. 1 Nain si dusc sinf, aut subjeclum alterum muta-
nobis ipse quoque Aristoleles testis est, et Syrianus lurri i est, aut prsedicalum. Sed qusecunqne Sunt liu-
faciflima ratioue convincilur, quod in Aualyticis quo- jusmodi\ non siinl opposilse, lioc etiiraest quodail:
_queex duabus indefinitis dicitur non posse colligi Si . auteui alihd aliquid, vfelde alio idem, rion oppbsita,
syllogismuni, cuin ev affirraaliva parliculari. et ne- C ,sed efil ab e'a diversa. Sensus enirri hujusmodi fest:,
gativa universali particularis negativa possil esse Si negatio aliud aliquid prsedicando negfet quam in
collectio. Quod si , indefinila- affirmaiio et negalio ,affiririaiioncfuil,ut si sita.lfifmaiio est bomo albus,
negationis universalis _ et parlictilaris affirmaiionis iiegatio
'] dicat non est homojusfus, aliud pra-dicavit
Vim obtinerent, nunquara Aristoteles .diceret has in negalionequitni in affirmatiohe fueral coiisiitutuni;
proposiiioues non. colligere syllogismum. Sed iilud vel si de alio subjecto quam in affirmatioiie'fuerat
verius est, quonlam ex duabus particularibus uiliil idem qnod in •affinnaiiohe fuerit dixerit praedicatum,
in qualibet propositionum complexione colligilur, ";;ul si affirniaiib.sit est honio justus, negatio respori-
quod . in liis propo_ilionibusquse indefinitse sunt deat" rion est leo justus, idein praedicalum,esl, sub-
nihil colligi dixit, quia particularium vim proposi- jecia suntdivcfsa. Si ergo vel aliud aliquid prsedicet
liones iudefinitas"arbiiralus est obtinere'. Quare mul- in enuhliatione proposilip, vel de alio subjecto^prse-
lis modis Syriani argumeiila franguntur. Sed nos dicet idem quod affirmatio ante posuerat, non crunt
expositionis cursum ad sequentia convertamus. illa affirmatio negatioque opposilse, sed tahium a se
Manifeslumesi autem quoniam negdlio tiita urims diversse; neque enim se perimunt. Et banc rem de-
affirmatioiiisest, idenienim oporlel negare neijatibnem 1inonsiralivam addidit,el quseesset argumentum unius
. sptod affirmaiioaffirmavit,ei de codem, vel de aliquo ** affu-mationispriter unam negationemesseiion posse,
shigularium velde aliquo universatium, vel univer- sive in siiigularibus, ut in cb quod ipsc dicit exem-
~ saliter vel non
universqliler.Dico aulcm, ul esl So- plo, esl So'crales'albllS,,non est Socralcsajbus; sive
aales albus, non est Socrates albus.'Si attlem aliud in universalibus Tiniversaliler prsedicalis,. cum bis
aliquid de eodem, vel de alto idem, non opposilaeril, particulares in oppositione coniradiciprise constiiutin.
sed ab ea diversa.Huic milehi attm est oinnis komo - lur, utin universali universaliter affirnialiva, omnis
albusest coitlradicililla qum csl non omtiis homoal- hbnio albus est, in pniversali prirliculariter negaliva
_but est; illi aulemqum... aliquis homodtbusest illa 1' pfa.dicfeiur,"nonomnis horiio albusest;illi vefo qua?
. qumesl nullus homoalbut esl; illi aiiiem qumest homoest In uhiversali parliculariier affirmatlva quidam
"
albtisesiillaqum.eslnon esl Jtomoalbtfs. • • horao albbs ' est opponalur uriversalis uniyersalilcr
Hiuc quoque apparet affirmaiionem in.definitamet ' proposiiio negaiiva riullus homo a.lbusesl; illi vcfo
-indefinilam iiegaiionem'non sempef unarii in veri- qusein universali non.universaliter affirnialiVaest et>t
tate, aliam infalsitate.consistere. Atque liinc doce- homo albus ijla quaa in uniyersali non uiiiyersaliter
tur indefiniiam negatioiiem uoii idejn valere quod 'ne2ativa'e6t hon esj homo albus, utqiiod ail vel d<-
' " "
' AN. ÂNL. "SEV.- BOETIi Ui
m
aliquo stngularium ad ha.c pertinet exempla, est So- & esl, quidam homo albus non est. Quod si -quid natu-
cratesalbus,*npn cstSocratesalbus.Quodaulem-se- rale pra_diceiur in conlrariis, affirmaliovera esl.falsa
cultts est, vel de aliquo universalium universaliter, negalio, ui quoniam naturaleesthpmini-esse-animal,
ad illue.vempla dictum esse videbitur qusesurivomnis vera est. ea qnse dicit,*omnis homo animal esi<, falsa
horao albus est, non omnis bomo albus-est, aliquis est quaedicit, nullus liomo animal esl. Eodem quoque
bomo albus esi, nullus bprao- alhus est. Quod vero modoin subconirariis vera est affirmaiio, fal.-a-nega-
addidit, vel non uuhersaliler, scilket in universali- tio. Sin vero aliquid irapossibile praedicelur,ffalsaesl
bus, ad illa exempla reiulit qua_sunl, hbmo.albus est, aflirmatio, vera negatio, utqitoniam iinpossibile-cst
bomo albus non est. hominem lapidem esse.. Si dicanius, omfiis bpmo
. Qttod igitur ttna affirmatio uninegationi opponilur Japisest, falsum est, nullus bomo lapis vcrurii est.
contradiciorim,ef qtimsunl 'tm, diclumesl, et quodsunt Eamdem qtioque vini reiinet subcontrarii natura^
aliw conlrarim. Et qum sint Itm,.dhlum <?_",el quod afijrmaiio enim IISQG falsa esi, vera negatio."
non omnis vera vel falsa contradictio, et quare, el , -UE AFFIKHA.TIOKE ET PEGATIOXE t!KA.
-
quandovera vel.falsu. Una.aulemaffirmaiioetnegatio eit, qumvnum deuno
Ilinc jgitiir.pmuia rursusbresissimeTepeiHdicens sisjuificai, vel cum sil universale universitliier, velnon
ui omnishomoalbus est, nonqtnnishomoqtbus
jam se di-isse quoniam uni negaiioni una affirmatio ]$ shniliter,
al«
esselopposila, el lioc non qualibet modo sed eont.a- es:,esthomoaibus,non ..! Itomqalbus, nullushomo
dictoriae, in quibtis scilicet verum falsumve divide-.' buseSl,quidamhomoalbus esi, si album unutnbignificau
retur. Dixisseeiiam commemorai quseessent ha. qnas Ea qnse snnt a nobis diligenter superius exptisita,-
-contradicloriasiiomhtarct, dixit.autem esse angulares nunc ipse clarius monstiat. 1Diximus namqiie uiiant
affirmativam uiiiversalem,einegaiivam pariicu.arem, propositionem esse qme unam quamliliet rem signi-.
rursus _iffirjnali,vam,particularem pt negalivam.unl- ficarel el non plurimas, iia ii. nec a.quivocnm Subi
vcfsalem.Disserui quoque, iuquit, el qiioniam alitc jeeium haberet, nec a.quivocum pra.dicati"im. Una
sunlconiraria.,a!ise contradictoriae.rion enim esedem ,enitp proposhio sic fu : Nunc hoe dicii, uua-propo*
sunt conlrariae qUsesunt coniradic.orise. Conttarise sitioest quse unam rem significat, id cst{-qu:i.netjua
enim sunl utiiversalis affirm.alio, universalisque ner siquivocum habet subjectutii , neque pra.dicaium, •
gatio. Exposui illud quoqtie, inquit, quoniam non "siveauiem universalis-sit alfirmatio, sive universalis
omnis vera vel faisa est coniradietio, nuuc*autem ,•negaiio, sive pariicularis negatio, sive panicularis
conlradiclionem non illam proprie, sed comrnuniier af.innatio, sive' indefinite uirtcque, sive coritra se
de his dixit qusesunt oppositse,sive coiilrario modo, angulariler poji.intur; una illa propositio- cst, qti33
B.ive'subcpnlrario. Ha. nanique non sprnper verum G unam rem in affinriaiionevel negaiione sigii.ficai.Sed
jnter se falsumque dividebant, ut una semper est bicqttsesiio est qiieniadniodimi universaiis affiimalto
vera, aliafalsa, poierat cnim fieri ut conlrarhe simul unam rcm significare possit, cum univer-snliias ipsa
invenireiilur falsse, subconirarise 'sitinil verse. De liis non de uno, sed de pluribus prmdicetur. Nam curri
aulem-quiBproprire coniradicloritc sunt deliinese- dieo, omnis homo albus est, siiiguloslioniiries qui
quilur, et se jam cxposuisse commemorat, et quare plures stint. signifi.ans, mulla in ipsa affirmaiionis
una vera, alteia falsa est, et quando. Idcirco enim praedicaiione disigno. Quocirca imlla erit affiiinaiio
universalis affirniaiiopariicnlari negalioni in conlra- vel negaiio universalis, qtiop.unam rem sijnifieara
dictione opponitor, quod in omnibus a seipssedi- possil, idcifco quod-ipsa universali:as de plmibus
versse eunl et qualitale ct qnaiuilate. Illa enim est , (ut dictnm est) individuis pia-dicatur. Sed ad hoc
B.firmalio, illa negatio, illa universalis, illa parlicu- respondemus ctim universale quUdaru dicilur, ad
laris. Ideo ergo atit uirse.querals_.raul ulraeque verse «nam qubdammodo coileciionem totius propositionls
.invcnhi non possnnt. Qunndo autem ita ftierit, con- ordo perducittir, el ejns miiias non ad-parliculafi-
stal unamveram esse, alteram fal.am, alque hocest tatem, sed ad iinivcrsalilutem, qitae est ,una qnalitns,
quod ait, ei qua.e et quando yera vel falsa dicium •applicaiUr, utcum dicimus, oimiis hoiuo jusitisesX,
esl, scilicel memorans qnare oppositio et quandp una D1non tttnc singulos intelligimus, sed ad unam liunia-
semper.sit vcra, altera falsa, tunc utique quando an-» ' nilaiem quidquid de bomjne diciuni est dicitur.
, gulariter consiiiunnlur, ideirco quoriiam et quantitate Quare sive sit universalis affinnatio, sive imiversalis
a se proppsitiones et qnalitate diversse sunl. Nobis negatio, vel in singularibus, poiesi fieri ut haerinsa
aulem diceudum est qttando o|.posiiioues conlrarise siiit, si upa significatione leneantur.
Atque lioc est
vel subcontraria., aut utraque illae simul falssesipt, qtiod |»it, eas proposiiiones quas supra
posuit, quse
aul ulra_que illse"s.imulvera, aut una fajsa, ajia rur- ,sun.!, pmnis homo albus esi, non omnis homo albris
sus jnyenjalur yera. In cpntrariis enim si e%gua. ppn est, Jipmoglbus est, homo albus non
est, nulltts bomo
sunl ,ria|uraii_er paudicentur. utrseque suut f^lsse rit albus est; p.st quidiun horiio albus, unas vitleri si al-
aibedo, qupniam naturaliter homini non inest, u.trsg- btim, inquit, unum significal. Si enim-alb.umquod
que falsae sunt quas aJbedineni prsedican', Ea,!sMm pfa.dicatur mtilta significei, vel si homo qui _ubje-
est ejiim, pmiijs hqmp albus est, et falsuin est, nuilus etu.s est, non unum, non est una affirmatio, nec una
bpriip albus est. Sed quapdo illse ambae falsje sunt, - hegatio. Hocaulem in seqiientibus clarius monsimt
wriE sunt 6ubeonlrarise. iit esl. auidaro hojno albui dicpn|: ' " •
. ; .
"
485 IN LIBRUM'DE INTERPRETATIONEEDITlO SECUNDA. , 4gg
; -Sinaulem duobusuhum nonien pbsitumjest, ex qui- A necesse ' est 'affirmatienemvel negnlibnem,veram vel,
bus nonestunum, nouesluna affinnatio; neque una falsam f esse. Ac in utiiversalibus qttidem itniversaliter
- ' - Jseinper kanc quidem veratn, UlamAierbfqlsam esse, et
hegaiio.
- Sensus hujusniodi esl: Si uhutri nomen piura si-: in i iis qum suht singularia, quemadritodumdictttm est;
gnilicet,-ex quihus inullis ununi effici JIOIIpossit,ilia in i his vero qum in uriversalibits non universaliter di-
.tiffirmaiio in qua illud nomen vel priedicatur, vel < cuntur, non est necesse, dicttim est autem el de his.
-siihjici-iir, muha signifieat, <itin eo^qiw.dest horiio, Quod si, iiiqiiit.esiequusalbus et esilioiu» albns-,
quod dicimiis linuio sigriificat animal; siguificat-ra-, -1mulia signifieant, illa quoque prima propositio quse
tionaie, significal mor.tale; sed ex bis quse mulia siest, < tunica alba esi, unde hae fluxertint, mulia de-
gitificai, unuin potesl effici, quod est animal ralio- slgnat i ;%aiilsi quis dicat ndn eam mulla s gnificare,
nale, morlale. Quaie hoc nomen hoino,-licei-pJura <
concedit profecto niiiil oninino proposiiionisipsius
Btutquscsignifi-fit,lamejiquoiiiain 'coiijiincia in.unum - '• signifieaiione mohsirari. Tunc enim nomen unnm
qtiodamriiodoveniuiit corpus.Et unum quiddam"ex' multa i significansin uiiaui significationempoterat con-
. jc-jutiela perficiiiKl, cum id dicliim ita"' fuerit quasi -' .venire.quoiies ex hisqiiifi significabanliir una posset
ex.his '<_u__e sjgrificef riimin aliquid fiaj, unum quod < coiijtingi constiluique sub.laniia.ulineoqiiod supra
toia illa" juricia perljciunt nomen ilfu^ tsigpifieareBi posui, cum homo animal ralionalc-et morliile signi-
jnaiii/esi.um-est; atque hoc estqupd ait : Sin vprp 1ficet, .qua. in unum possuni conjimcta congruere.
duobus iitium noihen sit posituni, ex quibns;non"est Nttnc J aulcm si luuica hominem equtimquesigtiificet,
Uriunif-noncst una alfirmatio ncc ttna negalio. Si mulla l designat, .sed ea ipsa in unum corpus non vc-
enim taiia quilibet scrmo plura significet, ex quibus niurt. i Neque enim fieri potest ut aliquis Iiomo equus
junclis unum effici nequeat corpus, riec possint ea sil.Quareaut
i mnlia significat, quod verum estj aut
quoe slgmficanlurniioîilb"riomihe iri imarrispecjem. si : conten3at noheam nitilia "significare,sed quiddam
subsiant.ae convciiire, iwn esl iiJa .irna affiriiiaiio-. exliis
_ qna. sig.iifical junctum, quoniara nibi/ est
Quale autem liomen sil quod positum unani affi.rnia- ^flupd etf equo et homine conjungalur, nihil oinnino
lioneni nbn faciat, idcirco quod plura signifieet ex :significat. Iloe eniin est quod dixit, nrque eniin cst
qtiibus unum fieri non possit, exerripli solcrtissima :aliquis homo equus, et hoc quidem sub rino accentu
Virluie mpitslravirdiceiis _?","_- Jegpnduipest, non discrete prpnutiijaiiduni honio et
Ut si /juis ponal hoc nomen tunica hpmini et equq, rursiis equus, sed hpmo equns, ut.ex iiis jimciis ap- .
.eldicat lutrica_._.qlbq, ha'b non esl una affirmglio, jnareat nihil omninoposse cpnsiilui. Cur.aujem hbc
nec ung negalio. Nilnl enim differt quam hoc dicere, ,dixerii,_ sequens mpnslra.toratio. §i enim iia ftjcienda
- ,eslho.moeqttus albits. Hgc qtflem nikil differt quam C prtipositio est, ut conirn affirmaiionem liujusmodi
dicere, esl hompatbus, el est equusglbus. 1 ppponalur ncgnlip, quse in oppositioi)e verum falsum-
Si (jiiis ponal homini et equo npmen tunica, inquit, qtie diviciit, ut una vera, altera.falsa sil,unam ppor-
et in.propositione nomenJio.cppna. ur, ilja pr.iposilio tet psse afprma.iiopem ot uham negatipnem, quod
non una sed muljiplex es.t : nain si, verbi gratia, tu- cOiuingit, si neqne subjcciuni n,eque pr^dicatuin
iiica Jiomoa.lqrieequus dicatur, jit cura dicil ali.quis, multa sighificet: Quodsi plura tlesignei et.sit sequi-
lunica anl-hominem designel aul equum, ul si quis ypcum, non erit in bujiismodi propjsiiionibus-una
'
di.cat i.npropositismeslc, iimica alba esf, non estuna semper vera; aliera falsa. Herniinus yero.sic seniit.
affirmaiio -;qttpd enim dicil, tunic.a'alba est, hujus- Qnod ::it Aristoteles : Sjn "veroduobus nomen uiium
piodi est îi^sl dicam, bomoet equus albus est, tu- est ppsilum, ex cjuib.u..non est pnum, IJOIIesl nna
jiic» .eniin hominemaiqiie eqnuin gigiiificaiionemon- aflirmalio nfecnna negaiio, ut in eo,inqii,ii,T|iiod est-,
«iravit. Quod vero dicit, honip.e.l eqnus albus est, homo gressibilis est, quoniam quod dicimus gressi-
nihil diffeft /anquam si dicam equus aibus est, et bi!e, polest et bipes esse, el quadrupe?, el-niiillipes
Tipmoalfnis cst. Sed hae du'a..stint propositiones et- inimal denionstrari. Ex bis, inqnil. ormiibus iimiiii
npu siniilcs.in Jiis enirn subjecla diyersa-sunt. Qub- ili, quod esl pedes liabens. Isla, inotiit, hujusmodi
circa si hse dnse. alfifnialiones sunl, duplexquoqiie DI afiirinaiionbn iriulia significat. Sed sententja Aii.sto-
illa est affinnatio _qu_edicii, hbnin iilque equus albus telis omninp non sequiiur, neque.enim ex Jiis pmni-
est. Qupd si hsec rursus cst duplex, quoniam homi- bus unum fit, nec quadrupes ef bip.es, et mullipes,
nem atque equum tunicam significare posiium cst, pedes babere faciunj, Hi.cenim luimerus ppdum est,
cum diciiiiiis.lunica alba esl, non unuiii, sed plura - iio.n pgdufii constitutip, qiia::e Herniinus pra_lermit-,
significat. Quo.circasi.ea affifmalio quae miilta desi- tepclti.sesl. Huic auiem exppsiiioni qnapi supra dis- .
gnat rion est un», Jisec"qubque alfirmatip una jion s.erpi,-et Aspasitis.ei Pjjrpliyrius.ej: Alexander inbis
erit, cujus aut prsedicatio sequivoca fuerit aut sub- .qtios in hunp librum etiidere coinnieniariis consen-
.jectum, atque boe est qtiod ait: §ere j ,se_drip diuiius nbbis Aiistptelii.exeniplum cali-
"
Siergo hmmuita significani, el sunt plv.fes, mani- gjnis obscurilaien! ferat, hoc in a_iquonoto pxempjo
festum esl quoniam el pririta mu'}a vel niltil significa', vpcab.iijp.quevideti.dumest. Cuni enim dicinips : Ajax-
- riequeenimaliquis esl hontqequus, quare nec in his nese periniit- ctTe|amonis"
Ajacein filinm, fet Oileupi,
tesseesihancquidem conlradicv.onemveram esse,illgni dgrnpnstrat, ex quibus du.obus .inurti fieri ajiqujd iion
pero faham. Itt his ergoel qumsunl, et qua facta sunt, potcsl. Ex dpobus enim individuis nihil omnino cont
' '
187 •" - AN.-MANL. SEV. liOJSTI ; -- .488
jungitur. Quare uujusmodi propositio niulta signifi-A bunt, si quis neget Franci Gothos non superabunf,
cat. Sedhsec.liactenus.-Nuncaulem.determinai iisec. una quidem vera est, aliera'falsa. Sed quseveraquae
"
qnse de 'proppsilioiiibus supra jam dixerat,.non de falsa sit, ante exiium nullus agnoscii, alque boc est
jnnui lemp.ore, sed de solis tanlum prseleriio et prse- qtiod ail": In bis ergo'qrise "sunt et quae facta suutr
seuti, quemadmodum se in verilale et falsilaie babent, ' necesse est affirmalionem vel negationem veram vel
disseruisse.Tn futuris vero non idem-est, qualede. falsam 'esse; in ' universalibus quidem*riniversaliier
.prse.enli et prselerito in proposilione judicium. id- semper hanc quidem veram, illam vero lalsara; et
circo quia jam yel cum conligil, vel cum est, definila - in bis qnse sunt, singularia", quemadmodum dictuni
veritas et falsilas in propositionibus invenitur, nt esl, ul non mpdo rina senipei. vera sit, altera falsa in ".
cum dico, Brutus consulatum primus, instiluit sub lofa contradictione.' Sed illud quoquebabeat, ut in.
rege Tarqu.inio, dicat alius, Rfutus consulatum non una qualibet. definile verilas aut falsitas reperiatur.
priraus insliluit sul) rege Tarquinio : liic una vera . Ita:ut iri his singularibus veritas el' falsitas in propo-
est,una falsa,,eliam affirnialiodefinite vera est, de- sitionibus dividatur; in univer.alibus aulem si bis "
finiie falsa negalio. Rursus ih prsesenti cuin dicimus,. panicularitates opponanlur {quemadmodum dictum
vernum tempus est, vernum lempus non est, si hoc. esi), unam necesse esl veram esse, alferam falsam';
verno tempore irliciuiiisit, affirmaiio vera est et de- g sed non definita veritate vel falsitaie.
propositionum
fiiiile.yera, negatio falsa esl el definiie falsa. Quod sicut supra disserui. Quare in sequentibus qusedam
si.hocautumno dictum sit, definite falsa affirmalio, de fuluris tractanda
ct definite est _veranegalio, idcirco quod sivein prse- suni,' et quoriiam majus opuS
senii sive in praeterito veritas Effirmatioriis-negalioesl quam hic breviter dici posse viderimus, et nos
.ni.ve jaui corttigit, in fuluro vero non eodem modo secundi voluminis- seriem longius exlraximus, hoc
sese habet: ut cufridicfmus, Franci Golhos supera- loco fastidiosamlongitudinem terminemus. -
LIBER TERTIUS.
Ea qirce hujus libri series continebil exponere Deus immortabs esi. Hse namque propositiones sicuf
altioris pene traetatus est quam ut in logica disci- de immortalibus dtcunlur, ita quoque seriipitcrnam
plina conveniat disputari; sed quoniam (ut ssepe habent el necessariarri' significatioriem; nec hoc in-
diclum est) orationibus sensa proferunlur, quibus r* unius teniporis nalura perspicilur, sed ift omnium.
Bub]eetas res essehianifesuim est, rion esl dhbium Nairi cum dicimus, Deus immortalis est, vel immor-"
quin quod in rebus sit idem ssepe.transferaiur ad talis fuit, vel immoftalis erit, a prbpria significatio-
voces. Quare mihi recte consilium fuit sribtilissimas ' nis necessitate nil discrepat. Necessarias autem pr.o-
Aristotelis sententias gemino ordine commenlaiionis positiones vocamus in quibus id quod dieitur , aut
- aperife. Nam quod prior leriet ediiio ingredientibus fuisse, aut esse, aut certe' necesse est evenire, et haec
ad haec altiora et subtiliora quaradam qiiodammodo "quidem quse sempiterna significant, sempitemse ne-
faciiiorem semilam parat. Quod autem securida edi- cessitaiis sunt. Nam eliam si in his non sit marifesta
tio, in patefaciendis sublilibus senfeiiliis elaborat, veritalis natura, nihil lanien probibet fixam esse nfe-_
hoc sludio doctrinaque provectis legehdum discen- cessitatis in hatura constantiam, ulsl nobis iguotum
dumque proponitur. Quafe prius qusedam pauca di- est u.rrim' paria sintaslra, an imparia, non tameu
cenda sunt,' qualenus ea de quibus pbslea tractaturi idcirco poterit evenire ut nec paria, nee imparia
sumus,'hsee ipsa legeniibus nori yideantur ignota. videantur, sed sine ulla dubitalione aut paria sunt,
'
Calegoricas propositiones Grseci vocant"quse sine aul imparia. Omnis enim multitudo, horum' alterum
aliqua. conditioiie proposiibmis promuntur , ttt est, retinel in natura. Quocirca et in his si quis dicat
dies est, sol est, homo esl, homo justus est, sol ^ astra paria surit, aliusque fespondeat, aslra paria
calet, et caelera "quse sine alieujus condiifonis nodo nonsunl; vel si quis dicat, astra imparia sunt,
a'queligamine proponunlur. Sunt auteniconditiona- aliusque respondeat, astra imparia non surit,' unus
les proposiliones bujusmodi, si dies~est, lrix est, horum verum ex necessitale propohit, etquanqriam
- Gr;vci liypothelicas vocant. Condiiionales aiitem id quod quilibel horum verura dixerlt, nobis ignoiuin
' qtias
dicuhlur, quod talis qusedam conditio proponitur ut est'. necesse est tamen immutabilit.er_essequod di-
dicaltir, si hoe esl, illud est, et illas- quidem quas citur, alque bae quidem sunt immutabiliter necessa-
ralegorlcas "Gfseci nominant, Latine prsedicalivas rise proposilibnes. Aliseverb sunt quas non sempi-
dicere possumus. Nam si r.t/.-iyr/opw. pr.edicarrienlum lerna significanles, sunt. lamen et ipsse necessarlsc,
est, cui-non quoque y.a.t:r,-/opuw.i propositiones prse- _, quousque illa subjeela sunt de quibus propositio
dicativse dicantur? Harum autem qnaedam Sunl quse aliquid-aTfirmatarit riegat, ut cum dicb, bomo mor-
*eum
sempilerna signilicent, sicul hse res quas signi- talis est, quandtu homo est, tanditi bominem mor-
ficanl semper _unt, et liunquama propria naiura talem esse necesse est. Nam si quis dicat, ignis ea<
disceduni, ita qiioqiie ips^ propositiones irinnufa- lidus est, quaridiu esl ignis, landiu:ex necessitala
bili s"_„iiific;Uione suiil, ui sl qnis dlcat, Deus est, vera est propositio, Aiiae vero sunl quse a naluf^
" IN LIBRUMDE INTERPRETAiIONE EDITIO SECUNDA. *!fi. ,
489
neeessitatis recedunt, etqnscdam tanlum contingen- A prsesenti P definilum et constit-utumhabenl eventum; ;
lia significant."Sed luecaiit sequaliterse ad aifirma- qiise q enim evenerunf, non evenisse rion possuiit, et
tionera negalionemquehabenlia surit, aut ad unum quse q nunc fiunt ul nunc non fiani, cum fiunt,- fieri ?_
Vergentiafrequeritius. iEqualiter quidem se habent, rion h potesl. in his autem qtisein futtiro sunt, et .;
Utsi quis dicat me hodie esse lavandum, hodie me conlingenlia c suni, et fieri pbtest aliquid, et non *
non esse lavandum, Nihilenim vel negaiio magis vel fieri. fi Sed quoniam tres modos supra posuimuscon- -.
affirmalibfiet, utrseque enim sequaliter necessariae ttingenlis";de quibus melius in physicis tractavimus,
non sunt. Illsevero quseplus ad alteram parterh ver- ssingulorurastibdamusexempla. Si hesterno die egres-
gunt huju«modi sunt, ut si quis riicat hominem in sus s domo inveni amicum, quem in animo habebam
senectute cauescere, hominera in seneclute non ca- cquacrere : non lamen tunc quserebam, ut non inve-
nescere, fit quidemfrequeniius ut canescat, non ta- nirem ' quem inveni antequamiiiveniremfieri pole-
men interclusumest, ut non canescat. Prsedicativa- rat. T Cum autem inveni, vel postquam inveni, ut non
rum autem propositionum nalura ex rerum veritate invenissem ' fieri non poteraL Rursus si ipse sponte,
et falsitatecolligitur.Quemadiriodumres sese.habent, prseterila I nocte profectus sum in agrum, anlequam
ila-sese propositioneshabebunt, quseres significant. hoc ' fieret, ut non proliciscerer fieri poterat. Post-
Nara si in se res ullara retinent necessitatera, prb- B; 'quam profectus sum, vel cum profectus sum, ut id
'
non fieret -quod fiebat, atit non factum esset quod
posiiionesquoque necessariaesuni, sin vero tantum
iiiesse significent, ut"j_iqriis dical, homo ambiilat, erat ' faelum, fieri non valebat. Amplius, possihile
bomini amhulationem inesse monstravit, prseter est ' seindi hanc quam vestior tunicam; si heslerna
necessitatem tantum inesse ' scissa est, cum scindebatur, aut postquam scissa
die
" aliquam sunl, significan-
les orani vacusenecessitate. Quodsi res impossibiles esl, nt non scinderetur aut non esset scissa, fieri
Ante vero qnamscinderetur, fieri poteraf
sunl; propositibnesquse illas res demonsirant, im- nequibat.
sin vfero res ut non scindereiur. Perspicuum ergo est in praesen-
possibiies nominanlur, conlingenter tibus
sunt veniemesatque abeuntes, qu__illas prodit, con- aique praeterilis earumdem rerum quae sunr
definitum constitutumque esse even-
tingenspropositionuncupatur. Quoniamautem tem - contingenies
tum. '.n futuris auiem unum quodlibet duorum fierf
porum alia sunt futura, alia praesentia,' alia vero
res his posse, unum vero delinitum non esse, sed iri utra-
prselerita, quoque subjecise lemporibus,
parle vergere, et aut hoc quidem aut illud es
quoquetemporura diversitalibus varise sunt. Aliae •que
eriim prsesentis temporis sunt, alise fuluri , alise necessitate evenire. Ul autem hoc quodlibeldefirife, -
.r.Tieriti.-Eodenv quoque modo propositiones alias vfel quodlibet aliud definile fieri non posse, quas
enim conlingentia sunt, in ulraque parte coniingunt,
iirceteriti temporis significatiotenet,.ut cum dico, Cj
Quod aulem dico, lale est: Egrediente me hodie
GrseciTrojamevertere, alise prsesentis, utcumciico, domoamicum
Francorum Gothorumque pugna committilur, aliie invenire aut non invenire necesseest.
In omnibus euim aut affirmatio est, aut negatio,
futuri, ut, Persaeei Gra_cibellombrituri suni. Et de
et de ut res sta- sed invenire sine dubio definite, aut certe si hoc hon
prseteritisquidem prsesentibus, ipsse
biles srintet definitae,sic et propositiones.Nam quod est, rursus definiie non invenire non est necesse,
factum est, nonest non factum, et quod est non fa- quemadmodumhesteriio die , quo amicum egredieng'
domo inveni, definitum esl : definitumest aulem,
cttim, nondumfactuftiest.ldcirco de eo.quod factum non est verum me non invenisse. Non eodem
est, verum est dicere definite, quoniam factum quod
est, modo in his
el falsumest dicere, quoniam factuin honest. Rursus quse sunt eontingeriiiaelfutura, seci
<Seeo quod factumnon est, verum est dicere, quo- lantum aut hoc quidem, aiit illud est, et hoc cx ne-
niam factum non est, falsum est, quoniam factura cessitaie. Quod autem una res vel. quilibet untis
eventus definiius et quasi certus sit, fieri non po-
est. Et de praasentiquoque quod fit, definitam habet
test.. Et in hac re dissimilessuiii.proposiliohes con-
naiuram in eo quod fit, definitam quoque in propo- et futurorum , his qusesuni pra_feritorum
sitionibus verilatem falsitatemque habere necesse- r. tingeniium vel pr-esentium. Namcum similes sint in eo quod in
"
est. Nam quod fit definite verum est dicere, quo- his aulaffirmalio
est, aut iieg,.tio,.sieut etiam in his
niamfit, falsum quoniam non fit. Quod nonfit, ye- , quae sunt prseterita vel pr__sentia, in illo diversas
. rum est dicere nonfieri, falsum autem fieri.-Dede- sunt. quod iri his quidem, id est et pr;c-
finitioneergo proposilionuraprseteri.i vel prsesentis, senlibus rerum definitus evenius pr_eleritis
est, in fuiuris vero
supra jam dictum est. Nuric vero ad illarum pro: et.conlingentihitsindefinittisesl ct
veritatem incertns; videntur
posilionum falsitatemque dispulationis tamenqtisedam pr<esentiavel praeterita inceria et
t/rdinemconvertit, quae in futuro dicuntur, quaeque indefinita, sed solum nobis
ignoran:ibtis,'-non na-
sunt coritingenlia. Solet aulem futura vocare, qua_, tura. Nam licet-
ignoremus nosulrum astra paria
. eadem contingentia dicere consuevit. Cpntingens sint, an imparia, unum lamen quodlibet defiuite in
aulemsecundumArisfolelicamsententiam est quod- nalura stellarum esse mani.estum
est, ct lioc riobis
cunque aui casus fert, autex Hbero cujuslibet arbi-. quidem ignoratum est, naiur_3 vero notissimuin.-
trio et propria voluntate venit, aut facilitate naturse ; Sednonita, hodie ,me visurum "
esseamicum, aut
in utramque.partemredire possibile est, utfiat scili- • non visurum.-Nobis quidpm qtiid eveniat
ignotum
cet, et non fiat. Hsec in
ergo prseteriio.aujdem el esi,' notumvero naturse non enim hoc riaiuraliler,,,
PATROL.LXIV. 16
M AN. MANL. SEV. BOETII __ M
teu casu evemt. Quare iiujusmodiproposiliones non A quidq agenii horaini propler aliud tamen ageiui res
d
modo adnostram, sed ad naiurse ipsius notitiam se- diversa successit."Hoc igitur ex casu evenire dicitur,
cundum incertum evenlum et inconstantem verita- quodcunque
q per aliquara actioneiii evenit-, non pro-
lem atque mendacium derivabuntur. Talis enim est pler 5 eam rem eoeplam, qusealiquid age>-lisuccesse-
r Et lioc quidem in ipsa rerum natura est.ut non
contingenlis nalrira, ut vel in ulraque parte aequali- rit.
ter sese habeal, u: liodie me esse lavandum, vel hoc 1: ex nostra consiaret ignorantia, ul non idcirco
hbdie me non esse lavandum, vel in una plus, minus quaedam
c esse casu viderentur, quod riobis ignota
in altera, ut hominem canescere senesceniem, vel eessent, sed potius ideirco a nobis ignorenitif, qnod
hominera non canescere insenescentem. Illud enim ihsecin natura qusecunque casu fittnl, null.nn neces-
plusfit, illud "minus. Sed nihil prohibet, id quod silatis
s constanliam, aut provideiuiae.modnm tene-
rarius fit, lamen fieri, de hisêrgo Aristotelica sub- rent.
1 Stoici dum omnia quidem ex necessitate el
tilitas disputalura primum a singularibus inclioans ad ssecundum providentiara ficri putant, id quod ex
universalia traclatui viam pandit. Duobus enim 1110. casu
c fit, nori secundum ipsius foriunse naturam,
dis con.radiciiones fiebant, aut in singularibus, aut sed£ secundum nostram ignuraiuiam meliunlur, itl
in universalibns universaliter pracdicatis.et his openim
< casu fieri putaiit, quod cura nocessitatc sit-,
positis. Ingreditur aulem ex his tribus.qusesupra B1tamen( ab hominibus ignoretur. Et de libeio quoquq
dicta sunt ex casu, ex Hbero arbilrio, ex pos.ibili^ arbitrio
« eadem nobis pene illisque contenlio est. Nos -
late, quse omnia uno nomine ulrumlibet vocavif, enim < liberum arbiirium poniinus, nullo extrinsecus -
fingens scilicet nomen ad hoc, quod non unius et < cogenie in id quod nobis facietidum, vel non farien-
certi evenlus ista sint, sed utriuslibet, ei quomodo dura < judicanlibus perpendentibtisque videatur,_at| '
contingit ea fieri, vel non fieri; hoc autem monstra- < quam rem prsesurnpla prius cogiialione perficiendam
tfvum est naturse instabilis, et ad utramque parlem et < agendam venimus, ut et id quod fit, ex nobiset es
sine ullius rei obltictaiione vergentis. Non atitem nostrn
1 judicio principiuni sumat, nullo exlrinsecus
oportet arbilrari illa esse uirumlibet et coniingen- aut s violenier eogenle, aut violenier impedienie.
tium nattirse, qusecunque nobis ignola sunt. Neque Stoicii auiem omnia nccessitaiibtis dantes, conversa
enim si nobis ignoium est a Persis ad Grsecosrnissos < quodam ordine liberum voluntiuis nrbllriura cuslo-
legatos, idcirco nrissos esse iucerti eventus est. Nee • dire
< coriantur. Dicunt enim nnturaliier quidem ani-
-8i lelhale signum in jegrolantis facie medicina de- 1mam habere quamdam vbluntaiem, ad quam propria
prehendit, ul aliud esse non possit nisi ille inoriatur, nalura
1 ipsius yoluniatis impeliiiur. Et sicui in cor-
nobis autern ignoium sit, propter ariis imperitiam, ]
poribus inatiimaiis qusedam naturaliier gravia feiun-
idcirco illum segrum esse moiituruui, ulrumlibet, C| lur ' ad lerram, levia sursum meanl. Et hac nalura
et coniingehlis mitura- esse judicaiidum est, sed illa fiert
I nullus_.dubitat, ita quoque in liominibus.el in
sola talia sine dubio esse putanda sunt, qureeuiique cceieris
< animalibus voluntalem quidein natoralera
idcirco nobis ignola sunt, quod per propriam -naiu- esse < curiciis, et quidquid fit a nobis, secundumvo-
ram qtialem habeant evenium, sciri non possuut: 1
luntaiem quso naturalis nobisest, puiant fieri,illud
idcirco, quoniam propria instabilitate naturse ad tamen • addunt, quod ea volumus quse provideniiai
utraque vergunlur, id est, ad allirmaaonis et nega- illius
i necessiias imperavit, ut sit quidem nobis vo-
tionis evenlum propria instabilitaie atque inconstan- luutas
I concessa riaturaliier, et id quod facimus voluu-
tia permulanlur. Est autem, iuler philosophosdis- < tate faciamus.qiise scilicet in nobis est, ipsam lainen
'
pulatio de reruin quae fiunt causis, necessitatene voluntaiem illius providentisenecessitas consiringit,
omiiia fiant, an qua_dam casu, et in boc ejdcureis. ita ' ficri quidera omnia ex necessitate, quod volunt.s
et stoicis,et peripateticis nostris magna conteniio ipsa' naiuralis necessiiatem sequatur, fieri etiam quce
]
esi, quoruin paulisper sententias explicemus. Pcripa- faeimus ex riobis, quod ipsa volunias ex nobis est
lelici enim, quorum Aristoieles princeps est, el casum et
' secundum animalis naiuram. Nos auiem liberiun
^
et Hberi arbitrium judicii, et necessitatem in rebus voluntatis arbitrium rion.id dicimus quod quisque
'
-qusesunt,qusequeagunlurcumgravissimaaucloritaie, D> volueril. sed quod quisque judicio el examinaiioiie
tumapertissimarationeconfi.rmanl. Et casum quidem, 'aollegerit. Alioqui multa quoque aninialia habebunt
'
esse in Physicis probant, quolies aliquid agiiur, et liberum' voluntatis arbitrium. Illa enim vidtmius
non id evenit, propter quod illa res est ecepla quse !sponle qusedam refugere, quibusdam sponte eoncur-
agebatur, id quod evenit, ex casu evenisse putan- rere. ' Quod si veJle aliquid vel nolle hoe recte li-
dum est, et casus quidem non sine aliqua aclione beri ' arbitrii vocabulo tfeneretur, nori solum hoc
fit. Quoties autem aliud quiddam evenit per aclio- essel ( bominum, sed cselerorum quoque a.tinialitmi,
nem qusegeritur quam speratur, illud evenisse ,casu 'quibus hane liberi arbilrii poiestatcin abessequ:s_
peripaletica probat auctorilas. Si quis enim lerfara nesciat
] : sed est liberum arbilrium, quod ipsa
fodiensvel scrobem demitiens agri cultus causa the- 'quoque vocabria produnl, liberum nobis de yo-
saurum reperiat, casu ille thesaurus invetitus est, 1
luntale judicium. Quoliescunque enim imagiiia-
non sine aliqua quidem aclione^ terra cnim fossa 'liones quridam concurrunt animo, et voluntaiem
est, cum tliesaurus est inventus. Sed non illa erat iirrilant, eas ratio perpendit, ei de his judicat/et
tscenlisinteulio ul thesaurus inveniretuf, Ergo ali- 1rjuod ei m*eliusvidelur eura arbitrio perpenderit et
'
.. m 1N LIBRUM DE-INTEliPREf ATIONEEDITIO SEGUNDA. 434
judicatione collegerit, facii, atque ideo qusedam dul- A eenodar.dasque perveniamus. In liis ergo qu;B snnt, e,t
ci i et speciem ulilitatis monsirautia spernimus, quse- facta
f sunt,necesse cstaSfirinalionem v_l negaiionem
dam amara, licet nolenles, f.srliter sustineuius; Ideo \veraih vel falsain fesse; in univer.alibus quidem sein-
- non in voliiniaie, sed in judicalione voluntaiis libe- per j: hanc quidem veram; illam veto falsam, et in-lus
rum constat aibilrium, et non in itnaginatibne, sed, cquse sunt singularia qiiemadmodum dicium esl, in
ih ipsius iiiiaginalionisêrpensione Corisislit,,atque bis 1 vero quse in nniversalibus non universaliler di-
- ideo quarutridam aciionum nos ipsi prineipia noii ccuntuf, n»n est necesse. Caiegoricas proposiiiones
seqtiaces siimus. Hccest enim uti ratione, uli judi- cquse pnvdicativse Latine possun(riominari{ui supra
eatione. Esse eniin corarnurienobis esl cum caeteris jani j dixiriuis) ex rebus quas 'ipsse piopositiones si-
ahimanTbusvsolaratione disjtihgitiuir. Qnod si sola griificarit,
{ iniegra raliocinandi norma dijudicai. 111.3
est jutiicatione inler nos el caetera aniiualia distan- inainqueqnas hypothelicas vel conditionales vocamus,
lia, cur diibiiemus raiioneuii, hoc esse qriod uii ex < ipsa COuditionevim' propriairi traiiurit, non ex his
judicalione? Quatn si quis ex rebus -lollat, fationeni < quae significant. Cumenim dico, si hoinoest, arii-
homiiiis stislulit, hominis ratioiie sublala, nec ipsa nial i est, el si lapis est, aniiiial nori est, illud estcon-
quoque Immaniiaspermanebit.Melkis igitui peripa- .sequens, illud repugnans, quare ex consequentia et
telici nostri et rasum in rebus"ipsis forluiluih dan- B irepugnaniia' pfopositionum lota in propositione vis
les", el prarler rilam necessiiatfein,et liberiirri qub-- Vertilnr:
i unde fit ul nou significatio, sed condiiio
que arbiiritun, neqite in nece^sitate, neque in eo quod jproposiiam liypothciicaruih enumiaiionum vim na-
ex necessiiale quidem lion est, nbn lamen in nobis itUrarhque conslituat. trsedicativse vero propositio-
est tit casus, sed iri electione jtidicalionis et volun- ries
i (ut dictuin esl) ex rebus principaliter subsian-
* taiis exaininaiione t
posuere.-In eo autem quod pos- tiain suraunt. Atque ideo quoniam quiedam res sun.
si' ile esse dlcituf, est quaedaminfer peripateiicos et prsesehtis
j temporis, qhsedamprseteriti, sicut eventus
.•-,ic-S dissensio , quahi hoc modo paucis absolvi- iipse rerum prseseniis temjioris vel prseteriti ccrtus
inu.s. Illi enim diffiiiiunt posslbile .esse qnod possit < est, ita qtioque praidicativarura proposiiionum da
fieri, et quod fieri prohibetur, non sii, boc ad"no- jjraeierilis
1 et pr_3seiUil)us ceria veriias , falsitasque
stfam possibiliiatem scilicet refefenleS, ut quod nos esi. < Erat atitem contradiciionis nioilus duplex, aut
possumu.s, id possibile dicereiur. Quod vero nobis '<enim universales particularibus arigulariier oppone-
impos-ibileesset, id possibile ncgarent.-Peripaietici 1
bantur, aut singulalrissignificatio affifmativa singu-"
atuem non in nobis lioc, sed in.ipsa fiatura posue- larerii 1 negationem conlradicioria opposityjne peiime-
. runt, nt qusetlamila*possi!iiliaessent fieri, utessent 1
bant. Elin his una vera semper, aliera falsa repe-
possibilia non fieri, ut, littnc calamum frarigi quidem « i riebat.
1 In his auiem qtise essenl iudefiiijise, non ne-
possibile cst, et etiam non frangi, et hoc non ad no- ce_se < erat uiiam veram esse, alleram falsam, sed in
Btrampcysiiulitaiem refertirii, sed ad ipsius rei na- 1his, in qitibus veritas fel falsitas dividebatur. Ih his-
lurant. Cui senieiuise contrafia esi illa quse dicit noh i solum uriavefa semper esl, altera sernper falsa,
Dnuiiafato fieri, ctijus Stoici auctores smit. Quod in i pfccieritO"-cilicet el in prsesenti, sed etiam una
enim ftto fit, ex principalibus causis evenil. Sed si < c.rlam et definitam vferitaiemretinet, certam et de-
iia est hoc, quod non fiai, non potest permutari. Nos firiliam
i altera falsitatem. In his.autem quse sunl iii
autem ila diumus qusedam es?e possibili.i fieri, ut fuluro, i si necessariae quidfem proposiiiones sunt,
eadem sint etiam pbssildlia non fieri,*hoc non ex liceisecundtim tempuS fmiirum dicantur, necesseest
neces.iiaie, nec ex possihilitate i,ostra metienies. •, tamennon'
' modo uitam veram esse, alteram falsam ,
His igiltir expeditis illtidadderfesufficiat, hoc Aristo- sed etiam unam delinite veram, alieram falsam defi-
leli fixumIn seitieiiiiaet disciplina fetinenii, facile rine. Cum dico, solhoc anno verno tempore in Arie-
fuisse coiiiingenlitim proposiiionum modum de fnlu- tfemventurus est, si hoc alius.ncgei, non soluni una
ris osiendere, id esl sequaliter se hahere in affirma- vera est, alleia falsa, sed eiiam in hoc vera est affir-
lione et negaiioh-, et in ulraque parte faeere. Atque iriaiio definiie, falsa negatio. Scd Aristoteles non solet
ideo deiermtnatam eventus coiisianiiara non babere, •"'illa fulura vocare quse sunt necessaria,-sed piitins
quodrit ila esset,omnia ex hecessilate fieri-crede- quse sint contiugentia. Contingenlia aulem sunt (u!
reriiur, quod melius liquebit cum ad ipsa Aris.otelfs supra diximus) qusecunque vel ad esse, vel non ad
verba venerimus. Non autem incommode neque inesse aequaliler-sese habent, et sicul ipsaindefiiiilmn
congrue Aristoteles de rebus altioribus et fortasse' habettl et esse el non esse, ita quo.jue de bisalfir-
no i peninemibus ad artem logicam ilisputationem mationes et riegationes indefinitam liabent-veriiatrm"
translulil, cum de prbposiiionibus loqueretur. Neque vel fa.siiatem, cum rina semper vera sit, sempef al-
enim esset firmani rectitudinem et significahtiam tera falsa, sed quse vera sit, qjusevefalsa, nonduin in
proprisiiionumconsiituere, riisi hanc ex rebus ita esse contingentibus notum est. Nam sicut quse sunt ne-
probavisset. Prscdicaiivse enim proposiliones (ut ceSsaria esse, in liis esse definilum est, qua; au*-
dictum esi) noh rri seifnoiilbns neque in complexibhe' lemShntimpossibilia esse, in his non esse definitom
prsedicaiiohum, sed in rerurh. significatiorie corisl-' est, ifa quoque quse possunt esse, el possuni non
siiint. Quafe omnibus qna. pra:diceuda erani expli- "esse, in his neque esse, neque lion csse est defini-
citisi ad ipsius' Aristolelis seiitentias aperiendas tum» sed vefitas el falsitas ex eo quod esl esse >ei,
' - AN. MANL.,SEV. BOETU «6
498
et es eo quod est non esse rei suraitur. Nam si sit A bitno, ut quod possum et velle et non velle„au ve-
quod dicitur, verum est, si non sil quod diciiur, fal- lim hoc antequam fiat incertupi est. Ex possibilitate,
sum est. Igiiur in contingentibus et futuris sicut ip. quod cum fieri possit, el non fieri possii, idanie-
sum essfe et non esse instabile est. Esse lanien aut quam fiat quod utroque modp potest fieri, lncerturo
non-.esse necesse est. Ita quoque in affirmationibus sit. Ideoque cras Sbcrates dispulaturus est in palae-
contingentia prodentibus, veritas quidem et falsitas stra, contingens est, quod hoc ex Iibero venii arbi- '
in incerto est. Quaaenim vera sit, quaa falsa secun- trio. Ergo in hujusmodi contingeiuibus si in futuro
dum ipsarum propositionmn naturam ignoralur, ne- una semper vera est, altera semper fal_a, et una defi-
cesse esttamen unamverarn esse, alleram falsam. nile vera, altera falsa definile, et res verbis cpngriie-
Porphyrius tamen quaedam de Stoica dialectica per- rent, omnia necesse e-l esse, ve! non esse, et quid-
niiseet, quaa cum Latinis auribus nota nou sit, nec quid fit ex necessitaie fit, et nihil neque possibile cst
hoc ipsura quod in quseslione venit agno.cilur, atque esse, qupd possibile sit non esse, neque liberum eril
ideo illa studio pra_termittemus. arbilrium, nequein rehus ullas casus erit, in emni-
DE FUTURIS CONTINGENTIBUS. bus necessitate dominanie. In hisriamque, id est in
In singularibusvero et futuris non shniliter. Nam s% singttlaribus contradiclionibus verum -icere uterqua.
omnis affirmalio vel negatio , vera vel falsa est, el g non potest. "Conlradiciorise enim eraiil quse simul
omne necesse esi veiesse, velnon esse. Quare si hic essenon possunt, sed nec utraeque, id est iiegafi nes
quidem dicat fuluriim aitquid, Mle vero. non dical hoc alque affirmaliones falsseesse in contradictoriis pos-, -
idem ipsum, mnnifeslumest, quoniam necesseest ve- sunt. Illseenim erantcontradictorise, qme slniul e.sa
xum dicere qllerum ipsorum si omnis affirpialio velne- non poterant. Quare unus verum diciurus est, unus.
galio vera, vel falsa est, uirmque enim non eruut simul falsum. Quod si nihil datur in bujusmodi rebus, id_-
in talibus. Namsi verum est dicere quoniam est album, est contingenlibus insiabile, eventus ordine et.in-
vel non albuin, neeesse esl atbum esse, vel non album. . certa veriiatis et falsitatis enuntiaiione prpvenire,
Et si est album vej,non album, verum ,est vel affirmare quidquid verum dicitur in affirrnatione definite, hoc
vel negare, et si tton est, meniilur: et si non menliiur, defittite esse necesse esi, quidquid falsum dicitur in:
uon est. Qaare necesseest aul affirmationem,aul nega- negatibne, hoc non esse neeesse est. Omnia igitur
tionemveram esse vel falsam. Niliil ergo nequa est, - ex nfecessitate aut erunt, aui ex necessitate non
neque fit, neque casu neque utrumlibet, nec erit, nec erunt. Nilril ergo ne.c casus, nec liberum arbitriam;
non eril, sed ex necessilaie omnia et non uirumlibet. nec possib litas ulla in rebus est. Siquidenr tenet:
Aul enim qni dicit verus est, aut qui negal :-similiter cuncianecessiias. Arisioteles verosumensjstamhypo'»
enim vel fierel, vel non fteret. __ C theiicam proposiiionem, si omne quod in futuro dici-
Geminas esse conlradictiones in proposilionibus tur, aui verum definiie, aut falsum est definite, om-
suprajam dicium es.t, et nune quoque commemo- nia ex necessitate fieri, fet nihil casu, nihil judicio,
rat, in quibus necesse est unam veram esse, nlteram nihil possibiliiatc ea convenienti, ordine monstrat,
falsam;-sedea quse dicentur defuturis et conlingen- et hoc posito, unam veram, alteram definite falsam .
libus melius intelligentur, si de hiscontingeiuibus esse, omnia ex necessilate contingere. Ex consensu' .
loquamnr, quae in singulari contradictione prove- rerum propositionem demonstrat hoc modo. Propo-
niunl. Est enim uiiiversalium angularis contradietio nit enim hanc conditionera, et hanc veram esse, ex .
in cohlingentibus liujusmodi. Cras omnes Athenien- rernm ipsarum necessitate confirmat. Est atitem
ses bello navali ptignatttri sunt. Cras non omnes . conditio, si omnis affirmatio vel negatio in ftiturum
Alhenienses beilo navali pugnaturi sunt. In sin- ducia, vera vel falsa est definiie, et omne qtiidquid
gularibus autem talis est: Cras Sbcraies in pala,- fit ex necessitate fieri, et nihil, neque casu, neque
.tra pugnalurus esl. Cras Socrates inpalaestra pu- propria et Iibera vpluntate alque jutlicio. nec vero
gnaturus non est. Non autem oporlet ignorare non aliqua possibilitate, quaeomnia ulrumlibet vocabulo
esse similiter contiiigerites has.quae dicunt Socrates nuncupavit. Ponit enim hanc coriditionem dicens :
morielur, etSocrat.es nonmorielur, et illas qu:e di- JJ Nam si omnis affirmatio vel negaiio vera vel falsa
cunl, Socratesmorietur cras, Socrates non raorielur esl, subaudiendum est definite, et bmne necesse est
eras.lllse enim superiores omnino coniingentes non esse vel non esse ; si hic quidem dicat fulurrim ali-
snnt, sed sunt necessarise. Morietur enim Socratel quid, ille vero non dicat hoc idem ipsum, nianife-.
ex necessitate, ha_ vero quse tempus diffiniunl, nec slum est, quoniam necesseest verum dicere, alte-
ipsse m numero' contingentium recipiunlur, idcirco rum ipsorum, si 0:imis--affirmaiio vel negalio vera.
"quod nobis quidem cras moriturum esse Socratem vel falsa est, utraeque enimnon ertint simulin lalibus.
incerlum est. Nalurse autem incertum non est. Atque Ergo sensus hujusmodi est: Si omnis, inquit, affir-
ideo nec Deo quoque incertum est, qui ipsara naiu- matio vel negatio vera, vel falsa est definite, et.om*
ram optime novit. 5ed illse sunl pfopriae coittingen- ne necesse est, aul esse, aut rion esse, quod vel affir- ".."
tes, qua_neque in natura sunt, neqne in necessitate, malio ponit, vel negatio perimit. Nam si quilibet
sed aut in casti, aui in libero arbitrio, aut in possibi- dixerit esse aliquid,' et alius dixerit idem ipsum non •
litate haturae. Ex casu quidem ut cum egredior dorno esse, nnus quidem affirmat, aUusvero negat; sed in
amicuin vrdeam, non ob lio.cegrediens. Ex Jibero ar- affirmaliorie et negatione, quse in contradiclione po- -
497 IN LIBRUMDE .INTERPRETATIQNEEDITIO SECUNDA. , 490
nuntur, una semper vera est, altera falsa. Neque enim AL.quod
.1 si non est id quod dicitur, falsa enuntiatio esi?
fieri poiest nt ulraeque sint verae, non enim nunc ,et j si enuntialiones falsaa sunt, res non esse ..neceSRe
. Eermo est, aut. de subcontrariis, aut. d.e indefinitis. est. 1 Quod si lia;c ita sunl, posilum est auiem;.om,nem
Namque subcontrariae, id est particularis negalio et affirniationem
: et negationem veram esse definiie,
afflrmatio particularis, et indefiniia3.ulrseque verae 1quoniam proposilionum veritalem.vel falsitalem re-
in eodem esse poierant. Conlradictoriseautemmini- runi ] necessitas secundum esse vel non esse conse-
me, neque enim fieri potes.t ut hse qua; veljn singu- 1quitur : esse quidem secundum veriiatem, ut diciuiu
laribus conlradi.clionessunt, vel in universalibus an- < est, non esse secundum falsitatem. NihiL sit casu,
gulariter, opponuntur, simul unquam verae sint. Hoc .neque1 libera . voluntate, neque aliqua possibililaie.
enim estquod ait, utraequeenim non erunt simul in Hasc ] enim quae ulrumlibet vocamus talia sunt. quae
.talibus, id.est, utraeque enuntiationes non erunt < cum nondum suntfacta et fleri possunt, etnpn fieri.
verae in enuntiationibus conlradictoriis, posita ergo .!Si enim facla sunl, non fieri potuerunt, ut hodie me
hac conditione, si omnis affirmatio definilevera vel librum
' Virgilii legere, qnod riondura feci, poiest qui-
falsa sit, omnia ex necessitate evenire. Hanc ipsani dem < non fieri, polest etiam fleri, quod si fecero, po-
rernmipsarum, etpropositiorium consequentiam, et lui ' non facere. Haecigiliir hujustnodi sunt quaecun-
sirailitudinem monstrare contendit, dicens: Nam si B •queutrumlibet dicunl_ur.Utrumlibet autem quid sit
verum est dicere.quoniara albutri, vel non album est, 'ipseplaniusdemonstrat, dicens:
- necesse est esse album, vel non afbum ; ei si est , . Oirumlibettnitn niliil magissic vel non sic se habei, -
album, vel non album, verura cst affirmare vel ne» '<aut habebil.
gare, et si non es1, mentitur, et si mentitur, non Est enim utrumlibet quod, vel ad esse, yel ad non
est: qnare necesse esi afflrmalionem vel negatio- esse < aequalilerse habet, id est neque illud^ esse ne-
nem veram esse vel falsam. Omnis, inquit, afflrma- •< cesse sit, neque nori esse necessesit. Puiaverunt au-
lio omnisque negatioeum rebus ipsis, vel vera, vel . tem 1 quidam, quorum sloici quoqnesunt, Aristotelem
-falsa esi. Hujusaulem rei exempla ex praesenlibus < dicere, in futuro coirlingentes nec veras, nec fa.Isas,'
lumit. Nam sicut se Iiabent, secundum necessitate.m .< quod enim dixit nihilse magis ad esse habere quaiu
in praesentitempore enuntiationes, ita se habent, et ad '< non esse, hoc putaverunt tanquam niliil easinter-'
<
in futuro. Speculemur.igitur in praesenti, quae sit re- esset falsas an veras pulari, neque veras enim ne-
rutn propositionumque necessitas. Si qua enim pro- . < que falsas esse arbilrati sunt, sed falsum est; non
. positio de qualibet re dicta ver;i est, illara rem quam enim
< Aristoteles hoc dicit, quod utraeque nec verse,
dixit, esse necesse est. Si etiim dixerit, quoniam nix . nec
1 faisae sint, sed quod una quidem ipsarum quaeli-
alba est, et hoc verum ,,est, veritate propositionis Ci bel! aut vera aut falsa est. Nontamen quemadmodum ,
sequitur necessitas rei. Necesse est enim nivem esse . in praeleritis definite, nec quemadmodum in praesen-
albam, si proposilio -quaede eadem re praedicataest, . 'tibus, sed enuntiativarum vocum duplicem, quodam-'
vera esl. Quodsi dixerit quis non esse albam picem, modo 1 esse rialuram, quarum quaedam essent in qui-
et hsecvera est,- manifestum est rem quoque propo- •. 1bus non modo veriim et falsum inveniretur, sed in
sitionis consequi veritatem. Amplius quoque propp- < quibus, eiiam unam esse definite veram, alteram de-
)
sitiones .rerum. necessitates sequuntur ; si enim est- finite falsam, in aliis vero una quidem yera, sltera
. aliqua res, verum est de ea dicere quoniam est, et 1falsa, sed indefinite, el commutabiliier, et hoc per
. si non est aliqua res, verum est de ea dicere quo- suam 1 naturani, non ad nostram ignoraniiam atqua
1
niam rion est, ita secundumveriiatem affirmationis nolitiam. Quocirca recte diotum est, si omnis afflr-
vel negationis necessitas rei subslantiam sequitur, matio i vel negatio vera clefiniteesset, nihil fieri nequo
et xerum necessitas propositionum comitatur necessi- . < esse, vel casu, vel a communi nomine utrumlibet,'
latem, aique hoc quidem inveris, in falsis quoque ..1nec esse aut non esse contingenier, sed aut csse, aut
. idem est, econtrario. Nam si falsa est affirmatio, , inon esse deflniie, sed magis ex necessitaie omnia.
. rera de qua loquitur non esse necesse est, ut"si falsa .!
, Hoc enim consequiiur enm qui dicii, aut eum qui
est afflrmatioquae dfcit picem esse albam, non esse P 1affirmat
; verum esse, aut eum qui-negat; quodsi hoc
albam picem necesse est. Rursus si falsa est negatio . vertim esset, similiier cum veritale, vel fieret, vel'
quaedicit niyem non esse albam, nivem esse albam •, cum 1 falsitale non fleret, et quod vere falseve ab
1
necesse est. .Rursus.sires non est, afflrmatio quo- . enuntiationibus dicebatur: Quod si hoc inipossibila
que deea re necessario.Iajsa est. Quod si rursus res- , est, et sunl quaedam res quae neeessitate non sunt.
non sii, id quod potesi dicere, falsa negatio sine ulla Yidemusaut qunsdam essetasu, quasdam-ex volun-
dubitatione, illa negatio falsa est, et hoc essejie- . taie, quasdam ex propria possibilitaie naturae, fru-
.cesseesl, ut quoniam de nive pqtest dicerefalsaiie- , stra putatur sicut in praeierilis, ita quoque in futuris.'
gaiio, quoniam alba non est, boc ipsum quod falsa enuntiationibus, unam esse veram, alteram falsam
. negatio dicit, jd est albam non esse, non est. Nix ,•definite. Quare hic quidem una fuit ejus argumenta-
enim non alba non esi. Quare rerum necessitati tio, aliam vero quasi, ipse sibi opponens aliquam
falsitas ulraqueconvertitur;nam siestaliquid, vere . 'quaeslionemingrediiur validiore iractatu.
de eodem dicliur, quoniam esl, et si vere diciiur illam Ampliussi est album nunc, verum erat dicere prius,
rem de qua vere aliquid prsedicaturesse necesse est; . 1quoniam erit album, quare semper (uit verum dicere,
' "
499 AN. MANL. SEV. .BOETII . SfrO
quodlibet eofum qua>facta sunt, quoniam est,vel efit. A<'cessitati valet contrarie pra?dicatum, ut ipse ptist.
Quod si semper fuit-dicere, quoniam est vel erit, non docuit. Nam quod impossibile esi esse, necesse
-
potesl hoc non esse, vel non fulurum esse. Quod att- est non esse.s Quod neeesse estut sit,-possibile
tem non potest non fieri, impossibits.est non fieri. Et non est illud non esse, quod nnim iit sit.possi--
quod impossibileest non jieri, necesseesl (ieri. Onmla . bile non est, non .esse necesse est. Quod si hoc esl,
erjjo qum futura sunl, nCccsseest fieri, nihii igilur et contraria se eodem modo liabebunt. Quod est im-
atrumlibet, neque casu erii, nam"sicasu. non ex ne- .,,possibiie non esse, hoc^ssenecesse est. Sed dicitim
cessitate. est ea quae vere pracdiGamurimpossibile esse non
Ad asiruendum non esse omne's enuniiaiiones ve- esse, hoc aulem esi ex necessitaie esse. Ea igiinr
ras definitein futuro vel falsas , ex eadem argumen- qnae praedicuntur ex necessiiate Ifiilura sunt. Nihil
tationis virtuie, el ex eodem pnssibiliialis eventu, igitur ulrumlibet, neque casu, neque omnino secun-
diversam tamen ingreditur argumentalionis viam. dum liberum arbilrium, quod utrumlibet significa-
Budum enim ex his quaenondum erani facia, si vere lio totum clausil. Nam quod dicit utrumlibet, possi-
fuiuva esse praedicerentur, in rebus necessilalem bilitatern, etcasum, etliberumin significatione ar-
solani esse posse collegit. Nune autem ex his rebus bitrium tenet. Ergo nihil fit easu. Nam si quaedam
quaefactas sunt, argumenla ionem capit, si yere an- B fierieasu dicat, ille rursus in ea re-periniit neeessi-
. lequam fierent prsediceientur, necessitalis- nexu ,tatem, quod euim casu esi, non es necessitate esf,
evemus rerum omnium ebhtineri; arbitrantur enim nihil aulem fit casti, qudiiiam omnia ex necessitale -
M qui dicunt comiogentium quoque propusilionum proveniurii, qua-cunque «nunliatio vera prajdixit.
Klahilemesse enuiiliaiionis modum secundum veri- Evenit autem hujusmodi impossibililas ex eo quod
lalem scilicet atque mendaeium, quod omnia quaa- coneessuni est -prius, omnia qusecunque facla suut
eunque facla sunt, inquiunt, poluere proed^ci,quo- definile vere pr.tdiei potuisse. Nam si ex necessiuite
niam fient. Hoc enini in natura quidem ftiit anie, contingit id quod evenii, veruni fuit dicere quoniam
sed nobis iioc rei ipsius patefrtit eventus. Quare erit, quod si ex necessitate non coniingit, sed contin-'
Bi omnia quaecurique evenerint sunt", êt ea quse genter, non potius verum fuit dieere qtioniam erit,
sunt futura esse praedicipotuurunt, necesse est om- sed magis quoniam contingit esse; nam qni dicilerit,
nia qusa dicuntur, aut delinite vera esse, aut defl- illequamdariiiiecessitaiemin ipsa proedicationeponit.
nite faisa, qtioniam definitus eorum eventus secun- . Hoc inde intelligitur, quod si vere.dical fnluruin essa "
<ium praasens tempus est. Quare in omnibus in quiid quod prsedicilur, impossibile fit non fieii. Hoe au-
bus aliquid evenit, verum erat dicere, quoniam tem ex necessitate sit fieri, ergo-qni 'dlcii quoniam
eventuium est, et si nondum adiiuc factum est. Hoc C erit aliquid eorum quse cnntingenler eveniunt, in ea
aulem illa res probat verum fuisse luuc "tllei, quo- ' quod futurum essedicil, id quod coniingenler evenit,
niam evenil id quod praadics poiuerat, quod si pr,e- fortasse mentitur; vel si contigerit res illa quam
dictuin essei, res eventura definita veritate pra?dice- praadicit, ille tamen menliiusesi, non enim eventus
•retur. Hoc Aiistoleles sumens ad idem imiiossibile falsus est, !sed modus piDsdicationis. Namque ita
Validissimaratione pertlueit, et praesentis lemporis oportuit - dicere , cras bellum navale contingentet
natoram cum futuri enunliaaone. corijungit. Ait enim eveniet, boc est dicere, ita eveiiiet si evenerit; ut
simile esse de praesentibus enuuiiare secundum veri- potueiil non evenire. Hoc ergo qui dicit, verum di-
tatis' necessitalem et de futuris. Nam si yerum est cit. Eventum enim contingenter, prawiixii. Qui -au-
dicere, quoniam est aliquid, esse necesse est, et si tem itadicit, eras erit bellum navale, quasi necesstj
verum est dieere, quoniam erii, fut.urumesse sine. sit, ita pronuii,ii3t, quod si evenerit, non jamidcirco
dubio necesse est. Omnia igilur ex necessilale fu- quia prsedixil, verum dixeril, quoniam id quod con-
tura sunt, ad idem, scilicet, impossibile argumenta- lingenter evenlurum erat, nece^sarie fuluriim essa
tionem irahens. Sumit aulem hujtis impossibilitatis praedixit. Non ergn inevenluesl falsitas;sed in praa-
ordinem ex his proposilionibus quas^faciliores qui- dicalionis modo. Quemadinodumenim si quis Socrale
dem ad iniellecUim sunt, idem lamen valent hoc D aiahulanle dicat : Socraies ex necessitale ambulai,
niodo : Si semper, inquit,' verum est dicere, quo- ille mratitus est non in eo quod Socrales ambulat,
niam est, vel erit, quidquid enim tunc verum fuit sed in-eo quod ille ex necessitaie eum ariibulare praa-
pwedicere, illud non.polest non esse, nec nonfutu- dicavii, ita quoque in-hoc: Qni dicit quoniamerit
rtitn esse, quemadmodum enim id quod in prcesenli aliquid, etiam si hoc fiai, il!e lamen lalsus e-t, non
vere dicitur esse, boc non potest non esse, et vera in eo quod factum est, sed in eo quod non iiafaeium
de ea propositio fiiii, quae dicebat esse,- ita quoque est, ut ille praedixit fulurum. Quod si verum esset-
in.fuluro quae dicit aliquid fulurum esse, illa si vera definiie, ex necessitateesset Murtim. Igitur ex ne-'
est, non potest non fulurum esse quod praedieit. cessitate fulurum esse praedixit, quodcunque sine
Quod si non potest non lieri quod avera proposilione ullo alio modo eventurum pronuntiavii. Qnare non
prxdicitur, impossibile estnon fieri. Idem enim est ' in eventu rei, sed in prsedicationis ennntiatione, f;rl-
diceie, non pqtest non fieri, quod dicere, impossi- , sitns inveniiur. Oporlet enim in coniingeiuibus iia
bile est non fieri. Quod autem irapossibile est non aliquid praedicere, si vera erit enunlialio, ul dicat
Seri, neeesse est fierh Impossibile enim idem rie- ' quidem fulurum esse aliquid, sed ita, ut rursus" re-
•§01 FNLIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. J502
linquat esse possibile, ut fulurum non sit. Haacau- A gationem
| esse non veram. Igiiur nec hoc est dicere,
lenrest contingeutis natura, c6nlingenler: in enun- tquod ulraeque nori vera? sini. Quod per lioe dixit
liatioue prcedicare. .Quodsi quis sipiplici.terid quod < quod aii,at vero nec quoniam neutrum verum est,
Tortassecomingenter eveniel, futorum -esse praedixe- iCQntingiidicere, id esi, non nobis contingit dicere,
• rit. ille reui onnlingentem necessarie futuram prae- lioc 1 est impossibile est dicere, quoniam neutrum ve-,
dixii. Atque ideo etiatn -si evenerit id qiiod dicllur, rum 1 est dicere, scilicet quod in affirmationibus et
lamenillementitiisesi, in eo quod hoc ijuidem con- . inegationibus, quse propoiiuntur, coniingentibus scili-
tingenier evenii, illeautem ex necessitate futurumesse cet | et fuluris. Qui aulem Arislotelem,arbitrati sunt,
pradixei al. Cum ergo sint quatuor enuntiationum ve- > 'utrasque-propositiones in fuiuro falsas arbitrari, si
riiatis et falsitatis modi, de his scilicet proposilionibus hsec quae nuuc dicit-diligentlssime perlegissent, nun-
quaein fuluropraulicanlur. Aui quoniamerit, etnonerit quam lanfis laberentur erroribus. Neque enim idera
id quod diciiur, id est, "utetalfirmatioetnegatiovera est dieere neulra vera est quod dicere neulra vera
sit, aiu qu"niam nec erii, nec non erit, id' es!,ut est definite. Futurum enimesse cras navalebellum,
affirmatio etnegatio falsse sim.,~ aut quoniam erit et non futurum, non diciiur, quoniam ulraque om»
aut non efit, iina lamen definile vera, aliera falsa, nino falsaj sinl, sed quoniam neulra vera sit defmite,
ftut rursus quoniam erit aut non erit, utrisque se- B aut quselibet ipsarum deflnile sit falsa, sed hoecqui-
cundum verhateni el falsitaiem iridefinitis,' et aaqua- dem vera, illa vero falsa, nontamen una ipsarum
liier ad veriiaiem mendaeiumque yergentibus docuit definile, sed quselibel illarum corilingentcr. His s\i-
-quidem supra, et esse et non csse fieri non posse,> tem adjecit aliud quiddam dicens, si propositionum,
Cumdixit. Urraequeeni.msimul non erunt in talibus. veriias ex rerum substantia pendet, ut quidquid ve«
'
Docuit eliam aliquanlisper aul esse aut non esse derum est in propositionibus -dicere, lioc esse necessi?
finiie, in conlingenlibus et futuris propositionibus est, si verum est dieere, quoniam eril album ali-
,esse noii posse. ûnc illud addit : Quod neque esse, quid, veritalem propqsitionis sequitur rei necessa-
neque non esse, id est quod nec illud dici vere pos- rius evenlus. Quod si quis dicat quamlibet illam rem
sii, posse ulrasque invcniri falsas, quae dicunlur in cras albam fuiuram, si hoe vere dixerit, eras ex ne-
futuro propositiones.^ Quod si neque uiraeque veras cessiiate alba futura est. - Sic igitur, si quis veriim
sunt, nequo utraeque faUae,neque una deflnite vera,. " dicatneutram esse veram propositionum earum qusa
falsa aliera definits. Resial ut una quidem vera sil, in fuluro dicuntur, necesse est id quod dicitur, e|
altera falsa, non tamen definite,sed ulrumlibetet in- significatur ab illis propositionibus, i ee esse, nee
stabili modo, ui hoc quidem aut lioc evenire necesse non esse, falsa enim el affirmatione el negatione, neo*
sii, ul tameu una res qnselibet quasi necessarieet G quod affirmatio dieit fieri pOtest, nec quod-negatra,
definile proveniat aut non proveniat lieri non ppssit. ergo ex necessitate neutrum fit,' quod vel affirmatio
Quemadmodumauiemulrasque falsas non esse de- (iicii, vel negalio. Ergo si dicat affirmatio cias bel-
inonstraiel, hie iuchoat. lum riavale futurum, quoniam.falsa esi, non erit eras
Atvero nec quoniam verutn est, neutrum contingit. bellurii navale. Rursus si idem neget negatio diceris,
slicere,ut quoniam nequeeril; neque non erit. Primum non erit cras bellum navale, quoniam hosc quoque
cnimcum sit affirmaliofalsa, erit negalto non vera, el falsa est, erit cras navale bellum.Quare neque'erit
cumhmcjil faha, contingit affirmationem esse non ve- bellum navale, quia affirmatio falsa est, nec rion erit
ram. Adlimcsi verum est dicere, quoniam album est bellum navale,.quia negatio falsaest. Sed lianc ine-
- ct magnum, oportel esse utrumque ; si vero erit cras, ptiam, nec animus sibi ipse fingere ^potesl. Quis
oponel esss cras, si aulem neque erit neque non erit enini unquain dixerit, rem aliqriam ex necessilate
cras, non erit utrumlibet, ut navale beUum,-oporlet nec esse, necnon esse? quod ille scilicet dicit, qu
tnim neqaefieii navale bellum^neque non fieri. dicit utrasque propositiones in futuro falsas exi
' -
Sensus argumentationis hujusmodi est: Nec illud, slere. .
inquil, dici polerit, quod coniingenliutn propositio- Quce ergo continf/unl inconvenienlia, hmc sunt et
num neuira vera sit in futuro. Hoc autem nihil dil-1) 1aliq hujusmodi, si omnis affirmalioniset negationis,vel
. fert dicere quam si-quis dicat ulrasque esse falsas, " in his qum de wiiversalibus dicunlur universaliter, vel
* hoc eriim impossibile est jn contradicti.onibus. Nain in his quce sunl singuldria, necesse est, oppbsitaruin-
• uineque falsae inveniri non possunl, hoc enim pro- hanc quidem veram esse, illam vero falsam, Nihil bu-
prium eontradicloriarum est, »1 propriejalem con- • lem utrumlibet esse in his qum fiunt, serfomniaesseet
Irariarmn fugiant; propositiones ergo conlradictoriae, fieri ex.necessitdte.Qnare non oporlebitneque consul-
ui pibprictatem subcontrariarum fugiunt in ep quod levre, neqhe negotiari, ut si hoc faciviits, erlt hoc, si
Jtimul vent esse non possunt,-ita quoque contraria- vero non hoc, non erit hoc. Nihil enim proldbetin mil-
•rumproprietatem vitant, in eo quod simu] falsaenon leshnum annum hunc quidem dicpe hoc futurutn esse,
reperiunlur. Habent ergo propriam.riaturam, ut ne- illiim verorion dicere. Quare fcc necessitaleerit,' qu&d*
que falsae sirnuf sipt, neque verjje,quare una ipsa- l\bet eprutn, quod lv.niab eo verumerat dicere.
rum semper' vera, semper aljera falsa. Inipos.sibije Omnia in futurq v'el verayel falsa esse definlte in,
est igitur curnsjtfalsapnegalip, (ion yeram.esse af- . -propositionibus arbhrantes, impossibilitasistacoh-
Crnialionem, et rursus cum sit falsa affirmatio, ne- sequitur. Nihil enim necjue ex libefb voluntalis arbit
E03 AK. MANL...SEV..BOETH 5ij{,
trio, neque ex aliqua possihuiiale, neque ex casu ALvel.falsam esseconflngal.Sed nos se.cutiPorphyriuru
guidquam fieri polest, sed omnia necessitati subjecta cum hujus disputaiionis expositionem cepimus, id
sunt, quanqtiam quidam non dubiiavcrunt dicere, qiiodpriusdjxilinsingularibusetliiturisobhocdixisse
ontnia ex necessiiate esse, et quibusdam artibus co- praediximus,,quodfacili(irsiliiiteriectusdispufalionis,
nati sunt id quod in nobis est cum rerum necessitate si haecprius in singularibus perspicerentur, de quibus
conjungere. Dicunt enirn quidam quorum sunt sloici, singularibus diligentissimeprailoculus, nuncdeuni-
omnia quaecunquefiunt, faii necessilale provenire, versalibus universaliter praedicatis, et de his quae in.
.omnia quae fatalis agit ratio,,sine dubio ex necessi- eis fiunt coniradictiones loquitur. lla enim dieit: Si
tate conlingere. Sed illa. esse sola in nobis, et ex omnis affirmatiouis et negationis vel in his quas
voluniate nostra, quaocunque per voluutatem nor in universalibus dicuntur universaliter, vel in his
stram, et per nos ipsos vis fati coniplet ac perficit, < quae sunt singularia, necesse est opposiiarum hanc
neque enim, inquiunl, voluntas nostra in nobis est, < quidem. esse veram, illam vero falsam. Alexander
. sed idem volumus idemque nolumus, quidquid fati -iaulem in singularibus el futuris dixisse eum arbi-
necessiias imperavit, ut volunias nostra quoque ex itralur, tanquam si diceretur, in his fuluris quaein ge-
falo pendere vldealur, iia quoniam per voluntatem nerationei et corruplione sunl. Sunt enim quasdam
nostram quaedamex nobis fiunt, et ea quse fiunl in B futuraj quae in generaiione et corruptione non sunt,
•fiobis fiunl, quoniamque voluntas ipsa ex necessitate ul i quod de sole et luna et de cateris coelestibuspro-
fati csl, et qua; nos nostra facimus voluntate, quia inunliatur, haecvero quae sunt in rebus liis quarum
necessilas impeVavit,ea ipsa iinptilsi facimus neces- iest, et nasci et corrumpi natura, unam semper non
^sitate. Quare hoc modo significaiioneni liberi arbi- necesse
i est veram esse, alteram falsam. Sed neutram
trii permutanles; necessitaiem el id quod in nobis' < ego improbo expositionem. Uiraeque enim verissima
pst conjungere impossibiliter et copulare conten- ratione i firmanlur. Omnis autem sensus lalis est
dunt. Illud enim in nobis est liberum arbiirium, -< •<juodnecessitalem solam in reuus imperare destruit
quod sit omni necessitate vacuurn, ej.ingenuum, et iArisloteles, omne enirii quod natura est, non frustra'
suae potesiatis, quorum nos domini quodammodo est. t Consiliari autem homines naturaliier habent.
sumus vei faciendi, vel non faciendi; quod sl volun- Quod ( si necessilas in rebus sola dominabitur, sine
ates quoque nostri fali nobis necessilas imperet, iri causa
< est consiliatio. Sed consiliaiio fruslra non
nobis voluntas ipsa non erit, sed in fato, nec erit est. < Naiura enim est. Non igilur in rebus potestcun-
liberum arbitrium, sed potius serviens necessitati. cla < neccssiias. Ordo autem se sic habet: Quae ergo,
Unde fit ul qui omnes actus eventuum necessitale iinquit, conlingunt inconvenienlia, haec sunt et
constringunt, dicanl poplitem quoque nos non fle- C 1hujusmodi alia, scilicet qiioniam qni est in rebus
ctere nisi fatalis necessiias jusserit. Caput quoque casus < evertilur. Alia \ero quoniam possibilitas et
non scalpere, quare nee lavare, necagere aliquid. liberi 1 arbitrii volunias amillitur. El iiaee quomodo
llis etiam adjiciam vel aliquid feliciler, vel aliquid < contiugunt, ipse secutus est dicens: Si omnis affir-
infeliciier facere, vel pati, unde fit ut neque casum, maiionis
' et negationis vel in his qmc in tiniversali-
neque liberumarbitrium, riec possibile in rebus ul- bus I dicuntur universaliler, vel iti his quaesunt sin-
lum esse conlendant, quamvis liberum destruere gularia, I necesse esl opposiiarum Iianc quidem veram
meiuentes arbitrium, aliam ei fingant significalio- < esse, illam vero falsani. Nihil auiemutriimlibeiesse
nein, per quam nihilominus libera liominis voluntas in ' bis quae fiunt, sed omnia esse et (ieri ex necessi.
everlitur. Aristotelica vero auctoriias, ita haec in tate. ' Tunc enim inconvenienlia illa coniinguni, si -
rebus posila, et constitula esse confirmat, ot non omnis < affirmatio et negatio definite vera vel falsa
exponat nunc quid sit casus, quidve possibile, quidve lest, aut in his conlradictioriibus quaein universali-
in nobis, nec ea esse in rebus probat atque demon- bus 1 angulariter fiunt, sivein singularibus. Tunc eniin
Elrat, sed in tantum apud illum Iiae.ein rebus esse nihil * est utrumlibet, sed ex necessiiate omnia, quo-
jnanifestum est, ut opinionem qria quis arbiiratur, »
niam veritalem et falsilatem proposilionuriirerum
enuntiationes in futuro omnes veras esse, per hoc ® evenlus
£ ex necessitale consequitur. Quare (ut ipse
jmpossibilem esse dicat, quod casum et possibilita- sail) non oporiebit neque consiliari neque negoliari,-
tem, liberumque evertat arbilrium. Haecenim iu re- c
quoniairi si hoe facimus, erit hoc, si vero non, hoc
bus ita constiluia pulat, ut non de bis ulla opus sit non > erit h-'c. Everlilur enim consiliatio, si frustra
demonslratione, sed impossibilis ratio judicelur, £est, frustra autem eam dicil esse, quisquis in rebus
quaecunqnevel possibile, vel casum, vel id quod in solam £ ponit fati neeessitatem. Cur enim quis consi
nobis est conatur everlere. Et casum quidem quem- lium 1 habeat si niiiil ex eo quod consilialur efficiei,
admodumdefiriila in propositionibus fuluris destruat, c
cum administret euncta neccssitas ? Quare nori'opor,
vtrilas supra monstravit. Nunc autem quemadmo- tebitconsiliari,
t vel 6i quis consilialur,:negotiari non
dum eadem ipsa veritas definila fulurarum el con- debet. c Negoliari autem est, aciu aliquid et negolin
tingentium propositionum tollat liberi arbitrii facul- aagere, non lucrum, ied aliquam causam vel actnni.
tatem, maxima vi argumenialionis exsequilur di- Nihil I enim ipse per aetum suum consiliumqueexpe-
cens : Hujusmodi cuncta contingere impossibilia, 6diret, nisi fati necessitas jubeat. Docriil aulem quid
f$iquis unam enuntiationis partem deflnite veram > esset e consiliatio per id quod ait, quoniam sl boc fa-
"
505 . 1N LIBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. 50C
cimus",erit hoc, si vero non-hoc, non erit hoc. Ita A sona opinione lenentnr, neque enim omnia ex libero
enim seniper fit consiliatio, ut si sil Scipio, ila con- esse arbitrio manifeslum est, sed horum omnium, et
siliabitur. Si in AfricanVcxercitum ducam, cladera causae misiae suni, et .evenlus. Sunt enim qnaedam
Hannibalis ab lialiarenwvebo ; si vero.non ducam, ex casu, su.nt aliqua ex necessilaie, qiiaedametiam
non eripielur Italta. Hoc esi enim dicere: Si hoc videmus libero leneri judieio, el aciuum quidem no-
faciam, utsiin Africam eserciiuni ducam, erithoc, slrorum volunias in nobis est. Nosira enim volunias
id esl eripietur lialia ; si vero non hoc, id est si hic domina quodammodoestnostrorum acluum, ettotius
mansero, non erit hoc, id esl non eripielur Italia. Et vitae rationis, sed non eodem modo eventus quoque
in aliis omnibus rebus eodern modo.'Simul autem in nostra est polestate. Pro alia namque re aliquid
monslravit in consiliis non esse necessitalem. Si ex libero ariiitrio facieniibus ex eisdem veniens
euim hoc, inquit,. faciam, hoc eril, et si non, hor. cansis casus hilerstrepil, ut cum scrobem demitlens
non erit; quod si necessilas esset-in rebus, sive hoc quis, ut infodiat vitem, si thesaurnm inveni:il,~sero-
quis faceret, sive non faceret, quod necesse esset bem quidem demiltere ex libero vemtarbiirio, inve-
eyeniret. Quare quod eonsilii ralione lit, non fit vio- nire aulgni Ihesaiirnm solus aliulii casus, eam lamen
lenlia necessilalis. Adjunxit autem ei quod est con- causam habens casus, quam volnntas atlulii.- Nisi
siliari negoliari, et est ordo Iioc modo. Quare non B enim foderet scrobeni, tbesaurusnon esset inveutus.
oporlebit, neque consiliari, quoniam si iipc facimus, Quidam aiitem evenlus nostris volunlalibus suppe-
erit hoc. Si vero non hoe, non erit hoc, nihil enim tii. Quosdam impedit quaedam violenia -.necessiias.
prohibet in inillesimum annum hunc quidem dicere, Prandere enim et legere, el alia hnjusmodi siciit ex
hoc fulurum esse, huncvero non dicere. Qua!reex nostra voluntaie sunl, ita quoque eorum, saepe e"x
necessitate erit, quodlibet eorum verum erat dicere noslra voluntaie pendet evenius. Quod si nunc im«
tunc. Neque negotiari, id est acium incipere atque perare Persis velit Romanus, arbilrium quidem vo-
riegotium gerere, prior cst enim consiliaiio, poste- .luntatis in ipso est, sed hunc eventum durior neces-
rius negoiium, sed negotium post consiliaiioneii) - sitas reiinet, et ad perfectionem veiat adduci. ilaque
posuit, et cuncta quaead consiliationis naluram addi omnium rerum et casus, et volunlas, et necessitas
oportebat, post negoliationis subdidit interposilio- dominantur. Necuna harum rcjs inômnibusponenda
nem. Est aritem ordo hoc modo ; Si omnia, inquit, est, sed trium mista potentia,. unde fit ut peccan-
necessitas agil, nonoporlet consiliari, quoniam si hoc tium animus magis eonsideretur polius quam even-
facimus proveniet hoc nobis, si vero hoc non fa- tus, et puniaturanimus non perlectio, idcirco quod
cinius, nori proveniel. Nihil enim prohibet frustra vtslunias quidem nobis libera est, sed aliquoties
ununi dicere, alierum riegare dicentem: Si boc faci- G perfectionis.ordo. relinetiir. Quod si omnia vel o.asu
mus, boc erit aut non eril, quod enim ventufum est vel necessitate fierent, nec laus digna benc facien-
fiet, sive ille per consilium conjectet hoc posse fieri, tibus, nec uliio delinquentibus, neclegesullae essenl
eliam sr quid aliud fecerit, sive illeper consilium justae, quse aut bonis pr,3emia,aulmalis restituerent
neget hoc posse fieri, eliam si hoc quod' dixit faciat. -poenas. Venio nunc ad illud quod mriliis qiiseritur
Ex necessitate enim futurum esi, quidquid" unus modis, an divinaiiomaneat, si non omnia inrebusex
ipsorum verum dixerii. Quod si consiliari omnirio - iiecessitateconlinganl.Nam qnod in vera prsedicationa
non oportet, nec negotiari oporlebit, id esl nullum est,idem estin scientia. Et sicut cumquis verurxiprae-
incipere negbtium. Sive enim quis incipial, sive non dicit, quod vere praedicitur esse necesse esl. Itaquod
incipiai, quidquid ex necessiiale est, sine ulla dubi- quis futurumnovit', illud futurumesse necesseest. Sed
tatione proveniet. Quare niliil alterhomo disiabitab divinationonnovit sic.omnia ui ex necessiiaie futiira
allero liomine. Eo enim meliores homines judicamus, pronuntiet. Atque idcirco frequenier. iia divinalur,
quod meliores sunt in cnnsilio, sed ubi coiisilialio quod facillime in velerum librisagnoscilur. Hoc qiii-
frustra est cuncia neCessitatefaciente,' homines quo- dem eveniurnm est. Sed si hoc fii, non eveniet
que inler se nihil differunt. Ipsa enim consiliaiio Quasi interdici possit, et alio modo evenire. Quodsi
nihil differt, uirnm bona an mala sit, cum proventus^ ila est, necessitate non evenit. Utrum autem si
necessiias in fati adminisiraiione consisiat. Quare si onsnia futura sciat Deusromni» esse necesse "est, ita
boni eonsilii homines laude digni sunt, mali eonsilii quaeramus. Si quis dical Dei scieritiam de fuluris
viiuperatione. Non aliler hoc erit juste, nisi vel ina- eveniuum subsequi necessitatem, is profecto con-"
lus actus.maluniqueconsilium, ei econlrSrio bonum - versiirus esi, si omniaex necessitaienonconiingunt,
in nostra sit.poiesiatect non in fato. Cum enim milla omnia Deum scire"noii posse. Nam scieniiatriDei sfe'
ex necessiiate cnnsiiingalur eventus rei, lunc et li- quiiur eventuum necessitas, si neressitas evenlnum
berum vnlunlaiis aibiirium est, ut non sil faiali ser- non s-ii,divina scientia periniiiur. Et quis tam impia'
vlens necessiiaii. Ergo neque qui.in hoc muiido sim- ratidne animo'inrqueaiiir, ut lioc de Deo dicere au-
plices rerum oniines posuere, recipjendisunt, et hi deat? Sed foriasse quis dical, quoniam cvenire rion
qui impermisla ha.c mundana mole, rion permisias, poiesl ut Deus omnia fuiura non noyerit, hinc eve'
~ nire ut omnia ex neeessitate sirit,
quo.que actorum causas accipiunt, repudiaridi. Nam
' quonianVDeono- ,'
neque quicasu omnia evenire dicuni, recie arbitran- liliam reruni fnturaruni tollerenefas est.' Sed si quis
lur, neque qui omnia necessitatis violentia fingurit, hocdical, illi videndum estj quodDeuiudum omuia
BC7 . AN MANL. SEV. BOETII 5fl8
scire conatur, efficere omnia nescire contendii. Bi-A Eventum necessarinm rerum Aristoteles non ex
naritim enim nunierum esse imparem si quis se scire pr.T.dicenliumveritate, sed ex ipsarum rerum natura
propnnal, non ille noverit, sed potiusnescit. Ha quo- considerans ait, qnod licet necesse sit quisquis de re
qne non est poteuiise nosse, sed id arbitrari nosse aliqua vere praadiserit, rem quam anie pronunliave-
potius impoieniiaj est. Qtii ergo dicil Deum cuncia , rit evenire, non tamen idcirco rerum necessitas ex
nosse et ob hoecunciaex necessitaie esse futura, is pra'dictionis veritale pendet, sed divinandi veriias
Deum dicit ex necessitaie cuncia ventura ciedere, ex rerum potius necessilate perpenditur. Non enim
quaeciinqiieexnecessitateiiotieveniunl. Nam si omnia idcirco necesse est esse, quoniam verum aliqnid
ex necessitate venlnranovit Deus, in notioiiesuafalli- praediclumest,sed quoniam necessario erat fuiurum,
tur, nonenim omniaex tiecessiiaiecveniuni,sedaliqiia idcirco de ea re poiuit aliquid vere praedici, quod si
coiitingenicr. Ergo si quseconiingenlereveniurasunt, ita est, eveniendi rei vel non eveniendi non est eausa,
ex neces-ilateeventuia noverit, in propriaprovidenlia is qui praedicitrem fuluram esse vel negat. Nonenim
falsus est. Novitenim fulura Deus, non ul ex nccessilale propter affinnalionem vel negationem esse necessa
evenienlia, sed ut conliiigentei', ita ut eliam nlitid esi, sed idcirco ea esse necesse estquae fulura sunt,
pos-e fieri noirignorei, qnod tamrn flat ex ipsorum quoniam in natura propria quamdam habent neces-
Iiominum et actutrcnraiione persciscat. Quare si quis B sitatem,in qua si quis incufrerit, verum est <]uod
omnia ex necessiiate fieri dicat, Deo quoqne bene-- praedicit. Ergo si quaecunquenunc facla~sunt,veruni
volentiam subripiat necesse esi, nihil enim iliius de his fuisset dicere qucniam erunt, siveille dixis-
benigniias parit, quaudoquidem cuncta necessitas set, sive non dixisset; Haec quaecunquefacta nunc
administrat, ut ipstim Dei benefacere ex necessitale sutu, erant ex necessilate.fuiura , non enim propier
quiidamriiodosit, et n»n ex ipsius volunlate.nam si diceniem vel neganiem in febus "necessilasest, sed
ex ipsius voluniale qua-dam finnl, ut ipse nulla ne- propter rerum necessitaiem veritas in proniiniiationij
cessitaie claudaiur, non omnia ex neces-ilate contin- vel falsiias invenitur. Quare si etiam ea quae minc
guni. Quis igitur tam impie sapiens Deum qnoque facta sunt vere r-oluissenfpraediclquohiam erunt, e(
necessitate con«tringat?qui si omnia ex necessitaie liis iia positis rem necesse esset evenire, sive illi
fieri dical, isla quoipie vis impossibilitas eveniet. praedicerent sive non pr3edicereiii, necesse est omne.
Quare pnnendum in rebus estcasu qnoedamposse, et quod flt ex necessitaie esse fulurum, etnihiloni-
volunlate effici, el' necessiiate consiringi. Et oralio nino utrumlibet in rebus est; namque si nihii neces-
quae utrumvis hornm suliruit, impbssibilisjudicanda sitatem rerum adjuvat divinalio, el hiliil inierest
est. Non igilur immerito Aristoteles ad impossibiiem ulrum quis praedicat fulurum esse aliqiiid,an neget,^
rationein perducit. dicens, et possibiliiatem, et ca-,C an nullus omnino aliquid, nec in affjrmatione nec in
siim, et libt-rum arbilrium depeiire, quod fieri ne- negaiione proedicat, manifestum est quoniam nec de
quit, si omiiium finurartim eniiniiaiionum una sem- eo ulla distantia est: siye enim quis anie quamlibet
per vera est definite, falsa semper ahera definile. . multum- tempus aliquid evenlurum vere esse prcc-
Harum enini veriiali-m et falsilatem necessiias cori- dixerit, sive anle quamlibet paucos diesve! horas,
sequitur, quaj el casum de rebus et liberum subdu- vet momenta , nihil inlerest : sive enim quis
cat aibitrium. Unde nunc quoque idem repelit di- ante rnille annos praediceret, quod ex necessitale
cens : Nihil impedire uirum aliquis anie mille annos essel fuiurum, sive anie annum vel mensem, vel
ali iuid fuiurum essedicai, an alius neget, non est diem, vel horam, vel momentum de necessitate rei
enim ul propter .'iccre vel negare cuncla facienda eventurse nihil moveret; quid enim interesset utriim
sinl vel non facieuda, sed si necesse est, dicenlem praedicerelur an non praidiceretur ? nihil quoque iri-
vel negantem, les quoque affirmatas vel negatas sub- terest an juxla prrrdicalur an longius. Quod si hsec
sequi, etiam si illi non dicant quas illis dicenlibus ita suni, et omnia quuecunqueevenerunl futura fuisstj
evenire necesse erat, etiam non dicenlibus evenire necesse est, lolum liberum arbitrium perit, totus
necesse esi,- dicit autem hoc modo : casus absumitur, rerum possibilitaf prnpier necessi-
At vero ne.quehoc differt,' si aliquis dixerit contra- D taiem omnis excluditur. Simul auiem Aristoteles
diciionem, vel non dixiril, manifestumesl enim qvo- praenunliationemeventumque contingenc, rerurn ne>
niam sic se liabent res, eliam si non-hic quidem affir- cessilatem ex ipsa proposilioii'"! veritale «.«.nfirmai
maverii, ille vero negaverit. Non eniin propter negare dicens : Si hsecila sunl, ut in omni tempore se siq
vel affii\i.are, eril vel.noneril. nec hi millesimuman- haberet unumquodque qund factum esi, ut hoc ipsum.
num magis quam in quaniolibel tempore. Quare si in vere praediceretur, necesse esset !»>• fieri, id esl
omni temporesic se habebal, ui uuuin dicerelur vere, necesse esset.quod prsedictuiv est vert cvenire,
tiecesse eral hoc fieri; ct unumqvodqueeorum qum unumquodque enim eorum qua3fiunt et vere prsedi-
fiuiit., sic semper se habebal, ui ex necessilale.fierei. cunlur sie se habet. ut ex necessitate ..at. Hoc auiem
Quando enim vere dicit qnis quonidm eril, non potcst eur fiat lia~cralio'est, quod enim vere quis dicii, fieri
non fieri, el i;uodfactum est, ivrum eral dicere $emper necesse est. Illa enim veritas ex necessitate rerum
fscium csi vera-
qnoniam erit. Quodsi hmcnon sunl possibilia,videmus procreatur. Quod si etiam id quod
eniin esse principiumfuiurormn, el ab eo quod consul- citer praenuntiaretur futurum', nulla esset dubiiaiiq
tamu$tgtqiieqgim\i,ialiqtiid. omnia ex necessiiate provenire. Quod si lioc. inauit.
SU9 - 1N LIBRDM DE INTERPRETATIONEEDITIO SECDNDA. EjtO
impossibile esl (videmus enim quasdam rcs.ex prin- A nius igiiur nos qupque rerum .p.rincipia,et ex nostris
cipio iiberi arbilrii et ex npsirprnm aclnum font.e copsiliisatqpeaciiljps in rebus pjnr.-~cwisisl.uut,.Qiipd
deseendere) , quid dubilamus frivolamrationem om- „si ea quaep^r h?.nc ratinnem affcruiitnr, perspicua
ni.um rerum necessilaiis excludere? el deleclum }iusunt, quod ye.ropojiiiur, id esi, affirmationein ei ne-
inaiise viiaeinterjiositione necessilalis non absumere? _galionem oningpi in fulur/i veram esse, non ceque
qtise enini erit ulla discieiio hiler hoirines, si libf.ri perspicunm />st,curdubiiamus mendacem -^jibleifu-
ftrbitrii judiciuiii perit? Cur postremum leges eon- gere rationis yiam, et tenere ?a quaecuiii yeiji, Mim
Uiiae?Cur reipublicacjura? Cur responsa sunt? Cur manifesta sunt,. repudjptis jiis quae nec veriiate ujla
institula? Cur mores publici et privali -.apiqsconsti- fjrma sunt, pee perspicue clarescunt? Et quoniani
tulionilius priucipum ct jutliciorum, pexibus coqli- jam'supra diserat, quare non oportebit ncque consi-
tiemur, si ctrlum est nihilliumap.islieerepropositis, Jiari, neque negotiari, nunc hoc reddidit ad id mml
frusira enini cuncla sunl, si liberum arbiirjum non jait nequeconsiJiari, dicens nosesse prjncifium fuiu-
est,- leges enim et. coelera ad continendos animqs rprum,'et ab eo quo^ cpnsilinmur, a"did quod ait, ne-
homimun conditas scimus. Quod si seipsi animi non gue negoiiari reddidit id quodsubjecit,atque a*ginius
regunljel cos aliqiia quaedam violentia necessitatis tit aliquid.Quare lania brevitateoratiocon/lricla est,
impellii, dubiuni noriest quin vacuaeistas lege.s sunt, jj ut in ea leneatur r.itionis ordinisque necessiias.
quaenihil sponle facientibiis proponuntur. Sed hx-c Et quoniam^st omninoin his qumnon semperaclu
quam sini impossibilia ipse Arisiolelesprobat, cujtis sunl, possibile fsse el iwn esse shniliter, in quibus
recla senteniia neque casum, neque necessiiatem, utrumqueconlingit, et esse el nonesse. Quare fieri et
heque possjbiiitaiem iii qiraqije parte natur'j~,neque tioti fieri. Ac,n\ulta nobis tnanifesla sunt sic se haben~
iiberum tollil arbinium, sed cuncla permiscens, rebus ' tia, ut quod hanc vebiempossibileesl incidi ei non in-
pltiribus arbitraiur muiidum compositumnpn simplj- Qldetur,sed prius cxleremr, simijiter autent et «on in-
ci vel easu, yel pecessitaie, vel Jiberaevoluntalis jn— xidi possibileesl. Non enim esset possibileeam prius
dicio coniineri. Quod si haecppnsunt possibilia, vi- exleri, ftiti possibile esset non incidi. Quare evin ttliis
demns enim esse principium fulurorum et ab ep fiendisqum seQmdum poleniiamhtijusmodidichnlur.
quod consiliamur atque agimps aliquid. Jmpossibilia, Manifestumiyitur csl, quoniam non omnia ex neces-
jnquit",ista sunl ut omni^ ex necessitate proveniant. sitale vel sunt vel fiunt, sed alia quidemutrumlibet,el
Sumus enimuuorumdam nos ipsi-quoque principia, non magis vel affirmatiovel negalio vera est, alia vero
el animus noster ratione formattis, aetionesque np- magis quidem et in pluribus alterum,sed tamen con-
slrae ea ratione direcias quarumdam. rerum princi- tiiigit fieri el allerum, alterum verominime;
pium lenent. Sic enim Jd quod in iiobls, est se habp- G Conliriuus quidem sensns ex superioribus .lioc
rediciiur, ntilloqae extra impediente vel eogente ad modo. Supra enim ait quod si haecnon sunt possj-
quod nobisvidctur ratione judicanle .prosilinms. Nee bilia, id est ut omnia necessilas administret. Vide-
omnia necessiiatibus snrripienda sunt, Oninium nam- mus enim a nobis quoddam esse principitim futuro-
sub- - rum et a nostris aciibus,
que animalitim genus in eo quod animalia sunt atqueconsiliis, his iljud
jecium est aliud naiurae, aliud ccelestibus siderum addit, quoniam suiu aliqua qunapossibilia.sunt esse
cursibus, aliud raiioni quoqiie mentis et animi cogi- cum non sint, et non csse cum sini, haecjam simul
tatioiii. Arboresnamque et quaedamanimuli.airraiio- aufereniur si necessitas in omnibus dominetor, ct
nabilia. Iila quidem tautum naturae subjeeta sunf. sensus quidem cum superioribus ila conjiincius est.
Pecudes vero qui.i libernm non habenl arbitrium . Quid auterii habeai argumentationis lota senlentia,'
ccelestitun eiiam decreiis. Homines autem el naturae hoc modo perspiciendnm est. Possibile esse dicitur
et sitleribus el propriaevoluntalisubjeeti sunt. Mulla quod in ulramque parlem facile natufae suse rmione
enim nalura dominanie vef facimus, vel patimur, ut vertalur, ut cum non sit, possibilesit esse, nec cum
moriem vel lnijusinodi Ifabiiudinem corporis. Multa sit, ut non sit res ulla prohibeai, ita ergo et quod
etiam.secum rerum ipsarum necessitas trahit, ut ea possibile dicjmus a necessitaie sejungimus. Aliier
'
, qusecnm facere volunius, non lamen facere valea- I enihi dicifur possibile me esse ambulare cum se-
mtis.Multaautemdaivolunlaiisli!)erumarbitriiim,quse deam, aliier solem nunc esse in SagiHario et post
nobisvolentibiisfinni, qusenon fiereni nisi vellemus, paucos dies in Aquarium iransgredi. Ila enim possi-
tiiide fll ut naiura quremoius est principium et libeii bile est ut etiam esse necesse si(. Possibile auiem
arbitrii faicullate, el animi quoqueratione participet. dicere solemus, quod et cnm nen-sit, esse possit, &
Animavefo velulalligaia corporibus, quibus natura cum sit, non esse iterum possil. Si qiiis ergo omnia
dominatur. imagiiiationibus et cupidiiatibus et ira- necessilati subjecerit, ilje naiuram possibiliiaiis iiw
cundi:i!ardoribus c.vterjsq e, quae afferunl corpora, lereipii. Tres ergo sunt sententiae.de possibiiitale
ex ipsa cui i'ligata est natura participat. Cuncli aulem Philo enim dicil possibile esse, quod nattira propri.1
divinaepr^videntiaesubjecii, ex illa qucquc divinorura enuniiationis suscipiat veritatem, ut cum dico me
voluniate pendemus,itaque nec ccelestiumnecessilas hodieesse TlieocritiBucolicarelecturuin, hocsi niliij
toia -subruitur, nec easum dispuialio h;ec de rebus- extra prohibeat, quantum in se esl polest veraciter
elimin.it,et libeium firniat arbilrium, sed hsec majo- praedicari. Eodem aulem modo idem ipse Pliilo ne
,ra sunl quamutnuhc-digne perlraciafi queant. Su- cessarium esse definii,Qtiodciim verum sit, quaiitum.
- - '
in se est nunquam possit susceplivum esse mendacii, A lurali quadam cognaiione videntur esse conjuncta",
non necessarium aulem idem esse determinat, quod idcirco ad ulramque pariem eorum eventus possibilis
quantum in seest, possit suscipere falsitaiem. Im- '•est, ut Jignum boc polesl quidem secari, sed nihilo
possibile verb secnndum prop.riamnaturam,nunquairi lamen minus habel ad conlraiia cognaiionem. Potest
possit suscipere veritatem. Idem tamen ipse et c.onenim non secari. Et aqua poiest quidem calescere,
tingens et possibile unum esse confirmat. Diodorus sed i nihil eam prohibei frigori quoque esse conjun-
<
possibile esse deierminat, quod aut est aut erit, im- Ciapi. Et universaliier dicere est, quaecunque neque
possibile quod cum falsum sit, non-erit verum, ne- '• semper sunt, neque semper non sunt, sed aliquoiies
cessarium quod cum veriim sitnon eritfalsum.Non -isunt, aliquoties non sunt, ea'per hoe ipsum quod
necessariiim, quod aut jani cstaiit erit falsum. Stoici isunt, etnon sunt, habent aliquam ad coniraria co-
vero possibilequidem posueiunt, quod "suscepiibile gnationem.
i Haecautem impossibilium et necessario-
esset vefaeprsedicationis, niliil his prohibeniibus quae rum media suut. Impossibiie enim nunquam esse
cum exira. sint, cum ipso tamen fieri contingunt. potesi. ] Necessarium nunquam non esse, Inter lia?c
Impbssibile aiitern quod nullam unquam suscipiat propria '. quorumdam naiura est, quae.horuin utro«
veritftem, aliis exlra eventum ipsius prohibeniibus. irumque sit media; quae et esse, scilicet possit et non
Necessarium quod cumverura sit, falsam praedica- B^«sse. Ergo hoc nunc dicit: Videnms, inquit, in his,
lionem nulla ratione suseipiat. Sed si omnia ex ne- < quaa non semper actu sunt. llla vero non semper sunt
cessitale fiunt, in Diodori sentenliam non rectam iactu, quae ad ulraque coniraria habent cognationem:
sine ulla dubiiatione veniendum est.' IHe enim arbi- iignis semper aclu calidus^st, aqua vero non "sem-
tratus esf si quis in mari-morerelur, eum in terra per. | "Qudcircavidemus in his; quaenon semper actu
mortem non potuwse suscipere, quod rieque Philo isunt, esse qusodam possibilia, et non, id est, ut et
neque Sioici dicunt. Sed quanqunm ista non dicant, 'isint et non sint, quod in his evenit in quibus ulrum-
Uam.ensi unam parlemeontiadielionisevenluneces- <
que contingit, id est, et esse et non esse, ut aquam ,
silatis metiuntur, idem cum Diodoro sentire cogun- et < esse calidam et nonesse calidam, fieri quoque
'
tur. Nam si quis in mari moriuus est, illum necesse calidam et.non fleri. Multaque nobis perspieua sunt,
fuit in-mari necari, inipossibile enim eum fuit mor- Ita i sese habenlia, ut iu utramque parteui evenlus
tem in-terra suscipere,'quod.perfalsum est. Alque sine i ullo alicujus rei impedimenio vertatur, ut ve-
haec omnia impossibilia subire coguntur. Quicunque •:stern quam possibile est quidem secari. sed foilasse
enim definite alteram contradiciionis partem in fu- ita i corilingit, ut nonanleferro dividatur, quam eam
turo veram esse contendunlisolam.necessiialem ih ~< exterat vetusias, et hoc fieri polest, ut quaelibetvestis
•rebus iriducunt. Neque enim si quis naufragio periit-C nou : ferro potius minuatim pereat, quam usu ipso
in pelago, idcirco si nniiquam navigasset,;immortalis exieratur. Similiter autem ,non solum eam secari
in lerra futurtis fuisset. At vero.nonex eventu reruns, possibile
| est, sed eam prius exieri quain' secari, non
-sed ex natura eventus ipsos suscipientium proposi- enim esset eam possibile non secari,.nisi prius
tionum corilradicliones judicaridaesunt. Si enim mihi possibile esset exteri. Ciim enim exteritur, non
oinnia suppetunt nunc ut Alhenaseam,, etiamsi non seeatur, hoc aulem in quibus eveniat universaliter
;vadam, posse me tamen ire.mantfestum.est,- et.cum monstrat. Evenit hoc"enim, inquit, in facturis.
iero potuisse non ire; Id quoque apud eos qui even- Facturae autem sunt, in quibuscunque generatio est
tus ex rerum natura recta ratione dijudicant indubi- atque corruptio. Sive enim quod natura fiat sive arte,
' tatum est. Nbn
ergo id esl possibile ul sit necessa^ in his a facierido lacturam dixil. In his ergo facturis
rium. Sed quanquam quod necessariuni est,possibile "alia quidem poleslate suni,aliaaciu, ut aqua: calida
sit, est lamen alia quaidam exirinsecus possibilitatis quidem est possibilitate.Potesl enim fiericalida-,
. nalura, quaeet ab impossibili et a necessitaie sejuncta frigida vero aclu est. ~Est enim frigida aclu, hoc
est. Aristoleles enim hanc liabens opinionem de his autem actu et potcsiate fieri ex materia venit. Nam.
qusesemper necesseesseest, ea putat nullam habere cum sit materia contrarietatis susceptrix., et ipsa in
ad contraria cognationem , ut nix, quoniam semper 'D se utriusque conirarietatis habeat cognationem, si.
.est frigida nunquam.calori conjuncta est.' Ignis quoipsa per se cogitelur, nihil eorum habet quasin se
- que nunquam. frigori cognaltis est. Idcirco quoniani suscipil, et ipsa quidem nihil actu est, omnia tamen
. semper in frigoris conirarielale v.ersatur, id est in potestate. Suseipiens aulem cpnlraria , quanqua.m
calpre. Ereo omnia. qiiseciinque sunt necessaria, unam habeat centrarietatem, habet tanien et alteram
niillani ad contrariam qualilalem, quam ipsaretinet, simul, sed uon aclu, ut in eademaqua. Hujus enim
. habenl cognaiionem. Quod, si quam cognationein . maieria el caloris susceplrix est et frigoris. Sed. cum .
haberet jgnis-.ad. frigus, frustra.es.set illa cognalio, uirumlibet horum suseeperit.velcalorem.yel frigus,
, nuiiquaniigni se in frigoris qtialitatem veriente, sed est quidem ,.si ita conlingit, calida, est. eiiam^simul
novimus nihil proprium naluni fruslra naturam so- frigida, sed non eodem modo. Nam forlasse acm
lere perficere. Ergo illa sunl posita necessaria quse- . calida esl, frigida potestale. Ergo quod potestate est
ciinque ad coniraria nullam habent cogoaiionem,, in rebus, ex materia veuit. Alioquidivinis corporibus
quaecunqueautem habent, illa non sutit necessaria. .. nihil omninp est potestate, sed omne aclu, -utsoli
Sed quontarii ad ulramque pariem eonlrarielaiis na- . nunquam est lumen poicstatet sed actu, nec poleslate
Sio - IN LIBRDM DE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. 514
quidem ulla obscuritas, vel toto ccelonulla quies. Ita Ai Duplex modus necessiiaiis ostendilur, unus qui cum
ergosese habentex malefia, ut pmnia ipsa essent aiicujus accideniis necessitate proponitur, al.ter qui
pptestale, nihil autem aetu inlroducta, sed. natufa simplici prsedicationeprofertur, ut cum dicimussolcm
quaeinipsamaieriaest, singulospro rationedistribuil moveri necesse est, non enim solem quia nuncmove-
molus, et singulas qualitalum proprielates singulis tur, sed quia nunquam non movebitur, idcirco in solis
materiae panibus ponil, ut alias quidem natura ipsa motunecessitas venit. Aliter vero qui cum conditione
necessarias ordinaverit, ita ul quandiii res illa esset diciiur lalis est, utcum dicinius, Socfatem s-edere
ejus, in ipsa proprietas permaneret, ut ignl calor. necesse esi, cum sedet, et non sedere necesse est,
Nam quandiu ignis esi, tandiu ignem calidum esse cum non sedet. Namcum idem eoderii leniporesedere
necesse est, aliis verorebus lales qualitales appbsuit, et non se.dere non possii, quicunque-sedet ribn pbiest
quibus carere possinl. Et illa quidem necessaria npn sedere,- tunc cum sedet, igitur sederenecesse
qualilas informai uniuscujusque substantiam. Illa est, ergo luncquandoquissedet, eum sedere necesse;
enim ejus qualitas cum ipsa materia ex natura est; fieri enim non potest ut cum sedei, non sedent.
conjuneta est. Istae vero aliae qualitales exlra sunt, Rursus quando quis non sedet, tunc cum non sedel,
quae et.admilli possunl ct non admitti, alque hinc est nori sedere eum riecesse est. Non enim potest idem
generaiioet corruptio. Ex natura ergo et ex materia jj t sedere et nori sedere, eipotest isia essecum condi."
ista in rebus possibilltas venit, qua in re casus quoqae lione riecessitas, ut cum sedet aliquis, lunc cum
aliquando subrepit, quae est indeterminata causa et sedet, ex necessiiate sedeat, et cum non sedet, lunc
sine ulla ratiorie cadens, neque enim casus natura cum non sedel, ex neccssitate nonsedeai. Sed ista
est, quasfruslra nihil efficil. Nee liberum est casus ciim coiidiiione quseproponitur necessifas, non illain
arbilriumquodinjudicioetrationeconsisiil. Seiiexlra siisiplicem secum trahit. Non enim quicunque sedet,
est casus,'qui propter aliam rem quibusdam lactis simpliciter eum sedere necesse est, sed cum adje-
ipse subittis et improvisus exoriiur. El ex hae aulera ciione ea quae est, tunc cum sedet, sicut solem dici«
quaeesiutrumlibetpossibilitateetiam illaliberiarbitrii irius necesse est mbveri. Nec hbc addimus, ut soleui
ratio venit. Si enim non essei fieri aliquid possibile, moveri necesse sil eum moveiuf, sed tantum simpli-
sed omnia aul ex necessitate essent, aut ex necessi- ciler dicimus solem moveiinecesse est, et hsecne-
tale non essent, liberum arbitrium non maneret. cessitas simplex de sole dicta, veritatem in oratione
Recteigilur nec oniuia casu, urEpicurus, nec ne- perficiet. Atvero illa quae cuin conditione dicitur,
cessitate omnia, ut Sloicus, nec rnrsus omnia li-- ut cum dicimus Socratem sedere hecesse esl, June
bero arbitrio fleri proposuit. Sed cnncta permi- cum scdet, id quod dicimus, tunccum sedet, eihanc'
ecens, in~perroislo mundo permistas quoque rerum G condiiionem lemporis, si a propoeitionedividamus,
catisas esse prnposuit, ut alise.quidem ex necessitate, detola propositione veritas perit. Nonenimpossumus
aliaeverocasu, vel Jibero arbilrio, vel postremo possi-" dicere quoniam ex- necessilale Socrates sedet. Potest
bilitate contingerent. Quorum omnium unum nomen • enim et non sedere. Habei eniiri quamdamconve-
est, utrumlibei, vel in casu, vel in voluntate, vel in nienliairi et cognationempblesias Socraiis sicut ad
possibilitate. Sed horum divisionem facit. Nam eorum sedendum, sic eiiam ad non sederidum. Ergo id quod
quse sunt ulrumlibet, alia sunt quse sequaliter ad af- 'dicimus ex necessitate S.ocratem sedere, tunc cum
firmalionem ct negationein se habent, ut est Iecturum isedet, ad accidens respicientes proponimus. Nam
me esse liodie Virgilium et non lecturum. Ulroque • quando accidil Soeraii "sedere,"eoteriipofe quo acci-
enim moilo ulrumque esl, hoc est enim quod ail, Et 'dit, ei non accidisse non polest. Sic enim fiet ut
non magis vel alflfmatio vel negatie est. Jiqualiler '
eidem eadein res accidai et non accidat uno eodemque
enim et possumlegere Virgilium nunc, et possum non lempore, quod impossibile est. Idcirco accidens ejus
legere. Alia vero sunt quae non se aequaliter ha- - iirispicientes dieimus, necesse est Socratem sedero,
bent, sed quanquam in una re frequentius eveniat, sed non simpliciter, sed lunc cum sedet. Et sieut
non tamen probibitum est in altera provenire, ut in jsimpliciter iElliiopem dicereesse candidiim falsuui
eo quod est bominem in senecta canescere. In plu- " •est, verum tamen est in aliquo"esse candidum. (In
ribus quidem boe eontingit, sed conlingit fieri et owilisenim et dentibus illi candor inesl), ita quoque
alterum,idestutnon eanescai. Alterum verominime, 1
falsum est Socratem ex necessilate sedere simpliciler.
id est utcanescat. Ila ergo el possibil tate, et casu, et Verum autem est hancnecessitatem in aliquo quodam'
libero arbitrio, contradicliouem in una parie de fu- ponere,| el non simplibiter praedicari, ut dicamustunc
tnro definite non esse veram vel falsam, per fifmis- < cum sedel. Quemadmodum enim in sole dicimus,
simam et validissimam argumentatioue.m cbuslituit. (quoniam sblem moveri necesse est simpiieiterl si ita
His autem adjicit hoc - ' *dicamus, Sdcratem sedere necesse est,falsum esi.
-. . .
Jgitur essequod esl, quandq est, et non essequod non ' Sin
I vero' marmoreum Soeratem dicamus, quoniam
est, quandonon est, neeesseest. Sed non btiinequod est; marmoreum
i Socratem sedere necesse est, si fortasse
necesseest esse, nec omne quod tion est, necesseest non- sedens
s formatussit.verum cst, et simplicilerde tali
esse. Non enimidem est omnequod est,~necessarioesse Socratei hecessitas poterit praedicari. !!e ipso autem'
quando est, et simpliciler esseex necessitate. Similiter i
Socrate simpliciter talis necessitas nondicitur.Nequa
'
(iuletnet i~ieoauod non est. t
enim, fieri potest ut Socrales ex necessitate sedeat
SI5 AN. MANL. SEV.' BOETII Sifr
hisi fortasse cum sedet, tunc enim cum sedet, quo- A falsa,I aut enim leclurus est, aut non lecturus, et boc
iiiam sedet et non potost non sedere, ex necessitaie confuse
< et in tota oratione perspecltini. Sed nullus
sedet alioqui simpliciter et non ex necessiiate sedet, potesl
j dividere et respondere, quoriiamvera est et le-
sed contingenier. Poiest enim surgere. Quod auiem cturum < cum esse, vel cerie quoniamvera est non euin
ex uecessitaie simpliciter esi, illam non potest per- esse < leclurum. Hoc autem non quod atidientes de fu-
mntare necessitaiem, ut qnoniam simpliciter solem turo i nesciamus, sed quod eadem res ct esse possit et
Innveri necesse esi, sol stare nulla ratione potesi. non i esse.Alioqui si ex uosira scientia hoc evenirei,
Hoc igilur Aristoteles dicit, oinne quod est quando et i non ex ipsarum rerum variabili et indefiniio • ro-
8si, et omne qriod non est, quandb flori est, esse ventu, illa rursus impossibilitas contingeret, ut ora-
cumcondiliorie ei non esse, necesse est, sed non sine nia i necessitasadministrafet. Non enim propter scien-
conditione aut esse aut non esse simpliciter. Haec tiam nostram qtiod ex neccssiiale est, eveiilurtim est.
enim solis illis necessitatibus attributa sunl quae- Sed etiamsi nos riesciamus, erit tamen ejus rei even«
cunque nullius potenlise aut cognationis ad opposiia tos constitutus, et indtibitanler illam rem fuluram
Bunt, ut sol ad quieiein, vel ignis ad ffigus: Neque esse necesse est. Ergo quoniam boc lieri nequit, ef
enim idem esl, inquil, Arisioieles, ex necessitale suiit qusedam qu* non ex necessitateprovcniant, sed
esse aliquid quando est in condiiioue, vel nou, csse B\ contingenter, in his qtiatiquam lolius confradictionis
quando nqn est, et sinipiiciler dicefe omnia ex nein qualibet ejus-parte veritas invenialur aut falsiias,
cessilateesse, vel non esse. Illud enim cbnditio ve- non lamen ut aliquis dividat et dicat hanc quidera
rum fecit, inhoc sinipliciiaiisnaluraelficit veritatem. veram esse, illam vero ralsam, quod hujusmodi mon-
Similiterautein, inquit, el in eo quod non est, idern slravit exemplo. Cras enim bellum navale fleri, auf
est'. Non enim oriine quod non esi, non esse necesse non fieri necesse est, non tamcn ex neeessitafe fiet
est)Csed lunc com non est, tunc non esse necesse cras, aut necessitaie cras non fiei. Ut possit.aliquis
esl, et hoc in coriditione rursus, non simpliriter. dividere ei prsedicare dicens, cras flet, ui lioo vera
Diiabus igitur liis necesiitaiibus denionstraiis, una dicat, et ita ex definito conlingat, vel fursus cras nou
scilicel condilipnali, aliera simplici. Rursus ad con-. fiet, et hoe eodem modo proveniat, hoc fieri non pn-.
tradictionem de fuliifo contirigentique teverlilur. test, sed lanium indefinite qunecunqueunaparscon-
Et in conlradiclione eadem ratio esl. Esse quidem tradiclionis vera esi, altera falsa; sed quae e>eiierit.
Velnon esse oiiiiie,hecesseesl, etfuturum essevel lion. Eveutus autem ipsorum indiscretus est, et illud
Non' tamen divideniem dicere allerum necessarium. enim el iliud poterit evenire. Hoc autem idcifco est
Dico aulemul necesseesl quidem esse fulurum bellum quoniam non esl ex antiquioribus quibusdam causis
liavatecras, vel hoh fulurutn esse, sed non necesse esl GI pendens rerum'eventus. Ut qusedam quodammodo
fulurum essecras belluin navale, vel non fulurum esse'. necessitatis catena sit, sed potiiis haecex noslro ar-
Fulurum autem vel esse vel non essenecesseest. bitrio e.t libera voluhtate sunt, in quibus est nulia
Planlssime quse seniemia liabereiuf de contingen- necessitas. Quod si, inquit, similiter orationes verae
tibus proposiiionibus ct futuris exposuit dicens: In sunl quemadmodum et res, IIOGsutiipsit a Platone,
Irisqnidem tolam conlradiclionem dietam wiam qui dixii simililer se babere oraiiones rebus, et co>
quamlibet parlem veram habere, alteraui falsam, sed gnalas quodammotlo es.->einipsa signiflcaiione, ut si
uon utaliquisdividalatque resporideat. Hancquidem sint res impermutabiles el raiione stabili permanen-
ex necessitate esse veram, illam vero ex necessiiate les, oraiio quoqtie de liis vera esset et necessaria. Siq
ttlteram falsam, ut in eo quod dicimus, sol hodie vero essei res quae varielaie naturae nunquam.per-
Dccidet,sbl liodie non occidet, facillime in his ali- peluo pernianerei, in oralionibus qnoque flxa vertias
tjuis dividons didt, quoniam solem hodie occidere, non esset, et niilla per hujusmodiurariones deinon-
fcxnecessitale verura est, non occidere, ex necessi- siratio proveniret. Hoc ergo sumens Aristoteles u{
late falsuui. Ita sese habet divinorum corporum ralio bpiimedictum, sic ait:
el natura, ut in his nulla cognaiio sit ad opposita , Quare quoniam oraiiones shniliter vermsunt, quem*
Ittqiie ideo vel quod sunt, ex necessitate sunt, vel D) admodum el res, manifeslum esl quoniam qumcun*
quod non sunt, ex necessitate non sunl. Ea vero que sic se habent, ut utrumlibet sint, el contrarid ip-
iiuaein generatione et corruptione suut, non ita suut, sorum contingere possinl, necesseesl similiter se ha-
liabent enim hoc ipso quod el gignuntur el corrum- bere ct coniradiclionem. Quod contingit in his qum
puntur ad opposita cognalionem, alque ideo in his non semper sunl, et non semper non suni.
non esi unam parlem conlradictionis assumere, et - Quoniam, inquii, oraliones simililer sese habent
eam necessario esse.praedicare, et rursus aliam ne- quemadmodum et res manifcsiiim esl, quoniam quae-
nessario non esse proponere, quamvis totius con- cunque res ila' sunt ut utrumlibet sint et contrafia'
tradictionis una quaelibet pars vera sit, altera falsa, ipsorum contingere possint, necesse est coniradi-
sed incogniloeet indeflnitae, et non uobis. Verum ciionem ita se haliere, quas de iliius naturse -insiabili-
quia nalura ipsarum rerum quae proponuniur du- bus alque indeflnitis rebus est. Qriodsi res sint du-
bitabilis est, ut ifi ea propositione quaeesf, Socrates bitabiles et indefinito variabilique provenlu, conlra-
hodie lecturus est, Socrates hodie leclurus nori est, diclio quoque quae de his rebus fit, variabili el inde-
tbiius quidem contradictionis una vera est, aliera fmiio proventu sit. Quaeautera essent hujusmodires,
1317 iN LIBRUMDE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 818
quarumeventus varius indeflnilusque constareij "pla- A rarius, noncontingitopposiium. Quod si neque in his
nissime demonslravit dicens, quod contingit in his iquaein pluribus prsedicanlur, una definile vera est,
quas iion semper sunt et non semper non sunt. -Ea allOra i falsa, et multo niinus in his qtioruni sequaliter
enim sunt in quibus coiilingit utrumlibet§ quae neque indiscretus
i eventus esl, manisfesium estin futuris et
semper sunl (possunl eiiirn corrumpi), neque semper icontingenlibus propositionibusnon esseveram unam,
noii sunt, possunt ehim generari el fiefi. Hsec enim ialteram falsam. ISocenim in principin, ut monstra-
siint quae habent ad opposila cognationem, sicut in ret i validissima arguiiientatioiie, contendit.
ipsa propria subsiafitia rerum ipsarum eventus docei. Neque enim quemailinodumin hisqita; sunt, sic se
Nam esse et hon esse opposiiuin esl. Quod autem reshabet i etiam in Ms qum non sutit, possibilibus
non fuit, et generatur, el fit, ex eo quod non fuit tamen i esse vel non esse, sed quemadinodum dictum
i "
esu Habuit igiiur in hoc ad esse et non esse, id est est. ... .
ad opposita coguatioiiem. Sin vero idein ipsum quod Ad divisienem lempbrum in principio factam to-
est corrumpatuf, ex eo quod fuil non erit. Habebit tam revocat qua'siioiiem. Ail enim cas prius propo»,
igilur rursusad opposila "CPgnaliohem.Qtlare sicut siiiones i qtise fierent, aul in proesenli, aut in fgluro,
harumqttae sunt iu generatione el corruptione rerum aut i in prseterilo praidicari, et eas quidem quae da
proventus iudefinitus est, ila quoque et contradi- B pioeterito vel proesenti diceienlur, definiiam veri-
ciionum paries, quanquam in lotâconifadictione umi lalem vel falsilatem habere, sive in seiiipiiernis et
vera sit , altera falsa. Indefinitum enim et indi- diviuis rebus liicereniur. sive in nascentibus et mo-
Bcretum est, quae una harum Vcra sifr, quse altefa rientibus, in quibus uirumlibet coniingeret, ut ha-
falsa. berenl adopposiiacognationem, in futtiris vero, sida
Horum enitn rieiesseesi alleram partem bbntradi- divinis quiriem rebus aliquis etimmuiabilibus loque-
c:ioiiisvcramessevei fdlsatn. Nam latnen hocvelillud, retur, eodi-m modo uuam veram deflniie, alierara
eed titrumliiet, el magisquidetn "alleiath veram , ndil falsam esse definite. N<m enim habenl hujusmodi
lanan jam verdinvel falsam, Quare tiianifestum esi naiurae ad opposiia cogiiaiionem; In liis anlerii qnse
quoniam non esl necesse omnis affirmulioniset nega- in generaiione el.corruptioue essent de luluro prae-
tionis oppositaruinhanc quidem tieram^ iliam vero dicalis vel affirmaiive vel negative, non" eumdem
falsam esse. . esse modum veriiatis definite, sed totius quidem
Doeuit supra nos in iiis quae ulrumlibet sunt rebus CfMnradictionisunam partem venlm esse, alferarn
contradiciionis unam parlem non esse definite veranij falsam, definite auiem unam veratn, «lefinitealteram
i falsam, minime. Niinc auiein non ulraque tenipora
falsamvero alterara defiiiite, nuiic a frequentiori et /*.
a rariori argumentum trahit. SuprS namque mori- posuit, praescns scilicet et praeteritum. Sed tantuai
stravil esse quasdam res quse frequentius quidem pracsen-; dixit enim : Neque enim quemadmodum in
contingant, noii lamen inteiclusum sit, ut et oppo- his quaesuni, id rst in his quae praesentia. <}uodveiO
sila aliqnando contingairt. Contingil eirim ut rarhis ait in liis quae non sunl, possibilibus lamen esse, dq
infrequenliusque contingant. ErgO si in his quaetuii- fuluris loquiiur, quae cum non sint tamcn esse pos-
que in pluribus eveniuntj tion necesse est iinain VS- sunl. Non enim sic se habet in praesei.ti praedicla
ram-esse, alteram falsam. Idcirco quoniariiquicunque propositio, .quemadmodum.in futuro in his s>ilicet
dixerit hominem in senecta canescere, et lioc ex quaeutrnmlibei sui.t, el in generatione et corruptipne
necessitate esse protulerit, mentietur. Poiest enim consistunt. In illis enim, id esi, praesentibus el prse-
et caneseere. Si in his ergo nOn est definiie una leritis rieliniteuna~~veraesi, aherafalsa. In hisveio,
vera",altera falsa, in qiiibus una res frequeniius eve- id est futuris et coniingentibus, veritas et falsitas
nil, rarius aliera, multominusin his in quibus oppo- propositionum nulla definitione cousiringilur. Sed
silorum evenius aerjualisesi, et verum est qnidem quoniam de fuluris proposiiionibus, Aristoielicam
dicore, quoniam hoc coniingit frequenlius, non ta- sententiam, qiiantunr faculias ftiit, diligenter ex-
men omnino, quoniam ita conlingit, idcirco, licet D pressimus, prolixilaiem voluminis tcrminemus.
LIBER QTJAETUS.
Est siquidem libri hujus, qui de Interpretatiobe elsiudio.cupienfis iacillime magna -cognoscere. Hu-
apud Lalinos , apud Grsecosvero Utfrlipy.ri-idv.s m- jus enim libri post has geminas commeniaiiones
&cribitur, obscura oratione series, obscuris adjecta quoddam breviarium faciemus, ita ul in quibusdam
sententiis, atque ideo non hanc magnis expedissem et fere in omnibus Aristoielis ipsius verbis uiamnr,
roluminibus, nisi etiam nihil.labori concedens, quam lantuni quod ille brevilaledixil. obscure, nos aliqui-
possemplanissime quod in prima Odilionealtiludinis bus addilis dulciorem seriem adjeciione faciamus,
et sublililaiis omiseram, secunda coTOmenialione ut quasi inler textus breviiatem, commentationisque
complerem. Sed danda et prolixitati venia, et operis diffusionem,raedius ingiediatur stylus, diffuse dicta
Iongiiudb libri obscurilale pensamlaest. Sunl tamen colligens, et angusti^sirrie scripta diiTimdens,atqug
gradus apud lios satisfacientes lectoris et diligenlise Iiajcposterius. Nunc vero quOniam.ab Aristolelesu*
" ' "
819' .. . , AN. MANL. SEV. BOETH .' ; 525
•'• pra nionstratum est, in fuluro coniingentium propo- A: Lautem Socrates ambulat, quafnvis piures ambulent,
'J
sitionum" vefitatem et falsilalem non stabili neque nisi i ipse Socrates ambulei, sic ctiam in eo quod est
defliiita ralione esse divisam, et quidquid supra la- Ihomo et non honio, qui dicit homo ambulat, tiicit
lissima dispiitatione complexa est, nunc ejus liaecin-' < quoniam quoddam anirnal ambulat, ei hoc nomine
tentio est, ul categoricarum proposiiionuni nume- et < qualitale determinat,<iicens, homo ambulat. Qui
rum tradal, quaeciinquecuin diffinitovel infinito no- vero dicit non homo ambulat, nonquiiiem emnia stib-
mine simpliciler (iunt. Primo enim volumine diclunr iruit, sed homiiiem tanium. Csetera vero animalia
est nomen esse, ut homo ; infinilum nomen vero, ambulabilia esse pronuniiai. Ergo sive equus, sive
ut non homo. Prsedicativaeaulem et categoricsepro- bos, sive leo ambnlat, verum est, non komo anv-
positibnes sunl quae duobus tantum siriiplicibus ter- bulai, sed non est verum homp aiub.ulat,si non' homo
minis constant. Hce, sive cum finito nomine sunt, ut ipse ambulel. Quarequemadmodum sehabel qnidam
esl, honio ambulat, sive cum nomine inflnito, ut esi, bomo ambuiat, ad Socraiem ambulat. Quod illic •si
non homoambulat. Harum igitur propositionum ca- plures homines ambularent,. veruni erat, quidam
tegoricarum atque simplicium tradere numerum homo ambulat. Non etiam Socrates ambulal, nisl
. contendit, quaecunqueflunt adjeetione nominis in- ipse Socrates ambularei, ita quoque in eo quod est,
flniti. Sed quoiiiam proposiliphes oriines aul secun- B g liomo ambulat, et non liomo ambulat, dici polest.-
dum qualitatem differunt, autsecundumqtianlitatem, Nam si plures qui sunt non homines ambuleni, ve-
Secundum qualiiatem qubd haecquidem affirmativa • ram est, dicere, quoniam non homo ambttlat, non
est, illa vero negativa. Secundum quanlitatem vero,. autem verum est dicere quoniam homo ambulat, nisi
quod I133C quidem pluracomplectiiur, illa vero pauca, ipse homo ambulei, secundumdefinitionem ergo po-
secundum quam differcntiam hae propositiones, qu,« lius, et prepriemtem videniur discrepare, quam se-
dicunlur, homo ambulat, et^rursus, non homoam- cundum aliquam tolam quanlilatem, vcl partem
bulat, a se differurit, aut seciindum quantitat m, aut quantitalis, vel rursussectindumaliquam qualitatem.
secundum qualitalem. Narh quod dico, homo ambu- Narn sicut poslerius demonstrabitur ea quse dicii,
lat; qualitatem quamdam substaniise,'id cst hominem non homo ambulat, affirmatio poiiusquam negatio
ambulare designat, et rem definitam alque substan- est, atque haechacienus praedixisse. sufflciat.
liam, quse unam' speciem ambulabilemesse prbnun- DE ENUNTUTIONIBUS INFINITIS.
liat. Quod autemdico, non homoambulat/hoiniiiem t Quoniamautem est affirmalio de aHquo significant
quidem rein definitam tollo, innumerabilia vero si- aliqitid, hoc autem est vel nomen vel innominalum.
"gnifico,quare illa quidem qucedicit, homo ambulat TJiiUmautem oportet esse, et de uno,id quod est in
secundum qualilatem, quaevero non homo ambulat G 3 'affirmalione.Nomenauiem diclumest, et innominatum
videbitur secundum quantitatem potius discrepare. prirn, non homo enim nomen. quidem tion dico, sed
~ An certeillud
magisest verius, ut quod dico, homo noinen infinitum. Unum enim significat quodammodo
ambnlal, homo simplex.nomen quasi alflrmationi est infinilum nomen. Quemadmodumet non currit, non
proximum, quod vero dico, non homo ambulat, non verbutn dico,,sed infinitum. Erit omnis affirmatioet
homo inflnitum nomen negationivideturesseconsi- '<
.negatio, vel ex nomine et verbo, vel ex infinito notnine
mile. Sed afflrmatio et negatio secundum qualitatem et verbo.Prmlerverbumaulem nultdaffmnaiio.veLneya-.
differunt.-Haecautem aftirmaiioni sunt negationique tio est, est enim, vel erit, vel fuit, vel fit, vel qumcunque
consimilia, Qualitate igitur potius quam imlla discre- alia ' hujusmodi verba, ex his sunl qum suni posila,
pant quantitale. An magis illud est verius, quod consignificanlenim lcmpus. Quare pritna eril afflrma-
quemadmodumsebabetpropositioqusedicii, Socrates' lioel negatio, esUiomo,non est homo, deinde, est notP
ambu!at;adeamqusedicit, quidamhomoambuiat.Ita homo,non est non homo.Rursits, est otnnis homo, non
sesehabethomo ambulat,adeam quaedieil, nonhomo esl omnis homo, esl omnis non homo, non est omnis
ambulat. Propositio namque quse est quidam bomo non homo, etin exlrinsecuslemporibuseademest ;«:<">.
- In secundo
ambulat, si plures ambulant, necesse est ut vera sit. (ul arbitror) libro praediximusomneni
J enuntiationem simplicem , id esl, praedicalivam ex
-SiautempluresambuIetit,'ulSocrates ambuletnonest
necesse. Possunt enim plures ambulare, et Socrales subjecto et praedicato consisiere. Quoruni semper
non ambulare. Sed cum plures ambulant, quidam _praedicatio
- aut verbum esset, aut quod idem possel,
homo ambulat, hoc autem ideo evenit. Quia quod di- "tanquam si verbi diclio poneretur, ut cum dicimus,
cimus, quidam homo ambulal, particularitatem jun- honio ambulat, vetbum. pohitur; cum vero dicimus,
gimus uuiversalitati, id est homini, et si qui sub homo rationalis, subaudiatur hicverbuni esi, ut totus
]
ipsa tiniversalilate sunt,. id est sub homine ambu- inlellecttis sit honio rationabilis est. Quocirca neeesse
lantes sunt, eam quse dicil quidam homo ambulat est ' aut verbum semper esse praedicaium,aut quod fit
veram esse necesse esl. Al veio cum dichur, Socrates verbo consimile , idemque in enuniiaiionibus possit.
ambnlat,' quoniam Socrates circa ui.ius cujusdam (Quod vefo subjectum esset, aut omnino noinen esset,
proprietaiem est. Nisi ipse Socrales ambulaverit, ant '• quod vice nominis fungerelur. Quocirca illud
quanquam omnes homines ambulent, non est veruni maxime i colligendum est ,.omne iu calegorica.propo-
dicere Socrales ambulat. Sicut ergo quidam homo sitione i subjectum', esse nomen , omne vero pVaadica-
ambulal, definiie yerum est, si plures ambulant-.Non I6um, verbum. Sed fliioniam cum de nomine ioquere-
521 m LIBRUMDE iNTERPRETATlONEEDITIO SECUNDA. m9/
tur, aliud quoddara nomen iniroduxit, ut simpliciier A Indefinitse exinfinilo.nomine subjeclo.
Non •Iiomo.ambulat Non homo non ambulat
quiderri et perse nomen non esset, infiniluni tamen Universales ex simplici nomine subjecto.
aoinen vocaretur, id quod cum negativa particula Omnis boirio ambulai Nullus hoinn ambulat
proferlur. Oinnis aulem propositio ex nominis sub- Universales ex iuflniio nomine snbjecto.
Omnisrion homoambulat Nullus non hoino ambulat
jectione eonsistit. Est autem eatcgorica proposiiio Particulares ex simplici nomiue subjecto.
quae aliquid de aliquo prsedicat vel negat, el de quo Quidam homo ambulat Quidam Jiomo nbn ambulat.
praedicatquidem nomen est. Quandoque in nomirie Particiilares ex infiniio noinine subjecto.
infiiiiium etiam nomen .dicilur, necesse est sempef Quidariinon bomo amb. Quidam non honio noa amb. -
caiegoricam proposiiionem aut nomen habere sub- Haecergo partiens, et de proposiiionibus ex diibbus >•
jeclum , aul illud quod infinilum dicilur. Inlinilum terminis constitutis faeiens prOpositioneni, inquifc
vero nomenest quod ipse nunc innominalum vocat. omnes ex subjeclq.fieri nomine
propbsitiones, el eas
Omnis ergo propositio praedicativa duasin dividitur tantum ad divisionem sumil quas ex infmito nomine,
.
.species ; aut enim ex infinito nomine subjeclum esi,- et finito noininefiunt, faciens hujusmodi divisitinem
.autex simpiici et finito. Ex infinilo quidem quemad- principalem, ut sil: Proppsitionum aliie sunl ex finito. -
modum cum dico, non homo ambulat-, ex finiio au- -"nomine, aliae ex finito. Oportuerat riuidemvblentem
Jem et simplici, ut homo ambulat. Hujus autem quseg 1cuncia partiri ad differenlias non solum
propositionuin
ex finito et simplici est, species sunt duse, quse aut infinita sumere nomina, sed eiiam verba. Sed quo-
universale nomen subjicit, ut homoambulat, aut niam noverat nomen quidem infinitum conservare
singulare, ut Socraies ambulat. Quare ita fil divisio. proposiiionem qnam invenissel, ut si in affirmaiiva'
Omnium enuuiiationumsimplicium, qiiaeduobus ter- . diceretur, affirniativam servaret
• minisconstant, aliaesunt<'x infiuito nomiue subjeclo, enuntialionem, ut est"
rion homo atnbulat. Si negativa, negatiyam'servaret
alisevero ex finilo et. simplici. Earum qnaesimplex enuntiaiionem, negativa auiein est, ui est non honio
- babent subjectum, aliae sunlquae universale sirnplex ambulat.-Verba vcro
quae simi inflnita juncta in pro 1
Bubjiciunt, aliaequas singulare. Supra vero docuit positione non affirmationem , sed perficire negalio-
quaesint differentiae propositionum, simplex nomen " nem, idcirco de hisreticuit. Quod haemagis quae ex
in subjecto ponenlium. Quod alise sunl universales, verbo. infinilo suiit ad unam qualitaiem perlinent
aliaesunt particulares, aliaesunt indefiiiilae,et secun- - prbposilionis',-id est.ad ncgativam. Semper eriim flt
dum qiianiitatem quidemhoc modo differunt. Secun- ex infinilo verbo negatlo. Haec igilnr colligens ait.
dum qualitatem vero, quod alise affirmativaesunt, Quoniam auiem est de aliquo subjeclo affirnialio .
aliae negativae. Idem quoqiie in his proposilionibus siguificansaliquid, id est prandicans,hoc est quoniam
quae.ex infinilo nomine subjecto enunlianiur. AliseC omnis proposiiio est ex sulgeclo et praedicato, quod
- namque earum indefniilsesunt, alise definitae. Defi- autem
subjectum esl, vel nomen, vel innominaturii.
niiarum aliae.sunt universales, aliae particulares, liie InnominatumVotemestqupdpropositum nomen sub-
quoque secundum quaniiiatem, nec riiinus secundum ruit, ut est non homo. Nomenenim quod est homo-
qualitatem esedem ihfinitorum quoqne nominum, in differt nominis infiniti privaiione,'quod est noh hqmo,
proposilionibus differentiaesunt. Dicimusenirri alias atque ideo et iniiomiiiatum voeavit. Qualis autem
esse affirmalivas, alias negaiivas,; subjecla vero de- debeat csse propositiode
afflrmativae et qua tractiit, ostendi dicens,
scriplio dpcet, quae sint simplices, quae unum autem oportet esse et de uno hoc
> quod est in •
sunt negalivae,el rursus quaa sunt affirmativasex in- afflruialiorie,id est ex duobus terminis
proposilionem
finite nomine , et quae negativse, easque omnes in" oportere consisteie. Commemorat sit
nec minus •- quoque quid
propfiis determinationibus adjunximus, innoniinatum se supra dixisse, quoniam quod dicimus'
. etiam indefmitas in uiraqtie specie proposilionum non homo, nomen
quidem Aristoieles non dicerel,
posuimus, singulafehabentibussubjectum,simplicibus sed quod nomen simpliciter nonvocaret,'hocaddilo
propositionibus rejeclis. Sunt enim inttnitae pro- infinito nomen diceret infinitum, idcirco
quoniam
positiones simpliceshae : hbmo ambulat, homp non unum quidem sigriificat, sed inflnitum, nomen eriim
ambulat; cotflra-eas vero divisae secundum nomen J) quod ipsam significationem
ejus quod dicimus homo
infinitum hae : non liomo ambulat, non homo non
ex nomine sunt lollit, id est non homo, unum est, et unam per se
ambulat; universales simplici subjecto Mulla sunt quaeintelligen-
•JsBti:omnis bomo ambulat, nullus homo ambulat. significationemsubripiens.
tiiim sensibus relinquuntur, commemoratetiain quo-
Conlra has vero divisse ex infinito nomine universa-
niaui, noncurrit.verbum superius infinitum vocavit,'
les :"omnisnon honio ambulal, nullus non homo i am-
et non simpliciterverbum. Quoniamergo aliquid de
Dulat. Rursus pariiculares ex simplici nomiue sub-
sunt hse: homo lionio aliquo affirmatio est, boc autem quod subjecluni est,
jecto quidam ambulat, quidam aut nomen esse oportet, aul iiinominatum, id est in-
non ambuiat. Rursus particulares contra has divisae finitum
nomeli. Duplex pioposiiionis species irive-
ex inflnitonomine siibjecio sunt hae : quidam non
nitur. Omnis eiiim affirmalio vel ex finito nomine est
homoambulat, quidam non homo nbn ambulat. Hoc , et
autem subjecla dcscriptioiie declaratur. verbo, vel ex' infiriito nomine et verbo , eodem
quoque modo et negatio. Neque eriim reperielur un-
TndeOnilseex simplici nomine subjeelo. quam ulla affirmalio , ciijus negalio inveniri non
Homo «mibulat .. Hojno non ambulat possit. Quod si diiplex est species alflrmalionum,
'
. • 17
PATEOL. LXIY.
' •
m AN. MANL. SEV'. BOETH ! 524
duplex quoque est speeiesnegationum, illud quoque A dicimus non homo- an inflniluni nbmen esset, an
commemorat quod supra Jam dixit. Nam licet ex vero flnitum CHBInegatione conjiihclum. Sed quo-
nomine et verbo, et rursus ex eo quod non est no- _ niam : Aristoteli placet verbis negationes opoiiere-
men, sed infinitum nomen, et verbo fit afftrmatio et conjungi, inlinila magis verba ambigui intellectus
negatio prsedicativa, id est categorica, ut autem sit' sunt, anirifinita videantur,an cum negatione Jiiiita.
praeter verbum uila affirmalio atque negatio, aut prae- Atque ideo ita discerniiur sumptum cum nomine.
"ter id quod idem significet verbum vel in subaudi- - infinitum verbum negatio fil et negativa proposilio,
tione, vel aliquo, alio modo, fieri non potest. Ponit ut est, liomo non ambulat.-Per se vero dictuin. infl-
nitum verbum est, ut hon ambulat. Atque ideo hic
quoque verba quae pene in omnibus propositionibus,
aut ipsa cadant, aut quae, idem valeant. Est enim, solam differentiam nomiuum ei iuflnitorum nomi-
Inquit, vel eril, vel fuit, vel quaecunque alia con- - flum in proposilionibus dedil, non etiam inflnitorum .
significanl lempus, verba sunt, ut doceri ex his pos- verborum, idcirco quod de conjunctis loquebatur,
suirius"quse ante posita sunl, atque coneessa, cum scilicet de nominibus vel infiniiis nominibus atque
difflnitio verborum, daretur, verba esse quae con- verbis. Jnqua conjunctione id quod per se infinitum
"•
îgnificarent tempus. Quare si hsec consignificaht verbum dicitur,"negatio est. Neque enim opoitet si-
.'-xempus,non est dubium quin verba sint; sed prseter B cul omnis propositio aul ex linilo iiomine aut ex in-
Jiaec aut praeier idem vaienlia, nulla propositio esl. . fliiito constat, id quoque aut ex finito verbo, aut ex
Recte igitur dictum est pr-eter verba praedicaiivam itifiniio constare. Infinitum enim verbum in proposi-'
propositionem non posse conslilui. Juste tamen ali- tionibus non est, sed quoties aliquid (ut dicium estj.
quis quaestionem videatur opponere, cur jam dixerit , tale per se ponitur, iinituni quidem verbum est, sed .
praeter verbum enuntiaiiones nulla ratipne posse illi conjuncta negalio tbtam propositionem piivat ac'
constitui, nunc idem repetit, quasinihil de hoeantea destruit, et verbum quidem infinitum junctum nonii- .
prsedixisset, sed superfluum videri non debet. Quo- nibus negationem ut faciat necesse est, nomen vero'
niam enim finitum nomen cum negaliva particnla, infinitum juncliim verbo non necesse est ut faciat
nomen est infinitum, idcirco putareiur fortasse ne- negationem.Quod enim dicimus non homb ambulat,
galio esse, quod dicimus non homo. Quod si haecest affirmatio, non negatio est. Ergo quoniam afflrma-
negatio, homo est affirmatio. Ne inhunc ergo quis- tionem oportet aliquid de aliqub significare, nomeii'
'
qiiam lab.eretur errorem, hoc dixit, et congrue re- autem influitum est aliquid, quoties dicimus, nou
non "
petiyit, quoniam praater verbum enuntiatio esse homo ambulat, ambulationem, id est aliquid de non
potest, tanquam si diceret, nemo arbilreiur infini- liomine, id est de aliquo praedicamus. Sed si diea-~
lum nomen esse negaiionem, nec nomen affirmatio- C inus non ambulat, non pbtiiis de aliquo ,pfaedicamus
'
nem. Prseter verbum enim affirmatioet negalio nulla aliquid, svd ab aliquo tollimus. Qui enim dicit homtf
polesl unqiiam ratione conslitui. ln hbc illud quo- non ambuiat, ambulaiionem ab houiine lollit, non"~
jpe notaveral quod verbum infinitum et negationem de homiiie praadicat. Quare negatio potiris quam af-
signiflcaret,-et infiuitum verbum. Id enim quod di- firmatio esi. Si euiin alfirmatio esset, id est si ver-
cimus"non ambulat el infiiiinim verbum est,- et ne- buin esset infiaitum, aliquid de aliquo pfaedicafet."
gatio, sed per se quidem si dicalur rimplex sine ali- Niine auiem aliquid ab aliquo ipllit. Non est igilur -
quibus aliis adjeetionibus infmitum verbum esl. Sin verbrim infinitum, sed poiius negaiio,-quoties in "tota
verb cum nbmine aut cum infmito nomine profera- sumitiir propositione. Numerufti vefo propositionum,
Jtur, non jam verbum infinitum, sed negatio accipi- qtias nos supra quoque descripsimus, ipse stibjecit,
tur, ut non, negativa particula, juncla cum ambulat et infinitas quidem prius,'post vero cOntrajacerites;-
infinilum verbum efficiat non ambulal, sed in pro- quod si quis ad illa reveflilur vel hic intendit ani-
positione quse esthomo non ambulat,-liominem noti . miiiri,iri qub vel nesira vel Arisletelis disposilio dis^
ambulare designat, atque ideo ait subjecta quidem crepet, cliligenier agnoscii. Nbs ehirii el^ contrarias
in propositionibus posse esse vel nomina, vel infinita _ proposuimos etsubcontfafias.Aristoteles vero solum
'
nomina , prasdicata vero prseter verba esse non ** Contfadictofie sibimet contrajacentes oppositasque
posse. Nam siye in alfirmationibus qnis ponat, id ver- proposuit;sed Afisloieles non solum in praesenti temr
bum sine dubio prsedicavit, sive in negationibus, est • pofe easdein" proposiiibnum dicit esse differentias -
non infinitum vefbum, sed lantum verbum, eui adquas proposuit, sed etiain in aliis quoque duobus
• dita noh partieula totam qualitatem propositionis teinporibus quae extrinsecussunt: exlrinsecus auteui
ex affirmaliva in negalivam commutat. Quare recie teiripora.vocat quse prseter praesens sunl, praeteritum
nullam differentiam propbsitionum de infinitis verbis , scilicet et fulufum.
fecil.Infinila enirii verba tunc sunt inlinila, cum sola Quando dutem est tefliuni adjacens prmdicaiur, C/H-'
sunt. Si vero cum inlinito nomine junganlur, aut pliciier lutic dicunlur oppositiones.Dico aulem, ul ett
finito nomine, - non infinita verba jam suni, sed jusius hoitio. Est terlium dico adjacere nonienvel ver-
finita. Cum negatione tamen ii-i tola propositione- btmi in dffirmdlibne. Quare quatuor emhl istm, qua-
inlelliguntur. Si ergo, quemadmodum Stoici volunt, rum dum quidem ad affirmaiionem ei negatidnemsesi
ad nomina negaliones ponentur, ut esset non habebunt secundutncomcquentiam,ut privationes,dum
homo ambulat negatio, '«mbiguum esse posset, cum vero mitiime. Dico aulem auoniam est, aui Justo aa-
B25 IN LIRRUM DE4NTERPRETATI0NE EDITIO SECUNDA: 826
\acebit, aut non justo. Quare etiam negatip: Qualuor A propositionis.
] Sed potius demonstratio qualitatis,
ergo erunt. Intelligimus verq quod dicilur ex iis qum iiocenim quod dicimus est, non constituit propbsi-
subscripta sunl, est justus homo: llujhs negdiio, non lionem totaui, sed qualis sit,id estquoniam est affir-
estjustus homn. Est non justus homo. Hujus negalio, mativa demonstrat, atque ideo hop dixit terlium
iton ».stnonjuslus homo.Est enim hoc locoet.non est, praedicatur tanium, sed tertium adjacens praedicatur. '
"uslo etnonjuslo adjacet. Hmc igilur, quetnadmoduth Non euim positum est lertium prsedicatur-solum. Sed -
in reseluloriisdictum esl, sic sunl disposita., adjacens terlium secundo loco, el (quemadmodum
Quod autern dicitur perobscunim est et exposi- diclum est) accidenter pracdicatur. Potest-autem et
tum a pluribus incurate, quorum cum judicio compe- sic inlelligi, idcirco dixisse Anstotelem est in his
. lenii enumer.ibo senientias. Postquam de his propo- teriium adjacens prsodicari, quoniani possit aliquo-
sitionibus expedivit, .(uaaduobus constilerant iermi- ties et per se' praedicari, ut si quis dicat Sbcrates
nis, etsubjeclum habucrant aut nomen, aut(utipse philosophus est, ul propositio haechoc seiitial: Spcra-
ait) iiinoinin.itiim, id est infinilum nomen. Nunc ad tes philosophus vivit. Est enim pro vivii posiluni est.
eas iransit in quibus est lertium adjacens praedica- Si quisergo sic hicat, duo inveniuntur subjec,ta. Est
tur rino stibjecto duobus praedicatis, ut in eo quod vero solum praedicatur^ non eliam adjacens. Qubd ,
"dicimus,liomo justus est, homo subjectum est, et B enim dicimus Socrates philosophus, utratjue sub-
juslus ei ~est,utraque praedicaritur. Ergo in hoc duo jecta sunt. Est enim praedicatur solum; si quis autem
sunl piaedicata, unum vefo subjectum, et foriasse dicat sic : Socraies. pliilosophusest, ut non jam Spcfa-
alinuis inquirat cur ita dixerii. Quando aulem est . tem philosopluim esse atque vivere, sed SocratenY
terlium adjacens praedicatur, non -enimtertium prso- philosopliari et philoiophum esse enuniiatione signi-
"dicalur, sed secuhdum. Duo enim sunt quae praedi- ficet, lunc invenitur unum subjecium el duo pra>.
cantur, unum vero subjecium est. Sed non ita' di- dicata. Socraies enim subjeclum est, phiiosophua
ctum est quasi est in proposiiione quae dicit, homo auiem et est praedicata, quoriim philosophus qnidem
"jusiusest, tertium praedicaretur. Sed quoniam adja- principaliter praedicatur. Est autem adjacens no-
cet ierlium et pnrdicaiur, ergo qubd diciiur tertium, mini, quod esl philosophus, et ipsum prifidicatuf,
ad adjacererefertur; etenim in ea ipsa propositione sed non simpliriter praedicatur, sed adjacens.
cjuse dicit, homo justus est, est tertium adjacet, Sunt autem alise proposiliones hoc modo : Sorrates
praedicalum autem jam non tertium, sed secunduiri. in Lycieo disputai. Et sunt hae- ex tribus ter-
Ergo leiiium numeralum adjaiet, secundumvero nu- rmnis. Sed de hac inierira proposiliouum natura
"meratum praedicatur, hoc est igiturquod ait. Quando niiiil tractat, sed de his solum in quibus est teit-
est lenium adjacens praedicatur, non quoniam ler- C tium adjacens prcedicatur, ut est homo justus est,
tiiim praedicalur, sed praedicuiur tertium adjacens, sed de his duas quidem oppositiones. Quocirca recte "
id est tertio loco. Facil igitur nunc in his proposi- duae oppositiones-quatuor propositionum sunt. Hoe .
tionibus consideralionem in quibus est tertium adja- autem hujusmodi est. Quandb esl tertium adjacens
cens.esi, secuniluin praedicalum,'el sicut in his in praedicaiur, qnod priucijiaiiter praedicatur aut nb-
quiims tantum prsedicaiur est, non etiam adjacens nien erit, aut infiniiurii nomen. Et iiaec autâfflrma-
praedicabitur,ut homb est de subjeclo consideratio- tive praedicanda sunt, aut negative. Queeirca sirii-
nem fecii, quot modis subjectum sumptum.differen- plicis nominis affirmatio et simplicis riominiSnegalip,
tias faceretproposilionum.-Aut enim nomen dicebat una est oppbsitio, et duse propositiones. Finitum au-
essesubjeolum.aut infiiiiium nomen.Ila bicnuncde tem et infinilum hic non subjectum, sed sumitur
prsedicatoloquitur.et de praedicati differentiis tractat. praedicamm, ut in eo quod est, homo justus esl, ju-
.'!« bis enim proposiiionibus in quibus est tertium stiis.praedicatur, hoc autem nomen.erit, aut infinittim
"
adjacens prsedicatur, sumptum praedicatum alias nb- nomen. Fiunt ergo ex his drise affirmationes et ne-
men, aliasinfiiiitum nomen facit differenlias propo- •gaiiones,homo jusius est, homo estnon justus, non
Bitionuin. Prabdicaiumautem dico in ea propositione est non jusius homo, non esl justus homo. Atque '
quae proponit, boiiio justus' est, jristus, hoc eniniD 1boc quidem in indefinitis. Posterius auiem monstra-
praedicaturnde hbmine est, est autem hon praedicabitur hoc etiam in.hisesse, quaedeterminationem ha-
lur. Sed lerlium adjacens prsedicatur, id est secundo bent tiniversalitatis vel parlicularitatis. Niinc autem
loc-o, et adjacens justo, tertium vero in toita propo- horum ordo subjectus numerum oppositionemquo
•sitione praedicatur, nbn quasi quaedam pars totius declarat.
Afflrmatio simplex. Negatio siniplex.
Homo justus est. Oppositio una. Homo justus non est
Affirmalibex irifiiiiio.~ Negatio ex infinito.
Hbmo iion justus est. Oppbsitio.una. , n Homo non justus rion est.
Simplices in supraposita descriptibne propositiones ,est primo praedicatur, sive postea, idem.est. -Necitoc
vocavi, in quibus nonien praedicalur, utliomo justiis , turbet quod Aristoieles est/primum dixil, nos vero';.
jest, homo jusius nbn esi.Ex inflnitis autem in quibus postremum; sed idem.est, fiunt igitur oppositiones ;?'
noriien infinitum pfincipa.liier praedicatur, ut homo duae, propositiones vero qualuor, et ha?qpatuor pro-
noiiiuslus esi. homo non iustus non est. Sive posiliones.ex senariopropositionura numero ad pau« ,
mi AN. MANL. SEV. BOETII S^
ciora reductaa sunt Si ehim simplices et ex duobus AIpra~dicalur. Quoniam quanium ad ordinem iion ad ,
terminis fuisênt, hoc modo esseiil-, homo est, liomo prxdicationem
j refertur, subter exposuit quot flerent
tion esi, justus est, justus non est, nonjustus est, non propositiones
j dicens : Qtiare quatuor istse ertmt?
justus noii est, et fessenthaesex proposiiiones. Posset • Dixil
I auleni in his qualuor commiinem accidentiam,
quidem adjici hoc eliam, ut de infinito nomine sub- tquam paulo posl diligenler exponam. Quod autem
jecio fiereut proposiliones, ut est, npn homo est, non accidit
£ boc est: Cum sint quaiuor propositiones,
Iiomo non est. Sed de bis posterius dicit. Nuuc auiem (quas positurus est, duae ipsarum sese ad affirmaiio-
sex illae simplices in qualuor reductse sunt, idcirco nem i et negationem ita babebunt secundum conse-
quod res simplices junctae naturaliier redeunt pau-. cquentiam, ut. privaiiones, duse vero minime. Sed
ciores. Conjunciio enim ipsa numerum minuit, ut si hanc 1 in his proposiiionibus accidehliam paulo post
sint decem res, ei singulie singulis junganlur, ul binae xdemonstrabo. Nunc autem illud respiciamus, .quem?
fiant, quinarius numenis conjunclionis redit. Iia enim admodum
; ipsaaquatuor fierrprbposiliones dicat. Ait
hoc modo sex erant propositiones (ut supra docui) < enim, Dico auiein quoniam estaut justoadjacebit,aut
quas et-simpliciierdicereniur, sed haeastrictae suni et inonjusto. Fiel enim duplexpropositio. Si aut juslo
conjunctionediminulaesunl. Nam quod proposuerunt aul i nOnjustoest adjacet hoc modo, est justus homo,
islaa quatuor, homo est, bomo non est, justus est, B est i non jusius homo. Quare, inuuit, si est affirmativo
iustu-nonesi.Hseconjunctionesin duasreductae sunt, modo ; positum, nuncquidem cum justo, nuncautem
junctus enim bomo cum justo dnas propositiones fe- cum non justo geminas fecit propositiones scilicet af-
ceruni, homo justus est, homo justus non est. Rur- firmativas, idem qu^que est cum n<-gaiioneeonjun-
sus ad eumdem ipsum hominem iufiniium cum prae- etum, id est non^ geniinas quoque facit negationes,
dicatur. Aliaeduaeproposiliones ex infinito prsedicato eas scilicelqtiae stini, non est homo justus, non est
rationabiliter oriuniur, homo non justus est, 'honio homo non justus; hoc esfautem quodait : Dico au-
non justus non est, quarum duae oppositiones sunt, tem quouiam est, aut justo aut non justo adjaeebit.
proposiliones vero quatuor. Ila igitur ex sex propo- Si enim adjacet justo, facit hanc afflrmationem, est
sitionibus, id esi homo, non est homo, est justus, non jiistus homo ; si adjacet non jtislo, facit hanc affirma-
est justus est non justus, non esl non justtis. Quse lionem, est non jtisius homo. Quare etiam negatio
cum sint sex proioriiiones, tres tanium habent op- juncta cum esl idem faciE- Ibec igitur negaiio.qiise
•
posidones, homo justo el liom non.justo subjecius est non, copulata justo et non justo, duas faciel ne- -
quatuor solas propositioues fecit, duplicem vero op- gatiories conira eas, quas supra diximus, pfoppsitior
positionem. Qui vero dxertnu numer(>sioresfieri pro- iies. Si enim add.ilur justo,talem facil negationem,
positiones ex his in quibus est adjaccns praedicaiur,.CI non esl justus homo, si non juslo, non est non justus
quam ex his qtiae dtiobus lerminis consiarem, illos ' homo. Hoc auiem curevenit, quoniam esteinonest
non intellexisse rerum naturam manifestum est, quae- justo, et non justoadjacet, est cum justo et nonjusto
ita fert, ut semper ex pluribus simplicibus rariores duas facienspropositiones. Nonest iterum negatio cum
redeaol res paucioresque conjunctse.Ait igitur in liis justo et non justo alias duas negaliones. Ex -quibus
'
In qtiibus est teriium adjacens praedicaiur, ul hoe quattior duse oppositiories sunt, -utaitsupra. Quando
quod aii teriium non adpraedicaiionem referatur po- esttertium adjacenspraedieaiur, dupliciier dicuntur
lius quam ad ordinem, ut ipse distinxitdicens :'Dico opposiliones. Quare-sensus sese toius hoc modo
autem ut est justus homo, est teniunfdico adjacere habet:Sedquoniamesiquoque alia descri|)tioloci quse .
nomen vel verbum in affirmatione, npn, inquit, ter- sie dicil : Dico autem quoniam est aut hominiadjace-
tiura pnedicari. Sed adjacere tertium, sed ad ordi- bit, aut non honiini, quare et negatio ; quatuor ergo
nem scilicet, nori ad praedieaiionem refert rit tertium propositiones erunt.Intelligimus aniemqnod diximus
"
quidem adjaeeret. Adjacens autem praedicaretur, id exhis qusesubscripta sunt. Est justus homo, hujus
est non simpliciter praedicarelur. Neque enim supe- negaiio, non est justus homo. Est non jusius homo,
rius est terminatum, ut in propositione, est, sit ter- htijus negatio, non est.non justus homo, est enira
minus. Alque ideo si quis resolvere prseposiliones D' hoc Ioco et non est, homini fci non homini adjacet,
vclitin suis terminis, ille non resolvit in est. Sed in turbabat exposilores, et dubitabant quid hoc esset
- eo quod est homoet justus, et efunt duo termini sub- quod cnm supra dixisset: Dico autem quoniani est
jectus quidem, homo, prsedicatus vero, justus. Est aut homini adjacebit, aut non homini, in eorum
autem quod adjscens praedieatur et tertium adjaeens exemplo el dispositione est non apposuit liomini, aut
•non in terminis, sed in qualitale, potius propositio- non homini, sed justo non justo dicens. Intelligimus
nis (ut dicluni est) accipitur. Nomen autem vel ver- vero quod dicitur ex iis quae subscripta sunt, est ju-
bum ait est propter hanc causam, terlium enim no- sfhs bomo, hujus negalio, non est justus homo. Est
men adjacere dixit est, ut doceret prima doo esse, aon justus homo, hujus negatio, non est non jusius
homo scilicet et justus, idcircb auiem ail nomen vel Iiomo, et postquam justo et non justo est et non es!
Terbum, qupniam verha quoque nomina sunt. Hoe apposuitquod ante non dixit, sed adhominem et non
sutem prius dixit dicens, ipsa quidem secundum se bominem estadjacere proposuit. Postea inferl": Est-
dicla verba nomina sunt. Postquam igitur dixit, quid autem hoc loco homini adjaeel, el non homini, qui
vellet ostendere per id quod ait, est tertium adjacens posuefafjusto ethon justo, est et non est adjacergt
S29 IN LIBRsUM-DEINTERPRETATIONE EDITIO SEGUNDA. • 550
Unde ATexariderquoque diett scriptura? esse culpam, A sicut i prius quoque exposuimus : Est enim hoc loco
non philosophirecie diceniis, et emendandam esse et non esf, jusio et non juslo adjacel. Sed ordo qui-
sciipturam, sednontmm oporluit confundi, si oro dem totius senteniise diligenter exposilus est, sive
bomine et non Jiouilnejustum et non i-usiumintulil. illa scriplib sit, sive.illa, neutra enim mutauda est.
Hsecenim exempla sunt potius quara proposilionum Et una quidem plus Iiabet exercitii, aiteravero facw
riecessilas,q.uodenim dixit esihomini.et-non bomini litalis, sed ad unam intelligentiam utraque.. perve-
adjacere iia sumpsit, lanquam si •homo praedicare- niunl. Reslatigitur ut quod ait : Quare idcirco qua«
tur, ul in eo quod est Socrates homo esl, vel rursus tuor ' istae erutit, quarum quidem duae ad afflrmatio-
Soeraiesnon homoest. Ergo voiens sumere quod- nem i sese babent secundum consequentiam, ut priva-
cunque praedicatum, nunc quidem simplex, nunc au- !tiones, duae vero ininime, diligeniius exponamus.
lem infinitum, inlulil justum et non juslum indiffe- Locus enimmagnabrevitate coristricius ©st, et nimia
renter liabens, an homo et non homo praedicaretur, subiilitale
i ac obscuritate difficilis, et hunc quidem in
an juslus et non justus, solum in praedicalo alias ~su-" prima editione hujtis operis transcurrentes exposui-
meretur nomen, alias infniiium nomen. Non ergo ;nius, atque in eo brevissimain, ut in aliis quoque de-
oporiuit Alexandrum coniurbari. Aliosque in hac dimus i exposilionem. Nunc auiem quid in se sensus
scriptione in qna nos philosophus excrcere voluit, B habeat veri, qtiidye hac breviiaie lalifet, quanium
sieut Porpbyrium, et Ilerminum non turbabat, qui faculias 1 supp"eiit,nos ipsi patefaciemus, et quanlum
dicunt exempla hicesse-finiti praedicati et infiniii, in valet animum leclor intendat. Cnisi forte paulo ob«
quibus quod liber praedicatumsit, aeque accipi opor- scuriora
i videntur, rerum impuiei difficultaii,vsi vero -
tere, vel sic cum dixisset homini et non hominkad- ptaniora] quam puiaverit, suo graliam debebit acu-
jacere, esl et nan esi, album et non album," posiea mini. i Sed prius quid de hoc loco41erminusi arbitre-"
inlulisset sulfieerei. Hoc enim el illud prsedicatum, itur, quampossibiliter expediam. AitHerminustribus
alias finiium, alias inflnifum sumere inquibuscunque Bibdisj cum iufinito nomine propositiones posse pro-
norainibus aequeoportet, et quod- homini ait et non iferri, aut enim infinilum subjeium habent, ui non
homini adjacere est, el posiea intulit justo et non 1liomo jusltis est, aut inflnilum praedicatum, ul homo
justo, et subjecit hominem, non ita puiaodum est •non justus est, aul inflnitum snbjectum et infinitum
lanquam de subjectis, id est homine, et non homine praedicatum, ut non homo non justus.est. Harua> igi-
loqui voluerit, et posteaper errorem intulerit in prse- tur, inquit, quaecunque ad.praeilicatuin tenninum ha- '
dicato jusio et non justo, sed potius ipsum homini et bentnomen infinitum, similes sunt liis quae
aliquam
, non homini ita sumpsit, tanquam in aliquo prsedica- deiiunliant privaiiouem. Denuiitiant autem privatio»
"
fretur, ut sieut dicfum est, Socrates horao est, Socra- C riem hae
' les non isomo quss dicunt, liomo injustus est, bomo in-
est, hic ergo homo el non homo prae- " justiis non est; ergo istiusmodi, quse proponunt,
dicalur. Rursus si quis dical homo justus est,lio- ;
homo injustus est, homo justus nori est. IUae,
mo non justus est, nihil differt..Eodem enim modo )Inquit, consenliunt quae sunt ,ex infinito prse-
praedicatumin una propcsitipne simplex sumptum dicato , ut ea (juae est homo non justus est ,
est. In allera inflnitum/velut si dicam nix alba êst, homo uon justus non est. Idem enim est, in-
nix nen alba est, eodem modo, non ergo culpanda quit, es-e hominem injustum, quod hominem non ju^
est scriptura quae cum. prius proposuisset homini et stum. Illaevero quae habent aut subjectum.infiniturii,
non bomini adjacere est juslum et nohjustura intulit. ut est, noh bomo jusius est, aut ulraque infinita, ut
Nihll enim Interest sive juslum aut non juslum "prseest, non homo non juslus est, non consentiunt ad
dicetur, sive homo aut non ltomo, dumruodo proedi- privaioriam propositionem, quae est homo injustus "
cationem alias infinilam, alias sumat finitam, tunc est. Nulla enim similitudo est ejus.proposilioriis quse
cum est terliuih adjacens praedicatur. Exercere igi- esl, non homo juslus est; e't ejus qusedicit, homb iu-
tur intelligenliam noslram • actionemque philoso- justus esl. Nec vero ejus quaeproponit non.homo non
phus voluit rerum omnium solerlissimus, non scri- jusius est, et ejus quaa enuntiat, fiomo injusius non
'
ptura falsa confundere; quando autem ea quse supra V' est. NamqueillaequaeInfiiiitiim nomen habent in prae-
dixit colligens ait :"Est enim hoclocb , et non est, dicatione, hai privaioriis consenliunt. llise vero pro-
bomini adjacel, boc sehtit, quoniam in hac proposi-
posltiones quae aut subjeclum habent infiniium, aut
tiorie, quaedicit, homo justus est, quam supra pre- utraque infinita, privaioriisflonge diversae sunt.Sed
posueral; jus'tus de homine praedieaiur. Est aulem hic Hermirius longe a toto intelleclum et ratione sen-
adjacens juSto adjacebitetboraini, et in eaquae di- tentise discrepans has interposuit, qiiaeautex utrisque
cit, bomo justus non esl, quoniam justus praedicalur inflnitis,' aut ex subjecto fierent irifinito. Quod autem
de homine, non est autem adjacet. jNon est ergo ho- esset <juod.ait secundum consequentiam,, vel quss
mini quoque adjacebit. Hoc enim est, quod ait, est diiaehaberent se secundum consequeutiam ut "priva-
enimhoelocoetnonesthominiadjacet. Nam si ju- liones, quaa vero non exponentnihilplanum fecii, et
stus prsedicatur de homine, est autem et non est ad- sensus nihilo magis ante exposiiionemllermiriiquam
jaeet jtisio, et homini quoque adjacebil, ut dictum post expositionem obscurum est. Nos autem Porphy-
est. Hanc quoque scriplurain emendandam esse rium sequeutes, eique dqctissimo viro consentientes
Alexander opinatur, facienduraque esse lioc modo, hoc dicimus, esse quatuor propositiohes, quarum duss
g31 AN. 5ia«L. atui. SGETII 552 '
una affirmativa, altera negativa, nec non
guidem ex finilis nominibus sunt, duaevero ex infi- A qrioque
riitis nominibus pwedicatis. Sunt aulem«x finiiis no- eiiain sini aliae duse infiniice, afflrmativa rursus el
minibus hoc modo, affiimatio, est juslus homo, ne- negativa, dico quoniam queniadmodum se privatorias
gatio, non est justus homo. Ex inflnitis vero numini- proposiiiones, afflrmatio seilicet et negaiio, ad affir-
bus praedicatis, affirmatio est quae dicil, est non maiiones et negationes simplices habuerint, sic se
juslus honio, negaiio quae proponit,- non est non habebunt et quae sunt inflniiaead easdem ipsas sim-
jusius lioino. Sed has ex infinitis nomiiiibus praedi- pliees, id est secundum consequentiam ; quod autem
ca;is propositiones in reliquo sermone iniii.itas voca- dico ta!e esl/disponanlur priusduae simpiices, id est
bimus, ut affirmatio inlinila sii in bac exposiiione, afiirmatio quaedicil, est justiis homq, et rursus nega-
ea quae dicit, esi non justus hotno, negatio iufiniia, tjo quse dicii, non est justus homo. Suh his autem
ea quae dicit, non esl non juslus h<>mo,ut quod di- disponanlur privatoriae, sub affirmalione quidem
ctuii eramus propositionem ex infiniio nomiiie prae- simplici privatoria negaliva, sub negativa simpliciaf-
dicato, hanc infinitain iiomiriemiis, illas autem duas firmaliya privatoria, ut sub ea quaedicit, est homo
quse nulluui nomen habent infiniiuiri, nec sobjectum juslus, ponatur quaedicil non est homo injustus, et
nec praedicatum, simplices vocemus. Suut ergo sim- sub ea quce dicit non est homo justus, ponatur ea
plicespropositiones hae, est hoino justus, non est B quaeproponit est homo irijustus. Rursus sub privator
homo justus. Privatorias autem propositiones voco riis disponantur iufiniise, sub afflrmationeaffirmatio,
quajcunque habent privationem. Privatoriae aulem sub negatione negatio. Sub affirmatione quidem pri-
sunl hoc modo, est ihjuslus homo, haecenim justiiia vatoria, quae dicit est injustus homo, disponatur af-
"subpctum privat, ei rursus non est iojustus homo, firmativainfiniia, est non justus homo; sub negativa
haec rursiis injusiilia subjectum pfivat. Ergo cum srero privaioria quaedicit non est injustus homo, po-
sint dui» propbsitiones simplices, una affirmativaal- - nator negativa infinita, quaedicii, non esl non juslus
tera negativa, et sini aliaa duse privaiorise, earum bomo. Hocauierii subjecta descriptio docel:
Afftrmatio. Est juslus homo. Simplices. Non est juslus iiomo. Negatio.
Negaiio. Non csl jusius bomo. Privatoriae. Est justus homo. - Aflirmatio.
. Negalio. Non est non justus homo. •inflnitse. Est non justus homo. Affirmatio.
Hisigitur iiadisposilis dico qunniam quemadniodum < quoniam uon est injustus homo, nam qui justus est
se habenl privatoriae, id est, affirmatio et negatio, lioiiio,noii
1 est injiislus liomo. Sequitur ergo affir-
quaedicunt est injustus homo, nnn est injusms homo, hialionem
i simplicem privatoria negatio, ut si vera
ad simplices quse proponunt est jusius i;omo, non Q fueril : affirmatio simplex, xera quoque sit negatio pri-
•est justus bomo, secuiidoni const-queniiam sic se vatoria, el affirnialionis simplicis veritatem-nega-
.hahebunt etiam infiniise proposiiioues alfirmatio et. lionis privalorise veritas consequatur. At vero non
- negatio, hrc scilicet quae sunt, pst non jiistns homo, econverso est, neque enim affirmatio simplex nega-
non est non jusius homo, ad easdem sim|.lices qure lionem sequilur privatoriam. Nam si verum est dice-
.sunt, est jtislus homo, non'est justus homo. Videa- re, quoniam non est injustus homo, non omnino ve-
mus quae sit simplicium etprivatoriarumcoiisequeii- rum est dicere qjioniam est jusius homp. Potest
• tia, ut utrum se sic habeant infinitae ad simplices, enim vere de equo dici quoniain equus non est iuju-
quemadmodum se habent privaloriaead easdem sim- stris homo, neque enim omnino homo est. Et ideo
plices, cognoscamuS.Disposiiaaigitur sunt in primo nec injuslus homo est, sed non potesldici.de equo,
quidem ordirie simpliees propositiones, affirmatio quoniam equus est juslus homo ; ila ergo verilateni
simplex quae dicit, est jusius homo, et negatio sim- --piivaioriae negaiiqnis non sequ.tur veritas simplicis
plex quaedicit, non cst justus homo. Sub his, id est affirmationis, alque ideo nec continua proposirio
sub afflrmatione simplici, duce negatiqnes, una pri- liinc et conjuncta proponi proferrique potest. Non
?aloria quae e^st non est injiislus Jiomo, et altcra euim vera proposilio est si qtiis dicat, si non est
infinita quae est non est injustus jtpmo. Sub nega- f>i injustus liomo, est justus homo, de equo pnini ve-
tione yero simplici quaedicil, non est justus horno, rnm est (ui dicfum est) quia non est injustus homo,
tliiaaaffirmationes, una privaloria quse dicit, esl in- non tamen verum est esse •jusiumbominem eqiium.
fuslus hnmo, allera infinila qusadicii, esl non justus Quare negalionem privatoriam simplex affirmaiio
homp,..HJud quoque in descripiione videndum est non sequitur. Monslratumest igilur quoniam afflr-
qpod angularjf,er se affirmationes negationesque re- mationem simplicem negatjo privatoria sequereiur,
spiciupt, n?m affirmatioquae est simplex , est justus negationem vero privalqriam siriiplex affirmatio non
bpmo, angujariter se contra ulrasque respicit affir- sequeretur. Rursus videamus et in opposita pane
mationcs, infipitam scilicet et priyatoriam, quaesunt, qualis sit eonsequentia, in diversaenim parte affir-
est non justtis. bomo, esl injustus homo. Rursus ne- mationem quideni privatoriam sequitur negaiio sim-
gatio simplex quse est, non est justus homo, angu- plex , negationem vero simplicem affirmatio privato-
lariter respicit duas negationes, infinitam scilicei et ria non sequitur. Nam si verum est dicere quoniara
privatoriam, et in yeriiate simplicem affifmationem ' est injustus homo, verum esi dicere quoniamnon est
privatoriam negatio sequiiur, nam si verum est di- justus homo, qui enim injostus est,'juslus non est, el
?ere quouiam est juslus homo, verum esl dicere affirraatiyaj privatoriae, ejus seilicet quaedicii, es.t
S33 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EBITIO SECUNDA. , 534.
injustus bomo, veritatem sequilur negativa simplex A privatoria affirmatio et iiiflnita affirmatio idem .signi-
quae est, non est justus homo, hoc aulem non con- ficant, sibique consentiunt. Sequitur ergosimplex ne-
verlitur. Neque enim simplicem negativam sequilur gatio quae est,-non est justus lioino, infinitarn affir-
pfivatoria afflrmaliva. Nam si verum est dicere quo- mationem <quaedicit, est non juslus liomo,, sed hoc
riiam non est.justus homo, non est omnino verum econverso non eyenit, Nune .enim demonstratum
quoniam est injustus homo, de equn enim verum est est quod simplieem affirmatioitepLi sequeretur infmita
dicere quoniam equus non est juslus hbmo, nam qui negatio,etsiinplex negatio veritatem infiniiae.affirnia-
omnino homo non est, nec justus homo esi. Sed tionis sequeretur, sed non«st cpnyefsib, ,ut rursus in- '
hon de eodem equo potest dic! vere qu oniam equus finitam negalionem sequalur finija alfirmalio, et sim-
est injustus homo, uam qui homonon «st, nec in- plicem negaiionero infitiitarursus aflirmatio consfqua-
justiis homo esse polest. Quare verilaiem negalivse tur. Nam si idem privatoria negatio quaeest, non est
simplicis nonsequilur veritas priyatoriae affiimatio- injustus homo, el infiniia negatip significam, quaeest
nis, veritatem aptem afflrmaiionisprivatorias sequi,- non est ncn justus homo, quoniam affirmaiio siinples
-tur ex necessltate veritas simplicis negaiivse. Quo- quae dicit est justus homp, hon sequitur privaioriam
circa inonstratum est hoc in ulrisque, quoniam af- hegationem quae est, 'non est justus homo,ut supra
firmationem quidem simplic.em sequeretur negalio B monstravimus, eadem ipsa shriplex affirmatio quse
privatoria, riegationem vero privatoriam non sequi- proponit, est justus homo, non sequitur.infinitam
lur affirmatio simplex: Rursus affirmationem priva- iiegalionem quse enuntiat, non est non juslhs homo.
~ toriam
.sequitur. negatio simplex, negationem simr- Rursus in parte altera si affirmatio privatoria quaa ,
plicem non sequilur- affirmatio privatoria. His ergp proponit est irijuslus homo, idem significat eum in-
ita posiiis de infinitis privatoriisque tractemus.- Pri? finita affirmatione, quaedicit, est non justus homo;
-valoriae riamque et ihfinitse affirmationes affirmar privatoria' atiiem altirmatio quae pioponit est injuf
lionibus, negationes consgntiunt Jiegationibus hoc istus homo, non sequebatur simplicem negalioi>em?
modo. Afflnnatio enim privatoria quae dicit, est in- quae dicit iion est justtis homo, nec eamdem quoquo
jiistus horiip, consenlk inflnilas affirmationi, quse simplicem negationem quseproponit non pst jusjus -
dicit non est juslus homp, idem enim significant homo, sequitur indefinita affirmatio quae ,dicif, e.st
«tra~que privaloria affirmatio et infiniia affirmatio, non justus homo. Sed quanquam hic raîo cpnse-
jet quanquam in aliqua sermonis prolatione discre- ' quentiae et necessi.ias monstret, nos tatnen id quod
pent, tamen signiflcatione nil.discrepant, nisi tan- demonslraviriius ratione, exemplis quoquedpceamus.
lum quod quem illa injustum ponit, id est privatoria Dic« enim affirmationein simplicem .qusedicit est ju-
-liaecponit esse nonjustum ,-et rursus negatio priva- C stus homo, sequi iiifiiiiianinegatiqnem quaedieit, non
toria quae est, npn est injusliis hoino, consentit «st non justus homo, sjc,ut eamdem quoque sjmpli-
-atque concordat ei' negationi quae est infioita, non cem affirmalionem sequebatur privatoria negatio;
-€3t non jusius homo. Hae quoque, idest negatjones fluaeproponit non est injustus homo, nam si verum
-quod sibi in coiisequentia consentiunt maniiestum est dicere quoniam est justus hpmo, verum.quoque
est; Sequitur autem simplieem affirmationem ea ide eodem est dicere quoniarii non est non justus
•<quae dicit, est justus homOj.privatoria negatio quse hpmo. Nam qui jusfus est, non est nen justus, sicut ;
dicit, non est injuslus homo, sequiiur ergq eadeih verum erat dicere, quoniam idem qui justus est,
-ipsam simplicem affirmationem infinita* negatio, non est ipjustus, qpare simplipem affirmalionem se-
-id esteam quaedicit est justus bomo, ea ijuae pro- quitur infinita negatip, sicut eamdem quoque simpli-
ponit non est non justus honio, Nam sibi' privaioria cem privatoria npgatip .sequebatur.Sed hoc non
-hegalio et infinita consenUunt, si eam sequitur pri- ceriverlitur, neque statim verum est, quoniam rion
vatoria negatio, eamdem ijuoque infiniia negatio £st non juslus homo eumdem essejustum, equus
- consequilur, sed affirmaiionem simplicera quaepro- enira nop est non justus hpinp, nequeenim omnino
ponit est justus honio, privaioria negatio sequitur homo est. Quod autem omnino hpmo non est, non
• quse dicii, non est injusfus homo. Quare sequilur D poterit esse homp non justus, sed de equo, de quo
- etiam earadem simplicem affirmationem quae enun- verum est dicere quoniam nun est non jusnis hbmb,
tiat est justus homo, infinita negatio quse dicit, non non esl de eo verum dicere quoniam est justus
- est non juslus homo. Rursus e diversa parte idem homo. Sicut et de eodpm equb verum esset dicefe -
-•-svenit, qupnijm affirmalionem privatoriara quae di- privatpriam negationem quae proponit, non est inju-
cil, est injustus homo, sequebalur negaiiva simplex stus homp. Hsec eniin peterat etiam de equo dici,
• quae proponit non est justus homo. Sequitur quoque pec erat verum quoniam sequeretur hanc, id est
infitritam afflrmationem quse dicit, est non jusius privatoriam negationem simplek afflrmatio.rjuae dk
homo, simplex negatio quse proppnit, non est justus cit, est.justus homo. Qhare non sequilur infinilam y
- homo, nam si negationeni quse est, noii est non jusfus homo sihi-
privaloria affirmatio et inflnita con-
seniiunt, quae prcpositio.-sequitur priyatofiam, ea- plex affirmaiio qure preponit, est justus homo, sicut
dem sequitur infinitam."Sed privatoriara affirmatio- nee illam quidem quae eonsentit infinittc negationi,
iiem, quse dicit; est injustus bomo, sequitur simplex id est privatoriam negationem quae proponit, nou
. negatio, qute propo'nit,,non est justus homo, sed est injustus homo, ea quae dicit, est jus[us iiomo
S5S AN. MANL.SEV. BOETH . S5G
simplex affirriStio sequebalur. Concludenii igilur A nes i similiter sunt, ut ssepe supra monstravi, dute
dicendum est quoniam affirmationem quidem sim- vero minime habenl consequeniiam. Neque enim
plicem sequitur inflnita negatio, sicut eam privato- negativam iiifinitam simplex sequilur alfirmativa,
ria sequebalur. Inflnilam vero negationem non se- aut i infinila affirmaliva simplicem negativam sequi-
quilur simplex afflrmatio, sicul nec. negaiionem pri- tur, sicul in privationibus quoque fuit. ln privalioni-
vatoriam seqtiebatur. Rursus in parte allera idem bus namque ncc afflrmalio simplex privatoriam ne-
econverso evenit. Afflrmationem.enlm infinitam se- :gationem sequebaiur, nec simplicem negationem
qnilur negatio simplex, sicul privatoriam quoque af- privaioria
| affirmatio cons<~cuiaest. Sensus ergo hu-
firmationem eadem simplex negatio sequebatur; nam jusmodi esl : Quatuor isiae erunt, id est quatuof
qui esl non juslus homo, ille ex necessitale non est |proposiliones, ex quibus duplicem fleri opposilioneih
justus, sicut etiam qui est injuslus hemo, ille ex ne- ,dixerat, qualuor autem istae sunt riuaesimplices, af-
cessitate non est justus homo. At vero si verum est jfirmativa, est justus homo, negaliva, non est juslus
dicere quoniam non est juslus homo, non omnino ihomo, et duse iufiniiae, affirmativa, est non jusius
necesse est illum esse non jusium hominem. Equtis homo, negativa, non est non jusltis homp. Quarum,
enim non est justus homo, nam qui omnino homo inquii, duse, negativa scilicet infinita el negativa
«onest, necjusuis homo esse poiest,"sed nullus de B simplex, sic se habebunt ad affirmaiionera et nega-
eodem dicere potest quoniam equus est non justus tionem sectindum consequentiam, id est ita alias
hpnio; quod .enim homo non est, nec non jusius duas affirmationes, sim|ilicem et infinitam,ipsse duse
homo esse potest, sicut eliam cum diceremus, non negationcs sequuntur, ut eas privaliones sequeban-
est jusius homo, non sequebaiur privaloria alfirma- tnr. Duaevero minime, id est simplex affirmalio ef
tio quae dicit, est injustus homo, equus namque non Infinila affirmaiio, non sese habebunt secundum
est justus bomo, sed de eodem equo neuio dicit quo- cousequentiam, ipsse duse affirmaiiones ad duas ne-
niam est injustus homb. llerum igitur concludenti gationes, infiniiam scilicet et simplicem, quas non
dicendum est afflrmationern infiniiam sequi simpli- sequebaniur, sicut necdudum has negationes priva-
cem negalionem, sicul affirmatio quoque privaloria toriae quoque affirmationes seculse sunt. Qnod vero
Bequebatur, sed non converlitur. Neque enim sequi- ait secundum consequenliam ad affirmationem et
tur simplicem negationem infinila afflrinatio, sicut negationem, non ita inielligendum est, quasi una sit
eam nec privatoria affirmaiio sequebatur. Sic ergo affirmaiio aut una ne-iatio. Sed quoniam in quatuor
Bum sint qualuor propositiones, du;e simplices, duae proposiiionibus, in quibus dtiaequidem affirmationes
infiuitse sunt, quarum qualuor duae simplices sunt, erunt, duse vero negationes, affirmationes simplex
est justus homo, non est justus bomo, dusevero in- C quidem est jusius homo, infiniia autem est non ju-
finilae, est non justus homo, non est non juslus stus homo, negationes aUleiu simplex quidem, non
homo. Et harum quatuor duse qnidem, id est negatio esi justus homo, infinila autem, non est non justus
infinita et negatio simplex, sequuiUur duas, id est homo. Quoniam afflrmationes duas simiilicem qui-
negatio inlinila< simplicem affirmationem, ea quae dem, estjustus liomo, infinilam autem, est non ju-
dicil, non est non justus homo, eam quaa dicit est stus homo, duse negationes sequebanlur, simplex
juslus homo, affirmationem vero inflnitam sequitur negalio quae est, non est justus homo, inflnitam af-
negalio simplex. Affirmatienem enim infinilam quae firmationeui quse dicit, est non juslus homo, et rur-
dicit, est nen justus hpmo, sequitur ea qucepropo- sus infinita negatio simplicem alfirmationem seque-
nit, non estjustus homo negativa simplex, duaevero balur. Quoniam ergo (ut dicium esl) duas aifirma-
alise, id est affirmalio simplex et affirmatio infinila, tiones et simplicem et infmitam, duse negationes
non sequunlur uegalionem infinitam et simplicem. simplex et infinila sequebanlur, hec antem et in pri-
negationem. Hoc aulem etiam in privatoriis evenit, vatieriibus erat, idcircp dictum est ad affirmaticnem
ut affirmalio privaloria non sequatur simplicem ne- et negatienem secundum censequentiam sic se ha-
gationem, cum illa simplex negalio sequatur, et rur- bere harum quatuor propositionum duas, sicut etiam
sus negatib privaloria sequaiur affirmationem sim- " se privationes haberent. Ad affirmationem aulem et
plicem, cum simplex affirmalio non sequalur priva- negationem dixit, quod duas affirmationes duae ne-
toriam negalionehi. Recie igilur dictum est, harura gaiiones consequereniur, duse vero minime, id est
quatuor, id est duarum simplicium propositionum duae affirmationes negaliones duas non sequercn-
etduarum infinitarum, duasduabus esse consequentur, neque enim sequebatur negationem infiniiam
tes, et- habere quamdam consequenliam ad alias, simplex affirmatio, aut Simplicemnegationem finila'
sicut inflnita negatio et simplex negalio sequuntur affirmatio, sicut nec in privaticnibus erat, qued ssepe
simplicem afftrmationem et infinitam affirmaiionem, supra monsiratum est. Ne quis autem nos arbi-
sicut privationes quoque, nam et privaloria negatio tretur de eodem genere propositionum dicere, sequi
dicimus nega-
sequebalur simplicemaffirmalioiiem, et simplex ne- negaiiones affirmaiiones. Neque enim
galio sequebatur privatoriam affirmationeui. Ergo tionem simplicem sequi alfirmalionem simplicem.
duae babenl consequenliam, id est infinita negalio et Hoc eiiim impossibile esi, nunquam enim sibi con-
nec
simplex negatio ad simplicem et infinitam affirma- ~ sentiunt simplex affirmatio, simplexque negatio,
tiones, sicut privatiou.esquoque, namque et privalio- rursus iiifinita negatio, et infinita afflnuatio, neque
S57 IN LIRRUM DE 1NTERPRETATI0NEEDITIO SECUNDA. 558
enim fieri potest ut aut negatib quae dicit, non hst A quse proponit, hon est jusius homo,quoniam privato-
juslus -homo, affirmationi quse pfoponit, est justus ria affirmaiio quse dieit, est injustus homo, non se^
humo, consenlial, aut affirmalio quae dicit, est non quiiur simplicem negatienem quavprpponit, non est-
justus homo, consentiat negationi quse dicit,. non juslus homo. Quotl si privaioria affirmatio sequere-
est non justus homo. Eam enim quse dicit, est juslus lur. simplicem negalionem, sequeretur siiie duhio-
homo simplicem affirmationem sequilur privatoria infinita quoque affirmatio eamdeni simplicem nega-
negaiio quae dicit, non est injustus homo, sed tionem. Nunc autem quoniam privatoria affirmaiio.
negaiivam inquiunt infinilam quaj est, non est non simplicem negationem non sequilur, nec infinita
justushomo, non sequilur affirmaiiva simplex quse affirmatio simplicemsequiiurnegationem, affirmalio
dicit)estjustus bomo. Ergo quemadmodum negativa enim privaloria et arfirmatio infinita sibimet consen-
privatoria quaeesf, non est injustus bomo," sequitur, tiunt. Illi verc qui discrepantiain ostendere voluerunt
affiimaiivam simplicem quaedicit, est justus homo, infinitarum et privatoriarum consequeniiae ad sim-
non eodem modo eadem simplex aflirmatio, quae plicem, quod cura negatie simplex sequeretur affir-
dicit, estjustus homo, sequitur infinitam negatio- matienem privateriam, non eedem medo affirmatio
nem qhae dicit, non est nori juslus homo. Quibus infinita sequeretur simplicem negaiionem, non ita
dicendum est non eos hanc consequentiam recte B oportuit colligi discrepautiam, sedpolius, si quemad-
inleiligere, nec quidqtiam' in hac hujusmodi propo- modum afflrmaliva privatoria quae dicit, est injustus
siiionum consequeniia discrepare. Cur en.imhoc non homo, non ita infinita affirmalio quse eiuintiat, est
noiaverunl, quod non sequilur negalionem infini- non justus Iiomo, non sequerelur simplicemnegatio-
tam quse est, non est non jusius homo, finita nem quae esl, non est justus homo, tunc oportuerat
alfirmatio quae dicit, est justus homo? Nam hoc nihil diêre aliquid discrepare consequentiam pvivatoria-
mirabile-debet videri. Idcirco eniin simplex arfifma- rum et infinilarum ad simplices.Wunc autem cum"
tio qusedicit, esi justns homo, non sequitur infinitam eodem modo privatoria affirmatio non sequalur sim-
negaiionem quae dicit, non est non jiistus lmmo, plicem negationem, quo infinita aflirmatio non se-
quotiiani nec aniea privaioriam sequebatur. Neque quilur eamdem simplicem negationem , manifestum
enim sequebatur eadem simplex afflrniatio quaedicit, est nullamesseirihisdiscrepantiam,imoin omnibus
e.-l jusius homo, privatoriam riegationem, quse dicit stmiilimam consequentiam, et illos nihil per hane
non est injusius homo, et ea causa est cur infinitam rationem, quam voluntaddere recte disserere, imo
quoque non sequitur. lnfinita enimet privatoria (ut potius majorihus obscuram senlentiam obscuritalibus
supra scepejam dictum ess) sibi consentiunt. Quare iruplicare, sed potius ita intelligendum est, ut id
nulla est discrepantia , nam si ."simplexaffirmatio G quod ait: Quarum-duaequidem ad afflrmationem et
negalionem privaioriam sequeretur, eodem quoque negationem sese habebunt secundum consequentiam,
modo jnfinitam negationem sequeretur, nunc ault-ra ut privationes; duae vero minime, ita accipiamus
quoniam simplex affirmatio privatoriam negativam tanquam si ita dixisset, quatuor propositiprium dua-
nen sequitur, nec infinitam quoque sequitur negati- rutm simplicium, duarum verc infinitarum, duas
vam. Illi autem qui sumpserunt quoniam sequeretur affirmatienes, id est simplicem et infinitam, sequunlur
privaioria negatio simplicem aflirmationem, et in duse negationes, simplex et infinita scilicet, sicut
eadem cpnsequentia discrepare dixeruut, quod sim- privationes quoque. In privationibusenim afflrma-
plex affirmatio non sequereturinfiniiam negaiiohem, tivam simplicein sequebatiir privatoria negalio, et
non i£a oportuit discrepantiam sumere, sed magis si simplex negatio privatoriam affinnalionem, reliquoa
quemadmodum privatoria negatio sequerelur affir- vero duas, id est simplex aflirmatio et infinita affir-
malionem simplicem, sic infinita negatio non scque- raatio, nullam habent consequentiam ad negationes,
retur simplicem affirmationem, tunc in consequeniia id est ad simplicem el infinitam, sicut nec privationes
discreparet,' nunc autem nulla est omnino discrepan- quoque, nam affirmalio privatoria' non sequebatur
tia. Atque in has quidem parie nihil omnino discre- negationem simplicem, nec simplex affirmatio priva-
pantatquediscordant; videamus nunc in aliera parte, D iisriam negationem, ut dicamus hoc modb. Quare
quam illi esse discrepantiam dicunt infinitarum con- qualuor istae erunt duse simplices, duae inflnilae,
sequentise et privatoriarum ad simplices, ut in ea quarum, id est duarum simplicium et duarum inflni-
quoque si quid vere discrepent, videamus. Dicunt iorum , duse quidem, id est negationbS simplex et
cnim affirmationi quidem privaloriae, quae dicit, est infiniia ad duas afflrmationessequuntur, id est sim-
injusius liomo, consentientem esse et concordantem plicem et infinitam. Hoc est enim quod ail, ad affir-
simplicem negativamquae dicit, non est justus homo, malionem et negationem sic se habebunt secundum
et sicut^negaiio privatoria sequilur simplicem affir- consequenliam, id est consequuntur negationes ad
Jtiationem, aiunt quoniam non ila sequitur simplicem eas quse sunl affirmationes, sicut in privationibus
negatipnem quaedicit, ncn est justus homb, infinita quoque dicebalur, duse vero, id est affirmationes
affirmatio quae dicit, est non justus homo. Haecenini simplex et infinila non habent se secundura cense-
illam non sequitur. Quibus dicendum est rursus, queniiam ad duas negationes, id est simplicem. et
quoniam idcirco infinita affirmatio quaedicit, est non infinilam, sicut privationes quoque se secundum con-
justus liomo , non sequitur simplicera negationem seauentiam non habebant, nato privatoriam negatio*
559 AN. MANL. SEV. BOETII . 540
tiem non sequebatur affifmatio sjmplex , nec sim- At iotam t .sententiae vim et prolixitateni digessimus,
plicem negationem privatoria affirmatio. Est alia cquare quoniam superiore digiie (ut mihi videtm)'
quoque simplicior expositio, quanr Alexander post cexhressimus, seqiienlis texlus ordinem sententiam-
iuultas alias expositiones, in quibus animadyertit, cque videamus
ctlidit hoc modo:Cumsint, inquit, quatuor proposi- . îmiliter aulem se naoent, et st umversalisnomttus^
liones, quarum duse sunt infinitae,duae vero simpli- sit * affirmalio, ut omnisest homo jmtus. Negdtio, non
cesvduce,inquit, infinitsesequaliler se babent secun- omnisett
< homojuslus,-omnisest homo non justus, non
dum affirmatienemet negalionem ad privatorias, duas omnis J est homonon juslus. Sed non similiier angula-
-vero simplices ad easdem privatprias se similiter r'es ' conlingit veras esse, contingit atttem aliquando.
non habent hoc modo : Affirmativa enim infinita De infinitis quaedam propositionibus praelpcutus,
consentit afftrmalivseprivaiorioe. Ea enira quse dicit nunc ' de iis quae determinatsesunt secundum univer-
infiniia affirmatio, est non justus homo, ei conêmit £sslilatis et panieulariialis adjectionem dicit, quod
affirmationi privatorisequaj dicit, est injuslus homo, ctiam * ipsae similiier se habeanl sicut illae quoque
ea verb.infinila negalib quaedicit, non est nonjustus (qute.sine nulla determinatione dicebantur, simplex
homo.privaiorisenegationi consenlit quaedicit, nonest scilicet* proposilio alque infinita. Quod vero ait: Si-
•
injustus homo, atque hse quidera duae, id est infinita B$ militer autem se habent et si universalis nominis
affirmatio el infinita negatie, ita sese habent ad affir- !affirmatio sit, alii ila iniellexerunt, ut quud ait, Si-
mationcm et negalionem, utprlvationes, idest eadem mililer ' referatur ad numerum proposiiionum et op-
affirmantvel negant, quaeprivationes afflrniantvehie- positiorium.
1 Nam sicut in his quse infinihe sunt et
gant, dusevero minime, id est duse simplices, minime 'indeterminataeduae sunt oppositiories, una simpltcis
'iia se habenl ,ad affirmafionem et negationem sicut 'negalionis et simplicis affirmationis, altera infiniise
l
privationes, natp omnino non conlingit simplex affir- affirmaiionis el infinitse negaiionis. Quatuor autem
matioprivatoriam afflrmalionem.Ea enim quse dicii, proposiliones,
1 quod supra jam diclum est, ila quoque
est jusfus homo, non consentit ei quse dicit, est inin ] iis quae deierminaiioneni secundum universalita-
Justus homo, nec rursus negatio simplex privatoriae tem ' particularitatemque liabent, quatuor Uunt pro-
negaiioni consentit. Ea.enim qusedicit, nonest justus posiliones
1 et oppositio duplex. Oppositio enim una'
Jiomp, quaeest simplex negaiio, plurimum dissidef est ' universaiis affirmationis simplicis, et parlicularis
iab'ea quse dicit, non est injustus homo, quae est pri- !negationis simplicis, ut esi, omnis homo justus est,
vatoria negatio; ergo cum sint quatuor, affirmatio non ' pnmis homo justus est, et ha~cest quidem una
simplex et negatio simplex, alfirmaiio infinita et 'oppositio. Alia vero infiniiae universalis affiriiiaiio-
negatioinfinila, harum duse, idest affirmatioinfiniia C] nis, ' ei infinilae partlcularis negalionis, ui est, emnis
et negatip inflnita, ita aliquid affirmant vel negant nl -'homo non justus est, non oinnis homo non justus
privationes. Hoc est enim quod aii, ita se»e habent est. ' Quare |iic quoque cum duse sint oppositiones,
ad affirma|.ioneraet negationem, ut privaiiones, duae erunt ' sine dubio proposiliones qualuor, sicut in his
. yero niinime. Neque enira ita afflrmanl. et negant 'de quibus supra dixerat, qnasscilicet, determinationa
duae simplices , sicut duce privatoriae, affirmatio 'carebant. Alii vero qui Aristotelis aniinuin penitus
namflue simplex ab affirmatione privatoria dlscrepat, 'inspexerint, non aiunt simillier solum se habere de-
et rurstis negatio simplex a negatione privaloria longe terminatas propositiones, ad numerum oppositionum
djssidet atquediscord.at, sed hsee(ut diximus) Alcxan- 'et proposilionum, sed etiam ad consequeniiani, natn
dri exposilio est post multas alias simplicior, rion ta- 'quae est conseqiienlia negationum ad affirmatibnes
ineri repndianda, sed illa superipr verior esse vide- in his proposilionibus simplicibus et infinitis, quse
1
t-ir, quod Arisiotejes ipse testalur, ait enim paulo "prseter delerminationem dicuniur, eadem similitudo
pos|,:H33cigitur,quemadmodumin resolutoriisdictum }liabelur, ei in iis quse cum determinalione proferun-
,est, sic sunt disposita. Hanc enim consequeniiam 'tur. Sed quoniam non in omnibus omnia simiiia ha-
.jcjpamsupra in superiori expnsitione niemoravi pri- 'benl, ideirco addiditnotans, sed non similuer angu-
vaioriarum et inflnitarum ad simplices in primi libri ^'> lares coniingitesse veras, corilingiiautem aliqtiando.
priorum resolutoriorum, qucemaK-oxaA Graecivocaiit, Sensus
• autem hujusmodi est : Similiter, in<]uit,se
fine disposuit; iiicit auiem Porphyrius fuisse quos- 'habenl harpropositiones quae secundum deiermina-
dam suilemporis, qui hunc exponerent loeiim , et '
tionem dicuritur infinitae ad simplices, ef simplices
quoniam ab Hermino vel Aspasio vel Alexandro ex- ad - infinitas, quemaamodumillsequoquesehabebani,
' positiones singulas proferentes multa contraria, et • 'quaesine determinalione indefinitsedicebantur. Sed
in expositionibus male ab illis editis dissidentia re- habent
! quamdam dissimilitudinem, quod angulares
pererimt, arbilratos fuisse librum hunc Aristotelis propositiones
j in iis quse cum deierminatione dicun-
ut dignum esset, exponi otnnino non posse, iriultos- 'tur, non eodem modo veraesunt, quomodo illae quae
que illo tempora viros tbtam hujus libri prseteriisse sine * deierminaliorie prbferebaniur, vel infiniiae vel
-
doctrinam, quod inexplicabilem putarent esse caligi- simplices. Videamus ergo prius an eadem in iis quce
nem. Nos aulerii brevissime hunc locum in prima deiefminalae
' sunt sit consequenlia quae iniis estquae
editione prceterivimus, sed quod illic pro intelfeclus indefinite
' proferunlur. Posl videamus quaesit in an-
isimplicitatebreviter pbsuimus, hic omni latitudine ghlaribus dissimilitudo; disponanlur ergo non solum
34i IN LIBRUMDE JNTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. , 542
hae quae simphces vel infinitsesunt,, sed etiam quae A qnas determinatcis, vel universalitalis quantitale vel
sunt priv-itoriae,et prius quidem disponantur hoc particularilatis vocamus, et primo quidem affirmaiio
modo: Simplexafflrmatio simplexque negatio. Kt hce universalis simplex, contra hanc'negaiio particularis
quidem indefinite, id est praeier universalilatis aut simplex. Sub afflrmatione autem universali simpiici
.particularitatis adjectionem, sub his, id est sub affir- pohatur negalio particularis privatoria, sub ncga- ,
maiione quidem simplici pbnatur negatio privatoria, tione autem particulari simplici, universalis affirma-
sub negalipnevero simplici affirmatio privatoria. Hae lio privatoria. Rursus sub negatione particulari pri-
quoquerursiisindefiniie; ponatur autem snb affirma- valoria, et sub affirmatiene universali simplici pena-
-tione privaioria, et sub simplici negatione affifmalip tur negatio particularis infinita. Sub affirinatione -
infinita. Sub privatoria autem negatione el simplici vero universali privatoria, et siib negatione simplici
affirmationeponatur negativa infinita, pfhse quoque particulari porialur universalis affirmatio inflnita,
.indefiuite et indeterminate sine ulla particulariiate erit aulem hujusmodi descriptio:
. vel universalitate. Sub his autem disponantur hce
Affirmalio simplex. Homo justns est.
Negatioprivatbria. Homq injustus non est.
Negatio iiifluiia, . Horiibnon juslus non est.
Indefinitae.
Homojusius non est. Negatio simplex
Homo injusfus est. . AI(irmalio"privatoria.
Homonoii justus est. Afflrniatio infinita.
Affirmatiouriivfersalissiniplex. Omnis homo justus est.
Negalio panicularis privaioria. Non omnis liomo injuslus est.
Negatioparticularis infinita. Non omnis honio nonjustus est.
Definijse
Non omnis liomojustus est. Negaiioparlicularis simplex.
Oiunis homo injustus est. Affirmatio universalis privatoria.
- ' Omnis homo non justus esl. - Affirmatiouniversalis infinita.
-In hoc ordine proposilionum quem suprat descripsi- B inflnita negatio. Narasi vera est universalis affirmatio
mus,qusesintangularesmanifeslumesi. Sunt namque simplex qusedicit, omnis est homo jusitis, vera est
affirinaiioiiGS quidem afflrmaiionibus , negaiiones eiiam particulafis privatoria negatio quae dicit,
vero negalionibus, el in his quidem quae indefiniise non omnis est homo injustus; hoc autem idcirco
«unt eodemmodo angulares sunt affirmaliones. Sun- evenit quod ea quae'dicit, non omnis hbmo inju-
-plexquidem affirmatio quae dicit, est hemp justus, stus est, idera potest quud simplex, etsimilis est ei
privalorise affirmationi quaedicit, est homo injustus, quae preponit,. qriidam homo justus est, par-
-et infinitse affirmaiioni quaeproponit, est hbmo non liculari simplici afflrmaiioni; nam si non omnis
Justus, angularis esi. Negatio vero simplex quaeest; home-injustus est, quidam homo justus esl, sed par-
non est homo justus, negaiioni privaloriaequse diciij ficularis affirmatio simplex sequiiur universalem
non esi homo injustus el negalioni infiuiiae quce est, affirmativam simplicem. Quando enim vera est uni-
non esl homo non juslus, angularis esi. Item si quis versalis affirmaiio quaedicit, omnis homo est jusius,
«d definitas proposiliones asp ciai, idem sine aliiiua vera est et particularis afflrinaliva quse .proponitp
dubiiatione reperiet. Affirmaiio enim universalis quidam bomo jusius est,- sed ei quse dicit, "quidam
simplex quse est, omnis homo jtistus est, aflirma- honio juslus est, consenlit pariicularis negatio pri-
tioni universaliprivaloriaequceenunliat, omnis hotno " vatoria quseproponit, non omnis homo esi injustus.
jnjustus est, et affirmationi universali infinitce quce Quocirca eiiam pariicularis negaiio privatoria uni-.
dicil, pmnis esl homo nori ju:tus, angularis est. Item versali simplici affirmaiioniconseniit. Sequiinr igi-
negaiio parlicularis simplex quse est, noii omnis est tur eam quce dicit, omnis esJ homo justus univer-
homojustus, negationi particulari privatoriae quce salem scilicei simplicem afflimationem, eaquae pro-
dicit, non omnis est homo injuslus, ei negationi par- ponit, non omnis est homo injustus, particularis
ticulari infinitaequse proponit, non omnis est homo negatio privatoria, sed huic parliculari negationi pri-
non juslns, angulares sunt igitur afiirinationes afflr- vatprise, quse dicit, .npn pmnis est hemo injustus,
inaiionibus, et negationes negaiiopibus, angulares consentil particularis inflniia negaiio, quaedicit, non'
suut et in ordine indefinitarum proposilionum et in omnis est bomo non justus, et verum est si non om-
ordine definitarum, quocirca de earum consequentia nis est homo injustus, quoniam non omnis est^homo
est. Dictum est enim "priusquod affir- non justus, idem enim est esse iujusium quod non
' speculandum
mationem indefinitara simplicem sequeretur priva- juslum, 6ed particularis privatoria negalio.sequiiur
toria et inflnita negatio, eas vero simplex affirmatio simplicem universalem afflrmationem.Infinita igitur
non sequeretur, rursus inflnilam afflrmationem, pri- negatio partieularis sequilur simplicem affirmationem .
- vatoriamqiieaffirmationemsequitur simplex negatio- universalem, eique conseniit,si prius affirmatio uni-
haeveronegationemsimplicem non sequuntur.Rursus versalis vera sii. Quocirca eam qucedicit, omnis est
si quis ad ordinem definiiarum rcspicial, idem inve- homo juslus, universalem sitnplicem affirmationem
niet, affirmaiionemnamque universalem simplicem sequuntur sine dubio parliculaiis negaiio privatoria,
sequilur particularis privatoria negatio et particularis iion omnis est homo injustus, et particularis negatio
'
M5 AN. MANL. SEV. BOETII 544
infinita non omnis est homo nonjostus. Quare hic A. Quare sequitur quoque pariicularis negatio simplex
quoque affirmationem negationes sequuntur, sed hoc quae esl, non omnis est hemo justus, universalem
non converliiur; quoniam enim (utdictum esl) nega- affirmalionem infinitam quae "dicit, omnis -est luuuo
tio pariicularis privatoria quse dicit, non omnis est non jusius, hic quoqtie affirmaliones universales
homo injustus, consenlit particulari affirmalioni sim- privatoriam atque infinitam seqiiitur particularis ne-
plici, ei scilieet quse dicit, quidam homo justus est. gatio simplex quce est, non omnis est homo justus,
Hanc autem parfictilarem affirmalionem non sequilur sed non eonvertitur. Etenim quoniam simplicem ne-
universalis affirmalio, neque enim si verum est gationemparticularem qucedicii, non omnis est homo
quemilani hominem esse justum, ideirco jam et om- juslus, non sequitur universalis negatio quae pro-
nem esse hominem justum necesse esi. Quare non ponit, nullus homo juslus est, neque enim si vera
sequiiur aflirmatio universalis simplex, omnis est est, non omnem hominem esse justum, vera est,
horno jusius, alfirmationem parlicularem, quidam nullum hominem esse justum. Hsecautem, id est uni-
homo est justus, polest eriim hae vera, id est parli- versalis slmplex negalio, consenlitunumquesignificat
culari universalis esse falsa, sed panicularis afflrma- cum affirmalione universali privatoria ; non sequitur
tio simplex parlicularinegaliooiprivaioriaeconsentii, • igitur universalis alfirmativa quae dicit, omnis est
qOare nec privaloriam pariicularem negaiionem sim- B homp injuslus. Simplicem pariicularem negaiienem
pl<?xaffirmatio sequifur universalis. Eam igiiur qiiae quae proponit, non omnis est homo justus, sicut nee
dicit, non bmnis est homo injusius, non sequitur eamdem particularemnegationem universalis negatio
aifirmatio universalis simplex quce proponit, omnis sequebaiur, sed privatoria universalis affirmatio con«
homo justus esl, sed parlieularis priyatoria negatio sentit cum infiuita affirmationeuniversali. Igiiur par-
eonsentil pariieulari negalioni infiiiitae, universaiis ticularem negationem quaedicit, non omnis est homo
igilur alfirmatio simplex npn sequitur particularem justus, universalis affirmalio inflnita non sequitur
negationera infinilam. Ea igitur quce dicit,- omnis est qtiaeproponit, omnis est homo non justus. Quare hic
bomo juslus, aflirmaiio universalis simplex non se- quoque affirmaiiones duas-universales, id est priya"-
quiiur eam quaj dicit, non oinnis esl homo uon justus toriam aique infiiiitam.pariicularis simplex negatio
particularem infinilam negalionem. Duae igilur ne- sequitur, sicut affnmaiionesduas quoque indefinitas
gationes itifiniia ei privatoria pariiculares sequuniur privalofiam atqtie infinitam negativa indefinita se-
universalem affirmationem simplicem, sicut In his quebatur, sed duaeafflrmationes universales priva-
quoque erai quae sunt hidefmitae. Duae enim nega- toria et indefinita non sequuntur pariicularem sim-
tiones infiuita et privateria indefinitae simplicem plicem negationem, sicut dtiae quoque indefinitse
1
affirmativamsequebanttirindefiiiiiain, sed non econ-C alfirmationes privatoria etinflnitasimplicemnegatid-
verso, affirmatio enim unive~rsalissimplex non senem non sequebantur. Similiierigilur se habent de-
quitur negationes pariicularem inflnitam et privalor finitce indefinitis secundum consequentiamv Angu-
riatn, sicutiiec indefinita quoque affirmalio simplex lares nbn eodem modp se habent, nam indeflnitarum
indefiuitas sequebatur negationes privatoriam atque prnpositionum angulares simul veras esse contingit.
infinitam. Quare in hoc uno ordiue similiter se ha- Nam si verum est, quoniam est homo justtis, quae
be»t definitaehis quaesunt indefluitse; sequaliter enim est indeflnita afflrmatio simplex, nihil prohibet ve-
alfirmationibus veris verce sunt negationes, nega- ram esse etiam qusedicit, est homo injustus, et rur-
. tionum veritatem affirmationum veritas non sequitur, sus ea qusedicit, est homo non justus, quae sui>tinde-
neein his consentit. Rursus in alteram partem per- flnitaeafflrmationesprivaioria et inflniia.Rursus.nega-
spiciamus quemadmodura affirmationes universales, iiones negationibus quce. sunt angulares veras esse
privatoriam scilicet et infinitam, particularis negatio contingit, ut ea qnaadicit, non est. homo j ustus, si vera
simplex sequalur, namque universalem afflrmationera esl, nihil prohibet veram esse eliam quse dicit, non
privatoriam, oirinisesl homo injtistus, sequiiur parti- cst homo injustus, et eam quae proponit, non est
cularis negatio simplex, non omnis est homo justus, homo noii jusius. Anguiares ergo sibi indefmitas in
ea enim quse dicii, omnis esl homo injustus, con- ** verilaie consentire niliil prohibet, sed iu his lantum
Bentil simplici universali negationiquae dicit, nullus terminis, ut in secundo hujus ope.is volumine do-
homo justus est, nam si omnis est homo injustus, cuimus, quae neque naturalia sunt inesse neque im-
nullusest homojustus. Sed hanc, idest universalem possibilia. Si quis enim sic dicat, est homb ratio-
simplicem negaiivam, sequUur particularis simplex nalis, huic angulares verceesse non possunt, hae sci-
negatio, nam si vera est quoniam nullus homo justus licel qucedicuni, est homo irrationaiis, ct rursus est
cst, vera esl quoniam non omnis homo justus est, sed homo non ralionalis. Rationalilas enim bomini per
• universalis negalio simplex universali privaiorise naturam inest; similiter autem el de impossibilibus
. affirmaiioni consentit. Sequitur ergo particularis dicendum est, quod si sint talia quceneque impos-
siniplex negatio quaeest, non omnis est homo juslus, sibilia sint inesse, nec naluralia sint inesse, ut in ea
universalem afflrmationem privatoriam quceproponit, propositione quce dicit, est bomo justus, justiiiam
omnis est homo injustus, sed hsec universali affir- neque naturalem esse ne.cesse est homiiii, nec im-
maiioni infinitaeconsentit, idem enira significat om- possibile inesse, manifeslum est, quoniam angulares
nis est iiomo iojustu~set omnisest komo non justus. sibimei semper ia veritate consenlium, atque hee
M$ . m LIRRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. 545
idem de negalivis quoque angularibus reete dicitur. ALquarido,
q hujusmodi est: Quanquam enim affirma-
In his igilur terminis qui nec naturales sunt, nec tiones "' affirmationibus angulares definiiaesimu! verse
inipossibiles, semper angulares et negationes nega- esse e non possunt, quibuscunque positis termiuis,
tionibus, et affirmalionesaffirmationibussimul veras potest P lamen fieri ut negaliones negationibus verse
esse conlingit, et hoc quidera in his quse indefinitce binveniantur, et sic haecsimilitudo ad infinilas angu-
Bunt.Inhisautemquse definitcesunt, etuniversalitatis lares. h Nain sicut illic negationes negationibus inde-
particularilaiisque participes, non eodem modo sunt. finitae fi angulares veraesimul esse poterani iu his quaa.
In quibusvisautemterminis sive pessibilibus, sive na- nneque naluralia sunt neque impossibilia essent, ita
turalibus.sive impossibilibusaffirmalionesaffirmatie- hic h quoque, id est, in ordine delinitarum negationes
nibus sibimet angularibus in veritate cenSentirenen definitas
d negalionibus definitis, angulares angulari-
possunt, negationesautem negationibus, angulares an- bus b simul veras esse contingit in his quce neque
gularibus in his tanium terminis qui neque naturales, sunt s impossibiles nec naiurales.'Negatio enim sim-
neque impossibiles sunt,*in veritate pelerunt conve- plex p partictilaris quse dieit, non omnis est homo
nire. Et primum quemadmodum affirmationes a-ffir- justus, ji potest simul vera esse cum ea qucedicii, non
malionibus sibimet angularibus in veriiate censen- bbmnisest homo injuslus; poiest enim fieri ut quidam
lire non possuht, in quibuslibet terminis demon- B{ sint s justi,'quidam autem non sint justi, et in eo
Blrandum est. Ea enim qucedieit, omnis est bomo uuiraeque verse sunt. El ea quse dicii,-<nonoinn.s est
jiistus, et ea quce "dicit, omnis est homo injustus, hhomo justus, quia siint quidam injusii, et ea quae
quaeest scilicet angularis, verce simul esse non pos- ddicit, non omnis est horno injtisuis, qtiii polcrant
sunt.Ea namquequce dicit, omnis est homo irijustus, aaliqui esse justi, sed haecconsentit infiniiae nega-
nihil differt ab ea quae proponit, nullus est homo tioni li particulari quse dicii, non omnis est homo non
justus, sed omnis est homo juslus, et nullus est jusius, ]"' idem est enim dicere non omuis est homo
homo justus, quoniam contrariae suni, simul verae ' ii injustus, quod non omiiis est homo non justus. Quo-
"
esse non possunt; sed ea quaedicit, nullus est homo circa c et has sibimet angulares simul verce esse pos-
justus, convenit atque consenlit et quce proponit, ssuiii, nam si quidam sunl jusii, quidam injusti, ve-
omnis homo est injustus ; quaie otnnis liomo justus rum r esi dicere quoniam non oninis esl homo juslus,
est, et omnishorao est injustus, simul verae esse quia <3 sunl quidam injusli. Rursus verum est dicere,
non possunt, sed eadem quae proponit, omnis est rnon omnis est homo non justus, quia sunt quidam
homo injustus, consentit (ut ssepe dictuni est) ei jusii, j negationibus igitur negaliones angulares de-
quse dicit, omriis est homo non justus. Quare nec fiuitse f simul verae esse possunt, et hoe est simile
in his hsecin verilate consentire poterit ei quae dicit C2 'indefinilis, in quibus sicut affirmationes affirmalio-
quoniam omnis est homo jusius ; affirmatio igitur "nibus, ' iia quoque in veriiate angulares negationes
uriiversalissimplex, omnis est homo jusius, affirma- •negationibus consemiunt.- Sensus ergo lotus hujus-
tionibus universalibus privatorice et infinitae quae modi ' esl: Similiter autem, inquit, se habet, id es^
Bunt, omnis est hoino injustus, et omnis est homb ' similiserit
' consequentia propositioiium, qucmaduio-
hon -juslus, sibimet angularibus, in~ veriiate simul dum fuit in indeflnitis, eliamsi universalis nominis
nulla ralione consentit, sicut in his quae indefinitcc .' sit! affirmatio, id est etiamsi definitae affirmationes
erant, et*affirmationesaffirmationibus et negaiiones ]negaiionesquc ponanlur, ut per subjecta exempla
~
negalionibus in veriiale poterant consentire. In his' moiisiravit
] dicens affirmalioni simplici universali,
autem quse sunt definitae affirniationes, angulares omnis est liomo jusltis, opponi, non omnis .cst homo
simul verce esse non possunt. Recte igilur dicium •juslus, '. particularem scilicet simplicem, et rursus
est quoniam in aliis oranibus similis esi conseqnen- universalem affirmaiioneminfmitam proponens, eam
tia difflnitarum et indefinitarum. Affirmaiionibus scilicet quse est, omnis est homo non jusius, Jiuic
enirii consentiunt in veritate negaiiones, negationi- illam opposuit, quae dicit, non omnis est hbmo non
bus aulem affirmationes non omnino consenliunt, .iijustus. Hse, inquit, similiter se habenl ad conse-
"D quentiam quemadmodumindofinila ; quomodo autem
quse similitudo in
consequentiae utrisque est, id esf
et in his qusediffinilcesunt et in his qnae indefinisae, se illae haberent ad consequenliam, supra monstra-
Eed esl disiantia quod non similiter angularcs con- tum est; sed non, inquit, similiter angulares con-
'
tingit veras esse, et affirmatione- affirmalionibus et tingit veras esse. In his enim quce erant indefiuitae,
negationes negalionibus, indefinitis autem veras esse affirmaiitmes altfrmaiionibus angulares simul verae
contingit cas scilicet qure sunt angulares. In his esse polerant. In his auiem quaedefinitiesunt, simul
autem quce sunt definitae, aflirmationes affirmatio- verae esse non possunl. Contingit aulem aliquandu
nibus arigulares veras esse aliquando nulla ratione ut simihter augulares yerae sini i» his quaediffiuitsa
contingit. Hoc autem manifesium erit, si quis et ea- sunt, quemadmodura et indefinitis, negationes enini
sibi proponat exempla, in quibus-sunt lermini natu- negationibus angulares definitce, simul in veritate
rales aique impossibiles, el ea in quibus sunt possi- consentiunt, ut in bis quoque inveniebaiur, quas
, biles et non riatural.es'neque impossibiles, in om- indefiniias supra descripsimus. Plenus est igitur hui
nibus enim" inveniet affirmationes affirmationibus,- "jusmodi inlellecitis. Herminus autem hoc aliler sic
definitis definitas, angulares simul veras esse noh expouit: Similiter, inquit, duas facient oppostiones
posse. Quod aulem addidit Contirigit autem ali qualuor proposiiiones si fuerint duce siinplices, duce
. 3® • - AN. MANL. SEV. BOETII 548
infinUce,"deterrriiriationetamen adjecta. Hoc auiemA.' versali simplici, affirmationemiiuivefsalem infiiiiiaiu
SHiiio-strat, propbnet prius simplicem affirmationem < quae dicit, omnis est honio non juslus. Conlra
, universalein quak dicit, omnis est homo jusius. haiie 1 sub negaiioue pariiculari simplici pafiictilarem
Ctsntra hunc particularem simplicerii negationem, »negntioiiem infinitam quse proponit, uon oninis est
nnh omriis est hoino jusius, sub arfirriiaiiohe uni- ihomo UODjustus.
Oinuis est justus honio. f
Non omnis est justus homo.
Oninis est non justus.homo. I
Noh omnis est non jusius homo.
Ilis ergo ita di«positis, duae,,inquit, fiunt oppositio- esse
< posse supra docuimus, ergo non necesse est, si
nes. Contra enim eam quae est, omnis est hisius falsa I est, ornnis est non justus hoino, veram esse .
homo, opponiiur illa quae proponit, non omnis est eam < quae dicit, omnis est humo justus; quod si non
justus homo. Hoc autem idcirco, quoniam sibi con- necesse i est, hoc polest fleri ut uira:que sini falsa3,
tradictoriae oppositse sunl universalis affirmalio sim- , iquare evenit aliquando utyera hac proposiiionequae
plex, et particularis negatio simplex, et est haec < dicit, nou omnis est non jusius homo, falsa sit illa .
quidem una opposilio. Rursus contra eamdem affir- iquae proponit, omnis est justus hbmo, quare non
malionem siinplicem cjuaa dicit, omois est jnsius B similitef
i secundum diametrum in verilate sibi pro-
hbmo, opponilur universalis alfirmatio infinila quae - posiliones conseniiunt, atquc boc qiiidem Herminus ,
dicit, oriinis est non justtis homo, et hoc contrario non recta esposilione dicens, ordinem turbai. Si quis
modo.-Ea namque quae dicit, omnis est non justus iauiem vel lioc quod ilerminus ail, diligenter agno-
homo, idem siguificat eique consentit quae dicit, scit, vel id quod supra nos dirimus, cognoscit mul- 1~
nullus homojusius est; sed hsecquaeproponit, nullus tarii esse differentiam exposiiionis, et meliorem
homo justus est, conlrario modo opposila est ei quce superiorem judicans ei si quis nobis credit,.recie -;
_ dicit, omnis est justus homo. Quocirca etiani ea consentiet.
qiiaedicit, omnis est non juslus liomo, contrarise H<Bigitur aum oppositmsunt, alim autem ad id quod
erit opposita ei quaa proponit, Omnisest jiistus homo. est, non hotno, quasi subjeclumaliquod addilum, ul,..
Est igitur haec quoque alierai opposiiio; duse ergo esljuslus non homo,non esljustus non homo, esl non
sunt opposiliones, qoemadmodura eiiam in his quce justus non homo, non est non juslus non homo. Magii .
suflt indefinilce, licet alio modo essent opppsiise, autein plures liis nonsunt opposiliones.Hm aulemexlra
lamen duceeraiit oppositiones, secundum diametrum. illas ipsm secutiduinse erunt, ut nomine utenles eo ,
aritem hon contingit similiter veras esse, ut ipse ait. quod est non homo.
'
Hlce enim quoniam indefinitae erant, et secundum C Supra jam dixerat bmne subjectum aut ex nominQ
cMameirumquaeerant, simul veras esse cohtirjgeliat simplici et finito,"aut ex nomine rursus infinitp con-
et bmries omnibus. Quod si quis ad indefiniiarum sistere, et eorum oppositiones ostendit quod essenl
descripliones redeat, diligenler agnoscet. Hic autem, dute, et quatuof proposiiibnes, duae quideiri simplex
iriquit, hoc est in his qiiaedefiniiaesunt, non idem subjectum nomen habentes, duse vero infiniium, ei
esfc.Hoc sic monstfat; Ea enim propositio quaedicil, post has quando est lertiiim adjacens praedicaretuf-
ofnnis est justus homo, non conseniit contradiciioni Illic quoque duplieiter opposiliones'fieri diiit, cum
suaequ* dicit, non oninis est justus hpmb. Rursus scilicel, finitum nomenessel vel irifinitum praedica-
ea quse dicit, omnis est hon jusius homo, non con- tum, earuriique interse' eam corise.qufntiariidenion..'
seiitit rtirsus ei quse dicil, non omiiis est npn jusius stravit, qualem iiabereht prlvalorial ad easdem ipsas -
hbriid. Haec enim contfariae ipsitis conseuliebal. simplices, quibus ex firiito nomine proposilibnes
Quare cuni vera est universalis affirmatio simplex compararentur. Et quoniam omiiis"liafum varietas
qiia~dicit, oranis est justus liomo, sine dubio falsa proposilipnuin ita fil cum est tertium praedicarelnr,
est caqute dicit, omnis esl non justus homo. Sed ut aut subjecluin ei praadicatum finita siht, aut sub- •
htee falsa.Contradictio ejus vera erit, vera est igitui jectum qriidem finituih, praedicatum vero infinitum,
ea quce negat dicens, non oninis est non juslus D' de quibus supra locutus est, cum earum consequen- -
homo. Quocirca lias duae propositiones angulares tiam.deinonslravii, aut infinitum habent subjeciuih,
veraealiquoties inveniuniur, oriinis est jusius liomo, finitumveropraedicaturn, autinfiriitum etsiibjeciurri et
non omnis esi non jrisius homo; coniingit ergo ali- praedicalum, et habenl quidern proposiliones utrum-
quando v6ras esse, sed non, inquit, omniiio. Nam si quc fiuilum. Ut est, homp justus est, hdmo justus
a particiilafi negaiione infinita coeperis, nbn idem ; non est, finittim vere subjectuiu, infiniium"pra:dica-
estj id est; non eadem veritas venit; hoc autem tali tum, ut esl, hdmo non justus est, homo non jusius
probaiur modo. Si enim vera est, quoniam non om- non est, et harum quidem consequentia supra mon-
nis est non justus homo, falsa estea quae dicit, om-1 sirata esl. Alisevero siini quaeihfinitum habent sub-
nis est non juslus homo. Est enim ei eonlradictorice' jecium, etquaeut nomineutantur nomine infliiito, ut
ojiposita, hcecaulem falsa quaedicit, omnis est non iion homo justus esl, non homo non jtistus est; utun-
jiifilus homo, noii Omnino veram necesse est esse' tur enim hse proposiliones subjecto, id est hbrihomb
cam quae proponit, omnis est justus homo, idcircb ut nomine, praedicalo vero eo quod fest jusius, hoc
quoniam hae duce sibi contrariorum loob opposilce est enim qimd ait, aliaeautem ad non homb, ui ad
. suntj contrarias autem proposiliones simul falsag subjeclum. aliquod addilum. Si qiiis enim ponat ituti
m INUBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. S5G
hoino quideih subjeclum; et de boc aut flnilum no- A lerlium adjacens prcedi.eaiumest, et hoc sono ipso
men praedicei, ulest justtis, aut inflnitum, iit esl non et proialione dignoscilur ; alicevero sunt in quibris
jusius, utroquemodorursus duplicem faciet opposi- lale -verbumprcedicatur, quod tertium qiiidemadja-
lionem. Quatuor autem sunt propositiones hae : . , cens non prcedicetur, habet tamen conjiinctura atque
intra se verbpm est, quae proposilio si solvatur in
Est non homb jusius Non est non homb jristus
pariicipiiim alque verbum est, quod «nte solo verbo
Est homo non juslus Non est.non hoftio non justus. diclum prcedicatuin,.secundo prsedicabilur, tertio
In his igitur quatunr prpposilionibus, opposilionibiis loco prsedicabilur est, et fit simiiis proposilib lan-
vero duplicibus non homo quidem subjectuni est,- quara si prolatione quoque habcret est verbum. Si
sed in superiori oppositione finilum quidem praedU quis enirridicat omnis homo currit, in hac proposi-
cat".r nomen quod esl justus, in inferiore vero infi- tione nnum subjectiim-est, alterum praedicatuirij
nilum quod est non injustus. Sedillae, inquii, quae homo enim subjectum est, prasdicatumautem currit.
pr-edicatuni quidem infinitum habent , subjeclum Neque enim possumus arbiirari in hac proppsiiione
vero finilum, vel quibus «t prsedicatum uniiuin est . tres esse terminos, idcirco quod omnis quidem ler-
et subjectum, habent aliquam ad se«onsequentiam, minus non est, sed subjecti termini determinaf.b.
hce vero quas postea inemoravinius, id est quce infi- B Signiflcat enim quoniam res universalis.id est homo
niliim habenf subjectum aut prcediGatum,vel finitum universali subjicitur cursui, cuni dicitur omnis hbmo
vei infinitum, nullam habent consequentiam ad eas currit, nulla est enim hominis exceptio, ubi omnetn
proposiliones, quaesive-finito prsedicato siye infinito - currere determinatio est. Ergonon pnnitur loco ter-
ex.finiio, tamen subjecto consisierent, boc enim est mini id quod dfcimus omnis, sedîotius subjecii ter--
. qhod ait. IlaVauiem extra illas Ipsaesecuhdum se mini deierminaiio est. Quocirca in hac proposilione
erunt, id est nullain consequenliamad superiores quse quse dicit, omnis homo currii, duo sunt termini,
ex finito subjecle constarent, habere ait eas quse in- homo et currit; ergoin haceademquanquam verbuni
finitum subjeclum in proposilionum ordine retine- est non prsedicelur, in prplatione tamen verbi ^quod
reni. Postquam igitur enumeravit et eas quae ex est currit significatione concluditur. Si quis enim
yhtrisque
" flnilis consislerent, id est et suhjectb et hancpfoposilionemquce dicit, omnis homo currit,
-
prsedicalo, et illas quae ex subjecto quidem finito, solvat in parlicipium atque verbum, faciet, omnia
praedicaio vero infinito essent, his etiam illas quaeex > homo currens est, et idem significat parlicipiurin
suhjecto iiifinito essenl, et ex finilo praedicato, nec verbo xonjuncium quod significat verbum. Quod
nori illas addidit quce ex uirisque infinilis constare _- utraque cbmpleclitur, nanr cum dicp omnis homot
-• yideienlur. Postquam igitur has enumeravit, ait: •"' currit, omni homini actionem prcesto esse pronun-
Magis autem plures his iieii erunt ppppsitiones,-om- tio; quod si idem rursus dicam, omnis homo cur-
his enim oppositio(quod supra dicium esl) aut est ex rens est, eamdem actioiiem liomini riirsus adesse
Ulrisquefinilis, ul est, liomo jusius, ,non est homo proposui; Idem igitur signiflcat verbum curril quod
-
justus.-aut ex finilo quidem subjeeto et infinilo pr.cdi-- currens est, et in eadem propositione quaedicit, om-
cato, ut est, horiio non justus esl, fiomo non jusius his homocurrit, licel in prolatione,esl nori dicatur,
- non esl.. Aut ex infinito
quidem 'siibjecto, finito tanien tenium polestate pra:dicaiur, quod hinc cog-
vero praedicato,ut est ncn homn jtistus, nbn est nen noscitur, si tota propositio solvatur in participiuin
homojusliis. Aut ex infinitis uirisque; utest non scilicet atque verbuni. Quamobrem sicut ex nomine
hbhio nori justtis esl, non homo npnjustus non est; infinifo subjecto fit affirmatio, non eodeiu modo ex
ut aulem quinta oppositio leperifi pbssit, riulla re- infinitoverbo affifmatio fieri poiest, sed mox in ea
rum ratione possibile est. De his ergo hsec dicla yis negationis agnoscitur, quoniam enim facimus af-
Bunt,in quibus est terlium adjacens prcedicatur. firmationem dicentes, Omnis non homo currit, non
homo scilicet subjectum infinitum ponentes, non
/n his vero in quibus, esl, non convenilût in eo,
ita possumus dicerc affirmalionem fieri cum propo-'
est vel
qiiod currere, ambulare, idem sic
facit posilum, j)'•liimusomnishomo non
ac si esl adderelur, ul curril omnis homo, non curril currit, hceceuim jam negatio
- omnishonio, currilomnis non homo, non curril est; quare ubicunque fuerit non currit, vel non labo-
omnis, vel non ambulat, vel noh legit, in omnibus ne-
nonhomo.JSonenimdicendumest, non omnis rat,
homo, in
sed non negalionemadid quod esl homo, addendumest, gatio fit, quibuscunque infinitumyerbopfcedicalur,'
Ditbitabilcuitemaliquis.'insieul exinfinitp verbo fieri
omnisenim non universalesighificat, sed quoniamuni-.
versaliler. Manifeslumesl autemex eo quod esl, cttrrit affirmaiiononpotest, sedsempernegatioex hoc pr;e-
non currit curril non currit dicameritofil, ita quoque sieadem propositiosolvatur
homo, homo, liomo, non in participium aique verbum, an ex infinito possit
tion hoino,hmcenimabillis differunl eo quod universa-,
alfirmatio fieri participio; quseretur enim an sicut in
liter non sunt. Quareomnis vel nullus nihil consignifi-
liac propositione quae dicit, omnis homo currit, qui
cat qliud, nisi quod unhersaliter de nominevel affirma-
iia proponit dicens, oinnis honio non currit, facere'
lynem, vel tieaalionem, ergo et cmtera eadem oportet affirmaiionem
' nonpotesl, sed sine dubo negaiionera
apponi. ..
facil, ila quotjue si eadem solvatur in panicipium
Suut quaedaibpropbsitiones in quibus est quidem atque verbum, tit si quis dicat, omnis homo currens
~^. AN. MANL. SEV. BOETII
m §b~2
est, si-fiat infimtum non currens, et^dicatur, omnis X^ nis homo, mediam ponens determinationem,quaeest
hnino non currens est; an haecaffirmaiiosii an cerle omnis, intercurrit quod est praedicatio,et~subjecinm
negatio lantumdeih valens tamquam si aliquis dicat, quod est homo. Contra hanc opponit simplicemjie-
omnis homo nonestcurrens. Sed fuerunt qui hoc cura gationem dicens, non currit omnis homo, rursus.facit"
ex multis aliis, tum exaliquoPlatonissyllogismocol- alflrmat.ionemex inflniio,nomihe currit omnis non'
huic opponit negaiionem infiniti nominis sub-
ligerent, ut quid ex ea te delinirenl, doctissimorum homo,
virorum auctorilate cognoscerent; ex duabus enira jecti, nen currit omnis non homo, et bas idcireo
fieri non potest. In quodam proposuil, ut monstraret idem in bis evenire in qui-
negativis syllogisjtnus
enim dialogo Plalo bujusmpdi- inierrogal syllogis- bus est non convenit prsedicari, quod in illis quoque.
huim -. Sensus, inquit, non conlingit rationem sub- in quibus est tertium adjacens prsedicabalur; sed
in nonT'
slantiae, quod non conlingit ralionem substanliae, quoniam negatione inflniii nominis subslituit,
veiitalis nolionem Sensus igii.hr ciirrit omnis non homo. Ait non enim dicendum est, .
ipsius conlingit.
non omnis homo , sed non negalio ad id quod es{
veritatis hotionem noh contingit. Videtur enim ex
bomo addenda est. Poterctt enim quis dicere non-
"oninibus negalivis fecissesyllogismum,quod fleri non
infinitum verbum est recte fecisse negationem ejus affirmationis quse est,
potest, aique ideo aiunt quod
curril omnis non homo, hanc quse dicit non curri{
non conlingil pro principioinfinitoprofuisse, id est Bj
omnis non borno, sed potius ita debuisse oppositio-
tion conlingens est: esl enim in pluribus aliis inve-
nem constitui, currit omnis non homo ,- noii cnrril
niendi facultas frequenter verbum infinituiu posiaiui
verbum, dixere rion omuis homo. Es koc auiem demonslratjia.fa-.
pro npmine infiuito,' quare' quideih
ciendam esse negationem, ut eam ipse disposuit, dicit
qnidam semper facere ncgationem, si infinitum ap-
enira, Non eniui dicendum est, non omnis honio, sed'
ponatur. Participia auiem vel nomina si sint iiifiuita hon
faceie et ideo a negatio ad homo addenda esi, qui esl sensus
posse affinnationem, quotiescunque "
hiijusrnodi-: Quoties facimus ,. inquit .--negalioiiem
Tiiagnisviris infiniiimi verbum et dute iiegationesin contra hanc aliirmationem
sybogisuioponuutur, hac ratione defenditur, quo di- -, non quse dicit, currit omnis
caiur infiniiumpro participio esse pesitum, quod par- homo, non est ncgativa particula, non adjun-
in et genda ei quod est omnis , sed polius subjeclo quod
ticipium nominis loco proposilione prsedicatur, est homo. Cum eniriiita'dicimus, currit omnis noh
id quidem Alexander Apbrodiseus arbitraliaiur caeie-
honio, facienda est negaiio , non currit oiniiis non
rique complures. Idcirco enim aiunt non posse fie<i hotiio. Non enim dicendum
ex iiifinito verho affirmaiiones , quoniam sicut ad est non currit non omnis..
verburaesl juncta parlicula negativa mox totam per- homo , id est npn riegaiiva particula non est adji-
~ficiet . cienda ad sed polius ad liomo; hujusmodihcec
negationem, sic etiam verba quce sunt infiuita, C causa est omnis, omnis
vel quce in se complectuntuf vejburn est, non facient quod delerminalio in terminorum
numero non ascribitur, sed potius ad vim suam, id
inliniiam affiimationem, sed poiius riegaiionem. Si
est ad determinationem, nonenim aliquid univer-
quis enim sic dicat, homo currensnoirest/iiullus sale significat-ipsum omnis, sed signiflcat quidera
hanc dixerit afiirmationem. Si quis vero sic dicit,
-
homo non currii, idcirco nec hcecproposilio afflrma- universale, qucd est homo universaliter- Omnisau-
tem determinatio esi, quoniam id quod universale est,
lio est quoniam currit esl verbum intra se contiuet,
' esllioniouiiiversaruerprcedicatur;nbnergoaliquid '
id
et sicul ad est verbum particula negativa juncta non
universale signiflcat determinatio oriinis, sed potius
facit affirmaiionem, sed potius negaiionein, ita quo-
quod universale nomen univefsaliierprcedicaiur. At-
que ad aliud verbum juncta negatio quod iutra se " in his negatiofit, ad subjeclura
conlinet est verbum, plenam perficit negationem. queideo quolies
nomen trahi oporlet negalionem non ad defer-".
,Arisloteles autem non videiur is.a discernere, sed sipotius minationem , sed ne ;forle quis dubiiet, ut etiam in
militer arbiirari, sive cum pariicipio ponaiur est ver-
aliis qtioque ita fieri' pportere oppositionesdieat. In
buni, sive sine participio verbiini illud, qnod verliura ,
his enim quce subjectum finilum habent, cum dici-
, est intra se claudit aique complectittir; dicit enim - mus pmnis homo si conlra hanc -
i currit, contradictc-
4ioc modo : Iu his vero in quibus est nen ccnvenit, P rise
ut in ee qued est currere vel ambulare, idem faci.unt, npposita , negadb ppnitur ad determinatiriiieih
est consiiiuenda, "-ut'contra eara.
Bicpesita ac si est adderetur, et hujos subjecit exem- negativa particula
quae dicit, omnis homo cnrrit, ea sit quaedicit, nbn
ut currit omnis In
fiomo. bac enim proposi- omnis
' pluni,
lione qucedicit, currit omnis homo, nbn quidem mine homp currit. In his aulem quceex infinito no-
, subjecio fiunt, sive in affirmaiione,sive in ne?
coriveniiponi esf verbum, eodem modo vel si quis ,
ilicat omnis homo ambulat, hic quoque est verbum gaiione asubjeclc ncmine nen estseparanda hegalie.
j
Hoc autem ila esselacillinia ratione cognoscitur, si .
non convenit.poni, sed hcectalia sunt, tanquam si est (
adderelur. Quod exemplo docuit. Nam sicut est cur- determinalionespaulisper auferantur, et in his pro-
ex infinito nomine subjecto quce sunt
rens omnis hotao affifmalio est, cursus praeseiniam . positionihus j
indefinitae speculatie fiat. Sit enim affirmatio indefl-.
nionstrans, ita quoqtie currii omnis homo afflrmaiio nila, , non homo ctirrit. Contra hanc erit negalio, hou
hst idem valens, idemque signiiicans, el has ex sim- homo j non currit.Si igitur hae propbsitiones faetaj' >
plicibus subjectis affirmationesin qiiibus est dici non < siuii in nniversalibus lerminis, universalis enim ter-
coiiveiiii, consequenier enumerat dicens, currit om- jminus est, honio, sed non habent additain deieruii- "
S53 - IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITiO SECUNDA, , 5S4
nationem, quoniam universaliter prcedicanlur, Id est A aul enim indefiniicesunt, aut uuiversales, aut parfi-
omnis, et serata.est et in affirmatione et negalione - .culares, aut sirigularium atque individunrum. Si ergo
ad subjectum negativa particula. Semper.enim fiebat - perspiciatur quanlse sint indefinitaeafflrmaiiones, et
. -nomen infinitum, etism thric quarido additur aliquid - has si per quaternarium nunlerum multiplicavero,
. qtiod deierminet, noiiad deterriiinationem addenda colligitur mlhi numerus affirmaiionum; quem"si dii-
est negatio, sed poiius ad shbjectuninomen, quod- plico, ; colligilur etiamnegationum hoc modo : praidi»
cura in affirmalione fuerif infinilum.' Hocidem infi- catur i enim esl aul ipsum solum , aut cerle tertium
nitum ,ut in negalione reverlalur providendum esf; iadjacenscum alio; et si solum prcedicatur, aut ad
sicut.enim frailum terminum et simplicem in Iiis in- nomen simplex alque finiluni prasdicatum est' aut ad
deflnitis propositionibus ad affirmalibnem et nega- infinitum. ExhiSfdmBsunt affirniaiienes, est homp,
tionem cuslodiri oportet, ut dicamus currit homb,: est nen homo. ,Quoties aulem est tertium adjacens
noii currit homo. Ita quoque in ea.propositione quce praedicatur, quatuor erurit affirraationes,. aut cum
est ex inflriitonomine subjeclo, idetn servandum est; subjecium infinitum est solum , ut est,. non liiinw
ut quodin affifmaiione subjectum est idem servetur justus, aul cum prsedicatum infinilum est solum, ut
eiiam iu negatione; quod si hoc in iis quaesunt inde- est, homo est non juslus, aut cum utraque finita sunl,
finilaevenit, cuf non eliam in illis idem fieri oportere B ht est, justus homo, aut cum utraque firiita sunt, ut
videatur qucedefmiiaesunt? flec soltim enim definitce esl, iich justus non homo. Magisautem plures his non .
ab indeflnitis differunt, quod cum indefinitceuniver- erunl opposiliones, ut ipse ait. Cum igitur sex sint
salia prcedicant, prceier universalitalis determinatio- affirmationes, 4uce quibus est prcedicatur, quatuor
nem determinatce, et definitceidem illud prcedicant vero adjacens, has si per quaternarium ducam, viginti
-universalecumadjectione et significatiorie, quoniam quatuor fient, quas rursus si binario numero niulti-
universaliier prsedicaiur. Nihil igitur aliud omnis vel plicem, quadraginta octo mihi summa succrescet;
nullus signiflcat, nisi quoniam id quod universale di- tot igitur erunt affirmaiiones et negationes qusecun-
ci.lufuniversaliter prsedicatur; ergo orania eadem quue que vel prcedicato est verbo ,vel adjacenti, et prcedi-
in affirmatione et negatione in indeflnitis ponebanlur, cato fiunt. Quare quoniam Vres sunt aliae qualilates
eadem quoque et ih eisdem deierminatis servanda preposilionum quce sunt necessafise contingentes, et
suht. Oninis enim et millus non sunt-termini.' sed -~iriesse laritum significantes, secundum quas qualila-
uhiversalis termini deierminationes. His igitrir ab tes islae emnes propositiones preferuhiur; has ijua-
Aristotele discursis, nos quoque.a Syriano, cui Phi- draginta octo propositiones si in lernarium numerum
l.oxenocognomenessesupraretulimus,propositionum duxerimus, scilicet secundum propositionum qualita-
omhium numerum , de quibus in hac libri dispula- G les, centum quadraginla quatuor omnium proposi-
tione perpendit, nimis ad rem perdnenlem atque uti- tionum prsedicativarum, de quibus hoc libro traclat,
lem trarisferamus, et prius perspiciendum est in ca- . numerosiias crescet. Sed nunc prseter has tfes quaii-
legoricis proposilioriibusquot indefinitaesint. Quaritse tates eas quce sunt, quadraginta octo propositiones
enim fuerint indefinitse, tot erunl universales; tot cum negaliohibus suis; quas si per qualitates.propo-
particulares, tot singularium Btque individuorum sitionis, necessariatn scilicel contingentem et inesse
aropositipnes', et pfius quidemaffirmationes perspi- significanlem mulliplicavero, centum quadraûta
liamushocmodo". Quatuor modisuntproposiiiprium, quatuor fient, subier ascripsimus.
Est homo.' Non est homo. -
Est oninis homo. Non est omnis homo.
... Est quidam homo. Non est quidam homo.
'
Est Socrales.' Non est Socrates.
Est justus non homo. . . Nbn est justus rion homo.
Estjustusomnisnon homo. Non est justus omnis non homo.
Est justiis quidam non homo. Non est justus quidam non homo.
Est justus non Socrales.. Nonêst justusnori Sbcrates.
"
Est non homo. . .. .. Non est non lipmb.
Est omnis non homo. Nbn est omnis non homo.
. Est quidam non homp. Nbn est quidam ndn hbmo.
EstnonSocrales.:, Nori est nbn Socrales.
'
Est nonjustus homo. . Noh est nbn juslus homo.
Esthonjustusomnishomo. Nbn est neh juslus omnis homo.
Est nbn justus qtiidam homo. Nbn,est hon justus quidam homo.
' Non est rion'juslus Soerates. . _
Est rion justus Sbcrates.
. Est justus homo. Non estjustushomo. ,
~- Non est justus omnis homo.
Estjuslusomhis.homo.
Est justus quidam homo.-. Non est justus quidam homo.
- Est justus Socrates. . . Non est justus Socrates. .,
. tUTROL. LXIV. - • \ ^
~ ' ' - ""
'SS3 ,
555 AN. MANL. SEV. BOETH
Est non juslus non homo. Non est non justus non homo;
, Est non justus omriisnon homo. Non esl non justus omnis non homo.
. Estnonjustusquidaninonhomo.Nonest non justus quidam non homo.
Est non juslus non Soerates. NonBst non justus non Sqcrates.
Has igitur propositiones Syrianoealculis eolligeute, i sodem; illa enim afflrmatio dc hominibus facta est,
nos quoque nominaiim disposuijnus, idcirco quoniam hic vero de .equis negatio. Quamebrem dictum est
~
faciiipr fides habebilur si
numero, per exempla pro^ uunquam esse possesimul contrarias veras,'neque
dantur. Simul etiain, quoniam male doctusdebis in eodem, id est nec uno eodemque tempore, iiec de
propositibnibus perversissime contendebat, et affir- uno subjecto. Sed quoniam his -oppnsiiieerunt tmi-
maliones qtiidem negationum loco ponens, per nega- yersali quidem affirmatinni parlicularis negatio, iini-
tiones vero affirmalionum tolum ordinem confunde- versali auiem negaiioni particularis .affirmalio,et has
bat. Quafe ne quem illius pralip a' reclce rationis diximus idcirco subcontrarias dici, quod diversa quo-
veritate iradueerel, idcirco haric ad elalioris memo- dammodo contfariis patiantur. Manifestumest quo-
rice snbsidium -fecimus dispositionem. niam sicut conlrarise veraesimul esse non possunt,
Quoniam vero conlraria esl negatio ei qum est, otnne dividunt tamea aliquoties inler se veritalem et falsi-
animal esl justum; illq qum significalquoniam nullum tatem, ita quoque et subcontrariae dividunt quaedam
animal <estjustum, hm quidem manifeslum est quod inter se verum falsumque aliquoties, quando contra-
nunquam erunt neque vermsimul neque in eodemipso. rice quoqne diviserlnt; simul aulem verae inveniri
His vero opposilmerunt aliquando, ul non omneanimal possunt, quando universales et conlrariae simul verae
justum est, et esl aliquod animal juslum. J non sunt, ut autem simul falsaesint, nulla rerum ra--
Hoc quoque est diligeritissime superius demonstratione contingit. Ergo contrarias quidem simul veras
tum, quoniam contrariae aliquoties verum falsumque esse atque in eodem nunquam quisquatii poleritinve-
djviderent, si aut ih rebus naturalibus, aut in impos- nire. Subeontrarise autem qua-funiversalibuset feon-
sibilibus proponerentur; aliquolies vero simul inve- trariis opposila sunl, sibi invicem comparaias veras
niri posse falsas, si res neque naturales neque impos- iiivcniri possibile est, ut in eo ipso exemplo quod ipse'
sibiles prcedicarent. Conirariasaulem essediclum est, proposuit, nbn omne animal justum est, vera est;
si quis yel affirmalive vel hegative universalem faceret rursus, est aliquod animal juslum, hsec quoque vera.
enuntiationem; ergo hunc hoc dicit: qusesunt, inquits est; Quare eontrarice simul verse esse non possunt,
contrarice simul verae esse non possunt, et hoc nom subconlrarias simul yeras nihil prohibet inveniri.
eine guadam reruin determinatione locutus est"; ait Sequilur vero hanc quidem qum est, nultus homo
enim : Quoniam vero contraria est negatio ei quceest, est.justus, illa quceest, omnis homo esl non juslus. II-,
ornne est animal justnrh, scilicet affirmationi, illa qucc lam vero qum est; aliquis komojuslus est, opposila, :
significat, quoniam nulltim esi animal justum; scilicet ntm omnis est homonon juslus, necesseest enim ali-
-
aegatio, hce quidem, inquit, quoniam sunl contraricc, quem esse. - • -
quce simul verse esse iion possunt, manifestum-est C De consequentia propositionum simplieium atque
quoniam nunquam erunt, neque verse simul neque inflnitaruni siifficieiiter quidem supra disseruit. Sed
in eodem,' sed quod dixit neque versa simuf, hujus- nunc haac est huic intenlio non quce parlicularis" af-
modi est. Nihil enim prohibet alio et alio lempore firmatio, quam universalem affirmationem vel nega-
'
et affirmationem universalem, et negalionem vera- j tionem sequalur, quod supra jam monstravit. Sed
citer posse proppni, ut si quis dicat : omnis homo quce universalis negalicuniversalem sequatur affir- '
justus est, hoc si a"ureosceculodiceretur; verissime. • maiionem, vel qu» particularis negatio parliculari
proponeretur. Quod si qms rursus dicat, nullus homo scilicet-affirmationi consenliat, proponitque has qua-
vera tuor
justus est, hoc si ferreo sceculoenuntiaret, erit dicens, negationem simplicem universalera et
propositio. Quare contingit affirmationem et negatio- affirhiationem infinitam universalem sese sequi et -
nem universalem veras esse, quas manifestum estesse sibimet consentire, nec minus his opposilas, id est
cbntrarias, sed non simul.JUa enim in aureo sceeulo, partieularem affirmationem simplicem et particula-
si ita contingit, illa in ferreo saeculo,sed hcectempora rem infinilam negationem, etin veritate et in falsi-
diversa sunl, et non sunt simul. Quarerecte hoc quo- lale se sequi, et a senullo modo discrepare; Dispo-
nun-
que addidit ut diceret, manifestum est quoniam nantur enim hae quatuor, prior affirmaiio infinita
quam erunt neque verae simul, quod autem addidit,-JJ universalis quce dicit, omnis homo est. non- jusius,
neque in eodem, ad aliam ejusdem rei determinatio- sub hac ei consentiens simplex universalis negatiq
nem valet :.'possunt enim rursus eodem temporeet quce proponit, nullus homojustus est. Rursus in al-
simul universalis affirmatioet universalis negaiio verse , tera parte coritra affirmationem inflnitam, parlicula-
esse; sed si hon de eodem prcedicentur, utsi quis ris simplex affirmatio qucedicit, esl aliquis homo ju-
dicat: omne animal rationale est,hoc si de liominibus stus, et sub hac parlicularis infinita negatio qute
praedicetur, ~veraest affirmatio. Quod si quis dicat: proponit, non omnis esthomo non justus.
iiullum animal ralionale est, hoc si de equis enuntiet,
vera erit uno eodemque lempjorecontra universalem
&ffirmationent universalis facta negatio, sed non de
fe87 . IN LIBRUM DE 1NTERPRETATI0NE EDITIO SECUNDA. . SS8
Omnis.esthomo non justus. Est aliquis homojustus.
Nullus est homo justus. ' Non.omnis esthomononjustus.
flisergoita dispositis, si affirmatio universalis infi- A-.rursus vera est upiversalis simplex negatio, falsa est
niia vera sil, ea quae dich, omnis est homo non ju- particularis simplex affirmatio; sed universalis af-
sfus, vera est etiam ea quae propojiit, nutliis est firma.iioinfinita et universalis negatio simplex .sirnul
honio juslus, quae esl uniyersalis.simplex negalio; yercesunt, simul igitur erunt falsceparticularis affir-
-hoeautem melius in inferioribus .cognos.cilurexem- maiio sjmplex et particularis irifinitauegatio. Quare
plis, Dicatur enim^-omnis eslhomo non quadrupes, hse quoque, id est parlicularis affirmaiio simplex
vera est, rursus nullus est homo qpadrupes, hsec et.particularis infinila sibimet iii veritaie et falsiiale
jjuoque vera «st; quod si una harum sit falsa, falsa , consentiunt, et yeritatem suam et mendacium iu-
.quoque erit et altera. Nam si falsa est, quoniam vicem consequuntur. Quare affirmalio quidem et
.omnisBSthomo non justus, sicut vere quoque falsa negatio, utraque'universalis, hcec,jsimplcx,illa infi-
est, jlla quoque negatio simplex mendacissime pree-. niia, sequunlur sese sibique consentium. Particula-
dicavit qusedicit, nullus est homo justus. Qnocirca res autem, id est universalibus opposilsesimplex af-
.affirmaiip universalis inflnita et negatio universalis firmallva et negativa infinita, ipscc quoque sibimet
•
simplex sibimet consentiunt, ut, una vera, alteram consentiunt. Quare reclus ordo est, ut sicut affirma-
veram esse necesse sit; atyefius falsitalem reliquce tioni universali infinifseeonsentit simplex universa.
quoque falsitas consequatur. Idem quoque evenit in B lisnegatio, ita parliculari affirraationi simplicipar-
.parte alfera, nam si yera est, quoniara quidam homo ticularis negalio infinita consentiat.'
justus est, vera quoque est, quoniara non omnis est Mqnifestumesl aulem, quoniam etiam jn 'singulari-
horao nonjustus, estenim aliquis; nam si quod di- J>tis, si est veritm inlerrogalum negare quod e( afflr-
citpr, non pmnis, tantumdem est, tanquam si quis mareverum esl, ut, Puiasne Socrates sapiens est? Noti.
dicat, quidam non esi, quod in alio quoque exemplo Spcrates igitur non sapiens est. In universalibusvero '
nianifesiius apparebit. Si quis dicat, non omnis esi non es.ttiera oum similiter-dicilur; vera est aitlemne-
.honio justus, hbc est dicere, quidam homo justus galio, ut, Putqsne omnishoinosapiens est?Non,Omnis
pon egt; «rgo non omnis, qujdam non, significal. Si igilur homonon sapiensest; hoc enim est falsum, scd,
<raisergo ila prqporiat,quidam homb non justus non jion igilur omnis hqtno sapiens est, verq est; hmc e<}'m
est, quenadicit non esse non •injustum, justum esse .opposilaest, illa vero conlraria.
confirmat. Quare Jlle ,de quo dicitur, jquoniam non De consequemia proposiiionnm dispufans, ei sibt
juslusnon est, eritjustus. Unde flt ut ea.quce dicit, quemadmodum consenlirent illum tractatum parum-
tion nmnis ,esj,homo npn justus, consentiat ei quaj per egressus docere propbsuit, quce veiiiant in re-
dicit, quidam honip juslns est. Sed haecnon consen- sponsionem de singularibus, si ad prcedicationeiu
tit ei fluae dicit, quidam homo non juslus est, non Q ipsarum sit parlicula negationis apposita.quce rur-
igitiir hsec qpnsenlit ei quse proponit, non oninis sus in his quaede universalibus sunt proposiiionibus,
. -homo est non justus. Sed quoniam hoc fortasse alisi ad prcedicalioneni addiia pariicula negativa con-
quatenus videluf obscurius, consequentiae ipsarura currat, neque enim oportet similiier facere enuntia-
hoc nrndo sumendcesuut. Sitque npbis hoc positum tiones. Non enim siniile est quod ex utraque prcedin
afflrmatiohem universaleni inflnilam, et negationem calione conlingit. Hpc autem ila manifesitim cst: si
universalem simplicem sibimet conseniire, ut unius quis de singulari aliquo interrogajus fleget, ille.qui
verilatem et falsitatem, alierius verhas aul falsitas interrogaverjt potest facere ex infiniip nomine prce-
consequalur. Si falsa est afflrmaiio inflnita uriiver- dicalo concjusipnem, jllam scilicet negalionem.jun-
ealis quaedici{, omnjs est homo non justus, vera erit . gens quam respondens ante negayerat, ei hoc vera-
.huic opposita particularis inflnita negatio quse pro- ciler prcedjcabit. De universalibus autem apparebit
ponit, .non omnis esl homo nonjustus; sed cum non eamdem yeritatem posse contingere, si ex liis
falsa est affirmaiio uniyersalis infinila^ falsa quoque affirmatio.pomponalur.Si quisenim inierrogetalium .
-et universalis simplex negatioquae dieit, nulltis est PulasneSocratessapiensesl?si illerespondet,Non,
hdmo justus; sed hac falsa parlicularem affirinatio- yere ille concludit dicens : Socrates igitur non sa-
nem quae hriic contradictoriae opposita est, veram D pjens est. Sit .auigm hoc qubqpe ,in alio plariori
esse necesse. est quse est, quidam homo justus est. . exeniplo manifestum. Si interrogaremus aliqueni hoc
. Quocirca, quando affirmatm.universalisinfinifa falsa rnodo: Socratesne Romanus esi? atque ille respon-
est, vera est particularis infinita negatio, et quando ,deal;Non, nps yere concludere possumps: Socrates
universalis.negalio siniplex falsa est, yera est sim- igilur non RomanusesJ. Facienles ex negatione-quam
. plex affirmatio particularis, Sedaffirmatio univer- ille respondebat,'et ex nomine quod in prbposilione
salis infmita el negatio universalis.simplex simul fal- prcedicavimusaffirmalionem ex infinifp noinine quae
sce sunt et sibimet in falsitate consentiunt; simul dicit: Socrates non sapiens est, vel Socrates non Ro-
i .igitur-Teraeêruntsimplex particnlaris affirmalie et manus esj. Has enim affirmationes esse ex inlinila
inflni.lanegaiioparlicularis. Rursus si vera est affir- nominesupra monstratum est, Sîigilur.eO-dem.piodu.
inatiouniversalis*infinita,falsa erit negaijo partic.u- aliquis jp universalibus subjectis interroget d.icejis:
laris iniinjla, ei enim contradictoriceopposita est. Si , Omnisjie homo sapiens «st? no.s utique iwpondebi-
559 • , AN. MANL.SEV. ROETII . '5U0
mus : Non. Tum ille eadem, simililudine concludit, A. fiat negalio particuiaris : est enim htec vera, haee
dicit enim* Omnis igitur liomo non sapiens est, Quo- autem est etiam opppsita. Nam cum affirmatio uni-
:circa nullus homo sapiens esl; ea enim quce dicit:-'- versalis imerrogaia esset ea quse dicit, omnisne
omnis homo non sapiens est, cbnseniire monsirata - homo sapiens esl? ex ncgativa particula factum est,
est eiquae dicit: nullus homo sapiensest. Videbilur hon omnis homo sapiens est in conclusione, et sunt
igiiur quodammodo ex vera resporisione falsa illala opposilae. Illa est enim afflrmatio universalis, hcec
esse conclusio, cui nos dicimus negationem quidem autem parficularis negalio, illa vero contraria. Nani
iibs respohdisse, non ut ea negatio ad prcedicalum si non negatio ad prsedicatumjungatur, fit uriiversalis
jungeretur, sed addeterminaiioiiem, nequeenim alfirmalio infinita, quae consentit universali nrga-
-nos vdluisse-ab omni hoiiiine sapienliam tollere,. tioni finitce; sed bcecconlra universalem affirmatio-
cum interrogante aliquo an orrinis homo sapiens nem finilam qucein interrogatione est posita, contra-
•esset, nos negaremus, sed ab omni pblius -id est ria est. Conlraria igilur erit eliam illa quceunivers'a-
•determinalione voluisse nes abstrahere sapienliam, lis est affirmatio infinila. Quce autem causa esl-cur
illud scilicet significantes, qued alicui essct, et in singularibus vel afflrmatio ex infinitohomine, vel
alicui neu esset sapieritia, ut qued diximus. non negatio sibimet finita consentiant, in universalibus
tantuni'valeret quantum si diceremus non omnis. B auiem univefsalis affirmatio ex infiniio nomin"enon
Igitur si illa negatio ad noinen, id est ad sapientiam consentiat particulari negationi finitse; quserendum
jungatur, universalis fil affiririaiio qusedicit, omnis 'est. Etenim. si quis dicat, Socrates non sapiens est
homo non sapiehs est, consemiens universali nega- et Socraies sapiens non est, idem est, el hseduaesibi-
tioni, quse prbponit, nullus homo sapiens est. Sed met conseritiunt. Si quis arilem dicat, bmnis homo
hsec coniraria' est interrogalioni; fuit enim interro- non sapiens est, et rursus, non omnis homo sapiens
galio, omnisne homo sapiens est. Ha~c habet uni- est, lise dusenon sibimet coriseniiuni. Sed hsecratio
versalem affirmationem, cui conlraria est universa- est quod in singularibus subjeetis non sunt duplices
lis negalio, cui rursus negalioni cbnsentit universalis. oppositiones, sed una tantum, id est,.qusenegationem
afiirmatio infinila.. Quocirca affirmationi quoque facit. Iu universalibus autem universaliter praedicatis
universali simplici, qucein Inlerrogatione posita est, duplex oppositio est, una contraria, una vero conlra-
d. est omnisne homo sapiens est, contraria est ea dictbria. Si sit ergo hujusthodi affirmatio quaedicit,
quse dicit conclusio, quoniam omnis honio non sa- - Socrates sapiens cst, contfa banc una oppositio est
:piensest. Quod si dicatur, nonomnis homo sapiens quseproponit, Sbcrates sapiens non est. Si ergo dicat
-
est, et verum est, et ei opposita esi.' Contra enim aliquis, Socrates non sapiens cst, haecnullum alium
eamqusedicitinterrogationem,flmnisiiehomosapiens fj habebit intellectum quam ea quaedicit, Socrates sapiens
est?cum responsumfueritnon, et juncla negatio fue- iion esi, unam enim tamtum solam diximusin slngula-
rit ad omnis, particularis negatio fit dicens,'nonBmnis fibus opposilionem.Quarequsecunquealisefuerint, ea-
hoirio sapiens est, quseest opposita universali affir- demsignificatione concurrerent; in uniVersalibusvero
mationi ei quce in inlerrogatione est posita uui- univcrsaliterpraedicaiis non eodem modo est. Nam si
. versali, hoc est enim quod ait. Hsec est enim oppo- sitaffirmatiouniversalisquaedicit.omnishomosapieiif
siia,'illa vero contraria; Per vefba aulem.sensus iste est, contra hanc.eliam illa est gusedicit, nullos homo
sic.constat. Manifestum est autem, inquit, quoniam sapiens esl, etiam illa quae dicil, non omnis liomo
in singularibus, ul est Socrates et quidquid indivi- sapiens est, et illa est contraria, baec contradictoria.
duum est, si verum est interrogalurh negare, id est Simplexergo hasc oppositiosibi nonpotestconsentire,
si quando aliquid quis interrogat vere ille negaye- illa enini tollit quaeest universalis negatio, illa par-
rit, ut cum aliquis interrogat an Romanus sit Socra- tem diffini.te, quse est parlicularis negaiio. Sed iini-
tes, ille neget quoniam et affirmare verum est, ut versalis negalio universali affirmationi ex •infinito
iilequiinterrogat ex negatione et nomine prsedicato nomine consentit; diversa igitur erit hccc quoque a
infinitam faciataffirmatinneni,eihujus est.exemplum: pariiculari definita negatione, et quoniam duplex esl
pulasrie Secrates sapiens est? Responsio, non. Con- D oppositio in universalibus , et simplex in singulari-
clusio, Socrates ergo nbn sapiens est. Sed hoc non bus, recte in eadem simiiitudineprsedicatioiiis non
similiier in universalibus se habet; quod per hoc eadem veritas falsitasque conlingii.
moristrat quod ait, in universalibus vero non est lllm vero qum sunt conlrajacentessecunduminfinita
yera quse siiriiliier dicitur, id est nori yera est, affir- nomiiia vel verba, ~ulin eo quqd.esi, noti honw, vel
.matib inflnila facta ex praedicato nomine et respon- nonjuslus, quasi negaliones sine ndmineelverbo esse
' dehtis
riegailione.,sed poiius- vera est negatjo, non _ videbuntur, sed non sunl, semper enim-velveram esst
affirmatio; iiujus exeraplum tale est, nam interroga- vel fatsam hecesseesl negalionem.Qui vero dixil non
tio est ut, putasne homo omnis sapiens esi ? Rc- homo, non plus dicente homo, sed eliatn minus,' vertts
sponsib; non.Falsa conclusio,omnis igilur hohio non vel (atsus fuil, si non aliquid addatur.
sapiens est; hbc aulem falsum est, et non simile est - Novimus propositiones ex itifiniiis fieri poss.e 110-
ci (juod suprade singulari subjecto praediximus, sed mlnibiis, has ergo dissolvens Aristoleles sumit pei
potiiis illa qucc dicit, non omnis'igilur homo sapieris se dictionem -norhinis' infiniti ,'et-de ca disputat si
tast, ut respondentis negatio ad omuis jungatur, et contra finitum nomen coinparetur, an qucedatneDvn<
561 : IN LIBRUM DE 1NTERPRETAT10NEEDITIO SECUNDA. '5G2
Uativa. oppositio. videatur.1 Si quis enim sumat id.A_propositipries "quseex infiniio subjecio suni, cum his .
quod dicilur; nbn homo , el opponat conlra id quod - quse ex inflnito praedicaio sunt vel ex ulrisque finitis
dicimus, ltomo, videbitur foriasse.aliquatenus facere j' docet. Aitenim has duas propositiones quaesunt, est
opposilionem,quoniam enini omnis .negativa parli-: omnis. nonliomo.jusius, non est-omnisnon hoino
cula adjectaverbb, quod-conlinet. propositionem,; justus, nulli illarum ident signiflcare quse aut ex
negationemfacit, etiamsimodus aliquis propositibnis ulriSque .finitis sunlaut ex praedicaibinfinito , ei
iion praedicetur, quod posterius demonstrandum est,. disponanlurquidem illse quse aut ex utrisque finitis,
ita etiam nomini ~videtufcum adjecta fuerit iiegativ.i sunt aut ex prcedicaio infinito, et primum quidem
. particula, quamdani facefe' negatiohem, rit si non: ponatur simplex affirmalio universalis, sub bac ne-
particula jungatur ei quod est homoi faciatiiori.hoino, gatio uniyersalis ex prsedicato infiriilo superiori sim-
hoe est enim quod ait.' IUsevero quae sunt secundum - • plici affirmalioni consenlieris. Contia yero ponatur
infinita nomina vel verba oppositae,ulin eo quod est universalis simplexnegatio, etsub hac universalis ex
non homo, vel nonjustus, quasi negaliones sine.no? infinito. prcedicatp affirmalio, uuas conslat sibimet
mine vel verho esse videntur. Si quis eninf dicai, consenlire ,pra2cedente affirmatibne universali quce'
rion currit, haec fit sine nomine negalio; quodsi est exinfinit0;scilicet prcedicato.
quis dicat, nonhomb,'haec quoque est. sineverbo-*'-
•
negatio. Quce dictiones secundura infinitum nomcn
verbum opponunlur finito nomini vel verho, ijuod est
homo, et currlt; videbuntur ergo hae riegationes se-
cundum infinitum nomen vel verbum, quse prsedi-
cantur, sed non sunt. Maxime enim ratio has nega-
tiones non esse conviricit, quod omnis negatio vel
vera vel falsa est, quod aulem dicimus non homo -
vel non currit, licet simplicia qubque et flnila, homo
Bcilicelatquecurrit, nihil verum falsumve significerit;
tamen haec infmila multo minus aliquid verum aul
falsum demonsirant, non quod simplicia verum ali- Cum igilur ita sinl affirmaliones pbsitce el nega-
quidfalsumve significent; idcireo dicimus infinitas "tiones quce simplex quidein subjeclum iiabent, infini-
dictiones simplicibus minus verum aut .falsum mori- -""tum vero yelsimplex prcedi.catum, nunc Aristoleles
strare. Sed qubd quanquam .nihil verum falsumve dicitquoniam hae proposiiiones quccsubjectum habent
'
designet siraplex nomen et yerbuni, tamen deflnilum ; inGnituin nulli illarum superiorum quas disposuimus
quiddam proponit, ut;in eo quod est homo finitu-m idem significant: hasc enini qucedicit,' est omnis non
quiddam est etuna species. Is vero qui dieit, non homo justus,,non consentit ei quae dicit, est omnis
homo,-prcesentemquidem speciem inlerimit, inflnitas homo justus, nee rursus ei quse dicit, estomnis hbmo
autem alias dat inlelligere ipsas hihil ponens. Qrio- ~nonjustus, nec his rursus.quse sunt, nullus est
eirca quanquam finita verba vel nomina per se vera homo justus, vel nullus est liomo non jusltts; hae
veLfalsa essenon possinl nisi cum aliis^juneta sint, enim omnes hominem subjecluni habent, IIIJC;vero ,
tamen longe.minus verilatis aut ialsilalis capacia non hominem. Quocirca nec hujus negaiio, id est
sunt noiuina inflnita vel yerba quse riec hoc ipsum universalisaffirmationis exinflnitosubjeclo, particu-
quidem quod significant ponunl, sed illud quidem laris scilicel negatio cum ulla earum quae finituni
perimunt; nihil autem per se aliud in significatiene •habent subjecium, polerit conseniire. Ea enim qute
censiiliiunt. Ppstremo propinquius ad veritatis vel dicit, non est oriinis non homo juslus, neqne cum ea
.falsitatis flnita sunt intellectus. Minus igitur vera quse proponit, est omnis homo justus, neque cum ea
velfalsa est dielio nominis iuflniti, quam alicujus qucedicit, est omnis homo non justus, iieque cum his
simplicis etfiniti.vocabuli.. -.' n quae enunliant, nullus esl homo juslus,' vel iiullus
Significat atilem, est otnnisnon homojuslus, mdli est homo non justus. Sed hon iiocdicit^ quoniaih
itlarum idem, ncc huic opposita ea qum esl, non est ex infinilo subjecto propositiones diversaesunt, his
oinnis non Iwmo.juslus:llla vero.qum est, omnis non qutesunt vel ex firiilo prcedicato vel ex iiifiriiio,sub-
justus non hbmo,iiliqum est, nullus justus' non homd, Jeeto tamen iinilo. Possunt enini diversae qiiidem esse
idtm sighificat. ,„ praedicationes, idem taraen aliquoties signiflcare, ut
.^-Postquam de propositionibus iufluilum habentibus ea cfucedicit, omnis est honio inju'stus,"cuni diversa
prsedicalum, sufflcienti dispulalione locufus est, sit ab ea quae dicit, nullus est hoino juslus; idein
earumque oppositiones ostendit, consequentiasque tamen aliquando significanf, si aflirmatio prjvatoria
demonstravii, atque in medio de inflnitis nominibus, praecesserii. Dictum est enim quod" affirmatioriibus
; quod non essenl negationes breviter pernotavit^ nunc . praecedentibus negationes sine dubib sequerentur;
redit ad eas propositiones quae subjectum habent in-" ergonori, hoc dicit, quoniaihdiversae sunt proposi-
_flnitum , praedicatumvero vel finilum vel infinitum , - tiones ex inflnito riomihe subjecto iis quch sunt ex
t et primum quidem an esedem sint, idemque signifi- prcedicatovel fliiilovei inflnito, subjecto tamen fi-
cent; liabeanique ordiiie alicjiiaiiieonsequentjaiii, liaj nito, sed quod opiniuo sibi pon cijnsentlaint, yel hoi?
ideni significenl, id est tota sint vtftute propositio- \ honio esi, et rursus nullus justus non Homoest; nam
nis dissimiles. Atque quidem haec dixil de his quae sicut in his quae finitura habebant subjectum , infini-
finitum subjeetum haberent, infiniium vero velfini- lum vero vel finitum prsedicalum, afflrmationemex
tum prcedicaluin; venil aulcni nunc ad ipsarum ' finilo subjecto vel infinito prsedicaio.-eam scilicet
cbnsequeulias quae ex infinito nomine subjecio-con- quaedicit, est omnis homo non justiis,sequebaiur
stant, et ex utroque infinito; et sicut supra eonse- simplex- universalis negaiio, quae ex utrisque^finiiis
quenliam earum quae ex ulrisque liriitis erant j Vel consial, nullus bomo justus est. Ita quoque iu his
ex infinito prasdicaio docuit, ita quoque nunc econ- permulaiis tanium subjectis idem venil. Nam sicut
verso quceex ulrisque infinitis nominibiis constanl, illic negatio ex utrisquefinMsuniversalis sequebatur
vel ex inlinito nomine subjecto qualem ad se habeaht. affirmationemex finilosubjecto et inflnito prsedicalo,
consequentiam, monstrat; dicens: Illa veroquaeest, ita quoque affirmationem ex utrisque infiniiis uni-.
omriis non justus non homo.illi quse est, nullus versalem sequiiur.negaiio ex- inflnito subjeeto, ipsa'
justus nou homo, idem signifisat; has duas tantum quoqueuniversalis, et has quidem duas proppsitiones
•
proposiiiones monslrat, affirmalivam seilicel - uni- ascripsil, solam in his consequcntiam osteodens.
versalemex utrisque irifinitis quce dicit, omnis non Gaeierasaulem quia putabat intelieetu esse faciles ,
'uslus non Jiomo, ei conseiuire qute est universalis g persequi neglexit.- Nos autem eas ne quid relicluui
negatio ex sblo infinito subjecto, quse dicit, nullus videatur apponimus; est enim consequeniia hoc"
juslus non homo. In his aulera subauditur particula modo :•
esl, ul sit tota' propositio,' omnis non justus non
Est omnis non hbmo non juslus. Est omnis non homo justus.
Nullusnon bomojuslus est. Nullus non hbmo non justus est. -
Quidam non homo juslus est. Quidam non homonon justns est.
Non est Omnisnon homo non justus. Non est omnis non homo justus.
Has igitur si crais diligenter inspexeril duas com- tiam consensumque monstrabunt.
parationes, duabus convenientissimam consequen-
LIBER QUINTUS.
Maximam operis hujus emensipariem, ea quse se- C hanc te amentiam natura peperit, volunias exercuit,
quunlur licet magnis qusestionibus impediia, tamen fortuna servavit, ita dixisse ut diclum est, an ita,
audacius atque animosius exsequemur, nec defati- Ad hanc te ameniiam peperit natura, exercuit voluu-
gari in singulis partibus oportet, totius dialecticse tasj-servavit fortuna. Sic ehim minor est sententice
prodere aggressos atque expedire doclrinam, iia- raagnitudo, minusque in ea lucet id quod si sic comi
que rectam commeiil.itionis seriem conieximus. ponatur eminet, et sese vel nolentibus hbminum
Transposita vero nomina et verba idem significanl; auribus animisque patefacit. Rursus cum dicit Vir-
uf, esf o(6«s homo,esl homoalbus; nam si hoc non est, gilius : Pacique imponere morem , potuisset servare
-ejusdem tnullm erunt negationes, sed ostensum est meirum,"si ita dixisset, moremqueimponere paci,
quod unauniusest; ejus enitnqim est, est albushoino, sed esset debilior sbnus, nec in eo ictu versuS larh
neaalio est, non est albus homo; ejus vero qitm est, praeclare ut nunc composilus dicereiur. Efgo non'
est homo albus, si non eademest ei qum est, est albus idem valet oratoribus vel poeiis verborum hbminum-
homo, eril negalio, vel ea qum esl, nbn 'esl non homo que ordo mulatus. Qui enim ad composiiionem spe-
albus, vel ea qum esl, non est homoalbus. Sed altera ctant, mullum in ordine sefmouum ornameriii repe-
quidem est negaiio ejus qum esl, esl non liomo albus, rient. Dialecticis vero, quibus nulla est ad orationie
allera vero ejus qum esl, esl albus hoino. Quare erunt J) Jeporem cura loquendi, quibusque sela veritas per-
dum utiius, scrulatur, nihil differt quolibet ordine verba et no-
Docet nunc quonianr si nomina et verba transfe- mina permutenlur, cum tamen eanidem vim quain
runtur, et ad aliud prius, aliud vero posterius prcedi- prius in signiflcaiione relineant. Sed nec apud ipsos
ceiur, unam sine dubio significanliam felinere. Sive modis omnibus permutaio ordine diciionis eadem
enim quis dicat, est homo albus, siveestalbushomo, semper vis significalioque iservalur. Hcecenim par-'
sive homo albus est, sive albus homoest; sive quomo- ticula quae negaiiva est, id est, non multum valet, ^
dolibeiatiter ordinemprcedicationispermutet, eadem multamque differeniiam perflcit variis adjecia locis.
sine dubio significaiiopermanebit, et hoc-quidemfor- Biquis enim dical, homo albus non est, faciet inde-
tasse oratoribiis vel poelis non eodem modo perspi» 'finitam negationem. Si quis vero dicat, homo non
cieudum est quo dialecticis. Etenim quanlum ad albris est, faciet indeflnitam ex infinito pradicato
compositionem orationis spectat, maxime differt quo affir.mationem. Si quis autem praedicet, nori bomo
verba et nomina prcedicalionissuae ordirie proferan- albus esi, idera quoque consliluit ex infinito subjeclo
tnr. Mullura enim interest iij eo ijuod ail Cicero? Ad indefinitam affirmationem. jRursussi quis dicat, oni
B6S IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EBITIO SECUNDA. 566
nis homo nonjustus est, haecconsentitei quae dicii, A Cum ' igitur ejus quse dicit, est albus honio, negaiio.
nullus homq juslus est. Quod si idem non ad univer- sitea i quse proponit, non *st albus homo, si ea quae,
salem delerminalionem ponatur, ut dicatur, nori onh < dicit, est homo albus diversa eritab ea pfoppsitione
nis homo justus est, non jatniiniversalis afflrmatio iquse pronuuliat, est albus homo, alia erit ejus nega-
inflnitaepraedicalionisconsenliens universali simplici Ilio; sit ergp aut ea quae dicit, non est non homo al-
negationi fit, sed poiius parficularis negatio simplex. 1bus, aut ea quae dicit, iion est homo albus.' Rursus
Videsne igiiur quam mulfas.faeiat differentias nega- jigitur disponantur duce quidein affirmaliones primce
tiva particuladiversae-nominuni prsedicalioni conjun- ialternatiin' posilse, et econtrario confessa prioris ne-
cta ? Sed quanquam haecila sint, potesl-tamenalio igatio. Conlra secundum vero utraeque hce negationes
"
modo eadem.diversis in locis posita; eamdem vim quas diximns ascribantur.-'
-significationemque servare. Si enim sit posila npn Est albus homo. Non est albus homo.
parlicula cum. universalitate sua, cum eadem ipsa .' ' " Est homo, albus. Non esl homo' albus.
ssepius permutetur, idem sine du.bioin significalione Non est non homo albus. .
consistit. Si quis enim dicat, non omnis homo albus His igituritadiscretisejuspropositionis quce dicil,
est, partieularis est simplex negalio. Si quis vero est homo albus, non potest esse illa negatio quce di*
sic dicat, iiomo non omnis albtis est, eademsignifl- B cit, non est nbn homo albus. Illius.est enim negatio
Caiioest. Vel si hoc mpdb,. homo albus non omnis quae habet subjectum infinitum quce dicit, esjt non
est, nec hsec a superiere signiflcalione dfscedit, vel' homo albus. -Similiter autem et si quamlibet aliam.
.si quis amplius quoque permulet dicens, homo albus quis posuerit negationem ejus sine dubio alia fepe-
est non omnis, a priori significaiione nil discrepal. riluraffirmalio. Unde fit ut relinquatur ea ejus essei
.Eodem modo vel si quomodolibet aliter permuteiur, iiegaiib qriaeproponit, non est homo albus; est ergo
cum propria tamen universalitatis delerminatione di- negalio ejus rrace dicit est-homo albus, eaquse dicit,
yerso modo permutata; idem semper-necesseest in. non esl bpmo albus; sed.ejus affifmaiionis quce pro-
significatione servelur. Eodem modo si eadeni non ^ponit,-. est albus homo, negalio est el Uta quce dicit,
particula cumalic npmine vel verbo juncta saepius non est homo albus. Quod probat ea res quod inter
transferatur, ut cum dJcimus, homojustus non est, , se verum falsumqiie dividunt, nam si-verum est esse
rursus homo non esl justus, rursusaon esl homo •aiimm hominem, falsum est noh esse bominem al-
justus, eadem signiflcatio relinetur. Quocirca si sola bum. Quodsi in aliquibus verum invenilur, hoc.se-
particula negaliva permutata sit, et non eodem sem- cundum definiiionem propositionis agnoscitur, non
per ordine prcedicelur, multas differentias faciet pro- .secundum negationis formam, ut magis secuudum
posiiionum. Siu vero juncla curaalio nomine scepius C1 quanlitatem non sint sibi opppsitse pptius quam se-
'
(ut dictum est) transferatur,.eadem in translaiionibus cundum qualilatem, quud illaJ res monstrat si quis
. omnibus significaljo permanebit. Bis.igitur ita dispo- sic dicat: est albus omnis homo; si cbntrahanc po-
. sitis videndum est quce.sit Aristptelis dempnstratin, natur, non est omnis homo albus, perspicuum est
verba el nomina transposita eamdem semper vim --quoniam inler se et verilatem dividunt et falsitatem,
significationeinque subjicere. Ait enim, iransposita i_nam eniih veram esse necesse est, unam falsam ;
. vero verba et nomina idem significant, ut est albus quare etiam si deierminationes auferautur, eadem
Iiomo, est homo albus. Hcecenim transposita nomi-. ••oppositio redit, licet sit indefinita. Nam sictit in ea
nibus atque veibis eamdem retinent significationem. . qusedicit, omnis.homo justus est, non omnisiiomo
In illa enini prius albus est, posterius homo; in hac •justusesi, sublatis omnis et.non omnis homojustus
' *
autera prior homo, posterior albus : quod si hoc fal- "est, ethomo justus non, est, afflrmalio et negatio
suin est, et non sint ecedem, sed a se diversse sunl,.- opposilac sunl, ita quoque in his sublato omnis et
•impossibilealiquid inconveniensque contingit, erunt non omnis ea quse dicil, est albiis bomo, ei quaedicit,
enim d.ucenegaliones unius affirmationis, qupd est rion est horiio albus, opposita est. Additis enim de-
impossibile. Ostensum enim est quoniam una iinius terrninationibus una semper vera est, alterafalsa;
: est affirmatiouis negatio. Nunc igiiur videamus si hce•*' sed diximus quoniam afflrmalipnis ejus quaa dicit,
. aftirmationes qute diCuntest albus homo, etesthoirio esl.albus homo, negatio esl, nori est albus liomo.
albus, nonsunt ecedeniiseddiversce, quemadmodum Duaejgitrir negationes non est albus homo, et non est
. unius affirmalionis duce sunt negationes, et primo albus homo unius-affirmalionis sunt,- ejus scilicet
, quidem.disponantur hoc raodo, est albus hbmoêst quse eiiuntiat, est homp albuSj quod evenit si riega-
homoalbus; hujus ergo propositiohis quae dicit, est tiones hx qusedicunt, non esthomo albus, ci non est
albus homo, erit negalio, ea scilicet quse proponit, --albus homo a se diversje sunt, quod ex «o «ontingit
non esl albus liomo, alia namque quaeesse possit ra- quod prius posilum esl eam quae dicit, est albus
- '.ionabiliter non polest inveniri. Disponantiir igitur homo, diversam esse absea qucedicit, est homoaibus.
rursus esedeni et superior affirmatio cum propria Quodsi hoc impossibile esjt ut iina siffirmalio duas
negatione. habeat negationes,et perspicuuni esl contraeamaf-
. Est albus homo. firmationem qucc dicit^ est homo albus, utrasque has
Non estalbus homo, negationes quae dicurit, nbn est albus homo et non esj
. Est bomp albus. homo albus opponi, hae.a se diversse non sinit, sibi.
' ' ' '
- "
. J ' '
-'.
Sft - AN. MANL. SEV/BOETU" Sfig;.
s_ue cbnsentiunt, et tantum permutaliorie nominis A. sed ex iiis eiiam unum fit, ex, albo auiem ei hominr."et
disiant. Cseteris autem omnibus esedem sunt; quod ambulare non fil lirium. Quare nec si unum aliqvid
si hse liegationes eaedem sunt, eaedemquoque.sunt de hh afflrmet.aliquis, erit affimiaiio una, sed vox
- affirmationes. Recte igitur diclum est quoniam trans- quideni una. Affirmalionesver6mullm,nec si de uno
posila nomina et verba eamderii vim significationem- isla, sed similiier plures. . _ <
que servani. Sensus ergo totus ita se habel; hoc Multbs-talis loci hujus caligo confundit, utdigne
auiem modo ordo verborum. Transposita, inquit, exsequi et quod ab Arisiolele dicebatur expedire liori
nomina et verbaidem significant, etest horum exem- possent. Nos auiem.suprajam diximus magnae fuisse
-plum,' ut est homo albus, est-albus homo. In his enim curce apud peripateticce scctae principes- dijudicarc,
tiomina transposiia'sunt. Nam si hoc rion esl, id est quce esset una affirmatio vel hegalio, quce plures.
si non idem sighificant nomina et verba transpbsita, Neque enim vocis sonitu cognoscuntur, aut numefo
quiddam iinpossibile et iriconveniens corilingit. Ait terminortnn; est enimut una quidem res de una
enim, ejusdem multae erunl riegationes, id est ejus- praedicetur, et non sit una enuntiatio. Potest etiam
dem affirmalionis multae negaliones erunt. Sed hoc fieri ut vel plures de una re prcedicentur, ve! uria
impossibile est, osiensum esl enim quoniam negalio de pluribus, una tamen ex his omnibus enunliaiio
una unius est affirmalionis. Duaeergonegaliones.uni BI fiat, quce fes magnceapud eos eaufelcefuit, ul ubi-
opponi affirmationi, si verba et nomina. transposita incidisset perspecia regula non lateret, Nani si quis
iioii idem significaril,"sic demonstfat. Ejus enim quae •dicat, canis animal esl, non una est enunliatio, canis
est, est albus horao, .scilicet siffirmationis negatio enim multa significat. Si quis vero dicat, hoiuo ani-
cst, noh est albus hbmo. Contra illam enim affirma- -mal rationale morlaie est, vel animal rationale mor-
lionem, .lictc negatio jusleopponitur, ejus veroquce . tale homo, singulce enuntiationes snnt; idcirco quo-
,esl,' est homo albus, id estalt.erius affinnalionis, si niam unum ex omnibus quiddam fieri polesl, nain
'£ioueadem esl ei quceest,'est albus homo, idest si de* animali, rationali atque mor.lali simul junctis,
• tiiversa est a priori proposifione quae dicit, est albus ' unus homo pefficitur. Iiem alia sunt quse plura prse-
liomo, et non est ei eadem ac sidiceret, si ei non dicantur, de quibus urium aliquid effici constituique
consentit, erit negatio vel ea quae est, nbn est albus •non possit, neque si illa de aliero pfcedicentur, neque
•tiomo, vel qucecunque alia, quam si quis ponat esse si de illisaliud, una affirrhatio vel negatio est, sed
'
negationem una ratione. refellilur, quani hic quoque iot dicendce surit affirmationes esse quot sint hse
-
posuit; refellilur autem.hoc modo.ait enim : Sed "resquaa vel de una praedicantur; velde quibtis una
altera quidem est negalio ejus quaeest, est non ho- • '- dicitur, ut cum dieimus : Soerates calvus philosophus
•ino albus,- altera vero ejusquae esl, est albus homo.C 1 ambulat. Ex ealvitie et philosophia et ambulatione,
• Inter duas enim negationes quas.posuit, illam scilicet . -nihil unum conjungifur,, ut haec quasi alicujus spe-
quse dicit, non estnon homo albus, et eara quaepro- -~ciem.formeril. Quocirca sive hcec de uno praedicen-'
'ponitj iioii est homo albus, illa qucedicit, non esl non ~.•lur, sive unum de islis, non poterit uncTesse enun-
IioniO' albus, negalio est afflrmalionis infiniium ba- "tiatio, et commuriiter quidem totius prpppsiiisensiis
.hentis subjectuin, quaedicit, esl non homo albus; alia htijusmedi est.' Nunc autem ad ipsius Aristpfelis
vero, scilicet quce proponit, non est homo albus, "•verba veniamus. Dicit-enim : At vero ununi de plu-
ejus est negatio quae dicii, est albus homo, cum ea . • ribus vel plura de uno affirmare vel negare, si non
enim verum dividit atque 'falsum. Quare erunt duce --est uiium ex-pluribus, non est una affirmatio neque
-
negationes unius afflrmationis, sed hoc impossibile . negalio. Si, iuguit, plura- de uno praedices, ut eum
. ' • • • dicis :
esi"., philosopjius simus, calvus Socraies esi,'vel
Quoniam igilur transposito nomine el verbo, eadem . rursus ctim untirii de pluribus prcedicas,"cum dicis:
sil affirmdtio.el tiegalioinanifeslum est. , ; Soefales simus philosophus calvus "est, si "ex his
Superiorem argumentationem hac liujus senteniise -" : pluribus quse vel prcedicasvel subjicis, unum aliquid
.conclusione confirmai; fecil aulem hune syllogismum ::nbri fit, quemadmodum.fieri unum potestde his rjuce
,in secundo modo hypothelico, quem iiidemonssra- j)'rprcedicamus, substantia animita serisibilis, id quod
biicm vocat..boc modo : si primum e5t, secundum - est animal, non fit una' affirmatio necuna negalio.
esl;- sed secundum non est, pfimum igitur.non est; ,-Quandoquidem plura vel prcedicantur velsubjiciiin-
• id est, si transpositis verbis et nominibus non sunt • itur, ex quibus congregatis una species nbn existit.
• ecedem propositiones unius afflrmatipnis, duas siust :iQuod si unum de uno aliquis
prcedicavefit, qubrnm
negationes;-sed hoc.impnssibile esf. Non igitur di- unum i nomen plura significet, ex^quibus unum ali-
versce sunt propositiones, transposilis verbis' etrio-. , iquid.honfiat, rursus nonest una affirmalio nec una
minibus. . J. negatio. Si quis enim dicat, canis animalest, nomen
• . canis significat et lairabilem, et coeleslem, et mari-
DE C0KIUNCT1S ET WVISISENUSTHTIONIBUS. '
num,.ex quibus.jurictis nihil unum efflciiur. fiuare
At vero unum de pluribus, vel plura de uno affir- iquoniam ex his pluribus unum aliquid efflci.non
ttiare vel negare, $i non est unum ex pluvibus^non est potesl, ex illo quoque canisiiomine norifit una affii-
. affirtnalio uha nequenegatio. Dico auleni unum, non ,si malio
i ei una neg.ilio, qiiod praedjcalur aut siibjici-
iriuim nmnen posituni sit, non sit aulem nnum ex itlis, \tur, cum significet.multa ex quibiis unum fleri i:on
td /IOIJIO est (ortmse et miitnal el wmmtelmitei bife^ \
possit, Quod per; hoc osteixjit qiiod ait, dico aulem
§69 iN LiBRUM.DEINTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA; 57f>"
unum, non si unumnomen sit posilum, non sit A^ ^Nec dhTert,aliquidvel requiescehdo, vel inierponendo
aulem unum ex iliis. Potest enim fieri ut unum no-' conjunctionesdicere, quam.si quis dicat, homb ani-.
men de uno prsedieetur. Sed-si unum ipsorum plrira- mal est, bomo rationalis est, homo mortalis esf, qua1.
significat, exquibus unum non fit, non estuna he-~ perspicue pr.opbsitiones mulicesunt..Videns ergo Jipc'
gatio vel affirmatio. Neque enim vox una perficit Aristoieles, ita dixit: Homo est fortasse ;et animal,-,.
enuritiaiionem, sed ejus quod significatur simplicitas, ei bipes, et mansuetum ,.ad hoc,.ihquit, fortasse:
vel si plura sirit in unum collecui, aliquidiunum. tanquam.si ita diceret, et. de homine quidem ,'et..
faciendi potenlia. Hujus aulem rei subjecit exem- bipede, et. mansueto.fit unum;,jsed;.est:aliqueties .
pluui, quod plurimos fefellit dicens,-ut homo «st ferle ut plures propositiones sint,;cum.ea conjun-.
foriasse et aniriial et bipes mahsuetum. Sed ex Iiis~ . ctio qiicedara sepai~at ,atque..discernii. Erit.enira for-.
unum fit, ex albo "autemet homine et ambulare non iasse homo.etanimal, uthcec.una sil pr,opositio,:et
unura.' Putaverunt- alii hunc ita dixisse. ut ostende-' bipes ut altera, ei.mansueium.rursus ;.ut altera. Sed
ret, exempli gralia, se hanc quasi diffinitionem de-: ex his omnibus unum.aliquid.fit, qucc.cum.continue'
disse, ne forte aliquis arbilretur hanc quasi veram prolata,stint, quoniam ex.his unum.aliquid.efficilur,f
honiiiiis difflnitionemposuisse, quae est animal bipes" una -est proppsitio; non. auteni idemêyenitjn omni-
niansuelum. Idcircu enim, iiiquiunt, dixit fortasse, B bus, ex albo enim et. hOmine,el,aral~,ularenon,unum
et aninial, et bipes, et maiisuelum, ne quis omniuo" fil. Si quis enim dicat: Socrales homo alhus ambu-,
putarel hujusmodi esse hominis dilflnilionem Arislo- lat,non est una affirmatio, quoniam ex homine, et
lelem arbilrari. Alii vero hoc non ita dictiim acce- albedine, et ambulaljoiie nulla omnino, species fit.
pere, sed poiitis in hanc senteritiam' dicium Ar.isto- Quare.conclusioest.quoniam nec si de.his,piufibus-
telis scripturamque interpretali sunt, ul homo est ex quibus unura non fit, unum aliquid, prcedicetur,
ul ex cane terreno, latrabili, et coelesti, et.marino,
qui et animal, et bipes",et mansuelum, sed ex _his
uiiiim fit, ul ita intelligerelur : Homo quidem aequa- 'quouiam.hnuin rion fit, et de his.uiium aljquid prse-
liler se habet ad jd quod est homo, ei ad id quod *diceturi quod dicimus.canis, hujusmodi.nomen.quod.
est auiraal bipes .mansueluin.' Quocirca si idem est plura 1 significal,ex quibus unum:non fitj si dealtero.
'praedicetur versubjiciatur.
el sequumdicere hominem, quod animal bipes, man- alteri, non fit una.affirma- .
tio necuna negatio, sed erit quidem vox.una; affir-'
suetum, necesse est quoties de uno plura' haec prce-
rlicaniuf, id est anlmal, bipes, niarisiielum de ho- tnationes.ivero plurimce.:Sive.eniinunum' de pluribus.
niine, quoniam cequaleest homini, quod unum est, praedicetur,"ex ,quibus non;fit unum.velplura hai.
runum quiddam praedices, quamvis ires voces prsedi- jusrnodi de uno, yel si unum de uno.prcedieelur, quod
care videaris. Sed omnes hi nihil omniuo intelligunl, v prcedicatum plura. significet,-ex quibus, uiium; non
sed est melior exposilib quam Porphyrius dedit. fit, sive Jllud: prtedicatum.alteri subjicialur, omnino
' non fit una aflirmatio nec;una.uegatio. Est aulem.'
Voiens, iuquit, Aristoleles demonstrare quse una
noniina, regula hujusmodi, tina affirmalio est, si aul duo ler-
essetaifirmalio, quse dixitprimo:Quoniara niini singulas res significent, aut-si plura ila.de uno
plura de uno prsedicare, vel plura uni subjicere hori
est unam enuntiationem facere, nisi ex' illis pluribiis prsedicentur.vel uni. subjicianlur, ut;ex .his" ununi
fieri possil, aut tinuni nomen quod vel prxe'.
unum aliquid fieret. Videns item quod adhuc plures aliquid
dicalur .vel. subjiciiur, talia significet plura, quce
possent esse affirmationes etiam in-his prcedicaiis, .outnia upam quodammodo speciem valeant coiigre-
quce cuin plura sint, unura tamen ex his fieri possit, •
hoc dixit, ut homo est fprlasse et animal, et bipes, -gare.^ .; '. ,
Si ergo dialectica interrogalio responsiqtiisest peli-
et mansuefum. Quod autem dico lale esl: manifeslum
si de uno ex tio, vel proposilibnis, vel atlerius parlis conlrqdictio-
quidem fil, qupniam plura prsedicenlur,
unum lieri non vel 'nis, propositioverq uniils contradictionis pars est, non
quiljus possit, plura subjiciaritur .erit una.responsio
qd hmc. Neque enim est una inter-
uni, ex quibus uuum uon fit, noh est una affirmaiio- " nec si sil vera; diciutn cst aulem de his in To-
nec una negaiio. Nunc autem tractemus de his plu- rogalio,
- picis. Simul autem.manifestum .esl quoniam nec hoc
.ribus ex quibus unum aliquid fieri possit. Invenie-
mus enim el in his ipso modo enuniiandi .plur.es ipsum quidest, dialeclicaihterrogatio est:Opor.tet ehim
-_essedatumut ex inlerrogalioneMigat uiram velil.con-
aliquoties enunliationes, et non unam rcperiri, quan- .tradictionis
ex unum fieri partem enunliare. Sed, oportet interrogaii-
quam pluribus aliquid possit. Si.quis •tem delerminare, ulrum hoc sil
. enim sic dicat, anitnal ralionale morlale hoiho est, homo,-an non hoc. ,
simul jungens animal rationale , mortale„quoniam Quisquis dialectica ulilur interrogatione , hic aui
continue dictum est, et ex his unum aliquid fit, una simpliciter intefrogat, atque',unam propositionem. in
ut contfaeam sit.una respon- ,
est affirmatio.: Si /vero sit aliquid intervalli, ut ita -inlerrogaiione ponit,
..sio, aui:ulrasque.iriterrogans dicit,ad quas non fit
quis dicat, homo anjmal, et rursus-, rationale; el ali- -simplex responsio, sed uua tola. propositio respon-
quantulum requiescens: dicat, moriale esl, non est _.detur. Si quis ehim <dicat.inierrogans : Socrates
uua affirriiatio nec una negatio. Hsec enim iriterca- .•.animal.es-l?.Contra;lianctalis est
resppiisio,''aiit-iia,
.pedo plurimas efficit enuniiationes; rursus si cuni .aut . n.on.Si quis v.erohoc riiodoinlerrpget :, Sflcra.tes
conjuuctionedicantur, homo animal et.ralioiiale.ef; . animal est, an .npn ?.Contra hanc non, est una res-
mortale esf, sie quoqne muii-e sunt pioposjtiones, poijsio, Si euim respondetur Iia* de qua anmieriij
571 AN. MANL. SEV. UOETH . . 572
ignoratur, de affirmalionean de negalione; rursus si A este inlerrogatiodialectica",sedpoiius discipuli ad ma-
non responderis, nescilur quam negari volueris af- gistrumg aliquid diseere cupieniis. Qui enim aliquid
"firmationeman negationem. Quare conlra hujusmodi addiscerea cupit,- interrogat eum qui docere potest
interrogaliones tota propositio respondenda est, id quid q sit id de quo anibigit.Dialeciicus autein (ut di-
est altera pars conlradictionis, aut loia alflrmatio ctum c est) ita interrogare debet, ul respondenti sil
aut tota negaiio, ut dicas, aul est animal Socrates, ccopiaan affirmationeman negatioii.emvelit eligere.
aut si hoc.non videtur, respbndeas, non est animal (Oporlet enim scire quoniam omnis interrogatio re-
Socrates. In his igitur quse multa sunt, ex quibus ssponsionis est petiiio. Dialectiea vero non cujtiEdaui
unum fieri nequit, si fiat una interrogatio el ipsa re- iresponsionis, sed ejus quaein ulraque parte habeat
prehensibilis est, et conlraeam una responsio.Quis- < -oppositionem; ergo boc ipsum quid est, non esl dia-
quis enim.ea plura inlerrogat, ex quibus unum esse leciica1 interrogatie. Oporlel enim ita interrogare, ut
non possit, multas facit inierrogatipnes, conlra quas ex < interrogalione respondens possit eligere alteram
<
si simpliciter respondeatur, -eliam si vera sil ipsa contradictionis parlem. Debet enim determinare et
responsio. tamen jure reprehendilur. Gontra enim diffinire' is qui inlerrogat, an boc sit quod dicitur
multiplicem interrogalibnem multiplex debet esse an '< non, ut homo animalest an non? utille aut affir-
'
responsio. Si quis enim dicat interrogans, Socrates f$I mationem respondeat arit negationem; quod aulem
'
philosoplms«st; et legit et ambulat? quia potest fieri dixit diaiecticam interrogaiionem petitionem. eSse
'
ut sit quidem philosophus et legat, non autem ambu- responsionis vel proposiiionis, vel alterius partis
let, vel ambulet, sed non legat: potest iiem fieri ut 'contradictionis, hujusmodi est. Quisquis interrogat
et legat et ambulet;' conira hujusmodi propositio- ;affirmatioiiem, aut eamdem expeiit, ut audilor sibi
nemnon efit una responsio. Nam qui ita inlerroga- respendeat, aut conlnadictionem, ut si quis sic in-
vif: Socrates philosophus«st, et legit et ambulal? terfoget, homo animal est? si ille annuerit, pro-
aut imperite aut capiipse inlerrogavit. Cohtra quam positionem reddidit, eam scilicet quam proposuit
interrogationera sicontigerit Socratem philosophum inlerrogans; si vero interroganle aliquo, an homo
esse et legere, et ambulare, si respondeat: ita est, animal sit, respondens dixerit, non est, contradi-
haec quoque responsio reprehendilur/Contraplures ciionem respondisse videbiiur.llle enim affirmatio-
. enim interrogaiiones una responsio non debetadhi- nem interrogavit, ille negationem respondit," quod
beri, «liamsi vere per unam illam respondealur, sicut • est coniradiclio. Rursus si negationem inierroget,
" in bac
quoque, si et philosophus est, et legil et am- et ille respondeat negationem, eamdem propositio-
bulat. Quooirca si inierrogatio dialectica responsionem reddidit quam is qui intwrogavit anie propo-
, siiit. Sin vero interrogante aliquo negationem, illtj
nis peiilio est, per quam responsionein fiat proposi- _"<
tio, ut cum quis dixerit inlerrogans, dies «st? alius affirmatioriemresponderit,contradictio responsa est.
respondeat, non, fiet inde negatio, dies non est, vel Hoc est igitur quod ait, inleirogaiionem respon- .
certe altera pars oppositionis cum ita interrogatur, sionis esse petiiionem, et cujtis responsionis addi-
, dies est, an dies non est, ut congrue respondeatur dit, vel proposilionis, si idem respondeat, quod ille
. diem esse, aut diem non esse, id^st tota propositio; interrogat, vel alterius partis conlradiclionis, si cum
Iice qua>ex Iiis pluribus flunt atque inlfirroganiur, bic alfifmationem interrogei, ille responderit nega-
eum unum ex lris fleri non possit, non sunt simpli- tionem, velsi cum hic hegalionem in inlerrogatione
ces, inlerrogaliones. Quocirca nec ad eas reddenda posuerit, ille affirmationem in responsione reddide-
est simplex responsio", de his autem se in Topicis rit. Interrogaiionis autem secundum Peripaleiicos
' dixisse commemorat. Rursus
quia dialectica interro- duplex species est, aut cum dialeciica inlerrogaiio
gatio fesponsionis est petitio (ut supra diclum est) est, aul cum noh dialectica. Non dialeclicce autem
vel propositionis vel alterius parlis contradiciionis, interrpgalionis duae speeiessunt, una quideni quando
-quod paulo post demonstrabitur, imperite illi inter- sumentes accidens inierrogamris, cui illud accidat,
rogant qui ita dicunl, quid esl animal? vel quid est rit cum videmus doriium Ciceronis, si interrogemus
homo? oportet enim qui dialeclice interrogai, dare-K quis illic maneat, vel qiiando subjectum quidem ip-
ex interiogationeoptionem, an sibi respondens affir- sum et rem sumimus, quid autem illi accidat inter-
mationem eligere velit, an negatlonera. Qui vero sic rogamus, ut si ipsum Ciceronem quis videat, et in-
interrogai,ulquid est aliqua res, velit dicere respoli- terrogei, quo diveftai, et hcecona species est eorum
dentem,tionesl illa inlerrogatio dialeclica. Inierro- quce secnndum accidens, non dialectice interroge-
gaiit autem quidam hoc modo, putasne anima ignis - mus. Altera vero quando proponentes noriien quid
est? cum respondens negaverit, addunt, norine libi sil quserimus, aut-genus, aul difTerentdam,aut diffi-
videlur aliquid esse inter ignem alque aerem me- nilionem requirenies, ut si quis inierroget quid sit
dium corpus, ul sit anima? Cum respondens hoc animal, vel quando diffmiiionem aut aliquid supe-
quoque abnuerit, illi persequuntur, an forlasse marius dicloriim sumimUs,"etquserimusclijus illa sint,
•gis libi videtur aquam esse animam vet terram? ul si quis quffiral, animal raiionale, morlale, cujus
Cum ille neque terram, neque aquam animam esse sil difflniiio.
consenserit, lunc defessi interrogaliohibus ita ih- Quoniamvero hmc quidein praidicaniur composila,
terrogant: Quseres est ergo anima ? hsec autem iion ul vmim sil omne prcedicamentnmeoruin quw extrd
873 . . 1N LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. SU
prmdicantur, alia vero noh, qum differenliaest, de A enim veruui est dicere, quoniarii et aniinal etbipes,
homineenimverutnestdicere, etexlra animul, el extra rursus quoniaiu animal bipes, verum est de eodeui
bipes, et hmc ut linum. El hominem,el album, el hmc honiine dicere, ut de Socrate, de eodera quoque
vt unum. Sed non si cilharmdus est, et bonus est et Socrate et horiiinem extra etalbumsiila contingit,
cilharmdusbonus. Si enim quoniam allerulrum dicilur, verum esl dicere, «t de eodem praedicarb auiuial
et utrumquedicetur, multa-inconvenienliaeruht. De bipes.a veriiale rion discrepat, atque haecquidem
homine enim veruinest el hominem et album dicere quceextra sigillatim prcedicanlur vere et juncia vera
quare et omne. Rursus si albttm, el onme. Quare erit sunt. ^Quodsi de aliquo prcedicetur, quoniam citha-
homoalbus, ethoc in infmitutn. El ritrsus tnusicus at- rcedus «st, et verum sit. Et rursus quoniam bonus
btis ambulans, el hmc eadem frequenler implicita in est, e'tverum sit, non necesse est dicere quoniam
infinitum, Amplius « Socrates, Socrates esiel homo, bonus citharcedusest. Potestenihi esse quidem solum .
el Socrates Socrates hbtno. Et sihomo el ;bip~es,et citharosdus, bonus aiitem liomo, huctisque quidem
homohomqbipes. '.'- - ista disposiiit. Quoniam autem videbanlur quidam
Mulia surit quse cum singulatim vere praedicen- arbitrari quod omnia ûae sigillatim vere praedica-
lur, si quis ea conjungatet prcedicet, verain prccdi- reniur; eadem quoque composita recte dicerenlur,
calibnem lenent. Sunt aulem •alia quae, si per se B contra hos dicit quoniam mulla erunt inconveniehtia,
et disjuneta prsedicehtur, vera sunt; sin vero con- multaque impossibiliasunt, si quisdical omne quod
juncia dicantur, veritalem in praedicatione non re sigillatim pnedicatur veraciter, id junctum vera
tenent; quce ergo silhorum differeniia~, Oporiet praedicari. De homine enim verum est dicere quo«
agnosci. Si quis enim dicat, Socrates animal est, niam homo est, nam de Socrate qui homo est, vere.
verum dixerii; si quis rursus praedicet, quoniam dicitur" quoniam homo est, rursus de eodem vere
Socrates bipes est,hoc quoque verum est; quse si dici polest qubniam albus est. Quare et si ha?cjuni
«onjuncta dieantur, rit est, Socrates animal bipes est; gas, el ut Unumprcedices,vefum esl dicere de aliquO
a propria veritate non discfepat, atque hsec quidem, homine quoniam horao albus esl; sed homo qui albus
ingeriere et differentia, eaquaesubslantialis est Sp- est'; verum est dicere de eo quoniam albus est.
crati. Quodside accidente quoque dicalur, polesl idem -Quare«tiamsi hsec jungas, erit prsedicatio, Socfates
nibilominus evehire. Si quis enim sie dicat; Socrates homo albus albus est, nam de Socrale verum erat
homo est, verum est, et rrirsus Socrates calvus est, dicere quoniam homo albus esi; sed de Iiominealbo
hoc quoqueverumest; quod si jungat dicens, Soerates •verum est dicere quoniam albus esl.,"haecconjunCla-,
homo calvus est', veram rursus ex eonjunelis faeiet Soerates bomo albus aibusest faciunt;quod si de
prcedicationem.Aique in his quidem ea quaesigilla?S eodem bomine albo rursus album praed.care velis;
tim veredicebantur,juncta veraeiter prcedicata sunt; verum est; quocirca et si jungas, erit igilur prcedica-
. Suntauteraaliain quibus sigillatim quidemprsedicata tio, hoitioalbus'albusalbus esi,atquehociii inliiiiuiui;
vera sunt, juncla veroqualiialem veritatisamittunt, ut Rursus si quis de aliquo homine dicat quoniam ille
siquisdieat, quoniam Socrates bonus esi, verum est, homo niusicus est, si verum dicat adjicialque quo1-
rursus, Socrates cilliarcedus est, sic quoque hoc niamidem homo amhuliiis est, verum dicii, si jun'-
verum est. lfac conjungere nbn necesse esl, ut sit gat quoiiiam ilie homo ambulans musicus est. Sed si
verum, Socralcs bonus citharcedus esl.. Poiest enira verum est de aliquo homine praedicare quod sit airi-
horius quideroesse hbmo, et cum sil cilharoedus, noii bulansmusicus, de "ainbulanteautem hnisicoverum
tamenesse bonus.sedin alia quidem rebonus, inalia est dicefe quoiiiani iutisicusest, eril ille lromo am-
tanlum arlis illius cognitor, non taraen in ipsa perfec- bulans miisicus musicus, sed de eodem verum es(
tus. Bocautem facilitis.lali liquebit exemplo; Si quis dicere quOniam ambulans est, verura erit igitur dis
eniiri dicai,quoniam Tiberius Graccliusmalus esi, ve- eo ruisiis dicere quoniam liohio ambulaiis ambulahs
rumesi, rursusTiberius Graccbusorator est, hoc quo- ihusicus musiciis esl. Amplius quoque Sbcrates Sb-
queverum esl; siconjungensdicat: TiberiusGraccliiis "crates esl, et rursus liorrio, erit igiiur SbfcfatesSo»
malus orator est,~falso dixerit, optiuiusenim oraior I) crates homo; sed et bipes, erit'igiiur Socrate"»
fuil; sed ne quis nos ita dicentes ignorare putel ora- Socrateshomo hipes; sed de Socrate verum est di
torisessedifllnitioiiem virum bonumdicendi peritumv cere quoniam Socrateshomo bipes esl, sed ciuri dixi
hsecdicla suut ad exemplum potius quam ad verita- hominerii, de eojfim et bipedem dixi, bmnis .eniiii
terii.Atque hsec quidem proposiia ab Aristotele surit, hbmo bifies est; verum est efgo de eo' dicere qiiti.
cujus in texlu vciba sic conslanl. Quoniam vero, niam bipes esi, sed "veruih efat dicere quoniiiiii
inquit, haecijuidempraedicarilurcompbsiia, ut ex his Sbcrales Soirates liomo hipes esi; vera igitor pia-di-
ununi prsedicamenlum fiat, eorum qrise extra vere Calio erit; focrales Socrales bipes bipeshonib e-t,
praedicala sunl, alia vero bum exlfa sigillatim vefb Sed rursus hominem dixi, atque in eo aliud bipeij
•
prxdicarentur,.junela veram non fabiunt pfaedicaiio- nominavi, omnis enim homo bipes est. Socratbs
hbm. Inquireudum est quce corum sit differentia, igiiiir homo bipes bipes bipes esl, et hocin inflnitiini
-
exempla autein borum tSlia sunt. Eoriim quidem quce pfbtracio superflua loquacilas inveniiur; rion igiiiir
exira prcedicaiilurvere, nec si conjunbla sUnt natu- fiefi polest ut modis omnibbs quidquid eslra dici-
jam yeriiaiisamitluiit, tale exempluriiest, de hbminte tur, id junclum vere prsedicetur,
S75 - AN.*.MANL.SEV..BOETH . .. . ,576.
,; Quoniamergo si.quts simpliciterdicat complexione*A accidens, quoties.aut accidentia duo' de substanlia,-
~
fieri, plurimq inconvenientia contingitdicere, manifes' aut accidensde accidenti alicujus substantiaa pra~di-
tutn.est. Quemadmodumauletn ponendumsit nunc catur; aiia vero non securidum accidens, quoties
dicimus. Eoruni igilur qumpmdicantur, et de quibus aliquid.de aliquo subslantialiter dicitur. Eorum .igi-:
prmdicantur qumcunquesecundum accidens dicunlur, tur qusecunque seeundum accidens dicurilur, eorum
vel de eodem, vel allerum de allero, hmc non erunt vel si duo stint accidentia, etde-eodem prcedicentur,
unum, ul, homoalbus est el musicus, sed non esl idem yel si alterura accidens de altero aecidenii dicatur,
musicum el album; accidenlia enim sunl utraque eiex his non potestuna fieri prsedicatio,:neque.erit,
dem, nec si.album musicum verumest dicere, tamen unum si juncla sinl, ut homo et albusest, etinusi-'
eril album musicum unutn aliquid, secundttmaccidens cus, album enim musicum, quoniam in unain formam
enim atbum musicum dicitur. Quare non erit album non concurrunl, non faciunf unam propositionem.
musicumunutn aliquid, quocirca neccitharmdusbonus Non enim idera est album et riiusicum, utraque eufm
simplicitei,sed animal bipes, nou enitn sunt secundum eidem sunt accidentia, non tamen idera sunl. Nec si
accidens.Ampliusnecquwcunqueinsunl in alio. Quare album de musico pfaedicemus,-id est accideus de
neque album frequenter, nequehomo, homo animal <ssl accidenti, et lioc verum sil, non lamen necesse est
yel bipes; sunt enim in homine qnitnal et bipes.. . _g id-quod musicum est esse.album,.neque enim esl
. Quse superius comprehendit, ea nunc apertissima unum aliquid. Accidenter enim id quod musicum.est
;raiione.detei;minat dicens, de his solis extra praedi- aibum est; quoniam enim idipsum cui musicum ac-
catis veraciter non posse unam prsedicatipriem fieri cidit album est, idcirco rausicum album dicitur.:Non
yeram, si conjuncta sint, quceeutiqueaut accidentia est autem idem musicum .album. Quocirca «adem
suiu eidem,.aut,cum ununi alii accidit, arccidens ratione leneiur, ul non possit idem esse citharce-
aliud de illo. accidenli prcedicalur. Si quis cnim de dus bonus, mec in unum corpus conjuncta, faciant
Socrale. dicat quoniam .Sociaies cilharcedus est, unum aliqiiid , quanquam sigillalim vere praedicen-
rursus Socrates bonus est, si utraque vere praedicet, _lur.Quod si quis aliquid substantialiter.prsedicefi
duo accidentia de uno subjecto,praedicavil, id est de duasque.res sigillatim-dicat,' possunt in unain pro-
Socrate. Quocirca non potest ex his tieri una prse- positionem redire, quaesubslantialiier verc sejunctsi
dicatio, ut.dicatur, Socrates citharqedus,bonus, est; separaiiniqiie ponuntur; homo enim, cum et animal
rursus si de Socrate praedicelur musicus, sit, eniin sit et bipes, est animal bipes, el fit ex his una prse-
Socrates musicus; de musico. autem si prsedicelur dicaiio..Nam neque animal secundum.accidens inest
- albus, et hoc forlasse sil verum,.non tainen jam ne- bomini nec bipes, quod per hoc ostendil quod ait.
cesse est musicura.albuin esse. Si enim.sit rausicus G sed animal bipes; non sunt: enim . seeundum acci-
Socrales, si de eodera musico albiis praedicetur, prse^ • dens. Addit quoque illud, quoniain nec ea juncta
dicatur quidem de Socrate. subjecto musicus,. de recte ponuntur, quaecunquevel lalenter vel in pro-
.musico atiicm quod est accidens praedicatur albura, latione in aliquo terminorum continenlur, qui in pro-
rursus aliud accidens., Ergo noii potest hic una iieri positione positi sunt. Idcirco enim de homiue albo
vera propositjo, ut dicatur: Socrates albus musicus non debet dicialbus, ut veniat praedicatiohomo al-
est, neque enim semper musicus albus esse potest, bus albus, quoniam jam.in homine.albo conliuetur
sed hanc riaturam hahent accidentia, ut veniant et album. Rursus de homine idcirco non debel praedi-
recedant; ergo si ejus qui niusicus albus est, in cari bipes, quoniara licet nonsit prohilum,. tamen
sole stautis cutem calor fuscaverit, noiierit quidem qui homo est bipes est. Sed de.homine si quis bi-
albus cuni sit musicus. Quocirca neque tunc cum pes prsedicet, de reduos habente:pedes, neque hac
vere prcedicabatur, quoniam Socrales musicus albus differentia quod est bipes, praedieat bipes. Quocirea
est, neque tunc fuit vera reclaque prsedicatio, non erit hic quoque homo bipes bipes.homo enini bipes
enim habet naturam permanendi accideiis ut sem- continet intra se, et qui dicit hominem cum sna dif-
per vere prsedicetur. Ratio autem verborum sic con- ferentia dicit, Si quis ergo adhuc pradicetbipes, de
slat. Quohiam igitur si quis, inquit, dicat omnino D i'e duos "habente pedes, .bipedem.prsedicavit. Erit
quomodolibet complexiones .fieri, id est, ul quod ergo homo bipes bipes, sed ita praedicari non debei;
sigillatim praedicaveras, hoc eomplexum connexum- Cominelur enim in homine bipes, ad quod si rursus"
que proponas, plurima inconyenientia dicere.con- bipcs praediees,mblestissiraam facies-i-epelitioiiem.
.tingit. .Multa, euim concurrunt impossibilia, sicut -Hocenim est quod ait: Amplius nec quaacunquein-
.supra ipse monstrayil tune,-quando ad nimiam lo- sunt inalio, id est.conlinenlur, aul prolalione, ut in
quacitaiem perduxit eos, eadem frequenler nomina .eo quod est homo albus,; continetur in eo albus,
repelentes. Quemadmodhmponendum est nmic di- quoniam prolatione jam.dictum est, aut polestate et
cimus, id est, queuiadmodum aulem debeant, quaj .vi, ut ineo quod.est homo continetur bipes, quanquam
.sigillalim v.ere dicunlur juncla prcedicari, nunc, in- dictum penilus non sit.
quit, djcimus. Omnia, inquit, quce praedicanlur de Verumaulem est dicere de aliquo el simpliciler, ut
aliquo, etrursus.de quibus alia prsedicanlur duplici quemdam hominem hominem, aut. quemdam album
inodo sunt.aut enim accidentia sunt, aut substan- hominein, hominem albunu Non autem semper, sed
fjalia. et alice quideip prtsdicaUones smit aecwichtm qmido in ddjâq (tliquiti quidem opposiwum in<n's
S77 1N LIBRUMDE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 578
Quod conseqnilurcon(radiclio,noi>«krum, sed falstim A ^vero noii sit ista contradictio, potest, ut in eo quod
est, ul hominem nwrluum, homtnein dicere, quando est < Socrates, aniriial bipes esl,'animal'et bipes niilla
autein non inesl, verum esi.. .'. <
coiitradictione opponiintiif. Quocirea potest de eo et
Hsec qusestio superiori coniraria est. lllicenini j
animal sigillatim' atque simpliciter' el bipes dici;
qtiaerebatufsi qucesigillatira prsedicarenlur, an sem- - ssensusquidem' est Iiujusrriodi.' Ordo autemse sic
per vere eadem conjuncta composiiaque dicerenlur; iiabef, J dubitans enim dixit. Verum est autem aliquid
hic aulem converso ofdine id quserii, an ea quae dicere < de aliqub composile et connexe; etrursus
<
composita vere prsedicanlur, sigillatim'dicta vere simpliciter,' ulquemdam homineni aut quemdam
dicantur. Post obitum enim Socfatis possumus di- album : hominem, an cerle non seriiper, sed tunc
cere, hoc cadaver, homo morluus esi, et hominem jquando in adjeclo, id est in.eo quod adjeciura cum
inprtuumquejungentes, unam, inde veram praedica- . aliquo j prsedicalur/inesl aliquidopposiiorum taliuni
lionem facere. Soliim auiem bqminem dicere cada- iqucecunque consequilur cbnlradictio_ idest,' quani
ver, illud noh est verum. Rursus eumdem Socrateni ioppbsitionem mox consequiiur contradiclio, ut hp-
vivum verum est dicere quoniam ariimal bipes est, > positionem
\ hominiset mortui sequatur cohtradictio',
et sigillalim verum est dicere quoniamanimal' est. animal -, scilicet et non anfmal. Si igilur sicsint, noh
Quare quseritur quse sit hujus quoque differentia J) est simpliciler verum praedicari, sed falsum, ut hb-
prsedicationis, ut cufti conjuncta dicantur, et vere * minein
] mortuum, quem conjuncte vere dicere pos- -
de subjectis praedicanlur.,alias quidem el exira dici sis, eumdem honiinem solum non vere prsedicabisl
vere possint, alias vero praeter illam conjunclionem,' Quando eniih haec oppbsitio in his quae pr&dicarituf
simplicia si dicantur, falsa sunt. Hoc aulem quasi non est, veruni estquod conjunctepraedicaveris, el
dubitansdixit. Ita enim legeudum est, quasi si du- simpliciter praedicare. Adjecium esl autem in quo
biiahs diceret sic : Veriim est autem dicere de aliquo venit aliquoties oppositio hujusmodi, ut in eo quod
compositum conjunctum quod aliquid, ut de aliqub~*iest horiio morluus, mortuus:adjicitur homini. Aliler
hominehomiriem, aut de aliquo albo alburii, ita ut < enira vere homo de cadavere noripotest praedicairi.
exlra horura.aliquid simpliciterpraedieetur, an cerle Vel etiam, quahdo inest,- semper noti verum esl,
rion semper. Et dat regulam qua pernoscamus an qitando vero noii itiesl', non semper verum est,- ut
quae compbsita dicuntur, eadem sigillalim dici~pos- Homerusesl aliquid, uipoeta, ergo etiam est, an non.
sint, an minime. Quoties enim talia sunl quce prae- Secundum accidens eniniprmdicatur esse deHomero,
dicaniur cura alio, ut in se non habeant coniradictid- quoniani est poeta, sed non secundum se prmdicatut
nem, prsedicata possunt dici et separata veraciter... de Homero, quoniam est. , ' • '
Quod sihabeantin se cohtradictionem aiiquam, quseC -Quoniam supra dixerai, quando essel in adjecto .
praedieantur et composiia dicuntur, separata vere contradictio, non esse vefunf simpliciter praadicare,
praedicari non possunt, ut ea quse dieit<~adaver,ho- qtiando vero non essei,- verum esse quod conjuncte
minem mortuurii vere dicit, solum autem dicere hb- dicereiur, siinpiiciier dicere, hoc ipsum quoniam
Tninem vere non potest. Idcirco quoniam prius eum' videbalur inaliquibus non esse vertim, consequenter
corijunclione pncdicavit dicens, hominein morluum, ehieridat. Ait enim verurn esse illud quod supra
moriuusque adjacet hqriiinis prsedicamento, cum hb- dictum est, quandocunque in adjeclo esset aliqua
mine enim praedicatum morluum, contradictionem ' contradiclio, non esse verura simpliciter praedicare,
tenel contra hoiniriem.Est eriim homo animal, mor- quod conjuncte diceretur, quando autem non inest
tuus vero non animal; ergo mortuus et homo cori- contradictio, noh semper verum est prccdicare sim-
tradictibnem quamdam inier se habenf. Illud enim pliciler, quod cohjuncte vere diceretur, sed aliquo-
est animal, illud veronon animal. Quocifca quoniam lies quidem verum",aliquoties auteni falsum.' Hujus
inter se habent hsec quamdam contrarietatem ,-se- rei tale exeniplum est cum dico: Homcrus poela est,
paralus bomo de morluo homine, solus non dicitur. est et poeia conjuncte de Homero vere prsedicavi.
Eodem quoque modo est si quis dicat manum esse Sin vero dixerb Homerus est, falsum est, quanquam
marmoream statuae,verum dicit;'solum autem iria- DI non sit aliqua contradictio inter est el poelam, ue-
num dicere eam quse slaluse est, falsum est. Habet que in adjectb est ulla talis opposilio quam conse-
enim mahus. potestatem dandi accipiendique, sed qualur contradictio ; cnr aulem hoc eveniat, lalis
illa marmorea nbn habef. Ergo est-quaedam cori- rafio est. DeHomero enim poetam quidem principali-
tfadiciio inter manum et manum marmoreara, quod ter praedicamus, cum dicimus : Hpmerus poeta est.
*
illa dare aique accipere polest, illa hon potest. Hsec Est aulem' verbtrm "de poetaquidem praedicamus
enim sibi opponuntur contradictionis' modo. Ergo " priricipaliter, de Homero aulem secundo~Joco."Non
quotiescunque tale aliquid prsedicatur, ut homo de enimidcirco pi;cedic'amus'esse, quia Homerus est,
cadavere, cui tale aliquid conjunctum sit atque ad- sed quia poetaest. Sublato igitur eo quod principa-
jacet, quod facial contfadiclioriem contra praedica- liler prsedicaiur, id estpoeia, Iicet nullam cbntra-
tuiu, ut hic adjacet mortuus homini. Simulque prce- dictioneih habeat est, qnod 'adjacet poetae,, contra
dicalhf de cadayere, ut faciat contra ipsum honiinem ' pofetam.non fit vera prsedicalio, diccndp : Homerus.
corilradictiohe'm,eam!qui£insecontirieat, nohpolest est. Secundum accidensenim est praedicaiur, ribn
separari vera prcedicalio, ut sigillatim dicatur. "Si principaliter. Sublala autem priricipali prcedioatione,"
' "
S79 AN. MAKL. SEV.. BOETII . $80
quod secundum accidens prcedicabatur, falsum cp.n-A BE ENUNTIATIONIBUS MODOMJU POSSIBILIS, COKTINGEK-
tinup reperitur; quod aulem addidit; TIS, IMPOSSIB1L1S, ET SEGESSARIl.
Quare inquibuseunque prmdicatis contrarietas non His verodelerniinalis, perspiciendumest quemadino-
inest, si difllnilionespro nqminibusHicantur,£t secundum sesehabent affirmalioneset negationesad se invi-
dum se jjrmdicaliir, el non secundum accidens, in his cem, hm scilicelqum sunl de possibiliesse et non posti-
aliquid et mnpliciler verum arit dicere. Quod autem bili, de cpntingenti el non contingenli;de impossibiliet
non est, quoniam opinabile est, non esl veruni dicere necessario,habent enimatiquas dubilationes.
esse aiiquid; opinalio eniin ejus est, non quoniam est, Omnis propositio aut sine ullo fnodo simpliciter
sed quoniam non est. pronuntiatur, ut Sqerates ambula.i, ut dies est, vel
Ea quaesupra dixil uriaratione colligit dicens: Quae- quidquid sjmpliciter et sine ulla qualitate prcedica'lui\
cunque epniodo prcedicamur, ut neque in nqminibus Sunt autem alice quae cum propriis dicunlur modis,
lieque in diffinitionibuspropriis aliquam tenenl con- utest, Socrates velociier ambulat. Ambtilationienim
irarieiaiem', haec et extra simpliciterque praedicata Socralis modus est adtlitus, cum dicimus eum velo-
vera sunt, ut in eo quod est morluus alque homo, hsec -j citer ambulare, quotnodo enim ambulat, significatjd
irjuidemnominibus nulliuscpntrarietatis contradiclio- quod de ambulatione ejus velociier praedicamus.
iiisve stiiil. Sed si horum pro nomiuibus diffinitionesB Sirailiter aulem si quis dicat, Socrates bene doclus
jjumanlur,: mox contrarietas oppositionis agnoscitur. est, quemadmodum sitdoctus ostendit, nec solum
Si quis enim liominisdiffinitioneradederii, dicit esse doclus dixil, sed modum quoque doctrinae Socralis
aniraal raiionale. Si quis mortui, dieet esse corpus adjunxit. Sed quoniam sunt modi alii per quos
Vita privalum atque inaniraalum, atque ex ho,clota aliqpid fleri posse dicimus, aliquid non posse, aliquid
vis contradiplionis apparet. Quocirca si sumantur necesse esse, aliquid contingere, quasritur in his
diffinitiones prbnominibus, et in his aliqua contra- quoque quemadmodum fieri contradictionis debeat.
rielas inesse videbitur, vel" si secundum ac.cidens< oppositio; inhisenim propositionibus.quaesimplici-
.aliquid praedicelur, ut estde Homero, cum de poeta ter et sine ullo "modo.prsedicantur, facile locus
principaliter praedicetur,non prcedicabuhtursimplici- conlradictionis agnoscilur. Hujus enim affirmationis
ter vere qusecunquecompositaprsedicabanlur. Quod quae est, Socrates ambulat, "negatio si ad verbum
si neque eontrarietas ulla sit, et per -se prsedicenlur ponaiur, ut est, Socrales non ambulat, reclissime
et non per accidens, guidquid «omposite yere dici- ppposilione facta anabulare a Socrate disjunxit.
tur, hoc et simpliciter vere praedicalur. Quoniara Rursus hujus propqsitionis quce est, Socraies philo-
autem fuerunt quidam qui hoc ipsum quod non est, sophus est, si quis ad est verbum hegationem ponat,
esse dicerent, totum syllqgismumhis propositionibus-C inlegram faciet negationem dicens : Socrales philo-
conjungentes: Quod non est, opinabile est; <juod sophus non est, neqtie enim fieri potest ut ad.aliud
aulem opinabile «st, est; igitur est quod non est. in simplicibus affirinationibus negatio ponatur, nisi
Hoc. ergo dicit,. sj verum es.t prsedicare, inquit, ad id yerbum quod tolius yim continet proposilionis.-
de eo.quod non est, quoniam opinabile esf, est Si quis enim in hac -pfoposiiione quaeest, hbmp
quidem verbpm de opinabili prcedicamus, de eo albus est, nen dicat fieri. negalienem eam quse est
autem quod non est, «ecundum accidens. Quoniam Jiomo.albiisnon est, se,dpoiius homo noh albusesi,
,enim quod non est opinabile est, idcirco- secundo hocmodo falsumostenditur pfbppsitum, per lapidem,
Ioco de eo quod non est, verbum est prasdicamus. Inlerrogetur enim de eo anJapis illehomo albus sit,
Quare non ppssumus simpliciter dicere esse quod ut si ille negayerit ponens negaiionem ejus quasest,
. non est. Idcireo enim opinabile est, quia non est. homo albus est, eam qiiaedicit, homo non albus est,
-Scibile enim esset, si per se esset, non opinabile, dicatur ei; si non est de hoc lapide .vera affirmatio,
îcut Homerus idcirco :esse dicitur, quia poela ost, ijuae dicit homo albusest, vera erit de eojnegatio,
non rpiia per se ,est. Vel cerle idcirco dicitur Home- • scilicet ea quaedicii,, homo non albus.est; sed hsec
,rus esse poeta, guia poesis ipsius exslat et perma- quoque falsaest. Omninofinim Japis.homo non est,
net, sicut aliquos in filiis ssope vivere dicimus. atque ideo de eo nen peterit proedicari queniam
. Quocirca id quod non «st, idcirco esse dicilur opi- homo non albus esl. Quod si neque affirmaiio nerjue
nabile, quoniam ipsius est opinafio. Non autem quo- negatio de eo vera esi, hoc autem impossibile esl, jit
niam id quod nbn est, per se aliquid esse potest. contradictoriaeaf(irmationes et negationes de jeodem
His jgitur ante perstrictis atque ordine terminatis, prsedicatseutraequ.efalscc sint. Conslat ejus «ffirma-
ad prppositionuni .modos rem in dialectica utilissi- Jtionisquae dicit, homo albus.est, npn .esse.jjlam ne-
niam de propositionibus tractatura disputationeni- gationem quae dicit, liopio iiou albus ,est,-5.edpotius
que cpnvertit. Reslat nunc de proposiiionum hiodis . eam per qiiam pr.opoflilurjquoniarahpmo a'bns non
oppositionpmque disserere. Mullis enim dubitatum est. JNSusquam jgitur alibi ponenda-est negafio in his
e-t ralionibus an idem' modus esset prop.ositipnum quse simpliciler et sine Jnpdb aliquo ponuntur", ,nisi
sine modp propositarum, qui illafum ûoque quse ad verbum fluod iotam co.nline,tprhppsition.em,"de'
propriis modis et qualitatibus terjuinantur; inchoat his autem sufficienter supra jani diximus.In.his a.u-"
0Utemde his rebus dubitationera sic. tem in quibus modus aliquis ajfponilur, dubitatroest
an ad moiium illmw»ponalur nrgativa particul.a, an
CSi IN LIRKUMDE iNTERPRETATIfJNEEDITiO SECUNDA. 58$
locumsuum servel ad verbum, sicut in his quoque A modum mi quidem auferuht, rem vero de qua modus
proposilionibus fiebat, quae siiriplices et sine lillo ille ill prsedicatur, hon perimanl et in qnibus ponitur
inodo proponuntur. Nam si servel lbcum suurii nega- res, re ut"in eo quod esl Socrates veloeiteramhulat,.et •
tiva particula, ut ponamr ad verbum,proprietas con- in quibus pracdicaturaclus ipse et praesens,"quia fiat
iradictionis excidit, et verunriiiler se falsumque nbn at alqueagatur, manifestum est moduni quidem su-' -
uividit. Modus.enim quidam est faciendi aliquid,' Jji brui, rern vero quaefieri dicitur permanere, ut cum
quoties dicimus aliquid possibile esse", vel necesse di dicinius, Socrales hon velbciier ambulat. Ambulare
esse, vel quidquid hujusmodi est. Ejgo "si quis me enim er eum quidemhon sublractum est, sedtantum
' dicamunc posse ambulare, idemque neget negatio- hcec h; negatio velocilatei.nab ambulatione disjunxit. Iu
nem poriens ad verbum quod est ambulare, dicatque hi his autem quae possibilitalem aliquid in luiuro fa-.
me posse non ambulare, affirmalio et negatio conlra- ciendi ci per modum ponhni, hullus omnino actus po-
dictorisede eodem dictse, verccsimul invenientur. Me nitur, ni sedtantum modus; ad quem mbdum junela
-namque et ambulare posse et non ambulare mani- m negatio modhm quidem peririiit. Sed res illa de qua
festumest.Quodsi in hocmodopossibililatisnonrecle moduspraedicabatur non pcrmanet, idcirco quoriiam
ir
verbo parliciilanegativacoti.jungilur,eliamInhis quo- . nec n tuiiccumprseaicabauirciim modo aliquid fieri
qiie qucenullam habentdifferentiam., an ad modum, B; a' a'givepropbsitum est, ut si quis dicat Socfalem pbs-
anadverbum negalio-ponalur, cuslodienda est lalis sibile s esse ambulare, positus quidem modus esl, res'
opposiiio quse huic speciei proposilionum conveniat, vero y actu constituia non esi. Non ehim diclum est
qucecummbdoproferuntiir,utinhacproposilioriequce quoniarii q ambulat, sed quoniam eum possibile est
tticit, Socrates veloeiier ambulat, sive quis iia negel, aariibnlare. Hanc ergo possibililalem lollit negaiio iri
Socrates velociter non ambulat, ad veibum ponens propositione p quccdicit; Socralem non possibile esl
ticgationem, sive sic, Socfales non velociter ambu- hmbulare. h Sed iii eadem proposiiione res de qua di-
lat, modo negativamparticulamjungens, prope simile cebatur c modusille non peririanet; hbc aulem idcircb
esse videbilur ;-divldit enim cum affirraatione veriia- ~e "evenil,quia nec in affirmatione quidem posita estres
tem lalsitalemque utroque mbdo aptata riegatio. Sed de d qua prcedicalusest modus. Atque ideo non a ne-
quoniam sunl plures modi in quibus si ad verbum sgatione perempta est resrquippe quam negatio pbsi-
.jungaturpariicula negativa, non est negalio superius lam t invenit, sed tanlum medum, qui etiam ab affif-
-enuntialceaffirmationis. Idcirco servanda est in om- maiiene r censlituius est. Magnaaiilem disiantia est an
•tjibus secundum modum propositionibus ista propor- ad j mcdura negatie ppnatur, an ad verbum. Narii si
-tio, ut uno eodemque modo cunclarum fieri opposi- ad c verbum ponatur, prccdicatum a subjecto disjnn-
tiones dicantur, ut in illis quidem negatio qoae sim- Q.i 1-gitur, ut est, Socrates non ambulat. Nam ambulat,
plices sunt, rem neget. In his autem qucecum modo quod < est pricdicatum a subjectb quod est Socratcs,
tunt, modum neget,- ul in eo quod est, 'Sncrales divisumest. < Sinveroad modum ponatur non,prcedi-
nmbulat, rem ipsaro, id est ainbulat, neget, adiroat- catum < a subjeclo dividitur. Sed a prcedrcationepoiius
- que propositio dicen§,.Socrates non ambulat. In his < disjungilur modus, ut ih ep quod est, Socrates hon
autem qucecum modo sunt, rem quidem e.ssecohsen- velociter ambulat, non ambulaiioiiem a Socfale pro-
liat, modum neget, ut in ea propositione quae dicit, positio -ista disjungit,.sed velocilalem ab ainbula-
Socfates velociter ambulat, negaiio dicat,'Socraies '• tione; id est medum a pnedicate, et hoc iri his faci-
non velociter ambulat, ut sive ambulet, sive non ara- :liuseudeutiusqueappafet, qucecunqueita prsedicari-
. bulet, nulla sit differentia.-Moduraautem , id est vetur, ut et fieri et nbn fieri posse dicantur. Oportet
lociter.ambulandi, perimat ex adverso conslitufane- - autem quid sit possibile, quid necessafium, quitl in
gatio, quanquam hoc in.quibusdam non fit; slmiil esse diffinire, eorumque significaliones bstendere,
enini cum modo ipso et rem perimi necesse est, ut quodnobisad hujus loci subtililatem proderii,quem
in eo quodest, Socrates potest ambulare, Socrates ' tfaclamus, ei superiora.qusecunque de contingenti-
non potest ambulare, et moduih et rem modo ipsi bus .riicta sunt,'magis liquebunt, et Analylicorum
-~ conjuncla panicula negationis iniercepit; sed hoc inD D mentem nobis aperlissima lucevulgabit. Quatubr
his fere eveniliri quibus non iieri quidem aliquid di- . niodi sunl quos.Aristoieles.irihoc librode Inierpre-
cilur, et actus ipsius non additur modus, sed polius -tationedisponit. Aut enini aliqtiid esse dicitur, aiit
faciendi in futuro modus, ut _siquis dicat Soeratem contingens esse, aut possibileesse, aut necesse esse.
ambulare posse, non quod jam ambulet, sed qupd Quorum contingens esse ei possibile esse idem si-
eumscit ambulare possibile, hicsi pbssibjli negaiio .gnificat, nec quidquam discrepai dicere, posse cras
conjuhgalur, eliam rem ipsam tulisse videbiluf de . essecircenses: Et rursus conlingere bras esse cir-
quailla jpossibililasprsedicabatur.Siquis autemdicat censes, nisihoctantum', quodpossibile quidem pb-
^quoniamSocrafes velociier ambulat, facere eumali- • lest privaiione subduci, coiitingens vero niinime.
quid dicit, modumqueilli aclui juhgit, nt quejjiadmo- Gontra enim id quod dicilur possibile esse, et nega-
' clurhillucl
faciat, quodfacere dicit, quilibet agnpscat, . tio possibilslalisinferturaliifuoiies, ui estnon possi--
in his res quidem permanet, modus autem subruitur, : hile estesse,erprivallb, utest impbssibileesse; Narii-
ut supfa diclum est. An certe illud magis verius est que'quod dicimusimpossibile esse'; pfivaiiopossibili-
dicendum, quod semper hujusmodi propositiones •tatis-sstînconlingenti autem quanqham rdein sigiii».
AN. MANL. SEV. BOETIl ~
585 584.
ficet, sofa tantum opponitur negatio, nulla veroA<. et possibilitas, sed neque esse neque possibile esse
privalioreperitur; utin eo quod cst coniingens, si- .1 necessitas ulla consequilur. Rursus omneesse.se-
hoc perimerevolumus, dicimus non conlingens, et < quitur posse esse; quod enim est et potest esse.Nam
haec.negalio est. Incontingens aulem nullus dixerit si s esse non ppsset, sineulla dubitaliene.non essel;
aufem esse non consequitur esse. Quod
quod est privalio. Cum ergo coniingens esse ei pos- possibilem
]
sibile esse idem significent, multa in his. diversitas enim < possibile est esse, polestetnon esse,utme
est secundum Porphyriuih quce sunt necessaria et . possibile| est nunc quidem procedere, sed hoc mihi
inesse tantum significantia, et contingentia vel possi- non i est necesse. Non enim nunc procedo, quare
bilia;Quod enim esse aliquid dicilur, de prcesenti gradatim f omnis est consequentia, necesse est nam-
<
que.et esse sequitur et possibiliias. Rursus esse ea-
lempore judicalur.'Sj quid enim nunc alicui est,'hoe
esse prsedicatur. Quod vero ita inest, ut semper sitet. < dem sequilur possibilitas, possibilitatem autem nec
'
esse sesrailur, nec necessilas. Liquet ergo, quoniam
nunquam mutelur, illud necesse esse dicitur, ut solis
< modi sunt possibilium, unum quod jain sequilur
motus, lunaeque cum lerra obsistit, defeclus. Quce duo
autem contingere dicuntur vel possibilia esse, illerum 'itccessitatem; alterum quod non sequilur ipsa ueces-
i
neque secundum prsesens-,neque secundum aliquani sitas. Nam cum dico, necesse est ut nunc sol movea-
immutabilitatem speculamur eventura, sed tanlumBJliur, hoc etiam possibile est ctira dico, possibile est
respicimus quantum cpntingentis prepositio pollice- inunc me sumere codieem, non necesse esi. Recte
tur. Quod enim posse esse vel contingere dicitur, iigitur ab Arislofele paulo post dubilabitur ari sit illud
nondum quidem est, sed esse polerit; sive autem ipossibile quod necessitali conveniat. Sed cum ad ea-
eveniat, sive non eveniat, quia tamen esse potest, dem loca yenerimus, quid sibi ista pbssibilium simi-
contingens et possibilis dicitur propositio : non enim litudo veiit, vel quemadmodum discerni possit, agno-
exeveutudijudicanlur propositiones^ sed potius ex scemus. Nunc autem quoniam affirmaiivarum propo-
significatione; hoc modo. Si quis enim dicat posse sitionum consequeniias. explicuimus, negativarum
esse cras circenses, possibilis est contingensque af- rursus consequentias exploremus. ffarum namquc
firmatio. Quod si cras sinl circenses, non tamen est quatuor propositionum qucefiunt ex esse, ex necessc
aliquid actu proposilionis conlingentis vel possibilis esse, ex possibili esse, et contingere esse, quatuor
permutalum, ut necesse fuisse videatur, quod illa negationes sunt, non esse, non neeesse esse, non
possibiliter promittebat. Quod si rursus non sint possibile esse, non eontingens esse. Sed quemadmo-
circenses, omnirio nec sic aliquidpermutalum est, ut duni affirmationes conlingere esse et possibile esse
necesse fuisse non esse circenses videatur. Non enim eaedem erant secundum signilicationum similitudi-
(tit dictumest) secundum eventum ista judicantur, C] nem, ila quoque negaiiones eaedem sunt; neque enim
sed secundumpropositionispoiius ipsius promissum. discrepal quidquam dicere non possibile.est quam si
Quodenim dicit, quisquis dixerit cras posse esse cir- enuritiet. non contingit. Consequentice autera se in
censes, hoc (ut opinor) sive sirit, sive non sint, nulla" .affirmativishabebant hoc modo, ut neeessarias pro-
tamen interclusum est necessitate, ne non sint. Quare , positipnes sequerentur esse aliquid significsntes al-
quatuor modorum duo quidem idem suut, id est, .que possibijes. Eas autem quse esse aliquid dicerent,
esedem possibiles sequerentur, sed neque possibili-
contingens atque possibile, hi duo autem curii duobus
esse aliquid significantes, nec necessariaj con-
reliquis, atque ipsi reliqui a se dissentiunl. Possibile' bus,
enim el contingens distat ab ea propositione quce sentiebant. In negativis vero contra est: negationem
dicit aliquid esse; haec enim secundum possibilita- -enim possibiiitatis sequilur, et ejus <juaeest esse
lem futuri temporis affirraaiionem proponit, illa vero •aliquid significantis negatio el necessarise. Negatio-
secundum pracsentis actum. Ulrceque vere, et ea quce nem vero necessarii neque ejus quod est esse, neque
. esse, et ea qucepossibi!e'esse vel contingere significata . ejus quod est possibileesse, negatio sequitur. Dispo-
. necessariapropositibnedisjunctsesunt;necessitasenim nantur enim in ordinem omnes hocmodo : .
non modo inesse vult aliquid, sed etiam immutabiliter Possibile esse. Non possibile esse.
Contingens esse. Non conlingensesse.
inesse, ul illud quod esse dicitur nunquam esse nori D) Esse. Non esse.
. possit. Quocirca consequenlise quoque.ordinis evi- • Necesse.esse. Non necesse esse.
denter;apparent. Quod enim cst necessarium, sine eo Repelendum igitur breviter est affirmativarhra
quod est esse, vel contingere esse, vel possibile esse consequenlias, ut queraadmodum e .converso«int in
. iipn dicilur. Quidquid enim necessarium est, et est negativis evidentius patefiat. Esse
sequitur
etesse potest; vel si esse non posset, non esset hm- litas et conlingentia. Possibilitatem vero et possibi" conliu-
ninp. Quud si nnn esset, nec necesse esse diceretur. gentiam essenon sequitur. Necessevero essesequitur
. Quarc omne necessarium et esse dicitur, et possibile et esse, et possibilitas et conliBgenlia,possibilitatem
est, scd non cequeomne quod est necessarium est; "- autem et contingehtiam nec esse sequitur nec ne-
possunt enim qucedamesse, quceut.sint, non necesse cessitas. In negationibus vero e contrario est, non
. est ut Soeratem ambulare, vel cceiera qucede sepa- • posse «sse et non contingere esse sequitur non esse,
rabilibus sumuntur accidentibus, nee rursus qubd quidquid enim non potest esse, non est ;"hon esse
_ contirigit esse vel esse pbssibile est, mox essene- '- auiem non posse esse non sequitur, -guodenim non
_ cesse esi. Quare necesse esse quidem sequuntur esss ' est, non omnino interclusum est uf csse non possit.
S85 . 1N LIBRUMDE INfERPRETATIONE ElDITIOSECUNDA. J>8S
Nune enini ege Trajani forum non video," sed non Ai.(esse, quod est neeessitatis. Alii ergo ordines propo-
3Stnecesse ut non yideam, fierienim potesl ut pro- sltionum
>. sunt, vis, tamen eadem, ut necessitalem
-pius accedens, videam. Rursns non posse esse, et cuncta < sequantur, possibilitatem vero necessitas non
non conlingens esse, nec noncsse, sequitur nec non iseqnatur. "Hic orilur quaestio subdifficilis, nani si .
•necesse esse. Quod enijn non esl, non videbit vere ineceisiiatemsequiiurpossibililas, nbn nccesse atitein f
dici, quoniamillud esse non poiest, sed poiius quo- possibililati
] cpnline est, cur necesse esse nen sequa-.'-
niam potest non ess„evel esse, qoorl est 11.011 I
necc-sse turid quod dicimusnon necesseesse? na'msi possibi- f~
esse. Quod enim noriesse polest, non.videbUurvcre litas 1 sequiiur nccessitaiem, non necesse autem esse :
-
dici, quoniam illud non necesse esi esse, sed potius, sequitur possibililatem. Sequi debet necessitatem,
quoniam illud necesse est non esse, id est, iiullam ' ieigo id qiiod non necesse est prsedicamus. Quoe hoc
essenliam habere.. Negationem autem necessilaiis, modo i dissolvitur, non possibile esse, quanquam vim
id est non necesse esse, neque non esse sequitur, babeat 1 necessitatis, differl tamen a necessitale, quod •
neque uon possibile esse. Meenim dum ambulo non illa j afflrmaiivamhabet speciem; illud vero iiegativam,
necesse est ambulare, neque enim ex necessitale sic s etiampossibile esse et pon necesseesse differunt,
qnisquamambulat, nec rtirsus quod non est necesse, ieo tanuim quod illud est affirmativum, illud verb
id non potesl fieri, quisquis-enimambulat non qtii- BJ inegalivum, cum vis eadem significationis sil. Sed
dem ambuiare illi neeesse-esi, sed tanium poiest. neeessiistem
i affirniatio possibilitatis ei conlingenlis.
Alque ideo quod non est necesse esse, non omnino < sequebatur, quanquam enim possibililalem imiielur,
• interclusum est ut esse non possii.Et de non con- < eique consentiat id quod dicimus non necosse esse ,
lingenli eademralio est, diverso ergo modo quam in llamen negatio qtisadam est. Recte igitur alfirniatio-
affirmaiioniBiisnegativa conversio est. Illic enim nem 1 quaeest necesse csse, non sequilur negatio per
necessitalem el essentia el possibilitas sequebatur; , < quam aliquid non necesseesse proponimus. Ethauc
"essentiani auiem possibili.tas, sed neque possibilita- < quidem hujus solutionem. qusestionis Theoplirasius
tem esseniia vel ;necessitas, nec rursus necessitas 'vir dociissimus reperii. Nos auteni liis detenhinatis
esseniiain sequebatur. Hic auiem non esse, noiipos- ;adsequentiaprocedamus".Sunt cnim, ut ipse Ariso-
sibile esse, el necesse non esse consequilur. Sed leles l ait, iii liis multccdubiiationes, sed loiius lextus
neqrie nou necesse esse, non csse sequitur,- neque plenjssimnm
] sensum piimo ponamus, qtii e"tsj_lon-
utrasque possibilitatis negalio , quce non posseesse gus I est, tamen ne intercisa videatur esseseiiieniia,
aliquid proponit. An hiagis illud dicendum est, quod inongravabor apponere.
sicul se in affirmaiionibushabet, ita-quoque in ne- .. Nam si eorum -qum compleclunlurillmsibi inviceu
galionibus, ut Theophrasius acutissime perspexil?C i iopposilm sunt contradicliones,-quwcunque-secundum
Euit enim consequentia in affirmaiivis,ut necessita- esse < el non esse disponuntur,-ut ejus qumest, esse'ho-
.lem et esse eonsequeretur etpossibilitas, possibili- minem'• negatio est, non esse hominem, non esse non
lalemvero nec esse sequeretur ncc necessiias. Idem Iwminem..Et ejtis qum esl; essealbum Iwminem,ne-
.cfupquepenitus perspieienlibus in negationibiis ap- < gatio esl ea qumest, non essealbumliominetn,sed twn,
parebil.veniens namquenegaiioin necessario, faciens- < esse non album hoimnem.-Si enhn de omnibits aui
que bujusmodi negalionem quce dicit, non necesse dictio < est, aut negatio, lignum eril verum dicere, csss
est esse , vim necessilatis infringit el lolam proposi- non
i album hontinem. Quod st hmchoc modo, ct qui-
.lioneiii ad possibile ducit, quod enim non necesse :buscunqueesse tion addilur, idcm faciel id quod pro
est esse, fracto rigore. necessiiatis ad possibilitaiem esse dicitur, ut ejus qumest, ambulat homo, negatio
perduclum est, sed possibilitatem"nec esse sequeba- est, non. ea •quceest, ambuiat nonhomo, sedea qum
tur.nec necessitas. R.ecte ergo fraciam necessitaiem est, non ambulat homo, niliil enim differl dicere ho-
et ad possibile perductam, cum negatio dicit non inineinambulare, vel hominemambutantemesse.-
necesse esse, nec non esse, nec non contingere esse Ilsec Arisiolele suhliliier discutiente, illud.oppr.let
coiisequitur. Rursus qui dicit possibile esse, si ei agnescere, quod mullum differt ipsins possibilitalis
disjunctionegaiionisaddatur, lollit possibiie, et ad.D^ vim nasuramque difiinite. vel propriaescienlicequa-
necessitatisperpeluitatem negaiiva forma lotam pro- liiaie concludere, et possibilememiniiaiionemqualis
positionemrevocat, ut est non possibile, quod enim esse debeat judicare. Namque possibilis cogriilione
estpossibiie, non est adhuc, quando dicitur, sed in illud soluin perspicilur, an id quod dicitnr, fieri
futuro, sic quidemncgaiio illiusin necessitaiemversa possit nullo extriiisecus impediente causarn, quod
de eo quod est mut.ire non poierit, qnod enirii 11011 eliamsi accidat, nihil de siaiu prioris possibiliialis
possibileeslesse, fieri non potest ut sit, quod aulem permuialur, veium ipsius possjbilis enuiiliitionis
fieri non potest ut sit, necesse est ut non sit. Ergo dijudicaiio plurimum differl, quod mox potcrit ex
necessariam qtiamdam vim habet hsec propositip ipsa de possibilibuscnuntiaiioiiibus dispuiaii .ne cog-
iii"qua dicimus, non possa esse aliquid, sed ne- nosci. Nam sicut non est idem hominis diffinitionem
eessilalem scquebalur et essenlia et possibilitas. respondere.qusereniibus, et ipsnm diffiiiiiiouemalio
Non neceBse.aulgm esse ad possibilitatemrespicit. • leriniuo diffiiiitionisincludere, iianon idem eit de
liecte ergo non neccsse esse, quod estetiam possi- possibilienuniiaiioneei ouidipsum possibile est ira
bililatis,
' sequitur propositionemquce' dicif non posse ciare. Unde fit ut cum possibile atque contiiTgeiis
'' PATROL.LXIV. _ ,'• 19
"
B8? AN. MANL.SEV. BOETff t>8S
ideiH in significalibnibus, sit diversum esse 111enun- A nonn esi. Ila quoque in his quce mpdum subsistenti.e
tiationilius videatur. Supra namque docuimus possi- cdicunt, ad eum nipdum punenda est negaiie, qui
Jiiiilalem et conlingentiam ejusdem significationis ad a illam subsistenliara videtur adjcctus, ut cuni di-
<-
esse, ut qitod.contingerel fieri, idem esset possibile, citnus, Socrates,bene loquituf, modus ipsius rei est
et quod possibile essei, idem quoque contingeret. ~ id i quod prccdieamusbene. Ad huuc ergo inodum et-
Sed possibilis enuntiatio non est eadem quse eon- tqualiiatem ponenda est negatio. Plurcs autem pro-
lingens, neque enim si quis possibilem affirmatio- posiliones
I vel coniingentes eas esse dicimus,,in qui-
netn proponat, eique opponat coniingenieui negatio- bus 1 ipse modus monstralur, et non polius esse de
nem, rectam faciet contradiclionem. Si quis eiiim modo i dicitur, sed modus de ee qued est esse. Cum
dicat, quodlibet iilud esse possibiie, alius respondeat enimt dicimus, possibile est esse quidem, quiddam
negans iem iilam contingere, lieet quantum in signi- cdicimus, quemadmodum auieiri sit addiium est, id
. ficalione esi priofem possibilitatem absiuleril, non est < possibile, ut non necessaiium neque alio aliquo
tamen dicenda est conlradiciio, in qua alii termini imodo, nisi lantum secundum poteslaiem dicatur, fit
in ncgalione, alii in affirmaiione enuntiaii sunt. Pos- < ergo esse subjeclum , prcedicatumvero modus, vel
sibilis enim alfirmaiio de poasibititate negationem, 'coutingens, vel possibile, vel necessarium, vel quili-
non t!e cpnlingeniia habere debebii. Idem queqtte in B bet ' alius. Atque hce quidem proposiiiones secundum
CPiiliiigenlibus.Neque enim si quis aliquid centin- niodum s dicunlur, in qttibus de substantia nihil atn-
gere dixis, oppbnenda illi est«possibi!ilalisncgatio, 'bigiiur. De modo autem et 5oIa qualitate tractatur.
licet idem sit possibile quod conliugens.Constat ergo 'Sin vero subjiciatur modus quidem, prcedicetur vero
diversissimam esse rat.ionemmodi per se dijudicandi- *esse, tunc de substanlia rei quceritur non de modov
et enuntialionis, quse cum modo et qualiiate praedi- ut i si quis dicat, possibile cst, ut ipsum possibile
catur- thide fit-iii quanquatr. idem in significaiioui- in i rcbtis esseprotmntiel, huic proposilioni nullus
hus possibilitas etconiingentia sint, quasi diversa a!> modus
i adjectus est. Cum enim dicimus, possibile
Arislotele in modorum ordine proponantur. Illud < est modum habere, hoc ila per se non dicimus, sed
autem ignorandum non est, qnosi Sti.icis univcrsa- particulam
] propositionis ablatara, iiaeam perspici-
lius videalur esse possibiie a necessario. Dividunt mus i quasi si cum proposilione esset conjuncta, quam
euiin enuntiationes hoc modo. Entiuiiationiim, insi f cum propria proposilione junximus, quaii modo
quitint, aliaestini possibiles, aliceimpossibiles. Pos- picedicettir
] apparet, Cum enim dicimus, possibile
sibilium aliaesuu! necessariae, alicenon iiecessariae. < est,utmodumsignificet, particula propositionis est;
Rursus non necessariarum aliaepossibiles. Stulte at- < quaih si suo corpori aggregemus facientes aliquam
que improvide ideirs possibile et genus iion necessa- & propositionem,
) quid modus ille preflieafur, agnesci- .
rii et speciem conslituenies. Novit aulem Aristoteles 'mus, age eniiri id quod dicimus possibile est, con-
id possibile quod non necessarium esse potesl. Eo- jungamus i aliis praadicameulis, atque inde una enun-
dem namque modo non dicilur possibilc esse, quod 'liaiio coiificiatur, dicamusque Socraiem ambulare
vel ex falsilatein verum iransit aliquando, vel rursus possibiie
] e.st. Yidesne modumin proposilione possi-
ex veritate iii faUilale, ut si quis dicat nuna, quo- bile 1 , ut etiam sive Soerates ariibulet, sive non am-
niam dies cst, verum dixeiit, idem si hoe nocte pice- '1 huiet; posse eum tamen .ambulare ex ipso propo-
dicet, falsumest, elhcecvetitasrpropositiGiiisinfalsum tsitionis motlo quilibet agnoscat? Ita igiiur de tolo
est perriiuliita. Sic ergo qu;cd,<nisunt possibilitates, ut '•<
auferentes parlem, possibilem enuntiaiionem quasi
eas esse et non esse conlingal, quce nor. eodem mod» itola sit proposiiio'speeulamuf, ut in his dictionibus
dicuntur quemadmodumilke qua; mutahilem nattiram fieri i solet, quae pluralilatem determinant, ul si du-
non babent, ut h;e scilicet quas necessarias diximus, :biiamus conlra omnis, an iiullus ponatur, an non
ut si quis dicat solein moveri, vel solem po.-.siljileesse '<omnis, ita eas speculamur, quasi integras proposi-
nioveii, baenunquam ex veritate in falsilatem muta- 1tiones, quas delerminaliones propositionum esse
buiilur. Sed nuiic de Aristotelis et Sloicoruin dissen- incinifcslumcst. Concludenii ergo dieendum est In
sione tacendum est. lllud lamen splum sludiosius per- TJi iiis quce modum praedicamvomnes aliceres subjectse
quirendum est, qtioloco sit ponenda negatio in bis "sunl : vel esse, yel ambulare, vel legere, vel dicere,
proposiiionibus, in quibus modus aliquis prcedicalur, vel quidquid aliud cum alique modo fieri dicenlur,
aut quaedicentur esse possibiles enuutiaiiones, con- Iii his auiem ubi modus ipse subjicitur,'esse vero
tingeutfes el necessarice, et qucecunquecuni modo prcedicatur, ut sit integra propositib, non est <~um
sint propositiones. Illasveraciter esse secunduhi mo- modp propositio".Sed ibi tantum de subsiantia modi
(ium sicut alice secundtim esse dieentur, in quarum proponitur, ut si quis dicat possibile est, quiddam
significationibuisrei dc qua prcedicantur subsislendi in rebus dicil essepossibile, et rursus contingens
qualitas.iovenilur, ut cum dico, Socrates bene loqui- est, quiddam in rebus dicit esse quod eonlingat, et
tur, modtts quitiam est bene loquendi Socraiis. Ergo rursus necessc est esse, quiddam dicjt in rebus
sicut in hls propositibnibtis, qucccunquecujuslibet quod sit necesse, hic non de modo, sed de solo esse
illius rei subsistentiam promitiuiil, ad ipsam subsi- traclatur, quaie quoties esse quidem subjicitur, mo-
stenliain negatio ponitur, ut cum dicimus, Socraies dus auiem prcedicatur, ut cum dicimus, Soeralem
- sst, ad esseaptalur negatio, euranegamus, Soeraies ambulare possibile est,a'd moduni juugerida tieg&liO.
589 IN LIRRUMDE lNTERPREfATIONE EDITIO SECUNDA. 590
est. Quoties vero iiibdus subjicituf, esse aulem prae- A non contingere esse. ldem quoque in necessariis im-
dicatur, ad esse ponenda- negatio est, utcum dici- possibilibusque modis cseterisque"qu;e nunc Arislo-
mus, possibile est, quia ila dicimus tanquam si di- ' teles pro ' solita brevitate transgfessus est, faciendiim
. ceremus possibilitas,est, et cum dicimus contingens videtur. Sed quoniam commenlaiionis virius est,
est, ita dicimus lariquam si diceremus eonlihgenlia nbnsolum universaliter vim sensus exprimere, ve-
esl, ad ess"eponendanegatio esl, dicendunique est, rum etiam lextus ipsius sermonibiis ordinique con-
possibile non est, quod idem valet tanquam si dice- neciere ea qucc superius confuse dicta suni, nunc.
-reluf, possibilitas non est. Eodem quoque modo et per sermonum ipsorum ab Aristotele dictbrum, ordi-
de eontingentia. Kon auieui perfecle speculantibus nem dividamus. His yero determinalis perspicien-
idem semper videri debet subjeclum, quod primo dum est, quemadmodum se babent negationes et
loco reperiri diciturt ld enim praedicalur semper, affinnaliones ad inyiceiii, hse scilicet quae sunl de
qiiod secundo loco prsedicatuf. In quibiisdam enim possibili esse et nori possibili esse, contingeie et,
veruni est. In aliis-vero ex significatione potius non comiugere, de impossibiliet necessario. Ilabent
proposiiionum colligimus, qui terminus subjecius enim aliquas dubitaiiones. Perspiciendum, inquit,
sit, qui vero prsedicatus. Nam cum dico., hoino esl de al/irmationibus negafionibusque, quaraiione
animal est, prius niihi necesse est bominem di- B videanlur opponi. In his-propositipnibus quas qui-
eere, post praedicaie animal, alqiie ideo subje- dam modus coptinet, ut in 'his quaesunt possibiies,
ctum dicitur homo, anlmal vero prcrdicaiur. In vel comingenies. vel necessarice, vel impossibiles,
his autem in quibus.-modus additur, sicut est vel vera?, vel falsoe,. vel bene, vel male, vel quid.'
cum dicimus, Socraies bene lbquitur, idem valet quid. aliqua qualitale prcedicatur. Habent enim, it»'.
tanquam sidicamus, Socrates bene loquensesi, et quil, aliquas dubilaliones , ei quas dubiiationes ha-
hoc quidem behe prius dictum est, postea vero lo- beant continuoeas subjicit, Nam si eorum qucccom-
quens est, et videtur esse quidem subjeclum id.quod plectuntur illce sibi inviccm opposiiaestinl contra-;
dictum est bene. Pfsedieatnmautem id quod dicium diciiones , qucefiinque fecundum esse vel non esse •
esf, ioquens est. Sed hoc falsum"esl, et hinc facil- - disponunlur. Sensus loius hujusmodiest, in omnibus
Hniepolest inveniri, quod loqiientem quiiiem erini cbniplexionibus proposiiionum.illa in his oppositio
esse nullus iguorai, quisquis audil Sociaiem bene valet, quceciinquesecuiidtiniesse vel non esse flt, ut
loqiienlemesse, vim auiem tolius proposilionis mo- cum dicinius, homo esi, hujus negalio esi, homo non.
dus contiriet. In id enim intendendus est animusnon est. Sed non ea qtisedicit, 11011 bomo est, et rursus
si loquatur, hocenim iiidubilalumest. Nam qui eum ejus quceproponit, est albus homo, illa negatib est,
bene dicit loqui, loqui qubqtie cohsentit. Quare ad C quce~dicit, non est albus homo, non ea qucepropo- .
modum iiitendendus est aniiiius ail id quod dictrim nil, esl albus homo, hoc ipsum aniem quoniam ejus
'
est hene. Socrales enim bene loquituf, quod dixit, qucedicit, est.homo albus, negaiio est, quse dicit,
lcqui qoideui non suliicit dicere, nisi eiiam dicat non est albus homb, non ea quse proponit, est non.
bene. Contiriet ergo tolam proposiiionem roodus, albus homo, sicdemonstral. Si enitn de omnibusaut
sed rursus tolam propositionem conlinet prsedica- diclio est, aut negatio, lignumerit ve.rum dicere
tio, uiodus igiiur in his propositioiiibuspotius pra> esse non album bomincm. Breviter dictum.est, sed
dieatur. Concludendumigitur universaliler est, om- ita posse videtur exponi , proposilum , jnquit, sit
nem riiodofumcontradictionem nbn secundum esse lignum, de quo dusc enuntiaiiones dicaniur, illud
verbum fieri, nec secundumid rursus yerbum quod tanien nobis hianifeslum sit de omnibus, si affinna-
inse esse coulineat, sed potius-secnndum modum. to. vera est, falsam esse negalionem, eam scilicet
Continere aulem in se verba id quod esl esse dicun- quae contradictoriaeopponiiur, el si vera negaiio est,.
tur, ut cum dicimusloquitur, tatitumdera enim valet falsa aifirmalio esse pronunlielur. Igiiur de proppsi-
tahquam si dicamus, loquens est. Quare qucecunque. to ligno, quoniam liguuni, boc esi, albus homo, hoc
propositiories quemlibet illum in se relineant mo- fals.uni esi. Si igitur hasc afflrmaiio falsa est, vera
-dum. Dubitandumnon est quin non ad id quod po- " debet"esse ejus negalio. Si ergo ea est negaiio affir-
nit esse, negatiojtisle applicetur. Sed potius ad eum maiionis qucedieit, est albus homo, guae negal di-
modum quo aliquidesse fierive pronuntiet. Omnis cens , est non albus hpinp, liaecnegaiio vere prcedi-
namque cum modo affirmaliolalis est, utnon interi- calur de ligno dicenie quolibet quo'd ligiiiinj, boc
dere dehealahimum auditor ad id quod esse dicilur. est, non albus hpmo. Sed hocTierinon potest.. Per-
Sed ad id potius quomodoillud esse dicatur, ut cum spicue enim falsum est ligoum non album hominem
dicimus, Socrates bene loquilur, uon perspiciendum esse. Quod enim oirinino non -est homo, nec non
est an loquatur, sed potius illuc aninii dirigenda albus homo esse polest, falsceergo sunt ulrceque, et
inlentio est quemadmodumloquatur. Hoe enim vi- afflrmatio qucc dicit de ligno, quoniam ligiium est
delur continere totam proposilipnem. Ergo contra albus bomo, el negatio de eo quaedicit quoniam est
possibileesse, non est ea negatio quse dicit, possibile nqn albus homo. Quod si sunt falsaeutrsoque,hcec
non esse,sed nonpossibileesse,eodem modo et conr negatio illius affirmalionis non est. Quaerenda;est
iraeam quaedicil,coiitingereesse,non ea quseenuntiaf ergo alia quse eum ea dividat verum atque falsunu .
eoniingerenonesse^sedpotiusea negalipestqucedicit, Qua in re nulla alia reperitur contra eatn quae dicile
£91 AN. MANL. SEV. BOETII i 592
est albus homo, prceter eam qucedicit, non est altras A.vvidi, et quod potest ambulare, idem potest non am-
homo, nam si ea dicilur esse affirmationis hujtis quce bulare.
b Quse autem sit bujusmodi possibililas pe.r .
dicit, est albus homo, negatio qute enuntiat esi non quannmm.diciluraliquid
q (iefi posse, illud lamenrelin-
albus homo, erit utde lignode quo afflrmatio dicta qtiaiurposse
q nonfieri, consequenterexplanat dicens:
falsa est, vera sit enuntiata negatio, eritque de ligno Ratio atttem est, quoniam omnequod sic possibile
verjim dicere, quoniam lignum hoc est ncn albus eest, non semper in actu esl. Quare inerit ipsi etiam .
homp, sed hec impcssibile est. Constat ergo eam «negatio, potest igitur el non ambutare, quod esl am-
b
propositionem quce dicit, est non albus homo, illius butabite, et non videri quod esl visibile.Al vero itnpos-
s
aflifmationis non esse negationem quceproponit, est sibileest de eodem oppositasesseveras dictiones. N.on
albus homo. Sed eam quse dicit, non est albus ho- igilur i. ejus qum est, possibileesl esse, negalio est, pos-
mo, negalionem esse ejusdem affirmationis quse di- sibite * esl non esse. Coniingilenim ex Itis autidem ip-
cit, est albus bomo. Videsne ergo ut prope in omni- sum i affirmare el negare simul de eodem,aul non se-
bus affirmationes et negationes secundum esse vel cundum < esse cl non esse, qum opponuniur, fieri affir-
non esse fiant ? llla enim albuih quidem esse dicit, mationes
t el negationcs. Si ergo illud impossibileest,.
illa negat album non esse dicens, rursus illa dieit hoc / eril niagis eligendum. Esl igilur negatio ejtts qum
hominewiesse, illa vero negatdicens, hominem non B esl t possibileetse, ea qumesl, non possibileesse, et non
esse, et iri cceteris eodem modo est." Quod si boc ea i qum est, possibile non esse. Eadem quoque ratio
modo et in quaniiscunque esse non additur, idem esl t in eo qttod est, coniingensesse, elenim negaiio ejus
faciet quod pro esse dicitur, ut ejus quse est, ambu- esl,t non contingensesse. El in atiis quoaue simili tno-
latiiomo, non ea qusecst, ambulat non homo, ne- edo, ut in necessario et impossibili.
gatio esl. Sed ea quceest non ambulat homo. Nihil Causa est igitur, inquil, cur id quod posse esse
enim differl dicere homiuem ambulare, vel hominem < dicilur, idem possit non esse. Quod omne quod pos-
ambiilaniem esse. Nec boc solum, inquit, in his eve- sibiles dicimus, ita proriuntiamus, ut non sempef.in
nire polest proposiiionibus, quce secunduui esse vel actu•< sit, id est non sit necessarium. Omne namque
noh esse disponimtur, sed eliam in his qucecunque < quod semper in actu est, necessarium est, ut sol
verbis talibus continentiir, ut verba illa vim ejus, isemper movetur. ltaque illi semper agitur molus. Si
quod est esse concludant, ut esl homo ambulat, in < quis aulem me dicat ambulare posse, quoniam milii
se continet esse. Idem enim est, ambulat quod am- ambulationismotus
s nonsemper agitur, et inesl mihi
bulans est. Ad hsec ergo verba qusein proposiiioni- ;aliquoties 11011 ambulare, inesl quoque illud ut vere -
bus esse conlinent aplanda negalio est. Si enim om- de < me dicaiur posse me non ambulare, eum vere
nis contradictio secundum esse vel non esse flt, hcec G1 pronuntiaiur posse ambulare. Ergo quaecunque non
auteni verba esse propria significationeconcludmif, semperin actusuni, et posse esse et posse non esse
quoniamque verba hsecila ponuntur lanijtiam si hoe recipiunt. Potest ergo quod est ambulabile, id est
ipsum esse poiieretur. Manifestum*est ad ea verba quod anibulare polest, nbn-ambulare, et quod est
quse esse coniineal negaiionem poni oportere ad visibilenon videri. Quocirca docet non esse negatio-
earum siriiiliiudinem propositionum, quae seeundum nem ejus quaj dicit, posse esse eam quaj proponil
esse vel nou esse supra dicta ralione sibimet oppo- posse non esse. Idcirco quoniam uir^cque sunt verce,
nunlur. His ergo anle prsedictis, qnid inconveniens ut in iisquae (utipse aii) non semperaciu sunt. Con-
ex his possit esse prosequitur. lingil enim unum ex utrisque quse Arisloteles dicit,
Quare si hoc mado in omnibus, et ejus qumest, aut idem ipsum dicere et negare simul de eodem, aut
possibite esl esse, negaiio est, possibileest non esse, nbn secundum esse et noh esse, quaeopponuntur,
ted non ea qum esl, non possibileest esse. Videtur fifiri affirmaiioneset negaliones, id esi ut aut idem
autem idem posse et esseet non esse. Omneenitn quod sirit affirmatio et negaiio slbique consentiant, si se-
est possibile dividi, vel ambulare, el uon ambulare, ei cundum esse et non esse in omnibus contradictio flt,
non dividi, possibileest. ut est in eo quod est posse esse et posse non esse.
Superius demonsiratum est quemadmodum in iis ^ldem .- enim utraeque sunt sibiqueconsentiunt, et si
quoa complectuntur enuniiaiionibus secundum esse qriis dicii eam esse contradictionem, dicit consenlire
potius, ct non esse- fierent oppositiones, nunc hoc sibi coriiratlictionem,quod impossibiie est. Aut cei-te
dicit: Si hoc, inquit, in omnibtis proposilionibusfa- non in omnibus affirmationibus et negationibus se-
cicndum est, ut earum conlradicliones secuudum cundumesse et non esse ea quce opponuntur, fieri
esse el non esse ponaniur, in iis quaealiquid possi- affirmaiiones et negaiiones., id est non in omnibus
bile esse prontintiant, non ea ponenda negatio est, ut affirmationibuset negalionibus secundum opposiiio-
dical non possibile esse. Sed potius secundum non nem esse vel non esse, vel eorumverborum quceesso
esse consiiiuenda esl, ut dicatur possibile non esse, continent, fieri conlradictionera. Si ergo, inquit,
negaiionein ejus essex.use dicit possibile esse. Scd illud impossibilins est,Iioe erit-magis eligendtmi,
si hoc, inquit, djcimus, alflrmatio el negalio conlra- Duo supra posuerat quse ex supradictis ralionibi;<'
dicioriae verum inter se falsumque non dividunt. evenireut, alunum et idem dicere et negare siniiil
Omne i-nim quod potest esse, idem etiam polest non de eodem, id est ul et diclio et riegaiioidem esscni.
esse. Qu;idenim polest dividi, idem potest non di-' simul de e-odempfcedicatsesibique consenti eni, vi>
595 IN LIBRUMDE INTERPRETATIQNEEDITIO SECUNDA. 594.
"n
tion secundnm esse vel non esse conlradiclionem A impossibile eise, non ea qum est impossibilenon esse,
fieri. Sed videnlur utraque quasi quodammodo in: sed st non impossibileesse, ejus vero qum est impossibile
convenienliaesse, quippe cuinillud unum etiam im- non n< esse, ea qumesl non impossibile*est non esse. -
pbssibile sil, ul affirmatio negatioqtieconsentiant, Apposiiionesvocat proadicalibnes/dicitergo in his
illud alterum non secundum esse vel noa esse fieri propositionihus
p quae prccleraliquem modutn dicun-
opposiliones, iuconseniienssit aliis propositiouibus, ti lur, praedicanturfluidem semper esse et uonesse,
in quibus boc modo fieri conlradictionem, manife- vel v ea verba quce esse coiilinent, subjiciuntur vero
slum esi. Nunc ergo boc dicil, .quoniam utrumque , res r de quibus illa prcedicantur, utalbum, cum dici-
inquit, inconveniensesl,unum ex his erit eligendum, musalbumn esi, vel bomo cum dicimushomo esi. At-
id est quod minus est impossibile, hoc snmendum que q ideo quoniam in his prsedicatio fotam continet
cst. Minus autem est impossibile, ui secundum esse propositionem,
p veriialemet falsilatem proadicalioilla
ctnon esse non fiant npposiiiones. IJoc enim nihil tl determinat. Prsedicatur auiem esse vel aliquid quod
prohibet. Illudautem impossibiliusest; ul affinnaiio esse e continei. Jure secundum esse et non esse con-
negatioque sibi consenlianl, hoc igitur erit eligen- tradiciiojies
t ponuntur. In his auiem, id est in quibus
dum poiius, id est bas qbsecurn modo sunl proposi- modus i aliquispiaedicaluresse quidem subjeeiumest,
liones non eas habere opposiliones, quce secundumBi velea \ verba quaeesse continent. Modus aulem solus
esse vel non esse fiunt, sed potius eas quce ad mo- quodammodopraedicalur,
< nam quod dicitur esseso-
dum ponunfur. Non auteni dixit ila impossibilius lum 1 sine modo aliquo ipsius rei subsiantia pronun-
est, tanqham si. alternm impossibile sit. Sed ad hoc 1tiatur, et quaeriiur in eo quodammodoan sil, idcirco
potius relulit quod utraque quasi incorivenientia vi- esseponente
< affirmatione dieit, negaiio non esse. ln
dentur, quoruin unutn eliam impossibile esse non his 1 autem in quibus modus aliquis est, non dicitur
dubium est, hinc quoque disposuit ordinem secun- :aliquid esse, sed cum qualitale quadam esse, ul essa
dum modumaliquempronuiiliaianim propositionum, < quidem nec affirmalioambigat, nec negatio. De qua-
qusenon seeundum esse negationes ponunt, dicit litate 1 autem, id est quomodosit, tunc inleraliquoi
eniro: Est ergo negatio ejus quae est possibileesse, < dubitalur, aique ideo ponente aliquo -quoniam So«
ea quaeest, non possibile esse, negationem scilicct crates i behe loquitur, non ponitur negalio , quoniam
addensnon ad esse verbum, sed ad modum quod bene non loquiiur,- sed quoniam non behe loquiirir.
est possibile, eanidem quoque rationem dicit- esse Idcirco quoniam (ut dictum est) non ad esse vel a<J
et in eontingentibus. Ejus enim quse esl contingere ea verba quse esse conlinent, et propositionemtotam
esse, negatio est non contingere esse. Docel eliam consiiiiiunt, sed poiius admodum iutendiiur animua
de necessario et impossibiii idem sibi videri.' QuaeC 2 audienlis, cum affirmatio aliquid esse pronunliat. Si
autem naiurasit bujus oppositionis, licet breviter, igitur hocconlinet totius proposilionis vim, quod au-.
veracissime tamen expressa est, de qua nos supe- tem propositionisvim continet prasdicatur, et secun-
rius diulius locuii sumus ; quod si quis perspicacius dum id quod prsedicatursemper oppositionesfiunt,
intenditillius intelligenliam loci, eum hac gradatim recle solismodis yis negalionisapponitur. His autem
proficiscenteexposilione commnnicet.' ralionabililer constitutis illud rursus exsequiturquod
Fiunt enhn quemadmodumin illis esse et non esse nonmodocontradictio nonest posseesseet posse non
apposiliotles,subjecla vero res, lioc quidem album, esse, verumetiam bujusmodipropositiones,quaecum
illud verohomo.Sic hoc loco, essequidemet non esse modosunt positae,negationem tamen habent ad esse
subjectumfit, conlingerevero el vosse, apposiliones,' junclam, omninonegationesnon sunt, sedaffirmalio-
deierminantesquemadmodumin illis esseet non esse, nes, possunt enirn earum negationes alicc reperiri.
veritalemet falsitatem,sic hic in eo quod esl esse pos- Ait enim : Ejus vero quseest possibilenon esse nega-
sibile, et essenon possibile. Ejus vero qumest, possi- lio est, non possibile non esse, in tantum, inquit,
bile est non esse, negatio esl non ea qumest, nonpos- noiiest ulla contradictio ejus quaeest posse esse et
sibile esse, sed ea qumest, non possibilenon esse.Et ejus qusa esl posse non esse, ut ea quaedicit posse
ejusqumest.possibiteesl esse, nonea qumest, possibileD •Pnen esse, nen esse negatie , sed polius affirmatio
esi nonesse, sedeaqumeslnonpossibileestesse. Quare convincatur. Affirmatio autem affirmationinunquara
el sequi sesehvcicetnvidebuntur hm, possibileest esse, opponitur coniradictorise.Docetur aulem esse affir-
possibiteesl non esse. Idem enim possibileest esse, et matio ea qure dicit, posse non esse quod ejus quae-
non esse. Non enitn tontradiclionessunt sibi invicem damalia negatio reperiiur, ea seilicetquse dicil, non
hujustnodi, possibilecsse, el possibile non esse, sed posse non esse, simulque illud ailjungit: Cum sint,
possibileesl esse, el non possibileest-esse, nunquam . inqnit, hujus propositionis qusedieil, aliquid posse
sinuil in eodetnverm sunt.Opponuntur enim. At vero esse, dusequse videa.ntnressenegaliones, ea scilicet
nec possibileesl non esse, elnon possibileesl non esse, quse dicit posse nen esse,et ea qtiseproponit non
niinquainsimujvermsttnt. Simililer autem et ejus qum posseesse, hinc agnoscitur quse harum sit eonlra-
esi necessariumesse, negationon est ea qum est, ne- ' dicioria contra eam quce dicit posse esse, affirmalio-
cessarium non esse, sedea qttmesl, non necessarium nem. Quae enim verum falsumque cum ea dividii,
esse. Ejus vero qttm esl necessariumest-non esse, ea ipsa potius.potestnegatio esse quarn ea quce illi con-
gttie est, non necessariumnonesse. Et ejus qum est seulit, Ei vero quseest, posse esse.consentit ea quee
S§5 .-' AR. MANL.SE5?. BOETII PS
'
dicit, posse non esse, ut supra jam docui; ea autem A. esse. Ron enim admodum habet negativamparticu-
qnnedieii, non posse esse, si falsa esi, vera est quce lam junctam, sed potius ea qucedicit, hon Impossi-
iiicit posse esse. Sed si haec rursus falsa est, vera 1bile esse, hae namque inier se verum falsumque
est illa quse cnuniial 11011 pqsse esse. Dividunt ergo idividunt, illjus verb quae ad esse habet parliculam
li;e veriiaiein falsiiatemque,quodiu singulisexemplis inegativam, quam affirmationemesse manifestuniest,
facile poieril invcniri. Age enini dicat quis me posse id est ejus qua~dicit, impossibilenoii esse ea negatio
ambiil re, ille verum dixerii.Sivero quis dicat, rion < estquce dicit, 11011impossibile non esse. Concludit
possetneambiilare, mentitus esl. Rursus siquis dicat < etiam hreviter id quod supra demorisiravit dicens :
possesolem consislere, menliiur. Si quis vero dicat Universalilervero {quemadmodumdiclum esi) esse
non posse solein consistere, de ipsius nuljus ambigit quidem et non esse opcrielponere, tunquatnsubjecta,
veritate. Dividunt ergo verilatem falsitatemqne bce ;negalionemveroel affirmationem hmc facienlemad esse
scilicet quaedicunt, posse esseet non posseesse, '
etnon esse apponere, et lias putare oportet esseoppo-
' ;
illse vero sese sequiintiir quce dicunt posse esse et sitas dicliones,possibile,non possibite,conlingens,non
posse uon esse. Qticcergo sibi consentiunt, conlra- < contingens,hnpossibile, nonimpossibile,necessariutn,
dictiones non sunt, quai auiem veriiaiem falsiialem- non ; necessarium, verutn, non verum.
ijue dividunl, ipsas esse contradictiones magis putan- BI Universaliter, inquit, dicimus, siculjamsupra di-
dum est quod lioc ait: Quare et sese sequi invicem ctum est, in liis prcppsilionibus quce modos additos
videbuntur. Quceaulemproposiliones sequantur sese kabeiit, esse ct non esse subjecla poiius fieri, modos
dicit, id est possibile esl esse el possibile non esse. rero prcedicari, atque ideo ad unum quemlibet mo-
Cur autem sese sequaniur monstral adjiciens : Non dum, id est secundum unum fieri debere affirmatio-
eriimcontradictioncs sibi inviccmsunt. Si eniin con- nem et negaiionem semper, ut sicui prcedicaiusmo.
tradiciiones essent, nnnquam sese sequcrentur. Sed dus affirmationem coi)'jnet, ita negaiiva parficula ad
quos sint eoniradiciiones declarat dicens: Sed possi- H.odum juncia totam boc modo contineat negalio-
bile est esse et non possibile esse jiunquam simul nem. Proponit auiem eas qaas putat esse oppositas
Siint. Cur atilem nunquam simul sunt, 11,011 tacuit, dictiones hoc modo, possibile non possitile, contin-
ail namque: opponunlureiiim..Namidcirco nunqnam gens non contingens, impossibile non impossibile,
simulsunl, quia veriialem falsilatemqucdividunt,quo- necessarium non necessarium. Qnodaulem addit ye-
aiamojipoiiiiiitur.bocetqiioqueejusproposiiionisquse rum non verum , ad boc periinet, ut omnes modos
dicitposse non esse illam esse negationem, quce-pro- includeret, vere enim modus qaidem est sicut et
ppnit non posso non esse, et ex eadem vi ad banc bene,, sicut velociter, sieut heie, sicut graviter, et
propositionem transit. Dicit enim : At vero possibile C quicunque modisunl, hoc modo faciendaesl contra-
tion esse et non possibilenon esse-nunquam simul dictio, verum est, non verum est, non autem non
gu.nt, per quod oslendiiur illam esse affirmativatri, est verum, velociter ambuiare, non velociter ambu-
'
illam vero negativam. llniversaliier enim qucccunque lare, sedjjou illa qucedicit, velociter non.ambulare.
idem de ebdenr haec ponit, hsec aufcrt, si illa sit Concludentieigosemperad modumjungenda negatio
affirmaliva, illa negaliva, et nihil aiquivocalionis, est. IUceenim semper sibimet opponuntur, ut supra-
aut universalium delermiiialionis impediat, contra- jam dictum est, quaesecunduni prccdicaiioneshabent
dictoricesibimet opponuntur. Caetera jam ila ait, negaiivas particulas junctas. Prcedicantuf auiem iti
his modi, ut supra jam demonstravimus. Secundum
per se expedila sunt, uilongaexpositionenonegesnl.
Sed qucedamin eorum ordine permiscendasunt, per niodos ergo in his negaiio posiia integram viiri con-
qute id-quod per se est Iucidum, clarius monstretur. tradiclionis efficiet. Expeditis modpium oppositioni-
Prosequilur enim simililer cceierosmodos, dicens bus de consequentia proposiiionum atque consensu
quce propositiones quarum alfirmaiiohum' non sint habebiiur subtilis utilisque traciatus, Si ergo possi--
bile esse simpliciter dicerelur, simplex et.facilis
negaliones el quse sini, et eis quas negaliones esse
dicit, ut affirrnationes esse demonstrel, alias nega- propositionum viderelur esse consensus, nec quid-
tiones opponit. Similiterauiem, inquit, et ejus pro- l, quam inearum consequentiaposse errari.Nuncautem
posiiionis quae est necessarium esse, 11011 est ea ne- "quoniamdupliciter dicitur secundum diversos moiios,
gatio quse.-dicil, necessarium npn esse, hsec enim . non ecedemproposiiionum sunt-consequentise.Quod
affirmaiio es.t, sicul mox negatione oppositacompro- autem dico tale est. Possibilisduaesunt parles, unum
bavit, sed potius ea negatio est ejus quceest neces- quod cum non sit, esse poiesi. Alterum quod ideo
sarium esse qiiccdicit, non necessariumesse. Eodem sit possibile, quod jam est, prior quidem pars cor-
et
quoque modo cuncta prosequitur dicens,ejus vero ruptibilibus permulabilibus propria est, monalis
«itia-est, necessarium nen esse., quam su]ira dixerit enim Soeraies poterat «sse cum non fuit, sicut ipsi
non esse opposiiam ei qucedicit, necessarium est morlales qui sunl id quod ante non fuerant, polesi
essc, illa iiegatio cst quseproponit 11011 necessarium .enim horno cum non loquilur loqui, et cum non.
noii esse. Qutccunqiieenim negationcm ad esse po- ambulat ambulare. Ergo hcecpars secundtiinid dici-
fcilain,habcul, ilUesi cnm modo suni, affirmaliones tur quod jam quidem non est, esse tamen potest,
esse pulai.ii.iccsunt: Ejus vero qnce esl, iriipossibile illa vero alia pars possibilis quce secundumid dic.i-
es.se, noii,est ea negalio quse dicit, iinpossibile non tur, quod jani est aliquid acfu non potestate, utrisque
m m LIBRUMDE INTERPRITATIONE-EDITJ.OSECUNDA. 1398•
caturi3 accommodalur, el sempiternis scilicet et mor-' A test elficere. Quare facienda a principio hujusmodi
talibus. Nam qupd in sempiternis est, esse possib.le divisio est. Possibilis alia pars esl quse eum non sit
est. Rursus quod est in mortalibus, nec hoc a sub- tamen esse poiest. Alia vero quaeactu est, et ideo
sislendi possibilitate discedit, sed tanlum differi, possibile dicitur. Si enim esse non posset, nee esset
quia id.quod in ceternis est nullo modo permulptur et omnino, Imjus autem possibililatis quas secundum
semper esse necesse esl, illud vero quod in febus illum dicitur modum, qtiod jam aciu fil,*dtiaeparies
morialibus invenilur poterit el non esse, et ut sit sunt, una secundum id quod ex necessiiale esse di-
non est neeesse. Ego namque cum scribo inest mihi cimus. Aliera yero seeundumid quod cum sit, non
scribere.Quqcirca etscribere mihi possibile esi, sed lamen esse ex necessitale aliquid arbitramur, bujus
quoniam ipse mortalis sum, non est haec polestas autem non necessarise potestatis ducesunt aliaj par-
seribendi necessaria , neque enim ex necessitate tes, una quaequoniam ex poleslale ad actum venit, et
scribo.. At-vero c.um dicimus coeloinesse motum, esse et non esse recipiet facnllaiem. Allwa qucc quia
nulla dnbiiaiio esl quin necesse sit ccelum moveri, nunquam actum liabere destilit, aliquando fuit id
in mortalibus ei'go rebus cum est aliquid et esse po- quod dicilur-ei esse possibile, ad unam tantum par-
test, el ut sit non est necesse, in sempilernis autem, tem apta est alque possibilis, ad eam scilicet quam
quod est necesse est esse, e't quia est esse possi- B actu seniper exercuil. ut igni calor vel nivi frigus,
bile esl. Cunrergo possibilis principaliler dncesint vel Jidamanli duriiies, vel aquseIjqtipr. Sed nullus
parles, una quaesecundum id dicitur qnod cnm non arbitretur ex neccssarioe possibilitatis specie esse id
sii, esse lamen poiest.- Altera. quco secundum id qucd diciriius nunquam ppieslate fuisse, aclus quoe-
praedicatur quod jam est aliquid actu nen solum dam in quibusdam rebus, ut igni calorem, ipse enim
potesiate, hujusmodi possibile quod jam sit aclu,. exslingui ignis potesl. in illis aiiiem quae necessasfice
duas ex se species profert, unam quae cum sit stint, non modo qualiias a subiecla re discedere
non est neeessaria^ alteram quce cum sit illud . nimquamdebel, quofl videiur ,eliam in igni, a qho
quoqrie habet, tileam esse necesse sit.Nec hoc solius sua qualitas caloris non recedit, sed eliam illud
Arislolelis subtilitas deprehendit, verum Diodorus quod subjecta illa subsiamia immortslis esse videa-
quoque possibile ita diffinitdicens, quod est aul non lur, quod igni nou accidit.Solem eniriiet csolerahu-
est. Unde Aristotelesid quod :Diodorus ait' non est, jusmodi corpora quaesuperna sunl, et ccelesiia, im-
illud possibile putai, quod cum non fit fieri tamen morialia peripaleiica disciplina putat, alque ideo
polest. Quod autem dixit Diodprus, cst id possi- coDsentjenter sibi docel solejn necessario moveri;
biie, Arfstoleles inlerpretatur, quod idcirco dicilur quod non modo a sole motus ille nunquam recedit,
esse possibile,, quia jam esi aciu. Cujus possibili- G sed nc sol qnidcin ipse esse desinet. His ergp praedjr
tatis modi duas- partes esse docuimus : unam sci- clis id ad quod haecprscmissasunt, id est consequen-
licet quam "neeessariamdicimus, al.leram quam non lia proposiiionum diligentius exsequenda esi.
necessariam prcedicamus.Hujus aulem non neces- Conseqttcntimvcrosecundumordinem fiunl ila po-
sarice duse rursus paries sunt: una quae a potesiate nenlibus. Ilti eiiim qumesl, possibileest esse, sequilur
pervenit ad actum; altera qtisesemper aclu fuii, ali- illaqum esl, coniingensesse, el limcitli coiivertilvr, el
quando res illa quae susceplibilis illius esl fuit, et non itnpossibileesse, el non necessarium esse. llli
illa quidem quse a possibilitate ad actumvenil, vero qumest, possibilenon esse, et coniingens.nonesse,
utriusque parlis contradictionis- susceptibilis est, ut ' ea qum est, non necessariumnon esse, et non impossi-
nunc ego scribo, et ex potestate ad actum veni, e$ bile non esse. llli vero qum est, mn possibilecsse, el
agens possum scribere. Ante enim quam scriberem non cgntingensesse, ea qnm.esi, .nccessariumnon esse,
eral mihi scribendi poteniia. Sed ex polcstaie scri- et impossibileesse. llli vero qumest, non possibitenoh
bendi veni ad actum scribendi. Quare utraqtie miiii esse, el twn conlingens non esse, illa qum est, neCesse
conveniunt et scribere el non scribere, possum enim esl esse. El impossiinlenon esse, considereiur aulem
cl non scribere, possum etsciibere, quaj est quo- tx subscriptionequod dicimus.
dammodo-coniradictio. Alque ideo qusecnnque a po- © Hcec Arisloieles conseniienter his quce nos supra
lestase ad actum veniunt, ea etfacere possutu etnon prtemisimus addjdit de consequeniia proposiliunuin,
facere, et esseet nou esse, ui qui loquiiur, quia anle quae elsi manifesta sunt ncute perspicienlibus, tamen
•potuit loqui'quam loquereltir, et 'nunc ideo poiest •ne nos niliil huic quoque loco addidisse videamur,
loqui quia loquitur, ei polest loqui et potest non lo- brevissima exposiiione ea percurrimus. Primum vo-
qui. Aliavero quse minquam aniea potestate fuit, sed luil demonstrare, qiioniam qucccunque de possibili
semper actu, aiiquando res ipsa fuit quse aliquid po- dicerenlnr, ea eliam de eonlingenii vcracissime dici
testaie esse diceretur, ad unamrem taiilum apta possunt, aique idt-o ait illi quceesi, possibile esse
est, ut ignis nunquam fuit ante poieslale calidus, ut consequeniem esse illam quce dicit, coniingere esse.
"postea calidus actu senlirelnr, nec nix antea frigida Ei ne iu iiis aliquid discrepaus videretur, adjeeit ili-
poieslale, post actu. Sed aliqnando fuit ignis actu cens, Ei licec illi converiiiur, ut inielligeremus qbod
ealidiis, fnit et aiiquarido' nix frigida actu. Quocirca esset possibile hoc coniingcre, etûod coniiiigcret
hae pbicniicenon sunt aptce ad ulraque. Neqtie enim Illud "essepossibile, quare qute sibi convertuntur, ea
iguis frfgus incurrefe, nec nix calidum uncuam po- cwjualia sunt alque eadem. Quidquid ergo impossi-
599 AN. MANL.SEY. BOETII cm -
bile dici potesi, idem in contingenti prcedicatur, hsecA bile non csse, et ei quae est comingere non esse illa
ergo, id est contingens et possibile sequi dixit illam conseniire ait qusedicit, non neeessenon esse, et non
proposiiionem quae diceret, non impossibiieesse, et - impossibile non esse. IIoc auiem ideo, quia quodpo-
eam quae necessarium-negal, id est non necesse test non esse, poiest eliam esse. El rursus qtiod coh
esse. Ait enjm : Illi eriim quseest possibile esse, illa lingit non esse, coalingil esse. At vero quod riecesse-
quse est contingere esse, et hoecilli conyertilnr, et est non esse, illud non potesl esse, quod aulem im- -
ea- quceesl, non imjiossibileesse et non necessarium possibile esi non esse, illud non esse rion poierit.
esse, tanquam si hoc diceret, et possibile esse se- . Quare a possibili utraequediscrepanf.Namque possi--
quitur conlingentia. Et haeeutraque sibi converiun- bilitati quse posse aliquid esse proniittit, contrarium
tur, sed has sequiiur non impossibile esse el non sentit ea quce dicit necesse esse non esse. Rursus
necessarium esse,,hoc quam recte dictum sii ncmi- quia possibilitas habet in se vim, ut id quod potest
nem latei. Nam quod tst possibile esse, id esse con- esse, possit et ndn esse, dissenlit ab ea multumque
lingit, ut sit non impossibile esse. Nam si esset iin- discrepat quae dicit impossibile esse •rj.onesse. Quod
possibile, non dicerelur posse esse, quod ut non es- si sit proposilioquceprcedicatnecesse esse non esse,
set_falio impossibilitaiis astringerel. Ergo id quod et rursus qaae dicit impossibile esse noji esse, a pos-
potestesse, non impossibileest esse. Similiter aulem B sibiliiate dissentiunl. Recle nimirum Jiarum nega-
' non est necesse
esse, id quod posse esse dicitur- Hoc tionespossibilitaticonsentirecredunttir. Possibilesau-'
autem idcirco evenit, quia id quod possibile prsedi- tem' propositiones voco hujusmodiqusevel in affirma-
camus ad utramque partem facile verlitur. Nara et tione vel "negatiene possibilitatem aliquam mon--
utsit fieri poiest et uinon sit. At vero necessitas et strant, aliera parte non interclusa, ut quaedicit pos-
impossibllitas in alterutra parte constringilur. Nam sibile csse aliquid ab hac non intercluditur ea per
quod impossibile est esse, esse nunquam potest. quam dici potest possibile esse non esse, vel si quis
Porrb autem quod necesse est esse, non esse nun- dicat possibile aliquid non esse, ab hac rursus inter-
quam potest. Ergo id quod negamus impossibile clusum non est, ut esse possit. Atque ideo affirma-
esse, consentire facimus possibilitati. Id auiem quod lionem qucedicit posse essepossibile voco. Neceam
negamus necessarium, rursus eidem naturce vim qu;e dicit aliquid posse non esse. Et 3nistis propo-
possibilitatis adjungimus, ul sit hoe modo dicendum, sitionibusquas Aristoteles ponit, in quibus dicil pos-
et ut verius loquamur, ita dicendum est, quod possibile non esse, non videalur ita dicere tanquam si
sibile est el esse potest _et non esse. Rursus quod hoc modo pronuniiet, ul velint inlendere aliquid ini-
impossibile est esse, non potest esse, quod necesse "-"possibileesse cum dicit, possibile nou esse. Ita enim
est, non polest non esse. Ergo si impossibilem hanc propositionem dicit, non quod possibililaleni
enuotiationem negalionis adjectione frangamus, di- illam auferat, sed quod dicat possibile esse aliquid
cenies non impossibile esse, illi partem possibiiita- ut non sii. Subaudiendum.enimestadjungendumque
tis adjungimus, in qua csse posse aliquid dicimus. ad possibile verbum quod est esse, ut cum ille dicii,
Sinvero necessariceproposiiionis rigorem negatione possibile non esse, nos intelligamus possibile esge
niinuamus dicentes, non necesse esse, illud evenit non esse, id est possibile esse ut non sit. Teniam
.ut ad eam parlem necessariam pi-oppsitipnem ap- consequentiam ponit hanc in qua conseniire dicit,
plicemus, qiisa. in. possibilitate esl, ut possit non illi quae est non possibile esse et non coniingeiis
esse. Quare po&sibililalemsequitur non esse impos? esse, illam quredicil, necessarium non esseet im-
sibile, idcirco quia quod possibileesl, fieri poterit, possibile esse. Hocita planum est ui expositionenon
eamdem possibilitaiem rursus sequitur propositio egeat. Quod enim non possibile esi, hoc fieri rion
quce dicil, non necesse est esse, idcirco quia quod poiest. Quod fleri non poiest necesse est ut non sit,
possibile est, polerit et non esse. Aliler idem dici- quod aulem necesse esl ut non sit, impossibile est.
. mus, quod possibile est non est verura dicere, quo- Recte ergo dicitur eam propositionemqusedicit, ali-
niam impossibileesl, quia fieri poiest. Rursus quod quid non posse esse, et eam qucedicit, non cbniin-
"
possibibile est, non esl verum dicere, quoniam ne- gere essp, consequi illas et quas esse cum necesse
cesse est. Potest enim quod possibile est esse, idem esse negant, etquce inipossibilitalemaffirma.nt.Quod
non esse. Quare si de pos-ibiliiale impossibilitas el autem dicit, tale esi. Nen necesseesse contingens
necessitas recie dici non potest, eorum negaiiones est esse.,,Neeesse aulem non esse non contingens
possibilitaii consriilient, quce stint non impossibile esse, non esl contingens, scilicet esse, et necessa-
esse et non necessarium esse. Sed meininisse debe- rium non esse. Reliquam consequentiam in qua
mus eanidem semper in omnibus de contingenli et eas propositiones quco dicerent, non possibile esse
de possibili rationem esse. De eo scilicet possibili aliquid non ,esse, et non contingere non esse illis
quod cum adliuc non sit poteril tamen esse atit non qttse proponerent necesse esse, et impossibile noh
esse. Aliam rursus consequentiani dicil boc modo : esse conseniire dicit, ijeque ullam habet hoc obscu-
Illi vero quse est possibile non esse et conlingere non ritatem. Nam quod non esl possibile ut non sit, hoc
csse, illa qu« est non necessarium non es.e ei non inipossibile est ut nen sit. Id enira qued dicimus
impossibile non esse pwpter eamdem causam hane impossibile esse, idem valet tanquam sidicamus nen
quoque consequenliamdicil. Illi enim quceest possi- ppssibile esse.i Quod enim facit negatioin ea inter-.
hff.i 1N LlBilMlDE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. 002
Hretatione qua dicimusnon possibile, idem facif pri- A Possibiteesse. Non impossibiteesse.
'
vatio in ea qua dicimus impossibile. Quod autem Contingensesse. . Non necesseesse.
impossibiie esi non esse, late patet, quia necesse est Possibilenon esse, - - Non necessarium non esse.
esse. Ergo ei quod non est possibile ut non sit, ma- Contingensnon esse. Non possibilenonesse.
nifestum esi quoniam necesse est esse, idem quoqtie Non possibileesse. Necessarhtmnon esso.
et de coiitingenti dicendum est. Describit auiem eas Non contingensesse. Inipossibtle esse.,
hoc modo, ut non solum mente et ratione capian- Non possibilenon esse. Necesse esse.
tuiy verum etiam subjectis oculis facilior intellecius Non contingensnon esse. Impossibile non esse.
sit. Nos autem ut sjt. lucidior explanatio, de his duos Hac ergo deseripiione facla, quid Aristoteles coin-
faciinus ordines, et in primo quidcm eas posuimus muniter de propositionibus universaliterque tracta-
quae prajcedunt. In sccundo vero eas qrisesequunlur, verit, nulli solertius iniuenii viijeiur ambiguum. Cae-
111sit multa facilitas per se earum rationes non in- lera vero quse singulatim de eprum consequentiis
lelligeniibus, ad descriptionem tamen respicientibus, dispulavit, quoniam defatigari .nolumus leclores,
quse quam sequaiur agnoscere. sextum volunien expediet."
LIBER SEXTUS.'"
Sexlus hie Iiber lbngse cpmmentatieni terminum B ,est, impossibite esse. Affirmatioemm esl impossibtle
penit, quceqtipdammagnn labnre constiterit ac lem- esse, 11011 impossibilevero.negaiio.
poris mora. Nam et pluiimorum suntin uhum coa-
cervatae senlentiae, et duorum Jerme annorum spa- Consequentia propositionum (rit superior descri-»
et necessarium facta
tium conlinuo commemandi sudore consumpsiraus. piio docet) seeundum possibile
est. Qnam rem illa qiioque secuia est, ut ex contin-
Neque ego arbitror quibusdam sinistre inlerpretan-
libus gloriose facium viderl, ut quod dici breviler geniibuset ! impossibilibusproppsiiioiiibus consequen-
tiisque dieeret. Nam cum;coniingens recio modo pos-
possei, id nos pstentatione'doctrinre, non ad lecto-
sibili consenliat, impossibile converso ordi.ne neces-
rum scientiam polius quam prolixitate ad faslidium sarium
est, ut paulo post docebimus. Speculaiur ergo
tenderemus. Quibus responsnm veliin non hoc lam de
possibili et conlingenti et impossibili, queiriao!-
mendaciter esse si
sensuros, prioris commenii per- •niodum ad seinvicem, vel quas habeant consequen-
legerinl brevilalem, nam neque brevius explicaii tias, idque consiiluit hoc modo dicens, Impossibile
- poluit angustissimorum obscuritas impedita sermo-
et non impossibile seqininiur qnidem possibile et noo
el
num, quam nmlia ad plenam hujus libri intelli--
desinl, autem possibile cenlradictprice quidem, sed cenversi.m. Hoc
gentiam agnoscent. Quid utrumque autem est. Scimus affirmaiienem privato-
Jiinc facillimemihi hujusmodi
opus legeniibus uliiitatisexbibeat, Q riara esse eam
videtur posse perpendi, quod cum hanc secundam qusedicit impossibile csse. Hujus vero
non impossibile esse. Rursus affirmaiio-
ediiionem in manus quisquam primum sumpserit, negaiionem
nem possibilemeam quce dicit possibile esse, hujus
ipsarum rerum spatiosavarietate confundiiur, ut qui non possibile esse. Sequitur
in majoribus mentem intendere nequit, editienis negalionemquce proponit
" ergo affirmalionem possibilem negalio impossibilis.
primce breviiatem simplicilatemque desideret. Qued non impossibile.
si quis ad prioris editieuis Anot libros leclor acces- Nam quod possibi.leest, idem est
ad Alioquin si ea quse dicit, rionimpossibile esse non se-
serit, sumpsisse sibi scientiam quiddam fortajse
vdebitur. Sed cum posfremo banc secundam cogno- quitur possibiliiaiem, sequitur ejus affifmatio, idest
esse. Erit ergo quod possibile est iriipos-
verit editionem, quam multa in prima ignoraret impossibile fieri
•agnoscii, nec homines a legendo longum opus la- sibile, quod polest. Quod si impossibilitas pos-
sibilitaleni non sequiiur, non impossibile esse se-
bore deterreat, cum nos non impedierit ad scriben-
dum. Sed ne ipsum quoque prooemium fendi longius tatis quitur possibilitatem. At vero negalionem possibili-
sequitur affirmaiio impossibilitatis, Nam quod
videalur, ad Afisiotelis seriem, et ad ea de
quae con-.. non possibileest, impojsibileest. Eamdem enim vim
sequentia proposilionum diligenter exsequitur" re- oblinet
vertamur. Ea quce communiter univcrsaliterque de j) , negalio in proposilionibus quam et privalio.-
Et de conlingeini boc modo. Nam qupd ccntingens
propositionibus, et de earum ad se invicem conse- est esse, illud esl non possibile. Nam si contingens
quentiis speculanda fuerant, in superiori ipsarum et
possibile sequuntur se, possibile vero el non im-
propositionum descriptione disposuit. Nunc vero possibile consenliunt, coniingens eiiam el non im-
quae sigillatim singulis accidunt diligenlissiriio trac- idem designanl. Rursus non contingens et
tatu persequittir. Ail enim ita : ' possibile
!
impossibile idem videri polerit perspicienli,. quod
Erjo impossibite et non impossibile,ad illud quod non _ conlingens quidem et non possibile idem sen-
:.it, contingens et possibile,et non contingenset non tiunl. _ Sed non possibileinipossibili consentit. Quo-
f.ossibUesequunlur quidem contrddictorim,sed con- ,circa et. non- conlingens quoque impossibile aliquid
yersini.Jllud enim quod est possibileesse, negalio seesse , denuntiat. Fit ergo ut afflrmalio impossibilila
qitiiur hnpossibilis,•negalionem vero afjiimalio. Ad lis | contradictionem possibilitatis sequatur. Sed nbn
_e«JHauod est, non possibile esse sequilur ittud quod ut , affinnatjo ailirmationein, nec ut negatio negaiio.
' '
603 . AN. MANL. SEV. BOETII 60|
nem sed conversim, id est ut affirmatio negationi, A. qtice ex possihilis. comparationibus nascehan.tur. In
iliis enim contradictiones oppositce, contradciiones
iMgatio vero aifirmaiioni eonsentiat. Afflrmalioneni
mmqufequce est possibile csse, sequittir negatio im- rursus opposiias sequebantur, ut affirmationpm ne-
possibililatis qu <• dicit non impossibile esse , nega- gatio , negalionem affirmatio sequerelur. In his au-
t,\< v^, vero posîbiliialis quce est non possibile esse tem hoc est imposslbilibus el necessariis non epdem
jeqtiifur impossibiliiatis alfirmatio quce prpponil im- modo est, sed contrarice quidem consequuntur, pon-
possibile esse. Idem quoqtieetdeconlingenli dicen- tradicloriaj vcro et oppositaeexira sunl et nbn se-
dum est. Affirmaiionem namque coniingeiilis sequi- quiinlur. Et prius quidem quce sint contrarice, quce
tiir negaiio impossihilitaiis. Negationem vero con- contradiciorice disponamus, Propositionis enim quce
tingeiuis sequilur afiirniatio impossibililaiis. Omnino dicit necesse esse ea_quseprbponit, non necesse esse
enihi quidquid de possibiiilale proponitur, idcm contradicloria est. Ea vero quae dicit necesse non
de coniingentibus judicaitir. Disponautur ergo boc esse conlraria, ut si quis dicat solem esse necesse
-modo :primum affirmalio impossibilis, contra, moveri, huic est opposita cpiitradiclorisBsolem non
eam negatio impossibilis. Et sub aflirjnatione imposr necesse esse moveri. Conlraria verp solem necesse
libili ponantur ex - contingentibus et possibilibus,. esse non moveri. Possibilem ergo propositioneni se-
ijuas ipsa sequitur impossibilitas. Sub negatione vero B quitur eoiitrad.iciionecessaria. Contiadiclionem vero
1
impossibiliiatis illse possibilis et coniiugentis propo- . possibilis non sequltur necessitas. Quod eveniret si
:*itiones,quibus ipsa impossibililatis negalio consen- in his sese oppbsitcesequerenlur. Sed potius ea quce
tit, hoc modo : est conifa.ria necessitati. <\ge cjnim oppositioni quae
Impossibileesse." Non impossibile esse. dieit possibile esse videamus quae ex necessarifs
Non possibile esse. Possibile fesse. consenliant. Illaquidem qua?dicit necesse esse non
Non contingens esse. Contingens esse.
ei ;poterit consentire. Quod enim possibile est esse,
Palet crgo ut contradiciiones quidem aliis contra-
potest et non esse. Quod aulem' necesse est esse,
difetioriibus consenliant. Qua ih re illud quoque ma- non non esse. Ergo si possibilitaiem necessi-
pbterit
"nifestum est, quod afflrmationes negalionibus, negatas non
consentiant. Sensus sequilur, sequilur eani necessilatis contra-
liones vero afflrnialionibus ergo
diclio, non sequiiur ergo proppsitionem possibilem
lofus lalis. Se.rmonum vero raiio haee est. Impossi- ea esse. Sed contradiclio ne-
scilicet est con- quce proponitinecesse
bile, iriquit, et non impossibile, quse cessitatis qucc proponit non' necesse esse. Sed cori-
tradictio duas contradictiones , id est iliud quod est
tradictioni possibilis necessitas non cpnsenlit. Neque
et
contingens pbssibile et non coniingens et non pos- enim dicere^
conlradicloiie. Namunacon- possumus, quoniam eanj pfopositibnem
sibile, sequilur quidem non ppssibile esse, jsequitur _eaqucepre-
et non duas se- " qucedicit,
tradictio , impossibilis impossibilis, necesse esse. Sed poiius conlraria necessarice
id esl etnon con- ponit
quitur contradicliones, coniingens illa quce dicit necesse esse nori Bsse. Nam cum non
tingens, possibile et non possibile. Sed quanquam necesse est non esse. Disponantur
coiitfadiciiones sequatur alia eontradictio, conver- possibile est,
' enim hce scilicet quaesequuntur et sub his necessariss
sim tameri sibi conseritiunt. Nam quod est possibile
et quce sit contradiciio, quae conlrarietas ascribatur.
esse sequitur negatio impossibilis, ut superior de-
scripiio dpcet. Negaiionem vcro possibilis sequitur
• alfirmalio impossibiiis, nam
quod est non possibile
consentit ei quod impossibile. Est autem alfirmatio
ea quse dicit impossibile psse. Et quan-
' impossibilis
involuta sit sermorium ralio, lamen si quis se-
' quam
cundum superiovemexpositionem ad ipsius 4ristote-
""!is sermones
superiores redeat, et quod illis deestex Nulli ergo dubiiim est qtiin afflrmationem possi-
nostra expositione compenset, sensus plenissimus a bilis sequatur necessarii negaiio, negaiionerri v.ero
fatione non deviat. possibilis non sequalur necessafiiim., sed polius con-
;" Necisssnriumvero quemadmodumfit, considerandum*-*trarieias necessarij. Nam cum possibile esse sequa-
est.. Manifestum esl aulem quoniam non eodeih modo, tur contradiclio necessitaiis, quce esf non necesse
eed contrarim sequunlur. Contradiclorim aulem sitnt esse, cpntradiciionpm ppssibilis quae dicit?'non pos-
extru. Non enim esl negalio ejus quod esl, necessenon sibile esse, non sequitur necessiias ipsa. Sed pbtius
"
esse, non necesse est esse. Contingit enim esse veras conlraria illa spilicet quae proppnit necesse esse non
utrasque in eodem. Quod eiiim est, necessariunl non esse. Sensus ergo hujusmodi est. Talis verb estordo .
csse, non esi hecessariuthesse. sermonum, necessarjum vero, inquil, quemadmodum
PossibiJis aique inipossibilis dudum comparatione sit, jd est, quashabeatconsequentias considerandum
'iiuiciiiius, quod affirmationem possibilem impossi- est. Primo quidem definit dicens : Manifestura est';
bilis negaiio sequeretur, rursus negationi possibilis qubniam non eodem modo.Quo loco subaudienduni
sffirmaiio impossibilis • consenliret. Qucerehs ergo est, quemadmodum in his quce possibiles sunt e£
uunc quemadmoilura possibilium et necessaiiarum impossibiles, sed conlrariae sequuntur,- contradielo-
proposiiionum fiant consequeniice, dicit non eodem rise vero extra sunt, et npn sequuntur. Namque con-
inodo in his evenife queihadmodutia in illis evehil tradiciionem jssibilis non necessarii contradietio.
"M5 -.- JS LIBREM DE INTERPRETATIOMEEDITIO SECONDA. SOS
rsed (ut supra doeuimus) contrarietas sequebatur, A. sibile i necessaric redditur idem vaiens, id est cnntra-
Tônenim contradiclio contradiclioni in hac neees- rio i modo reddiia et pronunliata impossibilitas neces-
sarii consequeniia conseniiebat. Sequebatur namque , isilati idem valei. Wam si impossibile est esse, na-
pbssibililatem illud quod est non necessarjum, non cesse < est hoc non esse. Sed si est necesse non esse,
possibile autem sequebatur ea propositio quae dicit hoc non est pbssibile esse. Nullus.ergo dixerit quo-
necesse esse nnn esse, non aulem necesse esse. Sed iiiara necesse estesse, sed polius qqoniam necesse
rursus necesse esse non esse, et non necesse esse est non esse, lanquam si iia dixisset. Nam si impos-
non sunt contradiciiones. Sed non necesse esse qui- sibile : est esse, necesse esl hoc non esse. Sed non
- dein negatio necessarii est, illa vero quse.dicit, ne- putandum est qtipniam imppssibile est esse boc est
.cessecsse non esse contraria necessarii. Contra se quod necesse est esse. Quodsi rursus impossibile est
auiem non .s.unfconlradictorise. Possunt namque in non esse, hoc necesse est esse. Convcrsim igitnr et
uno eodemque simul invcniri. Quod per hoc aitquod contrarie impossibilitas necessiiati redditur idem va-
dixil : Contingitenim veras esse in eodem utrasque. Iens, id est contrario modo reddiia et pronuntiata
Nam quod necessarium no.n esse non est necessa- iropossibilitas.necessilati. Quod si impossibihtas ad
rium esse, ul quoniam necesse est hominem qua? possibile simili coniradictione, et contradiciionum
drupedem non esse, non est necessarium honiinem B conversione consequentiam reddit, idem autem yalet
quadrupedem esse. Nam si boc falsnm est, necesse impossibilitas et necessiias contrarise praedicata,
erit hominem esse qtiadrupedpm, cum necesse sit nulli dubium est quin recte hic conlraria et non op-
non esse. Quocirca manifestum est. quoniamsimul. posila fuerit consequentia : an certe ifa exponendum
aiiquando inveniri possunt nnn necesseesse, et rursus esi, quoniam in consequenfia impossibilis el non im-
necesse esse non esse propositiones quae cum <~on- possibilis ad eas quae proponebanf possibile et non
tra se suni, contradjciiones non guni. Causam vero pbssibile eam qiiceest non possibile ea quae dicit ali?
reddens ,cur cum. secundum possibilis comparaiio- quid esse impossibile sequebatnr, conlrarie vero im-
nem ad cpniradietiones sit reddita consequentia, non possibile, idem valet quod necessarium manifeslum
eodem modo in nepessariis potuerit evenire sic dicit: est,-quoniam similiter se habel, id est eompdo quo
Cqusa autem cur non seqitanlur similitercmterisest, dictum est impossibile ad consequenliam possibilis
guoniamcontrarimimpossibilenecessarioreddilur idem et non possibilie. Impossibile vero ei quod est non
vqlens. Nam quod impossibileest esse, necesseest hoc, possibile, consentaueum sit id quod cconirario idem
non quideniesse, sed potiusnon esse. Quodvero.impos- valet, id est necessarium non e^se, id sequi eam pro-
sibile est non esse, hoc necessarium est esse. Quare si .posilionem quam etiam iinpossibililas sequebattir.
illa siinihter sequnnlur pofsibile, et non possibitelimc 6; Est autem contraricc idem valens impossibiliiaii ea
jeconlrario. Qitoniamnqn significnnt idemnecessarium quae esl nefcessarium non esse, sequilurque impossi--
el impossibile, sed (quemadmodumdiclum esi) COIIT-hiliias eam proposiiionemquceest non possibile esse,.
versim-, . . - - . necessarium non esse igilur scquilur cam quae est
Causa est, inquii, curconsequeniia in necessariis non possibile esse, ulsitsensus bic, quuniam iriipos-
jta redditur,. quod necessarium semper impossibili sibile necessarie idem potest econlrario. Similifer
cpnliaria ratione consentil. Nam quod impossibile est vero sese habet, id est eodem modo quo dicium ps|.
,esse necessarium est non esse. Et rursus quod ne- impossibilis conscquentia ad eas quas dixi possibile
'
pesse-e'btesse, hoc impossibile est non esse. Fil igi- et non possibile. ..
tur conirarietas quaedam. Nam cum, impossibiliias An cerle impossibileest sic poni necessarii conlrd-
psse habet, necessitas non esse, et cum necessilas dicliones. Nam quod esl necessariumesse, possibileest
esse, impossibilitas non.esse, ergo idem valeiim- esse. Nam si non, negatio sequelur. Necesseenim est
possibilitas et necessitas, non.eo.dem.mpdo reddiia. aul affirmare aitl negare. Quare si non pojssibilcest
Sed si neeessitas secundum esse, impossibililas se- eSse,impossibile est esse: Igiiur impossibile est esse,
cundum non esse reddjtur,- et si impossibilitas se- qttod'necesse est esse, quod est inconveniens,Alverg
cundiiuiesse, secundum non esse necessiias, quarp D i//uri <7Uod esi possibileesse, nbn impossibileesse sequU.
idcirco cvenil ista contrario -modo conversio, nam tur. Hdc veroiltud quod est non ttecessariuntest essef
ubi esi impossibile esse, ibi est neccsse non essg, Quare contitigit quod esl,necessariiitnesse, tion neces-
sed impossibile, esse et non possibile csse consen- sarium esse, quod saneest inconveniens.Al yerojieque
liunt. Igitur non possibile esse et nccesse non esse necessariuin esse sequitur.ad possibiteesse, neque ne-
consentiunt. Nulli ergo dubitnn est idcirco necesse cessariumnon esse. Illi ehimutraque contingil accide-
rion esse sequi possibilis negalionem, quoniam im- re,, horuni aulem utrumlibel verum ftterit, nondttm
possibilitas quaesequilur, possibilis negaiionem con- ,'erunl illa verq. Sinud enim vossibileest esse, el non
.semit ei quaj dicii, necesse non esse: Hec autem ideo esse. Si vero necesseesl esse, vel non esse, non erit pos-
quia impossibirilaset necessitas idem valent, (ht dixi) sibile ulrumque. Relinquilur ergo non necessariumnon
si conirarice.proponantur. Quare quod diciiur hoc esse,sequi ad possibileesse. Hoc enim veruni est, el de
niodo esl, Causa autem esl, inquil, cur non sequan- necesse esse, hmcenim fit conlradictio ejus qum sequi-
.tur siniililer cseteris, id est quaa secundum. possibilo luradnon possibileesse.Illud enimsequilttr hpc quod
et impossibile factaesunt, quoniam cpntrariae impos- est, impotsibileesse, et necessenon etse. Qu}u_tnenq.tio
''
607 . AN. MANL.-SEV. BOETII . 608
est, non necessenon esse. Sequunlur igitur et hm con- A si ita est, aliquid impessibile censeqiieniiispreposi-
tradiclionessecundumprmdictummodtttil.Et niltil im- lipnum li permuiandum esi, ut posslt ipsa sibi ratio
c
conseniire. Aut igitur illud primo incbnvenienter
possibileconlingitsicpositis.
conversioila °
dictum est, quod. necessarii negatio affirmaiionem
Superius quidem propositionumfacla
ut necessarii P
possibilem sequereiur, ut ea quae esl non necesse
es(, possibilemproposiiionem negaiio
his ita non evenit ut con- esse, sequatur eam quse dicit possibileesse, vel cerie
sequeretur. Atque posilis illud lioh recle sensimus possibilempropositionemad
Iradictio conlradiciionem sequeretur, nec ut conver-
n
necessariam conseniire, quod quia perabsurdui» est.
so modo sequereiur quod in illis scilicet eveniebal Nullus enim dixerit necessitaii
possjbiliiatem esse
in quibus possiiiilium et impossibiliumconsequeniia evenii enim quod necesse est, boc fieri
contrariam,
consitlerabatur,qubniam conlradictio necessarii,quod non
. . . . r posse rectaque est haecconsequenlia. Si necesse
est scilicetnon necessanuin esse, sequenatur possi- est
esse, possibile esl e.sse,sicut potius contradiciio
bilem propositionem. Possibilisvero contradictiouem necessarii non sequatur.
. r proposilibnem possibilem
non consecuta est necessitas, sed eoniranuin neces- cSedcum hcec ifludinlelligi placet,quod ne-
ila consiituere dicuntur,
sitatis. IIoc permutare volens iniendit
coniradiciio
c
cessiiatem possihilitas sequatur, ut id quodest ne-
consequentias, ut simili modo quidem cesse, hoc possibile esse dicatur. Istud altius perspi-
coniradictioni consentiat, scd conversim. Hoc auiem B cienlibus c est. Nam aliud esl rem dicers
proposilum
hac ratione disponit. Dicit enim,erravi fonassequod esse
necesse, aliud esse possibile. Iliud autem quod
necessarii et possibilisconsequentiam ex possibili in-
•per se possibile est, non modis omnibus fit necesse.
choavi, etnon ex necessario, ut hacejusconsensione .Nam si necesse est, fieri non poiest ut non sit. Quod
meniirelur, posuil eniin piaecedens possibile esse, vero possibile est, et non esse polesl, igitur quod
eiqtie fuit consenliens non necessarium esse. Et boc possibile cst non eril necesse. Dico autem quia ne-
quidem superius. Nunc auiem converlit et dicit: An que-ea proposilio sequiiur possibililaiem quce neces-
foriasse, iuquit, errore lapsi ita has consequeniias silali omnino conlraria est. Est rtamque neeessarisB
eonstituimus, ut primo poneremus pessibile esse, propositiorii contraria ea qucedicit, necesse est non
hiiicauicm adjungeremus velul censequens necessa- esse. Hanc conseniire nullus impellet.
possibililali
rii negaiioncm quas dtcerel non necesse essft'?An ,Nam
quod necesse est non esse, illud non potest es-
potius lllud verum est, ut posito prius necessario nese. Quod autem possibile est, illud esse et non esse
cessitali possibilitas consentiens subsequatnr? Vide-
potesl. Necessilas ergo proposiiionis quse secundum
iur enim omnem necessariain proposilioneinpossibi- esse
prcedicatur, idcirco non sequitur possibil.tatem
lilas consequi. Quod si quis negat, illi confitendum >(
quod possibilitas quidem et non esse potest. Neces-
est, quoniamnegatio possibilissequittirnecessitatem. silas vero_"quae secundum esse esf, non potesl non
• In bninibus enim-aut alfirmatioaut
negalio est. Ergo esse. Rursus necessitas qusesecundiimnori esseprce-
- si necessariam propositionem non sequiiur possibi-
dicaiur, a pessibilitale differl, eamque npn sequitur,
liias, possibiliiatisnegaiio consequitur, ul ita dicatur. quod necessilas ea quce secundum non esse dicilur
Ergo rccla consequeniia iia dici, quod necesse esl non poiest esse. Possibile vero et esse et non esse
esse non possibile est esse. Sed dudum dictum est, potesi. Qued igiiurut neque epposila negaiio neces-
quod ei propositioni quse proponeret non possibile sarii possibiliiatem sequaiur, quce noh necesseesse
•esse impossibilitas consenliret. Sed non possibile
proponit, nec ipsa necessitas affirmandi quse dicit
esse consequitur necessilatem, et impossibiliias igi- necesse esse, neque buic conlraria qusedicit necesse
tur consequetur necessilatem. Erit iiaque recia pro- esse non esse. ~hedin his qualiior videbuntnr, est
positionumconsequeniia,si necesse est esse impossi- enim necessaria affirmatio qrice dicit, necesse est
bile est esse. Sed hoc fieri non poiest. Si igilur im- esse, huic opposita est ea quce prsedicaiur non ne-
possibiiitas non sequitur necessitaiem, sequitur autem cesse esse. Rursus coniraria necessitaii afiirmalioest
proposilio quaealiquid non posse esse denuntiat im- quse dicit necesse est non esse. Huic opponilur ea
hecessarire propositioni ^. rj quceproponil non necesse est non esse, quod subje-
~ possibilcm proposilionem,est non
po.ssibiliiatisnegatio quse possibile esse non cta descripiio docet:
consentit; quod si haec-necessariceenuntiatieni nen Necesseest-esse. Non necesse est esse.
ccnsentii, censentiet affirmatie. Necessilalem igilur" Necesseest non esse. Non necesse est non esse.
ppssibilitas consequitur. Erit ergo recta^ proposilio- Si igitur neque ea quaedicit necesseesl esse, neque
num consequentia boc modo : Si necesse est esse, huic oppnsitaquaepfoponit non necesse est esse, nec
possibile est esse. Sed rursus alia nobis ex his iinpe- - necessitati conlraria, cujus senlentia est : Quoniam
dimenia nascuntur. Namsi quis necessitali dicat pro- necesse est non esse possibililaticonsentii, restat ul
positionem possibilem consenlire, quoniam possibili- ei consentiat, quarta qusedieit, non necesse est esse;
laii ea propositioquaedicii, non jmpossibile esse, et qiisascilicet qUartaaliquaicnus etiam ipsinecessitaii
rursus ea quse enunliat non necesse esse consentit, consentit, necessitas vero ipsi possibilitati minime.
quodsuperior ordo praedocuit,erii ut necessaiiaepro- Omne enim quod necesse est esse et possibiie ec:
positioni consenliat ea qiisedicit, non necesse esse, esse, et ut non sit non est necesse. Idcireo auieo-*
erit igitur recta consequentiasi necesse est esse, non hceepfopositio qucedicii, non necesse est non esso,
nccesseestesse. Sed liocnirsusesiinipossibie, quod necessilati consentit,-quia necessitati qujdem con-
009 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO SECUNDA. 610
traria est ea qucedicit, necesse esl nen esse , huic A quoniamsnpradixitpossibili
qi propositioni necessarice
vero oppesita est ea quce preppnil non necesse est afiirmaliohis
al negationem conseniire, nune de eadem
non esse. Quare conseniiel ei proposilioquse contra- redubiiatioiiem
rc profert dicens : At vero illiid quod
dictbriaesisiblmetopposilceafiirmationi.Quodsiquis p<
possibile esi esse, non impossibile esse sequitur.
atienlius.inspicit, etad supra scripluiii omnino reverti- Nam N quod possibile est, boe non est impossibile, sed
qi nonest impossibile esse, non necesse est esse;
iur, facileoognoscit. Si igiiur possibile esse (tit dictum quod
est)sequhur eaproposiiio quse.dicit, non necesse est ei ergo si non impossibile est esse,- sequitur possibili-
non esse, negationempossibtlem sequilur huic oppo- ts laiem, non impossibilitateni auiem sequitur id quod
d:
siia quse dicit, necesse est non esse. Erit ilaque hujus- diciiur non .necessarium esse, sequiturque possi-
modi consequenlia, si possibileesfesse, nonneeesse b
bilem proposilionem id quod dicimus non neces-
estnon essc.Rursus si non possibile est esse, necesse sarium si esse , nulli dubiuin quin si necessilaiem
est non esse. Reversa est igilur illa consequentia possibililas
p sequilur , sequaiur affirmaiionem ne-
quce contradictorice quidem fiebal, sed conversim cessariam c negaiio neeessarii. Quare contingit quod
n
sicut supra de impossibilibus dictum est, hic namque necessarium estesse, idipsum non necessarium esse,
affirmaiionem. possibilem negatio sequitur.quce ne- qquod est inconveuiens. Conslal ergo quoniam alfir-
cessarium quidem destruit, sed id quodad non esse Bj niaiionemn possibilem non sequitur opposiia negaiio
ponitur ea scilicet qucedicit, non necesse est non necessariser affirmationi, idcirco quod illud removen-
esse, rursus negationem possibilem.affirmatibsequi- dum d esi, ul supra diximus, ne sequatur pbssibilem
tur necessaria quaesecunduin non esse ponitur. Est aaffirmatibnem negaiio necessarise , ut necessitalem
igitur hic quoque eadem conversio , ut coniradictio possibiliias
I sequatur. ,Quod quia fieri niillo modo
quidem contradiciionem sequaiur, sed conversim, ut potest, I illud est removendum, ne possibilitalem rie-
<
affifmalio negaiioni, negatio vero affirmationi con- cessiiati opposita negaiio subsequatur. Igiiur ea quae
venial. Melius vero hoc -si sub oculis cadet liquere cdicit, non necesse estesse,-nonsequitur possibilita-
credimus, atque ideo aperiissime sententiam rei sub- tem. t Et quia Iioecomnia in medio iacuerat, supra
jeclaedisposilionis nos.ordo commoneal. c
dictis addidit : At yero neque' necessarium se?
Possibile est csse. Non possibile eslesse. 'quitur pbssibile esse, boc scilicet senieniice inclu-
Non necesse est non esse. Necesse est non esse. (
dens possibiruaiinon consentire necessarium,' Nec •
Oninis quidem senientia" talis est. Ordo autem hec '
solum, sed neque illud quod dicimus necessa-
sermonum hujusmodi est: Posiquam dixitde possi- rium non esse, hoc ut tractalum sit ipse planiiis
bilium et impossibiliumconsequentia, quod eonira- - monstrat. Ulienim. id est possibili utraque contingit
diciioues quidem conlradiciionibiis convenirent^sed ^3 'accidere et esse scilicei, etnon'esse. Horum autein,
id est necessarii secundum esse, et necessarii secun-
conversim, idest quod afflrmatio negationi, negatio
vero cbnsemiret affirmationl. Hsec eadem, inquit, dum non esse, si utrumlibet verum fuerit, non erunt '
illa vera, et hoe ipseexponit, de possibili eiiiin utro-'
censequentia quemadmodum in necessariis eveniat,
îdendum esl. Speculalus igitur et de necessariis. que ita dicit. Simul enim esipossibile et esse et non
idem non reperit, nam cum dixissel necessarii nega- esse, boc est ergo quod ait. Hli enim uiraque coii-
lionem possibilitati conseniire, aflirmatio necessaria tihgit accidere. Sin vero, inquit, necesse estesse et
non esse, id est, si non poiest non esse, et non po-
negationi possibilitalis non consentit. Ejusdem rei
reddens causas illud arguit, quod impossibilitas - terit esse, non eril possibile utrmnque, ut si' esse
necessitali idem valerel contrariae reddila, "Quam necesse est, non poterit non esse, vel si -non esse
rem emendare volens iia dixit: An cerle , inquit, necesse sit, non poierit esse; tres igitur;proposiiio-
impossibile est sic poni necessarii contradictiones, ul nes, non necesse esse, necesse esse, necesse esse non
negationem scilicet neeessarii possibililatf consenlire esse, possibilitaiem non sequiinlur. Relinquilur ergo
diceremu'. Addidit autem dubitationem quamdani, hoc, id est ut quarla prpposiiio quce opponilur he-
quce ita sese habet. Nam quod est, inquii, necessa- { cessariaesecundum non esse affirtnationi, possibilila-
rium esse, illud sine dubio possibile est esse. Nam si D lem sequatur, id est non necessarium non csse sequi
non , id est si quod necessarium est, possibile non • possibile esse; sed quia possibile consenlit necessa-
est, riegatio possjbiiilatis.consequiiur. Necesse enim rio, hcec quoque consentit necessario. Namque boe
in bmnibos rebus aut dicere, id est affirmare, aut est quod dixit, Hoc enim verum est et de necessitate
cene negare, in omnibus namque rcbus , aut affir- esse. Nam quod necesse est esse, nori necesse est ut
iiiatio vera est, aut negalio, qnare si non possibile non sit; hcec igifur propositioqtiaedicit, non necesse
estesse, id est, si hoc est non possibile esse, quod est non esse, contradic.tio ejus affirmationis est quce
impossibile est, fiet id quod necessariurn est esse. sequitur negalionem possibilitaiis , eam scilicct quce
Sequitur autem propositionem qucc dicit, non possi- dicitnori possibile esse. Nam cum affirmationemeam
bileest esse illa quce proponit, impossibile esi esse, quse est seilicet possibile esse sequetur necessarii
etfit aliquid impossibile ut dicatur, igitur impossi- secundum non essenegatio ea quseproponit non ne-
bile est.esse, id quod necesse esl esse. Sed hec in- cesse est non esse. Negationem
possibilem, eamsci-
convcniens est, ergo id docuit quod necessitalem licet qiia?proponii non nossibile
esse, sequitur affir-
riossiuiliias seeueremr. Nunc autem ^liud inafo necessaria secnndum non essb; quse dicit, ne-
addi.t,
644 m. MASL. SEV^ BOEtli 012
cesse est hon esse, quam eamdem qiiaeproponit non A sibilitas sequitur necessifalerii; qtiod si possibiiilcis
possibile esl esse, quai est scilicet negatio possibili-r neeessitaiem non sequilpr, ncgaiio possibiiitaiis
tatis, impossibilis.aflirmaiio sequitur quce proponit seqiiitnr ea seilieet quae esl non possibile esse, eve-
inipossibile est esse; hoc est ergo quod aii, Hcecenim nientqueearursus incommoda, quse dudum curneum
sit contiadictio ejus quse seqniiuf id quod est uon locum tractaremus expressimus; quod si quis possi-
possibile esse. Nam cum possibilem aliirnialioiiera bilitatis 11011velil esse negationem eam quse dicit
sequatur necessarias secundum non esse negatio quce non possibile esse, sed potius eam quce dicil possi-
dicit, non neccsse est non esse, hcec necessaria se= bile esse non esse. Quanquam ille non recto ordine
cundiim nori esse negalib contradiciio cstejusquse alfirniaiieiii negationem accemmpdei, dicium supra
sequilur negationem possibilitalis, Illud enim , id est fit quoties cum mpdo propositiones dicuntur ad mo-
negatioricm possibilitaiis, sequitur id quod est impos- dos ipsos potius negalionem poni oporiere quam ad
sibile. Naih cum negatio possibilitatis sit quae dicit verba, dandaetamen manus shni, ut euni eo quoque
•
nbnpiissibileesse, hancsequilur ea quae dicit impos- cpncesso quod ad defensionem utile aliquibus videri
Bibile-est esse, cui consenlit ea quse dicit necesse ppssit, argumeiitationis falsam senientiam fregeri-
esse noii esse. Sequilur igitur possibilis proposilionis mus, penitus aique altius sit veritas constiiuta. Sit
negationem ea quaedir-.ilneeesse esse non esse, ctijtis jj ergo negalio possibilitatis quatn ipsivoiunl, id est
esi conlradictioea quaadicit.non neeesse est non esse. ea quse dicit possibile essenon esse; sed haee quoque
Fit ergo id quoque ut coniradictio contradictionem. necessitati non convenit. Si quis enim dicat quoniam
tsequatur, sedconversim.Quodait per hoc cum dixii, possibile esse necessarium hon sequitur, sequitur
Bequuntur igittir et bae coniradicliones secundum mox possibilis conlradiclio necessitatem; quod si
prcediclum moduni, eurii scillcet, ul affirmatio nega- quis conlradiclionem possibilis ponat eam quas dicit
lionem, negaiio vero sequatur afiirtnatioiiem, el niiiil possibile non esse, eamque" necessitati cons.entiru
quidem erit vel inconveniens vel impossibile ita po- putat, erit seeundum eum fecta consequentia, si
ritis corisequeniiis, ut afflrmationem quidera possi- necesse est esse, possibile est non esse, sed hoc fieri
bilem riegatio necessarii secundum non esse sequa- non potest. Quod enim necesse est esse non pptesf
lur, negationi vero possibilis afflrmatio necessaria noii esse; si igilur possibiliias non sequitur necessi-
secundum nonesse consential; quibus explicatis alias taiem, eriienim quod necesseest coutingens. Possi-
fufsus adjicitdubitaliones. bile hamque et coniingens idem valeni, negaliones
Dubilabit auiem aliquis si ad iltud qttod est.necessa' possibilitatis, sive ea quse dicit non possibile esse,
rium esse,possibile esse sequattir. Nam sinon sequiiur, sive ea cujus senteniia est possibile est non esse,
conlradiclio sequelur, non possibileesse, el siquis dicat G necessitali convenient; sed utrumque impossibile est.
non hancesse contradiciionem, necesseest ipsum di-. Quod si hcecnoh sequuntur, sequiiur ea quae es!
tere pqssibilenon esse, sed ulrmquefalsm sunl de ne- earum afflrmalio, id est possibilitatis; sed hpc quo-
cesseesse. At vero rursus idem videtur esse possibile que fiefi iion potest, ut scepiussupra monstravimus.
incidi, elnonincidi, et esse, et non esse. Quare erit Haecergo hujusmodi quaestio in sequenti ordine ah
riecesseesse,conAngensnon esse, lipc anlem falsum est. ipso fesolvitur. Nunc auiem quoniam qu33stionis
Supra coiisequentias iia disposuil, ut prsecedens, supra diciae talis senstis est, verha. ipsa sermonum-
necessarium possibilitas seijueretur, nunc de eodem que ordo videatur. Ait namque: Dubiiabit autera <
'
ipse ambigit. Sive enim disponat consenlire necessa- inquit, aliquis si; illud quodest necessarium esse,
rio possibile, sive quis negel, utrumque videlurin- possibile esse sequitur, id est si lieeessitati possibi-
eongruum. Nam.si quis neget possibililatem neces- litas consentit. Mamsi non sequitur, id esl si negat
sitali congruere, id dicit quoniam possibililaiis nega- aliquis ul pessibiiitas iiecessitatem sequalur, contra-
tlo necessariae proppsitipni ccnveniet. Si quis enim dictio consequitur possibilitatis. Nam quodpossibi-
abnuat preposilioni quae dicit aliquid neeesse esse litas non sequilur, contradictio possibilitatis sequi-
eonsentire eam qucc proponit possibile esse, is illud lur, ea scilicel quse dicil non possibile esse, et praa-
abnuere non polest quin negatie possibililatis neces- " tennisit quod ex his esset impossibile. Hoeaulem'
silati consenfiat, eritque integra consequentia, quce est ut si necessilatem possibiiitas npn sequatur, ef
dicit si nep.esseest esse non possibile est esse, quan- contradictio possibilitalis consentiat, sit recta conse-
doquidem illa falsa est consequentia quce dicit, si quentia si necessarium est esse, non possibiie est
necesse est esse, possibile est esse. Quod si hoc esse, quod est inconveniens; et si guis non hane
fieri non poiest, ut possibiliiatis negatio necessarise, dicat esse conlradictionem, id est si quis neget pos-
cbnsentiat affirmaiioni, illud verutn est afftrmalio- sibilitatis contradiciionem esse quse dicil non possi-
nem possibilem necessarise convenire. Sed in hoc bile esse, illud cerie necesseêst ei dicere quod pos-
qiioque major inerit difficultas. Omne nanique quod , sibiliiatistonlradiclio ea sitquce dicit possibile esse
possibile est csse , possjbiie esl et" non esse. Sed si non esse , sed utraeque falscesunl de necesse esse.
possibililas necessilatem sequilur, erit id quod ne- Nara quod necesse esl, fieri non potest ut non possi-
cesse est, ul possitesse et possit non esse secundum hile sit. Et rursus quod necesse est, fieri non poiest
naiuram- scilicet possibilitatis, -quce ipsi convenit ut possibile sit non esse. Rursus videtur jderri esse .
uecessitaii; sed hbe impossibile est. Non igilur pos» nossibile ineidi et hon incidi. Possibilitas emn affir-
m - IN LIBRUM DE INTERPRETATIONEEDITIO.SECUNDA. 614
tnationi negaiionique communis est, namque et esse A unam i rem tanlum potest, quaeaffirmalinneni t.iiiiiim
et non esse polest quod possibile esse dicitur. Hoc dat, negatioueiii vero repudiat. Si qnis enim ponat
autem falsum est de necessario prjedicari. Necessa- possibilitaiem necessilaii consentire, non idcirco jam
rium namque si est, non.esse non poterit; si non necesse est ipsam. nccessitatem in coniingenliam
esi, nullaratibne cenlingil; quod sTquis dicat quo- verti, cui corilingenti.scilicel possibiliias cousentit.
niam possibilitas necessitatem sequitur, eadem pos- Non enim, inquit, omne possibile uirumque poiest,
•sibilitasconsenlit hontingenti, et erit necesse esse id "estet posse esse et posse noii esse. Alque ideo non
contingens non esse, id est erit contingens id quod omne possibile coniiiigentiaeconseniit, docei autera
necesse esse prsedicaiur. Nam si quod possibile est hoc bis modis : in his , inquit, quse non secuudum
esse, potest non esse, quod autem potesl non esse, rationem possunt, possibiliias quse esse dicittir, non
coniingit umon sit, non dubium esl quin si neces- valet opposita, uiignem calcfacere irrationabile tsi.
sitaiem possibiliias sequilurj eam sequatur quoque et Nulla enim raiio est cur ignis cale.faciai. Omtiitim
_,contingentia; sed conlirigens possumus dicere in namque quae naiuraliter fiunl nulla ratio esl. Ergo
'
negaiione, ut dicatur contingit nou esse; esl igitur hi£Cquoruni polestas irrationabilis esl non possont
quod necesse est. esse, coniingeus non esse. IIoc opposita, ul ignis non potest ciilefacere el non cale-
autem falsuin esi, atque hicquidem ordo sermonum B facere.Si enirnutrumque possunl, o|ip'ositapossunt.
est, ut in aliis fere omnibus perplexus atque- constri- Calefacereenirn ei non calefacefeopposiiasunt. Cum
eius, alias enim similitudo enuniiationum , alias id ergo irrationabiies polcstates opposiia uon habeant.
quod deest implicitam reddii obscuramque senlen- agendi facullatem, illa qusesecundum rationem fiunt
liam ; quotl si quis Arisioieles verbis "serieinhostrce ad opposilorum aclum polerunl reiineri, ui quidquid
"expositionis annectat, et quod illic propler simili- ex voluntaie et ratione conceplum esf, ad utrunsque
tudinem confusum est, per expositionis nostrce dis- valeat. Medicinamnamque mihi exercere et possi*
tinctionem ac separationem disgreget; quod vfefoin bile est, el pbssibile non est. Yel rnrsus ambulare et
Aristotelis sermonibus minus est, hinc compenset _, lion ambulare. Quod enim qnisquis animi rationevel
sententice raiio 'totius elucebit. ISunc ergo quoniam appetentia vult, hoc ex ratione venire.dicitur. Et in
proposuit qusestionem, eam coniineriler exsequituf iiis omnibus illa potestas est quae ad ulrumque va-
his verbis : ieat, id est ad affirmationem ei negalioiiem, ut sit
Manifeslumest autem quoniam non omtiepossibile scilicet et. 11011 sit. In his auteni qucesunt irrationa--
vel essevel ambulare, el opposila vaiel. Sed est in qtti- bifia, licet in solis venire possit, ut ea poteslas quae
bus nou sit verum. Ac priommquidem iti his qttmnoti dicitur, rion ctiam possit opposita^ lamen non omnis
sccundumrationem posstmt, ui ignis calefaclibilisest, <2irraiionabilis potestas opposita non poiest, ut aqua et
et tutbetvim irralionabilem. Ergo secundum ralionem frigida et iiumida est. Er.go el frigescere polest fa-
peleslatesemdemplurimorumeliamcontrariorum sunt. cile et humeciari, sed eadern permutata in calidam
Irrtilionabilesvero non omnes, sed quemadmodumdi- potest frigescendi vim non habcre, cum non possit
clum est, ignem nonest possibite catefacereet non-ca- humeciandi .amiitere potebtatem, dum aqua sit. '
iefacere,neqttequmcurtqttealiasemperagunl. Atia vero Quocirca non omnis potestas vaiet opposita, sedvalet
possunl ei secundum irralionabiles poteslates simul (juidem opposiia potesias^ ea quae secundum ratio.-
oppositasuscipere,sed hoc idcirco dictumest, quoniam nabilesmetus valuit.-llla verp ppiestas quae.ppppsita
non omnis polestasoppositorumesl, nequeqnmcunque non valet, in solis irraiionabilibus invenitur,' licet
-tectindumeamdemspeciemdicuntur. non in omuibus. Sunt enim irralionabiles potestates
Cum de.possibilis et necessarii consequentia du- quceulrumque possurit, ut id quod dictum est de
bilassct, cumque si possibiliias necessitale consen- aqucefrigore. Et tola quidem senientiaevislalis est,
liret, quod erat incommodum, vel si possibilitas rur- Nunc quis sit sefmenum erdp explicetur. Manifestum
sns necessitatem sequeretur, necessitas ipsa.cui pos- est, inquit,quoniam honomiie possibile velesse,
sibiiitas consenfiret in se et esse et non esse susciperet, vel ambulare, opposita valet. Quod ila dictum esse
nunc incongruentem ambiguilalem rationabili argu- D1manifestum est, non til putaremus quod oini/e quod,
meiualione dissolvit dicens : Non vere illud metuit, ambulat potest, vel quod esse potest, noiipossit op-
ne possibilitasnecessilatem consequens ipsam nalu-
pbsiia, id est non possit non esse. Hocenim videtur
ram necessilatis atquerigorem frangeret,' ul id.quod textus osiendere, sed nemo ita intelligat,, poiiusqug
necesse esset. in contingentiam permutarelur. Neque -sic dictum videatur. Manifestumest quoniam non
ehim, inquit, omne quod possibile esl esse, etpossi- omne possibile frequenter solemus usurpare, cuih
bile eslnon esse. Sunt enim plura quccunam lantura dicinius possibile esse ambulare, opposita valel.
vim coriiineht, et ad negationem nullo rnodo suiit Neque enim omnis polesias affirmalioni rie£alio:iique
apta, ui iri his possibilitalibus quas irrationabilis cbnvenit. Sed suiu qucedamquceiintim tanium posri
actus efficit.Namcum sit possibile igriem calefacete, suni, u.t supfa jam diximus, atque l:oc aperiins in-
non est possibile ut non calefaciaf. Quare hsec po- leliigitur si ha dicariius : Waniieslumesi enim f;uo-<
teslas non pblest opposiia. Si qua enim poiestas riiani riori biniie possibile et opposita vaiei, quonisni
opposita potest, illa et non csse potesl et'esse,'et scilicet puisihile Hrequehlerei de estedde ambularo
Sacereel nbn faeere, quce vero libn i otesl oppositaj 'prcediccirilhs, hoc iici cogilans facilius qiiis agnoscit,
'
615 AN. MANL. SEV. BOETlf GiS
quid ipsius textus verba deuuntient, cum etiam ad- A. nabilia sunt, una sit species, lamen ne in nisquidem
niiniculari quis debeal obscuris sensibus patientia inveniri potesl ut in omnibuseaiiem sit conlrariornm
atque consensu, quod ad senientiam poiius diceutis polestas, ut de igne quod supra diclum esi. Namcura
spectet, etsi sermonum ratio ita non babeat. Hoc ejus irraiionabilis sit potesias, non lamen lalis est
ergo ita conslitulo manifestuin est, scilicet non om- ulad coniraria'transferatur. Reete igitur dictum est,
nes poteslaies opposita valere, sed esse quasdam in quoniam neque qusesub eadem specie sunt polerunt
quibus non sit verum dicere quoniam opposita va- omnia conlrariorum esse~poientia. Nam eum ignis
fent, et dalur exempluin in bis quidem quse irralio- poleslas cuin aliis omnibus poteslaiibus irrationabi-
nabiliter possunt, id est noii secundum aliquam ralibus sub ea sit specie quae irraiionabilis est poiestas,
lionem, quarum scilicet potestatum reddi raiio non tanieu iion valet opposiia. Atque boc quidem quod
potest, quod ipsarum sit natiira, ul quoniam ignis atlentare possitiotam quseslionem, non lamen vali-
calefaciibilis est, idcirco de ep ratioreddi noh poiest. dissime dissolvere prcediximus. Quod vero maxime
Hoc namque illi naturaliler adest, ut haec qriidem dirigat dubitaiionem anibiguilatemqueconstitual, ipse
Ignis potestas non valeat opposila,' licet sil lrralio- coniinuata oratione addidit dicens :
nabilis. Quaevero rationabiles sunt, et secundum ra- Qumdam vero poteslales•mquivocmsunt. Possibile
tionabilem potestatem eaedcm pluriinorum ctiam B enim non simpliciter dicitur, sed hoc qmdemquoniam
conliariorum sunt." Nam quibus ratio domiuatur, ad verumest ut in actu, ut-possibileest ambulare quoniath
utraque opposita natura ipsorum apia est, ut eaedem ambutal, el oinnino possibile esl esse quoniatnjamesl
potestates sint plurimorum quse sunt contraria, ut si aclu quod dicilur possibile.Illud veroquoniamforsitan
est mibi possibileambulare, quoniam boc ex raiione aget, ul possibileest ambularequotiiamforsan ambula-
el voluntate fit., sit possibile non ambulare , et est bil, et liwc quidetn in mobdibussolis esl poteslas, illa
hoc potestatis non unius, sed pluriinoruin, eorumque vero, el in immobilibus.In ulrisque auiein verumest
contrariorum": licet cnim affirmatio et negatio sit dicerenon impossibileesse ambulare, vel esse, el quod
quodammodo ambulare et non ambulare, tamen nunc. ambulanlia, el agii et ambulabileesl. Sic ergopossibite
ab Aristotele in conirarii" vice disponilur, et hoc non esi veiutn de necessariosUnplicilerdicere, alierum
quidem in omnibus rationabilibus potesiatibus pla- aulemdicereverumesl. Qunre quoniampartemuniver-
autn est, eas plurimorum esse cbntrariorum et oppo- sate sequilur, illud quod ex necessitale esl, sei/uilu?
sila valere. Quaevero secundum rationem non sunt, posse esse, scd non omnino.
licet sint qucedamquse opposita valeant, non tamen Quid haec sementia conlineret quam nune Aristo-
omnia. Nam cum aqua frigefaciendi babeat potesta- teles proposuit, quinto quidem libro diligenter es
tem quod irraiionabile est, et ei rursus alia poiesias G pressimus et nunc eam breviter exsequamur. Expo>
calefaciendi, cum ipsa sit calefacla, sed non in om- siiionis enim causa doetrinaeque hunc secuudum nos
nibus potestatibus irrationabilibus boc.inveniri po- exposiiionissumimuslaborem, nonaugendi prolixitate
tast. Ignis enim (ut dictum est) unam calefaciendi faslidii. Talis ergo est sententia lola. Possibile quotf
lanlum videlur habere petestatem, hoe enim est frequenter in rebus dicimus non simpliciler dicitur.
dued ait: Irratipnabiles verp nou omn.es, id esl op- Aique ideo quoniam possibile a polesiate iraductum
posila valent, sed quemadmodum dictnm est, igiiein esi, ut ipsa quoque polestas cequivocumesl. Hoc hinc
non est possibile calefacere etnon calefacere, datur- manifestum est, quod.qusedam-possibilitaies ad hoc
qhe in omnibus regula quce non sint possibilia con- dicuntur non quoniamagunlur, sed quoniam ut agan-
trarioram', ea- scilicel quce semper unam rem aclu tur nihil impedil, ui si de aliquo sano corpore om-
conlineiit, ul ignis semper caiel, sol semper mo- nibusque aliis quae impedirepoterant remolis sedente,
vetur, et ccetera hujusmodi, quod per boc ait quod --dicaiur possibile esse ambulare eum, non quoniam
dixit: Neque qucecunquealia semper aguni, alia vero ambulat, sed quoniam tit ambulet nihil omnino pro-
possunl quaedamopposiia, etiam secundum irratio- hibet. Qucedamveropossibilitales ita dictintur quo-
nabiles potestates, ul dictum est de aqua. Sed iioc niam jam actu sunt alque aguntur, ut si quis de am-
idcirco dictum esse lestatur, ut cognosceremus nihil D bulanie homine dicai,,~possibileesse eum ambulare,
evenire contrariorum, si quis diceret possibilitatem atque ideo ea possibililas quse non secundum actum
necessario consentire. Cum enim non omnis possibi- aliquem dichur, sed secundumid quodposset agere,
litas contraria valerel, ea scilicetnecessilali consen- diciiur eo quod agere nen prohibeiur a poiesiato
lii, quse contraria non valet, sed uiiain rem semper possibilitas noiuinatur. Hcec vero quce jam agit
agit, hoc est enim quod ait: Sed hoc quidem idcirco atque in actu est, aclus ipse possibilitas ap-
diclumest, quoniam non omnispotestas oppositorum pellatur. Duceivero sunl significationes possibilita-
est, nec qusecunque secundum eamiiem speciem di- lis, una quae eam possibilitatem designat, quce est
cuniur quod ait: Nee qucecunquesecundum eahidem petesiaie, quse secundum actum non sit. Altera quse
speciem dicuntur tale est. Nen modo omne quod dieam possibilitatem significatquaeactu sit. Haec au-
cilur possibile contrariorum esse non potest, sed tem possibiliias quse jam actu est, aut ex potesiate ad
etiam ea quse sub eadem specie sunt, qucedameon- aclum transit, aut semper in actu naturaliter fuit,
traria non possunt, ut ea quae sunt irrationabilium. utcum homo ex eo quod sedet non ambulat, potest
Ram cum oinniuiiiirraiionabiliuin in eo quod irratio- ambulare, atque ideo ex poteslale iu acium verlitar.
617 : IN LIBRUMDE INTERPRETATIONEEDlTIO,SECUNDA. 618
'Solverocum movelur, nunquam, ex poleslate:in_Aeeo quod adaetum ex poteslate non veneril. Species .
acium verlitur. Neque enim aliquando .hunc motura igituf ij quccdam' erif" necessiias possibiliialis,"'siqui-'
non -egit. Nequeiguis ut nunc non =caleret,aliquando dem c illic ponitur ubi est ea possibililas quai actu-
non caluit. Ergo ea rursus possibilitas qucesecunduni- sseniperest. Quodsi speciem sequitur genus, et ubi .
acium aliquem dicitur duas intra.se species corili-- est c species, genus deesse non potest,;' sequitur spe- .
nei, unani qusetalem aclum possibililatis designet, ciem c suam, id est necessitaiem [geritis propriuin,'id
quemque-non esse jionliceat, ethsec dicitur neces- est t possibilitas, sed non-omne; Earyero possibilitas' -
i
saria qusenunquam ex poiestate iri actuni vertitur, necessitatem nori s/quiturqusepoiestale lantuni-est,'
- sed in actu naturaliter mansit; ~alleram -vero quam" non ] etiam aciu,"neque ea quae cuni^sjt actu relin-
•feeat el non esse, quae scilicet ex potestate in actum' 'quere subjectum potest, sed ea lantum quae cum~
•
isigravit, et hoc non necessarium cum sitactu, et- actu c sit nunquam'poterit a subjeclo discedere. Se-'
hsecialis possibilitasquscex potestate in aciumver- <
quiturergo possibilitas"necessilaiem, hihilque eve-: .
tkur, in solis mobilibus est," hpc est quce moverl nit i Impossibile, sed ea, ut dictum est,' quae in aclu:
ppssunt, hcec auiem sunt .corporalia; incorporalia sit,- f et nunquam in~ subjeclo nalura"'esse desistat;-
vero non moyeri, quibusrationibus astruatur paulo" Totus quideni sensus hujusmodiesi, ratio,vero ver-'
post dicenius..Illaevero quseseinper in aclu propriae " borum1 ila constabit. Qusedam vero, iriquit, potesta-
naturse qualitate manserunt, et-in mobilibus, irive-' 'tes sequivocaesunt, sed hoc idcirco dictura est quo-~
niuntur, ut igni calor qui semper actu et nunquam ~]niam non.omnis potestas sequivocaest. Est eniiri po- .
fuerit potesiate, et in his qucesunt imihobilia, haec testas' "quceut genus sit, ea scilicet' quae secundum.
"
ayiem suritincorporalia et divina. Quare possibili- . actuiii
; prsedicalur.' Quemadmoduni autem qusedam -
las ea quceex poteslate in aclum migravit, solorum potesiales sequivocaesint exsequitur dicens. Possibile' -
esl corruplibiliumet corporalium. Ea vero qusesem- enininon simpliciter dicitur, et hoc partitur,sedhoc - '
peraclu fuit, divinis cprporalibusquecomnninisest; . quidem quohiam verhm est ut in actu, "ut possibile
u-l.jgilurtpla ratio breviter atiingatur, ita dicendum est ambulare,ijuoniam jam anibulat, _elomnino-pos-
J3St: possibililasaequivocaest- et. multa sighificans. sibile esl esse, quoniam jamest actu quod dicitur ~:
Est enim una possibilifas, quseipsa quidemhiira non ppssibile.'Hec.planius nihil petuerii demehslrari,':."
sit in actu esse possit. Atque ideo de ea possibilitas- "quam si illud ppssibile dicatur, qued jam- agitur.
prsedicatur. Est autem alia quse -jatn esf actu, haec-" Quod si quis possibile esse neget, hoc aitet fieri at-
.autem qusejam aclu est, nori sequivocaest, sed ge- que esse diciLquod impossibile est, sed hoc omnerii
nus. Habet enim sub se species _eam possibilitatem mb'duni.rationabililaiisexcedit. Aliam. vero parlem
quce actu quidem est, sed ex polestate migravit. AliarC'i significationis possibililalis hanc dicit. lllud yero
vero quchactu est, sed ex ^potestaie, nbn migravit.- - quod forsilan aget, et dat hujus exemplum ut possi<-
Et illa quideni quse ex poieslate. jion migravit, ipsa bile est ambulafe, qupniam ambulabil: Non- ergo
dicifur necessaria, qusenunquamrelinquiisubjeciuro.' quodjam agit, sed quod fbrsitan aget, id est quod
Illa vero qiiceex polestale ad actum trarisit, sine- ul agat fortasse nibil prohibet. Elhoc quidem, ih-
ulla dubitalione diciturnon necessaria. ldcirco -quod' - quit, in mobilibus solis -est polesias,. hsec scilicet-
potefil ielinquere aliquando subjectum, sed de his poteslas-qusepotestate dicilur non secundunTaclum. -
utrisque, scilicet qucb.yel in potestate~ vel in aciu. Mobilia vero, nt dictum est, sola corpora dicit. -llla
-
possibililatesdicuntur, communisesse poterit. prce- vero, id est, .quaeactu est, et in ihnhobilibus, atque
. dicatio, _sidicanius ulrasque csse non impossibiles. ideb addidit;lioccum dicit,: et in immobilibus, ut
Nam etqui polesi ambulare cum nbn ambulet,,ef qui~ ' non-suspicemur in solis esse divinis actus''possihili-
~
jam_ambulat,'veruiriest deiiis dicere quohiam nonf" talem",sedeliamiri mortalibus) atque",cor.pbreis;In"'
est impossibileeos id agere quod possunt Jigere ~vel utrisque vero veruhi est dicere, non impossibile
agunt. Cum vero sub sijjnificatienepessibiliiatis d.uo esse aiflbulare, vel esse quod ambulat- jam: et quod.""
sint, una ppssibilitasquceactu nonest, alia vero quce .- agit el ambulabile. ln utrisque,'inquit, significationi-'
actu esl, illa possibii.ilasquse . securidum peiestatem "' busuna prsedicalfopoterit convenire, ul dicamusnbn -
diciturnecessarisenonaccommpdaiur,iiequealiquande. esse inipessibile vel auibulaie quod jam anibulat, vel
iiecessilaii pelerit cpnsentire. Restat igilur ul sub-ea ambulare qubd potest ambiilare et jion, ambulat,
pluralitale necessilas pcnatur quce aelu est, sed ea quod per boc ait quod diximusambulabile. Ambula-
quoque habet unam speciem per quam ex -potestate' bile enim esi quhd "non qnidem ambulat, possit
in aclum migrat,quceest -non necessaria. Qiiare ne : tamen ambulare. His addit :Sic igitur possibile non'
hihac quidemponi pojesi necessilas. liesl.at - igilur .est verum de necessario simpliciler dicere, id est,
ut quoniamid quod necesse estesse.^nullus' negat" sic possibile quemadmodum cequivoce possibilitas ^
-. esse possibile. Sub possibili autemest et ea quse po- praedicatur, non est verum de necessario simpliciter.
testate essedicitur. Sed necessitas non ponitur,'ne- •' et universaliler atque omniiio prcedicare, hoc est -
que sub ea'pot.esiaiequseaclu est ef subjectum 'po- ' non omne.possibile necessario coiisentit. Alterum
terit relinquere, sed ppnatur-sub. ee actu qui subje- autem,-id est possibile verum esl, hoc estde rieces-
clumrelinquere non potesi,'ut,sit necessitas possi- sario prcedicafe."IHud scilicel quod secundmriaetum
bililas quceactuni et subjectum nunquam'relinqiiat,' • diciturimmulabile.Quare quoniam purlem suam,
PATROt. aiv.
B19 , . AN. MAML.-SEV. BOETII . J • 620
id esi speciem, id est io qaod est universale, id est A ssunt, iiecesse est ut id quod necessariurri est caeteris .
genus sequitur illud quod ex necessilate est, quod, omnibus c prius esse videatur; ergb consequentiaeeo-
scilicet species est possibilitatis, sequitur posse esse,- dem<i modo faciendse simt, ut priumm -quidem neces-'
id est possibilitas, sed non, iuquit,-oinne. -Nain illa ssitas,.post vero possibililas et csetera proponantur,"
in actu et relinquere sub- ssinlque consquenlise hoc modo :' .' •
possibilitas quse praedicatur
sed ea lan- , Necesse esse. Non.neeesse esse.
|ectum potesl, non sequitur neeessitatem, • Non possibile inon esse. Possibilenon esse."
lumquae«um in aclu sit nequeex poteslale in aclum -
relinquere. Atque- 1
Videshe igilur ut primo quidera necesse esseet non
Vertitur*,neque poterit.subjectum
lisecquidem quse.Aristoteles dixit hujusmodi sunt. necesse i essepropositum sit? secundo verb leec ad
immobilia necessilalis
i ccetera conserisum «onsequentiamque re-'
Quceyero nos distulimus,. ut doceremus
essedivina. Mobilia vero sola corpora vocari brevis- lata I sint. Hoc est efgo quod dixit fortasse priricipium
- sime demonstrandum est. Sex motus species esse. < quoddam esse omnium vel esse vel.non esse ,-Id qiiod
aianifestum esl, sicut In Prsedicamenlorum Iibro esset < necessariiim, ut a necessario speculandaruui' ,
Arisloteles digessit, quanquam hee in Physicis per- propositionum
] principium sumeretur, tjuod esse alii-
Miulaverit, sed nunc ita ponamus tanquam si oiunino . ruiii 1 propositionum vel nori esse .seciindum conse- -
sex sint. Sisecundum nullam molus speciem moveri B < quentiam_co]isensum conslitueret;~et quoriiahi prius
divina atque incorppralia ralio declaraverit, "ordine ppsitum ] esl necesse esse, buie consentit ea qiia. di-~
conviiicitur non moveri djyina.- Ergo quse neque ge- < cit, non .possibile non esse. Istius ergo propositio-
-
nerantur, neque corruiripuntur,nequecrescuiit, ne- injs quse dicit, hon esse possibile ut non sit, quse
I
s.cilicet non esse denunliat (tollit enim possihile
que minuUntur, neque de loco in locum transeuht, < nonduin est) principium est necessitas, cui
quippe quce pleniludine nalurae suae ribique lota sunt; quod
nec de Deo aliquidintelligi fas est, nec rursus aliqui- sine i ulla dubitatione consentit; et rursus quoriiain~
< quae dicit, non necesse 1esse-, consentit ea qn_e
bus passionibus permuiantur. Quod si secundum nul- ei
lunfhoriim motuum divinarum, rerum "permutabilis < dicit, possibile bsse" non esse,-•hujus proposilionis
est natura, mahifesium est ea omnino non esse mo- iquiEaliquid esse consiiluit, id est possibile,- princi-
bilia atque sex hiotus hos solis corporibus evenire. pium ; est ea proposilio quce dicit, non necesse esse.
sive aflirtnaiive hecessitas proponatur sive ue-.
Atque hsec quidem de plurimis quae de ea re pbssunt Ergo
dici rationibus alque argumenlis libasse siifiieiat. Nune gafive ,,-yidetur quoddam principium esse ca3terorum,:
~el caetera velut his, id est necessariis consenlientia
quoniam Aristoleles consentire necessario posVibilita-
tem non omnem docuit, etquseeiconvenireiexpressif, ,
judicari oportere. Et hoc est quod ait: Et alia lil ho-
vursus de ipsorum consequentia el quid primo. et C! rum consequentla eonsiderare oportet. Cuf autem il-^.
quid posterius poni debeat, memoriter subjicii dicens: lud.eveniat, consequfenierostendit dicens : "Quoniam".
El est quidem forlasse principium quod tiecessarium ea qusenecessaria sunt actu sunt, ulfrequeriter supra
est, el quod noh necessanum est ,omnium, vel esse . monstratum est, ea vero quaeuecessaria srint, sempi-
vet non esse. Et alia ut borum consequenia conside—, terna sunt, quae_yerosehipiterrisisunt, priorasuut his 1
rare oportelt Manifestum est autem e%his qum dicta quorum sunl hujusihodipolestaies qria:inaciu nondrim
sunt, quoniam quod ex necessitale esl, secundutn sunt; manlfestum est quoniam elquse.aclu suht, etex
aclum esl. Quare si priom siint sempiUrna, et qum potestate^d actum non veniunt, priora suni. Sed de eo
actusunt, pptesiate priora sunt, et hmc qum sine po- actu loquimur qui ex petestate ad actum neriTvenit,-
testate sunt, actu sunt, ut prithw subslanlim. Alia. sed semper actu proprice naturae consiitutione per-'
vero sunl aclu cum possibililate, qum natura quidem mansit, ul cum ignis calet vel sol movetur et caeiera
priora sunl, lempore verq posleriora. Alia vero mn- Iiujtismodi, iia sunt utaclum nuiiquam reliquerini,-'
sed sotum. ab his acius abfuerit aliquando/neque ex pb-" -
quam .sunl aclu, poteslale necjue
Postquam de possibilis et necessarii consequen- _ lesiatead hunc venerint actuni. Quoniam ergo hujus-
lia quid vider.etur exposuil, haec ad emendationem modi fuerunt utisemper essent, quse aulem semper'
^
quodammodo superioris ordinis apponii. Etquoni_.ni ûnl, ea omnibus sunt priora, efunt eliaui polestale' -
superius a possibiliinchoaus, cseteras omnes prb- secundum propriam naiuram^piiora; sed quae priora"
ppsitiones ad possibile et conlingens, et ad eerum sunl, 'semj.er sempiterna sunt, et rursus eadein ne-
consensum reduxit, nunc hoc rationabiliter mutat, cessaria sunt -aclu j ef neeesse est ut ea quse acfu:
ut non potius a possibilitate inchoandum.sii, sed a , sunl his quas sunt potestale priora sinl.Post hsncfil'
necess.tate. Nam si quis advenat diligentius supe- rerum divisio ab Aristotele libc modo :• Rerum alite
riorem descriptionem, primo posilum est possibile sunt aclu seriiper "quaeex polestale non venerint, et"
letcoiitingens, ei.-ad eanidem cunctorum seusus re- islce sunt quarum nullaesunt potesiales ,.sed semper _
latus esf. Nunc hoc permutanduiu videtur. Dicit in actu sunt. Aliaevero quae ex potestate in aclum
f eniiu fprtasse hoc esse reclius ut inagis propositio-" reraigrarunt, quarum quidem substanlia.et actus se-"
num coiisequentiaa necessariis inchoetur. Est autero cundum lempusposierior est potesiate, nalura vero
toius senstts hujusmodi. Quoniam, inquil, necessaria prior. In o_niiihus_enimillud qriod esl actu priusest'
E<jriipiternasunl, quae auiem senipiterna suiit, om- et. nobilius quam Id quod polestaie cst. Hiud enim -'.
riutn aliorum quce seihpiierna non sunt prineipium cmod poleslate est adhuc ad actuih festihai, et ideo.'
"~
m- . IN LIBRUMDE INTERPRETATIONE EblTIO SECUNDA. <m
' el a negaliorie
perfectio quaedam aclus est; potestas vero adhuc A^ponit, otunislioinojustusest, perimitur
quiddaraest imperfeclum, qiied tunc perficitur eum propria 1 universaliquce dicit, nullus homo justusest,
ad aciurii aliquande pervenilur. Qued autem perfe- et ab a.firmaiione privatoria quse proponit, oinnis
• cium esl e"oquod est imperfectum gerierosiuset prius homo ' injuslus est. Cum igitur ab utrisque perimatuf,
e.se rrianifestumest. Nam si res quse ad actum suum quae - autem perimilur, ei quaeeam perimit videlur
~ - a duabus
expotestate venerunl, prius fuerunt potestale, post - esse co'ntraiia,-quoniamque, utdictuin est,
: vero acur, ergo actus earum rerum estpo- perimitur,
1 et duaeuriius co.ntrari-eesse non possunt
' testate _siad -ppslerior
tempus referamus, priof vero eadeih -< <juseduarum prop.ositiotiumquas supra memoravi-
potestale si ad naiuram, et hocest quod ait: Aliasres mus, ' id est negationis universaliset privatbf iseaffir-
• esse quB cum possibilitate sunt <_ t actu srint,'sed -'>malivae, contraria sit universali affifmationisuperius
~ comprehens-e quserendum est. In qua re quani sit
actum potestate tempore quidem posteriqrem ha- <
' beiit, natura qusesiio nullns ignorat, qui cogitat, quia nisi
vefopriorem; quasdam autem res esse utilis '
'"in ' ab Arislotele qusesitunienodalumque esset, ma-/
quibus' sola potestas sit, nunquam actus, ut nu- boc
_irierusinfinitus Crescere eniirinumeruspoiest in infl- gha S ioret dubilatio an illud feciperetur, ul duo unius . -
"- niia. esse coritraria, quod manifestefieri.hoii po-
Quicunquevero numerus-dictus sit vel centum, possenl 1
vel mille, veldecem millia, et cseteri, finitus esse B test. ' Nam cum duo unani rem perimant, quis esset
- necesse est, ergoactu numerus nnnquam est infini- v < qui dnbitaret aut unamrem duabus opponi, aut, tlua-
- tus. Quoniam veropolest in-infinita coricrescere, ' btis unamrem perimentibus,quserioportere quaemagis
idcr.cb solum poteslale est infinitus. Eodem-quoque "• ""earumviderelur contraria?Conirarias aulem dicimus,
'
modoei tempus. Quantumcuriqueenim lempus dixe- •nonsecundumeummodumijuemAristotelesin Prsedi- .
ris finitura est, sed quohiam tempus poiest in in- 'camentis explicuit, sed lantum ad id quod r.es reiu
fhiiia concrescere, ideirco dicimus tempus esse in- >el propositio perimii prOposiiionem,ut-quasi boc
"modo quseratur. Affirmatio universalis secundunv. .
sit
"fjnitum, quod potestaie infinitum, noii actu. Kihii ' ulrumne secundum ,eam quae
cnim actu poierit esse injinilum. Quod auiem supra quam magis perimilur,
universaiis esf negatio, aui secundum eam quaevel -
diximusqriae_semper actu essent primas essesub-
non ita eum sulbian- - privationem praedicai velquodlibet aliud,-quod ex
stanlias, pufandumest, primas ipsa eppositione vihi conirarii reprsesenlet ? Unde
lias dicere quemadmodumin Categoriis _ubiprimas
universale esse dubium
subsiantias individuasdiclt: hic autem primas sub- .etiamilludlaterenonoportet,
- stantias qusfe inter. universalem affirmaLionem, privatoriam, et~
semper actu sunt, idcirco nominat .
quia, «niversaleni negaliohem, quseesset opposita contra-'
ut dictum est; quae semper aclu-suut principia C
riae. Supra enim" jam dieium est affirmationi uni-
cselerarumreriim sunt, alque.ideoprinias substantias
eas esse necesseest. versalijiegalionem uriiversalt,messe contrarram. Sed
Iiic, ut dicturiiest, non hoc dicilur, sed illud pblius
QUiE MAGlS A.PT_E ENDNTIATIOKES CONTBARIiE
_---_- . DICA.NTCR. i rem. Narriqusemagis peririiit ea
Vtrum autem eonlrariasil affirmationegaiioni, an _,quaemagis perimat
" "propemodum videbilur'esse magis' contraria. Atque -
affirmatioaffirmatiohi,.el oratio omlioni,ut qumdicil, ideo nbn solum de universalibus proposuii, sed ne
quonidm otnnis homojustus esl, ei qum est, nullus _,suspiearelur quis qiiod illani contrarietalem diceret .
Iwmojuslus est, dn omnishonwjustus est, ei qumest,
quain vel in Pfsedicamentisloculus est, vel rursris
omnishomoinjustus est, ut Calliasjuslus est, Callias '.
non "supfa.cufn de nniversali affirmatione et nega-
jus.Ks esl, Callias injuslus esl, qumnam liarttm lione lbqueretur; de particularibus adjecit, qui-
conlraria-est? - . ,
bus . nori eranf contrarise affirmatio et nega
Postpropositionum consequentias.perlractatas et tio. Nam si recte superius comprehgnsa memini-"
_eassubtili inquisitione dispesitas, illud exoriturin-
mus,affirmatio universalis etnegaliouniversaliscon-
quirendum, quod magnam utilitateih ila prsefert, ut irariae esse dicebantur. Necsolumhoc, sed etiam se-
quantum in eo utilitatissit, prima quoque fronte le- cundum juslum et injustum constituit quaestioriem,
genlium mentibiisingeratur. Nam cumsitmanifestum D babituset privalio potius est quain ulla contfa- -
qitod
queniamaffirmatienemopposiia.negaiio semper op- -rietas. Quare, rit diximus, iiitelligendura' est esso
pugnei, maximequeperimat universalem affirmaiio- -nunc in quseslione,quaeproposilio quam propbsitio-
nera universalisnegatio,-quoniamque noii ignoraiur
~nemproxime efficaciusquedestruat ac perimat; hu-
quod affirmatio privatoria quae conlrarium affirmat -jusinquirendcerei ratio existet hoc liiodo.
ipsiusquoqueconlrariiperimat propositionem,quaerir - Nam si ea qum sunt in vocesequunlur ea qumsuul
lur quse magis perimat magisqiie oppugnet affirma- in
anima, itlic auiem conlraria esl opinio conlrarii, ut -
livam, utrumne ea quse uniyersalis negatioest,-an ea omnis.homojustus est, ei qiimesl,omnishomoinjusltts, ' -
.quae-contrarii; vel privalionis affirmatio. Sit enira etiamin' his qttm suhl in vo.ceaffirinalionibus,hecesse
-posilumbanc e.sseaffirmationem,quaeproporiit: om- esf simililer sese habere. Quodsi nequeillic cohlrarii
nis humojustus est. Hancergp duseperimuntpropo-~
opinalio contraria est, nec affmnalioaffirmalionicoti- -
sitiones, et universalisscilicetnegatie qusedicit, qup- trariaeril, sedea qumesldiclanegatio. Quare conside-
iiiara nullushomo justus est, et ea quae privationem randum esVqum opinatio verd, faltm ofAnalionicon-
justitiaj praedicataffirniaudo, ea scilicet quse dicit: iraria sit, ulritm hegationis,an cerleea qumcontrario-
omnishomoiiijustusest. Aifirmatio igitur qujepro». rum esse osinaiur. Dico aulem hoc modo: Eslqmdam
'
$15 ' AN..MANL..SEV-.BOBTH -•; .624
opinalio vera boni, tjuoniambohtlhlest; alia vero falsa,-. tisti aninius suspicari. Cum vero malum ponitur, toia
quoniambomtmnon est; alia qnod malum est:qumnatn .aaudientis suspicatio iri contrarium rejecta est. Atque
ergo harutn contraria est verm? Et si esl una secun- ideo 1( non idem signifieaiit, sed quia ssepe (ut-dictuni-
dum quum contrqria? . _• . eest) privalio vel contrarietas negationi cbnsenfit,
Hihc est invesiigalio? quae magis siluniversali af- ,qquoiies tales qusedam propositiones reperiunlur, in
''firmaiieni cnntraria, ulrumne privalcria universalis ,<[ quibusnihil negatione discrepet priyaiorjaaffirmar
affirmatio, an universalis negatio. Hinc sunii- ti tio, qiiserenjlumest, ut Aristbleli videlur, secundum
tur qued pmnis fere preprielas, quam in yecibus quam <_ potius prplatipnera yel opinionem yerse affir-
"necesseevenire est, ex cpinipnibus venit quas voces .»maiioni vel bpinioni contraria proposilio vel opinio _
[psse significan.t.Qiibd igilur quserendum in vocibus fiat.
$ Quanquam enim interdum idem significent, alio
~
est, hoc prius est in opinionibus perspicienduni.:. tamen t modo ipsis propositionibus utimur. "Nam qui
ISeque enim. fieri potest ul cum vocumsigni- T,
negationeni ponit, id quod est dicit esse; qui vero
, ficationes' ex opinionibus" veniant, quas seilicet privationem,I id quod non est dicit esse. Cum igitur
voces ipsaesignificant, non prius proprietates vocum diversum <3 iuitium el diversa intentio quodamniodo-
in opiniohibus reperiantur. Rfequirendum igitur est sil s proposilionum isub eadem significalione, et qusa
quemadmodum se ista.in opinionibuS"posita habean.--« <i earura magis verce propositioni coiitraria sit, "et se-
lurfquod in his fueril repertum, ad voces raiionabi- <
cundum quem molum animi magis vera propositio
Hter trarisferatur. Qhaeratur igilur prius in opinioni- perimatur,
1 quaerendum est. Hoc est enim quod ait:
bus hoc modo : Si opinio privaloria universalis af- '}Etsiest una, secundum quam contraria? Non enim
fifiuationis magis est contraria opinioni simplicis dicit < quod omnino negalio et privatio unum siin.,"
uriivefsalis affirmalionis quaiii opinio universalis ' sed ! in his in quibus idem sunt, hoc est in imriiedia-
negationis, manifeslum est quoniam privatoria uni- ' tis ' contrariis; et quahdo idem sigriificanl, qnoniW-
versalis affirmalip magis perimit.universaleni sim- 'i' non secundum unuin molum animi unam signilitit-,
plicem affirmalienem, quam universalis" negalio. j' tionem dicunt,' qui contrarium vel privationem po- -
. Quod si illud magis non repererit, sed quod opinio inurit, etqui negationem secundum-quam conirana.'
tmiversalis negatienis opinionem universalis affirma- imagisest propositio, uirumne secundum eam quse
tiohis. magisperirnatpolius quam opinio privatorice privationem
] ponit, an secundum eam quse negatio-
affirmatibnis, cbnslat quod universalis negatio magis nem. i Post liaec quemadmodum sit contrarietatis na-
contraria est universali affirnialioni potins quam pri- lura designat. _ - ~
_' valbria affirriiatio.Hbc,autem ut inveniatur, ita fa- Nam arbitrari conlrarias opiniones definiri in eo
. eieridum est: ponatur opinio qucedamvera; contra['-,, quod conlrariorumsunl, fatsttmest.Boni enim quoniam
eam duaefalsae,quarum una affirmaiio sit privatoria, bonumest, el tnali quoniam malum est, eddem.estfor-
De duabus igitur falsis tasse opinio et vera, sive plures,'ske una sit. Sttnt au-
'jaltera .uhiyersalis negatio.
tem conlraria ista, sed nonin eo quod conlrariorum
' tguammendaciorem ratio invenit, eam dicimus vera. -
ppinioni magis esse contrariam. Sint igitur Jres opi- sunl conlrarid, sed magis in eo quodcontrarie.
nionesj una vera, dusefalsse: et sit quidem vera hsec '• Sensus quidem breviter expeditus, sed summa ra-
bonum esse arbitratur, ea liouis veritale cohfexlus est. Cum enim de conlrariis
' quse id.quod bonum est,
ficilicet quam dicit Aristoteles opinionem esse boni disputat, quemadmodum contrariae cpinipnes esse
quoniam bonum est; falsa vero una quae quod bo- pessint prima fronte disponit. ArbilrabanXurenim
num est, bonum non esse dicit, ea est quam dicit quidara eontrarias esse opiniones, quce de conlrariis
Aristbleies falsa boni, quoniam non;bonum. Heliqua aliquid arbitrarenlur, sed hoc falsum esse convinci-
quse id quod bbnum est, malum esse arbitratur, ea lur. Neque enim si bonum el malum conlrarium est,
est'qusc!4b Aristotele dicia.est opinio boni quoniam. et aliquid de bono etmalo opinetur, mox.necesse est
malum est., Ex his igitur tribus, una vera, duabus "ut conlrarielas subsequalur. Agc enim quilibet de
falsis, qucerendum est quse magis sit contraria verce; bono opinetur quoniam bonum est,- rursus de malo
sed quia contingit saepe et negationem et privatio-"... opinetur quoniam malum est. Cum igilur idem de
nem unum significare in his praeserfim contrariis in bono et malo opinetur, illud quoniam"bonum est,
guibus nulla medietas Invenitur, addil : Ei si est hoe qtioniam nialum, tamen contrariaeopiniones non
uua, secundum; quam cpntraria^Hoc aulem bujus- sunt. Neque enini contrariuni est opinafi id quod
modi est : in his conlrariis in quibus nulla medielas bonuiri est, borium esse, et id quod hialum est, ma-
est, idem negalio valet quod eliam privatio. In his ium esse ; uirseque enim verce sunt. Opinionumau-
• vero in.quibus estquaedam medietas, afflrmaiio pri- tem contrarielasveritaieei falsiiale
agnoscilur. Hoc
vatoria etnegatio, non ejusdem significationissunt. - •aulerii modo liujusmodi opiniones contrarise esse
Age enim sint hujusmodi contraria quse sint imme- possunt, quae de eadem quodammodo affectione ani-
diata, genilum esse ct ingenitum esse. In conlrariis mi proflciscunluf, id estopinionescognoscehtesqiiid-
igitiir imniedielas idem privaioria.affirmaiio. quod quam qubd verum e.-t. Non igitiir si quis conlrario-
negatio yalet. In liis autem quse medietatem habent rum aliquam bpinioneriibabeal, el quidquam de con-
non idem. Neque enim cequuihest dicere quemlibet irariis arbilrCtiir, slaiim necesseest subsequi in bpi-
Illum esse roalum, et rursus non esse bonum. Nam nionibus contrarieiateui. Ergo non est conlrarietas
eum bonutn negalur, potesl alimiid medium audien- opiniomjmin ea arbilratione quaj conlrariorum est,
'
625 '.' .- IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO .SECUNDA, 648-
vel quce decontrarns nahefur. Sed petius ccntrarietas'ji, _.solum exspectari oporfet in propositiohibus quod
inopinionibus tunc fit, quoiies de una eademque re" --falsa'veraesit contrafia.sed quod inier omnesfalsaa'
«pnirarie quis opinatur, ut quselibet res sit proposila' --îllafalsa ..itvhrse contraria,'qh_e uria estêthon in-..
bona, de ea si quis conlrarib modo opinetur, queniam. finiia. Poss.unt autem esse infiriitai proposiliones et'
bpnum est, de eadem rursus quoniam malurn est,' falsse,potest una finila eadeihquoque falsa, quscveroe'
- opinio quse id qupd est bonum bonum esse pbiatvera' conirariavesse ratibnabiliter poherida est. Vblens ergo
est, altera.vero qua_id qubd est bbnum malum esse . conslituere quoniarii negatio potius contraria sit af-
arbitratur, falsa est.' Yera autemet falsa centrariah firmationi, quani ea affirmaiio qusecoritrarium ponit,
sunt. Reete igltur has~opiniones,""q'uasveritas falsi- hoc dici.t. Potest, inquit, esse bpinatio qusedamqua-.
lasqiie disjungit confrarias esse dicimus,' et si non id quod est de rihaquaque :re esseôpinetuf. Est
coiilrariprum sunt, sed de una eadeinque re per con- etiam alia quae id quod non est rem illamesse arbi-
trarietatem dictse. Recteigitur dictum est nonbpor- - iretur. Est auteni alia quso id quod secum habet' res
tere.defraire ccntrariasopiriipries Iti eo quod conlra- . iilaproposita nori eani habere putet. Esirufsusaiia
' riorum
sint, sed potius ih eo quod de eadem re con- qstiEid quod est resipsa, non eam id esse arbitretuf.
trarie suspicentur; ordovefo sermoiium taiis est.,; Ut auleihhecper vagauim luceat, exemplum sumpsit
Nam arbitrari, inquit, cbritfarias opiniones definifi in JJjpropbsitiimde' quo opinaretur. aliquis, id quod ess
eo quod ccntrariorum sint, id est, in eoquod quae- bonum. Si quis igitur hcc bcriumbonuhi essebpirie-
dam de cohtrariis opirientur, falsum est. -Quomodo tur, ^rere"opinabilur. Rursus si quis hocesse bonuta
autem falsum sit ipse declarat. Boni enim quoniam qnod non est bonum putet, false opinabitur, ut si quis
bonuinest, et mali qubniam malum est, eadeih for- arbitretur quoniam-laedit,' quoniam inutile est,J'qiiff-
tasseest, idest non slbi surit ednirariae bplhiones, joiam bonum injustum.est, is ea de bono bpiriabitur
sed utr.segueidem sunt. Quemadmodum aulein idenr, quce non surit, etboc falsura est. Rurshs qui id qtibd
sint, ipse subjuiigit dicens el.vera. Idcirco enim idem In se habet bonum non habere arbitfatur,' is oj>iha'<-
sunt, quia verse sunt. Contrarieias autem in veritafe, ' jbitur hoc modo, bbnum non est iitile, bonum ribriest
,ut dictum est, et falsilale est posita. Quare si con- 'jastum, bonum non est expetendum^ e"t is' qubqua
sentiunt idem in verilate et in falsitate esse videbun- • fallitur. Quod si quis' sit qui hoc ipsutri quod'est'bo-
lur.Nec hic numerositas impediet. Sive enim plures fflum,nori essiebonum arbilretur_:ut noh puiethbriuin
siveuna sit, in eo quod.vera sunt idem suul. Sunt neque malum esse id quod hon est, neqiie expeten-' '
autem, inquil,ista contraria, id jest quce in opinkrai- "dum esse icl qiiod in se habet, sed id quod est ipsum
bus vefsanluf, sed non in eo qiiod vel Gontrariorum '•'bonum, id est ipsam honiessentiam, iia afbitretur
"6unt,velde contrariis arbitrantur, contrariae opinib-(]"; honum lion esse bohum. Caeierseigitrir omnesopi-.
,nes inveniuntur; sed ipsarum ceutrarleias inde nas- "nionesinfinitso sunt.,Possumus enim per multa colli- .
.citur, quod de una re contrario mbdo opinantur, hoc gere falsa quaa cum non sirit de unaquaque re.ea
.est qubd ait,sed magis in eo quod:conlrarie. Hic au- Uamen ', esse dicamus^ ut in eo ipsp bonopossum dice*-'
tem eonlrafie.adyerbii loco posltum est tanquam si 'rre, qubniam malumest, possum quia turpe,-quia in-
"dicefet: sed niagis ea re contrariae sunt quodcon.ra- •justism, quia vitabile, quia periculosum est, et cselera -
^rie opinaiitur, et subinfelligimus de una scilicet rje.Si ; qucecunqueinbononullus inveniet, et haet.suntinfi»
_e"riiinlionde una re contrarie.opinentur, sed de pluri- nita.' Rursus possum dicere ea quse habet bonum non
'
facile cauteque esse in bono, ut-si dicam bonum noh esse ulile, hor
-bus poterunlnon esse coriirariae. Quod ' ' .
perspiciens:unusquisquereperiel.. . .. -:
-num non esse expelendura,bonum nori esse quod
. • Si ergojestboniquoniam eslbonum opinaliq, alia vero âuget.atqne j bccc quidem rursus infinila sunt. Sed
qttoniamnonest bonum,.est vero el alia quonimi ati- '-, -quando id quod est aliqua res aufert ophiio, hocfa-
'
quid aliud est, quod non esi, neque.pqtest esse. Alia- ; cere < nisi semeLnon potest. Neque enim aliqua'per:jd
rum quidetnnulla ponenda esl, neque qumcunque esse • effici < possunt, sl quod bonum est non esse bonum ar-.
-'
quod non est .opinanlur, neque qumcunque non esse bitratur; ] .ergb. cseterse'qusecunque..aut idTquodnon
quod est (infinitm enimittrmqne sunt, -et qumesse opt-~j). iest esse arbitrahlur, aut id quod habet in se bonum
nanturquod non esl,el qum non esse.quodest), sed in . noh habefe arbitfantur, falsaesunt, "sedin infinitiim.
'-quibus est fallacia. Hm autem sunt,- ex quibus sunt ge- - Bonum aritemhunc ita usurpat, tanquam si dicat ô- .
nerftliones, exoppdsitis vero sunt generaliones, quare \;.nitas.' Siquis autem ipsam bonilatem non esse bo-
~
•eliamfallacim. - ;~ • - . . : .--••': num arbitretur, is et falsus est et definito modb
• Validam quidem sententiam brevissimis, sennpni- . faisus est. Sed in falsisquaadefinita sunt et.una.nu-
bus clausit, eujus, ut brevitefdicendum sit, hsecvis ,.;mero, etmagis et proxime veris videntur.esse cqn-
-est. Qui de contrarieiate proposiiibnum nosse quse- "- itrafia, unaenim res semper, uni rei est contrarja.-
'
rebat, debebat prirao quae-propositionum esset infi- . iQuccirca haecjecte magis cohtraria est quse negat, id -
!nitas constituefe,' atque ad eam-yimcontrarielatis iquod est petius quam ea quie negat, veLid quod in
- aptare.' In omnibus enim contrariis unum uni con- -~i sehabet, vel afflrmatquodin.senon habet.,Hoc, au-
'
trariuni est. Si aulem-sit<}U3edamin prop.ositionibus _ tem t ut.clauderet non.recio.sermone usus_est, sed'ad
"
jnfinilas, illa.tota infinitas proposilipnein uni.propo- -1quiddam aliud orationem;delorsit, quaeres confusio-
'Eitionicontraria esse.non poterit/Hoc sumendo lo- - nem i non miriimamfecit. Namcuni dixisset non debere
lunftexlumargumenlationis jngredilur. Atque non nos 1 illas potius ponere coiiirarias verse opini<wiiqus
C27 ANVMANL.SEV. BOETII . , 62G
inflnitse sunt, subjunxit, illud quod ait, sed in quibus A_falsa, siquidemel vera. Ergo ea qum est quoniamnon
est fallacia, hseauiem sunt ex his ex quibus sunt et est bonumquod bonum est, ejus qum secundumse et
generaiiones. Hoc autem talem sententiam claudit: falsa est. Illa vero qum est, quoniammdlumest, ejus
inquit, opiniones veris opinionibus opponenduraesse qum est seciindumaccldens. Quare tnagis eril falsa de'
contrarias in quibus principium esi fallaciae.Fallaciae bonoea qum est netiationis Ppinio;quam ea qum est
autem ex his nascuniurex quibus etiam generationes, conlrarii.
generaliones aulem in oppositis inveniuntur, hoc au- _ Licet liaec oriinia primse ediiionis commetitario'
tem taleest. Omiiis generalio ex permutatione ejus diligentissime explicuerimus. ne tamen curta expo-'
quod fuit surgit, nisi enitn „id quod fuit prius esse sitio hujus libri esse videatur, hic quoque eadem re-
desierit, non polest esse generalio. Omneenim quod pelens explicabimus. Est namque ingressus hujus"
gignitur, in aliam quodammodo formam subslantise argumenlaticnis hujusmedi. Si, iriquit, vera posita.
permutatur. Ergo cum non fuerii id quod fuit tunc proposiiione plures suntquae eani perimunt falsae/
gignitur, et est quoddam aliud quam"fuerit, et qui illa inter eas verae propojsitionimagis erit contraria,"'
fallilur id quod est quselibet res non esse arbitratur. quaecunque inagis est falsa. Quserendum igitur est
Nam qui quod bonum est malum esse putat fallitur, quseinter plures falsas propositiones magisXalsa.sit,-
sed fieri aliter non polest ut sit malum nisi non sitB ut ea yerae propositioni magis videatur esse contra-
.bonum, et de cseteris eodem modo. Fallacia igiiur ria, hoc autem per. veritatem dicendum est. Nam
est, et principium fallaciae,cum quis id quod estali- -cum vere et pef se aliquid dici possit, et pef acci-
1
qua resnon eam esse arbiifalur. Haecaulem fallacia dens, [illud lamen maxime veritatis naiurain tenet,-•
ex his est ex quibus sunt generationes. Omnis eniui ,,quod seeundumrem ipsani dicilur pbiius quam quod
generatio, ut dixit, ex delrimento surgit, ut quod lit secundum accidens venit, ut si quis de bonb opine-
dulce'' non fit ex albo, sed ex non dulci. Et rursus "tur, qupniam bonurri est, hic secundiim rem ipsam
.quod fit album non fit ex duro, sed ex non albo, et veram opinionem habet. Sin quis vero arbitretur^
cseteraagenerationes ex generalionibus potius profi- quoniam bonunrutile est.verum quidem opinabitur,
ciscuntur, et est prima fallacia. Quod si ibi prinia sed ista veritas de bono pef accidens fitboni. Acci-
.fallacia, ex quibus sunt generationes, ubi integerri- dit enim bono ut utile qiioquesit. Quare illa qusebo-
tna falsitas est, et proxima verae opinioni, non haec num bonumêsse arbitratuf persevera est^ id est
' aulem nisi in
oppositis reperiuntur, hoc est in affir- secundum ipsam rem vera est. Illa vero quaeidquod
mationibus et negationibus, dubium non est quin ne- bonum est, utilel ess'e opinatur per "accidens"honi
gationis opinatiomagis conlraria sit ei opinioni quse vera est. Quamobrem propiriquior naturae bonitatis
• contrarium aliquid iri arbitralione .conflrmat.El sen- y "estea quaeid quod bonuiri est, bonum esse arbilra-
• sus quidem hujusmodi est, verba aulem sese sic ha- lur, quam ea quaeid quod bonum esl, utiie: qubd si
bent. Si ergo, inquit, est boni, quoniam bonum est ."ita est, verior est illa quaesecundumipsam rein vera
>opinatio, quae scilicet vera esi; est aulerri quoniam est, potius quara ea quae secundum accidens vera
• non b.onumest, quaefalsa est ac definila. Est vero esse videtur. His igilur ita constitutis et de falsitate.
idem dicendum est. Falsa enim propositio quaeilli
quoniam aliquid aliud esl, quod rion est neque po- •ver*contrariaest, quae[F.quaa
vera],secun_dum seest,
: test esse, id est ea quaeid esse ascribit quod non est; ea qusfeearaveram perimat, quse
aliarum quidem omniutn - Kiagisfalsa estquam
jiulla ponenda esi, neque secundum accidens est. Kam si verior est ea
qusede
quaecunqueesse quod non est opinatnr, id est quaeid ipsa natura rei verum aliquid opinalur, illa erit ma-
qupd non est res proposita, eam esge putet, neque gis falsa quaeperinlit veriorem ; quod si illa,
quanr
quaecunquenon esse quod est, id est neque ea qure quam sit vefa, 'minus tamen quia de rei accidente
id quod habet res proposita in opinionibus.negat. - mmus qupque illa eril falsa jjiiae minus
Cur autem ista non opinantur contrariae docel hoc verierem - prenuntiat,
perimit. His igitur ita cpnstitntis, videa^
roodo : Infinii.fi enim, inquit, utrseque suni, el quaa mus nunc
quemadmodumse in his habeiit opinioni-
esse opinantur quod non est, et quae non esse quod bus vel propositionibus, de nunc lractaiur.
? ** quibus
est, sed quse magis ponenda est In~quibus est, in- Idem igilur sitexemplum ut, supra diclum est: id
quit, fallacia, id esiin quibus principium fallaciseest. . quod bonum est, et bonum est, et non malum, sed
Principium autem fallaciaeunde ducitur? ex his du- quod bonum esf-, secundum ipsam rem est, quod
• citur, ex quibus sunt et generationes; unde auiem
vero malum non est, accidit ei ': nam id qnod bo-
sunt generationes ? ex oppositis.-Omnis enim, ut di- . hum est per haturam bonum est;
- quod vero malum
ctum est, generaiio ex eo quod non esl id qnod fuit, 11011 est, secundoloco et quasi accidenter es(. Ergo •
quod scilicel ad negationernvergit. Quare, inquit, ,opinio de beno quoniam bonum est, verior esi pro-
eliam fallacia et principium fallacisein opposifis in- -•pinqtiiorque naturae ea opinionequse est de bono,-
venitur, ubi etiam ' generationes, ex.quibus est ipsa - quoniam malura non est. Siigitur iiaest, eteaqtiaj
iallacia. - - <
veriorem opinionemperimit, magisfalsa eslquam ea
Si ergo qubd bonum est, et bonum, et non malutn quce.veram quanquam vera sit, minus lamen est
est, et koc quidem.secundumse, illud vero secundum . vera, manifestum est qunniam negaiio magis falsior
accidens.Accidilenim ei malumnon esse; magis au- est quam affirmalio,quaecontrarium ponit. Nam ne- •
t?m est in unoqtioquevera qum secundum se est, et gatio dicit non esse bonum quod bonum est, affirma-
C29 . ..IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. \ - 650
lio vero rrialumesse quod bonum est; negatio quae A Falsus autem.est-maxime chcashigulaqtii Itabet.
est rionesse bonum quod bonum -est, illam secun- contrariam opinionem. Conlraria enim eorumsuniqum
dum se opinionem veram perimit quse dicit bonum plurimum circa idem differunl. Quodsi harumconlra-'
esse quod bonum est. llla vero affirmalio contfarii, ri« quidem.est allera, niagis vero conlraria-estcontra-
quae est malum esse quod bonum est, illam opinio- dictio, ntanifestum est quohiam hmc eril coiifraria.
nem perimit veram qusede"bono-secundum accidens) .Vis omnis arguraentationis, ul brevissime expe-
cst, id est non malura esse quod bonum est. Con- • dialur, hujusmodi est, Omnp verum aut sepundum
stat igitur magis falsam esse opinionem quse dicit-: se verum est.aut se.cundumaccidens, quia necesse,
non esse bonum quod bnhrim est, potius quam\ear esteliam falsum, aul secundum se falsuni esse, aui
quaeopinalur malum esse quod bonum est. Quod si > per accidens; Yerum auiemillud «sse yerius constat
esl falsior magis contraria, magis igitur contraria" quod secundum se est potiusquam illud quod per,
estrnegationis opinio quam contrariae afflrmaliunis. accidens; qui vero cpntrariani de re alicujus habet,.
texpedilo igitur sensu, verba ipsa demonstranda. opinionem quam res ipsa est, necesse est ut pluri-,
sunt. Si ergo, inquit, quod bonum est, sit bonum et. mum fal.sussit. Elenim contrarietas opinionuih est,,
non sit malum, et hoc quidem .secunduui se, id est,. quoties de una eademque.re longissime ase absisterip,
utquod bonum sit, bohum esse,dicatur, illud vero g tes.opinjones sunt. Qubd igilur magis falsum est_ hoc, •
secuhdum accidens,hpc est quodbonum est, ut ma-, erjt eiiam contrarium. Illud enim quod magis a veri-.
lum non sit. Accidit enim ei malum non esse, ma-. late abest, lioc magis falsum est. In opihionibus ver« .
gis.autem in unoquoqueest vera, quae secundum se qus a se pliirimum differunt, ea sunl contraria; illa -
esl. Nam quod seetmdum uniuscujusque naturam est, igilur in opinionibus conlraria est quae pluriinu'ni.
propinquius esl ei rei cui esl secundum iiaturam. falsa est. Est auteni ut dictum est plurimuni falsa,
Quocirca el verilas secundum rem, quia rei proxima qcicesecundum se falsa est, id est quse illam perimit
est, verior est quam ea quaesecundum accidens est, proposiiionera quse secundum se yera est, hsecauteih,
hoc est enim quod ait>;Magis autem in -unoquoque negatio est; hegatio igituf contraria e&tafflrmatiohi
est vera quae secundura se ~$l; quod si hoc ita est, potius quam ea afflrmatio quse contrarlum ponit.
eliam falsa, id est etiam illa falsitas est magis falsior Talis igitur sensus his verbis includilur : Falsos est
quse illam periniit opinionem vel propositionem aulem.magis, inquit, circa singula qui babet contra-.
cfuaasecundiim se vera est, siquidem illa secundum riam opinionera. Quanquam enim possit esse qtiilibet
se vera veriorest quamquae secundura accidens rei falsus, etiamsi de eadem re contrariam non habeant
vera est, hocestenim quod dicit, siquidem etvera. opinionem, ille tamen magis fallilur qui coutrarium
Hoc igitur exponens exemplo confirmat. Ergo ea quse C aliquid opinatur. Hoc autem cur eveniat dicit: Con-
est," quoniam non est bonum quod bonura est, ejus traria enim eorum sunt quse plurimum circa ident
qusesecundum se est falsa est, hoc est illa quae op- differurit. Idcirco enim maxiine falsa contraria oppo,*
pohitur illi opinioni quaesecundum se vera fuit, hoc .hunlur, quia contrarietas non nisi in plurimum dis-
enim haecverba demonstraht, cum dixit: Ergo ea crepaniibus invenitur. Quod si harum contraria esl
quse est, quoniam non est bonum quod bonum est, al.iera, id est qupd si harum prppositionura vel quaj.
ejus quse secundum se est, falsa est, id. esf qiiae per su falsa esl, vel quaeper accidens, unam conira-
-ipsum bonum hegat bonumesse, per se verae propo- riam esse necesse est, magis vero contrafia contra-
-sitionis lalsa est, id est opposita, falsilas enim veri- dictionis., hoc est magis atitem falsa negatio (hoc '
, laii opponituf. Hla vero quaeesf quoniam malum est, ,. enira quod ait, Magis vero conlrafia hsec, hoc sensii
ejus qiiseest seeundum accidens, hoc est, illa opinio tanquam si dixisset, magis vero falsa contradiclionis
~
quaeid quod bonum est, malum arbilratur ,esse, falsa ;, est, id est magis vero falsa negatio est), coucludit, si
est, et apta ei, propositioni quae est secundum ac- illa, ut diclum est superius, ita sunt; nianifestuni .
-cidens vera, idest quse opinabatur bonum non esse esse, qu/tiiam hsec, id est contradiclionis, erit con-
. malum. Quarcmagis erit falsa de bono ea quse est traria. ,
negalionis opinio quam ea quse est eonlrarii, id esi, D Ilkt vero qumest, quoniam malum est, quod bonum
magis conlraria est negatio quam afflrmaiio contra- etl, implicilqesi. Etenini.quoniamnqn bonum est, ne-
rii. Siquidem cum sint de bono utrseque prsedica- cesseest forie idem ipsum opinari.
. tse, falsior tamen negalio reperilur. Sed quod dixit Poslquam idcirco conlrarium potius negaiioiiem
. bono accidere, ut malum non sit, non ita inielligen- monstravit esse, quod hcecmagis esset falsa quam ea
dum est qttemadmodum solemus dicere,' suljjecto : quaecontrarium affirmaret,. et dislineiione falsitatis
aliquid accidere. Neque enim fleri polest, sed aceir conlrariam esse propositionem opinionemque, quae
. derebicjnielligendum «st.secundo loco diei, princi- rem propositam,- negaret edocuit, nunc ex simplici- ~
. paliter- enim quod est bonum dicilur bonum. Se- - busimplicilisquepropositionibusopinionibusqueidem
cundo vero loco dicituf, non est maiuin; hoc autem nititur approbare. Dicit-enim quod ea affirmalio quse
tractum est a similitudine substantiae et accidentis. . contrarium ponit implicita elnon sitsimplex. Idcirco
Unaquseque enim substantia principaliter quidem autem implicila est quod quse arbitratur id quod bo- •
subjecta est, secundo.vero loco vel alba, vel.bipeda, num est malum esse, mox illam quoque opinari ne-
vel a"ccideris,_velquidquid substantiis accidere po- . cesse esl.id quod bonum est bonum non esse, Neque
test. _ enim alitermalum.esse pbtest, nisi-bowuni non sif3
' ' ' "
631 AN.MANL. SEV. BOETII :; 632'-
QuaVequi quod bonum est .maluni esse arbilraiur, A in i substantiis. Hic enim sblae sunt conlrarise nega- .
et reiri bonam maluin pulat,' et eamdem ipsam non • liones. i Si.evgo huic contrariae opinioni quce est de s
esse boiium. Non igitur simplex esi htec opinio de : 1homine quoniam homo "est, illa opponhur quae «st .
bbno, quoniam malum est, conlinet enhri intra se de i homine quoniam homo non est, manifesium cst .
illamquoniam nonestbonum.Quiveroopinaturnon • in
i aliis queque in. quibus '.ccntrarietas invenilur,- _
esse bonum quod borium est, non illi quoque necesse lceum ' I contrarietatis negatibnempotiusobtinere.Naii!
est opinari quoniap malum est.' Potest enim et non • si i in bisin quibus contrarietas est, ut in bbno vel -
esse aliquid bonuni et malum non esse. Atque hoc malo, i manifeslum est non polius illam essc contra-:
'
quideih in-his invenitur rebus in quibus aliqua me- • riani quse bonum negaret, quam illam quse lnalum;
dieias poierit Inveniri, hcc qucque caulissime addi- < obtirieret, ei quse id quod bonum est honum esse
dit. His igitur ita positis, quoriiam contrarii opinio iarbitrelur, nec in his eam confrariam esse oporterel •
hori est simplex,simplex'vero est negationis; riecesse in i quibus cbnlrarielas nulla est. "Quid enim altinet =
iest ut contra simplicem opinionem simplex potius' < cum de homine dicimus, quod contrariurii rionhabet'
videatur esse corilrarium. Est auteni simplex opinio ibi i esse negationem contrariam, cum vero:de bono.-'
Boni, quoniam bonum est,' vera. Simplex vero boni,' < quod contrarium habet ibi hon esse;, sed poti.useam.
quoniam bonum non est, falsa. Simplici igitur opi- B .quse conlrarium poneret ? Quocunque enim vertilur;
iiioni debono, quoniam bonum est, simplex erit con-' negatio, suam vim in omnibus.servare debet. Quod
tfaria negationis, quse est boni, quoniam non est bo- ergo dicitur ab Arislotele, utbreviter explicem,' talc,
hum. Tbta vero vis hujus argumenlaiionishinc tracla est: si in aliis negatio est contraria, hic quoque ne-
est: quoties vera est quaedampropositio, et dusequse . gationem esse contrariam manifestum «st Quod si"
eara perimere possinl, si unaearum nihii indigens in aliis minime, in bis quoque quae supra pbsuit,
alterius yeram pi'opositionemperiniat, reliqua vero sed in omnibus aliis in quibus contrarietas non inve-
. prseter aheram eamdem propositiohem perimere non nitur, eonlradictio contrarietatis locura tenet, et-his
possit, illa magis dicenda contraria est, qusesibi suf- igitur in quibus est conirarietas eumdem locum neque
ficiens nec reliquaindigehs propositaihpropositionem alium tenebit, quod his verbisexplicuil: Amplius,si
perimere.valet; veram aulem propbsilionem de bono etiam in aliis similiter bpoftet se habere, el hic vide-
quoniam bonum est, sola negatio perimere potest,'et bitur berie esse dicfum. Nani si in omnibusaliis ita se
ad illius verae inlerifum est sibi ipsa sufficiens quse habere necesse est, et in his qusesupra dicla sunt ita -
dicit, quoniam bonum non est.' Illa vero quse opina- -- sese babet, et id quod dictum esl optime diclum esse
tur jnalurri esse sibi sola noh sufficiet, nisi illa quo- videbitur. Aut enira ubique ea quseest eonlradictio-
'que ei auxilietur, qua_est id quod honum estbonum.G! nis, aut nusquam alicubi quidem conlrariam reperiet.
non esse.' Idcirco enimcoiiirariaillam aufert; quia Alicubi-verominime, quibus vero non est conlrarium,
secum negaliones trabit, manifestum est lianc quae ut in substantiis in quibus nulla est cbntrarielas. Hpc
"ad verce propositionis interilum sibi ipsa suffieit, enim nos, si benememinimus,prsedica.mentadocue-
recte magis cbntrariam videri quam quaesibi ipsa non runt; de bisest.quidem falsa ea quse est .opposifa
sufflcit, nisi ei vis negat<va_propositionis addalur. ,verse, id est in bis invenitur quidem opposita falsa
Ampliussi eliamshniliter itialiis oporlet se habere, opinio verse opinioni,,sed quaesit ista manifeslum
et hic videbiturbeneesse dictum. Aut enim ubique ea -est. Nam ubi nulla conlr.irietas esl.Jiquet contradi-
qum est conlradwlio, aut ntisquam. Quibus vero non ctionis esse contrarietatem, ut qui.hominem non pu»
esl contrqrium,de liis quidemest falsaeaqum est verm .tot hominem, falsus est. Hoc enim "solacontrarietas
•
opposita, ut qui hominemnon putal hominem, falsus verae propositionis inyenilur. Si ergo -hse conirariae
est. Si ergo hm contrarim sunt, etiam alim qum sunt • sunt, et illaealise quae sunt contradictionis, id est si
contradicliones ' ' - in bis quae contrarietalem hon habent,' negationes
Quod de his, inquit,.propositionibusdicimus sihcc ; sunt conlrarise (necesse est enim aliquas esse con-
iq -omnibusinvenitur, (irmum debet esse quod dici- trarias), in aliis omnibns etiam in quibus est aliqua
mus. Neque enim verisimile est iri alits quidem pro- D) contfarieias, ut benp et male, negatib.locum obiinet
posilionibus negaliones esse contrarias. In aliis vero - coiiirarielalis. . •
, afflrmationes.quae conirarium ponunl. Sed si hoc in Amplius, similiter se habentboni quoniam boniim
' omnibus
propositionibus invenitur et coniradiclioni- est, et noh boni quoniqmnon bonum est, it ad has,
'
bus, tit conlradictio polius contraria sit, id est nega- boni quoniamnon bonumesl, et non boniquoniambo->
• tio
quam quaecontrariumlia.iel.nihil est dubium quin nutn eslfllli ergo qum non boni quoniamtionbomim
hsec raiioconsistat in oriinibus. Sin veroin aliis ea --est, verm opinioniqumnamest contraria? Non enim ea
'
quce cbntrarium ponit magis contraria est quam ue- - qum dicit quoniam tnalttm est, simul enim aliquqndo
Hic quoque ila ses<~. nianifestum esf non ha- erunt verm. Nunquamaulenivera verce'conlraria esl.
' gatio. ubi enim inveniri potest conlrarielas, in his Esl enim quiddamiwn botium',malum, quare contingit
bere,
• dubitatio est qucenamsit contraria,'utrunineea
quae - simul esseveras'.Al vero necitlaqum esi quoniam non
conlrarium affirmat, r-a ea quae id quod pfopositum malum, vera enimethmc, simul eniniet hmerunt. He-
- est negat. Ergo in iiis in
quibus duhium non est '. linquiturergb ei qum esi non bdnu:m',quoniamnon bo-
- quemadmodum sit hoc speeulaiiduiiiesf. Dubiumau- - num esl, conlraria, ea qum.esi npit boni qubniam bo^
, lem jion est in liij inquiljus non est contrarietas,' ut numest; falsa enim hwc. Quare etea qumest boni
- ~ G3i
65S - !N LIBRUM DE 1NTERPRETATI0NE EDITIG SECUNDA. .
quoniam nonbonmn est, ei qum est boni quoniam bo- A ila alius prsecedens ad aliuni sequentem erit, et ul-
' -
numest. - , ., _ "". , prsecedens ad praoeedenlem, ila sequens ad sequeti- ,
dicta ea rursus vali-. sed ad sunf duo medie- '
Qusecunqiie superius surit, tem; quatuor qui praecedentes
diore per proportionem argumenlalione confirmat.' las esi, et sex igitur atl duodeeim medielas est. Ergb
Proportio autem estreruni inler se invicem simili- in omni propoftione hoc respicitur, dum est, qtiodsi
fudo. Si igilur posifaesint.res quatuor, quarum du.se, de quatuor proposilis rebus .sicul prima est ad se-.
sint praecedentes,reliquse sequenies, et sic sehabeat, cundam, itaiertia ad quarlam, eritiit prima ad lef-
primaad secundam quemadmedura tertia ad quar- tiam, iia secunda ad quariani. Isia igilur numerorum.
tam, necesse est ita se habere primam ad teriiam proportio ad pfopositionum vim naturamque transfe-
quemadmcdum fuerit secunda ad quarlara. Hcc enim, ralur, sirilque duii. propositiones primae qnarum hna
ipsum breviter, facillimeque numeris agnescimus. prsecedens, altera sequeris, et aliaa rursus duse qua- _
Sit enim primus numerus 2, secundus 6 rursus in-._ ruih una prsecedens, altera simiiiter sequens, et in
clieantibus, tertius.l, quarlus 12. In his igiturprae-, hissitaliqua simililudo. Si enimprimabohiquoniaih
cedeniesjjuidem suntdueet.quatupr, sequenles vero bonum.est, hanc sequiiur bonl,~ quoniam non bo-
sex et duodecim. Sieut.autem duo ad.sex, ita qua-, num est. Rursus sit praecedens teftia non boni quo-.
iuor ad duodecim. Nam sieut.duo. senarii teriia parsg niam non borium est, hanc autem sequens quarta
est, ifa.qualernarius duodenarii terlia pars. est. Quo: noh horii, quoniam bonum est.
circa/Sicut quaternarius. prsecedens. ad sequentem ,
Prsecedeiiies. - . . _ _-Sequentes...
i. Boni quoriiam bonum est. 2. Boni quoniam bonum non est. '
5. Non boni quoniam non bohum est. i. Non boni quoriiam b.onura est-
ferspicialur. igitur in bis.quse sit.simililudo propor-.. sese habebit seeunda ad.quaflam. Quemadmodum,
lionum.Est enim uf prima boni, qupniam bonum es.t sese habet. igilur boni quoniam bonunr.est, ad eani,.
ad.secundamboni, quoniambonum non est, ita terlia quae. est non boni quoniam.non bouuni est, cum;"
nbn boni quoniam bonumnon est, ad quartam non ulrseque, sint verce, ita sese habet opinio boni quo-
hpni quoriiam bonum est. Nam sicui boni quoniam niam non est ad opinipiiem nen boni quoniam bo-
- bonum est vera proposilio est, falsa autem boni quo*. num est, quod ipsae quoque ulraeque sunt falsse; nam.
liiam non esl bonum„ita quoque non boni quoniam_ sicut istae simul verse, ita illse simul falsse, qubcirca
xion est bonum, verapropositio.est, falsaautemnon ul est prima ad teriiam, ila secunda ad quartam."
boni quoniam estbonum. Quod.siita est et eodem Ostensa igitur hac proponipne imniutaioordineeae-
-modosesehabet.opinio.boni.quoniam.bonum est, ad „ dem disponantur, sed sit prior opinio ea quse est
opinionem quse est.boni .quoniam. bonum,non est,. non boniquoniam honum non est, eaque sequatur,
quemadmodum etiam opinio nou boni quoniam.non boniquoniam bonum est, et sub his prsecedens teflia.
honum.est, ad opiriionem non boni quoniam bonum non boni quoiiiam. bonum est,, quarta seque_ns boni '
«st, et quemadmodumse habet prima ad tertiam.ita quoniam bonuiri non est. "-,*.,
. • • Prcecedentes. ' Verse: : Sequentes. . , .,
1. Non boniquoniam.bonuin non est ; , : , 2.,Boni quoriiam bonum est.
•S. Noii boni quoniam borium est -" . 4. Boni quoriiam bonum iion cst.
Falsse.
aulem simul hse es.se verce. Si quis enim parricidiuni
-Ut igitur superius demorislraXumest, ita sese- babet
nbn est bonum puiet hon esse bohum, idem
opinie npn bnni quoniam non bonuiri «st,- ad eam quod
opinionem quae estboni quoniam bpnum est, quem-. hum quoqrie parricidium quod per naturam non est bo:
malum pulel _, vere utraqiie opiiiioiie arbj-
admodum uon boni quoyiam honum.est, ad eam quee^
. est.honi quoniam non bonum.est. Ut enim illajsimul tratur. Igitur non' est contraria opinio ea quce iti
boriumnon est hon boiium pntei, ei quihid.
yerse, ita hoe simul' falsae eademque proportio est. qubd •
Quocirca eril sicut prima quae est nonboni quoniam ,• quod bonum' non' esf malum arbitraiiir. Rursus
' non bonum est ad lertiam eam eidehi^ opinioni de' non bbno quoniarri
quee est nori bqni ". ponalur
. iioh est bbnuin , contraria ea quae arbitralurid quod
qupniam bnnum esl, ila erit secunda beni qunniam hohlest
boiiumnbn esse maluih. ld qubque contrarium
bonum est, ad quartam boni quoniam~nonest.borium,
hon est; Fiefi enimpotesf ut id quod.bonum non et.t,
Requirendum. igitur est quemadmodum^sit-prima j '
hec malurii sit. Neque enim omnia qucccunque bo-
ad lertiain, ut exeo speculemur,-quemadmodum sit. - num non sunt
mala surit statim, sed est utbona qui-
-securidatid quaflam. Dicb enini quoniam liuic opi- ilem nbri --
sint, lanien nec mala sinl. _Si quis eniiri
. uioni quse arbilfaiur non esse bonuriiquod bonum lapidem nequidquam jacenlera
quod per se bonum
est; quoniam conlra illarii est qriaeafbilraiur id quod hon|es't,'nbn bonurii esseputat.vcre arbiiretur,idem
bonuni non' est' borium esse.'Age enim sipotius est '. ipsum lapidem quod
per se bpnuhi noh est, si non ~
conlia eam"opinionem'quse idquod bonuni noii est, - malunj putet, nihil
êjus-opinibnifalsitalis incurrit.
bonuni piitat, sit'ea quseid'iquod bonum hori esf^ -. Quarequoniam ea'
quse est noii boni quoniam iion bor
malura putat; sed hoc'fleri non poiest. Cohtfarice hum
- est,êt'cum. ea quceest ribn boui quoniam ma-
_ enim opihiones simurntinquam veras sunl, possunt lum est," et cum ea ijuae estnori
bpni quoniamhoii est
- ' - 650'
65S _ AN. MANL. SEV. BOETH _
sualuni, yera aliquoties invenitur, neutri coutraria A versalis
' negatio eril contranaut opinionlqumopinalur
est. Restat igitur ut ei sit contraria bpinio non boni' < quoniam omne quod es. bonum bonutn esl, ea qumesi'
qupniam bonum est, quse opinalur id quod non est < quoniatn nihil horum qumbonasunl bonum est.
bouimi boniim esse; baec autem est, non boni quo- In superiori arghmentatione omnia de Infinilis'
niam boiium est, quoniam opinalur id qupd non est < explicuii. Sed quoniam fortasse aliquis poterat suspi-
bonum bonum esse. Coniraria igitur est non boni 'cari non eamdem ralioifem esse posse in hispropo-'
quoniam nori bonum est, ei quae est non boni quo- silionibus '< quae sunldefinitae, atque ih bis aliquid in-
niam bonuni est. Sed hic iia sese habet opinio' non' teresse utrum eadem demonsiratio eis quse definilaa^ .
boni quoniam bonum est, ad-opinionem non boni suni, evenirel, liocaddit, nihil inieresse ulrum eam-'
i
quoiiiam non bonum est, quemadmodum opiniohoni demdemonstratibnem quam ipse superius in-propo-'
quoniam bonum est, ad eamdem opinionemquae est siiionibus indefinitis fecit, quisquam faciat in univer--
lioni quoniam hon bonum est. Sed prima terliaque sa.ibus quae jam sine dubio 'definitce surit. Si quis-
cbntrarise. Secunda igilur quafiaque secundum simi- enim secundum indefinilafum propositionumsupe-'»
litudinem proportionis sunt sine ulla diibitalione con- ,riorem dispositionem definitas disponat, easque se"-!
'
trarisj.,Poiestvero et simplicius inieliigi bbc modo,' crindum prsedictum modum, speculetur!, non aliam-
siborii quoniam bonum estopinio, et non borii quo- Bi universalis alflrmationis opinioni comrariam reperi-'
niam non bonum est opinio, similes secundum veri-' rer, quam eam quae universalis negationis opinio.;
tatem sunt, bOni autem quoniam non estbonum, et - Nihil enim interest inler indefinitas definitasque\pro-'
rursus non boni quoniam-bonura est, ipsae quoque posiiiones,-nisi quod imleflniisequidem sine determi-
simiies secundum falsilatem sunl, si una falsarum ~ naiione, deflnilcevero cum argumenib determinatio-,
uni verarum opinionum invenia fuerit.contraria erit his sunlj vel uniyersalitalis vel part ctilaritalis : hoc
reliqua falsa, reliquse,verae contraria, quod sola eiCi- esfenim quod ait, nihil inierest nec si universalitef'
cit similiiudo. Osienditur autem uha falsa uni verce, pohatur afflrmafio, universali niimque afflrmaiioni"
quemadmodumsupra exposuimus.conlraria, hbc est' univetsalis eonlraria eril-negatio, ui opinioni quse-
eaquaedi.it id quod'iion est bonura.esse bonum ei' opinatur quoniam omue quod est uonnm bonum est,- -
quaearbitraturid quodnon est bonum nonessebo-' qusescilicet est universalis affirmalionis, ea lit eon-
num. Relinquitur igitur ea quac arbiiraiur id quod tfaria' quae est quoniam nibil eornm quae bona sunt-
bonum est non esse bonum conlraria esse ei quse bonum est: hoc est opinio universalis negationis, hoc
opinatur id quod bouum est esse bonum. Qua ih re aiiiem eurfiat ostendit. ,
.colligitur negationem poiius quam conliarium poneh- .' Nam ea qum esl boni quoniam bonumesl, si univer-
tem afflrmaljonem verse afflririationiesse cojilrariam. C| saliter sil bonum, eadeniest ei qum opinatur id quod
Perplexa igituf sententia bis modis quibus diximus bonumesl, quoniambonunt est. Hocautem nihil differt
expedita est, sed se sic habet ordo serjhonum. Am-' abeo quod est, quoniam omne quod est bonutribonum *
;
-
plius, inquit, similiter sehabet Eoni quoniam bonuni est. Similiter autem ei in non bono.
esl,-et'non bpni qupniam non bonum est, quaeutras- Gradalirn indefinitam propositipnem ad similitudin
que verce sunt, et super has boni quoniam non bo- • nem universalis adduxit, dicit autem qusecunque
nura est, et nori borii quoniam bonum est, quae sunt fuerit indefinita propositio, ,ei si quod ih sernione
utrseque mendaces. Uli ergo quae est non boni qup- solemus dieere quidquid addaiur.tmivefsalis fit,ut
hiam. non bonunv est verse opinioni qusenam est nihil oranino distet ea quae ad rem in affirmalione
contfaria?(hocquasiinterrogativomododictum est.) bmrie praedicatjulea opihio vel prbposilio quce est
Non ea quse dicit quoniam malura est, quoniam simul de bono quoniam1bonura est, huic si addatur quid-
aliquando esjepoterunt verse, hoc auteni iu contraT quid, ut ila dicamus, quidquid bonum est bbnum est;
riis tioii potest inveniri; nunquani enini versevera con? nihil differt ab ea quas opiiiatur,- omne' bonum bo,-
traria est, quemadmbdum aulem fieri potesl ut simiil num est, Quare eadem vis csl superioris demonstra-
sint verae, quoniam est quiddani non bonum malum, lionis in propositionibus indefinitis, quaeeliaminiini-.
quare eohtingit simul veras esse. At vero nec illa quaeP) versalibus quse paululum quiddam dislani, sed non
est quoniam non malum. Simul enim et liaeerunt^ id ad qualitaiem, nec ad vim propositionis', sed ad quan*
est possunt aliquando simul esse yerse, in his prceser- tilaiem refertur. Universalilas enim quaniitati oppo-
tim r.ebus quae inter bonum malumque sunt.Relin- i nilur. Et sensus quidem homini est, verba vero sie
quiluf ergo ei quse-est non boni quoniam non bo- sunt. Superius pfoposuerat nihil interesse an indefi-^ .
num est, quae verce est contraria, ea quseest non nita essei propositio an universalis. Cur aulem nihil
boni quoniam bonum est, quse falsa est et siinul vera inlersit hoc. modo dicit. Nam ea quse est boni quo-
non pbtesl inveniri. Quare ad similitudinem superius niam bonum est, id est indeflnitaaffirmatio,si univer-r
positam revertitur ut" dicat,' eam quae elt boni - saliter sit bonum, id est si bonum uniyersaliler pro-
quoniam non bonum est, cbntrariam ei quse est bon^ feratur, .ea.demest ei quas opinatur quidquid, bonum
quoniam'bonum esl/Quod si quis eaquae superius estquoniam bonum.est, id est, nihil discrepat abea
dicta suni, diligentius intueturi nec in tolius senlen- opinione qum opinatur quidquid bonum esl bonuni
tise statu nec quidquam inordine fallitur. esse; hujusmodi autem opjnio nihildifferl ab ea qtia
~
Manifeslumest antem quoniam nihil interesl.. nec si aperle iiniversaliier proponiiur,;qu» est, omne quod
, universaliter pohamus affirmatioriem; huic enim uni- est bonum bonum est. Simililer aulem et in rion
-637 IN LIBRUMDE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 638
bono, id est non boniini j.adein ratione dicimus. Ea ._.l.homo bonus est, aut, non omne, hocesl non omne.
hamqiie propositip vel opiuio quse opinalur non bo- bonum bonuin est, contra eam quse dicit, .pioriiam
imm esse, si ei addatur universalitas , nihil differt ab omne bonum bonuni est. Cbnstat igitur in his propo-
ea quaeuniversaliter aperte proponitur, quaeest, omne sitiOnibus quas supra posuit magis esse contrariam
-
quod bonum nori est ricn, esl bomitn. affirmationi quaedicit, omnis homo justus est, eam
Quare si in opinione sic se habel : sunt aulent hm - guaedicit, nullus homo justus est, potius quam eam
qttmsuniin voceaffirmaliones et negationes notm eo- qhaedicit, omnis homo injustus est.
rum qttmsunt in anima. Manifestutii esl quoniqmafflr- ~
Manifestum esl aulem quoniam :et veram verm non
- malioni conlraria quidem negalio est circa idem uni- jcontingil esse conirariam, nec opinionem, hec contra»,
versalis, ut ei qum est quoniam omne bonutn bonutn . diclionem. Conlrarim enim sunt qum circa opposila
est, vel quoniam omnis hqmo bonus est, ea qum est - sunl. Circaeadem autem contingit verum dicere eum-
quoniam nullum vel nullus. Contradiclorim autem dem.~Simul "
aulem non eontingil eidem inesse con-.
- ~
itjuoniatiinon omne aiil nou omnis. traria.
-
Superius omnes argufneniationes ad bonum lollit, Posl haeclibri terminum expedit in ea spechlatione
fedigitque ad eouclusionem omnem qucestionis vim. et demonstraiione,, per quamdicet vlf um sit mani-
Supra enim negationes etaffirmationesearum contra-' BI festumque omnibusduas propositionesveras.non esse
fietates de opinionibus pensareopbrterepraedixerat.' contrarias, lamen id ipsum monstrare ponatur. Esl
Nunc vero quoniam in oplnionibus reperit illam con- autem hujus argumentationis in^ressus hujusmodi:'
trafiam essequae esset universalisnegalio, idem ea quae sunt coritraria",opposila sunt. Opppsita vero
refert ad propositiqnes, quas manifesturii estquoniam non possunt eidem simuh .inesse. ''Clontraria igilur
¥oces sunt et significative animi passionesdesignare. eidem simul inesse. non possunt. De quibus autem
In principio enira Hbri significativas voces passiones sirnul aliquid verum dicj .potest, illa simul eidem'.
ani.msemonstrare veraciter docuit, nunc ea velut pro- inesse possunt. Qtiaevero simul.eidem inesse no« '
"baturus quoniamjn opinionibus illa contraria uniyer- possunl, de his simul verae propositiones, affirmalio
saliaffirmationi reperta esset, quae esset uniyersalis e_t negatio, esse non possunt. Sed contraria simul
negalib potius quam ea quse contrariam _univer- eidem inesse- nbn possunl. Quse igilur simul ver-um
sali affirmationiaffirmafet, idem. quod arbilrafur, in,. dicuht, .eqnirariae non .sunt. fdcirco quoniani de qui-?.
vocibusprovenire, hpc est,_ alflrmationi-universali bus affirroatio et negatio simul verse esse, possunt,
npn affirmationem contrariam rem ponentem, sed illa simul.eidem insunt. Quocirca quae.siraul verse .
liniversalem negationem esse cnntrariam,- coutradic- sunt conirariae npn sunt. Sensus quidem hic est,
torias vero eas quae cum affirmaiio universalis esset (C yerba autem sic censtant. Manifestum,est aulem, inT
particularis negatio inveniretur. Alque hpc quidem quitj quoniam elveram vercenon contingit esse con-
plenissime dictum esi, nec aliquis in verbis error est, trariam, id est.duas veras propositiones .non posse,
sed nos ut ca_ter'anihil ambiguum relinquenles, ip- esse conlrarias, nec ppinionem, neccontradiclionera.
gorum quqque verborum sensum eor.umque ordinem Siopinip non .estyera yerse conlraria, multo magis,
prosequimur. Ait enim : Quare si in opinione se sic nec contradictio quae ex opinionibus venit. Contra-
habet, id esl quod opinio negalionis cpntraria inve-; dictionem.ahiem hic pro contrarietate posuit. .De ea
nitur opiniuni affirmatinnis, pptius quam coritrarium enim non agebatur. Contrarise enim sunt quae-circa
ponens affirmatio (Suntautem haequae suntin voce ppposita sunt, id-esl omne contrariutn est opppsj-^
affirmaiiones et negatibnes netse earum quse suht in tum. Circaautem .eadem cpntingiiyerum euradem
anima. Nam sicut in voce afflrmaiio et hegatio est, .dfcere, ideirco quod de his solis et negalio el affir- -
ita quoque eliam in opiniqne, cum ipse animns in matio j verae simul esse.possunt, quaeeidem siniul esse
cogitaiione-.sua aliquid afflrmat,- aut aliquid negat, icontingit, siraul autem eidem non contingit.iness.e
quod nos alio loco diligentius expediemus, ergo quo: contraria,
< _ut concludatur qupniam de quibus _st
niam affirmationes et .negaliones quse sunt voce, afflrmatioi et negatio simul verse sunt, ea eidem.-si__i.ui
notse earum sunl affirmationum vel negationum quae^ inesse j possunt, cpnlraria verb sirriul eidem inesse
sunt in anima), manifestum est qupniara est alfirma- "inpn possunl; . quae ergo simul yerie sunt,'iion
tioni-fioritrariaquidem negalib circa. idem universa- possunt
] esse cohtraria. Noster quoque iabor jam
lis, xirca Idemautein addidit ne disjunclim affirma- • 1trariquillo constat pbrtu. Nihil enim .(ut arbjiror)
tiones et negationes conirarias diceremus, sed ait _relicium est. quod ad plenain hujus-libri noliiiarii
affirmationemet negationem esse de una eademque jpeftineret. Quare si rem pfopositam studio diligen-
re, el illam quidem universaliter affirmare, illam verb Itiaque perfecimus, erit perutile bis qui harum rerum '
uniyersalileriiegare. Earumautem haec suntexempla, i
scientia complectendarum cupiditate leriebuptuf>
ut ei quseest quoniam omne bonuni bonuni est, vel Sin ! vero minus id, effecimus, quod hobis proposi- .
qiioniaui bmnis bomb bonus est, ea quseestquoniam iium;fuit, hl bbscurissimas hujus libri senteritias
nullum, id est uullum borium bonum est, conlraria <enodaremus, labori nosiro nihil ut alii hociturp, et si
jsi, vel quse, riullus, hoc est nullus honio, bpnus est. inon opprlebit, obloquitur. . . . __
Coutradictoria autem aut, non pmnis , id.esl npn
ouiuis homobonus est, contra earajjuse dicit, omiiis Nequid in hh Anicii MgnliiSeverini Boetii operibus -
"
633 _ •' ' • '- . AN. MANL. SEV.' BOETII "i '«*«
possit amplius"requiri. priorum el posteriorum Atta-.p^ aonatos, adjunximus, ubique ttudehtet ne nosJra '. ' <
Aristotelis libros'Latinilale ab hoc auclore deiuissevideamur .- -• ,
Aylicorutn
'PRIORUM:AN'ALYTICQRUM^ ARIST0TELIS
- V LlBRl DUO"', _
, ...
"
:4N. •MAWL. •SBVi':BOETIO . INTERPRETE.
LIBER PWMUS
CAPUT PRIMUM. , «3
quidem necessaria persubjectos terminos; non au-
. De~prqpositione, termino et sylidgismo. ,. tem sumpla sunt per propositiones., In tolo. autem
- Pfimurri dicendum circa •" esse alterum in aliero, etdeomni praedjcari allerum
quid elde quo est lnleri-. dej altero idem est. Dicimus autem de onini prssdi-
"
lio, qudriiam cifca demonslraiibnem. etde djsciplina (cari, quarido nihil est sumere subjecti, de -
quo noh.
demonstraiiva-est. Deinde deterihinaindum quidpro- ^$catur alteruni,ietdenuIlo similiter. .,
' ..
positio,' et quid termihus, 'quid' syllogismus,'qiiis
CAPUTII. .." , '.'. ...
perfectus, et quis imperfectus. Posteavef b quid est ... ,,"..'.
in to.toesse,' velnon esse hoc in illo, et quid dicimus , De converslpneabsolutarum propositionum. .
dehmni, aut de hullo "praedicari.Propositio ergo est • (Juoniam autem omnis propositio est, aut"de
«ralio affirmaliva, vel hegativa alicujiis de aliquo. Jinesse, aut ex necessitale" ihesse, aut. contingere
- harum aulem; hae quidem affirmaliva., illae
H_ecautemautunivefsalis,'autparticularis, aut indc« inesse;
fihita.' Dicoauleniuniversalem quidem,'cum aliquid autem l hegativa. secundum' unamquamque appella-"
omni, aut-nulli inesse;' particu_afem_vero,' cuni tlonem; rursus [ atitera affirmativari.m et negativa-
alicui, aut hoh alicui, aut noh omni' iriesse. Inde- rura, alise sunt; universales,- aliae particulares=,;aliae
]
•finilam aulem.humquid inesse, vel non inesse sig- . indefinite:
' universalem quidem privativam de eoquod
' inesse, necesseest in terminis convefti.Utsi hulla
nificat, sive univefsali, vel parliculafi, ut corilra- est
• riofumeamdemessediscipliriam';'autvolupta(em non voIuptasestbonum,neque bonum nullum,'erit;voIup-
- esse bonum. Differt autem demohstraiiva tas. Praadicativamautemconyerii quideninecessariuni
propositio C
a dialeclica/quoniam demonslrativa quidem sumptio '"' est, non taraen universaliter, sed in parte,'ut,~sfora- -
alterius'paftis contradictiohisesl. Noh enirh inter- nis voluptas est; bohum, etbbnum aliquod yolhptas.
1
rogaf, sedsuinit, qui . demonstrat. •Dialeclica vero Pafticularem autem affirmalivam quidem converti
Iriterrogatideontradictionisest. Nihil aiitem refert ut - necesse est particulariier. Nam si voluptas"aliqua;
fiatexhtraquesyllogisriiusjnam et ijui derhonstrat, bonum, et bonuni aliquod erit volupfas.'Privativahi"
etqui ihterfogat, syilogizat, sumehsaliquiddealiquo vero non esl necessarium. Non enim î homo non
esse, vel hon esse." Quare' erit syllogistieaquidem ihest alicui animali, etaninialnon inestalicuihomini.
propositio,siihpliciter affirmalio vel negatio alicujus Primuih ergo sit privativa miiversalisa b propesitioj
de aliquo secundum dictum moduriiJDemonstrativa si ergo nulli b inest a, neque a riulli ihefil b. Nam si
vero si vefa sil, et perprimas proposiiiohes surapla.1 alicui inest ut c, non verum erit ntiilum b esse«;
Dialeclica aulerri percontanli quideminterrbgatio Nam c eorum quaesunt b aliquod est. Si vero omni b
contradiclionis est, «yllogizanti vero, suniptio appa- inest a, eib alicui a inest, nam si hulli, "riequea.riujli
- renlis et b inerit, sed positumerat omhi inesse. Similiter au-
probabilis, quemadmodum in Topicisdic-
tum est. Qiiid est ergo propositio, et quid differt "tem et.si particularis est propositio, nam silnesta
alicui b, et b alicui eorum quac sunt a~riecesse est
syllogisiica a demdnstfativa et dialectiea, diligeh- ..)•
lius quidem in sequentibus' dicelur. Ad praesentem', inesse; si enim nulli,' nec a nulli inerit b. Si autem a
vero uliliiatem,"sulficienter nobis determinaia' siht,' alicui eorum quae sunt b non inest, non necesse est
et b alicui « nori.inesse, ul si b quidem sit animal, a_
quae nune dieta sunt. Terriiinum' aulem 'voeo.in
vero homo," homo enim non omnj animali, animal
qiiem resolvitur proposilio, pt praedicatum,ei deqiio . . : ~
vero omni homini inest. .
praedicatur, vel appdsito, vel separato esse', vel nbri ' - -'
esse. Syllogismus esl oraliri in.qua, quibusdam' po- CAPUT III. •--•• - '.
- De conversioneproposilionumde.modo •
siiis, aliiid quiddam ab his quae pbsila sunt et ne-
cessifale accidit, eo qiiod hsecsunf. Dicoaulemeo ' Eodem autem modo se babebit ih necessariis
pro-
quodhaecsiirif, propter bsec acci&erc.' Propler baec .posiliohibus,'"nam universalis qiridem privativa uni-
vero accidefe, est nulliiisexlrihsecus terniini' indi- versaliter cohvertilur. Affirmalivarum autemutraque
gere, uifiatnecessariuih. Perfectum vero voco syllo- jparticularifer.' Nam si necesse esl a nuili b incsse,
gismum; qui nullihs alitis iiidiget, prteler eaVquai rietessfe est <~\'bnullia inesse ; si ehim alicuicon-
sumpta sunt, ut appar.eatneeessarium. Imperfectum tingit/etaalicuit. 'conlinget. Si autem ex hecessitale
wro, qui ihdigei aut unlus.aut pliirium» auajsuu « omiii- vel alicui £>inest. et, b alicui ij necesse est
641 fRIORUM ANALYTICQRUMARISTOTELIS INTERPRETATlO. . . . 642
b '
ihesse,naihsinoiiex necessilateinest,riequeaa_ieui A consequens est, raedium vero nulli postremo, non
eihecessitate inerit. Particularis vero.privaliva non erit i syllogismus.exlremilatum. Nihil enim necessa-
converiitiir, propter eamderacausam/propter quamet. rium i accidii, eo quod bajc sunt, nam et omni ei nulli
supra diximus.In contingentibusvero, quoniamniulti-, (contingitprimuin posiremo inesse, quar.eneque par-
pliciter diciluf conlingere, "ham et necessarium, et lticulare,.neque universale fit riecessarium. Cum au-
rion necessarium, et possibile" conlirigere dicimus; lem I nihil est necessarium, per hsec non eritsyllogis-
in afftrmativisquidem, simililer se.habebit seciindum mus. i Terinihi vero ejus quod' est omni inesse, ani-
conversionemin omnibus.jNamsi a omni aut alicui b imal, homo, equus ; ejus vero quod est nuilj, anirii.al, .
cbntingit, et b alicui a conlingit, si enim nulli, nec a 1homo, lapis. Quahdo yerd necprimum medio, nec
iiulli b, osiensum esl enim hoc prius. In negativis medium J postremq ul!i inest, nec sic erit syllogismus.
veronon simililer, sed quaecunquequidem tontin- Termini. vero ut inessh, scienlia, linea; medicina ;
gere dicuntur, ex eoq,uod ex necessitate non insunt, ut i nqn inesse, scientia, linea, unitas. Universalibus
vel in eo quod non ex necessitate insunt simililer.' iigitur existentibiis ierrainis, inanifestura est in hac
Ul si quis dical hominem contingere non esse equum,'. iiigura quandq erit, el quando non erit.syllogismus,
aiil album nulli tunics inesse. Horum enim hoc qui- . et < quoniam cum est syllogismus, necessariuni est
dem ex necessilate inest, illud vero non ex hecessi- B terminos sic se habere, ut diximus, et sic se habens
tateinest, et similiter-convertitur propositio. Nam si - manifestum quqniam erit syllogismus. Si aulem hic •
conlingit nulli homini equum inesse, el hominem - quidem terminorum universaliter, alius vero -parti-
-coriiingit riulli equo inesse.et si album conlingit culariter ad aliumj quandouniyersale quidem ponitur
nulli lunicse, el tunica confingit nulli albo, si enim ad majorem extremitaiem vel praedicativum, velpri.-
alicui necessario, et album tunicaealichi inerit ex ne- "vativum,particulare verd ad minoj'erapraedicaiivuin,.
cessilate, hoc enim oslensum est prius. Similiter necesse est syllogismum esse perfectum. Quando
antem et In parliculari negativa. Quaecunquevero UE' vero,ad minorem vel quqlibet modo aliler.se habeant
in pluribiis, et in eo quod hala sunt dicuhlur contin- . termini, impossibile est. Dicoautem majorem exlre--
gere securidum quem moduin delerminamus contin- . mitatem quidem iri qua medium est, minorem vero,
gens, non simililer se habebit in privativis conver- quas sub medio est. Insit enim a quidem omni b,,b
siohibus, Sed et universalis quidem.pfivattva propo* autcm alicui c, ergo si est de omni praedicari, quod.
silio jjpn conyertitur,' particularis vero convertitur. in prihcipio dictum esl, necesse est a alicui c inesse.
Hoc autem erit manifestum quando de conlingenti Et si« quidem nuili b inest, b vero alicui c, necessg
dicemus. Nunc aiilem nobls taniumsit cum iis quce •_-est a alicui c non inesse, determirialum esi enim et
dicta .sunt, manifestuni, quoniam- cpnlingere nuHL" i de nullo, quomodo dicimus, quare erit syllogismu9
aut alicui non inesse affirmativam habet. figuramr perfectus. Siniiliter autem et si ihdefinilum sit
nam et contingit ipsi est sirriililer ordinatur. Est au- b c praediealivum, nam idem erit syllogismus in-
teiu, quibuscunqueadjacens praedicatur, affirmatio- definilo et parliculari sumpto. Si autem ad minorem
nem semper facit, et omnino, ut: est non bonum; vel extremitatem universale ponalur vel pr_edicati/umi
esl non album, vel simpliciler, est non hoc. Osten- vel privativum, hon erit syllogisinus neque cura af«
detur autem et hoc per sequenlia, seeundum cqn- firmativa, neque negativa, neque indefiniia_neque
T.ersiones aulera similiter se habebunt in aliis. paiticularis sit, ut si a quidem alicui b inest, vel non
'
GAPUT IV. . inest, b aulem omni c inesl. Termini ut inesse, ho-
De modis syllogisliciset asyllogistis absolutis
' pfiritii? num, habilus, prudenlia; ubi noh- inesse, hcriim,
- . . figurm. -' Rursum si b quidem nulli c, &
" habitus, indisciplina.
His vero detefminatis dicemus jam per-quae et yero alicui b inesf, vel non inest, vel non omni inesl,
quando et quomodo _fiiomnis syllogismus, postes nec sic eritsyllogismus. Termini onlni iriesse, album,
T.ero dicendum de demonstraiione. Prius enim de - equus, cyghus;.nulli inesse,-album, equus, corvus.
. syllogismodicendum quam de demonslratione, eo ^;: Idem aulem et si a b iridefinilum.sit. Nec quando ad
fluod universaliorest syllogismus, nam demonslratio majorem exlremilalem quidem universale ponatuf
quidem syllogismus quidam est; syllogismus vero vel pra.dicaliyum, vel privalivum, ad minorem yero
non omnis demonstratio. Quando igitur tres termini particulare privalivum, non erit syllogismus vel in-
sicsehabent ad invicem, ut et poslrenius sit in toto deflnito, ve1 particulari sumpto.Velut si a quidem
medio, el mediiisin toio primo vel sit,Vel non sit, he- omni b inest, b autem, alictii c non inest, yel non
cesse est extremitatum perfectum esse syllogismum. .omni inest. Cui enim alicui noninest mediiim, lioc
Yoco aulem medium quod et ipsum in alio, et aliud omne et nullum sequatur primum. Ponanlur enim
In ipso/est, quod et positione medium est; extrema termini, animal, liomo, album, deinde et de qhibus
vero quod et ipsum in alio, et. in quo aliud esU albis non priedicalur homo, sumanlur cygnus e^ni^;
Si enira a de omni b, et b de omni c, necesse efgo animalde urioquidem omni praedicatur, deallero
est a de omuj c praedicari. Prius , eaim diclum vero.nullo, quare non erit syhogismus. Rursum a
est quoniodode omni dieimus. Similiter autem quidem nulli b insit, b autem alicui, c non insii, et
et si c de nullo b, b aulem de omni c, quoniam ,a sinl lermini, inanimalum, homo, album, deinde su-,
nulli c inerit. Si autem primum quidem omni niedio . inanlur aiba,_de quibu.s nou prsedicatur homo, cy-
"
615 _ . - -' AN. MANL. SEV- BOETJI . . 6M' -
.gnus el mx; nam inanimatum _dehocquidem omni A animal, hqmo; non inesse, linea, anima., âpis. Ma-.
praedicatur, ,de illo vefo nullo. Amplius^quoniam nifestum ergo quoniam si fix syllogisinus. ex univer-
ihdefihitura est alicui eorum quaesunt c non inesse b, v salibus terminis, necesse cst teriniuos sic se babere,
verum est autem et nulli inest, et si non oinni, quo- ut in principiq diximus. Aliter enim se liabentibus
liiam alicui non inest, sumplis autem his tefminis terminis non fit"concltisio inecessaria. Si autem ad,
-veliit nulli- inesse, nori 'fit syllogismus (hoc enim alierum sit universaliter medium, quahdo ad majus
diclum estprius) manifestum; ergo estquoniam ih eo riuidem fuerit universaliler vel praedicative,vel pri-
quod sic se habent termini non erit syllogistrius, es- vative,-ad minhs atitem ei particulariler, ei oppositae-
set enim et in liis. Similiter autem" oslendetur, et si universali (dico autem oppositae,si universale quf-
uriiversale pohatur privativum. Neque enim si ambo dem privaiivum particulare pr'a?dicatiyum, vel "sl
imervalla particularia praedicative, vel privative di- univeTsale pracdicativuih, particulare privafivum),
canlur, aut lioc quidem praedicativum, illud vero pri- necesse est syllogismum fieri prlvaiivum particulari-
vativum, vel hoc quidem indelinilum, illud vero deft- ler. Nam si.m nulli quidem n, a;aulein alictii inest; '
liilum, vel anibo indefiriila, noii erit syllogismus riecesse esl n alicui x non inesse. Quoniamenim con-
-nullo modo. Termini vero conimunes omniura, ani- vertilur privativum, nulli m inerit, n m.vero suppo-
'irinl, album, equus/animal, album, lapis.Manifesium B nebatur alicui x inesse, quare n alic.ui eqrum quae
e'st igilur ex ils qu;« clictasunt quoniam si sit syllo- sunt^non inerit. Fit enim!syllogismus per priniau. "
gismus in hac figura particularis, (juoniam hecesse figur^ni. Rursus si n quidem omni m, x vero alicui
est termintis SIGse habefe,, ut djximus. Aliler.enim non inest, necesse est n alicui x non inesse. Nam six
sehabenlibus,niillo[modo]fil. Palam aulein.quoniam omniinest n, praedicatur autemeim deomnin, necesse,
dmnes qui 111hac sunl syllogismi perfecti surit, omnes est m omni a. inesse, supponebatur auteiiâlicui non-
enim perliciiihtur per ea quae ex principio sumuntur, inesse. Et si m n omni quidem inest, x autem non
et quoniam omnia problemala ostenduniur per banc - omni,Vrit syllogismus,quoniamnon omhi x inest n.
figuram : etehim omni et nulli, "alicui.et non alicui Demonstratio auiem eadem. Si auteni dea. quidem."
iriesse. Voco autem Uujusmodifiguram, primara. omni, de » vero non omni praedicatur .?..,-non erit
' -
. CAPUT V_ syllogismus. Termini inesse, aninial, substantia, cor- -
~ vus. Non inesse, animal; album, corvus. Nec quando
De syllogismisabsolutisin secunda figura.
-
Quando vero idem' huic omni quidem, ilii vero de x quidem nullovde n yefo aliquo. Termini iriesse,
iiulli inest, vel utique omiii, vel nulli, figuram qui- animal, substantia, lapis. Non inesse, animal, suh-
dem iiujusmodi yoco secundam. Medium autem in stantia, scientia. Quando igitur oppositum est uni-
hac dico quod de ulraque praedicaiur; extreinilales C versale particulari, diclum qsl quando erit, et quan-
. vero de quibus dicitur hoc, majorem quidehi extre- do non erit syllogismus.Quando autem similis figurae
jiiitalem, quae juxta medium posila est, minorera fuerint propositiones, ufambas [irivativaevel aflirma- .
vero, quae longius sila est.a-medio. Ponitur aulem liyae, nullomodo erit syllogismus. Sintenim priiuum
mcdium foras qtiidem extremilatum, primum vefo privativae, et universale pqnaiur ;ad majorem extre-
•
posilione. Perfectus igitur.non erit syllogismus nullo mitatem, ut m n quidem nulli, x autem alicui non in-
modo in hac figura, possibile vero erit et univefsa- sii.:contingit ergo et omni, et nulli x inessen. Terniini
libhs, el non uniyersalibus exislentibus terminis. quidem nulli inesse, nigrum, nix, animal. Omni vero
Universalibusigitur terminis erit syliogismus, quando _ inesse, non est sumere, si m alicui quidem _cinest,
jnedium huic quidemomni, illivero nulliinerii, etsi alicui attiem non. Nam si omni x inest n, et m nulli, .
ad utrumvis sit privativum, alitef vero nullo modo. netiam m nulli a; inerii; sed positum erat alicui Iri-
Pfaedicelur enimm den quidem nullo, de cyeroomni, es&e,non igitur sic sumere coniingil lenhitios. Ex
quonlam igitur cpiiverlitur privaliva, nulli t?i iherit indefinilo autem osteiidendum est.-Quonlauienim
h, at ttihmni x "supponebatur,quare n nulli asinerit:- verum est m non inesse alicui x,et si jiulli inest, nulli
ho.cehiinostensum estprius. Rursum si mn quidem "-' vero cum inslt-non erit syliogismus, manifestum
. omni inest, x verh nulli, neque h x nulli inerit. Nam quoniam neque^nuncerit. Rursumsi praBdicativaa,et
si)» nulii x, neque x nulli n inerit, at vero m omhi n universale poiiatur siniiliier, ut m omni-quidem n,
ineratj qnare x litilli inerit. Facta est enim rursum x auiem alicui insil, contingit ergo et omni, et nuili
"prima figura. Quoniam aulem converlitur privativum, aiinesse. Termini nulli inesse, album, cygnus, lapis.
ueoueii nullira; ineril, quare erit idem syllogismus , Onnnivero non erit sumefe lerminos, propter eam-
estaulera ostendere haec et-ad impossibile ducentes. dem causam quam etpfius, sed ex indefinilo mon-
Quohiam ergo fit syl.loglsmussic se babentibus ler- strandum est. Si autem universale ad minorem ex-
hiinis manifestum, sed non perfectus, non enim so- tremiiatem est, et m x quidem nulli, n vero alicui
liim rii. iis qiiae ab initio sumpta surit, sed ex aliis non inest, contingit n, et omni et nulli a; inesse.
perfieitur necessarium. Si aulem m de omni n eix Termini inesse, album, animal, corvus;non inesse,
praedicetur, hoh eril syllogismus. Tennini inesse,' album, iapis, corvus. Similiter autem et sipraidica-
substantia, animal, raiio ; non inesse, subslantia , ttv» fiierint prupositiones. Termini rion"inesse, al-"
animai. lapis, mediuiri; substantia. Mec quando de n bum , animal, nix; inesse, album, animal, cygnus.
jitc de %nulio prasdtcatur m, Termiui iaesse. linea, ManifesSumest igiiurquoniam si simills "figursesiii|
Uo PRIORUMANALYTICORUM ARISTOTELIS1NTERPRETATI0. 646,,
. oroposiiiones, ethsec qiiidein-univcrsalis, illa vero A"a autem bic quidera sit uhiversaliler ad medium,alter
particularis., quoniam nullo rriodo fll syllogismus. vefo v partictiiariter, si uterque sit pfsedicativus, ne- .
Sednecsi alicui, .ulrique inest, vel non inesi, vel ~c cesseesl fieri syllogismum, et.si alteruter situniver-'
-""huic qnidem inest, illi vero non, vel. rieulriomni, s
salis terminorum; nam si r omni s insit -,p vefo ali-
- c s, necesse est et.p alicui r inesse, nam quoniam
.velindeflnitae.Termini autem xommunes omnium, cui
. .album, animal,.homo, album, animal, inanimatum. ' convertitur c affirmativa,-inerit s alicui p, quare quo-
* Manifestuniest ri
ex praediclis.quoniam si sic~se riiara r omni s. inest, s aulem alicui p,'et r alicui p~
.
"' habeiit lerminiad igi.tur
invicem,;ul diclum est, fit syllo- ii inerit, quare et p alicui r. Rursum si r alicui.s, p
gismus ex necessitate, ej, si flt syllogismus, necesse. vero v omni s insit, necesse est et p alicui r inesse,
. est terminossiese habere. Palam autem el quoniam' nam ri idemmodus demonslrationis.Est autem ilemon-
omnes imperfeeti suni, quimhacfigura sunl syllo- ,sslrare el per impossibile, et expositione,• quemad-
gismi;q.mnes enini perflciunturassuniptisquibusdam, -,rmodumin priorihus. Siautem,unus quidemsitprae-
' ex necessitate, vel ponunlur ddicaiiv.us, aliusyero privativus, universaliier-aulem
quaeyel-insun_F.erm.inis
velut hypotheses, ut quando per impossibile osteri-. praedicalivus,
I quandq minor quidem fuerit prncdica-
diiuus. El quoniam non fit affirmativus syllogismus. ttivus, erit syllqgismus; nam sir omrii s,,p vero ali-
per lianc figuram, sed omnes prlvativi, et- uniyersa- B cui c s non inest, necesse est p alicui r rion inesse,
les, el particulares. •. .ssi enim p omni r, et r qmni s, et p omni s inerit,
'. CAPUT Vf. :" "sed
> non inerat. Mohstraturaulem et.sine deduclione,
Detyllogismis absolutisterlim figurm., s sumatur aliquid eorum quae sunt s, 'cui p non in-
si
- Si autem eideiii hoc quidem onini, illud vero nulli est. t Quandovero major. fuerit praedicativus, non
Inisl, vei ambq qmni vel.nulli, figuram quidemhu- erit . syllogismus, ul si p insil oirini s, r autem ali- -
- jusmodi vocoterliam. Mediumautem in Jiac dico; cui <_ s noninsil. Termini verq omni inesse, animatum,
_quoambo pr_edicamus;exlremitales vero,'qua. prae- jhomo, aniinal. Nulli vero, non est suriiere terminoS
.dicantur; majorem auiem exiremitaiem,qua. longius si g r ihesi alicui quidem s-,alicui auiem hon. Si eniin
est medso; minorem vero, quae propius. Ponitur onini ,( s inest j»,V autem,alicui s', et p inerit alicui r,
"
autem mediumforas quidem exiremitatura, ultinium «ed t posituroeratriullir inesse. Sed quemadmodumin
vcro posilioneesl. Perfectus igitur non fit syllogi- ,prioribus
. dicendumêst; nam cum~indeliniluih est
smus, necinhac figura,,pos_ibi_is,ve«rerit et uni- .alicui nqn inesse, et quod nulli inest, verum est'
Sersaliter, et non universaliter lermiiils existenti- dicere , alicui non inesse ,'ii'ullivero cum inesset, hori
bns ad" medium. .Universaliter quidem quando et <erat . syllogisinus; mariifesiumergo est, quoniamjuon
p et r inerunt omni s, quoniam alicui r >neril pusC, erit syllogisriius'.Si aulem privalivus sit universalis •
~
necessitaie, nam qiipniaiu convertilur pnedicaiiva, .terminus,t quando major quidem privalivus fuerit,
inerit s alicuir. Quare quoniam p inest omni s-, et s -.,minor autem pradicativus , erit syllogismus.Si eni.m
.! alicui r, necesseest p alicul r inesse. Fil enim syllh-" .p nulli s, r autem alicui inests, et p alicui.r
gismus_per primam figuram. Est aulem et per im- hon ineril. 'Rursumeriimprima efit figuraj r s pror
possibile, el -expositionefacer« demonstraiionem: posiiione conversa.Quando autem hiinor fuefit pri-
. si enim amboomni -sinsuut, si sumatur aliquod eo- ..vativus, non eritsyllogismus. Terniini inesse,ani-
rum quaesunts, uih buic et p et rinerunt ex ne; mal, bomo, "feruni. Npninesse, aninial, scieiuia ,
cessitate, quare alicui r ineritp. Et si r oraui.qui-; ferum, medium in utrisque ferum. Nec quando ambo
- dem s, p aulem nulli s inest,'e'rit syllogismus,
quo-;--
- privativi ponuntur, est aiitem unus quideihuniversaf
niarii p alicui r non inerit ex hecessitate. Nani idem lis, alter-vero particularis. Termini.inesse, quando
modnserit dembnstrationisr,conversa r s proposi-- minor estuniversalis ad medium, animal, bomo,'fe-
tione. Osiendeiurautem et pefimpossibile, qnemad- rum, non inesse,'animal-, scieiitia, ferum. Quando
mbdumin prioribuS.Si autem insil i, s quidem nulli, autem major, rion inessequidem, corvus, nix,al-
p vero oirinfs, iioh erit syllogisriius.Termini inesse, bum ;.inesse vero non est-sunreresi r Micuiquidem
huimal, eqtius, boiiio;-ri6n iiiesse, aniraal, inani-1' inest s, alicui autem non inest. Si enihi p onihir in-
matum, liomo, heque qiiandb-ambo.de nullo s disit, r auiem-alictiis, et pineril alicuis; Positumest
cuntur, noirerit syllogismiSs.Termlni inesse, ani-. autem nulli,. sed exindeliiiilo moiisiraridum'est.
mal, equus, inanimaium";iion.iuesse, homo, equus Neque.si uterque alicui medio incst, velnon inest,
inanimaiunr, mediuiri, iiianimatum. Manifestumest vel unus quidem inest, alter vero noninesf, vel lhc
is;imrctia hac figura etquandq erit, et quando rioh quidem alicui, ille'vero noh omni, velindefiniie,
crit syllogismus ex iiniversalibiis lerminis. Quandq nullo Vnodoerit-syllogismus.Termini auiein cominu-
cnim ambolermini stiiit praedicativi,erit syllogismus^ nes omnium, animal, bomo1;album.animal, inani
qtioiiiam iuest alicuVextremitasexfremiiati; quandq matum, album. Manifeslumesl igitur; et in hac fi-"
yero piivaiivi, nori eril sylloglsmus; quando auiem gura, quando erit, et quando nou erit syllogismus,
hic quideiu privativus,-ilie.vero affirmalivus; si ma- et. quoniam.habentibus se lerrhinis, ul.dictum est,
_ jor quidem fuer.l piivaiivus, alter vero affirmativus,, fit syllogismusex necessitate, et si sil syllogismhs,
erit syllogismus,"quoniam alicui n_oninest extremi- necesse est lerniinos sic.sebabere. Manifesluraest
t?.sextremilali. Si autem e converso, uon erit. Si eii.am, quia omnes ihiperfecti sunt in Iiac rrgurasyl*
' ~ -A.N. MANL. SEV. BOETH , ,' - MS
m ,
logismi, omnes enim perftciun.tur quibusdam as-A,eet-ad eos qui ex eadeni sunt.figura, &, aditmcem-, ' "
banc <
et ad eosquiexaliis,'sunt figuris. : '.i=_..
" sumplis. Etquoniam syllogizafeuniversale per
figuraih hon erit, neque privaliyum, neque affirma- ; •/ , -.; •-. £APUT\YIII. '' '--, -.-" ...',
tivum. ... ... ~Desyllogismisex necessarioinlribus figtiris..
'< ' - -'• CAPUT VII. ' Quoniam;autem diversum _estinesse", etex iieces-
' sitaie inesse, et conlingere iriesse (nam multa insunt.,
,pe iiibus figuris el ihdireclissyllogismis adinvicem.
quidem, nonlameh ex necessitaie, aliavero- neque
• - Palam auterh et quoniam in oriiiiibus figuris, ' necessitate ,:neque insurit oinnino, contingit au-
ex
- aliquando non fit syllogismus.:Curh proedicaliviqui- ''tem inesse), manifesiiim quoniam et syllogismhs in
sunt et "•unoquoque bofum diversus est, et non simililer lia'-.
dem, vel privativi utrique lermini, parlicu-
-lares,nibil omnino fit neeessarium..' Cum aulem "]bentibus"se terrairiis, sedliic quidem exhecessariis,
et universaiiter ille vero ex iis quaj simplicitefinsunt, ille autem ex .
.et
-praedicatiyus", privaiivus, sumptus ;J
fit minoris extremi- . •
contingehtibus. Ergo in necessariis quldeni fere simi- .
privativus', semper sylloglsmus
taiis ad majorem, ut si. a quidem qmni b vel alicui, ~> iiterse habet, et in iis quj. insunt.~SimiIiter ehim._
b aulcrif.nulli -c; conversis enim proposilionibus, „ p.ositis 1 terminis. el in iis qiiae,insurit, et in iis qhae
et erit, etnon
hecesse est c alicui a rion inOsse. Similiier aulem «l "'ex necessitate insunt yelnoh insunl,
inaliis figuris, semper eniih-fil per: ehiTversIoriem 'erit syllogismus. Verum dislabit in eo quod adjacet
'
terminis ex necessitateinesse, vel nqninesse, nam
tsyllogisinus; Palani etiam quoniam"indeflriituniprd et
eutridem ' privalivum similiter cqnvertitur, et in lolo esse,
praedicativo particulari positum, faciefsyl»
Manifestum autem-et . ( de omni siniiliter assignabimus. Ergo in aliis qui-
et
.logismum in.omnibusfigufis. '
dem eodem modo ostendetur per converslonem',
quohiam .omnes itnperfecii syllogismi p"3r_iciuntur
enini 'quoniam conclusio necessaiia ,"quomodo in eo quod.
per primam figuram. Aut ostensive,' aut per est.inesse.
clauduntur autem -fit ' In media autehi figura quando fuerit uni-
iriipossibile omnes.; Ulrinque: "
-' versalis affirmaiiva, parlicularis vero privativa, et
primafigura.Et ostensive quidem perfeclis,quoniam rursum in tertia quando universalis quidempraedii
•per eonversione.m claudebantur omnes, conversio
'auleiri primam faciebal figuram, perimpossibile vero caliva^ particularis vef0 privatiya, nori similiter erit T
sed riecesse est ekponentes;.cui ali-
demonslratls, quoriiam posilo falso- syllogismus_fit dehionstraiio,
hui utrumque non inest;, de hoc facere syllogismum;
per*primam figuram. Ut ih poslrenia.flgura, si a et
'b, omni c -insunt, quoniam a alicui b jnest, nam sl - Eril ehim necessarius In boc. Si autemde exposito
nulli et-6 orani c, nulli c inerit a, sed inerat omni. p est.necessarius",eritet deilloaliquo. Nam hocquod. .
' Siniililer autem in aliis" Est etiahi reducere. omnes est êxpositum,' Ipsum quidem illud aliquid est. Fit •
'" -
aulem in
hterque' syllogismus propria figurji. "
syllogismosad universales syllogismqsprim^ flguraj. - ;-
. Narii qui sunt in secunda flgura , manifeslum quo- •' - .:-.- , 'CAPUT"IX. ; \ _
hiam pef illos perficiuntur, verum non similiter om- Be mixtis ex unanecessaria.eiattera ' absolutdrihprima~.
nes, sed universales -quldem. priyativa-.conversa; ' , .fi9"''«'. _.
parlicularium autem utraque per ad impqssibile re- ' Accidit autem "quandoqiie et altera propqsitione -
- ductionem. Qui vero in pririia sunt" paniculares^ hecessaria, necessarium fieri syllogismum, verum .
;.j>erficlunturquidem per, se. Esl aiilem et per secun- honutfalibet, Ised quae ad majorem extremitalem ;
dam figuram ostendere ad impossibile ducentes,: ut est, utsia quidem> b ex necessiiate sumptuin est '
isi a omni b, ,et b alicui.c, quqniam a alicui c inerit.. inesse, vel non inesse, b autem c inesse tanlum; sic
Sienira nulli, b autem omiii; nulli c ineril b. Hoc enim sumptis prqpositionibus ex necessitate ainerit c,
enim seimus per secundam figuram. Similiter autem yel non eril. Nam quqriiam omni b.ex necessitate
- et-.in privalivo erit,demonsiratio; si.enim a nulli b', inesl, vel non inest a, c aulem aliquid eorum:'quae
et b alicui c inesl, a alicui _c non erit., nam si a ' sunl b, est manifeslum quoniam et c.ex necessitaie-
-omni c, b autem nulli inest, nulli c inerit.fr.; HaecDl erit allerum horum. Si' autem a />,,.quidemnon
autemfuitmediafigura; quare quoniam qui in niedia necessaria, b c autem necessaria, non' erit; conclusio"
sunt syllogismi, omnes jTeducunlur in primae figurae riecessaria. Nam si est ,.accidit a alicui b inesse ex
imiyersales syllogismos; qui.vero parliculares sunt necessilafe , per primam ,et tertiara' figuram, lioc"
- in prima, ad eps qui suntrin.media, manifestum autem lalsum, contingit enim lale esse b cui.possibile
est quoniam et particulares reducentur ad eos qui esta nulli" iriesse, Amplius aulem iet ex-terminis
in prima figurasuiit universales syllogismos; qui manifestum quohiam nori erit conclusio necessaria;,
verp shnt in tertia, cum universales sint quidem fer- ut si a quidem sit molus, b auiem sit animal, in que
mihi, statim.perficiuntur per illos syllogismos. -~Si_ auteinc liomo,namquehomoanimalesl'ex;necessilaie, _
autem.particulares, sumuntur per pariiculares syllo- moveturautem lanimalnon ex necessitate, quare^nec
igismos primae flgura~,.sedhi.reducii'suni ad illps j liomb.' Similitef auiem"-efsi privaliya sit.a fejnara
quare ei.lefj.iae fijgurae. p.ariiculares.-Mariifesfumergo eadem deriionstraiio. In particularibus autera syllo-.
quoniaiii omues,reducenlur.jn.prima. figura univef- gismis, siuniversaliSflulSem.est.necessaria, et con-.
sales syllqgismos.. Jgiiur,rsyIlogisnii.iiiesse vel noii clusio erit neiessaria-; si autem.parlicularis5.nqn
inesse qstendenfcs, diclum-,egl.quqinodo'se.habeht; z. neceîsria, sive"privaiiva,, sive prcsdicaliva fuerif
549 PRIORUMANALVTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. i.fiSO
universalis propositio. Sit autem primo universalis A sunt, c non inerit b. Rursum sit pf_edieativa,.el uni-
!
necessaria, et a quidem omni b insit ex necessilale, • yersalis",et necessaria, et ponatur ad 6'quidempra.-
b aulem alicui e insit solum, necesse esl ergo a alicui dicativum, si ergo a omni.6 ex.necessitaie inest, c
cinesse ex necessilate, nam c sub b est,.6.autemomni - autem alicui noninest, quoniam noiiinerit'6 alicui c
a inerat ex neeessitate. Similiter au.temel si priva- :nianifeslum, sed non ex necessilale. Nam iidem ter-
tivus syllogismus sit, nam eadem erit demonslralio. - niini crunl ad demonstrationem, quiin universalibus
"
Si autem particularis est necessaria, non erit cqn-- . syllogismis-:sed.nec si privativa necessaria est par-
clusio necessaria, nihil enim impqssibile . evenit, . tieiilariier sumpla,- erit conclusio necessaria. Nam
.
quemadmodum nec in universalibus .syllogismis , per eosdem terminos demonstratio.
similiter autem et in privalivis. Termini, molus, J CAPUTXI.
animal, albura. •
De syllogismismixlis.exaltera necessariaet allera
- CAPUT X, . absolula in lertia figura.
'"'
Demixlisexitna necessariaetaltera absolutain....••secttnda In postrema aulem figura tertninis quidem univer-
figura. salibus ad medium, et prsedicativis ulrisque propo-
In secunda-autem figura si privativa quidem pror^ sitionibus,. si utralibel sit necessaria, et conclusio'
uriiversalis sit et necessaria, conclusioerit erit necessaria. Si autem ha.c quidem sit privaiiva,
' posilio non iiecessaria. illa yero pracdicativa,quando privativa quideni fuerit
"necessarii. Si aulerripraedicativa,
Sit enim primu.mprivativa"necessaria, et a b quidem necessaria, et concliisioerit necessaria, quando au-
nulli contingat, c aulem insit tanthm; quoniam ergo tem praedicativa, non erit necessaria.Sinl enim pfi-
convertitur privaliva, et 6 nulli a conlingit" a aulem mum utraeque .praedicativaepropositiqnes, et/i et b
omni c inest, quare.nrilli c contingit b, nam c sub a omni c insint, iiecessaria autem sit a c, quoniam
. csl. Similiter autem et si ad c ponatur privativum , crgo b omni c inest, et c alicui b inerit, co quod con-
nam si a c riullicontingit, et c nulli a poterit inesse, vertitur universalis parliculariler. Quare si a inest
f. autem omni b ihest. Quare nulli eorum'qu:h sunt b omni c ex necessilaie, et c alicui b, ct a alicui b ne-
contingit c, fit enim prima figura. Rursum non ergo [ cessarium inesse, nam b sub c est. Fit igittir prima
nequet ipsic, convertitur enim similiter. Si autem figura. Simililer autem oslendetnr, et ~\b c est.ne-
'priedicativa propositio est necessaria, non eiit cori- cessaria, converlitur enim c alicui a, quare si omni c
clusio necessaria, Insit enim a omnib ex neeessitale,, inest b ex necessitate, et a alicui binerit cx necessi-
"eautem niilliinsit tantum, cohyersa ergo privativa, tale. Rursum sit a c quidemprivativa, b c yero affir-
fit prima figura. Gstensiimest autem in prima quo-y. maliya,' necessaria aulem privaiiva, quohiam ergo
niam cum non est necessaria quoead majorem est converlilur afiirmativa, erit c alicui b, a autem nulli c
privatiya, nec conclusio erit necessaria, quare nec ex.necessitate, neque a allcui binerit ex necessiiafe,
_in his erilex necessitale. Amplius aulem si conclii- nam b sub.c est. Si aulem pradicaliva sit necessaria,
sio est necessaria, accidit c alicui a hon inesse ex , noneritconclusionecessaria. Sil enim b c. praedicaliva
necessilate, si enini'b nulli c inest ex necessilate, .etnecessaria, ac autem privaiiva et non necessaria,
heque c nulli binerit_3xnecessitate, b aulem alicui a quoniam ergo convertitur affirmaliva.,inerit el cali-
necesse est inesse, siquidem et a omni b ex necessi- . cui b ex necessilate. Quare si a quidem nulli .corum
-tate inerat, quare c necesse est alicui a non inesse,. quaesuntcinest,cautemalicui.eoruni quae.sunt bela
sed nihilprohibeta hujusmodiaccipere,'cui omni c alicuieorum quaasunt b non inerit, sed non ex neces-
contingat inesse; Amplius et si lerriiiiios ponentes sit sitate. Oslensum est enim in primafiguraiquoniam ~
osleridere, quoniam conelusio non est necessaria .privativa propositione necessaria, nec conclusio"erit
simpliciler. Et his exislenlibus, necessariumut sit d jiecessaria. Amplius aulem et per.lerminossit mani-
animal, b vero homo, c autera album "".et similiter .festum, sit enim a quidem bqnum in quo b auimal,
propositiones sumptae sint, contingit enim animal c autem equus, ergo bonum quidem conlingit nulli
nullialbo inesse^ non inerit ergo nec bomo nullijv , equo inesse , animal vero necesse esi omni equo
albff, sed.non ex necessilate. Contingit enimhomi-- inesse, sed rion necesse est aliquod animal non esse
nem fieri album, hon lamen douec animal riulli albo bonum, siquidem contingit omne esse bonum. Aut
insit, quare cuni baccsint, necessaria eiil conclusio, si non hoc possibile, sed vigilare, vel dormire lermi-
simpliciter auiemnon necessaria. Simililer autera se num ponendum. Omne enini animal susceptibile est
iiabebit et in particularibus syllogismis,'quando pri- horum. Si igitur termini universaliter ad medium
.vativa quidem propositio," et universalis.fuerit, et sint,;dictum est quando erit conclusio nehessaria. Si
necessaria , et conclusio erit:necessaria. Quando aulem hic quidem iiniversalis, ille vero parricularis;
auicm praedicativauniversalis fueril necessaria, pri- praedicativus-utertjue, quando universalis fuerit ne-
v.itiva vero panicularis non necessaria, non eiit cessafius, et conclusio erit necessaiia.Demonslra-
conclusio neeessaria."Sit enim primuni privatiya, et lio aulem eadem qiiaeprius, convertitur eniinet par-
universalis necessafia, et a frquiderii nulli contingat ticularis affirmativaVSiergo' necesse "est b oniiii c
inesse, c aulem alicifi insit,- quoniam ergo,converti- iii!~sse, q -autemsub c est, necesse esl b alicui a
lur prjvativa, et b nulli a eontingelinesse; a aulem inesse. Si autem b alicui a," et a "alicuib iriesse ne-
alicui c inest, quare ex necessitatealicui eorum quae --cessarium, converlitur enim. Similiter:au!em el si
PATROI,.LXIV. 21
'm .".. ..' : 4AK.,MANL;?SEV.;BOET«' '.-:"- -"-- :.4S2
a c sit necessaria uiiiversalis, .nairi b\ sub c .est. Si A necesse-non.esse, eadeni erunt.-vel/sequenlia-sein-
. autemparticularis.estnecessaria, non erit«conclasia , vicem. Oe omni enim afilrniatio, vel negatio vera.
necessaria.iSit-enim.-fr^particularis et.necessariaj a iErit ergo contingens necessarium, et non necessa-
- .auterainsit.omni,c,,nonitpriienjex,necessitate, .con- rium-conlingens. Accidit-autem-onines qtise -secuu-
. ;versa;ergo*J!.primajfitiigiira;j_lhiiiversalis>quidem dum i.ohlingere sunl -proposiiiones cqnverli sibi
proposiliomoh necessariit, pariicularis auiera neces- iiivicenr, :diGo.auiehi-Bon'affirm.itivas riegaiivis, sed
saria, qua.ndo _autemjsic.se'babebanl proposhihnes, .-•.quaecunque affirmalivomiiabent figufain "secundum
t, .jibn.erat-.conclusio neeessaria,,. .quare nec-in his. ., oppositionem , ut"e.i ^quaaesi-coirtirigitc.se ei qiiae
Amplius aulem<et.ex<terrainis<mairiftsium.Sit enira est^cojitingit11011 esse;-etea <|useTest-comiiigii.oiiini
a quidem vigilatio, b autem .bipes, in quo aulem c , ei;quae .est.contingii' nulli, vel .non <ori>ni,et qua_
animal, ergo b alicui c riecesse est inesse, a aptem alicui, et quae non alicui, eodem autem jnodoct-in
omni c coniingit, et.a-nqn necessario b, non enim aliis. Quoniam eniin qup$ .est contingens non csl
necesse est aliquem bipedem dorniire vel vigilare. .nec.essarium^ et guod non ^s.t necessgriumpoji.sibile
-Similiier :aulem per eosdeni lerminos ostendetur est ridh esse, inahifestum quoniam si contingit a
- eiiam si a c 'sit particulafis et necessaria. Si autem inesse b, contingil.el n.oninesse, etsi :omnicqntin-.
' -hic
quidem lerm.norurri sit pra.d_eat.vus, ille priva-sB ,git inesê, et qnini contirigit noij inesse. Siuiiliier
< tivus elnecessarius, quandouifiversalisfueiitpriva- auiem et in pariicularibus affirmationibus, nam ea-
• iivus et necessarius, etconclusio erit necessaria. Si dem demqnstratio. Sunl autem bujusmodi proposi-
• enim a nulli c ex necessitaiecontingit, f>.auiemalicui ' tiones praedicaiiyoi,nam conlijigfereei quod est esse
c inest,- necesse est a alicui b noii inesse, quaudo similiier ponilur, queraadmodum diclumest prius.
' aulem afiirmaiiva necessaria-ponelur vel universalis, Deiermiiialis aulem
~ ,his, rurs.um..dicimus:quoniam
1 vel pariicularis, Tel privaliva particularis, non erit cpnlingere.duqbus modis diciliir : .jino.quidein,quo^
• conclusio necessaiia. Nam alia quidem eadem quae •
plerunigue fit el deijcit, ne.c.essariu.m, .ut efii.escera
• et in pfioribus dicemus.Termini autem cum univer- jJiominem , vel augeri, vel minui, yel q.mpin.o
• -salis rjjiq^
quidem affirmativa est necessaria; vigilalio, natum est esse~.Hoc.enini.h.on coiitjnuiiiiJ-babet.ne-
' animal, lioino', mediumhomo : cum auiem particu-
cessarium,, eo quod ji.o.n.se.m.per,est homoircuni la-
• laris praedicaiivanecessaria,vigilaiio,animal,album. inen homo ,est,.aut,ex necess.iiaje^, auuut in pl.uri-
-' Animal enim necesse est alicui alboiuesse, vigilatio
hus:est. .Aliq auiem.modo .infiiiiium,,quqd .el sic, <at
autem coniiiigil riulli, et non necesse est alicui ani- non sic possibile, ul.an.im.al âmbylai-e,vel XIIIIJJU--
• mali non iuesse vigilationem.Quando autem priyaiiva l.antejeri motum
Jerrae, ,v£l^qmninoqu.odpasp fit,
' particularis iesl necessaria , bipes, motus, ;-animal,_"£'n.iliilenim .magis.sic n.altiinest,, yel e.co.]i,lrari.o.,.Con-
• medium animal. Manifeslum igimr quoniam inesse yertiiur erô e.t _secundum-.opppsitaspropoîliqpe^
, quidem non esl syllogismus, si utraeque proposi- utrumgue .cpnti.ngens, non .lamen eqdem;m.odp,sed
, tiones non sunt in eo quod est inesse, necessaria _quod nalum quidem ,es.t esse ,ei quq.d.non.ex.neces-
i.vero est, et altera solum existenle neeessaria. Tn ' si.iate e.sse. Sic enim honlingit non canescere hojhi-;
, .utrisque :auiem afiirmativis et privativis existenti- ~nepj- Jnfihituni aulem e.i ,qu.od.nibil ni.ags sic_,yel
. bus .syllogismis necesse est-alleram propositionem illo mod.o.pisciplina autem., ,et .demo.u-
syl.Iqgi.snius
• similem csse conc.lusioni. ©ico-autem •slmiiem, si
< strativus,,ex infinilis qui.demnon est,îq ûodinordi-
-,inesse .quidem , inexistentem, si autem necessaria, naium.est medjum, ex iis yero quaaJiata sunt esse».
'
..neces_ariam..Quare-ei hoc palam, quoniam non erit
pene.prationes et .considerationes fiuntde sic con-
•.conclusionequeinecessariajneque inesse;-non sumpta *x illis auiemjpossibile.tquidem_e.slifieri
<vel .lingeniibus,
; iiecessaria,:vel quaeinesse-significetpfopositione. non tapien s.olet.quoeri.Hsec.ergodefi- ,
de neeessario et differen- .: syllogismum,
-Jgkur quomodofit, quam io iseijuentibu^nunc-autein dicemus
hairi liabeatiad ines,se ,-sufficienter pene dictum-est. •nientur.magis
,qu._indO;et quomodo,.et quiserilsyllogismusex con,-
. CAPUT XII. ' # tingenlibus proposhioiiibus. ;Quoniam.ai]teni.conlia-
' <ger.eho.c liuiprinesse.dupliciter est accipere, iaut
.- De jconliugpatinqn /nece^sario,. eniiri cui inest hoc,-auUeuiconlingh ipsuminesse,
jiam de.quob,.a icnntingere, horum alierum;signifi-
De conlingenle _aulem.pqsl b.aecdicem.us, qna.ndp_, cai, aul de quo idiciturcfc,_.ul de.quo contingit _dici,
"et quomodp, et per quae1ei,i,t;syllqgis,mqs, Bicp.ijulem de quo autem *,.ciiCqniingere, autoinni fr possibile
jcpntingere, et coniinjgens_,.qpo.non ^xisteniie^nefiesr inesse.a, jiihil differl. Mariifeslum igitur quoniam
sario, posito aulepi inesse, n.i.bil,er,it propterjipc idupliciler "dicetur .-o omni,b inesse coniingere. Pri-
imppssibile. Nam necessarium, sem.ii.ypce ,co_ilingere mum iergo .dicemus si ..dequ"o^«onlingil'6, el do
dicilur. Quoniam arilem.liqc .e^t.conii.ngens., ^maij.ife- ;quo tb coptingit „«, quis serit, <etqualis syllogismus,
"slum cx affirraalionibus et.nejjajiojiib.tis .qp.p.osi.iis,. ssicfiriim:Utra;queiproposiliones.sumunlur secundum
Nam non contihgit esse, np„»p.o.ssU>.ile_esse?,et im- .sconiifigere,<quando.auiem de.quo b -est coiitingit a;
"possibile .ess.e, et hecesge est npn esse., ,yuleaderji Jia.c.quidem -inesse,-.illpyero cohlingens, quare a s"i-
"sunt, vel seguuntur.fe jnyj.eeni,, qii^r-eqt:o_pj)osit_ajiiilibus figurjs inci.piendum,.quemadmodum et in
,his. contingit «sse, _e,tjiqn inip,«ssii)ileesse, pj.nop îiisi- . .• ...:..
"
PRIORUMANALVTICORUM Aft'ISTOTEHS;i!.TF.RPRETATIO. CEl4f
t3S5
~ • " . •'- • - A. tibusti se .lermirtis;,•nuIh!SifitÎ]pgisniij,s,.namromiii.S;
GAJ>UTXIII."
syllogismus ;vel eju.S-q.uqd.estJnesse,.es,t, yelex jier.
De syllogismis.exambabuscontingentibus in prima
- ' , cessitate
c vel co.nlingere,.non estauleji_i.ejus4iiod,es,t.
figura.
inesse , pp.que-ijecessarii, manifeslu.mûqiiia.m..non"
Quando ergo a contingit omni b, el b omni c,.syl-
a orani esl,_.nam.affirmaiiyusinierimilurprivativp, et.priva-
logismus erit perfectus, qupniam- contihgit tivus affirmaliyq.:xelin,quitur:ergo,eiusquqp!cpp.tip-'
Hoc autem manifeslum est ex "definitione,
"c inesse. Sihiili- gere
-* esse, Jiqc a.utem .jmp.qssibile....Cjsjeqsjjm .est
sic
nam contingere omni inesse" 'dic.ebamus.
b eni.mquoniam .si.ctse Jialjijn.iibjus.terhiinis, etonnii
ter autem et si a-quidem.cohlingiUnulli b, aiitem' ,et jjuHi,_cojitingere
de 6' p.ostremo .primum. n .ecesse'].ii,esse,
omni.c, quoniam acomingit nulli c. Nam quo ;
a hoc erat riullum dimit- inesse,,-quarepon.erit ,ejus tjuo.d.est.contingeresylr
conlingit, non contingere,
aulem a logismus , nani .necessariupi unq ejrat,contingen§.
b
tere sub contingentium. Quando contingit Manifeslumautem
je,tquoniii.m/CUJJI univ.ersales^jiti.t
omni 1),iaulem nrilli c, pef.sumptas quidem propo- termini in
contingentibus p.iqpqsiiiqni.b.us., 4,emper
sitiones nullus fit syllogismus, .conversaautem b c fil
secundum contingere , fit .idein quemadmodumet .syllogismus iiiiprima ;%ur,a,<siye,spjit';pri-?djcii7
nulli c con- livi, ;siveipri.valiyi. ^Verum,ex pracdic.ativisquiflem
prius, quqniam.enim conlingit.fc inesse,
Hoc auiem dictum —; perfe.clus
' ,,ej privativiSjautemimper(ec,liis.Uportej
lingit et omni inesse. prius. '
antem .contijigere.sjumere no.ii ,in iipce-isarijs,,.sed
Quare si _b..quidempmnic, a.aulera qnini b, rursuiri. secuudum.dictam
Simililer autem etsi ad ulrasque * definilionem,,,ali,quoijqs.aulepi la,-
idem.fit syllogismus.
cuiricontingere (dico tethujiismodj. .
proposilionesnegatio ponalur
autem utsia conlingil.nulli.b, eib nulli.c),igUurper CAPUTXIV.
sumplas quidemjpropositionesnullus fit syllogismus, "Desyllogismis-exunu-absolutael alleni-coniingenlem
couversis.autem rursus idem eritqui et prius. Ma- primafigura/
nifestum est igilur quoniam negatione posita.ad mi- Si autem hsec ijuidem inesse,-illa verocontingere
norem exlremitalem, vel adûtrasquepropqsiiiones, sumatur propositionum , quando -quaead <majorem
aut n.onfit syllogismus.aul fitquidem, sed nonper- ,qiKdem extreniitatein contingere signifieaveritper-
'feclus, ex conversipneenim fit necessarium. Si ari- > -iecii erunt omnes syllogismi, et contingemis secun-<
' iem hac.c .
quidcm proposjtionum universalis, illa •dum diclam determinationem , -quando auteni quaa
"vero
pariiculatis sumalur, ad majorem quidem ex- ad minorem , ul imperfectiomnes, et privativisyllo-
' tremilalem
posila tiniversali, syllogismus erit per- -"gisrni, non conlingentis êcundum dictam-detenni-
'.fectus.Namsi a omni b coniingit, b autem alicui c,a , nationem, sed ejus quod estnulli, aui-non omni^x
alicui c conlingit, boc autem .manifesiuniex defini-y-'-., 'necessiiate inesse. Si enim-nulli, autnon omni<MC
•
lione copfuigentis. Rursuni si aconliiigii.nulli b,'b fiecessiiate conlingere dicimus, elnulli, et-non omiii
auiein contingit alicui c inesse,.necesse,esi a con- •Mnesse. Contingal enim « omni />,fcautem ."omniic
tingere alicui c non inesse. Denwnsiraiio auiem ponaiur inesse, quoniam igitur subir«st c,-aanteiTi
' eadem
quaein his. Si autem privativa sumatur par- •, coritingit omni b, manifestum ,quoniam ei c oumi
-licularis propositio, universalis autei.n a.firmaliva, coniiugit a,'fit ergo perfeclussyllogismus. -Sihiiliter
1positione autem simiiiler se babeant (ul a quidem -: autem elcum-privativa.esi<i.6'proptisiiio, f>c aulem
.' omni b -coniingat,,&"aulemaiicui c contingat noh aifflrmaliva, et Jiacc quidem contingere, illa -vero
' non fit 1<inesse sumelur,perfectus erit syllogismus,-quoniam
' inesse), per sumplas quidem propositiones
manifeslus syllogismus, conversa.auiem particulari, o coniiiigitnulli c inesse. 'Quoniam*rgo inessepo-
'
et posilo b alicui c conlingere "inesse,_ea"dem erit -silo a'd minorem <exiremitaieni,-perfecti syllogismi
- conclusio et prius, quemadmodum in lis quae . fiuiit,manifesi,jim.'Qut)dautemfconirariaese baben-
" ex quae
principio. Si auiem quaeadmajorem exiremila- les erunt syl!ogismi,---per'impossibile<JTionstiandujii
" lem
partieularis sumatur, qusoa"dmiiiorern univer- • ^st, simul aiileiiicrit TOanifeslumiet.quoniam imper-
'
.salis, sive. ulraeque suniantur affirmativae,sive pri- fecti, iiani oslensio-nonux stimplis;proposilionibus.
'
-valivae,siye non similis figurae, sive utiaeque indefi-S' •Priinumnuiem diceiidumiquoniamsi.cum^cstj/i,jie-
jjtae, vel paniculares, nullo inodo.erit syllogismus. <ccsseeslesse :6,et;Curn;possibiIe,est<ssse a,<possibile
' ~Nibil enirh prohibet 'b transcendere a, et hon pra_- - eril *cx neeessitate.-Sitenim îc<sehabeiuibiisre-
• dicari de aequis, in quo enim b trariscendit.a sumat bu.ut in
quo quidem -a :pp'$_ibjle,4u</qjiio aptem b
c, buic neque bmni, nequenulli, neque alicui, neque ., impossi.bile;,si er,go.aliud.p,ossjbjl.e quidem est, c,um
" noh alicui conlingita inesse, siquidem convertunlur p.ossibile:esse, ips.um.fiet, Jioc yeroJnipossibiLo,-
secundum contingere propositiones, el b pluribus .quoniam impossibile, .non .uti.quefiet, simul aulcm
' a inesse. autem cxtermiiiis ' a
contingitquara Amplius .si po>'sibile,e't b impossibile, conlinget fleri prae-
• nianifeitum ust, nam sic sehab.enlibus propositio- ler
" nibus '• b, si autem fieri.et.esse. K.ahi,quod fit, <juando
priraum postreino et riulli conliiigit, et onihi "faclnm ' esi, esl. Oportel.autem accipere non.solum
ex necessiiaie inesse.' Termini aulem con.niuiies . ingenerationepossibile et impossibile, sed et in ve-
• omnium, inesse quidera ex jiecessiiale, ariimal, al- . rum esse, et in quod actu est, e'l quocunque modu
btini, homo, no» contihgere yero, aniinal, albuin, simpliciter aliter Sicitur possibile, in omhibus enim
"-vesli.s. Manifestumjgilur quonianiboc.modo baben- similiter se babfibil. Ampliuscum est a, b esse, non
0SS AN. MANL.SEV. BOETH : 6SC
tanquam uno aliquo existente a, erit b, oportet opi- A ex necessiiate a alieui c inesse, syllogismusaulera
nari, nilril enim est ex necessitaie uno aliquo exi-: per iinpnssibile, oppositaeest contradiclionis. Am-
slenie, sed duobus ad minus, ut quando proppsilio- plius aufem et ex lerminis manifeslum quoniam
nes sic sehabeul (ut dictum esl) secundum syllo- non crit conclusio conlingens, sit enim a quidem
gismura j naih sic dicitur de 'd, d ahtemde e,'el c corvu.s, in qtio auiem b iiuelligens , in quo autem c
de cexnecessilste, el si uirhriiquepossibile, et con-' homo, iuilli ergo b inest e, nam nullum intelligen-',
clusioerit possibilis. Quehiadhiodum' ergo si qiiis corvus, b aulem coniingit omni c,.omni eiiim !io- •
ponat «'quidem propositipnes f 6'aiitcm conciusio- inini incst intelligere , sed a ex necessiiaienulli c,
nem, accidef nbn soliim;Faexistehie hecessario, el b non igitur conclusio contingens. Scd nec necessaria
sinml e-se necessariiim', sedetiam possibili-possi- semper : sit euim a quidem movens, b aulem scien-
bile. IIoc auteni oslenso'mani.estuhi'est quoniam lia, inquo autem c bomo, ergo a quidem nulli b
falso posilo, el nori impossibili, et "quod accidit iuerii, b autem omni c contingit, et non erit con-
propter positionem falsiim erit, et noh impossibile, clusio neccssaria, non enim necesse est nullurii bo-
utsia falsum quidem est, iion lamen impossibile, . minem moveri, sed necesseestaliquem. Manifestutn
ciim auiem sit a et b,' el b erit falsum quidem,-non igitur quoniam est conclusio ejus quod est nulli ex
tanien inipossibile. Nam ostensum est quoniam cum B necessitate inesse. Sumendum aulem inelius ter-
esl a, est b, et cum possibile esi d, possibile esl b. minos.
Posilum autem est a possibile esse ,• el b erit possi- Si autem privativum ponalur ad majorem extre-
niilaiem conlingere significans, ex ipsis quidem
bile, si enim impossibile est b, simul idem erit pos-
sibile et impossibile; Deterrainatisaulem iis, insil a sumplis'prop"ositionibus, nulluserit syllogismus,
omni b, b autem conlingit omni c, pecesse est a igi- convefsa autem secundum contingens propositione,
lur conlingere omni c inesse. Non enim contingat, erit quemadmodumin prioribus. Insil enini a omni-
b autcm omni c ponatur inesse, boc auiem falsum .b, b autem conlingat nulli c,-sic ergo babehtibus se
non tamen si a terminis ," niliil erit necessarium. Si auteni conver-
quidem , impossibile, ergo quidem b
110.1contingit omni c, b aulem omni c insit, a non iatur c, et sumatur b contingere oriini c, fiet syl-
omni b eoritingil.• Fit eniin syllogismus per terliam . logismus quemadmodumprius, similiter enim habenl
Sed erat omni e ,se lerriiiiii po.-ilione. Eodem aulem modo et cum
figuram. positum contingereinesse,
necesse est. ergo a omni c contingere. Falso enim .privativa stmt ulfaque intervalla, si a b quidem non
b c auiem nulli, eontingere significai, nam
posito, et non impossibili^ quod accidit esl impossi- . inesse,
bile. Possibile est aulem et primam figuram facere per ea quidem quae sumpta suiit niillo modo flt ne-
b inesse nam si b onini cG cessarium , conversa auiem secundum contingens
impossibile ponentes, r,
erit syllogismus, sumatur enim a qui-
inest, a autem omni b conlingit, et pmni c conlinget <proposiiione
sed eratnon omni inesse. - dem, nulli b inesse, b autem coniingcre nulli c, per.
a, positum possibile Opor-
liaic quidem niliil necessarium. Si aulem sumaiur
tet aulem accipere omni inesse non seeuudum lem- ,
ut aiil in boc b omni c conlingere, quod verum est, a b autem
pus delermiuantes, nunc, lempore,
similiter se habeat, rursus erii idem syl-
sed simpliciler (per .liujusmodi cnim proposiliones , proposiiio
et syllogismos facimus), quouiam.secundum ntmc logismus. Si aulem non inesse ponalur b omni c,
nonerit Nibil . et non conlingere non inesse, non erii syllogismbs
sumpta propositione, syllogismus.
cnim forlasse probibet quandoque el omni movenli nullo modo, sive privaliva sit; sive affirmativaa b
liominem inesse, ul.si nibil aliud moveaiur, movens , proposiiio. Termini autem communesex necessilale
autem coniingit omni equo, sed bonio niilH equo . quidem inesse, alb.um,animal, nix. Non comingere
au'em, aTbum, animal, pix. Manifeslumest igitur
corffingit. Amplius^ sit primum quidem animal, ;
.mediuni vero movens, poslremum vero bomo, ergo - quoniam eu.m universales surif termini, et baecqui-
similiter se conclu-. - dem propqsitionuminesse, illa vcro sumilur conlin-
propositiones quidem babebunt,
sio vero erit necessaria , non coiitingens. Ex neces- • gens , quando quae ad minorem esl extremitalem
sitaie enim homo est animal, manifeslum igitur D conlingere sumitur proposiiio, semper fii syllogis-
mus, verumlameuViuandoquidemex ipsis, quando
quoniam universale sumendum simpliciler, et uon .;auleni
propositione eonversa, quando vero uiruni-
tempore delerminantes. Rursum : sit privativa pro- -
universalis a et sumatur a nulli b que Iiorum, et ob quam causanij dixlmus. Si autem
positio b, quidem boc.quidemuniversale,illud vero particulare sumitur
inesse, b auteih coniingat omni c inesse. Uis igitur
' intervallorum,quandoad majorem quidemexlremita-
positis necesse est a contingere nulli c inesse, non tem universaleponitur, et conlingenssive negativimi,
enini conlingai; b autem ponalur inesse c sicut pfius, sive affirmativum, parliculare autem affiriiiativum
necesse' est igitur d alicui b inesse, fit enim syllo- et inesse, erit syllogismusperfectus, quemadmodum
gismus per lertiam figuram. Hoc ajitem impossibile, el cum universales sunt termini, deinonstraiio au-
quareconiirigit a, nullib. Posito enim falso, et non tem eadem quaeetprius. Quandoauiem univeisale
impossibili,' impossibile est quod accidit. Hic ergo quidem fuerit, ad majorem extremitaiem incsse, et
syllogisnius non'e"st conlingenfis' secunduradefini- non contingens, alterum vero parliculare, et coniin-
tionem, sed liulli inesse ex "necessitaie."Iloecest gens, sive afflrmative, sive negalive ponanlur utne-
contra"diclio facl» Jiypoihesis. ".'Posituni est enim que, sive haec quidem negaiiva, [lla vero affirma-
bb7" PRIORUMANALTOCORUMARIST-OTELISINTERPRETATIO. . 658
tiva , omnino eril syllogismusimperfeclus. Verum A ' nes, sitprimumprivativa necessaria,et_aquidemnu!l["
hi quidem per impossibileosteiidunlur, 1111 vero per contingat b ex hecessilate, b autem conlingat onnjic,
ctinversionemconlingeniis, .quemadmodumin prio-' necesse cst igitur a nulli c inesse. Ponatur enim a
ribns. Erit.aulem syllogismusper conversionem-,et inesse aut omn_5aut'a_icui,positumautem est a nulli
quando universalis quidem ad majoiem extrciriita- contingere b, quohiam crgo converlitur priyativa, et
tem posita siguificaverit inesse, vel non inesse, par- b nulli a coniingit, a autem positum est inesse c au.
ticulari. vero cum sit privaiiva, sumatur contingens, ' oinni, aut alicui, quare nulli, aut nori omni c conlin-
ut si a quidem omni b inest, vel non inest, b aulem ' get.-i inesse ,, sed supponebatur omni cx.principio.
alieui conlingit non inesse, conversa enim b c, se- Manifeslum'aulem quoniam etejus quod esl contin-
cundum contingere fit syllogismus. Quando-autem gere non inesse fit syllogismus,siquidem non inesse.
non inesse sumetur particulariter posita proposilio, Rursum sit affirraativaquidempfopositio necessaria,
non eiit syllogismus. Termini inesse, album, ani- etaquidem contingat nulli b inesse, b autem irisit
mal, nix; noh inesse autem, albnm, animal, pix, . omni c ex jiecesshale.' Ergo fit syllogismusquidem
per indefinilu.menim esl sumenda demonstratio. Si perfectus, sed noh ejus quod iestnon inesse, sed ejus "
autem universale quidem ponatur ad minorem ex- quod est contingere non inesse. Nam et proposiiio
Iremitatem , particulare auiem ad majorem sive pri- B ' sic sumpta est.quae admajorem est extremitateni,et^
vativuin , îve affirmaiiyum, sive conlingens, sive ,ad impossibile non est ducere : nam si ponalur a
inesseûlrumvis,' nullo modo erit syllogismus. Nec inesse ulli c, positum est autem et a b eontingere
cum particulares , vel Indefinilaeponentur proposi- nulli inesse, nihil accidit per haec impossibile. Si
~
tiones, sive contingere suniptae, sive inesse, seu aulem ad minorem extremitatem ponatur privativum
permhiatim", necsic erit syllogismus,•demonslratio quando conlingerequidem significaverit, syllogismus
aulem eadem quaein prioribus.-Termini autcmcora- erit per' conversionerii,queraadmodum in prioribus.
munesinesse quidem, ex necessiiate, anlmal, album, Quahdoautem non contingere, noneritexnecessilaie,
hbmo; non conlingere vero, animal, album.,tunica. ' nec quando utraque quidem proppsilio privativa, non
Manifestum est igitur quohiam universali posilo ad est autem contingens quod ad minoremest. Termini
majorem extremitatem semper erit syllogisraus, ad aulem inesse quidem,album,animal,nix; non inesse
niinorem autem nunquam. quidem, album, animal, pix. Eodem aulem modo se
CAPUT XV. .. babebit, et in pariicularibus syllogismis.Quando cnini
. Mixlionecessariielcontingenlis in prima figura. fueritprivativa necessaria, et conclusio eritejus quod.
. Quahdo autem haecquidempropositionumexneces- est nbn inesse, ut si d quidem iiulli b contingit ihessa
sifate inesse, vel non inesse, illa vero contingere ex necessitate, b autem alicui c conlingatinesse, ne-
significat, syllogismusquidem erit hoc modo haben- cesse est a alicui eorum quaesunt c non inesse. Si
libus se lerminis. Et perfecfus, quando ad minorem enira a omnic inest, nulli aulera roniingit b, et b nulli
exlremitatem.ponelur. nece^saria. Conclusio autem, . a contingit inesse : quare si omni c inest a, nulli e
si praedicativisunt quidenftermini, eonlingenlis, et coritingitb, sed posilum erat alicuiconlingere.Quando
non inesse erit, sive universaliter, sive non univer- autem parllcularis aifirmativa necessaria fuerit, quae
saliler poiiantur, si autem sint hoc quidem afftrma- in privativo est syllqgismo, ul b 6, aut uuiversalis in
tivuni, illudveroprivativum,quandoaffirmativuraqui- alflrmativo, ut a 6,_non erit inesse syllogismus.De-
demfueritnecessarium, et contirigentiseriicohclusio, monstralid aulemeadeni qdaein prioribus. Si auiem
et non ejus quod est non inesse. Quando autem pri- univer.salequidemponatur ad mihofemextfemitalem
vativum necessarium,et roniingentis non esse, et non. vel affirinativumvel privativum contingcns, particu-
iriesse," sive universales, sive noh universales sint lareautemnecessarium,non erilsyllogismus.Termini
termini.' Contingere aulem in conclusione eodem '_ autem iriesse quidem ex necessitate, ariimai, album, -
modo accipieridumest quo in prioribus. Ejus autem bomo; non corilingere autem, animal _ album, IU-
quod est ex necessilale non iriesse, non erit syllo- nica. Quiindo similiter universale ipiidem est ne- '
gismus, aliud enim est non ex necessitale inesse, et " cessarium, particufare auteni contingens,cum priva-
ex necessitaie' non inesse. Quohiamigilur universa-' tivum quidem est universale, inesse qiiidem lermini,
libus affirmativisexistentibus terminis non fit con- animal, album, corvus; non inesse, animal, album,
clusio neeessaria, manifesium : insil enim a omni b pix.Cum aulem afflrmativum,inesse quideni, aninial,
'
ex necessiiate, baulem conlingat omni c, erit igitur album, cygnris;noricontingere autem, animal, albiim;
syllogismus imperfectus, quoniarii a eorilingit omni nix. Nec quando indefinilaesumunturproposiiiones,
c inesse. Quoniamautem im.perfectus,ex demonstra- aut ulraeque parlieulares, non sic erit sylldgismus.
tione palarii, eodem "enimmodo ostendeiur quo et in Termihi autemcotriinunes,inesse quidem, animai, al-
'
prioribus. Rursum'a quidera conlhigat omni fc.inesse, " bum, homo; non inesse autem, animal, album^ inani-
b hutem oriinic insit ex necessitale,"eritiiaque syllo- matum. Namet ahimal'alicuialbo,'etaibuminanimato
gismus, quoniam a contingat oriini c inesse, sed uoii alicui:es_'-necessariuiriinesse,'ethonconlingit inesse,
quoniam inest, el perfectusquidcm, sed non imperet in contingenli similiter, qiiare ad omnia utiles sunt
feclus, siaiini cnim perficilur ex princpio propo- lerminl.Maiiifesluinergoexiisquajdictasuiit,quoiiiam
Silionis. Si aulem hon similis figuroeshit pioposilio- similiter liabenlibus se terminis, et in eo quod esl
6t«; AN. MANL.SEV. BOETII - e50_
inesse, et.in necessariis, etflt, etnoniit syllogismus, A_-eipiodefmivimus, non solumex necessitate alieui in-
verumtamen secun-iuminessequidemposila privativa, esse, sed et ex necessitate alicui noninesse sumen-
. propositione, ejus quod esl cunlingere erat syllogis- dum. Hoc auiem sumplo, nihil accidil impossibile",
mus,.secundumnecessarium-autemprivativa, et con- - quare non fit syUogismusJlaiiifestum crgo ex iis quae,
tingere.,etnon inesse.Palamautem etquoniamomnes dicta siint tiuoniam non cqnvertitttr privaliva. Hoc
imperfeeti syllogismi, et quomodo perficiuntur per auteni ostenso poriaiura, b quidem conlingere nulji,
praedictas,figuras. cvero omni, per cqiiversionemergo non erit syllo-.
CAPUT-XVI. gismus. Dictum est enira quoniam non convertitur
anibabus conlingenlibusin secundd hujtismodi proposilio. Setl necper impossibile, nam -
Desyllogismisex
./ _• figurat,- pqsito b omni.c contingefe inesse, niliil'accidit fiil-
a et omni et nulii' cJiiesse. Om-
,lri secunda ahtomfiguraquando'contingentes qni-~. sum.-conlingefenim
nirio auiem si esf syliogismus,palani quohiamcon-_
dern sumuntur' utrarque proposiliones, nullus erit
sive"sint- sive tingens erit, eo quo.f neufra propositionuni sumpta
sy.llogismus, affirmativai, privaiivao, estincb
quod est inesse, ef hicveraffifm'at'ivtis,.v"ef
siyenniversales.sive pafliculjres.Quando autem harc privaiivus: ueuiro auteift modo
quidem inesse, illavero conlingere significat, affir- âiativo euim possibiie'est^ affir-
mativa quidem inesse significanle_nunquameritsyllo- posiio,ostendetuf per*lerminos quoniam
.couiingitihessejprivativoauiem, quoriiariicori-
gisnnis,.privaiiva-universali existente, sempeiv Eo- nqn clusio non est coniihgens, sed Jiecessaiia. Sitenim .
dem modo et-qjiandqliaec-qiiidemex-necessilaie,iila
a quideni all.um, b ahtem horiio, ih qud ahlem c
vero coiilingere-assuma_ur,-oportet autem et-in bis
equus_ergo album a conflrigitliuie quidehiomni,.ilIi,
aqcipere quodniconclusionibusesfcontingens'queni- vero nhlii
Bdmodumin-prioribusi-Primumigiiur osiendendum inesse, se"db rieqiie iiiesse coiitihgit c-,ne-.
quenoh inesse. Quoniam igitur"ihesse non posslhile,
tjqoniam-non-convertitur in-conlingenti,, privativai, est nullus eniih equus homo, sed neque'
ul si-a~CQrilingit non-necesse esl et b contin- manifestura,
jiulli b, ."
gere:nulli a. iPonaiurenim.hoe elconlingat-fc nulli a cdniingerenoninesse,hecesseesfenimriulluthequiim
. hqminemesse, necessariuni autemnoh eraf cohtiri-
jriessej.ergoqnoniamconverlunturqua3suntincoquod Utsyllogismus.Simliiierautem osien-
esfconlingere afflrmatiqnes.negaiionibus.et cqntra- gens.non igitur
delurjetsi e converso pohatur privaiiva, efsi ulrae-
jTia.-,et^conirajaeenles,, b autem contingit nulli a iri- alflrniaiive ponantur, vel*pfivative",iia"rii
esse;. manifestum est b, que pef eos-
quqnianhetomni acbrithigit dem t-rminos erit deinohstialio. Et quando ha_c
jnesse. Hbc autem.faisiim est.- Non"3nimsihochuic
quiderii"uiiiveirsalis', ulKe-
iHa;''vh'ro:pafiicul_ifi^;~ve'l
.omni-.coijlingit,. et boc huic conlingaitnecessarium, 1'
quare nonconverliiur privativa.Ampliusaulemnihil k iquepEtrticularSs^vel' indefluiisej-aut qublibet.modo
a nulli b,J) amemalicuia aruercoiiiiiigit-permlttarrpropositionesv" semper enirir
prjohibet quidem conlingere eosdenvlerDiiiiosdenionstratlo. llanifesthm'
neeessitafe.non ut erit>per
ex; inesse, albumijuidemcontingit 1
omriihominirioninesse, nam etinessebominenfautem ergo quoniam<utrisque propositioniBus secundum
jion verum estdicerc, quoniamcohlingitnullialbo,plu-. contirigerepositis, nuIlusXitsyllogismus.
ribus enim ex necessitate non-inest, necessarium \ €A-puT"xti_;- ;
autem nonineraiconiingens. Sed nec«x impossibili Mixiiodbsblkli'et conthigerilisin securidufigiira
OSlendetconvertcns,.ut si quis putetquoniam falsum Si auiem aliera quideriiihesse, altefa vefo c'ontiii-<
esl i conlingere nulli a inesse, verum non 'Contin- gere i significat, praVdicallvaquideiri itiesse" posiia,
gCre nulli a,.affirmalio enim et negalio:,siautemhoc privatiya ] vero coniingere, nuhquam erit sylldgismus,
ver.um,exnecessilatealieuiai_iessefi,quareetaalicui . slve i universaliter, sive patiiculariter sumahlur ter-
b jnesse, hoc autem impossibile..Non,enimsi a non imini, demonsiralio aufem eadem, etper eosdemler-<
cqnlingit nulli b, necesseest a alicuii inesse,-Nam minos. i Quaudoautem afflrmativaquidem coritihgere,
non cohlingere nulli dieilur.dupliciler,, hoe quidem privaiiva ] inesse,-erit syllogismus. Sumalur enim a
si.ex necessitale alicui inest, illudverosi ex neces- b< quidemriulli inesse, c vero orania contingere, con-
sijale alicui non inest. Nam quod ex-necessitatealicui *' versa ergo privativa, b inesi nulli a, a aulem omni c
eorum quaesunt a non inest, non est verum dicere. 'contingebat,fitefgo syllogismus,quoniamb contingit
quoniam omni cbnlingtt non inesse^.quemadmodum - njilli i c, per primam fignram. Simililer autem et si
nec alicui inest ex necessitate,. quoniam omni con- ad i c ponatur privaliva. Si autem utraequesint pri-
lirigit inesse. Si ergo aliquis pulet quoniam contingii. vaiiva., significet autem haecquidem non inesse, illa
c omriid inesse, ex necessitatealicuinoninesseipsum, ^1 vero contingere non-inesse,-pef ea quidem quaesrini-
falsum sumet, omni enim-inesljShcontingat,sed quo- pta ] sunt niliil accidil necessarium, conversa aulem
'
secundum. fit syllogismus,
niara quibusdam ex necessitaie inest, propter hoc- contingere prbposiiione
dieimusnon omni conlihgere. • ' quoniam b cqhiingit nulli c inesse, quethadmodbm
<
(Quare ei quod est contingere omni inesse, et ea in i prioribus,erilenim rursum prima Dgura.Siautem
quae est ex.necessitaie alicui inessej-opponitur, et ea 1utraequeponantur praedicativae,non erit syllqgismus.
quaeestexnecessitate alicuinoninesse, similiter au- • Termini quidem inesse sanitas, equus, homq. Eodem'
leni et ei queeest conlingere nulli. Palam ergo quo- autem s modo se babebit et in particularlbus syllogis-
rii_»'_n ad sic contingens-,etnon contingens, ut in prin» mis. i Quando autem erit affirmativa inesse, sive
661 PRIORUMANALIlJGORUMMlSTilTELlW INTERPRETATIO. 662
'
uiiiyersaliier,, rive pafiiculariter"sumpta, riullus efif-A'n nonihesse,eoriVefsisaufempropbsitibiiibus;bquideih
. yllogismus;'boc aiitem similiter,-et>per-eos(l^m' ~
ter- nullin incsSe d,- a'&iilem oinni'c contihgit, fit igitur
iiiinos deJnonslralur,,quibus erprhis. Quando*auterii - prima p flgiira,:ei.si-ad'c pdnaHir'privalivumsimiflier.
elprivativa, eritper cqnversionemVqueniadmodum.- Si S aiiierripraetlicafiVae p'ohaiiiuF,i]qne"ritsyllbgismus, '
in piipribus. Kursuiivjsiambo quidEm!inier.vallapri-- nanvejfe n quo"<3restri'on~ihefese, auf efus'quod. est ex-
Y-iiiva-suniaiiiiir,universaliier aulem quod •noniri-'- nnecesSiratfe-rioiiiiiesse, lriariifesfuifrquomaihhonerii,'"
esse, ex ipsis quidem-propositionibusnon erit neces- co c jpiod tv h"«brhpta'sit privaiiVaproposiiio', neqiie'
saritim., conversaauiem contingenti sicul in-pripii- in~e"o'-quOd;esi-' ii iiieisc, riequeiiipb quod esiex 11'ecesf
bus, erit "syllogismns.Si aiitem ines-se.quidem sit sitate s ih'ess'e,seil-ne<jue;ejns;qubdestconiingefe ribri ;
privaiiva.-particiilaritef quldem su.iripia, nqn erit • liiuSsse,ex hecessitatfeeriiih-sieseJiabeiiiibhs, b noii'' "
sylloj.isjiiffs','"rieqtie pflcdicaUvaîiequeprivaliva,exir . iineritc~.ui.si-ai'<]uidfeiri-p'onaiiif'album; iriqiio autgm'
steiriValfefa' prdpbsi.tiohe.."Neriqii.andb,uifaeijuep.b-.. 6/j cygnus, iriquoaufein cJiomoj neque opposilaruni'-;
nuriliir indfefitiitae, ycl affifinativae,vel liegatjyte, aut , alflrihatiHnum',
a quoiiiiinfosteiisuftfest_>'ekiiecfessi<aie"'
pafilculafes-; aemdnslraWhhiem
' " eadem,et per eos- . noii r inesê^, non ergo'fit sjilogisriius omniiio. Simi-'"
deniterriiihos. ";.; . .//.".""..;..._,.. I
.,,- lileratilei» s"':b^b"6bit'elin pafiiciilaribussyllogismis.
'" :
,'"_' •;.'". "CAPUT xyiii. '."-'r' ...'',_-..--B', Qtiandoauteirifueiif p'iivati\'a',-etuniversalis, et rie-'
MJxiionecessariiet .cotiiuigenlis}n secundafigura.-. 'cessaiia, sempef erit syllbgismiis, et ejus qtiod est
( inesse,"
.J3i auiem,lia_C;,qujde_n p/ropbsilionum.ex-necessi-" coiitingere"noniiiesse",-e't"cjus'quod'e'st'non
'
tlemonsfrai-O aulem per coiiversiohem."Quaiidoau«
late, illa yeroconiingere signiflcai,<prjyaiivaquiderii-
notisoluni quonianicon-:. lem a.firmaiiva,'nunt|uam.eodeni;atifeni»modo bsicii-~'
necessaria, eril.sjllogismus,-. univcrsalibus'-' eosdem termi'-- -
'
daiur pjuo et iu efper
liogit non inesse, sed-el<quoiiiamnoninest, affirmay nos. '
'
- livaauiem non-erit. Ponatur au.!em<a'6quide"m nhlli Necqqaiido ui'ra_que:suhiuniur-aTfirinative,ria'm
'
et. eadem demonsiralio, qUae.efprius, Quandd-
iuesse:.exnecessiiate, c-auiemomni contingcre. cori- ' hujus ttniversaliffaulem ei ne'->;
versa ergo privaiiya,-eti. nulli a. irerit-, a aifem oinri-. nlrtfquequidemprivalivse;
e eontingcbat.-Filigitur rursum per priniam figufam- ccssaria; ' .qua_non inesse significai';per ea ipiidern- •
nuili c iiiesse. Simul' ; qure sumpla sunl, non -erit necessarium, convcrsa
svllogisinus^-qiioniam fccontiugil amem seciindum contirigereproposiliqne, erit.syllo-
aulcra nianifestum Ijuoniamineque incst- b hullicj,-
b gisiiius/quemadiiiodurn in prioribus. Sj aulem utras-
ponatur.enim inesse,-prgosi. a.nulli eoniiiigit,l>
que iiidefiniur, yel pariiculares" sumantur, non erit- -
amem inest-alicui.-<- g _alicuic.non.contingit, sed;
autern eadem, etper eos- .
omni- ponebatur conlingere.. Eodeiri autenv rilodb JsyJlbgisnius.dempnstraiio
Rursiim.^' ;r.dem lerinihbs. lianifestum. igitu.r ex pracdictis-quo> ,
ostendetur,et stad c-poriaiur privativum.. n'a'rh privativa quidera.universalisposita necessaria, ,
Sit prsedicativaquidem necessaria, alieraauterii pri-
c~ auteim- seiupef fit sylibgismus, non solum. ejus,,-quod esl _
et
vativa, contingens,etq b contingal iiulli',-.
non inesse, sed et^noninesse.-affirmaiiva'
"omni insit exnecessitate,-sic ergo-habentibussfeter- - cohiihgere
b exiie^- auiem"iiuhquam.Et-quqriiam eodem m.odose haben?
minis, nullus-erit^yJIogi.smySi-accidii-enim' ct ihnecessariis,- et in iis quse iiisuht,-flt et~
cessitale non iiiesse.-,-Sitenim a~quideni albtim,, in' tibus,
noh fh syliogismus Palam. et quoniam iraperfecti<
quq auteni -6, hqmOj-,in quo- vero c,. cygnus, tfgo- omhes sfunt
- album cygno qpideni ex<necessitate inest, hoinini. syllogismi, et quoniam omnes perficiun-
tur -
autem cdniihgit.nulli.et homo nulli.cygno ex jieces- per praedictasfiguras.
sitaie. Quoniamigilur ,ejus -quod-estcontingere non-: _ : CAPUTXI&
est syllogismusîiianifeslumest.fnam ex necessitate-. De syilogismisetiambabus^cohiinytntibw' iti terlia
- . . • • .. figura.- ' ':'- •
nqn etat cpniingens.'Sed~lanien n.on necessarii,= iiairi'.
riecessarium.aut-ex-ulrisqueliecessariisj aPlex pri--^ In^poslrema'aufem!figufa,ei hlrisqu'b'coriluigenli-;
vaiiva riecessari.a-cqnli.ngebat.. Ampliiis;-efppssjbile - bus, et<aite'ra;.erif-syllogismusyQuahilheigb^ cori-"'
est iis.positisJ)inesse c. Niliiljenimprohibet c quidenr _~ :_l.in.i.!e'sigiiific"anfpfoposlliones, et -cbnclusio erif
sub fc.esse, a.aulem;.6iquidem qinni. contingere, c-B! ^'6ontingensiElqii&ndo"lisecquidem cohiingerej .illa'
vero ex iiecessilateJhesse;-ut sii-quidem'c-yigilia,-.6-..vero iriesse",s-mililer-'erii%yHbgi.-riTuS. Quahdtfaiiiem
auiemaniinal.tin quo.jiutem a.mofus;;Nam vigilarili. altefa-ponitur riecesâiia,.sir aifirmaiiva(juidemnori
'
- quidem ex.necessilale-inest niolus,: animali 'aulem< erit'chhclus"ia-,<ne<ju"e 1 lieque' ihesse.. St
rieCesVafia;
nulli cbmingii, plonine vigilans animalLMariifestum' auiem-priVaiiva-itejus^quodêSthhnihesseefitsyllbgis."
ergo quoriianinoiieju.squpd est n.in inesse,.siquidem< muSj; queiriadm'Odumin;pribfibusvSuniendhiftâu>
sic se.iiabeniibus f,ermm;s,,ueccsseest inessc,-rieque<-temet in his" simililefl (Jhod!est- ih° coricluslqriibus"
aulom rppositarumaffirmalioniim, quare nnllus erit'. conlingfhs. Siiifefgo^piimuhfcbhtirigehlfesiet q etft'
syllogismus. Similiter atilem ostendetur, el- e con-~~~cbiii^nganromiiicihesse;- quohiahfergb'cbriyertitur
verso posijaaffirmativa. Si atitem similis-ligurassint- ''' affirn~ra'ti\far-pariiculariie'fi-f-aoiem 1 bhihi c*coniingit,
proposiliones, cum.,privaiiy_n,sinl,. semper fitsyllo-- > s ei c alictii-^cmitiiigiii-tjb&re^si a-;quideiri':orinii c cbri- '
gismus, conyersa seciinduincuiiiingerepioposiiione,-." liiigit;.caiiTe,iialicui b]- eXa ,a'licui'!6 .corilirigit; fit';
quemadm<<dura in priorilius. Si .sumainr euiin.fiT6; enimpiima figurni El!si ri1-quideiri" cbniirigit' nulli e'
quidemex necessilale;nqiiiness'e,:cauiemcontingerij)'-.-. in-»se,-6:alu«m''o%iii-j;:coaiihga1Vn^ssB"'^ ti ali!.
'"
665 _-.-'-•..• .. AN.*MANL:SEV. BQETII . -' '" §M
cuii contiiigere.non inesse, eritenimrursum prima A aomnicexnecessitate inerit.Hoeautem ostenstim
figura per conversionem. Si aulem utr_equeprivativae iest prius, sed posilum est alicui coniingere non.
ponaniur, ex his quidem quaesumpta sunt non erit inesse. i Quando autem indefinitae, vel parlicularcs
necessariuin, conversis aulem proposilionibus erit sumuntur i ulraeque, nonerit syllogismus, demonsira-
«yilogisriius.quemadmodum in prioribus. Si enim « tio i auiem eadem quaeet in universis et per eosdem
et b coniingunt c noninesse, si transmutatur conlin- lterminos.
gere non inesse, rursumerit prima figuraper conver- CAPUT XXI.
sionem. Si aulem bicquidem terminorura est univer- • Mixliohecessartiet
conlingenthin terlia figura.
salis, ille vero particularis, eodera jnodo. se habenti- . Si autem est haecquidem propositiohum necessaria,
bus tcrminis quo inesse, et erit, et non j_rit syllogis-." :illa vero
conlingens, si praedicativiquidem sunt ter-
mus. Conlingat.enimaquidem omni c, b aulemali- .mini,
semper ejus quod esl conlingere erit syllogis.
cui c, incsse, erit ergo rursum prima figura particu- mus. j Quandb autemfuerit hic quidem praedicativus,
lari, proposilione conversa, iiainsi a omni c, c aufem ille j autem privalivus, si sit affirmativus quidem ne-
alicui b, et a alicui b conlingit. Et si ad b c ponatur (cessarius,
ejus efit quod est contingere non inesse, si
universaie, similiter. Similiter autem et si a c qut- autem . privativus, et ejus quod est contingere non
dem privaliva sit ,.b c.autemaffirmaliva, erit unum B :
inesse, ctejus quodest nqn inesse; ejus autem quod
rur.-um prima figura per conversionem, si aulem ,est ex necessitate non inesse non erit
syllogismus,
utraeque privaliva. ponantur, haecquidem universali- • ,quemadmodum et in aliis figuris. Sint ergo 'praedica-
ter, illa vero partieulariler, perea quidem quse sum- tivi termini primum, et a c quidem omni insit ex ne-
pta sunt non erit syllogismus, conversis autem" pro- cessitale, b aulem omni c contingat inesse, quoniahi
positionibus eril quemadmoduro in priofibus. Quan- ergo a omni c necessario inest, c autem aliciii b con-
do autem utraeque. indeflnitae vel pafticulares su- • tingit, et a alicui b contingens erit, et non ineritj sic
muntur, non erit syliogismus, etenim necesse est a enim accidil in prima figura. Similiter ahtera osten-
omni b, et nulli inesse. Termini inesse, animal, bomo, delur, et si b c quidem ponaturnecessaria, ac autem
aHmm : non inesse, equus, bomo, medium album. conlingens. Rursum sit lioc quidem pra_dicativum,
• - • CAPUT XX. illud veroprivativum, necessarium autem' praedica-
i. - Mixliocontingentiset inessein teriia figura. tivum, et a quidem contingat nulli c inesse, 6'auiem
-Si autem hacc quidem propositionum inesse, illa omni insit ex necessiiale c, erit ergo rursum prima
autem contirigere signiflcet, conclusio quidem erit figura, et conclusio contingens, sed non inesse. Nam
quoniamcontingit, et non quoniam inest, syllogismus r privativa propositio contingeresignificat. Manifestum
aulem erit eodem' modo se habentibus terminis, quo est ig4tur quoniam conclusio erit corilingens; cum
et in prioribus. Sint enim primum"praedicativae,ela enim sic se liabebanl proposilioncs ih priraa flgura,-
quidem omni c insit, b autem omni c conlingat, con- et conclusio erat coiilingens. Si autem privaliva si(
versa ergo b c eril prima figura, et conclusio quoniam - propositio necessaria, et conclusio erit,' qhoniam
contingit aalicui b inesse, cum enim altera proposi- contingit alicui non inesse, et quohiara non inesse.'
tionum in prima figura significabit contingere, et con- Ponatur enim a non inessec, ex necessitate, b autem
cliisioeritcontingens.Siraililerautemetsi b c quidem omni c contingere, conversaergo b c afflrmativa, pri-'
inesse, a c autem contingitinesse. Et si a c quidem ma erit figura, «t necessaria. privativa proposilio.
privativa, b c autem praedicaliva, insit autem alter- Cum aulem sic se habebant prqpositiones, accidebat a
uira utrinque, conlingens eritconclusio, flt enim rur- et comingere alicui c non inesse, et noninesse, qiiara
sum prima figura. Osiensum esl autera quoniam "si et a necesse est alicui b non inesse. Quando aulem-
altera proposilio significetconlingere in prima figura, privativumponituradminorem extremitalem, si con«
el.conclusio erit contiugens. Si autem contingens lingens quidem, erit syllogismus transsumpla propo-
privativa ponatur. ad minorem exlremitalem, vel si- sitione, quemadmodum et in prioribus. Si autem ne-
ulraque ponatur privaliva, per ea quidem qua. posita 1cessarium, .11011 erit. Etenim necesse estomni et nulli
sunt nonerit syllogismus,conversis aulem erii, quera- contingat inesse. Termini omni inesse, somnus,
admodum et.in prioribus. ,Si autem ha_c quidem equus, dormiens homo. Nulli inesse, somnus, equus,
sit illa yero homo. Similiter autem se el si bic '
prqposilionuni universalis, parlicularis, vigilans habebit,
tilrisque quidem praedicativis, aut universali quidem quidem terminorum sit universalis, ille aulem parth
priyativa, particulari aulem afiirmativa, idem mo- cularis ad niedium, nam si uirique sint praedicalivi,
dus erit syllogismorum, omnes eiiim clauduntur per ejus quod estcontingere, et non ejus quod est inessn
primam figuram. Quare manifestum quoniam ejus erit syllogismus. Etquando boc quidem privaiivum
quqdestconlingere,- et non ejus quod est inesse, sumetur.illud vero affirmaliviim,necessarium auieni
erit syllogismus. Si aulem affirmaliva quidem univer- affirmativum, bujus quod est conlingere. Quando au-
salis, privativa aulem , particularis, pcr impossibile temprivativum 11ecessari1.ini, et conclusio erit quod
erit demonslratio. Insit enim b quidem omni c, aau- • est non inesse, nam idem modus'erit demonstratio-
lem.cqnlingat alicui c non inesse, necesse estergo a nis, el cum universales et non universales sunt ter-'
alicn.i 6 cbnlingere non inesse, nam si omni b inesi a- mini. Necesse est enim per primam figuram perfiti'
. es t[ecfe.ssiiate,b aulem, ompi c pnsilum est inesse, syllogismos, quare ut in illis, et in bis necessariuiif .
6fe . . PRIOM.M ANALYT1G0RUMARISTOTELIS 1NTERPRETATIO. £60.
accidere. Quando autem privativum universaliter A Quoniam igitur qstensivi terminantur per praediotas
sumptura ppnitur adminorem extremitatem, si con- figuras, manifestumest. .:-"•-"-.•
tingens quidem, erit syllogismus. per conversionem, CAPUT XXIII.
si autem necessarium sit, nonerit, osteridetur autem - De syllogismoex hypothesi. ' -
eo.demmodo quo et in universalibus, et pef eosdem Quoniam autem et qui ad impossibile, palam erit'_
terminos. Manifeslumergo et in hae figura quando perhaec,' omnes enim qui per impossibile conclu-
et.quomodoeritsyllogismus,et quando ejus quod dunt, falsum -quidem syllogizant. Quod autem ex
est contingere,etquando ejusJjuod esf inesse. Palam principio erat, ex hypoihesi demonslrani, quando '
autem et quoniam omnes imperfecti, et quoniam per- . aliquid accidit impossibile posita contradictione, ut
' '
ficiuntur per.primam.figuram. - . quoniam diameler est asymeter, eo quod fiuht abun- '
CAPUTXXH. dantia aequalia perfectis, posilo sjmetro. Ergo Sequa-
lia quidem fieri abundanlia perfeclis syllogizant,
De syllogismooslensiiio.
asymetrum aulem esse diametrum, ex hypothesi
Quoniamigiturqui inhis figurissunt syllogismi perfi- . monstrant, quoniam falsum accidit prbpter contradi-
ciuntur per eosqui in prima figurasunt universales syl- clionem. Hoc enim fuit' per impossibile syllogizare,
. logismos, el in hos reducuntur, palam ex dictis. Quo- B ostendere aliquid impossibile propter priorem hypo-
niam autem simpliciter omnis syllogismus sic se ha- thesin. Quare quoniam falsus fit syllogismus ostensi-
bebil, nunc erit manifestura,tium ostensus fuerit om- " vus in his quae ad impossibilededucuntur,ijuod"au-
nis qui fit, y-eraliquam liarum figurafum fleri. Ne- / tem est ex principio, ex bypothesi monstralur,
_cesseest ergo omnem demonstrationem et omnem ostensivos autem diximus prius, "quoniam per has
syllogismum aut inesse quid, aut non inesse mqn- lerminanlur figuras, manifesium quoniam et per im-
strare. Et hoc aut universaliter, aut particulariter, possibile^yliogismi per has erunt figuras. Sirailiter.
amplius aut oste.nsive, aut ex hypothesi. Ejus autem autem et alii oranes qui sunj. ex hypothesi, in omni-
qubd est^x bypotliesi, pars est per impossibile. Pri- bus liis enim syllogismus qiiidem fit ad traiiSsum-
mum .ergo dicemus de oslensivis, hisenim-ostensis, plum, quod autem est ex principio, .terminatur per
manifestura eritet de iisqui ad impqssibile, et omni- confessionem aut per aliquam aliam hypothesin. Si
;
nodeiisquiexhypolhesi.Siergo oporteatadet syllogi- ' autem hoc verum, necesse est omnem demonstratio-
zare, vel inesse, vel non inesse, necesse est sumere ali- nem et omncm syllogismum flefi per ires prsedicias
quidde aliquo.Siergo a sumalur de b,quod ex principio ; figurasrHoc auiem ostenso, palarii quoniam 1
omnis
eritsumplum, si autem a de c, c aulem denullo alio; syllogismus perficitur per primam figuram, et redu-
riec aliud deillo' c, neque de a alterum, neque de l* cilur in hujus universales syllogismos.
altero a, nullus erit syllogismus, nam in eo quod CAPUT XXIV;!
umim de uno sumitur, nihil accidit ex necessitate, De qualitale et quantiiale lerminorum syllogismi.
'
quare assumenda est altera propositio. Si igitur su- Ampiius.autem in bmnibus oportel aliquem lernn-
matur a de alio, aut aliud de a, aul de c alteruih, esse norum prsedicalivumesse et universalem, sine uni-
•
quideni syllogismumnihil prohibet, ad b aulemnon versali enim rion erit syllogismus, aut non ad hoc
erit per ea quaesumplasunt,""necquandocinestalteri, quod positum est, aut quod ex principio est petet.
et illud alii, ethoc alieri, non copuletur aulem ad b, Ponalur eriim musicain voluplatem esse studiosam,
nec sic eril ad b syllogismusipsius a. Omnino enim '• si ergo poposcerit voluptalem esse sthdiosam, non
dicimus quoniam nullus nunquairi erit syllogismus addens omnem, hon erit syllogtsmus, si aulem ali-
aliiis de alio, non sumpto aliquo medio, quod'ad esse sludiosam, si.aliam quidem, ,
quam voluptatem
utrumquese habet quoquo modo praedicationibus. nihil ad hoc quod positum est, si autem eamdem,
Nam syllogismusquidem simpliciter expropositioni-
quod ex principio erat, sumit. Magis autem fit ma-
bus.est, ad hoc autem syllogismus ex proposi-.-; nifestum in -figuris, ut quoniam aequicruris _equalek
lionibus, quaead hoc, qui aulem est hujus adhoc, per fiunt anguli, <jui suni ad basim: sint enim in cen-
proposilibnes hujus ad boc, iihpossibile est autem ad D trura ductte a b, si ergo aequalemsumpserit « c an-
b sumere. propositionem, nihil neqae praedicantes ;
gulum ei.qui ,est b d, non qmnino petens sequales
de eo, neque negantes, aut.rursum ejus quod est a eos qui sunt seniicirculorum, et rursum c ei qui est
ad b, nihil commune sumentes, sed utriusque' pro- .
d, non omnem assumens eum qui est incisionis. Am-
pria quaedamprsedieantes, aut negantes, quare su- exisientibus totis angulis, aequa-
plius, abaequalibus
utriusque quod copu!e"tpraedicatibnes, si . libus demplis, aequales esse reliquos, scilicet e f,
' roendum,
eril hujus ad lioc syllogismus. Ergo si necesseest alf- :;
ad ' quod ex principiq est petet, nisi sumat ab qmnibus
quodsumere utrumque. commune, boc autem sequa.libus,cequis.demptis, a_qualiarelinqui. llanifer
coniingittripliciler, autenira a de c _et de b praidi- -:' stum in omnisyllogismo oporlet uni
aul c ' igilur
de ulrisque, aut utraque de c, haeaufem versale esse. Et quoniam
cantes,
sunl tres dicfaefigurae.Manifestum quoiiiam omnem quoniam universale quidem ex om-
.nibusierminis universalibusmonstralur, particulare
syllogismum necesse est fieri per aliquam Jiarum fi- auterii el^sic, et aliler. Quare si conclusio sit univer-
gararum. Nara eadem ralio est, efsi per. plura copu-> salis, eiierminos necesse est universales esse, si
letufad b, eadem enim erit figura' et in plufibus/ ' -iiulem univefsales siirf lermini, contingit conclusio-
0£f:i • .'-."--' '-• '-f --;'AN:MA-N^ SEV. BOtefrl-•: , •'- '-'• ':-• I c<38-~
nifin ri5n"UriiVefsSIeWe¥se':-Pala'm-eiiahi quoiiiam ihAflfquemadmhqunv iivprioribus diclum est) ad peffec--"
omni syllogismo aut utramque,- ahl ailerairijifoposi-T- tiifiierii l 'lanifestuih igltur'. quahdo; *
-syHogisriiotiiri)-.
tioneni simileni necesseres t, fieri.conclusioni, dico iut<in"orafibh'e sylfoglsiica^nOn-pares sSiritproposi- -
aulem non soluni rn eo\qupd affirmalivalsii, vel ne- libnes' I :
pef"quas' ,fit<cqii'<_l'usio prihbrpalis''(quasdam
gativa,-sed.in :eo qiiod; tiecessarm aut,-itiessfe,aut •< eiiirivSfffiefiOrum-coricluîbnfufiiiecessaVium'est esse -s "
contingens iconsiderare-aulem.flpojlet.el alia <
prae- prbposiiibrie^);
] liacicofalio'jfut nbri' syiibgistiba'-est,
dicamenia.,-Manileslum-auteni el simpliciter-quandq-; aiit i pluraîieheSsaViisinêrrogaVifadôsiiioiiqih^Se-
eijt-, et quando non.^ril syllogismus, et quaudo-.per-::: < ciihyumigltufpfiiibipal^s^roposiiibhfeûriiptissyli--
fectps, etrfluoniam-jSi-est syllogigmus; necessariumj; 1logisri.is"-,Omifisi-s^llbgisriVus' eril-ex- prbposilibnibus';
est. babere jterminos secundum-aliquem diclppum-=-.< quideni perfeelis , ex teffhih'is'-aiitfeii_-a'bimdatftibbs;':-
mqdorum. . , ." ; .-,:.- ' , , . uno
i enim plnres termini' prppositionibus, erunt
\ [.-" :.V.V",\GA*PUT:XXV. __•' _ -.:; ".-. aulem i -el conclusiqnes dimidieias propqsitionum.
' I
: - :; De numerolerminorum syUoqismi,. - , Quando aulem pef' prbsyirogismos cbncluditur^ aut
' .Palari-rautem'ej>
quoniam omhis-demonstratio.erit- -. pei*;plura
I medianon.coii.tinua,,utfa />.p.er,c'rfi.Liiiulli-
per,-r:es-tefminos*,;et-noii per pl'ufes_:'nist'per.ilia et- _'ludo -_qu!dem-;terminorum;.similjief.uno- superabit::;
alia.eadem-coiiclusio fiat,_ukc per;d _<,_et:perc- d;<J&'. ifpropositioneSj.auienim extr.iiiseciis-,r.atit-mediiim-ifO-r.;
aut!;per a/>j»et «c,. et Z»«c,plura-enim-media eo-'; 'neipr inleipidens terniinus.>utrinque autem; acpidit.:=
rumdem. nibibes-e prohibet,. b_ecaiifem-cum. siiit,- . 'uiio-.miiius esse -iiiteryalla,quam temiinq^ propqsii..,;
non unus,. sed plunes<sunt-syljogismi. Aut-,rursum,. lioaes ' auiem acquales sunt iiiieryallis. Non.iaineu :<
quaiido. utrupiqpe. a p s_.irailur.per syllogismumitut. Iiae ' -quidem- seinper perfeciacêrupt, _iJIiJ.yero_<abun--;
a per_.e? et rursunvfi per-$ §, -aut<hotfquidem tn-; 'dantes-, sed i>er.ri)utaijm_, ;qpia ,cuiu proposiiiones-
'
duc;iqne,.:jljud aulem, sjflogismo, sed« et si plures; quidehi s.unt; perfectai,. abundaiites- eruut- lerjipni;,..
'
ertint _syj!p|ismi:,-pluresenim conclusiones'sont, utt * cum-vero-lerniini perfeeti,, abund.inlesLeruntjiropo-.,
a (>et c.Si igiiur 11011= pltires, sedunus.(s'ic aiilenr . '• siliqneSj.simul-enim terniino.addito, utja.idditurprq-
contlngif fieri. per -plura~media;eamd(.mconclusio-: posiiio, ' undeeunque addalur tt'rniinus.,.Qriaie-puo-
nem, utcquidem pera&cd), impossibile. _Sit:enimi . niam ' Iise-propositiones-quidem pei.fecta3,,jlii; \ero.
e conclusjo- ex pb c. -..^rgonecesse est-alirjuid ,eo'- . ;abupdanles erant,. necesse; est transmutare; eadem,-
ruin,-aliud ad aliud sunipium esse.rhoc quidem ui . additiohe facta.,ConcIusiojies aulem.iioiiîiani-.euui- -
tofum, illud vero .ut.pars,- hoo.enim osiensuni est , habebunt- ordinem neque. ad terminos, -Jicque.ad.
pijiis,. quoniain si - est- syllogisnius, nec^sse est-sic prqpositiqnesj uno eniin terinino ,add"iio,cpnclusio-' .
aliquos se habere lerminorum.. Habeat se.ergora"sic G-' I iies ;adjungentur uno,,pauciores prajexisumtibns te.rr;,
ad b, est ilaque aliqua es eis eonchisio, aut ergo e, miiiis.ad- soljim ejn(im<uIiimuft..noh'4acit. conclusio--.
aul alterum.porum qhae sunl c d, aut alierum.aliud r.ein,-adalios ajitero'oinn_es*;Ulsi-jsis quaj sunt a k. ;
quideiii' jifaeferJiaec. Et si equidem, ex a b taiifiim, c, adjacel; d,\ statiih et cpiiclusiopes-.duas .adjaceijij:,
erit syilhgismus",c'dauleinqiiidom se habeatiTsie; quse a<l,a,.et,ad-&,-,;siniiliter'auietnet-in. altis. Si au- J
ul s1t;iibeqilidehi"ut noium, illiid vero ut par's,.er;t" J terp ad-inediumin,iercidat,-eqdem modo,.ad unum:
ali'q'uid'e"x'i.iisauti, aufaliquicl.eorhiii qua: siiiita b,. eni.m-splunv ;non faciet s-y.llogismum,.quare .multoi.
aulafifefuhi aliiidJq'uidempfaeler liaec.Etjsi e quideiii, plurc; cqnclusiones-erunt et tprminis-et-propositio- '
' '
auf ebfuni' quabsunf a'/>';altefliiii,aiit" pjufes "erunt, llibus-.. , -/ . L--. ; ;. i /._, .•'-•'"
. syiibgisiiif, aui (iit coiiiiiigebal) iiJeniper plures.ter- . •' -.'<". '-
7 CAPUT XXVIII
niirios.coriciudi.accfdil',si atiterri'aliud qhidenfpraeler. " De;problemaii,s;\ hoc-est prppositisin ynaquugue-.figura:."
ha.c, plufbs"e'f'untet"iricbhjuiicli syllogisrriiad invi- . faciU et-_difficileconstruendiset destritendis,- -.-'.
cefti/sJauferiiriori sic seliabcaic ad d iit faciat syl- Quoniam-auiein ljalieiiius ex.qtiibus syllbgrsttil;-e*t-
-
nisi iriductiqnis, auf . quale in unaqilaqrie-figura, et<qiiol- ihodis-monstfai"
" lbgisihum," yariS.enint sumpia',
cefatiohiS, "a*ut'alicujusaliiis iali"uhi'g"rafia'. Si auierif , tur,<manifestumnobis- est,-ef quae-pfopositio fa"cile,; -
ex a'"iiiX&n\t\sed alia' -qijaedarirfiaVcoriclusio,excdti et quae difficile' afgumenjahilis esli NaiiTqtiae-inpiu.''
autem a"ut'iih¥rim'ait'ef'hro',aut aliiid' praeier.haec, e't" , ribus figuris et per plufeycasu^^bfibiudifur^ lacilis;;';
plili-el' fitfpf syllbgifemi,et" ribii ejus qhod' posiluin quasaulenMmpaucisei"iper:pali6'iofes',diI_iqiliiJ"s'~irgu- -
'
est. Pohefoth^hnihi ejus qiiod' e's't'e esse syllogls- mentabilis. Ergo affirmaliva quidem P'^lIvefsalis,peV
muih; Si!alileift- riiui fiSfex c (."niill.t coriclusio; et .. primam tantum' ifiguram"-riionsiratur, et per"1iimc
varie shm^pf^bsê^-aCcidif, ef rionejusquod estei'" simpliciter.Privatiya^H.rq.ef per priiifaiii, e'fpef';
pfiricipio'e"ssh"'s5?Uo§isrii'um. Quafe manifestum quo-' mediam. Per prinJam qnidem"ss_rij..iciieiy$er'__ie-'
iiianVomnis~~deriioB*slratiO'et orijnissyllbgismus efif diam auiem dupliciter. Partieularis" autem"nffirina--
pertresîermihos^solbs 1. liva per prima'm: et-pef posirem'am,-sim'plici!erûi-
"
""'.'.' CAIW' xxvi. , . ,'. . deniTper primam', iriplicilef auierii per"pbstfe*mariii;'
* Privativa vero parficularis-Irr oninilius-figiifis"mdrii
^ De nuinero propo.sitionumel prosyliogitmis..
i.bc auteui manifesto, palam quonjam el-ex.dua- straiur-,:vernnjfin pfimaqiiidcm semel; ih'niedia ari--
lms" proposilionibus, el non pluribus, iiam tres ler- lem el pqsirema-,,in ilhi-qjiidem diipliciler.iir.Iiac
miiii, du». suiit proposilibnes, nisi assunialur-aliquid . yerq' tripliciier. J.Ianifestumergo.quoniam ,'uniyersa.j
ts_69. PRIORUMANALVTIGORGM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 6W -_
lem- affirjnaiivam eonstrhere-quidem. difficillimum,A-1 pria; et quaecunqiie ut ac'cidenlia: pffedicanUirj-et
desiruere auiem facillinium, hmnino aulem est-inte- 1hpmmquae- secunfium opinionemj<eUquae.secundum1
rlmenti quidem,universaliaquaniparticulariafacilius. -<
veritatem: Quanioenim plurium' talium'abundaverit
Elenim.si nulli., et. si alicui'nbn insil iritefemplumr" < quis.citius.inyeiiiei conclusionem, qunnioaulem v<&-~ <
est; lfoninr auterm alicui-qiiidem rion-iir omnibus.. iriofrim,.magis demonsirabit. Opoftel autem 'eligefe"-
figuris morislralur,-nulii aulem' in duabus. Eodem non i qu?e sequunttir-aliquam, sed quaecunque-lotam
autemmodo:el in privativis; eteninr si. omni, efcsi iremsequuntur, ul non quod aliquem b'oriiiriem,s.sed-~
'alicui,interempiumestquod-ex-principio.-Hoc au--; < qjiod ;Omnem hominem- seqpitur, • per. universales:
leni fuit-iirduabusfiguris. Inrparlicularibus auteim enim < propositiones fit-sy-llogisniust'Gtim-autem est'i
i
sinipljciter,-au.t-omniiaiif nulli-ostendentem inesse. ii)definitum,.iucertuni si- uhiyersalis ,esl=prOpositibj1
<
cunvvero aulem '
est
Conslruenii'-autera,.faci_ius pariicularia, nam in' definituni, manifestum;.-Similiier
pl_uribus:figuris,eipef".pliires-.mbdos; Omninq autenr- < eligendum et-quae_ipsum sequiturtola, propter di-
non pporlet lalere-huoniariridestruere quidem per" < ctam cansatn. Ipsum autem- -quod.sequitur, non rest"
se invicem est^. et- uniyersalia per particnlaria, et sumehdum i totum sequi,-dico ul hominem.omne*ani--
li_ec;perunjyersalia; construere<auttem'nqn esfper maf, aut. musicam,.jomnem disciplipam, sed!sinrp!i-
pa.rliculariauii.iyersalia,-,per illa vero liaecest. Nam<-E_:lciter solum sequi quemadmodum et praetendimus,;
siqmni, ef alicui.' Simul autem manifestum quo-. etenim inutile alterum,etimpossibile,iUt-oinnemlio- >
jriinem esse omne omne bo- :
niamdestruerejquam construere facilius. Quoraodo- animal,,vel'justitiam
ergo;fit omnis; syllogismus, et per quot*terminos efr num-,sedcuiconsequens«st, inillo omni'*sse dici-:
propositiones.«e_= qliomodo-babentes. se-ad invicem,' tur. Quando auiein ab aliquo continetur subjectum ,''
amplius.autem qua_>propositioiaunaquaque figura,- cujusconsequentia oporlet sumprej.quEO-universale:
efcpuaeiif pluribuSj-et quae-iu"paucioribus;monstra-, quidem seqiiuntur, vel non -sequuntur,- non eligen--
tur,palam ex;hisqu_e-diclasuni. dum in liis,sumpta enim suntin illis- quaecunque'
'- GAPUTxxvnn animal et Jiominem 'sequuhtur, et qu_ccunque non-,
;animali iusuni, similiter. Quaeaulem in uno.quqque;
-i~ -- De dbxtnddiitiaproposiliorium. •
sunt propria, sumendum.:.suntenim-quaedam.speciei.
-Qubmodb1 atitem idonei eWmus"'seiriper' syllogi-'"_ ~
lare ad proposijuih,- ef per: quaftf- viairi sumemus propria praetergenus, necesse est enim diversis spe-
circa unumquedqlie-principia-;riunc dicehdum. Non" ciebus pfopria .quaedaminesse. Neque antem univer--.
enim-solum-foftasse hporieVgeiifefaJiorferiicbriside-'' sale eligendum iisp,ua3sequilur quod conlineliiri ut,
animal iis-quac sequitur.homo, necesse est enimsi-
pOtSstaiehfTiabere fa- _riJiominem
rare^syllbgj'shTofuHi'-,--sea:'e;f
ciendi. Omhiurii'iîtuP quad'§unl£haee qtiiderrf suhf " sequilur animal,.et baec omnia serjui,.cbn- ,
yenientibra autem.haechominis electioni. Sumendum,"
laIiaÛt'de^hdlirfa"liSpf_edicenthr'vere'-univei!saIiief,-auiem
ut "Cleon,et.Galliag,-eTqUodslngulafe, eTsensibile, et quaeplerumque sequhntur ea quae.consc-,
dehis autemalia*,.riahi et' liomb;.et- aiiihJal utefque' quuntdr, nam et iiroiilematibus quaeplerumque.et,
hbrum-esu Illa vero<et-ipSa quidem dealiis': pfaedi- syllogismus ex prbposiiionibus, qjiae plerumque aut
caniuf,- de SlirauteW alia-ppiusnbir praeflicaiitii••,-"" in omnibus, aut aliquibus, similis enim est unius-.
alia auiem el ipsa'de aliis. ef d@liis'-al_a'_<ul'__otnb'-de'-cujusque conclusio principiis. Amplius quaeomnibus
CaHiajêtdeJmmine animaf. Quoiiisimiergd.quacdam sequentia subt, npn eligendum, non enimerit syllb- -
eorum q'ua_-suht de nullo nata sunf dici',-palanr:" gismiis exipsis, ob quam-autemcausam, " in sequen-
- =•
risrri'sensibilium'pene unumqu"odque:esf liujusriiodi,-, tibns erit manifestum. .
utde nullopiasdlcelur, riisi,-ut secuiiduih"accideiis_,-~ ['-: . . CAPUTXxix, ':-.:>..
dicirhuseriim quahdoque albumilludSociajenresse,' . Medii-syllogismpruminvenieiidi.regu!m'.<' .
etboc veniensrCaIliam:Qiioiiiam"autem' in sursiim • .Cpnstruefe ergo<volehtibusaliqiiid
de'aliqub lolb'; -
pergenlibus>sta'lur-quandoque,ri_rsum dicemiis.Nunc ejusquidem-quod constriiitu'r,'ih'spicie'ri"durii a'd siib--
autem sit hoc positum,. de iisergo praedicalumali- de •dicitrir;
^.r
j-jecla' quibus •Jpsiim deqiio a'uterii'o'por-
qupd non est demonsTfafenisi. sechndumopinionem,: tel'pr;ie"dicari-qufficunquehob'sequunTur:-Si; ehirri •
setfliac aValiis', neque singularia d'e aliis, sed alia aliquod-liofum sit-idem ;•alterum*alleri hecesseest-
dejpsis. Quaeaulem in medio sunt, manifeslum quo- inesse. Si aulem' rion qiibfliarii1bhini'-, 'sed.tjhoriikiii
niarij rilrumque"cdjitjngif, riain et haecde aliis, et alicui', quae
sequitUi^htrumque, si eriihiaTiquod-lio-''
alia dOJiis dicuhtiir, ei pene raliones et considera-..
rumidem'fuerit,necesse" e^t aliciii -inesse. Quahdo
tihriessunrriTaximedeJiis. Oportet eVgoproposifio- , aulemintillioporteatînesse",cui
quidem:opOfi'efnoii"
ne_icirca' unumqubdqueJiorum sic sumere suppo- inesse,ad
sequentiai subjectf, quod1 autem opbrlet"
neriteni,ipsunTpririjunief definitiones, et quaecunque non inesse ,..inspiciendumad-ea qiiaViioneohiingunf
pfbpriasuntfei; deinde po thocquaEchnqtie,sequun- illt adesse.- Ajmtconversihr cui~qhidem' opoHiet.hori -~
turffera. Etfursum quaeres seqtnTur,-ei quaecunque.. inesse, ad ea quae nom contingurit eideni adesse,
nqhcbhiingilipsiiriesse, qiiibus autemipsa non coii- quod veronon- ihesie, irispiciendum'ad=sequentia'.
tingif.nbn suiriendum,eo quodconveftiiur privativa. Namsi baec-sint eadem. utrofumque,- ntilli conlingi :
Dividendum autem esl, et eorum quae sequ.unlur, alieri alterum inesse ,ifltcnim quandoque quidem in
, qiiiechnquein eo qho<3qnid esl/et quaeciirigueut pro- prima
figura_syllogisraus^,qua_i(loaueautem in.i..»'.'.
674,-, - /::'.' ;"'.'. 'AN."MANL-.'SEV. BOETfl '' ',' ' ~-".:T «72
dia. Si aulem aticui.'iioriinesse, cui quidem oportet A. gendum qusecunque omnibus sequuntiir, eb* quod
non'inesse,-quae consequitur: quod vero non inesse, - nullusufiat syllogismus.ex. ipsis, nam construere qui-
-
quaenon possibile est illi inesse. Si enirii aliquid bo-' dem non omnino-erat ex sequenlibus, privare auteni
rum sit idem, necesse est alicui non itiesse. Magis" non contingit perjea quae oiriiiibiis'sequuntur,.opor-'
aulerriforlasse eril sic, unumquodque'eorrim qiiae lcl huic quidem inesse,'illi vero non inesse. •Mani-
'
dicta sunt manifestum. Sint enim sequentia quidem fesfum aulem-quoniam et alia_ considerationes quae
a, in quibus b, quse aulem ipsum sequitur, in qui-' secundura electiones, inutiles ad faciendum sylio-:
bnsc, qua.aiite__i non conlingunt eiinesse', ip qul- gismum. Utsi sequeniia ulruroqueeadem sint, aut
bus d, rursum autem ipsi e quae quidem insunt, in qute sequitur a, "etquae hon conlingit e inesseV aut
quibus f, quae autem ipsum sequitur, inquibusg, rursum:quaecunque.non possibile est utrique inesse,-
quse autemhon contingunt eidem inesse, in quibus rion enim lit syllogismus per haec. Nam si sequentia
h. Si^rgoeiderii aliquid eorum quse sririt c, alicui sunt eadem , ut b et f, media fit flgura praedicativas
eorum qua? sunt f, hecesse est a omni e inesse, nam babens ulrasque prpposiiiones. Si autem ea qu;e"se-
/ quidem omni e. c autem, orani a, quare bmni e' quilur a, et-quae nbn cbnlingit e, ut c, et h, prima -
inest. Si aulem c et g idera, necesse esl.alicui e , erit flgura privativa.mhabens propositionem ad hii-
inesse '_.._,nam id quod estea, id vero quqd est g e, " norem exlremitatem. Si autem' quaecunquenon con-
omne el sequilur. Siautem f el d sint-idein, nulli~e~ tingunt ufrique, uidet h; privativae utraeque pro-
ineritex proprio syllogismo, quoniam cnhri con- positiones erunl vei in primafigura, vel ih media,
vertilur privaliva, et f ei quod est d idem, nulli f sic.autem nullo modoerit syllogismus."Palamautem-
ineril «, fautem Pmni e. Rursus si b et h iileiri,' et quae eadem ; sumendum secundum consideratio-
niilli e iherit a, nam b a quidem omni, ei atitem in 1 nemret non quse diversa yel.contraria/priihum
quo e nulli inerit. Idemenim, erat ei quod est /., b;' quidem quoniam medii gratia 1, inspectio; Tnedium
/i-autem ntillie inerat. Si autem g el rf idem, a ali- aulem non diversum, sed idem opoftet- sumere.
cui e non inerit, nam ei quod est g non inerit a, Deinde et in quibus aecidit fleri syllogismum quod
qUoniamneque d, g aulem sub e est, quare alieui e sumantur contraria, aut non contingentia eidem ih-
rion ijierit. Si auleih g et b idem, conversus erit syl- : esse, in praediclos pmnia reducunlur.modos. Ut si
logismus, nam g inerit omni <., iiain b ei quod est ' i.el f sint conlraria,-aut.non contingant eidem in-
a~,e aulem ei quod est b, idem enim erat ei quod esse, erit enim liis sumplis syllogtsmus,. quoniam
est g, a autem ei quod est e, omni quidem noh ne- nulli e inest a, sed non ex ipsis, sed ex praediclo
cessarium est inesse, alicui a-uteni necessarium, eo ' modo, nam.tb a, quidein omni, c autem nullijnerit,
quod convertatur universale pracdicaiivnin in parli- quare necesse est i> idem esse alicui eorum.quse
culare.Manifeslum ergo quoniam ad praedictaperspi- sunt h. Rursum si b et 5 non ppssint eideiri adesse,
ciendum ulrinque in unaquaque qusestione, per haec' erit quoniani alicui e non inerit a,..nam et sic
enini bmnes syllogismi. Oportet aulem et sequen- media erit figura, nam_ b, a quidem omni, g vero
tiuiri', et quibus seqniiur singulum, ad prima et uni- '. nulli-ineril,~quare necesse est g "idem,esse-alicui
vefsalia inaxime inspicere, ut e quidehi magis ad k eorum quaesunt fl, nara non"contingere' g>el b eidem_
inesse nihil di_fert,aut 0 alicui d idem esse, omnia
f quam ad f solum, a autem ad k c magis quam ad
c'solum. Si-enim ei quod est k f iriesl d, et ei quod enim sumpta sunl in d, quae non contingunfa In-
in--
esi-f inest et ipsi e, si vero hoe non sequitur/rx, pos- esse. Manifestumergo quoniani ex istis quidem
sibile est id quod cst/sequi. Similiter aufem et in spectionibus nullus ht syllogismus, et si 6 et f sint
quibns idem sequitur, consideraiidum, nam si pri- contraria, idem esse b alicui li, et syllogismum sem-
niis, et iisquaa sub ipsis sunt, sequitur ; si autem per fleri per hacc. Accidit erijo.sie jnspicientibuS
non liis, et iis quae sub ipsis sunl, possibile. Palam considerare viam aliam necessariam ,êo quod quan-
autem quoniam per trcs Jerminos et duas proposi- doqiie latet idenlitas horum-quae sunt' b et h.'
tiones consideratio, et per praidictas.fignras sylio-jj ; CAPUT XXX. . "_
gismi omnes, monstratur enim omni quidem e inesse < De syllogismis assertoriis ad impossibile, et reliquis
• qui ex hypolhesi. '"'.'. :
a, quando eorum quas sunl c f idem , quiddam su-
mitur, hoc autem erit medium, extremitates autem • Eodem autem mqdo se habent et^qui ad impossl- ,
u.et e, fit enim prima figura. Alicui autem quando bile deducunt syllogismi, ostensivis.-nam el ipsi
e el g sumilur idem , hoc.au.em postrema figura, fiiini per ea quae sequuntur, _et quibus sequilurr
medium eriim flf g. Nulli vero. quando d et f idem ; utrumque. Et eadem consideratio in utrisque, 'nam
sieaulem etprima figura, et media: prima qnidem, qubd hionstralur ostensive, et per impossibile est
quoniam nulli fjnest a,'siquidem converlitur pri- syllogizare ,•et per ' eosdem lerminos ; et quod per
valiva,' f autem omni e." Media autem quoniam d a impossibile et ostensive. Ut quoniam d nulli e iriest,
qiiidem nulli ,e aulem Omniinest. Alicui autem non ponatur enim alicui iiiesse, ergo quoniam b bmni a,
inpsse, quando d el-g idem fuerit, haGCauiem pos- a autem alicui e , et b "alicuie inerit, sed nulli ine-
frema figura ,'nam /i quid_emnul-lig inerit, e vero ral. Rnrsum quoniam alicui e inest d, si enifn iiulli
omiii</;manifesfum igilur est quoniani per praedi- e inesl a, e autem omni g ,'iiulii g inerit a, sed omni
cins ftguras bmnes sylloglsmi. Et quqniam non eli- : inerat. Similiter autem est iiTalus propositis, sem-
C75 PRIORUMANALTTICORUMARISTOTELIS.INTERPRETATJO. 674
<et circa pbilosopbiam, et circa autera quamlibet
pcr enim erit in omnibus pef irapossi.bileostensio, A
ex sequentibus , el quibus sequitur utrumque. Et in < disciplinam. Oportet enim quseinsuni, et quibus in-
uno quoque proposilo, eadem consideratio et oslensunt i circa unumquodque colligere, etbis quamplur
sive volenti syllogizare, et ad irnpbssibile ducere, Jrimis abundare, et boc per tfes lermiuos considerare,
nam e"xeisdem. terminis ulraeque demonstiaiiones. deslruentera < quidem sic, construenlem vero sic, et
Utsi oslensum est nulli e inesse d, quoniam acci- secundum i veritaiem quidem, ex iis quae secundum
dit et i>alictii e inesse, quod esl impossibile. Si veritafem scripta sunt inesse, ad dialecticos autem
sumplum site quidem nulli b, a aulem omni b in- isy.llogismos,ex propositionibus quae:suni secundum
esse, manifeslum est enim quoniam nulli e inerit jopinionem.Principiaautem syllogismorurauniversali-•"
a. Rursum si ostensiye syllogizatum sit a inesse ter quideih dicta sunt, et quomodose Jiabeant, et quo-
nulli e, suppositis inesse per impossibile monslra- modq oporlet inquirereea, quatenusnon aspiciamus
bitur nulli inesse, siiuililer autem et in aliis. In om- ad omniaquifi dicunlur, nequeeadem construentes el
nibus enira heccsse estiisqui per impossibile com- destruenles, neque construentes de omni aut de ali-
munem aliquem snmere terminum alium a subjectis, quo, destruenles ab omnibus aut ab aliquibus, sed
ad quem erit mendacii syllogismus, quare conversa ,ad pauciora et determinala. Secundum singulum
ea pronosilione, altera aulem similiter se habenle, "- aulem eorum qua. sunt eligere, ut debonq aut dis-<
osfensivus erit syllogismus per eosdem terminos. .ciplina. Propria autem in unaquaquesunt plurima,
Differt autem oslensivus ab eo qui ad impossibile, quare principia quidem quae sunl circa uniimquod-
quoniam inoslensivo secundum-verilalem ambae que, experimento est crescere, dico auiem ut astro-
propositiones ponuntur, in eo autem qui ad.impos- logieaniquidera experientiam aslrologicaedisciplinse,
- sibile, falsa una. Haec vero erunt niagis manifesta sumptis enim sufficienter apparentibus, sic invenlae
" sunt
per sequentia quandode impossibili dicemus ; nunc asir.ologica. demonsirationes. Siniiliter autem
aulem laniiim nobis sil manifestus ,-quoniam ad haec et circa quamlibet aliam se babet et arlem et disci-
perspiciendum, et -oslensivevolenlibus syllogizare, plinam. Quare si sumantur quae insunt cifca unum-
et ad impossibile dedueere. quodque, nostrum crit jam demonslrationes prompte
In aliis autem syllogismis quicunque sunt ex liy- declarare :.si enim niliil secundum historiam omit-
pothesi, ut quicunque secundura transsumplionem, tatuf eorum quse subtilitef. etvere insuntrebu.s, ha-
aut secundum qualilatem insubjectis, non in priori- bebiriius de omni (cujus quidem non <esidempnstra-
bus, sed in Iranssumptis" erit consideratio, modus lio) hanc iuyeiiire et demonstrare, cujus autem hon
autem inspectionisidem: considerare aulem oporlet, ^, nata est demonstraliq, hoc facere manifestu.m.Uni-
et dividere quol modis sunl ex bypotbesi, monstra- .. versaliler ergo quo oportet modq propqsitiones.eli-
tur ergo unumquodquepropdsitorum sic. Est autera gere pene dictum est, per diligentiam, autem
el alio modo.quaedamsyllogizarehorum, ul univer- pertransivimus in eo negolio quod circa. dialecth
•.
salia per particularem inspeclionem ex bypothesi. Si cam esl. .
enim c et g eadera sini, solura g aulem sumatur t CAPUT xxxu. ; ;
iness~e,.omnie inerit a, et rursum si g el (.-ea.dem, De divisioneel ejus syllogismo. <
solum aufem de g prsedicelure, quqniam nulli e "Quoniam autein divisio pef genera parvaquoo-
inerit a, manifestum ergo quoniam sic inspiciendum. dam parliciila' est diclse metbbdi facile vldere : es{
Eodera autem modo etin necessariis, et iu contin-. enim divisio velut Jnfirmus syllogismusi nam quod
genlibus, nam eadem consideraiio, et per eosdem oporteat quidem oslendere pelilur, syllogizaluf vero
termihos erit, eodemque ordihe et contingenlis, et semper aliquid superiorum. Primum aufem idem
iftesse syllogismus.Sumendum autem et in contin- hoc Iaiuil omnes ulentes ea, et suadere conali siint.
geniibus el quse hon insunt, possibilia autem inesse. quoniara esset ppssihile de substantia demonslra-
Osiensnm-est enira quonianj.et per baec fit conlin- fionem fieri, et de eoquqd esl quid; quare nequequo-
gentis syllqgismus, similiter autem seliabebit et in JJi niam contingebat syllogizare cos qui dividuni, inlelle-
jtliis praedicalionibus. •, : .. - - . .'-
xer.unl,neque quoniamcontjngebat sicquemadmpdum
diximus. Ergo in demonstraiionibus quidemcum opor.
: CAPUTXXXI. ,. leal quid syllqgizare,op.ortelifiedium.perquod fit syl-
Quod oinnium scientiarum syllogismisuperioribus logismus miiius seniper esse, et non universaliter de
,. prmceplisefficianiur-i .• . primaexireniitate. Divisio autem -conlrarium vult,
Manifesttimergo~;ex.praedictisquoniam non solum uam ,universalius sumit medium. Sit enim animaK
possibile est per hanc viam fieri omnes syllogismos, quidem in quo a, mortale aulem ih quo b, "elimmor-
sed eliam quoniam per aliam imppssibile. Omnisenim tale in quo.c, homo verq cujus lerminum oportet
syllogismus oslcnsus est quoniamper aliquam.prse- sumere in.quo d, qmne ergo animal accipit aut
dictarum figurarura fit, has autem non conlingit.per morlale, ,aut immortale : hoc aulem est quidrraid
alia constitui quam per sequentia et quae sequitur erat, omne esse aut b, aut c. Rursus hominera sem-
•
unumquodque, ex his enim.propositiones, et _medii per qui "dividit,ponit animal esse, quare de d sumit
sumptio, quare nec syllogismumpqssibile est fieriper a esse, ergo.syllogismusquidem est, quoniam d, aut
alir. Ergo meihodus quidem de omnibus cadem est, b, aul c omne erit," quare horaineni aul mortalem,
67S " AN. MANL'.;SEV. ROETH" - • <_76
hut Immoriailem-opoftet sumore, narri mortale qui-*A tes,.aut has quideriiproteridunt, per quas aulemhiB
di;m, aut immortale esse 'neeessafiufti est animal, eoncludtiniur, onTillunt^.aliavero vane interrogaht.
riiortaleau.em tron necessarium est, sedpetitur.Hoc Corisiderand.uraaulem si quid superfttihui sumpiuip
auiem erat quod oportebat syliogizare.El-rursus-qui sit, et si quid'necessaribfum omissum, et hoc quir
poi.itw qui.demanimal morlale in quo_au(em b pedes dem ponendum, illud vejoâufereiidum, donec yc-
habens, iii quoautemc, nonhsbens pedes/hominem niatguis addiiasproposiiiones, sine bishnim' ijon
*vefod, simililer sumit a jjuidem, aut in b, aut in c est reducere sic iiiicrrogaisisPrationes. In artqiiibus
csse.fOmne enimanimal riiortale aut pedes habe.ns, ergb facil.e est videre quop!' riiinus est, afiqui veio
aut -pedes-rion habensest, de d .autem a, nam bo- latent,el videnlur quidem syllogizare, eo guojj iie-
riiinemiariimal-niortale- sumpsit e.se, quare habens cessarium quid accidit ex iis quaapositasunl.TJisi
pedes ,-êl 'nonJiabens" peclesesse animal.riecesse sumatur, rionsubstahtia inlerempta substanfiam rioh
testJioininem,pedes ahtem habens non necesse esf, iritefihii, exquibusûteinestj.inierempiis,, ei quptl
sea^-suhiii, hoc autetri eratquod oportebat rursura ex eis est corrumpi. His enim posiiis, necessariiim
<os'ieridere.-Efatl Jiunc modum -semper dividentibtis, estsubstaniisepartem essesubslaniiain, rion •lameh
•uriiversale quidem acciijileis medinm^snmere, de., syllogizalum est quod ea quse sumpla suiit, sed de-
'quo oporteat ostendereetflifrereiuias et extrem"ua-"B :SutU,propositiones.-Rursunisi chm- est'li<<mo, 1 ne-
<tes.'In line autem quoniam-boc est horno, aut-quhl- cesse-est esseauimal, et cum est-anbnal, substati-
qhid;erat~quo'd quaeritur, nihil dicunf inanilestuin, iliam,'et cum est hbmo, nccesse estessc substantiam,
quare necessarium estssse, elenim aliam viam faeiunt sed' -noridum syllogizalurii esJ, non enim sebabeht
-bmnem,-ho'n quiBemxoniingentes idoneilaies, opi- proposipiones.ut diximtis.!FalJimur-aulem in laiibus
iiantesesse.Tilanifeslum" est auienv qubniam- neque eo quod nece.ssaririm quiddam-accidai-exMiis quae"
destruerteJiacvia esi, -neque de ac<idente a iqiiid, posita -suul, -quam etsylloîsnius, nccessarjum est,
'aut deprOprio syllogizare, neque degehere; iier.ue in=plus -autem.'est-necessariuhi quani sylloglsmus,
rdequibus ignorelur -ulruin boc modo aufillo se ha- jiamhmnis sylIogismus,-"necessai'itiiri|iiecessarjum
•bet, u( pulasnediameier est symeter, vel asymeier"? auiem non omne syllogismus. -TJuare :non(si quitt
si enirii 'sumaf-quoriiam omiiis longiludo' est syme- accidatipositis-.quibusdahi) <stai'nnitenianduraesl-re-
trbs :vel .'asymelros, dianieier aulem longiiutfo, sy!- jduc.ere, jêd • primum secundum -esi^duassproposl-
. ..-:.:
"logizatumest quoniam symeter vel asymeteresl dia- liones. ' !_.:.-.
ineter. Svauteth -sumetur incommensurabile, quod , . . "iCAPUTXXXW-. -• '; - •<*•
. . ' .Beir&solulioneinierniinos. . ':-"
opbrtebat-syllogizare sumelur, non ergo est -osien--
dere.namvia qhidem'haec, per hanc atiteni nonest-TC !Deinde<sicdividendumJnterminos. J.Ie'diu'mautenT"
tpsleridere-symelrum vel asymelruni, in quo a-lon- ponendum termiriorum, qui:ulfisq'ue propbsiiibpibus
gitiidb,-I>-aut'eiri'.sy-iiefer<autasyioeter,-diametcr c. dictlur, hecesse estehim medium in ntrisque e"ss"erih
Manifestum_est igitur quoniam neque adôrnriem iomnibus Tigufis. Si ergo'subjiclatur et prsedicelur-
considerationera congruif -inquisilionis modus, ne- •mediuni, autipsum puidein prae"diceiur",'aliii'd yerp
que in quibus maxime -videlur-.coi).. enire, in bis est dllo abhegelur, primaeritfiguia.Si-aulem hfprs&di-.
uiilis- JEx .quibus .ergo d,emojislralio.nes ..[«itit,,;et •«etur, :et negetuf ab-aliqnbj media eriffigura". sl
puomodo,, ,et ,-ad ,p;us .persplciemlu.m •seeundum .vero-aliadeJiloprsedicentur,authbc quidem"prsedi-
iimimquodfiue proposilum,manifeslum-ex dictis. . , >celur-.Jllud-vero-.ab illo-negetur ,-postrema",sic enirn
i.l- .'.:.. - : CAEUT XXXhn. . •-'.-." <sehabuitJnspostrema.figuia medium, similiter au-
univer.sales,5sintpropositiories, -riam
; - .Dexesolutiojiessyllogimor.umin propositiones.' . .tem elsi mon
•esl .eadem *determinatio niedii. *Mariifeslum»--igitur
t- Qubmodoautem reducemiis syllogismos inpraedi-
quoniam Ju qua oralione non dicilur iderii frequen'-,
€'ias;uguras, '"diCenduri.eritpost 4i-rc,'restai enini Jion fitsyHogismus, nhn «jiim>sumpfumestfne-
. •eonsiderhfiohaec,'sienim ei generalionem syllogis- -ter,
-Invenieiidiilialieamus .d.ium.fQuoniam auiern babemus quod prbposilorum
•morum inspiclamuvet pote-\2 in unaquaque figura clauditur,-et .jri<iua uriivcrsale, -
"Statem.ampliusâutemiTaclos Teifucamiis pncdiclas ei in qua particulare, manifestum est quon:am non
ofigufas,;anem:liabebit'qiiod«x principio proposiium ad omnes figuras perspieiendum , sed in unoquoque
•esj, -acbideteliam.simul'quae pwdicTa-.-siiritconfir- prqposiio.ad.pr.o.priam. Qua_cunquevero Jn pluribus
.mafi etJinanifesfibraJesse, quoriiam-sic ;se liabent concludunlur, medii
dicerida .posllione cognoscimus flguram.
<pereaquseiiiinc suritrOpPrlet enim.omne ' ~
1e'stV!ipsum"sibi ipsi -riianifeslurh <esse :.'•- aCAPUT^XXS'V. . '.
jquodêrum
teniafeduasproposi- •Denecessdiio:el.lhesiterminoiwn. - -
<ormiiiib.-:Primumierg03opbr"tet
-Tionesâceiperesyllogismijfaeilius -enim:in rnajora '=Freqtieriler ergo falli aceidit circa ^yllogismbs
:'.major* auiem<compOsi- proptfer necessaririm, -quemadmodum dictum est
_di*iid'e,necquam:iMi-.:miiiora
Moraisuntfquam.<ea-ex-tquibus cnmponuntlir» Deiude '<priu's:a iquoties aulempropler simililudiriem pPsi-
*oiisideraJeiulTajin:4oto; etmtfaSn parte.:Et^si-non ' •fionis terminorum/qiibtfnonrOportetJaiefe hos.Ut
ahibse*u_ripi_e:smi-,eum^qui poniialiefam. Aliquo> Si-a de}fidicitur, et tVde c, videbilur eriimsic se ba-
ties eiiim 'universalenijpfoiendenies.-e;am..qil.sin-Iiac 'beritibus lerminis esse syllogismus',h)on fit atiieih
$~t honsuraunt.-nequescribeiues.heaue imerfogatf-' heque" iieceBsarium'qriidqiiam', "neqiie syllogismus.
~G77 PRIORUMANALYTICORUM ARISTQTELISINTERPRETATIQ., .... . ..678'
Sit enim in qiuT.a.sejripef Tsse, in quo auiem '/>_A. "mirie expbnj.ssepe eilim.,er.iiiit,orjjUo.neSsquibps..n.nn
inieHigibilisArislonienes , in .quo a.ulerii c Aristo- "_ponuntur -jio.mJ.n_i,, .fpiare ;pl .difflcjle /prij irednc<sre
menes, verum est aulem a inesse b, semper enim est ', :hujusmq.disyjlogisinos,alig-jotjesâti.tejn e.l.falli.a.Cii-
intelligibilis.Aristomen.es,rsed,el £,ide.<;,.i)am Aristo- ",.deT.prqpierliuiiisniDdijngpi^tionem.iiiJffltioni.am-iiji-
'
Jmenes est intelligibiiis ,Aristomen.es,:a;autem npn " mediaiorum : eril.syllqaisnius; sitpjiim/i.duo.êc-i.i,b
.ineslc^.co.rruptibijis.ijsi.eniraAristomenes;dion."igi- auterii iriangujtis, ,c yerpâpqiiicijjrusî.ergpvei-icn.iijd
*", c Inesl, a7p.rqpier,b_;. ei .veip.fluod..est 6Hjijn .i.ie-
1.turfie.batsyilogismus.sicseliabentibus.lerjfiinisjjs.ed. '' êst
oporiebat nniyersaliiera-^sumip.rqposilionemrjioc fuiii prqpier jdiiid, per .^se~qj)jm..tjiai)gulus..ij8)'el
~.yefo,falsum quod pulabat.omnem-intelligibilera Ari- dubs"rectoSjjqiiareJnpn.erjt^nediuni ,ejus ,guqdK'st
*_.sioihenem,s'emper.ess"e,,cum_<Aristom.enes;sit:cojTup- ati^ cumsit demqnsiratiyuni. Manifesiumenjmflii:-
,~„libil_s.:_- Rjj.rsum_.silin quo.qui.demc:;Micalus, ,in quo niam' medium.jipn1sic.s,emper,es_tsuraendum<u.tJipc
"
^.'auiemAmiisicus;MicaJus,,in;qiiO;autem-a-corrumpi ajiquiil, sed alirjuahdppr.aiiqnem, qubd.accidi.tetfin
?..cras. Verum est.ergo fi.de_cipK£dicari,..namMicalus pfaedicto.Inesse.aufem.priraum,raedio.7-et_hpc ;po-
musicus pt >o de _><,- ' streiuo jfori
",,est Micalus^sed corrumpeiur qpbrtet sumere, ,u.t;prh.dic.enlur,semp;er
jjnim eras.musicusMieal.us,,a.aulem,de,c,falsum: boc tid se invicem shriililer, et priraum de mediq_,.et.Jipc
jaulenijd.em.esi.prlori,.110,11 -enimveruin cst.univer«_]$de postremoj et in non inesse similiter.Sed quolies •
..saliter ,,Micalus,inu5Jous.quoniamcorrunipetur.cras. d.citur.esse et-yeium -dicere;-,.jioc toties arbiirari
[~3I_oc.ajit.em non sumplo .non-.erat ,s,yllpgismus.-H_Ee oporiet significare'ei inesse. Ut quoniam contraiio-
. efgb failaciaflt.in eopriod pene, ,ut ^nim nibiUdhTe- _•. '
;,runiîjiaMpgts<liscipliiia.:ssitieriiiri*'uhfim,>essedisci-
".,Jrensdicere lioe liuicinesse,;aut Jioc-Jiuicp.mqi-inessp, plinam, b autenTeoritraria sibi-invicem, aergoinest
_«.oricedimus. ,...-. • . _ ,; , -_ b, lion quoriiam contraria unam esse eorum discipli-
' "*'"'
"' XXxyi, -.- ;;...-: ';<nani,:>sed
_**'"'". ;.' JCAPJDT quoriiani«verum est"didere de ipsis unam
-_ .Deecthesi terminorurp. -, .",;-;, C;;esse eorum disciplinam. Accitiit autemquhridogiie
,_- .-Frequeiiler;£u_temmenliri.-.eyenit;;eo .qiibd <n"on'-_primu'mde-medioidicl, medium-autem detertionbn
_ibenepxponuiriur __ec'undu'niiproposiiion.em<'terMiiiii, =!fdici, ,ut :-si-sophia est discijilinaybonl autem est sb-
.; ul si a ouidem sit saniias, 'b auteni oegritudo,>cve'ro -:ipbiajiconcliisiOj.puoniani.boriiest tlisciplina, et non
.Jiomo, venim (pst enim .dicere .quoniam-ia.nulli 6 -'•'.boiium. quidem;-est idiscipliriay-sopiliia-'autem est
-.conlingitjnesse, nulli enim-segriludiiiisanilas inest; :•: jdiscipliiia.-Quandoque aute h ;niediuin-quidem de "
•-.«t.rursumgiipniam.b jnest oijini c, .oi.nnisenimJioriio •;'.lertJodicitur, primum auienideiiiedioiiiondicitur,
_suscep.iibilis-,es.t.egriiudinis, yidebilur.ergoaccidere •:iutsi qualis"omnis.est discipliiia",saut>conlrarii.i__onu'ra
..pulli.honahii.coriiingerpsaniialem Jnesse. HujusJI'U<.^G autem.est,. et coiitrar.um,<ePqmile;::conclu_iotjui-
.terii causja,est qupd-nqn; ;I>ene.expohuntur.terniini --,;dem,~quoniani boni esl distiipliriaPNojr <sf hutem
_secundum locutioneni,. qupiiiam trjanssnmptis quae -fbpnuur.disciplina , neque.qtiale, iieqiie-contrafium,
.iisjsunlsecundumh-ibiiudiiies, iipii.:eril.syllogjsmus. . sed «raniumdisciplina.--Nbn'est-autem-bohum^disci-
'TJ.t,sipro„sanitaiequidehi ponai_ur_sajium , -pr.o.oegri- ..>plina, >neque 'Conclusio..seouridum"rectuiii,- neque
^Judine„aulem ajgrpm., non enini. yerpm ps.t jdicere ;,.quale, neqnecontrarium ,ised bonumîsec.Êsiâulem
".quooia.nnion.contipgit.jegrotanliij.iesse.sani.ini.esse, '...qiiandoqiieheque primuMi.demeflio, Jieque liOc<de
"hoe.a.uiemnon gumplq,,non fltsyllogismus, ni.sij.on- . :iertio,. V|ifimode ;tertio <quandoque'"qiiidem"dictb,
. tingenlis..Hoc,autem!nonJuip.ossibile,1coniiiJgil.eni>:i -
.iqiinndoque-auiem.nondicto.iUtsicujus-esfdiscipliiifl,
-
iinlli liominijnesse syiitatem. .ljiirsumin -media-fi- ;liujus_esi!genus,=boiii auieinest..discipliiisi'Pc<)'nclusib,
,gura similiter.eril falsuin. Nam-sauitalem irgiitudini -::fqupniam bo,niest genus. Prsedicaturâutem-nullum
",fiuidernnulli,, Jipjnini ,vero omni cpntingit,iue.se, •:de nullo, .ssi<aulem-cujus esl discipliria, <genus'.<sst
quare.nulli honiini,a~griiudo.Ip.tertia auleni figura •diqc, iboni aulem' est-disciplina:<coiiclusio,T}tioriia_n
"secundum continger.e iipjjlii faJsum, eienim.sanita- :_i>oiiuni.«sl.genus:«rgo de-extrenioiquidem"praedica-
".lem, el aegrihidipeni,el disciplinam,_,et[gnoraniiam, . tur ipriinurii.de se autem. in*icem non dicuriiur.
et"pmpino .co.ntr.iriapmiii.eidem .c.ontiiiî.t.iiiesseiffl 1.
i<Ek>.deui.<auiein imodo.et<noii inesse.<sumendum,iion
sjbi vern inricem impossibile,, hocput.em cpnfessiim ..secip.i-•semper tsignificat :non inesse. dioc 'buicîion
"Jn "pfa.dicijs.' Ciim (eni,m-.eidem.plura «coiilingpije .-esse•li.ox,
; Jioc. sed.aliguando«iionesse boc3iujus,
'irie.sc, cohiingebani et jsjhi .invjcem.. Manifesiuni iaul ; hocibtiicj-ut 'puoniam nob esl molionis-fnolus,
Ttiiiur quoniaiiiiii qhinibusJiisTaljacia fit prqpl.eh,tpr- t&ul-geiieralioriisgeiierafio, vo_uptati_-hutem -esi, non
'iiiinbiiim exposiiionem,Jranssumptis.enim Jiisûae ,'«rgo -v.iluptas <generaiio.Aut -lursusiquoniahifisus
T-jht serundum babitud nes., nibil fitJalsum. Iâlani ;.est.signum,
_ sigrii autem •nou-esi~signum,<quureubn
"<rgo ejuoniaio seciindum bujusmpdj prt.posiliftnes -esl _signum;risus-:simililerahterii-etin a'Jiis;'in qui-
"se.nperquod est secundum babitum, pro babilu Jttis iii.ierimiliif-proposilum,-eo-quud dieitur aliqito
Vuineiiduiiiel ponehJuih terminuiu. .
"' ' ' unodofld-id genus. iRursus quoiilani-occasionnn-fest
*- . CAPU.T,XXXVII. ;.„ . :Meriipusoppbrtunum/Deo <enimoccasio quidem-est,
De
* e.clhesilermhiorum.composiloriitn et- . itempus aulem opporlunumnon esl, eoquod niliilsit
.' pfif.gupruinsyilogisnii., :Deo :coT!feren's. Teriiiinps-eniniponeiidurii«st-oeca-
. .Non ppqrtet autem terrainos _semperquaerere no- sionem, et tempus opportunura*et Deum.-Propositio
679 . . AN. MANL. SEV. SOETII - ,? r6S0
aulem sumenda secundumnominis casum, simpliciler A CAPUT XXSIX. :
enim hoc dicimus de oiiniibus , quoniam terminos "
Pro debila resolulione prmcepia, ... -
•quidem semper, ponendum secundum declinationes
nominum, ut homo, aiit bonuni, aut contraria, aut
aut aut conlrariorum. .0portei autera accipere quse ideiri possunt nomina
bominis, boni", Proposiliones ' pro et orationes pro oraiioriibus, et no-"
aulem sumendum secundum cujusqhe casus, aut _.men nominibus!, el oraliohem ef semper pro oratioiie noriien
enim quoniam hulc ut sequale, aul quotiiajn hujus ut _
hoc suscipere, facilior est eriim lerminorum expositio,
dupltim, aut quoniam htferiens, vel videns, aut ut sinil difiert dicere suspicabileopinabilisnon esse
-
quoniam hic uf homo, aniraal, aut si quolibet modo genus, aut non esse idem quiddam suspicabile, quoH
aliter cadit nomen secundum propositioriem , iriesse
opinabile, nam si Idem est qubd significatur, pro
aulem boc huic,: et verum esse hoc de hoc, toties or.aiione dicta, et opinabile' terriiirios
suspicabile
sumendum, quoties prsedicamenta divisa sunt, et haue ponendum. Qubniam vero non;est idem voluplafem
aut aliquo modo, aul simpliciter, amplius aul sim- esse
bonum, el esse "voluplaiem quod bonum, non
pliciaj autcbmplexa. Simililer pulem ef rion inesse.. similiter
f ponendum terminos; sed si est syllogismus
Consideraridum hsecautem,'et determinandum op-.. (quoniam
voluptas quod bonum, terminum ponen-
timum.- .,' B dum. quod borium; si arilem qupniam bbnum, b"o-
' ." . inum, similiterautem el in aliis. Non est autem idem
CAPUTXXXVni. .
neque esse,-neque dicerequoniam cui b inest, huic
~
. De anadiplosi et thesi syllogismorum, lioc est degemi- 'quoque omni a inest, et dicere, cui omni b"inest/et "
natione et posilione.. ,.; : . a< -inest omni, nihil eriim prohibet b inesse' c, hbn
autem omni. Ut sit b pulchrum quid, c aulem al-.
Reduplicatum autem in propositionibus ad pri- ]bum, si igitur alicui albo inest pulchrum quid, verum
mam extreraitatera ponendum, non ad medium, dico < est dicere quoniam albo inesl pulchrum, sed rion
aulem ut si fiat syllogismus, quoniam justitise est . < «mni-fortasse; Si ergo «- inest b, nOh omni autem
disciplina quoniam bon.um, ad. primam extremita- . < de.quo b (neque si umni c, inest b, neque si-sblum
iem ponenduni. Sil enim a disciplina quoniam bo- , ialicui), non necesse est ei quod est c inesse a,.non
num, in quo autem b bonum, in quo-aulem c justi- \ < quia tion.omni, sednecinesse ei quod esl c.SI au-
. tia, ergoverum est a de b prsedicari. Nam boniest :-'lerri de quocunque b dicatur vere, huic omni iriesla,
disciplina quoniambonum. Sed elb de c, namjusfi- . accidel : a de qtio orani b dicilury de co omni dici. Si
tia quiddam bonum est; sic ergo fit resolutio. Si au- : aulem a dicitur de omni de quo b dicatur, nihil pfo-
lem adfcponatur, quoniam bonum, non erit, nam a C hibel ei quod est c inessef», nonomni auleni a, aut
quidem de.6,yerum erit,-b autem de c non erit ve- : non.inesse : omnino. In tribusigitur lerminis mariife-
rum, nam bonum quoniam bonum prsedicari de ju- ; slum i est quoniamde quo b quidem omni, et"a dici-
. slilia falsum est, el non intelligibile. Similiter autem . tur, lioc est de quibuseunque 6 dicilur, de omhibus
. et si salubre ostendatur, quoniam.disciplinaium est • .diciiur et a, et si b quidehi de oriini, ei a siiniliter,
in eo quod bonum, ant hircocervus, opinabilis in eo . si aulem non de omiii, non necesse est a inessa
quod existens, aut.horao corruptibilis in eo quod ..omni. Nonoporlet aalerii arbitrari propter exposi-
sehsibile.iii.omnibusienim prsedicalis ad-extremum - tionem. accidere aliquod inconveniens, non enim la-
reduplicationem ponendum. Non;est autem-ieadem - boramus in eo ijuod aliguid sit hoc, sed queraadmb-
posilio terminorum, quando simpliciter quidem syl- dum geomeler pedalem, et reclam hanc hsse el sine
,Iogizatum fuerit, et quando.hocaliquid,'aut quo, aut '. laliludine dicit quae non.est, sed non sic ulitur, ut
quomodo.,Dieo aulern ul quando bonum disciplina- . eis syllogizans. Omnino enira quod non est ut toliim
. tum ostensum erit,- et .quando discipliriatum. quoad partem, et aliud ad hoc ut pars ad tolum,"ex
„ niam bonura. Sed sirapliciter quidem disciplinatum - nullo lalium oslendit demonstratbr, "nequeenini flt
ostensum est medium ponendum ens, 'si autem quo- -. syilogisnius, expositione -aulem sic utimur, ut et
niam bonum, quidcns. Siteiiim a disciplina quo--^ ' senlial qui discit dicerites, nori enira sic ut slne hls
niam quid ens,in quo aulem b .ensquid, in qtio au- non possibile sit. demonstrare, quemadmodum ex
tem c bonum, .verura est ergo adeb praedicari; erat '- 'quibus est syllbgismus. Non lateat autem nos^quo-
-
enim. discipl.ioaalicujus enfis, quohiam quid ens, sed -niam in eodem syllogismo, non omnes conclusiones
- et b de c, nam.in quo c ens quid, quafe et a de-e, ""per unam eamdem flguram sunt, sed haec quiderii
'
erit ergo disciplina boniquoniam bonum, eratenim' per lianc, illa vero per "aliam. Palam ergo quoniam
quid ens, proprie substantise signum. Si autem ens et resolutionesl sic "facieridum". Quoniam autem non
medium positum-sit, et ad extremum ens simplici- omne propqsitum in oriini figura, sed in unaquaque.
,.ter, et nou.quid ens dictum sit, non erit syllogismus, dispositasunt, manifestom eslex conclusione ih qua
quoriiam est disciplina.boni quoniam; bonum;~sed figura sit qua_rehdum. Et ad deflnitiones oratiomim
quoniam ens, ut si sil -in. quo a disciplina quoniam qtiKcunque ad i unum quiddam surit argumenlafse in
ens, in quo b ens, iu quo cbon.um. Manifeslumigilur eorum quaeinsunt.termino, ad quod "argumentatum
quoniam in parlicularibus sj Ilogismis sic sumendum_. est ponendum teimirium, et nori tolam oraiioncm,
*
terroinos. . • "... miiius enim coutingit perturbari propter longitudi-
(381 : PRIORUMANAIATICORUMAfciSTOTELiSlNTERPUETATlO. ,682
nulli l>
iiem, ul sTquis aguam oslendilquonram eslJimui-Al boc enim ntilli a', a au:em omni b, quare
dus polus, potum cl aquam terminos pnnendnm. inerit i c, ergo et b nulii c, ctmvcriitiirenini privaliva.
" '
--';'-' "CAPUTXL. . Si autem _,arlicularissit syllogisnius,~qiiandopriva-
De rtsplutione sytlogismorum ad impossibileet ix '
tivum qujdem eril ad majorem exireinitniem, reso.l- .
,: .-.-'-. ~ -hypoihesi. :. t-~_ vetur in primam figui.im, ut.-si a iiulli 6, b aulem
Ampli.usaulem-ex bypothesi syllogismos non est alicui i c, conversa eiiini.privaiiva priina erij figura ,
tentandum_reducere, nam non est ex iis ijusepnsila nam b quidem nulli.a, a autem alicui c. Quaridovero
sunt reducere ; non enim per syllogismum ostensi prsediealivum, non resolvetur , ut si a qutlein omni
"
z suht, sedad placiium concessi sunl omnes.-.Ul si b, c verb non omni, non enim suscipif coiiversiqneni
-quis ponat, si una.qua.dam poiestas non sit<contra- a b[, neque cum fit, erii syHogisnuis.Rursus qui in
riprum,.neque disciplinam esse unam; deinde dis- terlia.qnidem sunt figura, non resolvuninr omnes iu
pulet quoniara non est una polestas conlrariorum,- primam, qui autem stfnl in prima, onines in lertiam.
. - ut sanalivi ei segrolativi, simul enim idem erit sana- _ ln&itenim a quidem oiiini b , b autem alicui c,, erô
_".tivum et segrotativum. Quoniam aulem non -cst quia converiitiir particularis praedicaliva, inerit ei c
•-omniuni contrarlorum una-potestas; oslensum est,' alicui b,a verqomni frineral, quarefitierlia (iûra. Et
-sed quoniam disciplina non una, non "estostensum";]} si privaiivus sit syllogismus.siniililer : <pnveriitur
~
quamvis, cpnfileri.sil necesse, at non ex syllogismo, ~ enim parlicularisjaffirmativa, quare a quidein' nulli
- -verumex -hypolliesi; hoc igilur.non est reducere, b, cautem alicui incrit. Eorum auiem.sy lqgismorum
: <juoiiiam non una poieslas csl: hic enim fortasse~ qui sunl in postreina flgura unus lanlum non resol-
-erat syUogismus,illud-autem hypolbesis. Simiiiter vilur in primarii, qtiando non universalis ponilur
atitem iri bis ,qui per impossibile concluduntur, ham pfivativa,-alii uulein omnes lesolvunlnr. P. sedicenlur
,- 'rieque lioc esl resolvere, sed ad -imp.ossibilequidem "eiiim de omni c, «i «.t b, ergo convcrteiui; c ad
feductio , est"; syllogismb enim monslraiur; alie- ulrumgue parliculariier:; ineril ergo a alicui b, qunre
.. rurii auteiri upn est,,namex hypothesi coucluditur. eril prima figura,'siquidem ctonuii c, c vero alicni b;
Diiferuni atitem a prsedictis,- quoniam in illis qui- - el si a quidem.omrii c, b autem a icui c, -cademratio;
dem oportet prius confileri, si debet concedere, ut - converli.iureniin ad b c. Si auteni b quidem omni c, a
- -siosiendalur una potestas coutrariorum,.et discipli- "aulem alirui <•, primus ponenltis b , nam b oinni c,c
nam es e eamdem'; hic aulem et non prius confessi antem alicui a, quaie b alicui a, quoiiiani autcm con-
_.-concedunt, eo quod manifeslum-< sit falsum, ut po- -"verlitur particularis, el a alicui iinerit. El si priva-
sita tli-iuetro symeiro, eo quod imparia esse aequa- tivus sit syllogismusuniversalibus ierniinis, similiter
lia paribus. Plure. autem et djversi terminanlur cx Q, sumendum. lnsit enimiomnic, d aine.n nulli c,
copdiiione, quos pwspicere oportei, et notare apfe. ergo alicui b inerilc, a aulem nulli c, quaie erit nie-
Qnse ergo borum differenlise, et quoties fiuni, qui diumc. Simillier autem et si privaiiva quidem si
sunt ex hypothesi, postea dicemus. Nunc autem fcin- universalis, prsedicaiiva auiem panicularis, nam a
. - lum sil nobls-manifestiim quoniam non est resol- quidem nullic, c aulem alicui b incrit. Si aulein
. vere in figuras bujusmodi syllogismos, et' ob qiiani- parlicularis stimalur privaliva, non erit reso'ut;o, i.t
causamdiximus. _ _•;.•• "sib quidem oinni c, a auteni alicni c non inest, con-
"" -versaenim b c, ulrsequeprbpositioneseiunt particu-
.-. \: .[ --'• . CAPUT XLJ.'
De reciproca reductione syllogismorumunius figurm -iar.s. Manifestuinauteiri quoniam ad rcsolvendiim
in aliam. adse inviceni figuras', quae ad minorem oatieniiia-
tem e"stproposilio, convcrlendain uir.sque figuris,
- -- Qusecunqueautein in pluribus figuris mo.nstranlur
hae,conversa, iransilio fii; eorum autem qui.in rne-
-. proposha, si.Jn altera "syliogizelur, est reducere diasunt
-- syllogisraum in alleram, ut cum qui in prima est non resolviiur figufa, alterquidem resolvilur, alier vero
in lertiam, nam cum sit u iversalis
privativum in secundam figuram, et eum-qui.in priyativ3,.resolvilur. Si enim a nulli quidem b, klicui
media est in primam'. Non omnes autem, sed quos- . aulem c,
-D ulraque simiiiler converiilur ad a, quare b
•dam,'erit aulem insequentibus manifestum. Si enini quidem nullia, e vero alicui, medium
a nulli b, b autein omni.c, a nulli c, sic, ergo prima auteiri a dmni ergo.a. Quando
- flgura; si aulem convertatur privaliva, media erit. b, c aulem- alicui non insit, non
fit resolutio, neufra enim prqpositionum ex conver-
-
.. Nam b a quidemnulli, c autem omni inerit. Simili- sionc uiiiversalis. Qui aulem ex icrtia simi
- ter autem _etsi non universalis, sed particularis fit figiira ,
resolvenfur in mediam , quando fuerit universalis
syllogismus.ul si a b
quidem nulli b, auiem alicui c, privativa, utsi a nulli c, b autem
conversaenim privativa mediaerit figura. Eorum aunam a alicui, aut omni c,
c, quidem nulli, b autem alicui inerit. Si atiiem
tem syllogismorum,qui sunt in secunda figura, uni-
particularls sit privativa, rion resblveiur, non enim
versales quidem reducenlur iri primam figufam,
suscipil conversionem parlicularis negaiiva. Mani-
particularium ablem alter solum. Insit enim a b festum ergo quoniam iidem
,• quidem nulli, c vero omni, conve.rsaprivaiiva prima tur in liis syllogisminon resolvun-
figuris, qui nec in t>rim,-im resolvebaniur,
erit figtira, nam b quidem nulli a , a auiem omni c et
quoniami*nprimam liguram reductis syllogismis,
t inerii. Si auiemprsedlcativumquideni sit ad b,-priva- isii soli syllogismi per impossibile claudutitur. Quu-
livum aulem ad c, primus terminus ponendus est c , . modo
ergo oporlet syllogismosreduccre.ciqiioniam
PATROL.LXIV.' 22
4585 AN. MANL.SEV. BOETII '"" C84
resolvunlur (Igurse .n se invicem, manifeslum cx A quare d verum.esi, et a non vcrum., quoniam est li:
tliciis. gnum album. . , . .
Palam aulem quoniam eia et c nulli eidem insunt.
- - CAPUT XLH.
sed b et d conlingiteidem alicuii esse. Similiier au
De.syllogismisinfinitis, el regulis conseauenliaiiim'. temse liabent etprivatiohes ad praedicaiioiieseadeiii
sil enim irquale in quo a, w n .sequalein
Ditteri.autemih conslruendo vel desiruendo opi- pnsilione: iri non inacqualein guo d. In
nari ,•aut idem ,"'aul divefsum significare, non esse guo b, inaequale quo c,
pluribiis auietn quorurn iiis quidem inest, illis verp
hoc, ei esse non hoc,-ut non esse.album, -ei quod esl non inesi-id m,
esse non album-;ripn euiraJdem signilicant ,"nec esl negaiio quidem similiter vera fli, ut
no • suni alba omnia, aut qnoniam non est
- negatio ejus quseesl esse album ea qusees.t esse non quoniam
album ununiguod.qiie,"aut quqniam est npnalbimi
album, sed non esse album. llaiio aulem liujus bac
unumguodgue, aui. guoniam oinnia sunf non alba,
esi; similiter enim se babel possibile esl ambulare
falsuiu est. Similiter aulem et ejus gua; tst-omne
ad possibile iion ambulare, quae -id est esse albutn ad
animal alltum, noii bsecjest nmi album omne aui-
essu non albura , elsclt bonutn ad scit non bonum :
" mal) negalio, ambse enimfalsae, sed es , non omne
nam scil boiiumvel sciens boriuni nibil differt, neque »>animal albuin.
et . Quoniam auiem palam guod alitid
potesl ambulare vel est polens ambiilare; quare
et non est significat est non aili m, el.hon est albiim, et illa
opposi a, non poiest ambulare' potens
qiiidem alfirmatio, ba;c vcro negatio, manifeslum
ambulare. Si igilur non est poiens ambulare iderii
simul guoniam iion est idem hiodus monstrandi ulrumgue,
significat et est potens non.ambulare, ipsa ut qucni.im quidguid est animal, uon est album _ auf
inerunt eidcm, nam idem potest ambulureet non am-
coniingit non esse.album , et quoniain verum dicere
bulare, et ideiri scicns bonumet non bonum est.
non album, bbc enim est esse nou album. Sed verum
Afflrmaiib auiem et negnio non sunt oppbsii» si-
dicere, est, album, sive iran album, idem
mul in eodem. Quemadmodumergo non idem esi;_ guidem inodus. Consiruciive enim ambaeper primam «sten-
41011 scire bonum ct sciie non bonum, nec esse non duniur figuram, nam yerum ei quod est simililer
bbnura el non esse bonum idem, nam proportiona- enim quaeesl, verum dicere album,
et nec esse non ordinatur, ejus
li.m, si alierum sit, alterum, sequale n n lm:c, vernm dieere non aibiim,
etnon csse ;equale idem , huic en m guod est non nonest verum dicerealbum. Si ncgatio, sed bsec,
enim verum esl di-
.scqualesubjacei aliquid, et hoc esl insequale, illi vero cere quidquid esi homo musicum esse, aut non-musi-
-niliil, eo quod a_qualeguidem vel imeguale non omne cum esse, quidquid est aninial sumendum musicurii
.esl, irguale autem vel non sequale oinne ; ampliu., „
esse, aut non musicum esse, et «stensum est. Nou-
est iuin albuin li..num et non est alburri lignum lion . esse autem musicum esl bomo, dcsiruclive
esl non cril li- guidquid
simul siinl, si enim lignum aibum, inointrattir secunduin d.ctos tres modos. Simpliniter
.gnurii, quod ainerii non est album lignum, nori ne- autein quando sie se babent a et b, ul simul quidem
•cesse-esi esse lignum : quare manifesium est quo- eidem 11011
niam non est ejus quod est bonum, est non bonum, conlingant, omni aulem tle necessiiaie
alierum, et rursum c et-rf sirailiter. Sequiiur. aulem
negatio; si ergo de omni uno vel affinhatio, vel ne- id
quodest c, a, el non conveititur,*l id quod est b
gaiio vera, si non est negatio, paiam quoniam affir- el non convertilur, el a qnidem et d
.inaiio aliquo modo erit; afflimationis autem omnis, sequetur d,
b
negalio-est, etbujus ergo, ea quae est non esi, non contingunl eidem, autem et c non coiilinguril. Pri-
_bonum. Habent aulem ordinem hunc ad invicem, sit mum ergo quoniam id quod e.t b sequitur d, hiuc
esse quidem bonum in quo a, non esse autem bonurii matiiresium quoniam eorum qua; sunt c d alteriim ex
in quo b, esse autem non bonum in quo c sub b, non neeessitate omni inest, cui aiitem b non conlingii c-,
esse auiem non bonum in quo d sub a , omni ergo eo quod simul infert <z, a aulem ei b non conlingunt
inerii aut "a, aut b , &l nulli eidem, et omni aut c, eidem, manifeslhra quoniam d sequelur b. Rursum'
aul d, et uulli eidem, et cui c inest, necesse est b „ quoniam ei quod esl a nqn coiiverlitur c, omni.au-
omni inesse. Si enim verum est dicere quoniam est lem vel c, velrf, contingit a, et d eiderii inesse;_6
non album, etquoniam non es.t album, verura; im- aulem etc non conlingit, eq quod co.nseguitura id
possibile esl enim simril esse albtfm et esse non al- quod esl c, accidil enim-quiddamiinpossibile. Manir
bum, aut esse lignum album et esse lignum non al- festum est ergo quoniam nec b ei guod est d conver-
bum: quare si uon affirraatio',el negaiio ineril.~Eiau- tiiur, eoquod conlingit-simnl a, d inesse. Accidit
leth quod est b, non semper c, quod enim omninb aulem aliquoties in hujusmodi terminorum brJine
non csl lignum , neque lignum eril album, nec nori falli^ eo quod opposila non suinantur recfe, quorum
album. E converso aulem cui inesl a, et d omni necesse est orani alterum inesse : ut si q et b npn
inest, aut cnim c, aut d : guoiiiamûieiifnon pos- coniingunl simul eidem, necesse est autem inessecui
suiit siniul esse non abum et esse albu-n, d inerit, iion alterum, altertim, ei rursus cet dHsimiliter.cui
nam de eo quod est album verum est dicere guo- auiem c omni sequilur a, accidel enim cui d, b inesse
niam non esl noii album. De_d auiem non omnino a qx neo.essit;ite,_guodfalsum est; si suniatur enitn
erit, nam de eo quod omnino non esi Jignuni, non negatio eoium quai sunt a b, ea quae estin quibus /_,
verum cst dicere aquonjain.est lignuin album; el rursus eorum qure sunt c d, ea gu;c est :n quibuj
- PRIORUM '
cm - ANAL\TJCORUM-.AmST01-ELIS;JNTERPI!E:fATia f8?
<-,-Neeesseesi.igilui.omni-inesse ye!.;-a,-yel /",:.aiit-Aapiein.falsum; p.con'ratiocnim eral in bis (qiife sic
enim affirmatiqnem . aul uegatipnem ,_el rursum ,-aut. ' se.babent) ctinsegueiiiia. Nnn enimfortasse necessa-
c; aul g; affirnialio enini-el negaliq, el cui c onjiii a:_ riu-i,'-~omtii
-inesse, siuta .aut f, nec f aul b: rion enim
• subjacef, qu.ire cui
f.omni boc qhqd est g, Rursuni esthegatio ejus quod est a hoe quodesl f, namboni
quonian._eorum.qua.sunl-//> omnialterum, et eorum- non bonum, negatio;- non autem est jdein -hoc qudd
qua. suut-g dsimiliterj, Seguitur autem g.id, quod est est iioti.homim.-ei.quodest-neque bonum negue no-i_
fj-et.Id fluod.est d sequitur b,-hoc «ninj- sciinus. -Si bonum; siniilifer autem-et inc.d,- nam pegaiionfs
ergo g id quqd.est c, etid qupd est d segueiurJvJibc quifi sump.laasunt, duai sunt.
'"
"LIBERvS-ECUNBlTS','
: "'
;:'~ ^-CAPUY.PRIMUM;'/-''".". \'"~ quod sub coriclusidrieest rionefit, altefius verb erii,"
In quot ergo figuri.s, et.per quales,.et qupt pro- vefum rion pef syllogistrium,eo quod et-iriuniversa-'
libus ex Indemohslrata' propositiorie guse sunl sub>
positiories,.et quando, et quomqdo lit"syllqgismus,,
medib oslenJebahtur"; quare riegue bic efii;vel et
amplius auiem ad quso^pefspicieriduriicojisiruenti pt B . , .
deslruenti, "et quqmodqopprteat quserere de propo- in illis. '..<-"."_ - ; -
sito secundum unamquamque arlem, aipplius autem CAPUT II. -'.-'..
' • Quo~d'exfalsis inprima figura veruni colligatur.
p"erquara yiamsumemus, qu» in singulis sunt prin- '
_cipiajain pertransivimus; Quoniam auteiri "alii "qui- Este.rgosic se habere, ut verscsinrproposTiones-
deihsyilogismoruih sunt univefsales, alii-vero. parli- per quasfit syllogisitous;esi aulem utfalsse, estvero
culares : uriiyersaies -quidem omnes sernper pTufa ut haec quiderii"vera, Hlaautefn faIsa,-'c6nclusio au-'
sjllogizant, partieularium atitem praedicaiivi qtiidem tem' aut vera, aut falsa ex necessilate. Ex-veris crgo"
pjura/negativi vero concltisionemsolam. Nam aliae riqn est falsum syllogizare, exTalsis auieiii verum,
quidem pfoposiliones conveflurit.ur, privaliva vero tamen nbn propfer quid",sed quia, nam ejus qui est-
hoh cbnvertiiur." Conclusio vero aliquid de aliquo propter quid nbn estex falsis syilogismus, ob quam"
est,.quare aliiquidem. syllogismi plura syllogizani: autem causam insequentibiis dicetur: Primuiri tirgo"
ut si o"oslensum sit omnfaut alicui b inesse, kl'fr guoniamex veris non pbssibile falsum syllogizare ;•
"alicui a necessarium estiuesse, ct si milliT*inessea, Iilnc.ihanifesium. Si ehim cum eslTi, iiecesse est-,'
el b nulli a, hoc aulem aliud esla pribre. Si aulem a' esse-fe,^si nonest'*,* ne'cesse'est a hon esse; si ergo-.
alicui b nominsit, rion riecesse est et b alicui« noif/i verurh est a,necesse est etb verum esse, aut accidet
iriesse; cbritingit enimomhi a inesse. Hsec ergo ;-"idem simul et esse et non-esse, bocautem impossi-
eommuriis bmriium causa "universalium et pariicu- bile. Non aulerii-qubiiiam.poiiifur a urius lerminus,
rarium.Esf autem de univefsalibus","etalifer dicere," accipiatur, contingere-uno aliqub existerife, ex ne-.
qusecunque enim anfsub medioaut sub •conclusione' cessitaie aliquid. accidere, iion enim: poiesf. Nam
sunt, omiiiutn-erit idem syllogisrrius, si illa quidem- qiiod accidit "ex necessitafe corieiusio est, per quse
in medio, hase vero in.coriciusione ponantur, «tsi auiem fit ad minimum-tres sunt lerminij.duo auterii
i b conclusio per c, quaecunque"stib b aut sub c sunt, • intervalla et proposiiiones_ Sihrgo -vefuin est cui
hecesse estde omhibiis diei a, nairi a si~in'toto fc,et oTnni.inest b et a, *c|)i autem c et b~;«ui c, necesse
b ina, et'd erit in «'. Rursura si 'e iri;tblo c ,'"et c Tri est < a.inesse, "elnon potest hbc "falsuih psse, 'siinhl
tofb a, el ew ibloa efitiSimilifer aiifem et-.si pri-- < enim erit idem et ribn ineril;~ ergo a u"t iinhm, posi-
yativus sitsyilogismus. Iii-seeundaaulem flguriiquod" ilumestduas proposliipnes colligefe.Simiiiterautem
su|i coriciusioue erit,' solum erit syllogizafeTtit si k seiiabet€t
i in pfivaiivis, rion-enim est exveiisosieni
• ihsit nulli hefe-filsuih. Ex falsis auieih €St!veriirn- syllogizafe, '
f, ethmni cVcoiicbisioqubhianTPulii c <
fnest b; si a"iUem'"d siih c est, "manifesluni"qiioniam" iuirisqhe propositiohibusTalsis,et una";iiac auiem nOn
i
hon iriesi-eii.; iis auterii ûscsuiit sub a,'quonian. b' htralibet contingii, sed- secunda, •si jjuidem totam
rion inest,*noripalam esipersyllogismum, e"tsinon" . sumainhs falsani; nbri iota autem" sumpia est ulrali-
iriesrt-ei quhd est ~e,si est e sub a,'sed-inessequi- bet. Irisit eniiti, aomni c, ei auiem quod bst 6 hulli,
dera b nnllic pef sjIIogismumrOsteiiBum.-estvfJion nec : bfrisit cj confirigitautem hoc, iit nulli liipidi ani-
inesse verora lioc'quod,est-6, irfileriionstralumsum-. imal,-et Jiipis nulli liomini; "si jgiluf sumalur a.
ptum' est, 'qtiare nec per syllogismuin -acciditb. non .oinriij-, etfi bmriic, a onini c ir"ieril,-quareex uiris-
inesse c. In particularibus autera.porum q.uidem.quse, que falsis veraestconclusio, bmhiseniriiTiohio aiii-
sub coiiclusio.ne sunt, nqn erit necessarium-"„Non niaL i SHnililer-fiufemetprivativum: "msitenim cnulli,
enim fit syilogismusyquando ea sumpta fueriL pa;ti-' iriec:a;-necfi, a autem b ciririi, ut si eisdem teniiinis-
cularis, eprum .autem qiisesuih sub medib. erit o'm- ,ishmpiis rnedinm ponalur-lioriio, lapidi.enira hee
riiurii,vefuiritameiindii per s'yll6gisrriiini,'ulsi a omrii iaiiimali' nec honio nulli inest, liomini' aiitem, omni
6,"et 4riiicui~*c:nam ejus quodsub c esl posiium,' £aiiimal ; quare si cui quidem.omni iiiest,sumamus
riori efit syllbgisrrius,ejusvero' quod.siib' b erit,' sed> Jmilli inesse, cuivero non inest', omni inesse,, ex
riori prppiefdeum gui|iri~us factus. est" syllogismum.: ,ffajsjs utrisque vefa erit conclusio. Simjliler auiem
Similiter autenitel inaliis. figuris, nam;ejus quidein coslendeturet si -,inalifpiOutraqpe falsa sumatur. Si.
" ' ' ""*"
" '"" '"
687 . „,..'.* . , ~AI~.MANL. SEV. BOETII P'3g
antem alufaponalur falsa, priina quidem lola falsa AJnesse, c.aulem alicui, et b alicui c inesse,'u_tanimat
existenle, ut a b, nonerit.conclusii.vera, b.c auem nulii nivi, albo autem alicui ihest, el nix albo alicui.'
erit. Dico -autem totara falsam qupd contra.riam Si ergo ponatur niedium nix,:prlmum autem animal,
verse, ut siquod nulliinest, omni .sumptum est; aut , et sumatur a quidem toli. b iuesse, b autem alicui c,
si quod omni, ntilli inesse. Inît enim a b,iiulli,_<~ a b. iota falsa, b'c aufem.era", et conclusio vera.
atitein oiimi c; si ergo bc quidem proposilionem su- Similiter autem et cum privativa est a b propositio,
-niamus veram, u b autem falsam toiam, eiomni./> possibil.eest ehim « fc quidem toii inesse, c autera
-inesse a, impossibile est d. c conclusiptiemyerani alicui non ines-e, ~bvero alicui c inesse, ut aninial
•essej milli enim inerat a earuhi quaesunt c, siquidem . homini quidein omrii inesf, album autem aliquod non
cui b ntilli, b autem omni c. Siinililer autem riec si êquitur, hqmo vero alicui albo inest; quare*si me-
a omni b inest, et b omni c, sumpla sil autem ~b~~c~ dio posito homine sumaiur a nulli b inesse, et b ali-
quidem vera-proposilio; a~b auierii falsa tota, et cui c, vera~fit coi_iclusio,"cum sit tola faisa a b propo--
nnlli, cui b inesl a, conelusio falsa erit, omni eniui siiio.-Et si in aliquo sit falsa. a b. proposiljo, b c
c inest a, siquidem cui b orrinic el ,a, b aiitem omni vera existente; erii conclusio-vera. Niliilenim probi-
c Manifestum ergo quonianf prima tola sumpia fal-, • bet q, et b, et c, alicui inesse, ,b autem alicui c, ut
sa, sive afflrmaiiva, sive privaiiva, altera -autem g animajalicui pulchro, et alicui magno^,et pniciirum
vera, non fitvera conclusio. Nou tota aiitem siimpla , Jilicui magno inest; si ergp tumalur « onini b, et b
falsa, erit : nam si a c qui lem omni inest, b auiem _ alicui c, et a b, quidem proposiiio iri aliquo falsaerit,
aJivUi,b autem ompi' c, ut-.animal," cygno; quid.eni b catitem vcra, et lconclusio yersi. Similiter autbm
omni,.albo autem alicui, album aulem omni cygno, .. et cum privativa esl a b prqpositio, nam iidem erunt
si sumatur a omni b, et b omni c, a omni c.inerit termini, et similiter positi ad demonslratipnem.Rur-
yere, pmnis enim cygnus animal. -S.iiniliier aulem sum si a b quidem vera, b c autem falsa, vera erif
ct si privaliva sit a b ; possibile esi.enim a b quidem - conclusio.. Nihil enim prohibet a quidem loti inesse
alicui inesse, c vero nulli, b autem omni c,.ut ani- b, c autem alicui, el b nulli c inesse : ut animal
mal alicui. aIbo,.uivi vero nulli, album vero oniid C5rgnoquidem omni, nigro autem alicui, cygnus vero
nivi; si ergo-snmaiur a quidem nulli b, b auicm nulli- nigro.; quare si sumatur a omni b, et b alicni
qmni c, a millic inerit. Si autem a b quidem propq- c, vera efit conclusio, cum. sit falsa b c. Simijiter
sitio toia sumatur vera,t> c atiiem tota falsa, eiit autem et privaliva sumpla a b prcposition.e,possi- .
sy.Ilogismus.verus, .nihil eniin proliibet a, et. b el c bile enim<a fcquidem nulli, cautem alicui non ,in-
omni inesse, b autem nulti c, ut quseeun_ueejustlem, esse,.eti nulli c, utgenusex alio genere speciei-et
generis sunt species non subalternse, nam aninial et Q accideiitiejus speciebus',nam animalquidem uumero
Iiomini et equo inest, equus autem nulli bomini nulli inest, alho vero non alicui, nnmerus aulem
inest; si erô sumatur a omni 6, el f>omni c, con- nulli albo ; si ergo mediiln ponaiur numerus, etsu-
i.lusio yera erit, lola. lalsa b c propositione. Simi- matur a quidem nulli b, b auiem alicui c, a alicui c
liter autem cum universalis privativa est a b propo- non inerit, quod fuil veruin, cum a.b quldem sit pro-
sitio, contingil enim a neque b, negue c.nulli inesse, positio.vera,'i c autem fal.-.a.Et si in aliquo sit falsa
et f>.nulli c, - ut ex alio genere speciebus tiiversum . ab , falsa auicm-et b c, erit conclusio vera. Nibil
genu~, nam aiiimalnec musicse, nec medidnsein- enim.probibeta -aiicuib etalicui c inesse uirigue, b
est, neque musica medicinse. Sumpta ergo a quidem , autem nulli c, iit i-i6 sit contrarium ipsi c, et ambo
iiulli i>, b autem omni,c, vera erit conclusio. Et si accidentia eidern gener;, nam animal alicui albo. et
non.tota falsa sil b c, sed jn aliquo, eiiam sic erit alicui riigro inesi, album autem nulli .nigro inest;
conclusio vefa. Nihil enim prphibet a, et ,b et c toti si ergo suiniilur:<aomni- b, ef&.alicui c,, vera.-erit'
incsse, b autem alicui c, Ut genus speciei et differen- conclusio. Et privalivaquidem ûmpta i b, simili- .
tia3, nam animal homini omni et omni gressibili, ter. Nam iidem termini, et similiier ponentur ad-de- '
bomo autem alicui gre-sibili,' et noii omni; si ergo monslralionem. El ex utrisque falsis erit conclusio
a omni b, el b omni c sumatur,. a omni c inerif, -y vera. Possibile est enim ar.b guidem nulji, c autem
quod quidem erat verum. Similiter autem cum pri- alicui inesse, ivero nulli c. Ut genus ex aliogenere
vaiiya est a, b propositio, contiugit enim a nee b, speciei, et accidenli speeiebus ejus,-animal.ehim
iiec c nulli inesge, 6 vero alicui c, at.genus ex alio nu.meroquidem nulli, albavefo alieui iriest.-et nu-r
genere speciei etdiffefentise, nam animal-nec sapien- merus nulli albo. Si ergo sumalur a omni b, et b ali-
tiiv imlli inesi, nec contemplationi,- sapienlia vero cui
si sumatur a nulli c, conclusio quidem vera, proposiiiohes-vero
alicui -contempâtioni; ergo
nulli c inerit bocaulem ambse falsae. Similiter autem et cum privaiiva esl a
b , b aulem oriini.c, a,
autem con- b. Niifl enim probi.beta b quitlem toii inpsse, c au-
erat verum.Tu particularjbus syilogisniis
- tem afcui non ine-se,<et neiiue b nulli c, ut animal
lingil, prima' propositione lota^ falsa exislenle, al-
alicui non inest,
lera auiem vera, veram esse conelusionem, et a b cygiio quidem -omni, nigro auiem
nulli nigro : guare si sumatur u nulli b, b,
hj aliquo liilsa existente, b c antem vera, et a b qui- cygnus vero
a alicui c non inerit; ergo .cnclusio
dem vera, parliculari autem fals.i, et mris<;ue exi- auteni aiieui c -' : •• -'
iletifibus-falsis. Nihil enim probibet a b guidem'hulli quidein vera, proposiliohes aulein faisa;*,
PRIORUMANALYTICORUM AR1STOTJ3LISINTERPRETATIO. 6DO
C§9 '
~ A ~
minori.auiem part:eulari falsa, nilijl.enim prohibet a
. CAPUT. III. . ".'.' _ ~
nec b nec c niilluni sequi, et b altc i c non inesse,
Quodcotligqtur verum ex falsis in secuhda\figura.
ni animal nulli numero nec inamhiato, ct numerus
In media aotem flgpra omnino conlingil.per fal.sa aliquOdinanimalum non sequilur. Si eigo.ponatur
venim syllogizare, ,el mrisque proposilionibus totis 'a b quidem nulli, c auiem alicui, el conclusiovera,
falsis sumptis, et hac quidem vera, iila-tota falsa, et universalis propositio vera, parlicnlaris auiem
- ulralibet falsa posita, et si uirtcque in aliquo falsse, • auiem uniVersali similiier posita,
ialsa.'Afflrriialiva-
et si haac quidem simp.iciler - vefa, illa auiein in possibiie e»t eii.m a et b et c loli inesse. b auleni
aiiquo-falsa, el in universalibus, el in particulari- aliquod c non sequi, ut genus speciem et differen-
bus syllpgismis. Si eniin a b quidem nulli inest, c tiam. Nam animal omnem hominem el lotum gres-
autem omni , ut lapidi, animal quidehinulli, sibile sequiiur, liomovero rionomne grcssibile : qu.are
bpmini. autem omni, si cohirarise ponaniur proposi snmaiur a b quidem toli ;n<'sse,c anlem alicui noii
sitiones, et si sumatur a~b qmdem omni, c vero inesse, univcrsalis quidem proposilio vera,.pnrlicii-
Jiulli, exfalsis totis proposiliouibus erit yera cqn- ikris falsa, conclusio auieni-vera. Manifestum aulem
clusio. Simililer auem.el-si aTnesl b quideiri omni, et utrisque falsis crit coriclusio vera, si-«
quoiiiam
c vero nulli.-nam idem erit syllogismus. r liursum si 5
giiidem conlingil a et b el c buic quidem omni, illi
akera quidem tota falsa, alera auiem tota vera.:__ vhro nulli inesse, b vero aliq.iodc iion sequi, riam
- Nih 1enim proliibet act b,ei-c.pmiii-inpsse,--'autem a frquidem nulli,.c.autem alicul in-sse, pro-
sumpio
nulli c,._ut genus npn .suballernis speciebus. Nam , .-ambae'falsse;".conclusio; autem.
positiones guideni
, animaf equo oriihi,'ei' Iromifiiiii*esl,"el"tiulliislibmo yera.Similiter auiem ~elcum praedicativafueril uni- .
equus ;_siergosurnifiur'aninial buicqiiidempfnrii/illi versalis' •prqposilio , "partioularis aulem privatiya,
vero nulli inesse, ha.c'q'iideiii <Tit~falsa, illa yerqibta cniiri it iquidem nulliim, c aiitem omhe
possibde.est
. vera,- ei "conclusiovera,"iid piibdlibei pbsilb priva-
se.pii, "etb alitui c no.ninesse, utanimal disciplimim '
livo. "Et si-allefa In "aliquo"falsa,.ajtera aiitem tota .
qnidem riullam, liominem autem omnem seguiinr,
vera,-possibile esi eriima b quideni "alicui incsse," c disciplina vero Tion' oriineniTioininem. Si ergo su-
aiiieni omni.elTi iiulll c, ul "aiiiriialalbo ghideih ali- riiatur a
amein 'vero corvo. 6-quidem tbli iriosse, c aulem aliquod non
. cui, corvo omrii, slbiim hiiili.
sequi, pfoposiiiones guideni falsae, cpnclnsio autem
c
_Si efgo suniafiir a b quidem niilli; a.uiem loii in- . . vefa- '
;. .'.'.
in
bsseâ i-qiiidem-pr-.<p;isii"io aliquo, falsa cst, qc CAPUTIV.
autem lola vera; et conclu.sio yera, et transposila .. "_. . - ,
.Naih teimir ' Quod ex falsis verum idenlidem coliig-iurm tetlia
Jiuidempriwiiiva, siinijiser. per-eosdem. p - figura~. .
• _.
iios deniori.iialio. Etsi affirnialiva quidem prpposi-
iio in aiiqub falsa.privafiva aiitem-tota v.i:ra,nibil . Eril auiem -el in poslfema. figura pcr' falsas JphSTgi
. cnim pfohi.bel ab q<Jdem alicui.inesse, e, aulem ;~ «t in aliguo utraque, et altrra <iiiidemvera_§fera'~
loli non inesse,".et frnifli c, ui. animai albopuideni .auiem falsa, et liaec quidemin aliquo. falsa/ilja.r
aljcui, piciaiitem nullij-.albumvero iiulli pici : quare -autem.tola vera, el e converso.et quotgup^hpclis'"
ij sutriatur q lo i b inesse, c autemnulli, a bjiu.dem .aliier ,possibi'e esl transumere propositiones.^Nilii.L
in aliquo falsa, a c autem tola vera,_et conclusib ienim probibet nec anec b nullic inesse , jj-aufemS
vera. Et M.ulrapqiiepr posil:ones.in aliguo.falsse, alicui * inesse,ut nechomo, nec gfessiliile, nullum
erit conclusio vera, possibile est enini q, et b, el c Jnanimalum sequilur.Jiomo aulem alicui grcssibili
al-cui ine s<>,b autem..nulli c,riil" animal,-ei.albo inest;-siergo sunialur a et b omniînesse, proposi-
, alicui, et nigrb alicui", album .vero nu;Ii ni:ro. Si tiones quiderii totse falsse, conclusio autem .yera.
ergo suinalur q b guidemomni, ctauiem nulli, .amlise Similiter auiem et cum hsec quidem est privaiiva,
. quideiiipiohosiiioriesiii-ajiguqfajs;e,concliisioaulfiti Jlla vero.affirmativa,- Possibile est. enim b. quidcm
vera ; similiter atiiem Transposiia,.privaliyfiper ler- jiulli c inesse, a autem omni, et n alicui fr.noh inesse,
minos. Mariileslumaiite.net iu particularibus"syllo- nj ,ut .nigrumnulli. cygno, animal aulem omni, et.arii-
"
-gi-mis, nib.il eriim pfbhibet a b quidem omni,,c -mal-non omni nigro : quare si sumatur b quidem
auieni alicui iin:sse, et b alicui c.non incsse,.,ul ani- .omiii Cj,a vero nulli,. a alicui b ribri inefil, et cpn-
mal omrii hoihini,: albo autera aficui, borno ver.o - -cltisio quidem vcra , . propositiones aulem falsse.
aicui alba. non, inerit. Si ergoponatur "afc-.quidem -Et si; in ^liquo fuerit utraque Talsa, erit conclusio
.hulli iriesse, c autern alicui inesse, universaiis qui- ;vera, nihil enim prohibet et a el b alicni c inesse,
dem proppsitiq lota falsa, particujaris autem vera, et a-alicui b, ut album fet pulchrurii alicui aiiiinali
el coriclusio vera. Similiter aulem. et atflrmativa inesl, el albuni alicuipulcbro; si-ergo ponafur"a el
sumpta a b, possibile esi enim a b.qtiidenvnulli, c b omni c-inesse,. prbpositione.squidem in aliqiio
aulem alicui non jnesse, et b alicuJ c non inesse.nt falsse, conclusio autem vera. Et privaliva a c posita,
animal nulli inai.iima.tq;albo a-iicm alicui, et.inani- similiier : niliil enim prohibet q guidem alicui c n<ii>
•riialumnon iiierii alicui ,albo. Si ergq.poiiatur a b inesse, b vero alicui inesse, et.a non bmni b inesse,.
tpiidem onini, c yero a.licui non inesse, a.b quidcm nt album alicui animali non ines.se. Pu".cbrumaulem
propositio universalis lola fajsa.a c.auteni vera, "et alicui inest,. ct album non omni pulchr.o : quare si
-conelusio "ycra. Et.pniyersali .quid.eni vefa îosila, sumatur.ji guidenir ntilli, eb aulem omiii, ulrscque
'
-«91 .-"'.",' '•"'_!-.: AN.-MANL. SEY. BOETIf - ' - ' -^
proposifiohcsquidein In aligtio falsse,"conclusib au-"A cum sil a album, 6 esse magnum ex neeessitate, -
lerii vera. Similiterauiemei haeeqtiidenrftdta falsa, et cumnonsita album, b esse maghumex riecbssi-
illa vero tota vera sumpta. Possibile est eriim a ei b tatp; guando. enim cum hoc ,sif (ut-n}plbum,Jllud
«mne c sequi",et'« alicui b nbri inesse, nt ariimalet . necesse est ,.(ut-6) essejmagnum,.cum âutem sitf»
albura omne c\gniim sequilur, el ariimal hon omni .magnuiii, c non esse albuni, pecesse est„si a sital-
" inest
albo; posilis-igHur bis termiiiis-, si strm-aiufb bum, c non esse album. Et quando.-dupbus existen-
quideni (oil c iriesse, a vero-loti nori'ihesse, b c qui- - tibus, -euni alterum sit, n.ecesse.^s.t aherumiesse,
dem tola erit vera, a c autemtota falsa,-et conclusio ,,Jioc autem cum non sit,^necesseest a non.esse,-cum
vera. Similiter aufem et si b c tjuidem-falsa, a c , ergo p non sit.Tnagnum, a nqn -potest albnm. esse,
autem vera-, nain lii"qui"demtermini ad demonstra- cum verq a non sit -album, necesse est b magnum
lipnera, nigrum , inanimatum, cygtius. ®ed~ef ~si esse, accidil ex necessitate^cum fr-magnum no.n.sit,
*jitrieque assumaniur affirmative,nihil efliiriprohibei b f idem b -esse,magnum : bocaulem rimppssibile,;rpam
quidem omne e sequi.-a autem" loti cnon< inesse,"-et -sii nonestnjagnunj,'a,hon erit albumfix.neces.siiafte;
- a alicui b inesse, ut omrii cygno atiimal, nigrum vero . si ergp cum non-sit
aaJJjum,-6 eritmagnum,.acciditr
.- nulli cygno, et nigrum inesl alicui animalifquaresi . sif>nbnest, magnum, &'-esse;niagnum„ut per tria.,
. sumaiur a et />:Omhic ii_esse,-6'c quidem tola vefa,~B ; -.. .'" '_- ', CAPUT-X-':. =: !'"' ? "'--
s c aulcm tota-falsa, et conclusk vera';' Similiter .. - ' De circulari osteusione4n ' •"""."
priina figura.
aulem eia c sumpta-vera, nam per eosderii lermirios
''Cireulo auiem-',-et ex se invicem ostend~efeest
demonsiratio. Rursum bac quidem fotavera exi-
per conclusioheriii 'et"eco'nA'erso-prsedicafionem'al-
stente, illa vero in aliquo falsaj possibile est eniiri b teramsuraenteni
. quidem~omnicinesseâ autem aheui cet alicui b, rit pfoposllioiiem corieliidereVeliquani,
- bipes quidem, omrii bomini,'pulchrum rion omrii,Tet quam-sumpserat in altefo syjlogismo,- ut si "bpoftuit
ostendefe quoriiam a inest "omni-c, osteiidal-aiitem
: -pulcbrum alicui bipedi inest. Si ergo sumaluf-<ret'& per Cjfursus si monstretquoniairi o ihe"st-4,sumens a
. t ti c inesse, b.c quidem lota vera, a~c autem in "ali-
quidem inesse c, c aulem b, er <finerit b, prhis autem
quo falsa, concihsio aulem "vera. 'Sirriililer autem'-et e converso sumpsit b inesse c,"aut si qubriiam fririest
a c quidem.vera,~b, cautem falsairi aliqiio sumpta,
c, opbrteat osfendere si sumat a-de c; quae fuit
transposilis.enim eisdem ierminis eril demonslralio. conclusio, f>autem de d esse, prius auiem sumplum
Et cum hoee quidem-est privativa, illa vero affifma- est e converso _••de _>."Aliter vero-nori est<ex'se
tivai, quoniam possIbiIe"cst,/.'quidem toii c inesse, invicem osiendere, sive enim aliud-mcdiuih sumetur,
e autem ajcui c, et quando sie se babeant, non omni
nonnirculo, nil enim surnitur feorumdem,sive bordm
b ihe-se a. Si crgo assumatur b quidem loti c inesse, C necesse est alteruiri solum, nam'"sl ariibo,
a au.em nulli, privaiiva quidem in aliquojfalsa, al- quiddam,e.idem. erit conelusio,' at oporlet diversani esse.
teia autem lota.yera, et.conclusio eril vera. Rursum In
iisigitur quae nou convertuntur ex ifidemon-
a
•juoniam ostensum est, gu.od cum qjii.dem.nulli c slrala allera propositione.fit syllogismus.non enim
iuest,, et b alicui, evenit ajiliciii b non inesse, ma- est demonstrare per hos terriiinos,"quoniara medio
"niftstura igitur quoniarn et. cum o. c tqla esl vera, inest lerlium, aut primo-.medium. In iis aulem quse
* b eaulem in
" .aliquo falsa.'_.eontingit conclusionem _ converluniur, erit omnia. rnonslrare'per 'selnviceiri,
es*se veram; si enim sumaiur a qiiide.ni riiilli c, b iit si a,.et &,.el c convertuntur sibi invicerii: osteii-
aulern omrii, a c quidcm loia vera,, b c autem ,in daiur enim a c per mediiim b, et rursum' a b per
falsa. Jtfanifeslum aulcm et in parlicul.iribus eonclusionem, et per b c propositionem conversam ;
* aliquo
syHogismis-qiioriiatn'omnirio perjalsa erit vefum, similiter autem et b c, ei per conclusionem, et per
nam iideni lermini sumendi, et qhando. uniyefsales . a fi.propositionemcoriv-ersam; opdrtel aiiiem etjc b,~
fuerint .propbsitiones, in prsediealivis-quidetn pre_- -etb a propositionem.demonstrare, ham his deinori-
dicativii in privalivis hutem 'privalivJL;nihil enim . sira.iis usi sumussolis. Si ergo sumalur b omnie in-
differt,.cum nulli inerpt, uniyersaliter suraere inesse, _i esse,-.et. c ojnni a, syllogismus lerit- ejusquod' e~V.b
et si aljcuiinerat, universaliter sumere ad termino- ,. ad a. Rursus si sumatur comni a inesse, et.a omni b,
autem et in prjvalivis. .. necesse est c inesse omnib. ln nirisgue efgo syllo-
" rum positionem; similiter,
ManifeStumigiturquod guandb sit cpnclusiqfajsa, ne- gismisc apropositio sumpiaest-indemonsiraia,'iiam
' cesse est ca ex
quibus est oraho falsa esse,.au.t brii- alias -probatse eranl:.tjuare ,si~hanc osteridefinius,
nia, aut aliqua;"quando autem vera, npn necesse est . omnes -erunt :a.pprobatae;.per se invicem; si ergo
verum esse nec aligiibd guidem, nec omne. .sumaturc omni b, et.fr_omni~ainesse, ulKfique pro-
Sed est cura nullum sil* verum, eorum-qusesunt in posit-ionesdemonstraise sumiriituf, et c' necesse est
•
syllogismis, ei conclusionem simililer esse veraih, inesse a.- Manifesium est ergo; quoniam in solis iii
jion tamen ex liece-siiaie.Caiisaau.teni quoniam quie convertimlur, circulo et-.per seinvicem conlin-
cum diio sic se babeut ad, invieem, -ut-ctim alicrum gii fieri demonstraiiones,Jnaliis.yeroqu'e_nadmodiim
sit, ex necessilaie esse alierum,-hoc ciiin non _Ti prius diximus.f Accidit autem ,et iu iis -eodeiri-pubd
nam c-:de b,
quitlem, nec allerum erit'; cjim aulein sil, nou ne- nmnstratur uli- ad d.emonsirationem,
cefi.sees.t esse nllerum.; idi*mraut-em:cumsjr, et non el 6.de a monsiralur sumpto-.c d.e a dici;_c<auieni
,csseidemf-D:coauleni,- de a per has ostendilur prqpositiones :fluare-co:.cl.u-
sit, impos.si'bi.fc"cx,ncccss;iiate
'693 PRIORUMANALYTICORUMAI.ISTOTELTSINTERPRETATIO. 694
sione.ulimur ad demoiisifatiouem. - ln prifaiiv.s A1 si ergo sumatur b omni n, c autem hoii onuii, con-
auteiri syllogismis hoc modo monslfaiur ex se.in- Tilusio a alicul c non inerit mediufn b. Siauiem est
viceni : sit b quidera pmni cinesse, a.autem nulli b, universalis privaiiva, nori oslenditur a propositio,
corielusioautem qubriiani a niilli c. Si ergo rursiim . conversa ab, accidit enim iitrasgue aut alleram
pporleat concludere ijuoniam a riulli 6, quod priiis proposiiionem fieri negativam: guare.non erit syllo-
sumptum erat, efit a quidem nulli c, c.aulerri omrii gisinus; sed similiter ostendelur gueniadmoduni et
b, sic eniih e cqnversq pfbposiiio. Si aulerii quq- Tn universalibus," sisumafuf, '
cui b alicui non inest,
-
. riiairib inesf e, o'pbrleati:ohCludere, non jam similitef tt alicui inesse. ...
,' corivertendam a.b, naift eadem propositio "esl b fiulli CA"PUT711. ~. . .
a, et dnulli b inesse.sed siimendum, cuia hulli.in- De cycliparatiocinalione.in lerttafigura'.
cest; hulc _i oiririiTnesse. SiLcnim aniillic InessB, In'tcrtia auiem figura, ghando utfsegue -proposi-
~qupdquidem fuit eoriclusio, cui auiem anuUift, si tiohes universaliter sunrientiir,<nori contingit oslen-
suniaturpmni iricsse, necesse estergo 6"Pmni c in- ," dere pef-se Inyicem pioposilionem. Nam universalis
"e"sse::q'uarecum siht tria, unuraqubdque coiiclusio quidem ostendifur-per universalia, in hac -autem
"est facia, et circulo derabristrare, hoc esi coiiclu- conclusio semper est particularis: quare manifeslhm
"sio.nemsumenlem-ei e converso alteram propositio- B* quoniam' omnino non contingitostenilere per banc
'rieni, Teliquam syllogizare._"Inparlicularibus aulem figuram aniversalem proposilionem. Si autem liaec
'
syllogistriis hhivefsalem qTiidempropositionem rion quidem universalis sit, illa vero parlieularis, quan-
*est demonstrare per alias, particularem aiitem est; doque quidem erit; quaridogue vero non ineril;
'qubniahi auiem-non est demonstrare" uni-versalem, quaiido ergo utraeque prsedicativae sumarilur, et
manifesium,- nam "universale nionstraiur per uni- universilis sii ad minorcm exlremitatem, erit;
"versalia,~cbnclusio autem non est uniyersnlis; opor- -"qnando"vero ad altefam, non erit. Insit enim d
Tet autem ostendere ex concfusione et siltera. propo- -•omiii c, b auiem alicui c, conclusio a b. Si ergo
siiibne.- Amplius, omnino non fit syllOgismus con- sumalur c omni a inesss conversS univer-ali, efd
versa" propositione, ~nam "pafilculares fiunl ulr*que _Jnesse b, quod erat conclusio, c quidem osten-
."propoiitiohes.Partieulareauierii est,-ostendafur enim sum est alicui fr.inesse, b aulem alidui c, non, est
a de aliquo c per fc,-si hrgo»sumalur. 6 omnT a, et ostensuin, qiiamvis neeesse est si c aliciii b, el b
conclusio maneat, b alictii c inerit, fit enim prima alicui c inesse; sednoti idem est lioc illi, el illud
,-figura, et est a medium. Si autem fit privativus-syllo- buic inesse, sed. assumendum esl, .i_lioc alicui illi,
'gismusûniversalehiquidem pfoposilionerii nonest - ei.al erumalic.ui buic, boc autem sumpto jam non sit.
osteridere.-propief hbc guod-prius dicturn esf, paf li- JG• ex conelusione et allera proposilione syllogismus.
-cularem"{s"i simpliciter convertatur ab ijueriiadmodiMj Si aulem b quidehi bmrii c, a aulem alicui c, erit
"et in universalibui) non^ est, per assumptionein osiendere a c, quando sumalur c guidem oriini b in-
-autem' est-, ut cui «alicui rion insit; b alicui iriesse; esse, a autem alicui; nam si e omnii.inest, aauteni
nam aliier se habentibus noirfllsyllogismus, eo qnod alicui b, necesse est- a -alicui c inesse, medium b.
negaiiva-est paftieularis propositio.'- -'- ' Et cum fuerit haec praedicativa quidem, illa vero
J '" .' :CAPUT:A~I. ; . • privaiiva, uuivcrsalis autem prsedicaiiva, ostendetur
De eddem cyclica circulari osleiisionein securida altera. lnsit enim 6 omni c, a autera alicuinoii hisit,
- )sfigurd. .'
cbnclusio quoniam a alicni b non ine-t. Si ergo
"_-"In secunda autem figufa affirmativaniquiderii non "assumaiur"c b omni inesse, ineral autem et a non.
"est osiendere per huric mbdum, privalivam autem bmni' b, necesse est aalicui c non inepse me.litim b.
"est; ergo prsedicativa guidem noii-oslenditur, eb Cum autem.privativa universalis sit, nbn dstendilur
'quod nonsunt utrsegue prpposiliohes affirihaiivse,_ :allefa nisi sicut iri pfioribus, si sumatur cui boa
ham cbnclusio privativa, pra_dica'tivaautemex utiis- alicui ; non inesi, .alterum alicui inesse, ut si a-nulli
"que'ostendebaiur-afflrmalivis. Privativa auieni sic ic, 6 aulem alicui, conclusio qubniam a alicui b non
osienditur : "iiisiteniih d onihi b, c autem nulli, cqn- D1inest.
j Si ergo sumatur cui a alicui nori iiiest, eidem
-~clusio"qrioriiam i.-|irillic;si ergb sumatur b Omnia in- - c<alicui inesse, necesse est c alicui b inesse, aliter
esse, et nulli' c, necesse est d nulli c ihesse, "fitenim ahlem
i non est convertentem universalem proposi-
secunda 'flgufa,' medium b. Si aulem d b privaliva ..ilionem ostendere alteram, nullo enim modo erit
suinpia sft, altera verb-praedicaiiva, priiha erit < syllOgismhs.• Manifeslum igilur quoniam' in prima
figura, nain c quidem orani d, b aulerahulli c, quare. < quidem figura per se invicem. est ostensio, et per
b nulli a, ergo neb a fe,medium c; ergo per cbnclu- primam, j e.tper terfiam figuram fit: nam cum prseli-
sionem quldem eipnam pfqpositioriein non flt sylio- icativa quldem estconclusio, perprimam, cum nulem
gisrims, assumpta autem altera erit. Si auiem"non privativa, ] per ppstremam; sumitur enlm cui hoe -
universalis sit syllbgismus. quse in folo" quidem est inulli, alterum omni inesse. ln media autem, cum
prqpositiq rioh ostehditur, propter earadera causam iuniversalis. est quidem syjlogisiuus etpef ipsam, et
guam quidem diximus et priiis,; guie autem in parje, [ primara figuram,
per et per postfemam ;cum auiem
osiendituf quando universalis sitprsedicaliva.Insit '
f
pafiicularis , el per - lpsain , el per posiremain.
enim a omni */c-auiem"nPri orani^ conclusio bc; I
Intertia vero per ipsam, omnes. Mani.estiiiii eiiam
695 . . : AN. MANL. SEV. BOETII - • " , -" 696
qiioniain m nredia. et in-terlia qui non per ipsus A CAPUT IX. . - . ,
fiunt syllogismi, aut non sunt secuudum eam.quse De-syllogtsmoconversivoin secunda figurq.
'.circulo est ostensionem, autjmpeifecti suni, . In secunda aulem figura, eamquidem quaa est ad
GAPUTVIH. 'majorein.exifemilaiem proposiiionem-,npn est-inle-
De syllogismoconversivo: - ' . '
rimere contrarie, quolibet mqdb conversione' facta,
Convertere autem est transponentem conclusio- ~ semper erit conclusio*in lerlia figura, universalis,
iieui' facere- syllogismum, quoniam vel exiremum auiemnon '' fuitin hacsyllogismus, alteram auiem in
medio non inerit,-vel hocpostremo; necesse estenim hac interimemus, simiUie.rconversione. Dico.aulera
conclusione conversa, et allera remanenle proposi- .!similiter ; si contrarie quidem convefliiur, contrarie;
tione, inierimi reliquam; nam si erit, et conclusio si ! opposile, opposite. Insit enim q omni-fc,c autem
erit: differt autem opposite aut contraiie conver- 'nulli, conclusiofec. Si ergo sumatur/> orani cinesse,
. lere conclusionem,. non enim fit idem syllogismus •'et <tb maneat, a omui c inerit, (it enim prima figura.
utrolibet.conyersa; palam autem boc erit per sequen--. Si ' _uilem-_iomni c, a autem nulli c,.a nqnomnii,,
tia.-Dico aulem opponiquidem omniinesse non omni, flgura poslrema. Si aulem opposiie convertaiur_bc,q,
et alicui nulli, conlrarie aulem omni.niiHi, et alicui b quidem similjter ostendetur, a c autem opposite,;-
non alicui iriesse. Sitcnim ostensum a de c perThe-'"™" 1
-nain si b alicuic, aauteni mijli c, q a<'.icui<6r
npn.jnerf
diuni ~b;si igitu.r sumatur a tiulli c iue>se, omni au- Jrit; rursum si b alidui c, aputem omni.fi, a ajicujvc,
tem b, nulii ci«eril b, ei si a uuidem nulli c, b au- 'quare .oppositus flt syllqgisnjus.. ,Sirijililer;,auiem_
tem omni c, a non onini b, ei non omnino nulli, non 'ostendeiur et si e conversp se habeant propositio-.
enirn pslendebaiur universale per le:liam figuram. nes. ' Si autem panicularis est syllogismus, •coiifrarie -
Omnino aulem eam quse o-i ad majorem extrefnila- quidem conversa conclusiqne neutra- proppsiV.onum-<
lem propositionem jion est desnuere universaliter. inierimilur, quemadmodum.nec in prima flgura, op-
per conversionem, seinper eniiiiinlcriniiiur per ter- . posiic autem, utr_eque.Ponatur enim.a 6.:quid.em;
liamfigurain, necesse eiiim aj postreiuam exiremi- nul.i inesse, c aulem alicui, conclusio b c. Si.igitur.
iatein iitrasqjie.siiinere proposiiiones. Et si privati- ponaturli alicui c ihesse, eia b maneal, conclusio.
vtis sit syllogisiiins. similiier : ostendatur enini a erit quoniam a alicui.c non inesi, sed non ihteriuii--
nulli c inesse per />,,eigo sisuinaiur a omni c iuetse tiir quod ex principio,_contingil enim alicui inesse,
nulli aulem b, nulli c inerit b, Et si a et b onini c, a et non inesse. Rursum si b alicui c, el a alicui c,"noii
alicui b, sednulli inerat. Si auiem opposite conver-. erit syllogismus, neutrum enim universale-_eorum
laiur conclusioj.et abi syllngismi opposili, et non . •gusesumpla sunl, quare nbn interimiiuf a b. Si autem.
universnles erunl, fitenim altera pr«p-silio particu."^ opposite cbnvertaiur,interimuntur-u[rsegue, îbn.si
Jaris, giiar.i conclusio erit paitictilaris. Sit enihi b omni c, a atilem nulli b, nulli c, a erit auiem_alicui.
praedicaiiyus syllogismus, el conyertalur sic, ergo Rursumsi(>omnic,aauiemalicuicJalicui&, a *.~Eadem
si a non omni c, b auiem omni b, non omni c. Et -T autem demonstratio el si universalis sil praedicativa. '
" - -
a guidem nonomni c, bauiera omni a, non omni b. CAPUT.X. . --" .-.:-"
Similiter auiem et si privativus sit syllogismus, riam. Desyllogismqconversivoinlertia.figura. .-. •..
sia alicui c hiesi, b autein nulli, b alicui c non inerit, Iu tertia vero flguraqujndq cqntrarie guidem con-
et noii simpliviter iiulli; et si a qiiidem alicui c, b veriitur eonclusio,.neulra prppositionum -interimiuir -
autem ojnni,.queinadraodiim in principio sumptum secundum nuium syllogismorum ; guandoaulem op-
est, a alicui b inerit. In paricularibus auiem syllo-. posite, utraeque in omnilius. Si enim ostensum <a.-ali-
gismis quando opposile converlilur conclusio, Inieri- cui b inesse, medium autem sumptum c, et sint uni-.
muiiiur uiraoquepropositiones, quaudo vero contra- versales .propnsiiiojies, siergo .sumatur-aaljcuj,._>,
ria., neulr.i; non enim jam accidit quemadmodum,in non inesse, b autem omni c, iion._it.syUogismus_e,jus
un.yersalibus interimere deficienle conciusione se- quod est aho c. Neque si a ftalicui non inest,-c.au(em
cundtim cotivcrsipnem, sed nec omnino interi nere. onini, non erit ejus quodesl b c syllogismus.JSimjli-
Oslendatur enim a de aliquo e pcr b ; ergo si sunia-"-". \ ler autem oslendetur cl si non universales sintprb-
tur a iiulli c iu_e-.se,b aulem alicui c, a alicui b non p sitiones, aut eiiim.utrasgueiiece-.se ,est particula»
inerii, etsi a nulli-c, i.autem omni, nulli c inerit b; res esse per. conversionem, aut universalern ad -mi-
quare interimentur.ulraeque. Si aulem cuiitrarie con- norem extremitatem fieri_, sic aulem non flet syilo-
vertantur, neutra; nam si a alicui c non inest, />au-_ gismus, necin prima.flgura, nec in niedia. Si.auli-m
lem omni, b alicui c non ineri.t, scd nondum inleri-r ' opposite convertantur propositiones, inierijiiunliir
iniiur guod ex principio, contingit enim alicui in- utraegue, nam si a nulli b, baulem omni c, a hulii
' es
e, et alieui non inesse: universali autem sublato c. Rursumsi a-b guidem nulli, cautem omni, .6 nulli
a b, omninonon (it syllogismus. Si enim a quidem c.JSt sialtera npnsituniversalis,-siniili(er; sienim.a
• alicui c non inesi, b auiem alictii -
iocst, neutra pro- nulli b, b«iilcm alicui c, a alicui c non inerU. Si.au-
positionum universalis -est. Simililer autem et si teui a. quidein nuili, -c autem.omni, nulli. c, b.
privalivus sit°syIlogismus,.si enira sumalur a omni Similiier ,et si privatiyus sii.syllogismus; osiendatur
cinesse, inlerimuntur uir:cq'.ie;.siaulemalicui,-neu- eni.maalicuiinonjiiesse; si aulem .prscdiealivaqai-
ira-, demonslratib auiera eadcni.. . ... . *-Hiclocusaliquo gravinicndblaboral ;V : - -. :,..''-
'
mi . PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS'1NTERPRETATIO. . - 693:
dem b c, ac autem negallva,-sic enim fiebat syllogis- A ^"sumptaproposiiione. Si aulem nulli'6, d qaidem as-,
mus".Quando igiturconlrariumsumiiurcoiiclusioni," sumatur, syllogiVmiisquideni eritialsi, non osteiidi-
.non erit syllogismus, riam si a alicui _>,6aulemomni lur atuem propositiim;nairi si d nulli b, 6'autem
c, non fltsyllogismusejusquod esta et^. Neque si omni d, a nulliT"; hoc.auieni sit iihpbssibile, falsuin"
a alicui i, nulli autem c, non ftiit ejus quod est a b . Igiiur est iiulli-6 inesse d, sed non si nulli falsum,
- et c sjilogismus,-quare non interimuntur prqposilio-.. omni verum.-Si auteni ca iissumatur,"non fit syilb---
nes.Quando veroopposilum; interimuntur; nam si a gismulj nec quando.suppon<liir iion onini b inesse a;
omhi b, et b omni c, a omni c, sed nulli ineral. Rur- quare manifeslum quoriiafa oiniii inesse nqri .ostcn-
sum si a omni b, nulli au.tem c, b nulli c.sedomni dilur in prima figura per. impossibile. Alicui-auiem,
ineral. Simililer autem monslralur, et si non univer- _ et nulli, el nonpmni ostenditur. Suppoiialur enim_.',
sales siril proposiiiones; sit'.enim a c universalis.et;; niilli b inesse:.6 autem sumplum sii "omni aut alicuic
privaliva, alleraPutemc pariiciflaris- et.praedicatiya,-. . c) crgo nec'esse<:estahulli autinonomni cinesse, boc
- ergo si a-qiiidem oinni".v6"auiem alicuie; .a„alicui,e.-. auierii Timpossibile.Sitenim.verum et inanifesluih:
accidil, sed nuiliJiierat.-llufsumTia. bmiii <.'/;;;JiuJli -. ejuoniam.omiii.cJnestaf quare siliocfalgnm,--.ne.cesse-
autem-c;-ettnulii-c. -Si-auteiri.d alicni.f>i;"el'/>---a~icui:est<a.ajicuj b i InessccSi:aulerii: ad..a_.s'umatuf.;ajtera;
Cj-fibnTilsryH.ogismu'_;:JN,eque.siâ<iil.cui;i',:et.i)ulli . proposiiio,'ihoii-erit.sy.logismus;'riegne„gu'an_dqsubr?
c;,~<"
necVic.-Quafeillo "qiiidemfmodointermiunuirVrsic:' cbnirar-iuni.coriclusioiii:supponitiir,ut-aljcui.noii ines-ri
auTeirifion l.i.erimuiilur^proposttioiies.' _MaiiifesluHT_se; miuiifestum-iergoapibniain oppcsituni.sunienduin.
esfergoex' iisrquae:'dicla sunt jjtiomodo conyeTsa. est. Rufsum suppoiiatpr"a.alicuffiinesse^suriipihnii
eohclusioiie"inunaguaque-figura flt: syllogismus, ,-et,. auteriisitc omrii <.,:jiecesseest igiturjc a'licui-6ines-'
quahdo contrarie pf<iposilioni,et quandp opppsite ; se, bbc autem<sii'impossibile,--quare falsum:qi)ideiii:
elJquoriiamin-prima quidenv ligura per-jiiediam-et supposilumest ;:si-iahiemsic~rveruniesinulli iiiessfe^
posiremam fiuntsyllogi.mi, el qtiae.quidemad jnino- Similiier.auie.m-J2lii priyaiiva.suiiipta sit ca„- Si au-s
rerii extremitaiem seinpef •per mediam'- iuleriiriitur,,' tem ad 'A.sumptas ~tpropositio, non erit syllogismus.:
quse:"vefbail m.<joreiriper.-posfremam ; -iti secunda Si aiiiem'coiitr;iriumstipponaiur, syllngismus-eiit et.
aiiTem/perpriirianiel -poslremam ,~quse.guidemad impossibile, non<lanien oslenditur quod est-pfoposi-
miribrem extrCmilaleni: somper per primam figuram , - lumU-Supponatur-eriim<? omnifi, etc^sumptum ,sit
quse vefoad'ma]orem~j per postremam; in tertia onini a",ergcinecesseest e omrii-fcinesse.: liocaiitom*
vero, per primam et -perTiiedianf;'el-guaequidem.ad. iii)possibile,-'q<iareTalsunr est omnifi ine^se d,.*s'ed
majorenfper priniam sempef ;'-"quseveroad minoreni ..'nondumB"eHt'necessa'iium:,si'ii'o'n'onini,pulIii'rie_sse.
permediarii semper. Qfiid-ergo est cbnverlere\'- et > Siniiliteraulem
• t-fsuarfi .sumaturallefa"pn">positio-.
quoriibdbln uhaquague"-figura; ef quis fit syllogis- nam : syllogismustpuidemerii et irfipbssibile, rion in-
- -" :J " - '- terimitur autem Iiypotiiesis','quare oppisiiuiii suppo-
muSjinariiresium.' ":".;-
'"' '•'•-- nendum. Ad ostendenduin autem nqii;om,ni_6iriesse
7V ."-.'"'":..;"!CAPUTxi.-'" '' ''<; onini inesse, nam si,a om,ij:(i.,elc"
... ]j_e a,.suppoiiendum
syltogismoperimpossibile. oninita, onipi b incrit c„; si ergo liocim|')qssibile, faf-
_Per impossibile.aulem syllogismus osieiitfilur qui_- sum , quod suppositum esl ;,siiniliter.aiituii et si-ad b
-
dem, quando cqntradictiq. ponifur, conclusionis,. et ,sumpia sit allera propositip.Et.si privaiiva sit c a-,
assumitur-allera propqsitio. .Fii,auleiri in pmnilius, ,simjlitcr.nam -el sic.fu. s,yllpgisnjus..,Siaiilem ,ad,6
figuris, -siniile,.enim est conyers:oni.. yerumtamen sumpia, , sit privauya, niliil qstenditur. 'Siautem non
differt-in. tantum qupniam conyeriitur û.idem factb pinii', , sed.aljcui inesse supponatiir.,_non ostenditur
syllogismo, et sumplis ulrisque proposiiipnibus. Db- (quoniam.noii. pmni, .""sedqupniam . niil!i.:rsi.enii.na -
ducilur auieiii ad impossibile non pp.nfe-So oppbsito alicui ; fcj.c.aulem pmni a, .ajicui,6_jne,iilc; si ergo
prius,.-sed..manifes,t<> quoniam esl verum. TerriiJni • ]hoc.imp Absil.ile,falsum ,es( alicui b JnesRea, quare
veroîmilitersebabenl iii.utrjsque, el eadem sumptib ,venim nulli; bocaulem oslcn.o,.J_iiterimiturver.uro,
ulrurumque, ulsi q inest qmni b, .medium autem c, r»i nama aiicui guidem b inerat, -ajicui verp non iijerat,
si supponitur a non omiii vel nulli b,iiiesse, c yeiq. _Amplius aulem non fam,pi'opTer-)iyppil>esji)accidit
onini,Jjuod fuilveTum, neces-e esl c b aui nulli.aul jimpossibile, (aisa enim erii, siquidem ex veris',non
Tionxminiinesse,-liocanle.m.inipossipije,quarefaisurii estfalsum< syllogizare: nuncauleni esf vefa, ipesTcnira
est quodsuppositum esl. ,Verum ergo opposilum; si- a. alicui fe, quare rion supponeridu.malicui inesse, seii
militerautem in. aliis figuris, qusecunque enim cqn- omui.. ( Similiter aulem et si.aljcui fc.nonincsfo, qs';
versionem, suscipiunt, et per inipossibiie syllogis- ienderemus | ; ,si enim idem esi alicui non iiiesse, et
nium._Ergoaliaquidem proposita omniaoslenduritur. .. non i ojnni inesse.eadem jri utrisque deinoiislralio.-
per impossibile in,omn<busfiguris, universale autem Manifcsluni] ergo quonianj noii coiitrariuih,. s.ed pp-
pfjEdicatiyumin: jnedia el Jn leriia monstratur,"in posituhi | supponendum in omiiibus syllogismis, sio
prima autem nori monstratur: supponatur en.ima enira t necessarium erit et axibma prqbabile; 'na'm°si
nbn nninib aul nulli iriesse, et assumatur alia propo- de t omni vel affirmatio yelTiegaiib, ostenso quoniam •
silio, uirolibet mndo,-giv"e<a.omnj inestc, sive iomhi . 1npn negatip, pecesse esi aflirinaTiqneiiiveram esse ;
d ^sic enim. erat -pfima,figura); si ergo su.ppqnatur a rursum i si nori*pbriaril veiam esse afflfruatibriem,
non ornni 6 inesse, non fiet syllogismus quomodolibet consiai < veraiu esse negaiionemjcbriirariam vero
:6!>9 - - AN. MANL..SEV. BOETII !.<,-.'-«
-•_" IQ-J
. iieu::rowodo conlingit ralum facere.Nequecnim ne<-A.• - ' ' GAP.UT-Xl-V.-
.- r -"- -.---_
.cessarium,;Sii!ulli falsum,omni verum,neque proba- Quo
bile, ufsit-alierum, falsum, quoniam alterum. verum. ii/sfa, el quce ad impossibiledticit demonslratio',
'
'.'',.- dilferant.' _-_' ,.,
,M:u)ifestumergo quqniam jn prjma figura alia quidem
Differt auierri quae ad impossibile deiripnsiraiio'ab
proposila omniapstenduniurper impossibile, univer-
sale autera affirmativumnon ostendimv- ea quaeest- ostensiva, eo "quodponat quod vult in-
" " , "
• " • CAPUTXH. . ' "- "terimere, deducens ad confessum falsum, ostcnsiva
-.auteni
-'-- De syllogismo per impossibileinsecurida figura. incipit acpnfessis posilionibusveris.Surauht
( ulrseque diias propositiones confessas,-sed II.TC
"In media auleni figura et postrema et hoc osferidi- ergo ,quidera. ex quitius esl syllogismus, illavero unam •
tur. Porialur.inini a non.omni/Miiessej-sumptum sit -,
qbideni harum, alteram vero conlradiclioiieincoii-
autem omni e inesse a<; ergo:sii'quidem_non omni .,-clusionis. Et hinc
" quidera*non riecesse est nolam
-.inest-m,cauieni'~omni, noriomni b inest-e, hoe auierii .,esse conclusioneni, neque prins opinari guoniam est,
timpossibile. Siteiiini inanifestum quoniam. omni b ,autnou "est; illinc vero riecesseest, guoniamnon
inest e,-quare falsum':quod supposilum est,<vcrum ,,esi.
Di.ffertautem nilill alfirmiiiivam, vel negativaiii
.estefgo omniinesse. Siauterii contrarium suppona- ]esse Conc!usionem,sed,siniiliterse babet' in utrisgue.
-Uir, syllogismus quidem eriiad impossibile, hon ta- B Oranis enim guse ostensive concluditur,"et;per im- ~
-men oslemlitur quod-propositum-est. Si enim a iiulli
possibilemoristrabitur, elquse per impossibile osien-
'i6;-bmni-aulemc. jiulli b, e,- bocaulein.-impossibile, sive, et pef cosdera terminos,~ nou îtilemin.eisdem
-quareTalsumest, riulli;inesse,.sed non silmc falsum, âm quando per impossibile-syllogismusfit
.y.ertim o.mni.,Quaiido-autcm alictii b inest a, suppo-- figuris.
in flgura, quod v,cruniest inl.media erit,' aut
_ .nai_ur-_i;nuUi,Zi inessc.c •aulem.omni insit, necesse in prima
.esl ergo c -nulli i.inesse, quare si boc impossibile, ne_- posirema , privafivum qiiidem' in metlia; pfsedi?
caiivum aulem in postrema, _Quando auleni syllo.
cesse esljjs.alicui frinesse. Siautem supponatiir alir... verum est erit in:prima
.ciii-mm esse, eatlem er-iiriiquaein prima flgura. Ruf- gisiiiusin media.fit, quod
:sum supponatura alicui b inesse, cautemuitilii injf, flgufa in omnibus proposilionibus; quandoaulem in.
-necesse est igitur c -nlicui&non inesse; sedPmni ine.- postremaiyllogismu-!- quodverumest erit inprima
et in media , affirinaliva quidem in prima, privativa
-
;r_at, .quare.falsum quod suppositum esi, nulli. ergofc autem in media.' Sit enim-ostensum a
iiulli.-autinon
-incrat a.:Quando autem non omni b inest:-a, snppo- . omiii b
naiur omni.inesse-: c aulem.nulli, necesse esl ergo per primam figuram, ergo Jiypoihcsjs quidem
eiat-alicui 6-inesse a,_c.auiem sumebatur a-quidem
„c nulli Hnesse, bocaulem impossibile, quare verum. omni inesse, b autem
nulli, sic enim fiebai-syllogis;
;est noiiom.ni inesse..Manifeslum ergo qiioniam ,om-~Cmus ad ' Hoc autem media flgura, sica
,nes syllogismi fiunt per mediani figuram. impossibile.
-'' ••'-• ~ quidem omni, b anlem nulli inest, et -manifestumex
CAPUTXIII. *"-'•'. his quoniam b nulli inesta. Similiier .autem ei ,si .
;~ De ostenwoneper impossibilein tertia figitra. non omni oslensum sil inesse, nam bypotbesis qui-
'Simititer aulem el per ultim.im. Ponatuf enim d dem cst omni b a inesse, c autem sumebalur a qui-
' alicui b non
inesse, c auleni omni b, crgo a alicui c dem onini, b autem non omni, et si privativa sit
-'non Jnerit;" si ergo bqc impossibile, falsumalieui non, sumpla c a, similiter elenim sic fit in media.figura.
< iriesse,:qiirife verum est oinni. Si.vero
- ntilli supponaiur- "Rorsum sitosierisum aiicui b iriesse a, iergo hypo-
inesse, syllogisriibsquidem erit, et impossibile, Thesis quidem est nulli inesse, 6aVleni suniebaiur
non ostiJidirauiem quod propositum esf; si enim omni c Inesse, et a vel omrii vel alicui c, sicPiiirii
"Conlrariiim snppnnatur, eadeih erunt quaa iri priori- erit Smpossibile. Hoc aulem postrenia figura, sl a «t
J>us. Sedad oslendendum alicui Iiiesse, eadeih su- - P orrini c, et manifestum ex lris quin-iieccsse est a
-' menda est liypolhesis, nam si a nnlli b, c autem ali- alicui dinesse.similiier autem efsi alicuicsiimatur
;cni b,'a nqn 'omni c; s\ ergohocfalsum', yerum esi a inesse b vel a. Rursum in media flgura oslensumsit
'aliciii b inesse. Quando auiem nulli b inest q, "suppci-j. d omni b inesse, ergq 'hypotliesis quiderii fuit, non
".natur alicui inesse" sumpluin sit autem et c qmni b bmni b inesse a, 'sunTplumhst auteraa omnic, xt-c
~
inesse," efgo necesse*est'aa|icui e inesse';_sed nulli omnii, sic eiiim eritiriipossibile- 'hocautein-priraa
"inerat,'quare lalsum e^t alicui 6'inesse a. Si autem figura,si a eriini e, et~'c oniniTi. Simiiiter autein-el
"supponatur omni b iiiesse a,.iiPnosiendi[u"r proposi- 'si bslerisnm sit alicui iii.esse,"riamliypoihesis quidem
"tumi sed.adostehdendum nori omni inesse, eadem fuil, nulli b ihesse a, sumpluni est aulcin a oiimi c
snhienda hypotliesis, nam si d onini b; el c alicui b, et c alicui b. Si auteni privaiivus fit~syll<>gismus.
"Binest alicui c; boc aulem non fuit; quare falsum esf bypoihcsis quidem «'-alictii 4 inesse.sumptum est
" omni
inesse, si hutem tic, verum 11011 onmi. Si au- autem a nulli c, et.c omni b~,quarefit prima figurai
fem supporiatur alicui inesse, eadcm erunt quse et Et si noii universalis sil syllogismus, sed a alicui.6
iii iis qua) prius dicta sunt. Manifcsttim crgo quo- ostensiiiir sit non-inesse, similiier: nambypothesis
niam <inomnibus per impbssibile syllogismis oppo- quidem omni t-ine-sp n'j'su'mptumest;aiuem anullj
situm suppbnenduin.. Palam autera et quouiam in ~ e, et c alicui *', sic enim prima figura: 1'ursumin
mediafigura ostenditur quodammodo affirmativuiii, ter ia ligura ostensum sii a iriesse omni bAergo bys
et in postfema universale: potbe-is quidcm ftiit;non oinfii 6 inesse a, suniplutB
TOi PRIORUMANALVTICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO. 702
~
est autem c ommb,,"et d,'omhi ,: c sic enim erit im-.A, autem apfiofe iri-lermii)isrconverti,*naiu'prius qul-
possibile, hoc auleni prlma figura.-Similitef aulem jlem ad..fe,:--riuncf.-iutem"adc-affirmaliyuin. Etsisit
elsi irialiquosil demoristralio, non bypothesis gui- - non universalis alterapropositio, similiter; semper
dem 'eritnuUi'/>iiiessea,"sumptum estautcrii c a'icui .. eiiim medium est', quod abaltero quidem ndgatiye •
b, eta omnl c- Si nulem privativus sit<sylli^gismus, diciiur; de altero-.vero affitmative. Quarecoritingjt
liypotbesis.-guidem a "alicuib inesse, sumptumest oppOsitaquidem'perflci,, non aulem semper, neque
aulem c a guidem iiulli; -bauteraomni, -Iipc:aulem oinnino, sed sicseTiabeaiit, qusesunl.sub medio,' ut
niedia figura. Similitcr autem pt si non uuiversalis vel eadem sint, vel tolumadpartem; aliier antem
sit demonslratio.-,pam.<liypolliesis.quiderii-eril omni impossibMe;noii.enim erunt-propqsiliones ullo mo-
b iriesse<a,_snmplum -estautern _c_a puidem .nulli , dq, neque contrarise, neguc ôppositaj.„:,_-.
b -autem alicui ,- fipc a.utem.media figura.. Manifesr '. . ': '.- ;--:: '- - CAPUT-X-VII.v -, .- :-- ;, <
jum ,-ergo.qupniamper .eqsdein...terminos et,,pslen--< . . JII, De syllogismo.exopposilisin tertia ftgura. ->. ;-,•
sive est demonstrare .unumquodqtie prpposiium, - IntertiaverofigtiraaflirmalivusquidemsyUogismus
..et.-.per-impossibile.^-Similiter, aulem. efT,,; et cum . nunquam eril ex—opposilis proppsilioi)ibus:.propter
siiiroslensjvi syljqgismi, adjnjpossibile deducere, in causam jdictatn, et in-prima flgura.-Negaiivus auieiri
"-ferminisjsumplisj.quandq opppsiiapfopositio con- B1erit syllogismus,',et.nniv.ersalibus,,etnon universali-
pl.usi.oni.sumpla. fuerit ^ nam iiunt iideni syjlqgismj bus lerminis.. i-Sit-enim disciplina in quo b-ex c, riie-
'iisjqui2sunt..per,conyer .ioiiem., quare statira habe- dicina auleiri in.quo:a; siergosumat omnem.medir-
mus. etJfiguras_.per.quas unumqupdque erit. Palam cinam, disciplinam iiet.nullamjiiedkiiianvdisciplis
ergo-quqniam 'omne proposiium, .ostenditur per nam, b omnia sumpsitj-elcpulli-a, guareerit aliqua-
utrosque modos et "per impossibile ,el ostensjye, ,ef disclplina rion disciplina. Similiter:iiutem ,'et si non
non xonfingit
' separari .altef um ab aitero. ... .-.„,. universaliter, iSuniptas"sit:a b prqp.ositio,aiam-siest
-.<:.'--."; :-; ;-->[. ;CAPlji-XV.,.- ." ,. £ ,'-,. ... ._._'' aliqua m'ediciiia-disGiplina,-,et,rursunjjiulla mediciria
-. .:'--z:~ De mliocinadonecx opposilis.,,-. . ; , ._• disciplina, ;ac_cidit;hisciplinam_ali,quam iitpnesse-di-
.;-Jn-qua autem;figura.est ex;opp.osiiis-prqposjtiqni- sciplinam_-Sunl,autem uniyersaliter guidem sumptis
bus.syllogizafe," etin qua nqn est, sic eritpiariife-- lefminis ,-cooliarii)e:p.roppsi.tiqiie_s.,;.si,aut_eiii-parlicu-
stum.. DJco autem.oppositas esse propositione_s,se: laris.altera sit, oppositaj.-.Opprtet.auteni-scire fluof
pundum loeutionem quidem quatuor, ut omni et nullij niamicoiiiingit.bpposiia sic sumere qiie.madn-iodiiin
et omjii.et npnônini,- etalicui et nulli, etalicuipt hiximas; bmiiem.disciprinam sludiosam:esseTei rurr
non :ali'cui inesse; secundum yerilaiem auteni tres^ sum-.nullam a.ut; aiiquam non esse studiosam, guod
. nam. ajicui e_tpon~alicui secundum loculionein opr G nonso.Iei.latire; eritautem per alias interrogatione.s
'ponuntur;solum; harura antem.eqnlrarias.-qbidem syllogizare .alieram,- ,et,guemadmodum in. Topicis
-universaleSj omni nulli -inesse , rit omnem.jj.iscipli- dietu__i-.es,t<j sumere., Quoiilam.iuiiemaffirniaiionum
,nam-esse studiosam, nu'-lam-esse siudiosam,. ajias oppositiones; sm.it tres, sexies.accidit ,opposita; sii-
verp oppositas. In primaigitur figura non est ex-op- mere, aut "omni-ef.nullj, aui omni et n,on omni, aut
.positis proposilionibus'.syiIogismus ; neque affiiroa- alicui et-iiplli^ et boc converti in,-terminis ,-ut,3
-tivus,: neque~negaiivus; a.firmalivus guidem, quo- • onini b et.nujli c; aui omnie.cl nulli b, -aut Iiuic
iiiam oporlet ulrasqueaffirnialivasesse proposilinnes, guidem" omni, illi; yeronon .omni, ei rursum hqc
oppositae aiilcm alfirmalio-et-ncgatio ; |>rivativusau- ônverli secundum lerminos ; .similiier anlem ,ef ,-in
fem, qiioniam qpposilsequidem idem.de eodem prse- lenia figura. Quare "maiiiles.iumestet quoiies, et-,in
dicant- ei: negant, in prima autem -hiedium non dir quibus figuris conl^n.ît perqppositas j.roposiiiones
cjlur de ulrisque, sp.d de illo quidem.aliud negaiur, ,.fieri.syllpgisniuiii. -Mnnifesiumest quoiiiani ex-falsiS
jdem autem de«a!io prsedicatur,, bse verononoppg,- est. terum .syllbgizare , guemadmodiimdipiiun est
~ '
niuilur. _. - :•-; -,.--•,,.- ..." - . ,— ,
:prius; ex.opppsiiis aulein' non e.t, seniper eniiii
: .-- .,..-_ -
•« •CAPUTXYJL .' '-:_'- ...[-. -'-corilraiius
syllogismus ;fil-rei (ut si esl, bqmim,npii
.;P_e.ratiocinaHpne,eXropposiiisinsecunda figura» , , -D,esse bonu;n;,:<au_<-sianimal nonaniiiial) eo quod.ex
... In.media aufem ftgura, et ex opposiiis-,;etex conj 'contraditlione
\ estr syllogismus, el subjecli lennini
•irariis coritingi^ fieiisyllogismum-." Sit enim bonnm .aut iidem sunt., authicguidenfloliii.il, ille aulem
quideni inqup d, <hjsci[ilii)aauleni;jn<qub.fc.et c ;-si pnrs; JPalam aulem ;guqniam Jn.paralqgisiiiis nijiil.
-ergo omnemidiscipliiiaih sludiosam<sumpsit-,.-etnul- --prcbjbel fierijiypotbeseoseoiitratlictioriem, yt si esl~
lam, ainest.amni 6,et~n"ul!ic, quareftnulli CJnulla impar nqn :esse impar, nam ex opj-qsitis proposi
ergo. disciplina disciplina:es(. .Similiter auiem -et si< lionibus, cpnlfarius erit syU<!gisjmis_;~si ergo sump-
omnern suriiens sliidiosamdisciplinam ; niedicinam <ferit hociriodo,. hypolbeseos erii contradiciio. Oj>pr-
-verononstudiosam surnpsit, nam db qnideirijpiiini,. -tet autein -considerare guoniam.sicquidem non es.t
-c.aulem liulli,--quare aliqira disciplina norieritdisci- .
coritraii.i concludere ex tinqsyllogisnio (ut sit con,-
Tilinai £fTsi, a.c.quidem.onini, b autcm nulli, esl.au- jejusio quoniams..non-.e.t, bonum, bon.um.aut-aliud
lemi.:giiidem disciplina, sc auiem,jiiedic"ina, g-vero ..qniddam 4alo,), iiisLslalim hnjiismodi propositio sn-
opinio, riufairicnim disciplinam opinioneniisiimens,- inattirj jit omiie animalesse album et nonalbum,
sumpsit alhjuam disciplinam esse opiniqneni.. Difleri lioiiiineniT-aul.em.animal, sedyel assumere oporiet -
' - - '
703. "•-_. AN. MANL.-SEV. CQETIt ?04,
contradictionem, ,ut quoniam omnis disciplina opi-. A et in prima, negative autem. quando eadem ab eo-
nioetiioh opiriio ,'~delnde sumere quoniam riiedi- - dem, et non similiter utrseque pfopositiohes,sifhi-
eina discipliha guidem est., -nulla autem opinio,- - liler aulem el in media", eo qupd non cohverluriiur
quemadmoduhr redarguliories (itint, vel ex duobus, termini secpndum negatiyos syllogisiuos. Est aqtein
sy.Uogismis.-Quare esse quidem contraria seeundum in principio petere in demonstratiobibus quideiri '
veritaiem-quse sumpta sunt, npn est alio modo quam quaesecundum veritaiemsic-sehabent, in dialeciicis "
hoc quemadmoilum dictum e_t.prius. _ - autem, quse secundum ojiinionem • .
' '
CAPUT XVIII. -•'" <: CAPUT XIX. -- ,'-,'. ]-'"['
-'- - - De petilione principii.' . < ~ De tion propter Itoc accidere fqisum, .
In priricipio autem peler.e et accipere est quidem, - Nbn propter hoc autem accidere fajsum (quod
ut in genere, sumere in e~oquod non .estdemonstiare ssepe in disputalionibus solemus dicere) primum
-
propositum-.Hocauieiii aecidit multipliciter, nam et si quidem est in ils jqui ad impossibile syllogismis., ,
omniiio rion syUogizalur; etsi per ignotjoraautsi- quando ad conlradiciionem esl bujus guod monstra-",
niililer i»noia', et si per posteiiora quodprius -est, - tum est ca quse ad iinpossibile. Nam -neqiiequi non.
demonsiratio eiiim.ex •prioribus "eknoiiorjbus-,est., coDtrailicitdicitrion propter lioc, sed gtiqniam falsum _•
-
Horupi.ergo nullum est petere-g>iod-qxprincipio-esi,-;B.est aliqtiid positum priorum, negue ,in oste.nsiva,nqri
sed-quia bsec quidem.jiala.suiit.per se.:eognosci,iUa enim ponlt quod colitradicit. Airipli»is;aijlem.quando
vero, jier, alia^naiinprincipia p,uidem<per_ser,quqef iriterimilur aligtiid osterisive:pera b c, rionest diee,-;;
auipni sub principijs', per alia), .quando 'qiiotl_oon.-p.er;re quoniani riori;propler quod cpositum est-faclii.s'esl~
ostendere, Jiinc - syllogismus, rihm rionpropter hoc-fieri tune dicimu«,o
se-notum.-esi-.pcr s,e aiiquis .con;ij,ui~.
pefitquod ex^p.rincipioiesl.TIoe-autem-est sic facere;" qiiando"iriterempio hoc ifbilbminus peificilur syllp-;
quidem ul statirii-poslulei id.-.quod pr.opositum est;:.-. gismus, quod-non esi in ostensivis, iiilerempta.Tenimrr
cbnlirigil atitem et.t.aiisgredie.n-es-et ad;alia,eorum.._ propnsitioiie, nee qui. ,ad lianc est erii syllogismus.
quae nala -sunl-per. illa';oslendi. p.ef:hsec monStrare", Manile.lum igitur quonlanj in iis:gui ad impo.-sibile
quod ex ~principioest, utsi a oslendatur per-T», et b __ sunt dicitur non propter boG,-elquando sic se liabt.t
pcr.e,c autem natum~su ostehdi pcr,«, aceidit.enim - adimpossibile quse -ex. principlb est bypothesis, ut
idema per-se demonsfrare eos quiysic syllogizani,-• cum sit, vel cum non sit l)_ec,,;niliilo__iinus - accidit^
quod faciunl qui parallelas aibilrantur _scribere",Ja- inipossibile. Ergo manifestissimusquidem modus est-
tent enira ipsi seipsos talia sumeiiles quse non valent- nbnpropter supposidonem esse falsunv ghando ab
demonsirarc/cumnoifsiiit parallelse'. Quare" accid.t bypothesi Jnconjuiiclus esta.mediis syllogismus ada
sie syllog zanlibus unumquodque esse~dicere si est ^ iinpossibi'e, quod diclum estin Topicis;_q>iOd~ enim-
umimqupdque, sic-autem:omne erit per se notum, , non est causa, ut causam ponere hqc-esi; ut si-yo--*-
quod esli<iiipt.ssibile.-_-.iergo-.JiijuiS"dubiiatassumpto-lehs ostendere quoniam asymeter est'diaiiieleiV;CO-=
dhbio quoniam aiiiest c, -simililer let-quoniam b, pe- neiur-Zenonis ratione qnoniam non est-inoveri, et-
tat autem i inesse b; nondummanifestum si.quod Jn_, adhoG inducat imposslbile,-nullo enini-modo cpn^-
prihcipio"estpetaf, sed guoiiiam non 'dl-monsiravit; liiiuum est falsum.Jocutioni quaa esf ex principio.,
manifestum, non eninrest principium demonsfraiio-- Alius autemmodus, sico.iiinuumquidem sil-impo.s--
nis,.quod similitQTeslincerium.Si-a.uieih b ad c-sicse sibile bypoihesi, nonlamen proptcr.illam.pccidat,.
Iiabet ut idem' sit, auf maiiiIestum:qUodco.nvertun- bocaulem possibile est fieri; et in- jipc uuod supe-
luf, :aut ihest aliernru-alterl, quod in principibesl rius,~eiin hocquod inferius sumenti .continuuni,:pt<
•pel.il,namut quoniabi ;airiesi b, perJHa* moustrabit, sitf-ponatur inesse b, b aulero c, c yero.4<<:bocau»~
siconvertantur, hunc aulem"hoe prohibet, >se<l:iiori tem sil falsum b inesse d, nam {si ablato a, nibilo-
nTodus.Si aulemhoc faciat; guod-dicljim est faciet, ininus b inest c, elc d) non erit falsuiu-propter eain;
ci eonvertet pef.'tria.;rsimil,ier a.iit-m.-et si 6 sumai- quse ex principio esthypotliesin. Aul rursum si quis *
inesse c,;-quod simililer i))ctrtum"-<sit,;-u.tef s.i-.a. insuperiori sumat co'nlinujim;'.ui.si a quideni b, 'e
inest c, ~nondumqu'odex principio petit, ,sed: nc.qu.e_. - -autem a, vero e, Msiim aute;~i sil-f -inesse-p, nam
f
demonsirat;. Si'<auXem;idemsit d elb,- aut eo-guod el sic nihilominus eriJ:impqssibile, iplercmpia guso
cOnverluritur,-aul<eoqu'od a.sequi.lur .ei_guod esl b,:. est.ex principio Jiypolhesi. -Sed pijqriet ad eos^qui
quod ex principio estpe.it propier.eamdemcausam,: exprincipio terniinos coputoe impossibile,, sk
nam ex'pi_iieipio.quo.dtvale_..<,'prius_dictum est a no- enimerit propter, bypolliesin, ,ut in iii.eriori qui^
bis, quoniam per<se mpnstrabilur-gupd non esl.per dem «umenli eontiiiuum.ad praedicalum terminum ;-
se manifestum. Si ergo esl.lifprincipib petere per se. -liamsiimppssibile est q inesse d, inleremplo a, non
riionsirare quod ~no_r~< per seicst manifestum,, .boc. amplius erit falsumi In superiori.auiem de quo pra-
autem est non ostendere quando:similiter dubilantur dicatur; nam si f non possibile est inesse. b., in.ter-.
quod monstratnr" et perquod monslralur,: vel ,eo ciiipto b non ampliuserii impossibile;-similiter. au-.
quod eiidemeJdem,-vel eo quod.idem eisdcm/inesse , ti'in ,et cuin privalivi .sini, syUogisini. .Manifestum
sumitur', in media quidem figura el icrlia utrofum- - er,goquoniam cum tmpossibile nqn ad priores ie>~-
que fcontingetsimiliter quod est Jn principio. petere,- minos,:iion propter positionem accidit falsuni;.au
In pritedicalivoqnideirrisyllogismo~eliif ferfiaJigura- ne.clsicsempqr proptei;-hypothe/in erit falsuni? uain.,
' PRIORUM ANAuiÎCUllUM-ARlSTO.TEUlS INTiiRPRGTAT.O.
-70J . ,700
- si.nqn e*iquod est b,sed ei .gupd.esl fc-pqsitum-esl A siniliil pqsitum sit secundum.responsionem univer-
, iriesse a, k amem c, ethoc;rf, pt: sic manet impossi- .-_saliier.; nani. eadem. erit,. definitjq syllogisini. jet.-
bile;siniilileranlem et in sursum sumenti terminos, _-,-elenchi. ~", '- L -•---,.,-.-. '. ,-,,,-
quare (guoniam cum-.est,'et cum.non est,-lioc acqi- *,-<\ , ' ..".,. .CAPuT xxi.-_ -r /[ ; "';
"
. dit impossibile)non eritpropler posiiiqnehi, aut-cum De fallacia secundum opiriionem. ~,
jion est hoc, niliilominus fieri fajsum. Nee - sic su- =. Aceidit aiitem, guandoijue (quenr.idmodumin pbsi-
liiendum ut_._alio_posito accidat impossibile, sed : tione terminorum fallebamur) et se<undurii opihlbnem
.. quando aJilatoJioe, idem pef.reliquas prpposiliones ,;.< jieri fallaciam, ut_si cpntingat iderri pfuribus"prini-i-
-- coiicludiiur impossibile,:eoquodidem falsyjii âcci- _,-. paliter inesse,et lio~cquidemlaierealiqhem",eipuiafe
---dere per plures hypotlieses -nilii.l forlasse Jnconye- ; pulli inesse, illud.aiitem scife,'*ufIrisit a,o pfcpef
- -niehs-esl, -til parallelas, pqntingere ;'• et si major..est «-se, el Iisec qihni d similiterr. Si igitur"b"qu'ide_ij'j)'u-
- qhiinterius est,-eopui exlerius,-.etsitriai_gulusha- -. tet omni a.iiie-se, e.t boc d,c ta'ufem"nullia, ef hoc.
- bet plures reclos duobus/ -.;_:.-'•.-. - .-,;.--;: - pmni d, ejusdem securiduih idem habebif diseipliriam.
-' .- -v CAPUT XX. ~ "-'<* -.:]•--••' "'',et ignoraiitiam. Rursum si i4fiisfaliatur cifca'ea*guae
-<-_;-';-':• ' sunt cx eadeihconjugatione.ut si a iriesi,b, iibcahiem
.'Ds fakarat'ocindtibiie,-calasyllogismo,-hoc est-corra- . c, et c d, opineiur autem a ihesse *q'hinil<,efrifrsum
'•' ':•-'••'--.- liocinatiqne; el etencho.- : _._'•.;___;,-.'.."-
-""•'"Falsa antemoratio fitprppler prinium falsu.ra; aut nullic. Simul.enim,scjetjnet honbpiiiabiturIhesse;
ergp .nihil a.lludfexisiiriia.tp.xiis quain scif,"llbc non
enrarex duabus proposiiionibus aut expluribus,pm- ?
-' qpiuari", scit eriim aliquo jribdji guoiiiam" ii iriesi c
~;nis'-est syllbgismus;-ergo si.exduabus,quidem,-,,lia-
' ruriinecesseest allefaift, auUetiam utrasque esse " per, b, veiiit ih liniversali lioc quqd' est*parlicblafe ;
• falsas,rh¥m exrveris non-eraf-falsussyjlqgisnius; si *•< qnare qtib.daliqub rnhdb' 'sciC, Jioc pranirib "esiisii-
'" mal iion opinarj; gubdest JihpossibileiTn eo aiiieiri'
a.
-veroex pluribus (ul sicTpfidemper 6,,-hpcaiitem quqd prius.dietum cst; si noiiex eadeiri "corijugaiiqhe '
pef"dfg), horum eritaliguid'superior.umfalsum,,et: - sil medium , ^secui.hiiiii uifuinifue"quideiri" medio-
'
propterJidc"Pralio;-ii"amael fcper illa concjudpntur, riirn ambas prbpbsiiioiiesnbn possibile' est bpin'a'ri,
quaie" proplef".illorum •aIiguid,.'accidit.concIusio ei ' ut a fequidemomni, c auiehi huJIi, li.aecahteihutrague
falsum.Utau.eniiion caiasyllogizelur, obseryaridum, onini d; aceidif autem aut simplicitpf aut in
aliquo
.guando sine-conclusibriibusioterrogat orationeni,;ui Ponirariam sumere primam. propbsitlonem. SI eiiim
non detur bisideni in piopositionibus, ,eo quodsci- cui b inest oiririi.a opinatur inesse ,,b atilem, d
sine medio syllogismus^nori ftt,,me- -
' mus quoniam - iiovit, et qhniarii.-a' d noyifj' guafe sirursniiicui
r-diumatiteni est quodpleruhique dicilur., Quomodo
~ " c nulli, putat" d ines.se,"cui b aliciiiiiiest, huicTioii
auterii'pporieladunamguamque.conclusipnemobser.r a:
- .vafemeditimmariifesium est, eo-quod sciluf qualein <putat ine~-.se,quod aiilem bihiii putai ciiifc ^fur»
'~' "",',sum"alicuiribriputafe ciii'6;, aut.simpliciter, aut"iri
auiepi nds_non ia? aliguo conlrariuni ,e. ly -
*' unaquaghe-figurabstendiiur.Jioc ''"- sic;ergo n,<Vhc tfniinît"~6jpi-_
lebii,"Poqubd videriius quomodo submitiimus oraTio- "nafi.~Secuiidum utrumque auiemTinam, aiit sechii-.
-~
heni.Opofief auteiif :quod cu.todire -prsecipimus,re- dhm alterurii u,tisisque, nilfil proliibot abhini 6,'ef b d,
--
spondehles,Jpsi')s afgumentanies-tenlareJatere, boc eirufsuhi a nulli c, N.inisimilis bujusmodi falla'cia,
anieiiierii" primum-quidem' si. cbnclusiones non veluiifallimurcirca paniculafia', utsiao!mhi~i6Iriest,
/ prius syllogizeril,sed "sumplisnecessariis nonJriani- t>antem omni c,-a (>mni-cjrierit;si ergo aliquis novit
: -feslsesint. Ahiplius iaulemsi rion-pfopinqua.:inlefro-
quoiiiamacul b iriesioiaini/novit elquoniam eiqjiod
gaht,.sed -guariimaxinie longe media,.~utsi sit oppor-;-- :est e.sed nihil probibetignofare eqiiohiairi est; ut.si
tunum concludere a d e f, media-fi e d e,-oportet,ergo a quiilem duofetti, in quo autem f>triangulus,- iriquo
'- b" si d '
si
inguifere afifet rursiirri-non,si \e, sed e; vefo c sensibilis.triiigulus; op.inabiluf.enim-aliquis
deinde si b c, et sic reliqua, et ^si:per-iiftum-iiiedium' . non esse c.j-sciens.quoniam;.(ini.nis.iriaBgult!S habet
sit syliogismus,a medio in.cipere, msixime enimsic. duos fectos rquare simul sciet et.ignorabit idem,
latebit respondenlem.._.-.. Quoniam ergo h;ibemiis':n riam scireomnem Jriangdhrm quouiam duobus rectis,-
miando.elgubmodo se liabentibus<terminis.fii syllo-- nonsimplexest,sedhocquidem unlversalem Jiabef.di-
- gismns, manifestura et .quando erit, el quandp nori :sciplinarn,illudverosingiilare.mrSicergoinuniversali
- .erit.elencbus, nam.qmnibus affirmativis, vel per.niu- novitc,guoniam duob.usrectis,insingulariauiem non
- taiim pgsitis-responsionibus (ut bacquidemaffirma- novit, quare honliabebitcontrarias.Similiteraulem est
-- 4iva,illa vero jiegatiya), conlingif, fierij,elenchura ;. . qusein Menone estoratio,;quohiam disciplina eslfre-
- erit."enrm;syllogismus, et;s"icih illo mpdo;se haben- miniscehlia-; riunquam•eriim' accidit ,pra_scire:quod' •
f.btis terraini.s; quare si id quod posiium- est con-- :••singulare est,sed.simul induclionesumere.parliculsi-
:' :trarium sit conclusioni, necesse estfieri elepciium., rium
disciplinam,yelutrecognoscentes.-Namqusedam
.-".iiam<-elenclius<syllogismus.«bntradiclioiiis est. Si scientes, statimscinius, ut qubniam..duobusreciis,."si
- vero hihil affirm.elur,impossibiie esl fiefielenehum,"""-,iScimusiquoniaralriaiigulu's,siinilit<'r.auiemei inaliis.
- Vnon enim eral syllogismus.cnm omnes lermini erant > lErgo uriiversali guideni speculamur pariiciil;iria,jpfo-
. privatiyi, quare nee elenchus:: ham si elenchus, ne- priaautemhonscimiis; guarecoplingiietfallicireaea,
'
-cesseestsyl.logismumesse"; cum-aulem esfsyllogis--: verum non conirafie,- sed Iiaberequidem imlversale,
-'inus, non necesseest elencbume-se. Similiier auieiii " decipi aiitcm particulari, Similitera-.tcniiinprseslictis,
' ' '" '"": ''*'•"
idf •'" ' -'-'- ;• 'ANrMANt. SEV: BOETil- ' - iM
non emin eontraria qua_est secuhdum medium ei qiise A cofrupiibile factura esse.-duo '-eiiiiri"sylldgismi:coh-
estsecuridiimsyllbgisriiumdisciplinaeirieequaeest se- stiiuti surit. Rursumsi omrii quidem; a velb, et c vel d,
cuiidumulnimqucniediorumopinallo,nihilenini pfo- siniui autem non insunf, si converiiiura et c, ef-6'el d
hibet scienlem, et quoniam a loti b inest, "et rursum cbnvertelur: Namsialicui non inest"6' cuT^, palani
hpc loli c, putare nou inesse, ul quoniam omnis mula quouiam a iiiesl; si autem a, et c, conênunlur enim;~
slerilis, et hsec mula, putare hanc hab.ere ,in uiero ; quare sinful cei d, boc auterii impossibile; Quando
hoh enim scit quoniam a, c qui.rioifcoiispici./quOd autem a toti-fcet c inest, et de iiullo alio praadicafur,
est securidum utrhmque. QuareTfiamfestiim'quoniam. inestautemet 6 omni c, necesseesl-aefiiconveni,"
et si-hoc qtiidem novit.JUud vero nonhovit, falletur, qubniam enim de solis bc dicitur a/prsedieatur auieiii
quodJujberit univefsales ad particulares disciplinas ;~ b eijdemdese et de e, manilesium quoriiaiiide-quibus
nuilurn enim sensibiliuni cum extra sensum fit sci- a-," et b diceiur omnibiis ,' verum-et ~de'a., Rursum
mus.necsi sentiemes fuerimus scimusihisiutihuni- qu.indo a el -6, loti clrisunt coiiverlitur aulem.c b,-
versali,~et Jn eo qhod habel propriam disciplinam,sed necesse esla omnifc inesse,"quoi"iam"eiiim:omrii;c a,"
rion iri eb quodesl in aelum.NamscireTriplicilerdici-.' c aulem b, eo qtiod coriverluhtur.,et a omni b ineril.
iur, autul universali,'aut ul propria, aut ut iii actu, Quandoputemduofiierinjt opppsila,:uta magiseligen-
qunre et decipi loiidem modis.niliilergo prohibel.et -g dumsit quam.fc,cum sint opposila, el d quam c siinill-
scire, et deceplura esse circa idera, verumlamen non ter~,si magis-eligenda sunt a^cquam:'; d; a magis eli-
contrarie. Qubd accidit et ei qui secundum ulrarrique gendum guam d. Similiter enim segueiidum a,et,lu-
scitpropositionum, etribri pertraclavit prius, nain opi- giendum b, opposita enim, et c ei quod esl-d,";nam-et
riaris in utero babere mulam, riorihabet sectindum lisecppponunlur; si ergo"^ ei quotfesi d similitereli--
acium disciplinam, neque proptefopip.ionem lallaciam gcridum, et b *eiquodestefugieiidum,~"iitrumque.enini
cpritrariamdiscipjiiia-:,syllogismusenini est contraria utfiqne simililer.fugienditmeligendo-;.q"uar.e;et haec
fallacia in universali.Qui autera opinatur quod bonurh amboaciisguaesunfb'd, quoniamaulemniagis.non
. esse es.t "malum esse, idem opinabiiurbbnum esse possibilesimilitef, namelfidsimiliterjsrunt.Si autem
elmalum. Sit eniiubouum esseinguoa, maluni auiem d magis eligeridum guam a,etfc quam e minus fugien?.
esse inquo b, rursum bbnhm esseinquq c; quoniani dum ; riam quod minus esi minori.opponitur; magis
igilur idem.opinatuf et t.et c, el esse c b opinabiliir, et autem elilgenduinest majus bonum «t minus malum
rursum b esse a similiter, quarc el c a, riam quemad- qham minus bonum et majus.malum. Uniyersu.m
modum si erat verum de quo cb, et de quo b a, el de igilur b d magis eligendum quam~~«.c,nunc autem
quo cayerum erat,sic et inopinatione*. Similiter au- nbh eslj-crgb magis a eligendum quam d ,-,eiCiergv
tem ei' in eo guod est esse. Namcum idem sjt c et b, <£minus fugiendumquam b. Si ergo eligat omnis amans
et_rursiim b et a, c a idem erit, quare el opinalione secundum amorem a sic Se babere, ntconcedere, et
similiier ; ergo" hoc qhideriipecessarium si quis det iion coiicedere in quo c,.aut concedere jn quo d, -et
pfimum. Sed fbrtasse illud falsiim opinarf aliquem non tale esse ut concedere in quo-fe,manifeslum_quo-
quod malu.m esse" est bonum esse, nisi secundum riiam' a hujusmodi esse, iuagis eligendum est quam
.accidens; mullipliciier enim possibile esl hoc opinari, conce':lere; ergo.diligiquamconventio iriagis eligen-
perspiciendum autem hoc melius.. dum securidum amorem ;rhagis ergo amor estin ami-
; . , ., C-APUTXXU. cfia quam cPnvenire; Si :aulem Tnaxime-bujus,'et
- - i - ,De conversionibuslerminorum:-, finis hacc;-ergo convenire aut non-est.omiiino-j.aut
- f "Quando.vercconvertuntur exlremilales, necesse diligendi gratia.-nam.et alise concupiscenliaeet-.arles
esl etmedium converliad ulraraque;-.sie"nim adec sicTiunt. Quomodo "ergb_sehabenf termiiiTsecundunj
per f>est, si converlitur elineslciii aomni,. cet b a conversiones, et Jn eo quod.imagis. fugienduni -yel
coiiveitiiur, ciinest cui a omni, fcper mediumc, el c b magis eligendumsit, manifestum jesl. .-. i ,;. _.'._'-..-.
'
cpnvefliliirper tnedium a."Et iinion esse<iiidem,"ut -:'"''''"' -cAPurxxin; -v T-V'"
sij> inest c, a vero non inest b, nequea inerit c. ,Si be epagoge,id'esl indneiione. "- '--'-''
'
ergo fr.converlaluf nda,el c ad a converietiir : jsit B Quoniam aulem hon sblum dialecticief demoristra-
enim f/nuUia inexislens, ergo"neqiie'c,omniehirii c " livi syllogismi' per pfscdictas fiurit "Dgnfas,<*sedet
inerat 6, et si b convertitur ad c,.el a eonverieiur ad "rhetorici, sed et siinpliciter quaecunqueTides-eiit;et
-fc;nam de quocunqueomninob, etc.Etsi cadacon- secundum unamqiiamgheartem, riuric-erlidicenduiiT.
vertiturêl b converietur ad a.-cui eniin b inest, et c; -"Omriiaenim cfedimusper syllbgishiurii'aut8x=iridu-
cui,auteriic, a nohinest; etsolum hoc a conclusionc clione; ergo'"sTinduciio-quidemest, __texThdhcfibffe
incipit,alia autem nori simililer, utin prsedicaiivosyL- syllogismus per altcram extrbmitatem*mehio^liogi-
togismo.. Rursum si~a et b cotiveilunttirT-el. c.eVd «zare.'Ui si eor'unrq'u_e-"su"nt_2 c jnediuin sit 4; peri;
siipihter.-oriini autcm necesse-esi aaut:c*iiiesso,:ei fosteiidere a inesse fr^sie lenim facimus indiictiOnes.
iietdsic.se habebiiiii, ulomuialieruininsit; quoniam ,Ut sii a lohgsevum-Viri q"uobuteiii-6 'cbolef-amnori
•enimcui a li, •e-ciiiccf, omrii autemaaufc, et non *babere,:inquo vero c "stngulare;l6ngaev4im,'uThomo,~
,simul,..mahifesliuri qiioniam ct b.aul rfoiiini, efrion •equus, etiniilus. Ergototi ">ihest-a; omne eiiihi«guoJi
-simul,utsi iMgenitum,incorruptibile, el incorruptibile -sibi cholera esl, loiiga-yuh),rse*det6hori'liab~ere"cliO-
Stigeiiitum,fiecessc esl quod fiictumcst corruptibileet Jeram;Pinhi iues.t e ;-~:"si Pfgo eohvefiatuTcêi.quod
70^ PRIORUMANAL*raCORUMARlSTOTfiLisTlNTERPRETATIO. 7i0r
esli",efnon-tfarisceridatrhediuni, necesse esl e inesse.A-lemfierireciilineo circulum propinquius erit scienlise.
fc.-Osieiisum-enimest prius quoriiam, si duo aliqua Quando'-auiem heque credibilius esl b'c quarri a c, .
eidera iiisuiit-,:elad alteram eorum coriverliituf ex-: neque parica inedia,' rion dico deduciionem, negue
Iremum, convergoel alterum inerit prsedicalorum. guahdo"inimedialaest bc, discipfna -cnim ' giiod ejus-
c ex omni- modi est. - - • - - -'.'•'-- ." '-'-- "~.
Oportet aulem inlclligere singularibus
"'
bus compositum, nam inductio per. omnia. Syllo- 7 77 7 ^;
et immedialse ."•: -^'-: .'GAPUVXXVL ';;/.
gisniusauleiiiliujusrriodiest primae pro-
( •: ,. De instanlia,'quam enslasindicunl.. ; ; ;.;
posi lionis: "quarufh eniriiest medium, per mediumest
' Instainia autemest 1
syllogismus;quorum vero rinri esi, jverinduciloneni." pr6positibrpr6positioniconlra-" ;
Et guodahimbdo opponilur inductio syllogisirio,riam- ria. Differtauteih a proposflione, 'qudhiahi contingit''
bicguidemper medium-extremumde tertio ostindii,- quidem instantiam esse iii parte, pfoposilionem yero*l
illa autem per leriiumêxlremum<de mcdiol- Ergo aut omninoTbn coritibgit,, "autnoifiri uriivefsalibus:
nalura-quidem prior.et noiior per medium syllo- syllogismus. Fertuf auterii instantia di.iobns*modis"
gisirius, iiobis autem manifestiorqui- 'est periiidu-- eCper dusis figiiras :"diibbus mpfiisquideih.-qubniam;
'
ctionei».' • -'*.'•: -,--•" ' aiit nniversalis aul pafiiculafis omnis insiaiilia ;'per"
- CAPUT xxiv: B duas autem figuras,,qui.riiam oppositaj ferunfur prp-'
- --- Deparadigmate, hocestêxernplo. -'- '
positioiii, oppbsiia auiem-inpfima "et ieflia' figura",
Eiemplum autem esty qiiaridomedio-exireiriiim" perficiuniur solis. Nam qiiando' postulatur' briihi:
inesse ostendilur pef idquod est simile teflio. Oporlct- i_.essc,.iristamus quOhlam nulli ,,ant"quorilam alicui
autem et riiediumleriio, el primtim sirriilinoiius esse, -: hori iriest.TIoruni.aulem riulli quidenfex prima"fi-:*
inesse. Ul sit a inalum" b aiileiii.corifa.fconliiiesin:-' gura,1 alicui autem non ex" postrema.k Uf sit'a'~
fcfre bellum,'inquo auiemc-Athenierisescontra The-- unjfnesse disciplinam,iii "giio'b cohtraria '; propqhit
banos, ih qrio auiem d Thebarios contra_Plioc'enses.. ergo unam essc conlrariqruni disciplinam, autqiiq-
Si ergo volumususlehdereguoniamTliebahispiigriare- liiarii oniiiiiionbnesl eadehi" pppbsllbrum' ihstarit.
jnalum est, sumendum qtioiiiariicontra confnies pu- Conifaria autem opposila, quare".fit prima figufa ;'
-
,gnare est malum, hujus auiem fides ex similibus, _uf aut quoniam riqlief ignbti.non Tina', hsee'auieiri"
quoniam Thebanis cuniraPliocenses.-Quoniam ergo' leriia. Nam secundum tefliam rioliirii et ianbluih'
eonlra"confinesnialum, conlra Thebanos autemcon-< contrana "qindem esse verum , uiiam, aulem essO
tra confinesest, manifestumguoniaincoiilra Thebanos: eitrnm.disciplinam,'falsurn.Rursuni iu privaliva proV
pugnare hialum. Quoniamergo b c el d inest, mani-. positione simijiter": ciiih posiulat"enim"hon esse"
festum,",ulrumque enim est conlra cohfines inferre C cq.iirariorum iihain discipliriairi,:.aut gubhiam om-'.'.
bellum,"et quoniam a d, Thcbanis eriim noh fuit utile nium opposiloruni,"aul "quoni.airi* contrafiofum ali-*
conira Phocenses bellum. Qiioniamatiteni a. inest b,- quorurii ~.es"t" eademMiscipliua,'dicimus" ,.ut sani et;'
pef d osiendeftir, eodem autem modo el si per plura acgri,'ergo omnium quldeiri; ex' pfima', aliquorum
similia fides li t medii ad exlremum. Manifeslum vero ex terjia"figiifa. Siiriplicifer auterriinbihhibus;
ergo quoniam exemplum est neque ut tolum- ad par- miiyersalitef quidfem insiantibus", rieeesse estad id'
letri,' neqtteutpars ad lolum, .edûtpars ad partem, qhod univefsnle est prpposiio cOnlradiclIbifemdice-
quandoambo"quitieihiiisunisub eodem, notum anlem fe (ut si noriunarii pxistimetcohlrarioruiri bmhiiirii,"
alterurii.Etdiffierlabiiiduciione,guoniam haecguidem dicere oppbsilorum uiiani; sic auieiri "riecesse"*est
ex-omnibus individuis ostehdebat hiesso-exireinum primam Crf.sefigurajb , medium enim 'fit uriiversale;
medio, el adextremumnon copulabatsyliogismum,< ad hocquod ex .pr.incip'io)";'qiiod autem ad liocin parie
hoeautemet copulat, eUnon..exomnibus osteridii.' e^t universale, diciiur propnsiiioVul" libti."etignbti.
' - : •"-""- '"- non
CAPUT XXV. - eariidem, nain Cpniraria.universaleadinec, et.
----- "
De apagogedeductioneque. '_.-' fitteriiafigura, mediurii eriim' iri paflestiiiipinm, hi
Deductioaulemquandojuedioqtiidemprimumpalam liotum et-ignotuni. Nam"ex 'quibus est sylloglzare
•-eaTnesse,~"postremo""aul'em "riiediumdiibium qnidem, confrafium," es iis ei iiislaniias cbnamur dxere1"'
similiterautern credibileaut magis cbncluslone. Am- . quare et ex bis solisjigurisferimiis, nani iii his solis
si sunt media et "
plius, pauciora "pbstremo medio, oppPs.li syllogismi",*_*pef" mediameniinlighram non
omnino enim propinquius esse accidit scienliae. Ul fiiit affirmare. Amplius aiitem el si sil, oratione in,-
sit a docibile, in quo fe.disciplina,-c justitia,, ergo • diget plurima, quse est"sper mediam figuram, ut si
disciplina quoniam docibilisi mahlfesium ;"jusiilia iion concedant a"irie"sseT>," eo~qii6d'non"-eguilurh'oc
autem-si disciplina, dubium. Si igitur similiter aut ,c, hoc enim per alias proposiliones manifestumfnon
magis credibile sit b c quam a e, deductio.esl, pro- . oportetautem inslanliam converli ad alia, sed sta-
pinguius enim scientiae, per quod assumpserint a c, lim manifeslam babere alieram propositionem. Qua-<
diseiplinaniprius non habentes. Aul rursum si pau- prop<erel signuin ex sola hac-figura non est. Per-
ciora metiia-sint b e, namel sic 'propinguius est spiciendum autem ei "dealiis iiisiantiis, ut de iis qnae
scjeritise. Uf si d sit quadrangulare, in quo autem e suntex. conlrario, et simili,<elsecu'iiduni(ipinionem,
rectilineum, iii quo /".circulus, siergo ejus quod est. efsi pariiculafem ex piima, vel " privaiivain ex media
«/"unumsoluinsiin"edium, per lunares figurastequa- oossibile eslsumcre;-. '. •" - - ;-; --• ''-.< -.
AN. MANL. SEV. BOETll .'' . - • ..,-742
,.7ii .-_ ,..,,....., , _ -_'-
, ... . _ , _,_,CAPUT.XXVIK, „ ... .. - A scire.facit,.tale au.em maxime.medium, ,an vera
. ' , - De eicotejhoc
' est-consenf,qneo signo,
'"-" indicio, el , quse quidem ab pxtremitatibus signa dicerida, ijuse
'.'*' - auiem ex medio Judicium? probabiiissimum enim
_"" 'enthymemate.
Eicos autem et signum.non idem est, sed eicqs et maxime verum est quod est! per priniam figuram.
quidem est propositio probabiiis. Quod-enjm uf in : "'"' "' '- " ' '7 CAPUT XXVOI. '''-'" ''"-.-"
pluribus sciunt sic factum; vel non faclum, aui esse :: . : --' De syllogistnopliysiognomico.-.-' - '•.'* -
vel nou esse, hocest eicos.ut odire invidentes, vel
diligere amah'tes:.Signum,auiem,'vu!tesse propositio Naturas autena coghoscere possibile ,est, "si quis
dernqnslrativa , yel necessaria, yel probabilis ; nam concedal siiiiul transmniare corpus ethiijmani,,puse-
quo "axisleriie est, yel qiiq facto prius yel pqsierius cunq uesunt nalurales passiones ;,discehs enini ali.quis.
Ves, sighiim eii vel fuisse yel esse."Enthymeiriahrgo fqrtasse mosicani, iransmulavit secun^qm.quid ai.ii-
est, syllogismhs impbffectus "ex 'e'coiibus'et signis. ; mam, sed non eafumqiiae natura nqbis insunt,"haec
"Accipitur,autera signura' tripIiciter,..qiioti~es,et nfe- est passiOj.sed.ut ifae et cqncupiscenijfe, et.haiura-
dium iri figuris, arit eiiim uTin pfiriia, 'aufut iifirie- liiiniriiptibhum. Siigilur.et hqc det, &i uhum hnius-
dia, arif ut iri teriia : rif osiendere quidehi pariehtem sighuniesse, et possumhs sumefe prbpfium uhlus-
csse^ eo qubd lac babeat, ex-piima figiira ,*mediiim_Bcujusque generis passionem et signum, poteriihus
eriim"lac liabefe'", in 'quo a piirere f>,Jac babere mu-~° naluras cognqscere. Sipninf esfproprieaUcui generi
Jierm quo c. Quohiaihahtem sapienlesj studiosi, iialn indiyiduo' existens passio, hl sileqiiiBus.Torlitudo ,
".Pitiachs' esf siudiosus , pcr pqs^remani, in quo;a ', necesse esi et si^nuhf esse al.iguod/cbnipaii enim
siudibsuiri, "in "quo6;sapienies 3, iri guc*'c~piilacus. .sibiihvicem posituni
: :t.i'- i S-,,-1 esu.etsit '.-boc
'< -_.-"_,< - , ...hiaghas shrnriii-
'•?,-,;-----,-:_-
Terum.igiiuV a''evb de c pfseilicari; J,-_e'd'b6"c Lquide~m tates habere, quodpt aliis genei-ibus^jion.iotis cpn-
"hbn hicunt guia notuin" sit, illud vero*suriiurit.Pe- lingif.Nam signum sic proprium _est, qubiiia.mtblius •
"
pe.risse auiebf gubniampaUida, permecllam' figuram generiSnpropria passio.psf, et non'solius.propfium,
"
Viilt' esse; "qubniam" eriim sequiturparienles' pallor, sicuj solemusdicere.Erit ergoêt in alip,gehere liqc,
seqiiUiir auteiri eT haric ',*osiehshm esse "arbiiraniur el.erjt fo.rlis.homo, ,et aliquod alj.ud ahiriial ;iiajiebit
quoriiam.peperit. Pallor in qub" a~,~p*rereiiiquijli, ergo signuhi, unum. enim iuiius: eraT Si efgb^jisec
"niulier i'n g'ub'c. Ergosi uriagiiidem dicatur pro*pp- (sunf,;poierimus lalja signa colligere, iriliis' aiiiiniTli-
.silio", signumfif sofuiri, si autein et altera. siiniithr, bus quse solum unam passionein habetit ajiqhaiii
syllog.siiius. Ut Pittacus liberalis, riam arribiiiosi li- propriam, unaqua.que..aulem habel signum,<.etquo.r
"
beralcsj Pittaciis ahtem ambitiosus. Autfursus, quo- liiam unum habere "necesse est, pqterimus naturas
niam sapieii.es bbhi, Pittacus autem bonus, sed et C cognoscere. Si vero_duohabet propria toturp geniis,
. sapiens, sic eigo fiuht sylloglsmi. Verum (juidem ut Jeq, lorte-et conimunicatiyum,*quomqdq •.cpgiio-
perprimara figurara ihsolui>ilis,~s*iverus sit, uni- scemus uirum nlrius sit. signunj, eoruhi sjgribnim
' "vefsaiis eiiihi esl.
Qui autem per poslreniam , bst quaeproprie sequunlur? A.nsi et alii alicui noii tofl
'
s'oliibilis,et~sTvera'.sit cbnciusio, eoquqd non urii- ambo, et in quibus. non fotis.u_ruinque,,quaiidp".Iioe
' versalis' esiJn tertia, riec ad .ferh svllogisraus . non
quidem.habet,.illud"auiemnon?nam sifortis.quilenij
eniiri si Pillacus est sludiosus , propler boc et alios Jibe,r_alisaulera non, baliefautem duorum libc,rpalam
hecesseest esse sapientes. Qui vero per mediariifi- guoniam el inleonejiocsignum fqrlitudiriis.,<Esj, ypro
giiraih est, semper et omnino soJubiii,s,nunqhanienlm , naluras cognoscere.in.prima quidem figura, .eo.quod
syllogismus flt, sic se liabenlibiis lerjninis. Noneiiim medium priori exirenjijafi convertitur, terilam.auiem
si quse peperit paUid.i,paJida auiem et lisec, neeesse transcendit ,.«t non cqnvertitur, ut sit.fortiuido a,
est parere hanc ; ergo verum est quidem In omnibus summitafes magrfas babere jn-quo.6, c,aulem„leo;
figuris,' (lifferentias aulem halieiit jaih "dicias. An ergo cui e, b oriini. sed el aliis, cui aulem b, a omni,
igilur sic dividendum signum ?.l_orum autem medium el non pluribus/sed; convcrtilur si" auteih noii, non
"
indicium suinenduin, riam indicium dicunt essegiiod erit nnum unius signum -,-<%
POSTERIORUM ANALYTICORUM ARISTpTELIS

'. '77 '.',". '..'"-.'. - UBRlbDQ, 7" 7.7*. -U '':* :\ '"'.
' 'INTERPRETE.
". AN. MANL. SEVT BOETIO ;~ _''
LIBER PRIMUS.
'
,77 - - CAPU.T PRIMIJM. . . ",, liaj per.bunc modum fiunt, el-aliarum unaquoeqiie
, ..'- .. ; , Be prmcognilis. , . _ ariium. Simililcr autem et flirca orationes, quaj per
. Omnis .doctrina-et omnis disciplina iiitellecliva>ex syllogismos el quas per induclionemf utra-gue eriiin
praeexistente fit. cognitione. Manifesturn auiem.iioc per prius nota.faciunt doctrinam, boc-qiiidem-acci-
speculantibus in.omnibus,-malI|ematic3_.enim scien- pienies lanquam a notis, illa. vero mori.traules-.uni-
'
713 POSTERIORUMANALYTICORUKARiSTOTELIS INTERPRETATIO. Ui
versale, per id (quod manifestura est) singulare. Si- A tionem
t inlelligere. Demonst.rationemahtem dico syl-
i.iiliier autemet rhetoricae persuadenl, aut enim per ' 1logismum epistemonicon, id est facientem scire, sed
cxe-ppla, quod est induciio, aut per entbymemata, eepisiemonicori dico, secundura quem (in habendo
quod quidem est syllogismus. Dupliciter aulem est iipsum ) scimus. Si igilur est scire ut posuimus, ne-
necessarium pra_cogposcere,alia namque quia sunt cesse < est et demonstraiivara scienliam ex veris esse,
prseopinarinecesse est, aliavero quid est.quod dici- et ( primis, et immediatis, et notioribus, el prjoribus,
tur inlelligere oportet, quaidam autem ulraque. Ut < causisque conclusionis. Sic enim princjpia erunt pro-
quoniam quidem omne aut affirmare,' aut negare ve- pria ] ejus quod demonslratur, nam syllogisraus i\uU
rura"~est,quia esl, triangulum autem, quoniam hoc ' dem ( erit, etsinehis, dempnsiralio auiem non eiil,
' enim faciet scientiam: Vcra quidem igilur opor-
significat, sed uniialem utraque, et quid significat non i
quidem, etquia est, non enim similiter liorum unuin- ' tel i esse, quoniara quod non est, non est scire, ut
'
quodque manifestumesl nobis. Est aulem cognoscere < quod diameter sit symeter. Ex primis aulem et inde-
alia quidem prius cognoscemem, quoruriidam autem monstrabilibus est, quia rioft sciet, nori habens de-
simul accipere notiliam, ut qusecunque conlingunt monstrationem ipsorum, scire enira quorum demon-
esse sub uriiversalibus quorum habent cognilionem; stratio est non secundum accidens, esl habere de-
quod enim omnis triangulus -habeattres angulos duo- B ;monstralionem. Causas guoque, et notiora oportct
bus reclis seqiiales, praescivit,quod vero hic gui esl iesse, elpriora. Causasquidem, quoniam tiinc scimus,
in-semicirculo triangulus sit, simul induceris cogho- cum causam cogno.cimiis, et priora, siguidem causai
vit. Qubrumdamenim lioc modo disciplina est, et sunt, et nbtiora, non solum.allero modoinielligon-
non per medium ultimhm cognoscitur, ut qua_cun- do, sed in sciendo guoniam sunt. Priora aufem et
'
guejam singulariumcontinguntesse, etnon de sub- ~ noiiora dupliciter sunt, non enim idem est natura
jecioaliquo. Antequam autem sifinducere, aut acei- prius, et ad nos prius, negue notius natura, ef no'-'
pere syllogismum, quodam quidem mbdo fortasse bis noiius..
dicendum est seire, modo autem alio, non guod Dicoaulem ad nos priora, ei notiora, propin.quior.r-
enim neseivit si est simpliciier, boc quqdam modo*" sensui. < Simpliciter autem priora, et noiiora, qua.
~ scivit '
quqd duos habet rectos simpliciter, sed mani- longius sunt. Sunt autem longinquissimaquidem, uni-
festiimestquod sic quidem scit qiioniam universaliter versalia maxime. Proxima" aulem , singularia, et
• sclvit, siriipliciter autem non scit; si vero nori, He- *~
" nonis opponunlur haecad se invicem. Ex primis auiem est
ambiguitas continget, aiit enim nibil discet, quod ex propriis principiis est, idem enim dico pri-
aut quae novii. Nonenim, sicut quidam conantur sol- s mum et principium. Est autem principium demon-
vere, dicendum est, nunquidscivisti omnem dualita- C! strationis .propnsitiu immediata. Immediata autem
tem quoniam par esl, aut noh? dicente autem, altu- estqua non estâliaprior. Propositio autem est enun-
lerat quamdam dualitatein, quam non opinatus est tiationis aliera pars, unum deuno.Dialeclicaquidem
, esse, quare neque parem. Solvurilenim dieenlesnon • est similiter accipiens quamlibet. Demonsirativa au-
cognoscereomnem duaiitatem parem esse, sed quam 1' tem determinataealterum qnoniam verum est. Enun-
sciunt quod dualitas fit. Attamen sciuntquidera cujus liatio aulem coritradictionis quaelibet pars. Contra-
vere demonstrationem babent, et>cujus acceperunl: ' dictio aulem est oppositio cujus non est medium
. acceperimt autem.non de omni cujus utique sciunt, ' secundum se. Pars antem conlradictionis, qu_eqiii-
'
..quod triangulusaut quod numerus sit, sed simpliciter dera aliquid de aliquo est, affirmalio est. Quaevero '
de omni nuraero et trianguio, neque enirn una propo- ' est aliquid ab ajiquo; negalio est. Immediati auiem
sitio accipitur bujus qood quem tunosti 'nunierum, principiisyllogisiici, positionem quidern dico, guam
aut quod lu nos;i rectilineum, sed de omni. Sed nihil non esl monslrare, nec nece.se est habcre docendum
'
(Utopinor) probibel qnod discil quis, sit ut scire, sit aliquid. Quam veio necesse est habete gnemlibef
etiam nt ignorare, inconveniens.enim non esi,.si scit ' docendum , dignilalem. Sunl enim quocdam
' hujus.
quodam modo quod discit, sed si bocmodo, ut in .' modi, boc enim maxime in hujuscemodi consuevi-
quantum discit, et scit. , . D) mus nomen dicere. Posilionis aniem, quajquidem
CAPUT II. est quanilibet parlium eiiuiitiationis accjpiens, ut
De modissciendi, et demonstraiione. dico aliquid esse, aut non esse, supposiiio est. Quae
Seire auiem opinamur unumquodque simpliciter, , verosine hoc, definiiio est, definitio enimposiiio
sed non sophisiicomodo, quiest secundura accidens, quaedamest. Ponit enim arillmieficus unitaiem, iu-
cum causam arbitramur cognoscere, propter quam divisibile esse secundum quanlitatem, supposiiio
res.est, quoniamilliuscausa est, elnon estcontingere autem non est, id eriim quod quidPst unitas , et esse
boc alilferse habere. Manifestum igitur estquoniam unitatem, non idem est. Qnoniamântem oporiet
lmjusmodialiquidscire sit, et namque non scientes, et credere, et scire reni-, in hujusmodi b.ibendo syllo- .
"scieuies quidemopinantur ipsi sic se habere, scien- gismum quem vocamus demonslralionem. Est aufem
tesautemeiiam,babentscientiam.Quarecujus simpli- liic eo quod ea sunt, ex quibus est syllogismus, ne-
citerestscieniia, hocest impossibile aliler se babere. cesse est non sblum praecognoscere"prima, aut om-
Si quidem igitur et alius est sciendi modus, posle- nia, aut quamdam, sed et magis. Semp'er enim
rius dicemus. Dicimusautem scire, et per demonstra- propter quod<hnumquodqueest', illud magis est, nt
t P_4TP.ot.LXiy. 23
• ' ~
'7iS _ AN.-MA.NL.SEV. BOETIt 710
proptcr guod amamusj illud magis aniicum est', A multos cnim, aut .per paucos .rcfieciere dicere niiiil
<lii:'.rosiquidem scimus propier prima el credimus, differ.t, per paucqs autem., .aut per duos. Cum enim
ct illa sclmus et credimus magis, quoniam propter sil a,,sit ex necessitate ,_>,Jioc autem cura sit, eic,
illa et posteriora. Non poiest aui.em credere magis crimjeilur a sil, erit et c^ M igitur cum.sit a,,ne-
qua_ scii, quac non contingii negue sciens., neque cesse est b esse, hoc aulem cum sit,s:a.est. Hoc
. inditis tlisposiius quam si coniigerit sciens, ac.cidet :eniirierit circulo: jionaiuraulem.a in quo c, b ignur
iiiitein lioc iiisi --aliquis praecoguoverit proptcr de-- cum sit, a esse dicere, est .et ipsum.c dicere esse.
iiiohsiratiiiiem credentium, magisenim necess.e est Ooc aulem dicere.est, quoniim cuni sit a esi c, c.au-
<::c:.iei'eprincipiis, aut omnibus, aut qnib.usdam., tem ipsi.o idcm est, quare .accidit dicere, c.rculb.di-
gnam cunclusioni. DebPti.temautem h .bere s.cieniiam centes .ejsse .d.emohslialionem nihil a.iud ,uisi pum
per" ileiixuisiraiionehi, non soltim qporiet prhicipia sii. a est a, sic autem omnia demonstrare leve est.
niijis coguoscere et inagis ipsis credere quarn ei At vero neque hoc possibile, nisi in iis.quse alterha-
"n:i I (leiixiiistratiir, sed negue aliud ipsi crediliilius tim se cohsequuntur, .sjcut ûnt propfia. Uno qui-
cs<e, ne,u.' nbtius oppositis princi,piis, ex quibus . dem igitur pnsito ostensum est quod .neguaguamjie-
eril sjilogi-iniis conirariae deceplionis, .si guideih , cesse aliquid esse alierum. Dicoautem unq, quoniam
opo:t(i s'mp!iciicr seicniem , iimnulabilem .esse. B nec termino uno, nec positione una posila, cx dua-
'
. CAPUT III. , , bus autem positionibus.primis ctminmis, siquidein
- Quod-110:1 omni.nn sil.demonslraliva scientia. - contingit et syllogizare. Si igilur et a jpsi b, ,el cse-
- Qu busdam auteiu igiiur .propler ,id quod oporiet quaiur, et ba;c ad invicem, et ipsi a_, ti quidem igi-
~ tur coniingit ex alterais monstrar.e .omnia guoesitain
pt.ma scire, non vidctur scieiifia esse. Quibusdum
i.uicu-esse quidcm, omniuin iameii Jemoiis.rationes prima ligura, sicul ostensum estjn iis qui-de syllo-
is.-e, quo uih ncuirum neque. veriim neque ne- gismo £Uiit.Ostensnm est autem qupd Jn aliis figuris
c«ssa."ium. aut noh fit syllogismus, aut non de acceptis.guae aui
roiieiites auteii) non esse omniuo scire , "Iiiad in»v lem non muluo ]>ra3dicantur,neguaquam est demon-..-.
finituiii vulunt leduci, tanqiiam noii.sit uiiqne scien- strare circulo, quare quoniam paixa.guidem hujus-
tcs pnstcri.ira propter priora, quorum nmi siulpritua, modi in demonstrationibus sunt; manifeslum ,est~
rectc diocuics. Iinpossibile enim esi infiniia pertr.ans- quod varium quidem et.impossibile.sitdiccreex.iis
ire,, ei si stcui ei sini pr ncip_a ha.c, ignoia esse, quas sunt ad invicem esse denionstraiionem, etjpro^
cuiu deiimnsirali > uon sii ipsorum •, quod guidem pier boc coniingere omuium csse demonstratioiiem.
d'c"uiilvs,e ciresulum. Si verojion est prima.scire, -CAPJDTIV.
i.eguc' g aeex cis siiul, est scirc, neque simpliciter C Quid deomni, quidvppr,se, et per universale. .
in g»e projirie ,. se I ex couditioiie', si illa sint. Ili Quoniam.autem impossibile est aliter se habereid
iiu.ciii de e.> .ju-id giiidem est scire, sic con.fi.eniur, cujfis -est scieniia simpliciier, iiecessarium -uiiqua
\n:r dcmoiisirniioueui enim osse soluui, sed omnium erit idiesse scibiie, -quod-est seeundum demonsira-
rv:e dcinuiisir iiionem niliil prohibei, coiitingii enim fivam scientiam. Demousirativa autem est, quam
cireiilo iiei i deiiionslraiioiiem^, ei ex iis qua. sunt , habemus.inhabendo deriionsiraiionem-:ex necessariis
fj,iinviceni. Nosaulum dicemus negue omneni .cien- itaquesyllogismisestdemonsiraiio.Acciplendumigiiui'
ii-.imdouionsiraiivam esse, sed immediaiorum esse est:ex quibus etqualibusdemonslraiionessunt,.spri-
•iiidciiioiistrabilepi, <'l guod hne neces-ariuin sit, '
mum-quidem determinabimus quid dicimusdeomni,
iuan1'csiuni est. Si enim iicci'sse est guidem scire et quid perse, et quid tiniversale. De omni quidem
priur.s, '•>• ynibus est denionstralio, s.ant auiem hoc.dico, quod utique est non in qnodam quidem ,
afquando' i.nmedbia,' liaceqnidein indemoiistrabilia in.quodam autem non. neque quod aliguando gui-
nece.se esi. esse, ei imc igiiur sic.dicimus, et non dem, aliquando vero non,. ut si de. oinni bomina
Miln.li scieiitiain* sed et primipium scieiitiae esse animal, si verum est quidem dicere liomiriem, ve-
>iu'-ililai_)liicimos, iu qiiaiiiuiii teimiuos cogooscinius. rum esl.et dicere animal, et«si-nunc alterum, et al-
C-i-j.uio niiieiii qiioJ iiiipossibile sit deinonsirare 8 lerum, el si in omni linea puncium, similiter esf,
tinipi.citri- inamfesium est, si.quidem ex.prioribus signum aulem est, namque insianlias «c ferimus,
i.pbite: (kiiioiistralionem esse, eiiiotioribu-., impos- ul de omni ef|am interi'ogati, aul si in quodamnon,
.s,!.i|.i eniin est c.idem sibi inviccin simul jiriqra, et aut si-aj.quando non. Per se.autem siint quaecunqiiQ
[osten-ra csse, nisi altero modo, uliiaic qtiidem . simt in eo guod guid.est, ul triangulo inest linea, e|
-.i.i iios, liia vuro siu.pliciier, ijuo ceile modo indu- pimctum liiieaij-subsiaiiiiaenim-ipsorum-ex his esi,
ci.rrf.ir.-itno.lum. Si autein sic est, non uiigue .erit • et in râtionedicenti quid est, insuni.-Et gtiibuscun-
MuijilicUcrscire bene defmituin, sed duplieiter. An gue eorum qua: insuntipsis, ipsa inratione insimL
- iioi-i sUnpliciier aitera demohstratio fit ex nobis tio-
guid est .monsiranti, ut rectum inest linerc,- el tiir-.
lioribus? Acciiii. vero dicentibus circuio demon-ira- puiare, el par, ,et impar .numero, et primum, ef.
i.ionemesse, non,soium quod nunc dicum-esi, sed compositum ,.ef Jsopleurumj etaliera-parieJongius,
hibil aliud dicere quam quoniam hoc esi, sfhoc esi, .et.qnae omnibiis his-Jnsunt', in ralione
quid est-di-
«ic,auteiri faciie esl demousirare pirinia. Slaiiileîuin jE.ehte,rilIinc quideni linea,~ hinc vero numerus, si-
«ulem est quudiioe acciditfribus terrhiiiis positis, per iriilitisret in aliis hujusmodi, unicuique-per se essg
717 POSTERIORUMANALTJTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. .718
dico. Quaecunquevero neulraliter' insunt, accidenlia A. quo qi monslratur '.'iis eniiri quaesuntJn parte,' inest .
shnt, ut musicum, aut album animal. Amplius, guod guidem gi demonstratio, et eril de omhi, sed tanien
nonde subjecto alio guodam dicilur,u_ arhbulans, noii 11 hujus erit primi- universalis demonslraiio, dico
aut albuni, cum et alterum quiddam sit anibulans et ai autemhujus primi secuiidumquodbu;us-demonslra-
album. Subslantia autem et-quaecunquehoc aliquid ti tioneni, cum sit primi universalis. Si <ergoaliguis
significant, non.âlterum aliqnid sunt quam quod monslrabit n qriidem quod recte nonJntercidaiit.-vhle-
quidem sunt; quae quidera igitur non de subjeclo bitur b utique "hujus -esse demonstralio, prbpter id
alioûnt, ppr ê -dico, .quaeyero .de.subjecto, aeci- quodJn-omriibus-est
q rec(is.!Non-aulemesl, nisi-qui—-.
denlia.Item alio mo.dp.qubd quidem propter jps.um, ddem*(quoniamsic-aequalfis-sint) fiathoc, se'd--secun--
inest unicuique, per.se dico, quod vero non prp-- ddum-quod quomotlolibet asguales. --Et-si 'triangulus
pter ipsum, accideos „est, _ut si amb.ulans ,co- non n esset-alius quam isosceles, securidum quod iso-
ruscavit, .accidens _est,non enim .propter .id guod ,s> sceles videreiur-ulique inesse. Et «proportionale
ambulavit, .corjiscavit, sed .accidens .dicimus h.oc.. quod q cominunicabiliter est,-secundum -quod mumeiii
Si .vero prqpler ipsum, ',per se, ,ut,si aliquid in- ssunt, et secunduni quodlineae,et secundum quol_i'So--
ferfecum jnteriit, secundum inlerfectionem, quoli lida, et secundum quod tempora sunt, quemadmo-
niam proptpr.id quod iiilerfectum,e„stinteriit, se.d j$; dum d demonstralumest'aliquarido -seorsiitn, conlin-
non_quod.acc.datinierlectum interire. .Quae.ergo.di- gensautem
g de omnibus una demonstratione mon-
cuntur in sinipliciter scibilibus per se.sic sun.t,.si.cu.t sstrari, sed propler id quoil non est nominalum
esss praidicatis,,.aul.in.esse, prqpler ipsaque snrit et aaliquid ~secundum quod "bsec omnia unum sunf,
ex.necessitate, non.enim continguul non.inesse., aut rnumeri, Ibngiludines, tempora, solida.etspecie dif-
simpli.ciier, .aut ppposita, ut Jineaeaut reclum, ,aut ferenlia,
f sebrsum ab invicem accepia sunt, nunc au-
obliquum,.et numero .aut par aut iihpar, est.enim tem"univ<_rsale'monstratur.
t ISon enim secundum
contrariorum,, aut privalio, _aut contradictip in eoquod q linese sunt,'aut, secunfium quod riumeri,inerat,
derii genere, ut par_aut impar in numeris secundura ssed secundum quod hoc est, qupd universale suppo-
quod consequitnrj _quare si necesse est affirmare,, nunt n esse."Propterlio.cnecsialiguis monstrethnum»
aufnegare, necesse.esf.et quaesunt per.se, inesse. cquemque " iriangiilum demonstratione aut una, aut
De omni ,guidem_,et per.se, sed deterniinalum sit ahera, quo'd duos rectos 'habet unusguisgue, iso-
hoc mo.do.Universale.autemdico,, quod cum de omui pleuron I seorsum, et scalenon, e't isosceles, n.ondum
sit,,.et per s.e.est, et .s.ecundum.quod.ipsum.est.Ma- < cognovit
* triangulum quod duos rectos 'habet, nisi
j_ifestumigitur est quod qusaciuiquesunt universalia sopliistico modo, neque universaliter triangulum, ne
ex necessiiate insunt rebus. Per se.aulem-el secun-.<(* J< quiderii si nullus est praeler li_ec triangiifus alter,
dnm quod ipsumesi, ut per se lineaeinest punctum.,et non 1 enim secundum quod iriangulus est, cognovit
reeiitudo, et namque[inest enim]s.ecundumquod linea inequeomnem triangulum, sed securidum numerum,
est,-ei triangulo secundum quod triangulus.est, insunjt secundum
i speciem amem mon omnem, et si nullus
duo recli, etenim per se triangulus .duobus rectis esi < qucni non novit. Quando ergo non novit urii-
aequalis.est.-.Universaleautem est lunc, cum.in.quo- ' versaliter, etquando novit simpliciter, manifestum
Jibet,, et.primo monslretur, ,ut .duos.rec.toshabere, iest, rjuoniam si iaemerittriangUlo esse, et isopleuro,
'negue cuilibet.figurae inest universaliter, et lamen iautunicuique, aut omnibus, si yero hon_'idem,sed
estjnonslrare.de.figura quod duos rectos habet,-sed ialterum, est autem secundum' qqod est triangulus
jion de figura qualibet, nec ulitur-.qualibet figuca non '• novit. Utrumautem secundumquod esl triangu-
monstrans, quadrangulus.enim-figura quidem -est, lus,aut i seeundum quotl est.isoscelesinsif, et qtiaiido
nonjiabet-autemjduobus re.ctis asquales,-jsed jsosce- '< de boc psf primum-et juiiversole, cujus estdenion-
i
lesjiabat quideni .qupdlibet.duobus fe.ctis.asgual.es, strbtio.mariifesium est, quando remotis'insitprimum,
sed non priraum, sed triangulus,prius. jQuodc.unque 'utJsosceli_a_neoHriangiiioinsunltiuo recti, scd ae-
igitur primu.m monstraiur dups habere.rectos, aut neum esse -remoto etJsoscele, sed non figura aut
qubdcunque aliud, .liuic primoJnest uniyer-sale,etij)D lermino, sed-non pfimis. Quo igitur primo'?i=i~itague
demonstraiio per se Jiujus uniyersalis...est,.aliorum triangulo est;-etsecundum hocinest, «t aliis,~el'bu-
aulem quodammodo.,.et.non per.se,, rieque isosceli.s jus-universalis-est-demonslratio.
est.uniyersaliter,.sed;iri plus. "; CAPLlTVI.
Demonstralionem csc.nece.ssainis,et .propositionibut
-CAPUTV.' ;per,se.esse.
Quo,paclo.contingataltucinatio.circauniversaleprimum. .Si igitur.est,deriionsiraJiv.a scientia, etex .neces-
Oportel-autem-nonlatere quoriiam multoiies con- --_sariis.priticipiis,,qiipd.eiiims.cilurnion potesl.serali-
..ingitpeccare, et non esse quod demonstratur pri- .ler haberp. -Qua.,aulem_per.-se<si!iit.necesâ.rip iii.su.pl
munr universale, secundum quod' videlur demon- rebus, baee.enimJnsuni.in
e.o.>giiod.gui..d
est,,quibus-
strariuniyersaleprimura; oberraraus autem hae de- dam autem luecjnsunt in.eo _q,uoil.guid.esi,|ira3<ji-:
cepiiens, cum aut aliud nihil sit accipere a superiori cantibus de ipsis, quorura alierum
extra singnlare,-vel singularia, aut si sit quidem, cesseest inesse. Manifesium qpposilor.umn.e-
estigitur guod ex Im-
sed innominatum sit in differentibus specie re- jusmodi
quibusdam utique flt deinonstrativus j-yllo-
bus, ,-uitcohlingat-esse sicut in -parle, tolum in gismus, omne enim aut sicJnesf, aut secunduiii ac-
749 AN. MANL. SEV. BOETII .. -720
cidens, accidentia autem necesssria non sunt. Aut A. interrogatus contlhgentia, poslea dicat conclusionem,
igitur sic dieendum, aut principium pouenlibiis quod oportet autem interrogare non tanquam necessarium
demonstratio necessaria sit, et si demonstretur non essepropter inlerrogata, sed quod dicere necesseest
aliter liabere posse, ex necessariis igitur oportet esse illa dicenti, et vere diceresi veraesunt quaeinsuht.
syllogismum, ex veris quidem est, et non-demon- CAPUT VII.
strantem syllogizare,ex necessariisautemnon est, sed Demonstrationesex iis qua;per se sunt el ex
perpetuis
aut demonslrantem, hocenim propriurajam demonstra- esse.
tionisest.Signumautemestquod demonslra.io ex ne-. '
Quoniamanlemexnecessitatesuntcircaunumquod-
cessariissit,quoniaraetinstantiassicferimusadopinan- gue genus guaccungueperse sunt.et secundum guod
tesdemonstrare.Quoniamiionsilnecessesiopiriamiir,
aut omnino contingere.aliter, aut oralionis causa. sunt unumgubdgueest, manifestum estguoniam de iisquae
Manifestum aulem ex iis est, et quoniam slulti qui sunt. per se, scientificaedemonstratibnes, ei ex lalibus
Accidenliaenim non necessariasunf. Quare non
opinati suntaccipere bene principia, si probabilis sit
necessariumconclusionemscire propter quidsit, neque
propositio, et vera, utsophistaequoniamscire, scien- si
liam estbabere,nonenim quod probabile estaut non, semper sint, non per se aulem, ut sunt per signa
hoc enim per se, nori per se sciet, neque
principium est, sed primum in genere circa quod de- B syllogismi, autem scire est per cau-
monstratur, et verum hon omne, proprium. Quod propier quod. Propter quid
autem-ex necessariis oportet esse syllogismum, ma- sam scire. Propterhoc ipsutn ergo oportet et tertio
nifestum ex his est, si enim non est babehs ratip- medium, et primum medio inesse. Non ergo est "ex
nem propter qnid existente demonstratione, non est alio genere descendentem demonstrare, ut georae-
tricum in arithmelicam.- Tria enim siint in demon-
sciens, sit autem utique ut quod o, de c ex necessi- sirationibus : unum
fcateesse, 6 autem medium"perquod demonstratum quidem quae demoristratur con-
est non ex necessitate, noifscivil propter quod, non clusio, hoc aulem est quod inest alieui generi per se-;
enim est hoc, propter medium, hoc quidem contingit unum autem dignitates, dignilates autem sunt ex
-
non inesse, conclusio autem necessaria. Amplius si quibus est demonstratib; teriium autem genus sub-
se accidentia bstendit
aliquis nescit, nunc habens rationem, etsalvatus esl, jecium, cujus passiones, etper
et salv.are; nec oblitus est neque prius scivit, corrum- demonslraiio. Ex quibiisigiturdemonslratio fit, con--
medium nisi sif necessaiium. tingil eadem esse. Quorumaulem genus alierum est,
pelur.au_em. utique
!
sicut ariihmelicae et geometris, non est aritbme-
Quare habebit quidem ralionem salvus, salva re, ne- licam demonstrationemconvenire
scit aufem, nec ergo prius scivit, si vero noncorrup- in magnitudinibus
:accideniia, nisi magnitudinesnumeri sint (libe autem
tum est, confmgit aulem corrumpi quod accidit, uli- (« ' 'quo modo contingit in quibusdamposterius dicetur),
que erit possibile, etconting'ens,sed est impossibile,
sic se habentem scire. Cum igitur conclusio quidem sed '' arithmelicademonstratio semper habet genus circa
.ex neeessitate est, .nibil prohibet medium - non
< esse quod fit demonstralio, et aliae simililer. Quare aut
- < necesse est idem esse genus," aut aliquo
necessarium,"perquod monstrataest, est enim necessa- simpliciter !
'inodo, si debet demonstralio descendere, aliler au-
rium et ex non necessariis. syllogizare, sit et verum tem
ex- non veris. Cum autem medium ex necessitateest, quoniamimpossibile, mahifestum est, ex eodem
- . . . i
enim necesse est ultima, et medfa esse, si
est ex sicut ex vens verum genere
et conclusio necessitate, non sunt per se, accidentia erunt. Propter
est semper. Sit enim a de b"ex necessilale, et hoc de namque hoc geometriaenon est demonstrare quod contrario-
e, necesse est ergo et a c inesse, sed cum non ex ne-
rum sit scientia, sed neque quod duo cubi sit
cessilale sit conclusio,-neque medium necessarium unus un.a
cubus, neque alteritis seienliai, quod allerius
esse possibile est, sitenim a in cnon cx-necessitate
c est, sed aut quaecunquesic se haberit ad invicem, ut
inesse, in b autem" a; et hoc iu ex necessitate erit, alterum sit sub altero, ut perspeetiva ad geo-
sed non esse supponebatur. Qupniam igitur si scit quod
metriam, et consohanlia ad arilmethicam, neque si
denionstrative, oporlet ex necessitate inesse, mani-
et medium necessarium aliquidinest lineis non secundiim quod Iineae sunt,
festum quOniam per oportet j) et non in ex propriis principiis, ut si pul-
demonslratioriem aut non quahtum
habere , sciet, nequeenim cherrima linearum
necesse est illud rectaest, aut si conlrario modo
propler quid, neqne quia, quare se habeat circularis,-nonenim secundnm quod .pro-
esse, sed aut bpinabilur, nesciens, si opinabitur non
aut prium ipsarum genus est, sed in quantum commung
necessarium lanquam necessarium, neque
sive scial quoddam. Manifestumaulem est, et si sint proposi-
opinabitur simililer, quoniam ,
per tiones iiniversales ex quibus est
syllogismus, quod
tnedia, sive propler qiiid, ei per immedia.a. Acci- necesse est et conclusionem perpetuam esse
denlium autem non'per se qub modo definitum est, modi hujus-
demonstrationis, et simpliciter (ut est dicere)
perse quidem nonest scientia demonstrativa, non demonslrationis. Non est ergo demonslratio. cor-
enim est ex necessitate monstrare conclusioriem,ac- ruptibilium, neque scicntia simpliciter, sed.sic.esl
eidens enim contingit hon esse, de tali autem dico sicut secundum. accidens, et non universalis ipsius
accidente. Et lamen ambiget fortasse aliquis, cnjus est, sed aliquarido et sic; cum autem ifa.sii, ne- -
causa haecoportel interrogare de his, si non necesse cesse est alleram non universalem esse" propositio.
est conclusiotiemesse, nihil enira differt si aliguis nem et corruptibilem : corruptibilemquidem, quo'
•m _ . POSTERIORUMANALYTICGRUM ARISTOTELIS1NTERPRETATIO. . .722
niam .et conclusio est ; non universalem autem, A. quiEdam?]necesse es,taccipere, alia vero demonstrare;
quoi bocquidem erit; boc autera non eritex qui- ut quidunitas, aut quid rectum, et quid trianguluSjesse
bus esi, quarenon est syllogizare universaliler, sed tem unitatem accipere, et.magnitudinem, altera vero
-quoniaui. nuncest. Sirailiter se habet de.definitiqne, monstrare. Sunt aulem quibus utuntur in demonstra-
quoniam quidem est definitio aut principium demon- tivis scietiliis, alia quidem propria uniuscujusque
strationis, aut demonstratio positione differens, aut scientiae, alia vero communia. Communia vero se-
conelusio qoaedam demonstrationis. Eorum -autem - cundum analpgiam, quoniani utile est quantumcun- *
quae ssepe fiunl, sunt demonslraliones et scienlise gue est in eo (quod esl sub scientia) genere. Propria
(utjlunaedefeetus), manifestum~estquoniamsecundum principia quidem, ut lineam esse ejusmodi, et rec-
quod hujusmodi sunt, semper sunt, in quantum au- tum. Communia autem, ut, aequalia ab a_qualibuss|
tem.non semper secundum parlem sunt. Sicuthu- auferas, quod ajqualia reliqua sunt. Sufficientes au-
tera defectus esl, similiter.et in aliis. . . tem uiiumquodque horum, quanlumcunque in -ge»
Quoniam autem manifestum est quod deinonstrare nere est. Idem enim faciet, etsi non de omnibus ac-
unumquodquenon est, sed aut ex unoquoque prin- cipiat, sed in magniiudinibus solum, arithmeticse-.au-
•eipiprum,siid quoddemonstratur sit secutadumquod . teri)in humeris. Suntautem propriaquidem, etqu»
est illud, nori autem estscirelioc quidem, si ex veris B accipiunlur esse, circa quae scientia speculatur, quaa'
et indemonstrabjlibus moustretur, et immediaiis. suiil per se, ut arithmetica unitates, geometria autem
Est etiim siemonslrare sicut Brysqn tetragonisraon; signa et lineas, babcenim recipiunt esse, et boc essej
secundum commune enim monstranl rationes hujus- horumaulem passiones per se". Quid quidem una«
modi quod et alteri inest, unde etin aliis conyeniunt qusequesignificet, accipiunt, ut arithmelica quidem,
lueraiiones non congeneis. Non itaque secundum quid par, aulimpar, aut quadratus, aut cubus, geo*
fllud scit, sed.secundum accidens, non enini.convenit metria vero quidirra_ionaIe? autinflecti, aut con-
demonstratio et in aliud genus. Unumquodgue.au- currere, quod autem sint, demonstrant percommu-
leni seimiis.nonsecundum accidens, cum secundum hia, et ex iisque demonstrantur, et astroiogia simi-
illud cbgnosciraus, secundum quod.est ex. principiis Hter. Omnis enim demonslrativa scientia circa tria
il.lius in qiiantum iliud est, utduobus rectis cequales est, quaecunqueesse ponuntur. Htec.autem sunt ge-.
habere, cui Inest per *se quqd dictum est, ex princi- rius, cujus per "sepassionum speculativa est,. et quaa
piis illius. Quare si per se etillud inest cui inest, ne- cqmmunes. dicuntur dignilales, ex quibus primis de-
cesse est niedium in .eadem proximitate esse; si monstrant, et lertium passiones,lquarumquid sijgni-
vero non sit, sed sicut harnioniea per arithmelicam, -• fieet unaquaeque accipit. Quasdam tamen scientia»
hujusmodiautemdemonslranlurquidemsimiliter, sed « nihil prohibet qusedam eorum despicere: Uf genus
differunt. Nam ipsum guidem quia. alterius quidem nqn supponere esse, si sit manifestum. quoniam
scieutiaeest, subjectura enim_genus allerum est, sed est, non enim similiter manifestum est -quoniamhu-
propler quid,; esl superioris, cujus per se passiones merus sit, et quod calidum, et. frigidum,- et pas-.
lunt. Quareex his manifestuni estquod.non. sifde- siqnes non est recipere quid significent, sisint m»«'
iiiohstrareunumquodguesimpliciier, alilefquam ex.' riifestae, sicut neque communia non- recipit quid si»
propriis uniuscujusque principlis, sed. horum prin- ghificent qnod est. sequalia ab aiqualibus demere,
cipia babent commune. Si."aulcm manifestum hoc, guoniam nbtum est. Sed niliil minus natura tria haee,
manifestum et quoniam non est uniuscujusqueprq- sint, circa quod demonstrat, et quaedemonstrat, et
pria principia denionstrare. Erunt enim illa omnium ex.quibiis. Nqn est supposilio, neque petitio, quod
. principia, ,et scientia eorum; dpmina omnium, et necesse est propter seipsum esse, et vjderi • necessej
namque scit magis e~xsuperioribus.causis sciens, ex. est: noiiestehimadexteriusôTationem dembnstra-'-
prioribusenimscit, cumnon ex causatissciat causis; tio, sed ad eam quae est ,in anima, quoriiam.nequa
quafe si niagis scit, el maxime, et.scientia illa erit syllogismus. Semper enim est.instare ad.exteriusf'
et magis, et maxime. Sed demonslralio non convenit oralionem, sedad irilerius. orationem non seinper.
in allud genus aliler quam, ut dictum est, geome-,I* Quaecunqueergp quidem riemonstrabilia.esse accipil:
Iricae in machinativas, aut perspectivas, et arithme-- ipse non demonstrans, liaec siquidem quae videritur
ticae in harmonicas. Difficile autem, estnosse si-ex; accipiat, discenti suppbsitio, et non est simpliciterT
uuiuscujusqueprincipiisscimus, aut non,,quod qui- suppositio, sed ad illum solum, si vero neque uniua
dem est scire, opinaraur autem hoc, si habeamus ex opinionis, aut contraria est, accipiat, idem petit. Et
veris aliquibussyllogismum et primis seire; sed hoc ih hoc differt supposiiio, et petilio, esl enim petiiio
non est, sed congenea oportet esse prirais. in conirarium discentis opiriioni, aut quodcunqua .
CAPUT vm. : aliguis"demonstrabilectim sit, accipiat, et utatur nqn,,
De principiistum Vagiscommunibusque ~ ,' ttim
- propriis '•', demoiistrans. Termini igitur nqn siint supposiiiqnes, ,
. ac addiclis. nihil enim esse aut npnlesse dicunt, sed in prppqsitiq*, ~
• Dicoaulem principiain unoqubque genere, illa quae nibus sunt suppositibnes. Terminos solum intelljgerfl ,
quoniamsint non corilingit demonstrare. Qiiid quidem opnrtet, hocautemnon est snpposiiio",nisi et audiro
igitur significentet prima et quaesuntex primis, acci- aliquis supposiiionem esse dicat, ,sed quibuscunque.-
piendum; quodfF. auoadl autem principia, quidem[«r.. existenlibusJn eo qupd illa sunt, fiuonclusio. N»qm
' "
723 . AN. MANL. SEY. BOETH 724
ttutem geometra talsasupponit, sicutquraamaffirmant A quibus qu geometrica est, autqhod ex eisdem-iiionstra-
dicentes quod oporiet non fa.so ut geemeiFam-,mentiri tur tu geometria_,ut visibilia,similiier auiem et iii aliis.
autem.dicenlein liiieain. esse Unius:pedis-, quae nori El de iis guidem ei raiionem ponendam esse ex geo-,
est-unius peiiis. aut!rectam; lineam, noirrec&m exi- m metricis principiiset' concliisionibus, sed priiicipio-
stentenv, sed: geometra nihil secuudum hanc lineam rum ru rationeiri non ponendam esse geomeirae se~-
coneludit-i-quamiipseposuii, sed quse perhseeosten- ci:
cundnm qiiod est geomenia, simiiiler autem et in
dunlur.._A'mpIius;..Pfetitio et; supposiiio" Omnis",a"ut - aliisscientiis'.
al Negufeonineesf utigue ununiquemque
-sieut .totum est^.aut in pafte,"termihi aulfenrneutruiri scv
scienteminferroganduni, negue secundum qmnein-
hoHimu Species quidem igitur esse; aut ununr ali- ferrogatum fe esse respondendum d'e uho"guogue,~sed
qjjid extrai mutonoti- rieceSseest esse; si: demoristra- quaeQJ suntêcbndiimscientiam deferminata*.Si autem
tjo-erify esse- tameri' uuum demultisverum dicere-, di dlsputet cum geomeira, secundum quod esf geome-
riecesse es"t;Noii~enimefit universale riisi hoc sil. tr
tra, sic manifestiim est quod' et befle, sVex. iis ali-
Si verp universale noni sit,- mediumnon erit, quare" - quid 1' demonslret, si vere' non, noh bene, manilestum
neque demoiistralhH oportet itaqup-aliquid unum, ef aulemest al qriodnonarguit geonietram,sed'autsecun-
ideiii'de'pluwbus<.esse;non a.qtlivocum. Non contin- • diinvaccidens.
^ Quarenon utiqueeril ihnon geoinetrieis
gere aulem-.idem- simul affirmare; et negare, neque.B(' de" d< geomfelria'dispuiandhm, latebif euinr prave dis~-
utiai reoipiu demoiistratio, sed*aut si' liidigeaf mon- putans,
P similiter aulem etiri aliisseiiabefscieriiiis*,
.sirar-ecoiielusionem sic, ostfendiiur aiitem accipien- ^Quoniam autem sunt geomeiricae' interrog.itiones",
tlhuSiprimuin.de-niedibquod verura, negare auienr nonne n sunl et: notl' geomeiricae?'Et quaesunt sccun-
non verum-.medium.aufein nihifdiffert esse,,'et non~" dum " unamquamque scientiam, el quEesecundumignO'
esf accipere,. simiiiter' aulem' et: tertium', si enitn' ranliam
r qUalis geometrica esl ? Et ulriim quisecuri-
assignetur de aliguo liorainem, verum'esi dicere, et dum " ignorariliam syllogismus, qui est e'x oppositis
sii.non:homihem.-verum.~s~ed si-saluiff homfnem ani- ssyllogismus, anparalogismus? Securidumgeomeiriam
'
makesse, omne, non animaf autem" non. Erif eniiti" aautbm,,aut ex alia arte ut- musica, estinlerrogatib
verum diceWSCalliara, sive flori'Galliam es_s'e"animal,. r' nonigeometrica, de geometrica autem, ut adjjivieem
non'aniiiial-aUtPm", nohT.Causa*aiitenr est guod pri- . parallelas
' concurrere opinarii geomelriea' quodam-
mum- nom splum de medib' diciiur, sed de alib, B
modo: est; et non geomelrica alio mbdo, dupliciter
prcptepid'gUGd-d'e*:pl'uribus:, qtiarenegue"si medium .eaiinJio"eestsieUtarillimon, alterum quidem non geo-
etJHem e"Sl,ef rton-idem",a~drconclhsibnem".niliildif- meiricum
. est in'non habendo, alierumvero in prave
ferf. CbnrmUrie-autPm"affirmare, aur negare, quse habehdo, et ignorantia haec quae est e'x -ejusprinci-
" j piis,-
* coirtraria' esl. Ib doctrinis autem non esf svmi^
esJ.adimpossfbile'- demonslratibi accipit", et lioc ner ^"
. queseraper,, universaliter; sed qiianiumsufficieiis esf, lifer.,paraiogismuS,'.quia medium semper esl d.upli^
sufficiensâulemsesiingenere'; dicoautemihgenere, citer;- eleriim de Koc omni, ctlioc itbrum de aiib'-di"
ut< circa; quods genus' demonstVatforffes- cituir omni,- quod: autem praedieatur, non- dieitur
ferf, sicut
omne; Haee autem suht Ut est videre in iiuellectu ;
'dicium»estpriUs_;Gommu_iica'iit;auie'm omnesscien- * in orationibusiatet, ulrum omnis circulusfigura
sed
ti_e;secundum. communia. Cbmniunia aiitem dico,
siscribaiur autera manifesiura esf. Qhld autem,
quibbSrutuiitur- tanqualri eX' eis demonsfranfes, sed' sit, \*
uon- ex-.quibus' demonstrant, neqne quod demon- sintne carmina'circulus ? manifestum- quoiiiam non
stranfc Ee dialectica quidem de' omnibus, et s.i sunt. Non oporlet autem ihstantiam in ipsura ferre
sfsit proposilio inductiva, sicut enim neque propo-
aliqua universaliter lentet nioiistrare conimuiiia, uf
nonest in pluribus, noivenim erit in
qpod<esi-affirmane omne aut negare, aut quod est sitioesl, guae
omnibus, ex-universalibusautem syllogismusmani^
aequaliaiab-aequaiibus demere,- auf ibliuin quaelibet, festumest
sed-dialectiea: noh' est dcfiniibrumsiequorumdam, quod; neque- iristanria est, eaedemperiim
*
surit propbsitiones; et instaniiaj, quam ehinr fert in-
neq-iie-generis-alicujus unius, n.on-eflim'ihterroga"ret, '
demonstrantemiautem noir est* ihterrogare", propter* staniiam,- haec fiet-utigue-proposiiiodemoiisirativa
1 1,
« aut dialectica, Contingit autem quosdam hon syllb-
id-.quodôppositorumessenoffmoiistrat idem. Osten- D-'
sum'auiemestJiocitrJis qua_:-de*syl)ogis"mo'. gistice dicere- propter id. quod accipiunt' utrisgue"
consegueniia.ut et.Gaeneusfacit' quod ignis inmul--
CAPUf IX. - ,
tiplicaia-analogiafit.-etriamqueignis cito generalur,-
Cujiisquediscipliiwpropriefas, accommodatasqjieesse . sicul ,
'hterrogationes: dicitj et haee est analogiai Sic aulera- nori esf
syIlogismUs,sed si velocissima analogia sequiturmul^
Si'.autfemJdfehfeMJhlerrogaiiosyJlogisiica,.et pro- liplicata,,ef.igneiii velocissimain mulaiione analogia.
posiiib- contradictionis,, proposiiibnes auiem sunt Aliquando-quidemigiiur syllogizare nori coniingit ex"
secundum" unamquarague' scientiam,. ex quibus est. iacceptis,
aliqiiando vero eontingit, sed non videtnr.
syllogismus, secundum uriamquamque- erunt utiguei Siautem ] essetimppssibile-exfalsis verum.monslrare,
'
'aliquae' ihtbrrogatibnes scienliales, ex' quibus qui facile uiique esset resolvere",cohverterentur enim ex
esl secundhmûriaihquamqheproprius fit syllogismus. necessiiate. Sit enim a
- eris, hoc auiem cum sit, ea
Manifestum iiaque quod noh «miiis ihterrogatib geo-
uiique sunt quae novi quoniam .sunt ut b, ex liis igi- .
melrica erit; neque mediciiialis, similiter auiem et tur monstrabo quoniam illud est. Converluniur aulera-
in aliis; sed' ex=quihusauf monstratur* aljquiil de magis qucs gunl jn iuailiemalicis; quouiam iiullum.
"72B, POST.E-RIOR.UM ANALITICGMM" ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 72<_
i
recipiunt accidens (et iwboc differunt ab iis quas siint Aicausaeest in media: figura-,ut sit a animal, in qno . b
in dialogis), sed definiiiones. Augentur "autera non respirare,
j in-quo cpsrries, in quo fiqnidein igitur
. perjmedia, sed in assumehdo, ut ct&eb, hoc autera oixmiesl < a, onuie eJ)imrespirans-est animal, in c-auiem
de c Iiem hoe Ae-d, et hoe in infihitum, et in latus; inullo, quare neque b m c nullo est, non igitur re.spi-
ut a de c, el de e, ut esl riumerus quanlus, vel in- rai ) paries. Comparantur aulem bujusmodi cau<i.i.
finitus. Hoe autem in quo sil a numernsimpar quan- secuiidiim i excelleniiam diclis, hoc autem e.t pluri-
tusinquo b, nnmerus impar in quoc, est et itaque mum ) distaris rivediunf dicere, sicut enim illad est,
a-de c; efestpar q_ian_iis"numertisinquosil d, par • iquod Anarcharsidis', quod in Scytbis non suni sibi*
numerus in quo esl e, est ergo d <Je e. " - 1laiores, neque enim vites. Secundumigitur eamdem,
CAPUT X. scienliam, et secundu-m me(lior,um;positionem, hae
De demonsirationepropter autd, el quod est. -diffefentiaa.suiiiipsius, qniaâifeum quipropter qnid
Sed quia differt, et propter quid scire, primum in: est syllogismuni. Alio auiem modo differi prop-
eadem scientia, et jii Jiac dupliciter. Uno quidem 1ter quid ab ipsoquia, quod est' per aliam scienliam
nfodo si non per imihediala fiaf syllbgismus', non 'utrumque' speculari. Hnjusmodi, autem' suiit, qu:e-
eriiin accipitor prima causa, sed qtiae propter quid '
cunque sieseiiabent adihvicem, quod alterum sub
'•
scieniia, est seciindimv primam causam. Alio modo B allero-est,:ut perspectiva ad geometriam, et maelii-
-. si<per immediata quidem, sed non per causram, sed naliva ] adstereometriam-, el harmonica ad arithmeli-
per convertentia., et per riotius, probibet eninvnihil* cavn ' , et apparentia ad asirologiam. Eere quidem
«que pra.dic"amium, notius aliquando esse non univocao-sunt harum qusedam scientiarum, ut astro-
causa, quare per hanc erit demoiislratio. Ut guod 'logi:i.maihemalica,ei quae navalis.est, et harmonica
prope =sint planetae, per illud guod non scintillare, mathemaiica, ^juae esf et secundum auditumi- Hic-
sil in guo c planetae, in gtio b-non scintilfareV in' enim ' ipsiim, quia sensibiliumesl scire, sed propter
quo a prope esse, verum igitur* esf de c b dicere , - 'quid, malhematicorum. Hi enim habent catisarum.
'
planeiae- enihr non scintillaiit, sed et a de b; non demonsiraliones.etfiequenter nesciunt ipsum,, quia_.
• scintllfans enim prbpe est. Hoc autem '•
sfcutilli univeTsale consi.derantes, saepe quaedam
accipiiui-per
inducfioriem, aut per sensuiiii necesse ergo a ipsi c 'singularium neseiuiit.propterid quod.non intendunt.
'
inesse, qriare demonslratum est qood plaiie.se prppe* Sunt autem.haec quaecunque alterum quiddam sunt
surit. Hie ergb syllbgismus nori esf propter quid, secundhm siibsiantiamyetuiunlur speciebus. Matlie,-
sed! .quia, non enihi exeo quod non scintillant •niaticffieritocirca species sunt, non-enimde snbjecto
prope sunt, -sed propter illud' quotl prope sunt, Jion aliquo, si enim de aliquo subjecto geomelrica. sunt,
scirifillaiit. Possibile est autem et per aftbrum', G;: sed non snnt secnndum quodgeomelrica sunl.. Habet
alterum iuonstrare, et efit propter quid demonsr/raiio",- autem se.a~d< perspectivam sicut haecad êometriam, .
ut sitc planetse,in qtio b propeesse,anon'scintillaTe; et alia adiistam', ut id quodestde. iride ipsum qui-
est igitur b in e, quod est non scintillare, quare et •deinqtiia est scire physici, sed propler quid perspec- ,
In c, et erit propter quid syllogismus, aecepxa enim 'tivi, aul sipjpliciler, aut<secundum disciplinam..
estprlma causa. Ilerum sielunam demonstraiit quod Multae autem, et non sub se invicem scientiarum,
quidem circularis sit perlncremehta, si enim quod' iiabent sic, ut mediciria ad geometriam, quod enim -
augetur sic circulare qriidem sit, augetur aulem sie vulhera circularia tardius s nahiur, mcdici est scire
luria, rriani.estumquoniain circularis, sic igiiur ipsius, _ quia, propter qpid autem geomelrae.
"
quia facius estsyllogismus.econverso aulem posiio •. CAPUT XI.
medio ipsius propter quod syllogismus' fit. Non enhvv Primam figuram maxima;scienticeesseaccommodaiatn.
propter augmenta ipsius circulsris* est, sed qula Figurarumauiem faciens scire maxirae, prrma cst.
. circularis est, accipit augmenta hujusmodi. Luiia sit Malbematicaeenim scientiarum. per. bancdemoiisira-
in quo c', in quo b sii augmentum, sit in quo a liories ferunt, utaritbmetica, et geomelria, et per-
circulare. In quibus auiera media non converiuntur, specliva, et fere est dicere quaeeunquepropter gjiid
etestnotius quod non est causa, quia monstratur,, BI speculari-faciunfcoiisiderationem,-.atitenim omnino,
sed et propter quid, rion amplius ih quibus medium autsicut fregueniius.et in plurimis, perhanc figuram
extra ponitur, etenim in his non pfopter quid , sed (qui est propier quid),fu syllogismus, quare et prop-
ipsius quia demonslratio",non enim cliciiur causa. Ut fer hoc-eritmaximefaciens.scire., propf iissimn.m
propte.r guid nonTespiratparies, quiasnon estanimaf, enim-scire,. propler quid.spectila.ri. Po=tea ipsius
. si ehim non respirandi causa est hoc, oporteT esse quodquid estscientiam,- per bancsolam vcnari pos-
animal causa' respirandi. Ut si negatio causa est' sibileest. In media enimfigiira non fit praedicativus
ipsius non esse, affirmatio causa' esf ipsius e*sse, syllogismus, seil ipius quoi quid cst scientia, affir-
sicut si<sine mensura esse calida et frigida, causa esf -njationis est, in tftima auiein fit<quideni,,.•~ednon
11011 sauandi-, et mensura hujus causa erit sauaridi. universaliter, sed qivid q'iid esi, universalium,esi,
Similiter aulem et si affirmatio est causa ipsius1esse,- non enini- guodammodo esi animnl bipes liomo.
et negaiio ipsius nonicsse.,In his auiem. sic demon-- Amplius ba;c quidrm illis niliilindiget, illie aiiiein
s.lratis. non cnnlingil.quod. dictum. est, noff enim per banc densnntur, et augrncnianiur qriousq.ueuii-
.§111116animal re~pirat. Syllogismus autem liuiug que ad inimedial.i vcniani, inanifeslura igitur ejJ
H1 -" A!i .MANL.SEY. BOETIf • . - 72* -
guod maxime proprla Bcientiaeest prima figura. A quae esta c, nam c b propositio semper falsa erit,
Sicut autem a esse in b contingit indivisibiliter, sic - propler id quod c in nullo b est, sed quae est a c
et non esse possibile est; dico aulem indivisibiliter . potest, utsiaetinc, et in b indivisibiliter est,
esse, vel non esse eo quod non-est aliquid eorum cum enim primum praedicelur idem de pluribus,
medium, sic eniin non eritsecundumaliudesse. Cum neuirum in neutro erit. Differt autem nihil, nbque
igitur aut a aut b in toto aliguo sii, aut etiam ambo, si non indivisibiliter insii, ipsius quidem esse, igitur
rion coniingit a in b pfimo nori esse. Sit enihi a in deceptio per ista",et sic fit solum, nonenim erat in •
tolo c, igiiur si fcnon estin 1010c (potest enira a alia figura ipsius esse syllogismus, qui vero ipsius
quidem esse in guodam tolo, sed b non.essein hoc), non esse, in prima |igura, et in media est, primum :
syllogismus erit quod non sitain b; si enim in a igiiur dieamus quotmqdis inprima fit, et quomodo
quidem omni est c, in b autem nnllo.est, in nullo b . se iiabentibus propositionibus. Conlingit igiiurulris-
esl a. Similiter autem elsi 6 in aliquo toto est, ut in . que falsis, ut si a et in b , et in c indivisibiliter sit;
*, d enim in omni b est, in a autem riullo, d, quare - si enim accipialur a in c uullo esse, c autem in orani,
«in nullo b eritper syllogismum. Eodem aulem mbdo . b, falscesunt propnsitiones. Contingit autem et al- _
monsirabitur etsi utraque In toto aliquo sit. Qtiod , tera falsa , et hac ijuacunque contingente, potest,
autem conlingit b non esse in qiio toto est a, aut B enim quae est a c vera esse, quaa vero b c falsa, sed ,
iterum a in quo esl b, manifestum est ex coordinatio-. quaeest a c vera, quoniam non in omnibus quae sunt, ,
nibus, quaecunquenon commutantur ad invicem, si inest a, sed quae est c b'falsa esse, quoniam impos-
enim nihil eorum quae sunt in a c d coordinatione, sibile estesse in-6 c, in quo nullo est«, non enim
de nullo pradicaiur eorum quaesunt in b e f, a autem, etiam vera erit, quae est a c propositio, simnl autem ,
in toto g, sic coordinatione existente, manifestum et sisint utraeque verae, et conclusio vera erit, sed
est quod b non erit in g, commutarentur enim coof-, etiara quae est c b. Contingit veram esse cum altera
«linaiiones,similiteraulem est et si b in totq aliquoest. , sit falsa, ut si b in c sit, et in a, necesse est enim al-
. jSi vero neutrum sit in toto aliquo nullo, non.sit, terum sub allero esse, quare si accipiatur a in nullo
autem a in b, necesse est indivisibililer non esse; s! c esse, falsa erit propositio, palam igitur quoniam et
enim erit aliguod medium, necesse est alterum Iio-. cum altera sit falsa, et in utrisque, falsus syllogis-
rum in gubdam toto esse, aut enim in prima figurat mus erit. Sed iu media quidem figura lotas proposi- -
aut in media erit syllogismus, si quidem igitur iu. fionespsse ulrasque falsas non contiugit, cum enim ,
prima figura b, erit in toto aliquo, affirmaiivamenim in omni b a sit, nihil erit accipere quod in altero eri.
ad hoc oporlet fieri propositionem. Si vero in media,- omni, inalterb vero nullo erii, oportet auteui sic in
utrum confmgit, ad utrumque enim posito privativo, C media figura accipere propositibnes, et. quod in hoc .
erit syllogismus, ciim autem utraque privativa sit,< quidem sit, et quod in hocnon sit, si quidem erit •
non erit, manifestum igilur est quod contingit et, syllogismus, si igitur accipianfuf sic-falsae, palam •
aliud in alio non esse indivisibjliter, et quando con-. quod eonirariaa e converso se Imbebunt, boc-autem
lihgil, et quo modo diximus. - impossibile est. In aliquo autem uiramque propnsi? -
tionemihhilprohibet falsam esse, ut sic in a, et iri
CAPUT XII. ? b aliquo est; si enim a in omni"c
accipiatur esse, b
-: De ignoranlia el syllogismoimperilimeorum qum ' autem in
- prhno immedtatequeinsunl. nullo, falsaequidera utraeque propositiones, :
aulem non secuudum secE non tamen tolae, sed in aliqho, e converso autem po-:
Ignoranlia negationem,
sito privativo similiter. Alteram autem falsam, et
seeundum dispositionem dicta, est quidem per syllo-
facta deceptio. Haecauiem in iis, quae insunt quamlibet contingit, quod eniin est in a omni-, et in
gismum b est, si igitur accipiaiur in a quidem toto esse.c, in .
priino, autnon insunt,contingit dupliciter, aut enim
vel non auf b aiilem tolb non esse, • quaeguidera esl c a erit ve- ,
esl cum simpliciter accipiat esse, esse,
ra, sed quae est c b falsa. Ilerum quod in b nullo est,.
cuni per syllogismum accipiat opinionem, simplicis
sed est neque in a omni erit j si enim in a est, eiin b , sed
qnidem ergo opinionissimplex deceptio, quae non inerat, si igitur.accipiature in toto quidema esse,
per syllogismum plures sunt. Non sit enim a in nullo .
a in b me- in b autem nullo quidem, quaeest 6 c propositio vera -
b indivisibiliter, ergo si syllogizet esse
altera vero falsa. Similiter aulem fit transposilo
dium accipiens c, deceplus erit per syllogismum, est,
esse falsas, privaiivo, quod enim in nullo est a, neqUeiii b nullo
coniiugit igitur utrasque proposiliones erit,si igitur accipiatur c.in toto quidema non esse,
contingit autem alteram solum esse falsam, si eniai
in b autem esse toto, gu_e~ quidem est a c propositio,
negue a in nullo cerit, neque c ih nullo b erit, acce-
vera est, altera autem falsa. El iterum quod in omni -
pta aulem utraque e contrario , lutraeque enim eruht
b est, in nullo accipere a esse, falsum est, necesse
falsae. Potest autem sic se habere c ad a , et ad b, enim est si in omni et in
c sub a in b universaliier : b b, quodnm a esse, -si igiiur
quod neque sit, neque
accipialur in omni quidem b esse c, in a autem nulio,
quidem impossibile est esse in aliquo tolo, priraum
enim dictum est in ipso a b non esse, a autem non quaequidem est c b, vera erit, quae aulera est- a c,
necesseest omiiihus inesse, quae sunt c universali- falsa. Manifestum igitur quodutrisque falsis; etal-.-
ter, quare ulraeque falsaesunt. Sed alteram coniingit tera solum, erit syllogismus deceptivus in indivisio-
veram accipere, non tamen quamlibet conlingii, setj aibus.
729 POSTERIORUMANALYTICORUMARISTOTELIS INTERRRETATIO. 730
CAPUT XIII. A. tia autemut in musica, neque utique a in nullo d,
De syllogismoimperilite eorum quceinsv.nlmediate. nequed.in nullofe esse. Manifeslum igiturest.quo-
niam cumnorisit medium proprium, etutriepossunt'
In iis autem quaenon indivisiBiliterinsunt, aut noh simul esse falsae, et quaecunqueconlingit. Quotqui-
. insurit, cum quidem per proprium mediura falsitatis
d.em igitur modis, et-per quaepossunt fieri secundum,
fiat syllogismus; non possibile esl falsas utrasque syllogismum decepiiones, et in aliis quae sunt siue
esse propositiones, sedsolumquaeante majus extre- medio, et in iis quae sunl per deinonstralioneni ma-
mum. Dico autem proprium medium, perquod fit nifestum est. - .
contradiciionis syllogismus: sit enim aihb per me- • . '• y
dium c, quoniariiigitur necesse est quaeest c b affir- . CAfUT XIV. ... ,
mativam accipi syllogismo facto, manifestum quod Si sensus a natura deficit, et sdentiam propriorum ',
• . sensibiliutnitlius deficere.
semper haecest vera, non enim convertitur, sedquae Manifestuniest autem, et si aliquis sensus defece-
est a c falsa, bac enim conversa,.e cohtrario fiet syl-
logismus. Similiter autem est, et si ex aliacoordina- rit, necesse est aiiquam scientiam deficere, quam im-
tione accipiaiur mediura, ut d, si et in toto a, et de possibifeest accipere, si quidem discimus, aut per ~
b praedicatur omni, necesse est enim (quae quidem inductionem, au.t per demonstrationera. Esl autem'
est d b) propositionem manere, alterain autem con- -demonslratio ex universalibus, inductio autem ex.iis
sunt particularia. Impossibile autera est univer-
verti. Quare haec quidem seraper vera, illa vero quac
salia speeulari, nisi per-inductionem, quoniam et
semperfalsa, et fere hujusmodi deceptio, eadem est
ei quae fit per proprium medium. Si vero non per quae ex absiractione dicunlur, «st per. inductionem
medium fiat cum sub nqta facere, si quisyult nota facere.quia suntin uuo-
pfoprium syllogismus, quidem
o~sit medium, infeautem nulloest/necesse est ulras- quoquegenerequaedam.et si non separabilia sint se-.-
cundum quod hujusmodi unumquodque est.~Inducera^
que falsas.esse,suraeud_eenim e contrario sunt quam
ut se babeant propositiones,- si debeat syllogismus . autem non habentes sensum , impossibile est,- siif- -
esse: sic autem acceplisi_utraequefiunt falsse, ut si,a gularium enim sensus est, non' enim contingit acC
. quidem in tolo _. esi, d autem in nullo b, conversis pere ipsprum scientiain, neque^nim esf ex unive^-
enim iis, syllogismus erit, et propositiones utraeque salibus sine inductione, neque per inductionem sine
' ' - ' -
falsae. Cum vero non sit sub a mediura ut d, quae seiisu.
quidem est a d vera erit, quaevero esl d b falsa,' quas CAPUT XV.
enim est a d vera est, quia hon erifin af d, quaeve-' Ex quol' el qualibtts constatsyllogismus, etan turttcm
"' deoreumvefiat in infinilum abilio.
ro est d b falsa, quia si esset vera, el conclusio esset
vera, sed falsa eraf. Sed per mediam Jiguram facta Est autem oranis syllogismus per tres teiminos, et
decepfione, utrasque quidem non confmgit falsas quidem monstrare possibilis est quoniam a estin c,
esse propositiones lolas, cum enim sif b quidem sub propier id quod est.in b, et hoc in c.*Sed privativus
c, nibil contirigit in hoc quidem omni, in illo autem est quidem alieram-propositionem habens quoniam
nullo esse, sicut dictum est et prius. Allera vero po- est aliquid aliud in alio, alteram aulem quoriiam non
test esse falsa', et quaeciinquecontingit. Si enim c et est. Manifestumigilur est quod principia, et supposi-
infc, el in a est, si accipiaiur iri aTquidemesse, in tiones dicla haecsunt, accipientem enim haecsic, ne"
b vero non esse, quaequidem a c vera erit, altera au- cesse est monstrare ut quod a sit in c per 6, ilerum
tem falsa. Item si in b aceipiatur c esse, in a autem autem qubd a sit in b per aliud medium, et quod b si|
nullo est, quaequidem est c b vera erit, altera autem in c similiter. Seeundum igitur opinionem syllogizan-
falsa, siquidem igitur privativus sit deceplionis syl- tibus, et solum dialectice, nianifesium est quod hoe
logismus', dietum est quando et per quae erit dece- solum intendendum, si ex quibus conlingit maxima
ptio. Si yero sit affirmativus, lunc cum per.proprium proba.bilibus lial sylfogismus. Quare el si est aliquhi
medium , impossibile est utrasque esse falsas, ne-, ih veritate eorum quae sunt a b medium, videtur
cesseest eni.m quae est c b manere, siquidem erit îulem non esse per hocsyllogizans, syllogizat dialec-
syllogismussicul dictum est el prius, quare c a sem- tice. Ad veritalem autem , ex iis qute sunt bportet
per eril falsa, haecenim est conversa. Similiier au- intendere,~ habet aulem se sic. Quoniam autem esl
. tein esl et si ex alia ordinatione accipiatur medium, quod ipsum quidem de alia pra.dicatur, non secun-
sicul dictum est et in privativa deceplione, -necesse dumaccidens.. Dico autem secundura accidens,- u|
enim est quaequidem est d b manere , quae veroest album aliquando dicimus illud esse hominem , non
a d conveni, et.haec deceptio eadem est priori. Cum similiter dicentes et hominem album, cum enim hon '
vero_sic non per proprium, si quidem sit d sub-a, sit alierum, aliquod album est, album autem est
haecquidem erit vera, altera vero falsa, potest enim ' homo,
guoniam accidit homini' esse album , sunt
a in pluribusesse, quaenon sunt sub se iuvicera. Si igitur quaedamhujusmodi, quaecunque sec'undum"se
_veronon sit d, sub. a,, haec quideni seniper manife- praedicaiilur. Si igilur c hujusmodi qubd ipsum qni-
- stum est quoniam estfalsa, affirmatiya'enim acci-
dem nonin alio sit, in boc antem 6sit priino, ct rion
piatur. Quaevero est d b, contingit et veram esse, per aliud medium, iterum e de d sit,"* et similiier •et
et falsam, nihil enim prohibet a quidera in nullo d <~
hoc in b, nunquid igitur hoc necesse est stare, an
•esse.d autem in omni b, ut agimal in scieiHia,scien-f' con.iru.it in inliniiuin ire? Ei iterum si dea quidem
r
73i AN. MANL. SEV. BOET-Ii " 732
jiiliil prsedicatur per se, a autem in f est primo, me - A 'guod ipsum quidem in alio nullo est, sed in illo aliud
.d.um' aiiienv iri nullopriori, et fin a, et hoc ih b', ut«)neque a primo in uliimum. Dico auiem pri-
. nunqiii(]!etHoc stare necesse est? ari ef liic couiingit mum quod ipsum guidem de alio, sed de illo nullum
in infiniium abireTDiffert aulem lioc a priori' inlan- aliud.diciiur : s-iigitur iiaecerunl,.mani.esium qnod
lum, quoiiiam hoc'quidem estnuriqnid', corilingil inet < in negatione stabitur. Triplicitcr aulem mon-lra-
1
cepiPrum'ad'hujusm'odi'~quod'innullb "csl altero, sed itur non esse, atit enim in guo guidem est c, b ineKt
aliud in illb', ih sursum iri ihfiiiifum-abJre, alterum .omni.sed in guo est b nulli, inesi a, ipsum igitur
aulem incoeplurumab hujusmodi quod ipsum quidem' b. c, et semper alterum spatium necesse est ire in
de alio, de illo auteminihif pna_dieatur, in deorsum iiaiBiiediata,praedicativumeuim est boc spalium. Scd
intendentem', si' contingit in infiniium-ire.-Ampliils alterum manifeslnm est.gut d si in alio non est priori,
media nunquid cPiilihgit' ihfniita1 esse determinatis ut in d, hoc indigebit in omni b esse, et si iterum a
-- terminis? Dicoautemtutsi.a in:e-sit,<..mediunvipso- itvalio prbire quara d uon fuerit, illud iudigpb.t in
. rum sit _;,abipso auiem:fr,et ab aaltera, sediiorum. omnic. esse : quare quoniam in deorsum stat via, et
. alia, nunr.uidet haecin inftnitunvcontingit abiie?an , quse in sursum siabil, et erit aliquid in quo primo
i impossibile est? est- auierrrjioc. qiudtm: inlendere' non erit a. ltem si b quidera in onini a,,in c autem
, idem et si demonstraiiones ininfiiiilum veniuhi.et si B- nullo, a in c nullo eiit. Iterum hoc si oportet mon-
. esl' demonstratio omnis rei, an adinvicem conclu- :stiare, manifestum esl, quod auf per superiorem
danlur. _JmilUer~autemi dieo et"in privativis syllo- niodum ; sursum monslrabiiur, aut per hunc.aut
jismis et- propositionibus-, ul si>a non. inest b nulli lertium. Primus guideni igitur diclus est,,secundus
aut. primo',.aut. est aliquid: niedium;-cui prioii- non autem demonslrabiiur. Sic autem utiqne monstrabi-
•
inesfa;. ul?si sit g quod omni fr-inest.,etkeruni hoc lur, ul quod d in b omni "est, in c auiem nullo, si ne-
ivîon'etiam alii priori,.ut si h est quod sitin-onmi b, cesse est aliquid esse in b, ei iierum si hocin c non
et namqueinihis-autinfinitasuiit,, in. quib(is-non«st< erii, aliud vero in d esl quod in c non est, igitur quo-
- iil'~prioribus,, autsiatur.. Sed iiicon.veriibilibiis.non niam : esse semper superiori slal, slabit el non esse.
sftniliter se habety nonenim estin-aegne-pr.aedicabi.- Terlius autem modus est,.si'a b omni insit, c vero
libus de^quo primo praBdicalur,aut ultimo, oinnia. in nullo b sit, non iu omni c, in quo est a: Iterum
- enim ad omnia sic simililer se babent, sive siini itifi- aulem hoc per superius dicta aut siinililer demon-
nita de ipso praedicata, sive ulraque sunt dubiiala strabifur.lilis igitur mpdis slatur. Si vero sic est,
. infinila, nisi similiter converti contingat, sed hoc iterum accipietur b in e esse, iri quo c non in omni e,
quidem sicut-accidens-, illud vero sicut praedica- efhoc iieruin siiniliter. Quoniara-autera suppositum
lum. ' ' G est slare et in deorsum, manifestumest quod siabit
'"' ". et quod in c non esl. Manifestumautem est quohiam-
; CAPUT XVI.
- DeterMhdlit exiretnis', sunimo iinoque, tnedid etsinon una via monstretur, sedomnibus, aliquando
'- ' non-esse infinila:- quidem ex prima figura, aliquando vero ex secunda,
aut ex lerlia, guoniam et sic siabitur, finitae enim
Quoniam igitur media non cqnlihgii infihiia esse,
6iin sursum et deorsum stent praedicata, manifestum sunt viae. Finita autem finite sumpla pluries, neeesse
- est. Dico aulem sursum quidem, quod'_univers.ie, est fiuiriomnia. Quodguidem igilur in privatione si
et inesse slatim, manifestura est.
niagis -est, deorsum autem, quod pariiculiire esi. Si guidem
enim-apraedicante de c, irifinita snnt media, in quibus CAPUT.XVIIL
est fr.maniiestum est guod coniingel utriquc, utab Bropositionisaffirmativmmedialm,medianon esse
', a in deorsum alterum de aliero conliiigit pracdicarf infinita.
in infiniium, antequam enim in c veniat.infiniiasunl - Sed
quid ;n illis qui guideni logice speeul.ralur, sic
. media, et ab c in sur.um.infmiia, antequam in a ve- liianifeslum fil. In iis quidem igiiur guaequidem im
niat. Quare si haec impossibilia sunl, et ipsius ~aet c* eo quod quid.est pra.dicantur, manifestunmst^-si est1
impossibile est infinita esse media. Neque enim si enim definire, aut si notum esi guodquid erat esse ,-
"
aliguis dicat quod haecquidem quaeabc contingentia iufiiiita autem' non esl-lransire, necesse est finiri-iiv
suntad invicem, ulet non sintmedia, illa vern hon eo quod guid esl praedicaia. Universaliter autem sic"~
esse accipere, nihil differt. Quodcungue enim accipio dicimus, esl enim vere dicere album" ambulare, et?
eorum quae sunt b, eruntab a, aut c infiiiitainedia. magnum illud lignum,esse, etiterum lignum magnum-:
An non a quo jam prima sint infinita sivestalim, esse, el hominem ambularc,.sedallerum:est sicdi-
.." rive non stalim , nihil differt? quas enim sunt pqst cere, aut illo modo , cum enim album quidenvesse^
lncc, infinita sunt. dico quod cuiaccidit album esse, liguumest-, sed~
CAPUT XVII. non<quod subjectuni' signo, album sil, el namque
Propotilionis negativcemedialmmedia,-quibus revo- neque quod alhnm est, neque quod'quidem album
celw ad immediaiam, non esse infinila. aliquod est,. faclumiignum est,,guare nqni est aliter-
Manifestum aulem. et In privata demonstralione qilam secundum accidens. Cum autem lignum-albura-
qiioniam stalur, si' quidem in praedicativa statur in esse dico, non<quod aliquod alterum sit album , illi>
utrisgue. Sit enim non coniingens negne in sursum autem accidit lignura esse, ul cum musicum.album
tb.ultimo inininitum ire (dico-aulem in quo statur, essedico ,< tunc enim quoniam homoesl albus „<cut-
735. POSTERIORUMANALYTICORUM ORISTOTELISINTERPRETATIO. 754
accidit essemusicum,dico,sed lignum esl siibjecturii,A Haecaulem omnia de snbjeclo guodam praedicari-di-
quodpuidem et factum est, non ctim alterum aliquid' cimus,.accidens auiemnoifesse subjectum aliquod,
sit guam quodquidem lignum est, aut lignum ali- nibil enim lalium ponimus esse; non quod alterum
quod. Si jgilur bportet nomina ponere",sit sihdicere aliguod e_se dicitur, ~sed-ipsumde aliis, et alia gui-
prajdicari, sed illo niodo-, aut nullo modo praedicarii derii-de alio, negue in sursum, ergo iiiium de.nno,
aut praedicariqnldem non simpliciler",sed secundum negue iri deorsum esse dicetur, de guibus enim di*
accidens"praedicatur, estaufem lanquam alburivqui- cuntnr accidemia, guaecungnein substaniia uniuscu-
demquod prsedicatur, sed siCut lignumesf de quo jjtisguesunt, haec autem non suul infiniia, sed sur-
prsedicalur.Supponaturergo" prsbdicatiim'praedicari sum ipsa guogue et accidenliautrague non iiifinila
semperde quoprsedicatur, simpliciier",sediionsecun- sunt. Necesse est ergo esse aliguid, de guo primum
dum-accideiis: Sie eifm- demohstrationes" demon- praedicetur, el dehoc aliud, el hocstare.el esse.ali-
slrant.-Quare-in'-eO'quotf quid est, aiit qubniam guidguod nnn amplius, Jneguede alio priori, negue
quale, aut.quantum, aut adaliquid; aul faoieris, aut de fllo aliud prius .prachicetur. Unus guidem igitur
patiens, aut ubij- aut quando, ciim-unum".de~uno mo'duS'*demonsiratioiiiSj". diciihr' iiic; A^dhuc-
autem
pracdicabitur.Amplius-,.substantiaitv quidem signifi- alius,si de quibus priora qiiaedam praedicantur, est
cahtia, quod quidemillud est,.autaliquod illud qui-_B horuiirdemonstrat.o, quorura auiem esl demoiistra-
dem significantde gpo praedica.ntur.-Qusecungue vero tioi liequepoiiusiiabere possibileestadipsa, quarii
non substanliam significant; sed de aliguo subjeclo scire, neque-scireêst'sine-dcmoiistralibiie,"si"autem
dicuntur, quod non est, neque qqod illud est, neque hoc,.per fisecsirnolum.-Haec auteiri nescihms, he-
quod guidem illud aliquidest, accidenlia stini,. ut de quenielius linbcmusad ipsa quam scire; nequeper
homine albiim. Neqiie' enimest liomo, neque quod haec notum scieriius. Si igimr estaliquid scire per
quidemalbum est, neque quod quidem album est- - demonstratioffem-simpfieiter, el' noiv ex aliquibus;'
Sliquid, sedanimal forsan, qiiod quidem enim anir neque:exsuppositione, necessarium eststare-praedl-
mal esf, homo"esf. Qusecunquevero rion substan--- cationes medior-um,"si*enim noh steterinl, sed' est
tiam"signifieanl, "bporletde**aliquosubjeclo prsedi- semper acceplio1iw superius", omiiiuni'erii demon-~
cari,et non-essequid album, qu<id'noncum alterum siratiOj-quare siinfiiiiianOh possibile"esfpertrans-
aliquod;sit; albumest. Species enira valeant, et ge^ ire,'. quorum esti demunstfaiib, baecnon sciemus per
nera; morisfraeriirivsunt.-et-sisinl, "nihilad railonera demonstratibnenrt-Si: igiiur neqne melius liabemus
sunt, demonsfratinriesenim de luijusmodisunt.Am-.- adipsa quam<scire,- non-eril scire per' demonsira-
pliiis,s_:nonest hoc hujusqualitas, et illud hujus, lionerii- sinVplibifer,.sed ex1 supposiiitme'. Logice*-'
neque qualitatis qiialiias, im)iossibileest aaqueprse-.C quidem igitur-ex' his'<utique aliquis credai', dfe eo'
dicari' ad invicem"sic, sed verunv quidem conlingit quod dicluin' est-. Analytice-autem-mnnifesium esf
dicefe sie, aequeautem yere praedicari.non coritin-. per liaecvelbciiis, tieqiie iif sursum, neque- iivdeor-
git. An enim sicut" substautia prap.dicabilur,au>ut sum infiniia praedicataconi.rigit esse in-demonstra--
gehus, aut ut differeiiiia praedicari? fiaec autem J tivi scientiis,. de^quibus iriientio-est ; demonslratib'
ostensa sunt, quohiam non "eruuiihlinita, negne in. enim est ex his-quaecuiique*' ipsaquidemiusuntse-
sursum, uequeih deorsum, uf fiomo bipes; hoc ani- cuiidum: seipsa rebus, secundum seipsa verff-dupli--
mal, hoc autein alterum est, neqiie animal de ho- citer; qusecunqueehim"in illisinsilnt in eo quodquid
mine,-iioc aulem"deCallia, libc auiem de alio in eo esl,.et. in quibns-ipsa in: eo'quod quid estînsiuif.
. quodquid est, sutistanliamenim pmnem est definire ipsis, 'ut iri numero ih.paf, quod inest p,uidem nu--
• hujusmofli;ihttniia aritem non esl transire.inlelligen- mero,. esf autem'-ipse ilumeius-in'ratione"Ipsius, et
tem, quare neque in sursum, neque in deorsum infi-- iterum mullitUdo*;aut divisibile, iii ratione numerf,
niia' surit-,illam eriim non est hefinire, de qua irifi-. hoium aulenv neutra conlingit ihfinila<esse, negue"
nitapraedicantur. Sic igitur' genera ad invicem, non. ut impar numeri. Iterunv enini si impar aliud insit,
aequaliter praedicaniur, erit enimipsiira, quod qui-- cui inerat existenti hoc, si esl-priraum"numerus,erif
dem Ipsunl aliquid esl,-neque lamen de qualitate, D iis quae insuntipsi. Si igilur' non conlingit' infinila
auTaliorum nulfo, nisi secundum "accidensprsedica- hujusmodi-esse in uno; neque in sursum'erunt-infi-'
biiur, .omhia eniin haec accidunt,.' et de-substantiis ni)a<,-,atveronecesseêsl omniaiiiesse.primo, utnu--
prsedicantur, sed quoniam negue in sursnm, infinila ,- mero, et in iUisuumerum, quareconverlibilia eiut>t'v-
sunf. De unoquogue enim prsedicalur quod signifi- sed non excedentia. Neque lamen'qusecuiTque-siint-
caf aut quantum aliquid, autquale aliquid; aut liu- in eoquodquid est,.neque htec infinita sunf, nequC"
'
jusmodi' quae'sunt in substantia, liaoc autem finiia essetdefinire:quaresi prsedicata-perseguidem oin--'
sunt; ef genera prsedicamentorum finita, aut eniin. nia dicuntur, haec autem nonihfinita. siint; siabunt
.quale, aiit quaniura",aut ad aliqnid, aut fucere,, auf ulique in sursum, guare; et-in denrsum; si'auiein-
pati, .auf ubi, aut quando. jSupposilum autem est sic esti ~etqusesunt in medio duoruni rerniiiiorura'
. unum de uno prsedicari,, ipsa autem de ipsis guse~- seiuper' sunt finila.- Si vero tioc est; manifeslum
_ cunqiienqn adaliquidsuntyprfedicari,.non dieiriius;< jaiii est, ei demonstraliopon quod' riecesse esl prih-
accid'entia:enim sunt-omnia, sed haecquidiimsecuh- cipia-esse", ef non omnium esse demonsiralionem,
dum seipsa,. alia vero" securidumâiferum modum. quod qufdein diximus quosdam dicere juxta princi^
' ' -
735 -' AM. MANL. SEV--BOETII %G
pium, si enim principia sunt. Nori omiiia sunt de- A < est in syllogismo uiium, prqpositio Jramediata, in
.monslrabilia, neque in infiriitum possibile ire,'esse <
demonstraiione autem, et sclenlia, intellectus. In
enim horum guodlibet, nihil est aliud quam esse qstensivis < igiiur syllogismis ejus quod est, viihil ca-
nullum spaiium sine medio, et indivisibile, sed -om- dit ( exlra. Sed in privativis, ubi quidem quod pportet
nia divisibilia. Intus enim immJllendo terminura, sed '< esse, nihil cadit extra boc, ut si u ini^per c non
non assumendo demonstratur quod demohstratur, iinest, si enim in b quidem omni c, est auiem a.iit
quare si hoc in infinilum contingil ire, coutingit uli- nullo i c. Iterum si indigeat"quqd in c, « .nullo.sit,
quedhorumJerminorum infinita esse interius me- niedium i accipiendum est ipsius a-ei c,'et sic sem-
dia, sedhbc impbssibile est, si proedieationes stete- per ] procedet. Si vero indigeat monstrare qnod d in
ririt iii superius, et.iiiinferius": quod autemstent, e< non sit, eo quod.esl c in dquidem bmni, in e au-
' i
tem
morislralum est logice prius, analytice vero nunc. nullo, aul non in omni, cnunquam exira cadit,
- - - hoc autem est, cui non -oportet inesse. In tertio au-
... CAPUT XIX. ,. tem riiodo, neque a quo oportet, neque quod oportet
Ekmenta monslrandarum mediatarum non ihfinila. -
esse. , . . - . privari,
1 nequaquam extra ibit.
. Mpnslratis autem bis, manifestum est si.aliquid CAPUT XX.
ideminsit duobns, uta et in c, et in d, non praedU " Quod demonslratio universdtis prmstantiorsil
canle altero de„ altero, aut nullo. modo, aut non de particulari.
omni, quod nonsemper.secundum commune aliquid Cum autem sit omnis dembhstratio, alia quidem
inerit, ut isosceli, et scaleno, aequalesduobus reclis ,•saniversalis,alia vero partieularis, et haec quidera '•
babere, .secundum commuue aliqtiid inest, secun- ,cathegorica, illa vero privativa, dubilabitur qualis -
dum enim quod figura quaedam sunt, et.non secun- ,
potibr sit, similiter aulemeihe ea, quas denionslrare
dum alterum. Hoc autem non semper sic se fnibet. (dicitur, et deducenti ad
iinpossi.biledenionstratiqne.
Sit enim b secundumquod «, in.e et d, erit manife-- Pfimum ] quldem igitur irilendamus de universali et
stum igiiur quod i.in c d iecundum aliud commune .
parliculari. Oslendentes autem hoc, et_de ea quae
est,,et illud secundura alterum; quare duqrum ler- ,dembnslrare dicilur, et qiiaeest ad impossibile, di-
minorum" medii iiifmiti utique incidcrnnt" iermini, cemus..' Videbitur igilur fortassis
utique quibusdara
sed hoc est.impossibile, secundum igitur aliquid sic intendeniibus,
qubd pariicularis est polior, si
commune inesse, nbn necesse est semper idem plti- enim secundum quam magis scimus demonstralio-.
- ribus, quoniam quidem..erunt immediata spalia. In
" nem, potior demonslraiio esi, baee enim virtus -de-
«odeni tamen. genere, et ex eisdem atomis necesse ,monstralionis. Magis autem scimus
unumquodque
est lerminos esse, siquidem iis, quaeper suut, erit ^*,cum ipsum cognoscimus secundum ipsura,
quamse-
cpmmune, non enira erat ex alio genere in aliud ,
ge- cunduni aliud, ut musicura,Coriscum, quando_cogno-
nus descendere quae.demonstrantur. Manifeslumest: .scemus quod Coriscus musicus est, quara quod homo
autem quoniam ei cum a in b sit, siquidem est ali-: musicus : sit. Similiter autem ct in aliis. Sed nniver-,
quid niedium, esl demonstrare quod a in b -sit, et ,salis quoniam aliud, non quoniam ipsum fortasse de-. -
elemerita hujus sunt baec et lol quot media sunl, im- nionslrat, ut quoniam isosceles habel tres angulos
mediaiae.enim proposiiiones sunt elementa,_aut oin- __ .aequales duobus reetis, nbn guoniam isosceles, _sed.
-nes, aut universales; si vero non est medium, non • quoniahi triangulus; sed particularis guoniam ipsura
ampl.ius erit demonslratio, sed in principia via. est est; .si igitur potior est qua; est secundum ipsum,-
haec. Similiter aiitem erit efsi a in 6 uon. sit, siqui- hujusmbdi autem est particularis, et uniyersalj magis,..
dem enim aut mediura est, autprius cuijnon inest,. elpotior utlque secundum partem demonstratio erit.
erit demonsiralio. Si vero non sit medium, non esl' •
Amplius, si uniyersale quidera non est aliquid prae-
demonstraiio,. sed .princjpia, et elejnenta sunl tot ler singularia, demqnstratib autem bpinionem con-'
quot sunt lermini, Jiorum enim propositiones priii- ficitesse aliquid'hoc de guo demonstrat, et quam-
cipia.demonstralionis sunt, etjsieui quaedamprioci- dain naturam.esse hanc in iis quaesunt (uf trianguli.
pia.suht indemonstrabilia quod sit boc iilud, ;et quod , praeter quosdam, et figurbepraeter quasdam, etlpu-
sit hoc in illo, sic quod.npn erit.hoc.illud, neque" nieri. praeterquosdam.numeros ), potior auteih est
-
quod sit hqe.in illb.,Quare haecquidem esseialiquid, quae esl de esse quam de non esse, "et propler
alia non esse aliquid,.erunt_piincipia. Cum ergo in- : quam non errabitur, quam, propter quam errabi-
digeat monstrare aliquid,• accipiendum qtiod.de b luf; esl autem universalis bujusmodi (procedeu-
primuni praedicetur.. Sif c, et de iioc, similiter'«,"'et" les | enim demonstrant uhiversale' quemadmpdum
sic semper eunli ,'nunquam.extra, erit propositio, de eo quod est proporlionale ut quod sit tale, erit
negue si esse.ipsius a; accipiaiur ut demonslretur, proportionale quod neque liriea,' negue nurrierus,
sed semper medium denseturquousque indivisibilia' negue" splidum, negue plarium est,'sed prseter hsec
'
fiant, et unum, est.autem unum, cum immedialuin si
aliguid), igilur uhiversalis magis lifficest, ef de eh
'
fiat, ,et una proposilio simplex pst immediata, et quidemquod estminus,- universalis quam parlicif-
quemadmodum in aliis est principium simplex. Hoc . laris, et fecit opinionemfalsam.indigniorutiqueerit
auterii nonidem ubique est, sed in gravi quidem un universalis particulari. Et.primura. quidem nihil ma-
cia, in melodia autem diesis, aliud autem in alio, sk" gis in universali quamin particulari altera raiioest,
557 POSTERIORUMANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. fU
Bi enim quod-duobiis.reelisinest, non.est secundum A«est demonslralio, simul enim magis ad aliguidsuni,
quod est isosceles, sed secundum quod triangulus (dignior igitur universalis_est,- quoniani -
quidem et
isosceleshabet tres inquan- 1
magis demonslratio est. -
est, cognoscens quoniam
tum ipsum esi, minus coghovit quara cognoscensa, Ariiplius, si magis eiigenda est secundum quam
- 1 etaliud, quam secundum quam hoc solum co-
quoniam triangulus est, et omnino si non quidem hoc
secundum quod sit triangulus, et postea mohstrat, gnovit, . universale autem babens, cqgnbvit particu-
non erit ulique demonslralio; si vero sit cognbsceris 1lare, hoc autem, universale non scivit,' quare el sic "
unumquodque secundum quod unumquodque est, 'utique magisdigenda erituniversalis. Aniplius au-
magiscognovit, si igitur Iriangulus in plus «st, et ltem et sic. Universale enim magis scire cst eo quod
eadem ratio, et nou sec.unduni aequiyocationemtri- est < per medium demonslrare, cum propius sit prin-
angulus est, et inest omni triangulo quod est duobus < cipio, proxime autem immediatum est, hoc autem
rectis aequaleshabens, non utique est triangulus inest < principium. Si igitiir quaeex principio est ea quae
quantum -isosceles, sed isosceles. secundum quod non i ex principib, quaemagis ex principio ,ea qusa
triangulus hnjusmodi habet tres anguibs. Quare uni- minus i est, ceriior est demonslratio, est auiem liujus-
versaliter sciensiriagiscognovit secundum quod est, modi i universalis magis, digriior utique erit univer-
quam particulariler, pblior est ergo universalisquam' B !salis, ut si oportet morislrarea de d, media autem
particularis. Amplius, siquipem sit quaedam ralio sint i in guibus est b c, magisautem sursum sit b quam
una, et non sequivocafio,uniyersale erit utique nil < ic, qiiare si. per b magis esl universalis, sed eorum
minus secundum pariem quibusdam, sed magis est qiiae dicia sunt quaedamlogica sunt. Maxiraeautera J
quantoincorruptibiliorasuntillis,-quaeiverosecundum manifestum est qubd universalis magis praecipua
partem sunt cbrrupiibilia magis. Ampfius, nec una sit, quoniam proposilionum quidem hanc priorem
necessilas est opinari aliquid esse' hoc praeier haec, habentes, sciihus quodammodo, ef posteriorem et
quoniam ostendnnt nntim nihil magis quam in aliis Iiabemus potentia , ut si aliquis cognoverit quod
'
qusecunque non aliquid.significant, sed aut quale, omnis triangulus liabeat tres duobus reclis sequales,
aut ad aliquid, aut augere; si ergo, no.n demonstra- scivit quodam modo-el quod isosceies duobus rectis
tio causa esl, sed audiens. Amplius, si demonstra-' potentia sit, et si noncognovit isoscelem quod tria».
"lioest syllogismusdemorisirativus qui fii causse et gulussit, hanc autem habeiis proposilionem, nullo
propter quod, universale magiscausa; cui enitn per modb uhiversale cogiiovit,' neque potentia, nequa
se inest aliquid, hoc idera ipsi causa pst: universale actu. Et universalis quidem intelligibilis est, sed
auiem primuni, causa ergo universale est, quare et particularis in sensu perficitur. Quod igiiur uniyer-
demonstratio dignior est, magis enim causae est uni- Qi salis dignior sit particulari, tot nobis dicta sint.
versaie, et ejus quod propter quid est. Amplius," CAPIIT.XXL.
usque ad boc quaefimuspropter quid, etenim tunc
Quod demonstralioaffirmalivaprmslantiorevadat
opinamur scire, cum non sit aliquid aliud quam hoc ... negativa. ,-.,.,. . ...
aut quod fiat, aut quod sil, fiuis' enim et terrainus
ultimus jam sic est, ut cujus causa venit ? ut accipiat :. Quodautem monslrativa sit dignior privaliva, hinc
eriim liaec deraonstratio dignibr'
argentum. Hoc.aulemest quatenusreddat cui debuii. manifesium:est<,sit
Hoc autem ut noninjusie agat, eisicprocedenles cum (aliis eisdem existentibus) aut "exmirioribusqusestio-
aut supposilionibus, aut propositioiiibiis. Si
non sit ampliuspropterquid.nec alterius causa, pro- nibus,
hoc sicul finemdicimus et ..enim notae'suril similitervelocius cognoscere per
picr propter venire, esse,
et fieri, et tunc est scire maxime propter quid veait; hsec erit, hoc autem appetibilius est. I_atib autem
si igiiurse liabet similiter, etin omnibus causis, et proposilionisguod melior sit ex minoribus, univef-
-saliter est sic, si eniin contirigitsimiliter cognita esse
quaesunt propler quid, in iis autem quaecunque'sic
sunt causae,siculquaeest cujus causa sic scimusma- .medise.priora autem noiiora :snnt. Si autem per
. xime, elin aliisigitur lunc maxime scimus, cnmnon .media demonslratio eoriim, guaesuht b cd qubdain
• e allera auiem demonstratio guod a in d sit per
amplius sil hoc quoniamaliud est: cum igilur cogno- j) b sit, 1se liabethoc
scimusquidemquodguatuor qui extra sunt aequales c similiter igitur giiod a hid sit, et
suni, quoniamisosceles, adhuc d.eestpropterquidiso-" quod a in e sit, sed quod a in d sit prius est, et cb'-
-=sceles?quia triangulus, et hoc, quia esf figura rectis -gnoscibilius quam quod a in «, per hoc ehim illud
Jineis contenta. Si autem hoc non amplius propter demonstratur: credibilius autem est per qubd. Et
"aliis eisderii
quodaliud, lunc maxiriiescimus, universale est au- quaeper pauciora demonstratio, poiior
•lem tunc, universalis igiturpotior. Aniplius quanlo- jexistenlibus.Ulrseque quidemper terminos ires"et
diias monslrarit, sedhaec quidem esse
-ciinqueutique magis secundum parles est, in infi- -proposiliones
'niia cadit, universaleautem in siniplex, ei in finem, .aliqiiid accipit, illayeroelesse, etnon esse aliguid.
Per ilague; quare dignior' est. Amplius,' quo- .
.'suniautemsecundum quod infinita non scibilja, sed niampliira ostensum est inipossiDileper uiramijue privali-
secundum quod finita sclbiliasurit, secundum utiqtie varum
propositionumfieri syllogismiim', sed opor-
'quod• universalia",magis scibiiia sunt, quam quae -tere quidem hujusmodi esseuriam, aliam vero qiio-
stint securidumpartem demonstrabilia, ergo niagis . niam est.Amplius.prseter liOc oportet et hoe aeci-
universalia. Defhagis demqnstrabilibus aufem^magis_ pere, prsedicativas eriim:augnieritatadehiohstratione
-7315 - .. AN. MANL."SEV."BOETIl .740
"
nccesseestfieripiures, privalivasaiiiera impo.ssibileA uiraigue.ex.non esse aliguid, credibiles, sed haec
plures una in omni sylldgismo esse. Sit eiiini in nullo ' 'quidem ex priori,.illa veroex posteriori, potior uti-
e-se a in quibus esl b, in c aulem omnisit b, si igi- < que simpliciler erit ea quaeest ad impossibile, pri-
luropus est rursus augere utrasque proposilion.es, ivaii.vademonslraiio, quare et hac dignior praediea-
mediuin injiciendum est, hujus quidem a b .sit d, tiva. t Mani.estCimest ergo quod etea quac est adim-,
sed b c sit e, e igitur manifestum qst praedicalivum possibile, I potior est.
-
esse,'Sed d deb guidempraedicativum/.a autem de . CAPUT,XXIII.
d lanquam privaiivum ponitur : d euim de.ommft, Qum j scientiacerlior, qum una, qumaltera, et ejusdem
sed a o.porletin nullb d esse, fit ergo una privafivs ptures esse posse demonslratidnes.
propositio.Idem autem modus est et in aliis syllo- Certiorautemest scienlia, scientia.et prior, guse
gisiuis. Semper enim medium prsedicativorum.ter- 'ipsius quia et propter quJdeadem est quam non,
minorum, pra_dicativnm,iiiuiraque est,.sed priyativi extfa ' earii guaaest pfopier gui"d.Et quaenon est "de"
in altera privaiivnm necesseest esse, quare hsec.una subjectb, ! ea qua>.est de subjecio, ut ariihmelica,
hujusmodi "fiiprqpositiq, alise vero prsedicatii.se. Si harmonica.' Et quaeestex minoribus, ea quaeex ap-
igilur noiius est per quod demonstratur, et cr.edi- posiione, 1 ut arithmetica, geometria; dico autem ex
biliiis, demonstratur autem privaiiva quidem per B:aidiiione, ul-unitassiib^tautiaest.siiiepositione,j)iin-
praedicativam,'hsecaulem per illam noh demonstra- ctuw < autemsubsiantiaposita, "hoc autcniex apposi-
turl prior ergo, et notior, et credibilior ciini sit, tione. Una autem scieniia est, quae esl unius gen.e-
• melior itaque erit. Amplius, si principium
syllogismi rU, qutcuniiue ex priniis componjtnr, et partes sunt
propositio universalis sit immediaia, est autem ut aut p:'ssioneshorum, quaesunt per se. Altera autem
iri monstrativa prasdicaiiva, in privaiiva autem, ne- scieniia est ab altera, quarunieunqne prineipia neque
galiva proposiiio universalis, aflinnativa autem ne- ex eisdem, neque exalleris sunt. Hujus auiem est si-
gaiiva prior, et nolior (per affirmativamenim nega- gnwn, cum iri demonstrabilia veniant, oportet enirii
liva noia) et prior affirmaiiva est, slcut esse prius in eodetn genere esse cum iis guae demonslrantiir,
-estnon esse. Quare potiussestprincipium monstra- signum aulem est et hnjus, curri demohstrabilia per
livao-quamprivaiivae, dignioribus aulem principiis ipsit in eodem.generesunt, el proxima, Plures autenji,
initur dignior. Adhuc principalior est, sine enim deii-Onslrationesejusdem possibile est esse, non so-
monstraliva nonesi privaiiva/Quodquidem praodi- lum ex eodemordineaccipleridi non continuumme-
-iaiiva,priyalivatiignior sit, -manifestiimesl. dium (ut eorum guaa sunt a'b, c et d e{ e), sed et ex
altero, utsit a transmutari, in qno autem d moverij
CAEUT.XXII. c | sedlaetarisit in quo b, etiterum e quiescere,- verum
Denionstralionemoslensivam poiiorem csse ea qum igiiur-est et d de b, el de d
ducil adincommodum. praedicari, laelans eiiira
movetnr transmutattir, iierum-a d<
!Et~ad impossibile ducente, oportet autem -scire -movetur, etquod
differentia sit a in nullo in e, et e de tyverum praadicari, omuis enim iihtans
quae ipsarum.'Si igitur b, et quiescens transmuiatur, quare per altera
in .nullo.c quiescit,
.cautem.omnid.nne.cessetesl :esse.a;sic media, elnonex eodem ofdine syllogismusesl.-non
.igilur_acpe_piis, oslensiva priyaiiva.-eril demonstra- tamenest-neutrum -deneulrb dici 'inediorum. Ne-
tio, quoniamaJn-c non -erit. ad
Quae.vero.est impos- cesse estenim-Jdem e alicui
est demonstrare ,a utraque inesse, inlendera
sibile,sicsehabel,.siopus qttod autem -esi»per alias -figuras, quot modis -coniii.git
in b non.si(,.accipieudumesl a esse in b,;elb in c,
ejusdem fieri^syllogisnmm.
quare accid.t a.io ,e •esse.jlncaiitem-si noium, et
poncessum quod ipsum ;est impossibil.e esse, non CAPUT XXIV.
Jgiiur possibile est.a ini.esse. :Siiergo.6-inc conces- Non essesctentiamfdrtuitorum,nequein sensuum
,sum,estiness.e, a in b Jmpossibile «st esse, fermini funclione.
igilursimililer.ordinanlur. Differiaulem quo, quais Sed ejus.quod est a fortuna non est scienlia per
-
.Bilnotiorpriyalivapropositio^.uirum igilurquiaa ffe.jj * \ demonstrationeni. Negue enini sicut necessarium.,
nqn inest, an quia a c, pum igitur est conclusio no- negue sicut Iregueni.erguod.esta fortuna, sedextra
.tior.quoniamnon ,est, quod esl impossibile, fit de- hop.fit, s.eddemonstratioalieriu.sIiorum.Qmnis enini
-monstratio,;cum.au.em..insyllogismosil, demonstra- syllqgismus aut ;per .necessarias, autper.eas ,quae
tiva esf.Natura autem prior est, .quseest quod a in b ' sunt.tanquam freguenlerprqpositiohes, et.siguidem
,non sit.iguam.ain c -nonsit, prioraenim conclusio- proposiiion.esnecessariae-sunt,,et ,conclusin erit ne-
ne sunt, '*xfluibus est con.clusio,est .autem guaeest cessaria, si verosint.sicut frequenler, -et conclusio
a in cnpn.esse, eonclusio,.<a.auienvdn b.es quibus-est hujusmodi.Quare si idq.uod_esta fortuna- negue _es(
conclu.io.,Non ppim;si conlingil removeri aliquid, siculfregtienlei;, negue necessarium, -neque .utigue
hoc conclusiOiest, illa.autem tex quibus ûiit, sed eril ipsius demonstralip. Negueper.seiisum _esiscire,
_liocguidem.ex,quo«yllogismus_est, ulique sicse ha- si enim est sensus talis hujus, et n.on hujus alicujns,
.bet, ut,am si.cutloiuin.ad.pariem, .autut.parsadsto- sed sentire hoc aliguid est necesse et ubi et liunc.
_tum se.habet, .sed .quae.sunt.fl.c,,-et_jb -proposilio- Uriiversaleauiemguod eslin omnibus, impossibile
.nes, non sie sejiabent ad invicem. :Si Jgilur .«x <di- esl senlire, negueenimJioc dliguid est,-negiienunc,
jiiuoribps ,et .crptUbilioribusdignior.est,-suntauieip >neaue_ubi, -'negue enim uliqhe esset uriiversale,
7ii POSTER10RUMANALYTICORUM •ARISTGTELISINl ERPRETATIO: *jYa
quodeniin-semper est, etubique, nriiversale dicimus A]per communia. Amplius, principrr. mm muUb ml-
csse ; quoniam igilur demonslrationes nniversales -inora su .t conclusionibus,principia eriim propositio-
~
-sunt, haec -autem nou est senlire, manifestuni est nes i sunt, propqsiiionesnuiem -assumptitermini;aut
-qubd neque scire per sensum est. Sed manifestum iinmissi termirii sunt. Adhuc -conclusionessunt inii-
puoniam si esset sentire triangulum, quod duobus -:•nitae,-lermini aulem-finili. Amplius, principia haec
rectis haberel aequalesangulos, gusereremus utique qdidem -ex -neeessilaie, illa -contingenlia. Sic igiiur
demonstrationem,et non.siciit quidam falenlur,sci- consideranlibiisJiiipossibile-esteadem principia esse,
renius. Senlire enim necesse est singulariter, scien- aut '. finita, -cura Jnlinitte -sunt conclusiones.Si vero •
tia autem esl in cognoscendo vmiversale.Unde et si --aliier quodammodo dicat quis, quod Jiaec quidem
super lunamessemus,ef Videremusbbjectam terram, geometriae, Jlla vero-nuinerorum.illa autem medi-
nnn utique -soirehius causam dejectus, senlirennis cinae, -quid-uiique erit aliudjquod dicilur, riisi quod
•enimquoniam deficeret, sed non-propter quid omni- -suufprincip:a-scieiitiarum diversa ? sedâdeui.dicere
no, non enimuniversaliSjSensus. Sedex-considerare --derisio est,-qiioniam eadem -eisdem-eadem erunt,
hoc multoiiesaccidere uriiversale-yenaiiies, demon- omnia namque sJc fiuni cadem. Ai-.veroneque.quod
strationem liabemus,-exsingularibus eiiim pluribus --estêx omiiibusdeinonstrare quodlibet, est quaerere
universale manifesium esl.JJniversale aulem hono» Bj'Oinnium-esse-eadem principia,-multuni-enim insi-
rabile, guoniam ostendil causam-: quare .(le "hujiis- •pieiisest.iNegue eriimin manifestisdoctririis <_ioc-fit,
modi universalis-horiorabilior-esisensibus-et cogni- '^negue Jn resoluiione hoc-est-possibiie, immediafae
lionequorumcunque alteracausaesi.sed de primis enim-proposilionessunt principia, altera aiiiem<-con-_
âlia-raiioesl. MiinifestnmJgituresl quodiinpossibile clusio DtacGepta-propositione immediala. Si-aulem.
-iit senliendO'Scirealiud demonslratorum, •riisi~ali- dicat aliquis .primas imnieuiatas propositioneseadem
quisdicatsenlire, scientiam habeie 'per demonstra- --esseipriucipia, nnain-.unoquoque>genereesi. *Sivero
-tlonem.Sunl lamen quaedamreductaâd-sensus fle- lieque.exomnibus-ut opnSfesl jclenionstraricontingit
fectum in proposiiis, -quaedam enim ;si 'Videremus, . quod!ibet,iieque sicex altero lanquam eiiinl utiius-
.-non.iiiigiiepii_ereremus.*Sedrnoiilanguam sGienlesin cujusque -scientiae-aliera,' ieliiiquiiurguod proxima
videndo; sed tanguam ^habenles-universale«x eo -sinf.principia omniuin, ,et <exiiis -quidem 1iaec,-'ex
guod videmus,-ut.-si -viirum foralum videremus, et illis-auleni illa.^Maiiifestiim-autem et hocd'St,quo-
. Jumeu pertransiens, jnanifeslum-utique erit .efpro- niamnon contingii, monsiraiumêst.enimquodaliera
pier quidilluminat, propterJd -quod videreiuus qui- piincipia genere sunidiffereniiunugenere. 'Principia'
-dem-seoi-sumin-unoquogue.-inlelliger-e-autem -simul'— -eiiHfl-duplieia-suni-jêx-quibtiS-et-circa-quodi-ex-gui-
-est, guoniamin omnlbus sic esr. .JJI bus -fjpideuiigilur, communia suhl, quae autem sunt
' "circa-quot); prppria sunt, ut.numerus,
CAPUT XXV. _ miigniludo.
Nonomniumsyllogismorumeademprincipiaesseposse:~'~~ T GAPUT XXVI. -
, Eadem.autem esse Tpriricipia.omniuni.syliqgi.smo^ Quod scienlia,_elscibile qbiopinationeei opinabili
,rura jmiiossibile.est, primum,fluldem logice 'sp.ecu- discrepent.
Jantibus, ;hi enim .yeri-,sunl syllogismi, ,alii autcpv .Scibile ,aut.em,et •sci.eniiaihifferunt-ab>fipinabili
et
.falsi. Et si.enim sit verumjjx falsissyIlogizare,_st'd .opinipn.e,guoniam s.cientia.iiiiiyersaliSie.iiperneces-
semel-hoc.fit,.iitsi,a.de.c~verum:sit, medium .aul.em .saria.est,
, necessariuiii auiem ,non•contingi_._a.Hter.se
b falSPra, neque enira.a in b, ,neque b iu c; _sed si bab.ere. .Sunt a.uiem ^quaedarn«vera,,_quae:coniingit
harum media accipiantur prqposiiionum,fa)sae.eruiil, .aliter
, -se Jiabere, .manifeslum ;«stiigiturigu.o.dcirca
,_ex*oquod cmnis conclusio falsa ex.falsis esl, v.era hxc s.cieiitia-no.n<_esi, •essenl-.enini:iitique Jmpossi-
autemex veris, altera autem, sunt vera effalsa, Po- bilia.alitfir.se habere. At vero negue intellecius,
stea.negue faisa ,ex pisdem sunt, .est enim falsa ,ad. dico enim intellectum.prihcipiiiiiieesse-scieiitiae,ne-
..inviceni,.et,contraria,,et impossibiliasimul,esse, ut que ;Scieniiadiideriion.slrabilis,, haec aulem.est acce-
justitiam ess.e injustiiiam, ,aut limorem audaciam, - pfiojmmediaue'pr.opositiuiiis, .verus enim estjntel-
.aul liominem.equumaut.bovem, ,aut .aequale,majus ,Jeclus,.etscieiitia, ei.opinio,.et<,guid.perhaecdicitur.
.ei niiiius. ..Ex oppositjs autem <sicest, .neque.enim Quiire;relinquituriopinionem.esse .circa •verum qui-
ve;orum,eadem principiaomnium.sunt, ,allera ,enim dem, aut falsum ,;Conlingens autem.est -et .aliier-se
.multorum genere principia sunt,,et neque ,_conye- Jiahere. iloe.autem est;acceptioimmediatae proposi-
iiiuni, uMiniiates punetis ,npn conveniunt, hseenim •lionis, .ei mon necessariae. Certum-auiem.estsicap-
,non liabent positionera, illa autera habent. Necesse iparenttbus,.opinio.ei.incenum.est, et»n:ilura hiijiis-
.atitem estaut.in_medi?.conyenire,aut,in_sursum,,a.it iii.iodi esi. .Adhuc.aulem nullus arbilraluropinari,
.deorsum, aiu.hqsjnleriusjiabere, illos.aulemexle- cum opinelur impossibilealiterse habere,.sed-scire,
ritis_.ermiii.orum.Sed neque communium.principio- sed quandoesse quidem -sic, sed lamen aliter, niliil
rum possunt-esse aliqua ,ex.quibus_omnia -demon- prohibet"el :tunc .opinari, ?tanqi:amhujusmodi qui-
-sirabuiilur,dicoûlemcommnnia, ut.omneaffirmare deiii rppiiiionemtesse,:iiecessariara.autemisoieiitiam.
-aut negare,, genera .enim eorum quae ,sunt,-,allera rQuomodo.estjigininnon idem supinari, aet 'scirer et
sunt, et alia" quidera in .quanlitaiib.us,,alia.vero in .qiiaremon.erit.opinip scienlia, •si-quis.posueritomne-
ftualitatibus-suntsolum.ocum guib.us.dem.ons.lraniur iquod iscit contingere opinari:-?consequitur-«nira hie
m AN..MANL. SEV. BOETII - 744
quidera sciens, ille vero opinans per media, quo- A aulem sicut non idem. Manifeslumautem ex his est
usque ad immediata veniat, quare si ille quidem quod neque opinari simul idem, et scire contingit,
scivit, et opinans scivit, sicut enirn et quia opinari, simul enim haberet ulique opinionemaliter habendi,
elproplerquid, bocautemmediumest. An siquissic et non aliler idem , quod quidem nbri contingil, in
arbitrabitur non conlingentia aliter se habere, sicut alio enim unumquodque esse conlingit ejusdeai,
se habent definitipnes per quas sunt demonstralio- . 6icut dictum est, sed in eodem .nihil sic potest
nes, non opinabitur sed sciet? Si autem vera quidem . esse, haberet enim opinionemsimul. Ut quod homo
esse, non tamen haec ipsis inesse secundum sub- . esset secundum quod est animal, hoc enim fuerit
stanliam, et secundum speciem opinabitur, et non non contingere esse non animal, et non secundum
sciet vere, et quia et propler quid, si quidem per quod animal, hoc enim -sicut contingere. Reliqua
. imniediata opinabitur, si vero non per immediata . aujem quomodo oportet distribuere in rationem, et
opinabitur, solura ipsum quia qpinabitur. Ejusdem . inlellectum, et scientiam, et artem, et prudenliam,
' '.autem
opinio, et scientia non penilus est, sed sicut . et sapientiam, haec quidem physicae est, illa vero
vera, et falsa-ejusdemquodam modo est, sic el scien- . elhicae speculationis magis. .
lia et opinip ejusdem, et ppinionem ei veram, et , . CAPUT XXVII.
. falsam.(sicutdicunt quidam) ejusdem esse, inconve- B De solerlia.
nientia accidunt appetere aliaque,- et Jnon opinari . Solertia autem est sublilitas quaedamin non per-
. quae opinanlur falsae. Quoniam autem idem multi- . specto tempore medii. Ut sl aliquis videns quod
. jpliciler dicitur, est autem sicut contingit, est aulem luna splendorem semper babet ad solem, statim in-
ut non, commensuratam enim diametrum esse vere, .- tellexerit propler quid hoc sit,.quia propter id quod
opinari inconveniens est, sed quod diameter (circa . illustralur a sole, aut dispulantem cum divite, co-
-, quam sunt opiniones) idem sic ejusdem est, sed quod . gnovit quoniam commodatura est, aut propter id
quid erat esse, unicuique secundum ralionem non quod amici sunt, quia inimici ejusdem sunt.- Omnes
. est idem..Similiter autem et scienlia, et opinio ejus- enim causas medias videns,' cognovit el ultima.
, dem est, haecenim si animalis est quod non est con- Splendidum esse ad splem sit, in quo a lucere a
, lingere non esse animal, sed. illa quidem quae est. sole, b.: luna, c, inest igitur lunae quidem ipsi c b,
. contingere, ut si haecquidem quod hominis quidem . quod quidem est lucere a sole, ipsi autem b a, quod
. est, illa vero hominis quidera, non aulem quod qui- . est ad.boc esse splendidum, a quo splendet, quarf
, iem hominis est, idem enim est, quia bomo, hoc et ipsi c, inest a per b.
LIBER SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM. G mus, aut quid est, et lunc quseriraus quid sit me«
Quot qumri solent in disciplinis. dium. Dico autem quia est, aut si est, aut in parte,
'
Quaestiones aequalessunt numero iis quaecunque aut simpliciter. In parte quideni, ut utrum deflcit
lere scimus. Quaerimus autem qualuor, quia, prop-. luna, aut augelur, si enim est aliquid, aut non esl
• ter ijuid, si est, et quid est. Cum enim ulrum hoc
aliquid, in hujusmodi quaerimus; simpliciter autem,
insit,'aut hoc quaerimus, in numerum ponenfes ut si est, aut non est luna,- aut nox. Confmgit itaqug
. utrum sol deficiat aut non, ipsum quia quaerimus. • in omnibus quaeslionibus-qiiaerere, aut si est me-
Signum autem hujus, invenientes enim quia deficit, dium, aut quid est mediura. Causa enim est me-
. pausamus, et si in principio scirenius quia deficeref, dium, in omnibus autem haec quaeritur, ut utrum
non quaerereinus ulrum: Cum autemsciamus ipsum, deficil luna, utrum est aliqua causa, aut non; post
• quia ipsumpropler quid quaerimus, ut scientes quia baec scienles quia est aliqua, quid igitur haec
sit,
-. deficitsol, et quia.movetur terra, et propier quid quaerimus.Causa enim ipsius esse non hoc, aut hoc,
. deficit, et propter quid terra movetur, quaerimushsec sed simpliciter.subsfahtiam, autnon simpliciter, sed
. quidem sic. Quaedamautem alio modo qussrimus, ut
aliquid eorum guse' sunt per se, aut secundum acci-
'. si.est, :aut. non est centaurus,aut Deus, hoc autem dens, medium est. J)ico autem simpliciter guidem
. si esl aut non, simpliciter dico, sed non si albus est, j)
subjeclum ut lunam, aut terram, aul solem, aut
. aut non. Cognoscentesaulem quoniam est, qiiid est . triangulum, ~quid aulem esse defectum, sequali-
. quaerimus,ut quid igilur est Deus, aut guid est homo. - tateni aut
' insequalitalem, si in raedio sit, aut
( Qua; quidem igitur quserimus, et quie inveniehtes non. In omnibus enim hismanifestura est quod idem
scimus, hsecet tot sunt. - . . - sit
qiiod quid est, et propter quid est. Ut quid est
CAPUT II. defectus? privatio luminis a Iuna a terrse objeciu.
Omnemqumstionemmedii esse. Propter quid est defectus, aut prqpterquid deficit
, Quaerimusautem; cum quserimus quia est, aut si Iuna?"propter'defectum lumiriis objecta terra. Quid
.. est simpliciter, iitrum sit medium ipsius, aut non; est cohsonantia? ralio niimerorumin aculo et gravi,
cum autem cognoscentesaut quia est, aut si est, aut et propter quid consonat aculum gravi? propler id
. in parle,-aut simplicifer, ilerum prbpler quid quaeri- quod ralionem habet numerorum el grave et acuium.
745 POSTERIORUMANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. . 746"
Utrum esl consonare.acuium et grave? Utrum sit in"A' erunt indemonstrabiles. Sed utrum si non omais
numeris ratio eorum? Aecipienfes autem quia est, -" < ejusdem, sed alicujus ejusdem-sit definitio et de-
quid igitur estratio quaerimus. Quod autem sit me- iinonstratio, animpossibile sit.; hon, enim cjusdem
dii quseslio,ostenditur,quandocunquemediuin est sen- demonstraiio < cujus est definitio,- definitio quidem '
sibile. Quccrimusenim non sentientes, ut de defectu , iipsius quid est, et subslantiae est, sed demonstratio-
si est, autnon.'-Sivero esseiriussuper Iunam,nonuti- • oranes videhlur supponere, et accipienies quod
nes
que qusereremus neque si fit, neque propter quid < quid est,'.ut malhematicaequid unitas;;ctquidimpar,
fit, sed simuLmanifestum ulique esset utrumque, ex et < similiter alise. Amplius, pmhis demonsiratio' ali«
eo enira quod sentimus et universale faclum est no- < quid de aliquo mohstrat, utqiiiaest.aut non est; Iri
<
bis notum. Sensus ehim quod.nuhc objicitur, et ma- definitioneantem nihil aiierum de altcro praedicalur,
. nifestum est qtiod nunc deficit, ex his autemuniver- ut 1 neque' qiiod aiiimal de bipede, nequehoc de ani-
sale ulique.faclum est. Sicut igitur diximusquod imali, neque de plano figura, neque enim est planum
qhid est scireiderri esl et propter quid est; hoc au- Ifigura, nequefigura plabiim. Amplios, alterum quod
tem .aut est simpliciter, et non eorum qua. insunt i"quidest, et quia mbrisirare,' definilio-enim quid est
aliquid est, aut quae insunl, ut quoniam duo recti '< oslendit, sed demonstratio quia est hocde hbc, aut
• fiunt, aut quoniam majus aut minus est. Quod
igi-B ihon est. Alterius aulem altera demonstratioesfjiiisi
tur omnia quaequaeruntur medii quaestiosint, mani-' sit tanquam pars qusedam tbfius (boc autehi dico
festum est.. - ,...--.. ,quod ostensum est dupbus rectis aequaleshabere de
CAPUT III. isoscele, si oihnis osiensus est triangulus, parsenim
Discrepalioquod demonslratioel' 'definilio
' noh ejusdem hoc esi, illud totum); baec autcm ad invicem non.
- sint. -'''' sese habent sic, et guia est, el guid est, non enim
'. Quomodoaulem quod quid est demonstratur, el alterum.estalterius pars. Manifestumitaque quoniam
quis -modnsintroductionis, et quid est defiriitio, et negue cujus definitio, omnis bujus derhonstraiio, ne>
qubrurh/dicemus; primum opponentes de ipsis. que cujus oninis- sit demonstratio, et .Iiujus''omnis
Principium autem sit futurrirum, quod quidein sit sit definitio. Quare omnino ejusdera nullius contin-
maxime proprium habitis ralionibus. Dubitabit au- git utraque habere. Manifestum est itaque quod ne<
lem aliquis utrum sif idem,el secundum idem defi- que definitio et demonsiratio*neqiie idera erurif,
nitione scire et deriionslratiorie scire; aut sit im- neque allerum in altero, et namquo subjecta simi-
possibile. Deiinitio enim ipsiiis quod quid est esse liter se haberent. "
Haec ergo usque huc addubitata-
' ' ' ,
videtur ; qubd aulem quid est omne universale et sunt.
1 "
praedicalivumesl; syllogismi autem sunl, alii qui-- . CAPUT IV.
dem privativi, alii vero uori universales, sicut iri Syllogismo-duplanle non demonstrariquid est de eo
'
secunda figura privativi omries sunt, in lertia vero cujus est:'__'
non universales.~Postea neque eoriim quaein prima Ipsius auiein quid est ulrum . syllogis.mus sit, e(
figura prsedicativorumomnium est definitio, ut quo- demonstratio aut non, sicut nunc ratio supposuit.
niamomnis triangulus duobus reciis habet aequalcs. Syllogismus enim aliquid de aliquo mbnstrat per
Hujus aulem ratio est, quoniam sciredemonstra- medium, sedquid est, proprjum^quidem<est,etin"es
'
bile «st demonslralionem habere, quare si.in (alibus quod quid est praedicatur, hoc autem necesse est
est demonstratio, -est manifestum quod non utique converli. Si enim ipsi e proprium est a, manifestum
erit eorum definitio. Sciet enim uliquc aliquis et se- quoque et ipsi b, et hoc ipsi c, quare omnia sunt adi
cundum definitionem,nohhabens dem.q.nsiraiionem, invicem ; at vero et si a in eo quod quid estjomni b
hiliilenim prohibet non simril habere. rSuffi.cilautem inest, el universalilcr b de omni c in eo quod quid
fides et ex induclione, nihil enim. definlentes ali- est dicitur, necesse est a in eo quqd quid est de c
quando cognoseemus,neque eorurii quseper se sunt, dici; si vero non sic accipit aliquis duplicans,-nqn
negue qusesecundumaccideris. Amplius, si definUio -. necesse eiit a in eo quod quid est prsedicari de c,
subj.iantiaequaedamcognitio est, hujusmodi manife--. sed si «~de b in eo quod quid est, non auteni b da .
stum est quod non siiit substanlia?, quoniara quidem • quocunque in eo_quod,quid est, ipsum aulem quid
igitnr non estdefinitioomniscujusesidemonstraiio, est ulraque habebunt, de hocerit iilique.et f> dc c
manifestumest. Quidautem cujus est definilio, nun- in eo guod quid esl. Si igilur quod quid est et quid
quid omnis demonstfatio est, aut hon? una quidem erat esse utraque habent, in medio termino erit prius"
jara ratio et de boc eadera' est, unius enim iriquan- quodquid erat esse, et. omnino si esl monstraro
tum unum est una scientia, quare si utique scire quid est homo, sit c hqmo, a vero quod quid est,
demonstrabile est demonstratibnem habere,.accidit sive animal bipes, sive aliquid aliud. Si ergo syllp-
quoddam impossibile', dehnilibnem enim jiabens gizatur a de, c, necesse est, a de omni b praedicari;
tine demonstrationesciet.-Ampliu6,pfincipia.demon- bujusaulem erit alia media ratio, quare ei hoc efit
sfratiohumsuhtdefinitiones, quqrum non essc de- quod quid esl bomo, accipi.t igilur quod opprtct
"inoristratiohesthqnsfratum est prius : aut eiumjeriint qstenderc, ptcnim.' esi quod quid esl hominis. Opor-
principia'demb_isirabilia,.etprihcipiorum principia, letautem in duabus propositiqnibus, et primis, e
efliocin irifiniium.abibit; aut primce defiriitiqnes immediatis considerare max-imeenim mauifeslum
' '""-",
_ PAT.ROI,.LXIV. %%' "-'•..'
•' " " '
711 .. ;.AN. -MANL..SEV. BGETl! ; :j ";';•' lU
qnod, dicitur, fit. Per conversionem quidem igitur A omnis ,non est deflnitio, quare/quavis divisione
monstrantes quid est anima, aut.quid est homo, aut monslravit, sed-tameri detinitio, iion.-syllogismu.sdit.
aliud quodlibet.eorum quoesunt, quod estex princi- CAPUT'"VI.
pio petunt, ut si quis putet animam esse eamdem.sibi Non-.momtrari definitionem'snmendo definitioneni
ipsi causam vivendi, Iioc autem nuniemm.eumdem definiiionis, neque.definilione cpnlrarii.* . -;
seipsum moventem, necesse est enim petere ani- Sed utrum sit demonslrare quod quid est seeim-
mam hoc esse quod numerum esse se ipsum modum substanliam ex-conditione accipientem quod
ventera sic sicut idem. Non enim si consequitur a,b, quid eratesse.quodest exiisquKSunt in eo-quod
et hoc c, erit in ipso c a quod erat esse, sed verum quid est.propriis. Hajc auterii in eo quod quid esl
erit dicere e solum. Neque si est a quod quid est, et sola-, et proprium est omne ,•hoc.enim est esse ilii.
-
de b prsedicatur omni, et namque animalis esse An iterum ,accepit.quod quid-erat-esseet in hoc?
prsedtcatur de hominis esse, verum enim esfde necesse est enim per medium monstrare.vAmpIias,
omni hominis esse -animalis esse» sicut et de ornni' sicut neque in,syllogismo accipilur qupd quidest
homine animai, sed non sic sicut iinum esse. Si qui- syllogizare,.semper.enim tota aut pars est propo-
demigilur non sic accipiat, non syllogizatur quod a . sitio, ex quibus est syllogismiis, sic neque.quod.quid
sit,in c quod quid erat esse.et substantia; si vero B est esse oporlet-esseau syllogismo,\sed seorsum
sic accipiat, prius erit accipiens in c, quoniam est hoca posiiis esse. Et ad dubiianieman syllogizatum
quodquid eral esse b, quare non demonstratum est, est, an non est hoc? obviandum, quoniam, hoc enim
quod ehim erat in principio accepit. erat, syllogismus, et adhuc quod nec quod-quid
* -' CAPUT V. ' erat syllogizatum est, .quoniam utique, hoc enim
positum est nohis quod quid erat esse, ,quare -ne-
Nfque iderii effici posse per divisidnem syllogismo, cesse eS sine eo quod quid est, sit syllogismus, aut
. At vero neque per drvisionem via est syllogizare quod quid erat esse syllogizare, aliquid. Et si ex eoh-
sicut in resolutione circa figuras dictum est.. Nequa- ditione monstret, ut si maloinest divisjbile. esse,
quam enira necesse (it rem illam esse, cum haec in contrario est contrariurn esse , in quibuscungue
sint, ,sed sicut neque indueens demonstrat. Non enim est. aliquid contrarium, bonum autem malo contra-
oportet conclusionem interrogare, neque.in conee- rium est,,et indivisibile diyisibill; est iiaque ,boni
dendo esse, sed necesse est esse cum, sint.illa, et si et indivisibile*>se. Eteiiimhic accipiensquqd erat
non,dicat respondens, ulrum.iiomo animal est, aut esse, nipristrat. .Accipitur autem ad; monstrandum
inanimatum? postea accipil animal, non syllogizat; ,- quod quid erat esse, alterumtamen sit.= Eienim in
tterum omne animai, aul gressibile, aut aqualicum, C demonstrationibus est hoc quidem de hoc, sed -non
accepit gressibile, et homhiem esse totum animai ipsum , neque eujus est eadem fatio, et convertitur.
gressibiie, non necesse erit ex dictis, sed aceipit Ad ulfosque autem, etsecundumdivisionem.demonr
et hoc. Differt -autem riihil in multis, aut in paucis strantem, et ad sic syllogismum, esteademdubilalio
eic dicere, idem enim est. Non syllogisticus quidem pfopter quid est bomo animal gressibile bipes,-sed
igitur et usus fil sie.procedenlibus, et de contingen- non animal et bipes, ex acceptis. enim .neque una
tibus syllogizari. Quid enim prohibet et hoc vcruna necessitas est unum lieri quod prajdicalur, sed.uti-
quidemomne esse de homine, uon fam.eriquid est, que sicul idem homo erit et musicus " et grammatieiis.
'
CAPUT;YII.; ''-" -.
nequeqiiod quid erat esseostendens. Amplius, quid
prohibet aul apponere aliquid, aut auferre, aut .Conlendit quid esl non posss monslrari.
excellefe substantias, ha;c qiiidem igitur dimitluniur. Qualitef igitur definiens demonstrabit substan-
Gohtingit autera solvere in accipiendo in eo quod tiam, aut quod quid est? neque enim,sicut demori-
. -quidesrumnia , etquod est consequenter divisionem slfans ex cerlis manifestum esse faciet_ quod ne^
"facerequa;situm prius, et nihil relinquere; hoc au- eesse est cum sint illa alterum ajiquid esse. De-r.
lem necessariumest; si omne in divisiohe cadit, et- " aionstratio emtd hocest, neque sicutinducens .per
nihil relinquit, individuum enim specie oporlet esse. singularia, eum manifesta slrit, quoniam omne -sic
Sed syliogismus-lamen non.inest, sed si quidem *aiio esl, eo quod nihil aliler esl. Non enim quide.st
modo cognoscere facit, lioc quidem non fuii incon- demonslrat, sed quoniam est,'aut non.est.. Quis
veniens, heque enim inducens forledetiionstfal, sed igilur est alius modus reliquus? nori enim demon--
tamen ostcndit aliquid. Syllogismum autem non di- strabit sensu, aut digito. Amplius, quomodo.mon-
cit, ex divisione eligens defmitionem, sicul eriinr in sirabit quod quid est homo?,necesse estenim scien-
coudnsionibus quje sine mediis sunt, si aliquis dicat ~ lem quid est Jiomo, aut aliud quodcunque, scire
quoniam liis existenlibus necesseest hoc esse, con- • quia est. Quod enim non est, nullus scit quodquid
- tingit iriterrogare propter quid sit, sic et in divisis terest', sedquid significat: ofatio quidem. aut nomen
minis?ut, quidest homo? animal mortale, pedes cum dico iragelaphus, quid aiitem esl ffagelaphus,
habens, bipes,- sine pennis. Propler quid scit unam- Impossibile est scire. At !verd si 'deriionstrabil
quamque appositionem, et dicet eriim, et monstra- quid est, et quia est, et quaiiter eadem ratione de-
bit divisione, sicut opinaiur quod bmne animal aut monslrabit, deflnito enim unum aliquid, et .demon-
"
morlale» aut immoriaie sit; bujusmodi autem oratio slratio, id auterii quod est quidesthomo, et" esse
7i9 POSTERIORUMANALiTlCORtJMARTSfOTELIS INTERPRETATIO. 7S0
liominem, aliud esl. Poslea per demonslrationem At centes ( ex principio. Sicut eniin propter quid quaen-
dicimus iiecessarium esse demonstrare-omne-quia~ tmus, habentes quia est, aliquando autem et simul
esi,-nisi subsianlia sit.-esse autem non «ubstamia manifesla i fiunt, sed ncque prius propler quid possi-
ulla est, non enim est gerius , quod esl, demonstrabile 1 est cognoscere,quam quia, manifeslum est quod '
-t;o itaque erit.quia est, quod quidem et nunc faciunt similiter,
s et quod quid erat esse non sine quia est.;
seientise; quid enim signifieat triangulus, aceipit iimpossibile est enim scire quid est, ignoranles si est. .
geometra, quia autem est, demonstratj Qiiid igilur IHoc autem siest-aliquarido quidem, sed secundum .
-monstrabit deliniens, quid est triangulus ? sciens - accidens i habehius, aliquando vero habentes quid
itaque aliquis definitione quid est, si est non sciet, iipsius rei, ut lonitruum, quoniam sonus quidam est-
- sed iropossibile.-Mauifestumest et secundunr nunc inebularum, et defectum, quoniam privatio quaadam
niodos lerminorum, quod noh monsljant definierites" 1luminis, et hominem, quoniam animal quoddam est,
quia e-l. Si enim et est ex medio aliquod oequale, et ( animam," ideni seipsum movens. Sed quseeuhque
s-d propter quid esl quod definitur-,et proplerquid iquidem secundum accidens scimusquiasunt-, necesse
esl circulus quaeriiur,, esset enim-nlique et, montis estilla < nullomodo se habere ad quid esl, neque.enim
ajne.i ncqhe enim quia possibile sif (quia sunt scimus, quserere aut quid est, non haben-
' esse dieere.ipsum,
iquod dicitur assignant lermini, neque qubdil-B i tes t quia est, nihil quserere est, secundum qoscun-
Iud est cujus dicunt essedefinitionem, sed sempe.r que < auiem habemus quid facile est: quare queinad-
liectdicere.el propier quid. Si ergodefiniens mpn-- modum i habemus quia est, sic habemus et ad quid
sirabit am quid est, aut quid significat nonien, sed est. < Quorum igitu.r habemus aliquid, quod quid est,
noii esi u!lo modo ejus quod quid est, eril ulique primum 1 quidem sit defeelusin quoa,- luna inqrio c;
definilio ratio nominis, idem significans, sed non < opposiiio lerra; in quo b. Utrurii quidem deficit, an.
conveniens. est. -Primum quidem quia et noii sub- -lnon, b quserere est, nunquid est, an non. Hoc aulem"
slanliaruzn essel definilio,- et eorum quse-non sunt, i
nihil.differt quserere, quam si est ratio ipsius, et si
signifieare enim esl ef qua: non sunl. Amplius, om- sit s hoc, elillud dicimus esse, aut utrius contradictio-
nes orationes definitiones erunt; esset enim utique nis i est ralio, utrum haberidi duos.rectos, aot non"
nomen.ponere ciiilihcl orationi, quare lerniinis uti- habendi I ? Cum autem inveniamus simul ipsum quia,
gue disputabimus ornnes, el Ilias defwitio erit-. Am- et ' propter quid scimus, si.per media sit, s" vero noji,
plius, neque una sciemia riemonstral utique quia hoc < quia scimus, propter quid autem ncn. Sit ergo luna
nomen ejus quod quid est esse osiendit, nequeigirur 'e, defecius «, lunam plenam,umbram non possefa-
definiiimies.hoeassignant.Ex his igilur neque deficere, nullo nostrurit in medio exislenie maiiifesto,in
niiio et syllogismus idem videtur csse, neque ejus- CZ quo b, si ergo in c esi b, quod esi non p.ossefacera
dem syllogismus et definiiio. Adhuc auiem quod umbram, cuni nullus nosirum in medio sit, in hoc
neque definitio nihil demonslrat., neque monslrat., quideni a, quod estdelicere, quia deficit manifesium
neque quod quid est, neque defmilione, neque deest, sed propler ,quid, nondum, sed quia defectus
monsiratione cognoscere est. . ' quidem est scinius, quid autem est, nespimus. Cum
, CAPUT VIII. •' . aulem manifestinnest quia a in c flt,-sed propter quid
Quid est, monstrari p.er.aliud quid est. est? quserere b quidem est, utrum objectio, aul con-.
Iierum_auiem.speculahdum est quid eofum dicittir vcrsio luna?, aut exslinctio luminis; hoc auiem ratio
bene, et quid non bene, et quid esl defiuitio, et ejus allerius lermini.ulin his, ipsius a,est enim defectus,
.quodquid est, nunquidquodam modo est-demonslra- objeclio tefr;e. Quid aulem est tonilruus ? ignis ex-
tio, aut definitio, aut nu.llo modo. Quoniam (sicut- • stinciio in nube. Propter quid tonat ? propter. exstin-
diximus) idem est scire quoij qujd esi, et scire cau- gui ignem in nube. Sit nubes c, tonifruiira a, exsiin-
sam ipsius si esi, ralio autem liujus est. quoniam est ciioignis b, in c igittir nubeest b, exstinguitur enim
itliqua causa, et ha?.c,,aut .eadem aiii alia e.st, et si inipsa ignis, buicaulem inesla„et est ratioft, ipsius
uiique alia esi, aul riemonstrahilis est, aut indemon- TJa primi terniini; si autem iterum hujus aliud me-
slrabilis. Si igiiur"Jeslalia, ei conlingil denionstrari, •. dium sjt, ex reliquis eril rationibus. Ut igilur accipi-
neccsse est mediam causani.esse, et in.figura prima lur qu.iriesi, et flt notum, dicium est. Quare syllo-
jnonstrari; universaleenim et praedicativurhest quod gisnius quidem ipsius quod quid est non fit, ncque
.demonstratur. Unus quidem modus nunc exquisilus demonslratio, nianifesium tamen est per syllogismtim
est per aliud quod quid est monstrare, horum enim erdemonsiratioriem , quare neque sine demoristra-
quod quid est necesse est medium esse quid est, et tione est cognpscere quid est, cujus est causa alia,
propriorum proprium. Quare hoe quidem monstra- neque est demonsfratio " ipsiiis,
' sicut ef in dubitatio-
-' "
. bit, illud^veronon eorum quod quid erat esse ejus- nibus diximus.
dem rei. Ilic quidem.igitur modus quod non sit de- '_. CAPUTX.
monstratio diclum est prius, sed.est syllogismus lo- De definilionequid est', et propter quid.
gieus ipsius quid est. • Esl aulem quorumdariiqusedamcausa aitera, quor
i: . CAPUT. IX. -. rumdam autem non esl: quare .manifestum quoniam
De quid esl, et quod est. eorum qua? suni quid est, atia^quidem sine medio,
". Quo':autem niodo coritingat dicemus, iterum di- ijt principia sunt, qua3quiasurit,
et"qua3 quid sunts
7Si > , ' "- AN. MARL. SEV. BOETH , 752
Eupponereoportet, aut aiio modo facere manifesta, Ajdia duorum rectorum in quofr, qui est in semi*-
quod quidem arilhmeticiis facit. Etnamque quid est, circulo in quo c, ipsius a igitur rectum esse in c,
uiiitatem supponit, et-quia est, sed habeniium me- qui est in semicirculo, causa. est. b, hoc enim ipsi
diurn, et quorum est quaadamaltera causa substanlise, ia. aequale est, qui vero est c, ipsi b. Duorum
et ipsius esse, est per demonstralionem.(sicut dixi- enim rcclorum dimidium est,- existcnle igitur di-
mus) oslenaere~,'non "demonstrare. Definitio autem midio duorum rectorum., a in c est," hoc aulem *
quoniam quidem dicitur raiio ipsius quod quid est, efal' in semicirculo rectum esse. Hoc autem idem
manifestumcstquoniam aliqua"erit ratio ipsiusquod est ei quod qnid eratesse^ cum hoc'significaret ;
quidcm -significat nomen, aut ralio altera, nomina oraiione, at vero et ipsius quod quid erat esse
ponens: ulquid significat quod-quidest seeundum causa monstrata est media. Hoc aulem pfopler quid -
*'
quod iriangulus est, qtiod quidem habentes quia est, Medorum bellum factum est Aihenien*ibus?- qua?
quaerimuspropler quid esi, Difficile autem sic est causa est praeliari Alhenienses? quoniam in Sardes
-accipercqtiaj nescimus quia sunt, causa autem dicta cum Erethriis commiserunt, propter hoc enim mo-
est prius dTDcultalis,quia neque si est, neque si non lum est...Primum sil bellum in quo s, priores com-
esl scimus, sed arit hoc secundumaccidens. Oratio millentes in alios fc,Aihenienses c, est igilur i in c,
autcin una est<Iupliciier : ha3cquidcm conjunelionet B prius enim est epmmiilcre, Atheniensibus,« autesi
ut llias; alia vero unum de uno osiendens non sein b, debellaverunt enim prius injuslos, est itaque in
cundum accidens, rina quidem igitur terminus est b a, debellari prius incipienles, b autem in e,'sive in
termini, quse dicfa est. Aliusvero lermihus est oratio Alheniensibus, priores enim inccperunt, medium
deraonslrans propter quid est, ^juare prior significat ilaque bic causa pritnum movens. Quorumcunque
quidem,~demonstrataulem non. Qusevero posterior vero causa est cujus gratia, ut propter quid ambulat?
est, maiiifestum est quoniam erit ut demonstratio ul sanus fiat. Propter quid domus est ? ut salvenlur
ejus qupd qu':d est, posilione diflerens a demonstra- vasa. Hoc quidem gratia hnjus quod est sanari, illud
lione. Differt enim dicere propter quid tonat, et quid vero gralia hujus quod est salvari, et propter quid
esl tonitruus , dicet enim sic quidem propter id quod oporlet postcoenamambulare, et cujus grafiaopor*
exslinguiiur ignis in nubibns : Quid est tonitruus? tet, nihil differt. Sit ambulare post ccenam, in quo c,
sonus exstinctionis ignis in nube. Quare eadem ora- non eminere cibos,in quo b, sanari in quo a. Sit
tioalio modo, et alio dicilur, e.l sic quidem demon- igitur in eo quod est post coenam ambulat, esse fa-
stratio continua, sic autem definitio. Ampliiis, est cere non supereminere cibos juxla os venlris, et hoc
terminus tonitrui, sonus in' hubibus,haec autein est esse sanum, videtur enim inesse ipsi anibiilare quod
. quaeesl ipsius quid est, demonsiralionis conclusio, Q est c, b rion eminere cibos. In b aulem a, iioc quod
quse autem est immediatorum definitio, positio est estsanativum , quse igitur causa est, inVquod asit,
ipsius quidest, "etindcmorislrabilis'; est ergo defini- quod est gralia cujus? b non eminere, hoc autem'est
tio una qriidem oralio ejus quod quid.est, indemon- sicut illius ratio, a enim sic reddetur, propter quid b
Etrabilis; una verosyllogismus ipsius quid est, casu ineste? quoniam hoc est sanari, hoc sic liabere.
differens a demonstraiiohe; terlia vero est qu.u est Oporlet autem commulare rationes, et sic singula
ipsius quid est, demonsiralionis eonclusio.' Manife- magis apparebunt. Gefieraiiones autem econtrario
stum igitur ex dictis est, et qualiter est ipsius quod hic el in causis secundurhmotum: ibi enim mediurc
quid est demonstralio, et quomodo non est, etquo- oportet prinium fieri, hic autem ipsum c extremum,
rum est, etquorum nonesl. Ampliusaulem, delinitio ultimum antem gratia cujus. Contingitaulem idem et
quot modis dicitur, et qualiter quod quid est mon- gratia cujus esse et ex necessitate, ut per lucernae
strat, et quomodo non, et quorum est, et quorum pellem lumen egredi; elenim ex necessitale disgre-
non, adhuc autem et ad demonstrationem quomodo ditur, quod in parvaesl paftibilius,«t per majores
sehabet, et quomodo contihgit ejusdem esse, et poros, si quidem lutnen fit disgrediendo,etgralia cu-
qualiter nori eontingit. jus, ut Jion offendamus.Nonne igitur si esse contin-
;:
t CAPUT xi. , ; D) git, et fteri conlingit? siciit si lonat exslincto igne,
Per -quodlibetgenus
. -, causcedemonstrari
*. posse. riecesseest sizire et sonare, et (quemadmodum Py-
Quoriiamaulem scire opinamur cum sciamus cau- Ihagoriei dicunt) minarum causa iis qui sunt in tar-
satri, causos.autem qualuor sunt: una quidem quod taro, qualenus timeant. Plurima autem hujusmodi
et maximein iis quse natura subsistunt, etin
quid erat esse; una vero cum hoc si.t, neeesse est sunt,
boc esse;uallera autem quaj aliquid priino.movil; constantibus hsec quidem propter boc nalura Tacit,
necessitate. Necessitasautem est duplex,
quarta vero cujusgratia omnes has per medium mon- illa vero ex
strant. Et hoc enim quod cum sit hoc, necesse est hsec quidem secundumjiaturam et aplitudinem, haec
csse, unaquidemacceptaprqpo.sitionenon esi, dua- Vero violenia et conlra aptitudinem, sicut lapis ex
bus autem ad minus, hoc autem est, cum unum me- necessitate et sursum et deorsum fertur, sed rion
jjiutirhaljeant,' liocefgoririo'accepto;'coriciusipriem propter. eamdem necessitatem. Sed in iis qtise sunt
jiecWsse'esiês.se/jVIarilfesium est' auieiii et sic, ab inlelligentia, alia quidem nequaquam sunt ab eo
BrOviter'qiiid" esfJTec'tus'iri' serificirctiro'?'.aiit auo quodper,se frustra est.utdomus aut effigies, neqtie
i5S«ie"riTe reet«s est ?"Sit ergo rectus 111quo a, sne- ei nccessitale sunt, sed propter hoc. Alia vero a
755' POSTERIORUM\NALYTlCORUMARISTGTELIS INTERPRETATIO. 7££
fortuna sunt, ut sanitas, et saius, maxime.in quibus-A poslerius autem c faetum,.c aulem prius. Principiura
.. cunque conlingit, et sic et aliler, cum non a forturia- igiiur est c, propter id quod proximum est ipsi nunc,,
generatio sit; Quare finis bonus alicujus gratia lii,- quod est principium temporis, sed c factum.est, si d.
aul natura", aut arte; a forluna autem' nihil propter factum est, cum igitur d faclum"est, necesse>estet a.
aliquid fit. Eadem.aulem causa est et iniis qtise factum esse: causa autem cst c,' d. enim. facto, ne-
fiunt, et in factis, et fuluris, quse"vere est-iis quse cesse e.stc factum' esse, c aulem;facto, necesse est a
sunt, mediuin enim causa est; verumtamen in iis prius [fuisse. Si aulem accipiens aliquod medium,
qme sunt quse est,'Mn iis autem qrise flunt quse flt, siabit alicui immediatum, an "semper extra cadet
' factis autem facta, et fuluris fulura'.' Ut propler quid propter infinitum ? non enim continuum faclum cuni
faelusest'defectus,'propierid quod in medio facla est . facto, quemadmodum dictunt est, sed incipere lamen
terra, fit enim propter id quod fit, erit autem et est necesse a mediq, et ab ipso jiuncprimo.Similiter.
propterid quod erit in medio,- et esl autem'propier autem est etineo quoderit; si enim ver.um est dK
id quod est. Ut quid est erysiailus, accipiatur quo-' cere quoriiam erit d, necesse estprius verum dicer($;
niam aquatorigelataest. Aqua in quo e, congelata" quoniam a erit, hujus autem.causa esl c, siquidem,
in quo a, causa media in quo b, defectus caloris pe- enim d erit, prius c crit, si vero c erit, prius a erit.
nitus, est igiturin c quidem b,- in hbc autemconger B. Simililer autem et infinila est decisio et in his; non-
laturh esse, quod estiri qtiifest a, fitaulem crystal- enirri efurit quaj erunt continua ad invicem, princi-
lus, cutri Cat. b , faetus esl aulem facto, erit autenr pium auteni et in his sine medio accipiendum est.
futuro b. Sic quidem-igitur causa, ei cujus causa est,- Haberit autem sic se in operjbus. Si facta.est domus,;
simul ftt cumiit, el est cum-est, et in eo quqd fa- riecesse est decisos esse lapides, erfaclum esse.hoa
cluni esi, et iu futtiro eodem modo. propter quid est, quoniam necesse est fundamentum
... . CAPOT XII. factum. esse, si quidem et domusfaeta est, si:vero
De fieri et facto esse. funda.menlumest, prius lapides esse faclos uecesse
' iterum :si erit domus, similiter prius.erunt pa?
In iis autem quas non sifiiul siinl, nunquid sjt iri est;
rietes (demonslraiur autem per medium similiter),
coniinuo tempore? sicut videtur nobis alia eorum erit enim fundamentum prius. -;
causa esse, ut facti esse altera facla, et futuri futura, ' ' '
CAPBT XIII; • t
si
et.ejus quod fit, aliqtiid antea factum est. Est igi-
lur.a posterius faclo syllogismus, principium autem In iis qum circulo gignuntur demonstrationem essv
- , circularem. ; .
et horum quaj.faciasunt, unde in
et iis quse"fiunt si-
militer, a priqriauiem non est, ut quoniani hoc fa- Quoniam auiem videmus in iis quse fiunt, circulo •:
clum estj quod hoc poslerius factum est, et in futuro quamdam generationepf esse, et contingit hoc esse,
similiter est, neque enim inflnito aut flnito erit tem- si quidem consequantur ad invicehi mediuiri et ter-
in his enim converii est, ostensum aiiteriiest
pore, quare quoniam hoc verum est dicere factum miui,
esse, hoc verum, est dicere iaclum esse posterius. In hoc imprimisquod corivertuntur conclusiones, circulo
medio auiem Jalsum esset dicere hoc jam allero autem hoc est. ln operibus aulem videluf sic, dcpluta
faclo, eadem autem ralio.est et in fuluro. JSeque - lerra, necesse est vaporem fieri, hoc aiitem facto,
hac autem facta, aquam, hacvero facta, ne-
quohiam hociactum est, hoc erit; medirim enim.si- nubem,
mul genilum oportet esse, faclorum factum, fuluro- cesse est terram deplutam e.sse. Hoeâiilem erat ex
rum fulurum, cum iis quse;fiunt fieri, cum iis quse principio, quare circu]o circuivit, bum "enirn uiium
-sunt esse,sed futurum esse, et esse, non contingit Jiorum quodlibet est alterumest,etcuhiilludaltertmi,
simnl essegenitum. Amplius, heque inflnilum con-. etcum hoc primum? Surit autem' qiisedam quse fiuiit
"
tingit esse lempus medium, neque finitum; falsum universaliier, Semper eitim et iri qmni atit sic se Iia-
enim erit dicere in medio. Speculandum ergo quid bent, aut fiunt"; alia verd quidem semper non, sed
estcontinens? ut posi id quodfaclum est, sit fieri sicut frequenter.sunt, ut.npn omnis homo masculus
in rebus ? an manifestum-est quod nori continuum-j.1habel barbam, sed est sicut frequenter. Talium igilur
cum^facto.esse", quod iil? neque factum cum post . necesse esl et fnedium sicut frequenter esse. Si enim
..faclo esse? Termini enim sunt atomi, sicut igilur ne- a de b pfsedicatur universaliter, et hoVde e universa-
que sunt puncta ad invicem copulala, neque quse liier necesse est, et « de c semper, ct de.biuni prse=
. /acia sunt, utraque enim indivisibilia sunt. Neque (Mcari,iioc eniriiest universalitei', el de omni, et sem-
igitttr quod fit cum eo quod factum est propier idem, per, sed suppositum est sicut fiequenter esse; hecesse
quod enim fil, divisibile est; quod autem factum - est ergo medium sicut frequenter esse quod est in
cst, indivisibile est. Sicutigitur iinea ad punclum se quo b. Erunt ergo et eorum principia frequentep
•
habet, sic quod fit ad quod factum est, sunt enim ' sine medio, qusecunque - '
ut 'pliirimum sic sunt, au|
infinila facla in eo quod fit, inanifesium autem magis - finrit. ",
est in universalibus. De mdtu oportet dicere de his. - ,\ CAPUT XIV."..:. ;._, . . .,.., ,
De-eo igilur quomodo cum eo quod.consequenter fit . Quo pacto definilio vesligandasit. ;,; , *
generatione se habeat media causa , inlantum acce- - Quomodo quidem sit quod ^quipV est in-terminos
plumsit, necesse -
enim et in his mediam, et primam assignandum, et qualiter
demonstratio; aiit definitio
jflimediata esse, ut a factum, qtibniam c factum est, sit ipsius, aut.non, dictahi cst prios.Quomodo a"u=
7S5". AN. MANL:SEV. BOETH - - • , - -7S0.
tem oporlet venari in eq quod quid est praedicantiaÂ plius, nihil relmquepdum in .eoquod. quid est, sic
niinc dicemus. Eorum igiiur quaeinsuntsemper uni- solummodo conlingit, cum enim primum accipiatur
euiqne, qusedamse extendunt inplus, non tamen genus, si quidem alicujus inferiorum aliquam divisio-
extra genus. Dico auteiii in plus esse quaxunque num accipiat, nonincidet omne inhoc, ul non omne
insunt qiiidein tmicuiqueuniversaliler, at uon vero animal, aut lotum penuatum est, aut divisum pennis,
"et alii, ut est aliquid quod omni trinilali inesi, sed. sed peiinalnni, animal omne. Hujus enim differenlia
et non trinilati; siculquoifest, iftestlriniiati, sed ct ha:cesl. Prima aulem differentia cst animalis, in
ncn iiumefo, sed ithpar inest omni trinitati, el in quam onine animal iucidil. Similiier.autem et in
plus esi, et namque ipsi qhinario inesl, sed non ex- unoqiioque aliorum, el in iis quseestra genera, et
tra genus, quinarius quidem numerus est, nullum quse sub ipsis snnt, ul i.nave, in qua estomnis avts,
autem extranumerum, impar est.Hujusmodi igitur el in pisce, in quo omnis est piscis. Sic.igitur va-
accipienda-suntusque ad hoc, quousquetol accipian- denli promptum est scire quoniam nihil relictum esi,
tur primum quortun unumqundque in plus sil, om- aliler, auteni relinquere neeesse est, el non scire..
iiia aulem non in plus, hanc enim necesse est sub- Nihilautem oporlet definienlem eKlividenlem om-
stantiam reiesse. Ut trinilali inest omni, nunierus nia scire quse sunf, et tamen impossibile dicuni esse
impaf primus utrobique, ct sicutquod est non mensu- B~quidam,.diiferenlias eognoscere, quaesunt ad unum-
rar'rnumero, etsicul non componi ex numerK IIoc quodque non cognoscentemunumquodque, sine au-
itaque jani trinilas esl, numerus impar primtis, et tem differeniiisnon esse unumquodque scire, a quo
sie primus. Horum enim unumquodque illa quidem enim non differl, idem esse huic, a quo autem differt,
imparibus omnibus insunt, nltimum aulem et dua- altertim ab hoc. Primum quidem hoc falsum est,
litaii, omnia aulem nulli. Quoniam auiem ostensum non enim secundnm omnem differentiam alterum
a uobis in superioribus, quod necessaria qnidem est; multae enim sunl differentiaein eisdem specie,
suul ineo quod quid est praedicanlia, universalia au- sed non secuudum substantiam, neque per se. Po-
lem necessaria snnt, trinitati auiem, et cuilibet alii stea cum accipianmr opposila et differentia, et quod
sic accipiunlur in eo quod quid est accepia, sic ex omne incidit binc aut'inde, et accipiatin altero
aecessiiaie quidem erit triniias hsec. Quod autem quod quseriluresse, el hoc cognoscat, niliil differt
subslaniia sii, ex his .manifestum est, necesse est scire aut non scirede qnibuscunque prsedicantur
enim nisi.Iipc ,sit trinii.nlis esse, ul genus aliquqd aliis differeniisc. Manifesium enim esl quod • si sic
esse; hoc arilem nominaium est, aut non no.i inatum, vadens veniat in hsec quorum non est -ampliusdif-
erit igiturip plus quam trinilaii inexisiens. Conces- fereniia, habebit rationem substanlia;, omne autem
siini enim.hujusniodi sit esse genus, ut quod insit G incidere in divisionem, si sint opposita quibus ni-
quideni secttndum potenliam inplus, si igitur nulli hil inieresi, non esi petitio ; necesse esfenim omne
inest alii quam atomis trinitaiibus, hoc utique erit in altero ipsoruin esse, si quidem illius differenlia
lrini.ialisesse;,supponatur enim liocsubstantiaunius- est. Ad probaiidum autem lerminum pef divisiones,
cnjusque esse, quse in alomis ullimiim prsedica- tiia oportet conjectufare, ul accipiantur proedicata
tum, quare similiter el alii ruilibet, sic demonstra- in eb quod quid est, el hDSCordinale -quidprimum
torum qukiem, illi esse erit. Congruum autem est est, aut secundum, et quohiam hsec omnia sint'. Est
cuni lolum aliquod negolietur aliquis depariirPge- autemunum horum et primum per id qtiod poreu-
pus in aloma specieprima, ul numerum in. triniia- mus sicut ad aeeidens syllogizare, quoniam est et
tem, et dualilatem, postea sic illorum definitiones per genus probare. Ordinare autem .-sicul oportel,
accipere teniare, ut rectse linese, etcircnli, et recli erit, si primum accipiat, boc autem erit -si accipia-
anguli. Post haecautem aceipieiitem.quodgenus sit, lur quod oirinibtis sequilur, illi auiem non omnia,-
ut utr.umguantitatum, aul qualitatuni, proprias pas- necesse est enim aliquod esse. hujusmodi, accepto
s.ipnes speculari per cpmmunia prima, compositis - autem hoc, jam idem infenoribus modus, secundum
"
ehim ex atomis convenienlia, ex definitionibuserunt enim, aliorum primum eril, etterlium conlinuorum,
manifesia, propterea quod principium est omnium rj remoto enim quod cst sursum, conlimium ^liorum-
definilio, et quod simplex est, et simplicibus per se primum erii, similiteratitem et in aliis. Quod auleuj
inesse convenienlia soiis, aliis autem secunduhi illa. -oinnia lisec sinl,manifestum ex hoc quod recipimus,
Sed divisiories quaasunl secundum differentias, uii primum qnidem secundumdivisionem.quoniamomne
les sunt ad. hoc sic adeundum, ut tamen monsirant, aut hoc,-aut illud est, est autem hoc, et iierum hu-
diclum est pfius. Utiles aulem erunt sic utique so- jus totlusdifferentiam, exiremi autem non amplius
iuin ad colligendnm quod quid est, el videbilur uii- esse differenliam, vel eliam ^taiim cum ultima diffe-
loto non differ.re specie. IIoc manifeslnm
' que riihil mbnstrare, sed mox decipere omnia, "tan- renliaa
quam si ex principioaeceperit aliquis sine divisione. enim est, quoniam neque plus hoc opponitur.-Om-
Differt autem aliquid prinium et poslerius proedica- nia enim in eo quod quid est accipiuntur horiun, ne-
menlorum prsedicari, ut est dicere animal mansue- quedeficit nihil, aut eniiri genus, aut differentia ui>.
tum bipes, vel bipes animal mansuetum; si enim que erit,- genus quidem igitur est primum., el cum.
. omne ex duobus est, et unum quid sit animal man- differeniiis hoc acceptum est, differentia3-autemom-.
suetum, itefum ex hoc et differentiabomo aul-qiioii- nes.habentur, non enim amplius est poslerior. Spc-
tibet un.umsit, neees.se est divideniem pelere, Am- cieenini utique differret, etultiroum, hpc .autem.di.
757 POSTERIORUMANALYTICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO. 758
ctumestrion differreT-Quscfereaulem oportetintwr- A quidetn secumlum.ea quse assignantur communia
deiitem insimilia, ef indifferentia, primum quid om- fiomina-,dicimus. Oporlet autem non -solum.in hig.
nia idem habeant, postea iterumin altera,- quseih considerare, sed elsi aliud aliquid videtur eommrine
*odem quidem-genere sunt cum illis, suntautem. exislens accipientem,postea quibushoc inhsereatyet. .
ipsts quidem idem specie, ab illis"aulem altera, curn, quaiia huic sequaniur, ut cornua habeiJtibiis iiabere:
aulem in his accipiatuf quid. omnino idem, et in ventres, ct non' titrobique denles esse, itemhabere:
aiiis.similiter, in acceplis iterumiiilendendum est si cofnua quibus sequilur, manifestum,ehim propter
Idem sit, quousque"in Jtnam' epnveniant ralionem. quid inillis - esf quod dicitur, propter id enirn quod
Haacenim erit deflnilio.-Si veronon vadit ih unam,, corntia habent,iriesl. Amplius, aiius. modus est.se-
sed in duas, aut plures, -manifesium" est quoduli- cundum analogum-eligere, .unum enmv accipere.non
\ que non est nnum aliquod quod prsedicattir, sed est idem, quod.oportet vocare seipsum, et spinam,
•plura. Ut.dico, si quid est-magnanimitas quserimus, et Os, sunt-auleniquse sequnntur ethis, )angaam na-.
intendendum est in quosdam magnahimos, quos sci- tura una hujusmodi existgnte. Eadem autem propo-
mus quid habeant unum omnes inquanlum sunt hu- sha sunt, quae quidem idem tnedium habent, ut quo-
•
§usmodi.'Ul si Alcibiades magrianimus, aut Achillesv niani omnia conlrarii status, horum aulem -quaedam
et Ajax, quid unumomnes habent? non tolerare-inju- B genere eadem-sunt, quaecunque liabenl.differeniias,.'
riati. Hicenimdimicavit,illeinsanivit, hicauteminter- ex quo aliorum aul"aliler,sunt, ut propter quid. re-.
fecit seipsum. Uerum idem eslin alleris, ut Lysan- sonat, aut propter quid- apparet,, et propter quod,
"dro,etSocfate,si]amindifferentes esse, et:forlunaii, iris; omnia enim haec quidem unum proposiium,
et infortunati; hsecdub accipiens iniendas~quididem sunt-genere,'omnia enim repercussio sunt, sed spe-.
feahent,- aut impassibilitas ûse est circa- fortuiias, cie altera. Alja autem ex eo qupd medium quidem
autnoii tolerantia cum injuriantur; si vero nullum subnliernuin mediurii est, differuni. proposiiorum, ut
-sit commune,"duse species erunt utiqub' magnanimi- propter quid Nil.usfiniente mense magis fluit?.pro-
tatis. Semperenim estomnis definitio universalis, nofi pter idqupd hibernior est finiens mensis. Pr.opter
enim in qtiodam oculo dicit sanabile medicus, sed iquid autem hibernior est finiens mensis? propter-id
-aul-in omni,-aut in.specie determinans. .: quod luna deficii. Hsecenim sic se habent ,admvicem..
CAPUT.XV. , CAPUT XVII.
Speciesfacilius quam genera finiri. Decausis et effectis, et an unius plures sint causw.
Facile autem est magis singulare definire, quant
Decausa autem, et cujns causa -est dubilabit ali-
"Uhiveisale, unde a
oporiei singularibus in univprsa-
cum causatum "est,-ei"c"ausa-est, ut si
lia ascendere. Et namque aequivocationes magis la- C quis,-nuoquid
folia fluuni, autdeficit Iuna, el causa defieiendi, vel
tent in uriiversalibusquam in indifferentibus. Sicut
folia cadendi erit,-utsi hujtfs. est lata habere folia,
autemindemohstratioiiibus oportelsyllogizari iuesse',
deficiendi aulem terram in medio esse.-Sienim non,
sicet in terminis clariim: hocatitem erit, si per ea
secundum "dicuhlur, sit in uno> aliqua alia erit causa ipsorum, si vero causa sit, et
quae unumqiiodque causaium simul, ut si in medio est terra, deficit, aut,
"quoque genere definifi separatim, ut simile non
si latum-est folium, folia "fluunt; si autem sic est:,
"omne, sed in coloribus et figtiris, et acutum, quod sinml
est in voce, et sic in comniune erit ire, timentem ne utique eruni, et demonslrabunlur per invicem.
Sit enim foliufh fiuere in quo 'a, latum autem folium
.«iquivbcatioconlingat. Si auiem non' -oportet dispu- in
' tare jnmelhaphoris, manifestum est neqoe definife quo b, vitis-vero in quoc, si igitur iri b est «,om-
ne eniiri latum folium habens folio fluit, c autem
ritetaphoris, neqoe qusecuhque dicui-.turin metapho- inesi-6,omnisenimvitishabetlala folia, et a in,c,est,
ris, disputare enim eril necesse in melaphoris". - omriis vitis foliofluit: causa est b medinm. Sed et
. CAPUT.XVI. quoniam latis foliis vilis sil, est propier id quod fo->
, Anatom.enetanqlogiam ierminundisproblemalis ' momen- lio fluit demonstrare. Sit enim d latum quidem fo«
ium habere. '
p lium,-e au.tem fulio fluere, viiis vero in quo f. In /
- Ulhabeamusproposita,.eligere oportet decisioneset igilur est e, elenim folio fluil omnis vitis, in e autem
. divisioneSjSicautemeligeresecundumsubjectumgenus ,d est, omne ehim fluehs folip, latttm est folium ha-
eommuneomnium. Utsianimaliasintquaeconsideran- bens ; omnis Itaque vitis iaium est folium habens,
tuf, qualia bmni animali insunt.. Acceplis autem hi.s, causa auiem est foliofluere. Si autem non.contingit
. reliquorum primo qualia omni sequanlur, ut si hoc casus esse ad iinicem, causa enim.prius est eoeu-.
est avis, qualia omni sequantur avi et sic semper illi jus esf causa, el deficiendi quidem esl causa, terram
proxima. Manifestum enim est quoniam habebimus esse in medio, ejus atitem qupd estinmedio terram-
jam dicere propter. quid insuntsequenlia iis quse esse, non est causa deficere. Si igitur per causam
sunt sub com.muni,ul propter quid honrini aul equo- demonstratip est, propler quid est, si yero non per
- insunt. Sil autem animal iu quo a, b autein sequen- . causam ipsius, quia, quoniam quidem terra in medio
tia omni animali, in quibus autem sunt t.d e, sicut est cognovit, propter quid autem non. Quod autem
quaedam aninialia, manifestum igitur est propter non,- deficere causa sit in medjo esse, sed b.oe, de-,'
quod est 6 in rf.^propter a enim, simiiiier autem.et ficieridimanifesium est ;.in rationc enim (leficiendi,
inaliis, eisemper. in aliis eadenj est raijq,- Nunc , inestquod estin medio, quare maniiestum est quorj
'
759 "; " AN. MANL; SEV.-BOETII - - • - 760
ner hoc illud cognoseelur, sed. non iioc per illud. A convertitur, primtim auiem universale, cui unum«
Aucontingil unius plures esse causas?et,namque si quodque, quidem non coiiverlitur, . omnia au-j
estidem de pluribus primis prsedicari primo, sit ain tem converluntur, el~, non excedunt, ipsis d\
b primo exislens, et in c alio primo, et lioc sit in d,- igitur,: causa , ipsius o est b. Oportet itaque a
,hoc vero sit in e, eril ilaque a in d et. in e, causa in plus quam b exlendi; si; verb non, quid magis
autem quod s sit in d quidem b, in e autem c; quare causa erit hoc illius? Si igitur in omnibus e esl a,
cnm causa :sit, necesse est rem omnem.esse.êdres, erunt aliquid illa unum ornnia aliud quam b. Si enim
cum sit, rion necesse est esse omne quodcunque sit non, quomodo erit dicere quoniairi in quo esi s sil
causa, sed causam quidem necesse est esse, iiou ta- a, omni?. in quoauteni a n.on omni sit c?propter
men omnem. An si semper universale propositum,' quid enim non erit causa aliqua ut a sil.in-omnibus
et causa totum quiddam est, et cujus. est causa uni- d? sed nunquid el quse sunt e' erunt aliquod unum?
versale? nt folibfluere in toto quodam determinatum • considerare oporlet hoc, et sit e, -conlingitigitur ejus-
est, et si species ipsius sint. Universaliter igitur auf dem ' plures causas esse, sed non eisdem specie. Ut
plantis, aut hujustnodi plantis, quare et medium se- longsevitsequadrupedia, non habere choleram causa
qtiale oportet esse in his et cujus est causaj et con- esl, volalilia aulem, sicca esse aut altera aliqua, si
verli, ul propter quid arbores folio fluunt, si ergo B aiclem in atomum nonstatim veniunt, et npnsolum
propter derisitalenihumidi, sive folio fluitarbor, opor- uoiiimmedium, sed plura, ei causae plures sunt.
Setesse densilatem', sive densitas est nonin quali- Ulrum autem causamediorum, quod ad universale
bet, sed in arbbrej est folio fluere. Utrum autem primum est, aut quod ad singulare singularibus!'
coritingnt rionearhdem essecausam ejusdem inomni- Manifestum igitur estea ,esse, quas proxima uni-
causa esl, primum enim sub universaliesse,
flus, sed alleranv, an non? an siquidem per se de- cuiquc cui
nionstretur, aut non secundunvsignum aufaccidens? hajc est causa, ut.inrf, sit quod est a,causa.est c, m4
shbiipotest esse. llatio enim extremi, medium;si quidem igilur esse a, causa esl c, in c auterri b,. in
vero non sic contingit, est autem et cujus causa et hoc autem, eadem est. De syllogismo igiiur, et.de
cui, considerare secuhdum accidens, non tamen vi= demonstratione, quidque unumquodque est, ef quo-
dentur proposila esse. Siaulem nori, similiier se ha- modo flt, manifestumest.simul autem et-de scientta
bebit medium, siquidemsunl requivoca, sequivocum demohstfativa, idem enini est.
medium est, si vero sictit in geriere, similiter se ha- CAPUT XVIII.
bebit, ut propier quid commutabiliter, analogum, Qutniodo
principia eognoscantur, el quis principiorum
alia enim est eatisa in numeris, etinlineis, et eadem sit habitus.
"
quidem inquanlum linese, alia, inquanlum autem ha- . . De principiis autem qualiler flunt cognita, et quis
bens augmenlum hujusniodi, eadem, sic in omnibus. est
cognoscens habitus, hinc est inanifesturn, dubi-
Similem autem esse colorem. et
colori, figuram figu- tantibus
primum. Quod quidem igitur non contingit
rse, aliam esse eausam alii, oaquivocum enim est si- scire per demonstfaiionein, non cognoscentemprima
xnile in his, hic quidem est fortassis. secundum ana- dictum est prius, immediato-
principia immediaia,
logiam habere latera et ajquales angulos, in eolorir rum aulem coguitibnem utrum eadem est, an non
ius autem unum sensum esse, aut aliquid aliud hu-
eadem, dubitabit utique aliquis. Et utrura scienlia in
iusmodi, quse aulem secundum analogiam sunl ea-
ulroque est, an non, an hujus quidem scientia, illius
dem, et medium hahent secundum analogiam. Habet autemâltertim aliquod genus sit. Et ulrum cum non
autem sic consequi causa ad invicem, el cujus est insint habilus, flant, ancum
insinl, lateanl. Siqui-
causa;elcuiestcausaunumquodquequidemaccipienli, dem igitur habemus ipsos, inconveniens est, coritin-
et cujus eslcausa in plus est, ut quaiuor sequalesqui sunt
git enim certiores habere cogniiiouesdemonstratione,
"extra.ih plussunt quam triangulus, aut quadrangulus, etlatere, si aulemaccipiamus non habenles prius,
in omnibus autem ut in aequalibusest, qusecunqueenim, qualiier ulique cognoscamus, et addiscamiis ex iton
qualuor asquales qui sunt exlra, et medium simiiiter-.. i prseexislenti cognitione? iriipossibile enim-est, sicut
est. Est autem medium ralio primi extremi, ex quo in demonslraiione diximus. Manifestumigittir est
omnes scientiseper delinitionem fiunl, ut folio fluere quoniam neque habere possibile est (rieque ignoran-
similiter sequitur viti, etexcellii, etficui, et excel- iibus) et neque non habeiiUbus habitum "fieri. Ne-
iil, sed non omnia, sed sequalia siint; si vero accipias '. cesse est ilaquehabere quamdaufquidenrpotentiam,
primum medium, ratio fluendi foliis"est, erit enim non hujusmodi autem habere quae est his honora-
primum quideni in allera medium, quoniam hujiis- -: bilior secundtim certiludinem. Videtur autem haec
itiodi sunt omnia, deinde hnjus medium, qtioniam omnibus inesse animalilms, habent enim connatura-
succtis dehsalur, aut quiddam aliud hujusmodi. Quid lempotentiamjiidicativam,quam vocantsensum.Cum
aulem est folio fluere? derisari in contaclu semiriis ' ' insit autem sensus, in iis quidem animalium filman-
succum. In figttris autem sic assignabit quaereniibus ' sio sensibilis, in aliis autem non fit, in quibuscunqus
eonseculionemcausa;, et cujus est causa, sit a qui- igitur nori fit, aut omnino, aut circa qusa non fit, nee
dem in b omni, b autem i«i unoquoque eorum quse est in liis cognitio exlra quod senliunt; in quibtis au-
sunt d, in plus auiem, b igilur universale ulique ip- tem inest sentienlibus ha*jereunum quiddam in. ani-
sis inerit d; itoc aulem dico universale, quod non ma, multii quidem factis hujusmpdi jamdifferenfm
761 INTRODUCTKJAD SYLLOGISMOS CATEGORICOS 76S
quaedam flt,-ul'in his quamdani sit fieri ralionerii e-xA-,ui liujusmodi animal,' quousque ariimal; et in hoe
talium memoria, in aliis-vero non. Exsensu igiturfit. similiter, Manifestumigitur est quoniam nobis prima
memoria, sicut dicimus. Ex memoria aulem rnulto- inductiorife^cognoscere necessarium est, et namqua
tiesejusdem facta, experimenlum; Muliaeenim me^ et sensus sic universale facii. Quoniam-autem circa
morise numero experimeiittim est unum, ex experi- inlelligeutiara habituum - quihus verum dicimus, alii
raerilo aut ex omni quieseente universali in anima, quidem seniper-veri sunt, alii recipitititfalsilatem,
uno prsetef multa (quod curain omnibus-hnum. sit utopinio : et.ralio, vera aulem sempersunlscienlia
illud idera) artis principium.el scientiae, si qtiidem et,intellectus,.ernihil esfscientia ceriius-aliud Jgenus
igitur cifca generationem, artis est, si vero circa ens, . quam intellectus, prihcipia autem demonstrationibus
scienlise. Neque-igitur insunt -delerminati habitus,' notiora sunt,scienlia auiem omnis cum falioneest,
neque ab aliis habilibus flunthotioribus, sed a seiisu. principiorum scientia quidcm non utique erit. Quo-
Ut in pugna eversione facla, uno slanle, alier stetit,' niariiautem nihil verius contingit esse scientia quam
postea alter, quousque in principium veniant, anima intellectum, intellectus utique erit principiorurri. Ex
autern hujusmodi, cum sit qualis possil pati •hoc. hisconsiderantibus.el quoniam denionstraiionis prih-
Quod.autenrdictum est, anle, sed non clare dictuni . cipiuin rion demonstratio, quare neque scientiscscien»
est, iterum dicamus; stanle enim uno indifferenlium, B* lia, siigitur millum aliud praier scienliam habemui
primum, quidem in anima universale est, et namque genus verum, jntelleclus utiqueerit scieriliae'princi«
seiilire quidem singulare,' sensus autem' universalis piu'm,.et'principium. quidem prineipiierit-utiquej
est, ut hominis, non Callisehominis. Ilerurii Iti his omne aulem siritiliter se habet ad rem omnem.
:statur, quousqiie uli iropartibilia/steni etuniversalia,
• - - •- -
AN.- MAWL^. SEV. BOETII .-
. v-.
INTBODUGTIO AD SYLLOGISMO^ G AtEGORI&OS.
. Multa veteres philosophise duces posteriorum stu- C prelieridU discendi vettis aclonga segnities, ut at'
diistioniulerunt, in quibus priusquam ad res pro- arfeptis semel opihioriibus non reeedant, nein sene.
funda mersas caligine pervenirent quadani quasi.in- ctute. disceiido/riihil usque ih seneclutem didicisst
tellnjentiseluctatione praaluderent :'hiric irisiilulionum videantur), si, inquam, malunt vind.icare quam ver-
bfeviofcompendii faciiitaie doctrina, hinc per ea tere quse vulgalis semet studiis iriihiberunl, nem«
vocant, ad intelligeniiam prom - expetit rit priora" condeniiient, sed ut,,majora qune«
quse illj Tipolzybii.svx
ptior via mnnilur. Hujus igitur semulus providentise dam. consiruaniât.que aliiora conjunganl. iNon enim
statuiobscurarumadilusdoctrinarurh prsemissaeinsti- una atque, eadem" diversarum ratio disciplinartim,
tutiouis luce reserafe, et pfsesentem "operam syllo- cum sit divcrsissimis disciplinis, una atque cadent
gismis quorumconriexionibus omnisratio continetur, substaniia materies. Aliter enim de qualibei oraliov
addicere, modumque eiirn custodire dicendi, rit faci- nis parte grammAtico, aliier dialecricp disserendurii
litati atque intelligentise servientes, aslringamus a est, nec eodem.niodo lineam vel superficiem malhe»
veteribusdicta latius, enunliala brevius porrigamus, malicus-ac.physicus tractanl. Quo.fit ut altera alle^
obscurata improprii novitale sermonis consueii voca,- ,ram'non impediat disciplina, sed multortim conside-
liuli proprieiaie paridamus. Sed qui ad~ hbc opus ratione conjunciafiat vera naluroe atqueex omnibus
lector accedit,-ab eo primilus petil.um, velimus ne J)"explicata cognitio. Sed de his hacienus; nunc de prp-
»nhis quse nunquam alias. atligerit statim atideatju- posiiis ordinamur. Qitoniam igilur nobis hoc.opus
-dicare, neve si quid ih ludo puerilium disciplinarum est in. categoricos syllogismos, syHo'gismorumvera
rudis adhuc et nondum firmus acceperit, id am- compagopropositibnibus teicitur, proppsitlonum verp
'
"plexandum atque etiam cplendum pulet; alia enirii paries sunt notrien et verb.utn, pars autem ab.e.oeU"
teneris atque imbuendis adhuc auribus accommpda- jus pars esi, pfior est; de nomine et.verbo', quaa
ta, alia' firmis ac robusiioribus doctrina menlibus, prima sunt,.. disputalio prima ponalur, riehinc de
reservalur. Quaresi quid es.tquod discrepet, ne statim proposiiione, ad. ultimum de . syllpgismorum cbn-
obstfepat, sedraiioneconsuIta,quid ipsesenliat quid , nexione iractabitur.jNompn estjox.significa.tiva se-
nos afferamus, veriore mentis acumine et subtiliore" cundum placitum sine lempore, cujus uiilla pars si-
consideratione dijudicet. ldem namque eveniel,"ut gniflcaiiva est separala; ,quse diffiniiio paulo enoda-
quse in primo slalim studendi aditu didicerunt, pers* titis explicanda est. Nomen eniin vpcem ,esse'dici-
pecta penitus ae potius deprehensa. contenmant. At mus, quoniam vox nominum. genus est;.omnfl
sijam quisque suae scienlise derensor esse -cnpidus auteui genus de sua specie praedicalur, omnisqua
uialit (habent hoc quoque vitii bomines quos &om«" diffluilio a gencrs sumitur, ut si difiinlas liomineu;
" - "
?53- ^" /' AN."MANL:-SEV."-BOETil .764
jjriiis animal dieas, qriod est genus; Post vero diffe- A quod virforlis cum uriius .accentusinteniione pro--
rentias jungas quas suiit rationale et moriale. Ita non est oratio, sed iiomcnj, cujus partes no-
' latum
Igilur nos quoque in nomiiiis dilflnitione vocem qui- mina esse non poterunt, ac si nomina-non surit,-cum
demhtgemis sumimus, caeiera autem.vocl quasi dif? nequenaturales affectus neqtie actus, nt verba signi-
ferenlias aggregamus, velut quod nnmen designativa iicent, omnino non nihil desiguant. Qnare eonclu-
vox dicilur. "Sunt enim voces quse riihil desigriant, dendum est, cum quaelibetvoces propriam significa?
ut syllabse, nomen vero designatiya vox est, quoniam tionem-tenent,- non partes' norninum, sed ipsaesse
norhendesignatidsempercujusnomen.est.Secundum nomina, cum vero unius ibrmam nominis copulave-,
p'aeilum vero adjiinelum est, quoniamnullumnomen riiit, eo consideranlur ul parles vim proprise signi-
naturasigniflcat,sedsectindumplacitumponentiscOn- fieationis amiltere. Sed de hisin commenlario.libri
. stituentisque-voluritatem. illud enim unaquseque res mpi ip/jtxLvna;Aristotelis saiis dictum est, et major
dicitur quod ei plaeuil qui primus rei nomen impres- ejus rei tractatus est quam ut nunc tolus valeat ex-
sif.Aliaeenirasuntvocesnalurali(ersignifieantes,utca- pediri. Sed quoniam sunl-qusedam voces quae et de-
nuihlairaltis, irascaiiumsignifieat,etaliaejiisqusedani signativae sunt et secundum placitum,. et sine tem-
vox blandimenta; gemitus etiam designant dolorem, pore, quarumque partes nihil;extra signiftcant, -ne-
sed non suninomina, quia npn designantsecuiidum. B que -tamen proprielates nominis naluramque obser^
- '
plaiittim, sed secundu.mnaturam. Sinetempore vero, venl, discernenda; prius sunt, additisquedifferenliis
fltiod et verba voces ûnt significativseet secundum a nomioe.segregandse, ut quoe sit vis nominis evU
-.placitum, sed distani a nominibus, quia norhiha qui- denter Pppareai. Adjecta enim semper negalio no-
dem sine lempore sunt, verba vero cum tempore. tnini, vocem dubiam facit, quaanequeverbo rieque
Cujtis-jiullapars significativa est separata, nomina orationi, elsiiniefius consideratumsit, nequenomini
ab"oratione disjungit". Oralio namque vox est signi- possit aniiecti, ut si quis dicat, "non"homo, vbx est
ficaiiva secundum placilum et aliquolies sine tem- significativa. Designat enim quidqtiid homo non
pore, ut hic versus : Nerine Galatliea tliymomiliriliili'. fuerit, secundurh placiirim. Eas enim omnirio partes
cior Hyblse. Sed orationis paries, separatae a lota liabet quas ad significationem vel negaiionis vel ho=
oratione, designant: nomintini vero nihil extra de- minis-placiium vocabula poneritis assumpsit. Sine
• signaif aiquelinillis- qriidem noniinibus quie figiiras* tempore, quae res eam vocem quse dicit riori libmo"
sunt simpiicis nihil pars omnino significare manife- . separatâc sejungit a verbo, ctijtis partes nihil exlra
stura est, ut in eo qubd est Cicero, nulla pars sepa- significant, ne oratib esse videatur. Non homo enim
rata .designat neque ci, neque ee, neque ro. At si . vox sejuncta est ex negativa pariicula et homine,
norrien compositum iiat, significare aliquid separatse G quaj in eodem nomine sepafata nihil designant, s"i-
parles videntur; sed in eodem nominequod ex ulris- gnificatenim non homo, velequum, vel canem, vei
que composituitf est, separatse niliil designant, ut si quidquid (rit dictumest) nbn homonon fueiit. Sed
dieam magistef, partes ejus nominis sunt riiagis at- quse est negativa, neque hominis, neque equi, nequa
que tef, quse sunipla"exstrihsecus e.t a riominis parte ulliiis substantise significationem lenet.ItemboriiQ
separate signiflcatione non carent, ulraque enim ad- neque canem, neque quidquid homo tion fuerit, si-
verbialiter sighificatquantilaterii; sed cum magister gnificare potes'i; qubcirca in ea voce qtiae esf rioii
quodest eoniposiium' nomeri alicujus artis periium liomo paftesnibil separatse significarilejus fei quarh
doctoremque significei, magis neque partem docio- tota vocis composiiiodesignabal. Atque ideo nec in
- lis, neque loluiri doctorem' poterit designare. Eoderii
-ofatione-qnidem poni potest. Si quisenirn eam V<H
quoque modo ler, neque in loto significat, rieque in cem quas esi non homo oralionem concedat, nihil
pafleidoctbrem, id est, rem illam quse magistri vo- aliud eam esse fatebiiitr qtiam uegationem. Negatio
cabulo siihjecta est nulla ratione designat. Composi- auiem omnis vera vel falsa est. Qui autem dicit non
torum ergo nomintim parfes nihil ejus rei quam in homo," neque veritatem iiuniiat, neque mehdacium.
iiririm conveniehles vocabulum designabant disjun- Praelerea ab omrii hegationesi quis negativufnsejun--
ciaj disiractaeque. significant; alia vero signiflcare D gat adverbiufn, affirmaiio felinquetur; ab ea auterri
possunt, sed tunc non partes nomihis, sed ipsa sunt voee qua?est nbn homo, si quis aufert id quod est
nomina. Quod.enim conjuncta significant, id divisa negalivum adverbium , homo relinqueiur, quodriori-
atqueseposita pon designant. Juucta auiem magis dum esl affirmatio. Quocirca si non homo haec vox
et ier,doctoris significationem tenebant, separata negalio esse non potest, nihil aulem aliud esse vide^"
igiiur.omnem significationem docloris amittunl. Sed retur si esset oratio, concludendum esi negationeni -
ne .quis superius posilo calumnietuf exemplo , nec junctam cum nomine orationem esse nbn posse. No-
maglstef cnmposllurii nomeh esse concedai, vir for- menenim omne certuiri aliquid definitumque signi--
tis esse compositum nomen, si uno pfoferatur ac- ficat, ut bomo, equus, eanis et eaeleia; nori hbino'
ceniu nullus negabit, cujus paftes viralque forlis auiem vox aufert quidemquodsigriiflcaiura nomine,
quod in eo qupd est vir forlis significare dicahtur, nec prsescribit quid ipsesigriiflcel.Quocirca quoniam
non jarii nomifiis partes, sed ipsa sunt nomiua., nec significat quidem aliquid, sed non finitum negatio-
vir;fortis nmus erit nomeri, sed potius oratio, qtias jtmcta cum homine, infinilum nomen voceiur. A<I-
'duojuin nominum epllata significaiiohe convjneiiur, dejida estergo diffinilioni nomipis differentia, scil^
US INTRODUCTIOAD SILLQGISMOS CATEfcORICOS. 7«S"
ceiut nomen sit qubd cum cselerisquse dicta suntAi voc-abula-manifesium esi-,'fecle Oicisverbum semper-
sii definilsesighificationis. Jam vero casus nominum signiflcationem teriiporisiiabere prsesentis , ul-currit'
non aliitis iniuenlifius nomina videantur. Quid enim aut vincit. Currel autem aut vincet, e,i cuciirrerit .arit- -
Caionis; et Caloni, atquebujusmodi voees qtiserectis vicerit, non suntverba, sed yetborum casus, scilicej -i
ndmiiiibns inflecluniur, nomina .esse non existi- quia a prsesentis temporis-significaiione""flecitiniuf;
mel 1 >Sedhse quoque voees a nomine quadam diffe- estergo' verbiplena dilfinitio sic : Verbumest vox
xentia discrepabunt. Omrie enim nomen junctum significativa secundum placiluin cum sigtiificaiione .
cum eslverbo, enunliationeniTeiidil ac stfseipil men- temporis, cujus nulla pars significaiiva esl separata,
dacii veritatisque naturam", ul Cato esi, vel dies est, aliquid finitum designansêt.praesens.Restaligiturut
al si est verbum casibus adjungatur, neque enuntia-: de oraiione dieamus, sed prius videlur esse mpristran- .
tio sii,; neque plena sententia •orationis absolvjtur, dum utrumne"nomenei verbum sola inpsrtibtispra-
ul Calonis esl, nec sententiam habet absolutam, nec lionis ponanttir^ an ul grammatici volunt et reliquae"
veri alijuid polest notare iiec falsi, atque idciico orationis parlibus. delieant îggregari. Gra.mmatici
non nomina, sedeasus nomintim nuncupantur. Nam en.im considerantps vocum figuras.-octoorationis par-
cum id a-quo quidquam .fleciitur primum-.sit,, illud tesannumeranl. Philosophj.vero, quprum omnis de
yero quod ab inflexione primi nascitur sit secundum; P* nomine verboque tractatus in significatiojie est con-
neque idem primum ac secundum esse possit, mani- stlttita,.duas tantuni orationis parlesessedocuerunt,
feslum est casus nomintim npn idem esse quod nomi? quidquid plenam significaiionemtehet.-siquidem sina
na : itlcifcocseteros quidem genitivum, datjvurn,ac- tempore significat, nomen ypcantes,, vprbum vero
cusalivum, casusappellapt grammatici, primum ve- si cum tempore : aique ideb adveibia-quidem atque.
ro reclum aenominatiyum quod-hie loeum principem pronomina nominibus, jungunl, sine tempore enim
in.dgnificationepossederil. Facienda est igitur no-, -quiddam constilulum definiturnque significanl,. nee
minis plenaneque ullo dimiiiuta.diffiniiio sic : No- inierest quod-flecli casibus hequeiint, Jion e^l lioc no«,
nien est vox significativa secundum- placitum sine minum proprium ul casilms infleciantur. Sunt enim
Jempore, cujus nulia pars signifieatiya est separaia, nomiha quae a grammaticis monbplota. npmirianiur,
aliquid Jnilum desigiiaiis, cum est verbo cpnjuncta parlicipium.yero quia temporis sigriificationem tra-
faciens enunliationem. Separat igitur nomen vox hit, eisi casibus effertur, verbo lameii recte cdnjun-
quidem ab articulis alque inanimaiis sonis;.deBigna- gitur. Inlerjectiones .autem siquiilem,.naturaliier si- "
liva vero a vocibus qusc nihil significant; seeundum gnificerit, nec yerbo,: nec' nomini copulandse sunt;
placiluiri a vocibus aliqtfid natura signifieantibus; verbi enim ac.nom.inis diffinitiones non haberit esse
sinetemppre a verbo quod a temporis significaiione U' naiuralia, sed ad ponentis placitum constitula, atque
npn recedit, cnjus nulla pars separala significat, ab ide.i i nec in orationis p.aftibiis nunierabunlur. Oratio
oratione, eujus.quemadmodum partcs extra signifi- enini i posiiione signifieat, nam sl naturaliter signifi-
ceni,, paiilo posterius-disseram ; aliquid definilum icareforalip, non diversa gentes oraiioiie l.oqueren-
designans, ab liis "vocibusqUae nonien negationem? tur. I Si qusevero interjeclionem positioiie significahl,
qtie conjungb.nl et iiomina faciunt infiniia, cum esi iquoniam flnitam sine tempbre affeclionem designaiif,
veibo faciens enuntiaiionem, a casibus qui cuniest - recie 1 noriiinibus anniimerantur. Quai vero ipsos qiii-
copulati non possunt plenam perficere atque expli- dem < nulla prppria significatione niluntur, cuin^ aliis
care senienliam. In verboquoque eadem/ere cun-. 'ver.ojunclse designanl, ut conjunctiones atque pras-;
ctacpnveniuui, nisi quod in significaiione lemporis positiones,
| illae ne parlesqnidim oraiibnis ese di-;.,
anomineseparatur. Omne enim -verbum,aciionem <
cendae sii.nl; oralio enhn ex significativis "paftibus
passioneiiivedesigiiat, qtiae fieri sine temporis nola- juncta
j esi. Quocirca recte nomen ac verbum'-'solaf
lione non -potest, Est. itaque verbi diffinitio haee: '< oraiionis partes esse dicuritur. Uraiib est vox signifi- •
yerbum est vox signifieativa secuiidum-placitum cativa-seciindutn
< placlium, cujus p.irtes aliquidexira'
cum.fempore, cujus nulla pars significativa.est sepa- ' isighificant tit dictin, nbu ut affirmatib. Oraiib "igiliif -_,
raia, ut currit, vincil; sed ,si verbis negativa copti-.^ 1Iiabet
1 simul.ciirn verbo et nomiiie cbmmiirie, qubd '
Jeniur adyerbia, fiunt infiniia verba.sieut fieri no- -vox.est,
-A qriodsignificativa esi,"fl(iodsecunduin piaci-
mina dixiimis infinita-, ut cum currit, aut" vincil, tum 1 est. Separalim yero cum riom.iheilli coriimuiie,- -
.eertum aliquid finitumve designet, addila negaiione, est < Jjupd aiiquando siiie tenipbre est, iit Virgilianus
id quidem quod a verbo designaiur mtereipit, quid ouem < ,' ,- ->
supra diximns
- - -/5,- versus : Nefine Galafhea iliynib •
-i - ; -- i --!•,-..:
vero aliud iieri dicat lali signifieaiionenon terniinat- jmihj drilcior llyblae, et qui sequiltir : Candidior" cy-
praeterea negalio junctacura verbo sive in_eo qubd tgnis, hedera fofinosior alba. Cum verbo auieni qiiod
est, sive ineo quod noriest, recle dici poiea.t, ut interdumj cum lemporis signilieaiibne prbferttir,, til :
liomo nou currit. Non esse autem oralionern aut Si jj qua liii Corjdonis habet te ciira, veiiito. Differi
enuniiai.onem riegativam illa prorsus argumenta sautem abritrbque quqd parles oratibnis a toia.s.epa-.
monstrabunt, quse infiiiilum nomen ab ofatipne aut, ratie r"' , -i
bratibne -•< \ " Sunt
significant.
- , '* •»(.°i: enim ' partes bratioiiis \
i-'5l: •„ -.rti-i= •" ,<
riegaiione divldebanl. Sed -quoriiam principaliier - nomen r et verbuni quae significaliva esse dnni ea dif- -
prSseniia qu:eque sentinius, his autem rebus quas finiremusfi pstendiriius. Sigmficaht igiltir. paiies^ ora-
praesepli sensu concipimusiiidita esse a .mortalibus tiojijsf ut iliclipj rion ut affirmaiio, quaiiqiiaiii' aliqub- t
"
?67 AN. MANL.SEV. BOETII 708
ties quidem ut affirmatio, sed nonsemper tamen.A . lares vero quse vel affirmando vel negando ambi-
semper autem ul dietio. Estenim4ictiosimplex verbi tum subjecti universalis in partem redigurit, ut qui-
ac nominis nuricupalio. Nam cum dicimus, si dies damhomosapiensest, quidamhomosapiens non est,
est, lux est,- hanc fotam orationem si dividere in hic enim universalitas hominis, adjecta particulari
partes yelimus, scilicet dies est, lux est, utraque determinatione minuta est, atque in partem redacta.
pars ut affirmatio significabit,dies est,- lux est* affir- Indefinitsevero sunt quaj absque universalitaiis et
jnaliones esse manifestumesl. At si minutalim tota, particularitatis delerminatione dicuntur, ut est homo
oratioriis membra carpamtts, usque in nomina ac sapiens, non esthomo sapiens. Singulares vero sunt
verba posirema fiel resolutio. Dicemus enim partes quse de singularialiquid et de individuo affirmando
essesuperius positoeorationis,:dies el luxci est,quae ncgandove proponunt, ut Socrates sapiens est, So-
per se prolata non sunt affirmaliories, sed tantum crates sapiens non est. Differt autem pariicularis-
diciiones."Omnisvero oralio, quoniam ex verbis no- propositio a singulari, quodparticularis quidem uuum
minibusque corisistit, innomina etverba solvi potest. aliquem subjicit,' nec quis sit iste desiguat, ut qui-
Non enim omnem orationem in affirmationem cedi dam homo sapiens est, quis isie homo sit, propositio
possibile esi, veluti si.quis dicat lux esi, hujuspar- .. non declarat. Singularis vero unum aliquem sumit,
tes sunt, lux atque est, quas non esse affirmatiories,Bi et quis iste sit significat, ut Socrates sapieus est,
sed simplices dictiones nullus ignorat. Cura igittir unum enimetbunc Socraiem sapientem esse propo-
oralio quidem non semper in affirmationem solvi sttit. Ampliusparlicularisbmnis tiniversalem quidem
queat.semper autcm insimplices dictiones, jure di- terminum pbhit, sed ei deiraliituniversaUlatem.-dura
clum esf orationis partes extra aliquid-designare non qualitatemparticularitas adjungit, utin propositione,
ut affirmationes, sed potius ut diciiones. Orationis quidara homo sapiens esl. Homo universalis est ter-
aulem species (ut arclissime dividamus) sunt quin- minus, mullos enim propria praedicalione conck'
que, inlerrogativa, ut Quo le, Meri, pedes? an quo dit. Sedquiadiciturquidam, ad unum homoredigi-
. viaducit in urbem? Imperativa, ut Suggere tela lur, qui universale persisteret, nisi partieularitas
mihi. Invocativa, ut Dii maris et terrae, lempesta- fuisset adjuncta; in singularibus vero;proposiiionibu"s
tumque poientes. Deprecativa,Ferte viam, yenti, fa- prsedicato lermino semper individuum supponitur,
«ilem, et spirale secundi. Enuntialiva, Est riiihi dis- ut Socrates sapiens est, Socrates enim singularis est
paribus seplem compacta cicutis Fistula. Quarum atque individuus; idcirco igitur illa particularis pro-
quidera prseter enunliationem nulla vel esse aliquid, positioquse paftenvex universaliiate delrahit, haec
vel non essedesignat. Coeteraanamque vel interro- , singuiaris qttsein singnlaris atque individui prsedi-
ijant, vel invocant, vel imperant, vel precantur. C1catione consislit. Simplicium vero enuniialionuni
Enuntiatio vero semperesse aliquidaut non esse si- paries sunt subjectum alque prsedicalum.' Subjectum
gnificat. Alque ideo sola enuntiatio est in qtia veri- esf qriod praedicatisuscipif dictionem, ut in ea pro-
las vel falsitas inveniri queant. Unde etiam enuntia- posiiione quse est, Plato pliilosopbusest, Plato sub-
tionis nascitur diffuiiiio, esl enim enuntialio quae-ye- jecium est, de ipso enini philosophus prsedicalur,
rum falsumvedenuntiat. Hanc eiiam proloqtiium vel ei in eo philosophi suscipit dictionem. Prsedicatum
pfopositionera Tullius vocaf, quse.quidempartim sim- vero est quod dicitur de subjeclo, ut in eadem propo»
plex, pailim composita. Simplex est quae conditione sitione, philosophus dicitur de Platone subjeclo;
seposilaessealiquidvelnonesseproponit,utPlalophi- semperenimiiubdsubjectiirii estvel minusest, vel
losophus est. Compositavero quoeex duabus. simpli- sequaleproedicaio: minus quidem ut in ea propositio-
cihus copulante conditione consistit, utPlato si doctus ne.de.qiia.paulo anie tractavimus. Plato enim pbilo-
est, philosopltusest. Siraplicium vero eiiuntialionrim sophi nomennon potest aequare,nequesoIusPlalophi--
aiiasin quaiitate silas, alias in quanlitate differentias losophusest; iequalis vero est subjectusterminus praa-
invenimus. In qualitate quidem quod aliaaffirmativa, dicato, ut si quis dicat,- homo risibilis est, homo
alia negativa est. Enuntiatio affirmativa est enun- enim qui subjectus est terminus prsedicato risibili
tiaiio aliquid de aliquo significans, ut Plato philoso- " coaequatur.Dnde fit ut possit reddi reciproca prsedi-
phus est, philosopltum de Platone proedicamus. Ne- calio, scilicet, ut vices" subjectum praedicatumque
gativa vero est enumiatio aliquid ab aliquo praedica- permuteni, subjeclumque fiat quoderat antea praedi-
•lione -
sejungens, ut Plato pbilosophus nori est, phi- catum, versoque ordine prsedicetur qttod fuerai arile
losophum enim a Platone tali praedicatibnesejunxi- subjectum, ulsi dicalur quod risibile est hbmo est;
mtis. Secundum quantitatem vero differentise, enun- omnia enim quaesunt aequalia de se invicem praedi-
tiationum sunt, quod alise quidem. universales, aliae canlur. Ut vero id quod subjectum est niajtis possit
particulares, alise indetinitae, alise singulares. Dni- esse praedicato, nulia prorsus enuntiaiione contingit,
versales suntquse siveaffirment, sive negent, univer- ipsa enim proadicalanatura miuora csse non patiiur.
saliter-tamen enunliant universale subjectuin, ui: Sed quodsequalevei inajus est, id seraper de seqttali
omnis homo sapiens est, nullus homo sapiens est, vel minore praedicalur. Has vero enuntialioniim
homo universale quiddara est. Multbs enim sub se partes, id est proedicatura atque snbjeclum lef-
individuoscoercet et continet, qui universaliter eniiri- minos appellamus. Termini vero dicuniur. quod
ânlur, dum ei omnis vel nullus adjungitur. Particu^ in eos postrema git resohitio : itaque in slngu«
769 INTRODUCTIOAD SYLLQGISMOSCATEGORICOS. 770
iaribus vel indefinitis propositionibus duos ter- A enim e prbpbsitio hominem subjicit, et proedical sa^
tninos sernper invenimus, et verbum qttod pro- pientiam, I etcura utroque lermino congruant, surit
positionis determinet qualitalera, ut in propositione lameii l diversae, quoniam haecaffirmaiio est, illa rie-
qua dicimus, Socrates sapiehs esi, Socrates quidein gaiio.' g Et hbc quidem exempli graiia dictum sit, ple-
~ac sapiens terminos esse manifeslum est. Est vero nius i vero fietde lali participaiione'-traclaius hoc
verbura non est lerminus, sed designatio qualitaiis, modo. i Cunciarum simplicium propositionum diffe-
i
et qualis propositio sit negaiiva an affirmativa signi- fentias^ vel inqualilate.velinquantilatesiiasesse os-
l
ficat, et nunc quidem sblo est verbo pfopositioriiac- teridimus; inquantitatecum linivefsaliter pronuutiat
commodatofacia est affirmatio. At si nbn, quod est [F^ [ pronuntiarilur],velparliculariler, vel indefii)ite,vel
adverbium negalivum, essel adjunctum, ita diceretur: E
singuiariterproferuntur, in qualiiaiejverocumliaelqui-
Socrales sapiens non est, atque hoc "morlo mutata dem i affirmativaesunt, illoe vefo negativae. Si sgilur
qualitate fieret de aflirmaiiorie negalio, Est igitur et duas( affirmativasaggregamus, fiunt mixtae cum utris
. non est, non sunt lermini, sed, ut dictum est, signi- 'queocto, diffefenliae, quoesimul qualitatem quantita-
ficatio qualitaiis. Eadem omnia eiiaiii in indefinita temque j conliiieanl. Sunl autem mixtae hoe, affirmatio
pfoposilione conveniunt; qriod si sinl liiles oraliones, universalis,
] negatio universalis, affirmatio parlicu-
1
Socraies est, dies est, esl vi g, mina fungiuir, sciiicet B: iaris, negatio particularis, affirmalio indefiriita, ne-
"
prsedicati, est enim verbum de Socrate ei die ph-e- gatio I indefinila, affirmaiio siiigularis, negatio singu-
dicalum, ei signi qualilaiis, idem namque est solura faris. j Quarutn quidem indefinitas singularesque ser
positum affirmationem efficit, curii-negalivo adver- gregemus,
i et de uriiversalibus ac panicularibus
•blo negationem. Al si sint proposiliories qnoediffer Sisseramus.
' Describatur ergo universalis primum
rentias secuin habeanl quantilamm, ut sunt univer- affiimatio,
; omriis homo juslus est, cujus adversum
sales ac particulares, eadem vis permanet termino- tenet ! Ibcum negativa propositio universalis, nullus -
ruin; onmis enirn ac nullus, et quidam, lerminis non horiio ! justus; esl, item sub universali affirmatione
annumerantur, sed eniintiatioiium sigiiificant quali- ponatur! pafticularis affirmalio, quidani liomo justut
lateni. Aique ideorecte'quod subjicilurnc proedicalur *est, hanc adversa frorite respiciat, silque universali
lermim nuncupati sunt, quoniara in eos taniuin re-", 'negalivaesupposita particularis negatio, quidarii-ho«
solviiur propositio. Ca-tera enim qttae simplicibus :mo justus non est.,.
enuntiaiiouihus adjungunlur, aut qtialiiatem prbpo- Universalis affirmatip :' Universalis"negatio:
siiionum retinent, aut quantitatein significant. Pro Omnisbomo justus est. Ntillusbomo jtisttis esl.
posilionum verq, sirhplieium alise sunt quse in nulla Quidamhomo.justusest, Quidamhomojustusnon est,
parle conveniunt, ut Plato philosophus est, ct virlus C.I particularis.affirmatio. particularis negatio. ;
bona est; utraque enim aliud quiddam de alio pfsedi- Harum
igilui' affirma.tio atque negatio universalis
catur, itec habentaliquid in proponendi raiionecora- qualitate quidein discrepant, sed qttantitate concof-
mune. Ilia enim Plalonem philosoph.um dicit, illa ^dant; nam quod hoecquidem affirmalio est, illa Vero
virlutem bonam esse pronuntiat. AIi;e vero sunt quae . negaiiva est, sunt in qualitale divefsse ,
quia vero
.aliqua lerminorum participatione.junguntur. Id au- --utraque universalis est, quantitale conveniunt. Hartim
tem duobus fieri modis potesl, aul.enim prdine eo- -igitur vel utrasque falsas; vel unam veram , alteram
dem, aut per ordinis commutationem.- Eodem vero falsam recipere possibile est, utroeque"autemsitnul.
ordine duplici modo, si vel simplices terminos in ,verse , nequeunt inveniri, nam in proposita descfi-
Jitrisque constiiuas, velsi per oppositionem fiat par- --plione 'affirmatio^quseest, oriinis liorao justus est, et
-ticipatio terminorum: quod tribus neque •amplius ;negatio qttae esi,;iiullus homo just.ns est, cum ulrae-
continget modis, nam vel pracdicalo; vel subjecto, •que sint imiversalesjneulra tamen est vera.Atsi sit
vel ulrisque terminis negalio copulalur.. Ordinis :affirmaiio,omnis homo animalest ,at.que universa-
eliara commutatione conveniurit duobiis modis, aut ;Jiter denegetur ila, nullus homo animal est,' vel ita,
enim per sipiplicem termiriorum prsedicationem, aut. omriis Iibino lapis est, nulltis homo lapis est, uriam
per eorumdem terminorum oppositionem. Haecquo- D- ^veram , alleram falsam esse necesse est. Atque ideo
^queoppositio.terminorum tfiplicem recipit modum, quoties ea pfsedicanttir quse-et convenire stibjecio et
cum negatio vel prsedicato, vel subjeclo.vel ulrisque ' ab eo valeant segregari, et univefsaliterilla confirmat,
-conjungitur; illse vero quse altero termino partici- -hsecdenegat, uirasque falsas 'pontingit, et superius
panl et tribus modis, vel cum in una proposiliorie ••posilis declaratur exeraplis. Juslilia enim cum esse
.quod praedicatur in altera subjeclurn est,- vel cttm in honiinibus p.bssit.non tamen ita hominibus inhse-
Ideni in ulrisque prsedicatur, vel cum idem in utris- •sil, ut ab eis separari ri.ullomodo.qiieat; atque idco
;que subjectus est. Et quoniam omnium s>bimet" neque bmnis homo justus est, neque'omnis_homo
convenientium.propositionum ordinalissimam feci justus «on est, contingitulrasqtie inentiri; at si tale
: mus divisionem, nunc de singulis quibusqiie tracte- ;-sinjuod asubjecto abslrahiseparariquenoh possit,
• mtis, ac primura de ea propositioiiumconvenienlia, - vel qubd iiunquam possit evenire siibjeclp," et quso
..qiue cum.ulrisque parlicipet terminis, participaiidi --universaliter aflirmativa est' universaliter abriuatur,
, lamen ordinem. serverit, ea est hujusmodi, bmnis evenit uni veritatem ,. alteri semper adesse">nicnda=
-J.-omo-sajMens est. riullus homb sasiens est. Ulraaiie -- -cium, «edita ut si a subjeclo quod.-prsedicatur-noa
'
771 ' " "
AN. MANL. SEV. BOETll '" Yti
'-] v
potest segregan , vera.sit semper- affirmalio, falsa A si quis enunliet, quidam homo animal est, et alius
negaiio; al si.qupd evenire non polest praedicalur, neget, quidam homo animal non est, vel iia, quidam
affirmatio quidem falsa sit, sed vera sit negatio. Nain homo lapis est, quidatn honio lapis non esl, utraqne
qnoniam animal non ab homine poiest segregari, quae affirmationum negationumque opposiiio vcruin iiiter
hoininem animal csseconfirmat vera esl,I'alsa .vero falsttmque parlitur. Sed in prioribus quidem affirmar
illa quoe denegat; ilem si quod non potest fieri prae- tio, in poslerioribus auleni vera negatio est. Atsi
dicelur, -fiatque affirmatio , omnemliominem esse quod evenire quidem possit, sed a subjecto tariien
lapidem, idque adver.-a proposiiio negel, nullumque aliquando valeal segregari, affirma.tioparlicrilaris,
homineni lapidem esse concedal, negatio quidem ve- negatioque prbnimtielur, uirasque veras esse ne-
ritaii, affirmatio autem juncta est mendacio : simul cesse esf, tit quiilarii homo justiis est, quidam honio
auiem veras esse affirmationcni universalem, uniyer- justus non esl ; ut verb uira?que"falsae sint, nulla
"
salemque negalionem nulla poierunt exempla mon- poteruntexemplacongfuere. Quocirca neista qojdem
sirare.. Atque ideo universalis quidem alfirinatio, quas subcoiilrarias appellamus semper sese ,invi-"
tmiversulisque negatio conlraria dicunlur, nam rit in cem peririiunt, quandoquidem aliquoties in veritate
cbritrariis aliqiiid medium continentibus pbtest peu- coiicordaiit. At si omnibus differeniiis dissjdente's
;' trum iuesse subjecto , ul corpus neque nigrum sit B ac invicem destruentes invenire conemur, resji-
neque album, quohiam est qiiod pise er ea esse pos- ciendajsunt angulai'cs;ha3verosuni universalis affir-
sit, ut rubfum , itetnque in contrafiis medietaie ca- matio etnegatio particularis, vel universalis negatio
renlibus necesse esialterum sempfr' inesse subjecto, et affirmalio particuiaris; his enim lanta inler se
ui oinne aiiimal aiii dormit aut vigilat,"qiioniaminler discordia manifesla est, ut neque in falsitate un-
"
jonriire ac vigilare nihil rriedluniest; iit auiem slmul quam, neque in verit.ite conveniant, semperque rie7
afque iri eodem utraque contraria "reperiantur fieri Cesseestcum affirmatio sit vera, negalisnem esse
nequit. Ttaetiam in iiniversalibus arfirmatione ac ne- mendacem, ctim negationi adsit veritas, afiirmalioni
gatione : ii't utrasque falsae sint, exeniplo comrario- esse propriam falsitatem. Ai-primum cum geaiinas
runi aliquid mediurn clautluhi; vi'1aliera vera, falsa esse propositionum differemias dixerimus in qualiiate
vefo altera, sicut in conlrariis quae rnediocarent fieri sci icet et quantiiale, harum et qualiias divisa esse
posse manifestum est; sed impossibileesi ut uiiiusque probatur ei quantitas: nam quod haec aftirmatio est,
senieniia in veritaie conveniat', sicut nulla contraria illa negatio, in ijualitate disseiuiuiit; quod veio iia^c
.simul esse patiuntur. Atqne ideouniversalis afftfma- uuiversalis, illa particularis quanlitate discofdant.
lio universalisque iiegalio conlrarise nominahtur. Item neque in falsiiate, nequeiri veritale" unqunm
Haeigilur non eam vim ipsa semper adversitate con- C poterunt convenire. Sive enim de his quse a subjecl»
servant, ut eis sit perpetua atqtie inconciliatadiscof- abessenon possunt, unam semper veram esse riecesse
,dia, nec se semper invicem perimunt, quae cum sen- est, alieram falsam, nam si lalis lerminiis praidica-
tentia dissideant, cpmmunitamen falsitateeoncordarit. lur, ut cum vel adesse subjecio veliiori adesse con-
^Si igitur earum una submota sit, non necesse est ut -~ lingat, uniyersales semper falsaesunf, particulares
-esse altera consequalur : fieri enira polest ut neu- verae sunt, si quis enim ita proponat, omnis bbrno
.tra sit, velut si.otnnem justum esse hominem de- justus esi, atque alius negel; quidam homo justus
struat, non-est consequens ut nullus homosit. ju-. non est, universalis affirmalio falsa est, parlicuiaris
stUS..Quae auleni sub his.proposilionibus collocantur, est vera negatio, similiter autem si quis ita pronuri-
id est particularis affirmaliva atque negaiio.sub- -tiet, nulltis homo justus esi, universalis negationis
contrarioe nomen,habenl, idcirco quod universalitati falsa, parlicularis affirmalionis vera sententia'est_;
particulare commune subjectum est; eum .igitur uni- ita in his quse vul adesse subjeclo, ve! abesse con-
-versales intelliguntur esse conlraria3, subcontrarias lingant, universales falsitati conjunclae suni, parii-
esse necesseesl quae.sub uuiversalibus contrariis culares oblinent veritatem. At si lales lermiiiisint,
colioqantur. Horum quoque quantilas est eadcm, qui separari atque a subjeclo dividi neqneant, sive
qiioniam utrseque sunt parliculaTes;.diversa -qua- I! illa sit universalis, sive particularis, haerebit semper
-litas intelligitur,. quoniam .affirmatio, hsec est, illa affirm.alipni veritas , negationi mendacitim , JJI si
verb negatio; sed quanquam conlrariis videantur quis-universaliiereiiuniiet omnem hominem esse
.esse subjectse, converso lamen modo partic.ulares animal, aliusque pariiculariter negei, quemdam lio-
,,in veritate sibimet, non i.n falsiiaie consentiunl. Nara minem non esse animal, affirmatiouniversalisverum
utliaac verum, falsum illa pronuntiet, atque utracque loquitttr, particularis negativaefalsa.senteniia-est.
sint veroe facile propositis vdeclaratur exemplis; ut Item si quisuniyersaliter negando proponat nullum
. verb uirseque falsaesint,non potestinveniri. Nam.si hominenr esse animal, parlicularem affirmationem
quod neque separari, neque.possit adesse subjecto, veritas sequitur, hasret univefsalis negatio falsiiali;
alterulra enuntiet propositio, una esl veritati, altefa- ^quodsi sinl quae praedicanlur ut nunquam possint
- eognata mendacio. Et<siquidem quod a subjecto se- adesse subjecto, seu.illae universaliter seu parlicula-
par.iri non ^p.otestprsedicetur, affirmatio s.olaveriia- riter proponanlur, negationes ornat verilas, affir-
tis calculum tenet; at si quod subjecto impossibile - mationes falsilas decolorat. Si quis enim eonfirmat
. adesse. dicatur, sola' obtinet negatio veritatem, ut di.cens omnem hominem lapidem esse ,.aliusque
•775 INTRODUCTIO ;AD.SYLLOGISMOSCATEGOillCOS. . 774
-
quemdam h,ominem,non .esse, iapidem respondeat, A eesselapidem Atsiuniversalis negaliofalsa propo-,
. jiniversalem -afiirmatibriem"falsitas , particularem inatur, nullum horainem esse auimal, non idcirco
negationem.veritas lenet; quod si iia quis universa- parlicularis
I erit vera nega[io,'si prbnuntiei quemdam
I
liter neget, nullus hpmo lapis est, , et particulariter hominem non esse anitrial, atque ideb universalibus
affirmet, quidam homo"iapjs est, universali constat tquidem in verilate manentibus, pai'ticulares necesse
- negatione veritas, particularis affirmatio non caret est < universalium consen.tire verilati, al si uniiNersa—
falsiiate. Quoquoigiiur modo praedicala vel subjecla 'libus falsiias irihaerebit, parlicularestum veras, tum
muiaveiis, si tamen universalem affirmalivam par- etiam ( falsas esse possibile est, veras quidein si
vel universalem negalivam parli- *quid-.tale praedicetur quod adesse subjecto possit, et
~ liculari.negaiiyse,
culari affirmativae,conserlam ,a singulari considera- aJ subjecto valeatseparari,-falsas esse utraisque,-:af-
tipne committas, si haec falsa, illarii veram.esse. con- firmaiionem
1 quidetn particularem, si in eo sit.uniyer-
^tingii.elsi hsec vera.est,illain falsam necesse.est s
salis fajsa affirmatio-quod subjecto non polesl cbn-
- i.iveiiiii, atqueideirco has inter^se oppositas ef con- ^venife, negaiionem particularem, si in eo uniyersalis
tradictorias.nuncupamus.Et, hacienus.quidem" affir- 'negatio menliatur quoda subjecto,nonpbiest segre-
ntationes et negationes aversis inientionibus confe- gari,i IIt posita superius exempla declaranl. Quod si
renles,quid in eis discordiaeac.diyersilatisessetos-;-. ad'• veritatis et falsitatis consequentiam particulares
lendimus; nuiic universalem affirmalionem parlicu- propositiones
I locurii principem sortiantur, conlraria
iari alfirmativae,.et universalem .jiegationem parti- eis ' , universalis propositionis ralione conveniurii.
culari riegativse.ad veritatis falsiiatisque conyenien- Nam
1 si sint falsae, pafticulares falsas esse neeesse
liam.comparemus.. -Haruui namque .inter se nulla est; ' sin vero'particulares veraesint, tum universales
'
.discordia est,,atque ideo non, de earum. dissensu, yerae,sunt, lum etiam falsae.Nam, sir particularis af-
sed de consensu potius. videlur, esse quserendum. Jfirmalip est falsa, quse dicit aliquem.^hominem.-esse
J.rimum igilur universalisaffirmatio-et particularis IIapidem,,universalis qtioque affirmatio.falsaest quae
affi.rmaiiosubalternse dicuntur, quoniam altera sub- proporiit
1 omnem homihem esse Iapidem. Item si par-
'
.jacet alteri, idesl particularis affirmalio universali ticularis est falsa negatiu quae decernit quemdara
'
affirmationisupppsita est atque subjecta, veluti pars Ijominem non esse animal, falsa erit univ.ersalisne-
..intra lotius semp.erambilum. latet; idemque de.uni- gatio quse nullum hominem animal esse coritendit.
versali et particulari negaliyariicendum est, subalter- Al si particularis aflirraalio vel riegatio yerae„sunt,
,nse enim vpcantur, quod superipr atque amplioruni- ,idque- praedicatnr qtrod a subjecto, dividi ac s,egfe-
, yersalis.negatio iotra se partjeulareiu, negatioriem gari queat, affirmationemnegalionemque universales
-.clauditel continet. Boec igitur tali ratione-.consen- ' non est dubiumposse mentiri, ut quoniam,verae sint
tiuni.si.enim universaies in yeritate .prsccedant, particulares quse propopunt .quemdam hpminpm.esse
.particulares veras esse necesse, est, ut si quis nni- justuni, et quemdam hominem non essejuslum, his"
versaliteraffirrnandpproponat, o.mnemhominem ani- . suppositas universales falsasessemapifesiurii.esi, ut
mal, ea cum sit vera', particularis sibi affirmationis ea quaedicit, omnis homojustus est.et nullus homo
vcritalem comilem trahit, ea vero est, quidam homo juslus est. Atsi quidlale affirmaiio pariicularis prp-
aninial esl. Nam si verum est omnem hpminem esse nttntiet quo subjectum carere non possil, vera erit.
animal, verumesl esse aliqueni; item si quis univer- superposita affirmatio uniyersalis, rif cum aliquis
.saliterenuniiet.nuilum iiominem esse lapidem,. et enuntiat quemdam, homiiiemesse anirnal, huic uni-
verum dixerit, subjecia, ei parlicuiaris negaiioidem versalis affirmaiio.in veriiateconsenlii,.quae est.pm-
relinet, nec menlitur qui di.xerit queriidamhominem uis homo animal est. At si quid particularis negaljo
lapidem non esse;ita igitur, "unlversalibus affirma- taleproponat, quod subjecto nequeat iriliserere,yeri-
. iipne- ae negatione yera"dicenlibus, parlicularis af- tatem parliculari.s negaiionis uniyersalis riegaiiyoe
firinatio et negaiio yerarn universalium sententiam ' verifas necesse esl conseijuatur, ut cura aliquis dicit
, consequuntur. At si uniyersales falsae sint, non ne-' . quemdam homineniiapidein non esse, consbnat urii-
cesse est particulares .uniyersalium cbnsensu pra> -P*versalis veriias propositionis quse-nullum hpminpm
bere mendaciiim3 velut in his universalibus quse l.ipidemesse pfbnuriiiat: quo fit ut prascederitlbus
omnem hbminem esse justum, vel nul- quidemuniversaljbus veris, particulaies veras._es.se
""proponiint
lum hominem esse jusium, quae cum uria" sit affir- necesse sil; prsece.denlibusveio infalsitaie pariicu-
malio, altera negatio., utrseque sunl falsae; sed eas lariiius , uriiversaliuri; verilas ,;nbn subsequatur;
particularium falsitas non ex necessilale consequi- manentibus vero .universalibus falsis, particulares
lur, uam et quemdam hominem esse justum, quae mendaciiimdicere nori sit necesse/sicut ne vefa
parlicularis est affirmalio,"yere "qrilsdixerit, atque quidemp.articularibuspfoppiientibus, veram univer-
ideo falsis universalibus, pariiculares veras esse rion -.saiium necesse est esse seritenliam. Ei hbc' qiiidein
iiecesse esl. Quod eniiri universalis affirmaiib falsa exempla doc'ueruiit:ut aiitemfirma dembnstraiioiie
dicatur oinnem hominem esse lapidem, errat parti- clarescat, utilis.ad evideniiam ferum
descriptio
i^ eularis
-- - aifirmatio
, quae proponit
- quemdam- hominem proppnatur.
775 AN. MANL.SEV. BOETH 776
• A lari namque negatione vera, universafis affirmatio
mentielur; eadero falsa, verum universalis affirmatio
Universalisaffirma.io.,Contrarise. Universaiisnegatio. pronuntiat: quo fil ut falsa iiniversali negaiioncpro-
Ha.lumdividuntverumet falsum,,
tumfalsa.sunlulrseque, vera. nunquam posita, affirmationem universalem tum veram, jum
falsam ratibnis demonstret evenius, quod -impossi-
bilenon est. Rursus si particulares falsae' sunt, uni«
versalis quoque falsitas sequitur. Nam si particularis
affirmativapronuntiet mendaciura, universali quoque
affirmationi falsilas inhsarebii, nam si hsecvera esl,
falsa erit ei opposita negalio particularis ; sed affif-
malionerapartictilaremconstituimus esse riiendacenii
simul igitur particularis affiimatio et negatio falsa
sunt,"' quod esse inconveniens proecedens tractatus
declaravit. Item, si parlicularisnegatiofalsadicatur,
nniversalis quoque negationis. falsitas consonabit:
nam si negalio uniyersalis vera est, falsa est oppo-
sita, quoeest affirmatio particularis, quomodo utras-
que paniculares, affirmationem scilicet ac negatio-
nem, simulfalsas esse contiiigit?quod fieri uon posss
prsediximus. At si vera sit -aflifmatio particularis,
Ex his ergoquse superius dicia sunt intelligi potest falsa vel vera universalis affirmalio esse potest: sed
contrarias quidera vel verura inter se falsumque di- si falsa sit pafticularis, negalionem veram esse ne-
videre.vel simul posse mentiri, verassimiilesse nori cesse est ; si vera sit, habebil particularis negativa _
posse; subcontrarias vero vel utrasque veras esse, mendacium. Sed cum verasit affirmaiio pariiculafis,
vel alteram veram, allerani falsam, nuriquariitamen negationem pariicularetn vel falsam esse, vel verarii
simul proferre mendacium; angulares aulem neque nihil est impossibile. Rursus si negatio particularis
in veritate unquam, neque in mendacio corisdnafe, teneat veritatemi nniversalis negatio vel verifateni
sed uni semper veram, alteri semper falsam esse tenerepotest, vel proferfe mendacium. Nam si vera
senteniiam : nunc demonslrandum esl iiniversalibus est, oppositam affirmatibnem particularera -falsarai'
veris paniculares nbn posse mentiri,. falsis aritem , esse roanifestum est; si faisa est, veritatem parlicu-
' universalibus
posse parliciilares' nori falsaproferre. C laris affirmaliva custodiet: quo fit ut si particularis
Dicoenimsi universalis affirmatip sit vera^ parlicu- -negatio teneat veritatem, affirmatio particularis vera
larem quoque affifmationem veram fuluiam; nani si vel falsa sit, quorum neulrum impossibile' non esse
falsa est, erit vera quoeparliculari affirmatioriioppo- pra.rriissa docuerunt; aiquehsec quidem de univer-
nilur universalis negatio, sed posita est vera affirma- salibus dicta sufficiant. Nuncde infinitis ac singula-
tio universalis; hoc igiiur modo utrasque simul ve- ribus dissefamus, quarum quidem .indefinitae sunt,
- ras esse conlingit, aflirriiationemscilicetuniversalehi, quibus nulla significalio determinationis adjungilur,
universalemque negationem, qubd evenire non posse sedpraeter universalis et parlicularis intelligentiam
monstratum est; non igilurfieri polestiit affirmativa quantitatis proferuntur, ut homo justus est, homo
universali vera proposita , particularis affirmatio justus non est, quibus lametsi ut, dictum est, riulla
menliatur. Rursus si vcra est universalis negatio, significatio determinalionis adjungiltir, vim tamen
particularem quoquenegationemveiam esse concedo, obtinenl particularium propositiouum. Namque ut
nam si falsam quis dixerit universalem affirmatio- illae quas snbconifarias inpriore descriptione signa-
nem , quae est ei oppos-la veram necessario esse fa- vimus, aliasquideminter se verum falsumque dislri-
tebittir. At si universalis negatio vera esse proposita - buunt, alias quidem invicem veritate conspirant,
est, siraul igiluc univefsales negationem et affirma-B nunquam jtamen simul videntur posse menliri, ita
tionem veras esse cbntingit: quod fieri non posse etiam indefinila., siquidem tale est quod enuntiat
superius posiia exempla docuerunt. At si falsa est quod subjecio semper inesse necesse sit, affirmalio ,
universalis affirmatio, particularis vcl falsum poterit est vera, falsa negatlo, ut in his propositionibus:
enuniiare vel vefum: quo posito nihil impossibile homo ariimal est, homo animal nonest.' At siidin
comilatiif, sive enim falsasit, erit vera riegaiio uni- indefinitis propositionibus efferatur quod subjecti
versalisjseu yera illa sit, universalem riegalionem jiaturanon suscipii, riegatio quidem Wra est, sed
falsitas bbtinebit. Quod fit ut falsa universali affirma- affirmatio juncta. est falsiiali, ut si quis dicat: homo
tibne, universalis negatio, tum ei falsitate consonet, lapisesl, homo lapis non est, ut.vero ulrseque In
tum ab ea veritate discordet, quod non esse impos- pronuntianda falsitate consentiant, non poiest inve-
sibilesuperioribtis docetur exemplis. Eodem quoque nifi. Eadem lamen ab uniyersalibns.affirmativjs at-
modo et si universalis negatio falsa sit, particulareni que negativis, iia dissenliuril, ul quoquo morlostib-1.
negaiionem, vel veram, vel falsaniesse possibile est, jecta pennutes, una semper veritatis, altera silsem- ,
neque Idcirco aliquid sequitur incougruum. Parlicu- per plena mendacii. Exemplum vero bujusrriodipra;-
777 . INTRODUCTIOAD SYLLOGISMOSCATEGORICOS. 778
dicati,-quorl subjecto semper ihhsereat,. hoc'est, AIHujus universalisnegalio mentietur,',c'umquis dixe~ '
omnis homo animal-est,-homo.animaP non est,,nul- rit i nullumi hoinihem"essejustum. At si id affirma-
lus.hoirioanimal esi, homo animalest. Hic indefinitae bitur 1 indefinite'quod asulijecto divelli secernique
vi eadeni.fungunlur qua et pafticularis; hujus' vero non i possit,' vera "nihilomiriuserit. affirmativa quse
quod nunquaminhaeret, hoc est,- om»is homo lapis proponit i bmnera hbminera"esse .animal.: At si id.
est, homo lapis non e.sl.Nullushomo lapis est, horrio •< quod subjecti riaiurahi nori recipit proponit indefinila
1
lapis est, in.his-quoqite indefinilae universalibus inegalio; veluti si dicat Iibmineni' lapidem non esse,
oppositssper unamquamqueopposilionemunara ve- . nihilab i ejus"verilate"universalisnegativadissenliet,'
ram,-falsam alteram reddiderunt, itera quod susci- ut i ea quaenullumâhimalesse pfoporiit. Nihil igiiur
pere subjecti naturam .valeat'. et; possit amiltere. < diibiumest-iridefinitasparticularibusesse bonsimiles,
Omnis homojustus est, homojustus non^sti Nullus - < eamdemque.vim veritatisac falsilaiis significationi-
.homojusius est,'Jiomojustus est, in his.etiam inde- busobtinere:
1 de quibtissutficieiitefdictum est. Nunc
iinitae pariicularibusimmulaiae sunt, quseuniversa-- .< de singularibus expliceinus/quaetiihil superioribus
libnsobjecla per unamquamquepropositionum.ad-. similes'exstant:
i IHse:iiamquequbniain constituebant
,versitatem,jini semper.verum, alteri divisere riien--.. iiniversaie
i subjeciumj'de qupjprsedicatumterminum
• dacium. Praetereaquoquomodoterminorum
exempla Bt 'dicereht^ ridcifco''Suscipiebant êliam differentias
ponanlur, si affirmaliones, affirmationibus, nega- < quantitaiis.;Namqtiod uriiyefsaleest.et universaiiier
tiones negationibuseoinparemus,univefsalibusveris , > et particulariter el indefiniie'poterit pronuntiari. At
indefinitarumverilas" provenit;""ut-cunrveroe sunt, hae quoeuriumaliquid ponunt,' singulariier atque In-
-omnemhominemesse animal,' et nullura. hominem 4ividue differentias quanlitatisiiaberenon possuiit;
esse lapidem, conslat.verilas indefinitis qusepropo-. atque ideo sbla iii eis reliriquiiur discrepantia quali- ,
nunt, et hominemanimal esse, et hominemlapidem talis,"quodhsecquidem affirmatio, illa vero negatio.
non esse. At si universaliumfalsitas antecedat, inde-- Semper igitur iriter se affirmatio et;'negatio singu-
Dnitaramvel veritas, vel mendaclum'variabit,- hoc laris veruiri falsumque distribuent, si non cselera
modo. Falsa enim est universalisenuntiatio quk pro- impediant quaesensunijn alias .atquejn alias signi- -
ponit omnemhominemesse justura ; sed ea qusedi- ficationes sjDlent^deflectere., ac de.tdrquere.Cum vero
. cilhominem esse jusium, tenetin humanaanaturae unum atque.idempraedicatumatque,subjectum iu af-
parte veritatem. Nam sinon habetomtds bomo jusli- iirmaiione et negatione consliterit, uno eodemque
liam, cum tameri aliquis.habeai, vere dici polest ho- sumplum tempore, uno eodemqueprplatum modo,
minem essejustum.' Item.cum proppnitor univefsa- 'ad unum-atqiie"idemrelatuni, de una atque eadem
liler, nullus"honio jusiris est, falsum esl, at si.id Q] parte prppbsifum, necesse est e.x his unam semper,
indefinite denegetur, a verilaienori discrepaf. Namf esseveram, alteram semper 'esse faJsam. Nam sive
cumsit aliquis homo non justus, non mentieturqiii sequivocosierminos sumant, sive non.ad idein tera-
pronunliaverit hominem esse non justum. Item cum pus procedanl, sive alius utrisque insit modtts, sive
sit falsa quae universaliter affirmat dicens omnem .ad - aliaspartes vel ad 'aliquidaliudreferaiilur, veras
hominemesse lapidem, falsa est quaeidem indefinila utrasque essecontiiigit. "Ageenimoequivocuinter-
enuntiatione confirmat.dicens hprninem esse lapi- minum sumat alfirmaiio, dicatque, Cato Uticoese
dem. Rursus'euni'sit falsa-negatio per quam pro- peremit,'negeiquenegatip, Cato se-Uticse non per-
ponilur nullumhbminemesse animal, falsa est inde- emit. Hic igitur utraeque;sunt -verse,quoniam Cato
finita negalio qitae proriunliat' hominem, non esse sequivocumest. Namque Catp praetorjus Utlcaesibi
animal. Hic quoqueparlicularium siinilitudo servata manus intulii, Cato vero censorius minime. Item-
est. Nam in subalternis veraiuniversaliias veritatem propbnaluf affirmativahbc modo, No.ctelocet, nega-
particularhatis trahebat.' Falsa vero uriiversalitas tio respondeat, Nocte non lucet. Hic igitur lucera
nee veritalis, nec mendacii necessitalem pariicula- sequivocuriiest:"Atque,ideoriihil impedit quominus
ribus afferebat. Eadem bmnia °uniyersalium atque" utrsequeiri verilate pernianeaiit. Affirmationamque
indeftnitarumcollatione proveniunt. Jflursus indefi- j)0 cum dicit lucere nbclej lunseloquituriucemtIlla vertf
nitas.primum falsas constet, uriiyersalesquoque Hfe- cum negat, de solis luce significat. Ilic igilur sequi-
eesse estesse mendaces,,ut..si falsum sit esse homi- vbcum'prsedicatuniiitrasque-verum conservare.per-
nem juslum, •falsum.efit omne.m hominem esse ju- misit. Itemsi quis de Socrale proponat dicens, So-
slum, quandoquidemrion'capit Lveritatem,'sijustus' cfatessedet,'atque alius neget, Socrates non sedet,
Teijraus homonbn fuerit. Iiem, si irideftnitanegalio ulrsequeverse-es.se,queunl, si ad jdiversa tempora
mentialur, verum universalis negatio non habebit; referantur.' Polest enirii !nuncquidem Socrates se-
veluti si falsa-sit ea.quse'dicit hominem.non esse êre, alio vero tempore non sedere. Rufsus si quis
justum, quandoquidem non.potesf universaliter ab bumani oculi color.em.nigrumessexonfirme.l,-alius-
horiiine denegari,' si ,vel uni hominum rprobabilur que nigrum non' esse contendal,.utrique yerum lo-
adessejusiilia. At si indefinitsesenlentiam.veritalis quehiur, si ad siiigulas oculi partes affirmationega-
pbtineant, universales tum y.eras, tum eveniet :esse tioquereferaritur^Nam^quod- circa "orbem e.stqui "<
mendaces:velut cum dicimushominemesse juslum; medius pupulamteriet, ^lbuin est. lpse verp prbis
yerum est, est enim hbmo qui juslitia non careat; niger visituiv Rursus si de Socrate inier duoslocato
"
Pi.T*ot.LXIV. . ' ' "'" ' - 25
779 .-: - ; - ANi MANL. SEV. BOETH • 7SQ
quis dheril: Socrates dexter.est, .aliusquerespon- A ad alium negalioreferatur, una senfper verhaticori-
deat, Socrates 'dexter non -est, utrisque constare juncla est, relinet semper altera falsiiatem. Quo*
veritas poiest.Adeum qui "cumsini.straSocralis est, niam de ea convenientia propositionum quse utris-
dexter est. A<1euni vero cujus laevolaleris pars So- que simplicibus lerminiseodemqueordiiie captaretur
cralisdextra coiijimgiiurj dexler non.est. Item, si exjilicui, nuiicde ea participatiouedicendumestiquoe
rjuis ovumanimal. esse consfituat, aliusque ovurn et ulrosque terminos et eumdem ordinem servat-;
animal esseneget, uirseque-a. veriiale non dis- hoc aulero (ui dictumest) tribus coniihgere modis
sonant: namque ovum potestate animal esl, aclu ' poiest, aut enim*pr«dicatus tanlum, aut. suhjeclus
animal non ,est. Ita igitur inter. se singularium terminhs, aut Titerquecuin negatione proponilur. AX
subjecfbrum propositionesyerum lalsumque distri- lum enuntiatioyel.ab infinito subjecto, vel abinfi-
buent, ut unam veritalemneeesse, sit habere, altcr. irilo "praedicato,vel ab infuiilis utrisque consistit.
ram mendacium, si.neque.qupdsubjepium est, ne- Quoiies. enim ^nomini negatio subiongitur^ nomen
que quod praedicatum,aliqua,sii.sequiyqeationecon- redditur infinitum. Atqtte ideo.per "opposiiiohehi
fusiim ad idem. tempus, ad easdem-partes, ad eum- parlicipatio fieri dicitur. Noniinienim simplici sem-
dem inpdum,.eamdemque rem .'.ad,quam affirmatio per infinilum nomenopponitur, ul homo, uorihomo,
retulit ea quoeprppouuntur in .negalione afferalur, j animal, non animal, et caelera: quse cum ita sint-,dis.
ut'siquisdeSocrate proriunliel, Socrates.calvus estr ponantur simplices, atque ex earum natura coeieras
Spcrates calvus non est. Si igiiur de.Socrate eodem ôlligamus. Printo igitur propositionum series de-
aifirmalio negalioque proporiautjSi eamdem calyiiii scribatur^ ea scilicet quse ritrisque jungitur finitis,
significationem affirmatio. suinpserit et .flegatio, si proposilisqfiesimplicibusita ex infiniiis omnibus co,
eamdem utricque capilis partem Ioquanlur, si vel pulaiarum proposiiionumordo jungalur, ul affirma
aclum ulraequepplestatemve significehli si nulla di- tiones affirmationibus, negaliones negationibns, ad^
yersitate temporis errelur, si non ad aliumaffirmalio, -versis frontibuscollocentur.
Omnis hOmoratibnalis est. ' ' Omnis faouhomo non rafionalis est.
• •' JMlus homo rationalis est, ' " - Nullusnon homo non ratlonalis est-.
Quidam homo'ratioiialis este Quidara non bomo non rationalis est.
>- • Quidam non horno non rationalis non est.
Quidam homo ralionalis non est
Omnis homogrammaticus est. Omriisnon liomo nbn gfammaticiis est.
"
Kullus bomo gramraaticus est. Nullus non homo noii grammaiicus est.
Quidam homp grammaticusest, Quidam noh homb non gramniaticus test. .
Quidam homo grammalicus non est. _. Quldam non bomo hongrammaticus nbn est.
Oranis homo lapis est. . - , . Omnisnon homo non lapis est-. - .
Nullus homo lapis est. -- . : Nulius non homo non lapis est. •:' • - -
non homoiion -
Quidam homo lapis est» ' Quidam lapisest.
Quidain homo lapis non est. - \' Qnidam non Iiomorion lapis non fest.
"•Orimishomojiistus est. ' \ -Omnisnon hbmo ribrijustus est. - .
Nullus homo jUslusest. Nullusrion homo non justus:est.
Qtiidamhomo justus est. '. ,'- Quidam nonbomo nbh justus est. '
Quidatn homo juslus non est. Quidam noii homb ribn juslus non est.-
Omnis homo risibilis est. . Omnis non homo non risibilis est. _ ., .
• Nullus homo risibilis est. Nullus non homo noh risibiiis est.
Quidam homo risibilis est. Quidani non Jiomonon risibilis est.
Quidam homo risibilis rion est. Quidam,nonhomo non risibilis non est,. - , ,
«> .'""•_-
Harum igitur lalis est consociatida falsitale vel ve- G pronuntiet, omnis hoino gfammaticus est, lalstini
riiate proprietfls, ut affirmalionesquidem inler se dixerit. Ai qui propbnit,'omnis noii hnriiSnon'gra"m>
«niversales pariicularesque negationesvel in veri» matictisest, verum dixerit. Naln qui homo non-Testi
late vel in raendacioconsentire queant-, vel vevum grammalicus esse non potest. At si i'd-,fle suhjebtd
jnter se falsumque divjdere. Si quid.enim de sub- prsedicetur quod vel nunquatnSubjecto ^valeatcon-
Jecto tale prsedicetur quod vel de siibjecto nequeat venire, ut lapis-homini, vel Coriveiiiensab eo possit
«egrcgari, ut ab Jiominerationabilitas, vel a subjecto abscedere, cum sit majus atque iinivefsalitis stib-
.quldem recedere queat» sed subjecti naturam non jeclo, utjustitia homini, simul «trisque falsitasproi
pnssit aaquarc, ut liomiuis grammaticus, unara ve- venil. Nom si quis dicit, omnis liomp lapis est,
ram, akeram falsam esse proveniet. Namq.ui dicit, - falsam feccrit proposiiionem. Eodem qubque mbdo
omnis nomoTationalis est, vertim Joquilur, et qui qui dixerit, omnis nori liomo.noii Japis. esl, cnm
diserit, omnis non homo non rationalis'est m.entie- silex homo non sit, sed I pis. Ilem proposilio,
tur. Divinoenamque substantiae ralionis quidem amiiis liomo jusms est, falsa est, cujiis sequituf
«Gmp'otes6unt,5ed homines non sunl. Jtem si quis felsilatem, omnis nori homo non justus est. Natn
'
781 ."' AD
INTRODUCTIO S¥LL0G1SM.0S CATEGORICOS. 782
divinis substantiis adest semper justitia, cura non sit A iigilurFquidem , i.n aittrmalionibus universalibus et
liumatiitas. At si quid tale de subjecto. pwdicetur particularibus.negativis
] veritas falsilasque et simul
quod et semper ei copulelur,'neque tamen subje- :aliquoties invenilur, et in.ter utrasque dividitur.
I
eluni possit excedere, ut risibile homini, ulrinque .-Negatipnes verouniversales et particulares affirma-
senlentia in significandi veritate concurrit, omnis liones i non simili respottdent mpdo. Sed negaiiones
homo'risibiIis est, vera est, bmnis noh horao npn iquidem uriiversales, unam. vertira dicere; alirram
risibiiis est5 haecretinet veritatem. Nam quia risi- Jfalsam, sirinil uirasque ialsas esse possibile est. Si-
bile hominis proprium est,-recte dicilur noriesse • mul i autefri veras nunquam esse conlitigit. Nam si
- risibile quidquid homo nori ftierit. Eadem omnia in id I qtiod adesse subjecto non potest, praediceiur, ut
particulari negatione redduntur. Nam sive quaesuht- .-; lapis homini, unatn veram faciunt, alteramfalsam,
majora subjectoaique ab eo discederenequeunt, ut iutest, nullus lfomo lapis esl,TCraest,fals'a est quaa
rationnbililasab homine, vel quaediscedunt quidem, ^proponit,-hullusnonhomb nori lapis est; omnia
jsed sunt majora subj 'cto, ut grammaticus homirie, < quippe ariimalia i)faeterhomihem'ita nonsnnt iapi-
-desubjecto prsediceniur,unam veram, alteram fal- "< des, sicut ab'honiinun>natura sejuncta sunt. Quid-
sam faciuntiNaui qui-dicit, quidam homo ralionalis <quid vero aliud de' shhjeclo proedicelinyneiilricoii-
non.est, falsuin proposuii; qui vero respondet, qui- B'istare vefilas .potest : rit si quis propbnat, nufliis
dam tion Jiomo non ralionalis non est, verum lo- -homo ratibnaiis-est, falsum dixefit; aliusque re-
tjuiiur. Divina quippe substantia non est quidam ''spondeat-, nullusnonlibmorion;ralionalis est, haiic
- coitvinbit ratio_riieritirii equus quippe noit
bomo, sed carere non potest humanaj ralione na- "quoque
jturoe.llem, quidanvhomo grammalicus non cst, homo esty hec feum quis' dixerit ralionis esse parti-
vera est, sed falsa est si dicam, qnidam non homo îpem; utautem simulveroe sint, nullus potefit ier-
non grammaiicus non est. Cum illud sit vefjus, minus approbare. Particulares auterii affirmativaein
quoniamqui homo npn fuerit, non potest esse gram- differentiam veritaiis falsilatteque discedunt, quo-
maticus.At si quaevel nunquam de subjecto possunt lies aliquid ta!e de subjecto diciiur, quod nunquam
vere proedieari, ut lapis de homine, vel.praedlcan- possit adesse spbjeclo, ut lapis :.namsi quis enun-
tur quidem et sunt majora subjecto, sed ab eo dis- . liet, quidam. homo Japis esl, falsa propositioest;
cedere .separarique patiuntur, ,ut justitia ab.ho- at si quis respondeat,'jquidani noir liomo non lapis
mine, veras proiinus uirasque cpnservant. Nam qui - est, tenet conlrariam veritalem, equtis quippe non
dicii, quidam homo 'lapis non est, verum dixe- ; liomo.est, npc lapis esse dicetur. Quidquid vero
rit. At si quis respondeat, quidam non homo non , aliud de snbjecto praedicabitur,est eas in veritatis
lapls non est, is quoqiieverum dixerit; si quideni Crsignificaiionemconvenire, ut, quidara homo rationa—
de silice vel de bujtismodi cseieris velit intelligi_ Jis est, vera est, quidam npn homo non raiionalis
quse curo non sint homiries, non lapides non stini. esl,- huic quoque,veritas ponstat, equus quippe uon
Ilein, quidam homojnslus non est, propositio veri- , homo estynecraiione sub.sisiitj ut ve,r.osimul fals;e
' laiem lenel. Sed ne illa
qiiidem falsa .est ,quaeprpr sint, nullis reperi.etur exemplis. -Ad hunc igitur
ponit quemdamnon hoiriineirinon justinn non esse; - niodum et de caaterisquae yel subj-jctum'vel pra^-
hoc enim, ut dictum est,' divinis subslantiis inveni- dicatnm retinent infinitum.,ad yeritatis falsitatisque
tur, ul justitiam teiieaiu/quamvis ab hominis diffi- «onsensum enuntiationum proprielas",consideranda
nilione sejunctsesunt. Item, siid quod abesse non est, rie.quibus.modo Lreviler quid eveuiat tetigisse
potest, et sit sequale subjecto, de eodem stibjeeto- stifficiat, singula yero lectoris exploranda diligentise,
piaedicetur, ut risibile homini, incurrit utrisque et per conyenientes lerminos fimanda permittimus-.
niendacium. Nam quidam homo rislbilis noh est, Disponauiur igitur. propositiones qu;e ex utrisqiie
falsa est, cujus falsitati sese aemulam proestat'quoe' simpiicibus tei!minis,.cpnstant,easque.quarum sub-
propoifii, quidam non homo non risibile non est, jecium tatitum abnuatur ex adversa parte respi-
quasi qui hoino non -sit pbssit esse risibilis. Ita D»ciant. , .;
Simplices. - '., Ex subjeclis finitis» N;
Omnishbmo rationalis est. -Omnisnonhomo ralionalis esi;„,
Kullusbomo rationalis est. - JSulIusnon homorationalis est." L...
Quidam homo.rationalis est. Quidam non homo rationalis est..- :..
Quidam homo ralionalis non est. Quidam rion hoiuo-rationalisnon est.
Dmnis homo risibilis est.' Omnis riorihomofisibilis est.
- Nullusbomb risibilis.est. "Niillusnoh Iioniorisibilis esl.
Quidam homp fisibilis est. "Quidamnbrihoriiorisibilis est.
Quidam homo risibilis nbn est. Quidarh non honio fisibilis nbh est.
. Omnisbomo j'ustus est. JDmnisnbrihomo justus est.
. Nullus homojuslus est.. NttllusnonJiomo justus est.
Quidam homo justus.est. Quidam rionhomo justus est.
Qaidam homojustus.non est. iQuidaranon homo justus non est.
:im AN. MANL.SEV. BOETti. - 7Si
" Omnis honib
grammalicus est. Omnis non homo grammaticus est.
Nullus homo grammaticus est. Nullus non homo grainmalicus est.
' Qiiidam homo grammaticus est. Quidam non homo grammaticus est.
' Quidam homo grammalicus non est.
Quidam non homo grammaticus npn. est.
Omnis homo lapis est. Omnis non homo Iapis est.
Nullus horno lapisest. Ntillus non homo lapis est.
Quidam homo lapis est. Quidam non homo lapis est.
Quidam homo lapis rion est. Quidam non homo Iapis non est.
i
Injiarum igiltiraffirmaiipnibusquidem universalibus A loquitur utraque vera sententia. Quidquid vero prae-
..veritas et falsitas dislribuitur, si. quid lale de.subter ea fuerit pfaedicalum, unam veritas, alieram
ijecto prsedicetur quod abesse non possit, sive illud , fals;tas tenel; falsae vefo simul nequeunt inveniri.
. majussit, ut anitml homine, sive sequale, ut risibile - Negaiiones.vero particulares îquidem id pra?dicent
, homini. In his enim unam yeram, alteram falsara qttod a subjecto non possii abscedere, sive illudjna-
.esse necesse est, quidquid vero proeter ea, fuerit jus sit, ut rationale homine, seu aequale, ut risiliiie
. praedicaium, uiiamsemper verilas, alterarn semper,; -homini, uni constabit .veritas, altera menlieiur. Si
.falsitas non sequetur : ut auteni simul veraesint nequid vero proeterea fuerit prsedicalum,veras semper
quit osiendi. Parlicularium vero in aflirmationibus utrasque constat, ut in eas CGtnmunisfalsiias nun-
,quidem, siquidem ea proedicenturquaevaleani trans-. quampossit incidere'. Iiem disponanlur in ordinem
.ire subjectum, sivc ab eo separari nequeunt/ut ani- primum quidem_simplices,has e.regione respiciant
.mal ab homine, seu possint, ut justitia.ab homine, quaesubjecto simplici denegantur prsedicato.
Simplices. Ex infinito praedicato;
Oronishomo lapis est. Omnis horiio non lapis est.
Nullus hbmo lapis est. Nullus homo nbn lapis est. '
• Quidam hohio lapis est.- Quidam homo non lapis est.'
- Quidarit homo lapis non est,- • - Quidam horiionon lapis non est.
Omnis homo animal*esl.' " Omnis homonon animalest.
- NuJlus homb animal est.' ' .Nullus"hbmo nori animal esl.
Quidam homo-aniriialest,- -' '! ' Quidam bomo non animal est.
Quidam honioanimal non est. ';' Quidam homo non ariinial non est.
-Omnishomo risibilisest. -"'' -' Omnis homo rion risibilis est.
' ' • Nullushomo non risibilis est.
Nullus horao risibilis est.
Quidam horriorisibilisest. -' Quidam hbmo'non risibilis est.
Quidarrihomb risibilis rion est. Quidariihomo non risibilis non est.
Omnis homo justus est. • " . Oirinisbomo non justus e,st.
'" "
Nullus homo justusest.,' Kullus'homo non justus est.
. Quidam homojustus est. Quidani homo non jtistus est.
'Quidam homo justus non est. Qtiidamhomo non juslus non est.
Omnis homo grariimatieusest. Omnis homb noii grammaticus est.
Nullus homo graminalicus' est. Nullus homo non gramriialicus est.
Quidam hotno grammaticus est. fjuidarii horiionon gfammaticus est.
Quidam honio grammaticus non est. Quidaiii homo non grammaiicus non est.
Harum igitur affirmationes universales, siquidem B veiabesse proedicetur, sive illudinajus sit, til justi.
prscdicent quod'subjecio nequeat coiivenire,'ui Ia- tia Jibmine, seu minus, ut grammaticus ab homine.
pis hnmini, vel a subjeclo, cum sit a'quale vel sit Si quid vero aliud fuerit prsedicalura, veritas in ear
niajus, non possit abseedefe; ut anitrial vel risibile ac falsilas-distribuiiur, ila ut nunquam communera
ab homine, unam semper necesse csl veritaiem, al- consone.it falsitaiem. Parliculares quoque negativsa
teram proferre mendacium: quidquid vero prasier ea in similibus terminis'veritate concordant. Nam» si
ftterit praedicalum,ulrisque falsitas invenilur, ul ad quod adesse vel abesse polest, sive illud majus sif,
veritalem convenire non possint. Negaliones vero ut juslus ab homine, sive mirius, ut grammaiieus-
universales siquidem id de subjecto praedicent quod abhomine, de subjecio pracdicetur, veritas utrisqua
subjeclo adesse possit et abesse",ita ut excedat, ut constabit. In aliis vero cunctis praedicalionibiis-uni
virtus hominem, vel id quod adesse quidem queat, veritas, alteri falsilas, cedit. Nunquam tamen ulrse-
sed non possit adaeqiiare subjectuni, ut grariimaticus que in prodenda falsitate consenlient. Praeterhanc
hominem, utrseque in falsitafe cbmmunicant. Quid- auiem inter se convenientiampropositionum, habent
quid vero aliud literit prasdicatumiunam veritas, al- aliquid hse propriutn quoepraedicatum adj'eclanega
terara falsilasconsequetur; ut autem simifl veroesint, tione pronuniiaiii, quod caeteris inesse non possil.
nequit ostendi. Particularium vero aflirmaliones qui- C Affirmaiiones namque negationibus, negalionesque
deni siraul verossunt, si id quod vel adesse possit _ affirmalionibus, qiiarum uoiversalis est proposilio,
' CATEGORICOS. , '8S.'
7g5 , INTRODUCTIOAD;SVLLOGlSMQS
itemqueparliculares affirmatiohes negationibus, ne- A* yenientium,autemordinem ser.iemque.describimus,,
gaiionesaffirmationibusita conveniunt, ut nunquam quas si quis, in suii.erius-posita';"re.spexerit, yidebit;
nequein falsilate, nequein veritaiediscordent.Cori- angulariler conversas. __. . , , , , .
Omnis homo rationalis est;; _ Conveniunt Nullus homo non rationalis est. '<.--
!
Omnis homo-non rationalis.est. . Conveniunt . Nullus hoihoratiorialis-est.
- . horiiorationalis hon est. ' .•
. Quidam.Jiomo non rationalis est Conveniunt Quidam
Quidam.hbmofationalis est ' Convenilmt Quidam homo nonrationalis nonesf.'
csse
Quod idcirco in his lantum videluf"evenire,: quod icamque^converlat dicens quemdam lajpidem'
de eodeirisubjeclb nterqiie inielligiluf ordo bppbsi- hominefri',mansit iii utrisquemendacium.' Hoc igitrir
' sui
tibnis. Nani quaedicil, bmnis"homo ralionalis est, mbdo affirniatio particularis recipii. cbnyfersibi
<Iehomine ralionale praedicavit; ilem quaiproponit," rieni. Item' negaiio"iinivefsalis'coiiverti potest',Jul,si^
emnis homo non ralicraalis est,. de' eodem' hotnine quis ehuntief nrillum. iiominem,esse lapide'm','earii'-
rationale sejunxit, ut merito simplices affirtnaiiohes demque conversis terminis' dicat nrillurh",lapidem'
fiegaiioniconsenliant;Atnon in aliis inielligiuiriderri esse hominem,'simul verilatem iufenlur. Ai si qniii
<essesubjeelum. Nariietilla qitee prbponit bmnerirjj dicat nulluin homineni esse animalâiqueeariidem,
eon hominem esse ralionalem ,'et illaquseenuniiat • sub ierminbriim conversione proppnat dicens'nulhitE
omnem non hbminem esseiion^risibilem, de hotnirie animal ; esse homiiiem,neulra siiani perdidit falsila-
non Joqnrititur,-sed quolibeValioquodhominis ne- lem/ Hoc' igitur;modo' uiiiversalisquoqtie negatid
galione relinquitur. Atque ideo velut exlranese atque sibi ipsa converiilur.univefsalisverb affirmaliorion
- , . . . : • • - , • , , ' •! ..': i ". :•: • • J'.'iii
a semet allense,nec in veritaie.-.possident.aiiquam' tenet perpetuam conversioneiri:quamvisenim quotteu.
nec in falsitaieconcordiani.Tndeiiiiiias îuiem pro> de speciebus propria proedicaritiir.cbriverti univer-
posiiiones,- quoniam parlicularibus.. similes esse, sales, _afiirmatiohes
. . . , . ,^ quearit,' ut' si . i dicat
.... .. • . .,-quis
omnis
, . --,-,(i.ii
monstrayimus,adjûiigeiidassuperioribusnonpulavi.' homo risibilis est, poterit termtnorum ordinem per-
Id enimindefinitis jiecesseestevenirev quod paiii- mutare,-' bnine risibile esse' honiiiiem,"lanieh 'rion
cularibus solet incurrerel- Expedilis igiluriiis pfo- est haic;ocqiialisatque iii omnibus1terminis fida-cbri-
positionibus quoeex; ulrisqiie communicantlerniinis versio."Quid enirn' cum quis ila 'proponiti omhis
atque eodemordine collocatis,"nrinceam propositio-; homo"ahirhal est? nunquid'cbnverterevere'poiest^
Eu.iriebnvenientiam.vel participaiionem loqhamur,' ufomne aiiimal hbrriineni'esse 'proriuriiiet?'Quare
quaeiuulrisque.qiiidem- terminis. corivenierilia/ sed. cumaliqupties :univer~s'alis"affirriiatib cnriversa'pro-
crdinis commutationeconsistunt; cujus' disceptatio- p priam rion lerieatveriiatem', 'diciluf':convefsibiiia
-nis hic finis.est; de propositionumconversifliie'dor .. naturnrii non,'posse suscipere'.'Negaiib'q'ubqueJpafii-
cuisse ; quid. enim est aliud propositiones mutato cularis' interdum videluf pos's'ecbiivcriiVveluli si
crdine cpnvenircutrisque terminis, nisi. propositio- quiseiiuntiet quemdam hominem'lapideirinon'esse,;
nes.converii?Converti autem vel sibi vel aliis pro- verum loquetur.cumdixeril qiiehid.airilbpidenriib.-.
positionesdicuniur, quolies, mutalo ordine.termino- minem"nori esse; sed est'instabilis et iiicefta cori-
rum, id est quod subjectum.fuerat praedicato.el vefsio : nam' cuni quidam homo' grammaticus nori
quod praedicabaiur ante subjecto, veritatem simul sil, falsum "estdicere"quemdarii'grariimaticumhomi-
bbtinent vel .falsiiatem. De- qtiibus plenissirae hic nem npn esse^lta igitur haecqiioqueconvefsio.pro-
- sumemus exordium. Quaiuor propositio- tinus a sua veritate deficit."Stiperius igituf'proptisi-
" disputandi
nesesse praediximus,'qtioeli3beantdiffereiitiasquan- tarum quattior.enuniiationuiriduoe qiiidemoppbsiiae,
titatum et ulrisquc terminis absque ordinis permu- id est particularis affirmatioet nhivefsalis"negatio,
tatione participant. Hse verosunl affirmalio uni- conversionemsui firinam"peipeiuamque suscipiuril;
versalis , negatio universalis, aflirmalio parlicu-. duoevero oppositse,id est affirmatib universalis et
. laris,'negatio particularis. Harum igilur parlicularis. negatio parlicularis', conversionisnoii tenent 'fifmi-'-
affirmatio parliculariter quidem" sibi ipsa"conver- f.. tatem, sed quia- nniversalis sffirjriatib, qtiae in! sui
titur,' universali aulem affiimationi per aecidens, et conversione videiur Instabilis', si vera est,'pailieu-
rursus'universalis negalio, loco principesui recipit larem quoque affirmationem'veratri 'esse' necesse.
. conversionem,ad particularem vero negatibiiemper est; Si autem particiilaris affirmatio"conversa nbri
accidens convertipotest. Affirmationisvero univer- amittit" propriarii' veritatem,,univefsalis quoqueaf'
. salis ad seipsanipefpelua non potesl esse conver- firmalio conversa' parliculari affirmalioni-earndem-
sio,ad panicularera vero affirmationemper accidens veritatem sonabit, velut his exemplisprobabilur. Si
polest. Nec-veronegalionis particularis ad se ipsara ' quis enim prbponat omnem hominemesse animal,
principaliiefslabilisae firma coriversibest, sed nega- verum dixerit, huj"ussubalterna parlicularis affirma-
tioni universalisecundolocoalqueaccidentaliter.Quss tio quemdam'hominemesse animal.ea quoque vefs
oinnia faciliusdeclarantur exemplis. Affirmatioenim est, quoniam uhiversalis.affirmaiionis veritas anle-
particularis, ut ea quaeproponit, quidam homo albus cessit. Sed eamdem converli sibi verissime.potesr,
est, facilesibiipsaconvertitur, si dicamus,quoddamal- diciturenimquoddam animal esse hominem. Quo-
bumhomoest, atque in utrisque simulveritas constal. circa affirmatio ' universalis quse' proponit omnem
.At si quis proponatquemdam uominemesse lapidem,- hominemesse aninial, etconversa pariicularis affir»
'
787 AN. MANL.SEV; BOETIl 788
rnalio quse proriuriliat qiioddani animal esse honfi- A Atque in his enuniiationibus converti termini per
riem.uiiaeque.siiiiula veritalis" significatione "nori bppositionemdicuntur, unusquisque enim termino-
deficiunt. Ita igitur universalis affirmatio, qusesui rtim negatione prseposita teiiriinis "sinipliciler pro-
conversionem, perpetuam ferre -non poferat, per nuniiatis videtur oppositus. Hojus vero participalio-
accidens particulari affirmationi conversa esi. Per nis est'triplex modus : aut enim proedicatolantum
accidens autem ideo quoniam partic.ularisaffirmaiio. - termino, negalio jungitur, aut subjecto, aut
utrique
principe-si.bi ipsa loco convertiiur, conversaeauiem .. termini denegantur. Primum igiiur supjiosiladescrip-
partictilariaffirniationiuniyersalisaffirmaiio eamdein tione pandanlurexem|ila, Poslantem quemadmpdnm
jetinet.in veriiaie sententiam. Eadem ideo est eiiam se habent ad veritatis falsitaiisve consensum conse-
universalis negaiionis, quae quoniamipsa princijja- qneniis ordine disputeiur. Ac primum quidem de hac
liter conyerli potest, conversoeqtienegationi tiniver- disseremus cuj'us subjeciumprsedicaiumquenegatur.
sali ilia quaesTtbalterna esi eamdem veritais refe|t Post yero cujus. subjectum soium, postremo cujus
sententiam. Particularis negatio.conversa ad yeriia- qui praidicalur lerminus cum negalione profertur.
tis significationem pplerit convenire, ut si quis Atque earum quidem natnram atque ordincin ex
liullum horhinem esse lapidem conffrniet, el hnjus siniplicibusinformabimus. Simplicesautem, in quan-
conversio esi, riullum larridem esse hominem, quaa B liialmyidifferentiisconslituias, quatuor esse monstra-.
cum vera proecedat,subaliernoeparticularis negalivse vimus. Sit igrtur priuia qttidem affirmatiouniversalis,
perficit veriiatem : ea verb est, qujdam lapis horiio quaeproponat omnem hominemesse animal; adver-
lion est, quse coniparala universali negationi quse sum hanc collocetur affirmatio universalis, '
quoenon
dicit nullum hominem esse lapidem, quaravis.lernii- solura cbnversis terminis enuntietur, verum in uno
nis discrepans, tamen similis veritate proppnilur. quoque termino negativum adverbium habeal ad-
Igitur particularis negatio, quoe sibi ipsi converti . junctum hocmodb, omnenon animal nonhomo est;'
rion ppterit, universali negationi per accidens con- Rursus proponalur unjversalis negatio, ea quae est,-
verli potest. Per accidens autem idcirco.quoniam nullus Iiomoanimal est; huic adversum leneat Iocum
universalis iiegatio iu se.ipsam priore lpco conyerti universalis negalio tcrminis cum iiegatione conver-
potest. Per conversionem autem sui pum partipulari sis, id est iuillumnon animal non homo est. Itemsif
negatioiii sirailem veritatis videtur obiinere senten- pariicularis affirmaliosimplex, quidam liomo animal
iiara. Itaque cpncludendum estparticufareni qupque psl; huic lerminus atqueex adverso referatur -parti-.
affirmationem univprsa|,emque iiegationeni conyer- cularjs affirmaiio, quoe, commtuaiis in ordinem tef-
Eionem sui firmam ac slabilem custodire. Alfirmatjo- minis.riegaiiones utrisque gestet opposilas, ut esr
nem autem uniyersalem parlicnlareqiquenegalionem G quoddam «pn animal non homo est. Item sitparti-.-
!n conyerlendp firmas essp nqn posse, sed. hanc cularis simplex negalio quoe proponatquemdam
affirmationi pariiculari, jliam universali negationi hominemanimal non esse; hanc ex adversb respi-'
per acpidens, posse converti. Restat nunc de ea pro- ciat particularis negatio,quae,permutatis ad ordinein
posiiionum convenienlia.vel participalionpdisserere, terminis, adverbium negationfs adjecerit, Ut est,
Ifl qua utrinque lerminpnim ofdine permuiato, uni quoddam non animal non homonon est.
yel utriqueeorum negativum cppul,a),urâdverbium.
.. pimplices. Conversseutrisque infinitis.
Omnis"horap aitinial est., - Qmne non animal non homo est. .
Nufiushpmo animal est. . . - Nullum non animalnon homo eSt.
Quidam homo animol est. - Quoddam non animal non homo est.
Quidam homo apimal noi). est. 1-Quoddamanimal non homo non est.
Sed quanquam hujusmodi parlicipationis plures esse In illis enira affirmatio universalis particularisqua
djfferenijas npyerinius, ad inslructipnem tamen Car negatio conversionem stabiiem non tenebant. Affir*
tegorjcoruip Syllogismorum de hac lanlum propo- JJ matio aulem parlicularis alque universalis negalio
suisse sufficial,quarum quideni proposilionumpars conversae cerlissime tuebantur vel in veritale, vel
ex simplicibus noniinibus consiat, pars vero ex infi-: in falsitale consensum. Hic omne diveisum est.
nilis. Nam propositio universalis, quae esi, omnis TJniversalisnamque affirmatio et particularis nega-
universalis
fiomp animal est, ex nirisque nominibus finitiscon- tio per opposiiionemsibi ipsacotiverlifur,
stat. Nam::tieet homo et aninia! finiia nomina esse aulem negationis et particularis atfirmationis non
maiiifestum est. Ea vero affirmalio•qtise proponit est ad yerilatis falsitatisve consensum" fida eonverr -
omne non animal non hominem esse inftnitontm sio. Ac primum de universali affirmationefractemus,
terniinorum positione conjuttcta esl. Non animal quso cum in simplicibus vera sit, veiitatem quoque
enini el non honip nfimina esse infinita; in nominis per oppositionemconversacuslodit, ut ea quae dicit
jis fajtjone pra3diximiis,.qusequidemsese ad verila- omnem hominera esse animal,veraest,alque illi per;
non anini;.!
diffinjsilatisverationetri sic liabenl, ut. enim nega- oppositionemconvertiiur, id est, omne
tionibus adjunctis infinita nomina simplicibus-oppo- non homo esi, eam quoque veram esse necesseest.
nuiilur, ita efiam conversio proposiiionuraecomrario Propositionisautem hujus ista sententiaesi, quoniam
ante in simnlieibus habebatur. non est hoino, quidquid animal non esi, quod verum
r,pntltiKilnuam. paulo
^ "
789 . INTRODUCTfO.ADSYLLOGISMOSCATEGORICOS. - '.90
esse nullus .gnorat. Item si sit falsa umversaJis affir- A minum
i namra sejuricla sunt, ut equus, arbor, atqua
malio in simplieibustei'minis eonslituta, falsa.quoque. aliai plurtma, Si igiiur negalio universalis per oppo-
ejus per opposiiionem probabitur. esse conversio : sitionem f propfioe conversioni in falsitaile quidem
nam cum dicimus, omnis Japis aiiima.1est, falsa est, < convenit, nec tamen in veriiaieconsentit, recte pro-
atque illi per oppositipneinconvertitur, id est, omne nuniiatur
i conversionemperpeluatn atque sequabilem .
nonanimai. non lapis.est, eatri qtioqiie falssim esse non i habere. Eadem quoqtie ratio estin affirmatione
necesse est. ld enim ex lali enuntialiprie sentitur, '(simplici particiilari. Kam in lmc quoque saepe error
quonjam quidquid animal non liierit, id -lapis non ideprehendituf,'ut cert;o prpppsitionum conyersiones
esi, quod apertissime falsiim est, curri lapis ipse putenlur,
j si quis non ad falsilatisquoque, sedad solam
<
animal non sit; quod si-universalis affifmalio termi- convenientiam veritatisaspiciat. Nam curii alfirmatio
norum opposilionem conversa sibiniet in verilale !simplexparlicularis vera sit, utest qtiidamhpmb ani-
convenii et in falsifate,' non est.dubitimqtiinuniver- i est, si hujus termirii cum oppositione convertan-'
mal
salis siiiipiex-affirmaliostabili per bppositibiicmcon- tur,fialqueproposilio,qnoddamnohanimal nonhomo
yersione monstreirir. Idem de simplici,etiam particu- < est, a verilate non discrepat. Quid enim aliud enuntia-
Iari negaiione dicemtis. Nam lcunj h,aec;falsa.est, ut tio isla designat quam.esse rera aliquam quse cum
ea quae dicit, quidam homp animal non est, ijla quo- B animal non sit, ne hpmo quidemsit, utlapis simul el
que falsiiaiem.tenebil, qttse huic terminprum oppo-' animalis el hominis nalura deficiaf. Sed hic in veri-
Bitipne converlitur, ut-ea quse proponit, qupddam-, tate cpnsensus ad falsitatem usque non tendit. Quid
non animalnon hpmo non est. Id enim ex hac enun? entmsi.sit falsarsimplex affirmaiio particularis, ut '
lialipne colligitur, quodTes quae.nonsit animal, sit est, quidam hpnio lapis est ? non erit ej"usper oppo-
hpnio. Etenim hpc est esse hoiiiinem, qupd non esse siiionem fsilsaconversio, quidam non lapis iionliomo
non hominem. At si yera sit negatio particularis ex est? Atqufhsecfirriia veriiate consislit, id enim ex
termlnis juncia, ut est quidam.lapis aniT iiac proppsitione dalur iiiteliigi qupd sitquidamûbij
' simplicibus
rjiaf.non est, npn de.erityeritas cum fprminorum op- eum lapis non sii, ne hpmo.quidemsit, ut equus at-
ppsitioneconversaequaeprpppnit, quoddam nonanU - que arlior, quseneque hominis,-neque lapidis diffini-
inal non lapidem noji esse. Id enim conyersio ita tione clauduntur.Quod si particularis affirmatip.dunj
signippat, quod res quajdam,qu?eaninial npn sit la- per pppositioriemconvertitur, in veriiate quidein le-
pissit., hpc esi enim esse Japidem quod non esse nqri net secum Ipsam concordiam, in falsilate ariiem si<
lapidem ; qupd; si particularis simplex negalio -per, bimet' ipsa disserilit, reclum est pfonuptiare quoij'
pjippsiiionespropriseconversipni et in veritatis gt in '.erniini negatipne conjuncta conversionem firmam
falsiiajiis.significationecpncprdat, non es.t,-dubiumC! siabilemquenori teneant.Quare cum in simplicibus,
parlicuiarem.,simplicem"negatipnern certp sibi.ac acprsetef opppsitioneincbhvers|onibus(,"universali|
stabili' modo per. oppositionem lerminorum posse quidem negaitib particulafis.que affirniatio perpetua
converli. In negatione vero universali non est per- fidaqW .terrriinorain perrnutajione vertantur, affir;
petuaneque fida conversio. .Quodquidem fallere po- matio vero" uriiversalisparticularisqiie negalio mi-
terit, si quis ad solarrVrespiciat convenieritiamfalsi- nime, dum per terniiriofum oppositioriem simplex
tatis. Nam cum sit falsa simplex universalis negatio ; propositio sibi-ipsa converliiur,'ppjnia, ul dictura
quseproponil nullum hominem esse animal, falsa.est est, adversa ratione cqpiiiigunt, universalis namque
qoaeei per opposilionem-eonvertitur, ut est, nullum .:: affirmatioet particularis npgaiio.firniam negatarttm'
non animal-non h'o.moest. Id.enim ex hac.proposi-: . . pariium.retinent cpnversipnem. tlniversalis aulera
tione monstratur, quoniarri omne.quod-animal non negatio in falsiiate quidem recle sibi' ipsa conver-
esl, id homo esl, hominemesse significat, "quidquid "''' titur. ln verilaie. auteni, sibi ipsa diseordat. Pafti-
animal non sit, quseproponit, nullum esse non ho- cularis aulem.affirmatioin veriiate qtiidem sibi con-
minem, qui animal nonsii.Sed hic ih falsitate con- . venit, sed in falsilate dissentit. Similisjiutera con.
sensus ad veritatem usque non perveriit. Age enim> ': temjilalio-esl in his quse, conyerso prdine termino*
sit vera simplex universalis negalio, nulius homo ^^ rum,prsedicato tanlumvelsubjeciosibicopulantnega-
lapis est, non vera pptest esse; "niillus non lapis nori lionem: in quibus, utinsuperioribus quoque fecimus,
homoest.ldnamquejdesignatisla^cotiversio,qiioiiiam' ' propositionumlantum ordinein describemus, et quid
quidquid lapis non fueril, id homo est; honiinem eveniat sub bfeviiaie monstfabimus, perquirenda
namque esse designatquod lapls-hon sit, qui pro-' ' atque examinanda singula lecforife diligenliae dere-
nuntiat nttllum esse non.hbminem qupd lapis non linquentes. Descripiis ergo simplicibus ex adversa
est.quod apertissimefalsum est; quamvis enim multa parte, quse, cbnverso ordine, prsedicatttm ctim ne>
proferam quse cum lapides npn sint, tanien ab hp- gatioriepronuntiant,\ cbnfer3nlur.
Sirriplices.- '-".'." "Convefssede prsedicaloiiifinito

Omnishomo animal esl. Omne-animalnon bomo est.
Nullus horao animal esi. Nullutnanimal non homo est.
QiiidamJiomo auimal esi; , - .. Qupddam animal non homoest.
'. Quidam liomoanimal rion csl_ -, _ • .Quoddamanimal non homo nOSesl?
'
?9I - ! ' r'AN.-MANL. SEV. BOETFI.. .' ' . ?(}£
• - ' - • .
Omnishomo justus est." Omriis.juslus non homo est;
Nullns homo justus est.-, *
. Nullus justus non homo est.;
Quidam homo justus est. , Quidam justus non liomo est.-.
'
Quidam homo justus nori est. Quidam justus non homo non est."
Omnis homo grammaticus est.'.. Omnisgrammaticus non homo_est.
NuIIus homo gramriiaiicusest. Nullus grammaticus non homo est.
Quldam homo granimalicus esti- Quidam graiumaiicus npn homo est.
Quidam homo grammaticus'nbriesb Quidamgrairimalicus;non homo non est,"'
Omnis horao lapis est. , , Omnis lapis non homo est....
Nullus hoftioIapis est. , .-. Rullus Iapis non.homoest.
Quidam homo lapis est. . . '•.....,. ...Quidamlapis non homo est. ,'.,
- Quidam homo lapis • Quidam lapis non homo non est..-
non,est..-
-Omnishomo risibilis est.J - - Omne risibile non honio est.
' Nullus homo*risibilis 'estl " '"'"-. Nullum risibile non iiomo est. '•
Quidam homo risibilis est. Quoddam risibtle non liomo est. '
' - - '
Quidam.horno risibilis rion est. Quoddani"risibilenori homo non est.
Harum igitur in. affirmationibus 'quideni/'unlyer- A. cum separari possint, trinivel majora sunt, "utjustus
salibussiea" de subjecto proedicentur- quse et adesse homine, vel minora,' ut grammalicus homine, com-
et abesse contingant, sive illud subj'ecto|'majus sit, niunis affirmatlohesyeriias oblinebit.Alia vero qitae-
Ut jtistitia homlne, "siveminus/ ut grammaticushb- - jibet praedicaiiounam verairi, alteram semper faclet
mine, vel si ea qiix omnino adesse nbii'pbssunt,nt esse meridacem, sed nunquam comtnunker mentien-
Iapis homini, simul semper falsas esse' necesse est. tur. In negationibus' vero particularibus "hic modus
Si quid vero prseier haec.fuerit pfKdicaium,'unam est, ut siveea quae adesse non possunt,'ut lapis
verami falsam alteram'esse.'proveniet,']iiiiriqtiara homini, sive quaa possunt ae polerunt segregari,
vero ulrique veritas consonabit. ln riegaiionibiisvero cum tamen ebrum alittd maj'ussit, ut justitia hominej
"Universalibussiquidemea de subjecto^praedicentur . ifliud minus, ut gramniaticus homine,'pra?dicenlur^
q'u33a subjeeto valeant segregari,'siveilla maj*ora verilas utrisque constabit. Quidquid veroiabsque his
Bint; ut justitia liomine,'sive riiinora ut ebdem hb-' praedicabituf,verilateiri uni, alteri dividet falsitateni,
iniriegrammaticus,' utrisque aderit falsa sententia. , simul tamen falsas essenon evenit. Item descriplid
Quidquidvero reliquorumfiieril prsedicatumuni ve- supponalur quaepribre paflesimplieihiis collocatis,
rum, alteri facietadesse mendacium.' Nuhquam yero ieas quaeconyerso ordine subjectum cuni ' negatione
' . '
In. his concors verilas invenitur. In particularibus proporiurit cbntraria'fronte corisiitiiat.
irero'affirmatibnibussiquidemea prsediceiitur, qiise ,
<Simplices. . .Converssede subjecto irifinito. ,
Omnis horiio animal est. Omne non animai homoest. •
NuVusliomo animal est." : Nullum nonanimal homo est.
: Quoddamnon animal homo est. -
Quidam homo animal est.
Quidam homo animal nbn est.- Qubddamnon animal homb non est.
Omnishomo risibilis est. i.Omne nonrisibile homo est. : . . ,
Nullushomo risibilis est.- > . NuIIumnon risibile homo est. .
. Quidara homo risibilis est. Quoddam non risibile homo est. ..
'
Quidam homo risibilis rion est. Quoddamnon risibile homo non est. -
,, Omnishomo lapis est. , Omnisnon lapis homo est.
iNulIushomo Iapis est. Nnllus non lapis homo est..
, Quidam homo lapis est, , , Quidam non lapis homo est. ". ..
Quidam homo lapis non est. .. Quidam non lapis honio non est. .•
Omriishomo justus est. Oninis non jusius homo-est.
Nullushomo justusest. Nuilus nbn juslus homo est.
" "'
Quidariihomo jiistus est. Quidam non justus hbmo est.
- Quidam homo iustus non est. - Quidam non justus Homonon.est.
Omriisbomo grammaticus est. 1 Omnis non granimaticus homo est.
Niillus homogfammaticusest.- Nullus non grammaticus hpmo.cst. -
homo grammaticusest,- Quidamnongrammalicus h.omoest. •
' Quidam
'Qiiidamlioriiogramraaticus^nbnest. ; Quidam non grammaticus homo noi es!; •
J95 DE SYLLOGISMOCATEGORICO. 794
Supefius igitur descriptarum enuntialionum affirma- A " prsedicationes
veritatem propositionibus falsitatemve
liones quideni universales, si eade subjectoproedi- disiribuunt in commune"parlicipantibus falsiiatem.
cenlur quaeab eo nunquam valeant amoverj, sive illud Particulares ver.onegatiories __siquideni ea procdicent
. majus sit, ut animai Iiomine, seu oequale,nt risibile' quae possint a subjeclb separari', sive iitud majus sit,'
hpmini, seu tale quod subjecfo nullo modo possit ut jusliiia homine, seu minus, ui grammalicus ho-
obtingere, ut lapis homini, uni veriiateni dispar- riiine, veras ulrasque esse necesse est. Si quid Vero
lient, alteri falsilatem. At si quod absûe his proedi- - extra proedicabitur, uni oportet verum, aiteri"adesse
cabitur, utrasque falsitas oblinebit, communi aulem mendacium, ut simul falsoenequeant inveiiiri. Atque
proposilionum veritaji locus esse non poterit. Al in- .haac quidem-de his prbposilionibus quoe"cum deter-
negationibus quidein universalia et majora praedi- ihinalione proferuntur dicta' suni. Quaa vero inde-
cenlur, seu ea quaerelinquere subjectum nequeant, finitoe sunt, qubniam parliculariurh proprietatibus
utanimal.hominem, seu quse possint,"ut justitia ho- adaequantur, eadem omnia' comparalae universalibus
injnera, utrisque falsitas. inhserebit. Alia quselibet oblinpbunt quse in superiore descriptione particu-
praedicamentaunam verara faciunt, alteram falsam, Iariinri propbsitibnum ordo servavit. Restareht -sub-
Ita ut communis utrseque v.eritatisuon possint esse - jeclorum singularium propbsitiones, de quibus, quo-
-parlicipes. At in partichlaribus affirmationibus qui- B niam et longura est dicere,' el nihil ad operis pro«
dem, siquidcm majora de subjecto proedicentur, quae positi affert utilitateiii', et sibi ipse exemplo ear-ura
yel nuriquam subjecli conjunctione discedant, 'ut quas superius proposuimus easdem lector iriveniet,-
aninial honiine, vel' eiiam segregentur, ut justitia ab praetereundum
x ' videiur. . •
f
Jiomine, respondebit ulraque veritaiem.; caeteraevero
. ANe-llANL. ,SEV/;BOETiI,:. ',
DE SYLLOGISMO GATEGGMGO
LIBRI DUG.
IIBERPRIMUS;
f Multa Grsebiveteres pbsteris suis in consulfissimis C subtiliore perlractata ratione dijudicent.

Et=lfiqui.',
'rcliqueretractalibus; in" quibuspriusquamad res ',dem sic". Nos enim,' ut arbitror, suffecimiis eos
densa;caligahtes obscuriiaie venirent,'qu'asi quadarn ebmnientaribs , de - quibus hsec nos -protulimus ;
intelligenliseluclatipriepraeludunt :' hincper intro-' ' degusterit blando fortasse sapore subtilitalis' elici-;.
ductiOnem est facilior discibiliorque doctrina, hinc ti, quanivis infrenis et indbmili creatores slnt, ta-
"per/ea quae illi ÔIEYOÊVK' vocarit,' nos-pfsedicta , rrien'vclerurii• virorum inexpugnabilibus.auctbrita-,
vel praadicenda"possumus dicere, ad ihtelligenliahf tibusacquiesceht;' si quis vero' Graecse,"rirationis
"
promptibr vla'munitur. :Hanc igitur providehliam expers' est,' in' his',:vel si qua-aliorurii sunf "siuii-
KciT exosus," sfatui ego' quoque in' ires oliscuris- lia, desndabit. Itaqtie.haeehujus prbtemii lex erif.ut
simas aliquem quodanimodbpbntem ponere, medio-' forum' nosirum *nemo non' infellecturus,• et .ob id
crilefquidquedelibatis, ita ul si quid brevius dictum "cuJpalurus'inspiciat., Sed ne procemiis nihil affereni -
sit, id nos dilatione ad intelligentiam' porriganius; " tibustempus teralur/ inchoandum.nobisuestillo"
si quid suo more Aristoteles"nominura"verborumque prius depulsb periculo,' ne a qupquam sterilis" cul-"i
mutaiione turbavit.nos inlelligeiitlaVsefvientes ad ... petur' Oratiol^Nori enimeloquentiae -compositiones;
corisuetum vocabiilum "reducamus; si quid verb ut ' sedpIanitiem'consectaniur:'qua in re.si.hoc effici-
"'ad doctos scribens sunima"'
taritumtangens" designa- Driius, quariilibetincompte loquentes, intentio quoqup
:tiorie"monsifavit', nos id iniroductibnisriiodoâliqua tnostra riobis perfecta 081.''Sed qubniam syllogismb-
Iif eas res' traciatione dispbsiia'perquiramus.' Sed rum" structufa" nobis'. est" hoc opere : explicarida,..
si qui ad hoe opus iegeridum"aTcesserint," ab his - syllogismis aulem priorest proposilio,-de-îroposi-
"
'petitum sit :'ne"' in : his' 'quae riunquam' aitigerint tibnibus hoc libello tractalus habebitur."Ef quoniani
Btaiiniaiideaht judicafe~;.rieve siijuid in puefilibus:: .prbpbsitibnis 'partes • srint ribmen'ef verbum; pars .
1
îsciplinis acceperin.ti' jd saefosarictqm'' juaicent; atttem"abêbcujûVpars; est-prior' est,' denomine;
iquafidbquidem'"res teneris" aufibus" accbmmbdatas "elverbbjquse pfimasurit/disputatip; prima ponatur.
saepe-' philosbphiae"sev'erior,,tractatus 'eliminat;•; Si .Noriien' esl vox' designaiiva';ad jplacilum -sirie tem-'~
quidverb iri his riori"yidebitur,'ne' siatini'bbstre-- 'p'orei'cujus'nulIa'pars' .extra designativajest;. vox-
; parit,' sed, raflbne cbrisultai' quid ijisi 'opirienturj '' auteni dictiim"est, 'quia"yox nominumjgenusjesti
'guidve nos^pohimus',1'veriore' iriehtis' acuniine''et Omnis aulemdiffiiiitioa 'gienere liahitiir' ut^Bi'dili^
' < '" ;'
'?N6$.:„ acqukscenl. Phrasis turbata,' vel etiani ma.ncaSiaetur."" ' '' ''" n". '"'•'' -V '" '
.795 . AN. MANL. SEV. BOETII 795
nias .hominem, aninrialdicis, id est genus.; post vero A verum neque. falsum efficies. Et merito diciunvvl-
rationale, id.est differenria. Designativa yero dicta detur. Quod enim primo votabulum nomina rcbus
est, qttia sunt voces qiiasdamquaenihil sighificanl, ut imponentes dixerurit, -id solum nomen "vocabituf
sunt syllabse. Noineh vero, designat id. cujus est mefilo. Qui enim primus circo circura nomen im-
npmen. Ad placitum vero, qtiia riullum nomen ali- posuit, ita dixisse videtur, Dicatur hoc circus.
qnid per se significat, sed ad ponentis placitum. Atque idep ririmus hic casus nominativus vocatuf,
llludeniin unaquaeque res diciiur quod ei placuit - quod nomen sit. Aliis vero noininibus nbn nominis
qui primus rei nqmen illud impressil. Sunl eiiim ca?leros casus appellavere. Ergo a capite revolven-
voces naturaliler significantes, utNcanum lalratus dum esi, vocem dicium quod vox nominum genus
iras' cainim significal, et alia ejus quoedam vox sit; desigriativam' vera, quod sunt quaedam vbces
hlandinienta; se.l non sunt nomina, quia non sunt quae nihil desighani; ut ab his vocibus separetuf
ad placitum significanles, sed nalura. Sirie tempore quoenihil sigriificanl; ad placilum, ut ab his voci-
yero, quud verba quidem voces sunt designalivae bus separetui quae naluraliter significant, ut stirit
et secundum placitum, sed distant, qiiod nomina pecudum. Sine ieiriporeverb dictum est, addivisio-
sine tempore sunl, verba cum lempore. Cujus nulla nem ^'erbi quod cum tempore esl; cujus nulla'
pars extra designativa esl: nomen ab oratione dis- B pars extra sigiiificat, ut divideretur ab oratibne,
jungit, quod oratio et ipsa vox est, et designativa, cuj'us parles noniina sunt et verba, qusesignificant;
el secundum placitum, et aliquoiies sirie tempore finita vero, ut ab infinitis separelur; recta, ut
est, sed orationis parles significant, nominum vero a Casibusdistinguerettir. Et in verbo eadetri omriia
minime. InCiceronis enim nomine nulla extra pars fere cVinveniunt.Est enim verbum vox significativa
designativa est, neqiie ci, neqiie ce, iieqiie ~ro.~ ad pJacilurir cum leriipore,~cu}us niilla pars "extra
Neque si ex duobus integris nomiha- sinl.~ Quod . ' sigpificativa est; et quia est qusedam vox significa-
enira in.uno consiguificat, id extra rion significat. liva et ad placilum icum tempore, cujus pars riihil
In nbmine enim magister, njagis et ter consignificant, significat, ut non albet (Albet enim. qttod cum non
quia est ihaglster, Sublatum yero ter et magis non junctum cbnsigiiificat, solura non significal), et quia
erit alicujus signifiealio,-nisi tibi hoc alii nomen nibil definitum monsirat (quod enim non albet,
dare placucrit. Omnia enim nomina non nalnraliter' potest et rubere, potest et nigrescere, potest et
sunt, sed ad placiium ponuntur. Se'dde boc in com- - pallene, et quidquid non albet), ideo infihitum ver-
mentario libri Kzpi 'Eppwdas Aristotelisdicium est, hum vocatum est. Faciebat atttem et facturus, ut
et major ej'usrei tfaciatus est, quam tft nuiic queat - superius in nomine, non verba, sed casus verborum
expediri. Revertamur igitur ad nonien. Sed quoniam *^ sunt. Repetendum cst igilur ab initio verbum esse
siint quaedam voces'quse et designativoesunt, et '. vpcem.dictum, a genere; significativam, ut a non
secundumplacitumetsinetempore, quarumdubia sit. significativis vocibus dividatur; ad placitura, ul ab
natura, ut.est non homo[leg-.non-homo], hoc enim si- illis quse nalura sunt significativaevocibus separetur:
ghificatquiddamelsecundumplaciium.iinposiium est cum tempore, ut a noming divideretur; praesens
enim, sed dubium est cui subdi possil, nomini enim aliquid significare, ut a verbi casibus disjungerelur;
non potest,' omne enitn- nomen -significat aliquid iinita, ut ab infinitis disterminaretur. Resiat ergp
definitum, non home aulem quod definilum est nunc quid.sit oratio dicere.. Hoec enim ex oomirie
perimit; oratio vbro dici nonpotesi, omnis enim et verbo co.mpohividelur : sed prius utrum nomen
oraliii ex nominibus et verbis conslat, non homo et verbum solee partes oralionis. sint consideremus,
autem,'neque exnoniinibus eonstat, neque ex ver-; an.etiara alioa sex, ut grammaticorum opinio.fert,
bis, sed multo magis esse non potest vcrbum, an aliquoeex his in verbi et.noniinis jura vertantur;
ximne enim verbum cum lempore esl, non liomo quod nisi prius consiilutum sit, toiapropoationum
vero sihe tempore est :-quid sil- ergo ita videndttm ac deinceps ea ipsa quse.exproposiiionibus compo-
esl; et quoniam rion homo vox-significat quiddam, nitur syllogismorum ratiotitubabii. Nam siex quo
quid autem significetin liomine ipso non conlinetur sint genere termipi nesc[aiur, lolum ignorabitur^
(jiotest enirn r.on homo et equusesse et Iapiset ', Nomen et verbum duae soloe partes sunt puiandae,-
domus, et quidquid horoo noo fuerit, quoniam ea caelerae enim non partes, sed oralionis supplementa
qu£e-sigqificarepolest infinita sunt, infmiium nomen sunl: ,ut enim quadrigarum frena vel Jora non par-
vocatiir.);.'ft quoniam sunt iqtisedam voces et de? les, sed quaedamquodammodo ligaturse sunt et, ut'
(.ignativsB"el ad placilum, el definita;, el quarum diclum est, supplementa non etiam partes, sic conr
parles extra nihilsignificant, ut.sunl .casus nbnii- jimctiones et praepositioneset alia- hujusmodi non
nurii; utCiceronis etCicerone et coelera, hsec not partes orationis sunt, sed qusedam colligamenta.
mina non eftint.' Omne enim nomen junctum cum Parlicipium vero quod vpcatur, verbi Joco ppnetur,
"est verbo, aut verum aut falsum d.emonstrat., Ut si quoniam temppris deinonstrativum est. Adverhiiim
dicas,dies.est, hoc veroaut verum aut falsum.est, yero nomen est, cuj"usdamenim definilaesignificatio»
Siverocasum jungas, neque verum neque falsum nis est sinetempore, quod si per.casus non fieclitur,
efficis.,Si enim dicas, diei est,;nih.il qupd sit, aul nihil impedit, Nonenim pst proprium notninis fJecfi
non sit, demonstrasti. Itaque nihii ex hoc neque per, casus. Sunt enim qupadam nomina quse.fjecii.
797 DE SYLLOGISHJO CATEGORICO. r 798
non possunt, quee a grammaticis monoptota nomi- ,A.rnannir. Quos diffinimus.sic : Termim gunt parles
nantu.r, sed hoc grammaticae magis quara hujus ssimplicis prbpositiohis in quibus dividitur princip.tr ;
considerationis est. Oralio est voxdesignativa ad liter 1 propositio, Est enim stmplicis proposiiionis
placitura, cujus. partes aliquid exlra significant,' ut universalis
i secunda divisio, ut sit in proposilipne,
dictio, non ut affirmatio. Et est oraiioni"comraune omnishomo
c animal estj omnis homounuslerminus, -
cum nomine et verbo quod vox est, etdesignativa, salius vero, ahimal est. Sed hoc secundo loco, illud
ei ad placiium. Cujusenim parles ad placiium sunt, • vero -^ principaliter. Nam priini lermini suntsubjeetum
ea -quoqueipsa ad pfacitum est. Oralionfs autem et e proedicatum.Est enim ei non cst, noirmagis ier-
partes sunt nomen et verbum. Sed haecad placiium, mini i sunt quam affirnialionisvel negationis designa-
oratio igilurad placitum est; Termini vero orationis tiva 1 sunt, et omnis^velnullus vel aliquis non niagis
a dialecticisnominanlur riomina ei.verba. Termini sunl s termini quam.diffiniiionum,uiriitn particulariter
vero dicti sunt, quod usqne ad verbum et nomen an t universaliier dictum sit, designativa sunl, Divi-
resolulip partium orationis fiat, ne quis oralionem dilur i ergo, utdictum esi, prpposiiio in id quod sub-
usque ad syllabas nominum vel yerbornm tentet jeetum j est, et in id qupd prsedicatur. Dieo auicm
resolvere, quae j'am designativae.non. suntl Distat tsubjectum, ut in omnis hpmo animal est-propositiona
aulem a nomine velverbo oralio quod illiusparles B hominem ] , id vero qupd.proedicaturdico animal, el
extra significant, verbi et nominis partes nibil extfa jsemper quod pfoedicatur, aut abundat et superest
designant. Est aulem dictio-.unius simplex vocabuli .subjeclo, aui aequatur. Minusautem prsedicatuma
nuncupatio, vel simplex affirmaiio.' Atque idco ;subjecto nunquam reperietur. "Sedid quod dixiinus
ciictum-estorationis parles signifieare ut diciionem; (diversis demonstremus exemplis. Subj'ecloproedica-i
id est ut simplicisvocabuli nuncupalionem. In. ora^ tum abundat quolies gerius aliquod de aliquo proe-
tione enim; Spcrates ambulat, uifatiue extra signi- dicatur, ut si dieas, omnis homo animal est. Non
ficat tanlum quanlum simplex vocabuli nnncupatio .enimpoies converlere,'utdicas, omne animal honia
designarequeat; Quomodo autem ut affirmaiio sim^ est, .quia animal ab bomine plus est et abuudat.
plex non significei, in.comnientario-Perihermchias jEqualur autem prsedicatura subjecto quoties pro«
explicui. Quidautem sit afffrmatioet negaiio paulo pritiriiquoddam cuipiam pfaedicatur,.ut omnis homo -
post explicabimus. Sunt vero species orationis in risibile esf, poies converiere, omnerisibile homoest;
angustissima divisione. qninque. Interrogativa, ut ul atiieni minus sil idquod praedicatur, lieri nequit..
puiasne anima immorialisest? Impera.tiva,ut accipe Dicitiir etiam.pioecedere--praedicatiim,sequi.quod
codicem. Optativa vel deprecativa,"ut faciatDeus. subjecium est. Idonipr est enim praedicatioconsti-
Tocativa, ut adesto"Deus. Enuntiativa, ul Socrates G iuere propbsiiionem, quam id qtipd subjectutn est,
ambulat: sed inillis quaiuor .nullaneque veritas est,'-' Siriipliciumautem.propositionum aliaesunt in nulid
neque falsitas. Enunliativa vero sola aut .verum aut sibi participantes ut sunt, omnis homo aninial est,
fajsum conlinet. Atqup biricproppsitioriesoriunlttr. ei,' virtus boria est, et alioehujusmodiproppsitiones^
Enunliatio autem in duas.partes secabitur, ih' affir- alfae verb. qua3parlicipant. Participantium alisesunt^
rnatibnem et negalionem. Affirmaiip est enunlialio quaein uiroque lermino pariicipant, .aliaequae in,
alicujus ad aliqttid. Negatiopst enunlialio.alicujus aliero, etquoa alterptermino participant tribus mo?
ab aliquo. Et est affirmalib,;ut puta. Pialo philoso- dis, ulroqueveroduobus. Ostendamusergo exemplis.
phus est. Negatio, Platp philosophusnon est. Affir-- quomodo alterotribus modis participant. Communis-
malio enirii«d Platoneni philosophiam .enuntiat, enim terminus est, cum in unasubjectussit, in altera-.
aliquani, id est.Platonemesse philosophum. Negatio' proedicatus, ut est omnishomo animal est, et omno ,
verOab aliqub Platone aliquam philosophiamenun-- ariimalanimatura. In priore enim proposilione ani-
tiando toilit.-, id est enuniiat:P!atonem-hon esse malprae.dicalur ad hominem __.\nposteriore prsedir.
philosophum.Enunliatiyarumigitur orationumalise catur ad animal animatum, et fil animal .subjeclura.
sunt simplices,-aliainon^simplices.Simplices srint,.'' E£ est.hic primus modus de eis.quoe altero terminp
nt sidicas, dies est,lux est.; Nbn simplices, ut, si-P) panicipant. Secundus vero mo.rius est iri quo in
dies est lux est. Affirmationesvero simpliceset ne- uffisque communis terminus praadicaiur,ut si. qnis.
galiones, alisesunt universales,;alise sunt particulas; dicat, oninis riix candida, et omnis margarita can-,
res, aliseindefinitse.Universalessunt quoeaut pmrie. dida. Etenim in prima et secunda prppositionecan- ,
affirmant, utomnis homo animalest, automnene- . didapraedicatuiVin prima ad nivem, in secunda,ad'
gant, ul nullushomp.ariimalest; particulares veroquse- margaritairi. Et est hic secundus modusalteroter-
aliquemsffirmantvelaliquemnegant, ulaliquis homo iriinoparticipanlium. Tertiusverp moduses"t;'quotie.s-_
animal est,'aliquis homo animal non est; indefinitae in utrisque propositionibuscommunisterminus sub-
vera quoeneqne universaliter affirmant, aut negant, jectus est, ut si dicas, virtus bonum est, virlus jus-
nequeârliculafiter, ut homo animal est, liomo ani- titm esl. In utiisque enim ad j'ustum et ad bonum
iiiaJ.non est. Dividitur aulem. simplex propositib in virlussubjectum est. Suiit igiturparticipantes.alie-
duas parles : jn subjecium et praedicaiunijut homo rum lerminum his tribus modis, aut cuiii in una
animal esl, htoao subjectum est, animal vero de communis terminus prsedicatur,in illa subjectusest;
bomine praedicalu»,- kse aulem partes lermini nomi- aut cum in.utrisque praedicatur; aut crim in utrisque
799 . AN. MANL. SEV BOETII 8JJD
.subjectus est.- Earum vero quse ad utrosque partlci- A
. pant lerminos duo suht modi. Aliie eriim aa eumderii
ordmem, alioe ad ordinis eommulationem. Ad eum-
dera sunt quaede eodem idem demonstraiit, vel affir-
%
niative vel negative,vel alitcr, yel parliculariief,
oninis voluptas bonum est, riulla voluplas bonum
est; et rursus parliculariter, quoedamvbluplas bo-
num est, quaedamvoluplas bonum non est. Ad or'-„
dinis vero commutaiionera suntquoties qui inallera
subjeclus est terminus', in alia praedicatur,'ut omne
bonum juslum est, et omne justuni bbrium.' Nam in
priofebonum subjectum est, justum prsedicatum, in
securida juslum subjectum est,' horium pfoedicaluro.
Nunc ergoquoniam iilisead eunidem ordinem, alioe
ad ordsnis cbmmulatioriem surit, prius dicehius de .
liis quoead eumdeiri ordiriera uiroijue termirio parti- B
cipant, et quoniamsurit pfoposiliories, alioeaffirma- In superiori :igilur descriptibrie universalis affif-
tivoe.aliaenegativse,aliae universales, aliae parilcula- nialiva «t tinivefsalis riegalivacbnlrariaesiiht; sub-
res,'alise indefinitse,' drisesrinl ex his qiise qtialitaie conirarise.vero.particularis affirmaiivaet paflicularis
diffenint, tres quaequaniitale. Et sunlquae qtiatilaie neqativa, -subaliernae' verb dicuriiur uiiivefsalis "af-
differuril affirmativa et negativa; ad quanlilaterii quse firmativa et pariieularis .iffirniativa,'efiterii uriiverr
vero difienint, sunt universalis," partictilaris et in-" salisnegaiiva el particularisiiegativaVCohtfajacerites
definita. In affirmalivis enirri et negalivis quale quid " sun.t angulariesîd est universalis affifmativaet par-
sit aut non sit bstendiiur. In ifniversali particulari ticularis' negativa.Et iiem"uriiversalis'negaiiva "et
etlndeDiiiladeonniiuni vel nullorum vel nonnitllb- pariicularis aflirmaiiVaf ut,',6mnis hbriib jtistus est,'
furo quanlilaie mbristraiuri Ex his ergo quinque quidam honib juslus nofi est) iiuilushomb jusius esi,-
different'is, id est universali,"partic'ulari,' iriJeiinita, quidam homo jtistusest, et surit ut hbc niodo diffi- -
affirmaliva, negativa, sex conjunciiories fiurit, iiaiit niri possint. Contrariaesuiit quaj universaliierêidem'
trihus quoe"ad quanlilatem dicuntur duoe'quse ad idenf Iia;c'afilrmat,: hsecriegaf. Sulicontfariae sunf
qualitatem dicunturapieniur, ei (it uhiversalisaffir- -.,quae particularitef eiderii iderii hoeeaffirmat,' haec
rnaiiva, el universalis neg;iliva', ut omriis hbmo ju-',C negat. Subaltefnaesiiniquaeeiderijidem affirni.aufv-ei
stus est, nullus homo justus esl; et particularis alfir- negant, hoecparticulariieri iila ririivers.ililer.Conira-'
mativa, et particulafis negaiiva', ut quidam'homo jacentes'suht qiiandoeidem eanidem rem lioec;:affir«'
juslus esl, quidain homo justus non est; el indeiinita mat, hoiic- negat, vel hsecnegat, hoecaffirmat, illa'
affirmativa el negativa', ut' homo justus est,' homo' generaliier, haecparticuiariler.ef i'ocantuf cbnlrarise,:
justus non est: fiunt ergo ex duabus quae sunt ad quia quod affirmatiouhiversaliter ponit, riegatio tiui-:.
qualilatem, tribus quoe sunt ad quantitaiem junclis,' versaliter loHit.-Suballefrise vero,' quoniam quod
sexconjunctibnes.de quibiisindefiniias.affiRmaiivas' illa universaliter ponit, etiam - hoec pariicitiariter
et negativas separemus/etde sblis universalibus et ponit.-Subconlrarise"vero dictaisunt, vS qubd natu-
habeaiur. Subscribantur -
particularibus' tractatus ralitersub ipsis contrariis positae sunt«-'utdescriptio
^tiamearum participaritium quoe ad eumdemordi-' docet,-velquod a contrariisdiversae.surif, et ipsis -
nem utroque terriiino panicipanl,'duae universales contrariis'' quodamriiodb contfafiae.1Nani conirariae'
proposiiioriesi una affirmaliva, et altera negativa, et ut-utrseque simul sirit fiefi non poiest, ut ulraeque
Eitaffirmativa universalis,' omnishomb justus est et oninino nori-sint fieri polest,'cohtrariam virii.obti-'
contra ipsam uriiversalis riegativa, nuiius horiiojuslus --nebtintsubeonifafise. 1 Nam"ut utraeque omniiio non'
est. Itein sub his porianlur pariicularis arfi.rmalioet'-*^sint fieri non poiest,- ui ntroeque simul sint fieri po-
ut sub univefsali -
parllcularis riegalio,"ila affirm.aliva' test,- quod in sequehtibus melitis explicabitur. Cbn-"
ponatur particularis affirriiativa, et sub" universali lrajaeentes:dicuritur,"quoniam universalis affirmatip'
'
pegativa ponatur particularis negaiiva, et sit paflicu- vel negatiojparticularem'affirmationemvel nega-'
iaris affirmaliva, quidam bomo jusiusestjet contra tionemârigulariier respiciiint. Cum autem siiigulse'
ipsam particularis negativa, quidairi honio.jtisius non propositibnes.habeant duas differeiuias, unam ad-
est, quod demonstrat sequens descriptio. qualitalem', alteram ad quantilatem, ut quaeuniver'" -.
salis, affirmativa est. habeat differentiam ad quanU-
tatem quod universalis est," et' aliam ad quaMaiem|'
quod affirmaliva est; eoderii iribdo cseteraeproposi-
tiones:binas haheant differenlias, 'unapi secundura
qualitalem, alteram secundum quaniitatem. Subal-
ternse quae sunt, una |tanlum diffefentia di.siant"
quarilitati.s; quod hsec parl^hlaris, illa universalis
gfjj ... DE SYLLOGISMOCATEGORICO. 802
sst.' Nam qhalitatis differenliam nullam relinent. AL homo j'ustus est, falsa fuefit, non ngcesse erit_qui-
Ctiieque «nim .affirmativsesunt. Illoe-vero alise; id. dam hbmo nbn est j'uslus falsam.-esse. Nam si falsa
rst' comrariae et subcorilrarise ad:qualitatem, quod.' est nullus bomo justus est, verura est esse aliquos
ilja arfirmativa, illa negativa est, nam ad quanti.ta-. justos, vera.esfeliam qiiaedicit quidam homo justus
tera nihil differunt. Utraecjueenim conlrarioe univer-. non est, "quod sint quidam etiam nbn jusii. Repe-.
sales, utraeque subcontrarise particulares suht," illae- •tens igitur. a- capite dicat quod.in.suballernis. Si
auiem quse contrajacerites .dicuntur utrisque diffe-- universales verae fuerint, verse,erunt etiam particu-;
renliis" differunt. Nam et illa univefsalis affirmatio , lares. Sed non convertitur. Ilem si pariiculares falsas:
est, haecparticularis negalio, et iila universalis rie- fiierint,'-falsseerunt eliam universales, sed nori eon-.
galio est, haac particularis affirmatio; Nunc .quoniam verlilur, "conlrariae vero simul esse verse nunquam
quae secundum qualitatem yel secundum quantitatem . possunt." P.otest autem fieri ut alias utrseque.falsaj;
.' ei quomododifferant dicium est, eafum proprietates,' !isirit, alias una.vera, altera falsa. Utrseque falsaesunt,
-quoasecundum verum falsumque-sunt, explicemus.' ut si quisdieat,-omnis Iiomo,"gramroaticusest, falsa.
lgitur eariim quai subaltefriae sunt,'si fuerit vera est, nam honomnis; ct nullus homb grammaticus est,;
universalisaffirmalio.-veraerilpariicularis affirmalio. • falsaesl, namrion nullus; estautemuna vera, altera-
Si enirii omnis liomo justus'"est, vera est, vera erit B5 falsa, ut si quis dicat, bmnis homo.bi|ies est, haec
etiamquaedicit.Aliquis hpriib]'usiusest.Namsi omnis affirmativaVera est; nullus homo bipes est, liaecne-
homo juslus est",et quidam. Eodem modo negatiyoe gativa falsa est. Et itera omnis homo quadrupesêst,'
suballernse : nam si universalis riegativa vera fue- hsec affirmaliva falsa esi. Nullus homo quadrupes est,-
fit, erit etiam vera riegativa particularis,'ut si nullus haecriegativa vera est. Sunt ergoconirariae aliquoUes
homo justus est vera frierit,"eliam erit vera, quidam utraeque falsoe, aliquoties iriler se verura falsumqtie'
homo justus non est.Nam'si nullus homo juslus dividentes; ut utraeque autem- verae sint lieri nun-, -
"est nec quidam. Cbnverti -autem non potest, nam ;;quara potest,-subcontfa'fiae vero coplraria patiuntur,.
si particularis verafuerit, non necesse erit veram Nain falsaenunquam reperiri queuui. Sed alias veroe.„
' esse eliam universalem. Ut si quidam: homo justus utraequesunt, uf est quidam homo grammaticus esf,'-
est, vera fuefit, non'necbsse"erit veram esse, bmnis ,-vera. est, et quidam homp grammaticus noa est,
honio juslus est. Ppssunt euini "esse non oranes. Et etiam haec vera est. Polest enim olius esse gramnia- '
ieodem"niodo'de negatiya. JSam sipafiicularis nega- . ticus el alius non esse. Alias una vera est, ,'aliera
"livavera fuerit, ut est, quidam homo noii est justus, falsa.' Yera est enimaffirtnaiio, quidam homo bipes"
non necesse erit universalem, nullus hbmo juslus esl, falsa est aulem negatio, quidam bomo bipes non
est, veram esse. Potest enini fieri u't- quidam jusli C' est. Ilerii falsa est affirriiatio, quidam. homo quadru
sint. Ergo "dicamus.in subalternis propositionibus si - pes est; vera estpegaiio, quidam.ho.mo quadrupes
universales verse sirit,-'verasesse necesse esi,paf ticu- non esl: ut vero; uiroequefalsse sint fiefi nunquam
lares, sed non convertitur. Nam si particulares veroe . polest. Restat igitur ul de cqntrajacentibus dicamus.
ftierint, non necesse est veras etiam universales esse: .., quse neque' falsse sifnul aliquando esse possunt. ne-
Particulares vero ad universales confrariam conver- que veroe, sed semper una vera est, altera falsa,
-sionemhabent. Nam,rutsuperius, si universales veroe quod facilius liquet, si quis sibi qusecunque . fingat
esseht, etiam pafticulares verae essent; el si parlicu- exempla: Res "admonet ut.quoedam dejndefiriitis-
Iares veroe "essent, non orhriini) veraa essent etiam proposilionibus consideremus. Indefinitaa.etenimpfo-
'universales in particularibus;' si parliculares falsse positiones oequamvim , retinent parlicularibus pro-
luerint, falsaeerurit etiam universales. Nam si parti-' positioiiibus. DiQtum est enim%quod.si universales
ctilarisquidam homo jusus est falsafuerit, univer- .vel affirmativoe vel negativoein subalternis proposi-
• salis etiam oranis homo juslus esl"faisa erit. Nam tibnibus essent verse, essent quoque veroe.particu- -
si-quidam homo j'usius est falsa est, vera est nul- 1ares.vNuricvero dicimus qnod si universales propo-
lus homo justus est. Si' vera est nullus homo j'usius sitiones verse fuef int, verce erupt etiain indefinitoe. -
- est, falsa est omnis iiomo justus est. Falsa igitur ***Nam si vera estomnis homo bipes "est,:.vera.,est
. pariiculari, falsa erit universalis. Item si negativa- . etiamquidamhoriio bipes est,.'vera erit eliam in-
panicularis falsa fuerit, quae est, quidamhomo ju- definita.qusedic.it homo bipes est. Ilem dictuni est
stus non est, falsa erit etiam, nullus hbmo j'usius est. quod si.parliculares falsse essent, falsae essenteliara
Nam si falsum est qtiia quidam homb juslus"non est, universales, nunc vero dicendum est quod si inde-
.vera est quia omnis homo juslus esl. Si vera' est finitafalsa fuerit, falsa eriteti.im -universalis. Nam
haec, falsa est nulius homo j"ustusesi; falsa igilur "sifalsa est qrise' dicit homo quadrupes est, falsa erit
"particulari, falsa erit etiam universalis. Sed non "etiam quoe dicit- quidam homo quadrupes estetom-
convertitur, uf si universales falsae sint, falsas ne» nis horab quadfupes est.: Alque ideinboe etiam in*
-. cesse sil esse particularest nam si universalis, omhis ; negativis'convenire videtttr. Unde constat quod om-
.ltomo justus est falsa fuerit, non necesse est parti- nes indefiriitaeparticularibus propositionibus.aequam
cularem, quidam Jiomo justus esl, falsara esse. Po- vim continent. Rursus dicium est qubd subcontrarioe,
testenim fieriutsi onriiis horiiojuslus norifueril, sit "qiiaepafliculares-affirniativseet negativaesunt,.simul'
quidara justus, etitem si' universalis negaiiva, iiullus. ."verse essepossunt, dividere etiam verum falsumqtie
"f-05- - -'AN. MANL.SEV. BOETII - 804
valent, simul vero falsseesse non posse. Hoc idem A"omnis homo justus,est, nonômnisIiomojustus est, -
iii -indefinilis-propbsilionibusexspectanduin est."N.tra et rursus nullus homo justus est, et quidam;homo
tlividuiitinter' se verum falsumque, ut si quis dicat justus esl, in hisenim universalis determiuaiio tpllir
bomo bipes est, vera est, bomo bipes non est, . fur,- sed de. his olias. Et--quoniamdictttm est de his
falsa esl, et item homo -quadrupes esl, falsa.est, quoeeodem ordine participanti, dicamus nunc de his.
homo quadrupes nonest, vera est; verae auiem quae ordinis cpmmutalioneparticipant. Harum quo-
simulinveniri possunt, ut si quis dical homo-granir que propositiomim quae ad commutationem .ordinis.
maticus est, siquis hoc dicat de Donato, verum participant duplex modus est. Esl enim per contra^
esl. Ilerh homo grammaticus non est, si quis hoc di-, positionem conversio, ut si dicas, omnishomo ani-
cat de Catone, verum est, ut simul falsoe sint nun- mal est," orime nbn animalnon homo esl; simplex
quam.reperiemus.Hineqtioque ostenditur indefinilas Gonversioesf, jit si dicas, omnis homo rigiblle, el
cum particularibus aequali esse potenlia. Amplius: c.onvertas, omne'risibile homo : sed in illis lermino-
quod diclum est, contrajacenles, id est universalem rum tantum commutaiioconversionem facil, in qui-
affinnativam.ct rjarticularem negativam, etitem uni- bns neque prasdieatumsubj'ecto, neqtie subjectum
versalemnegaiivametparticularem affirmativam, ne- piajdicato abmidat. ln hac enim propositione quae
que veras simul esse neque falsas, sed inter se.divi- B dieit, omnis.liomo risibile, homo.subjecrum,,risibile
dere verum falsumque . hoe idem evenit.-inindefini- preeriicatum, sequam vim habent, et. ideo conyerti
tis. Nara universalis-affirmaliva et indefinila nega- poiest ut sit risibile subjeclum.et homo praidicatuni,
tiva, vel universalis negativa ct indefinita affirma- ei dicalur omne risibile homo..In quibus vero unus
liva, neque veroe simul esse possunt, neque simul Eerminusalio abundaverit j conver.ti propositio non '
falsse.-Dividunlurautenv inler se verum falsuuique : jiotest. Nam si dicas,. .omnis homo animal est, vera
nam si dixeris, omnis homo bipes est, vera est, et est; non tamen potest fieriut eonversa haec*propb-.
si di.cashomo-bipesnon est, falsa est. Item si dixcris siiio ierminis commulatis vera sit : falsum esl euirri
homo quadrupes-est, faisa est, si-clixeris,. iiullus dieere, omne animal homo est. Sed hoe cur eveniif
hbmo quadrupes est^ vera est: unde hiric quoque col- quia homine animal aljundat. Illavero conversib,.
ligere licel omnes indefinitas potestate et vi a:quales quoeper contrapositioriemfit hoc modo .fit : qnoties
esse particufaribus. Sutil etiam qtuedam.propositio- in affirmaiiva subjeelum fuerit, idein muialum et
nes quoedividunt quidem et ipsae verum et falsttm, facium prsedicalum afj negativam particulam poni-
ut Deus fulminaf, Deus nori fulminat. Sed istsetunc tur, ut.est omnis lionwanimal est.Hic homo subj'er
dividuntiuter se.verume,tfalsum, cumidem terapus, . cium est et ad hoc animal praidicatur. Si vero quis
idem siibjeclum,' ideni prsedicalum sit. -Quod autera G fier contrapositionem convertat, et faciat animalsub-
dico fale est,-si oequivocum subjectum fuerit,non jectum homioem .praedicatum, et ad hominem par-
dividunt verum et--falsuhi: Si - qnis enim dicat, .lic.ulamnegaiivam ponat, -hocmodo faciet : onine
Cato se Uticse occidit, et'respondeatur, £ato se iioii animal non liomo est, et erit ista conversio,, -
Uticoenon ocGitlit;utraequeverfe stmt. Nam et Cato pmnis bonio anitiialest, omue non aninial non hpmp
Minors'e peremit; et Cato Censorius se Uiicse non esl; sed de his posteritis iractabimus, nunc ad sirii-
occidit. Sed hoc idcirco evenit, .quod Calonis nomen .plices revenamur. Ci.tm sint igitur quatuor proposl-
aequivocedicitur, dicitur enim et Major Cato Censo- .tiones qiiarnm duaeuniyersaies sunl, id est affirma-
riiis, et Minor Ulicensis.ltem si sequivoca foerit in tiva el negaiiva, duse verp particulares, id estaffif-
propositione prsediealio, verum inter se affirmaiio .mativa el negaiiva,, parliculaiis affirmativa,' et
hbgalioqtie non dividunt. Si quis enim.sic dicat, in .universalis negativa conimuiatis terrainis. sibi ipsa
nocte lucet, et respondealur, in nocte non fucet, convertiiur. Converiunturauiem illse (utdicium est)
fieri potest ut utrsequeveraesint. Nam in nocte lu- quoties, commutatis tefminis, vel siraulverae siihf,
cernu lucere potest, et sol lucere non potest; hoc vel simul falsae.Nam si quis dicat, quidam homb
ideo evenit quia Iuc,ere sequivoce et ad lucernaelu- ,animal est,.vera est. Conversio yero ejus quoddairi
•meir et ad solis dicitur. Amplius si aliud et aliud-D animal homo est, vera esl. Iteni quicJamhoino lapis
in subjeciis et praedicatis tempus fuerit, verum fal- est, falsaest, quemadmodumet ejus cbiiyersib, qui-
iSnmqueinter se affirmatio negalioque non dividunt. dam lapis homo cst, nam et ista falsa.est. Est igiiur
$am si quis dicat, Socrates ambttlat., et respondea- particttlaris affirinativaquaecommutatisierminis sibi
lur, Socrates non ambulat, possunt ulrasque verae ipsa couvertitiir, Idem vero paliiur universaiis nega-
esse, potest enim iieri ut Socrales alio tempore am,- tio. Si quis enim dicat, riullusiiomo Japis est, vera
bulel, alio tempore non ambulet; sed aut stet aut esl, ei poiesieomerti nullus lapis bomo est, n.im''et
sedeat. autquodlibet aliud :in talibus.ergo proposi- ista vera esi. Item nullus homo rbetof est, faisa est,
. tionibusquales syni, Socrales ambulat, Socrates npn et.ejus conversio , nullus rhelor horiio esl,,talsa est.
ambulalj ilise inler se verum falsuuique dividunt In quatuor igittir his propositionibus "duaelanturh
quae ad idem subjeciuin, ad jdera praedicatum, ad conlrajacentes sibi ipseeconverturitur, id est parii-
.idem tempus, dicnntur. Sunt etiam aliaequaecpntra- . cularis affirmalio et universalis negalio. ALioevefo
diciorias vocanlur; quae ,sunt liujustnodi,quolies af- dusesibi ipsis non coiiveriuntuf. Nam neque univcr-
firmationem universalem .tollit negatin particulaiis t salis affirmalio, neque particularis negalio sibi ipsa
ib3 . DE: SYLLOGISMO CATEGORICO «06
tonvertilur. Siquis«nimdicat,omiiishomoaiiiiiialest,-At In his ergo solaeconverti possunl. In aliis vero coh-
veraest. Siquis vero convertat, omne animal homo verti non possunt. Aique ideo uriiversalilernbn con-
csl,falsumest.Non igitursibiipsiconvertipotest, quo- 'vertuntur; reuiariet-ergo ut in aliis lebusoninibus,
jiiam conversa pribris veritatem non recipit.Neque 'utsuperius dictumest.non converiantur. Hoc.vero
verct pariicularisnegaiiosiliiipsicoriyertilurjNamsi , ]perspiciendum esl, ijubd pariiciilarisaffirmatioquae
quis dicat, quidam homo grammalicus non est, vera sibi > ipsi«oiiverliiur,-universaliaffirmalibni, qumsibi
<si; si vero converiat, quidam-gramfnaiicushbmo non i converlUur, per accidens converti-jtolestt Et
n»n est.falsa est; omuis enim grammaticus homo item. i contraj*acensuniversali affirniatlbnipariicularis
est. Itepetenduin est igitur a.eapite quod cum-qua- iriegatio,'quae sibi ipsi non convertitur, conVerli po--
tuor proposilionessinf, affirmatio universalis, nega- testper actidens negaiioniuniversali', quae sibi ipsl
tiouniversaiis, affirmaiiopartictilaris, uegaiioparti- < convertilur. Sed quomodo particulafis affirmatioct
cularisj pariieiilaTisaffinnaiio, el universalis negatio, universalis negatio sibi, ipsis convertantur ostendi-
qure conirajaeenles sunl, sibiipsis conveili possunt;- ' mus. Nunc yero quomodo particularis affii'matio
Universalis vefo affirniatio et particularis negalio, 'universali .affTrmaiioniper accidens, vel qubinodo
quaeipsse conlrajacentes sunf, nunquam possunt sibi particularis
j negatio universali negationi per aecidens
ipsis converti. Nec hoc nps turbet quod qusedamB1couverlantur, derapnstrandumest. Djcium.est supe-.
alfirmationes universales et' quaedam particulares rius i qttod.si vera est universalisaffirnialio.veraêst
negationesconveni possunl. Poiest enim diei-omnis ietiam.paiticularis, et sequereluf paxiiculafis univer^
honiorisibilis .est, omne risjbilehomoest, et utraeque salem.
i Nam si vera est omnis homo animal <isi,vera
versesunt. Et item omnis homo hinnibilis esi," falsa. est ' eliam quidam homo aniroalest. Si enim oinnis, er,
-esi, el omne hinnibile honio.esi, et hasc quoquefalsa quidam; sed, particularis affirmatiosibi ipsi,'converii-
est. Item in particulari negatione, quidam homo non -. tur, convertilur etiam universali affirraatioiii..JSani-si-
esflapis, vera est, et quidam lapis non.est Jiomo, omnis hbrao aniraal est, eiquidaro homo animal est.
vera est. Itera quidam homo non est -risibije, falsa S.edisla sibi .convertitur hoe modoysi dicas,,quidairi'
'
esl, quoddamrisibile honio non est, et haeequoque homoanimal esl. Potest igitur convertiad omnis homo
falsa est. Ergo videntur posse universalesaffirmatio- animalest universalem affirmationeniparlicularis af-
neset particulares negaiiones converii, et conver- firmalib, quaeesl quidam homo aninial est, et cbnver-,
lunlur quidem, sed non universaliter. Generaliter tiiur, utsi dicas quoddam animal homo est; uirseque
aulem dico propositioues-posse «onverli, -quoiies enira veroe,stin.i, et quaedicit,-oninis homo animab
universaliter, id e*t in omnibus convertuntur. Istse est,.et qusedicit quoddam animal homo est: perac-
auiera in duabus sblis maieriebus convefti possunt.C,lcidens autem eonvcrti dicitur-particularis liffiriiiatib
Si quis enim proprium cujuslibet speciei ad ipsam universali affirmationi,"quia pariicularis affirmatio
•speciemcujus est proprium velut ad subjectumprse- sibiipsi principaliter convenitur, secundovpioloco ,
dicet, potest convertere, N.im quia risibilepropriura. universali afiirmalioni eotivertilur. Restat igitur. ut
est homini, si praedices risibile., el subjicias homi- boc pionslremus,-quomodo parlicularis:-negatioquae
nera, ul est omnis homo risibile est,, poles iierum; sibi -non convenitur universali negationi quae:sibj
subj'icererisibile et hominem praedicare.ul sidieas converiilur per accidens convertatur, et bic eadem
omne risibile est homo. In iilis verosimul falssa ratio est. Nam qupniam universalisnegalio s'i vera
sunt generalium affirmationumconversiones.,in quiest, vera estetiam par.ticularis,universalis vero ne-
bus id quod proediGal.ur ad subjectum nullo .lempore gatio sibi.ipsa coriverlilur,potesiiiniversali negalioni-
vere dici potesl, nt si quis dicat, omnis homo lapis, conversse particulafis conveiti negatio. Age enim-.
est, falsa est. Et iterura,. omnis lapis homo. est, Uiiiversalem negationem, id est nullusJiomo hinni-<
.falsa est haec, quoniam nullo tempore.neque homo bilis est, .convertamus, ul sit nullum liinnibile homo
Japis est,_ neque lapis hpmo'vere prsedicabitur.In est. Sed istampropositioneni, id esi universalemne-
particularibus.negativisconirariuniest;.nam autfalsae gaiivamquae,est, nullus bomo.hinnibilises!,sequitur'
suni, cum propriiimsubjecium est aut prsedicaiuvn,D!) particularis negaiio quae eslj quidam homo,non est:
ul si quis dicat, quidam horao risibile non est, fal- I,iiiiiiibiIis..Converteigiturttniversalem quae-esi,nul:
sum esl. Item quoddam.ris bile homo non cst, et lus homo liinnibilis.esl,ct fac, nullumhinnibile homo
hseequoque falsa est.-In illis verse sunt,quando id,' esl, converte huic parliculareiti hegalionemqure esl,,
qttod affirmandonullo lempore vere praedicaripotest qitidam- homo non est hinnibilis, et fac, quoddam
ad subjectum praedicant, ut si dicas,, quidam homo hinnibile Jion esl bomo, utraequeyeraa.suut.Nain et-
lapis non est, vera est. Iterum quidam lapis homo - nullum hinnibi e bomo esl, quse esluniversalis con-
nou est, vefa est. Efgo universales affirmationestum versio negationis; vera esi, etquoddam hinnibile non-
. sibi.convenuntur ut veraesint cum' proprium prseest homo,.'quaeconversio parlieularis negationis est.
dicant, tum sibi converiuniur'ut falssesint cum id Cur autem per accidens converti dicatur, superius-
quod nullo lempbre ad subjeclum vere dici polerit dictum est. Liquet ergo talis.peraccidensconversio:
jiroedicatur.Ilem in pariicularibus negativis, tuin quod igitur habel universalis affirmatio, hoc habet:
falssesunt, curiiproprium proedieant, lum veroe,cuiri etiamônirajacens particularis negaiio, ulroequeenim-
id quod nullo tempore vere dici poierit proedicant. sibi converti uoii
possunl; quod aute.tn habet uni«
S07 . AN. MANL.SEV. BOETII . g08
versalis" negatio, hoc habet et ei conlrajacens af- £ nis homo aniraal est, cpnversioper conlrapositionem
firniaiio particularis, ulrseque enitn sibi conyerti' est qusedicit, omne non animal non horao est. Item
possttnt. Junclse ergo quaa sibiconveriipossunt, et generalis negationis quae.dicit, nullus homo animal
quae sibi, conyerti non ppssunt, ul quse sibi converti est, conversio per conirapositionem est, nullum Jion
potest jungatur ei quoe sibi converli non potest, et aniinal non homo est. Ilem panicularis affirmalionis
quac sibi converii non potest jungalur ei quae sibi qiioedicit,.quidam homo animal est, .eonversioper
conyerti .potest, faciunt' per accidens cor.versiones contrapositioneni eslquae dicit,quoddara nonaniraal
qttae.superius demonstratas sunt. Restat ut de his non homo est. Item particularis negationis qusedicit,
conversiouibus. dicamus quae per eontraposiiionem quidam homo animal non est, conversio per contra-
funit, et.primtim earura sit disposilioin rieseriplione positioriem est quse dicit, quoddam non aniinal iion
affirmalionis dicit, ora-, liomo demonslrat • -..
subjecla, generalis.enim qu® est,- quod subjecta descriptio:
> - ' • * '
•;. -Omnis homo animal est Omne non animal non hnmo est
, • TSullushomo animal est Nullumnon animal non homo est
Quidam honio animaf est '' Quoddam non animal.rion homo est -
Quidam homo animal non est - - Quoddam nou animal non bomo non est
His ergo ita positis,'quombdo dictum est superius. in 1 estdubium qriinparticularis
' sibi negatio possit per con«
simplici lerininorum conversione.quod particularis' irapositionem ipsa converti.- Nunc quoniarb
affinrialio ei generalis negatio sibi ipsis convefte-' oslensum generalem affirnialivamel particularem ne-
vero ' affirmatio - et -
renlur,'- generalis particularis gaiivam per conirapositionem sibi posse converli,
negalio.sibi ipsisnon converierenlur, hic inper con-' bstendamus generalem negativam et particularein
Irapositionem crinversionibus coritra est.iNam gene- alfirriiaiivam per contraposiiionem sibi non posse.
ralis affirmatio per cbntraposiiionem sibi ipsa con-. converti. Et prius de generali negatione dieen-
vertitur, et particularis negaiio sibi ipsi convertilur. dum est. Namsi generalis negalio versi'est, non
Generalis vero negatio et parlicularis affirmaiio' per -necesse erit per jContrapositionenisibi conversaiii
contraposilionem,sibi uon converluntur. Quod. ita veramesse. Sed si falsa fuerit et per conlrapo»
esse his exemplis probabimus. Si enim vera sit af- sitionem sibi conversam falsam esse necesse est.'
firmatio generalis quoedicil, omnis homo animal est,' Nam si falsa est quoe dicit, nullus homo animal est,
vera erit ;ejus per. contrapositibnem coriversio qtise falsa erit fortasse ej'us per contraposilibnem convc»-'
dicit; Omne riori,animal.rionhomo est. Quod enim sio, quoe dicit.nullum non animal nonhomb est,
animal non fuerit.id homo non erit.Et si falsa fue- jEquale est enim ac si dicat, nulla res est qu3enor,
. rit generalis affirmalioquoedicit, omneanimal homb fj sitaniraal et sit non homo, quod est_bmnis res quai
est., falsa erit eliam ejus per conirapositionem con-' animam nori habet homo est, quod aperte falsumes?.'
versio qtispdicit, omnis non homo non animal est, Item si vera fuerit generalis negatio, falsa erit cjus
potesfenim fieri ut quod homo non est,'animal sit. per contrapositionem coriversio.Namsi vera est quse-
llla enimnegat esse aniraal quod homonbn' fuerit. dicit, nullus.homo est iapis, falsa erit ejus per con-"
Quod si cum vera est generalis affirmativa, vera est trapositionera conversio quaedicit, ntillus non lapis
ejus' per conlraposiiionem"conversio,'et'si ciimfalsa " non homo est. ^lquale est enim ac si dicat, nulla res
est generalis afiirmalio, falsa est e}us per contrapo- est quse cum non sit lapis non homo sit, quod est
sitionem conversio,' non est dubiuin quin' geiieralis omnis resqtisecunque Iapis rionfuerit horao est, quod
affirriiatio possit sibi ipsa converli. Item nunc oslen- falsumest. Innumerabilia enim invenies, quas non
dendum esl quomodoparticularis negatio sibi ipsi per sunl lapldes,' et non liominesnon sunt; ergo quoniam
contfapositioiiemtonvertiiur. Nam si falsa est quoe si generalis negatio falsa fuerit.falsa est ej'usper cori-'
dicit,.'.qiiidamhomoanimal non est j falsa ej'us erit trapbsilicnem conversio, vel si eadem vera fuerit,
eliam.per- cbntraposilionem conversio' quse dicit, - falsa erit ejus per contrapositionem conversib, uou'
quoddam non animal non homo est. Hoc.enim vide-' est dubium generalem negationem sibi Jion posss
' tur haec
propositio dicere, ac si dicerel qusedara res I converti, quod enira in aliquo fallit, generaliter colligi
non est homo est, qui enim dicit, non non poiest. Resiafigitur ut id qiiodreliquuniest nion<
' quse animal
homo nori est, hominenre'sse significat quod animal . stremus, particularem affirmationemper contrapo-
.-non sit."Hoc vero apertejfalsumest, omnis enim homo sitionem silii non pbsse conyerli. Cum enim fuerit
anithal est,.et"si vera fuerit paflicularisnegatio quss -" parlicularis affirmatio vera, vera erit ejus eiiam per
diciti quoddam animal homonon est, vera erit et contraposilionem. conversio. Nam si vera est quae
ejus per.contraposilionera conversio quoe dicit, qui- dicil, quidam homo animal est, vera est ejusper
: dam non hotripnonantmal non-est.'/Equale esl eriim' conlraposilionem conversio, quoddam non animal
ac si ,dicerel,.res quoe horao non est "non est non' non bomo est. Êquale est enim ac si dicat quoedam
aiiimal; sed est animal, ut equus et bos homo non est,' res qua?animam nori habet hohio nori esl, quod ve-
et rionest non animal. Ergo sicum particularis ne-' rum est. Lapis enim animam non habet, _et tamen
gatio.falsaest, falsaest etiam ejus per composilio- bomo non est. llem si particularis affirihatio quae
nem conversio,,etsi cum particularisnegatio'vera est,' dicit, qnidam lajris honio esl. falsa est, vera erit^jus
vera est. ejus per contrapositionem conversio, tion per .costraposiiionem conversio quse dicit, quirJam
"809 DE SYLLOGISMOCATEGORICC*. . «10
non homo non lapis est. Êquale esl enim ac.si <li-A''' Repelenduinest igilur a superibribus el confifman-
ceret, quseaam res quaeJiomonon"fuerit lapis non 'idum qtiodin simplicibusterminbrum conversionibus
est, quod veruiii est.Equus enim homo non est, et •; particularis affirrriatioet genefalis negatio sibi con-
tamen lapisnon est. Ergo si cuin in quibusdauipaf- -•verti possunt. Generalesvero affirmatioet particula-
. ticularis affirmaiio verai fuerit; vera erit ejus per "ris : negatio sibi converli non possiint. In his vero
- contraposilionemconversio, el si cum in quibusdam conversionibusquaeper contraposiiioriem-fiunt,,con-
'
falsa fuerit particularis affiririatib, vefa erit ejus per tra est; nam generalis affirmatioetpariiculafis nega-
' lio
contrapositionem conversio, nonesldubium parlicu- ' p"efconir.ipositionemsibi ipsis converti possunr,
- lares affirmationes pef contrapositionem-sibi non genefaiis verb negalio, e"tpafticularis affirmalib per
posse converli. Generalisenira negaiio et pariicularis ••contrapositidiiemsibi' ipsis' converti nori possunt, et
aflirmatio, quae conirajacetites sunt, in per coutra- '••generalis negatio el particularis affirmatio quaesunt
- posiiionemcbnversionibuscontraria patiunlur. Nam contrajacentes in vcri faWque dislanlia (ul demori-
iu generalibusnegalivis sive generales negativoeverae stratum esi), siLi ipsis invicem contraria patiuriiur..
fuerini sive falsae,per coritrapositionem conversio- Haecde Categoricorum Syllogismorum categorieis
nes semper falssesunl; in particularibus autein affir- proposilionibus dicta sufficiani. Si qua vero in!liis"
mativis, sive panicularis affirmatio vera fueril sive i$; prseiefmissasurit, in Perihermenias Aristotelis com.-
falsa, ej"uspe-rcontrapositionem conversio vera esi. mentario diligentiussubliliusque tractata suut.
LIBER SECUNDUS,
Superioris series voluminis quod ad Cjlegorico- iinreniri aliquid subjecii ad-quod illud quod praidi-
f um Syllogismorumproposi.ionesailiuebat explieuii. catur dici non possit. Namque niliil hominisihveni-
Nunc aulem, quanlum introduciionis patilur-tempe- - tur ad quod animal dici nori possit. In tbto vero non
ramentum.de ipsa Catrgoricorum Syllogisniorum esse, vel de nullo proedicari dicilur, quoties nihil
-ratione tractabitur; et quoniamoinnium composito- subjecti po!erit:inveiiiri ,ad;qubd iilud.quod prsedi-
rum firmitudo vcl yilium , aut in his maxime repe- catur diei possit. Nihil eiiim Iapidis inveniri potest
ritur ex quibus est compositum; aut penes bonam de quo possil animalpraedicaru Illud-sanenotaiidum
malamye cbmpositionem ejus laus. viluperatipque est, quod esse in toto yersa vjce dicitur. Nam si ali-
teuetur : namque domus si sit forlibus lapidibus de- n quid de omni aliquo praedicatur.,illud de quo illud ."
bilibusve constructa, ipsa quoque est fortisaut de- .praedicaturin toto illo essedicitur quod ptaedicatur,
bilis; porro aulem si aitificis compositionemoequa- ut" animal de omni homine dicitur. Homo.verp in
bilera solertemquefuerit nacta, ipsa quoque conslru- .tolo est, id est velut quaedainpafs inlra totum ani-
ctio, meritp stabiliiatis erit laudabile fundameniuni;. mal latet. Et si quid in alio onini fuerit, in eo toto -
si vcro insoleriior compositiofial, tota quoquequam- res illa-de qua superius dicebatur esse dicilur, ut
vis ex botiis ordinata lapidibus, nulla sese gerens idem animal cumin omni sil homine, et de eb omni
fabrica slabililate nulabit; nos quoque hanc eamdem praedicetur, homo in tolo est aniihali. His igilurila
Juiaginem seculi, prius de his qti.bus ipse syllogis- posilis, quotiescunqtte iia'dieimus, ut Ikteras pro
mus constal, id est proposiiionihusj explicuimus. . temiinis disponamus, pro brevitate hoc et compen-
Kunc vero de ipsa inier se syliogismorura conjun- jdio facimus, id quod perlitleras demonstrare volu-
ctione composiliouequetraclabimus. Illud vero me- mus universaliler demonstranius. Nam forlasse in
niinisse debebis, introducendis hic me proestitisse terminis aliquibus falsum ingerendtim necesse sit.
<Iiicendis,non inlroductis. El prius quid sit esse"in -Inlilteris vere nunquam fallimur, qiioniam ad hoc
omni vel non esse, paucis osiendam. Si qua enim- ulimur litieris quasi lerminos poneremus. In liiteris
res alieriui-gencris fuerii, omnem intra sespeciem n yero ipsis, nisi tenninorum conjnnclioper se firma
coniinebjt, et in loto species genere illa esse di- valensque fuerit, ulla ncqne veritas, neque fal- #
êtur. Sit enim' genus auimal, honio vero species. sitas reperietur. Quoties igiiur aliud de alio omni
Ilomo ergo quoniam ininus est quam.auimal, in loto praedicarivolumus ostendere, sic ponimus. Sit pri-
animali esse diceiur. Omniseniiri homo animal esi. mus lerminusfl, secundus b, el prsedicetur ade
"Siquis ergo sic dicat aliquam rem de oiini alia re onini b..IIoc autem ita accijiiio lanquam si posueri-
prsedicari, conversa vice nihil interest. Nam sicut- mus a animal, b hominem. Eodem rnodo et de-nc-
in lolo anjmali homo est, sic etiam animal de oinni âtivis. Nam si dicamus, a de nullo b praedicatur,
hominepraedicatur.In lotovero non e^se est, quolies tde est ac si dicamus, a, qubd e»t animal; de nullb
aliaresab alia re omnidisjunctaest: ut si dicas, ani- lapideprsedicalur, quod est b, et alia qusecunqueeis
"nialin nullp lapide est, nullum enim animal lapis. fiHTint.cbnsimilia. Omnis autem syllogisnius sim-
est; et si dicas, animal de nullo lapide proedicatur, p!ex tiibus terminis demonstratur alque concludiiur.
de nullo enim lapide animal dicilur. Diffinimuscrgo Sed prius ipsorum syllogismorumfigurasaspiciamus,
-iii tolo esse, vel in loto non esse sic : in lolo esse, post vero de modis ordinibusque eorum iractabimus.-
yel de omni prsedicari dicltur, quoties"non pbtesl Tfibus igitur lerminis ita posiiis, tti prope se el sibi
PATROL.LXIV. 2S
811 AN. MANL.-SEV.BOETII $j2
conncxi sinl, tres uon ullra fieri coroplexiones.ne- A1 quod iVidetur universalis affirmatio conversa. Nam
cesseesl hocmodo : sit enim a, sit b, sit c ; aut enim de hoc qubque superius diciumest. Modovero hoc
o de b praedicabitur, el b de c, aul certe a et de b solum monslrare yoliimus, quod qure sunl in toto
prsedicabitur et de c, yel iisdem ipsis a et b c ter- paria sola conyertantur. Hoc.tamen prodesl, ad os-
minus videbilur esse subj'eclus. Sit enim a bonum, lensionem.syllogismorum quae fit in circulo, quam
sit 6j'ustum, sit c virlus, aut enim a, -id est bonum in Analyticis diximus. Ac de prima Syllogismorum
eritin omni b, id esljuslo, et dicetur, omne justum CategoricorumJfigura.expediiuniest. Secunda vero
bonura est, et ilem 6 jusium in omni c, id est vir- figura est quoties o terminus de utrisqub J>et c ler-
tute, et dicetur, oninis virlus jusla est. Et erunt minis procdicalurhoc modo : Si enim dlcas a bonum
hujusmodi propositiones: omne justum bonum esl, de omni b justo, ut sit hoc modo jiropp-itio, omne
et omnis virtus j'usta est, aut a, id est bonum,-de b, jusiuiri bonum est, ei inde a bonum de omni c vir-
quod juslum est, el de c, quod virtus est, proedica- tute, utdicas, omnis virlus bonum est, solum a-de
bitur, ut sit omne justum bonum est, omnis viftus utrisque b el c terminis praedieasli, et eril hoec se-
bona esl, aut certe a bonum, b justo, et c virtuti cunda figura. Medius autem terminusin.hac fiûra
subjacebii, ut dicatur, omne bonum juslum est, et erit qui de ulfisqiie proedicalur,id est a. Extren.i-
omne bonum ~virttt<esl. In bac enim complexione B; taJes vero ea quse subjecla sunt, id est b et c. Major
b et c de solo a lermino prsedieantur. Ubi vero a de vero extremiias est de qua.primo a terminus appel-
omni b termino, el b item praedicatur de omni c. Iatur, id est b juslum; vel si ad c primo proedicabi-
Hanc figurain voco primamquaediffinitursic: Prima tur, c lerminus major exlremilas inveniiur. Idcirco
figura est in qua is qui subj'ectus est de alio prsedi- quod ea exlreniitas de qna medius terminus primo
eatur. Namqueb, quod a lermino subjectum esf, ad prsediealur, in eonclusione ipsa qnoque proedicabi-~
c item termiiium praedicalur. Extreniiiates vero dico tur, ut posterius demonstrandtim esl. Minor vero
hiijus figurae quod prepdiealur et quod subj'ectum exlremitas erit, ad quod medius terminus poslerius
'
est, id est a c. Namque a proedicalurde b tcrmino, prcedicabilur. Terlia vero figura est, quoiies a et b
c vero terminus b termino subjacei. Mediumaulem terminide uno c proedicantur.Si quis enim proedi-
illud voco quod alii subjacet, et de alio prsedicatur, eet a, id est bonum, de c, id est virtute, ut sit hu-
id esl b. Nam b terminus a terminp subjacet, de c jusmodi proposilio, omnis virlus bonum est; iiein b
vero termino proedicatur.Major vero estremilas est, praediceturde c, ul sit, omnis virtus justum est, ter-
quseprima prsedicatuf, id est a. Namque idem a de tiam figuram facii. In hac vero figuramedius tefrai-
b termino praedicalur. Minor vero quaeraedio ler- nus erit qui tiirisque subjectui est, id est c. Namque
mirio subjicitur, id est c, namque c terminus medio Q d c terniinoa et b lermini proedicantur.Majbrvero
termino, id est b, subj'eciusest; de eo enim 6 me- extremitas est quoepriinb proedicatnr, idest a;-mi-
diusternrnus dicitur. Major vero lerminus a voca- nor vero "quoapostea, id esvb; vel si quem lib erit
ius esl , id est qui praedcatur, quoniam omne prae- b prius, a posierius prsedicare secundum priorem
dicatum ab eo de quo praedicaturmaj'us est. Et in posterioremque prosdicationem, major minorve ex-
cpnclusioue, sicut in prima propositionc, semper a tremilas invenieiur, <l hic quoque-mojor exttemilas
terminus praedicatur, a enim bonum prsedicatur de in conclusionibus,sicut in superioribus aliis figuris,
b justo, el dicitur, omne juslum bonum est, b vero de minore praedicatur. Expeditis igitur tribus syllo-
medius terminns proedicaturde c, et dicitur, bmnis gismorumTiguris-,dic'endum est quia"perfectus syl-
virtus justa est. Ex his igilur concluditur in syllo- logismtis est cui ad integram probatamque conclu-
gismo, omnis virtus bonum esl, et a bonum nomi- sionem ex superiiis sumptis et proposilis niliil deest;
nabiiur de c virtute., atque ideo maj'or o nobis ex- Sed modo alque ordine facta coriclusionihil deba-
tremitas appellat.ur. ld vero meminisse debemus, bens, per ea quoa-anlea proposuit terminatur. Im-
quod ea qure paria sunt retorqueri possunl, el ad se perfecius vero syllogismus est cui nihil oeque ad
invicem praedicari,et sicut id quod prsedicaiurin eo perfectionemdeest, verumtamenin his quoein pro-
quod subjectum est, omni est, ita fursus conversum D -posilionibus sumpla sunt aliqua desunl, cur ila esse
quod fuerit subjectum, in eo. quod antea proedicaba- videtur. Sed et hae diffinitiones omnes posterius
tur omni erii. Nnm si f et g dtio lermini ita sibi sint liquebunt. Nunc autem unde hae figuree nascantur
seqtiales,utneuierneutromajorsil, cumpraedicaveris breviter explicandum est. Quoniam unde nascuntur,
f deomni (j/eritfternfnusiitomnic/termino. Si vero in eadem iterum resolvuiitur. Sed secunda et lertia
convertas et preedicesg terminiim de /"termino, erit figura de pfima ftgura nasci et procreari videntuf.
ilerumc/terroinusinomnif lermiiio.Site.nimfrisibile, Sit enim a-lernainus in ornni b terriiino, et de bmni
g homo. Ergo si praedicesf risibile, et g hominemsub-- eo preedicelur,b vero lerminus de omni c termino-
jicias, f risibi'e in orani g invcnitur. Omnisenim bomo prsedicatur.
] Ilaee,ut dicimri esl ,•prima syllogismo-
risibilis esl. Si vero preedicesg hominem ad / risi- rum i figura est. Si quis igitur maj'oreni extremiialeiti
bile, g homo in omni f risibile reperitur. Omne propositionemqueconvertal, et quod fueral antea
enim risibile homo est. Quid autem lermini sint, ve! prxdicatum faciat esse subjectum, secundam faciet
qtiid prcedicaiio,aul.subjectio, priori de proposilin- ifiguram. Nani qHemadmoiIuma terminus praadicatuF
oibus libro salis dictum est. Scd ne fortc errethus de« i termino, ila b dc c. Si ergo converlaiur, ct fiat
" -
813 DE SYLLOGISMOCATEGORICO. SJ4
ut b terminns de a lermino preedicctur, invcnitur b ______ i
secttnda imiversali affirraativa conclusiouniversali
termiiius qui anle.rmedius fuerat, et a.termino sttb- negalione colligitur. Si enim sit a raalura, b bonum,
ji.-cliis^de <fvero lermino proediealiir-ad wtrosqne c justum, a terminus de nulloiJ termino prsedicabi-
terminos prsedicalivus.Age enim qubniam q bonttm. - tur. Nullumenim bonum malum est, b vero termi-
de b justo praedicabatur,6 vero juslum de c virlule nus de omni c.termino proedicabitur; omne enim
'prsadicabatur, erat propositio : omne juslum bonuin justum bonumest. Quare colligitur, nullum justum
est, omnis virtus justa est, manente propositione rhalum est, ut est hoc modo: Si a lerminus de nullo
quae esl, omnis virtus jttsta est, prima propositio, b termino proedicalur, b vcro terminus de omni e
id est omne juslum bpnum esl, conlraverialur, et fuerit prsedicatus, a lerminus de nullo c prsedicabi-
fiat, bmnebonumjustum est. Inveniunlurigilurpro- tur, ut est, nuilum bonum malum est, omne justum
--posilionessic, omne bonutnjustum est, omuis virlus bonura est; nullum igitnr j'ustum malunf est. Tcnius
. jnsta est, et«juslum, id est b de a et c terminis prae- vero modus primocfigurseest, quoties ex universali
dicabitur. Conversa igilur majoreprioris figuraeex- affirmaliva, et parliculari affirmativa, pariicularis
iremitale, secunda syllogismorumfigura procreaiur. affirmaiivacoliigilur. Nam si a virtus de omni b, id
Tertia vero figurariascitur, minori propositione con- esl bono, prsediceiur, et b borium de quodam c, \d
versa. Nam si a bonum praedicatur de b justo, ut B est justo, Tuerit prsedicaium paniculariter, erit quo-
dicalu.r, omne justuni bonum est, b vero j'ustum que conclusioparticularis, hoc modo, ut a virtus de
prsedicatur de c virlule, ut dicatur, omnis virtus qupdam c j'uslo paniculariter proedicetur. Si-igifur
justa est, si, prlore proposilione manente, id est, fuerit a termirius in orani b', el b terminus in aliquo
orane justum bonum est, secunda quae est, omnis c particulariier, erit q terrainus in aliquo c particu-
"
vinus justa est, convertatur, et fiat, omne j'"uslum Iariter, utsil:
virtus est, invenietur omnes propositionessic: omrie Omnebonum virlusesl.
Justum bonum est, omne j'nstum virtus esi, el de Quoddaraj'ustura bonum est.
* justo a et c lermini prsedicanlur,ct fit le: tise.figurse Quoddamigitur justum virtus est. .
connexio. Conversis igitur primis posterisque ex- Quarlus rriridus primse figtifoe est talis, quolies ex
tremitatibus primsefigurse, terlia vel secunda figura universali negatione el parliculari affirmatione par-
nascunlur. At vero unaquaequeharnm trium figura- licularis negativa colligitur. Nam si a tefminus- de
rum habet sub se plurcs syllogismorum modos, ut nullo b lerraino prsedicetur, fc.veroterminus de quo-
modi sub figuris ila sint ut sunl species sub suis dam c termino praedieetur, a lerminus de quo-
generibus. Habet cnim prima figura sub se, ATisto- dam c ler.iiirio non prseiiicabitur, quod monslrat
tele auclore, riiodos quattior; • sed Theophfastus.C subjecta dcscri;'tio. Nam sunt hujusmodi, proposir.
vel Eudemus super hos quatuor qiiinque alins mo- tiones:
ri"osaddtint, Aristolele dante prineipium in secundo Nullura bonum malum esi. - -;
piiorum Analyiicorum-volumine, quod melius -psst- Qnoddamjuslum banum C:t.
modutn explicabiiuf. Secund.i vero fignra habet sub Quoddam igitur j'ustum malum non est. •
'
se quatuor modos; lertiavero, auctore Arislotele,, Hos ergo quatunr in prima figura modps in Analyti-
sex; addunt etiam alii unum, sicut ipse Porphyrius, cis suii Arisloleles. posuit. Caeteros vero quinque
•superiores scilicet sequens. Et quoniam (ut supe- modos Tbepphraslus et Eudemus addiderunt,qui-
riore libro diclum est) aliaepropositiones affirmativae bus Porphyrius, gravissimsevir auctoriiatis, visus cst
sunt, alisenegativai, et earum aliae universales, alise consensis e,-qui sunt hujtismodi. Nam quoniam par-
vero particulares, secundum eas ipsas, propositiones licularis affirmativa sibi ipsi converlitur, quisqtiis
syllogismorum.conclusioriesquejungunlur. Namque ostenderit in conclusione a lerminum de quodam e
primaeDgurseprimus modus est qui fit ex duabus leniiino particulariter proedicari,_in"eaderriipsa conr
universalibus affirmalivis, universalem colligens af- clusione monstravit. quod c terminus de a termino
firmalivam. Si enim a terminus fuerit in omni b ter- • rursus particulariter preedicettir. Nam si sibi parli-
Tj
mino, el si b terminus de omni c termino fueril prae- cularis proposili) in conclusione converlilur, si a
dicatus, a tefminus de oranic tefmino preedicabllur. terminus in quodam c termino fuerit, c.lerminus de
Namque o bonum si proediceturde omni b justo, ul quodam a lermino proeJicabitur. Item quisquis nni-
sit, omne juslum hoifrimest, b vero juslum,-si de e versalem negativara.in conclusione probaverit, ne-
praediceturvirtute, utsit, omnis virtus justum est, cesse est eum ipsius quoque conversionemin eadem
necessario concluditur extremitaiibus ad se invicem coneliKioneprobasse. Universalisenim negatio sem-
prsedicatis,id est a et c, ut sil omnis virtus bonum per sibi converlitur. Nam si quis probavit quod. a
est. Sunt igitur hujusmodi.propositiones atque.con- terminus de nullo c termino proedicelur,non est du-
cltisio? Si Qin omni b fuerit, et b in omni c fuerit, a bium quin in hac conclusioneillud quoque probatum
terminus rie omhi c prsedicabiiur, id esi, omne ju- sit, quod c lerminus de nullo a lermiuo"preedicelur.
slumbonumest,omnisvirtusj'ttslaest; etconclusio, Semper enim, ut diclum est, universalis negativa
omnis igitur virtus bonum est, et hic p.rimsefigurse sibi ipsi converlitur..Universalis quoque affirmativa
primus modusest. Secundus vero modus primeeR- duplici conclusione continetur.; nam quisquis osien-
gurae est, quolies ex p.-jnia universali negativaet dit a lerminum de omni c termino proediciiri,illud
8!5 - . AN. MANL. SEV. IJOETll Si
c-terminus '
quoque osteridit quod de qnodairia ler-' j\ nem particularem colligit affiimalivam. Si enimfue-
mino parti.culariter prsedicetur..Si quis enim proba- rit a lerminus in omni b, ei b lerminus de quodam
verilanimal de omni homine praedicari, ita dicens, c termino priedicetur, potest. a terminus de quodam
omnis homo animal esl, illud quoque necessario c termino proedicari. Sedquoniam particularis affir-
monstravit particulariter, quoniam quoddam animal matio sibi ipsi cpnverlilur, per conversionemfit con-
homo est. Ita semper tiuiversalisnegalio, et univer- clusio, et dicitur c te.rminusde quodam a terraino
salis affirmatio, vel parlicularis affirmativadujvliciier proedicari,ut sit sic : omne bonura-virtus esl, quod-
concliidiiriiur. Alise enim iibi ipsis convertuntur, dam jusium bonttm est. Posset eqnidem concludi,
quae particularis est parliculariter, quse universalis quoniam quoddamj'ustum virlus est, sed quia«par-
universaliter. Alia vero , cum Ipsa uhiversalis.affir- ticularis affirmalio convi rliiur; dicimus quoniam
. maliva sit, parliculariter sibi ipsi convertitur. Par- qusedaravirius just.i esi. Octavusntodus primse ft-
ticularis aulem negatio nunquam sibi ipsi converti- guroeest, quoties ex universali affirmaiione et uni-
. lur, atque ideo siraplicem in se retinel conclusio- versali negalione particulariter colligitur. Si enim.-n
. neiri. Hoc aulem quod nuper diximus, iu secundo lerminus de omni fi.lerminoproedicalusfuerit, bvero
priorumAnalyticorumlibroabAfislotelemonsiralur, lerminus de nullo c termino proedicetur,non posset
quod sc.li.cetTlieophrastus et Eudemus principium B colligi quoniim a terminus de nullo c termino proe-
capientes ad alios in prima figura syllogismos adji- dicatur. Cur autem non possit, in resoluloriis dictum
ciendosanimum adjecere, qui suut bujusmodi qui est. Sed quoniamuniversalisnegaliva sibi ipsa con-
v.ata.oveb-.Wivvocantur,-id est per..refraciionem verlilur, potest dici et conveni, quoniam c terminus
quamdam conversionemque propositionis. Et est de nullo b termino pradicatur, b vero terminus de
quinlus modus ex duabus universalibus affirmatio- quodain a termino dicilur, quoniam universalis af-'
nibus, parliculawmcolligens affi'mativamhocmodo: firmativa particulariler sibi ipsa convertitur ; quare
Si a fuerit in omni.fc,et b fuerit iu omni c, posset c lerininus de quodam a termino non prsedicabitur,
equidem-cnncludi quod a lerminus esset in omni c ut sit sic : omne bonumjustura est, nullum maliim
leimino. Sed quoniam ista universalis proposilio, ut honum est, non possei colligi, qiioniam nullum ma-
dictum est, paiticulariler converlittir, prse-iefmisso lum juslum est, sed conveflitur sic :
eo quod a terminus de omni c lermino proedicatur, Nullumbonum malumesi.
conclusio esse dicitur quod c (erminusde quodam ' .
Quoddam justum bonum est.
atermino proedicatur,quodhoc exemplo monstran- Qtibddamigiiur jusium maluni non est.
dum est.Si enim sint propositione-;sic, otmie j'usium Nonusmodus primaefiguroeest, qui ox. parliculari
borium est, omnis virtus jusla est, posset concludi G affirmaliva^t universali negativa particularem collir
eqttidemquoniam omnis virtus bonttinest. Sed quo- git negalivam per conversionem..Si enim a lermi-
niam ita propositio sibi convertilur, utsit, quoddam nus de quodam b termino, b vero termiaus de nullo f
bonum virtus est paiticulariler, particularis syllo- c teiriiino praidiceiur., non potest quidem dici quo-
gismus conclusioque colligitur ex duabus universa- niain a terminus de quotlamc leririino non pradica-
libus affirmativis. Ejus vero forma lalis est, o ter- biiur. Gur autem non possi',hoc quoque in resolulo-
mihus in omni b, b terminus in omni.e, igitur c riis dixiratts; sed quoniam universalis negatio cbn-
terminus in qnodam a, ui est; verii potest, cliietur quoniain c lerminus de nuilo 6
. / Omne justuin bonmr.est. . termino proedicaiur,et b lerminus de quotiama prae-
• ; Omnis virtus jiistaest.'_ dicatur; c igitur terminus de quodam q non praedi-
Quoddambonuni juslus est. cabiiur, ut sit sic : -
Per conversionemrefraclionemquedicitur, quoniam Quodilambonum justum esl.
quod uniyersaliter.colligcbalur conversum, parlicu- - Nulluriimalum bonum esf.
lariter colleclum est. Sexius tnodtisest primoefigu- Quoddamigitur justuin maluui non est.
rae qui fit-exuniversaii negativa eturiiversali affir- . Expeditis, igilur novem priinse figuraeraodis ad se-
mativa universalem conclusionemper couversionera " cundsefigura?quatuor modosveniamus. lllttd tanlum
colligens. Nam.si a lerminus in nullo b fuerit, b vero conslet, quod quemadmodum in prima .figura per
termirius in omni c .termiuo fuerit,-po^set equidem novem i supradictos' modos et affirmatio.uriiversalis,
colligi quoniam a lefminus in nullo c termiub esi; iel negalio universalis, et affirmalio pariicularis, et
sed quoniam universalis negativa convertitur, dici- inegatioparticjilariSjin conclusibnecolljgitur, in se-
îusiquoniam<cterminus-iu nullo a termino esi, ut icunda figrira affirrrialivamneque generalem neque
'
it hoc modo: . -' Iparlicularem posse colligi, sed lanlum vel particula-
Nullumbonum maluni est, iriler, vel universaliler solas colligi negativas. Est
Omne justum bOriumesl, posset colligi : jautem secundaefiguraeprimus modus hic, quoliesex
Nullum justum malitmost; sed exhis per tunivers:ilinegalione,"et'universaIiaffirmalioiie, uni--
. conversionemculligimus: versalis:negativa colligitur. Si enim a terminus de
. Nullum malum justum est^ inullo'6 lerihiuo et de omni c lermino praedicetur,b
Septimus modus priniaefiguraiesl, qtit ex universali 1terminusdenulloctermino proedicabi.lur.Sil enimabn-
allirmalrva et particulari affirraativaper conversio- inum, sit b raalum, c juslum. ?i quis igitur sicdicat:
"
817 DE SVLLOGISMOCATEGORICO. 818
Nullum nialuin honum-est. . A' icrmino fuerit, b lerminnsdc quoiiamc lermino tton
Omnejuslum bonum esi, concludit : prsedicabilur; Sit enim a bonum, b malum, c jn-.-
Nullum justum malum est. slum. Si quis igilur sic dicat: ,:
Liquet igitur majorem exlremitatem de minore in . Niillummalumbonum esi.'
conclusione praedicari. Sed omnes secundse figurae . Quoddamjuslumboriumest,concludatnecesseest:
- Quoddamj'ustummalum non est,
syllogismiquamvis veri sint, verura lamen ex seipsis
non probalur, sed ex primsfi figurserftodisimplen-. Hic quoque syllogismus per conversioriemhoc modo
tur. Namque si a terminus de nullo b termino prae- probatur. Nam si_a lerminus. <de'nullofc termino
dicetur, el in omui c termino sit, nondum probatum. proedicalur, et b lerminus de nullo a lerminoproedi-
est quoniam omnino 6 lerminus de nullo c lermino Ciibitur.Sed a lerminus de quodam c terniino proe-
praedicetur. Sed.si quis ex isto secundaefiguraeprimo dicatur. Redit igilur• primoefiguraeinodus quarlus,
modo primae figurae secundum modum facial, per qui est ex pniversali negatione et particulari affir--
conversiqnem.tolussyllogismusconclusioqueprobata matione, parlicularem scilicel colligens-.negativam,
est. Si quis epim in hoc syllogismoqui est a lermi- ut in hoc quoque syllogismo.Nam hic quoque par-
nus in nullo b, et idem a terminus de omni c praedi- licularem-negalivam cblligii, id cst b iermihum de'
ceiur, eio b prbpositionem conyertat, ul faciat esse B quodam c terminp- non proedicari. Quaflus modus-
ba, nam omnis univeisalisnegaliva.convertitur; si . secui.doefigurseesl, qui exuniversali affirmationeet,
qttis igitur dicat quoniam a terminus de nullo b le,r- pariiculari riegaiione particularem . colligit negati-
mino praedicatur, et b igitur de nullo a lerminb prce-. vam. Nam si a lerminus in orani b lermino sit, et da
dicaljilur, sed a terminus de omni ctermino praedi- quodam "ctermino nori prsedcetur,- b terminus de
cabilur. Fit igilur primae figursesecundus modus ex . quodam c lermino non pi-sedicabilur.Sit enim a bo-
universali negativa et .universali affirmaiiva uui- num, tijusium. cmalum. Siquisigitur dicat:
versalem colligensnegativam, ut sit conclusio. De Omne jusitim Ipinim esl.
nullo igiiur c termino b praedicabitur.His igilurcon- Quoddam maluni bonum non esl, concludil:
versionibus omnis secundae et tertiae figuraesyllo- Quoddam igilur malum jusliim hon est.
gismus conclusioque colligiiur et probatur. Atque Ha;c vero complekio aique ordo proposiiionuinper
ideo quoniam ex seipsis non sunt probaii nisi ex conversionemnon pote.-.iapproiiari. Generalis enim
superioribus comprobeiiiur, id est, primae figurae affirmatiyasibi ipsi coiiverli non polest. Monstralur-
modis, quicunque in secunda vel. tertia figura in- igitur iste syllogismus ex prima figura non per con-
venlus fueril, imperfeclus voc.ttur syllogismus. Se-. versionem, sed per .'impossibiliiale.m,quoniam si
cundus vero modus secundse figurse.est quolies ex C parlicularis conclusio negativa in hoc syllogismo
uiiiversali affirniativaei uuiversali negativa commu-. non concludilur,; aliquod-inconveniensiinpossibile- '
taiis ordinibus universalibus rursus negaiiva con- que contingit. Sed heec imppssibilitas per pririiam
cluilitur. Si enim a lerminus in omni b termino fue-. figuram demonstrabiliir. Dicb' enim quoniam si a
rii, el de nullo c termino prsedicelur, b terminus de terminus de omni b termino pracdicelur, et in ajiquo
nullo c lermino praedicabittir. Sil enim a bonum, b c lermino non sil, lalem colligi cbnclusioiiem, ut b
justum, c malum. Si quis igilur sic dicat: lermihus de aliquoc tenriino non pioedicelur.Nam'
Omnejustum bonum e^t, si hoc fa'sum est, huic contrajacens propositio vera
Nullum:mdliimbonum es.t,. concludii: eril. Parlicularibus auiem negativis universales af-
Nulluni igilur malum jusluin est. firmalivoec.onlrajaceniessuni, ut in siij efiore libro
Sed hae^ complexio conjunclioque propositionurii docuimus. Si igilur Jiic parlicularis negatio non esl.
duplicem conversionem habet. Ostendilur enim de conclusio, eril generalis affirmatio. Sit enira affif-
secundo primrefiguracmodo sic. Nam si a terminus matio generalis, et b terminus- de omnl c icimino
in omni b termino est, etde nullo c lermino prsedi- prsedicetur; sed d terminus de onini b lermino prse-
calur, hic universalisnegativa converlitur. Eril igi- dicatur, b yero lerriiinus de omni.c lermino prsedi-
lur ut c lerminus de nullo a termino pracdiceiur. D cari dicitur; o igUur terminus de otnni-e termino
Quod si iia- cst, eril h.ujusmodisyllogismus : c ter- praedicatur;qupd lieri non pptest.Jla enim a c pro-'
minus de nullo a lermino procdicalur,a .terminus in positionem posuimus prius, ut- dicercriius -a lermi-
omni-6 termino est, c igitur lerminus denullo b ler- num de quodam c lermino nonproedicari. Hoc igilur
iniiio-proedicabjtur. Ecce una cnnversio facta est pstensum est-pcr, primum modum jtrimae figuroe.
propositionis negaiivse. Sed quoniam diximus con- Qnare.in secunda figura omnis syllogismus imperfe-
cludi non c in ntillo b, sed fc.in nullo c lermino, hic cttis est, el-cj'us probatio autpef conversionem in
universalisconclusip negaliva convertilur : et sicul. priniam figuram reducitur, aut ex hypoihetica dis-
conclusumest c lerminum de nullo b termino prae- positione per imppssibilitatem, cl priniam figuram
dicari, ita concludilur de nullo c termino fc.lermi- aliler fieri noii posse. monstratur,• ei alii quidem
iium prsedicari..T.ert'.us modus secundaefiguraeesi, oiniies per imppssibiIeprobanlur,qubd.paulo post
quqlies ex universali.iiegativact pariieulari affirma* deinonstrabilur-.Reslai ut tertioefigune morJosatqtie
tiva particularis negaliva colligitur. Si enim a termU ordines explicemus. Sed aiitea quam itl faciamus, il-
uus de nullo b lermiuo prosdicetur, et in quodamc 'lad prins videnduni est, citiqdin.iertiae figura?modis
*
junqiiam conclusio colligitur universalis. Sed si-vel A ler_mi;)oprsedicari. Alqueiia particularis arfirmaliva
negaiivoevel affirmativsefuerint collectiones; parii- iconvertiiur, et a terminus de quodam b lermino prae-
culares semper erunt, nunquam etiam generales. Est idicabitttf, erunlque duplices conversiones, una
pro-
autem tertise figurse primus mc-dushic, qui ex dua- ]positionis, alia eonclusionis. Sit enim ajustum, b
bus universalibus affirmalionibus particularem col- 'virtus, c bonum. Si quis igilur sic dicat:
ligit affirmationem. Nam si a et b termini de omni c Quuddam bonum justum est.
tfrminoprsediceninr, a terminus de quodam b ter- Omnc bouum virtus esl,,concludat necesse est :
mino prsedieabilur per conversionem. Nam si;6 ler- Qua>damvirlus justa est,..
minus de onlni c lermino prsedicalur, et universalis < Qiiartus modus terlise figurae est quoties ex univer-
affirmalio parliculariter sibi eonvertilur, c terminus sali
i affirmalioneet particulari affirmatione afflrmatio
dequodami-termino praedicatur.Quod si iia est, (it particularis
] colligilur.. Nam si a termiuus de omni c
tertius primaefigursemodus, qui est ex universali,et terinino proedieelur, b vero lerminus. in quodam c
p.irticulari affirmativa, et colligit a lerminum de ]termitio sit, concluditur a lenhinum de quodaui 6
quodam b termino prsedicari. Sit enim ajustum, b '' termiiio praedicari per conyersionem. Si enini b ter-
virlus, c bonum. Si quis enim sic dicat : minus de quodam c termino prsedicetur, et c lermi-
Omriebonum j'uslum est. B nus de quodam b lermino proedicatur,quoniam par-
Omnebonum virtus est, fit conclusio : ticularis affirmativa sibr ipsi conveuitur, et ftt
Quoedamvirlus j'usta ".st. • •syllogismus in primoefigune tertio modo, qui fit ex
Mtitant alii terminos, et. volunt facere secundum universali affirmativaet parliculari aifirinativa, par-
1'iodum,ut sit a viiiu^, bjustum, c bonuiri, ut sit ta- ticularem colligens affirmativam, ui sit syllogismus'
lis syllogismus : hoc niodo : a terminus in omni c, et c terminus
Omne bonum virtus est, in quodam b. Igitur b tefminus in quodam b. Sit a
Omne bonura justumest, et concludalur : virtus, h juslum, c bonum. Si quis igitur sic dicat :
Quoddamjusium viiius est. Omne bonum virius est,
Sed hunc Arisloteles a superiore non dividit, et hos Quoddam bonum justum esl, coneludet quoniam:
doos uriura mcdura putal, et idcirco nos septem ter- Q'ioddamjustum virtus esi.
tire figuraeesse diximus modos dubiiantes; sed ma- Quintus modus leriire figura esi quoties ex partieu-
gis Arisloteles sequendus est. atque ideo alium rao- Iari negatione el universali affiimaiione.pariicularis
cluin dicamus esse qui possit integre videri secun- ._colligiiurnegaliva. Sed bic modus per conversionem
dtts. Secundus vero modus tertise figurseest, qu^ties pro ari non poiest, sed per impo sibilitatem, sicut
ex universali negatione et universali affirmatione C quartus secundae figuroe probalus' estmodus. Si
'
negatio colligitur partieularis. Si enira « terminus de enim a terminus de quodam c termino non prsedice-
nuilo c terrairio, b lermiiius vero de omni c termino lur, b vero terminus de omni c termino praedicetur, -
proedicetur, a terminus.de quodarri b terraino non a' lerminus de quodam b lermino non praedicabilur;
preedicabilur. Nam si a termbus de nullo c lermino nam si non ita est, erit illud verum, a terminum de
'
prsedicaiur, b vero de omrii c, et c terminus de quo- omui b termino praedicari; sed fi leiminus de omni e
<lamb tcrmino proedicabitur.Paniculariter enim sibi termino praedicatur, a igitur terminus de omni cter»
u/iiversalis affiimalha convertitur. Concluditur igi- ii'ino,praedicabilur,qu-d Derinon polest. Prius enim
rur in quarlo primee figurre modb, a lerminum de ita ppsitus est a terminus, ut de quodam c termino
quodam b lermino non proedicari. Sil enim a malum non praedicarelur. Quod si generalis affi .malio in
b justura, c bon.im. Si quis sic dicai: conclusione syllogismi non est, ut sit a lerniinusjn
Nullumbonum nialrim est, omni 6 lermino, erit huic eontrajacens panicularis
. Omnebonum jiistumest, concludal necesse est: negatio, ut a tefminus de quodam b termino non
•Quoddamigilur justum malum non est. proedicetur. Sit enitn a n alum, b justum, c bonum.
Ex quo considerandum est majorein extremitalem Si quis igilur sic dieat:
in doncliisinne proedicari.Tertius modus tertisefigu- T>i Quoddam bonum malum npn esl,
rse est, quoiies ex particulari et universali affirma- Omne bonum justum est, concludat necesse est:
tiva particularis affirmalio concluditur. Si enim a Quoddam igitur justum malutn non est.
terminus de qu->damc, et b lerminus de omni c ter- Sexlus modus tertioe figurseest quolies ex uhiversali
rairib p.raedicelur, concluditur a terminum de quo- negaliva et particulari affirmativa particularis nega-
dam b termino praedicari per duplicem conversio- lio colligitur per conversionem. Nam si a krminus
nem. Quoniam enim b terminus de bmni ctermino in nullo c termino sit, b vero .erminus de quodam c
proedicatur, 6t a lerminus de quod m c termino proe- lermirio pnedicetur, fit conclusioa lerminum de quo-
dicatur, et paTrticularisaffirmaiiva semper sibi ipsi dam b termino non praedicaii. Nam si a terminus.de
convertitur, "c terminus de quodam a termino prae- nullo c tcrmirio proedicatur, b vero terminus de quo-
dicabitur. Sunt igitur propositiones' sic : b terminus dam c lermino pfoedicatur,et c lerrainus de quodam
de omni c termino, c vero terminus de quodam a b (erraino praedicabiiur,quoniara partieularis-affir-
lermino prsedicalur; quod si ila est, colligitur in mativa potest conveni. Fit igilur talis syllogismus,
primse liguracmodo tertio b terminum de quodam a ut a lerininus de nullo c termiho pra dicelur, c ter-
821 DE SYLLQGISMOCATEGORICO.:- "-- hi
minus de quodam b termino praedicelur, et a terini- A eessa sunt,ttt ih supefioribus omnibus.-syliogismis
nus de quodam b termino non praedicetur. Sit a-ma- quos in trium figurarom modis ei demonstratione
luni, b j'uslum, c bonum. Si quis igilur dical : posuimus. Tales vero syllogismi quales nunc- dicti
Nullum bonum inalum est, sunt perridiculi sunt, quod id quod anle concessum
Quoddam bonum j'uslum est, concludil: esi quasi dubium-quiddam in conclusione colligitur.
jQuoddamjustum maium non est. Nani qiiod positum esl,"necessario contingere, adhoc
His igitur expeditis, qujd ipse syllogismus sit diffi-' periinel,quoniara frequenter ad inductionem vefee
riiendum est. Diffinitur autem sic': syllogismus est qusedam propositiones sunt quarum conclusio nullo
oratio in. qua positis quibusdam atque concessis,. modo vera est, ut siquis sic dicat: Qui musicam
aliud quiddam quam sint ea qtise posila. et concessa noyit musieus est, et concedatur; et qui ariihmeti-
sunt, necessario conlingit-| er Ipsa quse concessa - cam .arithmeticus est, et qui mediciiiam medicus
sunt. Oralionem diximus esse syllogismum idcirco -est, et qui bonum bonus est. Cum igilur haec omnia
quoniamomnisdiffinitioagenefali trahitur, genusau- concessasunt/dicat, et qui malum, malusest, qubd
lem syllogismi est oralio. Quod autera dictum,in qua quasi-superioribus.simile videlur, sed.omni modo.
positisquibtisdamet concessis, ita inlelligendum est, falsum-esl: boni enini homines non aliter cavent, nisi
quasi sic dictum essel, secundum quam positis el con- B mala noverint. Atque ideo propler eas conclusiones.
. cessis; ut enim syllogismus fiat, ante aliquida propo- quoesunt per eas pioposiiionesiraee per inductionem
nente di<ilur, quod andiens concedai; quod si ille cori- dicunlur, additum est conclusiones in syllpgismis nel-
cesserit, conriudiletperficit syllogismurri,idcifco,quia eessarias conlingere, id est ex necessjtate contingere.
dubireres per qusedamconcessa et probata mousiran- - Est etiarn alia expositio, sed in Analylieis nostris
lur, concedilurauiemeequaliieretaffirinatioelnegalio jam dicia esl. Illud yero quod dictum est, per ipsa
vora. Caeterayero in syllogismi diffinitione talia srint quoepbsiia sunt, hoc propier eos dictum est qui la-
quae non integre disposilos syllogismos a syllogismo- les faciunt syllogismbs, in quibus aul minus aliquid,
rum diffinitionevcrorum diseernant. Nafnquod dictum aut plus, aut aliud propositum est quam proponi de-
est, in qua positis quibusdam, surapiorum seilicet et buerat. Fiunt enim hujusmodi syllbgismi. Si quis
propositionum multitudo monstraiur. Su.ntenim qui enim ita dicat: Socrales homo est, bmnis homo ani-
pulantur esse hujusmodi syllogismi, in quibus tan- mal est, et coricludat,.Socraies igitur animatus est,
tum una proposilio est et una conelusio; Qualis est minus proposui',.quod non d!xil omne animal esse
bic, videSj.vivis igitur; homo es, a.nimal igifures, animaium. Nunc si sic proposuisset, recle Soerates
et.alia hujusmodi, quos seilicet.veleres in syllogis- animatum' esse concluderet, ita"^dicendo : Socrates'
riiis non acceperunt, sylJogismusenim est aliquorrim C homo est, omnis homo animal est, el omne.animal
collectio. At vero colleclio non nisi plurimorum est, animatum est, Socrats igitur animatus est. Plus
et.quicunque unani posuit pfoposiiibiietri, ille non aulem proponefeboc est, ut si,quis sib dicat : Om-
colligit.. Nuilum igilur faciet syllogismum. Debel nis homo animalest, omne animal animatum est,
enim sylloglsmus, ui-angustissimus sit, duabus pro- sed.et sol in Ariete est, omriis igilur hombanima- -
positionibus eomprobafl. Quod aulem dictum est, lus est; hic vero superffuumest qriodsolem in Ariete
aliud quiddam necessario "evenire quam sint Ipsa esse intefposuit., Aliud auiem quam neeesse est qni-
quae contessa sunl, quoniam frequenter lales ab a'i- dam proponunt ltocmodo, ul.si quissic dicat: Omne
quibtis fiunt syllogismi, ut ea quse proposueruni, homo animal est, virtus aulembonumesl, omnis
ipsa eliam inconclusione concludant, rit est hic : Si igitur homo animalum est. J\ii!la igilur harum pro-
homo es, homo es; homo autem es, homo igitur es. pbsitionum ad rem pertinel-quod concludere cupie-
Idem enim conclusit quod ahte proppsuit.Atque ideo, bat. Expedila igiluf syllbgismi diffinitione," ad prio-
ad IsiPrum discretlonem, aliud quiddam conlin-. rum modorum naturamresolutionemque veniamus,
gere' debefe _djclum .est quam sinl ea quse con- .elprius omnes in ordinem disponantur.
Primm figum modi. ,-_-, . .
Primus .Omne juslum bonum esu Omnisvirlus jusla esi. . - -
Oranis igilur virius bona est. - - - . ,
Secundus - Nullum bonum maltim est, Omiie justum bonum est. -
Nullum igitur j'uslum,malum est. ,
. .TeWius pirine bonum virtusesl. Quoddam justufti boiium esi. . •
Quoddam igitur justum virtus est." -
Quarltis Nullum bonuiri nialum est. Quoddara justum honum est.
Quoddam igitur justtim malum nbn esl. ' - -
Quintus Oirine jiistum honumesl. Omriisvirlus jusla est.
--
Quoddariiigiturbonuni.virtus est. -
Sextus . Nullumbbriuni malum est. Omne justitm benuin est".
. Niillum igitur malum justum est.
Septimus Omne bonum virlus est. Quoddam juslum bonum esi. -
" - . -
Quaedamigitur virlus justa est.. •
"
823 . AN,-MA.NL.SEV. BOETfl S2i
Octavus Omne bonum justum est. Nulluni malum bonum est.
Quoddam igitur juslum malum non est.
Nonus Quoddam bonum jusium est. Nullumma'um bonnm est.
Quoddam igi:ur juslum malum non est.
Secundmfigurcemodi._
Primus Nullummalum bouum est. Oinne j'ustum bonum est.
. • . Nullum igilur justum malum est.
Secundus Omnejustufn bonum est. Nullum malum bonum est.
. Nullumigitur malum j'ustum est.
Tertius Nullummalum bonrimest. Quoddamjusium bonuni est.
Quoddamigiturj'usfummaluni non est.
Quartus Omne jusium bonuraest. Quoddammalum bonum non est.
Quoddam igitur malum jusfum non est.
Terticefigurm modi.
Pririius Omne bonum juslum est. Omne bonum virtus est."
Qusedamigiiur virlus j'uslaest., ,
Secundus Omne bonum virlus est. Omne bonum justum est.
'
Quoddamigitur juslum virtusest.
Tertius Ntillumborium malum est. Omnebonum justum est.
Quoddam igitur justum malum non est.
Qnartus Quoddam bonum justum est. Omne bonum virtus est.
Quoedamigitur virlus justa est.
Quintus Omne boritim virtus est. Quoddam bonum j'uslum esi.
Quoddam igilur justum virtus est.
Sextus Quoddam bonura maluni non esl. Omne bonum juslum est.
Quoddam igitur j'ustum malum nbn est.
Septimus Nullumbonum malum est. Quoddambonum juslum est.
• '
Quoddam igitur juslum malura non est.
Hi sunt igitur omnes trium figurarum modi quorurri A bantur, naraque in ipsos' resolvuntur :ut eos per
prinise'figursequatubr primse indemonstrabiles no- conversionem resolvamus, el per impossibililalem,
minantur et direcli, id est sine aliqua conversione ut duo illi superius demonstrati sunt, consideremus
monslrati; indemonstrabiles autem quoniam non per igilur eorum principia, quoniam unde nascuniur in
alios demonslraniur, el perfecli dieuniur, quoniam idip.sum resolvunlur. Quintus igitur primse figurae
perseipsps comprobanlur. Et primi quoniam posi- modus de ptimae primo figuraemodo pfocreatur. Bi-
tione et natura primi sunl, el in eos omnes coRteri uis enim proposilionibus prioribus manentibus, cn-
resolvunturl Illi quoque quinque primre figuroemodi clusio prinii modi parliculariter conversa quinlum
imperfecti el per coriversionemsunt. Secundse vero efficit syllogismum, qtiod -in subj'ectadeclarafur de-
figuroe,vel terlioe, omnes impeffecti sunt, quoniam scripti-ne:
perprimos primse figuree modos quatuor compro-
Omiie juslum bonum est eadem . Omnej"usiumbonura est.
Omnis virlus justa est eadem Omnis virius j'usta est.
Omnis virlus bona est yersa Quoddam bonum virtus est.
Sextus vero primaefigursemodusde secundo primae B sali conclusione universalilef conversa, sextus na-
figuraeniodo capit principium. Manenlibuseuim dua- scitur syllogisinus, ut subjecla docet descriptio :
bus prioribus propositionibus siecundiraodi, univer-
ISulIumbonum malum est eadem Nullum bonum malum est.
Omne juslum bonum est eadem Omnejustum bonum est.
Nullurnjuslurn malum est versa Nullum malum justum est.
Seplimus modus primse figuroede terlio primse figu- lionibus prioribus, parliculari affirmativa in conclu-
roe nascitur modo. Manentibus enim binis proposi- sione conyersa,- seplimi modi collocatio procrea tur.
Omne bonum virlus est . eadem , Omne bonuni virlus est.
Quoddamjustumbonumest cadem Qiioddamj'ustum bonura est.
Quoddamjuslum virtus est . vertitur Quoedamvirtus justa est.
Octavus vero tt honus primoefigursemodus in qoar- versaliter conversa, et pnma proposilione octavi n.o-
lum primee figurse modum resolvunlur, non etiam di parliculariter in secundam quarti modi conversa,
initium sumunt. Octavus resolvitur in quartum hoc eadem conclusio colligitur, id est ncgatio pariicu-
modo : prinia enim quarti in secundam octavi uni- Iaris.
825 - DE SYLLOGISMOCATEGORiCO. 836
Nullura bonum malum -est, negatio universalis.
Quoddam justum borium est, .partieularis affirmatio.
Cniversaliter conversa, Omne bonum juslum est.
Universaliier conversa, JNullum. malum, bonum est.
Quoddam justum malum. non est, eadem- conclusio,
Quoddam justum malum non est.
Nonus vero modus iri quarliim niodum resolvitur sic, A riter in primam noni, et eadem conclusioman at ne -
prima quarti in seenndam noni propositionem uni- gatio particularis.
versaliter corivertatur, et secunda quarti particula-
; Nullum bonum malum est, universalis negativa.
Quoddam"justum bonum est,. particularis .affirmativa. .
Particulariler conversa, Quoddam bohura justum est.
Universaliler conversa, Nullum malum bonum est.
Quoddam iustum malum non est ,. eadeni conclusio :
Quoddam iustnm malura non est. , .-
Resolutis igitur quinque primaefigura. roodis in qua- tJse figursesecundus modiis in secundum prioris figu-
tuor superioribus, secundse figursequaluor modos in iroemodum resolvuntur, et resolvitur primussic.
prioris figttree modos quatuor resolvamus, quorum iConversa,enim prima.universali negatione universa-
tres per conversionem probanlur., Quartus vero per Iliter, et manente secunda universali affirmatione, ea-
solatu impossibilitalem. At vero primusl et secunr B <lem conclusi.outrorumque nascitur.
.... Prhnus secundce. , .
Nullum bonura'malumest • conversa Nullummalumbonum est.
Omnejustum bonum est eadera _ Omnejustum bonum est.
Nullum juslum malum est eaderii Nullum justutn malum est.
Seeundacfiguraesecundus modus in primaefigursese- . proposiiione , et secupda prima manente, universa-
cunduin modum resolvitur sic : conversa; secunda liter fil conversa conclusip.
Nullum honum malum est net Omne justum nonum est.
Omnejtistum bonum est ma- -"- conversa Nullum malum bonum .est. .
Nullumûstummalumesl conversa Nullum malumjustum est.. , . -
Terlius vero secundaefigursemodus, de quarto pri-- lur, etsecundae prpposiiionesmaneantv ldem syllo-
mae figuraeprocreatiir. Ut enim universalis negaiio Q-gismi lerminusipropositioijue colligilur hoc inodo :
in primam propositionein uiiiversaliler couverta-
- Nullum bonum malum est ' conversa Millummalum bonum est'.
. Quoddamjustura bonum est siinilis "
Quoddamj'ustum bonum est. ,
Quoddamjiislummalum.non est-eadem , Quoddain juslum malunrnoti est.
Quarttis modus secundse figuraequoniatrijam primo, briine boniim virtus. esf. Ex his igilnr concludat,
cum factus est per conversionem, irisuperioris pri- "omneigitrir j'ustum virtus esl. Sed prius concessit
mse figuraemodum retorqueri nori poterat, setl per "quarii, modisecundani propositionem, quaeest, quod-
impossibile demonstraium est, hic quoque per imr dam justuni virlus;iion est. Nuhc.vero concedii, om-
possibile ad superiores reducitur modos, et quoniam < ne jusirim virlus est, duas sibi 'co.nlrajacenles simul
omnes secundae figurae modi per. iritpossibile mon- conclusurus.est,' qupd fieri.non potest, Hoeaulem
stranlur j ideirco nos quoque-inchbafites a quartb- idcirco evenit ,'quia conclusio qtiarli ijiodi in primi
omnes per impossibile resolvamus. Nam quartusse- _ modi secundam.proposiiionem cpnversa e.-t; quod si'
cundse figuraeraodus in primum priiriae figurse re- secunda propositio prinii;rnod[,in.quarti cpnclusione
solvitur "per impossib lilatem, tertius in secundum, non colligilur, quarl.i conclusin, id est panicularis .
secundus in terliiim; primus in quartum, quod hoc negatio, permanebit. Sed. ne forte nos coniurbet
modo liquebit. Si quis ergo duas istas concesserit quod alios terminps in resolyendo modo posuimus, .
propositiones ,'id est, omne bonum virlus est,'et quam, superius in disporiendo; non enim modo in
quoddam justum virius noricst, necesse estquoque terminis laboramus,.sed in figuris e"imodis etcom-
conclusionem concedat quae est, .quoddam igitur plexipnibus construendis atque resolvendis openim
justum bonuni non est. Nam si~ha_cfalsa est, erit ei consumimus. Eodem modo et cocterisecundsefiguroa
conlrajacens vera quaeesl, omnejus.um bonura est, in primos quatuor resolvuntur.
sed Hlamconcessil queeesl prima quarti modi, id est,
Omne bonum virlus est eadcm • .Onine bonum virtusesls
Quoddam juslum -virtusnon esf. . Omne jusium bonum esi.
.; Quoddamigilur justiim bonum non est Omne igilur j"uslumvirtus est.
Tertius secundoe figurs modtissecundo primoefigu- modi coneesser.it;, particularem quoque negationem
rae modo sic resolvitur :-si qtfs duas primas lcrtii- •coiicludet, quoeest, qupddam igitur. jusium bonttin
827 AN MANL.SEV: BOETII 82;.
non est. Nam si haecfalsa est, vera erit contrajacens, A nunc vero nullum j'ustum malum est, duas sibi
quaeest, omne justum honum est. Sed etiam illa con- contrajacentes, uno tempore concedit, quod fieri non
cessa est, quseest, nullum bonum malumest. Ex potest. SubJala igitur universali conclusione, quse
his ergo colligiiur, nullum igitur justum malum est. est, omne juslum bonumost, reraanebit parlicularis
Sed prius concessa erat, quoddamj'usl<immalumest, negaiio, quse est, quoddamj"ustumbonutn non est.
. Nullurabonum malumest - concessse Nullu.mbonura malum est. r -
Quoddamjustum maluraest - conlrajac. Omnejustum bonum est.,
Quoddamigiturjustumbonum nonesf, permut. conii-ajac.Nullumergojustum malum est.
hecundus secundse hgurse ra tertio primae hgurse cessit illam quoe est, omne.bonum virtus est, con-
modo sic resolvitur: si quis duas secundae figurse cludatnecesseest, quoddanr jusium virlusest, qui
propositionesconcesserit, conclusiouemquoquecon- jam anle concessefat secundam secundi inodi quae
cedit, quseest, igitur j'uslumbonum.esl. -Nam si heee est,.nullum j'uslum virlus est, duas contrajacenies
falsa est, erit vera contrajacens ei particularis affir- uno tempore coneedil, quod fieri non polest.
malio, quoddam jusium borium est. Sed idem con-
- -- , Omtiebonum virtus est - concessee- ' Omne bonum virlus est. .
Nullumjuslum virtus est, contra- r ' contrajacen. "Quoddamjustum bonum est.
Nullumjusltim bonumest, permut. jaeen. Quoddam justum virlus est.
Primus i.lem secundeefiguroein quarlum primaefigu- igitur justum -malumnon est, qui ante coucesserat
raesic resolvituf : qui concedit duas.primi modi prO' JJ illam quse est, omne juslummalum esi. Unotempore
posiliones, concedat necesse est et conclusionem. duas conirajacentes concedit, quod fieri non potest.
Namsi illa falsaêst, erit vera conlrajaceris ei parti- Sublala igilur particulari affirmationequreest, quod-
cularis affirmativaqueeest, quiddam jitsluni bonuhi dam justum bpnum est, remanet illa quaeesl, ntilluin
est. Sed idem concessit illam quseest", nullum bo- jpstum bonura est.
num malum est^ concludat necesse est, quoddam
Ntillum bonum malum est similes Nullum bonum malum est.
Omnejustum malum est, conlra, conlrajacen. Quoddamjustum bpnum est.
* jacen. Quoddamigiturjust.malumnonest.
Nullumjustumbonum est, perraut.
Sequitur ul terlia. figureemodos ad primos qualuor Si enim Jprimapropositio lertii modi prirase figuros
reducamus, quorum quinque per conver.ionem et raaneat, et secunda propositioparticularis lertii mo-
per impossibiliiaiemad primos qualuor resolvunlur, di primoefiguroeuniversaliter convertalur, et.sit se-
unus vero solus, id est quintus, per solam impossi- cunda propositkrpria.i modi terliae figuroe, eadeai
bilitatem in priora resolvilur. Primus lertise modus . conclusio colligilur, id est affirmaiioparlicularis.
figuraein terlium priiiiaeDguroehoc modoresolvitur: C
" Omnebonura
Omne bonum justum esl manet justum esl.
Qusedamvirtus bona est conversa Omne bonum virtus esl.
Quoedamvirtus justa est manet Qusedamvirtus justa est.
Vel cerle sic, quia supenus lalera syllogisraumdixi- lem non putat.
niris terminiscomihutntis, quem Arislpteles dissimi-
Omne bonum virtus est similes Omne bonum virtus est.
Quoddamjustum bouum esl eonversa Omne bonum justum est. -
Quoddamjustum virtus est manet Quoddamjusdmi virlus est.
Secundpsmndus lerlise figurae in quarlum modum mse figuroesecunda propositio uiuyorsaliler conver-
prim.e figurse hoc modo resolvittir. Si enim primae tatur, el secunda sit proposilio secundi modi tertiaa
proposiliones secundi tertise figuraemodi, et quarli figuroe, eademconclusioprocreatur.
modi primaefiguraemaneant, quarli vero modi pri-
NuJlumbonummalum est manet NuIIumbonum malum est. ,
Quoddamjustum bonum est versa universaliter
' Omne bonum j'usium est.
, - Quoddamiusium malumnon est manel • Quiddam iuslum malum non est.
Terlius modus terlioe figuroe in lerlium modum pri- tertii modi prima. Dguraeparticularis particulariter
moe,figurseresolvitur. Si enim propositioprima ter- jy convertatur, et sit prima tertii modi lerlise figurae,
tii prinise figuroemodi, et secunda propositio terlii conversa particulariter conclusio nascitur. _
modi tertiae figurse raaneat, et secunda proposilio
Omne bonum virtus est- . Quouoamoonum justum est.-
Quoddamj"ustumbonum est Omnebonum virtus est.
.Quoddainjustum virlus est, versa partic. Qusedamvirtusjusta est.
Qitarlus modus lertioefiguroein terlium modum pri- ticulariter convertantur, eoedem conclusiones na-
mse,figurse resolvitur : si enim ulrorumque primoe scuntur.
maiicant proposiiiones,et secundoeparlicularespar-
- DE SYLLOGISMOCATEGORICO. - 830
829
Omne boniim virlus est manet Omriebonumvirtus est.
Quoddamj'ustum borium est vertitur Qttoddambonum juslum est.
Quoddam jusium virlus est mahet Quoddam juslum virltis esi.
Reliquus sextus syllogismusterlise figuraede primse miseorum propositionibus,aique securidisparticulari-
figiir33quart04nodoprocfealur;marieniibuseriiinpri'- -"--terimmutatisparticulis.inuiroque manebitconclusio.
Nullum bonum malum est eadcm Nullum bonupi malumesl.
Quoddamjusluin honura est _ mntatai' Quoddam bonum justum est.'
Quoddamjuslummalumnonest manet-. Quoddam justum malura non est.
Quintus autem qui restat, sicut ante per ihipossibile A figufsemodusin primse figuroemodumtertium boc
probalur, ita etiam nunc per impossibllitatem resol- modo : si quis igitur duas propositiones sexti mndi
vitur. Sed quemadmodum unus fueril resolutus, - lertise figurse concesserit, concedat etiam , necesse
""
eodem ordine omnes resolvendi sttnt. Resolviturau- est conclusionem quae esi, quoddam jttsttim malura
tem sexlus lertise figurse modus in lertium prinise nonest. Nam sihoec falsa est, eritveracontiajaceiis
figura. modum. Quintus aritem terlioe ,figur_e:mo- ei priirioefigufsc tertii modi prima propositio quee
dus resolvitur in primum primae figurae.- Quaf- estj omne justum malum est. Sed etiam concessit
tus lerliae figura. modus resolvitur in quarlum propositionem secundam, quoeest, quoddam bonufn
"
primae figuree modum. 'fertius' tertiae figurse ino- juslura est. "Ex his Iginir concedat necesse est,
dus resolvilur in' secundurri piimoe figuree mo- quoddara bonum.malum est, qriia anie concesser.it
dum.Secundus tertioe figurse riiodus resolvitur in primam, proposilionem sexii modi-lerliac Dgureequoe
pririium pfimsefigufaeiriodum. Primi lertiee figuree . est, nullum bonum malum esl. Uno tempore duas
modi resnlvunturiu secundbs primoefigursemodos. sibi contrajacentes concedii, guod fieri non posse
llesolvilur autem per impossibilitaiem sexlus tertioe B JJ descriptio declarat.
Nullumbonum malum est contra- contraj'ac. Omnejusluni malum est.
Quoddambonum justum est concessee X„_ Quoddam bonum justum est. ,
Quoddamj'ustummalum rion est permut. j'acen, Qubddain bonum nialum est.
Hoc modo omnes caelerimodi tertiee figursein pri- convefsionemresolvi non potuii, per impossibilita-
mos riiodosprimse' figuroe.referunlur, quod subjecta tem resolutus est. . '
descriptio declarai, in qua pribr quiritus, qui per
Qtioddam bonuni malurii non est, conira- contrajac. Omne justum malum est.
--. Omne bonuni juslumest concessse X_ in utrisque.Omne bonum justtim est.
Quoddamjustum malum non est perniut. jacen. Omne bonum malum est.
Oranebonum virtus esl contra- , contraj'ac. Nullum jusium virtus est.
Quoddam bonum justum est concessse X S. in utrisque. Quoddam bonum juslum est.
Quoddamjustiim virlus est permut. jacen. Nullum b.onumvirtus est.
-
Qubddambonumjtistum est conlra- contrajac. Nulla virlus justa est
. ' Omnebonum virtusest concessse X*[ in u-risque. Omne bonum yirtus est. ;
Qusedamvirlus just. est permut. jacen. Nullumbonum justum.esl.
In resblutione modi secundi tertiae figuraein primum C fieri riequit. Nunquam eriimduoecohirarioeunb lem-
modum primee figuree,. hoec impossibilitas evenif, pore simul verae invenientur.
quod duas contrarias uno tempore concedit, quod
Kullumbonurrimalum est .contra- contraj'ac. Omne justum malum cst.
Omne bonum justura est - concessse X_. _n utrisque. Omne bonum justum est.
Quoddamjustuin malum n.onest permut. j riae. Nullumbonum jusium est.
'
Et. in sequenti quoque syllogismo- duas concedit, quod q impnssibile esi. - ,
Omne bonum justum est .«ontra- cbnlrajac. Nulla virius j'ustus esl.
Omnebonum virtus est concessae XS in utrisque. Omne boiiumvirtus est.
Quaedamvirtus justa est permut. riae. Nullum bonum justum est.
Nee ncis.illud lurhet; quod iirquibusdam contraria contrajacentes. Nam quo modo contrajacenles uno
"
propositip et conclusioiuvenilur, inquibusdam vero teriipore vera e"ssenon jiossurit unquam, sic etiarii
contrajacens; Namque-aequaliter peccavit tam qui contrarioe. , ,,..-
''' •"
utrasque coriirarias coricesseril, quam si utrasque D I) ,'.'.."" '-' -
Cmne bonum virtus est contra- conlraj'ac. Nullum juslum virttts est.
Omnebonum justunfest concessae ' X ; ' in utrisque. Orane bpntim juslura est.
•• • Quoddamjusluin virlus est . permut lise. Nullum bonum virius est.
Hsecde CalegoricorumSyllogismorum introductiono, in Analylicisnpstris calcatius exprimemus. Nunc vero
Aristotelem plurimum sequens, et aliqiia de-Theo- •quantum ad solam Categoricorum Syllogismorum
phrasto et Porphyrio muluatus, quantum parcilas formam spectabat, perfeclum hic'nobis esl.et ad
iulroduccridi permisit, expressi. Si qua vero desiiil cumulumintrodnclioiiis elaboratum. Nec hoc nos per-
551 AN. MANL.SEV. BOETH 852
turbei, siqusehic propositiones el conclusionesfalsae _.i studium logicse discijilinae disputationis subliliias -
sunt, quandoquidem non veritates rerum, sed con- Iraxerit, prius de ambiguis disputationibus dis-
nexiones syllogismorum figuras et modos suscepimus . cant, post ab liis veriias in rebus mendaciumque
disserendos. Nam his cognitis, si quos ad perfectum meditabitur. -
DE SYLLOGXSMO HYPOTHETICO
LIBRI DUO.
LIBER PRIMUS,
Cum in omnibus philosophia.disciplinis ediscendis B certis et corivenienier positis propositionibus conti-

atque tractandis summum viloe posilum solameri nelur. Propositio vero omnis aut categorica estquas
existimem, tum jocundius, el veluti cum quodam pra'dicativa diciiur, aut Iiypothelica qusecondiliona-
fructu etiani laboris arripio quoe tecum communii lis vocatur; prsedicatiya esl in qua aliud prsedicatiir
eanda' corapono."Nam etsi ipsa speculatio veriiaiis de alio, hoc niodo : homo animal est, hic enirh ani-
sua quadam specie sectanda est, fit lamen amabilior- inal de homine pr_edicalumest; liypothetica estquse
cum in commune deducilur. Nulliun enim bonuin esl cum quadam conditiorie.deriuntiat esse aliquid si
qnod nori pulchrius elucescat, si plurimoruin notilia fuerit aliud, velini eum ita dicimus : si dies est, lux
comprpbetur. Nam quoJ alias laciturnitate compres- est. Hypothelica. autem propositiones ex categoricis
sum, jairijamque sileniio periturum, latiusefflores- constant, ut paulo.poslerius apparebit, quo fit utsyl-
cit, et oblivionis interitu sciemium pariicipatioiie de- logismus qui ex categoricis propositionihus junclus
fenditur, fil quoque jocundior disciplina, cum inlef- est categoricus appelleiur, ,id est prsedicativus qui-
ejusdem sapientiaeconscios jubet esse sapientem : dem.quivero ex bypotheticis proposilionibus con-
quod si accedat (ut lecum mihi nunc res est) eaquoe siat, dicatur hypolheticus, id est conditionalis. Ut
spome j'ocunda sunt in amiciiise pariicipaiionem de- ergo horum syllogismorum differeniia pervidealur,
duci, necesse esl studii suaviialem quodam veluli G speclanda prius est eorum in propositiorium natura
dulcissimo cariiatis sapore condiri. Nam cum id in discretio ; videlur enim in aliquibus propositionibus
se oblineat amiciiia proprium munus, ut nolil ha- nibil differre proedicativapropositio a coriditionali,
bere solitarias cogiiationes, tunc quod honeste quis- nisi lanlum quodam orationis raodo : velut si quis ita
que eogilat, nulli promptius, nisi quem diligit, con- proponat, homo animal esi, id ita si rursus enuntiel,
.ileiur. Quo factum esl uletiam si immensus labor si homo est, animal est; hoepropositiones prationis
cceplo operi viam negabat, animus taraen ad effi- ' quodamraodo diversoe sunt, rem vero non videntur
ciendum quodaggressus fuerat tui contemplalione significasse diversam. Primum igilur dicendum est
sufficeret. Quid enitn magnum sludiosus lui- amor qnod prsedicatifa propositio vim suam non in condi-
efficerct, si intra facililalis tcrrainos conslilissel . tione, sed inso!apraedicationeconstituit,"inconditio-
Quod igilur apud scriplores qnidera Grrcco^perquam nali vero consequenticefalip ex condilione suscijitur.
rarissimos strictirii atque confu.e, apud Latinos vero Rursus prsedicativa simplfex,esl propositio, conditio-
niillos reperi, id luaescientise dedicatum, noster et- nalis vero esse non poierit, nisi ex pr_edicaliyi pro-
si diuturnus, coepli lamen efficax Iabor excoluii. posilionibus conjungatur, ut cum dicimus: si dies
Nam cum categoricorum syllngismorum amplissime esl, lux est; dies esi.aique lux est, duai sunt pro-
noiiiiam percepisses, de hypolhelicis syllogismis positiones prsedicalivse,id csl simplices; ad hoc ilTud
seepe qurcrebas, iii quibus abArislolele nihilestcon- esl, quo maxime declaratur ulrorumque proprietas,
scriplum. Theophraslus vero, vir omnis docifinee ca- quod prsedicativa quidem proposiiio habet unuiii
pax,'rerum lantum summas exsequitur. Eudemusla- stibjcclum terminum, allerum prsedicatum. Et id
tiorem docendi graditur viam, sed ita ut veluti quoe- quod in proedicaiiva proposilione subjicitur, illius
dam seminaria sparsisse, nullum tameri frugis vi- suscipere videlur nomen quod in eadim proposiiione
deaiur exlulisse proventuni. Yos igilur, quantum proedicaturhoc mcdo, ul cum dicimus, homo animal
ingenii viribusetamicitioe tu-cstudio sufrecimus,.quoe est, homo subjeetum est, animol proedicalum,el ho-
ab illis'vel dicla breviter, vel fuhdilus omissa sunt, mo animalis ûscijiit nomen.cum ipse homo animal
elucidanda diligenter ct sublililer persequenda susce- esse proponitur. At in his propositionibus quse con-
piinus, inqua re superaloe difficullalis proemium dilionales dicunlur non idem pra.dicalionis esl mo-
fero, si tibi munus implesse videar amicilioe, etsi dus. Ncque en'm oninino alterum de allcropra.dica-
noii videar saiisfecisso doctrinoe.Omnis syllogismus lur, sed id tanium diciiur esse alterum,.si alteruia
S55 DE SYLLOGISMOHYPOTHETICO. 834
fuerit, veluli cum tlicimus: si peperit, cum viro con- A '<aut in conditiorieposita consequentia vi conjunptionis -
eubuil, non enim tunc dicitur ipsum peperisse id vel disjunctionis osleriditur. Ac prioris quidem pro-
•esse quod est cum viro concumbere,sed id lantum posiiioriis exemplum esf, veluii cum res omnes cor-
jiroponiturquod partusnunquam esse potuisset nisi . porales materise formaeque concursu subsislere de-
fuisset cuin viro concubilus ; quod si quando in una monstrareraus. Tunc enim, quod per rerum naturara
eaderaque propositionum proprietas incufrerit, tunc fieri non potest, poniraus id oranem formoenaturam
secundum modmn eiiunliatse propositionis inlelli- a subjecta raateria, si nou re, saltem cogiiatione se-
gendi ratio variabi!ur'hoe*modo.Nam cum diciraus,^ paramus; et quoniam niliil ex rebus corporeis reli-
homo animal est, proposilionem facimus prsedicali- quum fit, demonstratum atque ostensura putamus
Vam; ac siiia.proponamus", si homo est, aniina. est, eisdem convenienlibus corporalium rerum subslan-
in conditionalerii veriifur enunlialionem. In preedi- tiara confici, quibus a se disjunctis ac discedentibus
eativa igitur idspectabimus quod ipse homo animal interimaiur. In lioc igitur exemplo posila conseri-
sii, id est norae.i animalis iri se suscipiat. In condi- tiendi condiliorie, ut id paulisper fieri inielligatur
-tionali vefo illud intelligimus, quod si fuerit aliqua qnod fieri non poiest, ut formaea materia separen-
^ves qua. homo esse dicalur, necesse sit aliquam rerii .'tur, quid consequatur intendimus; perire scilicet
- esse
ijuse auirrialnuncupetur. Itaqtte proposilio proe-B corpora, ul eadem ex iisdem consistere comprobe-
dicativa rem quam subjicii proedicaicerei suscipere mus. Nam quoniam interitus corporalium rerum
nnriien declaral. Conditionalis vero propositionis sequitur, j'ure dicimus res omnes corporeas forma
hoecsententia est, ut ita demum sit aliqttid, si fuerit materiaque consistere. Sed hujusmodi "propositiones
-alterum, etiarasi neutrum*alterius nonien su.-cipiat. quoeex consent.ientitimconditipne proveniunt, nihil
. Ila igitur pritpositioiiibusdisgregalis ex enuniialio- his differuntqtias simplices categoricse iristitutionis
num proprietate syllogismiquoque vocabulumperce- primi libri tractatus oslendii;; quse!veroa sirhplicibus
perunt, ut alii dicantur praedicalivi,alii ci nditionales. diffefunt il.lse-sunt,quando aliquid dicitur esse vel
JVamin quibus propositiories prsedicativa.sunt, eos. :^ribnesse, si quid fuerit vel non fuerit. Hee semper
prseilicativos syllogismos vocamus. In quibus vero , cum conjunctionibusproponuntur, ut cum dicimus,,si
hypoihelica proposilio prima est (potest namque et bomo est, animal est, si terriafius e t, impar est,
assumptio el conclusio esse pra_dica.iva),1ii tantum vel csetera hujusmodi; hsec enim ila proporiuntur,-
,per unius hypothelicoepropositionisnatitram hypo- ul si quodlibetillud fuerit, aliud consequatur ; vel
.thetici et conditinnalesdicuntur. Ac de simplicibus cum dicimtts, si homo esi, eqttus non est,_rursus
quidem, id est de proedicaliyis syllogismis.duobus •hic eodem modo proponiturin negatione, quo supe-
libellis explicuimus, quos de eofttm constitutione G rius in affirmalioneproponebalur ; hic enim dicitur,
coufecimiis. Post vero simpliciurri.syllogismorum si hoc est, illud non est; et ad hunc raodum cselerse.
disputationemordo est ut de non simplicibus disse- Possunt autem oliquaridoellam boc enunliari modo,
ramus. Non simplices verOsyllogismisunt qui hypo- cum hoc sit, illud est, veluticum dicimus, cum homo
.thelici dicitntur, quos Latino npmine coiiditionales est, animal est, vel cum horao est,equus,non.est;
•vocamus.Non simplicei autem dicuhtur, quoniam qu_eenuntiaiio propositionis ejusdera.poteslatis est
-ex' simplicibus constant, atque in'eosdem ultimos cujus ea quoehoc modopropohiiiir, si homo est, ani-
•resolvuntur, cum -pfseseriim. primse eorum propo- mal est, si horao est, equus non est. Fiunt vefo pro-
-sitioriesvim propfiseconseqttentioeex' categoricis, id positiones hypoihelica. etiam per disj'unctionemita,
-est ex simplicibus,capiant syllogisrais,namque pri- aut hoc esi, aut illud est. Nec eadem videri debet
•ma propositiohypolhet;ci syIlogismi,si dubitelur an, hoecpropositioquee superius sic enuntialnr, si hoc
•vefa sit, proedicativa conclusiorie dempnstrabi:ur. est, illud non est. Hfccenim non est per disjunclio-
. Assumptiovero in pluribus modis lalium syllogismo- nem, sed per.negatipnem.Negatio vero omnis iude-
rum pfsedicalivaesse perspicitur,'' iiemque conclu- finita e'st, alque ideo et in conuvri's, et inconirario-
sio, veluti cum dicimus, si diesest, lucet; Atqui dies rum medielaiibus, el indisperjtis fieripptest. Dispe-
est, hsec assumptio proedicaiiva est, si quseralur, vI rata aulem ea voco qua.tar.tuma se diversa sunt,
praedicativo probabilur syllogisrao, lucet; igitur nulla cpnTarielate pugnanlia, veluli terra, vestis,
consecuta est rursus preedicativa conclusio: super ignis, et co.tera..Nam si.album est, nigrum.nonest;
hsec omriis condilionalis propositio ex preedicalivis si albura est,.rubrum non est; si discipjinaesl, boino
(ut dictum-est) jiingiiur. Quod si cx his et-fidem non est. At in ea queeper disjuneiioriemDi, alteram
capiunt, et ordinem partiura sorliuntur, necesse est .• semper poni necesse est hoc niodo,-aul dies, aut nox;
categoricos syllogismos hypothelicis vim conclusio- quod si ea cuncta quBc.per r.egationemdici convenit
-nis ininistrare. Sed quoniara de. hypotheticis loqui- ad disjunctionem transferamus, ralio non procedit.
mur, quid -significet hypothesis' prsedicendumest: Qiiid enim si quis dicat; aul album est, aut nigrum,
hypothesis naraque, unde hypotbeiici syllogismi ac- aut album. est, aut rubrum, aut disciplina est, aut
cepere vocabulum,duobus (ut Eudemo placet) modis homo?fieri enim po.test ut nihil sit horum. Igimr
dicitur :aut enim tale acqufriluraliquid per quamdam quoniam per disjtinciioiiempropositio In cerijsi..n-
inler se cpnsentiendumcondilionem,:qupdfierinullo tum,rebus in quibus alterum eorum evenire necesse
m.odopossit ut ad sutnn terminura raiio perducatur; est ponitur, boc autem per negationemsepji.-iio in
833 AN. MANL.SEV. BOETII" 85«
omnibus etiarn his qusesuam etiam invicem naturam ^ eundamveroconseqiien'em, utin hac.sidiesest; lux
non perimunt poni potest, aperta ratione discrela est, prsecedeniemdicimus eam quae dicit, si dies
est. Omnis igitur hypothetica proppsilio vel per est, consequentem vero pariem, lux est. In disjun-
coniiexibriemfit (per connexionem vero illum qrio- ctivis vero propositionibus drdo enuntiandi prsece-
que modum qui per negationem fit esse pronuntio), dentem vel consequentem facit, ul aut dies est, aut
vel per disjurielionem; ulerque enim modus ex sim- nox est. Nam quseprima proponitur prsecedens,quse
plicibus proposiiionibuscomparatur. Simplices autem poslerior consequens appellalur. Ac de pariibus qui-
propositiones sunt quas preedicativas primo insti- dem hypoiheticarum propositiomim ista sufficiunt.
tuiionis Calegoricoelibro diximus. Ha_vero sunt cum Illud nuncexpediendumvide.ur, quodetiam ab Ari-
aliquid de aliquo pr_edicatur, vel affirmando, yel sloiele diciiur. Idemcum sit et non sit, non necesse
negando, ut dies est, lux est. At si his media condi- est idem esse, "veluticura sit a, si idcirco necesseest
tio interveniat, fiei, si dies est, lux est, filque una esse b; idem a si non sit, non necesse est esse _>,
hypotbelicapropositio ex duabus categorkis j'uncta. idcireo quoniam non est a. Ad huj'usmodi vero rei
Sed quoniam omnis simplex propositio vel affirma- demonstralionemimpossibilitatis diffinilio prsemit-
tiva, vel negativa est, quatuor modis per connexio- tenda est, quae est httjusmodi. Impossibile est qrio
nem fieri hypolheticse proposiliones possunt, aut JJ posito aliquid falsum atque impossibile committalur
enim ex duabus affirmativis, aut ex duabus negati- eo nomine quodimpossibileprimilus propositumfuit.
vis, aut ex affirmativa et negativa, aul ex negaliva et Sit igitur positum cum sii a esse b, id est hanc inter
affirmativa. Harum omnium exempla subdenda sunt, a et b e-se conseijuentiam, ut si concessum fuerit
qup id quod dicimus clari.us innolescat. Ex duabus esse a, necessesit concedere esse b. Itaque propona-
affirmalivis, si dies esl, lux csi; ex duabus negativis, tur si aest, 6 est, dico quia sianon ftterit, non ne-
sinon est animal, non est homo; ex alfirmativa et . cesse est esse b. Ac prirhum quse sit proposiiionum
negativa, si dies est, n»x non est. Ex negativa et consequentia consideremus. Si enim fuerit lale con-
affirmativa, si dies non est, nox. est. Sed quoniam :jiancium, ut si sit a, etiam b esse necesse sit; si b
dictum est idcm significari.si conjunclione et cuni, BOIIfue: it, eliam a non essenecesse est; quod ex tali
quando in hypmhelicis propositionibusponitur, duo- demonstratione cognoscifur, si sitrr, necesse slt esse
bus modis conditionales fieri possunt: uno secun- b, dico quia si b non sii, a non erit. Ponitur enim
'
dum accidens, allero ut habeant alii|tiara naturoe non esse 6,-et__sitsi fieri potest a. Sed diclum esl, si
eonsequentiam. Secundum accideiis lioc modo, ut sit a, necessario concedi esse b. Cum sit igitur b,
cum.dicimus, cum ignis calidus sit, ccelum rotiiri- non erit b. Nam quia ponimus non esse b, non erit
dum est. JMonenira quia ignis calidus est, ccelumC b, quia vero ponimtiSv.esse a, er.it 0 ; erit igitur fiac
rotundum esl, sed idhsec proposiiio designat, quia , non erit, quod fieri non potest. Impossibile est igitur
quo tempore.ignis calidus est, eodem lempore ccelum non esse b etesse a. Et demonslrationequidem firma
quoque rotundum est. Sunt auiem alise quse habent sic utimur. Exemplo vero id claritis inhotescet: nam
ad se consequenliam,naturoe; harum qunque duplex si esl homo, estanimal ;si.non estanimaI,'nonest
' modus
est, unus cum neccsse est cpusequi, ea lamen bomo. Non yero si homo.non fuerit, animal non est,
.ipsa consequentia non per terminorum posi.ioriem mulia enim su.ut animalia quoe homines non' sunt.
in consequeniia proposiiionis conjtinctse^si
fit; alius yero cum fit consequentia per ferminorum Itaque
esl secundum esse necesse est; si secun-
posilionem. Ac prioiis quidem modi exemplum esl, dumprinium,
ut ila dicamus, cum homo sit, animal est, hsecenitn non fuerit,non erit primum ; at vero si pfimura
non fuerit, non necesse est ut non sit secundum, nec
consequentia iuconcussa veritateest subnixa. Sed
non ideireo aniraal est quia homo est, non enim idvero necesse est ul sit, id enim demonstrandumesse
circOgenus est qnia speciesest, sed fortasse a genere dudum nobis propositum fuil. Sit enim a, idque cum
riecessesit es.seb, dico quia si non fuerit _r,non
principiiim ducitur, magisque essenlioecausa ex uni- fn,
versalibus trahi potest, ut idcireo sit homo quia ani- necesseest esse b, nec id dico quoniamsi non fuerit
mal est. Causa enira speciei genus est, at qui dicil: D a, necesse esl non esse b, sed lan.um non necesse
eum homo sit, animal est; rectamac necessariara estesse b; nam quia paulo ante demonsiraium est,
eonsequentiam facit; pef. lerminorum vero posilio- si b non fuerit, necessario r.on essea, si eumdeni
nem talis consequeniia non" procedit. Sunt aulem b terminum non esse contigerit, non erit a. Sed si
alise hypollieticreproposiliones in quibtts et conse- cum npn sit a, necesse est esse b, idera b ex neeesst-
necessaria et tate erit, ae non erit. Nam quia b terminuni nou esse
quentia reperietur, ipsius consequenlise
causam terminorum posititffaut hocmodo : si terroe. -conlingii, non erit. Quia vero sia non fuerit, b esse
fueril objectus, defectio lunoeconsequitur; hsecenim necesse erit, idera igilur b lerminus erll ac non erit,
consequentia rara esl, et idcirco defectio lunse con- quod est itnpossibile. Ex his igitur "demonsiratum
seqnilur, quia terree inlervenit objectus. Istse igitur- esse arbitror, in consegueniia hypothetica proposi- -
sunt proposiliones certee atque utiles ad demonstralione, si sit primum conseqni ut sit secundum; si
lionem. Partiraur autem propositiones hypoibelicas non sil secundum, consequi ut non silprimum;si
in duas ac simplicesproposiuones,et primam quidem vero non sit primum, non consequi ursii vel non
cui conjunctio proponitur pra-cedeiilcmdicimas, se- sit secund.urn.Namet iifuil appar.ei, si sit secundum,
SS7 DE SiXLOGISMOUtPOTHETICO. . £38
.non consequi ut sit vel.non sit primum,Tit in ea A quem locum in his propositionibus hypothelicis:qu_e
propositionequ.-Best, si horao est, animal est, si ex simplicibusconstant,'ipssesimplicesproppsitiones
animal sit, non consequitur ut sit homo yel non sit; lenent, eumdem in his propositionibusquoesurit hy--
qnod si primum non sit, non consequitur ut neces- potheticoeex liyppthelicisconstantes, illae conditio-
sario sit vel non sit secundum ; velul in eadem pro- nes lenent quibus illoeprbpositionesiriter.se j'unctoe
positione,si-hqmo nou fuerit, non necesse est utaut et copulatoe esse dicuniur. Nam in hac proposilione
sit animal, aut non sit. Ex omnibus igitur selseduse qusedicit, si esl q, est b, etin ea quse dicit, si cuin
consequenlisestabiles sunt, et immulabiliterconslanl: sit a, est b, cum sit c, est d, quem locum iri ea pro-
si sit primum, ut consequalur ut sit secundum ; si positione quee ex duabus simplicibus cpnlinetur te-
sccundum nonfuerit, necessario consequi ut non sit net, ea qure prior est, si est a, eumdem locum teriet
. primum. His ilaque iJeterminaiis,illud adjungam , in ea proposilione quse ex duabus hypotheiicis pro-
"
-quoniamcum omnis hypothelica propositio simplex positionibus copulatur, ea quse prior est, si cum .est
non sit,-alque ex aliis propositionibusconjtingatur, a, est b. Hic namque duafum in',erse propositionurn
sunt lameu hypolbetiea_ quoedamquoe, si reliquis coi-junclionis condiiione facta est coiiSequentia.
•conditionalibus,compareniursiraplices,existimentur. Itemque quarn vim obttnet ex utrisque proposilioiii-
Omnis enim condi.iOnalispropositioaut connexaesl B bus copulata. bypolhetica. seqnens portio quoe infer-
_ aut disjuncla; hsevero quoniam ex pr_edicalivisco- tur, id esi essef), eamdemvirn obiinetinptopositione
pulanlur., in connexis proposilionibus quatuor fieri ex hypothelicis juncla ea quse sequitur, iil est cum
neces-e cst hujus copulaiipnis modos. Namqueby- s.t c, esse d; alque id tanlum diffeft, quia cum in
potheiica.prnpositio aut ex duabus simplicibus con- prima proposiiiorieex simplicibusjuncta propositio
jiincla est, cl vocatur simplexhypotlietica, ut hscc: propositionem sequatur, itt secunda proposiiione ex
-si a esl, b esi, veJuticum dicimuS,si homo cst, ani- hypolIlelicisjuncta,coiiditioconsequentisecondilionis
malest, homo enim.est, et animal est, duse sunt consequentiamcomilatur. Niliilenim est aliuddicere,
simplices propositiones; aut ex duabus hypolheficis sin est, b est/quam ei propositioniper quam dicimus
«copulatur,et dicitur composita, veiuti cum dicimus, e-sea illamesseeomiiera perqua.niesseproedicamus;
"sicum a est, b est, cumsit c, est d, veluti cum t li at in ea propositione qtioe ex hypnlheticis inducta
propositioneenimiiamns, si cum borap est, animal esl cum dicimu , si cu:n sit a, ost b , c.um sil c esse
est, cum sit corpus eril substantia. Etenim si cum d , illud dicitur, ei consequenlioequaeinter a et b est,
liomo est, animalesi, una est hypolhelica ;"aliavero, eam esse consequenliam comiiem qute e>1 inti.r c
<;umsit corjius subs.aiitia est, ex quibus.conjungitur et d,\ la ut si sequeiur, posito a esse b, cpnscquatur
^ma propositioquoe composita nuncupalur. Aut ex~C sine dubio c posito esse d.-Al in his proposilionibus
pna simplici et ex una hypotlieiica copulatur, velut qupe ex siihplici el hypoiheiica consisfunt, -illara-
Ji:rc: si a est cum sil b, est c, veluti cum -dieimns, tio esl ut vel. propbsitionein cbnditio consequentiee
-si honioestcum. sit animal, est substantia. Namque sequatur, vel condiiionem consequeniioe proposiio
homoest simplex propositio; cum sit animal esse comiietur. Nam cum dicimus , si est a,.cum si.t,B,
- substantiam, liypolhelica e'x ipsa consequentia cou- " csse c, id intelligi volumus,ei propositioni per quam
ditionis ostendiiur. Atit ex priore hypolheiica el dicinius, si est a, consequi eam eondilionem. pcr
împlici posleriore commillilur, ul cum dicimus : si quam-dicimus, cum sit b, esse c, id est ut^si est a,
-cumsil a, est b, erit et c, -veluti hoe modo, si cu.n necesse sit b termino cpmitefn esse c terminrim;
sil homo, aniraal esl et corpus, bypotbelica nnmqiio cum vero dicimus, si cum e_t a, b est, c esse, nihil
<:st ea quse.proponit,si cum sit homo, animal esi ; ' aliud intelligi volumus', nisi duarum inter se cmise-
simplex posterior qure banc hypotlielicam proposi- quentinm proposiiionumalieriusproposilionis cori-
lioncm seqttiiur, id psl corpus esse: hsequoque qu"- seqtii verilaleni, ut si babeaut inter se consequeii-
niam non ex simplicibus.copiilatsesunl, composiioe tiama atque b, necesse siihanc conditionein con-
idicuntur. Sed priores quidem qitoe.ex simplicibus sequenliseproposiiionis ejus per quam dicimus esse
..roposilioiiibuscohslant, et simplices hypoihctictc Q c consequi veritaiem, id est, si hecesse est a po,-
jumcupanlur, in duobus tenninis conslituloc sunt. silo esse b, necesse sit etiam c esse. Similes igitur
Terminos nulem nunc partes proposiiionis simplices syllogismi fient earum propositionum quae ex siin-
quibiiSjunguntur-appello. Qu;e vero composilee by- p.Iicibuset earum quse non ex simjiJicibus utrisque
jiotheiicsesunl, illoequidem quaeex duabus bypothe- junguntur. Earum vero quoe ex una simplici et ex
ticis constanl, qnatuor terminis eopulatse surit; iVx. abera bypolhctica copulantur, diversi quidem a su-
vero quseex hypothelica et simplici, vel ex simplici perioribus, ipsi tamen inler sesimiles fiunt: nec in-
aique hypothelicaconjuncUBsunl, hre Iribus termiriis lerest uirum prima hypoihetica, sectmdasil simplex,
coiijuncisesunt. Harum igitur quoesunt liypotheliea. an e converso prima simplex, secunda hypothetica ad
simplicesvel compositoe,d.fferenlisejsimililudinesque, syllogismorum modos, nisi forsitan ad ipsius tanlum
dicendaesuut. Nam quse ex simplicibus copuJantur, ordiuis commutationem; cun igilur demonstrata fue-
si ad eas quoe ex hypotlieticis duabus junctse sunt- rit earum propositionumqtia. ex simplicibusconsiat,
comparentur, consequentia quidem eadera est, et ratio syllogismorum,demonsiraiavidelur esse eariim
proportio manet, lanlum termini dupli antur. Naia quoque proposilionumqnoehypotlieticis comniiitun-
" ""
859 AN. MANL. SEV. ROEfll . SiO
tur;et cum quarumlibet earum propositionum quoe A cesse est Socratem sedere, dum sedet, H*c enim
ex simplici et hypothetica conslant syllogismorutn eamdem vira obiiiict ei qui dicit, Socrales sedet.
•nalura perspecla sit", etiam coriversi ordinis propo- Alia vero necessitalis signilicalio est, cum hoc riiodo
sitionutn nalura quales faciat syllogismos ostenditur. proponimus, bominem necesse est cor habere dum
Est etiam aliaispeeies propositionum inconnexione est atque vivil: hoc enim significare videlurhsec di-.
positarum, quoe media quodammndP sit earum pro- ctio, non quoniam landiu necesse sit haber.e quamiiu
positionum quoeex-liypoihe.icis simplicibusque jun- habet, sed quoniam eum neeesse est tandiu liabere -
iiecessitaiis
giin.ur, et earum quse ex duabus hypotbeticis copu- qttandiu fueritille qui hahtt. Alia vero
•lantur. Nam siad riumerum respicias terminorum, sigriificatio est univefsalis et propria , quo absolute -
necesse
quasi ex tfibus terminis conslant; elsiad conditio- prsedicat necessitatem, ut'cum" dicitnus ,
riales animum referas, quasi exduabns conditipnali- est Deura esse immortalem, nulla couditione deier-
bus videntur esse compositae: quoe medietas evenit minaiionis opposila. JfossiWe autem idem tribus
idcireo quoniam unus in hls terminis communis ulris- dicitttr niodis : aul enini quod est possibile esse di--
que condiiionalibus invenitnr. Proponuntur vero bae ciiur, ut possibiie est So.raiem sedere, "dum sedel;
. vel per primam figuram, vel per secundam, vel per aut quod omni tempore coiningere potest, dum ea"
• tertiam. Per primam hoe modo : si est a, est b, et J_•res permanel cui aliquid contingere posse -proponi-
si esl6,estc, igitur b in utrisque nnmeraiur, etsunt tur, ul possibile est Soeralem legere, quandiu enim
quidem tres lermiui hi, a est, -_>est, cest, duae Soerates est, potest legere ; item possibile est quod
vero condilionales hoc modo : si esl a, est b, si est absolute omrii tempore contingere potest, ui avera
b, est c, namque b utrisque communis est;,atque ideo "vobire. Ex his igllur apparet alias proposiliones esse
inter eas proposUi-ines.quoeex.tribus terminis, et eas ' inesse' significarites, alias necessarias, aJias con-
quoe ex quatuorcnmponuntur,medioc. sunt hujtisraodi tirigerites alque possibiles, quarufn necessariarum
propositiones. Per secundam vero figttram propont- coritingentiumque cum sil Irina parlitio,siiigula. ex
lur hoc modo : si est a , est b, si non esi a, est c. iisdem parlitionibus ad eas quoe inesse sigiiificant
Per terliam vero figuram sic : si est 6,.est a,.si est referunlur. Restant igilur du;e neeessariae et duoe
c, non est a. Acde connexis quidem Isia sufficiant. contingentes, quoecuin ea qooeinesse sigtiificat enu-
. Disj.nn.ciivoe vero prppositiones semper ex conlrariis nieralee; qninque*omnes proposiiionum faciunl dif-
consiant, ut hoc : aut.est a, aut 4 est, altero enim ferenlias. Omnium vero harum proposiiionum' alioe
posito alleruni tollilur, el interemplo altero-ponilur sunt aflirmaiivee,- aliae negalivse. Aifirma.tivaInesse
allerum. Nam si est a, non est b. Si non est a, est significans est queedicit, Socrates est. Negaiivaquee
"6. Eodem modo eliara.si.sit b, non eril a, si non C propouit, Socrates non est. Necessariarum-vero pro-
. esl b, erit a. His|igi.urexpeditis, ad connexas Tever- positionum affirmativarum duae videntur esse nega?-
taniur, in illis enim vel propositio propositionem, liones-," una conlraria, altera vero opposita. Ejus
vel condiiio condilioiiem , vel proposilio eonditio- namque, quse dicil riecesse esse a, quolibet modo ex
nem , vel conditio proposilionem sequiluf. Dicendum ulrisque qui dicil, sunt, atit ea est negatio quoe di-
est igittir quae propositiones quarum propositionum" cit, necesse est non esse a,aut ea quae dicit, non
consequentesessevideanlur,quae contrarietatismodo ..necesse esi esse a. Quariim quidem ea qaae dicit,
quam longissime a se differant, quoevero oppositio- necesse est iPh esse a, contraria est ei quae dicit,
nis contradicfone dissenlianl. Simpliciinn namque, necesse est esse a. Utrieque enim f JISOC poterurit in-
id est pr-.dicativarum propositionum, ali_e.prsefer veniri, veluli cum dicimus, necesse est Socratcm
modum proponunt.ur, aliso cum modo-; proeier mo- legere, necesse est Socratem non legere, utraque-
dum sunt quoectmqtie,purum esse significant hoc mentiiur.Nam et cum legit, non ex necessitatelegit,
modo, dies est, Socrales philosoplius esf, ef quse et cum non legil, nulla ne legat necessitate con-
similiter proponun.tir.Qua. vero c.um.modosunt, ita siringitur, sed est utrumque possibile. At vero ea
proponuntnr : Soccaies vere philosophus..esl. II c quoedicit, non necesse esse a, opposila est ei quae
enim vere modus est proposijionis: sed maximas ] y proponit, necesse est esse a;' una enim semper vera
syllogismorum faciunt differentias h_c proposilio- est, semper falsa allera reperilur. In conlingenlibus
- nes cura modo .enuiiliatae., quibus necessitatis aut vero alque possibilibus eadem raiio est : huic enim
possijttiiliatisnomen adjungitur : necesîtatishoc mo- quae dicit, conlingit esse a, tum ea videtur objecta
do, cum dicimus ignem necesse est calere; possibi- - quse dicil, coniingit iion'esse a,'tum ea quse propo-
litaiis, ttl cumilaproponimiis, possibile est a Graecis nit, non coniingit esse a. Atque ea quidem quoedi-
superari Trojanos. Quo fit ul omnis propositio aut cit, contingitnon esse d, contingens negaiio; nun-
. inesse significei, aut inesse neeessario, aul cum non cupatur, -ver.ique esse potest cum ea affirniatione
sit aliquid, tamen enuntiei pbsse conlingere; qua- quaa dicit, conlingit e.ssea, veluti cura dicimus,
rumquidemei quoe hipsse «ignifieat simplex est, contingit sedere Socratem, coniingit non sedere So-
neque in li las partes alias deduci potest. Ea vero cratem. Et Iiaequidem rion dicunlur esse contrariae,
quae ex nece|silate aliquid inesse designat, triluis qtioniam simul verse esse possunt.At vero opposilae
dicilur modis: uno quidem qtip ei similis esl propo- sunt quolies ipsum contingens ncgatur, ut si adver-
fjiiioriiquro inesse s'gnificat, ut cutn dieimu-, ne- sus eatn quoedicit, contingit esse a, ea ojiponaiur ,
841 DE SYLLOGISMOHYPOTIIETICO. 842
qusedicit, non contingil csse a; id enim ista signi-A« decemalfirriiativoeacnegaiiv_cproppsiiiont.somnibus
ficat omnino non posse contingere. Quae cum iia * decem _ affirmativis negalivisque proposifionibus ap-
sint, cumque inesse significanlespropositiories prse- ' plicabunlur.
j Ilaque complexoe centum i"<nines. effi-
ter ullum dicunlur moduin, bis ad esse, jundbad- c
ciuni proposiliones, hae qtisecoiinexa:ex siinplicihus
vcibio negaiivo, negalio plena perficitur. Qiiseveio ' < conjunguntur. Secundum hunc vefp inodttra potest
cum modo propbnuritur si riecessarioes.int et ad esse \pfoposilionum numerus inVenirietiam in his.propo-
negaiio jungatur, ut ea qrise dicit, necesseest nori _sitionibus,quee excalegorica et hypotheiica.copulan-
esse, fit necessaria negalio; Si vero ipsi necessario ltur, vel quse ,_&_• duabus conditionalibus fiunt. Noim
negalio prseponatur, lit necessarii negatio affirma- < quse ex conditionali et categorica constanf, vei quae
lioni vebemeiiter opposita,' ut ea quee dicit non ne- et diverso, extribus categoricis junclse sunt, quod
cesse esse. Item in contingentibus si ad esse negatio si ; duartim inter se praedicativariim affirmatione vel
prasponalur, fit conlingens negaUo, ul ea quse dicit, inegalione complexiovel esse, vel necessario vel
coii.ingit non esse a. Si vero ipsi contingenti negatib iconlingenter esse, quinque raodos ceritura efficii
jungalur, fit contitigentis hegatio contingenli affirma- (complexiones, quoniam terlia propositio affirmativa
lioni velieinenteropposita, ut ea queedicit, non con- erit i vel negativa, cl siaffirmativa qttinque iriodis,
'
tingit esse.-Sed quoniam omnis prbpositio, aut uni- B vel inesse significans, vel necessario inesse duplici-
versalis, auiparlicularis,aulindefinita, aut singularis, . ter,
i vel coiitingenter Jnesse^duplibiler. Ilemque-to-
propoiiiiur universaJis hoc modo : Omnishomo legit, tidem i negabitur modis simul non amplius quam de-
parlicularis"sic: Quidam homo legit, singularis sic: icies proponeltir. Quo -fit ul lcrlia proppsilio cum
Socrales legit, indefinitasie-: Homolegit, necesse est duabus
i superioiibus, ceptnrii inlcr se mpdis copula-
ul, sicut in CategoricorumSyIlogismbruniinstituiiorie lis i atque complexis, juncia atque commissa mille
monstratum est, illsesibi maxime videantur oppositse omnes , faciat complexione.. Ceiilum namque duarum
queecuiiqueveluniversaleaflirmant, si particulariter ipropositionum modi cum decem modis tertioe propo-
denegatur, vel universale denegant, si parliculariter i
sitionis complicali mille perficitint. Deciesenirii cen-
a.firmetur, et quse singulares sunl, si illa quiden. in tum i mille sunt. Rursus quoniam ex duabus bypo-
affirmationeposita, illa verp in negatione. Qusecura theticisi juticla conditionalis quatuor caiegoricis co-
ilasint, si hsec eadem ratio adcorilingentes et neces- pulatur, et duoc inier se prima. rategoricoe centura
sarias refefatur, idem in •necessariis et contingen- coniplexionibus jungebaniur.iiecesse est ut poste-
tibus invenitur, ut si quis dicat, omnem a lerrninum riores qtioque duoe cenliim complexionibus conne-
esse necesse est, aliusque negatdicens,, non nccesse - ctaniur; quod si ceiiium superiorum proposilionum
.st omriera a terminum esse, fecit oppbsitamnega- C categoriearum .modi, centum posteriorum catego-
tionem. Et si dicat aliquis, contingit omnem a tef- ricaiuni modis complicentur, lient decem millia cora-
ihinum esse, idque aliquis neget, noo coniingil plexiones. In illis auicm prbposilionibus quoetribus
omnem aterminum esse, fecit oppbsitara riegatio-. variantur figuris, siquidem medius termirius simili-
nem; in utrisque enim negatio el moduni.removet, . ter et in pritna et in securida hypo.lhelicapropona-
et significationera universali.alis exsiinguit.' Alque tur, mille.erunt complexionesâd c_.rumsimili.udi-
hoc quidem in simplicibus et calegoricis pfbposl- nem quoe ex tribus categoricisconnectuuiur;, ttinc
liohibus evenire necesse est, de quarum natuMdili- enhn unus aique idem terriiinus in utrisque tres ne-
gentius persecuti sumus in liis voluminibus , quse in qiieamplius faciet enuniialiones. Similiter vero in
secundseeditionisexpositione n.pi;Jppvivdae inscri- ulrisque proporiitur hoc modo :. si est a, est '_>,si est
psimus. Siquis igitur propositionum omniuth condi- b, est c, hic enim b lerminus, et ad a lerminum , et
lionalium numerum inquirat, quse erat ex calegoricis ad c posilus esi, inesse significans.,Idem in rieeessa-
•
poterit invenire; ac primurii iri connexis ex duabus •riis_et contingentihus iiitelligendum. At si.iia propo-
simp-icil_us inquirendus est hoc modo. Nam quo- nalur : si est a, eslb, "elsi necesseest esse b, est vel
iiiam proposilio siiripJex bypolbeiica ex caiegoricis non estc, dtiee.proposiliones coitdiiionales , id cst
duabusjungitur, una earum yel iriesse significabil, D qualuor prsedicaiivsefiunt. Quo fit ut secundum eas
"
vel contingere esse simplicitef, vel necesse esse du- qticeex pra.difativis quatuor connecluntur, decem-
pliciter; quod si sunl affirmativee,quinquie_"aflirma- willia faciant complexiones, atque hl numeri tam in
jiva enuutialione pfoponentuf. Sed quonlam oiuiiis prima.quam in secuiida vertertia figura sunt inspi-
alfirinaiio habet oppositamnegatibnem,"rursus qiiin- ciendi. Et nos =quidemquanlus esse propositionum
. qiiies negativa eiiuniiatio poleritpfonuntiari. Erunt~ numerus possei, ascripsimus, nunquam tameii dissi-
igiiur in pfima propositione, quae uua pars esl hy- militer. lerminus medius enunliatur; nanique ut fiat
pothelicseproposiiionis, innegatione. et affirmatione exlremorum conclusio, medius terrninus intercedii,
conslitulsemodoritriipropositiones decem. Secunda cujtts commuiutasextrema conjungit. Quod si medius
etiam proposilio, qusepars est hypotiieiica_,totidcm diversis iriodisin utraque propositione dicatur , nec/,
affirmalionibuset negalioiiibuspropdni polesl; erunt connectuntur' exlrema , atque ideo ne syllogismus
. igitur'ejus quoqtie enunliationes decem. Sed cutn quidem fieri ullus potesl, cum proeseriim ne una
prima propositio secundie propositioni quadam con- quidera propositio dici possit in qua medius lermi-
sequentia copuletur, ul uha hypolheiica fiat, onines nus dissimilitcr cnjinliatur. Longe aulem multijilex
PATfiOt. LXIV. 27
843 AN. MANL.SEV. BOETll - 8U>
numerus propositioniim exisleret, si inesse signifi- A.. nibus talium partes syllogismorumappellenlur osten-
cantes pt necessarias et contingentes" affirmativas dero. Quoniam enim omnis syllogismus ex propo-
riegativasque proposiiiones per universales el parii- sitionibus-texitur, priina vel proposilio,, vel sura-
culares, vel oppositas, vei subalternas varraremus; ptum' vocatur; secunda verodiciturassumptio; ejs
sed id non convenit, quia condilionalium terraini his quoe iniertur, conclusio nuncupaiur.. Cum
propositionura -infinito maxime enuntianlur modo. enim ita dicimus, si homo esi, animal esi, homo-
Alque ideo supervacuum judicavi determina.aruui auteniesl, animal igitur est, ea quidem enunliatio>
secundura quantilatem proposilionum quoereremuU per quam dicimus, si homo est, animal est, pro-
tiiudinem , cum deteririina.e condiiionales proponi positio vel sumptum vocatur, ea vero quam huic:
non sbleant; fere autem - hypothetrcae propositiones adjunximus, est aulem homo, assumptiodicitur, ler-
necper necessilatem quidem vel per contingens tia conclusio nominatur, per quam oslendinius esse
enuntiantur, sed illsemaximerin usuin collocuiionis' aniuial qui fuerit homb. Sed quoniam ssepe evenit
ducuntuf, quseinesse sigiiificant.Omnes vero neces- ,ul.proposilionis
, enuntiatie consequentia non sit ve-.
sariara consequentiani tenere voluut, el quae inesse risimi.lis, propositioni seepe adjungilur approbatio,
significant, et quibus necessitas addilur, et quibtis per quam id quod est proposituin verum esse mon-
prsedicatio --possibiliiaiis aptatur, elenim lenninus B siretttr. Assumplio quoquesoepead fidem per se non
applicalur. Necesshas vero hypotheticae propositio- videiur idonea, huic quoque juvamen probationis ad-
nis et ratio earurri proposilionum ex quibus juri- jungitur, rit vera esse videatur; Quo fit ul ssepe
guntur inter secbnriexiones, consequeuliam quserii, quinque parles, ssepequatuor, interdum , tres hypor
uVcuiri dico. Si Socrates sedetctvivit, nequesedere thelicos syllogismos liabere conlingat. Nam quinque
eum, neqtie vivere riecesse est; sed si sedet, necesse conslabit parlibus si et propositioet assumptiopro-
estvivere. Item cum dicimus, sbl movetur, neces- hationibus indigebunt; quod .-i sive proposiiio, sive
sario veriit ad occasum , lantumdem significat quan- assumptio probalione indigebii, quadripariitus eslsyl-
tum,"si sol iribveliir,' venit ad occasuin. Necessilas logismus, quod si neutraest approbanda, tripaftitiis
enim propbsiiionis in consequen.ioe immulabilitaie esse relinquiiur. In hac vero senlentia etiam M.
consistit, Itein cum dicimus, si pos.ibile est legi li- Tullius esse deprehendilur. ln lihetoricis enim syl-
brum, possibile est aid tertium versum pervenire, Jogismos quosdam quinquepartitos esse, quadripar-
Vursus riecessiias consequenlise servaia est; nani si -litos alios confirmat. Quibus vero talium syllogis-
possibile est legi libruni, necesse est id possibile esse, morum non placel partes ultra ternarium numerum
lii ad tertiuni yersuni pervenialur. Opponuntur au- propagari, hi prbposiiionum probationes atque as-
tem hypolheticis propositionibus illee solse qu_3ifj sumptionum uon putarit in syllogismi parlibus esse
earum substanliatn perimuni. Subslanlia vero pro- pouendas. Neque eniin proposiiionem esse, de qua
pbsitiorium hypoiheticafuin in eo est, ut earuni con- syllogismus poiest existere, cui non sentii auditor.
sequenli-eiiecessilas valeat peiiiianere. Si quis ergo Quod si per se dubia est ea probatio qu;e proposi-
recte coridiiiohali pfopositioni repiignabit, id efficiet iioni dubise adjungitur, faciens fidem eidem ctti ad-
rifearurii desiruat cbrisequeritiairi, veluti etira ita jungilur proposiiioni, facit ut sit idonea syllogisrao,
dicimus, si'est:a, est b, riotiiri ea fepugnabit si mon- ac per hoc turic,incipit esse syllogismi propbsitio,
"slret, aui ribriesse ar,aul nbii tesse b, seil pbsiio quicum talisper probatibnem redditur, ut exea aliquid
dem a, bslendit nbn siatim corisequi esse fc, sed colligi possit; tunc vero aliquid ex ea colligi potest,
posse esse a, eliamsi b terininOisriori sit; sed si iie-. euwi prbbatioriis auxilio poteril ab auditbre concedi.
gatib sil, cdnclitiorialisetiderii desirueiur inbdo , rii Quocirca membrum qubddam, et-quasi fulcimentirai
"ciiiridicimus, si esia, bnbn est. Non ostendendura dubise propositioriis vel assumptionis probatio esse
.esi;-aut rion essea, aut b essb; sed cum sita, j.bsse videttir, rion pafs eiiam syllbgisriii; sefl nbstfa sen-
esse b teriiiimim. Sunt aulem iiypolhelica. proposi- teritia his potius acceclit qui tribus paftibus euiri
tiones, alioequideni afftiitiativee, alioe negativse; sed constare prbnuiitiant. Eteiiim quselibet pfobaiio quse
de liis ritiiic loqubf 'quoe iu corisequemia positoejh 0 vel prbbaiioni vel assumpiibrii cbpulaiuf, pfbposi-
connexibrie bsie' 'dieurittif : affifmaliva quidem, ut tionis esse vel assuiripiioriisprbbatib dicituf. Cum
curii diciirius, si esia, estfr, si a non est, nonest b; igilur non ad syllogisirium,sed ad prbpbsitipiiem vel
negaiiva; si estri, riori est 6; si ribri est d, nonest assuraptionem referatur, cujus est probailo, noii
b. Aii cbrisfequeiiteraenirii prbpositionem respicien- _ oportel-eam syllbgismi prbprie parieni videfi. Narii
dum esl; iit 'aWafiifniaiivaari iiegativa sit propositib illud quod objici potest, iuillus ignorat qiiiripartiuiri
jiidicefrift Idein'de cbm'p'ositispfbposiiionibus cori- partes etiatri tbtius esse paffes dieanlur. Seii plufi-
ditioiialibusMWfeiiigio^bfibbit.De liis auierii propo- mum refert utruni ipsse sirii primitus partes tbiius,
siiioriibusqiioe ih disjuiiciiOnesiiut positoe,cuin de' an in secundafum partium postremitaie pohantuf.
'eaiumsyltbgismlSifaclaverb,iioihmodiuS'aiqiie ube- Amplius, si.sit per se noia pfobabilis propbsliib, to-
rius dicaiii. Hypolbeticos syJlogismbs,quos Latine ius syllogismus prbbatione rioriindlget. Qtfodsi per
condilioiiaies vocairi'us,alii quinqiie, alii quaiuof, se propositionls nulla fides est, necesse est ut ea "prb-
alii tribus cohstafe' paftibus afbiifautur, qubriini positio quodam velut testimonib, probationis ihdi-
•niftxcbritfbvefliam dijridicabo,si prius quibuBnomi= ge_st_Non igitur (.yllogiBmusprbbatione iri eb quocl
'
'845 . DE SYLLOGiSMOHYPOtllETlCO. SiS
syJlogismiisesl indigebil, sed ^roposilio, s'iiidfepro- A ex. < coiiditione pfoposiiibrils eveiiit, lu ;eiilm fuefai
pria fuent desliiula. tdeni eliairi' de assumpiione •pfopositum,
] rit s_ifbii'esset a es's"eib) qubd si corii
(iici potest, Quare manifestura est eorum esse sen- 'verlas el suniasesse b, id est qubd cbfisequittir.nioh
tentiiim proeponeridam,quae asseril syllogismumtri- i
necesse erii esse Vel noriesse id qiibd prsecedii.-Sed
liiis pafiibtis fanium juiigi. Preetefea si quoe pfopo- 1lirijus exempiiim lioii potesi inveiiiri eo qubd si itS
sitio probationis indigeai, nt eairi vera fidess eqtia- ipropbriatui,'ul 6ufnriori sit <.,'sif_>, liiliii iesseirie-
tuf, aliquo demonstfabitur syllogisinb. Quocifcaqui -diuirividealur a atque b. Sed in lils si aifefurii "nori'
fieri polest u't recte sy_tb"gisrhus: pafs syllbgisniisiriU fuerit, siatim necesse est esiealteYum, et si alieruiri
pitcis esse dicatur'? ipsafn eriim probaiibriempropo- fuefit, siatini necesse esialteruiii nbri-esse; videtur
sitionis syllogisnniirivei ex syl.ogismo esse necesse ergo qiioiiammoclofexcbrisequeiitipbsiiP.ih liis fieri
est. His iia de.erminaiis, de his prolihus'syllogistnis syllogismos, Sed quahiuiii ad rei rialufam Ila est.
qiiofumpropositior_esiii coiinexione positse"duobris quaiitum vero ad pfopbsitionis ipsius peftinet c'6ii-
tefminis consiant, explicaridunividetuf. Hofuinau- ditioherii, iriinhne cbiiseqiiituf.Qubd quidein ex Iiis
lehi duplex foima esi, quaibor enira sunt per pree- patei.qiicesuperiusdicta suhi; in uti isque eriiin sii-
cedentis proposilionis affirfh-ttibiierri,qui suht pririii pfefioribtismodis, cohsequeriiipbsilo rii.iil ex neces-
liypolheticiaique perfecti, quatubr vefo per t-.queh- Bj silaie coHeclumest, liic \'eid teriids riibdus,qiianiurri
tis negationem, qtii curii dembristratiohe iiidigeant, ad complexioriehi-prbpbsitiorium'peflinet, iii quosi
non videnlur esse perlecti. Prioiis vefo negalione id ponendo quo.ilseqiiebaiuras.umitiif, hulluin effi-
et sequeriiisposllione riullus oiriniriosyllogismus ef- cit syllogisirium.ijilantumvefo adrefuni naiuram^
flciluf. Orariiuriiigilur taliiiriipfojibsliibhtiraprimiira in quibiis :s'oiisihaepropositiOnes eiiuiitiafi' piissunti
riumeihs expliceliif, iit qui fiani ex his sytibgisini, videlur esse necessafia cbhseqiieriiiahbc iritfdb',utli
facilis acquifatur agriitlo. Surit auteni quatuoi : "si diesnori esl, hbs sii, si iiOx'sit, difesno_i sit'ex ne^
est' _.,'est b7 si est a, rioriest b; sl nbn esi a, "e'stb; cessitate coriseqhilhr, similesque suiit lii 'syllogishit
si nori est a, ripii est 6. Ac de piiPribhs qiiidemsyl- liis qui iii disjtincliorie surit eonstituii, de quibus
logismis atqrie perfeclis pfim'6 loco dicehdum est. "paulbpostferiiiscomriiemofabb, qtiofumque ad ilWs
Horum enim prinius mpdus est liic a prinia yenieris et-diffefeniias et simiIiluiIi'nies;dabo.' Qflarius iribd_is
''prbpbsitiorie.Isi fesla, est _>.Aiqtii est a, esl igitrif 6; festex qiiarta pfoposltibiie, eiirriita pfopofi.tuf, si:_i
- cum enim pfima pfopositib tanium conditibnempro- nori est, b nori esf, atijui nbn est i.,' ribh festigituf b\
•pbnat, ut si sii a, hecesse sit corisequi essenliara T> Riifsus enim id qiibque cbriseqiii e'x pfopbsitibiie
termiriurii, id assurnptio quod pfoeceditassumit ac , ii.6nstratiif, quse propbsuit nori tore b, si d pi-iof
ponil, dicitque-: Atqui est a, cohsequifor igitur ut G , tefmirius noh fuisset. Alsl id quodsequiiuf "assunia-
sit b, id^riim ex coiiseqtienlia pfiriieepropositibnis ' iiitis, hulla videlur iiefi posse _iecei.sitas,veiutisiiia
effecliimest. Atsi id quod sequituf rissurnendo po- dicariius,nbri est arilehi _>,ribn riecesse erit e'ssfe;v'el
nanius, nullus efficitur syilogismus. A*geenim sit, " iionesse a'. Age enirii pfopouatuf, si ahinial tibn est,
hujusmodicorisequerilia,"uisi sil d, sit _>,assiiriiatur- iioh esse honiihem,' ass-tniairir.qiie,at nori estiibino,
que quod seqtiitur hoc modb : at est b, nbn conse- iiori rieeesse est ut vel sii, vel hbii sil aiiimal. De-
quitur ul sit vel non sil a. Id vefo clarius fiet exem- riionstfatuni igitiif est in h-ij"u'smb'di syllbgismls Si .&
pIo:sit enira propbsitio, si homo est, aulmal est, quod prsecedit pbnehdb Sssumifiif, j-effectos atqiie
assuiriaturque esse animal, scilicei qubd sequitur, ex.ipsis propositibriibusprobaliiles, ei 11'ecfess'afios
hon necesse erit hominem vel esse vel non esse, "fierisyllogisrnOs;si vero id quod sequiiiif porieridb
potest enim cum.sil alias.hoc vel esse vel non esse. assuthaluf, nullani fiierihecessitaieiii pfiriter in" tef-
Secundus vero rriodusest eorura in quibus prior pf o- tio ihodo, qui cum sit simiiish.s syilogisriiisqiii pet
jibsitionisjiars in assuuipliohe repetitur, qui vepit disjurictiorienipfopositis feriuhiiatibiiibrislitint, Vide-
-ex seeunda propositioue supefius digesia, hoc.modo, •luf iii rebus de quibus propohi ppifest Sf.fvaie iie-
si est a, non est b ; atqui est d, hon est igitur b ; id '<.essiiateni,ciirain complexiorierioht.br'vfet,-qu6d'6__
enim "propositumfuerat, si esset d, noh esse _>.Sum- D) cseteristribtis nio.disafguiiiir pfii&b, securido atqife
pto igituf proecederiie,cohsequentis est facta cbn- quartb, in quibus i.uiripta'sfequeritfe pbneridsbprbpo-
clusio; qriod si corisequeris sumas',' nullus videtuf silioriis pafte, niliil fexriecessiiate"cbiifieiiur. Ac <fb
fieri syllogismus, quia nec ponsequiiur ulla necessi- his quldeni syllogisriiis, qui dhribribtefftiinisjtirigiin-
fas hoc modo, si est a, ribn est b ; alqui non est b, lur, quortim prima pars pfoposilibnispoifeiidba's"sii"-
noh neeesse est esse-a, vel non esse. Age enim ita iniiiir, quantum ad instituliohis pfeftinel riibdiiih,Snf-
sit propbsitio, si est nigfiira,-noh est album, et id ticientef expressimus. _<uhcyero dicericiuiiibst iie
quod sequitur assumatur,'atqui riori'esl album, nbri liis quoftim consfequerisproposilioriisiia sumltiir, iii
iiecesse erit esse "nigriimvel nbn e'sse,'quiacum'nori perimaluf. Ex his quoque qualuof fiurit hiodi, eiiih
. sit album, pbiefit aliquod esse mediuin. Tertius vero prior propositipnis pars ih assuinpiiorie hon possit
niodus est talium syilogisnioruriiqiii venit ex lertia Interimi, ut tilia syllbgisnii necessilas consequafuf.
• propositione, quoriim_in assumpiiohe ponitiir iii Est igittif primus mbdtis laljuhi syllogismOrurna
^quodprsecedii hoc mbdo, si non 'feî,a, est,b; atqui prima propositlone veiiiens sic, si est a, est b, at
non est a, est igitur b; igitiir' haeccOiielusio' j-ursiis nori est &,nbn estigitiira,- liic igitrif b teriniiius, qui
. 847. AN. MANL.SEV. BOETH 848
In prima propositioneconsequens fuerat, jn assum- A, cum . non sit 6, non sit a. Consequitur igilur, ut cum
ptione eslinteremptus, ut a terminus qui propositio-. non i sit b, sit a: quod si pripr pars propositionisquse
nis prima pars fuerat interimetur, eaque necessiias proecedens
j est auferatur, nullus est syllogismus, hoc
lali ratione probabifjir, proposilum namque esi, si a modo:
r cum enim dicemus, si a non "est, esse _>,si
sit, Desse; et assumptio facla estut consequens assumamtts':
a alqui est a, nihilevenil ntcessariuiri
pars proposilionisinteriraeretur, id est non esse b. ut t vel sit _>,vel nbn sit secundumipsius complexio-
Dico quiaeonsequitur non esse a,;nam si poiestesse nis i naturam. Nam hic quoque, ut in-his in quibus in
a, cum.non sit _>,frustra erit prima proposilio quse sassumptione secundus "terminus ponebatur, dicen-
ail, si a sit, .6 esse. Atqui ea proposiiio valet, cum cdumest, secundum ipsiusquidemconiplexionisnalu-
jgitur sit a, est fc.Quod si .cum non"sil b, sit a, quod rram, nullum fieri syllogismum; secundum terminos
scilicet ex assumptione propuniiur, idem _>erit et ^vero in quibus solis dici potesf, necesse est si a
non erit: non erit, quia b non esse proponit assum- ifueril, b non esse, in conlrariis enim tantum et in
ptio; eritautem, quia si est a, erit b, quod fieri non Ihis immediaiis, id est medium non habentibus, hoec
polest; nonigitiirsi b non fuerit, erit a. Hic esl ergo sola
£ proposilio vere polerit pr33dicari, velut-cum
primtts modus talium syllogismorum, qui ex inter- < dicimus, si dies non est, nox est, sive non fuerit
empta parte consequenii propositionis fiunt, qui non B; (dies, nox erit, sive non fuerit nox, dies erit, -sive
sunl perfecli neque ex se cogniti, sed indigent vel dies ( fuerit, nox non erit, sive nox fuerit, dies' non
ejtisquain.superius.proposuij vel alterius cujuslibel erit.
( Quarlus modus est horum syllogismorum ex
probationis,._utveri. esse monstrentur. Quodsi prima (quarta jpropositione descendens, cujus hoec prima
[pars]proposiiionisinlerimaiur, non erit syllqgisnius; proposilio
1 est, si nbn est «,-non-est b, est aulem b,
age enim ila-dicanius, si est a, est _>; aiqui non (eritigitur a ; hic quoque secunda pafs piopositionis
est q, non sequitur ut sit vel non sil b; tit eliam de- {assumpta est, et quoniam eadem negatione fuerat
monstratur.excmplo. Sit enim proposiiio, sihorao posita, I affirmatione est interempta; affirmatioenim
^
est, anitnal est; sedhomo ,non est, non necesse erit vim negationis inlerimil. Hic quoque eodemmo'do
vel esse animat, vel non esse. Secundus modus per !syllogismi necessitas continetur, nanl si posilo, cum
contradicfionem assumplionis, qui a secttnda propo- non ' sit a, non esse b, sumatur esse b, dico quia
sitione descendit, ille est cum ila proponimus,si est 'conseqttens est etiam a esse. Nam si potest, cum sit •
a,nonesl_>;alqui b est, igiiuranonest. Hicenimrur- '_>,non essea, fnistraest primaproposiiio.quoe,cum
sus secunda pais propositionis.interempta, nam cum a'. non sit, _>non esse pronuniiat; iiet igitur rursus ut
secunda pars propositionis t>non esse diceret, si a idem b sil ac non sit. Ex assumptione namque erit
fuisset assumptio, f>esse pronuniiat. Alfirmatioau- C1b, - iia enim dicitur, aiqui £>est. Si vero hoc posilo
lem perimit negalionera,quam per assumptionemcon- possit non esse n,rursus b non erit, quia prima pro-
sequitur, ut a non sit hoc modo. Sit enim proposi- posilio aii, si non sit a, non est b, quod est impos-
lio, si a est, _>non est, et sit b. Dico quia non erit sibile; quod si ea portio proposilionis queeprsece-
a, nam si ,erit a, cum sil 6, idem b erit et non. erit'; dens est auferatur, nihil evenit necessarium. Age
>noneril quidem ex prima propositione quee dicit, si enimila dicamus, si non est a, non est b, assuma-
est a, non est _>;erit aulem per assumptionem, qua niusque, atqui est a, non consequilur'ut frvel esse
dicimus esse fc.At si preecedens pars proposilionis vel non esse necessario concludalur, ul in hoc syllo-
.auferalur, non fiet ulla necessitas. Ageeniin inhu- gismo: si non est animal, non est homo, atqui est
jusnipdi proposilione, si a est, b non est, ifa dica- animal, non necesse est vel esse bominem vel non
mus: atqui non est a, pon consequiiur nt sit vel non esse. Hi igitur quatuor syllogismi-Jmperfecli dicun-
sit _>.Id vero laii arguitur exemplo. Dicamusenim, si '- tur, idcirco quoniam per se non habent aperlain at-
nigrum est, album non est, assumamusquenon esse que'perspicuara consequeiilise necessiiatem, eaque
nigrum, non sialim consequiiur ut vel album sit, illis ex probalione conficitur. Ut igitur brevilercon-
'vel nonsit, polestenim essealiquod mediofum. Ter- cludendumsil, in hypotlielicissimplicibus syllogis-
tius modtis ille eSt ex leriia proposilione deductus, D[(mis connexas habentibus propositiones, qnoquo
cum ita proponimus,. si a non esl, _>est, 6 aulem inpdo faclis, si quidem primapars propositionls as-
non est, a igilur esl. Hic quoque .consequens pars sumitur, si ea ponaltir,"fienl qualuor syllogismiper
proposilionis assumpla est, et cum in proposiiione se noti alque perfeeti; si vero id quod consequitur
affirmarelur, in assumptione negata est, et est rata assumalur, nulli esl syllogisminecessitas,.nisi in
consequentia, et perficiens syllogismum hoc modo : terflo tontummodo, qui non propier. comjilexioiiis
nam si verum est, cum nonsit a, esse,6, dico quia naturom, sed propter tefminorura conlraricialein,
si b non sit, est a : nam si poterit, cum b non sit, in quibris solis dici potest, videlur conclusionis. ne-
,non esse a, frustra est prima propositio, quee.dicit, cessilatcralenere. Iiaque si quid in assumpiione ex
cum non sit a, esse f>,eritque b ac non erit: non bis quoein proposilione sunt pronunliata ponantur,
erit.quidem ex ea assumplione quse proponit non quatuor vel quinque fieri necesse est syllogismos
esse b; erit aulem, quia, si a terminus esse nega- perfcctos: quatuor, ubi prima pars projiosilionis, ,
bitur, posito non esse b termino, cum non sit a, erit quitique vero, ubi secunda pars propositionis po-
b, quod esl impossibile. Non igilur potest fieri ut nendo assumilur, si non ad complexionis naturam,
849 DE SYLLOGISMOHYPOTH.ETICG. «50
sed ad lerminosaspieiamus. ,Si quid vero ex his in.A_animatum sit animal. ltem secundam propositionerri,
assuraptipne quse prinia pr.oposilio enunliat, aufera- quoe ait, si esl a curii sit _>,.nonestc, huj'usmodi
tur, si quoeest consequens pars propositionis aufe- esse oporlebit, iit b' quidem prsetfera esse possit;
ralur, ffenl imperfecii et probatione indigentes qua- sed cum fuerit a, necesse sit esseetiam b. kv ver.o
luor syllogismi,- si vero prior proposiijonis.pars au- c tale sif ttt. simul quidem cum a esse non possit, -
feratur, nulla erit necessitas- syllogismi, in tertio cum b vero esse possit, et non esse, sed lunc lan-
tantum modo ubi non facit necessitaiem complexio, lum cum-_>esse non possit, "quando"_>terminus a
sed terminorum nalura. Quocirca-hic quoque qua- terminum sequitur, ut" sit a bomo, b aiiiraalum, e •
luor vel quinque sunt syllogismi: quatuor quidem, insensibile. Namque animatum preeter hominem esso
si secunda pars propositionis fuerit interempla; poiest; at si homo"sil, ut sit animatum necesse est,
quinlus vero, si eum non complexionis natura, sed insensibile verb poiest esse animatum et non esse.
terminorum proprielas meliatur. Quocirca si ex duo- Sed lunc insensibile et animalirai non conveniunf, -
bus lerminis propositio prima conslat, octo sunt vel cum idcirco est animalum, quia homo esse prsedi-
decern, nec amplius syllogismi. Ac de his quidem cltis.est. -Tertia' vero proposilio a quidem terminum
conditionalibus syllogismis, quorum pfopositiones debet habere, qui nunquam simul essepossitcumfr
connexsesunt, et ex duabus praedicativis simplicibus B termino, c vero terminum talem esse oportebit, ut
constant, suflicienler expeditum est, nunc de his possit esse quidem et non esse, si .non fuerit _>,sed
syllogismis dicendum est, qui ex preedicativa et hy- tttnctantum necesse sit esse c lerminum, si b termi-
polhetica, velex hypothetica prsedicativaquc conne- " nus non sit, "si idcirco non est _>,quoniam a lermi-
ctuntur. Horum autem facile complexiones omnium nus esse prsediclus est, ut si sit a homo, b inanima-
syllogismorum apparebunt, si prius earrim numerus tum, c sensibile. Nam si est homo, non estinanima-
- exponatur. Sunt igitur priores quidem
quse ex prse- tum, sensibile vero esse potest simul et non esse,
dicativa atque hypothetica connectunlur-hae: cum inanimatum rion sit. Possunt eriim esse quce-
Si-sit «,-cum sit b, est c. 'dam qusenec inanimata sunt, nec sensibilia, ut ar-
Si sit a, cum sit b, non est c. '
bores. Idcm tamen sensibile necesse est esse, crim .
" ! sit inanimatum, si idcirco inanimatum non est,
rion
Si sit a, cuirinon sit b, est c.
Si-sil a, cum hon sit 6, non est c. 'qnia homo esse proediclusest. Rursus quarta propo-
Si non sit a, cum sit _>,est c. ' ''
sitio hujus esse debet proprietatis, ut b quidem ter-
__inon sit a, cura sit b, non est c. minus nullo modo esse possit, si fuerit a, at vero c
Si non sit-a, cum noh sit _>,est c. possit esse et non esse, si non fuerit b. Sed tunc tan-
Si non sit a, cum non sit _>,non est c. -'* lum c cum non fuerit _>,non esse necesse sit, si-6
terminus non sit, quia a terminus prius esse propo-
Ac primum queesit earum natura, videtur esse tra-
ut si.sit a homo, b inaniraalum, c insensi-
cfandum. Neque enim quoquo mo.do condilio poria- siius est,
bile; inanimatum enim non erit si fuerit homo'; in-
tnrj conditionalis propositio fiet, sed si illa. conse- sensibile vero
evenit nam si potest esse et non esse, si honsit
quentia propter positam conditionem; tantum insensibile non esse ne-
. quis ita dicat, si homo est, cun_ sit animal, aniiria- inanimatum. Tunc
non sit, cum idcirco in-
tum est, rionvidetor facere apposita condiiio con- cesse est, cum inanimaium
animaium rion est, quia homo esse praedictus est_
sequentisenecessiiatem; nam etiamsi non sil homo,
nihilom.nus lamen, cum sit animal, animatum est: Quinla quoque propositio tales habere terminos
si
at si ita ponatur, si sii homo, cum sit animatum, debet, ul a.quidem non sit, necesse sit esse iysi b
est animal, videtur consequentiae ratio' in condi- terminus sit, possit et esseefnon esse c. Triiic tan-;
tum c esse necesse sit, cum fuerit _>,cum idcirco est
tione consislere. Neque enim necesse est, cum ani-
malum sit, animal esse, nisi bomo vel aliquid lale _>,quia a terminus esse riegaius est, ut si sit a qrii-
dein aniraalum, b vero insensibile, c invitale. Igitur
fuerit, quod ahimalum esse proponitur; tune
• enim qttod animatum est, animal esse necesse si non sit animatum, slalim consequilur. ut sit in-
^. sensibile, invitale"autem polest esse, si sit insensi-
est, homo naraque vel quodlibetaliud tale aniraalum
-est. Per singulas igitur proposiiiones eundum est, bile, ullapis, potest vero non esse invjtale, si sitin-
et spectanda estearum singularum natura hocmbdo: sensibile, ttt sunt arbores. Sed tiinc tantum,'po'sito
invilale esse necesse sit,
Prima propositio per quam enuntiatur, si est a cum insensibili,veonsequiturut
cum idcirco esl insensibile, quia non festaiiimaium.
sit b, est c, talis esse debet, ut _>qiiidem possit Sexta vero
esse etiam proeter a, sltamen a fuerit, _>non esse propositio tales habere terminos desiderat,
ut _>quidem esso necesse sit, si non fuerit a, atver»
non possit. Rursus idem b terminus possit esse etiam c terminus sl sit b, vel esse vel rion fesse' possit;
eumnon esl e.-nec sit neeesse ut _>posito sit etiam
' tunc lamen c non e&senecesse sit, cum sit _>,quando
c, sed lunc tanlum _>
necesse sil esse c, quando ter- idcirco estfcjquia aterminus non esseproposiliisest,-
minus a terminum sequifur, ut si sit a homo, b ani-
veluti si sit a animatum, b insensibile,- c vilale.-
matum, c animal: animatum enim el preeler homi-
nem el praeler animal esse potesl. Si vero sit homo, Nam necesse est esse.insensibile, siiion fueriV ani-
animatum esse necesse est, et cum animatum homi» malum/cum vero sit insensibile,'flefi quidem'potes(
nis essentiara consequatur, consequitur iit ipsum ut non vivat, veltili lapis, fieri autem potest ut vivat,
'
8Si - AN. MANL. SEV. BOETIl - ' '852
-
yelutt arbpr; tunc lamen necesse est non vivere, A ssyilogisrai fiunl, si non esta cum sit 6, est c ; atqui
cura sil insensibile, quando idcirco est insensibile; non t est a, cum igitur sit b, est c; vel Ila : atquiest
quia rinima.iim noh esse proposilum est. Seplimiis c< a, cura igilur sit|4, non est c; vellla : alqui cum sit
modus talibus terminis debel esse contexlus, ut b if>, non est c, est igitur a; vel sic : atqui cum sit f>,
quidem sine a esse non possit, c autem si non sit^ est _ c, non est igiiur a. Quod idcircoevenit nl.hujus-
iiesse et non esse possif; lunc tamen necesse.sit e modi . proposilio quatuor colligar syllogismos,"quia "
tc.rminum esse, si non sit b, cura idcireo b non esse in i his tantum si.non sit aliquid, esse aliud propoiii
positurji sit, qnoniam a fuerat denegatum. Sit enim « potest, j in quibus conlraria niedietaiibus carent; in
quklem animatum, b vero sensibile, c invitale; sen- his ! enim vel interempio altero alierum poriitur,-vel
sibile igitur esse non potest nisi .fueril animatum. posiio \ aliero, alterum necesse est perim.atur.Ex sexla,
Si igitur non sit. animatuin,non eril sensibile.si i non sit a, cum sit _>,non est c; atqui nori est-a,
si
yero non sit sensibile, potest esse invitale, velut Jri < cum igitur sit _>,non estc; vel Ita : atqui.cum sit b,
lapidibus; idem potest non esse, velut in arboribus; i c, igitur est a. Ex septima, si nonest a; ciira non
est
lunc lamen - sensibili denegato invitale tieGesseest siti, i est c; atqui non est a, cum igituf non sil _>.'
esse, curo idcirco non sit sensiblle, qui.i animatum > est c; vel ita : aiqui est a, cum igitur nbn sit 6, noh
non.esse jtosilumest. Octava pr.opositiohis lerminis BJestc; vel ita: atqui cum 'non sit b, non este, est'
conneelenda ,est, ut 6 lerminus esse non possit, si igitur a; vel ita.: atqui cum nonsit 6, est c, -nori-est
hori fuerit a, icum vero non sit f>,ler.ninus c et non jgitur a. In.hac qupque cpmplexionepropter eamdem
esse et ess.eposj.it. .Sed ttinc necesse sit c terminum cansam quatuor eollectiones fiunt. __,xoetava, si.non
non esse, pum non fuerit b, cum idcirco non sit b, est a, cura non sit b, non est c; alqui non est a;
quia a terminus prius ess.e negatus est, 1ut si îi a cum igitur non sit b, non est c; ,vel ita : alqul eum
gtiidem a.iiimatum,-b vero sensibile, c vitale, sensi- non sit b, est c, est igitur a. In his qualuor"quoque
bile sigitur esse ,non potest nisi fuerit animalum; propositionibus,sijjuidem a non estesse assumalur,
ideni.rlgnierisensibile si tion sit, et esseet non esse c terminus velessevel non ess.e,cpncJuditiir.,iSiyerp
Vitale potest, non esse, ut lapides, esse vitale, ut c cum est non esse,.vel .cum nqn est esse ,assu.raalur,
ar-bores; .tunc tamen necesse esf vilale non esse; a terminus semper esse cpncludijur, .nisi.in quintojet
si non sit sensibile, cum idcirco sensibile non est, sepiimo (anlum modis, ubi eum c esse.assumai.__r,a
•
quia prius.animatum esse negalum est. Ex his igilur non esse monstraiur. Omnium ;verp c,on_mririises.t
constat c terminum-, quoquo modo fuerit 6,-in condi- ralio, prseler quintum ac septimjim .m,odum.i_t.si a
tionalibus pfopbs.tionibnsj quse4n tota enuntiaiione lerminus ita assumafut, qupmodp in prima enunliar
post jifoedicativasJoeantur, possetam Joco affirma- GS tione propositus est, cpndjti.oqu.sesequitur,. in ,eoiir
tionis quam negationis assumi-, ex quibus assuni- clusipne firmetur. Si vero cpndiii.o quoe sequiiur
ptionibus fiunt complexipnes variae syllogismorum. cpiiirario modo a.fque in enuntialione proptjsita est
His ;igitur ita expeditis, de omnibus in commune assumatur, categorica propositio, qua>prim^. est,
•
praecipiendum-videtur; nam cum sint oclopropositio- interimatur. In septimp vero vej quinto modo qua-
nes quse ,ex praedicativaJiypotheiicaqueneciurilur, que ralione assumpium alierum, in utrisque parti-
qnre-superius ascriptse sunt, eaf um quatuor ita fa- bus faciet conclusionem. Itaque fiunt spdecim vel
cjiuitjconsequentiam,.(siatCT-hipussit; qualu.or vero yigbiti potius syllogismi: ocio quidem, si a.Ierminus;
.itaoondiiionem proponunt," ut a rterminus non «t. rit est proposilus, assumalur; octo.yero,,si ciermi;
Fiunt vero iexJiis syJlogismi hoc modo. Ex prima nus, converso modo atque in propositipne cst posi-
pwpositione, si estr/, cnm sit b, est c; atqui est a, tus, assumalur. Qualuor yero ex septimo elquinlo
cum.jgitur sii b, est c, vei sic : atqui ctim sit b, mpdis utrobique facieniib.usconclusi.onp.m.Reliqn.is
npn e.st c, iion est igitur a. Posse aulem hujtismodl yerb complexipnibus nulla est consequentia necessjr
esspassump.ti.onem ex superius descriplapropositio- tatis. Ut aulem planipr intellectus fieret, ipsas pror
num.natura cognpscitur. Ex secunda proposilione; posiliones cum suis terminis ppsilas.annotavi, ut se-
si est a cum sit f>, non est c; atqui est «,- curn -igitur D) cundum prsedictos assumptionum rnpdos npn raliope
sit _>,-non e.slc; \&\ ita : aiqui cum sit.6, est.c, non s.olum demonstraiio fieret, yefuni .etiam perexenir
gst igitur.a. Ex tenia, si est a, cum non sil b, est c; plum currentib.usdoctrinaplariorielucesce,ret.
alqui .est.a, cum igi.tur non sit b, non.est c; vel ila_ Si est a hpmp, cum jsit ,_>animatum, esl jCaniinal,
atgui eum.npn sit.6, nonest c, non est igitur a. Ex Si _pstq JiQmp, ctipi sit b animatum, npn est c in-
quarfa, si est a, cum non sit <b,non est c;- atqui est . sensibile. .
a, cum igilur non sit b, est c; vel ila : atqui cum Si esj a homp, c.um non sit_>animatum, es.l c s,en-
non.si(_>,.est,_.,noh esligitur a. Inhis igitur quatuor .s.ibile. ,
propositionibusvin'quibiis a lerminus-esse proponi- Si est g. ,1.1,0010, eurn npn sit.i animalum, no.n_estc
" .
tur,_siassumplum-fuerit eumdem a tferminum esse,- insensibîle.
c.ter.minus.yel;ess_e:yel non esse monstratur. Idem Si npn.est a animatum, ,cu.msil t>hisensibi!e,,est c
yero si e terminus assumatur, siqtiidem cu.inest jion , invilale.
esse, vel cunip.orijestjesseassumatur, a terminus-noh SjLnrni est a ?nimatiirn> pura sjt b jnsensibile, non
«fse mpnslrabilur. Ex quinta etiam propositipne ita ± e|J;.cyiyei)s. . .
8<_3 DE SYLLOGISMOHYPOTHETICO. . 8Sir
Si nori est a anlmatiim, cum non-sit b serisibile,est A Sextam vcro propositionem talia debent membfa •
c inviiale. -' conj'ungere; ut si npn sit a lerminus, b alque c vel
Si non est a animatum, <um non sil f>jsensibile, noh < esse" yel non csse pbssinl"; tunc -vero denegato a
est c vitale. .... ' . - ilermino,..c non esse necesse.sit, cum ijegationem a
Expeditis-jgiturhi.s.syllogismisqui ex.talibus propo- termini, i b termini •affirmatio romitabilur, ul si sit q
i
sitionibusfitint, <qua.prima.pree.di.cativa,êcundaliyr ii!,yitale,._>bonio, c equus. Nam quodjion eslinvilalc,
potheiica cop.ulantur, nunc.ad.eos trausitum facia- poiest.vel homo. yel,,equus .esse vel non ,esse, sed
mus, qui ex prima condilipnali, secunda yero prse- necesse.est i non ,esse equurii invitali denegato, si
<Iicaiiva nectuntur, , quarum oranium pumerus inegalione.m jnvilalis hominis, positio, subsequatur, .
ponendus est. ut de quibus loquamur leclor agnor ISeptimoepropositionis hos ^sse.fermirios oportebit,
sca- . • ut ! si nonsit a, lermini ,_>atque c et esse et non
esse possiut; sed tunc necesse sit esse c lerminuni,
Si cum sit a, eut b, osl e.
si negalionem a lermini,-fc.termini negatio subser
Si cum sil a, estf>, nonest c. ut si sit "a animal, b animatum, c invitale,"
est c. quatur,
Si cum sit s, nori est £>, animal quidem si non sit, animatum.et invilale csse
Si Cum a, sit non est b, non est c.
,et non esse possit. T.uncyero neces.seest, si aniin.ai'
Si cum non sil a, est b, est c.
non sit, iuvitale esse, quando, si animal npn sil, npn
Si cum non sit a, est _>,non est c.
erit.animalum. Octaya propositioest cum, negatoo
Si cum non sita, non est 6j est c,
.terraino,ppssunt et esse et non esse b alque c lermini.
Si cum non sit a, non est b, non est c. Sed lunc necesse esl.si a lerminus abnuatur,jion esse
Primst igitur propositio tales habere terminps debet, c cum negalionem a lermininegatio b ler-
lerminum,
ul a qiiidempossit esseprseler 6 et c; sed lunc si a mini
- subsequelur, ,ut sit a invilale, b animal, c homp.
c
fuerit, esss necesse sit, cuni d terminum _>lermi- Si igitur non sit inviiale, poiest et esse ernon esse
nus subsequatur, ul si sit a quidem aniniatum,/> animal et
hpmo. His igitur ita expediiis, illtid irt
c
homo, ariimal, animatum namque etprseter homi- dicendum est, quod superipres quatiio.r
nem et prseter auimal esse potest. Tunc vero id quod cpmmune
proposiiiones ita facinnt eondiiionero, si fuerii a.,
aiiimalum est, esse animal necesse est, si id quod si npn fuerit, ex quibus omnibus
posteriores-vero
est animaium, homo esl. Secunda.proposiliotalibiis syllogismi lali ratione nascuulur'. Exprimaproposir
lerminis contexenda est, ut a quiden. prseler b atque .lione, si cum sit «,-.esl^ est c; atqui cumsit a, est
c, et cum eisdem esse possit; tunc tamen necesse sit b, tst igitur c; vel ita : atqui non esl c,.cum igitur
non esse c cum est a, si a posito b subsequatur, ut sit a, non est f>.Posse %'erofieri lales conclusiones,
si a sit animatum, b honio, c equus. Animalum' ex superitis descriplarum proposiiionumnatura cp-
quippe, ut et.homo, yel equus sitfieri potest.- Turic jgnoscimuspoterat enim a terminus esse; et non esso
vero necesse est_id .quod' .animatuni est, npn esse .cum b. Item ex secunda, si cum sit.a, est b, rion est
eqUum,siid ipstim quod animatum est, hprao fuerit. ,c ; atquicum sit a, est b, non esligitur c; vel iia:
tertia proposilio.his terminis copulalur, ,uta quidem atqui est c, cum igitur sii a, non est b. Ex tcrlia
cum b et c vel esse vel non esse possit, tunc lam.en verp ulrobique assumptis terrainis collectiones fiunt,
necesse-sit simul esse cum c, si po.sito a termino, u.tsicum est a, non est _>,rstc; alqui.cum sita,
b lefminus abnuatur, ut sisit a animalum, b animal, nbnest _>,est igitur c; vel ita : atqui cum sit a, est
c.insensibile. Nara quod animatum est, vel ahimal, - b, non est igiiur c; vel ila : atqui npn est c, cum
vel non animal, yel insensibile, yeJ non insensibile igitur sit a; esl,_>;vel sic: atqui est c,,cum igilur sit
esse potest, sed tunc necesse esl.id iqupdanimatura - a, npn est b'. Queeidcirco facia est ulrobique colle-
est esse insensibile, si animaip posiio animal ab- ctio, quoniam in his terminis heeproposiiiones pole-
nuaiur. Quartoe propositionis hi termini sunl, ut a rant poni, in quibus immediataconlraria reperiebnn-
quidem cum 6 et ctim c esse et non esse possit,, lur. In illis enim allerius posilio alierutruin perirae-
tunc vero ab eo c modis omnibus separetur, si po- n. bat, et alierius inieremptio ponebat alterum.' Ex
silo a term.no, b lerminus abnuatur, tit si a.quidem' quarta, si cum sit a, npn est b, non esl c; aiqui ciim
animatum^ b animal, c homo.. Nam quod animatum .sil/i, nori esi b, rion est igitur c; vel ita : atqui est
est, et aninial esse et non esse, itemque homoesse c, cum.igilur sit q, esl b. Ex quinla, isi cum non sit
et non esse pbiest, tun.c tamen <necesseest ut, cum a, esi b, est c :•atqui cum non sit a, est _>,est igilur
sit"animatum, non sit hpmo, cum posito animato c; yel sic: atqui non est c,,cum igi.turnpn sil a, non"~
esse animal denegeiur. Quinla vero proppsitip .his est b. Ex sexta, si "cumnon sit a, esl _>,non est c;
terminis conneclitur, ut si nbn sit a, possit et esse atqui cuni no.n sit a, esl.A, non.est igitur c; yel sic;
et npn esse b atque c; tunc lamen cura non sit a, atqui est c, cum igitur non sit a, non esl.b. Ex se,-
termiiium cesse necesse sit, si posito npn esse a, ptinia ulrobique colligiiur hoc modo, si cuni non sijt
esse b terminum-consequatur, ul sis.it a quidern in- a, non ,est b, esf c; atqni cum non sit"a, non esl b^
-vitale, b hbmo, c ariinial. Nam si no.nsit jnyitaie, est igitur c; yel ita : atqui cum non sit.«, est b, non
lunc possunl homb alque animal esse vel non esse, est igitur c; vel ita : atqiii non est _>,cum igilurnpn
at lunc rifcesse ,esse est animat negalo invilall, si sit a, esl b; vel sic : atqui c esi, cum igiuir non sit /_,
cum iiivitaledeiiegabiiur, esse liomiiiemsubsequa.tur. non est b. Hic quoque propter eamdeni causam in
• 855 • . - AN MAL. SEV. BOETII • 8S6
alterutra assumplione syllogismus fiet; nam esse A Si est a, non est b, et si non est b, est c.
aliquid ctimaliud non sit in immedialis tanium con- Si est a, non est b, et si non est _>,nonest-c,
trariis dicebalur. Ex octava, si cum non sit a, non Si non est a, est 6, el si est f>,est c. •
est l>,iioti esl c; atqtii cum non sit a, nori esl _>,non Si non est e, est _>,et si esl f>,non est c.'
est igitur c; vel ita : aiqui est-.c, cum igitur non sit Si non est «, non est b, et si non est b, est c..
«, est b. In omnibus igilttr superius descriptis syllo- Si non est a, non est _>,et si non est _>,non est c.
gismis, hsecratio est, ut si b terminus assUmatur.ita Ergo Si ralio colligentise lalis sit; ut constituat n
ut in propositione est positus, ita c terminum con- confirmet assumptio quod enuntialio prima prontin
cludat, ut-ineadem propositione fuerat collocatus. tial, sexdecira necesse est fieri complexiones, er-
At si c terminus conlrario modo assumatur quarii in quibus octo lantum servant consequenlioenecessila.-
propositione fueril jrasiius, contrario modb f>lermi- lem, reliqure vero octo nihil idoneum videniur.ha-
jruis in conclusione monstrabitur, proeter lertium et bere ad fidera. Rursus si id quod primapropositio
sepimuin modum , in quibns etiamsi _>terminus constiluit, everlat assumptio, sic quoque sexdecim
conirario. modo atque in propositione est positus necesse est fieri complexiones, quaruin octo firma
assumatur, c lerminum conlrario modo atque posilus, necessitas lenet, octo vero reliquas infida soepius
est colligit, vel si c lerminus, ila ul in propositione B varielas tenet, Fiunt vero syllogismi, lura in prima
est positus assumattir, simili modo _>terminum co«- figura, lum in secunda, tum vero in tertia. Omnes
clud l, ul in eatlem proposilione fuerat collocalus. igitur irium figurarum modos a prima ordienles, ut
Qttare sedecim quideni vel viginii fiunt syllogismi; nihil subterfugiat explicemus. Est enim primse fi-
assuuiptis iianique primis hypotheticis propositio- gureeprimus modus a priraa veniens propositione,
nibns, fiuntocio; oe.tovero si secundoepradicaiivse cuni ita proponimus, si est a, est _>,et si est b, ne-
assumantur; quatuor aulem liis adjungiuitur ex fer- cesse est esse c. Tunc enim si est a, etiam c esse
tio aiqueseplimo imodo utrobique colligenlibus, ut necesse est, cujus hsec demonslratio est: nam si est
omnps ctiam in bis propositionum eomplexionibus a, consequitur ut sit b, idem enim quod proponit
fiant sedecim vel viginli syllogismi. Qiioquo autem prima propositio, si sit a, esse b, at si b fuerit, est
allo modo assumplioiies verleris, nihil evenit neces- c, id est enim quod secunda pars propositionis pro-
sarium. Ut autem omnis nropositionum et syllogis- nunliat, si sit b, consequi riecessarioul c.Quibus ita
niorurn ralio collucescat, exempla subj'ecimus,qui- concessis, evenit ut cum s'Ua, etiam c esse -necesse
bus faci.liusid quod superius docuimus colliqueseat: sit; imperfeclum vero hunc dicimus syllogisiuum,
î cum sit a, animatum est, b homo est, c animal; si quia teslimonio probationis indiguit. Probatiovero
cum est a, animaium esf, b homo, non est c equus; u ea fuit per syllogismum dembnstratio, ita nainque
si cum sit a, animatum non est, b animal, est c in- firmamustalis consequentisenecessitatem.Cum enim
sensibile'; si cum-sit a, animatum non est, b animal ita proponeretur : si est a, est b, et si esl b, necesse
"non .est, c homo; si cum non sit a inviiale, est b estul sit c, poneretque assumplio id quod affirmalio
. homo, est c animal; si cum non sit a, invifale esi, constituerat esse a, earaque sequi assumptionem ta-
b homo, non est c equus; si cum nori sit a, animal lis conelusio diceretur, qubd necessario esset c, ne-
non est, fr-aniinalum, estc invitale; si cum non sit que id esset ex ipsius syllogismi natura etproprie-
a invitale, nbn est _>,Snimal.non esi, c liomo. Ac de tale persjiicuum, addiia est probatio ppr syllogis-
his quidein syllogismis"qui talibus propositionibus mura hoc modo : si est a,- esl b; at si est &,est c:
conneciuntur, quse ex bypotlietica prrcdicalivaque si igilur est a, necesse est ut sit c. Et in reliquis
consi-itinl, snfficieiiler diclum est. Nunc de his di- quidera eamdemralionem exspectari oporlere mani-
cendum est syllogismis, quorum proposiliones ita festum est. Ei hoecquidem complexioea est, quoeId
iribus terminis contineniur, ut medioe sint earum quod primo in proposiiione positura fuerat, assumit
quoe ex bypotlielica proedicaiivaqiie lexunlur, et atque constituit, quod si id ponendoquis quodseque-
earum qnoe' ex duabus hypollieticis conneclunlur, balur assumat, nulla esl ftecessilas syllogisini, ve-
quas iacirco hoc Ioco proponimiis, quia ut superio- luli cum dicimus : si esl a, est _>,et si est 6, ne-
'
res, ita lioecquoque tribus terminis eohtiiientur, et cesse est esse c; atqui est c",non necesseest esse
a similibus ad similia facilior tractalus fiet. Harum _>vel non esse; sed cum non sit necesse b esse vel
vero sunt muliiplices syllogismi, 'quorum nullus non esse, non erit riecesse a esse vel non esse; ideih
poierit esse perfectus,'cum necperse perspicui sint, "quoque talefirmabit exemplum, siest homo, anihial
?t ni his fides debeat acconimodaii, adj"timentoex- est, etsi est animal, erit corpus animatum; atqui
irinsectis posita. probaiionis indigeant. Est arilem est corpus animalum, non necesse efil animal esse,
juobatio talium syllogismorum alio constilutus or- quocirca ne liominemquidem. Secundus qnoque mo-
tliue syllogismus; fintit autem, ul diclum est, tum dus est hic primoe figurse,cum ita propoiiimiis, si
per primam, tum per secuudam, tum vefo pef terest a, est _>,et si est b, necesse est non esse c, at
liam figuram. Sunt autem primoe figuia. pfopositio- vero est a, non est igitur c. Hujus demonstratio talis
nes hre: est, nam si est a, est b, id enim - prima condilio
Si est a, esl b, et si e.-t 6, est c. monstrabat, quoeest, si sit a esse b, cum vero sit b,
Si e.l a, est b, et si esl b, non pst c, necesse est non esse c. Id enim consequentiapr_c«
S57. DE SYLLOGISMOHYPOTHETICO. 8S8
. ferebat, in qua pronuntiabatur, si esset 6>,epnsequi A.non est.f>, necesse est non esse c ; atqui non est a,
ex necessitateiit non esset eliam c,' si igitur sit a,- non est igilur c; quod si c assumatur, nulla erit ne-
non eritc, quod si-id -qnoil propositio ullimura con- cessitas. Age enim iia proponamus ; si "noriest ani-
stiluii ponat assumptio, id est non esse c, nullus est malum, nonest.animal,et-si non csiariimal, necesse
syllogisrnus.Nam si de aliqua re ita proponatur, si esl non esse sensibile; at non est sensibile,-non ne-
• liomo
sit, estanimal, et si est animal, nonest la- . cesse erit non-esse animatum, ul afbores,herbas, et
pis, at non est lapls, non necesse erit aut esse aut quidquid vitali tantum anima, non etiam sensibili ve-'
'
nonesseanimal; eodem modo nechominem, potest getatur. Tn.prinia igitur figura ex tribus terrainisfiant
enim si lapsis non sit esse lignum, vel ceetera, quse hypotheticoesexdeciracomplexiones,ita utid quod po-.
. nec animalia sunt, nec inter homines numerantur. siium esl in proposilione, id in assuraptione quoqiie
Tertius vefo modus est primse figurse, eum id as- ponatur: ocio, si a terminus in assumptione pbnatuf;
sumptio consiiluit, quod propositio prima ponebat, octo vero, si c. Quod si a terminus poriendo assuma-
cujus ex lertia proposilione priucipium est cum ita lur, erunl oclo 'necessarii syllogismi; si vero c ter-
proponimus: si est a, non est b, et si non est ._>, minus ponendo assumaitir, nullus efficilur syllogis-
nece-se esl esse c. Hic enim rursus, si a terminus nius. Eodem quoque modo syllogismofum comple-
assumatur", ila nt in prima est enuntialione posilus, B! wonumque. ordo constabit, si id in assumptione,
ila dicetur, atqui esl igitur a, est igilur c. Probatio quod in propositione positum fuerat, auferatur. Fient.
rero similis est superioribus, nam quia est a, non quippe sexdecim complexiones , quarum- oclo
est b, ct qtiia non est _>, est c, quia igilur est a, quidem ubi id quod sequitur auferlur, integra ne-.
est c. Quod si c terminus assumatur, niliil neces- cessitate perdurant, octo vero in quibus id quod
sarium fiel, ul si ita proponamus : si homo est, proecedit aufertur, necessitatem in eadem ratione
non est insensibile, si non est insensibile, anintal eonservani. Horum vero omnium subdantur exem-
esi, est atitem aninial, non est necesse essri homi- pl.a. Primus igilur modus hic est: si est a, est -_>,et.
nera. Quartus modus est qui ex qnarta proposilione si est _>,etiam c esse necesse est: at non est c, igi-
principium capit, qui ex lali proposiiione fprmatur -: tur a noii est; quod si assumamus, at non est a,
si est a, non est l>,et si non est 6, rion est etiam c ; nibll eveniel necessarium. Sit enim proppsitib heec:
hic enim si a est, necesse est non esse c. Demon- si homo est, animal est, et si animal est, animatum
slratio vero eodem esl qua. in prioribus modis. Quod esse neoesse esl: atqui non est homo, non igiluf
si rion esse -e assumalur, nulla erit necessitas com- necej.se erit-ui si vel noii sit anima.tum. Secundus
plexionis hoc modo."Age enim prpponatur, si est modus est: si est a, est b, et si est _>,npn*esse c
homo, non est irraiionale, et si irrationale non est, C! necesse est; atqui est c, igilur a non erit; quod si
nori esl inanimatum : alqui non est inanimatum, assumaraus ila : atqui non est a, non necesse eritc
rion necesse esfesse lmminem. Quinlus modus est esse vel non esse, nam si sit propositio lalis, si horao
exquinta enuniiatioiiedescendens, cujus prima lalis est, aninial est, etsi anima} cst, lapis non est, si
est propositio, si non esl_ a, est b, si cst _>,eliam c assumamus, atqui non esl" homo, .non necesse erit
necesse est esse -. atqui non est a, c igitur necesse lapidem esse vfelnon esse. Tertius modus est':. si
est esse. Hic quoque prius dicfa cbnditio facit conse- est a, non est b, et si non esl _>,.necesseest esse c ;
. quenliam necessilalis, ai si id quod est c assumafur, atqui non est e, necesse est igitur non esse «;
-riulla necessitas eveniet. Sit eiiitri propositio : si non quod si a lefminum lollatassuniptio, nihilevenit he-
est irrationale, ralionale csl, et si rationaJe est, ani- cessarium. Age enim sit propositio : si.,homo est,
mal est, et si assumamus, sed est animal, non rie- nou esl inaniiiiaius, el si inanimatus non esl, ani-
cesse eril vel csse, vel non esse irraiioriale. Sextus .maium
. esse nccesse est; atqui non cst homo, non
modus est quem sexta propositio facit : si non necesse est essevel non esse animatum. Quarlus
esta, esl b, et si esl b, non est c, atqui non est a, modus : si est a, non esl b, et si non esl b, -necesse
non «st igilur c. Similis vero' superioribiis est de- _. est non essec; at ,est c, igitur a non erit; quod si
monstratio; - at si c assumaiur, eodem modo nul- assuriiaraus 11011' esse a, nuila complexionis necessi-
lus est syllogismus, nam si sit proposilio, si ani- tas invenitur, nam si sit propositio, si homo est,
matum non est, inanimatura' est, ei si inanimalum non est irjralionale, si irraiionale rion est, inanimalum -
esf, sensibilenonest; si assumamus, atqui non est eum non essenecesse est; atqui non esthomo, non
sensibile, non necesse erit vel esse vel non esseani- neeesse est eum esse vel non esse inanimatum.
. malum. Sepiimus modus esi, qui ex septima propo- Quihtus, si a non esl, b est, el. si b est, etiam c esse
sitione est, si a non est, _>non est, el si _>non est,' riecesse est; atqtti non esl c, igilur a esse necesse
necesse est esse c; alqui non est a, necesse est igi- est; quod si a.lerrninus assuinalur, nullus, fiet syllo-
tur esse c; quod si c assumalur, nihil fit necessa- gismus : sit. eirim proposilio, si irrationale non est,'
- rium, nam si proponamus, si nbnest animatum, non raiionale
est, et si rationale.est, aiiimal est; atqtii
est aniirial, el si animal non esl, insensibile est; as- irraiioiiale est, 11011 necesse erit esse. vel non esse
sumamusque, atqui est insensibile, non necesse est animal; Sexlus, si non est a, eslb, et siestt, ne.
. yel esse vel non esse aniiriatum. Octavus mpdus est cesse est c non. esse; atqui est c, igilur a esse ne-
tjui ita proponitur.; si non est o, non. est b} et si cesse est; quodsi q terminum surnam, nul|a pecessi-
" •
8a9 AN. MANL.SEV. ROETlI 860
las invenitur : sii enim propositio talis, si animatum A cesse est velesse irralionale, yel non esse. Oclavus •
iion sit, "iiianimatumest, et si inanimatum est, sen- modusestqui hacpropositione formalur, si nonest'
sibile non est; alqui animalum est, non erit ne- a, non est b, et si b nori est, cnon esse necesse est;
cesse vel esse vel-non esse sensibile. Septimus, si . aiqui esic, igitur a esse necesse est. Quod sia ter-.'
"non est jiori est b, et si non est b, necesse est esse minum sumpseris, non fiet ulla necessilas : sil enim'
a,
c; aiqui cnon est, igitur a esse necesseest; quod si propositio, si non est animal, non esthomb, et si
a termiuum suinpserimus, complexio nullam faciet non est Iiomo, necesse est non esse .risibile; aiqui
ces.ilatem : sit enim proposilio lalis, si animal non est animal, non necesse erit esse veliion esse risibi-
sit,,non est r-aiionale, si rationa.le non est, irratio- le. Ac de prima quidem figura "saiis diclum est, se-
nale est, et assumainus, afqiii animal est, non ne- quenti vero volumihe de secunda traciabitur.
LIBER SECUIDUS,
Conditionalium proposilionum, qnoe tribns tr-rmi- B idem i b esse ponatur, nibil evenit necessarium". Age
nis constant, secumla figura est quolies cum aliquid enim e sit b; non necesse esl esse yel non esse a.
dicitur, vel esse vel non esse „cbnsequiiur , ut duo Nihil I igitur sequitur necessarium, ttt sit vel non sit
qusedam vel esse vel non esse dicanltir. Variaiitur c, c ut si sit a animal, _>animainm, c insensibile: nam
autem in ipsis propositionibus vel etiam in conclusi s est animal, esi onimatum; si vero non est ani-
insensibile est; atqui.si sit animatum , non
slonibus secundum assumplionis ofdinem muliis mal, necesse estessc animal, yel.non esse, non estigiiur
modis; quod ul facilins innotescat, primum cunclre necesse-esse
t insensibije vel non esse; quod si c ter-
proppsitiones iri ordine digeranlur, in quibus illud minus , assumalur, siquidem nbn esse ponatur, erit
est proedicendum, quod s:i'pe oequimodseproposiiio- necessarioi b; si verb esse, ntillus erit syllogismus,
ries ponuntuf, soepevero rion. Ac de requimodisqui- nam i si non est c-,est a, at si es't a, esl b, si igilur non
ri"emnulliis est syllogismus; sequimoda enim propo- esl < c, est b, qtiod si est c, npn necesse est essea, aiit.
sitio est si ita dicanius, si aest, f>est, et si esl a, non foriasse
J necesse sit non esse. Heecenjtn_propositio,
est c; at si sint inoequimodoe,faciunt^syllngismum.In" iidem si non est &, est c, in lalibus lantum evenit,
sequimodavero secundse figuros propositio es.t in his in j quibus allerum eorum esse necesse sii;.quod si
syllogismisbypoiheticis quoruiri enunlialiones tribus ( c, non erit a, si non est a, riihi) ,ad b, veluti ,si
est
terminis compohunlur, 'veluli cum ita proponimus : G esl < insensibile, non erit anhnal, at si nonsiuanimal,.
siest-a, est b, siauiem non est a, esl c. Hujus pro- nihil ] animaium vel esse vel non esse necesse erit..
posilionis lale inlelligalur exemplum, si anirnal est, Ex secunda rursus prbposilione fit syllogismus cum
animalum est, si nnimal non est, insensibile esi, hic iia proponimus : si est a, est _>,si npn est a, nori est
igiiur animalquod est, ajon esi; uno modo pn.po-' c; dico quia si non est b, non est c, prpppsitum.
situm iri utrisque, sed ad b quidem affirmative, ad quippe est, si est a, est b ; ordo Terp cpnsequeniioe
c vero negaihe conjungilur, et id vocalur non sequi- est, si non est b, non est a, quod si non est a , npn
mode praidicari. Quod si in utrisque a esse velnon estc, si igitur rion est 6, non est c; quod si fiierit
esse poneretur, sequimoda proedicatio dicerelur. f>,non necesse est esse -e, sit enim a auimal, b anir,
Disponantur igilur {ni dicttim est) omnes non sequi- matum, cralionale, et prpponatur, si.animal est.ani-
modae propositiones hoc modo, si est a, est b, si malum est, si animal uon est, raiionale non est;
noh est a, esl c, si est a, est _>,si non»est a, non est atqui est, animatum non necesse estesse
c,'si est a, non esl'6, si non est a, est c, si esl a, . animal, quo fit ut ne raiionale quidem ; qtiod
non est _>,si non est a, non est 6. Nunc igitur a quisi c terminum dicat assumptio , si quidem c
dem essepositum est cum b, non esse vero cum c. terminus affirmatus fuerit, erit b; quod si idem
ituisus anon esse ponamus cum b, esse vero cum PD c terminus abnuatur , nullus est syilogismus :
c-; si non est a, est b, si esl o, esl c, si non est a, eVt riam quoniam si est a, .erit b, si npn est a, .erit c, si
-Vsi est «, nbnest c, si non esl«, non est b, b siest • est c, erit a; at cum est a, est b, si esl igilur c,
a, est c, si nori*st a, non est b, si est a, non est c. erit b, quod si rion sil c, nihil sit necessariiim, nam
Si Jgitur non sit scquimoda propositio, assumplo in hac"propositione quoedicil, si ariimal cst, anima-
quidem •_>fiunt sexdeciin complexiones, quaruiri tan- ittm est, si animal nori est, rationale non est, as-.
ium ocio surit syllogismi. Rursus si assumaiur c, slc sumamtis , alqui non esl raiionale, nori necesse.erit
quoque sexdecim complexiones fiunt, sed in oclo vcl esse vel non esse animal, quocirca ne aniiiiaiuhi
tantuni syllogismorum deprehendilur firma neces- quidem; Item ex terlia propositiorietalis est_syllogis-
«silas. Sitigitur primus modus secunda. figuroe hic "mus, si est a, non esl b, et sinon est o, est c; dico
*x prima veniens propositione, si esl a, esl _>,si au- quia si _>gst, est c, nam quoniam ita proposilum
-tem non est a, e.t c; dico quoniam si non est b, est esi, si est a, non est _>,necesse est consequi.-ut si
c, quoniam enirii si est a est b, secundum ordinem" sii b, non sit a; at si non sit a, erit c; si igilur _>sil,
consequenlieesi non est b, non erit a; alqui si noii erit c; quod . i non sit b, nibil est necessarium; sit
es6eia, essetc, si igitur non sit b, eritc; quod si enim a animal, b inanimatum, c insensibile : iu hac
861 DE SYLLOGISMO.HYPQTHETjCO. .8(52
propositione quse-dicit, si,est animal, non est in- A. sensibile, necesse est jion esse animal. ,Se,d n.pti
animatum, si nori est animal, est insensibile, si as- animatuni quidem vgl esse vel npn ess.e necesse pst,
sumamus, non est inanimalmn, non necesse eri| qppd si c terminus assumatur, si quidem netgatiye,
animalesse vel.non esse, quare ne insensibilequir fapiet syllogismum, afjlirmaliYeyerp, nuljo mpdo'?.
derri. Si yero a c. termino fiat assunipiio, si quidem iiam.si non est c, non est a. Quod .si npn est «, est
npnsit c, non erit _>;si_veroc sit, nulla npcessitas b, si igitur c, non est p, qupd si,sitp, ppn necesse
erit conclusionis, nam guoniam ita propositum esf, esjt essp vel non esse a, qpo [it nl n'e b quidem
ul si sit«, non sit b, si yero non sita, sit c, ea re- esse yel non esse necessp sit, pam si est animatum,
rum est consequentia,- ut si non_sit.c, sit a; in his nonpecesse est esse yeJpon e.s_se.aninialncuniverp
enim lanlum lenninis dici potest, qui medielate prir animalpon s.it, non necesseesl.inseiisibile vpl esse
vati sunt; atsi sit a, non estfc. Si igitur npn sit.c, yel nou esse. Prpposiijo yero eadem cst qtiK supjEir
non eril_>;quod si sit.c, nulius e^t syl|ogismus; r.jpribus, Rurs.us p,x sexta proppsitjppe fit syllogis-.
nani in hac proposilione quae dicit, si est animal, riius hoc mpilo : si non esl a, est b, etsi est a, nop
nonest inanipjatum, si verp npn esl.,animal,insen- esl c; dico qpia si lion est f>, non eril c, si ^ppjp
sjbile est, assuraat aliquis esse insensibiie, sequilur," non estfe, esta, at si est a, non fest c, si igitur non
quidem ut-norisil animal, sed non sequilur ut yel rit B est b, non eril c, qupd. sj b lerminum ppn.at assum-
yel non sit animatrini. ,Ex quarta proposiiipite est - ptio, nulla est necessilas cpnciusipnis,si enim est_>,
syllogismusita : si est a, npn est b, si non esl a, non iion estq, ,id enini ex-superioribns m^nifestum est,
esl e; dico quoniani si est b, non esf c, nam qup- al si non est a, nihil ad c, .unp.pnhn p npri erat, si
niam ita propositum est, si est a, pon est _>,ea re^ esset«; exemplum yerp hpc es.t, ut si sit q animal,
rpm consequenlia est, ut sisit _>,non sit a; alqui b insensibiie, c inanimatum. Si igitur sit prpp.psitjp
cuni non sit q, ppsituni fuerat non esse c. Sj igitur talis, si npn esl animal, est insensibile, si est aniT
•gil_>,npnest c;.quod si ft.nnn esseassumaiur, huilus mal, rion est inanimatum. Atqui est.insensibile, npn
erit ^yilpgismus. Age enim sit a quidem animal, _> esl igituf '.animal, sed nbn cpnsequiiurut sit yej
inanima.lfim,c ratipnale, et sit h_ecpropnsitio, si non sit inahimalura, quod si c terminuni ^.um.pse-
est animal, non est inanimalum, si non est animal, fiKius, si quidem affirmes, facies syllogismuiri, naiii
npnestralionale; assumamus igitur non esse.inanir -si est c, rion erit a, quod si « npn sit, erit b. Si igitur'
maium, non necesse erit esse animal, quocirea ne,; c fuerit,' crit _>..Atsi pegaveris c, iiihil est nece.s-
rationale. Rursus.si.c lerminu.s assuiiiaiur, si qui- snrium. Si' enim assumamus, alqui nbn est cf non
demesse p.onatur,necesse eritnpn esse b. Atsi non necesse erit esse vel non esse a, quocirci ne b,
g|t c, nullus est syliogismus, nam quoniani propo- C quidem. Nam siinanimalum negaveris, non necessa
situm est, si asit, npn .esse b, si « npn sit, non est esscvel hon esse aniriial, quocirca ne insensi-
esse/, necesse est ul, cum sit c, sit eliam a, at si bile quidera esse vel non esse.-Ex septima propo-
sit a, non sit b,,si igirur sitc, non erit _>;qnod si c silione conclusio esl cum ila iiroponinius, si rioii
non esse ppnatur, nujlus est syllbgismus, veluti in est a, non est _>,si est a,est c; dico quia si esl i>;
.hac prbpositione, si est aniriial, non est inanima- erit c, nam quoniam ita proposilum est, si non esset
tu.m, si non est animal, npn est rationale., Siguis «; nonesse b, eril a, si sit _>.Atqui si sit a, erit e_
igitur assumat non esse rationale, npn necesse erit Si igitur sit _>,erit c, quod si b terminum iieget as-
esse vel np'n esse aninial, quocirca ne inanimatum su-iijiiio, nulla erit in conclusione necessilas : nam
quidem Tesse vel non esse. Atque in his quidem si non sit _>,nihil erit necessarium esse vel non esse
qrialuor propositionibus, ita a terminiis positus est, «, qttocirca ne c quidem velut in his terminis, si
ut ad _>quideni esse -diceretur, ad c vero non esse; enim sit" « animatum.i animal, c vivere, si sic
quod siordo mutetur, rprsus qttatuor erunt alii syi- enuntiemus, si.nou esl animalum, nbn esl animal,
logismi, si b lerminus assumatnr, qnatuof .eiiam.alii, si est.-animalum vivit, siigilur assumamus, atqui
si c; ex ulfaque aulem parle quaternse complexiones nonest animal; iton necesse est essevel non esse
erunt, quas nullos faciunt syllogismps, Sit enim P animatu_ii,'quocirca nec vivere, quod si assumamus
quiiita prpppsitio, si npn es.t a, est b, si est a, est c; c.terminum, si quidem negemus, erit syllogismi,per-
diep quia si non est f>,.eril c; assumanlur enim, fecta necessitas; si vero affirmemus,-nulla esteon-
aiqui non est b, eriL igitur a, hic enitn cpnsequenlim elusio. Nam si nonest c, erita, si non ,est «, iion
ratus esse cons.tabat. Sed cum est a, est c, si igittir erit b, siigiluf non.sit.c, aion erit b, quod si affir-
non esl b, erit c, quod si _>esse ponatur, nihil sit melur c, .nihilest necessariumj sive enim necesse
necessarium, si enimest-6, npn e.rit a, quod si a'~ est esse, sive non necesse,est essea, nihil ad _>,ut
non esi, niliil ad c, quocirca nullus es,t syllogismus. in isuperioribus lerminis poterit ostendi : si- .enim
Non esse autem a, si b sit, ea proposiiio demon- vivit, ef si necesse est esse animatura, rion ne-
strat, per quam dicjmus, si rion est a, est _>.Hoc enim cesse esl iantum esse animal vel mon csse; quod
in immediaiis lantura conlrariis evenil. Age eriim sit si non est necesse esse animaluin, non necesse est
a quidem aniirial, -_>vero inseiisibile, c vero ahima- esse rvel non esse animal, ut vero riecesse sit non
tura, et proponafur, si animal non est, insensibile esse animaium, fieri- noii potest. JEXoctava prppo-
est, si animal est, animatum est, et ponatur esse in- eitione conclusio talis est,cum ila proponiiti: tsi
..863 AN. MANL.SEY. BOETII" m
non est «, nbn est b, et si est a, non est c; dico A sequimodas propositiones : si est b, est a, si est c,
qubniam si est b, non est c, namsi est b, est a, non est a, si csi b, est a, si non est c, non est a,
quod si est «,'non est c, si igitur esl b, non erit c; si non est b, est a, si est c, non est a_, si non esl b,
quod si b lerrainura neget assumplio, nihil est ne- est a, si non est c; non est a. Et nuric quidem-«
cessarium, si enim non sit b, non necesse erit a cum b esse, cum c vero non esse propositum est.
esse vel non esse, quo fit ut ne c quidem, velut in Rursus vero o quidem cura-_>non esse, cum c vero
his terminis, si sit aanimalum, b animal, c inani- esse proporiatur,si esl f>,non est a, si esl c, esl a, si
matum. Si igilur proponamus, si nori est animatum, est_>, rion esta, si non esl c, esta, si nonesl_>,
nonest animal, siest aniraalum, non est inanima- nonest a, si est c, est a, si non est b, non est a, si
tura, et assumamus, sed non est animal, non ue- non est c, non est «. Terlise igilur figurae orimus
cesse est esse vel non esse ahimatum, quocirca ne modus est hujusmodi, si est _>,esi a, si est c, non
inanimalum quidem, at si c terminus assumalur, est «, qui quidem diversus est a secundsefiguroepri-
si quidera cura affirmaiione ponatur, eril necessitas mo modo. Illie enim si a esset vel non esset, b et c
syllogismi, nam si est c, non est a, quod si non est esse dicebantur. Nunc vero si b vel c fueriht, a yel
a, non est f>,si igitur est c, non est _>; at si c teresse vel non esse proponitur. ./Equimoll-eauiem pro-
ininum neget assumptio, nihil est necessarium, nam B positiones non sunt, qusein alia parte a esse, in alia
si non esl c, non necesse eritesse vel non esse «. non esse conslituunl, velutin superius comprehensa
Quo fit ut ne b quidem, nam si non est inanimatum, projiosilione. Nam si est b, esl a, si est c, non est a.
fortasse quidem sit necesse esse animatum, sed non Quibus ita positis, dico quoniara si est b, non esse e
necesse est.animal esse. Invenientur aulem termini necesse est. Si enim est £>,est d, quod-si est a, non
in quibus non necesse sit esse a, veluli si ponamuu est c, si igilur est b, non esl c; quod si b lerminiis
c nlgrum,'« album, negatio nigro non consequitur abnuatur, nullus esl syllogismus, est enim, si b non
ut affirmeiur album. Et secundaequidem figursein sit, non necesse erit esse v.el non esse a. Nec c igi-
-equimodos complexiones omnes (ut arbitror) expli- lur necesse erit veJ esse vel non esse, velut in hoe
cuimus, si vero eequimodoesinl, nullus omnino iit exemplo, si sit b animal, a animatum, c mortuum,
syllbgismus. iEquimodoevero fiunt hoc modo : quoet proponatur, si animal est, animatum est, si mor-
tiescunque enim a terniiniis ad b et ad c simul esse tuum est, animatum non esl. Alqui non estanimal,
vel non esse ponilur, quoquomodo _>atque c fermini . non neccsse est esse, vel nori esse animalum. Quse
varieriiur. Harum igitur quoe oequimodoeesse dicun- enim non sunt animalia, possunt esse animala, ut
lur complexiones, nulla est coriiplectibilis.Sunt au- arbores; possurit esse non aniraala, ul lapides. Quo-
tem omnes sequimodoecomplexiones hae: C circa si animal non fuerit, ne morfuum quidem esse
Si est «, est b, si est a, est c, si est a, esl b, si est vel non esse necesse est. Plura eniro non sunt ani-
a, non est c. malia, quse morlua non sunt, ut lapides, illa enim
Si esl a, rion esl b, si est a, est c, si est a, non est mortua dicuntur quse aliquando yixerunt. Ab as-
_>,si esl a, non esl c. sumptione vero c lermini affirmatio faciet syllogis-
Si non est a, esl b, si 11011 esl a, est e, si nbn est«, mum. Nam sic est, £>non erit, si enimcest, non esm.
esib. • At si non sita, non erit b, si igiiur c est, b non erit.
Si non est _., non cst c, si npn est a, non est _>,si Negatio vero c nihil explibal necessitatis. Nam si
non est a, est c. non est c, non necesse est esse vel non esse a. Quo
Si noii est a, non est _>,si non est a, non est c. fit ut ne b quidem, nam si non sit mortuum, non
est necesse esse animatum vel non esse. Queedam
Quarura imbecillara conclusionem atque omni ca- enim
renlem necessitaie, ex assumplionibus quoquo modo quee noii sunt morlua, animata sunt, ut arbo-
morlua non sint, non sunt
faciis inveniamus, nec non secundum superius de- ,res. Qua_d-tinvero cura
mbdos.eliam lerminos facillime auimata, ut lapides, quo fit ut ne animal quidem esse
scriptos reperire po- vel non esse necesse sit, si mortuum deslruatur. Ex
teriraus, per quos demonslretur nullani in lalibus n
inveniri secunda propositione hic modus est colligendi, si
coiiipjexionibus posse constanliam. Ac 4e
est b, est a, si non est c, non est a; dico quidem si
secunda quidem figura, quanli sint ef qupt modis
c. Nam si est b, est a, quod si est a, est c.
fiant syllogismidiiigenter ostendimus. Fiunt auierii, est b, erit si non
si ina.quimodoequidein complexiones fuefint, b ler- Ita enim converlilur lalis propositio, quee alt,sl b ter-
est b, est c. Qiiod
mino assumpio, syllogismi octo, loiidemqne c si lerest c, noii esl a, si igilur
fit necessitas syllogismi. Nam
niinus assumalur; sunt igitur secundce figursesede-^-' miiius negelur, nulla
non necesse est esse vel non esse a.
eim syllogismi, totidemvero b atque c lermino, nonila si non est b,
sidc quidein ulla necessitas pervenlei,"
ut oportet assumptis complexiones fiunt, quibus nibil Quocirca ne
ut in his termiiiis patet, nam si-sit b animal, a :iui-
admodumeolligalur.Nuncigiturde tertia figuradicen- et proponalur si est animal,
dum est. iri qua quidem tolidem complexiones fiunt maium, c corporeum,
non est ani-
et tolidem syllogismi, sed- ila ut non _equimod_e esl aiiimatum, si non est corporeum,
proposiliones ponantur; quod si eeqiiimodsefuerint, matuni, et assumaiur, atqui non est aninial, non
nullus omniiio (ut in secunda figura diclum est) fiet necesse est esse vel non esse corporeum, c vero
eyllogismus.Exponamus igitur omnes figura. tertia. ia terminus si negetur, erit necessitas syllogismi. Nara,
SC5 . DE SYLLOGISMO.HYPOTHETICO. ^ 866
si non est c, non cst q. Quod sinon. est a, non est _>.A. esl proposiiio, si est b, non est.o, si est c, est a;
Ita enira cohverti polest. Si-igitur non est c, non dico quia,,si esl'_>, non cst c,-riairi si est fc, non
erit _>.Si affirmelur, c nulla est iiecessitas, nam si est a. Si vero non sit a, non est c. Id cnira lalein
est corporeum, non necesse est animatum esse vel propositionem consequebalur, quae si esset c, ler-
nonesse. Quocirca nec animal quidem esse vel non minus "a quoque esse diceliat, si esl igiiur b, non
esse necesse est. Tertia propositlo talem recipit con- est c. At si' negetur f>,nullus esf syllogismus, si
clusionem, si noii.est-6, est a, si est c, non est a; enim rion sit f>, non necesse est esse «. Qiio fit ut "
dico quia si_non est _>,"norierit c, si enira non sit, nec ad c quidem necessitas ulla perveniat, et.in ter-
est _>,est a. Quod si sit a, non erit c, ita enim po- - Biinis idem palet, nam si sit b quidem morluuro,
lerat converti ea pars proposilionis, quee, si esset c a ariiraatum, c animal, et sit ila propositio, si est
iermiuus, a terminum non esse dicebat. Fit igitur ut morluum,hon esl animaium, si animal es't, anima-
si non sii b, non sit c, quod si affirment esse 6 ter- lum est", et assumamus non esse mortuuni, non ne-
raiiium, nulla est hecessitas concltisionis. Nam si cesse est esse vel.non esse animatum , nam et quie
sit £>,necesse est quidem non esse «, sed non rie- adhtic animata sunt, et qriaeiiunquam fuerunt, non
cesse est esse c, ut in his lerminis, si sit b animatum, sunt mortua, quocirca non sequitur rit sit vel non
a inanimatum, c animal. Si quis igitur siGproponat, BI sit animal. Quod enim iuortuum non est, potest esse"
si non est animalum, inanimatum est, si est animal, -animal, ut canis viyens, et non esse utJapis. At
non est inanimalum. Si igiturponamus esse anima- si c terminus affirmefur, eril perfecta conclusio non
lum, sequitur quiderii ut non sit inanimatum, sed non esse b; nara si sil c, est «, si vero sil a, noti erli._>.
neeesse estut sit animai. Si cvero terminus affirme- Id enim consequilur superius positum proposilionis
tur, fiet necessaria conclusio hoe modo. Nam si est c, modiim; si igitur sit c, rion erit _>,at si negeiur c,
non est «, si nori est a, est b. Id enini sequebaliir rieqne ad a neque ad b necessilas ulla perducilur,
eam propositionem, quse, si noh esset b termihus, velut in his terminis, nam si non esi animal, neqiie
a terminum esse dicebat. Si igilur sit c, est b; quod animatum, heque mortuurii vel esse vel non esse
si jdem c terminus abhrialur, nullusestsyllogismus. necesse esi. Sexise propositionis heec conclu io
Nariisi non sit c, non necesse estesse velnon essea. est, si est _>, non est «, sinon cst c, est «;
Quo fit ut ne _>quidem. Nam si non est animal, non dico quia si est b, eritc, riam si est _>,iion est a,
necesse est esse vel non esse inanimatnm. Quocirca' si non sit a,- erit c- Talisenim in liac parle pro-
ne animalum quidem. Ex quarta propositione talis . posilionis est consequentia. Siigitur sit_>,'erit c, _
est syllogismus, si non est _>,est o, si non cst c, quod si _>lerminus abnuatur, nihil necessarjurii fief,
non est «;dico quiasinon est b, est c. Nam si nori G nam. si non sit _>',nec « nec c termirios vel adesse
est _>,est a'j si vero a fuerit, necesse est essec. Id vel non adesse sequitur ulla necessitas, ut in lermi-
- enim
coiisequitur eam propositionis partem quae ait, His patet, nam si sit b raortuura, d animatum, c in-
si non est c, non est a. Si igilur non sit b, est c. At animatum, et proponatur, si morluum est, non ,est
sl"_>terminus affirmetur, nullus est syllogisriius.Se- animatum , si inahimatura non est, esl animatura,
quiturenim ut non sit a, sed non sequitur ut sit vel ^ si non sit mortuiim, nonnecesse est esse vel non esse'
non sif c, velut in his lerminis. Nam si sit b quidem animatum. Quocirca ne inaniiiiaium quideni"; at si c
insensibile, a anitnal, c animatum, et proponatur, - terminus aSsumatur, siquidem in negatibnesitposi-
si non est insensibile.-esl aniihal, si non estanima-. (us, fiet rala conclusio non esse b terminum,' narri
est aninfal, si sit insensibile, non est quoniam non est c, esto, at si sit «, non esl b, si
' tum,.non sed non
animal, necesse est esse vel non esse igitur nbn sit c, non eril b. Quod siâffirmeiurc ter-
ariimatum, c vefo termlnus si negetur, fiet profinus minus, nihil est necessarium, neque enim st sit c,
syllogismus'.Nam si noh est c, non est a, si non quamvis « non esse riecfessesit, ad _>lerminum ne-
est a, erit _>.ld eniin consequitur eam propbshionis cessilas nulla perveniet, ul eliam in lerminis palel,
parlem quee dicit, si non est b est a. Si igitur npn - nam si sit inanimatum, necesse est non esse anima-
sit c, erit b, quod si sit c, non necesse est esse vel D tum, sed non necesse est esse mortuum.
Septimoe
rion esse a. Quo fil ut ne b quidem. Nam si est ahi- proposilionis talisestsyllogismgs. Enunlietur enim,
matum, non necesseest esse animal vel.non esse. si non est _>,nonesta, si est c, est «;dicoquia si
Quo fit.ut ne insensibilequidem esse vel non esse non est b, non est c, si enim non~sk b, nori erit_o,
necesse sit-. Ei haclenus quidem qualuor modos ita quod si a non fuerit, non erit c. Idem enim sequeba-
disposuimus, .ut ad b lerminum, quoquo .se modo ha- nir eam propositionem'qua dicebatur, si esset "cler-
bet, a tefminusesse poneretur, ad c vero non esse. rriinus, a quoque cbnsequi ut esset; si igi.iir non sit
Nunc ila slaluamus,"ut a terminus ad £>ierminum _>,non erit c; quod si affirmctur _>,riihil estnecessa-
non esse dicatur, ad c.vero esse, ordine scilicet rium, neque enirn si sit b, vel a, vel c, esse aul non
commutato. Omnes vero. esse non sequimodaspro- esse necesse est, ut in terminis palet, nam si sit b
-
positiones illud ostendit quod a quidem-affirmative •animatutn, a anlmal, c.sensibile, et sit propositio, si
ad b est,^d'-e negative prbponiiur, aul si negative ' aniriialuirinon est, non est aniraal, si sensibilc est,
ad f>,affirmativamad c retinet enuntiationetri. Quinla animaJ est, si assumatur esse animalum, neque aiu-
igilur propositio talem facil syliogismum , cum talis mal necesse est esse, neque sensibile. At si per e
'
867' AN. MANL. SEV. BOETIi S6S
termiftum fiat aSsumpiio, si quidem affirmabitur, erit A consequenlise similis niodus esl, ut in.his prbposiiio-.
firma conclusio ; si negetur, nulliis est.syllogismus, nibus quoeex duabus categericis ac simplicibus effi-
naiii si est c, est a, si sit a, erit b. Id enim conse- ciebanlur. ln omnibus enim si quidem velinins
si non lolius assuniemus -
qnebatur- eam propositionem qiise ait, sitfc,. astruere, primam proposilionis
non esse a; si igilur sit c, erit b. At si idem c termi- partem, si vero in conclusipne aJiquid esl desi.ruen-
iVusabitualur, nihil est necessarium, nam si non sit dum, secunda negabittir. Sive auiem prima denege-
c, neque ad a neque ad b terminum necessitas ulla tiir, sive posterior affirmetur/riulla fit omnino ne-
conslringii, veiut si non sit sensibile, non sil forsitan cessitas, nisi ,in quinta, septima, lerlia deciina et
aiiiirialj sed non necesse est esse animalum. Repe- quinta decima proposiiione. in quibus rioii comp'e-
r eulur vero termini in quibus ne a quidem non esse xionis natura, sed lerminoruni proprietas conse-
*iieeesse est. Oclavus modus est in quo iia pfoponi- quentiam facit, sicut in his syllogismis fieri dociiimus
lur, si non est 6, non est a, et si non est c, esl a; qui in his proposiiionibus constant, quaeduabifs sim-
dico quia si non est _>,non est c, si enjm non sit b, plieibus coiitineiilur; horuin aulem omriium qni ex
rion erit «. Quod.si npn sit a, erit c, id enim conse-. duabus hypotheticis constanl, pfopositiones apposui,
quebatur. eam parleni propositionis, quoedicebat, si quarum differenlias cum. lector agrioverit, ad earura
non est c, est«. Si igitur non sit b, erit 6; quod si _>,gexempla neeesse est revertatur, quse fex simplicibus
terminus affirraclur, nibil est necessaritim, nam .si ei categoricis junc.sesunt. Sunt auiem bninespropo-
sit b, neque esse neque non esse riecesse e.t a ler.ni- siiioiium differeulise, quse ex duabus hypbthelicis
- -.
nuin, quo fit ut ne c quidem. Id vero tali liquet copularitur huj'usmodi:
exeraplo, si sit _>aniinaluiii, a animal, c insensibilc, Si eum esl«, est_>, cum sit c, est d.
el proppjiatur, si non-sit animaium, non est animal, Si cuin est a, est f>,cum.sit c, non esl d.
sj non sit inieusibiler est animai. Si igitur affirmenius Si cum est «, est b, cum nori sil c, est d.
iii assumplione f> terniinum, et dicamus, atqtii est Si cum est a, est _>,crim non sil-c, non esi d.
ai.iiiiSUim,non necesse est csse vel uon esse animal. Si cum sit a^,non est b, cum sit c, est d. '
yel irisensibile. Quocirca nullus est syllogismus, ai si Si eum sit a, nan est c
_>, um sit c, -non.est d:
c terminsis abnuatur, fiet proiinus syllogismus, nam Si cum sit a, non est b, cum non sit c, est d.
si non est.c, est a, si vero est a, erit j|>,siigitur non Sieum sit a, nori est b,' cum1non sit c, non est d.
sit c, erit _>;quod si c terminus affirmetur, nihil est Si cum non sil a, esl b, cum sil c, esl d.
riecessariura, namet.si a terminum non csse ne- Si cum npn sit «, est b, cnm sif c, non est d.
cesse est, quantum ad b lermiuum nihil necessarium Si cum non sit a, est _>,,cumnon sit c, est d. ..-
cadit; id vefb tali demonstralur exemplo : si sit in- G Si cum non sit a, est l>,cum non sit c,"noriesi r.,
sensibile, npri est animal, qupd si non est animaL, Si cum.non sit a, non est _>,cum sit c, est d.
Bon necesse est esse yel non esse animaium. In non Si cuni non sit a, non esl _>,ctim sit c, non esl <_.
-
aeguimodisigilur proposiiibnibus slve b sive c tertni- Si cum nbn sit a, non esi 6, cum rion sit ,c, est d.
nus assumatur, bctb necesse es.i ex utraque parte fieri Si cum non sit a, non esl _>,cum non sit c, npn est d;
sjfiogisinos. Reliquoe vero ex.utraque parte octenoe Jn his quoque pi pposilionibtisillud inspiciendum est
complexiones riecessitate priyatoe suut. At si siui quod cum sedecim sint, octo quidem ita yarianlur,
aequifhbdoe, nullus omnino est syllogisraus. _Equi- ut tamen in omnibus a lerminus esse porialur, oc':o
, iriodee vero dicuntur qiioties a terminus ad utros- yero ila, ut idem a terminus non esse dicatur. Non
que vel esse vel non esse proponilur. Ornnes aulem vero quoquo modo positse fuerint habebunt vim con-
_cquirriod_e ptbpositiones sunt huj"usrapdi: , - ditionalium proposilionum ex duabus hypollieticis
Si esl l>,est a, si est c, est a. constanlium. Nam si quis sic dieat, si cum bomo est,
Si est />,.est a, si non esl-c, esl a. animal est, cum sit animatuin, corpus est, non feelt
- Si nori est b, est a, si est c, est «. eam propositionem quse, ex.duabus conditionalibus
Si noii est b, est a, si non esl c, est a. conslat. Neque enim idcirco quod animatum.esi,janl-
Si est i>,-nonest a, si est c, non est a. , D mal esl, qiiia qui homo est, animal est, nec cpnditio
- Si est b, non est a, si non est c, non est*«. sequitur conditionem;sed si eas separes, per seque prpr
Si noii est b, non est a, si est c, non est a. nunties, uiraque habet in- terminorum consequenlia '
Si rion est b, non est a, si non est "c,non -est a. iiecessitatem. Nam et qui homo est anini.-.lest, et
In.quibusei.perconsequentiam proposilionuin supe-. quod animalum est corpus est, etper se istse jiropo-
rius designatam, etper exempla curreiites possumus sitiones verse sunt, nec condilione junguntur. Ut fgliiir
l.ucide,et cpristanier agnoscee, nullam, omninoin sjngularium natura clarescai, de uiiaquaqueesi disse-
S},llogismiS'fierinecessitatem. Quocirca cum tribus, rendum. Prima igitur proposiiio falis esse debet, ut si
terniiiiis texilur propositio, et ex prirna quidem fi- sito posit -m, _>terminusnon continuo subsequatur,
gura fiunt syjlbgisnii sedeciin, ex secunda syilogismi, ilemque sie ponatur, non neGesserit d tcrminum con-
sedecim, ek teriia etiam toiidem colliguntur, omnes sequi, s.edposito qtiidem a terminp, termitiuin c, positb
ex tribus terminis syUogismi quadraginia oeto sunt. vero b, lerminum d esse necesse sit. Tunc enim eve-
Restat vero ut de his syllogismis iiunc dicamus qui niei nl si, posito a, fuerit b, necesse sil c posito sub-
duabtis hypotheticis connecturitur, quorum quidera gequi f., ut ei sirit termini a homo, b medieus,]e anl-
869 DE SYLLOGISMOL HYPOTIIETICO. '
870
.matum, d arlifex. Posito enim homine non necesse A. sunt, tit a quidem preeter besse possit, c vero neque
est ut mediciissit, et cum sit animatum, non necesse cum d neque cum a esse possit, _>etiam cum c simul
esi ut arlifex sit. Al si l.ioraosit, necesse est ut sit essehon possit; itan.iinqueevenilul si, posiio aesse,
aniraaium, el.si medicus est, necesse est ut artifex i.denegettir, negato c termino, dsequatur, utsi a qui-
sit. Hoc itaque posito, fevenietui si cum .homo sit, dem sit aiiiniatum, b sanum, c inaiiimaturii,d segrum.
medicusest, cum "sit animatum, sit artifex. Secunda Animatumquid.enipfseter sanitaterhet esse et non esse
;propositioila esse xlebet, ut «alque b, item c atque - potesi.lnanimaturaveronequecuraanimatonequecura
td prseler se esse possint, sed a pfeeter c esse non _egrbconvenirepoie.sl.Quo.fiiutsicuraaniiiiatum est.
jiossit, b auiem atque d simul esse nori possini. sanuiri non est, cum non sit inaniriiaiiirii,aegfurasii.
Tutie enim eveniel ut si posito a lermino, _>fue- Iiemoctava proposilio his lermini.scopulandaest, ul
rn coiisecutura, posiio e non esse d neeesse sit,,ut « quidem preeter _>lerminum et esse ei non esse
si sit a homo, b niger, c animatum, d album; homo possii, c vero.neque cum « neque cum d esse pbs-
. namque prseler nigrura, et animatuiri prseter album sii, sed d proeter b esse non possit. Hoc fenimpaclo
el esse et nou esse potest, homo vero prseter anima- . eveniet, ut si a posito, b deriegeiur, denegato c ter- ;
lum nigrura aut cumalbo essenon possit, evenitqtie ; mino, d teriiiinus nou sit, utsi sif «animatuni, b af-
ul si cum sil homo, niger esf, cum sil animatuin non Biliiex, e.inaiiimaiurii, d medicus. Aiiimauirii enim
sit albus. Item terlisepropositionistales lerminbsesse proeter artificium et esse et non esse potest. Inani-
oponebit, uf a proeter _>esse possit,c verb vel ciim iriaium vero neqrie cum animalo,*neque cum medico
« vel cum d esse non possit; quocirca evenit ut si conyenit. liedicus vero proeler,ariificiura esse noh
posito a lerniinb fuerit b, negato c termino d esse potesi, unde evenit ut si^ctiinaniraaluin est, nori slt
necesse sii, ut si sit a quidem animaiura, _>medicus, anifex, cum hon sit inanimatum, non si.t inedicus.
c inanimatum, d artifex, animatum eniin proeter me- Nona prbposilio fiet, si a quidem,aique _>siraul esse
dicum esse.potesl, inanimatum vero neque cum ani- rion possint, c verb pbssitesse praeter d, cunia ycfo
mato neque cum anifici jungi poiest; itaque si cuni esse non pbssit. Tunb enim everiietut si a denegato,
animatum esl, medicusest, cum fnaniinaiutn non. b esse cousequituf, c posito, il sequalur, ut si sil a ,
sit, arlifex est. Quarla propositio his lerminis con- quidem irianimatum, f>niedieus, caniriialiirii, <.afti-
lexenda esl, ut a quidera cum b termino, c aulem fex. inanimafum quip^pcmedicus bsse ripn potest,
cum d. vel esse vel non esse possit. Neque veroa animalum verb. potest hoii esseiiriifex, inariimaiiuh.
.cum"c,-neque_>cum d, ullo rnodo esse possibile sit. vefo atque animatuin siinui esse non pbiest. Quo iit
Tunc enira evenit ul si a posito, b subsequalur, c- ut si curiirion est irianimaiuin, niedicus sit, ctim sit
negatp, negelur etiam d, ut si sit a hoino, _>niger, c G| aiiiiriatuirisil aftifex. Decimam proptisitioiierritales
inanimalum, d album, liomo quidem praler nigruni, ierinini copulabiiht, iit aquideih proetef b, at vlro
inanimatum vero prseter albuni et esse et non esse c-pf_eler d essfejiossit, sed a cum c, el b "ciitrid esse
potesl; neque t.mien honio cum inanimato, ncque rion possit, lta eriihi pfoveiiiet u"tsi "riegatba esse,
nigrum.eum albo esse possibile est; si tamen cum b consfequaiuf,posito c lerhiiho, d nori essehfecesse
homp sit, nigerest, sequituf u.t cum non sit inani- sii, ut si sit d inanimatiiiii, i!>nigfuin, «tihiriiatum,
. maium, non sit album. Quintoe proposiiionis. heec d albuin. Iiianimatiraiquippe'pfa_iefhigfum, et ahi-
inembra sunt, ut a prseter b, eic proeter d esse et maiuni proeief albuin et esse et rioriesse pbssurit.
,non esse possint, sed a preeter c esse non possit, 6 Sed liiaiiimaiuri."cum anjinatb, ct riigfurricufti albo
alque d nunquamsiinul esse possint, ita ut si alterura siniiilesse nbh poVsuht.Sed si hegalurii fuerit Inani-
npn sit, alterum esse necesse sit, tunc enim. eveniet mattlm e't coHseculum sit higfuin, posiio aniriiato
. ut si o posilo _>negelur, c posito d subsequatur, ut "aibum esse riegabituf.Item undeciriia pfbpositio ea
sisit._«qiiidemhorao, b aeger, caiiimalum, d sanus, sii, "ui neque d cum _>,heqhe c cum d, simul esse
,homoquidem prseier oegritudinem, aniniatum vero posslt, a vefo sinee, et isihe a! esse noh possif, ita
•prseler sanit-tem et esse et nonesse potest-; sed sienim si ciirii a sil riegatiim, _>sequaiuf, cutri « nega-
homb sit, aniraalura esse necesse est, et si non sit D) biliir, d esse necesse est^ ut-si sit a liiaiiiiri-ilum,
seger, sanum esse necesse est: iiaque fiet ut si cum fcmedicus,c iiivitale, d aflifex, iriariimatuhiqtiidein
homo sit, non sit seger, cura sit animalura, sit inedicus esse nbn poiest, qupcifca rie Inviiaie qui-
sanus. Sexta propositio hos terminos habere deside- dem ariifex ": sed quod inaniinatiini est, rioii pbifest
- rai, ut a prseter _>,el c prseter _.et esse et nbn esse .non esse inviiale, iteriique qtii metiicus est hc%po-
. possii. Idem vero a prselerc, et d prseter _>,esse non lest npn esse aiflifex.Si igituf irianiriiatuhinegetur
possit. Tunc enim eveniet ul si d pbsilo nori est _>, et riiedicumesse cbhseqiiatuf, cuni 'riegabiluf esse
posito c nonsit d, ul si sit a h.oino, _>'
artifex, c ani- invitale, artifex esse consequiiur. Duodeciniaprbpo-
, matum, d medicus,Jiomo quidem prseter aftificiurii, siiio est quani lalibus lerrriiriiscoristarjeoporlebii, ut
el animaturavefo pr_etermedicinam esse et noii esse a quidem. prsetef b, at vbro c preeter d:vei esse vel
potest, neque vero liomb proeter ariimalum, rieqite non.esse pbssii; a vero Sine c, ei _.cuni. k csse iion
medicus prseier artificium esse potest. Quo fit ui si possint, ita enirii cadet "ritsi o negato, b seqiiaiur,.
cum homo est, arlifex hon est, cuni sit aniriiaium, c negato, d eiiam negetur, uf si fueril a iriaiiiinatum,
.non sil medicus. Septimse propositionig hi termini b aliram, c invitale, d nJBrum, inanimaiura quiderii
prrcler album, invilaleatilem precternigrum vel esse A_bus conslet, idcirco qu.a jirior conditio non esl se-
vel non esse potest. Si lamen inanimaihmhomo sit, cundeecausa condilionis, hoc igilur superius posiia-
et sii albuui, cum invitale non sif, rionerit nigrum. tarum proposiiiontun rado demon.trat, quemadmo-
Teriia deciuia propositio his terminis connectenda dum fit, ut condilionem condiiio consequatur. Quse
est,,-ut a quidem prseter 6, at vero c prseter o"esse cum ita sinl de earum dicendum est syJIogismis.
•
possit, « vero atque c , et b atque d, ila simul esse Fit igilur ex prima propositione syllogismus hoc
ni>npossint, ul si aitertim eorum non fuerit alterum modo : si cum est a, est _>, cum sit c, est d.
esse necesse sit, ita namque fiet ut si cum r. nega- Atqui cum sit a, est b, cum igitur sit c, erit d; vel
lum sit, 6 negetur, cum c affirmalum fueril, d affir- ita, atqui eum sit c",nbn est d, cura igitur sit a, iion
ineiur, ut si sit a irrationabile, _>segrum, c rationa- est £>.Ppsse vero hanc esse as.uraptioneni sufefius
bile, d sanum. Irrationabile namque preeteraegrum, descriptaproposiiionum natura demonstrat. Item ex
et rationabile proetersanilatem essc polest, irrationa- secuuda proposilione,si cum est a, est b, cum sit c,
• bile yero alque rationabile, et aegrumaique sanrim non est d. Alqui cura sil a,est_", cum igitursil c,
simul esse non possunt; si lamen aherum eorum non "nohest d; vel ila, afqiii cum sit c, est-d, cum igitur
fuerit, allerum esse necesse est, iiaque fit ut si irra- sit a, non.esi l>.Ex lerlia, si cum sit a, est b, cum
lionabili denegatosegrumdenegetur, raiionali posito B' non sil c, est d. Atqui cura sit a, est _>,cum igiiur
sanumponalnr. Qriarladecima propositiohis lexenda non sit c,'est d; vel ito, atqiii cum non sit c, non est
membris est.-ut« quidempraeter f>,el c preeterd esse d, cum igilur sil a, non est b. Itera ex quarta, si ciiin
possinl, sed «atque c simulesse noii possihi, ita ut sit a, est b, cum nbnsit c, non est d. Sed cum sit a,
ciim alterum non fueril, alterum esse necessesit, est _>,cum igitur nonsit c, non est d; vel ilei, aiqui
d vero prseler 6 esse non possit. Fit igitur ut si jcum cum pon sil c, est d, cum igitur sit a, uon est _CEx
sil a de-negatum,b denegetur, cum sit c, non sit d, ut quinla proposilione fiunt quatuor colIectioneSj ita
si sit a inanimalum, _>arlifex, c animatum, d medi- namque termini proponunlur, ul ulrobique fiat rafa
cus. Inanimalumquidem prseterartificem, animatum conclusio hoc modo : si cum est a, non esl b, curii
vero prseter medicum esse potesl, inanimatum vero sit c, est d. Aiquicura sit a, nori est b, cum igitur sit
cum animalo non convenit, ct medicus'ab ariifice- c, est d; vel ita, atqui cum sit a, cst ,_>,cum igitur
ntillo modo separalur. Fit igituf ul si cum non est sil c, non est d; vel ila, atqui cum sit e,'non "estd,
inanimatum, non sit artifex, cum sil aniinatumnon cum igitur sil a, est 6; vel ila, atqtii cum sil c, est d,
sit medicus. Quinta decima propositio hos lerminos cum igilur sit a, non est b. Ex sexla, si cum est a,
habefe debet, ul a quidemsi non sit, c non esse nenon est _>,cum sit c, non est d. Atqui cum sit a, non
cesse sit, £>vero atque d talia sint, ut allers eorum G esl 6, cum igitur sit c, non est d; vel ila, alqui cum
iiegato, alterum eorum esse necesse sit. Ita namque sil c, non est d. Cum igiiur sit «, est £>.Ex septima
fiel ulsi cum sit a denegatum b negetur, cum nega- item fiunt quatuorsyllogisrai hocraodo, si cum est
bitur c, affirmetur d, ut si sil a quidera irrationale , a, non est b, cum nori sit c, est d. Alqui cum est a,
b sanum, c inanimatum, d segruni, irrationale quinon est b, cum igiiur non sit c, estd;-vel ita, atqui
dem si rion sit, non est iitanimatum, sanum etiam curo sit a, est b, cum igituf non sit c, non est d;Tel
alque eegrumsimul esse non possunt,et qui sanum ita, atqui cum non sit c, non est d,cum igilursila,
negaveritoegrumnecesse est affirmel, itemque e di- est b; velita, atqui cum non sit e, estd, cum igilur
verso; est igilur ut si negalo irraliOnabili negetur a sit, non est b. Ex octava proposilione, si cum est
sanum, negato inanimato segrumponalur. Sexta de- «, non est b, cum non sit c, non est d. Atqui cum sit
cima' propositio est quoe his terminis conslat, ut o «, non est f>,cum igitur nonsit c, est d; vel ita; atqui
quidem proelerc, at vero d preeter £>esse non possit, cum ndn sit c, est d, cum igitur sit a, est _>.Hactenus
a vero cum b, et c cum d, csse nullo moJo queant. quidem ex hujusmodi propositionibus, quse d esse
Evenit igitur ut si o quidem negato, negabiturb, de- proponebant, atque ita caeteroslerminos affirmando
negalo c terminus d abnuatur, ut si sit« inaniroalum, negandoquevariabant, ostendimus qui fierent syllo-.
b artifex, c invitale, d medicus; inanimatuin igitur D ,gismi. Nuncex his propositionibusquinam sylipgismi
proeter invilale et mediciisprscler artificein esse non " fianldicendum
i est, quseita caeterosterminos varianti
polest, inanimatum vero cumarlifice et inviiale cum ul i a quideni"nbn esse proponani. Ex nona enim
niedico esse nou.polerit. Si igitur, negato fnanimalo proposiiinne
j fit syllogismus ila, si cumnon est «.,
negetur artifex, negato Invitali negetur medicus. est i f>,Cumsilc, est d. Atqui ctim non sit a, esl b, .
Atque hoecquidem ratio proposilionum, quarum su- cum < igilur sil c, est d; vel ila, aiqui cum sil c, non*
perius exempladescripsimus, idclrco intelligatur asest i d, cum igitur non sit a, non esl b. Ilem ex
sumpta, utearum natura clarescerei, uon quo aliter" decima, i si cum non est a, est _>,cum sit c, non est
inesse terminresse non possinl. Nam , ut superius d. i Alqui cum hon.esla, estf>, ctim igilur sit"c,.non
diclum est, nori sufficit qtiolibet modo jungere terest i d; vel iia, alqui cum sitc, estd, cura igitur non
'
minos, ui fiant hypoiheticseproposiiionesex duubus sit s a, non est _>.Ex undecima, si cum non esta, est
conditionalibiisconjugatoe.Non enim si quis dical, /<>,cum iion sit c, esl d. Atqui cum nonsit a, est b;
si cum homo est, aniinal est, cum dies est, lucet, cum < igiiur non sit c, esi d; vel ita, at cura non sit-
talera fecerit propositionem quoeduabus conditioni- < c, non est d, cum igitur non sita, rion est'6. Ex
873 DE SYLLOGISMO HYPOTHETICO. 874
duodecima, si curiinon sit a, est b, cura non sit e, A' e, non est d, cum igituf nou sit«, est _>;vel,ita,
nonest d, at/jui cum non sit a, est b, cuiriigitur non atqui cum non sit c, esl d, cura iginir non sit a, non
Sit c, lion estd; vel ita, atqui cum horisile, est d, . est b. Ex sextadeiima propositione: sicum non sit
Ciiuiigitur non sit d, non est b. Ex teriia decima, «, nohest b, cumnori sit c, nou est d. Atqiilcuinnon
quaeqtialuorcnlligitsyllogismoshoc inodo : si cum sil d, non est b; cum ig.turiion shc, noiiest d; vel
non est «, noh est i, ctim sit c, esi d. Atqui cum ita, atqui cum nonsit c, est d. Cum igitur non-sit a,
'
non sit a, non.esi 6, cum sil c, est d; vel ita, aiqui est b. Ex quibus omnibus quadraginia coiieliisioncs
cu:n non sit a, est b, cuni igitur.sitc, nori estd; vel fiunt. Sedecim quidem assinnpla prima condirione,-,
iia, atqui cum sit c, est d, cum igiiur npn sit «, non ila ul In priraa proposilione est posila. Sedeciinvero
esl b; vel ita, atqui cum sit c, non est d, cum igitur ••assurapla secunda coinlitione conirario modo
*est collocala. Oclo vero ex aique
non sit a, est b. ltem ex qnarta deeima, si cum non in propositione quinta'.,
est a. non est b, cum sil c, uon est d. Alqtii cura septima , tertia ilecimael quinta decima propbsiiio-
nonest a, non est b, cum igitur sit c, non est d; vel nibiis fiunt assuinptis primisquidem condiiioiiibiis
ila, alqui cum sit c, est d, cura igiiur non sit «, esl b. contrario modo, atque in propositioneproferebantur,
Quima decima rursus quatuor colligil syllogismos,,- secundis vero conditionibuseodem modoassumptis,
hoc inodo: si cura non est-a, non e»t b, c.umnon sil JJ ul in-proposhione fu.rant collocalse.Dt igitur onr-
t, est d. Atquicum rionsit a, i>onest b, cum igitur nium propositionumcoiiclusionumqueralioelarescar,
uonsit c, esl d; vel ita, alqui criin hon sit o, est _>, oinnes hujusmodi enunliaiioiiescum propriis propo*
tara igilur non sit c, esl d; vcl ita, atqui cum non sit suimus exeniplis. "
Si cum sit a homo, est b medieus, cura sit c animalum, est d artifex.
Si cumsit a liomo, est f>niger, cum sil c aniraalus, nonesl d albus. ' t
Si cuni sit a ariimaltim, esi b medicus, cum non site inanimalum, est d artifex. .1
Si cum sit « homo,est b niger, cum non sit c inanimatus, non est d albus. • '*
Si cum sit « hoino, non est b ecger, cum sil c animatus, esl d sanus. ','" '-t
Si cimisit a liomo, non esl b ariilex, cum sit.c animalus, non est d iriedicns. '
" Si cum sit a
animal, nonest _>sanus,cum non sit c iiianimatum, est d a'grum. .•
Si cumsit « animaiuro, non est b arlifex, ciim non sit c inanimatum, non est d medieus.
Si cumnon sii a inanimaiuni, est b medicus, cum sit cânimaliim, estdanifex.
Sicumnori sit d inaniniatum, est b niger, cum sit c inanimatum,"nonest d aibnm.
Si cnm non.sil a iiianimaium,est 6 medicus, cum non sit c invitale, est.d ariifex.
- Si curn non sil« inanima.um, esi b album, cum non sit c
invitale, nbn est d nigrum.
Si cum non sit airralionale, non esl_>segrum, cum sit craiionale, est d sanuin.
- Si cum norisi(,a inanimaturri,non est b arlifex, cum sit e aniniatura, non est d medicus."
•.
- Sicum non sil «irralionale, non est b sanum, cum non sit c irianiinatum, est d oegrum.
Si cum non sit a inanimatum, non esl _>artifex, cum non sit c invitale, non est d medicus.
Ac de his qriidemqui per eonnexionem fiunt hscc in conlrariis medieiaie carentibtis, similisqne est, ei
gicta sim. Ili vero qui in disjunciione sunt posiii C propositioiii quse dicit : si non est a, est _>, Qu_s
il!i'svidentur adjuncii, eorumque niodos formasque enira proporiit aut est a, auteslfr, id iiitelligit,
ftiscipitint, quos superius ih connevione posilos ex neque simul utraque esse posse, et si uiiura non fue-
bis proaositiouibusfieri dixiinus quoe duabus sim- rit, consequi ut.sit alterum."Itaque si nonsii «, eiit
jriicibu*jungerentur. Si igiiur In disjunclione propo- b, sed hoecuriaest earura prtipositionutn(juasin his
Eitarura proppsitionuriiad causarum similitudinera queeper connexionem fiurit snperius numeravimus.
inonstraveroquaein connexione posiioe ex simpli- Quicurique igiiur syllogismiin ea propositionefiunt,
cibus copulataesunt, quot.modi, qualescunque con- quoeest, si non est a, est b, hi etiam in eafaciendi
fjlusionessunt in unaquaque.illarum, quoe per con- _""sunt quee per disjurictionem proponetur, ut ciim
nexioncinfiuhiproposiiiomim,lot etiam in his esse. dicimus, aut est a, aut est b. Fiunt igitur in supe-
necessc est quoe per disjunctioitem pronunliaia. " riore quaiuor modis. Quamlibet enim partem propo-'
eamdetn-vimcoiinexionishaberemonslraniur. Qua- silionis assumpseris, sive preecedentem,sive eiiarn
tuor igilur superius differentias per' cbnnexiouem consequentem, sive negaiivomodo, sive affirmalivo. >
enuntiatarum proposiiionum esse dixiinus, si ex D1faciet syllogismum.Namsi bsecpiopositio sit, sinou
siiuplicibuspropositionibuscopnlarentur, lioc modo: esln, est _>,sive non sit «, erit 6 ; sivesita, non erit "
si est a, est _>;si non est a, non est b; si est" b; sive non sit b, erit a; sive sit b, non erit a. Iu
a, nou est b; si non est a, est _>.Per disjunctionem ptopositioiiequoque disjunciivaidern est. Nam cum
quoque propositiunes quatuor teiient ditferentias dicitur, aul est«, aut est b, siquidemo fuerit, b non'
hoc inodo : .aut est a, aut esl t>; aut non est «, erit; quod si a nonfueril, erit b; et-si _>non sit, eril
aul-nonest b; aut est d, aut non est b; aut uon est a; si b non fuerit, noh eiit.a. Id quoque tali declara.
d, auf est _>.Quarumquidem ea quoepiima est et lur excmplo; nam si sil propositio, aut segerest.aut
proponit, aut esl a, aut est b. In liis lantuni dici po- sanus, quidquid horum in assumpliorieassumjitum
iest in quibus alterum eornm esse necesse est, velut fuerit, vel negatum, allera pars vel affirmabilur, vej
PATROL.LXIY- 28-
S7S AN. MANL, SEV. BOETII 87<?
negabitur hoc modo: Nam si sanus est, rionest oeger; A_.nihil est necessanum. Idvero in nis lerminis appro-
si non est sanus, est aeger; si segerest, nonest sanus; babimur-, si quis ita proponal, aut aniraal esl, aut
si non aeger est, e_:'sanus. Item ca propositio dis* non homo, si igi.ur animal non sit, non erit hotub;-
j'uncliva quee proponit, aut a non est, aut 6 non si homo sit, aniraal est; sive autem animai sit, non
est, fit quidem de his quse quolibet ,modo siraul necesseest esse hominem, sive hohio non sit, non
esse non possunt, etiarasi non alterura eoruni necesse est aiiimal.jnlerire. Ea vero propositioquse
esse necesse sit, similisque est ei propositioni con- dicit, aut hon est a, aut est b, in his qusesibi adhse-
nexoeper quatmita proponitur, si est a, non esl _>_ rent proponi potest, el a minoribus ad majora con-
Quoeenim sic enuniiat, aut nbn est a, aut non est b, tendi, el est similis ei propositioni connexre quse
id nimirum sentit, quod si « sit, b esse non possit, • dicit: si est a, est _>.Nara eum ita quis enuntiet, si-
id ila probabitur. Cum enim proponitur IIOGmodo, -quidemassumatur esse a, sialim consequiiur uisit _>_
autnon esl a, aut non.est _>,cumsi assumatur esse Sed in hac propositionesiquidemaffirmaretur esse at
«, non erit b. Quocirca ei propositioni contiexeesi- sequebatur ut esset f>_Qudd si negaretur b, seque-'
niilis est quse ita enunliai, si sit a, non esse b. In batur ut non essel a. Sive aulem negarelur o. sive
hac vero propositione, duee tantum complexiones affirmarelur b, nihil necessariumvidebituraccidere.
syllogismosprocreabant. Nam si esset «, non erat b; B Et in ea igitur jjropositionedisjuncta, qusedicit, auf
et si «sset _>,noi»erat a. Si.eum non esset «, non non est«, aut est _>,siquidem fuerit a, eriti; si non
necesse erat esse vel non esse b. Sive aulem non fuerit b, non erit o.Sive auiem non sit a, sive sit _>.
esset b, non necesse erat esse vel non esse a. Quo- nulla est necessilas syllogismi, ut in hoc declaratur
circa et in disjunciiva propositione tolidem syllo- exemplo, aut non est honio, aut animal est. Si igitur.
gismos esse necesse est, totidem vero in collectibi- assumamuSjatquiest horao, eritanimal. Si negemus
les complexiones; nam cum ita proponilur, aut non esse animal, non erit bomo ; si autem hominemne-
esta, aut non est b, ita dicilur, si sit a, non erit b ; : gemus, vel animal affirmemus,uihil necessariumca-
et.si sit b, non erit «. Sive aulem non sit a, non ne- det. Quocirca ex his qtieesuperius dicla sunt decla-
cesse erit esse vel non esse f>. Sive non sit 6, non ratur -quot disjuhctarum proposilionum syllogismi
necesse erit esse vel hon esse a, velutin his apparet sint, vel quibus ab his quse connexsesunt differen-
exemplis. Si .enini quis dicat, aut non esl album, tiis segregenlur. Quseenim connexse sunt quamdam
aut non est nigr,ura, "sedassumat, atqui est album, in eo quod est esse veJ non esse conseqhentiarii
non erit nigrum; velrursus, atqui est nigrura, non monstrant; quoe vero per disjunctionem proponun-
erit albura. Sive album non esse assiimpserit, non tur iia sunt, ut sibimet consenlire non possint. In-
necesseerit e.sse.velnon esse nigrum; sive nigrum C venias quoque per connexionem propositiones, quae
non esse assumpserit, ut sit vel non sit album, hul- id intelligi volunt, utase nequeant separari,.utcum
lam faciet nec.essiiatem.Iiem ea propositioper quam ila proponimus, si esl «, est b. Id nimirum hdecpro-
Ila proponilur, aut est u,- qut non est _>,dicitur qui- positio intelligit, quod si esse pofuerit a, staiim con-
dem desibimet adhsereiuibus, proponiturque in hjs sequitur ul sit etiam b. Nulla vero earum quse in
proposilionibus quse de majoribus ad minora ten- disjunctione sunt ita proponilur, ut simul esse vi-
dunt, similisque est ei propositioni connexaa qu_3 deantur. Cum enim dicimus, aut esl a, aut b est, aut
enuntiat, si non est a, non est b. Nam si quis dicit, . easdem propositiones quolibet alio modo variamus,
aul est a, aut non b, si assumat, atqui non est «, id aut conjunclio quaadisjunctiva ponitur, sentit si-
modis omnibus non efit b. Si igilur non sit a, non mul eas esse non posse. Et cum laie earum paleat
erit 6. Id enim heec disjunctio preemittebat, in hac differentia, idcirco nunc de eisdem pauca subjunxi-
vero siquidem a negarelur, vei affirraaretur f>,fiebat mus, quoniam totidem syllogismos fieri dicebamus
aliquis syllogismus.Siveautem « affirmaretur, sive b in, his propositionihus quse per disj'unctionemfie-
negarelur, nulla erat in conclusionenecessitas : idem rent quot etiam fuerunt in connexis. Et quoiiiara
provenil in disjunctiva. Nam cum proponitur , aut de omnibus qui quoquo modo possint fieri hypothe-
est a, aut non est _>,siquidem non sit a, non erit _>. ticis syllogismis suffieienler diclum est. Hic operis
Si vero sit b, erit«; quod si sit a, vel non sit_>, longiludineraterminemus.
AN* KIANL. SEYo' BOETII
LIBER BE DIVISIONE.
Quam magnos gludiosis afferat^fructus scientia D probatus, et in libri Platonis, qui Sophistes inscribi-
dividendi, quatnque apnd peripalelicam diseiplinam, tur, cbmmentariis a Porphyrio repetitus,"et ab eo-
semper hiecfuerit in honore nolitia, docet et Andro- dem per hane, inlroduciionis laudata in Categorias
nici, diligeniissimi senis, de divisione liber editus, " utilitas. Dicit enim fore necessariamgeneris, speciei,
et hic idem a Plotiuo gravissimophilosopho com- differenliae proprii, accidentisqne peritiam, cum
R*.7 L.BER DE MVISIONE. 878
propter alia multa, lum propfer utilitatem quse est ALtur. t Sed hrijus divisionis duplex modus est. Aut enim
. maxima partiendi. Quare quoniam maximus usus est, unum i nomeh mulia significat, aut oratio jam nomi-
facillimaquedbctrina, ego quoque id, sicut pleraque nibus i verbisque composita ; fet homeft tiuidemmulta
bmnia, Romanisauribus iradens, iritroductionistriodo, ssignifiriat, ut -id quod supra propospi. Oratio vero
habitaque in eamtlem fem, et competenii subtiiiijtie niult_t i desighat, rit aio te, jEacida, Roriianos viucere
_ractatione,.et moderata brevitale, perscripsi, ut hec posse.
1 Et nominis quidem per signiflcationes pro-
anxietas decisoe orationis, et nori peffectse seritftri- pri&s
I divisio scquivocationis panitio riiiricupatur,
t
ti_e, legentlum mentibus ingefaiur; nec putet super- ofalionis vero ih significationes proprias distributio
vactiam loquacitatem haruin rerumJnexperiens, ru- iambiguiiaiis discrelio est quam Greeci Kp.fdolimi
dis, insolensque novi, audieniium mentes habere; 1vocant, ita ht nomeh multa significans sequivocum;
nec ull.us livor, id quod et afduum est natura, et < oratip vfero multa designans amphibola atque am-
ignolum nosfris; nobis auiem magno _et labore, et 1bigua proediceluf. Eorum auieni quoe secuhdura ac-
legentium utiihate digestum, obliquis raorsibus ob- cidens < dividuhtuf, subjecti-in accidcmia divisio esi,
trpctationis obfuseet; dentque potius viam studiis, iit i cum dicimus omnium bominiim alii sunt nigii,
nunc ignoscendo, nunc eti.am comprobando, quam alii i candidi, alii medii coloris. Hsecenim accidentia
frena bonis artibus stringant, dum quidquid novum Bi sunt s hominibus, non homirium species, el honio his
'
est impudentt obslinatiorie repudiant. Quis enini non isuhjectmn, non hPrum genus esi. Atcidentis v>ero
videat plurimuhi ad bonafum arliuta valere defectum, iiri.iiubjecta sectio evenit, ut est Omiiiuiiiquoeexpe-
si apud menles hominum nunquam sit desperatio iiuniur, alia in anima, alia iri corporibus sita sunt.
'displicendi? Sed hoec hactenus.' Nunc divisiohis iAnimee-namque atque corpori id quod expetituf
tpsius nomen dividendum est, et secundum unum- lhccidens, non genus,est,et beni quodin aniina etifj
quodque vocabulum uniuscujiisque proposiii pro- < corpore'est siiuin non sufit heec species, sed subje-
prietates pariesqiie tradendse suht. Divisio namqrie cta. < Accideniis vero in accidehtia divisio est, ut
multis modls dicitur. Est ehim divisio generis in omniurn t candidofum, alia sunt dura, utmargarita,
Species.Est rursus divisio cum lolum in proprias di- rilia S Iiqueiiiia,.ut Iac. Liquor naniqUeefalbedo atqua -
vidituf partes.'Est alia, cum vox multa siguificans durities * hic sunt accidentia. Sed albura ihdura atquri
ih significationes proprias fecipit sectionem. Pfeeter 'liquida separatum est-. Gum ergo sic dicimus, acci-
has tres, est alia divisio qusesecunduni accidens fieri (dens, in alia accidentia-separanius, sed hujusmodr
dicitur. Htijtis auiem est triplex raodus, umis cum divisio ( vicissiin Semper in alterutra perhiutatur. Pos-
subjectum iri accidentia separamus, alius crim acci- «umus ^ eriim dicere eoriim quse durh feunt,alia sun.
dens in subjecta dividimus," lertius cum accideiis in C] inigra, alia alba, et rursus ebrum quse liquida, alia
accidentia seckmus : hoc iiafit, "si utraque eidem '• suntalba, alia nigra.Sed hsec rursus conversa divl-
subjecto inesse videantur. Sed Jiarum onitiiumexfem- dimus ' eorum quoe sunt nigra, «lia sunt liqueiitia,
pla subdenda sunt, quatenus tolius hujus divisionis alia * dura, el eofum quae suht alba, alia Iiquentia,
"ratio eiueescat. Genus dividiriiusin specifesfcumdi- alia vero dura. Differt autem hujusmodi divisio ah
cimus animaliura alia.rationalia, alia irrationalia; <
omnibus quse supra dictse sunt. Nam neque signifi-
rationaiiura alia morialia, alia immOrlalia. Vel cuih calionem
< partiri possumus lii voces, cum vox in
dicimus colorum alia alba, alia nigra, alia media. proprias i significatiohes discernatur. -Nec paries in
Oportet autehi Omncra divisionem generis in spe- itotutn dividuntur, ijuainVis'totum separelur in par-
cies, aut iri duas fteri parles, aui in plures. Sed ne- Iles, nec species secantur in genera, licet genus in
que iiifiuilsespecies esse generis possunt, nec rriinus fspecies dividatur. Quod vero superius dictum est
duabus. Bpc auteni cur eveniat, posterius demon • hanc 1 divisionem ita fieri, si utraque contingeren.
strandum est. Tolufn in parle* dividitur quoiies in eideip < inesse subjeclo, si attentius perspicitur liquet,
fea ex quibus est composiluin unumquodque resol- Nam I curri dicimus eorum quae dura sunt alia esse
vimus, ut cum dieo, domus aliud esse lectum, T alba, alia nigra, ul lapis atque febenus, manifestum
aliud paries, aliud rundamenium, ei liominem con- ) est ™ < ebeno ulraque inesse et duri.iiem et nigrediiiem.
jungi anima et corpore. Cumque hominis. dicimus In ' ceeleris quoque id diligens Iector inveniet. Quibus
partes esse Calonem, Virgilium",Ciceronem et siri- sautein summa opefatio verilaiis inquiritur, his prius
gulos qui cum parliculares sint, vim tamen totius 'intelligendum est iquoe sit horum omnium simul
hominis jungunt atque c.omponunt. Neque enim ho- proprielos,I quibusque inter se sigillatim diiferentiis
mo genus, nec singuli homines species, sed parles ssegfegenlur. Omnis enim vocis et generis et totius
quibus totus homo conjungitur. Vocis aulem in.si- cdivisio, secundum se divisio nuncupatur. Reliquoa
- gnificationes propfias divisio ^
fit, quoties una vox vero tres in aceidentis distributione ponuntur. Se-
multa significarisaperituf, et ejus pltiralitas signifi- cundum
< se aulem divisionis htijusmoJi differentia
cationis ostenditur, ul cum dico canis quod est no- est. f Differt enim divisio generis a vocis divisione,
men, et bunc quadrupedem latrabilemque designat, cquod vox quidera in jiroprias significationi'.sscpara^
et ccelestem qui ad Orionis pedem morbidum micat. tur. t Genus vero non in significationes, sed in quas.
Est quoque alius marinus canis, qui in iininoderalam dani < a se quodammodo procreationes di.sj'ungitur,ef
corporis magnitudinem fcrescens, coeruleus' appella- genus i_ semper speciei proprise totutti est, ut univer»
(•alius in natura. _4_quivocatiovero univcriialior si-A falso,. fortasse enim idem sunt parles hujusmodi,
gnificaia re dicitur lotum in voce, non eliam loinm subslantia, non etiam qnanlitate. l.eslnt auiem vo-
iu naiura. Illo quoque modo a vocis dislribuiinrie cis cl lotiiis dislributimiisdiffereiitinsdare. Differunt
dividitur, quod mliil liabent enminuue pra.lor tolura antem quod lotiim quidem coustat parlibus, voi
nomen quaesub ea voce sunt. Qua. vero sub genere vero non conslai ex his quoesignificai; et fit toiius
collocanlur, et nomen generis et diffiuilionemsusei- divisio quidem in parles, vocisatitem nou fit in par-
piunt. Amplius quoque non eadem apud omnes vocis tes, sed in eas res quas ipsa vox signifitat : unde fit
est dislribulio. Quod enira apud nps dicilur canis, ut sublat:i parte iina tolnm pereat, sublaln una ra
cum ejus mtiltie significaiiones in lingua Roinaua qu:im vox signilicat mulia desiguans, vox illa per-
sinl, simpliciter foriasse proedicaiuriu barbara; cum niaimat. Ntine ergo quoniam sechndttm SKdivisid-
ea qure apud nos usio noniine iiiiiictipantur, ilii plu- nis different,;ediciee suiil, generis disiribulio per-
libus forlasse signi.icem nomin btis. Generis apud traclelur. Piimiim quid genits sil diffinieiiduiuest.
omiies eadem divisio distribmioque permanet, Unde Genus i st quod pr-udicaittrde plurihus specie tl.iffe-
fit ut vocis qiiidem divisio ad posilionem consueiii- reiilibus in eo quod est, species veio est quain sub
dinemque perlineat, generis vero ad naturiim. Nam genere cpllocomus. Differi-ulia, quia aliud ab alio
quod apud omnes idein esl, naturtB es.t. Consuetu- B di^tare iiroponimus. El est qiiidemgenus quod inler-
dinis vero est, quoil apud aliquos permutattir. Et rogmii quid quoeque res sit convenit r.esporideri,
hse quidem sunt differentia. geneiis, disiribiilioniset differentia quoe ad qualis percunclulionem reciissi-
vocis. Generis quoque seciio a loiius disiribuiotie me respomielur. N.tm cinn quis inlerrogat, quid est
fejnngilur, quod totius divixiosectmduin quaniilalcm bomo? recie animal. Qualis est homo ? conveiiienter
fit. Paries enim. totam subsianiiam conjungentes rationalis respondelur. Dividitur autera genus alias
actu, aut raiione animi et cogitatione sejiaraniur. in species, alias in differeutias, si species quibus
Generis vero diurihiitio qualiiaie perfieitur. Nam oportet genus dividi nomiiiibiiscarehi, ut cum dico
cuni honihiem sub animali locavero, tunc qualitate animalium ali:i rationalia sunt, alia irrationalia. Ra-
iiivisio facia est.- Quale namque aniinal esl lioiuo, lionale et irrationale differentiie suul. Sed quoniara
idcirco quoniam qtialitate fonmiiur. Cnde quale sit speciei hujus qtireest animal lalionale nnmen uiitim
animal homo respondens, aut rationale respondebii, non esl, idcirco prospeciedifferentiam ponimus.eam-
aut cerle inorlale. Amplius genus omne naturaliier quesuperiuri generi copulamus,omnis enim differfn-
prius eslpropriis speciebus, lotum autem pmpriis lia in proprium genus veniens speciera facil. Unde
partibtis posierius esl. Partes quse lottim jungunt -^,fit ut quoedammateria genus sit, forma differentia.
compnsilisui perfeclionem alias iiatura tantum, ali.is Cura autem jiropriis nominibus species appellatur,
ratione qunque temporis anteccduiit. Uude fli ul ge- nonin differentias, sed in species fit recta generif
nus in posieriora, lotum vefo in priora solvamus. divisio, umle est ut ex pluribus lerminis diffinitio
Hinc quocmeillud vere dicitur, si genus iiueriniaiur, colligaiur. Si enim omnes species suis nominibuft
slatim species deperire. Si species interempta sit, appeilarentur, cx duobus solis leriuiiiis omnis fierel
nori peremplum genus in natura consistere. Conira diffinitio, ut cum dico , Quid est hnmo? quid mihi
evenil in lolo. âm si pars totius perit, toium non necesse essel dicere animal rationale motale, si
erit, cujus pars una sil inleiempia. Sed si totum an.raal ratinnale esset proprio nomine nuncupatum,
poreal, jjarles remanent dislribuUe, ut si de inlegra cuni reliqua quoque differentia, id esl mortali, jun«
domo quis absiulerit lectum, totinn quod ante fuit , ctum diffiniiionem houiinis verissima ratione ct in-
inlerrupit. Sed perempto tecio, parietrs et funda- tegra concltisioneperliceret? Nunc aulem ad diffini-
Tuentaconslabunt. Amplius quoque genus speciebus liones inlegras s.ieciegum divisio necessaria est, et
matcria. est. Nam sicul res accepia lorma transit in forte in eodera divisionisdiffinilionisque raiio versa-
statuam, itagenus accepta differentia iransit in spe- tur. Nam divisiouibus junctis una componltur diffi-
eiem. Toiius vero panium muliiuido materia esi, _. nitio. Sed quoniam alia sunt aequivoca, alia univpca,
fornia vero earumdem partium -compositio.- Nam et quse sunt univoca, ipsa in generum suscipinms
sieui sjiecies ex genere constat et differenlia, ita lo- sectiones, quoevero surit sequivoca, in his divisio
tum con-tat ex panibus, unde fit.ut totuni ab uua- sola signilicalioiiis est, videndmn prius est quid sit
quaqtte parle sua, parlium ipsa composilionedifferat, sequivocuni,quid univoctim, necura ista fefellerint,
sjieciesvero a genere, differe.iiiioe
conj"unciione.Am- -equivocumnomen quasi in species, ita in significa-
plius quoque species idem seraper quod genus est, livas resolvamus, unde fit ut rtirsus ad divisionem
ut homo idem est quotl animal, et viitus idem est necessaria sil diffiniiip. Quid enim sit sequivbcum,
quotl hahitus. Pars vero non semper idem est -quod quid univociira diffinitione colfgimiis. Sunt aniem
totura. Neque enitn idem est manus quod homo, nec differentisealiseperse, aliset/ero per accidens;etha-
ideni paries qund doraus. El in his quidem quse dis- rum>aTi_e suntjcoiisequeniesstalim, alise reliuquen-
similes parles habent, hoc clarum est. Sed non eo- tes statim. Relinquentes hujusmodi sunt, ut dbr-
dem modo in his quoe similes, ut-in seris virgula, mire, sedere, stare, vigiiare; eonsequenles vero, ut
«ujus partes quia sunt conlinute, et ejusdem sunt capilli crispi, si non admissi sunt calamistro, et
s.r_j_videntur idem esse parles quod lolum est, sed glauci oculi, si nbn sint qiiadam extrinsecus debili-
88} ..LIBER DE DIVISIONE. §§*
_a_eturbati. Sedhsec ad generis divisionem sunienda A gationem, ut Socrates vivit, Socrates non vivii. •
non sunt. Neque ad diffinilipnes sunt" eommoda, Quarta secundum relationem, ut paier, filius, domi-
omne enim quod.ad divisionem generis aptum est, nus, servus. Secundum quas igittir harum opposilio-
idem ad difflnitiones reciissime congregamus. Illa num quaiuor divisio generis sh,- rectissima ratione
vero quse per se sunt sola ad divisionem generis nionslraiidura est. Manifestumest enim et oppositio-'
apta sunt. Heecenim iriformant et perfieiunt unius- nes esse quaiuor, et genera et species per oi.posita
cujusqiie' substantiam, ut bomiitis rationabiliias et separari. Nunc ergo dicendum' est secundum quarri
morlnlifas.Sed has queinadmodumprobarepossimus,, opposiiionem h.irum qualuor vel quemadmodum
utnim ex eo sint genere stalim Telinquentium , an. species a genere disjungi conveniat, et prima quidem-
conseqtieiitium, an in suhslantia permanentium, hoc sit contradictionis oppositio;' Voco autem contradic»
modo est videndum. Neque enim sufiicit scire quas lionis oppositionem quae affirmaiione et negationei
in divisione sumamus, nisi illud quoque cognilum proponitur. In hac igitur negatio per se nullam spe-
sit, quemadmodum easdeni ipsas quoe sumendse snnt ciem facii. Nam cum dico, homo, vel equus, vel alU
et quse rejiciendse reciis.ime cogtioscamus. Viden- quid hujusmodi, species sunt. Quidquid autem quis
dum ergo primum est utrum pfoposita differentia negatibne protulerit speciem non declaral. Non
omni possit et semper Inesse subjecto; quodsi ipsa B eniin esse homiiiem, species est; omnis enim spe<
vel actu vel ratioiiesej'iingitur, iisec. adivisione cies conslituil esst\ Negatio yero quidquld proponil
generis separanda esf. Si enim seepe el aclu et ra- ab eo quod esl esse dlisjuiigit, ut cum dico, hoirio,
lione sejunguntur, ex eo sunt genere qua» statira quasi sit quiddam locutus suin. Cum vefo, non homo,
' substaniiam hominis
relinquunt, ut sedere quod frequentius quidem se-. negaiione destruxi. Sic igiuif
paratur, et aciu ipso a subjeclp dividitnr. Quse.vero per se, caret divisio generis in species negatione.
raiione sola a subj'ecto dividuniur, ea sunt conse- Necesse est aulem sa'pe speciera negaiione conipO"
qnentiutn differeniiarum, ut glaucis oculis esse a nere, cum eaquam simplici nomine speciem volumu.
subjcclo raiione sejuiigimtis, ut cum dico,-est ani- assiguare niillo vocabulo ritincupaiur, ul cum dicor
ma! lumiriibus glaucis, til quilibet homo; quod si hic impariuin numerorum alii primi, ut tres , qitinque ,
non esset liujusmndi, non eum"res aJiqua esse homi- seplem; alii non primi, ut novem : el rursus figura'
neui proltiberet. Aliud rtirsus est qnod ratione sepa- rum alioe suiit reclissima., et colorum alii sunl albl, •
raiiimn possit, quod si separatum sit, species inte- alii nigri, alii nec albi, nec nigri. Ergo quando no«
rimafiir, ut cum dicimus inesse homini ut solus men unum speciebus posiiuin nonest, eas neg.itioncj
numerare possit, vel geometriam discere ;;quod si proferre necesse est. Hoc igimr cogit inierdum rie-
hrec possibilitns ab homine sejungiiiir, homo ipse C cessitas, non natura. Ideoque quolies negalioiie 1'acU
nou perraanet. S dhoe rams.aiim earum differentia- mt:s seciionem , prius aui aliirmatio , aut siniplet
rum sunt quse in subs:aniia iusunt. Nam non id- dicendum est nomen.iit est numerorum, alii sun.
circo homo esi, quoniam lisec facere.jioiest, sed primi, alii non primi. Nam si jirius negalio dicta sit,
qitmii.im rationalis est, atque -morialis. Hee igiiur • tardior fit ejus rei quam propnniinus, intelb-ctus,
differeuiiae per quns species consisiit, ips;e et in Nam cnni primum dicis esse aliqoos piimos nume^
diffiniiione spetiei, ut hominis, et in generis ejus - ros, cum qua es sint priini exeiuplo vel diffinitiona
divisione, quod (oniinet speciera,- ut ipsuin houii- docueris, quales non sint primi, mox airdiior"iiitei-
nem, coilocaiiturjeiiiniversaiiierdicenduni est,qu;c- ligit. Sm vero eeonirario feceris, aut. neulrum su»
cunque differentiee -hnjus.niodi sunl, nl non modo bifo , aut tafdius uiiumque cognosces. Divisio verc
pra-.terhas species esse non possit, sed pef e:issolas qiieepropter apertissimam generis naturam rejieria
sil, b_evel in divisione-generis, yrl in speeiei diffi- esl, debet potius ad • inlelligibiliora deducere. Am«
nitione suinendre sunt. Quoniam vero qusedam sunt jilius quoque prior esl affirmaiio, posterior vcro
quse dtfferutit, quse comra se in divisiotiibus | oni negatio".Quoil auiem primum csl, in divisione quo-
non debent, ul in animali ralionale et bipes, nullus que primitns ojwlet ordinari. Necesse est quoqua
enitn dicit ajiiinali->malia suiil ratibrialia, alia duos " 1semper finilajnfiniiis esse priora , ut seqiiale inaj«
pedes iialieutia, idciico quod raljonale et bipes licet quali, virtuiem viliis, cerlunt incerto, siabile et fixuni
difierant, nulla tamen a se oppusilione sejunguniur. insiabili el rouiabili. Sed omnia qtioeaut clefiniir.
Conslat qu_eciinquea se aliqua oppositionedifferunt, parti' oraiionis aut siffirniaiione proferuniur, plu»
eas solas differeniias suh geriere positas genus ipsum fiiiita suiitquam aut iiomen cum particula negativa,
posse disjungere. Sunt autem opposiiiones quauior, aut lota negatio. Quare firiilo pnlius quam iiifinilQ
aut tit contraria, ul bonum malo; :iut ul babitus et est facienda divisio. Sed si cui.per If.ec qii_edainpa«
privaiio, ut visus et coeciias. Quanqitam sint el quse- relur ansietas aut obscuriora sint foriasse quam ipse ,
daiu res, in quibus discernere dilficultas sit ittrum desiderat, nihil ad me cogniiionem tiicileimpollicen- !
in contrariis an in privatione et habiiu eas oporteat tem. Neque^nim rudibus hsec lolius artis, sed im<
colloc.iri, ut sunt niotns, quies, saniias, a:gritudo , butis et ulieriore pene loco prbgressis legenda ei
vigilatio, somnus, lux, tenebrse. Sed heec alias, nunc discenda proponimus. Quivefo liiijus operis", id es.
de reliquis oppositionibus dicendum est. Tertia op- diaieciici ordo sit, cum de bfdiue pefipatetice disci^
posiiio est quee est sacunduro .affirq.af|onpra et ne- pUna_vpihidicendum esset, dilineuter exposui. 11L<
883 AN. MANL. SEV. BOETII m
qtiidem dicla striil de opposilione quam affirmalio A rentise
i cum deesf nomen imppnat, ui cum ificimus:
ei negaiio constiluit. Illa verp quse secundum habi- . ]Figurarum queedam sunt trilaterae, alia? suiit sequi-
tum privaiionemque fit, ipsa quoque superiori vide- Ilateree, alise duo latera habentes sequalia,.aljaetqiee
tuiesse consimilis. Negat enim quodammodo priva- jinsequales sunt. Trina igitur divisio isia si prpferre-
lio habitum, sed differl, qnod semper quidem potest ifur, fierel dujdex. Figurarum quee sunl trilateroe,
esse negatio, privalio verp non semper, sed tunc alieesunt i a-.quales,alise inaequajes.lmequalium alioe
quando liabere habittim possibile est; hoc vero nos sunt i duo latera tanlum sequa habentes," aiiae tria
jam preedicnmeiita docuere. Quare forma qusedara iinsequalia, id est omnia, et cum dicimus rertim om-
intelligitur esse privalio. Non enira lantura privaf, inium, alia suutbona, alia sunt jnala, alia intlifferen-
sed etiara circa seijisam privalum quemque disj.onit. lia, I quee scilicet neque boiia neque niala sunt, et si
Neque enira coecliasoculumsolum privallumine,sed i dicereiur gemlna divisio proveniret. Reruin om-
iia
ipsa quoque secundum se privatum luce disponit; i
nium alia sunt differentia, alia indifferentia. biffe^
csecus enira dicitur ad privationem quodammodo reniiqm : .aliii suntbona, alia'inala.'Ita ergo divisio
qtiasi dispositus et affecius, lioc quoque Aristoteles omnis< in gemina secarelur, sispeciebus et differen-
testatur in Physicis. Unde fil ut privalionis differen- tiisi vocabula-non deessent. Quartam vero opposi-
tia ad generis divisionem frequenter utamur. Sed hic B: tionem
i diximus, quec est secuiidum ad aliquid, ut
quoque eodem modo sicul in ^conlradictione facien- pater, ] filius, dominus, servus, duplex, medium, sen-
dum est. Prius enim ponendus est habitus qui est •sibile, sensus. Heecigitur nullam habent siibslamia«
affifmaiioni consimilis, post vero privatio quee nega- iem ] differenliara, qua a se discrepent, Jmo potius
tioni. Aliquoties tamen privationes queedamhabilus babent ! hujusmodi cognationein qua ad se.invicem
vocabtilo proferuntur , ut orbus , coecus, viduus. referuntur,
] ac sine se esse nbn possiht. Noh est ergo
Aliquoties cutn particula privationis, ut cum di- ,generis in relaiivas partes facienda divisio, sed lola
cimus finilum infinitum, sequale ineequale. Sed in 1hujusm!'di sectio a genere separanda esl. Nequa
his eequale et finiitim in divisione ponenda sunt enim , hbminis est species servus aut dominus, nec
"
prima, p.rivationesvero secundse.Ac de oppositione numeri niedium aut d.upiuin;Cum igitur qualuor sunt
quidem privalionis et habiuis h?ec dicta sufficiant. differentieeoppnsitionum -_flirmaiioniset negationis,
Contrariorum vero opposiiio dubitalur for.tasse an si non ne.cesse est, semper lanien relalionis reji.
secundum privationem et Iiabitum esse videatur, ut ciehda est divisio, jirivaiionis et habitus, et contra.
album et nigrum, an album qnidem privaiio nigri riorum sumenda.. Maximeaulem conirarietas in dif>
sil, nigrum vero albi. Sed hoec alias. Nunc autem ferenliis ponenda esl, nec non eliam privatio, id^'
itatractandum est tanquam si sit aliud opposiiionis C'•circo quoniam quiddam contra iiabitum contrariutq
genus, sicut est in proedicamentis ab ipso qttoque videtur opponi, ut est flnilum et infiriilum. Quan-
Arislolele dispositum. In contrariis auiem generum quam enim jirivatio sit infiniium, tamen contrarii
multa divisio est. Fere enim cunctas differenlias in imaginatione formalur. Est qusedaranamque (ut di«
contraria deducimus. Sed quoniam conlrarioruni alia cluni est) forma. Dignum vcro inquisitu eslutrum
sunt medio carentia, alia mediata, ita quoque divi- 3n species an in differentias recie genera dividantur,
sio facienda est, ut colorum, alia sunt nigra, alia Diffinitio nanique divisionis est generis iu species"
sunt alba, alia neuira. Fierel antem omnis diffinitio, proximas distribiitio. Qporiei igiiur secundum natu-
omnisque tlivisio duabus terminis, nisi (ut sttpra di- ram divisionis et secundum diffinitioneniin propria^
clum est) indigentia qusessejieexistit in nomiiie pro- species seniper fieri generis disgregaiioiiem. Sed ho_
•hiberet. Quo auiem modo uirseque duobus terminis. iiiierdum fieri nequii propter eam quani supra red-
fierent, erit manifestum hoc modo : cum enim dici- dimus causam. Multis enim speciebus non suntnp
mus animalium alia ralionalia sunt, alia irralioria- mina. Atque ideo quoniam queedam sunt jirima ge^
lia, animal rationale ad hominis diffinitionemtendit. nera,"qua?dam ulfiina, quoedammedia,' prinium qui-
Sed quoniam animalis rationalis unum nomen non dem ut subslanlia, ullimum ut animal, medium u)
est, ponamus ei nomen a litteram. Rursus o litterse D) corpus, corpus namque animalis genusesi, substah-
quod est animal rationale, alia mortalia sunt, alia lia corporis. Sed quemadmodum neque supef 'sub-.
immortalia. Voleiiles igiiur diffmitionem hpminis stanliam quidquam inveriiri polest, quodgeneris loea
reddere dicemus, homp est a littera mortalis. Nam valeat collocarl, sic neque sub animali, Jiomo nam-
est. Quare antiquior videbi-
j, si hominis diffinilio est animal rationale mortale, que species, nort genus
animal vero rationale per o liiteram significatur, tur "specieidigsio,' si iridigenfta nomintim non sit,
. idem sentit a morlale tanquam si diceretur aninial quod si his omnibus non abundamus, prima genera.
rationale morlale, a eriim (ut dictum esl) animal usnue ad ultima convenit in differentias separare
ratipnale significat. Sic ergo a littera et raorlali duo- Hoc atilem fit hoc modo, ut primum genus "in suas.
bus termiuis facta esthominis diffmiiio. Quod sire- differeulias disgregemus, non in posterioris; et rur-
perirenlur in p.rpnibusquoque nomina, duobus ter- stis posterins in suas, sed non in pbstbrioris.Nequ?
niinis semper tplsi fieret diffiniiio. Divisio quoque, eiiitn eoedem sunt differentieacorporis queeanimalis.
noininibus posiUs, quouiam seniper in duos termi- Si quis enini dical: substhiilia. aliud est corporale,
..!io_.secJDtur,msnif!_stumest, si guisjjeneri et diffe- alipd incor.Dorale,recie diyisionem fecerit. hse i)»
m ... ,.- - LIBEU DE DIVISIONE.
que differeBtise propriee subs.taniioe sunt. "Si quis.A nulla cornplectitur, idcirco quod, earum superiora '
vero sie dieat, _.uhsjanfiafum alia sunt animata, alia, ig.enera inveniri non possunt, Porro aulem infe-
inanijnata, Jiicnon.recjesubsfantias differentias se- irjpres pt sunt iridividua, ipsa quoque specificis
gregavit. -Corporjsr.namqiiedifferentise hse spnt, non, idiffereniiis carent. Quocirca ipsa quoque a^diffmi»
snbstaniia., id est _>ecundigeneris, non primi, Quare j.tione se*clusa sunl. Medioe igituf quse et baberit
manifesirimaest-secundumproprias differeptias, 'non genera, et de. ajiis, vel'generibus, vel de specie*
seeuiidumposteriorjs generls, priorum generum divif bus, velde individuis prsedicaritur sub diffiniiio-
sionem esse faciendam, Quoties autem genus aut_in - nem : cadere possunt. Data igitrii' hujusmodi speeie
differenlias; apt in specips solvitur-, post divisipnem quasi et genus habeat, el de posterioribus pnrdicetur,
factam mox diffiniliones., aut exempla subdenda primo cjus sumo genus, et illiusgerieris differenlias
sunt. Sedsiquisdjffinitjb.n.ibu.s non abundat.satis divido, et adjungp differentiam- generi, et vided
est exempla subj"icere, nt cpm dicimus, corporum nuin illa diffefentia juncta cum"genere sequalis pos«
alia sunt animaia, siibjiciarous, ut homines yel fe- sit , esse cum ea speciequam circumscribendam dif.
rse; ajia inariimaia, ut iapidps, Oportet autem .divi- finilione suscepi; quod si minor fuerit species, il-
sionem quoque,. sicjjt ierminum, nequpdiminutam" lairi rursus- differentiam quam dudura cum genera
fesse, meque superflyaro. Nani peque pliires «pecjes g posueramus
] quasi genus ponimus, eamque in alias
quam qtise .sub genere suiitjrportet.apponi, ngque ,suas differentias separamus, et juirsuB-has.dnas dif-
pauciores, «it in sejpsam .d.ivisip,-sicul terminus, ]ferentias superiofi gencri conjungimus; et si seqna-
convertatur, Convertitur enjm lerminus sjc : virtus vit speciem, diffinilio specieiesse dicelur; sin minus
est mentis Jiabjtus oplimus; rursps,, menlis habitus fuerit, secundam differenliam rursus in alia separa-
optjmus virj.us.est. §jc ,_elian_divisio, omne genus jnus, . Quas omnes conj'ungimiispum genere, etrur-
aliquid eornrn erit qnse sunt, species propriura ge- BUS ( speculamur si omries differentise cum genere illi
pus est; rursus, qnoelibet species proprium genus ;sequales siiit speciei quse diffinitur', et postremo lo- "
est. Fit autem generis .ejusdem divisio niullipliciter, . ties differentias differentiis distribuimus usque dum
Mtorutiium. corporum, e.l-qurecunque sunt alictijus omnes junclse generi speciem eequali diffinitione de-
inagn.Uudinis. Sicutenim circulum in semicirculos, seribant. Hujus autem rei clariorem facient exem-
pj.in eos quos iJraeci yocanl TP/*E_?,nos divisiones pla noiiiiani hoc modo : Si est nobis propositum
ppssunius dicere, distrjbuimus, et tetragonum alias diffiriire nomen, vocabulum nominis de pluribus no«
ducla per angulum, diametro jn triangula, aliasin miriibus prsedicatur, et quodam mpdo species con<
parallelogrampfiata, alias in lelragona separaraus. - tinens sub se individua. Diffinio ergo nomen sic :
ila quoque genus, ut cum dicimus,numerorum alii Q sumo ej"us genus quod est vox,' et divido : vocum
jsunf pares, alii impares, _et ,rursus-,alii primi, alii alise sunt signilicalivse, alise vero minime; vox non
•hon primi.;.et triaiigujofum alia sunf eequilatera, significativa nihii ad riomen, etenim noftien signifi-
alia duo sola lalera eequalia habentia, alia tolis inoe- cat. Sumo.ergo differentiara quce est significativa,
qualia lateribus, et. rursus tfiangi.lorum alia suht el jungo eum geriere, id est cum voce, et dico yox
reeli angula, alia acuto.s habentia tres angu.los, alia significativa , et tunc fespicio utrum genus hoc e|.
obtusi unjus. Sic Igitur generis unius sit diyi.sio differentia noraini sint sequalia. Sed nondtim sun|
multiplex. lllud autem scire perutile esf, quoniam eequalia, potest eniih vox significaiiva esse, ef non
genus una quodammodo multarum specierum simi- esse nomen. Sunt enim qusedamvoces quae doloreni
- liludo est, quse earum omnium convenienliam sub-
designant.aiise quoeanimi passiones naturaliter, quaj
- stantialem monstret, atqueideo collectivuin plujima- nomina non sunt, utinterjeeiiones. Rursus ipsam vo-
- rttra specierum genus est, -Disjuncliyoeveyo unius
cemsignificativam in alias differentias divido: vocum
generis «pecies sunt qure, qupniam differentiis in- , si.gtiificativafuraalioesunt secundum positionem lio«
formanlur (ut dictum est), idcirco sub uno genere minum, alioe naluraliter, et vox quideni significani
friinus duabus speciebhs. esse non possunt, omnig naluraliternihil ad nomen , vox vero significans se*
enim differentia in-differehtium pluralitaie consjgtit. P curidum,positionem hominum nomini corigruit. Quo^
Sed de dhisione generis et speciei perplura dicia circa has duas differentias significativam et secun* -
sunt. Hanc igitur insistenlibus viampromptior per . dum posilioneni jungo cum voee , id est cum genere,
divisionem generis ad speciei diffinilionem facuitas et dico.: noraen.esl voxsignificativa secunduin plac.U
apefiiur. Oporlet autem non solum quas ad diffini- , tum; Sed.rursus mihi non oequatur ad nomeni Siinf
lionem-sumamus differemias addiscere,. sed ipsius . iiamque et verba voces significativoeet secundumpo->
diffinUionisartem diligentissima cognitione comple- . silionem. Non igitur spli.usnominis diffinitibest. Dis<
. cii. Et illud quidem. an ullapossit diffinilio demon-, Iribuo iterum, differentiamquoe. est secundum posi-
strari, et quemadmodum per deinonstrationem va- - tionem, et dico : secundurii posilioriemvocum signi-
leat inveniri, et' quaecunque de. ea subtiliuSi ih, ficativarum .aljse cum tempore, aliee sine tempore, -':
postremis Analyticis ab Aristolele tractata sunt. ef differepfia quidem cum tempore nomini non con-' ,
pr_etermittani. Solam lanlum exsequar-diffiniendi- jungitur, idcirco qupd verborum est consignificara
regulam. Rerutri. enira alioe'sunl superiores, aliae lempora, nomipum vero -minime. Restat ergo .u{
iiiferjdres,aljasmediee. Supprjoresquidein4if#iiiI.<J* ..ongruat il,adifferenlia ijuae..estsin<_lemp.ore?Jungo -
8S7 . .' AN. MANL, SEV. BOETH m
sgitttr Iias tres differentias generi, et dico : nomen A dicimus. Dicitur quoque tolum quod ex quibusdavri
esi vox signilicativa ad placitum sine tempore". Sed virtutibus consiat, ut animeealia est potentia sapien-
yursus railii non plena concfusio diffinilionis oecur- di, alia senliendi, alia vegetandi: panes sunt,sed non
rit, potest enim vox et significaiiva, etsecundum po- species. Tot igitur modis cum tntum dicatur, facien-
s:iiouem el sine tempore esse, et noinen non esse da -est totiiis divisio, primo quidem si cpniinuum
umim, sed nomina juncia quoee-toratib, Ul Socra- fuerit in eas parles ex quibus ipsum totum constare
tes cnm Plaione ei discipulis, sed quanquam imper- perspicitur. Aliier enim divisio non fit. Hominis '
fecta quidem sit hoecoratio, tamen est oratio. Quo- enim corpusiiain partessuas divides,in caput, ma-
circa ultima differentia quee est sine tempore aliis hus, thoracem et pedes, etsiquo alio modo secup-
Item differentiis dividenda est, et dicemus , vocum dum proprias partes fit recta divisio. Quorumautcm
significativarum secundum positionem sirie lempore multiplex est compositio, multiplex etiam estdivisio,
alioesunt quarum pars- extra aliquid sigriificat, hoc ut aniraal separatur quidem-in partes eas quee sibi
perlinet ad oraiionem, alise quarum pars exira nihil similcs habent jiartes, in carnes, elossa, rursus in
significat, hoe pertinet, ad nomen. Nominis enim eas quse similes sibi non babent partes, in manus et
pars ni.hil extra designat. Fit ergo diffitiitio sic: pedes. Eodem quoque modo el navis et domus. Li«
Nomen est vox signific__ivasecundum placilum sine B bruni queque in versus, alque bos in sermones, ho_t.
Sempore, cujus nulla pars extra significat separata. auiem in sylkbas, syilabas in litteras solvimus. Ita
Yidesne igiturquam recla diffinitio constiluia sit? iit ul syllaboeet liiterse, et nomina, et ver. us, partes
Nam quod dixi vocem, a cselerissonisnomen disjun- qusedsmtoliuslibri esse videantur, alio tamen modo
si; quod siguificativamappbsui,nomenab non signi- acceptse non partes totius, sed partes partium sunt,
ficativis vocibus spparavi; quod secundum placimra Oportet autetn non omnia speculari qnasi actu divi-
et sine lenipore, ab naturaliter significativisvocibus dant, sed quaslanimoet ratione, nt vinuniaquami-
et a verbis projirieias nominis disj'unctaest; quod stum dividimus in vina aqnoe misia,h_ec actu;diy_i-
ejus partes extra nihil significareproposui. abora- dinuis etiam iri vinum el aqnam , ex quihus misttim
tione disjunxi, cujtis partes aliquid separatoeexira esl, hcecratione, heecenim j'ammista actu separari
gignificanuutidefil ut quodcunquenomen fuerii, illa non posstint. Fit aulem totitis divisio in materiam
diffiniiipne claudatur, et ubicunque hsecoratio diffi- atque formam. Aliter enim constatstatua ex partibus
21'itionisaptabitur, iliud esse nomen non dubites. II- suis, aliter ex materia et forma, id e-t ex sere et spe-
iud quoqtie dicendum est, quod genus iu divisione cie. Similiter autent etiam llla iota dividenda sunt,
lolutnest in diffiiiitione pars, etsicest diffinitioqua- quseconlinua jnon sunt, eodem qnoqne modo et ea'
si paries totum qiiodtlamconjungant, et sie est diw- C quse sunt universalia, ut hprninum alii sttrit in Eu-
sio quasi tolum solvalur in partes, et est siniilis di- ropa, alii in Africa, alii in Asia. Ej'Usquoque totiui
visio generis lotius divisioni, diffiniiio totius com- quod ex virtuiilius constat, hoc niodo facienda esi
posilioni. Namque in divisione generis animal lotum divisio. Animoealia pars est in,virgu!tis, alia in ani>
. est hominis. Inlra se enira coniplectitur hominem. malibus, et rursus ejus quae est in animalibus, aha
'. In diffinitione vero pars est, specie namque gemis est raiiorialis, alia serisibilisest, Et rursus hsec alfis
cum aliis differentiis jmictun. componit, ui cum dico sub divisionibus dissipantur. Sed non esl anima ho-
aniinalium alia sunt rationalia, alia irraiionaia, .et riiin genus, sed tottim, parteseniin hse animoesunt,
rursus ralibnalium alia sunt mortalia, alia inimor- sed non ul in quaulitate, sed ul in aliqua potesiale
talia, aniinal rationalis toltim esi,et rursus rationale et virtute. Ex his enim potentiis suhstanlia anima.
morlale, ef hocctria sunt hominis. Si vero in diifini- jtmgilur; unde fit, ui quiddam.siinile habeat hnjus-
tionedicara, homo esl animal raiionale mortale, modi divisio, et generis, et tolius divisionis. Nam
tria hoecunum hominem"conjungunt. Quocirca pars qiiod qua.libet pajs cnjus fueiit cjus aniime proedi-
ad generis divisioiêmref-rtur,
ipsius hominis, ei genus, et differeniia reperiiur. Sic caiio eam sequitur,
ergoindivisionegeiiusestiotum.species pars. Eodem cujtis ubicunque species fuerit, ipsum mox cnnse^
, quoque modo differentiestotum sunt, species in qnas B quitiir-genus; quod autem 11011 omnis aiiima omnibus
jllse dividuntur panes sunt. In diffinitione vero et partibus jungitur, s.edal.is alia , hoe ad totius natu-
genus' et differentiseparles suni; Diffmitavero spe- ram reierri necesse est. Resiat igitur ut de vocis in
Cies totiim; sed htee haclenus. Nuncdeea divisione significationesdivisione iracienms. Fii auiera vncis
dicamus, quse esl loiius in partes. Heecenim erat divisio.iribus modis.Dividitureiiim insignifieationes
secunda divisio post generis divisionem. Quodenim plures, ut sequivocavel ambigua. Plures enim res
dicimus totum, muliipliciler sigtiificamus. Tolum unum nomen significat, ut canis. Plures rursus una
namqne est quod continuura est, ut corpus vel linea, oralio, ul cum dico Gfacos vicisse Troj'anos. Alio
vel aliquid hiijusmodi. Dicimus quoque totum qupd auiem modo secuiidum modum, hseceii.implura tion
continuum non est, ut totum gregem, vel totum po- significant, sed multis modis, ut cum dicitnus iiifini.
terminus in-
puluni, vel totum exercitum. Dicimus quoquetotum tum, unam rem quidem signifirat, cujus
auod uuiversale est, ut hominemvel equum. Hi enim veniri non possit. Scd hoc dicimus aut secundum
•suiii.toti suarum partium, id est hominum vel equo- . mensuram, aut secundum multitudinem, aut securi-
rura, pnde et nafiicularem unuraquemque hominem dum speciera : secundum mensnrarn, ul est infiiii-
'
889, MBER DE DHVISIONE. m
'
tnm «sse mundum, magnitudine enim dicirons tnfi- A •verb amphibola oratio est, id est ambigua evenit, in "
hitum ; securidummultitudinein, ut est infinitamesse taliquotles ulroque mcdo possibilia si.nl qii_e signi-
corporiim diyisionem, infinitam namque divisionum Ificantur, ut id quod superius dixi, pottiit eriim fieri "
! multitudiiiem sighificamus. Rursus "secundum spe- ilit Groecivincerent Trojanos, et Trojani Grsecos su-
ciem, nt infinitas dicirahs figuras, infiiiitseenimsunt -]perarent : sunt vero alia quoeimpossibilia sunt, itt
species figurarum. Dicimus etiamiiifiiiitum aliquid _icum dico hominem comedere pairem, significatqui-
secundum lempus.ut infinitum dicimus mundum, dem < qnod honio comedat panem, rursus quod panis-
cujus terraliiossecufidum lempus inveniri non pos-_. JIiominem, sed hoc impossibile esl; ergo quoties ad
sif. Eodem quoque inodo infinitum dicimus Dettni, ,contenlionem venilur, dividendapossibiliaetimpossi-'
cujtis. supernee vitse terminus inveniri secundum bilia sunt. Quolies ad veriiatem, sola possibilia di-
tempus non possit, Sic igilur hsec vox non plura cenda, impossibilia relinqucnda sunt. .Quoiiiam pl.u- ,
significat secundura se, sed multimode de singulis res sunl species plura significaritium vocum, ergo ;
pr_edicatur, unum tamenipsa significans,.alius vero dicendum est quod alisc-in particula multiplicitatis
modus secundura delermina.ionem. Quoties enim sigtiificationem habent, aliee in tota oratione. Et
sine determinatione dicitur vox ulla, facit in Intel- earu-mquoein parlicula babent, pars ipsa sequivoca
lectu dubiiatiunem, ut est homo, hoec enira. yox BSdicitur. Tota vero ipsa oratio s.ecundum seqtiivoca-
mult.asignificat. Nulla enim diffinitione conclusa au- tioncm multiplex-est. Illa vero qneein oratione tola
dientis iutelligcniia multis raptalur fluclibus, errori-- - significationis multiplicitatem refinet (ut .supra dic-
busque traducitur. Quod enim quisque audilor intel- tutn esl) ambigua nuncupaiur. Dividuntur autem sig,
ligat, ubi id quOd dicens loquitur nulla determina- nificationes oequivocorum vel secundum aequivoca-
tioneconcludit? Nisi enim quis ita diffiniat dicens: tionem oraiionum aut diffinitione, ut.cum dico,homo
Omhis homo ambulat, aut certe qtiidara liomo am- vivit, intelligitur et vefus et pictus. D.viditur autbm
bulai, et hoc nomine si ita contingit des.gnet, intel- hoc modo, animal rationale mortale. vivii, quod ye-
'ectus audientis quod ra.ionabihier imelligat non" rumest;animalis,raiionalis, morialis, simulatiovivit,
habet. Sunt eliam alioe determinationes, ut si quis quod falsum est. Dividitur etiam qualibet adjectior.t
dicat, det niihi, quod dare debet ntillus inleliigit nisi quoe determiuet, vel generis, vel casus, vel alicujus
intellectus et certa ratio determinationis addatur, articuli, ut cum dico : C.mna Roraanorum saiirjuine
vel si quis dicat, ad me veni, quo veniat vel quando sorduit, et calamum demonstrat et fluvium; sed di»
veniat nisi determinaiione non cognoscitur. Est au- vidimus sic, articulo quidem, ut dic.mns, hicCanna
_tem omne quidera ambiguum -dubilabile, hon omne Romanorum sangiiinesorduit; veLgenere, -ut Canna
tamen dubiiabile esi ambigiium. Ilaec enim-quoedicta G! Romanorum pleniis sangiiine,fuit; vel casu, vel nu« -
sunt dubiiabilia quidem sunt, non tamen ambigua. mero. In illo enim singularis tantum est, jn JHp plu-
In ambiguis enim uiraque audilor ralionabiliier ralis, et de aliis quidem.eodem modo. Sunt aii.eiq
seipsum intellexisse arbitratur, ut eum quis dicit, alia secundum aceenium, alia secundum orlhogra-
audio Gisecosvicisse Trojanos, unus putat quod Grsc- pliiam. Secundum accentom quidem ut pone, .pond.
ci-Trbjanos vicerint, alius quod.Trojani. Grsecos, et -Secundiim orlhogra|iliiarii,ut queror ei.quserpr,.ah"
hoecuterque dicentis ipsius -sermbriibus raiionabili- iuqtiisilione et querela. Et rtirsus hir-c. secundum
"ter inlelligit. Cum autem dico, da mihi, quod dare orthographiam ipsam dividunlur, vel secunduin aciio»
debeasnullus ex ipsis sermonihus rationabiliier au- nem et passionem: quod quscror ab inqui. itione passi
ditor inielligit. Quod enim egonon dixi, ille potius vuni esi, queror aulem a qiierela agentis est. Anibi-
suspicabiturquam aliqua ratioqe id quod anle pro- ' guarum vero orationum facienda,est divisip, aut pei
latuiii non est perspicaeiter videat. Tot igilur niodis adjeciionem,; ut audio Trojanos vinci, Groccos vi-
cum vocisdivisio Dat, aut per significantias, aut per --cisse; autper diraintitionem, ut audio Grseeosvicisse;
tuodurn significationum, ant per . deierminationes, aut per divisionem, ut Groeci vicerunt, Trojani victi
in his queesecundum significanliam dividunlur, non sunt;aul per aliquam transmutatibneni,-nl cumdici-
solum dividendsesunt significaiiones, sed etiam di- D| tur, audio Trojanos vicisse Greecos, ita ditamus,
. -versasTes esse-quce signilicaniur, diffinitione de- Audio quod Grseei vicerint Trojarios. Heec enm
"moiistraiiduin est. Arisioieles enim ha-c in Topicis ambiguitas quolihet eorum.modo solvitnr. Non ta-
'
diligenier pfsecepit, ut in his quse dicuulur" bona, meii ita dividenda est omnis vocum significatio lan-
alia sunt bona, ut ea-quse boni reiinent qualilaiem, quam generis: ln genere enim omnes species enu«
alia quse ipsa quidera nulla qualiiate dicuntur, sed metaiiiur. In ambiguiiate. vero lanloe snfficiutit,
quod bonam rem faciunt, idcirco bona dicnntur. quanioe ad eum seruionem possunl esse ulJes quem
Oportet autem maxime exercere hanc artem, ut ipse alterutra nectit oraiio, Ac de vocis quidejn-divisionrj
Aristoteles ait, contra sophisticas iuiporiuniiales. Si suffiiienter dictiim est. Esl autem et de generis io-
enim nullasubjecta sit res quam significat vox, de- tiusque divlsione propositum aique expetliiuni.
signativa esse non dicitur; sin verouna res sit quam - Quare de oranibus secundura se partilionibns diii-
signifleatvox, dicitursimplex; quodsrplures, nmlti- geniis.sime periraetattim esti.Nuiicdehisdivisionibus
plex, id est mulla slgnificans. Dividenda igiiur hsec dicenius quse per accidens fiunl.. Hartim autem
recteiunt, ne in aliauo sylloeismo capiamur, Sin commiinejii-ieceptiim est, quidquidipsorumdividitui
89i , . , AN. MANL. S.EV. BOETII ,- 892
in opposita disgregari, ut cum subjeclum in accir A. quidero peripate.jcse secla prudentiae differenlias di-
denlio dividimus, non dicimus corporum alia surit visionupi diligentissirna ratione perspexit, et per. se
alba, alia dulcia, quse ppposiia non gunt.sed corpoT divisjpnen. jab jea qu_efsl.securidum accidens ipsas-
rum alia sunt alba, alia nigra, alia neutra. Eodem qtie inter se"disjunxit ac disfribuit. Anliquiores au-
quoque modp jn aliis secundum accidens divisionibus lem indifferenler, et accidenfe pro genere, ct acci-
diyidepdura est, aiqtie illud maxime perspiciendum dsritibus pro spepiebus aul differenttis utebantur,
est,,ne quid ullra dicalur, aut minus, sicut fit in ger Unde nobis perpppprtuna ulilitas visa esi,.et com-
neris divisione/Non eninri opoftet relinqui aliquod mnniones harum diyisionum prodere, et eas pro-
accidens ex eadem oppositione quod sulijecto illi priis diflerentiis .disgregare. Ac de diyisione quidem
Inest quoil noit in divisioue dicatur, neque vero addi omtii quantum inlroduc,,!P,i__sbrevitas patiebalur,
aliquid quod subjecto inesse non possit. Posterior diiigenlerexp.ressiiirius.
AN.MANL.-SEV.-BOETlI
LIBER DE DIFFINITIONE.
: Dicendi ac
dispulandi primasemper oratio est, B smgulare atque unicum aliud miam oralio. Ergo de«
et jam dialeclicisauctoribus elipso M. Tuliio soepius finilio non facti vox esl, non rei alieujus autcorppra-.
adraoneiile,qu_edicilurdiffinilio. Quippecura in cerlis, aut incorporalis, sed est oratio, Etenim talis
tameh conieniionemque-nihil possit (quod. tamen in dictio quoeexprimit quid.sit id de quo quperitur, sips.
dieiioiie consistai)-aliquando dednci, nisi de quo «Jubio appellaiur oratio, ul oratio est exordium, «sl
futura pugna estprius fuerit in diffiniiione ita der narratio, et eoeieraquoeparfesflrationis esse dicimus.
fixum, ul pOssitinter ulrumque, qui inituri sunt eam Ilaergo etdefinitiooraiioest. Sedquoniain hocgene-
litrm esse manifeslum quid sit illud dequo infu- rale nomen est quod, uti diximus,, eonvenjt etiaii)
lura qusestione tfaciabitur : tinde non solum com-; e?.positioni, narralioni, invocationi,-precaiioni, coer
modilatis genere perspicierida"esl virlus defin.endij terisque singulis queeniique oralionesesse dicnntur,
quia per hanc orationem res semper evolvilur, et ut id quod generaliler, appositijm est, possit ad id
quod illa slt quse illud de quo queeriiur explicat, , deduci de quo qu_eritur, adjecta est species. Qurere-
verum eliain quod principalis' semper adhibita ma- hanms enim qnid esset definitjo, ad qpam rem decla-
ximum lumen et manifestum parit rei truee iu con- randam M. Tullius adj'e_cit,qija. ,id.quod defiiut ex-
trariura deducta habet quseslionem. Etenim si verba plicat quid sil, ia|is orafio ppn njsi definitip est. Nani
aut nola omnibus exstitissent, aut nnam significanr G narralio oralio quidem est quae non fixplicat quod
tiam suisernper tenerent, elnon ambiguo'vel obscu- definit, sed quod gestqm est, etitem alioesingulse
ro dicto audieriles fallerent, el loquentes subdiversa orationes in suis pfficiis actionibusque .constitulse
inlerpretatione deciperent, omtiino definilio neces- aliud suni quam ista .oralii, quoe id quod definit ex-
saria minimc crederelur. At cum jiomina rebus im- plicat quid sil, ita adj'ecta est species, ,ît cum genus
posila vocesquesingulse per exislimationemejusqul supra sil oralio, specigs sit" quee. id quod dcfinit.
ita res appellandas esse eensuit iia sint insiitutoe, et Postremo tamen adjunctum sjt quo ceriius id et.qpo
itaaTtecompositse, utnolaquadam in rerum significa- magis proprium declaret qubd dictum est, explicat
iiorie, rioriaperta declaratione, ducercn t audienles, nequid sit. Sunt enitn aliee orationes quse explipant
'cessarium admodum arbilror nosse quid sit definitio, niagis quale quid sit, aqt quanlum pit. At verq hrgc
-quibusquespeciebusacpartibus conipleaiur, ulfacilli- 1 nihil horunn, sed tantum quid sit explicat, diversa
'meeteamremquamdeclarat possitostendeie.et lollat- est enim in ista partilione cognitio, qpippe curo
coghilis modis indicendosua varietate fasiidium. Ac aliud est scire quale sit, et quid sit explicare, .hpc
prius ejusdem ipsius, ul ordinem per prrecepta ser- enim in percipienda rei substpntia continetur, illud
•vare videamhr, defmilionis adhibenda esl definiiio. j»,.in qualitale noscenda, et hoec quidem Cicerbnis'
Definitioest (ulM. Tullius in Topicis ait) oratio quoe . sit adhibita defrailio. Nos tamen apenius idipsura
id quod defmit: explicat quid sit; •hoc ila patel, et quid sit definiiio nostra explanatione, faciamus.
ita intelligi necesseest, utetin qtiogenere sit definitio Omne quod demonstratpr Oratione, aul an sit, atit
' declarandum esse
videatur, et quid oomprehendat, quid sil, aut qualesit pstendiiur, quod cuin adhibe-
. et queriiadmodum perfeeloe eadem delinitio defiiiiia lur, oratio ad declarationem rei alicujus on sit non
. esi. NoWinavel voces interdum res significant, in- jest definitio. Item cura quale_sil aliquid oratione
tefdum facta;inlerdum singula dicta, interdum ora- monstralur, pari modo definitio non erit. Cum vero
\ liories; et quanquam his omnibus faclis ac dictis et - quid sit rislendilur, quod medium est inlerim sii, gt
orationibus genus videatur esse quod,dicimus, res quale sif, ita scilicet iiiediiiin ut an sit nulla jain j>it ;
tamien proprio nOraine.et certa signiGcalione aliud dubitatio, item quaje sit, non ejus qui requiril, sed
esse yidel.ur quam facium esl, aliud tjuam dicium f rj,uidefinit sit ip scienlia collocatum;-niediumf ia-
m. LIBER DE DIFFJNITIONE. m
(jtiam, hoc genusquod ostendil idipsum de quo quse- A jusmodi diffi(iiliones cpntentioni oratorum msxima
liiur quid sji, definilio nuncupatur. Omnis defuiilib convenire., longe tamen a yirlute diffinitionis esse'
in qiiaestionerem habet incertaro. Omnis res, si certa discrelas; sed bsediffiniliones" quse oraforibus apise' '
esi, definitione non eget; si incerta esf, lieque res sunt et poelis sui explicatione in pratione certum
csi, et quserit definitionemonstrari. Qmnis enim res, orclinemcontineht. De q,ua re preecepta in Rheloricis
si modo jam res estf quemadmodura diximus, cerla sunt a M. Tullio conslituta, ila ut oninisdiffinitio,
est. Cum verp jam eprta est, et qualitates suas ha- hbcest bratio, quoe explicat de qno quserilur quid
beat quibus cum facile comprebenditur, facile .quid sit, his menibris pariibusque tenelur : primura uti
sit agnoscitur. Nunquam enim quid sil infelligi po- brevi.fer id de quo qusefitur quid sit oratio 'nostfa'.
lesl, nisi quale sit fuerit comprehensum. Omnis dif- • cpnlineai, ei hcec appellatur diffinitio ; deihde ejtis
finii.ioautprobandserei causa, aut, si res in qusestione diffinitipnis supponatur a'pprobatio, qua illud osten»
versafur, augendse, aut si vel apud adversarhtm vel djmus,ut idipsum qupd br.eviterin diffinitione poisui-
apud audilorem queelibetjam riola res est, confir- nius id ita esse argumentorum ralionibus' approbe-
mandas assumilur. Nihilominus tamen diffinitio, ut mus; deinde, tertio loco,induclmus deductionem
res eadem quoe nola est, et certa etfixa, teneatur, ejusdem diffinitionisin eam speciem de qua qusestio
adhibelur. Oronisdiffinitio, aut Thetorica esioraiio, B est, et de qua' judiciurii est cbnsiitiuum, ut cuiri ge^
aut dialeciica. Si est rhelorica, originem ex conten- ' rieraliter rem difUiiieriinus,et ila esse de quo quoeri<
lione suscipiens per rei-^Je qria. quoeritur partes iii tuf dixerimus, et postea per approbationem consli-
suas se dividet, nec in unius traclalu a suis rebus loia tuerimus vefum esse quod diffinimus," tertio Ioco
consislet', ut cum iuiiuscujusque"rei jdena el ceria ostenderimns hoc esse quod geslum est; vel id essa
perfeciio rioia sit, cunctas per partes sibi eamdem de qup queeritur, quoeorationis pars appellatur de« '
distiibuant dicfa ceriantiurn. Sepulturee violationem ductio generis ad speciem ; quarto loco iri orationa
fem eiiam eeriamplenamque et peffeclamreiinemus, noslra popemus destructioriein diffinitipnis adversaa"
cum in eruto sepulcro est eliam animus et faclum partis, hoe est; uli quemadniodum adversarii diffi»
violanlis, ut studio eruendi et profanandi maries hoc nierinl idipsum ,de quo supra diffinitioriemCOIIS.N
quispiam videalur aggressus. Ergo, uti diximus, vio- luimus proponamus, eainque adversaribrum diffini»
latio sepulturse constatet animo et facto, plenaqiie tionem vilipsarii esse docearous, qttoequeriiadmodum
ipsa res esl.violati sepulcri ex his duobus, aperuit "vitiosa sii posiea declatabimiis. Habel «nim partei
sepulerum quidam ut aufefret ornamenla. Idem se- srias certas, integras, de quibus hrinc dicere super»
puJcfi violaii reus in j'hdicium devocatur,sine dubio _ sedemus. JEst diffinilio iriimiciliaruin"apud M. Tul»
diffinitivamorationem el contentionem exprimehlem - liuinbfevis, ita collocata. An tu majores inimicitiaii
quidsit violatio sepulitir_enecessario causadesideral; putas esse quam conlrarias bominuin voluntaies, et
sed singulis partibus totius facti ac pleni -utuntui dissimilia stridia ? heec, ut diximus,'diffinitio rheto-_
oralores, ul sepultura. violationeni ponat rinus quod- rica est.et breviter oratio conclusa quid sint inimi-
ajiertum sit- sepulcruni, conlraaliussepulturseviola- citise. Post quam diffioilionem adhibetur approbalio.
lionem dicatln animo conlineri: ita exisiit diffinilivee Fidem ae religiorieriisanclissimam in vita qiiipulat,
orationis isie tiactatus, ut cum totum quod agnosci- 'poteslne ei non iriimicus esse. quf fana spoliaveril
tur in sepulturse violatione, per partes suas fuerit omnia? Qeinceps reliqtia.queesequrintur, in quo qui-
disifibiituiii, easque panes oratofes singuli tenue- -dem animadvertere illud iicet; posse conjungi et ap-
rint, contendendigenere diffiniiioneuti videniur. Sed probaiionem diffitiitionis,et deductionem diffrailionia
rioii r>'Ctedicitiir hujusmodi diffinitio, cum nonsit inspecieraiNamquehicMarcusTulliusinimicitiasessg
certa, non plena, non iniegra, nisi cum lolum qtiid- -contraria sludia etdissimiles volunlatesapprobatitg,
quid ipsius rei est de qua quserilur exprimens quid ul speciem ipsam de qua queefebatur factara verbis
sit oralio decIararitjVeruro hseccaptiosa et falsa esl, includat: poluit enim appfoba,tiofiefi, illas psse ini-
non" certa rbetorum' diffiriilio.Est alia eliam qttoej\ micitias qrioeconlfarias'continent volnntafps, et in
ihe'oribus accohimodata cognoscitur, quse louge a rationibus supponendis talis dictio cbmppni, cuni.fi-
\irtule diffihiendijilenissime separatur, quoeper col- dem alius servel,' infldelissit alius.iNulla jljibijaiio
lationem rion quid sitostendit, sed hoecesse a siniili, esl quin tali animo prout. iiiter se affecti iniraici gssa
ctitn iiiiud sit, oratione concludit,'ul cum quserilur credaniur. lfem religioso viro irreligipsus ininiicqs
"
quid sif accipere ulique re propria, veia, certa,"nibil est. Alia ergo' si exsdiversis :studiis ,el;vflluntalihus
aliud est nisi propria manu aliquid ab aliquo oiilalum suppbsita dicere.ntur, -sola.essef apprpbatio,, non
«umere. Per collationeih M. Tullius definit pecunias etiam deduclio generis inspeciem; a, cuin nttnc ita
accepisse Verrem, cum comites, socii' ministrique neclitur dictio, fidem sanctissimam iu yita qni pij-
peeuniasacceperinl.-Corriites illi, inqtiil, lui- nianus tal, religionem-colendam esse eMgti.matisr,gineiJH;
erant tuse.Item'in alio exemplo cum queerilur quid . bio inimicusest ei qui fana spoliayit, pmnia lejpj,|a
sit inimicus, dicimus inimicum esse eum.qui aliquid violavit, delubra pplluit. Hjc etiain Yerjis idein (%-
•mali molitus sit; acCicero collatione utens dicit: •"ctum de quo qutefilur. ila speciaU.pr cpntipelur et
liiimicus est qui facit contra oranium rem, volunfa- includilur, ut simul eum.apprphaliPrie gt <|gducJ,ione
iem, lionorem, dignUalem, Ex quibus colbijimus bu- jeneris in tpecjem elausiim.ien§iltjr; posf a4juu|i?
lur, ul diximus, deslructio di.finitionis adverseepar- A, color genus est ad hoc de quo quoero, album vel
tis, sed per concessionem, id est similium, an si nigrum , jam substanlialis erit diffinitio quae incipit
contra rem meam fecissei injuriam aliquis, jure ei a genere, et sic csstera eonnectit. Haeesubstantiali.
"meinimicum esse profiierer? Ponamus igitur adesse dicelur, et heec propria, et heecintegfa. Hoeca
ver~oepariis diffinilionem lalem : Itiimieilise sunt, philosophis probaia, ila ut alio nindo facta diffinitib
cura contra rera nieani aut fecit aliquis, aut dixit minquam esse dicatur; vernm a quitnisilam hiic rio-
injuriam. Hanc dillinitionem sic desiruit M. Tullius, men etiam ad alia quse alio modo dilliiiiiuiiiir, sseps
ut concesso eo quod ita est diffinilum, nibilominus transferlur. Ergo hsccsubstantialis difliriitioa M.Tiil-
et alio modo sint inimicitise, cum aliquis facial con- Ho sic explicamr. Oportere nos"porito genere ejus
tra omnium rem, honorem eUlignitatem. Talis igitur rei de qua quocriiur,subjungere species, ul alia quaa
semper circa rhctoricam diffiiiilionem per membra vicina esse possint disereiis comtiiiinionibussepa-
quatuor teslelur oratio : ut sit diffinilio, approbatio remus, el laudiu interponamus differentias, qiian-
diffinitionis,deductio definiiionis ad speciem, deinde diu ad proprium ejus de quo queeritur signala ej'us
postrema destructio diffinitionis partis adversr"; sed expressione veniamus. Ipse in Topicis exempla sub'-
hsec apta rhetoricis, non etiam philosophis esse vi- jecit. Nos vero ne fiat in exemplis lectori ex' juro
detur. Illaautera quoe philosophorum propriaest, BI confusio, boc proponamus exemplum : homo est
etiam oratoribus convenil eamque sibi,_et ad mate- animal rationale, morjale, terrenum , bipes, risus
Ham suairi, et ad proprise ornamentum dictionis, capax. Aniinal cura dicium est substanlia hominis
adjungil orator. Omnia enim recle orator exprimit declarala est. Est enim, ul supra diximus, ad homi.
quse sunt in dicendo philosophorum. Nam et vero -nem genus animal, omne autem genus speeiei suse
utilur argumeulo, quod est philosophorum pro- subsiantialis esl declaratio; sed hic animal quia lolc
prium, utitur etiam necessario. At contra philoso- patebat, adjecla species est lerrenum, jam exolttstini
phus in disputationibus propriis rhetorum cuncta est, quod aut aeretim est, aul humiduin. fiipes vern
cor.dem.iat, neque enim adjungit aliquando siguum, propter alia aniiualia positum est quse plurimi.
neque quod credibile dicilur, et omrie probabile pe- pedibus inniluuiur. Item rationale propter ilia queq
Hitus a virinte sui sermonis excludit. Ergo diffiniiio ralione egenl. Moriale aulem propler id quod, Deus
qua_ est philosophorum propria in rebus expri- est. Quibus omnibus aniimdibus quee conyenirrj
mendis quse explicat qtiid sit, quale sit, quemad-. poterant ad superiora in oratione posiia discreiis
niodum membris suis constare debeat, exponemus. aique seclosis, adjectum est propriutn in parte po-
Diffiniliones esse principia dlspulandi et snpra d.i- sfrema, est enim solum homiiiis quod ridet. Sic
Jtimiis.,et M..Tullius probat, tum iu Jialogis omni- C perfecta omni ex parte diffiniiio est ad hominem
'bus, lum eliam in eo libro qui Topica inscribitur,, declarandum, cura, posiio genere, exclusis omriibug
in quo docel primum • argumeniorum locuiii esse per differeniias quee polerant convenire, ad pro-
diffiuilionem, boc est, a tolo, cui loco qui appella- jirietaiem ejus de quo qu_urebalur pervenit oraiio.
tur a toto necessario adlfbenda est dilfiniiio, ut ifa Alque h.oc pro_ceptun.Tullianum est,-epusque eum
ergtiracnli locusa toto sit diffinitio. Pprro, ulsupra qui dfffiniat oratione inierponere et- adjicere diffe-
flixmus, explicandi argumenti quod a toto est di- rentias oportere, quousque ad proprietatem qua.
citur diffmitio. Ergo pwceptis el dialecticorura phi- j'am commnnis esse non ppssit sermo pervenht.
losopliorumqiie omiiium illud tenere debeinus, non Yerum Aristoteles diffiniiionempeifectam el. plenam
esse diffiuitionem, nisi solam quoe in ea re-quam ait consistere ex genere et differenliis. Ex genera
-'definire volumus, prius quam ejus rei esseinleHi- etiam ei differeniiis hoe idem nos supra doctiimus,
girnus, declaret atque ostendai substantiam. Hoc ut ciim interposita species d.ffereniia sua alia qusg
aperlius fiat, docebiraus nullam-esse dilfmitionem( possunt esse consimilia scpararei. Quitlam lamen
ceriam, integram, approbandam,,nisi eam quam di- cauiiores plenioresque in docendo diffiniiionis ip-
•fcuiitpliiliisophi.snbstiintialem, Grseee _.>_____'«_•
ap- sius qua i quaidam membra consiiluunl., dicnntqua
pellatur. Quid aulem substantiale sit, alibi expli- " eam perfeclam diffinitionem isiam quam appellq
candum. Ad cognitionem inierim illud accedat, stibsianiiolem ex quinqne panibus, id est, genere,
quoties de aliquo qua-iitur quid sit, tunc posse esse specie, differcniia , accidenti, proprio, debere con-.
certam ac subsianlialera diffiniiionem, quolies. ejus sistere. Sed accitlens in diffiniiinne minimum,
rei de qua qti_eri.ur, ul diximqs, genus ponimus , et proprium plurimum valet. Et. recte qtiidem a"cverg
inde cvetera per differentias in oratione subjungi- ista coromemorant, nec aliena, ant a principe ha-
mus. Non alienum videiur exemplum ponere, et rum artimn Arisiottle; auta M. Tuilio qni de istis
sic ad reliqua quoesunt obscura transire. Quoeriiiir prseeepla tradidernni jiidicanda siml. Constat enitn
homo quid sit, Iraic uliquft.genus est animal. Cum his quinque partibns veluli roembris suis, integra
igitur in diffinilione quse explicabo quid sit.homo, diffinitio; verum et Aiistoteles.hi libris quosTopica.
animsi dixero, ac-deinde reliqua coimeetam, erit appellavit, docuil quid genus sil, quid speries,
snbstantialis diffiniiio. Substanliam. eirim hominis quid differeniia, quid proprium, et quid accidens.
decla:avi cum dixi animal. Item cum quseroquid sit - _Et plurimi preeterea.phihsophi libris suis coinjilexi
-Jnlbumaut nigrum. si.dixerp album est color,.qu]n , Jarum vim, rerum pt polentiam declararunt. No.
897 LIBER DE DIFFINITIONE. 8S.*
t
fjuia jam uno libro et de his quinque. rebus plenis- A t_umauteni ulua quod. debitura est facimus, prse-
lime disputavimus, ne res rei interposila obscurita- ssiandi benevolenlia el benignilate tribuendi, hoec
fem pariat, aut dicia repetamus. Iectorem ad librutn merilai nuncupaiitur.Conclusiiigituruiruraqnegeniis
ijui jam scriplns cst, si adesl ei indigenlia, ire vor pt.es.andi
] cum dixit, illustris iet pervagata fama fa-
luiiius, uunc sibi non esse irapeditnetitu qupd liic < ciorurii et preemagttpruiu,cum in reinpublicam, tura
preetermissum esl, animadverlat. ld enini etiam in i omnes cives fama nierilorum. Ex his onx.ibtis ar-
illis ouiiiibiis coghUis ex proeeeptorum necessilate bitror I apertam esse eam diffinilionera, quoe sub-
.eiinebit. In oraiione ista stibstaniiali.tandiu inler- slanlialis
i esse debet,' sic esse. dicendaui, ut propo-
ptmere debemus species el differentias quandiu se- siio ejus rei de qua quseriiur genere, cl adjuiiclis
clusis omtiibus quse boc idem esse possunt, eo per- speciebus cum differentia ttsque ad eius propriura,
fcniaiur, M proprielas jam cerla leneatur. M. Tul- disclusa oiunino communione, veniamus. Ac si veli-
lius in Topicis jus civile. voluit diffinire, et, ut mus judicium veri jihilosophis auctoribus.sequi,
Dportttit, ccepit a genere : dixit enim in principio, nulla dicetur alia definitio. Etenim reliquae intelle-
lus civile est sequitas, hocjuris genus est. Sed quo- '"cluni potius rei tribuunt, noh plenissirae quid sit ea
niam endem sequitas nunc constiiuta est, nunc. nares adhibita oralione deolarant; verumlamen quo-
turalis-, jus auiem civile scquiias est ab hominibus B niam translata nbmine etiam-C-eter_eoralioiies hoc
insliiuta , ideo adjecit, Jus eivile. est oequiias con- ideni--imagiiiaria dictione reiinenies piiri nomina
siitttia. Posito genere, adjecta specie speciem aliani iiuncupantur, ui diffiniliones dicanttir, poiiendas ar-
separayii", seilicet nafuralem. Sed quoniam eliam biiror reliquas species, quo facilius et quod e*ieri
jus geniiuiu eequiiasconsiituta est, ei non esl lamen dicantnosse possimus, et' diffinitipnis cognito mul>
-civile, adj'iclum id quod separare poluisset jns gen-" tiji.lici modo facile, uli - supra dicium est, d.ffi-
tiuin : liis, inquit M. Tttllius, qui cjusdem civitatis niendi veriias reserelur. M. Tullius in Topicis da
smit. Qua specie interposita , jus civila descripsit. ' tribus locis primis tractaris a toto, aparlibtisa nola,
Esl eiiamnuni quod cum aliero:possit esse coriimu- cutn a toto argumentiira est, tit supra docuimus,
-
ne, hoc ipsum quod.siipra diclum est universum. -diffinitionemesse adhibendam dicit, illic enim, poui-
Etenim religionum jttri et sacrortim omnium con- tur genus quo quid res ipsa sit de qua quoeritur ex-
Venit. Namquejus religionum oequilas esi, el consti- plicelur. At a jiartibus cum argiinientum esl,eiiam
luia a.qiiiias, ethis omnibus qui ejusdem sunt civir ipsa quidem dicitur diflinitio, verurti translato no-
tatis. Se.il illud jus non appellamus esse civile, quod mine cum e numeratis omuibus lotu.s partibus, sic '
est pontificum, hoc igitur ul posset excludere, et quod lotuin esl recngnoscilur, hac pene re nibil in-
jus civile usqne adpropriura diffinire, adjecit :ad res C' terest iitrum diffinitione quee esse a toto ctmctag
suas obtinendas. Demus aliud exemplttm in ^ratio- partes totius ex diffiuilione noscamus, an collectif
nibus positum, quo facilitiSTeset manifestius-explir omnibiis partibus quod lotum est ex pailium enumen
cetur. DilfitiitM. Tullius quid sit gloria, his nt opi- ratione capiamus. Cicero lalem diffinitionem.parl -
nor veriiis: Gl-ria, inquil, est iilustris et pervagata tium enumeralionem appellat, sed eam diffinitioni
recte faclorum et prsemagnorum, vel in suos cives, tribuens, quoniara elenumeratio partium idipsura
yelin rempublicam, vel in omne genus h.ominum, ',de quo quseritur.quid sit oslendit, et hoc idem agit
fama meiiiorutn. Gloria igitur substantialiier diffiuila supra posila diffitiiiio, cum oralio quee quid sitos-
est, cum dictum est fama. Est enim. glorice genus tendit dicitur diffinilio, unde nulli dubium est quiu
fama , qusequia nunc rertim malarum est,nunc bo- etiam ista diffiniiio esse dicatur; posuit igitur M.
narum, idcirco genus esl, cui species addita est, illu- Tulliusexpljcans quid sit liber, vel in contrario quid
siris, quod lansest: Jama enim qu_e'boriarumrerum sitnon liber.Quoniam libertas censu daltir, dalur vin.
est, laus esi, et illustris. Hac igitur re exclusa e_t dicla, datur lesiarnenio, et hre partes dandie liberiatis
faraa deti-rior. et quoniam hoecfama laudatrix polest sunt; si neque, inquii, censu, neque vindicta, nequa
nuncpromerito, nuncultia fneriium esse, frequen- testamento liber est, non est igilur^libef. Sic positis
-ler enim aliier quarii res gesta esi, opinio de aiiquo D' panibus quibus liber effieilur, sequUur negaiio libef-*.
emauavit, idcircb inquit fama meritorum, ea sunt talis, si nulla harum panium in danda libertate prse-
_enim nierita quae c.um praestamus-mereri nos glo- .cessit. Nec vos moveat quod quid non sit liber in
riam faciunt. Ergo Cicero, qui volebal tunc gloriam diffinitione est constitulum, nbn quid sit. Par enini
Csesari dare cum reipublicee proefuissel, idcirco ista ralio est et c.dem diffiniendi vis, etcum quid non
facla yel merita generaliter posita divisit in species, sit osiendilur, et cum quid sit adhibita diffinitidii.
et adjunxit, cum in sups cives, tum in remptiblicara nudaiur. Quanquam M. Tullius aliter in eodem libro ,
vel in omne geuus hominum, quse scilici:l.faclorum Topicorum ait esse duo genera diffinitionum :, jjri-
recte species subjectaensque ad jjroprieiatem glorioe mum enim cum id quod est diffiuitur, secundum
«onvenire.. Habet enim nunc ceuam el veram pro- cum idquod.sui substantiam rion habet dilfinitur.
prietatera in partibus gloria. Nam omne quod praj- " hoc est qtiod non est, et hoc partitionis genus in Jiis
siamus, aut quasi debiiUmdainus, aut quasi non de- quoe supra dixi clausit et" extenuavil. Sed alia esse
.bitu.tn, cum recte faciamus, si sola facla sunt qua? voluit.quoe.esse dicebai.. alia quee non esse. Esse
quasi debita fsunt, dicitur illuslris. fama factorum. ' enim dicil ea quprtim subjacet corpus, u"tcutn diffi»
89.0 AN. MANL,-SEV. BOfiTll flfjO
nimus quid.sit aqua, quid ignis. Non autemesse illa A tum est, quippe cum sit, et m senaluscbnsuliis, et
iritelligi voluif quibus huila corporalis videtur esse plebiscitis, sit" in edictis, e't principum jossis sit,
«ubslantia, ul sunt pieias, virtus, libertas. Sed iios "fortasseadhuc ei in aliis. Sed cum enumeratis ex
omnia isla vel quse sunt cum corpore, vel queesunt infiniiis aliquibus pariibus noiio daia fuerit juris,
scilicei incorpore, siineo accipiuntur, ut autper se quid jus civile sit in sithilibus existimabimus. Ergo
esse, auiin aliquo esse videantur, ih uno genere nu- divisiorievel partitione efficituf ista de qua' loqui-
meranda ducimus, ut ista omnia esse intetliganluf niiirdiffinilio.sicenim etiam ipsa diffiniiione eadem-
quibus omhibtis stia potest esse substantia, sive que parlitione, enumeratis vel orarilbits, si paucse
illse cbrpor_tles,sive, ut certissihium est et recto rio- sunt, vel muliis, si infiniise,aiit speciebus, aut porti-
mine appellari possunt, qualitales. Yefum preelerheec bus, ad cognilionem rei de qua quserituf notioriem-
diffiuitio est, cum aliquid qtiod non sit ostendiiur. que deducimur. Sciaraus aulera definilionera a ger
Dilfinitione ehirii opus esl iil possimus docere quid nere esse, cum species enumeraiiiur,par!itionem cum
bon sit. Ergo si petrlitione, enumeratis partibus, partes. Quapropter animal diTfiniamus,huiccum sint
quid liberias sit dicimus, quid non sit liberlas ea- speciesnumeroinfinitse,ut homo, bos, equus, leo, pl-
clem partitione monstrabimus. Fiet igitur etiam a scis, item caetera, pauclsemimefatisspeciebuspossu-
partibus diffinitiO,ht si dicam, si nec masculus est, g musquidsiianimal, declarare.Atsi illas species ieti-
nec femina, honio non est. llem si nec servus est, gero queedifferentieemagis sunt, quse ipsee tres esse
nec liber, homo non est. Sane hic admonendum pulo possuni, humidum, terrenum, ccalesie, enumeratione
parles seepe ab ipso de quo quseritur tolo' accipi.ad harura ref um omnium animal diffinitUmsii. Hoc idem
ej'us diffiniiionem, ssepe.non ab eodem ipso, sed ab et in pariium enumeraiione servabis, ut si dicamus,
eo quod ei accidit, ut accidenlis enumer.alio partiura muntlus est, niare, "terra, coelum, enumefatlone |iar-
possit diffinire quoJ totuin est. Namque cum iolum tiiim, sed non tanien omhium, quid inundus ,sit, ex-
sil homo de quo quserilur-quid sit, non ejus partes plicatumest.Ac si hoc ideraperpaftesaliaslnfiniias,
sunt servus acliber, sed accidentia homini. Quorum "voluerimusadhibita enumeraiione qiiitl muridus sit
enumeratio crim fuerit constiluta, hoirio quid sit definire, quonlam, utM. Tulliusait, enumeraiio par-
osie.nditur. Sane etiam illud admoneridum hic arbi- tium ssepe eslinfiniiior, -proeceplumriobis illud est,
tror, cum a parlibus fit diffinitio, posse conlingere ne aliquod vitium in enumeratione credamus , cufh
ut modo totum ab omnibus parlibus colligalur, ut . aliquid pr_eierimjjs,ea diihtaxat in fe, ribi partes suht
supra osiendimus, mOdo ita partes enumerentur iri infinitee, ergo poterin_usdicere:_t_uridu_iesTso!,luiia,
defmiiione, ut in singulis toium sit, sicut illud ih astra, aer, et cuncta quoeih eo sunt," id estierfa et
conirovefsiis est, auxilium ferre est decernere, init- .£ coetera, quaeelsi non enumeralispartibus ehuiiiiala
lendo proficisci, venife Otiam si non pugnaveris, ho- prorerimus, ex dicfis pariiuih simililudine coinpre»
sles ne diraicent terrere. Sic M. Tullius multis _• in hensa oranibus qiiid sit mundus' ostendimiis. Hoc
locis, et ipse pro Cornelio, ubi queefitur quid sit Igitiir modo diffinitio etiam parilum enumeraltoria
majeslatem minuere, tractat, quod malam legeni lu- traclabitur, partes pro speciebus poni ratiohalis
lil: quod legendo codicem intercessionem sustulit, licentia est,.ut tolum pro genere, nuriquam ta-
_,quodseditionem fecit. Iri qttibus omnibris diffinitur men gehus pro toto, aut pro parte "species nomi-
loesamnjestas. Sed ita singula sunt, ut in ipsis sin- natur. Omne cujusque genus *suasad speeies est
gulis tptum.id estlaesa maj'estaspbssit oslendi. Hoc. quasi totiim , unde lotum pro genere jure dici-
"etiampro M. Cceliotenet, ubi per enumeralioneni mus. Eodemque modo p_ir.es pro specie nOminaijif
'
malorum pef quos fit dolus malus dettriitio ila. fit, mus. Nam si ad id genus et vocabulum _quoddicitur
ut singulis speciebus dolus malus possit agnosci. loium jure sociatur, par ratio est pro speciebus par-
Htfe ctim aperle pbsiiiimihlelligamus, lum iliud quo- tes quasi sub toti appeliailone enumefare. Illud la-
qiie inanifeslum esi, notionem quamdam in ista diffi- men probe admonituiri volo, 6um duo generî refum
nitione, non reiri pleifissimam, contineri, et longe sint, corporalia et incofpofalia, inillroqUe etgehhs
illam proeslare diffinitioneinquam supra posuimus, D et loium accipi, ac pari^modo partes et specles no*
"cum gehferecollocato ad deetarationera rfeiquoe dif- minari, sed separata rationis proprioe seciione, ut
flriitur substantiam ejus indicans affertur oratio. ctim genus qualitatis modo fuerit nominaiurn, ei spe'-
'
Sane adjiciendum arbitror non esse quamd&fnneces- cies suppositas ititelligere debeamns. Cum vero to^
sitaiehi in isla partium ehumeratione, ubi est quo- lum, nbnquO qualitas ejus animadveiiatuf qu_e si-
dammodo tiiffiiiittb, siMnfinilee partes fuefint, vel. gnificalur semper Jh genere, sed quasi guoddam
plurim_feispedes, quariira paftitione facienda ehume-- Substahtiale corpus, ut id seclum in partes suas al-
ralioesi; noh inqU&ih,arbitror in ista ehumeratione . qhe dislribUtuiiiquasi cujusdariiquaniilatis feceperit
'nniVersa quafeinlinila sunt HOndebere fconcludere. *sectionem. Sive iliud eorpus sit, sive {tit diximus)
Suffieit enim Vel piuriniofum efflciehuraefaiioheni, incorporale, ahiraadvefsiohfcUtfiusqUe eogrtafirinis,
cum in iiiDnitisribii sit aiiquid prseiefniitlere vttio- qusa aut ih qualilale aut in quanlitate 6st. Si quali-
sum : hbbGieerOin Tojiicis coll&eaVil,posse nos jus late fem appellatam velimus, geuus efesedicamus, el
civile enumeralione diffinire. QuOd in legibus more huic species esse stipposiias. Si quantitatem quam-
sequitatc conststit, non autem totum jus enumera- dam in eo quod tblum est comprehenditnus, taktilQ
90i LIBER DE DIFFINITIONE. 90»
ac jure p.artes in sectione. esse dicimus. Coucesso AL'rentia dici potest. Septima est XKTK p.sr«fopo:v,id est
illo ad usuta et licenler acceplo, ut species j.artium pef Ifanslationem. Oclava estKKTt. kfaipidiv TOS
noroine nuhcupemus, genusque ipsuni quod circa tvanfioo, itl est pêrptivan.iam i.oiilrafii'ejuSi Nona
qualitaiem diximus toiius apj.ellalione sine viliO r.dia iitor\mat7iv, id est pferqiiamdiiiiiimaginationeiri.
proieramus, tiunquam tamen quod qualitatis esi, iibi Decinia est __f TUITOS;, Latine velutii Undecima est
totum dicendum est, genus proferamus, nec sub .610 iata. IvS.-KV•xl-npw;ix Tou aOfouyivoilt',-id eSt per
. alinuando species, sed semper partes nominabirinis. . ihdigeniiam jileni ex eodem gettere. Duodecimaest
Teriia diffinitioest quse a noia dicitur, cum vis verbi y;«fKeitai-toi),, id est pef laudem". Tertia deeima est
vel nominis, quee in composiiione slta est, renl suahi jictTK KVKô^tKv,- id est juxta rationem,-quee proporlio
facta quadam separatione designai. Fides"est, inquit ditituf. Qharta decima est J.KT« f 6 -npbgti, hoc est per
M. fullius, cum fit quod dicitiir. Hic itaque prospici fd qupd ad alitjuid est. Quinta decima est «.fto-Sj.,-,
licet, veluti simplex nomen sit fictum atqtie coiupo- Causai.i.tfibueris.De piima diffinitiohe plehiis in su-
silum, ut in res suas obscura licet- coriiposiliorie perioribuS sermo confecttis est, curri Subslantialis
resonet, pene eninf ex iisdem syllabis rehi suam di- fjii.c sit diffiniiio quibusque •partibus cOriipleatuf
cenlibus verbura compositum ad id quod "sigriificat 6steridihius.Secdnda dieitur lwo»f.Kttnt.> qUainnOtiO*
ex discreiione co^noscimus, sed ssepe verbtim sira- 'B5 hem nori proprio nomine sed comrauni possumus
plex et purum nulla compositione connexum in dil- dicere. In omnibUsenim reliquis diffinitionibiisnoiio
finilioriea nota ducelur, ubi est vis ejus qtiam Groeci fei profertur,-iion subslantialis.explicatio declaratttr,
appellant ETi.f_oX07.Kv,. at Cicero veriloquium. Sed , veruin hsec quse secuhda Sst, hbc modo semper eifi-
non potest ex discfeiione, quse hulla bst, compbsi- Cilur, ciim proposito eo quodMjiffiiiiendum est» neque
iionis osiendl_ sed adbibiia declaralione ac dendmi- "dictoejus geiifere,verbis in rei sensum ducenlibhs
natione quodammodo quid sit id de qiio quseritur audientem, qiiid illud sit de quo quseriluf eSplierituf.
explicari, ut a bonitaie bonus, el a malitia hialus, et "Esique huic pene familiare res propositas per (super-
a sapienliasapiens. Etenini cum in aliohomine res jecta nomina diffinire, ut si dicata,:hora6 festquod
cognita est, faciie hoc qiiod ab eo est defivatum. et fationali conceptibne et eSercitio pfeeest ahinialibus
quodaromododenominalum ad cogniiipnerii dedticit, euiictis, hic non quidem ipSutn quod 6it dixi, sed di-
ut quid sit ostendat, ut iu Pisonera Cicero consulem cendo quid agaX,quasi quodain signOin lioliliain de-
a consulendo ait dicluta, maximeque,' ihquit, qiiod vocavi. Aliasuht apud Mi TulliUrh ih Rhetoritis
yis ejus nominis ipsa prsescfihitfeipublifeoeconHU- "multa;ut liohestum causre gehus est, cui sialim sihe
lendo, et hoc diffinitioriis genus esse dicendum est. ofatione nosirafavet auditoris animus, et item-ad-
Quanquam M.-Tuilius in Topicis argumenti lociim C. inirabile, a quo. alienalus est animuSeorum qui au-
fecefit qiieta noininavit conj'ugat'urii,quiestfiniiinius ••dituri sunt. SIc reliquas CumIn seedndo libfo adbibel
•'
loco qUi a nota est.nos tameri non aliter neque con- diffihitiones in Virtutibus dcclararidis. PrifnUfncuin
"Ira, sed cum pari' pr_ec'eptione dif-itii-ibncth jiire didt quid.sitijisa virlus, pohilqtie ejus diffinitionem
dicemus, servanles preeceptum hti eum compoSitum habitus natura. rriodo atque ratioiii eonsentaneus. Ilic
nomeii divisione in res suas quas sohat accepta' id quoriiam genris posuit hlhabiiuin diceret-, subsfhri- •
fit diffraitioa nota".Cum lialis diffinitioest. At cuni dicit, meraor.a est por
"qiiod sigiiificalinlelligamus,
aiitem. sihiplei. verbum unde sit denominalum accir "ijuain animus repetit illa qh_efuerant; et item inlel-
pfefe ccepimus,argumentum a conj'Ugaloaccepimus, Iigentia est per-quam- Hla respicit quse sunt, ac pari
ut M. Tullius posuit, diffiniiioiiemtamenêissedica- m6dp providentia est per quam futUrum aliquid vi-
"
miis, qiiia quid sil ostendit, quod propriiim est diffi- detiif,'Salis fciariimesi hon subsfaritialeiniSlam dif-
hiilohis. Hie sunt tres nunc a m'e positseprincipales • finitioriem, sed, quehiiadmoduhi dikiinu_, ea quaa
dirfiiiiiiuhessubstantiales, quee a toto est, a pariium .''-lwoi.|JtKT-!ti.Gfoece dicilUr, eum- f-ei notio nbn sub-
ehuihefatione, etnoia, ita ulilla quseprior est, soia >lainiali
j raiinne percepia, sed.êtu rescogniia prO-
vere diffhiifiohuncupetur, isise auiem duse nominis feralhr. Teflia diffini.tibnisspecies est qu_e -rioiiriii
honore et honestale, quia id de quo quseritur quid -P. dicitiif, hdec dicehdo qUOdqualg sil Oslendit,et ut
sii ostenduui, iioh vere, Sed.tahien diffinitioncs esse supra hostrura prbponemus exeuiplum, ut facileap-
dicenlur. Nunc ad illain quee a tolo est difiinitioiiem pareat -de ePdem uho plures îffinitiones^honfici
reveriamiif, qliia ipsa in se recipere formas.poiest pofcsp,hominem priiiium subsiantialilef diffinivimu-.
pluiimas. Sed ex" Iiis Cas quas colligefe. poltiifflus, Deinde secundse diffinitionis tfrodo hotionem ejus
parliemur (sunt enim ei alise forlasse), deinde ratib- -iexpfessiinlis. NunG per tertiani diffiniliohem. quid
nfes ae diffeiehiias et' exempia difcemus. Est igilur honio i sit expIicabimus.-Homoest «bi pietas, ubi |u-
'
prima quoeGraece iv&io&i):,Latine substanlialis ap- istilia-,Ubi Sequitassubi continentia, ubi rhrsus mali-
pellari potest. Secuhda est ivv.v.^c.Tixi., quoe sblam ilia, versutia, fcoetefaquevitia versauturj qui ingenio
noiioncm subjicit. Teriia liodr-os, qhoe a qualitate vaiet, arlibts pollef, et coghitibne reriim-aiit quod
'
noihen accipit. Quarta inbyptifir.v, quse a M. Tullio -' ifegeredcbeat diligil, aut ahimadversionequod inutile
descriplio hohiinatur. Quiiita xafa hni)sliv, Latihe • Sittbhleiiiiiii,
1 fepudiai, rejieit. His ûalitatihus t_'x-
ad' verbura possumus dicere. Sexia x«v_.SH.yoj-_.v,• pfessus ] esl liorao, nbfl enitn ullllhi aliud anin.al his
'
Latini de eodem et de altero nominaiit. quce diffe- moiibus i mentis qualilatera designanlibu! exigit vi^
905 AN. MANL. SEY. BOETII 904
tara, se.d solum hoc animal, quod est homo, qualita- A cdeclaramus, hxc erit quinta de qua loquimur diffi-
tibus in raente positis et conslilulis, quasi quidam nitio.n M. Tullius hac usus est in Topi.is, cum, lo-
vel naturalis arlifex vel yiloe gubernator, impleiur. cttinc argumenti diffiiiiens,,dixit esse sedem, ita lo-
Hatcquidem fertia et secunda illa possuni videri qui- cuni c noinine tmo cujus rem queerebat aiia appelia-
busdam esse cpmtnunes : nam ssepe sufficit in quali- libne t ad verbum posila per diffiniiionem qtiitl esset,
bet harum aJ dilfinilionem ejus rei de qua qua?ritur costendit, sedem dicendo, hanc Grseci XKT«VT-X.ICV
solum ejus proprium norainari, ut. si dicam, homo sappellant, ul avnp iariv 6 avBpano;.Sexla XKTK SK.0-^
esl quod i-idel, hoc enim proprium hominis neque pKv, / species diffinitionis est, hanc nos per differeu-
ullius animalis est; quo dicto laciiisque alii.s omui- liauii diciuius. Scriptores vero artiiim .de eodem et
bus quibus bomo possil oslendi, solo tamen sui pro- altero i noraiuant, ut cum queeriiur quid inler regem
prio declarafus est. Et hpc Cicero de proprieiate di.ut s;t s et tyraiiiiuiiiadjecta diff«rentia, tjiiid ulerque sit
genus esse diffiniiipnis quod nolioni applicari polest, cdiffiniiur, et omnis quidem diffiuitio, sicuti docul-
ut quibusdam- videlur, polest eliatn huic diffinitioni rmussupra, non nisi appositis differentiis compre-
quoe qualitaiis sortiia estnomcn. Unde qttidam bas Ihensoque suo proprio quid' sit de quo qhoeriuirex- .
duas inter se nullo fine discrelas unam esse poiius primit; j nou taraen hoc idem videbitur esse modus
censeni., cum satis appareat illam nullis positis qua- B iste
i de quo nunc loquimur, siquidem sola differen:i»
.ilalibus nolionem, ut supra docuimus,- posse cotn- cum < posita fuerit inter duos, de quibus quserilur
pleri, hanc. positis qualitatibus quee res sit, tacito ,< qnid sit, utrumque cognosciiur: etenim in superio-
.etiam ejus proprio posse, oslendere. Quartam nos ribus i sola quseque definiunlur, hic duo quasi co-
diffinilionem vnoypufir.tv diximus, non iiiiraeriim rgnita, sed quadam inter se communione coufusa,
quasi proprium collocanles, sed instituto ofdine ad ai jecta differentia secernuritur, per quam quid sit
faciliorem cognitionemvocabulum exbibiioenunc ra- 1utrumque cognoscitur, ut rex est modesttis et tem-
tioui sociantes : non enim quarta, quee est i-izoypufn,. peratus,
\ tyrannus vero crudelis. Ex hoc iJnd est Te-
quee a nobis descriptio dicta est, qnarta dicenda est. 1rentii, pudore ac liberalitate liberos feiinere satius
Sed quia ordo propositionis exegerat, ideo iiomen iesse puio quam metu, boc paier- ac dominus in-
numeri collocavimus hoc loco. Namque qui quartus lerest. i ltem M. Tullitts proSexio-Roscio : Atque in-
esi, Cicero de eodem et alfero diffiniiionein posuii, et ler i hanc vitara perpolitam humanilale et illatn im-.
sic oiroy/jKftxi.vquintam constituit; sed- nps, oreissa imanem nibil inierest quam jus atque vis. Septima
numerosittite, quid -tmoypKfir.nsit, quoea M. Tnllio deest< XKTK[teTKfoph),id est per translationem, ut
scriptio nominautr, proposita ralioue docebiinus, et. < Cicpro in Topicii, Littns est quod iluctus eluit. Iiem
i
per exemplum, quoe.oraiio non quid sit potius dicii, *-.. adolescentia est flos setatis, senectus occasus setatis;
sedadhibita circuitione dictorum factorumque idquae- hsec 1 varie tractari potesi. Modo enim ut moneat;
que res sit descriptione declarat. Desciiptiva ista modo i utdesignet, modo ut vituperet, aut laudei: ut
dicitur esse diffinilio, ut cum quoeritur quid avarus imoneat, nobilitas est virtusniajorum.apud posteros
sit, quid crudelis, quid luxuriosus, et universa '• sarcina; ut designet, caput est arx corporis; nt vi-
avari, .luxuriosi, crudelis, natura describitur. Quee ltuperet, divitise sunt hrevis vitse longum viaiicum;
diffinitionis species dicitur exhortalionis genere de- ut < laudet, adolescentia est flos eetatis. IIjs itaque et
scriptio, ut luxuriosus est victus non necessarii, sed aliis'• modis proferri poteslista diffinitio, in quo ge-
sumptuosi et onerosi appeiens, in delicias affluens, nere ' tamen illud cavendum est, ne aul lo'ngesit jpe-
In libidinem pronus. Ha_cet alia diffiniunt luxurio- '
tila translatio, aut turpis". Longe petita translatio
.sum, et descriplione diffiniunt, hoec diffiniilo apta . 'est, ut turba reipublica_,chaos est legum, quod TriU
semper est oratori.Huic enim laus dicendi per cir- '
Iius pro Sexto Roscio temperavit. Quasi sempiterna
cuiium tnbuitur propter honestatem, nori ille aptior nox i esset, inquit, in quo etiam si sit qu =sint per
et determinatus sermo qui veluli familiaris est diffi- similitudinera sit, diffinitio accipi pntest, lempera-
niiioni quam supra. substantialem esse praecepimus. menlum accipiens ex particula similitudinis.Turpis
Idcirco_multis in locis M.-Tullius', cum dif.iniendum translaiio fit duobus modis, cura honesta turpibus
. aliqtiid dicit, non-subslaniialiter prxecepit esse diffi- < diffitiiraus, attt turpia honestis, ut si qtiis patralio- -
niendum, sed polius describendum, et hoc nomine _> nem diffiniens,. lacryroas dicat veneris fatigatee
. ulitur, ut cum qneeritur, inquit, quid sit fur, et quid 'quein sudorein melius norainaret. Aut contra aliquis
sit sacrilegus, sua descripiione monstrandum est. 'dicat, lacryrose sunt doloris patratio, huic- vitio nec
Quinta species diflinitionis estquam, KKT*KVTAE?_V'superior particula temperamentum tribuit. Ergo
=diximus, Latine.ad. verbum possuinus dicere. lleec 'niagnopere istud vilare debemus. Octava species
'
voeem illam de cuj'us re queerituralio sermpne de- diffinitionis XKT'afaipeaiv TOVEVKVTIOV, id est per
' contrarii ejus quod diffinitur, ut bonum
signat uno ac singulari, et quodammodo quid illud privaiiliam
J
•' sit uno verbo posilum verbo alio declarat, ut eslquod malum non est; hbcgenere.diffinitionis uli
- comicescere tacere unp
est,item_latus haurii aperlurii, ._debemus cum contrarium notum est. Nam hsee duo
. id est perculit, item cura lerminum dicimus finem s cum i ila inlelligentur ut alterum sine allero esse non
..aut.populatas interpretamur esse vastatas,"et om- .-' , possit, alterius cognitip quomodo fiet, nisi fuerit
ninp cum "unius verbi rem verbo manifestiore alio utrumque comprehensum? Cuin igitur alferum qu<s-
303 LIBER DE DIFFINITIONE. 90G
ritur quid sit, utique hac diffiniiione compioliehdi Ae . consequentia sunt cx Iioc "-ijQodaixi munere con-
non potest, cum utrumque nescilur, quod se ita na-" sulatus," s unde iwonâTtr.r,,hoec erit diffinitio; hoo
iuraliler ligaf, ut necessariam cognitionem sibi unius aapertius ut fiat, dabo aliud exemplum. M. Tullius
comprehensione connectat. Periclitatur ergo talis in i' eaderii: Quid est aliud furere quam rion
cogno-
diffiniiio, unde an contrarium' ejus notum sit, scire ' s
scere homines, non cognoscere.leges, non senatum, *,
debemus, ut hoc sublato fiat ejus cognitio quod dif- - nnon civitatem', cruentare.corpus suum? Ergo con- :
finitur. Quare roelius seepe fit si quoerentes aliquid ssequeniia accidentia colligere diffinitionis est Iwo.- "'.
quod diffiniendumsit, contrariutn ejus diffiniaraus, ftKT.xiij-,
/- ejus vero qttod diffiriiescontrarium lollere,
quo sublato illud quod quseritur declafabiraus, ut si *heec est illa quam octavam supra dixlmus diffinitio."
boiium.est quod prodest.cum honestate, id quod lale .- Noria ^ species diffinitipnis est KKTK id est
-v-aorvTtaatv,
non esi malum est. Cicero in Rhetoricis -: Neces- per
' Î quamdam imaginationem, ut _4_.neasesi filius
sarie demonstranlur ea quee aliter ac debentur nec Veneris et Anchise; heec semper in individuis versa-
iieri nec probari possunt. Ponaiiius eriim necessa- ltur, quee Grseci KTOf.Kvocant. Diesideratur autem
rium et uon necessarium contraria, ut omnia con- "ista i diffinilio circa riomina quae omonyma sunt,
traria hic nos ponere intelligas qttorum sublatione - individua* dunlaxat, ut Ajax et Oileus et Thelarao-
id -quod-quoeriiur diffiniatur. Ergo quod non est. i rnius. Item. subvenit in eo .genere dictionis,. ubi
necessariuiu ita diffiniri poiest, qubd aliter ac dici- £aliquem pudor aut meius est norainare : Me videli-
f.ur et fieri et probari potest: hoc cum toilo ] neces- cet, ( inquit M. Tullius, sicarii.illi descnbebanl; de
sarii diffinitioneiu constituo.' Ergo recte fieti po- domo c sua.sic. Al pro Fuiidanio ila, descripsisti ne
test.hujusmodi diffiniiio, sed hoc nibdo quemadmo- 6ejus .necessarium nosiruin competitorem istuni ip-
duiri docui. Et hoc est qriod M. Tuilius in Patiitio- !sum; ejus nunc studio, et gralia, tota accusatio
nibus preecepit,soepeex confrariis esse difliniendum. }isla mnnila est. In melu Tuerat nomiaare, ideo
Sub hanc diffinilionera cadunt eliam notiones, cum *ergo descripths est.. Item pro Cornelio: Majestaiis
accideniia tolluntur, etalia omnia queediversa sunt, 'ipssisunt, legife ut legebatis, hinc intelligetis nulla
el cum contrarium accidentis vel consequentis ac- tenuissima l suspiclone describi aut significari Corne-
eidenlis tollilur, ut si quis esse subsianliani dicat, /litom.Hsec tantura de propriis nominibus : alia illa
tjuod neque qualitas, neque quantilas, neque reliqua sit £ quara inoypafiwv diximus superior.diffinitio.
aecidehtiasit, cumalia quoe diversa sunt folluntur; 'Ergo a genere, palria, corpore, factis, dictis, sive
talis est diflinitio, ut si quis hominem diffiniens 'casibus, atque abanimo unuraillum quem nolumus
*'
, lollal omnia animalia, vel generaliter, vel speciali-" diffiniiionis genere deelaramiis. Decima,species est
ier. Quo genere diffinitionis Deus diffiiiiri potest. "] '«_•TUITOS', hanc veluii dixinms, ut si quseralur quid
Eienim cura quid sit Deus nullo modo scire possi- sit ! anirnal, respondeatur ut homp. Sic Aristoteles
inus, sublatione omniura existentium quae Greeci dicit ' otj_-.KJo-T_c_j-avQpunog, rem enim queesilam
OVTK appellant, cognitionem Dei, nobis circumscripta }subjunctum declarat exemplum, et hoc est proprium
et ablata notarum rerum cognitione, suppuiiit. Deus 'diffinilionis, quid sit illu I quod quterilur declarare.
est neque corjius, neque ullum elementum, neque 'Undecima species diffiriilionis est ««T' £VS__KV TOO
aniraa, neqtte mens, neque sensus, neque inielle- 'nlripoij; 1%KUTOU yEvov?,id cst per indigeniiam pleni
clus, neque aliquid quod ex his capi potest. His ta- :ex ' eodem genere, ufsi queeratur quid sit quadrans,'
i
libus sublatis, quid sitDeus poterit dilfiniri, magis respondeatur cui dodrans deest, ut sitassis.. Duode-
si addas quod eliam diffiniri non polesi id Deura cima < species diffinitionisest r.«r ETTKIVOV,id est per
esse. Conlfarium accidenlis vel consequenlis eum laudem, ut M. Tullius proCiueritio : Lex est mens,'
tollilur talis est dilfinitio : Yigilare est uti seusibus, et animus, et.consilium, et scientia civitatis; et nos
dorraire est non uti sensibus; naturaliler possunt "quidein, ut diffinitionem ostei.deremus, ila posui-
videri hujusmodi diffiniliones coavenire illi diffinimus exeraplum. Nam hoc idem M. Tullius. dicens
iioni quam supra _Dvotf_KTt-/.i3v diximus. Verum illa non adhibita pratione diffinitionis, simpliciter collo-
'exaccidentibusejus rei quam diffiniviraus cbnstat, BD cavit: Mens, inquit, et animus civiiatis et consilium,
- vel
consequenlibus; hoecex contrariis,. iiaque ex illa et scienlia posita est in legibtis; et, ut nos supra
quee Ivvoiy.xur.riest ex accidentibus fit, ut docet docuimiis, diffinitionemnihil aliud,voluit quam ora -,
M. Tullius Pisonera non fuisse consulem iia : An tionem esse. Ergo diverso modo M. Tullius protulit
yero, reliquo teinpore consulem le quisquam duxil? quod a nobisconvershn ofaiione sua foriria diffini-
"
quisqiiamlibi venicntiin curiam assurrexit, quisquara' tiouis accepii, et hoc longe ab illo modo distat qui
consuleiiti respondendtim putavit? Atque hnjus loci fit pef metaphoram, 11011 enim translatio est, cura
sujierior oralio et consequens iu hac diffinitione lex mens dicitur civilatis, nec.tamen genus est ut
consislit, qua variis modis explicat eum non fuisse substantialis habeatur o\i<7ii>fas, consequens enim est
coiisulem, docens etiam per ea quoerepugnaut con- iit el per.vituperationem,. sed sine translatione po-
suli adictis, factis, cogiiatis; a consequentibus sic hatur; sic videri polest a Tullip dilfiniiuni: Seryitus
diffiriitconsulem : animo esse oportet consiiio, fide, est postremumjnalorum, nonmodo bello, sed mbrte
gravitate, vigilanlia, cura, tolo denique munere etiam repeliendura. Quanquairienim ita sit exorsus,
consulatus",hucusquea corisequenlibus. Omnia enim pax esi tranquilla libertas, sed inter oaceui1et servi^
PATOOL,LXIV. 29
907 -. AN. MANL. SF.V. BOETII. 908
fuiem plurimum interest, ut per differentiam diffini-A ralionaJe,
i morlale, bipes, risus caj.ax, fiat recla re-
tih esse videaiur; tamen.quia non ariiculum iUum isponsiOj homo est. At si ita diffinias, liomo est sub-
breviter quo disiaret oslendit, sed unamquamque sfantia i animata sensibilis, est quidem declaralio ho-
rem suo genere diffinivit, collatione magis quo di- minis, i nam hoecomnia homo esl; verum si conver-
slarent ostendit, non genere diffinitionis per diffe- ttas, non valebil. Non enim substanlia animata
renliam. Erit igilur prior pacis diffinitio hvo-ijy.arir.-h, isensibilis, bomo lantum est; peccat igitur diffinitio
a consequentibus ej'us rei quam diffiniebat: Pax est per j abundantiam, quia araplius continet quam quee-
tranquilla libertas. Heecsecunda magis per vitupera- rebalur. i Et omnino peccat diffinitio quee genus p"o-
iionem : non enim aut consequens ejus est, aut ali- nit i quod ultra se est; dicimus enim, quod supra est
quid hbrum quoe_vvo._f.KT-.... diffinitioni dedimus, sed genus\ magis declarat. Item peceat minus continens
Sola vituperaiio estquse servitutem malorum om- < quam necesse est, ul cupiditas est-aliena appelendi
nium dicit essa -postremum. Nec accipitur rursus • 'desiderium, quod similiter conversum non manet,
inaluni quasi genus ad serviiuiem, nam malum qua- < quia minus eomprehensivum diffinitione quam res
litas est, servitus ad aliquid; unde eum diversse sint nominis i postulabat. Late enira cupidiias' patet, nec
res, malum genus esse non potest ad servilutem. sola s avaritia est; ergo vitiosa est diffi.nitio minus
Jure igitur per vituperationem facla diciiur servi- B < coniplexa quam quaarebatur, ac si diceret, cupiditas
lutis supraposila diffiniiio. Tertia decima species est < avaritia ; quoe si exemplum daret et auditoreni
1
diffiniiionis est v.ara analoyiav, id est juxta rationem, transmiiteret in totum quodcupiditas est similitu-
quse proportio dicitur, cum aliquid quod disputari dinis i propositione, ut avaritise, essetque illa diffi--
licet cum altero id esse dicilur quod illud est alte- niendi 1 species quam decimam "collocavimus o'>;
rum propter rationem simililudinis; sed lioc con.in- T.T:II..Nunc non ad totum transmisit exemplum, sed
git cum majoris rei nomine diffinilur inferior, et iquasi totuni conlinens multa a toto preetereundo
quod hoc additur quid sit inferior. Grseci sic diffi- peceavit,
] unde non poterat fieri ad nomen ex diffiui-
niunt : "AxBpun-o; I
ri;, id esl lioilio est tione
-CTIy.ir.pbr.oap.o; conversio. Heec dub vitia si vifentur, integra
minor munrlus. Cicero hoc usus est sic :. Qui pluri- idiffiniiio est, neqtie hoec sola quee subslanlialis esi,
mum tribuuntedicto, prsetef edictum legem aniinam sed i etiam reliquse species. Nunc hsec de vitiis. Ci-
dicunt esse."Quarta decima species_est diffinilionis •cefb cuniJn Rhetoricis tria esse viiia docuit, niala,
KKTK npb; T_, id esl ad aliquid, ut Paier est, cuiest inquit', diffinilio fit cum aut commhnia describit
filius. Cicero in Rheloricis,: Sicgenus est quod plu-,-_ hoc modo : Seditiosus est is p,ui malt__>est, aique
res partes ampleelitur. Item pars est quee subest ge- inutilis civis. Narri hoc non magis sediliosi, quam
iieri, Quinta decima species est akiaS-h;. Latini se- (][ ambitiosi, quam calumniatoris, quam alicujus homi-
cundtim rei ralionem vocani, ut dies est sol super nis improbi vira desciibit: lianc diffinitionem dixi-
terras; nox, sol .sub terris": ut enim aut dies aut mus abundantia esse vitiOsatri. Aliud vitium adjun-
ribx sil, causa est aut supra terras sol aul sub ler- git, ila ut falsum quiddam dicat hoc pacto, sapientia
ris. Sunt et alise fortasse species diffinitionis, verum est pecunioequoerendoeintelligentia : hoc vilnim Ci-
-si quis invenerit, adjiciat ad numerum, modo illud cero adjecit prseter illa duo quee dixi. Tertium enim
diligenter attendat, ne forte harurn alicui specierum ipse poshit quod a nobis secundum est consiilutum.
illud quod inverierit possit adjungi. Nec nos rursus Ita enim ait ut aliquid non grave nec magnum conli-
frustra aliquis exislimet tot species separasse, quod nens sit : Stullilia est immensee cupiditas glorioe.
possurit sibi aliquse convenire.' Gonsideratione enim Hoc ideo peccat, quia minus comprehendit quod
plenius commodata, omnes inter se magno cefnet sic exprimit M. Tullius. Est hsec quidem stultilia,
discrirnine separatas; ieneat modo quod supra ssepe sed ex parte- quadam, non ex omni genere diffinila.
prsecepi, solam vefo illam appellari diffinitionem, Pra'ter hsec idem M. Tullius in secundo Rbetorico-
quse a genere exordium sumens ad proprium rei rum adjecit duo viiia, si aut turpis sit aht inutilis
quse diffiiiiiur, separando per differentias quee com- diffinifio,-id autem {ut ipse ait) ex honeslalis ei uti--
munia poleraril esse, descendit. Nunc jam de vitiis ***Iitaiis partibus approbatur. Ac de turpi diffiniiione
diffiniiionis, ut promissum est, explicemus. Diffirii- nos in superioribus diximus cum diffiniiionem per
tiosubsiantialis quam primam docuimus, quam so- Iraiislationem iraclaremus, sed illud vitiumln verbo
lamdiximusdiffiiiiiionein, duo vitia reeipit principa- est; fieri atitem polest ut omnis oratio Jnhonesla
lia. Si ea oratio quoediffinit, aut amplius complexa ista contineat veJ inutilia comprehendat. In Philip-
fuerit, aul rhinus quani res plena sit declatavit. Opor- picis M. Tullius in oratione prima dpcebat ab Anto-
tet enim ut ofatio diffinitiva ita componatur ad nonio Coesarisacia subverli, et id denegabal Antonius.
men cujus rfeni definit, ut parem potenliam expri- Attulii uierque diffiniiionem,- ut ostenderet quid sit
mendse atjue ip-um vocabulu.mpreestet, conversim- actum ejus qui logatus cum poieslate in civiiaie ver-
que noraeh et diffinitiose invicem eollata declarent. setur. Docui in superioribus asserendee diffinitionis
tjtsi *ju_efasquid homo est, recle respondeatur ani- ipartes esse quatuor : primam esse diffinif.jnem, se-
mal terrenum, rationale, mortale, bipes, risus ca- icundam approbationem diffiniiionis, tertiam dcdu-
pax. Hoc rursus si convertas^ liomp sit optima de- etionem i dilfiniiionis ad sp<sciem,quartam destru-
elaratio. Quesrenti enim quid est animal terrenum, i
-ciionem diffinitibnis adversoe partis. Cicero acluni
m TOPICORUMAIUSTOTELIS 1NTERPRETATIO. 910
ejus qui sit in republiea cuni -potestate degentis dif- A quain leges, adverlendura quod Antonius dixerat
finit leges esse; Anlonius, chirographa.-Ergb sua chirogra.pba esse, consequentia diligenter advertens
oraiione Cicerbetdiffinii, et approbat, etdedueii ad falsam docet diffmiiionemsic: Is qui est in potesiate,
speciem, el desiruit diffinitionem adversee.partis. est in republica; cum egerit aliquid, actum mutare
Dif/inilio Ciceronis esl hsec.-Etquid est quod tam non potest, hoc compelit legi, ul cum lata sit nun-
pioprie dici possit actum :ej'usqui togatus in rem- quam a lalore mulelur. At vero chirographa,
publicam cum potestate et imperio vetsatus sit, quia domesticus aclus est,hanc consequenliain ha-
quam Iex? ;d.eindesubjungilur-ejus diffinitibnis ap- bent, et ut mulenlur, et seepe non proferaniur. Ergo '
pfobaiio hoc modo.: Qusereacta Gracehi, leges Sem- M. Tullius ila reprehendit chirographa actum non
pronise proferentur. Queere Sylloe, Corneliee, quid esse, quia consequenfer non habent acius, dicens .
Gn. Pompeii terlius consulatus, in quibus actis con- Chirographa vero aut mutarel, aut non daret; aut si
sistit? nempein Iegibus h_ecapprobatioest. Deinde dedisset, non istas res in actis suis diceret: sed quia
adj'ungUurdeduetio diffinilionis ad speciem. A ,Cse- per concessioneni repreliensi, sed ea ipsa concedo,
sare ipso siqueeres quo.dnam egissel in Urbe et in- ac quibusdam eiiam in rebus cpnniveo; in maximis
toga, Jeges mullas respondet se et proeclaras.tulisse. vero rebus, id est in legibus, acta Ceesarisdissolvi
Sequitur-reprehensio diffiiiiiionisadversse parlis, ferendum _aonputo. Adj'ungitppst hsec reprehensfo:
eaque flt bipartito : aut enim ex illis omnibns vitiis netn similiter duplicem, unam ex vitiis ut et lurpem
aliquid in ea reprebensione concluditur, aut ,con- diffinfiionem dical, et inulilem. Deinde concedal
cesso eo quod adversarii dicunt percomparationem, conclusurus ex comparafione suam poiiorem, dicens
magis hoc esse-<juod:nos dicimus approbamus. Hjc esse turpem et jnutilem in hujusmodidicto quod est,
utrumque M. Tullius facit. Nam el devitiis illa po- nisi sorle, si quid memorieecausa reiulit in libellum,
nit' ut ^falsam diffinitionem doceat, et turpem, et id numerabitur in actis. El quamvis.iniquuni etinu-
iutitilem. Ac deinde concedens magis suam confir- tilesit,-defendilur : __Equitasvirtus est; virtus autem
met diffinitionem, dicaique poiiorem. Falsam diffi- ipsa honeslum, ergo iniquitas turpis est, qu.a lurpir
nitionem sic Cicero probat exculiendo quod conse- ludo contraria est honestati. Sic igiiur turpem et
quens S.U;his enira probalur falsa diffinitio, si suum inutilemipsis verhisreprebenditdiffiniiionem. Dein.de
proprium non habeat, si magis conlrarium habeat, adj'ecilpos|remum illud per concessionem hoc modo:
si consequen.s suum non teneat, si aliler dicta sit quod adpopulum centuriatis comiliis (ulit, id in actis
atque in vulgi est «pinione. liic ergo quoniam quse- , Coesarisnon habebilur. Hsecaculo quoque satis esse
ritur.quid.sit actum togati civis in rempublieamcuni n duxi.
potestale degentis, dictumque est nihil aliud esse -\
TOPICORUM ARISTOTELIS
LIBRI OGTO/
~.AN~. MANL. "SEV. BOETII INTERPR«TE*
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. Dialecticusaufem syllogismusest "qttiex probabilibus

Primi Topicorumlibri Arislolelis, quid inlendit, el .j) est collectus. Sun.t autem vera et priraa quoe rwn
.qnmratiocinandi species. per alia, sed per se ipsa fidem habent. Non enim
Propositum quidem negotii est melhodum inve- oportet in disciplinaribus principiis inquirere pro-
nire per qnam poterimus syllogizare de omni pro-- pler quod, sed "secunduriiunumquodque principio-
posito problemate ex probabilibus, et ipsi disputa- rum ipsam per se esse fidem. Probabilia antem sunt
lionemsustinenles, nihil dicemus repugnans. Primum quoe videntur omnibns, aut plurimi.s,' aut sapienti-
igitur dicendum quid est syllogismus, et quee ejus . bus, et his vel omnibus, vel pluriniis, vel max.ime
differentioe,qnomodo sumatur dialec.ticus syllogis- familiaribus et probotis. Litigiosus autem est syllo-
riius; hunc enim quaeriraus secundum propositum gisnius ex iis qtieevidcntur probabilia, non sunt
negoiium. Est itaque syllogismus oraiio in qua po- autem. El qui e"x probabilibus quidem, aut,ex iis
sUisquibusdamaliquid aliud a positis ex necessilale quoevidentur probabif.a, est apparens. Non enim
accidit per ea quoeposila suni. Demonstratio vero omne quod videtur probabile eliam est probabiie,
est quando ex veris et.primis syllogismus"erit, aut nihil enim eorum queedicuntur probabilia in siiper-
ex lalibus quseper aliqtta prima et vera ej'us quoe ficie liabet omnino phantasiam, velut circa litigio-
circa ipsa est cpgtiitio.nisprin.dpitim sumpseriinl. sarum dispulationum principia accidit se liaBere:
911 - AN. MANL.SEV. BOETII _H2
1 CAPUT III.
staiim enim ssepiusettam eis qui parva viderepos- A
sunt manifesta est in his falsitalis' nalura. Ergo Ex quibusel quot disceplatiodialeclica.constet.
prior qiiidem eorum {qui dicli sunt' litigiosi syllogis- Primuin igitur considerandum ex.quibus est ine-
thodus, 1sumpserimus ad, quot, et quee ex
mi) eli.am syllogisnius dicalur, reliquus vero liiigio- siquidem
sus quidem syllogismus, syllogismusaulem non, eo quibus oraliones et de'quibus syllogismi, et quo-
qubd videtur quidem ratiocinari, ratioeinatur auiem' modb his abunderaus, habebimuslsufficieniet'-propo-
minime. Amplius autem pr_eter omnes (qui dicti. situm. Sunt autem numero eequalia,efeadem ea ex
sunt) syllogismos, ex iis qu;e sunt circa aliquas di- < quibus oraliones et de quibus syllogismi: fiiint enim
sciplinas peculiaria fiunl paralogisrni, quemadmo- oraliones expropositionibus; de quibus autem syllo-
diiin in geomelria et huic cognatis accidit se ha- gismi fiunl, problemata sunt. Omnisautem proposi-
bere. Videlur autem hic modus differre a dictis syl» tio, et omne problema, aut proprium, aul genus, auf
logismis, riam neque ex veris et primis colligitpseu- accidens indicat; etenim diflerentia cumestgenera-
dogfaphus, neque exprobabilibus, ham sub defini- lis, cum genere ordinanda cst. Quoniamautem pro-
tione non cadit, neque enim queeomnibus videnlur priuin hocquidem quid estessesignificat, illud autera
sumii, neque qUaepluribus, neque sapientibus,et his, " non significat,dividalur proprium in utrasque prae-
'
neque omnibus, neque pltirimis, neque probatissi- diclas parles, et vocetur illud quod quid erat esse
mis; sed ex peculiaribus quidem disciplinoesumptis, :significat, terminus; reliquum vero, secunduuicom-
non veris autem, syllogismum facit, nam eo quod niunera de ipsis assignalam tibminaiionem, nuncii-
aut semicireulos describit non ut oportef, -aut li- petur proprium. Manifestumigitur ex iis quee dicta
neas aliquas ducil non ut ducendoesunt, paralogis- sunt : quod secundum prsesen.teradivisionemquatuor
miim facit. Species igitur syllogismorum, ut figura- omriia accidit fieri, aut propriura, aut lerrainum,
lilersitcomplecii, diclse sint. Summalimaulem di- autgerius, aut accidens. Nemo autem nosopinetur
cendo de omnibus preediclis et de his qrise poslea dicere quod unumquodque horum secundum se' di-
sunl dicenda, in lantum nbbis delerminatum sit, eo ctum propositio vel probJemaest, sed quod ab his
quod de nullo eorum exactam ralionem assignare et probleriiala et propositionesfiunt. Differuntaulera
deligimus, sed aliquanlulum figuraliter de his volu- problema et propositiohiodo, namcumsic dicilur :
mus pertransire, omnino sufficlens arbitrantes esse pulasneanimal gressibile bipes?defiriilioeslhominis;
secunduni proposiiam metbodum posse cognoscere et putasne animal genus est hominis ? propositio fit.
quoquomodounumquodqueillorum. Si aulem utrum animal gressibile bipes definitioest
an fit. Similiter autem et in
CAPUT II. . C horriinis, non, probleraa
Ad quol ulilis dialecticadisserendiquediscipiina. aliis. Quare meritb sequalia numero probiemala et
propositiones suni, nam ab'omni propositione pro-
Consequensaufera erit ex iis qusedicla sunt dicere blema efficies, mutans modum.
ad quot et quee utile sil hoc negotium. Est autem ad
tria, ad exercitationes, ad colloquia, ad eas quoe se». CAPUT IV.
cundum philosophiamsunl disciplinas. Quod igitur De lermino, proprio, genere, et accidente.
ad exercitationem sit utiie, ex his perspicuum est, - Dicendum autem quid terminus, qhid proprium,
me.hodum enim habenles, facile de proposito argu- quid genus, quid accidens. Est aulem terminus qui-
menlari poterimus. Ad colloquia vero eo quod mul-'n dem oratio quid erat esse sigriificans..Assignatur
lorum annumerantes opiniones, 11011'exextraneis, auiem aut oralio pro nomine, aul oralio pro oratione;
sed ex propriis doclrinis serraocinabimur ad eos, possibile est enim et eorum queesub ratione signili-
transinutanies quidquid non bene videntur raodis di- , cantur queedam dcfniiri. Quieunque aulem quolibet
cere. Ad secundum pbilosophiara autem discipliuas, modo nomine assignationem faciunt, iiiaiiifestum
quod polemes ad utraque dubitare, faciJein singulis quoniam non assignant ii rei definitionem, eo quod
intuebimur verum et falsum, prseterea autem ad omnis definitio oratio queedam est, accommodaium
prima eoruiri qusein unaquaquedisciplina sunt prin- D1lamen termino, et hujusmodiponendum est, ul qqod
cipia. Nam ex propriis seeundum propositam disci- lionesluni est, decens. Similiterautem et ulium idem
plinam.principiis impossibile esl dicere aliquid de sensus, el disciplina, vel diversum; eteriim circa dif-
ipsis, eo qiiod prima principia sunt omnium, per ea 'finiliones, utrum idem, vel diversum, plurima fitira-
vero (queesunt circa singula) probabilia necesse est nioraliq. Simpliciler autem accotnmodato terniino
de illis transigere. Id aulem proprium , maxiirieve omnia dicanlur quoe sub eadem disciplihacura defi-
peculiare dialeclica,est, nam cum sil inquisiliva, ad niiionibus conlinentur. Quod auleiri orania quee nunc
.omnium methpdoriimprincipia viam habet. flabebi- dicta sunl hujusmodi sunt, manifestum ex his. Po-
mus autem perfecte methodum, quando perinde ha- lenles enim quodidem et quod diversum dispiitare,
bebimus ac in rhetorica, et medicina, et hujusmodi eodein modo el ad defimtiones argumentari facile
facultatibus, hocautem exiis quas continguntfacere poterimus:
] namhstendentes quod non idem est, in-
quoa eligimus.' Nam neque rhetor omni ex raodb 1terimentes erimus definitionem: non tamen conver-
persuadebit, neque medicus sanaliit; sed si ex iis titur 1 quod nunc dictum est, non enim sufiiciensest
quseeontiriguiit nihil bmiserif, siiffigieiHereum di- ad : astrueiidum-definitionera ostendere idein esse;
seiplinam habeK dixeiiraus. 1attamen ad destruendum surficieas esf os.envJere
915, TOPICORUMARISTOTEyS LNTERPRETATIO. 911
quod nonidem est. Proprium autem est quod non A_.et genus, ei accidens omnia ilicunfur', et ad deiini-
inuicat quid est esse, soliau.em inesf, et conversim liones conyeniet dici. .Qstendenfes enim quoniam
proedicalur de re ut proprium esthominisgramma- non ei spliinest quodest sub defiriiiione'(quemad-'
tices esse susceptivum." Nam si horno est, et gram- modum et in proprio), aut. quoniam non gemis quod
_ ihatices susceptibilis est, et si graromatices suscepli- assignatum , est ih definiliiuie, aul qutniiam non
vum est, et homo est. Neiiio enim proprium dieit inest, aliquid eorum quoe in definiiipne dicta sunt
qupd conlingit alii inesse, ut horaini dorraire, ne (qued quidem et in accidente dici potest), interimeii-
quideiu si forsitan peraliquod tempus inest soli. Si, tes erimus definitiorierii. Quare secundum jirius as-
aulem fortb dicatur aliquld lalium proprium, non signatam rationem, omnia,ertuit quodammbdb defi-
simpliciter, aliquando,'vel ad aliquid" dicelur, nam nitioni accoirimodanda qtice numerata sunt. Sed non
ex dextris quidem" esse,-aliquarido proprium esi. projter hoc unain in omnibus tiniyersalem metho-
Bipes arilem ad aliquid proprium est dictuni.uthti- duhi quocrendum, ncque enim facile invenire hanc
miniad equum et canem. Quod aulem eoriim quse est, et si invenialur, omnino obscnra ei insuavis
contingunt alii inesse nullum conversini praedicatur, plane fuerit ad propositum negolium. Propria vero
manifeslum est; non enim necessariuin est.si quid in unoqupquedeterminalorum generiim assignata
dormit, hpminein esse. Gehus aufem" est, quod de BI melhodo, facile ex iis queeeirca ununiqiiodque pro-
pluribus etdifferentibus specie in eo quod quid est pria sunt decursus propositi fieri possit. Quare uni-
preedicatur. In eo quod quJd est prcedicari ea dicun- versaliterTiguraquidem (quemadmpdum dictuni est
tur, queecunque coitvenit eum qui interrogalus esl prius) dividendum esf, reiiquorum aiiteni ea qu3j
reddere quid esl "quod propositum est, quemadmo- maxime sunl singulis pecitliaria, annectendum; de-
dum deliomine, coiivenit eum qui interrogatus est finitioni et generi accommodata- ea niincupantes ,
quid Id esl quod propositum est, dicere qtiod ani- pene autem adjuncta sunt quse.dicfa sunf ad sinjjuli.
mal. Gerieri autem. accorambdatum est utrum in_ CAPUT VI.
eodem genere aliud alii, an in altero sit. Nam et" . De eodem. :. •. • : ,
huj'usmodisub eadem melhbd.o cadit cum genere; Primum aiitem omnium deeodem deferriiin.atidura
disputantes enim quod aiilhial gerius hominis, simi-
quoiies dicilur;- Videbitur auteni ideni rii figurallier
liter et bonus, disputantes erimus quoniam heecin
sit suraere",tripliciter dividi. Numero enim, aut spe-
eodem sunt genere, si aulera alterius quidem osfen- aut sgen'ere, idem solemusappellare. Numero
aiterius autem non est, cie,
damus quod genus est, quod
'erimus rion in eodem quidem, quorum nomiria plura; res autem una, ut
dispulantes quoniam genere iudumeiiium et vestis.
Specie autem 'quse cum sint
heec sunf. Accideiisautem est quod nihil horum est; "
inest plura, indiffererilia sunt secundum specierii, utlio-
neque definitio, neque proprium, rieque genus, mo homirii, eqiius equo; riam hujusmojli specie di-
atttem rei; et quod contingit inesse cuivis uni et
non ut sedere inesse alicui cuntur, queecuriquesub eadeni specie sunt; Sirriiliter
eidera, et inesse, contingit [
autem el genere eadem, quoecunquesub eodeni ge-
_.idem, et non inesse. Similiter autem et album, nere sunt, ut equus hbriiini. Videbitor aufem ab eo-
nam et eidem nihil proliibetquandoque album , dem fonte
nori album esse. Est autem accidentis aijua, quas eadem dicitur, habere aliquam
quandoque differeriilam preeter diclbs modos. "Noniamen, sede»
definitionum secunda melior: riam cum dicitur pri- . iri eodem brdinelur iis quae securidiiin
ma, riecessarium est si debet quis inlelligeie, proe- hujusmodi unam speciem qrioquo fnodo dicta sunt: bmriia eniin
scire quid pst lerminus, et genus,.ei proprium;
talia cogriata et affinia sibi invicem videniuresss :
secunda auiem perfecta est ad cognosceridum"(quid
nam ompis aqua oirini aquee eadeni specie dicitur,
est quod diciiur) per se. Annectantur auteiu acci-
denii et quee a.d se inviCemsunt comparatioiies quo- 'eoquod habeafquamdara similitudinem; ab ebdem
autem fonte aqna quoe eaderir diciltir iiullo alio_dif«
libet modo ab acciderife dictee, ut utrum lionestum, eo veheriientior Sit similitudo: quarb
an qubd c.iifert, expetibilius, et utrum quse est se- fert, quam qiiod
non separamus idem ab iis ques seeuiiduh) uhain
-cundum virtutem, an quee secundum voluptalem' i -
specieniquoquo'
•' modb dicunlur." Maxiriie auteni in-
suavior vila, ei siquid aliud simililer his est di- dubitariter unum est nuniero, idem ab oranibiis
in omnibus talibus ulri quod
clum, enim rnagis"pra_dica- -,videtur dici. Sblelaulem et hbc
lum accidi.t, quaestio iit. Manifeslum est auiem ex :. assignari riiultiplici-
auteiri et primo', quahdoiiomirie
• his qttoniam accidens nihil prohibet, et quando, et ', ler, propriissiriie'
vel-terinirio idem assignaiuin fuerit, ut vesiisiridu-
. ad aliquid propriuin fieri, ut sedere cura sii accidens, '
solus tunc mento, et animal gressibile bipes horaihi.Securidum
.quanloquis sedet, aliquando propriura
aufem, quandb proprio, ut .disciplinoesusCejitibilig
eiit; solo vero sedente, ad non sedentes proprium : , et riatura sursrim ferttir igrii. Tertittm
. quare et ad aliquid, et aliquando nihil prohibet ac- • homirii, qiiod'
.cidens proprittm fteri, simpliciler autem proprium - vero, quarido abaccldente, ut sedehs,*vel riiusicum
non.eiit. Socrali, bmnia eriimheec uriuiririumerb volunt si-
CAPUT V. gnificare. Quod autem verum' sit quod nunc dlctum
Quod cwtera"prmdicataaliquid claudanl eorum qtue est,ex transsumeritibiis riuncupationes maxime quis
definitioconliriel. discat; ssepe enim prtccipienfesnorriine vocarb a!i-
-Fon la.eat-autem nos quoriiam quoead proprjum, quemsedentiuhi, transsumuims, quando.fbrteis non
intelligit cui prseceptum facimus, tanqtiam ab acci- A &.dialeclica, et quid problema dialecticum. Non enim '
tlente ipso magis inlelligente, et jubemus sedeiitem omnem propositionem, nec omne problema dialeciU
vel disputanlem vocare ad nos, riianifestum quod cum ponendum. Nullus enim offeret, qui meniem
ut eumdem opinantes, et secundum nomen, et sehabeat, quodnulli.videiur, necproponet quod pmni-
cuudumaccidens significare. Ergo idem, quemadmo- bus esl manifestum, vel plurimis: nam haecquidem
dum dictum est, tripliciter dividatur. non habent dubitationem,• illa auiem nemo ponet.
CAPUTVII. Est autem proposhio dialectica inlerrogatio prpba-
Omnemdispulalionemdialeciicamesseex termino,pro- bilisaut omnibus, aul plurimis, aut sapienlibus, ejt"
prio, genere,aut accidenle,et ubi illa reperiantur. his vel omnibus, vel plurimis, vel max.me familiari-
Qubniamautem ex prius diciis sunt orationes, et bus non inopinabilis. Ponet enini aliquis qupd yide-
per hsecet ad heceuna qriidem fides est per indu- tur sapienlibus, nisi id contrarium sit miiltorum opi-
ctlonem. Si enim quis consideret unamquamquepro- nionibus. Sunt autem propnsitiotvesdialecticoe, ef."
positionumet problematum.apparebil aui a termino, ea quoeprobabilibussunt similia, et contraria iis quee
aul a proprio, atit a genere, aut ab accidentefacla. videntur esse probabilia secundumeoinradiciibneiri
Alia autein fides per syllogismum. Necesseest enim proiensa, el qu_ecunqueopiniones sunl secundumar-
omne quod de aliquo preedicatur, aut conversim de BEStes inventas. Si enim probabileesi eamdem esse con^
re preedicari, aut non ; et si conversim prsedicattir, trariorum diseip.linam,et sensum eumdem esse con-
terminris-erit, vel proprium. Nam si. significatquid trariorum probabile apparebit, et si unain numerb
est esse, est termirius; si autem non significet,pro- gjrammaticen-esse,et libicinariamunam; si autem plu-
pfium. Iloc enim erat proj.rium, quod eonveisim res grammaticas, et plures libicinarias, omuia'eniin
prsedicatur, non significansquid est esse. Si autem similiaet cognaia haecvidenlur esse. Similiierautera
non conversim preedicaturde re, aut ex iis qucein el ea queeprobabilibus suntconlraria secuhdumcon-
definitionissubjecli dicuntur, est, aut non, etsi est -tradictionem prolensa probabilia videntur. Si enim
ex iisqusein definitionedicunlur, aut genus, aut diffe- probabile est quod oponet amicis beriefacere, et
rentia erit, eo quod definiiioex genere et differeniiis quod non oportet amicis malefacere probabile est;
est. Si yero ex iis non est quse in definitionedicun- est autem conlrarium quidem quod oportet malera--
- tur, pajam est quoniam accidens erit, nam accidens eere amicis, secundum cpntradieiionem autem quotl
dicebatur quod neque terminus, neque genus, neque non oportet amicis malefacere. Simil.ter autem et
jjroprium, inest autem rei. Post heecautem oportet__ si oportet amicisbenefacere,_inimicis iton oportet;
determinare genera prsedicameutorumin qttibus sunt esi aulem"et hoc secundumcoiiiradiclioiieinconlra-
dictse quatuor differentise. Sunt hsec auiem numero C2 riorum, nara coritrarium est quod oportet ininiicis
decem, quod est, quantum, quale, adaliquid, ubi, benefaeere. Similiter autem et in aliis. Prob;ibile
quando, situm esse, habere, facere, pati. Semper auiem ei in similitudine apparet etiam contraiiumda
enim aceidens, et.genus, et propritim, et definifioin .contrario,
> ut si oporlet amicis benefacere, el.inimi-
urio.pr_edicamentorumhorum erit, nam omnes ab cis ' oportel male, apparebit pi conirar-iunihoc q0o2
Tiis propositiones, kut quid est, atit quale est, aut _est . amicis benefacere,.et.quod inimicis male. Uirurri
quanlum, aut oliorum aliquod preedicameni.orumsi- _autpn_.:secundum
± veritaiem seJiabeal, vel non, in iis
gnificant. Manifestumest autem ex eisdem quoniani < quse de contrario dicentur..o^tendetur. Palaih auiem
quod quid est significansquandoquequidem substan- -( -quoniamet.queecupque <piniones secimdum aries
tiam significat, quandoque autera quale, quandoque !sunl, dialeclicaeproposiliones sunl. Ponet enini ali-
vero aliquod aliorum prsedicamentorum: namquan- i.quis ea quoevidpntur iis qui in eis prob.ai sunl, ut
do, posito homine, dixerit quod positum est homi- de ' his quidem quosin geoinetria,utgeoineter, de illis
riem esse, vel animal, et qnid est dieit et significat autem' quse in medicina, ut medicus.
substantiam; quarido,colore albo pbsito, dixerit quod CAPUT IX.
positum esl albuni esse, vel colorem, quid est dicit, De problematedialeciicoel positionedialectica.
et quale significat. Similiter autem et si, cubitali D
rnagtiiludineposita,"dixerit qiiod positum est cubita- Problema auiem dialeclicum est speculatio inten-
lem esse magnitudinem, etqnid est dicitet quanlum dens vel ad electionem, et fugam, vel ad veritatem
significat. Siihiliter autem et in aliis. Uitumquodque 'i'el scieniiam, aulperse, aututadminiculaiis ad ali-.
enim talium sive idem de eodem dicatur, sive,genus 'quid aliud taliiim, de.quo atii neutro modoopin.in-
dehoc, quid est sigpificat; quando autem de alio, - tuc, aut contrarie plerique sapientibus', aul sapien-
non quid est significat, sed quantum , autqtiale, aut tes plerisque, aut utrisque' iidem eisdem. Qnsedam'
aliquod aliorum pra_dicamenlorum.Quare dequibus '. enim . probleinaiufn ulile est scire lantum eligeiiduui.
snnt disputaliones, et ex quibus, heecet tanta surit. vel fugiendunr, ut uirum voluptas,sit eligenda, an
Quoiriodpautem sumemus, et per quse copiosi eri- hon. J Queedariiauteni ad sciendumlantum, ututrum
riius, post hiec diceridum. '
mtimduseeternus sit, an non: Qua_damvero ipsa per
se quidem ad neulrum horum, adminicul.mtiaautem
CAPUT VIII. "|
sunt ad aliqtia laliuni. Pleraque enim ipsa quidem
De propositiqnedialeclica.
per senon volumus cognoscere, sed aliorum graiia,
Primum igitur determinetur guid est propositio ut j per illa aliud quidpiam cognoscamus.Sunt auteiti
' 9IS
317 TOPICORUM ARlSTOTELISv INTERPRETATIO.
probleraata et de quibtts cpntrarii sunt syllogismi; A CAPUT XI. .
dubilationem enim habent ulrum sic se linbent an De instrumentis quibns syllogismorumcopiam nobis
non sic, eoqtiod de utrisqupsunt rationes suasibiles. ad disserendumsuppeditamus.
Et de quibus rolionem npn habeinus, cum"sint ma^ Instrumenta autem per qtioe abundemus syllogts.
gna, diffieilearbilfan.es esse proplerquod assignare, mis sunt qualuor. Unum quidem , propositiones sur
ut utrum nmndus sit seternus, an nqn,'nam liujus-. mere. Secundumaulem.-quoluplieiter unumquodque
modi queergialiquis, P-roblemataergo et propositipr dicitur posse distinguere. Terliuni, differentias in-
nes (utdictum esl) delerminata sini. Posiiio esi venire. Quartum aulem, similitpdinis consideratip,
-
opinio admirabi.js alicujus faniiliaiium secv.nflum Sunt auiemet modo quodam eliainiria horum pror
philpsopbiarn, ut quqd non est cpntradicere, quemad- positiones. Est enim unumquodque eorum proposi-
rriodum dixil Antislbenes, et quod omnia moven- lionem facere, ut quod eligendum est honestum, vel
lur, secundum Heracijtum, aut quod unum est ens, delectabile, vel ulile, et quod cjiffertsensus a disci-
jquemadmodumMelissus dixit (nam de,qupvis cori-- plina, eo.quod amitienli eam possibile est rursum
traria opinionibus proferente euram habere siultum sumere, illum atilem impossibile. Et quoniam sirniti-
esl), aut de quibus qrationem-habemus conirariam ter se habet salubre, ad sanitalem, et habile ad bonaui
opinionibus, ut quoniam non pmne quod est, vel far B babiludinem,.Esl aulem primapropositip ab.iis quee
clum est, vel eelernum; quemadmodum sophisteedi- mullJp.Iiciterdicunlur, secunda a differentiis, teriia
• .
.cunt. Nam musieum, gramm_a,vicum. psse, neque fa- vero a similibus. , .
etum, neque esse selernum. Hoc.enim et sialicui non CAPUT XII.
videalur, videbilur utique ep qupd ralionem habeat ' De
sumplionepropositionum.
suasibilein. Est igiiur et positip quidem prpblema, ,
•Ergo proposiiiones quidem eligendum quolquot
noriautem omne problema pqsitio, ep qtipd quoedam modis delerminatum est Jn propositione, aut om-
lalia sunt, de quibus.neuiro modo opi- nium opiniones proponenli-, aul plurium aut sapien-
" problemaluni
nainur.- Quod autemest el posiiio problema manife- et horum vel omnium, vel jilurimorum, vel 110«
tum,
stum est ; necesse est enim ex iis quoedicta sunt; tissimorum, Aut etiam eonlrarias
apparentibus, et
aul plttres sapienlibus circa positionem dubitare, artem sunt; atopor- .
qusecunqueopitrionessecundum
aut uiroslibel sibimei, eo quod opinio queedamadr tet
protendere conlrarias apparentibus probabifibusi
roiranda pqsiiio est.Pene autem nunc omnia.diale- secundum contradictionem, quemadmodum diclum
ctica problemaia positiones yocantur. Differat autem cst Utile aulem et facere eas in eligendo non
prius.
nihil quomodolibei di.cium : non enim nomeri effin- > 'solu.n-quoe .unt probabiles, sed et similes eis, ut
gere volentes divisimus sic ea, sed nt non lateant C quod conirariorura idem est sensus, nam ei scientia
nps, cumqueedam eorum sunt differentiee.Non opor- conlrariorum est eadem. Et quod vhlemus su.cipien-
tet autern omne problema,' nec omnem positiiinera les
aliquid.-non emiilentes, nam el in aliis sensibus
considerare, sed quara dubitabit.aliquis eorum, qui sic est, nam et audimus suscipienfes aliquid, non
ratione egent, et-non:poena vel sensu. Nam qui du- emittenles, et olfacimus eodem modo, similiter aur
bitant utrum oporteat deos honorare, et parentes di- tem et in aliis.
Amjilius : queecunquein omnibus.vel
ligere, an non , poenaindigent; qui vero ulrum riix plurimis videritur, sumendum ut principium _et ap-
alba an non, sensu, Neque yero quorum propinqua parentem positionem, riam ponunt qui 11011conspir
est dempnstratio, neque quorum valde longe : nam ciunt, in aliquo non siehabet. Eligere antem opoiiet,
illa quidero non habentxlubiiationem, haec autem et ex spriptis disceptationibus. Descriptiones auieni"
magis quam secundum faculiatemexercitaiiyam. facere in unoquoijue genere supponenles seprsum
(ut de bonp, aul de animali, et de bono omni) inci-
-CAPUT X, pientem a quid est. Adnolare aulem et singulorum
De speciebus disserendi, dialeclicmque dispul.a- . opiniones, ut quod Empedocles quatuor dixit, ele!-
tionis. • - T) menta corporum. esse. Ppnel eiiim aliquis quod ab
aliquo probalo dictum est. Supt autem (ut figuraii.
Determinatis autem his, oportet dividere quotdia- ler sit compiecii) propositionum et problemalum
lecticarurn disputationum sunt species. Est autem partes tres; nam alioe sunt morales propositjones,
inductio quidem hoec,il.Iaauiem syllogismus. Etsyl- alioe naturales, alieerationales. Morales qriidem hu-
logismus quidem quid, est, diclum esl prius. Indii- jusmodi, ut ulrum oporteat pafentibus magis an le-
clio.vero est a singularibus ad universalia accessio, gibus obedire,' si dissenlianl. Ratibnales vero, ut.
ut si est gubernaior.erudilus, oplimus, et auriga, et utrum cpnlrariorum eadem disciplina, an non. Na-
omnls qui esl erudiius in unoquoque, opiimus. Est turales aulem,, ut utrum mundus sit seternus, necne. .
auiem induciio verisimilior, etplarior, et secundum Similiier autem el problemata. ki vcro quales sint
sensum noiior, et pluribus communis; syllogismus singuleeearum. quee dictse sunt, definitionc quidem
auiem valentior, et ad coniradjcenies efficacior. non facile assignare est de Ipsis. Est auieiii "ea (quoe
Ergo gpnera de quibtis disputaiiones, et ex qui- per indiicli(mem esl) assuetudine tentandum co-
bus, quemadmodum anie djcium est, deler.tninafa gnoscere unamquanique earum, secundum prsedicu
sinl, exerpplaconsideranti. Ad philosophiara igiiur se-
.919 - • AN. MANL. SEV. ROETll 920
cundum veritalem de his negotiandura, dialeciico A. (corporalem actum, nihil.; manifestum ergo quoniatti
autem modo ad opinionem. Sumeiideeatitem qiiam amare : sequivocum. Prselerea irimediis. Si huicqui-
maxime universales propositiones omnes, et una fa- deni < est aliquid mediura, illi autem nihil,aut si
cienda mulise, ut qubd oppositorum eadem disciplina, iutrisque quiderri est, non idem autem, ut clari et
3einde quod contrariorum et qubd ad aliquid. Eodem < obscuri; in coloribus quidem aliquid est medium,
laodo et ipsse rursum dividendse, quousque contin- Ifuscuni, in voce autem nihil, aut si forte rau-
gere poiest divisio, ut quod boni, et moli, et albi, icum, queraadmodum quidam dicunt raucani vocem
et riigri., el frigidi, et calidi; sirailiter autem medium i esse : quare sequivocum clarum, simili-
et in aliis. De propositionibus igitur sufficiant proeter et obscurum. Insuper si borum quidera plura
dicta. .' imedia, illorum autem unum, ut in claro etobscuro. -
CAPUT XIII. Nan. in coloribus plura media, in voce autem unum,
De multiplicisdislinetione. ]
raucum. Rursum in eo quod secundum contra.diclio-
Ipsum autem quotupliciler negotiandum est, non nem : opponilttr, considerandum si multipliciter dici-
solum queecunquedicuntur secundum alium modum, itur. Nam si hoc muliipliciter dicitur, et quod huie
sed et rationes eorum tentandum assignare, ut rion opponitur . multiplicller dicetur. Ut non videremul-
iiolum quod bonum alio quidem modo dicilur justitia B itipliciter dicilur,unttm quidem non Jiabere'visum,
et fortiiudo, habile autem et salubre, sed quod et alterum i autem non operari visu. Si autem hoc mui-.
llla quidem eo quod ipsa qualia quoedam sunt, hsec 1tipliciter dicitur, necessarium esl et videre tnuttipli"
autem eo quod eflectiva alicujus, et non eo quod < citer dici: utrique enim non videre opponitur, utei
qualia queedam sunt; similiter aulem et in aliis. quidem . quod est non babere vjsum, habere; illiau-
IJtrum autem multipliciter, aul uno modo.specie di- tem i quod non est operarl visu , operari. Amplius in
eilur, per heec considerandum. Primum quidem his ] quee secundum privationem el habitum dicunlur
in contrario perspicienduin si multipliciter di- j
perspiciendum. Si enim alterum multipliciter dici-
citur, slve, specie, sive nomine dissonet. Qusedam lur, i et reliquum ut si sensibile mullipliciter dicitur ^
enim statim et nominibus alia sunt,. ut acuto in ,c.t secundum animam et corpus, et insensibile mul-
voce conlrarium esl grave, in magnitudine autcm. itipliciter dicelur et secundum animam et_corpus.
obtusum; palet igiiur quod contrarium aculo (Quod autem secundum privationem et>habitum op-
Hiultiplici.er dicitur, si aulem hoc, et acutum. ponuntur j quee dicta sunt, manifeslum, eo ijuod nata
5.am. secundum ulrumque horum aliud erat con- ,sint utrumque sensum habere animalia, et secundum
trarium, non enim idem acutum eril obtuso et ,animum et sccundum corpris. Amplius autem ir.
gravi contrarium; ulrique autem acutura eonlra- C casibus , considerandum. Nam si juste multipliciler
Tium. Rursum gravi in voce quideni conlrarium acu- (dicitur, el justum mullipliciter dieetur, secundum
tum, magtiitudine autem leve ; quare multipliciter ntrumque enim juslorum est justum, ut si juste di-
grave dicitur, eo quod et contrarium. Similiter autem citur et secundum sui cognilionem judicare et ut
et pulchro, ei quidem quod in animali lurpe, ei vero .,oporlet, similiter et juslum. Eodem autera modo et
'quod esl in domo, perniciosura; quare aequivocum si salubre multipliciter dicitur, et-salubriter multi- -
pulchruni.- In quibusdam autem nominibus quidem ,pliciter diceiur, ut si salubre dicitur hoc quidem sa-
\nullo modo dissonat, specie aulem manifesta in eis nitalis , effectivum,illud autem conservativum, quod-
'Btatim differentia est, ut in elaro et obscuro;vox ,da.ni vero significativum, et sailubriter vel effeclive,
enim clara et obscura dicitur. Similiter autera et co- vel conservative, vel sigflificalivedicetur. Similiter
lor. Ergo' nominibus quidem nihil dissonant, speeie ,auteni et in aliis quando ipsum multipliciter dictiim
autem manifesta in eis slatira differentia est; non fuerit, : et casus ab eo multipliciter dicetur; et si ca-
enim similifer et color clarus dicitur, et vox clara. ,sus, et ipsum. Consideranda atttem et genera secun-
'
Manifestum auteni id esl et per sensum, nam eorum ,dum nomen preedicationum, si eeedemsint nomini-
quse eadem sunt specie, idem sensus; at clarum quod .bus. Nam si non e_edem, manifesmm cst quoriiam
est in voce el in colore non eodem sensu judicamus, D>a_quivocumest quod dicitur, ul bonum in eibis qui-
sed hoc qnidem visu, illud autem auditu. Similiter dem effectivum est voluptatis, in medicina auiem
autem et acutum et obtusum in hiimoribus et in ma- effeciivum sanitatis, in anima vero qualeniesse, ut
illud autem vel vel Similiter aulem et in -
gnitudinibus, sed hoc quidem lactu, caslam, forlem, jtistani.
gustu. Nam neque hsec dissonant nominibus, neque homine; aliquolies aulem et quando ut in tempore
In seipsis, neque in eontrariis, obtusum enim est bonum (bonum enim dicitur in lempore), plernmque
; conlrarium uirique. Amplius si huic quidem est ali- autem quantum in mediocri (dicitur enim et mediocre
• quid conlrarium, illi ..autem simpliciier nihil, ut ei bonum); quare eequivocurabonum. Similiter autem
esta delectalioni, ea quse est a sili tristi- el candidum, "in corpore quidem color, in voce
quoe polu
tia , conlrarium; ei autem quee est ab eo quod est aulem bene audibile. Simililer autem etacutum/non
considerare quod diameter est costse incommensu- . enim similiter idem in omnibus dicitur. f.anf VOK
seciindura n_.=-
rabilis, niliil. Quare multipliciler deleciaiio dicitur. acuta quidem velox (sicut dicunt, qui
Et ei quidem q'u_eest secundum mentem amare, meros harmonici sunt), angulus auiem acutus, qui
acuti.
odir.e contrarium est; ei autem quee est secundun. minpr'est reclo, gladius vero qni est anguli
921 TOPICORUMAWSTOTELIS INTERPRETATIO. ' " '
&S2
Consideranda etiam etgengra eorumguee surit snb _*». Ltef si «oruiii qiiee sub eodetri sunt nomine, hoc qui-'
ebdem nomine,'si diversa et non subalterna sunt, ut- dem species est, illud auiem differentia, ut clarum,"
equus, hoc autem aninial, et hoc vas. Diversa ienim quod in corpore quidem, species coloris; quod auiem
quoc.secundum nomen est horum ralio, nam hoc in voce, differehtia. Differt enim vox a voce eo quod
quidem aniraal, qriid significat, illud vero vas, quale ;darasit. De eo igitur qupd multiplicilerdiciliir, per
quid. Si.auiem suballerna sint genera, non necessa- heec el hujnsmodi perspiciendura. - -
iium diversas esse rationes, ut corvi aniinal, et avis -
aulem autem ". CAPUTXlV.
genus est; quando corvum.-dicimus esse
et anima!,'quid dicimus euradem esse; quare utraque be dilferenliarmninventipne, similium consideratione, '-
et ulililatibus instruinentorum.
genera de eodem preedicantur. Simililer atitem et
- Differenijas aulem in ipsis gene.ribusad se invicem
quando ahinial volatile bipes corvum dicimus, avem
dicimus euhtdem esse, et sic ergo utraque genera de perspiciendura,
1 ut quo differt juslitia a.fortitudine,
corvo prsedicanlur, et ratio eorum. In non subalter- 'ejt prudentia a leniperantja : hoecenim omnia.ex eo-
nis generibus non aecidit hoe; rieque enim quando vas 'dem genere, sunl ex virlufe. Et ex alio ad alitid,, ut:
dicimus, animal dicimus, neque quando animal-vas. 'in-iisquse non -nimiiim differunt, ut in quo differt-
Considerandum autem non solum si-In proposiiodi- B.I sensus 1 a scientia; nam in iis qu_emultum differunl,
versa sunt genera, et non subalterna, sed et in con- manifestoe; stint otriuino differentiee. Similitiiditiem:-
trario. Si enim contrariura multipliciter dicitur, ma- .-;aulem considerandumiii iis quoesunt in diversis ge-_
nifestum quoniam el proposilum. Utlle autem.ad , 'Jneribus, ut sicul allerum ad allerum quidem, sic
definitioriem inspieere quse de composito fit,-ut can- aliud
'' ad "alirid,ut sicut scientiaad scibile, sic sensus
didi corporis et candidsevocis, nam sublaio proprio, ad [in sensibile; et ui alterum in altero aliquo, sicatiud
. eamdem rationem oporiet relinqui.-Hoc autem rion ' alio, ut quemadmpdum visus in oculo, mensin
accidit in aeqhivocis, ut in iis quse nunc dicta^sunt, ''anima, et ul.lranquillitas in mari, serenilas in aere,-
nam hoc quidem erit corpus habens laleiri colorem, ûtrumque enim quies. Maxime autem ih iis queemul-
illudaulem vox bene audibilis. Sublato igitur cor-_ tum ' disiant exerceri pporlet, facile enim in reliquie
pore, et voce, non idem in utraque relinquitiir, at po.lerimus similia inspicere. .Considerandum aufem
oporlet si univocum esset candidum, qiiod iu ulraque 'et ea.qu_esub eodem sunt genere, si quid inesl-
'
dlcitur esse idera. Srepe auleni et in ipsis definitioni- omnibus idera, ul homini, et equo, etcani :.nam:si
bus' latet assequens sequivocum, quapropter et in inest aliquid eis idem, in eo sunt similia.Uiile.autem,
definitiorieconsiderandum. Utsi quis significativum ipsum quidem, quod.quotupliciler-dicilur, <;onside-,
vel effectivunisanilatis quod moderate se habet ad C] rasse i ad.diluciditatem; maxime aulem q"uissciet.quid.
sanitatem dicat esse, non refutandum; sed inspi- ponatur, manifesto faclo-quotupliciter dicitur. El aJ
ciendum quid moderale quidem secnndum utrumque fieri secundum rem.eamdem, elnon ad nomen syl-.
dixit, ut si hoc quidem lale significat nt facere sani- logismos : si enim inmanifestum sitquotupliciter di- :
tatem, illud autem tale ut significafe quaiis quidem citur, eonlingitnoii ad idem etiam qui respondetet
sit 'habilus. Adhuc si non comparabilia sunt secun- qui interrogat ferfe inlell.ectum; manilesiato autem
dnm magis', et minus, yel similiter, ut clara vox, quolupliciter dicilur, et ad quid-ferens ponat,'ridi-
clara vestis, et aculus humor, et aciita vox : hsec culus videbitur interrogans esse, si non. ad hoc ser-
enim neque similiierdicunlurclara vel acuta, neq[ue monemfaciat. Uiileeliam, et u,i non falsaratione
magis altertim;quareeequivocum clarum el acutum,' . decipiamur,'sed decipiamus potius : nam scienles
ham univocum omne comparabile, aut enim simi- quotupliciter dicitur, non allucinabimur, sedsciemhs
liier dicetur aut rriagis aliertim. Quoniam aulem di« si non ad iderasermonera faciat is qui inierrOgat, et
versorumênerum, et non subalternatim positorum ipsi interroganles poleriraus apparenti rsiiociria.iorie'
diversse species sunt et diffeieriliee, ui animalis et fallere, nisiisqui respondet agnoseat quoiupliciter
scienliaj' (divers_e."enim horum differenlios), conr dicitur,'Hoc nonin omnibus semper possibile,' sed
siderahdum si quee sub eodem sunt nomine di- " ' quando fuerint eorum quse muUipliciier dicuntur.,
versorunr generiim.et non subalternorum diver-» alia quidem yera, alia aufem falsa. Est aulem propiie
s;e differeniia- sint, ut acutum vocis et magni- non conveniens modus hic dialeclicee, quare oiifnirib
tudinis; differt 'eninivox a voce eo quod acufa sit, vitanda dialeclicis Jiujusmodi ad nomen dispuiatib,
similiter et magnitudo a magnitudine : quare eequi- riisi quis" aliter non possit d.e pfoposito disserere.' ;
vocumacutum, diversorurii eriini generum, et non Differentias autem invenire utiie, et ad syllogismos
subalternorum diversee differentioe sunt. Rursuni si de eodein, et diverso, ct ad cognoscendura quid est
eorumdem'quoe sunt sub eoderh' noroine diversse unumquodque. Quodautera ad syllogismos de ebdem
, "differentio_r
sunt, ut colbris qui est in corporibus el ei'-diverso utile, matiifesiiira : invenientes enim dif:
in melodiis. Nam ejus qui estin' corporibus congre- ferentiam propositorum quariiJibet, psteiidentps eri-
gativum et .disgregativum visus, ejusvero qui in mus.quoniam non idem. Ad cogrioscendum aulem
melodiis non esedem differenlise; qiiare oequivociim iquid est unumquodque, eo quod propriam substanlia.
color, nam eorumdera esedemdifferentise. Amplius, ''< ''eiijusqueratioiiem.iis quee(circa unuraquodque suni)
quoniani speciesnullius est-differentia, inspicere opor- sccommodsUs. differeniiis separare solemus. Simiit-
223 AN. MANL. SEV. BOETil .. . , 924
tudinis autem consideratio utilis est ad inductivas A niemu.s profiosimm) collocare, nam" corari_unitim
ratipnes, ei ad syllogismos ex supposifione, el ad quod maxiine in eo quod quid' pra_dicaiqr genus
assignatiouem definilionum. Ad inducliyas quidem erit. .Similiier autein ei in raultnm «iislaniibusutilis
rationes, eo quod circa singula in similibus indu- ad definitiones similitudinis consideratio, ut quod
clione universale exisiiiriamus inducere, non enim idem IranqtiiUiias in mari, et serenitas in aere,
facile est inducereiguorantes similia. Ad syllogismos ulrunique enim quies, et qiioniampunctumiii linea,
ex suppositione, eo quocf jirobabile est quemadmo- el uitiias in numero, utriiirique enim principium.
dum in uno similium se habet, sic el in reliquis. Quare commune in omnibus genus assignantes, arbi-..
Quare ad quodcunque eorum facultatem habebimtis trabiinur non .extranee definire. Pene autem et der
dispuiandi, profitebimur "quemadmodum in his se finienles sic solenl assignare, nam el unitalem
habel, • sic "el in proposito habere. Id enim osteu- principiura numeri dicunt esse; el punclum j.rin-
dentes, et proposiium ex supposilione ostendenles cipium lineae. Manifeslumigitur quoniam ad cqm-.
erimus; supponentes enith quomodo in liis se habet, mune utrorumque genus collocanl." InslrumentEij
sic et in proposito se habere demonstrationem fa- itaqtie per quee sunl syilogismi, heec sunt; Ioci au-
ciemus. Ad definitionum"autem assignationem, eo tem ad quos utilia sunt preedieta, ii sunl qui d.eendi .
' - •
quod poienles conspicere quid in unoquoque idem, g sunt.
non dubitabimus ad quid oporieal gerius (cum defi-
LIBER SECXJNDUSe.
CAPUT PRIMUM. dicpnl, vel in eo quod-transgrediuntur_posi_am lor

De problemalisuniversalibuset in quibus prmdicalis cutioiiem: Falsuni etenim dicenles, et qui quod non
inesse et esse convertunlur. inest inesse alicui dicuni, peccani, et quiexiraneis
Sunt autem probleroalura boecquidem universalia, nopiinibus res appellant (ut Platanum hominem),
illa vero particularia : universalia quidetn, ut omnis trausgrediunlur posilam nominatioiiem.
volupias bonum est, et nulla valuptas bonurn;' CAPUT U.
particularia vero, ut aliqiia "voluplas bonum, et Loci problemalumquod quidquam insil vel non insil.
aliqua voluptas non bonum. Sunt autem ad utraque' Unus auiem loctisest iuspicere si quid secundum
genera problematum communia universalia, et con,-C! aliquem alium niodum inest, ut accidens assignavtt,
structlva, el destructiva. Ostendentes-enim quod Peceatur autera maxime id circa genera, ut si qtiis
omni inesl, el quod alicui inest ostendentes erimus; albo dicat accidere colorem esse, hon enim albo
similiter autem et si quod nulli inest ostenderiraus, colorem esse accidit, sedi genus ejqs color esl.
el quod non omni inest ostendenies erimus. Pri- Contingit autem et secundum nominaiionem deier-
mum ergo-de universalibus desiruciivis dicendum, minare eum qui pouit, ,ut quod accidii justitioe vir-
eo quod comraunia sint itujusmodi ad universalia et tntem esse. Ssepe autem ei cum non deterniinet,
particularia, et quia magis positiones afferant in eo manifestum quod"genus ut accidens assignavil, ut
quod inesi, quam non, disputantes aulem clestriiani. si quis albedinem colorari dixeiit.vel ambulationem
Est. autem difficillimum converti ab accidente moveri. A nullo eninStgenere denominaiive praedica-
proprian) -nominationem. Nam aliquo modo et noa tio de speeie dicitur, sed omnia un.ivoce genera
pniversaliier in solis contingii accidentibus, a defi- de speciebus prsedicantur, riam et npmen et ratio-
nilipne enim, et proprip, et genere necessarium est nem "generum suscipiunt speeies; qui igittir colora-
cpnverti, ut si inesl alicui anima.l gressibile bipes tiim dixit album, neqtie genus assignavil, qnoniarn
esse, copvertentem verum erit dicere, quoniam illud denomlnative dixit, neqtie ul proprium vel ul defi-
animal gressibile bipes e,si. Similiter autem a ge-D . nitituiem, nam definiiio ei proprum nulli alii inest:
nere.nam si animal inest alicui, animal e-l. Eodem sunt autem colorata el pleraque aliorum, utlignum,
autem mpdo et in proprio est; si enim alicui inest lapis, bomo,.equns. Manifestum igitur quoniam ut
grammatices-sttsceptivura esse, grainmatices susce- accitlens assignavit. Alius lbciis est hispipere ea
ptivnm erit. Nam nihil horuin coniingit secundum quibus inesse aut oranibus aut nulji dictnm est,
quid inesse, vel npn e.se, sed simpliciier vel iuesse, el considerare secundum species, et nqn in infmitis.
vel non inesse. In accitlenlibus aulem nihil prohibet Nam transilu magis et in paucioribus consideralio,-
secundumquid inesse, ut albedinem, vel justitiam. oporlet atuem considerare et incipere a pritnis,
Quare .non sufficit ostendere qtioniam inest albedo, deinde consequenier itsqtie.ad individua, ut si op-
vel jusiitia, ad oi-tendendum quod albus, vel pnsitorum eamdem disciplinam qnis dixerit esse,
juslus est, nam habel dubitalioneni, quoniam perspicii-iidnin si eornm qua. suni ad aliquid, et
secundum quid albus, vel juslus est : quajiropler contrariorum , et quai secundum privatiohem et lia-
non necessariutn est in accideniibus converti. De- bilum et quee secundum contiadict"onem dicuniur,
terminare aiitem oportet et peccata.quse sunt in ' eadem fit disciplina et si in his nondum niauifesium
prbbJematibus, riam sunt duo, vel in eo quod falsuni est, rursum ea dividendura usque aid individua, ut
fl_>5 TOPICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO. 920 .
si jusli velinjusfi, vel dupli vel riimidii, vel cceci- A
k inest quodcunque id sit, inlerimentes primus pmni
lalis velvisus, velesse vel non esse. Nam si in inesse; similiter autem cl si uni osiemlerimus inesse,
aliquo ostendatui qimd non eadem,-iii_erimeii.es eri- inlerimemus nulli inesse. Construenlibusautem prses
nius jiroblema, similiter autem el si nulli inest. Iste coiifilendum qtiod cuiyis inest omni.inest, si vcrir
auiem Iocusconverti.urad cohstrtiendum eldestruenr simile sit poslulatum. Non sufficit.enim, ad oslen.
dum. Sienim in omnibus videaiur cum divisionem dendum quod_.omni inest, in uno disputasse, ut si
prtiferimus, nihiLin pIuribus,-poslulandnm est aii- hominis anima'immortalis est, propterhoc anima
tem universaliler ponere, aui instantiam ferre inalir omnis immorialis; quare prseconfitendum quod si
quo n- n sic esse; nam si neulrnm horum faciat, ab- qusecunque anima- iramortalis, pmnis immortalis.
surdus apparebit, qui imn ponet. Alius est, definU Hoc auiem non semper faciendum, sed qtiando non
tiones facere accidenlis, et ejus cui accidit, aut facile possumus communem inomnibus unam ratior
utriusque de ulroque, autalterius, deinde conside- nem dicere, quemadmodura geomeler, qupdlrianr
rare si quid non verum in definitionibus perinde ao gulus duobus-reciis.sequos habet tres angulos. Si
verum suraptum. sit. Ut si est Deum injusiiiiam autera non lateat quod muliipli.citer dicilur.divisum,
facere, quid injustitiam. facere. Si enira nocere quolupliciler dicitur et inlerimendum et construenr
sp.onte, mariifestum quoniam non esl Deum injusti- ?l dum. Ut si dicens est utile, aut honesiura, len-
tiam facere, non enim coniingit nocere Deum ; et si fa.ndumambo conslruere,- velinlerirnere de propo-,
invidus sit sludiosus, quis invidus, et quse invidia. sito, ut quod honestumet quod utile, vel quod ne.r
Nam si invidia est trislilia in apnarenti prosperitale que honestum neque ulile. Si aulem npn.conti.ngat.
alicujus proborum, manifestum est quod studiosus. utraque, allerum osiendendum, adnotato quod- hpc
non est invidus, pravus cnim esset; et si indig;nans nuidem est, illud autero non, eadem autem ratio, .
invidus, quis uierque eorura : sic eiiim manifestum etiam si plura slnt in quse dividitur. Rursum quee-
erit utrum verum anfalsum sit, quod dictuin est,.ut icunque npn secundum aequivocationern. dicuntqr .
si invidus.quidem-sit-qui tristaf_.ii'in bonorum pror imultipliciier, sed alio modo. Ut disciplina una plu-
sperilatibus,- indignans autem qui in malorura pro- irium, aut ut finis, aut utejus quodad finem, ut me-
speritatibus tristalur, nianifeslum quod npn eritin- <
dicina ejus quod sanitalem fapit, ut qpod.cibat, aut
vidus indignans. Sumere autem et pro iis (qusein de- ut i amborum firiium yelut contrariorum eadem __lisci-
finiiionibus suni) nominibus defmiiiones, et noa plina ] (nihil enim.magis finis alierum altero) aul ut
.desistere donec ad nolum devenlum sil-j nam ssepe iejus quod per se esl, et ejus qnod per accidens.. Ut
cura tota quidem definitio assignata sit, non inani. per.sej quidem quod triatigulus dupbus rectis oequales
festura est quod quserilur, pro aliquo auiem eorum v habel ', tres angulos, per accidens aiiiem quod ecquir
(quse in definitione suni) nominum definiiione dieta, 1laterus, quoniam enim accidit triangulo eequilale-
manifesium fit. Aniplius, prbblema propositionemsibi rum i triangulum esse, p.er hoc cognoseimus qnod
faeientem instare. Nam instariiia erit argumenlum duobus i rectis .sequales habet. S' ergo nullo modp
ad positionem. Est autem -locus hic pene idem î icontingit eadem.esse'|iiurium disciplinam, .roariir
quo considerarequibusinesse, vel oranibus, vel nulli 'festum
i quoiiiamomjiino non contingit esse, aut,_si
dicttim est, difiert autem modo.-Amplius, determk ialiquo modo conlingit, manifestum quod conlingit.
nare quseoporlet dicereut plures, ei quoe non, Utile Dividere
1 auiem quotupliciler, utile, ut%sivoluerimus
enim et ad construendum, et ad destriienduin, ut < construere:.ta|ia preestatuenda sunt qusecunque cpn-
quod noroinaiionibus.quidero res nuncupandum ut 1tingunt, et dividendum in ea tanturn qusecunque
plures, quee autem sunt, taliane, an non talia, non ulilia i sunt ad conslruendum. Si auitim. êstruere
amplius attendendum ad plures : ul salubre quidem < queecunque non contingunl, reliqua vero omittenda.
dicendum effeciivum sanitatis, ceu plures dicunt.- Id I autem faeiendum in iis cum latuerjl qpotupliciler
Utrum autem proposiium effectivum sitsanitatis, au < dicuntur, et esse.hoc quidem hujus aul pon esse ex
non, non aroplius ut plures dicendum., sed ui medi-, eisdem < locis asiruendum, ut.djsciplinam, hujus qui-
cus. Amplius, si multipliciter dicalur, positum aiitem © demt aul_u_ 'ini.Sy,aut ul eorum.quee sunl ad finem,
sit quouiam inest, aut -quoniarn non.inest, alteruni aut r ut eornm flu.eesunt secundum accidens, vel rur«
monstrare eorum queemultipliciler dicuntur, si non sumnon ( esse.aliquid secundum aliquem dictorum
ulraque coniiugai, Ulendumaulem in iis quselatent, irnodorum, pa.demautem ratio, et in desiderio, et quoe-
nam sinon laleat miillipliciler dicttim jns.abil, quor < cunque alia -dieuiifur pluriuin. Est enirn de»iderium
niam non monstralum esi id quod ipse dubiiabat, Ihuj'usaut ul finis, ut sanitatis, aul ut eoruni quaesunt
sed alierum. Hie autem -locus convertilur et ad :adftnem, ul mgdicinseconficiend_e,aiituteorum-t|uee
conslruendum et ad destruendum, nam construere sunt s secundum accidens, ui in vinp amicum dulce,
volentes ostendemus quoniam alieruminest, si non non i quia v.iiium,sed quiadulce estj nam per sq
ambo poleriiuus : deslruentes aulem quoniam non dulce < desiderat, vinum auiera per accidens; si eniui
inosi aliertfm ostendemus, si ambo non poterimus: austerum : fit, non. amplius desiderat,.pe.r accideii.5'
verumiamen destruenii quidem nihil oporlet ex coro- < ergo desiderahal, Utiljs aulem locus h.ifi,p\ in iiri
«essione disputare, noqtte si omni, neque si nulli < quse sunt ad aliquid, peneenim lalia ea. quaead alii
dictum sit inesse; namsi ostenderinius quoniam nun < quidsunt, Araplius, transferro ad evidenlius nome.u.
927 AN.MANI..SEV. BOETII . 93*
Ut pro exacto in .opinione claruiri, et pro curiositate A nam si ostendeiimus consequens prbposilum nori
cupidilas superfluarum rerum, evidentiori eiiimfactb esse, interimentes erinius propositum. Aiiiplius, ad
quod diclum ei>t, lene argumentabilis est pbsitio. tempus inspiciendum si alicubi dissonat. Ut si quod
Estauiem hic locus adufrumque communis',adcon- nutrhiir dixerit quis"ex necessitate augeri; riutriun-
struendum et ad deslruendurii.'Adostendendum au- tur enim semper animalia, augeniur autem non sem-
tem coritraria circa idem'inesse,considfer.andum in per. Similiter autem et si scire dixeril quis remi-
genere. Ut si volumus oslendere qtiod est circa sen- nisci, hoc enini prseteriti iemporis est, illud autem
sum rectitndo et peccatum, sentire quidem judieare prsesenlis, et futuri; scire enini dicimur preesentia,
est; judicare autem est recte et non recte, el circa et futura, ut quoniamerit. solis defecius, reminisci
sensum eril rectitudo et peccalum. Nune ergo ex auteni non conlingitaliud quam.proeterittim. Am-
geiiere circa speciem demoristratio fit, nam judicare plius, sophisiieus mbdus ducere ad id ad-quod plu-
estgenussentire; qui namque seniit, aliquo modo rimum habemus argumentorum facultaterii.Hoc "au- .
judicat. Rursura ex specie generi : qusecunqueenim tem erit quandoquequidem necessarium, quandoque
speciei insunl, el generi. Ut si disciplina prava est, autem apparens riecessarium, quandoque amem ne-
et sludiosa, et disposiiio prava, et studibsa ,*nam que apparens neqtie- necessarium/hecessarium qui-
dispositio disciplinsegenus. Priraus atilem locus fal- B dem, quaiido negante eo qui respondef aliquid uti-
sus est adconsiruendiim, sec.indus_auiehiverus; rion lium ad positionem, ad illud rationes facit, conlingit
enim necessarium qusecunquegeneri insunt, et spe- auiem id talium esse ad quoecopiosam argumento-
clei inesse, nam aiiimal est volatile el quadrupes, ho- rmri facultatem habemus. Similiter autem et quando
riio aiitem non. Qusecunquevero speciei insunt, ne- induclionerii ad aliquid per-positum faciens, iriteri-
cessario et generi: si enim hoino studiosus, et ahimal mere cbnatur, hoc enim interempto, et proposifum
siutliosuiri est. Ad destruendum autem et primus inlerimitur. Apparensautemnecessariumest,quando
ijuidem verus, secundus" autem falsus, qusecunque videtur quidem utile et accommodumpositioni, non
enim generi non insuht, neque speciei, qusecunque esl autem ad id ad. quod fiunt disputationes, sive
verospeciei nori insunt, non necesse est generi non neganle eo qui disputationem sustinet, sive ab in-
inesse. Quoniam aulem necessarium de quibusgenus ductione probabili, per i>osi.ionemad idem faciam,
prsedicalur, et specierum aliquam preedicari, et interimere conetur idipsum; reliquum vero quando
quoecunquehabent genus, vel denoiniriative dicuntttr nec necessarium est nec-apparens ad id ad quod'
a genere, et specierumâliquamhabere hecesse est, fiunt disputaliones, et sine causa accidit redarguere
vel denominative ab aliqua specierum dici. Utsi de respondentem. Gportet autem devitare poslremum
aliquo disciplhia prsedicatur, et grammatica, vcl G dictorum-modura, omnino enim semotus et extra-.
mtisica, vel aliqua disciplinarum aliarum preedica- neus videtur. esse a dialectica. Quare oportet et re-
bitur, et si aliquis habet discipiinam, vel denomina- spondentem non graviter ferre, sed ponendo quoe
tive a disciplina dicilur, et grammaticam habebit, nonutilia sunt ad posiiionem significare qusecunque
aut musieam, auf aliquam aliarum disciplinarum, non videnlur : ponit laraen, iiam magis perplexos
vel denbminativeab aliqua earum dicetur, ut gram-' esse ut pltirimum contingit eos qui inlerrogant,
maiicus,' vel musicus; si igiiur aliquid dictum a ge- quando omnia-hujusmodi ab eis posila fuerint, si
nere quoqiio nibdo ut animam moveri, consideran- non eoncludunt. Amplius, omnis qui dixit unum-
dum est secundum aliquam specierum nioius quodvis, quodam modo multa dixit, eo quod plifra
coniirigit aniiriam
' moveri, ut augeri, vel minui, iinicuique ex necessitate consequentia sunl (ut qui
vel "corrumpi . vel generari ,' aul .qusecunque honiineni dixit esse, et quod animal est dixil, et
alise riiblus species sunt : nam si secundum quod animatuiti, et quod bipes, et quod menlis, et
-
riullam'; mariifestum est quod non moveiur. disciplinse susceptivum); quare quovis uno conse-
Ilicautem lobtis communis ad utrumque, et ad con- quentiura inferempto , interiraiiur et quod-in prin-
striicridum, et ad destruendum; si enim secundum eipio est, eavere autem oportet in hujusmodi diffi-
aliquam. speciem movetur, perspicuum est quoniam D cilioris assumptionem facere: nam quandoque fa-.
rhovetur,et si secundum nullam specierum move- cile est consequens interimere, quandoque id ipsum
liir, manifestum quod non movetur. Cum:autem fa- propositum. Quibuscunque autem necesse est alte-
cultas non adsit argumentationis ad positionem, in- rum lantum inesse, vel non inesse, ut homini segri-
tendendum ex defraitionibtisautquee sunt proposi.se tudinem, vel sanitaiem, si ad alterum facile poferi-
rei, vel quoe videaniur, et si non ab tina, etiam a mus disputare quod inest, vel non inest, et ad reli-
pluribus. Facile enim defiriientibiisargumentari erit, quumfacile poterimus. JJoc aulem convertitur ad
nam ad defi.liliones facilis argumentalio. Conside- utrtimque. Oslendentes enim quod inest alterum,
randuraautem in proposito, quoniam existente ne- quod non inest reliquum ostendentes erimus; si au-
cesse esf positum esse, aut quid est ex necessitate, tem quod non inest ostendamus, reliquum inesse
si propositum est. Consfruere quidem volenti.quo oslendentes erimus; roanifestum igitur quod ad
existente propbsitum erit ex necessitate, nam si ilitid utrumque utilis hic locus est. Amplius argumentari
bstendatpr esse, et propositum ostensum erit, de- transferendo nomen in orationem, cum longe magis
'
struere autera volenti qfiid est si propositum esf, eonsenlaneura visum fuerit transsumere quam ut pq-
*
929 TOPICORUMARISTOTELISINTERPRETATIO. 950
nitur nonien. Ut magnanimuin rion forlem ( ut ponj- A seeiradiiin
' superabundantiam. Illud autem seciindura
-tur), sed magnumanimum habenteiri, quemadmodum defectum i dicfum sit. Nam' superabundantia ftigieii-
fidenfem, bona sperantem. Simililer aulem et inge- < dorum videtur esse, similiter autem et defectus. Re-
•niosum,'cujus fuerit genius studipsus. Quemadmo- ]liqua" vero quatUor: omnia faciunt contrarie.aleiii,
ciuin Xenocrales inquit ingeniosum eum esse qui inam id quod est amicis henefacere, ei quod estami-
aniriiain sririilus est studiosam, ipsam enini' unicui- cis
i male contrarium, nam a conlrario more suni,
que esse genium. Quoniam autemrerum alieequidem et < illud quiderii eligendum, hoc autem sperneridum,
sunt exhecessitate, alireaulem ulin pluribus, aliee Similiier
! auiem et in aliis. Nam in unaquaque con-
-vero ulrumlibef, si quod ex necessitate' est, ul iu jugatione
j unum eligendum et alterum fugienduiri,
-pluribus ponalur, aut quod ut in pluribus, ex necessi- jiljud quidem boni moris, hoc autem pravi. Manife-
:taie, autipsumaut contrarium ei quod est ut iri pluri- sluni
t igifur ex iis qnee dicla sunl qubd eidem plura
bus semper dai-Iocuni argumenlationis. Nam si quod contraria
i accidunl fieri, nam ei qubd est amicis
ex necessitate esl uiin-pluribus pon.itur, manife- Ibenefacere , id quodest inimicis bche.facere, et id
•stumquoniamnon oninidicit inesse, cum insit omni; ,quod est amcis raale, con:rarium est.
quare peccavit, sive quodut in pluribus dicilur ' Siniililer autem et aliorum singulis quibus.qiieeo-
ex necessitale dixil, omni;dixit inesse, cum nonin-._R tlein
i tnodo considerantibus dub contraria appare-
;sit omni: slmililer aulem et si conlrarium ei quod Jbunt, accipere igitur conlrarioruni quodcunque erit
inpluribus est ex necessiiale dixit, semper enim ad ; pdsilionem ulile. Ainplius si est aliquid conlra-
inpaucioribus dicitur contrariunr ei quod est ut in rium j accidenti, consideranduni est sl inesf ei cui
'pluiibus-, ut si ul inpluribus pravi homines, boni idicturi) esl accidens inesse. Nam' si hoc inest, illud
-in paucioribus; quareinulto magis peccavil, si bo- rion i 'eiit, impossibile enim simul "contraria eidera.
•nosex necessitate dixit esse : similiter auiem el si inesse.
j Aul si quid iale dictum est de aliquo, qubd
: quod utruuibbet est ex necessitate dixit, vel ut in plu- cum
i sit necesse est contraria inesse, ril si ideas.in
- ribus, ncqueenim ex^necessitate utrumlibel, neque nouis i quis dixei.ilesse. Nam et moveri et quiescere
.utiii pluiibust conlingit autem et ,si non determi- easdem< accidet, et eiiam sensibiles el insensibiles
•nansdixeril utrum ut in ,pluribus,:'an ex necessilate \esse. Nam videiilur ideoe quiescere, immobiles et-
:disit, siautem res ut in pluribus, dispuiare ut ex iinielligibiies esse iis qui pbnunt ideas esse. Attamen
!necessitafe is dixerit. Ut si pravos exhrerediiandos icum sint iri nobis, impossibile est immobiles esse.
dhit esse, non deierminahs, lanquam ex rieeessitate Nammolis.uobis,
! necessarium est et quse iu nobis
is dixerit, disputare. Amplius, et si idera sibi acci- suntoninia simurmoveri.MaiiifeSiumautem quoniani
dens posueril ut alterura, eo quod allerum sil no-C et < sensibiles, si in nobis sunt, nam per sensum qui
men. QuemadmoduinProdicus dividebat voluplates circa visum est eara qua. in unoquoque est formara
jngaudium, et jucunditatera, et leetitiam, bsecenira cognoscimus. Rursum si posilura est accidens, cui
omnia ejusdem (id est volupiatis) nomina sunt; si est aliquid.contrarium, consitlerandumsi elconlrarii
. ergo aliquis gauuere el quod est loeiar<iponat acci- suscepliyum quod et accidenlis est. Nam. idem con-
. dere, Jdem utique
' sibi ipsi dicel accidere. trariorura suscepiivum, ut si odiutri hserere.irse quis
. CAPUT III. _ .dixerit, erit odium in furoris specie, illic enim ira;
De iisdem terniinandis problematisloci atii. inspiciendum igitur si etcontrariumin furoris specie,
•
Quoniam autem conlraria connectunlur quidem an in concupiscentia, nam si non , sed in cbncupiS"
; sibi invicemsex niodis, conlrarietatem autem fuciunt cibili est, non cohseret odiuin irse. Similiter autem e.t
. quadrupliciler complexa, oportcl accipere contraria si concupiscibile, ignorare dixerit, nara erit et dis-
qiiocunque modo utile fuerit et deslnienli et conci|)linse susceplivum, siqnidem et. ignorantiee; quod
struenti. Quod autera sex modis complecluntur , quidem non videlur , concupiscibile susceptivum
. mauifesluiii: nam aul utrumque contrariorurn utri- esse disciplinsc. Destruenii ergo queiriadmodura
. que contrarioruni connectitur, hoc autem dupliciter, dictum est utendum, astruenli.vero quodiiiest qui-
; ut-amicis benefacereet inimicis male, vel econverso J) dem accidens nonulilis Iocus, quod autem eonlihgU
: aniicis male et inimicis bene : aut quando utraque inesse utilis. Oslendentes euim quod non suscepti-
• de uno, dupliciter auiem ei hoc, ut amicis benefa- viim est contrarii, pstendentes erimus quod neque ,
. cere et amicis male, vel inimicis benefacere et ini- .inest accidens, neque conlihgit inesse. Si aulem
: micis male : aut unutn de utrisque, et hoc quoque .ostenderimus quod inest conirariuni, aul quod sus-
dupliciter, ut amicis bene etinimicis bene, vel ceptivum est contrarii, nondum ostendentes erimus
amicis male ev inimicis male. Primee autem duse . quod etaccidens inest, sed quod conlingit inesse in
, diclee-complexionesnon faciunl contrarielatem, nam . lantum solumostensumeiil. Qupniamautemoppositio-
. icl quod esl amicis benefacere ei quod est inimicis nes sunl quatuor,, considerandum ex cpn.radiclioiii- ,
, malefacere hpn est contrariuin, ulraque eiiih_eli- bus, gconversoexconsequenlia, et interimenti etcon-
: genda sunl.etejiisderamorjs; neque idqupd estami- , struenti. Sumere autem est exinduclipne, ut si hoino
; cis male ei.quod est inimicis bene, nam el lioeculra- animal, non animal.npn hpmo; similiter auteni ct iu
, que fugienda el ejusdem.moris._Non yidelur autein • aljis,.Ilic en.iineconyersoeonsequeiitia, nam homiiiem
, f:igiepduii!fugiendoconlrarium esse, nisi hoc quidein aninial sequiiuV, non hnroinem auieni, npn ani_u__L-
'
95.1 AN. MANL. SEV. BOETH $52
nequaguaiYi;sed econverso, non animal, non homo. A eamdeui conjugationem omnia, ut justitia, ijusius,
In omnibusigiturtaleest existimandum, utsi bonum, jiisium, jusle; manifestum igilur quoniam uno qtiovis
suave, et non suave, non bomim; si autem non hoc, oslenso eorum quee secundum eamdem conjugalio-
necillud, similiter autem et si non suave, non bo- nem dieunlur, ut bond, vel Iaudabili, ei reliqua
num, bonuni suave. ManifeMumigitur quod utrumque' omnia ostensa sunt, ut si justitia est laudabilium, et
converlitur, quse secundum conlradictionem est j'usle, juslus, justum laudabilium; dicetur auiemjuste
consequemia eponverso facta. ln conlrariis autem et laudabiliter secundum eumdem casum (narii..a
considerandum si. conlrariura conirariura sequatur, laudabili) quemadmodum juste a justitia. Conside-
an contra seipsa consequeritia, an econverso, el randum autem non solum in eo quod dicium est, sed
interluienti et conslruenti. Suraere aulem el lalia est et in conirario contrarium. Ul quod bonum non ex
ex iitduciione quantum utile est, contra ipsum con- neeessitatesuave, nequeenim malum triste, ut si hoc
seqnentia est, ut in fortitudine el timiditate ; nam et illud, et si justitia scienlia, et injustitia ignoranlia,
illam quidem sequiiur virtus, hanc autem vitiura, et et:si quod juste est, scienlerelexperienterest, quod
illam quidem'sequilur eligendum, hancautem fugien- injuste est, ignoranter el experienter esi, si auiem
dum : igitur cbnlra seipsa et horum consequentia, hsec iion nec illa , velut in hoc quod nunc dictura,
contrarium enim eligendum fugiendo, simililer au- ,j»nam magis utique apparebit, quod injusie experien-
tem etin aliis. Econverso aulem consequenlia, ut ter quam inexperienter. Hic aulem locns dictus est
bonam quidem habitiidinem sanitassequitur, malam prius in contrariorum consequenliis, nihil enim aliud
autera habitudinem segritudo nequaquam, sed oegri- nunc ostendimus quam contrarium sequi contrarium.
tudinem maia habitudo, manifesium igitur quoniani Amplius in generalionibus, et corruplionibus, et efi
econverso in his consequentia fit. Raro autem econ- feciivis, et corruptivis, et interimentij el astruenti.
yerso accidit in conirariis, sed in pluribus in seipsa .Quorum enim generationes bonsesunt, et ipsa bona
consequetitia ; si ergo neque contra seipsa contra- sunt, et si ipsa-bona sunt, el generationes bonoe; si
rium sequitur "contrarium, neque"ecbnverso, mani- autem malee, et ipsa mala. In cprr.up-
festum quoniam neque eorum generaliones
quse dicta sunl alierum tionibus autein econtrario, namsi corruptiones bonse,'
sequifur alterum, si autera in eontrariis , et in iis si autem eorruptiones malee, ipsa sunf
ipsa mala;
ijuee dicta sunl necesse alterum sequi alterum. Si- bona. Eadem ralio et in effectivis , et corruptivis:
miliier arifemcontrariis, et in privationibus, et habi- enim effectiva bona, etipsabona; quorum
tibus respicifeudum.Verumtamen non est in priva- quorum vero corrupliva bona, ipsa mala.
tioriibus econverso, sed coritra seipsa consequentiani
necessariUmest semper fieri, veluli visum sequi sen- CAPUT IV.
_iiim, csecitatemautem insensibHitatem; opponitur Ex timilibus, appbsilioile, niagis, minus, simpliciter,'
eriiih sensus insensibilitati, ut habitus et privatio, et secundum quid loci,
nam illud horura quidem habilus, hoe auterii priva- Rursum in similibus si similiter se habent. Ui H
tio est. Similitef autem habitui et privationi, et ili disciplina una plurium, el opinio, et si visuhi habere
lis quse sunt ad aJiquid, utendum, contra seipsa eniiri; est videre, et auditura habere et audire, similiter
et horum cbnsequentia, ut si triplum multiplum, et auiem et in aliis, et In his quse sunt, et in iis quse
sublriplum submultiplum dicitur : dicilur enim tri- videntur. Utilis autem hic locus ad utrumque, nam
pliim quidem ad subtriplum, multiplum auiem ad si in aliquo.similium sicse habet, el in aliis simili-
submultiplum. Rursus, si scientia opinio, et scibile bus, si autera in aliquonon, nec in aliis similibus.
opinabile, et si visus sensus, et -visibile sensibile. Gonsiderandum autem et in uno , et in piuribus si
Insiahlia, quod non necesse est in iis quse sunt art siiniliter se habet. Aliquoties enim dissonat, ut si
aliquidconsequeniiamfieriquemadmodumdictumest, scireestcogitafe, et niitlfa scire esf multa cogitare,
namsensibilescibileest, sensusaulem hon estsciem- hoc autem non verum. Contlngit enim plura scire,
tia. Norrtamen vera instantia videtur esse, multi cogitare auiem non; si autem non hoc, nec illud
enimhon dicunt sensibilium esseseientiam. Insuper ^. quod in uno quod scire est cogiiare. Amplius., -ex
autem ad contrarium nori minus ulile quod dicium iwagiset miiius. Suntatnem ejus quod est magis Ioci
est, ut quod sensibile non est scibile, neque enim quatuor. Unus quidem si magis sequitur ihagis, ut
Sensus scientia. Rursus in eonjugatis etin casibus, si voluptas borium, et magis voluplas, magis-bonum;
et interimenli ei construenti. Dicuntur auleni conju- et si injuriam facere riialum, ei magis injuriani fa-
gata hujusmodi, ut justa, et juslus justitioe. et fortia, cere, magis maluin. Ulilis auiem ad utrunique hic
«t fonis forti.udini. Similiter autem effectiva et con- locus, ham si sequatur ad snbjecti. incrementum ,
servativa,-conjugala illi cttjus sunt effectiva etcon- aecideniis increnienium, quemadmodum dictum est,
servativa, ui snnativa sanitatis, habiluativa babitudi- manifestum quod accidii; si auiem non sequatui, non
iiis, eodem autem modo et in aliis: cohjugata igitur • accidit, hoc auteminductionesumendum. Alius, uno
talia soleiit'dici. Casus autem, ut juste, et foniier, . de duobus dieto, ,i eui magis videtur ihesse non
•telsanative, habiiative, et qusecunque eodem modo inesl, nec cuiminus, et si cui minus videttir inesse
•dicuutur. Videntur autem «t quse sunt secundutri inest, et cui m«gis. Rursuni.-duobus de unodiclis, si
cat.us , conjugata esse, ut jusle juslitioa, et fortiter quod magis videiur alii inesse non inest, neque quod
toriitudioi. Cohjugata autem dicuntur secundura minus, aut siquod niinusvideitir inesse inest, etqupd
933 TOPICORUMARlSTOTELIS l.NTERPRETATlO. "934
iriagis. AmpIiiiSjdiiobris^deduobus dictis, si quod al- A '<
quse non dicuniur magis,'simpliciler ihsiint; ham
teri magis videlur iuessu non inest, necreliquum re- liomo lioh diciturmagiset minus, sed rioh prbpter
liquo; autsi quod minusvidetur alteri ihesse"inest, hoc noh' festhomo. Eodem auteiri modo consideran-
et reliquum reliquo. Amplius, £x eo qhod simililer diiniei in iis qnse secundumquid ,• etqUaudo, et tibi.
liteslj vel videlur inesse tripliciter/quemadihodum Nam si secunduni quid coniihgit, et i>iihplifciii_i'''cOii-
in eo quodmagis, utin posterioribus tribus.dictis loeis lingil/similiter autem etquando, et hbi: han. tjuod
dicebalur. Sive cnim unum quoddam duobUs si- simpliciter est inipossibile,heque seCuhdura qUid ,
militerinesl, aulv.deturinesse, sralterinon insit, neque secttndura ubi, neqtie secunduhi qiiandocon-
necalteri; si autem alleri inest, et reliquo. Sive duo tingil. lnsiantia, quohiam sechndum quid quidem
eidem similiter, si alterum non ins.U,hee reliquum ; sunt natura studibsi (ut libelales , vel casti), siriipli-
si auiem alterum, el reliqiiuni. Eodemauiera modo citer atitem hon simt nalura stndiosi, nam niiilius
et si duobus duo similiter insunt, nam si altefum natura.prudehs. Similiter aiiiem etquando Cohti;'tgit
alleri tion inest. riecreliquHniTeliquO;si au.emine.st cdrrupiibilium aliquid non coriumpi , •sithplici.er
alferum alteri,et reliquum reliquo. Exeoigiturquod autetil rion contingit non corrumpi. EbdeinaUiehi
est magis el minus, et quod est similiter, tot modis modo-el ubi expedit qiiidem lali observantia victus
conlingitargumentari. Ampliusautem ex;appositione, B Uti, ul in morbosis locis, simplic.ter autem non cx-
si alterura ad alteruni appositum faciat bonum, vel pedil adhuc autem , alicubi quiufem unhhi lanium
album-,cum non fuerit prius album, vel bonum, quod possibileest esse,, siriipliciter auteiri hoii possibile
appositum est eritalbum, vel bonum, qualerevera et unum tanlum esse. Eodem autein inodo ei alicubi
totuui facit. Amplius aulem si id ad quod est appo- bonum est quidem paltem signilieare, ut in Tribalis,
situm aliquid facit magis tale quale. erat, et ipsum siinpliciler auteni non bonUm.Ah in hbc qiiidem noh
erit ejusmodi, _>imilileraulemet in aliis_ Utilis au- ubi significat, sed quibusdam-, nihil eniui refertubi-
tem non in omnibus hic locus, sed in quibus ipsius cunque sint, ubique enini erit eis bonum in Tribalis.
magis crementum accidit fieri. Iste vero locusnon Rursus quidem expedirmedicari, ut quando eegrotat,
conveniiur ad destruendum, nam si non facit quod simpliciter auiem noni An neque hoc quandh sighi-
appositumest, bonum, nondura manilestum, si ipstim ficat, sed in eoquod afficilur aliquo modo, nihilenim
non bonum. Nam bonum malo apposiium, non ex refertKjuandocunque, dufnmodosic affeclussit. Siin-
neeessitate bonum toturafacit, nec albura nigro, nec pliciteratitemestquod nullo addito dic.isquodbonum
dulceamaro. Rursum, si quid magis et minus dicitur, - est, aut eontrarium , nt palreni sacrificare non dicis
ci simplicilerinest.Quod enim bonum vel albumiion bonum esse, sed quibusdam bonum esse; non ergo
est, nequemagisetminusbonum vel album dicetur; G simpliciler bonum, sed deos honorare bonum dicis
r.am malum de nullo niagis, vel minus bonum, sed nihil addens, simplifciterehim bonum est. Quare
magis malum vel minus dicetur. Non convertitur au- quod nullo addito videlur esse Jioneslum, vel turpe,
lem hic locus ad destruendum, multa enirn eorum vel aliquid talium , siinpliciter dicetur. , i
LIBER TERTIUS.
GAPUT PRIMUM. plures, vel onmes, vel oninia, nt bonum.Omniaeniir.'

De meliorum eiigibitiorumque problemalumque bonum appetuht; Oporlet aulem dticere ad id quod
locis. fuerit ulile, quod diccndum esl. Est aulem simpli-
Utrum autem eligibilius aut melius duorum plu- citer quidem melius, ac eligibilius. quodsecundum
riumve ex his perspiciendum. Primum aulem deter- meliorem disciplinam, alicui aulem qiiod secundufri
minetur quod consideraiionem faeimus non de plu- propriam. Deinde quod idipsum qiiod est (eo quod
rimum distantilius, et magnam ad iiivicem differen- D non) in genere est, ul jtistitia justo. Nam illa quidera
liani habenlibus (nutlus enim dubitat tilrum felicitas, iu genere bono, hoc auiem non,ei illa idipsumquod
an divitiseexpetibiliores), sed de iis-quce propinqua esihonutn est, lioc autem non. Nam nihii dicitur-
sunt, et de quibus dubilamus utro oporteat apponere idipsum quod genus est, quod noifest ih genere. Ut
magis eo quod nullam videmus alierius ad allerum albus homo non esl id quod color. Similiter autem et
prêeminentiaIn'^ Manifeslum igilrir in his quod os- inaliis. Et quod propter.se eligendum, eo eligendo
tensa una prseeminentia,.vel pluribus, constituelur quod propter aliud eligibilius. Ut sanhm esse qiiain
• ihlelligentia, quod id eligibilius est quod eorutn est exercitari; illud enim propier se eligendum, hoc au-
prseeminens. Primura igltur quod diulurnius stabi- lem propler aliud. Et quod per se, eo quod per acci-
liusye, eligibilius eo quod mintts hujusmodi,.Et quod dens. Ut amicos juslos esse, eo qiiod inimicos; illud
magis eligitprudens, velbonus vir, vel lex recta, vel --enim per se eligendum, hoc autem per accidens eli-
Sludiosicirca singula deiecti qualenus tales sunt, vel gimus. Naminimicos j"uslosesse secundum accidens
in unoquoque genere periti, vel quoacunqueplures , cligimus, ttl niliil nobis noceaht. Est autein hoc idein
vel omnes (ut in medieina vel _edificatoria,quse plu- . eiquod ante hoc; differt autem modo,' nam amicos
res medicorum vel omnes) vel qtieecunqueomnino quidem j'nstos"esse propter se eligiraus, el siniiiU
055 AN. MANL. SEV.BOKTii, 956
liobis debeat fore, quamvis apud Indossint, inimicos A mala,
r eui consequens minus malum, hoc eligibilras.
autem propter alterum, ut nihil nobis noceant. El Nam J cum utraque sint eligenda, nihil prohibet. mo-
quod causa boni per se, eo quod per accidens causa. lestum l aliquid. s'equi,: dupliciter,.auleni ab eo (juod
Quemadmoduravirlus, fortuna; nam illa quidem per ssequitur consideratio, nam et.prius, et poslerius-
se, hoecautein per accidens est causa bonorum, et si ssequitur, ut addiscentem ignorare prius, scire autem •
quid aliud, liujusmodi. Simililer aulem et in contra- poslerius,
j melius autera ut plurimum, quod poste-
rio. Nam quod per se estcausa raali, fugibiliusesteo rrius, sumendum igitur eorum quse sequuntur.. quod-
quod per accidens, ut'vitium quam forluna, nam illud ccunque luerit utile.-Amplius, plura bpna' pauciori'
quidem perse malura, forluna autem per accidens. Ibus, vel simplicifer, yel quaudo alleraalteris insunt,
Et quod siriipliciter bonum , eo quod alicui eligibi- ut i pauciora in pluribus. Insianiia, si alicubi;alterum
lius : ut sanum fieri, quam incidi. Nam hoc quidem allerius. gratia ; nibil enim eligibiliora utraque quam
simpliciter bonum, illud autera alicui indigentium iunum, ut sanum fieri, et sanitas, quam sanitas, eo
incisione. Et quod natura est, eo quod non natura: <
quod sanum fieri propter sanitatem eligimus.Ei noft
ut justitia justo , illud enim natura, hoc,aulem acr Ibona, bonis nibil prohibet eligibiliora esse, nt feli-
quisitivum. El qued meliori el. Iionorabiliori inesl, .citatein,
,< et aliud aliquid quod non est bonum, justi-
eligibilius, ut Deo quam homini, anhna. quaro cor- B lia.e..I fortiludine. Et_ eadem cum volnptate magis
pori. El quod melioris proprium, melius quatn quod .< quain sine voluplale, et eadem cum indolentia
pejoris : ut quod Dei, quata quod hominis, nam se- < quam cumirislil.ia. Etunumquodquein quo.tempore .
cundum communia utrisque, nlhil differunt ah invi- imagis valet,1n lioc etiam eligibilius. Ut careritia'trl-
cem, propriis sratemalterum alleri differenliis super- .stitise
.s in senectute magis quam iii juvenlute, magis
eminel. Et quod in melioribus, vel prioribus,- vel .< enim in senecluie valet. Secundum hoec ahteni, et
honorabilioribus, est melius : ut saaitas fobore et ",j prudentia in senectute eligibilior, nemo enim juvenes
pulchritudine, nam illa quidem in humidis et siccis, teligilduces, eo quod non constateos.prudehtes esse.
1
et (ut simpliciter dicalur) ex quibus prius constitu- Fortitudo autem e coulrario, in juventute enimma.-.
liim est.animal. Hs_cvero.in postetioribus,. nam ro- tgis necessaria secundum fortitudinem operatio; si-
"bur in nervis et ossibus,. pulchritudo a.ulem.mem- militer i aulera et in temperanlia; magis eniin juvenes
brorum quoedam commensuratio videtur esse. Et tquam senes concupiseentiis molestantur.- Et quod in
/fihis iis quee sunt ad finemeligibilior videtur esse. omni i lempore, vel in pluribus utilius. Ut justitia, et
,Et duorum , quod propinquius est fini. Et omnino ilemperantia, forlitudine, nam illee semper, heec au-
quod ad vitec finem expetibilius.quam quod ad aliud tera aliquaudo utilis'.Et quod cuin omnes haberemus,
,aliquid, utquod ad felicilatem couleiidit quaui quod C nihil: altero indigeremiis, quatn quod cum habere-
adprudentiam, nam quod ad felieitatem contendit, 'imus, indigeremus reliquo. Ut in justitia, et fortitu-
eligibilius.lEt possibile. impossibili.'Amplius,'ium -idine, nam si omnes essent jusli, nibil utilis forliludo;
duo sint effectiva cujus finis melior, et ipsum melius. si i vero omnes-essent iories,'.utilis justitia. Amplius
Cum autem sil effectivum, et finis ex projiorlione, iex corruptionibus el adjeclionibus, et generationi--
quandopluri supGrat fuiis finem, quam ille proprium bus, ei sumptionibus, el contraiiis. Quorum enim
effeciiTum: utfelicitas pluri superat saniiatem quam . corrupliones malee, ipsa eligibiliora, similiter autem
sanitas salubre; quare effeclivum felicitatis melius et in abjeclionibus, et in contrariis, nam si abjeciio,
sanitale, nam quanlum felicitas superat sanita.em , vel contrarium fngibilius est, ipsum eligibilius; in
lantum el effeclivum felicitatis salubre superat; sa- generalionibns autem el sumptionibus e contrario.
nitas autem salubre minus superabat, quare plus su- Quorum enim sumpliones, et generationes et eligi-
perat effectivum felicilalis salubre quam sanitas biliores, et ipsa quoque e.ligibiliora. Alius autem
. salubre ;rquapropler effectivura felicitatis melius sa- locus est. Qund propinquiiis-bonb, melius alque eli-
nitate ; manifeslum igitur quod eligibiiius effeciivum gibilius. Et quod similius esl bono, ul juslilia justo.
felicilatis quam tanitas, nara idem plus iuperat. Am- Et quod meliori eurum est similius, quemadmodum
'
plius, melius est quod propter se el honorabilius et " AjacemUlysse dicunt aliqiii meliorem esse, eo quod
laudabilius-.ut.amicilia divifiis et jusiitia sanitate similior est Achilli. Insianiia' hujus est, quod non
,'et robore, nam illa quidem propter se honorabilium, verum sit, nibil enim prohibelnon qua raiione opti-
hsecvero non propter se, sed proj.ter aliud. Nullus mus est Achilles, eadem similiorem esse Aiacem :
, enim honorat diyitias propter se, sed propler aliud ; cum eril aller quidem bonus, nbn simililer autem.
araicitiam vero propter se, et si nihil' nobis debeat Considerandum autem si et iu ridicnlosioribus sit
aliud ab ea esse. ... simile, utsimia horaini quarn equo.-cum non sitsi--
CAPUT II. . . ... • milis: nori enim est simia irielior, similior taraen est
; Alii pro eisdemproblemalisloci. . homini. Rursum in duobus : si hoc quidem meliori,
Araplius, quandoduoaliqua fuerinl volde sibimet- illud autem pejori est similius, erit.melius quod
ipsis similia, et non poterimus preeeminenliara ali- meliori.est similius. Habet auiem ethoc jnslantiam,
_<|uam conspicere alterius ad. alterum,-videndum ex , nihil eiiim prohibel hoc quidem meliori parum simile
: iisquae sequunlur. Nain cum consequens cst majus esse, illud.auleni pejori valde , ut si Ajaxiquideiu
Loniim, huc eligibilius; si autem sint consequenlla Achilli parum, Ulysses attteii Neslo.rivalde,' ut si
es? TOPICORUMARISTOTELIS1NTERPRETAT10. 'M
hoc quidem meliori in pejoribus,.illud autem pejori .A. ^ hoc
I quidem majus bonum esf, illud autem minus,'
iii iuelioribus, ut equus asino, et simia homini. Et - imagiseligenduni majus, autsi majore majus fuerit:
ijiiod maxliiie insigne, eo quod minus tale. _Et qiiod alterum. i Sed et si duo qusedam uno aliquo sint eli-
- difficilius, magis enim amamus cum babeinus, quod . gibiliora, j qubd Ibnge "ellgibilius eo quod ininus est
noii est facile adipisci. JEt quod magis proprium, eo ieligeridum, eligibilius. Amplius ciijus est superabun-
-iubd conimunius. Et quod magis incoriimunius, nam dantia t eligibilior, et ipsum 'eligibilius. Ul.amicilia,
inagis eligendum quod nullamolesiia sequittir, quarn pecuniis, ] nam eiigibilior superabundanlia amicitise
quod _.equiiiir.JA_npIius, si hoc 1II0meliiis, et omnino iquafn"pecuniarum. Et id cujus. magis eliget"quis ut -
oplimum eurum quu; in Iroc, melius eo quod in al- iipse sibi'causa sit, quam -cujus'alter. Ut amicos
_lero opiimum. Ul si melior est horao qitairi equus, pecuniis."Amplius,
] ex apposiiionesi eidera apposilum
et opiimus homo, opiimo equo melior. Et si opti- ialiqirid, quod toluiri eligibiliiis facit. Cavere autera
mum optimo .melius, et simpliciler hoe illo n.elius, < oportet exlendere ad ea in' quibus •altero'quidein
ril si oplimus homo, oplihio equo melior, ct simpli- /.appositbrumutitur commune,' vel alio qiiohbet modo -
citer homo, simpliciterequo melior. Amplius, ea quoe < cooperativum est; reliquoaulem noii utitur; neque
volumus amicos participare, eligibiliora quam quae .< .cooperaiiyum est, ut serra et falce cum arte fabrili,
non. Et quoeitd amicum agere riialumus quam quoe B R nam' eligibilior serra consociata, 'simpliciter autem
ad quemlibet, illa eligibiliora. Ut juste agere et be- non i eligibilior. Rurshmsi riiinori appositum aliquid,
nefacere, magis quam videri, nam amicis benefacere < quod totura majus facit. Siiniliter auteni et ex abla-
volumus magisquam videri, quibuslibet auiem e con- 1tione : quo eniiri ablato ab eodem quod restat est
verso. Et qua. sunt ex circumsianlia riecessariisme- 'minus, illud ' majus erit quod ablatura reliquura "
I.iora, aliquando autein et eligibiliora. Melius enira minus i facit. Et-sijioc quidem propter se, illud au-
quara vivere, bene vivere, bene auiem vivere est ex tem • propler gloriam-eligendum. Ut sanitas pulchri-,
circurastanii3, ipsum autem vivere necessariiim. Ali-_ ttudine, terminus' aulem ejus quod est ad gloriam, -
quando autem melipra' non etiam eligibiliorii, non quod . nullo conscio, non studeret inesse. Ei si hoc
enim si meliora, necessarioquod eligibiliora : philo- £quidem propter se et propier gloriam eligehdum,
sophari siquidem nielius quam lucrari, sed non magis illud i autem propter alterum tanium. Et utrumvis
eligendum indigenti necessariis. Ex circumstantia imagis propter se hoporandum, hoc et meliiis et eli-
autein esl quaudo, cxisteutibus necessariis, alia gibilius. g Honorabilius utique fuerit secundum se,
qusedam adjiciiintur bonorum. Fere autem fortasse quod <J niliil aliud debeat esse,- propfer seeligirous
eligibilius quod neeessarium est, nielius auteni quod rmagis. Amplius, dividendu.mquoties quod eligendum .
ex circumstantia. Et quod noti esl ab alio exquirere C] est £ dicilur, et quorum gratia, ut utilis, vel lioiusli,
v
quam quod est et ab. alio. Qunlesaslinet jusiilia ad vel-delecfabilis. Nam quod ad.omnia vel ad plura
foriitudiriem. Et si hoc quidein sine illo eligendum, est e uiile,- eiigibilius fuerit eo quod nori sic. Si autem
illud autem sine hoc uon. Utpotestas sine prudentia eadem e utrisque insunt, uiri niagis insinl consideran-
non.eligenda, prudenlia vero siiie potesiate"eligenda. duin. d Ul iilrutri delectabile an honeslum, an, utile
Et driorum, si allerum negariius, ui reliquum videa- umagis. Rursum quod propler melius, eligibilius.
tur nobis inesse, illud.eligibilius quod volumusnobis Ut l quod propter virtutem quara quod propter.dele-
videri inesse. Ut hiborem diligerenos riegainus, ut ctaiionem. e Snniliter aiiiem elin fugieudis. Nara ma-
ingenibsi esse videariiur. Amplius, prp cujus absenlia gis g est, ftigiendiim quod raagis impedit yirtutes, ut
minus increpandi sunt moleste ferentes, hbc magis asegriludolurjiitudine, nain et "voluptaiiset ejus 'quod
eligendum. Et pro cujusabsenlia non moleste feren- esl e siudiosiiin esse, prohiberiiior est eegriludo. Ain-
tem magis increpandum, id eligibilius. ' P
plius, ex siriiiliiudine monstrari potest ftigiendum et
.. CAPUT III. . eeligendura quod proposiium est. Nam minus eligen^
. Aiiimeliorumeligibiliorumqueloqi. dum bujusmodi, quod ceque et eligerel aliquis el fu-
- Amplius, eorum quee sunl.sub eadem specie, '>=' gerel, altero quod eligendumest lantuni; ad se.invi-
I Cl
cem igitur comparatioues (quemadmbdum dictum -
quod-habei propriam virtulem, eo quod non habet,
utrlsque autem habentibus, quod.magis habel, eli- ei esl) faciendum.
•gibilius. Amplius,.si hoc quident facit bonum illud CAPUT IV.
cui adest, illud auiem non facit, quod facit eligibi- De eligendisel fugiendisdocumenla, loci communesi
_lius. Quemadmodum et calidius quod calelacit, eo Idem aulem loci uliles, et ad demonstranduni
qnod nbn. Siaulem-uirnmque facit, quodrnagis fa- quodvis q eligendum et fogiendiim. Nam auferre so-
cit, aul quod melius, et principalius facitbo.num, ut --lilum eam o.ponet (quse ad allerum est) preeeiiiinen-
si h'ic quidem animam, illudautem corpus.Jtmpliiis ti
tiam; si enim quod iibnorabilius, eligibilius, et lio-
'
nuiem a casibus, et usibus, et action.ibus, et operi- nnorabileeligeudum, elsiquod ulilius, eligibilius, et
bus, et Jisec ab illis. Sequuntur enim sese ktvicem, utile u eligendum,' similiter autem et in aliis qusecun-
-ut siqnodjusteest eligibilius quam quod fortiter, et quelmjiismodiliabent
q1 comparaiionem. In aliquibus
•jusiitia^fortitiidineeligibilior, el si juslilia quam for- - auiem
ai staiim secundum eam quee ad alleruniest
lilu;Io eligibilior, et quod jusie quam quod fortiter. ci
coinparatioiiem, et quod "eligendumutrumque vel
Similiter auiem ei iu aliis. Amplius, si aiiquo eodera - alterumal dicjmus. Ut quaudo hoc quidem natura bo-
PATROL!LXIV. 80 •"".
839 " '
. AN. MANL.SEV. BOETII 9^6
nom, illud autem non i/alura bonuni dicimus : nam A. voluptas-bonum erit., et ex eo qubd esi similiier.
quod riatura bonum, manifestumquoriiameiigendum quidem et minus eodem modo. Nalri efit et interi-
est.-Sumendum. autem-quam maxime universales mere et construere; verumiauieh ex eb qiiod est
locos, de eo qu.od est magis et. minus, nam sic Simiiiter, ufraque; ex minus auiem cPiistfiiere sb-
.sumpti ad,plura utiles eiuni. Fieri autem pptest.ut lum, destruefe atitem nori : si enifrisimiiitef poie^las
eorum qui diclisunt quosdamuniversales magisquis. queedam bonuin et disciplina, est aiiieiri qusedam'
faeiat,.paruto transtnu.ans secund.umappellaiioiiem. • polestas boriura et discipiina; si aiiterriniilia potestis
Utquod naiura lale, eo quod non ualura ule $magis bonum nec disciplina, si auiem riiinifs queedampo-
tale. Et si h.oc quidem facit, jllud aulem non facit teslas bptnim quatn disciplina, est auiera qusedairi
_quodhabei tale cuicunqueinsit, magis tale quod in- potestas boriuniet discipliiia; at Vero si nuiia.po-
terdum faeil,-tale quam quod. non facil. Si autera testas bonum, non necesse est e't discipiinairihuilahi
uirumque facit,-quod magis.facit tale, Arapljus, si esse bonum :'manifesiu_riigiihf quohiahi crinsifugfe
eodem aliquo, hoc quidem magis, illud autemminus sblum ex eo qubd hiihus est. Non soluiii-iuifehibx
tale. El si hoe tali magis lale, illud vero non tali alio genere isi desiriiere, verufn et ex ebdeiri, flu'_ri
lale, maiiifestuniquoniam primum magis lale. Am- , suniil quis quod riiaximetale est. Ut sl p'esitii_hesf.
plius ex addilione, si eidem additura, aliquod lotum j)'t disfcipiina'quoedari)boriuiri, osieiidatuf au.lbfh ^tipi
magis fale facit, au.t.si ei quod minus est tale addir niam prudeniia rion bomihi, riec alia ulla bfif, quia
tum, toturn roagis tale lacit. Similjier auterii. el ex n.ecquoemaxiirie videttif. Amplitts, ex Su]ip6'sili6hb.
ablalioire, nan. qno ablalo reliquis, reliquum minus similiter postitiariieiri si uiii ef oihiii itiesSeyel rioh
tale, ipsum magis tale. Et qusecontrariis sunt im- inesse. Ul si hoihinis ariiina iihnibrtalii,*ei alias; si
perinixtiora, magis talia. Ut albius quidem nigro autera lieecnon, riec eiiias.Si igiiiif ihessb alitiii pb-
jmpermixtius; Aniplius, preeter ea quee dicta sutit situm esl,. psteridehduniqtioniani :i'licui.h'6n i.ie'sf,
pri-ts,-quod magissuscipit propriam propositi ratio- jiam conseqtieiur"pef hypoiiiesiiiiiiiiii inesse;'si att-
nem.-Ut si albi esl.ratio color disgregativus' visus, tenialicui non inesse j.osifumest, ostehdbhduniqiid*
albioris est,-color' magis disgregaiivus visus. Si au- niam inest alicui, nairiei sic coiisPqiietuf o^niriibus
tefn particulariterf et not) universajiter problema iriesse. Maiiifesturiiigitur est quodqui iiy'|i6'ili6siriti*
ponatur, primumquidem dicii iiniversaliter cpnstru- . tur, facil problemauiiivefsjile paiticuiarllef pbsi-
ctivi vel de4r.uctivi loci oinnes utiles. Universalifer -• tura; nam particuiaritef cofihlehferaiinivefsal/t-f
enim inlerimentes vel eonsiruentes, el parliculari- posluiabit confiteri,'eb qudd urii e'_bihhi simiiitbr
. tei moiis.ramus: nam si onmi inestj ei alicui, et si ppsiuiaveritinesse. Cum auleih indefiiiiiuhi esi.pro-
nulll jnest,- nee alicui. Maxime autem opportuni et C; biema,uno riipdodestruefe cbntifigif.Ui si dixeritvb.
cotrinranesloci , qui sunl ex opposiiis, e.tconjugalis., iuptatem bonu.messe, vel nori boniim, et liihil aiiud
et casibus. Nam siiriilitef probabile est existimare, qtiidqiiam deieniiinaverit j riarii si aliquaiii voiup-
si omnis voluptas bunum, et iristitiam omnem ma- latera dixerit bbiiura esse, osteiidentiumuniversaiii -
lum esse'Vet si aliqua voluptas bonum, et trisiiliam ter qitod niiila, si debea. iritefimi pfbpiisituift";sihii-
aliqriamesse"rhaltim. Item si aliquis sensus non est liier, autem ei si aliquain fiixefit voiiipiatehinpii esSa
potestas; et.insensibilitas queedamnon est impolen- botium,osieiideiidum" univefialiter qiioddmiiis; alifgr.
tia,etsi quoddam opinatum discijilinaium, opinio yero non contingil iriterimefb, iiain si osteriderirtius
qusedam disciplina; rursum si aliquod injustorum quohiani est queedatri volupfas borium vel 'riori Bo»
borium,' et-justorum aliquod malum, et aliquod eo- ' hurii, riohduhi ihieriitijiuf prppositflm. Iileihifestaih
fum quse inj'u'slemaluin,.ei aliquod eornm quae in- igifii.i"qiiohiamiiitcfimefe qiiidgmuiio'fnotipdicituf,_
juste bonum, et si quoddara deleciabile fugiendtim, construere autein diipliciter : sive fe'hihiuriivefsaiitfer
et deleclatio queedam fugienda,-secimdum heecau- ostenderimus quod onihis voluptas bonum, sive
tem et si aliquod delectabile utile, deleciatio quoe- quod est qij_e.da'i_i vdluptas"bPrii.ni, 'bstensnm erit
dam utilis.' E-t in corruptivis autem, et generatio- j_ qudd prbptisitumest. Similiter Suterflet si "opofteat
nibus, et eorruptionibus similiter. Nam si aliquod J)i di-iserere'qiirid esi -qusedsifci voluptas non bomirii, si
corruptivum delectalionis vel disciplinoebonum est,. bstenclefiihu'sqiiod hulla bohiini,-"veJquod qusedarh
erit quoedanidelectatio vel disciplina malorum; si- -non b6i)uni_:ostehde'fit#feefinius otrumque.et uiiivfer-
roiliter autem et si corruptio qrisedam disciplinse salitbf et particularitef. quod est qua_d_imvolupias
bonorum,-vel generatio nialorura, erit qussdamdisci- hbn bbriiim. Gum aiitPhi determiiiata fuerit positio^
plina malorum..Ut si oblivisci quse quis turpia egit diiplii.iter"ihlerirhereeril. Ut Si ppnatuf alicui quidetri
Jjonprumest,- vel,reminisci maldrhm, erit scire quee iriessevoluptati bohuhiesse, alichiauteriinori inesse:
quis turpia egif, malorum. Similiter autem et in aiiis,. riaih Sive timhis 6'slihflatur voluptas bbhum,- Sive
in oranibusenim similiter probabile. Amplius ex eb _iiilla"_ ihlefeniptum fcfitproppsiturri;-si aulem unam
quod est-magiset minus, el"similiter; si enim magis solaravolurjtaterii poiuisrit bonuiri esse'-,iripliciter
quidem eorum quse sunt ex alio genere aliquid tale, coiitihgit ihteriinere : nairi ostendenles.quod oinnis
illorum aufem nihil est, neque quod dicturn est erifr .vel nulla , vel quod plufesquarii uha bonutri, ihteri-
tale.:Ut si magis quidem discijdina queedambonum -hentes efinius qiibd pfoposituriiest. Ih pluiibu. iim
quam volupias, nulla autem disciplina bonum, nec-. positiohe deierhiihata (ut quod prudeiiiia sola est
fOPICORUMARISTOfELtS INTERPRETATIO. - "9i__
"9H .
rir_utuhiscieniia),qhyruplicitef estihteritriere. Nam A iiaih in aiiquo hon sic. Ahipliug, ih quibUSpossibile
•jstensO quod rihinis•virliissciehtia, vel qiiod hulla, fcst&iit specie, "atit numero'determinare ricciderife,
velqubd el alia-hliqua ut-justiiir; vel qiiod eailem inspiciendutnsi uullum horuhi ihesl. Ut quod tempiis
prudentia, hoh sciehtia, rh.eremptum efit proposi- hon inoveliir, nec est motiss, ahhumefahli qhot suht
tum. Utile auleih ei ihfepicBrein sihgulkribhs, in tjhi- Species motus; ri&m,si hulla eafuh) itiest lenipori,
bus ihesse hiiqiiidvel hPHjiJiclUhiest,quemadraodiim jnanifestum qhohiani rion hiovelUr, nec esl motus.
iit universalibusprbblem&iibiis.Araplius-aUlPriieliii Simililer ahtem ef quod ahimanOn esl hhmefus, <li-
gerieribus Inspiciehduih-,diVidehtisecundum species videnti quohiam omnis huirierus aril iriipar auipar;
usque ad ihdividua. sicut prius dicthrii est. Nam si . nain si anima iieque iropar neqUepar, manifesium
omni appareal ineSse, siite nulli tnulla profefenli, . ijubd hoh est numefusi ad accidens igitur per lalia
-posiulahdumuhivbfs-liter cpnfitefi, 4ut feffe iriisiari- et hoc raocloargumeniandum.
LIBER QUARTUS*
. GAPUT PRlMUM; B inus, et "si quale quidpiamspecies est, er,genus qtiale"

. De quo 8isiutienMni\ ei frobleriiuWii genetts - - loci A.quidpia"iii,-u'tsi album quale quidpiam"etcolor. Si-
... decetn. . . \
iniiiter aulem"e_ in aliis. Rursuih si necesse fuerit,
Postheec.autenide iis quoeadgehhS Ct proprium, vel i s.i cpntigeritgeiius particjpare, quod ppsilutni
inspiciendum; siini auteih hsee elementa eofuni qu_e est , in genere. Termiuus autem ej'us quod.est pafti-
«uiit ad terminos; et his ipsis rafb eohsideraii&hes < est suscipere participati rafionem;. manife-
' cipare,
•fiunt.disputauiJbus. Si ergo.ponatur geuus aiicujuS .slura igilur quoniatn species quidem parlicipant
exislentium, primum quidemirispiciendhta _idomnia ,genera, genera autem spe.ciesnon, namspecies susci-
quse cognata sunt ei quod dicitur, si de aiio noh pit j geriefis rationem, genus autem specieinon; con-,
pricdicatur-,quemadmoduto est in accidehle. Ut fei siderandum
j igithr si participat, vel contingit assigna-
.yoluptalis bonum ponatuf geririSjsialiqua yoluplas tum \ "genus participare- speciem, ut.si quls enlis. vel
-non boiium-.Nam si hoc manifeSlum est quoniaro unius geuus.quidpiam assignaverit; accidet eriim
hon genus bonhm voluptatis, nam genus de omhibiis genus. participare speciem, naiii.de omnibus quse
quse sunl.sub ipso-speciebus prseditalur; deindesi s.unt. ens et unum proedicantur,quare.et ratip ep-
non ih.eo quodquid est pra_d.ca.ur,sed ut accideris\ rutn. Amplius, si de aliquo assignata species vera
quemadmodum album, de nive, de aniivia,a seipsb C est, genus.auieni non. Ul si eiis,_-ant seibile, opina-
agitalum : neque eniih ntk Idipshra «jubdest. alburii, bilis genus jionatur. naiii de non enie opinabile pree-
-quapropterhbn est gehiis allhifh nivls , iifeque"ahima• dicabitur: multa eniin non entia opinabilia sunt, at
idipsumquod est, rigilalum, nari) acclt-lt einiovefi, .qiipd ens yel scibile non praedicaluf de n.on ente,
iquehiadrriodumel ariihiali ffefjuehter el "ahibulafe manifestum; quare npn est genus ens, neque scibile,
•etarobulafasesse. Ahiplitis, Sgilatum iioh quid est, .opinabilis, nani: de quibus species pr«dicalur, et
- Bbdquid faclehs Veljialibns slgnificare videiuf; §1- genus opor-tetproedicari.Bursum si nullam
specie-
iniliter 'aiiie_-iel albuin, nou eniih qhid est"nix, sed rum. eontingit participare quod positum est in ge-
qhale quid est indic_tt; quafe heutrum Iiorum in eo nere. Nam iropossibile est par.icipare .genus, quod
"
qubd quidest proedicaui--.Maximeautem in acciden- nullam specierum parlicipat, hisi aiiqua secundum
tis 'de.iiti.ione ihspicientium,si aptalttf ad dictum primam divisionem specierum sit, illoeaulera genus
genus, ut ad quae nuhc dicta sunt: conilngit enim soluiri parlicipanl; si igitur molus genus voluptatis
quidpianv movere seipsiihi, et hon,simililer autem ponatur, consideraridum si neque .corrnptio, neque
et aibum esse, el nori; quafe heutruhi horum genus, . allerafio voltipias, neque ullus reiiqubrum (qui as-
sed aceidens, eo quod accidehs diciraiis, qupd con- •njsignari solentj moluuin;.maii)festumênitn quoniam
lingit idera inesse tilicui, et hon. Amplius, si non nullam specieruni participabit, quare neque genus,
in eadeni divisiohe esi genus, et species, sed lia_c eo quod necessarium esi quod genus participat, et
qhidein substaniia, illud auiem quale, aui lioc qui- specierum aliquamparlicipare.. quare non erit spe-
dem ad aliquid, iil.ud atiteni quale. Ut nix quidem eies. motus, volupias,. ne.que individuorum. neque
et cygnus substanlia, albiim autem hon substantia, eprum quidqunmquse sub specie motus sunt;-nam
sed quale; 'quarB'hon est "gehusaiburii nivis, heque et individuaparticlpant speciem ctgenus, ul quidani
cygiii.Hursiim 'discip.inaqulden")ad aiiquid, bonuni homo, ethominenipar.icij.al et animal. Amplius, ,si
auleih, el pulclifiiih qhale";"qriare non est genUs de pluribus dicitur quam genus, quod in genere
..puklirum, Velbonum diseiplrase,narii geiiera eoriim positum est. Ut opinabile quam ens, nam et ens, et
qnee suhtiid aliqiild,"etIpsahd aiiquid opprtet esse, «on ens, opinabile;.quare non erit -opinabilespecies
itt in duplici: etehlra raullipiex est genus duplicis, enlis; de pluribus enim semper fenus quam species
ei ipsurii eorum qusesunt ad aliquid est. Ut univer- prsedicatur. Rursus, si de oequalibusgenus el spe-
saliteiautem dicalur, in eadem diyisione opOrtet cies dicuniur.Gt si eorum queeorania consequuntur,
gehus "cssespeciei, nani si -speeiessubstantia, et ge« hoc quidem species, illud £utem genus ponatuf.
'
niS ",AN. MANL. SEV. BOETII . M$'
ens- et-A si pro-dicantnf.de specie, in ep.quod quid.est pree-
quemadraodum ens et unum, omne enim
iinum, quare neulrum neutrius genus.eo quod de dit dieabuutur; quare etassigriatum genns in eo quod
sequalibus dici.ntur. Similiter autem et si primum quidest q() prsedicabilur;.quod autera unojn ,eo qu»d
et prjncipium ad se invicem ponantur., narii ei prin- quid qu est proedicafo, omnia ctiam reliqua (si prxdi-'
aut cai in eo est pra.dicabuoiur, • per in-
et
cipium primttm,, primum' principium, quare caniur) qnod quid
suraendum. Si autem simpliciier- inesse
uiraque quee dicia sunt idem sunt, aut neulrum d.uctionem d.u
neulrius genus. Elementum aulera est ad omnja dubitelur du assignalum genus, non sufficit ostendere
hujnsmodi, quod de pluribus genus qnam species aliquod superiorum generum ineo quod quid esi de
et ali
differenlia.dicit.ur; de paucioiibus enim etiam diffe- specie sp prsedicari, ut si anibulaltnnis genus quispiam
rentia dieilur quam genus. Videndum autem et si as ass.ignavit lalionem , non sufficit ostendere ,qnod
aJiciijus in diffeieii.iuih specie non sit genus quod" motus m< est ambulatio, ad ostendendum qtiocl laiio
dictum-est genus, vel non videalur. Construenti au- est es eo quod et alii molus siint, sed osieiidendum '
lem si estalicujus, iflem enim omnium indifferen- quod qi nullum parlicipat ambulatio eorum qure snnt
tium specie genus; si igitur unius monstretur, ma- secundum se eamdem divisionem, nisi lalionem; na.m
nifestum quoniam omnium, et si unius non, manie necesse n. est quod genus parlicipat, et specierum
1aliquam participare secundum priraara divisionem;
feslum <juoniam hullius : utsi quis in secabiles B al
ponens lineas, indivisibile genus earum dicat esse,. si enim. ambulaiio neque.jiugmenlationem , -neque
harri liriearum habenlium divisionem non est quod di diminutionem , neque alios molus participet, mani-
diclura est genus, cum sint indifferentes secundum festum fe quoniam laiiorierii pariicipahit"; quare erit
speciem, indifferentes enim sibi invicem secun- genus g< lalio ambulationis. Rurstim,"de quibus spe-
dum speciem, rectte linese omnes. cies
<_i quse posita est ut genus praedicaiur, consideranr
CAPUT II. di si et assiguaiuni genus in eo quod quid esl de
dum
' ' De - "
-, genere loci alii. . ipsis
ip eisdcm' p.raedicalur de quibus et species; simi-
Cohsiderandum autem et si quod aliud genus est literaiiiem
jji etsi omnia quse supra genus sunt,nam si
. al
assignatse speriei, quofl neque continet assignatnm alicubi dissonat, manifestum quoniam non esi^gerius
' scien- quod
genus, ncque sub illo est. Ut si quis jusiitiee qi assignalum est; si ^niin esset gehus, onini.i et
liam ponat genus, esl enim virtus genus, et neutrum _superioras, illius, et ipsunr,- in eo quodquid est proe-
scieniia dicarentur
generum reliquum continei, quare rion erat d de iis de quibus et species ineo quod
una quid esl precdicaiur. Destruenli igitur ulileshnon
genus j,usiili_e._"Videtur eriim, quando species q
sub duobus generibus esl, alteium.ab altero conti-. •prsedicelur.genus
-p in eo quod quid-est.de quibus et
"
neri. Habet auiem dubilalionem ih quibusdam quod Q] S species prsedicatur; astruenli aulem st pfoedicetur
-
liujusmodi est, nam videtur- quibusdam pruden- in jj eo quoil.quid est utile, aceidet ehitn genits et
tia et virtus et sciehiia .esse, et rieulrum' genus a sspeciem de eodem in eo quod quid est pr__.dicari',
neutro contineri; non tanien ab omnibus conce- quare q et idem sub duobus.generibus fil, necesse est
dilur prudenliam scientiam esse. Si igilur quis ad- i, igiltir subalterna genera esse. Si igitur osiettdaiur
ihiltat quod dicluri)'esi v.eruin esse, atlamen sub- cquod volumus genus aslrnere non essesnb sjiecie,
" alterna, vel sub eodera ambofieri quee ejusdem mnnifestuni r qupniam species stib hoc er',t,,3quare
- stmt genera, necessariura videbitur esse, qnemad- ostensum c erit quouiam genuslhoc. Considerands
inodum et in virlute et in scienlia accidii: ulraque aulem s et raiiones generum , si aplantur ad assigna-
enim sub eodem genere stint, nam ulfuinque eorum lam i speciem , et ad parf cipantia .speciein. Necpsse
habilus et disposilio esl. Considerandum igiiur si est < enim generum Tationes "precdic-ri de sjiecie ef
: neutrum et in assignalogenere. Si enimneque sub- <le ( iis quae parlicipant speciem; si igilur in aliqiip
alli:rna surit genera, neque sub eodeiu ambo, non disspnet, ( dilucidura quonjam nori est getius.-quod
erii quod assignatura esl genus. Consitleraiidum au- :assignatum est. Rursus, si diffi.rentlain ut. gemis
tem et genus assignafi generis, et sic semper supe- ;assignavit, ut si-inimoiiale genus Dei, nam diffe-
D,
rius genus, si omnia preedicauiur de specie, et si in rentia est animalis immorlale, eo quod animalium
co quod quid est prtedicanlur. Nam omne superius "aJia -; monalia,, alia immortalia. Maiiifesium igitur
. êtitis prsedicari opotiet de specie-in eo quod quid ,quoniam jieccant, nullius enim ditferemia est genus.-
est; si ergb alicubi dissonet, manifesliim quoniam iQiiod auiem hoc verum, manifeslum, nulla enim
non est genus quod assignatum esf. Rursnm, si ge- differentia significat quid est,,sed magis quale quid ,
nus pafticipat speciem , vel ipsum , vel aliquod suut gressibile et bipes. Et si djfferenliam in genere po-
periorum geneium. Nam nulium superiorum parli- - suil lanquam speciem , ut imparern quid.em nume-
cipat qttod Iuferius est. Desiruenti igitur quemad- rum (differeniia enim ntimeri impar,- et non species
- nioiium dictum est utendum, astcuenti autem" si est), neqtfe videtur paiticipare differenlia gentis.
confileatur quidem inesse speciei quod diclum est Nam omtie quod participat jjerius, vel species, vel
genus/at ut gehus inest dubi.etur, sufficit osten- individuum est: differenlia aulem neqtie individuum,
dere aliquid superiorum generum in eo quod quid neque species; manifestuni igiiuf qrioniam non par-
cst de specie prsedicari. Uno enim in eo quod quid ticipat geniis.differenlla, quare neque imjiar sjiecies
cst pnrilicalo omnia et superiora iilius, et infpriora" eril, sed differentia, quoniam non parlicipat geiius.
915 TOPIGORUMARISTOTELISRNTERPRETATIO. 946
Amplius,sfgenus in specie posuit, ut coniiguitatem A non i est, manifestum-qubniam non erit genus om-
'
idipstmiquod esl coriiiouitalem, aiut mixturam id- niho i , quod diclum est."Consideraiidnmetiani est-si
ipsum quod "esttemperanienliim, aut (ht Plalo-de- tq'u6d translatitie diclum cst, ut gei.us as.ignavit:
finivii) lationem secuudum locuih muialioneiri: ul i temperantiam consouaiitiam; nani omne genus
non euim necessaritim conliguitatem cohtinuitatem proprie ] de speciebus, preedicatur, consonantia vero ':
esse", sed e converso coniinuitatem cpntiguitatem; de < temperaniia non proprie, sed iranslatilie, omni*
non enim omhe contiguuiii conlinualur, sed qnod enim t consonanlia in sonis. Amphus', si sit conira-
contiriuatur contiguum est. Simililer autera et.in j riurii speciei aliqlrid, cpnsideranduiii. Est autem
aliis, nam heque mixtura omnis.temp.eramen.um,' imuliipliciter consideratio. Primuin quidem si in eo- •
nam siccorum; hiixtura non eslteraperamenlum , dem t genere contrarium speciei", cum nOn sil con-
neque secundum Iocummutado Oranis, lalio, nam - trarium l geiieri; oportel enim cpniraria iri epdeui.
ambulationon videtur laiio esse. Pene enhn in iis !genere essc, si nibil sit conlrartum generi. Cum •
qusc involuritarielocum ex loco permulant, dicitur aulem : est conlrarium generi, considerahdiim si'
i
latio; quemadnfodum inanimatis accidit; manifes- contrariuni in contrario. Necesse est enim' contra-^
tum-autem quoniam et de pluribus species dicilur rium i in contrario esse, si sit contrarium-quidemge- ,
quam genus in assignatis, cura oporleat e coritrario ^' neri; manifcslumautem est nniimquodqiia'eorrim,'
fieri. Rursum.si. differentiam iu specie posuit, ut. per induclionem. Rursus si pmnirio in nullo genere.
iihmoriale-idipsuraquod est Deum, nam abcidit dc quod speciei est contrarium, sed ipsuro genus : ut ,
sequalibus aut pluribus*quam specienvdici; diffe-'- bonura ; nam ipsi hoc non in geuere; nec conlra- -
rentia enim semper.de ecqualibusaut de phiribus- rium hujiis,in genere erit", sed ipsum genus, quem^
quatn species dicitur. Aroplius, si in differentia ge- admodum. in bono el malo accidit: neutrum enim,
nus posuitjht colofem.idipsutnquod est congrega- horum in genere, sed utriiraque eorum genus. Dein-
livum, aut numerum quod impar; et-si genus rit de considerandum sicontrarium est alicui et t»e-,-
differentiahidixit: possibile est eniih aliquem talem' nus et species, et horum qhidem esl aliquid medium, ,
susciperepositionem, ut.emperan.i_e mixturam dif- illorum auiem rion. Namsi geuerum est aliquid me-,.
ferenliam,. aut laiionis secundum locum mulalio- dium, et.specierum ; et si specierum, et generura, -.
riera. Irispiciendura autem omnia quee sunt hujus-: ut in viriuie et vitio, et jusiiiia et injustilia, utro- ..
nrodi per eadem, communicant.cnim loci,- de plu- rumque enim est aliquid medium.. Instanlia .biijus,.
ribus enim genus quam diffefentiamoporlet dici ,;et quoniam sanilatis et oegritudihisniliil est inediumj-
non parlicipare differentiam. Sic-au.ein assignato,' mali aulem el boni aliquod mediutn. Amplius, si est
neuirum eorum quee dicta «1101possibile est acci- "-' quidem aliquid ulri.que mediutn, et speciebns et
•*.ere;nara et de paucioribus dicetur, et participabit generibns, non similiier aulem, sed horum quidem
genus differenliara. Rursum,. si nulla diuerentia secundura negationem, iilorum vero ut subjecluin..
generis preedicatur de assignata specie', nec genus- Probabile enim simjliter et in utrisque, ut in vir-
preedicabilur,ut de anima-,neque impar neque par tule et in vitio, justitia et injusiilia, utrisque enim--
preedicatur,quare iiec riuinerus. Amplius, si prius secundum negationem medium. Amplius,• quando .
est natura species, et simul interiinii gcnus. Vide- non est contrarium generi, considerandum non sor
tur eniri) contrarium. Amplius, si-contingit relin- lura si contr.iriura in eodem genere,sed et raedium.
•
qhere dictortiragenus vel differentiara (ul animam In quo enim extrema, et medium, ut in albo el ni»
-
moveri, opinibnem, venitn et falsutn), ueulriim erit -gro, nam color genus et horura el mediorum co-.
dictorum genus vel differentia. Videtur enim genus lorum oinniuiii. Instantia, quoniam defeclus quidetn
«t differenlia sequi quandiu fueril species. et superabundantia in eodem genere (in malo enim
"-._" CAPUT III. ambn), metliocre autem cum sit medium horum,
. • De genere loci alii. non in nialo, sed in bono est. Considerandumetiara
' ". si
"" Inspioiendum autein et si quod in genere positum genus quidem cbntrarium est alicui, species au-
est participat -aliquid .cojitrarium generi, aut si tem nulli."Nara si genus est coinrarium abcui, et
contingit parlicipare. Nam idem contraria simul species, queniadmodum-virluset vitiuin, et juslitia
parficipabit, eo quodipsum genus qiiidcm nunquam ' et injustiiia, similiier autem et in aliis <onsideranti
relinquit,"pariicipat aulem et contrarium, aul con- manifeslum videtur esse. Instantia, in saniiate et
-lingit psriicipare. Ariiplius, siqiiidpiara conimunicat Eegriliidine,sinipliciler enim sanitas oegriludinicon-
species, quod imposs.bile.est omnino inesse iis quce traria; aliqua autem a_grimdo,cum sii species a:gri-
suril sub generej ut si anima communicat, nuinero- ludinis^nulli c.onirariura, ut febris ei oplithalinia, et
rum aulein nullurh possibile est vivere, non erit unumquodque aliorum. Interimenti igitur lot modis
species numeri anima. Considerandum autem el si iiispiciendura: si enira 11011 insint qure dicta suiit,
a.quivoca sit species. generi elementis ulenli, iis manifeslumaiitem njhnesse gentis quod assignaiun.
quse dicla sunt ad acquivochm.Univocumenim ge- esl. Conslruenli vero .tripliciter, primum quidcra si
nus, ' el species. Qnoniam inspiciendumautem om- conlraiium speciei sit in dicto genere, cuni non sit.
' nis
generis plures species, iuspiciendum si non coutrariura generi. Nam si contrarium in hoc, ma-
conlingit alteram Bpecieruesse dicti generis, nara si nifestum quoniam ciquod prbposjtumest. Araplius
M7 -. - AN. MANL,SEV. BOETII . m
si ijiediumjn djcto genere, nam in quo medium, et JkLgrammatica autpm non, An pec
gijpjj pripsJietitm
exlrema. Rursum si sit et contrarium quidem ge- est veriimvidebitii.r?nah) virtus ipsum
qpod bpjium,
neri, considerandumesl,et si contrarium in contra- et lpsum quod hpneslum, et yirlus qijfdem ad
rio. Nam gi sit, manifestumqupd ,et propositum in quid, brnium vero et honesjum non ad alH
aliqiiid, sed- .
prp"po.sit.o. qualja..Rursutn pi nph ad jdeni dipitur gpecies,et
--.".., CAPUT 1Y, _ . / secundumse, etseeundum genns, Ut si dupjnm di-
De genere loci aln. _ rriidji dieitur dppluro, ei .nju.ljiiplu.m
d.imidiioporieu
Bursum in casibus et conjugatis, si similitpr,se- dici; si autem npp, pon erjj.muljip]pn)
genuMupli!-
quuniur, et interimenli et consiruenti. SjiiuiJeninj A.mpljus,si non ad idem et _.epundumgenus djcilur,;
uni et oinnibus insunt yel non jnspnt, ul si jusliti.a et secundum omnja genera. Sm Sj
d.upjum.dimidj!*
et et et
.scientia qusedam, jusle scienter, j'ustussciens; muliiplumest, abundaps diroidjj /Jjcetur. et sim.
si ajitem hor-um aliqaid.pon inest, nec reJjquorum pliciler seeundum oranja .superioj-agepera âddhn.r
nljimi. Rursuru jn iis qusesimilitersehabei.it ad ju- djura .dicetur.Insfantia, quod non neee.sseesf secunr
vieem, ut-dejeciabile.similiter se ad voliiplatem,et. duji) se, et jseciindum genus ad" jdgm diei; naip
utile adbonuroj ulruroque enim ulrjijsque effectivun). sgi,enliascibilis dicilur, Jiabitus autenj ef
disposi.lip
Si. igitur, volppias.quiddam bonum, et delectabileB non scjbiJis,spd animse. Rursun) si simijifer.dicitur
tjuiddam utileerit; man.ifestumeniinquoniam boni genus, et species se.cuiidun)casus, Ui si alicpi, auf
erit effsctiynm,eo quod volupias bonum,. Sjniililer alicuj'u_saut qpoljbpi modp aljfer dieitur :riam jjjjt
Btitem £t in generationjbus et comipiionibus, % si sp.ecjes et gei»i.s,veluf in diiplp et in puperiprijjus,.
sedifieareesloperari, tedificasseojieratuinesse„et si alicujijs, ehim ejt.duplumei «.uitipljirri; simjjiterau-,.
discere est reminisci, et didieisse recoidatum essp, lem ef ji) sciei;fia, ajicjiju_senim gt h,see et genera,
et-si dissoiviest corrujhpi, el dissolutu.messe corru- uj disj.osjtioet J13.bi.tus, Ijistantja auiero, quod ali-
plum esse, et dissolutip corriiptio <gu_f>dam, Et in qjiotiesnon ,sic, narn djffprens,ei «p.hirariuipajicui,
generativis vero et in corrup.Uis, similiter et in po? diyersufl)3uteiiiLc.vfl) sitgenus Ijprum,fionAlipm',sed
teritiis-et «sibus, et omnino s.ecundumquamlibef- ab aljqiio, diversura ^piiii dkittir ab fJiqiio. RHrsuin
siihilitudinem et interitnenti el conslruenti inspi- si similiier ad aiiqpid secund.unjcasu.s_di.cia, jio.risk
ciendum, queroadmodtimin igeneraiione et corru- niiliier cojiyeriiiniiJr, ftuepifidmodum i/, dnplp ct
ptione diximus. Nam si corruptivum dissQluliyum, mulfipjp, utrufljqpp efljjn.liorum. ejiciijus, ej, idpnj
et corfumpi dissoivi, et si generaliyiim esteffecti- cliam sec.undum£onyersionem_dicituj', ^lienjus gvim
tura,,et generari fieri, et generatio factio, similiter^ et d.iroidi.umet submulljpjjiin. Simjjile.raujeui et
ei in phteniiis et usibus, et omninosi potentiadispo. f_liil4i_jciplina<efj>pinipne,naraetha. ajjcujiis,-et.cpii;.
sitio, et possedisponi, et si alicuj'ususus est aclus, vertilur,*imLliter.etdisciplinatiuj)etiipinabile aiipri-
ef uti"agere, et usuni esse egisse. Si autem sit pri^ j'us;si igitur jn aliquonon similil<.rconyertUur^jna^
valio id quod opponilur speciei, duobus modis est nifesjjnji est p0j( esse..geniis.fllterunialtp.rjus,Rur-
interimere. Primum quidem si assignato genere est sum, jjj «011ad_sequaliaspecies, _etgetjugjlicilujv
opposilum. Aut enim simpliciterin nuiio genere eo_ SjmiJiler epim, ef sequaliter ujrumqy.e'vidpjur ,dicif
dem privatio, aut nonin ultimo, ut si visus in uliimo quemad.modumin dpno et.-datio_ne? pain etdpnuin
genere est.-sensus, csecilasnorierit-sensus. Secundo alicujus alicui dicitur, el daiio alicujuset.alieui dici-
aulem, si elgeneri ei specieiopponitur privalio, _.on Uir; est autenj d.aiio gejius dojij, nam dpPrimdatip.
estautem opposilumin ppposilo, nec quod assignar- esj irreddibili.s. In aiiqijibus .aulein JJOJJaccidit.ad
lum est inassignato erit. Interiroenti igitur, quein- aequaliadici, panj d.uplumajjcujus dupluin, abnn.'
adraodum diclum est, uteiidum. Construeritlautem dans auiem et majiisâlicujus.et_,aJiqjio,omne giijij-
uno niodo, nam si oppbsitumin opposilo, et propo- abundans,et majus aliquoabundat, et alicujusabun-
silum in proposito erit, ut si csciias .nsensibilitas dat, quara non sunt geuera qjjK^dfctasunt dupli, eo
qu_edam, et visus sensus. Rursum in negatioriibus qood npn ad ecqualiadieunttir speciej, aut 11011 uni- ,
considerandum e converso, quemadmodumin acci- D1versaiiter verum, ad ffiqualja}.peci,emet genus djcj.'
denle dicebalur, ut si delectabile quod bonum, quod 'Videndumautera et -siopp.osiliest oppositujngenji?.
hon bonuriinon deleetabile.Naui si nonita se babet, Ut si dupli muljiplum, et *iinijdiL$ubn)uI..jplani, fippr^-
efit contra, non bontim delectabiie.-At impossibile tet enim opposituro opp.osUigenus esse. §i igifar
est, si-bpuuni genus esl delectabiiis,esse quidquam ponal aiiquis scieniiam jdipsrim ,qupd-gsf.seii.su.i)),
non bonum deleetabile. Narii de quibus genus hon oportebit et scibile id quod est "«ei!si.bjje e.ssej£e,d
pia_dicalur,hec specierum ulla. Et construentietiam non est, jionenSm omne scjbije seijsjjbile,jjgm in-
simililer insjiiciendum.Narasinon bonum, non de- telligibUiuniqusedam scibilia. Quare noij esl genus
lectabile,- deleotabile bonum, quare genus bonum sensibile scibiiis, si autem hoc non, neque senshs
delectabilis. Si autem sit ad aiiquid species, cpnsi- scientise. Quoniam autero eorum qii.eead aliquidd.i-
derandum si el genus adaliquid. Nam si species-ad --cuniur, alia quidem ex necessilaie in e"isaut c.irca
-aliquid, et genus, ut in dujilici cl multiplici, utrum- ea sunt ad queedicunlur (ut disposiiio,ei 3iabiiiis,et
que ehiiriad aliquid. Si autem genus ad aliquid, non coinmensuraiio: in alio enim nullo possibilee.stesse
fieeessario et species. Nam disciplina ad aliquid,. queedicta sunt. quam in «fisad^quaedicuntiir), aliij
'
949 . TOPICORUMAiRISTOTE]LIS JNTERPRETATIO. _)Sfi,
-
aulein jion nepesse est-qujdern jfl eis esse aq qua. di-^, ,cp,i)C5ip,isciJ)ili, na.ri!i.P hpc et y.pl.uptas,jra -autenj '
cuntur, conliiigi.t7auf.emj(qiipniadmoduni.sci|)iie est, in jrascilijji ;,quar.e jj.pjisti.nt geflera quse assignata
in anima,- niliil enini pr.pjijbet stij sejepHajp habere,, -i .supj, ..ep fljjpd jjpp jii e.odem cum speciebus nata''
- aniroam, non _ie.c.essarLu)ii ajifem, pogsibije psf^j/i.m- snpl Ijeji. a.utern et ,si .amiciiia ih .concu'-'
' §imijjt.ef
el in alio csse Jiajie.eajhd.emji,aiia yefp .sjmplicjfer., pisgibjjjj noq erif yplujjjas qusedam, pmriis enim.vo-'
_non pontingit ijreis ess.ead .qusedicfiptur {ij| cpntrgr -, lyiitas|p'r_aj.jg.nalj. JIjj/js auteni Jiic-lpcusela'd acci-!
rium |n conjrario, «eque ^cjentiam seibili?.nisi sj£_ dejjs, et id gjij jjAcidjj, iu .eojlem enim accidehs et:
seibile anima, wl Iiomo), i_0nsi.dj.r3rgjgij.jr.ppoftpj;, cjij g,cci<}jj]- quay,e nisj jn epden) yideatur, mariife-" •
si qnis in genere ponat.qnp.d taljs est, jn ^npn.lali. Jj£_ sjgm.jqupniaijin.ppaccj,dil.Riirsum si secundum quid'
simemoriam imniansip.iiems.ciei.!ja_.djcaf,,pa_$.,oip....species.djcipin genus partjc.ipat," non eriiin videtur'
nis immansio.in mente, et .cirpa,jljjjd, qu. f.eet scieib seejindupi qjiid.parjiicipa.rjgejius. ffamnpn estfionib'
ii_c immansiqfn sejeplia. Jtlemorja igij,ur in spi.ejjjiji.a^,sec.undumquid ajjjniaj, jie.qiiegfammaj,ica secundiim'
ep.quod immansip scienti?.esf, p,qc auteip jjpp con-, quijl'îscipliiia. Sipijljf.e.raufem e_tin aliis.C.oiiside«;
.ingit.-jnempriaenimoin.nis JBianinia. Esjtautemqji} _;anduniigjlur si ip aliqjiibfissgpiip.dumquid participa-"
dictus est Jpcys e,t a.epjdejjscpjnpitj.nis; ijijijl pphB; tur^gpnus,ptgj anjpial qjioj sepsibile yel visibiledici>;
refert, memorieegenus imraansionem dicere, ajit ac..iB luj jjiainsg.euiidumquidsensibile ' ygl visilrile animai,'
cider_.-di.cereilli hpc . iiam ,sj. qjjpvis mpdo est me- - secundiii)) cpj-pu^ epip) sejisibile §1 visibile, seeuh.
- jnoria Jm._iansjn spiejjjLj.se. eadeijj .apfabjliir de ips~a, dpjn ajjipjain aufpp)ppjj,; guaje ppn erit genus, '.coW'
ratio. ^ _• - - • . . . pus yisibi_le,,'fit sensijjjle,. aiiimalis.-Latent auterq'
.- • .- CAPUT-^. -. .;.-. ._ quapdoqu,ee(, totupijtj parieiii pon,en,tes,,.jit,,arihi)al;'
' _ De re eademloci alii. - ._ cprpus. aijinjgtjjm; iijillo enim mpdo pars de loto
"Rursum si habitum iivacfu' posuit, autactum iri • prjEdiealu.r;qpareppii eritgeriiis COTpusanimalis, ed_
habitu, non esl genus quod iale esl.Ut si sensum, quod pars j?s|;
motum "pei"corpus, nam serisus habitns, motus au- Videndum aiilem si qtiid .vituperandornm aut fu _
tem acjus. Siniiliief auiem efsi memoriam habilura giendorum In poiestate aut potenie pbsuit, ut s,o,-
conlineuiivijiri-opiniouis dixerit, nam nulta memoria p.iistmi, vel caiumniatoietn, .vej-furemeum qui JJOSJ
hahitiiSj sed magis actus. Peccant auteni etqui ha- sit aiiena - latenter surripere : -nemo enim . prefcdj?
Ji)'uji) jji coiisequenteni pptentiara ordinant, utri)an-' ctorum in eo quod-possit, eliqiiid horum talis.dicil»
sueludinem, contineniiain jrse, et forfitudinem, et lur. Potestenim'et Deus, etstudiosus, pravaagere;
justitjam, Jimorum et lucrofum contineniiam, nairi _ non sunt autem hujusmodi, nam oninespravi secji.i);.'.
fbrtis jet niansuetus "p.erturbalipne vacans'dicitur, ^ dum eiectionemdicuntur. Amplius, pnin.espotes.l_itef
j.j5i!,tinen.sajilein quipe.riiirbatuf, s.edrion ducifur; ebrum sunt quse snnl eligenda, nam prayorum. pp>
fo^tass.eigitur tajis pptenlia sequiluiiitfumque, utsi fesiafes eiigendse, eo qriod Detimel £tudiosnin. ha-
pCTj.urbetur,npji tjucat.uj/; yerum cph.inere non hoc •bere dicimuseas. fotentes cnim dicimus.cos essu
•_esf.Ijujic fluideni foylem^ illuni auteiri maiisuetum prava agere, quare_iullius-.vjiuperabilifi.erit genus;
-e^se, Se.d .piiinjno perturbari ab iiujusmodi nihil. potestas. Si.autem-non, accidet -yituperandorum
•
Ajiqppljiesajjjein et q.updseqtiitur, qitovis modo ut quiddam eligendiim esse, nam erit qusedam po.lcslas
genus ppnui.tj,:iit Jristitiapi iree, et. ppinionbm (idei, - .vituperabilis. Et si quid propier sehOnorabiliumvel
hlrgqu^ ejiimpfeedictasequunlur quidem quodamrao- eligibiliurii, in poiesiate,-^vel potenle, vel effectivo
-
dp asslgnafas species. Neutrum aulem eorum genus posuit. Nam omnis poleslas.:et oinne ppfens au,t,c£-
•
fi,s|;pa,iiiqt.iiifascitur,"cpnlrisiaiur, prioreineo tristi- - fectivum, propter aliud eligendum^ûtsij}nid e,ovuu>4
Ija facia,-nppenim lya"trislili_B," sedtristilia ireecansa quse"suntin duobus generibus vel pluribus, in altea»
. .esj; .quare sinipli.eiterira non est trisiitia. Secundum posuit, Qusedam eiiirn non est in uno genene ponere>
aiuem .hsec,negue fides ppinio : conlingit enim ,eam- ut fraudulentum aul caiumnjalorem, neque enim
t" ."-—--eliara
• -* nori
-...., credenteni - non at
dem••- opinipnera ... , habere:
. ,'- ^11 quieligit, impotens autenij neque jjui ppl.est, non
contipgere aytem hgc? si fides esset species opiriio- ejigens, ealumniatoi' auf fraudjijentus, sedqui utra-
jiis? non jeijimônlingit idem ainpliuS pefmanere, si que hsec habel. quare non ponenda supt i_nun,o ge-
ex "spegig pmnino permulatum sii," quernadmpduin nere, sed in utrbque eorum qusedjciasuiii. Ap)j)Iius,
j.pc idem aiiimal quandpque hpniinejn esse, ejfcquan- aliquoties ecoiiversov genus quidem jit di-Terentiam,
dpque nop,. ,S_i.quis auteni dicat ex necessitate opi» - .differenliati)autem ,ut genus assjgnant, ut s.luporeja
-
Daniem e.liam fi.dernhabcre, "de cequalibusopinio et superabundanliam ad.niirationjs, _3t fidem veljenien-
Bshs .dicetur^buar.enequ.e,sic erjt genus, de pluribus tiam opinionis . nam heque superabundantia, neque
cniin .oportet dici ênus. Viden.d.umautem et si -in sveherilentia,gellus,seddifferentia-•vitielur enimsiupor -
ali.qupeprum nat,a sint utraque fieri. In quo enira admjfatio esse-superaburiiians, et firipsopinio vehe-
species et -genus, ut In quo aibum et color, et in mens ;*quaregepus admiratio :et opinioest, sunei-abun-
.qup grammatica et disciplina. S; igitur yerecundiam danliaautem et -vehemeu.ia differenlia. "Afflpljus,'-si
iinioreiiidif.i.t, .aut i.ram trisiitiam, non aceidit in quis supefabundaiitiam ct vehehifiniiam ut genera
eodem sp.eciem el genusesse, iiara verecundia qui- ;;assignet, inan.nia.a fideni facient.et .sliipcfacient : *
dem in raiionali, timor in irascibiii, at tristifia-in - naih cu|usque: vehemenria et sup.erabundaniia-jil.
95! _ AN. MANL;SEV. BOETII - 952
adest cujusestsuperabundanliaelveliemenlia.Siergo A ens et unum de omnibus simpliciter pr_edicatiiur,
stupor superab.undantia est admirationis, aderit ad- oporfet auleiri de paucioribus speciem prsedicari.Si
miiationi, qiiare admiralio stupefaciet; siiiiiliier au- aulem quod omnia sequiiur, differentiam dixii, jief-;
tem el fides adeiit-opinioni, si veliementia quidem • spicuum quoniam de sequalibusvel de pluribus diffe-
opinionis est, quare opinio fldem fariel. Amplius, ac- renlia quam genils dicetur. Nam si et genus omnia
cidet sic.assignanti vehementiam vehementein di- seqnilur de eequalibus, sin vero non oninia sequa-
cere, et superabundantiam supefabundaiitem : est tur genus, de iiluri.ra.difFereiitiadicetur qnamip-um
euim quseijam fides vehemens; si ergo .fldes vehe-. genus. Amplius, si in subjecta specie est, quod assi-
meniia est, veheinenlia erit vehemens. .Siiniliter au- gnalum gemis dkRur, ul album in.nive, quare ma-
tera efstuppr quidem etsuper___)ui)daiis;si ergostu- nifestum quoniam sion erit. genus.de t.ulijectaenim
por.est superabundantia, superabundantia erit su- specie solum genus dicitur. Considerandum aniem
perabundans. Videtur autem neulrum horuro, quem-_ eliara est si non univocum sit gemis sjteciei. Nam
admodumnec disciplina disciplinalum, nec motus de omnibus speciebus univoce genus prsediiatur.
molum. Quandoque autem peccant, el passionem Amplius, quando existente et speciei et generi con--
in genere ejus quod passum est jionentes, ut immor- trario, si quodraelius contrariorum est, in pejorige-
- talitatem yitam semjrilernam dicentes esse, passio B nere ponit.
"
cnim viise "et accidens immortaJitas videttir esse;' _Nam accidet reliqunm in reliquo esse, eo quod
quodaulem verum sit quod dicilur, manifestum contraria in contrariisgeneribus, qttare qu d deierius
fiet, si quis admiltat aliquem ex niorlali fieri immor- est, in meliori erit; at videtur mclioris, el genus
ialem. Nulliis enim dicit aliam viiam eum sumere, melius esse. Et si eodem similiier ad ulraque se
sed accidens aliquod, vel passionem huic eidem ad- habeiile, in pejore, et non in nieiiore genere ponil, -
venire; quare non genus vita immortalitatis. Rursum ut animam ipsum quod est agiiationem, autagita-
si passionem cujus est passio, illius geuus dicit, ut tum : nam pari modo eadcm stniiva el agilaliva esse
spiritum aerem molum, .magis enim niotus. aeris,._ videtttr; quare si melius siatio, in hop oportet ge-
spirilus,, nam aer idem permanet, et quaudo move- nere poneie. Amplius, ex magis el minns. De-
tur, et quando slat; quare non est omninoaer spiri- £tiueuti quidem si genus suscipit magis, species ati-
tus : est etenim ei non molo aere spirilus, siquidem tem non suscipil, neque ipsa, neque quod ab ipsa
Idem.aer permanet, qui quidem eral spiritus. Siiiii.i- dicitur, ut si virlus suscipit magis, el jiisfniaet ju-
ter auterii et in aliis liujusniodi.Si igiiur .et in hoc stus, dicitur enim Jusius magis alter altero. Si igitur
opor.efadmillere.quod aer motus est spiritus, non assignalum quidem genus magis suscipit, species
tamen de oranibus hujusmodi est assignanduin, de G auiem non suscipit, neque ipsa, neque quod ab ipsa
quibusnon verificatur genus, sed de quibuscuHque dicifur, non erit quidem assignatum genus. Rursura
vere prccdicatur assignalum genus, nam in qoibus- quod magis videtur, vel similiter, non est geuus,
dam non videtur veriflcari, ul in luto et nive, nam manifestiira quoniam nec quod assignatum esl. Uli-
iiivem dicunt esse aquani coagulatam, lutum auiem' iis aulem liic locus in talibus maxime in quibus
tcrram humido temperalam : est auiem- neque nix plura videnlur de specie in eo quod quid est prse-
:aqua, neque lutum terra, quare neulrura ass;gnaio- dicata , cum, non deierminatum est neque prom-
tum generum erit gentis. Oportet enim genus verifi- pium nobis est dicere, quodnara eorum genus, nt
_cari semper de omiiibus speciebus. Similiter aulem de < ira, tristitia, et opiuio j)arvipendeuii_e, in eo
'
heque vinum est aqua putreracla (sicut Empedocles quod quid est preedicarividentur: contrislalur enim.
dicit: In ligno pulruit unda), nam simpliciler non est. iralus, et opinatur parvipendi. Eadein aiitem con-
• :
sideraiio et in specie ad aliud aliquid comparariti.
aqua.
CAPUT YI. Nara si quod magis- aut similiter videiur esse iu
"
De genefe loci alii. :assignalo genere, non est in genere manifesium
Aroplius, si omnino quod assigoatum est, nullius (quod neque assignata omnino species eril in genere.
' est
genus. Manifestum enim quoniam neque ejus D Inierimenii igiiur quemadmodum dictum est, uten-
•'qtiod dicturroest. Coiisideranduuiautem ex eo quod dum. Astruenli vero, si quidem suscipit magis quod
':nihil eorum differl specie, qtiseparticipanl assigna- assignalum est genus, et species, nou ulilis locus,
«ium genus. Ut nibil alba differunt specie, ipsa a se iiihH enim prohibet ulroruroque suscipientiuin non
invicein. Omnis aulem generis siint species differen- 'esse allerutnallerius genus, iiamboniim et album
• tes, quare nullius erit album genus. Rursum -si qubd- isuscipit magis, et ncutrum neutriusgenus. Generum
' oiiiiiia et specierura ad se invicem comparatio uli-
sequitur genus vel differentiam dixit. Plura autem i
enim sttiit quse omnia sequunlur, ut ens, et unum, 1lis, ut si similiter hoc, et hoc genus; ,si alterum ge-
- eorttm sunt quse.omnia sequunlur;-si igilur ens ge- inus, et allerum. Simililer aulem et si quod minus, '
- nus assignaverimus, manifestum quoniam omnium et > quod magis : ut si continentiee, magis potestas
- eril genus, eo' quod prsedicatur de eis. Denullo enim iquam virths genus; virlus amem genus, et poiestas.
t. genus quam de speciebusprsediealur, quare et unum Eadem ! autem et despecie convenit dici; namsisimili-
species erit enlis ; accidit ergo de omnibus_dequibus ter hoc, et hoc propositi species, si alterum species,
t'.;genus prsedicalur, et speciem pra_dicari, eo quod et reliquum, e't quod rajnus videlur species estk. et
955 TOPICORUMARISTOTELISINTERPRETATIO. Sh'4
qubd magis. Ampnus, ad construendum, perspi-A.1 tia qusedam est, et si ambulans, eo qriod ambulat
i
ciendum si dequibus ass.gnatui-.esl genus, in.eo iti.oyetur, a.mbuUtlo motus quidam est, considerari-.
qriod quid est preedicalur, cum non sit una assignata dum
( in quo.genere vult quidjriam construere se-
species, sed plures et differenies. Nam manifestura cundum
< diclem modum. Ut si scientiam ipsum quod
quoitiani erit genus.-Si autein in assignaio species < fidem, si sciens quateiius scit, fidii; manifeslum.
est
1in enitn
i
est, considerandumet si de aliis speciebus genus quoniam scienlia fides queedam erit, eodem
eoquod qriid esf p.raedicaiur.Nam rursus accidet autemi modo et in aliis hujusrobdi. Amplius, qtto-
de pluribus et di.fferentibus idem prsedirari. Quo- niam
i quod seqiiilur aliquid semper el non converti-
ni.ain autem videlur"in quibusdanret diffcrentia in itur, difficile est separare quod nonsit genus, si
eb quod quid.esl de speciebus praedicari, separan- hoc1 quidem illud sequitur omrie, illud vero hoc non
dum est geuus et differemia, ulenti iis quas di.en- omne.
i Ut tranquillitalero quies, "etnhmerum divisi-
tur elemenlis,. pri.mum qui.dem quoniam genus.de Ibile, e converso. autera non; nain divisibile non
pluribus dicilur quam differentia,- deinde quoniam iomne, numerus, neque quies. omnis, tranquillitas,
fccunilum ejus (quod quid esl) assignationem,- ma- iipso quideiri esl utendum ut genere quod, est sem-
gis convenit genus qiiatn differentiain dicere. Nam per] consequens, cttm non converialur allerura; cum
qui animal dicit hominem, magis indicat quid est BI auiem
i alleruin se exlcndit non in omnibus, obse-
honio quani qui gressibile. Et quoniam differentia < quendum. Instanlia aulemhujus, quoniam nonens-
qtiidem qualitatem gencris semper significat, geiius :sequilur- omne quod fit (nam quod fil non est) el
auietu differeniia1, 11011
: nam qui dicil gressibile, non
: coiivertitur (non enim omne quod non est,
qtiiddara animai tlicit; qui vero auiinal dicil, iion fn); aitamen nou est genus nonens ejus quod lit,
dicit quale qujddtim gres.ibile: differenfa igitur a isirapliciler enim. iion sunt non enlis species. Ue
genere sic separanda. Qiioni»mautera videtur rousi- getiere igitur quemadmbdum . dictum est, _trans-
tum, qua musicum est, sciens esse,"et inush-a scien- eundum.-
i - <
LIBER QUINTUS.
CAPUT PRIMUM. iquod secundum omne lempus verificatur, et nun-

De moclisproprii. iquanireliriquilur (qiiemadriiodunrfanimalisex aiiiiua'
Uiruiri autem propriiim an non proprium est iei corpore composilutriesse);aliquando vero, quod
quod diclum est, per heec considerandum. Assigria- - ,' secniidurii
i aliqubd lempus verificalur, et non ex ne-
tur aulem proprium aut per se et semper, aul ad icessitaie "seni|icr corisequiiur, ut alicujns Jiominis,
aliud aiit aliqiiando. Per sc" qnidem, ut-hbiriiriis, iambulare in'forb. Esf auierii ad' alterum propriuiir
finimalmansueluriihatura; a'daliud autcm, ul aiiimee iassignare, differentiani dicbre, ,aut in 'oinnibus" et
ad corpus, quoniara illa quidem-iraperare nata, hoc isemjier, _aut ut mulium-et iri plufimis.Ei iiroin-
irtutemparere; semper'auiem,'tit"Dei, animal im- hibus ': quidem' ef sempec, quemadinodum hominis
-mbrlale; aJiquando vero, ut allcujus'honiiiiis ambu- proprium ad equum quoniambipes, namiiorno quir
lare ih gymnasio.'Sunt autetn proprii," quod ad al-. idem et omnis,' el semjier esi bipes; equus "auiem
terura .assignatnm est, aut duo probjemala, aut hulltts : esl bipes,et nuriquam. Ut multum aulem'et
qualuor. Nam si de hoc quideri)assignalum quidpiam "in plurimis,' queinadmodurriralionalis prbprium priu-
- fuerit, de illo vero
negatum idipsum, duo duutaxat cipare ad concupiscibile, et irasciliile, eo quod iilud ,
.- probtemata fiunt, quemadmodura bominisad equum quidem imperat, hsec autem parent; nam neque
- prbprium est quod^bipes est. Nam et
quod homo ~ralioriale "semper imperat, sed quandoque illi iin-
non bipes -est argumenlabitur quispiam, ct quod -peratur, neque concupiscibili et irascibili semper
• equus bipes : ulrinque autem- removetur proprjum. imperatur, sed imperant quandoque, cum fuerit lio-
'
Si autem ,de ulroque utrumque assignatum fueiit, et, minis aiiima flagitjosa. Propriorum aulem ca 'inar
de utroque negatum, quatuor problemata erunt, ut xime logica sunl, quee per se el semper,"et quee ad
•hominis proprium ad equum, quod ille quidem bi- - aJiud. Nam ej'us' qtiod ad aliud est propriumy plura'
'
pes,' liic auteni quadrupes est: nani efquod homo probleriiata sunt, qiiemadmodum diximus et .prius;
non bipes est, et quod esse quadrupes hatus est, riam aut dub, aul quatuor, ex riecessitaie fiunt pro»
-
.argumenlari est; et quodcequus bipes, et quod non 'bleinaia. Pirires aulera orationes fliint ad heec;quod
quadrupes, possibile est argumentari. Quolibet igi- autem per se est el semper, ad mulia esl argu?
tur modo oslenso, inleriinitur quod propositum est_ --menlari, efad plura lempbra observare : quod per
• Est autem per se quidem propriura, quod ad omnia sequidem ad multa, namad uiiumquodqueeorum
assignalur, et ab omni separat (queinadmoduiii.lio- qu_e sunt, ut pole cui oportet inesse proprium-,
ininis animal morlale disciplinse susceplivum); ad -. "quaresi.non ab"ohnii-sepafat', non eril bene assi,-
aliud aulem, quod non ab omni,,êd,ab aliquo sta- gnalumproprium; quod auteni. semper, ad plura
.lulo determinat (ut virtutis ad disciplinam', quoniara ;Uehipora est obsefvare, et sive~non inest; sivenon
illa quidem in pluribus, lirecin rationali solo, el in infuerit, sive non inerit, non erit proprium. Quod ,
. Iiaberitibus-rationem nata est fleti); semper autem, vero aliquarido, ad illud (quod nunc dicitur) lempus,
355 AN. MANL. SEV. BOETII . - - 950
.onsideramus. Non igitur sunl raliones ad ipsum A*conficiet syllogismum, de eo quod multipljcjterdiei-
plures. Logicum autem csl problema, ad quod ralur. l Construenli autem, si non plura signiflcat neque
liones fiunt, et crebroe qnjdem, et borise. Ad aliud nomiiium r .quidpiam, iieque tota oraiio. Erit enim
igitur "proprhtm diclum, ex iisquae sunt de acci- secundum s hoc bene posilum proprium, nt quia neque
dente locis inspiciendum, si huic quidem accidit, ccorpus plura significat, neqtieiiiobilissimum in suj e
illi vero non. De iis auteiri quse semper, et quee per riorem r locum, neque toluffi quod ex his composilutti
e .erit benP positum secuiidumhoc ignis proiiTium
se? per heecconsiderandum. est,
J3APUT H. <
curpus mobilissimum in superiorem locutu. Deinde
Dc locis proprii. idesiruentiquidem si multipliciler dicilurillud cujus
' assignatur, non delermitiatur autem cujtis
Pj-imumquidem an rion bene assignatum est pro- prbpiium j
prium, ,an bene: Ej'us autem quod est non bene, aut corum •< ppnalur proprium. Non enini bene eril assi-
bene, est tinum quidem, si rion per noiiora, aut per tgnatum proprium, ob quas aulein causas non imma-
notiora positum' est proprium. Deslruenti qtiidem, nifeslum j est ex iis quoeprius dicla sunt, nam eadem
si non-per notiora; at constfuenli, si per notiora. accidere i necessarium est-; ut' quia scire hoc plura
Ej'us aulem quod 71011 per notiora est, hoc quidem >. significat (unum enim scieniiara habere boc, alterura
_ioriiniiio ignotius posilum est proprium quod assi- Bi autem 1 seientia utiiioc, aliud vero scientiam esse hu-
"
gnayit, lllo cujus proprium dixil. Non enim erit bene j
jris, aliud aulem scientia uti hujus), non erit ejus
pbsUum proprium, nam propter nolitiam proprium qudd . est scire hoc, faeneasslgnalum propriurn ullum»
facipius., Distendi enim causa, et proprium, et defi- non j delerminato cujus horum poniltir propriura.
nijjones facimus., Per notiora igltur accipiendum : Construenti ( vero, si non dicilur muiiipliciter iiot.
sic enirri magis crit suffidenter cognoscere, ut pula < cujus propriiun ponitur, sed est unum et simplex.
qui ponit ignis proprium esse simillimum aiiinia., Erit 1 enim bfene posiium secundum hoc proprium,
ignoiiore quam igiils titilur anima (magis enirii sci- ut 1 quia hbmo simpiiciier dicitur, erit bene positurti
mus quid esl jgiiisquam qiiidanima), non igilur-eri. --'. -secufidum hoc-hominis-proprium,animaJ-maiisuelurn
bene positura proprium lgnis, similljmu.nj s_nimee, jpatura, _Pj.i_)d__i deslrueuti quidem, si frequenter. di-
Aliud autem, si non r.ofius est hoc huic inesse. ' cium 1 est idemin proprio (seepeenim latent hoc fa-
Opprtel.enjpj ppp ?pippi jjofius e»se rp, se,dJjuip inr < cientes et in propriiSjqu.ejpadijjo.dum elin terriiinis),
esse, noiiiis essg : nam qiii non scjj,liuic jnesi, ijeque non : erit bene posjiunj qupd bpc suslinet, proprium.
sj jjji splj npjjjj.sijiesj cognospit.^Qirarpcuni qupdvis (Cpjiiji.tbaJ,
. ejiitn audienteji), qupd freqjienter jjicitur, -
hpi-ujn ajcpidcjrit,pbsfjirpip fitpropFiuoj, ut qjija pi 1pbs.curuni igiijir jie.cessarijimcsl fieri, et preeler jd
ppnil ignis nrpj,riuj)), i« qi.1.0priino anjnj.a jjala est £\ .Mgaj'i videntjir. Eyepjel aiiiejn' frequenler ident
.esse? igjioljpjg jitilur qu.ruii.sij ignis, eo qupjj ignor 1dic.erejJuobusnipdjs : pno jquideni quandp nojuiiia-
tius ,efl; si'jn Jioc £Sl .apijiia,.ejts_iip hpc prijpp est; -: -yejjf:fraquenter idenj, ut si qujs pjppjjjjjj) assigne.
npp erij,.jtaque JjpiieppsUumprppjium jgjiis,,hi qu,o ijgpis; fiprpus tepujssjjnppi cpj"p,pjpjn,bic pnim fre-
pjlnip .aninja -natji .esi fs.se. C.bnstruenif a,uien)?vsi .1 .qperjtprdjxitcprpjjs. Secundp a.ufem,sj quis .assji-
1
perripijpra posituip est proprit|j)), el sj p.j jjoliora jn.at.prajlipppsprpppnjjiiihuf,
j jit si quis r.eddatterrse
sgcujj.dtip}jjjrumrjji.pro.odum, Efil pninj b.enesec.un- 1propiiup), spbsj-apfjara quee maxin)e corporum se-
JJJII.J]ipp p.osi,tujppropji.j.i)}, nani Cj&nslruciiyoruiri.jCjjndujii
^ nalursjj) fejjur in inferior/smIpcum, deir.de
jpcprjjjj}ejus jiuptl Jjpne,alij quidem secijijd.unihpp .assumat • pro.if?.orp.ori)/jis, hjijusniod.i s.ubstanlias,
Sohiin, gjij autgnj sinijijicilpi' jnonsirabunt qupd -., "nnumenim cl idem est corpiis,.el hujusmodi substan»
Jbpjig, ut qjiia /jjij jlixjj anjmajis prjjpriuni, ^.cijsum ]tia; erit ergp hoc modo subsfanlia fr.equenferd.icta,
Jiaberc, pej-.flpjipra, ct nptijis pssjgnavjt prpjirijjin (quare flettjlrumerit bcne positum proprium. Con-
Bcpuij.duipjitjrjiniqjic j)iod.uni; qii,are erjt bene as- struenti , verb, si npllo utitur frequentcr non)ine.,eo«
BjgnaJiiJ))sgpfiiidiiu)Jjpc, .aiiiniajii.pj-oprjum, sensuni dem_. f Erit enim secundtim hoc Jiene assignalum pro-
'jaliej-e,.JJe.jiitledestjjjeijji qtiidejj),§iqttod iiominurt) ;prium, nt quia qui dixjt hominis proprium, animal
jjua, ,iji p,fpprio s.uiu assig.jata-jnulljplicit.er diciiur, _B' ,disciplinse susceptivum, non nsus esl fjequenter
ycj .etiam,lota jprajiop'ura sjgni/jcaf. ISon pnim erit eodem nomine, erit nliijue secundum hoc bene as«
Jj.eji,eppsi.tujijpippjium, pt .quoniapj êiijir.e niufia signatum horainis proprkun. Deinde"destruenli qui-
sigjrififeat, .ununi qjiidcn) "sejjsutn hajjerp alterum dem, ,si tale aiiquid assignavit in proprio nomen,
gujgjn sejisuni iiji; Jipii eril aniinajis pr.oprinm bene - quod ojnnibus' insit. Inatile enim erif, qubd non
p.osUuniqupd palujn pst senljre. Quaprpplej jjpji separat ab aliqno, quod aniem in propriis dicitur,
uteritj.umest, neque nojnjpe, quod multipjiciter dicir sepafare oportet, quemadmodumel quaein lerminis;
fur, neque prfitjon.e,quse pl.ura significet, quia jjupd non igitur erit bene positum proprium, ut qula qui
niu.Uipj-C_.tcr dicilur, «bscurum faeit qued dictum est, posuit scienliee proprium opinionem indissuasibilera
dujjjtante eo qui d.ebet argunientarj, qup.dnamdjcit a rajione, unum existens, lali aiiquo usus est proprio
«eoriijmqua. jnu.Hipljciter dicuntur, nam proprium (uno, inquam) quod omnibus inest, non erit uiique
discendi gralia assignatur. - -Araplius autem ad boc berie posiiutnscienlia) proprium. Astruenti autein, si
necessariumest redargutiojiem.aliquam iieri cum sic nullo usus esl communi, sed quod ab aliquo separaf,
«ssigtiant propriuin, quando in dissidente quispiatn .-erit bene positum -secundumhoc proprium, hi quia
g57 . TOPICORUM_VRfi3TOTE.LI.S_ I^TERPRETATIQ. 958
qui dixit animalis propriuni- aniriiam habere, npjlp _\-\. djpfilujrnom.ei..fluarp non -jerit,be»e ppsitum pro-
usus est cornmimi, erit secundum hoc hene positu.pj; -priujij, Ampliijs auten) ad Jisec»"neqpequando' quisi
prppriumanimalis, animam habere. Deinde destrueuli quam assignaverirproprium, erit, jnanifestura si in-
quidem, 6i plura propria assignat ejusdeni, non der est, siquidem jale est, ut quod jpsum relinqi.iere pos-
ler.nirians quod plura ponit. N'oneriim erit bene por- sil;flon igUur erif plarum esse prpprium, ut qnia qui
situhi proprium; ham quemadraodum nec iii fermi- p.psuit,anima.is prpprium moveri quandoque, vel '
.rtis oportet prseler eam (quee indicat substantiam) slare lale, assignayerit, proprium quod fit quandbque
orationera adjuogere quidpiam plusculum-,-sicnee non proprium, nequaquam erit bene posifum pro-
in.propriis praeter eam-{quse facil propfium quod, prium. Astruenti verb, si quod ex necessitate sem-
dictum esi) praiibnem quidqitam coassignajidum. per est, proprium assignaverit. Eril eninr bene po-
Inulile enira fit ejusmodi, ul-quia quidixffpfoprium > si.um spctinjium hoc proprium, ut quia qui posuit
ighis, lenuissinmm et levissimum. phira assignayit;-' vjrtutis proprium quod habt.titem-facitstudiosum,
prppria (u-rumque enimdesolo igne veruni e&V- quod semper sequitur, proprium assignayit; erit uli-, "
dicere).T)on erit hene ppsitum proprium ignis, cpr^.- que secundura hoc bene^"assignatiim viftuiis-pro-
pussubiilissimunrevievissimum. Asfruenti verb si' priuni. Deinde destruenli qtiidem, si quod nunc pro-
non pJura ejusdem propria assigfiavit, sed iiiium. B prium est assignans, npn determinaverit quod nori, -
Efit eiiim secundum hoc bene posiuim proprium, ut propriuni assignaj. ?Jonenim eritbene positum jiro-*
quia-qui dixit liuriiidi proprium, corpus quo.d-in prijim, priraum quidem quia qupd prseter coiisuetu-.
omnem'flguramdueitur, urium jissignavit prpprjum,- ..dinenj fit orane,'semper delerminaljone indiget, ,so-''
ernon plura, erit secundnm" hoe bene posiium hu^ lentûlem ut plurinium omnes, quod semper sequi-
tnidi proprium; Oeindedestrueniiquidem, si eodem tur proprium assignare; seGuijdoaufem, quia.imm.a-'.•
-
usus"jestcujusproprium assignavit, aut eurum quse .. nifesium est ijuia non determinaverif, si quod nu.nc
suht iiiius aliquo. 5.on enim erii Jjene posituni pro- est proprium voluerit ponefe. Non Jgitur danda est
-
primn, tiam disceudigralia assignattir proprium, obj'urgationis:joceasio, ut quiaqiiiposhitalicujus ho- ,
idem autem leidera simiiiter ignotum 6st, id antem minis propriunj sedere. cum aliquo horaine, qubd"='
tpio.d -aiiquid eorum est qjiee sunt ejtis; posierius'; nrihc proprium-est posuit, noh bene prbprium assi-
jionigitur estTiotius.quaie-non flt tit periioc quis-•'" gnabit, si non determj(is.ns jjixerit quod imnc. Con-
quain magis quidpiam discat, ut quja qui disil ani- slruenti autem, si ijpnp prQprjunj assignans delermi-
tnalis pfoprium, substantiam cujus species esl homo, nand.o posuit, quod «jine proprjum posnerit; Ent
'
aliqup usus est eorum quae suni animaiis; non erit' eiiini bene "positumseeundum hocpropriura, ut quia
henepositum jiroprium.Construentiautem, si iieque*. qui dixit cujusdam, -hominis propriuni ambuiare;
eodem, neque eorum qua. sunt ipsius aiiquo ji.Utir. nuhe aiicubi,. distingubns posjiit hoc, hene eritposi-1
Erit enim hene secundum hoc posilura propriiim,.pt tum prpprium. O.einde destruenli quidem, si -tale as-
quia qitrposuitanimalisproprium ex janima<ei $or- signavjt proprium,"quod nianifeslum nbn 'est aliter ,
pbre compositum-esse, heque eorum queesunt ipsius iqesse quam sensu. Non enimprif berieposituh) pror
aliquousus est: erit utique beneêcundum -Jioeas- prium, nam"omne sehsibile extra sensurii faclum'
signatum anirtialis proprium. Eodem autem modp et imiiianifesiiiii) est, latens enim esfsi adhuc inest;-
in aliis considerandum est quajnam non faciunt aut eoquod sensu sojum cognoscilur. Erit autem Verum
faciunt notius. Destruenli quidem, si aliquo usus est, hoc_in iis qu.ee non ex necessitaie semper.conse- ,
aut opposito, -aut omuino simul nafura, ,-autposte-' quuntur, «t quia 4ui posuif solis proprium', astrum
riorealiquo. Non enira erit benepositum proprium, quod fertur super terram lucidissimum, tali usus est
nam opposilum simul natura, quod autera simul nain proprio (sup.er terram, inqiiam, ferri) quod sensu
tura, et posterius, non efficit notius, ut quia qui eognoscUur, jiopiititjue erit bene solis assjgriatum
dixit boni pfoprium quod malo raaxime opponilur, ' proprium;'I,mmanifestijm enim erit cujn occidet
sol,
opposito est usus boni, non erii- profecio hene assi- - 45Iadhucieratur super terram, po qupd nps ûnp dp-
• griatum boni proprium. Consfruenti autem, si «ullo 2*
seruimussensum. Cpii,slruenti verp^ si lale assigng-
nsus est neque opposito, neque omnino simul pavit propriuni, quod nofi-sensh estjiianifesliiji), aut
_ tura, neque posleriore. Erit enira secundum hoc cum sit
senstbile, ex necessitate inesse 'manifeslum/
beneassignaluri) propfiura, u.t quia qui pbsuit disci- est. Efitenim secuiidtimhoc berie positum
prppriun),
plinsepropiium, «pinioiiem maxime facientera fidem, ut quia qui'posuilsuperficiei"pro.priuin, qupd prinium
riulloûsus estiieque opposito, neque onini.no "simul colbratumesl, sensibili quidepi
alicjup usus gst (cp-
natufa, neque posteriore, erlt secundurri hoc jbene loratum esse, inquam), laii quidem quod manifestuni
positum di.ciplinse proprium. -Deinde-deslruenti' estinesse se.mper: efit secunduni hocJbeheassignar
quidem; si non quod semper sequitur proprium as- tujnsuperficiei proprium, Deinde deslruenti'_quidem,
_ signavit, sed id qubd flt <juandoque nbn proprium. siterminum ut propriunj assignavit. Npn ,eniiri
"erif
Non enim erit bene pronuntiattitri proprium, nam bene-positum proprium, nairi hon oportet indicare
neque in quo depretiendimus iriesse ipsum, de hoc quod quid est esse proprium, ut.qitia qui dixit Iioriii-
et iiomen ex hecessitaie =verificatur, neque inquo nis proprium animai gressibile lilpes, qtiod quid-est
depfeberiditiir noninesse, de hoc ex necessitate non" esse significans assighavit hominis proprium, npn ulj-
- '
059 . , AN. MANL. SEV. BOETit 9G0
jjue eril hoc hominis proprium beneassignaium.-Con- A-s ,-si de quo nomen et oratio prsedicalur. Erit enim
struenii autem, si quod eonversim quidem prsedica-, proprium
\ quod positum esl esse -propfium; ut
tur assignavit proprium, nbn autem quod' quid est cquia de ijiio aniriiam habere .verificatur animal, -
esse indicans. Erit ciiirn secundura hoc bene assi-. et . de quo animal animam habere,-_erit aniinam
gnalum propriuro, ul quia qui posuit hominis pro- ~ 1babereaninialis proprium. Deindedestruemi quidem,
prium anlmal mansuetum natura , qubd conversira si. _ subjeclum proprium assignavit ejus quod in sub- .
quidem prsedicatur, assignavit proprium; non quod jecto j' esse dicitur. Non enim erit proprium quod po--.
qtiid est -quideni indicans; erjt secundum hoc- silum 5 est esse prpprium,, ut quia qui posiiit pro- ,
bene assigtiaium propriuhi hominis. Deinde de- j
prium sublilissimi corporis,. ignem, subjectum assi-
struenti qtiidem, si nori quidpiara in quid est ponens, 1guavit praedicati propriumj non erit ignis corporis
assignavit proprium. Oporiet enim in propriis, quem- _sujjtilissiuii proprium. Propter hoe, autem non erit
admodum in .lerminis, piimum assignari genus,-j subjeclum,. ejus quod in subjecto esse dicitur pro- -
deinde sic j'am addeie- reliqua et separare. Quare prium, j eo quod idem esset plurium et differentium
quod non hoc modo positutn est propfium, non erit sjiecie proprium, ham eidem plura queedam discre- ,
hene assignalum, ul quia qui dixit animalis pro- pantia j specie insunt, de solo dicla, quorum .erit"
prium animara habere, non pbsuil quidquam in quo g iomnium.proprium
. quod subjectum esi, si quis hunc
aulirixjuideslanimal.non erit bene positum animalis , in i modum ponai proprium. Construenti vero, si quod -•
proprjhin. Construenti vero, si quis quidpiam quod in in i subjeeio est, assignavil proprium subjecti. -Erit ,
qnid est-pojiens ej'us fcujus proprium assignavit, re- <
enim '
proprium quod posimm est non esse jjroprium,
Jjqua adjungii. Erit enim secundum hoc bene assi- ssiquidem de solo pr.fdicatur (ut dictum esl) pfo- -,
gnalum proprium, ut quia qui posiiit hominis proprium, ] ut" quia qui dixir tense propriiim corpus -
.prium animal.disciplinte'susceplibile,-quidpiamquod gravissimum
| specie, subj'ecli assignavit proprium,,
,in quid estponens, assignuvit proprium : erit secun- < quod de sola dicitur re, et ut proprium praedicatur,
dum hocbene posiluni propriura hoiiiinis. Utrum crit j terr;e propriuih recte posftum, Deinde deslruenli .
igitur beue an non bene assignetur proprium, per iquidem, si secundum participaiionem assignayit pro-
hsec inspiciendum.. - , • Non enim eril. propriura, quod posiluin.est ,
' ' ' ' ' ' '"]prium.
;. ' - ' CAPUT III. 'esseproprium, nam quod secundura parlicijialionem ,
' - De i ad quod quid est esse couducil; erit autem
propriq loci alii. inest,
- Pfrum vero proprium est omnino quod dictum ;hiijusmodi differentia qusedamd.e ajiquaspecie dicia, .
est, an «on proprium, ex his consiileraiidiim. Nam ut quia qui dixit hominis propriinn gressibile bipes, ;
•
simplicller consiruentes propriura quod bene posi- CIsecundfiiiiparticipatioiiem assigiiavit proprium,.non ._
tum.es., loci iidera eriint iis qui proprium omnino 'ent utique proprium honiinis gressibile bipes. Con- ,
faciuut; in iliis igilur dicentur.. Primiim. ergo destruenii
1 aulem, si non sccundum participaiioiiem ,
struenti quidem inspiciendutn ad uniim.juodque eo- 1assignavit proprium, uec quodquid est esse iudi- '
r.um cujus proprium assignavit. Ut si nulli "inesi, < catis, convershn preedicalii re. Erit enim proprium
aut Si non.de hoc quidem yerificaiur, autsi non est < quod positum est ess.e proprium, ut quia quiposuit-i
propriurri cujusqne eorum secundum illudcujus pro- animalis proprium quod nalum est sentire, neque-.-
pri.iim assignavit. Non enim erit proprium, quod po- • secundum p.iriicipaiionem assignavit propriuui, ne- :\
siltim es.t esse proprinra, ut quia de geomelra non - que quod quid esse indicans, conversim re prsedi-.-
vefificalur indeceptibilem esse ab oratione (nam de- cata, erit utique quod senlire rialum est, animalis
cipitur geomeier. cum pseudographiam facit), non proprium. Deiude deslruenti quideni, si non coniin-. -
erit hoc scientis proprium, non decipi ab oratione'. git simul inesse proprium, sed vel posterius, vel J.
Construenli autem si de omni verificalur, et quade priusquam idipsum nomen. Non enim erit proprium -
hoc' verificatur. Erit enim proprium, quod poîtura quod posilum est esse pfoprium, aut.nunquam, aut _,
. est esse proiirium, ut quia animal disciplinse s.usce- non semper, ul qnoiriam contingit alicui prius. fore, ,1
pliviim de omni Jiomine verificatur, et qua homo, ^5 et po-ierius arobulare per forum quam quod boi.no,.)
erit hominis pfoprium animal disciplinse suscepii- --non erit ambulare per forum Jiominis proprium.aut
vum. Est autem locus hic destruenti quidem, si rion nunquam aul nonsemper. Consiruenti autem,sisimul-;
de quo i.ometr el oratio verificatur, el si non-de quo - ex necessitate semper inest, cum neque' termiuus,-
oralio et nomen veriflcatur. Construenti atuem. si n.equedifferentia sil. Erit enim-proprium, quod-po-..
de quo nomen et ofaiio, et si de quo oratio etjiomen silum est for_itan non esse proprium, ut quia animal.
prsedicatur. Deinde deslruenti quidem, si rion de disciplinoesusceptivum, simul:ex necessitate semper
quo oralio et nomen verificalur, et si non de quo est, el id quodest horoo, cura neque differentia sit..
• riomen etoraiioverificatur. Nonenim erit proprium, nec termirius erit aniroal disciplinsesuscepfivum ho-
quod posiium est esse proprium, ut quia animal qui- minis proprium. Deinde deslruenii quidein, sj, eo-,.
dem disciplinse susceplivuin. verificatur de Deo; nimdeui qua eadem sunt, ndn esl idem proprium..
horao auiem npn pfsedicalur, non erit hominis pro- Non enira erit pioprium, quod positum est e?se pro-
priuni, animal disciplince suscepiivum. Construenli prium, ul quia non est propriura prosequendi, apjia-,.
ahfein, si de quo oratio et nomen pra_dicalur, et rere nuibusdam bonum, nequeeligendi fueritutique-
:
06i TOPICORUMARISTOTELIS INTERPRETAT10. SCi
. proprium apparerequibusdam bonum; ideni enimA esse, ulquia qui Jixit homims propnum.bipes, vnlt
«st prosequendum eteligendum.Construenti, siejus- quidem quod riatura inesl. assignare : significat
. .Vm quaienus idem proprium. Erit euim proprium aulem locutione, quod'semper inest, non erit ho-
quod positum est rion csse proprium, ut quoniam hiinis proprium bipes, non enim omriis honio. rsl
hominiSj.qua homo dicilur proprium iripartitatn ani- duos pedes habens. Conslruenti aritem, si vultquod
mam habere, et terrigense qualenus lerrigcna est, nalura inest pfoprium assignare, et locutione Imc
erit proprium tripartilaro aiiimam habere. Utilis niodo significat ;non enim movebitur secuiiduin luic
autem lpcus hic el in accidente, nam iisdem in eo proprium, lit quia qui bominis proprium assignavit,
quod eadem sunt eadem oportet inesse vel non in- animal disciplinte susceplivum, et vult, ct diciione
esse. Deindedestruenti quidem, si eofum quee sunt signilicat quod naiura inesl proprium, non niovebi-
eadem specie,non iderii semper specie propripm esl. tuf, secuiiduiii hocquod non sit propiiiini boiniiiis,
. Neqije eniiii ejus qupd dicluin erit proprium, quud aninial disciplince"susceplivum.Ariiplius,queecuiiqiie
posituni est esse proprium, ut quia idein esl specie dicuiituf iitsecunduin aliud aliqnod primum, aul ut
. homo et equus, nonsemper autem equi est proj)rium pfimuiri ipstim, labor eslassignare lalium propriuiii.
stare a se, nec honiinis erit proprhim moveri a se. Nrwnsi ej'iis qubd est Liecundiihialiud aliquid pro-
Idem enimest specie mbveri, et.stare a se, quaie- B prium assigffavit, et de priino veiificnbilur, si autem
lenus ulrique eorum-.ut. aninial esl,.accidit. Con- primi posuerit, et de eo .quod est secundum al>ud
. struenii vero, si eoruin quse sunt eadem specie, idem prsedicabitur, ul si quis assignet superficiei propiiuni
6emper speeie sit propiium. Eril etiiiri -proprium coloratuin esse, et de cbrpore verilicaiur .coloratnin
quod posituin estnon esse proprium, ut quia liomi- esse, si auleni corporis, et de superficie preedicabi-
nis est proprium esse gressibilebipes, et avis eril tur, quare non de quo oratio el nomen verificabi-
. proprium esse volaiile bipes, utrumque"enim hprum lur. Acciditaulem in quibusdam propriis pler.umqiie
. est idem quatenus illa quidem stib eodem' sunl ge- fieri aliquod peccatum, propier hoc tjuod non ileter-.
, nere species, cum sinl sub ajiimali, lieec autem ut" minetur quomodo et quorum ponit quis propriuui;
generis differeniiseanimaiis. Hic autem locus falsus omnes enim conantu.r assignare pfnpriiiin, aut quod.
est, quando allerum quidem eorura qusedicuntur uui nalura inest, ut honiinis bipes, aht quod nuuc inest,
alieui soli inest speciei, alterum vero inesl pluribus", ut homiriisaliciijus qualuor digiloshabere, aul spe-
_quemadmodumgressibilequadrupes. cie, ut igriisstibiilissimum, atit _ii_npiiciler,"utaniina-
Quoniam aulem idem et diversum multipliciter lisvivere, aul seeiindum aliud, ut animseprudens,
dicitur, labor est sopliislice assumenii unius assi- ant ul primum, quemadraodum fationalis .priidens,'
gnare, et solius alictyus prppriura, nam quod' incst C aut.iri eo qriod habet, ut scieritisihdissnasibile a ra»"
alicuicui accidit aliquid, et accidenti inerit. suinplo tione (nihil -enim alitid quam.habendo atiquid crit
cuin eo cui accidil, ut quodinest.homihi, et albo indissuasibile a ratione), aul in eo quod babeatiir,
"
homini inerif, si fuerit albus homb, et quod albo ut scieniiaeihdissuasibile a raiione, aut in eo quod
homini inest",inerit.et hoinini. Calumniabilur auiem --parlicipaiur.iil animalis seniiie (sentit enim "elaliud
aliqujs multa propriorum"qiibdsubjectum id aliud est quid ut homo. sed jiarlicipans jaih lioc,,s6iilU), aut
quod secundumse facit, aiiud autem cum accidenle, in eo qttod parlicipat, nt alicujus animalis vivere.
ut aliud quidem hominem esse dicet, aliud vero al- Qui nbri additigitur, naturapeccat, eo quod cbnlih-
'
* bum liomiuem. AmpJius auteradivefsum faciens ha- git quod naiuree inest, noii inesse illi cui natura in-
bilum, etqtiod secundum habilum dicilur,nain quod est, u.t hbmini duos pedes habere, qui vero non de -
habilui inest, el ei quod secundtim habitum dicitur terminai, quoniam quod inesl assignat quod non erit
inerit, et quod ei qupd secundum habilum dicilur lale quale nunc inest id, ceu quatuor digitos babere
jnest, et habitui ineril, ut qiioniam sciens seeundum hominem, non indicans quoqui. quod ul priniiim, aut
scientiamdicitur affici, nbn inerit sciehlise proprium, ut secundum aliud pnnil, quod non de quo oraiio et
indissuaslbtie a' raiione, narii et sciens indissuasi- nomen verificabitur, ut coloraium esse sive superfi-
"biliserif a raiione. Construeriii auteni diceridum 1)!ciei, sive corporis assignaverit proprium, hon pree-
nori est diversurh simplicitef id cui accidit, dicens eliam quod aut in eo quod est liabere aut in
" quoriiam
et accidens cum eo'cui accidit sumptum, sed aliud eo quod haberi proprium assignayil. Ideo nori erit
dicifur, eo qnod diversura sil ipsis, esse; non-enim propriura quod assignatum est, nain inerit (si in eo
idem esf homini esse, quod sit honio, et albohpmini quod habetur assignavit proprium) etiam habenti.
'-esse, "quodsil albtisJiomo. Prseierea autern conside- si aulem habenti, et ei qnod habelur, ut indis-
randiimesf ad casus dicenti, quod neque scietis est suasibile a raiione , scienliee-velscierilis posntun
indissuasibilea ratione, sed indissuasibilisa ratione, proprium, nori praesignificansetiam in_e<> quod parir
neque scJeniiaindissuasibile, sed indissuasibilis a.ra- cipatverparticipatur, eo quod et in aliis quibusdam
tjone, nam ei qui omnino insiat, omninp est adver- inerit pfoprium. Si enimineo quidem quod pafiici|ia-
sandum. Deinde destruenti quidem, si quod naiura ' tur assignavit, parlicipanlibus inerit, si vero in eo
inest volens assignare, hoc modo ponit secundum quod parlicipal, iis qusejiarlicipantur, utsi alicujhs
loculiuiieh), ul quod semper inest significet. Videbi- " animalis' posuerit vivefe proprium , non div..|t.iis "
lur euim mbyeri posse quod positum e-t propritira ctiain specie qubd uni soli inerit eorurn quse sub e'o
"
9G5 AN. MANL. SEV. BOETII mi
sunt, cujus proprium ponit, nain quod fcstsecundtim A iuniversiis aef fespifaBilis), non eritulique aeris pro-
superabuiidahtiani, iirii sdli inest, ht ighis ievissi- pfiumj fespirabile. Astfufeiiti. fiiiietti, si vefificalur •
_
riium."Aliqubfies auteiii efc spefeie addehs peecat. fleunaqhaqhe siihiiium paftiutri tjubHe_t propfiiim •
Nara opbrtebit uharn speciem fcsse eofum qtise di- eartirii _ sefcunduriitoiuhi. Efit eiiiiri pFopfiuhi, quod
ountiir, quando specie addidefit : boc aiiibm in ijuj- pbfeitUhi
j esthbh esse propriurii, ut quia veiificatur
busdani nori accidit, iithec iri igne, hori.ehirii est. deomrii
t teffa deofsinh ferfi feechriduihiiatufani ; 6st
una species ignis, ham diversuhi est cafbb et flairi- Siitem i ei hbc pfbpfiilm aiiciijhs terfffi sechndtifhto-
ma, ei lux specie, cum uhumquOdque horiihi feit itunj; nafri secuhdiihi Ierraii), et id qilbd est teffam
iguis; propter hofcautem hbn Opoftet, qiiahdospeeie ess6, . efil tefrse prpisriuih'flbofsuin ferfi secuudum
addiiur, diversam esse speciem ejris tjuod difcitdf, . hSitifa.ii.
i Deiiide ex opposilis' cohkidefkhduni est,
quoniam his qiiidem iriagis, illis auierii hiinhs iiiefit pfiinum
j quiderii ,ex Cbhtrarii., destfueriii- quldeih,.
quod diclum eslpropfitim,ut ih igne "subtilissitnum, 'si _ cbhtrarii non est coritfafiiith. NeijUefcniihcbhtfa-
subtilior enitri esi lUx eatijone et flaihiha."Hbc.au- fii _ erit cbhtrarihni pfopfiuhi,ût quia hohtrariuih est
. tem riori bpor.tet liefi puaiitio rioh, et horaeh magis jhstitise
j quideh) ihjUslitiaj hpliino auteiii pessitahm,
preedifcaiurde qud ofaiio magis verificaluf. Si aiilem ihohhslauiem jusliti_e'propfium oplinihra,' hofi erit
nori , noherit de qrio ofalib iriagis , et nomfcrimagis. B iihjusiiliai propriuhi pessimum. 'Cohstiughii 'autein
Aniplius autem ad lisec idehi esse' accidit pfobfium '_si fcPnlrarii coiilfariuhi propriiim est,et cohtrafii
ejus quod simpliciier, eifcjusqribd maxiiriein siihpii- cbijtiariuih
. pfopriuhi fcfit. Utquia cohtrafium'6st
I
citer "tati, ut in )gne se liabet suiiiilissiiniih), liaih Ijoho quidem ihaiurii, eligfcndoaUieihfugiendrihi, est
et simpliciter et igiiis et lucis ferithdc ipsuih pt'6- '_ hiiteih bbni propHUineligendum, eril maii pfopfiiiin
prium, sublilissiriiaenirii est liix; ciimigiiiif hiius sic ' 1fugieniiuiii.'BeeuiidUiiiaulehi, ex iis qu.e M aiiEjuid
assignat prbpfiutri, afgumehlahdum; sibi autSrii ribh siiht, _ destiueiili qtiidehi, si hofcquod ad aliquid est,
daiidaiiaec ihsiahtia, sed siatiin fctiihpdnit propriuni < 'quod esi hd hliqiiid hbn esl. prppriuiii.: Neque
eju§
- '
determinandhm est qiiottoodopbnit propriuhi. <
enirii hoc qhod ad aliquid esi, ejus quod ad aliquid
' '
CAPUT i¥. . « erit propriurii, ut quia "dicilhrdiipium quidefn
est
- ' " ' "iafl dimidium, sUper_ins'autehiad Supefatuth, hoh est
De proprio loci alii.
Deinde desirueh.i qhidem, si idem ejusdeih pfo- -tuteh) _ dupli projjfihin "super_ins, hbn efit ditriidii
pfiura posuii. Non ehiih erit prbpfium, qtibd posi- prppfihm j siijjefatum. Gohsirnerilihutehi, siejusqttad
lum est esse propiium, ham ideiri eiderh oirine, fjhid est < ad aliquid, hoc quod ad aliquiJ est propriura, et
estesse indicai;qupd aulem esse indical, hbri pro- < fejuSquod esl altquid, id quod est ad aliqiiid erit pro-
briura, sed ief_ninii..es_l ui quia qui dixit- libnesti (j priurh.
j Ut quia dicituf dupiuriiquidem ad diniidium id
proprium decens esse, idemejusderii pfpprihhi assi- ;csse quod duo ad' hnum.vestaUiemdupli propfium, "ut
gnavil (idera enim esi.hohestum etdecens), noh uti- * ad unuiii, efii dimidii prbprium, ut. uaum aa
duo
ijue eril bêcbnshonesti pfopfium. Cohstrueiiti aii- duo. < Terlium aiiteri)desirUeniiquidero, si habilus, id
iem, ii nbn ejusdem prbprihrn assignavit, cuih cofl- < qubdsecuiidurii habitUriidiciiUr nori estjiroprium.he-
versim proedicatum posuit. Naih eritpfopriiimquod ,ijue prbfectoprivationls,Id qupdêchndumprivatibheni
poaiiiiih, es't non esse pfopfiuih, ut quia qui posuit ,diciiitf, erit' prbpfiuni, et sii privaiionis, id quod se-
anirnalis propritim id quod substahtia anitriatk, non ;cuhdum privatioriem diciiuf non est pfoprium, he-
idem quidem ejusdetri propfiuih "positit, et -convef- ,ijue iiabitus, id quod secutidum habltum dicitur
sim" pr;cdicaium assignavii, efit ianiiriali-iprbpfium efit pfopiitiih. Ili.quia noi) dicitur stifditatis pro-
subslaritia animata. Deindeeiiam iii iis quse similitim ;"pfihrnihsehsibilitatem esse, neque auditus eril pro-
partium shnt considerariduiriest, destfuenti quid.em, prium sensuih esse. Cohstruenti vero, si quod sefcun-
s'i quod totitis est pfoprium, horivefififcaiurd'e j)af'te, duni lihbitum dieilur, est habilus proprium, et priva-
- aut
quod-paiiis, nbh diciiur de tolo. Non enim Prit tioriis, id quod secutidura privaiionem dicilur erit
proprium, quod posiltim est esse propfium, accidit prbpfiurri, e.t si privalionis, id quod secundtnn pri-
auiem in aliquibiis hoc fieri. Assigriabit enith ali-_BI valioiiein dicitur, est proprium, et liabitus,-quod se-
qnis iri iis qusc sirailium partium sunt proprium, aii- cundutri habiiuii) dicitur erit proprium. Ut quia visuS'
quoties quidem in ioto respiciehs, aliquoties "autem estproprium videre, secunduni quodhabemusvisum,
in eo quod sectindtim partem dicilur ipse seipstirii erit cseciiatis proprium non videre, secundum quod
intelligens, at erii nentriim fecte assighaium, ut in nbn uabemiis visum, naii habere.-Deinde-exaffirma-
tolo quidem, qhia qtii dixlt iriafis proprium, plufima - tibhibus el hegationibus, pririiura^niidem ex ipsis
aqua salsa, aiicujus siinilium paftitim posuit pfb- quse prsedieantur. Est autem locus hic utilis de-
liriuin, eltaie assignavit qtiodhonverilicaluf de pafie - struehii lahlufti, utsi afffrrnalio,vel quod secundum
(tion eiiim erit quiddahi maris piurima aqu:. salsa), arfirmationerii dicituf, ejus est proprium, hori efit
non utique erit mafis propfium, plufima "aqriasaisa. profecto ejus riegatio, nequb quod secundum nega-
Inparieauiem, ui quia qui posuerit aferisproprium, lionem dicittif, propriirai, si auleni sit -hegalio, aut
rcspirabile, siiniiium quidetri parlium alicujus dixit quodsecundum hegaliohehi dicitur proprium, ejiis-
proprium, iale autein assignavit qiiod de qho aefe. dehi rion eril a.firmaiio, neque quod secundum af-
Verum est",de tolo autem non diciiiif (non entin erit fifmatidneh- dicitur pfoprium, ui quia proprium ani*
983 . TOPICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO. §66
jnalis estanimatum, non' eril animalis propriurii, A non n esl ejus quod est jusle propnura quod bene, ne-
iioii animaiuni. Seeundum autem ex praedicatis, vel qiie q injuste efit pfoptiurii qn.od maie. Cbristtuenii
eiiam non prajdicatis, et de quibus prasdicalur vel yefo, V si opposili casus est ptoprium bppositi casiis.
non prsedicalur,. desfrueiili quidem, si affirmaljonis f.am ^ et bppbsiii casus efit pfopriinri bppositi easus,
affiimatia nbn est proprium.Neque eriim negatione- u qiiia bbiiesii esi.pfopriuiu opiimuni, et inbpnesii
iit
gaiionis efii prbpriurn, el si negalio negationis non efit e pfbprihm pe.siitium. ileihde ex iis queesiriiiiifer
siniilitef se ,
est proprium, neqtte affmiiaiionis affirmaiio eril prose | iiiiberit, desifiieiiti qtiideni, si quod
prium, ut quianoii.est.propriuni hominis animal, ne- Iiiabei, ejiis quod similitef se_iuibet hon esi pfo-.
qiie non horiiinis ribn aniiuai; si aiiteni npn hohiitiis pfiurii.
F Neque eniiri-qubd siiniiitef &e -labet, ejus
ribn videiuf pibpriiirh rion animai, heque horiiinis quod . siihiiitef se habeieiit pfopfiiiih, ut qhia sifniii-
erit proprium animai. Cdnstruenli aulein, si affifma- tef t Se iiabet ad exstruetidiim eediftfciuhi_ediiicatbr_et
i
tionis affifmalioesi'proj.riuni; Nam et hegaiio negar medifciiiad.eificieiiduhi saiiilaterii, hoii est afaiera
tionis erii proprium, si autera negationis negaiio est propfiuiri I medici efficere saiiilaieiii, iieqiie Eediiifcaib-
prbpriunt, et affifma.ia affirmalionis erit pfoprium, fis i etii piojjfihri) fexstruefe sedificiuiri:t_oristfriehfi
u.t quia riorianiraalis est prbprium hoii vivere, erit sauifem, s'ijjuddsimiiiief se iiajjet erit pfbprium Pjus
aiiiraali.: pfppfiuhi vivefd, et" si animalis prdprium Bj lquod simililer se habet. Nam et quod siihilitef Mena-
vlde.tif viverfc, et. hbri"ahiriialis propriura videbitiif 1bet, ejus quod simiiiler se Iiabet eril propriuni, ut
' hoii vivefe.
tefiiuhraiitetii.ex irjsis subjecii3,.de- < quoniam similiifcf se iiaiiei iriedicus adid quod est
Mfueiiii qiiidein, si qpbd assigriaium est proprium, esse < eifecfivupi sariitatis, et ludiriiagistef ad.id quod
affifmatiphis est proprium. Non erit -enitn idem et "est e esse effectivum bpiise liabiiudinis, eit auiempfb-
hegaiibiiis pfopfium ; si _autem riegationis est pro- pfiiiiri j riiagisiti ludi esse effeciivum _)bna_.l)abitudi-
priuiri fjjjbd:etssigriaiumest, ribn erit. affirmatioriis ihis, efit pftipfiuri) el "riiedifcieffeclivuiri esse sariitan
pfopriiiiri,"riiqiiia animalis. propfium. eslaiiimaium, ttis. Deihde ex iiS qrieesic se habent, desiruenti qriU
nori anifiialis non_ erii propriumaniniatum. Con- deih, _ si qudd sic se habet, ejus qhod sic sehabet
stfuenti vefo, si assigriatiim prbpriurh. non est affir- iijbri est jJropfiuh). Nequfc enini quod sifc se habet,
___a'tion_s pfopfiurri, erit negatibnis. At hic iocus de? '.ejus qiiod sic se habel erii proprium. Si auiein ejiis
fieit, narii affifmaiio riegaiionis, et negatio affirma- .
qubd sie sehabet, id qubd sic se iiabet.est propriuni,
iibiiis nbri , est prbprihrii, quahddquideiii affirmatib "< ejus nbn erit propriitm cujiis posiluni esi esse pfo-
hegationi omninb hbii iiiest, negatio auienj affir- pritim. j Ut quia sic se habei prudentia ad hohestum
maiio.ii inesi quideiii, at nbn ut pfopriura inest. et < turpe, eo quod disciplina utriusque eorum est,
Deitide ex iis qtife ex dppbsitb dividuniur", de_.iruenii CI hnh i est autern prudentiee [)ropriun),aiscipiinam esse
quidetri, si eofhm qii-a ex bppdsiio dividuniuf, nul- iiibnesti, non utique erii proprium ptudeniise disci-
liith"bllius feliqubrurii ex oppdsilo divisorum est pliham | esse.turpis; si vero est propriuni pruderitiee
prppfiuiri. Neqiie eiiiiri quod positum est, erii pro- < disciplinam esse hbnesfi, rionerit piojfiriumejusdeni
pfium ej'uscUjus.pbsitumest prdpriuin, ut quia ani-. < disfcipiiriairies.sfciurpis, impossibile esl eniin ejus-
iriai serisibile iiuiliUs alibrura mortaiiuri) animaiiiim . derii< plUra-esse propria. Conslruenli vero nihii iocus
esf pfb|irium , npft . erii animaj- inteiiigibile Dei iiste utilisj nari) quod sic se "iiabet,unum ad plur.a
propfiurii. Constfueiiti aiiiem , si ceeteroriim quse < comparatur. Deinde desirucnti quidem, si quod se-
ex oppositp' dividurifur qtiodyjs esf propriuin la- '*
cundurri esse dicitur, nbn.esiej"us quod secundum
liu.ni quofuhicunque eoruin quse ex opposiio esse < dicilur propriiim. Nam neque corfumpi *ejus
dividuntur. Naim rbiiquum "erit ejtis proprium _'< qiiod cst iecundum corrumpi,- neque generari eju_i
crijus posilum est non esse proprium , ut quia PUodsecuridum i generati dicitur, erit.propriihh, Ut
prtulenii-e est proprium , per" se natmri esse ra- qiiia < est hohiinis pfoprium esse-aiiimai,.neque ejtis
tioiialis viftuiem esse , et aiiarnm yirluluin -sic <gu6d . esthomiriem generari, efit proprium generari
uniu'scuj'us"que sumpt_e_, erit iemperanlise pro- rariimai, nequti ej'us quod festbomineri) corruiiipierit -
priurii per se naiuni esse c"oiicupisci!iii>s virtutem " ' ptopriuni
\ corruihpi animai. Eodem autem modo ac-
esse. Deifidee'x casibus, destrueiili quideiii, si casus. < fcipientiumest et e"xgenerari ad esse et corrumpi, et
ifbnest casiis pf6jiriuih.'Ncqiie eniiri casus erit pfe- iex < corruinpiad esse et generari, quemadmodum di-
pfium casiis, ritquia hon e.st ejusquod esljnste pro- cliim < cst nuftfc ex esse ad generari, et cornitnpi,
pfirimid qiibd bene, hequejusii prbprium eril bo- 'CoiiltrUeiiiiiiuiem, si ejus quod est secuntium esse
hiim. Cbhstrtienti auteh), si casus est prpp.riunrcai ;
Ordinatum est. Est autem per se, ordiiiatum. pro-
sus. Nsiih ei casus erit casus proprium, ui quia ho- ipritim, nam ef ejtis quodsecutidum igenerafi dicitur,
haihis esi pfohfiiim gressibile bipes, et homiriilerjt 1erit hoc quod seciihdum geuerari
diciiur.propfium,
proprihm gfessibiii bipedi dici. Non soTinriautein ih et ' ejtis qubd secundum currumpi, hocjquod secun-
eb quod dicfufriesf seciindtim casus est considerah- <
dum corrumpi est asslgnaium, ut quia hoiuiiiisest'
iltiin, sed et ih oppqsitiis,quemadmodiiin el in prio- 'pfppriuffl esse mortalem, et ejus quodest geuerari
iibiis locis dicthiri esf, desifueriti quidem, si oppositi :honiiiiem-, eril proprium generari
morialenij.et.ejus
c.isus, ,noh fcstpropriutn oppbsiti casus. f\eque enim :quod est corrumpi liominein, corrumpi mortalem.
pnpositi casus erit proprium .bpposi.ticasus, ulqnia ;
Eodem autera modo accipiendum est ex generari ct
-- AN. MANL. SEV. BOETII '" ' -
967 t,68.
corfiiinpi-, et ad esse et ad ipsa ex ipsis fieri, quem- A eejus quod tnagis erit proprium, ut quia minus est
adiiiod.uin elin destruenti, dictum esf. Deinde inspi- l
proprium lioniiiiis mansuetumnatura quam anitnalis
cieridum ad idera siipposili, destruenti quidem., si tvivere, est autem hominis proprium mansuetum na-
idea_non inest, aut si non qua id dieitur, cujus est tura, t erit propriuin animalis vivere. Tertitim vero,
prbprium assignafum. Non enim erit proprium quod" destrtienti <J quidem, si cujus magis est, proprium non
posiium est esse proprium, ut quoniara ipsi honiini est.- e Neque enim cujus est minus proprium, erit ejns
non inest quiesceie qua homo est, sed qua idea,"non propriuii),
f si autem illiusest propritira, non erit lui-
eril hominis propriuni quiescere. Cpnslruenli" au- jusproprium,
j ui quiacolorari niagis superficiei qiiatri
tem, si ideee inest, et seciindum hoc inestqua dicifur. ccorporis esl jirojirium/noti est autem superficiei
de illo ipsocujus posiliiin est iion esse proprium. proprium, I hon erit corporis propriurn coiorari, si
Erit enim proprium quod positum est non inesse vero * est superliciei propriunv, nori eril corporis pro-
proprium, ul quoiiiam inest ipsi animali ex anitria et prium. I Construenti autein hic iocus non est tuilis, .
.corpore composifum esse, et qua aniinal est- ipsi nam r inipos-ibile est ideiri plurium |)roprium esse.
1est
inest id, eril proprium animalis ex corpore et aniuia Quarlum, deslruenii quideni, si quod magis
~ -*
.ejus propfium,. non est propriutri, neque profecto
coropbsitum esse.
; CAPUT V.. V , - ,Bc quod minus est ejus proprium, erit proprium. Ut
- De est propriuiri animalis sensibile" quam
propno loci aiii. -' quia"magis
*.
•Deindeex iroigis et miuiis. Primtim quidem de- partibile, f non estautem animalis sensibife propriiinj,
strUeriti, si quod magis est, ejus quodmagis non est quare 1 norj erit animalis paftibile pfoprium. Con-
s
proprium. Neqiie. enim quod minus e.st, ejus quod struenti auterii, si quod niihus esl ejus proprinm, est
minus erit proprium, neque quod roinime ejus qnod proprium. I JSairi et quod fnagis est ejus proprium,
minime,- neque quod maxime ejns quod maxime, ne- eril e proprium, utquoniam ininus est proprinm ani-
que quod .simpliciter ej'usquod jsimpliciler, ut-quia. malis r senlire quam vivere, esfauteiri animalis pro-•
non esl magis colorari magis corporis proprium, ne- pfium f sentire, eritanltnalis propriura vivere. Deinde
e his quee similiter insuiit, primum quidem de*
ex
que' mirius colofari minus corporis proprium erit,
nequecolOrari corporis omhino. Consirueriti autem, struenii, s si qUod simiiiter «st proprium, nbn est
si quod magis est ejus quod magis est, e.st propfium. propriuraI ejus cnjus similiter est propriura. Neque
Namquod lninus festj ejus quod minus est eril pro- enim ? quod similiter est proprium, erit propritnri
prium, et qiiod.minime, ejus quod minime, et quod «ejus cujus simijiter esf proprium, ut quia simililer
maxime, ej'us quod maxinie," et quod simjiliciter, . est ( jiroprium concupfscibilis coricupiscere, et. fatior
ejusquod simpliciter, ut quia"magis -vivenlis magis C nalis r ratiocinari, non est autem proprium concupi-
seniire.esl propriuih-, etminus viventis minris sen- scibilis s concupiscere, non erit ratibnalis proprfum
tire eritproprium, et ejus quod maxime id quod raliocinari. r Construehti verOj si quod similiter est
iriaxime,ct ejus. quod minime id qubd minime, et ' pfbjirium, l ejus est proprium cujus est sirailiter prb-
ejus quod simpiiciter id quoque quod simpliciter. priuin. f Nam ef quod similiterest prtipriuni, erit ejus
-Et ex eb aulem quod simpliciier. ad eadein conside- propriuin f cujus similiter est proprium, ut qriia simj--
randura, destruenti qiiidem, si quod slmpiieiier non^ liier I est raiionalis pfoprium priraum prudens, et
est prbprium. Neque enim quod magis est ejus qubd cconcupiscibilis proprium primum temperans, est aui.
magis, neque qubd minus jejus qutid minus, neque tem t rationalis primum prudens :crit igitur concupi-
iguodmaxiirie ejusquod maxime, neque quod mihime scibilis s propr.um primuin teinperans..
.ejus quod rainime erit propriuri), ut quia rion est Secunduni autem, destruenii quidem, "si quod si-
hominis proprinrii sli.diosum, neque magis hominis, militer i est proprium nonest proprium ejus. Namnequa-
magis "studiosum erit proprium. Consir.uenti autem, "quod "( similiter est proprium , erit pfbprium ejus, ut
si quod. simpliciler est," ejus quod simpliciter est (quia similiter esl proprium hominis videreetaudire,
proprium. Nam et hocquod magis ejus quod "magis, non 1 est hominis proprium videre, non utique homi-
et quod minus ejus quod minus, et quod minime J) nis r proprium audire. Consirueriti vero, si.quod simi-
ejus quod minime, et quod maxime ej'us quod liler I est ejus proprium, est proprium, Nam quod si-
maxirne erit propriuro, ut quia est ignis proprium . imiiiter estejus proprium.', proprium etit, ut quja si-
sursum ferri secundum naturam, et magis ignis erit mililer i est proprium ainmee, aliqui.d_panil.un ej'us
ferri secundum - primoesse concupiscibile, et iaiionale primb; est
niagis propfium sursum naturam; ]
eodem autera modo considerandum est et ex aliis autera i proprium animse; quidpiam partiimi ejus esse
Irajusmbdi. Secundttm.auiem, destruenli quidem, si concupiscibile
< primo, etit ulique proprium animte,
quod magis est, non est ejus quod magis est pro- "< "quidpiam parlium ejusesse rationale primo.Tertiiim
est ejus quod minus vero destruenli quidem, si cujus similiter est pro-
' prium. Neque enim quod mitius
eril prnpriiim, ut quoniam magis est proprium ani- prittm j non est proprium. Neque enim cujus siinililer
malis senlire quain bominis scire; non est autem pfoprium, "j eritproprium, siaulem illiiisestpiopriura,
animaljs proprium sentirej quare non erit hominis non i erit alterius proprium,- ut quia urere similiter
. projtruiin scire. Consirueiiii autem, si quod minus, est prpprium flanimee etcarbonis, non esl auiem
ejusquud minus esi propriuin. Nam ef qubd "magis ilammte : proprium were, hon erit carbonis pfopriura
969 TOPICOBUMARISTOTELISINTERPRETATIO. 970
urere,.si autem est flammaeproprium, non erit car- A <: ens, cum contingat potentia non enti • in.esse. Erit
bonis proprium nrere. Construenti aulem hic locus enim i proprium-quodpositumest nonesse proprium,
non est utilis, .differtautem quod est ex similiter se int,quia qui assignavit proprium, entis possibile paii,
_habenlibus, ab eo quod ex iis est quse siiniliter in- aut i facere polentia assignans proprium, ad ehs assi-
sunt, quoniam illud quidem secundum proporlioiiem £gnavit proprium (nam cum ens est, et.possibile pati
6umilur~non in eo quod inest aliquidcomparalun), < quid, aul facereeril), quare proprium erit entis pos-
hocautemexeoquod inest,-alicuicomparatur. Deinde sibile _ pati quid, aut facere".Deinde desiruenti qhi-
destruenti quidem , si potentia proprium assignans, < dem, si per snperabundantiam posuit proprium.
et non ad ens assignavitproprium potentia, cum non NoneritI enim proprium quod positum estessepro-
-contingat ei poten.ia inesse cum ens non-est. Non prium, j accidit cniih sic assignanlibus propfitiai, non-
enim erit propriura quod positum est esse proprium, de < quo orationem et homenverihcari, ham corrupla
ut quia qui dixitaeris proprium respirabile, poteniia re,-1 nihil mintis eril oratio, nam eofum quse sunt,
quidem assignavit proprium (nam tale propfium nt alicui i maxime inest, ut si-quisassignet ignis pro-
respirari possit, respirabile esi), assignavil antem et • prium,
] corpus levissimum, corruptoenim igne, eri_
ad nou esse propriura, nam et cum non est animal taliquod corporum quod levissimum erit, quare non
quod spirare natum ex aere, conlingit aerenresse, B < eritignis proprium, corpus levissimum.Construenti
non tamen cumnon estanimal, possibile esl spirare, auiem, i sinonper superabundantiamposuitproprium.
quare neque aeris erit proprium hujusmodi possibile ErJl 1 enim Secundum ho.cbene positum proprium,
respirari tunc, quia animal nbn erit quod tale esl ut ut l quia qui posuit liominis propriutn animal inansue-
1
respirare possit, non ergo erit aeris proprium respi- . lura natura, rion superabundaniia assignavit pro«
rabile. Cbnslruenti autem, si potentia assignanspro- prihm,
] erit utique secundum hoc benepositum pro*
prium, tam adens assignavil propriurriquam ad non prium. ]
LIBER SEXTUS.-
CAPUT PllIMUM. s
scura interpretatione uli. 0;jort'et enim definientem
Delocis definitionis. _ ( contingit) quam clarissima inlerprelatione uli,
(ui
Ejus autem quod est circa terminos negolii, pay- eo < quod cognoscendigratia assignatur definiiip.Se-
tes suntquinque. Nam aut quod omninonon vefum p cundaaulera
( si amplius dixit in definitionequam par
estdicere de quo -noineuel orationem (oportet enim sit, s nam omne quod superadjecium' est in definitio-
hominis definilionemde otunihomine verificari), aut ine, superfluum est."
quodcum siigenus non posuii in genere, vel hon in CAPUT II.
accommodatogenere posuit (oportet enim eum qiii De definiiioneloci aai.
definil in genere^ponenlem differeiiiias adjungere, Rursus autem nlrumque qund dictum est, in.plu-
nam maximeeorum quce'surif indefiniiione, genus res i parfes dividitur, unus auiem lbcus ejus quod ob-
videlurdefinitisubsianliamsignificare), aut quodnon • scure
£ est, si sit sequivocuri)alicui, quoddiclumest.
propria est definitio (oportet enim defiuiti-inem pro- IUt quod generatio est ductio ad substantiam, et qqod
priamesse, quemadmodum-pritis'dictumest), aut si sanitasi commensuratiocalidorum etfrigidonim.nam
omnia qusedicta sunt is qui fecit, non definlvit, ne- ;eequivocaest ductio, el commensuratio; immanife-
que dixit quid est esse rei definite, reliquum aulem slum
i igitur utrum.vult dicere-eorum quse sigtiifican-
preeler ea quse dicta sunt, si defimvit quidem, al lur i ab eo, quod multipliciierdicitur ; similiier antem
non bene defiriivit. Si igitttr non verificatur de quo iet si cum definituni muliipliciter dicitur, dividens
nomen et oratio, exiis quee dicta sunt in accidenle non dixit, nam immanifestura utrius definitionem
locis considerandum. Kam et illic ulrum.verum vel rji ;assignavit, contingilque calumniarivelul non conve-
non verum, omnisconsideraiiofit; quando enim qttod niente
j oralione ad omnia quprum definilionem assi-
inest accidehsdisputamus, ûod verum est dicimus, ;gnavit. Maximeautem contingit talequidpiamfacere,
quando autem quod non inest.quod non.veruml Sin cum t lalet eequivocatio.Contingit etiam et eum qui
vero non in accommodatogehere posuil, aut si noii idividit, quolies dicitur id qtiod in definilione assi-
propria est assignata oratio, ex iis qui sunt ad genus |gnatura est, syllogismumfacerc; nam si secundum
et propriumdiciis Jocis, prospiciendum. Reliquum riullummodorum
j sufficienlerdiclum est, manifestum
vero sihon definivit, aut si non bene delinivil, ali- iquod non defniieritillo modo. Aliussisecundum ine-
quo modo aggrediendumdicere. Primum igltur in- Ilaphoram dixil; ut scienliam-indeciduam, terram
i entlum sinon bene definivit. Nam facilius est aulem: nulricem, aut temperaniia.m consonantiam,
odlibel Teeisse,quam bene fecisse, manifeslum nam orane obscurum, quod secundnm metapltorara .
igilur quoniampeccaium circa hoc plusculum , eb idicitur, contingil et eliam metaphora ioquenlem ca-
quod laboriosius. Quare'argtimeniatio facilior quse lumniari, tanquam non proprie dioeniem, non enim
circa hoc quam quse circa illud fit.Sunt autem ejus congruel dieta definilio, ut in temperanlia, nam om-
quod non est. bene , partes duee. Una quidem, ob nis consonantiairi sonis. Amplius, si est genus con-
PATROL.LXIV. 31
" - AN. MANL. SEY. BOETli m
,97i .
sonantia temperantiee,in duobus gcueribus erit idem, A dum 6 est indigeslnm, nam illo quidera modo dicfa,
non coniinentibus se invicem, nam neque consonan- non r vera 'eiit definitio , siquidem non on.nium pri-
tia virlutem, neque virtus continet consonanliam. nmm n est. Amjilius, si qtiidpiameorum quse sunt in
o
.Amplius,- si non positis nominibus uiitur , ut Plaio oratione non oninibus inest, quae sunt sttb eadem
ciliumbfe oculum, aut araneum putrimordax ,- aut sspecie. Nam talis pejusdefinivit, quam qui usi sunt
medullam ossigenium dixit, nam omne obseurum, eeoquod inestoinnibus -qusestint. Nam illic.-sireli-
quod insuelum est. Qusedamautem neque secundura qmtpropiia q definitio, et tota propriaeiit, simpliciter
eequivocationem, neque secundum metaphoram, ne- enim e ad proprium quolibel -atlditovero , tota _oralio
que proprie dicunlur, ut lex, mensura, vel imago rpropria fit; at vero si aliquid corum quse sunl iri
eorum queenalura j'usta sunl; sunt auiem hujusmodr oraiione, c non omnibus insit quee snnt sub eitdem
deteriora metaphora, nam meiaphora facit quodam- sspecie, impossibile est totam oraiionem propriam
inodo noium quod designatum esl per simUiiudineii. esse ( , non enim conversim prsedicabiipr de re, ut
.
(omnes enim melaphora utenles, secundum aliquam animal gressibile bipes quadricubitale ; nam hujus-
similitudinem ea utuntur), at quod lale esl, npn fa- modi r oratio non convcrsim pr_edicabilurde re, eo
citnotum, nam nequesirailitudo est secundum quam (quod non omnibus fnest (qtise sub eadem snecie
j_.en_.ura,Vclimago lex est, neque dici solet pr^prie; g ssunl) quadricubitale. Rursum si idem frequenler di-
le- ,xii. Ut qui concupisceiiliaraappetilum delectaijonis
quapropter si proprie mensurara vel imaginerii
nam imago id dixit,
gem dicil esse, veritatis est expers; ( nam omnis concupisccnf.a deleclalioiiis est,
est cujus generatio per imitationem est, hoc autem (qttare ei idem conciipisceniieedeleciationis eril. Fit
non inest legi; si autem non proprie, manilestum jigitur lerminus concupiscenlise appelitus delecta-
eorum' tionis
quod obscure dixit, alque delerius quolibet j (niliil enim differt concupiscemiamdicere, aut
flueesecundum metapboram dicuntur. Amplius, si .appelilum delectationis); quareutrumque eorum de-
_<oumanifesta est contrarii oratio ex hoc quod dici- leciationis
j erit. Au hoc quidem nihil absurdum ?
tur. Nam quse bene assignanlur, coiitrarias comma- nam j ei homo bipes est. (Juare et idem bomini, bi-
nifeslant. Aut si per se dicta, non sil mariifestum pes j erii; est auiem idem homini, animal gres_ibilfl
est definilio , sed quemadmodum ea quse sunt ]bipes , quare atiimal gressibile bipes, bipes est; seJ -
cujus non noii] propter hoc absurdum aliquidaccipii. Non enim
-aniiqiiorumscriptorum,nisiqi]is superscripsisset
non clare, ,de an'mali solum gressibile bis bipes prsedicatur;
•eognoscebalurquid unumquodque; si igiiur
ex hujusmodi esi iiispiciendum. Si igilur superfluum sic enim de eodem bis bipes praedicatur, si de ani-
in lermino dixit, primura quidefn considerandum si mafi bipede, gressibile bipes diciiur, quare semel
vel simpliciler Q] lautum b.ipesprsedicatur. Similiter aulem et in c^n-
aliquo usus est quod omnibus insit, •
"iis quse suni, vel iis quee sub eodem genere suntde- cupisceiitia, non enim de appeiilu id quod est dele-
finitofum. Nam superfluum diei necessarium id est. clationis esse prsedicatur, sed detolo, quare semel
Oportet enim genus ab aliis separare, differentiam el bic prssdicatio fit. Non esl autem bis dicere idem
autemiab aliquo eorutn quse sUntin eodem genere ; nomen, aliquid absurdum, sed frequeuter dealiquo
a nullo idem proedicari, sicut Xenocrates prudentiam defi-
aiqui quod omnibus quidem inest simpliciter,
eodem sunt nitivam et contemplativatn enrum quee sunt, dicit
separat, quod autem oranibus quae sub
genere inest, non separat ab iis qua_ sunt in eodeh) esse, nam definitiva, conlemplativa.queedam est.
genere, quare "supervacaneumhujusmodi oppositum. Quare bis idem dicit, addens rursum et contempla-
Aut si est quidera proprium quod appositum est, livam. Similiter autem et quicunque refrigerationem,
"ablatoautem illo, el reliqua definitio propria est, et privationem ejus quidem caloris , qui secundttmna-
indicatsubslanliam. Ut in hominis oraiione scieh- luram est, dieunt esse : nam omnis privatio ej'us
lia. susceptivum appositum, superflhum : nam et eo est quod secundum naturam est; quare superfluum
abJato, reliqua oralio propria est, et indicat substari- est addere secundum naturam , sed sufficit fortasse
tiam; simpliciier autem dicendo, orime superfluum, dicere privationem caloris, eo qtiod ipsa privatio
quo ablalo, reliquum manifestum facit id quod de- D) nolum facit quod ejus sit qnod secundum naturam
finitur. Talis autem est et "animeeterminus, si est dicitur. Rursum si universali detb addidil et parti-
numerus ipse seipsum movens, nam quod seipsum culare, ul si clenienliam imminuiionem , expedien-
snovet est anima, ceu Plato definivit, an proprium liam etjuslorum, nam ju.tura expediens quidpiam
quidem quod dicitur, non indicat autem substantiam esi, quare continelur in expediente, superiluum igi-
iiilerempto nurnero? Utrovisigiluf modo se babeat, lur justum : nam qui dixit universale, addidit et
difficile est ut explicet. Ulendum ergo in omnibus parliculare, etsimedicinam disciplinamsanalivorum
talibus ad id quoi expedit, ut est phlegniatis lermi- aninialiel homini, aut legem imaginemeorumqusena-
nus, humidum primuri) a cibo, indigestura : unum liira sunlbona et jusla,nam j'ustum bonumquidpiam,
enim primum, non mulia, quare superflnum indige- quare frequenteridem dicit. Ulrum igiturbeneannbn
stum appositum, nara hoc ablato, reliqua erit pro- bene.defmivii, per bsec ethujus modi poispiciendum.
"
pria defiiiilio : non enim contingit a cibo et aliud '< CAPUT-II1.
quiddam primum Psse. An non simpliciter a cibo De definitione loci alii.
pulegma, sed indigestoruro primum ? quare adden- Utrum yero definivit,.el dix.itquid est esse, an uon
INTERPRETATIO. - 974
S73. TOPICORUM ARISTOTELIS
ex bis. Primum ergo si non per priora' el noliora A alia '• magis nota, nam.a principioquidem sensibilia",-
confeeitdefinitionem. Nani terminus assignatur ejus inslruciioribus
i auiem factis, conira; quare neque'
cognosceridigratia quod dicilur; cognoscimusautem .:ad eumdem semper ad eadem definilio assignanda,
non ex quibuslibel, sed ex prioribus notioribusque, iis i qui per ea quae'singiiiis quibusque stint notiora
quemadmodumin demonstrationibus(sic enim ohiris < defiifitionemfatentur assignandamesse. Manifestum
doctrina et omnisdisciplina sehabet); manifestum iigitnr quod non definiendumper ea quse hujusriiodi
igilur quod qui rion per hujtismodidefinivit,non de- isunt, sed per simpliciter noliora, nam solo modt.
flnivit; si enim definivit, plureserunt ej'usdemdefi- sic-una
s et eadem definitio semper fiet. Fortasse au-
niiiones.;Nam manifeslum quod- et qui pet priora item el qnod simpliciler notum,non est id quott
ac notiora, iierum melius definivif, quare utreeque tbmnibusnotum, sed quod bene dispositisiniellectn;
eru.it-definilionesejusdem. Tale autem non vide- iquemadmodum et simplxiter salubre jis quibene
tur, nam unicuique eorum quse sunt, unutn est esse affectumhabeni
_ corpus; oportet ergo unumquodque
idipsum quod est; quare si plures erunt ejusdemde- taliura i diligenler pervestigare, uli aulem disputanles
finiiiones, idem erit definitio esse, quodquidem sead i id quod expedil. Maxime autem sine dissensiona
cundum utramque definitionem signiftcatur ; Jieec inlerimere contingit definiiioneni,si neque ex sim-
autem non eadem sunt, eb quod definilionesdiver- j} plicitef notioribus, neque ex iis quse nobis, eoniingit
sae. Manifestumigitur quoniam non definivit, qui defiiiiiipncm fieri. Unus igilur locus est ejus qtiod
non per priora atque noiiora definivit. Igilur per non per notiora.,quod per posteriora priora.indicai,
non noliora quidem terminum dici, .dupliciter est quemadmoduraprius. diximus. Alius antem, si ej'us
accipere. Aut enim si siropliciter ex ignbtioribus,aut quod est in quiete et definiiione, jser iiidefinitum,
sinobis ignolioribus, conlingit enim uiroque modo. el quodin molu est assignata esl oralio nobis. Prius
Simpliciter igiiur notius quod prius est posteriore, -"enimesl el notius quod manens esl, et defmitun),
ut punclum linea, et linea superficie, et superfieies eo quod indefinilumei in moiuest. Ejus-autem quod
solido, quemadraodumet unitas numero : prius eiihn est non ex prioribus, tres sunt loci. Primus quidem,
et principium omnis numeri, similiter atiiem et ele- siper pppositura"oppositum definivit, nl si per ma-_
mentum syllaba. Nobis aulem. e converso quando- lum, bonum. Simul enim natura opposiia, et non-
que accidit, nam maxime solidum magis sub sensu. nullis etiam eadem disciplina utrorumque videtur
cadit quam superfieies, • superficies autem magis esse; quare non nolius alterum altero. Oportetautem
quam iinea, linea autem signo magis; quare muili- non laiere queedamfoilasse aliter definirinon posse,
tudo magis hujusmodi cognoscU, nam illa quidem ut duplum sine dimidio, et qusecunqueper se ad
quomodolibet, heec aulem sub.tili et fecundo intel- Q! aiiquid dicuntur : nam omnibus hujusmodi est idpm
leciu comprehendere oportel; simpliciter igitur me- esse ei qnod est ad aliquid quodam modo se habere;
lius perpriora, posteriora tenlare cognoscere, nam quare non esl possibile sine altero alierum cogno-
magis scientificumta'e est. Verum ad eos qui - im- scere, eo quod necessarium est in alierius oratione
potentes sunt cdgnoscereper talia, neeessarium forte coassumi et alterum. Ergo cognoscrre quidem opor-
per ea quseillis cogniia suht facere.oiationem; sunt tet hujusmodi omnia,uli aulemeisin bisut videbitur
autem talium definiiionesquse et puncti, et lineee, egjiedre. Alius, sieodeh) usus est ei quod definilur.
et superficiei,omnes enitn per posieriorjapriora in- La.tetaulem, cum non eodem definiiinomine utitur,
dicant: nam illud quidem lineae, istam autetn suut si solem slellam in die apparenlemdefinivit, nam
perficiei, hanc vero soiidi fines dicunt esse. Non qui die utitur, s le utitur-, et par est ad deprehen-
- oportet autem latere qubniam sic definientes non denda
la.lia sumere pfo nomine oralionem, ut quod
contingit quod qtiid esl esse definitio, indicare nisi dies est, solis laiio super to.rramfitam tunc mani-
eoniingat idem nobis notius esse, et simpliciter no- fesium qriod qui splis latioriem super terram dixit,
lius, siquidemoportet per genus et differentiasde- solem dixit; quare ulilur sole, qui die uiitur. Rur-
finire eum qui bene definit: h_ec autem simpliciter sum si eo quod e diverso dividitur, id quod e di-
notiora et priora sunt specie, interimit enim genus rjl verso dividilur definivit. Ut impar esi, qui unilate
et differentiaspeciem,quare priora heecspecie. Sunt major est pare, simul enim natura, quse ex eodem
autera notiora, natn speciequidem nola necesse est genere e diverso dividunlur, impar autem et par
genus et differentiascognosci;qui homineraenim co- e diverso dividuntur, nam ambo numeri differeniiee.
gnbscii, et animal gressibilecognoscit; at genere et Similiter.auiem et si per inferiora, superiora defini-
differentianotis, non necesseesl etspeciemcognosci, vit. Ut p:irem numerum, qui biparlite secaiur, auc
qtiare ignotiorspecies. Amplius, illis qui secundum bbnura babitumvirtu.is : nam et bipartite sumpium
veriiaiemhujusmodidefinitionesdicuntessequse sunt est a duobus queeparia sunl, et.vinus bonum quod^
ex iis quseunicuiquesunt nota, plures ej'usdemac- dam est, quare iuferiora hsec quam iila sunt. Est
cidit dicere .definiiionesesse, nam alia aliis, et non autem necesse eum qui iiiferioribus utiiur/ei illis
omnibus eadem corilingit noliora esse; quare ad uii: nam et qui virlute ulitur, bono uiitur, eo quotl
unu.riquemqueerit definitio assignSnda, si quidem bbnum quoddamvfrlus, similiter autem el qui bipar-
ex iis qust singulis quibusque sunt notiora,-defini- lite utilur, et pare- utilur, eo, quod in duo secari
tionem oporiet facere. Amplius.eisdemaliainierdiim, significat bipartile secari, duo aufem paria sunl.
97S AN. MANL.SEV. BOETil 97ii
Universaliter igitur dicendo, unus esl locus non per A. bippdi. Aut si esl quidem e diverso divisa differen-
pf iora et notiora fecisse oraiiouem, partes autem tia, non verjficalur autem de genere. Nam si non,
ejus ea qusc dicta sunt. Secundus autem",si res cum nianifestum quoniam neutra erit generis differentia,
sil non ponitur in genere. Nara in omnibus hujusmodi omnes enim quce e divefso dividunlur differeritise,
peccalum esl, in quibus non prius poniturin oralione verificaniur de proprio genere. îmiJUer atitem et
miid est, ut corporis dcfinilio, quod habet tres di- si verilicatur guitlem, at non facit apposila generi,
liiensiones, aut si quis hominem. definivit, quod est speciem. Nam manifestum, quod non erit hsec _spe-
sciens numerare, non enim diclufi) est quid est ba- cifica differentia generis, nam omnis specifiea diffe-
bere tres dimensiones, vel quid est scit numerare. rentia cum genere speeiem facit; si autem hsecnon
Genus aulem vult quitl est significare, et primum est differeriiia, nec qure dicta est, quia heec e di-
appenilur eorum qua. in definitioncdicuntur.-Am- verso dividitur. Amplius, si negatione dividat genus,
plius, si ad plura cum dicalur id quod definitur, non ut qui lineam definiunl longitudinem sine Iatitudine
ad omnia assighavit, ul si grammaiicen, scieniiarri csse : nam nibil aliud siguificat,sine laiiludine, quam
scribendi quod proferiuf, nam indigei et quod le- quod non habet laliludinem: accidet igitur genus
gendi, nihilo enim magis scribendi quam legendi parlicipare speeiem. Nam omnis longiludo sine lati-
assignat qui definit. Qhare non alihs, sed qui utraque g! ludine atit lalitiidinem habens esl, quia de omni
lisec dicit, eo quod plures non contingit ejusdem affinnaiio vel negat.io vera fit, quare genus .linese
definitiones esse, in quibusdam profecto secundum cum Iongitudo sii, sine laiitudine aut latitudinem
verilatem se hahet, ut dictum est, in quibusdam au- habens erit: at longitudo sine Ialiludine speciei est
lem lion, ut in quibuscunque non per se dicilur ad raiio, similiter autem et Iongiludo laiiludinem ha-
utrumque, ut medicinam, scieniiam, sanitatem et bens, nam sine laiitudine, et latitudinem habens,
eegritudinemefiiciendi : nam de illa quidem per se differentieesunl; ex differenlia autem et genere, est
dieitur, de hac autem per accidens, simpliciler enim speciei oralio, quare genus suseipiet speciei oratio-
alienura a medicina segritudinem elficere. Quare nem. Similiter auein el differeniiae,eo quod altera
nihil magis definivit qui ad uirumque assignavit, dictarum differentiariim ex necessifate •pra.dieatur
quam qui ad alterum, verum fortasse et deierius, eo de genere. Est auieni dictus locus.utilis ad eos qui
quod et reliquorum quilibet poiest aegriludinem ponunt ideas esse, nam -si non est ipsa lbngiludo,
efficere. Amplius, si non ad melius, s<-d ad pejus quodam modo prsedicabiiur de genere quod Iatitudi-
assignavit, cuiu sint plura ad qure dicilur quod de- nem liabet, aut sine lalitudine est: oportet enim de
firiitur. Nam omnis diciplina et potestas, optimi omnilongiiudineallerum eorum verificari, siquidem
-videlur esse. Rtirsum si non positum est in proprio Q! de genere verificari debeal. Hoc aulem non accidii,
genere quod dictum est, considerahdum ex iis (quee sunt aulem et sine latiludine, et laliludinem haben-
ad genera suni) elementi», quemadmodum est di- les.longitudines,.qtiaread.illos solos ulilis hiclocus,
clum prius. Rursum si transiliens dicit genera, ut quicunque genus unum numero "dicunt esse, hoc
qui juslitiam, sequalitatis habitum effectivum, vel autem faciunt qui ideas ponunt. N;tm ipsam lbngi-
distributivum sequi, nam transilit (qui sic delinit) tudinem et ipsum animal, genus dicunt esse. For-
virtutem. Relinquens igiturjuslitiee genus, non dicit tasse autem in quibusdam eliam necessarium est
quid est esse (nam subslaniia unicuique. est in ge- negatione uti definientem , ut in privationibus: nam
nere); est "autemhoc ideri)ei qubd est non in proximo ceecumest quod non habet visum, quando nalum est
genere ponere. Netuiqui in proximo posuit, omnia habere. Differtaulem nilril negatione divideregeuus,
superiora dixit, eo quod omnia superiora genera de aut hujusmodi affirmatione qua negaiionem-necesse
inferioribus preedicanlur. Quare aut in proximo ge- est e diverso dividi, ul si longiludinem, habens lali-
nereponendum.aulomnesdifferenlias superiorigeneri tudinem definivit, nam hahenlelatitudinem e divcrso
addendum per quas definitur proximum genus, sic dividitur non habens latiludinem, neque aliud quid-
cnim eriiniliil pratermissura, sed pro nomine,in ora- quam; quare negaiione rursum dividilur genus. Rur-
lione diciumerit inferius genus; qui vero ipsum supe- D) sum si speciem ut differenliara assignavit, ul qui
rius genus dicit, non dicit et inferius genus, nam qui conviciutn injuriam cum irrisione delinivit, nam irri-
plantamdicit.non dicitarborem. Rursumin differentiis sio injuria qusedam esl; quare non differentia, scd
similiterconsiderandum.sietdifferentiasdixitgeneris. species est irrisio. Amplius, si genus ut differentiam
Nam si rei nbn specialibusdefinivit differentiis,aut si dixit, ut virtutem habitum bonum vel studiosum,
etiara pmninb aliqnid hu.jitsm.odidixit, quod nullius nam bonum esl genus vinulis. An non genus estbo-
contingit dtfferentiam esse (ut aniraal, aut substan- num, sed differentia? si quidem verum est quod non
liam), manifestum qponiam non definivil: ntillius contingat idem in duobus generibus esse non con-
enim .differentiee,quse dicla sunt. Yidendum autem linentibus se invicem (nam neque bonum continet
'
et s'i est aliquid quod e diverso dividitur diclse dif- habilum, neque habiius bonura ; non enini omnis
ferentise. Nam, si non est, perspicuumquoniam non habitus bonum, neque omne bonum habitus), non
erit quse dicia est generjs differentia, nam omne ge- erunt profecto genera ambo. Si igilur habitus genus
nus iis (queee diverso dividunlur) differenliis divi- esl virtulis, perspicuumboniim-nongeiius, sed roagis
ditur, ui animal gressibili, el volatili, ct aquatili, et differenliamesse. Amplius, habitus quidem quid est
977 TOPICORUM-ARISTOTELISINTERPRETATIO. 978
virtus significat, bonum autem non quid est, sed A ^vidunt animal increpant, tariquam gressibile et aqua-
quale quid est, videlur aulem differeulia quale qtiid tile I alicnbi significet. An in iis quidem nnn recta
significare. Videndum aulenf el si non quale quid, iincrepanl? non enim in aliquo, neqite alicubi sighi-
sed ipsum quid significat assignaia differerilia. Nam ficat I aquatileet terrestre, sed quale quid : nam et
'
videtur quale quid omriisdifferenlia significare. Con- si s in sicco sit; similiter aqualile, simililer autem et
siderandum autem et si secundum accidens iuest lerreslre, 1 et siin humido sit, similiier lerrestre, sed
. definito differeniia. Nam "nulladiffereniia est eoriitn non i aqualile eritâltamei) si quandoque significat
qu:e secundum accidens insunt,' sicuf neque genus, in i aliquo differentia, manifestum quoniam peccabit.
nonenim-contingit differeniiam inesse alieui et non Rursutn si affecium differentiam assignavit. Nani
inesse. Amplius, si prsedicaiur de genere differcnlia. iomnis affcctus, cum raagis lit, detrahit a substantia,
vei species, aut inferiorura aliquid speciei; non erit idifferenlia autem non hujusmodi cst, nam jriagis
.definiens. Nam nullum eorum qua. dicla suni, contin- videiur salvare differentia id cujus est differentia, et
git de genere precdicari, eo quod genus de quamplu- simpliciier impossibile esl- singulura quodque esse
rimis omniurii dieitur. Rursum si preedicatur genus sine pfopriadifferentia, )iam cum non est gressibile,
de differenlia.Nam non de diffefenlia,sed de quibus nonerit hrimo,"et (ut simplicitefdicaraus) sccuiidura
differentia, genus videtur prsedicari,. ut animal de B queecuhquealteratur habens, nibil eorum differenlia
homine, et bove, et de aliis gressibilibus animalibus, illius est..Nam omnia hujusmodi cum magis fiunt,
noii autem de ea differentia quae de specie dicitur, deirahunt a substanlia; quare-sf aliquam Iuijusmodi
nam side unaquaquedifferentiarum animal preedi- differeniiani' quispiam assignavit, peccavit : simpli-
.cabitur, multa animalia de specie prscdicabuiitur, cifer enim rion alteramur secundum differenlias. Et
nam differentise de specie prsedicantur. Amplius, si alicujus eorum quse sunt ad aliquid, non aliud
' differeniis-i
omnes, aut species, aut individua erunt, quid, differentiam assignavit. Nam eofum.qu_c sunt
siquidemsunt animalia, nam unumquodqueanima- ad aliquid, et differenlias adaliquid, ut "etin disci-
lium aut species, aut individuum est. Similifer autem plina; eoiitemplaiiva enim. et activa et effectiva di-
inspiciendum et si spefcies, aut inferioruin speciei citur, unumquodque autem horum ad aliquid signili-
aliquod, de differentia prsedicalur. Impossibile enim, cat : contemplativa enim alicuj'us, et activa alicuj"us,
eo quod de pluribus differeniia quam species dici- et effeciiva alicujus. Considerandum ahlem el si ad
tur..Item aceidel differentiam speciem esse, siquidera quod nalum est unttmquodque eorum quee surit ad
preedieabilur de ea aliqua syecierum : nam si de aliquid, assignavit definiens. Nam in quibusdam qui-
differentia prsedicatur homo, manifeslum quoniara dem, ad quod natum est singulura quodque eorum
differentiaest homo. Rursum si non prior est diffe- C quse sunl ad aliquid, solura est uti, ad aliud autem
fentia specie. Nam genere qnidera posterior est; spe- nihil, ut visu ad vide.iduirisolum; quibusdam auteiri
cie auiem priorem differeniiam esse oportet. Consi- ef ad aliquid aliud, ut dolio sane hauriat aliquis, ai-
detandura autem et si allerins generis'esi dicta lameii si quis definivit dolium , inslrumenium ad
differenlia, neque contenti, neque continenlis. Nam liauriendum, peccavii, non enim ad hoc hatum est-:
noi) videtur eadem differentia duorum generum esse termintts autem est, ad quod natum esi, ad quod
non contineiitiuni se invicera; si autem non accidet sane utitur prudens qua prudens, et quse circa sin-
ct speciem eaindem in duobus geiieribus esse non gulum quodque pfopna est disciplina. Aniplius, si
enim unaquee- non primi asslgnavit, qiiarido conlingit ad plura di:
' eotitineniibus se invicem (infert
que differeritiarumproprium gerius), ut gressibile et ctum esse, ut prudeniiam virtulem honiinis, arit ani-
bipes animal coinferunt; quare si de quo differentia nise, et hon ratipnalis, primum eniri) rationalis vir-
et generum ulrumque, manifeslum ulique quoriiam tus, prttdentia, nam secundum hoc et anima et homo
species in duobus eratgeneribus non continentibus dicilur -prudens. Amplius, si non susceptivum est
ee invicem. An nonimpossibile eamdem diffe.renliarn, ejus cujus-dicitur affectus, vel disposilio, vel quodvis
duorum generum esse hon coniinenlium se invicem, aliud, peccavii. Natn omnis dispositip vel.affccfus in
sed addendum neque utroque sub eodem existente? D'illo nalus est fieri-cujus esi dispositio vel affectus,
nam gressibiie animal et volatile animai genera sunt ut et scieniia in anima, disposilio existens anim.ee.
non conlinenlia se.invicem, el utriusque eorum est Aliquando aulem peccant in talibus, ut quicunque
bipes differentia; quare addendum est, neque. sub dicunt quod somnus est iinpoientia.sensus,-et dubi-
eodem utfoque existerile : nam hsee ambo sub ani- taiio sequalitas contrariarum ratiocinationum, et do-
mali suut, manifeslum eliam quoniam non necesse lor separatio jiatufalium pariium cum violentia, nam
. cst differentiamomnem proprium genus inferre, co neque soinnus" inesf sensui, bponeret autem inesse
quod contingit eamdera duorum generum esse non- si impotenlia serisus est. Similiter au.em neque du-
, ooniinentium se invicem, sed alterum tantum ne- bitatio contrariis ralibcinationibus inesi, neque dolor
cesse est inferre, et superiora omnia, ul bipes, gres- naturalibus.partibus, dolebunt enim inanimaia, si
sibile, vei volalile inferl animal. Yidendum_auleinet dolor eis.inest. Talis-aulem.et,sanilaiis definilio.,si-
*i- locum diffeventiam assignavit substanliee. Nam qpidem eommensuratio calidorum et frigiiiorumest:
vnjelur differre substantia a substantia m eo quod necesse est enim sana esse ealida el frigida, naui
alicubi.esi,' quare et eos qui gressibili et aquaililidi- cujusque coraaiensuralio illis inest quorura est cbui-
979 AN. MANL.SEV. BOETJI 980
niensuralio, quare sanitas inerit uiique ipsis. ilen) A. delectabile, idem bono eril; quare qiiod non delecta-
id quod lit in cffectivum,aut e converso, acci.djl.po- bile est per audilum, non bono idem, nam eisdem et
nere-sic dcfinientibus, non enim est dolor separaiio opposita eadem erunt: opponilur autem bono qul-
naluralium parlium, sei effectivum. doloris, nec idem non bonum, per audilura autem delecfabili,per
sorimus impotenlia serisus, sed effeclivum aliemim audilum non deleelabile; manifestum igitur quoniam
alterius; aul enira propter impntentiam dormimus, idem non delectabile per auditum, non bono. Si igi-
aut propter somnum impolentes sumus. Similiter lur aliquid est per visum quidem delectabhe, per
atiiem .e'tdubitaiionis videbitur effectivuni esse, cou- audiium autem non," et bonum ;et non bonum erit.
irariarum eequalitas ratiocinalionum ; quandocunque Similiter autem ostendemus quoniam idem ens, et
cnini ad utraque ratiocinantibus nobis simililer vi- nonens est. Amplius, et gerieribus, et differentiis, et
benlur omnia secundum utrumque fieri, dubitabimus aliisomnibus quse in definitionlbus sunt assignatis •
uirum agamus. Ainplius, sccundum tempora omnia eis qui "orationes pro nominibus faciunt, consideran-.
considerandum sicubi dissonel, tit _i immorlaie defi- dum si quidquam dissonet.
nivit, animal nunc incorruptibile esse. Nam nunc CAPUT IV.
iticorfuptibile animal, nunc immortale erit. An in De.defihilioneloci alii.
hoc quidem non accidit? nam anceps secundum aro- B, Si ariiem sit ad aliquid quod definitur, aut perse,
plriboliam est nunc iiicorrujitibile esse, aut enim aut secundum genus, considerandum si non dictum
quoniam non corrumpilur nunc, significat, aut quoest in definitionead quoddicitur, autsecunduin ipsum,
niam non possibile corrumpi nunc, aut quoniam hu- autsecundum genus. Ut si scientiam definivit opinib-
jusmodi est nunc, ul nunquam possit corrurapi. nem indissuasibilem, aut etiam voluntatem, appeti-
Quando igilur dicimus quod incorruptibile nime est titm sine trisiitia : omnis enim ejus quod est ad ali-
animal, non lioc dicimus, quod nunc lale esl animal, quid, substaniia ad alterum, eo quod idem sit uni-
sed ut nunquam possii corrumpi,; hoc autem hn- eriique eorum quse sunt ad aliquid esse, idipsura
morlali idem erat, quare non ac.eidit, nunc idem quod e.»t ad aliquid quodam modo se habere. Opof-
immorlale esse. Sed tamen sicubi accidit quod se- lebal igiiur scientiam dieere ojrinionemscibilis, et
cundiim-definilionem quiilem assignatum est inesse, voluntatein appetitum boni. Similiter autefn et si
nunc vel prius, quod vero secundum nomen non gsracnmaticendefinivit scieniiam litterarum, oporte-
inest, non erit idem, utendum ergo hoc loco quem- bat enim aut ad quod ipsum dicitur, aut ad quod
admoduni dicium est. Inspiciendum autera et si se- forte genus dicilur, in definiiione assignari. Aut si
ciindum ali.udquidpiam magis dicilur quod definitur, cura quidpiam ad aliquid dicitur, non assignavit ad
quarii secundum assighatam orationem, .ut si justilia C finem. Finis aulem in unoquoque est quod optimum
potestas sequi dislribuiiva est : justus enim magis est, aut cnjus gratia alia sunt; dicendum igitur aut
est qui eligit eequiimdistribuere, eo qui potest; quare optiraum, aut uliimura , ul concupiscentiamnon de-
rion eril juslitia potestas asqui distribuliva, nam et leclabilis, sed delectationis, nam propter hanc, et
justus esset niaximc qui posset eequumdisuibuere. delectabile eligimus. Considerandumet si generatio
Amplius, si res quidem suscipit magis, quod auiem est ad quod assignavit, vel actus. Nihil enim lalium
secundum orationem assignatur non suscipit, aut finis, nam magis quod esl egisse ,et geherasse finis,
contra, quod secundum orationem ei assignatur sus- quam fieri et agere. An non in omnibus verum liu-
cipit, res autem non. Oportet enim aul uitaque sus- jusmodi ? pene enim" plurimi deleclari magis volunt
cipere, aut neulrum, siquidem est rei quod secun- quam destUissedelectari; quare agere magis finem
dum orationem assignalur. Amplius, si suscipiunt quis slatuat quam egisse. Rursum in quibusdam si
ulraque quidem magis, non simul autem ulraque non delerminavit quanti, vel qualis, vel ubi, vel se-
augmentum sumunt: ut si amor concupiscenlia con- eundum alias differeniias : ut ambitiosus, et qualis,
ventionis est. Nam magis amans non magis concupi- et quanti appetens est bonoris, nam omnes appetunt
scit convenlionem; quare non simul utraque susci- honorem ; quare non suffieit ambitiosum dicere qui
piunt magis, atoporleret, si idem es_ent. Amplius, D1appeiit hoiiorem, scd addere oporlet dictas diffe-
si duobus quibusdam propositis, de quo res magis rentias. Similiter autem et avarus, quantas.appetit
dicitur, id quod est secundum orationem miiius dici- pecunias; aut inlemperans, circa quales voluptates:
lur : ut si igriis est corpus subtilissimum, ighis enim non enim qpi a qualibet voluptale lenemr, intempe-
magis flamma quam lux, corpus aulem subtilissimum rans dicitur, sed qui ab aliqua. Autrursum, qui defi-
minus flamma quam lux; oporlet aulem utraque ma- nivit noclem umbram lerrse, aut succussionemmo-
gis inesse eidem, siquidem eadem sint. Rursum, si lura lerree, aut nubem densitatem aeris, aut ventum
lioc quidem similiter utrisque inest propositis, aliud raotum aeris, addendum eniro quanti et qualis, itbi et
autem non similiter utrisque, sed alteri magis.Am- a quo. Similiterautem etin cseteris hujusmodi, nam
plius, si ad duo defini icnem assignaverit secunduni omitlens differentiam quamlibel, non dicit quid est
utrumque : nt bonum quod per visum aut per audi- esse, oportet aulern semper ad id quo indiget argu-
lum delectabile, et ens quod possibile est pati aut mentari. Non enim quolibel modo terramota, neque
facere, simul enim idem etbonum et rion bonum est, quantacunque successio erit;similiter autem neque
similiier auiem'el ens et non ens: nam per audituro aere quolibet modd,- ncque quantocunque moto,
gsi TOPICORUMARISTOTELISINTEttPRETATlO." 982
ventus erit. Amplius in appelitibus,' si noh apponi- A 1Amplius, sic defiuienlemnecesseest eo quod defini-
ttir quod apparet, et in quibuslibet aliis congruit, ut lurl uii. Paiet autem hoc, si accipiatur pro nomine
qupniam voluntas appelitus boni, concupiscentia au- oratio < : nam quia nil refert dicere'ineequalitalempri-
.
lem appetilus deleciatioriis, sed non apparentis boni vationem eequalitatis, erit eequalilasconlrariuih pri-
vel deleclationis, pierumque enim latet appetentes, ivaiioni riequaliial.is,quare eodem erit usus. Si aiitera
quoniambonumautdelectabileest, quarenon neces- neutrum i contrariorum secundum privationem dica-
sarium bonura vel delectabile esse, sed apparens Itur, assignetur autem oratio similiter, ut bonum
>.
solum; oportebat ergo sic et assignafioneriifacere. Si contrarium malo, manifestum quoniam malum con-
autem et assignavit quod dictum est, in ipsas species trarium
I bono erit : naij) sic contrariorum similiter
ducendum eum qiii ponit ideas esse. Non enim "est ioratio assignanda; quare rursura eo quod,defin|lur
idea ullius apparentis, ipsa autem species ad ipsam acciditi uli, inesl enim in mali oratione bonum. Quo-
speciem videtur flici, ut ipsa concupiscentia ipsius circa quoniam bonum est malo contrarittm, malum
delectalionis , et ipsa voluutas ipsius boni. "Apparen- autem nihil differt, vel, quod est bono Gontrariurn,
-tis igitur boni nonjeril ipsa volunlas; neqtie appa- erit bonum conlrarium, boni contrario. Perspiciium
rentis deleclationis ipsa concupiscenlia : absurdum igitur quoniam eodem usus est. Amplius, si quod se-
enim est esse"ipsum apparens bonum vel delecta- B[ cundum privationem diciiur assignans, non assigna-
bile. Amplius, si sit quidem habitus definitio, consi- vit-cujus est privatio. Ut habilus, aui contrarii, aiit
derandum in habente, si quideni liabentis, in ha- cujuscunqtte est privalio. El si.non in quo natum est
bilu. Similiter aulem et in ceeleris lalibus : ut si fieri addiiljt, vel simpliciler.,vel in quoprirao naium
delectatio est juvantia., ei delectabile j'Uvabile. est fieri. Ut si ignorantiam dicens privalionem, noh
; Universaliter autem dicendo, in hujusmodi defini- scientiee privalionem dixit, aut si non addidil ih quo
tionibus, quodammodo, uno plura accidit eum qui natum est fieri, aut addens non in quo primo assi-
definit definire. Nam qui scientiam definivif, quo- griavit, ut quod non in rationali, sed iii homine vel
dammodo el ignoranliam definivit; similiter aUtem in anima : nam siquodlibet hofura omitlat, peccavit.
et seium el inscium, et scire et ignorare, na>na Similiter autem et si cifecitalemnon visus privatio-
"primodilucidofacto, et reliqua quodammodo dila- nem in oculo dixit; oportel autem bene assignanteriv,
cida fiunt. Inspiciendum igitur in omnibus lalibus, quid est, ct cuj"usest privaiio assignare, et quidnam
ne quidquam dissonel, ulendo elemenlis ex con- est quod privatum esf. Videndum autem et si non
.trariis et conjugatis. Amplitts; in his qusead aliquid secundum privatioiiem dicfum,. privatione definivit.
sunt, considerandumsi ad quod genhs assignatur, et Ut -et in ignoranlia videbilur esse hujusmodi pecca-
stieeies ad illud quoddamassignetur : ul si opinio ad Q] lum, iis qui non secundum negationemignoraniiani
opinatum,et queedamopinio ad quoddam opinatum, dicunt : nam quod non babet scieniiam non videtur
et si multiplex ad mulliplex, et-quoddam multiplex ignorare, sedmagis quod decepiumest, propter quod
ad quoddam submultiplex; si autem non sic assigna- neque inanimala, neque pueros dicimus ignorare;
-tur, manifesium quoniam peccatur. Videndum au- qiiarenon secundum.privationemscientiseignorantia
tem et si opposili opposita definitio : ul si dimidiiea dicitur. Amplius.si similibus.nominis casibus si-
sit quseopposita est ei queeest duplicis, nam si du- miles orationis casus aptanlur, ut si adjuiivum est
plex est quod in sequalisuperat dimidium, et dinii- effectivumsanitatis, adjutive est sanitatis effeclive,
dium quod in eequaJisuperatur. In conirariis aulem et adjuvans efficienssanitatem. Cohsiderandumet ih
similiter. Nam conlraria conlrjrii oratio erit, secun- idea, siaptabitur dictus lerniinus. Nam in quibus<=
dum unam quamdam complexionem conirariofum, dam non accidit, ul quemadmodumPlalo defraivil,'.
ut-si adjutivum quidem effectivuraboni est, nocivum mortale addens ,in animalium definiiionibus, idea
. effectivum mali, aut corrbpiivum boni; aiterum er.im non erit mortalis, ul ipse homo; quare non
enim horum necessariumest contrarium esse-ei quod aplabitur. ad ideam definitio. Simpliciler aulem in
ex prineipio dictum est. Si igitur neulrum contra- quibus apponitur effeclivum aut passivum, necesse
rium estei quod ex-principio dictum esl, manifestum J) D est dissonarein idea lerminum, nam impassibiles et
quoniam neulra erit earum (quseposterius assignata.) immobiles videnlur esse idece iis qui dicunt ideas
eonirarii oralio; quare neque quse ex principio assi- esse; adversum lios aulemet lales oraliones utiles
gnataestdefinitio, recte assignataesi. Quoniamautera eunt.
qusedam contrariorum privalione alierius dicuntur, CAPUT V.
ut insequalitasprivaiio eequalitatis videlur esse (•in- De definitioneloci alii.
aequalia enim, quse non eequalia sunt, dicuntur), Amplius, si eorum queesecundum .eqiiivocationem.
perspicuum quoniam quod secundum privationem dicuntur, unam definitionem omnium comraunem
quidem dicilur contrarium, necessarium est definire assignavit. Univoca enim, quorum una est secundum
, per alterum, reliquum vero non jam oporlet, per id nomen oratio; quare nullius eorura.quse sub nomine
quodsecundumprivatioriemdicitur. Non enim accidit sunt, assignatus est terrainus, eo quod similiter ad
alterutrum. per allerutrnm cognosci. Considerandum omne, eequivocumadaptatur. Passus autera lioc est,
igitur in contrariis Irajusmodi peccatum, ut si quis et Dionysii vitee terminus, siquidem ea motus est
defraivil sequalitatem conirarium ineaqualitati,. nam generi nutriendi natumliter inserviens, nihil enim
_ per hoc qutidsecundum privalionem dicilur, definivit. hoc magis aninialibusquam plantis Inest; vita aulonj
"
i.83 AN. MANL.SS_V. BOETII - S8i
, .
iion secundum unam speciera videtur dici, sed altera A si'• et per ignotiora B©minacommutationem .fjbsssi:
quidem ahimalibus, aliefa planiis inest. Couiingit ut i prb homine albo, terrigenam candentem; rieque
igitur et secundum electionem sic assignare termi- <
enim definivit, cura .miuus sit clafura qiipd sic dici-
ritim , ac si univoca, et secundum unam speciem itur. Considerandum aritem et si per comir.utationem
• omnis vita diceretur. Nihil autem probibet et ,eum- inominum , non idem jam significat. Ut qui contem-
i . . .
qui conspicit eequivoealionem, et alteilus vult defi- plativam
] scientiam , opinionem "Gon.emplalivam
. riitionem assignare, latere non propriam , sed com- < dixit; nam opinioscientiee non itlem (atoportet, si
_ rhuiiem ulrisque orationem assignare , sed nihil debei, < et tolum idem esse); nam contemplativum
inirius si ulfovis modo fecerit, peccavii. Posiquam < quidem commune in utrisque oratioriibus est, reli-
aiitem queedam latent Ecquivocorum, inlerroganti (quum vero differens.'Amplius, si alterius nomirium
quidem ut univocis utendum. Nam non adaptabiiur commuialionem
< faciens, non differentise, sed generis
alterius terminus ad allerum, quare videbitur non commutationem
< fecit : ut in eo quod nupef dictum"
distinguendhm boc pacto", oportet enim in pmne- iest, ignotius enim contemplaliva qnam scientia :
univocum adaplari, eidera autem respondenti, dis- nam i hoc quidem genus, illud autem. differentia 5
tihguendum- .est. Quoniam aulem quidara respon- omnibusaulem
< notius genus, nam.communis; quare
rijeniiuraunivocum quidem dicunt esse aequivocum, J$ non i generis, sed differentiee oporlebat. eommniatio-
quandonoiiaccommodatur ad omne assignala oraiio, i
!.em fieri, eo quod ignotior est. An hcec quidem
eoquivocumautem univocum, etiamsi ad uirumque ridicula j reprehensio? nihil enim prohibet differen-
accommodetur, preeconfessioneutendumprotalibus, 1
tiam quidem nolissimo nomine dici, gsnus autem
aut prsecolligendum quod sequivocum, vel univo- fion. i Sic aufem rebus se habentibus manifestura
cum',' aut utruraqire fuerii. Magis enim cohceduiit < quohiam generis, et non differentiee secundum no-
non prajvidenles, quod futurum est ut accidat. Si men i commutatiofacienda; siaulemnon.nomen pro
autem nori facta confessioue dixerit aliquis univp- )nomine, sed oralionem pro.nomine comniutal, ma-
cum sequivocumesse, eo quod npn accommodelur et nifestum i quoniam differeniiee magis quam generis
in lioc assignata ofatio, consideratiduni si bujus ora- definitio
< assignanda est, eo quod eognoscendi gratia
<
tioacct.mmodaiuretadreliqua. Nani maniiestum quo- definilio assignalur, nam rainus differentia quam ge-
niam univocum efit reliquis; si autem non , plures nus i nota. Siautem differenlise lerminum assignavit,
eruntdefinitionesreliquis :nam dusesecundumnomen considerandum
t si et alicujus alius communis est
Praliones accommodabuntur ad eamdem , quseprior :assignatus terminus : ut cum impafem numerura,
assignata esi, et qtise posierior. Rursum si. quis numerum: mediurri habentem dixerit,"deierminandum
definiens aliquid eorum quee multipliciter dicuntur, G esti quo paclo medium habentem. : nam numerus
i
ct oratio non accommodatur ad omnia, et quia sequi- qusdera communis in utrisque orationibus est. Im-
vocura esse non concedat, nomen etiam dicat non paris ] autem coassumpta - est oratio; habcnt autem
ad omnia accommodari, quoniam nec oratio, dieen- et i linea et corpus medium., cum non sint imparias
dum ad ejusmodi, quod nominatipne quidem oportet iquare non utique eril definitio boecimparis. Si auteni
iiti quse tradita est,, et quee sequilur, et non dimo- multipliciterdiciturmedium habens, determinandum
vere qtne talia sunt, lametsi nonnulla dicenda non quomodo medium babens, alioqui reprebensio erit,
autem com- :
aut 1quod non definivit. .Rursum si id.
siti.t similiter multiludiui. Si, alicujus syllogismus.,
plexorum assignetur terminus, corisiderandum est cujus quidera orationem assignavit est eorum quse
auferendo allerins eorum quaecoraplectuntur oralio- su_)t, quod autem sub oratione, non eofum quse
definivit colorem igni
iiera, si esl et reliqua reliqui. Nam si non , manife- - srail : ut si album quispiam
stum quoniam neque lota totius : ut si quispiam perE.ixium, impossibile enim incorporenm corpori
definivit lineam finalem rectam, finem plani habenlis permiscefi; quare non erit color igni permixlus, at-
iines, cujus niedium superaddiiur _iiiibus,-si finalis lamen album est. Amplius, quicunque non dividunt
, lineee oraiio est, finis plani habentis fines, rectse in iis qucesunl ad aliquid ad quod dicitur, sed _in
oporlet esse. reliquuin, cujus medium superaddilur Di pluribus comprehendentes dicunt,,aut omiiino, aut
finibus; .sed infinita neque medium rieque fines in aliquo falsum dicunt: ut si quis uiedicinam disci-
habet, recta autem est; quare non est r.eliqua plinara enlis dixit. Nam si nullius enlium medieina
leliqui oratio. Amplius', si cum sit compositum quod est disciplina, manifestum quoniara tota oralio raen-
definitur, eequiiriembris oratio assignetur definitio. dax est; si-autem alicujus quidem, alicujus autera
de orarii, si-
./Equimembris aulem dicitur oratio esse quando quot non, in aliquo mendax -: nam oportet
fuerint composila, tot et in oratioiienomina et verba quidem per se, et non secundum accidens eniis
fuerint: necesseestenim in lalibhs ipsorum nominum esse dicilur, quemadmoduin in aliis se habent ea
commutationera fieri aut omnium aul aliquorum, eo quse ad aliquid sunt, nam omne disciplinatum
quod oiliil plura nunc quam prius nomina dicta sunt; ad disciplinara dicitur. Similiier autem etin aliis;
verum pportel eum qui definit, oralioncm pro nomi- eo quod convertuntur omniaad aliquid. Omne enira
nitusassignare, maxime quidem omnibus, quod si d sciplinalhm, ad aliqti.id.Ca.terhm si is (qui non
non, at saltem in plurimis. Sic enira et in simplici- per se, sfcd secundum accidens assiguationeni
bus qui nomen commutat,. non definiturus est : ut fecil). recte assignavit; non ad uuum , sed ad plura
autera " unumquodque eorum quee ad aliquid dicuntur", assK
pro tunica vestem. Amplius majus peccatum,
S8S TOPICORUMARISTGTELIS INTERPRETATIO. 886
gnavit, nihil enim prohibet ldem, et ens,_el album, \ Lsed. quod ex.his est,. dixit id esse quod definitur,
eibonumesse; quare qui ad quodlibet horum ,assi- primum quidem considerandum si .non. natum est
gnavit, recte assignavit, siquidem is qui secundum quidpiam unum fieri ex iis quse dicfa sunt. Qusedam
accidens ass'gnavit,.recle assignavit. Prseterea au- enim sic se habent ad inviceh), ut niliil ex eis unum
tera impossibile est hujtismodi orationem propfiam quidpiam fiat, ut linea et numerus. Amplius, st de-
assignati esse, nam noh solum medicina, sed plures finitum quidem in uno aliquo natum est primo.fieri,
aliarum disciplinarum ad ens dicunlur : qtiare una ex quibus aulem dixit ipsum esse, non in uno primo
queequeenlis disciplina eril; manifesium igitur quo- nata sunt fieri,sed utrumque in uiroque. Nam ma-
niara lalis nullius est disciplinse defiuiiio, propriam nifeslum quoniam non erit ex iis., iljud ; in quibus
enim et non communem oportet definilionem esse. eriim partes, et lotum heccsse est inesse; quare nor
Quandoque autem definiunt non rem, sed rem bene in uno lolum primo esse, "sed in jiluribus.
se habentem aut perfectam. Talis auiem et rheioris
Si aulem et partes et tblurn in uno aliquo primo,
el furis terminus, si sit rlielor quidem, qui potest quod considerandum si non
in eodem, sed in ahero lolum,
in, unoquoque esl verisimile considerare, et n.ihil etin aliero
fur aulem clam sumit: paries. Naih in quo loium, in illo et
pr_efermiliere; qui perspi- parles esse videnlur. Rursum, si ciim tolo corrum-
cuum.enim quoniam cum"talis uterque, hic quidem -ni E converso enim oportel accidere,
bonus rheibr, ille autem bonus fur erit: non enim puntur partes.
clam sed vultclam sumere-fur est. panibus corfuptis, tolum corruriipi; toto vero cor-
qui sumit, qui non neccsseest et' par.tes corrumpi. Aut si
Rursum si quod propter se eligehdum est, ut aclivum rupto,
lotuin qiiidem lionum vel malum, partes autem neu-
vel effecliviim,vel quoiibet modo propter aliud eli-
trse; aul e converso, panes quidem bonse velmalse,
gendum assignavit: urqui juslitiam legum conserva- toluin autem-neulrum. Nam
tivam dixit,aut sapientiam effectivara felicitatis: nam liile neque ex neulris possi-
bonum vel fieri, nequeex bonis
conservalivum ei effectivumeornm sunt quse iiropter vel malis quidpiamAutmajum
neutrum. si roagis quidem allerum
aliud eliguniur. An nihil quidem prohibet quod bonum
se et aliudesse eli- quam alterum malum, quod auiem ex his,
proplef eligendum est, propter non magis bonura quam malura, ut si imprudentia
gendum; atlamen nihil minus peccavit qui sic defi- e'x fortitudine et falsa ophiibne; magis enim bbnum
nivit quod proptcr se est eligendum : nam unicuique foniludo
in substantia maxime melius autera quara malum faha opinio. Opuriet ergo et
opiimum, ,
se quod ex bis est sequi illud quod rnagis est, et esse
qtiod propter eligendum, quam quod propter vel simpliciter bonum, vel magis bonum quam ma-
aliud; quare id et definil.onemoporlebit .magis siliim. An.hoc quidem non necessariuni, nisi uifuuique
gnifieare. Q sit per se bonum vel"malum? multa enim cffeciivo-
CAPUT VI. riini per se quidem non sunt bona, mixta aulem qui-
De definitioneloci alii. - busdam fiuni bona, aut e converso ulrumque qnidem
Considerandumaulerri est et si is qui alicujus de- bonum, mixta autem malum vel neutrum. Maxime
-finitionemassignayit, aut heec; aut qiiod est ex his, autem liianifestum quod nunc diclum est in salubri-
aut hoc cum illodefinivit. Narii si I]_ec*quidem,aeei- bus et morbifieis, nam queedammedicamentbrumsic
det uirisque efneutri inesse, ut si justitiara, tempe- se liabent, nl ulrumque quidem sit bonum, siautem
rantiamelfortitudinem definiverit; nam si sint duo, utraque dentur mixla, nialum.Rufsum, si quod ex
uterque auiem altertim habeat, uirique justi erunt, meliore el pejore est, nori est totum pejOre quidem
et neuter, eb quod utrique qtiidem habenl j'uslitiam, melius, meliore aulem pej'us. Ari neque hoc necessa-
uterque autem non habet. Si' autera nonduri) quod rinm, nisi perse sint ex quibiis componitur, bona?
dictum est admodum absurdum videtur, eo quod el nam in iis quee nori per se sunl<hona, nibil prohi-
in aliis afccidathujusmodi (nihil enim prohibet ulros- bet lotum non fieri bonum, nt.in iis quse modo dicla
que habere unam, cum neuler habeat), altamen. sunl. Amplius,. si cognomineest folum alteri. Non
coniraria inesse eidem.omnino absurdunrvidebitur oporiet enim,' ut neque in syllabjs ; nulli enim ele-
esse. Accidet autem hoc,si hic quidenripsorum lem-I' 1meniorhm ex quibus componilur syllaba cngnominis
peranliam et timidita'em habet, ille aulem fortilu- est. Amplius, si non dixit inodum corapositionis.
dinem et prodigalitatem, ham uirique et justitiam Non enim sufficiensest aTlcognoscendum quod dicat
et injustitiam babehi. Nam si juslitia, temperaritia ex his : nam non quod "exhis, sed quod -sic ex his,
et fortitudo est, el injustitia limiditas et prodigalitas estcujusque composilorum subslanlia, ut in domo;
erit, et omnino qusecunque adarguraeniandum ido- non enim si quolibet modo componanlur Iia_c, do-
neaqubd non idem sunt et partes et tblum, omnia mus est. Si autem hoc cum illo assignavit, primum
utilia ad id quod_dictum esl; videlur aulem qui sifc quidem dicendum quod cum hoc illo aut hoc et illud
definit partes, toti easdem dicere esse. Maxime au- dicilur, aut quod ex illisf. Nam qui dicit mel cum
tem accommodateefiunt orationes, in quibuscunque aqua ; vel mel et aquam dicit, vel quod cx melle et
lhanifesla partium estcompositio, quemadmodura in aqua, quare si cuilibet eorum quse dicta sunt idem
domo et in csetefis talibus; manifestum enim quo- confilebitur esse hoc cum illo, eadem conveniel di
niara cum sint -partes, nihil piôhibet totum non cere quee quidem ad-utrumque horum prius dicta
esse, quare non idem partes toti. Si ahtem hon litec," suht. Amplius, divideniiûotiesdicitur allerum cui»
&87 AN. MANL. SEV. BOETII 988
allero, considerandum si nullo modo hoc cum ilJo : A_ plius, si similiter esl veiisimile omne composilum
ut si dieitur alterum cum allero, aut ut in aliquo compositionem esse, vel nullum ; animalium aulem
eodem susceplivo, ut justitia et fortiludo in anima,- unumquodque cum sit composilum, non esl compo-
aut iri loco eodem, aut in tempore eodem, nullo sitio, neque profeclo aliorum composilorum ullum
aulem modo verum sit quod diclum eslin his, ma- compositio erit. Rursura, si similiter inaliquo' nala.
nifestuin est qtioniamnullius erit assignata definitio, sunt esse contraria, definivit autein per aJterum,
eo quod nullo modo hoccum illo est. Si autem diviso manifestum quoniam non definivit. Si _.<lera non ita j
quoties dicitur alterum cum altero, verum erit in est, plures accidet ejusdem definitiones esse; quid
eodein lempore utrumque esse, considerandum si enihi magis qui per hoc quam qui per allerum defi-
contingit non ad eumdem ulrumquedici finem ': ut • niens dixit? eo quod similiter ulraque naia'sunt
si foititudinetn definivit audaciam cum recta intelli- fieri in eodeni. Talis auiem animaeest definilio, si-
gentia, coniingit enim audaciam quidem habere spo- quidem est subsianiia disciplince suseeptiva, nam
liandi, recfam autem inlelligenliam circa salubria, similiter"et ignorantiee est susceptiva. Oportet au-
sed nondum foriis qui in eodem tempore, cura ijlo tem si non ad totam babeat aliquis argumentari de-
hoc habet. Aniplius, si et ad idem ambo dicunlur, finitionem, eo quod non nota sil tota, ad aliquam '
ulad .medicaiiva. Nibil enim prohibet et auilaciarn gI partiura argumenlari si sit nota, et.non bene «ssi-
quaindara, et reclam intelligentiam habere ad.medi- gnata appare_t,nam parteinterempla.el totadefinitio
caiiva, attamen nec sic foriis qui hoc cum illo ha- interiinitur. Queecunqueautem obscuree sunt defini-
bet; neque enim ad alterum eorum utrumque opor- tionum emendanli et cbnformantiad manifeslandum
let dici, neque ad idem quodcunque sit, sed ad fur- aliquid et habendum argumenlunr,. sic conside-
.titudinis finem, ut ad preeliorum pericula, aut si randum. Necesse est enim responderitem aut susci-
quid magis est illius finis. Quecdamaulera sic assi- pere quod sumplum est ab interrogante, aut eum-
gnalorumiiullo modo sub diciara cadunt divisionem, dem declarare qtiid temere est oslertsum a defini-
ut si ira tristilia est cum opihione parvipendendi: lione. Amplius, quemadmodum in congregationibus
nam quod propler bujusmodi opinionem trisiitia fit, solenllegem inducere, et si sit melior quseinducitur,
hoc vult indicare;" propter hoc autem fieri aliquid, interimit anteriorem, sic et in 'definitionibusfacien-
non csl idein ei quod est hoc quidem cunv illo esse dum, et deliniiio alia ferenda.Nam si apparet melior,
secundum ullum diclorum raodorum. Rursum, si ct magis manifestum quod definilur, j.erspieuum
horum eompositionem dix.it totum : ut animas et quoniam inierempta erit quse posila est, eo quod
corporis compositionem animai. Primum quidem lion sunt ejusdem pluves definitiones."Ad omnes
considerandum si non dixit qualis composilio; ut si Q| autem definitiones non minimum elementum ad
carnem definiens, aut os, ignis et aeris et terra. seipsum, solerter definire proposiium, aut apte di-
dixit compositionem. Non enim su.fieitcompositio- clum terminum assumere. NecesseestenimTeluti ad
nem dicere, sed quse et qualis determinandum. Non exemplar considerantem, et quod minus est iis quee
enim quolibet modo compositis his caro fit, sed sic oportet habere defmitionem,. el quod appositnm est
quidem composiiis caro, sic vero os. Videlur autera superflue, inspicere, uf magis argumentis abunde-
neque esse omnino compositioni idem neutrum eo- mus. Qure igitur fcirca definitiones sunt, in tanium
rum quse dicta sunt, nam compositioni omni disso- dicta s;nt. - ...
luiio contraria, dieiorum aulem neuiri, nihil. Am-
LIBER SEPTIMUS.
CAPUT PRIMUM. autem et quorum alterunrmaxime dicitur quodvis

De eodemel diversotoci. esse, si et alterum ipsorum secundum idem maxime
. Utrum aulem idem an diversum secundum pro- " dicilur. Sicut Xenocrates beatam vilam et studiosam
priissimum eorum (qui dicli sunt de eodem) modo- assignavit eanidem, eo quod omniumvitarum maxime
rum, dicendum (dicebalur autem propriissime idem, eligenda studiosa et beata, unum enim maxime eli-.
quod numero unum), consideratidum aulem ex ca- gendum el maximum. Similiter et in aliis hujus-
sibus', et conjtigatis, et oppositis., Nam si justitia modi. Oportet aulem ulrumque unum numero esse^
idem est fortiiudini, et justus forti, ei j'uste forliier, quod. dicitur maximum et maxime eligendum;' si
similiter autem el in epposilis. Nam si haeceadem, aulem non, non erii ostensum quod idem. Non ne-
et opposita his, eadem secundum quamlibet dictarum cessarium enim, si foriissimi Groecorumsunt Pelo-
oppositionum. Nihil enim differt hoc vel hoc modo - ponnesii et Lacedeemonii,eosdera esse Peloponne-
opposiium sumere, eo quod idem est. Rursum ex sjos Lacedeemoniis,eo quod non unus nuniero Pelo-
effeclivis etcorruplivis, et generationibus et corru- ponnesius-et Lacedsemonius, sed contineri quidem
piionibus, et omnino ex iis quse similiier se habent alterum ab alteronecessarium, utLaced_emotiiiaPe-
alterum ad allerum. Nam queecunque simpliciter loponnesiis; siautem non, accidet seipsis invicem
eadem, eliam generaliones eorum et corruptiories esse meliores, si non conlinentur alteri ab alleris :
eaedcm, et-cffectiva et corruptiva. Considerandum necesse esl enim Eelopounesios meliores esse quam.
989 TOPICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO.. 990
JLacedsemonios,si non continentur alteri ab alleris, A potest alieruin sine altero esse, non erit eniraidera
nam omnibus reliquis sunt meliores. Similiter autem ad idem. Igilur loci tot dicuntur.
et Laced_emoniosnecesse est meliores esse Polopon- CAPUT II.
nesiis, nam et isti omnibus ceeteris sunt meliores, De eadem definilionetoci alii.
quare se invicera "meliores fiunt. Manifeslum ergo Palam autem ex iis quae dicta sunt, quoniam
qunniam unum numero esse oportet.quod oplimum omnes qui ad idem sunt destructivi loci, et ad ter-
et maximum dicitur, si debeat quod idem sint minum utiles sunt, quemadmodumprius diclum est.
ostendi. Propter quod Xenocrates non idem assigna^ Nam si non idem indicet et nomen et oratio, ma-
vit: non.enim uno numero beata et studiosa vila, nilestum quoniamnon erit definitio assignata oralior
quapropler non necessarium eamdem esse, eo quod Constructivorum autem locorum nullus ntilis ad
ambee maxime eligendse, sed allera sub allera. terminum. Non enim siifficij oslendere itlem quod
Rursuro considerandum si cui allerum idem, et al- suboratione et nomine estadconstruendumûoriiam
terum. Nam si non sunt ambo-eidem eadem, manife- definitio, sed el alia oportet omnia Imbere (quee
stum quoniam nec sibiinvicem. Ampliusautem ex prsecepta snnt) definitionem; interimere igilur defi-
iis quse his acfcidunt, et quibus .hsec.accidunt,consi- niiionem sic et per haec semper tentandum. Si aufem
derandum. Nam queecunquealteri accidunt, et "alteriB construere volumus, prinium quidem scireoportet
oporlet accidere, et quibus"altefum eorum accidit, quoniam nullus vel pauci dispulantium lermihum
et allerum eorum oporlet aceidere; si aulem aliquid syllogisnio colligunt, sed omnes principium quod
eorum dissonet', dilucidum quohiam non.eadem. tale est accipiunt, ut qui circa geometriam, 61 nu-
Videndum autem et si non in uno genere prsodica- meros, et aliiis hujusmodi disciplinas. Deinde quo-
fnenli ulraque, sed hoc quidem quale, illud auiem liiam exacte quidem alterius est negotii assi-
quanlum, vel ad aliquid indicet: Rursum, si geims gnare, et quid est. terminus, et quomo.do definire
utrisque npn idem, sed hoc quidem bonum, illud 0|iorlei. Nunc autem, qtianium sufficit ad praesen-
aulem malum, aut hoc quidem virlus, illud autem tem utiliiatem, lantum, solum dicendum quoniam
sclenfia. Aut si genus quidem idem, differentiee au- possibile fieri definitionis, et ejus, quod quid est,
tem non ,e_edemde utroque prsedifcantur,sed de hoc esse syllogismum. Nam si terminus esl-oralio
quidem "quoniam contemplativa scientia, de illo quse quid est esse rei indicat, et oportet ea quse
autem quoniam activa; simililer autem et in aliis. in termino ponuntur, in eo quod quid est de re sola
Amplius auteni ex magis, si lioc quidem suscipit ma- preedicari, prsedicantur aulem sola in eo quod quid
gis, illud autem iion, aut si ambo suscipiunt quidem, est, genera ei differeniise.Manifestumquoniam si quis
non siraul-autem. Ut qui inagis amat, non magis C sumai ea queesolum de re in eo quod quid est pree-
concupiscit venerem,.quare non idem amor et con- dicari oporiei, quod hsec habens oraiio, lermiijus
cupiscentia veneris. Amplius ex appositiorie, si ex neeessitate erit, non enim conlingit aliud esseter-
eidem utrumque apposiium, non facit idem lotum. minum, eo quod nibil aliud in eo quod quid est de
Auf si eodem ab utroque sublalo, quod relinquitur re pr_edicaiur; quod igitur possibile est ex termino
est alterum. Ul si duplum dimidii et multiplum di- syllogismum fieri manifesium.Ex quibus autem opor-
midii idem dixeril esse : sublato enim ,ab uiroque tei construere, delerminatum est quidem in aliis
dimidio, reliqua idem. oporleret indicafe; non iiidi- diligentius, ad propositam autem methodum iidem
cant autem, nam duplum et multiplum non eadem lbciutiles. Inspiciendumenim in contrariiset in aliis
signiflcant. oppositis, et lotas orationes, et' secundum partem
Considerandum aulem non solum si jam aliquid consideranli. Nam si oppositaoppositse,et eam (qure
accidit impossibi.e per positionem, sed et si possi- -dicta est) propositi necesse est esse. Quoniam autera
bile sit ex suppositione existefe. Quemadmodum iis conlrariorum plures complexiones,sumendaest ex
qui vacuum et plenum aere idem dicunt esse; nam contrariis qualiseuiique maxime apparebit contraria
manifestum quoniam srexeat aer, vacuum quidem definiiio; lolasigiiurdefiniiiones, quemadmodum di-
non minus, sed magis erit, plenura autem "aere non D ctum esi, considerandttm. Secundum partem autem
amplius .erit; quare supposito aliquo sine vero, sive hoc paclo, primum quidem quoniam assignatum ge-
falso (niliil .enim refert), si alierum interimitur, nus recle assignalum est. Nam.sicontrarium in con-
aUeriim auterii non, profecto.non idem sunt. Uni- trario, propositum autem non est in eodem, mani-
versaliier auiem dicendo ex iis quse quovis modo de festum quoniam in contrario erii,eb quod necesse
utroque prsedtcantur, et de quibus hsec preedicantur, estooniraria in eodem genere vel in contrariis ge-
considerandumsi alicubi dissonent. Nam qusecunque neribus esse. Et differentias quidem contrarias de
de altero praedicantur, et de altero proedicari opor- contrariis arbitramur praedicari, ut de albo et nigro :
tet, et de quibus alteruiri prsedicalur, et alterum nam illud quidem disgregativum, hoe autem congre-
praedicari oportet. Amplius, quia multipliciler idem - gativum visus; quare si de contrario conlrariee prse-
dicitur, considerandum si seeundum alium aliquem dicantur, de proposito queeassignata: sunl preedica-
modum eadem suht. Nam specie vel genere eadem, bunluf-; quapropter quia et genus et differentise
ncn necesse est numero riadem esse; consideramu.s reele assignata sunt, manifestum quoniam definitio
autein utrura sic eadem, an non sic. Amplius, sj . erit quce assignata est. Annon necessarium cst de
991 AN. MANL. SEV. BOETII •
ggg
contrariis differenlias prsedicari,. nisi In epdem ge- Apt ponunt ideas esse, quemadmodum prius dictum est.
neresint conlraria?'quorum aulem genera sunteon- A
Amplius, si per metaphoram dixit nomen , vel idem
traria, nihil prohibet eamdera differentiara de utris- "deeodem
"d< prsedicavit nt diversum, et si quis alius
que dici, ut de j'usfitia et injuslitia: nam illa quidem communis
c< et efficaxlocorum, illo utendum.
virtus, heecautem vilium animee. Quare id quod est . CAPUT III. i
anima,: differenlia de utrisque dicitur, eo quod et Dc constructione el deslruclioneprmdicatorumloci. .
corporjs est virlus et vititim; sed hbc verum quod
coiilrariorum, aut corilrarice,aut esedem differentise Quoniam aufem difficilius est construere quam
"'
sunt; si ergo de conlrario conlraria- prsedicatur, de destruere terminiim, ex iis quee posiea dicentur, ma-
hocaulem non, manifessuri) quoniatn qure dicta est hifestum. n Nam nosse ipsum, et sumere ab interrb-
de hoc praedicabitur. Universaliter autem dicendo, gantibus S1 Jiujusmodi propositjones non facile, ut quod
si definitio est ex genere-el differentiis, si sitcontra- e
eorum quae sunl iu assignaia oraiione boc quidem
rii definitio manifesta, et quse propositi definitio genus, 8 illud autem differentia, etquodin eo quid est,
inanifesiii erit. Nani quoniam contrarium in eodem genus _> et differeniiee preedicantur.- Sinehis vero im-
genere, vel in conlrario, similiter autem et differeri- possibile
P est definitionis syllogisraum fieri, nam si
fiee aui eonlrarise de conirariis,- aut eeedem preedi- B qusedam<3 et alia in eo quod quid est de re pr_edicant,
cantur, dilneidum quoniam de proposito, aut idem incertum h ulrumne, quse dicia est, an alia ej'us defi-
genus praedicabilur quod de contrario; diffefentise nitio n est, eo qtiod definitio est oralio quod est in-
autem conirarite, vel omnes, yel aliquse; reliquee dicans. d Manifesium aufem et etiam exhis, nam
autein esedemaut eontra, differenlise quidem esedera, facilius£ unum concludere quam mulla, interimenti
genefavero contraria, autambo contraria, et genera quidem q suflicit ad un.umdisserere. Unura enim quod-
et differenti-e: nam eadem esse anibo non coniingit; ccumque sit, desiruentes, iriterempturi sumus termi-
si aulem secus, definitio eaderh contrariorum erit. nuum; at cpnstruenii,'omnia necesse est construere
Amplius, ex casibus et conjugalis. 'Neeesse est enim quod q insint, quse in termino sunt. Amplius, con-
consequi genera -generibus, et lefminos terminis, ut struenti £ quidem universaliler siaiuendum syllogis-
si oblivio'est scientiee ainissio,,et oblivisciamittere i
mum '
(nam oportet de omni, de quo nomen, prsedi-
seieniiam erit, et oblitum esse-amisisse sclentiam. - cari c et terminum, et eliam adhuc converti de. quo '
Uno jgittir qttolibet eorum qttee dicta sunt cohfessb, oraiionem
c et nomen, sidebeai proprius esseassigna-
necesse est et reliqua confiferi. Similiter autem et si tus t lerminus), deslruenti veronon necesse ostendere
t
corruptio dissolutio substantise, et corrumpere dis- universaliter : sufficit enim ostendere quod de qiio-
solvere substanliam, et corruptive dissolulive, si C1 rpiam eorum quse sub nomine sunt oratio non ve- '
corrupiivura' dissolutivura snbstanlise; et corruptio irilieatur, et tametsi universale oporleat destruere,
subslantiae dissoluiio. Similiter autem el in aliis. non i tamen converti necessarium et in destruendo;
Quare uno quovis sumpto , et reliqua omnia confi- nara i sufficit destfuenti uniyersale,. ostendere quod
teantur oporieu Et ex similiter se habentibus ad • de t aliquo eorum de quibus nomen preedicatur oratio
iriviceni. Nam si salubre est efleeiivum saniiatis, et non i prsedicalur, at e converso non necessarium ut
habile effeciivumbonoehabitudinis erit, et adjuiivum < ostendatur, quod de quibus oratio non preedieatiH',
effeclivumboni: nam similiter unumquodque eorura incque nomen prsedicetur. Aniplius etiam, si omni ei
quse dicta sunt ad suum fii.em sehabet; quare si -inest J quod sub nomine est, at non soli, inlerempta
unius eorum definitio est effeclivum essefin.is, ct < definilio : similiier aulem et circa proprium et
est
reliquofuin cujusque sic erii definiiio. Amplius, ex gcnus j se habet. !ln utrisque enim desfruere quam -
eo quod est magis et similiter , quod est similiter, i
construere facilius est. De proprio qtiidem manife-
quolies fcontingiteonstruere duas ad duo comparan- ,'slum, ex iis quse dictasunt,. nam utplurimum in
tem. Ul si magis hsec hujus quarh ista istius defini- < complexione proprium assignalur, quare destruere'
tio, ista aulem qure minus,-defiuiiio est, et haee quee iqttidem est, unum interimenti, conslruenti autem,
magis , et si similiter haec Iiujus, et ista istius , si D^ orania rat.oeinatione colligere necesse est. Peneau-
aJiera alterius, et riJiqua reliquse. Una autem defi- lem et reliqua oinnia queecunque ad definiiionem et
niiio ad duo comparaia, aulduabus definitionibusad ad propriura convehiet dici, nam etorani oporiet
- unum,-neuliquam uiilis ea quseex
ri)agisesl conside- quod sub nomine est, construenii monstfare quo-
ratio. Nam rieque unam duorum, rieque duas ej'us- niam iriest, deslruenti autem sufficit psiendere uni
dem definitiones possibileestesse. Sunl autem oppor- non inesse; si vero et omni inest, atnonôli, etiam
ihnissiriiilocorum, et qui nunc dicii sunt, et qui ex sidestructum fit, perlnde ac el in definitione dice-
casibus, et qui ex'conjugatis, quocirca et oportel liatur.. De geriereaulem, quoniam construere quidem
maxime detinere et promptos habere hos. Utilissimi necesse est uno riiodo, qui omni oslendit inesse, de-
eniroad plurima. Aliorum autem hi qui maxime sunt struenli autem dupliciter, nam sive nulli, sive alicui
communes. Nam illi maxime reliquorum effieacis- ostensum sil non inesse, inlerempliim est quod in
sitni, ut inspicere iri singularibus, et in speeiebus principio."Item conslruenti quidem non sufficit quo-
ccnsiderare, si convenial definitio, eb quod univoca niaihinest.oslendere, sed et quoniam ut genus inest
species esf; esl aufem utilis hic IPcus ad eos qui ostendendum, destruenti autem siifficit ostendere
903 TOPICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO.. 994
non Inesse, vel alictii, vel nulli. Videtur autem, A_.tantum
I ; quarc non 'possibile ex aliis ad alia argu-
facerefa- ' mentafi, nisi in defiiiilione'solum. Manifestum
quemadmodum inaliis, corrumpere quam igj-
cilius, sic -et iri bis, deslruere quam constriiere. In '
tur quonisimfacillimunfomniuiriest, terniinurii interi-
accidente vero universale quidetn facilius destruere irriere, construere atitem difficillimum, nam et illa
'oportet omnia ratioeinaiione colligere, et
quam consiruere.-Nam construenti quidemos.enden- quod in-
diim quoniam omni, deslruenliautem sufficit oslensunt ' quae dicta suril, et quod genus quod assigriafum
dere uni non inesse. Parliculare vero e converso, -i •est, quodque propria definitio, et adhuc' prseter haec
nain facilius coitsiruere quam deslruere. Consliuen.i iquod indicat quid estesse ofatio, el hsecprobe bpor-
eiiims.t est oslendere aiieui inesse, destruemi au- tet ' fecisse. Alioruin autem proprium maxime
hujus-
lemosieiidehaum quoniam nulli inesl. Manifestum i
modi. Nam interimere quidera facilius, eo qiibd ex
auiem qua de causaomnium facillimum est termi- pluribus ] plerumque fit. Construere aulem difficillf-
num destmere. Plurima enim surit ipso data mullo- imum,. quoniam multa oportet astruere, et adhuc
rum dictorum, ex pluribus autem titius fit syllogis- "< quoniain soli inesi-, ei quoniara conversim preedica-
mus, nam verisimile in niultis magisquam in paucis tur 1 de re. Facillimum auiem omnium construere
peccatumfieri. Amplius,a'd ferminum quidem con- 'iaccidens. -Namin aliis qUidemnon solum inesse, sed
i
tingit, el per alia argumenlari (sive enim non pro- r> g et quoniam sic inest ostendendum, in accidenle
pria sit defhiitio, sive non genus quod assignatur-, vefo quoniam inest duntaxaf, sufficit ostendere. De-
sive non iuest aliquod eoruru quse sunt in definitione, "struere
. aulem difficillimum est accidens, quia.quam
interempla fit definitio), ad alia auleni nequc ea quee paucissiniain eo datasunt, non enim coiisignifica.in
exterminis, neque alia conlingit omnia argumeniari^ acciileriie quomodo inest. Quare in aliis quidem du-
.sola enim ea quse ad accidens, comraunia sunt omni- pliciter interimere contingit," vel ostendendo quod
bus preediciis. Inesse enim oportet unumquodque non i inest, vel quod non sic inest; in accidente vero
eorura qusedieia sunt; si autem non utproprium iriest non i coniingil inlerimere nisi oslendendo quod non
genus, nondunr intereinpiuiirest genus. Sirailiter inesi. i Loci per quos copiosi erimus ad singula qiiee-
autem et propriura non riecessarium utgenus inesse, iqne problemalum argumentari, fere sufficientec an-
' ,
neque accidens, ut genus-aut pfoprium, sed inesse numerati i sunt. . .
LIBER OCTAVUS.
".CAPUTP.RIMUM.- C terum est, neeesse est et illisuti. Necessarias, igitur,

Loci ad instruendum interrogantem. per quas.fit syllogismus, nonslalim prseordinandum,
Post hsecautem de ordine el quouam pacto opbrr sed i abeundtim ad sujirema : ut non.postulel quis
i
tel inlerrogare, dicendum. Oporlet autem primum contrariorum eamdem disciptinam; si hoc voluerit
, quidem eum qui Jnterrogare debet locum iiivenire isumere, sed opposiiorura;' posiloenimJioc.et quo-
unde sit argumeulandum ; secundum autem inlerro- njam conirariorum eadem diSoiplina syllogismo col-
gare et ordiuare singula apud seipsum; -reliquum liget, eo quod ex opposilis surif confraria. Si vero
vero.et tenium dicere jam eadem ad alferutn. Quod illam non ponat per induci!Ouem_sumendum pro-.
auiera inveniat locum, siniiliier philosophi et diale- ponenii in particularibus conirariis. Namant per syl-
etici consideralio, subinde vero illa ordinare et in-' logismum.aut per induciionemiiecessarias siuneii-
terrogare, proprium dialectici; ad allerum . enim* dum, autjtas quidem iuductioiie, illas aulern sylio-
omne -qttod tal.e esl. Philosopho autem el quserenti gismo. Qusecunque aulem valde manifesise'sunt, ilhs
per.seipsum nihil curso est si vera quidem sint et quoque oporlet preepoiiere, nam immanifestius cst
nota per quae syllogismus, cl non ponat. ea qure re- semper , in abscessu et inductione quod seculuruni
jpondet, eo quod propinqua sint illis quae.stint ex est,.et simul ipsas neeessarias proponere, et qrii non
principio, et pra?videat quod subsecutum est, sed Bl potest.illo modo, sumere esse paratum, qua. vero ad
fortasse el studiose aget, quoniam maxime notseet has sumpfsesunt, aceipiendseqiiidem illartim gratia.
propinquae sunt dignitates,-ex illis enim scieniifici Unaquseque aulem earum hpc m"do utendum indu-
-
syllogismi. Loci igiiur unde oporteat suniere dicti ceniern quidem a siiigul.iribus ad universalia, ela
sunt prius.De-ordine aulem et inierrogaiitme dicen-, notis ad ignola.-no.ia autem, iriagis quoe sectindum
dum- dividendo propositiones qutccunque sumendse sensum, vei simpliciter, vel muliipliciier, vel inuUi-
sunt ad necessarias, "necessarieeautem dicuntur per, tudini-.Occuliarilemvero ratiocinatione preecolligere
quas syllogismus fit. Quse autem ab his sumimlur,. oporlelea per quse syllogi?musejus quod ex priuci--.
quatuor sunt. Aut enim gratia inductionis, ut vide- pio.est debet fieri, et hsec ul plurimum. Erit autem
lur.universale, aut ad magiiiiudinem oraiionis, aut. hoc, si quis non solurn necessarias, sed et earum
ad occultationem conclusionis, aiit dilucidior, fit ora- (qure ad'illas .sunt utiles) aliquam syllogizaveril.•
tio; prseter has autem nulla esi assumenda proposi- •Amplius, conclusionesnon dicere, sed postea ratio-
tio, sed per has augere-et interrogare tentandutn. cinatione colligere subilarias, sic enim lorigissime
Suni autem qucead occullationem., cerlaminis gratia, abscedelab ea (quse ex principio) positione; univer-
sed quij omne [quod hujusmpdi est) negotium ad af- saliter autcm dicer.do,-sic oportet, eum interrogare
99S . AN. MANL. SEV. BOETII - ,995
qui occulle interrogat, ut interrogata omni oratione, ALsimiliter ex hoc manifestum sit quod consec..turut__
et eo dicerite conclusionem, queeratur propter quid;. est, et sumpto hoc, sumptum est et illud. Et id ul-
id autem erit maxiroe per anlediclum modum : nam limo inlerrogare-quod maxime vult sumere. Nam
sola ullima dicta conclusione, immanifeslum quo- maxime prima fenuunt, eo quod.plurimi interrogan-
modo accidit, eo quod non prsevidit respondens ex lium pri.mainterrogant, eirca quee vel maxime stu-
quibus accidit, non per membra digeslis prioribus dent. Ad quosdam autem prima quseutilia sunt pro-
syllogismis; minime autem per membra digeritur ponere. Nam proter.vi maxime prima admittunt, nisi
syljogismus conclusione, cum non ejus sumpiiones omnino manifestum sit quod seculurum est, in fine
ponunlur, sed cum illa sumunlur a quibus syllogis- autem prolerviunt. Similiter autem et quicunque. ar-
'rous fit. Utile autem et non continua postulata su- bitrantur acuti esse in respondendo, ponentes enim
mere, ex quibus syllogismi, sed vicissim ad aliam et prima, in finerecaritant, lanqoam nihil .acciderit ex
"ad aliam conclusionem. Nam positis convenienlibus iis qu;e posita sunt; ponunlaulem prompte, confir
"
juxta se invicem, magis quod accidit ex ipsis mani- dentes habitui, et arbiirantes nihilse esse pa^suros.
festum. Oporlet autem ellleijnilione sumere (in qui- Amplius, prolongare et inler-ponei'e qtieenihil sunt
bus possibile est) universalem propositionem, non in usui ad orationem, quemadmodum pseudographia
ipsis, sed in conj'ugalis. Nam decipiunt falsa ratio- ]}j utentes. Nam cum sint plura, immanifestum in quo
cinalione seipsos (quaudo in conj'ugato sumimrdefi- falsum sit, quare et occullant quandoque inlerro-
-nilio), si non universale concedunl: ut si oporiei su- gantes, in absconso proponentes ea quseperse pro-
mere quod qui irasciiur appelit poenam, sumatur posita non ponerenlur; ad occultalionem igilur
-auiem ira appetitus esse p_enae.propler apparentem diciis est utendura.
parvipehsionem, manifestum autem quoniam hoc "
CAPUTJI.
sumplohabebimus Universale quod prseelegimus; at Pro instructione respondentisloci alii.
eis qui in ipsis proponunt seepe accidit ut abriual
respondens, eo quod magis se babeat in ea re in- Adornatum vefo induclione et divisioiie eorum qnse
stantia, ut quod non omnis qui irascitur appetit pce- affiniasuiit.Inductio igilur quale qttidest manifestum,
nam, namparentibus iraseimur quidem, non aulewi dividefe autem hujusmodi, ai scienliani scienlia esse
pcenam appetimus. Fortasse autem non vera itisian- meliorem.auteoquodexaciiorest, autquodmeliorum,
tia est, nam a quibusdam sufficiens poena est, iri- et quod scienliarum alisequidem suntcontemplativse,
slari solum, et facere pfceiiilerfc,verumiamen habet aliee.aulem activee, aliae porro effectivse,nam-unum-
aliquid verisimile, ut non videatur irraiionabiliter qnodque talium coornat quidera orationem, at non
negare proposilum, in iras auiein definitione, non si- r necessarium est ut dicatur adcondusionem.Ad dilu-
militer facile inslaniiam invenire. Prselerea prope- ciditatemautem exempla el similitudinesafferendum.
nere par est, non ut propter ipsum, sed alterius Exempla auiem accommodata, et ex.quibus scimus,
gratia eu.m qui proponit. Nam devitant ea quse ad qua.lia Uomerus, non qualia Cherilus; sic enim cla-
positionem sunt utilia. Simpliciter aulem dicendo, rius erii quod proponiiur. Ulendum aulem in disse-
quam maxime faeere dubium utrum quod proponi- rendo, syllogismo quidem ad dialeclicos magis quam
tur, an opposilum sumere.vult. Nam dubio existenle ad multitudinem; inductione vero contra ad multit.u~
quidnam ad positionem est uiile, magis quod sibi vi- dinem magis. Dictum estauiem et^de his etprius. Est
detur ponunt. Amplius per similiiudinem iulerro- autem in aliquibus quidem inducenti pos.ibile inter-
gare. Nam et verisimile, et lalet magis universale, rogare universale, in aliquibus vero non facile, eo
ut quod quemadmodum scienlia et ignorantia con- quod non positum sit similitudinibus nomen omnl-
trariorum eadem, sic et sensusconlrariorumidem,. buscommttne, sed quandooportetuniversale sumere,
aute converso, postquam.sensus idemcontrariorum, sic in omnibus talibus essedicunt. Id autem deter-
etscienlia,; hoc autem est simile induclioni, non ta- tiiinare difficillinium est, qualia suntea quseprofe-
men idem; nam illic quidem a siiigularibus univer- runtur hujusmodi, et qualia non_;et propter hoc sse-
salesumilur,
,. msimilibusaiiiem-non est quod suiuitur __1penumero dissident in disputationibus, alii quidem
D
universale, sub quoomniasimiliastint. Oporiet autem dicenles similia esse quse non sunt similia, alii vero
etipsumsibimetquandoqueinstaniiamferre. Natn in- dubitanies qtiee sunt similia non esse similia. Quare
suspecte se babent respondentes ad eos qui videnlur lentandum in omnibus talibus ipsum nomina effin-
jusie argumenlari. Utile autem dicere quod consuer gere, ut neque respondenii liceat dubitare quod rion
tum, et quod dicitur lale. Nam pigrescunt quod so7 similiter quod inferlur, dicitur,' neque- interroganti
liium est dimovere, instaniiam non habentes, simul calumniari, ut similiter diclo; eo quod jdura eorum
autem et quia utuntur et ipsi lalibus, cavent ea di- quae non similiter dicuntur, sirailiter Videntur dici.
movere. Amplius, non sedule agere, etsi omnino Quando autem inducenti in j)luribus noii dederit uni-
utilesit. Narn adversus sedule agentes, magis-reni- versale, lunc jusiurri est efflagitareinstantiam, non
luntur. Et ut in siniilitudine proponere quod pro- dicente autem ipso_in aliquib.ussic, non justum est
pler aliud aliquid proporiitur, et non propter se- efflagitare, in -iliquibus non sicÔppriet enim indu-
ipsum.utile ponentmagis. Amplius, non id proponere centem prius sic inslaniiam efflagitare. Elflagitandum
quoil opor.ietsumere, scd cui consequens, id est ex autem instantias nori in eo quod proponitur ferre;
necessitate. Namet-magis concedunt, eo quod non nisi unum tanlum sit hujusmodi, ut dualitas pariura
997 TOPICOEiJMAUISTOTELISINTERPRETATIO. . 998
numeroriim solus primus. Nam oporiet et cum qui A cquidem accidere, interrogabit, ille aulem negabit,
insfct in altero inslaiili.amferre, aul dicere quod hoc omnino
c non videtur fieri syllogismus. Non aulem
solum tale est. Ad eos autein qui inslant universali, omne< universale dialeclica propositio esse, ut quid
non in eodem autem instanliam fefunl, sed in cequi- est e homo?aut quol modis dicilur bonuni? esl enim
voco(ut.quod babeat aliquis non suum colorem, vel dialectica
c propositio, ad quam esl re=pondere, sic
pedem, vel manum, babebit eniin pictor non suum ivel non; ad diclas autem non est; quare non sunt
colorem,et cocuspedem nbn siium), dividendorevera dialeclicae
( hujusmodi interrogaliones, nisi ipse de-
in lalibus inlerrogandumest. Nam laiente ajquivoca- lerminans
t vel dividens dicat, ut, putasne bonum-sic
lione, beneviderentur instare proposiiioni. Si autem vel i non sic dicitur? nani ad lalia Facilis responsio,
fion in sequivoco,sed in eoiiera instans praepediat vel i affirmando, vel negando; quapropter lentandum
interrogalipnem, oporlet auferenlem id in quo in- sic s proponere hujusmodi propositionum. Simul aur
siantia esl, pmponere reliquum, universale faciendo, tera1 et justum fortasse an illo inlerrogare, quot mor
donec sumat quod, utilc est. Utin oblivione, et in dis < dicitur bonum, quando boc. dividente et propo-
olilitum esse, non enim conceduui cura qui amisit inente, nullo modo concesserit. Quisquis aulem unam
disciplinam,' oblitum-esse, eo quod transeunte re < orationemmullo temporeinterrogat, male interrogat;
amisit quidem discipliham, oblilus autem nonesl; g Nam" ] si respondeat quidem ei interrogalio qtiod inter^
dicendum aulem auferenti id in quo-insianiia est, irogatur, manifestum quod multas jnterrogaliones in^
reliquum : ut si perraanente re amisit disciplinam,' iterrcgat, aut frequenter easdem; quare aut nugatur,
idcirco oblilum esse. Simiiiler autem et contra in- mt \ non habet syllogismum,nam ex paucis omnis syk
stanles, quoaiam majori bono majus opponitur ma- ' logismus.
] Si vero non respondeat, quid aut non in-
lum, proferunt enim quoniam sanitati minori"bono < crepat, aut discedil?Est aulem argumentari dilficile,
quam bona habiliido, niajus malum opponitur, nam < et sustinere facile ipsas suppositiones. Sunt autem
segritudinem niajus esse malum mala habiludine. talia, et quaenaturasunt prima, et quae postrema.
Auferendumigitur el in hoc in quo inslantia est, nam Kam ] prima quidem lermino egent, postrema.vero per
ablalo, magisponet, ul quoniara majori bono majus multa ] terminanlur volenti continuum sumere a pri-
malum opponiiur, nisi couferat alterum adajteruui, ]mis, aul sophisticaj videntur argumentaliones : im-
quemadraodumbona -habiludoad sanitatein. Non so- possibileenim
] demonstrare quidpiam csteum qui uou
luin autem eo instanie hoc faciendum, sed et si sine incipit
j a propriis principiis, et conneciit usque ad
instanlia negat, eo quod pnevideal aliquid talium. ultima i : definire auiem niliili ducunt rgspondemes,
Kam ablalo eo in quo instantia est, coropelleturpo- \neque si inlerrogans defmierit, adveriuiit; atqui nou
nere,.eo quod-non. praevideatin reliquo, -in aliquo C facto manifeslo quidnam est quod propostum est,
non sic esse. Si autem non ponat, efflagitalus in- non facile est argumentari. Maximeauiem quod lale
slantiam, non habebit assignare. Sunt autem hujus- esrcirca principia accidit :-namalia quidem per ha?e.
niodi propositionum quaj in aliquo ialssa sunt, nionslrantur, ipsa vero non contingit per alia, sed
in aliquo aulem verae, in his eriim par est au- necesse est delinilione lalium unumquodquecogno-
ferre, reliquum-autem verum relinquere. Si au- scere. Sunt autem difflcile argumentabilia, et quaa
tera in multis proponenii non ferat instantiam, valde propinqua sunl principio. Non euim contingit
postulandum est ponere. Nara dialectica est propo- plures ad i^rc rationes invenire, cum sint pauca me-
silio ad quam sic in pluribus se habemem non est dia, horumque.et principiorum, per quaenecesse.est
instantia. Quando autem contingit idem et sine im- monsirare ea qu33post illa sunt. Terminorum autem
possibili et per impos.sibilesyllugizare, ,deoion- dilflcileargumenlabilesii omniummaxime sunt, qui-
stranli quidem et non disserenti, nihil refert vel.sic cunque uluntur tallbus nominibus, qua>primumqui-
vel illo modo syllogismocolligere, differemi autem dem immanifesta.sanl,. simpliciterne dicantur, an
uon est utendum per impossibile syllogismo. Nam mullipliciter, adhuc aulem quaa neque nota ulr.umv
si sine Impossibili quidem syllogismocolligat,'mi- proprie, an secundum melaphoram de delinito di-
nimelietuldubitent; at quando perlmpossibile syl- " cantur. Nam quia obscura sunt, non habct argu-
logizant (nisi valde manifestumsit falsum esse), non menia, quia vero ignoranlur si absque metaphora
impossibiledicunt esse, quare non fit imerroganti- dicilur quod lale est, noii habet quod increpel. Om-
bus quod v.olunt.Oportet autem proponere qusDCun- nino aulem pmne problema quando difflcile argu-
que in pluribus quidem sic se habent. Insianiia au- mentabiie, vel lermino indigerearbitrandum esi, vel
tem aul omnino non esi, aul non in superficie est est eorum quaomultipliciier, vel eorum quse secun-
conspicere, nam qui non possunt conspicere in qui- dum melaphoramde deflniloesse dicantur, vel non
bus non sic, tanquam verum quidem sit, ponunt. longe a principiis, vel quia non manifeslumest pri-
Nonoporlet autem conclusioneminterrogalionem fa- mum nobis hoc idem, secundum quem diciorum
cere. Alioquinautera, eo renuenle, non videtur fleri modorum est quod dubitationempraestat. Nariicum
syllogismus,nam et saape cum non interrogat, sed est manifeslus modus, manifeslum quoniam aut de-
ul sequens infert, negant, et boc facieutes nonvi- fmire oporiebit, aut dividere, aut medias propqsitio-
dentur redargui iis qui non conspiciunt quod accidit nes invenire. Nam per haac monsiranlur ullima. ln
e\ iis quas posita sunt. Qusndo igitur non dicens muliis autem posiJionibus(non bene assig-ata deli-
'
.999 AN. MANL.SEV. BOETII , \ 1600
uitione) rion facile disputare ac argumentari, ul A Apacto oporteat conjectaiwK-spondentem, et qualia
ulrum uni contrarium,an pIura?'Defimiisautem con- dare, et qualia nen, ad bene aut rion bene sewan-
trariis aliquo modo, facile esl ostendere utrum con- dam positionem; quoniam ,,inquam, rtihil Iiabemus
tingit plura cidem esse contraria, an-non. Eodem tradilum ab aliis, ipsi aliquid dicere tentemus. Ne-
autern modoel in aliis definitipne ihdigentibus. Vir cesse est autem respondentem stistinere orationem,
dentur aulem et in disciplinisquacdamob definilionis ponendo aut probabilem, aut improbabilempositio-.
defecitun non facile describi, ut et quoniam quasad nem, aut neutram, el aut simpliciter probabilem,
lalus secat planum linea,'simililer dividil et lineam aut impfohabilem, aut indeterminate, ut buic alicui,
et loeum, defmitioneautem dicta, statim manifestum vel alii.Nihil autem refertquomodoctinque, dum ea
est quod dicitur. Nam eamdem ablajionem habent probabilis aut improbabilis sit; -nam idem modus
loca et linese; est auiem deflnitio ejus orationis hsec. ierit bene respondendi, •vel dandi ~ vel non dandi
Simpliciler autem prima elemeniorum, positis qui- iquod interrogatum est: nam cum iniprobabilis est
dem definitionihus (ul quid linea vel quid circulus), ]positio, necesseest et conclusionemprobabilemfieri,
facilliraum oslendere, verura non mullis ad unum- cum < vero probabilis, improbabilem. Nam oppositum
quodque eorutn est argumentari, eo quod non sunt isemper posiiionis interrogans concludet; si auiein
mulia media; si autem non ponantur principiorum B B ineque probabile, neque improbabile quod posilum
definiliones, difflcile, foitasse-aulem omnino impos- < est, et conclusioerit talis. Quoniam autem bene syl-
sibile. Similiter autem his el in iis quoa sunt circa- 1logizans, ex probabilioribus et noiioribus,- prppo-
prationes se habet. Nou igiiur latere oportet, quando siium i • demonstrat, manifeslum est quod, quando
difficile arguroenlabilis est positio, quod passa est isimpliciter est improbabile qtiod proponitur, non
aliqnid eorum quaedicta sunt, quando aulem erit ad dandum < est respondenti, nec quod non videtur sim-
digniiatem et proposiiionem,major jabor. disputare pliciter,] nec quod videtur quidem, minus autem
quam ad positionem. Dubitareaulem possil quispiam conclusione
< videtur. Nam cum improbabilis est po-
utrum ponenda sint talia, an non : nam si non ponat, ssitio, probabilis est conclusio. Quare oportet qtiaa
sed poscat ct ad illa dispulare, majus. praecipiet sumuntur£ probabilia esse qmnia et magis probabilia
quam quod in prineipio posilum cst; si vero ponat, auam c quod proponitur, si debet per.notiora quod
credet ex minus credibiiibus. Si igitur oportet non minus r notum est concludi. Quare si neque tale est
difficilius problema faeere, ponendum; si auiem per cquidpiam eorum quaeinterrogantur, non p'onendum
notiora syllogizare,non ponendum. An discenli qui-, est c respondenti. Simpliciler autem si est probabilis
dem non ponendum, nisi notins sii, exercitato vero positio, p dilucidumest, quoniamconclusiosimpliciter.
ponendum, si verum solum videatur? Quare mani- G! ii improbabilis, ponendum igitur et qucevilenlur om-
festum quoniam non similiter et inierroganti et do- nnia, et eorum quaj non videntur, quaecunqueminus
centi existimanduin esse ponendum.Quopacio igitur, sunt s improbabilia conclusione. Nam sufiicienter sic
interrogare et ordinare oportet, pene sufficiunt quai videbitur
v disceplalum esse. Sirniiiier autem erit,- et
dicta sunt. s neqtie improbabilis, neque probabilis esl positio.'
si
" I> sic et quaevidentur omnia dandiim, et eoruin
CAPUT IH. Kam
Loci pro respondenle. 1 non .videntur, quaecuriqueminus sunt impro-
quae
i De responsioneautem primumquidem determinan- babilia conclusione, sic enim probabiliores ac.cidit
dum quodnam est opus bcne respondentis, quem- oraliones ° fleri. Si igitur simpliciierqu dem proba-
admndum bene inlerrogantis. Est autem iuterrogan- bile vel improbabile quod poniiur, ad ea quae yi-
tis quidem sie deducere ofationem, ut faciat respon- denttir
" simpliciter comparatio facienda. Si aulein
deritem dicere indpinabiliofaquam ea quae propter non n simplieiter probabile vel improbabile sit quod-
sed respondenli, ad seipsum, quod videtur,
positionem sunt neeessaria; respondentis vero non ponitur, I'
pfopter se apparere, accidere impossibile, aut quod et el quod non videtur judicando, po.iendum, vel
non ponendum. Si vcro alterius opi1110116111'lu etur
praeter opinionetn est, sed propter positionem: nam „."
alterum fonasse peccatum, ponere primum quod rl respondens, manifestum qtioniam ad illius inlelli-
non oportel, et posilum lion servare aliqtio modo. gentiam & aspiciendo,ponere singula dubet et ncgare;
Quia auiem sunl indelerminata iis qui propter exer- quare Q' et quicurant extrancas opiniones (ut biinum
cilationem et experientiam orationes faciunt (nam eimalum el esse idem, quemadinodumHeraclitusin-
non esedem considerntiones el discenlibus, et do- quii) I1 non dant non adesse simul conlraria eidem,
centibus, et. conce-riantibtis, neque his et iis qui rion "*i videnlur eis hasc, sed o,iiia secundum Heracli--
exercent se invicem lnspectioriis gratia: nanv ditum tl sic dicendum. Faciunt hoc auiem et quisusci-
scenli quideniponenda suni semper ea qusevidentur; piunl P' ab invicem positiones,conjeciant enim ac si is
neque enim conatur falsum ullus docere, coneer- dicat di qui ponit; manifestuin igitur quaecoiijectan-
tanliiim vefo interroganlem quidem videri aliquid - dum î respondeiili, sive simpliciter probabile, sive
facere oportet omniho, respondentem aulem nihil alicui al posilum esl. Quoniamaulem est necesse omne :
vhleri pati),et in dialecticiscongressionibusqua; non quod qv inlerrogalur aul probabile aut improbabile '
Ciuiceriationisgratia, sed experimenti et inspeclio- esse, es aut neutnim, et ad ofationemâut non ad
nis orationes faciunt, nondum enuclealum est quo oralioneni oi allinere quod interrogaiur, si sit quidem
100i TOPICORUMARiSTQTELlS INTERPRETATiO,. lOOfc
quod videlur, et non ad orationem, daridum est di- A contrarias habemus, quas difficileest solvere, velut
cendo quod.videtur. Non enim interimitur (posito •Zenonis, quod non contirigit moveri, neqrie stadium
eo) quod in principio. Si vero nonvidetiir, et non pertransire; sed nori.propierîd quae sunt opposi'n
ad brationem, dandum quidern-,et consignificandum his non ponendum. Si igilur qui heque contra argu-
quod non videlur, ad devitationem absurditaiis. Si mentari habet,.neque inslafe, rion pbnit dilucidum,
vero sit ad oralionem, et videatur, dicendum quo- quoniamprotervit. Est enim iri dispulationibus pro-
niam videlur quidem, sed valde propinquum ei quod tervia'responsio praVter"dictos modos, syllogismi
in principio esl, et interimilur (eo posito) quod pro- destructio. Sustinefe autennH positioneni et defirii-
positum est. Si auiem ad orationem' quidem, valde - tionem, ipsum sibi ipsi oporlel praeargumentando...
autem probabile postulatum, dicendum-quod acci- - Nam «x quibus interifnunt inlerrogantes qudd pro-
dit hoc posito, at valde absurdum esse quod pro- • ponitur, manifeslum quoniatri iis advefsandiim. Ino-
-
ponitur. Sivero nequeprobabile, nequeimprobabile, pinabilem vero suppositionem cavendiim sustinere.
si nihil quidem ad orationem, dandum nihil deter- - Erit autem inopinabilismullipliciternam el ea exqiia
minando. Si autem ad oralionem, consignificandum - absona conlingit dicere (ril si omnia dicat aliquis
quod inlerimitur (posilo eo) quod in principio est. moveri, aut nihil), et qusecunque pejoris-moris
Nara sic et qui respondef nihil. videbilur propter ]} esse. eligenda, ef quae contraria consiliis, ut qubd
"
iioc pati, siquidem praevidens singula, posuerit, et voluptas bonum, elinjuriam facere.meliiis quam"in-
qui inlerrogat assequitur syllogismum positis ab *o juriam pati, nam "nonul orationis graiiasustinen-
omnibus probabilioribus conclusione. Quicunque tem,- sed ul ea quai yideanlur diceiitem oderunt.
.vero non ex probabilioribus conelusione-conantur Quaecunquevero orationtimTalsnm syllogizani, sol-
syllogizare, perspicuum quoniam non liene syllogi- vendum interimendo id propter "-qriodfit falsiim.
zant, quare cum.sic interrogant, non ponendum. Nam non isqrii quodvis interimil solv.it, ne quidem
Similiter autem et in iis quae obscure etmultiplici- si falsum est quod interimilur; iiabere enim polest
ter dicuntur occurrendum.est. Nam quia datum est plurarfalsa oratio,-ut si quis siimat sedentem scri»
respondenli, non discenli, dicere non disco, et mal- bere, Socratem vero sedere, aceidit enim ex Iiis,
tipliciler diclum, non ex necessitale confiteri vel Socralem scribere; interempto igiiurSocratem se-
negare, manifeslum quoniam primum quidem nisi dere, nihil magis soluta eH oraiio, quamvis falsum
planum sitquod dicilur, non cunclandum ut.dicat ,,,sit posiuklum ,.sed non propter idôratio falsa. Nam
baud inlelligo, namssepe ex eo quod non clare insi quis sifsedens, noh scribens autem, non amplius
lerrpgantibusdanl, occurrit aliquid dlfficile^-Siau- intali apte accommodabitur eadem'solulio; quare
lem. notum quidem sit, multipliciter autem diclum; Q non id interimendum» sed sedentem scriber-je,nou
6i in omnibus,quidemverum vel falsumsit quod di- enini omnis qui sedet scribit. Solvit igilur omnino,
cilur, dandum simpliciler quod dicitur, vel negan- qui interimit id propter quod fit falsum, novit autem
dum; si vero in aliquo quidem sit verum, in aliquo solutionem qui scit quod propter idfalsa orat:o,
autem falsum, significandumest quod multipliciter quemadmodum in iis quae falso describuntur; non
dicitur, el quia hoc quidem falsum, illud auterii ve- enim sufficitinstare, ne quidem si falstim sit quod
rum. Nam cum posterius distinguitur, immanifestum inlerimitur, sed et id propter quod falsum, assignan-
si etin principioambiguum animadverterit; Si au- dum: sic enim erit manifestum utrum praevidens
tem npn praevideritdubium, sed in alterum aspi- aliquid, an non, facit instantiam.
ciens posuerit, dicendum ad eum.qui in alterum du-
. CAPUT IV.
cit, quoniam non ad id aspiciens dedi, sed ad alte-
rum eorum. Nam pluribus existentibus quae sub . Loci commiinespro inlevrogaitleet respondente.
eodem nomine, vel eadem orationc Eunt, facilis est - Est aulem orationemprohibere concl.udi quaiiru-
ambiguitas. Si vero et diluciduirisit et simplex quoii . pliciter. Nam aut inlerimendo id propter qubd fit
interrogatur, aut sic, aut [non respondendum. Quo- . falsum;. aut ad interrogantem instantiam dicendo •
iiiamaulem'omnis propositio syllogislica, aut earum j), saepe enim non solvit quidem, qui tamen interrogat
aliqua est ex quibus syllogismus,' aut propler ali- . non polest longius producere. Terlium aulem ad
quamiilarum, manifestum quod quandoque alterius interrogata, accidit enim ex inlerrogatis quidem non
gralia sumetur ex eo quod plura similia interrogant. fieri.quod volumus, eo quod non bene interrogata
Nam aut per inductionem, aut per similitudinem, sint, addito autem aliquo, fieri conclasionem. Si igimr
plerumque universale sumunt; singularia igitur om- non amplius potest producere iriterrogans, ad inter-
. nia ponendum, si sint vera et probabilia. Ad univer- -rogantem erit instantia; si autem potest, ad inter-
sale aulem lenlandum instantiam ferre. Nam sine rogata. Quartum autem, pessima esl instaiitiarum
jnslantia vel quse-sit, vel quae videatur, prohibere quae est ad tempus, nam quidam taiibus iristant ad
orationem, prolervire est; si igitur mullis apparen- quaj dispulare pluris est tempqris^ quarii praesenlis
tibus non dederit universale qui non habet inslan- exerckationis; instantiaeigitur, ut.dictum est prius,
liam, manifeslum est quoniam protervit. Amplius, quatuor modis fiunt. Solutio autem est earum cjtiae
si.neque contra argumentari habeat qnod non ve- dictae sunt:, prlma tanlum , reliquae autem prohibi-
rum, multo maîs videbitur protervire, quamvis nec tiones qusedam et impedimenla cbnclusionunr. Iu-
libc suffieiat: nam complures orationes opinionibus oulpatio vero oratibnis ct secundurn ipsam ofallo-
*
PATBOL.LXiy. 33
1005 ' AN. MANL. SEV. BOETII. -. _. . 1001
...,-..
nem , et qu,anuo..iilerrogaiiir non eadem. Picrumque AJ_liavero si additis .quibusdam fiat syllogisnius,-haec
cnim qupd non bene disputatur oiatio,isquiinterrp- , aulem
s sinl deteriora iis qtiaaihieffo*ganlur,êtminus -
gaiur est causa eb quod non concedat ,ex quibus probe probabilia
T conclusione , eliamsi ablatis quibiisdam,
erat disputar.e .ad positionem , nam non ,est in aitero rnam_quandoque, sumunt pluta necessariis, ijuare
so!o hene absplveie commune opus. Necessariuni , non i eo quod. haec sunt; iit syllogistiius. Amplius ,si
igitur quandoqite addicenlem, el nqnad posilionem ; ex e inopinabiliofibus ,' et minus credibilibus conclu-
•aigutnenlari,^quando is qui respondet contraria in- - ssione,~aul si ex vefis, sed majoreoperaindigenti-
, ierroganli.observatcorroborans; protervientesigitur, - bus i demoiislraii, quam problema^ iion oportet au-
altercatorias, et non dialecticas faciunt exercilatio- -1tem ev omnibus problematis syllogismos exisiimare-
i"—
''•*!,. ".""'. .'r.
_ nes. Aniplms aulem, quia exercitationis et experi- 5'imililer
5 probabiles esse.el suasibiles"; natnra enin»
menti gralia,,_et-non doctrinae hujusmodi.sunt ora- ,sstatim sunl aliqua quideni faciliora, alia' vero difflci-
liones,, perspicuum quohiani non solum verasyllo- 1
liora eorum quaeirilerrogaritur, iqtiare si.es aliqui-
gizandum, verum etiam falsum, nec per vera sem- , bus, 1 ut. fieri polest; maxime probabilibiis, cbnjectu-
, per, sed quandoque et per falsa-; saepe enim vero .i .ram fecerit,.disputatumbene"estiMariifestum igiiiir
, posito, interimere -necesse esl dispulaniem -: quare < quoniam orationis rion eadem in.culpatid",'etâd pro\
proponenda falsa, quandoque antem et falso pqsito, B blema, J et secuhdurii se. Nam nihil sfeeundumse qui-
inierimendum per falsa, nihil enim prohibet-alicui :< idem ofaiionemprohibet esseviluperabilenr, ad pro-
videri quae non sunt magis quam yera; quapropler blema ] autem laiidubilem, et rtifsum ediversb,se-
ex iis quaj illi videntur oratione "facta, magis erit -< -cundum se quidem laudaMem, ad problema"autera-
-' ex pluribus est faciie cum
' suasus qtiam adjutus. Oportet aulem eum qui bene vituperabilem, quandb
iransfert, dialectice et noniconteiitiose transferre: .probabilibus
.] tum veris concltidefe. JErit aulem quan-
-<
'; ul gedmetram geometrice, sive falsum,, sive verum doque oratio etiam concludeiis quam non cnncltidehs
sit quod concludendum esl; quales, autem dialeclici •< deterior;. quando illaquideni ex absurdis concludit,
syllogismi, dictum est prius. Quoniam autem nialus .<cum non sit laie problema";haecautein iridigeat ta-
\ parlieeps, qui impedit Gommuneopus; palet-quod et iibus 1 quae .sunt probabilia et vera, et nondurii.ex -
,in oralionibus, natn commune quidpiam quod^pro- M .assumplis sit oralio. Eorauiem qui pef fiiisa vefuin
, ponilur,et in illis.est, praeterquam in concertantibu;s; ,< ,coricludunt; non justum esl ihculpare; Nam faisiftn
his aulem,non est eumdeni utrisque finein.asseqai, < quidem.sempernecesse esi perfalsa syilogizare, ve.
iiariipluresunoimpossibileestvincere. Differtaulem -rumautem A est quandoque per falsa syllogizafe, nia\.
riiliil sive in respondendo, sive in interrogando fiai, } •nifestiimautem
-i id ex Arialylicis.Guriiautetri dembri-
nam*t qui contenliose inierrogat, prave.dispulat; C1 stratio sit alictijus difelaoratio;si aliquiclest aliud qubd
et qui in respondendo non dat quod "videtur, neqiie adconclusioneriinullomodose babet, hbn efitex illo
suscipit quicquam qu.odvuitinierrogans interrogare. •syllbgisirius;si aulemappareal; sopliisriiaefit, nbrid&.
:Manifestum igitur ex iis quae dicla quod non si»uili- jndnslraiio. Esl autcm pliilosnpiieniaquidem sylibgi-
/ter inculpandum .et secundum seipsam orationpm et --smus denionstrativus, epicbirema auteiri syllrigisrinis
'inierrpgantem. Nam .nihil prohibet orationem qui- ;;dialecticus; sophisma vefo syilogi^mus coritehiiosus,
deiri prayam esse, irilerrogantem vero, ut -ppssibile --apofema auteiri sjilbgisriius dialectictis'febiitracliciib-.
est, optirae contra, respondentem disceptare, nam -riis.Si. ~ vero ex utrisque,qu"8evideantuf aliqiiid osteii-
cpnlra protervos non possibile fortassesiatim sumere -dalur, ndn autem sitnilitet- videairtur, iiifiil prplubet
quales quis Vult, sed quales fieri possibile faciendi --quod.bstendifur niagis altefo videfi. - ''. -
syllogismi. Quoniam autem est" -indeiefmihstum Sed si hoc quide^m videStuf; illud auteiri neutfa
quando conlraria, etquaudo ca. quae sunt in princi- j.parle, aut si hoc quiderrividealuf, iirud-aiitehi iidn
epio sumunt liomines (nam.plerumquepfcr se ips'os .videatur; si simililer quidem ,' siniiiiter utiijue erit,
dicenles contraria dicunt, et-abnuerites prius, darit et iion; siaiilem magisaliiefum, sequettif qiiod est
.posterius, eo.quod inlerroganti et contraria et qua3: .magis. . Est auiem qiioddairi et iderii a'd sjilogisirios
in prinpipio plerumque obediunt), necesseest pra- D) peceatum-,quando osleridittir pef lbngibfa qtiod con-
vas fieii disputationes;.causaautemesl,qui respoii- •tingit per breviora",et quse dfatibrii assuni: Uf-quod
det haec qriidem non dans, illa autem.talia dans;.ma- .est , opinib magis allera' quam aiiefa, M quis pefat
.nifestum igitur quoniam nqn -similiter inculpandum jpsum quodque maxiirie essb, esse autem opinabiie,
et inlerroganles et orationes. Oralionis. autem se- .ipsum qubd vere' "est; q'iiafequofunidarii thagis esse
cundum seipsas quinque sunl inculpationes.- Prima . .•ipsrim; ad qrio:d aulem, rifagis',' fnagis dicilur jesse,
.quidem quando e.x inlerrogatis non concluditur, :esse auiem et ipsam opiriiuneiu vefarii.,an erit ac-
nequequod propositum est, nequ.eomnino'quidquam, .curalius; quam par sit «xigerisquaedam? Petitum est
cum sint yel.falsa; vel inopinabilia, quo.omiiia, aul auiem et ipsam opiiiibnem vefam'esse, et ipsurri
.piurima, in quibus cpnsistere' debet; conclusio'^ et quodque inaxime esse; ac si ipsa bpiriio vera, certiqr
4ieque ablatis quibusdam, neqtie addilis, neque his sil; sed quaenequiiia riiajbr, quaihqiiai lacit circa
quidem ablatis, illis ,vero additis, Dt conclusio.-.Se- •id cujus est oraiio iatefe causairi? Oratib' aiiteni est
cunda aiitem, si.ad posilionemnon fiat.syllQgismus, :maiiifesia uno quiderii iriBclb,ei putfHcissiinb,-sisit
<B|ex talibus, eleo modo quo dictum esl prius.-Ter- condudeps 6ic; ul niliil bporteat" iriierfogare, uno
1003 TOPICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO. 4006
aulerri et qui maxinie diciluf , cum sumpia quidem A.Riirsus, si' quis dividens' pelat problema, ut si
siut ex quibus iiecessatium est conclusionem esse, oporlet ostendere medicinam.sani et. a;gri,- extra
qiiae quidern sint per coricliisiones conclusa, etiamsi utruftique poslulel, aut si qiiis eorum quaesequunlur
id iiiillilurqubd valde probabile est. se invicem ex necessitaie allerui» pelal, ui latus
CAPUT Y. ' incommensurabile essediaroetfo,' si oporleat osten-
-, Pro opponenCeei respondenle loci comniunes. dere quod diameter laleri/ ^qualiter.aulem et con-
•F.ilsa aulem bfatio vocalur guadfupliciter. Unb' traria pelunl ei qiiod ex principio est. Nani primo
ijiiidem iriodb, quaifdo apparel coiiciudcre quae nori quidem si qriis opposlla pelal secuiidum affirmatio-
-concludil, vocaiur auterii appafens, litigiosus syllb- licm et negatiorierii;' secundo aulem contraria se-
gismus. "Alioinodb, quaridd concludil quidem, nori cunduiii oppositioiieni, iit bouum et nialum. idem ;
" iamenad
propositum, quoclaccidilniaxinie in iisquae tertio vero si quis iihiversaliter.postul.ans ,'parli-
ad impossibile'ducunt. Aut ad proposilurii tjnideiii' culariterpetierifcontradiciionem. Utsiquissumens
coricludii, non tameri secuiiduiri pfopriain diseipli- cqntrariorum unarri discipiinam, sani el aegrialteram
iiarii: hoc autem est, si ea quae rioii est ihedicinali; cssc petat; aut si hoc ;peteiis in univefsali opposi-
videatur esse medicinalis, aut geb.uieificaqiiae iioii tionem teifiet sumere; Rursum si qtiistpelat contrar
cst gearnelriea, aut diaiecticaiquaeiioii est dialectica, B: ritiiri ei quod ex necessilaie accidit per ea <|u"ai
sive verum, sive faisum.sit quod accidil.AIio auleiri posita sunt; et si qois ea quidem noif sumat qute op-
rnodo, si per falsa nbn concIudit,iiujus auteiii efit posita, at alia petat duo, ex quibiis efil.opposila cori-
quandnque quideni conclusio falsa, quandoque autcui tradictio. Differtauleiri contraTiasuuiere taiilillum a.t»
vera; nam falsuriiquidem seiriper per falsa concludii, eo qtiod est in pfincipib, qtioniamiiujusiqiiidehi esi
verum"aitlein possibile esl et non pef vera, tit dictufti peccatiim ad coiiclusioriem (nam ad illam .aspieieiV-
- est prius. Quod ariiem falsa sit oraiid, dicentis pec- tes, qiiod iti principio est dicimuS/pptche).;.cojilraria
cattim potiiis est qiiarii oratibiiis; ai ifc quid dicen- aulcm suni in propositioriibus eo quod iipsseiaiiquo
tis seriiper, secl curii laieat ipsuin qiiod falsani - riiodo se habent a"dinvicem. Ad gyinnasiarii aiileiii
oralionem dixii aliquam, eb qtibd ab ipso suscipiftiiis el exercitationeu! laliurn orationtim pfiiivnnvquideni
cuni pluribus vefis "quidpiamainplius-, si c\ iis qiiaa cimveriere assu'escere oportet orationes: Sicenim,^
riiaximevideniur iriteriiiiit aiiqiiitivefofiim (talis enini ei ad id qiiod dicilur cbpibsius rios liabebiniusj
exislens vefofurii dembristratio est), opoftet sane et iiipaucis plufes scieriiiis ofatiories : na*mconvef-
positofuni aliquid hbri esse oftiriihb, cjuafe erii Inijus fefe est lraris'suriieritem eonchisioriemcutri' reliqhis
tiemonstratib. Si auieih veriim coheiiidai per falsa; inierrogatibnibus ihteririiere uriuri:'quidpiam eorurii
et valde absiirda, eompliiribiis deieriof erit qiiae C qiisedicta siint. Necesse esi ehini,' si cbiiciusio nort
falsum syllogizant; eritauiehi lalis, et qiiae falsum est, uiiaiii aliquam inierihiere pfoposiiioiiuin', si-
cbncludit. Qrtare riiaftifestiiiii qubdpfinia qiiideni quidem omnibus positis necesse erat conclusioncm
consideralio orationis seeiindiim- se ipsarii est, si es.se. Ad orftnein auiein posiiinriein el quodsic,
concludit; secunda.autem, utrum verum an falsurii; et qiind rioii sic arguifiehluni cbrisiderafidani, et cum
tertia. vero ex qualibus quibusdam. Nam si ex falsis inveneris, solulionem stalim qiiaerendiim. Sic euim "
quidem, opinabilibus autem, ralionabilis; - si autem simul accidet et ad inlerrogandum, et ad responden-
existeniibus quidem, 'sed inopinabiiibus; prava; si diiiri exercerii et si ad nulluhi aiiuiri baberiius/ apuoV
vero et falsa et valde inopinabilia sint, dilucidum nosipsos sensini comparanda sunt quae aiiinent
quod piava, aul simpliciler, aut ad rem.Id autem ad ipsam positionem argumenta : nam id ad cogen-
quod iu principio el conlraria quonam pa"ctbpeteret dum"iriuitam copiam praebel, et ad rednrguendiim .
iiiterrogans, secundum vefilatem quidem iri Analy- raagiiuriihabet adjumentum, quamlo quispiam prom-
ticis dictum est, secundum opinionem vcfo iiuufcdi- ptus est argumefitari, el quod sic et qtiod non sic,
cenduni est. Petere auteni videhtur id quod est iri iiain ad conlrafia' accidit facefe Observationeift, et
principio qiiinque riiodis. Maiiifestissimo quiileiri-. 1ad cognitioneni, et ea (quae seeundum phiIosophifim
et primo, si quis idipsum quod iriblistrari bpbfieat esi) periiiani poise cbhspiceie, et coifspexisse quae
petat, hoc a.ulein in eo ipso qiiidem nbii Tacilelatere ab utraque accidtint supposltibric, non pafvum iii-
poiest, in-synonymis aulem, et in quilriiscunque struriienltnri : feliquuiri enim boriiin, recle- eligere
nomen et oralio idem sigriilicai, magis.. Secundo alterum; oportet auleni aid id quod tale est essii
anierii, quando quod particulariter oporteal demori- Tionoingeiiio.etboc esisecundiiih vefitateiftj boiuiiri
sirare uuiyersaliter quis petat, ul.qui arguriientatur ingehiiiiri; plosse'liene. eligere vbruiri, et diffugefe
quod conlrariorum una disciplina, omnium bpposi- "falsum, qiibd qui iiati siiiit beub pbsstiht pfobe far
lorrim postulaverit unam esse, narii videlur id qub3 cere; narii qui amaiit ei qfti odiuiit,' quod profertilr
oportebat secundum se. bstendere cum aliis petere facile"discefnunt bpiilnurii'. El ad ea quaesaepissinfe
pluribus. Tertio, si quis quod uiiiversaliler est iriciduiit prbblehiata, scire' opbflei 6fationes|-et id
ostendere proposi.tumpariiculariier petat, ut si de riiaxime de pfiinis" pbsilibnibiis. Nitfti iri liis fasti -
omnibus contrariis proposittim est, de aliqtiibus diuiit saepe qui fesporideni. Aiilplius; terriiinbriim
poslulet : videtur enini hic qtiod cum piuribus cbpiosos esse opbttet, et probabiliiimj et"piiriioruin
oporlebat ostendere secundurii se extra peteie. s'e liabere prbfnplos : liairi peiiifec -liuiit syllogisuii.
"'"' -
1007 AN. MASJL.SEV. BOETIl 1008
Tefitandumauiem et ea (in quaesaepissimeincidunt A i versali. Exercitalio autem facienda,. inductivarum
disputaliones) lenere. Nam quemadmodum in geo- quidem ad.rudem, syllogisticarum autem ad exper-
metria- ante' opus est cirea elemenla exerciiatum tum. El leniandum aceipere ab iis quidem qui in
esse, el in numeris circa capitales prompie se ua«. syllogismistriti sunt proposiiiones, ab iisvero qui iii
bere, et multum refert ad hoc et alium numerum inductionibus similitudines, in hoc.enim utrique
cognoscere muliiplicalum,-simihier quoque el in exercitati sunt. 1Omnino autem exerciiationis gratia
orationibus promptum esse ad principia, et propo- --disceptaniibus tenlandum afferre aut syllogismumde
siiioncs memoria scire oportet : nam perinde ae in. aliquo, aut proposilionem, aut solutionem, aut in-
membriae sensorio solum loci positi statim facittnt siantiam, sive recte quis dicat, sive perperam, vel
ipsas res membrare, et haec faciunl ad raliocinan- ipse, vel alier, et ad quidpiam ulerque. Ex bis enim
dum promptiorem, co quod ad determinaias illasin- facultas, exercitatio aulem facullalis.gralia, et ina-"
spieiat securidura numerum. Propositionemquecom- xime circa propositiones et instantias. Est cnim
mmiem magis quam posilionem in memoria ponen- (ut simpliciter dicam) dialecticus, proposilivus et in-
dum. Nain principiorum et suppositionum cqpiosum slamivus. Est autem proponere quidem, unum facere
esse mediocriter, difficile. Amplius, orationem uriam quaesunt plura. Oportet enim unum omnino sumera
J' ad quod esl oraiio. lnstare autem quod unum est,
pluresfacere assueseendtim,veltit ii qui occultissimevB
abscondunt.-Tale aulem erit si quis quam plurinium facereI plura. Nam autdividit, aut interimit, hoc
absce.dat ab affimlate eorum de quibus est oraiio; < quidem dans, illud aulem non dans, eoriim quae
erunt aulem potiores orationum universales maxime, proposila
] sunt. Non est aulem cufti omni disputan-
qtiaeid pati pbssint, ut quopiam non esl una plurium 'dtini, neque conlra quemlibet exercitandum. Nam
diseiplina : sic enim et in iis quae sunt ad aliquid, necesse
i ad aliquos pravas fieri orationes, ab eo
et in contfariis-, et conjtigatis est. Oporlet attlem ienim qui omnino tenlat apparere, diffugiendum,
et reminisci universales facere orationes., fametsi justnmi autem omninotentare syllogismocoricludere,
fueriu dispiiians particulariter.' Sic eriim el plures 'verumtamen non pulehrum, eo quod non oportet
licebit unani facere, similiter aulem et apud rheto- adversus
; quoslibet facile consistero. Quandoquidem
res in enthymemalibus.. Eumdeni autem quam ma- necesse i est parviloqmum inde emergere, riam qui
ximefugere, conlra universale ferre syllogismos. exercitati
i suni non possunt abstinere a dispulatione
Et -semper opbrlel considerare oraiiones, si in sinc i altercatione. Oportet aulem et factas habere
pluribus communibus dispulantur. Nam omnes par- orationes i ad hujttsmodi problemata, in quibuscum
liculares in universali disputatae sunt, et inest in paueissimorum copia eas ad quam pluiima uliles
parlicularibusejus quod esluniversaledemonslrallo, Q1habeamus.
; Illaevero sunt universales, el ad nuas in
*o quod non estsyllogizare quidquam sine uni- promplu ] quidpiam adinvehire diflicileesl.
ELENGHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTELIS

"
i . LIERI DUO
"'
. AN. MANL. SEV. BOETIO INT£RPRETE.
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. sensum, ut lithargyrina et stannea, argentea, et felk

Quid' inlendit, et aliquem sijllogismumsophisliciim tinela, aurea. Eodem autem modo el syllogisnius,
, esse. ~. etredargutio : hajc quidem esl, illa vefo nonesi,
-De sophistic s autem redargulionibus, et de iis apparet autem propler imperitiam : nam imperili
quaevidentur redarguliones (sunt autem captiosasra- velut distantes, a longe speculantur. Nam syllogis-
tiocinaliones, at non redargutiones)dicamus oporlet, nius quidem ex quibusdamest positis, ut colligamus
incipientes securidum nalurairi a primis. Quod igitur aliquid aliud ex necessitate ab iis qtioa posita sunl
hi quidem syllogismi, illi autem (cum non sint) vi- per ea quaeposita sunt; redargutio autem syllogis-
dentur, manifestum est. Nam quemadmodumet in ' nsus est, cutn contradictione cbnclusionis; illi vern
aliisid fit per quamdamsimilitudinem, sic et in ora- id quidem non faciunt. Videnlur aulem ob niultas
tionibus se habet; etenim hi quidem liabitum probe eausas, quarum nnus locus aptissinms et publicissi-
babent, illi vero videntur, ex tribu tumentes, et mus per nomina. Nam qttia -fierinon potest ut res
componentes seipsos; et pulchri hi.quidem ob pul- ipsas ferentes dispulemus,sed nominibus'pro rebus,
chritudinem, illi autem v.identur, seipsos fucantes. ulimur signis, et quod accidit in nominibus,"in rebus
Et in inanimatis quoque simililer, nam ct illorum quoque arbitramur accidere, quemadmodum iisqui
haec quideriiargentum, isia vero aurum revera sunl; calculis supputant. Id autem non estsimile, riamno-
jlla non gunt qutdem, appgrent auiem Menndatu mina quidsm flnitaûot, et orationuui riiultitudo;
i009 ELENCITOHUM SOPHISTICORUM ARISTOTELISINTERPRETATIO. . lOlQ
res vero numero infinitaj sunt. Necesse est igituf A quid mbristrare; tertium vero, ad hoc quod est ino-
uti facere-.hoc
pliira.eamdeniorationemet nomeriunum sigtiificare; pinabile ducere; quarlum, soloecismo -
et illic qui non sunf prompii aulem est facere sccundum lociitionem b.trbari-
quemadmodumigilur
calculos sustinere, a seieniibus decipitinlur, eodem zare ex oralione responderitem. Ultlmum autem, .
Modi autem- redargueridi
quoque modo et in orationibus qui nomintim virtu- idem. frequenter dicere.
fis sunl ignari, perfacile caplionibtis allucinantur, et, . suntduo : nam alii quidem sunt propter dictibnem,
autem ea quidem quse
ipsi disputantes, et alios audienles. Ob hanc igilur . alii vero extra dictionem.Sunt
causam, et eas quaedicendsesunl, est syllogismus, propter diclionem faciimt phantasiam ex numero;
et redargulioapparens, atque rion exislens. haec quidem sunt asqiiivbcatio,ahiphibolia, compo-.
CAPUTlf. sitio, divisio, accentus, et figura dictionis. Hujus
aulem fides, et ea quaeest perinduciionem,.et syllo-
De generibusdispulalionum,
gisnius, et si qua sumatur alia, et quod lotidem mo-.
Quoniam auiera quibusdam magis opcrss pretium dis, si eisdem nominibus et.cisdem oralionibus riori
est videri esse sapientes, quam esse et non videri ideni significamus. Sunt aulem propter aequivocalio-
(est enim sophisiice apparens sapientia, nonexistens- nem bujusniodi orationes, ut quod discunt seientes:
autem, et sophista pecuniarum aucupator ab appa-g nam ea quae memoriaeprodita sunt, discunt gram-
renle sapientia, et non exislente), manifestum pro- maiici. Discere enim sequivocum.esi, ad inlelligefo
- fecto est quoniam neeessarium est illis el sapienlis eum
qui utiliir disciplina,'£t ad accipere disciplinam.
opus videri facere magis quam facere, etnoii videri. Ea rursus quod "maiabona sunt, riam quaeexpediunt
Est auiem (ut unum ad unum dicamus) iri .unbquo- bona sunij- mala autem expediunt. Duplcx eiiim ex-
que opussapientis, non nlenliri quidem ipsum de pediens est et necessarium, quod accidil.pieruriique
quibus novit, meniientem autem manifestare posse. in malis (esl enirh quoddam malum, necessarium) er
Haecaulem sunt,' boc quidem in eo qriod potest dare bonaquoque expedientia dicimus esse. Amplius au-
orationeni, illtfd auiera In eo quod sumere. Necesse tem eumdemsedere, etslare, ef segrotare, etsanum.
est igilur illos qui volunl sophistice agere, dictafum esse: nam qui surgebat stat, et qui sanabatur^ sanus
orationum genus quaerere.Operae enim preiinm est est; surgebat autem sedens, et sanabatur aegroians.
eis, nam hujusmodi polestas faciet videri sapienles jEgrotantem enim aut sedentem. quidiibet facere
cujus sunt desiderium habentes. Quod atitem tale autpali noii unum significat, sed quandoqtiequidem
ofationum -genus est, ct qtiod talem appetunt pote- qui nnnc scgrotat aut sedet, quandoque aulem qui
siatem, ilii quos vocamus sophistas, manifeslumest. aegfotabat.prius"; verumlamen sanabatur quidem
Quot autem surit species sophlslicarum oralionum, (] aegroians cum aegrotans, sanus est autem non cunx
et ex quo numero polestas ea constat, et quot paiv- aegrotans,,sed aegrotansnon nunc, sed prius. Propter
tes contingit.essenegotii, et de aliis quaesuffraganiur atitem aniphiboliamsunt orationesiales, velle capefe
ad banc artem, nunc dicamus. Stint igitur ad dispu- nte pugnanles. Et pufasne.quod quis cognoscit, id
landum oralionum genera quatuor: doctrinales,.dia- cognoseit? nam et cogftosceniem el cognilum coii-.
leclicae,tenlativse, conlentibsae.Et-doctrinales qiii- tingit, ut cognoscentem sigriificare hac oratione. Et
dem sunt quaeex propriis principiis cujusque disci- pulasne quod quis videt, id videt ? videt autem co-
plinao, et non ex his quaa"videnturrespondenii, lumnam, quare columnavidet. Et putas quod tudicis
coiligunt : nam oporlet credere' eum qui dicit. ' esse, id-tu dicis esse?dicis autem lapidem esse,
Dialectieaeautem, quae ex probabilibus collectivae quare tu lapis, dicis esse. Et pulas est silentia di-
sunt contradiclionum. Tentalivae vero, quae exiis cere? duplex enim est et id, silenlia dicere, hoc
colligunlqux videntur respondenli, et. quaenecessa- quidem eos qui dicunt silere, illud autem ea quai
rium esleum scire qui simulatse habere scientiam,' /dicunlur. Sunt autcm tres modi seeuiiduni aequivo-
quomodo deterniinandumeslin aliis; porro conlen- cationem et amphiboliam. Unus quidem quando no-
tiosK, quae sunt ex iis quaeapparcnt probabilia, ap- rnen vel oralio plura significatpriricipaliter, ut aquila""
parenies syllogisiice. De demonsiralivis autem in j) i vel canis. Aliusautern quando soliti sumussic dicere.
•Analyiicisdictuiri est; de dialeciicis vero et tenta- Tertius vero quandq compositum plura significat,
livis, in' aliis. De alterca.loriis
'
autem et conlentiosis separalum vero simpliciter, ut scire litteras-: nam
nuric dicenduni. utrumque forlasse unum quidem significal, et scire,
"
CAPUT III. el litterae; amboautem plura, aut litteras ipsas scien-
Fines sophislw, el loci sophisticiin dicliohe. liam habere, aut litleraruirialium. Amphiboliaigitnr
Piimum igitur sumenduin est quot conjeclant qtii . et Jequivocatio,propter hos -moclos sunt. Propter
in orationibus decertant el coaltercanlur. Sunt au- compositionenivero hujusniodi sunt, utpossibile cst
icm hajc. quinque numcro : redargulio , falsum, in- sedenlem ambulare, el non scribentem scribere :
non enim idem significat si dividens quis tficai, et
opinabile, soloecismus,et quintum, quod est facere-
nugari eum qui condisnutat. Hoc auiem estfrequen- componens,quod possibile est sedenlcm''ainbiiJarc,
' ter
cogere Idem dicere, aut quod non est, sed quod et nonscribenlem scribcre. Et hoc idenlidem si qMis.
apparerquodque.esse liorum".Nam maxiine volunt compbnat non sciibeulem scribere. Significabil pfo-
apparere redarguere; secimdum auiem, falsum ali- fecto quod liabet polestatem, ut non sciibens scri-
PI* AN. MANL.SEV. BOETII i'012
I»at; si qtus atitcm non componat, quoniam babet ALpraecipue,quandoquod itrpaite dicilur, ut simplici-
potestatem quaiido non s.cr.ibit,ul scrihat. Ft discit ter dictuiu sumitur, ut si nori ens est opinabiie
nunc litteras, si qujs didicit.quas scit. Amplius, quod quod non ens esl; non enim est idem esse quidvis,
rinuni .solumpolest ferre, plurapotest ferre. Propler et esse simpliciler.. Atit rursuni quoniam quod esi
yero divlsioneni quod guinque sunt duo, el tria paria nori est, sj eorum quaesrint quidpiani non est, utsi
et imparia.Et qupd jnajusffiquale,.tantumdem enim non est homo : nam non idem est. non esse quidvis,
est lnajusel adhiic.amplius; nam eadem oratio divisa el non esse sirnpliciter,.apparet autem, eo quod per-
. cl composita non ,idem sem.pervidebitursignificare. quam propinqtium est .dicti.one, el paruni differat
Ut ,ego posui teservum, existentem liberum. Et hoc, esse quidvis ab eo qtiqd est esse, et non.essequid-
qpinquaginta yiriim, cenlum heros liquit Achilles. vis ab eo qnod est non esse. ..Similiterautem propter
P.ropter accent.um aulem, ;in iis quae snnl sine scri- id qtiod est aliquo modo, et simpliciter,'ut si Indus
piura, non fa.ciledjalecticis facere orationem; in cum sil lotus niger, albus est dentibus, albus igitur
scripluris atitem ,et .pqematibusmagis. Ut et.poetani etnon albus es-t.Aut si ambo aliquoinodo,,quod-si-
defciidunt nonnulli ad.versus redarguenies quasi iiic mul contrariajnefurii, lale .autem in quibusdamqui-
absurde loctitum, Nec gemere aeria cessabit jurtur dem, ctiilibet facile est-coiisiderare. Ut si sumens
ab ulmo, quodpenleniimeri ,usus sit, elturiure.ferni- B iEtiiiopem nigrum esse, dentibus dicat quod albus;
nino : solvu.nlen.imid accenlu, dicenles quod aerja si ergo ibi albus, quod.niger, et non niger, putabit
accentum finalem longum hahet, et non ad ttirtur, itlispulasse syllogislice., cum pertecerit interrogatio-
se.ilad ulmo, ut epithetum ^debet Teferri; et id de iieln. In quibusdam ver.olatet fêquenter, in quibus-
Niso,et Eurialo,LcumRutulos vinosomnoque sepui- cunque.ctiriialiquo modo dicatur, simpliciler .videlur
los intellexissent, Caeteraper.terras omneis animalia sequi, et iri qujbuscunque non facile est considerare
somno laxabant curas, et corda oblita laboruin. Ta- utvum eorum praecipue sit assignandum.' Fit autem
Ha igilurpropter accentum stmt. Qu.aeautem propier talc, in quibuscunquesimiliter sunt opposila : nam-
figuram dictionis sunt, accidunt quando.n.on.idemut videnlur aut ambo, aul neuirum dandum ,esse simr
idern interpretatur, ,ut masculinum , feniininnm, vel pliciter "praedicari, u: si dimidium quidem album,
femininuni, masculinum , vel quod inter jisec est, dimidium vero nigrum, utrum albtim, an jiigmm;?
alterum horum, vel rurstis quale qtiantum, vel qua.n- Quaearilem sunt propter :id quod non delerminatur
tum quale, vel faciens patiens, vel disposilum facere, qtiid esi syllogismus,aut quid redargulio, fiunt pro-
el alia ceti divisum prius. Nam est aliquid quod non pter omissionemorationis : nam redargutio estcon-,
est êoruniquse sunt facere, ut .eor.uniquae sunt fa-- tradiclio.unius et ejusdera, non nominis, sed xei, et
cere aliqnid dictione sjgnificare.; u,tvalere similiter.G nominis non synonymi,sed ejusdem, ex iis quae data
iigttra dictionis dicitur ei quod est secare, vel .aedifi- stint ex necessitaie, non connumerato eo quod erat
care, quamvis illud quidem quale quid, et affeclum in princip.io, secundum Idem, et ad jdem, et simili-
quodam modo significet, haec vero facere aliquid- ter, et in eodem tempore. Hoc autem modo Jieri
Eodera auteni modoiet in caeteris. Propter igiiur di- potesl ut quis falsum dicat de aliquo, .guidam autem
ctionem redargntiones ex his existmit. omittentes aliquid eorum quae.dicta sunt, apparenj -
CAP,UTIV. redarguere ut quod jdem duplum el non duplum,
Delocis redargnlipnumsqphislkarfmiexlra dklionem. - nam duo unius quidem dnpla, triaauiem non dupla.
Earum vero quaeexlra diclionem sunt capiionum Aut si ejusdem idem duplum et nori .duplum, sed
speciessunt seplem. Una quidem prppter accidens; non secundum idem, nam secundum longiludiiiem
secunda autem .propter id quod simpliciter, vel non d.uplum, secundum.Iatitudinem nonduplum. Aut si
simpliciter,'sed aliquo,modo, aul ubi, aul quando, ejusdem,, et .secundumid.em, et simililer,sed n.on-.
aut ad aliquid dicitur; lerlia aulem propter redargu- simul.quare est apparens redarguiio. Trahat atitem
tionis ignor.antiam; quaria vero propter consequens; aliquis banc et in eas quae sunt pr.opier diciionem.
quinta aritem propter id quod est in principio su- Quse auiem propter id quod in principio erat sumun-
inere; sexta propter id quod inon est causa, ut cau- (tur, fiunt qnidem sic et tot mqdis quol moiliscon-
sam ponere; septima vero propter plures interroga- tingit, quod i.n principip.est.petere; videntur Aulem
tiones unam facere. Propter igitur accidens captio- redarguere, ,eo qnod non possit quis inspicere idem
nes sunt, qtiando similiter quodcunque exisiimabi- et diversum. Quae vero propter consequens est re-
tur rei et^tceidentifinesse : nam quia multaeidem dargulio, idco est quod pulent converti consequen-
accidunt, non est necesse omnibus praediealis el ei liam, nam si cumhoc est ex necessitate, illud-sii,
dc quo praedicantur, illa omnia inesse. Nam omnia et cum illtid est, putant et alterum es-~eex necessi-
sic erunteadem, quemadmodumsophislaedicunt: ut tiite;iinde et (quaeobopinionem ex sensu sunt) de-
si Coriscus est alier ab hominefipse est aller ase, ceptipnes fimii, nam saepe esse mel fel suspicati
est enim homo; aut sia Socrate alter, Socrates au- sunl, eb qt«odsequilurTlavus colbf mel. Et quia ac-'
lem homo ab homine alterum dicunt esse confes- cidit lerram pluvia madidam (ieri, eliamsi sit ma-
sum, eo quod accidit (a quo dixit alterum esse) d,ida, opinantur pluisse, id autem non necessarium
hunc esse hominem. Propter id autem quod hbc quiest. Iii rlietorieis quidem quae secunduni signum
dem simDliciter, illud antem aliqtio modo, et non fiunl demonslrationes, ex consequenlibus suntj nan)
fpiB" ELENCHORUMSOPHISTI.COKUM ARtSTqTELJS INTERPRETATIO.'
~ lOJJ
... i
yolcntes osteridere quod adulter, quod consequens A GAP.UXy.
"est accipiunt, quod coniptus, aut qtibd yidetur noetti Omnes sppnislxas rMaryuiknes-,t« ignoranliam ,
revocalumjri..
redarqulionis :"!'.('..); •'] . . " ,--_
errabundiis; pluribus aulem haecqiiidem insurit, pfae- \;.- : .*.;<",".**?-"?•
dicatum tamen nori inest. Simiiitef atitem et in ra- . Aut igitur sic diyidendifm appareiitcs,sy}J"gismqs
Tiocirialivis,"utest Melissibratio, ijubd infinittimest '< et redargutiones, apt omnes reducendtim ad redari-
iiniversum , suriieris aulerii uniyersrim. ingeriitutri ,gutionis .ignprantiam., iis qui banc prjnpipiiitn f.ir
est ',ciunl; fieri e«im po},estpt omnes resplvamus dictqs
"(nam ex nihilb nihil .fien) quo^dautem facluiri
exprincipio fieri. Si igitnr non factum esl, prinei- ;] ;inqdosad redargutiqnis definiiipijem. Primum .quJT
pium-non habel universum,'quare inliniluiri ; ubri ',dein si incbliecliles fuerinj,, ppprtet enini ex. iis quae
hccesse esi autem hoc accidere, non enim si onine • posiia sunt accidere conclusioneni, et-(ui ila dicam)
quod faetum est, principium habel, eliam qujdquiii «x „ necessiiate, alque non apparere;' deinde el se-
principium habet, faclumest, queniadmodurianeqiie \ûndum parles.definiiionis, nani earum quaesunl iu
si febriens calidus, eliarri caiidurri necesse est fe- ']dictione, haequidem sunt proptef duple^x, ul aequir-
brire. Qaaevero propter rion causain, ut caiisam",cuin -vocatioet oratio, ej, similis figura, consuelum cnim
assumilur.quod noneausa est, tariquam propter illud jd omnia ut et illud quidpiam siguificare. Compo,-
fiat redaigutio. Accidit auteni tale, ad impossibile Jf " silio autem, et divisip, et accentps, ep qiiod no.n,
syllogismis-: riecessariritrieriim est iri his aliquid ineadem est oratio, aut nomen quod djfferens, opor-
ierimere ex iis qifaeposiia sinl. Si ergo eriumeretur iebatautem etid esse queniadinod.um-et.r.em eam?
jri necessariis iriierrogaiionibus.ad id a'dquod iiccidit .dem,
"'t si debebat redargulio vel syllogismtis esse,
Impossibilei videbitur propter id sajpe fieri redafgu- "ut. si, lunica, non vestis syllogizelur, sed tunica,
*.io,ut quod non est aiiirna, et viia idem: ftairisi ge- nani' yerutn est et illud , sed-non syilogizatum cst-;
heratio corruptioni est cbntrarium, et alicui corru- sed adhuc interrogatione indiget, quod idem signL-
ptioni eril qtiaedamgeneratio coiitraritiui, triorsautein Jficatad eum qui quaerit propter quod. Quae vero
corruptib quaedairieieonirariutn vitae";quare vitEjgp- . ,secundum accidens definito syllogismo manifesiie
iieratio ei vivere generari : hpc aulem impossibile, ,',fmnt, nam eamdem definitionem oportet syllngismi
hon ergb idem anirriaet vita".Neqtiaquamcqlleclum ,et ': redargutjonis fieri, attamen et adjungere contrar
est, riam acctdit (iamelsiquispiam nori iderri dicat fdictio.neiri,nam redargulio syilogismusest contradi-
.vjtam et ariimarii) inipossibile, sed solum , contra- 'ciiopis; si igituf non est syllogismusaccidentis, non
riuin viiam quijdem mortj, cum sit corruptio, cqr- Jit redargutio :-non enim si cum haec sint, necessa •
rriptioni autem" gerieratibnem. Incqllectiles igitiir ;esf i)lpdesse, id-autem ^st album esse prppter syl-
Bimpliciiernori.sunt hujusriiodi oraiiones, sed ad C Jpgismum; neque si triangulus dupbus rectis tres
propositum incollecljles, -et latet pieruriique npn angulos habet aequa]es,.el accjdit ei. figuram esse,
minus jpsos inierrpgantes quod lale esi. Propter iglp yc\ prinium , yel prineipium,, quod flgura, yel pri-
tur consequens, et proptef non causam praiioftes inum, vel prjncipium tale ^st: narh nonquatenus
huiusmodi' sunt. Qiiae autem pfbpter id quod est .ftgura, vel pr.imuiri, vel principium , sed quateuus
duas interrogatiqnes unani facere , .quando iatet ;lria.ngtiltisdemonstr.alio. Similiter etinaliis. Quara
plures esse, et perinde ac una sit, assignatur re- si redargutio syllogismusquidam , non erit quaese-
sponsio una. In aliquibus autem faci}e est videre .cundum accidens r,edargutiq. Verum propter lioc et
qttod plures, et qriod nbn danda una resp.onsio, ut •ar,lifices_elomnino scientes ab insciis redaiguuritur,
"utriimterra mare est an coelum? ln aliquibus vero nam secun.dum accidens syllogismosfaciunt eontra
minus, et quasi una sit, aiif confitelur (eoquod sapjenles; qui vero non posstinl dividere, aut inter-
nequeunt respondere ad interrogalum) aut redar- .rogati concedunt, ant cum uon dant, arbilrantur
ûi videntur, ut puias hic et hic est honio? Quare dedisse. fluae vero propter id quod aliquo modo et
. curri aliquis percusserit iiunc et hunc, pefcuiiet ho- simpliciter, quoniam non de eodem affirmatio et
minem , el non lioriiines. Atit rursum quorum haec- negatio esl, nam ajiquo modo albi.aiiquo modo
6unt quidem bona, illa auiera non bona, omnia haecD non album, et simpliciler albi, simpliciter non
bona , an non bona? Nam utrnmvis dixerit, est qui- album, negalio est; si igitur cum dalur- aliquo
dem ul aui fedargutionem, ant falsnm apparens modo essealbum, qnis ut simpliciter dictum acci-
videalur facere, nam dicere eorum quae nou sunl pit, non facit redargutionem : apparet autera pro-
boiia aliquid essebonum , aut eorum quael)oria srint pter ignoraniiam ipsius, quid est redargutio. Mani-
non bonum, falsum. Quandoque irilem assumptis feslissime auteni omniuiri qu« prius diclfe sunt
qjibusdam, redargtuio eiiarii fiet vera, ut si quis- propter redargutipnis definitionem , .quare et' sic
concedat similiter et imum et plura-dici alba, et riuncupaias sunt, nam propter.oraiionis prnission<ifi
nuda, et eaeca : nam si caecttmest quod non habet p,hantasia fu, et divisis hoc paclo, commune in pm-
visum, natiim 'amen habere; et caeca erunt quae nibus his pbnendum est oralionis omissio..Quaeverp
non habent visum, riala autem habere; quando propler id quod sumitur quod erat in principio, et
igiiur lioc quidem habet visum, illud auiem nbn rion causa ut causa ponitur, manifestaesunt per de-
htiiet; ambb erunt vel videnlia, vel caeca, qriod est finiiionem , nam. oporiet conclusionem accidere e<>
iiupossibile. >"•'". quod haec suiit.quoii tion erat iti non causis,, et
tursuni non connumerato eo quod erat in principio, A fibus. Earum vero quas sunt propter figuram, ob
qubd nbn iiabent eae quae sunf propter petitionem simiiitudinem dictionis : diffieile est enim dividere
ejus quod in principio. fjuae vero propter consequens quae simililer et quae. aliter dicuutur (nam ferme
•particula sunt accidehtis, nam consequens accidit; qui hoc potest facefe in pfocinciu est ut videat
differl aiitem abaccidente, quoniam accidens qui- verum , maxime aulem sciet inriuere), quod omne
dem est in uno solo sumere, ut idem esse fiavum, quod de aliquo praedicatur, arbitramur idipsum ali-
et album, et cygnum , quod aulem propter quid esse, el ut iinum inlelligimus, nam unum,
" etmel,
consequens, semper in pluribus; nam quaa uni et et substantiam maxime videtur sequi id -quod est
eidern sunt eadem, etsibi invicem postulanturesse aliquid, et ens. Quare in iis quae sunt proptef di-
eadem, propter quod fit ea quaepropler consequens clionem hic locus ponendus, primum quidem magis
redargulio. Esl autem non omnino verum, ut sisit deeepiio gignilur in iis qui cum "aliis considerant,
albnm secundum accidens, nam et nix ct cygnus quam qui per seipsos : nam ea qua3 cum alio est
albo idera, aut rtirsrim in Melissi brafionc idem corisideraiio, per oraiionera est; quae auteni per
esse accipil Tactum esse, et principium habere, aut seipsos , non minus per ipsam rem. Dcimle -et per
sequalia fieri, et eamdem "magnitudinemaecipere. seipsos deeipi accidit, quando in oralibrie facit
Quoniam enim principium habet quod factum est, et B consideralionem ; praeierea deceptio quidem ex, si-
quod habet principium, factum esse postulat, tan- mililtidine, similitudo autem ex diclione. In iis
quam ambo eadetii sirit, eo .quod principium habent autem qnae sunt propter accidens, eo qurid. nori
facttim esse et finitum. Similiter aulCm et iniis quae potest dijudicare iderii .et diversum, et unum rit
sequaiia facia sunt, si eamdem.-magnitudiiiem, et niulta, neque quibus praedicatorum omnia hsec et
iniam sumentia sequalia fiunt, et quae acqualia facta . rei accidunt. Similiter aulem et in iis quae propter
sunt, eamdem et unairi magnitudinem sumunt,' consequens sunt,.pars enim quaedam accidentis,
quare coiisequens surait; quod igitur propler acci- est consequens.'Amplius, et in multis apparet, et
dens redargutio,' in ignoranlia redarguiionis est, postulatur iioc pacto, si hoc ab illo non separalur,
hianifestuni,- et qtiod ea quae est, est propter, con- nec ab altero separatur alterum. In iis vero quae
sequens. lnspiciendum autem esl id et alias melius. sunl propier' omissionem orationis, et in iis quae
-Qnaevero proptcr id quod est plures interrogationes . sunt propter id quod aliquo modo et simpliciter, eo
ut uuam facere, in eo sunt quod non enueleamus, quod prbpter parum, deeeplio est. Nam quasi nihil'
sive nnn dividimus proposilionis orationem, nam pro- corisignifieet quid aut aliquo modo, aut 'simpliciter,
;positio unum de uno est. Namidem terminus unius aut alicubi, aut nunc, universaliter concedimtis.
•soliusrei,et simpliciter rei, ut hominis, et unius C Similiter autem et in iis quae quod in principio est
solitis hominis. Similiter autem et in aliis. Si igitur snmunt, et In non causisVet quaecunque plures iri-
-una -propositioest quae unum de urio poslulat, et terrogaliones ut unamfaciunt: in omnibus enim his
«impliciler erit propositio talis interrbgatio. Alqui est deceplio, ob id quod propter parum, nam non
quoniam syllogismus ex propositionibus est, re- exacte discernimus neque propositionis neque syl-
dargutio autem syllogismus, et redargutio erit ex • logismi terminum , propler praedictam causam.
proposiiionibus. Si igilur propositio unum de uno s CAPUT VII,
.manifeslum quoniam el 'haae in-redargulionis igno- Ex quibus locis caplionesfalsw.
janiia, nam apparet. esse proposilio quae non est Quoiiiam aulem habemus propler qusecunque fiunt
proposiiio. Si itaque dedit responsionem ut ad apparerites syllogismi, babemus et propler quascun-
unam interrogationem, erit redargutio; si autem
que fiunt sophislici syllogismi"et redarguiiones.
-non dedcrit, sed apparet, apparens redargutio. Dico -autem
sophisticam redargutionem et syllogi-
Quare omnes loci caduni in redarguiionis ignoran- smum, "non solum apparentem syllogismum aut re-
liam, qui .quidem dicti" sunt propler diclioneni., dargutionem non existentemquidem; sedel exislen-
quiaest apparens contradiclio, quod erat proprium , tem quidem, at apparenter accomniodatam rei.
redargutionis, alii autem propier syllogismi ter- v Sunt autem illae, quaenon secundum rem redarguuni,
-niinum. . • ,
ct quae monslrant ignorantes, qitnd quidem erat
CAPUT VI.
proprium tenlativae. Est autem tentativa, pars dia-
Causm decepiionum, caplionum sophisticarum, lecticae;illa aulem potcsl syllogizare falsum, propter
Deceplio îiutcm fit in iis quidem quae propler ignorantiam ejus qui dat orationem. Sophisticoi au-
sequivocationem et oratibnem, eo quod non polest tem redarguliones tametsi colligant coniradictionem,
quis dividere id quod niultipliciter dicitur, nam non faciunt manifeslum, si ignorat, nam eiscien-
:quaedairirion esl pfomplum dividere, ut unum , et tem iinpediunt hisce orationibus. Quod auieih illas
cns , et idem. In iis autem quae^sunt "propter com- habeamus, Iiac via manifestum rst, nam propter
posilionem ct' divisionem , eo quod nihil putatur quaecunque apparet audienlibus ut interfogala syllx-
differre coriipbsita et divisa orntio, ceu' evenit In - gizare, propler haecet respondenli utique vidcalur;
plnriinis. Simililer atitem et iu iis quae suiii pro- quare erunt syllogismi falsi per haee aul oimiia, aut
ptcr accentum, non enira aliud videlur significare aliqua, nam quod non interrogatus arbilratur ths-
t)i eiisa, etTeriiisâoratio in aliquo', aiil non in plu- disse, et interrogatiis quoque pontl. Yerum in quh
iOr? . ELENCHORUMSOPHISTICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO. i"6l&*"
busdani simul accidit et inlerrbgare quod deest, et A arte cadens, dialecticorum. Nam.si habemiis ex qiii-;
-
apparere falsum, ut in iis quas sunl secundum dibus probabiles syllogismi in quolibet, habebimtis ex';
cfionem et solcecismum. Si ergo syllogismi contra- . quibus redarguliones ; redafgutiq namque est syllo-
dictionis propter apparentem redargulionem sunt, gisrims conlradictionis; quare.autunus, aut drio Syl-
1
manifestum est quod propler lot erunt et falsorum logisriii conlfadictionis, redargutio est. Habeinus igi-
sylloglsmi, proptef quot et apparens redargutio, ap- tur propter cjuaecunque omnes bujusmodi sunt; si
. parens autem propter parliculas veri: nam cum . auiem Iiaec habemus, et solutiones habemus, riam
quodcunque_defuerit, apparebit redargutio, utqubd illarum iristantise, solutiones suriti Habemus auterii'
propter non accidens, propter oraiionem," quae ad propter quaecunque et apparehtes (iunt, apparentes
impossibile, et quae' duas inlerrogationes ut unam autem non cuilibet, sed talibus; infinila eiiira sunt,'
faeit, propter propositionem, et pro eb qubd per se," si quis.consideret illa secundum quaecunqueapparent
quod propter accidens, et hujus parlicula , quod quibuslibet. Quare manifestum est quoniariidialeclici,
propterconsequens. Amplius, non in re, sed in ora- estposse sumere propter quaecunqueHfper commu-'
lione accidere, deinde pro universali contradictione, niay vel quae est redargutio, vel quae apparet redar-
et secundum idem, el ad idem, et similitef, propter giitio; vel dialectica, vel apparens dialectica.vellen-
idquod in a)iquo,.veI proptef unumqubdque.horum B taiiva. , ,
peccat. Amplius,.propler idquod est non connume- CAPUT IX.
rato eo quod iri principio, quod in principio sumere. Oraliones aa-nomen.et «ditttelleclumnon beriediduci.
Ujuare habemus secundum quot fiunt capliosae ratio- Non esl autem differentia orationum quam quidairi -
cinationes, nam secundum plura non erunt, secun- dicuntesse, has quideni ad nomen, illas vero ad iri-
dum autem ea quae dicta sunt erurit onines. EsVau- tellectum. Inconveniens enim est opinari alias qui;
tem sopbistica fedargutio non simpliciter redargutio, dem esse ad nomen oratjones., diversas vero ad in-
sed ad aliquem, etsyllpgismus similiter."Nafnsinbn telleclum et nbn easdem.. Quid eninrest non ad iri-
Bumatid quidetn quod est propter aequivocumuhum telleetum, nisi quaridonon utitur nomine (qui putat
significare, et.quod propter similitudinis figuram .sa- interrogaie) eo et ad quodis quiinterrogatus dedit?
lum hoc quidem: et in aliis similiter, neque syllogi- Idem autem id est et ad.nomen. Et ad intellecltim
smi, neque redargutiones erunt, neque. simpliciter, - auteni, quando ad quod dedit inielligens. Si autem
riequead eum quHnterrogatur. Si autem sumant,~ad aliquis (plura significante nomine) unrim putet signi«
eum qui inlerrogalur erunt, simpliciier aulem non ficare, et inlerrogans, et interrogaius (utforle eris
eru.nl; nonjenim unum.îgriificaluinsumpserunt, sed et unum plura significat, sed et respondehs et inter-
spprirens, el apud illum quidem. G rogans Zeno unum putans esse interrogavit, et lest
CAPUT VIII. oratio quod jinum, omnia), haec ad nomeri est, aut
De veris et.jalsis redargutionibus. ad inteliectum inlerrbganlis disputata. Si verb aliquis
Propler quaeciinque autem redarguunt qui redaf- mullapuiet significare, manifestiim quod ofatio illa
gutibnibus utuntur, nori oportet tentare srimere sine" nbn est ad intelleclum.Pf.imum igitur circa iiujiis-"
omniuni qusestintscieiuia. Id aulem non unius artis, modi orationes,. est adnomen, et ad intellectuni,
nam infinitae fortasse sunt scientiae; quare manjfe-' quaecunqueplura significant: deiude circa quamlibet
slum quoniam et demonstrationes, redarguiiones est, non in oratione est ad intellectum esse, sed in
' eo quod
quidem sunt et verae. Nam quaecunque est demon- respondens se liabet aliquo modo ad ea quae
strare, esl et redarguere eum qui ponet coritradictio- danlur; deinde ad nomen contingit bmnes eas esse, ,
nem veri, ut si commensurabilem diametrum posue- nam esse ad nomen, hoc inioco, est-esse"non ad
ritj redarguet quis demonslralione, quod incbmmen- intellcctum suum; si cnim non omnes, eruntquae- ',
surabilis; quare.omnium oportebit ;esse sciurii: nam dam aliae quaeneque ad nomen neque ad intellectuni,
aliae quiderii sequunlur pfopler ea quae in geomeiria illivero dicunt omnes, etdividuntvel adnomen,'vel
sunt prineipia, et eorum conclusiones ; aliae aulem ad intellectum esse omnes, alias autem non. Attanien
propter ea quae sunt in medicina; alia^denique pro- D quicunque sunt syllogismi propler id quod mullipli-
-pler illa quaesunt aliarum disciplinarum. Sed et fal- ciler, horum aliqfii sunt secundum nomen. Narii ah-
saeredargutiones simililer infinilaeerunt. Nam secun- surde dicatur secundum nomen esse omnes qui sunt'
dum unamquamque arlem est falsus syllogismus, ut prOpter dictionem; sed sunl quaedamcaptiones non
secundum geonietriam geomelricus, et secundum in eo qubdrespondens ad eas se habeat aliquo modo,
medicinam riiedicinalis. Dico autem.secundum ar- .. sed quia- lalenr interrogalibnem oratio ipsa haheat
tenij-securidumillius principia. Manifestumesl igitur quaeplura sigriificet. El omnino inconveniens est de
quod non omnium fedargutionum, sed earum quae redargutione disserere, et non prius de syllogisrno:
sunt,secundum dialecticam, sumendi sunl lbci., Nam' nam redargutio .^yllogismus. est; quare oportel.'et
ii communes sunt ad omnem artem et, potentiam, et de syllogismo prius quam,de falsa, reda'rgutipne,
eam quidem quaeest secundum unamquamque disci- nam talis redargutio apparens syllogismus contradi"
aut in aul in '
plinam, redargulionem scientis esl cbnsiderare sive clionis. Quare syllogismo erit causa,
cuiii non est, apparet,- sive cum est, et quare est; contradictione (nam adjungere opprtet conlradicliq-
eain auieni qua. ex" communibus est, et sub nulla - nem), quandoque apteminutroque erit appareit.sre-
' ' '
1019 AN. MANL. SEV. BOETIf ! . £0,20.
dargutio; est aulem de ep "quod est silentia dice.re, A quae sub arie stint, captiosaa sunt raiipciuatione&)V
iiicbriiradjeiibrie, non syllogisnio. De eoaiiterri qtiod neque si aliqua est pseudographia circa'veftiiii, iit'
est gubd nori liabet aiiquis dare, ifiutrisque"; de ep Hippocfaiis quadrafura,'qu* per lunulas; sed ut'
vero quod est quod Hbmefi poerria est figura per cir- Bfysso qnadravit circulum, et tanielsi quadrareitir"'
culum in syilogismo ; quaeautemin neuirrfest,- yerns - circulus, qum lamen non secundum rem, ideo sopbl-
est syllogismus. Vefiim unde serriio pfbvehit rever- sticus; quare et qui de bis qriidem apparens sylio- "
tarnur. "Uiriim quae in discipliriis surit"oraiiones ad gismus,' conlentibsa est oratio :ii"am appareris est'
intellccturri sirit, aririon ? Etslcui videiur plura si- secundtim rein, 4"are fallax et injusla. Quemadmo- -
giijficafe ifiangulus, et dedit nbn ut eara figiifarri de ". "
dum eriim ea (quae in certamine est) iiijuriaquam-
qiia cbricludebat qrioniain duo rccli, uirum ad inlel- dam specieni habet ,et cst quaedaminjusia 'pugria,
lectuni ijlitis disptitavit hic, an nori ? Amplius, si ' sic in conlradiciioiieirijusla;pugna contentiosa est,
"
plrira quiderii signilicat nomen, ille "auleiri"ribriintei- namet rllic qui ompino .yincere voliint,- omriia leu- "
ligit, rieque puW quomodo is' non ad lrilelleeium' taiit, et hic qiii contenliosi sunl. Qui igitur vicloriae
dispulai',.aui;^ eiirii, qrii ipsius gratia lales surit, coriteritiosi horiiines et 1H
noiidai "divisionerii?sive iiiterroaet" aiiiiuis si est li.umariiatores videnlur esseVqui aulem gloriaegraia '
silentia dicefe ari rion? ariesl quidefn ut nbri, an est B quae in divitiis esi, sopliistici sunt; riarii sopliistice
ul sic? Si aulem dat aliquis nullo modo, ille aiiteiii" est (utilixlfniis) pecuriiarum "quaeflamariciipativa ab- -
-
disptiiat, utrum non ad intelleetum dispuiat, quam- ' apparenie sapientia", qiiapiopter' demoristraiionerii "
visoraiio yideaiur earurii essequae ad riomerisurit. apparentem appeiuul. Et iri eisdeiu brationibus "qui-
Nbii igitur est genris' aliqiiocT bfa.lioriuriiad inleile- dera surit litiuni arriatbres "et sbphistaeV sed nbn
''
cturn, sed ill.se quidenfad .iibmeri suftt, ethujusraodi prbpter eadem; etoralio qniclem eadeirierii sophi-
'
iion ornnes, non quod redargutiones, *sedneque ap- ' stica et coriteiitiosa,"sed ribripropter idem, sed qua-
pareriies fedarguiiories : narii surit et non prbpter teiius quidem est ob victoriam apparentem', cbnten-:
"diciionem apparenles redaigutidn'es, ut quaeprbpter tiosa ; quateniis vero est bb sapientiain sophistica,
;
accidens, ei reiiquai. Si aulem postulet diyidendrwi, nairi sophistice est quaedam apparehs sapientia , non
qriod di<p quid.em sileriiiadicere, iisecaritemsic, illa " autem existens. Contenlibsa vero est quodammodo
verb noii sic, id profeclo. primum, absurdtiiri pbsto- sic.se" iiabens ad diajeciicam , ut pseudographa ad"
lafe : nairi qunSdoque nbn videlur iriterrogatum geomelricain : nam ex eisdeiri conteniiosa, disse-"
'
mriltipliciter seliabere, atqui -impossibiie est clivi- rendi fnpdo, eapliose decipit, ut el ps.eudographa
ilere, qui non putal.Deindedocere, quid aliuderit? gebineirice. Sed haec qujdem non contentiosa, qriia
ma.nifcsliim eriim faciet qtibnam pacld se liabet, ei Q ex principiis et" coftelusionlbus quae srint srib arfe
qui ne.que cbnsidefat, rieque scit, neque -opinatur" pseudographiam facit; qua3 autemex lis est quai
quoci aliler dicilur, qiiia et "iri non duplicibus qiiid sunt sub dialectica, eirca alia quidem conlentiosam
pfohibel libe facere : rit putas sequales sunt uniiates"" esse, manifestum esl : ut quadraiura quidem quae
bina'riis,"iri quaierhariis? Sunt aulenibi binarii qui- per lunulas, non contentiosa , Bryssonis autem con-
derii iiiexistentesi Illi auieiri non sic; et pulas cbn- leniibsa. Et illam quidem ribri esf tfansferre nisi ad
traribrurii *riha',est disciplina ari nonl Sunt autem ' geometriam, solum eo quoci ex propriis fit princi-
contfaria bKcriuidein riota, illa autem igribia; qriare piis; hanc autem ad plures quicunque nesciuftt quid
videtur ia;rib'rafe qui iioc postulat, quodaliud est do- est possibile in' imoquoqite,- et quld iihpossimie,
ij*
-!tfi f ht; i. i , , ; i- ".:..".-.. -,
cere quapi disputar.e, et quod oporlel quidem docen- uam accommodabitur,-atil ut Anliphon qiiadravit,
tein nbnlnlerrogare.sed etim riiariifestafacere, illum vel si quis non dicat-melius esse post ccenam deam-
auiem inlefrogare. bulare per Zenonis ralioneri), nori medicinalis, "com^.
'.'',' p"APUT X. miinis ehim est.i Si efgo omnino similiter se 1ia-
Dt intenogatione jlsntalivm, el quid ,inler contentio- beat contentibsa ad dialecticam; til pseudographa
tsum sophislficumque
""•''' ' imersit.
•' - -p
ad gepmelriam, non ex illis uiique erii cbnteri-
'
idnon liosa. x -
. Amplius, affirmace velnegare qui postulat, ; ' CAPUT -XI, ' -
. . _
moiislrantisest,sedexperimentumsumeniis,narnten-
taliva dialectica quaedam.est, quapropler de pninibus Oraliones dialecticorum ' tentativorumquenon esse ad'-'
. delerminalum genus. "'±
inspicitj.et explorat Jion scientem, sed. ignoraiijem
atiiue simulanlem. jtûiigitur secundum retn cojisi- Nunc auleni non esf, dialecticus circa' gehus ali- .
deral- communia, dialec.l.icusest; qui ,autem id ap-. quid deterniinalum, neque denioiistfativus ullius,
.Et syllogisrn.us cqnten- neqtte lalis qualis universalis, nam rieque oinnia sunf
parenter iacit, sophislicus.
si sint, possibile' est
liosus et sophisticus , ,iinus quidejn est apparens in uno aliquo genere, neque
stib eisdem principiis esse ea quae surit. Quare et
syllogismus, circa ea de quibus dialectica tentatiya naluram inoiistrant,
est, quamV.is.verasilconclusio .: nani ejus quod est nuila ars earum quae aliquani
allucinaibiius est, etqtiaecunqiie (cum inlerrogativa est, nam non possibile est utramvis
-propter qurd,
no:i sinl) secundum cujusque. disciplinam eaplios.ap partium dare. Syllogismus enim.non fit ek ulfisque,
est (si autem riionslra-.
raiiiicinationes, videntur esse secuiiilumar.tein. Na>n dialecfica auiem inten ogativa
illucl,-nisi et omnia?), veramtamen prima
pseudograpliioe non fionlemiosae^secundum.eniin.ea rej, quid
•1021 ELENCIIORUMSOPHISTICORUMARISTOTELISINTERPRETATIO. 1022
pectiliariaque principia non inlerrogat, nam ,si non A ,ad talia ad-guae abundat orationibus, est autem iie-
daret, nori jam haberet .ex quibus amplius dispu- ije ,et non bene id facere, qiiemadmodum diclum est
taret ad instaniiam. Talis auiem est lenialiva , nam ,pr,ius.Rursumut ad.inopinabilia ducat, considerare
teutativa non talis est qualis est geometria, sed quaex quo geiiere est qui "disputat, deinde interrogare
lem utique haberet, nbn sciens aliquis. Fieri enim quod pluribus illi dicunt inopinabile, est eni.msin-
potest utpericulum sumat| e; is qiii riescit rem de jgulis quibusqu.ealiquid lale. Elemenlurii auiem hn-
co qui nescif, siquidem et dat non e'x quibus scit, rum sumere singulorumque quqrumque positipnes in
tieque ex propriis, sed ex consequentibus, quaeom- propqsitionibus. Solutio vero et Jiorum compejens.
rtia lalia-surit quae seientem quidem niliil prohibet feriiir ostendere quod noii propter orationem accidit
riescire artem , iiescientem autem necesse est igno- i.nopinabile, semper autem id quoque ynlt qu.i con-
fare. Quare manifesiiim-qubiiiamnuiliusdeterminaii tendit. Amplius autem.ex vp.lunjaiibus et manifesii.s
teniativa discplina'est, eb quo.d de "omnibus est, opinionibus, nam. non ead.eni.voliinfet dicunt, sed
nam omnes aftes :uluiitur qiiiliusbam eommuiiibtis'. dicunt quidem decoratissimas "orationes,.volunt au-
Ideoijue oinries illitterati quodam niodo uiuntur dia- tem ea quae videiitur prodesse : ut bene nipri ni.agis
lectica et tentativai -Nam onmes usque ad aliquid .quani voluptuose yivere dicunt oporjere, et agerp
conanlur dijudicare eos qui pronuniiant; ha?cautem B juste magis quam divitiis afflnere prave; volunt au-
sunt communia, nam iUa nihil minus sciuntipsi, lem cpntraria. Eum igitur qui dicit secunduni yolun-
quamvis videantur-longe extra dicere. Redarguunt tales, ad has manifesias ppiniones ducendum, eu.ni
igiiur omnes, nam sine arte quidem eo participant; -vero qui dicit se,cundumhas, ad abscpnsas jjUtrov.is
cujus artificialiler ed. dialeclica,"et'arle syllogistiea, inim modo ne.cessariumest inppinabilia .dicere,na.m
tenlativus ,dialeciicus. Quoniam aulem suni multa aut ad manifestas aut immaiiifestas ppinipnesd.icnnl
quidem haecct de omnibus, non talia autem ut na- cqn.iraria. Plurimus autem esf. Jocus faci.end.i.inopi-
iura :quaedanisint et.genus, sed nt negationes; alia nabilia' dicere, quemad.modum.Gallicles in Gorgia
autera non lalia.sed propria sttnt. £x illis de omni- s.cripjus est dicens ;VEt yeteres aule,m o.mnes.arbi-
bus experimenium-possibile est sumere, et artem tratisiint accidere prop.ier jd qupd secun.dpm natu.
esse quariidam,, et non talem esse quales quaede- r,am et secundum legera cpntraria; contraria en.im
moiistraiii,eoquod contenliosus non estomiiino sic «sssenaiuram eljegem dicunt, et justitiam se,cundtun
seliabens, utpsetidograpbus :'nain-noh erii captio- legein quid.emesse bonum, secundum .autem natu-
sus ex determinati cujuspiam generis principiis, sed _ramfton bpnum. Qpprtet,igilur ad eum quidem.qui
cirea-omne genus erit is quicoiiteniiosus. Loci igi- dic.itsecundum naturam, secunduni legem obviare,
liir: sophislicarumredargutionum hi sunl, et quod C ja'deum verp qui secundum legpm, ad naturam du-
dialectici est «onsiderare de his, et res eas posso cere; nam utrpque mpdo dicere contingit inopinabi-
facere, non difficile videre : nam quaecirca piopo-' siia, eri.l atileni qupd secundum naturam quidem ip-
siliones est" disciplina, omuem habel hanc specula- sis y.erum, secundum autem.Iegem quod multitudini
lionem,-et de redargntionibus quidemappareniibus yidelur. .Quare manifeslum qupd et illi, quomadmo"
dicturiiesl. .... ,dum et qui nunc,,aut redargnere, aut inopinabilia
CAPUT XII. .dicere respondentem , .conabantur efficere. fjuaedam
Loci sophinici imerrogantium ad falsum aut auiem inlerrogationum h.abent.utfinqueinopinabilem
hiopinabile. , respoiisiqne.m, ut ulrum sa.p,ie,riiibus
an patri oporleat
: De aiiquo esi.falsum quidpiam ostendere, et ora- p.bedire, el.expedieniia facerean justa, ,et an inju-
tione ad inopinabiie ducere. Hoc auiein fuil securi- riam pati eligibilius - qiiam nocere. autem
,Opor(tet
<dum propositum sophisiicae inteiitionis. Primum dgce.re ad ea quae mu.Himdini et sapientibus sunt
q.uidemex,eo quod interrogat qtiodam modo, el per .coniraria : nam si dicataliquis.ut ii qui circa oratio-
inlerrogati.onem.acciditraaxiine,.nam -id ad nullnni nesap! ea qiue niulli.tndini, si auiem ul mulliad ea
de.terminatum interrogare propositum, venativum quae iis qui in .pralione; dicunl enim bi quidem.ex
est illorum.Temere namque dicenles pec&inlmagis; pj• necessitate beat.ujn justuni .esse, multitudini auiem
lemere autem dieunl, quando nihil babent proposi- est r.egem infelicem esse."JEst autem ad
inopinabile
tuin. Et id interrogare raulta {quamvisid determina- ea sic s.unt, .inopinabilia ducere^ idem ei quod
quae
tumsit ad'quod dispulant) ei id ea quae videntur, esl ad ,eam
quaeesl secundum"paturam et seciin-
se
dicere poslulare, facit quamdam idonellatem, ujt' dum ,legem contrarielalem ducere; nam- lex opinio
ad inopinabile ducat aut falsuni. Et si iriterrpgalus niultitudinis, sapientes autem secundum naluram ct
affirmet aut negel îllor.umaliqpid ducere «d ea"ad
yerilalem dicuui, et inopinabilia quidem ex h:s
qtuc prompius est ,arg'u,mentar.i,polest tamen nunc locis.
ininris nocer.e,per liaee quam prius, ,nam repetunt opor.tet.quaerere
aliquid ad id ,quod in principio. .Elementum autem CAPUT XIII.
•deyeniendi ad falsum aliquod aut inopinabile, nullam De caplionibusnugationis et solwcismi.
statim interrogare positionem, sed affiririare ob id f De
eo.qiiidem cjuodest facer.enugai.i, quidnam di-
'seinierrogare,qnpd discere velit, namJocum argu- cimus n.ugari,jam mprisiravinitis.Omnes autem tal.«s
mentationis consideratio facit. Ad falsum autem os- bfationes id volunt efficere, si nihil referat nomen
- lendendum proprius iocus sophisticus est dticere et oratibnem dicere. Duplum aulem, el duulttifi dH
1023 - AN. MANL.SEV. BOETH .1044 •
midii idem est. Si igilur duplum est dimidii duplum, A CAPUT XIV.
eril dimidii dimidii duplum , et rursum si-pro duplo De i occuualione sophislica, el conlra ino.esle respon-
. duplum dimidiiponatur,tereritdiclum dimidii dimidii denles.
dimidii duplurn. Et pulas, est conctipiscentiadelecta- •Differt autem non parum -si brdinenlur quodam
tibnis? haecauiem esl appetitus delectationis, est igi- modo
, ea quae ad inlerrogationem sunt, ut lateat
tur concupiscentia appetitus delectalionis deleclaiio- cquemadmodum in dialecticis. Deineeps igilur ex iis
nis. Stiiit autem omnes hujusmodi orationum in iis tquae dicta sunt, baec primumdicenda. Kst autem ad
quae sunt ad aliquid, quaecunquenon solum genera, redarguendum,
j unum quidem prolixitas,,nam diffi-
sed et ipsa ad aliquid dicuntuf, el ad idem et unum cile t simul mulla conspicere. Ad prolixilatem" verd
assignatur, ut appetitus alicujus appetitus, et concu- ,quaeadducuntur eiementis, utendtirii. Unum.quidem
piscentia alicjijus concupiscentia, et duplum alicujus festinalio,
j nam tardiores minus praevident; amplius
duplum, et duplum dimidii, et in quibuscunque quoe .autem ira et contentip, nam eonturbati. niinus pos-
(cam substantia non sint) ad aliquid omnino eortim < sunt observare omnes. Elementa autem iraa. Mani-
'suht quorum sunt liabilus, autaffeeius, aut aliquid festum | quoque eurii facere qui vult juste agere, et
hiijusmodi, in oratione ipsorum de illis praedicato- circa , omnia impudentem esse. Amplius, permulatim
rum declaratur, utimpar esl numerus medium ha- B iinlerrogaliones ponere, sive ad idem plures babeat
bens, est 'autem numerus, impar esl igitur numerus taliquis orationes, sive el quod sic, et quod non sic :
numerus medium habens. Et si simum cavitas naris simul s enim accidit aut ad plura, atit ad conlraria fa-
est, est autem naris sima, erit ergo narisnaris caya. cere< observationem. Omnino autem omnia quaead
Apparent antem facere non facientes quandoque, eo occultandum
( dicla sunt prius, utilia etiam ad con-
-quod non interroganl (si significel aliquid per se dic- tentiosas
, oraliones: nam occultatio latendi gratia
tum duplum, an nihil, et si aliquid sigiiificat, ulrum est, Iatere aulem deceptionis. Ad eos autem qui
idem an diversum), sed conclusionem dicunt staiim, renuunt quaecunque opinantur esse ad orationem,
et apparet propter nomen idem, esse idem et signi- ex ( negatione interrogandum ceu contrarium velit,
ficare. Soloecismusaulem quale quid est, dictum est aul ; etiam ex aequointerrogalionem facere, nam cum
prius. Est autem et hoc facere, et iion facientem vi- dubium
( est quod vult sumere, niinus insolescunt.
deri, et (acientem non videri, quemadmodum Levi- Et quando in partibus dederit quispiam siiigula in-
nus dixit si V.enus masculinum est: nam qui dicit (ducenli, universale saepe' non, interrogandum est,
almam, soloecismumquidem facit secundum illnm,. ,sed ut dato ulendum, nam quandoque puianfet ipsi
nori apparel auiem aliis; qui aulem almum, apparet (dedisse, et audientibus quoque apparet proptef in-
autem, sed non facit soloecismum.Maiiifestumigitur Gi dtictionis memoriam, veluti perinde atque non in-
auoniam et ars quaedam Iioc potest facere, eo quod lerrogaverit vane. Et in quibus non nomine significa-
multaeoraiiones iion colligentes, soloecismumviden- tur universale, similitudine tamen ulendum est ad
tur colligere, ut et in redargutionibus. Sunt autem id quod expedit, nam lalet simililudo plerumque.
omnes pene apparentes soloecismi propter Hoc, et Et ad snmendum propositionem, contrarium, opor-
-quandocasus neque masculinum, neque feniitiinum let comparando inlerrogare, ut si deCeat sumere
signiftcat, sed neutrum: nam hic qaidem masculinum quoniam oporlet per oumia patri obedire, utrum pei
significat, haecautem femininum; hoc verb iieutfum omnia oporteat obedire parentibus, an per omnia
vult significare, saepe autem significat et illa utra- non obedire? etsaepe id, ulrum multa concedendum,
que, ut quid est hoc? Calliope, lignum, Coriscus. an pauca? magis enim si necesse, videbuntur essa *
Masculini igilur et feminini differunt casus omnes, multa? Appositis euim juxta se conlrariis, miriora et
neutriiii quidem, illi auiem non. Cum datur. igilar majora apparent, et pejora et meliora hominibus..
lioc ssepecolligunt quasi dictum sit hunc. Similitcr Valde autem et saepe facit videri redargui, maxime
autem et alium casum pro alio ponunt. Captiosa au-. sophistica calumnia interrogantium, cum nihil colli-
-tem ratiocinatio fit eo quodhoc commune sit plu- gentes non interrogationem faciunt id quod est ulti-
rium casuum, nani hoc significat quandoque hic, ]) mum, sed concludenter dicunt veluti colligentes :
quandoqueautembunc. Oportet autem vicissim sig- non igitur hoc el hoc. Sophisticum autem est et cum
nificare, cum est quidem hic, cum esse autem hunc, ponilur inopinabile, quod appsret poslulare respon-
ut est Coriscus,-esse Coriscum. Et in femininis no- dere, proposito eo quod videtur ex principio, et in-
minibus similitef, nam in omnibus similiter el est et lerrogalionem lalium sic faeere ulriim tibividetur?
esse facient differenliam. Et quodammodo in his si- nam necesse est si sit interrogalio ex quibus syllo-
niilis est solceeismusiis redargutionibus quae prop- gismus, aut redargulionem, aut inopinabile" lieri;
' ter id
quod non similia aut propter figuram similiter cum-diit quidem, redargutionem, cum autein non dat
dicunlur. Nam quemadmodum illic in rebus, sic Mc neque dare videtur, fateiur inopinabile, cum vefo
in nominibus accidit solcecismumfacere: namhomo, non dat, videri autem fatelur, redargulionis simile.
ei album, et res, etnomen est; manifesiumigilur quo- Amplius, qnemadmodumin rhetoricis, et in redargu-
niam soloecisifiumlentandum estexdictiscasibuscol- lioniblis similiter contrarietates consideraiidum, aut
ligere. Species igitur sunt baecbnteniiosarum oralio- ad eas quaeab eodem sunt dictaeaut ad eos quos con-
num, et parles specieruni, et modi qui dicti sunt. (itetur bene dicere aut agere. Atriplius, ad eos quj
1025 ELENCHORUMSOPHISTICORUMARISTOTELIS INTERPRETATIO. 102C
videniur ta.es, aul ad similes, aut ad plurimos, arit ad A Ad eos aulem qui exigunt ad aliquid
' commer<dare.
bnines.Quemadmodumaiitenirespondentessaepecum argumentari, poslquam videlur oportere assignW
redarguunlurfaciunt d<iplex,sidebeat accidere redar- causam. Dictis aulem quibiisdam observabilibus quod
-
gulio, el inlerrogaiionibus ulendum quandoquc illo, uniyersaliier accidit in redargutionibusr, utdicat
conlra irislantes, si sic quidem accidat, sic autem contradiciionem, ut qaod affirmavit negare, aut
non, quoniam si sumpserit, ut facit Cleophon in quod negavit affirmare; sed non quod conirariorurii
Mandrobulo, oporlet eliam absislemes ab oralibne est eadein disciplina, vel. non eadem. Nori oporut
-
reliqtia argumentorum dividere,' el responderili (si autem conclusionem ut propositioneni interrogare ;
praesenserit) prius inslare et prajdicere. Argumen- quaedam autem. neque interrogandum est, sed tit
larulum autem quandoque et ad aliud ab eo quod di- concessisuiendum. Ex quibus igitur interrogationes
ctum est, illud siimeniibus, si non ad id quod pro- et quomodo interrogandum, inconcertatoriis exerci-
posifum est habeal aliquis argttmenlari, quod Lyco- laiionibus dictum est.
phron fecit dum propositum esset ex arte lyram -
LIBER SEGUHDUS.
. CAPUT PRIMUM. B} oportere, sic ad solvendum quandoque magis opina-.

De ulilitate cognoscendisophisticas orationes et ap- biliter quam -ad veritatem; nam omnino adversus
paralu ad eas diluendas: conteniiosbs est reluclandum,, non ut ad eos qui
De fesponsione autem, et quomodo oportel sol- redarguunt, sed qui redarguere jpparent. Non eniin
vere, et quid, el ad quam ulilitatem orationes hu- dicimus eos syllogizare, quare ut non videanlur,
jrismodi prosunt, post haec dicendum. Uliles ergo emendandi sunlj; nam si redargutio esl corilradiclio
suntad philosopliiampropter duo. Primum quidem, non aequivocaex quibusdam, nihil opus est dividere
quia ea quae ut plurinium propter diclionem fiunt, ad amphibola, et aequivocationem (non enim" facit
melius^se habere faciunt ad id, quolupliciter qubd- syllogismum), sed nullius alterius gralia dividendum
que dicitur, et ea quaesimiliter et quae aliter in re- est; nisi quia conclusio videtur redarguiioni similis.
bus accidunt et in nominibus; Secundum autem, ad Non ergo redargui, sed videfi redargui-cavendum
eas quaj per"seipsuminquisiliones fiunt, nam qui ab est, eo qupd interrogat amphibola,- et quae propter
alio facile captiose fallitur, et id non sentit, et ipse sequivocatibnem sunt,,et quaecunquealiae hujusmodi
quoque a se id patiiur persaepe. Tertium vero, et cavillationes quae et veram redargutionem adum-
reliquum adhue, ad gloriam, eo quod circa omnia brant, et redarguentem atque non redargueniem in-
exercitatus esse videbilur, et in nullo sc inexperle G; cerlum reddunt. Nam (quia licet in fine cum con-
habere; nam si is qui in oratijonibus est consocitis, clusum fuerit dicere se non idipsum quod affirmavit
orationes vituperai, cum nimThabeat quod determi- negafe, sed aequivoce aut amphibolice, quamvis
net de viliositate earum, dat suspicionem quod videri quam maxime contingit in idem feral) incertum si
velit insolescere, non quia verum. sit, sed propter redarguius est; incertum enim si vera nunc dicit.
" Si vero dividens
imperitiam. Respondenlibus autem, quomodo obsi- interrogasset aequivocum aut am-
slendum sit adversum hujusmodi orationes, manife- . phibolum, non certa esset redargutio, quoniam re-
Blum, siquidem recte dicimus piius ex quibus sunt quirunt (nuncquidem niintis, priusatilem magis)con-
captiosseratiocinaliones, el si (quaeinquirendae suiil) tcntiosi, sic velnbnrespondereeum qui interrogatur,
superabundanlias sufficieriter divisimus. Nbn est si fieri potest. Nunc autem quia non bene interrogarit
autemidem sumentem orationem videre, et solvere' inquirentes, necesse est rit respondeat aliquld
viliosilalem, et iriterroganti posse occurrere celeri- is qui interrogatus est, emeridans vitium interroga-
ler; nam quod scimus, saepe transposilum ignora- lionis, quia diviso sufficienier, vel sic, vel non, ne-
mus. Aniplius autem quemadmodum in aliis, id quod cesse est dicere respondentem. Si autem aliquis
cili.useltardius, ex exercitatione sitmagis, sicetin ptitet secundum aequivocaiibnemredargutionem esse,
orationibus se habet; quare si manifestum quidem D) quodammodo non erit respondentem effugere, quin
sit nobiSjimmediati autem sirrius, privamur bppor- redarguatur; nara in iis quae oculis subjecia simt,
tunitatibus frequenler. Accidit autem quandoque sic-. necessarium qiiod aflirmavit negare nomen, et quod
ut in linearum descriplibnibus (nam el illic solven- negavit affirmare. Enim vero ut diluunt quidam,
les quandoque componere verum non possumus), nihilprodest, nam non Coiiscum aiunlesse mtisi-
sic et in redargutionibus, nam scienles rpropter cum et non musicum, sed hunc Coriscum musicuin,,
quid orationem accidit oonnectere, solvere tameri , el hunc Coriscum non musicum. Eadem namque erit
oraiioneru impbtes sumus. oratio Coriseum, ei quae est hunc Coriscum musi-
""
CAPUT.II. cum esse, vel rion musicum, quod simul affirmanl et
De apparenti solutione respondenlis. „ negant." Sed fortasse non idem significant, nam nec
Primum igitur quemadmo.dumsyllogizare diciinns, illic nomen, quare in aliquo differt. Si autem hoc
opinabiliter quandoque inagis quain vere, eligere quidem simpliciler dicendo Coriscum as8ig»eti"'"llli
1027 "
AN. MANL. SEV. BOETH 102g
.aulcn) addat aliquera, aul huuc, absurdumest. Nihil / ,sumitur, sed simililudine, dicendum quod non sic
eniiri magis quam alterum, ulrolibet enim niiiil dif- daium esl, neque ut proposuit, sumit, nam propter
fert. Non sic igilur, sed quia incertus quideni <st id (it saepe redargutio. Cum auteni prohibetur his.
qui non determinavit ambiguitalem, ulrum redargu- ad id quo.ilnon bene oslensum esl redeundum, ob-
ttis est yel non redargutus,.dalum aulem est in ora- sisiendum autem secundum.dictam determinatio-
tionibus dividere, manifestum quod non, determi- nem. In iis igitur quae.propfie dicunturnorainibus,
nando dare interrogalionem, el quidem simpliciier, neccsse cst respondere, vel simpliciter, vel.divi-
peccatum est, quoniam elsi non ipse, tamen oralio dendo. Quae autem subiiitelligenles proponimus, tit
redargulae similis est. Accidit autcm saepe videntes quTCuniiue non plane, sed iruncatim interioganiur,
amphiboiiam torpescere dividere, eo quod crebra propler id accidit rdlargutio, ul pulasne qnidquid
talia proponanlur, ne ad omne videantur molesti esl Atlisnieiisium, possessio est Alhenicnsiuiii? sic.
esse, deinde non putanlibns propter id fieri oratio- Siniiiiler aulein cl in aliis? atqui homo est anima-
nem, sEepeproleclo.occurrit inopinabile, quapropler lium, sic. Posscssiii igilur animalium, homo. Nam
quiadaium est, dividere haud cunctandum, quem- bomiiieiii aninialium esse dicimus, quia animal est,
admodum dicium est prius. Si aulem drias interro- • et Lysaiidrrnn Lacedaemouiorum, quia Lacedaeino-_
•gationes non unasn facit quisquam interrogaiionem,- « nius esl. Maiiifesluinigitur quoiiam in quibus ob-
non propter aeqoivocatioftemVel ainplriboliam fiet scurum e>t quod projibniiui', ribii i-itnplieiier conce-"
captiosa collcctio,' nonfie redargutio an non? Quid dcnduin.Quando vero duobus.existenlibus cum boc
enim differt interrogare si Callias et Themislocles quidem est, ex necessitale alieruin esse videtur; cum
musici sint; quatri si ambobus unum nomen esset vero alterum est, boc non ex necessilate, inlerrogaio
exislentibus diversis? nam si plura signiiical quani utroquc, oportel quod rninus est dare. Nam diffici-
unum, plura inlerrogavit; si igitur non rectum est lius est colligere de pluribus. Si autem argumenie-
ad duas inlerrogaliones unam resporisioiiem censere; tur quod huic .quidem est contfarium, illi aulerri
sumere simpliciler, mariifeslum quoniam riulli eb- non est, si oraiio vera sit, eonlrarium esse-est di-
rufn quae asquivoca sunt, convenit "respondere siiii- cendum, at nomen alterius positum nbn esse. Quo-
pliciter, nec si de omnibus quidem verum sit, veluti niani autein quaedamquidein, eorum qu;e dicuntur
cerisent quidam, nihil enim differl boc, quam si in- plures eutn qui non concedit faisum dicere aiunt,
lerrogassel: Coriscus et Callias ulrum dqmi sin.t, an quaedamautem non, ut quaicunqueanibigunt (utrunv
iion siiit donii? sive adsint ambo, sive non adsint, . enim corrupiibilis vel iminorlalis sit anima anima-
utrinque enim plures-propositiones. Nonenimsi lium ,~non exploratum est niultis), in quibus sgitur
• vetum est dicerej interrogatio propter id una, possi<-" incertum est ulro modo soleat dici quod proponitur;
"
bile«st eniin ad decies miilenas interrogatas quae- utrum in iis quae suril ut senlentite, vocaut enim
stiones, orhnes sic vel non vemm est dicere, atla- senlentias, et veras opiniones, et lotas negationes,
men non est respondendum una responsione : inte- ul diameter incommensurabilis est. Amplius, de
fimitur enim dispuialio. Id autem simile ac si idein quo verum dubitatur, transfercns quispiam noimria
nomen imponalur<diversis.Si igilur non oporteiad maxime lalebit in illis, nam quia incerlum est tilro
duas inlerrogatidnes unam responsionem dare, ma- modo se babet verum, non videbitur sopiiistice
nifestum qtioniam nec in aequivocissic ve! non di- agere; propier id autem quod dubiuin, non videbi-
eendum, neque enim qui dixit respondet, lametsi , lur falsum dicere, nam melapliora faciel oialionem
dixil; sed id amiltunl quodam modo in dispuiaiioni- sine redarguiione videri. Ainplius, quascunque in-
bus, eo quod laleat quod acciJit. Queinadmodiim lerrogationum proesensefiialiiuis, praeinstandumest
igitur diximtis quod redargutiones quaedam yidenluf et pnedicendum, nam sic niaxime inlerrogaiuem
esse cutn hon sunt, eodem quoque modo et soluiio- prohibebit.
CAPUT III.
nes qucedam videntttri esse, quse non sunt, quas
dieinius quandoque operae pretium magis afferre De recta solutioneloci.
qtiain veras in coftlentiosisoraiionibus, et in ea (quae Quoni.i.m a.utein recla solutio est manifestalio
ad duplex est) occursione. Respondendum autem" falsi syllogisnii, ob quanicuihjue inlerrogs.tionem
in iis quae videntur, eslo dicendo, nam et sic mi- accidat falsum (lalsus autem syllogismus dicitur du-
nime fiel redargutio. Si vero aliquid quod inopina- pliciier, nam aut si collectum esl falsum, aut si cum
bile sit cogalur dicere, hic maxime addenduin vi- non est syllogismus, videlur esse syllogismus), erit
deri, sic enim neque redargutin neque inopinabile et quae nniic dicta est- soluiio, et apparentis syilo-
yidebilurfieri. Quia aulem quo pacto petitur quod gismi, ob quani videlur esse iuierrogationum cor-
est in principio, manifeslum putant omnino (si sint rectio; quare coniingil oraiiones syilogizaiues qtii-
propinquae) inlerimeiidum, et non concedenda psse dem inlerimere, apparentes autem dividenteiii sol-
ulla, perinde ac si quod in prineipio est petat. Et vere. Rursum autem quoniain syllogizantimn ora-
quando aliquid tale poslulaverit quispiam quod ne- tionum, hae quidem veram, illaeautcm falsam habent
cessarium quidem est accidere ex positione, sit au- conclusionem, eas quidem quaa secundum conclu-.
tem falsum vel inopiuabile, idem diceiidum^nain 1 sioneli) sunt falsae,duobns modis contingit solvere :
qute ex necessitate accidunt, ejusdem videulur esse iiam el eo quod inteiimilur aliquid eorum qu;c in-
positionis. Amplius, quando universale noii nomine lerrogaia sunt, el eo quod ostendilur eonclusio noa
' ELENGUORUMSOPHTSfICORUMARISTOTELIS.INTERPRETATIO. 1030
1029
. sic se habere. Eas vero quae .secundum propositio- ALM videndiim igitur et qui r.espondet, nbn idem esl enjni
nes, eo quod interim.itur quiddam solum, nam con- . < djcere videre oculis percussura, et dicere pculis per-
clusio vera esl; Quare volentibus solvere orationem, _<cussum. videre. Et Euthydernioratio : Putasne y"i-
, primum,quidem inspiciendum si syllogizat, an non . disti < lu nunc exisientes in Pyrieb naves, curii in Si-
syllogizat; deinde ulrum vera sit conclusio, an non cilia < sis? et rursum, pulasne malum sutorem bonufti
- vera, quatenus vel dividentes, ^velinterirnenles sol- . esse.? < sit autem quis bouus, sutor malus; qu^re sii-
. vamus, et iterum interimentes. boc modo, vei ilio, tor-malus.. | Putasne quoruin scienliae bqnae, bonas
qiiemadmodum dictum est prius. Differtaulem plu- esse < disciplinas;
. I .' ,, mali;i î. autetri
.<,I'' bbna;'; discipliria,
'!1, i igiiur
*!'
. rimum, el inlerroganlem-, et non, solvere oratio- . bbna J disciplina maluiri, atlameu et inalurii, et disci-
nem; nam praeviderequidem difficile est, per plium plinanialuni,
1 quafe riiala discipiina, niaiuni.Putasrie
autera • temporis videre, faeiie. Earum igitur qtise 'vefum dicerc nunc quonianiiu factiis es? factus ergo
. propter • sequivocationemel aniphiboliam redargu- ..' nunc. An aliud significaidiviiiiri)? veruiri eniiii di-
, .liorium, aliae quidem iiabent aliquam inlerrogaiib- cere < nunc, qiiod tu facttis es; sed non, riuiic tu facliis
nem plura significantem, -alioBauterii conclusionem es. < Pulasne ril poies, et. quae"pbtes, sic et ipsa fa-
mullipliciter dictam :.utin ea quidein quae est si- r<ce-? ribft ciiliarizaiisauteni iiabcs pbiesiaiemi.ciilia-
lentia dicere, conclusio est duplex; in ea yero qnae B fi 'rizandi, citliarizabis" igiluf i'iori cilliarizans. Aii no'n
est non conscire scientem, una interrogationum liujiis habei poiestaieiii, liirioii cilliafizans*cithaii-
, amphibolia est. Et duplex quiderii quandoque est "zet? sed curii iioii facii libc, ul faciai. Solvuiit au-
ens, quandoque non est ens, et quahdoque sigrii- , tein ' quidarii id etaiiier, narii s'i dedil ut pbiesi fa-
- fical duplex; boc quideni ens, illud vero non eris. cere, noii dicuiu accidere nbri ciiliafizanlem citha-
Quibuscuiique igitur in .fine est uiultiplex,, nist fizare. Nbn eniin qmnirio 111pbiest facefe"dairiin cst
prius sumpserit cpntradictionem, non fit redargutio, , facere; rioriideri)auteiii essVut pofest, et bmniiio ht • -
ril in eo quod est caecumvidere, riam sine contra- pbtest facefe.,Sed ' niaiiifestiiiri quoriiarii riou bene'sol-
' ..1 J. -•- .; "' ;. J :. '. :i,* '.•:. -i..1 : . -
<3ictione11011" fii redargulio. Quibuscunque verp in . 'vunt, nam oratioiium omnium quae propter lderii,
inlerrogaiionibus, non necesse est praenegare quod , eadetri ' sblutib; eadeiriauteiri rioriaccbrririiodabitiifa'd
duplex est, riafn nori ad hoc, sed propter lioc fit 'ofriries,riec oriiriirioad inleffogaias, sed esi ad iuief-
,"oratio. iri pfincipio igilur _ad duplex et nomen et rbganlem', et nbri ad ofatibrierii. Pfbptef acceriiiiin
ofaiionem sic respondendum, quod est ut sic, est auterii bfatiories noii sunt, iieque in iis quae"scribiui-
auierii ut riori: ut de. eo quod est silentia dicere, tiif, iieque iri iis quae diciinfuf,' praeterqtiam'si quae
est rit sic; est autein ut non, et quae expe-, paucaefiririt, lithifc': putasne est qiibil liabitas d'6-
' qtiod
diurit,'agendufri; ûnt aulem quae sie, sunt anteni C CJffius?
1 sic. Nunquld, rie estqubd liabiias, riegatib ejris
! quEenon, riafriexpedientia dicuntur mullipliciter. Si est ' quodfiabitas? sic. Dicebas aiiieni, rie esse qubd
aritem laieat, iii fine addendo inlerrogationi <orri- 'liabilas dbmurn'. Negas igitur te liaiiitafe dbniurii.
_.geiidum, esihe silentia,dicere? 11011 tamen eos qui.si- Quomodo atiiem sblvehdtiriibst, palarri.'Non eniin
Ient. Ei injisautem quae se habent qitidem multi- idein i sigriificai graviter et aciile pfolatum.' Maiiife--
'
pliciier in propositionibus, similiter. Nbnne putas stum"auierii
' ef in fis qiiae fiunt pfopief id qubd ut
conscitirit, qiiod sciunt ? sic. Sed non sic scienies, . eadem' dicuiituf ea quaehori surit eadem,' quo pacto
non eriim estidem, quod non est conscire, atque sic (obsisieriduiri, eb quod liaberrius genera pfaedicarnen-
'
quiderii non esse scierites. Et omnino obluctandum 't»fiim;' nairi hie qriidem dedit intefrogaius rion esse
esl, tametsi simpliciler colligatur, quod non rem . ''aliqtiid ebfurri quae qriid esi.sigiiificarii, illb vefo
quam dixit,negavit, sed nqmen, quare id non esl re- osteridit ' quidem esse aliquid ebrurii qiiaesurit ad ali,-
dargulip. Manifestumautem et eas quaesunt propter ctriidvel ' quaniilatis. Videiiiiifautehi quid eit sigiii-
, compositionemet divisionem, quomodo soivendum, . ficafe ' pfbpier dictioneiri, tft iri hac bfaiibne. Pulisne
nam si diyisa et composila pratio ajiud significat 'coritirigit ideni siriiuifacefe et fiefi? rion";atvero^vi-
cum eoncluditur, contrarium dicendum. Sunt auiem " dere ! simtil ei' videri idein et seciindurii iderii coritln-
'
hiijusrnbdibriines orationes secundum' compositio- ^) gil. i Pulasne est aliquid ebriim qiiaesurit paif facbre?
iteih et divisionem. Putasne.quo vidisti tu1 hunc ribri. J Noiirie igiiur secaiiir, ii'rit'ur,:bperattif similifef
percussum, illo percussus est hic? et quo percussus tiicimlur,< ei oniiiia quidem, pati sigriificarit?fufsum-.'
est, illo tu vidisii? Habet quidem aliquid etiam du- auiein i currefe, videre siniihier sihi invicenidicuri-
biafuni guaestioriurii,quamvis sit propler coraposi- ttur, verumiariieri videfe, bperari aliqiiicl es(, quafe
iionera, riariiijon est duplex ob id qubd est secun- et c paii aiiqiiid, simtil etiam ei jacereJ Si auteni aii-
durii divisiphem, nbn enlrii eadera ofaiiri fit divisa, quis < illie clariscbrilingere sirriuiIdeiri facfeffe,ei pati,
et composita.Siquidem bra ei hbra secundum acccri- 1videre, et videfi dicat pbssibiie, ribndiirii feifarguius
tum prblata significantaliud, sed in scriptis quidem est c si nori dicat videfe facefe alicjuid;"et "videfrpail:
'
idem nomeri, cum ex eisdeni elemeiitis scripiUmsit, iindigeteiiim hac lriierfbgatibiie", sed ai aitdieiiia
et similiter, et illic aiitein jam"sigiia faciuiit, prolaia cbpinaiuf datum esse,' curri et' scicare'fabfeffealiqiiid,
non eadem. Quafe non duplex ijubd propter divislb- et e secari fiefi aliquid.dedit; fei quaecunqufealia simi-
"
nein est. Manifesluriiauterii qupriiam rion orimesre- iiief ii dicuriiiir. Nafti reliquuiri iftse additqul audii,
dargutiones proptef duplex, siciif <juidamdicubt.Di- ' veiiiiiv siiniliter "diciiiiH,illtid autem dicilur quideui
1031. AN. MANL. SEV.rBOETIl 1032
n.on similiter, videlur autem pfopterdietionem. Idem A. dixit. Nec cum scyphum quis bibat, quod M-
aulem accidit hic quod in cequivocationihus,putat bii, sed ex quo? Et putas quod quis scivit in-
enini in aequivocisinscius oralionum, quam dixit ne- veniens, vel discens scivil? quorum autem hoc
gare rem, non nomen, ideoque adhtic indiget inlerro- quidem invenit, illud aulem didicit, ambo bsec
gatione' si ad unani aspiciens dicat aequivocum.Sic neutrum. An haec quidem omne, qiiod autem non
enim dante, erit redargutio. Similes autem et hae omne? Et quoniam est quis lerlius homoa se, et ab
' oraliones
illis, si quod quis habens, poslea non ha- unoquoque. Nam homo et omne comriiune, nonhbe
bet, amisit; nam unum solum amittens calculum, aliquid, sed quale quid, vel ad aliquid; vel aliquo
non habebit decem calculos. An qttod noii.habel qui- niodo, vel bujusmodi aliquid significat. Similiter au-
dem, prius liabens, amisit? quarilum autem habet tem et in hoc, Coriscus et Coriscus musicus, utrum
aliquot, non necesse est tot amittere. Inlerrogans idem an alterum? Nam hoc quidem hoc aliquid, illud
igitur quod habet, colligit in eo quot, nain decem autem quale quid significat, quare hon est idem ex-
aliquot. Si igitur dixisset a principio, si quot quis ponere. Exponere auteni non facit tertium hominem,
non habet prius habens, putasne amisit tot ? nullus sed idipsum qiiid est concedere, non enim erit hoc
utique dedisset, sed aut tot, aut horum aliquid. Et aliquid esse id quod Callias et id quod homo est;
quoniam dabit aliquis quod non habet, non enim B: neque si quis expositum non id quidem qiiod hbc
habet unum solum calculum. An non dedil quodnon aliquid esse dical, sed idem quod quale,' nihil refe-
habuit, sed ut non habuil? nam solum, non quod ret, nam erit a multis unum quiddam, ut homo; ma-
significat, neque quale, neque quanlum, sed ut se nifestum ergo quoniam non dandum hoc aliquid essa
habetad aliquid, ul quod non cum alio. Quemadmo- quid quod communiter praedicatur de omnibus, sed
dum si dicai, pulasne quod non aliquis habet dabit? aut quantum, aut quale, aut ad aliquid, aul aliquid
non- annuenle aulem, interrogel. Si dabit quis ali- taiitim significarc. Omnino autem in quaJpropter di-
•
quid cito, qui non habet cito? astruenlem autem ctionem sunt orationibus, semper per opposilurfterit
- colligat quod dabit quis quod non habet, elmanife- solutio quam propter quod est oratio, utsi propter
slum quoniam non syllogizavit, nam cilo non est compositionem oratio, sblutio dividendo, si autem
quod dare, sed boc modo dare. Qub autem niodo propter divisionem, componendo. Riirsum si propter
"
rion habet, dabil aliquis, ul quod deleclabiliter ha- accentum acutum, gravis eril solutio; si veropropter
bet, mceste dabil. Siiniles aulem et hujusmodi ora- gravem, acutus. Si aulem propter aequivocatibnem
tiones. Pulasne quam non liabet, manu percutiet est, oporlet oppositum nomen dicendosolvere, nt si
quis? aut quem non habet, oculo yidebit? non enim animatum accidit dicere, negando non esse, riianife-
habet unum solttm oculum. Solvunt autem quidam C sturii quod est inanimatum; si veroinanimatum dixit,
dicentesr.et quod.habet ununi solum oculum, et hic auiem animatuiri colligat, dicendum quod esH-.
aliud quidlibet qui plura habet, quidam autem inanimalum. Similiter autem et in amphibolia. Si
et ut quod habet accepit. Dedit enim unum so- aulem secundum similitudinem diciionis, oppbsilum
lum hic calculum, el hic babet. (dicunt) unum so- erit solutio, putasrie quod non habet dabit aliquis?
lum ab hoc calculum, accepit enim ab hoc, ergo An non quod-non iiabet, sed ut non habet? ulununi
unum solum habet hic calculum. Alii autem slatim soluiri calculum. Putasne qttod scit discens, vel in-
interrogationem interimentes, quia conlingit quod vcniens scil? atlamen non quaascit, et si quodam-
nonaccepit liabere, ut vinum accipienlem suave, si bulat pessundat, non tamen quando. Similiter autem
corruinpatur in accepiione, habere acre. Sed quod etin aliis. V *
diclum est prius, hi omnes non ad oraiionem, sed CAPUT IV. -
' De diluendis '
nd hominem solvunt, nam si esset baecsolutio, dan- arguliis accidentis.
tem oppositum npn possibile esset solvere, quem- Ad ilias vero quae.propler accidens, unaquidem
admodumet in aliis: ut si est quidem quod est, est solutio est ad omnes. Nani quia indeterminatum est
etiam quod non est soluiio. Si simpliciler det dici, - quando dicendumdere, cum quidpiamaccidenti in-
..concludil; si autem non concludit, non eril, solutio. D est (el in quibusdam quidem videtur, et dicunt, in
In praediclisautem (omnibus dalis) non dicimus fieri aliquibus autem non dicunt necessariurii esse), di-
syliogismum. Amplius auleni el liae sunt ex liujus- cendum igitttrconformantes similiteradomnesquod
modi oralionibus. Pulasne quod scripfum est, serip- nbn esl necessarium; habere autem oportet quo r*c~
sit quis? scriptum est aulem nuftc qaod tu sedcs, fellat dicendo id quod perinde est. Sunt auteniorn-
'falsa oratio; eiatautcm vcra cum scrihebatur, igi',ur nes hujusmodi orationes propter accidens, ut pu- ,'
simul scribeb.alur falsa el vera. Nam falsam vel ve- tasne id scis, quoddebeo-te interrbgare? Age, co-
ram ofalionem, vel opinionem esse,1non quod, sed grioscisne venientem, aut coopertum 1 Statuane
tale significat, nam eadem ratio et in opinione. Et tuuin opus est ? An tuus canis pater ? Sunlne pau-
puias quod discit discens, hoc est quod discit? discit cies pauca, pauca? Manifeslumenim est iii onmibus
autem iliquis quod est tarde, celeriter. Non igiiur his quoniam non necesse est quod de' accidente di-
quod discit,_sed ul discit dixil. Et putas quod am- c.itur, et de re veruni esse; solis eniiri iis quaesecun-
bulat aliquis, pesstindai? ambulat. auiem "oiam dum substanliam sunl indifferenlia,- et quae unuin
diem. An non quod anibuiat, sed quando ambulat eunt, omnia videntur eadem 'nesse, boiio"autem non
1035 ELENCHORUMSOPHISTICORUMARISTOTELISINTERPRETATIO. 1034
idem esl bonum esse, elvenlurum.esse inlerrogare, AL.propter id malorum esl, scd non malorum, propter
neque venienli, autcooperto, et venienlem esse et id igiiur quod aliquo modo etiam simpliciter appa-
Corisciim. Quare non si cognoscoCorisct>m,ignoro rel, quanquam continiut fortasse bonum cssealiqnid"
auieiri veuieiiterii,eumdemcognoscoetignoro, neque malorum.dupliciter; nontamen in oraiione hac, sed
si hoc esl meuni, esl antem bpus, meum est opus, magis si quod mancipiura sit bonuin mali. Fortasse
Bed possessio, velres, vel aliqiiid' quidpiam. Eodem aiilerii neque sic. Non enim si bonum "esl et bujus,.
auiem modo et in aliis.. Solvnnt autem quidenr in- bonum hujus simul; .verum neque hominem dicere
lerimentes interrogalionem, dicrint enim coritingere animalium esse, dicitur mnliipliciier ; non eriim si
eamdera rem cognoscere , et ignorare, sed non se- aliquid significamusauferenles, id dicilur niullipli-
cundum idem; venientem igitur non noscentes, Co- - ciier, nam et dimidiumdicentes versus da riiihi, Ilia-
riscurn autem nosccntes, eumdem quidem cogno- da significamus,Iram pande dea."
scere et ignorare dicunt, sed non secundum idem. CAPUT V. , '
v
Attamen ppmiim quideni (quemadmodumjam dixi- De solulione sex ultimoruni locorum' exlra.
riius) oportet earum quae propter idem sunt oralio-" dictionem. - .
"numeamdem esse soluiioriem ; id antem non erit si . Eas vero quae stint propter id quod praecipue, il-
quis nbn in cognoscere, sed in quod est esse, aut B lud auteni, vel qua, vel ubi, vel aliquo modo, vel ad
aliquo modosehabere ipsum quod approbant, sumat aliquid dicitur, et nou simpliciier, solvendum est
r (ul si bic esipaler, est aulem ttius) : nam tameisi considerando-conclusionem ad contradictionem, si
in quibusdam id verum es,t, ct coritingit idem cogno- contingit borufti aliquid passas esse. Nam contraria,.
scefc et ignorare, tamen bic nihil commune habet et opposita, ct affirmationem, et negationem, siin-
quod diclum est. Nihil autem prohibet eamdem ora- pliciter quidem irapossibile inesse eidem, qua autem
lionerri plures viliositates habefe, sed'nbn omnis utruntque, vel adaliquid, vel aliquo modo, vel lioc
peccaiimanifeslatio solutio est. quidera qna, illud autem simplicilernihil pfohibet;
Nam possibileest bstendere quempiam , quod fal- iquare si hoc quidem simpliciter, illud autem qua,
sum quidem syllogizavit, propter quod aulem non nondum est redargtitio. Hoe autem in cpnclusione
ostendere (ut Zenonis orationefn quod non est mo- iconsiderandum ad contradictionem. Snnt auiein.hu»
veri); quare et si quis conelur colligere ut ad impos- jusmodi
; orationes omnes id liabemes, puiasne con-
sibile, peccat, et si millies syllogizet, non enitn est tingit quod non estesse? altamen non est aliquid
baecsolulio, nam erat solulio manifestatio syllogismi id quod non est.- Siniiliter autem et quod est non
falsi propler quod falsus. Si igitur non syllogizavit,- erit, nam non erit aliquld,cum sunt. Ntinquid con-
quamvis aut verum,'aut falsurriconetor colligere, iI-"G tingit eumdem simul ben~e:jurafeel pejerafe ? Nun-
liris manifestalio- solutio est. Forlasse autem et id iquid possibile est simul eidem suadere et dissua-
in quibusdam nihil prohibet accidere, veriirri in his dere?
i An neque esse quid, et esse, idem ? quod au-
nec hoc videbitur, iiairi efCoriscumquod Coriscus, tem nonest, non tiest quid, etiam est simplieiter.
cognoscit, et veiienlem quod veniens. Conlingere Neque si bene jurat id (quidem-,et qua', necesse est
aritemidem cognoscere.ei non, ut quod album qui- ct i bene jurafe, nam qui jurat se pej"eraturum,' bene
i
dem cognoseere, quod.autem musipum,' n.oncogno- juratpejerans hoc solrim, at non bene jurat. Neque
scere : sic enim idem cogriosc.it et non cognoscit, (qui dissuadet, suadet, sed seeundum quid suadet.
sed non secundum idem, venientem autem et Cbri- Similis ] autem ratio est et de eo quod est mentirl
scnni, et quod veniens, et quod Coriscus, cognoscit. ieumdem simul et verum dicere, sed "propterid quod
Simililer autem peccanl et qui solvunt quoniam . non i esl facile inspicere utrum quis assignet- simpli-
omnis numerus paucus, ut ii qtios diximus, ut pole citer < veracem esse, vel mendacem difficile apparet.
qui cum non conclusum esl, id omitlenies, verum Prohibet ] auiem eumdem nihil simpliciter quidem
conclustimesse diciint (omnia enim esse et mtiltum esse < mendacera , qua auiem veracem,' vel" alicujus
et paucum dicentes),peecant. Quioaiii autem el du- esse < veracem aliquem, veracem auiem non. Simili-
plic" solvunt syllogismos,ul-quoniairiluus-esi pater, ^l ter autem elin ad aliquid, el nbi, et quando, omnes
aul filius, aut servus. Attarnen manifestum quoniam enim < btijusmodi orationes jiropterid acciduni. Pti-
si.eo qubd mv.lliplieiterdicilur apparet redafguiio, lasnet sanitas, vel divitiaebonuni? atiamen insipienti,
oportet nomen vel orationem propfic esse plurium, el < non recte utenti nbn boriiirii, orgb bonnm, etnoii
hunc aiilem esse hujtis filiuhi, uemo dicit proprie, ibonuni. Estne sanum esse; vel potestatem babere
si dbminus est filii, sed propter accidens compositio In I civitate honum ? verumtamen est quandoque uon
est (putasne est hoc lutim? sic ; est autem hoc filius, bonum';
1 idem igitur eidem bonum , et non bonum.
tuus igiitir filius), quia accidit esse et liium', et fi- An
i nihil prohibet quod.sinipliciier est bonum, huic
lhim, sed non tuum fiiium. Et esse aliquid malo- non l esse bonutri ? autbuie quidem bonum, atnon
rnm.bonum, nam prudenlia est disciplina malornm. hunc, i vel non hoc in loeo bonum. Putasne quod
Ilbc-aiilera hofuriiessenon dicitur multipliciief, sed noni vult sapiens, nialum ; amitlere"autem non vult
-possessib; siquidem foriasse multipliciter (nam et 1bonum,inaltim igitur bonum. Non enim idem est
liominemanimaliumdicimus esse), sed non pbsses- dicere < malum est bonum, et amitlere boniim. Simi-
sionem; et si-quid ad mala dicilur ' ut aliquqrum liter
I aulem et quaede fure est, oralio, non enim si
PATROL.LXIV. - - 33 *-'"'--
J053 , AN. MANL.SEV. BOETll 103$
malum est fur, eiiam capere est malum, ergo vult AINam si genitum est, liabet principium, ingenitum
malum, sed potius bonum, nam capere bonum esl. postulat j non habere principiiim. Quare s: ingenitum
Et.segritudomalum esl, sed non amittere aegrittidi- est e cceluin, et infinitum. Id aulem non est, e con-
nem malum. Pulasne juslum injusto, et quodjtiste \versoenimconsequentia. Quaecunqueautem propter
eo quod injuste magis eligeudum est ? sed mori in- id i quod additur aliquid colligunt, consideraridum si
jusie magis est eligendum. Putasne justtim est sua. (eo ( sublato) accidit nihil minus imppssibile; deinde
fiabere quemque ? quaeautem aliquis adjudicabit se- id i manifestanduniet dicendum quod dedit non lan-
cundum opinionem suam el si sit falsa , sua sunt ex < quam viderelur, sed utad orationem, quo vero usus-
Iege, idetnVigiiurjustum et injustum. Et ulrum opor- < est, riihil ad orationem. Ad eas aulem qnse plures,
tet judicare eum qui justa dicit, an qui injusta ? at interrogaliones
i unam faciunt. statira inprincipiode-
i
vero eum qui injuriam passus esl, juslum est abunde terminandum esl. Kam iriterrogaiio. una est, .a.d
dicere quaepassus est, ea auteni eranl injusta. Non iquam una responsio est. Quare neque plura de tino^-
enim etsi pati aliquid injuste eligendum , id quod neque \ unum de pluribus, sed unum deunoaffir-
est injuste eligibilius quain quod juste, sed simplici- :mandum vel negandum. Sicut autem in ae.quivocis-
ter quidemquod juste, hoe autem nihil prohihel si < quandoque qtiidem ambobus , quandoque neulri in-
injuste, an juste : el habere sua quemque justum, B»est. Quare eum non simplex est interrogatio, sim-
aliena auiem non jtistum. Judicium vero hoc juslum pliciter respondentibus nihii accidit pali. Similiter
esse nihil prolubet, ut quod sil secundum opinioriem et in bis, quandoigiiur plufa uni, vel unum pluribus
judicanlis, non eiiim si justum' est boc modo vel inest, vel non inest, simpliciier danti, et hoc peccato
huic, et simpliciter justum est. Similiter aulem et peccanti, nihil contrarium accidit. Quandoque au-
qtiae iiijtma sunt, nihil proh.ibet dicere ea justum tem huic quidem inest, illi autem non, aut plura de
esse. Npn etiim si dicere jusium est, .necesse est. pluribtisj et est ut insint ambobus, est autem ul non
jusla esse, sicui nec si est utile dicere, uiilia. Simi- insint rursum, quare id cavendum. Ut in Ms oraiio-
liicr autem el in injustis. Quare non si quaedicun- nibus, Sihoc quidem esl bonum, illud autemmalum,
tur injusta qui dicit injusta corivincitur , dicit cnim quod verura est dicere quoniam haecbonum et ma-
quae dicere est jusla, simpliciler autem et quaspafi lum et rurstim neque bonum neque malum ; non
injusta. Iis aulem quae propler definitionem fiunt eaiim inest utrumqtie utriqoe ; quare idem bonum s.
redargutiones, quemadmodum diclum est prius, ob- malum, et neque bonumneque malum. Et si unura
sistendum considerantibus cpnclusionem ad conlra- quodque ipsum sibi idem est et aliis diversum, quo-
dictionem, utsitidem, el secundum idem , ct ad ; hiam non aliis eadeni, sed sibi,- et diversa eisdem,
C!
idem, et simililer, et in codem tempore. Si vero in ipsa sibimet divcrsa ^l eadem. Amplius, si bonum
malum sit, malum autem bonum, duo utique
principio inlerroget, non confilendum (quoniam im- quidem
fieni. El duorum et inaaqualiumutrumque ipsum sibi
possibile est idem esse et duplum el non dupluni)}
sed dicendum, non sic ut frte sit redarguere confi- esse aequale; quare oequaliaet insequaliaipsa sibi.
tentem. Sunt autem onines%hae orationes propter Incidunt autem haeoraliones el in alias solutiones,
boc. - Pulas qui novit quidque, quod quamque co- nam ambo et omnia plura significanl; non igitur
idem praeter nomen accidit affirmare et negare. Id
gnovitrem, et qui ignorat similiter ? cognoscens au-
lem quis Coriscum quod Coriscus, ignorabit quod autem non eral redargutio, sedmanifeslum, quoniam
miisicus ; quare idem cognoscitet ignoral. Puiasne si non una interrogalio plures fiant, sed unumxle
rino affirmet aut neget, id non erit impossibile.
quadricjibiltim tficubito majus ? tieri enim potest ex
tricubito quadricubitum secundum longitudinem, CAPUT VI.
niajus autem minore majus, idem igitur eodem se-
Dilutiones nugationis el solmcismi.
cundum idem majus et minus. Ula vero qiinefiunt
propler id quod petunt, atque sumunt quod in prin- In illis aulem quae deducunt ad idem frequenler
cipio, si interroganli qnidem manifestum si, non ;_. dicere, manifestum quod non dandum ôrum quaead
dandum, neque si probabile sit dicenlem esse vera- ** aliquiddiGuntursigniflcare, aliquid separatas per se
cem. Si autem lateanl, ignorantiam.ob vitiositatem praedicaliones, utdnplum, sine eo quod est dimidii
talium orationura ad inlerrogantem retorquendum, quid inesse apparet, nam et deeemin defieientibus
tanquam non redarguentem, nam redargutio sine uno ad decem, et facere in non facere, et omnino iri
eo est quod est in principio, deinde datum est non negatione affirmatiO'; non tamen siquisdicat hoc
rit eo uteretur, sed ut ad illud colligeret contnarium, non esse:album, dicit idem album esse,duplum au^
ut in non semotis redargutionibus. Et eas quaepro- tern neque significat aliquid fortasse, quemadmodum
pter consequens sunt conjectantes , • in ipsa oratione neque quod in dimidio. Quod.si forle sSgnificat, at-
monslrandum. Est autem duplex sequentiuin .conse- lamen non idem el conjunctttm, neque scientia in
quentia, aut enim ut particulare sequitur univer- specie, utsi est medicina-scientia, ipsum quod com-
sale, ut hominem animal (postulant enim si hoc mune, Uludautem erat scieuiia scibilis. Iniis autem
cum illo, et illud esse cum hoc), aut secundum op- quaeper se ostendunlur praedicatis, id dicendum,
positiones. Namsi huic est illudconsequens, et op- quod non idemest seorsum et in oratione.quodosten-
posilo oppositumf îropler- quod et Melissi oratio. ditur, nam eavum communiter quidem id»3msignifi-
1037 ELENCHORUMSOPHlSTICbTlMiARISTOTELlSINTERPRETATIO. 105«
cat in simoet curvo, addiium autem, nihil prohibet A' cipiunt audienteni, ciim freqiieritef eaedeiriillis exi-
Iioc quid.em,naso, iliud auferrieruri significare,et ni- stajit, nam eamderii bratibrieiii.oportet-vbcare, qftaei
bil diffeft dicere, nasus simus, et nasus cavus. .Ajii- pfopler idem fit. Eadem aiite"mofatio aliis quidem
plius, non dandaest diciiosecundumreciunr. Falsurii jirbpter dictioriem, aliis auterii prbpter accidens.aliis*
enim esl, nam non est simtim nasus cavus, secl na.si vero proptef aliud videbiluressfe, quiauriumqiiodquci
hoc ut passio, quare nihil est absbnum, si nasus si- trarislaiiiium non similiter esi nianifestum. Querii-
nius est nasus babens cavitatem nasi. De solteeisrriis admndum igitur in iis quaesunt prbpter aequivoca-.
auiem propter quid apparent accidefe, dixiriiusprius, tionem (qui modus videtur esse ineptissimus).ca-
quomodo autem solvenduni, in ipsis brationibns erit ptiosaruri)ratiocinationum,haecquidemet quibuslibet
manifeslum. Omnes eriim iiujusniodi volunt cori- sunt manifesta (nam et orationes pene ridiculbsa^
struere. Pulas qupd dicis qtiidpiaiiivere esse, eiiam sunt omnes propler diciionem: Ut vir ferebatuf curfii"
est illud vefe'? dicis auterh quldpiam lapidem esse, in scalas, ubi venit servus, apud Ceream? Et Bo-
'
est igitur quidpiamlapidem. Ari diceie lapidemnori reas purnsne? non cerle, pcrdit enim pauperem, et
est dicere quod, sed quern , non hoc, sed bunc ? si emeiiiem. Et:utra boum arite pariel? neutra Vsed
jgitur dicat aliqiiis, putas quem vere dicis estistum? retro ambac.Putasne esl Evarclius? non certe, sed
non videturRomanelpqui.- Quemadmodumneque si B Apollonides. Eodem auleni modo et aliarutn fere
dicat, putas quam dicis esse, esi iste ? lignum autem' quam plurinae), illaautem pl perilissiiiios videritur
cjicere iste, vel quaecunqueneque masculimim, ne- lalere. ,Signum: aittem iiprum qupniam cbnleridurit
que feinininumsigiiificanl,nihil refert; quare etiam saepe de nominibus, ut utrum ideni .significenl d«
non fit solceci.smus,si quod dicis esse , est istud ; li- qinnibus ens-et unurii, an_aliud; aliis enim videtuf
gnum autem dicis esse, est igitur lignuin istud ; lapis signiiicare ens ei.unum; alii autem Zenoriis oratio-
aulem et iste, masculinibabent decliiiationem. Quqd nem et Pafmenidis solvunt, co quod inuliipliciter.
si quis dicai, putasne isie, illa est ? deinde riirsum, dicant unum dici, elens. Similiter auiem et prbpter
quid autem nonne iste est Coriscus ? iia dicat. Est accidens et allorum singulumqupdque,aline quiderii
igitur ilia, noncollegit soloecisniuni,siCoriscns etiaiw praliones erunt faciles videri, aliaeverodif/iciliores;
norisignificelideni quod illa, rion dat aulem qui re- Etsmnere in quo genere, et uirinri ffedafgulio, ari,
spondet, sed oportet boc praeinterrogire, si autem non redargntio, non facile similitef in omnibtis est,-
riequeest, nequedat nbn collegit, neque-in eo quod. Estautem acula oratio",quse duhiiafe faciuriaxime,
est essealiquid, neque ad eum qui interrogatus est. niordet enim hoecmaxime, dubitaiio auiem est dri-
Similiter igiluf oportet, et illic lapidem significare plex, haec quidem in syllogizanlibus, quam cligat
'
iste; -si autem rieque est, neque daiur, non dicenda C quis inlerrogationum, illa autefn in conteritibsesus-
conclusib,- apparet autem eo qimd dissimilis castis tinemibus, quomoilo dicat qriis pfopositum. Qua-
nomiriis«imilis appareat.„Pulasneveruni est dicere propter in iis quaj syllngizant, acuiiores orationes
quoniam isla est id quod esse ais, eamesse aulem inquirere magis faciuni. Est aiitem eacjuaesyllogizat
ais aspidem, estigitur isla aspidem. An nonnecesse quidem, oratio acutissima , si ex.quam fhaxiriie apr
est,si nonista aspidemsignificai, sed aspis, aspidem parenlibus quam maxirne probabile interimit.et conr
aulem isiam ;" neque si quem dicis esse' istum, est struit. Nanucum una oratio sit (transposita contfa?
iste, dicis autem isluin esse Cleonein, est igitur iste diciione) omnessirailiter habebit syllogismos: senx-
Cleonem ; non enihi est isle Clebneni. Dictumest per cnim ex probabilibus simililer probabile interj-
enim quoniamquem dico islum esse, est iste, non met aulconslruet; quapropter dubitare necessariuni
istum, neque enim IVomanediceiuf quo pacto;inter- - esl. Maximeigitur talis acuta, quarex sequocoriciri-
rogalio dicta. Putas, islud scis*? istudauiem est la- sipriem facit iulerrogaiionibus; secunda atiiem qtise
pis, scisigitur lapis. Arinoft idem significat istud iri exomnibus sirnilibus. Haeceiiini siiniliter.faciet du-
eb quod esl, putas istud scis ,'et in boc, islud auteni bitare, quae iiiterrogaiionuni inierimenda est; iji
iapis, sed in primoquidembunc, in posieriore aiitem autem difficile esl? nam intefimendum qnidem,"
liic. Puiasne cujus scientiam liab'es,scisillud? scien- D1quid autem inierimendum, dubium. Conleniiosariim
iiam aulenfha*beslapidis, scis igitur lapidis. An hu- ainem acutissima, quae primrimslalim duhia est,
jiis quidem lapidis dicis, hunc auleni lapidem ? da- utrum syllogizat, an non,"vel utrum.propief falsuiri,
lum"est autemenjus scienlia habes illud scis, non ilan divisionenrsolutio. Secundaauteni aljaruni, quae
lius, sed iilud; quare non lapidis, sedlapidem. Quod nianifestaquidemquod propler divisionemvel inier-
igiturhujusmodiorationesnoncolliguutsolcecisnium', emptioneniesl, .11011 lamen est explorata per cujus
sed apparent, et propter quid apparent, et qiiomodb interrogaiionurn iniefemptionem, vel divisicneui,
esf obsistendumillis, esf inanifestum ex iis quae solvendaest, scilicet ulrum propter bbiicldsioriein,
dicta-siinf.- ah.propter aliquam interrbgatibnuriiid est. ^Quan-
CAPUTVII. doqueigilur non syllogizansoratio facilis est, si
Deoralione facili, difflcilietacuta. int yalde inopinalvlia, vel falsa quae surauulur,
Oportel autem intelligere quoniam oninium ora- - quandbque autem non digna despici. Nam quando
lionum aliaequidemsunt faciles conspici, ali.i)aulem . deest aliqua talium interrogatioriura,de qua pratio
difliciliores,propter id quod et in aliquo subdole de- et propter quam' est, etqui non sumit illairi, et col-
iOS9 -"••-'*',„,..•.;. AN. MANL.SEV. EOETII - IMQ
ligit, inepta est 'ratioeinatio; quando autem eorum A CAPUT IX.
quae.extrinsecus non despicienda ullo modo", sed Peroraiio.
oratio qriidemjusta, interrogans aulem non probe Operaepretium autem est nos non lalere quidnam
inlerrogavit. Et estsane solvendtim quandoque qui- accidit circa hocnegotium. Nam eorurn quae inve-
dem ad orationeni,quandoque autem ad interrogan- niuntur omnium, quaequidem ab aliis sumpla sunt
tem, et interrogaiionem, quandoque vefo ad rieutrum priits, elaborata paulatim inerementum sumunt ab
Iiorum; simjliler et interrogandnm el syllogizandum illis qui postrriodumaccipiunt; quse autem ab initio
est et ad posiiipnem,et ad respondentem, et adtem- comperiuntur, parvum in priniis sumere solent in-
pus, quando ftierit pluris lemporis egens' solutio,' cremenium, attamen ulilius multo eo (quod pnstea
quam praesentistemporis (quo dispulantur) ad solu- ab aliis fit) accremenlo. Maximum eriim forlasse
tionem. principium oninium , ut dicitur, quare et diffieilli-
mum. Quanloenim potestate validissimum, lanto
' CAPUT VIII. mole niininium, difficillimum est videri.' Eo autem
r <
comperto, facileest adjicere, eoaptareque reliquum.
Epitogus. octo prxcedentium et duorum prwsentium"
librorum. _, Quod el circa rhetoricas orationes accidit, pene au-
i> temet circa alias artes omnes : nam qui principia
Ex quot igilur, et ex quibus fiunt iis qui dispu- invenere, omnino ad exiguum quid perdnxerunt;
tant captiosae ratiocinationes, et quomodo ostende-' qui aulem nunc celebriofes liabenlur, vindic.mtes a
mus, falsum et inopinabilia dicere faciemus, amplius niuliis, velut ex successione pariiculatim colligentes,
aulem ex quibus accidit syllogismus, et quomodo sic auxeruns. Tisias quidem post priores, Thrasy-
inlerrogandum ,'et quis ordointerrbgaliimum, insu- niachus \ ero post Tisiam, Tlieodorus aulem post
per auiem adquid sunt utiles bnjnsmodi omnes ora- hunc, et niulli multas coadunavere parles. Qua-
tiones, et de responsione simpliciter omni, et quo- propter nihil mirum si in amplum quidem creverit
modo soivenduin est ofationes et syllogismos, dicta .ars. Hujus anlem negoiii nonhoc quidem erat-explo-
sint de omnibus a nobis haec. Reliquuni autem est ralum , illud atiiem non erat, verum nihil ipsius
de eo quod a principio crat proposilum ad memo- prorsus erat, nam eorum qui circa litigiosas ora-
riam revocanies ,' quidpiam de ea re sub brevilale tiones erant, mercenarii, sirailis quidem doctrina,
aicere, el finem imponere dietis. Praemisimusigitur, Gorgiaenegotio. Oraliones enim hi quidem rhetori-
inveniendi facullalem quamdam raii .cinativam de cas, illi auiem interrogativas docebant ediscere, rn
proposilo ex iis quae snnt quam probabilissima;.id quas saipius incidere solebant alternaiim utrorum-
cnim obiisest dialectices secutidum se, et lenlaiivae. C1que ad invicemorationes. Quaproptervelox quidem,
Qiiia aiilcin praeinstruitur quis ab ea propier sopbi- nt pole quaesine arte, erai cloctrina discemibus ab
siices vicinitaiem, ul non solum experimentum pos- illis: non enim artem, sed quaeab arte sunt darites,
sit sumere dideciico' more, sed etiam quasi scienti- arbitrati sunt loqui erudite. Perinde ac si quis dfi-
iico , propter id non solum diclum negoiii officium sciplinam dicat se tradere ut non doleani pedes,
posuimus orationem posse sumere, sed etiam tit, deinde sutoriam qiiidcm non doceat, neque unde
"oralionemsnsiiiientes, tueiriur positionem perquam possint comparariialia, del arilem quam piurima
probabilissiina simili-modo.Causam auterii diximus genera omnimodorumcalceorum. Hic profeclo pro-
liujus, quia et propler id Socrates inlerrogabai, sed fuit ad usum, arlem aulem non tradidit. Et de jiie-
nbn respondebat: confuebatur enim se non scire. toricis quidem erant mulla et anliqua dicta, de syl-
Manifesium autem est in prioribus ex quot et ad logismis autem omnino niliil babuimus jirius aliud
quot id erit, etunde idonei erimus horum. Adhuc quidquam qnod drceremus, quam mora perquiren-
autem quomodointerroganda vel ordinanda quaestio les, mullo tempore insudaver]mus.Si autem-videtur
omnis , et de responsioniimsquae siinl ad syllogis- ex considerationibus nostris (ut ex iis quaeSIIIHex
mos. Patefactumest autem et de aliis quaecunquehu- princip.io) haec babere, disciplina sufficienter supra
jusce disciplinaesunt oraliones. Praeier haecautem " alia negotia qttae ex traditione inducla sunt, reli-
el decapliosisratiocinaiionibusperlraclavimtisquem- quum erit omnium veslrum, vel corum qui.audierint
admodura dixinius jam prius. Quodigitur nactasunt boc opus , omissa quidem ariis, venia diguari, in-
finem sufficienierca' quaa prbposuimus,mnnifestiun. venta autein, ninlta prosequi gratia.
- -
.-,• AN. MANL. SEV. "BOETII
IN TOPIGA CIGERONIS COMMENTARIORtM-

- '*
LIBRI SEX.
LIBER PRIMUS.
Exhortatione tua, Patrici rhetorum peritissime, uliliiati conjuncla est,'nihil antiquiiis exislimavi
qtiK honestali praesentis proposiii et fulurx!aeiatis "Cuimuneri libenlius acquievi, non quod ad insirnen
10M IN TOPICA CICERONISCOMMENTARIA. LIB. 1. *M£
dum te, commentariosin M. Tullii Topica laborare AL.perlraclem, prooemium,quo ad TrebatiuaM, Tullius
rne credidi (rtdiculus quippe forehi "si Minervam,ut . uiilur, paucis absolvam. Ait enim:
aiunt, lilteras docere vellem), sed til ex disciplinarum • Majores nos res scribereingressos,C. Trebdti, et iis
liberaliura stimptum'penu, nqstrae apud le'semper libris quos brevitemporesalis muitos edidimus,'dignio-
pignus amiciiiae permaneret.- Quod enim muntis ex res,, e cursu ipso revocavil yolunlas lua.' Cum enim
arimo diligentibusj"ocundiusinveniri potest, quam mecumin Tusculano esses,et in bibliolhecaseparalim
quod ipsius animi partes formal et inslruii ? Nara uterquenoslrum adsuum sludium libellos, quos vellet,
caetera fere caduca, imbecilla, labantia, et si ad evolveret,incidistiin AristolelisTopicaqumdam,-quoi
fortunai vicem spectes, pene semper aliena sunl. At sunl abillo pluribus libris explicata. Qua inscriplione
vero opulentiam litterarum, nec praesens imminuit commolus,conlinuoa me eoruni librormh sententiam
setas, earunique aucioriiatem ipsa eliam cuncta con- requisisii.-Quam libi cum exposnissem disciplinain
flciens, augel potius et conDrmat vetustas. Accipe inveniendorumargumentorum, ul sine ullo errore ad
igitur opus, non efficienliaesecuritate, sed amicitiai eam ralionemvia perveniremusab Arislotete inventa,
praesumptione susceptum, apud quam nescio quo- illis libris' contineri, verecundclu quidem ul omnia,
-nampaclo garrire non dedecet, simul quia praelato sed lamen ut facile cemeremte ardere sludio, mecum
a nobis mttnere cum tuorum aliquid operum poslu-B 1 ul tibi illa traderem egisti. Cum aulemego te non lam-
lavero, injurius fueris, si negabis. Sed cum riv vilandi laborismei causa, quam quod lua id interesse
M. Tullii Topica Marcus "Victorinusrhetor" plurimae , arbitrarer,velut eos per te ipse,legeres,vel'ut lolam
in disserendi arte noliliae commenta conscripserit, rationema doclhsimo quSdam,rhelore acciperes,"Aoi>-
non me oporluisset melioribus forsitan attemptala talus essem. Utrumqueul ex te audiebames experlut, ~
conlingere, nisi esset aliquid quo se noster quoque sed a libris-te obscurilas rejecit.^Rhelor autein illc
labor exercere atque parere potuisset.-Quatuor euim magnushmc, ut opinor, Arislolelica.se ignorarerespon-
voluminibusYiclorinusin Topica conscripiis,eorum dil. Quod quidem ininimesum admiratus eum philo--
primo declarandis lanlum libri principiis occupatur. .. > sophum rhelori non esse cognitum,qui ab ipsis philo-
Addit eliam el si qua in eodem volumine praedicenda < sophis prwter admodum paucos ignoretur. Quibuseo
fuissent "perpendit,ut ab exordio voluminis Topico- minus ignoscendumest, quod non modo reb&shis, qum
rum, quod est, Majores nos res scribere ingressos, ab ' illo diclozet inventmsunt, allici debuerunt, sed Ui--
C. Trebati, usque ad eum"locum qui est, Sed jam cendi • quoquejncredibiliquadam cum copia, ium eliam
lempus est ad id quod instituimus accedere, primi' suavilale. Nonpolui igilur tibi smpiushqc roganti, et
voluminis Viclbfini exposilio terminetur. Securido tamen verenline mihi gravis.etses(facile enim id cer-
volumine de judicandi, atque inveniendi dialeciicse.G! nebam), debere diulius, ne ipsi juris interpreli fieri-.
partibus, et de loco atque argumenti diffinitioneper- viderelur injitria. Elenim cum lu mihi meisquemulta
tractat, ut ab eo loco Topicorum, qui est, Cum om- saipecavisses,veritus sum, ne si ego gravarer, aul in-
nis ratio Ailigensdisserendiduas habeal partes : unam- gratum id aut superbumvideretur. Sed dum fuimut
inveniendi,alteram judicnndi, usque ad eura locum, una, tu oplimus es tesiis quam fuerim occupatus. V.t
qui est, Itaque licel difflnire tocum esse argumenli autenia te discessiin Gmciam proficiscens,cum opera
sedem. Argumenlum autem rationem, quaerei du- .- mea nec respublica, nec amici uterenlm, nec honesle
biae faciat fidem, secuudi libri explanatio subsistat. inter arma versari possem,ne si tutbid quidemmihi
Te^lius vero atque quartus discrelionem locorum licerel, ut veni Veliamtanquam et tuos vidi, admoni-
•inter se eorumque exempla muliiforniiter
persequun- lus hujns wris alieni,nolui deessene lacilm quidem
trir. Ita ul tertius quidem Tullianasibi de j'ure i>ro- flagilalionilum. llaque hmc, cum mecum tibros non
ponat exempla. Quarlus verp eosdem locosper alias haberem,memoria repelila.inipsa navigationeconscri-
rursus similitudinesmonstret ex Virgilio el Terentio psi, libiqueex itinere misi, ut mea"ditigeniia manda-
poetis, oraloribus Cicerone et Caione," ut quod prse- torum tuorum, te quoque,et si admonilorenon cg,s,
ceptis oslenditur, exemplis roultipliciter collucescat, ad memoriamnoslrarum rerum excitarem. Sed jam
neque ab eo locb qui est in Topicis, sed ex his locis ** ' tempusesl ad id quod iiislituimusaccedere. . •
in quibus argumenla inelusa sunt, expositio pro- Omne procemium,quodad componendumintendit
gressa eum transcendit locum qui est, Valeat ojqui- audilorem, ul in rhetoricis discitur, aut benevolen-
tas, qumparibusin causis paria jura desiderat. Quanta "tiam captal, aut aitenlionem prapparat, aut efiicit
vero- pars reliqua si Topicorum ipsitts volominis docililalem : bis tribus pariibus sibi Cicero Treba-
magnitudodemonstrat, quam Victorinus, neque at- lium format. Nam quod se a magnarum rerum in-
ligii, nequeattingere potuissel, ila esl rebtis minimis clioatione revoealuin ad amici contulit voluniatem,
immoralus, "nisi opus multa librbrum pluralitate .favorem"Trebalii
. velul, judicis, benevo.Vntiaeparti-
distenderei.. Nos vero ei hane ipsam parliculam, bus merelur. Majbresautem res suni, a quarum scri-
quam Victorinus auigit diligenter (ul possumus) •-.piionead amici studium versus e=t, moralis pbiloso-
aggrediamiir, et longius expositione progressi, cunv pbiae tractatus. Major est enim niorurn ratio quain
Topicortim dubenius fine consistere. Quare binc de perilia disserendi. Id aulem iempusfiiisseconjicinitis,
tota opcris proposiiione conveniens sumamus exor- quo propler turbulcnla reipublicaetemppfa in' oiium
diuin. Scd antcqtiam de topicae fa.c.iillalis~ ralione se qontuiit, atquekd pliilosophise disciplinas. Sed
'
i043 ,- .. AN. MANL.SEV. BPETH - . 1044
giiia nobis audientinm mentes veritatis quoque opi- A. exseqmiur, id vero est quod vel ipsi .vellis quos ipse
nio praesumpla cpneiliat, in. eo etiam praeparandae defenderit, jilura pavisset. Fuitigitur, utait, verenT
henevolentiaepart.ibus utitur. Qttodin commemoran- diim, ne, si restiiuere graiiam noluisset, autingralum
dis veraciler. iis quae Trebatins noverat, facit illis jd atit superbum esse yideretur. Ingratum quidenv,
lidem quae posterius evenire el Trebatio posi magna Trebatii merita, quibus ipse usus.fuerat,
luerunt esse ignota. Haec autem sunt, quod in parvo aestimare videretur, cum nullam ei graiiam
Tusculano ad suum studium ulerque libfos evol- restimendam pularet, superbnm verb, si sperneret.
verit. Quodque Trebatius casu in Arislotelis To- Ad idem caelera rev.erLuntur,id est ad benevolen-
pica inciderit, et quod litulum operis admiratus, a _ tiam. Quod cjusdem testimonio nititur durafueritin
M. Tnllio inscriplionis sententiam pefquisierit. Illud urbe, se ne debilam redderet graliam occupationum
etiam quod ei Cicero se exposuisse commemorat, in- necessitoie conslriclum. Qubd ut venerit Veliam,
veniendoruni argumeniorum illis libris scienliam amicorura Trebatii cqnvenlione commonitus, .ne la-
.conlineri, ut sine ullo errore ad argumentorum in- ciiaequidernejus flagitationideesse voluisset, et quod
ventionem via qtiadam el reclo filo atque artificio Iicet librorum copia nulla stippeteret, de memoriae
yeniretur, quaeres breviier etiuntiata, velutinientio- tamen repeiitae proraptuariis in ipsa navigatione con-
nem operis monstrai, et docilem perficit auditorem. B'<scripserit, eique exitinere miserit, ut beneficii cu-
In Iioc namque videtur esse comprebensum quae sit niulo parendi etiam celeritas adderelur. Qriaecuni
intentio Topicornm,'quoniam Cicero ait disciplinam omnia beniguum,captare Trebaiii videantur/assen- .
esse inveniendorum argumentorum,non ut invenian- stim, quasdani lamen brevifas Topicorum memoria
tur (id enim naturasuppedilal). Sed rit sine ullo la- repetita, altenlibnis necesse ^Tstanimadversione fun-
"bdfe,ac sine ulla -confusionenon casu ad e"amens, gaiur, ipsa namque menioriaercpetitio breve nion-
sed quadam via et ratione perveniat, posthanc be- strat esse quod colligii. Quodque diligentiaesibifue-
nevolentiaj caplatioriem, Trebatii laudem subjungit, rint mandata Trebatii, et quod ad excitandam sui
curii ejus verecundiam in his commemoralexpeien- - memoriam quasi pignus amieo aliquod atque moni-'
dis, quai si poslulanti amico Cicero pfaeslitisset et mentum voluisset exstare. Cuiadjicit illud*,et-si ad-
gloriaepriemium fefrel et gratiae, sed quod pelenti reonitione nbn eges, ne offendat animiim amieise-
Trebalio, ul ei Topica traderet minimeconcessit. Id dulitate si quem comnionenduni credit; oblivionis
jiOn.proprii laboris fuga , sed Trebatii potius causa videattir arguere."Haecornnia, ut dixi', benevolentiae'
faclum esse conlendit, ut iri eo quoqueTrebaiii ve-- partibus plena sunt. Sed de prooemiosatis dictuni
luli tunc repulsi subiratus forsilan aiiiinus, nnnc non est. Nunc ad sequenlia transeamus, nec si quis baec
seit-alienus. Intererat verb Trebalio nl vel per se «' • apud Viciorinum laiitis tractala repeferit, nos ne-
ipse illa legens exercilatiof fieret, vel ei peffectius glecli integritatis stringat invidia. Nam necinsingu-
si qua dubitaret f hetor doctiorexpedifet. Uirumque lis (ui ille facit) vefbis haerere volumus, et " adam-.
verb a Trebatio se narrat audisse. Nam et experlum pliora hujiis operis fesfmamus. .
cum, rit perseipselegeret, sed obscurilale rejectum, Cuin omriis raiio diligens disserendi duas habeat
et illum rhelbrerri a qrioTopicorum explanationem partes, uiium inveniendi,alteram judicandi. uiriusque
petiisset, illa sesc Arlslolelica ignorare confessum. princeps, ut mihiquidemvidetur,Aristolelesfuil. Sloici'
Quae res, propter operis difficulialem, necesse est auletn in allera elaboraverunt. Judkandi enim viqjn
audiloreiri reddat attentum. ]Eaquippe non negligeh- diligenler persecutisunt, eam scienliam, quam diale~.
les inspiciriius, quaj non facilis esse intelligenliaesu- clicen appellant, Inveniendi vero arlem qum Topkm
spicamur, in quo ellam Cicero mininre se miraitim dicitur, qum ad usunv polior erat, et drdihe naturm
esse cbmmemorat, quod is philosophus a rhelore xerteprior, tolaih reliquerunl'. Nos aulem, quoniam'
nescireiur, qui multis etiam pbilosopliis videfettir in ulraque summa utililas est, et iitramque, si erlt
incognitus. Quorum eliairi jure culpat ignaviam , olium,persequicogilanius,abeaqumprior est ordiemur.
quod ad Arislbtelicae philosopbiae discipliriamrion . Ciim pliilosbpiiia inaxiriiis in rebus operam suam
invenlorum utiliias, ftonorationisnilof illexerir. In" 1studiunique cbnstimat, cunique et in naluralibus in-
qtio eiiam majoris perspicaeiaecrescit attentio, quia spectioriem, speculaiionemqueadliibeat, et in mora-
faicilead studium menles, aliorum segnilies culpata libus aclionem, et sic-foffftare gestiat mores ut veia
converlerit, quociinque vero atlerifio fuerit, non po- vliso falio pefsuaserit, evenire necesse esi, ut secnn- .
teril abesse docilitas. In his etiam laus quaedam dum id qubd raiio fenendum, omiitendiimve, facien^
Tfebatii latenter inducilur. Magnum est enim phi- dum quid, aut noh faciendum esse decreverit, vel ju-
iosopliis in suo quasi munere cessanlibus hunc ne . dicium constitualur, ascensus*vel exercendae viiaa
proprio quidem sludio praepeditum, alienaescientiae dirigaluf inlenlio. Erit igitur necessarium,rvel in naT'
secreia rimari. Jam vero sequentia multo etiam cla- turali speculatione, vel in moralium actionum cogi-
litis benevolentiam petunt, velut boc quod elegan- tatione, ut certaralio, vel quodin rebus speculan-
lissime diclum est, vcrilum se esse ne , si modeste dum est, inveniat, vel quod in aclum vivendi duci
pbstularitis vefecundiae pernegasset, ipsi quodam- oporteai, ante perpendat. Haecautem ratib nisi via
mpdo juris inlerpreli fieri viderelurinjuria,.et quod quadam processerit, saepe in mnltos necesse est la-
prlecedens Trebatii riieritumpercepti beneficiimemor bafur erro'res."Qu'od.nepassim fieret, aique ul cerii?
i045 - IN TOPICACICERONISCOMMENTARIA.LIB. I. im
regulis traclalus-insisteret, visum est anliqnae philo- Atquodque generum vel differentiarum Inventione, vcl-
sophiae ducibus, ut ipsaram ratiocinationum, quibus - specierum colleciione, aut dividimus, aut etiam <ie-
aliquid inquirendum esset, naluram penitus ante dis- finimus. Jam vero,si absit inventip, nequit esse col-
«titerent, ut his purgatis atque compositis, velin lectio..Non erit igitur necessaria, nec verisimilis,
Fpeculationeveritatis, vel in exercendis virtulibus nec sophistica argumentatio-: haec enim tria inven-
uieremur. Haecesj, igitrir disciplina, quasi disserendi tioni superveniuui,-ut vel necessarium, velprobabile,
quacdam magistra, quam logicen Peripatelici veteres vel cavillatorium sit argurhenlum. Wecessilas enim--
appellaverunt, banc Cicero definiens,"disserendi di- vcro, et probabililas, et cavillatio formae quaed nv
iigenlem.ralionem vocavit. Haecvario modoa pleris- suni, quae dum inventionibus assistunt, neeessaria
que tractata est, varioque etiam vocabulo nuncupala. velprobabilia vel cavillatoria faeiunt argumenla..
,€t enim dictum est, a Perip3teiicis haecratio dili- Eadem quoqueratio partitiones definitionesque com-
gens disserendi logice vocalur, continens in se inve- pleclitur. Indiscrela namque invenlionis polestas,
niendi judicandique peritiam. Stoici vero hanc cam-r cum diffihitiva, tum divisibilis appeilari potest, cum
dem ralioneni disserendi paulo angustius tractavere, deliniendis parlieridisve rebus adhibetur. Quae hoe-
nihil enim de inventione laborafttes ,.in,sola tantum mbdo ex inventionis materia et differentiarum supra'
judicalione consistunt, deque ea praecepla mulliplU B! positarum forma composita rursus judicalioni mate-
ciler dantes, dialeclicam riuncupaverunt. Platb eiiam riaefiunt.: nam prior illa partitio, logice tribus par-
dialeelicam vocat faeullateir. quae id quod uuum est tibus segregata, ila paries explicat, ut habeat inven-
possit in pluraparliri, veluii sojet genus per propfias lionem- materiam singularum, ipsa vero judicalioni-
differenlias usque ad uhimas speoies separari, alque> maieriani prastat. fiienim cum definil aliquis, vel
ea quae mulla sunt, in unum genernm ralione colli- rei proposilae divisibnem facit, invenit quidem divi-
gere. Hanc igitur Plalo dia'eclicam dicil; Aristoteles . sinni defmiiionique differentias aecbmmodatas, sed
vero logicam voeai, quam (ut dictum est) Cicero de- an recte vel diffiniats vel dividat,- judicatione per--
flnivit diligenlem disserehdi rationem. Et hujtis uno pendii. Ita priores logicaepartes secundae divisionis
quidem modo trina partitio estromnis namque vis. niembra conjungunt, ut materiam quidern sui ha-
logicae disciplinae aut deftnit aliquid, aut partitur,- beant invenlionem, judicationi vero fiant ipsae rria-
aut colligit. Colligendi aulem facullas triplici diver- leria. Quod in reliqua etiam colligendi parle contin-
sitate tractatur : atil enim veris ac necessariis argu-" gtt, nam et ea quaede probabilibus tractat, babet et
nientationibus dispulatio decurrit, et, disciplina vel inveniendi suppositani maleriam, quoe vcrismilia
- demonslraiio nuncupalur; ant tanlum probabilibus, reperit.argumenta, et de hujusmodi argumenio judi-
el dialectica dicitur; ant apenissime falsjs, et sophi- C catio perpendit. Est enim judicium hoc ipsum inter-
slica, id est, cavillatoria, perhibeiur. Logica igimr, noscendi, quod non necessaria inveniio est, sed
quae est peritia disserendi, vel de diffinitione, vel de veHsimilitudinem tenei. Illa quoque pars quae de
partifioBe, vel de collectione, id est, vel de veris ac necessariis argumentationibus aptatur,-habel sulje-,
necessariis, vel de.probabilibus, id est verisimilibus, ctam"maieriam necessariaj invenlionis, ejusque est
vel de sophisticis, id est, cavillatoriis argumentatio- judicium, ut cum necessaria sunt quae invenit, •ne-
nibus tractat, has enim colleclionis partos esse prae- cessaria quoque esse perpendat. Nec non cavillandi
diximus. Aique liaecesl una logicae.parlilio;"in qua pars utraque ih ,se continet, qnandoquidem et inve«
dialecticam Aristoleles vocat faculiatem.per proba- niri falsa possunl, et falsa esse judicatione discerni.
bilia 00111^611(11.^0^505 ej'usdem logicaealtera diyisio Quo flt ut prior logices divisio secundam etiam con-
est.iperquairididuciturtotadiligens raliodisserendi tinere videatur; nam defmitio, parlitio atque collectio
in duasparteSjtmaminveniendi, etalteramjudicandi. invenlionein continent et jiidicium, quia'neque exi-
.Id-auteni videtur etiam ipsa logices definitio mon- stere p/aeler iriventionem, neque agnosci praeter ju-
strare, nam quiajogica ratio disserendi est, non potest dicitim possunt. Sed:cum omnis inveniio judicationi
ab invenlioneesse separala. Cum enim nemo praeter subjecta sit, cumqne prioris divisionis partes sine
'
snverilionemdissererepossit, disserendi raii.oinven- J) utroque essenon possint, evenit ut prima partitio
•lionisest ratio. Rursus jjuoniam.logice diligens est ' inventionem judiciuriiqiie conjungat. Secunda vero
ratiodisserendij.abeajudiciumnon.potestabesse, ipsa haecdivisio, qua Cicero etiarii-partitur logicam, se-
enim diligenliarsilioriisin disserendo posita judicium gregat hujusmodi facultates, -et inveniendi materiam
est. Neque enim polest -quisquam diligenter disse- a judicationis parte secernit. Judiciurn vero, in col-
rere, nisi qualeît judicaveritid.quod in disputalior ligendi ralione proprias partes habet, nam omnis
nem sumilrir. Quod si ad disserendi ordinem ilili- argumenlalio, omnisque syllogismus proposiiionibus
gentia rationis.adhibetur, non rest dubium quin hoc struitur, oirinemque composilum duo in se quaedam
jiidicium ad inventionum .varietalem sjt accommo« retinet, quae speculanda esse videantur. Et quidem
datum. His igilur ita expedilis, videndum esl, hae continet unum quaeilla sint, ex quibus id quod cbm-
divisionesj.quanam se cognatione continganl. Inven- positum est intelligatur esse connexum, aliud vero
lio quippe caeieris omnihus, veluli materiae loco, quanam sit suarum parlium conjunctione composi-
'
supponitur, hoc modo. Nisienim inventio fuerit, npn tum : ut in pariete siquidem lapides ipsos quibus
potesteise vel definiiio, vel.partitio, quoniamununi- paries slructus est jnspicias, quasi materiam spectes|
"
iUl , . AN. MANL. SEV. EOETII I04g
Si vcro ordinem coniposiiionemque.juncturae consi-A ne; quam lopicen appeliari diximus, ordiendum putat.
tia in - Ul
dercs, lauqiiam de formaeratione perpendas. . igitur earum rerum qum absconditw sunt.de-
argumcniationibus quas proposilionibus compaginari monslrato el .notalo leco facitis invenlio est, sic cum
aique-conjungi supra retulimus, gernina erit specu- perveuigare argumentum aliquod volumus, locos nosse
lationis et judicandi vja. Una-qu;e proposilionum debemus. Sic enim appellalai sunt ab Arisioiele hm
ipsarum naturam discemit ac judicat utruni veras ac quasi sedes, e quibus argvmenldrproviunlur.~]laque
necessariae sinl, an verisirniles, an sophjsiicis appli- licel definire locum esse argnmenlisedetn, argnmenlum
cenlur, et haec quasi materiaa speculaiio est. Aliera autem ralionem, qumrei dubim facial fidem.
vero judicii pars est quoe inler se iiropositiomim Post divisionerii logicae disciplinae,quam diligen-
juncluras composilionesque perpendil; baec ^quasi tem disserendiraiionem esse definivil, de iopice,
formaui judicat arguinenlorum. Qnae cum ita sinl, quae inveniendi ars esse praedicta esi,' expedirc con-
lioq modo fit in contiriuum ducta parlitio, ut ratio l.endit. Ac primum quid sint loci, terniino defmilio-
. diligcns disserendi, unain babeat inveniendi partem, nis includit, ejusque artis quae lopico.diciiuf ,cxetn-
allerani vero judicandi. .Tum de ipsa invemione, ttim pli quadam claritate designat intenlionem. Esf enitn
dc invenlionis collocatione, quae forma est argiimen- topices-intentio, argumentoruin facilis inventio. Non"
talionis. Atque ea quidem-pars quae de inventione B igitur invenire docet lopice qnod est naturaiis iiige-.
docei, quaedam inventionibus instruinenla suppedi- nii, sed facilius invenlre : omnis quippetirs imitalur
tat, et vocaiiir lopice : cur autem boc noniine min- naturam, atqtie ab bac materiasuscepta, rationes ipsa
cupala-sit, poslerius; dicam. lila vero ))ars.qtire in viarnque conformat, ut cum facilius id quod ars quasr
indicando posila est, quasdarri discernendi regulas que promittit, tum elegantius fiat, vclut parieiem
subminisifat, et vocatur analytice; el si de proposi- siruere naturalistingenii esl, sed arte fu melius: Ar-
ironuin junclura consideret, anaiyiicc prinr; sin vero gumemumautem ratioestquae rei dubiaefaciat fidem.
de ipsis inveuiionibus tractei, ca quidem pars ubi Multa enifn sunt quae faciunt fidem, scd quia raliones
de tlisccrncndis uecessariis argiimenlis dicitut', ana- non sunt, ne argumenla quideffi esse po.-sunl. tn visus
•lyticc postcrior nuncupatur; ea vero qn;n de falsis facit fidem his qiiaevidenlur, se.d quia raiio non est
atijue cavillatoriis, id e*t de sophisticis, clencbi. De visus, ne argumetitum quidem esse potest. Differeu-
verisimilium vero argiiiiieiilaiioiium judicio nihll vi- tiarii verp unam siimpsil, eam quae faciat fidem, oirine
detur esseiraclaiurn, idcirco quoniam"plana est at- enim argumenium facil fiderii. Si igilur jtmxerimus
que expediia ratio judleandi de medietate, eutn qnis genusacdifferenliam,etid csse argumenluin dicanms,
extrema Cognoverit. Si cliim quis dijudicare neces- quod rationem qtne faciat (idem, num lola arguinehti
sarii scial, idemque falsornm argumentorum possit Q naiura monsirala sit? Minime. Quid si ejus reij
liabere 'udicium, verisimilia, quae in medio collucata de qna nemo dubitat, aliqua ratione faeere quis
sunt, discernere non laborat. Expediiumigitur est, ' fidem. velit, num idcirco ilfa, quod fidem fociat,
ut arbitror, quid sit quod ait Cicero, rationem dili- vocabilur arguineiiium ? Nullo modo : argumeiiiuni
geniem disserendi duas habere partes, inveniendi manique est quod rem arguit, id est probat, nihil
unain, allerain judicandi. Illud eliam diligeuiius ex- veroprbbari, nisi dubium, polest. Nisiergo sit fes
1 .
positiim est, quse sit ratio qu.iin Stoici dialecticen ambigua, et -ad eam ralio' fidetn faciens afferatur,
vocaui.Ea est enim quaejudicandi per.liam lenel, ct argumentum' esse non poterit. Addita igilur alia
qiiam codem noinine Plato partiendi per differentias, differentia quae est rei dubise, facla esl integra defl-
'aiqiie ad geuus rcvocandi facultaterii vocat. Quam- nilio argumenti, ex gehere et duabus,' differentiis
quo eouemnomine Aristoleles, non tolam disserendi constans,- genere quidern, ratione : una vero diffe-
artem, ut Stoici, sed eam lanlum nuncupet quaede rentia, quod facial fidem; altera vero, quod rei du-
proposila qusestione verisimilibus colIig.iiargumen- bioe est, ul sil tota definitio, id esse argumentum ita
lis, aique-ideo perfeclius.Aristoleles de lngica iraciai- quod sit ratio, rei dubiaefaciens.fidem. Quaacuiri
ibi sit
vil, quoniam de duobus, nltra quae nibil est, lerlium sint, necesse esl-tit ubi dubitalur aliquidj
dubiam
disseruit, de inveniendo scilicet et judicando, cum D quaestio. Quod si argumenlum praeler rem
Sioici, invenlione neglecta, judicalionis tantum inr." esse non polerii, nullo tnodo esse. praeter quaeslio-
slmiiienla tradiderinl. Alque ideo jure eos increpat nem potest. Quaestiovero est dubitabilis propositio.
Toliius, quoniain id maxime reliquere qnod et natura Propositiovero est ralio verurri falsumve designans,
fieri Omnis igitur propnsiiio sive constanter atqtie pro-
prius et usu polius erat : nattira quidem, qtiia homo
iion p.otest ul de inveniionejudjcelur, nisi ipsa in- niiiiiiaiive proferatur, ut si quis dicat: Omnis
ut si
vcntio prius exslilefit. Ad usum vero, quia longe animalest; sive adintefrogalionerri dirigatur,
utilius cst iiuda, ct praeter arlem prolaia nalurali quis inlerroget : Putasne bmnis homo animal est /
inventione stiscepium saape negoiium tueri, quam retinet proprium iiomen, et propositio ntnicnpaiur.
invenienle alioinutum ipsum iiiermemqueel laciium At st cadem, velut dubllabilis proferatur, fitqu;rsii;},
versare iudicium. Dat vero Tullhis de utroque sen- ut si quis quxrat an omnis homo anitnal sit. "<Iii<>t
nunc explicandi \ccn~
teniiam, et ait snriiriv.inipariler uliiitatem in utroque autemmodis qusesliodividatur,
eoiisistcre," et sede ulraque, si oiium fueril, velle non videtur aeconiinodus,'sed in iis libris diccnijis
differentiis forrnare uiolimur. Ad
dissciere; Ab ea auieiri quaj prior esl, id est 'mveiuio?- quos ^de topicis
"
4049 1NTOPICA CICERONISCOMMENTARIA. LIB. I. 1050
vero voco siin-
quae.stionemigilur, id est ad dubilabilem pfoposi- A comnis. homo animal esl. Terminos
lionem, omnis inlentio dirigitur argumenti, non rplices ofalioiiis paries, quaeconlinentpfbposiiionem,
vero ul tolam compro.betqriaesiionem,sed ut partem ul i animal el homo. Ili vero suiit prsedicalus atque
ejus ratione confirmel; neque eniiri tota quaestio ssubjectus. Praedicatus est in propositione maj'or ler-
defenditur, sed una ejus quaelibet par» argumenta- niinus i collocalus; subjectus vero minor. Major vero,
tione firmatur : nemo enim defendit coelum rotun- lerminus t de subjecio dicitur; minor autem de ma-
dum esse et nonesse; si enim iia quis defenderel, jore j nullo modo praedicatur, ut animal quoniam
tolam quaestionemvideretur probare. Sed cum ita jmajus est quam bomo, de homine praedicaltir: dici-
consideralur, utrum rolundum sit coeluni, an non lur 1 enim, omnis homo ariimalêst. Homo vero de.
sit, in una tanlum consistil quaaslionisparte defen- animali
; non dicilur, nenip enini vere dicit, omne
sio, sive quaeaffirmat, sive quaenegat. Omnis enim. aniirial
; bomo est. Hac igitur ratione internoscere
quaesiio contradictionibusconstat. Nam si qua res possumus] qtti lerminus jn proposilione major, qtii
ab aliero affirmetur, negetur ab altero, loltim hoc vero sil riiinor. Omnis autem quaeslio,ut diclum est,
contr3diclio nuncupatur, iit si qu'rs dieat: Coelum iquoniam dubitabiles parles Iiabel, et ad easdem
rotundum est, alter neget dicens : Ccelumroluiidum comprobandas argumenla sumunlur, necesse est ut.
non est. Coelum rntundum esse, et non ' esse,"com- Q cjuidquidin quaestionibuscomprobatur, id argumen-
tradiclio prohibetur. Dubitabilis vero propesitio, - torum ratiorie firmeiur. Argumerilum Vero nisi sit
quam qujestionemesse praediximus, et affirmationem oratione< prolaium, et propositionum contexione
in se confmet et negationem, hoc enim ips®quo idispositum , fidem facere dubitalioni non polerit.
dubitabiiis est, conlradiciionerii videlur ineliidere. Ergo illa per propositiones prolatio ac dispositio
Cum ~enimdubiial quis utrumne ^(61^111'' rottiKdum :argumenli, argumentatio nuncupatur, quae dicilur
sit, sive adjungat, an non sil, sive reticeat, -ipsa entbymeraa vel syllogismus, cuj"us defihitionem iu
dubitatio panerii secam alteram trahit. Si enim T.opicis differentiis apcrtius explauabimus; Omnis
unam partem propc-siiiqlueatur, dubitabifis nonest, vero syllogi.smusvel enlhymema proposilionibuscou-
atque idcirco nec quaestio.Cum igituromnis quacstio stat; omne igitur argumentum syllogismo vel enlby-
duas habeat partes, affirmationis unam, alteram ne- ineroaie proferlur. Enlliymema vero est imperfectuS
gationis, necesse est ut sit semper ex alterutra parte "syllogismuSjCujusaliquseparles, vel propter brevila-
defensid , ut unus . quidem afBrmationis pariem, lent.velpropternotiiiam, praeteriiiissaesunl.Ilaqueliaec
negalionis alter defendal, et hic quidem ad asiruen- ojKoqiieargiimentalioa syllngismigenere non recedii.
dam Ttffirniaiionem,iile vero ad desirtiendani, quae Quoniam igitur syllogismus omnis propbsitionibus
potuerit argumenta perquiraf. Nihil vero interest Q; consiat, propositiones vero terminis, terminique inter
ulrum quis affinnaiionem ponat, an destruat nega-- se differunl,eoquod. unus major esi, alterminor, fieri
tionem, aut negationem defendat, an oppugnet af- non potest ut ex proposilionibus conclusio nascatur,
firmationem, Age enim, sit quaeslio, utrum coelum uisi per terminos progressae propositiones extreinos
loiundum ît. Si quis eam sibi quaestionis partem termirios alicnjus lertii medietale conjunxerinl: id
assumpseril, quam esse defendit,-ad eam constituen- facillimo demonsiratur exemplo. Sit enim quaesiio
dam ctineta necesse est sibi comparet argumenta, utfum homo subslantia sit an miniine. Sumo inilii
atque in hoc affirmationem quidem ponit, sed de- quaestioriispartem alteram comprobandam, ea esi,
sifuit hegaiionera. Si quis vero negetid, ac dicat hominem esse substantiam; in bac igiiur duo stint
non esse eoeluni rolundum ,. .suscipii, sibi -partem termini, substantia aique liomo, quorum major sub-
alleram quaestionisquaefuerat reliqua, id "est nega- siantia, minor liomo, quod ex eo quoque. polerit
tionem, in eaque eonsistit, el ad lianc approbandam, ostendi, quoniam posterius substantia in prolalione
perquisilis nililiir argumentis;ilaque qui negationeni profertur,-vel ut in hoc ipso quod dicimus homo
ponit, Iabefactat alfirmaiionem. Quaecunv jta sint, subsiantia est, prius hominem, posterius subslan-
demonstratum arbitror, non.lotam quaestionem, sed liain nominamus. U.t igilur subslanliairi atque lio-
ejus.aliquam partem ad defensionem Venire. Sed n...minem juiigam, necesse est mediufti iermirium-re-
quod quisquc defendel, ad hoc quoque. argumenia periri, qui ulrosque copulet termirios, hic sit animal,
perquirit. Ad partem igitur quaesiionisasir.iendam fiatque una proposilio, omnis homo animal est; in
destruendanive argumenta, sumuntur, atque haec hac igiturpropositione. aftimal praedicatur, liomo
quidem si quis minus intelligii, ne a nobis obscure subjicitur. Rursus adjungo, omrie aulera animal
dicta esse/:.iuselur. Si enim quae in dialeciica, vel a substantia est; iii hac rursus animal- supponilur,
nobis dicta Latina oralione, vel a Graecis scripta subsianlia pnedicatur. ltaque concludo, omriis igitur
suni, ignorabil,- mirum est si quam partem eorum homo substantia'est; acper hoc bomo quidem sem-
qmu dicimus adverlere valeat, ne dum suipeamus • per subjeetusest.-Animal vero ad homineiri quidein
quod iion onmia coinnrehendal. Scd quoniam dubi- prffidicafum est,' ad subslaniiam vero subjectuin.
tabilem "proposiionem quaestioiienvesse pricdixi- Substantia veroipsa' semper praedicala. persislil,
irius, evenil ut quas paiies habeat propositio, casJein unde fit ut niinor quidem' sil homo, major vero ho-
'eiiam quaestioreiineie vid.eatur. Omiiis autem siin- mine' substaniia, mediusautem terniinus aninial.
plex propositio duas hubet paiies in. terminis-con- Quoniain igitur extremi lerinini medii interpositiniie
siiiuias. Simplcx yero propositio est hnjusinodi, copulanlur, eoque modoaun-stionis iuler scineiiibfu
iOSi' AN. MANL. SE.. BOETII 1052
conveninnt, adhibitaque probatjpne solvitur dubita- A est < quam consulatus; omne vero.quod est diutumius
eo quod parvi est lemporis:
lio, nibil est aliud argumentum quam medietatis 1bbnum, melius est
est consulatu. Hic igitur nia-
inveniio, haec enim vel conjungere, si affirmaiio iregnum igitur melius
deferidatur, vel disj'urigere, si negatio vindicetur,
J
xima propositio aiqne universalis et per se cognila,
duarum '
neque indigens probalione, argumenlationi inserta
poterii extremos. Quae cum ila sint, propo-
sitionum et tertiao conciusionis,maj'or quidem pro- est. ' Ea vero esl, omnia quaa diuturniora stmt bona,
]
meliora esse his quae sunt temporis brevitate con-
posltio dicittir eii quae rnajorem terminum continet,
id est in qiia major quidem praedicatur; medius vero siricta,- f At si veliiniis ostendere non. esse invidiini
ut omne animal subslantia esl; minor 'qui sapiens sit, dicamus : Invidus est qui moeret
Sttpponiiur,
vero propositio est quae medium qiiidem' lerminum alieua ' felicitate; non autem sapiens esl queni feli-
aulem ut omnis homo '
citas aliena conlristat : non' est igitur invidus sa-
praedicat,,subjicit rr.inorem,
a neeesse esl 1
piensl Hic maxima proposilio argumentalinni non
animal est. Sed quoniam majorihus
tninora descendere, ejus conclusionis, quaeexduubus videturvires inclusa, sed extrinsecus posita, syllbgismo"
et '
tamen ministrat. Haec vero est, quoruni di- .
propositionibus riascilur, iila qiiasi effectrix pro- versae sunt
videtur hacc delinitiones, diversas esse substantias
pria propbsitio esse, quae piima esl;
necesse est. Quisquis igituf vel Aristotelis.Graeca
auiein est, omnis homo subsiantia est. Quod qui B velnostra ab Aristolele translata
' nostros ab prospexerit, has
priores posterioresque Analylicos, quos illic proposiiiones .locos inveniet nuncupari, quae
Aristotele transtulimus, Iegit, minime dnbiiat. Sed
sunt maximae atque universales et vel per se neces-
et si quis quac illic scripta sunt nesciens, ad haec
sariae,"vel per se probabiles ac riolas.Sed quoniam
legenda proruperil, etiam si rationem rerum quas has pioposiliones plures ac pene innumerabiles esse
riori inleHigit'minime comprebendil, ila lamen ut, necesse est, reslat adhuc quo amplius ratio specula-
diclum est esse confidat, seque in Arislotelis Ana- tionis ascendat. Possumus enim, diligenti tractatu
Jyticis uberius inventurum esge, si legerit, arbitretuf. considerationis adliibito, omnium maxlmarum atque
Nalura igilur rerum fert ut ubi quid majus ac minns universalium propositionum differentias perpendere,
esl, ibi maximum quoque aliquid inesse necesse sit. aique innunierabilem maximarum propositionum ac
Quo fit ut sint quaedammaxim-jepropositiones, quo- perse notarum multiiudinem in paucas atque uni-
niam minores majoresque esse monstravimus, qua- versales colligere differenlias, ut et alias dicamus in
rum natura ex simplicium proposiiionum partitione defmilione consistere; alias in genere, atqne alias
sumenda est. Omnis enim simplex propositio'vel alio modo quod paulo post apertius demonstrabo.
affirmativa esi, vel negaiiva. Earumque aliae sunt , Oniues igiiur maximaepropositiones, quaecunquesub
uiiiver;ales, tit omnis homo justus est, nullus homo C definiiionis verbi gratia ralionem cadunt, uno defi-
justusest; ali.Te'particulares,ut quidatn homo justiis nitionis nomine continebuntur. Et sicut illae reli-
estjaliae indefinita), ul homojuslus esl, homojusius quarum proposiiionums.loci esse dicebantur, quod
non est; aliae singiilarcs aliquid atque individumn eas intra sunm ambitum continerent, ita ipsarum
coulinentes, ut Calo justus est, Calo juslus non est. maximarum atque universalium propositionum, quas "
Harumqiie oniuium ali;e sunt ciubitabiles,aliae indu- nninorumpropositionura loeos esse praediximus, illae
bitaiae. Supremas igitur ac maximas propositiones differentiae, et si non vere, tamen
quadatri velati
vocamus, quae el universales sunl, et ila notne atque imagine loci esse videbufttur, in quas fuerint conve-
manifeslae, ut probalione non egeant, eaque potius nienti ralione reductae. Sed islae locorum,' id est
., quaein dubitaiione sunt probent. Nam quaeindubitaia propositionum maximarum, differentise, quas eliam
suni, ambiguorum demonslralioni solent esse prin- ipsos locos nominamus, possttnl subjectarum pro-
cijiia, qualis est,'omnem numerum vel parem esse positioiiiniieiiam genera nuncupari. Kam differeniiae
vel imparem, el aequaliarelinqui, si arqiialibusaequa- continentes etiam genera communiter possunt vi-;
lia deirahunlur; caeteraequede qiiarum nota verilate derj, ut irrationale cum a raiionali veltit divisibili'
non quaeritur. Maximas igitur, id est universales ac differenliadissideat; tamen equi vel canis, differentia"
riotissinias propbsitiones, ex quibus syllogismorum** ft
specifica est, et ad eos locum generis tenet. Namqua
conclusio descendit, in Topicis ab Arislotele con- animal irraiionabile equi genus est. Itaetiam in
scriptis lbcos appellatos esse perspeximtis; „quod Riaximis propositionibus.yNam quod aliae sunt ex
eriim maximaesunt, id esl universales proppsitiones, toto, aliae cx paiiibus, hae inter se comparataediffe-'
reliquas in se velut loci corpora complectunlur, rentia?.divisibiles sunt, ad ipsas vero maxiriias pro-
quod vero rioiissimaeatqtie manifestae sunt, fidem positiones differenliarum 'contineriliaevelut generis'
qtiffistionibus praeslant, eoque modo ambigua- loco sunt. Nam proposltionis ex ioto veniemis genus
riim rerura continent probationes. Has autem ali- est idipsum quod vocatur ex loto. Ileni propositiones
quolies..quidem in ipsis syllogismis.atque argumen- a partibus ductae,quamvis nota^-sintatque manifestae,
faiionibus iniiaerere conspicimus, aliae vero in ipsis genus est, quod a partibus, et caeteraediffefenti;e
quidem argumeniatiombus minime conlinentur, vim earum propositionum quae cum sint maximae,"lamen .
lamen argurnenlationibus subministrant: ut si veli- eisdem"videntur includi, velut quaedamgenera sint. -
nius ostendere regnum melius esse quam consula- Quae vero sint lia?differentiae paulo posterius disse-
Vum, dicemus,: Regnum cum.sit bonum, diuturnius ram. Deliis igilur nunc locis tractare Tullius insii-
1055 IN TOPICA CICERONISCOMMENTARIA.LIB. I. . I0o4
tuit qui maximas propositiones quas superius dixi- AVvel argtimento vires ministret, non estdubium quin
mus, id est pev se notas atque universales, conlirient --ea (oti argumento locus esse videatur, quod loium
atque includunl. Haevero sunt maximariim differen- inlra maximaepropositionis ambitum claudit. De-
Usaprbpositionum. De nniversalium igilur enuntia- monstratum igitur esl quae sinl argumenlorurn se-
.lionum per seque notarum differeniiis disserit, tit ftt des, id esl, ubi argumenta clauduntur (hae sunt au-
integer locus argumenti sedes. Nam si argumenlum tem maximarum propositionum differeniiae), qriae
-omne per propositiones ad conclusionem usqne per- vocarilur loci, qiiid eiiam argumenlum, quoniarii est
ducitur, omnes.vero reliquae prqpositiones in prima rei dubiaefaciens fidem, quae sit vero resdubia, id
-maximaquepropositione continentur, ipsaque prima est pars altera quaestionis, quid sit quaestio, id est
ac maxima propositio, tum pars est argutpentaiio- ••dubilabilis propositib,- quid sit simplex propositio,
"nis, id est syllogismi, tum extraposita arguriienla- id est enuntiaiio*qua; praedicato ac subjeclo termino
tioni vires ministrat, ut ulroque modo qrioniam per- eonlineatur, vernm falsumve designans, quae omnia
ficit argiimentum, -pars arguraentalionis qttaedam meminisse oporlel. Maximaruraeuirii projiosiiionrim
esse videalur, nori est dubium quin hae differentiae,. differentiae quas, locos,esse j)r.rdix"imus;'abiiis di-
quaepropositionesmaximas continent, eaedemomnes •cuntur terminis qui priusin propositione sunt,'po-
-eliam contineant argunienlatioaes, ut maximarum B\ slerius in quaeslioneconsiderantur, praedicatbseilicet
-propositionum differentiaejure loei argumentorum atque subj'ecto. Ex his etiam quae siiperius dicla
et quasi quaedamultimae sedes esse videantur. Nam snnt : ^juid distent Topica Ciceronis atque Aristotelis
ex his qualuor significationibus appellalionum dua- iapparuit.' Arisloleles namque de maximis proposi-
rum, argumenlationisscilicet-atqueargumenli, unam -tionibusdisserit, has cnim Jocos argumentorum esse
quamlibet esse necesse esu.Aut enim elocutio et posuit, ut n.os quoque supra retulimus. Tulliiis verb
coniexlio ipsa proposilionum cum maximis proposi- Jocos . nonmaximas propositiones, sed earum conti-
•
tionibus, velexlra syllogismumpositis, velin eodem nentes differentias vocat, ac de his docere contendit.
inclusis, -argumentatio vocalur. Argumenturn vero • Sed ex his locis in quibus-argumenlainclusa sunf,
mens et sentenlia syllogismi.aut elocutio ratiocina-. alii 1 ineo ipso de quo agitur luurent, alii sumunlur ex-.
tionis cum inaximis proposiiionibus et sententia itrinsecus, in ipso, tum cs tolo, lum ex partibus ejus,
syllogismi argumenlum esse diceiur, ut idem sit tum , ex nola,-lum ex his-rebusqumquodammodoaffe-
argumentum quod argumenlalio. Aut argumentalio -•clmsunt ad id de quo qumrilur. Extrinsecusaulem ea
quidera vocabilur tota contextio syllogismi cum sen- dicunlur
, qum absimt longequedisjuncla sunt.
tentia, sed argumenlum riiaxima proposiiio, aul in- Post diffinitionemloci atque argumenti facif ple-
leger ratiocinalionis ordo praeter maximas propnsi- C1nissimam divisionem locorum.-Ac primum quoniam
tiones argumentalio, sententia vero argumenlalionis omnis divisio cuncta debel amplecti, rieque super-
argumentum. Reliqua vero maxima proposilio, io- fltium ; quidquaminterponere, rieo omitlere quid sil
cus. Sed cuiu hsec ila sinl, sive quis ipsarum-pro- •necessaritim, id M. Tulliuspropbsita divisione pate-
positionum contexiionem, el usque ad conclusionem facit dicens : Ex his locis in quibns argumenta in-
coniinuum' ductum cum maxima proposilione, vel clnsa i siint, alios in eo ipso' de quo agitur hserere,
extra pos'ila, vel propositionibus ratiocinationis -in- alios
i exlrinsecus assumi. Nihil eiiim htiic divisidni
clusa, argumentalionem vocare velit, argumenlum •posse videlur addi vel minui, quandoquidembreviler
vero sentenliam mentemque ratiocinationis, nihilo- \cuncta coinpleclilur. Argumeiiforum enim loci qui-
minus locosintelligimus-maxunarum propositionum cunque sunmnlur, atit in ipsode quo agiiurhaerent;
differentias; sive quis ratiocinationis-totius vim atque aut
i miniine. Id autem minime exlrinsccus posilos
sententiam totam cum maxima propositione ^ vel esse designat, quod si inter id quod dicimus iri ipsb
inlra, vel-extra posila, argumentum ^vocet, non est ide-quo agitur lnerere argumenioruin Jocos, el non
dubium quin tolius ratiocirialionis locus ille sit qui haerereliiliilest medinm. Inter affirmationem enim
«st maximaepropositionis' differentia, continetenim alque npgationem nulla esl niedielas. Cumque' in
maximam propositionem, in quapropositiones cae-D) ipso de quo agitur non iuhaerere lbcum argumenti;
lerae continentur; sive argumentationem quidem id i sit extrinsecus assumi, dubiumrion est quin nihil
totam ratiocinalionis' coniexiionem vocari placeat, iiitersil medium inter ea argumenta quorumin boc
argumenlum vero .maximani propositionem , recte ipso hsereiit loei dequo agitur, et ea qiiorum extrin-
rursus locus putabitur niaxime propositionis diffe- secus : assumuntur, exlrinsecus aulem ea dicuniur
' >
rentia, quaa argumentum claudit eteontinet. Quod quaeabsuntlongequedisjuncta sunt. Sedquid ipsum
si argumenlum quidem sensus ipse totius ratiocina- sil de quo agitur facilior explanatio esl, si eormri
tionis inlelligalur, argumentatio vero iniegra ratio- iquae prius dicta sunt meminerimus. Nam' cum.de
cinationis prolalio,.extravero et ab ulrisque diver- iquaeslioneloqueremur, eamdeiridiximus esse qu.i1-
sum valens, veltit Iocusquidam maxima propositio sfibnem i quae esset dubitabilis propositio; Sed qiio-
consideretur, sic quoque maximarum differeniiae niam propositio subjecto praedieatoque conslarei,
propositionumloci esse videbuntur;-Nam cum diffe- qu.cslioncm'quoque diximus subjeclo praedicaloque'
'rentia ipsa maxiraamproposilionemcontineal, ejusque conjurigi.•Praedicatum igilur vel subjccitimesi hoa
^sit locus, maxima vero propositio arguraentalioni ipsum de quo agitur. Nam crim"de alteruira quae-
*
.siionis parte dubiletur, in hac anibiguilate quaeritur A. iipsum de quo agitur nihil est aliud nisi quiiibet in
ulrum praedicatus terminus inesse subjecto videa- < quaestione terminus collocatus. Hi argumcnla esse
lur, an niinime. Nam cum omnis quaestio in affirma- -i -non.possunt, neque ab bis trahi aliquod argumen-
tionem negationemque dividaiur, ,si praedicatus sub- tum. l Quo fil ut termini ipsi qui in quaestione sunt
jeclo inest, fll ex eo vera alfirmatio; si non inest, posili,
| nec argumenla, neclocl sint, sed tanlura res.
"fil vera riegatio. Sed in quaestibnibus disceplandis, ]Rursus ea quae in his haerent de quibus agitur,"ipsa
alter affirmationem, alter negalionem luelur, id:est, iquidem res esse manifestum cst,' sed claudunt in se
' alter praedicalurri inesse subjecto, alter noninesse :argumentorum copiam, ut cuin ex.his sumi aliquod-
-defendit. Qued vero ex alterutra parte defenditur, iOjiorleat argumenlum, lbcbrum vice funganlur. Ita-
hbe est ipsum de quo agitur. Ipsumigitur est prae- < que si quis per se ea.speculetur, ressunt; si quis
.dicalus terminus vel sutjectus, de quibus agitur. ab : his aliquod argumentum.quaerat educere, loci
Atque ut id exemplo clarius fiat, sit qttaeslio, an fiunl. j Et hsec communiter quidem de principalibus
• Verres furtum fecerit. Hic Verres
subjeelum est, ac : niaximis Iocis dieta sint. Hi vero sunt qui in
-furtum facerc praedicatum; quod si furlum Yerri iipsis de quibus agilur haerenl, vel qui assumuntur
i
conjungitur, idque argumeritationibus comprobatur, extrinsecus. Ut igitur faciat plenam locoruin divisio-
qnaeslionis affirmalio demonslrala est. Si furtum a B; nem, quos simpliciler ac maximos posuit locos, eos-
Verre sejungitur, quseslionis rursus negatio com- dem velut in quasdam species resecat, dicens : In
probatur. Ipsum itaque de quo agitur riibil en, nisi iipso tum ex toto, tum ex partibus ejus, lum ex'riola,
uterlibet eorum terminus qui in quaestione proponi- itum ex his rebus quoequodammodo affeelaesunt ad
tur, sive praedicatus, sive etiam subjectus. Qui quiid i de quo"quaerimus. Et loeorum qui in ipso sunt de
demterraini per se argumenta esse non posstint, ne- iquo agitur consliiuii quatuor part.ium facta divisio
que vero per se argumenla praestare. Si enim ipsi est. Hi quippe qui in ipso de quo agitur haerent, vel
simplices ut suni argumenta esse possent, velargu- ex < toto eo de quo agitur lermino, vel ex pariium
riientorum prasstare materiam, nullam in quaeslione iejus enumeratione, vel ex nola, vel ex affectis intel-
relinquereut dubitalionem; sed quoniam de ipsis ad- liguntur exislere. Id iia esse brevi ratione finnabi-
huc in quaeslione dubitatur an eoruai possit esse lur. Necesse est enim quemlibet eorum terniinoruui
rata conjunctio, ipsi quidem neque per se argumenta qui in quaestione sunl collocali, et definiliones ba-
tesse, neque per se argumenla praestare polerunt, ea bere proprias, elpartes, elnomina, etâd res.alias
vero quae in ipsis insunt, vel extrinsecus posila quadam relalione conjungi ac referri. Ergo locus
sunt, argumentorum copiam subministrant. Nam qui dicitur ex toto, is est, quoties argumentum ex
quod Victorinus quaerit, el explicatialius, ue coni- Q alicujus diffinitionetermini qui est in quaestionetra-
memoratione quidem mihi dignum videlur. Quaerit ctatur, sive subjecti, sive prasdicati. Expartium enu-
enim quaestioipsa de quo agitur an habeat locum, meralione, quolies ab ejus lermini parlibus, qui in
"quod minime oportuil, ut dictum esl. Locus dequo quaestionepositus est, ducilur argumentum.A nota,
nunc agimus non cujuslibet rei locus est, sed argu- quoties ab ejusdem lermini vocabulo nascilur argu-
menti, argumenlum vero rei dubiaefaciens fideri), menlnm. Ab affectis vero, quoties ab his -quae ad
res verb dubia pars qusestionis. Quod si afgumen- propositum terminum relatione aliqua reducunlur
tum quaesliovel pars quaesiionis esse non potest, lo- argumentatio, proficiscitur. Quorum similitudines
cus vero. de quo agimus argumenti est locus, noh omnium posterius explicabo, quando ea quae.super
esi dubium quin locus quaestionis esse non possil. bisrebus declarandis Cic.ero pbsuit exemplairacta-
Amplius, omnis quaestiodubitabilis est, argiimentum vero. Nunc illud est considerandum, ait eniin Tul-
vero omne quaeslipnis-purgat ambiguum. Non est lius ex bis locis, in quibus argumenta inclusa sunt,
igilur idem argumenlum quod quaestio, sed loci, ar- alios in co ipso.de quo agitur haerere, alios extrinse-
gimientorum sunt loci, non sunt igilur quaeslionis. cus assumi, quod ila dictum videtur.lanquam diversi
Hoc igitur praemissointelligamus ipsum de quo agi- sintloci qui in his de quibiisagitur haereni; etipsum
lur quemlibet terminum in quasstione propbsitinu, D) iliud de quo aghur. Nibil enim in se ipso haefere po-
sive prnedicaium, sive subjectum, qui cum per se lest, ac per hoc quodin aliquo haeret ab eo in quo
rcs sint, ipsi quidem argumentum esse non possuftt, baeret diversum est. Quod si loci suntaliqui quiin his
habere autem in se quaedarapossunt, in quibus ar- haereantde quibus agitur, non estdubium quin hi ioci
gumenta sint collocata, et quae sedes argumenlo- ' ab llis de quibus agilur sinl diversi. Rursus eum di-
rum esseintelligantur. Quae quidem cum lerminis cil in ipso, lum ex lolo, tum ex partibus ejus, tan-
his de quibus agitur inhaerere videanlur, nondum quam non de diversis Ioquatiir, ita aii, in ipso locos
lamen sunt argumenta, sed quasi jam argumenta esse tum ex toto, lum expaiiibus,tum ex nota, quasi
complectentes loci, cl velut naturali sede condentes. vero aliud sit ipsum quam totum, aut aliud ipsum
Idem de his locis qui extrinsecus assumuntur di- quam oinnes undique ejus paries^ Unaquaequeennu
cendum esi, ipsi naraque positi suut exlerius et res idem est quod lotum. Idem" namque est Roma"
>quodammodoa proposiiionum terminis ahlegati, et quod tota civitas. Riirsus idem est unaquaeque res
res quocdam sunt, sed inlra se aigumenlorum co- qiiod ejus singulae partes in unum reduciae; velut
piam elaudunt; atque, ut -brevi sententia cblligam, idem est hopo quod capu.t, thorax, venter:'ac pe-
4057- IN TOPICA GICERONISCOMMENTARIA.LIB. I. 10SS..
Ea vero quae sunt extrinsectis, in nulla
des, caetersequein unum parles conjurictae atque A monslrabit. n
r sunt corisiituta,"alque ideo haee cxirinse-
copulatae. Qnoraodo igitur tanquam de diversis pri- relalipne
mum loculus est, ctim locos haerere in his lerminis cus c solum. Illa vero affetta snnt nuncupata, liabVi
de qiiibus-agitur dixit, post autem velut de eisdem eiiim e aliquam quodammbdo cognaiionem ad id ad
reducilur, id quod refertur ad aliquid. Sed om
loquitur, cum in ipso locos, liim ex loto, lum ex quod 1
esse ? Nihil enim differt dicere in n fere hos l«cos quos nunc simplices atque indivi-
nes
panlbus proponat
s ponit, posteriore tractatu dividit, ut nunc quoque
sbs
ipso, tum ex loto, lum ex partibus quam si iladi- e locosqui in ipso surit, distribuit, cum alios ex
eos
xissel, in ipso, lum ex ipso. Nani si idem est ipsum
lotum ac idem est dicere in ipso haerere t( fieri proponit, alios ex parlibus, alios cx nota,
toto
quod partes,
alios ex affectis, affeclaque ipsa suis partibus secai.
locum, ex loto, aut ex partibus, quod in ipso ha> jj Extrinsecus vero. locum in tes.timoniopositum esse
rere locum, qui esl ex ipso, quod ne intelligi quidem
haerere c
confirmat, testimonii vefovim in auciorilate consti-
potest, quemadmodum ipso in possit, quod
aucloritatem verb diducit in proprias parles,
. ipsum est, cum nihil sibi hsereal, ut superius.expe- - ltuil,
-sed hoc posteriore traclatu liquebii. Nunc vero eos
divi. Sed, quemadmodum paulb ante exposui, una- indivisos locosproponit, et veluti
diffiniiioiiem iiabeat et si simplices atque
quaequeres cum el paftes,
simplicibus subdit exempla. Reslataulem nuncunurn
perooscamus quae sit diffinitionis vis et quaepartium, B
videtur esse quaerendum, an hi loci qui in lo-
cunctus ambiguitatis nodus absolvitur. Est enim dif- quod c.osalios dividuntur, eorum quos intra se coniinent
firiitiocoaclae in se atque complicatae rei explicatio, iocorum loci esse
velut cum dicimus hominem esse animal raiionale, possint, ul eoruni qui sunt ex toto,
ex partibus, ex nota, ex affectis, is unus quidam quasi
mortale. Nam id quod breviler nomen, alque anguste locus esl in ipso.Nibil quidem prorsus offt-
id ac et sub- sit,qui
designabat, explieavit prolulit, per ceret locorum locos putare, fieri enim poiest ut lo-
stantfales quodanimodo partes definitio patefecil.
infelleclum cus amplior intra semcl aoguslinres coniiiieai locos,
Alium"igitur necesse est esse rei, qnae
in sibimet coacla in velut in provincia civitates, sed nuncbaec similitudo
complicala est, eo quod atque
convenit. Loeus enim est ex quo ducitur id in
unum redacta est, alium ejusdem rei explicataeatque non !
eo diffusa est: nam (quo argumentum esl positum. Quod si loci locus esse
dissertae, in quod expedita atque
illud posset, et is qui est in ipso de quo agitur, eos qui
el si idem rei diffinilio quod nomen significat, Jsunt
' ex loto, vel ex paiiibus, vel ex nola, vel ex
tamen-ipsum qtiod nomen angnsle confuseque desi-
dilfinitio ac affeclis, velttt quidam locus includefet, non esserit,
gnat, apertius disserjl patefacit/Recle ' toio, ex partibus, ex nola , vel ex affectis loci,
ex
igitur.almd quiddam est ipsum, aliud ejus diffinitio,
eiiaiasi ununi idemque cst utrisque subjecluni. Ut (}' ,' sed argumenta quoniam in eo haererenl loco, -qui in
de quo agitur tennino esse' prsediclus est;
enim dictum est, ipsum singulum est, dilfiuitio ipsius eo ipso
Par- non igilur locus esse poterit loci, sed velttt genera in -
singuli per partes dislribuiio atque enumeratio.
Ila ntine sit divisio locorum, nec hoe.supe-
les auiem nune substantiales dico, non quae magni- species.
rius dictis videatur esse contrarium, cum et maxi-
tudiuem jungunl, sed quaeproprielatem rationemqne
mas proposiiiones, el earum differehtias continentes
substantiae. Sed quod in "definiiione dictum est se-
nomine appellavirriuslocos. Nam niaximae
cundum eas parles quae subslantiam jnnguut, id in cominuni
'
proposiliones, licet eo ipso quo maximae sint inclu-
partibus intelligendum est quae niagnitudinemcopu-
• lant, velut domus quae fundamenio, parielibus teclo- <}anl caeteraset vocentur.loci, tamen quia sunl no-
tissimae possunt rebus dubiis esse argumenia. Jure
que conjungilur. Nam cuni ea nihil sit aliud nisi quod
tamen una at- igilur earum differentiaeloci nominaritur, quoditt lo-
paftHiuscopulalur, ipsa quaedam est, cofum speciebus , aliter sese habet, qnse prorsus
que cbnjuncta, paftitio vero ejus per quaedam mem-
esse non possunt: nam in ipso locus vei-
bra distributio est, alque ideo licet unum sit, quod argumenta
ut in spccies quasdam dividitttr in eos qui suni ex
ipsum est tol,um,,et quot sunt parles utidique con-
loto, ex partibus,.ex nota, ex affeelis. fJnusquisque
fluenles, non tamen eumdem necesse est habere in- -.enim bornra locorum
cum v primi loci integrum videtur
lellectutii, ipsum integrum eonsideratur, e.t cum ferre vocabulum, nam ut hominem aninial
in parfes ipsas quibus junctum est disiribuilur. Ex dicinius,
equum atque.bovem animalia nuncupa-
notu vero locus apenissime ab eoiermino diversus ilemque nnis , sic is locus qui ex tolo est in ipso esse dicitur,
est, qui iivqua3stioneconstitulus esl. Quisonim dk
cat id esse cujuslibet rei vocabulum quod ipsa res iiemque qui ex partibus ac nota, alque ex affectisin
ipso sunt. Sed exhis locis argumenta quidem duci
est, quam designat? Ea vero quae ad id de qiio agitur . possibile est,
affecta sunt, et si extra posila videntur, lerminum * ipsa vero aigunieiitavit sint, fieri ne-
lamen in quaestibneprbpositum veliil e regione re- quit. Sed ad jd lolum de qtio disserilur, cum de/inilio
spiciunl., quae in mulias secari-necesse est partes. adhibelur, quasi involutum evolvitid^de
Omnis enim res, id quod estfunum est; multa vero quo quwri^
tmr. Ejus urgumenli lalu est foimula : Jus civile esl
sibimet retinet adjuncta, quse linc ab his quae bm-
eequitas conslitula his qui ejusdem civitalis sunl ad
nino exlrinsecus sunt differre' inlelliguntur, quod fes suas obtinendas.
Ejus autem mquitatis utilis cogni-
ea quae affecla sunt, in relatione sunt posita, nt . iio est. Utilis
ergo esl juris civilisscientia.
jnost et ipsarum propositio, et exemplorum ratio £ Post locorum bifariam divisionem, in
ipso scilicet
1059 AN. MANL. SEV. BOETII iOSO',
1
de quo agitur,,et extrinsecus positorum, partitus est A jus ; civile et rursus scientia utilis quaedamsunt ora-
etim locum qui est in ipso in quatuor niembra, id liones i quas inter terminos collocamus. Non enimom-
est a tblo, a partium enumeralione, a nota, ab af-' nis i terminus simpliei orafionis parte profertur, sed
fcciis. ISunc igitur anteaquam dividat eum Iocum ialiquoties onuiohes. integfae in-terminis crinslituun-
qiiem ab affectis esse proposuit, superiorum trium - lur. l ln hac igiiur argumenfaiione niaxima acper se
qtios in primo inlerim traclatn minime divisurus est, nota i proposilio est ea per-quam imelligimusomnia
sed individuos reiicturus, exempla supponit. Hi vero < quae diflinitioni alicujus conjcingunlur, ipsa quoque
siint a loto, a partibus, a nota; acde eo quidem loco iillisquorum definitio est,ex necessilate copulari. Se-
qui esl a loto ita disseruit acdispulavit: Tum, in- iquitur enim cunvdiffinitio juriscivilis utili scientiaa
quit', dicimus a toto locum argumenti quandoiotum possit -adjungi, j'ufi quoqtie civili ulilem scieniiam
iilud quod in quaestioiie positum est diffinilione posse copuiari; esl igitur ,hoc argumentum tractum'
cdmplectimur, quae diffinitio rei dubioede qua agi-' ab eo loco qui est in ipso. Omnis enim diffinitio in
tur facit fidem. Sed diffinitioomnis, ut superius qub- eo termino est quem diflinit, leodem auiem lnco qiii.
que dictuui esi, id quod nomine in.voluledesign-alur in ipso esi, et a toto. Omnis eniin diffinitio lotum,
evblvit el explicat, "alque ideo fion lerminus qni in' monstral atque.aperit. Maxima proposilio baec. Qui-
diffiriitione ponltur, sed qmc in ipso sinit, possunt B btis aliquorum diffitiitiojungilar, eisdem necessarip
arguriientis praeslare materiam, Sunt aulem in uno- ea quae diffiniuiitur aptantur.
qUoqttepropriaa diifinitiones. Diffinilioenim est ofa- , Tum parlium enumsrutio, qum tractalur hoc modo ;
tio "subsiamiamuniuscujusque significans; quod si Si neque censu, neque vindicla-, neque testamenlo, li-
ab unaquaque re piopria substantia non recedit, rie ber factus est, non est liber: nec ulla esl earuni ' - rerum;
diffinitio quidem recedit, est ergo dilfinilio itt ipso non £st igilur libef, -
lermino de quo agitur, quaedefiniiio totum terminuin . Silquaestio utrum aliquis qtiem servum esse eonT
necesse esl compreliendat, neque enim parlem sub- stiterit, sit liber. Quoniam faeiendi liberi tres sunt
stantiae' sed toliuslerrriini substanliam monstrat. Sed partes. Una quidem ut censu liber fial,-censebantur
quoniam ex ea diffinitione fides fu rei dubiae, trabi- enim anliquitus soli cives Romani. Si quis eigo cou-
tur ex diffinilione argunientiim, quoediffiiiitioift ipso senlienle vel jtibente domino, nomen detulisset iri
termino est de quo agilur, el ejus termini lotum est. censum , civis Romanus fiebat et servilutis vineulo
Ilaque argumentum quod a difiinitione ducitur, ab solvebattir,,alquehoc erai censu fieri liberiiin-,.per
eo ducitur locd qui in ipso lerriiino.est, qui in quae- consensum domini nomen in censurn deferre, et effiei
slione est collocalus. Sed quoniam riiulti Ioci sunt in civem Romanum. Eiaieliam pars altera adipiscendae
ipso," bic locus a toto est. Diffiniiioeniin loium ter- Q liberlatis, qn«s vindicta voeabattir : vindicta vero est
. minum comprehendit, alque id quod involute nomine virgula quaedamquam lictor manumittendi servi ca-
significabatur, evolvii alque aperit, ejus argumenti piti imponens, eumdem servum in iibertateni vindi-
lalis est formula. Jus civile esl aequitas constituta his cabat, diccns qusedani verba ' solemnia, alque ideo
qui ejusdem ciyifatis sunt ad res suas oblinendas, illa virgula vindicta vocabatur. Illa etiam parsfe-
ejris autem aequilaiis ulilis eslcognitio, utilisestergo ciendi liberiest, si quis suprema volunlate in testa*
jutiis civilis scientia."Est eriim quaestib, an juris ci- menti serie servum suum liberum scripserit. Quae
vilis scientia sit utilis, liic igitur jus civile suppoiii- quoniam partes sunt liberi faciendi, s"iquis aliquem,
tur, uliis scientia praedicalnr. Quaerilur ergo an id quem servum fuisse constiterit, monstrare velit non •
quod praedicatur, vere possit adlucrere subjecto. Ip- esse liberum factum, dicet, si neque censii, neque
suin igitur jus civile non poiero ad argumentiini vo- vindicta.neque testamento, Iiber factus esl, non est
care,de eo enm quoeslio constitula est; respicio liber. At nulla earum parteliber factus-est. Non es,t
Igitur quid ei sit insiium , video quoniam omnis dif- igiiur liber. Si enim omnes paiies a qualibet-illa *e
linitio ab eo non sejungitur, cujus est diffinitio, ne a abjunxeris, totum necessario separasli. Nain-ciinito-
jure civili quidem propriarii diffinilionem posse ab- lum in suis partibus constet, si quid nulla cujuslibet
jungi. Diffinio igitur jus civile, acdico, Jus civile est j)i parte conjtingatur, a toio fttiam segregalur, Partes
aequitas cbnslituta bis qui ejusdem civiialis sunt, ad aiitera .duobus dicimus modis, vel species, -velmera-
tes suas obtinendas; post hoc considero num liaec bra. Species est quae nomen lotius iniegrurri capit.,
definiiio reliquo termino, ulili scientiae, possii esse velut homo atque equus animalis, utraque enimper
'conjuncia, id est an seqnitas constituia his qui ejus- se integro nomine animalia nuncupantur. Esl enim
d<ra c.ivitatis suiit, ad res suas obtinendas, utils -homo animal, et rtirsus equus animal.-Item metnbra
"scientia sit, video esse ttlilem sclenliam dictae super sunt quae cum totrim efficiant, conjuncta lotius ca-
rins ajquitatis. Concludo itaque, Juris igitur civilis piiint nomen, singulan'ero nullo modo, ut cum iun-
•firictuia iililis est; boc igitur argumentum est ex eo damentum, parietes" et tecta domus membra sint,
loco qtii esl in ipso, hoc est in jure civili, qui ier- .sinnil omnia domus dicunlur, fundamentu vero sola
•riiirius iriquaestione est constitutus, hic vocatur.a domus vocabjilo minime nuncupanlur, neque parifi-
diffinitipne, quajdilfinitio quaastionum totum es.t, ites, rieque tecta. In bis igitUr quas species sunl, qub-
.irgumerituin est a tolo. Omnis aulein locusa totp iniam nomen lotius inlegrum eapiunt, nisi sigillaiim
iu ipso est. Nec nos ulla dubitatio perlurbet, quod ornnespartes ab eo de quo dubkalur abjunxeris, non
1061 IN TOPICACICERONISCOMMENTARIA.LIB. I. . 1062
pbssis tottmi abesse monsirare. Dictum est enim A omnes ° partes tolum faciant, si conjunganlur. Sed
unamquamgu.e-partem tolius vocabulum inlegruni rrespondebitnr, cum sit argumenlumab enumeratione
capete. Ut quoniamfaciendi liberi tres sunl speeies, partium,
p tolum divi<litur,itoncoiijiingitur, dividendo
census, vindicia, testamenlum, siquaslibel duas re- eniin e argiimentaiio procedit. Nam quisquis partem
moveris, una tamen permanserit, liberum necessario ccujuslihetsumpserit, eo ipso.quo partem sumpserii,
«onfitebere. Sive enini censtitantum , sive vindicia, rem r videtur essepartitus. Qui vero rem dividit,.dis-
sive testamenfosil liber factus, liberum esse conslai. ssipat polius quairi conficit lotum, sed restare ailhuc
non 'a
Ergo in his nisi omnes species semoveris, potes ambiguitas pofesi, nam diffiniiio quoque involuiam
• destruere
quod in quaastionepropositum esl. At si nominis
11 significalionemoxplicat, per quamdam sub-
afflrmare velis aique astruefe," sulficit lanlum uuam slanlialium
s pariltim cnunieralionein. Enumeratio
demohstrare, ul si velisoslendere vero
\ pariium quaedamipsarum a s'e paniuni dissipa-
" quamlibet speciem aul vindicla, aul censu' tio
t est. Sed aliiid est ejusdem rei partes enumerare,
liberum,satest,ut monslres,
* testamentove liberum faclum
; quod si destru_re aiudi diffinilionis.Nam rel partes ea re cujus parles
velis, non sufficitostendere, aut censu, aul vindicla,• sunl_ seinper minores stinl, ut capui, vel thorax, vel
aut teslamento liberum non esse facluni, sed nullo catera c membra tolo bbmine; partes vero definilionis
eorum modo ad libeiiaiem venisse. Itaque his par- B lola t re quaedifiiniiui, si subslaniiales sunt, proban-
libus quaespecies sunt, si desiruere velis, cunctis tur t esse majofes, ut animal homine majus est. I.teiii-
utendum est; si astruere, una suffieiet.At vero iias *c que rationale, mortale, eumdem hominem, veltit
parles quaesunt menibra, contrario modo sunt: si majora i cpntinent, et sunt singuloeparles diffiniiionis
destruere velis, sat .erit unam sejuirgas ; si astruere, «ejusdem quaecst animal, raiionale, mortale. Partitio
cuncla adesse necessario comprobabis'. Nam si velis iigilur sumil parles rei qiiam-par.ilur mirioressem-
non esse domum, suificit ut aut fundamen- per. Quaevero sunvt defniilio, universalia sunt per
' pstendefe ]
ta non esse dicas, aut parieles, aut lecla; nam si < se.lotaque et continentia diffiniri, quamvis pbsitain
quid horum defuerit, domus non poiest appellari. . diffinitione
( partes fianl, utin bisquaesuperius exem-
At si velis oslendere domum esse, nisi ciincta in pla | proposui facile inlelligi potest. Unde inanifeslum
rinum conjunxeris, id quod proponis aslruere non -cst _< lociim a loio.qui diffinitionisest, etlocum a par-
valebis. Omnesvero hi loci a parlium enuraeraiione litim i enumeratitme, esse diversos.
ducuniur, quia in his partibus quoaspecies sunt, cun- T«m no.latio, lum ex vi verbi argumentumaliquod
elae parles enumeranlur, ul destruas; in his vero elicitur hoc modoj cum lex,JEHasanctia assiduo vin-
quas membra suiil cunctae paries enumerantur, ut dicemasiiduum cssejubeal, locuplelemjuLellocupleii,
astruas. Quaestio esl igilur in proposito Ciceronis Q\ is esl assiduus, ul ail jElius, appellatus ab aire
exemploargumenli a partium enumeratinne deducti: dando.
•An is'quem servum fuisse conslilil, liber sit: is ' tertius eorum qui in ipsbsunt locus a notaiione
quem terviim fuisse, subjectus esl lerminus , liber . est consiitutus. Notaiio. vero est quaedam nominis
vero praedicatus;neulrum igitur eorunv terminum „ interpretatio. Nomen vero semper in ipso est. Ut
ad argumentum ducere potefimus. De quibus enjin enim diffmiiio id quod in-nomineinvolutum est de-
dubitaiur, ipsi fidemdubitationvfacere non possunt. -clarat, expedit atque diffundil, ita etiam nomen id
Video igiiur quid in allero eorum sit. Quoniamyero . quod-a dilfinilionedicilur eyolule, iuvolute confuse-
paries omnes in eo sttiit cujus paries sunt, quoniam-. . que' designat. ^Juod si definitio in ipso est, nomen
que liberlas data, habet proprias partes, SUK.O eas quoque in ipso essc de quo agitur, non potesl dubi-
alque dinumero, et requiro an ulla earum partium . tari. Ex notatione aulem locus voealus<est,quia.no-
videatur inesse subjecto, sed nulla inest. Concludam . inen omnem rera notat alqueîgnificat. .Vindexest
igitur non esse liberum. Unde manifestius demon- igiius' qui alterius. causam-suscipit,vindicandam,"
stratuf, rionsolumab eo lertiiino qui subjectus esl, ., vcluti quos ininc procuralores vocamus. Lex igitur
argumerila sutni posse, verum eliam ab eo qufest . jfeliasaiitlia assiduoj:vindicem assiduum-esse jubet.
praedicalus.Nam prius exemplum quo demonslrabat -n Q Quaeritur.utrum cum lex Êliasancliavindicem velit
jiiris civilis seientiam esse utilem, jus civilequod _es_eassiduoassiduum,Iocupletem velit locupleti.Hic
subjeetum erat diffinivit, ductuuique inde argumen- . igitur subjeclus quideraterminus est, lex .Eliasaneiia
tum rei dubiaefecit fidem. Hic vero libertatis partes vindicem volens assiduo.assiduum, praedicatusvero
eriumeranlur. qui esi termintis praedicalus. Est igi- iocupletem locupleli. ipsos igilur terminos non.po-
lur, ut dictura- est, quoestioan quem servuns esse . tero ad fidem quaeslionisadd.ucere.De ipsjs enim de
'
consiiterit, Iibef sit. Terminus is quidem quem ser- , quibusambigilur, -nullaeffici.fide.spotest..Qpaeroigi
vum esse constiterit, sribjeclusest, prsedicatus vero tur quidin ipsorum alterosit, ac video unum eorftm
liber, iri ipso, Id est in proedicato, parles suni, quae , terminum esse,legem-Eliamsancliani.quaeassiduum
a qua enumeralione dum irahitur ar- assiduo vindicem. esse decernat, id est subjectum,
" enurnerantur,
gumenlu.m,fit afgumenlum in ipso, ex partiura enu- ,hnj'us oraiiopis .inlerpreior-pa.rtem, quae est.assi-
." riieratiorie.Maxima propositio, cujus parlium nihil duus. Quid enim est assjduus aliud nisi.assem dai.s ?
rei est, ei ne toliim quidem âssem vcro dare _nisi lpcuples non potest, ; ssiduus
' essepropositai"copulaturiiliic
polest conjunctuin. videluf esse dubilan- ' -igiiur locuplesest. Cumigitur lex Jlliasat)Ciia-at>si-
"duraiitim Ibcusa iotoatquea panibus idem sit, cuin duo vindicem assidiium esse consliluat, locupleleta
1083 -> . . . AN. MANL.SEV. BOETII -, i06i
jubel Ipeupleti, nssiduus quippe.est locuplcs, adando __, locupleli et caiera. Subjunxit, ut oslendereUivlocu-
a:re nominattis. Argumentum igitur hoc tractum est ples esse assiduus; boc autem taniumdcm valei,
ex GOloco quiest in ipso, id esla nominis inlerpre- qtiod ait, legem /Eliamsanctiam assiduo assiduum
la.fione, nomen enim in ipso illo est.cujus nomen vindicem cum juberet esse, locupletem loenpleii esse
esi, cujus interpretaiio notatio nuncupaiur. Sed ab praeeepisse, lanquam shdicerei, qui assiduns.est,
hnjus interprelalione factura est argiimeiilum. Igitur locuples est. Nisi enim is qui assiduus est locuples
hoc argumenlum ex eo lbco est, qui est in ipso, id sit, non consequitur ut cum lex jEIiasanclia assidumn
esl a nomine, et eorum qui in ipso sunt, a notatione, assiduo vindicem esse' jusserit, locuplelem jiisserit
id est a nominis iiilerpreialione. Maximapropositio locnplcli, et argu.mcnticonclusionempriorem posuit,
est, inierpretationem nomina idem valere quod no- subjecit vcrp probationem. Conclusio namque est,
men. Sed paulo confusiusa Cicerone dicla.a.giimen- cum lex jEliasanciia assiduum assiduo vindicemvelit
taiio maximum praeslalerroreni. Ila enim clici opor- esse, locupletemjubet. Iocupleti, atque banc praemi-
luit, assiduus est qui assem dat, qui vero assem dat, sil; probatio vero est rationis assiduum esse locu-
Iocuples est, assiduus igimr locuples esl. Lex autem plelem ab oere dando nominatum, el banc intulit
.iEliasanetia assiduum assiduo esse vindicemJtibet, concltisionem. Restat is Iocus eorum qui in ipso
locupletemigitur locupleti.vindicemesse praescripsit. B sunt, qui ducitur ab affectis. Cujus expositionem,
Quod si ila dictum esset, apertior argumentalio fuis- quoniam varia esi multiplexque divisio, differaraus,
set. Nuuc vero.ita dixit: Cum lex jfiliasanctia assi- ac primi voluminis terniiuum, hucusque sistamus.
duo vindicem assiduum esse jubeat, locupleiem jubet
LIBER SECUNDUS.
-: In (am difficillimiopens cursu non sum nescius, genus m .plurcs parles dtslribulum est. JSamalia con-
-mi Patrici, quin labor bienoster qiiem leadhoriante jugttta appellamus, alia ex genere, alia ex forma, alia
-sriscepimus, dum jiidicio mtiltitudinis imperitae aut ex simililudine, alia ex differenlia, alia ex conlrario,
elevalur, aut premitur, facile variis reprehensioni- alia ex conjunciis, alia ex anlecedenlibus,alia ex con-
bus mordeatur. Nam et 1111 quibus boc totum disse- sequenlibus,alia ex repugnantibus, alia ex cnvsis, alia
rendi displicet genus, velul supervacaneum studium, ex effeclis, alia ex comparatione majorum, aul.ja-
familiari pravis nientibus cavillatione despiciunt, et rium, aulmhtorum. '
qui maximum hujus scientiae fructum putant, sua G Poslquam locos eos ex quihus argumenla ducun-
eaeteros segnitie mentientes, tanto nos operam pares iiw geniina partitione disiribuit, alios in ipso de quo
esse non existimant, quorum quidem priores sl non •agitur haerere dicendo, alios exirinsecus assurai,
invidia<laboris alienv oestimationem premunt, sed cumque locum qui in ipso de quo agitur haeret in
reprebensioni j'udicioque consentitinl. ntillo modo quaiuor specie.ssecuit, id est a loto, aparlibus, a
ferendos esse puto.Muito quoque in me libentius de- - nota, ab affecfis, superioribus quidem tribus exem-
torserim pravae opinionis invidiam, ac iiostris eos plasubjecit, quoenos primo volumine quantum dili-
diffidere viribus faeillime patiar, potius quam tantae genier fieri potuit explicavimus. Reslat is locusquem
disciplinaecalcare rationem. Sed prob diviriam atque posuit qtiaiium, id est ab affectis, htijus cum nmltae
. humanam fidem, quae est hsec hominnm pravitas, sint species, integri alque indivisi proponere non
qftae tantae est imprudentia coecitatis, ut pene sua potuit exempltim. Nam quorum facienda panitjo est,
sese ipsi confessione condemnent! Nullus est enim melius per singula mernbra dispositis aperiuntur
qui sese videri nolit periiissimum.disserendi, quin- excmplis. Hunc igilur locum dividit hoe mbdo : i_o-
etiam objeclare ipsi aliquid, et. resolvere ohjecla cus qui ex affectisest, partim exconjugatis, partim
conantur, ct sifacileid factu esset, cuncti ad scieritiam ex genere, partim ex fbrnia descendi.t, exsimilitu-
logieae disciplinae velut ad communia quoedam sa- D dine etiam, vel ex differentia, vel ev contrafio, nec-
pienlioelucra concurferent. Jam vero quid absurdius non eliam ex conjunctis, ex antecedentibus, etcon-
fingi polest, quam qtiod probabilibus, ut ipsi existi- sequentibus, et repugnantibus, ex causis eiiam atque
mani, argumentis inulile studium dialeclicaenitun- ex effectis cau.sarum,et comparatione majoriim, atit
tur astruere ? Quid enim convenit disserendi arlem - parium, vel minorum, quae omriiaTullius paulo post
disserendo perverlere, ul cujus opinionem affectes, convenienlibiisperum siinilitudinibus illustrat. Nunc
ejusdem despicias veritalem? Sed ut cantor ille di- illud nobis dicendum est quaesit affectorum nalura,
scipulum sibi ac Musis canere jtibebat, ita et ego et quid habeant proprietatis. Sunt eiiim affeclaqtias
, quoquemihi ac libi, non Musae,sed tanquam Musa- quodammodoaliquid referri possunt, ad id ad quod
rtim praesidi cecinerim, atque id quod niulto labore referuntur. Omniaveroquaese aliquarehitione respi-
.studioque collegi.non rhetorica tantum facultale, ciunt, autaniicainterse, autdissideniiaconferuniur.
veruin etiam dialeciica subtilitate dcponam.' Qoae Si amica, vel substanlialiier, ut genus, forma, ante-
vero sequunlur bujusmodi sunt: cedentia, consequentia, causa, elfectus; vel in qua-
Ducuntur etiam argumenta ex his rebus qumauo- litale, ut coiijugaiuin, simile, conj'unclum; vel in
dammodo&ffeclmsunt ad id de quoqumritur. Se&'itc quaritilate, ut paria. Qusevero sibi dissidentia con-
• IN TOPICA ClCErlONiSCOMMENTAKIA. <LIB.II.
m$ ...... ^6*,
ferunlur, panini a se differentiasunt tantum, paftim .A"<3 quce unicuique rei .liiiilimariinaturam.tenent, yel.ut
adversa; sed adversa, partim' iri qualitate, ut cbn- ttiriiori'pallor'"adjuriciusest. Haectalia sunt ut sa.pjus
traria,' vel repugnantia,parlim in quantitate, ut ma- cquidem'adjurictis sibi cphaerescant,neque .tamen ex
1
jus ac.mihus. Quai cutn ita sint, manifesiuni est, et necessitate his qiiibusvicina sunt, adesse^cogantur.
amica sibi cognalionis relatione conjungi, et dissi- Nam I saepe tirnbri pallor assistil, npn lamen sem-
dentia boc ipso quo sibi adversa sint, ad se invicem per, i yeliiti.cum dissimulatione premitur metus, at-
-coniparari.Nam quaeamica sunt, amicis amica sunt, tque ideb verisimilia ex adjunctis argpraenla nascun-
et dissidentia> dissidenlibus dissident. Ita igitur et lur.l Narii quaecunqueconjuncta sunt ex.bis qriibus
genus formae.genus est, et forma generis forma, et •adhaerent,indicio esse solent., Sed de his in pqste-
anlecedentia consequentium,et consequentia ante- riore . disputalipne diligentius disseram. Anteceden-
cedentium, et causa effectuumcausa, el effeclus.cau- tia ' verb sunt quibus positis aliud necesse est. con-
sarum effeclus, et .conjugata conjugatis conjugata "sequatur, ut.quia bellum.est, esse inimicilias ne-
sunt, etsimile similisimile, et conjunctum conj'uneto . cesse
< est. Haecprdiriis necessitatem tenent. Conse-
conj'unctum,et paria paribus paria, et differenlia < quehlia enim ab anlecedentibus separari nequeun.t;
differentibus^differenlia,et majora minoribusmajora,". < consequens vero. est quidquid id qubd anteceditin-
!
et minora majoribus minora sunt, et contraria con- B sequitur, ut inimicitiaebellum cbnsequunlur. Nam si,
trariis contraria, et repugnantia repugnantibusrepu- bellum-i est>iniinicitiasessenecesse est,.habelque lo-
griantia sunt. AffectaIgilur sunt.quoe cum a se in- cus ' hic illiid notabile et speblandum, quod saepequae
vicem diversasint, ad se invicem tamen referuntur. naturaliter priora sunt, tamen ipsa suiit cbnsequen-
Sed quo ordine Tullius superius descripsit locos, nos tia. 1 Saepequae naturaliter anlecedunt, et in fpropo-
diffinilionesomnibus appqnemus. Eorum igitur quae. silione i priora sunt; namque inimicitiaeprius existere
ad se invicemaffecta dicuntur, in M.-Tullii disputa- 'quam bella solent. Sed non possumus proponere
tione prima sunt conjugata : cqnj'ugatavoco quaecun- inimicitias, ut bellum sequatur. Non enim possumus
que ab uno nbriiinevaria prolationeflecluntur, ut a yeredicere, si inimicitiaesunt, bellum est, sed prae-
jusiiiia juslus, justum, j'usie. Haecinler se cum ipsa - pbnimus
; bellum, et inimicitlae quae natura priores
justitKi,.undeeorum vocabulum fluxit,.conjugatadi- sunt, subsequuntur, ita, sibellumest,inimicitjoe.sunt.
cuntur. Genusvero [est] quoddemultis.specie diffe- Nunc igitur inimicitiaequaeria.turaliterbellum pra3ce-.
rentibus in eo quod quid est praedicatur,yelut animal dunt, haeeadem bella in propositione coniitantur;
dicitur dehominealque equo, qusespecie differunt,et at si dicam: Si superbus est, odipsus est, superbia.et
in eo quodquid sit prsedicatur.-Inlerroganlibuseriira -naturaliter.et
-. in propositione odium praccedit; prius.
. nbbis quid sitbomo vel equus, resppndetur animal.C I enim superbia consuevit existere, posf vero atque ex
Quodgenuslicet necesse sit ab eo essediversum cu- eadem.superbiave.niensodium sequi. Nec interest
jusgeuus est, cognalum lamen est. ei, quia adid.. utrum naturaliler quaelibetaritecedat res aliquando,"
substaritiaerelatione conjungitur. Species'etiam"est, an vero conse.queiur,dum id in propositione adno-'
de quagenus superius praedicatur,quam Cicerofor- temus, eam esseremanlecedentcm, quoe-sivenatu-
mam vocavit, velut-lioirioanimalis. (Simililudo.est rajiter prior sit, sive posterior, alteram tamen rem
unitas qualitatis.' NanTduo quae'sibi similia sunt, secunv -necessario trahat. Repugnantia vero intelli-
eamdemnecesseest habere qualitatem, et quoniam gunlur quoties id qubd alicui contrariorum nafura--
Ipstim sibi-simile.esse.non potest, aliud necesse est. literjunctum est, reliqupcontrario comparatuf,ut
simile conslderetur. Sed aliud esse non poterit, nisi. quoniani amiciliae -atque inimicitiaecontraria surit.
fuerit in aliqua parte diversum. £rgo similia, a.se Inimicitias [vero consequitur noceridi voluntas, ami-,
in alia quidern.re diversa surit,in alia vero.con- citia et nocendi voluntas, repugriantiasunt, liaecquo-
gruunt. In ea vero re quaesecundum qualitatem cqn- que ad secontrarietatissimilitudinereferuntur. Carisa
gruunt, in ea esse similia intelliguntur, quaead se. est qua prascedente aliquid efficitur,,ut causadiei'
similitudinis illius copulatione referuntur." Diffe- r.raest solis ortps.. Effeclum. est quod prascedenscausa
< rentia estquannumquodque differtab alio, ut homo. J perficit, ut -dies quem solis ortus emittit. Majofum
ab.equo rationabililatis .differentia discrepat. HaeC'< , vero comparalio. est quoties ei quod minus est, id
igitur praedicaiionequidem propriae naturae ad ea "•; ; quod majus est comparatur, ut si nemo innocens.
referlur quorum est differentia, ut rationabilitas ad .-. pelli in exsilium debet, mullo magis ne Tullius qui-
hominem; dissimilitudinisvero ratione ad ea a.qui-, dem,.qui rion irinpcenssolum, yerum eliam patriaa
bus discrepat id cujus est differentia, ut raliona- fiiitliberator; plusestenim patriae esse liberatqrem
bilitas ad bbveiri.Contraria vero sunt qui» in ebdem' quam innocentem. Parium vero qaoties inter se pa-
posita genere longissimea se discrepant, ut album riacbmparantur, ut si hic civis innocens pelli in' es_«
atque nigrum, quaelicet in uno qualitalis genere po- siliumnon debet, quia innocens.est, riec ille quiderri
nantur/ase tamenquam longissime'Tecedunt,-ea' ,> qui est innocens carerepatria justepotest.Minorum
quoque ad se refefri nulliis ignorat. Aliud estenim"- vero quotiesmiriora majoribus conferuntiir, ut si.Ci- ;
quod siint, ,aliud;qu6d contfaiia sunt.- -Quod enim ceronem liberatorem :patriae' pfa.mio nemodignum
nigium est, quale est. Quod vero contrarium esl.ab., putavit, nemb eum .putet.pr_eraio:,dignum.qui cum
albo plurimum discrepans est. Conjuncta vero sunt U:wtaritum ianocens fuerit, nulla in rempublicam con^
' '
PATROL.LXIV. .// 34'
4067 AN. MANL. SEW BOETH ... '.n«o
tulit merita. Hoecitaque omnia cognata sibi esse, et Ai illud dicere, cur quae affecla sunt itijpso,_de
quo
adse referri invieem, et se Velut e regione conspi- "•agiiur esse dicantur. Etenim in ipso de qup agituf •
cere nullus ignorat. Nam ut de bonjugatisprimum tlermino, quatuor locps esse sigriificayit_Cicefb,id est
loquamur, et justitia adid. quqd Justum est, vel id ,ex .< tolo, ex partibus, [ex nola, ex affectis. Qiiorura
quod jusle fieri potest, spectat, et eum qui justus est tria 1 quideni superiora riiariifestumest in eo iiaerere •
perficit. Caeleraquoquehabent ad se non modo yo- fle i quoagitur termino. Diffinitioenim cujuslibet rei
cabuli cognationeni, yerum etiam cirjusdam nafuraj < qiiod tolum est, in illo ipso est qtiod diffniit. Partes
congruentiam, iia tameri ut a se diversa sint. Neqrie ceiiamin c'< ipso illosunt, quqd colleciione cbrijungunt.
idem est justilia, quodjustus. Omne enim quidquid Nota J etiarri in illo est quod appellatiorie sigiiifkat;
ab aliquo inflectiiur, ab eo a quo inflectitur est di- affeclavero: exlrinseeus pbsita videntur, quippe quae
"
versum, eideinque cogriatum, a quo etiam probatur referuntur ad id ad quod affecia sunt, ad id dequo'
inflextim.Genus etiam cognatum e.sserei cujus ge- :agilur qu;e non referuntur, nisi extrinsecus posita
ffus est, id est speciei, quara Cicero formam'vbcavit, 'irilelligerentur. Cur igiiur ea etiam quae affecta
'
dubiurri non est. Gqnus enim speciei genus est, _et 'sunt, ad id de quo agitur, inler nos niinieravit Io-
species.generis species : itaque ad, se invicem fefe- < cbs. qui ipside quo qu-erifur'termino coliaefent,-
runliir, Iicet idem genus ac species non sint. IlIoiLB"' {dicenduni est. Quoniam id quod adhaerere dicitur,
sane videhdum est, quoniam quas riosspeclesnuncu- •" ' non' idem est ei cul-adhaererepra:dicaiur. Qua. ctim
pariius, eas Cicefo form^S"vocat. Cui quidem, dum "diAêrsa < sint, cognationetamen quadam iritelliguntur
- quod dicit.inlelligam, cohcedam libenter quibus vo- esse < conjuricla,veluti noriideni est diffinitioquodipsa
luerit uti-nominibus, mihi vero non idem concedi ,'] ' res
quae diffinitione*describitur.' Si- enini diffiniiio
polest. Nam qui explanatioriis' lucerii professus esf, ' ciariusefficil
< idquoddiffiriit,nihil vero ipsumesese
in his verbis debet quaesunt in.usti posita versari. Id fF. l esSe] clafius quam est efficere potest, manifestum
autemquod supponiturgeneri ut species, quam forma '"estid < quod diffinitur a diffiriitibneesse diversum.
potius nuncupelur, usus bblinuit. Jam verq similenisi Sed * idcirco haerere diffinitionemin eo quod difft-
similisimile esse non potest' et quod differtnisiadis- riitur ' dicimus,quia est' ei cognaia"atque conjuricta,
simili differre non potest. Contraria etiam coiitrariis < quippe quoe dum ejus proprietatem-significet, ab
intelligutituresseconlraria, conjunctaeiiani conjunctis ' < ejus substanlia non recedit. Partes etiam a'cnotoedi-
. adhoerescunt.Et quaesunt antecedentia,'aliquidquod ^versa suntab eb qtiod vel .cop.ulant, vel designarit.
potest consequi antecedunf. Id efiam quod est cbn- ' Sed >' quia illaepropbsilum lerminum jurigunt, illaisi- -
sequens illud quod antecessitinsequitur. Omneetiam gnificant, l Iiabentes aliquam cum proposito tefmino
repugnans repugnanti sibimet intelligituf iriimicum.-C < cognationem,in ipso de quo agitur b.aerereperhiben-
Gausa etiam effectussui causa est. Quod enim quse-'' *"t "tur.Ita etiam in affectis, licet extrinsecus sint, nequa
'
vis causa effieit,;ejtts rei quam efficitcausa est; ef- enim * idem sunt quod ea sunt ad quoe intelliguntur"
fectus quoque causoealicujus effectus est. Cohipa-' aaffecta, neeessarioiamen.quia aliquam cognaiioriein
ratio vero majorum minora respicit, minorum vero rcuni "c his habere considerantur, inipsis-haerere di-.
majora,-parium paria, atque in oninibus-ea nalura •*"< 'cuniur ad quoa ad-affectasunt.^Quivero eorurri na-"
esse deprchendilur, utcum per se res quaedamsirit- turalis-orcio t sif, velquae differentia, vel quae sit aliaj,
diversae ab his adquae referunlur,- affecta tamen ' locorum * partitio, licet iu topicisdifferenliisoppor-"
• esse dum comparantur, l
apparearit; diversa vero esse luniris expedieridum sit, tariiencum exemplaCiee-
ab liisad quaerefefantur, illa resapprobat, qubriiara ronis "•" quae in his explicandis atlulit exposuero, sub-.-
nibil ad se ipsum referri polest. Quae cum iia sinf, ,Jjungani. -- -' '-
jure affeclasiint niincupata; QUOB omnia ejus loci qui Conjugdtadicuntm\'qum£unl ex verbis geiiertejejvts-
ex affectis ducitur, spec.ies -vel forniae sunt, ipso ' dem. * Ejusdem aulhn generisveria sunt qum.orla-ab
etiatn. testante G.ieerone',qui ait: Sed hoc genusiri ' urio. * var.iecommutantur.-, ut sapiens',sapienter-,sapien--
1'plures partes distributumest. Cum enim -genusdixit, iia; < hac verfiorumconjugaliiirv&yiAdicitur, ex qila'
quas scindit a genere speeies esse signavit. ProetereaJ)) 'liujtismodiesl argumenlum_;Si ' compascuui ager est,
omnia ha_c et nomen generis suscipiunt et difilnk "i-jusest cojnpascere. - .- ' ""
, '--'
tionem. Affectaenim sunt a"daliquid, quaead id' a'd' ' ' Diffinilio.conjugatorum.a Cicerone prolata lalis.
' est.< Conjugata dieuniuf-quae suht ex verbis geriefis
quod affecta sunt, referri queunt; conj'ugatavero et
genus, et forina, et fcaelera,ad easemper ad quae 1 ejusdent, < idestquoe ab uno verbo variis inflecliirittir"
suntaffecla, feferunlur.Sed, ut in superibribus locis., ihodiis.Ex' eoderriquippe.genereverba srint, justltia,
dibtum est, qui inipso de.quo_agitur hraerebari.,ip^ jiislus, j jrisle, j'ustum, et quaecunqiiealia iu "diversas.
esl"6x .lo.tOjex partibus, exnola, ut ex tojtqepin., J
pbssurit vocabulorum species iiiflecii. Quaecunqus,
in qua.stipjj.e,pr,9,p,9S.itus,
telligatur termino qui (uis.s.e,t <
. enim ab rino quolibet prla varie cpmmutantur, haec.
itemgue ex ejus,pa,rtibus atque ex eju.s..noj,a4Epflein. at Gfaecis qujdera <7,y?v.7/f< d.icuntjir,:.apudLaljnos.
~
mo.doetiam in.i.is.quaeaffecta,sunt dicemus ad eum - ve.ro-cpnj'ugata,:
i nam. quod Graeci-(ru?u,yt«-dicunfj
'terminum affeclaconsiderari, qui subjecti velpraedi-- nos t «onjugaj,ionemappellamtis. Haeeautem surit, ut:
cati locb positus contirietqua.stionem. Superestnund ssapiens, sapienter, sapienlia, et qusecunquein varias
1069 iNTOPICACICERONISCOMMENTARiA.LlB.il. 1.070
"partes oralionis, variasque inflexiones, ab uno quo- A arsumeritum requiram. yideo subjeefum terrniHum;
dam ducta cernunlur. Ex conjugatisigitur argumerili qui est numerata pecunia, habere srgentum genus,
nascentis hoc exemplum est-Vsit enirn dubilabile an quod affectum esi,scilicelad specieriisuam ad.quam
in aliquo agro niihi alque vicino"simul pascere liceat refeflur. Quoe enim adse irivicemreferunlur, affe-
-pecus, id estan jns sit compascereVsubjecturriigitur cia siint; ergo quoniam argenluni omne legaium est,
-est agfer, conipascere vero -praedicatum. Faciemus >•et genus speciem propriam non relinquit, neeesse
-Ilaque argtmienlumIibc modo :Hic de qao quseritur - est ut numerata quoque "pectmiasit legata. Na(m
ager compascuusest, in compascttoautem licel com- cum omne*nomen gerieris legatum sit, niliil de spe-
- -pascere,-in hoc .gilur agro licet compaseere". Hic ciebus videtur exceplum, velut si quis dicat, omne -
jgittir compascendijuris argumenjrim ex compascuo anima! vivere, nonut arbilror tanlum hominem yel
'-stiiiipturii est, ex conjugato.Videlicet.-Compasicere bovem,,veI equum, vel sigillatiriicaetefa, yel tinum,
:jenimel_compascuumconjugata sunt. Sumplum vero yel piufa vivere dicit, ut tamen aliqua4:uni sint ani-
jesiargumenium, jus csse •eompascefe, quoiiianvsit malia, viiae niunere carefe contendat, sed ,omne
âjjer.«ompascuus, sed.conjuâtura est conipascuum prorsus quidquid fuerit animal, vivere prbp.onit.
-eLquod-compascere. A cbnjugatis igitur •sumptum Cum igifur omne geiius, id esi oriine argenlum \e-
. j;est argumenlum; quod conjugatum in ipso esldejj gaium sit, nulla species excipitur. "At rium,erata
-xfuoagitur, ;id--est in compascendo; omnia enimjex' pecunia argentum est, fit igitur ut numera.iaqupque
_. eodem'fluunt, et sui sunt conlineniia -atque se re-'- "peeunia legati vbcabulo possit includi. Est igitur
•spicieniia. Eactum"est igitur argumentum ex eo qnaeslidquidem,ut diclum.est, an numerata pecu-
-jjuod estin ipso.ab affectis, id esi-a conjugatis. nia legata sit; argunientum ab eo gtipd in ipso est, id
. Maxima .vero ,'propositioest, conj'ugalorum iii ,eb est a genere quod inest propfiaeVspeciei,id est.ab
iqaod.eorijcgatasunt, unam atque eamdem esse na- affeciis, quod est ita ut ad id referaiur; lioc auteni
r3turam,vel sic, cui convenitaliquid, buic etiam"con- est argenlum, ab affectis, id est a genere. Praedica-
-§ugalumejus posse sociari. tur enim ut genus argeritum de niimerata pecunia.
A generesic ducilur: Quoniamargenlumomneinu- ''Interrbgantibus enim nobis quid sit mimerata pecu-'
~iierHegatumest, non polesiea pecuniaqum nttmerala nia, jure respondemus,argentum. Maximaproposftio
. - domirelicla esf, non vsselegata; forma enima gehere est, cui cbnvenit omnegenus, eidem unamquamque
yuond- snum nomen-ietirie.inurifjuani-.ejurigitur,rm-, - speciem convenire. Qiiam Marctis quoque Tullius
' -meratd
autem-pecunia nonienargenti
' ' retinel;'" legata diversisquidem verbis, sed.eadem Significatiojae
~~iaitiir videlur. r '- -proposuit dicens-:Forma enim a genere quoad su.uu
"- - Genus-eslquod"dequalibel speciein eo quodquid.C nomen retinet, nunquam sejungttur, niirner.ia ajti-
€si pra-dicatuj. ln eo -quod quid est praedicaridici--* tem pecunia nomeri argenti retinet"; iegata Mttir
"4ur, qudd de qualibet specie inlerrogantibus qii.d' videtur.
- sit, responderi convenil, 'et ejus de qtia respbndetur A forma generis, quam inlerdum,quo planiup ficpi-
speciei substantiam mbristrat.-Semper verojgenus. piatur, pariemlicet nominare,hoc mpdo: Sj UaFqbim
propiia- specie rriajus"est, earnque iutra ambilum. -pecuniaiegataest a yir.q,sieivjrp materfainiiiasesset.
' suae proedicaiioiiisincludil. Quo fil ut, quiimvisin Siea in manumnon convenerqt,nihil debetur. Genus
'
: alia quoquedispartiri genus possit, speciem tanien, enimest uxor, ejus dum forinw: una malrumfqmilias,
suam nullo modo derelinquat, velut animal quidem. hmsunt qum.in manum conyenere;ailera earuni q.us?
-praedicaturde homine, efhominis substariliainimbn-. tanlummodouxorss habenlur, qua in parte cum fuerit
strat; iuierrogantibus enim nobis quid est homo,^ .Fabia, legalum,ei rion videlur.
animal respondetur. Idem farrien deduci in alia Species est, quae prppriis differentiis. informata
'••poiest,velutin eguum atque bovem, quie animalia sub praedicatiorie generis collocaiur. pifferentiae
'nuricupantur.Sed ila deducilur in divefsa, ut unam- vero'propri_ea caeteriseam speciebus.separant atgue
quamqtie"earum specierum. quas continet, nbn re- sejimgunf, velut homocum sit animalis speci.es,dif-
-linquat. Ubicunque enim fueril iiomo, necesse est J)l ferentiisinformatur rationabiliiatisaiquemprtalifatis,
-ut -sit -animal,homo bnirii aniraal est. Idemque de el sejungilur ab his animalibus qtiae seterna sunt,
•boveacdecaeteris. Efgo liquido demonstratum est velut sol a Platoriiciscrediiur, «t ab iis, animalibiis
- noriien .generisa specie nullo modo separari. Quod quaesuni rationis expeftia. Ciirnigiiuf omnes species
si aliquando'generis "vbcabulumuniversaliter enun- inlef se propriis differenliis disteni, neeesse re.st
yietur, riecesse est omries species designari, u't si quod de altera specie diciiur, id in aliam non posse
•qaisdical-omne animal, et iiominerridesignabit et 'transferri, veliii quod.de horiiinedicituf specialitef,
. rbovem,'el caeteras omnes species sub animalis no- idem de equo aique bove non pqssit intelligi. Duci-
'mine cbllocatas. Quaecum ita sinl, guidam testatur auteni a specie.quoties genus ipsiimiyeluti in
"Ineiitomufieriargeritum pmne .legaverat. Quaeritur quamdam conirahituf portionem. Yelut si quis dicat
•an.ei Bliam riumeralapecuuia sil legata : numerala, illud-animal sibi adduci debere, qiiod sit ralionale
"igitur pecuniainbac qua.stiohesiibjectuni esl, legata et moriale, non utique de eqiio, vel bbve, aut de
tero praedicalum. Corisideroigitur in alteiulro eo- caueris, nisi lanfum de homirie dictuin esse iritelli-
"rTumquidriaminsit, ut ei eo qupd in ipso est aliquod gitur. Ut ij..iturgeneraiiter dictuiri genus priinesspe-
10/i AN. MANL..SEY. BOETIl . 1072
cies claudit, ciifti quls dicit biiihe animal, sic quod- A <
hmres restiluefe non debet, nec reficere, non magis
libef animal designatum ^peciem facil; quae cum iquitmservumreslituere, si is cujus ususfructuslegalus
ita sint, a forma generis, id est a specie generis lale esl< deperisset.
fit-argumentum, quam formam generis Cicero par- Simiiia dicuntur, quaeejusdem sunt qualitalis, ex
tem ssepe nominat, quo id, quod dicilur planius fiat. -1quibtis hoc modo sumitur argumentum : Quidarrvte-
i
Kotius enirii nomen parlis est quam formoe;*quo au- slamento sedium usurafructum legavit, id est con-
tem distet forma a parlibus, ct nos slriclim superius .'cessit aedes, ut his alius dum viveret uteretur; hs_
diximus, et paulo post a Cicerone ipso latius expli- 'cceperunt vel vilium facere, id" est ruinam minari, -
cabitur. Nunc de proposilo videamus exemplo. vel etiam corruerunt. Petit igilur ab haeredeis cui
Uxoris species sunt duoe,, una mairumfamilias, acdiumususfruclus legatus est, ut earum sibi redium
altera risu; sed .communi generis nomine uxores quse a testatore legala sunt damna compensel; et
Voeantur. Fit vero id soepe, ut species iisdem nomi- - sedes quaevilium fecerunt vel .corruerunt restiluat.
nibus nuricupentur, quibus et genera; niater vero Quaeritur ari earum a.dium quarum ususfructusiega-
fariiilias esse non polcrat, nisi quae.convenisset in tus sit, vilium vel ruinam liaeres restiluere co-
marium; haec autem ceria erat species nuptiarum.- - galur. Hic igitur subjecta' quidem oralio est, veluti
Tfibusenim modis uxor habebatur,usu, farrealipne, B quidam terminus, aediura quaruin ususfruclus lega-
coemptione; sed confarreatio sqlis pontificibus con- •- tus sit, ruinam vel vilium. Praedicata vero oratio,
veniebat. Quae aritem in manum per coemplionem loco termini conslituta, ab heerederestitutio. Sumo
convenerant, hoe malfesfamilias vocabaritur. Quae , jgitur a siraili argiimentum, hoc modo : Quoniam si
vero usu vel farreatione, minime. Coemptio vero . quis servi usamfructum legaverit, isque servus aliquo
certis solemnilalibus peragebaltir, el sese in co- - modo depericrii, non cogitur restilnere haeres ser-
emendo irivicem interrogabant, vir ita, an mulier . vum, ne nunc quidemcogelur haeresreslituere aedes,
'
sibi maleffamiiiasesse vellet. Illa respondebat velle. quae in usumfruclum legatae, ruinar» viliumve fece-
liem iriulier interrogabat. în vir sibi paterfamilias runt. Siniiles est enim servi ususfructus legatio
esse vellet, ille' respondebat velle. Itaque mulier, sedium ususfructus legationi. Siraile est eliara. ser-
viri conveniebatin manum, et vocabantur haenuptise vum in usumfructum legatum si deperierit, ab hae-
per coemptionem, et erat mulier materfamilias.viro, _ rede non reslilui,el oediumin usumfructumlegatarum
loco filiae. Quam solemnitalem in suis Institutis Ul- - vitium ruinamve ab haerede non refici.Est igilar
pianus exponit. Quidamigitur.extremo judicio omne quaestioquidem an oediumlfi usumfructumlegatarum
Fabiae uxori legavit argentum, si quidem Fabia ei vitiuni vel ruinam haeres restiluere cogalur. Termi-
non tanlum uxor, verum etiam certa species uxoris, Q nus vefo subjectus qnidem, aediumin usumfruclum
id est materfamilias esset, quaeritur an uxori Fabia. , legalarum vitiura vel ruinam, praedicatusaulem ab
Iegatura sit argentum. TJxor Fabia, subj'eclum est; liserederestitutio. Argumenlumvero ab. eo quod in
legatum argentum, praedicalum.Quaeroigitur quod- 5pso est, id est ab eo quod inest, vel ruinae, vel vitio
'nam ex his argumentum sumere possim, quae in tsediumin usumfructum legalarum. Id autem est af-
qujestione sunt posila, ac video uxori duas inesse feeiufn, id est similitudo. Omnis enim similitudoei
formas, quarum una lantum uxor est, altera matei,- inesse perpendilur quod estrsimile, similitudo vero
familias, quoe in manum conventione perficitur. est servi ustisfructus legati pereuntis, quem re.sti-
Quod si Fabia in manum non convenit,.nec mater- tuere hseres non cogitur. Maxima vero propositio,
familias fait, id est, non fuit ea species uxoris, cui similibus rebus eadem convenire. .. ,
argentum omne legatum est. Quocirca quoniam idi A differenlia. Non si uxori ,vir tegavil argenlum
quo.i de alia specie dicitur, in aliam dici non COB- mnne quod suum essel, idcirco qxtm in nominibus
venit, cumque Fabia praeter eam speciem sit, quaein fuerunt, legaia sunt. Mullum enim differt in arca «_
manum convenerit, id est quae materfamilias"sit, et posilum sit argentum, an in tabulis debealur.
vir matrifamilias legaverit argentum, non videtur,-., In rebus plurimum. differentibus quod de altera
Fabiae esse legaium. Quaestioigitur,. ut dictum est, D earum dicitur*non videtur in alteram convenire. Id
an usori Fabiaeomne argentuiri legatum sit: subje- cum ita sit, quidam argentum suum omne legavit
cium, uxof Fabia; praedicalumvero, legalum argen- uxori. Illa pecuniam quoque quae in nominibus de-
fum. Argtlmentum ab eo' quod est in ipso de quo bebatur, sriam esse dicebat, quod omnis pecunia
quaeritur, id est ab eo quod est in uxore de qua quoe- noraine vocaretur argenti. Quaerituran id quoque,
rilur. Est autem in uxore de qua quaerilurspecies argentum quod in nominibus debebatur, legatum sit.
uxoris, ea scilicet quaein manum non corivenitquaa Hic igilur subj'ec.tusest terminus, argentum quod in
ad eam affecta est. Omnis enim species ad suum nominibus debebalur, legatum vero praedicalur. A
genus.refertur, id est forma; factum est igitur argu» . differentia igitur faciemus argunientationem hoe
inenturrfab eo quod est in ipso, ab affectis, a forma modo: Idem-de plurimum differentibusrebus intel-
generis. Maxima propositio est, quod de una specie ligi non potest. Plurimum yero differt argentumin
dicitur, id in alteram non convenire. _arca ne sit posiium, an in nominibusdebeatur. Nam
A similitudine,hoc modo: Si mdesexesmcorruerunt , qira posita in arca pecunia est juris.est noslri, in
uiiiumiit ftcerunt, auarum ususfructus legatus est, nominibus vero debita non est nostfa; natri quod
,075 INTOPICACICERONISCOMMENTARIA.LIB.il. 1074,
conlra-
mutuum datur, ex meo fit accfpientis, atque idepAs sunt, id est qualilates, sedhqc ipsum,C[Uod
non cogitur eamdem ipsamipecuniam debitor resti- ria r sunt, iri corilrariis Vsse.dicuntur, quia non se^
tuere creditori, sed aliam laritam. In arca.vero po-' cundum. c qualitalern pfppriam, sed -secundum..di-
sila pecunia, et in nominibus debita, non sunt ar- stantiam £ plurimam sibi inyicem. conferuntur. Ma-
genti vel pecunias spccies, sed differenliae; nam xima s propositio est, quod alicuiconvenit, id ejus .
ac non esse diclse c
contrario noriconvenire. - ,
argenti species, signalum signatum , ,,...,.
surit. Qualitas.vero pectihiaein possessione positaa Ab adjunctis. Si ea mulier testatnentumfecit, qum,
vel non posila.,sed non modis QmniBusalienae, in his se _ capilenunquamdiininuit,nonvidelurex edicto prm-
diGefeniiisconstat, ut alia sit iriarca posita, reliqua _loris secundume«s tabulas possessiodari; adjungitup
innoiriinibusdebeatur; atquehoc idcircodictum.est" ' enimutsecundum
< servorum, secundumexsulum',__-,
ne quis non a differenliis, sed a specie argumenta- cundum . puerutorum tabulas. pqssessio, videqtur. ea.
tionem ductam putaret. Qualitas enim substantialis < edicto.dari. , -
nbn speciebus, sed differentiis annumeralur. Cum Adjuncia sunt, qua_proximum ac finilimumlocum
igitur"suum omne quod fuerit argeritum vir uxori 1tenent, ut sinnum eorum quolibet exsiiterit modo,'
Iegaverit, cumque manifeslum sit id ad eara perti- alteruni : quoque vel exstitisse, vel exstare, vefex-
nere.quod fuerit suum legantis, id est quod in arca B! staturum
j esse videalur; haec enim sibiquasi vicina
fuerit conditum, noh potest idem intelligi de eb quod sunt. < Quae verb in exislendo sibi sunt proxima,
irinominibus debebatur, quoniam, sicut dictuni est, 1liaec.yelantecedere rem volunt, ut amor saepe.con-.
id quod in nominibus debelur ab eo quod in arca, < cubitum, vel simulesse, ut pa.IIoret timor, Yel
posilumest plurimum differet. Facta est igitur argu- evenire i posterius, ut post iracundiam,caedes. Eaque
mentatio ab eo quod inerat, de quo quoerebatur. est i adjunclorum natura, ut separari quidem.possiiit,
Quaerebaturvero de argentb in nbminibus debito. In tamen sese invicem monstrent. Nam neque qui.ama-.
hoc vero inerat propria d.ifferentia,qua ab alio dif- vit, necessarib potitus est, et saepe qui politus, est,,
ferebat argenfo, eb scilicet quod in arca ppsitum .. non i ainavit. Nec qui pallet, nece?sario timet, et
fuerit. Id vefo est affeclum,id est differeriiia.Maxima issepe non liraens pallet. Nec ex necessitate, iratus,
vero. propositio, de rebus plufimum differentibus, < occidet, et occidit saepealiquis non iratus".Sed. ta»
, idem iritelligtnon posse." Kiensi de singulis inquiratur, eum concubuisse qui
Ex contrdrio'auteni sic: Non debet ea mitlier cui amavit, et pallere qui limet, et occidisse qui-fuerit,
vir bonorumsuonmi ususfructuslegavit,-cellisvinariis iratus, verisiraile est, pon quod ita necesse sit, sed
el oleariis ylenis relictis, putare id ad se perlinere. quia ex vicinis vicina colligimus. Nam quod ad exerii-
Ususenim non abusus legdtus esl: ea sunt inter se C! plum attinet huj'us argumeriti,iiaec" similitudo est.
conlraria.
'
... Capitis diminutio est prioris slatus permutatio. Id.
Quod de aliqiia re dicitur, id in ejus contrarium multis fieri modis solet, vel maxima, vel mediaVvel
rion potest corivenire. Idem enim de duobus con- iriinima. Maximaest, cum el libertas et civitas amit-,
trariis intelligi nullo. modo potest. Quidam igilur tilur.ut deporlatio. Media vero, in qua civiias amit-
supremaevbluntatis arbitrio.uxori bonorum suorum titur, retinetur libertas, ut in Laiinas coloiiias trans-
usumfructum legavit, mulier cellas vinarias oleas- migratio. Minima, cum nec .civitas nec libertas
que plenas ad usumfructum proprium devocabat., amittitur, sed status prioris qualitatis imminuitur,.
Quaerituran penus qnoque ususfructus legatus sil; velut adoptatio, aut quibusljbet aliis modis prior
penus .igitur ususfructus est subjecliim, legatus status, retehfa civitate, potuerit immutari. Mulieres.
proedicalum.A conlrario igitur^sumiturargumentum veroanliquo jure tutela pefpelua continebat. Rece-
Iioc modb: Dtimurhis quae nobis utentibus perma- debant vero a tutoris potestatequae in manum viri
nent, his vero abutifriur qiiae nobis utentibtis pe-f coiivenissent, itaque fiebat eis prioris status permu-
reunl; ergb, cum pefmanere ac perire eonlraria sint, tatio, et erat.calpitediminiita, qua. viri convenisset
usus quoque.et abusus contraria necesse est judi- in manum. Quaedamigitur quae se nunquam capita
centur. Quod si coeteraquidem utendo permanent1,D. ).diminuisset, id est quoein manum,viri miniinecon-
cellae auiem vinariae atque olearise utendo coii- venisset, sine tutbris auctbritate testamentunv fecit.
surauntur, aliarum quidem rerura .ususfructusesse Quaerituran secundum ejus tabulas ex edicto praj-
vero nbn potest usus esse, sed potius toris debeat dari possessio. Hic subjectus quidem ter«
" potest; penus
abusus. Ergo ciim vir uxori usumfructum bonorum' niinus, miilieris "nunquam capite diniiiiutae labulse,
suorum legaverit, non potuit legare contrarium, praedicatusxerq possessioiiisconcessio. Sumitur.ergo
quod est abusus; est vero abusus vini atqueolei, ab adjurictis argurnenium, hoc modo. Nam si secun-
vinum igitur atque oleum ad usumfruclum mulieris dum mulieris tabulas
rieri potestpertinere. Argiimentumab ep quod iri ipso sessio detur, nihil causaeest nunquam^capite diminulaepbs-
cur iibn secundtim.pue-
est dequoagilur, id est ab ususfructus legalibne,' rulofum quoque iet
seryoruni tabiilas . ex edicto
atque ab affecto,id est contrario; contraria vero' praetoris pbssessio permitialtir. Quid enim ofiicera
in contrarlis nbn ita sunt, iaHquamdefinitio iri eo' potest, rie secundum mulieris nunquam.capite di-
quod .definilur. sed tanquam relalio". Omnis enim minutae tabulas' possessio deferatur? Id scilicet
relatio in relativis, omniaque conlraria non id quod - quod ea quae
testamenmmcpnfecerat, suj non fuit
"
1073 _ AN. MANL.SEV. BOETlf ifag:
iuris, quod"idem et de ptieris et de servis dici po- ALusqtie ad mediam j-artem duniaxat dptis. (juafa .
test. lllorum enim eetas, illbfum conditio, in alterius quoniam quod ex dole conquiriliif liberorurri.
est,
sita est pbtestale. Adj'ungiluf ergo : Si securidum qul liberi iu patris potestaie stint, id'
apud vifurii
roulieris, quae in siio jure non esset, tabulas, pos- , necesse est, pefmanere. Faclq igittir divoriio, .cpri-
sessio detuf, secundurn puerulorurri qubque et ser- tenditur -an dotis pars prb" liheris, apud viriiiri de -
vorum tabulas possessibnem dari, qui sui juris riii- beat. ; permanere. Iiic subjecttiriiquidem esi, fjcium
Bime sint, quojiiarn quidemilli srib tuloris, illi siinl divortium a muliere nuiuiatum; praedicaium yerp,
sub doriiini poiestate. Pfoxima namque est rei de ' ;apud viriim sexlaspartis dotis post diyortlum pe.r-
qua qriaafitur, quod ejus es't corisequens, et posteq maiisio. j Quoestioan pbst diyortium faclum, muliefe •
existeris^ iit securiduni.servbriim puerbrutrique (a- nuntium ; remillente, sextamdotis paiftemapud virurn ..
bulas bohofum (ibssessiodetur, si illiid qu'o'd esi iii manere ] oporleat. Quaeroigiiur, si.ao.aniecedentibus
quaestioneconcedilur. Quaeiilur enim an secunduni iargumeritumfaciendumest, quid antecediat*,.quid cbri- -
tnuliefis iabuias riuriquamcapiie dirriiriulaeposses- isequatpr. Al si yiri culpa faciuriiesi divbftiumVvi- \
sib cfeitir.'ijuamrem eonsequitur iii, si id fiat, se- .1deo, riiulierem dotis parte.non pbsse multari,eiiani
ciindutri sefvorrim quoque piierorumque tabulas de- , si i prima repudii nuriiium riiisit. Qubderiirri anleces-
fefalrir, quod qiiia Aeri rioii oporlei , ne rei qtiiclemB} isit, iit viri crilpa"fieret divbfttuin, id nori pefmittitV
praecedeiitis existere debebit exeriiplurri.Nec tariieii ut dolis pars muliefi pereat, quariivisprima fepudii
necessafia est consecutio, sed viciria. Narn fieri po- nuritium miltat. Nbn eriim quia prius libellum repu- -
test ut id fecipiatifr lolurn secundurii'mulierls tabu-J. dii i nuriiiavii dotis parte multanda est, sed alisol-
las*;possessiorieriidari, rion -verb id ut secundiim ' venda pbtius'dariino, qubd lioffsua facium' est, sed
tabulas seifvofumvel puerbruiri possessib cbricedai- viri culpa divoflium. Igiiuf antecedens est viri culpa
tur. Sed pfbxiriium"esl tit qui nuric lioc fecepit, facturii j divoriiuni, coriseqiieris vero.dotis pafteiB
posterius illud admittat. Esl igiiur argunientum ' non i retinefi. Nam sihocest, illud est. Afguriienta-
ab adjunclis, id est ab eo qriod in ipsb "haefetde tionem* i vero faciamhbc mbdo : Si viri eulpa' factum
'
qrib qusefitur. Est auieiii quaestib de mrilieris nim- '<est divbftirim, eliamsi mulief repudii nunii«m mi-
quam dirairiulae (abiilis, ab affectis sciiicet ab ab- < sit, nullb modo tamen- dotis parte multabitur. Sed
jurictis. Maxirria propositio, ex adjunciis ailjuricta viri culpa divortium facturn est. Nori igittir jtire mu-
perperidi.' ] doiis parte multabltur. Quod si nbri riiuitabitur
lier
Ab anlecedenlibusaiitem, et consequehlibus,et re- dolis i parte, riihil in vifi doirib liberorum causar
jjugnahtibus, hoc modo: Ab dhtecedentibus,si viri -i -dotis nomine reliiiqrieiur, sed nori multabltuf do-
eUlpafactum est divoitiuin, el si mulier nuntiumre-C'«tis pafie; riiliil igilur apud virum doiis relinque-
misit, tanieh pro libens mnnereniliil oportet. tur pro liberis. Ikriusque vero conclusio syllbgismi'
Ahlecederiiia srini, quibus posiiis, aliud necessa- boec est: Si igitur vifj culpa facluriiest divoflium,
rio cnnseqriatur, licet iilud"qudd antecedil, niinus pro liberis riiariere hihil oporlet. Argumerituni, ab"
elt atque posterius. Minus quideni, ut si iiomo est,. eb quod iri ipso est de quo agilur : versatuf quippe
ariimal esi; homo ehiiri niinus esi ahimaii, et lahien ' iriteniio de dotis parte, ejusque apud virum, posi di-
posiio liomine, cbrisequitur ul aninial sit. Poslerius ybrlium qiibd prima riuniiiivefit, fetenlione; hoc
verb, ul si pepeiit, cimi viro coiicubuit; posieritis vefo arilecessit, viri culpa, quod quia proeceileiis
* enini est
peperisse quam curii viro coiicubui_se.Ali- est, affecium est, omne euim quod praeeedit, ad id
quolics verb et qiibd aequ.ale,et quod siinul, et quod qiibd seqiiitur necesse est ut refefatur. Maxima pro-
prius .est poniiuf ut amecedens. .Eqiiale quidem, positib est: Ubi est antecedens, ibl .erit et conse-
ut si iioirioest, fisibili. esl." Simul verb, ut si ierra quens; at in hac quaesiiorie esi anlecedens, id est
objectaest, liiha tiettcit. El iiaecsibi converiuntur, viri cuipa factuin divorlitim; ibi igitrif consequeni
«t consequentia fiarit aiiieceden.ia, iit si risibilis est, _ efit,,sexias nbn retineri. Cur aulem ita superitis ar-"
liomo est, et si liiria defecefit, tefrae adsit objecfo. ",_ gumenttimcohcliisionibus irilexuerim, cum de iiis,
Arilecedensvefb pfitis fest, ut si arfogaris esi, bdip- &M. Tullib iatiiis exsequerite, iractavero, evidenlius
sus est: Pfiiik eriim est afrbgans, posieriiis odibsus. appafebit.
llliid tariii.ri iii binnibus riianet, pbsitis anteceden- A consequehiibus:Si mulier cum fuisseinupig citm
ii.biis neêssafio consequentia irahi. Exeriipli vefb io cui cinnubiijus non essel,nunliumfemisil,quoniam
talis esl explaiiaiib i Civiialis Romariaejrire, liberi qui naii sunt pdlremnoh sequuniur, pro liberismanere '
fetirientiif iri pairuiri afbitrio, usque diiin terlia riihil oportet .
nSmancipatiorife _oivarittif; ergb si qiiando divofiium Consequeniia sunt, quaecum fuerint anlecedenlia
iniercessiss^t ciilpa mulieris, parle quadam doiis posiia, consequuntur, veluli si dicamus : Si horrio
pfo liBefbrutri numefo mtiiiabatiir. De qria fe Pau- est, aiiimal est„ aninial est consequens. Sed in pro- •
"lris, Irislilutionum lihfi secuhdi tituld de Dotibus, posito exemplo non satis apparet a consequentibus
iia disseruit: Si divortiurii est rnatriinonii, et hoc aigumentum, sedab antecccientibus potius, quod
sine ciilpa muiieris faclum est, dos irilegra repeie- pauiopost liquebit. Filii non jure suscepli in patrum
lur; quod si culpa mulieris factuni est divonium, in npn erarit potesiate, sed malres potius sequebantur.
ginpulos libefoissexta pare dotis a riiafito veiinetiir. Nori aiitem omnibus erat corinubiiinicum Romanii,
1077". iNTOPICACICERONISCOMMENTARfA.LIB.il. 1078
i
nec erant nupiiae._urecontractae, quoeaiit non intef A. scribatque, si is filius intra pubertatem decesserit,
civem romanttm civemque r.omanam inibanlrir, aut" inepoterii vel qiieinlibet aliurii haefedem esse opor-
cui princeps' popultisve civitalem vel connubium. tere i ;iiepos igiltir vel quiiibet.aiiiis, sectindus liaeres
non permisisset, eo scilicet modo ul in potesialem diciiuf. Repiignahlia suritquoe (utdiciiirn est) contra-
parentiim liberi redigerentur. Illud. quoque videri- ria ; sequiintui, si ipsis coriirariis corripafentur. Qui-
dum, quod ex impari malrimonio suscepti, non pa-' idarri igiiur Iiaefedemtestainenlo scfipsit filiuni.eique
trem, sed niatrem sequuntur. Ergo quaedamRomana secundum * suijslittiit haefedem,uxbfique suaeancilla-
.yel cum Lalino, vel cum peregrino, vel cum servo,!. ruin : usumffuciumlegavit a'filib, dixitqrie ut uxori'
cuni quo connubii jus non erat, nuptias fecit, dblem filius ejtis lisurnffuclurn aricillarum perriiitteret, rie-
conuuit, factoque inier eos divoriio, coritendituf aii que illrid adjecil, rit etiam seclmdus liaeres eumderit
• nuptaemuiieris crim eo cuiri quo cbririubiijus rioh usuriifiuctiim miilieri coneederet. Successit filiiisi ais
eiat, apud Vifurridbiis pars posi divdfiiiihi debeat iriulieri anciilafum contulit usumfrucliihi. lllo mor-
pefmaneie.VETic subjeciuin quidem est, riupia mulief' tuo intfa pribeftatem, agit secundus haefes, et usum-
curii qtib cbrinubiuinribri erat, pfaedicaiurHverd dbtis frticliirriaricillarum mulieri exlbrijuere cqnaiur, 7di-
partis apud virurri. pbst divbftium retenlionis jure' ceris ustimffuct.umei a filio legaturii, a se vefo mi-
permansio". Siibiltuf efgo"a consequentibiis argu- jj|"nifne. Qtiaeritiifutriirriea riiiilierlegatum quod tesia-i ,
meriliimhbc iribdb. NairiqriiaTvuptiasfecit cum eo riieritb accejierat iiiViia possit aniitteie. Iiic igilur
cuiri qub cbnhiibiijus r.ulluiri est,'id consequiiur iit subjecitirri est legafutn qribd iesiariienti jiire recte
liberl patferh horisequaniuf. feiaulem*libefi patrerii accepii. Pfaedicatiiiri vefo, irivitain posse amittere.
non sequuntur, rie inpatris quiderii siiiit potestaie';- Suirio igitur arguiriehturii a repiignahlibus. Repug-
af si Iii patfifepdtestate non sunt. matritjue appli- rians vero est, si id qubd contfarib consequens est
caiiiuf, apud viriim dolis pars tion potefil.-p.efmarie-. alteri cbrilfario coriipafeiuf, velut in lioc ipsb qubd
re. Hic igituf anteCedens est; cum quocbhnubii jris Iractamris exemplo, recle acciperfe, et iiorirectfeae-
rion efat, miptiae;cohsequeris verb, hihil prolibefis cipere, cbritfariasririt, sed riorirecte accipere cbrrii-
dotis nomine ifianfefe opoflere. Cbncludaiui argii? laiur iriviiurii reddefe. Jiire" eiiirii invilus feddit^
roentalio : Qubniam, hon permissO coririubio; liberi qubd non recle accepit. Reprignatigiirif Invituiri.fed-
qui procreantiir'patrem hbn-setjuuniiir, rie dotis dere ei quod est recte accipere. Facierinis. igifur.af-
quideih pars apud patrem pfo liberis riianefe debet,-, guraenlum sic: t}ui tesiairieritbaccepit, recte accepit;'
quandoquidehi tiori palrerri filii, - sed liiatfehi §>i- qubd auiem feCte accipitiif, invito eb qiii sSmel fecle
quuntur. Probalurii est igituf prb -liberis hianere hi- abeepit, aliferri rion pbtest; at iiiulief testamenib
hil Oportere. ex.lioc quod cum eo mulier nuplias- te-p ' usumrruclum ancillarurn accepit; id igiitir ei iriviisa
cit Jcum quo connubii ,jus non erat : lioc vero erat nori pbterit aiiferri.Argumcniura, ab eo quod iivipso
antecedens. Non ergo a consequenti; sed ab aritece1 estdequo agitur, id est de eo quod recte acceptum
deriti pblius faclura - deprehenditur argumentum: «si. In ipso vero est <"velutaffectum contrarietatis
Quod si per qnod nihil dolis noniine manere opov- modo, ut supefius dictum est. Est autem afgumen-.
leret; probaretur -eam nuplias cum eo fecisse qui- lum a repugiianti. Maxima proposilio, repugnanlia "
ciiriicohniibii jus non esset/ recle a consequentibus CGnvenireiionposset \
algiiiriehlum factumesse diceretur; Fieret verb.a -• Ab efficientibuscausis, hoc wiorfon" Oinnibus est jut
"Tfoiisepferitibuslargumenium, si" ita ponereliir: Si purielent direclum ad parietemconimunemadjungere ,
fjuid ei dole pfoiiberis manere bporteret, probatur.-, »e. solidum, vel fornicatum.Al si quis in pariete com-
quia palrem liberi sequuirtur, cum eo nuptaesse mu-" muni demolieridodamniinfecti promiserit;non debebit
lier. ciim qpo connubii jus eral. Assumo quod eSt prmslare quod-.fornixvitiUfecerit.Non eniin ejus vilio
consequens.: Sedmulier cum.eo nupla non est cum qui demoliius esl damnumfaclum est, sed ejus.operit
quo conhubii jus erat. Concludo antecedens : Nihil viiio quod ita mdificalumest-,ut suspenji non possit-.• '
igiltir dotis pro;Iiberismanereopbrlebit.quiapalrem -, Causarum quidenvmulta sunt genera quae Cicero
iiberi-non sequuntur. .Argumeiitumj ab eo quod ih_~- paulo poslerius dividit. Sed nunc de efficienlium
ipso est de quo quaerituf; Quaeritur enim de Ws -causafum disserit argiimenlo. Efficiens vero causa
.nuptiis,quarum nullurn fuerit, jure connubium. Ex --;est qua praecedenlealiquod effeclum est, nontem-
affectis":omne enim consequens ad id quod praccedit ,pore, sed proprietate nalura.^
yelut in hoc quod
referlurt Maxiraapropositio est: Ubi consequens noh nunc declaramus exemplo. Damni infecti promissio
.est, ibi ne anieeedens quidem esse-potest; Ac de his .est quoiies quis promittit, si qaod damnuni ejus
erit alius uberius disserendi locus. -opera contigerit, sua reslilulione esse ,pensandum.
A repugnantibus: Si paterfamilias uxori ancillarum ,:Jus autem ,-est parieti comm.uniparielem-alium vel
usumfruclumlegavila.filio, neque.a secundohmrede fornicalnni;, id est arcum- habentem, vel direclum
legavil, mortuofilio, mulier usuinfruciuriinon amittel. .conlinuhmque,conjungere. Quidamigiturad parielem
Quod enimsemeltestamenloalicui datum est, id ab eo .communemalium extrihsecus parictem"-junxit, de-
invilo cui dalumesl duferri non potest; repugnat enim ditque satis damni infecli.Communis, autem paries
recte accipereet iiivitum reddere.' fornicaius fuit, id esl, arcum habens vel signinam
Secundus haeres dicitur qui.Ii_.redi insliluto sub- . fabricam sustinens;, adjungente igitur eo qui satis
Btituitur, veluti si quis filiura instiluas baeredem, dederat, et ut ad|ungeret demoHente pariem parie-
V , , AN. .MANL.SEV. ROETII.. . . 1080
"1079^
lis,,.quo junclura.cohaeresceret, vitium communisA:. nomine. Sed dicat quis, ex eo quod ea quse-mulicris-
' "
paries fecit; qiiaerilur an darani infecii promissio fuerant, viri fiunl dotis norhine,,-id est approbare
cogaf eum qui promiserit damnum restituere.' Sub- quod defiinctaebona ad virum debeant pertinere."
jecius (erriiiniisdamni infecti, promissio; proedicatus Sed i quaemulieris sunt, ea viri fieridotis nomine, et
vero vitii, reslitulio. Suraimus igilur argumentum a bona ad virum perlinere, vel idem esl, vel neutrnm
causis Iioc mbdo.Si enirii is qui damni promisit.in- alteri ; causa est; vel si quis dicat eam esse causam ,"
fectifeslittitionem ejus vilii causa fuil, festituere ut i bona niulieris viro debeant cedere, quod per in
debet vitiiim quod ejus accidit culpa ; quod si ea manus i conventionem viri facta simt dotis nomirie,.
natufa parielis fuit ut .suspendi sustinerique non a; causa fursus/ac non ab effeclisfactum esse argu-
'
posset (fbrriicati enim parietis iion ea nalura est ut •menlumputabii, id est a dole; ab effectis vero non
suspendi queat), parielis potius forma quani demo- .oportet aliud nisi 'causam probari. Esset vero ex
llentis culpa vilium fecisse videbitur, atque ita non effectis argumenlum, ut ex eo cacsa probaretur hoc
cbgitur restaurare vilium qui se damni irifecli pro- rriodo: i Si queesiio esset an mulier in manum viri
missione bbstrinxerit. Fiet.igitur argumentatjo hoc iconvenisset, et indubitalum haberelur,' bmnia quae
modo : Si penes parietis formam conslilit ut eo ad- fuissent i mulieris, virifacta dotis nomine, diceretur
' jungente parietem qtti damni infecti promiserat, vi- B ita: i Si omnia qua. fuere mulieris, viri facta aunt
tiurh iieret, id vilium, qui promisit, praestare non idotis nomine, mulier in manum viri convenit^ sed
cogitur! Fuit autem causa paries ut vitium fieret, qui onmia , quaefuere mulieris , viri facta sunt dotis no-
ea fuit rialura ut suspendi sustinerique non posset. mine, j mulier igitrir in manum viri convenit. Maxima
Non igituf quod fornix vitium fecerit, proeslare debet propositio',
] causasabeffectissuisnon separari.
qui damrii promisif infeeli. Argumentum ab eo quod . Ex comparalione autem omnia valent, qum sunt
In ipso esl de quo agitur, id estin viiii restitutione,
hujusmodi. Quod in re majore valet,valeal in minore,
exeffeclo, id esl ex causa. Causa enim vitii forma «. si in urbe fmes nonreguntur; nec aqua in urbear-
est parieiis, ripriculpa eonjungeniis"parietem. Itaqtte (cealur. Item conlra, Quodin re minori valet, valeat
facium esl ut fbrnix vitium facerei, quae causa vitii, in j majore, licet idem exemplumconvertere,ilem. Qttod
c.uniabsit ab eo qui poirieierii junxit,' abest eliam in j re pari valet, valeal in hae, qum par est, ut quoniam
ejusdeni vitii feslilutio. Maxima propositio, unam- ttsus , auctoritas fundi biennium est, sil eliam mdium.
quarriquerem excausis spectari oportere. At in lege mdes non appellanlur, el sunl cmlerarum
Ab effectisrebus,.hocmodo: Cummulierviroinma- t
omnium quarumannuus est usus, valeal &quila$jquai
numconvenit, omnia qummulieris fuerunt viri fiunt paribus ; in causis paria jura desideral.
dotis nomine. . . C - A comparatione locus qui dicitur, tripartito scin-
;••Effecta sunt quae aliquibus efficiunlur causis, non iditur; aut enira a eomparaliorie_naj'orum,auta com-
tempore proecedeiuibus, sed nalura, velut si quaeral, paratione
] minorum, aut a comparatione parium na-
lixore defuncta quae in manum viri convenit, an ej'us scilur. i A comparatione igitur.majorum.est, quoties
iona ad virum perlineant. Iri qua quaestione, bona 1majora minoribus comparantur, hocmodo, Ut quod
«xoris defunctae quae in manum .viri corivenerit, in i remajore valet, valeat in minore. Sil enirn quae-
subjectum est, a,d'virum aulera pertinere, praedica- slio -t an in urbe, aquam liceat arceri. In bac igitur
-ttim. Quaefoigitur argumentura ab effeclo, dispicio- isubjectus est. terminus, in urbe aqua, praedicatus
.que quid perfecerit ipsa in manum convenlio, atque vero, jus arcendi. Regi fines îcuntur.quoties unus-"
ex eo argumentûmtraho; id autem est, omnia viri iquisque ager propriis finibus.termiuaiur.;Arcet vero
dotis nominc fieri, quaecunque mulieris fuere. Ipsa -;aquam qui:eam per sua spatia mearenon patilur.-
igitur in manus viri convenlio,'omnia'quae mulieris Faciariius igilur argumentum sic. Quoni.amplus est
ffuere, viri feeit dotis nomine, non praecedenstem- iregi fines, minus vero arceri aquam, si In civitate'
pore, sed staiim propria vi naturae.Nam ut in marium firies i non regunlur, quod'maj'us esf, ne id quidein'
'"quaecunqueconvenerit, mox ejus bona dotis nomine iquod minus est, fiet, ut aqua in civitate arceatur.
•virum sequunlur. Facio igitur argumentum sic: ',Siy! Hic igitur sumptum est argumentum ab eo quod in
"
<mulier quaadefunctaiestinmanum convenit, in ma- iipso haeret de quo quaerilur. Quaeritur vero de ar-'
• num vero convenientis inulierisIiona viri fiunt dotis < cendaaaquaejure, ab affecto sciiicel, id est a niajori,
nomine, haecquoquebonade quibus agitur, virisunt. < quod refertur ad id quod minus est. Notandum vero
'Argumenttim ex eo quod iri ipso esl, de quoagitur, - iquod Tullius maximam proposilionem argumerila-
• contineiur. Agitur enim de bonis ejus quaein manum tioni 1 inclusit hoc modo : Quod in re majori valet,
convenerit, scilicet ab effectis, id est a causae effe- valeat in minori, et deinceps ea nixus, arguriienia-
clis. Effectum namgue est, in manum conventione tionem i expedivjt ,"ut manifeslius appareat id quod
' orimia quae mulieris sunt viri fieri dotis nomine , vln '•: primo volumine commemoratumest, lias maxi-
: hic quoqae non ab effeclis, sed a causa mas propositionesaliquol.es quidem argumentatio-
quanquam
' factrim monstralur exemplo,
argumentum esse monslretur. Ostensumest ' nibus iucludi, ut in praesenti
• eiiim fieri viri dotis riomine,'quidquid niulieris fue- -'ialias vero vires argunientatiqnibus dare, ut in supe-
Lrit, ex eb quod mulier in manuni convenerit. Sed rioribus exemplis locorum. Quod siidem converla-
' baec causa est ut • in ininori valet,
quoeniulieris "erantviri fiant dolis •:mus exemplum, dicemus: Quod _re
1081 IN TOPICA CICERONISCOMMENTARIA. LIB. IL .082
valeal etiam in majori. Al in urbe aqua arcetur, re- A. scientiamqueeruditis, utquod medicoin medicina,
ganlur igilur-fines. Hic tariien quoestio permutatur -'--geometrse in geometria, caeterisque in propria-stu-.
hoc modo :'Qu__riturenim aninurbe fines oporteat" diorum factilfale.veritatis. De-quo exlrinsecus loco.
regi. Sed a minbre sumitur argumentnm, id cstalv slcloquiturj'- • •-"•.'''.. V -" '
arcenda aqua, ut sit hic quoque argiimentum ab eo' f-QttoJ auletn assuinunlur extrihsecus-,eamaxime ex
quod in ipso est, id est ab e"oquod est in" regendis aucMorilale- dicuntur. Iiaque Grmci tales argumenta-
finibus, ab affeclo scilicet, id esta minori. Id enim tiones KTIJ^VOU? vocant, id est artis expertes.
' Alia
quod minus est affectum'eBt, illud namque respieit quippe argumenla suht. quaeipse elicit orator,
ad id quod cbmparatur. Hic qupque maxima propo- atque ipse quodammodoex designatis Iocis sibi com-
sitioa Tullio posilaest, eaque est: Quod eftim in re parat, etpropria" facultale cbnquiriL ' Alia quaeex-
minori valet, valet etiam in majori. A paribus vero', trinsecus posila rionipse Invenit,;sed praesentibus
fit similiter comparatio. Necesse est ehim ut valeat utifur et paralis, velutl testimonia, labulae,fama, cae-
sequitas, quaeparibus in rebus paria-jura desiderat. teraque de quibus M.-Tuilius latius tractatufus est.
Plurimarum igiturrerum -usucapio annua est, ul si Non enim"sibi ipse testimonia parat orator, sed pa-
quis eis anno contiriuofuerit usus ,'e'as firma juris raiis ulitur, nec ipsejudicium-facil, sed jam posito
auctoritate possideat, velul rem-mobilem.-Fundi vero JJ; ac spontaneo rumore veniente ntilur ad causam.
usucapio,' biennii temporisspalio continetur ,de -' Atque idcirco hos locos Groeci«.lixvovs vocant, id
a_dibusin lege nihil ascriplum est: Quaeritur ergo, est inartificiales, atque, ut Tulliiis dixit, artis exper-
usus.sedium unoneanno, an bienniocapiatur. Fa- tes; Quae enim non proprio oratoris arlificio com-
-Ciemusa paribus argumentationem, et quoniam im-. parantur, sed se extrinsecus venientia subiriinislrant,
mqbilium .aequa possessio.est, aedesvero immobiles haecjure artis expertia sunl appellata: Hujus exem-
sunt, ut biennio fundus usucapiatur, ita etiam opor- plum est -: • - " -.;<
tet oedes usucapere biennio. possidentem.. _3_quitas_ %.Ut si-ita respondeas: QwoniamP.Scmvolaid solum
enim paribus inrebus paria jura desiderat. Quae-.-esse~ambituswdiumdixerit, quantum parietis commu-.
etiam maxima proposilio a Tullio clarissime posita nis legendi causa teclum projicerelur, ex quo in te-
est, sed exemplum reslrictius rjositumest, necprom- clum ejus mdes qui protexisset aqua deflueret, id tibi
ptissime ad intelligendum..Ifa namque ait, ut quo- jusvideri. •,,--,..' _ .," ...
friarriusus auctoritas fundi per bienniutn est, siteiiam - Solum ambitus oedium est, quantum s.oli aedium
jedium. Hic igitur aedium'usus auctoritatem biennio ambitus claudit. Sc^vola igitur dixit id.esse ainbi-
fieri serilit, sedadj'ungit: At iniege aedesnon appel- tusaedium solum, qubd tecli diffusione tegeretur..
lanluf, et sunt caelerar-umomnium quarum annuus C', Manifestumestenim lecta latius fundi, nec pariett;
esl tistis. Hic rursus ades in his videtur ponere quoe 1 bus adoequari,ut stillicidium longius cadat. Quaecum
annuo,'usucapiuntur ,'..et concludit riihil definiens, itasint, quidam.parietem cbmmunem tegereniteba-.
riisi valeat acquitas, qua_pafibus in causis paria jura lir, quoeritur ansitaliquod jus tegendi. Respondeas
desiderat. Sed.videtur iiadiclum, quoriiam irrimo-. tu, inquit, Tre.bati,, id jus^ esse angendi'parielis
biles sunl aedesut fundus,*l)ienniovefo fundus usu- communis, ut in ejus qui tegit non aliud quod.libet.
capituf, aedes qribque bierinio usucapiantur, et sibi lectum si.illicidii;aqua,fundaiur, alias non esse juris
ipse rursus bpponit, sed.in lege duodecirii tabula- ut tegat quis parielem, slillicidio in yicini tecla de^
rum,*de aedibusnihil ascriptum est, et inter eas fluente. H"ee,eiiim stillicidii servilus noya, nisicon-;
relictae. sunt res, laciiufriilaielegis, quaruraest usus sentienle yicino, niliil juris babet. Sed.si huic re-
annuus. Nam crini d'efundo praescriberet lex biennii sponso opponalur, ne sic quidem ut tegat esse juris,
usucapionem, tacttit aedes, et iis potius.hac lacitur- quandoquidem.-.sedipmsolum tantum est, 'qiiantum
nitate eas junxit quarum annuus est usus.Sed sol- cujusqueparietes claudunt, qui vero legit, teclum
vit objectibnem ila, sed oequilas paribus in rebus longius miltit, tu.inquit, responsum tuumScaevoIoe.
paria jtira desiderat.. Itaque "qupniam aeque fundus atictoritate firmabis, dicens Scaeyolamresppndisse
atque aedesimrnobilessunt, oequebiennio usucapien- j«) hoc esse solurii ambitus aedium,quanium tectum pro-.
InrVFacium est igitur bic quoque argum'entumab eo ._ jiceretur, non.quanlum parietes ambirent. Jus, est
.quod.in ipso est de quo quoeptur, id est ab affecto, igitur prpjicere .tectuni, qui.intra ambitum adhuc
id.estpari. Nam cumagalur de aedium possessione, suarumaadium tegit.-sed itau. insuum leclumaqua
argumeritumsumplumest abiisucapione fundorum. jdefluat, nec vicinonova noceat seryi.tute. In qua
Expedilis igitur his lbcis qui inipso de quo agitur .quaestione neque,a subjecto neque a praedicalo ter--
inhaerebant, nunc.jam loci ejus quem dixit esse ex- minb ductum est argumenlum, quod in, his locis
trinsecus, ponit exemplum. Hic.vero est qui sumi- considerari moris est,.qui in ipsis hoerent de quibus
lur ab, aucioritate judicii locus.valde pr.obabjlis, agiturtermjiiis, nt in omnibus exemplis,est diligen-
eiiamsi non maximaeriecessitaiis. Quaeenim neces- .tissime declaratum. Sed quia, sumitur, argumentum
'saria sunt, liaecex propiia cbnsiderantur nalura. .extrinsecus, dubilaiioni judicium cujiislibet opponi-
Quaeyero pfbbabilia sunt, plurimorum j'udicium ex- tur, ,utnunc(Scaeyolae,cujus aucloriiate responsuna.
speclarit. Ea namque sunt probabilia, quae yidenjur est, atque ideo ex Iocb.quivpcalur extririsecus sum-
vel omnibus, vel pluribus, vel maxime famosis at- ptum dicitur argumentum. _-,-,., . . . - ,-
que praecipuis, vel secundum unamquamque arlcm ,. Hisigitur locisqui sunt expositi, aa omne argumeiv
1085 . AN.-MANL. SEV. BOETH . .' 1084'
lum reperiendumtanqitam elemenlis quibusdamsigni-Al quod ex element.sefficitur, parles invi.cemconjun-s
ficalio et deinonstratio dalur. Ulrum igitur haclenus git, ut lillerse oralionem. "Atvero ipcus, non pars-
satis est,tibi quidemlam acuto el tam occupalo?pulo;-. argumenti, sed-tolum est.Est eninvsignificatioqua--.
sed quoniam avidum liominemad has discendi epulas dam, et demonstralio ad. reperiendum argumentum
recepUsic accipiani, ul reliquiarum sil potius aliquid,- daia, ul si Iocum respexeris, noveris ubi condiiirr,-,
quam le hinc patiar nOttsatialum discedere. j unde duci debeal argumentum. Sed reliqua ad Tre-_
Omne elemenlum principium est ejus fei cujus batium. expeditissime dieia sunt, blanditurque ei
elementum esse perpenditur. Nam ejus quod ex ele- eliam brevia posse sufficere acuminis praerogativa,.
mentis fil, ipsa elementa necesse est Ioco csse prin-. proesertim cum sit juris .occupatione districius, et
cipii; ergo qu.oniamhi Iqcisuperius designati argu- tempus legendi plura non habeat,- Sed quoniam, nt
menlornm quasi quoedam principia sunt (ipsi enira inquit,- avidissimumsludii ad has doclrinartim epu-
sunt qui conlinent argumenta;-pmne. autem quod las recepii, non vult deguslalum; sed •satiatum're-.
cbrilinet, ejus quod conlinetur principium esl), id- linquere, ut non desit aliquid, -sed de pleno eliarit
circo ait Cicero veluti quaedam elemenla argumen- reliriquatur, faetnque esl a convivando translatio ju-
torum videri lqcos hos quos supcrius posuit. Cautis. j_.--cundissima. .Deelaratis igilur locis omnibusj eorum-
simeque adjecit, quasi qu__damelemenia; non enim B8 que exemplis.diligenterexposilis.-pauca quaedamde
inlegre elementa, sed quasi in, similitudine elemen- locomm vi atque ordine disputabg, quibus pleiiis»
iqrum sunt hi loci qui in argumenlis cfficiendissu- sima disputatione expeditis, ad ea quae restanl ex-
muntur. Idcirco quoniam argumentorum quaedam plananda transgrediar. Sedid-terlio jam volumine-
Videntur csse principia, alioqui -elenienlum omne,; faciendum est, quoniam sccundus liber habet pro*
minima pars ejus est eujus elementum est, et id prium modum. -:
LffiER TERTIUS/
"]: Ariteqiiam iaiibfemlM; Tulliidivisibriem'de feriri- iritelligilur, uthorrib, iri ep inest tolum suum, quod
meratis superius locis agjrediar, pauca, ut sum poU est definiiib ip.ius; igitrir iotum,.ab eo quod ipsuiri
licitiis, de vi atqiiferofdinfe ibcbriirii iiiihi videritur &t, iiitelligentia sepafatuf, quod illud qujdem sfngu-
esse tractarida; iii e.oruih.n-.tufa ailigeriliiis cognita, jafitef ihteiligilur, lioc vero srii) generis ac differeri-
faciiibf se itfgiiifierilofum copiii shbirilriislfet. Pfl- iiafurii eriunifefatioriemonstratiif. Dividit ehini deil-
jnum igiiiif qiibniam lbci orrines divisi surit iri eos ~, riitib atque dispeftit; totumqrie patefacit quod lrife
^1
fc[uiirii|)'so' Iiaeferitde qiib quaefliur; ei.iri ebs qtii ipsS.singularit.feriritelligebaluf; de parlibus quoqtie
exlfirisecus assU-riereriiur;videhdum est quinaiii sirit eii-ierri'faiib est. Si eiiirfiad membfbfiim multiiudi-
Iii loei qui in ipsb hafeferitde quo qiiaerlliif. fei qtiid riferii,i»elsrifeciefumbmriiuhi eriuriiefaiioriem,singit-
ab ipsls febtis diffefuht iri qtiibus- liaerere diciintur, lafis tefniiiiifefefas intellectum, statini" ipsiris ib
-ttqiie illud ijiiideni plariissinie cxpediuirri esl, ipsbs partiurii di-fereiitias cbmpfeiiehdas. Notaetiain ab eo
flici tefrriihds illtis tjiii iri quaestiorie fersanirir; fcujusriota est facile'disiat, qriia illuil vox.et sigri-fi-
fioruiri fessfealtefurii pfsedieatum,- allfeiiirh vefb catib est, iiliid fes sigriificatibni supposita, eoriiin'
-iiibjectum, siipefibf expeditio patfeTecif. Ab eo yefo quae affecta srint ribri sririt dtibl-edifferenliaeab
igituf ierriiirib de' qub agitiif ,-quid differt ibeiis liis qubfum aftecta esse inoastrahtur. Quis enim idem
a totb ? qiiaiidbqiiidei-iideiri est ipsuiri esse" quod tb- dicsttes.e cbrijiigalum, qiibd esi id cui cpnjugaturri
tiirri,' rifequeeriifii esfcaiiuti esse querrilibettermiiiuni _cs(? Quis idem dieat esse jiisle, qriod jiistliia? Quis
iri ijuaestibiiepfbpdsiturn;qua'mtoiuiii essetfefmihurii gfenrisiderii qubd fofiria? quis cbnifafia? qtiis sinii-
iiumdem.qtii i.nquaesiionfeest cbristitiitui; de pariibus lia?<}uandoqu'idemrieque contrafiurii, sibi ipsi cbii-
ûoijue idem "dicimiis.N_irhsi omries partes efficiurit trafiiihi esse pblest; riec siiiiiie, sibl ipsi slmile; hec
id cuj'us partes sunt, tefiriinui/iquein quaeslionepfo--„..geriiis, siiiiriietipsi gerius; et de caelefis ggaem fkio
. positurii suae partes efficiuhf'; nori est dubiurii quiri •*' êsf.Nuric ilitid difeendumest, pfbpterqiibaista.pfoe-
paftes qtibqiie onines coriveriieritesiderii esse qiibd irii.imiis; quandocurique ehim ab illis"iribus locis qiii
ipsum est, in quoestionepfbpbsituriirectissime intelli- - pririii pfbfibsiti sunt, afgumerita sumuriliif, id est a
gantiir. Noiatio vero, eodem friodo illud ipsurii est toto, ii partibiis, a hota,_fit ut ipse quiderh.terminus
qubd in quaBstioneproponitiif.'Rem enira unamquam- ad cujus iideni quaeritiir. afgumeriiurii, intfa quarii-
que ornne vocabulum designat in quoesiiohe ac de- '.. libet eariim rerurri contihealuf, quas ciim ad arfu-
hbiat.- Fiiigiluruftbtum, parlesac nota, idem quod riieiiturii dtictoefueriiit,ioci esse ihoristfahiuf. Veliit
esi ipsurii de qub qti_-fitur esse videantiir. In lanla curii fit arguriienitim a totb, IpSe quideiii tefmiriris
igituf slmiiitudiriefefutn danda esi diffefentia. Ne- cui fiilfesaffefliir, intra tfetfimcoriipreiii-iiiiitur;tbturii
qrie eriiiri; ul dicturri est, si locris haefet ih eo ipso vero ipsuni quod e_t dfefinitio,fes est, siquideni bra-
ifleqrio quaefitur, attjue ab ipso de quo qu_efiiur capi tionem, fem vocafi placei. At fciex ea siimitiir ifgu-
iibn poiesf, argumentum fieri polest, ut locus idem inentum, fit Iocus. Itaque ipsuiriquidemde qub agi-
esse possit quod ipsum est de qub quaerilur. Sed haec tuf, intra toturii claudituf, a qub tbtb ciirri fit "afgu-
diffeferiiiS"ipsiiiri fest quod confuse ac singulafiter nientum, fit ipsum totum, locus; qiiod tolfim, qiib-
' IUC6
1085 IN TOPICA CICEROMS COMMENTARIA.LIB. III.
niarri claudit lerrninum. qui in quaeslione versatur, A ^.s.edquoerebaiuranjusessetcompascere, tracium vero
eidefritermino videtur. inhaerere. Quo fit, ut loctis estargumenium a compascuo; iiaque terminus quidem
guoque qiii a ioto ejst, eidem inhaereat. termino, de de.quo fuitquaestio, in altero conjugatb positus de,-
quo iri.qua.stiqrie.dubitatur. Partium quoque *nu- prehenditur, id est in^compascendo;l,ocus"vero unde
irieratib eumderri lefminum claudit, qiiem partium argumeriturairacium esf, in aliero est, id est in com-
cblieciione conjurigit. Ipsaque partium enumeratio pascuo. Item quoties a genefe ducitur argumentum,
res' quaedam est, si oraiio rebus annumefanda est. id de quo q"ua_riturin forma, haerere necesse est, ui
Sed si ab ea ducitur afgumentum, fit locus. Sed . ciini oslenditur legaia esse numerata pecunia/quo-
(jubniara parlium" muliitudp in eodem lermino est, niam fuerit argentum . omne legatuni. Quaerilur
qricni cbnveritus partium jtingit, necesse est eum enim de nunierala pecunia, qua: est species. afgenti,
quorjue locurri qui est a cpnjuriciione parlium' ipsi et argumentum iracium est ab argento, id est a ge-
illi terriiirib de quo quaeriiur iniiaerere. Nbla etiam riere. Itaque ipsuni de qub quaerebatur, in forma
remdesigriat, et significalione aliquo modo compre. fuit, idesi in specie. Argiinieiiluin vero.traclum est
liendit, aqua sl ducUurargumentum, fitlocus, et --ab * affecto,
id est a .genere.,Quod si a, forma generis
quoniain nomen omrie ei videtur adesse, cujus intel- 7 argumenium fiat, converso modo est, id quidem
ligeriiiam signat, locus quoque qui esi.a .noiatione.B8 ,quod quaeritur.in genere esse monstratur, ipsum verq
jn ipso ifa_retde quo versalur intenlio. At in affeelis. unde sumplum est argumentum, in formaesse per-
quaeiri tfedecim paftes divisa sunt, nbnidem csi.. penditur. Nam cum quaeralur an legatum sit uxori
Kam quoniam respicientia quqdammodo lerminum argentum, osiendituf non esse legaluni, quia non
siint, et quasi extrinsecus constitita , non. videntur fuerit uxori laritum legatuni, sed,matrifamilias uxori.
c.oticri modb conjuncta esse cum termino quo. con- Uxor vero genus est matrifamilias uxoris., Quaeriiur
juncti sunt lii loci, qui a toto, a partium enumera- igitur de uxore, id est de genere. Argumentura.fa-
tiorie, anotaesse praedicli surit; sed.tamenid quod cium est a.rnatrefamilias, id esta forma. Qtioties
afTeclum est, a,d aliquid dicilur. Id vero aliquid yero a similitudine irahitur argumentum, quoniam
juncfum est jllj semper quod ad ejus ducitur relatio- id quo.d simile est, noii sibi, sed alteri.simile esse
tioneriv, ac sirie eo;essenunquam polest, qtiia cum perpenditur, jes siquidem de quo quaeritur, in uno
ipso nascitur, et quodammodo,altero dicto intelligi- eorum quae.sunt similia, posita est; at vero Iocus,:in
tur alierum. Nam si id de quo quaeriiur, cjusque altero est, vcluf cum quaeritur an haeres restitu.ere
affecta perpendas, ea quaeperhibenlur affecta,- cxlra - vilium ruinahive.cogalpr tedium in ust_mfructumre-
id de quo ambigitur, posita esse consideres, nihil lictarum. In lioc igilur qnd_lioest, locus verp a simir
cnim corum quoesunt ad aliquid, ex se ipso esse pb- G [_Jitudjne,quia.non op.ortethaeredem aedes restiiuere,
test, scd est semper ex altei o : ut enim in preedica- sicut nee mancipium, si idaliqua. ratione depereat;
mentisostendiiur.-bmiiia qttae ad aliquid dicunlur, Cuni igitur similis sil acdiumususfructus atque man-
ppposita sunt, non . tamen ila disjuncta sunt ut om- cipii, quod quperitur, i.n sed.ium usûfructuposilum
ntno sint distributa, sed qitoniam relativa praedica- e^t, locus verp, in usufructu manc.ipii.Jn differentiai
tione jungunlur, neeesse cst aliquo modo in ipso quoque ideni est: corum namque quoe"differunf in
sint ad quod videntur affecla. Ornne quippe affectum, altero positum est id quod quaeritur, in altero,êro
ex co ad quodaffecfum est suscipit formam, et sine illud a quo id quod cst aniuiguum comprbbatur, ut
eoesse non polest, etdicto allero,, alterius se stalim cum quairitur an id quoque argenlum quod in nomi.
sisbjicitinlellecius, ut cum di.xerod.imidium, duplum nibus debealur legaium sit. Ilic igitur illud est quod
inteliigiiur, ct cum patrem nominavero,, iilius ad ,in- dubitatur. In eo vero quod ab boc differt, (ocus est a
teliigontiam-venit.-El. omnia quoecuriquead aliquid _• quo ostendilur minime legalum csse argentum quod
suiit, ex sese pendent, neca se invicem deseruntur. in nominibus debeatur, quia multum differt in arca
Igiluromne affectum, et ad ipsum rcspicit.ad quod ne sit positum, an iri nominibus scripium. A contrario
refertur, et in ipso est. Ad ipsuni guidem respicit, -- < quoque idem cst,ul in eo quod quaerllur aivtisus,-
qtioriiam ad affectum suum velutJidaliquid.relaliye D: D fruclus penus legalns sit: In jusufruciu igitur quaesiio
mbfepra3dicationisre'ferluf;in ipso vero est.-quod iest, sed probatur minime esse Iegatus,- quia non po-
ea eslaffeclofuin rialiira ut alterum exislat ab allero, test
1 esse usus carum rerum qtiae utendo pereunt,
seque ipsa possidearit, quandoquidem ct jd quod af- sed i potius abusus; in abusu igitur lpcus est, scilicet
fecium vbeatur, ejus est iermini ad quem considera- in i allero conlrnriovum, cum fueritin.usu quocstio,
tuf affecturii,etterminus in quaestionepropositus affe- Ab adjunctis ciiam locus in codem modoab eo quod
cto stio-intelligitiir esse connexus. Qtiaecum ita sint, iquecritur segregatus cst,;ut in tino adjimcto-quaestiOj
• curri afguraeniura sumituf a conjugatis, quoniam id. in i allcro vero sii locus. JS'anicum quaeralur an sc-
1 qiiodcorij'ugaturiiest, affnclum est ad id quod ci ex al-, euniJiini.mulieiis
i Labulas npnquam. capitc dirninulaa
tera parte est conjugatuni, id quidein dequo quoeriturj possessio' detur, in hoc quaestio cst an detur, ,al in
iri altriiisecus. posito conj'ugatb iieeret. Is vero locus- iejus adjuncto , locus. Ostenditur enim minime darl.
• uiide argumentum trahitur, ab altero ducitur
conjuga- . idebere possessionem, quia sil proximum ut secun-"
to, veluti si compaseuiisager est, jus esl compascere. dum i puei'or,umquoque alquc servoruni tabulas bo-
Igitur compascereatque compascuuhi conjupata sunt; j
norum possessio concedalur. Ab aiilecedeiilibus
• ' '
•1087 '"AN. MANL. - SEV. BOETII W88"
i _..
vero ita est locus,.ut quaestiosit in coiisequentibus. £. num viri convenerit. Argumentum vero ab effectu
Nam cum quaeriluf an aliquid dolis nomine' pro libe- causae, id est in manum cbnventionis. Hoe vero est
ris manere oporfeat; sumitur argunienlum nullo mode quod ea quae fuere mulieris, vir nomine doiis acqui-
manereoporlereex anlecedenlibiis, quod viri culpa rit, quo fit utquod quaeritur, incausa, locus vero sit
factum est divortium; locus ilaque in antecedenti, in effectis. A comparatione vero majorum si.fuerit
quoestiovero in consequenlf. Consecutum est viri argumenlum, quaestio erit "in niinoribus, ut si quoa-
ctilpa factum essedivoftiiirri, nihil apud palrfem pro falur an. in urbe aqua debeat arceri," defendalurque
liberis permanere, cum viri culpa' praecesseritJ A minime debere, neque enim fihes reguhtur; ita iri
res du- *
cbnsequeritibus vefo si sit argumentum, quoe aqua arcenda, quod minus est, quaestio.est, locus
bia est in aniecedentibus -esse deprehenditur, velut vero in finibiis regendis, quod majus est.Conlrariae
-
cum quaeritur an divortip facto, cum eo nupta esset vero, si a minore argumeutum ducatur, erit id qriod
lriurier quicurn connubii jus non esset, dotis nomine dubitatur in re majori, ut si dubitetur an fines in
aliquid pro liberis manere oporteat.Fit afgumentum 1 eivitate regantur, resporideamus miriime, quoniam
sic : Si quidex dote proliberis manere oporleret, rie aqua quidem arcetur. Ila id quod dubitatur, in re
qulapatfemiiberisequerentur, cum eo nupta esset maj'ore consistit, "illud vero unde argumentum su-
riiulier; quicurri connubii jus esset, hic anlecedens g mitur, in minori. Et in comparatione parium similis
esl, si quid de dote pro liberis manere oporteret, et ralio est: in uno enim eortnri quae sunt paria^ quoe-
iri, eb qtiaestio an aliquid riianere oporteat. Corise-'' stio consislit; in altero locus intelligitur argumentii
quens vero, cum eo mulief nupta, quicum connubii veluti cum quaerituran seditim usus biennlo capialur.
jiis esset, a qub sumitur argumenluni, id est a con- id approbamus, quoniara fundorum quoque. Cum
sequenii. Narii cum manifestum sit, non cum eo nu- ergo paria sint fundus atque aedes, qusestib quiderii
jilaesse cum qiid connubit jus erat, ostenditur quod de aedibusest, argumeritum vero dubitur a fundp. Ac
minime pairem liberi seqtiahtiir, atqueidcirco nihil "devi xfuiderri locorum, quoque a se non quaesiiones
pro liberis manere oportere. Hic igltur res quidem et ibci argumentorum separentur,~ haecdicta sint.*
iquaedubitaltif inântecedeiitiêsf-V in eoscilicetari Nunc eor'um'ordinembrevissiriie commemorkbo. Ex
fexdote proliberis manere aliquid opbrleat, arguriien- lioc iiaque oritur omne judicium, qui locds" pfior,-
luiri vbro in eo loco qui 'est in consequentibus, id qui sit posterior, existimandus, si eos terminos con-.
est in muliere ^pfae nupta est cum eb cum quo nulla sideremus qtii proposita qusestione versantur.Qiias-
crant jura connubii. A repugnantibus etiam quolies cuuique enim his terminis, prbpintjuiora suht, haec".
argumenta sumuhtur, res qiiidem dubia in allero re- reclissinie prioranumerantur. Pbsterioravero quan-
pugnanti, in adverso vero locus est argumeriti, ~ut w- titm a propositis longissime quteque recesserint. Id
cum quaerilur an possit invita mulier reddere lega- autem lali ralione clarescet. Primum namque.ioco-
ttirii, quod recte vestamento semel accepit. Locris a rum est divisa pluralitasin eos qui in ipso suritda
repugnanii, minime posseinvitam reddere"quod re- quo agilur, et irieos qui assumuntur extririsecus.jn
cle accepit. QuaestiOigitur est in eo qttod iiilelligiiiar qtio praepositosesse intelligimus epslocosqui in ipso"
invitam reddere, argumeritum vero in altero repu- sunl.bis locis qui trabuntur extrinsecus. Hic vero
grianti, id est in eo quod intelligitur reete accipere. lbcus qrii in ipso est, in prinias quatuor distribuitur
Pughat enim invitam reddere et recte accipere, sed' partes, quarum prima est defiriitio, qui locus a toto
quaeslio in uno eoruraest, locus iii altero. Quolies estritinciipaius. ldcirco aulem primus .a toto locus
vefoacausisefficientibus.ducitur argumeniuiii,'quo3- poriitur, quoniam nihil est alicuij^tam proximum,
etionem iri eflfectisesse necesse est, ut exemplo quo quam propria definitio. Consequiluf enunieratio
quaeritur ari qui satis dederit damni infecti, viiiura partium,quia post definitionem proximura locum
parielis' praestafe cogatur. In Iioc igituf, id est vilio partes lenere debent, quae totum id cujus partes di-
parietis, quaeslioest, sed de causa trahitrir argumen- ,euntur, esse, conjungunt. His apponitur nola, quse,
lum, Dicilur enirii non opbrterepKestare, qttoniam quasi converso mbdo definitio est. Nam sicutdefini-
natura parietis causa fuerit vitii," nori is qui dejpfae- ._ tio explicat quud implicite nota desi^nat, ita nola
stando vitio satis dedisset; Effectum ergo causae, vi- involvit et confuseindicat quod patefaeit.atque expe-
tium parietis fuit".Iiaque qusestio qriidem in effecto, dit definitio. Nota vero teriia ideo est, quia definitio
lociis-vero esseeonsideratur ex causa".Al siab effe- substanliam lenet; parlium enumeratio ea dinume-
ctis aliquid approbelur, locus in effecto, quaestib in' rat quae.totum compositum jungunt, nbta veronihil
eausa est constituta, vebiti cum quaeritur an mulier - efficlt, sed tanlum designat. Post haecquae in ipsis.
quaedam cujus bona viri faeta sint, dotis nomine in ferminis principaliter liasrent, illa quae sunt affecta
viri manum converiefit. Quoniam ergoin manum ex numerantur, quaejam non ipsis insunt terminis, sed
conventione perficitur, ut bona' mulieris post ejus ' eosdem velut exterius posifa consequuntur, atque
mortehivir adipiscatur, argumenium ducitur ab ef- idcirco solum in i ipsis esse dicuntur, quoniam sine.
feciis".-Erficiiur. enim per in manitm-convenlionem,' his esse non possiint quorum prima sunt conjugaia.
u'f 'qua_cunqu'esuat mulieris,"viri-fiant dbtis noniine; Nihil enim inter affecta sic proximum est, quam Id
crgocuiri eaquas inulieris fuere, vir nbmine dotis" quod et re et nomine participat, nisi quodparva no-
adipiScaiur,' mulierem in riiarium viri nfecesse est minisinflexiorie sejungitur. Ram id quodjustum est.
convenive. Qusestioilaque est de muliere, an irima- el juslitia parlicipal, etiriflexo justiiiae nomine nuu«*
{089 IN TOPICA.CICERONIS/COMMENTARIA. LIB. III. : - ; _ 1090
cupatur, et in cseteris quidem conjugalis idem est. A'e esse <Iicuntur affecta, quia suntad aliquid, et propo-
' s terminirelationenecturitur. Namet definitio ali-
Pbst haec' annumeralum est genusi Genus verb est siti
quod cuj'uslibet universaliler substantiam monslrat, ~c ciijus est defuiitio, et tbturii parfiufh • totum est, et
et quod multorum specic diversorum, substantialjs "rnota significatinbta est.' Sedinspiciehda naturaest
est similitudo. Quod a proposilis terminis lorigius ssingulorum, et videndumnum similiter haecad ali-.
quam conjugata sejungilur, quia tametsi substantiam quid q referantur ut caetefa;Nam delinitio rem quam
/aionstrat, tamen ne inflexo quidem vocabulo cum defiuit c quoda-mmodoexplical atque conformat. •Iiem
lermini nomine copulatar, sfed longe lateque diver- ~t parles reiri "cujus partes sunf propria corijunctione
so. Huic adjuncta est species, quam forraam Tul- perficiunt. _ Nbta vero, ejus intellectum communiier
iius appellavit, quia nihil est tam proximum generi ttenet, et cum liaec:caeteraquoe vocantur affecta rion
quam species. Species vero est substantialis -iridivi- ' faciant,
i jure hoecnon interaffectaponuntur, sed in
-duorura. similitudb, et quod sub genere ponitur.. eo t ipso qubd veluii conficiunt alque- corifofmant, in-
:i
Postbanc, similitudo est conslitula. "Eteniriipost ' esse dicitnltir. Sed qiionianide vi atque ordineiocb-
illud 'dem quod in substanliis intelligilur, illud iderii riim i sufficienierdiclum est, nunc ad seqiientiatrans-
recte ponitur quod in qualitate esse perpendilur.V "< "eamus. Pfaateromnia enim quaesiiperius- dicta surit,
Paulatim ver.o res incipit a simililudine recedere, B' illud i animadverlendum maxime est,'quia non si quid
nsc slatim adcontrariumvenit, sed-.priusa differen- in ri argumentis fuerit sumpium, illud eorum argu-
'
.tia.Iocunvslatuit. Nam reraota similitudirienihil aliutl riieritorurii
i locus 'diceridus est, nisi non solum irisit
occurrit prius, nisi:differentia. Post banc, a contra- • iargumenlis, verum"eiiam ab' eo argumenta nascan-
rio locum:ducit,id est a maxima.differentia. Rursus tiKr.Id quoddico, planiore liquebit exemplo. Siquod
adamica sibi.affeclaconvertilur. Sed non eo modo enim i fueril afgunieutum in quo sumalrir. genusvel
-amica quo sunt similia,- adjuncta enim proponit, -i •species, nbristatim illud argumentum ex gerierevel
'
,quae non sunt integroesimililudinis, sed inter se ju- specie tractum esse dicilur,"nisi ei argumento vires -
dicii, et veluti cujusdam rerum sibi cohaerentium •gerieris-verspeciei'qualitas
'i subrninistrel; Age eriirri,
.propinqaitatis.Postadjuncla vero antecedentiaTul- ' sit i quaestioan Idern sit ariimali esse-quod viyere,-et
. lius posuit.' Pcst id enim quod aliquo modo junctum Hsnargunieritatio sic : noii iderriest animali esse qubd
est, aliquid.necesse est aut anlecedens - aut conse- vivere| quia' ne inanimaio quidernidem est esse-qiiod
quens •intelligatur. Prius . ilaque antecedens,; post mori, plurima quippe surit irianimata, nequemofiuh-
-consequens collocatum est. Posl haec repugnantia tur. Nairi qriae nunquam vixere, ne riiori quiderii
dixit, ut quodammododuplex ordo co.ntrarietatum.ac- posse man"i.fesUim"est;.'Ho'c igitur inanimatum gerius
similitudinum;nascerelur, Prius enim proposuit .a,C" *
j'-e'stlapiduin;ac fusiiiummeiallorum, etsumpiuni est
simili, a differentia,.acontrario, atque hic uniyersus -inargunienlum, sed nonexgenere.factrim estargu-
. ordo est sirailium-et contrariofum. Rufsus abad- mentum, licef in'eo'dem gerius' videaiur inclusurrii
1 "
juuclis,-ab antecedentibus, a consequentibus, a re- sed potius a contfario. Nariicontfarium est vita. qui-
pugnantibus. llie rursus secundus ordo.similium et • "dem mors,"aniriialiiim inanimatum; sed mori libri
-Contrariorum esse deprehenditur.' Sed primris valde sequitur inaniriiaturii;igiturneariimal quidemvivere.
evidentipr quam secundus; plus est enim simile esse Nbnergo.exgeriereîocusistetluceiidusêst,'sed pd-
'
quamadj'unctum,plusestdifferrequamanteceder^ vel 'tiusexcbntrario/quamvis gerius hujusmbdi coriti-
consequi, plus etiamest.conlrariumquamrepugnans. rieat argumcnium; turic enim locus esset a geiiere, "
Et in suo quaeque ordine' plenam; retinent for- siab animalis yela viveridigenere argumenli ratio
mam, yelut;quia similiiudo propinquitatemquamdam iraherelur,'velut si ita fieref argumeritum :.animali
t.enere debet: propinquius esl enjm id qupd est si- esse.subslaiitiseestesse; ipsurii'verbviveresubstan-
.mile ei cui simile esse consideratur, quamid quod tia non est, sed in subsiaritiam venit. Nori est igi-
adjuncturaest.ei cui naturali vicinitate conjungitur. tur idem viverb quod 'animali esse. A subsiariiia igi-
.Rursus quoniam differenlia simililudinis auctor,est, - litr tractumest argumenlum,a genere videlicet arii-
dissimilius estid.quodabal.iqupdiffert, quam id quodP) malis. Hoc igitur argumenlurii, et genus cbntinet,
"
. consequiturvelantecedit. Rursusquoniam conlrarium et ex genere ductum'est';' in priore vero, etsi geniis
-longjssimeab eo qui contrarium est,opprtet;absce- "coniinet,'a contrario tariieli ductum esse perpendi-
'
dere, longius absceditcontrarium quam: repugnans. tur. Ilitid eninvsemper specularidumest, non quid in
PosPhaec quidaliud-restare poterat. quam; effecto- argumento sii, sed ex quo duciturargumenlum, et in
rum causas. quaerere ? aut. post. effecto.rum•causas coeterisquideni eadem ralio'lenenda est, neque est
quid aliud quam ipsarum.causarum perquirere.jeffe- enimin singiilis"immoraridurri.Si quisenim diligen-
ctus? Praetereaa comparatione lbci," poslremum or- tiarndecursae superius' expositionis exercuit', facile
dinem tenentj quia sive similitudinem,'slvedissimili- in reliquis' colliget/ quod iirio.declaratur exemplb.
.tudinem in sola bbtinent quantitate.'Ac de :locbrum •• Qudndoergounusquisqueedrum locorumquosexposni,
ordinesatis'diclum:est.Illud-:i)ra.terea consiileran- siia qumdammembrahabet, eaquam subtilissimepirse-
,duni puto.num hi quoque argumentorunvlbci qui iri •quamitr,el prjmum de ipsa definilionedicalur. De/inilio•*
ipso baereritde qub quaeritur, inter affeclajure nu- est oratiq qumid quoddefiniturexplicat quid sil.
merentur. Quandoquidem quse affecta sunt, idcirco Prop.osilisigilurbreviter argumentorum locis, eos-
dem subtilius atque enodatius statuit per suas partes i . tionem determinat/dieens: Definitioestoratio quidest
,etconvenenliajiiembra parliri. Jla enim lo.corum essesignificans. HancM. Talliuspfiriitur hpernodo:
pmnium, diligentius. natura considerabitur, sijion Defini/iofiumaulem duo suntjgenera-prima, «iiuin
- conftisesolum, yer.urn etiam d,istributim/,et iivsua- earumrerum qum$unt,jtlterum earum.quminieltigun-
?runi parlium 'proprieiate- noscanlur. J)at vero hoc ~tur. Esse.ea dico qumcerjti tangive ppssupt,. ut fun-,
-. mul.ta.minveniendprum popiam argumentoram _ ut jdum,mdem, ^parietem, ,stjl{kidiuin, mancipiuin,pe-
eniinde-defini.ti.qnesdicam.us,si cunctasaliquis de- tlcudepi,sy.peMeclij.fiin, :'pfii,ius,et cmtersi,JQuo ex ge-
flnitioniim partes agnoverit, ex .oninibus.sibi poterjt jtere fjpmdam iiUefdum mbis definienda sunt. Non
,,argujnenla conguirere, eritque ,in inveniendis copio- ,.essernrsus fia dico qum iangi demmslrqlive non pos-
' sipr.argnmeiiii,S;eo!quijquptsintd.efinif.jonis.sspeeies sunl, feri^fam.en animo iatquejnielligip,qssunl,ut si
' - itmcapiqnem,si lufelam, si genlem,si agnalionemde-
jgnorat; Ex: tot enira definitionura partibus argu-
-vnenta produeet, quantag-quis defini.ionunv par-tes firyias,quamm rprum nullum subest _quasicorpus : est
. esse cojgnoyerit.,Is yero .babebit plurimam. laliuni. tqmengumdam conformqliqinsignita, pt imprfiss.ajn-
Jpcorum facultatem, quem .depni.tionum diversi.tas ie}ligent}q,quam nofionemvpco, eampefy argumen-
.i)on,Iatebi.t.:,pb|)OCjfit.ur M. -Tullius,quos confuse itando definitionefixplicqnda,esf,
- algueiudigeste-po.s,uit-Jocos,nunc eosdem diligen-j _ Omnem. definitionem manifestum est ad
aliquid
,-ijiore xatipne par^tur. A,cprimum illud propensipre " jdici, alicujusest enim semperdefinilio. Quaevero ad
. consideralione-iractand[un.,est, ,quod, ut dicturpest, aliquid dicuntur, quamdam proprielatem ex lus su-
..setiam loci ip.sires quoedarn<sunt, sed tunc esse in- snant necesse ,est, ,ad quae referunttir. Quo fit ut ex
'
,lell[guniur loci, cum ab bis .irahitur afgumentum. • iiis.rebus.quasdeterminal definilio, in ipsasdefini-
- -.JSrgo-niineGicero non pfincipaliler locos, jsed ves, tiones
quoedam proprietas -transferalur j sed quia
^psaSjdiyidit, vquoead, argumentum ducloe, speciem quod ad aliquid refertur, id non potest esseidem' «i-
ûratintjlpcorum.Definilio namque, et pars, et.nota,, ad quod dicilur, propriam qrioque ipsum quod refer-
-res quaed.amsunt,sed ,cum abJiis .argumenlum duci- - ilur-ad aliud formam necesseesl possidere. Eoque-fit,
f tu.r,.^p.chfirint..Cumigilur.M. Tullius res ipsas Jia. titin definitionibiis, etsua insit.forriia, etea-quam
_Mtsu_it.naiuralilerpartiatur, simul.cum 'rebus,dividit, ab his accipiunt, quae definiunt, consideretur.^Quod
4;Iocos.Si .enim1res«unacstaqua 5duci polerit argu- M. Tallius ridens, primum dividil deSnitionesjsecun-
' ".jmentum,.unusjjst.eliam locus; at si illa .diyiditur,, "dum ea.quoadefiniuntur, quarum genera.duo.esse
.quotpar.tes^jusrei-fuerint, .tot.ieriint.!e"lianilpcige-, , .proponit, unum earum. rerum quaa .sunt, alteram
-. <tneris,ejjisdem de quo .argumenta nascuiitur_ ,0_ua_. earumijtiae inielIigiintur.'.Hasigltur definilionumdif-
. .cum itatsinl, crirnqiie.prius.omnium locus a.toto ,sUj,C ferentias ex Jiis videtur sumpsisse quaein definitione
4 -id esta defliiitione,prius.quidsit.definiiiodefiniiione. monstraniur. Omnia enim quaedefiiilunlur aut cof-
..Jeclarat, ,ut, patefacla. rei .natura, specjesejus -poralia sunt, ût incorporalia. Res enim omries -in
yel. ,membra, .convenienti «rdine partialur. _Defi- maec-.primilus dividuntur. Ea vero quae corporalia
,* jiitio,-'inquit, ;.est. oratio.quap id :qupd ^definitur •sunt,,esse dicit.-ea^juae.suntincorporalia,non«sse,
- ..explicat quid-sit, s.icut .definitio est Jiorninis^ni- - non
quod.omnino ea quaeincorposalta sunt non sint,
mal .r.alip.nale,mpr.tale. -Diclumyero catitissirneexpli- tilioqui nec definiiionem susciperent. Nam si defini-.
. -,ca.t.-Nam.,quqd,nomen.co,nfuse denunliat,-id definitio tio estquaexplicaturiidquod definitur quid sit, ejus
per.qua.dam .s.ubstantjalia membra difjfu.ndit.Quqd rei, -quae ornnino non est,-nec quid sit, explicatio
enim confuseJiomine bominis declaralur, .idaperit •ullaesse potest. Sed quia 'litimanumgenus sensibus
alque explicat definitip, idicens ..hpniinem,esse ;ani- degit,idmaxime esse arbilratur, quodsensuum com-
,,nial ralionale, el nioriale. Nam ,nisi ita dixisset, po- prehensioni subjieilur. .^Juis enim sibi nori niagis
"tuerat esse.cpmmunis.definitio.generi quoque, velut
lapidem scire videalur, autliominetft, quamjusti-
- tioc modoiDefinilioestquasdesignat.quidestid quod vel quidquid aliud-non sen-
• esl id ,de tiam, velhaereditatem,
, definit. Sed ^genus quoque designal ,qpid sed iritelligentia comprehendit'?- Unde fit ut
sit. Sola ,enim n sibus,
qup proedicaiur, .sed non explicat guid propter evideritiam cognitionisea magis esse-videan-
~ definitioexplicat quid.siljuqdoratione perficiiurj; ge- tur
nomini- quoesubjecla sunt sensihus, ea mlnime quaein--
'nus veroetcaeteraquae.singulis plerurrique
.aiitern definilio telligentiae-ratioiiecapiuntur. -Sed id sciendum est,
bus proferuntur, mi.ninie,•Explicat •M.Tullium ad hbminum prolulisse opinionem, non
idqupd definUur, jnonjquoquomodo, id.est.non in ad veritatem. Nam ut inler oplime-philosopliantes
.eo quod tquale yel quantum est, (non in quolibet alio- constitit, illa maxime sunt quaj Ibnge a .sensilJusse-
*rumpraedicaniei\iorum., sed quid sit, ,id .est.ejps gregala sunt, illa minus, qriaa opiniones sensibus
rjuod definit, substantiam monstrat. Ea vero.jdefini- subministrant. Unde eliam idem Cicero in"Timaeo
tio'subsianliain digerit,quaeexgenere difFerentiisque Plalonis ait : Quidestquod semper sit, nec.ullum
consislil; haec namque uniuscujuslibet substantiam habeat ortum. et .quod gignatur, nee unquam sit?
significant^sicut.iji |iis dicltim est, .ubi de genere, Quorum alterumj .intelligenii-e .ratione comprelienr
.gpecie, .differentia, prpprip,accideniique,lraeiatum ditur.'. alterum affert opinionem sensui rationis .ex-
- _eRt..JErgO!P,mnis4eflniiio;explicat quid .sit id quod pers. fiicigilurid quod setoper sit, rationi,adjecit,
definitur.jAristotelcs yeroeodempene mpdodefini» id vero ,quod jiunquam sit, sensibus conjunxit. Sed,
IN TOPICA CICERONISCOMMENTARIA: LIB. III. |094
^™ . - corporea
..-,-„,.„..c. _>i
el in»nrnnr»i nnh pssft.
non "A'nnliiis'
J_ 'pbtius insa substantia.
snbsf!.nti»- Ac
Ac»_!_» hnr»miirlam*._.........
de hae
dictom est, esse, incorporea esse, .ipsa quidem re .satis
diclum est.- Idem vero de paftibus dici .pot.est.JI.am
non.adveyitatemaêd. ^d pommunem..quorumjib.et''-•'<
.Jiominum'opinionemIocutus,est. fpnit igitupexem- •"conjuhctae piirtes toturh id efiiciunt.cujiispartes-sunt.
"'Wbta
pla earum fluidem rerum .qpae ;sunt, fprmas û&dam quoque totum significat id quod designat, aiqua
corpnraliunj rerunv, nt .iundum,-aedes,par,ietes, sti.l- 11tomnia C03.quaritur,el definiturii definltioni, et partes
•
licidiunij, -atque,id genus, quae pqrporal.ia esse hac •toii,et nbta rei quanisignificalionedeclarat, si npn sit
.ratione .ostendit, jquoniarpperni ,1-g.giqueipossunl; «equivoea,vel si res quoedesignatiirnon sit multiyoea.
. .eartim verb xerum quse -non.-sunt, exempla posuit, âneillud * dubitarireete pplest, cur.cum djxisset duo
. -usticapiqnem,.t.ulelam,.genteni,.caei.er;aque quaejsunt -•generaesse definitibnum, rionipsasdefjniiionespar- •
. incorpprea; quaepx Jipc incorporea esse mpnstrayit, ititus est, sed quaedefiniuntur, id est cbrporaleatcjue
-
.quod aitj.eatangijdempnstr-jtiyenp.p.pqsse, sed.inr incorpofaJe.<Jubdidcirco dictum videlur, quia defini-
. te.Uigentiaalqpe ariimbxpmpi-ehendi. tCur y,ero .-ea-.-; •<liocumsit ad ailiquid,ut dictuii. est; quamdam papjt
non esse dixerit, .supposuitrationem dicens.jiullum , ex his, qubrufn subsianliam determinat, qua|itatem.'
-
quasi cprpus,ear;umjer;um:esse,.nec molemaliquam , Aique eliamdefinitiones,aiimsuni partilionym, qlfm
qua. .feriat sen^pm; ,Quod.enim corpus esse pptest'. dwisionum. . Partilionum, cum res ea qum. prpppsila
usucapionls?,âm,Ips.atgua.4sucapiuntJur_;cprpoTeaB esl, guasi in menibrq discerpiiur. U.i siguhjits cipile
. s.urit,jpsa vgrOjUSucapio corporea,non.est. IpsaêniinV-dicalM eiseguod in- legibus, seiiaiusc6ns'ullifsf rebus
per,ut.eiidi«onsuetudinemppssidendvfirmiludOj,qtiodr_;judicatis, jurisperitorum auctorilate^ edictis maghfra?
nam xqrpus .ha.berfi.p.otest?~1Iiem,, ,qupd-jqujs tutela luum, more, mquilalecgnsistal. Divisiqnumqutf.mde-
regit,.reorppra,!e,est, horrionamgue.est.Ipsa yero cura finilio'formas'omnes cg.mpteciilurgum sub ,eo gefiere
_.tuleiae,
" jalqueînsurnjjusalium flpendi.,jiihil pm.uino sunt quoddefinilur, hoc mod.o:Abaliefiplipest fijusxpi
cpfpons.habere,potest..IIqm^^ tjum mancipi est, aut trqdilio atleri nexu, ftut in Jifr.fi
sunl,.Jpsa ygro.genti. .cessio,inter quos eajure
' dem.genlilitaip-suntjjcorpqrei civUi'fieri~ppssunt.- .-
pommunis ,no.minisIJb.e,rpruin.soeielas.,
hias, ,i_l.,es"t 4_uoniamdefiiiitib ital ex subjecia fe quam definif.
iut £>pjpionunij, ^yaleriorjirnet Bru.tpruni,•eertejncpr- proprietalem"capit,"u'ttamen formam prppriamnpqi
rpofea ,esl.; sed.guaedani.earum-re^pmJncorppralis • ;ielinquat, idcircb post eas differentiasdefinifipnu.ni,
• ranimi.eonc.ej)lipes,.,-.atgueintelligenliaj-quam lip.iip- quae ab iiis rebus'tractae *unt .quae definje.banipr,
inem.ypcayit. Ipsa epim imaînaiip psucapipnis v.el nunc a propriaibrma definitionunidifferentias lfad.it.
itulela}iatquemtellectus,,incpirpp,raHs rei jiptio :diei- , Prppriavefo-forma uniuscujusque compositr.iu suis
itur, jquam .Gra-ciiWqi^r.Vp.anl. pivisil jgi.urdefi- parlibus constat.itaque ex partibus defiriilionumtajes
initipBem.inJias diias.partes,.sciliceitsecundura,sub- C differentias dbcet, qiiodaliaedefinitibiiesper divisio-
ijecti .d,'#er"erilias,.ut alias.quideni .csse dicejei.defi» V nem, aliee perpartilionem'fiunt.'Pefiniliir epim re,s
jriifipnKisa^nijer/um.quoeûntj-id^st ,corppra_ium, quselibet.dum aut ejus species omnes enumerantur^,
aiias-yere-earum quae.n<msunl,-i,d7est-jncor.ppranum. autpartes.Partes yerb a specie quo differant, pauio
.Bfric.qua.ripoies,t,.quod.etiamsuperjuSjbreyUercom- posterius 'dicam'.Nuricexporienda arbilror 'Ciceroni»
.memprayu.quqnam mpdb.definilip^nppinler-.a,ffecta exempla ; ;datenim partitionis exempiuriiiioc ;'Sit
•riufaerel.ur.«upj omnis^defini.tio^d ^liquid ;esse vi,- cnimiproposilurndefinlre quid-siljus civile, dicernus
- nleatur?-Idsircp enim affecta.esse, dicia.suntisimili- ita;: Jus .civile-est-quod .ri
" legibus, senaiuscbnsuliis,
"tudo,contrafûi..,et,caelera,,quoniam sgmper.ad alj- rebus .pdicaiis jurisperitoruiri' aiictofitate, edictis
•qujdreferuntu.r.-€>u«dsi.eiiam definiliorreferlur .id . magislraiuum, more, lequiiaie consistil'. Lexjgitur
•aliquid,riecest a^Ji«plut?3 a,Cjpropriaeconsiderationis, est-quam populus centuriatis cbrniliis' civerit. Sena-
<eaquoqiieinter a.Lâ ponenda est.;Scd occprritur,. . fusconsulla sunfqua. fueriritsenalusauctbritate de-
qupriiam ea quaeaffi"iela.srîn.t ,ianquarn. umbrae,ques- cfela. Res-judicatoe sunt quae inter eos qui ,super
dam corpus, ita exlr^dPbsila.non possupt .idirelin- aliqua re ambigunt," sententia judicum.fuerin,t.con'r.
quere ad quod probai.^»11'^fecta f .ret fut omnino stitutaa, quarum exemplo caeter.aeqrioque jadicantur..
.subsi.aniia.meorum ad q ?* .-affecljtûnt, non jsjgpirjD1Jjirisperiiorum auctoritasest eorumquiex duqdeclm
ficarif ut contrarium, simj,"?e,«t-G-eler^. Aufsi guandp >..tabulis, vel;ex edictis magisiratuum, jus ciyilpjnler,-
designant, una quaedam pa T3J*r-l§!l'g-turresse,.^pb- preiati .simt,, probatae civiurii judiciis, cfeditjeque
slantiae, velut.genus, species, .dipferentia-JJon .enjni sententiae. 'Edicta riiagistratuuhi sunt quae.praetores
gemistlota substantia,est speciV^-> .QWdoqujdeni non .-.urbanivel-peregrini, vel oedilescurules jiira dixere.
solumgenusspeciemformatjSec.iitoerenjioe.quoqfie,; . Mos-est.quod in civilatem soliium jest fiefi. .Equitas
nec djfferentiaetotam snbstantia. ..«SOfllinept ,fpfinam, . est quod naturalis ratib persuasit.' HaecIgiiur om-.
qu.andoquidemnon.sola differentiaV^peciem-per-Icit, nia unam tformam juris "efficiunt,.tanqiiani partes,;
sed etiam genus. Ipsa, vero species, ifnaidani^gepeiris, veluf*»hominem , caput,bracliia, lhofax,, venter^,:
pars.esi,at yero,.definitio,.etsiad al •.l_uidiest,;tamen crura iatqye pedes. .Pailitio est enim .Tilipse ait',\
t.oiamrspbstantiammonstraj.atque.e.iWfitlua.rir.eis.rei quae uriamquamque rem pfopositam, qriasi i.riniern;'
quam deQnit.et.subsianliam perficit,.!, $;oie,"iue..exfra-. bra- discerpit. Alteram vero partem 'dqfinilipnis ,-
posjta sit, sicptsimnHudp,et contr"aria'..f!'1'je.'Iue1p.ar^ . quae .per, divisionem sil specierum, lali* iponstrat
ejus subsiantifesit.quam definitione:doti:\spaMnak."sed.._. .exemplo. Definitenim quidVsit abalienalio ejus rei
'
- , _ .
:im , / AN. MANL.SEV. BOETH ... , . m6
quae mancipi esf, dicens : Abalienatio est ejus rei A liorie t fieret, alteram qu__ per parlirimdivi-ibnemr - -
quaa' maricipi. est, aut. traditio. alteri nexu , aut .tutfaque vero defitiitio partes enumerat. Sed hoc in-
cessio in jure, I.nter quos "ea jure civili fieri pos- terest,
t quia liaec qtiidem species,illa vero membra
:sunt.'Nafn jure civili.fieri aliquid non inler alios, .;partitur. Hic suborilur quaestiovalde difficilis.Nam
nisi inter cives Romanos fieri potesl, quorum est ;E si' definilio est etlam partilio, iriirum^videri po-
etiam jus civile, quod duodecim tabulis continelur» ,jtest qiiemadmodtim'alter sit a definilioneiocus, al-
1Omnes vero res quae.abalienari possunt, id est qua. ter ( a partiumenumeratione'. Quae*res maximam
a riostro ad alterius transire domiriium possunt, aut confusiouem
( praestat.Nam cum superiiisinlocrirum
'
mancipi sunt, aut non mancipi. Mancipi res veleres entimeraliorie
( alter a definitione lociis, aller sit a
appellabant, quae ita abalienabantur, ut ea abaliena-, ..partium'enumeratione propositusV cumque nunc
tio per quamdam nexus .fieret solemnilatem. Nexus- enumefationem
( partium, vel îvisionem, definilionis
vero est quaedam juris,solemnilas, quae fiebat «o ,species esse corifirmet, non est dubium qdin cum
modoquo inlristilutionibus Caius exponit. Ejusdem .- -idem sit partium enumeratio quod definitio,(idem
autem Caii libro primo iristitutionum de nexu fa- jnariique est species qtiod genus), ideni sit lociis a
ciendo, haecverba sunt: Est aulem mancipalio, ut-' ,definitione, qui est h partiuin enumeraiibne. Cujus
supra quoque indicavimus, imaginaria qussdamven- B ,quaestionis valde difficilis/facilior absolutio est,' si
dilio, quod ipstim jus proprium Romanoruin est.cir ,
definitionum ipsarum formas - ac distantias"colliga-
virim,eaque res ita agitur, adbibitis non minus quam mus."Multis*
, namque modis fieridefinitio potest.In-
quinque teslibus Romanis civibus puberib.us, et pr_e- ter" quos 'unus est verus atque integer defiriitionis
terea alio ejusdem conditionis qui libram aeneamte- modus, ] qiii eliam substantialis dicitur; reliqui per
neat,qulappellatur libripens. is qui mancipiumac- ,,abusionem defiriiiiones vocanlur. ;De quibus orrini-
cipit, ses tenens, ita dicit: Httnc ego hominem sx bus paulo poslerius inlegram' faciam divisioriem.
jure Quiritium meum esse aio, isque mihi emptus es. Nunc-iiicbmmrinesicdisseram: *nam quiaomiiisde-
hoe nzre aeneaquelibra. Deinde oere percutit libram, finitio explicat quid sit id quod defihiturl Explicatio
indeque ses dal ei a quo mancipium accipit,. quasi • autem fit-duobus'modis : urio quidem cum pfo.re
pretii loco. Quoecunqaeigilur res, lege duodecimla- minirrie cognita planius "aliquid afferiur;" alio' vero
bularum, aliter nisi per lianc solemnitatem abalie- cum fit -quaedampartium enumeratib.. Ac de priore
nari non poterat. Sui juris autem cseterae.res nec quideiri modo, posterius. Nrinc yero de enumefa-
maricipi vocabantur, esedem vero etiam in jure ce- tione partium ita diceridum est, quod omnis defini-
debantur. Cessio vefo tali fiebat modo, ut' secuhdo •- thyquae per partium enumerationem fit.quasiquoe-
commeniario idem Caius.exposuit. In jure autemC dam partitio recte [intelligitur. Dictuiri' est, id quod
cessio fit hoc modo :apud magistratum populiRo- innomine confusesignificaretur, in definitiorie qiiae
marii, yel apud pra.lorem, vel apud praesidem.pro- fit enuirieraiibne partium," aperiri atque explicari.
vinciae, is cui,res in jure [ceditur rem tenens ita vin- - Quodfiefi non pbtesi, nisi per quarumdampartium
dicat fHunc ego hominem ex jure Quiritium meum nuncupalibnem; nihil enim dum explicatur oratlone;'
esseaio. Deinde ppstquam hic vindicaverit, prxtor totumsimul dicipotest: Quaecum ila sint, cumque'
inierfogat eum qui cedit an cpntra vindicet; qtio:ne- omnis liujusmodi definitio quaedam sit partiurindi-
gante, aut lacente, tuncei qui vindicaverit, eannrem stfibritio, quatuof his modis fieri polest. Arit enim
addicit, idqug legis actiovocabatur. Res igitur quae substantiales ptirtes explicanlur, aut proprietatis
maneipi sunt, aut nexu, utdictum est, abalienabau- partes dicuntur, aut qriasi totlus membra enume-
tur,,au't in.jure cessione. Has autem'-solemnilates ranlur, aut lanquam speeies dividuritur. Subslantia- *
quasdam essejuris, ex , superioribus Caii verbis lespartes explicantuf, cum exgenere acdifferentiis *
ostenditur. At si res ea quae mancipi est nulla so-- . defiriitio cbnslituilur. Genus er.im quod singulariler
lemnilate iriterposita tradatur, abalienari non pote-' .praedicatur, speciei totum est.' Id genus sumpiurriin
rit, nisi aVeb cui tfadilur, usucapiatur..Quaecum definitione, pars quaedam fit. Non enimsolum spe-
ita sint, recte definita estsecundum divisionem ab-U' ciem complet, nisi adjicia.uur eliafn differentiae,in *
alienalio rei mancipi.scilicet quae aut nexus tradi- quibus*eadem ratio quaj In genere est. Nam cum
tionej 'aut In jure cessione perficilur. Nam .pura tra-- ipsae singulariter diclae iolam speeiem claudanf, in
dilione, abalienaiio rei mancipi non explicalur. Spe-- definitione sumptae, parles speciei fiunt.quia non
cies vero has esse, non parles, binc inlelligltur, quia sblum speciem quiderri esse designant,' sed etiafrige-
si quis nexri abalienet rem mancipi, id quod suum nus. Hujus. exemplu,rn est: Hbino est' animal fatio-
fuit, inalierius.poiestatera pleno jure transtttlit.- nale, mbrtale. Cum ergo tbta -definitio hbmini co-
Quod si etiam in jure pedat, plenum abalieriationis- aequelur, toliusquie definiliohispartesiint, luiharii-
'
jus.erat. Ubi auterri plenum nomen ejus, quod divi-" mal,* tumrationale, tum. mortale, ipsius Iiominis
dunt, paftes suscipiunt, illud- genus, et has species partesesse videntur sirigula, qnae ejtisdem defiriilio-
esse pauluiiimquoque dialectica cognitione imbutus nis pwtes sunt. 'llaec igilur prbprio nomine definitio
inteltigit. Quaecum ila sint, divisit Cicero definitio- nuncupalur. Itfim esl illa.definitib, quando iniinura
nem iri duas pafies, unam quaj partium. enumera- accidenlia coljliguntur, alque untim-aUquid ex his
* Hs?cverba, namquia, redundarevidenlur.
-_-.. "A '.'*...'
1097 IN TOPICACICERONISCOMMENTARIA. LIB. III: . , ; , 1098
cfficitur, et est veluti quaedampariiura enumeratio,\A blicis usibus desiinata, polest lteivt alind quodlinet,
non in subsfantia, sed iri quadam accidentiurn eolle- ul iheatruiii, qriodpropter amplioressouitus exbiben- '
ctione posila; hujus exemplum est :.Animal est quod dos legi solet.. Sed id nuiic inlelligere nos oportet, .
inoveri propria voluntate pbssit. Animali namque et posse per parlitionem aliquid saepe definiri, cum
motus est accidens, et voluntas, et possibilitas, partium illa coljectio unam rem tanturii possil effi-
-sedhsecjuncla perficiunt animal, non substanliali- cere, ut si nihil esset aliud qurid fundamenta,' pa~
ter conslitueniia, sed per qtiaedamaccidentia desi- rietes atque tectum posset habere, nisi domns, jurei
gnanlia quod animalis quasi quaedaraparles sunt, et definitio facta esse videretur, domum esse• quam fun-
haecdescriptio nuncupatur. At si non accidentia rei, damenta, parietes tectumque perficiunt.
sed quasi membra quaedamdicamus, exquibuscom- Sunt eliam alia genera definiiionum, sed ad hujus
ponitur alque conjungilur, atque inde defiuilionem libri inslitulum illa non pertinent, lahlum est, dicen-
faeere tentemus, lioc modo dicimus : Domtisestquae duni qui sil definilionismodtts. ..
fundamteiito,pafietibus tecloque consistii, hie mera- - Hunc locum Yiclorinus unius voluriiinis serie
bra quaedamsumpta sunt ad defihitionem, quibus- "*• •aggressusexponere et omnes definitionumdifferen-
-
res lola conjungHur,et haecvocalur per enumeratio- lias enumerare, mullas interserit, quoe deliniliones
nem partiuni diffinitio.At si quis ila definiat, ,ut non " esse pene ab omnibus reclamanlur. tnter definiiio- -
in definitibne ponat membra, sed species,' a divines enim ponit et nomina, quod specialiier Aristole-
sionc specierum definitio nuncupatur; velut si quis li in omni doctrinarum genere peritissimo nonvi-
hoc modo pronunliel: Animal est substantia, quae deiur ; pernegatque in Topicisenomine fieri definl-
vel sensu tantum, vel sensu et ratione nitatur. Haec tionem,. veluii si quis dicat : Quid est conlicescere/
igilur quaiuor a se differre manifestum est. In ea et respondeatur, Tacere, bae nullomodo definittones
namque definitione quaeper substantiales partes ef- habendae.sunt. Quod etiam ex ipsius.M. Tnllii deli-
ficitur, singulaepartes majores esse videntur, clsub- nitione approbari potesl, per quam defiiiilio qtsid
stantialiter universaliores ab ea re quam definiunt, esset ostendil; dixit enim esse definitionemoraiio-
ut animal majus est ab homine. Morlale etiam at- nem quae id quod definilur explicat quid sit. Sed
que rationale, singula homiuis transgrediunlur na- cuin iiomen non sit oratio, manifestum est riomina
luram.quae in unum conveuientia,eideni quo sigilla- definitionem non posse coristiiui, cum praesertim ne
Ialim majora sunt coaequanlur.Accidentiavero quse. omnia quidem quaeoratione promuntiir, alque aliquid
in definitione pcinunlur, omnino a substantiae ra- oslendunt, proprio definilionis nomine. designentur,
tione disjuncta sunt. In ea vero definitione quaeex veluli descriptiones, omnisque alia oratio quae non
enumeraiione talia sunl enu- * ex subslantialibus
pariium perficitur, quae partibus, sed ex quolibet alio
merantur, ut singula totius definiti nomen capere modo conjunctis efficitur, quod ne ipse quideni Vi-
noii possint; atqtie idcirco eodem minora sunt, ut ctorinus ignorat. Sed videlur id definitionis loco
fimdarneiita nbn possint domus vocabulo nuncu- ipse sjbi Victorinus ad disserendi sumpsisse prbpo-
pari : fundamenla enim domo minbra sunt, ilemque situm, quod quoquo modo rem suhjectam pnsset
caeterae"parles; At vero in ea definitione quac per ostendere. Idcircb enim nomen quoque in definiiio-
divisionem fit, singulaequidem partes lola ea requae num numerum recepil, quoniam siepe notiore voca-.
definiluf minores stinl, totum tamen definitae rei bulo fit elarius quod ignoliore antea prolalum laie-
nomen suscipiunt. Ut ralionale nomen capiteanima- " bat. Idcirco etiam nos superius diximus explicatio-,'
lis, eodera modo irrationale. Quibus ita discretis," nem fieri duobus modis : unp quidem cum pro re
quotiescunqueab ea defiriitionequaeper substantia- minime cogriita planius aliquid afferaiur; alio vero
les partes efficiiur, vel ab ea quoeper ac.cidenlium cum fit per quamdam partium enumerationem': u't ea'
enumeraiionem cblligitur, argumeniaiiofit, a defi- quidem explicaiio in qua notius aliquid affertur,
niti.one.id est a loto tracium dicitur arguinenium.' hominis t,h; ea vero quae fit per partium enumera-
Quoiies vero ab ea diffinitionequaevef per membro- tionem-orationis, quanquam etiam in ipsis orationi-
rum enumerafmnem, vel per specierum divisionem bus seriiper planius aliquid afferatur quo notius fiat
perficitur, argumentatio fit, ab enumeratione par- iilud de.quo disserilur. Ul igiturnihil expositio no-.
tium argumenlum dticlum esse perhibetur. Sed M, stra praetermiltai, et definitionisproprietas appareat,
Tullius quia jam partitioiiem definitioriis ingressus itaque bmnia in notiiam deducantur, ut necvera
esl, eiiam hanc inlerposuit, quaenon ad definilio- definilio nesciatur, et quae non sit proprie verequa
nem, sed ad enumerationis partium Iocnm perfine- definitiosub scientiam cadat, talis definitioriumdif-
bat, Hujus vero rei argumentum esl, qt.Ia cum post,' ferenlia facienda est. Definitionum.enim aliae pro- J
deeisdem Iocis latius-tractans, deeiiumeralione par- prie definitiones sunt, aliae abusivb nuncupanlur '
fium Ioqueretur, nullam aliam enumerationerii par- modo. Ac proprioe quidem definitionessunt quoeex :
tium posuit,"nisi eam quam nunc definilionis spe-; genere differenliisqueconsistunt, veluthaec : iloino •
. ciem dixit. Nec tamen est arbitfandum' omnem par-' est animal rationale,-morlale : Iiic enim aniraal ge- '
lilionem deftnitionislocum posse obtinere, ut si quis nus est; rationale vero et moriale differentiae.Earum -'
sic dicat,-fundamenta, parietes et tectifmdoriiusest, vero defirtiiionuni quae non proprie, sed abnlendo
id non estnecesse. Potest namque esse pofticus pu-J. defihitibiiesvocanlur, aliae sunt quae singulis lioini-,
PATKOL.LXIV. 35
AN. MANL..SEV. I30ETII -;
1099 liQq'
nibus denolantur, ano. vero qtias explicat ac depro- A illam il quoque qua. pef quamdarn laudem neri polesf,s
mit oratio. Atque illanini quideiri dclLniiipnumqnae ut u Lex est mens, et animus, et consilium, et senten-
tanlum norriirie designantur, alia_"surilquae XKT" ca- lia
li civitaiis. Qubd iflaxinie tntione carel. Non enirrt
TO,.?IV,id est ad verbum -fiunl, cmn pio iiominc red- 1. laiidis modus itli faciet differenli.im.llla enini consi-
dituf nbmen, veltit si dicaf aiiquis : Quid esl conti- deranda d sunl qtioe in definilione ponunlur, non quo .
cbre? et respondeatnf, Tacere; Quid esl baurit? animo a constituta sunt. Quod si reci|>ien"dafuit lau-
"
Perculit; aliee vero, quae exempli gratia ponuntur," d
dandi voluntas jnter differentias definitioiium, cur
ut cura volumus designare quid est substantia, n viluperandi quoque vbluntas îliam differenlianv
non
exempli gralia dicimus, Ut liomo : ha_e vocatur definitionis d efficiat? Sed' hoc apenissime iiiconvc-
Gra.ce rvtto;, quof,idcircnynt dictum est, iniof dcli- niens n et verilati videlur esse contrarium. Fiunleiiam
' niliones ponitur, quoniam id quolibel modo aiiquid defmitiones d per proportionem, ut si quis dicat,
I
Ilomo est ininor mundus. Sicut etiam mundus raiiona
designat ejus quod designalur, et si non proprie,
tamen aliqtio modo vidctur" esse definiiio. Earum rregitur, ita quoque quoniani horho mullis parlibus
vero definitionum quoe in oraiione consisluni, neqtie junctus, j habet tamen in omnibus.ratiotiem ducerii;
tamen-sunt propri-c, multa. sunt diversitates. Qua- minof r niundus dici potest. Fiunt eliam definiliones
rum estomnium i.bmen communis descriptio. Ha- B; a*"relationibiis, cum dicilur : Quid esl pater? respnn-
iHimali;c fimiLpartiiioiie, aliae divisione, de quibus cdeiur, Cui es! filius. Causa quoqiic solet efficere.
snperins, nl diclum est. Aliac vero substantiales definiiionem,c ut cum dicimus : Quid est dies ? re-
qiiidem differenlias suniuni, sed genus non adjiciunt, sspondetur, Sol super lerram : causam eriim, id est
aiqne hacc quidem a Victorino evvor.pa.Timdicilur, ssolem, pro re ipsa cujus causa est interposuimus,
quasi quamdam communem continens nolionem, .atque ita diem definifionem monslfavimus. Haesunt
veluii si quis dicat : Hnmo ,est~quod ralionali con- definitionum
c differenliae quas in ep libro quem de
ceptione viget mortalitatique subjeelum esi. Hic igi- definitionibus
c Victorinus edidil, annumeravit, quas
lur gehus "positumnon est, sed differentioesiibstan- M. I Tullius preelermitlil eo nomine, qnod eas minime
tinles. Aliaevero sunl quse pltiribus quid.em qualita- - necessarias
i existiroaverit. Nos vero ne quid perfeclio
tibus designaniur- accidentibus lamen, ila iit singuloe deesset c operi, ctiam qu;e"sunt' a Cicerone proeler-
. riiissa
i •
qualitates, etiamsi non conjungantur, possint tamen subjecinms.
qu>iddemonstratur eflicere, ut homo est ubi pielas Sic igitur __(_>•__• prmcipiunl, cum sumpseiis ea
esl, tibi sequilas, et rursus ubi malifra et versutia ,qum sunl ei rei quam definire velis cum aliis commu-
esse possunt: nam et si caetera nttllus adjungat, ,nia, usque eo persequi, dum proprium efficialurqu.oA
sulficit ad p.teiidendum honiiuem dicere, ubi pielas Q ,ttullam in aliam rem transfeni possit. Ut hoc : Emre-
inesse polest, vel ubi juslitia, vel caetera : Iiaec d<las est pecnnia; commune adhuc, mulla enim ge-
" Alise vero sunl quae plui'ib_is In .mra sunl pecunim.Adde quod sequitur: ,Qummorle
vocaiur KOIWZEC.
unum accidentibus eonjunclis effichmlur, nt si quis - ,aftcujns ad quempiam pervenit; nondum est definitio,
Juxuriosum definire velit, dicens : Luxuriosiis est mullis enim modis-sine hmreditate teneri morluorum
qu. pluribtv et non necessariis sumpiibus in delicias pecunimpossunt. Unum adde verbum: Jure; .jam a
affluit, et ,i,n libidinem fertur effusior; omnia enim communiiate res, disjuncta videbitur, M._>ifexpUcala
-coiijuncta luxuriosum videntur efficere, singula vero definiiio sic : BmredilGScsi pfcunia qum morte alicujus
minime : haecvocalur viroypa.fi7.vi. Alia. qurjque fiunt _ v,d quempiam pervenitjitre.. Nondum est saiis,,adde-:
eo modo, iitad Signaudam differentiamproponantur • Nec ea aut legata testamento, aut possessienerelenta.
in his rebus qua. in disc.re.lo fine conjunciae sunt, Cmfectttmest. Ilemque ut illud : Gentilessunt quiinter
ul si tliibifet quis, Nero imperalorne an tyranniis se eodem nontine snnt; non est satis : Qui ab ingenuis
fuerit, dicit eum tyfannnm fuisse, quoniamcrudelis oriundi suiit. Ne id quidem salis esl : Quontm majo-
[ftierit alque intemperans. Haec enim adjuncta dif- rum nemo.servifutem.servivil. Abestetiam mtnc.: Qui
ferentia lyrannum ab iriiperalore sejungit. Aut cnpiie non sunidiminuii. Hoc fortasse salis cst. Niltil
eliam si de eodem tyranno alque rege dubitelur quid B|J enim video Scevolampontificem ad hanc definiConem
uterque sit, juncta differentia utrosque designat, nt addidisse. Atque hmc raiio valet in ulroque genere
si lemperanlia quidem regi vel pietas, tyranno vero definilionum,siveid quod est, sive id quod intelligitur,
ct inleniperaniia et crudelitas convenire dicatur: haec definiendnmesl. <
-, vocatuf v.ara Sitxfopav.Alia quae per translationeni Definiiionis ratione proposita divisaque per sin-
tlicitiir- ut;Adolesce;itia est flos aetatis. Jlla qtioque gulas paries lum maierioe, lum eliam formae:-mate-
definilio fessedieitur quae fit ex privalione eontrarii, rioeqiiidem,-cum defiuition.uoiesse dixi>;vel earnm
ul boiium est quod maltini non est. Illa quoque Vj- r.erum qu__corporeae esseni, v.el earum quae ineor-
cloriniis defihitiOnem ponit, quoe tantun) prbpriis poreae; formce vero cum aul partilionibus ant divi-
nominibus aplari potest, qua_ etiam vmrvizao-is ap-' sionibus definitiones, fieri doctiit; prsetermissisque
pellatur," iit,'_Eheas est Teneris et Anciiisoe filius. ca_teris quaec-inquead proppsitum opus minime per-'
Praelef has; etiam "illa :est quae fit per indigentiam tinerent, nunc quod utilissimum est, •maxiniefjue.to-
pleni, utquadrans est cui dodrans deest rit sit asl tam definitionem intelligeniiam significarc poiest, .
Pnnit eiiain Vifclorihusinter differentias definitionuin essequitur. Id autem e.l: Qui sii in omnibus, quaa--
1NTOPICA CICERONISCOMMENTARIA..LIB.III. . • 1103 ,
4101
cunque quomodolibet fiunt, definitionis modti-.. Est A collectis
c< communilalihus,in unumquecopulalis, cum ,
autemitna atque omnibus communis definiendi ra- necesse n sit ilia :copiilaiinne qnae communia sunt .
ci
lio, ut ex coirimriniiatibusinler semet junclis atque . coijirahi atque in minoreriicohiberi modum, eiquo
cnmposilis in unam proprietatem rei definitio colli- quod q definitur ex- coinmunitalilius juncis aliqnid
gatur. Omniaenim quaecommunia atque universalia propriuin p aique aequale coniponitur. Hoc esl igitur
stint, si quideis fuerit adjectum,determinaiione mi- qnod ri, ait Ciccro, hunc csse' definiiionis modum, cnm
«munturj et ad particularitatem redeunt, alqtie eo si sumps.eris ea quoe sint ei rei qtiam dcfinire_vclis
amhitu quo eoncludebanl cuncla, cobibenlur, veluli cum c a'iis communia, usque. eo persequi, ut pro- •
cum generi adjicilnr differenlia, cl (it species. Nam • prium
p efficialur; quod in nullam aliam rem iraiis- ,
cnm gerius per se proprio ambilri multas species ferri f< po.-sit,ut his vcrbis ei hac senteniia brrvitej.
coniineat, ei si propriam adjicias differentiam, mi- s: significare videatur lianc esse definitionein quoe,.es.
nniiur, et in quamdatri quodammodo parlicularila- subslantialibus
si commuoilatibiisjuncla., alque in nii- ,
tem redit, veluti cum dicimus animal, lioc nomen norem n modum rcdacia, fit elrei-qivc.definilur requa-
mrilta concludit. At si ei ralionale adjicias, facias- ' Jis.
I- Exenipla vero quas pbnit hujusmodi suni, unum
que animal ralionale, minus.erit a simplici. Minus udefiniendoehoereditatis, alleruii) gcnlilitaiis: lloere-
namque est animal raiionale a simpliciter animali. B; ditatis
a quidem hoc modo : Ilaerediias cst pecnnia,
C
Ita additiodifferenliaequod majus fuil in partictila- Coiiimiinehoc et multis aliis conveniensqn.c haire-
ritatem quamdam redegil aique coIiibuil.-Quoties ddilates.non stint, ut donaiionibus, ut furtis, vel-qtii? ,
igilur aliqua res definienda est, sumilur id qupd ei biislibel
i aliis pectiuiaiiis rebus quas minime sunt .
cum pluribus aliis cornmune est, liuie adjiciuntur li hoeredilates. Huic igitur pecunia; addeudtim aliquid
tlifferentiae,stalimque necesse est minuatur id quod ffuit, id est: Quaemorte alicujus ad quempiam per--
pluiihus fuerat anlecommune, et si bac differentiae venii. v Haerediiasenim pecu.tiiaefl.id quempiam ali-
addiiione in tanium rnodum dccrcverit, ut -rei quae ccujus morie perveniens. Sed ne id quid.cmplenum
deliiiilui' fiat"a_qualis,alias differemias colligere at- Iiaereditatis
I explicat intelleclum. Commune namque
qi.e aptare non necesse erit, sed Jd ipsum quod ita est. « El pecuniae mortuorum pluribns lencri modis
decrevit, ul "aequalesit ei quod definiiiir, definilio- "' possunl,
r velut si bello quis vicius est ac, spoliatus.
nem esse necesse est. Afsi adhuc amplius sit ab ca Addendumi igitur est aliquid : Jure, ut sil, Haeredi-
re quaedefinitur, qureramus necesse est aliam diffe- las t e.-t pecunia quae morie alicnjus. ad quempiam
reutiam, qua adjuncta numenis qiiidem crescat, vis jure j pervenit, Haereditatesenim jure capiuutur. ¥i-
aiitem CQmmunrtntiimdifferentiarum addilione de- deatur < forsitan hoc Ioco defimiionem posseconsis-
crescat, alque id liaetenus faciendum, quaienus, ut C1 (ereI , sed minime; quid enim? si legata pccunia est,-
dictum esf, ea qure.ad definiiionem sumunlur ei baercdiias quidem. dici jion potest., capta tamen
quod definienduraest adaequentur.Ut igitur id non 'morte alicujusjure pecunia est. Nam si lestamenta.
ralioiiesolum, verum conyenienli quoque clarius fiat jnre fiunt, pecunia etianvjure legalur, adjiciendum
exemplo, sumaiur res noiissima ad definitionem, id est aliquid, id scilicet qtio ab hicrediialibus legata
sit homo. llujus igiitir iia quoerimus dcfinitionem: separenlur, ut dieamns, Iiaeredii.itcmesse pecuniam
sumimus quod ei cutn pluribus aliis commune est, morle alicujus ad quempiam pervenientein jure,
id est animal. Dicimus igitur hominem esse animal, ' quaelegaia nnn sil. Ntim satis est definitioni? Mi-
nonduin est definitio, pfimum quia, ut dictum cst, ninie. Quid enim si meum quidem dominium si|.
solo homine definitio reddi non potest; dehinc qnia fundi, vel alicujus pecuniariaerei, alteriiis verousus-
animal majus est hoinine. Ut igitur minualur ani- fructus. Nam morte-ejus cui ususfrnctus competif»
mal et hominicoaequelur,addimus differenliani, qua ad me res illa reveriimr, quaa in meo dominio prp-
adjuncta, rerum quidem numerus crescit, vis aulem, prieialis possessione jiire lenebafur? .neque tamen
rei atque araplitudo minuilnr. Addo igilur rationale, boereditas esse polest, adjiciendum igiiur esf, mi-
efficioqueariimalrationale. Minus cstigitur animal nitne possessione esse reienlam,- id est, ul proprie-
rationale quarnproprie animal. Dico autem bomi- D talis possessione id,quod ex morte alicujusjure non
nem esse animal ralionale. Sed id nondum e<>_.qua- --legatuni-pcrvenit non retineaiur.iloc autem modo
lur ad homiriem,pnssunt enim esse animalia ralio- possessione relineri potest, si sit nostra pioprieias,
nabilia, sicut Platoni quoqtie de astris placel, quae et ejus qui decpsseril ususfructus. Conjuncia igitpr
liominesnon sunt. Addo igilur rursus aliam diffe- omniain tinum facient-hoereditatisdefinitionemhoc
renliam, si quoquo modo iterum definilio contraha- modo : Hicredtas est pecunia quae morie alicujus
iiir.ut fiat bomini quod definilur aequale; adjungo ad quempiam pervenit jure, non legala, -neqtiepos-
_ igjur mortale, ac dico hominem esse animal fatio- sessibnefetenta. Hoecdefinitio estoequalis. hasrediT:
'nale' mortale, id aequaturad hbmineni. Nam et qtii tati. Nani ut hoereditaspecunia est morle alicujus £td,
Ifomoesl, animal rationale mortale est. Dico igitur quempiamperveniensjure, neque legata, ncque pos-;
bominis hanc esse definitionem quae ex pluribus sessioneretenta,ita quaccunquepecuniaalicujusnior-tp,
comriiunibusjunctis iinum tamen quiddam hornini- ad aliquem jure pervenerit, neque legata sit, neqnp;
proprittmatqtie acqnaleconficit. Atquein crelerisde- retenla, hanc liaereditaiemesse necesseest. Sed cufn.
• finilionibus eadem ratio esl, tit definiiiones fiani M. Ttillius ad eum usquc locum definlendovenissetr
'"
1105 , AN. MANL. SEV. BOETII - - 1-104
ut diceret haereditatem esse pecuniam quae morte A juredictumest,
j Jam acommunilateresdisjuncta vide-
. alicujus ad quempiam pervenissct, jure ait : Jam a Itur, ut sit explicala definitio : ILcrcditas est pecunia
cbmmunitate res disjuncta videbitur, ut sit explicata "< "quoemorte alicujus ad qiiempianipervenit jure. Sed
definitio sie : Haereditasesl pecunia qua_morte ali- < quoniam rursus bic inlelleclus ad plura inlra se po-
ctijus ad quempiam jure pervenit. Idijue ita dictum < sita polerat convenire, non immerito additum esl:
est, quasi jam plena facta sir definitio. Quid enim Nbn l est satis,et caetera, quaelegatum et possessionis
est aliud-expiicalam esse definilionem, et a commti- retentionem
j ab haerediiatisdefinitione sejungunt: ae
nitate disjuiictani, nisiperfectam, el cui desit nihil? de < priore quideni beereditaiis exemplo iioec dicta
Sed mrsus qriasi nbn sil explicala definitio, nee a sint. s Ad hujus vero simililudinem etiam secundum
cbintuunilate dis'unc.am,adjicit: Nondumesl salis; tractat t exemplum, quod de definitionegeniilitatis est
adde : Nec ea aut legata leslamento aut possessione *positum. Genliles enim sunt qui eodem nominein-
reienla. Cujas adjectionis haecraiio esi, fecit enim ter 1 se sunl, ul Seipiones, Bfuti et caeteri. Quid si
defiriilionem aliis adjunctis, aliis scparaiis. Iiaque servi
! sunt? num ullrr genlilitas servorum esse po-
id quod'definiebal, vel bis qnaeadjunxil, vcl liis quae test?
1 Mininle; Adjiciendum igitur : Qui ab ingenuis
separavit', a caeteroruni omnium commiinilale se- iorittndi suni. Quid si liberlinorum nepotes civium.
grcgavit. Haereditatem enim dixit esse pecuniam, BI Ronianbrum eodeirinomine nuncupentur? niim gen-
hoic addidit, morle alicujus ad aliquem pervenien- lilitas ulla est? Ne id quidem, quoniam ab aniiqui-
term..Separavitqtie eam ab iis pecnniis, qtiae non tale i ingenuorum genlilitas ducilur ; addatur igitur :
rriorte alicujus ad aliquem, sed contractu viventium iQuorttm majorum nemo servitulem servivit. Quid si
pervenirerit, addidit jure, ut ab his pecuniis se- peradopii.onem in alterius familiam iranseat? luno
pararel quaeper vim morte alterius ad quempiam etianisi . ejus genlis ad quam, migravit nomine nun- .
pervenirent. His igitur duobus, morte atque jure, ,cupetur, licet ab ingenuis et ab iis ortus pnrenlibus
ea pecunia effecta est, quaea cocterisita separelur, sit i qui nunquam serviiutem servierini, tamen quo-
ut tamenper legilimum acquirendi niodum, non in- niam in familiagentis suae non manel,. nein genlili-
lef titrosque vivos, sed inter unum vivum atque alte- late quidem manere potesl; addendum igitur est :
- rum mortuum fieret. Hse.cigitur una separatio a caete- Neque capite sunt diminuli. Hoc foriasse, inquit, sa-
ris facta est, atque ideo ait explicatam esse defini- lis est secundum Scevolae pontificis definitionem,
tionem et a communitate disjunctam. Sed quoniam nibil enim ulierius adjecit, ut sil definitio gentilinm
in ea insa pecunia quaemorle et jiire ad aliquem perhaec : Gentiles sunt, qui inter se eodem sunt no-
venit inerant quaedamquae haereditales non essenl, niine, ab ingenuis oriundi, quorum majorum nerao
harum separatione plena effecta est haereditatis de- CI servitulem servivil, et ubi genlililaiem nulla cajiitis
finitio. Nam cuin diceret baerediiaiem pecuniam dimitiutiodestrtixit. Haec quoque delinitio facta est
esse, itemque quae morle alicujus ad aliquem perve- ex pluribus commuiiitatibus in unum confluentibus
nisset, itemque et quaejure, hoecomnia eflicientia atque unam proprietaiem ejtts rei quae deiiniebalur,
substantiam haereditaiisapposita sunt. Sed quoniam id est genlilitatis, facieniibus. HIc igitur definitionis
efant in hac collectioiie quaedamad qtue hujus col- modus in utroque genere rerum valet, sive quacsunt,
leclionisintelleclus transferri possel, nec lamen es- sive quoenon sunt, id est sive corporalium, sive in-
sent iioereditaies,veluti legatum aut possessionis re- corporalium;nam, ut superius osiensum csi, id esse
tentio,' his subtractis reliqua fuit hocrediias, de qua .• Cicerodicil quod corporale sit, id non esse quod est-
intelligi pbssit pecunla alicujus morte ad queinpiam incorporale. Ac postremo omnium definitionum mo-
jure perveniens. Non igilur legaium, aut possessio- dus bic est, ut ex pluribus communiiatibus aliqua
nis retentio subslaritiamhaereditaiis efficiunt, quippe proprietas fiat. Sed dislant a se definitibnes, quod
quae impedirent "ad ejus substanliam demonstran- ha'. quaeproprie definiliones vocantur ex his com-
dam, nisi removerentur. At vero nec negatio qui- muiiiitalibus conjunguntur quae subsiantialcs sunt.
dem cujusquam subsianliam perficit, sed tantura Illa. vero quae non verre sed abulendo definitiones
quid non sit oslendit. Quod si legatum et possessio-'D) dicuntur, ex '
accidenlibus communitatibus congre-
nisretentio haerediiatis subslantiara non modo non ganlur: '• '-
complent, verum etiam impediunt alque corrumpunt, Partitiomtm qulem et divisionumgeriusqttale essel,
liisi fuerint disjuncta alque seposita; cumque harum oslendimus,scd quid inler se differanl, planius dicen-
negatio riihil ex hoereditatissubstantiamonstrel, sed dum esl. In partitione quasi membrasunl, ttt corpo-
lanlum quid non sit ostendat; reltnquilur pars su-' ris, caput, humeri, mantis, lalera, crura, pedes et
perior, id est pecunia morle alicujus ad quempiam cmlera.. In divisione formm sunt quas Graci ..S.af
jure perveniens, quae subsiantiam haeredilatisosten- vocant,noslri, si qui hmc forte traclant, speciesappel- . -
dat, ea qua_sit explicaia defihitio a crcterisque dislanl, noii pessimeid quidem, sed inutililer ad mulan-
juncta. Sed quoniamvufsus, ul dicium est, quaedam dos casusin dicendo.Nolim enini, ne si Latine quidem
sunlad qua. defivari hujus definitionis intelligentia dicipossil, specierum etspeciebus dicere, ei smpehis
possit, idcircoad discrelionem iniegraradesignan- castousulendum est, at formis el formarum ,ve,lim-
" dam
reliqua pars addilur. ltaque quoniam ista de- Cumvulein ulroqiteverboidem significetur,commodi-
' nionstrant •hoereditateri). efficiiinlque subsfaniiam talem in dicendo' non arbitrar negligendam.Genustt
ii0S , iN TOPICA CJCERONISCOMMENTAUIA. LIB. III. 1108
nomimbus M. lullius partes q uidem
formam definiunthoc modo: Genusest notio ad plures ALpriis igitur ' fdf-
differenliasperliiiens. Formaest notio cufusdifferenlia veluti toiitis membra' appellat', spfeciesVero
ad caput generis,'quasi fonlem, referri potest. Nolio- -mas. Idcirco, quoniam non salis ei apta videtur
nem appeilo quod Grmci tum IVVOIKV, tum ipb\nj>a inflexio casuuiri ab eo nomine quod esl species. Et
dicttnt. Ea esl insiia el anle percepta cujusqueformm licet p)urc*s", inqriit, usurpaverint lioc nomen, tamen
dura est hujus nomiriis per casus inflexib,
cognitioenodationisindigens. Formm igilur sunt hm , "quoriiam
in quas genus sine ullius prmlermissionedividitur, ut cum dicilur speciei, specierura, speciebus, idcirco
siquisjusin legem, morerit,
wquilatem dividat. Formas commoditatemin dicendo, ut ipse ait, non arbilraliis
'
qui putat idem esse quod partes, confundil artem, ct e:t negligendum, ut formas vocaret in cujus nbmi-
simititudinequadam conturbalus non salis acute qum nis casibus nulla sentitur asperitas. 3.1 quoniam
sunt secernenda distinguit. Smpe etiam definiunt et. forma praeter genus esse non potest (nihil enim prae-
verbi ex simililu- ler suumpotestessepfineipium), utrorumque appo-
' oratores et poetm per translalionem
dihe cum aliqua suavilale. Sed ego a vestris exemplh suit definitiones, dicens genus esse notionem ad
nisi necessarionon recedam. Solebat igilur Aquilius plures differentias pertinentem. Notio vero intel-
collegael familiarismeus, cum de liltoribus ageretur, lecius est quidam et simplex menlis.conceptio, quae
omnia 'pubticaesse'vuliis, quwrentibusiis ad quosid BI ad res plures pertineat a se invicem differcntes. Id
pertinebat, quid esset lillus,' ila definire, qua fluclus vefo genus esse manifeslum est, quod apertissimo
eluderel. Hoc est quasi qui adolescenliamfloremmla- liquel exemplo. Aniraalis quippe intelleclus ad plu-
tis, senectutemoccusum viimvelil definire'. Transla- res diffefentias peftinet, ad raiionale -scilicet atque
tibneenimuteris, discedebala verbis propriis rerum, ac irrationale, ad mortale etiam atque immortale, ad
suis. Quod ad definitiones allinet, hactenus; reliqua ambulabile, repiibile, volalile, natabile, etest eo-
videamus. rum oihnium quaesubhis differentiis sita sunt/ge-
•Quoniamdefiriitionum formas in partilibnem di- nus. Idem vero significal haec definitio quod eliam
visionemque, distribult nequaquam ferum auditor vetus, haec esl bujusmodi: Genus est quod de plu-
sirnilitudine turbaretur, divisionis ac partilionis dif- ribus speeie differentibus in eo quod quid esf prae*
ferentias prodil, ac primum aliud paries, aliud spe- dicatur, velut animal, genus ad plures res specie
cies essedemonstrat. Species enim srepeparles, par- differentes,.id est ad hominem atque equum, in eo
tes vero nunquam species appellantur. Differunt quod quid est praedjcatur. Nam interrogantibus quid
vero haec.a se, quoniam partes lolius membra con- est homo vel equus, animardieitur. Item forniaede-
jungurit, species vero genus dividit atque dispertit. finitionem talem dedit. Forma est notio cujus diffe-
Nam, uisuperiusquoquedictuni est, partes ejus quod Gi rentiaadcaputgeneris,quasi fontem, referri poiest,
-copulantnon suscipiunt nomen tolius.. Neque enini et recte. Nam si formaea genere deducuntur, species
fundamentavel tectum domrisesse dici possunf, nam necesse est referaiiiur ad genus. Si igimf principium
nisi omnia quaequid elficiuritjuncta sint, tolius voca- quoddam et fpnsfofmoe genns esi, necesse est ut in-
bulum singula non babebunt; at vero species eliam tellectus formaead primordiuiri suuni, id est nptio-
sirigulaegeneris suscipiurit tiomen, ut homo animaiis. nem generis, reverlalur." Intelleclus eni.in iiominis
Quo fit, ul in his illa qiioque differentia possit agno- referltir ad animal, itemqtie equi et coeterorum:
sci, quod partes quidem , tolius partes, species vero Notionemvero appellat quod GraeciIVUO.KV dicuht,
non totius, Bcilieetuniversalisrei, id e^tgeneris, spe- hujus h-ecest definiiio : Nolioest insita et arite per-
"ciesesse dicuntur. Differlvero lotumagenere, quod ceplacujusque forniascbgnilio enodaiionis indigens.
genus quidera universale est, totum vero minime, . Haeevero definitio hinc tracta est, quod Platoideas
quod pfobatur hoc modo. Si enim id quod totum "' quasdam esse ponebat, id esfspecies incorporeas
dicitur, ul domus, universale esset, partes quoque subsfamiasque constantes, et per se ab aliis naiura.
ejtis tolius' susciperent nomen; at npn suscipiunt, raiione separatas, ut hoc ipsum homo, quibus par-
ut srepe monslralum estj.quod igitur totum est, ticipantes caeferaeres homines vel animalia fierent.
universale non est. Genus vero universale esse ma- D At vero Aristotcles nullas ptitat extra esse substan-
nifestum esi, quoniam ejus nomen deductaeab eo tias, sed intelleclam similitudinemplurimorum inter
formaesuscipiunt. llem alia differentia. Genus sem- se differeniium subsiantialem genus pulat esse, vel
per speciebus suis prius est, loinm vero suis parti- speciem. Nam cum homo atque equus differant ra-,
bus posterius invenitur. Nisienim partes fuerint, to- tionabilitate atque irraiionabililale, horum inlellecta
tum non potest conjungi. Quo fit ut si genus pereat, similitudoefficit genus. Nam similitudo equi et ho-
. species quoque perimaniur; si species inlereat,. ma- minis substanlialis in eo esl, quod uterque substan-
ueat genus quod in parlibos lotoqtte conlrarium est. tia esi, ulerque animattis, uterque sensibili., quoe
Nam si pars quaelibeluna pereat, tolura necesse est juncla efliciuut aninial, est animal namque substan-
inlerire;si vero totum, qnbd parles junxerant, dis- tia animata sensibilis. Igilur hominis alque equi
sipelur, paries marieantdistributre : veluli si dbmus, siniiliiudo est aninial, quod est genus. Rnrsus cum
iecla et paricies, et f.ndamenta a semetipsis extrinse- Plato alqne Cicero riumero accidentibusque dista-
cu_ posita intelliganlur, domus quidem non eril, quia reit, horum simililudo, qiiruest humanilas intel-
coniunciiodesiruetaest, parteslamen manebunl. Pro- lecta aique animo formala, soecies est, Ergo com-
4107 AN. MANL.SEV. BOETI! , , 1.08-
miinitag qusedam et pturimorutn inter se diffe-. A.doris atque.omatus ralione perlieifur, qifcidpoeia-
.renljtrat similjtudo' noiip est. cujus nolionjs aliud. rum alque oraloruin esse autuniat, quibus lueulenia
1
geinis est, aliud frirma..Sed quoniam similium iri- oralio curoe esl. Hujus definilionisexemplum ajure
tel.ligeiUiaest omnis nolio.in rebus vero similibus ciyili Tullius petit, aitque s"enon allter ab exemplis
necessaria esl differentiarum discretio, idcirco in- noiioribus Trebatio recessurum quam si necessitas
diget adhuc notio quadam enodatione ac divisione,, cogat. Per translationem vero de'finitio est, veluii
velut. ipse intellecttis animalis sihi ipse non suflicit. cum Aquilius, Jittus definire volens, dicebal liilus
Nain niox aniriius ad- aliquod animal, id esl vel esse quo fluclus eluderet. Hoc eludere ab iis trans--
homineni vel equum, deducilur inquirendum, et ho- lalum est qui agitatione aliqua, causa lusus' mn-
niinis noiiovel ad Tullium, vel ad Platoriem, vel venlur. llemque adolescentia est flos aelaiis, id ab
ad quemlibet singularium personarum refertur, Quaa arhoribus ductum est, quarum fructus flores prx-
crim ita sint, quoties genus dividitur in fornias, cedunt. Et senectus, vilae occasus, id a die uuciuni*
nullani pr,_cier_niuioponebit, JSst enim vitium vel est, qui desinil esse cum SDIocciderit; quae transla-
maxinium, i qua dividenlemforma praetereat, vel- tiones a proprietate discedunl, et quadam similitu-
uii _i ijuis jus dividere velit, in legem, morem at- dine subjecta signant. Est enim translatio .quoties
"queoequiiatcmneeesse est parlialur. Nam et lex, et B.habentis rei nomen, propter allerius rei similitudi-
inos, cl oeijuiias, et singuia, et in commune, juris nem, a re siraili nomen imponitur, ut molus ha-
vocabulo .subjecia sunt.' Culpat vero illbrum insci- bet proprium nomen, item lusus suo vpcabulo nun-
.tiani qui idem speces vel formas pulant esse quod cupatur. Sed qiii dicit, qua fluctus eluderet, a simi-
partes, coiitiirbarique eos inscilia dicit, quod res a ljludine agilationis ad fluctuum niotum vocabulum
se plurimiin. differentes imperite atque improvide transfert. Ac de definitionibus quidem disputationem
dislinguere ac segregare uon curant. Sed qiioniam terminans, ad partitiones transitum faeit. Sed nunc
de "defiriiiioneloquebatur, addit aliam speciem defi- lertio volumini salis est, reliqua in postenim diffe-
iiitionis,"quam nos supefius enutneravimus, qure per ramus.
fra slalibnemnon proprietatis veritatisqiie, sed splen-
LIBER" OUARTUS.
Explicare uon possum, mi Patrici, quanlas srcpe £; isuperiore.fraciaiu. Nunc vpro de parlium ennmerar
in dilficillimioperis cursu vires affer3l amiciliaecon- tione dicere instiiuit, rectam ordinis viam scilieet
templatio, cum el iis studiosiu? componamus, quos insistens, nt non solum oxemploqualis esset partium
feposilo penitus amore diligimus, et placere cupien- jenumeratio perdoceret, verum ratione cmoquc os-
tibus inulia sese rerum copia"subministrei. Huc ac- tenderei quomodo pariiuni enumeratione in. argu-
cedit quod ut quaeque in mentem venerint irijn- inenlationibus esset ntendum..
dicata alque ctiain incastigata promuiitiir, quando- Parlijione aulem sic ulendum est, nullam ul partem
quidera aptid cari pectoris secretum.nihil esl periculi relinquas, ui si pnniri velis lutelam, inscienterfacids,
prpferre quod sentias. Est igitur mihi, cum tuam si ullam prwlrmillas. Al si tliptilalionum,attt.judi-
berievo!enliam_. spectp, pronum omne atque, ut ita ciorum formulnm paniare, non esl viliwn in re infi-
iiicam, voluptarium, quod in luae praescriptumju- nila prwtennitterealiquid. Quod idem in divisionevi-
cunditatis impcnditur. Sed curn memet ipse per- tiosumesl. Formarttm cnim cerius est numerus, qum
pciido, vercor ne iinparaio muneri par esse non pos- cuique aeneri subjicianlur. Pariiam disiribuiio swpe
siiri, et deficierilis culpa in adhorlaniis cedat inju- ' ett inftmtior, lanquam rivorum a fonle deductio. Ita-
riam. Qun fit ut.tibi eiiam atque etiam providen- que in oraloriis arlibtu qnmslionhgenere proposilo,
dum sii, ne, tuis ipse morihus' emendaius, nostri D) 5/n.t ejus formm sinl, subjungitur absolute; at cum
hliciijiis erroris sarcinam feras. Nosti oblairantis 4e ornainenlisverborum sentenliarumqueprwcipilur,
moisus iiividioe,nosli quani faeillinfe in diffieillimis quw vocantur o-yriy.v.rv., non fil iderii. Ues enim csl
causis livor judicium ferat. Quaesoigitur exlremam infiniiior, ul ex hoc quoque inlelligatur quod velimus
iiosir.i operi inaiiiiiu communis negbfii studiosus inier partitioncmetdhisioneminleresse.Quanquamenim
imponas, abu.ni!aiiliareseces, hiantia suppleas, er- vocabula propeidnn valere videanlur,iamen,~quiares
fala Teprehendas, sis poslremo nostri lahoris ttiae- difjenbanl, nomina eliam distarevotuerunt,
qne adhorialioiiis assertor, cum praesertim me secu- Serisus hujusmodi esi. Renim quc parlibns con-
riiin pcracium reddat officium, te amici pudor dignus junguntur, aliaequidem pauca^, sed lacile intelligi-
"possit eonvenire, si displicet. Sed IUPCalias, nunc biles compreliensibilesqtieparies hebent, ali.e vero
uperis suscepti tramitem pcrsequamar. Qnoniam lo- plures intellectuque difliciles. In his iîtur panibus
eorum in ipsis <Ie quibtis qiiaeriiur terminis inhse- quae sunt paucre ac facile sub inlclligeniiamcadunt,
reniium, alii sunt a loio, alii a parlibus, alii a noia, vel maximumvitium esf, si partiendo aliquid reiin-
niiiex iffferlis, deeo quidem loco qui a toto est, et quatur. In hisvero quaruni, til ipse ait, infini.ior
iu definilione cst ronstiliilns, sufficienter disseruit inimcriis cst, et confusibr perspectio minus vitio-
* .INT0PICACICEROlNlSC0MMENTARIA.LIB.lv. . iHO
i.409
_sum est, si quadividentem pars in enuineiafione A' cupatur : ,in divisione enim -vifiosumest aliquid
.proetereat. Fit autem hoc nou soluni per eas res pror*temiiltere, ip parliiione membrorum minime.
constant, verum etiam soepe Ita J exemplum de tutelis ei paniiioni accommodatum
""qure aliquibus parlibus in disiributione
per paries ipsas quas parlimur, ut idedit, quae est divisionis. At si divisionem lacias,
si liominis corpus velimus intellectu ac ralione per id i esl iofmar.um a genere partitionem, summuin est
piopria membra disjungere, faciemus ifa, caput, /vitium aliquid praelermittere, quoniam cum sit fini-
Iiumeros, inanus, tlioracem, venirem, suras atque tus i formarum numeius, si quid omissuin sit, insci-
pedes. Et qu.oniam majores partes -umpsiimis ad tia 1 pra;terilur : ul si oralorias qusestiones in fonnas
•divideudum, idcirco nibil praetermissum esse.vide- dividere < velimus, dicemus omnem rhciorica.u quae-
tur; at siminutissimas pariiculas persequamur, lum isioneni, aul de faclo esse, atit de qualiiatc liicii, aut
oeuli quoquo, et labia, et nares' atque aures, earum- de i nomine. At si locutionum figuras senteiiiiaiinn-
que parles persequendoesunt, idque in toto corpore ,1 ,qn'e distribuam, non eril, nt dictuin esi, viiium,
faciendum-est, eodemque modo difficilior eril.parii- . transire aliquid, .quandoquidem seiileiitiarum inter
;tio,-.cunisil partium numerus infinitior. Saepe eliarn,' se atque locutioimmiigurae et muliiplices, et Miria
ut diclum est, rcsipsa. his partibus junctae sunt, fatione diversae. llic quoqne figurarum partes non
quarum non sit facilis inspectio, ut si quis .stipular B ila videntur accipi posse,,qiiemadmoiluin lo.iius,.se<I
ijonem et judiciorum formulasparljalur, vel eliam si ut species generij : unaqureque eniin figurnrum
Groecivocant, dividi .,•quaeinfinitaesunt, velul fignraegencralis sp.cies est,
figtnas loqnendi, qua. tTyJipx/.ra,
necesse sit. Hic igitur si quid praeierniissumsit, non .quodi possumus intelligere ex liis verbis lJielorimi,
trii vitium partientis, quia parlium nalura muliiplex .;ubi de elocutione traciatur. Nuilae nanique suiii fi-
saepius obtendit errorem. At si quis genus dividat, ,gurarum partes qure figuras jungant, ila ui singuliB
perniciosum est aliquampraeterire formam, quoniam \figuia. uoiiien univeisa'is figuroenon possint admit-
formarum fiuila quaniitas est. Nam quia seniper in tere. i Sed objicinobis jotest: Et qiiomodoiiifiniiae
:Contrariumdividuntur, aut dueesunt-semper species sunt j figurae,si species suni,? Sed respondebo-leviter,
generis, aut tres, et tunc tres, cum ea tertia, quae IElocuti.onemtitala, liguram quoque mutari, atquo
jsumitur, ex contrariorum permistioneperficiiur, ut si idcirco
i in" potestate esse diceniis figuras faccre,
coloremdividamus, dicendum eslita.Colorisaliudest quas is qui tractat difficile, antequani ;fi,ini, poiest
<
-album, aliud nigrum, aliud medium. Idque mediiKii < agnoscere; haevero uon subslanlialibus quibusdjfti
i
ex albi coloris ac nigri commistione conjunctum est, differentiis constituuniur, sed potius accideinibus
-quamvis in quamlibet aliam coloris speciem tra.ns-. icxplicanlur. Uiide fil ut lum communis uominis iu
feratur, seu purpurei, seu rubri, seu viridis. Ilaque C < significationes parlitip fieri v.ideaiur, cum figura di-
•
si lale est quod dividis, lalesque sunt parles quas viditur, . poiius quam generis in specics; omnia vero
ad divisionem surnis, quas non difficulter inlelligen- < significaia cujusque jiorainis divisione includere,
tia comprehendas, vitium erit, si quid omiseris, difficile ( est, 'quia nova plerumque finguntur, sed
velut si tutelas partiaris. Tutela quippe quatuor fere ne i jd cmidemrerum ratio permiitit. Nain unaquaeque
'
modis est. aut enim per consanguinitatisgradum est, (figura generalis figuraenomine et defiiiiiione.com-
aut patronatus jure defertur, aut testamento palris > prehendiuir. Quocunque eniin niodo figura.definitur,
lutor eligilur, aut urbani preetoris jurisdictione for*- eadem
i erit definitio ctiam uniuscujusque figuroe.
maiur, et.sunt forsitan plures, sed nunc Istae suffi- Quaeres
{ uiiamquamquefiguram universalis, figurae
ciunt. Hic igitur et paucaepartes, et facile compre- speciem
_ esse declarat. .Univoca enim sunt .species
hensibiles. At si stipulaiionum formulas et judicio,- et < gemis. Sed est illud verius, partitioneni figurarum
rum comprehendere velis, quoniam multae,in his' ad _ eloculioiieni- ipsam Tullium reiulisse, cujus pars
parles sunt, non erityitiosum si quid omiseris; in qnoedam < est figura, non species. Variis enim niulli-
promptuveroestexemplum' partium, quod de tulelis plicibusi-ue
j , Jiguris elocutio luculenta contexitur.
esl diclum, "magis enim ut genus in formas, quam. < Si quis igitur elucuiionem partiri velit in figuras,
ut totum in partes, lutela divisa est. Nam sive per D non , gcnus in species, -sed lolum secabit in paries.
consangtiinilatemsit tutor, sive patronatus jure., sive iQuaecum ita sint, ex boc quoque apparet quid in-
caeieris modis, inlegrnm lulelae jus babet, quod in lersit i inter divisionem partilionemque, cum panitio
singulis partibus non solet evenire, ui tolius inle- interdumialis
j sit, ul si qyid in ea praetermissumsit,
grum capiant nomen. Sed ut conveniens videatur niliil j afferat vitii. Divisio vero formarum talis esi,
exemplum; requirendae sttnt tales tulelarum partes ut j in ea non queat aliquid sine cul|ia prrcleriri.
quaejunctaetulelas efficere possint, non qua. singulae IQuod factum est, ut qriia res differeba.nl, diversa
tutelse nomine designenlur, quod nescio an quis- eliam < vocabula rebus inter se disiantibus videren-
^juani jurisperitiae professor tales lulelaepartes edi- lur.i -
diTit. Merobaudesverorbetor ita intelligendum pu- Mulla eliam ex nolalione sumunlur, ea esl autem
tavit, ut id quod ait, Partitione sic ulendum est, ut cum < exvi nominis argumentum elicilur, quam Grmci
'
nullam partem practerniittas, de divisione dixerit, irvp.o\oylav appclUnl, id esl verbumex verboverilo-
id est de una parte proposita. partitionis. Nam et tquium. Nos aulem nomlalemverbi.non satis apli fu-
divisio et per membra disuibutio, parlitio nuii- gienles, < genus hoc notadonem appellamus, quia sunt
illl . - AN. MANL. SEV. BOETIl 1112
ALpars inediuin signifieal, lullium vero niliil. Et legiti-
verba rertim notw. Itaque hoc idemAristoleleso-vp.6ol.av
appellatj quod Laiine esi nola. Sed cum inlelligilur niuiivct oeditimiimsimiliter.' In utrisque enim, lex
quid significet, imiws laborandum est de noinine. ibi, sedes ibi, aliqtiid, linuim vero nihil omhino de- .
Multa igilur in dispulando nolalione eliciuntur ex signal. Id vcro.noinen quod esf postliminium, I
, verbo,ut cum qtiwritur poslliminittmquid sil, nondico Scevola P. filius ex adverbio post et limine ptitat"
quw sint posllimmii. Nam id caderet in divisipnem, esse compnsilum, nam quiaad idetn limen quod
qum lalis esl : Posiliminio redeunt 1imc,homo, navis, prius reliquil revertitnr is qui posiliminio redit,
mulus clitellarius, equus, equa quw frena recipere idcircoex utrisque significaiionibus arbiiraiur no-
solet. Sed cum ipsius postliminiivis quwritur-,cl ver- 'niun esse composilum. ^Jtioecunque enim. a nobis
bttm ipsum notatur, in quo Servius nosler (ut opinor) iabalienata adhostem perveniunt.cum a" noslroii-
•nihil puiat esse nolandum nisi post, el liminiumillud mine ', exierint, si post ad idem limen revertaiilur,
productionem esse verbi, vult ut in finilimo,legilimo, postliminio redeunt: Qubriiodoetiam Maricini causa
eeditimonon plus inesse limum quam in medilullio '<defendi poiest, quemcum populus Romanusob fbe-
ullium. Scevold,autem P.filius junctnm pulal esse 'idus majeiclum-dedisset, hostes eum suscipere no-
',
verbum, ut sit in eo _. post, et limen, nl qum a nobis luere? qui cum reversusesset, postliminio rediisse
(ilienala sunl, cuni ad hostem pervenerinl, et ex suo " •videbatur. idcirco quia si cum hostes' recepissent
tanquam limine exierint, hinc e'a cum redierint post' ideditum a civibus, eliarnsi quo modo ab hpsiibus
ad idem limen, posiliminio^videanlur rediisse. Quo in < effugissel, non videretur postliiiiinio regressus qui
.genereeliamMancinicausa defendi potest, postliminio judicioj civium "omni libertatis jure fuisset extilus;
lediisse, deditum non esse, quoniam non sil receplus. '". sed quoniam iiec deditio, nec datio, nec donatio,
~
Nam neque deditionem, neque donationemsine exce- praeler \ acceptionem videtur posse consistere, idcirco-
plioiie inlclligi posse. ' . - • <
qui non sit susceptus, ne deditus quidem intelligi-
- Post enumeratjonem parliura recto ordine de 110- possit.'
] Recte ergo Mancinus qui non'deditus in"
tatione perpendit. Nolalio igitur est quolies ex nola Ibostium, si ea uti vellerit, pervenerat potestatem,
aliqua rei, quoedubia esl, capitur argumentum. Nota is i cum in patriam remeavif, jurepostliminio rediisse
vero cst quoerem quamque designat..Qtiofit ul omne idefensus est.
nomen nola sit, idcirco quod notam lacit rera de Seqitilur is locusqui constai ex his rebus quwquo-
i
qua praedicatur, id Arilsloleles oup.So),ovnominavit. dammodo affectwsunl ad id de quo ambigitur, quem
Ex nolatione auiem sumitur argiimentum quoties modo dixi in plures parles distribulum. Cujus primus
aliquid ex notatione, id est nominis inierpretatione, est , locus cx conjugatione, quam Grwci c-u.uyiav vo-
colligitur. Interpretatio vero nominis zrvp.oloyia6 ,canl, finilimus notationi^ de qua modo diclum est, ut
Graece, Latine veriloquium nuncupatur; sVupoveraiiw si aquam pluviameam modo inielligeremusquam imbri
yerum significat, loyogorationem. Sed quia id veri- colleclamvideremus, veniret Mulius, qui, quia conju-
Joquiurri' minus in usu Lalini sermonis habebatur, gala verba essent pluvia el pluendo', dicerel omnem
interpretatione nominis notationem Tiillius appellat. ,aquam oporlerearceri Oumpluendo crevisset:
Ea est hujusmodi, ut si qureras quid est postlkii- Cum Iocum qui ipsis de quibus quoeritur inhoe-
nium. In quaiquaestione non illud videtur inqujri reret in quatuor differenlias supra distribuit, a loto,
qure respostlihiinio revertaniur,-hoc enim in divi- .ab enumeratione partium, a nota, ab affeclis, quo-
sionem caderet, id est earum omnium rerum enuisse- "niani diligenter de superioribus tribus paulo ante
rationem quae post liminio redeuntpostularet. Velut tractavii; nunc quartum locum" id est affecta, perse-
si ila dicamus : Poslliminio redeunt homo, nayis, quilur. Et quoniam Ioetis ab affectis in plurimas
mulus clitellarius, equus, equa qttae freuos recipere differentias solvebalur, quarum prima a conjugalis
solet, id est domila, nunc enumeraioesiiiit res ~qu__ proposila est, prinium loquitur de conjugalis, quos
;
postliminio revertrintur. At cum quod sit ipstnu riiullum a nolatione non differunt. Nam quia nbtalio .
pbstliminii jus qurcritur^ potest ex ipsius nominis ex vi nominis trabiiur, itemque conjugaliosimilitu- .
inlerpreiatione cognosci. Postliminio enim redit D*dine voeiibuli coiuinelur, aliquod inter se vehili"
quisquis captus ab bosiibus ad patriam remeaveril; coiifinium tenent. Sed hoc interest,' quia notatio
jiamque dum caplivitatem hostium patilur, jtis civis exposiiione nominis, conjhgaiio similitudine voca-
aniiltii; omnia vero jura recipit, si postliminio re- buli ac derivatione perficitur. Et quoniam- facilis et
venaiur. Ergo ex nolatione nominis ita jus posllimi- inlelleclu et tfactattt Ibcus est, fantum ponefe suf-
nii clarescere polest, ut quia setnper post id signifi- ficit exemplum, quod est hujusmodi: Aqua pluvia
caturquod retro relinquitur, postliminii vocabulo est i quaepluendo colligilur et crescit. Pluendo vero
qmedara reversio signifieatur, ut Servius probat, qui iatque pluvia conjtigata -sunt. In uno enim eodem-
ex adverbio post vim nominis intefpretatur, reli- < que vocabulo diversus nominum terminus differen-
quaiii vocabali pariemprotraclionem esse confir- liarii l facit. Ilem : Jus'-est aquairi pluviam arceri, id
• aians; nam in eo quod < ul si in alicujus agro pluvia aqua coHigatur, et
estposllimiiiiuiu, ex co quod est,
posl dictuin est interpretationem nominis sumil, liin i alierius agrum defluat, eaqtte vicini" fnigibtis""no*-
iniiiitim yero supervacuo putat esse productum. Ad citura c concrescat, arceat eam suis finibus Ille qui id
.lorm» noniinum formam, meditullium; prima enim sua £ putat inleresse ne defluai. Si fluvius igitur plu-
1115 " IN TOPICA
CICERONISCOMMENTARIA.LIB IV. 1114
via creverit, quaeritur an debeat arceri, respohdet; A'Liion'noceiis. Nocentis quoque duplex speeiesestj alia
iriquit, Mulius, quoniamaqua pluvia a pluendo dicta manu, alia yiiio. Sed aquapluvia manii nbcens est;
sit, fluvium quoque, qui pluendo ereveril,. aquam .quaeitaloco aliquo excipitur, ul inde profliiens-vi-
•- . '
esse pluviam, atqtie arceri deberi. cino noceat, si loctis is non.sit naturaliter talis, -sed
Cumautem a genere ducelur argumentum, nonerit mahu liominis excipiendoeaquae fuerit apparalus ;
necesseid usque a cdpiie arcessere, swpe eiiam c.tra yitio vero, quoties riaturalilen.ila sesb.Iocus habct,
licel, dummodosupra si quod sumilur quam id ad quod ut excipere aquam possit el nocere vicino.-Si igitur
suinilur, ut aqua pluvia ullimo genere ed est quw de ejus aquae.quam quis arceri velii, ne, sibi rioceat, a
ccelovenienscrescit imbri, sed propiore loco ... quo vicino genhsvelit exquirere, non necesse estab.ul-
qnasi jus arcendi conlinetur. (lenus est,. aqua pluvia tinio. usque genere deducere, ut dicat aquoe ejus
nocens,fijus generis formw, loci vilio, el niariunocens, quam quis velit arceri genus esse aquampluviam,
quorum altera jubelur ab arbitro coerceri, allera non sed potest id quod inquirit genus paulo inferius in-
, ' >
jubelur. yenire, ul hujus aquae quam arceri desiderat id ge-
.Talis generum specier«mque inlelligitur esse na- nusesse dical, quod est aqua pluvianocens. Qaodsi
lura, ut curii colligunlur vel etiam dividuntur, ab genus proximum quaerat, illud poterit adhibere quod
individuis per species et genera usque ad maxima B'est aqua pluvia manu nocens, hoc enim arceri quis'
genera possit ascendi, itemque a maximis generjbus cogilur quod.manu fit noxium. Quod vero locifor-
per infra posita genera usque ad individua valeat ma vel viiio incommodilalis aliquid apportal, arcere
esse descensus. Id vero uno clarum fiet exemplo. non cogitur. Quod aulem diximus, ejus aquaequam
Cicerp quippe Individuum est, Iiujus species liomo, arceri oporteat genus esse aquam. pjuviam manU
" liujus genus "animal, hujus superius genus est cor- "Dpcentem.-ita intelligendum est, si aqua quaeiarceri
"pus aniniatum,, et si longiusascendas, corpus alie- debet plurima sub se;habet: individua.' et'siriiilia,'
fitis genus inyenies, si prolixius egrediare, substan- tunc enim demtim ejus aquaequae afceri debet, aqiia
tia ultimi loco generis occurrit. Cum igitur multa pluvia manu nocens gcnus esse poterit. Quod si aqaa
sint geriera, si cujuslibet-speciei genus assignandum quae arceridebet iiinulla iridividua diducatur.ipsa
sil, nonnecesse erit, inquit, maxiraa*et principalia est-individua, nec.est ejiis genus aqua-pluvia-rio-
geriera semper exquirere, verum eorum quoque cens mainu,"sedspecies. Quod si cui.paululum vide-
aliquid qure in medio locata sunt oportebit adhi- tur obscurius,.'hic sieos corriiiientaribs-qubsde ge-'
'"bere,illa lamen "ratione servata, ut semper genus nere, specie, differentia,. proprio, atqueaccidenti,
superius sil eo ad quod praedicalur ut genus.. Exr composuimus, libris quinque digestbs; inspexerit,
-trema quippe inscitia est, si dumgenus semper. na- G riihil horum poterit incurrere quo caliget. -
tura speciebtis propriis superponatur, loco generis Commodeeliam traclatur hmc.argumenlalioqum ex
id quod est inferius' collocetur. Quocirca viliosum genere sumitur, cum exztolo persequare:partes hoc
est, si quis corporis geririsdicat esse corpus anima- modo : Si dolus malus. est, eum aliud agitur,' aliild
tuni. Quo fit ut si ad speciem aptandum est genus, • simulalnr,,ehumerarelicet quibus id modis fiat; deinde
eprum quae superiora sunt aliquid apiemus, et non j»_ eoruni aliquem id quod arguas doio malo'facium'
eritnecesse ullimum semper genus adhibere, ut si includere.r Quod genus argumenli imprimis firmum
homini genus proprium proeponere velimus^ non videri solet. • .- *> . - • '> ;
neeesseest ut substantiam praepqnamus, sed velcor- - . Diclum est queniadmodum genus ad speciem de-'
pus, vel corpus animatum, vel quod maxime fieri beat aptari, atque in ,eo praescfiptumest ul nisi id
pporlet animal. Illa enira semper genera sumenda" qu.od est superius adhiberi non debeat, Nunc illui
sunt, quaecunqueproxiriia forriiisadliaerent, eaque in adjungitur, quemadmodum ejus loci; qui a genere
definitione maxime requirunlur, sed in argiunenta-' ducilur, in argumentatione eoinraodior.AISUSesse
tionibus nihil differt ulrum prpximum eligas, an possit. Quotiescunque.enim.de realiqua dubitatnr,
superius genus. Nam quoniam ex continenti fit argu- si, facla generis alicujus divisione, sub aliqua ejus
mentatio, plus continet id quod est superius genus. ») generis parte id de quo ambigiturpotuerimus inclu-
Quocirca si de.homine aliquidambigitur, et. a gene- - dere, tunca genere tractum esse argumeiitum vide^
reargumenlaiidisuraiturlocus, quidquid de aniraali tur hoc modo.-:.Sitdoltis malus; quando aliud agilur,
diceiur, id eiiam de homine praedicabitur. Quo fit aliud simulalur. Hujus ergo si species dividantur, el
ut si quid etiam de animato corpore- praedicetur, . idquod factum esse-arguimus alicuiear.um specie-
idem etiam de liomine dici possit. Ut igitur argumen- • rum quoe a-dob.malo deductae sunt. potuerimu.r
tationes ex proximis generibus fiunt, ila elianv-ex adjungere,- quidquid de. riolo malo . exisiimabitur,-
allerius consiitutis. Sed in iiis omnibus - illud est idem eiiam dc' ea re quam arguimus riecesse esl ju-
quod maximeconsiderandum videtur, ne id quod esl dicari, el faclum est argtimentum a geiiere. Nam dc
inierius superiori praeponatur uf genus. Et sen- quo quoeritur species est,.etid a qrio sumilur argu--
lentia quidem talis est: Quod vero ad exemplum mentum genus esl,- scilicel ul si ita contihgitdolus
ailinet, declarabitur hoc modo : Sit aqua pluvia ea malus; Jocus verp hic ab eo qui est a-partinm enu-
qure dejecta de coelo imbri colligitur, lmjus species meraiione diversus est. Necsi enumeramu.s.parics,
duplex est; alia enim ariua pluvia. nocens est, alia id est formas aut species, idcirco non a genere, sed'
IH.S - AN. MANL.SEV. 'BOETII '. , im
ab -enumerationeparlium ducitur argumentum. Quo- A. Quemadmodutn
f. s. in uibe de finibus contfoversiaesi,
ties enim ipsa parlium enuraeratione utimur ad argu- quia q fines magis agrorum videnlur esse quam urbis,
mentalionem, tunc ab eadem pariitione aTgumenlurii finibus fi regendis adjicere arbiirum non possis;sic si
tractum esse dicimus, ut boc modo : Si fundamenta, aaqua pluvia in urbe nocel, quoniam res lola magis
et parieles, et teclum ltabel, <t habiiationi est desii- aagroium esl aquwplttviwdrcendm, adjicere non possis
natus locus, domtisesl. Ipsa igiiur parlilione utenles, arbilrum.
« Ex eodemsimililtidinis loco eliani "exeinpla
domum esse probavimus. Quoties vero sub genere "s sumuntur, ut Crassusin Curiaha causa exemplispluri-
aliquidôllocandum est, divisisque partibus aiicui mis « ttius est, ageus de eo qui testamentosichwredem
eorum qure a genere deducuntur id dequo qureriiur i'< instituisset, ul si filius natus essel in decemmensibus,
aggregamus, utiioc inodo :Si Ciceronemanimal esse *isque mortuus priusquam. in suam lulelutn venisse.1,
s
monslremus, dicemus ita : Omne 'animal aut ratio- secundushmres hmredilalemoblinuissel; quw coiwne-'
r,
naleest, arit irrationale; sed Cieero rationalis est, moralio exeniplorumvaluil, eaque vos in respondendo
animal iglfur est: uou partilione ulimur princip;>Ii- uti i mullum soletis. Ficta eiidtn exempla simililudinis
ter ad argumentum consliluendum, sed idcircn gcnus /habeniviin, sed ea oraloria magis sunt quam vestra,
divisimus, ut in unaqualibet divisione id quod niie-. - < quanquam uli ctiam vossotelis, sed hoc-modo: Fhcje
bamur oslendere posset includi, id est ut id de quo B »•naiicipioaliquem dedisse id quod mancipioduri non
dubitalur in assumpii conlinentia generis redigere- potest,j num idcirco id ejus faclum est qui accepil?Aut
lur, iiaque de eo per generis naturam fides fieret. num . is qui mancipio dedil, ob eam rem se obligavil?
Sic ergo a genere facta argumentatio jure dicetur. jIn hoc genere oraloribus et philosqphis concessumest
An.plius ita partium enumeratio lolius efficere sub- ut i mula elidm loquaniur,-ut mortui ab inferis excitenr.,
slantiam solet, sive illud universale sit, ut genus, iiur, ut aliquid quod fieri nulio modo possil, augendm
sive partium con|unctiorie complelur, ut totum. At rei j gratia dicalur, ut minueudw, qum hyperbole.dici- -
vero baecdivisio generis in cujus parte quaelibetilla jtur, et mutla mirabilia alia. Sed latior esl campus
res de qua -contenditur includenda esl, non id efficit, iillorum, eisdemlamenex locis (ut -anledixi) et in maxi-
utiotius substantia constituaiur, sed ut illud quod mis i et in minimisqumstionibusargumenia ducunt.
approbare queerimus inlra genus collocetur. Quem De simililudinis loco plane atque expedite <lisse-
argumentationis roodum impritnisM. Tullius-vali- iuii, oiiinemquea peruif intelleclum, similitiidiiiunidi--
duni esse confirmat. llla enim regula saiis vera est videns formas, praescripsitque apertissirae quibus
alque necessaria, Quaede genere praedicantur, eadem magis ex simililudine argumenta conlingerent, id esl,
de specie modis omnibus praedicari. Illud vero quoeri pliilosophis atque oraioribus; elenim simililudo
perutile esl, ctim aliquid de particularibus rebus C] persuasionibus videturripiissima.Namquod iu unam
prohatur ex superposita proxiiria specie, ut si-So- vel plures exlfa eam de qua quaerilur causam cadere"
cratem ralionalem esse -approbemus, quoniam sit solet, facile credi polest ineam qtioque.de qua am-
. homo, cum sit homo ralionalis, utrum ex' genere bigilur convenire. Idcirco ex siniilitudine tr.iclaa
an ex forma argumenlum dttclum esse arbitremur. arguriientationes magnum oralorihus usum prae-
N^m si dicamus ex genere, ultiraa species genus esse stant, philosophis quoque, quoniam non in ohinibus
non pbtest; si ex specie, superposilum genus semper" quaestionibus denionstraiioiieuluntur, sed aliquoiies
species .probare desiderat. Socrates vero cui fidene verisimilia colligunt,quo idfaciliuspersuadeainquod
praestat bomo, quoniamrationalis est, genushomiriis nituntur ostendere , siinilitudoreruni sae.peest in-'
non est, sed dicendum cst quoniam velut a geriere quirenda , alque idcirco Iocus a simiiiludine orato-
tractum .videbitur argumenturii. Nam ex genere quasi ' ribus niaximephilosopbisque eonducii, nori lamen
ex conlinenti atqu.e ampliori, et -de substantia fides solis. Omnes enim loci comriiunessunt cujusque m"a-
prsedicali dtlcitur: quam sorlem ad sua individua leriae, sed in aliis uberius incidunt, in aliis angusiius
speciem nemo dubilat obtinere, nam et conlinet ea,- inveniuntnr. Quocirca cognilisatque ante pefcepiis
et de eorum substnnlia praedicatur. locis queesiionesipsae qtfaetraclabuntur quibus ldcis
Simililudo sequitur, qum laie palet, sed oratoribusDD ulidebeal solerlem animiimpoteruiitadmonere. Om-
el phiiosopkh inagis quain eobis. Elsi enim omneslo- nis vero simililudo duplex est: aut eniin ex pluribus
ci sinl oninium dispulationum ad argumenla suppedi- similitudo colligitur , el inductibnuncupatuf, quod
landa, tamen aliis dispulalionibus.abundanlius occur- Graeciitvcyayw nominaul, aut singulsefes per simi-
rnnt, aliis angustius, Ilaque genera libi nota sint, ubi liludinem comparantur. Ac priorquidem hujusmodi
autem hh ulare, qumsiionesipsm te adnwncbunt. Suni est : Si lulor fidem pra_s;are debet, si socius , si c.ui
enim similitudines qum ex pluribus collalionibus per- mandaveris , si qui fiduciam acceperit, debet.eiiani
. veniuniquo volunt, hoc viodo: Si tulor fidemprwstare procuralor. Nam cum in pluribus rebus fides prae-
debei, si socius, si cui mandaris, si qui fiduciamacce- staridebeal, unaque similitudosil in fide proestanda
peril, debeleliam procurator. Hmc ex pluribus perve- lam intutore quamsocio, atqueco cuimandatum sit,
-tiensquo vult appellatuy induclio, qum Grwceenxyayn eoque quifiduciamacceperit, debet eadem simililudo
nominalur, qua plurimum esl usus-in sermonibussuis procuratori etiam convenire. Fiduciam vero accepit
Socrqtes. Alterum simililudinis genus collationesumi- cuicunque re_ aliqua mancipatur, ut eauv niiiici-
tttr, cum una resuni, par paricomparatur,hocmodo: panti remaiiGipet, velut si quis tempus dubiun. it-
1117 IN TOPICA CICERONTSCOMMENTARIA.LIB IV. 1118
uietis amieo poientiori fundum mancipet, ut ei cum A, loci quoque argumentorum diversarum artmm quaes-
teiripus quod suspeclutivest praeteri,erilreddaf; lieec tionibusaecommodentur.
mancipaiio fiduciaria nominatur, idcircp quodres- Sequitur simititudinemdifferenlia, res maximecon-
lituendi fides interponitui'. Hac simililudinis cojlec- traria svperiori, sed.est ejusdemfac.ultatisdissimileet
' lione
plurimum-Socrates'esse usus dicilur, ut in simil.einvenire; ejus generis limc sunl: Non quemad-
Plalonis aliorumque ejus sectalorum, vbluminibus niodum quod mulieri debeas recie ipsi mulieri sine m-
' irivenilur.
Quolies vero una res uni rei per similiiu-- lore auclore solvas, ita quod pttpillo aul pupillm de-
dinem coiuparalur', liocmodo colligilurargunienium. beas rcctepossh eodeni modosolvere.
'
Regendorum finium arbilri essc dicuntur, qui finalia Ejusdem facultatis est .siniilitndines differenlias-
Iiligia diseernurit, ulsi fuerit de finibus orta'conten- que cogrioscere ; qui enim scil quid slt idem, nosse
tio, eorum dirimaturarbilrio. Sed fines in agrorum poteril quid sit diversum. Omnis verosimilitudo idem
' tantumiimilibus esse
* dicunlur, arbitriautem finium aliquid esse constituit, quod enim idem est secun-
regendorum in civitate esse non possunt. Iiem ar- dum qualitatem ,; id simile esse necesse est. Oinnis
:.ceri aquam in agris lanuiin dici solet, ubi si ex ali- quippe resaut substantia eaedemsunt, aut qualitai.e,
quoloco aqua pluvia colligatur, et defitiens in cam- aut coeieris pra;dicamentis, Quod si ita esl, et ani-
'pos vicini pascua frugesve corrttmpat, afhitri ar- B^ mus intelligere hoc idem in plurihus pr-edicamenlis
'cendoe aquae a magislralibus statuebanlur. Quaeriiur poiest. Sed cuni boc ipsum idem in praedicamentis
ergo an in urbe arcendse aquaearbitrum possimus adi- nolat, eodem modo in eisilem praedicameniis quod
gere. El argumentum capiturexsimilitudine'. Si re- diversum est inluelur; sed simile idem est, differen-
-geridorumiinium, quiasoliusagrisunt, in urbe arbi- tia vero diversmn. Idem igilur animus eademque in-
trum adigere non possis, neaquae quidem arcendae, ielligentia similitudinem differentiamque cognoscjt.
quia solorum esse videturagrorum, inurbe arbiiruin Differeriiiarumvero niultae sunt.speciesj.alioe quippe
-possis adigere.Hic igitur una res urii rei similiiudine suiu subsianiia1es, uf hoinini rationale, aliae non
conjuncta est. Ex eodemetiam similitudinis loco illa subs.lantiales, sed ,inseparabiles„ut nigrum jEihiopi
- suihi Cicero propcnit quoevocantuf exempla, velttti afque corvo; aliae vero rriobilesneque.cpiistanles; ut
Crassus iricausa Curiana, quaefuit hujusmodi : Qui- • sedere, stare, et hujuscemodi caeieraequibuset ab
^damproegnaiilein-uxorein relinquensscripsit bafsre- - aViislioniinibuset "anol)is ipsis soepedistanius. Item
-dem po-ihumuin, eique alium subsiituii sccundum, differentiaealioealiquo modo sunt generum divisibj-
quiCurius.vocabaluf,-ea*coiidiiione, ulsiposthumus, les, alia_aliquo modo specierurii constittitivoe;sed *i
qai inlra" nieiises decem proximos nasceretur, ante a constitulivis argumentum ducaiur, velut a gencre
moferelur quam in stiam tutelam pervenisset, iderii"^1ducitur. Nam sicut genuscontinet speciem, iladiffe-
ante^biret diem, quam lestamenium jure facerepos- rcntioe coniinent species. Sane si differentia. consii-
set, secundus liaeressuccederet ; quod si ad id tem- tutivre ut geiierainieliigenlur, fides ab bis ad. ea ap-
pus pervenisset quo, jam firinojudicio in suam lute- labitur quie cbnstiiuuni. Hrbc eniiri laliuin diffefen-
iam receplus, jure civili instiiuto posset haerede de-' 'liarum veluii formse quaedamsuni. Sin vero sint di-
fungi; secundus haeres', idestCurius, non succede- visibiles, siquidein ad ea prbbarida, id est.gene"ra,'quae
ret, quaevocatur subslitutio pupillaris : qusesilumest dividunt, earum ducitnr fides, a forma argumenlum
an valerel ita instituia ratio. Crassus, igiitir niulta iieri videlur, nam lales differeniiaeeorum quac-divi-
protulil exempla, qtiibus iia instifulus boeres obti- duntuf formasquaedamsuni. Qaod si ad.ea probanda
nuisse lia.reditalem, quaeexemplorum commemofa. •' feferunlur quae in contrariam parlem genus divi-
tio judices movii. Dicit eliam ipsos quoque jufiscou- dunt, lunc pfoprie a differ^nlia" fieri argupieiituin
sultos uti saepiusexcmpiis, veluii ctimfingiiur, idest videlur, quia conlrariaeveluii differentiaejcomparan-
imaginatur, propositio, ul casus de quo agif.ur per tur. Quod vero ad exemplum aliinet Tullii hujus-
similitudinem intelligatur, boc modo : Si quis enim modi est: Mulieres anliquitus perpetua tutela lene-
jurispeiitus adjiciat id quod non jure conlracium J)anlur, pupilli item sub lutoribus agunt; sed mulie-
Cst nullius esse lnomenti, adhibealque exemplum D1ribus si quid debitum fuissel, sine tuioris auctoritate
tale, velut si quis rem non mancipi mancipaverit, pqterai solvi, pupillis vero minime. Ergo si quaerafur
num idbirco aut rem alienavit, aul se reofacto po- an id quoddebeatuf pupillo cuilibet, renuentetutore,
tuit obligasse? minime, quod enim nbn jure conlrac- possit fexsolvi,a differentia sumilur argumentum, sic:
tuui esl nil relinet firniilafis. El alia hujusmodi Non sicut mulieri sine tutoris auctoritate debit.um
aptid jurisperitos inyeniuntur, in quibus oraiores possis exsolvere, eodera modo, nisi auctoritas lutoris
maxime valenl, quibus eiiarri in lanlum 'fingere li- accesserit, pupillo solvere quod debeas possis; illoe
cet, uteorum <-raiioneetiam morlui sacpe ab inferis enim perpetua tutela, etiam provecta jamaetale, con-
excilenlur, quod Tuliius in ea facii oratione qua Coe- iinentur, illorum tutelae certus annofum nuinertis
lium defendit. Sed lalior, inquil, estillorum campus, leriiiinum facit; aique idcirco solvi pupillo sine aric-
id esl oratorum , quibusspatiari ac devagari iicet : loritatenon poterit. Differt enim persona mtilieruma
nec idcirco .minus caeleris quoque facnltatibiis si- persona pupillorum, velin eo quod pupilli non perpe-"
mililudines prosunt, quoniam eadem argumenta tua reguntur tutela, mulieres vero perpetua; vel quod
niaxiniis minimisque causis couveniunl; quo.fit ut pupillus nullum suse rei adminislrandie utiliiatisjudi-
' '
.119 AN. afANL. SEV. ROETJI . . 1120
"' ciiimliaDerepotest,cumsitaliquismulieribus,elsirion
A quod
q praeterea inesse eorporibus possit. At ea quts
firriius, iri explieanda familiarisrei ulililate delectus. in ii privatione et habilu sunt, ut caecilas et visus,
i Deinceps locus est qui a contrario dicitur. Conlra- dislant 6 quidem ab his contrariis quae claudunl ali-
riorum aulem genera sunl plura; unum eorum qum in quam q medietatem, qupd ipsa" medielalem non ba-
eodemgenere plurimum differunt, ut sapienlia, stulli- bbent; ab bis vero conlrariis differunt quae sunt im-
tia ; eodem autem genere dicuritur, quibusproposilh mediata t\ . quoniam borum, con.lrariorum tillcrum
'
occurrunt, lanquame regione quadam conlraria, ut ce- ssemper subjecto inesse .est, ut corpori gravilatem
lerilali lardilas, non debililas, ex quibus conlrarih ar- \vcl levitntem; privationem vero et habilum non
'
gumenla
" tiam
lalia existunl. Si slultitiam fugimus, sapien- ssemper, ut cum sit babitus quidem visus, privatio
sequamur; el bonitaiem,si malitiam : hmcqum ex autem o caecilas, non omne quod videri potest, aut
eodemgenereconlrariasunt, appelianlur qdversa. Sunt ividet, aut ca.eum est : infans quippe nondum edilus
alia conlraria quw privanlia'licet appellemusLqline, ' rneque videt, quia nondura processit in luce,_neque
Grwceappellanlur GT./.-.T.XK. Prmpositioettim in privat caecus
c est, quia nondum liabuit visum, queni poiuis-
verbum ea vi quam haberet si in prwposilionon fuis- " set £ amillere. Idem de catulis dici potesl, qui stalim.
sel,ut dignitas, indignilas, humanitas, inhumanitas, nati i nequeunt intueri, nam func eos nec caeeos di-
• et cmtera
generis ejusdem, quorum iractalid est eadem.Bl cere
< possumus, nec videntes. Et postrenio contra-
: quw superiorum; quw adversadixi. Nam alia 1 seniper iri suis qualitatibus considerantur ; pri-
quoqUe ria
sunt contrariorum genera, vetut ea quw cum aliquo ' 'vationes autcm, non quod ipsae sint aliquid , sed ex
ul
"conferunttlr, duplum, sTtnplum,multa, pauca, lon- habitus
I abseniiacolligunlur; neque enim aecilas est
" '•
gum, breve, majus, minus. Sunl eliam alia valde con- "aliquid, sed a visus inlelligitur abscessu : lam vero
traria qiiwappellanlur neganlia, ed «7ro-f>«vtx« Grmci privatio
] quam conlrarietas differt a relalionis oppo-~
'
conlraria aientibus *, ut si hoc est,i(lud non-est. Quid sitiorie, eo-quod neque contraria, .neque privatoria
enimopusexemploest? lantum intelligalur in argumento siriiul '• esse possimt; idem enim in uno eoderaqua
'
quwreiidoconlrariis ornnibusconlrariajwnconvenire. tempore, uno eodemque in loco albura et nigrum,
Diyisio, differentiae loco, nunc de coritrariis tra- videns et caecumesse non poierii; sed relativa a se
ctat. Quare uli rerum ordo clarius colliquescat, :nequeunt separari, ,neque enini pofesl esse filius
pauca mihi ex Arisfotele sumenda sunt quae ille sine patre, nec servus, si dominus non sit. Am-
vir omnium longe'doclissimus de hac divisione tra- plius , contraria ad se et privatoria non referunlur.
*
. clavit ,-quanquam M. Tullius re quidem Aristoteli Nemo enim dicit album nigri, vel nigrum albi, vel
fere consentit, sed ab eo nominum interprelatiorie caecitatem visus, vel visum crecilatisi Quae vero in
diversus est. Nam quoe Aristoleles opposiia, id est C] relatione sunt posita in ipsa relationis proedicaliona
'
avriy.eip.eva, vocat, ea Tuliius contraria nonrinat; 'cons_siunt,uiduplumdimidii,dominusservi,ele_eiera
' ]
sed ba_c paulo posterius. Ntinc Arislotelis divisio a'dhunciDodum.Tamvero contraria quam etiam rela-
eonsideretur. Oppositorum igitur secunduni Aristo- tiones differunt a contradictionibus, quoriiam contra-
telem alia.sunt contfaria, alia privatio et habitus, dicliones quidem semper in oratione.consisluiit, et in
alia' relaliva, alia contradictoria. Contraria quidesi, altera earum pnrie veritas, in altera falsitas iiiveniiur;
ut album alque nigrum; liabitus vero et privatio, contraria vero et privatoria et relationes in siinpli-
ut visus et coecitas, dignitas et indignitas ; relativa • cibus partibus orationis invenitur[aH.iiiveniuniur?],
vero, ut pater, filius, dominus, servus ; contradicto- et in his neque veritas neque falsitasinest. Nam cusn
ria, ut est dies, non est dies: horum omnium lales , dicoalbum, nigrum, esecilas,visus, dominus, servus,
iriter.se differentieeconsideranlur. Nam quae contra- siraplices orationis parles sun., neque verum, neque
riasunt, parlim mediata sunt, parlim vero iiiedio mendacium continenfes; in simplicibus.enimpartihus
carent.Mediata sunt, ut album , nigrum : est enim oralionis veritas vel fabilas nulla est: cum atitem dico
borurri rnedius qiiilibet alius color, til rubeus yel pal- dies est, dies nori est, utraeque propositiones, una
lidus, el horum contrariorum non necesse esl alterum in affirmafione, altera in negatione posita, orationes
semper inesse corporibus. Neque enimomne corpus -D D sunl. Sed M. Tullius non tam propriis nominibus-
aut album aut nigrum est; sed aliquolies in hofum quam nolioribus utiiur ; ait enim contrariorum alia
medielate est constitutum, ut sit rubrum vel palli- esse quae adversa vocanlur, alia quaeprivantia, alia
drirn. Imniediata vero cpntfaria sunt quorum nihil quae in comparatione sunt, alia quae aienlia et ne-
hiedium poierit inveniri, ut gravitaset Ievitas : ho- gantia nuncupantur. "Sed qyae contraria nqminat,
rum enim nihil est mediunv Nam quoe Icvia sunt, opposiia verius dicerentur; qure adversa dicit, con-
sursuin feruntur, quoegravia , deorsum. Quod autem trariorum melius susciperent nomen ; quae in colla-
sit corpus quod neque sursum neque deorsum fe- lione nominal, ea relativa vel ad aliquid ceriius
ratur,'nihil poterit invcniri. Sed immediata eonlra- vocarenlur: sed uiatur nominibtts ut volei, dum res
rialalia sunt, uf alierum eorum cui.potest accide*re ipsse certa proprielatis suae ralione signentur ; nos
semper inliaeroat, ut in proposilo superius exemplo. vero in caeteris quos edidimus libris eo nuucupavi-
Necosse est enim omne corpus vel leve esse vel nius modo, quo superius in Arislotelis dicium es|
grave, quia levitas el gravitas medium non habent, divisione. SecundtimM. Tullium igilur conlrariorum
* Legeudumiie,ea feo.7ii»d Grwcisitienlibus
?
'
1121 IN TOPICA CICEROMSCOMMENTARIA. LIB IV. 1122
alia sunt adversa, ui sapientia, stultitia; alia pri- AL firmationibus
I et negalionibuspositasunt, rit si hoc
vantia , ut dignitas et indignitas ; alia quaecum ali-' < est,' illud non est, veluli si dies est, nox non cst, '
qtio conferuntur, ut duplum, siiriplum ; alia qus» atque hanc oppositionem Cicero valde dicit esse
i
• appellantuf neganlia, e coritrario aienlibus. consii- confrariam. ExVmibusomnibusêcundum superius
i
-tuta, ul si hoc est, illud-non esti Adversa igitur "dicium moduniargumenloiam facultas est, nam ex
ita sumimus afgumentum^ si pa- -
suntquaa, sub uno genere posita,' plufirrium diffe- relativiscontrariis
'
rurft,"ut albura, nigrum, quae a se plurimum di-' ter est, fierinon potest quin ei filiussit. Ex negan-
stant sub uno gehere posila, id esl sub colore. Item tibus ( autem qtiaea-roaariY.a(ut ait) Groeci vocant,'
celeritaii tarditas adversa est, pqsitis utrisque sub iita : si^sol supra terram fuit, nox esse nori poiuit,
"
motu, neque enini celeritati debililas opponenda' ' "liaec I enim affirmatio illam perimit riegationem; cur
vero baec neganlia esse constiluerit miraiidnni est.
est, quia debililali firma valeludo eontrariaest,quod
in divisione omisit Cicero, sed.docuit exeraplo ; illa )Nam quee riegaritia sunt aieniibus opponuniur, et
i
simul esseiion possunt, ut diem esse ac diem non -
quoque dicuntur adversa, quae, in diversis gene* <
ribus sita, plurimum a "se discrepare intelligunlur, csse, boc ycro consequens est cum ita dicatur," si_
ul sapieniiaeslultitia. Illa enini sub geriere boni est," hoc 1 est, illud non est, ut si dies est, nox non. est.
baec vero sub mali, quanquamhujusfnodiexemplum B} •Atqtie affirmationem negalionemque Tullius valde
'
privationempotius spectare videaiur; ham stuliitia dicit esse Conirariam, scd in hac consequentia ne-
'
pfivalio est sapientiae, nec quidquam est aliud slul- queunt esse contraria: nam quod est consequens,
titia nisi sapientiae el ralionis absentia; sed quae' 'contrarium noii est.
sint qua. privantia fcicero appellat, poslerius de- Ab adjunclh auiemposui equidemexemplump.aulo ~
nionstrabo. Ex-his adversis hoc modo sumitur argu- - ,anle, muha adjungi quwsuscipiendaessent,si staluis-
menium. Si stultitiam fugimtis, sapientiam. sequa-' semusexediclosecundumeastabulaspossessionemdari,
rririr; si bonitatem appelimus, malitiam*fugiamus, ,quas is instituissetcui teslumentifaclio nulla. essel..
quanquam malilia quoqiie, secundum eumdem mb- SeaVlocusis , magitsad conjecluralescausas qum' ver-
dum quisuperius dictus est, privationibus possit sanlur ; in judicih valet, cum qumrititrquid aut sil,aul
adjungi. Privanlia yero secundum Ciceronem sunt, ievenerit, aul fulurumsil, aul quid omninofieri possit, '
quaeGraececrtp-nriv.a.appellanlur, qute habent eam Acloci qitidem ipsius formula latis est. Admonelau- •
partem orationis praepositam, quoecum fuerit adje- ' letn hic locusut quwralur quid ante reni, quid cttm
cta, semper fere aliquid demit ut ea (in) praeposi- re, quid post rem eveneril; niliilhoc adjus.AdCicero-
lio; haecenim syllabacui fuerit apposila,'demitfere nem inquiebat Gallus nosler, ,si quis ad eum.quid tale
G
J
aliquid ex ea vi quamesset res quaelibethabilura, • relulerat, ut de (acto.qumrerelur; tu lamen putiare
si in syllabam preepositamnon baberet, ut buiriani- ' nitlluma me arlis instiiulw locumprwleriri, ne sinihil
-
taii inliumanitas : in namque praeposita id de quo nisi quod ad te pertineal scribendumputaris, nimium
dicitur humanilate privavit, ut dignitas, - indigrii- le amare videitr. Estjgilur magna <ex,parle locus hic
tas; et Tullius qttidem ea tanium privanlia esse cbn-: oralorius,non modonon jurhconsuttorum, sed ne phi-
fifreiat, iri quibuscunque syllaba ista pr_eponitur: losophorumquidem. Ante rem enim qumrunlur quw
pflvanrramquippe natura secundum Tullium hujus tdlia sunt, apparalus, colloquia, locus, conslilulum
syllabae «ommemoratione finitur';"a Peripateticis ' convivium; cuin re uutem pedum crepilus, slrepitus
vero accepimusprivaliones cum simplicibus nomi- hominuni,corporumumbrm,el siquidejusmodiest; at
nibus,-tum privaloriis syllabis efferri, cum simpli- poslrem, pallor, rubor, titubatio, et si qua alia signa
cibus nominibus, ut csecitas, cum privanlibus vero*' conturbationisetconscienliw.Prmierearestinclusignis,
sjilabis, uf indignitas, inliuriianitas. Quocirca, se- gladius cruentus,- cmteraque qum suspiciouemfacti
ciindura M. Tullium, caecitasnorierit privalio visus, possunlmovere.
Bedei adversum, alque idcireo forsitan slultitiam '' Qui:sit ab adjuncfis lbcus brevi superius. ,inon-
inter adversa numeravit, quoniam*rion habet-in syl- slravii exemplo, eo scilicet quo dixil :Si secundum -.
labarn ex qua privatiories arbilrantur existere. Ex I* ^ inulieris nuiiquam capite diminulaelabulas
possessio
ut in ' bonorum
quibus eodemmodo, superius positis adversis, darelur, cons.equensesseut secundum.quo-
'
:
argumerila dueuntur: Inhumanitatem aversemur, si 1' qffepuerorum ef servqrunv tabulas possessio.per-
-%bumanilas consectandaest.Illa vero contraria, rit mitterelur. Sed nuiic formam ipsam et quasi. sub<
\ ait Tullius , qttaecum aliquo confefuntur, talia srint, jectum loci riionslrare proponit, quaeesl hujusmodi:
•|' ul dupliirasimpli. Id taritumdemesf tanquara si di- ' Ab adjunciis enim locus est, cum ex eo quod pro-
ceret duplum dimidii, sirripliimenim dupli dimiditim poriilur aliquid aliud vel esse, vel fuisse,, vel fulu-
est, et pater filii; eaque sunt semper reciprocantia,: :' rrim esse arguriientaiione colligitur, ul in eo ipso
aliquoliesquidera septimo casu, aliquoiies vero ge- qiiod dudurii posuil exemplo. Approbalur enim rion
nitivo, nani fiiius patris esf filius et pater filii, lnec debere secundummulieris nunquamcapjte diminuloe
secundum genitivum conversio est, et duplum sim- tabulas bonofum possessionemdari, quiasi id fuerit
plo duplum est, lissc secundum septimumcasum ; positum, id futurum est, ut secundum puerorum
sunt etiam quaeaccusativo, ut pauca ad multa, et quoque ac scrvorum labulas bonorum possessio per-
magnum ad parvum. Item negantia sunt qua_ in af- miltatiir. Talia vero sunt qusedicunlur adjuncla, u.
1123. • • , AN. MANL.SEV. BOETII - im
circa rem fere quae quoeritur inveniantur, neque ALconsequilur, ut si ponas hominem staiim airimal,
tameri necesse sit ei semperj)dha_rere; elforma qui- esse neccsse est, ncc anie secundum tempus li.mo
,.1cmhujus loci talis est, ut banc quoque diffinitio- diei pntesl, postvero subsequi animal, ut ante ali-
'
nempossit admittere. Ab adjurietis locusesl cum ex quis a.pparatus esl secundum tempus, po feiior.ef-
aliquibus, quae sunt proxima eis de quibus qiireritur fectus. Ilaque illic anlecedenlia et consequentia no- .
rebus, id quod qureritur vel fu.sse, vel esse, vel fu-' minanltir, bic ante rem, ctim re, et post "rem. Id-
tufum esse nionstraluf ; qui locns est. cqn.ectiirali- . circo quod illud quidem, non seeundum lcmpiis, sed
bus"causis maxime necessarius. Cum enim dc facto secundum principaliiatem naturae .sccum simul ali-,
quaeritur, lum si id factum esl quod dubitalur, qui quid trahentis anlccedens dicilur, consequens id
velfuerit, vel sit, vel fulurum sit, considerari solet: quod anteeedens comitatur. Ea vcro qiiaa secundum.
iriulta enirn suntquae unicuique adjuncla rei vario- femporis priorem posleriorenne raticnem considcr
rum eventu lemporum colliguntar. Idcirco enim ranlur, adjuncta,idcirco ante-rem, cum re et post
quid anlerem, quid cum re, quid post rem evenerit,. rem epapere.vocabulum.
in conjecluralibus eausis inquiriuir,-quoe ab orato- Deincepsesl loctts dialecticorumproprius ex conse-.
ribus traciantur solis, neque jurisconsultisin btijus- quentibuset antecedentibusel repttgnantibus, nttmcon-
iaodiiiegoliis cuni rhetorica facullate ulla communio B<juncla de quibus paulo ante; diclum esl, nonsemper-
esl, juris enini peritus de facti-qualitate, non etianv eveniunt,-Consequenlia autem semper. Ea enitn dico
de ipsius facli veritaie respondet. Idcirco quoties ad eonsequeniia qumrem necessarioconsequunlur. Item- .
Gallurri periium jurisfaciiquaesiibdeferebatur, nihil que et finlecedenlia et repugnanlia. Qitidquid enim
ad nos inquiebat, el ad Cieeronein polius consulen- antecedit quamquerem, id coltmrelcum re necessnrin,
les, id esl ad rbeiorem femittebat. In quo Tullius et quidquid repugnal, .id ejusinodi esi, ut cohmrtre .
faceread Trebalium locum niiscuit dicens, Quan- nnnquam possit. • ,. - .•
q-uamlocus hicab-adjunclis conjecturalibus causis Expedito adjunctorum loeo, nunc de anieeeden-
raaxime utilis, niiiil consulloruin juris pruden- tibus et consequeniibus et repugnaniibus disseiit."
liain juvel, paiiere me larneii, inquit, nullam sus- Qni locus sit unus in Iria yejut niembra divisus csi.
cepli'operis pariem praeterire, ne si in hoc li- M.quidem Tullius Ibci bujus vocabulum tacuii, niihi
bro nihil proeter lnoe artis exempla conscripsero, aulennotusconditionalis appellandus videtur. Cujus
tuoe, tantum gratia. videatur addiclus, ab adjun- cum promptissime natura claruerit, nomen quoqtie
clis-vero locus qui non modo juriseonsiiltis, sed ei. quod nos posuimus, recte indilum manifesiius
ne piiilosophis quidem praeier oratofes non patct, apparebil. Primum igitur singularum partiuni diffi-
trium sappetemporum ratione traclandus esi. Nam CI nitio prodenda est. Itaque antecedens cst, qno po-..
defacto-si qiiaeritur, quid velante id, vel cum eo, sito aliud neeesse esi eonsequatnr : ilemque conse-
vel post id fuerit necesse est vestigari. Ante rem quens.alicujus esl, quod esse necesse esi, si illud
qu"dem'hoc modo, appafatus; verisimile est enim cujus est consequens praecessisse constiterit. Repu-
effecisse aliquem quod anie efficiendum paravit, gnans est quod simul cum eo cui repugtiare dicitur
eolloquia fieri enim potuit ut amaverit, qui seepe esse non possit. Antecedentium igilur, atque.conse-
foerit coilocutus. Locus, velul cum ad aliquid fa- . quenlium, e.t repitgnaiiiium, uniim esse locuriffpr-e-
eiendum opportuiius loeus eligitur. Conslitulum con- diximtis, qui quomodb sit unus, paucis oslendam.'
yivium, yelut si qtiisconstituio.anleconvivio in eo Primum igilur dum quaererelur quonam modo unus
fecisse aliquid arguaiur, capiaturqueconjectura facii, essetiocus a consequentibus,.anlecedentibui et re-
ex eo ipso quod sit convivium conslitutum, atque pugnantibus , dicebatur quoniam ejusdem mentis
horum oriinium ante rem' de qua quaerilur exempla esset alqtie inleiligeniia. tam conse.ntauea sibimet
sunt. Cum re vero hoc modo : Pedum crepitus, vel- quam dissidenlia praevidere, idcirco hunc quoque.
ut si isse in quempiam locum aliquis aecusetur, pe- lociimunum videri. Consentaneorum namque duav
dum crepitii deprehensus esse probabiiur; vel si sunt partes, antecedens una, alteraconseqtiens. Nani
fuisse adulter irv cubiculo ex timbra corporis desi- D1cum altero prreeedenle comitatur alterum, illa sibi •
gnetur, hacccum ipsis de qnibus quaeritur inspecia, in ipsa n.iiura. consequentia consentirenecesseesi.
eisdera lamen iutelliguntur adjuncta. Post rem vero, Repugnantiuin vero lametsi duoe parles sini, unum
si quas conscientiaemaculas pallor, rubor, litubaiio- tamen est tilriusquevocabulum, utracjue enim repu-.
queprodideril". restinctus ignis,velut si clam factum gnanlia nominantur. Duae.veroesse, qure sibimet-
aliquid exstincto igni velunus ostendere, ut lutius repuguent, atque a se dissentianl nullus ignorat;.
notitiam submoventibus tenebris comniittereliir. sed eo distant, quodantecedentium e.ieonsequenlium .
ltemgladius cruentus peractum facinusmonslrat. Haec duo sunt nomina, licet unus. sit utriusque consen-
omnia pist fem facto intelliguntur adjuncta,et sem- sus; reptignanlibus vero unum nomen e-.t, cum sit •
per ante rem, cum re, et post rem, secundum ratlo- unus in ulrisque di.sensus, ergo eadem mens, ea- -
n.emtemporum intelligendum est, neque ita tit in . demque inlelligeniirr. ralio id quod prsecedit-ct id
aniecedenlibus et consequeniibus. Illic enim naturse quod comitatur, intelligit. Neque enim fieri potest ul
raiio consideratur. Omnia qnippe simul sunt: nam antecedens aliquid inlelligatur, nisi, in eodem quiu
'quod aniecedit, si poflitum sii, staiim .est id quod sil consequens considerelur; eqdem -quoque mi>do.
1123- IN TOPICA CICERONISCOMMEJ^TARIA.LIB IV. - 1126
nec consequens, msi appareat quid praecedat; iiem ALper conditionem mediam effecta est tina. At si sit
-
ropiignaiisaliquodiiifelligere iien>opotesf, nisi in- ~.ila, si dies csl, lux non est, repugnat. Negaium enim
leliight cui repugnel : sed quoniam eadem raiio po-r• quod sequitur-repugnare riecesse est. Amplius, ar-
lesl similia dissimiliaqne perspicere, ahtecedenlium gumentnni
j quod ex antecedentibusetconsequeiilihus
vero et consequenlium consensus quldam et per na- fil ex iinius propositionis connexae panibus nasci-
turae.similitudinem.concordia est, dissensus vero in tur, nam conditiorialis proposifinnis connexoe una
repugnaniibus dissiniililudo, necesse est lit"una at- pars est antecedens, alia consequens. Quod si a re-
qne eadem ralio anteeedenlium conseqtienliiimque pugnaniibus argumeiilum fiat, fursus ab unius pro-
naturam et repugnautium speclet; quo fit ut unus positionis meriibris lale argumentum nasci oportcbit.
*
quoque locus-siteorum qure unaiutelligentia compre- • Igilurex liis profrositionibus, dies est, lux est, una
hendit. Sed buic opponebatur :'Curigiiur aliura ex esse non pofest nisi a condiiione copulenlur, ut untnn
sjniilitudine, aliumex jcontrario locum Marcus Tul- sit antecedens, alitid consequens, ef ideo in his ex
lius superius eniimeravit?Nairi seciindum-propositam arilecederitiet consequ.entiargufhenlum esse non po--
raiinnem, quoniiim similitudinem et contrarietalem fest; quoniam dure suiit ex illii quoque proposilioni-
ihtelligeiitia una perpendit, unus locus similiurn con- Jjus quoesunt, dies est, lux non est : una esse nori
ira.ioriimque.esse' debuisset.' Sed respondebalur B| polerit, nisi coriditionis adjunctione in unius quo-
quoniam non eodem mddo sibi aiitecedeiilia et con- dariimodo proposiiipnis senleiitiamredticanlur, cujus
sequenlia consenlire dicunlur, sicul ea quae similia propositionis partes sunl repugnanles. Nam, ul iri
nuncupaniur. iu bis iiamqne tina latitunvqualitas connexa propositione una pars antecedens, alia est
inver.itur, et secundum eamdem qualitatem similia' 'corisequens, ita in repugnanli utraque pars prbpo-
esse dicunliir";at "in antecedentibus et consequenti- sitionis
i a semet invicem repugnat ac dissidet. km-
bus non qualitalis simililudo, scd quidam nalura. plius, repugnans prbpositio connexaeparterii contra-
consensus est. Et qnse similia sunt sine se esse pos- riam ' tenel, nan) ut in illa quod anlecedit seciim id
Btint, antecedentia vero etcbn.equentiasine se esse < qiiod sequituf trahii, ita in hac propositione partes
non possuni, atque idcirco non videiur esse conse- simuresse
I niin pos<unt. Contrariae verb differentiae
quentium et, antecedentiumcum similitudineulla i eodem genere poni solont. Si igiiur connexa
sub
communio naiurae. Qure ratio nonvalde videtur ido- propositio
] in condilione cst consiilnta, repuguans
hea, nec explicat quod demonstrafe conabatur : illud iquoque in conditione subsisiit; quod si et conseqtten-
certe firmissimum esse cdrislat, quod hujus loci trafiam propnsitionum et repugnantiam condilio faeif,
ctatusconditiorialihussernper propositionibusaccom- non est dubium quin loeus liicjure conditionalis vo^
modarelur. Couditionalis vero propositio est quae G1ceiur, ae sil uiins positrisin condiiione divisis p'ar-
cuni condilione pfonunliat' esse aliquid, si aliud tibus, id est in antecedenieni coiiscqueiiiemqueei
fuerit, veluli cum dicimus : Si dies est, lucet. Hsec repiignanlem. Connexaique namqtie pfoposiliouls
igiluf rertim consequentia fncile inrepugnanliam ver- tina pars antecedens esi, alia consequens. Repugnan-
tilur. Nam si rebus consequeniibus hegatio inlerpo- tis vero propositionis utraque repugnat ac dissidet.
natur, ex consequeniibus repugnaniia redduntur, Itnque connexae proposiiionis "paries antecedens et
lfocmolio: Si dies est.lux est. Repugariiia surit ita : consequens sunt, rcpngriantis vero repugnanles. Nec -
Si dies est, lux non esl: repugnant enim diem esse illud intelligeriiiitn lurbet quod dies est et lux esi
et lucem non esse. Quserepugnaiiiia in conditione quadam sibi ratione conseniiuni. llem dies est et lus
consistit. Dicimuseniin : Si dies est, lux.non esi, non esl, qnasi a se d:ssenilunt atque discordaiit;
nara diei contrarium cstiiox. Consequens vero noctis; lKimconnexa est proposiiio.si cuih aliud anlecesse-
lueemjion esse, quare esse diem et non esse luceui rit,aliud conse.|ualur. Item repugnans, si' orio po-
repugnat. Argumentum" -.ero.est, hanc repugnan- sito aliid inferatur, quod esse" hon potesf nisi idjus
tiainin coriditione consislere, quia si condilio defi- coiiditionis elficiat. "Quocirca apeile demonstraliKiii
ciai, nulla est fepugnantia, hocmodo-: dies.esi, lux esse arbitror conditionalem iiunc iocum vocari et
non est, utraeque enim disjunctoepropositiones sttas B)recte unum esse a M. Tullio.constitutum. -Quomodo.
. sententias gerunl, nec quidqitam intelliguntur ha- vero fiatab-aniecedentibus elconsequentibus ei fe-
bere commune, atque ideo diversis acceptae tempo- pugnanilbusargumentiim, posterius dicam*.Sed'quo-
ribus veroe sunt, nec repugnant. Nam sicut in his niam nullius facultatis alleiiusest,- quid vel quam--
propositionibus, dies esl, liix esf, nulla est conse- que rem coiuequitur, vel qtiid cuique replignet in-.
quentia, quoniam conditio deest, quae proposilionem spicere, riisi dialecticse taiilun),.quae hujus quam
f.icit connexam, sed uiraeque a se 'disjiiiicircsttam inaxime rei perititiam profiletur, idcirco ait hiinc
sentenliam claudunt, iia in liis qnibus proponilur, esseiocuhi toftim dialeclicorum, qui etiam ab ad-
dies est, lux non est, ntllla esi repugnantia, quo- junclis
' ; longe Ialeque diversus est. Primum quod ad-
niam servai suain utraque separata sentenliam. At jtincta ; prodere sese atque' ostendere irivicenii>os-
si iiis conditio interveniat su) evjofiim qriidem, ita isiint, noii vefo perllcere alqueadifnplere naturam,;
senteiiiia copulatur,' ut consequenles fiant, poste- velutiambulalionem pedum slrepitus signiiicarequi-
riorum vero ita ut repugnantes, hoc modo : si dies deni < ac denuntiare potest, efficefe ve't'0 non potest,
est lux est. Ilfficconsequens proposilio ex duabus Neaue I ciiim anibulationeni efficit pediiui strepitiis.
'
1127 AN. MANL.SEV. BOETII 112R
i.cc vero ex necessitate ambulalio ul sit pedum slre- A nere
J argumentum, species quidem estde qua aliquitl
pitus auctorest, sed.saepe ita ariihulatur, ut nullus probare contendimus; genus vero assumimus non
pedum slrepitus exaudialur ;-saepe non niuiato loco guasi praecedens, sed quasi conlinens, ul quidquid
nioveri pedes ac strepere praeler ambulationem -, esse consideratur in geiiere, id formae quoqtie de.beat
qiieunt; ideircbrionsemper inveniuntur adjtincta: pro- apiari. Genus cnirn quoad permanet, a sua specie
positoque termino queni probare conlendimus, saepe non recedit: cum vero de specie sumimus argumen-
ex adjunctis afgumenta deficiunt, quia ipsa quoque lum, genus quidem est de quo aliquid quaeritur; sed
aliquojies deficere videntur adjuncta. Praecedentia id Jaboramus, ut quod de genere conamur ostendere,
vero elconsequeoiia et repugnantianunquam desunt; id ex specie possit facilius. agnosci. Ut cum uxori
omne enira quidquidin rebus est, , habet qiiod se Fabiaerelictumfuissellegalurn,si materfamilias essei,
aut sequatur naturaliter, aut proecedat. Est etiam quoniam non convenit in nianum, scilicet, ab inma-
a.quo pcr naturae diversilatem dissideat, velut ani- nus conventione, quae est species uxoris, uxorem
niai se.quilur quidem hominem, praecedit vero subr quod est malris famiiiaegenus a Jegaii jure sejurigi-
stanliam; dicirnus enim, si honio est, animal est; mus, et legatum ad speciem, id est matremfainilias.
substantiam vero proecedit, cura proponimus, si ani- derivamus. Sed illud interius dispiciendumvidetur,
malest, substariliaest. Repugnat vero mortuo cum B num locus ab antecedentibus et consequentibus to-
enunliamus, si animal est, moriuum non est. PrD_- tus supervacaneus esse videatur, cum quolibel modo
lerea quae sunt adjuncta leraporibus distributa sunt, ftterint ex eo argumenla composita, a caeteris locis
ul anle rem, cum.re, post rem. Quaevero sunt aute- quos superius descripsimus non recedant. Nam
cedentia, consequentia, el repugnantia , quomodo- quodcunqtieab aniecedentibus et consequentibus du-.
•libet mbdo iri temporibus sint,- nihil refert. Nam cilur argunientum, id vel a loto, vel a partibus; vel
priora-saepe temporibus comitanlur, et temporibus aconjugafis, vel ab aliquo reliquorum trac.um esse
posieriora'praecedunt, etquae skuul ternporibus sunt, perpendilur hoc modo:Si utilis est oeqaitas-consti-
aliasprsecedunt, alias vero consequuniur, ut superius luta ad res suas obiinendas, utile est jus civile , ad
quoque soape diximus. Amplius, quae antecedentia id quod praecedit, quod sequitur igilur, hoc est a,
sunl el cojisequenlia"relinquere sese npn possunt, diffiiiiiione argumenluni, scilicet ab assumptione,.
iiec sibi repiignantia coha.rere, et sunlrepugnaniia proecedenlis. At si ita dicam : Sed non est utile jus
necessario sibimet inconnexa; quas vero sunt adjun- civile, non esl igitur utilis asquiias constilufa ad res
cta nihil oblinent necessitatis,' quia et jungi sibimet, suas obtinendas, bic per consequentis assumptio-
et a seseparari queunt. Quoecum ila sint, quaaslio . nem a diffinitionis loco suriiptum «st argumentum.
diflicilis vehementer oboritur, videluf enim minus C Item a pariium enumeralione, si neque censu, nequa
intuenlibus nihil hic locus differre his Iocis qui caeleris, non esl liber, at censu vel creteris, est
dicti sunl vcl a genere, vel a specie, vel acontra- igitur liber : at non estliber; neque censu lgitur, ne-
riis: Nam genus semper speciem sequitur, speciem que caeterismanumissus est. Sed notandum est qure
genus praecedit, contraria simnl esse non possunt. sit vis uniuscujusque argumenti, et quonanvmodo
Quaesolvenda est hoc modo: Primum quia non oinne proferatur. Sunt enim argumenta quae praedicalivis
consequens genus est, nec omnis species anlece- apia sinl syllogismis ut a diffinitione lial sic: jus ci-
dens. Repugnantia yero nonipsa contraria, sed con- vile est aequiias ednsiituta his qui ejusdem sunt ci-
trariorum siint consequentia, ut in locorum qui a M. vilatis ad ros suasobtinendas.Id vero utile est, utile
Tullio propositi sunl expositione monsiravimus. De- - estigilur jus civile.Ilem a pariibus: Qui nequecensu,
hinc quia cum a genere fit argumeritum, ipsumgenus neque vindicia, neqtie'testamento est manumissus,
assumitnr, eodem quoque raodo et species, cum ab bic ex servilute liber factus non est; Sticbus vero
ea aliquid volumus approbare; cum vero ab antece- neque testamento, neque censu, neque viudicta ma-
denlibus aliquid monstrare contendimus, eo quod.in numissus esf; Stichus igilur liber non est: el in
conditionali proposilione praecessit utimur in assum- caeleris eodem modo. Omnia vefo quaecunque per
ptione , etiamsi non fuefit genus. Ilem si a conse- D' calegoricum syllogismum proferri possuni, e*adem
quenli argumenlumfiat, etiamsi species nonsit, & per conditionalem syllogismum dici queunt. Omnis
consequenti parte condilionalis proposilionis ducilur namque prasdicaiiva proposilio in conditionalem
argumentum , ycluti cum ita dicimus: Si ignis est, yerti polesl, hoc modo: omnis homo animal est,-
levis est, ignis anlecedit, levitas sequitur; sed neu- praedicativacsi; haec facile vertitur in condiiiona-
trum neulri esl genus aut species, assuriiitur itaque, lem ita, si homOest, animal esl. Non vero omnis
atqui ignis est. Nunc igitur id quod anlecedebat as- conditionalis in praedicativam verli potest, velut
sumpsi, ex quo monstratur conclusio, levis igitur est. haec: sipeperit, cum viro concubuii. Nemo enim
At si Ita assumamus , sed non est levis, id quod cpn- dicere polest ipsum peperisse, id esse quud cum
seguebalur. assumpsi. Concludilur ergo alque mon- viro concumbere, quo modo dicimus hominem id
stratur., non est igitur ignis. Videsigilur ut de his esse quod animal sit. Alia enim ralio estin Iris pro-;
praocedentibus et consequenlibus nunc loquamur positionibus quaeita dicuntur, quaepeperit, cum viro
quoein condilionali propositione posita , vel pra.ce- concubuit. Haec enini similis est ei quae dicit, si
- dere vel eonseqoi intelliguntur. Cum.vero fit ex ge- peperit, ctim viro concubait, sed pradicaiiva propo-
iB9 IN TOPICA CICERONISCOMMENTARIA. LHi. V. 1130
feitioid esse "siibjecluiudicit, quod fuerit praedira-A leat, nisi eorum aliquemquos praediximusiricludat:
tum. Conditioualisvero id ponit, ui si id quod anle- , narh potest praelereos etiam saepereperiri, ut ciuii
cedens fuerit necessario comiletur quod subsequi- dicimus: Si homo est, risibilis. esi; s'i c&rvusest,
tuf. Cumvero proedicativaest prbposiiio, si eaver- niger est. Hicenim nec diffinitionem,nec partes, nrc
tatur in condilioiialem, alia nimiruni redditur pro- ullum alium locum shperius enuineratiirn coniiuet
pnsiiio. Nam cumdiciiur, omnis bomo animal est, argunientum. Amplius , facile est in singulis eorum
ipse bomo animal esse proponitur; cum vero , si. differentiaspraevi.dere;locrisquippe a loto a subsian-
homo est, anlmal esl, ripn id senlitur, ut ille qui tia trabilur, a partibus vero a.rei QOinpositione.,Nain
iiomo est, aniroal sit, sed proposito esse hominem, in siinplicibusterminis tale argumeutum non potesi.
consequi ut sit animal. Ergo conditionalis syllogis- jnveniri ;"a nota, ab Interpretatione; "a conjugatis .
nius in anlecessione et' corisecutiorieposiius , licet ab eo quod ex eodem utrumque de'ducilur;;a genere,
perdiffinitibnem, ei per partium enumeraiionem, el acontiiienti; a fornia, ab eoquod confinetur; a dil-
per conjugatibnem,etpuoiibet alio fiat modo, tamen ferentia, ab eoquoddiscrepat; a similibus.ab eadem
in propria forma se continel, el esl coridilionalis, qualiliiie; a conlrariis, ab eo.quod a se longe.di-
id estutens propria potestate, ut quodanimodo cae- versa sunt;' a causis, ab his qui efficicndivim ha-
tera argumeina suaeveluti rialurae videatur liabcre B bent; ab effeclis, ab his.quoe vim alierius.efficieii-
a vicinitate naturoe; a
subjeela. Ut cum sil a diffinilione argumentrim,. si tiocsusci_x>erunt;îb-adjuiictis,
quidem per proedicalivamformamfaclus fuerit syllo- ••comparationemajorurh, parium vel minoruin; a.re-;
gismus, a diffinitioneduclum esse dicatur. Sin vero , latione, ad.-f.qualeni vel inaequalemquarititaleni.
per hypothesin facla.fuerit argumenlalio, conditio- Ab anlecedenlibus veio longe alius modus est: con-
nalis fit sjilogismus, quem discernat assumptio, stal enim in eo quod si proposilumquid fueril.aliud
utrum abantecedentis, an a consequentis partepro- quiddam mbdis omnibus exisfet, quod conseqiieiis
matur. Quofit ui etiamsi per caeteroslocos condi- appellaiur; hujus vero intelligentia consistit in co
lionale argumenlumproferatur, tamen suam quamquod praecedentequolibet, aliud subseciitum; repu-
dam babeat formam, quandbquidemin anlecessione gnantiumvero intelligenlia consistit, non modo quod
et consecufione esl constiiutus. Tuncenim diffinitio, neque sequi, neque antecedere' possunt, verum
paries, conjugaiio, et caeteraveluti res ipsaefiuntac etiam quod simul esse non possunt, quaein condi-
non Ibcus, cum venerint in conditionem; alsi con- tione consistere dubium non est. His igitur ita ex-
ditio cesset, ex ipsis profeclum yidebilur argumen- . pedilis, quoniam M. Tullius proprietatem.loci sue-
lum.Quod si propositionemconditiocopulaverit,ipsa cincle; ut in traifscursu pdtuil, evidenier. expressit,
quidem ea, sunt qure in propositioriibus continenlur G nunc quibus niodis eodem loco nti conveniat, ad-
veluti quoedanvafgumpn.iparies, locus vero in conjungit. Quae Topicorum pars, quoniarivdiligentius
ditione est consli.ulus. Atque haecita dieta sunt, explanauda est', finem quarfo volumini faciam,
quasi a.iler conditionalis hic locus tractari non va- quimo caeleraredditurus; , , • ,, ,
LIBER OUINTUS.
"
"De omnibusquidemhypotlielicis syllogismis, Pa- eniiriomnem vim propositionis nomen conneclit et
trici rheloruriiperiiisslme,pleneabundanterqiie di- verbum. Ouinisauiemsimplex pfoposilib exsuhjecto
gessimus his iibris. qrios de eorum principaliler in- proedicatoquecpnsistit. Subjeclumest dequo dicitur
stitutione coriscripsimus, a quibiis integram per- id quod praedicalur.Praedicatiimest quod de eo di-
feelamque doctririam, cui resolvendi illa vacuum cilur quod subjectumesl. Vefbumaiuem :aliquoties
lempus est(/lecibr accipiet. Sed quia-nuric Ciceronis praedicato nomini adjungitur, aliquotiesipsum prae-
Tofiicasumpsimusexponenda.atqueiiibisaliquorum n dicalur. Praedicaionomini adjungitur, ut in hac pro-
M.Tullius modorum meminit, dicendummihi brevi- positionequaedicit, dies sereriusesl: dies enim siiii-
ter exislimode his septem conditionaliuus syllogis- jectus esl, serenus praedicatus; est vero verbum se-
mis, quaeeorumnatura sit, propositionumque con- reno adjunctum est, quod diximusesse praedicatum.
textio, ut cum haecad scientiam riie praelibata per- At si talis sil proposiio, quaesolonomine constet et
yenerintjTullianafacilitisnoscanlur exempla. Omne verboj veluti ciim dicinius, dies est,- tune dies suli-
igiturquod inquaestionedubitalur, aut verisimilibus jicilur, est verbumsinedubib praedicalur; si; e verbo
aut necessariisprobabitur argumenlis. Argumentum autem nulla est propositio : omnis enim propositio
vero omneaut iri sjilogismi.ordinem cadit, aut ex vel vera vel falsa est; nisi auiem verbum sit quod- -
syllogismovires accipit.Syllogisriiusveroomnis pro- libet adjunciam, quo essealiquid aut non esse dica-
positionibusconstat. Propositiones autem vel simpli- tur, nulla veriias aui falsitas in propositionibusde-
ces sunt, vel compositae.Simplicessunl quaesimpli- prelienditur. Saepe ariiem prbpositiones etiam ex
cibusoralioiiispartibusconjunguntur.Copulantauf.em iolis orationibus constant, ut si dicamus':Transife:'in'
propositioiiem simplices oraiionis . Africamutile est Romanis; hic enimsubjecium qui-
" incomposilam^
partes, nomen et verbum, veluli cum dicimus, dies "demest transire in Africam, utile autem Romanis
est, vel dies vernus est, vel dies serenus est; hic proedicalum; esi vero praedicatoconjungitur. Hujus-
PATROI,.LXiy. 36
li~A A.N.MANL.SEV. IiOETII - 11S2
modi igilur omnes propositioncsproedicalivaedicun- A !_repugnantiamcadunt, hoe modo,si vigilat, nonster-
lur. Praediealivacvero appeilantur, quia aliud dealio tii. Ilic •jffirmationern sequilur negatio, sedsiposle-.
praadicant.Omnesquequi cx hisproposiiionibusfiunt riori parti, id e-t, non steriit, negaiio deriia'ur, fiet,
syllogismi,secundumenunliationum suarum fornias si vigilat sterfii, eterii repugnaris; sed in connexis
pra.dicativiappellantur. Ex his autem praedicativis . ique -disjunctisprbpositibnibusillud jnieliigendum
proposilionibus existunl composiia; propositiones, est, quod in earum paflibus ct vis quaestionisintlu-
quarum alioequidem copulaiivaconjuhctionenectun- ditur e"t* argumenli."Age euim dubitetui,an luxsii,-
tnr, ul el dies est, et lux esl; alioevero per condi-- idque approbandumsiiex eoquoddies esi. Siigiiur
lionem fiunt, qiioaeiiam conditionalesenunlialior.es iia fiat proposiiio, si dies est, lux est, ea.quidem
vocaniur. Hoc vero sunl quoeconjunciionequad.'») pars tptius propcsitionisqua. sequitur, idest, luxesl,.
parlibus inlerposita ad consequeirtiamconditionwsi- qua.siionisest. De ea namqtie quaerilur.an lux'sit.-
<iueducuntur. Ageenim sintduoeproposiiionesproe- Ea vero quaeprior est, id.esl, dies est, vim contin.et.
d caiivae: una quidem, quaedicit, aiiim.il csl; alia argumenii. Ex eo enmi quod dies est, luxp.ssepro-
vero quoc proponil, homoest. His si conjuneii* .babiiur, et in ca.le.is quid.emvel connexis, vel dis- _
iitervenlat, fasiet,si homoesi, animal est..Vides junctis eadcmratia est. In omnibusyero Jiis quoniauv
igitur ut duas praedicaiivasproposiliones in unain BJ syllogismnsatque argumuilalio ad dempnstraridam.-
condilionem coujunciio copulaveiit. Quae cuin ita pariem alleram qua.slionis accommodalur.,quaeslip
sint, oinneshoepropositioneshypotlieticae,id est con-., vero omnis dubitaliilisest,, oportet syllogismosqui
dilionalcs, vocantur , atque ex his syilogismi lales accommodaniurambiguaequaesiionijindnbilabilesesse '
exislunt, quihus liypoilielicisvel conditionalibusno- aique perspicuos, qui ul lales.sinl, ,ex claris atqne
men esi. Omnisatitemhypotlieticapropositio,vel per apertis et in veriiate.paientibus proposiiionibus.ne-
connixionem fit, vel per disjttnctionem. Per con- cesse cst consleni;>propositionesvero. partimper se
nexionem hoc modo, si dies est, lux est. Per dis- nbtoesunl, partim aliquibusprobationibusindigebuni.
"nnclionemita, autdies est, aul noxesl. Earum vero Omnisvero syllogismusenuniialione propositaliabst
quoeper connexionem fiunl, al aeex duabusaffirma- alicujuspariisassumptionem.ulquodesiinquaesfione
livis copiilaloesunt, ut si dies est, lux est, namque concludai, bocmodo.: Si dies est, lux est. Ut igitur-
dies est, etlux est, utrsoquealiquid affirniant ; aliae Jucemesse demonsii'em,'assumamunam partem pro-
'«.; duabus negalivis, ut si lux non est, dies non est, positionissupcrius constjtuiar*,dicamque, sed'dies
nam lucem non esse, el diera non e-;se, ulraque ne- esi, ac tunc demum id quoi ast in quxstione con-
gatio esl; alia_vero ex affirmativancgaiivaijuecon- > cludam, iux csl igitur. Ergo cum ad syllogismi eon-
iinctae sunt, ul si dies est, nox non est; alioevero C iclusionem, ei lota enuntiaiioneih propqnendoj et
ex negalivaaflirmativaque«opulantuf, ut si dies noir in i assumendo parle. eniinliaiiqnis ulamur, necesse
esl, nosiest: omnestamenin connexionepositaesunt. < esl ul ca quibus uiimurnil habeantdubilabiie, siqui-
Aut eniin affirmalioaffirinalioiiemsequilur, aut ne- dem < cx liis ea qttaesunt ainbiguacapientfidem.Quod
gatio riegalionem,eique connexa est, aut affirmaiio- si i propositioaliquoiies quidenvperse nola esl atque .
nem negatio,autnegationem affirmatio; sed ex con- perspicua,
j aliquoties vero probationis indigens in-
nexis repugnantesmanifestum est nasci, namqueubi ivenitar, assumptioquoque aliqupliespef se vera essc ,
aftirmatiosequitnr affirmaiionern,his si medianega- notabitur,
i aliquoliesapprobalionisindiget adjumen-
lio inlerposita sit, repugnaiiliainfacit hoc modo,: si tis.
I Quofil ul si et propositioet assumpliodemon-
dies est, lux est. Ilic affirmatiosequitur affirmatio-- strandoe
s siut, quinquepartilus (ut Ciceroetiam in
nem; at cum dico, si dies est, lux no'nesl, repugnant Ilheforicisauctor
J est) syllogismusfiat, constans ex
inier se partes propositionisconnexa.,inierposita ne- propositioneejusqueprobatione,
j assuriiptione,ejus-
gatione. ltem quoties negalio sequilur.negatiof.em, tderaqueproiiaiione, et conclusione.Quod si neuira
si posterioripropositionis parli negaiivum demalnr sit s approbanda, trijiarlitus sit, ex propbsitionesci-
adverbium, repugnanies.fiunl hoc modo, si auimal 1licei, assumptione cl conclusione. Quod si aliera
non esl, homo non est; baecconnexioest ex duabus D earum c demonslrandasit, fil quadripartiius, ex pfo-
proposita negativis. At si posteriori parti, id,e".t pOSilione
I scilieet, et assumplione, atque unius ea-
homo nonesl, negalivumdetrahaiur adverbium,fiet, rum i approbationeet conclusione. Conclusionisvero
si animalnon est, homo est, quod repugnal; al si iipsins probatio praecedentepropositiqne atque a's-
affirmationegaiionemsequatur, sive posterioriparli ssuniplione perficilur. Quoe cum ila sint, cumque
negatiojungatur, sive priori auferalur, repugnanles . 'omnis propositiohypothelicain connexionemdisjun-
- fiurit, boc modo, si dies non est, nox est. Hic igitur < ctionemque dividaiur, in connexis proposilionibus
affirmatiosequiturnegationem.Sive igiturposteriori aiiud s dicimus praecedens, a'iud consequens. Idem
parti, id esf, nox est, negatio copuletur,ut sit ita, si auiem
a consequenset connexum vocarnus,velut, in
dies non est, nox non est, sive priori au.eratur, ut sit .1hac proposilione, si dies est, lux est. Diesest prae-
ita, si dies esf, nox non est, repugnantem fieri pro- ccedit,.annectitur lux est. In disjunctis auiem nnn
posilionem necesse est. Quodsi negalio affirmatioest e eadem raiio, quia cum ea qua. proponuntursimul
nem sequatur, et posteriori parti negalivum adver- esse e non possint, nullo mododicuniur'esse conneya.
bium. sublrahatur,' propositionisconnexo. parles in IPioeccdinsauicm etsubseqiiens inde judicalur, quia
ti55 ... IN TOPICACICERONISCOM.MLiNTAr.IA. LID. Y. - U31-
quod priinumponitur, jure antecedcnsyncatur, quod A lio t virEpaivofavriy.n Graco scrmone appellatur.nt in:
posterius, juresubsequensdiciuir. Ex his igilur pro- hae I ipsa quam superius proposuimus, si diesesi,
positionibus, quae connexoesunl, fit primiis el.se-- lux 1 esl; si inier hujus propositioiiispaiies negutio
ctindushypothelicorumsyllogisniofurnrriodus.;Addila iiilerveniat,Tiet
i hoc modri, si dics 6st ,*lux lioh esi;'
vero negatione propositioni-connexaeet ex duabus .1banc si' ulterius. denegemus, eiit ila, non sidies
affirmationibuscopulai,ae,.alque irisuper denegata.ter- , <est, lux non est : cujus propositiohis-isia sentenfia
. liiis accedif modus. ,Ex disjunclisaulempropositio- .< est, quia si.dies est, fieri non potest utiux nOnsit.
nibus diyerso mbdo assumplionibus jactis, quartus Quae { proposiliosuperabnegativa appellatur, talesque
el quinttis. IJirisque vero per negationemcompositis; suni . omnes in quibus ncgatio proponitur negatloni,
sextus et septimus, Atque bae seplem sunt liyputlie-. ul i non. esf dies,'et'ru:rsus, Nccnon Ausonii Troja^
licaj coiiclusionesiquarum M.-Tulliusin Topieis me- tgens missa cotoni. In hac igitiir si priorein partem,
minit, quarum omniuindeinceps ordo atque exempla : •id i est diem esse,in assumptiorie pohamus, cbnse-
subdendasunt.,Primusigilurmodusest, cum in con- --<quilur etiamiucem esse boc modb, ribn si dies;est,
"nexa proposilione-assumpto.eo,quod pra.'Cedit-,vo- r, lux 1 non est; alqui dies esl, lux igitur,est. Qui riio-
lumus monsirare.quod.sequitiii, itaque esse opor- dusa i superioribusplurimumdistal, quodinebmodo
tere, ut esf'in coniiexione prolalum. In quo si id B^qui sil ab antecedenlibus, ponitur aiitecedens, ut:
quod"conne.xum est ac sequitur, assumpserinsus, id i quod sequiiur aslruatur! In modovefo qui sit a :
nullus omninolil syllogismus.Ilujus exeniplum lale < consequenfihus,- perimiiur consequens; ut id quod
est, si dies est, lucet; si igifur lutere moi.stremus," jpraccesseratv auferafur. In hoe vero neutrunr est,
assumam.us.necesseest dieni esse; hoc modo, atqui nafti i neque aniecederis ponitur, ut qifod sequitur,'
dies est; corisequ"turergo ex ngcessilate, lueere. < confirmelur, necinteriniiluf subsequens, u id quod
Quod si iucere assumamus, iiaque dicamus, alqui praecesserat,] everiatur; sed ponitur anlecedens,
lucet, non necesse est die.raesse, îque ideo nulla ul i id qu>d sequilur, interimaluf. H;c aulem propo-"
i
necessilas evenit conclusionis; ubi. vero nulla neces- sitionis modus partes inter.se suas contiiiet repu-
sitas est, ne syHogi^musquidemintelligi potesf. Est gnantes,! adversum quippe est ac repugnat, si.dies
igitur primus modus in hanc .formain : si dies est esl, < non esse lucem, Sed idcirco rata posifioesi,
lucet, diesnuiem e-l. lucet igitur. Inveniuniur la- < quia consequenlium repugnanlia facta per mediam '
men in quibus aequo modo valet assumptio, sive inegationem alia negaiione destruilur, ei ad vim a'-
pra.eedens, sive subsequeris assumatur, ut in ho- 'firmaiionis pmnino revocatur. Nam qnia consequens ~
mine alque' risibili. Si enim homo est, li.-ibile esse ' iiitelligitur, ac vennn , si dies est, esse lucem,
est; atqui homo est, risibile igiiur est; alqui ^ repngnat ac falsum esl, si dies est, non esse lucem,
risibile est, homo igitur est. Sed in his haec cau-' (quaedenegata rursus vera est iia, non Mdies est,iux
sa est,' quia bomo atque risibile kqni sunt lermini, non ' est, et sit consimilisaffirmalioni,si die.«esl, lux
atque idcirco uno posilo alierum comiiari necfesse 'est, quia facil affirmationem gemiriati negatio. Si-
est. Sed quia hoc in omnibus non est, idcirco dici- militer vero fiunt ex repugnantibus propositionis,
uius non esse universale, ut assumpto posieriore, partibus argumenta, vel si duabus negationibus, vel
quod praecedebatprobetur. Secundus vero motlus si negatione et affirmatione, vel si aflirmatibiie tt
est quoties assumpio posteriore atque consequenli negaiione jungatur. Quomodo vcro fiant ex talihus'
quod antecesseral aufertur, hoc modo, si dies esf, connexis repugnantes, superius dictum est. Fitvero
lucet; hic si assumamusnon lucere.-contrario modo ex ea propositionequaeduabus jungitur negaiivis ex
atque in propositioneprolatumest; assumamus di- repugnantibiis argumenium hoc modo : sit proposi-
cenles,atqui non luc'et,'ineo igilur sequiiur noif. tio, si non est lux , dies noiiest; fiat repugnans ita,
esse diem; quod si diem negemus, id est quod an- sinon est lux, est-dies; huic jungamus negationem
tecedit in assumplione conlrario modo atque posi- ut fiat vera ita, non si Irixnon esi, dies est, atqui
tum est in proposilioneproferamus, non tollitur quod lux non-est, dies igiiur non cst. Item fitexnega-
est connexum, ut si dicamus, atqui non esl dies, " fione aiqiieiiflirmatione propositio haec: si dies non
non mox sequilur, non lucere, potest enim nou 'est, nox est; huic additur ex posteriore parte nega-
csse dies, et tamen lucere. Est igitur secundi mbdi 'tio, et fit ita : si dies non est, nox non est; fit
forma bujusmodi: si dies est, lucet; atqui nou lucet, '< repugnans, liaec niliilominus abnualur ut sit vera,
11.011esl igiiur dies. Primus igituf inodus assumit . nori ' si dies non est, nox non est, assuniimusque, '
quod praecessit, ufapprobet quod comiexuin est; :atqui dies non esl; condudimus, nox igitur esf.
non poteil.vero assumere quod connexum est, ut Jtem ' ex eadem proposiione, quae ex negativa aflir-
approbet quod prrecessii. Secundus auteni assumif 'J •mativaqueconjungiiuretdicit: si dies non est, nox
econlrarioquod sequitur, ut quod proecesîtevertat; < est, si a priorj parte negatio subtrahatur, fiet re-
non potesj;autem ecoinrario assumere qiiodpra-ces- pugnans,I hoc modo : si dies est, nox est; huic ap-
sit, ut id quod connexumest auferaiur. teriiu, rrio- ' pbnaiur
1 negatio, ut vera esse possit, hoc rnodo: non"
dus esl, cum inter partes connexoeatque ex duabus '- sidies! est , nox est, assumamque, atqui dies esi ,
affirmalionibuscopulaiaepropositionis negaiio inter- < concluditur, noxigitur non cst. At si sit ex affirma-
ponilur, eaqueipsa negatio denegatur, quaeproposi- lione l et negalione proposiiio conjuncta, velul haec:'
M55 ' . AN. iiANL. SEV. BOETIl .. m&
si vigilat non slerlil, demitur posteriori parli nega- A proppsitionelocatur, assumitur, ul consequaturse-
tio, ut fial ila : si vigilat sterlii; sed haecrepugnat. c.iiiiduni,boc modo : si dies est, lux est, atqui dies
Tota lursus propositiodenpgelur, tit fiat yera iioc est, lux igilurest, Secundus modus est quoties in
modo : ,non si vigilaisiertit; assumimus",alqui vigi- connexa propositionesecundum econtrario assumi-
lal; concludamusnecesseest, rionsierlit igitur. Sed lur quam in propositione collocalutriest, utid quod.
haa qualuor ex repugnanlibus conclusionesin teriio p.rimumesl auferaiur, hoc modo: si dies esl, lux est;
modo consistere inlelliguntur, quarum quidem Tul-, iatqui non est lux, nonesl igilur dies. Terlius modiis
lius ties eommemoravit. unnmquepraeceptodocuit, estcum i connexaeproposilionis partes ex affirmaiio-
cam quam propositio talis efficii, quoeduabusjungi- nibus junctoc,negationedividuntur, loiique proposi-
lur affirnialivis; difas ver.o exemplo, scilicet eam, tiorii i negatioriirsus adjimgitur, assumiturque, quod
qureex tali propo>iiionenascitur, quamduaecopulant prius ] est, sic ut in propositione est enuniiatum, ttt
negaliones, et eani qtue ex propositionelali connexa econirario< concludatur secundum quod in proposi-
proereatur, quoe ex affirmalione.negationequecon-, tione ' prolaium esi, boc modo,: non si dies est, lux
sistil. Reliquamvero proeteriil, quod illaruni simili-.' non i est, atqui dies e. t, lux igitur est. Hic ergo po-
tudine.etiam haecin tertium conclusionismodumvi- sito ! quod praecedehat,id est esse diem,'eversum
debatur. ihci.dere. Quartus rnodus in dhjunctione B ' quod seqnebatur, id est, non esse lucem ; nega-
\l est
conslsiii, lioc modo : auldies est, aut nox est; sed , 'lionem " quippe affirmafioomnis evertit, velcum eon-
dies est, nox igitur non est. Hnjus haecralio est, . nexae proposiiionis ex negationibus junclae, se-
'
quia disjunctiva enunliatione proposila, prior pars " cundre parli negalio detraliilur , tolaque - propo- -
ejus assiimitur.affirmando,ut subsequensauferatur; sitio ! tienegalur, positaque priore proprisiiioiiispar-
ex ea enim proposiiionequnedicil, aut dies est, aut te ' , . interimilur quod subsequebatur, lioc mo-
i.ox est, assumimus, atqui dies est, scilioel affir- 'do : non si lux non est, dies est, aiqui lux rionest,
manles esse diem, quam assumplionis affirmaiio- dies ' igitur non est; velsi connexeepropositionis ex
jiem consequitur non e-se noctem. Quintus modns 'ncgatione atque allirmaiione compositoe, secundae
est, cuni iu eadem disjunctivaproposiiione, id qmd parti I negatioj'ungalur, eaque insupir denegetur, po-
piimnm cst, negando rissuiniiur,ut id quod esl po- 'naturqtie quod prius est, ul id quod sequiltir aufe-
bierius inferaiur, lxic modo : aut dies est, aut rio. , !ratur, hoc modo : non si dies non esi, nox non est,
<_. t, atqui dies non esl, per negaiionem scilicet facta 'aiqui dies non est, nox igilur est; vel siin eadempro-
8s,lassumplio,consequituresse noctem. Sexlus vero positione, 1 quaeex negaiioiie atqne affirmatione co-
modus ac septimnsex quarii el quini modi disjun- pulata est, priori parti negalio sublrahalur, eaque
ctiva proposiione deducuninr, una negationevideIiT-• 'denegeiur, ponalurque quod primum est, ut id qubd
cet atljuncia, et disjnnciiva propo.-iionedeiraeia, !seqiiitur auferatur, Iioc modo : non si dies est, nox
addiiaque conjtinclivabis propositioni.busqtiaesupe- < esi, atqtii dies est, nox igiturnon est; vel si con-
rius in disjunctionesunt posiiae, hoc modo : non et 'nexaepropositionisex affirmalioneet negafionecopu-
dies est, ei nox esl. Dudumigitur in disjunctiya ita 'lata?, postcriori parti denega<iodemalur, loiaque
luil, ut aut dies est, aut nox est. Ex hac igi- irisuper ' denegetur, positoquepriore, id quod sequi-
tur proposi.ione sublata, aut conjunctibne, quae tur ' inierimatur, boc modo : non si vigilaistertif, at-
erat disjunctiva adjecimns, el quae copulativa 'qui vigilaf, non stertil igilur. Atque haec omnia in
est, proeposuimusquenegationem. Ilaque fecimus lertio ' modoesse inlelligrintur,atqtie ex repugnanti-
ex panibus disjunctivaepropositionis copulatis, ad- bus fiunf, et semper id qnbdantecedit, ponitur, ut id
'
dita negatione, propositionem sexli atqtie septimi 'quodsequitur, auferatur. Nam non sieui in' proposi-
modi, qu.c es-l, non ct .dies esl el nox est, in fione ' condilionali quia negata. repugnantia partium •
qua is assumatur essediem, nocteinnon esse conse- fit vera, prior pars ponitur, feiveaffirmalive,sive ne-
quiturita, alqni dies esi, npn est igiiur nox. Septi- galive, ita eam reddit assumplio. Sed ut priof pars
mtis vero modus est, cum prima pars proposilionis fuerit assumpta, reliqua contraria enunliaiione con-
D
negando assumilnr, ul posterior subsequalur, hoc cluditur.Namsiassumptiofueritaffirmaiiva,eritnega-
modo : rion et dies est et nox est; atqui dies non est, tivaconelusio.Si assumptionegaiiva,eriiconclusibaf-
nox igiiurest. Atque hic modus proposilionumin so- firmaliva.Quartusmodusest cumin disjunctivapropo-
lisrhjs inveniri potest,quorum alterum esse necess*e sitioneprimumponitur, ut auferatur secundum,.Ifoc-
c.t. ut diem vj-I.noctem, xgritudinem vel salutem, modo : aut dies esl, aut nox est; atqui dies est,
et qnidquidmediumnon liabet. Quo aulem modo nox igiturnon est. Quintusmodus estquoties in dis-
oriinium syllogismorumcondiiionaliura veritas sese junctiva propbsitioneauferattir quod prius est, ut
habeat, bis diligenlissimeexplicuimuslibris quos de ponatur seeundum, hoc modo : aul dies est, aul nox
hypotheticis conscripsimus syllogisrais. Nunc vero, est, non est autem dies, nox igitur est. Sextus mo-
nonquod de bis perfeciior consideiatio inveniri po- dus cum his rebus quae in disjunciionem venire
test apposuimus,sed id quod ad explanandum M. pissunt, id est contrariisvel repugnanlibus medie-
Tullii senlenliampoteralaccommodari.Utigiturcun- taie carenlibns, negatio proeponilur,et copulativae
cla qua. diximuslireviter colliganlur, primus modus conjunctiones adjunguntur, poniturque quod pri-
est quolies in connexa proposilione priraum ut in mum est,nl id quod est subsequensauferatur, hoe
1137 IN TOPICA CICERONISCOMMENTARIA. LIB. V. U3S.
hiodo : nonel dies est et nox esl; dies nutem est, A recta r ratione coiicludtraus, hoc modo : alqui homo
non e-.t cum in <"
est, animal igiiur esi, atque hic quidem modtis ex
noxigilur est. Septimusmodus ea:
dem propositione aufertur id quod pracedit, e propositioiieconnexa conversus est,"qua_ ex dua-
ea
ut ponalur id quod consequilur, boc modo : non ct bus *> conjuncta esl affirmativis. His igilur tribus mo- .
dies est, et nox est; alqui dies non est, nnx igittir est. dis " Tullius qui homo esset, animal qiioqne monstra-
His igilur ita praediciisad Ciceronis verba veniamu.. ' est esse: nunc quidem dum id quod anleceditas-
tus
vero dutn iJ
Cumtriparlilo igilur distribualnr locus' hic in con- ssutriimus, id est esse liom"iriem;'iiunc
<I
quod consequitur, in assumpiione denegamus, id est -
teculionem,anlecessionem,repugnanliam,reperiendiar-
locus nam in- '
non esse animal; nunc autem repugnariliam' dene-
gumenii eslsimplex,1ractundi t riplcx: quid
eorum qnoe sibi sunt consequentia, posito
terest, cum hocsttmpseris,pecuniamnuineialain mulieri ganles H
deberi,' cui sil argenlum omne legatum,- ulruin hoc ~c. quod praecedebat, id qnnd-sequebalur inlulimus.
modo concludus argumenlum : Si pecunia signatq Quihtis <- ila praecognitis, nunc M. T.ullii tractemus
> Cum: enim dixissel loci in consecutone,
arge/tlumesl, legala est midieri; est autem'pectinid exempla. et repugnaniia positi, reperiendi qui-
bitjnalaargenlum,Ugalaigitur. Anillomodo : Sinu- anteeessione s
"
vieralapecunia no:t esl leg:Ua, nonest nur.erala pedem 'afgisnenti siriiplicem esse iniellectum, traclandi
ciiiiiaargentum,'eslauleinnum<rala pecuniaargenlitm, B autem s triplicem, adjecit : Nam quid iriterest, cum
t stimpseris ad demoristrandum, pecuniam nume-
tiiii
tegaia igiiur 'esl. An illo modo: Non el legatumargen-
tvm cst, et nou legaia esl numeraia -pecunia-;legaium 'ralammulierideberi, cuisit argentum omnelegatum,
auiem argcnlumesl, legalaigilur nuinerala pecuniaest. ulrumid l ab antecedentibus, an a consequentibus, an
Eum locum qui ex aniccedentibus, coiisequenii- D l repugnantibus piobes? Namque eadeni senlentia
JJUSet repugnantibus esset, unum recte videri, eum- in ' conclusibne colligitur, et argumentalionum di-
in esse sed trina ^
versitas non in re, sed in amecedeniiuni et con-
que condiiione. positum, parfnione
•! el repiignanlium traclatn' esl consti-
distribai, superiiis expiicatum est; idque M. Tullius sequentium
evidentius notat dicens, inlellectum quidem ejtis .' luta. Primum igiiur ponaiur quod teslamenlo ali-
' omne suum argenlum mulieri legaverit, quaera-
coiisideralionemque in condilione posilam unam quis an numeraia
esse, sed per argumeiuationis tractationem trJpailito turque quoque pecunia mulieri legata
dividi. Cujus rei per primuni ac secundum ,el ler- "sit, ' conccdalurque immeralam eiiam pecuniam ar-
lium hypollieticorum syllogismorum . raodum, sicut gentum appellari, argumentum igituf in primo medo
ex antecedenlibus tali ratione coniexitur : propoiii-
paulo superius diximus, exempla subjecii. Quoequo-
nvjm implicatiora videntur quam ut primo staiim au- mus-enim sic, si pecunia signaia- numeralaque ar»
dilu compreliendantur,.yisum paujisper est apertioT Cj gentum esi, eadem pecunia signaia numeralaque
ribus exemplis animum iectoris: itnbuere, ut in fa- iegata mulieri esi; hic igitur praecedit numeratam
cilioribus prinium exercitala intelligenlia, slne ma- aique signalam pecuniam argentum esse,sequiturle-
esse mulieri; id igiiur qubd praecessilassumi-
gno negotio, quae sunt.difficilioraperpendai.'Ab an- ' gatam
lecedentibus igitur argumentalio fii, quoties enun- • nius dicenles : at est signala ac numerala p curiia
tinta propositi.onisconditione sumilurid quod anie- argenlum ; concludimus numcratam "signaiamquepe-
cuhiam mulieri esse legaiam , erilque totius argu-
cedit, ut id quod sequiiur inferalur, hoc niodo : sit
enim d.tibiuman Tullius auimal si(, cpncedalurque meritationis hic textus : Si pecunia signata numera-
eumdem Ciceronemesse hominem, elsilrata pr<po- taque argentum est, legata mulieri esl; atestpecu-
nia signaia numeralaque argenium, igitur legata est
sitiohaec : .Tullius si homo est.animal est;. homo
mulieri. In guo si ad saepius praemissa plurimisque
anlecedit, animal,sequitur;si igiiurexaniecedenti ve-
lim facere argunienlationem, assuniam id quod prae- exemplissuperius eriodala lectoris an':musreverlatu.",
hanc argumentationem in primo modo ab anleceden-
cedil, hoc modo":sed homo est Cicero, conseguilur libus esse 'nbn ignorabit; aconsequen-
ani.malesse Ciceroncm; et esf hic primus.quem su- libus vero compositam
' hoc rnodo : Si numeraia pecunia nbn est
pra.diximus modiis.Rursus a consequeniiargumen-
Wiiofit qupties in condiiione propositaid quod con- *^ y legata mulieri cui sit argeniuni omne legatum, nu-
merala pecunia non est argeiitum. Hic igiiur praice-
sequitur lollil-assumpiio, ulid quod praecesseral in- dit numeratam pecuniam non esse legatam , cum.sit,
terimatur, hoc modo : si homo est Cicero, animal est.
- Antecedit homo, sequitur animal. Si igilur ex conse- argentum oriine legatum; sequiiur numeralanfpeou-
niam argenlum nnri esse. Si igitur id quod estposie-
quenti facere argumentum velim, dicam, atqui non rius
esl ariiinal,sequiiur ne esse hominem quid<.m,sed id esse auferamus, id est numeratam peeunfani non
argentum, dicemus : estnumeraia pecu-
perspicue falsumesl, es.se enim bommcm consini, nia argentum , alfirmalio Alqui
falsumest igitur animal non esse. Tullius igiiur ani- namque tollii.negationem.
nial est; et bic diciorum superiussecundus est mo- Sequituf igimr ut pars praccedens.auferatur, ea qua.
erat non esse legatam mulieri peouniam numeratam,
dus. Quod si a repugnanlibusfial, iri teftio scilicet cum
argentum ei fuisset oinne legatum. Sed cum
niododigesiarum superiiis conclusionum, faciemus sit, omnis negalio affirmatione
ita .: non si homo esl Tullins, auimal hou est; re- cotisumiiur, dicimus-
qne iri conclusione : Est igitnr numerata pecuuia
fingnat eaini esse hominem et animal non essc; hie mulieri logata, cum ei sit
si assumanins esse hominem, animsl quoqne esse argentiini omne lcgaium;
eritque hujusmodi argumeniatio : Si oonest inulieri
5.o9 -. .. AN. MANL. SEV. BOETII . 'iUO
legata peeunia numcrala,'cum ei sil ar.ge.niumom.ne A. non sequunlur, pr.i liberls manere mliil oportet,
]<'gatum,non est argentum nnmerala pecuni.i'; atqui et iia npn esl a consequeniibus.argumeniuin, qtiia
est argentum numerata pecunia,. leg.ita esl igitur non id quotl eonsequebatur assumptum.est,'sed id
niulieri nuinerala pecunia, cum ei fueiil argeritum quod praecedebat. Erat.quippe antecedens, nupta
omne Iegatum. Sed quod Tullius broviiatis causa mnlier pra?ter connubii j'us; sequebatur","cum filii
praeteriil, id e's(, illarn partem proposiiionis quaeait: pairem non sequebantur, pro eis nibi! ex dotereti-
Cum sil mulieri argentum omne legatum, nos aper- .rieri. Sicigitur Tullius p.ro eo quod est a consequen-
tioris intelligentioe causa subjunximus ; nec peitar- libus argumenlum, ab anlecedefltibus potius dedit
bare lectorera debet, quod cunv in superioribus exemplum. Poiest verOi Iia-fieri a consequenlibus
cemplis in secundo. inodo per negationem-facla argumentum, si "id de quo quaeritur.prius ponatur,
ftierit semper assumptio, et per negalionem rursus et id quod as.umendum; es.t posterius, boe.modo :
illala, concltisio, nunc per affirmationem,el assum- Si quid ex dote pro liberis,,manere oportebit-, qula
[itio et concltisio laeta esl. Cujus rei evidentissima patrein iiberi sequuntur,.cum eo nupta est mulier
ratio est, Nam cum in superioribus exemplis prima quicum eonnubii jus esset. Sumo igitur id quod cori-
proppsiiib ex affirmalionibus fueritconsliluta.atque. sequituvper negalipnem, ila ; i3edfnonest nupia mu-
in secundo modb assumptio id quod sequebaturau- J_l lier cum eq quicum connubii j'us erat, atque ideo
ferrei, atque inlerimeret id quod proecedeliat,neces- qui naii sunf, patremnon sequunlur. Periminrr.ergo
siuiuin erat duplicem affirmalionem geminatancga- Jn . cpnclusione id quod in prppositione praeeesserat.
tione eonsiimi, lioc modo :Si dies est, lux est, utroe- Jiaprp literis igitur manere nihil pportef. Sed.de
<jueex affirriiatione sunt constiluloe. Ut igiiurposie- . secundo modo isia sufficiant, nihjl namque, ul.arbi-
tior pars,'id est, lux esi, qua. aflirmatio.est, inleri- trof, praetermissuin est. Teriius modus a repugnan-
inatiir, deneganda e-l Dicam igilur :, Alqui non est iibusionge perspieuus Iioemodo esl-: Non et, lega-
lux, quoiilut praecedentemquiique partem, id est, lum bmne afgenlum esl, et non est legala niulieri
dies est, qnam aflirmaiioneni esse' manifeslum esi, pecunia enrimefata. Hic namque consequens eral:
iiegalione lollamus, concludenles, dies igitur non est. Si argentum esset orime legaium, pecnniam.quoque
At in bnc Cicefonis exemplo ulraque pars pr.imae riurrieratam,fuisse legatam; ut igitur fieret repugnans,
atque bypothelieoeproposilionis negalionibus enun- . buic GOiiseqiientiaiinlerpqsiia negalio est , dictum-
liata est, qua. in assumpiione vel conclusione non que esl, :siargenlum pmne legairim esset, numera-
ab aliis nisi aliaffirmationibusauferuniur, hoc modo. tam pecuniam pon esse legaiam ; quod ,quia ptignat
Est enim lnle Ciceronis exemplum : si legala non ct falsuhnest,' ad yeritatem alja negatione sic redu-
est mulieri, nuraerata pecunia , non est nunieraia G cittir : Nbrisi Jegatum argentuni est, non est Jegata
pecunia argentum, vides ut sit riiraque negatio ? numerata pecunia, tit scilicet ei affi.rmatituiiconve-
Nain et non esse legatam mulieri pecuniam niimera- hiat "quaedicif, si legatuni argenluin est, legaiam.
iam, el non esse numeralam pecuniam .argentum, esse pecuniam numeraiaiii. Assumimus -igitur buic"
iilraeque.in negalione sunt positoe;quod siauferenda proposilioni argeritufn bmrie es=e legalum, eiconse-
esi per assuniptioiiem proposiiionis consequens pars, quiluroninem liumeratam pecuniam mulieri esse"
quoniam negalio est, non esse numeralam pecuniara legalam , rit sit iorma arguiuentaiibnis. bujusmqdi :
argentum, dicendum est'argenium esse pecuniam . Nun si legatum argeriluni e>i, non esi legata nume-
iiumefatam; quod siin conclusione auferendaest ' "ra:a pecunia, alqui legatum'argenlum est, legala
*
pars pr__cedens, ea. quaenegalio esi, id est, non esse *esl igiiur riiimefata pecunia. M. vero Tullius propo-
dicendum -.ilioneih*lla • Noii,et legatnm-irgi*nunu
Jegatam mulieri pecuniam numeratam, foiinayil
esl :.Legata igiiur mulieri numera.a pecunia est, Et esi, et non esl legata numeratapecunia. Sed nos id-
secundus quidem modusrile a consequenlibusfacliis .'*circir casualcni cnnjunctioneni' apposuinius eanvqiise
lnijusmodi esl. iilud lamen est diligentius adnoian- est 5i','ut ex qiio "esset genere.talispropositio mon-
<!iim, quod superius M. -Tullius ,- xum .locornm straremus. Namque id ex consequenli connexo ne-
omnium bfeviter exempla disponeret, loci -hujus, J)) gatione addila fit Vepugrians..Connexum..vero juilla
qui a corisequentibus .ducitur, inconveniens secundp " aeqiie ut sii conjunciio possei ostendere, quanquam
coriditioriaiiumsjllogisniorum modo subjeeit exem- idem erficiatcicopulativacorijnnciio. Narri.quaecon--
convenil a ''nexaVunt,* eliaih conjuncta esse intelliguntur, ex
piiirii, potiusque.pfimo modp, quia-npn
" -
lonseqtieiilibus conclusionein, sed abantecedenlibus Jioc quorJpaulb.aiite dixinitis; qiiod arguiiienliim ex
facii. Ilaquippe posuit a consequeriiibiis, si mulier ea propositioiie.prbfectumest, gtnri ' duabus affirma-
ciim fuisset nupla cum eo quicum connubiv jns lionibtis copulabatnr," etVjuncia negaiinne insuper
coiicessiim non essei, nuntiuin reiuisit, quoniam qui denegafa esl., Iri bmriiliiisigilrii; iflud e<t .approlia-
iiati sunl patrem non sequuntur, pro liberis manere •- timi, pecnniarii numerafain riiulieri deliefi, ciim sit
iiihil opofiet. Ilic igitu.r cuni qureratur an dolis pars - afgeritnm ornnolpgiitum. Sed niincqiiideni ex fiipra-.
virum debeat id as- ' dictis* proposiiionibtis, *id quod aiileeedebai,, as-.
"apud permaneie, quod praecedil
siimitur, nt liat r&taconcl.usio hoc modb : Sed mu- sninpsimus-; nnnc vero, id" quo"d "cbiiseqiiebainr; ~
lier cuin eo est connubii fnil, '-ininc .auierh. id qriod rcpiigiiabat."" Ac 3e espla-
" nupla quicum jusrioii
concludituf *.Quoniam igitur qui naii sunl jpafrem iiaudis Ciceronis exemplis," tll arbiiror , sajis est.
V; -.1141- . *: . . :I>! TOPlCA CICERONISCOMMENTARIA.LIG.T. 1142
1 lllud aulem dubitalionem inovere polestinamA.. sionibus quas supra scripsi,-,prior qutxrlus, posterior .
r~.si quis riiinus callidtis ad Ciceronis exempla re- < quinlus, adialeclicis modus appellatur. Deindeaddunl
c spiciat, -eiimdem locuiii arbiirabitur esse a-ge- iconjunctidttemnegativam, sic, non el-hoc est et iltud,
= Inere , -quem ab -anrecedenlibus ,. et eonsequenli- hoc i antem est, noii igitur illud; hic modus esl sexltts.
-"i7-bus,et repugnanlibus esse diximus; illo falsus er- < Seplimus aulein, non el Iwc el itlud ; non aulem hoc,
'.-rore, qubd"iri utrisqrie locisleodem Cicerp.iuitur _ illud i igitiir. Ex his modis cimclusiones'innumerabiles
-^-"exemploVIargenli videlieet et nunierafac pecuiiiae. .;nascuntur, in quibus esl lota [ere dialeclku. Sed ne
r.:. Sed "diligentiusinitienii, in eisdeuVrebiis diverûs ' Itm < quidem quus exposui sunt ad hanc instilulionem
:*"arguineniaiiohuin- videbitur esse tractatiis. A.liud.. hecessariw. ....
.-• qnippe esf dicere,'"eurivargenti speciessitiiumerata "Etsi riiiiilipliciter superius cuncla digessimus, nec
l_:jiecuniaysi genus legaiiim sit, el speciem esse lega- expositioiiis "indiget repetila totiesdispulatio, erit
_,_;t*irii", qiioriiamliu-iquanvspeciesa geriefe separafur; , lanieri opereepreiium.si quani brevissiine potero M.
.-.-a.liud .estiri condiiibiie eriumeraiionerri proponere, .. Tullii" verbis mediocris lucem .commenlalionis in-
_~_-_et eisdeni.paflibus-as-umpiis argumcntallbneni varia tersefamVSeplem igitur modos hypolheticos enume-
_.~:»'atioeinafione'.forfna're", ut siiperius demdfisirafum raris. ail, cum in connexis propositionibus id quod
_; est,"Crira':priBseriim"'liujiisriicidi ex cbrisequenlibus, B est "pflmum assurnitur, ul osiendalur secundtim,
,..=aiitecedentibus et 'repugri.infibus, afgumeiuatibnes pfimuiii.adialecticis modum vocari, boc niodo : Si
;_;:eiiam praeier geriera ac species fieri possini, velut iipc est, iliud est; quod dicil hoc, primum est, quod
.£-vios;:superius-indic.vimns-iiv die aique luce."Nam . verb ait illud, .secundun). Assiimiiur ergo quod pri-
_; neque.diesiuciSj liequeiux diei "species, aut genus "ihum est, atqui boc est; coi.cluditur igitur id quod
.; est/Sed id taiiiunviri hiswm-iderari debet.-quiapo- secundum est, illud igiiur est,veiul in hlsrursus
;_•sUoraliero, allerilm .lecessaria- raiione siibsequitur. - exeinplis,: si bomo esl, animalesl, assumitur, atqui
^.IDifferunt igittir ibci -a genere vel a specie ab eo loco lioriioest, concludiiur, animal igilur esi. Secunduin
:, qui in conditione est-cbnsfiiutus, qttoiiiam illi ex vero nvodumail esse Tullius conne.vis propositioni-
^.jjuiiiversaiifatisspeciei "acpartisraiiohe diicuntur, bic iws fexium, in quo si secundum negatur, sequiiur,
_.!autem in consequeriiiaeac repugnanijie ordiiie tra- .ut-id'eiiarri quod primum est abnua'ur' hoc modo:
.-claftif.i-ost Iiaecigitur Tulliusliypoihelicoruiii syllo- si hoc esl, illud esi;"illud autem non esi, igitur ne hoc
E-gismorum 'modos -coneltisionesque diriumerat hoc quidem est. In exemplis iia : si liomo est, auimal
"" - -'- • '" ,"
,--niodo :_ "; .-' .' .--" -'.' esi; animal autem non est, homo igiitir non est. Sed
; - Appellaniitutem.dialeaki eam conclusiorieincifgu- Tuliius jta dixit, cum id quod annexum est negaris,
: jiiemi, itr.quacmnprhhuhiassnmpseris; conseqititiirid C ulid quoque^cui fuerit annexum negandum sit, se-
-_"qiiodannexumest, primitm conclusioiiisvioduhi; "ciim cunduin esse nroduin, quasi connexa propositione
.Auqiwdannexuinest- negaris,- ul id quoque cui fueril affirmativis partibus juneta ; universaliter. autem re-
-.annexum.negundtansil-, iecundus appellalur conclu- ctius diceretur, ctim id quod annexum est, id est
dendi modus; cum aulem aiiqua conjuncld negaris', et seiundtim, perimilur, periini illud quoque cui an-
:'his tdia negalio iursus adjungitur; el ex his primtim nexum est, id est primum , ulsi affirmaiivum est id.
_sumpseris','ut quod relinqtiilur iollenditmsit, is terttus quod annexum est, negaiione perimaiur; sin vero
-
,:.uppeila_lufconclusiohis moMs: Exlto.c illa rheiontm '.negaiivum, affirmatione; et de eo quoque cuian-
. ---3;conlrariis conclusd, qum ihsi enfliyiriemuldappel- nexnmesi, id est primura, ideni est ul si in connexa
-'-lanl, non quod omnis senleniiaproprio npmiite'enlhy- propositiorie affirmetur., in conclusione denegelur,-
-mcma:noii dicaiur,sed ttt Homerus propief'excellen- secundum nunc propositum Ciceronis exemplum ;
rtiant, cammuiiepoeiarum nonien efjicil apud Grmcos si-vero. negallva sit proposilionis prior pars, in con-
•suum,'sic cum- omnis senientia ehlliyinemadicatur, clusionecontrariaalfirmationetollatur. Tertium vero-
Lquiamdelur ~e'aqttw ex conirariis conpchlur, aculis- Biodumait esse Ciccro cum ea quae conjuncia sunt,
"iima, 'sola-proprienomeiiconimuneposscdit. Ejus ge- deneganlur, etliis alia negatio rursus adjurigitur, ut
--heris-hwcsuin, huiic metuere, alteruinin melunpn® * quiaanimal homini conj'uneluni,est, ita dicamus-*:-
'p'o'nere,idin'quamiii',iil accusas, damnas. Bene quam - Non et.homo et non animal est, alque ex his unum
. LKimtaiii -essedkh existimas male inereri. Id quod poniUir,"ut quod relinquiiur auferaiur, hoc "modo:
'scis pridesl,-nihifidquodnescis, o'besl.Hoc disser,endi . 1'onimus hominem
~ e^se, dicenies :.Alqui homo est*;-
-genus •aitingit omiwwvestras quoqttein respondeitdo quod ergo relinquitur , non est animal, auferlnr ,
'dispittatioiieSiSed pliilosophorummagis, guibtts cum aique concludiiur, animaligitur est. Fit argumenia--
eratoribus iild ex repugnanlibus senlenlih cominunis - tio hoc.modo:.Non et bomo est, et non animal, atqui
-conclusio,'quwa dialectich leriius modus, a rlietori- Iiomo est, animal igilur est. Ex his nasci dicit en-
bus enlhyihema-dkiiuri' Reliqui dialeclkgfum mqdi
thyniemata.excbntrariis conclusa, quibus {liiiimam
-plures sunl,qui ex disjunclionibus consianl', ui.aiit rbeiores-ui soleni; atque haeceritbymemala nuncu-
, hocâul iliud; hoc aulem non, iyilui'tllud. liemque
paritur, non quod ebdem nomine omnis inveniio
aulhdc, aulyillud,'non autem hdc, illud igilur^Qum nuncupari non possit (enthymemanamque cst riieni
coticlusionesidcirco ralm sunt, quod in dhjunclione tis
concepiib, quodpbtesl omnibus Invenlionjbus con..
plus uno verumesse non polcst,'atque ex his conclu-
venire), sed quia-baeGinvenla, quaebreviler ex c ii- •
1143 - , •' - AN. MANL. SE.V. BOETII * " - UU
trariis colligunlur, maxime acula sunt, propter A. entbyinematis lalis est colleclio : non et bene meri-
. excellentiam speciemque inventionis eommune.en-. tarn esse aulumas, et male mer.eri, atqui bene meri-
thymemaiis nomen proprium factum-est, ul. hoec.a •tam esse autunias, non male.igitur mereri. Ojiod
rheioribus. quasi .proprio nomine eiilhymemaia vo-, enlhymema ex ea proposilione connexa perficilur,
cenlur.- Sicut apud Groccos quoqtie ppela Homertis qnae constat ex affirmaiione et negatiorie,-ita :. si
lantum diciliir, el quisquis e'x IJomero aliquid pro- bene merilam esse aulumas, non male mereri. Cu-
fer.l,*itadicere consueviiiHuncversurn poeta Iocutus jus ex posteriore parte demptanegatione.-tolaque
est, et lunc -non aliusintolligitur proeler Homerum, propositione denegata, fiet proposiiio : non si.bene
nnn.quod creieri non sinl poeiae,-sed quod.excellen- merilaih esseaiilumas, male mereri; quod in.inler-
lia tiujus commune nomen veriit in proprium. Fiunt 'rogalionem deductum, facit entliymema : bcne quam
vcro Jieecenlhymemata hoc mqdo, ex conlrariis vi-, meriiam esse autumas, male mereri. Iiem.idquod
ilelicel lexia, hunc metuere, alterum in rrietu non scis prodesl, nihil id quod nescis, obest; hoc quoque
ponere, velut si de Lentulo et Celbcgo, caeierisque entliyniema tali neclilur syllogismo: non id quod
ilicerelur : Paucos cives inlerficere meluis, ne res- scis prodesl, et id quod nescis non obest. At id quod
publicaiiitereat niliil Iaboras. Connexuiri quippe est scis prodest, obesl.lgiliir id quod nescis. Hoc argu-
ut quicunquenoluitinterire-paucos ciyes, rempubli- B mentu.m ex ea proposit.ione composilum est, quae
cam multp niagis nqlit exstingui. Quibus cum iriler-' duabiis alfirmationibus j'unela acceperit mediam ne- '
punilur. negaiio, fit ex repugnanlibus argumeiitum. gationem et insuper denegata esi. Quod interroga-
Sed hoc breviter Tultius enuniiavii, nos vero argu- lum fit enthymema boc mudo : id quod scis prodest,
inenlum in syllogisnmm redigamus, a repugnantibus nihilid quod nescis obesl. Omniuni vero superius
scilicet, ex quo enthymemata na.scisolent, boc modo : exemplbrum ista sentenlia esi; Nara quam quisquam'
Sil cpnnexum, si ijuis metui cives pnucos interfici, nihil accusat, eam damnare recte non potest; et
is nietuilinterire rempublicam, bic interponitur. ne- eam quani bene .meritam. esse autumat, male me-'
gaiio sic *_Si quis metuit cives .aucos inlerfici, is reri de ea turpe est; et si.id quod scit quisque in
non metuit. inteiire remi'ublicam, jtingitur alia ne- causa prqderit, oberit; si est conlrarium id quod ne-
gatio : Non si quis metuii paucos cives inlerfici, iion scit. Ilunc vero locum communem esse oratoribus
incluit interire rempnblicain. Quae duas negationes ac pbilosophis dicit, sed apfid illos tertium riiodom,
uni alfirmationi paries suni, quaa dicit: Si quis me- apud rhelores vero entbymema mincupari.Beliqni,
uiit lioc, metuit etilltid, cujus quidem assumptio esl, inquit, •modi plures sunt, nam cum tres superius
-mmetuil hoc, conclusio sequitur, metuit igittir et enuraerasset modos, adjnngens .quatuor , plures
iilud, quoe.lantumderavalel, sinegandointerrogetur.G ! dixit. Hi sunlin disjunctionibus conslituti hoc modo,
ita, bnc metuis, illud non meluis. Spd quia non lotns aut lioc, aut illud, hoc auiem, non igiiur illud', qut
(i.t su, ra posuimus).in hisarjgumerilaiionibuspoiiitur est quartus modus a nobis quoque supr-i positus ita :'
syUbgismus,sed proposiiio, cuj'us assuniplio et con- aut dies est, aut nox est. Dies autem esl, non igiiur
clusio nolse sunl, idcirco enthymema dicitur, quasl nox est, et semper, qtiod ait Cicero; hoc ad praece-
brevis animi conceptio. Et in creieris exemplis idem dens spectat; qubd vero ait illud, ad consequens,
mudusest. Sed haecquidem Ciceronis similitudoiion sive in connexis propnsilipnibus, sive disjunclis, item
tnm ex rcpugnaiiiibus quam ex cpnirariis argum-fin- aut boc, aut illud, non autem hoc, illud igitur. Hic
tom intelligitur contiriere. Meiuere quippe et non quoque quinlusmodus ett, velut inhisexeriiplis.aut
metuere conlraria sunl, nisi hoc ipsa yerborum.pro- . -diesest, aut nox est, non antem dies, nox igiiur est.
lat.o a conlrariis argumentum ad repugnanliamretra- Quarum conclitsionum necessitotem ex eo dicil ever
iiat. Nam qupd dicilhunc meliiere, altcrumin metu non nire, quia qurc in disjunctione posita, medium non
ponere, iale est ut repugnanliavideanlur. Eteninime- videntur admiliere, ut esse aliud- praeter ebrura al-
mcre et non riietuere coritraria stmt. In raelu autem terum possit, atque ideo uno snblato allerum esse,
lipii ponere, et riietuere, prolaione ipsa tam con- unoque posito alterum non esse concludilur. Quod
iraria quam repuguantia intelligunlur, licet eadem DI si sil medium, qriod praeter alterulrum esse possit,
jrohelur esse seritentia. l!is adjecit alia rursus nec vera propositio, nee rata est conclusio, velut in
cxempla': Eam quani niliil accusas, damnas. Hujus his, aut album esi, aut nigrum, id falsum est. Esse
eniliymematis talis estinleger syllogisnius : non si enini praeler ea rubrum poiest. Sed si pona'nriusesse
nihil accusas damnas, sed nilii?accnsas, non damnas album vel auferamus, non necesse eritnon.esse yel
'.gilur. Venit ergo hoe argumenium ex ea proposi- esse nigrum, quia qiiod rubrum est, medium esse
librie connexa, quae ex duabus comppnitur negati- potest. Deinde, inquit Tullius, addunt conjiinclio-
'
v»s, ijaj: sj riihil accusas, non dauinas ; posteriofi num neganliam, in disjunctivis scilicet propnsilipni-
wjrb pa:li deiracla ncgatio est, et-insuper lota est bus, hoc modo : non et hoc et illud, hoc aulem, non
propositio deriegaia bocinodo, non si nihil accusas, igitur illud ; idem esi, non et nox el dies est, nox.
danmas, et ex ea factum esl argumentum, quod po- auieni est, non igilur dies est : bic igitnr sexius mo-
sltiiin' in interrogatione elficit enlhyinema , hoc dusesse prredielus esi. Septimus auiem esl ex ea-
modo : quam niliil- accusas, damnas, bene qiiam dem veniens propositione, hoc modo : non et hoc et
merilam esse aulumas, male mereri. Hujns quojne illud, non autcm lioc, illud igimr, velut si ita dica-
Jl.,5 . IN TOPICA CICEROMISCOMMENTAMA.LlB. V. „ -":;. 'iU6
mus, non et nox el dies est, nox nonautem est, AL lur : primam, quae movendi principiumesi; secun-
dies igitur, est. Quae propositiones nisi indisjunclis dam, exqua lit aliquid, quam materiam-vocat; ter-
medioque carentibus.rebus ratam conclusioneni ha- tiam ratioriemacspeciem,'qua unumquodque forma-
bere non poterunt. -Age enim ita dicamus, non et tur; quartam, firiempropter qriemquodlibetefficitur,
album , el nigrum, ponamusque non esse album , at vero M. Tullius principalem causarfini divisio-
non consequilur ut sit nigruni, polesl enim esse ,nem facit in ea.quae efficiant aliquid et in ea' sine
quod mediuraesi. Hujusmodi igitur per negationem quibus effici nequeant, ut id quod efficil, ad eani "
eonjunciionum (ut Tullius ail) proposilio si ratas causam referalur in qua motus.principium consti-
fnctura est cnnclusiones in disj'unclis rebus, niedio- tutum est, id vero sine quo nori fit aiiquid, tum ad.
qne careniibus accomraodelur, alias non erit rata iniellectum materiae transferarur, vel eorurn quae
conclusi». Distat vero propositio tertii modi a pro- conjuncta. materiae efficientis adjuvani facult.item,
positione sexii et septimi, quod terlii mpdi proposi- .tum ad reliquas causas ducatur, ut paulo poslerius
lio ex conjunclis nascitur. Hoecvero sexti et seplimi apparebit. Ej'us igilur causoe^quos vi,sua id quod
exdisj'nnciis lerminis exislit, ut in superioribus pa- subjectum est efficit, tale proponit exemplum, ut
let exemplis. Exhis igiiur, inquil, modis conclusio- ignis accendit: nam accensionis ipsius emisa ignis
nes inninuerabiles nascunluf, rinus enim qui!ibet;BB esi, et id efficere potesi, atque illud qubdaccendi-
eorum modus infiniiis cnnclusionibus aptari potest, tur,m'ovet alque permtitat. Eam vero causam, sine.
veluti primus ac secundus in omnibus quaesibi con- qua id qudd.faciendum esl fieri nequil, ab una ejus
nexa suni, quorum nullus cst numcrus, si quis pef- parte designal, veluii cum dicit aes causam esse sta-
scqui velii, ilemque repugnaritium infinita est niulli- luae, quod sine eo sta.tua rion'possil exislere : hoc
tuuo, in quibus tertius modus est utilis; item.plura enim, ut per faciendam divisioneh) clarescet, non ea
disjuncta sunt in quibus quartus, et quimus, et ipsaest causa.sine qua non efficitur, sed pars ejris esse
sextus, et septimus plurimunvvalent. Alque in his, monstrabiiur.. Earii.verb causam'' sine qua id qund
juquil, omnis fere esl dialectica, sed ad topicos _o- . faeiendum est, effici non poiesf, dividit hoc modo :
cos tres primi modi sunl necessarii, qui.antecessio-, a'ia eriim sunt quieta, riihil-agentia*,-
sed stolida quo-
iicin, consecutiqnem et repiigianiiam. lenent. Re- dammodo, ac per se, nisi agendi extra rriotus acces-
liqui vero complenda.dispulatioiiis magis graiia quam serit, immobilia : horum exempla, uf locus.iempus,
quod ad liancinslitulibneni rie.essarii fuerinl videri- materia, ihstrumentum. Omne enim qriod fit, Io-
iur, adjecli. cum .necesseêst Jiabere subjectum, in quo riisi ali-
Proxitnus est locus rerum efftcimlinm, quw causm quid fi,at,ioeus ipse immobilis esi, ad aliquid expli-
cppellanlvr, deinde rcrum elf<clarum ab efficientibusJ candum. Itemque materia et instrumenta, riisi mariu
causis; liarum exentpla ut reliquprumlocprum paulo moveantur artificis,>ipsa natnraliier "nihil egerint.
anle posui, et qttidemex jure civili. Sed-Itwcpalent la- Tempus quoque operaiionisubjectumest, quaesi de-
V.us: causarum enim genera duo sunl : unum quod vi sit,nibil ipsum propriae naturae ratione perfecerit.
suaid quodsub ea stibjeclumest, cerle efjicit,ut igtds Alque haec.quidem sunt 'quae niliil agentia, lamen
accendil; allefum quod naluram efllciendinon habet, causa.sunt," si his efficiensoperatio superveniet. Alia
sed sine quo efficinon.possit, ul si qu':s ms causam vero quae in moiu posiia prrscursionem quamdam ad
sialumvelil dicere,quod sine.eo non possileffici.Bujus efficicntiam acpraeparationem videnlur afferre, velut
generis.causarum-sine.qtio non efficilur, alia sunl amoris causaest congressio, qua; prmce..sit,.et amor
quieia nthil agehtia, stolida quodammodo' ul locus, flagilii. Ex his, inquit.-causis Stoica disputatio fatum
iempus, materia, ferramenia, el cmtera generis ejus- coiineclil.' Fatum enim dicunt esse pfoecedenliuna
dem; alia aulem prmcursionemquamdam.adhibentad caiisarumsubsequeiiiiurp/queperplexionerriquamdam,"
efficiendum,et quwdamafferunt per se adjumenla, el- elcaieriaemore continenliam, hoc modo : Ideo pro-
si non necessaria, ut amori congressiocausam atiule- fectus est peregre, quoniam parentum iracundiam
ral, atnor fiagitio. Ex lioc genere cattsarum ex wler— ferre.non poterat; idcirco parehtum iracundiani suc-
tiitale pendentiumfaium a Sloicis nectitur, atque ut . cessionenori fereliat, quia amiciearriore detinebatur,
earum causaium sine qttibuseffici non potest, genera idcirco amabat, quod saepe fuefat ante .'congressus;
dividi, sicetiam efficientiumdividi possunt. Sunt enim ideo congressus est, quia aliquid ut congrederetur
alimcattsmqum plane efficiantnulld re adjuvante, aliw. praecessit.Itaque ordine praecedentiumconsequen-
qitwadjtivari velint, ul sapienlia efficitsapienles: an tiumque rernm falum (ut dicitja Stoicis neciitur.
sola pcr se bealos efficial, necne sola per se,,qvw- Item dividit eatn causam qure vi sua eflicil aliquid in
slio est. . , eam quae.ad.efficiendum sihi suffifiat, eamque quae
Post eum locum qui in conditione est constitutus, extrinsecus adminiculationis indigeat. Siifficit igiiur -
consequeifs erat is qui considerabatur ex causis; -sibi ad efficiendum.causa,'ut sapieniia efficere sa-
post hunc is enumeratus locus est qui, in effcctis pientes per se nullq penitus adjuta solet. Sed boec
causarum" positus, afglimenta. "praestabat. Quorum an sola beat<>sefficere possit, quaeriluf an ei sintex-.
.quidem superius M.Tullius exempla propo.uit.nunc Irinsecus addenda quaej'uvent, velfprtunae.lioiia, vel
rationem latius traetai. Cum igitur Aristoteles qua- corporis, ilaque ca causa quae vi sua efficit.aliquid,
tuor posueiil causas, quibus unumquodque confici- aut.lalis est, ul ei nulla sin.l exirjiisccus 'a<'jumenia
- . TJOETH - ' * . . .". . HiS
1147. , . , V AN. MANL.SEV. ,'
quaerenda,.yeluli arlifici instrumcriia quajdam, qui- A ram trabes! nisienimcecidissenlabiegnmad terramirti-
bus id quod efficienduni est explicet-alque confof- bes, Argo ilia facla non_esset, nec lainen fuil in hh
- mel. Earuin vcro.omnium quoeTollius staluif in al- trabibus efficiendivis necessaria.At cum in-Ajacisna- .
terutra divisione catisarum, illa quidem qure vi sua vem crispisulcdnsigneuin'fulmeninjeclum esl, injldin-
. explieant ea quoruiu causoesuirt, omnia tam per se malur navis necessario. . .-
ad efficiendum. valeniia, quam qurcsili exirinsecus Prima quidem causarutn divi.io," secunduni TuU
.jttvaminis indigeniia, in ea Arislolelicae divisionis liiim, fuit in ea quseefficercnt aliquid, ei ea sine qui-
causa locabunlur, quoeest-principium molus. Quau- bus efficinon possel, aique illud quidem.quod effi-
quiim. de sapienlia tali catisoe uon convenit exem- cerei, ,in gemina item pariiius est, scilicei in id quod
plum,.sed potius ad rationem formamqiie cohtendifV' ad efficieiiduin aliquid uecessariani vinvpossiderei, _
Namque sapienlia ratione quadam atque forma effi- neque ullius indigerel extrinsccus adjume.nti,elin i<f
. cit sapienles. Ejus,vero .causne quam Tullius referl, quodnisi aliis adjuvantibus operari alque efficere
sine.qua non fit aliquid,' m.iieria quidem, leriipus cl' rion possei. Ac prinium de ea lnquitur causa qnaeef-
locus";id.est, ex quo fit, vel in quo fii, quaesuutef- ficiendi vim lenet, ejus.eniiivea pars cui efficiendi
ficienii substantia nniurae : ut uno inielleciu. com- rieeessitas adesi, staiim ,secuin conclusionem-cbmi-
.prehcndanlur,velmaieria suni, velinateriee vicesup-B'> lefn traliil; dicta enini causa; quaB-necessarioaliquid
jiositi; inslrumenta vero ei causre sunf qure ad linem efficit, effectus eiiam necesseest consequatur, Teluli
-speciant, sed non ipsa finis, quia non finis iustru- si solem adfuissequis dixerit, lucem quoque.adfuisse
Instrumenia namque' monsnabit, aut curn alipui adesse sapieniiam"dixe-
*, nieniarespicitj-sed baeciiiiem.
propleraliqiiem.Iinem paranlur. Sed- inirum -videri- rimus, sapientem necesse est faleamur. ;At:in his,
-jiotest cur congressionem amoris-caiisam non in- causis efficieiitibus quae exlrapositis -indigenfadju-
terea.enumeravit, qure babent efficiendi'vim, sed 1 mentis, noii eadem ratio esl,;,iieque enim ut quseque
,. inter eas posuerit causas, sine quibus effici nori po- hujiismodi causa dicimr, tianecesse est.effectinnsse-
, test, eum tamen agat aliquid atque moveat/ NauT cjui. Nbn enim .hujusmodi causa necessariii efficit
, jpsa congressio aliquid videlur eflicere, sirnilisque quod vult, riisi exiraposilis atixiliis adj'uvetur:;.iilei»
. t est ei causae quaeipsa quidcm llabetefficiendi vim,. est etiamin.ea catisa quaeipsa quideni efficLendivim
: .ssd sine adminiculo non potesi, veluli cum quaeritur" nbh liribet, sed sine ea non provenit efTectus.Nans";
»-de sapienlia an sola beaium possit eflicere.-Sed Mc- utTullius quoque commemoral, nullamin efficiendis
'
:; robaudesrlicior itardisseruii, earurri causarum, quae rebus adbibel necessiiatem, alque ideq.dicla causa
.efficiendi vim baberenl, eam esse'facuUatein, uf uon slatim seqiritm'effeclns. Neqne enim si con^res-
, eliair.si- adjumemis extrinsectis' indige.ini,' effeciusC! sus est, mox amavii, necsi fuit a-s, slatuam quoque.
taraea,earum ad id spectet quod elficleiidum-est.-At" fuisse necesse es.t, ex quo aliarun) causarum panitio
v.in his_.caus.isqure-sunt proecursorire,etianisi eis'an- , nascitur.. Aljae namque causaesunt necessariae,-ajiae
" tfcede-iiilius
aliquidêxistit, non tariien id -quod exi- minime. Non necessariarum alioesuntefficient,es.,.aJi3-
, slcreinfelligilurpraecursio prineipaliteroperaiuf. Sed sine quibus non efficitur. Necessariarunvvero.causa-
i-fiaquidemvelutisubquadamoccasioriepraecurrit.illa riinn cbnclusio non solet conlurbare ; ut enim haec
veroresjqua.exisieredicilur,aliisoperahlibusnascitur, causa fuerit dicta, sialim in. conclusione sequuntur
, veluiin eongressionesolumjai. solitum?] estfieri. For- effectus. Non necessariarum vero,- quaesuntpartim
- tasse enim noii.propteramorern quisque eongredilur, ' cfficientes, "quod nnnc tacuil, sed paulo anle pfas-
- sed praecedenle congression.e amor exisiit _ quem dis.il, non habenl subsequeniem effecta; reiconclu-
jion, congi-essio-princip.alitrrappeiebat. Itaque quo- sibiieai. Neque eniin si liberi, sine parentibus non
Viiiam,praelcr, cpngressionem amor existere non po- sun.t, idcirco in parentibus efficiendicausa necessaria
tuit, recte inter eas.causas congressiolocafa videlur fuii, ciim videamus in hominum esse polestate. ne
sinequibus non efficitur; quoniiimvero lionefficitvi gignam. Ea vero causa qnaeipsa quidenvnon-.efficit,
ul
' sua,- quandoquidemnec principaliter efficiat,spe- sed siim ipsa effici non polesl, bujusmodiest.quem-
ctat.sed lantumea antealiquidexislii.recteinterpfrE- _Q ) admodum Ennianoversu declaralur. Nisi enim ceci-
'
cursorins, acnoriintercfficieiiiescausas est coliocala. dissent abiegnae trabes ad lerram, Argo illa facta
Quarecum ih dispulalionemiricideritcausa efficieris, riori esset. E,x Irabilms. namque Argp facla est, sed
dubitatibitelicebit, quod efficilur rinPa ineraf. trabilius neeessifas, utex eis fierefna-
aliquid ;teCessa'rio~siiie
„qb eq causd conctudere.Cumdutemlalis causa erit, ul vis; at vero ea causa quae est efficiens, et quaein se
in-eaiion sil effibiehdinecessilas,necessariaconcltisio stiam cpnlinet neci.ssiiatem, lalis est. Qiiale cum in
non sequiiuf Atqueilludquidem genus causarum,qiwtl Ajacis navem igneum cri-pisulcans fulmen inje.cium
-Jiabel.vihi efficiendiriecessariam, error-emafferre iion csi,. slaiim enim accendi. necesse est.nayim. auia
•..fefesolet.Hvc auieinsine qito non efficitUr,swpecon- ignis accendendi necessaria causa.-esl; et senstis qui-
tftrbal, Non• enim'-si ••siiie-parenlibusfilii'essenon pbs- dem est liujusmodi, ordo auieovp.aulocnfusiorest,
snnt;'proplerea caitsa-fWt"inparenlibus gigneitdine- aii enim hoc modo : Alque illttd quidem "genuscau-
pessgria;~-ltocigilur sine quo non fil*_db'eo'inquo certe sariim, qtiod habet vim efficiendi neeessariam,erro-
- fit,.dilige)iterest sepdranduin.Illud enimesl tanquam: reri) afferre non fere solei; hoc autcni sine qno non
Utinam ne in nemore Pelio cecidissentabiegnmad tcr- efficitur, sajpe conturbal. Q.iod cum dixisset, cuni*
"
_ 1U9 IN TOPICA-CICERQNISCOMMENTARIA. L13. V. 115°
que veJ ulriusque vel alterius exeraplunt ponerede- A librum 1 legat, respondebitur, quia legendi ôluntaa
buisset, neutro conveniens'exemplum similitudine esl. <_ Perturbaiione animi, ut si quisti.more paHescai,
dediu Namque cum yel necessariaraeausam efficien- aut a urbem fugiat, bellis civiiibus conlurbatus. Ha-
_'" lem, vel eam sine.qua non efficitur, proposuisset, 1bifu, ut si idcirco Trebalius facile de j'uris ration-.
ej'us "causaeposuit exemplum, quae efficiat quidem rrespohderir, quqniam mullo usu. constantem civilis
aliqbid, sed non sine extrapositis adj'umentis, boe scieniise s haliilum teriet, vel si qnis idcirco iraseamr
mqdo : Nan enim si sine parentibus filii esse non' ffacile, quia ejiis animus per iracundiaeliabitum effe-
causa fuit in parentibus gigriendi raius r est. Nalura, ul si quis idcirco dicatur irasci,
"" "possunt,pfopterea
"iiecessaria, Parentes enimet maxime masculinisexus quia q naturaliter iracundus est, idque ei iri dies vitium
. efficiens causa est, sed non sine femina, id est non crescat: c Afie, ut sijtlcirco bene quisque pingat, quia
'
. siiie materia quadam, et ea causa sine qua fieri non eejus arlisperitusesse-proponatur. Casu, ut quaein
ciim ipsa vim efficiendi non Iiabeat.Itaque . nostra n poteslaie nullo riiodo sunl, fiunl tamen, velut
" possif,.
riec causaenecessariaeel efficientisposuil exemplumj in ii certo praeseriim lefiipore, prosperilas navigandi.
"
iiec.ej'us sine qtia- fieri nihil possit, sed efficienlis -'iAtqtie horum omhium liiliil a causa vacuum esl, nec
quidem, non laraen necessariae;sed videtur lacuisse quldquam q est in rebus qupd non.aliqua causa perfi-
iii proposiiione id cujus posuit exemplum; iia enim - cial. c Omniaenim qux"fluni liabent aliquam rationem .
"apertius dici poluisset:. Aique. illud quidem genus*""ccur facta sint, quam si quis reddere possit, causam
'
Causarum,quod liabetvimefficiendineeessariam, er-^ quoque q reddiderit. Id est ehim causa ptopter quam
"rorem afferre non feresolet; hoc autera quodnorv uununiquodqtu.flt^jlirines yero causae quaeyel ex vo-"
habet efficiendi vim ne.cessariam,vel.hbc sine quo IJunfate, vel perturbatione' animi inieli'giinii.r, a-i
noii efficiiur,'.soepeconturbat.-Itaque sic intelligen-' earn e causarii perliricnt, quaeest riiqvendiririncipij.m,
driin "esi, quasi itaisit dictum; narii de necessaria ut n in Arislolelicn diximus divisione. Iloec enim ut
caiisa nulium posuit exempI-im.-Quodvero subjecit, r aaliquid efficiatur, riiovendi principium snnt, .aTin
vel riatura, illa causa est, quae in
*"iiirisque eausis eonvenit posterius eniimeraiis, tam' aarte, vel b.ibiiu,
.""
efflcieniinori necessarias, quam ejus-sine qua riihil ratione r consislii. Species enim acratio tiniuscujus-
~
efficiliir.Parentes namque tam masculini sexus quam qrie «. efficieridaereiin arle.etiiabiiu et.iialura.pqsila --
feminini esse dicuntur, quorum quidenv inasculini est. «" Casus vero exierior.causa, nec inler.principales
sexuslea causa eslquae effieiat, sed non ne.cessaria. annumeratiir
a ,securfduni A.risiotclem.Secunduni.vero
"Femininl yero ea quainon efficiat, sed<sinequa effici M: -" B Tulliiim casus est latbns eftectaerei cau-a; quod
ndn possit. Qnaecumita sint,-discernendaesuhl cau- " 'quale slt pauloposterius designahitur.. •;,,
'." saeet pervidenda.necessitas, nec omnis causa prae- Omiiium aulent causarum in aljis iiiesl constanlia,
Viiiittenda ut.subsequatur effectus, sedeatanium in r- in i aliis hon iiiesl. In haiura el arte constahlia est, in
«
extrinsecus ad-': cwteris riulia. Sed lamen .earum causarum quw ncn
" qiia^slefriciendi necess.ilas,eliamsi •' '
jiinienladefiierint.; _;.-*" '-i•sunl considnies,dliw sunl perspicum,alwlafeni. Pcr-
Alque eliam'£sl causarum dissimililudo,quod aiim "-1spicuw sunl qum appeiiiioneinaniini jttdiciumqvelan-
liinl ul sineulla appelilioneanimi, sine voluntdte,'sine '< <gunt; .lalent quw subjeclw'sunt, fortunw. Cuin enim
" ' eaiisa fial, liocipsum fortunwevcnlusobscura
ppihione,suum quasi opus efficianl,velut oriineinter- niliWsihe
_. eat.quod oilum-est. Alimaulemaul yolunldteefficiunt,~'causa '< el lalenter efftciiur.Afqtteeliam.eaquqi• fiunl
aui.pertiirbatique aniini;.aul liabilu, aul natufa, aul -parlim"i sitiil ignorala, parlim voluntarja: ignoralaquw
arle,'-aut casu, .Votunlate, til tn cum hiinc libellum "'''< necessiiatefiuht,'volunlaria,qtim conslio;. qtiw autem
legis,,Perturbaiione, ut si quis evenlumhorum tenipo- foiluna, ] vel ignordla, vel.vqluntaria.Namjqcere telum
rumiimeal.,Habilu,ul'qui t
facile cl cito irascalur. volunlalis"e'sl; ferire.quemvqluerh, ~fortunw.Ex,,quo
"Nalitra, ul viliumin dies crescal. Arle, ut benepingat. ' aries < ille subjicilur in ve.slrisactionibtts,-silelumma-
"
T.usu, itt prosperenaviget. Nilitl ltorum'sine causa. nu '< fngit, inagis qudm jecil. Cadunleliam in ignora-
Nec quidquam.omninq,-sedhujusmodicdusmnon rie- -llonem "i alqiiejmprudenliqqvperttirbaliqiiesanipii, quap-
• "cessarim.. . - ... - "
* , "'--- ' '
P ,qiiamsuiilvoluniarim,qbjurgaljoneenimefadntonitione
V ... FacU.aliam rursuscausafu.m.divisionenvita': Cau- : idejiciunlur; lamen liqbent tunlos molus; ut-eaquw
~
_sarum enim alise.sunt quse,sua qnadam vi;, sine .' 'vohinlaria suiil, "aul necessaria inferduin, aut cerle
V-appeliliprie,sine yolunlate,_sine opinione, unum a't- ignoraitivideaiilur. ', ," .,,,,.-., .-- ,;_.,, ...,.-.-'
queeunidem in efficiendisrebus.-ordinemtenenf, ut llursus causaruni divisionemaliam.claram ac;pcr-
'Vest.inlerire. omriia-quaeorla-sunt. Nam "quiaorfiim spicurim prpdil. Causarum na.mque-aliae:sunt con-
est, jdcirco. eiiam necesse, interire, nectamen ip.se slantes, .aiiocyero ,inconsiantes<-Consfanies. suni.
"
1'oriaSj,ut caetera intereant. yel. appeiitu uliquo, vel ' quariim npn fere yafialur effectus; inconsla.ntes-Tero,
vqluri.tafe,yel "opihioneefficit; sed ita esl ab' aeterrio qriailiuc.atque illuc facilioribus minati.bnibustrans-
rerum.slatu, ulquidquidortumest.quiaaccepitesse, -
"feruntur.. Oninia igitur-qtiae ex.-nalura alque arui
aliquando eliam esse desislal. .-Itemali-esuntdausae descendunt, constantia stint.. Natura. quippe alqrio
' q<i8B'aut,in yoluntaie, aulin p.erfuibaiione'.arifriii,"aut ' ars sutim seriiper ppiis effiGiunl,nisi subjectoemaie*
in jiabiiu,.aut iri.,natura, ,aut in artecasuvecorisi- . fiaeobstet iriceftuiri.Nam quod unusidemqiiearlifei:
stunt. Volunlafe, ut si qurcra.faliquis curTrcbatius ex eadem saepe materia non admodura similes sta-
""
115.1 AN. MANL. SEV. BOETH < ,. iJSS
tuas format, non eat, hroc in arte varietas, sed lum A quorum e\entum causa sii, monstrat. Nec me s-evaj
in artificis nianu, qure irilegriiatem arlis.asseqtii rion :.lominum mentes arrogantiae notenf, quod velut af-
poiesl, tum in ipsa nitiieria, qrire efficientiaeaiqufe fectaia auetofitate tulliariis sententiis pugnem, cum
forinaenbn a.qualiier cedit. Idem est in natura, ser- adversus eas si qnid videhitur non nostfa, sed ab
vat namque conslantiam suam,cum hominem format ' -antiquissimis tractata compensem.' Quod si npslra-
ex homine...liaque-similia iiv caeleris. ex similibus quoque diceremus,'oporteret tamen eos nqn persona-
gigniu.al cuin.mon^trosum aliquid effertuf, nbn na- rnm vetustalem, sed eorum quas opponunlor consi-
turae vilio, sed inaleriae potius applicaluf, es qua-id defare rationem, nec odisse pbtius quae adversus
quod efficere coniendebat, non ita potuit nalura ex- magni nominis viros dicantur, quhm contraiia, si
plicare,^sed inter con.stanies causas iipbi.us.quoque possent, argumentatione revincere. "Nam si eis
debuit adjungi;.nam quod ex-habitu cuj'usquefil, id M. Tullitis indiffinilione reium nimium placet. quae-
constans, nec nvulabile esse solet; quandoquidem nam est invidia nos quoque Aristotelicam'ralionem
ideirco babitus dicilur, quia diuturnjtate babendi in probare? Quod si "inlemperanter mblestissimi esse
naturae similitudinem. vertilur. Sed forsan Tullius pergunf, audiant M. Tullium secundo Tusculanarum
vidit quod natura alque ars, non fam in effeciibus dispulationuni libro adliortantem poiius, atque ad
constantes quam in prOpria ratione esse intelligun- |j' certamen vocanlem, hoc riibdo : Sed taraen tantum
lur,i .iaiil.nmtit quod ars.acnalura delinquit, mate- abest ut scribi contra nos ;nolimus," ut id efiam
virc soepiusimputetur,habitus;vcro ipseconsuetudine - rriaxime optemus.- Ipsa enim Graeciae pliilosupliia-
•qiiadam cpllectus est, qui non ralione.aliquidet pro- nunquam in bonore lantum fuisset, nisi doclissimo-
'
priaconstantia, sed usu facit, atque idcirco forsitan riim eonieritionibus , disserisionibusque crevissel;
habilum, qui inler.ca.lera praeter arlem et naturam quamubrem hortor omries, qtti facereid possurit, ut
videbatur esse conslantior,, a causis consianiibus ejusquoque generis' latidem j'airi languenli Grfficiae
segregavit. Ea vero quae non suni conslantia; in ea • eripiarit, et iransferanl in hanc urbem, sicut reliquas
dividilquoesunt perspicua, el.in ea qure lalenl; Per- omnes, quaequidem' erant expetenda. sludio -atque
,. spicua sunt qure.ab animi quolibet motu vel appeti-, indnstria sua majores nosfri transtulere. Et rursus, nos
lione, vel judicii ralione profecta sunt; latenl vero quisequimur probabilia,nec'ullraquamquod verisimile
quae forlunoe subjaee.it. Nam.quia-non ignorat ani- bcciirrit, progredi possumus, et fefelli sine periinacia
mus. in quam partem declinet,.qui lameisi boni ali- et refellere sine iracundiaparati sumus. Quocjrcaquoe
quandp babet judicium, nunquarii tamen "ejus' rei riialumratioesfipsiusM.Tulliivoluritaleirijiidieitimque
quam elficit nptionem.relinquil,'pr_eler Pos qui fun- convellere; cum ejusdem cbnira nos senientiis atque
ditus menle capiunlur, et in quibus jam nulla yo- (_I auctorilale nitantur? Sed si cui commentarios noslros
lunlas est, necesse.est nota e;se, quae ex voluntate irispicere vacurim fuerit, seiat lirecnbs ex Aristotelis
vel animi- judicio fiunt. Fortuna vero. alque casus ,secundo Pbysicorum Volumine advertisse, quieHain-
semper ignotus esl. Cujus quidem natura aeque in- etsi allinris philosophioedispulaiiories tangunt, non
- certa esl, atqueea queecasibusipsis fiunt: Sed M.Tul- est lamen studiis invidendum, si flietoficis quoque
lius diffinit esse casum, eventum causis lalgnlibus ef-- ac' dialecticis dispiitaiionibus admisceamus , quae
fectum; quaenon videlur integradiffinitiorquidenim, sunt profundibra nattirae, neqne pigreseere ac dilas-
si adhuc laieret quibus causis solis.defectus lunaeve sari animos dignum est, quos iriteniiores ac vegetos
contingeret, num idcirco casu atque fortuna fierent, ipsa rerum ambigiijfas et variarum cogniiio specula-
qti-C,constaritibus coeli.raotibusâdniinisfraturJ.Anca-. tioriuni'dcbefet efficere, curri praesertim e'a libfornm
sus quidem putaretur ab his quidefeclusratibnem naiura sit, ut ad Iegendum sludiosos teneat, nullum
reperire nori possent, per se autem eonsideratus; nullo cogat igiiavum. :Dicamus igitur quid eventus sit for-:
quidem modo esset casus. Sed M. Tullius noh quod junae, yel quarum rerinn sors eausa esse dicatur.
yideretur esse casus, his qui ejus naturara. miniaie Omnia igilur fiunt vel immutabililer ac semper, ut
perspexisseni, sed quid omnino fortunoeeventus essel quod solorilur; vel .saepius, ul quod equus quadfu-
dilfinitionis rationem monstrabat. Evenlura vero JJ) pes nascitur; vel raro, ut si equus cum quiriquevel
latentibus causis Cicero casum esse ita concludit: liibiis pedibus procreetur; vel reque, u't iri quibus
Cum omnia cerlis,de causis- fiant, quprum ratio faciendarum rerum nibil •interest, quo poiius volun-
cognoscituf, eorum evenlus CJSU. fieri non posse tatem.vergamus. Atque illud quidem qubd semper
fiericasu eortim fi[„nihil liahet opposilum, quod ullo mod» aliter
' monstranlur,.sed pulantiir-aliqua
1
qiiorum causa nulla ratione. cogrioscitur. Ex.quo . fiat; id vero quod gaepecontingit habet adversum,
' evenit ut fortunoe sit evenlus, qui Iaienlibus causis id
quod rarius evenit, neque enim saepiusfieret, ac
efficitur. Hic igitur. in .rebus quidem ipsis constan- non.semper, riisi diversum raro qtiidem, sed ali-
tiam pqnit, casum vero non re, sed opinione .rneii- quando contingeret. Quod' igiiur ex fortuna fit, in
lur. Quo fii ut si aliter eJTectrerei npverit causam, id sempifernis ' non est; quis eniln casu solem.dicat
quod accidit fortunre non sit evenlus; idera lamen oriri?Ne in his quidem quoefreq_uenlius fiunt; nul-
sit alteri fortunoceyenlus,si rationemalter ignoret. lus enim casu equum dixeritesse quadrupedem. Nec
Quod ve:o omniiim' rerum .causas esse dicit,-n/!n - verb in his quaifieri aaqualiler: s6lent;'nani quaevo-
dcterminal qualcs, aique ideo nec de fortuna ipsa, lunlaria sunt non.videnlur-esse forlttita. Hestat igi-
1153 . 1N TOPICA CICERQNISCOXlMENTAIUA.LIB V. . 1154 ,
-
tiir.ut in his fortunre evenlus sit,-quae rarius .fiunt. A ponitur, quoe judicip quoque conjuncta esl, ut_ si
Eorum vero qure fiunt, partim -iinem aliquem spe- naiuraliler sano quisque judicio coinpositus est: ap--
ulsi naturalileraiiquid animuspelat. .
ctant, parlim minitne.Quis enim finis esse pofest, si petilioni etiani, .
manum exlendani, si genua complicera, alque aliquid liis adjungit aliam causarum divisionem ; ail enim
"alius causns eise voluntarias, aliasignbratas : voluu-
jacens.humi tollam, quod nullis usibus applicem? At
vero ea qure aliquem finem speclant parlim, volunla- tai-ias, eas q'ua.eui)queex judicip veniunt animi; igno-
tis sunt, partim naturae.Voluutatis, nt si quisidcirco ratas 111quibus Pecessiias domina est, id est 111
domo egrediatur, ut videat amicum. Nalurae,-ui quod quibus aut omiiino non volumus, aulne si veliihus
est in animalibtis. Omnia qure ab.ea fiunt certam qiiidem aliter facere possumus, ut, in natura atque
animaiis _espiciunt_utilUaieni,.atquead ejus salutem casu. Necessii.alcenim quadain nalurae gravia deor-
itcm facitini diciinus, ut
-conservationemque omnium membrorum monienta sum, feiuntiir, necessitate
sunt conslitula. Casum igitur ac forluitqs .eventus aliquis ignorans jactp trans parieiem lajiide proeter-
in bis esse ponimus, qure. cum. rarius. liant, in.bis "eunleiiibqmiiiem peremeril:. Eaque riecessilas,lalis
lamen per acc:dens eveniunl,- qure propter aliquid est, nou quod aluer fieri non potuisset, ni_i ut lapide
fiuiii: veluii si quis egressus domo.ut amicum vide- jacio percutefei, sed quia voiuntas dLfuit, et non
rel, praeleriens cadente desuper lapide iclus est; id g} idcirco, quia voluit, fecit. Pri.or vcro ne essitas jam.
igitur quod.evenil. in rariore _ca_usa_ .loneiidum est; lalis esl, in qua nulla voluntasesl, vel ca quas esi,
accessit. vero ei voluntati, qure cerlum respiciebat ne id quod cupit- elficial, validiore nece=sitaie con-
•
fiiieni. Ea vero fuit domo egrediendi causa, ut ami- stririgilur. Nam cum lapis deorsum propria gravi-
cum viderei. Rursus, quoniam lapis iialuraliter gra- - tatedeponitur, niilla volunias esi.sed laniutn nauirae
vis est.graviias vero lerram pefn, casus quidera necessitas; al si homo deorsum cadai, est quidern- .
lapidis propter aliquid naiuraliter facius esl; ad id rion cadendi volunlas, sed feni qub non \uli, vali- t
enim lapidis nalura tendebat, nt in suurn locum - dior naluroe causa' compellit. vouniaiem vero a
pondus veniens conquiesceret. Sed huic naturali in- foriuitis evenliuus uno eodeiiique apiissimo scci*evits
lentioni accidit id quod Tarius evenil, scilicel ut , exetiiplo, "veltiii si ie:um manu .jaciat. iiolj-iiSjUe
. percuteret capul; quo fit ut sit secundum Aiisfote- feriat pra.iereuiilem. Nanijecisseex voluntatis pfiu"-
lem forluna vel casus, causa per accidensrarius cipio nascitur. Idcitcoenirri jecit,*"qiiiavoluii. Igno-
evenienlium in bis rebus qure propier aliquid fiunt. favitvero quod percuteret; rieque cnim jecisset, si se '
Quae cum iia sin.t, cumque difliniiio Arisiotelica a percussurum prrcvidere poluisset. Neijriejecii, quia
Tullianaiplurimum discrepei, illud lamen in uirisque voiuitpercuteie. Siauterii non ignorasset,non peVcu-
.; leie poiriissei. Urfdeetiamniachinameiitum.qiioddam
~ constal, id quod foriunre subjecluni/est, incer.tis n"
casibus semper esse' supposiium.. TNnmlicet in his' aique defensib ifi jurisperitorum resporisionibus inve-
rebus saepe forluna stios experiatur,aclus, quae vo- nitur, boc modo : Si telum manu iugit magis quam
luntate sunt, el ad aliquem finem referuntur, exlra jet-it; nairiisi quis coedisaccuselur, optima sclet eise
lamen accidit quod fortunae est, nec ab eo fine venii, delensio, si alia non suppetit, fugisse manu telum, ma-
quem sibi auimus ante perspexei at. Sed cum Cicero gis quam volueril jecisse, rit nori vplunlali, qive con-
divisisset causas in eas quae perspicuoestint, et in ' demiiaiuriii ciilpis, sed ignoramiae factum tribuatur.
eas quaelatefent, cumque eas quse perspicua. sint De perturbationibus autem animoriimpauloconlusius;
diceret esse qua_ appeiitionerri anlmi judiciumque j'udicitim est. D.ubiiari enim potest uiruni exvolun-
_ tangerent, manifestum est eum vcl artem, vel vo- tate, an necessitate, an ex ignoraliorie venerit, quod
iuntatem, vel perlurbationem, vel habitunvin his perturfcaiioiie. peccatur : videniur enim voluniaiiu .
causis ponere quse perspicuae sunt; voluntas qtiippe esse peccata , quonibin qui perturbatus est appefit
atqtie animi jierturbatio inappetitiorie ponilur, sajpe^ aliquid, aut fugit. -Sed iii hoc perturbatio ejus ap- -
enim ex perturbatione aliquid. appeliraus, arl.em p.ret,'qub"drioii fugienda vitat, et non. appelenda ni-
vero vel habitum in jiidicio; artenamquejudicarrius, iriis exopiat. Porro aulem quoiiiam in periurbaiji)-
habitus vero ad utrumque' perlinet: nam et volunta- ^:- nibus sani confusa judicia (neque enim aliier id quod
tes consuetudo minisfrat, etmulto usu periliaque fugienduiri esl saepeappelunt perturhati, nisl obcae-
fit quaedamconstantia judicandi. Casuiii in non per- cnto obscuratoque judicio), quod vero fit an mi
'
spicuis posuit. De riatura' inceitum esi utrum inter "corifusione,saepe tale est ut nollel admisisse qui.fe-
îerspicuas an, inter latenles ipsani eollocel : nam cit, et evenit ut noninler voluntarias, sedinter igno-
si inter latentes causas; ipsam" nauiram casum •faias vel necessarias causasanimoruiii perturbatio
viderelur puiare : cujus opinibnis nulla ralio est.' sil; intaritum vero qui pertufbatus est, "avera dis-,
Quod si inter perspicuas, quaenam appetilio animi crctione discedit, ut in eam possit recia beneôn- -
vel judicium in nattira est ? Neque eriim appetendo' suleritiura admonitipne reduci. Quo fit ut
animorutn,
aliquid vel judicando fact naiura, nisi forie quoniam perturbalio jure a causis voluntariis segregelur, et
ex ipsa saepe habilitas quajdam meritis et cofporis' autiri igooratione, aut in necessitate ponatur,- N, 111
cxisiii, quse habilitas ad unamquamque rem adjuvaf qubd ait: Tamen lfabent lantos motus, ut,ea quee.vp-
volunfalem; id enim maxime volumus ad quod ha- lu.tilaria sunl, aut necessafia interduiri, aut cerie
Biles sumus. Sed nattira inter perspicuas causas ignorala videantur, ita intelligendum est: '
qi.ioniam.
1153 - '" ' •
rv AN. MANL.-SEV. BOETII H.,'S~
omiiis.animi pnssio judiemm conlurbal, confundil _4 aul;in necessai'iis_causis poni, aut in ignoralis, id
vero rectam d.iscrclionem, si aicrior fuerit qnam ut. s.inedubipsensiss.. inielligilur; periurbaiionesamm.,"
ratioui. retinaculis teniperelur, et fit quiedam ex attt in his esse ignoratis in quibus-ea,iij_e'essitasest,"
peiLurbaiioiiibus veluti violenta necessilas, ut dubium , ut volunlas obsistere npn pbssii, aut in liiB-in•quibus
sit utrum is qui aliquid peflurbaius ahinio-facii, nulla -volunlasest, sed-sit delictum csecilate judicii^ -
ignorans iaciat; veluti cumcasu ignorans delinquil, .velut in bis qui immoderatjus amoris ctipidilaii,4«--
cum lufurum.non providet jcasuin, an-sciens faciai, servitini: aui enim conlusp judicio abiioneslaie d;S--.'
vel necessitate ducatur. Quod igiiur dixit : Aut ne- cedunt, ,et dum qtiabi bonuin appeiunt,_in---maluui.'-
cessaria esse, aut ignorata, et^div.isiva necessa.riis- deciduiilignorantes, atque ila 111casu quodam aique"'
igijorala, non pugnat.coiiira id quod superius dix.iJ, , efrore poiiitur amor immodicns; aut i.ovitequidi.rri•
ea quoeignurata sunt.esse necessana.. Nam id.qm d quod appe.iii'esse. viiandum, sed majoris aetu cupi--.
est ignoranim iia quodainmodo dividit: ignoiaiorum diiaiis imj)elliiur,.alque iia inter ea nccessaiiaporii-
alia quadain necessilaieliunt, dum aul iiulla,yolun-*• ;_iur, quse..arit non habetit-vuluiiia.em. .'ahtPam': iia- 1
tas est, aut ea qua_est, necessitatinequit obsistere ; . infirii.am ac debilem , ut .nullo-modo.viiidioribiis :
-
aliacasu, cum in liis faciendis, quaeigno.rantur, nulla passionjbus pbnilatur.. :•',-", ...:_'-• '' ." *s'-- - -
voliinlasesi.Quod igiiur.dixh, pertufiiaiiones animi, g
';..LIBER:''S.EiTUS.
Fore ql)osdam, Patrici rheturum periiissime, non si denioristrenlur loci iii quibus argunientasuril coJ- _
diibitaverini, qui htme in Topic s aliiorem ex pliilo- locata. Elenim utsi qu',s aliquid quaefiti, faciliusid"
sophia traGiaium varia oblrectaiione reprehendnnt, inve-tigare ppssit aique irivenire , si locrfs"ei mon-
quia.inlcr- logicam disputatiouem physicam interpo- streiur ubi sit positum idquod inquirit; ifa etiam
stiit. Hi verp sunt, vel quibus lioc-totuni pliiloso- cnm quis arginueniuni invenire Cdnatur, siei lbcus
phari displiceat, vel qui in argumenlorum lotis na- ubi argumentiim sit positum, declarelur, facHiusar-,
iurales adniisceri causas oporluisse non exisliraenl. gunieiitum quod quaeritvalebit .invenire.' lia chim
Sed coiitra priores quidem, ela M.TuUio, et ab ipsa Aristoteles, et ita Tullius appcllat eas sedes in qiii-
quodaniinoiJo buniana raltone , qw.a inmoiti posita bus argtimenla sunt collocata, id estlocos, qui ab"
aliquid semper inquirit, atque amorescieniiae neque Aristolele lopica vocati sunt. Sed quoniam de sedi-
decipi paiiiiir, neque ullo modo a veritaiis ratione ^* 1busargumentorum loquimur, hj cuj'usm'odisint paulo"
iraduci, saepe iiiuliumque responsum est. His vero altius expediamus; locus erfim non unb modo iniel—
qui sequesirandns ab oraloria facultnte pliilosophiae ligitur. Ac relinquamus quidem eos locosqubs Vi-"
disciplinas putanl, respondendum brcviter exisiimo. ctorinus fruslra atque inconveniemer interserlt, velut -
Ralione qtiidemreperiri|quiddam pbtesl, sed i'dmelius eos qui corpora concludunt, ac simpliciler intelliga"-.
alque facilius ar.ifex faciet, si in opere conslruendo mus eos locos argumeiuorum esse qui intra se con-
artis facultalem alque eleganliam coniparet. Jn argu- linentargumenlain quibus exponendis posierius quid
mentis quoque idem esse nianifesium est, vinam- sit quod dicimiiS|Clariusapparebit. Nunc' communi-
que rialuralis ingenii argumenta promuntur. Sed ais ter de tota locorum ralione, deque argumentatione,
facultaiem imilala naturoe viam quamdam raiioneni- ac de quae'siionibuset proposilionibus earumque ler-
que reperit, qua id effiei facilius ac melius possit. ln nrinis videiur essetraciaiidunv Acprimum quoniam
qua re illorum necesse esl reprehendatur error, q i locus qui tractatur in-Topicis, non cujuslibel rei, sed
rhetoricam facultnlem naluralem esse dixeruni, quo- tanium locus est argumenti, exposito prius argu-
niam quilibel tolius artjs alienus ctinieiidere in al- nienii inlelleclu,, deinceps de loci ratione iraciabi- .
lerum crimVn,'et sese-purgare soiet, et argumento mus. Diflinit igilur Tullius argumenium hoc mqdp :
aliquid probare coniendit. lieprehendendietiain -jtsnt" ArgumenlunVest raiio quse rei dubiae faciat lidem. .
qui eaindem facultatem in sola arte posiiam esse di- Sumpsit igilur rationsm ut genus. Onmes enim inju- .
j.erunt: oportnil eiiim eos animadverlere, oiiiuem iiosi sunl qui orationis virtuiem a sapientiae ratio-
quidem arieiii sui uiuieriam elfectus ex naiura Susei- ne sejungunt, aiianique esse dicendi arlem velint,*
pere, sed in ea lanien raiioue propnam faculfatem aliam inielligendi. Nam si niliil oraiibne aliud agi-
elt'g.iniiamque experiri. llrrc itaque qiia. ariium ra~ mus, nisi interius cogilata Vulgamus, qure malum
liopeiiicit, abin.pejiiis etiam fieri, utcunquecon- ratio esi,'orationis eleganliam a sentetftiarum gravi- -
tigerit, possuni. Bene auieiii ac facilenemo efficit, tate seponerc? Qure porro seriteniiarun.gravitas esse- •
tiisi artis ratione fuerit instrucius". Cum igitur totius polesl, sine earum rerum de quibus dicendum est
operis hsec sit inieniio , ut argiinienla quas eonfusa compreliensione 1 Qnoevcro alia disciplina' naiurain .
et veluli clausa nafura suppcditai, artilicialiter ve- proprictaiemque rerum omnium docef, vel qu* oni-
stigentur, quid sil per quod eificere id quod promit- nino eorum qnaeInielligi pos.uni^scieiiiiam pr:fiter
lit ars valeat, sub exempli notalione demonstrat: ut lur , nisi iirec lantum ex qua nos pauca pra-sumpsi-.
euim facilius argumenta reperiaiitur, illa res efficiet, mus pliilosophia ? quoc lonse aliter'de his ip»is' in
411.7 - IN TOPICA CICERONISCOMIIENTARIA.LIB VI. 1IS8
proprio sapienlium tracta u dispulare solel. Neque-A'c< cene aique acutius pro ipsius arlis' natura tractari
iia cursim ut nos, quoe,sitit in illprj.m libris solel^ . potesl,
p< scilicet-ribertalem quaa dfeerai',"'sub'liliiate
prolixius disserenda .umpsissem ,: quis ferrel.-inso- qnaepoieratinesse
qi coropensans. JJabent eiiini etiarii
lentiunvii.oiriinumlenierilatem. proveems suqs cul- i|isi ip proprium canipum in quo eorum virtus possil -
pare volentiuni quibus-provectibus proliccrent,- si enileve,ei Est enim j'urisc6hsdtorum -pnideiniae pri-
studiosi poiius quanvquemli esse mallent ? Sed his -vatarnm-vi quoestio causarum,'-maximeque in iliis ne^ *-
conterili.onibusneque anti-jua caruit oeias, nec rios gotiis;
g< bic causarum-.locus-exVinihabitur, iriquibus ',
ita delicaii sumus, ut qyibus.palien.iia_doctissimo- boria; b fidei judicia. neciuntur.-ln his enini qui fuerit
a
ium honiinum srepius obstitit, ferre nolirrius, dumet aiiimiis-conlralientium qux*ri solet, qui depreliendi
l>luribusprqdesse possumus,-el sapienliuin judicia , vix v: poieril, nisi praecedentibus causis intelligatur'.
consequamtir.. Ad quem finem hic nosler labor et ln •' his Igitur judiciis in quihrfs'additur-ul ex bona fide
toiius operis summa conlendil. -Sed liaec bactenus. ji judicent, id esi ubi ifa j"udicesdaiitur-,:ut non siri-
Nimc susceptaeexpositionis ordinem persequamur. c inler litigantes siipulaiiones , sed boi.am fidem
cias
Tqtoigilur loco caustirumexplicalo; ex earumdif- 1quaerant, plurimus causarufri usus est : addiiur ut
ferenlia in magnisquidem causis vel orator.umvel phi- Jiiiiler bonos befie agi oportet,- considerahiur mores,
losophqrum ntqgna argunienlorum suppelit copia, in BI "iiiquiruntur consilia ; statuitiir quibus Vquidquede*
v.slr"s aulemsi non uberior, al forlassesublilior; pri- causis
c administratum sif.In primisque in judicio
vala eninijudicia maxintarum quidem rerum in juris- uxoriae r rei rfberrimus causaru.ni'irjciaius esl. Est
consullortim.miiiividenluresse prudentia. Namet ad? . autem a 'fudicium uxoiioe rei, quoiies posl divorlium*
SHKImultuin, eladliibentur in comilia., et palfonis di- de <- doieeoiitentio eitV Dos eniin lieet'malrimonio
t
ligeniibusad eorum prndenliam confugienlibushas.as . ccinstaritein -honisviri sit, est laiiien in nxoiis jure,
minislranl. In omnibus.igilur.judiciisin quibusex fide ct c post clivortiumvelut res -ixoria peli pofesl. Quae
bona esl addilum, primusj:ausaruin usus est, ul inter quidem . -dosinierdum liis condiiionilius dari solebat,
bonos beneagi oportet, 'In pijmhque in arbilrig rei ut i si inler viriini iixoremque divortium poriligisset,
itxorim,in quo_eslquid tnelius, wquiusparati esse de- < quod melius requius essei, apud virum "remaneret,
oent Itli dolummalum, illi fideinbonam, illi wquitm . reliquuhi
I dotisrestituereturuxori-, id est ut quod ex
bonum; illi quid socium socio. Quid eum qui negoiia . dote c judicalum fuisset meiius oequius esse ut apud
dliena curasset, ei cujus ea negolia fuhsenl. Quid eum virum *> maneiet, id vir sibi retincrel; quod vero non
aui mandassei, eumvecui mandatum.esset, alter.umal- esset l melius oequiusapud virum manere, id uxor post
t
teri prwslare.oporterel.Quid virumjixori, qnid uxorem divortium reciperel. In quo judicio non lanliim boni
fiio lradid,runt. Licebiligilttr, diligenler cognvis ar- n. natuia
i speciari solat, vcrum eiiam comparalio bo-
• fit,. ut non lam
guinentqrumlocis, non nwdo oraloribusel phiiosophis, noruhi i quod aequuni, sed inelins
sed juris eliam peril.s copiosede consullationibussuis . fajquiusque est id sequendum sit.Qu* omnia ex prifi-
' <
dhpulare.. cedeiiiiluis causis invesligari solent. Nam si viri
Divisocausarum loco aique ordine suis partibus < culpa divortium.faclum est, requius meliusest nihil "
distribulo, deioci ejusdem facultate, quibusqueube- '• apud virutn manere. Si mulieris est cuipa, aequius'
rius, quibusque angusliiis accommodetur, uli soepe Jrnelius est sexians retineri. lii hisque omiiibusperi-
Ciceroni mos est-, disserii." Primum eniin, inquit, tissimi ' jurisconsulti essedebent; quo fit ut Treba-'
ofaloribus ac pbilosopliis, quorum in disputationi- lium i qunque borteiur ad studium. Mullaenim esse"
bus Jarga materia esl, mulia cx.causaruni loco argu- < dicil, quae eorum operain cxspectant. Iliienim, in-
menlorum suppelit copia. Communis quippe orato- < quii, dolum malum, illi bonam fidem, illi-aaquuni et
ribus ac pliilosophis hic locus esse prospicitur qtsi Ibonum, illi eiiam quid socius socio praestare debeat,
est a causis, hisnaturas reruni quod est philosopiiiae < quidisqui alienum in se gerendum sponte negoiium
proprium, illis quod oratoria. facultaiis est, facta istiscepissei, eicnjus id negotiumfuerat, quid is qui
probamibiis. .Nam et cum^res quaelibet quaeriiur, mandaverit i ei cui mandaveril suoiuni neg>-liorum
ejus causae-a pbilosophis vesligari solent. Quihus j\r, '• actiones, quid vir uxori, quid uxor viro tradiderit;
praeiiiissis,ul superius diciiim est, comitatur statiui quaeomnia ad posieriora causaesunt, atque exinde
quod concludendumesl, et oraiores a'd suspicionem judicia ; sumuntur. Idcirco enim, verbi gratia; quod-
movendam dctergeiidamve factorum causas rcqui- libet iliud judex pronumiare debet in uxoris acviri
nint. IIoc quippestabileinhomiiiiim irieulibusma- causa, quia viruiri bocpraeslare oporiet uxori; idcirto
net, quod neque factum, neque res ulla praeter il- etiam mandato rei cui mandaverii, obligatus esSeju'-
lamo-.nniumpfincipemnaturani,, sine propriis causis dicandus est, quia inter niandatoreiii susceptorcm-
possil existere. Quo fitrit uberrimus causarum usus que negotii illud est observaiidum, oiniiia <]uojue
sit iri rhctorunvorationibus , pbilosophoriimque tra- quaeqnisque alteri praeslare debet, ea in (ractandis
ciaiu. Sed utliunciibellum M. Tullius scribens, ple- judicandisque negoliis causre sunt. Quocirca recfe
raque omnia Trebalio dedisse videatur, hunc Iocum conclusit, diligenter cognitisargumentoruin locisj ef
jufis quoque consultis atfcibulum esse,demonslrat, oratoribus', et philosopliis, c.t jurlsconsuliis argu"-'
dicens: Etsi ribn tam uberes opporlunitates habeat menlorum copiam non defuluram. '
bic locus in j'unsperitorum responsionibus sublilius Conjvneiushuic caiisarum loco ille locus cst qui cf-
'
1159 . AN. MANL. SEV. BOETII 1150
fieitur ex causis: ut enimcausa quid sit effeclumindi- .4i est,_pari gloria debeni-essehi qui consv.luntel hi qui
cal, sic quodeffectumest, qumfueritcausa dehwnstrat. defendunl; at quod primum esl, quod sequitnrigilur.
Hic locus suppeditare solet oratoribus et poetis, swpe Omnis comparatio duplex est : ant.enim aequalja
eliam philosopliis, sed his qui ornale el copiqseloqui siblmet comparantur, aut inaequalia; sed in his quae
possttnl, miiabilem copiam dicendi, cumdenuniiant sunl aeqtialiasemper eadem esse notalur ;eqiialiia<.
quid ex quuque re sil fulurum. Causarumenim cogni- Inaequaliaautem in gemina veluti membra diyiduni
tio cegnilionemevenlorum facil. tur, minoris scilicet atque maj'oris.Nam quod minus
Om.niaquoead.su referunlur recte dieunlur esse esi,non per se miniis est, sed comparatione majoris.
conjuncta ; ipsa enim relatio rerum efficil conjun- Itemque quod majus est, minoris comparatione di^
ctionerii; quod si causa aliciij"uscausa est, non alie- ciiur majus. Quae cum ita sint, dividit aique anie
rius, nisi sui efiecius eslcausa, itemque si est aliquis oculos poiiil omnium comparationum riiodos, et
effecius , ex causarum principiis venit; jure igiiur quod raro in superioribus locis fecit, ipsas raaximas
ah effectis locus , causarum loco debet esse conjun- proposiiiones ponit in comparationibus consliiutas,
clus. Quoniam vero semper quoe ad se referunlur uisi quando loco sil nobis comparationis utendum,
sequaniur, necesse est, quae ubertas sllcausarum, haljeanius quoddam, velul inventiGnis exemplar,
eadem quoque sit effeclorum. Quouiam enim causa j$I ad 'quod quaerentem animum possimus adverlere.
praeter efFectumesse non polest, cum sit causa su- Omnis igitur comjiaratio, aut in numero consiat,
per effetlum, necesse esi ut ex evenlibus quoque at- aut in specie, aut iu vi, aut in aliqua Iocata extrin-
que effectibus, plurima"suppetant argumenta, siqui- secus affectione. Nam quodcunqueconferre conten-
dem-ex causis etiam plurima contrahiintur. Nara dimus, aut numero coraparamus, et secundum id
sicuf cujuslibet effeclus potest causa iraclari, siex aliud majus, aliud minus esse decernimus; aul spe-
qualibei causa pbtesi, qui sit eventus ostendi, recte- ciem ipsam inluentes, eamque alii comparantes de
que ,aii, causaruincognilibeventuum cogiiillotiemfa- excellentiajudicium damus; aut aiiud consideramus,
"cit; ttt enim in praedicumeniisostenditur, sciri re- quid res quaequepbssit elficere, et in quantum ejus
lativum aliquod 11011 potest, praeter reliqui scientiam progredi possit natura, aut ex aliorum quodamtnodo
relativi. contineiilia, et ex circumstantium alfectione rein
Reliquus est comparalionis locus, cujus genus et •, quam alii conferimus iniuemur. Numero igitur qure
exemplum supra positumest, ut cwlerorum,nunc ex- cornparantur, si ex eodem sint genere, [dtirapaucio.
plkandalraclatioesl. Comparanlurigilur eaomnia qum rihus anteponuntur, velut si bona omnia sint oequa-
aut mttjora, aul tninora, aul paria dicunlur : in quilia, jure quisquam plura hona paucioribusanleponit.
bus specianiur hmc, numerus, species, vis, quwdainC Et est boecniaxima propositio: Plura bona pauciori-
cliam [ad res aliquas affeciio. Nuinero sic compara- bus anteponuntur, et in coeteris quoque eadem ralie
bunlur, ul plura bona pauciorilus bonisanleponaiilur, perspiciiur maximarum propositionum. At si omnia
pauciora mala, malis pluribus; diulurniora bona bre- in ' conlrario sint geuere-,pluraliiali paucilas proefe-
. vioribus,Unge et lale pervagaltt anguslis, ex quibus renda est, ut pauca rnala pluribus malis, mala vero
piura bona propagenlur, qumqtteplures imilentur et ipsa bonis nullo modo conleruutur. Quaeenim ullo
faciant. Specie aulem coinparanlur, ut anlcponanlur, 1mpdo compensantur, in eodem esse geuere debeni,
quw propler se expeiendasvnt, his qum propler aliud, non 1 in conlrario. Nam cum' adversum se conlraria
et ul innata at.jtieinsiia assumplh et advenlUih, inte- 'e regione Iocaia sunt, conferri compararique non
grn conlamiiiath, jocunda minus jocundis, honesia possunl, ] quod sibi inlelligunlur esse inimica. Est
ipsh eliamuiiiibus,procl.vialaboriosh,necessaria'non etiam ' secundum numerum coriiparalio in temporis
necessariis,sua alienis, rara vulgaribus, desiderabilia 'quoque ralione. Nam cum tempus cenis quihusdam
Itis quibusfacile carere possis, perfeclainchoalh, tola '• spatiis dividatur, velut horae, diei, iriensis, atque
ex aequalibusbonis ea magis eligenda sunt,
partibus, ralionevigenliarationis experlibus,voluntaria anni,
'
necessariis, animala inaniinulh, naturalia non nalura- quoe diuturnius perseverant, quod in numero posi-
libus, artificiosa ndn arlificiosis'.Vis auieinin compa-*. tum
l esse nullus ignorat. Ijisa enim diuturnitas plu-
rationesk cernilur: Efficienscausagraviorqitamnonef- rimos r esse vel dies, vel menses, vel annos -faietur,
ficiens; quw se ipsis contenlasunt, melioraquam qum quibus l. duret id quod eligitur. Longe etiani perva-
egenlaliis;quwin nostra, quainlquwihaliorumpoteslate - gata& bona, angustis et in unum minimum locum co-
sunt; stabilia incerlh ; quw eripi non possunl,his quw. arctatis
s numeri comparatione praecedunt. Nam quaj
possunt. Affectioaulem adresaliquas est hujusmodi: 1longe laleque peivagata sunt, ea in plurimas gentes
Principum commodamajoraquam reliquorum,itemque 1regionesque dilfusa sunt; pluraliias vero cujuslibet
quwjocundidra,qum pli.ribus probala, qumab optimo rei 1 numerura speclat. Jam vero ex quo plura pro-
quoque laudala. Alqueul htec in compa atione meliora pagantttr
I bona, quis non.judicet esse mcliora his
suiit, sicdelerioraqumhis sunl contraria. Parum au- quorum . esl inops bonorum contractiorque fecundi- .
lem.comparalionec elalionan habet, nec submhsionein; tas t ? Quis eliam bonum quod plures imitentur ut fa-
esl enim wquulis. Mulia aulem sunt quw mqualiiaie cciant, caeleris quaeila non sint,.excellere 11011 aibi-
. ipsa comparenlur, qumila fere concluiuntur : Si con- l: tretur, quaein numero constare quis nesciat, quando,'
siliojuvare cives U auxtlio, wqua in laude ponendum in ii numero pluralilas cqutlat ? Specie vero compa?
116i. IN T.OPICA-CICERONIS COMMtNTAUlA.LIB VI. . 1102
• ranlur, quoe p.er seipsa considerata suae quodam- A nullus n dubitat'esse.nieliora. yolunlaiia quoque ne-
modo pulchritudinis merito caeieris antefeiuniur. cesariis c jure aniepoitun.Iur,namque voluiilariaJi-
Meliora enim sunt quae propter se, quam qure pro- bera b sunl, quae necessaria quodam nos veluii domi-
se nio"necessitalis
n astringunt, aique idep meliora esse
pter aliud expetuntur, veluli salus qua. propter
necessariis exislimamus-; quanquam in
expetitur, medicinapropter salutem; quocirca melior volunlaria
v
est salus quam medicina: alque haecnon ad aliquem hoc I: eliam illud intelligipossit, quod a nbhis supe-
numerum, nec postremo ad aliquam quantitatem, rius r dictum est, non neeessaria saepe necessariis
sed ad ipsam speciem salutis ac medicinaecpnside- aanteponi, quandoquidemea quoevoluniaria sunt non
rationemreferenles,judicium promimus..llla quoque fuerint f necessaria; voluntar-ia vero meliora'sunt
•Non necessaria igitur saepe necessariis
quaeinnata atque insita sunl, assumptis et advenliiiis - necessariis.
i
meliora judicanlur, unde innala moribus gravitas < excellunt; animataquoqueinanimatis, ipsiiis animai
longe amplius excellit eam" quae per imitationem inegritione considerata, anteponenda esse ratio per-.
affeetalur. Iniegra etiam potius quam contaminata suadet. f Naturalia etiam non naturalibus, et afiifi-
melioris rei judicium ferunl. -Namquai.inlegra sunt, ciosa < inartificiosis. Optimusque hic gradus esi~ ut
suam speciemservaut, quaecontaminata sunt atque Iiaturam j arii, artem proeferas inertiaj, ars quippe
ex aliqua parle vitiala, si qua eliam"inerat, speciei B>iimitalur naluram. Qiio fit ut id quod in se retinet
pulchritudinem perdiderunt. Jocunda minus jocun- pulchri, j ex naiura vcniat, cujus imitari speciem
d«s meliora, communis omniurri animalium nalura icupil. Longe vcro postrema suni quae cum artificru
dijudicat. Honesia ulilibus sapienies anlepouunl; (carenl, non a specie solum naturae, verum etiam
proclivia Iaboriosis anleferri illa res monslrat, quod ab i iniitalione discedunt, atque ha'c quidem de spe*
nemo ad eumdem finem per Iaboriosam aique aspecie i in comparaiionibus consideranlur. Vis aulem in
ram viam lendere cupiat, ad qucm possit proclivi < eo consisiit inquo consideratiir quid rinaqu__que
• facilique iiinere pervenire. Labor quippe omnis in- res . possil efficere,' nam quod qivvque ies potest,
jocundus est, jocunda est facilitas. Necessariaetiam ... ea
i vis ejus reciissinie dicitur. Efliciens igimr
non necessariis partim praeferri,parlim etiam post- causa i graviorem vim habet quam ea qure nihil
-poni debent, quod M. Tullius lacuit: necessaria efficit: < ve'.ut artilcx me'iov quani m.ileria, illa
qiiippe praeferuntur bis non nei.essariis, qua. non iquippe stolida est aique iuimolo. Nec aliquid elfi-
borii ratione, sed vohiptatis appetitione sunt consii- iciens, nisi formam ab artifice, id cst ab effieienle
lula, veluti luxu regio parata convivia nullus sa- causa', susceperil. Item qu;e se ipsis confenla sunl,
piens judicet esse meliora bis quae naiurae expleant meliora esse his videntur quoe egent aliis : veloti
indigentiam. Quaedamvero suul quae ipsa specie Q; omnium Deus oplimus cst, quia ntillo indigu, et
bbni, cum non necessaria sini, meliora sunt nece»- ipso cuncta sunt indiga. Item qure in nostra stiut
sariis. Nam vivere necessarium est, et sine eo sub- - potesiate magis eligenda sunt quam quae in alicna-
sistere atiiraal nequit. Philosophari vero non esl manu posita facilc'labuntur. Quo fit ut sil yinus ihe-
necessarium, meliiis tamen longeque excellentius lior quam diviliae;nam virtus est in nostra polesiaie,
esi philosophum vivere quam tantum vivere : illud diviiiarum foriuha domina esl. Jara vero siabilia
enim raro paucisque etiam ulentibus ratione conces- iiicertis, quaeeripi non possurit, bis qua. possunt, si
sum; illud pecudibuscommuiienobiscum.Suaquoque tamen bona sunt, quis nori intelligil esse meliora?
alienis jure meliora esse dicuntur, veluti homiuibus Quorum lamen locorum pars contraria cbntra-
ralio potius quam vo!upt3tis appelifio : illud eniin riurii tenet: inspectis quippe his quaemeliora suni,
proprium est Iiominis, illud alienum; rara quoque si i horum adversa videamus, deieriora sunt. Resiat
vulgaribus meliora sunt. Alque hic loctis approbat id in affeciioneposita coraparatio qiireita tractatur, ut
quod.superiusdiclitmest, pbilosophantem viiam ipsa non per seraetipsam res quaealiiVouferiur, sed ex
vita esse meliorem : nam quae rara sanl, facile. id allerius cujuslibei consideratione pensetur, velut in
quod vulgare est antecedunt. Desiderabiliaet-amhis tribus .quibusdamrebus si duae ad se iuvicem com-
quibus facile carere possis, illa res approbat esse D) parentur, e) quod ad iertiam plus niinusve jungaii-
meliora, quod maxime desiderarilur, et sine his fur. Sint enim .duo quaedam bumanis rebus ac-
anxia vita est, veluli si quis eapillis visum conferai. cornmodala,-.quarum una principibus alqiie cliam
jEgrius enim toleramus "carerevisu quam capillis; ipsi reipublxae accommodaiior: hic igitur judica-
-' ila ex hoc meliorem esse visum capillisjudicamus, Limus eam rem esse ineliorem quae melioriuus pro-
quod his facile, illo aequoanimo carere non possu- dest, id esi ul feipublicre vel principibus 11011 con-
-mus. Perfecta etiam "imperfectis naluraliief excel- siderantes ut sese res babeat, sed quanium reipii--
lunt, illa enim"suam formam adepta sunt, illa riii- blicae vel principibus adjuncta sit.Hoec igitur rei
nimer Tota etiam partibus eodem modo excellen- ex aliectione est comparatri, nieliusque judicatur iil
tiofa esse arbitramur: nam quod lotumest, habet. quod principibus commodum est, quarii -id quod
naturaepropriam formam. Quod vero pars est et ad ;aliqiiihus privatis~ quoniam principes reliquoruni
tolius nititur perfectibnein, nondum suae pulchritu- ietiam continerit siaium. Eodem modo sunl qurc se-
dinis speciem cepit, nisi ad totius integriiatem re- i
qtmntur, ut qutejticundiora sunt plur btis, qure cla-
feralur. Jam vero ratione uleniia fatibriis exper.tibus fiora inier iriullos, quoepluribus comprobata
sum,
PATHOL.X£iV. '
. 37
ilGb AN. MANL. SEV. BOETII ... jny
-meliora ducanlur. Nara eliamsi minus ipsa liujusA.L.silionequre d:ceba,t: Si consilio el aiixilio cives ju-
-na.lurat.sint, affecljonelamen, ut dipttim est, eoriun , yare oequa in laude ponerelur, pari gloria esse ora-
i|ii btis vel juctmdiora, vel inter quos claripra sunl, - tores jurisque consultos. Quod sequitur igilur, id est,
" ajji aiquibus probaniiir, meliora exislimanda stini. pari gloria debent esse qni consulunt ac defend.unl;
Sed quanquapi id quod a-pluribus bonum ducitur, id enim eral consequens iivea propositione quae sta-
superius in ca comparationis parle posueiit in qua luebat: Si consilioet auxilio cives.juvare par essei,
fiebat secundum numerum comparatio, nihil tamen pares^sse quioonsulunt acdefendunt. _..._
itnpediteiimdem locuin secundum.aliam atque aliam Perfecia csl oinnis argumentorum inveniendorum
considerationem diversi-i generibus subdi: velut aja _; .prmceplio, ul cum profeclus sis a definilione;.a parli-
avis cum-subsianiia sit,.eadem lamen ad aliquid lione; a noialione, a conjitgath, a genere; a fortna, a
esse intelligitur, si ad alaium consideretur. llla quo- similitudine, ajiffcrenlia., a contrarih, ab, adjunctis,
que ex affeelione.videntur es e meliora quae ab eo -,a consequeniibus,ab anlecedenlibus,arepugnantibus,
laudala sunl, cqnlr.i quem dialeciica oralione vel .-, : a causis, ab affectis, a comparalioneniajoruni; mino-
rhetorica iacultaie disseriiur. Nam ut revincere ad- rum, parium, nulla prmlerea sedes argumenli qum-
versarium possis, sat est si eum libi consensisse sreitdasil. .. . .-. . - - . .
inonstraveris j".alquo idaliquando velut opiimum BI Tamelsi ex his quaedicta sunl inlelligatur nullum
,.- •
pr.sedicasse, quod lu melius re-pro,>osiia monsirare argumenti locrim esse praeteritum,-breviier lamen
conlendas. Dictis igitur omnibus.meliorum loci-, his Ciceronis conclusionem, qua se nihil omisisse cbiii-
*
oppos.iti qnae deleriora sunt continebunt. Parium memorat, ad ampliorem doctrinae fidem .approban-
vero nulla discretio e-t. Nequeeiiim quod par esl, dara reor, in his enim nihil omnino praetenriitiiiur
aut inleniitineni sumere, aul remissionem potest. quoecerta ratione traciantur.Nulla vero certiorratio
Quibus autem modis inier se majora minoraque divisione; quod enim quisque jiartitur a communi-
pendunnir, iisdem inler se paiia conferunliir. Nam bus in particulana deducens, cum reclum Iier; in-
qui. vel numero, vel specie, vel vi, vel-affeciione . sistat, labi atquein errorem duci non polest. Lo-
fiicrini, aequeparia esse dicunlur. Commune autenv . corum igitur omnium prima divisio fuitin ea quoe
cunciprum exeinplum est, quod Cicero in qualitale in ipsis bsererent, et ea qaae assumereiitur extrin-
constituit, qure qiiajitas in cunctis paribus rcqua secus. Cujus divisionisnihil mediumreperiri potest:
est, sed vel numero, vel specie, vel vi, vel afTe- aut enim in ipso est aliquid de quo qu__ritur, aut
ctione paria suni. Nam in eorum comparatione qure exlrinsecus necesse est assumatur. Videamus igitur
.
majora vel minora sunt, una quaedrimqualiias cst, aiunc quemadinodumdispulatio per nihil omiilentem
S.d liorum accessione varianlur. Nam quibus iuea- Cj divisionem feratur. Eorum igitur locorum, qui iu
denvqualilaie major numerus, pulchrior species, ipsis sunl dc quibus agitnr, nunc extoto, nunc ex
. efficaciorvis, ad preliosiora conjunctior affeciio, ea parlibus, nuuc ex vocabulo, nunc -ex affeciis.sumi-
meliora esse exislimabunlnr. Quaesi aequa fuerint, tur argumenlum. In bis igiiur quoniam nihil reli-
iii eadem qualilate paria sunl. J-xemplumvero quod clum sil perspicue apparel; in eo enim qtiod con-
proposuit, ad lilandiendum Trebatii animum valct, junctumest, duplex discreiio est: una exeo ipso
cum propriarti, id esl oratoriam, facultatem cum ju- quod forniatuin est aique compositum, quod loium
risperitorura laude conjtingit hocmodo: Si consilib est, in quo eliam definitiones adliibentur; alia in
juvare cives, quod jurisperitorum est, et auxilio, ejus partibus inspiciendis, ex quibas compositl forma
quod oratorurri esl, oequa iu laude ponendnm est, coiijunctaest.Sed quoniam natura hominum id quod
pari gloria debenl esse qui consulunt, id est periti iittclligit, voce srcpias prodil, necesse esl nt nomen
jws, et hi qui defendunl, id est oralores. Alqui quoqtieqood ad inlelk-ctus declarationem adhibetur,
primum esl, id est consjlio juvare cives, et auxillo, ostendat aliquam rei quam-signiffeatproprielatera,
acqna in laude ponendum esf. Quod sequilur igilur, inteilectus quippe, qualitatem rei quaiu intelligit,
id est (Supple, pari gloria debenl csse qui consulunt, significat. Quocircr nomen quoque intellectus qua-
"
id est periti juris, et hi qui defeiiduni, id est ora- DD litatem designat. lure igilur dictum est.propriela-
tores) infertuf. Ea vero conclusio cst per quam di- temquamdam rei vocabu'0 îgnificari, alqne ita ex
eimus : bi igilur qui constilurit, et bi qui defendunl, eo trahi argumenlum potest, quod vocatur a nota.
alias partitiones dedit, quas
pari gloria esse debent."Hoc auterh breviler diale- lloium vero Iocorum-
cticorum moie prolulit, qui sic enuniiant : si dies paulo post breyius colligemus. Alfecta-vero, quae,
est, lucel. At quod pfimum est, id autem lantum- iil superius dictum est, in relationeconsistunt, ipsa
dem cst ac si dicalur,,atqui dies esl. ln propositione etiam rite divisa ,sunt. Nam qure referuntnr ad-aii-
enira quae est, si dies est, lux est, prior est propo- quid, aul substanlialia sunl, aut accidentia. Sub-
sitio, dies est. Concludunt quod sequitur, igitur, id stanlialia, ut conjugala, nam justo, in eo quod ju«
est, esse lucem. IJ eniin in prima parte propositio- stus est, justilia substantiam facit. Nec-id dico,
nis.quae erat, si dies est, sequebatnr. Igitur hic quod bomini esse ex jiistitia consiitualur, sed juslo,
quoque (acero sic protulit: Atqui primum cst,"id qui juslitia discedenle corrumpifur. Simili.set de eo
est ,"cousilio et anxilio juvaio cives aequa in laude quod esl jusfe adverbio, raiio est. Est etiam sub-
esse ponendum, id enim crat primum in ea propo- stantiale, genus, species, differenlia, causa, effectus.
liQB _ - IN TOPICA CJCERONISGOMMENTARIA. LJB VI. JiGfS
Accidenlia, ul contrarium, s'mile, adjunctum, pa- Ai vero post rem. Locus vero conditionalis dividiltifin
ria, majora, niinora. Coiisequcnlia vero alque re- antecedens, consequens el repiignans. Causaruiii
pugnantia, quoniam, ul superius dicfum est, in con- qtioquenniliiplex locus est: aliacnamque sunt quae
dilione posila sunt, nnnc subslanlialia veperiunlur, vi sua efficiuiii, alire sine quibuselfici non potest.
nunc vero"in aecidenlibus considerantur. Subslan- Earum vero quaevi sua efflciunt, alire snnt necessa-'
lialia, ut cum genus anlecedit speciem; accidenlia , --riae nihilo indigentes ul efficianl, aliae vero indi=-
ut cum nigredo praecedentem sequitur cprvum, gentes ut efficianl, aliae vero indigentes et non
quariquam etiam in causis aliquae accidentes esse -necessarire. EaTum vero sine quibus non elli-
possint. De quarttm omnium proprietaiibus Tullius -citur, aliae sunt mobiles, ali__'imiuobiles.' Itein
supra disseruil. Atque ut brevissima descriptione causarum alioe sunt non sponianeae, alioe ex vo-
tola locorum divisio colligatur, erit lioc -modo : luntate, aliaa ex perturbatione, alia. ex habiiu, alioe
Onme*argumenliim aut ex bis locis ducilur qui in ex namia, aliaeex arte, aliae-ex casu. Rursus
ipso de quo"quaeritur inhrerent, aut ex his qure ex- causarum aliae sunt eons.anies, alise incojistaiues.
trinsecus assuiniiiuur. Is vero locus qui in ipsis t!e Amplius, causariim aliaesum voluntariae,aliaeigno-
quibusamhigiiu positus est, dividiuir in eurii loeum ratae. Ignorataruimpars in casu,, parsin necessilaie
qui est ex toto, et irf etim qui est ex parlibus, et in B} est consliluta. Necessariarum"pars in vi, pars iu
eum qui est ex nota, et in eum qui e.-t ab affeclis.Isl scientia posita esl. Effecla vero intantum dividi pos-.
autem qui a' loto esT, a definitiorie locus' vocatur. sunt, inquan.tumad superius dictas causas*referuu-
Definiiionum vero aliaesunl proprise, aliaenon pro- tur. Locus vero a comparatibne minorum, parium
prlae. Non propriarum vero, aliae sunl quoesirigulis atquemajorum, dividitur in numerum, speciera,vim,
riominibus denotantur, aliae quae oratione pandun- -ad .- res alias affectionem. Qiiaecum iia sint, cumquo
tur. Earum vero quae singulis riominibus fiunt,-aliae nihil sit indivisionepra-termissurii, recte M. Tullius
suiil in quibuspro nomine redditur nomen, quoedi- partitionem "conclusit,dicens nullam argumenti se-
cunlur v.ar-avrO.'\iv; aliaequaeexempligratia noriien* dem esse-praeteritam. Restat igitur locus qui exlrin-
subjiciunt, quaedicunlur <u_- tijtoe. Earum vero quae secus suinilur, quem,quoniam nihii juriscbnsuliis est
bratione declarantur, aliae fiunt a partitione, aliaea ritilis",noii Trebaiii carisa, sednequid perfecio operi
divisione, aliae a differentiis praeier genus, quse deesse videalur, adjungit.
hvonp-ariv.-h dicitur; aliaequaeex pluribusqualilailbus Sed quoniamita.a principiodivisimus,ut alios locos
"liurft,"eilam singulis tolum id significantibus, quod diceremus in eo ipso de quo ambigitur, "limrere, de
omnis qualilalum colleclio declarat, quae vocaniur quibus satis esl dklum; alios assumi exlrinsecus, de
KomSns;aliaequaeex accidenlibus,*nonsingulis, sed Q] iispauca dicamus, elsi ea nihil.oriminoad vestrasdh-
cunctis unura aliquid efficientihus constant; aliae pulalionespertinent; sedtamentqlam rem perficiamus,
quaead differentiamdanlur; aliae per translationem, quandoquidem cwpimus.Neque enim lu is es quem
aiirequaeex privalione contrarii, alioequae-propriis riihil nisijus civile delectet, el quoriiamad le hiec i:a
nominibusaptantur, quoeetiam vnorviautig dicuntur; scribunlur, ut eliamin aliorum mamissint venlura, de-
alire per indigentiarripleni, "aliaeper proportionem, lur opera, ut quaihplurimum ih quos recla slud.d de *
aiioeper relaiionera,.alioepef causam*.'Ilem alia de- lectant, prodessepossimus.
finltionisdivisio secundumTullium principalis, quod - Ne locus niliil jurisperito profulurus negliêntiain
alire corporalium rerurn sint, aliaeincorporalium, et sui iaceret, Trebatiura ul in prooemiomagnus orator
definitionisquidem locus ita divisus esf. A partibus " reddit atieritum; ait enim iia sese divisisse in prin-
autem loeus dividilur in partitionem et divisionem. cipio.utalios locosinipsishacreredicerei, dequibus
A nota vero locus simplex est. Ab affeclis autem, ageretur, alios exlrinsecus assumi, et cum de supe-
alii suat a conjugatis, alii agenere, alii a forma, alii rioribus Iocis idonee dispulatum sit, intractalam re-
a simili, alii a differen.ia, alii a conlr.niis, alii ab liquarii partem non oportere prreteriri. Neque enim
adjiinctis, alii a corisequeiiiibus, anieeedentibus et huuc esse Trebatium, qui sua arte contentus, caete-
repugnaniibus, alii a causa, alii ab effeciis, alii a r,-.rorum studia negligat, verum diligentia alque inge-
comparationeparium, majorum vel minorum. Ge- nio plurimuni-valens,cuncia ad se perlinere dueai,
nus vero dividiturinsuprema genera, et in ea quae . quaeliberalibusstudiisaiinumcrentur; simul dandam
etiam species esse possunt. Species quoque dividituf esse oporaindicit, quoniini benevolo animo Cicero-
in ultimas species et iu ea quae etiam genera esse nis opus Trebatius esset eJiturus, ut cum in multo-
possunt. Similiuin quoque alia in singulis consi- rum manus venisset, prodesse iis integrum posset,
defaiitur, et vocantur exerapla, alia in pluribus, et qui reciis sludiis lenerentur, hoc quoque Trebatio
appellatur inductio; al"a in conjunctis, et vocatur benelicii nomine concedens, quod ad eum scripta, et
proportio. Itera differenliarum-aliae srint substan- per eum edita plurimis proiittira conscriberet.
tiales, aliae, el.i non substanliales, insepafabilesta- Hmc ergo arguinenlalioquw dici ur arlis expers, in
men, aliaeneque substantiales neque inseparabiles. teslimonio'posila est. Testimoniumduiein tlunc dici-
Contrariorum alia dicuntur adversa, alia privantia, niitsomne quod ab aliqua re exlerna stimitur, ad /"«.-
alia neganlia, alia relativa. Adj'unctorumvero-alia ,ciendamfidein.
suiit quae ante rem existuni, alia quae cum fe, alia Exlrinse.us posilum argumenii locum, queni M,.
1107 . . AN. RIANL.SEV. BOETII 1.03
Tullius vocat auis expertem, in icslimonio.positiiniA. opinio tnulari vix polesl, ad eamqueoninia diriqunl, el
esse pronuntiat. Dubitari autem potest quid hic locus qui judicant, et qui exislimant. Qni enim his rebus
. a superioribus differat, quos in affeclis lpcavii. Nam quas dixi, exceilunl, ipsa virlule'videnlitr excellerc.
•uli affecla semper in relatione sunt constitula, ila Sed reliquisquoquerebus quas modoenumeravi,quan-
etiam tesiirnonia ad ea quorum sunt leslimonia re-' quam in iis nulla species virtulis _.(, lamen interdum
feruniur. Omne enim tesfimonium lesfataerei tesii- confiiniatiirfides, si aut ars quwdamailhibelur(niagna
inoniumesi. Quocirca, cur aut ea quoeaffectadudum enim _s(tiis ad persttadendumscientim),aul usus.Ple-
vocata sunt, non extrinsecus colloceiiiur, aut ea qure ritmquo.enim xreditur iis qui experti sitnl. Facil
niiiic vocantur exlrinsecus, non inter affecta ponan- etiam necessilasfidem, qumtnm a corporibus,ium ab
lur, quaeri potest, cum praeseriiraea quae adjuncta, animh nascilur. Nam el verberibuslorti, ei igni fali-
esse negbtio superius diximus, vcluti quoddam testi- gali qumdicunt, ea videlurverilas ipsa dicere, el qum
monium saepe rebus afferant, cum ex eorum quce a perlttrbationibusanimi sunl, dolore, cupidilaie,ira-
proccesserunl, vel consecuta sunt signis, quod ge- cundia, melu, quia neccssitatisv:m habent, afferunt
slum sit considerari solet. Quorum omnium commu- auctoriiatemet fidem. Cujusgeneris etiam ilia sunt ex
nis illa solulio est, quod ex affectis argumenta qttre; quibusnonnunqttamveru.ninvenilur,ptieritia,somnus,
fiunl, ab oratore inveniunlur, ejusque opera alque g imprudentia, vinolentia, insania. Nam et pueri smpe
induslria nascunlur. Ea vero quaeexirinsecus posila- indicaverunlaliquid ad quod perlinerel ignari, el per
sunl, reitantum testimonium praebent,non enim insomnum,vinum,insaniam, mulla smpepalefacla sunl.'
veniuntur ab oratore, sed his oralor ulilur posilis at- • Muliietiam in res odiosas imprudentesinciderunl, tit
qtie anle constitulis. Nam quaea genere, vela specio, Stalerio nuper accidit, yni ea loculus esl boiiisviris
vel a creteris affeclis argumenta sunt, ab ipso quo- subauscullanlibusparieleinterposilo,qttibus palefdctis,
dam modo oratore repefiuntur. Testimonia vero in juiliciumque protalis, rei capitalis jure damnalus
sibi ipse non efficit, ted »d causariiulitur.anle pras- esl Huic similequiddamde Lacedwmonio Pausdniadc-
paralis. Quo fit ut argumenta ex affectis in causa ce.pimus.Concursioautem forluilorum talis es(, ul si
stalim alque ex tempore nascanlur; ea vero quoeiu inUrvenlumesl casu^ cuin aut agerelur aiiquid quod •
tesiimoniis posila sunt, ante. rem praecurrentia con- pro[ert:ndumnon esset, aut dkerelitr. In lioc genere
firmamlo ushm negolio posterius pnsstc.nl, el in ad-' ctiamilla esl in Pafamedemconjeclasuspicionumpro-
fmictis ab oralore conjeclura colligilur, el audioium ditionis mulliludo, quod genus rsfutare inlerdumveri-
•nenlibus inliinaiur. Tesfunonia veio nonin conje- tas vix poteit.
cluris, aut in suspicionibus, sed in rei gesiaenarra- Quoniam locum artis experlem in lestimonio po-
lione consistuni. Ostendit autem vehemenlius quid Q silum esse dixii, in tesiimoniis vero personarum
esset. lestimonium, cum dicit, id a se teslimonium fiilein suam inierponentium auctoriias quaerilur, ne-
vocari quod ab aliqua exlerna re sumitur. Oinnia cessarium fuit, quibus rebus fleri soleat auctoriias,
quippe affecla, ab eis ad qu-Baffecia sunt, non vi- expedire. Accrctera quidem clarissime alque aperiis-
dentur exlerna. Testis vero cuin re testilicala nulla sime dicta sunt. Sed quoniam auclorila.eui in na-
cognalione conjungitur, nisi sola notilia, qtioenihil turam tempusque divisii, cumque in tcmpore, inge-
ad reiii quae gesla est ailinet, cuni si gestum nego- niiim,opes, aeiatem,fortunam, ariem, usum, neces-
lium.millus agnosceret, tiihilominns lamen gesta res silaiem , concursionem etiam nonnunquam reruni
esscl; sed id poterit etiam ad similitudinem duci, fortuiiarum locavit, qutcri potest: Quid enim aitiuet
qtiid enim mintis esset aliquid, si ei simile nihil re- ad tempus ingenium? quid ars? quid usus?.Nam oeias
periretur? Sed quod simile est, ei cui simileest eadem alque opes, forluna el fortuitarum rerum concursii)
qual t le conjungitur, qure qualitasulrumque confor- subjecla sunt lempori, quoniam -unumquodque
mai. Scienlia vero qunmvis efficiat lesiem, nulla eorum variis tempbrtim vicibuspermnlatur. Ingenium
lainen qualitale conjungilur cum re cujns illa noliiia vero naturaepotiusoportuit attribui, ariem alque usum
est. Neque enim scienlis noflia, rei gesfaequalitas tertium quiddam, quoniam neque lempori neque na-
dici potesl, cum si nolitia, qualitas rei posset inielligi, ~ lurae subjiciuniur. Qiianqiiam virlns quoque ipsa,
pereuntibus bis qui rem norunt, res vel interiret, vel quam M. Tullius in nalurre ratione constituit, quibus-
mu aretur, quodpeulruin evenire necesse est, quan- dam non naluralis, sed mm doctrina , tum recta
doqnidem, absump-.isscientibus, res iguoraia poterit exercilaiiorie vivt-ndi videatur ascita. Sed haec ila
permanere. iiilclligenda divisio est, quod omnis aucioritas aut ex
Personn auleni non qualiscunque teslimoniipondus magnis atque exeellentibus rebus et per naturam op-
habel; ud faciendam enim fideinauctorilas quwrhur; limis venit, aut ab his quoeinferiore loco sunt con-
sed auclorilalem aut naiura, aul leinpusaffert : na- stitula, fidemnon ex ualurac qualitate, sed ex vulgo
turw aucloritas tn.vir.'u(e inesl maxime; in tentpore insitis opinionibus capit. Et maximas quidem excel-
auiem multa suul qumafferantauciorilaieiii,ingenium, Ientesque res in natura constituit, quae semper , ut
opes, mlas, forluna, ars, usus, necessitas, concursio iipse Tullius niultis in lot-i-.defendit, boni est appe-
eiiiim nonnunquamrerum foriuilarum. Nam et inge- lens. At vero quae posieriora suni, in lempqre po-
nijsos, et opulentos,el mlath spalio probalos, dignos isu"t. idcirco quOdomnia t.emporistibjecta, principa•
quibus credatur pulanl, non recle fortasse, sed vulgi Iis ] boni non relinent statsnn. Virlns. quidem in de-
_,f.Q IN TOPIC.VCICERONISCOMMENTARIA.LIB VL. 1170
terias ffecti non poiesL Ingeninm vero atqne opes, A trionia-: r, primum. oralionis, oracula enim ex eo ips>
fortuna et ars atque usus soepenori rccta exereita- . cappellala sunt r qttod inesl his deorum oralio; deinde
. tione depravanlur. Nam. quidquid horriin fueril a .- rerum r qitibus insunt quasi divinwqumdam opera : pri-
virtute sejur.ctum, dignitatemverae laudis amiltit; . mum i ipse mundus, ejusque omnh ordo el ornalus;
. elde.viriute quidem distulit dicere. •Posleriorem --1dcincepsaereivolalus avium atque canlus; deiiide ejus-
- veroipartem; id est in lempore positre auctoritalis, -• dem c aerh; sonilus et ardores, mullarumqucrerum in
divisit et evidenlissimis.palefeeit exemplis. Nam et -ftcrra portentd,atque eliam per exta invenla prwsensio.
ingeniis fides adest, atque.ex ea praesio est auclori- A < dormienlibusquoquemullasignificqlavhis,quibus ex
'-.tas piurima. Eos quippe sapienlius loqui. homines ,' lochsuini.inleidmn solenl ad fidemfaciendam testimo-
• credunf,.quorum ingenium ad espedienda quaepro- ..»nia deorum. In homine viriulis opinio valet plurimum.
, . posueriiit,sufficit. Opibus.quoque prrcpollentcs, di-> . < Opiuioaulemest, non mocloeosiittutem habere qui ka-
. . gnosfide judicant, forluna quoque et dignilnle prae- - fbeant,sed eoseliamqui haberevideahlur.Ilaque quosin-
claris. majesiatem auctoriiatis imperiiuni, non recte • genio,'quos
_ studio; quos docirina prwdiiosvident, qtto-
fortasse; sed et judkium iri negotiis, et existimatio . '.» \rumque yiam constantemel probalani, ul Catbnis, Lw-
vilae. opinione hbminum maxime continetur, quae '.lii,~ '.' Scipionis aliorumque plurium, videiiur eis esse
- quia mutari vix potest, ad eam cuncia- diriget, ea- B 'qualesseipsi velint. Necsolmn eosccnsenllales
essequi
que sibi tractanda regendaqne proponet orator. Ars in > honoribuspopuii re.quepub'i~aversantur, sed et ora-
eliam atque risus plurimuni valent. In utrisque enim . 'lores, et.pltilosophos,.el poetas, et liisloricos, ex quo-
, fidem nolitia facit. Necessitas quoque, quasi id quod .• rum et diclis el seripth swpe aucloritas petitur ad fa-
latebaf, extorqu.ens,"auctoiiiatesubnisa est, quae lum .' cieitdamfidem. Exp.osith omnibus argumentanditoch,
ab animo.tum a corporibus venit: a cbrporibus; euni ,' itludpriinum inlellig-ndum esl, nec ullum esse dispu-
. igni, ferro acyerberibus verum quod lalet aperilur; ltalionem, in qua non aliquis locus ineurrat, nec fere
ab animo, cum niens quadani perfurbationis" vel .•'omnes locos incidere in omiiemquwslionem,et qui-
. ignoranfiaenecessitate confimdilur. Tunc enim quid .-'busdam.qumstionibus-alios, quibusdam esse-aliosMplio-
- dici, quid laceri debeat, minime
disiinguens, verum .'res locos. Qumslionum duosunt genera, allerum infi-
- quod oecultum erat, prodit atque eflundit in lucem. ."niltim, definilumalieruin.Defiiiilum est qubd VTcbQziriv .
Nam iracundiasaepe.et quaelibelanimi perturbatio, • < Grwci, nos causam ;.hifiiiiium, quod 6io-ivilii ap-
quod occuitandum foret, haud continel, quaeidcireo ,)pellant, nos proposilum pqssumus nominare. Causa
. habet aucioriiatem ad fidem, quia simpliciter prodita .•< cerlis personis,.locis, temporibus, qciionibus, negoith
sunt, nec ulla caljidiiatis arte prolala-. Quin etiam 'cernitur, aut in omnibusauf in plerhque eorum. Pro-
jguorantia puerorum, vinolenlia,. somrfus qiiaedamQ G positum
! autem in aliquo -eorum aiil in pluribus, nee
saepe produxit in.medium, in quibussi judicium 'tamen-in ntaximis:llaque proposilum fars causw esl.
fuisset ulliim, prolaia non essent. Ssepe eliam homi- .*> Sed omnhqumstio earum aliqua de re est quibuscausw
- nes
praeter ulla.m animiperlurbalioheiii imprudenies .'coniinenlur, aul una, aut piuribns,. aul nonnttnquam
. prppria confessiqne pbligati-sunt, dumcuncia sirhpli- ,'' oumiiiMS. antem quacunquederesiiit,~dito.
(2i<<Es!ion_-m
ciler effundunt, qure sihi nocitura non existimanl, ut ,sunt • genera, unuin- cognilionis, alierum aclionis. Co-
Staterioevenisseproposuii,qui inlerpositp paricletes- gnilionh siinljtw,qu.arum fitiisest scienlia, ut si quw-
. Xibusaudientibusea cpnfessusest, ignorans se abinsi- rctlur: A nalura jus profeclumsil, an ab aliqua
quasi
diantibusaudiri, quibus vulgatis in j"ud'ciumqtieprola- conditione h.ominumet' paclione? Aclionis atiiept hu-
- tis.jcapitalisenienliacondemnaiusest.
Aique haecijui- _:.jusmodi exemplasunt : Silhe sapienth ad rempublicam
dem ignorantia in necessitaie consiituta est; n.im .'acc.dere? Cognilionh quwsliones triparlilw sutil, cuiu
qui-nescit id quod ignorat, ne si velit quidefti poierit an sil, aut quid s't, aut quale sit, quwrilur. Hkrum
. eviiare; quoeautem necessitas extorquel.ipsa quo- •.'primum '- conjeclura^secundunidefiniliohe,leriiumju—
dammodo videtur veritasdicere, aique ideo eis.veiuti ris el injurim dislinctioneexplicctlur.Coiijeclurw ralio
auclbritate subnixis fides adliibelur. Concursiocliam in qualuor parles dhtfibula esl, quarum una est,,cuni
rerum fonuitarum facit, fidein.,"quae cum aliquoties J0' D quwrilur, Siine aliquicl?.altera, Unde orttim sitllerlia,.
falsa designel, tamen ila est yehemehs, ut se ab-ea .• Qumid causa effecerit? quarla, in qua de mulatione
re\.
veritas explicafe viv. possit. Quale est-quod-de Pala- "-' , quwrilur: Sii necnesii? Ecquidnamhonesium
sil,ecquid
. mede narratur. Phryx ex.siinclus,q>>iquasi.a Priamo .-'mquum.reverd,an liwc iatitum opinionesinl? Unde au-
missus videretur, repertae, Priami litiera». Ph.rvgia ..1tein sjt ortum; ut. cuin-
quwrilur nalura an doclrilta
'
nianus iniitata, quae eoncurremia fidera facerent pr.o- possit efficivir.tus?-Causa
efficienssic, uvcum qiimrihir '
. dilionis. Hinc dicil Cicero : Talis etiam fpttuiiarum quibusrebus elqquentia
efficidtm? Decommulalionesic,
reruin concursio est *. - . ., .. , Possilne eloquenlid commulctt'oneatiquh converti id
llujus etiam generis est fainavutgi, quoddam mul- - infanliam ? Cum autem quid sil
. liludinisteslimonium.Quw.aiilemvirlule fidemfqciunt, *canda est, ,el. qitwrkur, notid expli-
ca biparlila stmi. Ex quibus alferum na'ura valet, al- proprietas, et .divisio, et parlitio; hWc
enimsunt definitionialtribuld. Addiluretiam desiripiio,
terum industria. Deorumenim virlus nalura excellil,
qiiqin Grwci vitoypaf^v vocant. Nolio sic qumrilurr
hmninumaulem industria. Divina hwc fcre sunt lesti- Sitne id
wquttm quod ei aui plits pdlesl ulile esff
-. \FiaTs huj.issexlfdesideratur eltolus
spplimus/quosequ
equeris.Ciceronis texlus expcnrbatur.-
117« . . AN. MANL..SEV. BOETIl , 1172
Proprietas sic, lri hominemnesolum caddl, an eiiam Atntur bipurlito, et.natura, et inslitulo. Natura partes
in belluas mgriludo? Divisioel eodemptcloparlilio sic, habet h< duas, tuitionemsui -et ulchcendi jus. Instilutio
Triane geneia bonoruni sint ? Descriplio, qualis sit autem ai mquilatis triparlita esf: una pars legitima esi,
avarus, qualis assentator,-cwleraque ejusdem generis, altera «i convenieris,terlia nioris veluslate confirmata.
in quibusel natura el vita describiiur. Citmautem quw- A Alque etiam furstis mquilas iriparlita dicitur esse :
ritur quale quid sit, aut simpliciterquwrilur, aut com- una n ad superos deos, aitera ad manes;terliaadho-
parale : simplkiler, Expelendane sit gloria ? conipa- mines rr< pertinere. Pritha pields, secunda sanctiias, terlia
rale, Prwpbnendane 'si'( divilih gloria ? Simplicium justitiajt alque wquilas nominantuf. De proposito salis '
tria genera sunt, expelendo fttgiendoque, de wquo et n, multa; deincepsde causa pauciora dkenda sunl, ple-
iniqito, de honcsloetttirpi. Comparalionumautem duo, rt raque enim sunl ei cum propbsilocommunia."Triasuht
unum de eodemel alio, alterum-de majore el ntinore. genera g, carisarum,jndicii,-deliberationis, laudalionh;
De expelendoet fugiendohujusinodi: Si expAendmdi- quarum q fines ipsi declarqnt quibits ulendum lochsit:
viliw, si fugienda pauperlas. De wquo el iniquo : nam .. judicii finis jus est, ex quo etiam nomen. Juris
JEquumuesil ulcisci a quocunqueinjuriam acceperh ? autem a partes tum exposiim,cum mquitalh. Deliberandi
De honeslo el lurpi: Honeslunmesil pro palria nidri ? - finisf\ utililas, cujushwpartesf-quwtriodoexposilmrerum
Exxtllcro auleia genereqiiod erat biparliium, unum esl B' eexpctehadrum.Laudalionisfinis honestas, dequa item
de eodem et alio. «( si qumratur quid inleri.il intir est e anle dictuin. Sed definitwqumslionesa suis quwgue,
amicum el assen:alor'em,reg m et lyrannnin. Alierum locis l> quasi proprih insliluiinlur, in accusalionem,
de majore el miitore,ul si qumralur: Eloquenliaheplu- ddefehsionehiquepariiim. In-quibusexisturilhiec genera,
ris sil, an juns civilisscieniia? De cognilionisquw- ui ti accusalor personam arguat fdcli, defensof aliqud
siionibas hactenus, Aclionis reliquw sunl, quarum oopponat-deiribus,aul noiiesse factum, aut si sitfaaum,
duo iunt genera, unum ad officium,allerum ad molum aiiud c ejus facli nomenesse,jaul jure essefactum. Itaque
a limi vel gignendumvel sedaudum, planevetollendum. cauiinficialisaulconjecluralhprimaappellelur,definiliva
Ad officiumsic, cum quwrili.r": Suscipiendine sinl li- caltera;leftia, quamvismolestumnomeiihoc sil, juridi-
beri? Ad movendosanimos, cum fiunt cohorlalionesdd ;bif,lis V voceiur.~Harumcausarum propria argumenta ex
def.ndendam rempublkain, ad gloriam el ad laudein. Iliis-sumptdlocisquos exposuimusin pfwceptisoraiorih
Quoexgeneresunt querelwincilaliones miserationesque '"-f -explicatd-sunt.Refutatio dulem accusalionh4n qua esl
fiebiles.Rursusqueoralio, lum iracundiam reslinguens, cdepulsioxriminis,~quoniain "qrwce'arao-iidicilur, latine
tum melum eripiens, lum exsidtanlem Iwliliamcoin- c< appelletur slattis, in quo pfimum insislit quasi ad re-
primens, tum wgriludinem abslergens. Hwc cum iit pugnandum'congressadefelisio:'Alque
j: elianvin delibe-
propositis quwslionibus genera sinl, eddemin causas G-i l-rationibuset laudalionibusiidem exislunl slattis. Nam
transferuntur. Loci aulem qui ad quasquequwsliones et e neganlur swpe ea fulura quw ab a/i-no in sententia
accommodatftsnnl, deinceps est videndum. Omnesilli dicla * sunt fbrcj sfaul omnino fieri non possunt, aut
qttidem ad plerasque, sed alii ad alias, ut diximtis, "ssj»e suinma difficultalenon possunl. In qua argumen-
apliores. Ad conjecluram igilur maxime apla quw ex llalione staius conjecluralh exhlil. At cum aiiquid de
causis, qum ex effeciis, qam ex cmijunelis 'sumi pos- ut ' lilaic",hoheslale,mquiialedhserhur, deque hh rbbus
stml.-Ad diffinilianeinaulem perlnet ralio et scientia qtim . his sunt conlrariw, incurrunt sldius atitjurh, aut
aefiniendi; alque huic generi finiiimuin esl illud quod tnominh;.quod idem conlingilin laudalionibus:namaut
appetlari de eodemel allero diximus, quod genus forma .negari potest id faclum esse quod laudatur, aul non eo
qumdam definiiionisest. Si eitim quwralur idemne sit nomine j afficiendumqno laudalor affecerh, aut onmiho
perlinacia el perseveranlia, definilionibusjudicaridum non . esse laudabile qttod non recle, non jure factuin
esl. Loci autem convenientin ejtis. generis quwstio- sil. t Quibusomnibus generibususm esl nimis impuden-
netn, consequenlcs,antecedenles, repitgnanles, adjun- I Cws.r contra Calonem meum. Sed qum ex slaiu
ter
clh eliam duobns iis qni suniunlur ex causis el < coxienlio efficilur, eaniGrwciv.ptvbp.ivovvocanl, mihi
effeclh. Nam si hanc rem illn sequilur, hanc iwn placet j id, quoniam quidem ad te scrilfo, qua de rc
sequilur; aitt. si hitic rei illa anlecedil, huic non DV y agitur, vocuri. Quibus aulem hoc qtta de re agitur,
untecedit; aut J-Jhnic rei repugnai, illi non repu- ,continetur, hmc conlinentiavocenlur quasi fiiinainenla
gnctl; aitl si huic rei hwc, illius alia cattsa cst;'aul si idefensionis, quibns subldih defensio nulla sil. Sed
ax alio.hoc, cx ulia i lud effeclumesl: ex quovh ho- ,quonidm lege ftrmius in conlroversih disceptandisesse
rum id de quo quwrilur, idemne an dliud dt, inveniri niltil . debet, danda esl opera, ut iegem adjutricem et
potest? Ad. terlium gentts quwslionis in quo quale sil lestemadhibeamus. ln qtta re alii quasi status exhlunt
quwrilur, in comparatioriemea cadttnt, qttw panlo ante novi, qui appellanlur legilithw disceptationes. Tum
in comparationis loco enumeraia sunt. In id autent enim defenditur non id iege dici quod adversariusvelit,
genus in qi.o de expelendofugiendoque'quwritur, a'd- scd aliud. Id auteni conlingitcum sciiplum ambiguum
Ifbenlur ea quw sunl aul animi, aut - corporis, aul est, ei dum differentessenlentimaccipi ppssunt'. Tum
e,ite-rna;velcomihoda,vel incominoda. lteinque cum opponilur scriptovolunias scriptoris, ut quwralur ver-
de honeslo lurpique qitanitur, ad aniini bcna veltnala baneplus an senlentia valere debeat.Ttim legi lex con-
omnis d:rigenda oralio est; cum aulem de wquo el traria affertur : ita sunl tria genera quw controversiam
iniquo clisseriiur,wqiiitatis loci coUicjuntur.Hi ceniun- Jn, omnVscripto fdccre, possiinl, ambiguunr, discre-
*" '
1175 DE DIFFERENTIIS TOPICIS.-LIB. f. __74
panlia scripli el volunlaVs, sciiptura cdnlraria. Jn-lioc AV'plijicatidnein^cujus e/fcclushicdebefesse, nl aul per-
perspictiumesl, ndn magis in legibus'"quamin -tesid- lurbeiilur animi atit tranquillentur; et siita jant affecti
menlis, iri -stipulalionibus,-in reliquis quw'ex -scripto antesint, aut- augeat eoriinvmotus; auisedel ordtio. .
agunlur, possexontroversiaseasdem exhtefei Hoium Huic generi ih quoet mhericordfa'; et iracuiidia, et
tractationesiii atHsiibris explicantur: Nec sotuin per- od.iun, et invidid, el cwterwaninii cffeclionesperltir-
peluw.acliones",sed eliairiparles orationis iisdemlocis baniur, prwceplaiuppedilanlur-alihiibris, quds poleris
adjuvantur; pariiin propriis-, parlim. commuriib.us,%t mecum"-kgere,'Cuiiij>ote's.Ad-'"id'riutem qtiddie veile
in principiis, quibusulbenevoli, «( -ddciksîil dilet^ti senserani; curhuldiesalisfactumessedebel voluntalilua:
. -siniquVaitdiarii;efficiendumest proprih [ocisYlle.iiique Nani ne prwierireih aliquid qitdd dd'~afgumenlitrivin
narraliories-vt-ridsuosfihes specteril, ut planwsint, ut omni raiionefeperiendum per'tinere't,-piurqqiiam d le
brev.es,"ulevidentes,utcredibil.es,Utmoderatw, uleum desiderala eranl, sitm complexus.' feciquequod swpe
dignitate. Qtiw-quanquamiri-toia oralione esse debeiil", liberales' venditoressoleiil,- ul cuiri mdes,'fundumie
„maqh tanien.suntproprianairaridi: Quwauleinsequilur vendiderhil, .rnlis-^ cesisfeceptis, coitcedaiit' lamen
narrationeiri fides;" ea-persuadendo quonidm"efficilttr-, aliquid emptori,- quod ornandi causadpte el loco posi- -
quiad persuadeifditmlccimdxime vdlearit,,'dicliiine_'( tuniessevideaiur. Sic ubi-nosad-idquoUqudsitriancipi '
in lihin quibus de oinrii-ralidiie[ dicendi dixinms.' dare debuiin~us',,drnqmenla qumdamvoiuhiius non de-
- Peroraiio autem et alia
quwdam habet, et maxime am- bitauccedere.: - "
-
•-r:;^--A'N>'MANL.;-".'SEV'.vBOETIf-
m::-i/j). iFKEHENTJI-S-:; Topr.cfs•;

>-' ^-'.-/' -•--'}'- :- «
-:-:-'MBMVQUATlK)Rv
l-IBEK^ PMM0S. •
"*"O.iiriisValio •'
dissercndi, quanvlogicenPeripaleiiei G ;siiis", eofufrique iliffHientiis'inter se-et coriimunitaV
'
veicresâppellavere,. in-duas distrlbuliur-paHes-, libus pernbiatis, el' argumeiitoruracopia eomparetUr.
i.iiainjnveniendi', alterani judicandi. Et ea quidei.i, et locorum. clara pbssixesse distinctio. "Ut igitur
~ i
pars qfi.-ejudiciufn" pnrgat atque* irisirui) .-Vib-illis cunetaperspicuis ralioriibus constent, paulo aliiua
i
iiifalyiiee-vocaia.a nbliis piitestVesbliiloria-niiricu- ordiendiiiri est.' Propositio c-st OratiP veriifn falsiifnve
pafj.Ea' "vero-qiiaj.iiivenieiidi 1'acriliatem'subinihi- 'i'signi.ficai)s;ut si quis dicat ccelurii esse volubile,
i-irat,'aGra.cistopie"e, a ifobis localis dicilur. Aecle liaec elenuntialio et prolqquium iiuiicupalur. Qu.-c-
iila"quidem parte quocjudicandi magistraest, alias stio esl indubiiaiionein aiiibiguitaienique adducla:
•
'dispufabitur. Nunc vero consilium" esl "aperire qui propositio",ut si quis quaeral an ccelum sit volubile.
'hinlloci, quse eorum differeiitiae. qui eiiamquiiius Conclusio cst argumerilis approbataproposiiio,' ut st
a"|>tisirttsyllo^lsmis. Nec id siniplici.ler aupie uni- quiscoelumabaliis r«bus probetesse vblubile. Enun-
fofmiief videtur esse faciendVim,"jverum duplex est tiaiioquippe, sive sui laiit.im causa dicalur, sive ad
'tfadenda partilio, una quideni ex Gra;cis volumini- nliudafferatur approbaiiduni, propositioest: si de ipsii
bus eruta, aliera vero ex M.-Tn-iii Topicis suin],ia. quaeriluri-qusestio; si ipsa esi approbata, conclusio*.
Alque in liisiiludbd perfectioneni spebtilationts:es"t fdem est igitur proposiiib, qiiistio et conelusio, sed
aslriiendum, utquibus utraquemodisdivisio differat, C1differunt modo supra dicto. Argumen um est ratio
quibusqrie-conveniat explicetnr, quoquemodo allera roi idubiaefaciens lidem. Nonvero idem est argumeii-
alterani vicissim possil includere; et niinc quidem tuin et arguriierilatio: nam vis senienliai ratioque ea
nnn in singulis immorabimur, sed de ioia" divisione qu.e'elaudiuir oratione cum iiliquid,probaiur ambi-
coinmuniier disseremus, locorum tanluni ex quibus giium,' afgumentunv vocalur; ipsa vero. argumenti
argumenia haseuntur cliffinitioiies", exempla diffe- eloculio, argtimeniatib dicilur.' (Juofit utargumeniuni
renliasque colligenies. Singula \ero pr.o qnalitaie quidem virtus, et mens argumentationis sit alquii
operis-diligenlius, vel liis octo voluminibus expcdila sehtenlia ; argumentalio vero, afguraenli per bralio-
sunt, quibus Aristnlelis Topica in Latinam verlimus nem ex| licalio. Locus autem sedes esl argumenti,
orationem-, velbis seplem quibus M. Tullii Topicis vel -id unde ad proposiiain quicstioneni conveniens
lueem -plena..expositionis insudavinius.- lllic igitur trahiiur argumentuin. Qute cum ila sini, singuloruiii
cuncia sunl propriis atque enbdatis partibus expe- nalura diligenlius tractanda-est, "eorumqueper sp<V-
<liia; bicverbqua) alias per membfa patefacta sunt, cies ac ineuibrav ut «Jiximus, figurasqufe divisio fa-
comiminispeciilatione tracianiur. Nec-dialeclicosso- cienda est. Ac prius-de pfopositione disseremluiii
luin locos , sed etiam ibelorieos, quove bi iriter se esf. Hanc esse-dixtmus oratipiiem-, veriiatem vel"
alque dialeclicis differant, cura est exsequendi. ut niei)daciuin'coiitii)euii'iii. Ilujiis- dute sunt S|iecles,
oraiiibus undique locis plena consideratione prouo- allirinatio una, altei a vero nega.io; Affirmatio , si
"
quis sic efferat .*coelinnvolubile est. Negatio, si quis Ak pbilosophias rationo periractal, priEdicaluni.Everiit
ila pronuniiel: coeium"volubile non est. Hartim vero -etiam ut supponatur oratio, el simples vocabulum
alise sunt uuivcrsalcs, alia. particnlares , alia: inde- praedicetur, hoc modo : Socralis similitudo cutn su-
finitae,alisesingulares. Universales quideni, ut si quis pernis divinisque subslantiis justilia est; bic enim
ita proponat : omnis homo justus esl, nullus boino oralio per quam profertur, Socraiis similitudo ctim
juslus esi. Particulares vero, si quis lioc ruodo di- supernis divinisque subslanliis, subjicilur, justiiia
cat: quidaii) bomo jus.tus esl, quidain bomo justus vero pr_2dicatur. Sed de hujusmodi propositioriibus
noiicsi. Jndeliniiaelioc.modo: Iiomojustusest, liomo in his commenlariis, qui in iiepl ippviveiagAfistolelis
jiislus iion esl.-Singulares vero sunl quaeindividuum libro c.oriscripsimus, diligenlius'disseruimus. Con-
aul quid singulare proponunl-, ut Calo jusluS esi, ' dilionaliuni verb proposilionum, quas Graecibypo-
Cato jusius non- csl; elcnim Caio,individuus est ac theticas vocant partes, sunt simplices proposiiiones,
singularis. Harum vero aliis praedicaivas, alinscon- cujus quidem ea pars quie prius dicitnr antecedens,
diiiinales vocamus. Prasdicalivai sunt quae simplici- ' qiiaepnsterius consequens appellalur, utin b*icpro-
tcr proponuniur, id est quilius nulla vis conditionis positione quas dicit: si rotundum est, ;volubileest.
atljungiiui-, utsi quis ccelum esse voluuile simplici- Rolundum esse antecedit, volubile esse consequitur.
ler dicat. Al si.condiiio buic cppuletur, fit ex dua- B5 llarum quoque aliae iunt simplices cbnditionales,
bus proposilinnibus uua condilionaiis, hoc modo : aliae conjuiielae : simpliccs sunt quae praedicalivas"
coelumsi rotundum est, volubile est. Hic enini con-' babcnt proposiliones in_partibus,.ut in ea quam su-
ditio id efficit, ul ita demum coelum volubile esse perius, diximus, si rolundum esl, volubile esl. Ro-
intelligatur, si sit rotundum. Quoniam igitur -ilhe- . tundum est enim et volubile est, ulracque divisa; ac
proposiiiones prxdicalivae suiit, alise condilionales, sigillatim acceplaeprsedicativae suut. Conjunclarnm
pracdicaiivarum parles lerniinos appellarnus: bi sunl vero muliiplex differenfia', de quibus ih bis voliHni-
prsedicatus et sitbjectus. Terniinns auiem verba vnco nibus diligeniissime persirinximus, quaede bypothe-
et nomina quibus proposiiio neciiuir, ut iu_ea pro- ticis .comppsuimus syliogismis. Simplicium vero
posilione qua di.imus, bomi) juslus est, hacc duo Iiypothelicarum propositionum quatuor sunt diffe-
notnina, id est justus ct bomo , prbposilibiiis partes' rentiae : aut enim ex duabtis affirmativis categoricis
vocamus; eusdem eiiam terininos dicimus, quorum . conslant, ul si rotundum est, volubiie esl, utraque
aller subjeclus est, alter praedicalus. Subjeelus est enim affirmaiiva est; au.t" negativis duabus, ut si
iei'iiiinus qui minor e^t, prrcdicatus vero qui major, ccelura rotundum non e»l, volub.ilenon est; natn
iit in ea propositiqne qua dicitur, bomo justus est, rotundum non esse, et volubile rion esse, utraeque
liomo quideni niinus est quam jus us. Non enim in G ncgationes sur.t; -aut ex affirmativa et negaliva,
nolo lioniine es-.e potest justitia, veruin etiam in cor- ul si quadratum esl, vi.lubile non esl;, quadralum
pnreis divinisque subsiantiis. Alque idco iriajor est enim esse affirmatioest, volubile non esse, negato
lerminus ju-tus, bomo vero minor, quo fit ul liorao est*; aut ex ueg-ilivaet affirmativa, ut si rotundum
quidem subjectus termiiius sit, justus vero praedi- .non est, slabile est, rotundum non esse negaiio est,
caius. Quoniam vero-bujusniodi simplices propusi- stabile veroesse alfirmatio. Proposiiionum quoque
liones alterum babent prasdicatum lcrminum , alie- .aliae sunt per se nolae, et quarum probaiio nequeat
rum sttlijectutnlerminum, a majoris privilegio pro- inveniri, aliae quas, lametsi animus audientisprobet
posilio pr-cdlc.iiiv.ivocata est. Saepe autem evenit, eisque conseniial, lamen possunl aliis superioribus
ut bi tenniiii sibi inyicem invenianlur cequalcshoc •approbari. Et illaequidem quarum.nulla probalio est,
niodo: liotiio risibilc e-.t, honio namque el risibile .inaximae ac principales vocanltir, quod kis illas.ne-
nteique s:bi subjectus aequus est terminus; nam necesse est approbari, quaj ut demoristrari valeant,
que,ri-iiiile ulira hoiiiiiiem , nec ullra risibile bonio^ nonrecusant. Est aulem maxima proposiiio, ut haec:
pOtrigiiur. Sed in liis necesse est boc ve.nire, ut si Si,de aequalibuslaequalia.demas,;quaa derelinquun-
quidem iiixquiilcs termini sint, niajor sempcr <le tur aequaliasifni. Ita eiiiin hoe per se notuni est, ut
sufjeclo praedicclur; si vero .vquales, ulerque con-D).aliud notius quo approbaii valeat, e.se non possit..
vcrsa pra.dieati<)iiede se dicalur; ut vero minor <le .Quae proposiliones cum fiderinsui natura propriam
majori pr.<*dicetur,in nulla proposilone conlingii. gerant, non solumalieno ad fidein non egent argu-
Fieri auiem poiesl ul proposiiionum partes quas ter,- ineiilo,, verum . caeleris quoque probationis solent
minos dicim ;s, non solum in noniinibus, veruin in ,esse principium.Igilur per, se npiae propositiones,
oralionibus invenianlur. Nam saepc. oratio de ora- .quibus nihil est nolius,iiideinonsirabiIes ac maxiinae
lione pix-dicaiur, lioc modo*.'Socrales.cum.Platone ,et pri.ncipales;vocantur.Quacveroquamyis auditoris
et difecipulisde.philosopbim ralione pertractat. llaec iudicio.comprobentur, liabeiil. lamen. aliquid noiius
quippe oralio, qu;c cst, Socrates cumPlalone el dir -uaturajiter ,cx quo, si de his liai quaeslio,. velul ex
scipulis, sulijecta esl. Illa vero, de pliilosnphiae ra- .alieno.fidem.capiaiil, lias(lemonslrabiles aeminores
tione periractal, pracdicatur.' Rursus aliquando no- - -posterio.resquedicuntur.. Et.de proposiUonibu,s:qui-
nien subjectum est, oratio pricdicatum , lipc modo .* dcm isla sulficiant. Quaestioverodubilabiljs esl pro-
Socraios de philosophiaeraiione perlraclat; bic eniin positio, iii-qua necesse est IVre.eadem eonsiderari
Soerates subjeclus solus.est; oratio qua dcimus, de quaedudum in propositionedicla sunl."AHa)namque
Iffl ^ DE DIEFERENTIISTOPICIS. LIB. I. 1178
-simplices, aliae composilae sant. Simplices sunt ut A. quidemeo erii, sed non de subslanlia ipsius praedica- .
-haequae ex simplici propositione deseenduni, boc , Jjiiur; aut ei erit aequale, etin subslantia praedicabi-
modo, ut si quaeratur an ccelum sit volubile. Haec tur; aul ei erit aequale, sed minime ejus subslanliaui
enim ab ea venit propositione quaedicit c.oelumesse conlinebit. Nam ul id quod minus est de eo quod
•volubile. Alque si a condilionali eomposila proposi- • uiajus cst praedicemiis,in uulla pfoposilione evenif.
lionesuscipit.initium, quae est an si coelumesl ro- Sed si tule eslqubd in "qua>slione proponitur, lit sub-
•tundum, volubile est, eril eondilionalis atque com- jecto sit majus, et de subjecti substantia praidicetur,
posita hoc modo ; haece.nima conditionali proposi- • erit genus :'orrine enim genus esl majus eode quo
tione prineipium suniit quae est, si coelum roluridum praedicaiur, et de subsianiia ejus dicitur, ut:animal
'
«st, volubile est : quaestioergb alias quidem prcedi- ,• bominis.:At si majus quidem fuerit, sed de siibstan-
ca'-iva est, alias. conditionalis. Quo fit ul.eaedem .- tia ejus non pra?dicetur,.erit accidens, utalbum ho-
partes quaeslibnissint quae-duduni esse dietae sunt - mini. Quod si aequalequidemsit, sed substantiale,
proposiliones. Praedicalivaeigitur quaestiones-babent subjecti erit d.flinitio, ut aninial raiionale riiortale
- praedicatumatque subjectum, ul in ea-qna dubilatur , liomini: boc naroque converlitu"r,'et subjecti ralio-
an ccelum.sit volubile; Nam volubile praedieatum, :nem, id est hominis substantiam, nioristrat. Quodsi
coeluravero subjeclum e»t. Major enim terminus est -"&aequalequidem sit,- sed a ratione substantiae•sejun-
volubile quam coelum. Neque enim ccelum solum ctum, erit prdprium : ut risibile homini. Ilaquedia-
volubiledici potest. Quaevero conjuncta est quaestio, lecticae slmplicesquaeslibnes, aut de genere,'a'rit'de
habebit paries quod praedicatur et quod subjicilur, • accidenii',aut de diffinilione; aut-de pfbpfio fiiint.
quod antecedit et quod consequilur, ut inea quae . Possunt verb fieri' eiiain de differeniia quacstinnes
dicit, an siccelum fotundum est, volubile est. Anle- cum-quaerilufc_elestiacorporaratibnalia sint necne,
cedil roiunduni esse, sequitur volubile esse. Quae - vel cum dubilatur eahe Sit' lyranni ac principis dif-
cum ita sint, in praedicativaquaestione dubitatur an .• fereniia, quod-bic legihris sumpsit imperium, ilie
suiueciolermino praedicatus inhaereat. In hypotheli- violenia dominaiiorie populum premit. Sed lanlum-
cisvero quaeslionibus,illud tantum quaeritur anillam dem est de differenlia quaerere, quaritum si de ge-
renv quaepraecedit comitetur id quod sequens esse . nere dubitetur. Autenim constilutiva erit differen-
jiroponiliir. Omniavero quae de praedieaiivispropo- tia, aut divisiva : sed si constilutiva fuerit, quasi ge-
sitionibus dicta sunt, id est, quod a!i_e universales, . neris oblinetlocum, ut rationabiiitas libmini; vel si
aiiaaparliculares; aliae iridefiriitae, aliaesirigulares," -ralione degunt ccelestia corpora, cfjelestibusquoqua
•"
eadempussu.nl dici fere in prsedicaliva quaestione. corpoiibus. At si divisiva fuerit, velutspecies eonsi-
Hoc etenim tanium quaesliba pfopositione"diversa C! deratur, onmis enim S|iecies cuni divisibili differen-
-est, "quod propositioquidem vel eriuntiata simplici- tia est.- Qiiod si differentia rfunc quidem ibco gene-
terj vel aliud probans,-oratio est verurii falsumve ris, nunc vero speciei loco utimur, hmbigi non po-
significaris.Quseslio vero cuni sit ipsa qtiidem ora- fest, cum de ea quaeritur de genere dubitari; fieri
lio, "dubitabilistariicn est pfopositio.Addita igitur verb.potestut aliquid in cerlamen compafalione du-
dubitatione, quie in propositionecbhsiderantur, ea- "calur, velul eum ambigitur ari melior sit fortitudo
dem etiam conyenitlnquaeslione traelari. Quaestio- justitia: Sed:haec qiiaestioin,a'ccideritis"'nfecesse esl
nis autem duaesunt species : una qfiaedicilur a dia- dubitatione porialur. Namquead coriiparaliorienini-
leciicis thesis; baecbujusmodi. est qttaede re cieic- liil nisi accidens venit, boc eiiiiri solriin'recipit ma-
-ris circuriistantiisnuda quoeritac disseril', quales a *gis e'tminus.' Rurstis de eb;quod est idem potesf fieri
d.aleciicis niaxime ad disputationemsumunturi ut certanien, ut an ideni sit ulile quod bdnesium. Sed
-voliiptasne summum bbhum sit? Ducendane uxor? •hic quaestiodiffiniiioniaggreganda est: quarurii enim
-baacanobis pfopositiovel proposilumdicitiir. Altera reruni eademest diffinilio, ipsaequdque siint-eaedem;
vero qme a Graecisvocaluf hypolliesis,' a nobiSfdici- "quarurii vero diversa substantiieratio est','ipsa. quo-
-tur causa; Iiaecquaesiioest personis, tempbribus, fa- :que sunt diversoe.Igilnr simplicis diaiectiC-Bquae-
ctis,- eacierisquecircumstaniiis implicila;' ea esthu-D ) stiones recle quatuor species'esseldicuntur,-deqni-
-jusmodi : Jurene Cicer.i in exsilium duhio reipu- "bus sufficientef dictum est.: Nuncigilurde "condilib-
(blicaelempore delrudaiur," quia inj'usfu populi cives < 'nalibus qusesiibriibfls' traciariduni •=est'," quarum
. Itomanos necaveril. Huj'i:s auieiri diiplicisquaestio- quidem alia coiistatex affirmativis'diiabus,-alia ex
•nis subdivisiones-alias esse necesse e.->t,et ihesis
"duabus.negaiivisi alia:exaffif'ma'tibne etnegaiibne,
.<|uidemphilosophis, hypoiliesisvero'oratoribus at- alia ex negatione el affifiriatione'Si igituf ex dua-
-tribulaesi. Sed ejus qiildeiriqux-stionis quaeest liy- • bus atfirmaiionibus'condiiionaliseoristat-proposilio,
poiliesis posterius, divisiones dabb,; nuhcde ihcseos ' id qiia.ritur ari aflirihatio affifirialibrieirisequalur;
•divisione pertractabo, quaein.quatiibr dividViurspe- quod'"siex du-Ibus"negaliohibiis propositib: juncta
cies. In bmni eniin dialeclica qiiaestionepriedicaiiva sit, id iu' dcceriatibrie' est ran negaiib rieâtioriem
dubiiafur an ei quod sulijeelum cst id_quod-praedi- "con.ilciuf ;-'qiiods: ex affifmaliorie'elnegatiune,' vel
-caturinliaercatjcum vero aliquid alieui inesse pro- - ;negalione el 'affirmatib'ne'copulelu'r,id a'iiib'gilur an
:puiiitnr',iJ aul inajus erif eodequo pricdiealur ei- affirmalioijein;negalio', au ' affinriaUo'negaiioneni
que -subslaiilialUer'iiics.se"coritendilur ;'• aiil raajus cbmilelur."Acpfiusquidem ejus qmeslioriis fncienda
'
.179 „ AN'MANL.SEV. BOETH { 1180
est.divisid, in qua disceplatur an affirraationeraaffir- A terum non sil. Krut propositam affifmationem ne-
liiatjoconsequatur,quae praedicaiivarumqnaeslionum gatio comitetur, aut diversa erunt genera, aul diversae
iion effugit divisionem. Nam ut praecedataliqujd et species, aut contraria, -aut priranlia, aut quolibet
aliud. consequatur, in his fere rebus evenire solet alio raodo sibiinvicem iiiconvenlenlia. Ut au.tein
quas pnulo superius.eommemofavi. Speciein quippe negalionem affirmaiio consequaiur,"quaeerat quarla
sequilur "genus,vel differentia, vel diffinilio, vel pro- condiiionalis propbsiiioriisdiffereniia, fieri nonpo-
jirium, vel.inseparabile accidens. llem proprium ac test, nisi in bis conlrariis quaenv-dib carent, el quo-
diffiriiiionemsequitur species, proprium vero sequi- rutn alterura semper inesse neeesse esl, hoc raodo :
lur.differeri.ia et diffinitio, et diffiriitibnemsequitur si dies non est, nox esl; si lenebrse non sunt, lux
propriuni "vel differentia,"hocmodb : nam.sihomo est. Facta igitur praedicativarumquaes.iionumac con--
esf,-anima! ,est_ et si ln-mo esi, rationale est; el si diliorialium divisione, illud instiper videtur adden.
lipnio est, .aninialralionale mortale est; el si.homo dum, qubd omnis qua;slio vel ex raiione disserendi;
esj, risibile "est; si _Elhiops esl, niger esl. Si risibile vel ex riaturali, vel ex morali trahilurspeculalione-:
«st, homo esi; si animal rationale mbrtale e*3t,'horiio ex disserendirationeboc mbdo, an affirmatio et ne-
est. Si risibile, rationale est; si risibile es"t, aniaial - galio speeies sint enuritiationis; ex naturali ita, an
ralionale mortalc est; si aninial rationale mprtale B coelurii rotunduni.sif,' ex morali sic, an virtus ad
esi, risibile vel.bipes est. Pf_eler"ha.c autetn alias beatiturJiriefrisola sufficiai.-Praelcrca qnaestioomnis
quideni effectttscausara, ajias quidem effeclumcausa vel est siniplex vel composila : simplexquoties affir-
sequitiir. Effecius causam ita : si sol prajstoest, lu- matione et negatione diviilitur, ila nt toturii alleri
cet. Effectumcausa hoc inodo : siquid exustum esi, alfirmare, alleii hegare necesse sit, hoc modo : au
ignis adfuit; vel sic : si sol vldelur, lucet. Ilem lo- coelum roiundum sil necne, liaec eniiri una pars
tum partes sequuntur, ut si integra domus est, et le- quaestionis affirmalionem tenet, alia' negaliorieiri.
ctum et parieies et "fundamenta consisiuiiLModiis Narii cum altcr esse';defendit^'_iffirmat.alier yerb
eiiam sequltur nomen principale" iit si justilia bbria negai, cum non esse"conlendrt. Compbsita quaestio
cstV et quod j'usie esl, _bonum"est. Nbnien eiiam estqua; in plures distraliiiur affirniaiiohes,Iioc niodb1,
principale sequitur modum,. ul. si quod juste est, ulrum ccelum lolundum sii; an qtiadraturri, an-lori-
bontim es.t, et jiisljlia bb.riaesf. Accidentia_."quoque"gumyaul eujuslibettilterius formaerhie enim"pltires
ut si :ilbu_>. raffirnialiones"pfobafe necesse esl,:qu__--divtefsa
' coinitalur. id qriod suiijcctuhv"'e"st, de-
-
esi, cprpus estr Quae cuin, ita. slrilV conditibna- cfenduiit. Et de quaestioriequidem, quaritiim ad prce"-
lis quqque "siinplexexduabiis jaffiripaltbiiibuscb-.. sens riegotium perlinebat/sufficienier dictum-est.
pulaTa;illa fefe divisio faciendaeit quaesiiqriis,quod ~CConclusiovero esl afgumeritis approbata prbpbsitio,
in ca vel de genere; vel de d.ifiereiitia,vel de:specie, "de qua eadem fere dici possunlquaedeproposiliorie.
vcl de proprib, velde "d.iffniitione, vel de accidenti, Quae"quoniamdiligeriter superius explicala sunt, de
vcl dc causa' atque cffectu, vel lotoac pnriibiis, vel "argumentp deinceps traclaridum vifjetur. Argumeii-
de motloac principali' nomine dubiletur. Atque lraec tum est ratio rei dubiae faciens fiderri.Hanc semper
dc ea qua.stione inlelligenda sunt, quae cum sit hy- noiiorem quaeslione esse necesseesl:'nam si ignota
poiheiica simplcx, ex duabus"tairien jungitnr affir- nolis probaniur, arguriienlum vero fem dubiam pro-
inativis' In bisdem eiiam diff»:renliis illas quoque bat, necesseest qtiod ad fidem quaestionisafferlur,
consistere necesse est qu-CStiones,,qu_3 ab his ve- ipsa sil noiius quaeslione.Argumentofum vero om-
niunt propositionibus quae ex utraqne conslant ne- nium alia sunl probabilia et necessaria; alia proba-
galione. Nam si genus non est, speciesnoivest. Jt.ni bilia ct nori necessafia, aliasuntnecessaria, sed non
si differentia, vel diflinilio, vel proprium nou sit, spe- probabilia, alia nec probabilia nee necessaria. Pro-
cies non eril. Et de caeteris quidem quae snperius babile vero est quod videlur vel omnibus, vel pluri-
dicta sunt, eodem modo considerandum est*.Quid- . bus, vel sapieniibus, et his vel omnibus, vel plnribus,
•*quid enim antecedit ul aliud cnnsequalur, si id quod vel maxime noiis atque pr__eipu!s,vel (j.uodunicui-.
sequitur non fuerit, nec illud est <)Uodantecedit. D que artifici secnndum propriam facultalem, ut de
Earum vero quaestionumquae ex aflinnalione et ne- medicina medico, gubernatori de navibus guberrian-
gaiione cpnsistuiit, illa fere d-ivisioest, qtiod vcl in, dis, id praalerea quod videtuv ei cum quo sermo
diversis generibus, vel in diversis speciebus, vel in conseriiur, vel ipsi qui judicat, in quo.nihil ailinet
contrariis, vel in privationc alque liabitu Qoniinen- -vcrum falsumve sit argumentuin, si lanlum verisi-
tur; ul enim affirmalionem negaiio conseqiiatur, attt mili:udinem teneat.. Necessarium vero est qnod ut
divcrsum ponilur genus, ul quod ab eo diversum est dicitur, iia osl, atque aliterresse iion potest; proba-
abiiuauir boc modo : si homo est, albedo non est; vel liile quidem ac necessarium est, ul boe, si quid cui-
si subsianiia est, qualitas non esl; vel si sub eoiiem libet rei sii additum, totum majus effieilur. Neque
,genere diversae species proponanlur hoc moilri : si enim qui-quam ab bac proposilione dissentiet, et ila
hoiro esl, equus non -e.t; vel si <onlraria, ut si al- sese habere necesse est..ProbabiJia vero ac non rie-
bnm est, nigrrim non est; vel si privationes, ul si cessaria sunl, quibus facile mens auditoris acquie-
csecus est, non videt; et poslremo iu omnibus,quac- scit, sed veritatis non leucnt firmitatem,.ut hoc•:
cunque eadeni non sunl, evenit, ut, si unum esi, alsi mater est, diligil filium. Necessaviavero ac non
i_Sl . DE DIFFERENTHS TOPICIS. LIB. II H82
probabilia-sunt quae ila ut dicunlur sese habere ne- ALsarinm, probabile ac non nceessarium. Philosop.liiis
cesse est, sed his facile non consentit audiior, ut est vero. ac demonsirator de soja lantum yeritafe per»-
hoc, objectu Iunaris corporis solis eyenire defectum. tractal, alque. sint probabilia sive non sint, rii.hil
Neque riecessaria vero neque probabilia sunt qua_i r.fert-, dummpdo' sint necessaria. Jlic quoque his
-•
neque in opinione hominum ncque "in veritate con- dnabtis speciebus uijluf argumenti, quaestint proba?
sistunt, ul hoc, habere Diogenemcornua; quoniam bile ac necessariurn,.necessarium ac non probabile.
unusquisque liabi-al quod nunquam perdiderit. Quae Patetigiiur in quo philosopkus,ab .oralpre ac diaje.
quidem necargumentadici possunt, ..rgumenia eriim- clico in propria considerafione dissideat, iri. en sei-
dubiceTei faciunt fidem. Ex bisauiem nulla fides esl licei quod illis,probabililatem,.iiuic veriiaiem constat
qnae'in opinione hominum neque in;veri:ale sunt esse propositam. Quarta vero, species argumenii,
conslituta. Dici tamen potest nec ila quidenvesse qiam nequeargumenlum, qjuidem recie" dici supra
argumenta quse cum sint necessaria, minime tameri docuimus, sophisiicis solet.esse attribufa, Topicq-
audienlibns approbantur. Nam si rei dubiaesit fides,' rum intenlio est verisimilium argumenwriini copinrii
cogendus esl animus auditnris per ea quibus ipse ,deri)onstrarP_.Designatis enim locis.ex quibus prp-
acquiescit, ut conclusioni quoque quam •nondum babili.a argumenla ducuniur, abundans et copiosa
probat possit accedere. Quod si quae tanium neces- BI necesse esffial maleria dissereud1. Sed qr.on,iam(ut
«ariasunl ac non probabilia, non probat ille qtii supra dictum est) probabilium afgiinicntprunv alia
judicat, nec sse e^l ut ne illud quidem pbbelqund "sunt necessaria, alia npn necessaria,.ciim Joci pro.- '
ex hujusmoili ratione conficitur. Itnque eyenit ex babilium argumenlorum dticuniur, evenil rit neces-
iinjusniodi ratione, quae lantum necessaria sunt ac sariorum quoque doeeanlur.. Quo fit ut oraloribus
non prohabilia, non esse argunienla. Sed non est quidem ac dialeclicis hacc'principaliter facullas pa-
iia, atque liaecinierpretaiio non-recie pfobabiliiaiis retur, secundo vero loco philosopbis. Nam in quo
ihielligeniiam lenet. Eaûnt enim probabilia, quibus probabilia quidem omnia cqnquirunlur, dialectici
spnnfe atque ultro consensus adjungitur, scilicet nt ';afque oratores-juvan.tur; in, quibus.vero prpbabilia
niox ac audita stinl approbentur. Qnaevero necessa- ac i necessaria dpcentur, philosophi_edemonstrationi
ria" sunt ac-iiori probabilia. aliis probabilibus ac ne- minisiraturuberias.
J Nqrimodo igilur dialeciicus at-
cessariis argumenliS'antea demonslrantur • cognita- ique.orator,-yeruin.eliam demonstralor ,ae yerae ar-
que et credita ad a'lteriiis,rei de qua dubitalur fidem gumentatipnis
. effector. habef-quod.ex. pqsiiis locis
tralmntur, utsunt speculaiiones, id est lheofemata pnssit ] assumere, cum intra argumentorum probabi-
quaein geomeiria consideraniurvNam quae illic pro- .- Jiumlppo.Sj.neeessariprumquoqtie
. .princip.ia iraditie
ponuntur lalia'rion snrit, ut his spbnte aninius di- G iisla;coniineat, I!la vero argunienta quae necessaria
scentis accedat," sed quoniam demorislranturâliis" iquidem,sunl, sed non probabilia,atque illtid iiliimiim
argumenlis, illa quoque scifa et cogniia,adalia"rum .< .genus, scilicet.-nec.probabilenec necessarium, a pro-
speculaliohuriifiderriducunlur. Itaquequae probalii- i|positioperis.consideralione sej'unclumest, nisi quod
lia per seriorisuni, sed necessafia, liis-:quideiriau- interdum
i quidam sophisiici loci exercendi gratia
diloribus quibus nondum demnristratasurit, ad aliud .lectoris.adhilienttir.
.! Quocirca lopicorum pariter uli-
aliquid approbandum argumerita esse non possunl; litas ] inienti.oque patefacta est. Ilis enimefdipendi
Ms autem qui prioribus raiionibus eorum quibus faeultas i etinyesligalio-veriialis augelur. Nanvquod
non acquiescebant, fidem ceperunt, possunt ea si dialeciicos i atque oratores iocorum juvat-agnitio,
quid ambigunt ad-argumenlum voeari.-Sed quia qua- ' orationi < per inventionem copiam praestai; quod vero
luorTacultatibusdisserendi omne arlifichimcontiiie- inecessariorumdoclrinam loc<rrumpbilosopbis lra-
lur, dicendura est, qua. quibus uii noverit argumen- < dil,-viam quodammqdoveritatis illustrat. Quo magis
tis,-ut cui polissimum disciplinae locorum pareiur pervesiiganda.
| est rimahdaque ullerius disciplina,
ubertas evidenler appareat. Qualuor igitur facultati- < eaqtiecum-agniiione percepla sii,.usu atque exerci-
hus, carimiqtie velutopificibusMisscrendiomnisratio . t. I tione firmanda. Magnum enim aliquid Ipcorum
subjecla est, idest dialectico, oralofi, p.iilosopho, D consideratio
( pbllicetur, s-cilicetinveniendjvias. Quod
sophistse;Quorum quideriv dialecticus ntqtie oraior < quidem hi qui-sunl huj'us raiionisexperles.soli pror-
in communi argumentbruni-iialura vers.iitir. Uler- sus i depufanl ingenio, nequeintelligunt quaulum hac
que eiiim "sivenecessaria, sive minime, probaiiilia consider.itione
< quaeraturquae in arlem redigit viin,e!
tamen argumentasequitur. Ilis igiuir illaedure species polestalem
j namfae.' Sed de..liis baclenus. Nmic dc
- . ' ,
argumenti famularilur, quaesunt probabile ac npces- reliquisi explicemus
LIBER SECUNDUS.
Omnia qtiideniquie supcrioris serie voluniitiisex- tilulum legerint, omissis doclrina) grarjibus staiim
pediia sunl,- minus .quibusdam forsitan erudiiis su- finem operis altendunt. Miliiaulcm necessariuin vi-
pcrvacanea quodaiiiniodoet quasi .dependentia videtur quod, nisi til prxcogiiituni, ad tillcriofa ilis-
debunlur. Nani ctiin de differcntiis topicis librorum ccnlis aniraus, pcrvenire iinn possit, lii quoquc <[ui-
' - '
H83 - AN. MANL.SEV. BOLT.I 11*4
nunc omnem prinii vo.uminis disputationenvsiif-er- Ai universale crat coiie_ui.il hoc modo, in oronibus,
'fluam pulant, si cuncta perlegant, contextionemque quoque rehus, non sorte ductum, sed arte principem
operis menle ac r.itione cblluslrent, desrnent pro- debere praeponi;Saepeauiem multoruincollecia par- '
•lecto judicare snperfluum, quod necessario viderint licularitas aliiid quiddam particulare deraonstrai, ui
in parleoperis collocalum. Atque haechacienus. Sed si quis sic dicat: Si neque navibus, neque curribus,
-quoriiamde his quaeanlea posuimus, id est de pro- neque agris sorte praepoiiiinturreclores , !ne rebus
posit.ibne, quaestibne,conclusione,'argumento suffi- quidem publicis rectores sorte ducendi sunt. Quod
cienler dictuni est, nunc de afgumenlatione tracle- argumeiilaiioiiis genus maxlme solef esseprobabile,
miis, Arguriientatioest perorationem argumentiex- elsi non a:quamsyllogismoliabeat firmiialem. Syllo-
plicatio. Huj'us autem speciesduae surit, una quae gismus namque ab universalibusin particularia de-
^syllogismus, altera .iquaevocatur induciio. Syllogis- currit, estque in eo , si veris proposilionibuscon-
mus est oratio in qua quibusdam positis et conces- texatur, firma alque incominulabilis veriias. At in-
sis , aliudquiddam per eaipsa quaecoricessasuiit-, ductio quidemhabeimaximamprobabilitalem,sed in-
' evcnire necesse 'sinl ipsa quae concessa lerdum veritatedeficii, ulin bac: Qiiiscit canerecan-
est, quam
' suni.
Hujus difliniiionis ratioriem secundus quidem lor est, et qui Itictari luctalor est, quique aetlificare
liber eoruni quibus instilutioneni jn CategoricosBSlediificatorest. Quibus multis siraili ratione collectis
•'scripsimus Syllbgismosplene continet. Sed propler inferri potest, qui scit igitur malum malus esi, quod
irilelleciusfacilifatemidem breviteraperiemus exem- non procedii. Mali quippe notitia deesse bono non
•plo. Sitenim
syllogismus hic :' omnis homo animal polest, virtus enim.sesediligit ei aspernatur conlra.
'<est, omne animal subslantia est, omnis igitur homo ria, nec vitare vilium nisi cognitumqueat. His igitur.
substanliaest. Totum igitur hocofalioesl.inqua po- duobus velut principiis et generibus argumeniandi,
sitis quibusdaniet concessis, id est duabus proposi- duo quidem alii deprehendunlur argunientatipnis
-. lionibus quaesunt, omnis homo animal est, et omne modi, uhus quidem syilogismo, alter -veroinductioni
. ariimal substantia est, per ea ipsa qu.icconeessa suppositus; in quibus quidem prompiuni sit consrde-
- sunt, elficlur aliud aliiiuod, id scilicet quod e.-.tcon- rare quod ille quidem a syllogismo, ille vero ab in-
• clusio , ororiis igilur homo substanlia est. Per
pro- -ductione ducat exofdium , non tamen aul bic syllo-
• posilioneseuiin quae coricessaestmt, sequentia ne- gismum, aut ille inipleat inductionem. £11aulem
i cessario conclusionisinfertur. Sunt auiein propbsi- sunt enlliymema atque exemplum. Enthymeraa.
- lioiies liae: ouinis homo anifnal est, et omne aiiimal quippe est imperfeclus syllogismus,id est oratio in
: sribsfanta est, aique ex his eificiiur aliud qnidd.im qua non omnibus antea piopositionibus constitutis
: quam suut ipsaquaeconcessasunl. Conciudilurenini: G! inlerlur festinaia conelusio,ut si quis ita dicat: homo
igilur-oiuriis honlo subsiaiilia est, quod longe diver- animal est, subsianlia igitur est. Praelerniisil eniin
• sumt-sl, et ab ea proposilionequaedicil: <imnisliomo alteram propositionc-mqua proponilur, omne aniinal
. animal est, et ab ea quaeproponit, omne auimale?sc est subsiantia. Ergo quoniamentliymema ab univer-
"-.substantiam. Syllogismorum vero alii praedicativi salibus ad particularia probanda conlendit quasi si-
- sunt,' qui eategorici voeantur, alii conditionales, mi'esyIlogismo est; quodvero non omnibusqutecon-
quos hypothelicos' dicimus. El praedicativiquidem vuniunlsyllogismouliiur proposilionibus, a sytlogis-
stint, qui ex omnibus pr.i dicativis propositionibus rni raiione discedit, aique ideo impeifectus \ocatus
. eoniieeiunlur,ut is quem exempligr.itia superiusau- est syllogismus.Exeniplum quoque inductioni simili .
noiavi, oinnibus enim pracdicativis proposilionibus .raiinne copulaiur et ab ea dissidel. Est enim exeni-
• lexitur. Hypolhetici vero sunl, quorum propositio- pljim quoJ pcr particulare propositum , parliculare
. nes conditione nectuntur, uibic: si dies est, luxesl; ••_quodilaiiicontendil osiendere hoc modo: Oporlet a
. estaulem dies, lux igitnr est; proposilio enim priina Tiillio cousule,'necari Calilinam, cuiri a Scipione
• conditionemtt-net lianc, quojiiam ila demum lux esl, . Gracclius fuerit interemptus. Approbaitfniestenim
si dies esi. Aiqtte ideo syllogisiinisliie liypoilieticus, Catiliiiama Cicerone debere perimi, quod a SGipione
. id est, condiiionalis voeatur. Inductiovero est oraiio "D1Graccbus fuerit occisus. Quae utraque particuiaria
• per quamHta particularibus ad universalia progres- esse ac non universalia singularium designat inter,-
• sio,hoc modo :Si in regendi.s navibus non "sorle, .posilio personaruni. Quouiamigiiur ex parte pais
sed arte", eligilur guherniilor;. si in regendis equis .approuatur, quasi induciionis siniililudinem lenet id
aurlgaiion sortis eventu, scd' arlis commendatione .qtiod exemplum vocainus. Quod . veio noiv plurcs
assumitur; si iiv adiiiinislraiida rcpublica non suis -.qu.biis idelficiat, cblligit [larles, ab induciioue dis-
priiicipem facit, sed peiiiia moderaudi,-siniilia<|uein cedit. Iia igitur duaesunt argiimentandispeciesprin-"
pluribus conquiruntur, quibus infenur, et in omiii cipales, una quaediciiur syllogisiims,alieca quaevo-
qn»que_requamquisqueregi alque adfninistrari gra- - catur induclio. Sub his aulcni velut ex his manantia
viier volet, non soite acconimodat,sed arfe rectorem. .__ enihymema alque exemplum.Quaequidem omniaex
Yides igitur quomodo-pcr singulas res currat oralio, sylogismo ducuntur, et ex syllogismo vires acci-
iit ad riniversalepefvenial. Namcum non sorlefegi, piunt; sive enim sit enlhymema , sive induetio, sive
sed afle, navim,' currum et lempublicam collegisset, exempluni, ex syllogiMnovirc» quairi riviximefidem
quasiin caelcris "quoqueiia sc5c' res babcat, 'quod. capit,' quod in Pribiibus' llesolutoriis ; quaeab Aris-
H8S '• DE DIFFERENTHSTOPICIS. LIB. II. - 1180 •-
lolele transtulimus, clemonslraium est.- Quocirca A- :onclusio. Ac sicut locus in secorporis. continet
salis esl de syllogismo dLserere, quasi principali et- [[uantitalem, ita bae propositioiies; quon siini ma-,
c_eleras argumenlationis species conlinenle. Res-, -ima., intra se omriem vim posleriprum-atquejpsius.
tat jiunc quid sil locus aperire. Locus riamque est. i.pnclusioiiis consequenliam tenent, et uno quidenv
(ut M.TulMoplacei) sedes argumenti. Cujus diffini- modolocus, id est argumenti sedes diciiur roaxima,.
lionis quae.it vis, paucis absolvariv Argumenli eniin principalisqueproposiiiofidemc3eteris,subiiiinislrans.
sedes parlim proposilio maxima inlelligi ptitesl, Alio vero modo loci vocantur maximarum dilleren-'
maximae differentia. Nam cum Liae • quae scilicet ab bis ducuntnr
parlim proposvionis propositionum,
siiil aliae proposiiiones quae cum per se ivloe sint, lerminis qui iri quaesiionesunl consliluti, de quibus
luin niliil ultenus babeanl quo demoiislreiitur, alque . deinceps disserendum csU Cum enim sint pluriiri:e
h:*_maximae et principales vocenlur, sinlque aliae proposiliones quae maxim3e*vocanlur, h_eque sint:
quaiuni fidem primaeac maximaesuppleant proposi-. inler se dissimiles, quibuscunque differeniiis inier
liones, necesse est ut oimiium quac dubiiantur, illae se discrepanl, eas omnes locos vocamusVNiim si
anliquissiinam teneani probationem, quoe ita aliis: ipsaep oposititmes maxirnaeargipnenlorum loci suni,*
faee.-e.lidempossunt, ut ipsis nilnl notius queat in- el. differenlias, earum argumentorum locos esse
"
veniri. Nam si iirgumerilumest quod rei dubiaef-.icilg necesse. est. -Nam uniuscujusque substanlia ex
lidetn, idqiie nolius acprobabilius esse oporlet qu>m propriis differentiis constat, ut hominis ex raiio-
illud esl quod probalur, necesse est. ut argumeulis nalitate, quae ejus est differentia.Et bi loci quisunt
omnibiis illa maxima (idem tribuant, quaeiia per se differerilia;proposiiiiinum,ipsis;pri>positionibusuni-'
nola sunl, ut aliena prohalione non egeant. Sed versaliores exisiunl, velut -universalinr est ratio-
hujusmodi proposilio aliquoties quidem, inl.ra ambi- nalitas iiomine. Alque ideo pauciorcs esse depie-
lum argumenti conlinetur, aliquolies verb extra henduntur hi loci qut in differeniiis positi sunt,
posita argumenti vires supplel ac perficil. Exemplum quam propositiones ipsse quarum sunt differeniix'.
quidem est ejus argumenli, quod maximam .propo-. Omnia enim quae universaliora siml,' pauciora seiri-
sitionem tenet hujusmodi. Sit eniin quaestio an me- per esse contingt. -JEi id-o facile sub scientia.n
lius sit regnum consulatu, ita igiiur dicemus : Reg- cadere possunl, .quorum lam mulius numerus non*
num diuturnius estquam consulatus, cum utrumque cst, ut cilo a merrioria discenlis elabantur. Quas
siibonuni; at vero qaod diulurnius .est Iionuni eo vero sunt Iiae differentiaerrielius divisione produ-
quod est parvi lemporis meliusest; regnunr igitur cuntiir." In pfaedieafivis autem quaestionibus unus
melius est quam consulalus. lluieigitur argumen- quidem subjeclus terminus dicitur, alius praedicatus.
tatiuni niaxiiiia~propositio,id est locus.insertus esi, G Nil quippe in praedicativisqtiaeslionibus aliud qu;c-.
illa «cilicet, diulurniora boiia sunt melioris merili ritur nisi an subjecto praedicatus inhaereat. Quod
quam ea quae-parvi sunt lemporis. Hoc enim iia si inesse constiterii, qu;erilur itane insit, ut genus,
notum est, ut extrinsecus probaiioue non. egeal, aul accidens, aut ut propriunv, aul ut diflinitio.
et ipsum aliis possit esse probatio. Atque ideo liaec Nam si osiendiliir non inesse, de quaestione nihil ,
proposilio totam continel probatipriem, et cum inde relinquitur. Nam quod rion inest, omnino nec ut
nascilur argunienlum, recte locus, id est argumenti accidens, nec ul diflinitio, nec ut genus, nec ut
s-edesvocaiur. Ut vero extra posita propositio maxi- proprium inesse pctesl. Quod si inesse consiiterit,
ma vires afferat argumento, laie sil exemplum. restat quaestio, quisnam modus sit de quatuor in-
Sit propusitum demonstrare quoniam invidus sa- haerendi. Solum vero inesse ad accidens riiaxima
piens iion esi. Invidus est qui alienis affligilur periinet, nam cum neque ut genus, neque ut difli-
bonis; s-.qiiens aulem bonis non affligitur. alie- n tio, neque' ut proprium inesl, sed inest lamen, ul
uis; invidus igitur sapieus non esl. In liac igitur '
accidens inesse necesse esl. Qusecum ita sint, eofuin
argumenlatioiieprpposilio quidem maxima non vi- lucorum quris in maximarum proposilionum diffc-
detur inelusa-,sed argumeniaiioni vires ipsa maxima rentia constituimus facienda divisio est. Ter singula
subminislrat. Est enim buic syllogism.olides ex ea D vero quaeque curreniibiis manifestiiis apparcbil
propositioneper qtiamcognoscimus, quorum diversa exemplo, qtfod inaximae propiisiiiones a suis dilfe-
est diflinilio,ipsa.quqque diversa esse. Esi auiem in renliis distenf.- Eteniin ' quacsiiones, arguriienla,'
diffiniiione invidi, alienis bonis labescere, quod propositiones maximas ac principales.locos, eariiin-
- quoniam non venit in
sapieniem, idcirco sapiens que differeniias, per unuinquodque dabimus exem-
ab invido sejungitur. Est igiiuruno quidem modo plum. Oiunes igitur loci, id esl maximarum diffe-
Iocus (ut dictum est) maxima. el universalis; et rentiae proposilionum, aut ab b s ducanlur necesse
"
princip-ilis, et indemonstrabilis, alque. per se noia est lerminis qui in quaestionesunt posili, praedicaio
propositio, quae in argumeniaiionibus, vel inter scilicet atque subjecto; aut extrinsecus assuniaiitur,
ipsas propositioues,vel extriiiscctis posiia, vim lanien aut horurn medii qui inter utrosque versantur.
argumenlis et proposiiionibus subminisfrat. Ideo Enrum vero locorum qui ab liis ducunlur leriniuis -
ei universales et niaximaj propositioncs loci sunf de -quibus in quaesiione dubiialur, duplex est
dictae, quoniam ipsa; sunt quae conlinent caeleras modus : unus'quidem'ab eorum substantia, alter
projiosiliones, et per eas fil consequens et rala vero ab bis qiia'.stibslaiiti.ini eoruin consequunlur.
' ' - ' l.SS -
1187 AN. MANL. SEV. BOETIl
Hi vero qui a substanlia sunt, in sola diffinitione A enim * non diffinilio rei, sed nominisinlerprelalio argu-
cpnsistunl. Diffinilio enim subsiaiiliam" monstrat, menium i dedit, quo Tullius etiam in Horlensiolnejtis-
e't subslaniiae;iiilegra demonslratio diffinilioest.Sed <j pWlosopbia.usus est defensione,et vocatur gr.i-ce
dem*
"id quod dieimus. palefaciamus exemplis, ot omnis qiiidem q 6vQp.ariy.6z opoc, latine autem nominis nuer-
quaestionum, vel argumentationtim, vel locorum ra- f
prclalio. Ac de bis quidem argumentis qua?ex sub-
tio colliquescat; Age enim quaeralur an arbores ani- stantia s terminorum inquaeslionepositorum assumun-
<malia sirilVfialqiie hujusmoili syllogismus : animal ttur, claris ( ut arbitror) patefecimus exemplis. Nunc
est substantia ariimata sensibilis; arbor \ero sub- 'c de hisdicendum estqui lerminorum subslantiam coii*-
slanliaanimata sensibiiis non est; arbor igituf ani- ^êquuntur. Horum multifarla est diversio, plurasunt"
-riia!noii esl. Ilaecde genere quaestioesi, utrum eri m 'cnim :c quae substantiis singulis*adhaerescurit.Ab liis
frirbores sub animalium genere ponendifi sint qnseri- iigitur quae cujuslibet subsiamiam comitanlur argu-
lur. Lbcus qui in unlversali proposiiione consUlit, iiienta i duci.solent, aut ex toto, aulex partibus, ant
liicest cui generis dilfiniiio non- convenil; Id e_us "e'xcau.is
1E vel e ficienlibus, vel materia, vel naturali
1
cujus eadifiiriitio esf, species non est. Loci supeiior forma,' vel fine, et est efliciens quaedam causaquaa
-differentiaVqui locus iiiliiloniinus miucupaiur aililfi- nlovet
i atque operatur, ut aliquid explicetur. Sialeria
"njtiorie. Yides igilur "ut tota dubiialio qusesfiunis B, 'vero ex qua fit aliquid, vel in qua fit. Finis propter
"syllogismi argumenfalione tractata sit-per' conve-^ < quod fn.Sunt etiam imer eos locos qui ex bis sii-
njenles "ei Congruas propositiones, quoe vim suam niuntur i quae subslantiam conseqiiunttir, aut ab ef-
•:ex-pfima et maxima pfopositione custodiunt, ex ea fectibus, I aut a corruptionibus', aut ab usibus, auc
-scilicet quacnegat esse speciem, cui non conveuit praeter ] hos omnes a communilef accideiilibus. Qiiae
generis diflinitio, atque dp_a universalis-proposiiio cum < iia-sint, eum prius locum qui a toto fu inspicia_-
-a substaiitia tracla est uiiius eoruiri lermini-quiiii )
mus. Totum duobus modis ;dici solei, aut ul geuus,
-quaesiione loeati sunt, ut atiimalis, id esl, ab "ejus aut : ul id quod integfutn ex pluribus partibus con-
diffinitibne qnae est substanlia' aiiimala sensibilis. siat. '. Et- illud quidem quod ul genus iotrim esf, hoe
•Ita igiiur in caeterisquacstionibusstrictim ae breviler "modo"i siepe quaestionibus argumenta suppeditat, ut
Ipcorum differeiiliis commemoratis, oportet unius- si > sil quaestio an jusiitia utilis sit, fit syllogismus :
.cujusque proprielaieni vigilaufis animi alacrilaie 'omnis virtus utilis est, jusiitia virtus esl, ju.titia
-percipefeVTInjusauteni loci qui.a substaniia duci- "igitur ulilis esl. Hic est qu_estiode accideiiti, id e->t
•liir .duplex'est modus : partini namque a difliniiione, an '• accidat jusiifiae utililasv Loeus-estis qui.-in
rpariim adescriptiorie argumenta ducuntur. Differt "niaxima proposiiiorie eonsistit: qu.-egeneii adstmt.
. a.utemdiffinilib a" descriptione, quod diffiniiio genus Gi !speciei adsunt. llujus stiperior"locus est atoto.id est
' virlus
.•ac;differeni,ias-Esiimiti>.descriptio subjecti 'intelli-- a geneie scilicet, quaejuslitia--'genus-est.
Lgeritiam.claudit. quibusdam :vel accidentibus e"fi- "Rursussit ' qii-_siio-aii'1ium_niaeres Provideritia re-
-.eienlibus uiiam-pfoprietalem, vel substantiahbus ganiur,'. I dicemus : i.1-muiidus Providentia -regitur,"
, differeriiiis" pr_eter -conveniens genus ' aggregatis. horiiines autem -partes rnundi suril, humariaa"igittir
Sed hae.-diffiniiioiies quac ab accidentibus 'firi.it, res ! Pfovidentiaregunlur. Qiiaesiibdeaccidehtllociis*:
tametsi videnturnullo riiodd .subslaniiativ dembn- •quod' "' toti convenii,-id congrurt el parti. Supreriius
"
strare, tamen quofiiam-sa)pe verse diffiiiiiibnisvice locusa loto, id esfab iritegroquod partibuscbnsiat-:
. ponunlur, quastsubstanlianvdemonslraift; illseetiam id vero mundus esr, quihomjriibustotnm est.Apar-
"
probaliones quae 'a-descriplione-sumuntur, a siib- -libus eliam duobus niodis-argumenia nascuritur, aut
slanlia. Ioco videniur assumi; htijus -vero lale sit 'enim ageneiis partibus qu-e sunt-species, aut ab
- exempluni. Quxralur enim an albedo subsianiia sit, "inlegri,- idest tolius quae partes tantum proprib vo-
, hic quseriuirarialbedo-substantiie velut generi sup- cabulo nuncupantur, el de liis quidem partibus quae
ponamr. Dicimus igitur : subslantia est quae omnibus species sunt hoc modo»sil-qu__siio,an virtus. mentis
accidentibus pos-il esse subjecmm; albedo autem bene' constilutse sit habilus. Quae-tio est de-diffini-
nullis accidenlibus.stibjacet; albedo igilursubsiaiitia D^lione, id est an' habitus meuiis berie- constiiulae
non est,. Locus, id cst, maxima propositio eadem •sit virtiilis diffinitio. Faciemus- itaque a speciebus
quae superius. Cujus enim dif.initiovel descriptio argumentaiionem sic ":Si justiiia, forlitudo, inode-
ei quod .dicitur speeies csse non conVenit, id- ejris ' ratioatque prudentialiabitus menlis bene consiituia.
. quod species esse.perhibeiur genus non est. Descri- sunt, baecautem quatuor viriuii veluti generi subji-
ptio vero substaniiae albedini non- convenii, albedo ciuntur,- virtus ergo bene constituiae mentis est ha- ;
igii-ar subslaiilia non est. Loci^differenlia snperior bitus, maxima prcpositio. Quod enim singulis pafti-
' &descriptione, quarriduduin locavimusin rationesub- bus inest, id toii inesse necesse esl. Argumenlum
staniiae. Sunt eliam diffiniiiouesquae non a fei sub- -veroapahibus, id est a generis pariibus, quae spe-
, stantia,.sed a norninis significatione ducuntur, aique cies niincupantur : justitia enim , fortiludo, inodes- '-
ita rei de qua qiiaeritur applicaniur *.ut si quaeratur lia, et pr.udentia virlulis species sunt. Iiem ab his
utrum philosophiaestudendum sit, erifargumentatio partibus quaeinlegri partes esse dicuntur; sil quVestio
talis: Philosophia amor sapieniiaeest, huic studendum an sit uiilis medicina, baecin aecidentis dubilatione
neino dubitat studendum igitur esl pliilosqphia.; bie constituia est diceinus : si depclli mofbos salutcm-
psg DEDIFFERENTIISTOPICIS-LIB.IL 1190
que servart medenque vulneribus ulile est, ulilisAnniara nullas naturali forma pennas habuisset.Maxima
mediciria est; at depelli morbos, servafi salulem, propositio
p : tantum quaeque posse quanlum forma
mederique vulneribus ulile est, ulilis igilur medj- naturalis
n sua permisit. Locus a forma : ab effectibus
ciria est."Saepeautem et unaquaelibet pars valet, ut vero v et corruptionibus et usibus hoc modo; riamsi
argumentationisfirmitas cbristet, boe modb, ul si de bona b est doinus, et construciio domus bonaiest, et
aliquo dubitetur an.sit liber faclus; si eum vel censu, eecontrario, si bona est constructio domus, bona est
vel testamento, vel vindicta manumissum esse mon- domus. d Rttfsus si destructio domus mala esl, boria
slremus, liber factus osiensus est, atque ha_ partes est e domus, et si.bona est domus,'mala est destruciib
b
erani danda_libertalis. Ut rursus si dubitetur an sit domus. Et si bonum equitareest, bonris esl equus,
dnmus, quod eminus prospieilur, dicemus quoniam et e si boniis est equus1, bdnum est equitafe. Est *au-
non est: nam vel lecliim, vel parieies, vel.funda- teni t primum quidem exemprum a generalionibus,
menta ei desunl;*'ab una .rursus parlefacitim est cquod idem ab effeclibus vocari potest"; secuhdum a
argunientum. Liceiaulerii non sblum in substantiis, < corriiptionibus; lenium ab jisihus : omnium "autem
veruni etiam in modo, in tempofibus, in quantiiali- imaxima pfopositio : cttjus effectio bona est, ip.sum
bus, in loco,.tolum parlesque. iespicere. Id enim ".quoque bonum est, et econverso; cuj'us corruptib
quod dicimus, semper in lempore tbtum est. Id quod B' rroala est, ipsum quoque bonurii esVet econvefsb;
di.cimus,aliquand i in tempore pars est. Rursus si «3 etcnjus usus liorius est, ipsum quo.que bnriuriiesi,
Bimpliciter.aliquidproponamus, in nibdo tbturn es.f; <" et econvefso. A coinmuriiler.accidentibusargumetiia
I
_i cum adjectione, aliqua"pafs fit iri niodo. Item si fiunt qupties e'a sufnunfur accideriila, qiiae"reiin-
omniadicamus in quanlitate, lotum.dicimus. Si ali- qriefe*subjecfum
. veliion possunt vel lion solent, ut"
qiiidVquantilate excerpsimus, qua.nlitalis ponimus J*siqnis boc"mpdp dicat: Sapfentem nori pceriitebit,
parlem. Eodem modp et in loco"quod ubique esl, _lpcenilentia enimmalum faciura comitatur. Quod
nolum est quod alicubi, pars. HorrinVaulem qni- quia - in sapienie nori convenit,rie pcenlierilia'quidem.
riiunibaeccommunilerdebentur exempla, a loto ad "Quaesiid t de accidenle. Maximapfopositio : Cui rioii
pariem secundum letnptis: si Deus semper esl, et -J inesi aliquid ei, nec illud.qubd ejus est corisequens
nunc est, a parle ad to.tum secundum modum ; si inesse J pbtest; locus a communiief .accidenlibus.
aniiria aliquo modo movetur, ei simpliciler movelur, 'Expeditis igitur locis his qui ab ipsis terminis in
rnovefur autem cum irascitur, universaliter igitur 'quaesiioneposiiis assumuntur, nunc de his dicendum
et simpliciler movelur. Rursum a loto ad paries iri Jest qui, licet extrinsecus positi, argumenta iaineri
quantiiate : si verus est Apollo iu omnibus vates, 'qua.stionibrissubministrani. Di vcro sunt vel ex fei
' vertim erii vel ex siinilibus,,yel amajofb, vel> riiinofe,
Pyrrhuiri Romanos superare. llursus in G judicip,
.
loco : si Deus ub:que est, eihic igilur esl. Sequiiur J'vel*"apfbpbr'fioiie,"vel,exoppbsitis",.vel ,ex "irarisuni-
locus qui nuncupatura causis. Sunt vero plures .1plibrie. Ei ille"quidemlocus quf reir judtcium, teriet,
causae qua. vel prjncipium molus praestant atque 'est linjusriiodi': ut si dicarnus idesseVquod vel orii-
effieiunl,'vel specierum formas subjectae suscipiunf, nes ' judicant vel plures".Et bi vel sapierites, yel ,se-
vel propler eas aliquid fit, vel quae cuj'uslihet forma 'cundum.unainquanique af;ium penittis erufliii. IIu-
'
est. Argunientum igitnr ab efficierite eausa, ut ,si jusexemplum est,*coeUim.esse yoluliile, qiibd iia
.quis.jusfliam naturalem velit ostendere, dicat: con- '• sapientcs aique "aslfologi dociissiriii jrid caveruiit.
gregaiio hominurii naturalis est, juslitia vero con- Quaestio,de accidenle. Maxiiria prbp.osilio.: cjubd
gregaiio liominurn fecii, justiiia.igitur naturalis esl. orrinibusvel pluribus vel sapTeritibiisbomiriibusvi-
Quaesliode aecidenie,.maxima proposllio : quorum. "delur, ' ei "contradici non.bpoflere. Locus a rei ju-
efficientescausae sunt nalurales, ipsa quoque sunt dicio. ' A similibus vero lioc modo : si diibitelur ari
nalaralia. Locus ab efficienlibus causis : quod enim bominis propfiurif sit, bipedem esse, diceriius : si-
uniuscujusquecausa est, id eam rem eflicil cujus est militer iriesf equo quadrupes, ril hominibipes; noii
carisa._Rursus si quis Miiurosarma non habere con- esl autem eqrib quadrupes prqprium; non estigiiur '
tendal, dicet idcirco eos armis minime uii, quod his-D)'h'oriiinibipes propfiuin.Quaesliode proprio."llaxinja
ferrum desit. Maximaproposiiio, ubi maleria deest, proposiiio:î quod similiter inest, rioiiest prbpfiuni,
et quodex maleria efficiiur, desil. Locusa maferia : neciddeqtio quaerilur esse p'fppriuriipbtest. Lpcris
-utfumque vero, id est ab efficieniibusatque maieria, "'asiniilibus.Hic yefo in gefnina~dividiiur,haec eriim
uno noniine a causa nuncupaiur..Êque enim^ id siin liiudo. aut in qiialilate consislii','.au.tin.quan-
quodefficii, atque id quod operaritis acluin suscipit, lilale; sed in qrianiitaiep'afilas',_"_idest. aequali-
ejusreiqure effieilurcausaesunl. Rursus a fine, sit las nuncupalur,' in .qualitafe. siiniJitiido. Rursus
propositumsic, an justitia bona sit, fiat argumenia- ab eo quod est magis : si quaeialur an sit aniriialis
tio lalijs: si bealum esse bonum est, et juslitia bona dilfiniiio, quod ex se moveri possil, diceinus sic :
est, hic enim est j'ustiliaefinis, ut si quis seeuhdurii magis oportet animalis diffinitionemessequod natu-
jusfitiamvivat, adbeatitudinem perducatur. Maxinia raliter vivat quani"quod ex" s"emoveri possit; i)n'n
propositio : cujns fitiisbonus est, ipsumquoque bo- est autem haec diffinitio animalis qtiod naturaliler
num est. Locus a fine : ab eo quoque quod cujuslibet vivat; necea qu:de'migitttr qua. niiuus videltir esse,-
fcrma est, ifa "non poiuissevolare Dedalum, quo- quod ex se movcri po-sit, animalis dilfniiuo putanda
*
1191" -' AN. MANL. SEY.. ROETH 1192
est. Quaestiode diffJiiitione. Maxima prqposilio : si A;.et non moveri secundum affirmationein et negatio-
id quod niagis-videlur inesse non inest, nec id quod • nem sibimet oppouunlur.' Ex transumplione boc
minus videbilur inesse inerit. Locus ab eo quod ma-: modo fii, cuin ex his lerminis in quibus quaestio
gis est. A minoribus vero converso modo. Nam si ' consiituta est, ad aliud quiddam nolius dubitatio
est hominis .ififfinitio, animal gressibile bipes, cum iransfertur, et ex ejus probatione ea quaeiu quae-
id minus yideaturesse diffinilio.hominis,*quam.ani-- stione posita sunt confirmanlur, ut Socfales cum.
mal fationale mortale, sijque diffiriiiiohominis ea- quid po.sselin uno quoque justilia quaereret, omnem
quae dicit alias gressibile bipes, eritdilfinitio homi-- tractatum ad reipublicse transtulit magriitudinem,
nis animal rationale mortale. Quaestiode diffinilione.• atque ex eo quodillic efficerel, irisingulis etiam va-
Maximaproposilio : si id quod minus videtur inesse lere conflrmavit. Qui locus a tolo forsitan esse vi-.
inesl, id quodmagis videbitur inesse, inerit. Mullar debilur. Sed quoniam :non inha_ret bis de quibus
autem sunt diversilates locorum ab eo quod est ma- proponitur ferminis, sed extra posita res hoc tanlum
gis et minus argumenta minislranlium. quos in ex-- quia notior videlur, assumitur, idcirco ex transump- •
positione Topicorum Aristotelis diligentius persecuti tione locushic convenienti vocabulo nuncupaiusesu.
sumus. Item a proporlione, ut si quaeratur an sorte; Fit.vero haec tran-Sumptioet in nomine qublies ab -
sint eligendi in civitatibus magistratus, dicamus mi- B obscurovocabuloadnoiius argumentalio transferiur,
nime. Quia ne in navibus quidem guhernator sorte hoc modo, -ulsi quaeratur an pbilosophus-invideat,
prieficitur, esl enira proportio. Nam ut sese guber- - sitque incognitum quid philosopbi significet nomen.-
natof habet ad navim,-ita magistratus ad civitalem. Dicemus ad vocabulum, transferenles.nolius non in- •
Hic aulem locus distatab eo qui a similibus ducitur. . videre, quia sapiens sit. Noius vero est sapieniis
lbi enim una res unicuilibet alii comparatur. In pro-_ vocabulum quampliilosophi. Ac de hisquidem locis
portione vero non est simililudo rerura, sed quae- quiextrinsecusassumunlur, liquidediclum est, nuno
dam habiludinis comparalio. Quaestiode accidente. de niediis dispulabitur. Mediiaulem loci sumuntur
Maxima proposiiio : quod in unaquaque re evenit, vel ex casu, vel ex conjugatis, vel ex divisione na-
id in ej"usproporlionali evenire necesse est. Locus a , sceutes. Casus est alicujus noininis. principalis in-
proporlion.e. Ex oppositis veno multiplex est locus. flexio in .adverbium, ut a j'ustitia inllectitur j'uste.
Quatuor enitri «bimet opponuntur modis, aut eniin Casus igilur est a jusiitia id quod dicimusjusle. Con-
ut contraria adverso scse loco conslituta respiciunt, jugata vcro dicuntur. quae ab eodem diverso niodo
aut ut privatio et habilus, aut ut relatio, aul ut af- deducta fluxerunl, ut a juslili.ajustum, juslus. Haec
firmatio el negaiio. Quorum discretiones in eo libro igitur inter se et cum ipsa justitia conjugata dicu»-
qui de Decera Pracdicamentis scriptns est, comme- Q lur, ex quibus omnibus in promplu sunl argumenta.
moratae sunt, ab his hoc modo argumenla nascun- Nam si id quod juste est bonum est, et quodjustun.
tur. A conlrariis, si quaeratur an sit virlutis pro- est bonum est, el si qui justus est bonus est, et ju-
prium laudari, dic.airiroinime. quia nec vitii quidem stitiabona est. Haecigitur secundum proprii nora"-
vituperari. Quaeslio;deproprio..Maximapropositio: nis similitudinem eonsequuntur. Medii vero loci ap-
cOntraria coritrariis conveniunt. Locus _ab opposi- pellanlur, quoniam si de juslitia quKritur, et a casu
lis, id est ex conirario. Rursus in quaestionesit po- . vel a conjugalis argumenla ducuntur, nerjue ab ipsa •
situm, an.proprium sil oculos habentium videre. Di- . substantia proprie neque conjuncle, neque ab iis quae
cam non, eos namque qui videni, alios etiam caecos sunt extriusecus posita videntur trahi, sed ex ipso-
esse conlingii. Natn in quibus eslhabitus, in eisdera • rum casibus, id esl quadam ex ipsis levi mutalione
eliam'poterit. esse privatio, et quod e^t proprium deduclis. Jure igilur hi loci medii inler eos qui ab
non potest a subjecto discedere. Et quohianv ve- ipsis el eos qui sunt extrinsecus collocantur. Reslat
niente .cie.citaie.visus abscedit, non esse p.roprium loeus a divisionequi tr.iclatiir hoc modo : Omriisdi-
babentium: oculos videre convincitur. Quaeslio de ' visio vel negaiione iit, vel partilione. Negatiorie fit ut <
•proprio. Maxima propositio : ubi privatio abesse si.quis ita pronuniiet : omne ahimal aul liabet pedes
potest, habilus proprium non.est. Locus ab oppbsi- Dl aut non hahet. Partilione vero velut si quis dividat:,
lis secundum habilum et privationem. Rursus sit in oninis homo aut est sanus, aut aeger. Fit auiem uni--
quaeslipne propositum, an palris sit proprium pro- versa d.visio vel generis in species, vel totius in par- •
creatorem esse. Dicamrecte videri, quia filii esi pro- * tes, vel vocis in proprias significaiiones, vel accl-
prium procreatum esse : ut enim sese fiabel paterad dentis in subjecta,.vel subjecli in accidentia, vel ac--"
filium, iia procreator ad procfeatum. Quaisiio de cidentis in accidentia. Quorum omnium rationes iu-
proprio. Maximapropositio : oppositorum.ad se re- eo libro diligeniius explicui quem <ledivisionecom- •
latorum prppria, et ipsa ad. se referuntur. Locus a posui. Alque idcirco inde iadborum oinnium cogni-
relativis oppositis. Iiem sit in quaestionepropositum lionem congrua pelantur exempla. Fiuni autem ar-
an sil animalis proprium moveri. Negetur, quia nec gumenlationes per divisionem,'tum ea segregatioue
inanimali quidem est proprium non movcri. Qme- • qu;e per negationem fit, tum ea quae per partitio.
slio de proprio. Maxima propositio : opposilorum nera. Sed qui his divisionlbus uturitur, aut directa .
opposita propria esse oportere. L-cus ab opposiiis - raliocinaiione conleudunl, aut in aliquod impossi-
fe.cunduniaffirinafionemet negalionein. Moverienim bile atqne inconveniens' ducunt, atque ita id quod -
HC5 DE DIFFERENTIISTOPICJS. LIB. II. . -1194
reliquerant, rursiis assuinunt. Quae facilius quisque A.esse,<; marinam qiioque-belluam el sidus substanti;«
cognoseet, si prioribus analylicis operam dederit. . posse j stipponi,'monsfravit cariemesse subslanliam.
Horum lam.entalia in praesens praestabunt exempla .Atque bic quidem ex ipsis ijr quastione proposiiis,
i
jioliiiain*.,Sii in quaestione proposiipm a„n ulla. sit videbitur argumenta"iraxisse. At-in-lalibussyl.logi-
-origo-iempo.ris. Quodqui negare.volet,-id-nlrnirum ,ssmis.: autsanus est,' aut aegef; sed sanu.sest,,iio,iV .
ratiocihatione lifmabit, riullo modo esse ortum.~id- _iigitur est ssger*;sed sanus-non est, aeger-igiltirest.
'
que directa.raiiiocinalioue .mqnstraliil -hoe-niodo : Vel ita.sed aegefest, sanus.jgitur nonest; vefjta,
Tempus aut originem habet, aut non.Serl quoniam " 5Sed aegerrion est, saiitis igitur esl* ab his quaesunt:
.mundus seternus -est (id enmi paulisper argumenti < ex;trinsecussrimptusesl-syllqgismus,idestab.oppo-
gratia concedatur), mundus verp sine tempore esse ,; fsitis. Idcircototus hic a diyisionelocusinter-ulfos-
non poluit, letnpus qupqrie aternuin esl. Sed quod -. < que medius esse jierhibeiur, qui î>in negaiibne.sit
. Eeiernumest caret origine,-lempus igitur originem constitutus< , aliqup niodo quidem ex ipsis ûiriitur
vion babet, At-si per iinpossihijiiaiem idem deside- aliquomodo yero ab.exteribribus venit. Si vefp a,
fetnr osiendi, dicetuf lioc modo : Teiripusaut prigi- pai ~
j titione; .ducanlur afgumeiita,, nunc quidemVab-
-nemliabel, aut non. Sed si teiupusliaiiet originem, , iipsis,-.nuncvero ab exterioribus copiam praeslant. Et
. non-Iuit temper. Tempus auteiii-,babel,originem, B.iGraeciquidenvThemisiii diligentissimi scriptoris ac
fuitigituf quaudo non fuii teinpus. Sed fuisse iem- ']lucidi, etomuia ad facilitatemin[elligeiitia.,re,vocan-
poris est.-ignificaiio, fuit igiiur tempus quando iion tis talis locpfum yid.etur esse partitio. Quaecum ita
fuit tempus, quod fieri non potest; NOIIest igifur ul- isint, breviier niihi locorum divisjo comraemoranda
Posito namque ut ab ullo iest, ut niliil,pr.cier eam ihonstretur esse relictum.V*
' lunvprincipiuiu leiriporis.
principium coeperit, incoriveniens quoddam atqtie ,'quodnon iritra eam probetur inclusum. De quo rinini
Impossibileconiingil, Iuisse temptis quando non-fue- ' in" qualibet quaesfione"dubitatur,' id ila firmabitur
fit feinpiis. Rediiiir itaque ad alteraiii parlem,~quod iargumenlis, utea velex ipsissuiriariturquae in quae-
"origihe careat. Scd'haec, quae ex negatione divisio, slione sunt coiistituta, vel exlrinsecus dupantur, vel
- est, cum per ea qu-filibetargumeiua sumtintur, fieri. ""' "quasiin confiiiio.bofuriipositayesiigcntur. Ac pfaelef
"hequit ut utfumque sif,:quod affirmaiibrie el nega- hanc "quidem diffiriiiionemnihil extra inveniri po-
lione dividiiur".Ita.qiiesiiblato uno.alterum irianet, tesL Sed si ab ipsis sumilur argumenlum, aut"ab
, posito altero reliqaum tollitur, vbc-turque.llic a di- ''ipsofurii riecesse est substaniia sumatur,' aut ab ihis
"visioneiocus medius.iiiierebs qui abipso duci so-. quas eant consequuiftur, aut abiisquae insepa.iabili--»-»
ient, atque.eos qui extritisecus asstiriiunlur. Curii ter accidurit; velhis adhaefent, et ab eorutn stibslaii-*.
enimquaeratnrari*ulla sif-drigo teriiporis, sumitur C tia1 separari sejungique^vel non possuut, vel iioii
rquiderii esse-ofigineni, et ex ea per propriam ebn- solent.'Quaccuiiquev.ro abeorum substariiiaduciin-'
-sequentiamde re ipsa quaequaefitur Ht impossibili- tur,-ea aut.in descriplione, aut in diffinitionesurif,.
Vialis et mendacii.syllogismus.Qribeoricluso feditur etpraetef haeca nominis interpretatiune. Quaeverb
ad prius quod yerarri essenecesse est, Siquideni id, ' ea velut subiiaiitiani continentia consequurituritalia
quod eLoppbsitumesl ad iriipossibile aliquodiricon- sunt, ul vel i;enefis, vel differenliac,'velintegri, vel
veniensque prbducilur. Ilaque quoniarn ex ipsa re, specierurii, ,v,efpariiumioco circa ea quae inquirun-
de qua quaeriiur,fieri syUogisriius-solet, quasiab ipsis tur assislant. Itemorrilcausae,vel efficieriies,'velma- •
locus.ostdeductus,quoniamvero nbn in eopermanel,, teriae, vel forrii_e;,velfinis , vel effectus.,"vel corfu-
sedadbppositurii rbdit, quasf extririsecussiiiniiur. Id- ptiones, vel usuSj yel quantitates, vel teriipus, vel
oifcohicadiylsiOnelocusinlerutrurnqueinediuscollo- modi. Qubd vero pfbprie insepafabile vel Bdhaereris'
.catur.At vero qui ex paflitiorie suiriunlufduplici stint accidensvnuncupatur,id incommuniter accidenii_»us
"
modbialiquoiieseniriiquaedividuntursiriiulessepos'- " --numefabilur.El praeter haecqttideni aliudquod cui-
suiit.-ut si vbeem.in significatioiiesdividarnus, o'm- : que inesse possit-irivenirinoivpqtest. Quibusilapo-
nes siiriulesse possunt, veliiti.cum diciiii.usarnple- sitfsjnspiciariius nuric eosiocosquos dudum exlrin- ;
"ctor aufaciioriem sigiiifieat, aut passibrietn, utrurn- D) secus proriuntiabaniusassiimi. Ea enim .q'u.&;exirin-'
; '
que simul significarepoiesl.;Aliquoties yeluii riega- secus'assumiiniuf, rion sunt ,it_j separata atque
libiiis mbdb quaedividuntursimul esse xion possuiit, disjuncta, ul nonaliquo modoquasi e regionequadam
' ut auf
sanus>st arii aeger. Fit, aulem raiiocinatio in ea quaequaeruntur aspiciant.Nam et siniilitudineset
priore.quidemiriodo divisioriis, lum quâ omnibus "oppositaad ea sine dubio'•referuritur.quibussimilia
adestqubd quaeriturvel rionadest, luin vero idcirco ' vel opposita1 sunt ,iicet jure aiqrie"ordiueryideariiur
alicuiadesse vel nori adesse quod aliis adsit'aut rni- extrinsecus cdllocala. Sunt auleriiiiaDC,simililudo,
nime. Nec in his.explicaudis diulius laborabimus, oppositio, majus, minus, rei judicium.. Iri similitu-
". sipriqresTesolutorii velTopica Aristotelis diligentis' diueeniiri tumrei simililudo, tum propbftionis ratib
animumlectorisiristruxerini.Namsi "quaeraturutrum continetur. Omnia enim' simiJitudirieni'terierii, Opr
rianis subsiaritia sit Vatque hanc divisionem faciat posita vero in cbntrariis, in privationibus, in1rela-
"collocutor:Canis vel latrabilis animalis, vel raarinas ' lionibus, in negalionib.usconslarit. CompafratiOvVeru
belluaeVvercoelestissideris rioraen est, demonslret-' - majoris ad miiius quaedam'similium dissiriiilitudo
que per singula et canern latrabiieip. subsianliam --, est. Reruin enim per se similium di-.crelid.inajusac
* " ';;
PATBOL.LXIV. '"'--'.;'&' -'•-;
'
1193 AN. MANL. SEV. DOETII 1196
minus fneit. Quodenim omni qualitale omniqtie ra- A quaestionedubitatur, ad pnedieaiivos ac. simplices,
tione disjurictumest, id nullo "modopoterit compa- rciiqui vero ad hypotlieticos et conditionalesfespi-
rari. Es rei vero judicio quae sunt argunienta quasi ciuntsyllogismos. Expedilis igitur locis et diligenter
testimonium praebentet sunt inartificiales loci, atque " tam diffiniii-onequam exemplorum luce patefaetis.
omnino disjuncii, nee rem potius quam judicium, dicendum videlur quomodo bi locimaximarunisint
opinibnenique sectantes. Transsumplionis vero lbcus differentioeproposiiianum jdque brevi, neque eriim ,
nunc quidem ih aequalilate,"nurie vero in majoris longa disputatiorie res eget. Omnes euim maxima.
minorisve comparatiorie consistit; Aut enim ad" id proposiiiones vel diffinitionemconiinem, vehdescri-
quod est simile, aut ad id quod est majus auiminus, ' plionem, vernominis interpreiaiioiiem, vel loium',
fit argumentorum ratioriumqueiranssumptio. Ili vero vel parles, vel genus, vel species, vel caetera quibns
' loci
quos mistos esse praediximus,aut ex;casihus, aut differunt interse rriaximaepfopositiones.Nam in eo
ex conj'ugatis,aut ex divisione nascuntur. In quibus quod sunt maximae non dilTerunt, sed in eo quod
' omnibus
coiiseqnentia et repugnanlia custoditur. Scd "haeca diffinilione quidem , illa vero a genere, siliaa
ca quideni qriaeex diffinitione,'vel ger.ere, veldiffe- • veniunt aJ)aliis locis, et bis jtire differre, hique ea-
reniia, velt.ausis argumenla ducuntur, denionslrativis rum differentiaedicuniur. Sed qtioniam divisio^The-
inaxiinesyllogismisviresalqueordinemsubminislrani, B; mislii palefacta est, nunc ad M. Tu'lii .(livisioiie.m
" _ •
"feiiqua verisimilibusac dialectieis. Atque lii loci qui iranseamus.
inaxime in eorum substantia sunt de quibus in
LIBER TERTIUS.
Quod locorum differentias mttltipliciier yarieque tein ea dicunlur quae absunt longequedisjuriciasunt.
traclairius, niliilmirum diligentibus ingeniis videri Post haeeeum locum qui ab effeciis duciiur, in cbn-
debet, crim rnanifeslum sit, unamquamquerem fnul- vfiiiieiitia-inembrapartitus est,hoe modo: alia enim,
lis saepedifferentiis, atque in varias divisionis' figu- iiiquil, sunt cnnj'ugata, alia ex genere, alia exfor-
rasposse partiri. Nam quia_singulasres non uria, sed ma , alia ex similitudine, alia ex differenlia, alia ex
plures saepedifferentiaecomprehendunt, necesse est, contrario, alia ex corijunctis, alia ex aniecedenti-
ut secundiim differentiarum varietatem fiat divefsi- bus, alia ex consequentibus, alia ex repugnantibus,
tas eliam divisiorium, ut et nunieri nunc.eas colligt- alia ex causis, alia ex effectis, alia ex eomparatione
inus differentias, quod alii pares, alii impares, nuiic niajorum aut minofum aut paiiura. Quprum quidem
vero-quod alii pfimi atque incompositi, alii secundi CI oinnium et nalura breviier altingenda est, et exeni-
atque compositi. Triangulorum etiammultis mbdis pla ponenda. Lorum igitur locorum. qui in ipso de
fieri partiiionem geometricaedisciplinaetenor osten- quo agitur tiserent, primum esse dixit aloto. Totum
dit. Id tamen in omnibus pervidendura est, ut nihil aulem uiiiuscuj.usqiierei in diffinitione constat.
extra in qualibet divisionis forma relinquatur, nihil •Omnisenim diffinilio rei quam difftnit adaequatur;
ultra superfluum.ac praeterquamnecesse est, aggre- quod si.una quaeque res tola est (niiiil enim inte-
geiur ; quare quid mirum videri,debet, si cum anlea grum esse nisi totum potest), diffiriitionequoque lo-
secundum Tliemislium locorum differentias dederi- lum esse neeesse est, id est, quaeiolani reiquam
inus, nunc diversas secundum M.-Tullium deprorri-.- dilfinit substanliam claudat. Diffinitiovero est ora-
mus ? Cujus proposila breviter partitione ,- atque lio quae uniuscujusque rei quidem esse designat.
exernplis convenientibus expedifa,~tum deriiumquo Ab hae ila duCitur argumenlum iut sit qu"a_siio,.ah
:differat, vei quo congruat superius digestaedivisioni, arbores quoque sint aninialia. Dicara: Animal .est
'qiip etiam altera claudat .alteram cnirimemorabo. est substantia animala sensibilis; arbor non esf sub->
Nam cuni. M. Tullius omnem logicam facullalem, stanlia animata sensibilis; concludam: Norisunt igi-
-quam-ralionemdiligeniem dissercndi dixit, duas ha- tuf arbores ariimalia. Quaestio de genere. Maxima -
bere partes pfoposu.erit, unam Inveniendi, alteram D>propositib : Unde diffinitio abest,- inde.Illud quoque
judicandi; «uriiqiie locos.diflinierit "esse argumenti ' abesse quod diffinitur. Locus a diffinilione. Parles
sedes a quibus seilicet argumenia promuntur, argu- vefo sunt, quarum"conventu efficituf lotumVPartes
menlumeliam rationem quaefei dubiaefaciat fidem,- etiam vocantur quaedividunt tolum, hae autem. spe- .
divisionerrilocorum omnium boc modo fecit. Ex his, cies velformae n.uncupatisolent. Aquibus lioc niorio
inquit, locis, in.quibus argumenta inclusa suni, alii sumitur argumentum. Ab his quidem partibus, qua-
-in-ipsoh_3rentde quo agitur, alii assumuntur exirin- rum conjunctione comporiilur lolum hbc. modo, ut
-sccus. Duas igitur Idcofum species fecit, alios enim si sit dtibitalio an sit anima corporea.,.partiemur
in Ipsis quaestionumterminis haerere proposuit, alios animam velut his tribus pariibusVquod vel vegeta-
extrinsecus assumi. Atque eos quidem qui in ipsis bilem, vel sensibilem, vel intelligibilempraestet, at
baererentde quiLus quaerimr, tali divisione partitur. ' ipsum neque vegelare, neque sentire, nequeintelli-
Inipso, inquit, tum ex tolo',tum ex parlibiis ejus, gere corporaleest. Cumque nulla sit pars animaft
tum -e'x nota, tum ex his rebiis quae quodammodo ' corporalis, omninoariima corporalis non esse mon-"
affeet.- sunt ad id d*equo quxritrir. Extrinsecus au- - slrata est. Quoesiiode genere, id est, an anima co.r-
.4-197 DE DIFEERENTIIS TORICIS.LIB. III. {198
pnri stibjiciatnr ut generi, argumentuni a partibus. A. non viyerei Ab his omnibus ita argumenla. ducun-
Maxima proposilio : A quibus pafles abstint, lotuni inr. Ab adversis : si bona est sanitas, niala est aegri-
quoque abesse. Locus a partibus tolum-conjungen- tudo; a privantibus : si injustitiam fugimus,justitiam,
tibus. Item ah liis partibus quoetoiurii dividunt hoc sequamur; a relalivis : quisquis patef esse vult, ha-
modo : sit in quaestione an anima secundum locum beal filiuni; a negantibus : nbn. me aecusas fecisse
moveatur. Dicamniotus seeundum locum tresspe- quod me non fecisse defendis. Quaestibnesde acci-
cies _sunt,ciementum, diminutio, permutatio; anima dentibus. Maxiriiaproposiiio : In adversis, privanti-
vero neque crescit, neque mintiitur, neque ab alio bus etneganlibus conlraria sihiconvenirenon posSe,
loco ad alitim transit, non igitnr "movetur. Quaestio in relativis!autem absque se idaiiva esse nbnposse.
de accidente. Maxima.proposilio, eadem.quae su- Locus acontrariis,' quaemeliusopposita yocarenlur.
perius, locusa partibus totum dividenlibus. A nota Adjuncta, sunt quaefinitimum, tenent iqcum, itaiit
argumentnm est, quoties ab inlerpretalione, nbmi- temporibus quoque, tum aniecedant, ul amorem
riis rei dubia_fides.qua.riiur, hoc rnodo, ut si du- congressio; lum rei cui aiijuncta sunt baereant, ut
bitetur'an philosopliia sit bonum. Dicernus, pbilo- ambulationi peduin slrepitus ; tum consequanturj ut-
-sophia est amor-sapieniiie, at id honutn est, pbilo- atrox'facinus menlis trepidatio. Nequeiiaec neces^
sophia igiiur*bonumest. Hic igitur rem non diffirii-B jsaria sunt, sedfrequeriter eveniunt. Nam neque qni,
vimus, sed nomen diffiuilione pfodidimus. Quaestio congressus est, modis omnibus amavit,'-efqui con-
,de genere. Maxima proposi.iu : Nomiiiis interpreta- "gressus nori est,, uno semel aspectu in.amorem in-
fione rem declarari. Locus a holalione. Conjugata cidil; et'ambulanle aliquo potest non esse.strepitus
sunt quae"ab eodem nomine flectuntur,,ut a justi- pedum, et non, ambulante pedes sfrepere, si uno'
lia, justum, juste":Ab his ifa capitur afgunientum', eodemqiieibco consistens pedes moveat; et trepi-
ut si quaeratur an ridere gaudere sif. Dicemus,-Si"_ dare quis, ciira niliil alrbx fecferit, et non trepidare
risus gaadium est, et ridere gaudere est. Quaestio qui fecerit : ab bis ducetuf argumeritum, vel ciim
de accidenle: Maxima propositio : Gonjugalorunv "amare aliquem suscipiamur, quia fuerit anle^cbn-
eamdem esse niituram. Locus a conjugalis. Genus gressus, vel ambulasse aliquem in locum, cum pe-
est quod de plufibusspecie differenlibus in eo quod. c'.umstrepilus fuerlt audilus, vel atrbx facinus cqm-
qriid priedicatur. Ab lipc ita ducitur argumentum, misisse", quem trepidare videamus, atque in his
lit si quaeratur utrum aiiima numerus sit sêipium quaestiones"de accidentibus, iocus ab, adjunctis.
movens, ut Xenocraii placuit. Dicemus, Anima sub- Maxima.propositio: Ex adjunclis adjuncta perpendi. -
. stantia esi, numerus vero substaritiajnoirest, igitur - - Antecedeniia vero sufft, quibus"posilis sfatim ne-
aninia niimerus non esf. Qusestio de diffiniiione, G cesse esf aliud consequaiur, velut cum dicimus si
. Jocusa genere. Maxiiriapropositio: Quorumdiveisa "homo est", animal est. Neque iivbis lempbribusra-
sunt genera, ipsa quoque esse diversa. Forma est tio,' nec rerum necessitas varia est, sed' staiim ut
quod de pluribusnumero differenlibus in eo qriodqiiid 'dictutn fuerit id quod aritecedit, id comitalurquod .
,sit praedicatur. Ab hac fit argumenium Jioc modo, subsequens esi. .Ilic verb locus totus in coriditione
utsi quaeraiur an color in "subjeclo.sitf-id approba- est constitutus. Posila enimcbnditionesi silantece- *
'l)iiiius eo, quoniam album vel nigrum in subjecto - dens, esse necesseest qriodconseqiiitur, hoc modo:
sunt, a specie scilicet a'd genus deducentes. Qusesiio Si peperit,curii viro concubuit,'aiuecedens eslpepe-
-'
degenere. Namin subjeeto esse vel non esse; acci- risse, crim viro concubuisse conseqriens: nam neque
dens vel substaritiam significat, quae siint prima illuu quaeriturquid priusiempbre sit, quid pdsiefius;'
' rerum
' genera. Maxima propositio: In formis spe- et saepe ista iia variantur, ritid quod posierius est
etari genefum prpprieiates: Locus a forma. Simili- tempore,-antecedens esse videatur. in propositione,
• tudo est eadem rerurri differeriiiumqualitas. Ab hac- - utpeperisse posterius estquam coricubuisse.Taraeri
" ita fieri ' si
argumentum j"udicafur,ut si quaeratur sorte peperit, riiodis omnibus crim viro concubuit, et- ,
an electione rectores civitatibus dandi sunt. riege- "hoc.praecedente et pri.us-posifb, necesse est illud
1
turquoniam ne innavi quidem sorte, sed electiorie"^' inlelligatur. Aliquoties vero simul sunt, ut: si sul
pefitus rector eligitur. Siriniis est navis quidem ci- ortus est, dies est; aliquoiies prius est quod praece-
vitati,' gubernator aulerii magistratui. Quaestio de ditVposteriusqubd consequiiur, ut: si arrbgaris.est,
accidenle, locusa "simili. "Maxirna propositio : De odiosus est, ex arrpganlia eniin quisque fit odiosus.
similibus idem est judicium. ttem a differ.entia,ut ; Ex aniecedenti igitur'sumitur ^rguriientum•: si pe- '
_si quaeratur an idem.sitrex qtiod lyrannus. Dice- perit, curii viro concubuil; sunio quod antecedit,
' mus
minime, nam in rege, pieias, justitia, mansue- at peperit; concludo quod sequinir, c.um viro igitur
tudo; in tyrarinorcuncladiversasuht. Quaestiode ' concubuit. A consequentibus ita sunio quod .sequi-
• diffinitione,Iocus a differentia. Maxima proposilio : lur, at nbn concubuit cum
' Differenliumrerum non idera esse viro, concludo'quod an-
judicium. Con- tecedit,-non igiuir peperit. Quaestipestde accidente,
traria vero quse Cicerocappellat, quatuor niodis locus ab-aritecedentibus.et consequentibus. Maximas
' dividunlur: aut enim adversa
suiit, ut albuni, ni- propositibnes : Posito antecedenti com.itari quod _•
-
grum; aut privanlia, ut justitia, injuslilia;,aut re- subsequitur, perempto cbnsequenti perimi quod an-
.' lativa, ut dominus, servusjaut negatiya', ut vivere, tecedit. Repugnantia verb.suntconlrarlorum con-
1199 . AN. MANL.SEV. BOETII 1200
sequeiilh, ut vigilare, dormjre, conlraria sunt, ster- A maximas
i propositiones, quas locos esse diximus, se- *
tere dormieniibns adjunclum est. Stertere igitur ac paravit, j pertractanda brcviter mihi videtur superuis
vigilare repugiianlii simi, ab his ita fit argumenluni: < digesta parlilio, ut ea quaeîmilia videntur a semet-
Tune eum dicas vigilare, qui sterial? Quaestio de iipsis ratiorie cbngrua segregenlur. Similis enim vi-
accidente; argumentuin a repugnaniibus. Maxima detui* ( locus a lolo ei qui est a nota, uterque enim
propositio": Repugnantia sibi convenire non. posse. in i diffinitione est conslittilus. Nam inlerpretatio nb-
Causa est efficiens, quae qtiamlibet rem praaeedens minis i quaedamipsius nominis diffinilio est. Sed illa
efficit, non semper lempore, sed proprietate na- < eorurri maxima est differentia, quia locus a toto rem
lurae, ul sol diem. Ab hacila fcumiiurargumenlum : »diffmit; a nota vero rera non diffinii,sed nomehin-
Cur esse dubites diera, cum solem iu ecelo esse 1terprelatur. Diversa vero sunt res ac nomen.Hoc
conspicias? Quaestio de accidenle: nam diem esse enim i significat, illa significatur. Item lo:us a par-
i
accidit aefi, id est esse propter solem lueidum ; ar- tiumenumeralione consimilisvidetur esse ei qui est
gumentum ab efficienlilius catisis. Maxima propo- ai forma. Nam et forma pars est, et qui genus dividit
sitio : {Jbr causa. est, inde effecium abesse non enumerat i partes, neque aliter fieri ex forma argii-
posse. Effeclumest qiiod efficit causa. Ab hoc ita - mentum : poiesl nisi dividatur a geriere ; sumi enim
sumifur argumentum :-An tu dubites amasse, quam B .pmnino j forma, non potesl, nisj per divisionem. Sed
rapuit r Quaestiode accidente, argumentum ab effe- hic quoque niulta esi differenlia : riam partium enu-
etis. 3Iaxima propositio : Ubi effectus est, causam • meratio totas necesse est ut dividatpartes, .easque
abesse non posse, veluii nori abfuit \amor qui uuiversas ad fidem argumentalioriis assumat, sive
fuit causa, cur rapuerit, quod est effecius. Com- illae partes, sive illae^sinl species, rit genus quidern
paratio vero majoris est, quoties id qnod minus speciebus, totum vero pariibus approbeiur. In forma
est majori coinparatur. Ab boe loeo' iia sumi- vero'sufficil ad demonslrandum quod de genere di-
iur argumentum : Si is qui patriam bello perse- eitiir una quaelibet. Ilera locus a conirario et repu-
culus est tandem veniam meruit a ciyjbus, cur non gnaniibus videiur es«e consimilis, sed habet diffe-
isquoqiie mereaiur quiob sedilionem motam aclus rentiain, quia contraria primis-sibimet fronlibus op-
est in exsilium ? Quaestiode accidenie, argumentum pbnuntur. Repugnantia vero perconjunctionem*con-
a comparatione maj'oiis. Maxima propositio : Quod trariorum sibi probantur adversa, ut dormire ao
in re majore valet, valeat -iii minore. Minoris est --vigilare siatim sibi conlraria sunt. Stertere vero re-«
comparatio, quoties major res confertur minori; at- pugnat vigilalioni idcirco quia somno corijungitur.
que ex ea capitur argumenium hoc modo : Si Caium . Adjuncta vero et antecedeniia ct conscquentia quasi
iQracchuiri mediocriter labefactantem siaium rei- C; finitima sunt. Sed distant, quod in adjunclis nulla.
publicseScipio privalus interfecit, cur non Catilinam est necessilas, iivantecedenlibus vero et consequen-
orbenvleirae caedeatque Incendio vastare cupientem tibus maxima; in adj'ui)etis yero "tempora nimiura
consules persequaplur? Quaesliode accidenle, argu- valent. Namquodadjunctum est, idêl praecedererem
tneriluma comparatione rainoris. Maxiraapropositio: solei, vel-cum ea uno eodemque lempore esse, vel
"Quod inre minore valet, valeat in majore. Paria sunt subsequi posterius. At in aiilecedentibusnihiliiorum
quae ejusdem quantitatis'sunt, et semper pariias siest, sed non habita temporis ratione mox ut fuerit
nvilitudoest quanlitaiis. Ab bac ita fit argumentum : antecedens, consequens esse necesse est,*et si conr
Si Demosthenemquis laudare desiderat, eur vitupe- sequens non fuerit, aniecedens necesse ;est interire.
ret Tullium? Quaestio de accidente, argumentum a Acde M. Tullii locis sufficieiiterdicium est, nune ad
'eomparatione pariura. Maxima propbsilio,: Parium Thenristii divisioneni redeamus, ut quomodosibi su-
idem esse judicium. Reslat is locus quem exlrinsecus perius digestai partitiones consentire possint brevi-'
-dixit assumi, bicjudicio nilitur et aucioritate, et toius ter expliceinus, aG primum quidem toiius partitionis
probabilis est, riiliil continens necessarium. Proba- communiter differenlias colligamus. Superifir divislo
iiile aulemest qiiod videtur vel omnibus, vel pluri- docuit alios Themistii esse locos qrii iri ipsis termi-
'
iras, yel doclis et sapienlibus, el inter hos claris a.t- ®' nis de quibus quaeriturinsunt, alios qui extrinseeus
que praestantibus, vel his qui secundum unamquam- assumuntur, alios qui inter utrosque versantur, rit
queartem peritianvconsecutisunt, utmedicoin medi- bic trina intelligatur divisio. At ,M. Tullii divisio
cina, geometraein geometria. Ab hoc loco lale est locos bifariam ostendit. Alios enim in eo ipso de
•argumentum, veluti si dicam : Difficileestcum-Car- quo agilur haerere proponit,'alios exlrinsecus as-
, .tbaginerisibusbellum gerere, quoniam id P. Scipio sumi. llic igiiur omnes eos locos, quos.medios The-
Cornelius Africanus dixit, qui saepe fuerat expenus. mistius proposuit, his applicuit alqne conjunxil qui
Hic vero -locusextrinsecus dicitur constitutus, quo- . sunt in ipsis de quibus agitur terminis constiluti,
niam non de his qui praedicaiivei subjecti sunt ter-- et communiter quidem talis divisionum est differeri-
niini sumiiur, sed ab extrinsecus posilo judicio ve- lia , quae-clariusapparebit, si sirigula persequamur..
nil; bic etiam inartiflcialis et artis.expers vocatur, Eos igiiur locos, qui posili sunt in terminis, de qui-
sibi hinc ipse conficii argumenlum ora- " . bus in quaislione dubitatrir, priore partitione Tbe-
' quoniara'non
tor, sed peractis posilisque utitur testimoniis. Ex- mistius, tum in substantiaposuit, tum in substantia.
pedilis ijgilurM. Tullii differentiis quibus ipse a se cbnsequentia. In substantia sunt diffinitio, descri-
12*01 DE DIFFERENTIIS TOPICIS. LIR. III. 1202
ptio, nominis inlerpretalio. Substantiae vero conse- ALliabentes angulum, quae orthogoniae' nuncupantur,
quentia sunt genus, lotum, species, pars, causa effi- alias dicat tribus acutis angulis contineri, quae sunt
ciens, inaleria, forma, effectus, cofruplio, fiuis, usus_ oxygoniae, alias in obtusum angulum tendi, quaesunf-
communiter accidenlia. Eos vero qui extrinseeus as- ambligoniae. Necesse est igitur ut utraeque sibi di-
sumuntur, tum in judicio, tum in simiiitudine, lura versa parlium ratione' convenianl. Nam quod est
in quantilatis comparatione, lumin opposiiione, lum orthognnium, id semper vel duobus laleribus icqiia-
in proportione," tum in transumplione separayit. libus continelur, <vel tribusinaequaiibus. Sed quod
Quos vero intef utrosque, posuit, Iios in easibiis et est ambligohium, id vel duobus laleribus coniinetur.^,
conj'ugatis. et divisione cpnslituit. Sed M. Tullius ajqualibus,' vel tribus inaeqrialibus. Sed, quod est
eosquiinipsb sunt de quo quaeritur , tum extoto,' oxygonium, idvel-.tribus Jaleribus cequalibus, vel.
lum ex parlibus ejus, tum ex nOta, lum ex his rebiis' dubbus'inaequalibus conlinetur.. Rursus id quod est
au-e quodammodo affectae suht ad id de qup qu__» tequilaterumsempef est oxygonium,'id yerb quod
ritur pbsuii. Ipsa"vero quae affeclasunt muliifafia di- duobus sequalibus laleribus continetur,.vel orthogq_*
visione partitus esl, solum vefo judicium exlrinse- niiim, vel ambligonium, vel oxygonium essepolest^
cus segregavit, plufesque partes' eoriim quae in divi- ''Quod vero tribus inaequalibus^continetur lateribus,
sione Themlslii posila sunt subsianliae'consequentia-. B'Jvel ofthogonium,~veloambligonium.esseneces.se esi".
Itemûe locos medios Inier affecta riumeravit.. In tam Secundum igitur bunc' modum cunctam M. TuIIii"
vero varia divisione necesse est ut utfaeque sibi non - alque Tbemistii divisionem a principio pariter, "or-
eadem parle conveniant. Id vero in cunctis multi- dientes, invicem sibimet clausam esse monstremus,
pliciter divisis .fiefi pblest, velut si quis dividat inquibus oriinibus et,exemplorum et intelligentiae"
triangulorum formas sic : triarigulorum aliae sunt *superius expeditaepraesensdebetesse memoria. DiSr.'
aaquilateraE.formae, aiiae duoiaritum latefabaBenies ponamus igilur bmnem, Themistii divisjonem , es
iequalia.aliae verotoiis iriaequalibuslaterib.us junctae. posthanc subjiciatur Tulliana partitio, ul ea quaj
R.ursus sit ista divisio : ut alias dicat aliquis reclum dicenda sunt apertius oculis subjecta clarescant.
Themislii divisio.
«9.I.K' AN. MANL.SEV. BOETII 1204
Anota. A repugnantifms.*
A conjugaii**. Acausis.
A genere. - Abefleclis.
A forma. A eoitiparat.one
Asimititudiiie. Velina,joruui.
A djtferenti;!. Vel minorutn.
~Aeonlrario. Vel iiariuni.
_Abacljunclis.
Quibns ila deseriplis, nunc quemadmodumMarci A. bilis. A contrario idem locus est, qui apud Tliemi-
Tullii divisfoThemislii partitioni conveniat explice- stium ab opposilis dictus est, et extrinsecus consti-
mus. Locum igilurquem Cicero dixit a toto, a sub- lutus. Ab adjunclis ille est qui in Themistiipartitione
siantia Themistius esse proposuit. Uterque enim in a communiteraccidentibusdicitur,inter consequenfia
diffmitione consistit, sive illa substantialis sit, sive subslanliaenominalus.Abantecedentibusetconseqiien-'
descfiptio. A partium enumeratione Jocus ex Cice- tibus locus mullifariamspargilur. Namet diffinitioet
roiiis .Topicis positus idem est qrii in Themislii di- descriptioetantecedereremetconsequipossunt. Item-
visione inter mediosa divisionenominatus est. Quo- que nominisinterpretaiio:itemspeciesanlecedif, ge-
lies enim aliquid esse vel non-esse monsirare cori- , nusconsequitur.Causaetiamefjiciensanfeceditet se-
tendimus, si fidemaparlkimenun)eraiione.capiamus, quilur effectus; materiamverosequitureffectus..Com-
id ex divisione neeessario faciendum ,est. Divisio muniteraceidenliaquoquesiinseparabiliasint,necesse~
vero aut formarum prajcessit, aut pariium, quan. est ut consequantur. Conjugalaeliam sesevelaniece-
quam locus qui ex divisione a Themislio inter me- dunt,velconsequuntur,ilaquehiclocuspItiribusmisius'
dios collocatusest -,a Cicerone in gerieris iractatione est.etnontamrebusabaliis omnibusquamtraciatione
ponilur. Ait enim Tullius cum de genere loqueielur diversus. Ipsa enim conditio consequenll;Blocum
lioc modo: Commodeeliam traclatur haecargunien- TJ J alium facit, cum ipsa conditioconsequenliae, vel in
talio, quae ex genere sumitur, cum ex loto paries diffinitione, vel in descriplione, vel in forma, yel iri"
persequare, hoc niodo : si dolus malus est, -cum causa, vel in e;<ieris posita sit. Repugnanlia vero
aliud agitur, aliud simulatur, enumerare licet qui- oppositisaggregantur, efficientiacausis efficieniibus
bus modis id Dat, deinde in eorum aliquem id quod vel materia. effecta ±11 i sunl eonsimi!ia loco que.m
arguas dolo malo factum, includere. Quod genus Tiiemisiiusposuita fine; nam causarumeffectusJinis
argumenli imprimis firmum videri solet. A notatione est. A comparatione majoris vel minoris idera locus
Tullii locus is est qui Themistii a nominis interpre- est qui apud TIiemistiriminter extrinsecos locos pb-
tatione. A conjugatis communisest locus, eum The7 nitur a majore ct minore. A comparalionepartium
mistius inter medios collocavit. A genere M. Tulliiis inter eos qui a simili ducuntur esse putandus est.
posuit, a toto Tliemistius. A- forma Ciceronis, a Dictumest enirnin qtianlitatesitnilitudinem essepa-
parte, id est. specieThemistii. A similitudine com- yitatem. Reslat locus utrisque communis, qui est
muftis quidem est, nisi>quodM. Tullius subea pro- extrinsecus colloeatus, quem Cicero, sicut Themi-
porlionem comprehendit. A differenliaM. Tullii, a slius, a rei.judicio esse proposuii. Et M. Tullii qui-
toto in Themislii divisione, vel a parte intelligipo- dem divisio superiorem Themislii parlilionem lali
lest: a toio quidem, si sit constitulivadifferentia de J modo poluerit inciudere,quod licet in subjecla de-
qua sumitur argumentum, a parle vero sisit.divisi- scripiione prospicere :
Tulliana divisio.. Tbemistii divisio.
A lolo. - A substantia.
A partiumenumeratione. Adivisione.
A notatione. A nominisinterpretalione.
A conjugatis. A conjugatis.
A geriere. A generevel a lulo. - •
A forma. A partevel specie.
A simililudiue^ A simili. '
A cHffereatia. A totovel a parte. ,.
A contrario. Aboppositis.
Abadjunctis. A communiter accideDtibus.
Abantecedentibus. A diffinitione
vel descriplione,vel inlerpre-'
A consequentibus. tatione,vel specie, vel causa, vel mate-
ria, vel communiter accidentibus,vefcon-
jugalis.
A repugnantibus^ Aboppositis.
Abefficientibus. A causis.
Abeffeclis. Aflne.
A cbmparatione ma.oruni.. A majore.
minorum. A miuore.
parium. A similibus. V
Abauclorilate. A rei judicio .
•Oranisquidem M. Tullii parlitio locbrum in The- Bi Tullianaepariitionisprdinemreferalur,facili compen-
mistii divisione superioris descriptioiiisformulavi- idioquemadmodumadse invicemparlitioriesreducan-
detur conclusa. Nunc Tbemistii divisioad M. Tullii tur ostenditur. Nam continuaeM. Tullii divisioni e\
divisionemreducenda est. Cujus quidem mulla pars Themisliilocisin superioredescriplioneconvenerant'
Ciceronisconvenit, sicut pfior etiani descripliodocet. hi : Ciceronisquidem a foto, Tliemistiia suhstantia,
Quod vero ex Themistii superest divisione, id si ad A partium enumeratione Cicerouis, a divisioneTlifc. -
' .
_I_>OS DE DIFFERENTIIS TOPICIS. LIB. IV. 1206
mistii. A noiatione Ciceronis, a iiominis interpreia- A, Resiant autenvex Tliemisfu locis bi, .ab usibus, al>
lioneThemisi:.'. A conjugatis utrorumque communis._ effectibus, et corruptionibus*, et proportione, e'
A genere Ciceronis, a,toto Tbemistii. A forma.Ci- transumptione. Qunrum quidem -ab usibus, si USUJ
ceronis, a pane, id est specie Tliemislii. A simili- alicujus rei semper effeclor est, ei loco Ciceronis^
ludine communis.A differenlia Ciceronis, a lolo vel aptandns est qui ab eflicientibus nuncupatur. Quod
a parte Themistii. A contrario Ciceronis, idem apud si ipse usus efficitur, eiloco Ciceronisadhibendus est
Themislium ab oppositis. Ab adjunclis Ciceronis, qui ab effectis vocatur. Ab effectibusvero, siquidem
eumdem a coiuiiiiiiiiieraccidentibus Themistius po- efficit aliquid effectus, ab efficieutibuscausis est; §i
suit. Ab antecedeniibus.el consequentibus", mixti vero ipse effeclus plenum aliquid confectumque
cum pluribus. A repugnantibus' Ciceronis, idero a demonslrat, is. locus estquem ab effecfis,Tullius
. Themistio ab opposiiis dicitur. Ab efficientibus dixit. A corruptionibus, vero ab efficientibiis diei
Ciceronis, a causis Themislii. A"beffectis Tullii, a potest. Nam cum omnis generalio elficiat aliqliid, id
fine Tliemistii. A comparatione majoris ac minoris est substantiam formet, corruptio fursus ipsa quoque
M. Tuilii, idem sunt a niajore ac miubre Themistii.. .efficit quiddam, id est substantiali forma spoliat ac
A coniparaiione pariiuni Ciceronis.a similibus The- privat, velttt mors facit corj.oris dissolutionem. A
mistii. Cum igitur M. Tullii pleria divisio aliquibus g,, proportiorie veroidem est, quem Tulljus a siroilibus
memhris Theniistianaedivisionis apletur, fieri non dixit, nam multorura in niullis slriiilitudo proportio.
'
pote-v ut nonhiembra Themisiianaedivisionis.statini est. Traiisumptio vero siquidem ad niajorasit, locus.
ad Tullianaeconvenienlia reducantur. Quocirca si a majorum comparalione est; sin vero ad minora,.
quid reliquum csl in Theniislii divisioue quod su- locus est a minorum coniparatione; quod si ad paria,-
periori formulae non videatur "ascriplum , plenai locus est a parium comparalione. Alque in his om-
M. Tullii divisioiiipoterimus aptare. Invicem enim nibus- reducendis, lale salis est descnpiionis exem-
divisiones alterria reciprocatione conjunctae.sunt. plum. .. • __
•Tliemistii. . _- • , Ciceronis. ,
«..,,<.:.,„-
-Auusiuus. . - 1Si ipse ususaliquideflicit. Ab eSicientibus.
) Si ipse _<isus
efficiiur. - ,,Abeflectis.'
' Ah^ffoi.iii.ne Si"euectus - -
Auc._tec.ibus. :j aliquidefficit. Ab'etiicienlibus'..
I Si effectusetiicitur. Ab effeclis.
A corriiplionilius Ab etlkientibus..
-. . A proporli.iie. - - Asiiniiibus. :
' . I Si sit ad majus. • A comparationemajbrum.
* -
A iransumptione. (Si sit ad miuus._
' ' Miuoruui. - ,
(Sisitadpar. Pariuin.
Ac oe dialectieis quidenv locis, quantum proposiu dialeciicis. discr.epafe videantur,- ad:,cujus plenam-
operis ratio postulat explicuimus. Nunc vpro de disputatibriem - infegrum quarii volnminis spatium'
rhetoricis dicendum videtur qttid sint, vel quid a reserveraus. ' ' -
'
LIBEB. QUARTUS..
Si quis operis titulum diligens examinator inspi- Q poibesiralrahit,
] et ulraque suam quidem maleriam
ciat, cum de Topicis differentiis conscribamus, rioiv itractal, sed alterius assumit, ot proniore in sba ma-.
"ida nobis tantum exspectare debebit, ut locorunv leria_ facullale nitatur.-Rursus dialectica' inlerroga-
iriter se dialectieorum, vel etiara rhetoricbrum diffe-' -Itione ac Tesponsione coiisiricla est.-Rbetprica vero-
rentias demus, verum id multo magis ut dialecticos rem i propositam perpetua oratione deeurrit. Itein
"locosa rhetoricis segregemus., quod nos efficacius -dialectica
< perfectis uiiiur syllogismis. Rhelorica en-
aggredi posse arbitramur, si-ab ipsa.-facultatum na.- ithymemalum.brevitaiecoritenta est. Illud etiamdif-.
tura , disputandi sumamus exordium. "Ostensa.enim. iferenliam facit, -quod rhetor habet aligm piaeler.
i
dialecticaeacrhetoricaesimilitudineacdissimilitudine, adversariuin judicem, qui inter utrosque disceptct.
ab ipsarum facultatum necesse est. formis eliam lo- Dialectico vero ille ferl senteniiamj.qui adversarius.
corum qui- eisdem facultatibus deserviunt communi. est. i Ab adversario enim responsio veluti; qu_edam.
tates discrepantiasque ducamus..Dialectica facultas senlentia .subtilitate interrogalionis elicitur. Qtiaa
igitur thesim tantum considerat. Thesis vero est sitie cum ita sint, omnis earuni differentia, vel in materia,.
circuiristantiis quasstio. Rheiorica vero de hypolhe- vel in usu, vel infine est constituia : jn materia, quia
sibus,,id.est de quaaslibnibuscircumslantiarummul- thesis atque hypolhesis maieria- quidem utrisqiie
litudineinclusis, tractat et disserjl., Circuinstantiae «v
l subjecia. est; in .usibus, quod haec interrogaiione, .
vero Sunt: quis, qriid, ubi, quandp , eur, quomodo, illa perpetua oralione discepiat, vel quod bsec inte" _
quibus adminiculis. Rursus. dialectica qtiidem si0- gris syllbgismis, illa vero enthyniemaiibus gaudef; in
quando circuriistantias, veluti personamjactumve ali- :(ine.vero, quod-haee persuadere judici, illa qtiod
quod ad disputationerivsumit,-non principaliter, sed,.. vult ab adversario extorquere conatur. Qujbus iia
omnem ejus vim ad thesim,. de qua disserit transr- pra.cogni.lispaulo poslerius et quaestiones rheloricas
feit. Rbelorica vero. si tbesiin assumpserit,.ad h^y quae.iii constilutioriibus posilaesunl, et proprii gene-^
1207 AN. MANL.SEY. BOETlI 120s
ris enumerabimus locos.Nunc paulisper milii vide- A': vrbeloiicae providendum esl. Partes enim iiietoricae
tur de tota admodum breviter facultate tractandum sunt quinque, inventio, disposliio, elocutio, .-niemo-
magnnm opus atque difficile.Quantaenimsibimet ars raiio, pronuniialio. Parles aulem vocantur idcirco,
rhetorica cngnalionejungaiur, non facileconsiderari < quia si aliquid barum defueril oralori, imperfeeta fa-
polest, vixque est~ etiam tit atidilu animadverti icultas est; aique ideo quaeuniversamformant orato-
queat, nediim sit facile repertu. De cujus quidem rei riam i facullatem, ea partes facultaiis ejus dicerejus
tradiliorie nihil ab aniiquis praceptoribus accepimus. < est. Sed b_epartes quoniamrhetoricaefacullatis suni,
De unoqubque enim praecipiunl, nibil de communi ilotamque rhetoricam faculiatem componunt,necesse
laborantes. Quam part^m doctrinaevacuam, ut pos- est < ul ubi fuerit rhetorica integra, ipsae quoque par-
sumus, aggrediamur.Dicemusilaque de generis arlis, les i consequanlur in propHis speciebus; omnes igilur
et speciebus, el raateria, el partibus, etinslrumento, rhetoricae partes inerunt rhetoricae speciebus, Quo-
instrumentique partibus, opere etiam officioque ac- icirca et his civilibus neguliis iraclandis adhibenlur,-
loris et fine, post haecde quaestioriibusac de locis. < quae a praedictis speciebus rlieloricae informatur;
Qnocirca quod in commurii speculandutriesl , binc iaequeigilur in judiciali negotio et in deliberaiivo et
disserendi sumamus exordium. Rhetoricaeigitur ge- < demonstrativo, invenlio, disposilio, elocutio, me-
nusest facultas. Speciesvero tres, judiciale, demon- B>imoria, pronuniiaiioque conveniunt. Quoniam vero
strativum , deliberativum, et genus quidem id esse omnis < fere facultas instriimen'0 uiilur ad faciendum
quod diximus patel. Species autem idcirco surit quas qtiod < potest, eril eliam rhetoricaa faculinlis aliquod
superius commemoravimus, quoiiiam in his est iinslrumentum; hoc vefo est oratio, quaepartim in
iota facullas rheloricae. In judiciali gcnere causarum icivili genere versatur, partim minime. De ea aulem
integra est; itera in demonstrativo, vel delibera- oratione < nunc loqnimur qtioealiquam habet quaeslio--
tivo. Sed haec geiiera sunt causarum. Omnesenim nem, i vel quae ad finem expediendaequaestionisac-
causae,vel speciales vel individuae,sub horum irium < commodalur; ea vero oratio quae in civili genere
ênerum uno cadunt, ut subjudicialiquidemspeciales versaltir, eonlihuedecurrit; ea vero qu;e nbn estin
ut majestatis vel repeiundarum. Sub deliberaiivo civilibus < causis, interrogalione et responsioneexpli-
verb quaecunquecausa.consultalionemhabent: ut si catur. < Sed prior rhetorica, secuniia dialectica nun-
specialiter accipias de bello vel de pace, si vero indi- «cupatur, quac hoc superiore differt : primum quod
vidue de bello Pyrrhi vel pace. Eodem mbdo eliam illa i civilem hypoiliesim, haec thesim eonsiderat;
in demonstrativis, quaecunqueveniant in Iaudemaut < dehinc quod illa coniinua, haec intercisa oratione-
in viluperalionem, specialiter quidem, ul laus viri peragitur,
1 et quod rhetorica oratio habet praeter ad-
forlis, individue vero, ut laus Scipionis, sub demon- C! versarium judieem, dialectiea vero eodem judice
Eiraiioneponunlur. Materiavero hujus faculiatis esl, < quo adversario ulitur. IJaecigilur rhetorica oralio
omnis quidem res proposita ad dictionem. Fere au- habel 1 partes sex : prooemium,quod exordium est,
tem est civilis quaeslio. In hanc species a rhetorica narrationem,
i parlitionem, confirnialionem,repreben-
'
venienles quasi quaedamformaecapiunt sibi male- sionem, perorationem, quae sunt partes inslfuraenli
riam, et triplici informatam tenent figuram, quod rhetoricae
i facultatis; et quoniam rhelorica in omni-
posierius liquebit, ut civiiis quaeslio,quae adhuc inbus ) suis speciebus inest, ei dem inerunt. Nec polius
formis secundum species erat, fiat accepto fine uni- iiiier.untqtiara eisdem ea quae peragunt administra-
cnique specierum rhetoricae Subjecta. Ut informis bunt. I Itaque <t in judiciali genere causaruin neces-
adhuc civilis quaesliocum acceperit ex judiciali fi- sariuss estordo proojmii, narrationis atque caetero-
nem jusli,' fiat ipsa civilis quaesiioin judiciali genere 3rum, el in demonstraiivo deliberaiivoqne necessaria
constituta. Cum vero ex deliberalivo sumpserit ulile sunt. s Opus autem rheiorica. facnltatisest docere rao.
-vel bonestum, lune fiet ipsa civilis quaeslioin deli- > vereque, quod niliiloniiims isdem fere sex instru-'
. beralivo causarum genere constituta. Si vero ex de- mentis, i id est orationis parlibus, administraiur. Par-
monstratiorie sumpserit bonum, lum fii denionstra- tes t autem rhetoricae, quoniampartes sunt facullatis,
tiva civilis qua_slio. "Veniuntaulem ui in materiam D jipsK quoque sunt facultates. Quocirca ipsaequoque
speciesexrhelorica, idcirco quodali.erin materia oralionis < partibus quasi instrumeniis utentur in par-
Biia qua_libet facultas non potest operari, quara si ttem, atque ut his operentur, e^sdeminerit. Nam in-
suas adhibeat parles.- Absentibus enim cunctis par- exordiis
c nisi quinque sinl praediclae.rheloricaepartes,
- tibus suis rhetorica quoque ipsa est absens. Sed quo- utinveniat,
. disponat, eloquatur, meminerit, pronun-
niam de speciebus dictum est rhetoticae, quoniam liet, t nihil agit orator; Eodem quoque inodoet reli-
sunt genera causarurri, ita sunt, ut oranium riegotio- cquae fere partes instrumenti nisi habeanl omnes rhe-
'rum qusein civili quaestioneconstilutasunt, accepto toricaet partes, frustra suni. Hujiis aulem facultatis
Jine jusli, judiciale sit genus ; omniutn vero quae effector
c orator est, crijus est ofliciumdicere apposite
constituta sunt in civili quaestione,honestum velriti- ad _ persuasionerii. Finis autem tum in ipso, lum in
lem fine*rnceperunt, deliberativum sit genus; om- altero. s In ipso quidem bene dixisse, id esldixisse
nium quoque quee in civili quaestioneposiia finem sappositead persuasionem; in altero vero persuasis-
feonestilantum bonive sumpserunt, sit demonstrati- se. s Neqtie enim si qua impediuni oratorem quo mi-
vum gpnus. Sed de liis hactenus. Nunc de partibus nus r persuadeat, officiofacto,finisnoneslconseciitus,
'
1209 DE DIFFERENTIIS TOPICIS. LIB. IV. 1210
sed is quidem qni officiofuit conligims el cognaius, A gregattir
g : aul enim in ipso factovis dcfensionis inest,
consequitur, facto officio ; is vero qui extra conline- et « absoluia ,qual.las nuncupatur, aut extrinsecris as-
tur, saepe non consequitur, neque tamen rhetoricam *sumitur, el assumptiva dicilur conslitutio.VSed liaec
suo fine contentam honore vacuavit: Iis.qqtiide.miia ,in •' partes qualuor' derivaiur :.aut. enim concedilur
sunt inista, ut rhetorica insit speciebus, species vero , <"crimen, aut removelur, aut referlur, aut, quod est
insint causis. Causarum verp paries siatns'esse di- 'ullimum, cbmparattir. Concedilur crimen, cumnulla
•
cuntur, quosetiam aliis nominibns, tum constitutio- inlroducitur facti defensio, sedvenia postulalur.Id
nes, tum quaesiionesnominare licel; qui quidem di- fieri ' duobus modis potesl, si depreceris, aut purges.'
Tiduritur ita ut Terum quoque nalura divisaest. Sed 'Deprecaris, cum niliilexcusationis ailiileris;.purgas,
a principio,quaesiionurndifferentiasordinamur : quo- •" cum facti culpa his ascribittir quihus obsisli obviari-
niani rhetoricae qusestiones circumstantiis irivblutae - fque nonpbssit, neque lamen-personaesinl, id enim
suiit omnes, aul in scripli alicujns controvers.a ver- in i aliam constitutionerii cadet. Sunt vero haecim-
santur, 2ul praeler scripium ex reipsa sumunt con- prudentia, I casus, atque necessitas. Removelur yero
tenlionis exordium. Et illae quidem quae in scripto (crimeri, cum ab eo'qui iricessilur iransfeflur •in
sunt, quinque modis fieri possunt. Uno quidern, cum alium. { Sed rembtio criminis duobus fieri modis pp-
hic scriptoris verba defendat, ille sententiam.vatque BI Itest, si aut causa removeatur, aut facturn. Causa fe-
Ji.oc appellatur scriptum e't voluntas. Alio-riiodo, «i 'movelur, cum aliena polestate aliquid facluni essfe
inter se legesquadam cbnlrarietate dissentianl, quas conlenditur.
c Factum vero cum alius, aul potuisse,
curii ex adversa "parte defendunt, faeiunt controver- aut £ debuisse facere denionsiratiir. Atque liirc in his
siam : alque hic vocaturstatus legis contraria.. Ter- maxime' valent, si «jus nbniinis in nos interidatur
lio, cum scriptum, de ,quo contendiiur, senleniiam lactio, quod non fecerinms id quod oporiuitfieri. Re-'
claudit ainbiguam : haecsuo nomine amhiguitas ntin- fertur ' crimen cum juste in aliquera facinus comniis-
cupatur. Quarfo vero, cum ex eo quod est scriptum, sum esse contenditur, quoniairi is in quem commis-
aliud non scriplum intolligilur: quod qnia per ratio-, sum s sit injurjus saepe fuerit, atque id, quod in-'
. cinationem et'quamdafri syllogismi consequentiain lenditur niefuit pati. Comparalio est, ctim prbpler
investigaiur, ratiocinatio vel syllogismus dicitrir. melibrem uiilioremve, factum quod adversarius ar--
- * commissum esse, defenditur. Horum vero om-
Quinlo, cuni senrio est scfiptus, cujus non facile vis guit
et natura clareseat, riisi diffiriitione delecta sit: hic nium- sunt prbpriae differeniiae, atqiie ideo ininti-
-vocaturlinis vel inscriptio. Qubsomnes a sedifferre lissiraae "divisionesquas rbetorum in his docendis
- npn est riostrvopefis, verum riietoricl denionstrare ; explicandisque conscripti libri diligenlius continerit.
-Jhaecenim speculanda doclis .noivrudibus discenda *-» '(
; Sed nos haec a M. Tullio sumpsisse sufficiat. Ad
aliud enim tota operis festinat inientio. De quibus
proponimus, .quamvis.de eorum differeiitia in Topi-
corum commentisper narisitum disseruimus. Earum omnibus hoc inspiciendurriest modb. M. enim-Tul-
auiem constituiionuni"quaeprseter scriplum inipsa- lius causarum partes consfnutiones esse demorisirat
rum rerum contenlione sunt posilae, ita differentiae eo Ioco quo conlfa Hermagorara nititur, diceris,"
si
segregantur, ut rerunvquoque ipsarura naiura diver- quod generis causae parles non pbssunt recte pti-
sa est: In omni enim rhelorica quafistionedubitalur tari, roulto miriusreciae [F. recte] partis capsaepartes-
an sit, quid sit, quale sit, et pr-eicr haec, an j'ure pulabuntur. Pars autem causavconstittitioomnis est,
vel more possit exerceri judicium. Sed si factum vel - partes causoe constitutiones esse desi_gnaris.Quare
res quae inlenditur, ab adversario negelur, quoeslio de re multa quaestioesf, quomodo enim jiartes esse
est utrum sit, eaconj'ecturalisconstitatio noniinaiur. putabantur causac. Si eriim iia partes,, ut species
fieri polest ut in una causaplures cbrisli-
Quod si factum quidem esse constilerit, quid vero quombdo ,luliones sint?'Namspecies sibi invicem impermistae
sit id quod faclum est ignorelur, quoiiiam vis ejus
- diffinitionemonslranda est, diffiniiiva dicitur consti- sunt.
' At veniunt in eausam plurimaeconsiitulibnes ,
lutio. At si et esse cpnstilerit, et de rei diffinitione - non sunt igitur partes causarum velut specjessta-
,luis.lllud
j
xonveriiat, sed quale sit inqufratur, .tunc quia cui ge- ~", qubqriequod nulla species aliam sibi bppb-
sitam speciem ad substanliarii "juvat, constitulio
neri subjicidebeatambigilur, generalisqualitasnun-
. cupatur. In hac vero quaislione et qnalitalis et quan- vero corislittitionem confirmat ad fidem. Nec vero
tilatis et comparationis ratio versatur. Sed quoniani fieri potest ut Ita sintcausarum" quasi lotius partes,
de generequaesiio est, secundum generis formam, in ' nullum eiiim compositum ex una parle totum atque
inlegrum esse potest. Ac in cau.a constitutio una
plura necesse est hane constiiutionem membra dis- idonea est constituere
tribui. Omnisenim quaesliogeneralis, Id est cum de causam. Quid igitur estdicen-
dnm,.palet via ralioni. Neque enira causas ejus pars
genere el qualitate et quantiiale quaeriturfacti, in dieitur esse
cbnstilutio, quoem controversiam venit
duasdislribiiiturpartes. Nam autin pr-fileriiumquae- el
jitur de qualitate -proposili, aut in pfa_sens, aut in ad quaiftstatus-constiluit, cum praeserlim qui additur
" causam status, una jam constitutione firmata,
fulurum. Si in prajleritum, juridicialis consiilutio non sif
. riuncupatur."Si praesenlis vel futuri temporis teneat principalis, sed accidens, atque in uno negb-'
tio lot-eveniant controversiaequoisunt consiitutio-
quffislionem,negolialisdicitur. Juridicialisvcrocujus . nes, sed quot controversiae tot causae.Et
Iicet eas
, -inquisiiio praeterilum respicit, duabus panibus se- unum contineat
ncgolium, causoetameri Jmpermisia.
1211 AN. MANL. SEY. BOETII - 1-212
sibimet variantur : ul qui juvenein de lupanari ex- A sam accesseril, faciel officium suum; bene igiiur
euntcm vidit, paulo post de eodem loco uxorem dicel in oimii genere causarum, et in omni consiini-
suam vidit egressam, accusal juvenem adulterii: hic lione, faciet etiam finem, tum ut bene dixerit in
tinura negotium, hoc quod verlitur est, eausaeaulem omni constitutione, luin ut persuaserit. De jsliigulis,
duae : una conjecluralis , si neget se fecisse; altera igilur nuncquidem in commune traciavimus. De uno
diffinitiva , si in lupanari concubitumdicat non posse quoque vero sejiaraiim post, sierit cbmmodum , dis-
ad.ulterium pulari. Sed neque neganti pars esl ejus- seremus. Atque hocc haclenus. Nunc de inventione
dem conlroversioa conjeeturalis stalus, neque diffi- traclandum esl. Etenim prius quidem dialeciicos de-
nienlidiffinifio; loiam enim conlinet causam. Causam dinius, nunc rhetoricos promimus locos, quos ex at-
nutem voconon generafiier, sed conlroveisiam aliqua tributis personac.ac negotio venire necesse est. P°.r-
constilulione formatam. Sunt aulem conslitutionis sonaest, quae in judicium vocalur, cujus diclum
paries causae generalis hoc modo : si enim omnis aliquod fac.umve reprehenditur. Negoiium facltim
causa coiijecluralis esset, nec alius siatus invenire- diclumve personae, propier quod in judicium voca-
tur, non esset staius conjecturalis causaepars, sed lur. llaque in his duobus omnis locqrum partiliG
ipsa causa esset sine dubio eonjecturaj-sed quoniam constiiuta est: quae enim habent feprehensionis oc-
parlim conjeclura, parlim sine, partim qualiiale, B casioriem, eadem nisi omniho.ad iuexcusabilera par-
partim iranslatione causaeonines tenenlur, pars est lem vergunt, defensiouis copiam subministrant : ex
constilutio causie non ejus quam lenendo informat, eisdem enim locis' omuis accusatio defensioque
sed ejus quam dividit generalis-, cujus scilicet quasi consistit. Si igiiur persona in judicium vocatur, neque
memurum aliquod abscindens, suum facit unaquae- factum dictumve ullum reprehenditur,- causa esse
que consiitulio. Suni igiiur partes ut species consti- non poterit. Nec vero facliim dictumve aliquod in
lutiones causaegeneralis, non ejus quam unaquoeque judicium proferri potest, si persoha non exsiet; ita-
tenens informaveril. Quare genus est rheloricie fa- que in hisduobus omnis judiciorum ratio versatur,
eultas, Rheioricae vero species tres, judiciale, dein persona scilicei atqne negotio. Sed (ul dictum.
monstraiivum, deliberativum. Materia auiem, civilis esl) persona est quae in j'udiciam vocatur, nego-
quaesiio, quae dicitur causa; paries bujus niat.iiae, liuni facltmi dictuuive persona'., propter quod reus
constitutiones. Rbetoricae partes, inveulio, disposi- statuitur; persona igitur. et negotiuin suggerere
tio, eloculio, memoria, pronuntialio. lnsirumenium, arguinenla non possuni. De ipsis enim qusstio esi*.
oratio; instrumenii partes, exordium, narratio, par- De quibus aulem dubitaiur, ea dubitationi facere
litio, confirmalio, repreliensio, peroratio. Opus est fidem nequeunt. Argumentum vero erai ratio rei
docere et movere; actor esl orator; officiunibene G dnbi__ faciens fidem; faciunt autem negotio fi-
dicere; finis tum bene dixisse, lum persuadere : est dem, ea quae sunt persbnis ac negoliis attribula.
vero tota rlietorica in speciebus. Species vero ita. Ac si quando persona negotio faciat fideni, yeluli
totam maleriara informant, ul tamen vicissim totam si credatur contra rempublicam sensisse Catilinam,,
sibi vindicent, quo'dex hocintelligipotest, quoniam , quoniam persoua est vitiorum turpiludine denotata,
omnes materiae parles singulaespecies lenent. Nam lunc non in eo quod persona est ef in judicium vo-
in judiciali quatuor constilutiones invenies, el in catur fidem negotio facit, sed in eo qupd ex attri-
deliberativo demonslraiivoqiie easdem quatuor inve- butis personae quamdam suscipit qualitatem. Sed ut
nire queas. Unde ostendilur, si oinnes parles causae rerura ordo clarius colliquescat, de circunistaniiis,
generalis, quae est civilis quaestio, singulaespecies arbilror esse dicendum. Circunistanliajsunt quaecon-
habent, omnes veroparles causa ipsaest, causam, venientes substaiiiiam quDestioriisefficiunt.Nisi enim
id est civilemquaestionem,a speciebus vicissimvindi- sit qui fecerit, et qtiid fecerit, causaque cur feceril,
cari totam eo modo, quo vox uno tempore ad pluri- locus, tempusque quo fecerit, modus eii_m faculta-
morum aures pervenit cum suis integra pariibus, id tesque si desunt, causa non stabit. Has igiiur cir-
cst elemenlis, nam eodeni tempore lota causa ad di- cumstanlias in gemina Cicero partilur, ut eam, quaj
versas species cum suis parlibus transii. Sed cum Hlest quis, circuD)slantiamin attnbuiis personaeponat.
species in materiam venerint, id est in civilem quae- Reliquas vero clrcurasfaniias in atlribulis negotio
stionera, et eam cuni suis obiinuerint parlibus, infe- constituat. Et priniam quidem ex circumstaniiis eam,
runt sccum etiam ipsamrhetoricae faeultatem. Quare quaeestquis, quoniam personae aitribuit, secat in
etiam rhetoricBeparies in singulis conslilutionibus undecirri partes : nomen ul Yerres, naturam ut bar-
inefunt. Sed illala materia inferl secum instrumen- barus, vielum ut amicus nobilium, forlunam ut di-
tum suum, infert igitur secum oraiioneui, et baec ves, sludium ulgeometer, casum ut exsul, affectio-
pfoprias partes, erilque in coustiiutionibus tractan- nem ut amans, Iiabitum ut sapiens, consilium, facta,
dis exordium, narratio, et ca.lera. Sed cum inslru- et orationes, ea quae extra illud factum diclitmque
mentum venerit in civilem quaeslionem,operam quo- sunl quod nunc iti judicium devocatur. Reliquas
que suam sirriulinfert;,docebitigiiur acpersuadebitin vero circumstantias, quae sunt quid, cur, quomodo,.
bmni constilutione,, Sed hasc per.se venire nori pole- ubi, quando, quibus auxiliis, in altributis negotio po-
runt, nisi sit qui ba.c.moveat velut arlifex atque nil; quid et cur, dicetis continenlia cutn ipso ne-
architeclus. Uic autera est oralor, qui cum ad cau- goiio; cur in causa cmslituens : ea enim causa
i-213 . DE DIFFERENTIIS TOPICIS. LIB. IY. , MU
est uniuscujusque facti, propier quani factum est. A cticis Jocis ea quaein ipsis' hoereiit, de quibiis quas-
Quid vero secat in quatuor partes : in summam facti, ritur. Reliqua vero, quae velsunt adiuncla negotiovel
iit parenlis occisio, ex hac maxime locus sumitur • geslum riegoiium coiisequuntur, lalia sunt, qualia iri
amplificalioiiis; ante factum , ut qbncitus gladitim dialecticis focis ea quaesecunduniTliemistiumpartim
rapuit; dtim fit, vebenienter. percussil; post fa- rei subsiantiam consequu'ntur,,partim stini extrin-
ctum,, in abdilo sepelivit.-Quae ctiin omnia sint secus, parlim versaulur in mediis; secunduui Cice-
facta, tamen quoniam ad gestum negolium de ronem vero inler affecia' numerata sunt, vel extrin-
quo qua_rilur pertinent, non sunt ea facta quae in . seeus posiia. Snnt enim adjuncta negotio, ipsi eiiam
attribulis personav numeratasunt; illa enim extra aequefidem faciunt quaestioni, affecta quodaminodp
negotium, de quo agiiuf posila, personam, infor- ad id de quo quaerilur, et respicientia negotiiini de-
niantia, fidem ei ncgoiio praeslant de qno ver- quoagiiur. Nam ciicumsianlia. septem in atirifiuiis •
salur inleniio; haecvero facta quae continentia person-Evel viegoiio numeraiaesunt. 4Iaecum ccepe- •
sunt.cum ipso negotio.ad ipstim negoliura de quo rinl comparari, el quasi in felatioriem venire, siqui-
quaerilur pertinenl. rostremas vero qualuor circum- dem ad se conlinens referalur, vel°ad id qu<>dconi
slanli-js Cicero ponit in gestiorie negoiii, quae esl ti.netur, iit aul species, aut-genus. At si ad id refe"'-
secunda pirsaitribuionimjiegoliis ; et eam quidem B r.nur quod abeo longissime distet, •cohirarium ; ac
c.rcums.ai.tiam, quae.esfquando, dividit in tempus, si ad finem suunv atque exilum' referatur, everitus
ut nocte fecit, et in occasionem,-ul cunciis "dormiea- est. Eodem quoque modo ad majora, minora et
libus; eam vero circumstantiam, quae est ubi,- pafia comparantur. Alque bmnino tales ]o.ciin Iiis'
locum dicit, ut in cubiculo fecit, quomodo vero ex quaesunt ad aliquid considerantur, nam majus et
circumslanijis rnodum, ut clam fecil. Quibiis atixilils minus, aut simile, aut aeque niagmim, aut dispe-
circumstanliam, faeulfalem appellat, ut cum riiulto ratum accidit circumslanfiis quae in attribulis ne-
exercilo. Qubrum quldem Jocorum, etsi ex circum- golibatque personae numerataesunt : ut dum ipsaa -
stantiarum natura discretio clara est, nos tamen circumstanlios-aliis comjiarantur," fiat ex hisargii-
benevolentiusfaciemus, si uberius eorrim a se diffe- nientum dicti factive qiiod in judicium .trahilur."
renlias ostendarnus. Nam ' cum '«•excircuinstantiis,' Distant autem a superioribtisVquod sii|ieriores locii *
alias M. Tullius posuerit esse conlinerilia cum ipso' velfacia conlinebant, vel factis ita adhaerebani, uf'
negotio, alias in gesiione negotii. Atque iri conii- separari nori possint, ut locus, temptis ; "et cae-
nentibus cum ipso negptio illum annumeravit lo- lera quoe gestum negotium riori relinquunt; liaec
cum quem appellavir dum fit, ex ipsa prolationis' vero quae sunt adjuncia riegotio non adiiasrent ipsi-
. significationeidem videtur esse locus bic, dum fit, G negoiio, sed accidunt circuriistantiis, et.tunc de-
eiqtiiesfin gestione negolii. Sednon estita,quia dunv iuum argumentiim praestant, cum ad cbmpara-'
fit illud est quod eo tetnpore admissum est duin lioneiri veniunt. Sumuninr vero argumenla non
facinus perpetralur, ut percussit. In gestione vern ex contrarietate , sed ex contrario, ei non ex'
negotii ea suntquae ante faclum, et duni fit, et post siiriiliiudine, sed ex simili, ui appareat non ex
factum quodgestum est, contineni. In omnibus enira relatione sumi argumentum , sed ex adjunctis.
lempus~,-locus,occasip, modus, facultas inquifitur. negoiio*, et ea esse adjuncia negolio,'quae sunt-
Rursus dum fit faclum est quo adininisiralum est ad ipsum de quo ajgitur riegotium affecta. Conse-
negotium; quaeigitur sunt in gestione negolii, non cutio vero, quae pars qtiarla est ebrum-qiioe nego-
sunt facta, sed facto adhaereiitia. Nullus enini tera-' tiis atlributa sunt; neque in ipsis inest rebus qiia!
pus, occasionem, locum, modum, facultatem facia reriifi) substaritiairi non relinquit *', neoueex.compa-
esse consenseril, sed (ut dictum estj-aeque cuilibet ratione repetitur, sed rem gestam vel antecedii, vel
faclo adhaereiitiasuiit, alque id riullo modo derelin- etiam consequiiur. Atquebie totuslocus extrinsecus
quant, quia quadam relatione subjecta sunt ipsi quodest :-prinium enim in eo quaeritur id quod factura
geslum esl.negolio. Item ea quae sunt in gestione " est, quo nomine'appellari conveniat, in quo non i)e
negolii sine his quaesunt conlinentia" cutn ipso nere,-sed devocabulo laboralur ; qu; deinde sint au-
gotio esse possunt. Potest enini el locus, et lempus, clores ejus facli, et inventioniscomprobalores, atque-
et oecasio, et mbdus, et facultas facli ciijuslibet in- aemuli: id toturii ex judicio, etquodammodo lestimo--
telligi, eiiamsi nemo faciat, quod illo in-loco, vel nio exlrinsecus posito ad subsidium confluit argu--
terapore, vel occasione, vel riiodo, -velfacullate fieri menti; deinde el quoeejus rei. sitlex, consuefudo,.
posset. Itaque ea, quae sunt in geslione riegolii sine pactio, judicium, sententia, arlilicium., Deinde quoe"-
his quaecbntinentia cum ipso negotio esse possunt, ritur si naturaejus evenire vu'go soleai, an inso-
illa vero sine bis esse non possunt. Faclam enim lenter et raro; utruin bomines id, sua auctoritate-
praeter locum, lempus, occasionem, modum, facul- comprobare ac defendere inhis consueverint,.et caj-^
tatemqueesse non poterit, atque luec quae in attri- lera quas factum aliquid .simililer confestim aut in--
bulis persona; ac negoiio conslant, veluti in diale- tervallo solent cpnsequi, qpae necesse est exlrinsecu.!.
* Hiclocus infra, col.1244, noniisdemverbisresumi- ' **Sensusessevidetur-:
ncq'tei. ip: in. reb.,quod enim
tur, sic: ul EX
ttpppreal B VELATIOKE-WHH" m
urtjntn. adjun- ipiisin. reb. ML-.I
rcitmi subt,-,vtc.
clis negolio.
.215 AN. MANL.SEV. BOETft" • 1210
<
posita &i opinionem roagis tendere quam ad ipsam A contractione discreii sunt. Nam dialeeticorum major "
rerum naturam. llaque in-his quatuor licet negoliis est < amJiilus, etquoniam praeter circumsiantias sunt,-
atlribuia dividere,.ut sint partim eonlinentia cum < quoesingulares faciunl causas, non niodo ad theses
ipsonegotio, quaefactaessesuperitisdictum est; par- iuliles sunt, verurn etiam ad argumenta quaein hypo-
tim in gestione negotii,quoenonesse facta, sed factis thesibus
i pusita sunt, eorumque locosqui excircum-
adhaerentia dudum monstfavimus; partim adjuncta stantiis i constant claudunl atque ambiunt. Ilaque fit
ncgolio. Haee(ut diclnm est) parlim in relaiione po- ut i sempcr exeat rhetor dialecticis locis, dialecticus"
nuntuf, partiin geslum negoiiura consequuntur, lio- suis i possit esse contentus. Rhetor enim quoniam.,
riiift fides extrinsecus sumitur. .Ac de rheioricis qm- icausas ex circumstantiis tractat, ex eisdem circum-
dem locis salis dictum esl: nuric illud est explican- , stantiis
i argumenta persurnet, quoe nccesse est ab -
dum, quae sit liis siiniliiudo cum dialecticis, quaeye iuniversalibus et simplicibus confirmarj, qui sunt
i
diversitas, quod cum idonce convenienlerqne mon- dialectici. Dialecticus vero qui prior esl, posieriore
slravero, proposili operis explebilur intentio. Primo nonJ egel, nisi aliquando jn.ideril quaeslio persona.,.
i cuni sit incidens dialectico ad probandam suam .
adeo ut in djalecticis locis, (sicut Themistlo placet) tit
I
alii sunl qui in Ipsis haerent de quibus quaeritur, alii Ihesim causa circumstantiis inclusa, tum demum
assumuntur eitrinsecus, alii vero medii inter utros- B, 'rhetor-icisutatur locis. Itaque in dialecticis locis, si
que locati sunt:' sicinrhetoricis quoque locis, alii in ita
i contingat, a genere aigumenla suraunlur, id est
personis atque negotio consistunt, de quibus ex adipsa i generis nalura. Sed in rhetoricis ab eo genere,
versa parte certatur,^lii vero extrinsecus, ut hiqtii <
quod illic genus est de' quo agiiur, nec a natura ge-
gestuninegoliumconsequunlur, alii vero inedii. Quo- ineris, sed a re generis, seilicet ipsa quse genus est.
rum proximi quidem negotio suni bi qui ex csreum- Sed ! ut progrediatur, ratio ex-ea pendet, quod nalura
i
slantiis reliqui in gestione negoiii consideranlur. Illi generis ante praecognitaest: ut si dubitetur anfuerit
vero qui in adjunctis negotio collocaniur, ipsi quoque aliquis ehrius, dicetur, si refellere velimus, non
inter medios locos posiii sunt, quoniam negoiium fuisse, quoniam nulla in eo luxuries antecesserit..
de quo agitur quadam affectione respiciunt; vel si Idcirco nimirum, quia cum luxuries ebrietatis quasi
quis ea quidem quoepersonis attributa sunt, yel quas quoddam genus sit, cum luxuries nulla fuerit, nec
continentia sunt cum ipso negotio, vel quae• in ge- ebrieias quidein fuit. Sed hoc pendet ex altero. Cum
stione negotii corisiderantur, his similia locis dicat enimluxuries nonfuit, ebrietas essenon potuit. Ex
qui ab ipsis in dialeclica trahunlur de quibus in natura generis demonstratur, quod dialectica ratio
quaestione dubitatur, consequentia vero negotium subminislrat. Unde enim genris abest, inde' etiam .
ponat extrinsecus, adjuncia vero inter' ulrumque G; species abesse necesse esi, quoniain genus species
consiituat. Ciceronis vero divisiorii hoc modo fit non relinquit; et de similibus quidem, et de -contra-
similis. Nam-ea quaeconiinenlia sunt cum ipso ner riiseodem modo. in quibus inaxima esfdissimili.udo.
gotio, vel ea quaein gestione negoiii considerantur,. inter rhetorkos ac dialeciicos locos. Dialectica-euim
in ipsis iiaerent de quibus quaeritur; ea vero quyi ex ipsis qualitaiibus, ihetorica ex qualitate susci--
adjuncta .sunt, inicr affecia ponuntur ; sed ea quae pieniibns rehus argumenta vestigat. Ut dialeciicus-
gestum negolium consequuntur,.exlrinsecus collo- ex generc, id e_t ex ipsa generis natura, rhetor ex:
cata sunt. Yel si quis ea quidem quoe conlinenlia ea re quae genus est; diailecticus ex similitudine,_
"unt cum ipso negol.o in ipsis haerere arbilretur, rhetor ex simili, id estex ea re quaesimilitudinem
affectavero esse ea quaesunt in gesiione negotii vel cep|t. Eodem modo ille ex conlrarietate, hic cbnira-
adjuncla negotio, exirinsecus autem ea quae gestunv rio. Omnibusigilur quaesuperius.proposuimusexpe-.
negotium consequuntur. Jani illae perspicuae sunt ditis, illud arbitror apponendum quod M. Ttillius,
cominunitates, quod quidem ipsi pene in utrisque Topicaquoead C. Trebaiium peritum juris edidit,
iaculiaiibusiversantur loci, utgenus, ut pars, ut simi- non eo modp quode ipsis disputari possit disseruit,,
liiudo, ut contrariuiii, ut majus ac minus. De com- sed quemadmodum rhelorica; facukatis argumenta
muniiatibus satis dictum esl. Differentiaeillse sunt D) ducerentur, quodinhis commentariis diligentius ex-
quod.dialectici thesibus etiain apii sunt; rhetorici pedivimus qui a nobis in ejusdem Ciceronis Topica
tanium ad hypotheses, id est, ad quoeslionesinfor- conscripli sunt. Quo autem modo de his dialecticis
matas circumstantiis assumunmr; nam sicut* ipsoe ralionibus disptnetur, in Iiis commenlariis qrios in
facultates a semetipsis universalilate et particula- Arislotelis Topica a nobis translala conscripsimus
rilale distincta.sunt. ilaeliam eortim loci ambitu et expeditum est.
DE' BOE.TII OPUSCULIS DUOBUS INEDITIS

ET DE (a) COMMENTARIO AD NONNULLA BOETII CARMINA.
MauliiSeverini Boetii, cujus crga lilteras merila nondum cum caeteris impressa.lypis fuerunt, quia
sole meridiano illustriora sunt, eomplura scripla vel temporis edacitaie yidentur consumpta, vel in-
X<i).Hunccomraenlariurainfra in appendice dabimus. EDIT.
1217 DE RHETORIC/ECOGNATIQINE. 1211"
-graiiis inbiblio.liecaruui forulis mauu scripladeli- A'<quaeest propter codic's defectum ac-ephala: ibidem.
lescunt. De bis tamen menii mem fecerunt biblio- < qiie iricipiunt Aristoielis categoriaeBoeiioiiiterpfete.
graplii ,-quonim 'diligenliam Pelrus Berlius in pro- P. I 59, Aristoteles- itspi ipp.nvua'gBoelioiiein inler-
legomenisad Boeiiaftumde Pliilosophia. consolatione prete.] P. 88, CiceronisTopica. P. 181, Roetii Topi-
opus haud scio an superaverit, eisi ne is "quidem > carum< Differeiiliariim Iihri quatuor. P. 223, Intro-
cuncta annotavii. Ego vero antiquos codiceslustrans < ductionis ip Categbricos Syllogismoslibri diip. P.
niliil diu Boeiianumineditum deprehendbbarri: nam '500, De HypnihelicisSyllogismis libri lres. P. 401,
\Taiicani codices, qui permulti Boetium coritinent, ' Liber Divisionum. P. 451, LMierpelinitionum Vic- _
ne illam quidem Iacunam explenl, qua laborat edi- toritii. P. 501",DEniiETonic-E.coGXATiONE. P. 509, LO-
tus.Boetiiad CiceronisTopica commentarius.Tandem COUDH i rtiiETORicbnusi DISTINCTIO. P. 512, Liber ante
' '
vero aliquando pervelerem codicem nactus sum, qiii praedicamenta.,
duo inedita tam praeclariscriptoris opuscula mihi " Insuper scrutnnti milii Boetianos, ut dixi, codices '
- largilus est. . '*',,- mentem prae caeleris per.vetustusquidam delixii,
Porro-de horum sinceritate ne dubitarem , leslis sieculo ferrnex scriptus, codex de PhilosophiaeCon-
adfuit ntrique -lucubrationi Sigebertus Gemblacen-.. solafione, riontam ob egregia-et vetera ad id opus
sis,'cujus cap. 57, baecverba legebam: Roelius(prae- scbolia notabilis (narii liaecsaBpenuineroin -mss. oc- -
ter caetera) de cognatiotie-dialecticwet rheloricw, el curruril) quam ob prolixum quemdarn et docium ad
dhlinclionerhetoricorumlocorum"scripsit. El vocabu- aliquot Boetiani operis carmina commentariu.il, Bo-
lum quidera dialectkm a' Sigeberto'vel quovis alio vorii antisliti missum, typorumque"luce, utmea fert
. obtrusum est-: elenim titulus mei codicis et res ijisa opinio, plane dignrim: Tres aulem fuerunt saeculb
id respuunt; de caetero Sigeberli- affirmatio veris- decimo Bovoriesabbates monasieril novoe Corbeiae
sima est. Jam cum. Sigeberti,teslimb'nium adeo sit ad Yisurgim fliimen in Saxiona, uf MabilloniusJri
"evideris, miior-sane Triihemiuni cap. 201, ejusque Actissanctorura Benedictinorumt. VII, p. 706, dili-
asseclam Berlium,praef. cit., a quibus' libertaiitum- genter narrat. Jam secundi Bovonis lempore floruit
inododeLoch rheloriciscdmineinoratur. Et quoniam' Brurius in nova Corbeia monachus. Quia vero com-
Beftiurii.coarguere coepi,dicam insuper; falso ab co mentarius; de quo loquimur ,. Bovoni ab.auctore B. --
In deperditis Boetii scrlpiis coilocarr'ibrunri de Cir- Tnscribitur, valde suspicor Brunrim essecommenta-
culi Quadraiura : esl enlm hic Franconis, ^jiii saeculo rii parentem, Bovonemaulem evasisse deinde, epi-
- xi vixit, feius, qui quouiam in codicibus
post Boetli scqpunv Praeterea, quod in commeniario rrientio fit
IJeomelriam ponlsolet, Jit ex "Valicano"quodam barbaricarurii incursionum, id apprime oetati illi
exeniplaricognosco, idcirco perperam a nescio quo ,-, ct-iiveuit. Naraque apud praedictufn Mabillonium
properantis oculi lectore ad-Boeliumest translaius * '. t., VI, j). 489, AdamrisBremensis tractum quemdam
isqueerror iri aliorum narrationes , pt fit, migravit. kisloria. (quaejam inlercidiij.recitat auclore Bovono
. Agevero-nobilis; et fortasse uiiicus, qui liaeriduo Cofbeiensi abbate, qui de rebus sui temporis scri-
opusculaconservat codex, paginarum 562 est, mem- bei)1*',* sic aiebat: Cum modernis temporibus grqvis
braneus, saeculocirciter xi scriplu-:, cuju^baec con- barbarorumirruplio in omni pene Francorum regno
linentia est. Pag. 8, explicit in Porphyrium is3goge, debaccharelur."' ' -
'
-". BOETir
'AN..MANL...SEy.
SPECULATIO I)E RHETHORIG^ COGNATIONE.
i. Quanta sibimet ars rhetorica cognationejuiiga- !Species autem idcircosunt quas superius enumera-
tur, non- facile considerari pbtest; -vixqueest eiiani j) vimus, quoriiam in his tola rlietorica est. Integia
ut audilu animadverti queat, nedum sit facile re- . enim vis est rlietoricaein judiciali genere carisarum-;
pertu. Cujus quidem rei errorem divisa de singnlis inlegra hvdemonstralivo ve! deliberafivo. Sed baec
disputatio pra_cepiorumcreat : de unoquoque enira genera sunt causar.um; onines enim causaevelspe- ,
praacipiunt, nibil de communi laborantes. fluam. ciales - vel individuae sub horum unum trium gene-
parlem doctrinae vacuam, ut possumus, aggredia- rum cadunt *.ut sub jiidiciale.quidem speciales, ut
iriur. Dicemus igilur de genere artis, et de specie- m3Jestatis vel'repetundaruni, individuae vero, - ut
bus, parlibuSjinstrumento, instruiiieiiliquepartibus,-" CorDelii riiajeslatis, vel Yerris repetundarum. Ca-
opereetiam, officioqueaucloris, et fine. Quocirca dunt sub deliberaiivum vero quaecunquecausaecon-
quid in commune speculandum est, hinc disserendi sullatibnem liabent, ut si specialiter aceipias de
sumamusexordium. "- " - bello-vel paee ; si vero individuae, ut de bello
2. Rlieioric.Eigitur genus est facultas ; species r-Pyrrhi vel pace. Eodem modo etiam iii-.demons.iraii-
vero tres, judiciale a, demonstralivum, deliberati- vis quaecunqueveniunt in laudem et vitupeirationem:
vum. Et genus quidem id esse quod diximus, patet. ul si specialiler, ut laus viri fortis; individua-
* Ita loquilur auctor etiam ff. II. <
1219 AN. MANL.SEY. BOETIl 1220
yero, laus Scipionis,, sub demonslraiivum cadunt. ALprior, rheiorica; secunda, dialectica nuncupaiur:
5. Matcria vero hujtis, facultalis est omnis qui- quae hoc superiore differt, primum quod illa civiles
dem res proposita ad dictionem ; fere aulem civilis vnoQio-ug,liaeca Biosigconsiderat; deliinc qubd illa
quaestio-Tnhanc species a rhetorica.venienles quasi continua oralione, l>Dsebirilercisa peragitur; et quod
quaedamformae capiunt sibi materiam, et tripliciter rhetorica oratio habet praeier advcrsarium judicem,
informatam lenent figura, quod posterius liquebit: dialectica vero eodem judice quo adversario nititur c.
rit ciyilis quaestio quae adliuc informis secundum 7. Ilacc igiiurrheiorica oratio hahet .partes sex :
species erat, fiat accepto fiue unicuique specierum prooemium, quod exordium esl; iiarrationeuv, par-
rheloricae subjecfa. Ut. informis adhuc civilis quae- tiiioncm, confirmationem, reprehensionem,.pero-'
stio, cum acceperit ex judiciali finem justi, fiat ipsa raiionem : qua; partesînstrumenli rhetoricae facul-
civilis quaeslio in judiciali genere constituta. Cum latis, quoniam rhetorica in omnibus suis speciebus
vero ex deliberalivo sumpserit "ulils vel honestum, inest, eisdem d inernnt^ nec poiius inerunt, quam
tunc liat ipsa.civilis quaeslio in deliberativo causa- hisdeni quaeperagunt adminislrabunt. Iiaque et in
rum genere conslituta. Si vero.ex demonslratione judiciali geuere eausnrum necessariusest.ordoprooe-
sumpseritbonum, tunc demonstrativa -fitcivilis qua_T mii et narrationis atque caaterorum, quae e in de-
slio. Veniunt aulem in materiamspecies ex rbetorica,: " monstrativo deliberativoque necessaria sunt. Opus
quod aliter injnateria sua quaclibet facultas non po- aulem rheloricae facultatisdocere et movere : quod
lest operari, quam si suas adhibeat partes : absenti- nihilominus liisdem fere sex inslrumenlis, id est
hus enim cuuciissuis pariibus, rhetorica ipsa quoque orationis partibus, admlnistralur. Partes aulem rbe-
est absens. toricae, quoniam partes suiit facultaiis, ipsae quo-
4. Sed quoniam de speciehus diclunvest rhelori- qne siinl faculiates. Quocirca ipsaequoque orationis
cae, quomodo sunt genera causarum.-ita sunt ut partihus quasi instrumentis utentur in partem,
pmniumnegotiorum qtiae in civili negotio consii- aique ut bis operentur, eisdem .ineiunt. Kam nisi
tuta sunt iti.ormata. A fine justo judiciale sil genus.. adsint f praediciae rhetoricae paries, ut inveniat,
Omniiimvero qnaeconstituia in civili qusestione ho- eloquatur, disponat, inemirierit, pronuntiet, nil
neslum vel utilem finem ceperimt, deliberativum sit agat orator. Eodemque modo eaa £ quae feie partes
genus : omniumque quas in civili posila quaestione instrumenti, nisi babeant .omnes orationis. partes,
fineni bonesii, justi, bonive sumpsenmt, sit demon- fruslra sunt. Hujus autem facultatiseffector qratorest,
strativum genus. Sed de bis hactenus. cujus est officittm dicereapppsitead persuasionem.
- 5. Nunc de partibus rhetoricae providenclum.est. 8. Firiis lum in ipso, lum in altero. In ipso quidem,
Partes enini rlietoricaesunt quinque; invenliq, dis- ^* ut bene dixisse, id est dixisse apposite ad persua-
posiiio, elocutio, memoria, pronuntialio..Parlesau- sionem ; in altero vero , persuasisse; Neque enirnsi
tem vocantur idcirco, qtiia si quid liarum defuerit qua impediant oraiorem quoniinus persuadeat, facto
orator.i, imperleeta l-icultas est. Atque ideo quai uni- pflicio, fiuis.non est eonsecutus. Sedis.qui officio
versa fbrmant oratoriam facultatem, ea partes facul- qnidem fuit coutiguus et cogiiaius. consequitur, facto
lalis ejus dicere, nihil absurduiri est. Sed hae partes officio ; is vero qui exlra est, saepe non consequi-
quoniain rhetoricae facultatis sunt, tolamque rheib- tur. Neque lamen rheloricani suo fine conlentam
rieam facultaleiii-coraporiunt, necesse est ubi fuerit horiore vacuabii. Ba3Cquidem ita sunl niixta, ut
dietoriea, ipsae quoque subsequantur. At est rheto- rbetorica insit speciebus, species -vero insiht rhe-
rica in. propriis speciebus inlegra : omnes- igitur toricie ^. Causarum autem partes slatus esse dicun-
cheioricae paries inerunt rhetoriea. speciebus. Quo- tur, de qflibus hoc modo dispiciendum est: -Quo-
•circaetiain bis civilibus negotiis tractandis adhibe- modo enim partes esse putahuntur causaeV si iia
buniur. qinea supradiciisrbetoricae speciebus infor- paftes.ut species? quomodo fieri poiest, ut in una
snantur. ^que igiiur in judiciali negotio et in delibe- causa plures constiiutionessinl? narri species sibi-
s-ativoet in demonstrativo, inventio, dispositio, elo- met impermixiae sunt. At yeniunt in causaiii pluri-
•cuiio,memoria, pronuritialioque, conveniunt. - " mae constituliones : non sunl igiiur parles causa-
(i. Qiionianivero omnis fere faeultas instrpmenip rum , velut speeies status. Illud quoque quod.niilla
utilur ad faeiendum quod potest, erit igitur aliquid species aliarr\ sibi oppbsitam speciem -îd substan-
instnnrientum. Hoc vero est oralio, qua_ parlim in tiamjuvat. Constltutio vero constitutionem confir-
civili genere versatur, partim minime. De ea autem mat ad fidem. Nec vero fieri potest.ut ita sint pau-
oratione loquimur, quae liabet aliquam quaestionem, sarum quasi tolius partes. Nullum enim compositum-
velquae ad finem expediendae quaestionis accom- ex una parte totum atque integrum esse potest. At
modatur. Ea ergo oratio, qtiaein civili genere versa- in causa -. constitutiouna idonea est conslituere
tur, eonlinue decurrit; ea quse non 'est in civilibus causam. .- . - •
causis, inlerrogatione etresponsione cxplicatur. Sed 9. Quid igilur est dicendum ? Patel via ralioni.
. a Cod., illa. * Cod.-, nam in exordih sint.
h Cod., illa. - e Cod., earum.
c Num pro ulilur? h' Deesl in cod. rhetoricw.
d lla cod. At infra, hisdem. "'
e Cod., el pro quw. Cod., caiisam.
'
*22i DE LOCOROMmiEtORICORUM-B.STlNCTlONE. . . 12i2
. Neque enim causa. ejus pars esse dicitur cohsli-A orator. Officiumhujus, bene dicere. Fin's, tum bene
tulio, quaein eoniroversiam venit, ct quam staius dixisse lum persuadere est.
constiiuit : cum praesertim qui addiiur :ad causam .12; Tota rheWica in spcciebus; species vero jta
,siatus, jam una"conslifulione-firmata, non ,sit prin-- totain riiatefiatninformant, ut lanien vicissim-lotam
cipalis sed accidens ;atque.in uno negblio tot ve- sibi vindicent : quod ex hoc inlelligi poiest, quo-
--niarit contraversiae,quot sunt consiituliones. Sed niarn omnes sibi inatefia. paries singulae-species
Vquot coniroversiae, tot causse: et licet eas uiiuin lerienl. Nam in judiciali quafuor consiiiutiones iii"-
. contineat negotium, causae tainen impermixtae sibi venies, et" in deliberaiiva demonstrativaque easdem
, variantur. Ut qui. juvenem de -lupan.ari exeunlem quatuor invenire qheas., Unde ostenditur, si rimnes
. vidit, paulo posl de eodem loco uxoremsuam vidit' partes causse generaljs, quse est civilis quaestio,sin-
-egressam, accusat juveriem adtilferii.TIic unum ne- gula. species habenl, omnes vero parles causam
gotium-quodveititur esj ; causae autem duae: una esse; ipsam causam, idest civilem quaeslioriem.ab
conjecturalis, si neget se fecisse ; altera (inifiva-,si - speciebus _vicissimvindicari totam : eo modb quo
in lupanari coricubitum„non dicat posse adulierium vox uno: leropore ad plurimorum-aures-pervenit
putari. Sed neque neganti pars esf ejusdem contro- cum suis inlegra parlibuS, id est elemenlis. Narri
versite conjecturalis staius; neque definienfrdelini- B! eodem tempore tota causaad diversas species cum
tio : tolam enim 'coniiriet causam. €ausam autem suis partibusi iransiL - ' - '•
.voeo non gerieraliter, sed conlroversiam constitu-- ,. ;13.Sed cum species in maleriam, venerint, id est
~
. tiqn.ealiqua firmatam. '. in-civilem quaasiionem, et eain"ciim suis obtinue-
- iO. Suritautemparies constilutiones causaegene- rintpartibus, inferunt secrimetiam ipsam rbetoricae
Talis boe modo. Si enim omnis causa conjecturalis •facullatem: quare eiiatri. rlieloricie partes. In sih-
esset, nec alius status invenirelur, non esset status gulis ergo consiilutionibns eriint rlietoricae parles.
conjecturalis causa. pars, sed ipsa causa esset sihe' *-Sed illata.materia rhelorica infert secum insirumeri-
- dubio
conjeclura. Sed quoniam parlim conjeciura, tum supm. Infert igilur secum orationeni, et baec
parlim sine, partim qualitale, p.artim translatioue, proprias -paries : eriique in constiiutionibus exor-
. causse omries terienlur, pars est constitutio causae, dium et narratio.et caetera.Sed. cum instrumehlurii
non ejus quam lenendo informat, sed ejus quam veneritin civilem quaestioriem,operam quoque suam
dividit generalis ; .cujus scilicet quasi membrum ^simul infert. Et, docebit igitur ac persuadebit in
aliquod-abscidens suum facit, unaqu_eque conslitu- "omni constitutione. Sed • haec per se venire non
tio. Sunt igitur partes ut species causae coiistitn- , poterurit, nisi sit-is qui baec moveat, velul arlifex
,tiones generalis, non ';ejus quam unaquaeque te-G [ atque arcbitectus. Kic auiem est orator, qui "cum
-nens-informaveilt. _,"_- ad causam accesserif, faciet-offlcium siium. Be.ne
. -11:Quare estgenus rhetoricaefacultas.Rlietoricae igiturdicet in omni genere causprum, etin omni
_vero speciestres a._judicialis," demonstrativa,-deli- constitutipnti.Oratorfaciet eiiam finem; tumutbeiie
beraliva. Materia autem civilis quaestio, quaedicitur dixerit in omni conslilutione, tunv ut pefsuaserifl
causa. Paries biijiis materiae constitutiones. Bbeto- ' De singulis igitur nunc quidem in commurietra-
-ricaepanes, invemio, disposilio, elocutio, riiemoria, ctavimus *.de unoquoquevero sepafalim post, si erit
.aclio. Instrumentum , oralio. Inslrumenli parles , conimodum, disseremus.
exordium, narraiio, parlitio, confirmatio, repre- EXPL1C)T SPECULATlO COMMUNIS. BI3"KnETOBlC/E CO--
v *'
hensio,"peroratio. Opera, docereet movere. Actor, '- ^GNiTIOSE.'
- a. Fil epilogus. Reeole aulem ff. 2.
-.-'- AW. MiWL..SEV. JBOETIla -.-.
'
;-'' M-STINGTIO.
LOCXOTM BHETORICORUM- ;
•1-Persona est quaeinjudicium vocatur';.negolium, j) atlributis'persona.-quamdam suscipit qualitalem.
'factiimdiclumve personaalpropterquod injudieinm Circumslantiie surit,-quse convenientes substanliam
vocatur persona : et negotium suggerere argumenta qu3_stionis efficiuiit. Nisi enim sit qui fecerit, et
non possunt; de'ipsis enim'--qua_slio'est. Faciunt quod fecerit, causaque cur fecerit, vel locus lem-
autem fidemnegotio ea quae sunt personis ac nego- pusque qub fecerii, mbdus etiairi 'facullasque si
-liis attributa. Persona quoque. faeit negolip fidem; desint, causa negbtiumque non stabitVHas circum-
sednonineo quod persona est, sed in eo quod ex staritias in.geiftina. Cicero b.partitur, ut eam,,qu8B.
; a In cod. Mqllii, et niox .Boecii. Sed reciiorem Boeliide Corisolationecodice Vat.,53G3

liorum.-.nofninuinscripturara pono ex amiquissimo b Confer Cic.Bhef. n, 9 sqq. '•
-1223 . AN. MA-XL.SEY. liOETII . VX*
cst qiiis circumstantiam in allribuiis person.- po- A. ante facttim, el dum fit, el post faclum, quod.geslum
nai; sex vero quaere'iqu__ sunt, in attiibutis nego- est conlineant.. In omnibus enim lenipus, occasio,
tio constiluat. Et primam quidem ex circumslaniiis, locus, modus, facultas inquirilur. Rtirsns dum fji,
quae est quis, quam personaj atlribuit, secat in . factum est quo administralum est iiegoiium. Quav
undecim parles: nomeii, ut "Verres; rialura, ut bar- vcro sunt in gesiione negotii, non sunt facia. sfd
1bnrus; vicius, ul amicus nobilium; lortuna,',ut dives; faclo adlioerentia,el-quodammodo subjecla i|isi quod. -
studium, ut 'geoirietricus; casus, ut evsul; affectio, .gestum esl liegolio. Amplius ea qusa.sunt in gestinne -
iit amans; babitus, ut sapiens; consilium; ut imo negoiii sine bis quae srint co.ntinentia cum ipso -
age, eare paler, cervici. imponere nostrse; facta, ut- riegotio esse possunt. Illa vero sine a hisesse non
oraiiones'h__quaeextra' illud faclum dictumque sunt possuut: adjimeta vero negmio, ipsa quoque fideiii
i]ttod riunc in judicium vocaiur. faciunt quaesvoiii. Suiit-.auiem'ea quodammodo
,-• 2. Reliquas vero>circumslantias,qufe sunt quid, V-effecta-et respicentia negoiiuin <juod agifur lToc
' '
,-cur, quando, ubi, quomodo, quibus auxiliis,_inal- modn. , \ . -
tributis negotio ponit. Quid et cur dicens, continentia 4. Nam circumslaiiiioe septem in attribulis per-"
cuin ipso negotib in causa consiiluens. Quid vero sonae vel negotio iiumeratac sunt. Haeccum' a iis '
secans in quatuof' parles: m sumrnam facti,.ulpa- j>I cceperint comparariet quasi in revelationem venire,
renlis oecisio; 'anle factum, ul concilus rapuit gla- ,fiunl
, aut genus, aut pars, aut contraritim",aut even-
dium; dum fit, vehementer percussit; post fac tim, tus,, aut majus, aut minus, aut simile, aut scque .
in aiidito :sepelivit. Qi_3_omnia cuin-sini, lameii - magrium, aut disparalum. Hajc iiaque acciduiit cir-
-quoriiamad gestum.negolium de quo qmeriuir per- cuinstanliis, quae in altributis negotiorum numerata-
tinent, nen siiul ea faeta.o.uae inattiibutis persoiise --suni; ut duni aliis comparanlur, sumantur ex his .<
perlinent,-vei numerata sunt.-Illa~eiiiiii extra negp- argumenta lacli-dictive, quod in judicium -vbcatur.
iium de qtio agitur posita, personam informaniia, , j)istanl aulem superioribus, quod superibra vel facla
.iderriei negolio prtestatit de quo versatur inlenlio : . continebant, vel fao.tis ila adliserebanl, ut separari
Iia>c.vero factaqtiaa coritinentia sunt cnm ipso nenon possent; ui locus, tempus,' et caetera-quaege-
goiio, adipsum-negotium de quo quaeritur peninent. slum negotium non omittunt.' Haecvero' quifi-sunt
Poslremas yero qualuor circunislanlias Cicerp ponit , adjuncta negotio,-uon inhaerent negolio, sed acci-
in gestione negotii, quas est secunda pars atlribu- dunt circumslantiis : et tum demum argurnenia^
lorum negotiis, Et eam quidem circumstantiani, qua. praesiant, cum in c<im[iaiationem venerint ea quae.
-- .
estquandb, dividit in lempus,, ut nocte fecit; et in -adjuncta sunt negoiio. .
occasionem, ut cunciis dormienlibus. Ubi vero-ex QI 5.,'Suri.iuniur\_eroarguriieiilanon.ex conti-arietate,
eircumstantiis locum dicii, ul in cubiculo fecit. Quo- sed ex coniradO;el non ex simililudine, sed ,ex -
mbdo vero, ex circumslantiis modunv, ut clain fecit. simili; ut appareat ex reveiatiorie sumi argumerita; ,
-
Quibus auxiliis,-excircumslantiis facultalem appellat, - iuadjiinciis negotio;et ea esse. adjuncta:hegotio,
utcum riiulto exercitu. - . quae sunt ad ipsjum de quo ag.tur negotiririi affecta. -
5. Sed ne id quod dicium est dum fit, idem pu e- Consecutio vero' neqne iii ipsis iiiest rebus, ncque
tur esse et id quod esl in gestione negotii, haec ex comparatione reperilur; scd rem gestam' vel ah-
discrelio est, quod dum fit illud est quod eolem- lecedentia .coiisequtinturve"lcomitantia. Et quoniatn -•
pore adinissum est dum. facinus perpetratur, ul facilis eorura locorum est discretio, tractaium huc
percussio. In gestione vero negotii ea sunt quseet usque constitui. Explicit. .,,'".
aDeest._i«e in eod.
- ': -
; MWWBMMIK ;
AD OPERA'fPHItOSOPHI€A BOETII."
AN. MANL. SEVc _ BOETil ,
DE DISGIPLINA SCHOLARIUM.
: . , PROOEMIDM. , B necnon ajiorum philosopliorum ediliones,' proprio- .

V,estra novit intentio de Scholarium Disciplina que altenualiis sludio, et inhuniani regis Golliorura
compendiosumpqstulare tractaluni, utinam a spiriius cruciatu cormsus, pliilosophico me praeveniente con-
mei parvitaie, prbut faculias suppeiit, ingeniique de- solalu, exlremaque profundaeTrinitatis perspicatione
clivitas, aeriiiiliiaruiiiquetenacitas, aiiiicis vestris, o permollitus'.inQuid'enim gymiiasioruiii.exercilu luci-
Marliahe, petitiunibiis lentabo acquiescerc. Et licet dius quam artificiali et naturali progressione de-
duplici.genere coinmentorumsim impedilus, non ta- exliibitio!bita cogtiitio; el qoam virium intelligeiuia; graduaiis _
/Mieii oiiiuino diversbruiii, in quasdam A.rislot<_lis Eloquentiaeeniui partes decenti artificia-
t22S DE DISCIPLINAS.CI10LARIUM. • i226
limii et nafuraliumproccssu, el pcrspicuaiulelligen-_Aperdidil P< lemporis cl cxpensoo.Comple'o autem nbn
tiae comprehensioiienoviiuussial)iliri..Imprim,.sergo in indeliile' hujiKmodigymnasiirudimento, ad majoiis
prima scilicet.piienirm.nolileclamenla stinl praeli- ir inqiiisilionisscieiiiiaelimina procedendnmest.Scien-
Danda.Secundo videlicei qualiier ailultorum-elaiio li liir,- inquaiii, quam veri falsique novimus indagatri-
magistraiui subjieieiidasii,et disciplimeconiiecieii- ci cem, solamque scieiitiam scienliarumtilulo _ubtili-
da. Teriio de enrum elatione reprimenda, exemplo- ,U taiis obsiipantenisubje ta. Haecesl, inquam, scho-
rum commendatioiiedislincieexponendi. Quartode laris \i domina, quae penelranti , vestiura natura ad 1
" scliolariuni sagaci provisioneeoi'umqu«.graduaiisia- scientiarum si qnaromlibet fasiigiapraebet incrementa
liorie. Quinioqualiter scholarium venerabilis ac siit- ,\Tirnitum.,\T Quid auiem Iucidius cognilione quinqitei
cera devoiio ad magisterium profe e »la sit. Sevio universaliiini!,u quaeest trivialinm,scienliarum nm-
' de magistraluum norma trinaque divisione st liwue glstra, g quadrivialiumqtie. polenlia , collateraliam -
erga" subditos modoque docendi praecogniio.Haec sscientiaram plenitinlo. Ad bnjus aulem. imperialis
auiem ad inielligeniiaecogiiitiiinemsuscepiinusper- d, d minaeapicem.scnndendum.esthoc ordine. Impri-
agenda, prislinum ni.odumiractandi fere omitientes, .mis r igitur terminorumintrinseca cognitio,eornmque
.liunquam leviori slylo perusi,' quoniam in majoii in i propnsitionenoi, latens copulalio,proposiiitirium-
•arte pro rudibus informandisest exseculio,et ianto ique non indigna..connexio;suiit.appnnenda.Termi-
Jeviordilucidandidebel esse transl.ilio. i
noriim auiem detenniuaiionesquassyncategoremafa
CAPBT PRIMUM. appellamus, memorialiler menii sunt imprimendae,
\ui poie qtnE.sopliisticaerionpjvuni deserviunl phan-
Cumaulem indiscrete impolenssepte mis inf..iilia p.l o-l.isin'.. Horumatiteui noiitiam Trebatiuinvirum me.
dticiuir ad imbuenduni, cavendum.est nemeinbro-' ininiiiius 3 i prudeniissimum, sed in hoc'.'imp.iritum',
rum iudecens sit dispositio, ut pote iniegralium, el cquasi indignain scieniam relatu sub silentio praa-
aeris iniemperies, ut poteconsiringentisliiemis.ob- lerisse. l Die autem .conflictusadveniente,. eumdem
lusitas, el coiiibureniisa>satis proliindiiaspericuli miserrime r ab his spphislica vincenteide.entum.vidi-.
generetincremenlnin.Legitur enim Timothei filiinn imus,.et indeceiiter a suorqriicoiiegib.sequestratum.
lepraiiicuinbenie,casiratuin,l<iripedeiii,gibbotumen- < Quid ulter.ius,anguslia pudoris confusus, quod prius
.lera, docliinae mancipatuni,plelieiamexsiiisse ab- .censehat .( indigntini.eloquo, poslev sociatim.mendi-
jitclônemsuorinnque sociorum deliaclionemridicu- '<
cabat. Hujns auiem imperialis dominae-Jimbriis. do-
. losam. Similiter praetoris suliurbani filiui.ncanicula tataars t sophistica, peiulanli anim') cqnfusa, nuga- '
-
instigiinieliuerisvidiums mancipatum, cum aulem -toriaequeloquacitatisculogio
t perusa, inulieris fuco
jsolita. non gauderct uuibrella, propria virlute de-ti- vultu i perfusa , barbaras naiiones obliqun sidere re-
tutus, iclericiiepoenapermolliius, vitalibus landem sspiciehat,.quam.in couirnenlariisAlexandriel nostris
spiritibus alieniiaiiis, lyinphaticomcrbo occubuit. Jjirivimus decoralam, el translalione perlectain sum-
.Ecce qiianiumdifiicultaijsiiiemhiorunriiidecensiu- imopere esse curandam. Ad islorum et cajterorum
dispositio, et aeiis intemperiesteneritatijpueriii con- perfectionemtriplici
] solemusuti lecordiiione, qua-
luleruut. -. - - . . i
rum priraa cst Ti>caIis,.secunda,mjBntalis, teriia vero
Cibariorum sit <
communis.
"' Potusnuleiiiauiem me.liocris facuitas ;
sil lenuis cjusdemqueparcilas; •" i
Vocalissophisticumfacit, menlalis judi-
_ ciPm, communis.siewiilinuatafuerit facit perfeciura.
Vestiumautemsiiniliier absit penuria. .Vocaliscaecitaiem,menialis scieiitiam,-.commtmis
ImpriiuisigiicirfigiiiariimelemenlarepraesentaniiuinQ f__ui sum, Usrisautem aii -magisteriumproperare festi-
' iiiipriimiidi est dileeiio,conjungendarumquelitlera- nat. i Sicuteni.mpruJenlia sine justitia.paruinvel niiiil
r«m nbn parum anifviosa conjunctio. Neclali labo- prodest, | justiiia ûi.eni sine prudetiiia multum: sie
xiosucertaniini muliumest insisteudum,riec cito ut scieutia . sineusu prqdest parum.usus antem :sine
Servio plaei.l abeundum, quoniain si yisus.est i-i scientia i prodest iiiiili<ini.Si Vero bonaeindolis scieii-
.multis pionipiior; in aliis reperimr lunc ei babilior. iiae i lirunculus totam nequeat seriaiim comprehen-
See.und.imilahoriosi ceitaininis stat sedilicium, in dere ' oraiionem, sali.em.primanvcapiai proiiurilialio-„
i'iobi Didiiniquetradiiionibiis, necnon aliorum phi- neni,donec gradatiriiprocedenducontinuam.produ-*
losophorumquo" veuerabiliscommendataiKtoritas. cere possit effeci.uin.Visis autem 'evilatum scieiuiis,
Aniniadverieiiiiiim est autem in hujusmodiut fld.li de speculaiione Porpliyriana quinque u iversalium
resoluiioiusubjaceailat.i iraditio, et a discenlis idio- quae ab Aristptele monsira vocaniur.atteudentluiii.
iiia verho lenns.explicautmsii, fundameniienim te- e-t, ad ipsius categoriasneressaria, quae luceexpo-
nacilaiemin iiis oporfeteonsislere. Nec meiistruoso sitionis in commeniariis.noslfis his patefeciirius;0
_s_..ii-P..oebesabeundutnesi, nec~solaricursu iaiitmn quanium ulililatis habetur in.his si intrinseca lnihea-
coiifirniaixi,m, s.'d expleio Mer<urii ineryallo, eu- • lur cognitio'!Nonne liileralis Soi-hronicifacujlasest
deinque fere du,ilicat<)diligcnt.T ininiorandum. Di-• *.iiionotanda. Inquam. Nostra quoque vblumina.styli
ligeulianienim cujuslibetoperis obmsilas permolli- scliematedecorata npii sunt omiiienda. Aristqielis
lur. SeneeiptraiKiio,inexplelio Lucani, Virgiliipro- quoque t<itasuccincia breyilas, li et vocie,tidiosa ,
. lixilas,el Slalii nrbauitas, diira Flacci lranslalio, ' non iameniiifructuo.-a: mali.ii.e.nim potius fideli de-
.diirior Persii editio, M.iriianinon indigna lacsio,Na- senire iranslatiopi quamarrogautiae repreh.endite-
sonis d.screii", siinl indiganda incmoriali|ue cellule " meritiie* Quid enim A.ristoiejislucda y.erilae se.e*
eomineiidanda.Cieieroruiiiquephilosopliorum(|irout ni_us?'Necduiii haecgei;uniur,grai.iiinaticaefruciuo*.
iiigeniisuppelil.ca.pacitas)n n sub sileulio esl pr.c- siias tmllaieiius est oblinquenda, per, eam cni.m
lcreuuda .mor.ilitas,.ul sic. sentcnliosa. dictaniinis cujuslihel artis comnicndabilisredditiir ppssessio
iigeai ferenilas, el.meirorum llnreat jucundi.as. 0 jucunda. RhetnricaequeJepos, quadrivialiurrvquoqut-.
*quam !PulIiivenenahilis facuiuliasuin i.is desuler is honorsiudii tomparaiione ac<|uisita,prq.posse non
esl coiipcaiida.Cawudtirii auteni in liujusmidi ne deheiit omitii. lii.his aiiiem studii pipieivitas flprem
ipniingat ut loiariii coiitiiignhat,ipse cnim iriginta geoerai, fiupiuinquepaiiurii,"si dubitaiipnipennivia
.iiiiiisighoraiili.iiiisi.ampraiiliclorumphi.osopliorum fieiii ci leriipe.tiva... ,. . . , ',..,-
iu gymnasiis irjilidil Ciiuivcro
iini)ii.eii<iaiii. dies m • -" • •" - C.VPIJT - ' ' '. ""' '
uxor es el Jl.
]ir__essel.iiie<iiocril)us advenissel; ciijus
_;E"neas d<iliila>se se ilititius asserebat, quem i he- . Visisaulem scholariuni riidiinenlisei virlutum in-.
i
-iiiisiicbioruu-L.Virgiii seicn.taie hiveni scl. R'-quisi- cremenlis, nunc de 'eoruiii subjeci.iohe'erga magi-
iii-qtie.a _j:jiidiiin*suorii.n.d.iscipaioruinqu.fiier pri- slroshreyiier', es.t'orilicn.duui',qubnii.im'ûi se"iibn
inaiii liujusdiclionssyUgbammagister.veiiere vorsu lioyitsuhjici, non nqscafse niagisliiafi/Miseriim est
possel, respoudit absurdiiniesse tanti iioininis pri- euiin euin fore magisiriimijuijiii.iiqiiaiiise novitesse
, jniamsyjlabanrabbre.viîi, se.l poifusa.cu.iaaccenui dvcipulurii.De' ef auieni djscjp.ulisubjectio in tribns
pronunliari. Ecce quanlu-n dur.c ccryicis oblu-ilas' corisiUere,s'ilicct iu-attenlibiie, bene\olcritiaei dor
P.AJ-BOC, LXIV. 39 ,' ,
' 1227 • '
APPENDIXAD OPERA Pim.OSOP_lI.iCA BOETII. i22S
cilitaie. Atleiilus,inquain, exercitio, docilisingcnio, A< L dfleriorque.Interiiiis aiilemJIyacintinus.ciniciis pi-_ "
benevolusanimo. Alientus, inquam, ad audiendum, .let.el . Jovinus. Elalibi inereliicis labia favum dislil-
docilis ad inielligendum, benevolus ad reiinendum. " lanil i sed absiiiihiuinejiis noiissiiria suhinviisirani.
*i
lsta verotria ad perfectioneincoiicurrunlpermutati. •Comessalionibuset ebrletatibus secunda species
Non sitaulem scholaris dyscolus. Dicituren m dy- _••luxurin dotala, permulaliui lanquam caua ail c.-m-
scolus quasi a schola divi us. Scliola enim Graece. isatum cum firaeJktagaudei suslinpri. Propier coiium
dicitur vacalio Latine; inde dyscolus,quasi vacaiione cnim < fueiirietas relative. neciion et ceierorum vi-
divisus. Dyscolusautem dicitur ille qui discurrit per- . tioiuin
I genera. Vinumauiein modice sumpruminiel-
vicos, et plaieas, el.laberiias, et meretricum cellulas', . leciui-rvideiurconferre
1 aeuriien , non.auteiii inmlice
per publica spec acula, per pompas et choreas, et ;sumptiiriiralionem periurbal, iuielleciaiii.Iiebeiai,
per' comessaiioh.es,et per p.Tblicascocnas,et lioc- •'memoriani1 enervat, oblivionem. immitt.it', errorem
vagis oculis, et effrena lingua, pelulanli aiiimo , iinl'undit,-adiguorantiarri.peidiicit.llbi-eniiuebrietas,
vulluincomposilo,-omnibus his schola postponitnr. ibi i furor dominaiur; ubi 'furordoniinaiur, ibi nulla
Quodamvero lempor. cum causa sanitalis. recupe- ssapieiitia,- sedinsipieiitia .'iiervagatur.Hujus auiem
randae, et ob aeris intemperiem,Tilusquc..Gallorniii ir.uioliis quoli'iiana.jialentexcmpla; el virmtum detri-
facelosmalronarumquepios affatus; riosad Galliam meiila.' i Quieeiiam pesiis cunsbrieivinosordeieiior,
traristulissemus, muliris' dyscolos,-ut meminimus, < ipiia ti studere neque:ii,.c,rU.rosgym.nasiis inhiare
visu percepiniusin civitate.iilii CaesarisqifaeLuietia " ivoleniesfeorrodit,eriorem litis confovel, vel pugi.iis
Parisiorum dicebaluv.Mullosaulem aries mendiGare < opem -oral. O qualis fi-i*niixtiosiudeiitibus c-t cum
prospeximiis, nrilliseis pocula philosophioeadmini- -R " '
c
dissoluto'! Ejicial ergo ab iniegriiale consonii lales
stranlibus, QavbsqueBritones studii pretiq Rdma/n prudent.um ] discretio ordinedrregressibiliet lioc lem-
- -commeantes graviler ihdoluimus,quia Atheiiiensium pore _ dejerniinato'.HaecaulenijiecumlaSpJeiespr.nue
sciritillulismiiiiraepascebantur. Tandem aulem <}al- eqiiaudoque praeanibula-,.fiosteYibrisauiein peilise-
lica lingua Graecariincqeperunt.Quo.l;i alijuid aiiuJ cquaappeiitiva. Oquaiiliimerroiis itnmittii ebrieias <n
quam tortuosa volnmina Lucrelii in parlihus suis iri-" imentem'discipuli, iiisi'--frenosbbrietaiis-casiigeiui'
venissent, consilionostro"non tanlum operis perdi-" iid ii ungjem! 'Jeiiia speciesJuxuriagest coinupiscen-
dissent. Germanicifuroris paucosirispeximusinlitu"- lia t quaeornalibus inhiat,"pai'eutumfueprogiMiii-i nia-
i
lari. Magicaeauiem'delusionis arie de lberia multos iit.ua consistit, q ihiis-pau,.eiiatis tma iacultas ce-
vidimus magistrari. De nostris aulem lippientihus dil <J invicta. Ilfflcau'ein'vesliuin
" gatidet varictale fre-
-
patel et convulsis oculis. Sed hsechaclenus de dy- quenliae q , earuiiiqiie in sigilfitione iiieinbratim, V
scolo sufficiant. Ne sit amem discipulus violentus pecliiiis p beneficiovaesaiieiiipolire,-et calamistri tor-
t;
erga magistrum;Violentiaeaulem AlbinusAlbei liliu. luoshate,, (lorumque iliversitiiie se.rialinilaseivirfc.
procedatin exemplum, qui cuin esset filius dilectib- t,g .gulanique'siiimi fuco'perftnidere, nuv:icula:i|uefie-
nis,*niagis vero infelicilalis praecursor,uiagisiro suo •tftienti
~q casligationi inliiare, sinum aiomaiibiis adim-
Grillo quandoque balbutienli roanus injecit scelera- •plere, "P gemmaiiscolla inunilibus, Paithorlimque ciu-
tas, ac canitiem ejus venerabilem fcedopedum nia- gulis g venirem castigatumplehi os:eudere,"rostralista-
culavit aceessu. Quae-tanli sceleris cavfsa fuil, quia bbulatisque.calceistit regjna incedere,colloqaeelalo,
,ad primam aeris iuipressionemldiam nequlvit com- guttufe g iuflato.-supiTciliOimitilaio. ocuio impudico,
prehendere eonstitulionem. Prob dedecus. proh fit I; la^tuosoqueincessusemicircularileriucedere gaudel.
infelicis discipuliin caput felicitatisaccesstisI Tam £ II Raris aiilein parumqueniodestis scrmonibus ampul-
1:
sceleralo Nero gaudeat' haerede. tam coinquinato lari, appositisqne cibariis omnia f;is,lidire, litibus
Anelussuccessore.GrillusverocumSocrate, Senecae s< seivientes, probris affines";eruciatibus ignolosaffli-
gaudeat appetitu. Non est ergo dignus scientia qui gere,-ulliino
gi raroque stholis inleresse ,-pnrumque
scienlia. instirgii prseceplori.Luxuriaea fervoresiu- ptodese, p piimo eisdem abesse-fesiina*. -0 qualis
deal se discipulus alienare. Quani -iriplici*satirici qquariiaqueviiiorunicsl pcnnixlioSCuinquodam lem-
^.partilionediviserunt: quamdam in ornalti vestiuni pore pi me Aiheins causa discendi recepisseni, Gany-
dicenles consislere, aliam in coi:u, teniarh vero gu- medem in Pyrrln diciatorisiilium oriiivbusprj_tliclisla-
lositatis as-istricem.Cujuslibel vero rabie feculeuta boramem bi in-p xi, qui quandoquepedulis Jinibaiis ,
Jrequenter novimuslaboraresubjecios.Coniuinelioso qi quandoquecaligismaculaiis,per lioram cedrii.islibiis
coiius appetilu sanguineum Lucretii filium,~Ze- e! elattis, nudisque pedibuspra.cess:i,ariojpagumqueut
nonisque discipulum tiita Roma flevil iimscatum , st sto<iiac!ia<us'impetiii, cauteque saepissinieprovidine
•qrii lamen clarissimis orius fuil narilibus, quian- m
mihi iusurgerci, quia alienigena-eriim. Quid plura '
di
titalis procera. et saiiguineae qu.ilitaiis, inirae si- dicam, adtainani licet inviius devenii inopiani, quotJ
quidem eloqueniiae, perspicacis ingenii', sed quo-' ea qii<*prius fastid.endo c<ni;enipsit,mendic.inscor-
tidianis et uitia dehitum nupiiis gaudeb t, paire ro rogando ciunposuerii, Ibrtunaenieaiu permutato. Sed
enim ht
ha;<:h ciciiusi diilasulficiaiit. " '
poenamdeferente, patrimbniuni pareniu.Tique* '"
- census illicile consiimebai,cunclisquezelbiypisemi- - V , CAPLiTIII. i. .
nebat. Aleis autem et merelricum cellulis sempbr' -*
inhiabat. Propiio auleiriadliuc non destitufus-prti- n Cuin aiitem disci|iplusadlperfcctionemfendere le-
ritu, poslea a parentibusejectus, tandein abamicis u n< iirnibr, efleciivamcausiim peilcciionis,-*ulpoie cmi-
et consorlibus dcslitntus, a crediloribus"un'diq"ue fa- lii linulatis conslantiain, i roui faeullas suppelit, menti
ligalus, notis et igriotisfiiriiiristuduit assisiere, crii- dinoscalur
di impiimere. Quideniin in dilectionis opus-
cis ab angustiisa patre creiierrime redemptus,ultiriio- culo ct lucidius coiistaniia,.quid'incoiisiaiilia ncquius?
taiiicn pareiuis pecuniaredimi non potuil. Cruci ergb prima pi p.irit', secumlaîaria riissolvl; prima pro-
adductuseunideniad se'venire lacrymiscompellebat, cedit, c< tecunda reir.>cedii; priina cblligit-, secunda
osculumque voce queruli petebai. Pietatis auiem coilecta cc dispergil.-C-um;niitem-gymnasiisirisudare
motio ad filii peiilionem palreni erexit, crectique d< decrevissenius, niagislralusque vicem dignum duxi-
filiusnasum morsu secuit aculissimodicens : Quare,' iiius m obiiiiere/filiuni inconsianlu', hr.o ufvnius di-
a meis primis errorihus incastigatus pvasi? Utquid cam ca ipsammet -incoiisiantiaiii,foiiuna nosiris assi-
magistri niei documentis non obedivi, sociosque giiahat gi praeceptis imhueiiduni.Qui satirieisinliiabat
- ineos at
contempsi? Filii patrem necesse est indiilgere atrainentis mensunius, bisloriographispersaepedior-
casiigationi, magistrumquediscipuli mores infbr-* ni inis, elegiacis annuus; ratione vero dissercndi Ari-
' mare. Ecce quaiilurridetestabilisest meretricum iii- siotilcin
si laiiieniabalurnociuriius, in edilionibus p!ii-
curstis. Est autem merelrix nonaiia inferni janua;' lu lusopbicis iriensurnus,duoJecimque labuiaruincom-
via iniquitatis, scoipionis percussio, viscariumsce- pilationibusquasi
pi iiislanianeus, oiiinibus siquidem in
leruni, puicuslntoritus , ei si qua esl ahciius luku- brevi br exsfiterat fasiiiiitus. Si vcro-Iib.orum inspec- •
riaeignominia, species quKliliefali:! gravior scelere lioiitim tic eorumquescripiuricaliq'.iai:tuluiri-iridulsisset,
12-29 DE OlseiPLINA SGH0LAR1..M. 1250
_.iiam plurcs per lioram Inspexisset, nuliique licet A est « me essc hominem, lilinam humnniialem cxuere
-brevissimoiempore manus imponeretperlicieiites. , pissem; ,j et asinitaiem induere, specie Jiominis \m -
Tandem mercator iricoepiie.ssehaylgio. Primaevero mutatal i Sit ergo discipuli summa magislraiui- sub-
noctis spa.lo riauseaein Jiiatum Seniina cogenie pro- jcctio, j exercitii altentio cum animi benevolentia et
vocatas, etdemiim ponii instillu perterritus iiiundan- < iingenii dqciliiaie, speeierum luxuriae evilatio, ieli-
yero legu- , cisque corisiaiiliae.debita professio.
""tis, Jibrtulanus esse cupiebat. Deficieiilevisis
mine militiae se iransiulii exercitui; autem
hoslium incursibiis fugaeierga cpinrriendabat,Crato- '..''. CAPCT IV.,
nisquesludiis tutiusli.hiabai, eujus.semicirculicapa- Omnia siquidem superius expediia de sciiolarimn
citas muliisformid.bat quaeslionibus.Superiorisvero iriformaii.riesuut
j infixa,.Nuiicde eorum sagaci pro-
circuli latiludtfzodiaci formata planitie drachmis-arr _visione breviier est traclandum. Crim ergo hnmaiii
risit seplemplicihusVPrimaverb litteralis protr^ctio ,corporis comp!exio'phlegmale,.sanguine, cholera ct
'.iuassivituirum co?ii*e.mpyri'i dominalio- ti-rreniiatis melancholia corisisiat suffulta, ab aliqim praed.clo-
aliqua parlieipe-natura possii.obfuscari. Secunda ,, rum necesse est qtiemlibet elicere ' praeminentiam.
,-utrura spirituuin viuVis*servilus ler renae faecisam- .Melancholicovero pigriiiei limori jue subjecto, Jocis
bitu.queatnatura. subsidio de.nigrari.Tertia atilem, . secrelis el angulosis strepituque careniibas, lucis-
an Judaicaeirinaedivisioni polor.um, an Arislotelicae queparum-recipientibus, sttidere est op.porlu..un>,
;.simplici acquiescendum.sil parlilioni.Quarta, si Ju- saturitai.inque deelivcm serasque ceenas praecavcre;
daicaean"lerraini.siiit ex -ipsis, an in.ipsis , an qnili-, Ioiibnsque mediocribiisgaudere ad naturae slndium.
Vbel sigilialum, el sLArisloielicae-cu.mparie* lolius "_,.proutstudi desitcaiio exi'gciil;' plen'ria potus re-
locaiiter -moveanlur', quare -lotuii. non -_rioveiur. ceptiorie ad mensuram confoveri, ne niiiiii siudii
Quinta, cur cominua elemerilorumsit iransmulatio, proterviias phtliisirn generei, anhelam il.oracisqê
"etan eadem sunt quae.primo fuerunt elcmenta, an strieiiiudinem; Phlegmaiicus ve-o licel slrepiui \i-
alia consistant-.Sexia,cum unumelementorum con- geritibus aedibus, Iucisque c.ipacis<imis praecepts
'trarium, ut aqua accidentalem accipat-qualitatem,. studiis potesl informari; poe.ilis pleniqribus poiest
. ut caliditafem,quare non ignis accidentalem accipiat sustentari, cibariis omnigenisqueconfoveri, vene-
frigidilatem. Seplmia, an aliqua.zona a nps:ra sit reoque accessu; si fas esl dicere,,mensurnus per-
. liabilabilis, quaehabitanliuiivpriniajvanativiias, quis molliri deberel. Sanguinetisautem,cujus eomplexio-
accessus eoruin, qualisque recessns permuiaiii. Cir-. uis favorabilior est compago, oininhtis sedibns vel
«uli vero mappa secundi uovenaria oculos intueniium locis polest adapiari, quem ludendo saepiusnoviirius
detinebat inspectione.Quarum-pririia,zodiaci laiiiu- confoveri gravissima quaeslione,quam.si obli uan-
dine modificanlem.continebalcirculorum qualitaiem libus hirquis pariecs solus.occillarei.Tame»)in hoc
inspeclivev colurorumquetermiiios diffiniiive, to- semper nnn esi conlidendum, hui.ic cibiriis levio-
"tusqueformaequaiiluatem progressive. Secunda, an • ribis pjili!iusqiiegr.itissiiiiisdel'etlnIarari.Cliolericus
siellae,flxaesint tn ccelosupenori, an,, in propriis cir- vero pal.Id.u cffigieip'erum ,ue subjecins. sulitudini
. "«uliscomriieanles, planetarum ad inslar praevagari suppoiiatur , ne imnii sirepiius aiidiiu bilem infun-
discernant-r.Tertia,'aii cometasprodigialuer ruben- dat in tolam cuhorlem. sicque magis'raius venera-
- tes, circulariter cum caeleris planetis percurrant, an bilem laedat raajestatem. 0 qmim magislraitis laesio
desiruetiv3.cr"eatur_3 in suumchaos reverianlur,na- vitanda est! Ilunc coeuagrandiori noviinus susten-
tura permissione riaturaiitis.Quaria, aninferioris na- Q] larj, potuqiie fprioii deliniri. Cavendumesl aulem
turse co_ri.plexion_.ia viriutein sive eclipsim conira- ,ne litis hoi;ror poius adrainistraiione istius r.ibidis
hant ex planetis, iin ex primis-generantibiis. Si ex mentibus exirahatur. Si autem qualiiates assignare -
,planelis,nn secundum necessiiatem, an secunduin ignorans sit societ.as, theoricos consulat seque sie
eventum. Si vero ex geuernntibus, cum unum geife- cognoscai. Pluribu, vero menlibus inlimnlum en
Vantiumsitalbumet aliud uigrum, qnare generatum gnothiselithos. Felicisqnediscipuli di. crelio , ma"i-
ex his album el n gruui non esu et quare generatum slraluigaudeal suhjici, eu uque nietuendo diligaV,
quando inexireinilat.bus assimilalur patri, in caete- fideiisqtie existat. Nec ei, sub piclurataediiectionis
ns parturienti, quandoque neutri generaniium. ' obluiiu,"Albinusexisat detrahendo: Q..id enim <J._
Quiuta, quaeproponio' moius ad -m ittim per plane- tractore nequius? ViemagiîraiusdetracloriI Eliair,-
tas,,et quaeeoruin connexio. Sexta, cumSaturnus insi fueriut mille cum eo venieiili inagistro asstngai,
ter planetas siiseriissi~mus,Veuusquebenignissimus,-pro loco et lempore saliitan,'o c.iputque iuclinet'
an benignitas unius inaligiiitaiein relardet allerius eumque, si jubeat, assequalur, mansionique cjus !
ex oppositoadveuieiiiis.-Sepiiuiacnmcaurus naiura- si possil, se inserat cohabitaitdo, ut sic casiigaius
liter frigiduset siecus sitsquare nol.is contrarius ap- "nonsolum-se remordeat, veruni eiiam si locus ad-
".paret. Octava,quaesit elemeiitoruiiiconnexio p opor- . fuerit ad eum confluat inquirendo. Si autem disci-
tionalis.Nona,quissit solis ct lutiaemealuseleflecius. *• pulus magistro suo semper,'ut necessariutn e-t, ne-
Ullima semicirculi planities prop6iiebat,<;ur tremor qtieal exhibere pra.sentiam, tum propier mansiohis'
jri terrjs, cur concremat aera fulgur, cnr inaris exun- distantiam, tum propter alt''rius'rei causam, dicta-
.dat rabieSjgusiusquemaliguus, qu u sit nalurapen- ft las semper lateri suo habeat promptioresschedulas,
aatorum aistivaiiiuii,in hieine deficieuiium,elcbn- "" de quibus diligenier imprimatquod cbiiseiemiaepro-
""ersim;quid grandinis •rotuudi as, nivis prolixilas, pr.se noveriiinliriiaiuui, ejusque expliciie inquirat
nebulae potentia; an virtos l.ipidiimex complcxibiie duhitaium. Cum aulehi indiscrepans convcniensqiie
sit, an ex maieria; ari ad.miaulina attractio ex conir- ' adfucrit connexio commeiisaliumaiinna, vel citior
ponentib s sitnul sit; an cxuuius incursu. lantuin; serundum propo.-iliiiii commqrandivolnnlas, salis,
.<]aidpluvisedulcedci,putei hiemalis calidrlas, aesii- lignorumque in aeslate fragmenla, aulumnoque co-
yalis Irigidiias, visus triplex emissio, colorumque. pia.ni vindemiajin, messe trituram , iri Capricorno
concrelio. Cum igiiur islarum quoeslionumdiffici- congeriem carnium conferat. Oquam pinficiens esf.
lium solutio aniiiiuin mutaiionis rion posset adim- sanitaiique consentaneum secundum facultatc-miii
- plere, uxori propbsuit subjugari praedictis postposi--.. tiiiumcomponere, ne anocopi muc^rt anxionarius
tisl Visis iindique virginibus, in laedium ductus.. . aulieliiuin infirmet, et vim insipidi-acor cordis se-
pareniihus sic respondit: lmprobo corruptas, leclosV-. - crela' con.undat, rcamiuni laniste raiicor, salisque
detestor aniles. Nil mihi cnm torva, virgirie, soliis. ' triiur.i fetor inclusus intesiina corrumpal.lignorum-
ero. Spretisaue.praedictisut pute soliiiionibu. quaa- que defecuis inemhra comrahat, et quod delerius
stionum difficilibus,Ptoleiiin.ide cauieio praeceptis, - est, ne assiduisincursibus ingrassetur unxionarius!
j inquit,insistain. Sed.siguoiumgradus plarietaruinque Magna vero dircipuli es comnioditas. pront fat-ul-
discursus sine ltirris«ltiiiidine-facili visti îompre- ' las suppeiil, raagistratui necessaria exhibere, ne dum
liendi uon pbssutn, qttidde c.eierOfaciain.'lliserimi ejtis inhlai exseculioni, rerunv veiialiunr indulgeat
1231 Al-PEjNDIXAD.OPERV PHJLOSOPIIKA DOETIL \<m
romparaiio >i. 0 qoa.n alisiirdum esl magislrattis A' iloiia, Aiisioio.lissincera veritas, Plaloni* probaia-
egesias1 Loiricnm .'iiitemvelularum remoiio sunir ilivinilas, Zenonis conrrelio , Periboiiii.diieciio, I>y-
niopere est appre iamla, earumque acoessus quanto ihagbraeproiuissib, llomeri llias, el labor. Tbes.eos,
rarior lanlo saluhiii r, ue dum venerit sngg.ralali- t-uclidis llieoreumata , Daretis porisniala, Uippocra-
quid inqtiinaium, vel mancipio aliquid extrahatper- lis scriitinia ; hic viget ariopagi efficacia, legnm pei
mollito. Quoniam mancipiorumr.iro invenilur cle- . rilia, hippodromi eonfusa »lori:\, circi vicloria ,"pa-
nieniia, rariorqiie in agonia •conslanlia reperiinr. •besiraepoientia, cestus fuliitinaiio, missilium elaiio,
Vae seducenti niancipio in quo plenarie confidit dp-. iiautarum exclainaiio , juvema. pervagaiio,,cliore:e
minantis dilectio! Quid est tali fcediuset quid tanii conveiiiio. Cumergo haecet alia riiulta Favoniiniibi
sceleregravius?Hosp;tiurnniundum, supeltex inuiida, iniima-set Iibeialiias , quaenam mihi essei facuhas
ihorax dealbatus , niancipii prudeulia rerum exi- qiiaesivit, qu niticque : expensae. Ibcuji mihi po-set
" et
tus consirieraniis, sedulilati dominirae seinper assi- suflicere riuinerobiias/cujiisque disciplinae.esseimihi
• slentis, decenti vultti suiii componenda. Quid man- proriipiior meutis iutemio.. Omnihus sibi iuiiur per.
cipio sublriibenie leeiiius"' Ctnx-los tetr<"at infelix ordinemresponsis, quoddam memoria dif.numamicis
Eimax, ab ilimando iiicius, uomen ex reconira- "atiribus instilkvii, quod scilicet pafcitaii pecuiiiie
hens, qui cumNicostiali munera suscepissei, primo diligenter insislercin, quoniam ptidori <onsenianeum
ei vulfu servivit bhindiori, omnia ad nutuni admiiii- esi siulle conimissa ddapidare, cogehieque necessi-
<xisti'iis, fidelioferiise taie pudore me repatiiare confusurii. Aliud eiiam
"sirans,' fidelisque per oiiinia
promitteiis, quidqtiM Nicoslrali fidelitas possedit ' nova via ratioriis exorhilans propalavit, ul.si nlicnjus
ipsius commissum. est inftdeli ali. Quid plura, cum _-' " disciplitiae,'me insereiem , prius diligeriter iiispice-
ncquissiiiii f.limacis infeli. providenlia cuncta vidis- rem si bonis morihusobediret, liheraliuin ariiumque
sei sibi suppeditari, carnium alimenta , pisciumque iibcrlate litulis polleret,Temolaqiie onirii neglige.nlia
fomenla , caeterarum lefum venaliiim corrimercia suai professionis, ut per iriduum eum diligenter au-
cuncia in duplo quam -essenl 'a,>preliatadominicis direrii, cunciaque considerarem,' ut si buiius esset,
aur bus inlimabai, sicque loiins subsianliaeexhausit licel balbuiieus, non tamen ab eo discederem. Feli-
increnienta , Nicostraiumque iii suininamtraxit ege- cileraulein his et al is secretis instrucius, annis duo-
staleni, el crediloium diuturnain extlanialionem. bus de viginti Alhe is convalui, quidquid mali ex^
-Qua nihil amarius hieiiii imprimilur. Ya_ creditoris perlns' ad bohi lanien vesiigia semper fui anhelans.
insaniei! Maxima vero Nicoslrati penuria eum ih Non enim esl d gnus dulcoiis acumine qui amaritu-
mancipii erroris cogoiiionem perduxii. Tarde verb dinis nequivit invisc.iri gravamine. Ilerodiani, Ari-
Eliriiacem super errbre suo convenit; qub audiio - sioielisque disciplinaeseniper adlncrens, aliorumqup
sialiih jncontumeliosa verba prorupit, d.mlnique "sciniillulas diligenter menli nieae commendavi. Ne
in visceribus mucronem S"pcliv.i, et qiiaepriusob'- pjupertaiis faculiaii praesentis operis deroget siiri- .
ntiseral secum •asportavit, dominicumque "cbrpus pliciia--,confiiiidatdesperatio,afflig:ildesolatio,quod-
canibus reliquit devoranduni. En quanum delesia- dam cunctiirum lialurae commune dignum duxiirius
bilis pfodilbris ihipielas scelus perpeirav.t. Servus "examinicomiiiiiieiidiiin. Cum autem scbolaris ege-
bilinguis procul expellaiur, et ipsius hequitia slalim slas diverso procedat iniuitu, lamen pmpter a fininra
-depbnamr, licet co. f-anguiuiiatis proximiiate con- lenaciiatem, tum propter eoruni inundaiitis procellae
jiinclus existat. Sei vorinn siquidem crinleliiaie mul- penuriam, lum proptcr vitrici juvaiiiinls inconslan-
IOSvidimtis soeibrutii nicumre jaciiira-n. Creililo- {_ liam, tum propter germanae.imbiliiatis insianliam,
ribus aiilein summa exhilieatur debiti eomineiidaii , rum propier ipsius priniogeiiili mililiie niniiam incu-
dieique pfacfixBesemi'er-|fro-pos'se debiii (iatsolutio. riaiii, turii propter faniiliaris adu^tionis versutiam,
. Scholari- vcro cui plcrio cornu copia noiiarrisif, o generali sleuimate perusi dignuiriduximus consulen--
qrianv dulcis esi cre-iiloris iransfaiio affiniumque duni. Parentum deiestabilis ad*inca'teiiacitas. pre-
sufiragii exhibilio ! P.udenlis etiamschulafis con- "cuminsiarilia permollitur, ticdiosisqueaffalibus.ple-
slaniia semper. al-qtio cousorle gaudcat speciali, ciii rUiii,|Uedissolvitur,lfeiibusqiie teuipestivisdelinitur,
propriam possil detcgere conscieniiairi, qui-nubila proinissis fallacibus pleruiiique excitatuf ,'munuscu-
exisienie fortuna difgemer ."-ubveniat, ninrboqiie lis aflecluosis dissolvi.ur, adulatione si teiripesliva
-vigenie sedulum BCexhibât. El silelra niorlis ca- fuerit perfofatur, siminus soljdanir, adamanlina li-
.ligb adfueritsuper-siile* facultales disponat, sivero cetfueril, exemplari cominonjtu destifuitiir, alio-
vivus'evadat, ab eo possil suMenlari;pasci, deliniri rumquerogatibusexcilatur. Inundautis procelhe pe-
jet con«olari,,cnhiiuin.duci, diversis etiam par.ibus riiiriaeper labof s incrementa proprii obtemperan-
procurari; vigente autem valetudine libelii^ gan- duiii est scriptitando, trituras colligendo,areas muu-
.deant permutaiinij quasstiuiifulis' cerl-itim com- dando, ad lempus serviendb. Si lamen ii geniosa
-mentlabili- recordatione -, gradatiin , c.isiig.nionis scrbendi facultas moiurii coegerii voluntarium, no
ieliciiate conv.ersim', di.versis e ianwariisqne jo- , cessitatis stimulum dignum duximusirihibere. Ca-
.coru n geneiihus dulc ter obsequendo. Sici|i>e veiidum esi lamen ne deliciosus mentem exciiet ap-
inter eos mutiiae dilectonis permaneal iiitcgri- peiitus, lucfumque_enervet Sirenosuni coinmiiniier
tas , ul pfimaevi' lemporis' ros sit- insiillans , in " sbribentium, prodiga raroi|uefidelisdbffaudetadula-
medio inundaiis , in. line vero inebrians existni. "tio,'faraiIiarisquesinistra visu vel auditu ebihalquid-
Quid dulcius ,' 'uid praeclarius,'quid cerie hielius ? quid scribentis dextra permollilur. Glebeonis nej- di-
pra.siaiiiiseniui-ainoris'iiulla favorisadopiio praesiat quilia iion obslaiue, parentebe graiia quaniummihi
iiiiem. Invidia vero,si secuudunvquid evenerit, in seendi incommodumvirtuluinque decremeiitum
discendo videli<et,'graiuiia est; sifnplcx atiiem pro-' coiilulil suh Herodianoniililanii! Deficienle plerum-
prii auctoris.cbnsiimptiva est. Ciirnauteni pareniis X\uepaterni sensus igniculo,more praetaxatoriioero-
inei proyidenlia ejus.colloquio, uf assolei, diebus , rem cautius duximus niiligare,- aliquid impririieiido
.paucis.proiniitens consolari, ail_,Alhenas slud.i ob arbilranies luliiss egere, quain velleAffinibus longi lahoris iti-
eausam me misissel, uniciim custqdeiii vitaemeaeiiu- nera repatriando invitus arripefe. intiina-
veni nomineKavonium, non a venlo; sed a fayore vil Glebeonis nequilia me peslifer s scriptofum setli-
denoiiiinaium. Hic cuiii iue inspexisset ilinere fali- ..- bus imbui, lucroque seducenti dimius gloriari. Ad
galum, diyersa .nmsideran em, creberrime suspiran- nialuinplefumque pareinis piomplior iiilentio igne
tem, qua.siyii cnja. ;essem, secum<]ueine adiluxii, •. ., (.vaporavitirilriiisecosoliioque privavil subsidio, *t
curialiier consolans, breviter inquirendo si ob studii ! priusquaraexitus acta probasse;, nondeclinavitamen-
causam iliuc."venis-ein,rujusque professionis essem, iia,-precumque in niillo prolecit inslantia, post bi-
cujusque facultaus , posr tiiduuin, nomina vicoruni ma um delaloris notoria iradilio rfeinansit; sednon"
osietideiido, aiigiporlofum confraga, dicens,: llic inulta.recessit."Ohsequio vilrici si nequeal cbnsolafi
vigeat praesagia Cimldaeortiiii,Pwlenivi non lalens fjcullas;minis derogetur, tractuque tempeslivo com-
:
1253. DE DISClPLlNA SCUOLARIUM. J234
mint.atiir i.ljocosa Proculi docel.tnns-.iciio. Germani A est e ordiriaridumi primo ul sciat quaequisque :'tdtanti',
feslivantisincuriaexemplarimiiigelilreulogio, ipsius^ nominis « perlineaift revefenliam,'ut qiiaescila suut '
-<juepropinqiiitniisadmpnilu corrigaiur versutla, vel exprimere e noscal, et ne scri|itoriim comn.iissionise
amentia de[$rimaiur..G.erriianae ti
nuhilibus annis affiui tolaliief commitlal, ut Lucrdius, qui ciijnslibet
quanio citius obieniperandumVesi;ne per iricuriaevi- quaesiioiiis
q nodurii propnsitae'iriqiiirendo,' dimissb
c
tium rbsa pririiiilapbllicecarpatur iinligno. 0 quaiii corriilaluschedulis confluebai.Secundo ut Iilirorum
sororis cprarrieridandapudovsprofessio, dolendaque ciipiairi c snae acquirat exercilaiioni, ut cum opus
coriirariicommissio, Velulivullum deturpanlis pu- fuerii ii eos cbnsulai. Nec omriinb eis credat,"u'tJugo
dore-plenapulpaeresecatio ! Obiemperandaegeimn- <|ui q Moniani sui magislri monitis;in lanluni'confisus
riitalis insignia -secundi Theophrasli Syinmachuiii eesi, quod omneverbuinab ipsius ofe pfogressuui
tEConomumsub silentio comriiiiiendiimnon esi, qui, qiiaternnllis
q exarabat et tahqnam sacrum. existima-
uiroque parentom viam universac carnis ingresso, , bbal, liil aliud quam magi tri vicem in scholis obtinens
iniminentis infamiaegermanaeconslaiitiam doiis he- pra-dicabat, p unde multoiies pudbre confusus inclu--'
"nefich niaritavit; seque-forlunae mealihus obnixe sus s -abibai.- Quippe irii-erfimi esl ingenii semper
commenriavii.Elisiaemarilonaufragiissufrepio Syrri- iiiiveiitis' et rioninveniendis uli, slultius esl magi-
niacbum fratrem soror insequebatur. Elisia in mul- stratus s oralionibus omnino cohfidere, sed primo
•tis serviendo, meritorum simulacro euncla Syinma- credendum c esl, donec Videalur quid sentiai; pnslea
-cltominisirabat. Nam propriaecarnis illecebris dntn I(ingendumest eiiiiidemiri docendoeirasse, ul si forie
deesset facullas, secreiiusflorem exponebat. Maluil * rreperire queat quid coriimissaeobjiciat .seduli-ali.'
«nim incuriaevitioclam Elis'a suecumhere quam fra- Teitio ' ut qubsdam liabeat quos secreta doceat,.li-,
ternae Toadusconslanliaese viva dirumpere; tiec ab I, 1brosque legal, aliisque ludimentis infofmet,"ut sic
incoeplis retrogr.ida permausit, quousque inchoaia intellecla i sciat,- sciiaque expriinere discat, et ex-'
fihe lerminavil idoneo.. Tenacitatis industriaerudi- pressione I frequcnii' usrim comparei; usus magiste-
jrienfb aduslioiii-dome.licae succurfendurii esl,- ne rium i propinal : alios natnque .docere. esf.proprie
mutuatoe peciiivise diligeulia bilerii infundat, alierius facullali
". indulgere. Qftailo' ordinaiidum esl ut hos
eam vej rei afflictuscasum conferai, quidquid sub aliosque " sibi alliciai, rit curri opppfluuilas iniagi-
- Jiis fiai, caule conferendum estne pusilla rerum te-' slrandi adfiieri', eormn intr.inseco gaudeal aspectu.
- «nchas .vuliumruboris judicio in posterum obsiipet. Quid ( lurpius qnam primo jncepiionis temppre sblus
<
tahulata enirii plerumque ibrlia unius scintillulael.-c- destilui, ul Flavus, qui ob sui generis imperium
,-sionejueredignoscuniiir.. Qud de Calvomiliie luce -gaz_.qu'e i doniiriaritisoputeiifiam cunctos silil credi-
sapieniiT praeditosenserit caniiies-cognpscal.iryqui; dil < subjugari, teriipore v'ei'0concur.-oiselapso. raro
•primspvomilili.-eflore transitnm faciendb, lalenter reperit |i sodalem qui lege conduciionis adhaesil licet
sub Binho anaphoram quamdam secum detulit, invitus, mirias otnnigenas regaliler addendo. Gi*ne-
jnancipiiquegraliaecommendavit,staiuque leyi per- . rositati i tamen corisentaneuriiest securidumiduplicem
mtiia.io.alterius. vicem elegit .cohorfs, de ollaque panitionem ! affiiiitaiis, ri)agistranlis saltem.ad iem-
Jictlli cocum convenit. Rixa. rancorisque- fre- q. dis- 'pusfovere pra.senlianii Quintout quorum gfaiia
soluto, indigrie cocus rancor.einperle.ens caii iiem '. coroiiandus esl, in favore •illorum scholas semper
iiclili perrussit,.qiiae licel poslmodum hedera dcco,- . peripalelice obambulet, cuiialiterque opponat, pro- .
xata esset",nuHittstanien.de caeterbsucci connexui tefyienlesque acrifcr reniordeat, diligentiusque.pro
pris.inum slatum polujt revocare laesionem, ex in- C" -]"tenipore resporideal- ne si muta fneril voluntas, •
, .cursu fictilis proha sibi simulquesiirpi contraliendb. l ,ignoranliae imputelnr caecitativel.arroganti^s leme-
' Sil.ergo luta pauperiatis faculias, munda, parvoque ritati' Multossiquideiriob responsionis protefvitntem
/conti-iita,incursus viriliterperfefens, adsnmnia sem- . speculanfium, licel invile, vidimus praecipiiiofrui,
.per.anlielans, bmnibus obedieris. El sirproinpta fa- nori ehirii disceritis inte est probris aff <iibusel con-
.m.u.Iatu.i,e.t.adloquendumlarda, fidelis in bbsequio, t.mieliosis regenlem iuciiare. Nec licet sunnria fn-
jnlegra amore, dulcisque colloquio,cordis tumorosi- miliaritaie conjnncius fmrit ipsius docentis secretis,
,tale carens, quoniam ejus.oppositumcuhi eo com-V nisijussus clebei inlvare, jussus vcrq irivite. Nonne
jnorari npn appreti.aiur.Licetcnim a muliis deslilui- Fontini pr.-tervitas Zenocralis scrulinia aperuii,
.uir.laboris reifil.utio, lanien.ab aliqub promerebitur cdocia puh.liceprius inspexit, seque magslrari cre-
.favoris.a.dopiio. Nomie in m.odicopleaimque lapsri - didit, si onineni Zenocralis.abslulisset Minervam,
.conlingii, quod.annuo riequii produci.circulo.. Adu-; qua;.ablala Zenocrates. sludere desiit, ablatisque
Jatoris.officio,delaiorisque cons-irtio,pro loco ncgo- Fonlinus u"i riesciens,pbrenesi laborabat -graridiori?
tioque lemporis extcrminaiis. . proprjo efgo.discipulus labori confisus, .alieno nun-
" " quam, iriyidebit"horiori. Cum. aulem dies summse
. CAPUTV. prbmoti.onisadfuerii, brevi siemmate comperidioso-
"• Cum ad
migistraius excellenli.am bonae indolis que .affitu veneranda commendelursociorum'colle-
adolescens velit aseendere, necessarium est rit tria . ctib; sicquead.Jionoris initialis.ihcremenia inlrepide
slaluuni, quae in assignatione probabilitatis . pfocedendutn.est, deceiiii: ornalii,'festivo appafalu,
- genera
iiinuit Arisioleles^diligeoler intclligat. Sunt auterii n si facullas suppetai, curiclis vel ad lihitum ejusdem
quidam vehemeritefobiusi, alii mcdiocres, toriii ex- D salieni professionis splendidaeprocurato. Caute Ta-
cclleiiler acuti.' NuIIiunvero velieinenler bblus.irnm .riien cOnsiderandumest cauiiusque invesiigaiiduin
yidimiis unqiiani philosophicu nettare yehemenler anle inagislerii elationpm,' ul primi anni.decursu
inehi-iari. Isfis aulem "meclianiea gaudet mantari, propria j.ossil. stisienlari si opus fuerit facultate. .
mediocribiis polit:ca. Exccllenler verb auctorum tres Turpe est enim- ob revefenliam tanti noininis prima
.inveriinius panilibiies, quofum quidamsunl excel- fronte.mehdicare, .utStriclonius, qui. oinnibus ad
leriler ae-jli, alii mcdiocres, lertii excellentissime niagislerium periinenlibus venerahiliter exsecutus,
aculi. lixcelleiiêr' acutis gaudet. oecinomlca, me* luce coepit fertia mendicare, tantique ausus inox
diorribus.vero sub lunaii glnbo physica, apotlieca- euni'poeniluit. Quid miruni ? quasi Jnstantaneus de-'
riorumque praclica. Excelleiitissime acutis, quos liisiis. abscessit; tanli bonoris fastigia nunquam.de
.naxime Arisioteles i.otos secunduin philospphiam caeterb confessus. 0 quani felicis exitus venefanda
vocai, universaliiiin pef experiniciiia singulariuni est cbmnieridaiio!.
arridet cogniiio; haec irivialiumdoniina est, qua- b
drivialiiiui potemia, b quam* est'felix exhibitip!' CAJ-UTVI. . .
Mediocriialis'lanien' exirema paitiiio, hbnos perfe- Expedilis- liis- quie ad scholariiim eruditionem
clos.qiie licet sibi quaudnqiie*coriipafavit cuin su- digesia surit, dilucidandi moderatione-observata,
dore, ni.-igislrafuslainen dbiVtisiiu: hoiiofc coiisum- 'iiecangaijafe Iectorem sermonis brevitate curaniiis',
pib flofe juvenlae, Isiis si |uitlem prai.ficlis hoc inodo nec dilaiiqne cbnfuild.ere,nunquam, lucidiori stylo
123S APPENDIX AD OPEftA PiIILOSOPIIlCAHOETlf. 12sG
leviorique sleramale pcrusi, qaoniam non soltim A_ spaiium exspectare praesumps rit, hos siquideni pi-
discretis, verum.eliam rudibiis aenigmatissefie post- gritiei inoracoiifu'nilitVlra.que.se rarieore com.nii-
posiia commendatur. Nunead magistroruni venerabi- nnei. i C.um auterii pigriiiei discipulus ,"dormitation:-_
lem properandura est majestaiem. Magistrorum au- iartifex, magislri nnverit sedulilalem , #ul malurius
tem talis liabeatur divis;o. Tanlofum quidain duabus f, J siinabil, aui pudore confusus in.hujus opprobrium
i
urbibus caeleris fulgeniioribus, scilicet Romae et donnitahit. Sednon faciat ul Assnertts poela prae- •
Adienis commorantuf, ullefius nusquam proce- < cipit, qiiein Drombnis Castofis discipuli pigrities ne- •
tlenles, nisi quanlum fortuna succedit. eis ut aliius" iquivit iii ristim exciiare. Eo- vero riiore quotidiano •
venerentur. Alii praedictoruin bmittentes fastigia ad i primam steitenie , unguibus. scabris tnembratim
locorum, oppidorum adjareulinm quaerunt emolu- musicuni i melos ageniibus.bctilisque-lippientibus, lu-
menla, liim propter novercam disciplinaeegestatera, icemque explorantibus fnaiutiui labbris, in scholisque '.
lum propter natalis patna; dulcorem renilenlem. ne i tes peragatur consortibus advenienlibus sic dice- '
Tam istorum quaimaliorum quidam raiione pulchraa bal: Lucis rubore diei aurorane adhuc confunditur?
denominationis imperinm' assumuni, iit linnorificen- Illis iiaque heg.miibus,mediam parlem diei cfeberri-,
lur. Aiii ralione inte'.ligentiaeignorarilia eorum ne. 1me.somiioleniiisexplevitgrafias Deo agendp, maluit
confundantur. Terlii subtilius speculanies propter ienim sani capitis habere duriliem quam' insani peri-
utriusque pariis incrementa magistralja contrahunt liam. i Si vero meridianaedispuiationi plerumque ades-
paludamenta. Talium namque quicunque venustaiis' isei , nativum moreni' excedcre nesciens, naso'vi^-
assumpise debitique officii velit emolumenta prose- lante siertcbat, allinibusque ob porcinae corrosionis _
qui, in universa morum honeslate oportel ut polleal r>,' islrepilnm praebebat fastidia. Dum aliquando blera
pracdarius.ul sit utique in sermone verax, in "judi- secundas: ejtis delicias haufiret, ora hialui, iumlna
c.iojustus, iii consilio providus, et iu commisso fi- snranoi commisit. Manusvero, licet sordida ,- in ca-
delis, conslans in vullu, piris in affalii, virtutibus in- ilino, aliquid prendebai,.sed.sopor ei nocivnscxsiitit,
signilus, bonitaleque laudabilis exisial; si quid vero dum < cibaria incarcerare quaesivit.Adquem fructum
contrarii aceiderit, humanae fragiiitaiis appetilu ac- imaturitatis, o Marcianesociorumtarissime, credi-
cidere soJet. Conversatlone eiiam sit bonus, nulla tis i hunc pervenire, vestra siquidem novit inteniio; Si"
siquidem.res est niagis perniciosa .discipulo, vita idisserendi causa meridianus doctor stildium adierit,
i
magisiri cpntumeliosa : infusa enim videnlur saepis- cavendum estnesopliisticopolleat apparalu, necte- -
sime^confundi et feiido vase, quia fetidum vas aquas tds moveatur difflciiltatibus,sed sludiosa praemedita-
infus'as Corrumpit. Haecautem ad animse docenlis itione omnibus armalus , intrepidus, adeal lites, eas-.'
informationem digesia sunt; nunc de capteris pfima- ique facili menle componat",, el illudqnod qnisque
fiis, ribn dico de primo primis, sed de secundo pri- < ohjecerit ita memoriaedisponai,.ntdetegeridi tem-
mis disserendum cst. Teneiur quoque doclor erudi- pore a yia raiionis non discedat, sed ordine compe-
tus esse, niansueius, rigidus, antiquus non annis, tenti aenigmata dilucidandi moderalione assumpta-
non negligens, nec arrogans. Sit, inquam, eruditus. explicite dissolvat. Si v ro maxima, ut assolet, dis-
JPrius enim oportet ut discat quam-doceat. Trivii creiorum mentibus conligefitdubitatioindissefendo, ,
siquidem comparaiioriem doctrinaenovimus assistri- siudiis uiendum cst delibefando, etqtiod naturalibus
cem. Valde vero absurduin esl el iniquum, ut impe- moii.nis niens exagitata dictaverit, eonscieritiae in
riti perilis, novelli aniiquis, rudesque praefe:antur . crastinum proferendnm est. Eodemque modosi dif-
emeriiis. 'Mansueius : quoniam quandoque discipu- Ci licilliiiium quid quisqnis pfaemeditatusfuerit, discre-
lorum elaiionem paii cipportunnmest, ergo mansue- lionl est eomrheridandum; facilius enim disserendo
tudine ulendum est. Magister Franco in immansue- plerumquu difficuliaiis sci.aillula invenitur quam si
tudine prodeat in excmplum, qui ob diseipulorum siudii ob-eivationi commiitereturJquoniani non in
suorum nobiiilate, sui utentium irrefrenabilem ar- •:allero tantnm.scienliaeveritasreperitur, ut dicit Aris-
rogantiarn laqueo se suspendit; sapientius auiem toteles. Ari\madvertendumest eliam quod tribus mo-
egisset si mansuetudine usus fuisset. Rigidus : -in dis in tradiiionibus.ini solet discrelorum cngnilio.
scholarium enim. amplexu rigore frui commodissi- Novis siquideni et inusitaiis ediiibnibus gloriari, ve-
mum est, 'ut-sic errantibus vindictam irnponat, so- teribus teirisque discipulprum mentes palliare, ve-
phisiarum lites. dissolyat, oblatrantes rerriordeat, tustissimis tamen innovatis.et lanquariipropriis rivis
obloquentes repriniat, protervientes casliget, to- manantibus credenttumintelligerilias excitare. Siquis
tamque determinationem dialeciicam faciat. Anti- vero hofum discipulofumsagacitate oblectaverit, ar-
quus vefo non annis, sed perpctua scientia ; si chischolari jungendus est, ut vel eis recordaiionis se«
vero utfumque adfuerit, sanior- condilio' erif, Non rieri) fideliler imprimat, velexarandidiligenliarii com-
negligens: quoniam sicutin uno quoque opere mater mendet. Magnumsiquidem iri his utililalis fomenlum
invenitur constantia, ita univeiste doetrinie el disci-. colligelur. Ut aiitem ad magistratus apiceni tempore
plinaenpverca est negligentia. Opponunius enim es- perveniat discipulus, studio eonlinuitaiis immoran-
set mechanicaedeservire arti quam negligentiasjugo dtim < est, recessuque secreii -ri, licet sanguineus exis-
onerari^Non sit arrogans : quoniam vivax pauperum lat, lnsjsieridum est, ne strepitus assistentium men-
scintillula exsiinguitur magislrantis arrogantia, vo- rv(temhebelel, ve! migranliunf rixa confundatimellec-'
luntasque discendi divitibus sequestralur, quoniam lum , nuUis vinculis viiales spiritus impedieniibus.
arrogantis magistri sedulitas nunquam fideliter ho- Ilonestati cnim conseritaneuinest ut s creta rimandu
minem instruxit. Hi sunt quiid quod seiunt humili- soliiarius
: magister existatmagis quam libellos exlra-
icr doeere contemnunt, et quae ratione sapiuiil recle bendo 1 cunclis pra-sentiiimsuam exhlbeat: nonne de-
i
monstrare nequeunt, .quoniam in fastigio positi men- liactionis filiusmagistrJsedulitatem Jibros exirahen-
tes moerentiumdespiciunt, nee in dalorem scienlia. tem aspiciens, quidin quantum utiquemeditarelur?
causamreferunt, sedpropriam in se respiciuut excel- Si vero primaevotcmpore magislrantis d ligeiilia co-
lentiam. Hi etiam sunt qui fimbrias dihuant, phylac-. piam ] discenlium non habuerit, idcirco non tepescat,
teria magnificant,.in"publicis speclaculis einineiuiora' neci spe depo'siiaeyanescat, sed tanto acrius studiis
sedilia qu_eriii-t,et ab omnibus rabbi nomine vocari insistat
i ,-seque in confliciusireiine pr.vbeai, utsic
et salutari desiderant. Tales siquidem oninium bo- licet 1 cum paucis. -lionorem" co.ilingat-. Paucorum .
norum colleeiio, jure sedulitatis ablato, a se relega- enini< consortio inujtos delirii.os, profundilalis studio
bit. Cum autem bona: inquisitioriistiro legendi causa vigente, frequeniervidimus sirenue intiiulan. -Nonne -
'
scholas intraverit, rigore intrinsecus assumptb, eon- . Theoplif.asiussubiililalisartifex ; paucoruin -siiffulius
siderandum est ut aurora. tempore coniinuo submissa < ornatu, spe defraudalns regendi, curam.objecit, qiiod
voceincipiatjOrerotundomediocrilerascetidendo,nisi _tamen I inconsulte egit", «onsuliius- eninvegissei si,
magna urgeat necessilas ex.peciando. Quoniam si se i siudii obscrvantiae commeudabilfiinexhibuisset. '
ma-jistratus diligentia aliquos. ultra debili lemporis ,Muneribus
,1 lamen magistri Lcoiuini discreiio multo-
i£57 !>E DISCIPLINASGHOLARIUM. 1258
rum sibi acquisivit consorliiim. Pu'chrius enim sic A. erogaverii.-Submiiiisir.iiiuiiiiieiiiiiicuraenonsemper
egei e ceiis.uitquarirdisceiiium coemdesliiui. Pietatis -._estconfidendum, quoniain illoruin cupidilas-fractis
vero amhilu scholarium rector delinilus, discipulo- assibus plerumque perraollitur, aut spe defraudata
itiiii conla paupertate d>ge iliuni sludioseqiiediseeri- . tepescit fidelilas, aut ut videantur fideles crudescit
tium mulcere teneiur, videlicet cibariis, calceis, ves- potestas.Sicuii vero paupi-rtati felici misericorditer
tihus sallem tritis , si-facullas suppetit, caiieiiKque' defereridum cst, sic non min,usipsius eruditioni.bus
ilonalis subveniat, consilidque, ut decet, concilaiivo. . --attentius est insistendum. Cum autem coenapaupe-
Quae enim praeclarior naturaequaeve suavior quam rior adfuerii, commensalibusest eroganda facultas,
veris scholarihus erogatio ? Praeclariusest euim con- --j"amiliafihus£omp'icibusquevicinitaiis invilae porri-
fovere scliolareniliisin .-quibusest mininia donantis .""genda, ne familiaris vox secreta revelet detrabendo,
evhihitio, maxima _.ero pauperis recipientis proiiip- yel niultiplicitatisanus prodiga propinquatanui an-
titttdo, quam histrionum et.merelric.uin deteslibilcs --neciendo. Qiiid atitcm anu conscia fuiilius"?Proterva
incursus de'iniri: Ntibila. lieet_quaiidoqi:e-furliiha 4n niinimis procul apsit rapacitns, el fame noverca
existai,non'tamen_:magistrariiis .cura desperei, sed ~eiadunca ienaciias.,Cavendum est eljam ne pue-
stinper curialiter se.regeiido.in.cursus viiilitef perle- rorum piilyefi feculenlo plbStqtiam triennio ibidem
• rat.-duiciiisexspectandb.jProliCoriandipudendatrans- . alludat, licet maxima comiltim gazaeve adfuerit af-
actio! Si aiitenvob-festivi ^temi.or.simpulsuih doli- ' ftiienti:i,,corisiderataque amoris opulentia, nisi lio-
ciaium loc.i visiiarejtlacuerit, semper coolus sui nb- -' rioris pfomolio vigeal in amore vel facultaltim elatio
- bilion-s, fonnaque eminen.tiores, doc iftis secuni ha- in lioiiore., Citni' auierii ob dulcoris palfia. delicias,
beat discretio, ne quasi desiiiuiussolaiip a niultis n,' pareniuinijue venerabiles aspeclus,..regendi curam
videaiur, v<_*lne in periculum excitetur. Maronissal- quis acceperil In natalis soli conftnio, pomposo af-
tus felicium -discipulorumpr&a .i cndiu ind .lui.t. ,Li-. fatu insistemjuin est. Caiiie.spjendideque prociira-
cel auiem in scholis rig.dus exisiere debeai,, lamcn • -tioni vicissimvesi'arridendum, vesiiuinque varieiate
ingressu' salulando devotus _M_rinaiicai,<..ia sermone . giiiideiidumVqiioiiiamveslis pblyiiiiie venustas, an-
jucuudus transiuigrantihiis,-conies alludeiuibus, fide-. "nuloruiriqiie,insighia, .'.multos aliud quam verilas
Jis admbriitucomiiiorantibus*,.cisiiiai<;cautus alliiiv exigit cogmit .bbiinere. Ornatus," favor. iiffatusque
bus, nesuspiraiitis.nasi felorom si quis adfuerii,- ami- lepbs,' qu.ira.f.liiriirios cbniparatos seiisu , erroneo
cabiiis ebibat affinilas.Extrema pi-csenti.s,voIuniiiiis_ Udmeruiiiexcedefe \isu_ compellunt, brdine lanieii
exstat compilaiio.de magislraiiiibus, qups liberalibus *doce,:di, i"r;ci,ax'a'todiligenter observato'. Jocofuni
noverca:diseipiinis_egeslasfines-coiiipulerii invadefe qiioque damn.osalihido atteniiiis ablata sit, ut quoa
alienas; i£t'<Je.iilisrquos naluraliicr pam-erevbiat faro coniingit provincialis fionor. famain efferat'
duleedov:aliquid._sub-compendip dicanms. Cuin oli. _. , in ttuli comniendationem. Quanto niagis vero ve- •
egestatisxausam repellendae lucri quaenit.quis odo- .- nuslaiis titulus surrexerit, lanlo riiag:s subditorum
rem dulcissimum, consideranduin.e_l ulsalvo magis,-- insls encluni eslfavori, ul quod pfbprii oris nequit
tratus honore patrilati quantum queat iiisisial, ves- efferri lumuliihus, ipsorum lempestiyis erogetur af-
tibus me.liocribus.jnhial.-e!scliplariuin regimini pr.c- fatibus, ut non soltim in riiorum dulcediiie, verum
cipue indulgeat, puerisque primo prajheat vultum etiam propriaa faculiaiis acumine comniendabilis iu-
iieiiignum_jpareiiii.busque.eorum benigiiiorem affa- specleiur. Cumaiitem lani moruhi • quain facultatis
lum, docendique a.uditum.spqiideal b.ei.ignissimuni, in puhlicuiii ev^nerit commendatio,' cayendum esi
ulsic iipn soluni puerorum corda permolliai, veru u C rieincestiis capui obitipei, adulierium bra' confun-
eiiam pareiitum pecuniam exlrahai ,-famamque effii- dat, illicitetjue malignilatis feior famam bonam deni-
rai, scliulaj vcro jura fegulariter defendet, ordine gret, ne rosae.yemum emittenles odorerii videanlur
doceiiili pnusTcdocto-puiatur.Ei*.deii!e iam aliqu.ii- -_exspirare, ei lilia sud re castiialis quaesita decre-
tulum flduilis rigiduin se exhjbeai, ipsorum )ue ota ad scere videanlurl Yenerabilis Cratonis effiges prp-
recie loquenduin componat, digitosque a<lsciihen- - priae facullaiis complicibus", aliis etiairi.qui eum
dimi consiriiigat,-.*.d iegendum omnino conlormei, - .iiriico aspectu attigeranl, mceroris carisam praebuil et
ligore justili e comitante",ut sic non soluui in doc- incremenium , qui Castoris in diversorio ob Eufra-
uina, v.erujireua-tVin facetia conveniat ;.Iu<leidique siae uxoris suaedelicias obdormivil, amplexando re-
Sjiaiium lenipcsiive concedat, docendique benefi- - perlusest, capillis tractus, verbere castigalus, vul-
ci.i nullo.casii spblrahai. Si yero contumaeem,su- nere laceivtus, sale fricalus, urina servorum per-
perhumque Jnvenerii.,.-dulciier casligei.jixempla- fusus, angulis ejeetus, trabibus erectus, landeni
que morum proponat quibusiepriinaiur , alioqui.i -.. lassatis torloribus genilalibus privalus, *slerqiiiIinio
pareiiluui a-sensu-_-virgisaffligetur-, ulsicad u:i- -siipposiius, transeuniibus expositus ; plebis ahjeciio;
guom castigatus
- e.adaf, iie .despcralus- ,in ignoV djscipulorumVdesolatio, coriiiiiilitonum opprobriuui
ininiaiu cadav":Cuin autem . magisiranlis' dileetio 'criidumque ac crudele, miserum ac miserrimum
a_.ale îiifiigidaios-.^taiualesque-. pla:iel:eos .schbr '..cuhctis exstiiit doloris spectaculum, afflniiaiis gra-
laslici inlioi tis habuerit participe*, si correctibnis . lia pafeiilelaequegloria iri nullosibi proficienlibus:.
lim.i apml.eoVuii-nequiyeiit, senio confeclis arri- *Licet_,cnira:piima quandoque salva fiant indicia,
dcndum e?i, staiualibus irigeriiiscendum,'planeli-rj ûltima vero alteriui saporis :inquinamenla perma-
cisque.favo is-siimilacfoesl. coiig-iudendim. Cala^ "nebunt, " etc.
mislralos cifrishirsuiis pertirat, fucoque perfusos Consiliabar item gnalorum solvere carmen,
lacrymis irrigaiuibus gulanv p.erfuiida j iriollesque Obliqu! f.iciesurdus ab arce vehor.
caute cjiciat ne meniis suae i-eaium.coiiiiiioiipariici- Nou pudeat struxisse dolos ex aggere salo,
fient. Animadverlendum est eiiam quod quorura Iluiniferos' boiiilus dum movet aiupla seges;
erogatione -liboriosurn delinitnr, ceri.inien, in illis ". Adefat iiiierdiim rabies conlermina ponto.
cioi-iiiiialis coniprobelur effectiis, refurii nainqiie ' Dum loquoi, cx quarto capite confer opus.' •
eircciu.s-exhibiiione.operisdeclaraiiir. -Ofdiiie"auteiu Vos precor, o juvenes quibus est celebraiiila. ju-
coiiiiieienii vicissim siini coiivucamli, ut iiJeli scru- "_•• [venlus,
' nunc raca modos.
ti io pateat quid siibmiiiistiaiitiuui labor diuruus Suggeiai innocuos lyra
1233- APPEKDIX AD GPERA PillLOSOPIiKJA I30ETII. 1240
IN BOETIUM DE COJNSOLATIOM PHILOSOPHLE

" ° '
"I.IB.III, METR.IX, ,
'
COMMEN1.ARIUS. ,
"O '
qui perprlua muriduniraiione gubemas, Aa. agnbscrt. Qirod lamen iifciinqne se habeat, cerlnm ,
"Terrarum emlque salor, qui tempusab wvo e eriiri in his libris nihil <fed-cirina ecclesiasiica
est
iie jubfis; stabilhque maneni das enncia moveri(a); <i dispnlasse, sed tanlnm pbibsophorum et maxiine
>
Amaritissiriioalqne desideranfissimo, aetaie filio, Pl.itoiiicorum
F dngmaia legentibns aperife voluisse.
professionis ei eonsaiigninilaiis jure dulcissrmo fra- lUndft se tibique inteiro.i.intem, ipsntn vero pliiloso-
tri, merhi et ordinis srihliinitaterevefeniissimo do- phiam p respondenlem docinteiuque inirodiicit : ip-
mino Bovoni antisiiti, indignus fralrum in nov.a ssainqne in libro lertio pr-i repeii''nd:i sed.e sumrni
"Corbeia Chfisio servieniiiim famulus B., tempmalis boni b ,rcruin omnium Pairembis verbis invoeas'_e
et aeiernfevilae onin.-bonum bptat in Doniino. d
descrihii.
i. Pr_eoepir'cantas yesira ut obscnfurii quemdam 4. 0 qui perpelua mundtimratiime gubefnas
lqcum ex libro Uoelii, quem viva vobis voce quon- Terrarunv coiliqnesalor..:.
dam exposui Vetiam scripto explariarerri. Parui; fa- et e reliqua. '' - ' • '
tiTor, prompla'voluiitale," sed idcfco cum iniiio- Quamvis hic satotfro conditore.non propre, sed
dica"difficult.'te, qiibniam inter irinumeras occupa- nmetaphorice positum videalur, lamen lioc aufloês'
tiones, inio niiserias et aorumnas, quas iiiter civilia ila ii frcqunnter ufuiittir.Unde et, VirgHinsiii finrolipis
bella et pagariorum, nt pfophetice loquar, veloc o- canit: c magnum per inarie coaclasemina terraiuuique
res aquilis incursiones, sine eessalione patiinur, a' animaeque marisi|tie et lquidi simul ignis. Ergo ei
omnino vix ariimiim' ad fcritiendum appuli. Terre-' elcmenlorum
e exordia rerte semiiva dicuntur, recte
bat insiiper ipsa niateria officio meo prnpos toque eliam e ipsorum conditor sa'or appellaiur.
cbritrafia , qufide Plaioiiicoruin magis dogmalum T> B. Qui tempns, eic. Appnrei in his verbis nihil
'
' vanitaie' erarit a
qtiain de dbcfrinae evangelicae veritate ne- aliud significari nisi aeierni-aiem iiiimtitabiliiat-mqite
cessarip atiqiiafta dieenda. Sed vphemens ar-. C Creatoris , trmp ra!itat<*m verii et inu ahilil.iti-m
dor dilectibriis vfestrae,quem loiighiqua*nimis ler- rcrealurae; nam aevum propier atiTnilnipni p-.snii.
rarurii intercapedjne nos absenlia separans non Ac ^ primoscicndum •philoS'opiio<* ita defmisse ut sit
minuit, sed de die in diem niicio' desidefii moerore aiciernum quod neciniiium nec fint-m hahei, hoc esi
accendit,' cofnp lit me ut voluntaii vestrae obsequi nec r incipit nec desin l. Quod autcm incipit et non
etiam ultra vires cnnarer. Nec mereprehenden', ar- cl desinii, sed manet immuriale, scmpiierniiin voc.mt.
bitror, quod' de s^crlarium aticlorum' Jibris'aliqua l
Cum autem vellet exprimere miod tempus ab seter-
prolulerirh ctirn et pnrcip I' doctores nostri hbc riiiale i incipil, valde vigilan.il et proprio sermope
refelleridi causa' frequenier cgeririt; sieiit'medici tistis est dicens, lenipiisab m'vo;irejttbes. Omhe enim
t"
non solum salubria quoe smnnniur alinienta eoi.n- ttempus momentis suis velociler iransit; •r.iernitas
mendant, sed et nosia quae vilenlnr insinuant: \
vero Crcatoris in sesiabilis'"riiflnens,inillistemporum
riionslran.es. herhas uliles, produnl eliam elhifefas, i
iticfehieniis movefi. vel maj r fierf pbtest. Omnis
rie misefos iallant acoiiiia lcgenles.Quid qudd et'am auiem £ creaiura, ex quo cr, aia est, coepit esse qiiod
de veneriis serpeiitnm pieiib.sa c iifici dicunl anii- non i erat, et exinde per sitigula mimenia majus in
dota? Hinc ariii|uilns iili pcrili incantatores ariis essenlia< sua habere tnnp ris spalium. Habere ati-
stiae luera' capiabarit :'hine. pharrhacopotaehegotii
' l
tem hiajns nimisve alirujns rei quam habebat, sicut
sui quaestumccpefe n<inmodicuin. < esse quod non erat, moms q:iidam est; unde vi-
ci
f. 2. Sic le, praosul-egregfe et sjirilalis animarum <leliir'dici.i
< muialio quasi motalio. *Uriiversa igitur
arcbiater, et sa'u.a_ria scife decet ul suadea-*, ct C] < creatttfa, cx qno esse coepit, quoddnm icinporis iler-
rioxia ut prohiboas.Nam neque sancius Augustiuus" iarripuit. Pi rrb Creator brriniom inimohilis nianens
de Ciyiiale Dei conira paganos scr ben«, spurcissi- <H i icterniis lemporalia," ae immutahilis miitab'lia
mbs ebrurn.atque trirpifsimbs litus lam veh?menler icnndens.clal cuncta moveri: quoniam incorpnrea
<
reiiafguere possel, nisi eos' (ilenissime nos-sel, nec" creatura miivetiir (empore non loco, corporea vero
contra Manichiebslan) elegantes scriberet libros,'si i loCoel temporb. Quod si cui minus perspicuum
et'
eorum' nequissimos ignbra-seterrpres^ Uude nihil vdeturflegat librbs sancti; Augusiini de Genesi ad
libi nbe<'re credo haec pauca de pliilosoph;cis legere litieram,
1 ubi de his molihiis creaiurarum enuclea-
' dnginaiibus, I
qtiae multo parcius qtiam -.usfept.rifei lissimo disputal. - ...
necessiias ppslulabat,-me atligisJe'prr-lesior. Alqrie 6. Qttem non exlernw pepvlerunt c/iusw. Diu inti-r
id summopere quaeso, ut curii aliquo peritissimo et . sumfnos : philosopbos qu-rsitum estde his cmisis,
vobis famjliaiis<imo hunc,querri difexi iibelluni se- Vprnpter
] quas Deus mundum cqndefe voliieiil; sed
creto pprscrutnri dignepjini, ul si aliquid ullitalis landem eis visum csi, quod etnostri seqiiuntur au-
habe', nemini denegelttr; si jaruin aut n hil, neniini ciores, solairibo ilatem Creatori-taiiiae^rei causam
poste-a publ ceiur. fuisfe,'qiia'voluii -ralionalem cfealuram suie beaii-
5. Quisquis illortim Boelii versuum inlelligentiam -tiidinis ex cjus contemplatione participehi fiefi : re-
indagare cnpit, quorurii mihi expositionem lua san- liquum vi ro mundi ornaiiim , parlim ad obsequiuui
clitas, venerande praes<il,.i'ijunxit, imprimisadmo- generis lininani, partim ad osiensionem ;fteruacisar
nendtis est uon solutn in his vefsihns, * sed et in pieiilite suae, qua condidil omnia bona viilde, ut cs
niriltis loeis ejnsdem operis, qubd Consblat^bnis rviEsoiiim ] consideratiorie ad imelligeniiam et laiideni
j> lmii anae iueniis erigeretur inleniio. .
philosophiaBtitulu pr.inotaur, qu-edam catholicaa ipsius '
fitlei contraria reperiri: qu d ideo mirum esi, quia 7. Tu cuncla superno ducis ab cxctnplo.Anteqnam
libellum queuid:im ejusdem auctoiis de sncia Tri- ide his disseram; aliquid de Platonis d'.giiiale insi-
i iiate valde praeclarum Ieî, et alitrm conira Euty- iiii.indum est. quem Boeiius in boc opere srecialiier
ohen et Nestofium lia relicos, quos ab endem esse isequitur: unde in hoc eodem liluo dic.i, Plalori,
conscriptos, quisquis aliis ejus jibris legendis ope- ' iwiuam,
: vehementer asspnfior. Ilic ijiilur iriiiitalciu
r.im impendit, ut ego ab adolcscentia feef, ex Ipso iqnamdam in principio fuisse asseiuil, e! snis audi-
elegantis slylr qr.odam proprio nilore, indubiianlcr toribus I id credere persuas.l, Deum, cieinplai,' et
t'<)VideTtliciua loino praecedcnti, col. "58.
1241 IN LIB, Iir DE CONSOLAT. PIIH-OS.fMETR. IX, COMMENTARIIJS. - 1_242
iuaieriam : Deura, oranium crealorem : exemplar, ad A 10. IIoc -sane aiteniins intuendnm est, quod se-
cujus speciem univefsa frniarei: niaterianij ex qua iquilur, ne purior ignis evolei, etc. Nam sieul terfa et
cnncta creafet. De. maleria superius.dixh, maieriw- ]ignis prae-caeieris elemeniis ipsa, lnci posiiiprie
fltiitantis:exemplar hic exprimit cnm dicii,- iu curicta- maxime
1 sejunclii ,;sunl, cnm tefra-infima, ignis bo,-
snperno ducis ab exemplo., Hoc est illud; Plalonis rum ] ahissimus sii, nt jn>te.cujusest naiuralis locus
doginaj de quo bealus Hieronymus in prologo Ge- in i aeihere, qucm igueae consiai e..se riaiur-_, "qtiem.
~ne.-is* Toquhur: nam ciini LXJS.inlerpreies pracca- etiatri i omnis flaiiima bursiiin lendens vidctur appe-
-visse dicerel ne Piolemaeus unius Dei cultor apud Itere; ila eliam .aliis qnibu-dani, praeler illas quas
Judaeosquoque dnplicem djviniialem deprehenderei; isupra diximus, differentiis maximedissoeianlur; hoc
lioc,'ait, ideo maxime faciebanl, qtiia in Platonis iest -levitaie et gravitaie,, puriiale et crassitudiiie.
dugma «adere videhatur. 1 aque ubi sacralum aljquid - Nam :horum elemenlorum .ignis pufissimus est_et
Sciiplura loquiiur de Palre el Filio et Spiritu sanclo, !levissiirius; lefra plus quam caeiera densitaiis et
nui aliier interpretati suni,aut omnino tacui-runt : ponderis habere cogniiscitur. Jgittif ne-bornm quo-
lioc uiique nietuentes,.ne si in divinis Libris myste*- ique ianla divcrsit:is ignem penitus lerraniqueinipli-
rium- Triuilaiis idem Ptolemaeus inveniret, J.ianc cabili i repugnant!a sepafaiet, geminaia. est procurata
eamdem esse quam Piato docuit existimans, in ejus medielas, quae,ut siipfa oslensunt esi, insolubili vin-
error.m veliemeniius traherefur. .'Proinde queinad- cirtb solet- extreina conneclere, aqua scilicet et aer;
riiodum quilibet arlifex quoilcunque opus fabiicare quae uirinsque illius conirarielaiis apto (juodam
disponit, prius ejtts f.irmam et singularutn partium participio iemperata,levitatem ignis terreno ponderi
-similiiudinem in animo ge.it.et qiiodam cogilationis R conciliarent. Habent eiiimuiraque elaliqu.id levitatis
inluifti contemplalur; eodem modoipse Deuin fuluri ••cum igne, et.ctnn tcrra aliquid "gravitatis. .Sed.aer
mundi speciem et imagiuem - a'lernaliter_ in mente ' levilaie sua igni vi.cinior esi, aqua terreno ponderi
gessisse asserebat. Et lioc esl quod-dicit: pulchrum magis appropinquat. .
mundumpulcherrimus, etc- Ut elin t.otoetin parlihus lf. Sed tariien qnantum inlcresl inter aquam et
suis miindi "macliinamjuberel esse perfectam. aefem causa densilatis et ponderis, laiiiumdem in-
8. Tu nuineris elementh ligas, el<\ Quanta de nti- ter aerem etiignem est.Ei rursus quod interest inter
merbruin polenlia, el per ipsos f cia diviniliis ele- aerem et aquam causa rarilatis et -levilatis, hoc in-
- ineniorum coaptalione', iino- lofius mundi fabrica, terest et inter terrarii etaquarii. Itemque qriod inter-
Graecorum philosoph:, ei cofuin excelleiiiissimns est inter lerram et aquam causa densiiatis et pon-
Pialo in Timaeodispulavcrii, in'Laiiir's saepe auclo- deris, hoc interest inter aquam etaerem : et quod
ribus iiivenimus, qui ea iude translata traclantes, ad inter aqnam ei aerem; hoc inier,aerem -et -ignem.
ii agntim boc eruditioiiis perfectum pertinere afbi- Nec solnmsibi vicina et couaereiilia comparanlur,
irati sunl. Ex quihus iioc tanlum, qiiodhu c exposi- sed eadem aliernis saltibus cust. ditur acqualitas.
tiuncul-C.su'(icil,hic inserendum pulavi. Ambrosius Nam quod est lerra ad aerem, hoc est aqua ad -
Macrob.us, qui soninium Scipionis a Ciceronede- ignem. Etquoties verteris, eaniriem feperies jugabi-
scriplum in duobiis librjsMnsigniter exposuit, in lem compeien'i*am. quainier se aequabiliter divers?
priori iibro ila dicit: Scimus secuiidum Platoiteiii, id socianlur, El huc est quod ait, ne ,purior, id esl le-
esl secundum ipsius veritaiis arcanuni, illa forti inter vior ignis-eyolet; ac penilris.dissocietur a terra :anl
e vinculo colligari, quibtisinlerjecta tnedielas prwstal terra pondefe sti.omcrsa, et reliquis non eohaerens
vinculi firmitalem. Cv.mvero medietas ipsa geminalur, GI elemeniis, a.propria'deiidat stabilitate.. .
'ea'quw exlima sunt non leiiaciler lanium,sed eliam 12. Nain tefiam-esse in medio loiius coelestis
insolubiiiter vinciunlur. Ptimo ergo lcrnario contigit sphaerae, velul centrum in niedio circuli, ipsuniqus
' niimero ul. ler duo summd medium quo vincireiur c<__lumcuni.sideiibus tequis ex omni pafie spatiis a
acciperel. Quatcrndrius vcro dttas medielal s prinius lefra distare, omnes aslrblogiae lestantuf auclbres.
omnium nactus e'l,auus ab Itoc numero JJeus mun- Quod siiia esi, necesseest terrara iindique aut aqriis
danw molis artifex condiiorque mulualus, insdlubili ,aul aerecircumifgi.' Ui.de niti per iiivinani pntrn-
inlerse vinculo eLmenla devinxil: sicut in Timmo lia.iii disposiia elemeiiiorhm ;connoxione t<neret<ir,
Pla:onis afserlum esl; non aliler tam cbiitroreisa sibi iiccessarib ut illi pulabant a suo staiu- qnadam tle-
ac repugnantia el naitirw cominitnionem abnuenlia mersione Jabereiur. Quod per: hoc inlelligi voluil
permisceri, terram dico et ignetri,pouis e, nhiduobus quod ait, aul- mersas'deducan! pondera lerras: Scd
utediis aeris et aquw nexibiisjungireiiliir. Inhis Ma- cura nossecundum aslronbbiiic prxcepiores de am-
crobii vferbis patel, nisi fallur, quid s,\i'nunierh ele- bilu cceli, quo" lerram, licet" per amplissitna et im-
menla ligas. . -_-'•,. ;. mensufabilia spatia, pulant undiqtie circumcingi/ali-
•9.' Qiiod aiflem sequilur, ul frigora flanimh, etc.-, quid dispulamns, aijsil ut nos quisquanvveliioccon'
• faeile
intelligi polesl: codem. enim numero quoipsa lenliose astruere;-vel anlipodaram labiiias reciper-s
e iam ipsorum differenliic constaiit. Natri arbilrelur, quae sunt fidei Chrisiiaiiu; omnirioconlra-
- elementa,
" el ipsae siint quafuor, fiigus et calof, siccitas et" -ria (a). Quapnipier etiam sequentiaîstpium ver-
humor : quscdum biuaeper singula .elemenla.inucem suum, quibiis philosophia velut ipsam Diviniialem .
'
coeuni^ apiam quamdairi ciHicaleiialionem eiiam T\| invocando,allOqtfitur,'cunvingenli scrupulo lraclar*i>
••ipsorum quae conlraria videntiir efliciunt.' Yeibi aggredifnur : maxinie qtiia haecad inslruclionein re-
gratia, ut a teira quae inliiiia est iucipifim, haecna-'" ligiOsie conversationis fideique n<n penincni. *Et .
ttira est sicca et frigida: cui quoniam aer. bumidiis quonianva s.nitaridis divinaeiegis arcanis, quorurri
- et calidns conirarius est, media inier eos ppsita est' dulcedine piae .rtenles in hacviia saiiari riori phssunt,
aqua fiigida e't liuiuida, quas"teirae frigore aefi bu- his iiiulilibtis vel ad mbdicum intenLi*praepedinmr;
niore conneciilur. Iiem quia igni calido et ticco lamen si dulcisSimaedileciionisveslfaevolunlaii.saiis-
' aquarum naluia frighla et huinida repugriatj his fecerb, nequaquanvinuiiliter laborasse me exisiimo :
iiiterjecins aef,"aquisiiumore,igni, calore copulatuf; pro-seiiim cuin 'sicul;.sij:'.|.e;dilenda "sunt saluiaria
ignis quoqtie sicut a'terra calore disp"aratii"r,'sicei quaeterieantur, sic interdumdicenda sunte,liam noxia
siccitateeoncordat. OmniaVgiturelernerita cum dif- qu.c viieniur". Sic Igiitir' -sequeiites versiculos cuin
ferentiis suis ceria ntiinerorum lege';variata atque' quanla potero bievitate'irai)scufrani.!ul iion qm d
disposita, dum contraria concordani, el repugnantia , nobis appr6handum"sectan<lumve.sii.sedqiiod phi-
(a.deraiitur, indiss'ol:;bilisihijiiei nexu ligata jun- losojihia Boeiii seiiserilji.iitelligi fnciam.
•'
guniur. Uiidenulliim.fere'terre,.utn cOrpusfqjiandiu ..' 15; Tuitriplichmediani, elc.; "Pliilosophiuiiam to
naiiiralein sui sialum obliiitt,absijueisloruni coapia- tiris inuiidi niagiiahi videlicetanimaiivdicenies; tnulta
tione coiisisiit. Quod quia pene omnibus patei,Jiuic deejosdiviiiaquadainrialura atqiie-poleritia tio.i se-
denionstrationi supersedeuduin arhilrbr, - cuhduin'vefitiiieiri, se'd stcuiidtiln ppiiiioiiuni sua-.
'a) Sit veuia teinpoiibiis..
1243 '.-_- ._. APPES!3^X-*AD.QI_En..V-fJlJL0SpPHICA,-B0ETB.', -.-• '• ; -."- i2*H
iuin coniineiitadixeruiiliQnae.quoiii.im a noslrjs tlofii i.j:sl huniaiia,"pmnibus praef.jjs trihiis pipdis.; nie.I*,h,.
gmaiibOs aliena stint, priiul.necessiias biijus.expqsi;- . hoc-esi ibriupruiii animaiiuri),Vdiiobus".;Pbi'r'o,qiioci ;
iionis -exigil, strietifn nllingciida,-;Cl transeuntcr " hic peiribra uiuiidi coiisbriadixit;,-vjel.si!iipliciler;a'c-
commeiiibraiida suriuNam sicul-anr/naiCiijusutique cipferidiiui,quod sibijcongrua et cbrivenieniia .sjiit,...-'
liominis loiuiii Implet cnrpu<, vitalem iiiolumiiicm- ,, ct singuia .jii, stio locb et ordirie. pulcbra v,.1 apih
bris omuibus pT-esiat,'ita.lianc aniniam per omneni minime.a se discordenl-; aui-i'nte'ligeiiiliiin estlioc
mundaiifxorporis iiiolem-:diffusam..omiiibustotius reuin,,expfimere r
- yoluisse. quod-in-.iximis.hiundipar-
muiidi/.nlaia.dixerni,' inem.bris-suiinKcuiuue; mo- -tilms, id esl sepleni jilarietafum.circulis,. mjrxiiriauv'
tum submiiiisirare piitaverunt.JN.iniei Muro-id.ipsuin .qiianidain Gonsonariiianvliccia jiostfi .aiiribus pro- ,
seniire.:videtur,-'cruim c.oiislal iu-.pliilosopIiicis.di- ,cul , fcmbiam iiiesse dicunlêb quod.ipsae planeiae,-
seiplinis, <_pjantiini.a"d„Epicureaii\ seciam peitinet, , quae,altioii cic'culo'feruni.uf,acu'iioiis"sbriinielbdian),
fuisse .peiitissiiiiiiiii;;ctijus: insigniscexpositor Ser-- sub concitenl ciifsu; qii:e yeioVinfefibressurit,'_gfa-,
vius sextiim .iEneidosiibnim. explanalurus sie exnr-. vius' respnenl.; oiiinestamen unarh.'musicc rribduja-;
sus est-:,_fV._./s quidem-Vij.gi.iiusscienlia plenus.esl, lioriis liiiniioiiiam.consoneni. Cujus ,rei'JT'actai,uiV
in.quahic Ifber possidel{prmcipaluin?-\\h\\i^lili/pdir ,,ina,;usey , ofium ret lempofis ;>paimin7"quarii* ;,npncV
cil illa.jjut ssiriia:pr.ncipio_cosiuiiiapteriris cauijips- .,,li.ilfeainus, imperideriduin.esl, et ,iiis':iari,iuiii,qui ria- _
que liqnenles—Ju.cedieiiiq«e'gl bum lunx.Titanea-,... . turam riitisicaeariis scirc-desidef.iiii,'u!tiiis.,e'sse,di-';V
qne aslra"— s_.pirit'usjiu_jiV_il"i. .tqiamqne infiisa perf - *giiosciiurV Sci.riius:.lami.ii-sunViribs"pbilosophbs;de"~J_
artus —.-imfnsiagiini.iiiol.em'. Jicccmiiani,f'o.e|*ii.srarii-. •horum cifeiijb.um.-iritefvaliis el ,cbnsoii'aiilia'dis"pii=,
inam dh.il,-Vifgilius^piiilum,,et,-postpaululuni riieii- _jy. ',-laiibii_erivn.ulio.rum' vblifinintiftieiJijlisse.J .; ', ;,_'
lem vocat.'.Et.Jqu<Jd'bicdieilur qiiimam curicta-mcr. :,'A7'_—Jaui ,efgp. .Tideanius.seqiieptia. JB.oeiii.dicla,,
cons,ona,_.methbraresotvis,' ihi significa-.-. .qnibusadlnj.cmifa i]ii_e<l-.riv<Je
ventem'i~.per.,_ l.ac.aninin c.omiiieniii
tur in his "verbis, lolam infusa per artus.mens agi- liroponii diceris : iju<B~'cumJsecia..du6sife\t.J)6 liaii. '
-
tai niolenu... , -. '..-;_•y~-- .,- .-_•--._••.. . -' -V_ ariiinaeseciioiie iii .'duosqrlfgs'posset ejssfealiquanla
U. D.e hujus.anijiwcgen.-yaiibne-Jn pricfatb.Ma-^:_- duliieia-', "riisi ipse liaiic.absolverer siliijhngens, .{-,,.
crobii fibro noslris;aiiribiis,inusiial_ de Timasb.Pla-V milj coniet\ilJincigine.cwlumiJ_7[ipdre[-enim.eun) h.oc."
tonis excerpta l<'_guniur : ex guibiis hic.rion verba per -- difere quod ipsa primum- djvisa iii' dubs ,orbes mr.-_
ordineni.; sed.verboriim •seustiiii.paticisabsolvam. ^. veatur, -et curii iuipelii qabdain rolelufjalque ila
Legiiiife-ibfquod.Pe.is-abundiuili,niajeslalis fecunili-.... mo]em'-c_eli.secutii,ii_i eojdeiri hrbesifrahal-aifjue.
taie dj3.s,e,nieptem.crcaverii, qnae.vVp;,vbeaiur :"' ;conver.ai. Qiialitefâutorri^cdeluiji.jndiibs sibi cori-"'
deinde ex. hac ipenl-*animn mundana creata siifcti- *trarios.-qrbcs circuitusque .vol.vaiur,,"V.niil"I.uhj. bcnlis,,
jus generatibnem per quaindaiii numerbrum rvirluleni . "sed iioj.i ohinium ititellectui piitet.Esrauteni unus ;
idem P_lii.o,.dicitimperio, Creutor.s-,effecipm: liain - bic notissiiriiis.coeli circuilus.qiib viiieQiusaslherem.
monad.e, Inquit, in vertice lrcala,-leriii numeriex cuiji iniixis .sibi-omiiibus sidefibus *ab ofienle volvi
ulraqueiparte fluxeruiit-; ah hac pafes, ab iliaimpa- , iii -occideniem; jta til nobis In ipso mundi vertice
res. Ilein-post monadem a parie altera ,duo ; inde posiuim^poliimMntiiemlbus,.omnes siellae yide:intuf
quaiuoj., deinde ocio. liem priirius par, et primus in ,dexlfis,ofiri,_iin sinistris occidere,\priler illas,
tetragonus; a parj et prjraus xugqf, hoe est primus quae inlra afciiciiin circuluiri.cohiineiilur : nafriipsaB.
nuni. rus, a j>arisohdanvligiiram elficieris. Ab altera '^ nunqunm kosmi'cninpaliunlur occasurii,.'soIq ab-
vero parte tria, deinde itovcin, lunj sepieni et vi- G seinduriini'helialko; . .,, * , *'; -V
:
ginti .priinus. vidciicct ei
impaf,. piiiuus teiragoims AS~. A lnfavefo coeli coiivqrsio est, quam ribbisj
abimpari,_et'primus xufosab inipiiri. lIa.'C.de'Piaio- plaiielarum, id est erfaniium si.derum, ttirsus-de-
nicis sj.ut.;dici:i'ngjrnent^.. ,. V -.. '._. ,'-. • , mbnsifat; quie quarnvis in ccelononsirit Infixse,jsed.',
1")..IVesfaiut ciir,eai.idem.animabi tfiplicis natur sub cceloet conlra ccel.im fefanuif, rieiiiotamen eas
raa Boeli.uijdixerit, explicare conerour. Aitint 'eniin dnbitat ccelisidera iibminare'.IL<icitaqiie cpslum,quo .
quod hajiea.t ex men.tc,-de qu:i,yiiata est, r.ilionem,. illaeferuritur, aereuiii mtilti vbcant; licet s;t hocseie
el ex sua iiai,ura*yi,ii) pfaebenili sensus praebendique" qui aviuiu vqlatus susiinet,,sicut n.ijturamujio.subli-'.
increriienti. semiijarjum. .Ubniiii- primum loyr/.ov,id mius, ita incompafabilipuritate lucidius.: ciijuscqn-"'
est ,ralipnaJe,;,ditilur; secmidurii Kujfli.T_.5coy, id e&f versio confra illud superius aboccnsu semper fil in
sensihile; lertiufii. -tpmp.lv,.qijo inlelligiluf natuia orienlem,- meridianam scilicel plagam intueniibus. a
plaiitandi-iev;u|gen<iiVcbr.poia. Diciiur ct alib.Vriodo,-.dextra
, in sinistram. Denique quod ipsa; sicui,et.cae-
seeunduin quosdain 'auctofes tfiplicis naturae secunt ' lera per diuma vel nocturna. spaiia al),orienie proT
dum huinaiê ai.imae sinii-i.tudiiiem, iil esf ut sit.rar "ceilere el in-occasum vergi Videntuf,-iridefit qubd
, i.rascibilis. Sed priorem ycbementiqr aHheris volubilitas eas-velul inyitas se-.
li<>nalis,,-c<.-"ie.uf).s*eiliilis'.,
senteiithipx maL'is,mihi videtor-sensus liujus aucio- . cum Irah l; ipsa;[tamenmomeniisbmnibusincoiiV
ris intendefe. Naniillo' modout cuncfa •nipv-iai,sej Irarium Jqu:isi reiro gradiunlur : quod iii ^luha^=<qu_ae
per ctincta <Jiffuii-.|ii,
-ul prinio coeleslia.uiiiversorunv- ex illis j_eptem infinia er.tefrae prqxiiiia niinqieni.
sideri)f]i.cofpoi*a'(riam'•t isa a.D,eb.suas qiiasiiam omnibus circulum ,et' ideo celeriorem .[.erineal cui'r '
aiiimasVaccepi.se pinai.l) veliit iheniis eapncia puia V»sum,_ manifeslissimum"esl, cuiii nova circa solis
et iniegfa' raiipne, certoque moveivfaciat orrJiiie. .occasum vix apparet,' seiiueiui. vespere jam lucidjor-
De;nde.<iuia.lc}';ieiibrum.cb,.iiorii"ni,*qi"iae ab-illfiani- ,,:magis ali occidenierrcejsit." Aique hic ejus ab.occa- '-1
niari a^tujiiant^.fres.ofdii.es suni, iri primo.ipsb- su i recessus aequisquotidie spaiiis in lantum angeiuf,/.
lum, q<iics.I.Jioniiutim,ifi.ailla siimil agnoscuniur, ' ut quarto decimodie. to'o jam superiore be"i i-pha.-*'
quia ef-r.itib)ie,"iiuiilur,pt sinsibiis vigerii, elhabciu ":rio decurso, ipsa snle in.occaûin demersopjeiia " ' in.
crescejiiii.jij-op.tgjiliijiqjipiiatiirajn. 1n secundo pr-, oriente_lampaUe"i.rnceilferevldeaiur. V V •*
dine, qui "^si besi.iafiini,et.'ipec.ofjinvQlqubrumlibei" '. 19. Pe solis.auieiri pef enidEm viam eursu;id est
aniinaiitium^giioniam raiione careiit, iltio iantum per zod acuiu aiquis s;giiorum_"duodecimspaliis di-
ex liis,îye'riiuiuiirB-'sejuii'e l-t cTecefe.Trrrins.iirdo -inensufn, qiioijiani omnibiis vel tenueniconipuii et:
terrenopj.ni "e.-porpoiui.i ih/aflibrij,iiV el berhis c>t, astrologiaescieiiliam baheritibus res nota est, siiper--
quie carentjaiii.r.itiorie quani seiisu : ei qnia cre- "fliium "reor aliqiiid dicere. SedVnequeVde reliquis"
sceiidrâijtniijniodpiisusinhis vigei, hac sola parte qtiinque, Sa.turiii scijiret, stella",et Jqvis, Martjs, et
v'vere diûhiiif.'",,"., VV"; V -V .-'-V"V V '',. ''¥cneris,' ai<|ue ftle_reOTuV;i,illam' meiilionem :facere,:-
Ifi. (Jgilu.r.si -vcrjimjîiilbsoplii-"clii.iinl,V:qiiima qiiidqnarivatl iioe,ppiisperti et;. pricier ad bqc:tari-s:
niun.li sccijriduiiiir.ipliceih-stiiiiaiuraih.ulhtijj nnidis °" tuin dcmbnsiraiiduiii, quod cum <iuo circuilV-fside-
oiiiiiia';nioy<',p-r.YtjbiTfiVs"ci!su,*iiu;^ Sed coe-""-.riim sibinieiatiycijsi cugiioscaiitui^.liaecseptenvliei'
lesiia cjoI*J>"ora.y leftWo-";. sitii iiiferiori;et oiiinjb.usaliis conlfario riifsti yagari,-
KUIIIiiifiuiaj sblospj^."sjla|>JJ.i?âli6tic.nrdve'l;-
incfemerilo; lerreiiorurii )iiiiiia,-id :ah his qai diligenlcr inspIciuiit'coiri|irbbanfur'Ôpbr-
1245 ,_ IN LIB. III DE CONSOLAT.Pll.LOS., METK. IX, COMMENTARIUS. -5246
let igittir in hoc loco rei veriUfem-acrilcr inlendere, J i pulant ienipora,_reverti..Pequariini dese. nsu ii.djer.-__
et hanc plnlosophicis longe"separare figmentis, ul r s, inani-simasieximt fabujas, quqmoriolerrenorum
istamcceli ac siderum mirabilejn in diver.a cifcum- desiderio cnfporum incipiant a divinae nienlis con-
volmionem nnn ignolaehobis riiundi anifnavsed om- templaiionedilabi: deiride per zodiacum ad septe.m
nipoteiilis Dei ineffabili fieri yiriute.credamus.Sane ,'Sphaeras-planetartim devenientes, ex singulis 'earum
quod illn anima diciiur, in seinel reditura meal, hoc , singulos moius quos infexefcitio terrenie viiae sint -
significatquod omnis ille rrnlus pef eosdem circriilus" Tiabilurae soriianturVvidelicet intSaturni sphaera
seniprr repeiitur; et qiiodcujiquespaiinm permeasse -ratiocinaiionem. in Jovis vim agendi, in Marlis ani-
videlur, ad id ipsutu ineundum fesiinai,, ul jlertim.. mositatis ardorem,, in. Solis. sentiendi opinandique
vadai. Oinnisenim circulus quolies iu orbem-rola- _•^naiuram, desideiii.vero-nioltim.in circulo Veners, •
tur, in se ipse revolvitur. A quo nnn riissonat quod __ „proniintiandi interpreiandiqriescienliam in orbe Mer-
in Salomone legilur : Gyrans ..yrando" •' yadil spTilus, curii, naluramplantandi et augendi corpora in in- '
et in cireulurn StiunrreveViitur'. c" •'•''-''•' '_*
• " -' gressuVIhqiiiiini, glohi lunaris,*xercent." Sed -q.iis
20. Nee boc praeleieuriduni"qubd•A\i,imenlem pro.?, - lam demensest)ilJia_cnionstruqsacqmmenta prqpul •
fitndnm circuit; .signjfical.enim .menleniJihmini divi- ,ffl,fide„snanqn remqyeal? Sc.iretamen «a-.vcl.ad.hqc .
nitus datam, sed coipqrea cqgiiatioiiis niole depfesr "taritnhi pfbdesl",ne qtiis dum"haeca dpclissiriiis"a'u- " ;
sam et aggfavatafri,iitait Gicefo iri lifiris de Repu' *t_ioribiisaliis!'verbisexpfessa legeiil, -rion'li.oc;sed
nalitranohJrfa malre, . ,.al ud aliquid'.quod/verjuii.sit,,eos dicere exisljmans,-- .
blica (fl)*:videiislbi-hoiiiiiiciri-a
sed ut a novercageneralum,corjiorenitdo, fragili et, i.ii.er.rorem. dulci sermonum comp"sitibne ducaipr.
iiifirmo{animo aiitem anxioad.,molestias,humili dd -., Ecce eiiii*n'duinidetn lioeiiiis In quinlo hujus bperis
limores,molli ridjgbbfe's,.pronpad IVidihes: in qttibus ' librri dicit htimariasariimas liberiofesêssej riece'sse"_
esselvelul obrulus quidaiiidhiriusignis'ingeiliiet nten-i' l-esi,"cumseinmentisdivinaespeculatioheco.nservant,•,-.
tis. Eceein quo-profundo hiens posila,';data-sibidi-" minus vverp. cum, dilaburijur,a<l..corpora,.minusque
vinitus ingenii .profiindilate cireume.inte~m,se-.con-. ' etiarii, ciim.terrenis artiibus cqlliganiuf; quis hoc.
trariis duobus.ilineribiis coeli circuiniin pefspexit; eriiri dedesci-nsuaniuiaiuiri 'iii' corpofa dicefe iillel-
atlendit, numeris 'c.'1-iiil'eHigeniia' coniprehendit. Uf ligeret-nisiTianc pliilosophorunvsectam.priuscomr.
rneriio pro_unda"dieatur,quae:sine-.prqfui:dacogila- .pertara haberel? ; .... ,. ... *--. y- - •. ,, . - - -'•
lione lalia-jnyesiigarenon .pojuit.,Nam,ulrqquernodo ' .- 25..S:i"ne-_quia,siiperius 'ccelesijura cofporum, id. '*...
mens huniana.prqfunda, diciii iiiielligi.pPtesl, eia 'esf sidefuin;"vilas ;qu"a'sdamVel animas Tiic aiicibf
profundilale sensns ctiiigenii, ct qhia ieriena ihha-" bomniemoravit, ririn est -praetereundumquod de pfac- ':
biiaiione-deprimitur,';cnm ex onuii •pnrie sursum a :cipuis miindiTuniinaribus.i-ole etluna etjam.-iipstri .
tiTraaequalis sit allitud >.adcceluni,cico_lodeor.<iimV quidam.anctqres-hoc senserunl,.quqd jn cqnsumma- '
nihil profundiusnoycrimpsVquamlerram. Secundiim lioiie "muridireceptura sipt pr;priiiu_n''lal)bris siii;
banc ergo lucdrivii |bsilibnem omuisaltiiudb ad •';Na'msanctns Hiefonynifis-iiilibfb nbrio explanalio-"
coslum; -b_riiiisprbfuhdilas<re5fe"fiur-ad._erram_:et :-nis in Jsaiam prophetani ubi expqriit.Iiuncversicu-: -
idcirco hoc magis'adpra_seniem srnsum.videtur re- . Jum (b), Et eritjux lunm sicuV.iiixsolis : ,el lux solis
spicere,,,qtiia-,.tota illa. jifriusque>orLis" revolutio erit septemplicitersicut liix septemdierutri,i.ntercactera •>.
profunditateni terrae ciicuire^cbghoscilur. thidefit" -' ifa dicit •;Eril'lumcn lunm skiil lunien sblis, quaiido
ut ipsa inaccessihilis el celerfima' lam •iirimehsa. dederii' Dominus cm'iah'novum et.terram,.novam, et -,
molis vertigo, veh.hienti iractu 'stto .velutrquodam.C transierit, hab'ms mundi Irujus, u{.luna et spt luboris
impetti.oninia crassa; et .g.raviacx qmni parie ferri sui el cursus, sui prwmium cousequanlur: eteniniex-
cogii in.terram, quaesola_manet iri riiedib iiiimohilis speclalio.crealurwrcvelalioneinfilioruni Dei exspeclat,
quasi centrumVOniniseiiim sphaeradnni arquolibra- •> qiiia et ipsa crealurd liberabitura seivilutecdrruplionis :
mine volvituf;"niIiil iri eaeslinurobile praeter,cen-, i» liberlalemfiiiorum:,Dft r licet. ea. quidam organa ....
irum. Jpsaauiem.-terra non niOvetur,.quia necesse . Jucis inielligenies, insensibiliaesse contendqni. Lunq
est ut circa aliquid imfnobile spbaefamoyeaiur":qiii .' ergb sdlis.Jiiltjqremaccipiel. Nec~~mirujiiiioc de cld-~
motus birihia,qua_-deiisilalisaliquid li3bent,':deofsum" yissiinoseiitire eleihenlo,citipriricipalus-noctisesltrar -
trahens; pro'cuI:a siipeflbrlbus^ccBli-pariibusremo;'... ditiis, cttm desanciis.quqqiie scriplum.sil, ,fitlgebunt .
vet, iia*iileliam Jiube-s,non- ajtiu.s-quam^d.ecem.sta.-,-' jn\ii gpcisi:spl:. el soLsepipplumlunien accipkt, sicut. ,
diis a lerra dicanluf, posse levari., ..••..".,, . "" lux.sefleih dierum, quando ab iriitiocohdjius mritidus;";
21. Sequlliif,"iu caiifis dninias; ctc.Tlonifii intelle^"" 2_VlIaecsaricii"JIiefoiiymi-dicia,"'quoiiiarri in aliis
cius verbofumiriagis.csi-fugieiidusquarii expositione •'-riostris 'aiicfofibusatiquid-.tale IIO.ITcginius, el:ipse': \,
pandendiis,*.-iiani-,£xplicita',raiio-)eniaxjinj_e'iiiundib•qiiqque ,co.ntriiria,.qu<,is5dani senljre.non t.acuil,.con-„ .
animae, nunc de .-tatu minornm aiiimariim incipit teniiose defendenda ribn arbilror. JNamririllam p*e--; "
loqui, easqiie^faclas eisdem qnihus el illam asserit - nilns raiion.ilem crâiufama beoiirpiincipio con*'
causis. Sed"lioc^de-ijSis inielligi viilt^qiiodiii-nime- diiam secundiimScripiuraruni aucloritatem inielligo, -
recipit fides Cbristana, casîdeliceta prirn.rsuicon- .- - ,pra'ter angelos et"honiinrs.-Porro,-vcJ angclicum vel
ditione in coeloposiias ex coiiteiiiplaiione meniisdlyi- "litimariumspirilum-his siderib.usesse-peimixluni aul
iiaebeale vixisse ; deinde quasdara ex his in corpora, -- iri eis conversnri, non videiur omninocredibile.
liumana delapsas, iterum post resoluiionem-eor.uiri-D Uiidc sufliciatixibis 'scire quod Scriptura loquiiur a
<lemcorpornm (errenis purgaias viiiis originem siiam - Deo facla-esse dtib magna luiniiiaria : naiuram vero
repeterc, et iqrmlumjredife", at<|iie, ul "Virgiliusnii,.-_ " illorum ii.liiiis.vejlescruriiri, temerarium.-e.-l-.Pauci J,
rursus in-cbrpbfa vellc feverli." Dignifalem vero pri- vcfo*versus" qui' rcsiant" exposilione "non imligeni,
mae condiiionis his verhis exprimit: Proveltis,ellevi-,';'.fpioiiiain in ;.eis purael apcria ad Deura oratio fun-
bus-sublimescurribus aptas. Hqc ilaque significans, ditiT. Faieqf lamen vidcri mihi quaedamin bis verbi
qiiod incor|.oreae levitaie naiur.-e velui quibiisdanf pliilbsbphbrum redolere venehnm; sed quoniain eu .
currihiis in sedes.sidere'as';prpvttliaiitur:*Qiio",iiauieni -i caiholicaeaures reciius arcipere:et,Tn;meliorem par-
in
dicit, cwluin.serjs,.jie.mmid)liiniijiafibus ciiiu-tis- ' lem in.ierfireiari.solent, et.ob.liqcTidei,-nqn noceni, '
que sideribus.iriiebigi.yiili,'qiise 'cailb"irisefia.vivcfe , i<1 gralariref 'acci.ib, ai.qiie deliis ceiisJuireiicere. '•
et.ralipiieTiti; affiriiiare"iiil<b':iiilurV' *'; : '' -:- '->" Ilaljes; do'mine"de'sideranlissime,"-.qnalem.fciiuiias"' -
';
22.^Rorro-ih-.teri-diifserisaerliiimanisianlTini-di- •. ingenii irici con.pone.e.pqiiiii^cxpla.iaiiqncm, super ,
ctum est jiiiimahus, quas^-ui.ilixiVei dpcpelo demis-,-.,,,ohscunis-Tiqeiii yiTsiis :.,iijqua si.qiiistniamaliquid, "'
sas in corpqra?qI_.qiiia'ig(ie«.'sm :
uilliiiifi;.jnveiiciii,. iiifcfitVgf.iiificabiiufjiissibniluic^,
eadem natofa' feduceiite, 'iiIuc-eas,'ficet":post'fo"nga:•
(a) ln*c'dilione:iiiea;iib'.:iri;-*l:.Nristriimlamen au--'.* Tpllio; srii!i.:sisse.J;iti"icT<icu.ii- piiio .,,; . [ ',;-- '
clorcm ex AiigiisiiuopotiusVcfercnle, quam.ex ipsp-.- "".(6)-Ciip.ixxx,,ifi.-jiii.libri fine,- <.._* . ,., ., ,..__, -- ,:" ,
1247 -•" AN. St\KL.'SEY. B(JET« l
1248
OPERUM PARS SECUNDA,.
OPERA THEOLOGICA,
IN LIBROS SEQUENTES MONITUM.
Liirus auas:ioa:.m Anitn; qnos exliortalionibusprecibusquemullorum tuscepimusexplanandos, altis imos re-

rnm de quibus in eisagilur '.liemHfe,-obscurissimos earumdemrerumsubtililate, probalhsimoslameh-operisabsolu-
lione cognuvimus.Quid enmi aliius infiriild?.Quid ineffabiliinscrutabiliquesubliius? Quid aulem probabiliuseo
quod cuminexpugnabilibusralionibusconslel,mmm.sHamenac celeberrimisaucloribwsnililur? Deus enim,'de quo
his agitur libris, niagnitudineinlerminabilis, contempiatioiieincomprehensibilis,serinoneinexplicabitis, recle ia- -
telligitiir, el tduddbliter prmdicalur. Cujus tamen quwdamarcanaanliqui videnles',ipsoinspiranle, intellexerunl,
et tain rerum quam verborumfyurationibus variis, sui lemporis rudilus insinuaverunt.Poiteri veroaUler-quidem,
sed.eodemsensiilocuti, illarum wiiigmatdfigurationum consullissimisinierpreta ionibus. dedaraverunt ; el non
modo auclorilate sua, vfium eliam ralioiiibus quas vel theologimmajeslas. sibi proprias vindical, v.l knmww .
philosophiasad ipsam qualiscunqueproportio communesddmillil, cqnftrmaverunl.I.aque prajdiclus auctor, tan-
quam videntium,a secrelis liaecarcana non .nesciens,contrd quorumdamprava dogmata-hmreiicortimpauca de
illis scripsit; ea tamenscr.ibendiqualilate, qua negligenlibuscl prasumpttiosis aditumadihtelligentiunivbstruat,
sludiosis vero alque inlelligentibus altenlionemquidem moveat,sed pulsanlibus animorumveheinenliapplicalione
aperial. Breiis enim sine suaamplificalio/ie oralio;; lalebrosadisserendi lacila ratione disserliv; obliqua sche-
viate sensuum, aut verborumlexis; nova, prwler, grammaticoriimregulam, sgnl&xis; insciis el superbisillis,
quibus sunt arlicutalce, sensus obducunl;' sapienlibusvero, el his maximequi sacras Scripluras veneraiioneco-
luiit, usu assiduo et vigilahlidltenlione inspiciunl,-eos intus viderepermitlunt. Convehienlerergo hujusmodi se-
crelis, el ullia dicalur significalionis abscondilosverbis, quibus"exdmihevscios'et inscios, huiniles et superbos,
secrela Iheologimallioyis Ahiliuslangit'. Digne-vocalusAnilius for.iludine, Seveiinusgrnvitate, opitulalioneDoe-
lius,,merhis Manlius. Nosvero aucwriiale hostra nihil qfferre, sed quos piiecedenle significationepercephnus >
sensus aucloris, referre volentes,illius hon modo dicta, verumeliam dictorum raliones attendimm ; elne vel
limiditw.isanguslia nos ad silendmhpenilus sliaiigulare, ve.l lemrritatis audacia ad garriendum laxare pulelur,
itlorum qua?auclorem sensissecognovimiis,nep nihil dicimus,nec nihiltaccmus. Sed cumduo sinl lidentium ge-
nera, unum videticelauctorum qui senientiampropriam femnt, allerum leciorum, alii sint recitalores qui eatlem
auctorum verba el ex ipsorum caush eisdem proiiuntiant, alii inierpretes qui obicure ab aucliribus dicla notio-
rlbus verbis declarant : nos in genere lectorum, non recilalgrum,. sed inlerpretum bfficiofungentes, verborum
transpositionesin ofdlnem, schemalain consequentiam,novilates-in ngulum, addenlcssingulurum causas, redu-
timus. Adulldvew pro qualitate operis divisionwnaul diffmitionumomnibiisaul aliquibuspariibus, autquorum-
dam extrasumptorum comparalionibus,aut eliam posilarum ab duciore dict'on:<mcasibus,<au(larumdem signi-
ficalionummullivocisplnri'.us, aut ralionum induclionibusexplandmus,spUicile.circumspicienles.uealiquo sensu
ab aullienicis sanctaruni divinalionum scriploribus recedamiis.'Quw autem anobis scripla sunl, beneexerciiath
. lectoribus non modo lationibus firma, verum etiam scripturis authenlicis adeo consonaesse videulur, ul nostra
non laiii invenlaquam furta esse credanlur. • '. i
4>U.OMODO TRINITAS TJNUS DEUS

... ."• AC NOPf-TDLES.DIIi: '.,/'
8 AD Q. AUR. MKMM. SY.MMAGHU.MV. :C. ET
" ILLUSTUISSLMUM EXCONSULEM ORD.
- ATQl'EFATRICIUM " '
SOCERUM SUUM. .
PRQOEMimi. in re qiiiii tnilii sit 'aniirii quoiies stylo exeogitta

In.Visligalam dimLsime quseslioncm, quanium no- .coiiimendo, cum cx materiaj difficultale, lum ex eo
stras meniislgnicutum illuslnirolux divjna' dignata quod rari.s,'id esi v bis lantiim eolioqiror, intelligi.
rst, forma!am.rationibus'Iitlefisi|ue'm'and:ilam, offe- polesl, ni'(]ue eniin' fama; jacunioiieet inaribus vulgi
rendam vobis commuiiicandauique.curavl,tam vestri - cjamoribus excilarimr ;sedusi quis esl frnclus exte-
cupidus jud:cii, quain noslri studiosus invenii. Qua ' rior, liic non aliam potest j!isi:matei.ijesimilem spe-
" Tiliiluin hunc iniegrtim ex Jiihl: Rogiiovcnistiori p:jfifi\imiis, ex oiiinibus scripluram banc soli re-
S qui
et es Viclo is npli nw liUei codd. de^cripsi ous et tinuerant. •-•'•.
' •
~im ~. BE TRINITATE.LIBER. . 1250
rare sciiteuiiam..Qiiociin.|iie igitur a vobis dejeci A CAPUT II.
oculos, pariimignavasegnilios, parlim callidus liyor Substantia divina forma est.
oecurril; ut conlumeliam videatur divinis tracla- Age igilur ingrediamuret unumquodque ut intelligi
lilius irfogare, qui lalibus hominum mon-tris' non aalque capi polest dispiciamus :.nam, sicut oplime
- ajrnoscenda haee potitn quam prociilcanda proje- diclum < videlur, eruditi est hominis unumquodque ut-
cerit. Idclrco Mylum breviiale conirabo, el ex inli- . iipsum est, ita de eo fidem capere lentare. Nam cunr
mis sumpta pliilosophitc disciplinis novorum verbo- tres t sint speculalivie partes,, naluralis, in molu, in-
rum significatinnibiis ve!o; ut bsec mihi tanlum .a .abMracta, KYSTrsHaipETo,-, id est inseparabilis : consi-
vobisque, si qnaudo ad ea converlerilis oculos, col- , deral< eniin corporum foimas cum inaleria, quss a
acfu separan non possunl, quaj corpora
loquanlur ; ceieros vero ita submovemus, ut qui (corporibus
ul eum lerra deorsum, ignis sursnui
capere intelleetu. nequiverint, ad-ea etiam Iegi'nda ,lin motti sunt,
' inotuin forma m.iteriaj conjuncta..
videanûr intPgni. Sed ne tnnium a nobis quseri fertur, habetque sine' motu, inabstracta : liaec euim
•oportet quaniuiii hnmnnaeralionis inluilus ad divini- e Matliemalica,
J
'
tatis valet celsa consceudere : nairi cyteris quoque formas corporum speculaiur sine mateiia, ac per hoc
attibiis idemquasiquidam linis i sl conslitutus, quo- 'sine motu; quaa formae,cum in maleria sinl, ab ea
tisque pbtest via rations-accedere. Nequeenim me- g, !separari non pdssunt. Tlieologica, sine molu, abs-
-dicina semper aegris affert salutem, sed nulla erit tracia I alque sepnrabiiis*: nam Dei substanlia , et
-culpa medeniis, si nibil eorum quse fieri oportebal, materia ' et motu caret. In nalutalibus igilur ratio-
-omiserit, ideinque"in cietcr.s; Al quanlurn liaecdilli- Jnaliter, in matliemalicis disciplirialiler, in divinis
cilior quasstioest, i;un facilinresse debet ad veiiinm. iintellectualiter versari oportebil, neque diduci ad
Vnbislamen eliam illod in^piciendiimest an ex beati iimagina;iones, sed potius ipsam inspicere formam,
Augusiini scriptis seniina raiioniun aliquos in nos - qiiaa < vere forrria nec iinago est, et quae esse ipsum
venieulia Iruclus extulerint; ac de proposila quse- < est, el ex qua esse est; omne namque esse ex fornia '
stione hinc sumamus inilium. _ i
est; staiua enim non secu:idum a;s, quod est male-
. . , iria, sed secundum formam, quse in eo insignita est,
CAPUTPRIMUM. "• ieffigies auimalis dicitur, ipsumqne xs non secundum
Senlenlia catholicade Trinilate et unitale Dei. : terram, quod est ejus ma'erin, sed dieilur secundiim
33risflgurain. Terra quoque ipsa non secundum in-
Chrisliansereligidnis reverenliam plures usurpant; formem j materiam xaxa.rw V>mdi itur, sed secuti-
.sed ea fides pollel maxime ae solitarie, quav cum duin , siccitatem gr.iviiatenique, quae sunt formae.
'
propter universalium -pneiepta r,egujarum",quibus . Niliil igilur secundurn materiam esse dicitur, sed
.ejusdem religionis inlelligiUur auctorilas; tum pro-. ,secundum propriain forrriam. Sed divina substantia
jpterea quod cjas.ctihus per omnes pene mundi ter- sine materia forma esi, atque ideo unum est, et
-minosemanavil, eaiholica yel universalis yocatnr : id quod est. Reliqua enim non sunt id quod sunl:
.cujus haecde Trinitaiis unitate senteniia e.-t. i'aer, ' unumquodque enim habet esse i-uumex his ex qui7
inquiunt, Deus, Filius Deus, Spirittts sanctus Deus; busest, i.d est ex pariibus suis ; et est lioeatque
jgitur Paier, Filius.-Spiritus sanclus unus, non ties hoc, idestp.irtes suse'co'iijunctp.,'sed non hoc vel
Dii. Cujus conjunctionis ratio est indifferentia. EOJ lioc
singulariier,: ut cum homo teirenus constct ,
-finimdifferentia comilalur, qui yel augeni vel mi- ex anima cbrporeque, corpus et anima est, non ,
..nuuiu, ut Ariani, qui gradibus merilorum Triiiitalem 'vel corpus"vel anima. In parte igiiur i on est id'
variantes distrahunl ntque in pluralititem diduciml. quodest. Quod vero_non'cst'ex lioc atque hoc, sed
Principium enim pltiralitatis, akerilas est; pr.cter liinium est hoc, illud vere est id quod esl; et est,
.nlieritalenienim nec pluralitas quid "sil inielligi po- puicherrimum fortissimumqne, qitia n:llo nitiiur.
test. Trium narriqnererum vel quotlibet lum gencre, Quocirca lioc vereunum, in quo riullus iuimerus .
.lurn specie, tum numeio diversilas eonstai : quoiies -nulium i'n'eo aliud pra3ierquatn'id quod est, nepte
-enimidemdicitur, loties diverum eliam prxdicatur. %enim '
subjecium fieri poiest: forma eriim est, formie
Iileni vero dicilur iribusmodis : aut gene.re,'ut idem vero
sulij-^ciseesse non possuni. Nam quod caete-
iliomoqudd equus, quia his. idem genus, iit.aiiimal; •rai forinae.MibjeciaJnccideiitib.is sinl,ut linmani--
vel specie, ut idem Calo quod Cieoro, .quia.cadem • las,.non ita accidentia suscipit eo quod ipsa
est, scd
spec.es ul homo. vul numero, ut Tullius et Cicero, eo quod maleria ei sulfjeeia-est. Drim eriim maeria
quia unus est niinipro. Quare diversum eliam vel subjecta humanitali suscipit quodlibei accidens.
geriere, vel specie, vel numero dicitur; seJ nuinero ipsa hoc siiscipere videtur humanil.is. Forina vero ,
differeniiam -accidentium varietas facit : nam tres quasesfsine maieria, non poleiit es.se
subjectum,'
homii.es neque genere, neque speeie, sed suis acci- ,nec vero inesse niateiise; neque eiiiiri' esset forma,
dcniibus distant. Nam si vel animo cuncta ab liis sedimago. Ex his enini; formis qiiaeprailer mat;-
accideniia separemus, lamen Jocus cunetis diversus riariiisunt, istae forma; venerunl qua3 siiriliri riiate-
est, quemunum fingere nullo modo possumus : doo ria et corpus efficiunt : nain caetcras, quaeiticbrpo-
enim cbrpora uiium loeum non oblinebunf, qui esi ribus siinl abulimur, formas
yocanles,'dum ima'
aecnlens, atque ideo sunl numero plures, qnouiam gines suul : assimilantur enim formis >iis qii.nenon
accidenlibusplures fiuut. sunliri inaterii coiislilut;c. Nulla igitur in co diver-
' • ' :" AN: MA'NL.:SEV.BOFTH - 1252
i2Si
' - " ' : CAPCT IV.---/ ..'
i-ias, nulla cx diversilate pluralilas, nulla cx acci- A
dentibus multiludo,--a!queidcirco nec uumerus.'' QuomadoDeus 'sit Jn pradicamentis.
--:"• CAPUT III. "'•'':- " Decem omriino
""'- 'pradicariienla tradunlur qua3 ue
In divinasubstantia Abnest iiumehis. -" febus "omriibus'univerSaliler 'pracdicarilur, id csi
Deus vero a Deo nulld- differt, ne vel acciden- siibstantia, qualilas, quaiuitas, ad aliquid, ubi,
- 'tibus, vel accidentalibus-tliffereniiis in subjecto p'o-'" siliiin fjsse, facere','. piiti. ll.nc
quarido; liabere.,
'sitis dislat.Ubi-vero riullaest' differentia, iiu!la-fcst' '•igiturialia suiii, "qtialia subjecia peimiseYinl : nam
'
"omninopluralitaFiquare heCnumefus";"igifur unilas ; pars .eorum iii reilquaruin rerum praedic.aiione subr
"tanlutn.Nam 'quou lertih repelitur Deus:, cum "Pater ?siaiit:a'est, 'pafsinfaccideiiliuih riurhero est. Atque
-' etrFilius'et'Spiritus''sarieiusfriuncupatur, tV.es«nita- .-'• lfsec ctim"quis In" diwiiam.yeiterlt^prafiiicaiioiieni,
tes rion falciuht"plufalitaiem numeri iii etf.quodipsi'- cuncta'mutaiiliir qiia; pridicari possuiit/Ad aliquid
' suutV si adverTamusad fesriuniefubiiesVac iioiiad •-'
yeio orririinonoh pptest pfaidicari; riahi. subslaniia
jpsumhumeriiiri': illic euim'uniialum"repetitio rrume- •-_ iriillo hbn&^VeresubVaTu^
"rum facit. In eo autem riumefo uui iri febus riume-" _-_ tterii qualiias et caîera quaa eienire queiinl: quo-
'rabiiibus^corisral,repetiiio liriitatuiii aiqufe'*pluralitas';\rum, ut amplior fiat iniellectus, exempla Suhdetida
' rniiiinie facit riunierabiiiunvrerum riuirierosarhrdi-'jj,
' sunt."Namcum dicimusr Deus, subsianliam q::!«lem
vefsilatem.' Numerus eniiri duplex est : unus qui- ;significare videmur, sed eam, quaisit ulira substan-
dem quo iiumefjniusVaiter vero qui in febus nu- -.tiam;.cum verp _jtislTis,nqnaJil.aie.m .quidi-ni, sed non
merabilibus cbrisiat. Eteiiim unum/ res esi uiulas, accidenteniV sed. eam quai sit'substanlia", et u"tra
<jua lirium dicimus. Tfuorursusiii relius suni ht- subslantiam.; ;neque,e;iinrial[ud esl Deus ûod est,
.liomines.yellapides"; dualitaVriihilV seil laritum ' aliud qupd jusfus esi,: sed idem «st esse Deo qucd
dualitas, qua.duo hbmines' vel lapides duo fiuut: -Jiisio. Ilem cum dicitur magnus vel maximus, qiian-
et in cacteris pbdenr riiodo.' Ergo iif riumero-quo" titatem quidem signjlleareijilernur-, sed eam qusf-sit
numeramusrepelitio uhitaiuiri facii' pTufalitateiii; ipsa subsiantia lalis qua'em essediximus ultra sub-
in reruiri vero riuiriero iiori facit pluralilalem uni- stantiain r:idem.est cniniesse Deoqnod magno. De
'tatum.repeliiidlf velutsl de eodeiii dicaiif. gladms forma euim ejus superius demonstratum est, quo-
a •
unus, mucfp hnus, ensis 'uniisVpotesi eriiin tot vo- iiiain is "sit foima fet uiiuiri vere, nec.ulh pluralitas.
cabiilis gladius aghosci."iiiec "enim unilalum repe- Sed !.a:c prKiricamenta lalia^suiu, ut-, iri qup sunt,
tllio"iteratio poiius est,iion riumeratio ; velulrsi itaV,,, iijpsum esse facianl quod dicitur; divise .quidem in
dicahius, ensis, mucrp, gladius, repetitio qtioedam «ajteris, in.Deo vero conjunele atque copulale, boc
est ejusdem, hoh Miumeraio diversorum : velul si ______ modo : nam cum dicimus: substantia., iit .bomo vei
ita dicam, sol,°soI, spl, honlres spleseffecerim, sed -Deiis. Jioc ita dieitur quasi jlluii de'quo praedicalur
de urio loiies prsedicayeriin. Non igilur si dePaire ipsum s;t siibslanlia, ut subslanlia homo vel Deus.
ac Filio et.Spiiilu sancto. teriio prsdicatur Dens,- .,Sedilistaf, quoniam Jfomonon integre ipsumhomoest,
'
idcircp" trina praidicaiia numerum facit : hoc emm ac pcr hoc aec stibslantia. Quodcsteniin, aliis debet,
illis, ufdicium est, imminel, 'qui inter ebs distan- quas non Mir.lhonio : Deusverd,hoc ipsuih quod est-
liamTaciunt rrieritprurri.Catholicis vero indiffeieniia- . Deusest: nihil cnimaliud csfnisi quod est, ac per hoe
consiitueiiiibus, ipsamque.formairi, ut esi, esse po- ipsuhi Deusest.Rursus, jiistus, quod estqualitas, ita
heniib'is,"iieqiiealiud'esse quarii est ipsum qupd est dicitur quasi ipseboc *ii de-quo îrpedicatiir,id est si
-opinantibus, iecterepeiiliode eodeni/quiini enuine- -dicamus, horiiojusins, vel Deusjuslus, ipsum honii-
, ratio diversi videtur^sse cum dieitur, .Deiis Pater, nem vel Deum juslosesse proponimus ; 'sed differt,
'Deus Filius, Deus Spirilus sanctus, alque hxc Trinj- -quoniam hoiiio alter; alter csl jusius; Deusvero, idem
tas unus Deus, veluii.ensis alque mucro, unus gla-.- ipsum estquod estijuslum. Magnus etiam homo vel
îus: velntsol, sol, snl, uuus sol. Sed hoc interim . D us diciiur,2tqueila quasi ipse sil Iioiiio magnus
rad eamditlum^sil significaiionem demonstraiiunem- , vel Deus-iiiagihis; sed homo tamum magrius, Deus
que, qua osteiidilur rioiioinnem uniiaium^repetiiio- D' \ero ipsum hiagniis exisiii^Reliqua veto neque de
nem numerum pluralilatemque perficere. Non.vero Deo, neque de cajtcris prajdicanlur .: narn, ubi, vd
ita dicilur, Paler ac Filius et Sp:rims;sanclus qaasi de Deo, vel de hoinine pra;d cari poicsi; de homine,
muliiYocumquiddam : nam niucro et"«nsis el ipse •. tilin fore; de Deo, iit iihique : sed ita, ut non quasi
est et idem; Pater vero ac Filius et Spiritus sanctus, Ipsa sitres id quod prsedicaiur, de qua dieitur. Nmi
idem equidemest, non vero ipse. lu qtia re paulispcr enim ila homo (lici'nf in forb esse, quemadmodum
considerandum est.. Requirenlibus enim,_ Ipse esl esse albus vel longus, nec quasi circumfususet de-
Pater qui Filius ? Minime, inquiunt. Rursus,Id m lenninalus prdpiietaie aliqua, quadesignari secun-
r alter qui.allerr? negatur. Non est igitur inier eos in dum se pbssit, sed lariium quod sit illud aliis infor-
- tiihni.-rc indifferentia.- Quarfi subinlrat .numerus, malum rebus, pcr h.iic'pra:"dicalioncirioslenditur.
- qucm ex. .subjectorum.diversiiate «oiiflci, superiiis :De Deovero nori ita : rianf quod ubique est, ila dici
explanatum.est. De qua re breviter cinsiderabiimis, videlur/non qiiodiiioiiniisii" loco (onmino enim in
si prius illud,-queiiiailiiiodii.i)de Deo nnumquoilque ioco esse"min potest), sed qiiod ci omnis locus adsit
prffidicatur, pramiêr.itnus.' ad etiiiicap-en.ltnii, cuui ipse non suscip'atur in loco;
. - "
losg DE TRINiTATE'LIIiE_L . --"''-. 1254
. ntque idep nusquam In Idch esse dfciluf ,__-~qhniir.im'''A'*r AAuiserfifndumyse-sifpfffdicniio",.ah'nnfnime.-.Atquisi'
1
•. ubiqne esl, sed .rioil,'!'"Jrieo". Quaiido"ycfb ewlj ni' aiiitfiTas'servii'mv«'al)siuie'ris'b.t- dmhinumf.. at non ,
--. praedicaiur modo, lUilelibiriihe, "JieriVenit; de Bep; "'' eiiamsi e absliilefi?-aibedinem,'."absro!erisqnpque al-
seniper e->l.Tlie gupque rion quasi 'essefa.iqiiid "clici? \nuiriV&edihlcresiVq^bd aibedo:,nccidi,t ,albo, qua
-- liir ill.ud-ipsuih de qiio liesternusdiiiiuradvcntiis, ""s stiblaia*::peril-himirairialb"iim.',At1in doniii.io, si ser-
. . •sed-qiiid.ei:se,chiidum 'Tiim'auferas fperil 'vochbfiiumqtio rdominus vocaba-
_*?•
' l
•Qtiodvhro di' Deo diciltir,^s'eni|ieieVtruiiuni quideitf tiir.-Sed nbn"-accidit;sefviis\domiiio*^!UljalbejtJo albo,
-.. sig!i,ifiea!,.qiiasiomhi p:a:ieril'o"fueri^ bmhi qubqhp :--:sed' "_";s potestas -qiiaedamtiiuaiJservus:.-coerecetur,quaj
'inodo.sit iir.isehtiVoinrii Aitiiro cfil.Quod de cceib ' ûbiiiairii-shblato-deperiTservo,,eonsta,t
&. noêam per
-et. de. cieieris Jmmorialibus' corporibiis" secundum sedohiiiib s S<!cider:(i\ tedîer,se.rvoru|i),.quo.dammodo
.. ; philosppitps"dici'ppiesi.' AiVdeDlio ifori ilar, se.np.-f,."*; -ex-tririsecusaTcessiim.jNonigiiiir flici.-polest ptsedi-
, - eniin pst, qiioii airi sehfper jif_hsenlis "esfiti eo"i.em-'':' iation'eni-r.elaiivam'.quidqiiam^Vei^de;qua(dicitur
* se-
iriier°lrdsl¥afuih'Terriiri~"pra_'seris,''"' :;cutidum' sht, svel'Jaddere;€:ye'':.-iiiinuere.i>'eLBmiUare.
' poris^.taritiimqiie, * in eo
-quod esl," ritftic,"ad^dinnr.ftim ,eqifo"d'nWiumjhutic-'.''".Qiia34oia'n6hjn'ep.'q"tiiid,*e,:t,ess'e-cujisisii!5rsed
': 'c. ;e£l":Iri!crimpajatiiiie.aliquo^nio.dfc.se-iTiabere;
quasicmTens^temims facilet seihpiternum; diviriufii"' -quod
vero nunc perniancn-;,/ neque movens sese atque B BTTiec-semper-ad--a!iud-,-sed-aIiquo.lies,_^(L:ideni. Age
consistens,.jelefhitaiem".:ficitVCui :riqmin,isiiâdjicias.^^ r êpim stel quisquani, ei igitur si aceedam dexter, etit
' ille siriister ad
semper, facies ejus qubdesi.iiu'nc-jiis;emindefessum- 3 hie-elnnparatus, non quod. ille ipse.
que acpcr hoc perpetuum cursunf, qudd esfsehipi- -csinisi'er "s sit, scd quodego dexter accesserim. Rursus
ternilas. Rursus, hahere vel facere, eoiiem modo : ccgo sinister accedo. iteni lit il!e dexter, non quod
V Mlieriiusehirh.Vcur^ . '
i.lja «itperjse yeJuliaUius, sed quod -
{Yoimne; = de"Deo'V" dexter| a ^c.flongus,
- - --cuncia p.os.sidensrcgit, Rhrsiis-hihil.ilêp quo'dhs( "me:raccedeii!h "Ql dexier/.-.aiqtie',ldquoifest, a mc
,;T:
«sse de utrisque dietumest... Sed ba.c, oumis proedi-,• ,eet ex^nie esivriiiifiiiicSfeio e'x,'sese. Qtiafp qua>se-
catioextenoribusdaliir/oiiiriiaqueiiKcVjuodam modo'''c >cuiiduiii.reiVarichju"s£:,'insepiquodipsa est^ proprie-
; rereriiniur-adaLiud;;ciijus prredieaiipiiii.djfferehiiani'-'*1; -talerii ,:non facihnl,.pr,Kd:cationeii,)V;iiihiJi;aliernare
-' -sic faeilius iniernoscimus:.:qiii4io.i!iOest,,,vel -'
peus,',-,,__)] yel mriiare ,qiicurilr,Vriullai!ique iimiiiiio-yariaie es-
r"referiur a'd
substaiiliamqua.est aiiquid; id'esl lionio '-. S
T,'sehtiajri.', Qiipcirca;"si Paler 'ac Filius adhliquid di-
_ .- vefDeusfq jjusfus.esi; referliif adqiialitatcinVqua".,-. 0cuntur,.nihilijiie aiiud,,uj diciViiiiest,rdflTefurit, nisi
' . -scilicfet.esi-aliquidj id,esiiusius'"; -"'.sbla relatione.i-elaiif) vero noii.prscdicaturj,ad i,l de
q.uiVniiigi.iis",'^ ,_*:s
-_Vqf-anlilaiem, tjuaesl iiliquid,M esi tnagmfs, Nainin -~:t~ i(uh."prsphjc.at/j' ipias'iripsa sit3-'elsebuiidhm rem de
; - ciEieris pfajdicalionibushiliiliaie est.Quleniin dicil C rjqua *j dicitur, hbii-,.aciet alteiifa.enfferiiiii, de qua
es.e aiiqiiehiiri Toror vel iibiqtieT.t.efert quidehVad ":-".tdiciiur,.' sed;,:fci"djei potest.j=quo .qhideih niodo id
' praedicamentum quod-vix intelligi putuii; iiiiejKjireialuiiiest pcrsona-
quod.esl nJji,i.sed' nbiiTquo al quid", -_;
"- «si,-veliit iuslitiiHustiis. Iteiii cuw dieo' nrih, Omriiifoehiui/inaîiiVregiiilaeest-veriias,in re-
•'
.: - ' ' . - - ,. - "'. curriivel .
,. -, ..'J bus|, incorporalibus, (lisi,;n,tirTs,"elfici diffefeniiis, non
-regiU.vel nunc.cst, yel senijier esi, leferfiir quidem
.. '. vel.ad facere,-yel ad tempiis;-si tomen int fini, di- ". locis- Keque accessisse dici pote^tajiquiii Deo, ut Pa-
- viiium illud semper,
tcrnpii's"h,cipotest,sed non.quo, }tef flefet; hpn' eniin coepif esse-uiiqhaunPaier, co
t -Utaliquo, aliquid esl,ve!iit maghiiudine riiagnum : :quod.sul)staiuial.s c quldeiri et.esi p.rodiiclihFilii, re-
nam situmpassjoiieriiqne requiri iiiDeo non oportet; lativa vero.pioedicatio Patris. A'c si.merhiiiiuius om-
'
neqtie enim sunl. Jainne patetcquai differentia sit -iiiuin Iri-pri6Vi':us'de -Deo sententiaruni, ita cogite--
- -irius, procpssisse qutdem exDeo PafreFilium
prfeilicalioiitiiii? qtjodalisequldemquasi -rem mon^ Deuni,
sirani; aliaf vero.qtiasi cifcuriistantiasfei; quiiilqoe «t ex:uiris(jue ^piriuiinsan.ium, Ilosi qtroniam ih- .
- = ii!a quidetu ita prx'dicanliir, ut esse
aliqriid reiri os- ' corporales sml," iniuimedocis .dislareVqtioiiiaiiivero
'_-'- ieiidaiinillavefoVutiion esse,sedpoiiusextriitsectis Pater Detisirt Filids DVus'et -Spirilus sanctiis Deus,
" '
- aliijuid qupdiinfmiido;alfic;aiii..Jllaigiturqiiaj ali ,iiid '/ . DeusAefoiiulias a
Jiiibpt diflc',rei,itia's;ijiiibus":!(lifreral
fisse designant secunduni renij. praedicationesvi.icen-D -rj Deb, _a..:iiuUo;„«()ruindiffertV:DiiTe'fehtiar.;,vero ubi
_
-absunf,: hbest pluralias; ubirabesf =plur,a'itas,adesi
tur, qu;e cumderebus subjectis dicuniurj vocantur V
." -aecidentia,,secunilu:n rein; cura vero "de Deo,*qii'*' -.ûnifas,i"riihil aiiiem aliiid' gignt pbtiiii exDeo, nisi
subjeetiis noii est, seciindum siibstantiani Deus,, e); in rebiis, nuiiiefabiiibusrepetilioniiitattim
' fei praed-
•' oilio nunciipatur. ' . - , -. . ,,-.-. npn- facit ntodis nmiiibiis.pluraliiatem. TfjiimJgiiur
- V. -" ' - •idohee ,J con^tiliita est uni as; -" '«' • ,J
^ "
: CAPUT.V: .- . .' -"..-'"' •' - : CAPUT XI. r.l.[.)'l,'
. Qnomodo'Detis inrelaiiohe'. " '•" >. ' Qaomodouni.as el irinilas ia. D.eo_.
Age iiuric de relalivis speculeinuf,-pr.i quihus "Scd quoniani hulla lelalip.ad' seipsum refcrti po-
flimiequoil dictum est suriipsimiisJtd dispulalioiiem. ,|tcsti idcir.o qupdêa secundhm !-eipsum;esl praeili-
_- Maximeenim haec non videntursectiiidum se faiere -< catio quoerelatione carei, 1'acia'quidemest trinilaiis
-pr.nedjeaiionem, qti* perspicue cx alieno advenlu numerosiias i in eo' qtiod.est* priedicafio' felalionis;
constare perspiciuntur. Age cnim qiioniam doniiiiIIS -»sscfvatafvero unitas, in ,eo
- ac quod'•esl indifferentia-vei
<
seryus relativasunt, videaniii? uirtiriine ila sit-, sulisiaritia., veloperalioiiis, vef omnlno ejus quaa
125". - " 1N LiliRUM DE TIUNITATE - I2S3
secundum .e dicilnr pra..licalionis. Ita igilur suhstan- A' est idcm. Quod si id in cunctis aliis rebus nonjiotest
tia continel uiiilatem , relatio niultiplicat IriiiitUem ; inveniri, facil Itoc cognata caducis rebus alteritas.
atque ideo sola sigil'atim proferunlur alque separa- Nos yero nulla i.maginatioriediduci, sed simpliei in-
liiii quie reiaiionis suni. Nam idem Paler qui Filins tcilectn erigi, et ut quidqtte intelligi potest, ua ag-
non est, nec idem uierquet|iii Spiritus sanclus. Idein gredi etiam intelleeiu oporiet.
lamen Dens est, Palej; el Fillus ct Spiri us sanclus; Sed de proposita qua.slione satis "dielumest. Nunc
-
idem juslus, idem bonus, idem magnus, idem om- vesiri norniam jtidcii exspectal sublililas qua.slio-
nia, quseseeunduni se potertintpf_edicari.Sane,scien- •nis : quceulrum recte decursa sit, an niiuime, vestra.
dum esl, non semper talem esse relaiivam prtedica- stiiu t pronuntiationis aucloritas. Quod si senteu-
lionem , ut semper ad diffV.renspraediceiur: ut e-t ii;c, fldei fundamentis spo le firmissiince, opiiu-
servus ad dbminum, differnnl enim. Nim bnnie lanle gratia divina, idoriea argumenlonim adjumetila
a.quale xquali ajqualc est, ei sirnile simili simile esi, -pr_es!iimus, illuc perfecii operis lcetitia remeabit,
•ei idem ei quodest ideii. idem esl : el similis est in .unde vcnit effectus. Quod si ultta se lnimaiiias ne-
Tririitale relalio, Palris ad Filinm et utriusqne ad :quivii ascemlere, qu.mlum inibecillilas sublrahii,
SpirilumS-iiTclum;ul ejus qtrd est idem ad id quod vota supplebunt.
GILBERTI PORRET^ COMMEJYTARIA

IN LIBHUM DE TRINITATE:
Omnium quae rtbus pereipiendis sujipedii.nii ra- B , rojiri.is latones tlieol»gicis comniuiiicaveruni, et
lioniim, aliae comiriunes sunt miilt..r_iiiigciiprum , utiisqui.. coiiimunes di;iraxerunt ab invicem. i-.st
nli_epropriaj aliqiiornm. Et communcs quidem.sunt euim jiropriuai nataralinm quoil sicut numero di-
ut qtiidquid inest aliciii, ab eodem uiv.Tsutn esse •'vers-rum proprietates diver_,_csuni-, ita quoque
necesse esi. lloc in omni .rerurii getiere vcrum est". ''subsisteniirc nuiiiero sini divers;p., et quod una sin-
Quod'iiuletn dicilur species ntiuqiiam de sno geneih gnlaris sobsi.-lentia.non nisi.iimim numero faciat
'pr_edicar'r, diffinilioium geims recipii,, non divisio- subsisteiitem : ut Platonis et Ciceronis non solnm
num. Nain sicul in difiinitiva demnnslfiUiotiespncies accidenlales proprieiaies , veruiii-et stibslantiales,
specie declaraltir. lianc quibus ijisi siint, verbi gratia , vel d versa corpira ,
genere; sic in divisiva genus'cominunitatem-vel
aulem raiionum' omiiiutri pro- vel divcrsi homines , dversa. sunt, el quucunque
prietatem rioiTriesfil.qnisquis reinniseddiligens inq-ii-- .singularis proprietas Plat 'nem corpus. es:e , vel
sitor non eas iranseiinter aspexit: metilis acie hnminem , eadem milliim almm esse, facii idem.'
fixa notalas, et ejusdein jiulicio cpmprelieiisas.pri- • Nam etsi generatioiijs propagaiiogenerato dat es.ê
muiri apiid se.servandas memoriaj iradidii. Dcinde corpus ab ea .ingulari corpotal lale iransiisi san-
neaiiquieas vel obiivione prorsus periisse. vel intra iguinis, a qu» gcnerans fuerat. corpus; fit tamcn
silenlimri languere puiarenl, saspe aut in sc.eniss'i- decisinne discessio, qua ct gcrrerans ab ill us cor-
pliistarum variis eonlormiliotiibus. causa limen poris quod deciso .anguine reiinet suhsistentia, et
exercilii ludens, aul seriis pliilosophiaeofliciis inter geiierattts al) illitis ciuod deeiso sangitini -foments
cjus conscios.ageris,' easexpo-uil. Nam, verlii gta- tethporalibtts ailditur, alitnl ab.invicem co.pus fit.
lia, iriciviliiim gcnere sicutpro Sexto >Roscio, aut v. Ha< igilcr naiiiraliiitn rationes recle, sicul vide-
pro Marco Marceilo, serius brator Tullius; sic ei tur,'in elhgenies, Arius, Elbius, Eunoinius, iiem-
.Qniii.ti.iauu;, et Seneca, et Menander, pratoru.n so- que Noetus, Sabellius, Praxeas, Ilermogenes,. et
j.hist_e atque eptiformalores: priuius ,"inincausariim"; Priscillianus , ct <iliimiilii, sed eorumdem natura-
seeunriiis, in declamalibhum ; terlius, ccunasda- liuni .prOi>riasesse niinime atlendeiues, in tbeolo-
rtim fictis •:de his tiimetr qtiae fieti poterani argu- gica usurpayerunl; ci quniiiam tinius principii ex
mentis, ex.rhetori.earu.mpfincipiis rationum loctiti, qiui, etper quem,'et in quo sunt omnia, uon nisi una
eas se pr,;e ineiile habuisse, et non leyi affeciione, est essentia , qu.-i! Grac.; dicilur outrtKputave unt
sed quodarri diflieili iifovendo scieuie habilu le- quod sicnt IIIIIISe<l solus.Deus , ila quoque soius
nuisse, lesiaiisuni. Siniilitef et alii in facultaiiMis uniis sil Deu<. liiiuc auleui Ar.us vocal Pa.iem , de
me surarutn, atit axiomnla quo vera '(ju.demr.iliriiiediiit, Patcr esl solus Deus;
' suis, aut-.iheorematii
ponderum, aliorumnoniinuin conimimes mulloriiui, ,ed lationis usurjiatioiie dicit etiain; solus l^.Jer est
sive proprias aliquoru u genertim raiiones, s"elirmt Deus. Ex quo inferl quod neqheChristus iieque Spi-
scientia lenefe, et vigilanler attendere dnctierhnt; ; ritus sancius est veritale' cssenli* Deus," et.dicit
vel serio pliilOsophanes, v.i inler sopliiîis vese Chrisliim esse cfeaitiram , S, iritum vero sanctutu
conlictis siiuiliiuiiiiiibus exercentes. Qua iter laetuni ese crealuram creaturic. Quaesecuttis Etliius , et
est ut necpropria-, ullra suoruiffgciieruui lefinmo-,' ejusdein Ethii discipulus Eiiuotiiius, aiseiit d.ssimi-
usurpareiii ; ncc comiiiuiiei.triiltoriini, ad .eoriiin lem per oinnia Patri Filiu.m, et Filio Spiriium saii- •
aliqui cbarc arent, nc per ha_c in singulis factilia- ctum. Noetus veo atque di-cipulus i-jus-Sabellius,
tibus""(ines sttos pfiicia invenirent: Quisquis vei» Praxeas el Uermogenes, el Priscifianus illum uiiiiin
Iianc raiioniim d ffeieiiliam vel oiiinino nescit vel j) quem s.lum ptitai Arius esse Ueum.ex cjusdem extia
aitendcre negligii, sa?pe, praeter officitiui caiisam propritini getius raiionis pli nla-ia, soliim simibter'
casui cmninit ii; icieoiuo fine carens oliicii vel con- assenmt
: esse Deuin; sed in hoc ab Ario differuiU,
trarieiatis alicujus, in qtiam nescius cecidit, admi- iquod soium illum unuui puuiit ess^ Palrem el Fi- -
ratione diibius Uuciuaij ijuod perictfosum e-l; v.;l iiuiii-et
I Spiniiiin siincluin",cuiitrai l.<m.qu:uniiliuui
quadam sccuritaie prasumens, iino.prxsumptione i
rcruin genus excijiit lalioiiem : qo:e e-t divcrsanirii
securus , seulemiam falsitaiis. afficmat, quod dam- personai j umdiversa propria uii convcnire non posse;
nosum esl ;,ei omriigenere vocis effuso, cuin im- et c quiilein mulla oiniii genere suo a se diversa , et
moderatioTiegeslus rt vultus, -in grege iinperiloriin idive so iiin goiieruciipropria, uiiiccmvenire possunt.
noii siiie illoiiim detestation qui ulitef seiiiiiinf,' Ut I longiiudo ct scientia, qua_ onini genefe su j di-
clajnat. quodimptiUeniissiimim est. -Qiialesfiieriint ,1 .versa, e,t proprietale diver.-is generibus suiit addi-
Anani, cl Sibeiliaiii, et alti iiiulti, qui naMiraliuai cta, i qnia loiijiiudo soli corpon, scie:itia vero soli
1257. . GlLBERTl PORRET^l COMMLN T AUIA _ 12Sr
spiritui, uni homini,-qui siinnl est et corpus et-spi--A, nevolentianf yero comparat, et ab ipsius rei digni-
ritus, sitriulcnnvejiiiiinV Seii.d.iveriartimpersonarinn lafe, et.a, sualpersona, eiim sine arrogantia dicilse
diversa jTrppiiafniius esse non possunf :"quouiajii-, ea in :qriibiis diu cogitayit scripsisse, et ab illorum'
-unumaliquod, etsi/ex diversmuim partibus gerie- qhilius sciibit:persona, cum contemplis-cS-tefis, sui
riupj et hiversaruiri projirielatum, non lamen e\."- studli opus dicit-se desideranlissirrieijisorum offerfe
diversis personis integfiim corisiat.-Orriiiisehim per- aricioritati, -a.iqheab eis.sehtentiam vellejudici.i. ,A"-
sona recte intelligiiur.perse-urra: e.t bi "quideiii" sui -ergh'riegiotii -Jaude" incijiieris,. aiu;inyestiga"-'
oirines de".diviuiiaiis singularitate recie"sentieiites,". iam,:e'tc..' Hic' coiniiieriioraiidirinesi 'qiiod,'es'allir-;-.
juxta naiuraliuin raiiojiein.'opiTiaii<suht;non moclo" ' . "inatioiie ef ejus contradictoria. neg^tinne, qtiKstjo
quod unus sit Deus soiu's,_veruhf etiarri qupd sbltfs consiatVNoniainen omtiis coriffadictio qu_estioesi.
.
linus sit Deus. Quidam vero alii recle intel.ligentes .Ciini enim.altera coutradictionispars esse vera",
Pairem.et Fi.liiiirie.t Spiritiim sanctum diversis-pro> -' ailejra verpnulfa prorsus habereârgiimenia-yeritatis
prietaiibusdiversas riuniero esse^personas,nec soluin videtur, hi,'omiiis liomb est cbrporehs;- noh omnisV-
Patreiu es-e Deuih, sed el Filiuih es.se lieutii, et - hbmbesl corpbreus; iterhque, nullushoriipest lapjs,"
Spiriltim_sai!Clumes-e fiejmijjameii illa,"natura- quidairi homo esl lapis;"*autcum"neulra pars vefi-. '
lium pfnpria ra.iionedecepii.-qiia-dicittir,_qtiodsicot lalisêtjfalsitaiisargumeiita-potesrhahere,-.ui,.iisira"
' nuhierp diyersiirumprdpfietales-diveisfe, sunl, ila- ' pariiTsunt; asifa' paria nnn fihmViunc-cbi.tradictio
hiiam eorumdemsubsistentiai htniiero suni diversa;, nbn est qtiiiesiio';cbjus^veroulraque pars;argiimpnta
dixentnt, nrin ejnsdem, êd similis-csseiUia_-PatrfiiiL ycriiatis. hahere,videtur , quajstio est. 1106'auleiirV
eiFiliuin ciSpiriturn,sanctum essc.' Mareiiohius au- -„,,.iribus rriodjscoriiingere potest,-videIicethut sophiT'V
leiri.recle seiuieris Paliem. et ,Filiu'rii._-uniusejus-. !. 'siicaluiilvbcortim',a.quivocoriim, 'modbrum ,'.' par- -
' demque esse.siibsiantia.vel esseriiije; efanibos esse tium','teiripornm, atqueTelaiioniim mullfplieiiate ,- „
uniiii)Deum , Spiritiiui vero sanjuum dicurit riohessc • ant orandi qualitaie, aut.ratioriuni e'x qtiibus sernio-
Deum; sed qubiiiam Spiriuis sanclus estVniiiusqiie ' fil generfe..Et quidem sex geneiimi multip iciiates-
_ coriimitnii.ir.,'opijiaur "'diyinitatciri.hitiiusque esse. sopiiisticse,, arfe et usiisopliistarum plurilius_)\obk V
"Spiriiuiu .saiieuiiu , ct hullain Jiafiefr-'substamiani.' ,- suiif. Qnaliias autem orandi vel in refum aique riic-
Aliqui vero'sicDeumassenml. esse confprhierif, ut tioriinif consequeiitia, velin .eafiimdein.tr.opis.aiien-
..riniiisdiversis essentiis. lahqiiam diversis parlibus _dituf: qiiorum-si nnunf iri affirfhalioneesi,'aiieriirri -'
assignent, alii qiiidem quod Pateresl, aliryero qiipd' in riegiitiorie,'u.traqne.yefap'p'le.-'t.esso:, uf-, dies esf
Filius est, alii ver.oquod Spirilus sanctus.est, idein lauTis.veraest tropo >i_™vu_-;tRs-, :id est cohvefsione" -
ipse unus.et s'oltis:'.ulomriippfeiitia. dedunt, quod . noiriinis'ejus quod fit ad id quod.facit. Itenf, dies: -
ipsaesiTaierj.sapieiuiavquod eslFiliiis;"boniiati,: -noriesti_etus, vera e_t,'si quis.reruni jstarum haiii- ."
quod est Spiritus san'ct;_.s.:el hbc,quoque exViia na- ralenihonvehieritiam neget.' Divefsofimivefo geiie-V.-
turalium raticme', quod -nnius subsisientis divefsis' rurri diversis-falipriibusuir.aquesimiliter vera est:'
>uhl ,'-ut tinius libmi- . ut, quod supra aiximus,:niiiia species de siio.ênere " '
' subslsleiitiis diversa "addicla
' -niscorporaliiati, coibr.V seiisiliilitaii , passio; ra- pr_edicaiur,.indiffiniiiohiiriigenere veruiri esi;itein
tionalitnli, discreiib: sic igiluf rattqnuin exira pfo- omriis'speeiesîe.suo genere-praedicatur.iri-divisio-
'prium gerius abusionibusin diversa dbgmala, id est rium -geiiere;;v"erumest.- Ex horum -itaque"occulta
opinioriesfalsiialis, illi qiiosexeihpii gralia-coiii.nie-' mulljplicilaielocprum, ari' ariededucljs, aut casu"..
mbiaviiiius, et-alii miiltt deirusisuntV et quod pe- G •venieiuibus aigiitrtentis-j,•qua.stio. in arhbiguiiiiieiii.
jus cst, conira cathpLcam.dehiimer.opersoharuniy 1 '.; - .adduciiurj-ideoqiie norinisi-eofiirnquaj ad eos.ijer-""
" ei~de.-i.psaruirisimplici atqtie'singalari esserilia fi' tinent Iocos divisione dissolvitur.' Cum, igimr. utra-"
deiii,' quodam"pra.sum|)libnisiiisiiiiCtu cpiifideriter 1qin; "pars.cbniradictioiiis.liabereyeritaiis argumenta"
foculi; erroressuos verilalerii esse dixerhnt. "Qui"-', 'videiui'jrdiligenlissiinevjjstigandiimest quie Jiofum"
dam vcio Tiegiiaq:iaiira~cailiolicaTeeedenu.sV etde.' -< -universaliiasJncoViim ps-opositas'multiplicitatis dieV
niijiiero persbnarum esseiiti_esingiilariiateS:iiiecre- . tiones eoutiiieat ,"ul,. hoc cognilo.-^qua.per'divisio-'-
denles, ex.yeiis aiiteceileiiilluisraiioiiibus veriiaiis riem,:et pef quamdivisinnerii exeri debent,,ei jiarti- "-'
" falsa,
possededuci, miraij suiit ;'-ei"-qupuiodpVsalvis bus q.ua.slionisajitari, possit cognbsci. Qiiodad liand.-
pfaedictis' faiionibus verii:ilis,. slnl"unius simpHcW 1de singulafitaie.""acsihipliciUte-Tessenlia.
• Patris et"
--ess.eiitia.ac singulafis diVersaj,'persdna;, et diyer-- Filii et Spiriius sancti, et de ipsonim seci.iiiclum-.
.sarum persbuarum unasiiigiilariscl s.ni|ile£ essen- - diversas 1 projirietates riumerali"divefsitate-quaestib- ;
lia, huiniliter qua;.-ieruiu.;Illor(imergo detestahiles nerii",eiijus ujraque pars yefitatis Jiiibere argumeuia"
einjres Boetius volens,.'destruere,--ei-htinii1iumjn--. videtur,-Boeliusinvesiigassedubiuin esse iibndebei,
Tirntilajemjtiyare, Syminachoet-q"uibusdam'aliissa- -1 -qtianclbquideiiiait: Investigaiam.-JVec.sine studij-
jiientibus seribn.de triurii imiiiero pefspiiaruiri-sim - 1ililigentia, quoniam aii:."Diutissime.Tot eiiim "mul- :
plici acsingul-.n essentia, et de trib.us uuiiis.essen- tipliciuni locos ciio.-perlransi.e.non potuit.e.t an si4'~'
liseriimierodiver.-is jiersiuiis, ei ulrumque ralioni- 1gnificaiio, aii iriodus, ari;ijiiod alibrumfccerii qu_e-^".
bus" ost. n.dit, sedseciiiidiim jliversafumgeriera fa- :siioneiii.-perpendere. Sedht cumin aliis intelligeh-
culiaium diverîs. SSauiprimo ilieologicis esseutia. ni tiam: exciiet jebcenaiprhpfielas, aut ceria vbcis"-
-
siiigulariiaienr atque siiripiciiatem ; deinde naliira- 'positio, iitcuhi diciuir.boiiipalbus.-quoiiiamcertiini -
libiisiiiiiiierabilemqiiepersoiiarumdiversitaien)nipn- - "est albediiiein "cofpo.ralitatisprojifiam esse.poiest.
'sttai.-Uride recie"mlelbgi poterit pramominatds 'ha_- jiulari-dictum-esse spcuiidum aliqtiam humahi cof- -
-1eticos, - ex eb qiiodiraiuTaliuui-prbprias-r.ttiones - poris partem. Aiil-ctim dicitur, canis esl sensibiiis;_V
ihcologtcis couimuiiicavenint, e"ssedece|iius.'' _ .." qucmiahi cerlttm est ciijtis speciei sit,~ quaccunque".
"' qtialitas significatur hac -voce; quamvis iiescia!au- -'~
Inyesligalam.] Prfemittit prologttm,in.quo qtiarti- dilbrrex',cu us illaruih sensti hoc dictuiii sil, scif "
•visiiiiidue qtio locuiuius est obsciirunisit ,-et pltf- itameiiquod noft riiside eo qui illarurii aliquam liabet
rimis a"d cognoscehdum dilficillimi-rebtis implici- in j muliipliciiate,quam diversorum gcneruni divers.e -^
- ^
tuni, niinime-.tanien verbis ajiertis sese locultirum facitmt i rationes, JJU;» Meo S'int.occ(ik;e,,ut"sem|ier
piontiltit : sjcul iib oraio.ribu>,ciim genus catisa: earum ( gene"ia,-sa_j).;vj;r.oel ipsa_-et'eariim generaV •
ohscurum.csi, fieri solet; imo ut rei.de qua loquiiiir penitus ] taceaiiJiir.loiigioremiiivestigaiioriisJaborenf--
dignitatein celei iniiiguis, neceam pleiia verboruuT " esse 1 eolitingit: ut in hac quawiione, non s:griilica- ~
exerit expnsitionei etsiquiii senno loqtiehiis audi_- tionibtts, 1 nori iriodis, hpii.partibus, non teiiiporibus, '
jci.ns iiilelligeinia. prodit, lnox Injeclu novae"îgti- non 1 relationibus, nbn dcriiijue oraii.diqualitiitihui,
ficationisohducit. Sed aiteiiiiciuenfmaxinit; movei,'" iimplieita, sed diversoruni .gerierhm rationibus di\-
tumrei ipsius liiaguiiudine, tiuii verboruin',-(juen - versis,.tju:c in utrisque lpartibus;qua;siioiiis luiyti
admodum"(lixitnu-,brevitale.,a'.qtteobseuri" ajc. i:h- adco j lacituniiias occ,tiluer.al_,ul ei. projrier lianf .
" '" " '
PAXROL.LXIV. . . ; "^ '< "''-"' ".."' 40
' - IN LIBRUMDE TRINITATE
1259 . 1269
occultalione.m, quajstioneiu Istam se investigasse A ,jeeerit.--Quisquis ergo pliilosophitBseereta talibus
diulissime recte djxerit. . pandii, «t ita dicatur, ipsam.iirosiiiuit, etqii.uimm
, Eam ergo•formatamralionibus, ete.] Quspstio in- mse.est dignitatem ejus mimis admirabilem facit.
formis est, dum adhuc.in iiicogniio loco maneris in-, Quod quoniammulliloqiiis etsermone trivio coniin-
digesta multipiicitas, forniam verilatis,ut ctijus par- gere solel, idcirco siyluin bfevftnte contraho, id est,
tis coniradiclionis sit-nesciaiur, obdueuni.Cum vero quod de hac seriti.oqua_stione,plena expositionenon
loco exposito ipsa qudque de loci universalitale edu- explico, sed decurtatis scriptur« notis sianifico : et
citur, et per divisionem signilicaiio et modus exeri-"^ sumpta ex philosbphisedisciplinis, non dicoexterib-
lur; et liaec.vel quaecsetera pstendil diyisio partibus ribus pbysicaj,vel inierioribhs matliematica., sed in-.
quaes-ionisapiantur, ut plenecognoscipossit, forma limis theologi_e,-novorumverborum novis significa-
veritalis excludilurVAccedittamen ad forriiam quod, tionibus velo.qualia suntj homonon estidquodest;"et
1ia;c partiiim, divisionis.,pariibus qusestipriisaptatio bonio magnusnon estipsum hom"o,nec ipsummagnus:
argumeritis firmatur. Convenilenim ut quaaslio, sic-' Hic movet-aiteiitionein: llacautem.ef brevitate con-
III afgumenlis in dubitationemadducitmyila qnoque traho, et novilaie ve!o : ul ha_c,scripturabrevitatis
argumentis certa reddalur. Hanc igituT qu pslioneiri et novitatis, mihi vbbisqueHanttim,-si quaiido ab
sic invesligaiam, non- quidem quod invesiigalioiie aliis studiis vpstris ad ea convcrtitis bculos, hori fam
quidquid ad ejus perliueret solutionerii invenerirh.,. nota quain riutu "colloquanxur,-C_eleros vero ab his
sed lantum quantum lux divina dignata-esi nostrae; i.la submovemus scriplis, ut quicuriquesemiple.nael
inentis igniculum, id est quantum naturali ingenio inusitala significalionecommoti,.'nequiverint ea ca- _'
"meodivina gratia splendore suo digntim duxerilos- „" pereinlelleclu , non eo quem scriptafaeiunt, sed eo
tendere; hanc.inquam, rai.ioiiibus,qualiter-dictum - potius ex quo facta sunt, ad ea' non modo jndicanda,
est,formatam,.liuerisque iiiandaiam, idestseriptam, veriirn eiiatn Iegenda videantur indtgtii: Tria quippe
vobis offerendam, mecumque communica.tdam cu- sunl, res, etiniellectus, et sei-mb.Res in.telectu con-
_ravi.Qualiter aulem et quare cnmmimicandamsnp- cipitur, sermone signilicatur.-Sed neque' sermonis
ponit: tam,-vestricupidus judieii, id est circumspecti nota quidquidres est polest ostendere.neque intel-
examinis ,.quam nostri studiosus inveriti. Quanto ligeniiae aelus in7omnia quaicunque sunt ejusdem
eienim sludio .ad iriveniendum per quid Jianc sol- reioffendere, ideoqueiiecconceptus omnia lenere.
verem quaestionem. me -applieui , lahla cupidf- . Circa conceptum etiam remariel sermo. Non_enim
late veslra.auctoritatis senteniiam super h_echabere lantum rei significationevox prodit, quantum.intel'-
voltii., , " , ligentia concipjt.Similiter et scripiursesignificatipiul
Qua in re, ttc,] Dicensinvesiigaiam, efdiulissime, auctoris sui concepium se liabet. Unde"manilestum.
et rafionibus formttam, rei magnitudiue atteniio- e-t quod. qui audil vel legit, oratoris qiiidem seu
nemmovei.' Hic beneyolentiamcomparat a sua per- scriptbi-is coiiceplumex his qua; significaiio.prbdit
soria, de faclis el de negofns suis sine arrogauiia, di- per-pendit,sed de re nohnisi ex.ejusdem oraioris
cen., quasi, Vobis commuiticandam.offero.Qua_jni'e seu -scriptorissensu recie decefnit. Ideoab Imjus sui
quid animi, iii estquis animus mihi sit, scilicet qoo- tractatus lectione illosmerito are"et,_quijcriptoris .
lum favorem quoeram,qimties cpmmendo stylo,,id intellecttim, ex quo lit-sermb sive scriptura, con-
esi. quoliesscribo aliqua diu excogilata , polest in- temnuni, elad rei judicihmsigiiihcationemsufficere
lelligi cum ex ipsa maleria, -hoce»l, cum rerum de pulant; velsi quid ad guodsignificaiiocerta non-di-.
quibus^seihper scribb diflicultaie, iiim e* eo quoTIC rigituf iuiendunt, non tam referre qua; veritati quam
colloquor raris, id est -vobislantiim , tibi scilicet ei afferre qJi_esignificaiioni eonveniani -gesiiunt. Sed_:
Symmacbo, cui. fere omitia scripta mea.exaritiiianda quoniarh adusque rei.pleniiuditiem infellectus rie-
offero, atque aliis prudenlibu* paucis;.Neque' enim quit atiingere, etiam illos qtii ex auctoris intellectu
exciiarriuf ad aliquid optirrie faticndum jacia.ipne vcrba yel scripta dijudicant, monel ne illuufdexe
•lamseetinanibusclanioribiisvulgi: hac-scilicetcausa, peifecte scripsisse, et quidquidipsa est dixisse.exi-
ut fama:nostra ad exteros franscat, etiiiier-nosiros,, stiment; sed ex his.qtia.coricipipbssunt- scriptofum
sicutsolet facere comicos cl ceteros" qtii deleciare seu diciorum perfectionemmetiantui'. Ail eigo :
vdlunt poetas, scenicus nos. et theatralis applatistis .Sed et--ldnlum,vel, sane tanlum, vel, 'sed ne' lan-
"extollat.Sen. us: Non exleriori favoie, sed eonscien- tum, etc: ] Quasi : Illos siibniovemusab his scrijitis,
ticesecreto delector. Sed et si quis est nobis frtictus ijui ea intellectu capere nequierint. Sed et illis qui
exlerior ex aliorum judicio, hic ncin.pptest sperare iniellectucaperepoiuerinf dicimus, ne tanltim, etcl;.
"aliamsenleiitiam iiibisimilein maieriae, id est, non vel," sane tanium, elcV; vel, sed ne, id est, tan-
potesl sperareex. aliquorum seiitetiiia, nisi ex tajium lum, etc. Est enim hoc locone confinnativa corijun-
quale est ipsa rerum (J-equibiis agitur maieria, scili- ctio : qualiier et Virgiliusponit, ilicens :
cei quorttmarctoritati qiia.dam'digii!tasine^secogno-
scitur, ex virtmis excelleniia atque singularitate : Tanlaneme tenuit vivenaf,nate, voliiptas,
sicut iuateria. quaidam inesl diguitas ex sui .inagni-- <Je\irae?-; - ,
Ul-pfouie hostilipatererûccuniLieri;
. tudine et incomparabili |iroprieiate. Hic -ca|>tarab
iilorimi quibus scribil persoiia benevolentiaui: quo- r" llic enim ne pro eliani dicunt. In plurilius quoque
rum iructoiitatem volens inteiligi singulariter exi.el-
- ' aliis locis invenitur ne confirmaiiva.^Sicigiiurel lmc
lenurnij ait: - Inco conlirmativaponitiir, ni sit sensus : Sed netau-
,' Quocunqueigitur _elc.] Quasi,Ut materia. similem ' tiim, hoc est, sed eliam lanttim qtiai.ria nobis opor-
possimsperare senteiuiatn, vobis tantum collnqtior : "tet, id esl, eos qui scripta nostra inlelleclu, ex quo
similis sperari-non pntesi. Nam quo- stuit scri|ita, capere j.oterunt, tantiim conven.ita iio»
' ab aliis igilur quos meerum bis qu_erere,qiiauii.itiiinluiius humanoerationis va-
cimque; td esl ad quoscunqiiealios,
^raclatuum faciamjudices, a vobis iton dico conver- . let-conscendere ad celâ Divinitaiis, quasi, ;ad quae
li, sed dejeci : id est, declinavi oculos, occunii mihi non omnino aspirai, etsi aliquid de ipsa lanquam per .
partim ignavasegnities, id esl homihes segnitieigna- S|)eeultiinvidet. Quodscripio cominendare, est scri-
vi, et ignavia segues; partim caliidns livor, id est bendi ollicium debito flne perficere. IIoc"aulem e
callidiet i"nvidi,adeo ut videalur coniuiiieliamirro- c_eteris intelligi potest. Nanic_eterisqiioqite arlibus
gare, id est inferre divinis tractalibus,".quicunquet.i- idem quasi qiiidam linisest consiiluins : eousque
libus. non dieo hominibus, sed liominuiii monsiris, scilicet acm pposequi,quousque via rationis potest
quos scilicet corporis quidem figura exterior tiomi-t accedere. Quo aclu elsi iiiitiimeid proj)ter quod fit
nes esse ostendil,sed interioribus qua; praedictasun ievenit, iioit tamen minus ars liitenihabet olficii.Non
vitiismenlis magis EUUL bellu.f ^ h__c non agno- cnim , sicut. Marcomannusrbetor" existimai,- cu-
scendaYid esl examinanda potitis a|iposttent, quam, juslibei j arlis (inis putandus est" esse rei evenlue
tjhquani poreis ptoculcinda, id csl <i-spicieniiapro- propler j queni fit.
1261. "- - GILBERTI PORRLTJE COMMENTARIA.- , 1262
- Neque enim medicinasemper.oegrisaffert salutem,A. sentife,-et qund.rec.e sentianl, llieojogieis rationi-
propterquamfil. Sedn«,.aentc»/pami.de)i(!s.] ld esi, btis.probat. Quasi: Fides universalis.maximepollet.
ars habet, debitum lmem,si nihil eorumquoe fieri Cujusfidei senterilia de Trinit.lis, id e.<:iifium nu-
oportebal, id estquar. arS facienda docebat, omise- - mero divefsarum p.ersonannn, unitaie, id est singn-
rit. Idemque esf in ca_leris,ar_ibns.Sicut enim me- laritafe seciindnui essenti.am,hoc est,.q;i;e sequitui.
dicinae.oflicium est apponereâd saluiem, sic fiiii.s Inqiiiuiitenim fideles: Patei'cslDeiis,FilinsestDeus. -
bfficii-hst non sanafe absblute; sed appositura.sa- Spiritus. sarictus-:est-'Deus; atque infcrunt : Igiltif
nare. Simililer.et liic auctoris officiumest, rnullipli- Pater, "etFilius, et Spiriius sancius, surit unus siti-
ciiateiii,.quaqtia.siionemimplicilaminiellectus videi, _ guiaritaie essenliiB Deus; noii tres-Dii, id est, sunt
ad eam dissolvendamdividere.fFinisauiem est non unum omnium esse, non tria. Ei ailende.qifod iion.
simpliciter dico dissolvefe, sed divisiotie dissolvere; seeundum naturaliuin, sed secundum theologicoruni
et.in cajteris quidem, si, quem Marcomantiusfineni _ propriam ralionem 'IioeeInfer.uit. Nam secundum
ujitat, rion evenit, _auclor. faciendo quod, convenii uaturalium rationehi, qua> est "iufmerodiyersorum
-veniam prorriereiur,"Ai quanto-haec quseslio diffici- diversas n.umero cssehaturas,. coriira evehit, ut:
Iior es.l, quia oceuitarum diversilate rationum im- Plato esl Jfomo,;Cicero estJiomo, Aristotcles est
piiciia,.lanlo.faci_lior-debet esse.ad veniajn. Yobis, horiio.;Igilur PJato, ,"et Cicero, et Aristotelcs suni
tamen: quasi,-si in re adeo difficili-ars.car.eteveritu, ires homines, nbn unus singularitate" snbsisteritiae
facilis veniamilii debeiur. Non tamen ex meis ,om-, bomo. Cuni enim dicitur: Plato est homo,Cieero est
nia quaead haiicquaesiioneinsolvenu>injnducuntur. l.ioiiii>", .Aristoteles est-bomp. non splnmde alio.sed
Vobis eriimetiarii illud irispiciendumest.etJitleritis- „ et singulariiate sui, aliter dicitur (.ecuiida affirma-"
sime noiandum, an semina,, id est principia ratio- lione quain .prima , .et aliter teriia quam prima ,
nuinvenieniidin nosex scriplis beali Augtistini..
' extu- vel lecuiida: Quamvis enini sechnda et lenia pfima;
leriht aliquos. fructus -; -.qnasi, auctor.e Augustino prapdicaiivumrepeiant nomen",rerii lamen, pra-dica-
scripsi/Nam quapcunque de Jiac qua:stione dixi, Cam-fioiirepetunf; sed quamvis conformes, tainen
quamvis ab ejus verbis dicendi differant. qtialitate", diversas : iirio quia corifbrmes,.crgo numero diversas'
sensu tamen conveniunt, el ex intellectu-quose a s~einviecnf naiuras de numerb-a se diversis affir-
scripsisse significat deducta sunt. Acdc prppositu" manl, ei haec triuni de "tribuspraedicatprhm neces-
quaestibnebinc sumanius iniliiini. . . _--,-- saria differenlia.non patitufVhahc aduiiationem, ut
-.Christianm-religionis,«tc.] Religiojuris- naturalis- dicatur, Plato, el Cicero,vet ATisioteles, sunt unus
prima species a pluribus ponitur, seeundum -quam - siii2iilafiter.hoino..Cumvero dicitur, Patef est Deus,
in humanis officiisjiisiiii-e yirtus ,exhibet'Deo qubd . Filius est Deus, Spirilus ainborum est Detts.: quam-
adipsius singularem. pertinet dignitaterii : sieuliti vis dejiumero diversis, tamen non diyersa dicuhtur;
eisdem eademVstfCtindum coeteras ejusdein generis . et sicut iiominis , ija.etiarii.rei praedicata;'repeiitio.
species,quae suiitfpielas, gralia, vindicalio, pbser- facia est ;""etliaecuniusde inbus pfcedicuiiiecessaria
vantia,.veriias, reddit hominibus quod ad-eorum- indiflerenlia.permitlil, imo exigit; eademiria ad hu-
dem sub ipso ordiiiaiissiniam pertinet diversilatem. jus ier.prasdieataeessenliae singtilaiiiatem conjungi,
In quibus tamen omnibus ipsa juslitia, seeundum jus itaVPater, Filius, amborum Spiri.tiis,sunt unusiiin-
rel.gipnis, causam refert "ad Deum, et hic,hnus offi- gulariter Deiis. Ttccte ergo iianc fideliumillatiotrem"
ciorujn omnium flnis quaslibet jnris - partes facit ex theblogicorum propria-indifferentiaerationecom-
esse viriuies. In religione primaest lides, quae.qui- C mendans ait.: , .." . .
deni generaliier est veritatis cuiuslibet rei cumas-' Cujus, etc,] Qtiasi: Fideles divisim dieunt: Paier
sensioneperceptio: sedad quortundam maxime per- . est Deus; ilem Filius est, Deus ,'item Spiritas san-
cepiioneufimisibilium libc nomen per excelleniia.m ctus 'est Deus. A.tqueinde conjunctim.inlerunt; Igi-
tisus coniraxit, ut scilicet fides dicatur, qua rationa- tur. Paier, Filius, Spiritus sanctus sunt unus Deus.
lis.mensvere et cum, ,assensioiie_percipft id; qiio I Utique non sine ratione, quippe cujus eonjun.ctionis'
est omniumeisse, ei eurri quo ab pmnibus honorau- -ratiojSMpjirsii]illiusquamdediversis agen(fo,divislm
dus "esl cultum, et quse Graeceipsius prseniia culto- de ipsis affirmant essei_tia.uniiis.ihdifferentia.Quam-
furh uniias sperat. Esf eiiam in religione melus et vis aliqui sint quidiversis enuiiiiaiidnibus illis,pu-
caritas divina, el hujusmodialia, in_quibusipsa re- taritsicut de diversis, ila quoque diversa dicii qui
ligio Christiana muituin esl revereuda. "Sedejus reT' scilicet, Filium a\it Spiritum sanctum opinantiirj atit
-verefuiam plures usurpant, dicehtesse Christjanam alium a Patfe, aut .aliier.quam-Palrem Deum dici.
religionemhabere",non modo non timentes divinanr Eosenim procul duhiocomita ur differentia, qui cum
super se potestatem, aut non amantes divinam erga alium alii cpnferunt, vel augeril, alium dicendo hia-"
sebonitatem; verum<etiam"dehis qua; ad fidemper- jorem ; velminuunt,.alium dicendo minorem. Verbi .
tinent nbu recte credemes. Sed ul de caetei-is-tacea- gralta, ut Ariani, qui Tiinitateiri, id est hos ires
"mns, eafides niaxime ac.solitarie pollet^.iieiii sm- (juortnn unus Palcf,-alius Filius, alius Spiritus san-
giilari ac-sumina diguitale est revererida, qua_vel ctus vocatuf, variantes tjuibusdam-gradibus riierito*
; Grsce_ xaSo>jxn',vel Latine universalis vocatiir;ei_ rurh,atque dicenies Patrem esse niajorem Filio, et
hoc dtfabusde causis , luTnscilicet propter praecepta r. FiliumSpirilu sancio,-dislrahum, id esi",norf modo
untversalium regulatum, id esi proplef universafes personaliumproprietatum, verum etiam naturarum
regulas prceceptorum: qoae hoc loeo dicuniur uni- numero distinguunt: dicenles,solum Pairem veritaie
versales,-quiarion uni populo,-sicut Iex filiis Israel;" essentiae Deum; Ftlium vero erealurani, etSpiriium
nec uni sexui, ticut ctrcumcisio masculis; sed omni sanctum creaturaecre;iluram. Quaejiimiruni diyersi-
- populo, juiini sexui, omui denique selati, atque con- las ex merilorum gradibus necessafio intelligitur, qui
" ditioni iuTlicuniur.Ona enim lides, urium baptisma, riisiindivefsiSjetiamejusdemgeneris,natura essenon
unus saciificii ritus, una .carilas, uria spes omnibus pbssunt.Neque enim homine homo,major aut digniof
praedjcaiur: quibtis regulis prieceptorum^ ejusdem esset, nisi naiuraj diversitate aller ab alteroaliud es- "
Christianaeieligionis imelligatur, jd est intelligi po- sef. Cu.migitur Ariani Patreiri,et Filiuni, et Sp.iritum
iest, auciontas, id est priuiipalilas'- Tuin propterea sanctutn gradibus yariaut lneritorum, eosdem ne-
qriodejus lidei cultus, qup seilicet fldes illud esse cessario nattirarum differeritia distrahunt, atque in-
exqup est, quidquid-est;veneratur,"-peromnes pene eam, qu e secuudum furinam gerieris est, iiluralita
mundi ternnnos emaiiavil, id e»t, usque ad fines or- " teuf diducuiit. Illorum igilur opiuione, cum Paler
bis pervenit. • . ' riicitur Deus, et Filius diTitufDeus, et Spiritus san-
Cujuskmc, "eic._Chrislianorum fidecommendata, ctus dicitur Deus,Filitis intelligendti. esi alius Dens
quid de Palfis el Filii etSpiritus amborum esseniia quain Paier, et Spiritus sancms alkis" Detis cjuain
et proprielatibns ipsl seniiant, dicit.-El prinio sin- Filius, vel Pater; neque hanc posse fteri cpnjunciio-
. gulafem et siinpliceinesse triuni-esseiiiiam dicifeos nem, qu.t dicitur, Paier et Filius ct Spiritus sancttri
1265 1NLIBRUMDE TRLNITATE - OK»
suiit tinus Deus; sed iutelligendum quod ipsisuntA t enim plures homines uiius vel idem homo, etJilura
jilures dii, qiiandoquidem Filius aller Deus quam animalia unum vel idem anirnal esse dicunlur. Ab
Paier, ef Spiritus sanclus alter Deusquam Filius, hoc ergo uno diversum quis cogitans, oportet ut non
vel Pater. Omnis enim -qua_vero noinine dicilur modo essentia, verum etiam dissimiliiudineopposi--.
pluralitatls principium esl alteritas, quaeest dualita- lum coinjiaret, el comparatione opponat :.ui equum
tis. Praeter hanc enini dualitatis alteritatem, nec homini, et lapidemanimali; et haec genere vel spe-
etiam inielligi potest quid sit pluralilas": quoniam cie diversa dicunlur et altera, sieutilla quoeTliver-
omnis pluraluas aut tola estdualitas, aut constat ex sarum naturarum adunat cohformitas, genere vel
dualitate-. Binarius enim, noniiisi ex uno et allero specieunumdicunlur. In hac, qnam facit unio, uni-
constai; lemafius vero, ex binario et uno;quater- • tate semper e-t tiumerus, non modo subsistentium,
narius autem ex duobus binariis : etdeinceps omnis verum etiam subsisteritiarum. Sicutênim non nisi
numerus pariem habet binarium. - . numerodivbrsa, ita non nisisecundurii. numeros di-
Trinmnamque, elc.] Dixerunt pluralitalem esse• versa possunt esse conformia. NonVenim similiter
ex alteritate. Nunc secundum quaesif alteritas sive esset homo Calo sicut Cicefo, nisi subsisieniiae-qui-
pluralitas in naturalibus ; juxia quorum rationeiii bus ulerque aliqnid est, ess.ent eliam numeroiiiver-
Ariani Patremet Filium et Spiritum sanclum nu- s.v, earumque numeralis diversitas eos nuinero fi-'
inero distrahurit naturaruin, diyisione demonslrat. citesse diversos. Hanc atitem in naturalibus nume^
Quasi : Pluralitas esl ex alleritate - vere. Namvel ralem non modo subsisteiiiium,ve.rum eiiamsubsi-
ex .generis, vel ex speciei, vel ex numcri alteritate. slenliarum diversilalein , "eorumquae adsiintsubsi-
Trium namque, vel quatuor, vel quinque, vel quot- . Sientiis illis in -eisdem suhsistenlibus,' acciden-
- libet rerum subsistentiuni diversitas constat, tum "_ tium dissimililudo non quidem: facit, sed probatj
genere, lum specie, tum numerb. Qund ex eompafa- et tamen qriia numeralis diversilaiis aliquoruiriac-
lione opposiii pfobaiita. Quoiies enini diciluridem, cidenlium dissimilitudosemper est conies, haccjhn-
• toties ei.iamdiversum pr.tdicilur. ldem vero diciiuf ctissiinae|iroprieialis -consoriio pro eo_ qtiod dicere
iribus praediciismodis : scilicet, velgenefe, vel spe- debuit probai, dic.l, facit , eonsecutus'- adjiiiigit:
cie, vei nuinerb. Geneie, ui idem "est homo quod Sed eam quaeesf in numero .differentiam, dlssimn
equus : quia hominiset equi idem est genus, verbi lium accidenliumvarietas facitV.vere. Najn generhm
gratia, ut animal. Diversaeelenim subsistenliae, ex vel specierum dissimilitudo laliter in ipsorumuhio»
quarum aliis homines,et ex aliis equi, sunt anjmalia, ne dhersa non dividit. Verbi gratia , tres Jiomines
noii imitationis, velimaginaria, sed suhsianiiali sinon dico subsistentiis unius generis vel unius spe-
militndiiie ipsos qui secundum eas subsislunt faciei, sed ne.jue genere ncque specie',id est uulja sub-
ciunt esse conformes. liem specie idem dicitur : ui, sisienliarurii dissimilitudine, sed • suis aecidenlibus
_ idem est Cato quod Cicero, quia scilicet, etCatonis dissimilitudinisdistant. Nam, sicul jam dictum estj
et Ciceronis eadem species est, verbi gratia, ut ho- nt aliqua subsisteniiumgenere vel specie diversa"_di-
mo. Diversaenamque subsisleiiliae, quae uiia" sunt cantnr, oportel eoriuu suhsistentias etiam dissimili-
species, quarum alia Cato, alia Cicero Iiomo est, tudine. esse diversas. Cum autem absque dissirnili-
cosdemsubstantiaruerfaciuiii simiies. Numero au- ttidineest earum diversilas, juxta illarum nhmerum,
tem idem dicitur, quod quamvls mullis appelletur imo ex illarum numero est subsistentium nuinerus-
nominibus, tamen secundum eamdem singularlter Quaequoniam etiafn aliqua dissimiliiudinediversa ac-
qualilatem, ut, Tullius etCicero, quiavidelicet ex Q; cidentia semper comitantur, hujus consoftii, sicui
x unasingulariter qbalitate ex qua haee-,uiii sunl in- dictum est, ratione numeraiemsubsistenlium dif-
dila nomina, non dico' " sunf, sed -esi nmriero unus iferentiam, accidentiumvarieias rectissimeifacere di-
c.uiindita simt. citur, sine quibus in su.bsis(e'ntibussubsisientiae oin-
Quare,etc.] Quasi: Quotiesidem, lolies diversum nino : esse non possunt. Nam, ui in caelerisj"aiiipositi""
-
dicitur. Ideinautem îhus modis. Quare diversum •exempliinductione hoc aperlius et probabilius sit,
etinm eisdein tribus, id est', vel genefe, yel specie, eisinon quidem re, sed vel, id.est saltem animo,
vel numero dicitur. Ufidemanifestumest -idematque^ ab his scilicet tribus hominibus separemus cuncia
unuui, ideoque diversum et alterutn in naturalibiis acciderilia,iingentes eis iuilla omnino alia .inesse :
multipliciter dici. Unum enim vej idem subsistens tamen locas nonquanfilatis, quo locale per se ali-
aliquando. dicitur unius tantum naturae singulari- quid dicitur,'sed collationis localiun», quo Ipsoruni
late : jil, Cicero unus homo et idem quod Tullius, quodlibet collaiorum localium rectelocaium appel—
imp idem quiTullius; et Plalo unus raiionale, et laiiir, cunctis etiam dissimiliiudine, si non generis,
idem qtiod suus, inio qui suhs spiritus. Quoniam et "saltcm speciei.diverstis-esl, quem nullo mouo pos- ,
Plaloetsuus unde ipse j-Onstatspiiitus sunt uiiiiin sumus fingere, vel iiniiale si!igu|aritati<, vel unione
ralionale, uon diversarum lalioiialitaium,• quarum specialissiin;esimilituditiisjinum. Duoenini cbrpofa
. tina Plalonis, altera species ejus esse fingatur con- non oblinebunl locuui singularitaicaul specie unuin
formita;e, sed unius ejusdemque îngularttate. Quae siiii invicem coilaiorum. Aiqueideo tres quos exem-
unitas nuiiierumcoilectione uriitalum, rationis pro- pli gratia posuimus homines sunt conformanliuiii
portione corporalium, omnino rion recipit. Nam " ' ipsos subsistentiarmn nuinero plures : quoniam sci-
Tulliu.set Cieero neque dno neque diversa suni. licel altquibiisetiam dissimlliludinediversis accide.n-
Philoverbet ejus spiritus diversa quidem sunt, sed, tihus pluresfiunt, id est, hacaccldenliuin diversitate
nori duo. Diversa'vefe, quoniamPlato est quidquid propria, adunatarhm similitudine subsisleiitiarum,
est naluralitersjiiriiusejus, non autem spiritus ejus plures esse probanthr.
est quidquid est ipse; et raiione omnino diversai . Age igitur, elc.] Supra cum dixisset,- Paler est -
suni, quia Plato ex spiritu constat, eiPlatonem spi- -Dens,'Filius est Deus, Sp;ritus sanctus est Deus, in-
rilussuus consliuitT Duovero prorsus non sunt, eo lulithicens : Igilur Pater, Filius," S|)iritus sancius,
- quod simililudinealiquorum,quorumalterum dePla- sunl unus Deus : et ûodiioc secundtim iheologi:e
tone, allerum de spiritu ipsius dicatur, quid duo sint fecerit rationem , ostendit cuni supposuit : Cujus
assignari non pbtest: ba.e vero yniias non unio vo- conjuuctionisfatio est jndifferentia. Ariaiios autem
catiir. Si quis igitur ab hoc uno diversum aliquid111 dixit in eam, quaein forma generis, imo -in genere
naturalihus cogitet, rationis pfpportione convenit,- formaeest, pluralitatem, Pairem, el Ftlium, et Spi-
nt omnis simililudinis et dissitwilittfdinisratione se- rilum sancium distr.ihere; etquod hoe. ex naiura-
mota, aliud naturaequoquesingularitateunuin illiop- liunj lecerint ratione, declaravit, cum dixit: Pfiifci-
ponal' : ut huic homini bunc alium homiiiem, vel pium jiluralilatis alteritas est. Atque lfa_icsuhsisteii-
hunc lapidem. Dicuntur etiam niulta."subsistentia lium alieritatem ex subisieutiarum dissiiiiiiium seu
unum etjdetn, non naluraeunius, singularitate," sed similium diversiiate esse docuii, cum eam genere,
multarurir, quae ratione simiiitudiiiis5til, unione. Hac, vel specie, vel numero consiar__suhjunxil. Ex qui-
i'2G5 GILBERTIP.ORRET.ECOMMENTARIA. I26C
bus lheologioe alqueVphysicaealiquas rationes ma: A Nam et ipsae eorum quae sibi adsunt, et quodam-
nifestum est esse diversas. Ideoque tritim praedicto- modo potius ipsas sequuutur, dicuntur ,subj'cctaenia
-rum,Id-est Patris, et Filii, etSpirilus sancli, unain. teriae : eo qttod omne qtiod ex iiujusmodi.esse .esi^
singnlaremac siiuplicem essentiam, qua uhusquis- aliquid natura ab eodem contrahit, ut .posterioriiin
que illorum est,-id quod est theologicis ralionibus quod per illud suscipit sit ratione-materia. Verbi
demonsiraturus; eas a naturalium rationibtis per hoc 'gratia : quoniam corporalitas quae est esse cofporis
essediversasostcndit, quod alii speculafioni, natu- in quo est, et quaipsum est_aliq.uidnaturaliter.id
ralia, alii tliedlogicasupponil. Quod_quoniam"expo- est corpuseidem confert ,' ul (igurarum,- et ftujus-
siiis speculationumpartihus melius inlelligi potest, modi aliorum, quae causa corporalitalis et ejus ad-
quot. ipsaesunt juxla rerum sibi subjunciaruiripr.o- dicta potestati , cum eadem.in se habet, sitmaleria,
prietaies enumerat, et ad quam propfia theologico- ipsa qnoque earumdem materia. dicitur. Inde est
rurri pertineat ratio moitstrat. Quasi : Catholicaefi- quod diffinitiva. demonstralio lnijusmodi esse pri-
dei, secundum theologiaeproprias fationes, senlentia mum exerii, deinde quae illius accpmmodata simt
haecest, quod et divisim vere .dicitur, Pater est potestati, adjungit : UYsi. quaeratur,quae,est statua,-,
Deus, Filius est Deus, Spir.lus sanctus esl Deus; et primum.dicitur aes, vel mani-or, vel hujusmodi;
.conjunclim, Pater, Filius, Spiritus.sauclussint unus deinde quae illud quodlibet esse comiiantur, juxta
Deus. Afianorumvero, sectindum naluraliuni ratio- quod statuae ex'.comparaiionealterius quaesita pfo-
nes, seiiienlia est,-quod Pater quidem sblus veriiate prietas exigit, nurneranlur. Fornia quoque riiuliipli-
subsianli* dicitur Deus,. sed -neque Filius neque ciler dicilur..Narnessentia Dei, quo opifice est quid-
Spirilus sancius, veritate substaiuiae yel divisim „**qitid est aliquid, etquidquid est esse, unde lllud
Deus.vel cbnjunciim unus curri Patre t)eus_dicun- aliquid estj-et omne quod sic inest ei quod est ali-
tur. Age igitur, 'iogrediamur et dispiciamus, id est quid, ut ei quod est esse adsit, prima forma dicilur.
incipiamusiet diyersis speculandi-modisaspiciamus Quatuor quoqtiesinceraesubstahtia3,jgnjSjaer, aqua,
unumquodque, id. est natiiralia-et tlteologica;prout lerra : non qtiidem quae in silva niutuam concretio-
poiest intelligi alque capi, id est, naluralia sub,mo- nem habere praedictasunt, sed qiiaeex silva et intel-
dojT*et theologica suo; etsi quid aliud a~dperfectio- ligibiii specie sunt, e qiiihiis demum hae materioe
nem sui coiuinebit speculationum divisio. Quoduti- sensiles, igneee, aeriae,aqualiles, terreoe, deduciaB
que ita facere debemus. Na'm, sicut optiine diclum suhljCofporum scilicet, quae,niilriculaeomnia cnn-
-videtura Cicerone, eruditi est Iiciriiinis unumquod- lineniis sus^cipitsinus, exempiaria eorumdem corpo-
que ufipsum est, idest, sicul rei"proprietas exigit, rum, «Seat Graece,.Latinevero formaecognominataa
itade eo lidem capere tentare, id est, ea sneculaio- ûiit. llludetiam quorumlihei subsisteutium quodlibet
neiilud considerare, cui ipsum-quodconsiderandum esse, «x quo unumquodque eorum estaliquid, et
prnponilur certaediffereniiairationis addieiltir.Non qiiod eorum quaesibi adsunt, ut- praediclumest, mu-
enim indiscrete cuilibht sjieculationi quaelibetperti- leiia, eorjiiridem subsislentiuni dicitur forniai ut
hent. coiporalitas omniuriicorporum. Dicitur eliam forma
- Nani cum trcssint speculalivwparles, etc.] Scien- illiid quariumgenus quaiitatis, quod est corporum
lisemttltorumsiint generum. Aliaenamque sunt iheo- figura, ,et caetera quae iia subsistentibus insunl, ut.
rica., id est speculaiivae,ut illae quibus intuemur an eorum poteniiam sequautur, ex quibus aliquid sunt..
sint, et quid sint, et qualta siht, et cur-sutt singula Ex bis manifestum est quod materia"rum.aliairifor-
creata; aliaeverosunt praciicoe,id est.aclivae, ut illae-Gmis, et.ideo simplex,ut V}.Y> ; alia formala, el ideo.
quibuspotiusinspectioneriiscimus operari: ut.medici, non simplex, ul corpora. Muhiplex enim esse ipso-
magi, et hujusmodi alii. Ut:autem,de praciicis tacea- rum, et quaeplurima illi adsunl in ijisis, ill.i nequa-, '
mus, speculativaeex" his quae per ipsas ibspicimus quam sinurit esse simplicia , et hxc ulraque tarilum
contraliuiu appellationem, et vocantur aliae,quidem materiae appellantuf. Quaevero sunt esse subsisten-.
pliysicaejid est naturales; "aliaavero ethicae, id est lium, etmaieriae dicuntur etformx', divisim tamen,
morales; aliaeautem iogicae,id est rationales : et ul ebr.um scilicet quae sibi adsunl materiae, et enrum
iteirrmorales atque ralionales proetereamus, iilarum quw ex eis sunt aliquid.forrii;ie.Simihter formarum
quaeuho nomirie naturales dicuntur, quae etiaiii usu alia nullius materiae, et ideo simplex, ut opilicis esT
majore speculativaevocantur,'.tres parles sunt: una seniia, qua ipse vere est. Neque enim ipsa ex mul-
quae nniversali omnium nomine specialiler dicitur lis essentiis .o.stat, neque illi in opifjce adstint-ali-
naturalis; alia, quaemalliematica; tertia, quae theo- qua, quorum, opifex, velipsa esse, vel dici .possint
logica.-Has describitpermotum atque separationem, aliqua ratibne materia. lll_e qupque -siriceraesub-
ei eorjmncontraria, binas in singularum notionibus sianliac quaecorporum exemplaria' sunt, suie mate-
differenfiasponens. Aitergo: Naturalis dicitur.-quae ria formaesunt, et .ideo simplices. _vonenini sunt id
est in motu atque inabstracia, quod Graece dici.tur quod esse dicunlur ex-mulliplici essentia, neceidem
«./iptoTOf, boc est inseparabiiis. El quare inabstra- assistunt in eis quorum illaevel ipsa pqssint esse
cta, vel inseparabilis, supponit: eonsiderat enim inaieriae. Nam qnod sensilibus ines.se dicuntuf, non
corporum formas.cum iiiaieria, quaeformaea corpo- ideo est quod ill.s insutu atque hsereant inabstra-
rihus non possunl separari, non dico ratione, sed n. cte, qualiier corporalitas inest eqrpori; sed quia
actu. Hic dicenditm quod maleria niulliplex nomen cum ab eis absiraclae sint, et eis minime concreta;,
est, et forma similiter. Origo namqtie sive initiiim lamen quasi e regione aipositoe, ut ab illis tanquam
reruin,'quod Plaio vocat necessiiaiem, et fraudem, exemplaribus sensilia lanqiiamimaginesabopificede-
et recepiaculum, et matriculain, el gremium, et ma- ducaiitur, deductionisconsoitio, non modo sensiiibus
trem, ei sinuin, "etlocum lolius generationis; audi- ipsae, sed.et ipsis sensiliainessedicunlur. Quaeverd
tores. vero ejus appellant -J).IJV, id est, siham, jpse sunl subsislenlium esse, sicut jam dictum est^ nbn
Plato -nominat primam majeriam; eo qtiod in ea' hiodoformae,s,edeliam materiamuncupantur.Figurae
fonnaiitur quaecunquerecipiuntur ab ea': cum ta- vero sensilium, et c.etefa quae in. subsistentibus eo-
'inen i|isa nullam ex eis conirahai formam. Qualubr rumdem esse seqtiuntur, fofjn;c taittum cognomi-
eli.im elern nta, qu;e in illa miuuam habent. concre- nantur, ei non maieri;e.. His iiaque divisis, adden-?
uonem, exmajoris alque obtinentis. cuncla.vocabulo dum est quod. primaria matcrja, id est vlri, et pri-
cognominanturtiiateriae,et caeteroedeinceps in ge- mariae formae, id est ov.'tr_a, opilicis, et sensilium
•nere corporum secmidum species suas diversae: ut dSica,. eo quod simplices sutii.el iibstiacia; : non
a.s, cera, lapis, et qu;e bujusniodi aliae dicuntur enim vel ijlaforinis, vel ista; malcriis debeut quod
niaieriae.Ad generales quoque etspeciales subsi- suni: onini moiu earenl. Quaevero inabslracta a so
sientias, quaesubsistenliiim in quibus sunt esse di- invicem atque concreta suin,'itl esi sensilia, moven-
cuniiir, eo quodeis m sint aliquid coiiferunt, ejusr lur. Fofiiiaevero sensiiiuiu, quamvis iriabstractafi,
deni nomiais, id est imiteriae,alia fu denominatio^ idcoque inoiuin habentes, si tainen abstractiin at-
1207 1N LIBRUMDE TRLMTATE 1268
tendantur,-hac vere abstr iciurum imitaiione sine A cipitur quam vel ralioiiali opinione,imo opinabilira-
moiu essedicuntur. Non enim lanium sicuii snnt, licme, qu:e non seinper et in molu sunt, sensilia sci-
vcritm eliamaliier qiianisini, res aliqna; saepevcre licet, percipi possunt; vel discijilinali eorutndem
concipiuniur. Propter qtiod etiam- ijisa animi S|iecu- fcirtnaeinahstraclae, ideoque in moiu, separaliin at-
latio di\iditur, et vel ex his quae irispicii, vel ex, que sine moiu jiossint attendi. Ab ipsius autem rei
modo inspiciendi cogmiminatur. Ciim enim naliva, qiioepercipiiur naltira,.theolpgica; et a proprietate,'
sicut sunt, id est.concreia et inabsifacla, consi- sine motu,"abstracta alqtie separabilis c.ognoiniiialnr.
derat , ex sua qnidem. propria polestate , qua Recte utique. Nam .Dei substanlia, id _eslDeus vel
liumano ariimo- datum est ex sensuum atque diviniias, et maieria caret et moiu, id est, nec Deus
imaginaiionum prapeunlilms adminiculis reri ^seu- nec ejus esseniia poiest esse-inaieria. Neque enim
silia, ratio dicitur; sed ex bis quae cpnsiderai, na- ea qua ipse est essentia, qua?,Graeceo-itrio.dicitur,
tivis scilicet inabstraciis et motum habentibus, na- potesl essenon simplex, neqne in eo eidem essenliae
turalis et iti motu el inalistracla.cognominaiur : adesse aliud aliquid potest quo ipse sit. Non enim
et quod ex liac eausa sit lia>cnuncupatio, manifeste Deus simplexesset, si vel ejus essenlia constaret ex
demonslrat , dicens : Considerat enim corporum muliis essentiis, vel eidem-form_eadessenl in il!o,
formas. id est figuras, et hujusmodialias, non modo quarum vel ijise Dens vereesset, vel ejus es.entia
in maleria cui insunt, sed el ctim maleria.cui in raiione dicerelur subjectaemateriae:,etbaec quidem
illa adsmit, atque ex hoc subsislentium omnium est.-ex rerum quaepercipiuiitur diversitate, specula-
concreiio dicitur., Creaiio nainque subsistenliam lionum diversitas. Quamvis.igiturrerum speculatio-
inesse facit, ut id cui incst,. ab ea aliquid sil. Con- ..._ nibussubjectarum "aliqtiaesint rationes commun.es,
creiio vero eidcm subsistenliae naturas posterioris plnrimas tamen proprias esse necesse esf. Ac per"
rationis accbmmodat,"utid cui cuin illa insunt, sim- boc in naiuralibus; quaesicut sunt pereiiii debent;
yplexnon sit. Quaequoniam esse non posstint, nisi sic scilicet concrela et inabstracta, oponebit pliilpso-.
sttbsisieniibusinsint, ut eorumdem suhsisteiitiisad- pbnrn versari ralionabiliter : ut scilicet posito ho-
siiit," inabstractae dicuniur. Uride ait : Qua*.posie- mine, qu >et id quod est et id quoest significalur,
rioris rationis forma:a corporibus non possunt sepa- ea vi mentis qtia concreta reri deberii,diltgenter at-
rari, non disciplinali raiione, sed aciu, id est, ul lendat,"-quid proprie sibi, vel quod esl, vel quo est,
quod stint dum concrelaesunt, retineanl sep;irat_e. concretinnis consorlip exigat, et quid cailerarum
Ex eadera concretione conlingil corporum mo- speculaiionum locis communicei. In mathenialicis-
tus, curn scilicet concrelas vicissitudodecedentium veroubi inabstracla,aliler quam sint, jd esl alxtra-
succedentiumquecomnmtat. Qnsecnim concretione ctim attenduntur, oporlebit eum versari discipliria-
non simphcia sunl, vid licet corppra, in moin sunt: bililer, utscilicet ctim ea quaeiiisi subsistenlibusiri-
ui verhi gratia, in' motu qui est secundum locrirn, sint, omnino nihil sunt separalini ab eisciim.cepe-
appafei, cuin ponderosiiatissuaeproptielate, el lerra rint: sic eorum projiria ad disciplinam faciemlam
deorsum ferlur, et ignis snrsum, habetque -motum; ailendat, ut communessilii cum caeteris speculaiio-
non illa qu.c est subsisleiiiiumesse,, unde unum- nibus raliones. ad ipsa iriinime contrahai. In n.atu- i
quodque eorum aliqtiidesl prima materia, seif quae ralibus enim dicilur liomo spccies.gencris,"id.e.t ;'
illi maieriae in. eisdem subsstenlibtis coucrelione animalis aui corporis. ln- mailiemalicis vero .non
esl forniaxonjuncta. Alia vero specuIatio,,quseriati- generis, sed individubrum laiiitiin species dicititr
vorum inabstraclas formas aliier quam sint,'idestC _ homo. Ideoque naturalis concreiionis prbpnelate •
abstiaciiin considerai, ex (inequo illud iacit, Grasce dicilur' genus de speeie praedicari.Maiheniattcasvero
i
quidem fiaS^KTtxij,Laline veio disciplinalisvocatur. abslraciiunis proprietaie non genus, sed genefis ge-
Recie pliqtie. Ciim enim sinl inabstracla;, id esl, nus, i de ea quae non generis, sed individuorum lan-. -
-cum nisi in concrelione non sint, quid lanipn ibi tum i species esl, vere et consequenterpnedicari con-
sint oportet intelligi: neque eniin rationalis specu- cedimr. < Iu divinis quoqne, qnaenon niododiseiplina,
latio perfecie id quod est esse aliqnidcapit; discipli- verum etiam re ipsa abstracta suut, inielleclualiler
nalis quoque id unde illud est quid sil (irmiterie- versari oportehit, id est, ex propriis rationibus theo-
neat, verbi graiia, non propendit ratioquid sit esse logicorumilla concipere, el noii ex naiuraliter con-
corpus, et esse coloratum et esse latiiin, nisi dis- . icretorum, aut disciplirialiter abstraciorutn proprie-
ciplina quid sit corporalitas, qttid color, quid lati- itatibus judicare.-Quod autem hoc ita velit intelligi,
tudo eognoscat,Quod fieri non poiesi, nisi liaec ;aperit, cuin subjnngit : Nequeoporlebit diduci ad
inabstracta aique.conCreta, et ab eo in quo sunt, et ;aiiqua creala, quoevere existeiuiuinsunt iiriagina-
a se iiivic.emabsirahat et diseernat. Ex hoeergo quod Itiones, sed potius ipsam ex suis raiionibus insjhcere
inseparahilia iidhoe separat, ut eorttm nalura per- '• singularem ac sitnplicem formam.
spici et proprieias valeat comprehendi, malliesis Quai vere, elc.] Hucusque speculnlivaesciefitiae
sive disciplma vocatur, inabslracia quidein, eo quod partes, i etpuibus qu.f speculaii conv.-niat, osiendit.
ioseparabiliasunt, quae nisi separaiim ri.bnjicrspieit. Nunc 1 (juod Patris et Filii et Spirittis amborum iina
Hsecenimforin.is corporum speculalur sine materia, sit ' singularis et simplex essentia, qua sola unusquis-
non dico speculatur esse sine materia, sine moiu Q. < que illorum est idquod est, theologicautens specu-
lamen. Si eiiim concreiio his quaesunt conferimo-. ilatione, demonstrat : ut per boc catholici, quidi-
ttim, convenit ut separatio liis ex quibus sunttollat <
cunt, Pater est Deus, Filius est Dens, Spiritus saii-
nioltim : non tamen quod molahilia carpant nmiu, citis i est Deus, et indeinferunt : igiturPater, et Fi-
sicut inabsiracta noifpossuritabstrahi, sedqtiod, sic- Ilius, et Spiritus sanctus sunt unus De.is,non tres Dii,
ui diclnm est, maihes s ea Mnemateria speoulaiur, recte i secundum_propiiameorum de quibus loquun-
ac per hoc speculatur sine mntu. Rei elenim actus lur l ralionem iuferre intelligantur. Quasi, in dtvinis
formassemper eoniinel i-absiraclas. Unde supjionit, < oportebit ipsam inielleclualiier inspicerc Tormam;
quaeformae euni in maleria sint, id est in corpori- < qua;
'
vere forrna est. Ac. si dicat : Multa sunt quae
bus, ab his corporibus scjiarari non possutn. ldeo- vocantur formae,ut corporum ligurae,et alia que in
que quod malliemaiicaspeculaliodicilur, inabsiracla - ssub-isienlibus crealione seu concreiione fluiii, qui-
ab actu -rei; quod vero sine motu, a ntodo specu-- bus I id cui insuiil, aut aliquid est, aut aliquid esse
»
landi metonymica denoiiiiiiaiioest. Teriia \ero spe- ilnctiitr-B ordine demonstralur; sed.haec bmnia per
»ulatid, qiiii; omnia naiiva iranscendens, iu i|iso -ise liabentsna ex quibus aliqtta ratione dedueuniur,
eoriiin qiiolihel piiiic>pio,scilicet vel opifice, quo '< autait illa spectaut piincipia, ideoque inuluala ab
auctcire suiii; vd idea, a tjua tanquam êxemplari :alio, iiuncupatioriejiotiusquam rationis vefitate, lor-
deducta suni; vel O.v, in qua locala sunt, flgit tn- mae i noiiiiiiantur. Essemia vero quavprim-ipiuinest,
liiitum, per excellentiaminiellectualis vocatur. Quod omnia ( creala praecedit;illis-omnibus ut e^c dican-
cnitn simplex sine moiu el seinper est, verius per- tur I iiiipertiens,,el a nulloalio ut ipsa sii sumens,
1263 GILBERTI PORRET.E COMMENfARIA. *27G>
ideoqne vero nomine forma, neque imago est; etA iijisa essentia. Recie.oiiqtie. Si eninr dealfquo, qui
cum de ea quis loqueus dicit, essentla est, sic debet tnon modo"sapiens, sed etiam"colorains, et magnus,
iriielligi : Esseiuiaesl illa res quaeest ipstimesse, id et < niulta hujusmodi esl, ex sapienliae jifa; ca.t,eris
est qcisenoffab alibhanc Tnuiuatrdictioiiem,et "ex omnibus i abnndanlia dicitur, lii.quanins qiiamus es,
qua esl es.e,"iii est quae caeterisbmnibus' eaiiidenl totus 1 es sapientia : tanquani nibil aliud sii quhd sibi
quadam exlrin.eca parlicipalinne communicat. N<m iesse conferai, nisi s<>Ia,sapientia : h.ullo propriiis
enim de qualibet sua: esseniiae proprielaie dicitur Deus, 1 cui diversa non cnnferiint-ut sit, diciiur ijisa .
est, sed ab eo qui non aliena, sed s.uaessenlia pro- tessentia, ei aliis nominibus, id est, tit Deus est ipsa
piie est, ad illud quod crcaia ab ipso forma aliquid tdivinitassua, ipsa sua sapienlia, ip-a " stiaiforlitudo,
est, el ad ipsam creatam formairi, et denique ad . et < hujusmodialia. .. .
bmriia quasde ipsis vere dicuntur (quoniam ex eo Reliqua enim, cte.] Quasi : Divina subslantia est
lanquam ex principio suni), diciio is.ta iransuiniturj id i quod esl. Reliqua enirri, id. est, sive quaesubsi-
ut de unoquoque divina. forma. participatione recte stuut, i siye quoe.in eis sunt, non sunl id quodsiijit;
-dicatur est : quod t.on pmnino "a naturalium ra- :sciliceifnon est siniplex aut solitarium illud uhde
tiorie diversum est-. Nariique. et" in naturalibiis iquodlibcl eorumesse aliquid dicitur. Cujusliheleninf
onine subsisteriii.uriiesse. ex forma est, id est ile ;subsistentis toia forma substantioenon simplex esL-
quocunque subsisteniedicilur est, formae quam i.u Atque illorurii qua_toli ip-i vci singulisejuspaffibns
se habet parlicipatione diciiiir. Sieuf cx his exeht- adsnnt : accidentiurn, -nmlto niimprosior«st ihnllilu-
plis jiotest intelligi. Statua enim dicitur esse sia- ido, quee-tamen omnia de subsistente,dieuntnr : tit
iua,'iion secundunraes, quod ex lorma quaeseris csi g .de aliquo horriinelota forma, substantiae, qua ipse
esse ejtis esl,' id est statuoe maferia ; sed secun- iest perfectusJiomp, et omnegenus omnisquediffe-
- durn illam fofmam
qiia humano arlificio in eo aere rentin, ex quibus est ijisa composita, ut corporali-
animalis effigiesinsignita est, boc.est, ad desighai.- tas et ariimatio.et hujusmodi ali_e,'el denique omnia
dum, et qtialitef potcstimaginan simililudinedeiiion- iqusevel toiiilli formseadsunt, uihumanltati risibili-
strandum vefum ahimal, cnjus jmago efficia esi. las; I vel aliquibuspartibus ejus , ut color qui cor.po-
Ipsumqueaesdicitur aes,nonsecundumterram, quod, ralitati, etscieniia qiioeadest raiionalitali, et hujus-
id est qtiaeterra ex fofmaquaierra esl, terra esi inodialia inflniia. Ipsorumquoquequai de subsistente
ejtis, id est aeris materia; sedjiolius secundiimaeris < dicuntur, ab efficiendonatura esi mu1tipl<;x.Nam et
figuram, quae,cum lapis solvilur calore, in ipso crea- ea quaeesl lota fofma substantiashpminis, nonjnodo
tur. T«rra quoque ipsa dicituf-terra, non XK-KTWV ex eo quod ipsa tota euni iu quo est facit hominem,,
vlnv, id est non secundumsilvam. KKTK nariiquese- sed.etexeoquod aliaparte sui eumdein facitariima-
cundufn,U),JJ yero silia irilerpreta.tur: -vrroautemarli- lum , alia serisibilem,alia ratjbnaleni ,'recle dicltur
culus esL.Vei non Kiroz-n; vlns, id est, non silva. esse . aliquid;,et ejus qti-elibet pars, aul qnod parti,
NamKifopraeposilioab : inc (sicut dictum) est arti- ilotive concrelum.est a.ccidensqubdlibet, et commu-
culus : u..7)?silva. HMCest ilia primt materia quam niter cum niultis/el dissimiliteramullis, abefficiendo
Platp rece|ilaculumyocat, in qua, siGutsupracomme- similiter aut dissimililer esse aliquiddicitur,- ut ra-
moraviinus., formantur qua_cunquerecipiuntur- ab tionalitas alieujus, et generaliter qualitas; et.specia-
ea, cum lamen nullamexeisipsaconlrahat formam, liter ralionalitas dicitur, "quoniariiel eumqualemfa-
et est omninoinformis. De hac igitur ait, quod non cii, sicutetquaiib.ei alisequalitates eain quibiis snnf
secundumeamterra diciturterra, sed secuiidumeas, C1faciunt qualia; et rationaleni, sicut et caeiera_.ralio-
quae sunt formoeipsius terrae. Verbi gra.tia,; secun- nalitates eos in quibus sunt faciunt rationales. Al-
dum siccitatem gravitatemqueipsius. Ex his igitur bedo quoque alicujus et qualem, siciit omnes quali-
manifestum est quod nihil omninb secuudum niate- tates; et cbloratum, sicut omnes colpres;>.et-.album,
Yiam,qus.praedicatoe formaesubest, dictiorie qua illa sicut omnesalioealbedines, eu.min quo est facit. Et
forma expbnitur, esse dicitur; sed tajitum seciindum idep generali.ter ctitn qualilatibusqualitas, cum "solis•
eamex qua rei proposila est appellatio, rei ipsius cojoriimscolor dicitur, et curn solis albedinibusspe-
-propriamformam. ciaiiter albedo. Atque adeo multa suntquoe de istis
-. Sed divina, etc".] Quod forinamdivinam vocaverat dieuntur, u; soepeetiam efficiendir.uione a coacci—
esse omniumj osiendit non abhorrere a naturalibus, dentibus ad ea "-quil.usco"accidunt,denominativa
quorum omnium esse ex forma est.Nune' ad hoc iransumptio fiat, iuiinea"est longa, aibedo.est clara.
quod coejieratredit, ei eam vere unam ex compara- Sie igitur aut non simplex, aut lion.soHiariumest
tione naluralium, quorum nullum suae najuraesim- illud unde quodlibet eprum qua; sunl, ajiquid est.
plicitate est unum deinonsirat. Quasf : Quodunum- Unnmquodqueenim eorum, id esi, et subsistentium,.
quodque subsisieutium aliquid esi, est ex propria el subsistentiarum, et eis accidentium",babel esse'
"forma, quaeinesl maieriae; sed quod eorumdem, vel suum ex his ex quibus est;' et qualiler lioc velit in-
' iinbrumlibei aliorumunumquodque,' non dico natu- lelligi, videtur.explanare, cum ait,id est ex.partibus
ral.i vel-etiam mathemaiica specuiaiioneest aliquid, ûis. Quod ex quo sensu dicat, diligenier est atten-
sed iheologica dico, simpliciier est %x forma, quae dendum. Quoniam',sicut supra, cum de hujus opefis
non est injnateria. Qtiiarevera divina substantia est j)) qualitale loijueretur, promisit,sljium brevitate con-
forma sine materia. Nam neque u),i?v"lanquam sui irahii, et intelligentiae faciem quamverbprum novi-
priiicipium,etmateriam in qua eamesse necesse sii, fale velaverat, dicens: Reliqua non sunt id quodsunt,
bahere potest OU<7_K principii; neque sic inest prin- et quia aliquatenus detegere yelle yidetur,"cumait':
cipio, id est De.Ojul poslerioris raiionis naiufas ali- Uiiumquodqtieenim bahet esse suum ex his exqui-
quas, yel secomponentes, vel sibi adjacenles-, ha-- bus est, sequenti quoevidetur explanalioriedicere,
heatin illo, ex quibjis ipse siu, et quarum ex causa qua eam penitus exposilurusexspeciabaiur(he ipsius
prioris ad cujus periineant poleslatem materia esse dignitas-indignisprostituatur), polius obdueit, cuiri
possit. Ipsa eiiim ei principio caref et compositione, addl, id est e'x partibus suis. Et quidem pronomlnis
"necest quo sit principium ex quo, et per qttod, et atqiie nnminisinfiniii vaga signiflcatio, quorum ,al-
in qubsunt pmnia, nisi ipsa: atque-ideo vere est "tpj-oqund vuli intelligi quasi demonstral, altero re-
unuin, et adeo siniplex in se, et siue his quae adesse fert, dicens.: Ex hjs et ex quibus; etsi animum le-
possunt solitafinm,iil recle de hoc uno dicatur, quod . cioris in eo qnod est esse proprielalis aut generis,
de ipso prineipiocujus OOO-.K est dicitur, scilieej, est certa notatione nonfigaf, non lamen ab eo avertit.
Id quod"est.Sicul enim uou est q.io . Deus sii, msi Explanationis "verp suppositaenomen flnitum quod
simplexaique sola essentia, id est OUO-.K, sic non est dicit, id est ex partibus suis, cumab eb quod e-l esse'
unde oOffiaipsasit, nisi quoiiiamea simplexet solus penitus removet. Nihil enim est esse ejus cujuspars
Bens est. Unde eliam usus loquendi esl, ut de Deo est. Esse namque eiid quod eo est, nullo prorsus
dicatuf, no.nmodo Deus esi, verum eiani Deus est «otiveniuut geue:c. Pars aUtemei id ctijus est pars
1271 1N .LIRHUMDE TRINITATE , -{272
iniiltis generihus etiam singttlariier unum sunt. Imo A < colorata,sed iiniim, nou miiversahumconrormitate,
pinne genus partis ejus xjuod ex ea consiat genus imo i singularitate snlislsientiaacorpus, et unum aeci-
esse necesseest. Iiemquidqiiid est alicujusesse, aut deniisi singularitale coloratum. Similiier non solum
est tpta subsiantia illius ctijus dicitur esse, aut pars ispiritus ex qno conslat bomo rarionalis aul sclens
cjns quod pst lota subsiaiitia; et lola qnidem sub- < esi, sed et homo qui ex eo constat, rationalis aut
stantia species quaede eo dicittir- est. Pars vero ejtts isciens est. Cumqiie homo et spirittis ex -"quo ipse
quod est totum esse, genus est aut differentia qu;e < conslaldiyersi sint, adco quod spirilus ex quo bomo
<
speciem ipsam constituil. Nulla autem jiars ejus cu- conslat hon est !iomo,hou lamen suiii diversi spi-
jus-est pars species attt genus aut differenlia esse iritus, aut diversi rationales, aut diversi fecienies,
poiesi. Ideoque nulla pars est esse iliius cujus est sed i unus, non tiniveisaliiim conforniitale, imo sub-
pais. Cum ergo dixerit, iinumquodque habel esse sislenliaei singuiaritate spiriius , et unius poteniiae
suum ex bis ex quibus esl, quod recte potest intel- tsingularitale unus ralionalis , et unitis accidentis
ligi, scilicet ex specie, quaeest tolum esse, et ex ge- ^singularitaie urius sciens. Illa aulem dialeclicoriim
nere, et ex differentia, quod etsi non,toium, tunen niaxima
i ptoposiiio per se noia est, qua dicnnt: De
est aliquid esss; cur, tanquam hoe explanans, sup- iquocuhque jiraedicaturid tjuod soli alicui afest prp-
ponit; id esl ex partibus suis? Sed videamussequen- prium,] de eodem praedie.fiir id cnjus est proprium.
<
tia, forsitan per illa melius ex quo ha_c dicta s-uat Quoniam igitur color qui soli illi adest unde est
sensu patebit. Prosequilur etenim dicens : <
corpus quidquid vere dicittir corpus, non modo de
i
Et eii hoc atque hoc.\ Quodquis interpretans con- homiiiis illa parte qua. corpus est, sed etiam de
venienter possel dicere, id est, habet essecexhis di- „" homine praedicatur, necesse est ut etiain illud esse
-versis, et haecdiversaintelligere, vel diversa genera, 'corporis, cui soli adest color, id est corporalitas,
vel diversas differenlias, vel diversas species, vei non i inodo de hominis illa parie, verum etiam de
genus ct differenliam, vel in ipsa quae geims aut hoiriine praedicettir.El quoniam ralionalitas quoesoli
speciem facit unione, numeralem salleiri diversita- i:li i adest unde est spirilus quidquid vere "sjfirilus,
lem atienderet. Sed ipse iterurri haecquae non . unt et scieniia, quaj soli illi adest unde^st'ralionale
esseinexplanationenominans, ait, idest partes suae. quidqtdd recte dieitur ralionale, non modo he ho-
Sive autein panes(quod dicerevidelhr)sinlesse illius ininis illa parte quaespiritus est, sed etiam de ho-
quod constat ex eis, sive quid aliud, certum cst quod mine proedicatur,'necesse est ut etiaih illa subsis-
simplex aut solitarium non estVQuodipse recte sententia spiritus, cui soli raiionalitas adest, id est ipsa
tiens, addit, conjunctte; et quod ex hoc sensuad- (si quis eam iia nominarevelii) sjiiriiualilas, non
dat, aperit dicens: Sed non hoc vel hoc singulariter, modo de hominis illa parie, sed etiam de ipso ho-
. id est, non quodlibet solum facit id quod _est lnine rectb praediceluf. Est igitur liomu corpus, iion
"aliquid sit, imo multa sonl quorum unumquodque :.b eo ex quoipse constat corpore, sed ab iliius cor-
hoc facit. Et quae multa exemplo aperit. ln quo si- piiris esse. Est el idem homo spirittis, non ab eo ex
mul adverli poterit ex quo sensu cum dixisset, qno ipse consiat spiritu.sed ab illius spirilus esse.
unumqnodque babei esse suum ex .bis ex quibus est, Itaque esse hominis non simplex aut solitariurnest.
stipposuit, id est ex partibus suis; et iiem cum di-. Est enim, sicut dictum est, et corpus ab esse cor-
xisset, est hoc atque lioc, subdidit, id est partes pofis sui, ex qiib ipse consiat, et aiiima ab esse
suae. Ait enim, ut cum homo terrentis constet ex anirnaesuae, ex qua scilicel ipse constat, non "vel.
anima corporeque,-hoc est subsislens ex subsislen- C; corpns lantum vel anima tanium.. Putant quidam
iibus,est idem homo et corpus etanima.id est, imperiti ex hoc, quod ait: Non vel corpus vel ani-
eo quod est esse cotporis, ex quo compositus est, ma, quod nec eiiarii dici horum alterum sine altero
est etiam ipse corpus, et eo quod est esse ani- liceal, id est, quod iion sit vera diclio, si quis di-
mae, est ipse ^juonue anima. Et hoc nimirum vocat, homo esl corpus, non addens, et aiiima; aut si
lebat intelligi cuni dicehat, unumquodque est ex dicat, homo est anima, non addens, et corpus/Opi-
partihus suis, etest parles suae. Qui loquendi nsus nanies quod ex quo diversa, ut unum componant,
est sappe, cum naturaliter inabslracta proul sunt conjuncia sunt, esse uiriusque adeo sic ex illa cori-
rationulis speculatio concipil. Sic enim dicitur de junctione cbnfusum, ut sicut cum album el nigfum'
specie quaedam secunda substaniia pr;cdicari. Non permiscentur, quod ex illis fit nec album nec nigrum
enim liic iritelligendum est de eo quod, speeies est diciiur, sed cujusdam alierius coloris ex illa per-
aliquid pra_dicari, sed de subs^stente potius in qtio mixtione provenientis: ita quod ex diversis con-
.est snbsisieniia specialis; neede eo id «juodesl se- siat, neiiirms deinceps sifscipiatnomen. sed sit ali-
cunda subslaniia, quod scilicet soltim stibsislens esi, qu.idex eo qubd ex permixiioneprovenil; et ex boc
quod omnino impossibile est proedicari, sed quaein sensu diclnm esse, liomo est corpus et anima, non
eo est subsistentia; et ad hunc modum pluriina di- quod ipse sit corpus vel ariima, scd. quod ipse sit
euntur, ut cum diversa sint esse, et id quod est, al- quiddam quod pro.venitex perniixtionequaeex cor-
jeriiis homine posito, non illi sed alieri convenianl non poris et animae conjunciione contingit. Sed quod-
quaedicuritur. Ex hoc itaque consorio dixit, unum- semper contingat ex conj"unclioneconfusionis
quodque habet esse sunrn ex partibus suis, et esf-p.' permixtio, in eo libro quem coiitra hunc erroreni
partes suoe: quamvis non ipsas, sed quoeipsarum Eutychis scfihit, saiis dispulaliitur. Hic autem ubi
sunt esse veltl intelligi, id esi, subsislentias, quae simplex, aul non solijariuiri, uhde nntimquodque
illius eliam, quod ex partibus consiani, sunl esse. est aliquid demoiTstralur, diciiniisqund sictit de lio-
Quidqutd eoim est es.secujuslibet, parlis ejus eliam, mine, elet conjunctim, horno est colotatus et sa-
qnod ex ill.i ].arie e.mslat, esl esse, el de eo sicut piens, disjuncl.m, homo est coloralus, item homo
de parte vcre dicitur. Quod ex eorum propriis .pa- est sapiens, verum esf; ita e.t conjunclirii, homo est
leiiler oslenditur. Color eniiii qui soli. adest corpo- corpus et anitna, et disjiinctiin, bbnib est corpus,
. lalilati,. tam de hontine qui consiatex corpore, qnam et iiem homo est aniroa, verum est juxta jir*di-
deipsoquod eum-consiiiuil corpore, vere pr;cdica- ctam dialccticorum regulam : de quocunquepraedi-
nir; et rafionaljtas quae.genus spiriiimm sequilur, et caturinproprium, et illud cujus est proprium. Ideo-
scienlia soli raiionalitati accommoda, simililer tam que eo quod ait: non vel hoc vel boc, et spe- i
de homine qui constat ex spiritu, quam de ipso ex cialiler. non 'vel corpua vel aniiiia, non ex eo
quo ccmstai spiriiu, vere dicitur. Nou solum enim sensuaddittone intelligencium e_t quod una diclio^sinealte-
corpus ex qiio consiat homo foloraium est, scd et lius \era non sit, sed quod nec illud
Iiomo ipse qui constaf ex eo coloraius est. Et cum unum nec alierum ad faciendum bominem, de quo
lioino et corpus ex quo ipse constat diversa sint, etiam solitarie dicitur csse aliquid, solilariiimesse
adeo quod cnrpus ex quo homo com-lat non est non po-sil. Aliud euiin est solitariuiii e?se, aliud so-
liQmo. non lamen sunt divcrsa corpora, aut diversa litariuin dici. Non enim solilarium esse ncceeêest^
1275 GILBERTIPORRETJE COMMENTARlA. 1274
qubd solilaiium dicilur :-et qnod solitarium esse im- A thematica speculaiio abstraclim atlendit, suhjecta:
possibile esi, non esl imppssibile solitarium dici. Et sint accidcntibus, et boc eiiam exemplo demonstret,
lii quide.mqui diciionftmutramqtie -dicunt non posse dicens : ut humaniias, dicimns verum es«eqnbd di-
fieri solilariam, in argiimentum sui errbris, verisirni- cit, non lamen ex eo . ensu qtio liomo susci|iere dici-'
liter |ira:diciamalbiet nigri confusinnemsibi caetcris- lur. Npn enim humahitasna suscipit accideniia. sicut
'queiniims iiitelligeniibusvidentiir assumere. Sed illi homo, scilicet eo quod ipsa liuiiiaiiitasah aliqua suh-.
qui alieram exsuiflaitt, cnm recipiant alieiam, adeo si-tenlia, quam in se halieai, aliqnid esljnxta cnjus
sine aigiimeiitnerroris sui garriiini, ui non inodo ,.principaiiiaiem ejus in se liabeat proprielate qiiadam
conira veriialem, veruuretiam Conira seipsos, hoc accomntoila_accidentia, sed eo qnod ei, scilicel Iiu-
dicaut. Coiicedunt nanique, "homoest .corpus, abo- maiiitati, suJijccla, et pereamdem illorutn iiiincupaia
minantes, bonio est anima vei specie. Nec lamcn maferia, ex ipsa est aliquid, ul quaeiHiproprieiate
cogitanlqua ratione uiiiusparlis esse ejus qupque dat adesse concreiio, ctini ipsa possit susci|iere. Nam
quod ex:ea cbnslat sit esse, ethe ea praedicariper quidquid vero nomine subjecuim accideniiluis et
_se jiossit, cum esse parlis alterius neqiie sit esse .eoritm'
. maieiia dicitur, oporlet ut primum si non
- ejusdem qnod simililer cmisiituit, neque de eo dici tempore, saltem ratione, sit ex aliqua subsistenlia, ut
possii:'praeserlirn cum et hujus generis,'quod de per boc ejusdembaheat propria. Quoniamvero, qtiar
composilo pr*d eari negarit,, propriam poienliam, liter dictuni est, subsislenliacausa cst ut id (jiiod
id est ratinnaliiatem, et accidenialem affectionem, per eam est aliquid suis propriis sil subjeclum, ipsa
id esf scientiam, de ipso vere affirmari concedani. quoque per denominaiibnemeisdemsuhjecia dicitur,
Nam quod eofurri aliqui dicefe gestiunl, aliam ra- T>et eorunidem maieria. Duin enim maiena, quaesub-
lio.naliiatemquam illam qiiae est bnmani spirilus de sistit subjecia humanilati, id estin se habenshuma-
honiiue dici, et simililer scientiam aliam, et aliam nitaiemsuscipe.reinsealiquod, eiaccidens ipsa hu-
corporalitaiem quam quae liumaiii corporis est, ita maniias quodammodo videlur, imo.ea quae flt ab
contemniiuus,ut lacehdo quotl coiilia hoc dici po~ effectu ad causam denominaiio, hoc suscijiere dici-
lest omninp praetereamus.Conlra illud vero quod lur. Forma vero qu;ccunque est sine materia, nec
nobis opponunl, spiritum Iioininisesse incorpora- eiiam f/.c-wvuf;.(zSf jiolerilesse siibjcclum : necveiô
Jeiri, hominem lainen non esse incorporalem, ac pcr inesse malerioe.Nam etsiconlingat ut inesse dicatur,
hoc non esse .erum,,quidquid de parie affirmatur, ulsaepe in theologicisscripiuris dicitur diviniiasin-
he eo quoque quodex ea compcsiium esi, affumari, esse Palri,autidea_ elemeritis,non latiiennt maieria;.
respondemus, cum.dicunt, spiritus estincorporalis, Diviniiasenim iu Patre dicitur esse, ul essentia in eo
negare potius ab eo quod ad' generis peftiriet po- qui vereest; et ideae in elemeniis, lit exemplaria in
testatem, quam naturam spiritus deipsb alfinriare. his quae sunt earumdem iniagines. Nam neque ideoe
Omniseiiiin privatio quod debetur naiuraliter, rein elemerilis, nequeoua-.a in Palrecreaiae^subsisten-
movet. Nec nos .dicimusa toio bx necessiiate rerao- liaj sunt, quibus in ipsis accidentia coucreia sint :
vendum quidquid removetur a parte, sed quidquid -quoiitmex earum causis ipsa sint, etex effecluillae
de parte naltiraliler, idem et de' composilo ailir- dicanijir materioe.itaque nec Pater aliquornm pror-
mandtim. ' - . sus, nec elemeniaex.ideis maleriaesuni accideniiuin.
In parte igitur.] Quasi: Homo est et corpuset Jdeoqueneque ob&ia. neque dSiai cognoininanturma-
anima.In parte igituruna non es.t id quod esl in tertae: el quare fofma, quae est sine mater.ia, nou
altera, scibcet, aliud numero saltem est esse pariis G modo nbn sit, sed nec denominatione cognonilnetur
unius, a'quo composiiuni quoqtie aliquid est, et materia, ostendit dicenS: Neque eniiriesset vero no-
aliud alterius partis esse, a quo s.militer ipsum com- mine forma, sed potius"itnago. Recle utiqne. £x Iiis
positumest, ei cofijuuctiin sive disjtincti.messe aii- enim forniis qnaesunt praKer materiani,- id est ex
qniil dieilttr. NcC-jnodo siihsisienlium ex diversis sihceris substaniiis, igne scilicet el aere, et aqua, et ,
siihsisienlihus ,corriposilorum, iit est homo vel la- terra, non uiiqtie his quoein vhi babent muliiamcon-
pis, verum eliam siiiipliciuin,IHest horninis ariima, cretionem, sed quoe sunt ex silva et infelligibilisper
quae buhsisiensex nul is.itbsisteniihtisconsiat, et cie, quw sunt ideae sensilium, islae-forma;quaesunt
oniniuin subsisieniiarum;, vel affectionum acciden- in maieiia,' et ei quod esl esse materiaeadvenieniesj:
talium, et denique omniurnqtiaesic sunt ex princi- corjms efficiutit,quadam exempli ab exeiriplari suo
pio, itt iion stnt pr-iiicipium,qualiter praedictiiinest, cotiformativa deductione veiierunl. Ac per hoc illae
ciulta- suut ex quibus unumquodque est aliquid. sincerae ideae,, id est exemplares, et vero nomine
Ac pcr hoc vera raiibne nullum eorum est id qttod form;evpcaniur. Namcaeierasqnoem corporibus sunt
est. Qubd vero non est ex hoc atque ex bnc,. id est yocantes formas, hoc iipmirieabulimur, dum non
IIOIIex diversis, sed tan.um est ex lioc, scilicet, ideae, sed idearum sinle-xove?,id estimagines, quod
cujus est unum solum quod sit, illud vere est id utic|ue nomeneis rr.eliusconvenii.Assimilantiirenim
quod est, nou aliud ab eo , iii Dens, vel ejus divi- non tjiiidempleuain lota suisubstantia, aitt inparte
nitas. Non enim est a divinitate aliud qno Deus sit,- suae subsiauliaesemiplena sulisianiialisiinilitiidine:
nec est unde diunilas ipsa. sit, nist quod ea Deus (jtiia aeternis temporalianullalenuspossunt conlerri,
est; et quodlihet hoc ita singularitate et siinplicilaie Q sed quadain extra 'substaniiam imiiatiorie his lormis .
generis singulariter et simpliciler unum, est ptil- quae non suni in materia consiiiulae, sinceris, scili-
clierrimuui propria summaedigniiatis specie, forlis- -cet, sicut dictiim est, subsiantiis et aeiemis ideis.
simiimquesua incomparabili poie-tate. Quod recte Nulla igilur, etc.] in praececlenlibuscum dixisset,
de ipso dicilur, quia lioc.nullo cujus egeat adiuini- quod non est hoc atque hoc, sed lanlum esl boc, il-
culo nitiiiir. lud vere est id quod esi, iniulit: Quocirca boc vefe
Quocirca.] Quasi : Quandoquidem quod lantum unum. in quo niillus jiuinerus, et ad hoc iterum |iro-
hoc vereesi id quodest, quocirca hoc vere est uiiuni, bandiim3 dixit: Neque cniiii.subjectuni fieri pbiest.
et lalc unum, in quo iiullusesiesseiiiiaruin numerus , Ubc igiiur ostenso, iteruminfert ideni, quasi: tjuan--
qiiia iiiillum in eo aiiud esse pneterqnam i.d"unurn doqutdem id quod est taiiiim, hoc neque suhjeciuin
quo solus esl. Vere : etenirn neque eb quodjuxta est, neque in suhjecto,'igitur in eo nulla pfoisus est
jirincipalemsnam esseniiain in se aliquidhabeat, ex differenliesse diversnas, tinla ex hac diversitate
buhjecinm fieri puiest.-Quare?- Est enim forma, et pluralitas, nulia eliani ex accideniibns riiuliiiudo ;
qtmd per hoc recte |iroh.iveril illud non posse ûb- atque idcirco jiec ille queiu diversorum, nec ille
jettuiii esse, per se noia, iiiaih,eiiiaiicorumpropiisi- quem unius diversum esse, vel diversuin accidens,
tione declarat, dicens Forni;e -vero subjeclae esse yel esse et accidens, solet lacere mmierus. Naiii di-
non possuni, idest; juxta aliquam quam in se ha-- versuii)saliem iuunerovel eliam dissiiii.liiudiiteesse,
beant subsislentiamiinllumaccidensin se suscipiiinl. el i ei accidens scmper est diyersorum, ut homiiiu.iu"
Rsuusi quisopponal quod cxteraeforniae, quas ma- uon i dissluiilitudinej. sed solo.numero diversum, c,si
1275 IN LIRRUMDE TRINITATE - - 1276
omne esse. Accidcniia vero quoedamnumero solo : A est es ad ea ex quorum diversilate solet numerus esse,
ut duorum alborum,-albedoet albedo ; quaedametiam ' ae ac non advertamus ad ipsum numerationis,' quare
dissimiliiuilirie, ut albi et nigri. Albedo et nigredb ipsa ip aul imitaiione niullittido exponitur, numerum. -
diversa sunt ;-hominum vero aiqne eqoorum pluri- Jllic 11 enim, id esi numeraiionis exposiiione, saepe
muiu esse et ei-accidensiion solo nuniero, sed eiiam quidem qt diversitas rerum multarum, quandptfue vero
dissimililudine dive.surri est. Unius qiioque ut ctijus- uniusui tantum repelitio, quemdain quasi diver-arum
libet hohiiniselesse plurimumesl, et aocidentia plu- unitatum ui numprum facit. In eo aulem qui non imiia-
rima; necmodo numero sub unb genere, -verum ll
lione dicitur nuinero, sed rerum vera ex proprieta-
etiam dissimililudine aliquprum genernm snorum seu tibus ti diversitate in lebus ipsis ex illa diversitate
oriinihm mter sediversai ulanimalio, sensibilitas, numerahilibus
ni consiat,iliam,,qu_evereest, numero-
ratiohalitas, coIores.Jinea., et hujusmodi. Deus vero s;
sam divcrsitaterii ferum vere numeraliiliu.mminime
a Deo; id est Filius et Spiriius sauctus a Patre, vel f.icit f.i unius repeiitio, quoefittanquam multarum uni-
Spiritus-sanclus a Filio, nrillo.horum differt: Quod tatum ta numeralio, atque tanquam ex rerum -diversi-
ideo dicb, ne Deus elDeus distent, id est distare in- tate ta pluralitas. Qua«i: Sed' potius reruni diversa pfo-
telliganlur, aliquibus positis inDeo tanquam in.sub- pi
prielas numerosam lacit diversitatem rerum. Ex liis
jecto : scilicel ne intelligainur distarediffefentiis cu- ~ig igilur apparet, q;tiod crim numerando diciinus, unus, -
juslibet ratioiiis, hoeeslvcl accidenlibus velsubslan- urius. u: unus, vel bomo,1hbnio,' homo, vel hujusmodi,
tialibus : quas quoniam sicut et accidpnlia alicujus "ai aut eo intellectu diversarum projirictaium quarum
•
«erti generis poiestati ratio proprietalis addicii, in s< sempef comes est divers.itasuriiiaium, hoc dicinms,I
êodemin quo genus ipsum <st, tanquam in subjecto « aul ai' unius repetiiione.qu;»;numerum imiiatur.
essedicuntur, quamvis et Ipsae,quia id quod est to- Numerus eniinduptex esi, id esi loquendiusu dupli-
turn esse constituuni, -in subjecto esse recte negen- .<'< citer dicilur : unus quideni. numeralio \ quo scilicel
tur. Nam quod in Patre nec plurales essentiae, nee "numeranius; alter vero, clc.] Dicendounus,et alter, .
pluralia accicientia, nec accidcns cum essehtia siril, nori n vult intelligi eum, quo numcfamus ab eo quiJn
nullus ignorat, qui qua ratione Pater id quod est esse rebus r< numerabiiibus conslat, rei proprietaiesemjier
dicatur, non nescil. Idem et de Filio ejus, et de utro- - essee diversum. Eo natnquenumeramus qui in rcb.us
furnque Spiritu intelligi convenit. Ubicunque^vero, nnumerabilibus constat. Sed ideo dicunt uiiuselalier,
id e'st,-sive in uno sive in multis, nulla esl vel essen- quoniam
q alia ralio est iiunierum rebus inesse, alia.
liae et essenliae, vel accidenlis et accidentts, vel es- res r. ipsas ntimero tnumerare. Numeraiionis qupque
senlis et accidentis differentia , nulla est omnino dd.versi-modi, flt.enim ntimeratio i|uandoque-disLri-
iinde vel illud unum vel illa multa intelliganthr esse butione,
b quandoque collectione. iNamet qui dividit
pluralitas. Quarc nee.aliquis" eorum qifaevel illi uhi nnunterai, unde numerus diciiur quorumlibet diver-
vef illis multis esse "quod sunt conferant numerus. soruin s ex diversis inierse jiroprielaiibus.muliinido;
Igitur tam multofuin quam.unius unitas essentiae, id et e qui colligit numeiai,unde numerns dicitur qrian-
est una essentia lanium, qua vel Pater; vel ejusFi- l
litatis acervus atque unitatum collectio. Distributione
lius, vel ambnruin Spiritus et est, etest unum,,et est _n numeramus,-cum dicimus unus, unus; et bqu duo-
Id qubd est, qua etiam simulet asqualiteripsi, ef sunt, bus I modis, scilieet vel unitatis ipsius, vel ejus quod.
et sunf iiniim, et sunt idtûod sunu Esserilianamque ab a ipsa uiium est signiflcaiione. Unitatis ijisius signi-
"J
illorum qua.f.roece o0o-_«dicitur, et essentia est, et -flcatione cum ipso ejus nomine plusqnam semeldi-
singularis esi, efsimplex esi. Ideoque ethorum qui- C; cclmus, unus, unu^ vel unitas, unitas; ejus vero si-
libet'perse et omnessimul dlcuntur, et esse, etesse I
gnificalione, quod ab ipsa uniiaie unum esl; vel
tinum, ei esse id quod sunt. Nec moveat aliquem diversa c penitus iiniimquodtiue lanitim semel dici- -
i
quod sicut in naluralibus cum tres sint, Elato, Aris- mhs; v.elquaesignificandiraiione sunt eadem dicinfus
loteles, Cicero, et jtixla illorum numerum triha sit plusquaml 'semel, et penitus quidem diversa.ifume-
hominis nuncupaiio; quoniam et Plaloest bomo, et 'ramus; vel cum dicimus homo *benilus, in quibus
ATistoleles;est bomn, et CiCero est homb, et baec tam • ea quae sunt, quam "eaex quibus sunt distribu-
trina nunciipalio in qnemdam sub eodein"nomine tibne • numerata intelliguniur; vel curn diciinushoifio
nurnerum compc.na.iur,secundum qupm rectePiato, ialbus, ubihon qui est homp vel albus, sed ipsa quae
Aristoteles, Cicero, tres homines esse dicuntur : non est ' homo singularis IiitmanilaSj et singularis albedo,
lameri siinilitcr (quamvis sint trcs) Pater, Filius, < qua idem esl albus, nmnerat.i sunt. Quae vero signi^
Spirifus s.mctus, et juxla horum nunierum actu di- ficaridi 1 ralinne eadem sunt, plusiquamsemel dicendo
cendi, trina sit nuiicupaiio Dei, quoniam et Paler numefamus i disiributibne. Vel ea quoevereest sicut
esl Di-us.ei Filius esl>Deus, et Spiritus sanctus est dicitur < di.tributio : ut cum de Pialone et Cicerone
Peus ; non; imiuam, trina Jiaecnuncupatio -componi loquentes ] dicimus, homo, homo, numerantes jam
potest in aliquem snbhoc nomine numerum , ut sci- illos qui sunt quam diversas humanitates, ab aliera ,'
licet recte diei.possit, Pater, Filius, Spiritus sanctus, .< quarum xilter, et aiter ab aliera dicitur homo. Velea
sint tres Dif Nam quod de his ter dicitur homo, iquaa nonvereest, sed quadairi imitatione dieitur
propier formarurn, quae de illis in uiTonominedi- distfibutio. Ut cum unum soltnn quod esi, et unum"'
cuiitur, diversitatem, singulares quae per sp factae '.,'' sblutn hnde illud.est. -'Verbigratia : -Ciceronem,et
stint appellationes aggtegantur i.nnumerurn, ut quo- ejus -ingularem aiiquam proprietatenr inletligentes, .
hiam unusquisque a sua qnae non est alterius sub- dicimus uno nomine ,. bomo , homo: -vel diversis ,
sistentia Vlieitiirhomo,' ipsi 6imul dicantur esse tres' MarcusTuIliusCicero : et ensis, gladiusi mucro; aut
lioiriiiies.Ft qnanivis ratione sigriiflcalionisilliusqua diveisa quaesujira, unde tamen unum sunt inlelli-
nomen quodlibet appellativum quale aliquid signifi- gendo futcum dicimus albuin, album, loquendo de
care diciittr, repeiitio ejusdem npminis fiat, rerum corpore exquo consiat liomo,et dehomine ipso qui
lamen eoriem nbmine est prasdicata numeralis di- coiuslatex eo. Item rationale, rationale, loquendo el
versitas. Qubd vero tertio repetitur hoc nomen, qnod de spiritu hominis, et de-bouiine qui cpnstat ex eo.
est Deus, cum et Pater nuncupatur Deus.et Filius Hajeauiem quaenon vere est, sed imitaiione dicilur^
iiuncupaiur Deus, et Spiritus sancius nimctipaiiir distiibutio, veronomine iteratio vocamr, seu repe--
Deus, sieut nomiiiis ralione signilicandi, s.c et rei tttio. t_.oileeiiouevero nuiueramus, cum hno noinihe
illius, ex qua iiorum quisque diciluf Deus,"ratione simul etsernel dieimus, vel plures unitates, ut duo;
|iroposiii'repetitio"fit.Ideoque istiquod exrcpcliiione 1
vel plurauna, nt homines, qua seiiiper et ea quoe
videiiiur tres unitales, hpn lacient pluralitatem nu- sunt, et ea ex quibus sunt,.suh uno illorum noniine,
meri, id esl numeraleiu jiiuralitaiemfin eoquod ipsi vel naiuraliler communi, vel ruuliiplici numeranluf :
suiii sicitt videniiir esse tres. Nbn enim vere siint el haec quidem quae collectione fit numeraiio,' ex
tres. Quod riimirum ex'cnmpar.itione intelligere pos- distribulionis parlibus conslal. Sed et liujusJ^F.hocj
tuiiiu-, sj sc Ijcel adverlamus ad res numerabiles, id diligenter est aUcndendum- Nam parles illius disiri.
1277 GILBERTI PORRETÊ COMMENTARIA. -
. I27S
butionis quaenmrieraiittir tam nominibusquain j)ro-A4 < exemplo, quo tam vox quani signilicalio eademest,
prietitibijs diversa, et ea quaesunt, et eaexquibus i
idem.osteiidit dicens : Velut si:-commuhem natufa-
sciiit, iil Jfoiriobefyilus; vel qua non id cjuodest, sed 1liter apjiellationem usucoritrabens, ad unum cx illius
, ea ex -quibusest.ut bomo albus; vel partes illius<juae tantum t inellectu dicafn, sol, sol", sol, non-eorum
iiiiitatione dicittir-disTibulio, nulla cninslibet pro- < quaesunt, et ebfiirriquibus suiit pluralitate tres sole
postti nomihis pluralhate cplleclib numerat..-In illis inumeratione effecerim , sed tanlum de uno.-quod
enim duabus diversilasabsque unione, in hae lerlia «est, ei. lantum unum quo est repetiiione toties ictem
'
uniias absqfie diversitate colleetionis numeraiionem ter t praedicavefim. .- .
fiefi rirtnperhtittitr -Jtaque, relinquu.ntur collectioni Non igtlur, etc".] Ab exemplis inferf, quasl-: Di-
- parles illins dis.lributiohis, quaillaquae sigiiificandi' cendo ( diversishon significationesed voce nominibus,
ratione eadem sunt-plusquam semel dicendo, ut,de (ensis, muc.ro,gladiiis ;'"et uno tam.vooe quam slgrii-
diversis homo, homo; lam ea.quae siint, quam ea tficalione nohiine : sol, sol, sol, ~nonfacit numerum
exquibus suiit nunieramus. Quaeigilur duabus priu- praedicatio j repelitione trina. Similiter ergb si etde
ribusre P.Iimminediversa distribuuntur, ttiium sci- iPalre, ac deFilio e.jus, etde amborum S|)iritusaricto
licet et aliud iinutii,"non facit collecliO duo, aliquid, I
ierfio praedicelur Deus,- non idcirco trina' hoec pra)-
etquod leitia reiit.ijir bis <
unum, rion.est iiisiuiium : dicatio praedicatorum numerum facii.'Hoc enim, id
sed quae stib eodem riomirie qiiarfa dislribuuntur, <
esthoc numeroreiunf, hoc noinine quod estDeus,
vere jiropler rerum qnaesui-.l,"et cx _quil)usstfiit, pro- pfaedicaiarum-triria
] praedicatio illis solis, ut jiroedi-
prietatem diveisam, nnuni et aliud unum,_.eipropter < clumesi.imminel, idcst, esse-videtur, qui inlereos,
ejusdem noininissigni.icaiiorie.meamdem,bis unum,' T> „ id i est, Patrem, et Filium, et Spiriium-sanctum , sua
duo aliquid siiui, ul homo" homo, honiiiies dtio.' feic" < opiiiibne faciuni qtiamdam distantiam meri.loruuii _
igitur niiinerus iinns et ideinesf, el qiii in febu§ est. < qiiibus Patrem Filio; et Filium Spiritu sancto majo-
. et quo numeramus, vel colligendo, "vel distribuendo, rem i esse dicuiy.. Catholicisnihil vero cpnstituentibus
vel veri nominis disiributioiie, "vellepeliiidne. Sed hac ! differentia meritorum, id esi non coniinentibus
- quoniam, sicut praedictuinesi, alia ratio est in rebus ex < Iiac, quaeabaliis fingitur, niefilorum diversiiate, ~,
ipsis nuuieriiriiconsistendi/alia res ipsas eodemnu- pra'dicatorum j hoc nomine quod est Deus,- diversita-
merandijfecle dividens ait: Unus quidem estqiio nu- 1tem, ipsamque procdiclam formam ponentibus esse,
meramus, alier vero quiin relms nninerabilibus coh-. ut i ipsa est, id est, unam singulariter esse,, ncque
stal, vcre diversus ab hisiii qui.us es.i. Etenim quod' esse « aliud quam est ipsum quoll est; id est, oriiniho
esi unnm, res est iuiitati suhjecia, cui scilicet vel ssiniplicemoucrtKV esse opirfantihus, es. e recte vide-
"ipsa unitas iriest, ut albo; vel adest.ut alhedini. tur t de eodenijiracdicatofaeia fcpeiiiio, poiiusquam
Unilas vero esl id quo ipsurricui iiiest, el ipsurri cui diversi l praedicaii enumeratio, cum dicitur, Pater est
adestVdiciitiusunum : ut album uiium, "a.lbcdouna. IDeus,' Filius esl Deus ,'Spiritus sanctus est Deus.
Rursus ea qu.e dicimus esse duo iufebus sunt, id £Non enim diversaeessentiit;his tribuspropositionibus
est, res sunfdiialiiati siiniliter subjecla. , quae duae pr_cdicatae
I "sunf. Atque haec triniiatis ,-id est hi tres
siint: iit homiiiesduo, vel Iapides dub.Dualitasvero <j
quibiisdamproprieiaiibus ase invicem diversi, sunt
nihil est, id esi, non est aliquid cui velaeTsilvelinsii ssingulaiiier..ei simpliciter unnsDeus :'. velut ensis,
dualiias, quia nihil ei aut inesse aul.adessepotesi, 8
atqne mucro, una singulari praedicata tioniinumqua-
sed laiitum esl.dualiias qua duo liomines vel duo liiatejinus I singulariter giadius. Item-velut sol, sol",
lapldcs fiunt duo.-Siciit eriim qnaTUaie, nbn ijisa , Cj ssol; una singulari lorma" unns sol/ - -
sedsubjecmm cujus ipsaVquale est_: ifa quaiuitate Sed hoc\inierim, elc. ] Hueusque singularem ac-
non ip_a, sed quod ,ei subjeeiuin esl", quanium est. ssimpiiceniPairis-et Filii et Spiriltis amborum essen-
Ideciqiienon uniias ipsa, sed^quod ei subjectum cst, tiam t qua unusquisque illorum et esi,e"t Deus esi, et
unuin est; nec.duaiuas ipsa,-sed quod ei subjeeiurii tres t sunl unus Deus, theologicis rationibus pstendit.
est, recte *
dieitur duo. Quanivistropp qub nonien ef- Nrincdivefsis proprietatihus"-esse- diyefsos eosdem,
feclusad causam ttansu.i ilur, unitas ipsa una, ei tjnorum "». non nisi singularis ac- simplex esl es-.
dualjias"i|)sa. iil est unitas et. uniias,-duo dicatur ; " sentia,s naluraiiuiii rationibus demonstrare-vull. Quae
el.eodein modoest in.cieleris nuineris, idest tena- illorum
i iii liac unilale diversitas , ut aliquatenus pot.-
rio eiquatefnario, et deinceps. Narfi vere omriis nu- sit s iiiielligi , gejfera naiuralium piaedicanieniorum
inerus J on"huineriipsius, sedrerum sibi supposita- omnia c coinmemorai, et quaa.el qualiter de creaturis,
runi est iun erus, quas, sieut sacjiejam dixinius, vel ei t de Deodicaniur, praemiitit. Atieiidendum vero
collectione, quaesemper-viie plnralilaiis'est,.et eo- quamarjiliciose
(| -transit ad eorumdem ostendendani
ruiiiqtiaesiiiii, eleoruin ex qtiibiissunl, numeramus; odiversilaienij qtioruin unifatem osiei)derat,,odcasii)iie
vel disiribulioiie, quaj nbn seniper. Ergo in jiuniero videlicet ^ exemplorum qusc ad intelligendam unita-
qui diciiur numeralio, qbo sctlicct nutiieiamus, saepe, l
leiii iuduxeral.Dixeralenii.il-,: Cum dicitur Deus'Pa-
sicut praediclum esi, repetilio' uriiu- xjunsi mulia- tlei','»Deus-'FiliusVDeusSpirilus sancius; repetilio <ie
n.m uniiaiuni eam"quae .-olaimitatione dicitur plu- eodeiu t magis qnam enunieratio diversi videtur : et
ralilalem lacit. ln lerum verb numero qui vereest ne i quisdubiiaret, multivoci aiqueuniôci compara-
ex ipârum reium_-propiielate diversa, non repetilio .^ ,» l
lione iirriiaverat, dicens : -Velut ensis, nmcro, gla-
iiiiius quap.est, qua.-j sit unilattim niultarum , jilura- diusL i ;' velut sol, sol, sol. Sed in his tam cju^ quod
lituem lacit: ut si de eoderii in vocis matefia , nbn est c quam ejus quo est repetitipfacta esi: Cuin vero
in reiuin siguiflcaiione dive.rsis nominibus dtcaiii, dicitur t Deus, Deus, Deus, priiriumdePatre, secun-
gladiu.s unus ,. imicro nn.iis, ensis.unus: et recie dum c deFiiio, lertiiun de Spiritu sancto : quodht
|ira_iiiisi,' si de eodem dicam. Quoniaiti eniin boc iip.e apent,' dicens-: D.eus"P.uer , Deus Filius, Deris
quodlibctnomeii naturaliier esl ccmmune mulloruiu, fi Spiriltissanclus , eorum qnidein quisuul Deusriu-
el quaesunt, el ex quibus sunt, jiosstnu quidem ex nieralio i laclaesi, ejus vero quo sunt Deus, repeiiiio.
intelleclu diversoMiinhaee eadem autdiyersa pro-, Sed-Iioc £ divisioifetuelius iiitelligeiur. In naturalibus
fern, tameii ex iiitelleciu unius d,ci : eb qimd pnte.-t eiiim t aliud est quod esl, ahud qiio est. Iiem aliud itu-
uiius singularis gladins , et ab uua siugulari natiira imeratio, aliud iieratio. Hislgitnr sibi invicem juu-
loi vocuin divcrsilaie vocabiijts a^pellatTis, agnosd. cctis, quatuor paitiuin^divisio nascilur. Nam vcctim
llapc eniiirquaeibrte diversarum uiuiaiuiu pniari po^ diclione, c aut ulraque^scilicel, elquae siint, et quiBtts
lesi mimeraiio , nbn est numerati.o"niultarum, sed sutit _ nunieraiiiur, am uttaque repetuuiuf ; autrepe-
potius est unlus faniuni iieialib. "Lt fepeiit ideui luniur 1 quae sunl, "seri nuineiaiitur quibiis sunt;-;iui
exemplirm, diceris : Veluisi ex intellectuunius lan- nuiiieraniur i qu;e suni', sed repeiuniur quibus sunt.
lum, ei quodest, ei quo esl, ila dicaihus voce diver.sis 1Uiraque numerantur seepe. divefsis riominibus,-,ui
iibitiiriibuSj.eiisis,mucrb, gladius, repelitib est (juae- Jliomo, Japis ; sape eodem, utde Platone et Cicerone,
dafn ejusdem.hon numeraiio divcrsonim-, el alto bomo, 1 homofvel lioritims. Ulr.iq e rejietuntuf sae-
1279 1N LIBRUMDE TRINITATE 1280
pediversis nominibus propriis, ut Marcus, Tullius, A, lione repelilur, jn eb quod de Paire, et Filio, et
:
Cicero ; vel appellativis, ul ensis, gladius , mucro ; arnborum Spiritu, diciiur Detis, Dens,,Deus, subsi- "
sacpe eodempropriofut Cicero, Cicero ; vel appel^ sieniis s unius puiet esse faciam repetilionem; sed
t
laiivo, ul sol, sol". Repetuniur vero quaesunt, sed tanlummodo sul)sisienti_c,quae de diversis , itl est,-
iiiime.antur quihus suni, nisi-quis de uno liomine Patre I , et Filio, et ipsorum Spiritu, una et individua
(verbi gratia ) dc Plalone dicat, animal ralionale. pcaedicatur,
I cujus tanlnm repeliiionem ex compara-
I
Kumeraniur aulem quassiint, sed repeluntur quibus lionibus^se voluisse iutelligi, et hac de causa com--
suijt, ut si quis de diversis, verbi gralia, de anima parationes
] indnxisse, auctor ipse aperit, dicens : Sed
hominis cl de homine qui constat ex ea, dicat raiio- hoc I qnod inducimus, ensis, mucro, gladius, et sol,
nale raiionale. His ila diyisis, sj quis horum aliquid Iso!, sol, interim, cum scilicet nondumquibusproprie-
ex aliorum comparaiione volens inlelligi/dicat ani- latibusI diversi, sed quo unum sunt, Pater, et ejus
mal rationale, numeialio est.sicut hpmo, lapis, recle- 1Filius, et amhornm Spiritus, vesligamus,dictum
dicit: nam eisi lairi ea quaesunt quam ea quibus sunt sit, '. id est, diclum esse accipiatur, ad earii signifi-
numerantur cum dicitur homb, lapis ; cum vero dicationem < demonstraiionemque, id esl ad demonstra- •
citur. animal rationale, non quidem jd quod est, sed tivam I significationem,
1 qua non modo verbis signili-
- <
ea quihus est numeramur": non minus lamen simi- caiur, sed eiiam comparaiionum proportione osten-
litudo comjiaralionis in his propter quae flt comjia- < ditur, non omnem, quae significatione sil unilatum
raiio-manet. Vere elenitii iiis duobus nominibus, irejietitionem, rerum ipsarttm diversitate iiumerum
quibus diciiur aiiimal rationale, ea quibus unum ali- ipluralitatemque,' id est, vere numerosam pluraliia-
quod est numerata sunt, sicut illisiduobus, quibus "R,' lemi perlicere'. Non vero ita dicilur aliquod uniim , el
dicitur homo , lapis, et ea quae sunt, et ea quihus ab ; aiiquo uno, Paier, ac Filius, ac Sjiirilus sancius,
siiiit; numeraia suht. Iiem recie comparat, qui ait: <
quasi_ quiddam mullivocum : imo ha?cdiversoruin et
Sicut.nurrieratio est chm de Plaione et Cicerone di- ex < diversis sunt nomin;i. Nam mucro, et ensis, et-
citur homn, homo , vel de solo Platone," animat ra- idem i gladius esi. subsislentiae singulariiaie, ei ipsa -•
fionale : ita nimieratio est, cufti dicituf rationalis proprietale.
| Pater vero, ac Filius, ac Spiritus san-
anima, ralionalis ho.no. Nam elsi non id quo.sutit, < clus, idem sunt : ita verbo plurali quod est sunl, de
id est rationalitas, tamen ea quaesnnt, id est an.ima Patre,
I et Filio, et Spiritu sancto, qui numero plures
etliomo, numeraiasunt quodaimnodo, ciim dicilur isunt, deberet eam qua i|isi-sunt quod sunt essen-
»lediversis homo. hofiio, tam ea qusesunt quam ea tiam l praedicare : quoniam non qtiod dicitur, sed de
quihus siint, et cum de uno dicitur animal rationale, (qno dicitnr, juxla grammalicorumregulaiu, esl verbi
sola ea quibus illud est nnmeraniur. Similitersi quis persmia.
] ideoqtiecum de uno diclio csl, verbo sin-
repetitionis comparatione repeiitionem. velitintelligi, gulari
j sive iinum sive multa dicunlur : tu Plato est
ler.te.quo.dlibet trium praedicloriim generum repe- lliomo, vel Plato homo est albus. Cum vero multo-
lendi comparat, sive ejusdem sive alteritis gencris. rum i enumeraiiiiinm sequiiur dictio, verbo plurali
repetiiioni, id cst, si ei quod lantum repeiit id quo de ( illis lam uiium qtiam plura enmitianiur :ut Plato
est, ut raiionalis anima, raiionalis bomo, comparet.; el < Ciccro sunt rationales, et Plalo el ejns spiritus
vel id quod ejusdem rationis aliquidrepeiit, scilicet sunl t unum ralionale. Sic igittir qtioniam enumeraiio
id quo est, ut longtimcorpus hominis, longtis Inuno; haec, I Palef, ac Filius, ac Spirilus sanclus, diclio-
vel id.qtiod diversaeralionis, scilicet id quod est, ut p, ncni pra_cessef,u, sequi dehuit, idein -suut. Quia
animal .rationale; vel et ejusdcm ei diver.-ae,.id est *- lanien una singularis et individua est essentia, qua
utrumquc tam id quod esl quam id quo esl, ut illi plures sunt idem, verhi numerum non supposi-
Cicero, Cicero. Erranl tatnen aliqui in _compa- lorum i pluraliiaii, sed illius quae de ipsisdicitur es-
ralionibus, imo ex comparalionibus, cum aut si seuiiaereferens nnitaii, ut non tam verbi _exessentia,
quid in eis est dissimile , illas omnino ahjiciendas quam esseniiae ex verbo .singularitas iritelligeretur,
existimant , aul iu his propter quae non sit iilarum ait : Pater ae Filiiis ac Spiriltis sancius idem equi-
indnciio, easdem usur|>ant, ut Sabelliani, qui cum dem est, OUS-£K_- , id esl essentiae,-quae de ijisis vere
aiidiu.tit iiiiitis subsiantiae tres esse personas, el dicituf, singularitate; npn vero estipse, scilicet nbn
propter eam qtiae ex illarnm proprielatibus est di- est his subjecta nomiiiibus \>i:i>na<ncuna,-idesi
versilatem, aut a:qualiiateni,aui conipaiaiiori(.m,aut subsistens uuus elsolus, una et solitaria proprietale,
coaetertiilaiem,,aiU iirocessionem osiendendam, inqui et Pater, et Filius, et -Spiritussancnjs sit diversa
ductas similitudines legunt. scilicet: vel unius animae ratione. Nonenirn Pater et Filius et Spiritus sancius'
mentem,.noiiiiatn, amorem; vcloiiiusmeinis inemo- suiit ,o(j-oi.7rcoTKTo_, sed .ftoOtrtot,videiicet non unius.
riam, inielligeiUiam, voliiniatcin ; vel unius radii suhsisieiilis vel essentis, sed unius subsistentiae vel
splendorem et calorem, vel lirijusmodialias, putant, esseutiae. Quod autem dico non unius sub-istentis
quod sicut unussnlnsest raditts, de quo dicuniur calor vel es.-entis, non ideo dico, quod.velim inielligi illos
etsplendor; auiiina sola est inens",de qua et memo- tres u.num sob-istenlem vel esseruem non esse,"
ria, el intelligeniia, et volimtas;aut una.sola aniuia, nam veresunt uims subsistens vel essens, una qua
de qua etniens, etnntiiia, et amor: ita quoque unus siint ouo-_«;scd quod nunqtiam de aliquo illorum
solussubsi_iens sil,quiciimsiinatura Deits,idemipse D) sit ea quaede alio prahicatur personalis proprietas.
per.-onalibuspropiielalibus sitet J?a.ter, etFilius, et Uide supponit : In qua re, id est, :>nde uno soio
Spiriins sanctus. Quos hic ipse erfor paienler osten- hrec diversa dicaniur, panlisper ex catholicorum au-
dit omnino nescire liujus nouiinis, quod esi substan- cioritaie considerandum esf. Aliquibus enim requi-
tia, multijiiicem in naturalibus usum, vidclicei, non renlibus a catholicis, an ipse est Paier qui est Fi-
modo id quod esl,, verum eiiam iri quo est, hoc lius , iiiquiunt catiiolici : Minime ipse est.Pater qui
noinine nnncupari; el prorsus igitprare qua fatione et Filius. Rursus aliiiuibus reqiiirentibus ab eisdem
dicalur per.-onalis qua^ctniquesic ajpellatur alicnjus catholicis an alier illorum sil idem, non dico siu,-
proprieias, et qtiod eadem alia ratinne singulans, gularitaie, quod alter, >edsubsistentis unius projirie-
ulia iridividua, aliapersmialis vocetur, quaesuo loco taie, qui alter, negatur ah eis. Ex hoc igitur manife-
(lisiingiienda po.ler.us reseivamusVNunc tamen in- stum est quod non in omni le est iuter eos indiffe-.
lerimde coni|)aralioniim induciiinibus, qualiier sint reniia. Quamvisenim in eo qu.osunt, id,est esseutia,
accipiendoefel de Sabellanorum, qui ex conipara^ qttaede illis praedicatur, sit eorum indiilerentia,- est
liotiibus, et liujus nominis, quod e^l substauiia, lan.eti ipsorum per qu.aedam,qu;u de.unodici non
iniiitipliciiafecmiiiiigere poiuit, errore,conimemora- pos-unl, ideoque quae de diversis dici necesse est,
vimus : ne qnis eos sectilus ex mtiltivoci, quod esi differentia. Quarej sct.licetsectmdum eoruiii diversi-
ensis, mucro.gladius, ajit univoci, quod esi sol, sol, taiem, subintrat enrum de quibus illa dicuniur nu-
-nl, comparaiionibiis,(|uibus et quod est, et q o esi, inerus : utqiii unius «sseiuiae singulariiale quae de
.id cst, et-snbsi-iens et .ubsisteiuia itcrata sign fica- ijisis ditiiur suul|Uiiuin, diveisis , quas de uno d.i«i
128T . G1LUL.RT1PORUETJE COM.HENTARIA. 1282
iion convenit, jiroprielatibus, p.uies numero tint. Aeexemplat. Non enim ait, relatio, sed ad aliquid,
Quem numerum confici, id est probari ex subjecto- la q
quod de relatione dici non potest."Nulla namque re-
riuri sive subsistentium dicas, sive subsisieniiaruin latio, sed id tanlntn de quo ipsa jif;edicattir,-ad
inter sesubstaniialiter coriformium, illa quaui dissi- al aliqnid est : sicut nulla qualitas qualis est, fed id
miliiudo accidemiumfacit diversitaie.superius, cum. tantum U de qup diclitir Ipsa ;'ipsa, inquain,ûou ejus
de natufalium numerali ageremus pluralitate, eipla- genus; g de qiibcunque cnim aliquid praedicatur, im-
natnm est. De qua re, id est de illorutn numero, possihile" p est geiius ejusdem pr.Tdicari. Jdeoquequa-
qui una singulari ac simplici, et ab omnibus illis li est qualitas genere cujuslibet qiialitaiis,- qualf.
liias
v est: quale qualitate cujitslibet pf neris. Ac per
quae priorum potestatem posteriora comitanlur, so- vero
liiaria esSenliasunt singulariler ac simpliciter"unus - hoc h nullum quale quaiiias esl, et nulla qualitas qua-
et taiilummbdo Deus, breviler considerabimus, si lis. I Siinijiier_..nullum quod est ad aliquid relajio est;
priusquamiipc considereriiu^, praemiserimus illud, et e nulla felatio est ad aliquid. Sed, sicut dictum est,
quemadmodum unumquodque quod de Deo : dicituf, id
ii de qifoipsa dicitur,-estad aliquid , id cst reialum.
etde ipsopraedicalur. . -, !!psa vcro est rclatio; non relatum, et tameh idem
Decem,etc.J Hiceommembrandumest, quod cum genus % relatio-et relatum; Ubi quoque et qunndo, et
facultaies secundumgenera rerum de quibus in ipsis habere, I etsitum esse, el facere, et pati, iiominastinf
agitur diversse sinl, id est, naturalis, Tna.heina- generalissima,
§ hbn eorumijuae proedicaniur, sed eo-
lica, theologica, civilis, ralionalis; una lamen est, rum i de quihus praedicaiUur.Ideoque a praedicainen-
seilicet naturalis, qnae in htimanae lociitionis iisti lis l genefurn, non a generihus pr.Tdicamentofutndi-
prompiior est, et in -transfefendorum sermonum „,5 cuniuri < Non enimiri loco locus est, liecin lemppre
proportionibus prior. 'Nam,, verbi gralia , quantum Btfactt teiniiusynec babet b.iiiius, nec sistitur sitiis, hec
et quale in r.aturaiibiisrecte dicifntur: ut quanms f actio, nec palitur passio; sed'que subjecta siint
"ei qualis homo vel laf.is . hacc eadem :vbipsis naiu- eis, c dicunturcx ip_is, etiri loco, elin temporeesse,
ralibus, proporiionisalictrjushabitaralioiie,adca_tera et < baberei et sisti, et facere, et pati.
transleruntur : ut dicatur et iu mathemiUicisquaiila Hmcigiiur, etc.] Priedicamenioruinoriiniumdecein
et quajis linea, et iu iheologicisqiiaiilus et-qualjs igeneruposuii, nuiiceademnori dicogeneia, sed praedi-
I)eus;etin (ivilihus quanta el qualis praeposilura. camentaonmia
< , in duobus'locis nauifalium coll.git, .
et in rat on-.libusquanla et qualis bonesias. Similiu.r < qua_suiit,s'ubslantiaet accideiTs.Quidquid hocestsnb-
etiam llla qua: suni a ratioiiibiis naturalitim : til con- sisteniiuin
i esse; ebrumdem substahtia dicitur. Quod
trarium dicilur prirrmm et proprie "in haluralibns 1utique sunt oinniuin'subsistentium specinlessubsis-
album nigro; deinde in matliematicis alberio nigri- llentiae.^t orniies ey quibus haecompositiesunt, scili-
dini, <t in .thcoli.gieisaul civilibus riialuriibono; et < cet, corumdem subsistentium, per quas. ipsa sibi
in rationalihiislalsumvero. Et adiiunc modum plu- coiiformia < sunt, generales, et omnes per quas ipsa
i
rinia naiuralium propria , suinpta ex jpsls proporlio- dissimilia sunt, differentiales. Haecveroquaea-logicis
riisatiqiia ratione, ad alia transferuntur. Hunc igitur dicuntur
< subsistentiaesive.siibstariliae,si quisquaerat
verboruin usuin piiilosopliusiste non modb ex qub- 'quid sint-apud mathematicos geiiere, respondemus ,
tidiana omniumhomiiiumluciilione, vefum eiiam ex simjilices ; quideinalicui novem generum sujiponi, ut
.scriplurarum qna; a diligentissimisatque pfohalissi- animaiio supi-onitur habitui, rationaliias qualilati;
mis viris edttae sunt, auclofitate accipiens, cum composiias vero, ut est humanitas, *t caeiefaespe-
ostendissei secundum quid Pater, et ejus Filius, et C _; ciales , quas, ex generalibus atque ;diflerentialibus
ambortini Spiritus, unum suht, el "dictufusesset se- constare nulltis ignoraf, dicimusesse eorumdern ge-
cundntuquaeipsi. qui sine numero sunt unus, plures nerum quorum simplices illaesunt quaeipsas compo-
etiam numero sunt,-quohiam et id.secuncliimquod nunt: ut humanitas genere est quod- animaiio, et
unum suni, et ea secundum quaesunt plures de ipsis item qubd raiionalitas; et similiier secundiimcae-
praedicaolur;recte omniuiu.genera nuluralium -prae- teras sui partes est eadeinquidquidsuntfnsoe. Etsic
dieameiitcirumenuiriei-at;et qua. ex quo sensu, vel _ quidem aliqua pfaedicamentoruin, quae abstraciio
destihsisientibus, vel de Deo dicautur, divisiouede- mathematica suis supponit generibus , logiei "subsis-
clarai. Ait ergo: Traduiilur a philosophis, maxime tentias sive substanlias appelani, caeteraveroom-
abArbtarcho et Aristolele, pr.cdicamenta-nutnero nia quoruinlibet geuerum, accidemia nciminant, Sed
suornm generttni deceni omnino, pr;eter quaeseilicet qiioniaiii ha;c ex logica ratione praedicainentoriirn
in ntillafacultalealiqtiid praedicatiir,et qti.e de rehus nniuine sunt, altendendumesi, quoruiifsubsiaiuiae
omnibus universalner, id est, nu lo de quo al quid sint illa.puedicamcnia qu;e dicuntur substautue, et
dici convenat excepto, vel proprie vel transuinp- qtiorumsint accidentia illa quie vocantuf accidenlia;
lionealiûapnedccaiitur ; el qiia; illa sint, supimnit; ct dicimusqiiod snbsisteniiae,et ebrum quoruni surit
Id esl subsianliu,etc.] Hoe nomenquodest subslan- esse dicuiiiur suhstantiae, ut corporaliias oniiiiniii
tia non a geiierenaturaliuin, s"eda comiiuitiirationc corporuiiT est stibstantia ( scilicef'eoium est ilfud'
omniuin quaesun.t esse stihsisteiilium, imliiuin esl, essequo unumquodqueipsorum estaliqfrid),ei eofuni
nou solum illis quae sunl esse in subsistentiis, sed quae cmn non sint" aliquoruin esse, tairien id quod
eliain illis quorum ipsae sunt esse in omtiibussubsi- n„. est esse sequunliir : ut eadein corporalitas colorum
steniibus. Quoniam lamen onuiium, id-est et cor- substantia est, nnii scilicet eo qubd ipsa sit illud esse
-poralium el incorpofaliuin subsistentium, -qtiod ab colortim, quo quilibet liloruin sit aliquid, sed quod
illorum sub-isienlia coniinuiii geiieralissimumesse nisPper eam nullus color dici de corpore ppssii. Ac-
iiotnennon habclur, s;epi;Lalini hocpro eo ponunl. cidentia vero de illis quidem subsianiiis quaeexêsse
Uride et in Isagogi Porphyrius, ulii ait : Substantia sunl, aliquid dicnfUit,, sive in eis creata, siveex-
est quiddam, supponit- el ipsa esl genus.'Qtieiuiste triiisecus affixasint, sed eis laiitt.imquac essesunt,
sequiiur : pro oninium siibsistentiuingenera i-simo, acciduui, quia illis recte imn inesse, sed adcsse di-
ail, substantia. Qualilas vero in matliematicis.oiii- cun ur. Unde his duobusomniiun prxdicaiiienloruin
liiiim quailtattim generali-simuui <;>\, et quaniifas locis nattifalium, id esisiihsiaiiiiaeet accideini",ip.-a
(iniuium qiiantiiaiiitn. tt sunl qiiod dicuuliir,.11011 a praedicainenia ain lor supponens,- aii : llaec igilur
causis quae_iii ipsis intelligaiUur,sed ahefliciendo pr.edic.iihenla-talia siinl relaticniibuslogicie facuha-
ea_m quibns sunt subsisientia, ille quTdeinqualia, tis, qtialia illa subjecia de quitAis/eai.couveiiit,dici
isie vero.qiianta. Et altendendum quod'_i dixi.set periniseriiit. Nam p.irs eoruiii .iirjjedicaiiieriioruoi e»'l
quale et quaiitiuu, imu iniiius ciiiiveiiieniia pnsuis- locb rafionis subslanlia.-nbn inodb in siibsistenlium
set exernpla.Qualitaseiiimet quale etsi diversa suni, suppositibne, qua quoruin sinf esse manifeslatur, ut
noii lameii diversa genera. Siniiliter quaiilitas et Plalo Cstcorpus; verum eiiam in reliquariim.rerum
quanium. 1'nde et reiiqua genera, non iiiaihemaiicae jir.t-dicaii.ine,qna quid adsil ei qubdest esse couY-
abslract onis- scd inturalis jiarticipaiionis nomiiiibus plexiouis consequentia declaraiur: ut corpiis est co-
12?3 IN LIBRUMDE TRINITATE i i2fH
loratum. Pars vero praedicameniorum loco rationis A. videmur, el qnalitatem quidem vocamusid -quoju-
est innumero accidentium : scilicel cum desubsis-- stus diciiur; sed tamen npn ratione inaihemalicorum
tenlibus dicantur, tamen eorum snbsistentias comi- accideniem, sed potius eam quae sit subsiantia, non
tanlur, Et sicquidem naturalinni genere quoecunqiie qnidem suhjectionis ratione, sed, siculpraedictumest,
praedicanlur naiuralium propriis ralionibus, subsis- ultra i eam quae a siibjeetione vocatur subsiantiain.
lentiae vel accideiuia nominanlur. At cum.quiscon- Neque enim.] Quasi : Vere non qualitaie, sed qua
verteritboecpra-dicameiiiaindivinampraedicaiiouem, tlicnim . est stihsianiia, de illorum quoiibet dicimiis
cum sciiicet de Deo praedicari dicantur , sive sub- jtislns. Neqiieenim aliud estquod ipse esl, aliud est
stanlioe,sive qiialiiates, elc, cuncla quoepripdicari quod jusius esi. Videlicet non est aliud quo justus,
possunt iinltantur ; id esi, quamvis quod de Deo ab eo quo ipse est, sed potius idetn est Deo esse, quo
proedicatur nominatur subsiantia, vel qualitas, yel juslo : scilicet eodem quo est, justiis e5t. Item cum
quaniiias, vel aliquo naturalium nomine appellelur, dicitur magnus vel maximtis, per hoc quod riiagni-
npn lamen esl quod dicitur, sed aliquarationis pro- tudo quaiuiiatis propria est, quantitalem significare
portione ila norninatur; adaliquid vero, id est rela- videmur : ei signifrcambsquidem, sed non acciden-
lio, non omnino , iri esi iieqiiaquam sicut id quo. lem, imo eam quae sii ipa sulistuitia, utiquetaiis
Deusest, potest de ipsoproedicafi. qualem esse dixiinus.scilicptultra .ubslanliam. Vere
Nam substantia.]Quasi: Vere quaedeDep praedi- iuique. Idem enim est esse Deo, quo.l magno, id esi,
cantur, iion sun.iquod nominaniur. Natn quaevocatur quilihet horum trlum, eodem quo est, magnusesl.
ejus snhslantia, in illo quidemde quopraedicatiir esi, De fbrma enitn, elc.] Quasi : Quod in. eo qhali.las
sed non in eo vere est suhsiantia , id est, non ea ,-, sive quantitas vocaliir,'non esl quod dicilur',"sed illa
verilate ralioiiis.qna dicilur snbslantia quodlibel qtiam diximus singularis, el simplex, ac solitaria
illud' esse, quo subsistens esf aliquid, est substantia. ab omnibus quae accidere solent-esseniia; "el sic
quod in eo est, sed aliqua raiionis proportione vo- rectissime. vocatur quidquid in eo quasi post sub-
cattir substafilia. Verbi graiia,-'corpus est aliquid , sianliam lauquam forma divers.i ab eadern substan-
id est, ^st.corpus et coloratuin et linealuin. ,Sed quo lia praedieatur. Superius eitim hoc idem deiiionstra-
sit corpus, quo coloratum, quo iineatuni, dividen- ttim est de forma ejus, quoniam seilicei is, id est
^Jutn cst;, et est quidem corporalitate corpti-, colo- Deus, sit vera forma, etejussingulariiate unum vere,
ralum colore, linea lineaium. Sedadhiic dividendum et adeo simplex in.se,-et.ab his quae solent adesse
est, quibus liaeerationum locis c».-niineantur; et di- soliiarium, quod ncc ex ejus panibus, nec ex illis
cimus quod oon corporal.tas colorem ant lineam , accideniibtts est ejus, qtii proplcr lioc est" id quodest,
sed color el linea corporalitaiem sequunlur. Non ulla pluralitas. -
enim baec corporalilatis, sed iiorum cbrporalitas Sed hmc, ef.] Quasi : Subslanti;e, qualitales ,
causa esl. Qua raiione illa corporis esteSse, hoec quaiititaies dicumur, que praedicaniur sive de sub-
vero in eodem xorpore illi adsunt. Ideoque prinium sislentibus his, seu deDeo. Sed diligenteraitendeii-
illa,- deindequod ea corpus est, vera ratione esl bo- dum cst, quod nlib ssnsu quam caeieroruin generum
rum subsiantia. H.rc vefo pritnum corporalitas , et praedicamenta de ipsis dicniitur. Nam baec imedica-
-per eam. corporis accidenlia : his enim vere suhslat, menta lalia sunl, ul ex his de quihus pra_dicanlur
et corporalitas cni adsunt, et corpus cui insnnt, id insini, et ut eliam illud ipsum in quo stint faciant
vero quod est Deus, qnod est, non modo in se sim- essequoddicunlur. In aeieris quidem,qu;e non sunt
plex est, sed efiam ab his quoe adesse subsistenliis C Deus, diyise, id e-t, ttt praedicando inulta qnibus est
solent, ita solitarium esl-, ut proeter id unum pro-< is dequoloquirriur, itapartialur.ut unum praedicando,
prieiate, singulare dissimilitudine individuum , qu : plurima.quae de ipso praedicaripossuiil, reliuquat.
alia
est, aliud aliquid quo esse inielligatur prorsus non ln Deovero conjuncie atque copulate, hoc est, ut
b.abeal,ideoque nec ipsum, nec quo Diis estsuhjec- praedicalio quaclibet, sivc;qua subslanliam, sive qua
i
tionis ralione aliquibus substai. Quapropier nequa- qiialiiaiein, sive qiiaquantitalem dicimus praedicatam,
qtiam raiionis proprietate vocatur subsiantia, sed nihil qub sil is de quo loqiiimur, praedicandum di-
qiioniam eo Deus proprie est, reele. nominainr es- millat,: h.oc modo : nam cuin dicimus aliqiiiJ esl
senlia. Quia lamen non est lauta diclionumcopia. ut substanlia, aut aliqu d est liomo vel-Deus, boc ita
quaequesuis.possinl iiominibus designari (sicul pr;e- diciiur, quasi ipsum de quo haeevel illa praedicntur
dixinius), liumanaelocutionis ususabaliis,et maxime substantia, sit substaniia, id est eum de quo dicimr
a naturalibus, ad alias facultales, ex aliqua rationis faciat esse quod dicitur, scilicel laciat ut illnd sit
proportione, nomina transfert. Utquoniam, sicutdi- subslaiuia, hoc est, sit liomo vel Deus. Quod uttque
cimus, corpus, alliuin, niagumn, corpus subslantia,- facit. Scd qiiamviSdicendi inodus idem sit, eum de
album (jualitalp, inagmimqiianlilaterita quoque d aliquo dicitur esl bomo, etdealiquodiciiur est Dcus,
cimus Deus , justus , maximus : quasi dicium sit, sensu tamen ex quo diciiur, alterum diciarum ab
Deus substantia ,•juslus qualiiate, maximus quatili- altero distat. Qtioniamscilicet is qui praedicaiur esse *
t.ite ; dicimus nomina, cum substantia Deum, quaf- bomo, quamvis sil hnmi), non lamen est inlegreJioc
ta:e justtnri, quanlilate maximum nominamus, cum ipsum quod praedicatur hotno, id est non toio quo
timen nihil horum rationis aut generis proprietate , j)i est praedicatur esse quod est in eo quod dicitur
sed laiuum proponionali tr.insumplione dicatnus. homo esse; seJ qui hoe de aliquo dicit, pluritna, qui-
Quod"igiluiin illcisubsiainiain nominamus, IIOIIest bus idetn ipse est, de ipso adhucdicenda,id esiquali»
sulvjectionis ratione qnod dicitur, sed ullra omueiri tates, quibiis esl qualis, ei quaniitales, quibus est
quaeaccideiitibus est. suiijecta sulislantiam est es- quantus, relinquit. Aeper hoc nec ineo quod.dicitur
scnlia. absque omnibus quaepossunt accidere solit.t- e.sse subsiantia pleue praedieaiur totumquo est. .
ria omninn. Item qualiias, et caetera qu;e evenire Quod enim est cum eo quo est, hoc aliis debel quae
queunt, ut quantitates non sunt in Deo quod vocan- non fiunl homo, id esl. quaenequaquam pradicat qui
tur. Qiiorutn oinnium ut (iat am|hior mielleclus , dicit est homo. Ille vero de quo dicilur cst Deus, est
exeni-plasubdenda sunt: quae sunt hujusmodi, nain perfecte hoc ipsum quod dicitnr esse, scilicet Deus,
cum sive de Patre, sive de Fdio, sive de amborum id est n hil pnrsus qno ipse sil de ipso adhuc di-
Spiiitu loqtientes, dicimus Detis, videmur eam, qua cendum relinquit. Ipse enim nihil aliud estprorsus,
liorum iriiitn quilibet esl, signiflcare siibstauiiam, et nisi id soluni singulare et simplex quod ipse est.
signilicamus qnidem, sednon eam quae illius sit Nihil sctlicetquo ipse sitbabei, nisi singularem sim-
rattoriis cujus sunt quae in naturalium genere ap- plicemque essentiani. Ea nainque et e»t, et Deus est.
jellaiittir.hoc nomine, imo cam quae sil priucipalis Ac per hoc, quia videlicet qui de illo dicit esl Deus,
ei aiierna essentia, ultra oinnem naiuralium quoe ex nil quo ipse sii dimisit, re.cte |io'est dici quod ille est
l inpore initiuni habet siibstauliani. Cum vero dc: boc ipsura solum qtiod praedicainr esse, cum de
quoithet eorutn dicimus justus, qualilaiem siguilicare ipso dicilur est De.is : et tioc.quidcm sensu, pr_edi-
GILRERTIPORRET/E COM.UENTARIA. "
1285 1286'
cameniuin qund nominatur.siibstaiiiia, sive de Deo, A grammaticoruiii
f vel dialeciicoiiim propria significatio- '
sive de caeleris.praedioatiir.Rursiis cum aliquis dici- ine, noiaiur :'s'ed per hanc praedicalionemhoc lantum,
tur esse jusiits, «o quod in maihp.maticisest qua- < quod |ier naiuram oportet esse, pfius ex consonio
litas genere, iia, id est lioc sensu dlcilur, quasi ipse iconscqueiuis-osienditiir, scilicet quod illud quod cir-
<
de qtio haecqualitas praedicatur, sil vera essendi ra- cumfusuin et determiiialum per esselnforodicilur,"
lione hocquod-esse dicilur. Idem verbi graiia : si rebus i aliis guam sint-circiimfusio vel determinaiio, -
dicamus homo est jusuis, vel Deus esi. jusius, propo- < veretit informaium; el hcc quideiri sensu , locus-de
nimus-ipsum esse hominem vel Deum : non.extiin-. homine I pioedicattir ; de Deovero non ita, id est noti
seca rei minime inhaprenlis ipsi de' qno eam praedi- hoc 1 sensu. Nam quod dicitur Deus ubique est, ita, id
caiims parlieipnlioiie. sed vere esse justos. Sed esl i lioc sensu dici videtur, scilicet non quo sit in
quariiv s in hoc sensu rei vefa essendi raiinne, et de omni
c loco, id est quod circumfusus conlinentur, aut
bomine, et de Deo praedicalaeproprio jilraque con- < offeridensin aliciua extcriora' inlervallaris ejuspfo-
i
veniai, differl lamen una ab alia: in ,eo quod alteni leifsio lerriiinetu.r. Omriino enim ex hbc circumfu-
nulla, altera plurima, quibus illud db quo Ioquimur sionisi atque deierminationis sensui'n loeo esse dici
vere esse praedicaripotest,dimittit.Cuinenim dtcitur, i
non poiest. Sed hoc sensu dicituriesse ubiijue; quod
i
esfhomo justus, nondicitur.essejustus toto quo ipse omnis quorumlibel lncus ei.adsit, ad eum inlra se
i
Tesl,se'ddivise justitia sola diciiur esse jusltis. A qua sine tcrmino capiendum-, cum ipse lanien, noh lan-
non modo sui proprietate, vertini eliam specie alque iquamcircuinfusus, aut exterieribus terniinalus, sus-
genere mulia diversa suni, epiibus idem "eadem ra- " < cipiauir in aliqu.orum extra posilorum loco. Atque
tione est: ut forma ipsa, qua liomo est. Nam vere, ut (' iideo, quia scilicei, nec circumfusis aliis extra se
novis loquar verbis, alier homo, aller est jusius, id " < circuni|)osiius,nec suorum quasi spatiorum finibus
est aliudesi idquod esthomo, aliud id quoest justus. < deierminaius esti nusquam ut in Joeb esse diciiur,
Cufn vero.dicitnr, Deus estjusliis,loio eo quo ipse esl iquoniam revera ubique totus esf, "sed",sicut dictiiin
dieiiur esse jnsius. Nec aliquid prorsus quo ipse, sit < est, iion ut in loco. Quando vero, id est, illud quod'
diciio lia.c diniitiit. Nam Deus, ideni ipsum est quod non i tjuaniitaiuin genere, sed ex Ipsorum quae-quan-
i
e-t jusium.iii est eodem quo est Deus, estjsstus. Di-- tiiales sunt collalione dicitur leinpus, rraedicatur
cilur etiam es^-emagnus idem homo vel Deus; alque eodem i modo quo et ille qui non genere"quantitaturn,
iia.idest hocsensu dicimr uterqMeessemagiius,quasi -i -sed enrum quisunt quaniila.es sihi invicem colla-'
ipsehomo sit vera ratione essendi magnus; vel quasi tione facta, diciturlochs : ul de homine dicitur, heri-
jpseDeus vera ratioue essendi.sit magnus. Sed sicut venit; de Deo dicilur, semper est. Nam hic qunque,
de quajiiate aique sub-laniia dicnun esi, differl liac sicut
i ef in praedicalioneloci, illud ipsum dequo di-
dictioabea in hocquod eorum qiiibus.honip eu "dicitur < hesternijs advenlus, nori hac diciione dicilur
visio sit, cum dicitur, hoino cst riiagnu?; Hac-eriim vera essendi raiione, quasi esse aliquid (qnamvis
propositione non loro qubipse est etdiciiur magiius illud |i ctijus est liPslernus adventus mujtis quaede
esse, sed miili s aliis dimissis, quibus siiniliter cst, iiloper.se dicunluf,sit aliquiil)-, sed potius bacdi-
<
proponitur iionio tantum esse niagiius. Illa vero qna ctiorie praedieatur quid aliud ei, facta collaiione qua- .
proponilur Dens magntis, Tiihil qtio.Deus sit dimiltil: i
dain exirinsecfis secundiini tempus, el lempus suum,'
qaoniam. Deus .ipsum magnus exisiil, i'desi eodem scilicet i securidumadventiim, tt illius secundum ali—-
est.magnus quo Deus : et haec quidem, id esi sub- < quid quod tunc' vere deêo poterat dici, aci essit. Ut
slanliae, qualilates, qnaiilitUes. suni lalia, quibus C; sit
! senstis, verhi gratia : fleri dum sol ascendebaf,
vere sunt qua_cunqttehisesse proppnuniiir, idcoque Ihomo venit, vel liujusmoii aftid. Aique ad Iiiinc mb-
dicuntur. Reliqua vero diim
< aliud alicui, secundum lempus et lenipiis idem
- Tecle de ipsis pnedicari ^ diversum, Conferiur, Quod vero' de-Deo dicitur
septem generum aecidenlia, ne.que de Deo, neque vel
de cseterisvera essendi.raiioue praeiiicaniur.^Nain' isempef est, usu qhidem quo de naluralibus hoc
ubi, id.est locuspoiestquidem pr_edicati, vel de ho- philosnpln
1 praedicaiit, significat unum tantum. Nam
mine, vel de Deo: de liomine, uicuui dicimus,"homo de < qu.ocunquunaiuralium dicuur semper est, ila in-
est in foro; de Deo, nt cum diciiuus",Deuscst ttbique. itelligitur qiiasfdicamr : Quod omni "pr"a'leiiiofuerit,
<
Sed ita.diciiur vel bomb esseln foro,' vel Deus ess ; omni et praesentiest, qnoquo . cilicelinodoiTlud qupdr
ubique, ut quamvis in preedicando ea-dicatur- est, litet I praesenssii, omiiique similiier (iitiiro erit, id est,,
non lameii ifa dicatur quasi ipsa res de qua diciiur i
dum luerunt qusequecaetcra, el dum quaelibetsunt, et
<
sil id, id esl liaheai' esse eo qtiod jir_udicatur.Nam dtim quaelibeteritnt, el fuit,et est, et erit. Ex his po-
est quidetnqui.iquid in loco est: sed taineu illud esse Ileslinlelligi, cum in naturalibus, etin maiheinaticis.-et
in Ioco, non est esse, qtiomodb quod est quale vel eiiam < in pluribus aliisdicilur, eril, fuil, vel hodie est,'
(|iiatitum est, et esse quale vei qiianlum est esse : .'vel cras eiiijVel semper est, neque abs»iluiam,neque
ut liohio,-qiii est albus, vel longus est, et eum esse" =simplicem esse-intelligenliani; Intell gitur eninidi-
'
album vp.Ilongnni esi.esse. Sed esse in fofo, non est versorum teinporuiri collatio aique collectio. Nam
esse, quamvis qui-in foro est, vere sit. Non enim iia, < qui dic t de aliqno, liefi fuit album, teriipiis quo illud
i.l est eo vere essendiVensu dicitur, homo esi in.foro, heri
! l'uisse_albumpraedicat-,nullis qtiidem. instanli-
queinadmodiim.idest, quo vere essendi sens.udiciiur rit 1bus, nullis futuris, nee omnibus proelerilis, sed his
i
idem esse vel albus vel Imigiis.Nam cum dicitur esse tantum temporibus conferi, quibus ve.lidem secun-
< alia, vel quaecunqueca.lerase.cii diiiitqiioelibei-
iii foro, inielligiiur (juidein circiimfusus et deiermi- dum
naius; nec lamen hoc.esse quasi ex proprieiaie ali- iiiiira-ejiisdeiti diei firiein atque initium, sive simnf,
qua, qua po-sit seeundum se designari, id est sine sive i succedendo aliis alia luerunt hesierna. Qui vero
i
exeunte et ad aliud extra se f icta collationesui nfpn- dicit de aliijuo, bodie esi alhum.iempus quoid hodie
sirari: sicut absque sui ad alterum conipar.iiione :albere proponii, nullis quidem praeteritis, riullis fu-
1
per se designatur esse humana forma lioino/qualitate turis comparat; sed soiis laTnenomnibus bis lempo-
corporis -albits, quantitale eju.sdem corporis qure iribus, quibus vel idem se undumalia.-vel qu^cun1-
vocatur linea, iougus. Ecoiitra quod diciturcircumfu- que( alia secundum quaelihetsuiit hodierna. Similiier
stis et determinauis, in eo qnod niciiur esse in forp, (qtii a'Itde quolibet, cras eril albuni, omnjitm aliorum
non per se dicitur, sed collaiione sui ad iila qttibus ei( ejusdem secundunrcaelera, quihus efunt, craslina
extra secircumdatus coiiiinetur, e't offondens in ea < colligens tempbra, cras erit album, signiflcai. ln liis,
suorum finibusiiitetvalloruiii:determinalur. Qiiodja- iergo collationihus confcrl ejns lempus qupd-dicendo
inen, id esi esse in loio, cxtrinsecis scilicet circum- nbn
i bnininni, sedmttltornrri teiupofa colliguntur, qui-
fusus"et delerminaius niinime pi-acdicaretur, si non hus I aliud aliquod lempus confertiir. Nihil enini i.h
priussuis esset per se proprietatibus inforrnalus.. Sic <quolibel rernm genere sihi ipsi jiotesi conlerri-: -unde
igiiur per hoc quod dicilur homo esse in foro,nequa- si i dicati r-Platn sedei dnm sedet, ridicujum est. Qui
quam hominiiiili-eieiis,qua ipse vere sil, propricias, a:ttem, cxceptis tribiis qu;>_plnlesopli puniiiit princi-;
12S7 IN LIRRUMDE TRINIIATE 1288
piis, id est, tioia, t.S.a, vhi, de aliquo dicil semper A_.quidem OOO-.K, semper vero aeernitale, inieJIigitur
est, universorum qua_ fuerunt, et sunt, et futura ' aeternitatiscum lemporib s hpc sensu facta collatio,
snnt, universa lemporacolligere : scilicel et illa oin- ut hac dictione, qua; esl setuper, dicltim accipiatnr
nia quibus vel fuit, vel est, vel erit, qund semper etim fttisse non modo dum fuerunt, quaeluisse di-"
•esse proponit; et aliorum omnitim nomina, qtiihus cuntur, verum siiie aliqua ve! aetuuli, vel naturali
quocunque modo vel fuerunt, vel sunt, vel futura inchoatione, antequam fuerint et csse dunr quae-
sunt, et his illa confert .dicendo, semper esi. Cum que praesenlia sunl, vel actu , vel saltem nainra; '
enim, sive praeteritorum inler se, vel cum cseri», et futurum esse non modo dum erunt, quoe fuinra
sive pr-cseiuium, sive fuiurrirum, similiier facta sunl, sed eiiam sine aciuali vel naturali termi
coilatio, mnlta colligendoplura relinquit: ut cutn di- uo : potiiis quam sive aclu, sive sallem naiura non
citur heri, hodie, cras, pridie, perendie, horno, anle, erunt. Etsic quidemexcedit lempora aeierniiatis, ad
post, nunc, olim, modo; el si quod aliud est, quod ip«a-, diciionequaede Deodicittir ,"semper ficta col-
prpprie vel praesens,vcl praeterilum,vel fuiurum. vel lalio. Collectiovero omnia qtiibu- vel fuertmt, vel
corrimuniter horum quodlibet signifieeliir, collatio stint, vel futura sunt, vel aelu , vel natura, universo-
haec qua dicitur,nunquam, vel semper est, sicut di- rum tempora colligit; qui ad ipsa consorlio colla-
ctum est, omnino nullum relinquens, omriiumomnia tionis tespiciens, ait: Dens semper est. Sed quoniam
tempora colligit. Underecte ait : non sunt multa, vel siinul-, vel decedeniium,vei suc-
Quodcum dicitur dliquidsemper esse, significatur- (erieniium continuatione, qnibus Deus sii, nulla est
quod omni prmterito,etc.] Quod, id est, semperesse eiiainmultitiido morarum qiiihusiilud esse quod si-
ex hoc collationi<atqtie collectionissensu, polest se- JJ, .giiilicaoius cum diciinus Deus est,-durer. Ideoque
cuiidum philosophos dici, et de coeloet de caeteris qiii dicit, Detis semper esi, qtiamvis eornm qtiibus
corporibus perpeluitaiesui moius immortalibus. Cu- conferl temporalium morarum iiifiiiitam multitudi-
'uslibet enirn illorum id quo est aliqiiid nequaquarii nem colligal, muliitudiiieiiilamen illarnm qiiiimsdu-
eslsolitarium : irnosunt in quolibet illorum diversa, ret illud quod c«nfert (quia imlla est), ltullaienus
non modo proprieialibus, verum eiiam generibus : colligcre poiest. Detis enim sernper est, quoniam
quoruin aliquibus decedenliliusalfa succedunt, ac per _ semper qtiod cum teinporal,btistemporaliaconferun-
hoc temporumdiversituie, et esse, et moveti dicuntur, iitiorumque eollaiorum lempora colligit: hic
tur. Nam juxia numerum rerum quaedurant tempo- ubi.oeternuslernporalihnsconferufr, in cis qnidern, .
ribus; ipsorum quoquequibusdurant, est lemporum quibus confertur, divbrsitaspraeleritoruin,el pr;esen- .
numerus : quorum lamen aliqua decedentjumet suc- tium, el fiiliiroriiin omniumcolleclaintell gilur. In
cedenlium conlinuatione, vel simulessemii cbnsortio c.oaiUeinquo confertur, quamvisipse fuisse, esse,
uniuntur, ac per ;hoc multa tempora unum lempus, futurus esse dicattir, quia ta.meneadem, el singu-
id esi, unus aunus, unus mensis, unus dies, una lari, cl simplici'mora eeternitatisintelligitur fuisse,
hora,'tinum momentumdicumur. At de Deo non ila et fiiturusesse, qtia hociustanti esse, absquecujus-
diciiur, semper est, et intelligilur quidem collatio libet Jiversitatis collectione praes'entisest tenipofis ;
atque.collectio, sed differt. Nam "in caeterisquae di- utque apertius ex comparationeintelfigalurquod di-
cunlur semper esse, lemporatemporibusconferuntur. citur, inler iiosirarum,id est lemporalium rerum ac
In ho.c vero oeternilas temporibus. Deus enim est divinarumpraesehs,quod utrnmque est, nunc idem
quod est, non mora temporis, sed aeiernilafs. Coe-'Ci significatur, hae dictione, qua dicitur nunc, tanimn
tera -veroquaequolibetmodosibi invicemadunantur, interesl, quod nostrum nunc, id esl qiinrumlibct na-"
scilicet vel inlrinseco concreiionis, vel exirinsecb ttiraliiim instans, facit rerum natnraii saliem dece--
cujuslibet appositionis habitu, moris lemporum, sione et successione, vcl earum quaeaciu non.iiio-
quas diversorum.diversishabitibus diversas ipse lio- ventur cum illis p,ua_aclu movenlurconsortio, quasi
rum omiiium uucior accommodat, durani. Excedit curfens tempus, et collectione diversaruin inlerse
eiiam omnia lempora haec aeiernitatis Dei ad illa .morarum seinpiierniiatem. Divinum ver.i imnc , id
facla collcciio. Diciinr enim Deus semper esse, non est instans, quod signific-tnr cumdicilur Deus h.nic
inodo quia.fuit omni praelerito, esl omni proesenti, esl: vere permanens, neque ulla reiqiia iinelligitur
erit onjiu fiiluro; verum etiam anle et po_l oinnia Deusesse, actuali vel namrali decessiotieet succes-
teiripora, vel et actii et nalura, vel i-altem natura sione movenssese,aique ita coiisistcns, qnod etcum
lemporalium. Nam otnne quod liiit, vel est, vel erit, dicitur Deus fuit, Deus erii, eadem singulari mora
essend; initium vel habuit, vel habei, vel babehit; fuisse, elfuturus esse proponiiur : quae, ciim d.cilur
. finem vero quanium ad actum quidem non omnia, Deus est, cogitalur, aelernitalemfacil. Nonenitn ejtis
sed quanlum ad iiaiuram.et ad illius qno auctore quo fuisse diciiur ahscessii, vel ejns quo iiilums esse
Suni poiestatem, omnia habent. _Eqtieetenim uiu- jiroponituraccessu, sedejusquo dicitur esse perma-
versa .suhjeciaejiis potestati sunl, ut sc 1cet, sicut iientia, sieul esse, ila fuisse ut futurus esse pronun-
quaucunqtienonfiierunt, possunl luisse, et quoecuii- tiattir. Ac per hoc sicutesi una singularis , el indi- -
que non sunl,vel non eriint, possunt esse; ita eiiam vidua , et simplex, el solilaria essenlia, qna aeiernus
quaecunqueluerunt.possuiii iioii fuisse, elquaecun- ijise fu t, est, eril Dem : ila est uua , singulans , et
que sunt vel.erunl, possunt non esse. Naiuraliier p iitdividtia»et simplex, et soliiaiia inora, ouaevocatur.
enim nullumintervallum unus simpliciter lerminat aeteniilas, qua Deus ipse fuit, e.-t, el erit aleruus.
finis, Unde et iniervallum vocalur, qnod scilicel di- lpse namqtie el esi, et est Deus, et aeieriius.Sed et
versis inlerjacens terminis, eorum pluraliiate valle- esi, et e-t Deus , essentia. Est vero aeternus mora.
tiir. Sic enim et ypKp._u.-n,'hoc est linea diversis ptin- El sicquidem hocnomine quod esl nunc, cmn dici-
ctis; el inntoln, liocest diversis superficiesypau._i.vl;; tur, Deus eslnune, una taiuuin singularts inteliigittir
et CT-_O-OV, hoc est solidumdiversis i-nvKkhoig, et in- mora, quaevocalur ;elerniias, qua enam sine piitici-
tcrjacens vallatur, el vallatum interjacet. Similiter pio fuisse , ettine line fiituius piaedtcaiur.tiim vero
ergn, qtioniatn a:lern:ilege naltiraesancilum esl, tit de aiiquolemporali propouiiur, ut homo niine esl-,
constei genitum niliil , leinporum quoque intcrvalla vel cce;umnuncest (qiioniahiIi.!:ciion imo tuntuui,
non uno, sed divcrsis leriiiiuantiir, es.endi videlicet sed plufihus, vel sinntl, vei decedeiit.uinel succe-
itaturali slntione aique inchoaiioiie. Quidquid enini dciUiiiuiiialnr.Ji sallem niotii stuil), itcmest isnUui.
mnra leuiporis noii dico actnaliter, sed naluraliter una, sed plures niorae, quarumsaepeaut diver.-aesi-
durat, naitiraliieret inclioat, et esl, et desinit. Quod riiul,
) aut quandoqueuna, quaiidoqtiealia .sl, qnibus
vero inora a-ternilatisdurat, sicut uon actu, ila nee vclqtta illud quodlihetuiiuc-essepronuulia ur, 1111111'
i
nattira incipit, vel desiuit esse. Ideoqtie nec inter- eadeni s.rpe, sed alia liiisse, aia liiiuruin esse.-Ctii'
vallum jiotesl vocari, el sine aliqiiorimidecedeiilitim lnomi.ii, scilicet nunc, quid Imc, de quo dicium esi
;
et succcdeiiliummoiu, est omni teinporali inicrvallo aelerniiatisunius deDeo, temporuni tnultorum At
protetisior.Cum erg» semper e^se dicilur Deus, es e Ifemporalibusseusu dicitur (si loqiiendodetemnora-
1289 . GiLBERTI PQRRETJE COMMENTARIA. 1290
libus adjicias semper), faeieshanc proposiiionem,ejns A mat. Unde manifestum est quod ipsa non ab babendo
quod est nune illarum morarnm, quae subsunt hoc in se spiriium, spiritus esl; simililer ethomo imn ab
noinine Ineutionum vicissiludo commutat, omnium habendo I in se hominem, homo est. Sic ergo praedi-
decedenliuni et succedentium, motu quasi cursum catio i alia est, tjua vere inhaerens inhaererc praedica-
rjuemdamjugeni, sine intermissione, indefessumque, itur.; alia qnsa quamvis forma- inluerenlium fiat, ta--
sine lerminatione, _ac per Jioc perpetuum, quadam 1men ita exterioribus datur, iiteanihil alicui inhae-
aeternitatis imitatione: quod, id est, quaecmsusper- i
rere intelligatur. Cujjis praedicaiionis differentiam ,
petuitas, collectione morarum quibus sit motus, est < quod sc Iicet alia sit iiihaeren.tium,alia non inhaereii-
vero nomine sempiternitas. Differt lamen a pefpe- itiuin, slc idem conductisin unum uirinsque.jain po-,
tuitate , quoriiam hoc nomine c|Uod est perpeluitas sitis i exemplis , facilius inlernoscimus. Auende quod
inlelligi.ursinecollaiionecollectio; hocyero, quod est ' non i ait noscimus , sed internoscimus. Nam in oppo-
sempiternitas, cumcollectione; collalioa_ternitatisau- isitis, et inaxime illiS'quaeut adaliquid, aut ut habi-
iemnomineiieutrum,idest, nequecollatio neque colle- tus i et i)rivaiio, aut ui affirmaiio et negatio oppo--
ctio. Sicut enimpraedicliimesf,una singulari, etindi- iuunlur, quoniam unius ratio quodammodo pendet
vidua et simplici, et soiitaria mora quaevocatnr oeter- ex ' alter-o, et vici.ssitudine nunc hoc, nunc illud
nitas, Deus pra_diealurproprie aeternus : haec et sine altendenti facilius contingit utriusqtie cognitio, et
i
principio, et decisione et conlinuatione ideo earere manifestius patet differentia , si utriusque" in stii
dicitur, quia Deus ea qua fuit, et est, et erit, essentia ad se comparationeiii prppositis, ab urio eorum
simplici, nec actu, nee natiir.i desinit e.se, vel eoepil-; ;aliquid -removelur, ut alteri conferaiur; aut uni
pro hac tamen perpetuitas et sem;>iierniias, ,quo- R confertttr, ,ut ab altero remove.lur. Ut in bis, qui
niam uiraque sui cufsus interminabiluale eam quae ho.moest; ut Plato.vel Cicero, vel Typhon; vel qui
sine moiu est interminabilem instanliam oetefnitalis Deus est, ut Paler, vel Eilius, vel Spiritus sanctus.
imitatur, saepeponitur, cum scilicet Deus perpetuus Quod dieitur illorur_Tquilibet esse homo, vel illorum
ac sempiternus voeatur. . . .quilibet esseDeus, feferturad substantiam, non qiiaj
Rursus , etc.] Quod nulla re.ssit aliquid, vel loco esi, sed tjua esl, id est, non ad subsislentcm, sed
quo homo, et Jiujusmodi alia esse alicubi, -et Deus ad < subsistentiam. Non enim subsisiens ta itum, sed
ubique esse dicilur ; vel tempore.quo homo, et hu- etiam subsisteritia appellaiur subsiantia, eo quod
jusmodi quodlibet esse aliquando, el Deus semper utraqueiiccidenlibus, diversis tahien rationibus sub-
esse pronuntiatur,Iiucusque dixit. Nunc de habitu et stant. i Subsistens igitur est subsianlia, non :qua ali1
actione idem dicit ita : Rursus , liabere et facere, id iqua rerum est aliquid : nihil enim subsisteme est
est habilus et actio, eodem modo quo locuset tempus ;aliquid, sed est illa substanlia quaeest aliquid. Snb-
de Deo et aliis prsedicanlur. Verbi graiia etenim de sistenlia
i verd esi substaruia, non eui quid nilatur,
homine dicimus, praedicandohabitum, vestitus; praa- iquo ipsa aliquid sii, sed qua solum subsistens-est
dicando actionem, eurrit. De Deo vero, praedicando aliquid, id est, est hoino, vel est Deus, ut quilibet
hahitum, ciincta possidens, et pfaedicando aetio-- illorum praenomin;ito_rum.Similiter qui justus est,
nem, regit. Eccequod his verbis, rursus quasi prput boc quod dicitur esse justus, refertur ad qualitatem,
<Seeo Ioeoet tempore diximu.s,niliil de utrisque, id id est intelligitur esse justus qualitate:, non quae
est neque de homine neque de Deodictum est: ita aliquo sibi nitente sit aliquid, sed qua scilicei-sub-
quod dietio intelligenda sit de eo qiiod est esse, id sistens, cui ipsa nititur, est aliqutd,id est, vera
«>t exbocsensu, quodvestitum esse, vel currereho- G ratione essendi est justus,- Eedem modo- qui est
minem, sit ipsum aliquid esse ; et quod Deinn possi- magnus, hoc quod dicitur «sse inagntis, refe.rlur ad
defe cunctavelTegere, siteum aliquid esse : quamvis iquanlitatem , non qua; alio qnolibet aliquid sit, sed
qui vestitus est vel eurrit, sit aliquid , et qui cuncta '<qua subsislens, cui nititur ipsa, "est aliquid, id est
ppssidet vel regit, aiiqbid sit. Sed omnis haechabi- Vera esseridi ratione est magnus : quod secundum
tuum atque aciionum praedicatioexterioribus datur. quantitates spatiorum, id est linearum-, superlicie=
Utque boc aliis verbis dicatur : ilaee omnia, id e.t et rum, soiiditaluin, inlelligilur esse. Nihil enim vel
Jiabiluset actiones, de quibus nunc loquimur, et loca puncto, vel unitate,"vel numero, vel loco, vel tem-
et tempora, de quibus pra_dixinius,quodamuiodore- pore magiium esl. Haecergo s.unt, id.est, subsisten-
feruntur ad aliud, id est aliis quam bis quibus quod- tia., qualttates, quantilaies, S|)aiioriim"quihus solis
Jibet subsistcns cst aliquid, putat mens rationalis sub-istens esse aliquid praedicalur. Nam in caeteris,
aliquod subsisteuiiuiii, vel esse alicubi, vel esse aliid est caeferorum praedicationibus, nihil tale est, id
quando, facere aliquid; et Deutn vel ubique, vel est nullo aliorum, hoc est, meque qtiaiituaiibus illis,
' semper esse, vel possidere vel-regere
' quae possidet quibus nihil est niagnum, neque aliorum generum
aut regit. Nam elsi quis naluralem habitum cogitet, prsedicamenlissubsistens est aliquid. Etenim, verbl
quem mulii philosophi dixerunt esse subsiantiam, et gratia, qui dicit aliquem in foro-esse, ut hoininem;
ejus vel accessu generalioiiein, vel abscessu corru- vel esse ubique, ufDeumfre.eri quidem a'd pr,«diT
ptionem contingere : ut ariimatum.manutiim, capita- camenium quod est ubi, id esl loco, qui ex collatione
tum,et hujusmocii, nec eo etiam, id cujus ad aliud soiet i accipiaccidente, hoc esse intelligit; sed nou
concursu voeatur hahitus , esse aliquid intelligitur. ^. quo Ipco aliquis ilie, id esl, vel homo; quemesse m
Nam et-i esse honniiin , quod est ese , aliquidcon- --1'oroVvel Deus, quem esse uhi dicit, vera essencji
-fert, vel atifert partini aiiimaturn, pariim capitaium, ralione esl aliquid, velut vere est ju.lus, jnstitia.
parlim matiutum, niiiiiinelanien vcJ corpus, cui con- Item cum dico, currit homo, vel regil Deus, vel homo
jungiiur anima ; vel truncus lmmatii eorporis , cui nunc est, vel Deus semperest, refertur quidem vef
conjungiturcaput; vel Jaeertus, cui cpnjtingiltir ina- ad facere, ut currit, et regii; velad lempus; ut nuric,
nus, ei quorum concursu in homine quodlibet pr;e- et semper. Sed tamen illud divmiim tempus, id est
dictorum dicitur habitus , haciuiiciura est aiiquid. -Sterniias simplex, interim; dum scilicet quod.cogiia-
f_uod esl aniem ex alterius ad alterum concursu in mus pioprioe-signiflcationis verhis explanare nou'
eo qui constn ex eis, ipse jjui constat ha;c hahere po-sumus, et aliqua prbpnriionis r.uione verba traos-
dicatur, ul aiiiinalus ab habendo junclam corpori (erimus, poiest dici semper, quod verbum non tnodo
auiinam, et capitatus ab habendo juiictmn trunco hu- ex collalionis, sed etiam colleclionis dicitur scnsu.
mani corporis captit, el manutus ab habendo maiuim '__.Sed non; quasi : refertur quidem currii et regit ad
junctani lace.to : exhis paiet, quae-lotoaliquo ita fa.cere.nunc eXsempet ad lempus; quoniam-actione
sunt aliquid, ut iion sit aliqua pars eorum, ad quam ctirrit
i vei regit,ieinpore nunc vel setnper. esi. Sed
solam, dum illorum quidlibet eo loio esse aliquid co- non quo aliquoistorum, id e..t, vel cursu homo, vel
îtat, intuitu mentis aspicial.Ut siquis anitnam spi- regimine Deus, vel tempore homo, vel Deus, est
ritum esse cogitet, iicquaquam lioc cogitando lioc aliquid, velut uterque ipsorumest magniludiiieali-
eam esse secundum aliquam ejusdem i.ariem c.visti- quid, id esl magnus. Siiniliter habiuis nulli eoruia
PATROL.LXIV,
1291 IN LIBRUMDE TRINITATE 1292
qiiorum concursu dicitur habitus, esse aliquid con- A vus v relaliva noinina sunt, quibus de liis qua>ad ali-
fert: de.quo id non recapitulat, ubi, exempli gratia, quid q sunt relationes proedicantur,videamus utrumne
csetera de quibus magis videbatur rememorat. De praedicalioj eorum ila sit, ut secundum SPsil, -an mi-
relatione idem inferius latius dicturus est. Situs nime n seeundum se, sed ex alieno adventu. Alqui
quoque et passio illis de quibus prsedicantur, non iioc ii ex eomparaSionealicnjus secundum se praedica-_
confertur aliquid esse, quoniam ipsis et maxime Deo- ri mentorum, et alicujus ex alieno adventu exirinsecus
non insunt :nam situm passionemqueTequiri in Deo aaffixorum intelligi poterit. Si enim intelleciu aiicni
non oportet; neque enim in Deo sunt, sicut nec in ' auferas
a esse servum, non dico auferes, sed eodem
caeleris subsislenlibus. i
iiuellectu jam abstuleris alium quoque esse domi-
Jamne, etc.] Hucusquepraedicationumdifferentiam. num r : eo quod dnminus servi dominus ila dicitur,
exemplis praedicamentorumdiversi generis demon- rquod non ni"do qni dominus est habet servum, sed
i-iravit, unde generaliter concludit praedicaliones eliam c esse dominum est babere servum. Al opj.onit
differre aliis verbis, eamdem differenliam replicans. cquis, dicens : Cum album albedine album sit, nonne
Aii ergo : Jamne palel, his quaeposita sunt exemplis,, simiiiter
s etiam si auferas albedinem, in eodem abs-
qnae sit omnium praedicalionumdifferentia? Quasi : tuleris t quoque album ? Respondemusutique, sublaia
Paiet utique hoc, quod scilicet aliae quidem earum _albedine, album qnoque in eodem esse sublatum,
quasi monstrant reui, id est, esse quidlibet eo quo sicut . sublalo servo, dominus.quoque in eodem sub-
est; aliae vero non rem, id est, non esse quidquam l.uus I est. Sed quamvis haec sese consequunlur,
eo quo esl, scd quasi quasdam circumstantias rei. simililers lamen interest, id est, corisequendi ralio
Loca, tempora, actiones, passiones, habitus, situs, „" ' ex< cnnnexorurninter se diversa raiioneiliffert, quod
recte vocal rei circumstahtias : quoniam quamvis scilicet £ ipsa albedo albi, accidit ipsi albo. Nori eniro
esse in loco, vel in tempore, non sit esse aliquid, aliquid _ aliud albedine inlelligitur, quod cum aecide-
tamen niJiil est in loco vel in tempore, nisi ipsum rit i albo, ejus gratia dicatur albedo esse albi; sed
sit aliquid. Similiter quamvis agere, vel pati, vel iideo dicilur albi albedo, qunniam ipsa albedine
babere, vel sisti, non"sit esse aliquid, tamen qnid- album i est. Qtia sublata, id pst, cujus ipsius non al-
quid agit, vel patilur, vel habet, vel situm est, est leriusI rei abscessu, perit nimirum album. Alin do-
aliquid. Quoniam ergo nihil est loco, nec tempnre, mirio i nbn est ita sicut in albo : si enim auferas,
nec actione, nec passione,nec liabilu, nec situ, lamen sicut
s dicium est, aliquem esse servum, perit quidem
e&de quibus baec prcedicanlur sunt subsistentiis et > vocabtilum, quo alter aliquis voeabatur dominus, id
qualitatibns omnia, aliqua vero etiam inlervallorum est i alter aliquis desinit esse dominiis ; sed servus
sunrum quantitafibus, patet quod hae lres praedica- non i accidit domiiin, id est non ideo, cum aliquis de-
:
tiones rem, illa. vero rei circumstantias demonstrant, sinit esse servus, alter desinit esse dominus, quod
quodqueilla iria ita proedicantur,utremsubsislentem i
servitus ila accidal domino , sicut albedo accidit
eis esse aliquid ostendant. Illa vero alia pr_ed_ca'nlur :albo; sed ratione quaein civilibus consideratur, do-
quidero.sed non ila ut rem subsistentem eis esse mino accidit qua_dampotesias, qua servus, ne ultia
aliquid ostendant,-sed polius exlrinsecus, id est ex iquod debet praesumal, coerceiur. Quaepotestas do-
aliorum collationibus,"et diversae rationis consortiis mino accidens, quoniam dejierit, id est a doniino
accommodalum aliquid quodammodo afflgant. Non recedit, sublato servo-, id esl sublata servitute ab
igitur haec secundum rem, sed reete exlrinsecus allero, consiat eum potesiatem, non dico non acci-
cniiiparata. proedicationes dicunlur. Illa vero quae C. dere, sed non per se acc;dere domino, sicut albedo
id rie quo dicunlur, id est subsislens, designant, non albo ; sed per accessum servorum quodammodo, id
aliis e regione, sed se ipsis prajdicatis esse aliquid, esl ralione aii.i quam acce.-suslocorum, vel tempo-
vocantur seeunduiu rem pra_dicaliones,qua; secun- rum, vel habiiuum, veltjuorumlibei aliorutn conliu-
dum rem praedicaliones,cum dicunlur de rebus causa gat extiinseciis comparatum.
suarum subsisteniiarum, quibub*in illis adsunt sibi Non igilur.] Quasi: Quandoquidemexlrinsecus ac-
subjectis, vocanttir quidem accidentia, eo quod rerum cessu comparato relatio pracdicatur, igitur non po-
illarum sul.sislenliis adsunt; sed tatnen secundum test dici prjedieationemrelativam, id est relationent
rem, eo-quod ipsis .-ubsisientibusipsa quoque insunt, pra:dic,itain, vel addere secundum se quidquam rei
- ei eadem essealiquid faciunt. Cum vero dicuntur de de qua dicitnr, vel minuere secundum se, vel mu-
Deo, qui quoniam simplex est, non est accidenti tare seeundum se. Quaerelativa pr;edicatio tota con-
siibjectus, nuncupatur praedicatio, non modo secun- sistit, sicut praedictum est, non in eo quod est esse
dutn rem, verum etiam secundum subsiauiiam illius (quoiiiam nulli conlei t aliquid esse); sed potius con-
de qua dicitur rei. sistit" in eo tantum quod est habere sead aliud, ui
Agenunc, ete.] Hucusque praedicamenlasccundum "comparationealtrius ad alierum. Necquolibet, sed
divirsas piaedicandi rationes divisit; nnnc seeun- ahquo modo se habendi, id est, non quo modo lo-
Uum quam haruni ralionum relationes pra_dicetuur, corum vel lemporum, quod jam praedictuniest, vel
ostendit. Ait ergo : Age nuuc specu'emur de relati- aliorum extrinsecns allixorum comparationibus ea
vis, id esl videamus qua ratione praedicanturrelatio- dequibus haecproedicantui',se habent; seri quod sese
nes de his quae referuntur per eas. Ipsa. namque Q rxhabent ad se, quaebocipsum quod suiu aliorum vere
sunt pro quibus, id est, ut qualiier ipsaepracdicantur e. dicuritur et sunt, habentque saepe vicissitudinem
intelligatur, omne quod dictum esi de praedicamen- quasi cominutaiionis cujusdam, illa quaerelationum
lorum atque praedicandidiversitaie, sumpsimus ad accessu se habe.nt ad se, saepe vero non habent.
disputationem; etdicimus relationes de his quje per Pater enim cujuslibei, cjusdcm filius esse nou po-
eas referuntur relativis relationis nominibus sic prae- tcst, et alictijus duplum, non polest ejusdem esse
dicari, qualiter loca, et lempora, et caetera qu;e dimidium : et hoc modo multa referuniur, quoeom-
praediximus rei circnmsiarilias, et exirinsecus afligi, nia ideo ad aliud hoc loco se habere dicuntur,vicem quo-
scilicet his de quibus praedieanlur minime conferre uiam earumdem relationum cominutaliiitie
lit aliquidsint : quamvis quidquid eis refertur, non sibi comparationis lalibus reiationibus collala, non
esse aliquid non possit. Maxime enim haec, id est reddit. Nec tnmen ita semper absque vice commuia-
relativa, nonvidenfur facere praedicationem secun- liouis relata se habenl ad aiiud, sed aliquolies: lacta
dum se, id est, nullo eortim sie praedicatur relaiio, relationniti conimulatione, se habenl ad idem quod
iu id de quo praedicatur, ea esse aliquid inlelligatur: hoc exemplo potestvideri. Age cnitii slet quisqtiam,
quippe quae perspicue e.x alienb adveutu constare si igiiur accedam ei stanti dexler, erit ilie ad me
perspiciuntur. Recte ait, et ex alieno et constare.. comparalus sinister. Erit quidem dico, non lamen
Nam vera difflnitione nou secundum se, sed potius ex hoc seusii quod ille ipse vera essendi ratione, id
aliorum; nec modo dicuntur, sed etiam quaecuiique est aliqua re sibi iiihaerente,sit quod dicitur, id est
ad aliquid sunt. Age enim quoniam dominus et ser- sinister; sed ideo quod ego ilii jam ex sibi vere in-
1295 GILBE-KTI1'ORRETiE COMMENTAMA. ' 1234
basrenlibus'peffectc subsislenti, extrinsecus aeces- A sensum
i mentis in eo, quod non nisi ex parle eciiieip.
serim dexter. Rursus eadem, id est me ipsi et ipsum potesl,\ laborare. Ut ergo non tam ex rationis pleni-
thihi commulatis relalioiiibus cbmparo, ut qua ille 1tndine, quam ex ejus aliqiia, sicnt dicium esl, pro-
ad me se habebat, ea nunc ad eumdem me babeam; portione j intelligalur, liujus nominis, qiiod est per-
et qua egoad illum me bahebam, ea.nunc ad me sona, . a naturalibus ad tlieologicafactatranssurri,.tio,-'
idem se habeat. Nam egb accedo ad eum sinister. dicendurh i videlur, quae subsistentium qua ratinne
Ecce ilem ille ad me se habet, sed relaiione illi op- vocantur personae. Quod ul facilius possit iiitelligi,
posita, qua se ad me prius habebaf. Modo enim iit illa i qua. superius huic loco distinguenda reservavi-
ad me, el praedicalur esse dexter, non quidem. ex imus, distinguamus,,scilicet quod alicujus proprie-
hoc inlelleciu, quod per se, id est vera essendi -ratas, alia ratione singuiaris, alia individua, alia per-
lione, cl re sibi inhaarente, ita sit, quod dicifur sei- sonalis
i vocatur. Quamvis enim quidquid est indivi-
licel dexier : velut qualitale sibi inha;rente est albus, iduum est singulare, et quidquid est persona est sin-
ac quantitate sibi inha.renle est longus; sed ideo igulare et individuum, non tarnen omne singulare est
quod me extrinsecus accedente ad eum,quijam ex individuum, nec omhe singulare vel individuum est
sibi vere inhaerentibus subsistebat, ipse sit dexter. persona. In naturalibus eaim quidquidest, alio quam
Alque id quod est dexter a me, et si magis placet ipsum sit aliquid est : etquoniam id quo est aliquid
dici,ex me est, id est, ex hoc mei ad ipsum accessu, singulare est, id quoque quod eo est aliquid singu-
quo ego quoque fio magis quam sim, nec ut sim s.i- lare est. Nam plura numero sicut uno singulari non
nisler. Minimevero estdexterex sese, idêst, aliquo sunlaliquid, ita unum aliquidsine numero esse non
quo vel sit aliquid, vel esse possit-.Ideoque esse "R posstint. llaque singularitate ejusquo est,singulare
dextrum aut siriistrum neque addit aliquid ei de quo 'est «tiam id quo e.t, aliquid est. Saape auiem di-
dicitur, nee minuit illud, nec mutat aliquo modo. versa numero singularia secundum aliqua enrum
Quare certum est quod ea quae non faciunt prosdi- ,quibus sunt, conformia sunl. ldeoque non modo illa
_ cationem, id e. t, quae non proedicaniur secundum .quae sunt, verum eliam illa quibus conformin sunt,
proprietatem, quoe ita sit rei alicujus quod de illa unum iiidividuumsunt. Ac per hocneutrumillorum
dicatur, in eo quod ipsa esl, id est qua praedicata, (juibuseonformia'sunt, illa quaesunt indiyiduum est.
id de quo pnedicatur sit aliqujd, nihil prorsus Si l enim dividuum faeil similitudo, consequens est
«
queunt alternare, vel qualibet veri nominis muta- *ut individtium dissimililudo. Atlendeudum vero, .
tipne mutare, nullamque omnino essenliam variari. quod ea quibus id qiiod est, est aliquid, aut simplicia
Nam de quocunque dieuntur haec, miuime confe- sunt, ut raiionalitas., aut composila, ut humanitas.
runt, ut id de quo dicuntur sit eisdem aliud, quam ISimplicia-omniavel actu vel nalura conformia suni,
erat antequam de illo dicerentur. .
ideoque nulla eorum vera dissimililudinis ratipne
Quocirca, etc.] Ab eo«loco ubi dixit, decem om- sont individua. Composita vero, alia ex aliqui-
eiino praedicamentatraduntur, httcusqueomnia prae- bus lanlum.. alia ex omnibus; quae non ex om-
dicamenla, tum secundum genera ipsorum, tutn-se- - nibus, siiniliter sicut et simplicia vel aclu vel natura-
cundum rationes praedicahdi, illa sive de crealis bis .confbrmia sunt, atque per hoc nulla eorum sunt in-
subsisieniibus, sive de fteo, divisit. Nrincad idjpro- dividua. Restat Igitur ut illa tantum sint ihdividua,
jiter quod de prardieamentorum et praedicandidiffe- quaeex bmnibus composita, nullis aiiis in toto pos-
renlia interseruit, redit, et dicit, qtialiter Pater, el suni esse conformia, ut ex omnibus quae el aclu et
Filius, et Spirilus sanctus.qui sine numero unum C1 natura. luerunt, vel sunt, vei futura sunt, Piaionis'
sunt, -sintetiam numero plures. Quasi: Quandoqui- collectaPJatonilas. Hisila se liabentibus. addendum
dem nulla illorum quae non-praedicantiirde re in eo est quod omne subsistens multorum, quibus est, id
quod ipsa sit, id de quo praedicantiiralternare pos- iest generis et differentiae,et accidentis, concretione
sunt, -quocirca si Pater ac -Filiusdicunlur ad ali- - isubsislit, ae per lioc aliquo alioqueesialiquid.Neqiie
quid, ut utique vere dicunlur, nihilque aliud, id-est necesse est rerit illam quaesic aliquid est, ideo aliam
nullo msturae pr*d_camento", ut dictum est, diffe- esse, q:ioniam nbh lantum aliquo aliquid, sed etiam
Tunt, nisi sola relatione, xjua et ad Filiiim Pater, et alio aliud; el item alio aliud, aliquid est. Ut anima
ad Patrem Filius dioitur : relatie vero non praedica- Plaionis non medogenere spiritusest, quod esteam
-tur ad id de quo .praidicatur.,quasi id ipsa relatione esse aliquid, verum etiam alio, id est rationalitate
sit.êt de re de qua dicitur, nequaquariipraedicatur aliud est, id «st falionalis, atque mullis aliis aliud
ea praedii.ationequae vocalur prsedicatio -se'undum et aliud est, non tamen idcirco alia est, riam aliis
Mrem,quia id de quo praedicaiur.,vel e.-se, vel aliquid atque aJiis aliud esl, atque aliud ipsa. Sed,converso
esse ea non polest: manifestutn est quod relatio generaliter dici potest, quod qua_cunqueres subsi-
tion faciet illam alteritatem, qua_ dicitur rerum, id siens alii collaia ab ea est alterutrius numero alia,
-est eam quam ea faciunt quae secundum rem prae- nullo illorum est .riiquid,qtinrum quolibet illaa qua
dicari dicuntur, et quorum quolibel id de quo praeest alia, aliquid est. Nam etsijitraeqne subsistunt -
dicalur aliquid esl; sed potius, si dici polest, faelet aliquibusad se invieem ejusdem similitudine, nun-
alteritatem, quaedicitur personarum. Nee hanc inquam.tamen ejusdem essenliae singularitate. Res
terpretaiionein aliquis tanquam verbum profanaeno- -j., enhn a re nunquam dieilur alterutrius numero a.lia,
vitalis exsufflet: quoniani quidem id, scilicet hanc nisi omnibus quibus est, sit ab ea diversa. Sic igiuir
Patris et Filii alterilalem, qua Pater, et est, et di- iunaquaequeres a qualihet alia, quolibet eoruni qui-
citur alter a Filio, et Filius alier a Paire, nullius bus ] aliquid est per se, ab ea a qua alia est, aliquid
naturalis prsadicamentinisi relationis tanlum diver- .est. Et quoniam quidquid aliquid est, ejus quo est
sitaie, eo fnndo nunc inierpretatns sum, dicens, , isingnlaiitate unum est, sicut res ab aliquo alia per -
iianc alteritatem esse personarum,.quomodo ab aliis se aliquid est, ita quoque per se una esi. Hac itaque
pluribus ante me interpretaluin est. Quodtamen vix ratione et heeequalilas ab alia qualilate per se una
intelligi poluit, etideo ego id exprcssurus et dicm- est, et hic qualis alio quali per se unus est. Non ta-
fus, personarum praemisi, si diei potest. Attende men hs.c ratio sulficit, ut res quaelibet sic per se
quoniam recte ait, si dici potest, _et item quod vix una iioniineiur persona. Mulloeenim sic per se unae,
intelligi potuit. Nee ait, dici non potest, sed, si dici in uno sunt ,: utin homineuno corpus et anima, et
potest. Neeilem ait, non intelligi potuit, sed, vix iu- omnia quibusilla sunt. Quamvis igilui anima liominis
teiigi potuit. Quibus verbis ostendil, neque dictio- nullo illorum aliquid Sil, quibus ejus corpus aliqnid
nem hanc a nostrseioeuiionis usu bmn.no abborrere, est, ideoque a corpore alia et per se una sit, qtiia
neque rem omnino ab humanae inielliêiuiae sensu lamen et illis omnibus quibus anima,,et illis omni-
remotam : sed ex ali (iia rationis proportione tran- bus quibus et corpus aiiquid esl, uiius qui ex his
iumptuin sermonem, rem ipsam sicut est, -iniiiune Coiistathomo est aliquid : neulru n-illoriimv id csi, '
posse explicare, et praeter r.uionis jhenit udinem nee corpus bo.i.inis, nec ejus anjma nominalur per-
i_>',S IN-LIBRUMDE TRINITATE 1290
sona, quia non omuino per se uunt. Quoeetsi omni- A nae, n quoniamejus quo sunl singularitate unum sunt,
bus quibus sunt aliis alia a se sint, in uno lamen et e simplicilate id quod shnt, essentiarum opposi-
sunt hominc, qui est quidquid sunt corpusetanima, tione ti a se invicem aliaeesse non possunt, sed harum
et aliud quam sunt corpus et anima. Corpus vero et qua. q dictaesunt extrinsecus affixarumrerum opposi-
aninia non suht quidquid est ipse bomo. Piato vero li lione, a se invieem aliaeet probantur et sunt. ldeo-
a Cicerone ita est alius, quod et nullo illorum alter que q nomen et numerum personarum in tlieologicis,
quibus aller est, etomnino nihil est, quod sit onuii- et e lam ineffabile verbis , quam incomprehensibile
bus his quibus titerque est. Ideo a Cicerone Plato, rationer; secrelum auctor admirans, alteritatem illam,
et a Plalone Cicero, et quilibet eoriim ab unhersis, qua q Pater, et Filius, et Spiritus sanctus a se invicem
a quibus similiter differivere per se unus, vera ra- alii a sunt, appellaturus personarum, recte praeniisit,
tione persona est. Et qtiaecunquecaeteraa se invicem si s; dici potesi, et quod vix inlelligi potuit.
eodem modo sunt alia, id est, quodlibet animal et Omninoenim, elc.J Quod alterilas haec,qua Paler,
quaelibet arbor, et hujusmodiinfinita : quamvis ad et e Filius, et Spiritus sanctus a se invicem esse alii
rationales lantum sulsislentias hoc nonien quod est praedicantur,
p non sit rerum, id est non sit secundum
persona , philosophorum usus contraxerit, sicut in res r illas quibusaliquidsint ea de quibusipsaedicuntur,
libro contra Nestoriumet Eulychen diceiur : et in sed s potius secundumrelationes sit,adhuc demonstrat.
naturalibus quidem sic est per se una , quaecunque Narn B quaecunquesive corporalia sive incor-poraliadi-
resjjersona vocatur, ut.seiiicet etcujuslibet illorum si stant, his quibussunt, sive substantialibus sive acci-
quibus est singularitate una sit, et dissimilitudineil- ddenlalibus, distant. Etcorporalia quidemetiam locis
Iius quo nulli a se alii polest uniri individua, et •» hhis qui ex comparationeintelliguntur, id est, quibus
nullo illorum quibusipsa est aliquid, simul et singu- *corpus aliquodcitra corpus alhfd, vel ultra, vel extra,
la;iter illa sii, quse in naturalium genere ab.eadem vvelinlra, vel huj"usmodiesse dicilur, distant. Incor-
est alia.-Simul dicimus, quoniam ab aliquo genera- poralia P vero nunquam locis, sed solis iris quibus
uis, aliquo singulariier, eliam eodem est cjuoel ge- diclumd est differentiis. Omninoenim magna veritas
riitorejus, sed non in eodem lempore. Ea namque regnlse f , id est magnaeverilatis regula est, in rebus
paterni sanguinis corporalitate genilus aliquid est, ii
incorporalibus, non locis sed differentiis, quibus eis
qua singtilariter genitor ejus, non dico adhuc est, ssubjecta subsislunt, efflci vel numerales, vel indi-
v
sed fuit aliquid. Singulariter vero dicimus, quoniam viduales, vel personales distantias. Talium enim
d
multorum quibus est conformiiate, idemsunt ea quae ditferentiarum diversa proprieias, plures. numero, et
ab eadem re sunt alia. In naturalium autern genere dissimilitudo
d individuas, et" inconvenientia, qua
dicimus, quoniamin maihematicis et aliis generibus uni " convenire non possunt, personas esse facit;
plura, et a se i ,vicem,et a naturalibusita sunlaiia, cujusmodi
c differentiarum pluralitas, in Patre, et
quod el proprielatibus diversis diversa una sunt, et IFilio, et Spirilu sanctos qui non nisi una essentia
dissimililudiiiediversaindividua,etquodcunqueunum sunt s esse non potest.-Certum est enim quod non
illorum est,nullum aliorum est, ettuue personsenon sunt s subslantialihus pluribus, neque vero acciden-
sunt. ut cujuslibet personae ex omnibu,. collecta talibus: t noh enim potest vere dici Deo aliquid se-
proprietas. In tbeologicis vero cerium est quod et cundum c tempus accessisse, ut fieret Pater, vere.
Pater alius est a Filio,,.eta Spiritu sancto, et Filius Non
I enim Paier cospitunquam alicujus accessuesse
a.Paire alius,et a Spirilu sancto, et Spiritus sanctus IPater, sicut nunquam alicujus abscessu coepit esse.
a Patreet a Filio alius, el quod unusqui-que.horum G Hoc I autem dico eo quod substantialisest ei, id est
trium est illa singulari, ac simpliei, et individua, et IPatri, productio JSilii, scilicet id in quod ex se
sola oOgtK,id est .essentia, hoc quod est, qua alius Filium
I generaiione produxit, non nisi substantia
est, unus et simplex , et individuus, et absque.di- est. <? Sane aliter, quoniam"in naturalibus sit geneta-
versa; essenliaeconsorlio Deus, ita quodipsi tres si- tionet productio. Homo uamque filiuiu suuni gene-
mul sunt unus essetuiaeproprietate, simplex sine il- iratione non modo in hominem subsistentiis, verum
lius compositione, individuus ipsius dissimilitudine, etiam
£ in coloraium, et longum, et bujusmodi
a
et ejusdem ab alis essentiis solitudine, ipsum Deus. accidentibus affectum produxit. Ideoque naturalis
Ex his ergo riianifestume.l, hoc nomen quod est generationis
£ productio partim subslantialis. parlim
persona, theologicis minime conêuire secundum accidentalis<> est, maxime cum ipsa generalione ali-
pleniiudinemejus, a i,ua nomen estrationis; sed ex cquibus, quibus antt. non erat accidentibus generans,
proportione, quae in ejusdern rationis parte conve- sive £ generatus esse incipiant. In theologicis vero ea
nit, a naturalibus ad illa esse transumptum. Quod cquae est generatione productio, non nisi substantia-
eniin de naiuralibus dictum esl, personam aliquam lis I est : Pater enim Filiuni, uon nisi in id quo ipse
ita esse per se unam, utnullo illoium quibus est ipsa PaterI substanliali Cssenlia semper erat, id est, in
sit alia, non convenit theologicis personis, imo eo- IDeumgeneraiione produxit:qua ulique productione
dem quo est una, est alia. Sunt tamen quaedamquae neuier i esse aliquidcoepit. Nam et Filiussemjier est,
sicut in naturaiibus, iia et in tbeologicisuni conve- iquod a Patre nalivitatem acceperit; et hoc quidem
nire non possunt; imo sicut ipsasunt ad se inviecm sensu £ dictum intelligilur : Substantialis est_Patri
alia, ita de aliis a se invieem dicuntur, ut generatio, p, produclio
1 Fiiii. Et per boe recte monsiratum quod
nativitas, atque connexio; haccenim de uno eodern- alteritas
. personarum theologicarum non est rertim,
que dici non possuut : non enini genilor natus est, i
iu est non sectindum alijua quibus ipsaesuni. Ca_-
t
nec natuti) genilori connectit, neque natus est geni- ' terum hoc nomen .quod est iiroductio, iion est di-
tor, nec Jiuium geiiiloremque connectit; et qui ab vin;e "* essentioenomen, quoniain solus Pater dicitur
utroque procedens eoruindem connexio est, neuter ex t se generatione Filium produxisse. Essentia igitur
borumesi, id est nec natus nec genitor,sed alius (qua Filium esse Deum generatione dedit, subsian-
t
esl qui est genitor, alius est qui est genitus, alius qui tialis e=t, non modo ei qui genuit, sed etiam Fi-
est genitoris natique Connexio.Sic igitur theologiea Ho I ejus, et Spiriiui, qui ab utroque procedit. Re-
cum naiuralibus in parte rationis illius.id est perso- lativa
1 vero est praedicaiio Paliis, qua scilicet di-
naliuiis, ad cujus plenitudinein naturalibus huc no- citur c Pater soius ille qui genuit.
inen indiluni est, couvenire intelligunlur, et in parte Ac si meminimus,etc.J Quoesuperius de Palris, et
diflerre. In i|uo maximeillud est alleudeiidum, quod Filii,
I et Spiritus sancti secundum essentiam uuiiate,
nalurales per.-onaehis quibus unaquaequealiquid et e eoruindein relationes numerali diversitate diffu-
est, prius a se invicemsunt alije, ut Ins per haec a ssius, et quibusdam aiiis, iiorum tamen causa, inter-
se aliis, deinde hujusmodiextrinsecus aflixa proedi- positis
j: dixeral, bic breviter reeapituiai. Quasi: Pater,.
camenta dieantur : quorum opposilione; eisi non et e Filius, et Spiritus sanctus, non nisi relationibus
Bint alia, recte tamen eoiiim quibus suiu, oppoii- differunt.Ac
c si nieiuinimusomnium,quaeuiprioribus
tioue pifobaniur esse alia. Theologica.vero perso- 1, ljnjiis sciljcet operis parlibu. de Deo dicue sunt sen-
'
1297 GILBERTIPORRETJS COMMENTARIA. 1298'
tentiarnm, ita, sicui imnc breviter dicemus, cogile- A cilur, qua Pater, qnahter in praeeeilehtibusdiximus,
nnis, ex Deo quidem Palre Filium Deumprocessisse, alius a Filio et Spirilii sancto esl, pprsona est, simi-
et ex ulrisque proces-is*seSj.iriium sanctum Deum: liler el Filius, et Spiritus saneius, idcirco Pater, et
eogiiemus videlieet lios minime locis dislare. Quoe Filius, et Spiritus sanclus, omniumnon tres auctores,
ulique recta est cogilalio1, quoniam incorporales sed unus solus auelor sunt; nee tria principia, sed
sunt: quoniam vero, seiiicel quod Pater est Deus, el unum solum principium; non vero simul omnes una
Filiusest Deus, et Spiritns sanclus est Deus (supple), peisojia, sed tres per-onae. Ex his quidem ralionibus
cogilemus, Deiis vero nullas omnino neque similium intelligimus de Palre, et Filio suo, et anibormn Spi-
neque dissimilium essentiarum habet differenlias, riiu. "auctoritatem aique principaliiatem, non plura-
quibus differal a Deo : scilicel, vel Deus Pater a Deo liier, sed singulafiter preedicari, scilicet propier
Filio";vel idem Deus Pater a Deo Spiritu"sancto; vel esseniiae, secundum quam de illis dicunttir, singula-
Deus Filius a Deo Spirilu sanelo. Sensus : cogilemus ritatem. Personalitatem vero econtra, id est, non
quod quilibet tritim a nullo eorum; eo quo ipsi sunl, singulariler de illis colleciis, sed pluraliter dici, pro-
differt. Ubicunque vero absunl btijusmodi differen- pter proprietalum «0111061, quibus a se invicem alii
tia;, abest illa, quae secundum earnm diversitatem sunt, diversitatem. Unde recte infefeus, ait,: lta igi-
solel esse pluralitas. Ubi atitem abest Iia.e pluralitas, tur, id est per haee maiiifesiumesl quod substanlia,
adesl essentiae unilas, qua essenliae unitate unus-' qurc GroeceOUO-.K tlicitur, conliiiel unitatem, id est
quisque eorum <juiest eu, et etiam omnis simulsunt lac.itut Patef, et Filius, et Spiritus sanclus sint ijisa
nnius. Ideoque el Pater esl unus Deus, ct Filius est essentia : et ejus singtilarilaie Deus unus, magnus
unus Deus, et Spirilus sanctus unus est D.:us :.et g unus, bonus unus, et hujusmodi; aique bis qtioese-
Paler el Fiiius et Spirhus sanctus simul, non nisi ctmdum essentiam praedicaniur, dominus unus, au-
uhus Deus.- cior unus, principium unum. Relatio vero muliiplicat
Nilitl aulem] Quasi : Ubi abest pluralitas, adest trinitatem, id est eos qui essentiae singularitale sunt
unilas. In liis autcm de quibus nunc seimo esl, non unus : Telalionum quee de eoderiidici hon po-surit,
est omninoalia unilas, nisi qu;e est ex singulaiitaie . diversitate facit eos multos, et specialiter ires. Aique
-divinitatis. Nant ex Deo nihil aliud gi,gnipoluil nisi icleo,quoniam scilicet raliones quas de diversis dici
Deus. <_uitamen a Patre riec est alius Deusnec ipse, neccsse est, faciunt mulios, soln illa prajdicamenta
nec abtitroque procedere poluit, uisi Deus."Qui ta- qua. dividenlis relalionis sunt, prolerunluf singilla- '"
tuen nec aliusab eis Deus est, nee ipsi. Dicituraulem lim atque separatim, id esl, de quo dicitur uniim,
Deus, Deus, Deus, distributione quidem illorum qui non dicilur aliud. Namnon est idem Pater qui Filius,,
suiil Deus: quia primum de Patre, secundum de Fi- id esi, ille qui est Pater non est Filius; et ille qni
lio, lertium de Spiritu sanelodicitur. Ejus vero quo est Filitis non est Pater; riec idem ulerque qui Spiri-
sunt Deus, non dislribulione, sed distributionis imi- tus sanctus; nec ille, qui est-Pater, est ille qtii
latione, quae proprins dicitur fepetitio unilaium, utrorumque, id est, Patris dic.iiur, et Filii, el Spiri-
quam dislributio. Quoerepetilio in rebus numerahi- tus sanctus; nec ille qui est Filius, est ille ipseimi
libus non facit modis omnibus, nullo modo facit dietus est Spiritus sanctus; nec ille ainborum.Spiri-
pluralitalcm eorum quoerepelunlur. lus sanctus est aliquis illorum a quibus •jirocedit, id
Trium igitur] Quasi : QuandoquidemDeus, Deus, est, nec est Pater, nec Filius. Tanium Pater, et Fi-
Deus, illorum quidem qui sunt Deusdislributio est, lius, et Spiriius^sanctussunt idem Detis, idem justus,
ejus vero quo suut Deus repetiiio : igilur irium, id C idem,'bonus, idem mngnus,denique idem omniailla
est Puris, et Filii, et Spiritus sancii, idonee consli- qua; securidum se poierunl praedicari : ita plurali
lula est essentieeunitas. Sed quoniam nulla relatio verbo debuit dicere, sunt, quoniam illi de quibtis
potest ad seipsam referri, id est, quoniam riullare- unam essenliim lot nomimbus, idesi, Deus bonus,
latione aliquid ad se potest referri, sed semper ad magnus, praedicabat, relationum diversitaie plures
aliud, idcirco quod ea pra-dicaiio quoerelatione ca- sunt. Dixit tamen, est, verbi singularitate juxta ovo-lag.,
ret, id est qua non relertur ad aliquid, secundum quam prasdicabat, meiiens unilaiem. Qui loquendi
seipsatn est, facta qnidem esl illa quee dicitur Trini- ttstis soepein humana pagina invenitur : ut iroeaman-
tatis, hocest trium numerositas, in eo, id esl seeun- lium, redinlegratio amoiis est. Non ait sunt plurali-
dum id quod esl pradicaf.o relationis; servata vero ler, quod tamen deberet, quoniam nomeii quod verbi
earumdem uniias in eo, id esl secundumid quod est personam simul "etnumerum juxta grammaiicorum
iiidifferenlia: scilicet vel subsianiieeunius, quaetri- regulam continebat, pluraliter proemiserat dicens,
bus illis dieitur; vel operationis unius, quaeaequali- iroe.Sed ait singulariter-,esl, propter liujus nominis,
ter ipsi operanlur; vel omnino indifferentia ejus quod est redintegralio, singularilalem, qhod tamen
praedicationis, queeciinquedicitur secundum se, id uon propier verbi personam et numerum, sed jiro-
est qua vei ovuia ipsa praedieatur, ut Deus, vel se- pler quulitalem qua fit demonslratio, positum iutel-
cundnm OUO-.KV qundlibet exltinseeus affixorum:ut ligitur. Simililer dictum est: Ornnia Csesar erat, et
semper esse, vel tibique, vel bperari. Sic enim hoc multa hujusmodi.
loco inlelligenda est seeundnmse praedicatiodici,. Sane, ctc.J Dixit quod Pater et Filius et Spiritus
qua scilicet, sicut dictum esl, vel ipsa essentia, vel^ sancius, secundumid quo sunt id quod sunt, omnino
seeundum eam aliquid praedicatur, sive libc per se, idem sunt, qualia in subsisientium genere ad se re-
sive ad aliud dicalur : per se quidem, sicut illa quoe ferri non posstinl. Quoecunqueenim subsistentium
posuimus, sciiicet semper'esse, vel ubique, vel ope- ad se invicem referuntur, his quibus sunl differunt.
rari; ad aliud vero, ut auctoritas cl principalilas, Ul tamen quali potest similiiudine hoe quod est iuef-
quaesicui ipsa essentia indilferenter, et ideo singula- fabile innual, Palrem scilicel, el Fiiium , et Spiri-
riler de tribus dicuntur»Nam et unnsquisque illorum lum sanctum , qui eo quo sunt idem ,unl diversis
tiium, et omnes simul sunt omiiium creaturarum ' relationibus ad se referri, ait:
irnus aucior et unum principium. yuam auctoritatis Sane, etc.] Quasi. Pater, cum quo Filius idem
atque principalilatis indifferentiani, ex ovaiac ipso- est, proedicaturrelative ad Filium Pater. Quod uii-
rum,- sccundum quam de illis praedicantur, indiffe- que convenienter potest : nam sane sciendum est,
rentia,. esse putamus. Unde et secundum personuli- etiam in rebus creatis proedicationemrelativam, qua
tatis rationem, quaaproprieiatnm secuia differentiam scilicet aliquid referri ostenditnr, non semper talem
de unoquoque illorum non relalive, sr-dper se prae- e^se, ut semper ad aliquod lam nomine quam re
dkatur, minimeilla esl indiffereniia, ut et unusquis- dilfcrens praedicefur, scilicet ut est seivns ad domi-
que per se, et tres simul sunt una persona. Pater jium. Heecenim nomina el res illis significare, id est
namque quoniam Deus cst, creaturartun omnium servitus et dominium , et illa de quibus ipsaepraedi-
auctor et jirincipium est; similiter el Filius,-ei Spi- cantur, differunt. Sed (sicut dictum est) non sem-
Eitiissanctus. Quia vero idem Pater-projirietatedi- per ad ista differens fit jirecatio relaiiva : nam omne
" 1N
i299 LIBRUMBE PRJEDIC. TRIUM PERSONARUM. 1300
sequale sequali eequale est, et simile simili simile A __qua proportione-theologica cogitamus, nulla ima-
est. Queevidelicet ejusdem-nominissunt relationes. ginalione ab his quoe theologicorum surit propria
.Ipsae quoque quanliiates et qualilales, seeundum debepius diduci, ut scilicet, quoniam uaturalia no-
quas ea in quibus sunt aequaliasunt, atqub similia : mina- ad theologica transferentes, dicimus Patrem
et si illa proprietate qua subjectorum suorura altera ad Filium, et Filium ad Patrem, et Spifilum san-
qtiidem hujus, altera vero illius propriae sunl, dictum ad utrumque, et utrumque ad Spiritum san-
versac intelliganlur : rion lamen adeo diversee sunt, ctum referri, putemus eos aliquibuseorum quibus
sicut dupli et dimidii, et caeterorum inaequalium sunt ad se invicem alteros ; sedpotius a proprietaie
quantitates : aut sicut aibi et nigri, vel trianguli et riaturalium recedentes, oportet nos erigi inlehectu
quadrati, et caelerorum contrariorum seu dispara- simplici, ut scilicet horum trium, quamvis ad se
torum qualiiates. Et ut ab apposito exemplo non relatorum, et relationum proprietaiibus diversorumV
recedamus, quantitates et qualitates secundum quas intelligauius unam solam simplicemque, qua unus-
sequaliaet similia dicuntur, non adeo diversaesunt, quisqueest, et omnes simul sunt unus, et simplex
sicut potestas et vilitas, secundum quas ille domi- Deus, essentiam, el nullatenus alterius alteram, et
-nus, iste vero servus dicunlur, sed quodammodo alterius alteram. Et denique quicunqne sive theolo-
ununi sunt, non quidem ea quaeex singularitate est gicum , sive- naturale , sive quodlibet aliud ( prout
unilate, sed ea quae ex proportione comparatur polest intelligi) ita eiiam aggredi intellectu opor-
unione. Sed el ubi non unto collectionis, seduniias tet, ne quem in proporlionum comparationibus,
proprietatis est, flt quandoque praedicatio relativa, extra illa propler quse eomparationes inducuntur,
ut idem ei, quod est idem, idem est, non modo _, aliqua pbantasia imaginationis decipiat. Sed de pro-
identitate unionis, ut homo, idem quod homo est . "* posita.queestione, qua ex principiis naturalium r&r
nam Plato et Cicero unione speciei sunt idem homo, tionum quaesitum est,. an sit una essentia eorura
verum eliam idenlitale, vere et quaa ex proprietate qui proprietalibus invicem a^se sunt alii, et an pro-
est unitalis ; ut rationale idem quod- ralionale est,, prietamm diversitas faeit a se invicem alios,quo-
veluli .ariima hominis, et ipse homo, non uiiio.ne rum non esthiversa essentia ; et ibeologkis ratio-
speciei, sed unitate proprietalis, suni unum rationibus demonstratum,. quod qui a se invicem alii
nale, cum tamen partialitalis et totalitatis- relatio- sunt,.non nisi una singulari et indh*idua omniuo,
nibus se ad sese invicem habeant. Anima enim pars et simplici essenlia sunt idipsum quod sunt; uatu-~
hoihinis est, et homo totum animee, quamvis homo Kilibusvero, quod qui uua essentia sunt id quod sunt,
sit quidqnid est anima. Nam etsi anima non omnino- proprietatum diversitatibus-, absque-illa <jucevero
est id quod homo, homo lamen est idem quod ani- nomine alteritas vocatur, a se invicem alii sunt, sa-
ma. Et ut veniamus ad id propterquod de taliter ii,- lis dictum esi. Nunc, o Symmache, et quicunqne alis
differentium relationibus diximus, in hac maxime- sapienles quibus hanc quaesiinnis invesligationem
de qua agimus Trinitate,. id est iii his tpibus, Palre veslri judicii cnpidus offerendam curavi, subtilitas
scilicet,.et Filio, et Spiritu sancto, s.miiis est rela- forraataerationibus quaestionis, exspectat normam ,
lio : videlicet Pairis ad Filium, et item utriusque ad id est regulam vestri judicii, cujus quasi quadarn
Spiritum sanctum; similis, inquam, ut ejus quod, appositione hsec quaede quaeslionedieta sunt, vere
est idem, ad id quod est idem : quomodo scilicet, t't ordine congruo esse dicta monstratur. Quod el
sicut in his quoe dicta sunt, non aufert relationem ipse-supponit-dicens: Quae,videlicel quoestionissub-
illa qualiscunque e,orumidentilas, ita Patris ad Fi- G" 1'tilitas., uirum reete an minime ordine ,el perfe-
lium, et utriusque ad Spiritum sanctum relationem ,. ctione raiionum decursa sit,. id est, adusque ter-
non aufert ba_c, quoe tres singtilariier unin Deus minum explanationis deducta, slatuet sola veslrae
sunt eorum identitas. Id autem,.scilicet vel referrf " pronuntiationis auctoritas. Quodsi, divina gralia opi-
aliqua inter se, quae omnibus quibus suiii invicem tuIante,argumentorumidonea adjuriientapraestitimus
idern sunt; vel quae referuntur invicem idem esse- 'catholicorum sententiae, sponte, id est sine ratio-
onmibus quibus sunt, non polest inveniri in cunctis num argumenlis, firmissimae, fnndamentis fidei, id
aliis rebus, id est, nuiloealioeres sunt, in quibus iest, qnoniam in fide fundalae, hetitia perfecii operis
hoc possit inveniri. yuod si boc est, ut utique est, i
nostri illuc remeabit, unde venit ellectus, id est in
quod in nullis aliis hoc inveniri possil, revera facit eo t latabimur, Deo, scilicetTrinitate, quo auclore per-
hoc alleritas, quoe est cognata caducis rebus. Non fecimus. Quod si humanitas, id est huiiianaenalura;
enim sine illorum qnibus sunt alieruaie d.versa iinfirmitas, nequivit ascendere ultra se, ut scilicet
sunt a se quselibet subsistentia, nee nisi hac alte- i
ineffabilia, ex"l-aiionum locis ostenderet, quanturo
riiate diversa possunt ad se invicem referri. Cuui iintelligentiaeimbecillilas perfectioni operi subtrabit,
vero hac alteritut-' omnia quae in his caducis ad se itanium incompreheiisibilibus seinper haerentis vo-
-referuiuur, a se sinl allera, nos qui ex boruni ali- luntatis
i vota supplebunt.
A?fe MANL. SEWo BOETII

UTRUM -PATER ET FILIUS AC SPIRITUS SANGTJJS
DE DIVINITATE SUBSTANTIALITER PR^DICENTUR LIBER,
AD S. JOANNEM DIACONUM ECCLESIJ.: ROMANiE °. '
Quaeroan Paler et Filius ac Spiritus sancius de D sumendam, unde rcrum omnium manifeslum constai
divinitate subsiantialiler praedicentur, an alio quo- exordium, id est ab ijisis catholieae fidei fundanien-
libet modo; viamque indaginis hinc arbiiror esse lis. Si igitur interrogem an qui dicitur Pater sub-
a Eo tempore Eecl. Romanaedaconum , postea inam adeptus esl. Dnrie antiquarius Boelii exscriptor
vcro, nimirum anno S25, cjusdein poitlilicem; qui (ea enim seriptura luii eorumd. opt. codicum), ut
postquam ex Oriente Theodeiici aclJusliiiuni legatus etiin igitocdesignaret, sanclum appellavit; quemad-
rediit, Ravenna. ab eo custodiae traditus, paulo post iiiodum et Anasiasius Bibliotbecariusin ejus Vila:
amicum Buctium, similem ob causam, simiicm pal- quem, ut ohiter moiieam, in Yita Boeiii emciidaules
1501 GILBERTl PORRETiE COMMENTARIA. 1302
stantia sil, respondetur esse substanlia. Quod si.A justiiia, ut ipsa quoque substanlia, de caeteris diee-
quaeram an Filius substanlia sit, idem diciiur : Spi- retur. Item Filitts solus hoc recipit nornen, neque
rimm quoque sanctdm substantiam esse nemo dubi- cum aliis jungitur, stcut in Deo, sicut in veritate.
taverit. Sed cum rursus eoliigo, Patrem, Filium, sicut in ceeteris quse superius dixi. Spiritus quoque
Spiritum sanctum, non plures^ sed una occurril esse sanctus non est idem qui Pater ac Filius. Ex his
substautia; una igitur snbstantia trium necseparari igitur intelligimus Patrem, Filium ac Spiritum san-
ulli) n>odo,aut disjungi potest, nec velut ex partibus ctum non de ipsa divinilale subslantialiter dici, sed
iii unum conjuncia est, sed est una simpliciter. Quae- alio quodam modo. Si enim substaniialiler pra_di-
cunque igilur de divina substaniia preedicantur, ea caremr, et de singulis et de.omriibus singulariter
tribus oportel esse cbmmunia; idque signi erii, qua_ dicereiur; boecvero ad aliquid dici manifestum est:
sint, quoede diviniiatis substantia jiraedicentur, quod nam et Pater, alicujus paler esl; et Filius, alicujus
quaecunquelioe modo dicuntur de singulis in unum filius; et Spiritus, alicujus spiritus : quo fH ut nec
colleclis, tribus singulariterproedicabuntur hoc modo, trinitas quidem substanlialiter de Deo praedicelur.
si dicimus, Pater Deus est. Filius Deus est, Spintus Non enim Paler Trinitas, qui enim Pater esl, Filius
sanctus Dehs est; Pater, Filius ac Spiritus sanctus ac Spiritus sanctus non est; nec Trinitas Filius, nec
TinusDeusest. Si igitur eorum una deilas, una sub- g Trinitas Sjiiritussanctus, secundum eumdera mbdum;
stanlia est, licet Dei nomen de divinitate subslantia- sed Trinitas quidernin personarumplnraliiate corisistit,
liler pracdicari. a Ita, Pater veritas est, Filiu«_veri- uniias vero in simplicitate substaniioe. Qnod si per-
tas est, Spiritus sanctus veritas est:.Pater, Films et sonaedivisaesunt, substantia vero indivisa, necesse
Spiritus sanclus, non tres verilales, sed una veritas est, voeabulum quod ex personis origneiri capil, id
est. Si igitur una in his snbstantia, una est veritas, ad subslanuam non.perlinere. At Trinitatem pefso-
necesse est verilatem substanlialiter praedicari: de narum diversitas fecit; Trinilas igitur non peftinet
Lonitale, de incomrriu.abilitaie, de juslitia, deomni adsubstaiiliam. Quo flt ut neque Pater, nequc Fi-
poiemia ac de caeterisomnibus, quae tam de singulis, lius, neque Spiritus sanctus, nec Trinilas de Deo
qnam de omnibus singulariter' pi\_edieamusVmaiii- substantialiter pra.dicentur, sed, ut est, ad
fes.um est substantiaruer dici. Unde apparet ea quae dictumy
aliquid. Deus vero , verilas, justitia, bonilas, omni-
ctim iu singulis separatim dici convenit, nec tamen
potentia, substantia, immulabilitas, virtus, sapienlia,
in. omnibus dici qiieum, non substantialiter praedi- ei
quidquid hujusmodi excogitari potesl, substanlia-
cari, sed alio inodo : qui vero iste sit, posierius liter de divinitate dicuntur. Haecsi se recte et ex
qua.ram. Nam, qui Paier est, hoc vocabulum non flde habent, ut me inslruas peto; aut si aliqua re
transmiliit ad Filium, neque ad Sjiirilum sanctum; Q forte diversus es, diligentius intuere quoedicla sunl;
quo flt ut non sit boc nomen substanliale inditum : et fidettijSi poteris, rationemque conjunge.
uam si substantiaie esset, ut Detis, ul veritas, ul
ex ejusd. Anastnsii vet. cod. ms. scripsimus defun- Hla in libro Gilberti episcopi Piclaviensis, quo super
ctum vi cal. Junii, ut et hahet Bieviarhim Rom., v.rba Boelii de Trinitate, sanissima quidem a'que ca-
iion xv. Ex jodemqueAnasiasii cni. corpuscjus Ro- lliolica, commenlabaturhoc modo: Paler est veritas.
maecatendisJiiuii .suscepiumrepostiimus, non vi cal., id est verus ; Filius est ver.tas, id est verus ; Spiri-
ut in impressis erat; qui dies mortis ejus Itiit. lussanclus est veritas, id est verus, el hi tressimul
a Eaverba ilmn exponil GilbertusPorretamis, non tres verilales, sed una veritas, id est unns ve-
epi-
scojiiiNPictavieusis, in eum errorem lapsus est quem rus: 0 obscuramperversamqueexplanationem! Quam
danmavii concilium Remense anno 1148, el ipse verins s miusqueper contrarium ila dixisset: Pater esl
agnuvii..Qualis fuerii, qui verba ejus relert D. Ber- Vtrus, id est veritas ;.Fitius esi verus, id est veritas;
iiardti-, s.crecensetserin. 80 supcr Caiuica : Si quid Spiritus sanctus esl verus, id est ipsaveritas! Quod qu-
iiaque, inijuit, de Deoproprie d c\ possit. reclius con- dem fechset, si sanclum dignarelurFulgenlium imitari,
gruenliusquediceUir, Ueusest magnitudo, bonitas,ju- qui ail: Unaquippe verilas unius Dei; imo una verilas
sliiia, sapienf-a,quam Deusesl niagnus, bon.is,justus unus Deus, non palilur serviliumalque culturam Crea-
aul sapiens. Vntienon immeritonuper in concilio quod toris crealumque conjungi. Fttsius rem omnem narrat
pam Sugenius Ilemis celebravil,tam ipsi quam cmeris Gnfridus Vilee ejnsd. D. I.ernardi cap. 5, lib. m.
ephcopisperversavisa esl el omnino suspecla exposilio \ _
G-ILBEETI PORRETiE COMMENTARIA

iN LIBRUM DE PR.^DICATIONE TRIUM PERSONARUM.
Ex illius, -de qua Symmacho Boetius scripserat, D esi sitnplex ipsiun, ct

parvuli, audienles quod Deusdiversitate
quaecumjiiede eo nominiini diciinlur : ut
quaestionis invesligatlone, sntis manifestum erat,
pr.-tedicamenianaturalium generibus rationibusqiie Deus, unus, aelernus persnna, principium, auctor,
diver;-a, quariimdaui jtroposuiuiiibu-, ratioimni ad P.uer, Filius, connexio, et hujusmodi alia : ejusdem
theologica iraiis.erri, et de Deo qtioqti', quemadmo- nainroe ej'usdemque rationis esse ita accipiunt, ut et
rium et de suhsisteniibns, alia qmdem seunilum se, essentii qua dicitur esse Deus, sit el iiniias, qtia
alia vero ex collalione allcrius ad ailermn ; el eorum unus esl; et aeierniias, qua ajleiiius est, et suni-
qtiae seciindumse alia qnasi rei circuinslaulias de- liter ceeicia : et econvetso, ip_e etiam Pater sit
monslraitiia qualia sunt, eliam qti;ecunqiie diciinlur, j.aêrni-as, et uniisunitas, et eeternus aelerniias; et
ex cnlfuioie pr dicari. Q .ia taiuen aliqtii sensu couversim, cl eodein modo in aliis omnibus quas
£3t_3 IN LIBRUM DE PR_€D!C.TRIUMPERSONARCM 1304
& ipso quaciinqiierationc-prapclieanltir.Scribit idem A non ralio fidem, sed fides seqnitur ra)ionem..Etquo-
Boetius Joanni Roinano diacono de illis specialiter, niam in lemporalihus nib',1est quod mutahilitati non
quae nominilins his, Pater, Filius, Spirilus sanctus, sil ohnoxinm, lota iTlornm consueiudini accomrrio
praedicantur. Ostendifauicm illa.et de diversis prse- dala necessitas nulat. Nam in eis quidquid praedica
dicari, et esse uiversa non modo a se invicem, ve- ttir necessarium, vel esse, vel non esse quodam
rmn eiiam ab esse.niia,quse diversis nominihus nna modo, nec esse, nec non esse necesse est. Non enim
de eisdem diciiur, <Iequibus et illa diversa salva Dei absoluie necessarium est, cui nomen necessiiatis
simplicitate dicuntur. Quamvis autem bsec diversi- sola consuctudo accommodat. In iheologicis antem
las, ant non posse penittis, aut vix posse nionsirari uhi esl veri nominis aique absolula necessias, non
videalur, t.uiien quia naturalium leges tbeologica ratio fidem, sed fides praevenilraiioncm. In his enirn
speculaiio non omnino admitlit. tum quia, sicut di- rion cognoscentes credimus, sed credentes cognosei-
ctum esi, in simplici Deo nomen eujuslibet diversi- nms. Nam altsque rationum jirincipiisfides concipif,
tatis, errnr parvulorum abhorret, non tiimen eam non modo illa quibus inielligpndishumanaeraiiones
sicut in te pro|>ter difficultalem obscura ct pt-opier suppediiare non jiossunl, verum etiam illa quibus
obscuritalem difiicili fieri solet, multis yel probata- irsc possunt esse principia. "Spiritus enim qui ex
rum ^cripiurarum testimoniis persuadet, vel neces- Dco est dat fianc ijisi fidei pra. rationihus digniia-
sariaruni inveniioi.iiuii conriexionibus pr»hal, vel tem, et in theologicis, el etiam in Iiis qu-tTinfra
eorum qua, incidenter, et,qnasi a latere (lispuiaiionis theologica sunt, naturalibus scilicet, et bujusmodi
eniergeie possenl amjilificaiione,explanat; sed quia aliis quortim raiionibus pliilosophorhmfidcm spiritus
nec malevoliis, nec tardus est suus, cni scripsit, ati- " bujus mundi supposuit. Nam el in ualuralibus et in
dilor, sola propria unumqnodque pra.dicandi ralione aliis, omnem raiionem spiriiualium-lides anleveuil,
dtmonslrat.. iHiuseiiiiu proprielas pr-edicaiioi)is,qua ui fide magis priusquam ratione omnia judiceni. Ac
de quo uuum pr_edicalur horutn, aliud proedicari per boc, non modo iheologicarum, sed etiam omnium
non polcst, satis patentcr osiendit : uon inodo inier reriiininleiigendaruiii, catholica fides recle dicilttr
se, vernm euani ab nmnibus illis qiisede illorum sub- esse exnrdium, sive ntilla inceriiludine nulans, sed
stantiis communitei dicunlur, el ab eo maxime, quod eiiam derebus mutabilibiiscerlissimum atque firniis-
unum de trilms niitltis noniinibus sulistaiitiaiiier simum fundamenlum. Ab hoc ergo exordioseu fun- '
praedicatiir, haece-;se diver-a. Est anieni haecdiver1 damenlo praedicla:indaginis, viam inchoaris, ait :
sitas non modo ntimero, quo seilicet hoc est unum, Si igitur inierrogem, etc.J Quaesivit?n Pater, et.
quoiliibel vero ijliul aliud est unum , verum eiiam Filius, etSpiriius sanctus de liis dequibus dicuniur,
nalura generis, el loco rationis. Sed de naturali, substaniialiter pra-dicentur, an quo alio modo. Quoe
atqtie ea quae sccinidiimgcnus est, diversitate modo qiiaesiionon est simplex, sed ex diversis quneslioni-
tacens, eam qttaesecundumrationem est prius vesti- iius jtincla. Ilis enim verbis de tribus illis diversa
gat, -eirca finem illam quae secundum genus est, qua_sisseintelligiiur :primum, an suhstanlialiter, an
qnam immeralis ex neccssiiate seqiiilur, commemo- non sub.laniialiler, praedicentur,sedalio moiioquam
ratnrus. Jgitur tanquam in sophist.num .cena, vere substantialiler. Deniqueqno alio. Sed videiur |)iimo
dnbiis indubius ip.-e sese conformans, ail: quaerere debuisse, an pra.-d:centur,au non. Qnod et
Qumroun Paier ei Filius el Spiritussanctus,] id est recte quresisse possct, qunniam oinnium reitnn aliae
horum nominum illa significata, quaediversis fatio- prsedicamur, alioenon praedicanlur. Quod si nou
nibus grammatici qualfates, dialectici calegorias, (_ pr;rdicari con-taret, nihil qu;crendumrelinquereiur.
hoc est praedicameiiia,vocant, pr_ed_ceiitursubsian- Si vero constarct pr.Tdicari, recie qiinsreretquomo-
tialiier, id esi, an juxta proportionem eoriiui quae in do praedicarentur, scilicel an stibstaniialiier, an alio
naluralibus vocanturessesubsistentitim,pra_dicentur modo. Ei si nnn subsiantialiter, sed potius alio
de Divinilnie, id estde illis qui, quoniam sola Divi- modo, restarel queerendnmquo alio. Ipse vero, pr_p-
iiitaie snnt i-l quod suni, non modo Deus,verum eiiam lermissa prima quacstione, bo quod omnibus-cerinm
Divinilas appellaniur. an non snbstantialitPr praedi- est illa a quibus irina horum nominum appellatio
eentitr de ea : sed alio modo. Addit quolibet, qun- esi praedicari, secundam ac tertiam in una conjungii.
niam in naturalibus, a quibus ad iheologicamliujus- Sed in indagaiione qoa tiiraruinque.decuiit dubita-
modi verborum ex alicujusraiionisproportione trans- lionem, eas dividit : et primum, quid de Illa qua
.atus est ustis, nnii unns solus praedicandornmcst qtiseritur an snbstantialiier, au non siibslanlialiier
iitodlis.Nam illornm eiiam quaenon suiit aliqnnrum praedicentur sentienduni sit, apeiitea raiiocinatione
esse, quaedam secundum se, id est, non ex aliqua quain Cicero simplicemconclusiouem appellat, q;ia;
collaiicme inielligunlur: ut album nnllius collaiione est hujusmodi : Quidqnid deDeo substantialiter prai-
quod eorum dicatur, id et de Patre, et de Filio, et de Spirim
dicitur album; alia vero sic 111'a.dicaniur,
prcedicalioneea de qtiilmspraedicantur, aliis confe- sancto, et divisim de quolibet, el simul de omniinis
ritniiir: ut locus, quo aliquid diciiur esse ultra; et dicitur. Niillnmauiem horum a quibns ires iil;e sunt
tenipiis, qno diciiur hoiliernum; et habitus, quo di- appellaiiones, scilicel.Pater, Films, Spiritussanctiis,
ciiur' galeaium: ei relatio, qua dictur lale vel tan- pri-dicalur <1eomttihus, vel singillatim, vel simul.
tuin.Hiseniiii nmnibiiscjiiaidam.aliasubiiiteiliguntur._ Nullu-.n i_i ur Ii.irtini substantialiier pr_edicaiur.
"
lleiiijhorum alia sccunduin rcm, ul idem album; alia llujus auiem raliocinaiionis j.rimam panein, qnani
alfixa exirinsecus, ut ide.m loctis, et ceetera quoa dialeciici projiosiiionemvel sumptuin, rlietorcs ex-
inodo dicta sttnt, et aliorum generum alia. His et positiouem nominant, calholieae lidei aucioiitaic;
aliisquisecuiidtim,divLsioncsaliarutii possuntoslemli confirmai. Ab hac igilur, inquii, viam iiidagiiiis su-
modis, de stibsisienliiins nuilta dicumur. Ideo<|ue mens, si inlerrogem an ille qui dicimr Pater sit se-
cunt h;i'Cad thecilogiGatransferuntur, ibi quoque ea C'ii)duiiiovo-iavsui subsiantia, id est essenssive sub-
pra-ilicandi modtis est mulliplcx. sislens , respi.ndeiur caiholicae iidei aucioriiaie,
Vipmque,elc] fjuasi : T.iiiquain snphista quocro,- quod vere est subslantia. Quod si quaeraman ille qui
an subslaiilialiter, fin alio nio.lo, et qnoalio, haec diciiur Filius sub.-lantia sit, ejusdem catlioiica;fldei
pniHliciade Deo, idestdehisqni sunl nnus Deus, imo auctoiiiale, idem diciiur : videlicet, est subslaniia.
una divinitas, pra-dicantnr. Taiiqiiam vcro serius Spiriium qunque sanctum iiemo catliolica; iidei du-
deiiionslrator, quod horuni de bis verum sit, hida- biiaverit, id eu dulmare jiotetit, esse substantiam.
gare magnopere cttro, viatnque indaginis arbiiror S c igilur de singulis per se aique divisim proedira-
esse sumendam hinc, uiide omnium rerum mani- tui -ubstaniia ; nec niodo divisim de singulis, scd et
lestum, hocesi maiiifeste firnuini cmisiat exordiuin, rolieclim de tribus eadein prsfidicainr substantia.
id esl ab ipsis catliolice fidei fuiidaiueniis. In ca_le- cuin enim rursns colligo, simul supponens Pairem,
ris faeullaiibiis, in (jtiibus seinper consueludim, rc- el Filium, ct Spiiitiiin sauciuin, eademlide ncin pii-
fiU.Mgetieralilas atque uecessiias accoimiiod-ftur, res iiumero cssculiaruni, sed essenjLv unius sinî.-
" -
05 GILBERTI PORRETJi: COMMENTARIA. «eOS
laritate, et omriino sine numero una occurrit, qua A c
ieoesl, conslet similiter ex muliis. Contingit enins
ipsi dieunlur esse snbstantia, ideoque vere esse una subsistens
£ esse simplex, id est ex snbsisleniibus mi-
substantia. Manifestum est igitur quqd horum trium nime r esse conjunctum, cufn tamen ejns essesit mul-
est unasubsfantia tanium, quaeGreecequidem OVO-I-A l : ut animasimplex esl, niultis tamen subsi-
. dicitur, I_atin._vero, sicut dic:um est, substantia vel liplex
s
stentiis aliquid esC Qualiter et aliqui Deum multi-
subsistentia, vel, ut expressins dicaiur, e.senlia : fformem opinantes, potentiam, sapientiam , boriita-
quod nec separari ullo modo aut dfsjungi potest, nec ttem, tanquam diversas, uni simpliei Deo atlribunnt,
veiut partibus in unum conjuncta est. Quod enim et <_ipsum unum eumdemque Deum secundum poien-
essentia.dicitur una, singularitate seu proprietate rei ttiam esse Patrem, secundum sapientiam esseFilium,
^quaede ipsis praedicatur, intelligendum est non di- secundum
s boriilatem esse.Spiritnm sanctum, quibtis
.. versorum unione, quaesaepemulta ununfdici contin- possunt
\ viireis tamen rion lam argumeniis quam ar-
i- git; vel conformilate aliqua, qualiler pkires bomi- guliis f assernnt. Hos itaque omnes destruitcum ait :
nes dicunlur unus homb, quoniarnsciJicei qui suis Nec f separari ullo modo aut dislingui poie^t-, illa una
subsislentiis, quas a mathemalicis nominari possunt trium t qua suut essenlia, nee velut ex parlibiis.-in
humanitates, sunt homines, et earum humerali di- unum t conjuncla esl; sed potiris est nna simplicitcr,
versiiate plures, earumdem conformilale similes, et qua t_ illi ires sunl uniim,jet simplex, et omnino id
slmilitudinesunlcotiformes; vel integritate, qualiter quodq sunt. Non enim est alitid quo sinl, nisi illa in-
corpus.et anima dicuntur unurn animal, non quidem ddividua et simplex esseiilia. Illa autem de tribus,
c
quod baecex quibus animal constat, sint aut esse communiter ,-et divisim, el colieclim (sicut dictum
possiritanimal (nunquam enim partes alicujus sunt -o T eest) preedicaiun.Igitur quod de divina substanlia ,id
a toia formaloiius), sed quodipsum animal, ;quod esl e de Deo substantialiier praedicatur, id tribus, i'd
ex eis conslat, est animal, a forma quaeex omnibus est e Patri, et Filio, et Spiritui sancto, oportet esse
plius animaeaique illins corporissubsistentiis con- cominuni;.
c Ita singulariter debuit riicere, quod et
stal, quee efiam singularum parlium singulaede eo pr.rdicalur,
I et id et commune : quoniam, sicut-di-
quod sine alierius," vel utrarumque confnsione con- ctum c est, non nisi unum est; quod de hissubstanlia-
stat, ex partibus praedicantur. De quo in exposilione hler
I dicitur. Quia lamen id quarumdam rationum
Jibri qui contra Eutychen scriplus est, plenius dice- . prqportionibus,
P saope diversis significandi uiodis
lur. Sunt et aliaerertim inter se ex suis propriela- oostenditur, id est, vel ad generum,' vel ad qualiiatum,
libusdiver-aTum, secundum alia ipsarum consorlta, vel v ad qnantitatuin mulationem , cum dicimus, Deus
uniones.Sed has,quas, ut videtur,conlra quorumdam ibonus, magnus , et hujusmodi aliis nominibus sign:-
f
errores, divinaeesseniiaeunitale auctor removet, ut flcalur, pluraliter dixil: Quoecunqiie,elpraedicanturj
hujus operis qualiiati explanalio responderel, tacitis ete ea, et communia. Nec miruni si in.-ilieologicis,
caeteris quae huic loco noii faciant, commemorare ubi u cognaios rebus dequibus loquimnr, nonpossu-
curavimus. Quidam enim haeretici, quorum errorcm, mus n babere scrrriones ; sed ad illa significanda illos
. ipsius erroris taclto auclore, connnemoral Epipba- qui
* q sunt cseterarum facultatum ex aliqtia ralionis
, nius, dicunt Filium simul essentiee cujus et Patcr proporiione,
J transumimus, multis nomiiiibus et di-
est. In quo parlim consentiunt Arianis, partim dis- versis
v modis idetn significamus, cum in naturalihus, '
senliunl ab eis, ideoque Semiariani vocantur. Nam ubl u non est tanta inopia noininum, idem saepe facia-
Ariani, quibus Eunoiuius consemii, tam unione dimus r, : ut corpus, corporale, corporcum, idem sed
versarum essentiaruro quam unius essenlioe singu- C] (1 diverso inodo signifieani. linfri animal animale, et
iaritate, negant Patrem et Filium unius esse sub- honio li humanum, ei lmjusmodi plurima.
stantia;. Quia namque creatnra suo principio nee si- Idque signi erit, ete. ] Quasi: Qua:cunqnededivi-
milis esse potest, Filium,'qtiemillo"rumdqsimacrea- n
na substantia praedicantur, tribiis corriiiiunia suni.
turam csse tola sui natura confirniai, Patri omnino 1' Jdque signi, itl est lioc signtim erit, per hoc scilieet
dissimiiem puiant. "Hi vero Seniiariani, Filium el prnbabiliter
p inlelligipoierit, quae sint illa quoedeDi-
"Patiem esse unius substanti-p, secundum quidem es- viniiaiis
v subsisientia , id est de Deo substaniialiier
sentioe singularitaiefn, negani, scd secnndum diver- prrediceritur,
p quod sciiicet qmccunque, elc. Qttod ait
sarum esseiiliarunrconformilalem affirmant. Sic ergo ssignum, a rheloribus sumif. Cicero namqne inter
substantiam, hoc ett esseniiam P.tirls etFilii, quae illail probabilia inventa, qtia; fere fieri solent, siguuni
singularitate intelligitur unam, qnodammodo disponit: p quod quldem id cujus dicitur sigrium, quoqno
jungunt et separant, qui unione similitudinis unam nniodo significari dicit, sed rnajoris testimonii, etgra-
putant. Sicutcnim ipsa quae sunt similia, sic et.illa vviorjsconflrmationisindigereiqualiteretlioiocoprae-
secundum quae sunlsimilia, necesse est esse diversa. dicalionis
d de tribus siniiil el divisim, de singulis sin-
Aliiaulem ha.reiici, quos similiter tacilb auclore gulariter
g facl_ecomnuiniias, substantialitatis ejusdem
Philaster commemorat, sic triformem asseruntDeiim, dicilurd praedicatisigntim. Sic enimcruor, fuga,pallor,
ut quaedampars ejus sit Pater, qnaedamFilius, quae- pulvis,
p et bis similia, qiioriimdam lacioium signa '
dam Spiriius sancius, hoe esl, quod Dei unius par- - quidem
q sunt, qtioein coniiii.entibusciim negotiis, vel
lcs sunl, qnae islam faciunl trinitatem , vel utex his in ii gestioniiiiis negotioruni fleri solent, lamen inflr-
ir.bus partibus compleaiur Deus, nec sit perfectus rjj nma, quoniam el praeter negotia , quibus ailtibiiuntur,
in seipso vei Pater, vel Filius, vel Spiritus sanctus. cconiiiigunl: sic Ista praedicandorum, et de lribns di-
Juxia quem erroremquidam Iegeutes in Patre Filium vvisim, et conjunctim conimtmitas, substaniialitaiis
esse, interprelantur boc lanquam in majorevase vas prredicatorum
P signum quidemest, quoniani multis
niinus. Unde Pbilaster u.txayjiup.ovi~i/.g bos vocat. hoch eonvenii communiter praedieatis, infirmum ia-
Nani a.yyogGraece, vas dicilur Laline : p.£7ayyttny.6c"n "men, quoniam aliqua sunl quae et de singnlis divisim
autem introitum vasis unius in alieruni. Hi ergo subel e conjunctim de tribus lam rei quam noininis sin-
siantiarii, hocest essentiam Dei sua opinione velut gularitaie
g conimuniler-'pracdicantur, quoe illorum
parlihus in unum conjungunt. "Si enim Deusex par- subsianiiae
s essc non possunl, quia non secundum
libus conjunctus.est, esseniia quqque qua ipse cst rrem, sed exirinsecus aflixa prfedicamenta snnt, ut
ex illis esseniiis quibus Dei partes sunt, conjuncia principaliias
p et actio. Nam et per se verum est, Pa-
ost. Quoiies enim subsistens ex subsistentibus con- ler i est principium, et item per se Filius est princi-
_"
"junctum est, necesse est ejus lolum esse, id est illam ' pium;
p et iiem per seSpiritus sanctus esi principium;
qua ipsuin perfeclttm est siihsislenliam ex omnium et e etiam Pater simiil, et Filius, et Spiritus sanctus
partium suarum omnibus subsislentiis esse conjunr siint s unum princijiium. Sic et per se Pater est f'a-
ctam. No,ntamen ex coriversodiciriius, quod quoties ccior, et ileni Filius est factor, ei ilem Spiiitus san-
aliciijus esse constat ex inullis, ipsum quoque quod cmsesi
c faelor; etetiatn simul Patcr, et Filius, et
* Forte
legendumsimilispro siinul.Judicentdoctiores.
4307 IN LJBRLiMDE PR_£D1C.TRIUM PERSONARDM 1308 •
Spiritns sanctus sunt unus factor. Neque lamen prin- Ai. bns dicilur, et concliisurus: nullum igitnr eorum
cipaliias, npque actio est eorum qua sunt id qnod substantialiler pradicaiur, et hoc per sing:tla de-
sunt essentia, sed qui essentia sua sunt id quod snnt, monstraiurtis, prius laciiis nominibus isiis, id est.
relatione quee, vocatur principalitas, referunttir ad P;itcr, Filius, Spiritus sanctus, generaliter ait, ea .
creaturas, et dicuntur earum principium, aciione et qu.fi in quorum generalitate lisecspecialia conti-
vero faepre ipsa dicuntur. Et atlendendiim quod iieniur. Tanquam igiiur assumptionis atque conclu-
non cceperunt esse principium, lacere vero coepe- sionis locum breviier suaeratioeinafioni inlerserens.
runl. Ex quibus apparet queedam esse qtiae selerna- generaliter aitg. Unde apparet ea. Quasi diceret:
liler, alia qti33secundum iempus tribus istis com- Deitas, veritas, bonitas , et queecunque ca_terade
muniter convenium, nec lame.nde ipsis substanliali- iribus subsianiialiter pr.edicaulur, de illis omnihus
ler praedicantur. Ideoque communilas praedicatorum et > divisim et conjunclim suppositis dicunlur. Unde
infirmum signum est substanlialitaiis eorum. Ad de- ;apparet ea generaliler quaecunque sint, qu;E cum
monslrandum ergo quaesint quae de Deo substantiain singulis separalim diei convenil, nec tamen eo
literpi'aedicai!tiir, valet quidem communilas praedi- iquod singulari noniine in omnibus dici queuut, non
i
calinnis : quoniam omnium substanlialium praedica- substamialiter praedicari, sed polius alio modo.
'
tio tribns est revera commnnis ; sed indiget ipsa Qnl vero iste modus sil, posierius queeram.
sulistantialitas lestimonio alterius ralionis, et loco
gravioris ad confirmalionem inventi, qtioniam non betNamqui, elc.] Quasi: Vere queecunquede quoli-
omnia qnoecommuniter de his dieuntur, necesseest islorum irium separatim dicia, non de omnibus
de ipsis substanlialiter diei. Unde et auctnr isle cum codem singulari nomine dicuntur, non substaiitia-
dixisset, idque, lioc est pr-edicaiionis communitas, " liter preedicaniur de ipsis. Nam, isia scilicet, Pater,
signum erit, qua_sint qitaede Diviuitatis subslantia Filius, Spiriiusnonsanctus, quoe si preedicanlur de
praedicentur; non ail quoi qtiiTcnnque detribusin singulis, quod de omnibus , minime substantia-
unum colleciis singulariter pra-tiicaniur, dieuntur de liter praedicaniur, quod sine ambiguitatecerlum est.
Ille etenim qui est Pater, boc vocabulum quo ipse
singulis hoc modo, id est subslantialiier, quod falsum Pater
esset; sed polius ail: Quaecunquede singulis, idest vocaliir, non transmii.it ad Filium, neque "ad
sanctum: ulscilicei, vel q*uiFilius es<, ve!
per se dicunlur, hoc niodo, id est substantialiter de. Spiriium
tribus etiam in unum collectis, hoc est simul sup- qui Spiiims i-anctns est, eodem vocabulo nominetur
positis, singulariter praedicabuntur. Quod exemplo- lJater. Quo fu ui hoc noinen quod e.st Paier, ei qui
rum quoque testimoniis coiifirmalur, hoc modo. Si solusres diciiur Paier, non sit inditum subsiantiale, id
scilicet dicinms divisim, Paier Deus est, item Filiiis est, quae hoc jiomine praedicatur,non est.pjus de
Deusest, item Spiritus sanetus Deus est, collectim qno praedicamr substantia, vere. Nam si esset sub-
slanliale hoc nomen, id est res quae eo proedlcatur,
quoque, PalerFilius Spiritus sanctus unusDeussunt. iii Deus, idestDeitas, ut veritas, utjustitia, utipsa
Hocenim exemplo palet.-Deilalem, quaede singulis
divisim praedicalur, de.eisdem simul collectis pra'- niine quoque subslantia, id est ut ovo-ia:quoniam hocno-
dicari. Igilur una Deilas eorum, id est, Patri-, et quod est subslanlia praedicainus, de caeteris
Filii, el Spiritus saneti, si est (ut utiqtie est) una eo- quoque, id estFilio et Sjhritu sancto diceretur. Item
rumdem substantia,illa quaeGreecequidein ouo-__.diei- Filiussolus recipit hoc nomen , quod est Filius. IS'e-
cum aliis, id est, Patre et Spiritu sancto
tur, Latine vero essentia, mauifestum est quod Dei queenim
nomen, id esl Deitaiem, hoc nomine quod e>t Deus, Q i Iudjungit, id est liocnoinine; nequeilie qui Paier
esl, neque qui Spiritus sanclus esl, diciiur esse
lieet praedicari substantialiter de Divinitate , id est Filius:
de Deo, de Patre videlicet, et de Filio, et Spiritu îcut in Deo, id estin hoc nomine quid est
sancto. Ila, id est, sicDeitatem, quas substantialiter Beus, sicui in verilate, id estin hoc nominequod est
pra_dieaiur, diximus el divisim de singulis, jet colle- veriias, sicut inuna caeieris nominibus qua. superius
clim de tribus praedicari. Similiter diximus verita- diximus, quibus eOo-.e.,quaeillis significattir, de"
tem , quae corumdem essentia est, nec alia quarn trib ,s quorum estesseniiadivisiin elcoilediin piae-
Divinitas, de illis et divisim et coilectimproedicari. dicatur. II e quoque qui etsi cum Patrc et Filio non
Nam et divi.im Pal r veritas, id est verus esl; iiem modo ab OOO-.K Spiritus , sed etiam ab usu muncris,
Filius veritas, id esl verus est; ilem Spirilus qui ex tnbus'oequaliter est, vel ab aeternitate qua
sanettis veritas esi, id esl verus est: et colleclim, semper sunt, quodoucria sua suni, sanctus vocatur,
Pali-r, el Filius, et Spirilus sanctus non sunl t.iinen horum noininumâppcllaiioiubusad proprie-
ires veriiales, sed sunt una singulariter et sim- tatem, quaab eodem Paire et Fiio intelligitur, alius
pliciter verilas , id est unus vectis. lia pluralitati coiiiractisnominalur. Spiriltts sauclus uon est idem ,
Pater ac qui Filius est. Deinde suam ratiocina-
personarum verbi plnraliiatem reddere debuil, et qui
dicere, sunt: jam propterpradicaiae vcritatis singu- lioiiem concludit, eideait: Ex bis igilur, id est, quah-
la itatem, singulariler dix l, esl. Ecce boc iiem doquidem quidquid Deo subsia.iiialiter prasdica-
cxetnplo patet verilatem, qua; de singulispraedicaiur tur, tit etdePatre, ei de Filio, e de Spiritusaucto,
divisim, de eisdem simul colleeiis praedicari. Igitur et divisim , et siinul suppositis singulariier diciiur:
una veritas horum si esi (ut uirique esi) in his' una _ neque vero Pater, neque Fitius, neque Spiritus sau-
stibsianlia, hoc est essetilia, neces.e esl eamdem ve- " >cius , de eisdem omiubus vel divisim vel simul sup-
ritateni de ip-is substaniialiier praedicaride boniiate posiiisdiciiur, recte iulelligimus Pairem.et Filium,
quoque, et de incommulabililate, ei de justitia, et et Spitiium sanctum, id esteaa quibus tres isiaesiint
de oninipotenlia, ac de caeleris omnibus, qnae tam appellafioiics, non subsianlialiter dici deipsaDivj-
de singulis divi-im , (|iiam simul de omnibus praedi- niiaie, id est de illis qui, quoniain sola Divmilaie
caintis siiigulailier. Supple : Idem dicimus quod de sunt non modo Deus, verum etiam Divjnitas appel-
Deitaie et de veritate dictum-est, quod vidclicel .si laniur, sed potius alio quodam qui jam exponetur
suril (ut utique sunt) una linrum trium, substantia, modu, ea intelligimus dici. Si eniui, quasi: Recle
manifestuin estea,imosub muliorum diversilale no- iiiiuliinus ba;c nou Siibstanlialiter dici, ex eo quod
minum id de ipsissubstantialiierdici. IKIIIde omnibus yel divisim , vel simui suppositis,
Undf, ctc.] Hucusque c.itho!ic;e fidei aucloritate Patre, et Filio, el Spiritu sancto, dicuniur;-si enim
cocfirmavit illam sure raiiocitiaiionis partem qua quodhbel houm subslantialiler praedicaretur, ccr-
dicitur: Quidquidde Deo snbsianiialiter praedieatur, ',siiimltiiui est quod et de singulis divisim , ei de omuibus
id etdePatre, et Filio, et deSpiriiu saucto, et di- stipi.ositis singulariler dicerelur : quoinam
visim, etsimul suiiposilh, singulariter clicitur. Nunc una.omniiim iljaqua sum subsianlia, est lanluinmodo'
_ ' '
assuinpturus quod niillum eorum a quibus tres illae
sunl appellaiiones, id est, Pater, et Filius, et Spi- Hmc ve o ad aliquid dici.] Di_.itha"Cnon subsian-
liius sanclus, ncque divisim, ueqtie simul de bmni liaiiier' dici, sed alio modo. Nutic quis ille modus sit,
1509 GILBERTI PORRET./E"COMMENTARIA. 1510
aperit dicens: Manifestumvero est heecdici ad ali- A praediealur,
f secundum singularem et siinplicein qua
quid, id est secnndum ea quae his nominibus pra;di- sunl i id quod suni , suam essentiam.
. canlur, ilios de quibus dicunnir hqc ipsum quod his Quod si, eic.] Adlmc idem dicit, quod seilicet hssc
jiraedicatis sunt aliorumesse, vere. Nam et Pater < qnae
'
tribus norisuni communia, id est, Pater, Filius,
alicujus, id est Filiiest Pater; et conver.im, Filius Spiritus sanctus, et Triniias, minime substaiitialiter
quoque alicnjus, id est Patris esl Filius. Spiritus pra_dicantur
I : quaevero sunt subslantiae,communiter
etiam alicujus, id esl Patris aut F ilii, imo el Filii et de
* ipsis dicunlur. Qnasi Trinitas in personarum
Spiriius, id est connexio. <
diversiiate, unitas in substaniiae simplicitale consi-
Quo fil, eic.] Hic commemorandumvidelur quod - stit. s QuoJ si Pater, et Fjliusl ei Spiritus sancius sunt
unitas omniunia se divisorumin quolibet facullatum divisae
< personae(ut ulique sunt), proprietalibus quae
genere praedicamentorumeomes est. Nam de quo- deuno < dici nonpossunt; subslaiuia vero, ideslovsia,
cunque aliquid praedicalur, id' prandieatoquidem "est < qua sunt id quod suril, indivisa sit, necesse"est, id
^
hoc quod nomine ab eodem sibi indilo, et verbi stih- vocabulum quod capit originem ex personis, id est
stanlivi compositionecujus-adminiculo praedicatur, *quod ex personali proprietate, vel una, ut Paler,' vel
esse signifieaiur, sed unitate ipsi coaccidenle esl < duabusut, procedens,quod non de Palre, sed de Filio,
, uiium : ut album albedine quidem album est, sed et < de Spirilu sancto dicilur; vel eminens, quod non
unilate coaccidenle albedini, unum, et simul albe- de < Spiritu sancto, sed de Palre et Filio praedicatur;
dine et ejus comite unitate est album unura. Qtia- 'vel omtiibu«, ut tres, quod de nullo divisim, sed de
propter cum multa praidieantur de uno, quodam omnibus ' colieclim enunlialur, ad substantiam, id est
modo illud unum est muha , quoniam scilicet est essenliam,( qua suni, non peninere, id est "minime
'•
multls. Quamvis enim non sit numerus ejus quod g substaniialiter praedicari. At Trinitatem, id est uni-
- multis est, est tamen numerus, et ebrum "quorum tates ' quibus collectim dicuntur esse tres , facit di-
^
unoquoqueest, et unitalum illis accidenlium, qua- versitas illa proprietaium ex quibus est diversitas
- rum unaquoequeunum est. Cum vero unum praedi- 'quaedicitur personarum. Quoniam ergo illaeproprie-
catur de multis, multa sunt unum ; et curii multa de lates' nou sunt substantioe,quod ex eo maxime cer-
multis, mulla sunf multa. Nam juxta riumerum eo- tum ' esf, quia non singulariter dicuntur de omnibus
rum quae pnedicanlur unorum, est eiiam earum qnae divisim • et colleelifn suppositis, multo magis non
itlis accidunt, per quamdam conformaiionem nume- perlinetad
] substantiam, id est nbn est substantialis
rus unitiUum:et caret unitas numero , cum illius Trinitas, videhcel unitates, quibus illaeproprieiates,
uiiius praedicaii cui coaccidit, nullus est numerus. 'et illi quorum ipsoesunt, numerantur, quae necproe-
'
Quoniam ergo paternilas, et filiatio , et connexio , dicantur simul omnes,. riec divhim de singulis. Ut
'
diversa sunt, oporlet unitaies quoqne quae illis ad- enirii item itemque dicalur, illa esl certissima reguia
sunt, a se invicem esse diversas. Et quia quamvis 'qua dicitur, non esse substanliam , quidquid de
'
substanlias subslantialia",aut accidens adsit, ut cor.- tribus divisim et simul supposiiis non praedica-
poralitati animaiio, et color accidenii, lamen non tur. Quo fit ut neque Pater, neque Filius, neque
potest adesse substantia, unilates queeadsunt pater- 'Spiritus sanctus, id est queelibetistarum proprieta-
nitaii, et filiationi, e"tconnexioni, quibus sunt tria tum a quibus h_ecsuntindita ttomina, neque Trinitag,
non modo haecpraedicala, verum etiam illa de qui- qua secundum eas Pater, et Filius, et Spiritus san-
bus ipsa praedicantur, jd est, Paier, et Filius, et ctus sutit tres, de Dco, scilicet Patre, et Filio, ei
Spiritus sanctus, nequaquam poterunt esse suh- Spiritu sancto, substantialiter praedicettir;sed potius
stautiee. Unde et auctor recte inferi dicens : Quo fit G; (ut supra diclum est) ad aliquid. Quoniam revera
ut nec Trinitas-quideni de Deo substantialiter pree- Pater eiFilius paternitalc. et liliatione inler se refe-
dicetur. Quod et ex eo manifestum est, quod non de runlur, ei Spiritus sanctus ad eosdem sebabet con-
unoquoque iliorum,.id est, Patre, el Filio, bt Spi- nexione. Trinitas vero qua ipsi dicuniur tres , ipsa
ritu sancto divisim dicitur. Pater enim non est Tri- quidem non esl relalio (omnis enim numerus est per
nilas, id est Paler non est Ires isti, vere. Hle eni n se), sed Telationumin quibus ipsi referuntur comes
qui est Paler, Pater quidem est; sed non esl Filins est. ldeoque ipsarum consorlio dicitur ad aliquid
ac Spiritus sanctus. Quaeapprobatio omnino neces- praedicari. Deus vero, id est Divinitas, qua_hoc no-
saiia est: quomodo enini unitates solis his quaeprae- mine intelligitur, et veritis, et juslitia, et bonilas,
dieanlur adsuni, nec nisi secundum proedicata de et oninipotenlia, et suhstantia, et immulabilitas, et
subjectis aliquibus dici possuni, impossibile est eas virtus, et sapientia, et quidquid hujusmodi.id est
illis quibus adesse debent absentibus praedicari. Nnn diversum quidem nomine, idem verore excogitari po-
ergo potest esse unus Filius, qui non est Filius,'nec test de Divinitate, id est, de Paire , et de Filio , et
IIIIUS Spiritus sanclus , qui non est Spirilus sanctiH- de Spiritu sancto subsiamialiter dicunlur : cum una
Secundum eumdem modum nec Filius est Trinitas , ovo-iadicuntur vel divisim, vel simulDeus, verus,
id est, iion est tres isii, quoniam qui est Filius , justus, bonus, otnnipotens, subsisiens, iinmutabilis,
Filius quidem est, sed rion est Paier, nec est Spiri- fortis , sapieiis , et hujusmodi al,is. ab eadem ovo-ia.
tus sancius; neque Spiritus sanctus est Trinitas, id nominibus esse id quod sunt, praedicantur.
est non est tres isti : quoniam qui Spirilus sanclus Hmc si, etc.] Quasi : Quod Pater, et Filius, et
est, id est connexio, hoc propritim nomen habet : j)..f Spiritus sanctus non de Divinitaie sulistantialiier
alia vero duo non recijrit, id est, non est Pater, pra-d.cantur, mihi videor praedictisraliocinaiionibus
neque Filius. Quoniam vero una sola Divinitastrium qua. es calbnlica fide habent initium, demonsirasse.
est, necesse esl ui qui illa sunt Deus, unitate , quoe Tuum lamen, o Jbannes, super his judicium ex-
secundum eam est, sinl unus, et-Simul Divinilale, specto. Si ergoheec se habent recte secundnm locos
ct illa quoesecunduin ijisam csl unitate, sint unus ratiouum theologicis convenieiitium, et si etiam ra-
Deus. Suntigitur el Pater et Filius el Spiritus san- tiones sunt ex fide, id est juxta catholicam fidem,
ctus, et tres et unus. Sed, sicut dictum est, Trinitas peio ul tu3_contestationis aucioritale me instruas, id
quidem consislit in pluralitate personafum,-id est eslj in eorum quae dicta sunt intelligeniin confirmes.
uiiitatumnumerus de illis praedicaiur secuntium nu- Aut si' forte diversus es a ine,'aliter sentiendo de
nierum proprietatum, quoeet a se invicem diversae aliqua re, id est de aliqrio praedictorum, pelo ne ra-
sunt, et ita de diversis preedicaniur,qtiod nunquam lioni perficiam fidem, vel iidei per fabricaiam ratio-
de aliquo plenimdine proprietalis , quae colligalur ex nempreejudices,sedd ligentius.idest, valdediligenter
bis etex aiiis praedicainentisomnibus, uno dicuntur. inluere, quaedictasunt, vel esse cathofcae fidei, vel,
Unde quilibet eorum a.h alio sua proprietale per se ex liis quoetenet fides catholica, sequi :et, si nlcun-
unius, id est alia persona est. Uniias vero eorumque poteris, lidem rationemque conjunge, ut scilieet
. demconsislitiu suhstanliae,id est overiag,quaede ipsis primum ev fide aucioritasrationi, ~ dcinde ex ralione-
pr-C-dicaiur,simplicitate : videlicet unitas ds illis asscnsio fidei comparctur.
4311 AN. MANL. SEV. BOETII QUOMODOSUBSTANTI.E BON.-ESINT LIBER. 15i£
QUOMODO SUBSTANTLE IN
QUOD EO
SINT, BONî SINT,
CUM NON SINT SUBSTANTIALIA BO.XA, LIBER,
AD JOANNEMDIACONUMECCLESLE ROMAN_E.
Poslulas ut, a ex hebdomadibus noslris, ejus quse- A s:siniileiquaeigituradbonum tendunt, bona jpsasun ;
stionis obscuritatem, quse coniinet modum quo sttb- sed s quemadmodum bona sinl inquirendum est,
slantioe in eo quod sint, bonae sint, cum non sint uulruinne parlicipaiioue, an subslantia. Si participa-
substantialia bona, digeram et paulo evidentius mon- li lione, per se ipsa nullo modo bona sunt: nam quod
strem; idque eo dicis esse faciendum, quod non sit pparticipatione albutii est, per se in eo quod ipsum
omnibus-nolum iler bujusmodi scriptionum. Tuus est, e album non est, et de ceeieris qualitalibus eodem
vero testis ipse sum, quam haecvivaciter fueris anie amodo; si igilur parlicipatione, bonasunt, ipsa pcrse
complexus. Ilebdomadas vero ego mibi ipse com- nullo n modo bona sunt; sed concessumest. Non igitur
mentor, potiusque ad memoriam meam speeulata parlicipationep sunl bona , sed substantia : quorum
conservo, quam cuiquam pnrlicipo, quorum lascivia -vero -v substanlia bona est, id quod sunt bona sunl, id
ac petulamia nihil a joco risuque patitur esse disjun- autem
a quod sunt habent ex eo quod est esse, Esse
ctum. Prohinc tu ne sis obscurilatibus breyitatis ad- is igitur ipsorum bonum est : omnium igilur rerum
versus,quoe cum sint arcani fida custodia, lum id ipsum i] esse., bouum esi. Sed si esse boiium est, ea
habenl commodi, quod his soll-, qui digni sunt, col- quae q sunt, iu eo quod sunt, bona sunt; idemque illis
loquunlur. Ut igilur in maihematica fleri solet, ca> esl e esse, quod bonum esse : snbstantialia igitur bona
terisqueeliam disciplinis, proposui terminos regulas- _. ssunl, quoniam non participant bonitatem. Quo'4si
que quibus cuncla queesequuiuur efflciam. Coinmti- Iipsum esse in eis bonum est, non est dubium quin
nis animi coneeptio est cnunliatio, quam quisque ssubslanlialia, cum sint bona, primo sinl bono similia,
prnbat audilam. Harum duplex modus est : nam ita aacper hoc, ipsum bonum eruni : nihil enim illi pr_e-
una eomraunis est, ut omnium hominum sit, velut si ter t> seipsum simile est; ex qno fit ut. omnia quee
Jianc proponas : Si duobus eequalibusaaqualiaauferas, ssunt, Deus sint, quod dictu nefas est. Non sunt igi-
queerelinquuntur epqualiaesse; nullus id inlelligens llur substantialia bona, ac per lioc, non in hisestesse
neget. Alia vero est doctorumtantum, quoetam.n ex bonum; i. non sunt igitur, in eo quod sunt, bona : sed
talibus communisanimi conceptionibusvenit, u! est: r partieipant bonitale, nullo enim modo ad bonum
nec
Quoeincorporalia sunt, in locp nonesse, et cselera, i< tenderent; nullo igitur modo sunt-bona.
quoe noii vulgus, sed docti comprobani. Diversum Huic,queeslionitalis polerit adhiberi solulio. Mulla
est, esse, et id qtiod est : ipsum enim esse nondum sunt s quaecuni separari aclu non possint, animo ta-
est; at vero quod est, accepta essendi forma, esl at- nmen et cogitatione separantur,.ut cum iriangulum
que consistii. Quod est, participare aliquo potest; vel v caetera a subjecia maieria nullus actus separai,
sed ipsum esse , nullo modo aliquo parlicipat: flt menle r tamen segregans ipsum triangulum proprieta-
enim parlicipatio cum aliquid jam esl; est auiein C ttemque ejtis praeler materiam speculatur. Amovea-
aliquid, cum esse susceperil. Id quod est, habere ali- mus r igitur primi honi praesentiam paulisper ex ani-
quid prap.lerquamquod ipsum est, potesl; ipsum vero nroo, qund esse quidem constat, idque ex omnium
esse, niltil aliud proeter se babet admixlum. Diver- doctornm
d indoctonimquesenlentia, barbararum qno-
sum est, tantum esse aliquid, et esse aliquid in eo que q genlium religionibus cognosci potest. EIocigitur
quod est : illic enim accidens, bic substantia signifi- • paulisper
j: amoto, ponamus omnia esse, qua_sunt,
caiur. 1:
bona; atque ea consideremus quemadmodum bona
Omne quod est, participat eo qttod eslesse, ut esse c possent, si a primo bono niinime defluxissent.
sil; alio vero participat, nt aliquid sil : ac per hoc, HincI intueor, aliud in eis esse, quod bona sunt, aliud -
id quod est, participat eo quod est esse, ut-sil; est quod c sunt: ponatur enim una eademque subslantia
vero, ut.panicipet alio quolibet. Omne simplex, esse bona 1 esse, alba, gravis, rolunda : lunc aliud esset
suiim, el id quod est unum liahet. Omni composito illa i ipsa subsiantia, aliud ejus rotunditas, aliud co-
aliud est esse, aliud ipsum est. Omnis diversilas dis- lor, 1 aliud bonitas; nam si li_ecsingula idem essent
cor.-, similitudo vero ajipelenda est; et quod appe- cquod ipsa substanlia, idem esset gravitas quod co-
tit aliud, lale ipsum esse naturaliler ostenditur, quale 1lor, quod bonum, et bonum quod gravitas; quod lieri
est iliud boc ipsum quod appetit. Sulficiuni igittir J)Inatura
] non sinit. Aliud igitur tune in eis esset esse,
quaepraemisimus; a prudenle vero rationis inlerpreie aliud aliquid esse; ac tuncbona quidem essent, esse
suis unumquodqueaptabitur argumenlis. i
tainen ipsum niinime habereni bonum. Igitur si ullo
Quaestiovero hujusmodi est : Ea quse sunt, bona modo i essent non a bono , ac bona esseni, ac non
stint; lenetenimcommunissenlenliadoctoruiii, oinue idem i essent quod bona, sed eis aliud esset esse,
qimd est ad bonutn lendere; omne aulem lendit ad . aliud : bonis esse; quod si nihil oinnino aliud essent
E Nimirnm partiturus erat breviores bas scriplione; es suas per bebdomadas, sicul Titus.Liviusdivicium
opus suiiiu per decnde<, S:*bellicusper enneades.
.515 IN LIB. QUOMODOSUBST. BQNJESINT GILBERTI PORRETJE COMMENTARIA. I5U
nisi bona, neque gravla, neque colorata, nequespatii A sent: et quoniam actu non potuere existere , nisi
dimensione distantia, nec ulla in eis qualitas essel, illud ea quod vere bonura esl, produxisset, idcirco.
nisi tanlum bona essent, tunc non rcs', sed rerum vi- et esse eorum bonum est, et non est simile substan-
-derentur esse principium; nec potius viderentur, tiaii bono id quod ab eo fluxit; et nisi ab eo fluxh-
sed videretur: unum enim solumque est hujusmodi, sent, licet essent bona, tamen in eo quod sunt, bona
quod tantuni bonum , aliudque nihil sit; quae quo- esse non possenl; quoniam et praeler bonum et non
niam non sunt simplicia, nec esse omnino polerant, . ex bono essent, cum illud ipsum bonum prirnum et
nisi ea idquod splum bonum est, esse voluisset..Id- ipsum esse sit, et ipsum bonum , et ipsum, esse bo-
circo quoniam esse eorum a boni voluntate defluxit, num. Atnonneetiamalba, in eo quod sunt, alba esse
bona esse dicuntur; primum enim bonum quoniam oporlebit ea qua. alba sunt, quoniam ex voluntate
est, in eo quod est, bonum est; secrindum vero bo- Dei fluxerunt, ut essent alba? minime. Aliudest
num, quoniam ex eo fluxit cujus ipsum esse bonum enim esse, et aliud alba esse : bocideo, quoniam
esl,ipsumquoquebonumest. Sed,ipsum esse omnium qui ea ut essent effecit, bonus quidem est, minime
rerum ex eo fluxit quod est primum bonum, et quod vero albus. Voluntatem igitur boni comitata sunt,
borium tale est, ut recte dicatur, in eojjuod est, esse ut essent bona, in eo quod sunt; volunialem vero
bonum. Ipsum igitur esse eorum-bonum est; tunc B non albi non sunt comitata, ut talis ejus esset pro-
enim, in eo quod essent,-noriessenl bona, si a primo prietas, ul esset album in eo quod esi; neque enim
bono minime defluxissent. ex albi voluniate defluxerunt. Ilaque quia voluit esse
Qua in re soluta quaestioest : idcirco enim licet ~ ea alba, qui non erat albus, sunt alba tantum; quia
in eo quod sunt, bona sunt, non sunt tamen similia vero voluit ea esse bona, qui erat bonus, sunt bona,
primo bono : quoniam non quoquo modo sint res, in eo quod sunt. Secundiim hanc igitur rationem,
ipsum esse earum bonum est; sed quoniam non po- cuncta oportet esse justa, quoniam ipse justus est,
test esse ipsum esse rerum, nisi a prirao esse defluxe- qui ea e»se voluit. Nehoc quidem, nam bonum esse,
rit, id est a bono : idcirco ipsum esse bonum est, essentiam, justum vero esse, actum respicit: idem
neque est simile ei a quo esl. Illud ehim, quoquo autem est in eq esse, quod agere; idem igitur bo-
modo sit, honum est, in eo quod est; non enim aliud num esse quodjustum. Nobisvero non estidem esse
est praeterquambonum; hoc autem, nisi ab illo es- quod agere, non enim simplices sumus : non est
set, bonum fortasse esse posset; sedbonum, in eo igilur nobis idem bonis esse, quod justis; sed idem
quod est, esse non posset. Tunc enim participaret nobis est, esse omnibus bonis,. in eo quod sumus.
forsiian bono; ipsum vero esse quod non haberent Bona igitur omnia sunt, non etiarii jiista : amplius
a bono, bonumhabere no.npossent. Fgitursublato ab C bbnum quidem generale est, justum vero speciale,
his primo bono mente el cogilatione, ista licet essent nec species descendit in omnia.Idcirco alia quidem
bona, lamen, in eo quqd essenl, bona esse non pos- justa, alia aliud: omnia vero bona.
GILBERTI PORRETJE COMMENTARIA

IN LIBRUM QUOMODO SUBSTANTIJE BON/E SINT.
Quod Grseceyd.oo-ovla,Laline amor sapientiaedi- incqnaquam exponere prostiiuunt: Alios vero ad ip-
cilur, cujus quidem tota species philosophis, id est sani
i quamdam quaevocauir rationiim via dirigunt:
ama'oribiis sapieniiaeplacet, sed non cuilibet, lolam non
i tamen ad eam oeque omnes admittunt. Plures
osiei-dnni. Altendiiiu enim in ipso quo suni, id est . enim
< commuriibus, et qua. omnibus notae sunt ra-
lioiiilntiiiigenere, pltirimos,qui lanquam bruia ani- 1tionibus, lahquam publica via currentes, ad imagi--
malia sese lotos sensihus aut imaginationibus dede- nem i cjus, qua_in naturaliiiin concretionibus "<|uo-
runi; multosvero qui primo quasi rationis motu ad dammodo
i adumbratur, adducuni. Mulios vero liis
ea quaepraetersen-us et imaginationes concipi de- j) naiuralium
i speculis assuelos. ad ea quee a concreiio--
benl, coritendunt. Illos ergo philosophi omnino con- nibus altior dnciplina, quae Graece dicitur p.aQn<ji;,
temnunl; hos autem quibusdam elementis, et quasi ;abstrahit, vocant: ut ibi naturam rerum et proprie-
nulibus exteriorum significationum erudiunt : et hi :tdiem, ac per hoc sapientiaespeciem , qnaein hujtis-
quidem hac disciplina,quoeGroecedicitur o-_/o.,v., si- inodi magis resultat, purins comprehend.-iu. Paucos
gnifieaiionibus acceptis fari gestiunt. Sed quoniam vero quos intenliore studio vident attentos, et men-
id praeler dicendi raiinnes tentant, saepein errores ti^ acie perspicaciores, nec tam laudis proprieelevN
labuntur, saepeautem incongrua aut imperfecta, aut late Mibvehi, quam verilatis ipsius specie trahi,
superabundanti oraiionebalbutiunt. Quorum aliquos, vere dignos quibus sapientiaedignitas exeraiur, in
vel negligentia;torpor, vel ingenii hebetudo, in his quoddam quasi diversorium extra publicam ratio-
quibus consueveruiiiexteriornni -igiiificaiionum de- nalium viam, et e.M/.>.)_:«TK sive o£_iap.a-zu,hnc.est
tinent elemciitis. Alios vero ad ipsam rerum verita- speculaliones sfve digniiales disciplinalium, diicunt.
lem, quam ulira significaiionesmeniis acies natura- Ubi quodam quasi sinu secreti , sapieuiiae ipsins
Jiler sentit, ejusdem verilatis cupiditas trahit : bos quamdam prae caeleris dignitatem illis ostendunt.
quoque philosophi propriis sibique eonvenieniibus Hanc igitur illi iiaiici ea iu meniis acie quae inlel-
officiisdesiinani.Nam hebetes illos, inculto el (ut lecius vocatur, diu multumque in omni reium gene-
itadicaiur) rtislicano sermone, qno senstis magis re, videlicei et in naturaiibus, et in matheinalicis, ev
quain evplvaiur involvitur, semjipr lnborarc per- niaMjne in theologicisintitemes, mirantur ejus ratio--
mitlunt; speclabilem vero sapieniiie formam iliis nes ab aliorum rationibus esse diversas, nec q«ihns
1315 1N LIBRUMQUOMODOSUBSTANTi_EBONiE SLNT _ 1310
explicari possunl, coguatos esse sermones ; et si Ai rendam, ideo quod non omiiibus notum sit iter hu-
quando proportione rationis alicujus ad eam ab aliis jusmodi scribere
scriptionum, id esl,nonmultisuntquidehu-
eonlingat, imo neeesse sit verba transumi, inexiri- jusmodi consueverint, aut etiam scribendi
cabiles admodum qua_stiones praestare. Heec igitur noverint rationem. Nam etsi hos, quos graves loeos
sunt sapienliaein qualibet facultate, sed maximein vocabant, suis iquandoqueiorationibus inseruerint,
theologica paucis nota seereta, quorum quia gloria ut Socratcs, et Cato, et alii mulli, minime tamen
dignitatis summorum eliam pliilosophorum trahit his tractandis operam dabant. Quod vero hoc scri-
admirationem, abipsis izaptnioia.vocautur : et quia •ptionum iler paiicis nolum sit, et te vere attendisse,
praestantquaestiones, quando translatis dictionibus -et eam eliaim,ne usu communi, si scilicet a pluribus
proponuntur, ip.G).np.axa vel hQvp.ny.axa, hoc est pro- hujusmodi traciarenlur, vilescerent, tarn valde pla-
positiones, dicunlur. Qtioniam vero haec altior in- cuisse, exempla tua adme, ulde bac scriberem quae-
•.telligentiapercipit per excellenliam l6Sof*«8e?,hoc siione, direeia comperi. Nam ex bis quae in ea legi,
est conceptiones, nominaritur : utiquelonge diversae ego ipse sum -tuus testis, quam vivaciter anleliae
ab illis conceptionibus qu_e iv8v_j.np.axa appellantur. fueris cornplexus, id est, tibi placuerint : haecscili-
Est enim quoddam argumentationisgenus, quotiiam cet paueis, sicut dictum est, notum esse iter hujus-
anle conelusionem ),6yos-cum Ibya, id est sermo modi sciiptionum ;. et tu quidem de praedicta heb-
cum serraone assumptio, scilicet cum proposilione domade digerenda sic postulas. Ego vero ipse, et
conjungitur : ideoque tota illa oratio a-viloyio-p.be,id •hanc, et alias bebdomades commentor quidem, id
est collocutio dicilur. >Estvero aliud argumeutatio- est, in meutem frequenter comminiscor, sed hoc
nis genus, quo ante conclusionem aliquid quidem.gi mihi tantum. Quod est, speculataque ad memoriam
dicitur, sed aliud quod similiter dictione exponendum meam conservo, potius quam participo, id est com-
erat, in anima absque dictione lenelur: ut, est ho- munico cuiquam illorum, quorum lascivia interior,
mo, igitur estanimal. Hic enim ex eo quod dicium ac exierior pelulatuia, nihil palitur esse conjunctum,
est, est homo; et ex eo quod absque dictione cogita- id estperlectum inse et aliis congruum, quodfira_ci
tur, scilicet, homo nattiraliter esse animal, conclu- dicunt appoviy.oii. Quod ulique provenit non ab animi
sum est, est animal. Idcircotota oratio ab illa parte ralione, sed a joco lasciviaerisuque peiulantisesuec.
anlecedentis, quae sine exposilione tenetur in ani- Tales namque sua lantum inventa soleut laudare,
ma, iiSvu.n_u.a vocatur. Sunt el alia hBvp.np.ara,(fuae caeterorumvero vituperare, et tanquam nullius sint,
aut juxta qualitatem .summarum oraloriarum ali- deridere. His ergo-sapientia. secreta, quoniam pro-
quid mentirelinquunt, ui, mater diligit; aut inclu- pter eos qui digni videntur omnino tacere-non ,pos-
sione aliquo sub interrogatione posito contrarium sumus, aliqua de locis multiplicatis conformata spe-
intelligi volunt, ut quod scisprodest, et quod ne- cie veri, aut ,saltem aliqua verborum contractione
scis non obest. Sed nulla talibus conceptionibus di- ohduc.imus.Prohinc moneo, tune sis adversusobscu-
gnilas inest. Non enim a ratione et consuetudine ritatibusbrevitatis, id est.quaeexbrevitatecontingere
vulgaris etiam sermoriis discedunt, eoque magis illas possunt. Quaecumsint,contraobliquos obtrectatorum
in metile tenet oralor, quod superfluum apud se ju- morsus, arcani fida custodia, quod non mediocriter
dicat, eas omnibus notas oratione proponi. Quae utile est, tum etiam commodi, id est, Imc commodi
vero hebdomades appellantur, a scnsu simplicium naturaliier habent, quod colloquuntur cuin his solis
omninoprocul sunuetqui in plurimis studuerunt, et qui quatenus possunt convenieniium rationum via
sophisticis etiam exercitationibus probati parueruntjfj J vestigant, et indeflcientiumstudiorum impendio com-
earum miraculo commoventur, et sicut prasdicturn' parant conceptionumarcana, qui vere digni sunt in-
est, ad ipsarum coniemplationem non nisi paucos iromitti adea.
eosque valde probatas admittunt.amator Hujusmodi mnl- Ut igilur, elc.] : Quasi Postulas ut digeram, et evi-
tas pr.u mente Boetius sapientioe habebai, et dentius monstrem obscuritatem quajsiiouis, "etc.
RomanoJoanni diaconodiupulsanti,dignoquecui ali- Ut igitur luas salisfaciam poslulationi, feci sic, ut
quando aperirelur, qualiter poterat in naturali, ideo- fleri solet in niathematica niaxime disciplina,. id
que composito(abricaioquesermone,aliciuas exerebat. est arithmetica, geometrica, musica, astronomica,
Inler quas una eratqua dicebalur ea queesunt,esse bona et in cseteris etiam pluribus disciplinis : ut in prae-
in eo quod sunt, cumtamen nonsinlsubstanlialia bona. dicamentis et analyticis , in quihus quaedam secu-
Quam adinirationem quidemvenerabaturJoannes, sed turis tractatibus necessaria pra;ponuntur, videlicet
a veritaie sensus illius, quarumdam raiionum qui vi- proeposuiterminos regulasque. Eosdem quos voeat
debatur in ea conflictus,ejusdemintelligentiamexclu- terniinos, voeat eiiam regulas, sed reguias quidem,
debat. Hunc ergo couflicium, rogatus ab eo Boetius quoniam locali similitudine multa contirient, termi-
primumilli proposuit : ut ea quae sunt, non modo nos vero, quoniam ex eorum principiis demonsiratio
in eo quod sunt, verum eliam nullo modo esse bo- proposilorum deducitur, et eorum postremis indu-
na, quarumdam phaniasiisralionum conclusit. Dein- ctionibus tanquam finibus terminatur. Hos igitur
de ioiam bujus _enigmatisnubem divisione deeussit, sive terminos sive regulas praeposui, quibus efficiam
et sic ad hebdomadis,hoc est,. conceptionisdignila- cuncta queesequuntur, id est, quibus el propositam
lem, intelligentiam ejus admisit. _. hebdomadem abduci in dubiiationem ostendam, et
'
Postulas, etc.] Quid Joannes diaconus peiat, et a ex multiplicitaiis loco diviso ipsam confirmem.
quid se facturum super hoc Roetius spondeai, lan- Communis,etc.] Prima quam ponit regula, omnium
quam brevi prologo,quo alteniiqnem ejus quae iu- qua. sequuntur, imo omnium cujuscunque facuhatis
formando solveudoqiie emblemaie magis erat neces- sint generalium sentenliarum, quas eiiam hoc loco
saria, moveat, praemittii; ei ait: Postulas, quasi rem concepiiones %'ocat,est Iocus. Ut enim de positivis
a noliis luaeamiciiiee debiiam, ut unam ex, bebdo- graramaticoefaeultalis regulis laceamus, certum est,
madibus nosiris, videiicet obseuniaiem queestionis quod et qui vocanlur conimunes ioci rbetorum , et
ejus quae contiuet modum, quo scilicet substantioe, maxima; propositiones diaIeciicorum,ci theoremaia
id est quaein naluralibus res sub-isienies dicunlur, geometrarum, etaxiomata musicorum, et generales
bonsesini, in eo quod sitit, cura nou sint substan- senteutiaeethieorum seu pliilosophorum, conlinentur
lialiabona, hoc est, cum bonitasipsa non sit eornm universiiaie hujiis regulae, qua dicitur : Communis
de quibus praedicatur subsisleniiiim esse, digeram animi conceptio est enuntialio, quam quisque probat
quod esl, et paulo post evidentius, hoc est aliquate- iaudilam, non unius tantum, sed comumuis animi, id
iiuscvidenler monstrem, videlicct. quibus argumen- est intiltorum animorum voeat eam de qua nune lo-
lis aifirinalio,quibusque negalio probari posse videa- iquitur conceptionem : quoniam scilicet, queeinfinita-
lur-,el quo muitiplicitaiis loeo divisio, venc scientiae . ruin, singularium,coneessarum, seu dubiariim locafis
error cedat, exponam. Dicisque id csse faciendum, est i ralio, plurimis vel natura, vel opificelogica nmam
td est, qua_s'ionisln.jus obscuritatem ita esse dige- adeo ; esse convenii, utcum ad aliquid confirmandum
1517 GlLBERTl PORREM COMMENTARIA. , 1518
adducelur, testimonio probationis nqn egeal. Unde ALfacultatibus
f usu diverso, esse, et essealiquid, diver-
et alibi indemonstrabilis, et per se riota dicitur, ct sum s dicuntur. Nam in theologica, divina essentia,
hic, enunliatio, quam quisque probat auditam. ideo quam q de Deo praedicamus, cum dicimus, Deus est,
namque aut coeteris inventis seepe inierserilur, aut omnium o creatorum dicitur esse. Cum enim diciuuis
orationibus jam perfeclis alque terminaiis exponitur, ccorpus est, vel homo est, vel hujusmodi, theologici
quoniam vel naturaliter, vel ex logica disci|ilina illis 1) boe esse dictum intelligunt quadam extrmseca deno-
eum quibus sermo conseritur, est omnino indubia. minatione r ab essenfia sui principii. Non enim dicnnt .
Nec te moveat quod concepiio dicitur enuntiatio, aut ccorporalitate corpus esse, sed esse aliquid, nec lni-
si etiam conversoênuntiatio dicaiur coneeptio, quo- manitale n hominem esse, sed esse aliquid, et similuer
niam et quod concipimus enuntianius, et quod enun- uunumquodque subsisiens, essentia sui |iriucipii prae-
lianjus concipimus.Harum autem quaeita communes dicant d non esse aliquid, sed esse. Illa veio quae in
animi dicuntur conceptionumduplex est modus. Nam ipso i] creala est subsisienlia non esse, sed esse ali-
una ita communisanimi est, ut omnium sii, id est ut quid. q El ad eumdem modum quidquidoperante sum-
omnes hoinines hanc naiuraiiter noverint; veluti si mo E principio est, eadem principali, et increala es-
hanc eoriceplionem geomctricam proponas, qua dici- sentia s dicunt esse, suo vero quolibet genere aliquid
tur; Si duobus ebqualibusa_qtialia auferas, quae re- eesse. Illorum vero philbsophorum quibus sii-Cfacul-
linquunlur aequalia esse nullus intelligens, id est tatis ti genera snnt, sola illa quae ex principio esse
iiullus sanaementis homo, id neget. Omnesenim etiam ccceperunt: alii quaeiibet illa orationum suarum the-
praeter logicamdisciplinam, id verum esse naturali- nmata, id est materias, de quibus loquuntur, eodein
ter cognoscunt. Alia vero ita communis animi esl, r> h, dicunt esse, dicunt etiam esse aliquid : unde
, quo
quod non omnium hominum, sed doctorum tantum- etiani e hoc verbum, est, dicunt de omnihus sequivoce,
niodo est, quaefamen venilex talibus conceptioni- proedicari.p Alii vero dividunt, et ea quoesubsistunt
bus, quae "qualiter praedicturn cst, communis sunl " ddieunt esse subsistentiis, et eese aliquid his quoesub-
animi; ul est heec : Quaeincorporalia sunt, in loco sistenlias
s comitantur, intervaJiaribus scilicet mensu-
non esse." Haecenim non quidem ejus, quee dicitur ris r et qualitatibus. Ceeteris vero septem generum
logicaeralionis universitate, locus esi, sed ex logicee - proedicainentis
p eadem subsistentia nec esse, nec ali-
loco veniens, naturalis. Est namque dialecticoium quid q esse concedunt. Similiter et irallum illorum
-
oranibus nola lopica generalis, quod soli alicui pro- quee q abstractio mathemaiica ab his de quibus praedi- •
prium est, id sine eo esse non potest: ut color, quia canlur c dividit, vel esse, vel aliquidesseconsentiunt.
soli corpori accidit, non nisi in corpore est. Ex bujus IErgo cum dicitur diversumesse, et id quod est, se- "
igitur loci universitateomnibus etiam hominibus na- cundum c theologicos quidem intelligitur esse id quod
turaliter cognita, venit haecconceplio sive enuntiatio est e principium, id quod est vero, illnd quod est ex
naluralis, qua dicitur, quae ihcorporalia sunl, in principio;
f sed secundum alios philosophos, esse
loco non esse. Locus enim, et quo locale, et quo lo- subsistentium
s solee illorum quoe preedicantur subsi-
catum aliquid vere intelligilur, solis corporibus acci- ssleiiti_e; quaevero sunt, ea tanluinqua. illas in se
dit. Soiidi nainque inlervalli circumscriplio, quaein habendo1 subsisiunt. Sic ergo el secundum theolo-
genere quantiia.um locus vocatur, in solis corperibiis egicos, et secundum alios philosophos recte potest
est. Itaque et ille locus, qui ex quadam intervailorum dici: c diversum est esse, et id quod est. Sed et hanc
ad se iuvicemordinabilicollaiione.coliocaiio noinina- iregulam, et caeteras queesequuniur praeterseptimam,
lur, tantum corporum est, seeundum quam genera- CI ttam usu theologicorum quam aliorura philosopho-
liier quidem locaia, specialiter vero intra et exlra, . irum, hoc loco.accipidebere, sequenlia nos docebunt.
- ultta et citra, subter et supra, et hujusmodi, corpora Nos P tamen omnes preeter illam septimam, ut signifl-
ipsa sola reeie dicuntur : el haec quidem collocatio cantiusc demonstrarentur, in naturalibus exemplabi-
universis muiidaneemachinaeparlibus convcnit. Ipsa mus. r Aitergo : Diversum estesse, ideslsub.isleniia,
vero secundum se totam iiliquelocalis est: quoniam cquee est in subsislente, et id quod esf, id est sub-
intervallaris ejus protensio suis quibusdam lerminis ssistens, in quo est subsistentia : ut corporalitaset
retinetur, quod est circumscribitur. Quia tamen pro- < corpus, bumanilas et homo, vere. Ipsum enim quod
pter ipsam non est aliud corpus, nec extra, nec intra, per [ abstrac.tionemquodammodoab illo in quo esl in-
nec ultra, rieecitra, nec subter, necsupra, nec juxla, tellectus
t separal esse, nondum est. Non ait: nuii
nec circa aliquid esse, nec hujusmodi aliqua praedi- test, sed nondum est; dum enim ipsam iliam simpli-
camenta recipere, ideo nec secundum-se totam cem < puramque formam ut in seipsa esl intuemur,
iocala essepotest: atque in boc cum incorporalibus < quod est eam aliter quam sit attendere, quodam-
convenit, quaequia non sunt iocalia, nequaquam !o- modo i non est, eo quod non qualiter atienditur, est.
cata inlelligi possunt. Sed sicut dictum est, quamvis 1Elsi enim abstraclim attenditur, esi tamen inabsira-
illa maxima propositio, et lopica generalis, ex qua cla. < At vero id quod est, aecepla in se forma essendi,
naluralis hsec venh, el in qua eum inflnitis aliis con- id i est, ea qnam abstractim intellectus concipit, sub-
tinelur, omnibus etiam naturaiiler nota sit, hoectan- isistentia, quee acceptio dicitur, generatio est, atque
lum queemodo venit, tantummododoctorum dicitur imateriee, quee vln dicitur, formeeque hujus , quaa
esse. Reete utique : ceeteri namque usu verborum , JJ-. Graece
( ovo-.toSvjfvocatur, concursum, opiflce illa for-
qui soepeex aliqua causa exienditur ultra naturam, ma i quoenominaiur ovo-ia,juxta exemplar dlius quee
decepti, ex eodem sensu dictum accipiunl: Aniraaest dicitur ( E.SEK,E.XWV, hoc est illius exemplaris exem-
inlra corpus animalis, ei extra corpus lapidis, etlinea ]
plum et imago consisiil: ut corpus, eo quod ut esse
sita in corpore, et extra animam e_l, et hujusmodi, corporalilatem
< habet, est corpus; et homo, eo quod
ex quo sensu corpus aliquid intra vel exira aliud bumaniialem.
1
corpus esi, audiunt. Docti vero, quos una facies di- Tertia regula : Quod esi, participarealiquo potest,
versarum dictionum non decipil, sensus Ipsos qui sed s ipsum esse, nuilo modo atiquo parlicipat; fit enim
sub eadem dicendi diversi sunt qualitate, dividunl, participalio
j cum aliudjamest; est aulem aliquid, cum
ideoque quod aliis miiilme videtur, cogiioscutu. Htec esse _ susceperii.] Sensus : Id quod est, hoc est suhsi-
esl igiiur communisanimi illa conceptio, sive enun- stens, s quod ea quam in se habet, subsislentia esl, po-
tiatio, quae doctorum tan.unin_.odo est, et caetera test t participare aliquo, id est cum ipsa subsistentia,
hujusmodi quoenon vulgus comprobam, sed multo ialiquid aliud quod ad potentiam subsistentiaeillius
usu diversarum disciplinarum,
' et tam exemplis quam pertineat,
| in se polest habere : ut corpus quod cor-
'
regulis docii. _ 1
poralilate, quam.in se babet, esi, cum ea colorem
Secunda regula : Diversumest,esse,et id quod est. eiiam, . et lineam, et diversorum generum qualitates,
Ipsum enim esse, nondumest; al vero quod est, ac- et t quanlitates alias ad (orporalitatis poleniiani per-
ceplaessendiforma, esl ulqueconsislit.] Hic nolandum linentes,
l quihus ipsum quale et quaiilum est, in se
viueiur, quod diversorum philosophorum in diversis 1habel.Sed ip_um csse, id est subsisienlia, qua. inest
1519 (N LIBRU.MQUOMODOSUBSTANTl.fi BONJESiNT 1520
subsisienti, nullo niodo pariieipat aliquo. Quippe A dem auetdis sub .isieiuia esse aliquid afflrmaiur, ut,
quod in se n<uihabet esse quo sii, nullu modo cum opus est humanum.
esse poiesi, habere in se quo quale vel quanluiii sit. Sexta regula : Omnequodest, participal eo quod est
Esse namque subsistentia est, uon subsiantia. Jta esse, ut sit; 'alio vero parlicipal, ut aliquid sit : ac per
cum esse nmi possit in se habere, quo sit, nec parti- hoc id quod est, parlicipat eo quod esl esse ul sil : esl
cipatione aliud aliquid in se babebit, vere : cum enim vero, ut participet alio quolibei.]Suprain regula lertia
aliquid, id est subsistens jam est aliqua subsistentia, qua dictum est, quod est, participare aliquo potest,
tunc fil alterius naturae ad illius subsisienlieepotcn- parlicipationem dicebai, id quod est cum suo esse;
tiiim perlineniis, participatio, qua subsistens ipsum aliud habcre quiddam. Unde in quarta aperte dice-
quale vel quantum sit. Esl enim in his quae praedi- bai: Id quod est, habere aliquid praeterquam quod
cantur quidnm ordo non temporis, sed rationis, quo ipsum est, potest. In quo etiam et in ec.quod in ter-
naturiiliier id 'piod est esse, pr3ecedit; et quod pro- tise clausula ponebal dicens : Est autem aliquid cum
prielatis coidam ralione illi addicuun est, sequitur. esse susceperit, et in flne secundaesubjungens, quod
Ac per hoc cum jnmaliqnid est, deinde quoessecum est, aeeepta essendi fonna est, patenter oslendit,
suo participet, qnaerittir.Est autem illud, cumaliquid, quoniam habere ipsum esse, participatio est. Utrum-
sieut in secunda regula dietum est, esse, boc est es-" que igitur habiium, videlicet, et quo habetur ipsum
sendi fontiam susceperit. esse, et quo aliud aliquid cum ipso ab uno solo, id
Quarta regula : Id quodest, habere aliquid prmter- est ab eo quod est, in bac êxta regula manifesle
quam qued ipsum est, polest; ipsum vero esse, nihil participaiionem appellat, et ait: Omnequodest, sci-
aliud prmter sehabet admixtum.] flaceregula qnodam "R licet omne subsisiens, participat eo quod est ejus es-
modo praecedenlissensum explanat. Ideo nainque id se : non quidem ut eo sit aliquid, sed ad hoc tantum
qttod est panicipare aliquo dietum esi, quoniam id ut eo sit.. Cum eodem vero idem subsistens quodam
ipsum quod est, potest habere aliqtiid pr_eierquam alio participat, uteo sit aliquid. Sedilla parlicipatib,
illud sit, quo ipsum quod esl, est, id est, jnaHerquam qua eo quod esl esse participat, natura prior est; al-
sit esse, quo ipsumest: ut corpus precter corporali- tera vero. posterior, unde inferi : Ac per hoc; qua-
tateni, cum ipsa qua esi corporaliiate habet colorem. si: Quia videlicet nori potest esse aliquid nisi priiis
Ipsum vero esse ideirco nullo modo aliquo partici- naturaliter sit, id quod eu, sicut dictum est, partici-
pat, quoniam nihil aliud pruter se habet, cum eo pal.eo quod est esse, utsit. Esl veronaiuraliterprius,
quo forte fiugalur esse, in sese admixtum. ut deinde partieipet alio quolibet quo aliquid sit.
Qiiinta regula : Dhersum esl, taiinun e.ssealiquid,et Septima regula : Omne simplex esse_suum,et id
esse atiquid in eo quod est : iltic enim accidens, hic quod est unum hubei.] Hoc in solis theologicis exem-
subtianiia significaiur.]Sicul praedhiiiiiis, ea quaesub- plaripotesi. Namomnia naturalianon modo ereata;'-
sistunt, quidam philosopboriimdicuntesse solis sub- sed eiiam concreta sunt. Matbemalica vero, etsi nec
sisientiis, el esse aliquid quibusdam, quaealia suut re, nee proponione dicuntur babere in se quo.sint,
a subsUleniiis, videlicel solis accideniibus. Secun- velaliquid, aliqua lamen eoruui ui sua_rationis par-
dum liunc usum hoc loco solum subsisiens solis ac- tibtis constant, ut illa quee ex oriinibus tam in naiis
cideiuihus esse aliquid dicitnr. Dicimusetiam, quo- quam extrinseeus affixis colligitur, primarum sub-
niam id quo.l esl aliquid,' qnandoque diciiur esse stantiarum plena proprietas, et ea subsistentia spe-
aliquid iti eo quod est, et hucquoque duobus modis, cialis, quee ex generali et ejus poientiis consiat. Ho-
quandoque vero ita .iinpliciter esse aliquid, quod Q rum quoque, et omirium aliorum, quse quoniam
iinllo modo in eo quod est. Verbi gratia : Aliquod bujusmodi partes non hahent, simplicia voeaniur. ef-
o|)us, et asreum dicitur, ei humanuni, et triangtilum. fectus estmultfplex : I>eusveroomnino est simplex; "
Sed aereum atque humanum, tn eo quod est, diversa nam quoniarn non babemus illi cognalos quibus de
tamen ratione; triangulum vero, nulla raiione in eo ipso loquamur sermones, a naturalibus ad ipsum
quod est, sed tantum triangulum. Et rereum quidetn verba transumimus, dicentes: In Deq est esseniia
dicilur esse, in eo quod est, quoniam eo ipso quo qua ipse est, et potentia qua polens est',' et sapieritia
esf, suo scilicet genere dicitur aeretim. Humanum qua sapiens est, et hujusmodi; non tamen ôgitamus
vero dicitur esse, in eo quod est, non quidem quo- ab essentia, qua illuin esse praedicamus, potenliam
niam sit liuinainim genere quo ipsum est, sed quo- aut sapienliam ejus, quibus quasi esse aiiquid dici-
niam hocipsum quod opus esse ;ereum praedieaiur, museum, de quo omnino nec scimus, nec seire pos-
ideo humanum est, qnia auctor ejus, vere in eo quod sumus, quii sit in illa ratione esse-diversam.Et lan-
est idetn genere proprio humanus est, siquidein mi- ta in illo esi, sub hae horum nominum dlversitate,
nislro ac per hoc quodam modo auctore homine ac- non dieo rerum unio, sed rei singuiaris, et simplicis,
cessil lapidi color, quosolutus est, et ita oesfactus etindividuae unitas, utde eo vere dicatur : non mo-
est. Triangtilum vero idem utique opus diciiur, sed do Deus est, Deus est potens, Deus est sapiens, te-
nulla raiione in eo quod esi. Neque enim qriod est rum etiam Deus est ipsa essentia, Deus est ipsa po-
triangulum, eo ipso quo est, id est genere suo est tentia, Deusest ipsa sapientia, et hujusniodi. Ipse
iriangiilum. Neque vero ideo quod esse illius, id sei- enim solus quidquid est juxta hujusniodi nominum
licet, quo ipsum opus est dicaiur triangulum, eo quod _" diversitatem, ex unius muneris ejus, quod est Spiri-
auctor ejus, id est homo sit triangulus, Ideoquesola tus sanetus, usu diverso nostroruui, vere est in eo
accidente figura, quaescilicet nec operis nec auctoris quod est, et ipsum quod est. Quicunquevero diver-
est esse, iriangulum dicitur. Unde manifesium quod so piiedicti muneris usu, vel poiens. vel sapiens, vel
diversum est, esse aliquid tuilum, id est, cui cum Iiujusmodi est, est quidem hoc qualitercunque in eo
pra^dicaiur esse aliquid, non polest addi in en quod quod est, sed nullo modo est ipsum quodest: pluri-
est; et esse aliquid in eo quod est, id est, cui dici-tir bus enim esl, et pluribus aliquid est, ipse vero eodem
esse aliquid, potest addi in eo quod est, vere. lllic quo est, aliquid est, et est vere in eo quod esl, et
enitn, id est cum de quolibet dicitur, est aliquid, iia vere id quoJ est; ideoque recte dictum videtur, omne
qtiod non, poiest addi, in eo quod est, significaiur simplex esse suum, et id quod est unum habet. Id est,
esse accidens, id quo iia esse aliquid dicitur: ut quod si quis de eo quod vere est simplex, dicat est, et
opus dicitur esse triangulum. Ilic vero id cum de item dicat est aliquid, nullus inlelligere debet, quod
quolibet dicitur, est aliquid, ita quod potest addi, secunda oratione praedicaverit, d.e ipso.aliquid pfo-
in eo quod esl, significatur esse suhstantia, hoc est prietale aliqua diversum ab eo, quod preedicaveralin
subsistentia, id quo ita esse aliquid dicilur. Sed vel prima. Ct si vel de Patre, vel de Filio ejus, vel de
ipsius esse subsislentia, quod proponitur esse ali- utrorumque Spiritu, dicat quis, est, ita,: Pater est,
quid, ut opus est sereum ; vel illius esse substanlia, Filius est, utrorumque Spiritus est, et poslea de eo--
quo auctore est esse illius, quo aliquid esse proponi- dem Patre, vel de eodem Filio, vel de eodem ambo-
tur, per quod tam esse illius, quam illud ipsum earum Spiritu dicat, est aliquid, iia : Pater ett potens,
4521 GILBERTI PORREM. COMMENTARIA. 1322
Filius estpotens, Spir_-i.samborum.estpotens, nulla A ex < quo !pso constat, non sibi unita, sed vere unum
ralione intelligidebetaliud esse quo est, et aliud esse •< atque idem dicuntur, non tamen quod corpus illud
quopotens est, quoniamet Palri, et Filio, et ambo- dmnino < sit idem quod homo, sed quod homo idem
rum SpirHui.idem omnino est, et esse, et potenlem omnino < quGd corpus illiid esi. Unio vero semper II-
esse; similiter illorum trium cuilibet idem est esse, lbrum I est, quee diversasunt utriusque numero : sed
et .sapienlem essejitem cuilibet illorum idem est liicc I estmodis ex'diversitate ratiorium diversis. Ali-
esse, et bonumesse, el hujusmodi: quod in nonsim- ter I nanique sibi unila dieuniur materiaatque forma,
plicibus quod sunt omniaquae creata subsistunt, mi- ut i quodam faiionali habiiu uuum subsistens sit;
nimeverum est. '•
aliler pars et pars, ut quod constat ex eis, naturali
Unde et octava regula est: Omni composiloaliud aut : rationali habitu unum totum sit, aut aliarum
est esse, aliud ipsum est.] Duobus modis compositio rationum
i cdnsortiis : ut in civilibus, aut linguae,aut
- accipitur : unus' est, quo snbsistens aliquod ex sub- 1ritus, aut legis,aut loci, aut affecius, unius consortio
sistentibus inter se diversis, et a quibus composiium < dicantur multi una gens, unus populus, unus coriven-
ipsum aliud est, dicitur esse compositum: ut liomo, itus, unum cof, et lmjusmodi,de quibns omnibusnihil
qui ex carnibus et ossibus, vel ex corpore et spiritu ad i praeseiitem locum. Sed .est quaedam allerutrius:
compositus-est. De quo cdrijposilo non dubiura numefo diversorum unio, quam conformitalis ratio
est plurima praedieari, nam et omne quo quodlibet facit, quasad praesenlempertinet locum.' Heec unio
componensest, et quo aliquid esl, et esse, quod ex similitudo
i vocatur, et est vel secundum naturam, -
omni componentiumesse et aliis quibusdam com- vel secundum queedamextrinseca. Secundum nalu-
ponilur, quo et ipsum coinposilum suhsistens est, * ram vero dupliciter : aut enim secundum propositae
- et ornne quo idem juxta composilum esse aliquid natura, plenitudinem, el dicitur subsfantialis simi-
"
est, de ipso homine praedicalur: ut homo est carnes liludo : qualiier album albo simile est, et homo ho-
et ossa,esl cofpus et spiritus, est coloratus, el in- mirii; aut secundum propositee nalurae partes ali-
telligefe potens est homo, et aptus ad ridendum, et quas, el vocatur imaginaria similitudo : qualiter hu-
hujusmodi plurima. Alius vero "compositionis est mana pictura vero homini dicilur similis. llfa vero
inodus, quo non quidem subsistehsex subsistentibus quaeest secundum exlrinseca, dicitur imitatio : qua-
(nam quanlum ad hoc siniplex est), sed et multis liter ariifex aliquis alii arlifici, vel homo.Deo,-juxla
quorunr unoquoqueesf, et multis quorum unoquo- voluntatera ejus aliquid faciendo, dicilur similis.
que aliquid est," ejus consiat proprietas :'ht hominis Jtaque eontra hanc, quae est siinilitudinis, unionem
spiritus, qui unus• et simplex, quantum ad hnc quod dissimililudiiiis diversifatem volens ihlelligi,.ait :
,hon ex" diversis subsisteniibus conslat, et multis Omnis diversitas dissimilitudinis est discors. Sese
subsistentiis est, et nvultis earum accidentibus aii- eteniii)quodammodoabhorrent fugiunlque coniraria.
'quid est: ideoque compositus, hec ipsum quod est. Unde et in mhndana sphaera, ignis, qui est acutus,
Non enim in eo compositionemattendimus : quoniam sublilis, et mobilis, esl suprefnus : terra vero est
aliud est quod est, aliud ijuo est.. Nam si quemad- extrema, quaeesl bhtusa, corpulenla et immobilis.
modum quod est,'unum lanium est, ita quoque Similitudovero appetenda est, imo appetitur. Unde
unum simpiex lantum esset, quo et esset, et aliquid etin eadem mundana sphaera, aer et aqua, ita sunt
esset, nulla ralione compositumesset. Itaque quo- inedia, quod igni aer, quam aqua similior : quo-
niam aIioest,alio aliquid est, etiamsi non ex di- niam similiter—subliliset mobilis, illi propihqnior
versis subsistenlibus constet, subsislens ipsum con- C. esi. Sic et terra. aqua Ibco quam aer est vicinior :
cretum atque composituih est. "Quoriiamergo omne quoniain ipsa quoque similitudineest illi quam aer
subsislenstale est, generaiiter, ait, orrini composito, conjunctibr. Jride est quod si quis supra ignemier-
id est orani subsistenli, aliud est esse quoscilicet ram locnre lahoret, propria alterutrius ponderosi-
est: ipsum vero est aliud alio" quodam, quo scilicet
" tate, et ignem sursum leviias subvehit, et lerram
aliquid esl.' . . ; deorsinn gravilas sidii. Similiter et de sub aqua vel
ISionaregula:" Omnis diversitas.discors, simililudo terra inven.tomeatu, sua ponderosiiate aer explodi-
vero appelendaesi: et quod appelit aliud, tale ipsum tur, et ad ignem u^que contendens sub ipsb retine-
esse naturaliter oslenditur;quale est hoc ipsum quod lur, et aqua super aerem vel Ignemposita, propria
appelit.] Diversitati idenlitas conlraria est : simili- similiter ponderositate deorsumsvefsus usque adter-
tudo vero repugnans." Idcirco, quamvis quibuslibet ram liquitur, ibique retenia, super ipsam locatur.
rationibus idem dicitur, hisdem diversum quoque Fugit enim unumquodque quidquid in genere suo
dicatur, tamen hoe loeo in ea ratione in quasimi- dissimilitudine a se diversum est: accedit vero ad
litudo intelligitur, diversitatem intelligendam docuit, id quoif qualicunquedissimiliiudine sibi conforme
cum praemissoquodomnis diversitas discors, non est, et e conversd-qualitercunqnecohformeesf, quod
subjunxit,' identitas' vero, sed pdtius,' similitudo accedil. Unde subdit: Et quod appelil aliud, eo ipso
vero, etc. Simijitudo dicitur quaedamex proportione quod appetit, osienditur ipsum esse naturaliier tale
conirariorumaut parium, aut sub eamdem raiionetri aliqua superius diversarum similitudinum specie',
cadeniium comparatio. De qua nihil ad pr&sentem qualeest hoc ipsum,videlicetilludaliud,quodappeiit.
loeum. Est eiiam'alia ad hunc pertinens locum,_i\\ Sufficiuntigitur, etc.] Regulas sive lerminos, qui-
quee proprius dicitur sifnililudp, "quee"scilicei,est bus ea quaesequunlur efficiat, hucusque proposuit.
quaedamunio diversorum. Unio dico, non unitas, et Quibus quoniam et proposiiam bebdomadera in du-
quaedam, non quselibet. Illara enira, quee vero no- hiiationem adducere, et quodde illasentit se
inine dicitiir unitatera, soia naturae singularis pro- posse conlirmare non dubiiat, ait: Sufficiunt igi-
prietas facit, quoenatura quandoque in uno lantum tur, ad ea quae-sequuhtur efficienda, ha_c quae
est, ut quaelibetilla qua supercoelestis'spirilus ali- praemisimus..Quae tamen quibus secuturae demon-
quis, unum aliquid est: quandoque in multis, quae slrationis, sive inveniis, sive conclusioiiibus pos-
etsi non alterutrlus, salte.m alterius numero constat sint aptari, ego propier illos, quorum pelulantia
esse diversa. Ut qu_elibe_humani' corporis natura, nihil patilur' esse coiijuncluin, studens obscuriiali-
quaenon modoin corpore hominis.verum etiam in hus brevitatis, iriinime notavi: ut dicerem hoc vel
ipso qui ex corpore constat, videlicet in bomine illud, ex Imjus vel illius reguloaratione constare.
esse dicitur, et de ipsoliomine prtedicaluf, cum la- A prudenle vero interprete rationis, qui sciliGet ex
men corpus hominis atque homo, non et corporis ipsis invenlis et forma ratiocinatioiiis locos ipsos
el homiuis, sed tantummodo hominis numero dif- rationales, a quibus lu:c sunf deductaVprudenter
ferani. Non eriim corpus hominis esl naturae suoe animadvertit, umimquodque praedicforum suis ap-
proprietatealiud unum quam homo; sed bomo mul-' fabitur arguinentis, ;id est, ad quam earum quoe
tarum naturafum suarum projjrietalibus est aliud praedictaesunt rcgularum, illud vel illud pertineat,
iinum quam hominis corpus. Unde homo et corpus assignabitur. <~ -^
PATROL.LXIV. . 42
'
1325 .,. •< iN LIBRUMQUOMODOSUBSTANTI-EBfjN-E SINT 1324
Quizslioyero, elc.] Demonslraturusquod ea quaeA inlelligi, non id quod esl, sed ipsum esse, id est non
sunt in eo qnod sunt, bona sunl, cuin non sirit sub- snbsistens, sedijisam subsisientiam quam subsistens
stantialia bona , prius qtiaeri.lea quoesunt, an bonii. in se. liabehdo, quod est ea partici.n'ando,shbsisiit.'
sint an nori. Quaequeestio,ut non conficto nomine, Nam et in sexta i'egula aperfe dlcitur : 0,mnequod
et sola preeter rationis veritalem forma, qualiter a est, pariicipateo quod est esse. Qilbd (aiheii subsi-
sophistis fleri solet, nuncupari quaest.ovideaiur, ex stens nbn ea participei, videtur sentire cum ail:
' uifhisqoejiartis suae,proutvideiur, firmameiuiseam Utrumne paiiieipatione, an substantia?.,Quasi: Qua_
«n dui.itaiionerh adduci.l.Et, primun. prpl;at-illam. hbn babetur, participatione. Ad quod dieimus,, quod
jiarlem qua dicitur, ea queesrint, bona surit, deinde participatio, sicut et in liis qiiaepfoemissaesurit re-_
illamqua dicilur, ea quaesunt, bonahon surii. Elsih gulis significaiumest, plurihu. dicituf modis,.Cum'
occasionesolvendaequeesiionisistius, occultum pro- eriim subsistens in se aliquid, ut naluram, qua sit,
positeehebdomadis sensum,,qualiter a sapieriteper- vel aliquid sit, habetjdicilur quod ipsum "ea'riatura'
cipi possit, exporiii. Osiendit enim non, riiodo esse. participat. Naturavero'quaequoniaminest subsisieiiti,
hqna ea quaesunt, verum-eliam qualiter' bbna sunt. dicilur ab eo panicipari, aiia ila prima est, ,ul nullam
In quo, non essequidem substantialia bona, et tamen ^rae s'e, quam sequalur, nisi primordialenf habeat
111eo quodsurit, essebona dilfinit. AiteTgo: Qiioestio eausam : ut ea quaeomni subsistenti inest, genera-!
vero hebdomadis hujusmodi est, id est, per hanc lissima subsisienlia, alia lmjus primae.qubdarrimodh
gua_stioneni aliam, et his quee nunc dieeiilur-argu- comes esi, etpostcausam pfimordialeih, illariiquo-
mentis, in ambiguitatemadducitur. Dicoquod,eaquoe que iia causam habet, ut ad potentiam ejus ipsa per-
sunt, id est, qu;e subsistunt (quod sic iufelligehdiim«" tineat, et proprietate qua sine ea esse nbn pbssit,
ex sequenlibuspatet), bbna sunt. Cerlumest enim, et adhaereat. Tales sunt onines differenliaeillaeqiiae-
iioc tcnet cotnmunis sententia, non quideraomnium cunque vel huic generalissimo pro'xihia_cuih ipso
hominum, sed omnium doctorum, videlicet, omne qu«'dam contractiofis similitudiiiis constituunt gc^
quod esl ad primum stunmumque bonum tendere. nera, qute a logicis,, subnaturah, quaeabipsis est
Quamvis enim aliter et aliter, aliorum et aliorum, subsistentium appellatione, subalierna vocantur; vel
tanien omniumad id quod esi surninumperfectumque subaliernissimiliteradlioereiites, quamlibelstib ipsis
horium, festinat inleuiio. Nam irralionalis creaiura, subsistentiam specialemcomponunt. Hae,pniriesnoh
ut bruia aninxalia, imo insensata, ut arbores et her- modo habiui illo quo inhaerenl"snbsistehli, verurii.
bse, et etiam inahiinala, ut lapides, naturaliier ad etiam illoquo generibus ejus praedictapotesiate at-
summum bonum, quod vere el proprie, et est,'.et que proprietate adhaerent, dicuritur haberi, ac per
unum est, tendunl, cum utcunque suoque, quo sibi a hoc duplici raiibne participantur. Quoniam "tarhefi
suinnib opilice datum esl, modo, et ufsinl, et-ut Iiaruni accessione subsistens, in quo habent fieri^
unum sint, cupiunt, et ne hoc omnino amittant, re- generatur, et decessione corrumpiiur, non tam par-
sistunl. Raiionalisvero erealura non modp sicut cae^ licipaiione quam substanlia, sicut genera ipsa qui-
tera haluraliter, verum etiam officlofacit, cum rioii biis adsunt, vel species de quibus sunf subsislenti
tantum esse, vel unuinesse cupil: sed etiam suum iiiesse dicuntur. Sed praeter lias alia quaedara esse
principium vitaemofihus colit, et mentis intelligen- disciplinalis scientia mathemaiicorurh attendit, quos
tia feeolit, et totocariiafis nisu, ut ipsum sibi deiur logici Gra>'ceavp.fennv.bxa,Lntineaccideiiiia vocant:
in piairiium, petit. Ideoque hanc doctbrum senien- quaescilicet suni differentiaenohmbdb gerierurii, sed
tiam, qua dicilur : omne quod est ad boriumtendere, Q etiam differentiarura,et specierumpotestaiipfoprietaie
iriultis aique flrmissimis raiionibus nixam, hullum addicla sunt, et necspecies subsistentium, necspe-
profsus contrariurh'cbneTilil,imo.qtiidqUidforle, sic- cieruni partes esse possunt : ideoque nullo niodo
ut id quod diciuir nialum,, ab ea disseritire videtur, esse sunt subsisfentiiiinVsedab ipsis lam onirii. ge-
si quis diligeritius altiiisque aUendat,.qiniiino con- jriere quarii proprietate, et ab ipsorum oinni esse,
seniit. Addit: Omrieautenilenditadsihisimile. Siinili- ssepe ohihi genere, semper tota profirietate diversa
tudo, sicut proediximus,aut pfoporlioniscomparatio, sunt. Quae proprie secundum participationem, et
aut nuniero diyers.orumquaedam"unio esf. Iianc igi- hullo modosceundiinise,,id est tanquam esse de illis
tur quae dicifur unionis, hoc loco vblens intelligi, dicuntur.. Uriderecte ait : Eaquae surif, sl partici-
ait: Onine qhod est, id est omnesubsistens tenditad jatione sunl bbna.riuilo inbdo per se," id est sua,
id qubd sibi uriione quadam simile esf. Quoeeliain" qiiam sunt subsistentia, bona suril. Quod exemplo
omhium dbcibnim est coriiniunis seritentia. Ilaec mariifestumesse pblest. Nam quod participatiorieest
enim philosophorum pmniumqueeibicoriim regula album, quod utique est bmne album : albedo enim
est conceptioque'coriimuiiis.Exqua, et ex jireemissa, ide subsisiente, ut accideris ejusdem subsistenfiae
queetanlurijest etbicorura,hac scilicel',omnequodest praedicatur,per se videiicet ih eo quod ijisum est,
tendit ad bonum,"possetinferre :Oihne quod esi sihoc est sua' qua ipsum est subsisicntia, album non
rnile borib est; sed quqniam hoc illis praemississatis iest. Alhed.oenim nequaquam albi subsisterilia est;
maiiifestuirierai, diinisit. Ne tamen bipertita rcma- et < de caeleris quoeilli quod est esse acciduni, quali-
nefetfafiocinatio, juxta Ciceronis praeceplumImjus ilatibus,«eodemmodo intelligendumest. Simiiiterigi-
consequens irifert, et ait : Quoecunqueigitur sunt, _ :tur ea queestrnt, si ea quamniodo inlelligi volumus,
ipsabonasunt; sed hoc inferendo, primam in eodera^'- hbc est accidentali partieipatibne sunt bona : ipsa
Ipso repetit iropositioriem, dicens : Quoead bonura per se, id estea quaeipsorum subsisteniia intelliga-
tendunt. Notandumest hujus ratiocinaiionfsnecessila- "tur, nttllomodo boiiasurit. Etsihocest, tituiiqueest,
tem ex priihaatque ex nona regula csse. Quod enim "quodea quaestirit, noii j.er sebona sunt: non igilur
ait tenet eommunis seiiieniia doctorum, ianquam ad i illum stirooiinnhbnuin, qubd vere per se Iiomim
mqdus suppositus'est illi primeeregulaequa dictum i'esl, lenduril.Hic qubqnenoiandumest.ex leftioe,et
est: Gommunisanimi conceplio est enuriliatio quain quarta., et sexte regulae quihusdam panibns, lah-
quisque jirobat auditam, Assumptio vero qua dixit} iquam ex ratibnalibus locis deductam esse e't divisio-
omne auierh lendit a'dsimile, ad illam pariem nonae inem, qua dixit: An panicipatione an suhsfaniia <-'a
fegulaespeclat, qua dictum est: Similitudovero ap- Si iqueesunt, bona suritj et cbnsequentiam, quae esl:
peteiida est. , ! panicipatione; per selpsa nullo modo bona suht.
Sedquemadmodum,etc.] Queesionis partem illani iQuod enim aliud sit e'x parlicipatione "esse, alind
quaaest: Ea qheesuntj-bnna sunt, hucusqueproba- ivero ex substantia, manifeste docfiitin terlia regula»,
vit. Nunejngrediiur demonstrare partem alteram, dicens : Fit participaiio curh aliquidjam est; et ih
qui_3est : Ea quoesunl, boua non'Sed sunt. Quasi: Ea iquarta ubiait : Id quud esl habere aliquid, praiier
qiik:lendunlad bonum, bona suiu. inquirendum iquamquod ipsum est, potest. Et iri fine sextte : Curii
cst queuiadniodum sinl bona, videlicet, utrumne Tde omni quodesl, loquens dixit. Est vero ut partici-
panicipalione,' an substamia. Hic subsianiiamvult pet | alio quotibe.. Sed quod ex cdnsequenti prioris
' CILBERTI PORREm COMMENTARIA.- • 1526
{525 _""
consequenliae in secunda inlulit: Non igitur ad bo- A' sicut diciinh est, quae nonlantum bona sunt, sed eliam
ntim lendunl, spectat ad. honee reguloepfimatri j)ar- in eoqiiod sunt, bona sunt : et hoc quoque ila, ut
leni, quai esl: Omnis diversitas discors. >-.--'' _; idem eis sit esse, quod bonis esse, non partieipant
Sed cdncessum;-eic.j Dixit quod ea qiiaesurit, si bonitate, ea.qua diciura est pariicipaiionc, scilicet
participatibne bona sunt,' per seipsa bona nori"sinVtj sient opiis eeretimsua triangulatione.Quod si ipsum
etsi pef seipsa bona non surit, noii lendunt adbo_-" bohum, id est, bonilas ipsa, qua bona.sunt,- est jn
nu:n_ Nunc assumit opposilum ullimi conseqnemis; eis eqrum esse; turic-revera ih'.'n„esidubium quin
et ait : Sed teridbni ad bonum. NecJioc prohatione" -scilicetquod cum sint, etc, vel quin cum sint bona,
eget, quia jam, inquit, doctorum quorum heecest sint sifnilis priino subslaiitiali bouo :'cujus scilicet
senteinia communis irrefragabili auctoritate conces- honilas vere. esl ejus cs-entia. Sf.eiiim.bonitas sic =
suin csl, ubi ad probandum quod ea quaesunl, bona eorum quaebona sunt, sicutprimiboni eslessenlia,
sunt, inductum est. ..' Jnanifesium esi, quod similiier sunt bona; sicut pri,-
Non iyitur, etc.] Hic argumentalioncm opposilo nJum bonum est boiinm.Ac per boc, id est.secuiir
prioris anlecedeniis concludil; quasi : Ea quoesuiif, dum haiic rationem, eruhfipsuinbonum primum; et
si participatione bona sutu,per seipsa bona non -tand.ehoc, supponit: Illi enim primo bono;.nihil sub-
sunt : et si per seipsa bona nnn sntit, non tendunt stantiali sirhilitudine simile est proeter se ips.um.
-ad bonum; sed tenduot ad bonum; non igilur parli- -Quodaddit praeter se ipsum, non id-DO .addity qnpd
- cipatione bona sunt, sed potius subsiantia, hoc est •yeiitiiuelligi ipsum pfimum bonbm sibi :aliqua fa-
- subsistenlia : quoniam nihil esl medhim inler has iiorie simileesse. In nullo enim rerum genere ali-
duas, eorum quaede quolibet subsislenie naturaliler _" quid sihi simile dicitur; ornne namque simile aliia
dicuntur, rationes. Quidquid.enimnaluraliter deipso se simile est.Nec niodo diversa suut "quaesurit si--v
dicitur, aut ut ejus esse praedicaiur de illo, aut ea hiilia, sed eiiam secundum quoesuut similia. Sed hic
quae dicta est pariicipalione. Ideoque bonitas si non est usus quidam loquendi, ut dicamus summo bono
participatione necesse est preedicelur ut esse, quo- niliil similo praeler ipsum-, volentes intelligi nihil
rum vero substanlia boria est, id est quorum bonitas omnino"sihi sitnileesse. Velut si absente dominq do-
est subsistenlia, id quod sunt, bona sunt, id est, bo- minus dicai, quis non est bic inuis donjinus praeter
nitas est id quod sunt. Id quod sunl autem, id est "nie?Qui enim hoc dicit, nbn yuli intelligi se domi-
quod recte de eis dicitur, sunt, habent ex eo quod num esse, sed lantummodo eum quidominus est
illorum est esse, juxta sexiee regulee partem illam abesse. Sic igitur el iste dicens, niliii est simile primo
quee est: Omne quod est,- participat eo quod est esse bono pneter seipsum, non vult intelligi, quod ipse
ut sil; Ex iiis igitur convenienter inferlurquod b'o- sihi similis sit, sed quod illi similitudine,suhstantTali
num, id est bonitas ipsa, quae dicumur bona, est nibil possit conferri; potiusqtiesi quid illi fqrte sub-
esse ipsorum. Manifestum'est igitur quod bnnum est, stamialiier simile videiur, sit- essenti.B propr.iei_ite
ipsum esse omnium rerum, id esl quod boniias om- quod ipsum est, quam ei corifnrmitate:diversa_jS^Si^
nium de quibusproedicaiur,est esse. Sed si bouum, liaecoiriparetiir. Ex quo fithtoinniaquae s&Kbetrei^
id est, bonitas, qua ea quoesunf bona dicunlur, _est sint. Non eniui dubiu/n est quinsi sirit ilicd^rihniiitf
eorumesse, tunc ea quaesuni, bona sunt, ita ut di- bontim, sint uniim siniplex. iri septima feth regula";
canlur nbn simpliciter lantum, bona sunt,verum aperle dicium est quod omtie simplex,te.e suum,1:
etiamcuni adjeciione, ita bonasuiit, in eo quod sunt. 61id quod est uriiim habet.-Unde cerlumêstxquo^V
Quodvere aliud est, quam si ita dicerentur bona, ut C niiamei quod est primum borium,qubd simpl§x-'esie;y.v
non possetaddi in eo quod suntVsecuftdumquinlain ab omniDiisconcedilur, idem est esse; quodijhhurrf*5*
regulam, quaeesl: Diversumesltantum esse aliquid, esse : et itaidem Deumesse, quod bonum. Quod de
et esse aliquidin eo quod est; quamvis.quod dtcitur, quoiibet coniposito, etii secuiidumoctavam regulam
in eo quod est, diversis modis inlellisaiur; videlicet aliudestesê,aliudipsuniesi;di'ciueliamnefasesi. Se-
quid sit quidem esse, sedvel qubd sit esse ipsius de curidutnhoc igilur patet, quod non sunt.substanlialia
<juopraedicalur: ul "cumopus dicitur eereuin in eo bona, id est, quod iriinimeea' qup3sunt, substantia-
tjuod cst, vel quod sit esse illius, quo auctore ei esse liter bona dicumur. Ac per hocbonum; id est boni-
ipsius est, quob.aliquid est, et ipsum quod esi ali- tas, qua esse-bona pra_dicaiitur,non esl in.eisul
quid : ut cum opus dicitur humanum in eo quod cst. esse. Videtur igittir quod:rion surit boria in eo quod
In quo ilfud diligetiier est atlendendum, quod cum i'd suni. Sed et illud.in praecedentibus probatum vide-
<juodpraedicaturillius est esse de quo praediea.iir,' tur : quod nec pariicipaiu-bouiiaie, idest quod nec
•utiri eo-quoddicitur opus est aereum,dici potest, noii accidentali participoitione bona suiit. fNullo enim
niodo opus est a?reum in eo quod esl, sed etiam modoi sicui praedictuihest et videlur, ad bonum ten-
operi idem esl esse, quod eereum' esse. Nec dico derent. Si igitnr nec substantia,' nec participaiione
operi idemest :ereum es_e quod esse, sed idem est sunt bona, iiullb modo sunt bona: llic conclusa est
esse, quod esse aereuin: quoniam id quo est aereum, ahera jjars quaestionis,'-qua quaesilum'est.ea qiiae
- non est loium esse, etsi tolum sitesse. Seriiper enim sunt an bona sint, au non sint: quara.deineeps iia
tolum generis est illius, cujus geheris est, esse, sed •solvit, quod ejus etiam, de qua Joanhes quoerebat
nunquamesttotum esse.quoniam ejus generis plures.jj_hebdomadis occultuin sensum prudeuter intelligen-
divisae potenli_e, imo omnes quaecum ipso genere tibus aperii, id est, ea quae sunt non-modoesse
speciem componunt, ejus cujus et ipsuin genefis, bona, verum etiam in eo qiiodsunt, esse bona, cum
sunl esse. itaque si bonitas esl esse ipsofum quae lamen non siui siibsiantialia bona,osteridit. Ailefgo:
bona sunt, recte de ipsis dieiiur, sunl bona," in eo Huic qumstioni,etc.] Qbasi : Hanc quaesiionem,
quod sunl. Idqueita, quod illis idem esse quod bo- qua.quaerilur e'a qua_ sunt, an siiit bona , an non
nis esse, id est, quod bona esse; sic enim inielligeri- siril hona, his quaediximus argumenlis, in dubilatio-
dum est: quamvis casuttm.servatasimililudineboiiis
' nem adduci jibsse videiur:- Sed huic quaestioni
disserit, sicuf illis secundum illud : •poteril adbiberi sblulio lalisqualis seilicet seiuitur;
Mediocribus esse pbetis "-'-' fcta generali matbeniaiicorumconceptioneincipiens,
Kondi, non homines,noucoriceSsereCamena.. ait : Mulia, imb omnia quae sine motuinabstracta
Quamvis-enimsensus sit, non concessere poetisnfe- dicuntur, sunt; quee cum ab eis intjuibusûnf actu
diocresesse,tainen casui reddens, dixil,inediocribus,
' ' separari non possuiit(ut scilicet siifeiilis sini), animo
sicut dixit, poetis.- tamen etcogitalione, idestaniihi cogiiatioiie,sepa-
Subslanlialia igitur.] Quasi -: Quandoquidem ea- rantur :-ut et eorum quoeilaseparantur, et eorjifn a
quse sunl, ita bona stint, quod non modo in.eo quod qriibus separantur, nalura atque j.roprietas cpmpre-
sunt,'bona sunt, sed etiam ideriieis est esse, quqd • hendatur. Ut triangulum, hoc est qualiialem.qua
bonis esse : igitur sifnt subsianiialia bona,, id est, ' cbaccidente superficiei subjecia utrique materia
bonitas de illis pfaedicatursubstantialiter;' quoniaih, tiiangula esl; vel coeleraquaein cujuslibet generis
_527 IN LIBRUMQUOMODO SUBSTANTLEBONJESINT 1528
torpore sunt, actu quidem a subjecta sibi materia A omnium subsistenlium esse, bonitales qua ea quoe
nullus separat: quoniam secundum hoc inabstracta - sunt bona sunt, simili ratione essent diversa. Et ita
sunt, mente tamen, id e?t cogitatione segregans juxia sextam regulam queeest: Omne quod est par-
ijjsam a subjecta materia, speculaturdisciplinaliter, ticipat eoquod est esse ut sit, alio yero participat ut
praeler materiam : non dico esse praeter matefiam , aliquidsit; etjuxta ociavani; queeest: Omni com-
,sed divisum a materia , ipsum qui proetermateriam posito aliud est esse, aiiud ipsum est: rectissimedi-
esse non potest, triangtilum, id est tjualitatem qua cerelur, quod in eis aliuJ esset ea esse, aliud aliquid
corpus triangulum, proprietatemqueejus; utsitsen- esse, id est esse quidem subsistentiis, aliquid vero
sus : triangulum proprietalemque ejus, id est trian- esse bonitate. Ac tunc essent quidem bona, bonitate
guli proprietatem, vel ex proprieiate triangulum, qua, sicul dictum esl, aliquid essent, minime lamen
quod idem est, speculatur; et sic quidem inabstracta ipsum bonum, id est ipsam boniiatein haberem , ut
abstrahunt mathematici. Igitur nos quoque elhici eos esse quo essent. Igilur si ainoto (qualiter dictum esl)
m nostra facultaie imitatione secuti; primum bonum primo bono, ullo modo essent, secundum posilio-
ab his quoeex ipso fluxerint bonis-,paulisper, id est, nem, qua hoc paulisper consensimus ,.non a bono
donecad finemsuum ratio perducalur, animi cogita- ijuidem essent bona, ac lamen essent bona. Ac non
tione amoveamus, id est, non-esse bonum illud" idem essent quod bona, id csl, non idem esset eorum
a quo. fluxerunt quadam positione, quod per re- esse , quod eorumdembonilas. Sed juxia pr-Cdicias
rum naturam nullo modo fieri potest , ad pree- regulas, id est, sextam et octavam, aliud esset, eis
sens eonsentiamus : et hio quidem est sensus. Sed esse, aliud verobonis esse, id est aliud esset ea esse,
pro eo quod debuil dicere primum bonum abeis, „B aliud ea esse bona. Quodsi nibil omnino;iliudtssent
jjuoniam animo et preesenter, id est, haecamotio
donec, sicut nisi bona, scilicet nequeesseni.ponderositale gravia,
dictum cst, suum finemhabeat ratio, fit, •nequequalitate colorata , neque aliqua spatii, id est
ait : Primi boni preesentiam amoveamus ab animo longiiudinisvel laliiudinis, dimensioncvelallitudinis
quod primum bonum essequidem, hoc est vereesse distenta, nec ulla bmninoineis qualitas(supple) nec
constat. Idque, scilicelillud vere esse, potestcognosei: , quanlitas esset, nisi tantuin bonitas,qua essent bona,
curn ex senieniiaomniumhominum, id est dociorum adeo ut juxta septimamregulam,quaeest : omnesim-
indoctorumque, quoniam heec esi vere, juxta primee piex esse suum, et id quod esi, unum habet, idem
reguleeiirimummodum, ita communis aninii conceji- essel ea esse, et bona esse, tunc non secuudtim illo-_
tio, ut etiam sil indoclorum, scilicetDe.umesse, tum rum proprietates diversas, quibus soleniesse diversa
•quoque ex religionibus,id est, ex nietu et ceeremq- subsistentia, viderentur esse diverseenumero res; sed
niis barbararum geniium.. viderentur esse jirineipiumomniumrerum. Nec po-
- Iioc igitur.] Quasi : Primum bonum sic amoveamus •tius dicendum est pluraliter, viderentur, sed singu-
ab eis quaesunl bona. Hoc igitur primo bono sie ab lariter, videreiur.Rccte utique. Unum,enim solum-
eis paulisper amoto, iterum aliud ponamus, id est que est bujusmodi bonum, quod tantum sit bonum,
omhia quae sunt, id est vere subsistunt, ponamus niliilque aliud sit, quoniam vere simplex est; ideo-
esse bona; atque his duobus positis , ea ipsa quee que secundum septimam pra_diclam regulam, idem
:bona dicimus, consideremusquemadmodum,hocest est illi esse, quod bonuin esse. Subsisientia vero
qualiter possentesse bona : si utsi essent mininiede- talia sunt, quod nnumquodque illoruni et pluril.us
iluxissent a primo bono, boc est illoruni esse, esset est, et pluribusaliquidest. ldeoquenon simplex,sed
{juidem et subsistentia, eo essent, nontamcn aucloreC composiiumest, cui secundum octavam regulam,
vel opificeprimo bono.Hine, id est ex hoc ipso quod aliud est esse, aliud ipsum est. Nequevero in uiio
-dicimus, omnia qneesuut, ponamusessebona,.intueor tanta muliiiudo, et illorum quibus sit, et illorum qui-
in eisaliudessequodbona sunl, aliudveroquodsunt, biis aliquid sit, esse posset: nisi unum principiura
id est alio esse, alio esse bona. Si enitn eodem essent heecin illojunxisset. Sictitenim a genuino nativnm,
,quo sunl bona, nequaquam ab eo quod vere senti- ab aeierno temporale,ab imo alterni: sic a simplici
nius, id quod posiiive consentimus, divideremus. auctore quodlibet compositumesse oportet. Queeciin-
Quod utique facimus dicentes : Ea queesuni, id est lam que igilur subsisietitia, quoniam, sicnt dictum est,
quaerecte intelligimusesse, ponamus, amoln primo uiulta in se habendo, non simplicia sunt : dico,
bono, esse bona. Quasi : Quod quidem non sunt, quod non modo uon esse composila, sed nec esse
sed po-ilive.quodammodo consentimus. Nec dubi- omnino poterant : nisi voluisset esse ea, et qudd
tandum est illa alio esse, alio bona esse. Ut enim sunt esse, id quod ita est bonum, quod est solum
boc ex aliij. quoque clarum sit, substantia , id est bnnum, et nihil aliud quam bonum. Et idcirco, vi-
res vere subsistens, una eademque subsisteulia; suae delicet quouiam quodlibet eorum esse, id est, non
proprietate, jionatur a nobis, quod modo omnia quas niodo ii quod esl, et aliquid est, itemque id quo est,
sunt, amolo primo bono ponebanlur, videlicet esse vel quo aliquid est; vefumetiam illud el esse et ali- .
bena ; ponaturetiam quod eaeteranon ponebantur, quid esse a buni voluniale delluxit, denominative
.scilicst esse alba, el gravis, el rqtunda. bona esse dicuntur. Sicut opus aereumquod est suo
Tuic aliud, eic.] Quasi: Illo quod diximus amolo, genere quo est, et tiiangulum sua qualiiaie qua ali-
-haecponere debuimus. Nam si ita poneremus, lunc Q quid est, est eiiam denominativehumanum, ab esse
:man_tesiepateret, tam de bonitate quam de caeteris, illius quo secjjndum aliquam rationein auctore, et
quod aliud essel ipsa illa substantia, id est quod aereumet triangulum est. Sicut enim dunbus modis
aliud essel id quod subsisiensest : aliu.dejus fotun- dieitur humanum : primum seilicet generis proprie-
ditas, qua rotundum est; aliud gravitas, qua grave .,tate, ut animal bumanum ; et secutidum denoadna-
est; aliud color, quo album est; aliud bonitas, qua tione, quoniam ex ep lluxit cujus buinanum estesse,
bonum est, vere. Nam si heec singula non generali ut opus liumanum, ita duobusmodis dicitur bonum :
. unione, sed ea qua. ex proprielate rei singularis est primum scilicet bonum, quod est vere bonum, quo-
unitate, idem omoino essent quod ipsasubsianlia, id niam est bonum in eo quodest, sc.ilicetsuaeessentiaa
<est,id quo subsistens eslidem, similiter ex proprie- veritaie; secundum vero bonuni, ij.sum quoque bo-
tatis unitate esset gravitas quodcolor, et quod ronum est, non quidem suae essentiee veritate, sed
tunditas, et quod bonum, id est bonitas; et bonum Jquadam denominationequae'Graecep.exoii>vpia voca-
idemquod gravitas, et similiter in ca_teiis. Quod tur. Unde manifestum esl, juxta naturalium regu-
fieri, id est haec idem esse proprielate, natura non lam, eurn supra divisisse, cum ait : Ea quoe sunt
sinit, qtiaanon modo proprietatibus, sicut fieri solet boiia, queeroan partieipatione an substanlia bona
sub eodem genere, verum eliam diversitate generum . sunt. Quidquidenim naturaliter.de suhsistenle di-
ista divisit. ; ciiur, aut ejus subsistentia, aut ejus aceidens, recte
Aliud igitur, etc.] Quasi: Si ila ponemus, baeces- _intelligitur. PraHer lieec tamen de ipsa extra natu-
•Bentdiversa ab eo quo subsisiens est; lunc igitur ab _.ralium facultatem plurima dicuntur. imer qua; i.IIa
"
1529. "GILBERTIPORRET.& COMMENTARIA. 1350
etiam sunt, quse de-eodem denominative praedican- A; non eo modo.quo primum honum est boimm, id est
lur. Quq praedicandi modo elhiei omne creatunrbo- :substantia, nec etiam pariicipaiione; tamen alio
num esse enuntiant, dehominatione videlicet ,-quae imodo, ac perhoc bona sunl, et ideo non recie su-
i'deo fit, quoniam id quod ita dicitur bonum, et ut perius ] illum intulisse, cum dixil: Si neque substan-
esset, et ut aliquid esset, fluxit ex eo vere auctore,, itia.neque participatione, nulJo igitur tnodo hona"
et eausa cnjus ipsum esse bonum est, id est cujus sunt. i Simililer etiam, quamvis non eo modo quo-
ipsa bonitas essentia est. Sed non modo id quod est, primumj ih eo quod sunt, tamen alio modo, ac per
et aliquid est, itemque vel id quo est, vel id quo 1hoc, ipsa quoque in eo quod sunt. Alque ideo illum
aliquid est, verum eliam illud ipsura esse omhium isupra non recte dixisse : si in eo quod sunt, bona'
rerum, quod significamuscum de aliquo diciriius,est, -;siiht; substanlialia igitur bonasunt, et primo bono
vel aliquid esl, ex eo veri nomiri-S auctore et opi- stmilia.
s Neque enim ldeo erunt.substanlialiter simi-
flce flnxit, quod est primum bonum , et quod vere lia ] primo bono, quoniam in eo quod.sunl, bona sunl.
lale bonum est: ut illud dicatur ila esse boruim ,' (Quae tameh in secunda raiiocinatione sojihistice
tjuod recie pnssit addi, in eo quod est : quoniam ibrmabatur
f connexio. Licet enim in eo quod sint,
;non alienae,sed sneesubslantia?boniiate bonum est. bona 1 sini, lamen idcirco evenitquod non sinisiinilia
Hoc igilur quod habet a sua subslantia nomen , ad priino ]' bono, quoniani non quoquo modo res sint,
,ea quaeex ipso fluxerunt, denominative ifansum- verum est,- quod ipsum earum esse, bonurn est.
plum esf, utdicalur, quod non modo quaesunt, et < Quasi: Verum .quidem est quod ipsum esse earum
aliquid sunt, ilemque ea quibus sunl, vel aliquid bonum 1 est, sed non quolibel modo verum est. i\on
sunt, sed eliam ipsum eorum esse,quod significa' j> < einmidcirco verum est, quod bonitas sit eorum sub*-
tur cum.dicilur sunt, vel aliquid sunt, bonum est. isistentia, qua naturaliter sint; sed idcirco potius
Haecaulem a primi boni essentia, ad esse illbrurri vere dicitur, quod ipsum earum esse, bonnm est,
quaestint, et aliijuid sunt, transumpliva denomina- iquoniam non potest esse ipsum rerum quodlibet
tio, sed denomitialiva transumptio, facit ut non < esse, nisi defluxeril a primo esse, id est primo bono.
mqdo sint bona, sed eliam in eo quod sunt^ bona Nec I est subslanlialiler simile ei primo a quo est.
sunt quaecunque hac denomiuatione sunt bbna. 1lllud-enim primum esse quoquo modo sit, quidquid
Tunc enim, quamvis bonitas.eorumquae sic bona di- praediceturesse,
] bonum est: iia quod in eo quod est.
cuntur, non sit essentia, recte tamen additur in eo, Posset
1 addere , et/ ita quod idem est ei esse, quod
utdicatur, in eo quod sunt, bona sunt, quandoqui- bonurn ] esse. Recte utique, quoniam sequitur: Non
dem haec ab illa denominationetranslata bonilas , enim < aliud est ipsum praeterquam bonum : videlicet,
est auctoris eorum, id esl primi boni, essentia. non est ab ejus bonitate alia quaede ipso prsedicetur
<
Quainre, etc.] Superius cum recie probasset quod essentia. Simplex enim est, quod juxta septimam
ea quaesunt, bona sunl, volens videri astruere posse regulam
. esse suum, et id quod est unum babet. Hoc
quod ea quee sunt, bona non sunt, a divisione in- auiem : rerum quodlibet esse, nisi esset ab illo primo
cospit et quoesivil: Uirumne participatione an sub- !bono, id est, si amoto quod illud primum a quo esi,
stautia bona essent. Deinde divisionishujns utramque -nonest
'. bonuin, fortasse posset esse bonum, qualiter
partem forma indireetarum ratiocinationum impro- id quod est, est album, vel grave, vel rolundum;
bavit; cum ipsis quadam posilione antecedentibus, sed i non posset esse bonum in eo quod est, vere.
prinmm ex uha recte, deinde ex alia, per qtiaedam Tunc enim, nisi videlicet esset ab illo id quod quo-
multipliciainventa, ex artis sophisticaelocis deducta, C 'quo modo. esset praedicaiur, forsitan participaret
impossibilia'.intulit, in prima. quidein , quod non 1bono, id est participatione essel bonum, sicut albura,
tendunt ad bonum; in secunda vero, quod Deus sit. vel hujusmodi. Bonum vero quod haberet, non pos-
Quaequoniam ess.e non possunt, primum iitlulit par- set i habere, lanquam haberet -ipsum esse, id est, in
lium divisionispraedictaecontraria ; deinde utramque ea < ratione. qua suum quodlibet_esse habet: scilicet
rationem, in eo quod volebat videri, conclusit: vide- ineo j quod est, quandoquidem non haberel a bono,
iicet quod nullo modo sunt_bona. Quoniam "ergo id i est quoniam non esset bonum id a quo baberet.
ratiocinalionum partes per se veree, artis sophisticee• Manifestum
] est igitur quod, primo bono mente el
multiplici unione atque unita" muliiplicitate, neque < cogitatione, boc est meniis cogiiatione, ab his iia
i
sunt, neque non videntur sibi regulariter connexse": sublato, ut non esse bonum Gogitationeponatur, id
ut connexionis figuram prseter rei veritatem esse at quo sunt, quidquid sunt: ista quae.sunl ab eo,'
ostenderet, multiplicia inventa per modos suarum 1licet essent bona, tnmen non possent esse bona iu
signiflcalionumdivisil. Ait enim bonum duobus rao- eo < quod essent. Et ideo econtrario paletj-quod quo-
dis accipi, ac per boc,.id quoque quod huic additur niam i nori poluere actu existere, nisi illud quod vere
nomini, cum proponitur : est bonuni in eo quod est, bonum 1 est, ea produxisset, id est nisi esset vere
multipltciter dici. Est enim, inquit, primum bonum, Jbonum, quod est produxit: idcirco, et bonum ipsuirt '
est et secundum : primuin, quod est solum bonum, et est < eorum esse, id est, ita de eis dicitur, sicul esse,
. aliud nihil; secundurn vero,' qubd ut esset quidquid scilicet
i in eb quod sunt bona esse. Ac per hbc, illi
esi, a priml boni volunlate defluxii. De ulroque ta- primo ] bono ad quod tendunt, quoquo modo similia,
meu dicitur, quod ei idem est esse, quod bonum T, et < tamenid quod ab eo fluxil bonuni, non est substan-
esse, et quod e t borium, in eo quod c_t. Sed hoc itiiliter simile primo substantialibono.. Idem bonum
quoque modbdiverso : nam primum dicitur esse < quidem est, ei in eo qund estj bonum est; sed hoe
bonum in eo quo.d est, quoniam bonilas est ejus < denominative, non substautialiter. Et nisiab eoprimo
essentia; secundum vero dicituf esse bbnum in eo bono 1 hujusmodi quaecunque bona fluxissent, licet
quod esl: non quidem, qubniam bobitas sit ejus I(sicut praedictum est) essent bona, tamen non pos-
i
esseniia, sed quoniahi qui fecit, ul id esset-quidquid sent esse bona in.eo quod sunt : et quare, supponit:
est, est bonus essenlia, cui .substantialiler simile < quoiiiam et proeter bonum et noir ex bono .essent
esse illud secundum non poiest. Qua iri re ulraque Ibona, ctim lamen illud ipsum primum bonum vera
quaeslio, id est, et ea qua quaerebatuf an ea quae < est, et hoc ita ut et ipsum esse sit, et ipsum bonum, -
suiu, bona sinl, etea propter quam heec(iebat,scilicet < et econverso, bonumsit ipsum esse. •
an ea quaesunt, bona sint in eo quod sunl, cum non At nonne etiam, elc.] Superius cum bonum in pri-
sint subslanlialia bona, divisione hujus nominis, mum i et secundum divideret, dixit quod secundum
quod est bonum, et hiijus quod dicilur in eo quod boiium 1 est bonum, quoniam ex-.eofluxit cujus ipsum
est, soluta est. Nam cum duobus modis bonum dica- esse < bonum esi. Et idciro de ipso quoque secundo
lur, sciiicet vel ila utejus quod dicitur bonum, ipsa < quod de primo dicitur, scilicet quod ipsuni etiain in
bonitas sit essenlia, vel denominatione ideo facta, < quod est, bonum est. Certum est autem, quee-
eo
quod omneillius esse fluxit ab eqcujus est essentia < cunque sunt, quidquid sunt, ex cadern causa sunt,
i
bunitas, maiiifeisiuinest quoniam ea -qusesunt, ctsi scilicet quoniam ex eodem priucipio, ut essent,
1551 IN LIB. QUOM.S.UBST. BON/E SIN_TGILB. PORRKT. COMMENT. 1352
fluxenml. Ac per hoc, id quod sunt, quidquid illud A &,se de his quee sunl praedicatur, sed semper aut ex
sil, in eo quud suni, esse.videntur. Unde recte quoe- agehdi virtute, aut ex actu viriutis, lioc nomenac-
rit dicens : At eiiam cum dicimus alba, nohne ea cipitur. Et ex agendi quidem vlitiite, cu.ni bene
quaealba snnt, eadem ratio.neoportebi.tesse alba, iri conslitutae meiitis habitu quis justus vocatuf, cum
eo quod sunt, quo scil.icetut essentalba, ex volun- verotaljs babitus oflicio et offici.ijirbprio fine quid
late ejusdem principii, hoc esl Dei, fluxerurit?Et facit, virtulis aciti jusins appellalur. Nec tanium
respoudet, minime. Et quare mininie? ita ait: Aliud ipse qui facil, sed' etiam id quodfit, quadamdeno-
enim est eis css.e,aliud alba esse. Hic casiim nohii- niinaiione justum ,diciiu'r. Sed et cunfimpius remis-
naiivum, sicul superius dictum est, et sensuset sione dicilur justus, hoc quoque fit actu justificantis,
verhum exigil deinonstrationis;.scd consequentiam cui lamen idein esl esse qubd justum esse, et se-
casus ad castim hic quoque servans, ait: Aliudalbis eundum aliquam rafiqnem jdem"esse"quod agere.
esse Hoe autem, quod videlicet aliud. eis est esse, Ex his .manifestum esi' hoc ribmen necsolis, ne.c
aliud- album esl, cum his quae bona sun.t, i.deiiisit omiiibus creaturis indilum esse, quandoquidem et
esse,et honis esse, ideo est, quoniam qui ea quae Deus justus vocatur^ el non nisi rationales crea-
bona dicuniur, et alba effeci', ul esseni quidquid tufae, etearuiri aliqua-opera : ei baec, qualiterdi-
stini, bonis quidem est, minimevero est albus. Jloc ctum est, vel agendi yiftuie, vel actu virtutis,!Vei
igiiur, seiliret m essetil hona ea quae sunt, cornita- praater Iiaec etiam gratia' justificanlis, vel nbmiiiis
lum est voluntatem boni, ac per hoc ,dicuiUuresse hiijus iransumpliva denominalibnp,jusia' dicuntur.
bona.ineo quod sunt. Voluntatem vero nonalbi liaqiie longe aiiler diciiur' al.iquidjustum esse quam
est quidera .cnmilala lalis prqjirietas ejus, quod est, „ft bonum. Nani boriumesse, .secunduriiillum modum .
utviclelicefesset album, sed non ut boc esset in eo » qtio secundtimse, sive de Deo vere, sive de quolibet
quod est. Et quare supjionit: Neque enim ut essenl alio deribminative dicilur bonura, esseniiam, qua
al.ba,'defluxeiui-tsx voluniate albi. Unde recte in- Deus id quod est borius est, respicil;" quamaucior
feit, diceiis-i iiaqne, quia scilicet voluit ea essealba, omhiuiri, eo quod ab ipso fluxerunt, sicut vere ipse
qui erat non albus, boc est, qnia .prat non a.lbus, esse qiiod de eo proedicatu.r,cum dicitur Deus est
qui ea voluitesse alba, sunt alba,tanlum, id esi, et orrinibus communicat, ita ut nbn mbdo Jipna, sed
non in eo quod suni. Quia vero volujt ea esse bona, ciiarriin eo qudd sunt, el ut eis idem sit esse quod
qui erat bonus, hoc -cst, quia eraf bonus, qui ea bonis esse, hbna dicatitur. Jusium veroesse, niillb
voluit esse bona, sunt bona : ita quod po.lestaddi; in inodo essentiam, sed actum taniumrnodb,yel justi-
eo quod stint. Est enim deiiominaiio',quod dicunlur fieantis, vel agendi virtutem habeulis, vel officioet
es_e bona, sieut quod dicuntur esse, quandoqujdem fine agentis, respicit, atque ideo', quee jiisia dicuii-
ille a o.uosunt, et bona sutit, sic vere etsubstantia- tur, neque ineo quod sunt j'usta suni, neque iilis
liler bonusest, sicut vereet substantialiter est. Quod idem esl esse_quodjustis esse, in eo autem secun*
vero sunt alba, proprietas, non denominalioest, quo- durh quamdam ralionem idem est esse quod agere.
niam illea quosuntalba,nonsic subslantia albus est, Quamvisenim ipse qui omnitimprincipiuiriest,nun-
sicut substaniia est. , •quam quidem esse, facere vero quandoque coeperit,
Secundum hanc igitur.] Supra ctim dixisset, ea < quia lanien in eo virius iaciendiniinqiiam esse cce-
qua. sunl, bona esse, ei adjecisset, in eo quod sunt, pit, dieitur quod in eo idem est esse quod agere :
huju-que adjeciibniscausam reddidissei, quoniam a eadem igitur ratione idem cst' illi bonum esse
primo bono fluxerum, queasivitcuf etiam dicuntur C] 'quod iusiiuh esse. Nobis.vero (qui non tam abejus
esse alba; non addilur, in eo quod sunt, quandoqui- virtute quam ab ejus actu, imo ab effectu, qiii ipso
dem ut essent alba, ex cadem causa fluxerunl. Et nos i justificanie, vel mentem noslfam ab agendi of-
respondit, quoniara ille a quo sunl bona elalba, bo- !ficio, et fine oflicii ,b"ene conslituente, vel ipsam
nus esl, sed non albus. Nunc vero ex eo quod dixe- nientem i ad sic' agendum mbvente, prbvenit, dici-
ral supra : secundum'bjntim ideo bonutn est, quo- inur i justi) non est ideiri esse quod agere ; et quare,
niam ex eo fluxil, cujusesse bonumest, posset pu- *supponit : Nqn enim sumus simplices, quasi, sicut
lari sintiliter omnia esse jusla, quoniam ab illq> ille i , sed compositi, ut videlicet ille, jnxta septi-
fluxefunt qni vere justus est; quaeritel ait: Igitur, mara i regulani, esse suum, et id qubd est, recte in-
si sciltcet ea quae sunl bona sunt, eo quod bonus 1telligalur unum habere; nqs vero, juxta ociavam,
est ille qui ea esse voluil, qu:rro an secundumeam- esse . aliud , aliu l aliquid esse. Nobis igitur, se-
dem rationem, id est secundum , ejusdem rationis cundum < eairfdeni'octavam regulam, non idem est
pro|ioriioneui, cuncta quoeisunt, oporlet esse justa, esse . bqnis, quqd jiistis. Sed quoniam, cum dicuntur
qtioniainvidelicet ipse justiis est, qui ea esse voluil? esset ah eo qtii vere esl, denoniinaiivehoc dicimus,
Ei lespondet: •Neohocquidem oportet, sicut scili- cerlum < est ex siipradiciis, qubd nobis omnibus quoe-
cet nec illud oportere pr.aediclumest, quod videli- < cunque scilieetsumns, idem est esse in eo quod su- -
cet ea quse suntlalba,- sint alba in eo quod sunt, irius. i Quoniamigilur nobis quoque, seeuridumquafu-
quoniam ut essentalha ex voluniate Dei flu .erunl. <_ raiionem, sicut illi secundum aliam, idemest
dam
Nam bonum esse, etc.] Hic dicendum videlur, esse e quod bona esse, manifestuin est, quoiiiani
quod bonum duobus modis dicitur : uno quidemij%t omnia o quae ulique sumus, in eo quod snmus, sumus
secunduni se, altoro vero secunduni usum, qui ex Ibnna; non vero etiam justa omnia, sed aliqua, quo-
eo quod secundumse bonumdicitur, provenit; ideo- niam n non quod sumus.vel bbna.sumhs, etiam justa.
que illud absolute, sicut et quando dicilur esse; . Amplius, etc.] Oslenditnoh oinnia esse jusia. Ex
hoc vero non ahsoiule, sed quadam ad alium, cuL quo q sine dubiointelligi' potest, proportioncm raiio-
ex illo bono aliquis usus provenil, comparatioue". nis n supradictae non recte coilatam, qua dicendtnh
Nam de multis ila dictum invenilur, hoc illi bonum vvidebatur, quod sicul omnia bona suift; quqjnani
est, vel ad hocbonum ,est. Nec modo de creaturis, i] bonus est qui ea esse voluit, ita pmnia essent
ipse
veruni etiam de Deo, qui cum per se bonus sit, est justa, ji quoniam ipse juslus esl qrii ea £sse voluit.
eiiatn bonus nobis. Sicut ergo ab eo qui vere esi, item li propter idefn, ut scilicet illa prbporiio miuitiie
denomihalive de quolibet, secundum ethicos aut recle r comjiarata videalur , probat quod cum omnia
iheologicos, per se praedicaiuresl, ita quoque sebona b surit, non lamen suht bmnia justa; el ait :
cundum eosdem de quolibet per se praedicalur,bo- Ampliiis A quod nqn omniajusta sunt,' cum tamen
num.Sed si aliudbonum esse affirmetur, hoc, sicut omnia o bqna.sint, ostendimus ex hoc quoque quod
dictura est, non per se, sed ex alterius ad alterutn bonum b quidem apud ethico^ generale est, eo quod
collatione; et ideo magis, vel minus, vel bonum, «omnino conformi denominationeconveiiit orimibus;
aeque, aliud alio vel etiam seipso nunc magis quam j"usturiiji vero, quoniam jusluiu esse, idem secuiiduin
prius : et Dous omnibus melior, imo omnium opti- aaliquid esl quod boniim esse (cum iibn idem sit
nms intelligitur. Juslum vero nequaqnamsecunduni honuin b esse quod jusfum)," speciale eot. NecVcro
'
1353 AN. MANL.SEV. BOETIICONFESSIOFJDEI. .§54
species, quae secundum-regulam dialecticorum et A gulas,- alia quidem sunt justa, secundum unam
rhetorura genus dividit, descendit in omnia : ut sci- speciemboni; alia sunl aliud, secundum ejusdem
licet de omnibusqu;e supponuntur generi, praedice- geneiis aiiain ; oniniavero, secunduraharum specie-
lur. Idcirco omnium quaesunt, secundum eorum rerum geiius, sunl bona.

a
BREVIS FIDEI GHRISTIAN^ COMPLBXIQ.
Ulirisiianam fidem Novi ac Yeleris Teslamenti Novum. i Nam sicut illud omninp errorêorum non
pandit auctoritas; et quamvis nomen ipsuni Chrisii irecipit, ita ex virgine generationena Filir nonvult
veiusintra semet continueritinslrumenlum, eumque • ;admiltere, ne bumano cofpore pollula videatur Dei
semper signifieaveriladfulurum, qtieiri tradimus per fuisse. natura. Sedde.bis liactenus;suo.enim loco
parttim Virginisjam vehisse, tamen in orbem terra- ponenlur sjcut ordo uecessarius.postularit.
rurn ab ipsius nostri Salvatoris mirabili manasse Ergo divma,ex eeternonatura,.et in ,a3lernumsine
probalur advenlu.Hoec:tutemreligio npslra, quaevo- aliqua mulabilitaie perdurans, sibi lantum conscia
catiir Christiana atque Catholica, his fundamentis voluniate sponte mundumvoluit fabricare, eumque
principaliter, nititur, a.sserens,: Ex oeterjio, id est cum oninino non esset, fecit ut esset; nec ex sub-
anle niundi conslilutionem,an.leomnevidelicetqnod B stantia sua protulitj ne divinus natura credereturj
lemporispotest retinere yocabulum, divinani Palris, neque aliun.demolilus est, ne jam exstitisset aliquid
ac Filii, et Spiritus sancli, .exstitisse subslanliam.: quod ejus vojuntatem existentia proprioenaturas ju-
utDeum dicatPalrem,Deum Filiurn, Deum Spiritum vafet, atque esset, quod neque ab ipso fac.tumesset,
sanctum; non lamen tres Deos, sed unum. Palrem et tamen esset; sed verbo produxit coslos, lerram.
itaque habere Filium ex substantia sua gehitum et creavit, ita tit coale.tihabitalione dignas coelonatu-
sibi noia ratione coaeternum,quem Filium eatenus ras efficeret, ac terrae terrena componeret. De coe-.
confiteiur fides, ut non sit idem qui -Paler, neque lestibus autem naluris, quas universaliter vocantur
Patrem aliquandbfuisse Filium, ne rursus ,in infini- angelicee,quamvis illic disiinctis ordinibus pulchra
tum humanus animusdivinaniprogeniem cogilarel; sirit omnia, pars tamen quaedamplus appetens 'quam
nequeFilium in eadem natura qua Patrl coaeternus. ei uatura atque ipsius auclor nalurae tribuerat, de
est, aliquando fieri Patrem,ne rursus in infinitura.' coelestisede projecta est. Et quoniam angelorumnu-
divina progenies lenderetur; sanctum vero Spiri- nierum, id est supernoe i.llius civitatis, cujus cives
lum, neque Patrem esse neque Filium,, atque ideoi angeli sunt, imminutum noluit condilor.permanere,
nulla natura neque genilum neque generantem, sed- formavit ex terra hominem alque spiritu vilae ani-
a Patre qtioqueprocedeniemet Fi.lio. Quis s.it larirC | mavit, ratione composuit, arbilrii libertate decora-
lum processionis isiius niodus ita non possumus.- vit, eumque, praefixalege, paradisi deliciisconslituit,
evidenler dicere, quemadmodumgeneralionem Filii. ul, si sine .peccatomanere vellet, lam ipsum quam
ex pa.terriasubsiantia non potest bumanus auimus ejus progeniem angelicis ccetibus sociaret: ut ^juia
aesfimare.Heecautem ut predantur^ vetus ac nova superior natura per superbiae nialum ima petierat,,
informat instructio : de qua, velut arce religionis- iriferiofsubstantia per humiiilaiis-bonumad superna
noslra., mnlli diversa, el humaniler, alque ut ila di- conscenderet. Sed ille auctor invidiaerionfereiis ho-
cam, carnaliler sentientes, adversa locuti sunl : ut minem illuc ascendere, ubi ipsenon meruit perma-
Arius, qui, licet Deum dicat Filium, minorem. ta- nere, tentalione adhibita fecit etiam ipsum ejusque
menPaire muliipliciter et exlra Patris s.ubstanijam: cbmparerh, quam deejus latere fcgmator generandi
conJitelur. Sabelliani quoque non. tres existentes- causa produxerat, inobedientia; suppliciis subjacere,
personas, sed unam ausi sunl affirmare ; eumdem ei quoque divinitalem promitlens adfuluram, quam
dicentesPatrem esse qui Filius est; eumdemque Fi- sibi dum arroganler usurpat, elisus est. Haecautem
lium qui Pater est; aiqtie Spirilum sanetum eum-. revelarite Deo Moysi famulo suo comperta sunt, cui
dem esse qui Pater et.Filius esl; ac per boc unam etiam humani generis conditionem atque originem
dicuiit esse.person.ini, sub vocabujprum diversitate Dl voluit Innotescefe, sicut ab eo libri prolati teslantur.
signatam. Maniclia.iquoque, quiduo principia,. sibi Omnis divina aucloritas his modis conslare videtur,
coa.te.rna et adyersa, profilenlur, unigenilum Dei Ut aut historialis modus sit, quinihil aliud nisi res
essenon credunt : indijjti.umenim judicant, s.i Deus gestas enunliet, aul allegoricus,,uf non illi possit
liaberelilium videalur, n.ihil aliud cogitanies nisi historiaeordo consislere, aut certe ex utrisque com-
carnaiicr; ut quia hoeegeneratio duorum corporura positus, ut etsecundum historiamet secundumal-
commixiione procedit, illic quoque indignum esse legoriara manere videalur. Haecautempie intelligeri-
inlelleclum.liujusniodi applicare : quae res-eos nec tibtis et veraci corde leneniibus salis abundeque
Veliis facii recipere Testamenlum, neque in integro reliiceni. Sed ad ordinem redeamus. '
a Opusculumhoc, quod nunc primuinpublici j'uris iiomine illud in meo, Fossatensi, Regio et S. Victoris
facimus, lioeiii esse, ipse oraiionisstylus et myste- codicib., ut eos laceam ex"quibusidem jam oiiui
fiorum rehgionis CiirisiianaVseriesenmpendiosasie monuerat Tntemiu.s,qui librum de Fide vocat. .
coiifinnani,ut addereTriimiiienecessesiiexsiareejus"
15SS AN. MANL.SEV. BOETll 153G
Primus itaque homo ante peccatum cum sua con- A iic per annorum seriera multiludo concrescens. cos-
jiige incola Paradisi fuit : at ubi aurem preebuitsua- perunt esse suspicioni Êgyptiacis imperiis; eosijne
sori et conditoris praeceptumneglexit altendere, ex- Pharao magna ponderum mole premi decreverat et
sul cffectus, lerram jussus est excolere, atque a gravibus oueribus affligebat. Tandem Deus, __Egypiii
'
Paradisi sinu seclusus, in ignolis parlibus suigeneris regis dominalionera despiciens, divisp mari Rubro,
posteriiaiem transposuit, atque poenam, quam ipse quod nunquam ante natura ulla cognoveral, suum
primus homo praevaricalionisreus exceperat, gene- transduxil exercitum, duclore Moyseet Aaron. Pos-
rando transmisit in posleros. Hinc faeium est, ut et tea igitur, pro eoriirh-egressione allis Êgyptuspla-
corporum alque animarum corruptio et moriis pro- gis vastalaest, cum nollet dimitierepopulum. Trans-
veniret interitus; primusque mortem in Abel filio inisso itaque, ut dictum est.-marl Rubro, venit per
suo mernit experiri, ut quanta esset posna, quam deserta eremi ad monlera qui vocatur Sinai, ibique
ipse exceperat, proharet In sobole. Quod si ipse universorum conditor Deus volens sacramenli futuri
primus moreretur,'nesciret quodammndo, ac, si dici gralia populos erudire, per Moysem data Iege con-
fas est, nec sentiret poenam suam; sed ideo exper- stituit quemadmodumet sacrificiorum"rituset popu-
lus in altero est, ut quid sibi jiire deberelur con- loruramores instruerentur; el cummult.s annis mul-
tempior agnbseeret, et dum pcenam niortis sustinet, B tas quoque gentes per viam debellassent, venerunt
ipsa exspeclatione fortius torqueretur. Hoc autem tandem ad fluvium qui vocaiur Jordanis, duce j'am
preevaricalionis malum, quod in posteros naturaliter Jesu filio Nave, atque ad eorum transitum quemad-
primus bomo transfuderat, quidam Pelagius non ad- niodumaquoemaris Rubri, ila quoque Jordanisiluenta
millen., proprii nominis haeresim dedicavit, quam siccata sunl; pervenlumque est per eam civilatem
catholica lides a consortio suo mox repulisse proba- quae nunc Ilierosolyma vocatur. Atque dum ibi Dei
tur. Ab ipso iiaque primo bomine procedens huma- populus moraretur, post judiees et propbetas, reges
num genus, ac multiplici numerositate succreseens, insliluti legunlur : quorum post Saulem primalum -
erupil in liies.^con.movit bella,'bccupavit terrenam David de tribu Juda legilur adeptus fuisse. Descendst
miseriam, qui feliciiatem Paradisi in primo patre itaqueab eo per singulassuccessionesregiumstemma,
perdiderat. Nec lamen ex bis defuerunt quos sibi perductumque est usque ad Herodis tempora, qui,
Cunditoris gratia sequesiraret, ejusque placitis inser- primus ex gentibus, memoratis populis Iegitur im-
vireni; quos licet merilum naturoedamnaret, fuluri perasse. Sub quo exstitil beata Virgo Maria, quoede
tamen sacramenti et longe posiraodum proferendi Davidicaslirpe pervenerat, qu_e humani generis ge-
faciendopariieipes,perditamvoluit repararcnaiurain. nuit Conditorem. Hoc autem ideo, quia niultis infe»
Irhplelus est ergo mundus humanogenere, atqiie in- C ctus criminibus mundus jacebat in mortem, electa est'
gressus est bomo vias suas, qui malitia propriaecon- iina gens, in qua Dei mandaia clarescerent; ibique
lumaciee despexerat Conditorem. Elincvolens Deus missi prophetaeet alii sancti viri, per quorura admo-
per j'uslum potius hbminem reparare genus huma- nitionem ipse cerle populusa lumore pervicaciaere-
illl vero, eosdem occidentes, in suaene-
num,"quam manere prolcrvum, poenalemmulliludi- vocaretur; '
quiliee perversilale manere voluerum.
nem, effusa diluvii inundatione, excepto Noe justo
homine crim ,uis liberis atque his queesecunrin ar- Atque jam in ultimis temporibus non proplieias ne-
cam introduxerat, interire perniisit. Cur auterri per que alios sibi placitos, sed ipsum Unigeriitumsr.um
arcoe lignum voluerit justos eripere, notum est divi- Deus per virginem nasci consfuuit, ut bumana salus,
narum Scripturarum mentibus erudilis; et quasi pri- quaeperprimi hominishiobedieniiam deperierat, per
ma queedammundi selasdiluvio ultore Iransactaest. hominem Deum rursus repararetur; et quia exstite»
rat mulier quae causam mortis primo viro suaserat,
, Reparatur itaque humanum genus, atque propriae esset baccsecunda raulier queevitaecausam humanis
naluroe vitium, qnod proevaricaiionisprinius auctor visceribus
apportaret. Nec vile videalur quod DeiFi-'
infuderai, amplecli non destilit; crevitquecdnluma- lius ex virgine nalus est, quoniam preelernatureemo-
cia quam dudum diluvii unda puniveral, et quaeper dum conceptus et editus est. Virgo itaque de Spiritu
numerosam annorum seriem permissa fuerat viyere, " sanclo incarnatum Dei Filium concepit, virgo pepe-
in breviiate annorum humana aetasaddicta est; ma- edilionem virgo permansit, atque ho-
rit, post ejus
luitque Deusnpn jam diluvio punire genus bumanuin, --minis faclus est idemque Del filius; ita utin eo etdi-
sed eodera permanenle eligere viros per quorum se- vineenaturae radiaret
splendor, et humantc fragilita-
rieni aliqua generatio commearet, ex qua nobis Fi- tis
appareret assumptio. Sed huic tam sanae alque
lium propriumvestitum humano corpore, mundi in veracissimaefidei exstiteranl multi
qui diversa garri-
fine concederel. Quorum primus est Abrabam, qui
renl; ei, praeter alios, Nestorius et Eutycbesreper-
cum esset eetateconfectus, ejusque uxor decrepita, in tores haereseos exslileriini: unus hominem
quorum
senectute sua repromissionis largilione babere filium
solum, aller Deum solum putavit asserere, nec hu-
meruerunt. Hic vocalus est Isaac, atque ipse genuit manuin
corpus, quod Chrisius induerat, de huma-
Jacob. Idem quoque duode.cim.patr.iarchas, non renae substantioe
parlicipatione venisse. Sed ha;c bac-
putante Deo in eorum numeroquos more suo natura tenus.
produxeral. Hic ergo Jacob cum filiis ac domo sua Crevit ilaque secundum"carnem Christus; bapliza-
transigendi causa /Egyp.um voluit habitare; alque il» tus est, ut qui baplizandi formam erat caeieris fribu-
1537 LIBER DE PERSONAET NATURIS DUABUS. . '358
turus, ipse primus quod docebat exciperet: Post bap- A.suum membra sequerenlur. Heec itaque doctrina et
lismum vero elegit duodecim diseipulos,quorum unus . praesentem viiain bonis informat operibus,- et post
tiaditor-ejus fuit-; et, quia sanam doctrinam Judaeo- consummationem saeculi, resurrectura corpora nos-
rum populus non ferebat, eum, illata manu, crucis tra, preeter corrupiioriem ad regna coelestia pollice-
supplicio pereinerunt. Occiditur ergo Christus, jacet lur, ita ut qui hic bene, ipso donante, vixeril, esset
tribus diebtts ac noctibus in sepulcro; resurgit a mor- in illa re5urrectione beatissinius; qui vero niale, mi-
tuis, sicut, ante inundi constilutionem, ipse cumPa- ser post munus resurreclionis. adesset. Et hoc est
tre dccreverat; ascendit in coelos, ubi, in eo quod principale religionis nostfae; ut credaraus, non solum
Filins Dei esi, nunquam defuisse cognoscitur; utas- animas nonperire, sed ipsa quoque corpora quae
sutnptum homiriem,quem diabolus non permiserat ad morlis adventus resolveral, in statum pristinum fu-
shperna conscendere, secum Dei Filiiis crelesti habi- tura bealitudine repararii Ha.c ergo Ecelesia catho-
lationi sustolleret. Dat ergo fbrmam discipulis suis lica, per orbem diffusa, tribus modis probatur exis-
baptizandi, docendi salutaria, efflcientiamquoquemi- tere. Quidquidin ea tenetur, aut"aucioritas est Scri-
raculorum , atque in universum mundum ad vitam plurarum; aut traditio universalis, aul certe propria et
preecipit iniroire, ut preedicatiosalularis non jam in particularis instruclio; sed auctoritale tota constrin-
una tautum gente, sed orbi terrarum preedicaretur.Et, Bl gilur, universali tradifione majofum nibilominustota,
quoniam bumanum genusnaturaa merito, quam ex privatis vero constiiutionibus et propriis iriformatio-
primo praevaficatore contraxerat, aeternaepoenaeja- nibus unaquseque vel pro locorumvarietate, vel prout
culis fuerat vulneratum, nec saluti sueeerat idoneum, cuique bene visum est, subsistit et fegitiir. Sola ergo"
quod eam-in parente. perdiderat, medicinalia quee- nunc est fldelium exspeclatio, qua credimus adfutu-
dam tribuit sacramenta: ht agnosceret aliud sibi de- rumflnem mundi, omnia corruptibilia transitura,re-
beri per naturae mefitum, aliud per gratiee donum; surrecturos homines ad examen 1'uturijudicii, recep-
ul natura nibil aliud nisi poense submiiteret, gratia turos pro meritis singulos, et in perpetuum atque in
vero, quaenullis meritis attributa esi, quia nec gra- -eternum-debitisflnibus permansuros;.sblumque esse
lia dicerelur si meriiis tribueretur, lolum quod estsa- preemiumbeaiitudinis, côntemplaiionemConditoris;
lutis suae afferret. tantam duntaxat, quanla a creatura ad Creatorem
Diffundilurergopermundum coelestisilladoelrina, fieripolest :htex eis, reparato angelico numero,su-
adunantur populi, instituuntur Ecclesiae, flt unum perna illa civitas impleatnr, ubi rex est Virginis Fi-
corpus quodinundi latitudinera oceuparet; cujus ca- lius; erilque gaudium sempiternum, delectatio, ci-
put Cbristus ascendit in coelos, ut necessario caput Q bus, opus a, laus perpetua Crealoris.
"Beaioslaudarein coeloDeumreceptissimapr_esertim v.ai sifnp-dv, y.ai lnt£,ipyj(iBaixa; %upixa;', Natn si
apudChristianossenteniiaest,exadmirationenimirum sani essemus,quid nobisatiud agendumeral el publice
divinitatis et bnnitatis ejus: quae laus cum summaan- et privatim, quam numen cetebrandum et laudan-
gelorum beatorttmque Dei contemplatione conjuncta dum, el grates persolvendm? el, xi yap «),),o8uvaf._._
est. lllorum enim, ait Atbariasius, opus unicum est, yipav yjiil.b;, d .pn vpvtiv xbv &ebv;,ti, youv' auSwv
lCpvo;oXnr.xo;v.al«Xvo;a7:a\J<Txo; xn; fieya\6.rp-.r-_«_' np-nv,-TTOIOU-JT« xn; «uSovo."d Y.VY.VO;, xaxov Y.VY.VOV
you jQ.ou,Hymnus perpetuusel taus magnificentimDei vvvSeloyiY.b;dpi. vu.vdv ps §_txbv0_ov.TOUTO pov xb
indefessa; nec horum minus : Nam maxima et unica -i •'ipyoviixi,nouitavxb,ouS'iyytaxalsiâxnv xaîvxa-ixnv,
sanctisest requies, in cwlolaudein summmTrinitatis, ifbo-ov«v StSoTKt,x«- vp.a; irci xnvavxnvxavxnvw§vjv
qum Deus est, indefessa voce dicere, inquit Jiiniliiis xapaY.zlGi:Quid.enimpossumaliud senexclaudus, nisi
Afrieanus, si modo isest. Nec tantunTiriccelo beato- celebrare laudibus Deum?quod si tuscinia essem, lu-
rum opus illud est, sed et morfalium in lerrisiio- sciiiim ofpciofungerer : si olor, oloris. Nunc ralionis
minum esse debet : quod non ex irinumeris solum cum particeps sim,.Deus mihi celebrandus esl : hoc
saeri CodicisPatrumque lestimoniis, verum el ex his meum munus esi, hoc exsequbr: nequesiationemhanc
elhnici, sedsapientissimiviri Epicteti, apud Arrianum deseram,. quoad licuerit, et vos ad eamdem ' hanc can-
convincere est : E. yap v_0v eixopev, «),).oxi ._ titenamexhortor. - ,
yerbis ^
td.t rip.5.;noizlvy.ai v.oivnYMIiSia, n vpvuv xb 0_tov,
AN. MANL. SEV. BOETH '
EIBER DE PERSONA ET DUABUS NATURIS
CO^TRA EUTYCHEN ET .NESTORIUM,

AD JOAKNEM DIACONUM ECCLESliE ROMANJE.
PROOEMHJM. es, et ego in craslinum constitutis negotiis implica-

Anxie le quidem diuque suslinui, ut de ea quoein bor, niandblitierisqiioecoram loquenda servaveram.
convenlu moia esl quaestione loqheremur. Sed quo- Merriinisiienim.cum inconcilio legeretur a epistola,
niam ettu, qu.minusvenires, occupationedisiractus reciialiiin IJuiycIiianos ex duabus naturis Christum
a Neequod non est somniat Marlianus.Roia, qui in - legatos ei praefuerit. Deinde qni hic agi de ej'usdem
Vila Boetiiasseril Leonem ponlificem Roinaiium in- .epistola Chalcedone Roniam missa' existimat, cum
terfuisse concilio Chalcedonensi, cum tantuin per ccontrario Roma Consiantinopolim ad Flavianum
'
1539 . AN. MANL. gEY. BOETH , 1540
consistere eonfiteri, in duabus negare; Catholicos A, etiam
« minus; riam de re proposita.; seque nihil
yerquirique dicto fidem prsebere; nam et. ex dua- < cum ceeteris.senliebam : minus vero quaim cseleri
bus eum naluris cqnsistere, et in duabus apud verea :afferebam, falsae scilicet scientiae praesumptionem.
fidei sectatores aequalher credi. Cujushicti novitate Tuli- aegerrime, fateor, compressusque indociorum
percussus,. harum conjunctionum, quae ex duabus grege { conticui, metuens ne jnre viderer insanus, sl
naturis vel in duabus consisierent, differentias in- sanusi inter furiosos h.aberi contenderem. Mediiabar
quirebam, multum scilicet referre ratus, nec puto iigitur dehjnc omnesanimo quaesliones, nec iJeglu-
inerti negligentia praalereundum, quod episcopus liebam I quod acceperam, sed frequenlis consilii itera-
scriptor epistolae, tanquam yalde necessarium, prae- ilione ruminabam, Tandem. igitur .paluere .pulsanti
terire noluisset. Hic omnes, apertam esse -difieren- animoi fores, el verilas inventa -queorenti, omnes
tiam, nec quidqu.amitf ep ;esse caliginis, inconditum nebulas
i Eulycbiani reelusit erroris. Unde mihi ma-
conftisumque strepere ;-nec ullus in tanto tumuliu, sime : subiit admirarj, qiieenam hsec indoetorum hn-
qui leviier auingeret quaestiqnem, nedura qui expe- minum i esset audacia, qui inscientieevitium praesum-
diret, inventus est. ? Assederam ego ab.eo quem piionis ] atque impudenliee.nub.econantur obducere;
niaxime intueri cupiebam, longius, aique adeo, < non modo ssepe id quqd prop.onitur ignorent,
cum
si situnj sedeniium.recorderis, aversus .pluribusque g ; 'verum in huiusmodi contenlionibus ne id quidem
opposiiis, ne si asgerrime quidem cuperem, vullum iqtiod ipsi loquuniur' intelligant: quasi deterior flat
nutumque hjus hip.icere poieranv, ex quo mihi ali- inscientisecausa dum legitur. Sedab ilJis ad te trans-
qua ejus dafentur signa judicii.Aique ego quidem > eo, cui boc, quantulumcunque,est, examinandum.
hihil ckieris'. amplius afferebam, imo vero aliquhl prius perpendendumque transmitto. Quod si recte se
missa, postea ab universo concilio Chalcedonensi ap- religione"difflcultalis se per id tempus offerret, autsi
prohata laudataque sit. Posiremo qul lioc loco de eo quod piiim scriptum ab eruditis edenduiriesset reci-
concilio loqui Boeliumcredat, quod in, urbe lujnul- taretur), cummulta probare possnnt, lum ea operum
tuaniibus Acephalis cohvocaium es.t: cui si quod fuit Aratoiis *ubscriptio; cujbs ]pariem D. Sirmondus
(milliim auiem fuit), Boeiium iiori:iriierfu'isseex eo jamolim ad Euuodium publicaverat, qtiain integram
conslat, quod eumtune vix riatum putamits, cum ea > ',ex veleri nostro codice descripsimus." Beato Petro
haeresisanno praecipue £82, nqn in Occidentali, sed adjuvante oblatusesl hujusmodi codex ab Aralore inl.
Orieniali"Eeclesia, recruduit. Ciimigitur aliter seres ex com. domesticor.ex com. privatar. subdiaconosan-
habeat, traclamm de Duabus Natttris et unaPersona ctm EcclcsimItdnianm,apostolicoviro papm Vigilip,et
Cbristi anno cjusdem 51:2 scrip>isse, ejusque occa- suscepsusab eoînidus Aprilis iri presbylerioame Con-
sionem hanc liiisse, probabilis conjectura est. Ana- fessionem:bealiPelri,cumibidem plures episcopi,pres-
stasius imp. Aiiahus in Orienlales ejiiscopos catho- byleri, diaconi el clerici pars maxima interessenl,.
licos depositione, carcere, exsilio.saeviebat.Illiubi se Q! Quem cuni ibidem legi pro aliqua parte (ecisêlSur-
religibnemquecaihoiicam perdi perdiiumque iii vi- gentiusvir venerabilisprimiceriusscholmnoiariorum ,.
decil, ab Syirimacbopapa opem auxiliumque scripfa iu scriniis dedii ecclesimcollocandum. Cujus bertlituili-,
epislola longe doetissima, qua. apud Baronium est, nem lillerali gmnes doclissimi,conlinuo rogaverunlul-
peiunt." Eam acceptam Symmaclius habito Romae eumjuberel publicerecilari. Qupdcumfieri prmcepisset
convenlu seu concilip episebpofunf,qui luin in Urbe in ecclesiabeati Petri qumvocaturad Vincuta,'religio-
erant, virprunique aiiorum religionisamanliuin, iiTlef sorum iurba convenil, atque. eodemAratore recitante
quos Syhuriachus et.Bbetiiis fuere, legilVDum exa-, disjunctis diebusambolibri vn vicibussunt auditv: cum
ininatur>t"ad'ea verba .venturiif JYosenim, o sanctis- unius medietasIA_br{t lanlummodolegeretur, propter re-
simeit beatissimeSynimaclie,eumdemesseexisiimdmus petiiiones assiduas, quascum favore mutiiplicipostu-
ex diiabus naturis et in duabus naturis; et non (sicut labanl. Eadem hmcrep.eiiliqfacta esl liisdtebus; Pri-
illi dicunt) ex duabusnaluris unaih naluram posl ddu- ma id. Aprilis; secunda xviea.. Afaii; quarta vero"
hationem, in dudbus aulem subsisteniibusnaturis cum Iii cat. Junias, terlio anno post eonsulalum Basilisci
unilaie noiipaii confiien; ut se Arianoruiiidoceantesse V. C, indiclionevu, seu potius Basitii: lio.eest.nimir:
imilatores, dicenliuniper Filium glorificari Patreni, ' - ,
rurn anno "8-44.
vum Filio dutemnoh pali se eum glorificari. Sed, sicut
conlra illos docuerunf fratres tui sanclissimi Pdires , ~ a Symmacho nimirum socero suo, quem utraque
Per quemet Cum quo mqualiler pali dkere nos : quia ' lingua efudilum, saeculares sacrasque omnes disci-
Pe* quenij humanilatem ; Cumquo , divinitatemsigni- plinas scienliasque calleniem, scriplorum suorutn'
ficantes magniDei et Salvatoris nostri Jesu Chrisli; _I passim censorem constituit Boetius. Gravilalis sa-
sic nunc ilhs Ex duabus quidem naturis dicentibus, In " pientioeque sunimae tesiatur Ennodius Paroenesidi-
duabus apeni.non confitenlibus;nos Ex duabus el In- dascalica,ubi elogium ejus hoe reperias : Palricii
duabus parjfier dicimus. Ex dtiabus enim dicenies, ex . Festus el Symmachus,onmiumdisciplinarummaieriaet
quibussubsisiiiunilas;ln duabusautem,inquibusvisus, conslantes forma sapientim, ab urbe sacralissima non
visus est et palpatus ct assumptus ppsl passionem et 'recedunl. In ipsis est nobilis curim principatus: quos
resurrectionem confilemtti\"elm quiliusvenieijudica- vidisse, erudiri esl. Non apud eos sermode ludicris;
lurus vivoset mortuos. Rlurimi ex iis, haud satis in - nec pantomimorumvix ignoscenda commemoralio.Itli
rebus theologiciseruditi, de ea re cum disseruissent, auram poputarem per pudoris detrimentanon capiunl:
neque eam vel leviier aitigissent, quid de ea quae- conteniireclis magis placere,quam plurimis, sorliuntur
stione sentirel Boetius ad Joannem RomariaeEcele- de innocenti actionp teslimonium. Islorum quamvisin
sioe tunc diacqnum, postcaejusdera ponliflcem, eon- omnibus jussa sequendasinl, esl tamenin illis et ma-
ira Nestorium, qui duabus naturis personas totidem gistra tacilurniias, et erudiii forma siknlii. Pietatem
adjungebat; ei Eutychetem, qiii naturam ac perso- ejus defensus ab eo cpnlra Laurenlium schlsmaticum
namiuiicam tuebatur, perscripsit. Ejtismodi vero Symmacbus papa sensit; qua de re ad eum Avitus
coiiveiitusseu conciliaiuUrbe fieri solita(ubiaderant Vieuneiisis scrtbit. Quare.non mirnm si sancius ab
episcbpi eriiinentesque e clero, sed et senatbres ple- ipso ejus genero, taVetiain lotus exsapientia virtuli-
rique acaliiviri graves, qui ob gielatem.singulirein "' busquefactus, deiiique _prefi9g.s8ttt.un. generis humgni
religiosi dicebaiilur, quoruin in conspeclu si quid in decus vocalur.
iaii LIBER DE PERSONA ET DUABUSNATURIS. 1542
habere pronuntiaveris, peto ut mei nominis hoc quo- A < Qua in re substantiae quoque est reddita definitio :
que inseras chartis; siri vero vel minuendum aliqnid, nam i si nomen naturee substaniiam monstrat, cum
vel addendum, vel aliqua raulalione variandum est, naturam i descripsimus, subslantieequoque est assi-V
id quoque postulo remitti meis exemplaribus, ita ut gnata j descriptio. Quod si naturee nomen, reliclis in-
a te reverlatur iranscribendum, qua. ubi ad calcem < corporeis substantiis, ad corporalesusque, ut cor-v
ducta consliterinl, lum demum ejus cujus soleo judi- poreeetantuni substantieenaturam habere videantur,
cio censenda transmiitam. Sed quoniam-semel res a sicut i Aristoteles caeterique ejusraodi et mullimod--
colloculione transferlur ad stylum, prius extremi philosophiee
] seclatores putant, definiemuseam ut hi
sibique contrarii Nestorii atque Eutycbis submo- 'etiam qui naturam non nisi in corporibus esse_po«
veantur errores ; post vero, adjuvanie Deo, Chri- suerunt. i Est autem ejus definitioboc modo: Natura
slianae medietatem fldei temperabo. Quoniam vero estmotus ' ptin.cipium, secundum se, uon per acci-
in.tota quaestioneconlrariarum sibimet hoereseonde dens. Quod motus prineipiuradixi, hoc est, quoniam
personis atquenaluris dnbitatur, heec priinitus defi- corpus omne habet proprium motum, ut ignis sur-
nienda sunl et propriis
" differentiis segreganda. sum, lerra deorsum. Item, xjuod per se pfincipium
CAPUTI. : -" motus uaturam esse proposui et non per accidens,
Nalura quid sit. B; tale est, quoniam lectum quoque ligneum deorsum
. Nalura igitur aut de solis corporibus dici potest, ferri necesse esl, sed non deorsum per accidens fer-
aut de solis substaiitiis, id est corporeis atque in- ' tur. Idcirco enim quia lignura est, quod est lerra,
aut .de bmnibus rebus quaequocunque pondere et graviiale deducitur; non eniin quia
" corporeis,-
modo esse dicuntur. Ctimigitur.tribus mbdis.natura - leclus est, deorsum cadit, sed quia terra esi^ id est
dici possit, tribus mpdis-sine dub.io definienda es.t. quia lerroecontigit ut.lectus esset. Unde flt u"tlignura.
Nam si de omnibusrebus naturam dici iplacet, talis naturaliler esse dicamus, lectura vero artificialiter.
deflnitiodabitur quaeres omnes.quee sunt possit in- Est etiara alia signiflcatio naturee,perquam diversam
cludere. Erit ergo hujusmodi:Nalura, est earum dicimus esse naluram auri atque argenii, in -hoc
rerum quae, cum, sint, quoquomhdo intelleetu capi proprietatera rerum monstrare 'cupientes : quse.si-
possunt. In hac igi.urdefiniiioiie et accidentia et gnificatio naturae definietur hocmodo: Naiura-est
subslanliaedefiniuhlur; haec enim omnia inlellectu unamquamque rem informans speciflca differentia.
capi possunt, Additumvero est quqquomodo, quo- Cum igitur.tot mqdis vel dicatur vel definiaiur.na-
niam a Deus et materia integro perfectoqueinlelleelu tura, tam CatholiciquamNestorius, secundum ulti-
intelligi non possunt, sed, aliquo tamen modo,- cee- r_\am definilionem, duas in .Christo naturas esse
terarum rerum privatione capiuntur. Idcireo vero C,i constiluunt, neque enim easdeth in Deiiin atque
adjunximus,-quee cum sint, quoniam eliam ipsum hominem.clLffeFeniias conyenire;
nihil signiflcataliquid, sed non naluram.Neque enim CAPUTfl.
quodsitaliquid, sed potius non esse significat: omnis Persona quid sit.
Areronatura est; et si de qmnibusquidem rebus na- Sed de personamaxime dubitari potesi, queenam
turam dici placet, liaecsit naluree definitio, quam ei definilib aptaripossit. Si enim omnis habet na-
superius posui.mps-,sin vero de solis st_bstantiisna- lura personam, indissolubilis nodus esl, quoeham
turadicitur, quoniam substantiae-omnesaut corpo- iufer naturam personamque possit esse discretio;
re_esuntaui incorporeee, dabi.mus deiinitionem na- aut-si non eequatur persona naturee, sed infra ler- .
turaesubstanti.assigniflcantishujusmodi: Natura est minura spaliumquenaluroepersona subsistil, difficile
[ vel quod facere, vel quod pati pqssit : .pati quidem dictu estadquas usque naturas persona perveniat,
ac facere, ut omnia corporea atque corporeorum •id est quas naturas conveniat habere personam,
anima ; hoecenim in corpore et a corpbre, et facit quas a personae vocabulo segregari; nam"illud qui-
et patitur; faeere vero tantum, ut Deus caeteraque dem manifestum esl, personam subjeetam esse na-
divina. Habes igi.tur definitionemejus quoque signi- turoe, nec preeler naturam personam posse praedi-
_ ficationisnalurae,quae lantum sub.sianiiisapplicatur. D' cari. Investiganda igitur sunt haecinquirenlibus hoc
a Ita omnes libri vett. mss., non Deusef natura>

cipi. EaPJatoni et Aristoteli non u&p.a,sed aap.axa:n;
Deum enim perfecto intellectu cognosci m.inimfe Zenoni a.Stofvocalur, quod OUTE ovxe
nluotvyiyvop.iv-Q,
. posse noslra fatetur cognoscendieum imbecijlilas ;, ekaxxotv,nequecrescat, neque decrescat. Cujusa Pla-
verumque est illud Joannis , 6E6VooSe.c- JTU-O-E xt- lonein Timeeo(quoniam non scimr nisi .qualenris
Biaxai, Deumnemovidil unqtiam.D. qhoque Paulus est formaruhi subjectum ac locus; ideoque non-per
decernit nosquidein Deum nunc videre seu cogrio- se, sed per aliud cognoscitur) dicitur noifliaberi
scere, sed <Vitrbnxpoviv alviypaxi, per speqidumin scienlia nisi loyurp.Sixivi v66oi,raiione quadam adul-
Bnigmate:TKy«pabpaxaavxovxol;Komp.atnvoovfnxvaterina. Et Aristoleli sirailiter' scihilis est, sed v.ax
v.a$opaxai,nx£cdSio;«urou Suva^ti?v.a.1Biibxn;, lavi- avaloyiav,secundumproportionem*_ucpmparationem.
sibifiaenimipsius,inquit idem, per ea qum facta suht D. quoque Augustinus lib. xuiConfess. affirmathu-
intelleciaconspiciuntur; sempiiernaquoqueejusvirtus manam cogilaiionem,postquam inmaieriae investi-
el divinitas. Deumeliam Platoni vbpzlvov pa.Stov,in- ganda cognilione diu.inultumque versatafueril, hoc
venire difficile.Quid vero.sit materia neino' quoque tantum proficere, ut coneluream velnosseignoranilo,
mortalium perfecte novit; fatelurque omnis pbilo- vel ignorare'noscendo.' '
sqp.biaeam nullo posseaut sensu autin.elleclu perr
iZk® " AN. MANL. SEV. BOETH _ 1544
modo : quoniam preeter naturam non pofest esse A ctiim c est, reprsesentabant: id est, Ilecubana',vel
nalurae alise sub- 1
Medeam , vel Simonem, vel Chremetein; idcirco -
persona, quoniam quae dicuntur,
stanliee sunt, aliee acciderites, et videmus personam eeeteros
c quoque homines, quorum certa. pro sui
in accidentibus nonposseconslilui.;quis enim dicat forma f esset agnilio, etLatini personam, ei Gvasei
ullam albedinis, vel nigredinis,velmagnitudinisesse Kpbauixa nuncupaverunt. Longe. vere illi signaiius
•>•
ralionalis indiylduam subsislentiam UTTOCTK-
personam? relinquitur ergo ut personarn in sub- naturaa r
staniiisdici conveniat. Sed substantiarum alieesunt co-sws- nomine vocaveruat; nos vero, per inopiani si-
corporeae, aliae incorporeae; corporearum vero aliee gniflcantium
i vocum, irans.laliiiam relinuimus nun»
su.nt vivenles, alise minime. Viveniium aliae sunt *cupationem, eamque quam iUi U.T6O-TKO-_V dicunt, per-
sensibiles, aliae minime; sensibUium alioeralionales, sonam£ vocantes.. Sed peritior Greecia sermonum,
i
aliaeirrationales; rationaliujn vero alia immutabilis u7r6o-Taaiv vocat individuamsubsistenliam; alque,-ut
atque impassibilis jier naluram, ut Deus; alia per Graecautar
< oratione,in rebus quae a Greecisagilalav
creationem mutabilis.atquepassibilis, nisi impassf-' Latina-
1 interpretatione, translate sunt, Ac o0o-_«_ lv
hilis gratia substantiae ad impassibilitalis firmitu- piv . xoi; Y.aB'6')iouE.VKJ SuvKVTat, evSe xoi; iaxa p.ipo;
dinem permutetur, ut angelorum alque animse ratio- pbvoi;vfiuxixvxai
. : id est-, Esseniiae in universalibus
nalis. Ex quibus omnibus, neque in non vivenlibus BI 'quidem esse possunt, in solis vero individuis el
- Intellectus enira universa-
corporibus personam dici posse manifestum est, 1
parlicularibusisubstant.
nullus enim Iapidis ullam dicit esse personam ; ne- - lium1 rerum ex parlicularibus sumplus est. Quoeirca
que rursus eorum viventium quae sensu care.it, ne- 'cunj ipseesubsistentise in universalibus quidem sint,
queenim ulla persona est arboris; neque vero ejus in i particularibus vero capiant substantiam, jure sub-
.qu_eintellectuacrationedeseritur,nulla estenimper- i
sislentias parliculariter substantes u.ro-rTae.s-.'ap-
sona equi vel bovis, cseterorumque animalium, quae pellaverunt.
] Nequeenim pensius subtiliusqueintuenli
mutaac sine ratione vilam solis serisibus degunt. At idem i videbitur esse subsistentia quod sribslaniia; '
hominis dicimus esse personam, dicimus Dei, dici- nam i quod Greeci owtwo-tvvel ouo-t5B-e«_ dicunt; id
musangeli.-Rursus substantiaTumalia; sunt univer- nos i subsistenliam vel subsistere appellamus; quod
sales, 'alise parliculares. Universales sunt quae de vero illi U7.6OT«O-_V vel ye>_oTK<r9at,id nos substanliam
"
singulis_pr-edicantur,uthomo, animal, lapis, lignunr vel substare interpreiamur. Subsistit enim, quod
caeteraque hujusmodi quae vel genera vel ,species ipsum accidenlibus, ut possit esse, non indiget; sub-
sunt: nafn et homode singulis hominibus, elanimal stat aulem id qnodaliis accidentibus subjeclum quod-'
de singulis animalibus, lapisque ac lignum de sin- dam, ut esse valeant, subministrat; sub illis enim
gulis lapidibus ac lignis dicunlur. Parlicularia vero C. stat, dum subjectum est accidentibus. Itaque genera
sunt quoe de aliis minime pr_edicanlur, ut Cicero, vel species subsistunt tantum, neque enim acciden-
Plato, lapis hic unde.hsec AcKillis staiua facta est; lia generibus speciebusvecontingunt. Individua vero,
lignuin hoc unde lieec mensa coniposila est. Sed in non modo subsistunt;, verum eliam substarit: nam
his omnibus nusquam in universalibus jiersona dici neque ipsa indigent accidentibus, ut sint; informata
polest, sed in singularibus lanlum alque in indivi- enim suntjam propriis et speciflcis differentiis et
duis: animalis enim vel generalis hominis nulla perr accidenlibus, utesse pos^sintminislrant, dum suht
sona est; sed vel Ciceronis vel Plalonisvel singulo- scilicet subjecta. Quocircadvai atque obo-iSio-Bat, esse
rum individuorum personaesingulaenuncupantur. atque subsisierc, vfia-xaaSaivero, substare intelliî-
CAPUT III. tur. Nequeenim verborum inopsGrfficiaest,'ut Mar-
Differentianqlurm et personm. . eus Tullius alludit; sed essenliam, subsistentiam,
Quocirca si personain solis subslantiis esf, alque subslantiam, personam lotidem nominibus reddit:
m bis rationalibus, substantiaque omnis natura est, essenliam jjuidem ouo-tav, subsistenliam vero ovtria-
nec in universalibus, sed in individuis constat, re- o-iv, substantiam vTzbo-xco-iv, persoriam apba-to-irov
perla personae est igitur definiiio : Persona est na- appellans. Ideo autem U7TOO-T«O-_J? Gfseci Individuas
'
turse rationalis individua substantia. Sed nos bac D) substantias voeaverunt; quoniam ceeleris subsunl,
deflnitioneeam quam GraeciujToo-TKctv dicunt termi- et quibusdamquasi accidentibus supposiiaesubj-cia'-
navimus. Nomen enim personse videtur aliunde tra- que sunt; atque idcirco nos quoqueeas subslaniias
ductum ; ex bis scilicetpersonis quae in comoediis nuncupamus, .quasi suppositas, quas ilii u7roo-T«o-st_-'
tragoediisqueeos quorum interest hominesTepra_.sen- cumque etiam 7.p6o-M7i-« nuncupent easdem s.ubstan-
tabant. Persona vero dicta est a personando, circum- lias, possumus nos quoque nuncupare personas.
flexa penullima. Quodsiacuatur anlepenultima, aperte Idem "est. igilur ouoi«v esse qnod. esseniiam,- ideni
a sono dicla videbitur. ldcirco autem a sono, quia in ouo-_cac7tv qnod subsistentiarii, iderii -uTtoVTacrtv quod
concavitale ipsa majqr hecesse est volvalur sonus. subslanliam, idem est rcpouavov quod personam.
Greeeiquoque has personas7._o6o-w7TK vocanl, ab eo quod Quare autem de irr.uionabilibus animalibus Graecus
ponanitir in facie.atque ante oculos obteganlvultum, UTIOIJTKO-.V Hori dicatf sictit iios de eisdem nomen-
•napa xov npb; xov; omas T_9-O-8K_. Sed quoniam, substanlis proedicamus, haec ralio esl, quoniam
personisiiiduclis, Iiisiriones, individuos homines , nomen boc melioribus ajiplicatum est, utaliqua, id
quorum interei'at, in tragocdia vel cpuioedia ut di- quod est exccllentius, tam.etsi non descriptionena-
i?4S LIBER DE PERSONA ET DUABUSNATURIS. 1546
turae et secundum id quodsubsistere, uytoTao-Bai, A personis
I iiihil unquam iieri potesU Nihil igitur unhm
atque subslafe est; at certe u.-oaTaa-<.<-i_- vel substan- secundum
s Nestorium Ghristus est, ac per hoc om-
liae vocabulis.discernerelur. Est igitur et bominis nino i nihil : 'quod.enim non est unum, nec esse om-
quidem essenlia , id est oucrt'«,et subsislentia, id nino i potest; esse enim atque urium convertitur, et
est.oucr__.o-_.-, id ,est substantia, et tquodcunque i-St, unum est; eiiam ea quae et |ilu-
et u7To'-rTKo-t_-,
xpbuotTzov,id est persona : ouoia quidera atque es- Tibus i conjunguntur, ut acervus, chorus, unum lainen
senlia, quoniam est; ovuiatrt; vero atque subsisteh- sunt. ' ised esse Christum manifeste et veraciter -
tia, quoniam in nullo subjecto est; u..6o-Tao-__; vero < confiteinur .: unum igitur esse dicimus-Chrisium.
atque substantia, quoniamsubestcaeleris, quse sub- Quod f si itaêstVunam quoque Christi sine dubita-
sisteniiae non_sunt, id est ouo^-wo-et? : est Trpbtjomov .tione
,1 personam esse necesse .est: nam si dueeper-
atquepersona, quoniam est rationabile individuum. sonae '. essent, unus esse nonposset; duos-veroesse
Deus quoque et outna esl et essentia; est eniin ,__ et .dicere Gbristos, nihil est aliud, nisi pra.cipiiaioe
" .<
niaxime ipse est, a quo omniumesse proficiscitur.Est menlis, i insania : cur enim omnino duos audeat Chri-
ovtjiottri;, id est subsistehtia; subsistit enim. nullo slos i v,ocare,!hominemunum, alium Deum? vel cur
indigens, et uwtoTao-flKt, sobstat enim. Undeetiam .eum .< qui Deus est Christum vocat, si eum quoque
dieimus unam esse avaiavvel nva-iutriv,id estessen- BI iqui homoesl Christumesl appellaturus, cum nihil si-
tiaro vel.subsistentiam.deitalis; sed tres vrtotixatru;, imile, nihil habeant ex copulalione conjunctum? Cur
id est tres substantias. Etquidem, secundumiiunc simili i nominediversissimis abutatur naturis, curn si
"modum, dixere unam Trinitatis essenliarh, tres sub- ,iChrislum delinire cogilur, ulrisque(ui ipse dicit)
'
slantias, tresque personas..-Nisi enim tres in Deq iChristis, non possit unam deflniiionis adhibere sub-
subslantias ecclesiasticus loquendi usus excluderet, stanliam? Si enitnDei atque hominis diversa sub-
yideretur idcirco de Deo-dici substantia, noiiquod. slantia est, unumque in utrisque Chfisii nomen, nec
ipse eeeteris rebus quasi subjeclunf supponereiur, .diversarum
. cobjunctiosubstaniiarura, unam crediltif
sed quod idem omnibuSuti praeesset, ila eliam quasi lecisse persqnam, eequivocumnonien est Christi, et
prineipium subessel rebus, dum eis omnibus ouo-.w- nulla poiest definitioneconcludi. QuifiusV-tuteinun-
o-S«_,vel subsislere subrainistfat. ' ' quam Scripluris nomenCliristigeminaluf?Qufd.vero
. CAPUT IV. : novi, per adventum Salvatoris, effectuin ,est? nam _.
-. Conlra Nestbrium,unam esse persohanu calholicis el fldei veritas et raritas mifaculi conslat.
Sed heecomriiaidcirco sint dicla , ht differenliam ,,Quam enim magnum est, quamque novum-,quod se-
naiuree alque personse, id est OUO-.KS- atque U7IOOT«-mel nee ullo alio saeculopossit evenire, ut ejus, "qui
cea; monstraremus : quo vero nomine unumquodqueG] solus esl natura Deus, cum liumana, quseab eo erat
oporteat.appellari, ecclesiaslicee"sitiocuiionis arbi- diversissima , convenirel; atque ila, ex distaritibus
trium. Hocinterim"constet, quod inler naturam per- naturis, una fleret copulaiione persona. Secundum
sonamque differre preediximus, quoniam Natura est Nestorii vero sententiam , quid eoriligit novi? Ser-
cujuslibet subsiantieespecificata prbprietas; Persona' vant, inquit, proprias humanitas diviniiasque perso-
_ vero, raiionabilis naiureeindividuasubstanlia. Hanc nas. Quando enimnon fuit divinilalis propiia buma-
in Clirislo Nesfbrius duplicem esse c.onstiluit, eo nftatisque persona? qtiando vero non erit? vel quid -
scilieel tr.iduclus erfore, qiiodputaverit in omnibus anipliiis in Jesu generatioriecontigit, quam in cujus-
naiuiis posse dici persoiiarri..Hoc enim prsesumplo,, libet alterius, si, discretis utrisquepersonis, discretae
quoniam in Christo duplicem naturarii esse censebal, etiam fueie naturae?lta enim, personis raanentibus,
r duplicem quoque personam esse ^confessusesi. Qua illic nullanaturarum potuit esse conjunctio, ut in
in re eum falsum esse, cum "definltiq.superius-dicta .quolibet homine, cujus cum propria persona subsn
convincat, tum ha^cargumentatio evidenier ejus de- .stat, nulla est ei, excellentissimeesubslantise, con-
clarabit errorem. Si enim non est Chrisii una per- ..juncia divinitas. Eslo vero, Detim-ipsum Christi
sona, duasque naturas esse manifestum est, iiominis ."appellationecur vocet, cur vero non elemerita quo-
scilicet aique Dei (nec tam insipieris quisquam, ut^ ) que ipsa siniili audeat' appellare vocabulo, per quae
utranilibet earum ratione sejungat), consequitur ut .Deus mira quaedam quotidiaiiis motibus operaiur?
duaevideanturesse personee: estenim perspna, ut di- .Anquia irrationabiles substantiaenonpossunt habere
-Clurrie-lj-naturaerationabilis individua subsistenlia. personanf, quae Cbristi vocabulum excipere possit?
-Quaeest igilur facla liomimsDeique conjunctio? Num Nonne in sariclis bominibus. ac pielate conspicuis
ita quasi cum duo corpora sibimel apponuntur, ut .apertus Divinitalis aclus cognoscitur?Nihil enim in-
janium loeisjuncia sinl, et nihil in alterum ex alte- tererjt cur non sanclos quoque viros eadem appella-
-rius^qualilaleperveniat? quem conjunclionis modum ' .lione. dignetur, si, iri assumptionehumanitatis, non
^Gracci-/.a-«aapahaiv vocanl. Sed siita bumanilas , esl una in conjunclione persona. Sed dicat forsitan,,
divinitaii conjuncta"est; nihil horum ex ulrisque illos quoque Christosvbcari: fateor, sed ad imaginem
confectum est, ae per hoc niliil est Christus. At si, veri Christi. Quod si nulla ex homine alque Deo una
duabus personis manenlibus, ea conjiinciio,.qualem persona conjuncta est, omnes ita veros Cbristds ar-
- «uperius diximus, facta est nalurarum, uuum ex biirabimur, ut bunc qui ex Virginegenitus crediiur :
duobus effici uil.il potiiit; emnino enim ex duabits.. nulla quippe hi hoc adunala persona est. ex Dej at-
' ANVMANL.SEV. BOETII 1348 -
1347
que hominis copulatione; sicut nee in eis qui Dei A itionem. Quec sentemia non'aperte qubd vultcloqui-
Spirilu de venluro Ghrisio praedicebant,propier quod tuf. i Ut tamen ejus dementiam pefscrutemur, adunit-
etiam ipsi quoque appellali sunl Chfisti. Jam vero tio i heec aut tempore generationisfacta est, aut.tem-
sequitur, ut personis niaiieniibus nullo modo a divi- pore resurrectJonis. "Sed si tempofe generationiv
nitale humaniias credaiur assumpta : omnino enitn facta 1 est, videtur putare et-anlegeneratioherii fuisse
disjuncla sunl, queeaeque personis nathrisque sepa- huraari3m carnem,"rion a Mafiasiimpiam, sed aliquo
ranlur; prorsus, inquain, disjuiicla sunt; nec magis iribdoalio praeparatam; Mafjanfvero Virginemajjpo-
inter se hominesbovesque disjuncti, quam divinitas sitam, ex qua cafonascerelur quse ab ea sumplarioh
in Christo humanitasque discreia est, si pefmansere iesset; illam vero carriem, quas ante fuerit, esse divi-
persohee. Homines quippe ac boves una animalis com- sam* : alque a aiviriitatis substanlia sejiaratam ; cum
,munitate junguntur: est enim illis secundum genus ex Virgine natus est, adunatam"esse Deo , ul uua vi-
comrnunissubstantia, eademque in universalitaiis eol- deretur facla esse natura. Vel sl haac ejus senterilia
teclione nalura. Deovero atque liomini quid non erit non est, illa esse poterit dicenlis, duas:anle aduna-
diversa ratibne disjunclum, si, sub diversitale na- lionem, unam pbstadunaiionem', si adunatio gene-
luree', personafum quoque credatur mansisse discre- rationeperfeeta est, utcofpusqiiidem aMaria sum-
tio? Non est igilur salvatura humanum genus, hulla g pseril, sed, antequam sumeret, diversam deilaiis hu-.
in nos salus Christi generalione processit, tot pro- nianitatisque fuisse naturarii : sumptam vero unam
phelarum Scripliira. pbpulum -illusere credentem; , factam, atque in diviniiatis cessisse substantiam.
omnis Vetefis.Tes.amenti spernatur auctoritas,pef Quod'si hanc.adunailonem non putat generatione,
"quam salus mundo Ghristi generatione promittitur. sed resurrectione factam', rursus id duobus fieri ar«
Non autem provenisse manifeslum est, si eadem in bitrabltur modis : aut enira geniib Christo et non as-
•
persona esl quaein natura diversitas: eumdera quippe sumentede Maria corpus, aut assumpta abeadem
salvum fecit, quem credilur assiimpsisse; nulfa vero carne, usque dum resurgeret, dua.s quidem fuisse
-.intelligipotest assumptio, si mariet aequenalurse per- naturas, post resufreclionem unam faclam : de qiii-
soneeque discretio. Jgitur <jui assumi manente per- bus illud disjunctum nascitur, quod iriterrogabimus
sona non poluit, jure hhn videbitur per Chrisli ge- boc modo : Natus ex Maiia Christus aut ab xa car-
nerationem poiuisse salvari. Nbn est igitur, per nem bumanam iraxit, aut minime. Si non cbrifiielur
geheralionem Cbrisii, hohiinum salvata natura; quod ex eajraxisse, dicat qtio homine indutus advenerit;
cfedi nefas est. Sed quanquani permullae sinl quae Utrumneeo qui decidcrat praevaricationepeceali, an
hunc sensum impugnafe valeanl atque perfringere, alio? Si eo de cujus semine duclus est homo, quem
de argumentorum tamen copia' haec interira libasse Ci vestita divinitas esl? Naai si ex semine Abrabse at-
sufficiat. que David et postremo Mariee,non fuit cardilla qua
natus est, ostendat ex cujus hominis sit carne deri-
CAPUT V. -
vatus : quoniam, post primum hominem, caro ohinis
Contra Eutychen, corpus Christi .ex Maria vere humana ex humana carne deducitur. Sed, siqueth
assumplum. dixerit hominem , a quo generalio siimpla sit Salva-
Transeundum qiiippe est ad Eutychen, qui cum loris, preeter MariamVirginem , et ipse efrofe con-
a veterum orbitis esset evagatus, in contrarium funditur, et ascribere mendacii nolam sumrnaeDivi-
cucurril errorera; asserens, tantuin ahesse ut in nitati, illusus ipse, videbitur; quando quod Abrahae
-Chrislo gemina pefsona credalur,' ut ne naluram atque David promittilurin sanctis tiivinalionibus, ut
quidem in eo duplicem oporleat confiteri; ita quip- - ex eorum semine tbll niundb salus oriatur, aliis djs-
pe esse assumptum homineni,' ut ea sit adu- tribuit: cum praesertim si humariacafo sunipta est,
hatio facta cuih Deo , ut naiurahumana non man- non ab alio sumi potuerit nisi unde "etiamprocreaba-
seril. Hujus error ex eodem quo Nestorii fonte pro- tur. Si igitur a Maria non est sumplum corpus bu-
Jabitur : nam sicut Nestorius arbitratur non posse . manum, sed a quolibet alio , per Mariam tamen est
esse naturaih duplicem, quin persona fieret duplex, TJ» procreatum, quod fueral praevaricatioriecorruptum,
atque ideo, cum in "Clirislonaturam duplicem confi-' superius dicto repellitur argumento. Quodsi non eo
terelur, duplieehi credidil esse personam, iia quo- homirieChrislus indutus est qui pro peccali poena
VjueEutyches non putavit natufam duplicem esse sine -sustinuerat morlem, illud eveniet, ex nullius hominis
duplieatibne personae; elcum non confiteretur du- semine lalem potuissenasci, quifuerit sine orlginalis
"plicemiessepcrsonam, arbilraths est consequens esse poena peccati. Ex nullo igitur talis sumpta est caro,
ut una viderelur esse natura. Itaque Nesiorius recte unde fil ut noviter videathr-esse formata. Sed lisec
tcnens duplicehi in Clfristoesse naturam , sacrilege aut ita hominumvisa est oculis, ut-humanumputare-
•confiteiur duas esse naturas", Eulyches vero recte liir corpus, quqd revera non esset hunianum, quippe
credens uhani esse personam, inipie credit uriam quod hulli originaii subjaceret pcense; aut nova quee-
quoque essenaluram. Qui coriVictusevidentiaref lirh, dam vera, nec poenaepeccati subjacens originalis ad
quandoquidem tnanifestum est aliam naiuram esse tempushominisnalufaformata est.Si verumhominis
homihis, aliam Dei, ait' duas se conflteri in Cliristo corpus nonfuit, aperte arguitur riienlila diviniias,
halurasante adunalionem , unam vero post aduna- quceostenderet hominibus eorpus, quod cum veruiu
I*JG . LIBER DE PERSONA ET DUABUSNATURIS. 1350
non esset, tum fallerenlur lii qui veriim esse arbitra- Kj:paululum ,non dicuntur imffi&a, sed alteruni alte-
reEttir. Al si iiova veraque non ex homine sumpla • rius r qualilaie cbrrrimpiiur. Siijuis eriim vihum fun-
caro formata est,- quo tanta tragrjediagerierationis? dat d iri niare, nbh rriisiumest hiari viiium'Vs'ed in mare
ubi amb.lhs passionis? Ego quippe , ne :in liomine ccbrriipluin, idcifco quohiarriquaJitas'aquae, multitu-
quidem, non slulte lieri puto, quodiiiutiliter factum dirie c sui-cbrporis, niliil passa est a qualitate vini, sed
. est. Ad quam vero ulilitatem facta procreabitur tanta poliusinf seipsam vini qualitaiem propria multiludihe
. bumiliias Divinilatis , sf liomb, qui periit, geiiera- co'mniulavit,5i
c verb siht rhediocfes sibique aequales,
tione acpassione Chrisii salvatus nori est,~quoniara •".vel paiiJoirieequalesrialurae, qiisea sefacei-e et pati
.negalur assumplus? Rursus igilur, sicut ab eodem - pos'sinf,IUee
[ fnisceriiur et niediocfibusinler se qua-
Nestorii fonte Euiychiserrof principium sumpsit, ita -• litatlbus'
i temperantur. Aiqiieheecquideni in corpori- ."
'
ad eumdem finera relabitur, ul secundum Ehlychen" 1bifs, rieqiiehis omnibus, sed lahtum queea se (ut di-
quoque non sil salvalum genus humanum : quoniam : ctum c esl) et facere. et pati possunt, coirimunialque
non is qui oegeresset, el salvaiibife curaque egeret, eadem t matefia subjecta. Omhe enim-corpus quod in
assumplus est. Tfaxisseâuiem hanc-sententiam vi-, generatione$ et cofruptione subsistit^communemvi-
- delur , "si lamen hujus errorisfuit, uf crederet non rdetur.
«.' habere matefiam ; sed nori onineab omni, vel
fuissecorpus Cbristi vere ex honiine, sed extra alqiieB. iri i omrii, vel /'acefe aliquid vel pati polest. Corporea
- a Deo incoelo formatum;
quoniam cum eo in coslum - vero i in incorpofea nulla-ratioriepoleruht perniutari,
credilur ascendisse,:quod exeiriplumconlinet tale, - < quqniam nulla^commurii riiateria subjecta parlici-
. nori ascendil iri ccelum,nisi qui de coelo descendit. - pant,-quaj
j susceptis qualitatibhs in altertiirani per-
- -' ' -1mutetur : omnis enim hatura iricorporea..substantiae
" -
CAPUT VI.. - j
hullo matefieenitiluf fundarhento; nullum vero cor-.
Quodnec divinilasin Jtumanitatem_ nechumanitas in. -pus -] est, cui nori sit maieria subjecta. Quod cum ita
cicinitatemtranstataest, necutraque permixla. . '_
sit, cumque ne ea quidem quoe-comrhunemmateriam -
Sed saiis de ea' parfe dictum videtur, si cofptis" natufaliier
' babent, iri ê trariseahl, nisi iliis adsit
quodGhristus excepit, ex Maria non credatur assurii- potestas1 in se eta se faeiendiel patieifdi, mullb ma-
Si vero assuniplum est ex Maria"neqtie per- -gisJ\ in senohpermulabuntuf, quibus nbn modo com-
' ptum.
mansit perfecta humanadiyinaque riatura," id tribus "' -htunis materiarion est, sedciiriialiaresiiiatefisefunda-
effici pottiit modis: aut enirn divinitas in humanita- ]menlonitituf, utcorpus,aliabmnino'materia; subjecto
"tem translata
est, aut humanitaslri divinitatem^, arit non egeatyut-incorporeum.'Noh igiluf fieri pofest ut
titraequeiriseita lemperalaesuntaiqifecommixtaeiht '"--<corpusin incorporalemspeciempefmutetiir; necvefo
neutra subslantia propriam''formam lenerel. Sed si C fieri i potest utincorporalia in sese comlhistionea!i-
. divinitas in Iiumanitalem translaia esi, factum est, "< -qua permutentur. Qubrum enim communis nulla ma-
'1
quod credi nefasesi; ut in humanitatem, noii immu- •teria est, nec in sc verii ae permriiari-queuht. Nulla
- labili subslantia permanente, divinitas vertereiur; et -i auteiri est incorpbraiibus materia rebus: noh pote-
quod passibile atque mutahile naturaliter existeret, -runt
-1 in se igiihr invicem permufafi. Sed anima et
id immulabile permaneret: quod vero immutabile -Deus 1 incofpbrese substaintleerectecreduhlur : non
-atque impassibilenaluraliter creditur, id irirem mu- .est '< igitur.buraana anirna in divinitatem, a qua as-
tabilem verleretuf. Hocigilur fieri hulla ratione con- - ;sumpla est, pefmhtaia. Quodsi rieque corpus, heque
lingit; sedhumana forsitannalura in deitatem videa- -: -anima' in diviniiatempoiuit verli, nullo'ihodo" fieri
,lur esse conversa. Hocvero qui fieri potest, si divi- "'.potuit ut humanitas convefteretur -ih Deuth.' Multo
^nilasin generatione - Christi et bumanam animara ';-minusvero credi potest u't utracjue iri sese confun-
suscepit et corpus? Nori enim omnis res in rera om- •' dereritur, quoniam heque'iricofpbralitas irahsife ad
nem verii ac transmutari potest: nam cuin substan- - corpus poiest,- neque rursus e coriverso"cbrpus ad
- tiarum alieeisint
corporeae, alioeincorporeas, neque -.incorporalitaiem-Tquandbquidhmriiilla!liis maleria
."corporea injncorpoream', rieque incorporea"iri eam --subjecta communis -esl, quoealtefutris substaittia-
quoecorpus est, mulari polest. Nec vero incorporea " rum qualitaiibiispermuteiur. At biita aiunl: Ex dua-
in se invicem. formas proprias mulaht: solaenira •bus quidenv naturis Chrisium consistefe, iri duabus
. mutari transformarique,in se possunt., queehabent vero miriime. Hoc scilicei-iritendentes', quoniam
, unius maleria. communesubjeclum; neque hoecon- =quod ex duabus-eonsistit ila uriiim fleripolest, ut
nia, sed ea queeiu se el facere et pati possunt- Id illa ex quibus dicituf coiistafe nonmaneant; veluti
.vero probalurhoc modo : neque enim polest ses in la- --cum mel aqueecbnfundiihr, neutrum rhahet, sed al-
pidem permulari, nec vero idem aesin herbam , nec lerum, allefiuscbpulatione cofruptura, qiiiddam ler-
quodlibet aliud corpus in quodlibetaliud transfigu- tium fecit :ila'iilud quidem qubd exmeile atque
; rari polest, nisi eteadem sit materia rerura in s'e -aqua tertlum fit, cbnstare ex utrisqhe diciiur , in
. transeuntium".et a se et facere et pati possirit: ut J-uirisque vero iiegatuf : nori eriiriipblefit.iri uirisque
. cum vinum atque aqua miseeniur,.uiraque sunl talia, constare,quando utrorunique nalura rion ' pefmanet.
"
.quee aclum sibi passionemque communicent. Potest Ex utrisque enini constare poles"t,:Ilcet ea ex quibus
enim aquoequalitasayiniqualitate aiiquid pati, at- conjtirigitur , alterutra qualitaie corfiipta sinl., Ex
que idcirco si mullumquidem fueiit aquae, vini vero -Titrisque
. vero hujusmodi cohstare noh pblerit, quo-
!3SI AN. MANLvSEV. BOETU LIB.. DE.PERSON. ET DUA.B.NATURIS- J_52
niam ea quse in se transfusa sunt, non manent, ac A, modo i significansitaex utrisque conjunctum,ututra-
non sunt utraque quibus constare videatur , cum ex que t permaneant. Hoc igitur expedito sequivocaiionis .
uirisque constent in se invicem quali.atummuiatione aatque ambiguitatis nodo, nihil est ultra quod possit
transfusis. Catholici vero utrumque rationabiliter copponi, quin id sil quod flrma veraque fides catho-
conflienlur ; nam et ex utrisque naluris Christum et lica 1 continet : Eumdem Christum hominemesse per-
in ulrisque consistere ; sed id.gua ratione dicatiir , Ifectum, eumdem.Deum, eumderaque, qui hoino sit
paulo posterius explicabo.: nunc illud manifeslum.est perfeclusI atque Deus, unura esse Deum ac Dei Fi-
convictam esse Eutychis sentenliara ep nomine quod, . lium 1 ; nec quaternitatera trinitalis astrui, dum bomo
cum tribus modis fiert possit utex duabus naturis addilur i supra perfectum Deum, sed unam eamdem-
una subsistat, ut aul diviniias in bumanilateih trans- < que personam numerum trinitalis explere"_"ut cum
lala sit, aut humanitas in divinitalem , aut ulraque humanitas 1 passa sit, Deuslamen passus esse dicatur;
permista sinl, nullum horum modum fieri potuisse hon quod ipsa deitas humanitas facla sit ,-sed quod
. superius dicta argumeniaiione declaratur. aJ deitale fuerit assumpta. Item qui homo est, Dei Ei-
'" '"-lius appellatur, non.subslantia divinitatis, sed huma-
CAPUT VII.. _ nilalls, quae lamen diyinitati nalurali unilate con-
Christum in ulrisque el ex utrisque natuns consislere. jjjJjuncla est. Et eum hpecita inlelligentia discernantur
- Restat ut., quemadmodura catbolica fides di- . permisceanlurque, 1 tamen unus idemque ethomo sit
,cat , et in utristjue naluris Christum et ex utris- perfectus I et Deus : D.eus quidem, quod.ipsesit ex
Patris subslantia genitus; liomo vero, quod ex Maria -
que consistere, doceamus. Exulrisque naturis ali-
' Virgine procrealus. Ilemque qui bomo, Deus, eo
sit
quid consistere, duo sigriificat : unum quidem,
cuin ita dicimus aliquid ex duabus naturis jungi, (quod a Deo fuerit assumptus; et qui Deus, hoirio,
sicutex melle atque,aqua. Jd autem est ut exquo? 'quoniam vestitus homine sit: cum in eadeni persona _
libet modo confusis , vel si una vertatur in alleram , _l aliud sit divinitas quaesuscepit, alihd," quam susce-
liumanitas; idem tamen Deus atque bomo est.
' vel si utraeque. ih semisceanlurinvicem , riullo la- pil, Nam si horhinemChristum intelligas, idefn homo est
inen modo'utraque permaneant : secundumhunc
moduhi Eiilyches ait ex utrisque naturis Cbrislum .;atque Deus; quoniam homo.ex nalura, Deus assum-
consistere. •Aller vero modus est ex utrisque consi- _} ptione. Si vero Deum intelligas, idem Deusest atque
-
stendi, quoil iia ex duabus junclum est/utilla la-- -.homo; quoniam-natura Deus est, homo assumpiione.
men, ex quibusjunclum esse.dicilur, maneanl, nec Fitque in eo gemiria natura geminaque subslantia,
in alterutravertai)lur,.ut cuiri dicimus cofonamex quoniam homo Deus: unaque persona, quoniam idem
auro gemniisque composilam. Hic neque aurum in.'C2 homo atque Deus. Mediaque hac est inter duas hae-
gemmas translalum est, neque in aurum gemma con- reses via, sicut virtules quoque mediumtenent. Om-
versa, sed utraque permanent, nec formam propriam nis enim virlus in medio reruni decore locata con-
dereli.nquuut.Talia ergo, ex aliquibus constanlia, in sist_t,siquidem vel ullra, vel irifra, quam oportuerit,
bis constare dicimus, ex quibusconsistere.praediean- fiat, a virtute disceditur : medietatem igltur virlus
' tur : lune enim
possumus dicere coronam gemmis lenet. Quocirca si quatuor baecneque ultra esse pos- -
anroque consistere: suntenim gemmsaatque auru.m, .-Sunt, ul in Christo; aut,duee nalurae sint dueequeper.
"_
quibus corqna consistat; liam in prioremodo, non _sonae, ul Nestoiius ait; aut una persona unaque na-
est mel atque aqua in quibus illud, quod ex utris- tura, ut Eutyches ail; aul duae naturae, sed una per-
que jungitur, constet. Cum igitur ulrasque manere sona, utcatholica fides credit; aut una natura duse-
naturas in Christo fides calholica confiteatur, perfe- que personee. Cumque duas quidem naturas duasque
ctasque easdem persistere, nec alteram inalleram persqnas in ea quee coutra Nestorium dictaestre-
transmuiari, jure dicit et in utrisque naturis Chri- - sponsione eonvieeiimus, unatn vero personam unam-
- stum, el exutrisqueconsistere : in utrisque quiderii, que naiuram essenon posse, Eutyche proponenie,
quia manent ulreeque; ex utrisque vero, quia utra- monslraverimus, neque lam amens quisquam liuc
rumque adunatione manenlium una persona fit Chri-*^D usque exstiterit, nl unam in eo naitiram crederet,
sii. Nqn autem secundum eam significatioiiem ex sed geminas esse personas; restat ut ea sit vera,
utrisque itaiuris Chrisium junctum esse fides catho- quam fides calbolica pronuntial, geminam substan-
liea tenel, secundum quam Eutyches pronunlial. Nam tiam, sed unam esse personam. Quia veropaulo ante
ille talem significationem conjunctionis ex ulraque- diximus Eutychen confueri duas quidem in Christo
naiura sumit, ut non confileatur in ulrisque consi- ante aaunationem naluras, unara vero post adunatio-
stere, neque utrasque manere : catholicus vero eam ,. nem, cumque bunc errorem duplicem inlerpretare-
significalionem ex ulrisque consistendi sumit, qua. mpr celare sentenliam, utiiaec adunatio aut genera-
illi sit proxima, eamque conservet, quae in utrisque tione fieret, cum ex Maria corpiis hominis rainime
consistere confiletur. jEquivbcuni igitur est, ex sume.etur, autsumpto quidem cx Maria perresur-
utrisque consislere, acpotius amphibolum et gemina rectionem fiercl adnnaiio, de ulrisque quidem par-
significatione diversa designans : una quidem signi- tibus idonee, ut arbiiror, dispulatum est. Nunc quae-
ficatione , non manere-substanlias, ex quibusillud . rendum est quomodo fieripotueritut duee naturas in
' '
qubd copulatum est dlcaiur esse con!unctum; alio unam substantlam miscerentur. - ,
IN LIB. DE DUAB. NATUR. ET UNAPERSONACHRISTI COMMENT. 1354
4553
CAPUT Vlli.. A!praeinium esset, si in proeceplis Dei Adam manero
Quis fuerit slatus vilmChrhti. iybluisset; et is qui pa_iisefif.t,-quoniam manere no-
Verumtamenest etiam uunc ct alia quoesiioquee \luit: inillo eniin nec morsessel, nec peccalum,nec
ab his inferri poie-*t,qui corpus humanum ex Maria -,volunlas ullapeecandi; in hoc vero, el mors el peer
sumplum esse non credunt, sed alias fuisse seque- catuiu, , et deliuijueridiomnis affectio, oiriniaqueih
siratum, preeparatumquequod in adunatione ex Ma- p.erniciem ^ prona, nec quidquam in seojiis liahentia,
riae utero gigni alque proferri viderelur. Aiunt enim, ut , post lapsumposset assurgere. HIcveroraedius sta-
si ex homine sumptum est corpus, honio verq oninis ,lus; in quo prsesentia.quidemm,ortisvel peccati ahe-
ex prima praevaricationeuon solum peccatoet morte rat, potesias vero htriusque constabat, inier ulrhm-
tenebatur, verum etiam affectibus peccatoruhi>eral que slatumestcollocatus. Exhis igiurlribusstaiibus
implicitus; caque illi fuit puena peccali, ut cum Ghristus corporeaenaturaesuoQsingulasquodammodo
morle teneretur obstrietus, tamen esset reus eliam indidil causas : nam quod moriale ccrpus assumpsii,
vbluniaie peccandi; chr in Chrislo ueque jieccatum ut moriem a genere humano tagarel, in eo stalu po- .
fuit, neque voluntas ulla peccandi? El omnino habet nendum est qubd post Adae-praevaricationem pcena-
animadvertendamdubitationemtalis quaestio. Si en m liter inflictumcst. Quod vero non fuitin eo voluntas
ex carne humanaChristi corpusassumpiuni est, du- ; ulla peccaii, ex eo siimj.tumestsiatu, qui esse po-
-bitari potest quaenamhaeccaro quae assunipia sit , tuisset, nisi volunlatem insidiantis fr,au'dibusapplj-
esse videatur : eum quippe salvavit quem eiiam as- casset. Restat igilur lertius status, id est medius :
suinpsit. Sih vero talem hominem assumpsitqualis ille scilicet qui eotempore fuitcum nec mors aderat,
Adamfuitante peccatuni,integram videlur huinanam et adesse poterat deliuqueudivoluntas. In Iiocigiiur'
assumpsissenaluram, sed tamen quaemedicinapeni- Adamtalis luit, utmanducarctac biberet, ut accepla
tus non egebat. Quomodoautem iieri pote_t ul lalem digereret, ullaberetur insomnum, eialiaquse eihbh
assumpseritiiomhiemqualisAdamfuil, cumin Adam defueriini,humana quidemsed concessa, el qiiaenul-^
potuerit esse peccandi voluntas atque affectio?unde laiu poeuammortis inferrent. Qiiae omnia.bahuisse
facium est ut etiam praetergresslsdivinis pra_ceplis Christum dubium non est : nam.cl manducavil et
inobedientiaedelictis teneretur astriclus. In Christo bibil et humani corporis olficfo functusest.Neque.
vero ne voluntas quidem ulla creditur fuisse pec-" eiiimtanta indigenlia in Adamfuisse crediiidaest,
candi: cum praesertimsi lale corpus bominis assum- ut, nisi manducasset,vivcrenon pdtuisset; sed si ex
psit quale Adaeantepeccatum fuit, non debuerit esse omui quidem ligno escam sumeref, semper vivere
morlalis, quoniaraAdam, si non peccasset, niortem poluissetj hisque non mori : idcirco.Paradisi fructi-
nuila ralione sensisset."Cum igitur Christusjion pec- j bus indigentiamexplebat. Quam indigenliam fuisse
caverit,quaerendumest cur seiiserit moriein, si Adae in Christonullus ighorat, sed polestaie, uon necessi-
. corpus anlequampeccaret assumpsit. Quodsi ialem late. Et ipsa indigeiuia aqje resiirrectionemiri eo
" statum
suscepit hominis, qualis Adae,post peccatum fuit; posl resurrectionem vero talis exsriiil, ut ila
fuit, videtur etiam in Chrislo nbn defuisse necessitas ilJudcorpus immutareturiiumanum, sicut Adae,prae-
ul el delictissubjicerelur el passionibus confundere- ter praevaficationisvinculum,mulari potuissei;quod-
lur, obductisquejudicii regulis bonum-a malq non que nos ipse Dominus Jesus Christus votis docuit.
sincera iniegriiate discerneret, quoniam has omnes optare, ut fiatvoluntas cjus sicut in coeloet in ferra,
poenasAdam delicti praevaiicaiionesuscepit. Contra uladveniat ejus regnum el nos liberet a malo. Haec,
quos responderidumest, tres intelligihominum posse enim oiiiniailla beatissiina humani generis fideliter
status. Unuurquidem Adaeante delicium, in quota- credentiumimmutatio deprecatur.
metsi ab eo mors aberat, nec adhue ullo se delicto ' Haeesunt qua. ad le de fideimeaecredulilate scri-
polluerat, poterat tamen in eo voluntas esse pec- psi. Qua in re si quid perperam dictum est, non ila
candi; aller vero est, in quo mutari potuissel, si flr- sum amator mei, ut ea quaesemel eflhderim, meliori
miler in Dei preecepiisma.nerevbluisset: tunc enim senlenllaeanteferre conlendam. Si enim nibil est ex
addendum foret ut non modonou peccaret, aul pec- _^ j uobis.boni, nihil est quod in nostris sententiis amare.
care vellei, sed nec possel quidem aut peccare, aut - deheamus. Quodsi ex illo cuncta sunt.bona, quiso-^
velle delinquere. Tertius siatus est posl delictum, in - lus bonus est, illud polius bonum esse credendum"
quo mors illum necessario secutaest, el peccatum est, quod il.laincommutabilisbonilas atque oniniuni
ipsunivolunlasquepeccati. Quarurasummitatum at- • bonorum causa perscribit. .
que..cohlrariorum hsec loca sunt, isille stalus qui
GILBERTl PORRETTE COM31ENTARIA

IN LIBRUM DE DUABUS NATURIS ET UNA PERSONA CHRISTl.
. Non sum nescius oratores ingeniis acutos, ai le in suo, boc est civili theihate genera eausarumdili-
periios, etinter sopbisfasdiu multu.mqueexercilatos, genler altendere, et pro rerum dignitate vcl indigni
PATROL.LXIV. 43
1335 . IX LIBROMDE DUABUSNATURISET UNA PERSONACIIRISTI ^56
tate, obscuriora quidem jilurimis sive induclionibus A q'iia lam philosophis ratione qunm.catholicis fide
sive raiiocinaiionibus oslendere; minus autem ob- ccrta suntquee demonstrat, nec r.ovis,nec decurlaiis
scura paticoruni vel exemplorumvel enlhimemaltim (ul solet) verbis suam quasi paucis cognoscendam
cbmiiiemor.itionetransire; in his vero quae mamiVsia ' sententiam velai, s<'d elegantia puri aperfujue ser-
sunt, oinnu argumenta.iioiiumgenus, et silendo con- ri;oiiisrem
-
iractai.
lemnere, el conlemnendo silere. Quod el nobiles Anxie le quidem, etc.J Pr^.iiittil lcmgum,in quo
philosoplti in facullatibus suis fecisse noscunlur. In scrihendi causam modumque decbiral, proremium.
his enim in qtiibus inteiligenlia, muliarum qui vi- Movft autem aitcnlionem, non quia noya aul h.cre-
detur raiionum conflictus, obducituf, pluribus de- dibilia-;sed quia magna, et ad Deum universamque
inonstruionibus quaestionumpartes improbantfals.is, Ecclesiam perlineie, illa de quibus agit significat.
vcras confirmant. Inillis veroin quihus qiiasstionis Benevoleniianivero ab adversariorum persoi-a com-
jiars allera paucis hisque inflrinis, vix a rationibus parat, adducens eos in odium per lioe quod jireesiim-
nutal, ad ip ius falsilatem, et alierius verilatem de- ptioiieinipsorum, et in c-nieinptioneui per hocquod
inonsirandam, non mtiluim laboram. Si auiem co.u- inscientiam eorumdem commpinorat. A sua quoque
iradiciionis pars altera nulla omninoyeritatis habere etabaudiiorum |iersona benevolenliam captat, cum
rafiones, ideoque altcr.i nullus egere videtur, bre- de, facto atqne officio suo sine arroganiia faciens
v.oribus verbis ea qus: de rehus inielligunt, sine inentioneni, Joanncm, cui serihii, sui operis correr
aliqiia suppusiliunc ratiouis exponuiif; el si quis de clorem, el Symmachum, cui idem opus deslinat,
bujusmodi, vel ah eis exigat, yel ipse aflerai ratio- jtidicem consijttiens laudai. Ubi vero de quibns. et
nes, silendo coniemnunt. Quia lamen quidaTnimpe- _•" quo ordine agii, aperte et breviler exponit; audito-
riti, eoque magis se aliquid esse jaeianies, quo nihil rem docilem reddii. Causa scribendi talis esi.. Iit
sunt, contraiiianifeslissiinatii garriunt veriiaiem, et quodam corieilio cui Boelius aique Joanries inier-
tanquam ex-cellenteshebdiimades,el adniiratio.nedi- efant, cum lecta e^sei cujusdam episcopi episiola
gna par.^doxa,ea quse praeteralijuam ratiunis sirni- conliuens haeresimEutychianam, cumque conientio-
litudinein .aperle falsa sunt conleniiosis clamoribus sis confusisqne clamoribns Eutychiani alque catho"-
asserere gestiunt, coguntur philosophisese confir- lici adversus se disceptasspnt, Boetius Joannem, ut
mare sophisii-, et qu.mdoque rationibus plurimis, de his quaeaudieraiu cum ipso conferret, die illo diu
lanquam dubia, quf omnino sunt indubia demqn- et post diutius exspectavit. Sed lunc iilius, postmo-
sirare. Nec dicei-detsunt eorum de huiusrriodiargu- d.timvero snis negoiiis impedienlibus, ejus colloquio
menta nugaioria atque superflua. Quoniam sicut frui nullatenus potuit; el idcireo quaeverbis praesens.
sapienijbus.per ea quibus uiraque pars contradiciio- voluerat, litteris absens significare euravit. Quodila "
nis probari posse videtur argumenta alfirmaiio et ail: Anxie le quidem, desideriipassione, diuque lem-
eius negat o in diibitationem-adduciiur,"sic insipien- poris longitudinesustinni, id est longi desiderii quasi
tibus.per eorum pra.sumptioiiemi,ui sibi apud illos f.iseegravatus exspectaviie, liacuiiquecausa, utego
auctoritalem impudeniia vindican :iion dieo quod el tu-simui inlernosloqiieremur de e^, quaenon lam
in dubitationein vetiiat propusiiio', quoriiamvulguni ' inter sapientes pugnaniibusconlra _e rationibus vere
dubilatio praeierit.sed qtiod ab eis falsum pro vero esl, quani inter insipientes eorunidem op nione prae-
ei iinpossihile juratur pro necessario. His itaqne ter aliquem raiionuni conflictumdicituf, qtnesiione :
rationibus, quibus certa tanquam dubiaserio demon- qneequortiriidamde se praesumentium,quo sibi aphd
siranlur, minus eru.diiis consulilur, dum iis taliuin C idiotas vihdicant auctoritaiem, fastu riiota est in
hominum raiionibus iinpudentia"retundittir, et pfae- conventu. > .
sumptione comparata aticioritas annullaiur. Quod Sed quoniam, etc. J Quasi : Ut de quaestionelo- •
Buetius sana invisibilitim-fidecalholicus, vera rerum queremur, le quidem siistinui. Sed -el tunc post
' -cognitione philosopbus, recte considerans qtiaecerta exspectationem meam non sumus locuti. Nam lu oc-
eianl de unitaie personee.<:tdiversilatenatureeCliri- cupaiione luorufn negoiiorum dislractus es ; et ad
;sti, multis rationiliusdeiuonsiravii, contra Nestorium praesensnonpoterimuscolloqui,quoniam egoquoque
.cpiscopumet apyjpavdpixav.Quorum Neslprius per- in craslinumj id est in futurum, implicabor negotiis
isona:., Eutyehes. vero nalurae signiflcalioriem-igno- ad ageriduma me conslitulis. Qubniam ergo occu-
rans,, alier adyersus alterum, et ulriqueadversus palione lua non potuimus,mea non-polerimus ha--
fidem catholicam ei philosophicas rationes,, quae bere ferias inter' nos colloquendi, absens mando
Clirisiiauae fidei fundamento de personae uniiaie tibi litteris quee de illa tjuaeslione coram prsesens,
et liaturarum in Christo diversiiate niluntur, impu- scilicet praesentiloquenda, tuumad me adventum
deniissime garriebajit. Nestnriusenim, non intelligens exspeetando servaveram. Et quocsint illa comme-
persona cui- morat dieeus : Meministienim.ut puio, eum episio-
iju.bus rationibtis boc nomen quod es.tconslare
libet indiium sit, Clirislum ex duabus perla episcopi legerelur in concilio, reciiatum essp,:
sbiiis mentie.batur.Eulyches vero in Chrisid natura- Euiyciiiaiius, id est Eutjxhis seciatores confiieii
rtim diversitatem, postquamVerbumcaro factum est, Clirisium consislere ex naluris ante incarriationem
ct habiiavii in nohis, omnino negaliat. De naturarum duabus; negare auteni post incarnationem consisie-
atitem diversiiaie Nestorius contra Euiychen, et de r>re in duabus ; .catholicosvero ulrique dicto ffdem
pefsome iinitate conlra Nestorium Eulyches,' non adhibere. Nam el confiieri hoc eum ex duabus anle in-
tam,ulvidetur, ralionis inotu quam naturx casu vera carnationem ; et eequaliter, est siriiiliter iri duh-
prolitebanlur. Qualiler somniantes saep.einter |)luribus post incarnaiionem naturis consistere atque
-.-.--
nia qu;e confusis loquendi eleiueutis balbutiunt, in credi. .
aliqua veritatis verba sine sensu nientis suaeoninino Cujus dicii, elc. ] Quasi : Reciiatumest Eutycliia-
inarticulaia quadam vi nuurae prorumpunt. Recte nos confiteri Chrislum ex dtiabus , rionin duaibus
(non hl sapienlibus qttaestionis alicujuspurgel ambi- naturis consistere. Cujus dicti profana novitate ego
giium, sed ut a simplicihus aucioriiatem ac pcr hoc pereussus, id csl lanquam jmpaclionehoc subitanea,, "
errorem reinoveat pra:suirieiitiumea quae de divei'- animi passibne counnoius, iiiquirebaro, est in-
silate personarutu et naltnae uiiiiate in Christo Ne- quirere coepi mibi tanquam aliis loquens, et meip-
storius et Euiyches non laiiouis alicujus specie tracti, stitn interrogans, dilfereiitias barum conjunctionum,
sed sola pr_e_umptionecorrnpti, ingenii opinioue id csi compositionutn rerum naturalium : quae yi-
decepti, aperle falsa diceie, et quod imnndeutius delicei conjunctiones tales essent, quod conjtmcta
i_st, scriherc non eruhueruui) Boetius firniis euna- cimsisierenl ex duabus rialuris, ita quod non in
nilestis ratiunibus improhat, et ecclesiasiicuii fidem, duabus : quastales, quod iia ex duahus, quod eiiam
media est, de unitate in duabus. Nec sine causa lias differentias inquire-
qu;e iuter' has duas huireses Christi
jiersoh:c~cldiversitale naturae Romano ccmfirmai. l)i- bam. Ad has cnim inqnircmlas, ei iseojii, quireciia-
jigil aulem hoc opus Joaniti diacono, Et tam in convciiiu epistolam scfipserat, auctoritate
~ 1558
1567 . G.LBERTI PORRET.E COMMENTAIVIA-
compulsusstim.-Ratusseilicct niulmm referre, id csl A luere fores-, id esi ncc .nvuliitudo nec aucioritas ca-
mulijim uiile esse, nec ineni negligeniia j)ra:iereiin- thnlicis coniradiceiitium obslit l, ethoc sic verilas ca-
duin. Quasi-: Sedmulta animi vigilantia aliendcndiini tholicte confessioais,inihi quenrenli, est, aperuit ,
id quod ejuscopus. Quasi : Cujtis senteiuia taui au- omnes nebulas, id est obscuritales Eiilychiani erro-
cloritate quam ralione firma controrersiam oinnem ris. Yeriiaiis e.iiin per rationes manifestatio, Enty-
decidere, ei deliberaiionibus cerlissima dictione chis et sectaiorum ejus errorem, et erroris causas
tinem consiitiiere debeat scripior epistolsp. Quasi : osiendit. Unde, iciesl ex qua verilalis catholicorom
Qui nun.subitaneo animi motu in trausiioria verba et erroris Euiychiaiiortim invpiitioneniaxime suhiit
proruinpat, sed circunispecio rationis intelleclu.ju- niihi, id est meo an mo sine, proeinediiatiune sub-
diciuin paginoesemper mansuroe commeudei, lan- repsit, admirafi quaenamessetliaec,,id est lanta au-
quam valde necessarium, el ad conjunctf nis hujus dacia liominum indoctorum, qui yiiiiun suaeinscitiee
rationem inlelligendam prsecipuum .praeterirc no- conareniur obducere, id est occultare nube pra:-
Juissei.
' flic sunip ionis atque irnpudenliae, hoc esl impudenli
' omnis, eic.] Qtiasi: Reciialum-est in concilio praesuniptione. Cordis eiiiiu elaiione dc bis intus
Eutychiaiioscoiifueri Chrisiiim consislere ex duabiis praesiiniunl, el iminoderata vocis et corporis pro-
naturis, non in duabu. : liic, id est lin.ccum hoc re- nuiiiiatioiie foris impudenter ostentant, qtia. ne-
cilalum esset, omne-:slrejiere coeperunt, id est stre- scitiiit; uhde adjungil: Cum sacpe noimiodo ignn-
jiebantipsocorporis motu, tcslanies prsecipiiauenien- rent id quodabaliis |)ropoiiatur,vcnim iu.liiijusmodi
lis insaniam, el confuso claniorc dicentes : apcriam clamosiscoiileniionilius,f|uiliusdiciiodictioiie, ideu-
Tsse hanc differeiuian), et recte dictunvex duabtis, T> ' que significatiosignificationeconfuiidiiur, ne id qui-
non in duabus naiuiis Chrjsium consisiere, ct adeo dem qnod ipsi loquaniur iniolligaiil.
aperiutu esTse: quod eum in coeteris aliqua apeita Qitasi, eic] Sictit dicium est, iiraesuiriptioniset
sint, aliqua 11011, in ea (quae his "verbis signiftcaba- inijiudeniiae nube viliuminsciiia; su;i_ conaniur ob-
tur differentia, quihus dicebalur, ex dnahus non in ducere, qtiasi non fiat deterior cajisa inscitho, dum
duabus) nec eiiam quidquam, ncdum plurimuin esse ipsa"inscitia iegitur7 iiimplex elenim.cansa esi. quod-
id est obscurifalis, incondiiuni,, quod libel Ignuraiidi , proprii negligenlia studii : duplex
- caligiriis,
iittiiaratiune paierel, confusumque quod aliqnara- vero estideoqtie detetior, cutn proprias npgligebtioe-
lione esse, aliqua non esse, viderelur. addiinr coiileu p us alienoedocirinae. Sed ab impu-
Nec ullus, eic.] Quasi : Aperiam esse differentiam d.jiiibus illisad le inunilem traiiseo,ciii hoc.quantu-
omnes clamabant; hec ullus invenlus esl in Unio 'lti i cuuque,quodconlra pracdictumEulychen, eletiam
sine raiione gari ieiiiiiim luiuullu, qui vei, etiam le- •conira Nesiorium scripsi, iransmilto cxa'i inandum
viter, alicujus ralionis irnaginationeatlmgcrct quee- perpeiidendumqiie.Ordocoiiversus,|iroperpciideiidum
stiotiem, nedum qui divisione mullipiieiuin exj.e- examinandiim. Perpeiidendum videlieei eurum quai
direi. Assederam ego in illo cnuveutu ei quem Scri|iiasuiUaileiiioinluitu.examinandumqueraiionis
inaxime intueri cupiebam , Symmacho, sed lcmgius, judicio_,priusquam vel Syminacho judicandum , vcl
i& est niultuii) longe, atque ab eo avcrsus : quod aliis legendiim exponain. Quod si proniinlinveris se
•ntelligerepoles, si recorderis silum in illo convemu habere recte ct orandi regula.el ver.tatis seuten-
sedeiiliuiii, pluribusque inler riie et illtimsedentibus lia, pi-io ttt hocquoque siculcaeiera queeli.i scribo
roihi oppositis,nec poleram, siquidemsegerriiiie,hoc inseras chartis,, hoc est libris mei uoiuiiiis. Si vero
est multo affeciu cuperem, vulium nutumque ipsiusC vel miiiiienditin est, quod veiiiis aui seiisu abundet
asjiicere, ex quo vullus nutusque aspectu darenlur aliquid.; vel adJenduin, quod sinnliter verbis aut
niihi aliqua signa judicii ejus, id est mihi significa- sensii minus sil, vel alicjua mulaiione simililer ver-
retur quid ipse de praedictadifferemia judicaret. horuin , aul sensns variandtthi.; posiulo id quoque
Alqueegd, elc. ] Quasi : Cnlc.ri quaestionem non reinitii meis exemplaribus, a quibus libri alii iran-
•attingebaiu,ettamen aperlam Jifferentiam essecla- siribeiidi suiU. Iia vicielicetui.ate reverta urabsque
mabant. Atque ego quidem nihil amplius caeiefis af- eorreciioue alia iranscribeudum- Quoe ubi ad cal-
lerebam. hno vero aliquid etiam minus , vereiiihil cerri, bbc est ad finem ducia,; sensus : Postquam
amplius. Namde re proposila , id est de conjunctio- perlecie eorrecta, el deinceps iiulla correciione, iiu-
iiuciipracdictadiffereniia, ;t:que ceeteris, id est sicut ianda consiiterini, tum demuin transmitiain', cen-
caeteri, niliilsentiebam.Minusvero, sicut di, tum esi, senda ejus, hoc csl Syiiunachi judicio, cujus judicio
quam ceeieri ipse afferebam : el quid Illud-sii, sup- soleo qua_qiieceiiêndairansmittcre. Et qnidem dum
ponil, scilicet piKsumptioneni falsee,scienli_e.Quia verbis de quibuslibet agitur : piinio, cum quarum-
non jira.suiiiebainquoe ncsciebam asserere. Falcor^ dam ainplificalionum adjunctionibus et crebris prac-
tuli aegerrime quod de re proposita nihil seiiliebam. ler ordinem sensuum alque verhorum repeliiionibus
Cumque illud quaerere ab aliis vellem , indociorum clicutiiur. Deinde si ita contigerit, ut inveniat fiiiein
illa quae praedicta est tumuliuosa garru itate com- stium oratio, ea quaediffuseatque confusedicti sunt,
pressus, conlicui : nieluens ne jure \iderer insanus, epilogibrevitaiein nrdincm rediguntur. Sed quoniam
si veri aiern invesligando conteJiderem haberi sa- ICSnpquaqiiam iotles scribitur quoties dicitur, inio
nus iiuer furiosos, qui siue raiione quud uon iniel- -n a collocit oue semcLlransferiurad siylum , hocest,
lexerant, tmo nee intelligere poierant, asserebant, _ multijilicilef dicia, simpliciier scripturae mandaiur ;
Meditabarigitur] Quasi : Conticui. Dehinc igitur ac si dirat, hreviter et ordinabililer iu scriptura
medilabar in aiiiino "omnes,quolquoiex verbis r. ci- quidque digeritur, ideo cl in hoc opere in quo de
tatoeinproedicio conveniu epistolae,seu de naturis, natura alque persona contra Ne-torium et Eutychen
sive de persouis, sive de horum vel uniiate, vel di- -Cribimus: ut ordine suo unumquodque tracietur,
versiiate, non tam sophisiica verborum.niulitplici- lirius submoveaniur errores Nesluru :iique Euly-
fate, vel raiionum secundum genera sua divetsilate cliis. Errores dico exlremi, quod est, sibique Con-
einerserant, quam ingenioriim corruptione aique tiarii.Postvero,-adjuvaiiteDeii,o.mnium solo auclore,
desipienliuin liominum proesumplionecomigeraiil, tempeiabo, hoc esi nihil ininus vel antjilius quam
quiestiones. Nee deglutiebam alteniionis meoe ne- huie nostro proposi o conv.iiit, ponens, mediocriter
gleciu qnod acceperam eo, qui significatione solet explanabo medietaiem Clirislianae iiilei. Ac si di-
cqntingere, primo sensu, ei, utita dieatiir, imagina- cat : Non utiqtie omnes fidei parles, scd hanc tan-
rib irilclleciu; sed id rmniiiab.m iteratione Irequcn- , iunimudo quaeinier praedictoserrores extreinos con-
lis c<-nslii. Hinc etenim caiholicoruin confessione, liariosqtie media est^ de-pcrsc)na_'videlicetChrisii
indevero coniradicentiummultiiudiueet auctoriiate, uiiitiile, 'cum Euiyche conira Nestorium , ei de iia-
de re manifesta delibcr.mdum pulavi, et consultis liirarum in Chrislodivcrsilale, coni Neslorio contra
iaiionibus deliherationis finem quaesivi.Meo igiiur '' Eulyclien. Qiioniamve,o iu lola illa , <!e qua iiie
aniino his raiionibus crebro ptilsanli tandem pa- agehdum e_t, qua;sli"ne «'.peo-iavhoc est ii;eresuui
£339 IX LIBRUMDE DUABUSNATURIS ETUNA PERSONACHRISn. I3G0
îbiinet' conlrarjarum , dubitatur dc naluris alqtie A clum est) naluram dici placet, e:it hujnsmodi na-
de personis. llaeescilicct naturae atque personoepri- turaj diflinitio. Naiiira est earum reruhi, id est bae
riiilus diffinienda snnt, et a se invicem segreganda res sunl naturae, quae cum sint, quoquomodo in-
propriis differentiis, jier quas inielligi possit : non telleetu capi possunt. Ilac igitur diffinitione qua;
lain quate his nomnilius appellentur ea quibus indiia res siiit natui-B, 11011 tamen eas esse naturas , mbn-
sunt, quam ea ad quaepliilosopliorumusns ipsa con- stratum est. N"n euim ,.hoe est eas essenaluras in-
traxerit: quamvis luijus nominis, quod est pe sona, tedcctu scilicct capi posse. Quomodovero res mul-
iu sequentibus qiiodam modo ea.:sam aperi.it. tiplox noiueu est, quas bae dilfniiiione coiilineri
vult intelligi, aperit dicens : In hac igitur difliui-
DE NATURA. tione diffiniuntur et accidentia et subuanliee: non
Natura igitui, etc. ] Prius iiaturam, deinde perso- qtioniam (sicut diciuni e-t) heec posse intellcctu
liam, ipso lanquam notu notnine nalur.u diffiuit. capi, sic hoecesse naturas; sed quonbim haec sunt
Recte utique, quia naturalium omiiiiini, ideoque qua. inicileciu capi possuut, unde suppoiiit. Heec
omnium personarum , quse ex naiuris aliquid sunt, enim omiiia, id est accidejuia ct suhstanli_e lam
secundum philosophos naiurac sunt esse.-Omnevero subsistei.tes , in quibus accidentia sunt, quam subsi-
esMi, eo quod est, nathraliter -prius est. Hic com- . stenliae, quibus adsiint, intellectu capi possuuU
memorandum videtur quod Marcus Tullius ait his Deinde cur adj- ccril ijuoqiionio!o, et quoecum sint,
verhis : I|)sam naturam dilfinire diffieile esi. Paries explanat dieeii- :
auiem ejus enumerare eas, quariim ad hanc prsece- Addilum vero est quoquomodo, etc. ] Sciendura
plibnemindigimtiS; faciius esi. Quod recte aii. Na- qtiod animi moius, quandoque in id quod esi,
tura enim miuhiplex nomen est, adeo quod, non B quandoque vero in id qu.id non est, uffendit; et ita
solum mnliimodis, verum etiam mullis significatio- velquod est, vel quod non est, conc.ipil. Sed ejus
nibus de rebus diver.orum in diversis faculiatibus quod noii est qtticunque conceptus opinio dicilur :
eliam generum' tiicitur. Nam et philosophi, et ut hieorporis. Ceniauri , et iricorporis Chimoeree.
elliici, el theologici, usu .plurimo ponunl hoc no- Conceplus ejus vero quod est conceptus, secun-"
meii. Ideoque et hoc loco Boetius non ipsam ge- dum rei quee concip.tur genus modosque conci-
neraliter diliinit naturam, sed ejus quae ad suum piendi dividitur. Naiiva namque jicr aliquam sui
pertinere videnlur propoîtum parlcs cnumerai, vel efficientem vel efficiendi pf.iprietatetn conci-
dicens :.Naiura igiinr aul de solis •corporibus dici juHiuur, ut album per albedinein , et albedo per
jjotest, aut de solis subslantiis, id est corporeis aut naturaui laciendi alb.mi. N liil enim naiuraliunuiis. -
"incorpofeis , aul de omnibus rebus quae quocunque pcr causam, et nihil maiheuiaiicorum nisi jier ef-
modo esse dicitntur. Subslanlias vuli imelligi hie ea iici.endi•potesiatem concipi potest. Sed sicufin
' quae subsisturit, 11011substanltas qiiibus stibsisittni. sentiendis exterioribus primo luesilat sensus, dein-
Res autem qua. qtiocunque modo esse -dicunlur, de in id quod sibi subjectum est cerius figilur:
et suhsisteiitcs et suhsisteniias, et eis accidenles , ita quoque aiiimus illius in quod proprio moiu
Deiim quoque, et vlnv inielligit, ui ex sequeniibus inicnd tur naiuriim primo mixiim atque confuse
patet.Coetera vero qua. vei ethica; veliogica. ' stiui cogilat; deinde ab aliis in quoe siniul cum ea
lacultatis , ad hatfc divisionem iniiiime jjertinete oflenderat quadatn propria rationis . abslraciione
videntur. Hic diligetiter est alieiidenduin quod'sub- illam scparat, et ipsam sicut esi fixa acie notai;
sistens cum subsisientia vel accidentihu. nullo (_ et in liis quidem qu_e seutiunlur exieiius hoe
prorsus genere seu ratione convenii. Nam et sub- clarum est. Visus euim qui eblorum adminiculis,
sistens et subsisieulia dicuiitur stibstaniiae, vel sub- S"eufigurarum, liis subjecta corpora Mi.tit, ruheum
j'ecta , aiialamen atqtie alia ratione. Multo inagi. et subrubeum, si nioiu suo simul in eos cfleudai,
ergo Dei, et.primordialis materiae, cu:n subsistcn- primo nequaquam, deinde vix discernit. Siuiiliter
libus et suhsisfenliis et accidenlibiis nulla est ge- albumet subalhum , et lnijusmodi alios. Figuras quo-.
neris aul -ratioiiis-commtinio.Uude manifesium e t que (,verbi gratia) anie longiorem ei pane longlo-
quod iionieii natur.c nequaquain omiiiuni horuiu ge- •rcm usus tanto miuus discernit, quanto minore pai te
neralis topica., id est locus,,poiest intelligi, idcoque •altcr -iilicrum vincit. Auditus' etiam c.66y7oufillos-,
riec omnia nominis hujus una diffiiiitionepossunt quorum projiortionem partis brevissime diffcreutia
concludi; unde ait: Cum igitur natura possit dici, facii, aut nullaieuus aut vix d.vidit. Omnium enim
ijuaiiiuui ad pra'sens opus comiueniorare nunc con- pioporiioiialiiiin simililudo minoribis differentiis
veuil, tiihus modis, i'dest cum tria quse preedicta cunjunciior est , sicut majoribus dtt,simililudo re-
turit nalura, nomine tribiis appel'e!itur modis, tri- moiior. In his vero quoe inierius seniit ammus,
bits sine dubio morfis diffiniendaesl. noii modo reruin similiiud", veruiu etiam u.ulliiudo
Nam,si de omnibus, etc. ] Conversoordine quod facit, ut primo id in quod agil lanquam pra_sagus
ullimura in divisione posuerat, piinium diffinit; perpendai, deinde quadam auentione magis niagis-
ait euim : Si de omnibus rebus naturam dici placet que percipiai, iionduin lamen ei assenliai. Et hxc
fut multis placuisse philosophis iegiinu-), talis dif- pra;a:.ga perpensio, vel sine assensione perceptio,
finir.o dahiiur, quae res omnes qu;e sunt possit iu- _ quia non est ejus quod non est, non vocatur opinio:
cludere. Hie dicendum est quod diffinilioiium aliae " sed quonia n esi ejus quod est, cujus umeu verita-
sunt quibus osiendiiur n n modo quod esse diciiur, leui liondum tcnet assensio, per quamdam noniiuis
verumetiam esse quod dicittir; a ise vero quibus traiislalionem vocatur imaginaiio. Imago namque
tantum quod esse diciiur, el iieqiiaijuanie--se quoi res esi, non tamen veritas iliius ctijus imago esi:
diciiur. liac euiin d Iliniiione , bo , o eî anitnal ra- ;ideoque rei perceplio siue veritalis illius asseiisione
lionale, non soltnii quod res sit liomo, sed eii.un recie dicitur imaginalio.Si vero id quod inlra simi-
csse iio.no monstratur. Non solum enim qui esl ho- litudinein rertun aut multiludiiie_n primo perpen-
m'o, est animal ralionale, sed ctiam hoc esse ho- idit, deinde pcrcipit ab ipsls similibus aut alitef mul-
minem e^t, esse videlicet animal ration.ile. Ula vcro itts delegerii, et lixa inetuis acie ij>sius"proprietaie
diffinitione <juadici ur: differentia est, qua abundat liolata perceptioni as»enserit, intelleetus voeatur.
species a gencre., osiendilur quaercs sit differentia,. Uecte uiique".Tunc e.im vere in animo rei.siniili-
hon taniuni osienditur esse differeiilia. Ues etiim' ludo esse dicenda est, cum deinlra ceeteia rem ad-
qua species aburidat a genere , sine dubiodifferentia miniculosuoe
: proprietalis selegerit, ac per boc pree-
est; rion lanlum hoc esl,-eam esse differeniiani, cedenii i .perceptioni assenserii; ct iiatura' quidcm
ea videlicet a genere speciem abundare. Iltijtismodi eorum i quibus aliquid sunt, fieta vero eoroni qui.bu-
diffiiiitionibusnaturam diffiuii, qhibus scilicel, quse ;aliquid esse finguii.ur adininiculis concipiuntur. Gc-
res siut natura:, non tantuni csse nalOrac demon- miua i vero quee sunt tiaiivorutn priacipia, Deus sci-
£iraiiiur. Si ergo de omnibu. rebus (sxul praedi- licet," et piiinordialis inateria , longc aliter.. Non
1361 GiLBERTl PORRETJ: COMMENTARIA. l_5(?f
enim sunt aliquid hujusmndi'subsisicntiis, vel qiiart- AL ctoque intellectu intilligi rion possnnt, sed taineii
videlicet caeterarumomnium rerum, id
tilaiihus, vel qualitatib s quibus veliialiva vere sunt fiiiquo modoconvenientium
aliquhl; vel quae neque sunt aliquid, neque suni, esl caeteris privalione capiuntur, lioc
tanqiiam aliquid siiit finguniur. Deus enim est cs- est, cum mentis assensione percipiuntur. De imagi-
.eniia, non est aliquid, nec esse aliquid fingitur naiione, qui est unus modus inlelligendi, quo scili-
cfeata subsislentia; ac pcr hoc nihil eorum quse cel res eliam suoeproprietatis nota, sed sine assen-
subsiitentias comitanlur in illo esse polest. _ltaque sione percipiiur; et de perfeclo iniellectu, qui et
ctsi magnus esl, non lamen hoc est quantiiate ; etsi proprietate et assensione consiituilur, tacet. Quo-
qualis est, non tamen qualilate; etsi durat, non la- niam explanatio quaeet fit eêmplo non omnes parles
men tempore. Unde humani anirni rriolus agens in enumerai, sed paucis, his maxime perquas caeierfR
ipsum concupiendum niliil hujusmodi invenire po- inielligunlur, exemplat. Lt hoc loco satis apparet.
test quod. ejus conceptui adminiculetur; ideoque perfectum intellecium debere vocari intellefctum,
ipsum comprehendere per ea quibus sit aliquid, et cum etiam imperfecto hocnomen conveniat.
aliquid esse fingamr, nullatenus valct. Deintra cee- Idchco vero, elc.] Cur in diflinitione naturaap-
lera tamen, per horom omnium ab illo remotiqnem, posuerit," quoquomodo_, exposuii. Nuncvero cur
ipsum selegens, et eum vere esse cum assensione adjunxerit, quee cum sini, osiendii, et ait: Idcirco.
percipiens, qualiiercimqiie inielligit. Sed quoniam vero adjunximus, quoecumsint, ut divideremus na-
niilla ejus jiroprelate, vel quid sit genere; vel quan- ttirarn ab his quse non sunl: queelamen in hoc cum
. lus mensura, vel qualis forma ,e-t, vrl hujusmodi natura conveniunt, quod intellectu capi possunt.
percipit, ipsum minime comprehendil. Nam inlelli- "R,' Nam, sicut proedictum est, illa etiam quee non sunt
gibilis quidem est, non vero coroprehensihilis.-S''mi- inlelleetu capi 'pbssunt: quoniam etiam hoc ipsum
liier incomprebensibilem lamen intelligibilem esse nomen infinilum nihil pro sub tanlia -significal ali-
primordialem maleriam, inqua natura omnia ab <|uid, sed non naturam, Pro subslanlia dicimus :
opifice facta stuit, philosophis visum est; et sic qui- quoniam pro qualilate signifipat, el quod est natura,
dem illa quoenon sunt, opinioue; qua; vero suiit, et quod non est natura. Significat enim eamdem
imaginatione ve! intelleclu coucipiunlur. Imaginalio qualitatem quam hoc nomen infinitum aliquid, cu-
tamen el intellectus in mutis scripiuris dicuiilur jus sine dubio qualilas esi, el quec est, et quee non
opinio. Similiter opihio et imaginalio dicunlur inest. Sensiis : Aliqnid et nihil apud grammaiicoseam-
leUecius: Unde el in hac diffinilione naturse, qua dem omnino qualiiatem Isignificant, subslantiam
dixit: Natura est earum rerum quae intelleclu capi vero omnino non eamdem. Est enim utriusque no-
possuni, tanquam natura universalius preedieavitde minis hnjiis qualiias, quidquid eorum quee suni est:
ea," inlelleciu capi posse. Nam secundum .regulam el quidquid eorum quoenon sunt fingiiur qualitas.
dialeciicbrum, si vere univefsalis aifirmalive in ea- Sed 'hujus nomini.squod est aliquid substantia est,
dem quantitate conversa falsa est, prredicatuinejus- et id quod esi, et id quod fingilur, sed non est. Hu-
dem vere abundat subjeclo. Ul omnis bomo corpo- jus vero quod esl nilnl, id soluni quod fingitur, ei
- reus est: hsecuniversalis affirmatio vera eu. Omne nequaquam-aliquil est. Nam etsi sit, si lamen non
corporetim homo esl, falsa est. linde maiiifesmmest cst aliquid aufnatura aul e.ficienlia, nihil est: ui
quod corporeum homine plus est, el ahundat. Simi- D.n, quse secundiiin pliiiosophbs est. sed nequaquam
liter rmnis naiura iniellectu capi potest, haecuni- a iquid es; : quoniam neque naliira est aliquid, ui
versalis aflirmatio vera est. Omne quod iriiellectu C; albuin <si, quale qualitate; neque eflicienlia, ut al-
capi potest natura esi, falsa est. Unde cerlum est bedo esi qiialitas, eoqtiod facit quale. In modo etiana
quod intelleclu capi posse universalius cst, quam significandiqualilaleni eamdem beec nohiina diffe-
natura. Sicut eniiu vere, sic et ficie, proprietatis ad- rtint. Nam aliquid uriam al.cujus eoruni quee sunt
minlcula ceeterorumque sive quae sunt, sive quse vel fingunlur qiialiialetn vctam vel ficiam diciionali
fingi possunt, remoiione selcgens animus, aliquid significalione sueesimililervera; vel fictoe.subslaniiee
quod non est capit. Ideoque quod opinatur inlelli- confert. Nihil vero ab ea quse non est vera, sed esl
gere dicitur. Quod quoniam neque esf, neque ali- ficta subslantia, qtiamlibei veram ficinmve removei
quid esi, nullo modo naiufa-esi. Idcirco cum diffi- qualitalem. Quod enim nihil dicitur, nulla neque
niiionem -naturaeincoepissel ab universali, dicens : veroe neque fielaeefficieiiti_eqnalitate affici signifi-
nalura est earum rerurrfquseintellectu capi jiossunt, calur. Nullumenim licttim, id quod lingiiur, est. Id-
reete conlra ficia, quse eliam (sicut dictum est) in- eirco recie hoc infinilivo ahnegativo, quod est ni-
telleclu capi possunl, et nalura non sunt, addidit, liif, eliam licta qualitas ab ejusdem' nominis abesso
quancum sint. Quoniam vero illa quoe sunt, secpe siibstantia significatur; unde supponit : Neque eriim
imaginatione confusa, ssepe projiler adminiculuni significat hoc nomen inliil quodaiiquid, id est sub-
|iroprietatis rei ipsius in quam interidiiur animus -taniia nominis, sit aliquid ejusdem nominis qtiali-
coneipii, qualiter vellet accipi, quod prsemiserai, in- tate; sed poiius si.nilicat subslantiam suam non
tellectu capi possunt, explanavit, di, ens : quoquo- esse aliquid ea a qua nomen est qualitate. Omnis
inodo, id est sive imaginatione jsive per solam coele- vero, eic. Quas1: Hoc nomen niliil signilicat non
rorum remot onem absque proprietaiis rei ipsius _ < es«e, omi.is veio nalura e-t. Oeberei concludere
queecogiialur coneepu, sive fixoet etiam per pro " :sylligismum iia. Non estergo naiura quod prosuh-
prielalis conccpium integro perfectoque inielleclu. stantia : significat nihil. Sed quoniam hiii quacdicta
Qii"d et ipse exponens, ail: Additum vero est quo- stint : proemissis, est ha:c cerla comiusin, lacet. Et
t|i!Oinodo.-Quaie? Quoninm DPUSnaiivorum on,- sic de oninibus quidem reluis, id est substantiis et '
nium opifex, et primordialis maieria, quee Groeee accitlentihus, et eiiam de Deo et materiaj naiuram
dicitur v).y, Latine tilva, in qua ab opifice universa dici J placet, baecsit naturee diffiniio quain videlicet
creata dicunt pliilosophi,non possunt iniel igi inte- superius proposuimus. Sin VCTOp.roul quihusdam ,
gro perfectoque, hoo est integritate perfecfo cl jier- 'v^sumest, non de oniiiibus rel us, seil de solis suli-
fec-tioneiuipgro intellectu. Integer et pcrfecttis est sianiiis
i subsisieiitibus, intellige u tuia, dicitur,
iniellectus, qui.rem non sol i caeieronim refhotione, ( omnc.sstibsianiiaesubsistenles, aut corpo-
sed cliain rei ijisins aliqua propiieiate cum assen- quoniam 1 sunt, aut incorpureae, dab mus diffiiiiiicineinna-
reae
sione conci|.it. QiialiterDeus el quee dicla esl pri- turae 1 siguificanlis snbsianiias, id cst seiiuidtim il-
mordialis materia non possunt iuielligi. Quaui\is 1lam significalionem Imjns uomiuis qua rus sribsj-
enim horiim conceplionem constiiuat et figat men- slenles _ significare diciiur. Quoediffiiiitio e l.Iiujus-
ns assensio, lamen-non hoc al.iijuibttseorurn sibi inodi i : Natur.icst, vel quod facere vel quod pati
nolis proprietatibus facit, sed sola il'orum. quae coe- possil.
p Haeccoiijunclio, vel, hoc loco siibdisjtinciive
teris rebus coiiveniunt remotioiie. Unde supponit : jiosiia'p est :uttumque enirn siguificai; unde sup-
Sedaliquo. Quasi : Deus et maleria integro jierfe- ppouit":
I5G3 1N LIBRUMDE DDABUSNATURiS ET l.N\ PERSGNACIIHISTl 1364
Pali quidemac frtcere',elc.] Perfecla vero esset <li-A_ diffiniemlaineaindem naturam,secundum aliamquam
visio, si ita dixissel, vel quod facere et non p:Ui, vel superius iu diyisione primain posuerat ipsinssigni-
quod pati etnon facere; vel et quodpati et facere, ficationem, dicens : hahes igitur diflinitionem ejus
vel quod nec facere nec pati poiest. Sed d ligenter quoque vignifieationis, id est seciindumeam signi-
atlendenduni est quod facere et pati multipliciter ficationeinnalurae.quoelanium substantiis-ipplicalur.
dicuniiir.Namquorumdainpliilosophorumusu, facero Qua in re quia sciieel quod ea diffiniiione de na-
solis vitalibus convenil, id est Di-oet spiriiibns, et iura clicitim est, nonnisi suhstanliis c.onvenit,fin
iinimalibir^,eteoriiin animabus. Pa i vero, solis sen- hae iliffiiiitionenaturaesubslanliaequoque est reddita
Miiilibus:_ut animalibus, et eorumdem aninialins, et diffinilio. Diiig'iiler alteude quod ail, cialurre-dilfi-
quib sdam spiriiihus. Aliorum vero pliilflsophoruni nilione difiinitain esse substanliam. Nam et ipse
usn , facere ac pati omnibus corporalibus et scnsibi- cur hoc dixcr.ii,oslendit, dh-ens : Nam si notnen na-
lium cbnvpitit aiiimabiis.Nam el eorporalia omnia, lura. subslaniiain moustrat, quod iiliquequqrumiiam
ct corporalfiinianimsequurumdam, quaa per gener„- (s cuf dicluui e t) usus habel, cum naturam descri-
lioiienive! per corrupliouemfiiiul, causaesuni; ideo- psiinus, subslaiili.e quoque rerldita est descripiio.
quc ci i|isa facere, ei quae ipsnrum acins sitscipitini, Qiod vere et sinealiqua diihiaiioue falendum esset,
|)ati dicuntur. Hoc igi ur Boetius secutus, ait : P.iti si nalur-e aique .ubstaniiae noiuina in ejusdem stib-
quidem ac facere, quod cst, muura potesi, ut omnia s:anti..] appellatiotie, et ab eatlem qualitaie essenf
eorpnrea,-alque coip reoruui aniina. Et de corpoieis multivoca. Quod iniiiiii.esunt. Nam Plsi Jiorum no*-
ijuidem h>ccerturn est, quod et la iuul, et paiiun- miiuimeadem secundum aliquos intelligalursubslan-
tur; de'corpor. orum vero atiima, qu;<:incnrpnrca Ri' tia, nunquam lamen eadem qualilas. Aliurienim est
suhsanlia e l, etsi IIOIIadeo certuih, lamen inm et esse natiiram, al uclessc subsianiiaiii; sicut aliud est
facerc et pati veiiiinesi. Ihec eniui n corpure pf.cter esse hominem, aliud esse risihilem : quamvis eadem
cor|>oriscausaiii, <:ictinm a curp re, hocesl corporis scibuaniiaethomo s't, ei. risibilis. Sicul ergo alia
Daiisa,et fiK-.ii el |iat lur. Nmi sobim.enim exira cor- diffinilioest hominis atqtie risibilis, sic.naturae at-
pora, s d etiaui in ccirporibusnianentes an mae raque subsiaiitii£eadimidiffinitioesse non polest. Cum
lionales, 11011 corporis vi, sed riionis propfio actu igittir a divcrsis qualiiaiibu. diversivocanoiiiiuasint
inielligiiiii. I;i sentieiiilis vcto c.orpofihus, seu vir.u, . natura alque subslanlia, qii.t'rend:,m est cua"ratione
seu atiiliiu, seugn-tti, scti aliis lin.tismcidisensibtts, Iicirumeamdem.dixerites-êdiffinilionem.Cuih eniui
eisi aniitia;sensibiliias ist.i projirla sil, quia limen quauior sinl species nomintim .: videlicel uuivoca,
liis sensili.isr.on nisi corpora, nec nisi corpofeis in- a:,|uivoca.tnullivoca, et diversivoca; un.vocaquidem
siruiiioiiils po-stinl sciuiri, a corpore dieilur aniina et niultivoca una difliniiione, aequivocavero el di-
haiierequoii .eniii, et mutto scripiuraruin usu sen us versivoca, diversis diffiuilioifbns demonslrantur.
ipsi dicuiiiiircurpiiiei. Similiter 11011 rnodoextraeor- Sed haecquae in diversivociset diffinitionumdiver-
pora, veruiii e iam in corporibus, iiou corporum, sed siia.s,eorinndemiinam eamdenicjuediffinitionemesse
Biialanluiii n.Tiiraan.ina?de'eclalionumaut trisiiiia- niiii prcihihei. Non enim diversis lantum, sed etiam
rum |iassIouilius allicitinitir.Certum esr eiiani quud uiia diffinilinnediver.sivqcadeclarari minimp.amhi-
DX corjioriun qualiiaie- seu inaeqiialilale qua_dam gi, quisquis ea t\\v.epraediclasunt de diffinitionihus
animx passiones conlinguni, ut obri.ilatio ctlorijue rccolii. Quod videlicet aliaesunl quibus osiendiluf,
felirilis. Ideoque aiiiiiioepropriaepassiones a corpo- noii modo qund es>e dicitur, verumeliam esse quod
ribus ei esse, et etiam ccrporales vocanlur. C dicitur";aliaevero quibus lantuin quod esse dicimr,
Facere vero, eic.] Paii ac facere oiiinia corporea et neqitaquani esse qtiod dicitur. Si enini diversivoca
possuni, el corporeoriimaniuia; facerevero lanlum, primo ilifflnitinnumgenere demoiistranda sunt, di-
ei iion pMi, id quod esi, n.ttura poiest: ut Deus c_e- versis hoc necesse est cliffiniiionibuslieri. Si vero
lceraqueriiuua. Divinalioclocodicere \iileiur qua:- altcro , possinit uua diffinitione monsirari. Unde
que perpetiia , qir.e .eniel cre>la|deinceps genera- quimvis natura atque subsianlia a diversis rationi-
tioneseu coruiptiorie iu nullo muiantur, sicut et de bns indita sjntnomina diversa, recte lamen illorum
aUerno principiu, scilicet Deo, certum cst, qui nec una esse descriptin dicitur : quia scilicet id quod est
per geiieiai.oneiii ccepit, ueque per corriiptioiiem iiauira alque substaniia* non vero e«se nalura vel
ilesinit aliquid es.e. llaen igitur quia wn mnlaulur, esse siibsiantia declafatur. Et siquidem , qualiier
nequaqiiampatiuniur, Facit tameiiut aucior omnium dictum.e-i, natura describiiur.si vel de oihnibusre-
Deus, carieraque divina , vcl causa, vel minisierio bus, vel di;solis substaniiishoe nomendic lur. Quod .
pluriina laciunt. Nullaeuim esl cujuslibel ageiuis si reliciis incorporcis substantiis nalura"'noinen us-
per aciioneiii mulaiio; ide ique inimutabifs Deus, et que ad corpnrales conirahitur, ut scilicet tantum.
qna; non moiantur perpetua faciuni lantum, nulla- corpuie;fisubslanii.nnaturam habcre videantur , et
temis pat untiir. naiurie nomine appellenlur. sicut pulani Aristoleles
Ilabes igitur , eic.] Secuniliiin signiflcaiionemna- caeieriqtie et e.usmodi, id eu Aristoielicacetmulti-
lura., <|tiade omnibuset solis substnitiis naturoe110- modaephinsopliiae seclalores : diffiniemusi'am ita
iiien diciiur. naiuram-divisione dirfinivit, dicens : eliatti ut hi diffinieruiuqui naiuram, id eslnalura; no-
[Siiiirrunesse, vel quod facere, vel quod paii potest. n men et significationem,nonnisiin corporibusesse sua
Raio atitem di.isionis, sicul praediciumest, quaiuor **opinioneatquesententia pnstiefunt. Est aiiteuiejtis se-
exigil parlcs, iia : Nalttra esl vul quod facereei n,-n cuiiduinhanc corporcimsignificalionemdiffinitio,iioc
paii, \elquod iaii et non faccre, vel quodct pati ci nioclo: Nalura est moius principium per se et non
facere, vel quod ncc pui nec taeere polest. De dua- per accidens. Ilic c»mnieinorandum videiur quod
bus autem divisionis hujus paitibtis, videlicet <ieeo Arisioteles ait : sex esse species motns,* ]qu;Bsunt
quod et (acere et paii, ct quod el faeere et no i paii species motiis], quaesunl, generatio, corruplio, au-
poiest, exempla posuii. De i-o auicni <juodjiaii et gmeiuum, diminutio,alt.ralio, secundumlocummu-
noti facere, vel qtio.l nec pati nec facere p test, mlil lalio. Ilarum quinqttc, non soluni corporeorumsunt,
dicit, Ideo iiiique, quia nulluni stibsistens est, (jiiud sed eti.im incorporeonim. Generatio namque est in-
jiati t niiiiiiei non facere, vel quod nec |>atincc la- gressus irisuhslaiiiiam. Ideoque quidquid per crea-
ceri: possii. Oinne elenim sulisistens tu lenipirale lionem incipit alxujus generis esse, id recte dicitur
esi, aut perpeiu im, aut aei.ernuin.Sed omiie leiupo- g nsrari : quod utique oninibus lemporalibus alque -
rale, sicut dicniin est, ei facere et pali; omiie vero perpeiuis convenit. Ua_eenimoninianon semperfue-
perpetiiiim et iciernum facere et uon paii pof.esi. ruiit; ideoque qudijuid sccundum quodlibet geiiiis
Quapropter caelerisduahus divisionis partibus, mil- stint, per generaiionein lioc esse cceperuni. Quoniaiu
lum omniio siibsisiens rclinqiiitiir. f.reviter ergo .vero acteriia posilum lege esl ut conslet geniimii
Coiiiinciioralis, secundum qiiam iiaiureesignificato- iiiliil, corrupiionis eliannnotus creatis omuiruistani
neiii ejusdein nuiic dederil diffiiijlionciii. iransit ad iucorporalibusquam corporalihus naluraliier conve-
* RedundareviJeiituriiuacinlcr uncinosposuimus.
'
I56S GiLBERTI 1'0RRET_4ECOMMENTARlA. _3ttf
nit. Sieul enim omne genuinum incorruptibile , sic A deorsum d> cadere dieitur, non quoniam eum esse lo-
omrie nalivum e. t corruj)libile. Augnienlum quoque cium ei , sed quoniam eum esse terram causa cadendi -
et diminutio, corporalibus el incorporalibiis non fit. fi Et si quis qnaerat. Cur ergb causaehujus nomliie
modo subsistentibus, sed etiam subsiuenliis et eis , lacito,la quod est lerra vel lignum, diciiur lertus ca-
accidentibns convenit. Sunl enim.augmeiuum ei di- dditi^Pote-lresponderi : Quiaeliam esse iecttim eidcm
miiiiitio, ei secundum spatii quanlilatem , et seciiu- convenlt
c eausie, id est quia, lerrae ve! ligno acchlen-
du.m temporis, et secundnm numeri. Quaesecundum laliter l: contigit, ut lectus eset. Non verb semper re-
spaiii quaniitatem sunt, id est secundum lineam, vel Tum n consequenlia verbis exponittir, ut scilicet in
superficiem,ve) soliditaiem, vel locum, c rporalibus propositionihus
p suis causis prapdicamentareddaniur :
tamen conveniunt. Qtiaeveto secuitdnm lempois ant ii imo vero saepe fit verborum p) quae a dialeclicis di-
numeri quaniitalem, conveniunt bmnibus illis quo- cilnr c acGidpnlalis et -tanlum vera connexio, cum
ruVn suiit et tempus et nuu-erus , quae vere sunt scilicei s causarum conseqiienlibus praedicandis, fit
omniutn tam incorporalium quam corporalium naf- sstipposiiio rernni, sive earumdem aliis consequenti-
voruin. Sed et alteraiio non solum coiporalibus.-sed bus b : ul, durum esl album; sive afenis econlrario
eliam iiicorporalibtis substaniiis convenit. Fiiint • causis c ab 1)is qtiee preedicantur, ril quoddam ralio-
enim etiam in anima qnafdani qiialitales , quas Ari- nnale esl albiuii, ralionalitas enim , quamvis lriulto-
-sioieles vocat habitus, et disposiiiones, aique passi- rum r cansa sit, neqnaqiinmlamen colorum est causa;
biles qtialilates, et passiones. Motus vero qui est sive s alienarum coiisequentibuscausanirii, u.fqnoddam
secnndura locum nonnisi corporeorum est. Quia musicurii r est album. Nariiscienlia musicaj, nec albe-
namque Iocti-, qui genere quantitas appellafur, solis -n (
, dinis causa est, nec ejus sequilur causain, qiiam in
•corporalihus convenif, eidem coacci.denslocus n n- so'o s corpore esse cerium,esl. Albedo enim laniiim
- «isi cor]>oraliumesse potest. Iiaque-natura seeun- < cirporis affectio est, imo fit in spirilh scienliamu-
•dumillos qui hoc nornen non nisi in corporibus po- ssicac, et rationalilalis in eo sequitur causam. Simili-
suerunt, per motuih dirflniens. illnrn lanltim qui so- ter f ergo, cum diciiurlec!us.deorsum fertur, acciden-
lis corporibus convenii, Iocale n videlicel, iutelligi, talist connexio est, in eo ntique conhpxioinim acci-'
cum ait: Naiura est motus piiiicipium. Nam, sicut < deulaiiitm genere, qubd et id qubd pr.-pdicatur,ct
dicttim est, ille solus corpnrum proprius est : et ge- quo < supposilio fit, ejusdem causaeprincipio redditur.
neraliter nuidem motus localis corporalibus, e.jus id i est speciei qua lectus lignum est, vel generi.quo
vero species ccirporum speciebus, propdiciacroprte- •lerra est. Itaque quamvis lectus deorsuni ferri vere
laie rediluntiir. Unde etiam oslendcns •iiigulorum di' < aiur, non tamen hujus molus principiiim, id e.U
quae in diffiniiione posuit causas, ail : Quod motus causa < est es<-eleciuni, sed poiius esse terram gene-
priiicipium"dixi. Quasi : Quod per motum naturarn Jre, vel esse lignum hujus generis specie. Habet au-
descrijisi, Iionest, ideo scilicet feci, quoniam corpus tem 1 ea, quam iiunc exempiavirnus, natur;» diffinitip,
omne seciindum speciem sui cujus est clemerili ba- id i quod motus principium esi esse naluraiii. Unde
bcl proprium moiuni; alque huc exemplis declarat, flt I ut lectum, qui deorsum fer.ri diciiur, dicamus
dieens : Oi igui-, proprio hujus generis_secundum esse < naturaliler ; ligiium vero lectum esse; non.na-
speciem nioiu, moveiur sursum, lerra vero deorsum. Ituraliter, sed poiius ariifici, lil.er.
- Nant in sphaeramundana, ignis supremus est, el terra __' Est eliam, etc.] Hneusqtie nattiram difiinivit, ei se-
extivnia. 1'roptcr,quod si v<l igns infra suprcmum, cundum ( illum bujus riominis nsiiin quo de solis cor-
vcl terra ûpra extremum locutn, aliqua causa esse C] poribus
1 , et secundum illiim quo de omnilius suhsi-
coganur, sibi dimi.sa elemenia propriis ponderosi- steniibus'• , et secuiiilum illum quo.de omiiibus suh-
ixlihus peuni, ignis quidem. superiora, terra vero sianiiis.'• et- accideniibus el eiiam horum principiis ,
inferinra". llem quod proposui naluram esse princi- diciiur.< Se"d aiiendenilum "quod a' principiis qu»
_pium moiiis, |>er se et rion per accidens, quod scili- nulla _ creationi- nativiiate procedunt ab aliqno , hii-
cet in diflinitlone iiaiiirae jraemisso quod Ipsa sil, jus j nominis appellatio ,est omnino remoia. Naiivis
principium motus, addidi, per se et non per accidens, au i em , secundum graifimaticse denominationis prq-
lale est. Quasi : Hoc quod sequiur exemplo inlel- prietatem, ! qtia nonien ab aliqua dietione, non sine
iigi poteri.t. Quouiam iecluni quoque lignetirn, sictit rei i sigiiificataepariiciparione assumiiur, magis acce-
et de terra dictum esi, si aliqua vi in aere sit,- sibi < dit, et a naiivo natnra vocaiur, quamvis non onnii-
dimissum deorsum ferri necesse est. Sed cum sit et bus 1 nativis boc nomen i'ecte convenire inlelligatur.
le.-itiset l.ignens: !igueus quidem | er subsisieniiam, Vidciur Piiim id quod nainra dicitur alicujus esse
lectusycropei accideiissubsisieiUi;c,nonperaccidens, naiura. i Uride illa qiiocvere sunt aliqua, hoc estqnae,
quo dicilurlectus, fertur deorsum; Quasi: sed per eam aliis : quanquain ipsa sinl, vere sub-Isttiiit : non suuu
cui adest subsistenliam.' "-",.. ;aliquorum naiura;', sed ebruiii poiius aliqua suni na-''
Idcirco enim quia lignum est, quod cs} terra, elc.] luroc.i Non enim corpus atit spirims, aliquorum, sed
Recte cum dixissct quia lignum est, addidit, quod "magis corporis aut spiritus, aliqua sunl naiur.a'; et
est lerra.: quoniam qu";especialibus subîslehtiis di- "puto quod Imc iiomen eoruni subî lemiis, qtiam
cunlur accidere, non lam ipsis quam ipsarum aliqui- subsisientiaruui accidehtibns ar.coiuiiiodaliusconve-
bus parliliiis, imo ideo ipsis quoniam ipsarum pnrii- j)Q nii. Qiiamvis enim accideniia el naiiva siut, et ali-
bus addicuntur. Ul cum speciali subsislPiiliee, qua quorum siut, eorum videlicet qtiibus insuni vel ad-
, homines sumus adessedicuniiir in nobis colof, sa- suni, vel quoJibet modo extrinsecus affiguntur ;' qu a
nilas, aique scientia : ideb utique, beecdicuntur, quo- tamen non sunt subsislentium esse , et ideo illorum
nianivejiispartibus-pioprieiatis raiione , culor scili-- nec accessii generatio, nec abscessu corrnptio fi.cri
cet corporalitnti, sanitas sensibiliiali, scientia raiio- potest, raro usu logicsesubiilioris vocaniur iiaiurse.
naliiati couveniuni., Similiter ergo bujus speciaiis 'Quoevero inea ratione naiiva suni, quod naiivo--
siihsisteiiiiae, qua lecius esl lignum , illi parti qua rum i subsisteiuium esse sunt, et eis adeo insiia",
idem csl terra convenit fefri deursuni. Ideo namqiie. ]nt aut in els perpeiuo nianeant, aut suo abscess;:
quia lecius lignum est, imo quouiaiii hujus speciei" illa- ; corrumpant, proprius et usu pluiimo dicunlur
parte lerra est, poiidcre et graviiate, id cst pondere naturae. Horum etiam, quoniam raiione cjinedani
gravitaiis diducitur. Unde inanifesiuin est quod noo pr:rcedunt, quoedam vero sequunlur, et projirieia-
"pcr accidens deorsum fcriur, Noii en.m quia lecius fis raiione priorum addicta sunt poiestati, non tam
cst, deorsum cadit, sed (s culdixiiiuis) quia de ifcrra . priorii posteribium, quam posteriora prioumi appel'-
est. Sicul euim dicimr alhum muliuin, eo qtmd su- fantiir naltirae, ut differeiilioegenerum. Rcc.teutique,
perficies rnulia sit; cl actio longa, eo quud iemjius quoiiiairi et nal.vae sunt, et aliquorum sunl, eleortim
Iiiiiguiiisil, id cst, uoii quouiani aUiedinis.aulacllo- ' in quibtis sunt accessu ipsarum generaiio seinper ,
nis, -ed poiius quoniam superficiei vel lcinpuris c;:u- corrupiio saepecoiilingii; ct iit subsisteutibus qi.i-
«am multiiudo ve! longitudo sequatur :ita lecius bus irisunt, gcnerum quilTusadsunt, sicut jam dif-»
13C7 . 1N LIBRUJMDE D.JABUSNATURIS ET UNA PERSONA CHRISTl I3G8
lum csi , poiestatem sequunlur. Qnam hujus nomi- A. 'vel tantum siibsistentes, vel lanlum corporeaj diffi-
nis, quod est natura , proprie;atem anctor conside- iiiuntur esse naiurae; sed feeundum uliimam diffi-
rans nit: Est aute.m alia significaiii naiurae, ea ' iiit'onem , "qua solis specificis differentiis naiura;
videHcet per quani uûiiiullorum dicimus diversam eonvenit nnmen.'Diligenier lamcn attendendum est
essenaluram anri atque argenii: in lioc non subsi- iq»od, quoniam specifica difjerentia cum gencre con-
stens cofporeum , id eslnon ipsum quod est aurum "stiluil speciem, cujuslibei specialis subsisteniia sim-
vel argentum; non ipsam quae cx gencre et differen- plcx essenon potesl: Dei vero esseniia omnino sim-
lia conslai, siibsislcnliam specialem , qua eslaurum plex est. Nulla enim ralione intelligenda est ex di-
vcl argentum; non generalem, quae quodam mido versis esse composiia. Unde et in primo libro recie
priiicipiurri est specieriun , qnauiru.mque horum est ipse id ciuod'e«t esse dieitur. Non est ergo Deus
"velmelalliim , vel lerra, vel corpus, vel lnijusmodi aliquid vefspeeiali, vel specifica subsistentia. Ideo-
alia; non aliquod e.rum quaesubsistpntiis adsunt, et que etsi Dei ab liomfne altera dicjlur esse natura ,
-insunt subsisleiilibus accideniium; non denique iio^ nullo modo tamen intelligenda eslgerierisforma , et
"ru"'T aliquod oeiernumprincipium volenies inielligi, quse ipsi generi forma,' et quae ipsi generi in cousti-
sed" poiius nalurap nomine monstrare .cnpientes , tuiione speciei juncta sit,. specifica diffprenlia. Quod
rerum quoegenerihus et spei iebus suis suni aliquid, igilur auclor ait, lam catliolicos quam Nestorium
"velgenerum ipsorum a'que speeieriim subsianijalem secundum ullimam nalurae diffiniiionem duas in
prupiieialem. Qual!s est (verhi gratia) rationalitas. Chrislo consiiiuere naturas, sic irilellig-ndiim vide-
Hopc.enimneque subsisleis est, neque genus, neque tur: quorlquamvis non sit altera Dei, akera bomi-
species^ neque accidens suhsisientis, neque cujusli- *» nis specifica diffe.rentia; sed hoc lamcn d ciiur al-
»
bei bormn aeieiiiutn prncipium, sed potius sjiecie- lera, quodûoo esl lioniinis speeifica, non est Dei;
" rnm, quas cum geriere ipsa constiiuii, vel generis et qnae est Dei non specifica, non est hominis. Q"ui
cujus in mbsi-tetite vel sulisislenlis specie sequitur 1'oculionisusus soepe in humana eliam pagina invc-
' poteslatem, consiihslanlialis proprietas. Hoecigitrif > niiur. Nam Arisloieles eum in Prolegomeriis Catego-
est propria naiuree signlflcaliu, quoed.f.iiiietur., id, liarum dixisset: Diversorum generum et non sub-
' est . ecundiim qmirn significaiio.nem natura difflnie- allernatim pnsi.torum diversoesunt species et diffe*-
tur, hoe inodo: Naiura est unamquamque rem Infor- reniiaf, hoc exemplavit dicens,ul ariimalis, et scien-
nians speeifica dfferentia. Secnntlum hanc diffini- liae.Et cum enumerassei quasdam differemias, qnao
tonem, ntiUiiin principium, iiultum subsistenscor- vere sunt animalis, nullas.enumeravitscipntise, nec
poreum vel incorporeitm, nullum genus vel species potuit, quoniam eorum quse Inabstracta, separatim
sribsisteni:s, nuilum omnrno accidens appellalur lamen abêis in quibus sunt, speeulatur inalhematica
"iintnra, Nam secuiidum philosopbos v\n, quee silva disciplina, n.ullum genus est quod dividal, nulla spe-
dicilur, primorilialis scilicct materia omnium quidem ces qnam consiiluat specifica forma.Non enim sunt
seciindiim illos fbrmarum receplaculum est, niliil aliquid snbsistentiis mathemalica inabslracta. Cum
vero ipsa informal. Aucior quoque omnium Deus, et igittir (sicut diclum esl) enumerasset "difTereniias
si a theologicis secundum aliam ratioriem universo- animalis, nnn subjunxii: Heevero sunt scieniiae;
"rum asecreatorum nattira, et degentis recie crea- sed ait: Scientiaevero nulla est haium, qui tamen
turre raiionalis forma dicaturr nequaquam tamen dixerat diversorum generum esse diversas, etc.
"secundum illam ralionem qua sub'isienlium formas - Simiiiter' hie cum auclor dixisset, qtiod catholici
logici vocant, ipsas eorum qtiibus aliquid sunt gene--C; atque Neslorius duas in Chrisio secundum ultimam
rales, aut speciales, aut di.fferenlialessubsislentias, diffinitionem naluras consliluunt, non ait: llae ete-
aiil secundiuii qnartuiii senusqualitatis, etiam quas- nim i suui hoiiiiuis-, hseveroDei; sed poiius aii :
dam accidentales, ipsa isifotm i.Subsislens verocor- !Neque '
enim easdem in Deum atque linminem d.ffe-
poreum sive incorporeum pnvdictas quidem, quibtis remias convenire (subaudi) caiholici N storijisqiie
<
Ci-t aliquid, in se formas habel: ipsum autem nihil constiluuni. Quod dicens vult itilelligi: Non quod
inforinal. Speeies vero illa quoespecialissima diciiur, aliaesunt
'• hominis, atieeDe; naturee specificae, sed
eisi individuorum sit, aui eliam generis fo ma , in < quod quae sunt liomini-c, nequaquam sunt Dei; qui
descrihendis tanen individuis vicem lenet materian, tamen i duas naiuras es-e jn Cbristo, et secundum
et iiullius potesl esse specifica. Generalis quoque 'uliimam naiurse difliniiionem dixeral.
snbsjsteniia quamvis subsisleiitium in quibus est DE PERSONA.
forma sit, et minoris quam ipsa sit slmilitudinis
Inrmas conslituii, tanien iu difflniiionibusspecieruiii Sed de persona, etc.] Hucusque nominls hujus ,
substaniiv.i signiieaiione pncposila, simililudinem 'quud est natura, quanlum ad hoc opns pertincbat,
. qiiamdam maieria; habet, nec alicui prae se generi '- signiflcaliones divisit, et secunduin unamquamque
a quo loia subslaulia sui diversa sit, in diffinitioni- (quid sit naiura diffinivit, et ex quo sensu cathoiici
bus sine accidenlali eonncxioiie addici pofe_t: ideo- :alque r.cstorius naiuram velint inteiligi ,„ docuil.
quc nullum recie gemis ad inieUigendamipsius spe- Nunc !
quibus rebus nomen personae conveniat, primo
cipm format. Forma vero illa quoegenere qualilas ab rerum ipsarum divisrone vesligal; deinde raiione
Arisiotele dieiiur, quoniani ratione accidentalis est, r,'' diffiniiionis el usn, el eibun nominis ipsius inler-
speeifica essenon polesi. Idcirco nulltim horum quae pretatione declarat. Quasi: Quomodo natura dilfl-
dicla suiit seciindum praediciamdiffinilionemnatura niatur, propier diversorum .usus diversos dubium
est. Relinquilttr crgo naturoe nomen specificis diffe- est. Sed de persolia maxime dubitaii potesi, qua>
reritii-c,quae et natureesunt, el aliqupruin sunl, suh- nam videlirel diffiniiio ei possitaplaii; et qnajduJh-
sisieniiuni viiielicet,in quibus suni etqubrum formae lationis sit cansa, snpjionif.
ct ess 'sunt.et specierum quariim"paiiesconstiiuiivse Sienim, etc:f Nalura, sicut diclum esi, ant de
sunt, et genefum quorum poiestii ratione proprie solis speeiflcis diflerentiis, aut desolis corponbiis,
tatis addictas eorum qucque in spe.ierum diffinilio- ' aut de omnibus substaniiis , .ml de onuiihus rebus
nibus formse sunl. dicitur. Persona vero, aui de his quibus convenit,
CHIHigitur,'elc.] Quasi: Nonien na urae aul de aut de his qtiibus non convenit, nomen naturae praj-
rebus otunibus, aiit de solis suhsisleiilibus aut de dicalur. Sed de his quibus secunduni qnamlibet
solis corporibns, aut de _,<>! s specilicis dilferentiis pnedict.arum 'sigiiificationum uonien nalufse pra.di-
diciiur. Ctim igitur nattira 101modis, vel diversorum catur pcrsona, aulde omnibus autaliquilsus. Scd si
usu diverso dicatttr, vel eiiain diffiniaiur, tam ca- ouinis ljatura habel personam, id est si de omnibtis
iholici quam Ncstorius recteconstiiuutu, id eslsine quoe secundum qiianilibct |ira:dic'aruin , ul dictuni
Jiliqua suae pcrceptionis liaesitatione dicunt duas esl , sigiiificaiiomini dicuiiiur natura, prie.ictaruin
naturasesse inChristo, non seciindum aliqiiam Irium persoua. Sensus : Si onmis natura esl persona ,'in.
pr_cmissa>'»m'-ijfiiiiilionum, qtiibus vel res omnes , dissolubilis nodus est, id cst vix aui uequaqiiam in-
1369 . . GILBERTI PORRET^ COMMENTARIA.. 1370
lelligi polerit quaenam discretio possit esse inief A^.lis subslanlioe, hoc est principalis "essenli-C. quae
naturam et personara. Nam etsi securidum qiialilates • Deiis est, ad impassibililaiis _'-firmiludinem per-
diversas diversivoca nomina sunl, nalura atque "per- mutetuf), ut angelorum, hoc est coelesiiuih spiri-
sona, et seciindumhoc sit naturae, atque personee tuum nattira, atque jiatura liiimanaeanimoe. Deus
niulta"discretio , et illaediffinitiones diversae qtiibus enim rihllo modo mutari polest, nec ullo aiii-
-psteridatur, non modo quod dicilur esse nattira vel. malis passionis affici sensu. Coelestes verb spiri-
persona, verurrietiam esSe quod diciluf-: idem lamen ths quiei assistunt, npri sunt s.labiles, sed natu-' .
erit quod ulroque nomine appellabitur, et id nulla ralller corruptibiles, et similiter bunianot; aniriise.
diffinitioosiendere"p>teril esse diver_,um, sicul id Quidquid euim, cum non esset, per divinam poteri-..
<juodest, homo esi Jisibie, et ecbnvefso, cum ta- liam esse poterat, idem eiiam pereairidem poten-,
men aiiud sit esse hominem, aliud esse risibilem. tiam, dum esi, non cssepoiest.Non e.nimimmulabi-
Aut si non aequatur persona naturee, ut de eodem Hs esset divina polentia, siquodccepil.iesse, non
Ii-pcduo nomina eonversim dicantur, sed iufra teresse non possel: quandbquidem cum rion erant, nbn
m num spalinmque natttrae persona subsislit, id est, esse |iblerat. Sed,sicut' dicfum est, aliqua m.utahilium'
si uon de omnibus, sed de aliquibusnaturis persona'" in eo quod per creationem facia sunt ita diyinagra-
dicitur. diflicile dictu est, pro, fer diversorum usns lia firmat ut' deinceps nequaquam mufeniur, ac per
diversos , usquead quas naluras persona pefveniat; boc incorrtipiibilia immortaliaque dicrintur.
et quo inielleelu hoc slt accipieridum exponii, id est jEa;quibus omnibus, ele.] Quasi : Na'lur.r.'partes -
quas ualuras conveniat habere personaro , quas a" proedictis divisionibus-ostendimus.Ex quibus omni-
personaevocabulo segregari; Sensus : de quibus sci- „, bus diyisionibusmanifestuni fest, neque in ncm ' vi-
licet natuiis proediceiur nomen personae, et de qui- veniibus corporihus posse dici, personam. Nullus"
bus non praedicelur. Nam illurl quid quod foria quis enim dicit es^-eullam personam lapidis, neque fur-
cogitet,'videlicet qnod. nomen personse denullo siis ebrum viveniium qiise sensu carerit.' Nulla enirn
prorsus cuisecundum aliquam sjgnificationeui no- pprspria est arboris, neqne veroejus rei yiventis at-
irien naturae conveniat preediceiur, niliil esi; Mani- qiie sensibi.is quoeiiitellectii'ac ralibne deserilhr.
fesium est enim naluram'subjectam esse persoira», Nnlla esi enim pefsbna equi vel bovisVeaeierorumque
id est nec persoharo u!lo modu posse praadieari, proe- auimaliiim qurc naturalitef mula ac sine "raiionevi-
ter naluram, hoe est nisi de eo quod seeunduin iili- tani solis sensibus deguni. Diligenicr aitende qriod
quam siguificationemnaiuree dicatur. Qu''niam igitur aii, Tnilhim lapidis vel arborisesse personarii; non
neqiie de nullis, neque de omnibus.natur.s'praecli- modo secundum philnsopliorum usum, verum eiiam
catur persona, sed seeundnm aliquam supradkta- secundum rel, qua reete persona est appellanda,
rum naturae significalioiium de aliquibiis lanlum : proprieiatem, hoc eum dixisse. Nulla iiamque ralione^
lieecaliqua ab inquirenlibus' qu_eilla sint vestiganda. polesl esse persona ex quo toium contiriuiim veL
suntboemodo: per divisionem videlicetnaturalium. acfu velpotentia coustal.Cujus rci ratio in. sequenti-
Nam, sicut dictum esT, persona preetef naturam btis dicciur. Quod vero aii nullam equi vclbovisvcl
essehon poiest, imo qnidquid esl persoria, necesse quorumlihet irraiionalium auimaliumesse personam,
, est iitseeundum abquain naluraa si_tiificationei]idi- non sccundum rationis Iiujus qua quilibet est per.-bna
. cat naiura. Sed naturae (secuiiduni illain dilfiiiitio- prbprieiaieiu, sed-lamen sccundum jisurii pliiloso-.
nem qua dicitur esse naiura earum ferum qtioe,cum jihorum, qui heee, cum rectepossenl, holiicriint- la-
sint, iquo.quomodointcllectii:capi possunt) ali;t: sunt C! tuen appellare personas, dixit.. Quqd et ijise inse-
sub-itaiiiioe, aiiae accidentes; et videiiius persouanf . qtientihus aperte dicturu- esl.
in accidentibus non posse eonstitui,xid est nulluui ' At homiiiis, etc.] Quasi : Miilbrtim aniriialiuninnl-
accidcntiutn es-e persbnam. Quis cnim dicat es e lam usii -philosojiborum diciinus esse |>er.s.onam.At '>
uHam personam albed riis, vel nigredinis, vel magni- hoininis dicinms esse personarn : dicimiis etiarii Dei,'
tudinis? Hoc est, quis potc^st dicere quod albedo ," dicimus angeb. Hoc psi,.cuju'slil)etcadcsiis spiritus,
vel nigredo, vel magniuido sii pefsona? Ac sidicat,' et naluraliier, et usu pliilosopliorimf dieimuS esse
nullus. Haec enim quandoque sunl personartim , jersonun.
ideoque nunquam personae. Quiclq id'enim esf, sive, - liursus-snbstantiantm, etc.j Qtiia non omnibus,sed
pars, sive n_itura,siye in quoeunque geneie vel ra- laniurij quibusdam natnris, iitis, videlicet quae sub-
liune propripias alicujuspersona.,. ' imnquarh potest sianiiae sunl; scd neqiie' his onuiibus, sed aliquibus '
-esse persona. . , ciinvenit diei personas : divi.it riaturas aique sub--
Jielinquiiur ergo.] Quasi, proeier naluram non pb- . siantias plijribus-di-fereuCis,et quihus secundumdi-
tesl esse persona; naiurarnm auiem alioestiiu sub- visiones Illas conveniat," qnibu-que non converiiat
. siariliae, alieesunt accidentes. Accidentes vero nun dici personas, etiam exempis ostendii.Nuncrurshs
possunt esse personoe.,Qttod quoniam ita esi j relin- substantias prcpter idem 'dividit.,S.ed.aitende quod
qu tur ergo' ut personam in subsiantiis dici conve- cum superius suhsislentes lanium etsolis' nalitrali-'
niat, boc cst solas substantias esse |iersonas; sed bus , nuuc et suhsistentes ef subsistemiaui raiionali-
'uonomnes." Ideoque adhuc divisione vestigal, quai bus aique lopicis d ilerentiis dividit,' ct ail : Uursus
substantieesint personoe.Ei ailendequod subsiantias ' subsianiiarum al.;e- sunt univefsalcs, -suhsianiialis.
vtilt huc loco intelligi, noh subsisientias, sed qu_e' ' formse siniiliiudiiie; "aliee suut paniciilaies, id est
subsistnnt. Quod ex eis quee sequiiniur apparet; ait individiiee plefiaruiii proprieiatum ' dissimi itudihe.
ebim : Substaniiarum- aliae sniil corpore:e, aHoein- Quoe-vero sunt (un_ver-ales, quaeve;partlculares,
corporeae.- Corpqrearum vero, aliee sunf viventes, descriptibiiibus ,et exeni|)lis demohstfal, diccns :.
alioeminime. Viventiumcorporearum, iibc itadebere Universies srinl quae' plures'secundum' se iolas,' -
intelligi exemplis quaesequuntur paleîii, viveniium inter se suis eflectibus similes, de pluribus sin-'
(inquam)aliaesunt sen.ibiles, alia: muiiine; seusibi- gulis; siib istenlibu-i inler se vere similibus, praedi- .
lium aliar;sunt rationales, ali_eirrationales. cantur : ul, homo, aiiimal, lapis; 1gniini, coeteraque
Ralionalium jiero,'etc]- Attende, quod in pr.cce- Imjusmodi. Quaeguaiiluiu acl subsisteiilias', quoeho-
denlibns subdivisionibusprioium divisioiiumoniiiiuiii ruin Tioiiiiiiumsinil qualitales, vfel genera subl, ut
genera subintelligi voluil; iii hac autem qua seqiiitur - auinial, lapis, liginim ; vel species, urhbino. Nam et
divisione,non modo illa quoecorpnrea sunt, nccctiani . homo, vide icei subsistentla specialis, quae est hujus
iila lantuin snbsistentia qua; accidenlibus subjecia uominis ijualitas una quidem conlormiiafe^ sed plu:
sunl, veriim etiam iiicorporea~subslsleniia,eiliorffm res esseiitiae;singulariiaie,de siugulis ho"minii)us,-et
omniunique principium ; ait enim : Raiionalium animal de singults animalibus, lapisque ac lignunv de
vero alia esi immutabilis aiquc imjiassibilis per - siiigtilis l.ipidibiis ac lignis, generaliter dicuntur.
naiufam, ul Deus; alia pcr creaiiouem quidem Pariiculari.i vcrb/ideht individiia, quac sua-dissimi-
inuiabilis aique passibilis (nisi gr.uia impassibi- liliidine ea quae siinililiiilo Siib.\t;inii'alisfacitdividua
i571 !N LIBRUM DE DUABUSNATURIS ET UNA PERSONA CIIRISTI 1572-
parliuntur , sunt ilia quoeila de uno dicuntur, quod A hoc ' inlelligilur, quod nulla pcrsona pars potesl c-se
de aliis nurnero ab illo nno minime preedicantur : ut persona:.
] Omnis enim per.-ona ad'0 est per se una ,
Cicero, Plaio, et lapis hic unde heec Achillis statua. < quod cujuslibet plena ct ex omnibtis quae illi conve-
facia est, et lignum hoc unde hcec mensa cpmposita niunt i collecla proprietas , cum alterius person:ipsi-
ei. Atlende quod quibusdam parihularibus a jiro- miliier i plena, et ex oinnibus eollecia proiirieiale de
pria qualilaie sua propria ii»niina posila suni, quse tuno vere individuo pr3_dicaiinon poiest. l)t Plalonis
omnia vult intelligi, cuni ail: ut Cicero, 'Plato. Qui- '< et Ciceronis personales proprietates, de i.no indivi-
busdam vero non sunf Jiosita, sed per demonstra- duo < dici non possunt. Tota vero animre Plaionis pro-
tivum pronomen, el noinen appellativum inlelligtin- jirietas, | id esi quidquid de ipsa iiaturalilpr alflrmatur,
tor , cum dicilur hic lapis, hbc lignumVet hujus- de t ipso Plalone pracdicaiur. Naiuialiier dicinius,
modi. . quoniam quod non naluraliter de.auima dicitur, non
<
Sed in liis, etc.] Quasi: SubstantiarUm aliee smit necesse
i est de Plalone praedicari. Ut-topica ratio ,
universales, alioe pariiculares. Sed in his omnibns iqua Plaionis anima pars ejus vocatur, de ipso Platoue
uniyersalibus sciliceiet pan eularibus, supple, si quis minimei dicitur. Diciinuêtiam affirmaiur, quia qiiod
queerat quihus nomen personae conveniai. Dico- ab ; anima Platcmis ncgaiur, non neeesse est ab ipso
quod nusquam in universalibus, hoc est in nullo uni- inegari. Ut si dicaiur auima esseincorporea, quo jvri<
versalium persona-dici polest, sed in singularihus vatorio riomine corporuinsubsistentia, qua. esl cor-
tanium ; atquein his non nisi aclu et natura indivi- poralilas,
] removetur ab ea,< non ideo Platoincorpt"-
duis. Diligenier atlende quod, cum dixerit personam reus i esse dicitur. Et sic qi.itiem humana anima se"-
in singularibus dici, adjecii atque individuis, in- g cunduui i praediciamdiffinitionemîdeiiiressepersona.
nuens utique non omnem singulare individuum esse. Ut ergo pugiias verborum sensuum convenienii;i
Sicut enim omnis quidem persona individuum est, 'dirimal, dicendum est quod sicut individuuni non
non vero omne individuum est persooa : Ha quoque modo actuali, verum etiam naturali similitudine; ila
omne individuum est* singulare, non autem omne quoque individuum non modo aciuali, verum etiani
singuiare est individunm. Qiiidquid enim est, singu- naturaii disshnilitudine dicitur. Quidquid euim con"-
lareesl; sed non quidquid esi, individuum est. Sin- fert liabilus, tollit privalio. Hoe auiem carius erit _
gulariuuTnamque alia aliis suni lota proprietate sua exemplis. lloino et sol a grammaiicis appellativa no-
imer se similia, qusesimul ojnnia conformiiaiis hujus niina, a ilialecticis vero dividua vocantur. Plato vero
ralione dicuntur unum dividuum, ut diversorum cor- ei ejus singularis albedo,ab ejusdem granimaticis
porum diversas qualitaies lota sua specic:ssquales; propria, a dialeclicis vero individua. Sed horum
aiia vero ab aliis omnibus aliqua suae proprielatis iiomo lam actu quaui natura appellativum vel divi-
parle dissimilia, quaesola et omnia suni hujus dis.i- duum est; sol vero hatura tantum, non actn. Mulli
militudinis raiione indiviilua, uf bic lapis, hoc li- namque non rnodo natura, verum eiiam actu, et fue-
gnum, bic equus, hic homo. Quorum ali iuibus, sicut runt elsuiu, et fuiuri sunl, substantiali simililudiuc
dictum est, persouae eonvenit r.omen; iiulli vero similiier homines. Multi quoque nunquam actu, sci-
universalium. licet, setnper nalura similiier soles. Sicul enim hprno
Generalisenim animalis, vel generalis hominis,nulla non a tota unius hominis, sicneqiie sdl a lota hrjin
persona esl; sed vel Ciceronis,vei Ptatonis. etc.] Al- quae videmus solis proprietate nomen est- Sed Iiomo
lende individuorum quse ponit exempla. Non enim .-, , quidem ab aliquibiis boiuiiuim subsis'entiis iam aciu
ait, sed vel hujus lapidis, vel hujus ligni, cum tamen ^" quam namra; sol vero ab af.quibus non ac.in. sed soia
supra panicularium, queeindividua volehat intelligi, natura "mtPrse inviccm tota substanti.i lo .mv simi-
lionens exempla, dixissel, ut hic lapis, h'c- lignum, libus nomina suni. Fuerunt enim qui jani uou sunl,
ilujusmodi namque individua nequaquam possunt et erunt qui nondum stint, vel fuernni,'ei nmic siint
esse personoe; et quare non possunt, paulo posi di- tam actu qi-am natuia homines infiiiiti; ideoque ii>so-
celur; sed Ciceronis, vel Plalnuis . vel hiijusmodi ium formaemultaesimiliter itattira . etaciu, ei fue-
singulorum individuorum, personae singtilaenuncu- • riuil, et eriint, el snnl, a quibps liic ipsarum plena
pantiir. inter se-conformiiale, vere dividuum nomen homini-
Quocirca, etc.] Quibus rebus nomen personae con- bus ipsis inditum cst. Unus vero actu solus estsbl,
veniat, hiicusquererum ipsarum divisione vestigavit. praeter quem nullus actu, vel fuii., vel est, vel crit-
Nuiie di.fiuilione declarat, in qua diligenlerest atien- Quamvis natura et fuerunt, el sunt,ef fuuiri'sunt
dfndum, quid secundum ratimem, quid secundum' inliniti, ideoque iiifinile sola naiura subsisieutiae,
philosophoriim usum dicatur. Breviler ergocomme- ' in'er se sola nauira conformes, a qu bus liic vere
morans, quibus superiorum divisioiium partibus no- dividtium et universale nomen esi. bicut enim vcri
men personae dixerit convenire, ad ipsam diffiiiien- iudividui plena proprietate nulla pars neque aciu-
dam tranît, ct ait : Quocirca si scilicet persona in neqtie natitra conformis esse potesi , iia secundum
solis siibstantiis, id est subsislentibus esi, ut uiique jileuaepropr eiaiis qtiamlibel partem naturalis saltimi
vera raliOne est, atqie in his, non nisi rationalibus, similitiuJo esi. Unde Plalonis ex omnibusqti-e illi
ul muionirn usu dieitur, suhsianiia vero omnis tam conve liunt collecia proprietas nuHi nequi: actu
subsislcns quam siibsistenlia quorumdaui usti natura DDneque nattira conformis esl, nec Plaio per illam';
est, nec constat aliqua ratione vel usu in universali- albedo vero ipsius, el quoccuiique jiars pmprietatis
bus, sed laniucn est in individuis, pr.Tinissis divisin- ejus, aiit natiira, et aciu, aut .aliem natura inielligi-
nibus repertaesi persnnoe diffin.tio hacc. Pcrsona cst .lur esse conforuiis. ldeoiue nulla pars propretatis
natnr* rationalis individiia subslanlia. Spcunilum cujusliiiel cre-iluraenauiraliler esl iudiviciua : quam-
hanc diffinitionem, huinana anima videiur e-sc per- vis ratioue siuguâriiaiis indjvidua sa;pe voceiur. llla
sona. Non;eniui, sicut.quidam dixeruni, esl iv-zli- ver,> cujtislibet proprietas^ qu:c naturali dissimiliiu-
yjia, hoc est forma, sed potius subsiantia. id est dine ab omnibus qure acitt vel poiestate fuerunt, vti
subsistens, habens in se formas, el diversorum' ge- suni, vel fiiiuva stinl, diffcri, non njodo singularis
nerum accideniia; est, et nalurae rationalis. Itnelligit aut particularis, sed cliain individua vere el vocalur
enim atque discernit et separata a cor.pore el in cor- et esi. Nam individua dicuntur Iinjusniodi, quoniam
liore posita : usque adeo quori homo, qui ex*ai>i_na uniimqiiodque eorom extalibus-.coiisi>til i>ropri>t-,itiT
cnnstat et corpurp, sieul proi rio corpi-fis s aiio dis- bus, quorum omnimn cogitaiione facla collecii;)nnn-
tenditur, ila protiria anima; poieniia disccruii. Est qnam in alio qnolibel alternlrius numero particula-
eiiam cujuslibet homisiis aniiui sub genere spirilus, lium iiaiurali conformiiate eadem erit. Hac igiiur
. et animaespcce sua, qua :•!>oinnihus qifaenon sunt ratione 1'laionisioia forma, nnl i neqiie mlura con-
illa anini.a, dividiiur propiielatc.individua. Sic igitur forn.iis, vere esl individua.l Oninis \ej'0 pars ejus,
anima , qnae liciittiiiis*est pr.rs ronstiiuiiva, vbietur singularis quidem est, non aulcui vere individiia,
recle esse persona. Hoc tamcii itnpossibile esse, per quoiiiam mujf.scst salleni jnatura confprmis. Itaque
'
1375 . . GILBERT! PORRETÊ COMMENTARIA. 1574
atima eju.s, cujus loia forma pars est, formsePlato- A_Sed quoniam, utdicium esl,induct's \oee eL forira
liis, non vero noniine dicilur individua. Ideoque diversis personis, histriones in iragccdia VPIcomoe-
quamvis ipsa sit. rationalis naiurae substanlia , ne- dia individuos homines, quoruin intercrat, repr;p-'
' quaquam lamen pntesi esse persona; et generaiiter, senlabant,- id esi, ex.empli graiia , in iragre !ia qui-
sicut dictum esi, nulla cujuslibet personm .pars est demHecubam, ve! Merieam,-in comoedia vero vet
rersona; quoniam pailis ejus cx omnibus qu;n ipsi Symonem, vel Chreinelem : idGircocseleros quoque
couvenire intelliiiiutur collecta proprietas, naturabomines, quorum esset, id est esse posset ceri.a
liter est individua. Ex his ,ergo inlelligitur quia per- agnitio, pro sui cnjusque naiurali dissimilititdine,
sona adeo est per se una, qnod ejus lola proprietas vere individua forma nniicupaveruui, id. esi, non
nulli prorsus serundiim se tola simililudine conferri naiurali neque propria, sed nuneupaiiv.a-et impro-
pnte-t, -nuHiad consiiiuendam personalem • proprie- pria appellaiione iinmiuaveriini, et Laiinipersonani,
latem conjungi. et Greeci itpboaita. Longe vero melius, et secundum.
Sed nos hac diffiritione, etc.j Hucusque et divisio- rei veritatcm signantius, illi, id est Graeci, noiurae
nibns vesiigavit, ei diffinilione, pariim ex natura , ' rationabilis individuam subsiantiam nomine iizoo-xa-
partim ex usu sumpta, docnit quibus rebns nomen dta;, contriicta tamen ab aliis plnribiis quiljus hoc
personee convfniat. Nunc hnjus noniinis causam , nomen naiuraliier convenii appellatione, vocaverunt.
quare videlicet icl, cui praedicta diffinitio convenit, NosveroLa'ini per inopiam vociimproprie res ipsas
nomiiielur persona, ostendit. Quasi : Persbna est siguificaniium translalivani reiinuimus nuncupatio-
naiuras rationalis individua substanlia. Sed diligenter nem, eam videlicet quam illi, id estGrseci recie di-
est atiendendnm quod hac diffinitione lerminavimus, -n>cunt i_Trob-Tao-tv, iiomine quod est a sjno personam
non eam quam Groeciir/_6cro7rov, sed eanf poiius quain vocantes. -
usu u7.6o-Tac._v dicunt. Nomen enim personee videiur Sed peritior, elc.] Quasi : Quam nos supra diffini-
al unde quadam translaiione traducium, scilicet ex vimus, personam naturse rationalis individuam esse
his personis quoe in recitandis comoediis iragosdiis- suhsianiiam, quidam Greecorumvocanl u7r6crTao-_v.
qne repreesenlabanteos qui, lioc est qualiier, secun- Sed illa quaoest sermonum periiior Graecia, vocat
lium aetaiis, aut sexus.aut conditionis differeniiam et uTrocTao-iv, non modo rationalbm, vermri etiam non
proprieiatem interest, tristes aut laelos, diviies aut ralionaiem qusmlibet et individuam subsianttam.
pauperes, npbiles aut ignobiles, ct bujusmodi ho- Atque uii Graecaoratiohe utar in- rebns, in his vi-
mines. In commdiis vero el tragoediis convenienfer delicet quae a Graecis diu agiiaia,. postea Lalina in-
et proprie dicla e.-t persona a personando, circum- lerprclatioiie translata sunt : A_ ovtrixaiy piv xoi;
llexa tamen jienullima, seeundum illam quoe est di- v.aVo),ovilvai Svvavxal,iv Si xoi; v.axap.ifo; pivoi;
ctiouum accenlibus re.Kulamqua. dicitur : Quod in vwitrxavxai:Id esi, Essentix in univpr..alibus quidein
trisyllabis et lelrasyllabis, ,et deiuceps, si uliima cor- esse possunt, in solis vero individnis el partfcularibus
repia fuerit, penuliitna vero longa nalura, ipsa pe- substani. Quae uimirum translaiio yeib: ad verbum,
ii'.iliima cirCumflecleiiir, caeteraevero gravabuntur. facia est. Nam ol articulus e--t, oucr.atesseniiae, _v in,
Unde hoc nomen quod est persona, minime a perso- j-ievqiiidem,xol; articulus, v.affo),ousecundum iolum:
nando diclum videtur. Hujus enim noninis quod est pro quo. qnia omne univrrsale lotum est, ponit
sonuSj prima syllaba nattiraliter est correpla, ideo- universalibns, civai esse, SuvavTatpossunt, iv in, Si
que acuio pronuiilialur accentu, secundum regulam , autem, xoT;articulus, v.axa^.ipo; secundum partem :
C1 pro quo, quia-omne pariiculare aique individuum
qua-dicitur : qubd in disyllabs, si prior naturaliter
correpta fuerit, ipsa acuetur, altera vero grava-" dicittir pars, ponit individuis ci particularilius, pbvoi;
bitur. • . - soiis, vtfUTxavxai suhstant, Ex bis itaque verbisGroe-
Quod si] Quasi: Hi>c nomen est persona a perso- c:s, et ea qua3secuia est Laiiua inicrpreiaiinnc, mar
nando dieitur, quod lamen minime veruni esse vide- nifestum est non modo laiiouale, vernm eiiam non
tur, eo quod penullima syllaba tanquam naturaliler r.-iionalc natura: individuam siibstahliam, vTtbt>xaoiv
longa, ante correptam circumflectiiur. Quod si an- - -riici. Non soluui enim ralioiialium , sed eliam tiori
tepenulliina acualur, secnndum regulam qua dicilur: raiibnaliumsuhstaniiarum iudividuarum imiversalia
In irisyllabis et letrasyllalris, etdeinceps, si pc.ul- qtioedamsunt, quse ab ipsis individuis humana raiio
tiinacorrepta fuerit,, antepenuliima acuclur, c dicta lerse qnodammodo abstraliii; ut eorum naturam persjii
vero gravabun ur, apertissune a souo persona cerc et proprieiatem comprehendere possit. Vera
esse violebimr. Idcirco autem, qnse in comcediis etiam fatione intellectus universalium rerum ex
traga_dii-que*reciland_srepreeseiuaiionem qunmlihet quibuslibet, id est, mui lam raiionalibus quam irra-
faeiebat, persona a sono dicta videbimr, quia conca- lionalibus particularibtis sumptus esl, id est res
vijate ipsa larva. ad repr-esentaudam personam anle 'universales intellecius ex quihuslibef particular bus
faciem posiiae,major necesse esl sonus volvatur : suinit.
quod utique conveniebat, projiter eos qtii in ampiii- Quocirca videlicat cum ipste snbslaiilimin univer-
theatro hisquoe dicebanlur erant attenii. Groeciquo- salibus-quidem (siciil ex pncdiclis C-r:i'Covum vctiiis
que-has comcediarum tragojdiafumque recitandarum et Laiiria inlerpreialione inielligiiiir) s'ni, in particu-
personas voeabanl xpbo-o-ma : non quidem a sono, JJ) laribusvero nondico sinl;sed dico capianl subslanliam,
qni Tere major fiebat larvac quoe anie faciem pone- jure, elc.] Auen.dit quod cuni superitts dixeut essen-
batur concavitate; sed ab eo quod larvoe illae con- tias, nunc dicit subslaniias in parlicularibus esse:
caveead majorem sonum facieudum ponantur in facie Quia namque ei esse, et id quod esi, cujusdam cmi-
atque ante oculos iiiiueiuiuni eas, obiegarii vulium soriii ratione sine se esse non possuni, ut corpo
loquenlium inter ipsas. Quod et Grrecis verbis, a t ralitas et corpus. Aclu namque corporalitas uilui
ita : napa.TOUTtpb;xov; Zira; Ti9E_.6a_,quodCSt iib csi, nisi sii in corpore, el corpus non cslquod vcica.
ante fac;em ponendo. __«/__. namque sonat ab; npo; tur, nisi in ipso sit corporalitas, qtioeest ejus esse:
sonal tn vel anle; Zma.;.-onat faciem; T-SEG-^CZ. po- recte supjxisito quodlibei horurii duornm nominum,
nendo; Tou vero et inierim -rous-atliculi suiit. Quo- hic est essentia vel subsiantia, sensus illius quee se-
niam ergo sxph; sonat in vel ante, Ziiza; vero sonat quiiur diclionis ad-eorum quodlibet aui conse ..uen-
faciem : izpbo-oina sine dubio sonat in facie vel anle tcr, aut accidenlaliler redditur. Recie ergn cum rii^-
faciem. liaque li.cc dub nomina videlicet perso a et xisset essenti:e in universalihus sunt, in parlicula-
jzptio-o.TiK,recte illorum qui in amplniheairis diversos rihus subsiant, dicit ctiam substantia: in universali-
bomincs larvarum aique sonoruni divcrsiiaie reprae- luis sunt, in parlicuhiribus capiuul substantiam, id
seniabani sunt noinina. Uniim quidem a sono qui <st subslaiil : et est.sensus :. Universalia qua; iniel •
fiebat coneaviaie larvau anle faciem posiiae, id est lcctus ex particularibus colliît, sunt, quouiam par
persona; alterum vero ab anle faciem po-ita larva, lculariiim illud esse dicunlur quo ipsa particulaiia
a cujus cuncaviiale sonus fiebal, id esi ^pba-aixt/.. aliq-iid siinl. Particularia vcro non modo suni, quod
1375 , IN LIBRUM DE DUABUSNATURIS ET UNA PERSONA CHRISTI - 1575
utique ex luijusmodi suo esse stinf, verum eiiam AX isuppositas, imo quasi uTroo-Tao-.t?, boc esi substanies.
substant, quoniam eorum quee universalibus adsnnt iCumque eliani Grascieasilem individuas substaniias,
accidentium, eadem:in se vel extrinsecus sibi affixa < quamvis non omnes, sed lanlum.rationales, sicut
recipiendo, subjecia sunt. Jure igitur subsislentias dictum < esi, ab ante faciem ponendo nuncupent rcpb-
pariiculariter substantes, uTroo-Tao-Eif.appellaverunt.< o-__7ra;nps quoque Latiiii a sono possumus nuncu-"
De quocunque en;m dicitur est, aut est ipsa aliquo- . pare ] personas. Sicut igitur ex pr-ediciis manifestum
<
rum essenlia, attt est ex essenlia. Quod vero aliquid est, i<!emest esse OUO-IKV quod essentiam; idem est
substare dieilur, aeeidentibus debet. Iif se namque esse < "ouer.cao-tv quod subsi-fentiain";idem esse UTTOOTK-
vel affixa sibi extrinsecus haberido.aceidentia, illud ariv < quod subslanliarri; idera esse Ttpbo-anov. quod
subsiat. Atlende quod cum prius dixerit, essenlioein pcr.-onam.1
partieularibus substant, deinde ex eodem sensu sub- Quare aulem, elc.] Quod"perilior sermonum Grae-'
stantiee in particularibus capiunt suhstantiam, nnnc < cia, hon modo-ratiorialem,verum eliam irrationalem
idem volens huelligi, ait subsistentias paniculariter individuam
i subsiantiam vocet uT.6o-Tao-_u, a ceeteris
substahtes, cum tamen aliud sil essentia, aliud sub- < quae -aiiorum nominum sunt rebus eam dividens,
sisieritia , aliud substanlia. Neque enim, ut nunc de iipsius nominis vi et proprietate osteridil, quoniam
essentia taceamus, pensius, id est certius satitilius- 'videlicet a substando, et Grtecus.UTTOCTTKO-IV, et Lati-
que juxta refurri proprietales et dictionum causas IIIIS i subslantiam dicat. Recie ulique, quoniam sicut
intuenli, idem v debitur esse subsistenlia quod sub- iraiionalis, ita ef irrationalis u7.6<7Tao-._' sive substan-
stantia. Quod ex Graeeorum verborum diversiiafe lia l his quoe in se vcl affixa exiririsecus babet acci-
potest intelligi. Nam quod Graeci dicunt OUCT-OOT.V, g^ <
dentibus substat : posiea tamen idem nomen a
vel ouo-t5c7eat,id nos substanliam vel subsistere genere j ad S|>eciemGracofum usus contraxit, ratio-
appellamus. Quod veru illi vnbtriadvovel vtfitrxutrBai, nalem i tantum substantiam uTroo-TKtriv nominans, cum
id nos subsiantiam vel substare interprelamur. I
lamen Laiinorum usus nomen subsianli;e,- juxia
Et quare illud subsistenliam vel id suhsiantiam lnaturam et vim dictionis ipsius, in omnibus quce
dicamus, rationem subjungit., Subsistit enim iliud, subsiaiit i accidentibus adhuc rciinea'. Si quis autem
,et qu.tdam ratione estper se, quod.non indiget acci- < quaerat quare Greecnsnunc' nou dical uTro^Tao-cv de
denlibus ut ossepossit; imo accidentia, eo quod iirraiionalibus aiiimal ims, siciit nos Latini de iisd m
hac ratione subsi.-tere et per se esse dicitur, adeo iirralionalibuS nomen subslantioepnedicamus, respon-
indigent, quod nisi illa adsint, nulli inesse possuni. demus < quod hoc raiione est,- quouiam seilieet homen
Omne etenim accidens, alicujtis subsislentise addi- > v-bo-xam; quod nunc usu, sicul dixinius",nomen est
tum est polestali; el ideo accidens vocalur, quoniam imelioris naturoe, a genere uniyersorum suhslanlium
illi adest, eum alictii subslantium inest : ut color < eontraetum.applicatum est ad speciem rationabi'
adest corpofaliiati, ut insil corpori. Subsial autem 1liuni, ut id quod est excpHemius,videlicel rationaiis
id, quod aliis, id est accidentibu- quoddam subj'e- isubstanlia aliqna descriptione discernereiur :-lametsi
cliim, ut esse possinl, subministral :.ut corpus- noh i descriplione natu eesecundiim id quod vere esi
colori. Et recte dico subslat; quodammodo enim > vtpio-xaaBaiatque substare (secunduin >hoe enim
sub illis slat, dum secundum rationabilem quemdam . < quodlibet corum quee suhslani accidenlilm. posse
Dr.liriemsubjectum est accidenlibus, qiiopin se iuxia iintelligi), at cerle, lioc est certe tamen vocabulis,
siibsistenlias, quibus solis conveniunt, recipit; id est usu vocabulorum u.roo-T._c7_e»_', vel, si Catina
Itaque, eic.] Quasi : Subsistit, quod ipsiim acei- C
3 i
dici plaeet, substantioe, a non raiionalibus discerne- -
dentibus, ul possit esse, non indiget. Ilaque genera lemr quibus lameti secundum naturam convenit,
et speeies, id est generales et speciales subsistenliae, tam i Gra-ci quam Latini inierpretatio nominis. Sunt
subsistunt tanlum, non subsiant vere,. Neque eiiini < enim huju-modi niulta nomiiia quae. cuin per natu-
accidentia generibus speciebusve conlingunt. Ut ram i significationis SUKpossinl plurimis convenire,
quod sunt accidentibus debeant. Non cnim ipsa usu i limen non de oinnibus iliis, sed tantrim de qui-
genera vel species indigent accidenlibus ut sint. Ibusdam dicuntur.
individua vero shbsistunl quidem-vere. Nam neque Esi igitur, clc.] Quasi :"Hoc quoniam diximus, et
ipsa individua, sicut neque genera, neque species apud Grsecoset npud Latinos est diversitas rerum
indigenl accidenlibus ut sint. Et quare individua Ct < uomiliuin, oucta,' ouctwcrtr,vTzbo-xautc^Tzpbutti-Kov
quoqiie non indigent accideniibus ul sint, snpponit: esseniia < , subsisteniia, substamia, persona , quoe
Informata enim sunt jamproprhs el specificis differ lamen de nno vel liomine, vel angelo, vel Decjdi-"
rentiis per quas subsisttint. Non modo aulem subsi- icuntur; est igiiur et hominis quidem essentia, id est,
slunt, yerum etiam substant individua, quoniam et < ovo-ia; <:lStlbsisteiilia, id esl ov&iatri;; ei vrzbo-xatn;,
accideniibiis ut esse possint ministrant: dumsunt i est substaulia; et ,r_o6o-w7rov,
id id est persona. Et
scil cet subjecia eis accideniibus, tanquam iliqrum, unde i cerium sil heee esse hominis, osleudii dicens :
secundura rationabiiem rerum erealarum ordinem, O-CT-K < quiclem alque essenlia, qtioniatn esl specialis
<
causae aique principia. Quocirca ut ex GraecasIingiue conformitatis immulabilis; ouo-icao-if vero atque sub-
copia rerum diversifas magis appareat, dicimus., sisteutiaêsii homiuis, quoniaiii in nullo sul>jp.cioest
quod elyzi atqtie OUO-.MG-SK- Groece,Latine inlelligitur D5 homo, id e.-i sulisislentia,- qua ipse et est et dicittir
esse atque subsistere; vQvo-xa.rr'iai vero intelligitnr homo, non habetproe se cui adsit in eo qui abipsa
substare. Neque enim, ut Marcus Tullius figorato homo est. -X7r6o-T«o-tj vero atque substaniia est Jio-
scominatis morsti in speciem laudis quadam urba- minis, quoniam subcsl ceeieris quae non sunt snhsi-
riiiate alludit, GraeeiaPSI i.ops verborum ; ,sed hic sieniiic , id esiquic non sunt 'o\>7ii>au;.Sensus:
quatuor noniina : essentiam., subsislentiam, substan- Subest accideniibus, quoniani acideiuia sic in eo
liaiii, per-onam, tolidem.nominibus reddjt: essen- sunt, quod in ipso pra; se cui adsi.nt naiuraliier ba-
siam quidem appellans ovciav; subsislentlam yero, bcnt. E-St eiiam ejusdem hominis Tzpbtrw-ovatque:
oOo-.Bo-ev; 'ubsiauiiaiii, vitba-xaiiv; persoiiam, izpbo-a- |iers»na, quoniam ijise esl srcundum naturalerii pro-
jrov. Ul aiilein ad id propier quod reruni nomruum. prietatis s.usedissimilitiidinem individuuin, -el rinn
que _pr;edictam divisionem feciinus, reveriamur: irratiouale cui |>er nauiram convenire potest, sed
ideo, sicut dicimn e.si, Graeci quaslihet individuas -ratioriale;
i adquod usus nomen vTzooxauia; et per-,
subsian ias ajipellaverunt vizotTxaoii;,quoniam coe- sonaeeontraxit.
s Non.solum auie.n homini," sed et
leris. siibsunt; el qiialiter velil inieiligi quqd ait, ;;i'ige!o', sicut supra dictum.est, nomeri persoftffi
subsiinl, et quee sinl' illa ceetera, eu.ndem repetens coiivenit
< : qunniam similiier est rali inale indivi-
se .sum, expanat et ait:,Quasi suppositoe.subje- diium; c et eadem raiione csetera, i<l est OUO-.K. VI-J
cticque sunt quibu dam quae in .e vel extrinsecus e.-sc;ilia i , ouoiMo-fvel subsi tantia , u7r6o-Tao-cj- vel
affixa habere "dicuniur accideniibus. Idcirco nos < subsianlia, illi 'cqiiveniuiu. Nam et spet-ialii confor-
-ju'.aue f.atiui eas nuncujiamris subslnnlia<!, quasi uiiiatis jmniulahil lale qtiisque supcrnoniii) spiri-:
15-77 GiLBERTI PORRET-& COMMENTARIA. 1578
tuum est:et quouiauispeeialis ejiis subsisteutia non A cui in eadem orationis parte adjiciuntur. Et quidem
habet prae se cui adsit,.in nullb subjecto est, et ea seciiiidumhunc modumLatini dixere uuam esse Tri-
subsislii, et subest accidentibus quae in ipso aliqua nilatis,iioc est, Palr s, et Filii ejus",et Spirilus amho-
- naturaltter illis priora sequuntur. Sed de angelo rum, e-seniiam, tres substaniias, tresqiie persohas.
lacet, quia-non de illius, sedlantum'de hoini:iis Trium utique praediclorum esêniiam unam sihgula-
atque Dei natura atque pefsona in boc opere agitur.- rem etindividuam es:e; et eosdem tres unius esseu-
Iqeoque cum essentiam et cum hoininis esse dixis- ' lioetrbs esse petsonas, et rerum voriias.et theolo-
. set, dixit eliam eadem esse Dei. Quod utique sunt, ;gica ra;io, ei aucioritiUis ecclesiasticoeusus babei.'
• Sed quoniam et subsistere et substare ex unius suli-
quamvis non omnia eadem qua srini hominis ralione.
t Nam essentia, qtia hominis esse dicilur, propler . sistentiae, diversis lamen iationibti-', id quod eaderri
universalium quae"de ipso pra.dicantur stibsistenlia- subsistentia aliquid est vere dicitur, ut homo. Sub-
ruiii iminutabilem conforiuiiatem, de Deo quoque, sistit enim homo : quoniam subsisteinia qua est et
sed nequaquam subsisteiiliae suae immuiabili simili- qiia dicitur boiho, id est humaniias, nulli in homine
ludiue dicitur. Non enim sunt divefsae essentiee in quo est lanquaui accidens adest. Subs at vero,
inter se substanliali conformes., quarum una de quoniam eidem subsi^teniiaein eodem bomine inul-
Palre, alia_de"Filio ejus, alia de Spiritu amborum torum generufn accidentia adsunt, nec rerum vcri-
dicatur. Sicenim es.sent Pater," et Filius ejus, et tate, liec hsu philosophurum dicilur muliee suhstan-
amborum Spiritus multidii, et noifunus singulafiler - tiae, quod per uiiam singularem mi us specief suh*si-
et individualiter Deus; quamvis eliam de unoquoque • stentiam substat. Unus enini hoino,' una, singulafi
honiine dicafur est, nunquam tamen dicttur quod sit ' liumanitale plurimis eidem aecidentibiis' stibstans,
« ipsa esseutia, quomodo multorum univefsaliuin, qua " per ipsani non nisi urius homo, et una substautia
dixiuius similitudine,. est. Dei vero hon.nisi una dicit.r. Quoe veropluribtis ejusdefn speciei subsi-
singularis et individua essenia e._i, quoe de Patre, ' stcnliis subsisiere et sub.iare. dicuuiur, numero
vel de Filio, vel de.arnborum Spiritu pfoedicatur, plures substanlioe sunt, et, dicuniur. Uf pluribus
cum dicitur, De.us est. Idejqiie dicimus hon solum bumanitatibus, jiuies hcmines, et u.bsianii.u. Simi-
Deus est, verum etiam Deus e=t essentia; etex hoc liter ergo cum unusquis ue irium praedicioruiti uua
intellectu, ait-: Beus quoque, id est, Pater, yel ejus sola essentia sit, et tres siniul non iiisi eadem sint:
Filius, vel ainborunr Spiruus, el.ou-._aest, et essen- quamvis pluribus irrib omiiibus qua; crea a sriiit,
lia, recle .utique. Siue priucipio enim, et sine fine, "qualiter siiprii dicium est quoniam scilicel sriht
unus et individuus, et simplex Deus esl. Et-cuin eoruin princi|ium, substcn1",non laineii eruiit plures
omnia quae ev ipso.et per. ipsum, ei in ipso sunt, Substantes vel substantise, sed unum lantum sub-
ideo etiam a iheologicis dicantur esse. quoniani stans vel substauiia : quoniamet secundum suoequa
. ipso solo aucto.resunt, maxinie lamen ipse est a quo suul essenfiee unltaiem, ninriium sunt iinumiantuin
omnium ,esse proficiseilur, boc est, quoniam quae- priucipiuni. Si vero- esseut piures illorum irium
cunque vel subî_teiiliis, vel accideutibus, vel |)ror es_entioe,quarum hna Pater, alia Filius, alia ambb-
priis effecfibus,vel logieis raiionibus, vei. monbus, rum Spiritus essent, sicut hoiiiiiuui muliee uiiius
aliquid esse dicantur., ipso auctore, suntj quod esse speciei subsistenliae sunt, quarum ufia unus, alia
dicuntur. Est. eiiam ouo-icao-t?, id est subsistentia, alius est homo; lunc, secunduriiessentiaruih plurali-
vere. Suhsistit ehim per, se nullo indigeus. Nulli. iatein, "Paiiir, ct Filius, et eorum'Spiriius, essent
enimlanqua.i.naceideiisadesse potest diyina esseniia. Q; niulla cieatorum" priiicipia. ideoqne multi substantes
Dicitur et uoioxv.uQai,id est subs.iare, recte utique. illis et eornm mulioe subsiantise, sicut, secundum
Quamvis eiiim divinoe essentiee. nihil ut accidens subsislentiarum ejus specici pluralitaiehi,, jilufes
adsit iii Deo, tairieii substat omniims, quorum est lioniines plures accidenlihus quee subsisientiis ad-
vera causa, verum esse et verum principium. Si sunl substanies et eorumdem subsiantiae. Sed quia
eniin iuier, creata alia aliorum, et causae, ct esse, theologlca raiiorie; Patfis, cl Fi.lii et S|>irilussancti,
et principia, ideoque suhjecia dicuniur, iuulto fatio- non nisi rina singuiaritef ct mdividualiter esseniia,
nabilius Deus, qui hon habet prae ,se, alterius quain ideoque non nisi rerum oinnium linum pbssunt esse
quae ipse est esseuiiae causam, siye. esse, sive priiicipium, qua prineipalitaiis suoe ratione rebus.
principium, el est. omniuin creatorum,vera et unica iilis humanae jfhilosophiseverSo subes.e vel sub-tare
causa, ct verum esse, ei veruni principium, eisdem . .dici jiossuiit, ecclesiasticus loquendi usus tres in
substar.e:d_ciiur..__untautem ires"unius quidein sin- Deo subslaiitias dici excludil.Nisi ehim haricde Deo
gularis, simplieis, individueequeessentia. ,' sed pro- _Patre, ct Filio, et Spirilu sancio, ,substantiarum plu-
prietalibus diversi, Pater videlicet, etejus Filiiis, ei ralitatem exeluderet, imo reciperet quod ex illa
amborum Spiritus : quorum unusquisque omnium pluraliiate forte pussef intelligi, scilicet quod adi-
. creatorum est el causa, et esse principiuhi, et sinnil versis essenliis essent, et ab una esset I*,ateriinuni
una causa.unuin es>e'princiiriiim. Unde eliam dici- principium, et ab alia Filius aliud piiiicipiurii, et ab
mus unam esse ouoTav;velouo-ic-io-tv, id est esseniiain, alia Spirilus eqrum aliud principium,"fecte videre- .
vel subsisieniiain Deitatis, hoc est.Deitatem; sed lur de unoquoquein illa pluralitate, qua illi essent
lamen tres .uTroo-Tao-stf,id est tres subslanlias.Noii tres sulistaniioe,,quod uipdo,vide.tiir in ea quae pfo-
quidemquod ilii qui sunt.tres, diversis propiielatibus T> ' pier uniiatem essejitiee iiium est singulariiate,. vi-
suis siiii, et creaiorum tres causee, vel tria principia; delicet de Dco Patre, vei de. Filip, yel; de Spiritu
sed quodhorum trium unusquisque et causa, etesse, s-incio, dici substantia : hon idcirco quiciemquod
et priucipium omuium est, et hac raiioneillis omni- ipse supponeretur ceeteris -rcbus, quasi subjecium
bus substans. Sed sicut quamvis non nisi uua sit videlicet, iii.in ipso esseni,'et essen iae suae,qua ipse
trium .divinitas, et una eeternitas, si lamen d catur est, imo quoe ipse esi,-accideiiie.sadebSeiii, sicut in "
tres persouae divinae et aeierine, recte divinitatis et iiomine ejusdem subsjsientiis a.dsunt diversorum
aeternitatissalva tiugularitale, pluralitas adjeciorum . generum accideniia.; ted poiius idcirco quod idem
nominum,'id.est divinae etaeternae, reddilur plurali- - Deus Paier, vel Filius, vel Spirilus sanclus, ut.i i.ree-
lati nbminum quibus in eadem oralionis parte adji- esset omnibus rebu.-, itaetiam subesset eisdein vide-
ciuntur, id est tres el persoii.i:, quee vere rerum et. _licel qn.asi principium, quod uiique vere est, dum""'
vocum numero jiluralia suni: ita quamvis nbn riisi eis omnibus ouo-two-6'a_ vel suhsisiere siibiniiiistrat..
una eorumdemqueratio, qua unusquisqueillorum.est . Sed et hic, eie.] Quoniam loqiiendo de esscufia,
per se, et etiam tres vi -simul onntium creaiorum subsisteniia, tubsianiia, a juoposiio suo, quo naiurae
suiit una causa, unum esse, unum principium, salva atque persoiioe differentias se deinonslraiuruni jiro--
tamen Jmjus rationis singularilate, pluralilas horum posuerai, recessisse videtnr., bocc quse de iliis dicla
iiomiiium, id est, uTtoo-Tao-scf, vel substanies, recte suiit,d:citadhorum differcntias pertinere. Qnasi: De
FeJditur pluralitaii liujus nominis, quod est tres, essemia, subsislentia, substaniia, multa dicta suui;
{379 IN LIBRUMDE DUABUSNATURIS ET UNA PERSONA CIIRISTI 1380
sed hic omnia idcireo dicla sint, id esl, volo hac in- A__, sed duae.Quodfalsum esse, sicul praedietumest, dif-
tenlione dicia pulari, ut monsiraremus diffefentias fiiiitio personse sujierius dicta conviucil. Est enini
ualuric aique personae, id esl ovuia; atque uTroa-Tt,- persona, ut diciumesl, naiiirae rationabilis individua
•o-Ecar. Quo vero noinine-unuiiiquodque,id ,est ouo-tzv subsislenlia. Si auiem Cliristiis est duoe personae.
vel u7r6oTaB--v,oporleal apndLaljnos appellari, vide- quaeest igilur hominis Deique lacia conjunctio ? Num
licel an quod Graece ovoia dicitur, Latine die.lur scilicetita facta esl, qua.i, id est sicut tiicum Uuo
esseniia, sive siihsisieniia, sive nalura; et quod 'coipora, id.est vel duo lapides, vel duo ligna, .vel
Graece dicitur uTroo-TKo-tj Latine appelleiur subsji-'- lapis et liguum, vel hujusinodi alia corpora sibiifflet
stens, sive suhstantia, si-e persona, sit arbilrinm apponuntur, ut videlicet tanlum locis illa corpora
ccclesiasticae locutionis, idesreorum arbitrio relin-' juncia sint, id-esi el ex alierius qualitate niliil per-
quatur qui ecclesiasticaelocutionis usum noverunt. veniat in alterum ? quem conjunctioins modimi
Hoc tamcn inierim constet indubium, quod pracdixi- Groccivocant Y.O.XO. TzapcSzuiv, hoc est secundum ap-
diversum esse inter naluram pbsitionem.Nam xKT«Graece,
' mus"differre, hoc: esl secuiiduinLaline, Tzxpa
atque personam quoniam scilicet secunduin ulli- a;i, Biui; positio. DiligenteraHende quod his verbis
inam supradictanuiT naturae signilicationum namra breviteret obscure sign.ficafinnest, diversos seihcet
cst cujuslibet subsiantiee specilicataproprielas. Alia esseconjungendi quoelibetmodos.Ait enim quod duo
verba ponit, qnam supia |iosueril; idem lamen est corporaita sibi conjunguntur, quod in alieram nihil
sensus. Superius enim ait: Natura e-stunamquaraque ex ,111611118 pervenit qualiiate. ln quo innuit, quod
rem informans speeifica differenlia. Sed quod ibi etiam1iasibiinviceinaliquaconjunguntur,uiinailerani
' tlixit,
unamquamqiie rem, hic dixit, cujusliuet sub- ' exalteriusquaiita.ealiquidperveniai. Nigerenimlapis
stantise. Hanc enim volebat iutelligi requivoco no-"' !-!>1bolapidiap])Osiius,loco quidemalteralterijtixiaest,
miue quo dicehat rem. Quod vero ibi dixit specifica sediiequequinigerestalbiqualiiaiedicitur albtis, ne-
differeniia, liic dicit, specificaia propnelas, recte quequiest albus, nigri'qualitate dicilur niger. Ligno
ulique. Nam et ibi" quam nominabat diffefenliam, auieiu feirum vel aurum apponitur, et dicitur quiucm
paulo anle vocaveral proprietatem, dicens : Dicimus ;appositionis babitu lignuni ipsum ferratuin vel au-
diversam esse naturam 'auri atque argenli, in hoc raium; sed noiidum fcrri vel auri qualitas'proedica-
proprietatem rerum monslrare cupientes. lur de ligno. Coniingiitamen in hujusmodi apposi- •
Persona vero, etc.] Quasi : Naiura est cujuslihet lionibus eiiam alterius ad alterum quadam deno-
subslantise spectlicata proprietas. Persona vero est minatione qualilafs nomen transumi, ijisam vero
rationabilis na uroeindividuasubstantia. qualilatem nequaquam in.aitero fieri, ut iii vestium
Eanc in Cltrislo, ete.] Hucnsque naturam atque seu armorum appositionibiis. Vesiis eiiim sorde vel
personam pmpiiis differehtiisdiversas esse ostendit.. pulchritudine, et armorum piclura, sordidus, aut
Nunc Nesiorit et EulyChis errores ponere, et sub- pulcher, aut p cius, is cui licecapponunlur dicitur,
inovere iugreditur; et primo Nesloriierforem osten- cum tamen in illius subslaniia heec miuimefiani. Est
ditet destrttii. Quasi : Persona esl naturse raiiona- auiem cum non modo nomen allerius denominatur
hilis individua subsianiia. Hanc pers.onam scilicet iu alterum , verum etiam reipsa qualitas alterius fit
Nestorius opinione sua constiluii esse duplicem in in i altero : ut dulcedovel acidilas appositorum fit in
Christo : unam videlicefDei, alteram hominis. Dic.t vase, vel pomi odor in manu. Sed in his omnibus
i
enim in Chrisio unam personam esse, qtiaeest Deus.; attendendum est, quod nun lit- aliquod unum ex eo
alieram quse esi homo : et ex his duabus Clirisuun p'i' 'quod appouitur,. et ex eo cui apponitur. Non enim
esse conjtinctum. Eo sciliceterrore ad hoc dicendum < est a_iquid uiiuniiiaiuraliter ex appositis sibi lapidi-
traducius, quod puavcrit posse dii.iper_.onam in bus, albo ei nigro ; inque ex lignp et ferro, vel ex
oninibus quoquomodi)diffiniaiiiur uaturis, hoc. est, ligno etauio, neque ex homine et ejus vel veste, vel
,. qiiia pnlavit quod omnis nalura dieaiur eiiam per- :arniis; neque ex pomo et manti. Kx carne auiem et
sona. lloc enim pr.esumpto, quoniam duplicem na- < ossibus, el quibusdamaliisiit uuum corpus animaHs,
luram esse in Christo recte c nsebat , duplicem et < ex corpore el anima"unum aniinal. Ut ergo mc-
quoque personam in ipso esse confessus.est. Qua in Ilius inlelligi possit in qualibet peisona illorum ex
re eum lalsum esse superius dicia difliuitio persona., < quibus ipsa constal compasi.io, altius incipienduiu-
quae est, naturoe ratfonalis itidiviciua substantia, est. < Omne quod est, aut simpiex aut composilum
conviiicii. Qui.i non habel diffinilio pluraliler : per- < est. Quid auiem sit simplex, et quid compositum, in
. sona esl individuaesubstanli >, sed singularitcr, in- • libro 1 qui cst de bonorum llebdomade, dicturh est.
dividua substantia. Cum autem ha;e prrsonae diffi- lbi I nainque sep imo pra'p.)sitorum termino, sive re-
nitio eum falsum esse convincai, lum hoecquse se- gula, ! simplex ila diffinil : Simplex est quod esse
quitur argumeutaiio evidenier ' !
declarat ejus erro- suuui et id quod est unum babet. Oclavovero termi •
rem. in», de eo quod est compositujn,ait : Omni compo-
Vere.Si enim, eic.] Arguroentaiio hic qhalitate • sito ' aliud esi esse, altud ipsum est. Heec autem ex.
dicitur vTtbOeuic per quemdatii quasiconsensum, ge- quo < sensu accpienda sunt,' dicfum esl; uude mani-
nere autem est syllogismus, specic vero hypoiheii- festumest' unum esse aliquid in quo diversa"sibi in-
'
cus.Non enitii aliquo exlfa sumpto, parlcm suam cbn- vicem (onjuncta dicunlur, cui uni sunt esse omues
firmat, sedquasi adversarii dicto sui, quod, eslChri- U sspeciales, et hoe ,ex quibusspecialesconsianl subsi-
:Siiunam tionesse per.-onain, conseniiat, partem il- stenliaeillortim
s qtiaein ipso sibi invicem conjungun-
lam suiiiii, ut quod ex ea falsum sequatur oslendai. 1iur, et |ireeier has illee etiam quee in eodem crean-
Quo destfuclo, parlis suae manifesla vefi ate argu- tur I ex habi.u coiijunctorura. Ut homini, qui ex cor-
inenlationem concludit; ait ergo : {
pore et spiritu sibi conjunclis unus est, suni csse
SinoneslClirisliuna persona,t,equilur,p,tc.]Sedqnia omnes
< corporis atque spiritus subsisleniiee, el aliae
Nestorius, qui omiiemnaiuram pmat esse personam, < qusedam queein ipsoex eorumfiunl concursu. Idem
cx numero naturarum uieiimr iiunierum personarum, vero i homo, ex his qusesubsisteutiis adsunt qualita-
addit anle sumpto, duasque in Christo naturas esse ' tlibiis, et mensuris intervallaribus, aliquid est. Et
' «laiiifesiuin est, hoininis scilicet atque Dei; el quia < quoniaih boiuinis ex corpore et spiritu composilio
nondum salis praeittissumest, ut quod illaturtis est iitasil, quod neeutrumque necalterum ineo confun-
-leccssario iu'erat, adliuc adfit : Nec lam insipiens • < ditur, omnes illae quasmodo diximus subsistenliae
crit quisqiiaoi.-uiqui, hoc eslaliquo modo utramli- elqaalilales
( et inieiva lares iuensurae, imo eiiam
betearum, i.1e.-ia.icjuam duarum, hominis vijlelicet iiitcrvallarium
i lermitii.de ipso liominerecte dicuii-
aique Dei iiamraruin a ratione sejungai, dieens lur. 1 Haeceuim sjiiriittscorporisque conjunctio com.
Jitiamquidetn illarum duarum ualurarumesse perso- positio j est, non commistio. Nm eniip oinnis compo.
jtain, ailer;uiivert>iiO!i;sequiturutdua_inipsovideanlur £.lio
i commislio est, sicut non omnis conjunciio com.
esse jiersunoe,idest ui Chri-ius nuiisiluna persona, positio j est. Oinnis vero commistio composiiio est^
ioSl GILIiERTI PORl../T_£ COMMENTARIA. 1582
Unum enim aliquid in sese misl.i componunl; scd A < conjmiclio -/.axaTzapy.vtuiv , hoc esl seeundum ap-
vel alterius vel ulriusque qualilales aliqnas iiiixlui.i positionem,
[ Jacia sii.
confundit. Ut cum album nigrumque, misceniur, ne- . Sed si ita,-id est secundum apposilionemhumanitas
que componeniia neqtie compositum albi et nigrf divinilali _ conjuncta esl, etc.] Diigenler atlendenJum
retineiil qualitales, sed alterius speciei afficiuiuur < estquod cuni «Jixerit,quse est facta boniinis Deique
colore. Qu:e vero sine commistione fit comp sitio, (conjunctio, nunc non dicit homo Deo, sed,huinaniias
ipsis componentibus suas quascunque naluras, et ut divinitati( conjuncia est. Per quod innuit quod cum
eocdem dicantur decomposiio, facit, sicut corpoiis diccbat < honiinis Deique, volebatinlelligi huinaniialis
ei spiritus naturaj, nonmodo de corpore et spiriiu, < divinitatisque. Recie uiique quoniam et catholicos
verum etiam de bomine vere dicun'ur, et alioe quoe- < ctNestorium secuiidum Hlam naluise significaiionem,
dam quse in ipso, sicul dicium est, ex eorum fiiint < qua difinitur : Natura unamquanique rem informans
ad compositionem concursu. lnquo diligenler esl at- < specificadiflerentia, duas in Christo naturas consii-
tendendum quod.etsi quandoque non ejusdem sint tuere t superius dixerai. Neque vero alitcr intelligi
generis, quae sibi in compositionibus conjiinguniur, potest j quae dicitur inCliristo bominis Deique facta
semper tamen in al quo sunt ejusdem ralionis. < conjunclio. Est enim regula generalis, non uni tan-
Quamvis enim corpus et spiritus diversi generis iuiii i rer.um aliquarum addicta generi, nec uni tanium'
sinl, in boc tamen suiu ejusdem rationis, quqd ulra- "f "facultaii, sed in oinni facultate et oniui rerum
que bis quae prsedicantur supposita sunl, ipsa vero sgenere per se nola et. necessaiia, qnud videlicet
impossibileest jirsedicari. Nunquam enim id qnod < quoecunquesibiinviceinconjuncta sunl, inter se suis
est praedlcalur,sed esse et quod illi adest, praedica- „ proprietatibus
j sunl diversa. Non igitor illi qui Deus
"bile est ei sine tropo, non nisi de eo quod esC Sim- est, < ille qui homb est, in CJirisiopotcsi esse conjunc-
plices qiioquesubsisleniiaedivertorum sunlgenerum : lus. t Non enim est in Chrisio qui hoino sit; ted ipse
ut ralionaliias animatio ; una lamen eorum esi ra- sicut . est Deus esseniia, iia est hoirio subsi.ieiiiia.
tio, qua eorum quae sunt esse dicuntur; ideoque id lpse 1 vero sibi conjurictus esse n ui polesl, quoniam
quod esttolurn essecomponunt. Esse veroetld quod non i est a se sui proprieiaie diver.,us. Cuin ergo
est, nec ejusdem sunt generis, nec ejusdem jsunt ra- dicilur
< hominis Deique in Chrisio facta conj.,nciio,
?.!onis; et idcirco illorura conjunctio compositio esse ab i eo qui esthomo', ad id quo homo est, iu e-.t.ad
non potest. Quodain lamen rationali habitu interve- lioiniiiisnaiuramelsubsisieniiam,
1 quoevocaturhun a •
niente,unum quiddam est, sive simplex, sive compu- iriitas.quam et maihemalicaspecul-tio ab eoqui homo
situm : quod ita menscbncipit, ul in eo id quodest < abstcahii, co^cedere debet et diceruis et au-
est
et-esse,'vel quod ei adest genere et ratione, esse di- < dientis iiitelligeniia, et illam cred re iu Chris,io, qui
versa cum assensione percipiat. Videt enim i"n illo solus.est
: Deuset homo, divinitati esse conjunctam.
iuio, ei ipsuui esse quo id quod est slt, et eliam l.Iud 1 enim lectoris vigtlantia debet
' aiieridere accepiis
id quod est, quodijlo esse sit. Videtet quaedam alia idictionum sigriilicationibus, quibus significatoru'm
quai proprietaiis raiione adsuntquidem ipsi esse, in- propositi
] conveniat ratio , et de quibus inierpies id
sunt vero, vel extrinsecus affiguntur ei quod.est. In < quod dictum est intellige.;dumexplanel; verbi graiia ;
hoe"igilur uno id quod est hahet esse quo est, et ea si ! quis dicat, liomo est risihilis; iietn, horiioes. indi-
quaeipsum esse quoquomodosequunlur. Jpsum quo- 'viduoruin forma : hominis nomen quidquid in una id
qiteesseet ea quee ipsum sequuntur habeut id qtiod , in i altera afiirmalione significat. id est, et id quodin-
csi, de quo vere dicaniur. Quaenisi diversa es cnt, C| feliigitur hoino, et id-quo,esse debel homo. Quoruui
habere haherique noii possent. Niliil enim omuino îgnilicatorum illud , quod primum expostiimus , "
vel esse inse, vel hahere . e t oiesi, nee aiiquo niodo igraminatici vocant substantiam. lllud vero quod
sihi coujungi; diversa igilur intersesunt quee sibi secundoi exposuimus, cujuscunquegeneris sitinpnuii
invicem conjungunlur. Sed si omni genere onmique faculiate, qualitaiem apj;ellant. Sed m prima affir-
ratione, etsi in uno, conjunguntur,. minime lamen' inaiioin: non id quo est hoino, id est noiniuis quali-
vel in eo cbmmiscerivel illud componere pnssunt. las, scd is qui ea cst homo, id est substaniia uuininis
Iix bis igilur apparet diversos esse modos diversa risibilisesse proponilur. ln secunda vero affirmalione
sibi invicem conjungendi; et quandoque unum esse noriis qui esi homo, sed id quo est liomo, id esl no-
in quo diversa silii conjunguntiir, quandoque vero. miuis quaiias individuorum lornia diciiur. biuiiliier
non esse unuin. Uuum quoque m quo.diversa consi : quis dieat ,,animal esl sensibilc, aiiimal est genus
jtmgunlur, quaudoquesimp'ex esse, quandoque com- liominum .••item, sensibile estcorpus, sensibile est
jiosiium; in eo autem qnod compo.-itumest, quando- differentia; iiem, tistbile est homo, risibile esi jiro».
ijin: alierum, quandbque uirumque, quandoque neu- prium lominis; item album e.,1 corjioreum, album
trum conipo,.ens commisiione confundi; queeautem esl accidens : .uamvis eisdem noiuinibus rerum
oiiiui geneie oiniiiqueTalione a se diversa suni, ne- suppo.iiiu in proposiiis eimntiaiionihus lial, pnores
quaquam-sibi; componi; composilumq upque aconi- tamen de subsianfiis nojninum, seeuudae ver.o db
ponenlibus nunqu m omni geuere,.nedum omni ra- qualilaiibiis eorumdem intelligeiidae'suni. Et hujus-
tione posse esse diversum : imo si sine commislione iiiodi inliniUesunt orationes, quse sub cisdem nomi-
cst composiiio, quoriim sunt naturaliier genenim nibus noii modo sequivocis aut quolibet scheinaiis -
coiiiponeiiiii, eorumdem quoque esse coiriposiiu'ii. -D, ^genere translaii-., vcrum etiam univocis, de alhs
Sed haecoinui.inon nisi de rebus creatis inteiligi vo- .• aique aliis debeie intelligi, ipsa rerum proprietas, ct
lumus.in theologicis enim aliqua quidem similiier, orandi regula prudenleihdocei imerpretein. Omne
aliqua vero aliter esse, sequentia nos docebiint. Non •vcro noineii, diversa signiflcai, subsiantiam videlicet
enun oiniiiii neque null.i qnee in naturalibus aut ma- et qualiiatem. Ut album, idquod appcllatur album,
ilieinaiiiis imellig litur, in iheologi is accipienda quod est subsiaiilia.iiominis; et Id quo appellaiur
senimus; ideoquesubtilis.imoeaique cxercitatissinioe .- aibum, quod est ejusdem nominis qualiias. Suh
philosophiaees. e, communes utrisque et proprias eodem igitur nomine quod csi album, si quis dicat,
siiigu'oruin rationes iiotare. Et heec quidempropler album est corpus, album e_l aceidens , rei um jiro-
imperiios, qui diversarum faiuliatuiii raiiones, aut pnetaiem secuius interpres, sicut dictumest de eo
communicaui projirias, au apprbprianl comutunes, quo;l appellatur alhum, quod vere est (Oipus; lioe
leligimus; nunc ad iuoposiium redeuntes, dicimus vero de .eo quo ii|ipella!ur'album, quod vere est
qubd cum totsint reium sibi invicem cimjungciida- accidens, interprctabilur. Neque enini id quod album
rum modi, illam coujuucliunein, quoeest naluraruin est accideus e»se, neque idijuo albuiitest corpus esse,
duaruin, diviiiaesciluel ct Iniinana:, in Christo, infe- - reruiii ipsarum permitlit proprietas. Similmr eigb "
rius conlra Euiychen non esse per coniinistioneni : cum dicitur lioniinis aique Dei iu Christo lacta c<ui«
liic vero conlra Nestorium non esse, per apposiiio- juiictio, non dehel inielligi quod is quihomo cst et
ncm, o.lend t, Quasi : Qu;cro_.iiuni Dii homitiisque is qui Deus esl in Chrisio cinjuiicii sint. (n eo
i5'85 IN LIBRUMDE DUABUSNATUIUSET UNAPERSONACHRISTI. loS4
namque niliil est quod sit homo qnod ei qui in illo &Lconjunclio, nisi earum suhjecla in quibus ipsnesuot
Deus sit inlelligaiur coujuncium. Sed ipse Cbrisius vel de quihus pnvdicantur sibi invicem sccundum
qui Deris est, etiam houioest, qui nulla r.uioiie sic apposilioneiiiconjuncia sint. Naui in corjjore aniiua-
poiest cohjiingi. In ctipso itaque divina e"sseutia, qua jis, carn s et ossis natursenon appositione, sed com-
Chrisius "esiDeus, liumana suh-isteniia, qua ip_e positione conjunctse dicu tur; quoniain caro et os
est homo, recte iinelliguniur conjuncioe,et ex sensu in ipso corpore auimalis, non appositione, sed com-
aceipiehdumest quod dicitur, hominis Deique facta jiosilione conjuuc a suui. Nam quaiidocunqtieeaquae
conjuucto. Quod eiam ita accipiendum, sensuui auctor,' suiu aliquod subsi tens couipoiiuni, et ea quibus
sicul jam diximus, declaravit,cum,eumdem suut ipsa componentia totius subsisteiitjsilims pro-
fepeiens, dixit: Sed si iia humaiiiias divinitaii eon- prietatem componuni. Non aiuem universaliter con»-
juncta esi. Nc ergo lectorem decipere possil aliqia veriilur. Saepe eieriimalicujus sub-isteinis propne-'
dictio , quae cum sensuiu aur.um sonoexcitat, in tas ex multis est naiuris coniposita, ipsum lamen
quaciinqueoiatione ponatur, offert • menti quaecunque subsistens simplex ex nuiis siihsisteniibus.cjnsiai.
stgnilicat, reium proprieiatcm , quam apud philoso- Ut animaj illa specialis subsisientia , qua ipsaesl et
plios didicitrecolal, et loquendira.ioifes quas logica dicuur anima, ex ait diversissuhsisienliisconstai. liem
niinislratatiendai; atiiueo-uvT-ci-vexgrammalieorum,attende quod non : si duo >usquoesunt inaneiui-
\i'iiv ex dialecticorum seu -ophistaruni, pnutv ex bus ; iiiio ait, si duabus persMii»niaiiemibusea cou-
rheiorum locis eorisiderans, de tot signilicaiisid junctio, elc. P urima eiiiiii sunt quaejiersoiuenon
qubd ad piopositmn perlii.el, convenieniium ilii suul, quoriiiiiahqua sccundum appnsiiioiieni,aliqua
lalionuiii adniiniculis, eligal. Et ut de C-eieriserandi secuiiduiiicofiiposilioueinsibi inv cem conjuiigtiiitiu,
laceani speciebus, in affirmalioiiibus,quaeres sub- R til lapis lapidi : (juaiidoquesola apposmoiie,qtiando
- jecta ciijusreiprsedicataesuscipUnoiiien,iiitprcaetera compo.itioneconjungilur. Sed peisona personaeiiun-
quoe s.guificailui, nbiare coniendat, ibique memis quani comjioiiilur. Oiniiiiioeiiiiu niii.l unquam ex
suaeTiUelleciuniconsiituat. Quod quidani, qui cum duabus personis lieriputes.1.'Ideoque nec enruiu na-
itihil inielligant, oiuiiia judicant, hoinines impuden- tur;e najuraiii aliquamcomponere possuni. Sed se-
lissimi, dcsipiemia sapieniissimi, absque,dissereudi cuiidniiipei soi »Jum , quae quandoquecimiiugii, ad
laiione diserilssimi, iiiiiiiine coguarit a.tendendum.' se invicem apposil.onem, earumdem quoque nalurae
ideoque rion ex scnsu mentis ejus qui loqui.ur verba, ad sese dicuntur apposita-.'Si lgitur Deo et homiiie'.
' ied ex vcrbis seusum, et'alium sa.|_equam illum cui duabus personis manentibiis, naiurarum Uei et lio- -
sunt ar.iculata, accipiunt, in his eiiam qusei| si pfo- iiiinis esi ad se iuvicem facia 111Ciirisio.sccunduiu
ieruniveruanoninieiligenies, neqjuequaeloquunmr, apposiiioneni co.ijuneiionon est uuaex ipsis Chrisii
neque-de qiiibus aflirmant. Unde cum audiuiu ho- facia proprietas, efquoiiiam iuliil nisi projjr e'-aiis
ininis Deique factaui in Christo coiijunciioneni, pu- suaesingulariiale ununi esl, consequitur quod secun-
iant" quod is quiiiomo esi et is qui Deusest in dum Nesloiium, qui, qualiicr dictum esi, Deoet ho-
Christo dicantur corijuncti.Quemaduiodumsi dican- mine, duabus personis inanemihus, duas in Clinsio
lur huinani spirilus, qui aniina vocatur, corporisque natur.issibi invicem n u coinposiiione, sed apposi-
"iii Christo lacia conjunctio; recte inielligitur non tione junctas opiuatur, itihil ununiesi Ciuisius. Ae
modo id quo anima est spiritus, et quo caro est cor- per hoc. rniiitionihii, vcre. Quodeiiiiiiiioiieutunuui,
pus, id esi,'spiriluscoi'|)orisquenaiuia_, \etuni etiam nec e_se oninino poiest; siciu eiiam quod non esi,
ijisa anima qu.o esispiritus, ctesse ipsa caro quae est Q IIOIIest uuuni. I_-1eniiii philosopliismuliarum juo
surpus, esse 111Chrislo, ibiqiie conjuntia. Sed posilioiiuiriiocus,et perse nola jiroposiio, q od esse
tiuii ita, jio.est accipi, ciuu dieilur liominisDeique atque unum, universaliier-convertiiur. Quodcunque
eonjuiiciio in Clnisio 1'acla: .cilicel ut is qui homo ciiim est, uniim est; ct (luodcuiiqueunuin es>, e_i.
is qui Deus est itueliiganiur esse conjuncti; Yerbi nainque siiigularilateiii siippositaer'ei singiila-
"estettaniuin
' sed divina e-se,.t>aei liuniaiiasuhSiSieniia,iu ris i ropnetasexigil. Sicutetjilura itatemveibireiuni.
hiiniaiiilas. Neque vero hoeper ap- suppO-itarum ilta quae uni convenire non polcsl
' est diviniias et Sin ita, id esf, per ajipreiieiibiciiem proprietaiuin diversitas. Ut si quis de Platone ioqua-
piehensionem.
liumanitas diviuitati coiijiincia esi, juliil (suppte) lur, sive iiiiuin-sivemulla de ipso aliirmel, velncgel,
uiium. Nam el ipse in sequeiitibus ad.iet. Niliil verbo -ingulan hoc faciel. Non enim dicei, Plalo.e-
(uiqiiain).naturaliter uiitun, cx horuin uirisijue coii- gunl, sed legn. Nec Plaio smit, sed est honio ::Ibu<,
fecluiti ett: vidulicet uon ex his alieujus unius con- aslrologus, el hujusniodi alia. Si veio Platoneni et
' stat propiietas. Quocirca nec' Chrisii. Ac perhoc, Ckeiomm sujiponat, 11011 dicet, Plalo et Cicero est;
Cliristu?nihil esi, scilicel lionesl altqutd naiuraliter sed sunt hoc vel iila. Nisi forie verbi tropo jiraedi-
uuiini, quod lamen est. Nomcnquijipe ipsum quod cati nominis singularitali singulariias ipsius. verbi
estChiisius, ununi quiddani sigmbcat, idest, ip_uiu reddaiur : ut omnia Casar erat. Ergo quicunque
qui diciiur Christus, ciexinuliiscolleciaiii propneia- -dicitsunt, de pluribus; qurvero dicitest, deunose
Christus :-ct hoc uiielligilurex sin- loqui secundum preeceptagraniiiiaiicorumsignifical.
' icm, qua dicituf vocabuli,
gulaniate hujus ijuod esi Curistus. Lst autem illud unumquandoquesimplex, utaiiiina;
Ac 6i,|Quasi;-Voca-)ulisiugularilas uiiuinostenuii. ^" qui.ndoquecompo.-ituiuutanimal; et aliquandocon-
At quahter unum sit videndumest. Nam simplicitcr tiiiuttm, ut corpus aniuialis; aliquaudodi.gregattim,
"iiris non c=t, qui secunclum Neslorhim , ex eo qui ut acervus. Tamen, sicut simplex,iiaet coinposiium,
Deus est et ex eo qui hom.oest conjunclus est. Cer- -:suac |iroprietaiis singularilale est tuiuiu. Nec mo.do
:tum est afuem quoniam qtti Deus esi, esl etiaui per- iiilaquse iineaium suarum lerminis intcrpositis suiit
sona. Persona vero persouae nisi secundum apposi- icoiiiniua, ui corpus animalis. aut quolibet alio modo
lionprriconjiinginon poiesi. Si vero duabus personis sine i disgregaiionejunctissima,-ut ipsum animal,
inanentibuS,.illa videlicetquoe est Deus, et illa quae absque spiriius corpori-qtte dissolulione; verum-
•:
est bomo, ea conjunctio laturariim, id esl divinilatis .< et am ea quse ex piuribu^ a se invicem disgregatis
ct hiimaniiatis, lacla esl, quale superius diximus, hoc < cnjunguniur , ul acervus lapidum , aut hujusuiodi
"est secundum appositionem. Quasi: quae Deoet ho- ;aliquoruni, ehbrus lritici,jaul leguminum,aiitbnjus-
mine maneniibus personis aliter fleri non potest, imodi alloruui, suae lanien proprietalis singularitate
nihil iinnm exduobuseflici potuii. Allendequod ait: iuiium suni.
Si htimaiiitas divinitati secundum appositionem con- Sed esse , etc.] Quodcunijueest, tinum est. Sed
junela est, nihil unjim ex ulrisque confecium est; eesbe Clnistum, i.i est qttod de Christo verbi singula-
e> qiiandosecundiim apposilionem lieri inielligenda 1riiate dicaiur, est, curam omnibus, et absque mul-
"osienditcmri ait: Si duabus personis manenli- ltipliciiaiesensus iiianife-ieac sine lalsiiaie.alicujus
' sil;
bus conjunclio fitearum. In quo manifestedeinonstrat admistionei veraciier confitcmur; et quoiiiamquod-
quod nulla esl-naiurarum secundum a|>posiiionem .unqiieesi, ununi est, el Christus ost : unuin igilur
i3S5 _ • -• GILBERTIPORRET.ECOMMENTATUA: .; 135.0"
«sse proprielatis suoe singulafitaie, diclmus. Ciiri- A esi-aiqtie novuin id quod semel nee nlloalio ssecrilo
sum. Quod si itaest, ui ulique est, iioh sun!in possii ev<_iiire,ut sciiieet -naturaejus qui e-t solus
ChTislo Deuset homo.duee personee,,sed sicut ipse , Deus, convenirei composiliqnecuni.hiimana naitua,
proprii.la.is suae singularilate unus est, ita qudqiie iqiue erai ab eo dlversissima; alque ita e"xdistantibus
Vjusdein pfoprieialis'naturali dissiniiliiudine unam. ;naluris fierei. copulaiione una pirsona. Dilige.iter
ejusderriGbristi sine duhiiaiione personam esse ne- ' aliendequodaii, iieret copulalibne una pcrsoria;
cessecst; et vere. Si Christus,, qui esi el Deus et ei non iriielligas quod naiurarnm copulatione fieiei
liOiiio,qu.alitcr diximus, unus est, iuui siinl in ipso "iijjersona-,sed quod ficrefeopiiIaiioTieuna. Non eiiiiu
peuset iioino diiappersoriee.'Namsi Dcus erhomb ,. qurid eraf factiis,est Christus, sed ,'quod nbn erai.
.esseniInillo dueepersonae,ipsenbnposset"esseunus. Eiat aiitem Deuset Filiits Dei,_et persbna,-el urius,
Ciirislus. Quasi : Sed esseut _duoCiiristi, urius iile sed sine diver=ariimnaiiir.arunfcopulalioiie. Si quis
qui esset units-Deris,alter ille qui essetbbmo. Di- ergo queerat; Christus quid lactiisesi"?nemo fespou-
cere vero duos esse Christos,unus quLDeussit.alius . debit quod ipse sit factus Deus, yel tquod sit factiis'
qui horiio sit, nihil est aliud nisi insania meniis jirre- Filius Dei, velVjuodsft faelus persona, yel ijiiod sit
cipilatac,"asua quasi quadam alliludinc ratibnis. Ctir faclus unus; sed _quodsit factus diversarum natura-
enim orhnino duos illos, videlicfetunum honiineiii, ruin copulatiune Jinus.. Quid unus? Unum loiuin,
alium Deuni,audealNes.oriusvocare.Chiistos?Quasi: iinuni composituiti, et bujusmodi. Et hajc est jni-
.-Nulla.xmmihoest raiio. Atque ilenTadmirans idenf rahilis novitas. Sulenl quidein -usu nascentiutu*
repetit, ut rationem illam qua":quselibetquibus ipsa qui vbcalur' nalura, In.una persona ,-pluiiina di'
'convei.il possunl duo vbcari, ab islis reinoveat. Ail R' versaruni".specierum conjungi : ,ut carnes, ossa*
_ergq :Y.el cur eum qni Derisest vocet Chrisijim, si " sanguis; cholera , et hujusmodi, et -cum ,h s oni-
eum quoquequi homo esCappellaiurusestGhrisium, nibus anima, quee lamen inter se aliquo genere et
cum Is qui natura Deus estêt is.qui natura homq cst aliqiia faiione coiiveniunt. Item suhsisieiuise',gene
iiihil habeanl riaturaliier"simile, et ut-alio nomine rales et diffcrenlia'es, quae paites sunt- spirilalium
idem dicaiiir . niiiil babeant . cohjuriciiini.exDei al- subsisientiafum; et-accidentia, quie eliam min.e-
que Iiomjiiis.facta,imo simaneanldusepersonse, licta rantur inpariibus.personalium proprielatum, quaa
cnpulaiionej. Sensus: Cuf simili nomine abhlaiur. inlerse quandoqiiealiquo genefe scmpcr aliqua ra-
In diversissimis naluris?'-curri scilicet,-si c.ogitur-..liorie conveniuht;.sed quod qmni genere ouiniqiie,
Clirisiuii) difiinire, uirisque (ut ipse dicii) C.iristis latjone tliveisa"aliijuod uniim componereiit, nulla
_non possit adhibereunam substanliani-difiniiionis,.. unquam consuetudo riascenlium babuit-; quodiamen
id est substanlialem, salleni secundumsubstantiam .- in ea persona qiiaj^Chrisius vocatur, facium est, in
formac, eisi .nbii secunduniformam suhsianlisedif- qua diviheeesseniiseconjuncta esihumana subsisieii- _
firiiiioiieni.Tlaec enim spla ratio qua.cujuslibet no,- tia, quaeab.ea.non modo omni genere, yerurn etiam
minis ;appellatib naturaiiter eslcommimis, si videli- xim.niralione inteiligitur essedivcrsa : ilia enim e-t
cet qualitas secunduin quam est nomen iilis quoruni esseiiii<iista:est-subsisientla; illa sine principio,
est nomen, toia formeesubstantiae est couununis,ut iia;c' ex jiriiicipio; illa creator esl," isia creaiura
Iipiho velalbum. Qu.h cominunio int.h Deuinet bo- aliquid est. Undebarum in Chrislo facta conj'unct:o,
" minem, neque secuudumaliquam subsistintiam,he- .novjtas est.-Secunduni Nestorii vero senteniiam, qui
que secundum aliquod accidens esse |,oiest: quo- sicut erant ante iiicarnalioneiri Christi diviniias;.et _
niamUeusetboriio n.ulloge.nere.riulloaccideniepos-Cl humaijitas, videlicetsirie aliquasui inler se copula-
sunt esse cbnformes; et iia ndrnen hoc qtiod est liorie, ita Christo incarnaio d;cit;eas manere, qhid
Cbristus, de Deo el homiiie,"persnnis/videlicet lam cohtigitnovi?"Ac sidicat, hibil, qubd ex ye.fbisip-
genere quamhidividrialiproprietate inier se diver-sis, siiis nianifestum-esi; inquit eniin :_Huniaiftasdivim-
-_univocaappel.atione prsedicari non pqtestVVere; tasque servanl proprias personas, id est^ sicut aifte
eiemrn,si Defaique hominis'diversasecunduuigerius incarnationem - Chrisli, Deuset homo.erant diversaa
substaiitja est, uT ulique "est", untimqiie rionieri " pers mae, iia et post incarnaiionenl. Et quasi hoo
Chrisli, inuirisqueyid est.uierque"-appellatur,"boc omnibus .deheat esse indubium, tjuadam id adniira-
noinen quudest Christus, nec conjunclio diversafnm tionis forma confirmat, dicens : Quando eiiim noii
substaniiaruuL, id estdivinae esseritiseet huirianae fuit_propria divinijaiis uha, itemque f.ropriaJirima-
subsislentia',unamijuod in priricipio erat personam niiatis aha' persona? Quasi: Quando -iionfuft Deus
crediturfecisse quod nonerat, id est gigaritemge- a.liapersoriaquam homo, et alia homoquam Dehs?
iriinse substanliae,aequivocumest nqrnen Cbrisli, id Qiiandovero notiierit^^Jriasi: -Seiuper fiiil, etsem-
est nomehhoc quod est Cbristiis, e.tnulla una diffi- per eiit, alia.liie abilla; vel qriid amplius? Quasi :
.niliohepolesl concludi; quasi: Quod nonest verum. Quid-novi contigii? etc".Ve! quidainplius contigit
Seushs.iNeque univoca, riequesequivociappellatione ' in generatipne Jesu, quarii in generatione cujuslibet
duarum in Chrislo persoiiarurii; nomenest Chfistus. "'alierjus hominis;si discretisutrisque perspnis, id est.
Quibus auiem, elc. ] Hucusque dialeclicis"raliociT ,Deo ei homine, discretae eliam"fuere naihrse, id est
naiionibus-unain esse personam Chrisii nbn duas divinitaset humamias? Ita enim, qualitef dietum
ostendit.- Nuiic riiethrum .utens firmamento, mulia _" est, discrelis videlicet manentihus personis, id es',
breviter"langji,- quibus idem lirmissimebstendit. f»Deo et homine, illic, -lioc est in generatione Jesu,
Qiiasi',duo'sdicereCliris'os,unum-.Deum,alterumho- ', nullacorijiinctionaiurarum, diviiiiiatis scilicetet hu-
mitiem, nulla ralio liabet. Auctorifai autem, qua hoc manitalis, potuit esse, ut intjuolibet homine, id csi
posse astrui videaiurj siuiililcr nulla"esi":nani quibus in cujuslihet Iio.minis"geheratione; ciijus~hominis"
unquauiScripiuris ad irilelligendum Deumet homi- Deoauctore.atque operariie gcnerali, cuin propria,
hcm nomen Chrisii geminatur? Ac si dicat: nullae. et adeo per prbprietatem suam discret.tpersona sub-
Quid veronovi, hoc esi,quid noynni per adventum "sistai,"nulla -divinitas, non dico Graxe >eciindrim
Salvaiorlsefreclumest, si.in hominis quseque,credN niunus veLmurieris quemlibet usum, sed dico.excel-
tura Deo facta assuniptione, -Deus atque. homo di-" leulissiniae subslantiae, id e'.t esseniiae est.ei", lioc
versse manserunl personse:?Hic si qiiis dicat,-cre- est, ejus hunianaenatufse aliqua composiiione con-
ditunie in hac assumptibne aliqua novitas facia?' juucta. Deus enim, qui nusqtiam noii est, ubiqui;
-Respondenius: lla. utique-. Nam catliolicis et" fidei suse,'substaniioeplenitudine toius' esi, ideoque in
veritas, et raritas miraculi cons.tat, iu eo quod Deus oinni homine est,-cui etiain ad aliquos usus Paief c.t
diciiurlio.ininemass.umpsisse.Hocaiitem miraculum, Filius donaiit Spiriium suura. Sed' nullus illor.um
ex liis cst ex admtralio solet coutingere, vi- essentia divinitatis suae hnihariiiali qua hoirio o-t
- delicet ex reiquihus magniludine alque novitaie. Qu,im .composiiae Ueuse.t. Jesus au eiii solus esl, iu quo
enim magnum e-i,"hoe'"quamque novumJ Quasti omnis pleniludo divinitalis est: nam et sicut ubiijue
Nihii laiii.iiovuinlamqnem.ignuineslfquam magnuin elextra qihhia, iia in ejus humano corjiore atyrie
" ''
PATROL.LXIV. , kk
I38V 1N LIBRUM DKDUABUS NATURIS ET UNA PERSONA CHRISTI 138!
spirifuPaier, ct Filius, el eorutti spiritus totus esi, A est Cliristi, quse sicut semper fuit Deus, ila seiii- :
.spirilus quoque Pairis, el suus ail quoscunque usus, per fuit persona, in assumpiione bumaniiatis noh
idem Jcsus vult, in ipso est. Pater qurique in ipso est est ex conjuiictione divinitalis et humanilatis una.
personali proprielale, alius ab ipso; sicutet Spiritus Sed forsitan, etc.] Quasi : Nihil intererit cur non
sanctus in ipso,personali proprietaie aiiusesiabipso.. sanctos quoque. viros, etc. Sed forsitan dicat Nesio-
Ipse veroin seesse non potcsi, undecum ipsedixissel: rius illos quoque, id est sanctos, perquos mira quae-
Paterin me est, nonsubjunxit,ef ego intrie; sed pn- ' dam est operata Divinitas, vocari.Christos : fateor,
lius, et ego in Patre. Sunlergo in Fiiio, Paler et Spi- sed non veros Christbs, imo ad imaginera veri Chri-
ritus sancius, pcrsonalibus proprielatibus ibidem, sisti : et quare ad imaginem ejus, paulo post dicei.
cut et uhiquealii ab ipso :ipse vero,non iii se,quo- Quod si nulla una persona conjuncta est ex bomine
niam personali proprietate a seipsb alius esse nori atque Deo, idest, si persnnee ,unius proprielas ex
pqlest; in corpore tamen ejns et anima, sicul diclum humana atqtie divina nalura.noh constat, arbitrabi-
_est, et Paier,'ct Filius, et Spiritus sancins, lofus est, mtir omnes illos qui vocanlitr Christi, non ad-ima--
et personalibus proprietatibus diversi a corpore ip- ginem veri Chrjsti Christos vocari, sed ita veros
sius et anima. Nam neque cofpus ejus neque anima, Chrisios esse, ut arbitreriiur bic esse verum Cliri-
est ,\el Pater, vel Filtus, vel Spiritus sanctus. Es- sium qtii creditur gen lus esse de Virgine. Et quare
senlia vero qua Filiuscum Palre et Spiriiu sancio arbilramur. supponit: NuJla quippe persona secun-
idem . ingulariler et in*lividuaiitcrest, subsistent is dum Neslorium, in lioc Christo vero est adunata ex
corjioris ejus ei anima1, imo lo i humanilali in ipso Dei alque houiinis copulatione, id est bujus person;e,
conjnncia est, quod in nullo hoinine alio factum est. " quae est Chfistus, qui esse ccepitnunquam persona,
Unde itullus a.liorum,quamvis in eorum corporibus individualis proprietas minime intelligenda est ex
atgue animabus," iiuo in ipsis P.iter, et Filius, et divina et huiiiana natura constare,' sed Deutn et-
. eorum Spiritus" sit, quamvis etiarri illis a Patre et hqminem in Cbristo diversas esse personas. Sicut
Filio et Spirilus sanetus datus sit, et multaegratia. in nee in eis, sanctis vidclicet, qui Dei Palris, et ipsius
eodem Spirilu, uullus unquam divinitatis. essentia Chrisli ejus Filii, Spiritu sancto sibi per graiiam
Deus est. Ipse vero cujus essentise humana subsis- dalo, ile"venluro iu carne Cbristo preedicabant,quo-
ieniia conjuncta
* esi, ei Deuset homo est. rum soilicet person.iies pfoprietates nequaquam ex
Sed fortasseJesum,ete.j Superius cur duos Ne_t<.- divina et humana riatura erani compositee -. sed
rius Christos, unuiriDeum, alterum bominem^diceret, unusquisque illorum erat persona, et Spirilus Pairis
admirans quserebai, cum neque univoca appellatione .ei Filii, iflis ab eodem Paire et a Filio dafus, alia
possent, neque aequivoca,prseterScriplurarum usura -ah ipsiserat persona, ad usus diversos vere illis data,
deberent duo Christi dici. Nunc quod nec etiam et adhuncusum maxime, ui, sicut jam dictum esi, de
nomiiiis translaiione eosdem, id est Detitnet bomi- venturo Chrisio jiraedicarent. Rropter quod, hoc e.-t,
nem, duos dici Cliristos e.onveniai,ostendil. Quasr: cujusipsofumcumChrisloconsofliiratione,ipsiquoque
Deum et liominem, quos in ijiso duas dicit Nesiorius appellati suntChristi, qhiaperhbcquodam modo erant
esse personas, cur appellet Cluistos miror, cum, ejus, quenfsua j.raedicatione-ostendebani,imago.
liih.l. siinile habeani,'eic. Sed fonasse Jesuni, id.est Jqm vlro, etc.J Quasi : His quee diximus. patet
personani hominis, illam.vidclicet personam quain in Deum.et Iioniinem non esse in Clirfsto dnaspersunas.
-Christohominem-esseputat, idcireo vocet Christum, Jam vero sequilur id quod omniuoindiibium est, ut
quoniam divinilas quajdam, mira quaedamsit ope- Q| •scilicet Deo et bomine in Christo secundum Nesto-
iata per eum. Quasi Vsieut Scripturae de veniuro riuin manehtibus diversis personis, nullo modo cr__-
Jilessia pronii-erant. Esto. Quasi: Concedatur hoc. datur hunianitas esse assumpla a diviuitate,, quod
Deumvero ipsum,"jllam videlicel persoham qiiairi ih " lameh recle eredentium fldes habet. Diligenier at-
Christo putat esse Deum, cur vocet appellatione tende quod dicilur a divinitaie.assumpla humauitas^ •
Christi? Quasi: Vocet illam quoque Chrislum eadcm et non tam ex diclionibis sensum, quam exsensu
causa ? Qubniam scilicet divinitas mira quaedani sit diciio.ncs judicaturus,- quid secund .m gramniaticos
operata pcr cam? Ac si dicat: Non conveuii. Si.verc loculio, quid secuiidura rhetores clbculio lectoribus.
Neslorius dicat illam personam quam "hi Chn.sto inielligendumminisiret, exrerum ipsarum proprie-
esse hominem pulat, hac de causa recte vocari laiibus disee. Auctores enira consueverunt dtctioni-
Chistum, quoniam divinitas mira quoedainsiiope- bus sensus eisdem s >pe diversos, seepe diversis eos-
rata per eum, qussro cnr non ipsa quqque elemeiita, dernproferre. Ex eodem enim intelleciu dictum in-
id est, lerram, aquam, aerem, igneni, sjniiii voca- venlfur, et Deus assumpsit homineni, ei divinitas
bulo audeat appellare, per quoe Deus "mira quse» assumpsit .hiimanilatem.-illud peisonoe, hoc naiura-
dam quoiidieinlsmotibus,.geiieiationis, corruptionis., rum nominibus.Illa eriitn nomina, idest Deus homo,
augmenti, diminulionis, alteralionis et-eiiam secun- a naturis quidem diver.sis, sed tamen personae.unius
dum locum muiaiionis, operaiur. An iiifiimabu si- sunt nomina. Ha^c vero, id esi divinitas el humani-
iniHtadinis rationcm, dicens 11011 "ad rem pertinere las, nalurarum sunt nomina; sed illa, boc est Deus
_qupd,de clementis opponimus, ideo quia irrationa- el homOj-quaiidoquecx inielleciu personse, quando-
biles substantiaenon possunf, sfcut sujiradiciuin esi, n que ex Uilellectu naturarum, utraque tjuandoque-
habere per.onam, id est esse personee qua; Chrisii " alterum pro persona, alterum pro naiura-inielli-
vocabulum exclpere possint? Quasi :-Non yal.ebit, . genda ponuntur. Simililer et liic, id est diviuitas
quoniam et irralionabiles siibsianliae plurimee siiiit et humanilas, aut uiraque |)ro naluris, aut utraque
quse et personse sunt, et per eas mira qusedamdivi- pro persona, aut aferum pro persona, allerutri pro
liitas-operalur, nulla lamen e*rum Chrisius voc.uur. natura dicitur. Nam cum dieiirius, Deus assunqisit
Norineeienim in quibusdam honiinibus, in se satic- hominem, el divinltas assumpsit humanitatem, ex
tis, ac quantum ad alios, diviui eullus j)ieiate conspi- eodem hic dicimus ~sensu, et ibi Deuset hic divi-
cuis, aperlus Divinitalis actus agnoscitur, quorum nitas ad inielligendam personam; homiuem vero
tamen, ac si dicat, nemo Christus vocatur? ldeo jue el bumaitltatem, ad iiitelligendam nalurairi his ora-
illa persona in Chrislo quain. putat esse homiuein, tionibus proferuntur. Non enim assumpsit persona
non ideirco appellabitur Christus, quoiiiam per eufn personam, neque natura riaturam, neque riatura per-
mira quaedamsit operala divinjtas. Nihil pnim inte- sonam, sed lantummodo personanaturam :f'ormam
rerit cur non sancios quoque viros, per quos D/us enim servi nihil nisi Christus accepit. Sed Nesto-
iriira operaiur, nec eorum subsistemiis, quibus ali- rius audiens, Deus assumpsit bominem, putat iutel-
quid sunt, copulata divinitas eadein aj pellatione ligeudutn quod qui, Deus eraf eum qui homo est
dtgneiur. ut scilicet voceiuur Chrisli, si pertona quee' assutiijiserit; quod esse non poiest, uaih unus et
' lu lextu biipra, col. ia.6,iegilur: Esto vero, Deumi. - - •
.
1389 GlLBERTl PORRET-E"COMMENTARIA. "1390
idem est Cbristus, videlicet qui et Deus'erat,.et ho- A genus
g humap.uni,et iiem aliis^verbisidem diclt: Nulla-
-uio PS<,"qiii se ipse ipsuni nulla raiione assumere, iu i nos salus processit Christigeneralione, qua a di-
potuit : quia non nisi diversorum ulla potest es-e vinitate v non essel assumpta liumanitas. To't; quasi :
assumptio. Quod si in Christo unain putat esse per- Muliorum
JS prophetarum scfipturoe illtisere populum .
soiiam iilum qui Deus erat, alleram vero esse perso- credeiueni
c Chrisfi generatione in se processisse sa-
nam illum qui horiioest, atque Illum qui Deus erat lulenf. I Oninisauciorilas Veteris Testamenii sperna-.
eurn qui homo esl assumpsisse;"hoc quoque impo.-si- fur, 1 -per.quam auctofiiatem promitlitur mundo salus"
bile esl. Nam sicutomhino ideiii, ila omnirio.diver- Chrisii
C generalione. Manifeslum est autem per ea
suni -assurni nonpotest. Non vero sunt aliqua inler quee c, Nestorius'opinaiur, eam -rion"provenisse, si vi-
se magis.diversaquam ea quseorrinLgenere ef per- •-8delicet in Christo Deiet hominis eadem diversiias
sonalibus.proprietatibus diversa siint. Non-iridefinite este in persona qiia. eslin natura, hoc est, si in Cliri-
dicimus genere, sed universaliler omni genere. Nec sto s Deus et homoiia sunt diversoepersorise,sicut in
- dicimus-quibuslibetproprielalibus, sed personalibus iipso divinilas et humaniias "surit diversse naturse.
proprietaiibns. Sunt enim quse differunl genere, sed . E/umdem
I "quippe salvum fecii, quem hori. miniura
non omni: ut lajis et lignum, quse lamen uno genere oofiginali concupiscenlia, sed divina gralia.prseeunle
corpora suhl, etdifferunt proprietaiibus, sed non perf cerediiur assumpsisse. Altende quod ait eumdem, et
sonalibus, ideqque unum aliquod cpmponere pos- cquem, et noh ihleliigas; quod eum.qui liomo esi,
sunl: ut domumyvel bujusmodi aliud. Sunt etiam Christus ( qui e<t Deus, et Filius Dei assumpserit. Hoc
quse oirini.genere, ae per hoc lotisprbprietifibus, c
enim auclor bujus sui tractatus exputat disputatione:
sed non personalibus, et idcircoin unoesse possunt: R,' quoniain
<] nulla raiione vel seipsum, vel aliani a se-
ut color et snperficies, quae nullo genere, nulla p'ro- iipso personam assumere poiuit. Sed rii ipse, qui ut
prietalum naturalmm parte conveniunt; eijamen in " natura r Deus erat, et relatipne Dei Patris-FiHus, et
uno sunt,"qiinniam earum proprielates persoriales iindividuali.proprietate essef etiam boino, assumpsil
. nbn ,sunt. Non enim color per se a superficie unus, "e"a "c qnae sunt bominis, id cst huinanum corpusVei
erijus pro|>rieias.id non efficjt ut cum superficie in humanam
I animam, et eliani usque ad similitudinem
urio esse uon joss.t. Iiem sunl qnecilamquae pro- sservi fdrinam bumanam, el hoc.in seipso ab, bmni
prielatibiiscliam personalibus differunt, el lamen realu i atqub vitii necessiiale"per graliam munda glo-
omni genere suo et spccie etiam <on.ormiasiini: ut irificavii; i_tidcirco dicilur liominemet assumpsisse
- Platoêl Cicerb. Sunt etiam quae conveniunl,"noq et c salvum fecisse. Si vero qubd opinalur-Nestorius
dico diversarum numei;onaiurariim stiarum imagi- iverum est, hoc est si manel aeque ir_ Christp divirise
naria vel suhstanliali conformilale, sed unius simpli- i"atque humanee naturae.personsequediscreiio, uullc
cis atque iudividuseessenlieesingulatitaie.Differunt --<omninoiiominisa Deo assumptioinlelligi potest. Qui
autem persdnalihusproprietatibus, ul Deus Pater, et igitbrI manenle bominis persona assumi non potuit,
ejus Filius, et ulrorumque Sp;ritus. Sed, sieut jam .' :jufe
j non videbitur per Chrisii generalionem potuisse
diximus, non sunliiorum oninium aliqua a se invi- saLari. i Noh est igitur hoc qubque, quoiiaVatholici.s
cem ila diversa, sicut eaquee omni genere tolisque ;reetei crediluf.et optatur, vi.lelicet per Christi gene-
personalibus propfietatibus .differunl. Oranino enim ratiorieni
I hunianam, bominum saivata-natura; qutfd
^disj'unctasuiit quae aequepersbnis nalurisque sepa- credi < nefas est. Exhis igitnr niatiifestumest quod in
ranlur, Id est quae peisonalibus proprietatibus et _ Christbl non sunt duae personse Deus et bonio, sed
naiiiraruiu dissimilitudine""di-tant, prorsus ,(inqu3m)C] ".ipse Chrisius-una persona.esi, ^divina csseniia vpre
disjuncta sunt. Nec magis, imo,nec iantum homines Deris, et.buniana. subsists-nliavere homo. Sed post-
bbvesqtieinter se disjtiiicti stint, quam divirnias hu- < quam pemiulta sint quee Iiunf, Nestorii sensum de
manilasque in Christo dis,crela"est,si in assumptipne < diversitaiehefsonarum in Chrisio valeant impugnare
qua Deus liominem creditur as-umpsisse, ipsa di\i- iatque perfririgere,. lamen de argumentorum copia
, nitaset humanitas,-id e_l Deus et hbmo, mansere hepciiiieririiHbassesuffieiat.
persona?. Homines quijipe ac boves, a se invicem Trqnseundum qujppe est ad Eulychen,qui, -eie..]
proprietalihus speciebusqueilisjuicii, una animalis, Hueusque efrorem Nestoiii el posuit et deslruxit,"
hoeesl generis commuiiitate, quae est per subsian- nunc efrorem Eutjchis simililcr prius pbnil, et
iialcm in ipsb confofmiiatem,junguntrir. Illis-enim, "jjosiea
j destruit. Hic eteaim fcuih.essetcvagatus ab
hoceU hominibusetbobus; etsi secundum proprie- "orbitis ^veterum, lioe esi cum dimisissef vesiigia
tates et.^pecies. diffefentibus, est tamen communis aniiquorum, cucurrit. id est velociier incidirin er-
secundum genus subsiantia. Et qualiler hoc inleiligi rorem cqnlrarinni errori Nesioiii, asserens tanium
-debet, explanat aliis veibis, eunidem sensuni repe- 'abessea calholica. fidei yeriiate qubdNesiorjus opi-
,tens ita : Eademque universalitalis"collectione ria- "natur, ut yid.licel credatur, hoc est "credi ,'debcat
tura. Qubdenim dix.erat t,ubstantia,iioe dicii n tura, gemina persbna esse in Christo, ut ne naturarii qui-
' et
Tjuoddixerai communis, hoc dici.leadepi; et quod denr duplicem esse in ep opofleat confiferiVAit
hixeral secundum genus,' h,oc dicii uuiversaliiatis "qtiippeEuiyches iia esse assumpium a Deb honii-
-colleciione. Prqpriorb eienim ' Scripturarum usu , nem, id est-hu-hanam naturam, ut.scilicet ea, hoc
substantia, quae alio nomine dicitur suhsislentia, est _ est talis hominiscum Deo aduuatiofacta sit, ut na- '
ebruui quae per eam subsismntnaiura; genus vero **' LMuraIuimana in eo.posl adunadonem non mahserit:
nihil ali.udpuiauduriiesi, nisisubsisteritiarum secnn- hiijus autem_errorprobaliitur ex eodem forileex quo
dum loiarii eorum proprieiaiem, ex rehus secundura errorNestofii, vere. NamsiculNestoriusarbiiralur non
suas differeniilius siihilitudine conijiaiata' posse esse in aliquoiiaturam' duplicerij,quin persona
• jspecies
eollecjib. Qua similiiudinis conip.ifafioneomnes iliae iiefet duplex: quod ideo arbitratur, qtiia (sicutsupra
. subsisieiiiia;dicuniur unnm -universale,-unum divi- ..'"dieiumest) in omriibusnamris putal dici posse perso-
duum, uriumcomnuine, uiiuriigenhs, una eademque nam jaiqu.e ideocuminCbrisloessenatufam duplicimi
natura. Hac itaque communi naturabomines, sicut confiterelur',.duplicemetiam essepersonam credidit,
dictum esi, bovesqtie jungunlur;VDeo "vero aique itaquoqueEuiychesnonputavitnaturamduplicemesse
ifomini quid non erit disjunctum diversa ralione, si in aliqiio sine .dnplicatione personas; et ideo cum
scilicet sub diversilaie~naturae. illorum, quee certa nbn confiiereiur duplicem in Chrislo esse-personam,
est, quoiiiam essentiae Creatofis nulla rei creatae arbitratus est corisequens esse ul ejus unatantima
Subsistenliapotest substaritialisimilitudineesse con- videaturesse natura. IiaqtieNeslorius, tani secundum
formi-, personarum quoquediscretio in'Christoinan- nattiralium quam secunrium theoiogicprum rationes
.sisse credaiur? , . reete tehens in Christo esse naturam duplicem, hoc
, Non esi igilur,eic.] Quasi: Deoet hqmiue in Clfri- esl divinam el humanam, non modo falso contra
sio personis manenlibus, nullo modo credimr a~di- philosophia.vferitiitem,verum eiiam sacrilege contia,
viniiate asstimpta humanilas.Noiipst igitur salvatum Chrisiianoefidei re!igio;,eui, confilelur duas -ih eo-
«Sul 'IN-LIBRUM DE _DL'ARUSNAT-URISET UNA PERSONA CIIRISTI 1382
dem e se personas : unarn viifelicet qu;c Deus cst, A tesl naluram bumanam in Christo fuisse non a
"itllerain qnoe-honioest. Eiiiyches vero recie, quan- Maria suinptun disjiutat, et nequaquam boc fieri
tum ad rei veriiatem el catholicam iidem, credens '' potuisse demonslrai. Quasi : Aut nonassumenle, aut
'Chrisium esseunam laniiimpersonam; el falso con- iassumente Chrisio de Maria corpus, etc. De quibus
ira ratio.pes, et impie contra rcligionem, credit unam verbis no.sciturilJuddisjuncium, quod videlicelinier-
' quoque ipsius solam divinam scilicet esse uaturam. rogabimus, lioc modo dicenies : Natns ex Maria
Qni Euiyches, convicius non argumenio uuo qu.oe- iChristus, aut ab ea carnem iraxit, aut minimeab ea".
slionis piirgaretiii'ambiguum, sed ipsa e.idemia re- Quod si non conlitetur Eulyches ex ea Chrslum
runi : quod-recte dico; quandoquidem omnibns, traxjsse earnem humanam, dical, quo homineinduius
aiisque quibuslibel exira sumplis invenlis, manife- iadvenerit, id est cujus humana substaniia factus •
stnm esl aliam osse naturam homlnis, aliam Dei., ait homo apparuerit; et secnndum quam ^divisiouem
se confiteri duas in Christo csse naturas , sed hoc _hominisvelit
_ sibi dici, quoque o«tendil, ipsemet di-
anie adunatioijein divinaeet humame iiaiui'_e,uuam videiis etdicens: Uirumne eo qui proevaricatione
vero esse post adunationetn. Qtiaesententia ipsius nun -peccati, ab lionoreconditioiiis humaiisedeciderit, an
aperte quod vult-eloquitur, idest cui sensui inetitis alio induius? Si dixerit c.irad adveneril, indutus eo-
illii.s haec verba, videlicet anle et-post sint artru- de cujus semine quadam qtiasi generationis propa-
lata, et cx quo ipsius sensu prolata sinl, certa pro- gilione
| du.cttisest horno, dicat quem prseierMariam,
prietaiis significalione non exprimimr. Nam et anie id est cujus alterius subslaiuiani esl vestila divini-
,ex diversi preecedentis, et post ex diversi .seijueutis , las? El rectequserq quem aliuin:nam si nnn ex s'e-
iemporis iniellcclu, poiest proferri. Ut lamen ejus *»' mine Abrahaeatquc David.etposlremoMarise(quasi), "
demen.iam perseruiemur, hanc temporuiri diversi- de quibus lioc promissum fuerat-, fuii caro illa qua
la'eni divisione exponimus, ostensuri quoniamquod- tClirfslus de Maria natus esl, ostendal ex cujus ho- -
libet horum" temporum' quoe riianifeslibit divisio, minis 1 carne sit derivaius. Et proprie loquor dicendo
velil intelligi, dicend», ante el post; lamen impos- ' rderivaius, qiioiiiam post prinium lioinineiii, Adam
sibile esteam quam ipse ojintiiir divinitatis buma- videlicei,
. outiiis caro humana, ex humana carne qua"-,
nitatisque fieri adunationem. Dicimus ergo quod dani i projiagatione diducilur.Mulier namqiie qu;e illi
adunatio lisecdivinseel humansf. iiaiursein Christo, in i adjulorium data esi, de costa ipsius legilur fuisse
aut temptis generationisejus, seilicet inVuero Yir- fonnaia;
f ex b s vero et deinceps ex mare elfcniina,'
ginis facta esl, quoniam tunc Verbum caro factum minislra i originali concujii.-ceniia, deciso itlriusque
est; aullempus resurrectionis, quoniam luucanima < corpore, quieunque praeicfCliii_tumôneraiur. lpse
humana, quse"vcra Clirisii niorte fuerat ab -ejus cor- quoque Clirisius, non qnidem niinistraofiginalicon-
pore separata, eidem conjuucia esl. Sed si lempore cupiscenlia, sed sola ineffabiliet inscrutabili divina
geuerationis adunatio facia est, quoJ dicit ante adu- operanle graiia, deciso hominis eorpore, homo fa-
nationem.factam, in Christonaiuras illas, divinam , ciu. est. Sed si quemliominem jirxier Miriam Yir-
scilicel el humanam, fuisse duas : ideo dicit quoniam ginem Eutyches dixerit, a quo.humana generalio.
carnem illam quam, Christus assumpsit in "Virgine Salvatoris sumpla sil? Duoilii indeinferriposse vi-.
(sicut prsedictumesi), evideniia lerum <onviclus, dentur, quod v.delicetet ipseerroresuo confundetur..
recte dicit a divina natura, aniequam Chiistus,illam el illusus ipse fal-se oplnionis errofe, videbitur ali
assuinerct, esse djversam. Sed de carne illa duarum . illis qui Scripturas noverunt ascribere sua asser-
jjuas ponemiis opiriionumunam liahere videtur. Yi-,C tibne mendacii nolam.sumni_eDivinitati, quse men-
detur enim putare quod Valcnliniani putaverunt, tiri non potest; et rectevidebitur, quandoquidem in
videlkei.etiam anle generationem Christi ibi.se _-sanctis, hoc est immutabilitaie dietorum lirmis divi-
iiumaham-carnem non a Mariasumptam, sedaliquo nalionibus, id est prophetiis, (juibus divino reve-
alio modo, incarnationi Illius' prseparaiam ; Mariam lante numine plurima quoe,bumanam latebant ratie-
vero virginem appositam, ex qua caro illa, quse ex nem manifesiapatueriint, promitiitur Abraliaeaique
ea Yirgine sumpta non,esset, nasceneiur;illam vero David, nbn dico ex" eorum, sed dieo ul ex eorinn
•carnem quse ante generalionem, sicut diclum est, semine toti ihundo salus, hoc est ille per qtiem fit
-faeril, a substantia diviniiatis, hocest a divinitate, salus, oriatur. Tunc enini non modo quod eveniat,
et divisam atque scparatam, idest omninodiversam; verum etiam ut eveniat, promitii aliquid" dicitur,
cum Chrisiusex Yirgine natus est, ita adunalam esse cum promissionem ipsam rei eventus~necessario
Oe-o,id est divinse naturse, ut utraque nalura, vide- sequitur. Nicdico necessarius sequitur, sed neces-
l:cel divina et liumana, viderelur esse facti una sario sequilur. Quod ulique flt, cum "abeoqui men-
-tautum natura. Yel si hsec ejus non est senteniia de tiri non poiest, id est a Deo promiiiimr. Heeie '
carne Christi,quod scilicet non a Maria sumplasit, ergo rjromillitur, ut ex eorura semine, etc,-cfim
illa potcrit esse (dicenlis duas naturas esse Christi, praesertim si humana carb conceptione , Salvato-
atite adunaiionem, unam post adunat:onem,si,,sicut ris ab aliquo sump.a esi, non abalio.sumi pqtuerit',
diclum est, adunatiogeneraiionefacta est), ut vide- :nisi unus etiam promissione veritatis, imrno ye.ritate
iicet corpus quidem sumpserita Maria, quod lenet promissionis procreabaiur, id est Abrahara et David.
caiholica fides; sed aniequam illud sumeret.-diver- r,, Si igilur corpushumanumnon est sumpluma Maria,"-
sam fuisse ab invicem deilatis humanitatisque nalu- sed a quolibet alio homine per Mariam , lamen esl
rnm : sumptam vero humanain naturam, es.e faciam .procreaium quod fuerat primorum pareiitum praj-
unam cum Deitate, atque omnino illam cessisse in varIcationecorrupliim,.id cst, si bocEutyches opi-
subslaniiam divinilalis, hoc est in ipsam diviniiatem. natur, superius dicio, quod est a consequenlibus ar-
Quod si hanc aduiiatibnem non pulat esse factam gumento, repellilur. Quod si non ,eoiiomine, id est
-:generationp. sed resurrectione, rursus idduobus su- non illius hominis corpore Chrislus indutus esi, qiii
pradiclis riiodisfieri arbiirabimur, videlicet aut de homo pro peccati poena moriem, hoc est pro pec-
Maria, ant non de Maria carne assumpta. Christo calo pcenam mbriis susiinueritViHudeveniet ex loco
enim geriilo, -etaut non de Maiia assuinenie corpus, proprieialis ducta ratione argument;, sidelicel ex
aut ab eadcm assumenle carnem, arhitrabimur ejus nullius hominis semine talem potuisse nasci, qui
naluias, quas sscpe diximus, divinam scilicct et hu fuerit sine prsediclap.oe.nainoriis, qnse est dehlta
nianam, duas quidem fuisse usqtie dtim resurgeret; poanaoriginalis peccali. Sensus : Ntillus uuquam ge-
posl resurreclionem yero, iinam ex duabus f tiam, nitus per concupiscenliam'coitu*, sine mortis poena
ita (sicut pra.d.clum cst) ut sci icct lnimana iiatura esse poiuit..Si igtur ex nnllo poenaemoriis propier
non manserit. o iginaleni lealum obnoxio, talis caro sumpla esi,
De quibus, ete.J Errorem Eutychis de unilale na- recie irifertur, quod ex nullo hbmine sumpta est. \
turse Christiiiucusque posuit. Nunc antequam illum Undefil ul novitcrridealur esseforinala. Sed kmc,
destruat, contraillam opinimeni qna putarequis po- elc.] Hic breviter langendum videttirquod in ultiiuo
1395 . GILBEMT PORRET/E COMMENTARIA. • ..- lS5i
hnjrisiibri capitii-Ode JnimaiM-nalmoc slatu clarius A; non potuii non mori; uiide jiieque nioif, neque non
inlelligi potcrit,quod videlicet cujuslibel subsisieri- mbri ante peccatum impo..sibile fuit. Sed, sicut di-
tiis, aliud est.natura, aliud est staius. 'Natura enim ctum est, ei posl peccatum non potesl non inori, et
jsubsistenlis est, qua ipshm subsislens aliquid est.' "post peffeiiam reformaiionem non potefit n.ori.
Hse vero suul substantiates formae, et fluae illis in- Unde Piiam inter hominis subsistentias, quibu- vefe
ipso siibsisienie adsunt quaiitates et i/itervaiiarcs ipse -esl aliquid, Iiaec post pecca.tum neeessaria,
inensurse; csetera veroquse de ipso naiuraliter di- ipsius mortal.las a philosophis nnmerata.est, et in
cuiuur, qtiidanf ejus siatus vocanlur," eo quod iJlaqiia ejusdem esse-exponimr diffiniiionej posita .,
jiuncslc,hunc vero aliier ictinens bas quibus a'i- Cum eniin ab illis quseritur quid.esi esse^honiiiiein ,
quid est mensuras ei ipiahtaies, el maxime subsi- responderit, esse animalrationale morlale. Quo phi-
steiiiias, statuatur. Naui' s:npe manentc colore, el " "losophorum usn quidam nostri temporiset Ciirisiianai
trium vel qualuorr vel quotlibet cubitorum lineis , professionis decepti dubitayerunt an posi resurre-
. semperautem veri noniinissubsistenliis maneniibus, ciionem yeri hommes,fuluri.sint, quod eis minime
bomo nunc hbc,'nunc HIo situ,vel loco; vel habitn, videbalur, eoquod humanaesuhsistentiee parie, liuc
vel rfelatiene, vel tempore, vel actibne, vel pas-ione est morialitate carituri siuf. Nobis aulem videiur
"sâluituf; et idem permanens, secundumextfinsecus quod neque morlalitas, nequeiiJimorialitassuiit bo-
sibi aecidentia variatur. Idemeiiim est homo sedendo uiinis subsistenliee, sedhiorialis diciiur bomo, quia
uuod stando, et extra domuin qtiod inlra, etinermis potestate djvina dissolvi, ante peccatum poesttjui-
quod armaiHs.el dominusquod servus, et manequod dem absqueulla necessilate; post peccaium verone-
vcspere, ei qhicscehdo quod agendo,- "erls.tus quod' r» cessari-O.Immortaliias quoque dicitttr,, quonia.m ea-
tristis. Scieudum tamen eslaliqua cum sint alicujus dem divina potestas eum7dum sine peccait) fuitViia,
horum.geiierutri, tamen secundum-illa dicitur esse conseryavit- ul noti dissolvcretiir; posi TetVirinaiio-
- gcneratio; ct-coiruptio subsisienlis, ut ihcorporaiio nem vero iia coiiservahii, urnun .uam exihdedis-ol-.
etaniiiiaiio, quae sunt habiius genere._ Cum riiini vatur : ct ideo diciiur non posse dissolvi. Non id-
eorpus aniiiiatur, vel anhna incorpofaliir, fil hac circn enim diciiur non posse,vel dissolvi, vel jion
corporis el aiiimse coujunctione generalio'anima!is; dissolvi, quod Deus ha:c fa'ce;e nori pos-il, sed quod
iicniqucTcorporis .et "animaedisjunclionc, ejusdem iil iia se habere't,vel anlt; pcecatum, vel.posi pecca-
ahiinalis corrujitiu. Unde animaiio corpbiis et hi-- lum, vel post resurreeiionem, homo; diviba volunlas
eorporalio, animac -snbsisleruioevideuiur : et snut staiuit. Seeuudum hoc dicitur, so! non pnss.e n n
uiique, sed nequeaiiiinoe,ncqiie eoiporis, sed illius moveri, cum tamendivina pnteslas eum, ut non mo-
quod ex liis compositum est, animalis. Aiiitha narii- \eaiur, sistere possit. Et bujiismqdi sunl infinila.
que pfieter sui incorporaiionem perfecie est anima; Sunt ergo, ut de cateris tacear-ius,.bominis mortali-
et.corpus praeter aiihnaiipnein perfec.eest corpris.; las .el imniortaiitas, sive necessaria sive ribn neces-
animal vero, nec esl nec polesl esse animal; praier saria; non subsisleiitia. quibus ipse sii aiquid,- sed
anirriae hicorporaiionem et corporis animationeni; ej'us in.diversis lempbribus, secundum divinani po-
Idebque anim;e etcqrj.oris sunf extraisoci haliitus, tentiam sive voluntaiem s.uam, sialus. Non tarnen
aiiiiiialis.auiem suoegeneiationis ei. corruptionis sub- diceretur iinte peccalum verus bomo, si poenis quar
-HSieniia;.Geuerationis et corrujnioiils dico ,,- quopro peccato inllicta. sunt subjaceret, quainvis mori
^niam suni aUaeverioiis nominis siibsiaiei.tise, qusc atque nori mori posse.t.'Neque verc post peccaium
. nimquani a subsi-tenle reecdenies, perpeluse vocan- C putareiur vefus honio, nisi eas usque ai animee cor-
. tur, ut c irpoialiias, ei iila qua aulma cst; et diciiur porisque dissohilionem sentirel. Post resurrectionem
genere spnitus, quae non modo corpoiis et' atiim c, quoque corpor.s et animae corijuuclio semper maiie--
.verum eiamlhominis suiu perppiuue subsisteniia;. bii. Suiil ergo mortalitas ct iuunorlaliias, quihus in
Sicui enitri auima hbmiojs.iitinquani jdesinit ess • ge- diversis ternporibus secundurri pracdicias raliouesdi-
nere spir.lus, neque corpus ejus esse gehere corjius, cilur homo possc vel rion posse nioiive! non mori,
ita lioiiui, eisi remoto corporis liabilu et aninise, de- poteniiae qtiaedam ex.eyenluum coiisne.jidine nohis
sinit esselioino atqueauimal, nuriquam laiiien-de_iiiit nolap.,ideoque in argumenlum veritatishuinami! sub-
- esse corpiis ei spirilus. Sicul anlerij divina potesia:e slantioe, secundum prtedictorum lemporum diversi-
Baecperpeiua, arilequam esserit aliquid, his pcrpe- . tatem, sa_|ie sumuntur. Diligenfer tamen esl aiteri-
luis suh.-isieiiiiis, eis esse aliqiiid.poitierint, po tea ilendum,-.quod si quis proeter buinanse geheraiionis
vefo solo aucloreDeo, quod potcraiil esse fueruui, Jegem sit homo, ad illius humanse subslauiix verita-
-cf in his ipso sriloconlinenle perpeluo iiiaiiseruni, lem pfobandam ve! improbaiiflam, h;cc mortalitaiis
ideoque necessario sic.Ju.ura dicunlur, ifa.etam. et immortalitatis invenia non faciunt. Si quis euiin
divina potestate pra:dictis ,c atqrie hujusmpdi aliis dicat Christiun non esse verum honiiiiem, quia post
gener.iiioiiis el corrupti >nis habiius, el-liis qu;e , - peccalum primoruni parenliim null.i nioriendi neces-
illorum polesialem" seqmtnlur, eoruin-subjecia atit silale lenetur, aut anie resurrectio nin suam uou
generalionis seu corrupl onis suai lempus, el gene- fuisse talem quales posl cbmmuneni o lmium restir-
, rari, et esse, et cprruni|>i potlierunl, postea ver-o reclioneiii futuri suiu heati, co quod|>assus esi, non
Deo, sola vi.luntaiis su 0 eausa, opefanle geueratio- JJ jifoceilit. Nbn enim lege peccaii, hoe est minisira
nis el corrujilioriis' uioiibus, hiversos satus habue- iiuniana concupisceniia, cx niare et feiiiina geniius
ruiit. Nam 111de c;i'ier.s honio cbr|ioris esi, ideoque nec originali reaiu, nec peccandi riec
- animatione, aique.anhiue taceamus,
ratioifalis incoriioraiione paiiendi ulla necessitate, necanie tiecpostpassionem-
atiimal fil atque liomo. Habet autem fecte cfeden- tenelur"; sed sicut v.oluritaiecaro facius est, iia vo-
(ium (ides, quod hanc ihhomiiie,cor|ioris ahiniacque r.intale 11 passus esi, et resurrexit, ei sine passibne
.coinpagem, s=ii('al-q-ia coruiptione, diviua conser- " aji.|tia deinceps permanebit. Quoniam lameii divina
vassei voliiritas, si houio' ipsius factoris stu maiid.iia dispositione omnis bumana caro lil, autex mare et
servassei. Cum vero inaiidati prievaricatione poaiiam f'emina,îut ex mare siiie femina,Laul sine mare ex
meniit, Dei jiist lia ex suoe voluntaiis unica causa, femina, aui.sine inafe_el-liiiiiiia, ojiortuit ut Chri- -
multoriiiii geiierurn passionjbus, ei eiiam corporis 11, Mus, aut no.i fierei, aut aliquo istoruin quatuor mo-
, aniinaedi.ssohitioueilluin afflixit. Posiea lameii pla-". doritin fieretearo. Cum au eni irium niodorum exein-
ciiit illi jusiifi afe peccaiiteni, assunipre dejecium, - pla ipsa faGienlejam jiraecessissent, Adamiiamque .
reformare corrupium; et In il a rerorm Uionisnalura lieque PS maru ueque ex.fetiiina, sed ej. terrse limo >
cuiiideriideiiici.ps sine liie servare. Ante' pec atuui' plisinaverai; Evam vero ex mare sine femina, ex.
ergofuit, et posi reformalionem fui.unisêst iiiiiiior- icosta Adse-; casteros aulcni quoscunque ex mare el
lalis": sed anie.pe_cca.ujii, qbia potuit min-moii; femiiia;-<|u;ir!uni qui reslabnl, 111seipso sineinafe
jiosi rtiormaiioiieiii.ve.ro,quia -noh-p"lerit Tiiori|anle i feinina caro faclns, osicudii, quamvis quidam
cx
jifCfaiuin laniej) potuil nioi i, post pcccaium. vero-, i(sicuijyim dixinws) iitciililisun! ca-wieniejusuoiiter
13S5 . IN LIBRUM DE DUABUS NATURIS ET UNA PERSONA CHRISTi 15C6
fuisse formatam. Sed hoc refelli potest liac qtioe SP- A Non ascendit in cj>lum,eic.] Si tameri bujus erro-
quilur.ralione, quoniam scilicet Iiaec, sicul i.li opi- ris iiiii, iil crederet corpus Chrisli non verefuis-e cx
nantur, noviter formata caro, aut ita visa esi oculis bomirie, sed sumpium ex terra aliimde, atque a Deo;
hoiniuum, iit.pinarelur esse lale cor.ius quod per- formatum in ccelo, qubii ilii idcirco visum fuissevi-
originalemassumpiioneih ab homiiiedicerenirhii.iia- deiur. quoniam recie creditur Clirisltis cum corpore
iuiiii, quod tamen revcra, hoc est veritaie diciae oii- in coeliimaseendisse, et putat cum eo cum quo de
ginis , non esset humanum , quippe quod non dieo ecelo desceuderai -;qtiod lale exemplum cotitiriet, hoc
liulli poBiiap.,
Sfidd.iconulli origiiialipoenae.subjaceret, _,esl quod Iiaecipsius Evangelii verha-significare vi-
quod sec.undiiinhujus lemporis statum probabiliter denlur, quibiis ipse Cltrisius ai<, ita : Non ascendit in
adjiinginius; aut nova quaedam praeter originalem, coeluin, nisi qiii descenditde ccelo. Quod longe aiiter
ut dictum est, as<.un.ptioiiem,quse non sola opinione intelligilur _nam de Chr slo et omnibus.salvandis lioc
ilcaiur, sed reipsa sit vcra liominis nalura, ad tcm- dictum est, et est verborum vefitas irrefragabilis, si'
pus formaia est; nec subjacens pa.na_pilginalis pec- quis non nesciat e.im, quae est ratione consortiica- '
c.ui, hoc est quae pro peccalo primoftiin |>arentum pitis et membroriun, junctissimain uuitalem. V
omnihiis ex eisper conciipisceniianigeiiilis,qiiieliani Sed saiis, etc.] Superius auctor, volensdisputare
ideo originali teneniur reatn, inflicta esi. Sensus-: conlra opinionem illam qua forte quis putalhu- '
Heec noviier serunritini a'iq ;os formaia caro Chrisli, inauam naluram in Chfisto-fuisse non a Maria
aut visa esi qu 'd n>miitii, videlicei esse per origina- siitnpiam dividens iia ait,: Nalns ex Maria-Christus,
lem assiimplionem ab homiie corpus hominis , aut aiii ab ea cariiPin1 huiuaium. tr.ixii, aut ininime.'
sicut non fuit, nee visa esi fui-sa ab hoiriine; sed si Deinde coritra illos qui pulani qnod a Maria mini-
visa est quod non fuit, info -i quod vlsa es.l non fuit, •*»me iraxerit, dispulavil,-ei per plura quae inde pro-
scili-ei per assumpiinnem lacia;n ab hoinine verum . venire videntur inconyeiiientia, opinionem illamoni-
liomini. corpus, Divinitas aperie arg.itur, mentita,. nino improbavii. Unde nunc ad aliam praedictcedi-.
quaeostcixieret; quasi: Eo qu >dostendeieiliouiini- visionis panem volens iransire, et errorem Etily-•
bus, j>cr eas' quse solent esso bominuin 01iginaliler". chis de fiaturaruin in Chrisio post resurrectioneiri ad-
as-uuijiioruiu proprieiaies, corpus quod non esset unione.dcslriiere, ait ita :'"Sed satis diclum videtuf-
verum, qualiter dictum esi, boe est, per assuniptio- de ea divisionis parie, si videlicel corpus quodChri-
nem fa<tam ab homine corpus; el curn non esset ita stus excepit.non credatur assumpluiii exMaria. Si
yeruui, ium fallercnttir hi qui sccundnm hoc vcruni vero assuinpiiini ex Maria ; confirmalive, pro esc.di-
essearbUrarentur, Atsi nova,proeter assumplionem, cit, s.i as umplum est; quasi : Quodutique esl, ne-
verauue reipsa non ek iiomine sumpla caro formaia que sicut Eulyehes ait, jiermansit perfecfa liumana
esi, quo, id estad.quid, el cujus utiliialis causa, tan- divinaque natura.id tribus, eic. Dispui.alionemspam
quam rei factee(icla esl, tanla, id esllot personafum, a divisibne. incipit, et divin:e'liumanaeque naturae
vel ab Abraham, vel ab Adam usque ad Clirislutiige- conjunelinem inXhiislo, qua-supra contra Nesto:
ficrationis ejustragoeiiia, hocest rei adco-alta. tanta rium non per appositioiip.in esse , hi<j <ontra Euty-
tiumiliato? tu ille-eujiisgeneraiio efatsine lempore, chen non esse per comiui lionem ostendii". Comnii-
generarctur iri tempnrc. Ubi e.i, <ujus videlicct uii- stio namque est per compositionem "coufiisio quai
litatis fnie fuil tanttis ambitus pas.-ionis, ad quani non iii-i iu tribus niod s Gi. Si-i-iilurin Cliristu divi-
oblattis ftiisse, quia voluit dicitur? Sensus : Qna ulili- na humaiia.juenatiiraper eomniisiinnem conjuncta.
tate voluil pati? Ego quippe puto, iie in homine qui-_C suntj id i.oiiiiisi tri useffici potuil modis;.-(.lqiiihus,
.dein qui potest erfare, nedum in Deo qui non po- di\isione declarat, dicens : Autenim divinitas trans-
te1-!, noi) stiille fiefi, quod iuutili'er factum esl. Si laiaest in liumanilalem, aut liumaiiitas in diviniia-
quis verodicat quod hsscClirisii non ex hominefacta lem, aiii utrae.jue iti in se lemperatas sunl afque
iiicarnaiio, et e]iisdemvo'unl ria passio uiiliier facia comuiisioe, utneuira sulistuitia teneret i>roj>riam
est. qnaero ad quam utilitatem facta pr.ibabitur tanta formam. Hic d.cendum videtnr, q<iod eor'in quae
hiiniiliias Diviniiaiis , quod videlicet Deus eeternns, vere iiiisceniur corporum nalura:, non uisi per de-
teinpuraliter geueraiiis et passu. sii, siliomo qui noininationein dicuntur misceri ; per subjeciorum
licriit peer-aio primor.im parcnium, temporali gene- tauicn corjionmi misluram, reeie et absque dcnomi--
ratione ac pa.-sione Christi non est salyalus? Quod naiionis tropo dicunliir confundi. Ut albedo rt ni-
uiique secmidiim aliquosnon esi, quoniam ab eis ne- gredoalbi rieq'iaquatii misceniur, qubniam incorporales-
gatnr esse Clirisii ea quoe est seeundum carneni ge- sunl, lamen atque nigri peruiistione confuudun-
neralione .issiinipltie.Rursus igilur, sicut errorEuly- lur. Igitur-sola iilaqua; siint, ntisceri; illa vero qiii-
chis, quod in pra'cedentibus ilictum e-l, sumpsit bns sunt, confundi conlingere. Uude manifestuni'
principiuin ab eodeiu foute causso-a cjuo Nestorii er- esl quod diviniias et hiimanitas qua: de Christo vere "
ror, qiiia scilicet iiierque non putat uaiuram dupli- j)f;ulieaniur, in ipsorum horidico non recie, sed nec
cem esse in ali.[Uii-sin<:dii|'licaiioiu: psrsonoe, iia ad eliam denoniiuative, dici possunf in se .permistae;
eumdpm finem relabiltir, ul vid.iieet qiiemadmodiini neqne ve o Dei atque hominis in eodun aliqtia per--
seciiniliiniNe..loi iinn, ila quixjue s.cuiiiliim Euiych.en niisiione confusse, quouiam ipse quidem Dens ei.ho-
gcntis humaniim non sit sahani n; et uuiimhoc infe- j, IIIOest, qui sibi ipsi, etiamsi secundum se lotuin
raiur, repeiit dicens : Quouiam, seciiudum einn, si corpnreus essei, pefmisceii iion-jibsset.Omnis enini.
tamen beecejus fuit opinio, non esi Chrisii iucarna- permii-iio diversorum est. Sed neqtie in illo sunt
tione assumplhs, is qui csset rcger, id e-tiiumana untis qui Deus sii, et aiter qui sit liomo :-quorum,
substantia, quae in primis pareniibus, «i deineeps in e-iamsi fieri possei, permisiione divinitas et luuiia--
omnibus ex eis per coiie.u|isceniiam generaiis, ori- jnltas dicerentur deiioininaiive ipemiisceir et rccie
ginali reaiu leiierentur, et originali vitio inlirma, coiifundi, qnasi tin;en in il.o sinlSic uiium quidqiiod
passionibus laborasset; et ideo salvaiione curaque sil Deus, el altud quod sit homri. et in quoltbel lio-
aliud quod esi
(ordoverborum conversns esl,procura salvaiionequp) iiiine'estdequlddam quod esi aniiin,
egeiet: cura, 111lic. qiialiier auctorein suuin coleret eoipiis, quorum videlicet Dei et honijnis in Cbri-
insiruereiur, rea us ceria pronii sione dimitiereliir, sto permislione disputans, dicat: aul De.is in homi-
concupisceniia; ardor minoiareMir, jioslremi) ex loto ne translatusesi, atit homo in Deum, aut uirique i_r
omnis ejus ad peccandurn ntoius, el eiiam viiitim • se ila lemperati atque coiiimisii, ntueiitc-Vpropriam
tolleretur; salvatione vcro , t;l pro pecc.ito non pu- foriuam reiinea'. Sic denoininaihe de. divinitaie et
nirelur, "etnon modo sine peccato, verum eliam sine huinaniiaie loqultur dicenp, aut diviniias in humani-,
nquietaiioneaHqna deinceps servareiur. Hancautem tatern translala esi, eic.
.sciiieniiam, quod Christus non assumpseril corpus ex . Scd si divinitas, eic, ] Si.assnmptum est ex Maria
iiDimne,vldeiur Eulyeiies tiaxisse (supple)ex verbis corims Chrisli, ncqnc-posl r. surreciioiieni permansit
EvangeliiJoannis, ubi legiurip um Doiiuiiumdixisse. perfecia liumaiia divinaque naiura, quibus hoe,
1397- » , _ -GILBERTt rOKRETjE COMMENTAIUA.. . , 1508
fieri modis,-si verum essit, contingere deberei, At Ihai, inorlutfs stiscitabal. Dutiiveroa suo discipulo
juxta illorum quae verc permisceii,-aut in se eon- Itradebalur, "aminisliispriucipum tenebatur, a priu-
fundi solent rationem, divi-It. Nune eo ordinequo (cipibusj'udicabatur,Jiiier latfones occidebatur,,fen
modosillos eiiumerave.rit,'a 3ivina et huriiana natu- niliil 1 divinse lunc poteslatis qstendens, -sed tanlum
. ra, qusein Christo yere et pei fecle sunt, diversis ra-r illii i quae nostraa sunt infirmitatis sustinens , quasi
tionibus removet: Quasi; Si nonpermansit in Chri- iolus i videbatur liomo. Cuin-autem resurgens cx'
sto perfecta humaha divinaque. nalura , aut divinilas ii i briiiis,.jam non modtur, nee mofs illi ultia dpnii-
in fiuiriaiiiiatem,ete. Sed si- diviniias translaia esr inabijur, ahsiinens a ciho', aique (omedeus sine-esu-..
ii! humanitaiem, hoc-esi si Christus, antequam de_ rie, i clauso exiens sepi.ilcro, clausis-januis infrans,
Maria coipus assumeret, eral sine iuiiio Deus, quan-, -1toium quod vivit, DJOvivens, nihil eorumquep, no--
do surrexit conversione 'divh.ilalis iti-naturamcor- _
slroe irifirmilalissunt,sed lantutn ea quae-suni divi-
puris,_ desiii esse Deus, factum est in illa tfaiis!a-_- .n:e'g!ori.icai_onis_ostendens, quasi tottis est Deus,:
lione quiddarh quod credi nefas est, ul videlicet hu- <
qui tamen bumanaj subsisfentia; verilale verus est
iiianiiate, Iiocesl humana naiura permaneuiein sub- h1 mo, et ycriiate divinaeessenliae, verus Deus. Non •
stantia immutabili; divinilas, libc est diviua essentia iigiur Atlianasii seuTlilarii verba eo sensuaccipierida
verteretur, quod quam_absuidurrisit e"traiioiii con- ssntt, ut iiitelligatuf Christus praed c.iis temporibus,
t/ariuin, declarat dicens : e. quod exisieret.hbc est e-seudi < vices in,se alternasse, sed jalterutfius sub-
exislere deberet, naluraliler pissibile atque mutabile; stanliae
s prop.rie:ath'us qubd eiat exeruisse. itaque' '
idjpsum remolo omni sophisiico ioco,' actu rei <
per- qtfamvis bumana fiaturain Deum assumpta, sit,..iion
inaneretimmulabile; id yero quod recte creditnr na- •» I
lamen est iu divinitalem cbnversa. l!oe vero,- ut ali-
turaliler immutabile alqrieiiiipass;bile yerieretur in < ' qno ierifpqre sftindiviiiiaiem conversa, qui, id est
rem-iuuiabilen.. Hpc igi.tur, in boc auteni, ul videli- < quomodo fieri potest ? Quaî : Nulio modo. E-t hoc
cet immulabile iiatmuiabile, et ruulabile fiat immu- \oleiisostenderc,
. pailes hominis,
tabile, nulla nisi forte sophistica raliorieconlingit. Ifler.elbomo, assunjjisii, enunierat; quasCliristus,,cinn
et quod in divini-
Sed humana, etc. ] Quod diviuiias in humanitaiem tatem J converti non potuernni, demonstrat. Aitergo:.
tr.insfeiri non potuit, ostendit; nuheqiibd nechumn- iDivinitas; Iiocesi.Deus Fiiius Dei,-Christusvidelicet,
riilas m divinitalem, ingreditur derhbnstrare. Quasi| i ea qua ipse factus est bomo, generatione sua,-
in
Divi.iiitassn iiumanilalcm nbnesl translata. Sed liu- scilicetet
f humanam, hoc est.raiinnalemanimam et
mana natura in diviriitatem esse conversa forsitan (corpus suscepit. Suppte : Quorum neuirnm in diyi-
videalur, id est vidcri pote.t eV-verbisAtlianasif, qui nitatem i potuit verii. .Etsi ,enim rcs in rem verti ac
cum dixisset de Christo quodjicet Deus sit et homo, iiransmutari pbtest; non tamen_ omuis in omnem.
non duo tamen, sed unus est Christus, et explanans Quae ( aulem, et in quam , et quare possit. aui non,
-
qnaliter unus subjj-cisset, unus auiem npn cbriver- ppssit, j prjmurri divisione,.dein exemplis apeiil, di-
sione divinilatis in carnem, addidit, sed assumptione " < cens : Nam cum ali.e substantiaruin subsisientium
;huinaiii;aiis in De.um. Tanquam" volens intelligi,' siiit t cprporeae, aliaeincorporeie, generaliterdicimus,
qhod divinitas quidem in Christo sicul erai, sine (quod neqrie corporea ih iricorporeani, neque incor-
iiiilio'manserit; humanitas vero in, diviniiatem sal- ]
porea in eam.quae.est corpus, mutari potesl. Nec
tera post resurfectionem cohversa sit. Quemsen- t
vero illa quaa.s.untincorporea, rhutant in se invicem
sum confirmare videntur etiam Hilarii verba dicen- proprias, j sive substantiales, sive accidenlales formas.
tis : Chrlslus ahte passibnem partim homo , partim G) 'Vere. Sola eriim illa mutari transfortnarique, lioc
Deus, in pasîone lotus homo,- post fesuneciionem .est .< transformatibne mutari, vel mutatione-1 ans-
totus Deus. Undeetin Gerriiani_e..pariibus,quidam formari f in seinvicem possunt,qiia_ habeiu comnuine
volensastruere quod non modo Cbristij verum eliam !subjeclum unius rei, scilicet inaleri.i;. Quasi : Qiiod.
omnium salvandorum bumana substaniia, a Deopost hon i habenl incorppralia hum corioial bus nec cor-.
resurrectioiiem desinens esse iiuinana , fiel divina :' poralia
] inler se. Sicut cnim praediciurus est, uullo
ut sicut Deus ubique toius esl,tta_quoque unusquis- ,-materiae
,j nilituf fundamento inrorporeorum iiaiura :,
que bcalorum ubique totus sit, inter mulla sacrae , isola auiem et omnia corpora habenl iiaiura. suaesub-
Scfijilureeverba qiiibushuiic^rrerem suum astruere jeciam j maleriam, ideoque non nisi corpura in se
posse sibi visum est,- pfeediela Athanasii verba in mulari i possunt. Nectamen" h"a'Comnia, sed ea tm-
ejusdem opinionis argumentum adduxil. Hic lamen, . Ittim.qu;e in se non mprio f.icere, vel pati, sed et fa-
si proprii riominis sui titulo haerelici qusesissei ho- (cere et pati-possuut. Id vero, quod scilicct uon om- -
norem, ecclesiasticK.aucioritatis sehtentia fieii.pos- . ni> i quse unius materiee habent commune siibjeciuni,
set insignis.: sed quia. tacilo nbniirie suo hscresisno- _ seJ
_ et ea qiiseel facere et pati, et non dico iu quoe-
vee zizania gencroso seniini verbi divini ucculfus sa- lihet 1 alia, sed in se invicempo-sunt.probabilurhoc
tor, non tam.iitteris quamliluris iujecii, ipse quidem tmodo, id est his quse sequuniurexemplis. .. ,
iguotus"hominibus indemnisqiie manebil. Yerba-ve- Neque.enim.] Quasi : Vere non oiiinia, etc. _€s
ro A-hanasii, non eo quo hujus erroris auclor vult eiiim ( non polesl naturae consueludine peunuiari in
intelligisensu-, accipienda s.unt ::.cum enim virsanae ]lajhdem, quahivis lapis in aes niutari jiossit'. .Lajiis
lidei dixissel, non convefsione diviniialis in carneni, Kj Inamque pali potest, non lam.en aere faciemej, scd
minime suhjiinxit, sed conversione, irrio sed assum- iigne: lajris eniin solutus ealore in ees verfilur. lia~
ptione,buin. niialis in Deum. Utique vere alque cir- ique ignisin lapidem facii, sed niinâb eo patiiur;
cumspecie: coovef.-io namquedemulal substaniiam ;- ]lapis patilur, sed.non ab ,a're;-ecs yero ncc in lapi-
assumptio vero non demuiat. Sed estassumplio de- - dem i facil,nec'a lapide patittir. Ac per hoc, non nisi-
jecli,-ut videlicel.quod vilicavit dejticiio, gloriosum faciendii el paiiendi yicem redduul, quod esset ei fa-
reddal assumptio. Sic igilur hrimana in Chrislo natu-' .cefe ei pali in se. Ncque vero idefn, videlicct ses,.
ra recte intelligitur non absumpta-conversione, sed perinuiavi jioiest in herbani. Nam herlia quidem el
assunjpiaglorificationeiri Deum.-Secuuduni hanc ra-, facil etpatitur, sednon in,as vel,absei'e; etoes simi-
tionem ilia quse hiodo commemoiâvimusHilariiver- liieretfacit efpatiiur,sed nonio liefbamvelabheii>a.
ba" inlelligeiida videhtur. Qiii cuim ct antequam in Ntc quodlibet, e.lc.]Quasi:-lis.nec in lapidem nec
erucepatereiur, et dum pateretur, et de morle suin herbam potesi mutaii, nec quodlibei aliud corinis
scitatus vereDeuset honio erat et est, anie passio- in quodlibet aliud iransligurari- pote»i, et oiiiniiio-.
jiem panim bbmo, pariim Deus,,-fuisse dicilur, quia- niill-i res in aliam, nisi et eadem sif inaieria re-
tunc ei iiumana proul ,volebat infinnilale jejuiians ftimin se transeunliuih, ei etiam a s- lacere et paii
esuriebat, anibulans lassabatnr, et hnjusmodi aliis possint. Hocauiemin duabus novissimis rebus iua-
nosirae necessilatisinfirmi atibus verelaborabat, ei_ iufesie exeroplat, diceiis : Ul cuin vjiium aique aquaa
divina prout conyeniebat poiestate mefcenarios de niiscenlur, uiraque sunt lalia.", quae coiuniuiiireiit
templo ij.ciebatj infirhios sarinbat, peceala dhnittfa- sibi aclum -passioncmqiir, lioc est, quseet iu se in,.
1309 JN LIBRUM DE DUABUSNATURIS ET UNA PERSONA CHRISTI ' ' 1400
vicem agant, e. a se invicem paliantur, Yere. Potesi A. Nunc I quod neque incotpor.ea inter se, neque corpo-
enim qualilasVaquae aliquid pali a qualitate vini; , rea i in corporea permulari possunt/oslendil dicens:
potest ilem, hoc est, sirniliier qualitas viui aliquid ICorporca veroin incorporea nulla r»'_'_q<.poterunt^
pati a qualitate aqure. Qubd ait qualitatem pati, de- permntari,
p et quod permutandi ratlo desil illis, suh-
notninatio est: quia namque id quod quale est adeo jungit j : quoniam seilicet corporea et incorpbrea
patitur, ut qualitas ejus ab ipso recedai, qualitas nnullasibi communi materia subjecta parlicipant,
ipsa pati.dicifur. Fu autem hsec passio, vel in aliero qna: q quidem suoesubsislenliae genere, quam utroque
lantum, vel in utmque : sed si in altero lantum, id aaliquid sil,_maneat, sed allerius alterum, yeralterr
quod passum esl eorruptum dicitur, non immislum; i
uirius utrnmque qualitatibus susceptis, 111alierutra
si vero in ulroquei utrumque vocatur immistum. permutPlur. p
Quod qualiter contimjai, eisdem viiii et_aqueeexem- Omnis enim, etc.] Quasi : Curporihus et incorpo-
plis demonslrat, dicens : r
ralibus nulla estcommunis materia. Yrere utiTjtie,
Alque idcirco, etc.] Qnasi: Potest vini qualitas, cquoniam nulla omnino est incorporeorum maleria.
etc. Atque idcirco, si aqusequidem fuit mulium, vinf Quod ( ait ita : Oranis enim natura incorporeae sub-
vero fuer.l paululum, vinum ef aqua nou-dicuntur s
stantise "talis est, quod nullo fundamento inaterhe
immista, sed alterum, id est vinum dicitur corru- nilitur. i Nam nec etiam vln poips eorurn esse ma-
ptum qualitate alterius, id est aquae. Hoc enirn rna- lleria. Nulium vero corpus esi cui, boe est cujtis
uifestum est. quod si quis fundal vinum, quo.l pau- naiur-0 1 non sit subjecta inateria; nam SXn quidem
lulum est, in. mare, uuod-videlicet nniltum est, vi- ccotporibus, corporum vero naturis cseteris a prima
num non.mislum est hiari, sed esl corruptum in^s , subsisientia, ipsa corpora.
inari : quia mare prislinam sui retinet qnaliiatem et •"' Quod cum ita sit, etc.] Breviter quae dixerat in
nomen, vinum autem nec nomen retinet vini; riec unum i conducens, coricludii, quod corporea et incor-
qtialiia'em; et qua de cau a hoe Dat, subjungit di- porea
j permutari non possunt. Ait ergo : Quod cum'
cens : Idcirco uiique quoniam qualiias aquae pro ila i sit, cumqne ne ea quidemquae naturaliierbabent
.liiultiludine sui in quo est corporis nilii!'passa est < communem matcriam in se transeant", nisi iilis adsit
a qualilate vini, sed econ'ra poiius ea quae dieta est poteslas
j in se el a se faciendiet patiendi, multo .
sui corporis miilliludine/conimniavit in se propriam imagis in se non permutabuntur illa quibus ncn •
qualitalem vini: ei sic quidem eoiiim quoein se in- modo i communis materia non estVsedeiiam quare
vicem etpali et facere possint, aJierum corruptuni noii i pbssit esse communis; manifestum est, quo-
diciiur, non ioimistum. Si vero naiurse, quce a se. niam i seilicet cum aliares nititur fundamenio nia-
facere et pui possunt, sint mediocres, et qualiier leriee, i ut corpus, alia omnino nbh egeat, id est,
Iioe sit dividens, osteiidit cum addif: sibique sequa- nec i etiam potest <-geresubjecto, materiee, ut incor-
Jes, vel paulo ineequales, illse vere miseeniur; et poreum. j Cum igitur materisefundamentum, cui iri-
lanquam diffiuiens quid-sit misceri, adjungii : et nitilur i corpus, incorporeum habere non possit, non
mediocribus iuter se qualitat bus temperanlur. Ai- po:est I fieri ut corpus permutetur in incorporalem'-
<jue bsec quidern,*id est vel alierius corrupiio vel speeiem. s Unde, ac si dieat : manifesium est quo-
utriusque comniistio, fuerit in cororibu«, neque jiiam J corpus, quodDeus Filius Dei, Cliristus scilicet,.
vero his ouuiibus, sed aliquibus, yidelicel his lanium tassumpsit, nonpoluiterficiseeundnmessentiam Deus.
quae, ut-diclum est,.aseipsis et facere et pati pos- Nec vero, etc.] Probavit quod Chrisli corpus in di-
sunt, communi eliam, siciit dictum est, atque ge- C; vinitatem-verti
^ non poluit; mpdovult prqbare^quod
.nere"eadem materia, qua!itaii''us eorum q»a_corrnm- nec i anima ejus^n eamdem pbtuit permutari. Quam
penda sunt vel immiscenda, subjecia. Generaliter -probationem-] ex ejusdenr rationis locb deducu, per
enim omne corpus quod vere secundum omnia qu;e " < quam idem eliara de cofpore demonslravit: quoniara
"
in ipso siint subsislif, in generatimie ei secundum videlicet Tulla est incorporalibus communis niate-
• aliqua in corrujitione, videtur babere, et habet re- ria. i Quasi: Non potest fieri ut eorpus in incor-
vera communem' materiam, non modo vlnv, quam piralem I speeiem permuteliir. Nec vero flefi. po-
Pialo silvam npminat, qnae quidem secundum philo- le-t i ut incorporalia permutentur in sese eommisfiona
sojdiqs cst, sed non est aliquid, verum etiam illam ialiqua, videlicet sive illa qua mane.nte""alieroalterum
qusenonsiio nmnine diciiur esse, sed secundum < devino el mari dictum esl),
suam subsisieniiam perpetuam dicitar al.quid esse. corrumpatur(sicutsnpra
f
sive illa qua utrumque muietur, sieut de vino et
Quibus solis nomen maierise recte convenit. Nihil saqua dictum est. Et quare nqn possint permutari in
enim vere et srio noniine maleria vocatur,tiisi vln 'sese incorpbrea,ex hujus quoe sequitur maximoe
quae,est, sed non "aliquid esl;et corpus quod non propos>lion-'s
] loco cerlum poteril esse. Quofum enifh
est, sed aliquid est. IHa itaque omni corporum et riulla i est comnunis materia, nec in se qneunt veiii
eorum quae suui in corporibus est matefia; hoc vero ae ; permutari. Non aulempoiest esse communis, qu«,
omriium qure |>rimam ac perpetuam siibsistentiam omnino < hon esl. Certum vero es.t quoniam nulla:
ejiis in ipsa sequuntur. Sed quod heec maieria co.m- < omnino, sicut praedictiim estV est in eorporalibus
lnunis et eadem omniuin corporum dicilur, non est rebus i rnaleria. Manifesium igitnr esl quod non po-
' '
inlelligindum ijisius singularitate, sed una potiiis ^. teruntin se invicem permutari. Reeole, si didicisti;
"'
diversarum numero suhstanliirum conformitale, 111 argnnTentatioiiisnecessarioeaitem, et vide cujus ê-
quod auctor dkii, communis et eadem , inlelligalur neris atque figurse syllogismo jiropositum probali
communilate substanllalis similitudinis eadem. Siint' Nune '. enim propositionem maximam quse est: Qno-'
crgo diversa eorpora illorum - qu;e post primam subsi- rum nulla est eommunis maleria, non poteruritse'
steniiam in se recipiunt una conformitale roale- invicem permutari, cerlum reddidit, quod nulla in-
riam, et facil ununi in alio, et patitur ab alio. Sed, > corporea in sese permutantur; quo certissirriesum-
sicut jam saepedictum est, non omne ab omni, veTin pto, assumit: Sed anima et Dens sunt jncorporea."
i. pmni, vehfaeere aliquid, vel paii potest. D.ligenier isiibslanlioe, et lioc psse reele crednntur;-qiiod quo-'
attende quod, cum lacere solis vitalibus, paii vero niam probatione non indiget, tjuanquam "AvBpos-
solis sensibilibus eonvenit, tamen insensibilia-et in- izop.optfixaicorporalem imaginaii sunl Deum, inferl
vitabilia dicil facere et-pati, non utiqueprseierhsum dicens : Non est igitur liiunana anima pernuuala ii
Scrijjiiirarum, in quibus saepelegitur.-quoniam causae diviiiiiatem.aqiia.siciitsiipradiciumesi.e.-tassumpia
'
faciunt, et quse illarum aclus suscipiunt paliuntur, Quodsi, etc.] HiclaniiemUoiam raiiocinatibnem
inaxime si ejus qiiod actum suscipere diciiur ahqua in id quod proposuerat, videhcel quod humana na-"
liat inu'atio. - - t' ranoh"est in divinitatem conversa, coneludit, et
Corporea vero, elc.] Quodcorpora^juapdamsibi in- breviier in unum conducens, quod supra^c corpbre,
vicem miscentur, aul allero manenie altcrum iri eo nunc de anima necessaria raiioue inlulerat, ait :
corrunjpitur, et exeinjd s et' rath ne monslravit. Quod si neque corpus neque anima Christi potuit
UOi GlLBERTi PORRELiE COMMENTARIA. 1403
«srti hrdivinitalem, ut inique, sicut ostensum est, A, < destruxif, reeapitulal et ait: Nunc illud est mani-
non potuit, nullo modo fieri potuit ut humanitas, id Ifesium, convictariiesse senientiam Eutychis eo no-
est humana natura, quse per his intelligilur partes, imine, id est ea omnibus nbta ratione, quod videl -
converlerelur in Deum. ' • _, <
cetcum non nisi tribus modis fieri possit, ut ex
Multominus vero, etc.] Si divina et humana na-. duabus < naluris.una .subsistat, scilicet aut diviniias
tura in Cbristo per mistionem conjunctoe sunt, id - translata1 sil in humanitaleni, aul humanitas in divi-
non nisi tribus modis posse fieri superius dixit: vinitatem,
i aut ulraque in se invicem permisla sint-,
delicet, si aut divinitas in bumanitaiem, aut huma- nullum i horum modum fieri potuisse, superius dicta
nitas.wi divinitatem transferrelur, aut utraeque in se' iargumeiitatione declaratur. Nunc resial id quod su-
ita commiscerentur, ut neulra subsiantia prppriam pra ] promisimus nos paulo pcst explicaturos, sei-
formam "retineret. Quod aulemdivinitas in hiimani- licet, i ut doceamus quemadmodum catholica lides
latem, vel bumanilas in diviriitaiem iransferri non dicat < Christum consistere et ex utrisque naturis
pdssit, manifestis raiionibus docuit. Si vero altera el i in utrisque.
in alteram iransire posse non credilur, multo minus Ex ulrisquenaluris, elcl] Supra, cum contra Neslo-
-credi potest earumdem translationem illo faciam rium i disputans dicerei, Dei hominisque conjunctio-
modo es«e, quem pr.rdicla divisiolerlium explica- nem i non ficri v.axa TzapaHzuiv,hoc e«t secundum
vit: videlicet ut uiraque, id estdivinilas ethuma- iappositionem, dictum fuisse rccordbr, diversos esse
nilas, iri sese confunderentur, quoniam, sicut snpe- modos i diversa sibi invicem conjungendi. Et alia
rius demonslralum est, neque Incorporalitas, hoc (quidem per apprehensionem, ex qufbus non fit unum,
elt incorporeum transire potest ad ,corpus, ui sci- R alia i vero percomposiiionem, ex quibus unu.m a:i-
**
licet fial corpus; neque rursus econverso corpus iquid (it, conjungi. Quoevero percomposiliunem, alia
transire potest ad iiicorporalitatem, ut fiat-incorpo- ] commisiionefn alterius vel ulriusque, alia sine
per
reura; el hic quoque saepejam diclam repetit ralio- comniistione.
< Unde manifestum est quoniam omne
nem, dicens : Quandoquidem his," hoc est' corpori -< compositum ex._uirisque componenlibus, aut ejus
et incorporeo, nulla.communis inateria est-subjecia, proprietas
] ex utrorumque componeniium naturis
qifae seeundum suse perpeiuoe subsistenfiee genus consistere < diciiur. Sed- lioc multipliciter, sicut sub-
esse aliquid retinens, allerulris, id est alterutrius <
divisio prsedieta declarat, qnotl ila ait: Ex utrisque
qualitatibus, permutetur. inalurisaliquid consistere,.duo significat : unum qui-
At hi, etc.JErrorem .Eulychis liucusque destru- ..<dem, cum dicimus aliquid jungi.ex dUabus naturis
xit, nunc eumdeiii breviter commemorat, ut in quo ]per confusionem, quod est ita, sicntex melle atque
catliolici cnm eo conveniunt, ethi quo, differunt, ad- iaqua aliquid jungitur. Id autem conjunctum tale est,
d .cla in unum et veritatis illorum, et figmenti ejus iit i iri eo ex quolibet modo confusis composito; sci-
omparatione, meliiis paleat; quasi: Diviniias el hu- Ticet'. VeJsi una natura verlatur in altcram, vel si
manilasln tese transire non possunt. At lii,"idest 1utraeque in se invicem misceanlur,- mTJIomodo ia-
Eulyrliiani, aiuut ita : Ex duabus^ quideni naluris men i nlraque permaneanl.
Christum consistere, in duabus vero niinime; et ex , Allervcro modus esl, etc.J Sed inierponit quqd
quosensu hoc dicant, aperit dicens -:.Hoc scilicet secundum i hunc niodum Euiyches ait, Christum con-
iuiendentes, quoniam quod consistit ex uaturis aute sisiere s ex .uifisque naturis; deiu dicit: Alter vero
conjunctionem duabus, ita polesi conjimctione fieri rriod.us 1 est cqrisistendi aliquid ex utrjsque'naturis,
unum, ul illa.ex quibus diciiur conslare, non ma- C*.< quod videlicet illud aliquid coinpositione unum ita
neaiit; et exemplum-quo id ostcndere yolunt, sup-' juncttiin
j est ex duabus naiuris, ut illa tarnen ex qui-
ponil : Veluti cum mel aquee junctum confuridiiur, "1 bus juncium esse dicitur maneant, nec aliquo modo
neiiirum manet, id est neque mel relinet esse mel, in i alteriitra vertantur, scilicet nec unum in alterum,
neque aqua esse aqua; sed allesum alterius copula- nec i in se inviceni ulraque.,Et boc inunanse fabricae
tione corrupium, quiddam quasi nescio cujus noini- < conyenierili exemplo declaratita :"Ut cum dicimus
nis.tertium fecil. Quod ac si dicat, neque est mel, coronam < ,ex- auro gemmisque composilain. Quod
heque aqua, sed ex bis quiridam unurri. Aique ita, < exemplum recle ad -id propier qhod indiictum est
hoc.est secundum hanc rationem.illud quidem quod _facit: hic. enim , hoc est in corona , neque aurumin
ex melle alque aqua tertium fit, dicitur ab Hlis ex gemmas f translalum est, neque gemma in aurum con-
utrisque cqnstare, in ulrisque vcro negalur;( et iversa-; sed ulfaque permanent quod crant antequam
quare iu utrisque negatur, jupponil :-Nq;i ehim pb- Ilierel ex eiscorona. Quod iiitelligilur ex eo quod
lerit illud tertium in utrisque constare . quandoqui- subjungii,
f nec derelihquunt propriam forinam : vel
dem nalura ulrorumque non permanel. Sed ex aurum i illaih qua erat aurum, vel~gemmalllam qua
utrisque, aiunl, rectedicitur. Ex utrisque enim con-- eral ( gemma. Sic\et in omnibus non modo bumauo
stare potest, Hcet ea ex quibus conjuugilur, alieru- iminislerio, verum etiam naiuraliter Deo operante
tfa qualilaie non maneant. Itemque idem aliis ex sine £ comjionentis ajicujus confusioue compositis ,
parterepetit verbis, ne quasi alieni sensus pravus componen < ia sunt qnod er.ini, atque de ipsis compq-
intcrpres, vel laccndo raiiones prae:eriisse, vel de- silis s pr-edicanlur : sive similis alia cnin aliis, sive
| se alia, sive alii quaecunqueconTponentiuiiisunt
curtalis et inconvenienlibus inveriisse forte dicatur. .," per
Dicit igiiur : lu uirisque vero, aiunt, naluris hujus- iveri nominis subsisieniiee, eiparum illa piojfia qu;e
riiodiinmm constaie non poterit, quoniam ea quee illius i cujus sunt generis omnibus semperquebonve-
Iii se tfansfusa siinl non mahent, ac cum nonnia- iniunt; nec taiiium dum manent in illius coriipositio-
neant nou sunt, ideoque ab hoc nomiiie aliena, noh inis liabitu componenlia, scd etiam aiitequiii.i ipsa
rectedici possuni, ulraquein quibus consiare videa- jam j existentia eomponantiir", et posiqiiam ii se iri-
lur, cum tamen non conslei, sed ex ulrisque vere 'vicerii fuerunt dissolufa. Nam quicunque nondum ge-
coiisiel, Jamen illis- utrisque transfusis in se i::- neraliis, i fulurus esthomo, jam est corpus, ut Ariiicliri-
-vicem mutaiione qualiiatum, irao itiulalis quali- ':stus. Quicunque vero jam dissblutisanima et-coipure
tatibus ulroriinique eorutndem in se invicem non i est homo. adhuc est et corpus et spiritus. Quod
transfusione. Catbolici vero partim dicunt, partim probalur ] per illa corporis atque spirilus propria, qiiae
DOiilradicunlqiiod opinantur Eutychiaul,. ulfum- solis i his generalibus, a quib.usJiaecnominasunt in-
que enim ratjonabiliter confitentur : nam con- '< dila, conveniuiit stibsistenliis; qiiaevero de nondum,
fitenlur. Christum consistere et ex utrisque.iiaturis _<coneeptis et dejam dissolutis dicunihr, ut de Anfi
et Iii utrisque. Sed qua ratione hoc dicatur, paulo < cbrislb, quod esl in Inmbis palefnis, et de Phaetonte,
posterius explical.o. . . c
quodesl situs in sepuiero, qtioeneque-de illo", neque,-
Nunc illud, etc.] Sicul illas quibus efrorem suum de c islp dicenlur , nisi el ille jam csset, ei isie adhuc
Entyches posse astruere sibj videbatur ratioues re- e
esset genere corpus. Etsi enim a se invicem partes
capituhtv.i, ita qiioqiieûas quibus euuidcm crrorem dissolutiorie
c recedunt, non lainen ab co cujiissun^
i-_03 1N LIBRUMDE DUABUSNATIRLS ET UNA PERSONA CHRISTI im
parles, si non integritate compo.ili, saliem numero A lius, vcl cju-i^piriius sanctus siue inilio fucrai, per-
sui. Talia ergo ex aliquibus consiaiiiia , non solum sonam non aliaiii explcie, hoc est plei.um reddere
ex illis, sed et in illis constare dicimus, ex quibus iiunierum Triniiatis; el ita eanidem, ul cumiiiimaiii-
consistere praedicanlur. Tunc eniin, lioc est, si in las passa s t, id est cum non divinoe, sed humanoe
ipsa coinpositiorie non corrumpunlur, sed reiineni' naiurse coiiveniat passio, el secundum eam lanium
esse qnod eiant, possumusdicerecoronamin gemmis passus sit Chrislus, vere lamen dicalhr Deus esse
auroque consislere. Gemmaeeuim sunt gemma;, at- passus. Quod nequaquanidiceretur, si Deus et hoino
que auruniest aurum : in quibus, quasi dicat,in sua Y.axa. rzapcfizuct,hoc est-secundum a|.positioneni s-ibi
substarilia pennaneniibus corona consisiat. Quod invicem juncii essent in Clirhto. Sed quoniam, lesle
non ita dicere possemus, si velalierum, "velutrum- sacra Seiipiura, sicut aniina ratibualis _etcaro uims
que in compositibne corrumpereiur. Nam in priore . esl homo, ila Deus et homo unus est Chrislus, lioc
compositionismodo, non est mel alqheaqua,inquibus est quoniam de uno singulariter et individualiteTf
constet illud quod ex ulrisque compositionejungilur. Cbristo divina et humaiia natura, his quse ab eisdem
Cum igilur, etc.] Quasi : Cum uiraque componen- sunt indiia Cbristo nomihibus , videlicet Deus el
tia manent, tuncclin bis ex quibus constat compo- homo'; ita vere et sine translaiionis alicujus sche-
siium consislere dicitur. Igitur cum fldes calholica mate prsedicanlur, sicul de quolibel homine nalufa
confiteatur ulrasque naturas, divinamscilicet et hu- animseet carnis,_his quibus ab eisdem naiurVhomo
manam, manere in Chrislo, easdemque persisfere appellationem habet nominibus, scilicet aninia el
sine aliquacorruptione pprfecias, quod est nec al- caro dicunlur,supposito eodem Christo, quovis isto-
terain transmulaii in alferam, jure dicit Chrislum rum pr-edicatortim riominum, alierum, et quidquid
consislere, et in ulrisque naturis el ex utrisque. El R1naturaeper illud allerum significataecausam natura-
sicut supra Euiyehis verba eum illis quseei videban- liter coniitaiur, poterit proedicari.Nam et cum hoiflo
tur rationibus repelebat, ut melius ejus error pate- sil auima et corpus, hoc ejus, id est homiiiis nomi-
ret, ita et catliolicorumverba cuni eorum rationibus ne, quod est animal vel rationale eodem suppositb,
repelit, ut "et ipsa a fidelibus leneauiur indubia. Ait poterunt vere prsed cari. Non tnodo illa qnx sunt
ergo : In ulrisque quidera naiufis Christum consi- prppria animaium, verum eliam illa quoe sunt pro-
stere, fides catholica dieit, quia manent utrseque; ex pria corporum, ut octo animseinlraverunl in arcatn.
mrisque vero, quia Christi quae erat ah aelerno per- Hic enim hoc p'urali nomine, quod est auiiuee, n<n
sona, et sine aliqua compositione una fit, non qui- animas hominum, sed ipsos homines auciof siippo-
detn quod erat, id est per.sonavel una, sed quod non s.rit; el qnod non animabus, sed solis corpoiibns
crat, id est uirarumque naturarum adunaiione una: coiivenii, intrare videlicet,"pra;dicavii. S inil.ter p>-
iiatiirarumdico",non illa adunalione corruplarum,. ed _~testdici,quoddani raiionaleestalbum,uthociioin ne,
siiu; aliqua cofruptibne manentium. Ex hoc auiem quod esi raiionale, quod ab animaepotentia non modo
manifestum est quod cum Eutychis perfidia el fides ipsius aiiiuise, sed etiam liomiuis nomen est, honio
catbolica dicat Clnistum exuirisquenaturis junctum jpse inlelligatur supposfus; ot tau en ad liauc tup-
es-e, non tamen secundum eam significaiioiiemboc posilionem, albedo quae non aniniap, sed corporis -
liiies caibolica lenet secundum quam Euiyches pro- qualiias e t vcie prsedicaia.ltcm hoc liominisnomirie,
Riintiat; vere: nam ille, lioc est Eulyches,sumillalem quod est corpus vel album, eodem homine subjecto,
significationemcoujunciionis,cum dicilur ex utraque possurit vere pwdicari de ipso ubn modo corporum;
natura, ut non confiteatur Chrislum in utrisque con- C; vcruni etiam animarum propria : ut ralionale yel
si lere; et quare nonconfitefiiurin ulrisqhe, sribjun- niusicum, vel bujusmodi alia. Et geiip.ialiicrqno-
git: neque enim coufileiur utrasque manere^Catlio- li s unque unum multis secunduni eaindem faciil-
licus vero sumit eam significationem consislendi ex tatem appellaiur nominibus, quolibet eoium, facta
utrisque, quse sit prima illi significaiioni, eamque suppositione rei cujus sunt ndmiua, vere pos-
conservet, quaein utrisque consistere confltetur. Pa- suiii c.ctera prsedicari. Sed non omnia prsedicalabis
let igitur, qubniam hoc qiiod dicitur ex ulrisque con- quibus fit suppositio connexionis eonsequeutiam red-
slere sequivocume.-t, ac potius amphibolum, et ge- deret : sciendum namque connexionum j iucdieaii-
iiiina signilicalione, ad quam rationabiliter verboruih ' varum alias quidem consequentes, alias vero acci-
se uvvfcui; habe>,diversa designans; et quoediversa, denlales esse : onsequentes sunt, ul corporeum e^t
divisione i slendit, dieens : Una quidemsignificalione coloratum; accidentales,- ut coiporeum .esi ratio-
d.signans non manere substantias , _id esi, ita ex nale. Corporalilati nauique color debetur; non po^
ulrisque consistere, ut non marieant substaniiee, ex teiitia discernendi, quaesicut color solis corponbus,
quihus illud quod copulaium est dicatur esse con- ita solis sjiiritibus convenit; sed quoniam in uno
juin turii; alio aulem modo significansita ex utrisque corpus et spiiituiii es-e contingii, de illo uno quae»
coiijiiiictuni,ut ulraquepprmaneant. cunquc sunt naiuraliier corporis aique.sj>iritus, sicut
Ilocigilur expedito, etc.] UucusqueNestorii et Eu- jam saepedielum, vere potefunt praedicari.N<c ullo
ly.iiis crrores sibi invicem conlrarios el docuil et niodo connexionisveriialem praedicta accidenialitas
submovii. Nunc qubd inter eos fides catholica me- poierit impedire, si el quod praedicatur, et quo sup-
dium lericat, ponit. Quasi : Ex utrisque consistere, ~ . posiiio fil, illi ui.i secunduin eamdem ralionem con-
v
seqiiivocumvel ambiguumest."Expedito igitur, id est veniani. Secunduni eamdem rationem dicimus, ne
divisionesoluto hoc modo asquivocaiionisatque am- forle qnis audiens de eo quod corpus est dici, alhum
Iiiguitatis, nihil cst ullra quod ab Euiyehe vel quoli- estcorpus, album est contrarhim nigro, putet pbsse
bei alio possit opponi^ quin sit id quod lirma vera- dici, eorpus est conliarium corpori. Quamvis cniin
<jue(ordo convcr.-us, pro verafinnaque): vera, quoet corpus, et-album, et conirariuni, ejusdem lei sinl
u am' ries ita-se babet; firma, quoniam afgumeiils noniina, non lainen secundum eamdein ralionem,
probata fides catholica continet, videlicet Christum quoniam corpus et album a naluris, conlrarium
eumdem esse liominera humanoesubstantioe integri- vero a disserendi ratioue ideni apjiellant. Ideoqub'
taie perfectum, eumdem veritale' divinse"esseniise de illoconlrariiim non vere polerit prsedicati, i.isi
Deum.ei hoc quidem conlra Eulychen cum Nesio- eo noniine quod illi a causa contrarietatis imposi-
riq, eumdcinquequt homo _ii, sicul supra dicium esi, iuin esi supponaiur. Iia album esl conirarimu, \el
p rlectus aique csseniia verus Deus, mium esse per- bujiismodi alio nomine' cnjusl.bet rei a c;>u-asua:
KonaIi,proprieiaieDeum, essenlisequidemveritale, ac 'coitlrar etalis imposiio. Non enim s bi coniranse,
Dei Filium proprieiaie. Nec, sicut rninus inielligenii- nisi forie per denom naiionis iropum albedo et ni-
bus fofle \ideiur, astrui qualernitateni Triiiiialis, gredo dicuhlur-,-:sed causse coiilTarietalisalbi el ni-
d11m bomn, lioc e_l humaiia nalura, addilur supra gri, qiiaevere (ontraria sunt sibi invicem. Diligen
pprfect'iui Deuiu , sed iiiiam individuali proprieiaie icr lanien esialiendenduiri, quod cum dicitur album
personam, eauidemqup, qua_'sicut Paler,vel ejus F-i- cst accidens, ncquaquani "albuiuex albedinis causa,-
Hf-5 - GILBF.KTlrORRF.T/E COMMENTARLi. IIOG
sed albedo ipsa accidcns appellalur. Unde manife- A 1< loqiiendi rationes prse mcnte debet habp.rp, et se—
stum est, quod disserendi ratione vere de aliquo cuiidum c e.is verba formare. Nam, ut de caieiis i|tise
praedicare non possumus, nisi subjecto prsedicatum, ai a esponendi.unsuscepuc non faciunl paginse,lacea-
qtiadam-rerum signilicalarum consequentia connc- niiius, in pr;cdicaiivis enuntiaiionibus, non lani sup-
ctatur." Ideoqiie-connexioqua.dicilur, Deus passus posiluri p aliqu:d pwdicamus, quim proedcaturi sup-
e-t, quamyis accidenialis sit, vera taraen est, non poniriius. p Prius pnim de qu> aliquid enuntiemus eli--
qiioil ipsa D iias aliqua eonversione-sui faclasit g
gimus, "deintlede""ip-'o,vel affirinamus aliquid, vel
bumanifas (iiicoiiveriibilis, hoc est ei omriino in- neganms. n In quo eiiam,-quia oinnis dictio diversa
eommulabilis esl), sed quoda;.Deita(e,,hocesta Deo ssigiiificat, quici et de quo diiigens atidiior attendit.'
fueril assumpia, ac per hoc in Filio Dei Cbristo vi- YTerhi Y graii i, ctini hoc nomen quod est corpus snb-
delicet vere conjuncta, cujus conjunciionisraiione jiciinus, ji quia etidqttod est, et id qiio estcorpus
rede lil non modo in naturalibus, verunreliam in. ddesiguat, suppoiiimus eo sive suhsislentia., sive
iheologicis accidenialis, et tamen vera dietiouuiii qtibd q ea sub-njslil;vel aljcujus substantise parlcm,
conuexio : quamquia Nestorius verc fieri posse non quse q corpus est, vel id,vel corpus,cnjtisipsum pafs
puiat, cum jam hoc excmplaverit, hac acciderilaliet est. e Iiaque de Chrisio aliquid.praedicaiuri, aliquod
vera connexio.ne,qu;c est, Deus esl passus , in qua rnomi.iiyrnejus, rjuo ipsum su|iponathus,.pritis eligi-
scilicel Christi persona, hoc sno a divinitatis essen- rnius; ui, cogitanieseumiiominem, hnc noiiiinequod
fia.noiiiine, quod estDeus, supposiia, prsedica.ur est. t bomo, illum supponinius. ei divinitaiem, quse
passio, quaenon divinitatis, sed animalis serisibilila- esl e ejusdeiii esseniia, deillo pra_dic:>nius. Reeie uli-
lis esl propria, i:em exemplat, id est, alia acciden- R,' cque. Nam si eum prius suhjiciendi ralone hoiniiiem
lali, et tanieu vera connexione,.in qua eadera Chri- •" iinlelligas, vere dicipoiesi quod idein hoino estatr
sli persona, illo suo ab humanitalis subsistentia no- (que Deus, id esi, idem qui homoesl Deus est, quo-
mine, quod est homo, sulijecta, praedicatur esse nlam i hoino ex-natura, Deusvero siinililer quidem
-FiJium Dei : quod non esl secundum liumanam ex < naiura, sed ijtiod siuitil cnm Itiiiuaua natiira qua
generaiionein, sed secuiidumdivinam. Dicil iiaque, homo 1 est, est eiiam divina, qua-Deus esi, contingit ._
qui Iiomo cst, appcllaiur Dei Filius : et hoc, non :assiiiiiplione,qua, cuin Deusessei, liumaiiam nalu-
substanlia divinitatis, quae hiimanilatis in ipsam ram i assumpsil. Si vero euiiidem Cliristuiu prius
coiiversione proveneri:, sed manente subslaniia hu- ratione i i|>sum sjibjicieiuli Dctnn inielligas,• ulem
maiiiiatis, quae, clsi hon est in divinitatem conversa, Deusesl aique homo, id esl, ideni qui Deusesi homo
tauicii est diviniiaii naturali unitate_coijuncta. Et iest : qtiouiam natura Deus est, liomo vero simililer
cuiii haec, id est diviniias et Iiimiaiiilasd.scernaniur 'quidetii naitir.i, sed quod simul cum divina natura
perniisceaiiuirqueinleHigcniia,cujus poiesias estet q-a Deus est, esl eii.iin bumaua qua homo esi, con-
cunjuncia dividere ct divisa conjiingere, lamen liugil assiimjitione,qua , cuni esset Deus, bumaiiam
iiiius-idemque peisonali proprieiaie,-xet homo sit , naiuraii) a>sumpsit.Fitque in eo gemina sine aliqua
sine huinana; nalur-u corruptione perfectus, et sine confusione naiura, geminaqne (si mavis diei)-sub- .
riivitia:iiaiurse afqua transformaiione, Dcus verus. siantia, quoniam, sicul dicuim est, et hoino esi., et
Deus quidcni; eo uod ipse sil ex Dei P.itris sub- Deus, iinaque veie individuali proprietale persona,
stanii.i, lioc est ex Deo l1 tre, sccunduni subs an- quoniam idem homo aiq e Deus. M diaque est via
. tjam iion creatus, sed geiiilus; Iiomo wro eo quod catholicsefideiinter du.is haefesesNestoiii el Euly-.
ex Maria Viigme, secuudum substaiiliam corporis, Q 3 chis : sicut virtufes quoque vitiorum"iuter se con-
quod suinpsit cx ca, cl seeundiim aniniam, qu.m trariorum incdium teneoi. Omnis enim virlus cou-
acce|iit in ea, sit procreatus. sistit locata in decote, hoeesi, locata decora iii me-
hemque, ctc.] Quodverc,_(|uaiuvis aceideiitiliier dio reriim. Et recte dic lur virius locai.a"in medio
dicatur, Dcus estpa-sus, liomoest Dei Filius, dixii, rerum, nani si tjuidem fial aliquid, vel ultra vel in-
ct opiiiioiieniqua forle quis bbc yerum esse conce- Ir.t quam oportuerii, discedilur-a -virtute. Sic largi-
derei, lcmovit dicens : Non quo ipsa diviotis hu- las meclia est tuier piodigal ia:em et avariti.un i
manllas facta sit, et non substanlia divinilais, sed largitas enim dat danda, retinet non dauda; prodi-
liiimanilalis, liem dicil, accidcnial.icr quidcm, sed galilas vero, ullra qnain oporteal facit, dans danda
vcre, quod qui homo csi, Deus esl; ei qua e hoc ct nohdainla; et avaritia infr.i quain opoifeai, reli-
sit, supponil: Eo quod scilicet hoinn fueril a Deo neus danda elrion danda ; el liujusuiodi plurima
Filio Dei, id est Chrislo assumplus : hoc esis quod sunt. Igiiur virius tenetinedielalem, "et ad ejus si-
supra dixeratde huinanilale ila, sed qnod aDeit.ite iiiililiidiiieni pr.edicta catholicorum fides jirae.licta-
fiiil assunipia; et cconversoqui Deus esi, hoinoest. rum haeresiummedia esi.
Et .quare hoc, subjungit: Quoniam honiine, hoc est Quocinasi quatuor hmc, etc...restal ut ea sit ve-
huraana natura-,lanquanibene liabenle hauiu vesti- ra, etc.] Hic.est oido verborum. De naturavero et
lus sit; lioc esl quod supcrius dixerai: Quia tamen de persona, iiem una et duabus inter se combinatis,"
divinilali substaniia humaniialis naturali unitate quatuor specierumdivisio nascitur, quarum primara
conjuncta est; cmnqne in eadem persona aliud sil Nestorius, secundam Eutyches,, lertiarii catbolici ,
divinilas,quoe.suscepil;allud huinaniias, quain sus- quartam nulli Christo- convenire conicndunt.'Sed
u
cepit; idem tainen, id e-l eadem persona, Chfisius ^Nestorii.el Eutychis opiniones argumentis supra
videlicet Deusest alque horao.; hoc est quod j>r;e- deslruxit.-contra illam quam nulli adnucdixerunt,
dixerat:Et cum liaecista inteUigenliaita discernan- nulia argumenla adduxtt, calholicorum veram
lur permisceaniurijue,tamenunus idemque, et homo sententiam submolis erronbus j1 sicut in prologo
sit perleclus, et Deus. Aiiende quod an, divinitas suo proroiserat, ad ullimum posuii ; quoe omnia
quse suscepit, el.hueliige quod Christus, qui ante ' -brcvi recapitulatione comuiemorans, ait: Quatuor
snsceplionem lianc Deus eral, suscepii, ideoqriedi- haecnee uitra secundumrerumconsueiudinem esse
ctum esse, diviniias suscepit, quia non natura, sed possunt, quo.i videlicet personis riaturisque propo-:.
,p-r_.onas iscepit naluram. . siiis,aut uiverste naiuroL',diversoequepersonoesu u;:
JVar/isi, elc.] Quoddixerai, qui lnuno Deus. et-.qui ut Plato ct Cicero divcrsa. personeesunt earunique
Deus homo, el eas quas supposuerat raiiones, vide- persoiioediversae, aut una persona esl, unaque. na-
iieet eo quod homofuerat.assumptus a JDe.o , el.qtiO'- lura : ut De.usP.iler.una | ersoua est, uuaqtiotejusha-
niam Deus homine vestitus, adhuc contra Nestoria- aura; aul diversaenaiuraeet una persona : lil Plato
nos, et quod cum in eadem personi aliud sit divini- una persoua est, sed ejus divefsaenaiurse sunt, illae
las, aliud humanilas, idem tnnien Deusaique homo scilicet queesunt anima;et corjwris ; aut utta nalura,
. esl, adhuc conlra Etiiychianosinculcai. Sed ohlitus personatque divcrsae: ul Pacr, el Fjlitis, et ambo-
fecolal, aul nescius discat, quoniain qiti loquitur, ruin Spiiit .s, diverssepersona; s .nt; sed corum non:
non modo illorum de quibus loquiiur, vcfum eliam ui.i una iiatura.-Cum ejgo hax esl persoiiaium iia-
1407 , IN LIBRUMDE DUABUSNATURIS ET UNA PERSONACliRISTI I40S
lurarumque unius vel diversarum vera perfcciaque A cqiiolihet Iioinine, animaecorporisque naluree,q>iarnui
divisiu, propositis ad agendum de ipsis Chrisio at- . (quaedam aliquo genere, onmes simul aliqua raiione
que iialura, necesse <st u. in Chrislo aut dusenaiurae conveuiunt.
<
siin, divina et huniana, duoequepersonoe,mia Deus, i/erumtamen , elc.J Qtiasi :.Nuuc qu:r.rendiimesl
aliera bomo, ulNeslorius ait; aul una personaChri- < quomodo, eic. Verumtamen niiiic eiiam rationabili-
sltts, unaque natura, quae provenit humana in divi- lcr l posl illa quoedicla sunt, esi el alia quec-lioquee
nam conversa, ut Eulyches ait; aut dnoe nalurae, < ex his qnae pra.dicla.sunl poicst inferri.ab.bis qui
divina"et humana, sed una persona Christus.qui i n credunt Chriui corpus humanum sumplum esse
i)
uniis est Deus et homo , ut catholica fides credit; < Maria; sed alias, hocesi alio tempore alquealibi,
cx
aul una natura, durequepersonoe,quod millus adhuc sive i in coslo, ut opiuaniur Yralenfmiani.sivein alio
dixit. Et duas qiiidem e.se-naturas duasque perso- loco I fuisse a cseleris corporihus sequestratum prae-
nas in ea responsione quse contra Nestorium dicta paratutnque
] incarnationi Chrisli, qu d in adunatio-
est, convicimus; unam vero peisonam imamque ua- ne, j id est quod facla divinee liunian-.equenatura;
turam essenon posse, Euiyche hoc esse proponente ;adunalione, videretur nasci ac proferri ex uiero Ma-
inonstravimus. Neque tanien quisquam liucusque ex- riee. Quaequoestiolalis est; aiunt eniui iia : Si cor-
"siiiit tam amens , uterederet in eo es-e unamqui- pus Chris i ex homiue sumpltim est, sicui vos Ca- '
dem naturam,-sed geminas personas; Si aulem qua- tholici creditis, bomo vero onmis, sicut vos dicilis
tuor hoecnec ullra esse possunt, ut in Chrisio, aut et verum esse, ex jirima, liocest primnrum paren^
duse, eic; cumque duas quidem convicerimus, eic; tum praevaricatione, hon solum lenebatur pcccato,
reslai ut ea sit vera fides, qiiam ratholica pronun- _, ut.actu ipso faceret quod non licet fieri, el morie,.
lial, vidclieet in Christn geminam esse sub-taiitiam, " ' uti necessario dissolveretur; verum etiam eral qua-
hoc est riivjiiam essenliam et humaiiam suhsisien- dam < necessitale implicitus affectibus peccalorum, id'
liam, *ed ipsum csse unam personain. Quia vero est < peccandi cupiditatibus, ea quseilli fuit poenapec-
panlo ante , cnm errorem t-titychis-expoue emus, icaii primortim parentum : ut cum inorte (sicut
diximus Eulyciieireonfiieri duas qriidein in Christo dielutn< est) tenerelur obstricius. lamen essei reus
anle adunaiio em luisse naiuras, divinam et huma- eiiam < voluniale peecandi, cur, id iesl qua ratione
iiain, unani vero, divinam scilicet, esse post aduna- polerit
] a-irui quod in ChrislOi quem ex bujusniodi
lioiicin ; cuinque inierpreiaremur hunc errorem ee- liomine1 eorpus assumpslsse dicitis neque peecaiuin
laie mulliplicitate dictionum isiarum, ante, post, :aliciijus actus fuil, neque eiiam voluntas ulla pec-
dupiceni senleiuiam, ut videlieet haec adnnaiio, aut candi?i quod secunduuf^consequenliaiii alioruin qui
generatione, id esl tempore generationis ejus fierel, .ex peccaioribus nati sutn , dehere esse videreiur, ct
(iini corpus honiinis hoc humanuin miuinie sumerc- oniniiio. Quasi : Uli qui Cbrisli corpus humanum ex
lur ex Maria, atit sumjilum quidem exMa ia-per Maria sumptum esse non creduni, ita quscruiil, ei
resurreciii>nem,'id est lempore resurrectionis fieret revera talis .quicslio habet du' iialioueiii omnino
ariunatio, de ulrisque quidem parlihus idonee, ul animadvertendam, ut queinadmodumambiguiias ar-
acbitror, dispuiatum esi, ei quod h;r.cadunaiio, uullo gumeutis adducta videlur, ila quo ,ue argumemis
lempore, nulla -
oiunino la ione lieri,poiuil,
- demon- purgelur. Quibus vero argumenlis videri potest ad-
btratuni est. . ducta, et jam leiigit, et adhuc iuculcat, cnm ait:
NuncqtiKrendum, eic.J Qnod in pr.fogi sui prae- Si enim Clnisti corpus a-sumptum est ex carne tn<-
fatione promisii, liucusque panil'onis suae sei;valo C1 mana, ut ulique est, dubilari poiesl quaenamvidea-
oitlioe exsecutus est, hoc esi, primum Nesiorii et tur esse caro qu;e assumpla est, videlicet an lal.s
Eiiiychis, inter se in\iceni cnriirariis posuit et sub- tqnalis Adairi.fuil post peccattim, an lalis qualis fnii
niuvit errores, deinde quid calhoHsa lidcs inedtum iipse ante peccalum. Etquidem talis assumpta vide-
leneal docuit. Solent autem plulosophi, si qua traclalur, qualis Adam fuit jiost p ccatum.-.Eum quasi
libus suis viderint necessaria ,-vel quee forte intjtii- medicina egenlem salvum lecil, quem eiiam assum-
fciiiouedigna ex verbis suis posse emergere scnse- psil, id esl, corpus quod de nias-a peccaloiuin sola
rint, autanle liminaribus paginis lanquam prole- gratia i separatum -assumpsit, ab oniui reatu alque
goniena praponere, aut omnibus expositis, autetiam viiii nece.ssiiaieliberaimn , cum humana, ijuaui si-
epilogorum brevibus rccapitulalionibus Trinilatis, niilitcr, hoc est per solam gratiam assunipsil anim»,
postpoi.ere. Quod quoniam expo iii operis iuicti r, eadem gr.itia glo ificavit. Sui vero lalem htminein,
et ex jiluriiiioruin traclaiuum letiionibus, ei menlis boc esl humanam n.Uuram, talem assumpsit qualis
propriae eonsiilia ratione didicerat, voluit ea qme Adamftiit anie |ieccattmi (quod uiique facere jTo-
suau dispuiaiioni qu dainniodo utiiia visa suni, et tuil, qnoniain e si de pecca oiibus, et per peccatum
ejus lanien seriem ibi iraciata lurbarent, calce per- genitis, tioii lamen per- peccatuiu hoc est ministra
.ecii operis ta gere, et sic, <|iioniam peruecessaria originalicnncupisceuliacorpus humaiiumassumpsit1,
siiut, menioriaecommendare. H_ecauieni suni hu- videiur qtiidem assumpsisse hilegram buiiianam na-
iuan;e naiurse staius divcrsi, videlicel elantequim luram, sed tamen talem quoe peuitus non egerei
pecc.arel hoino, et poslquam peccavit, ei is qui ei si medicina , qtia diceretur salvanda sive salvaia. Si
no i peccasset daretur in praemium.Quoniam ergo «, autem concedatur talem asstunpsisse t|iialis Adam
hts quae dictaesunt raiiocinaiiunibus clarum esi, fuit ante jieccalum , quoeiiiiir quomod.ofi ii jiotest
(.liriatum uriam personam esse, et in ipso sine con- ut lalem bominera, hoc est" humanam naturaiii as-
lciaione aiq ia divinoenaturee bumsnam es-e con- sumjiseril qualis Adam-fuit ante pecealuiu. Cum
juuctain, recfe •queerilur in quo hmnan:e naiuree ttinc in Adam esse poineru, et eflectu inonsiraia
btatii Cbrisius faciusest homo. Hanc ilaque quaestio- esl ftii-.sc peccaudi voluntas aique affcciio. Unda
jiem prinio acguuiehiis quatenus videatur m dubi a- facium est,-id est ex qua voluiuaie actus processit,
tione.madd.icil, poslea dub tationern stalutim divi- ut scilicet non modo iu re de qna non hahuerat
sioi.e dec tit.'Ait crgo: Nunc qtiasi exp:>_,itset -prseceplum delinqueret, verum etiain jirseiergres-
desitiictis erroribus Neslorii et Eutychis, ostensa sis divinis prseceptis,quibus dicium estei : De ligno
raihohcorum fide, unam esse personam Chiisti, sed scientiae boni el mali ne comedas, jnobeclieiTiiee de-
cjiisilem geminam esse naluram coiiliteniium, quae- lictis tencretur asirictus. In Christo vcro nec etiam
rciidiiin est qnomodo fieri poiuerit ut du;e natur;r_ voluntas ulla peccandi ciedilur fuisse, uedum aclus
adeo <Ii\ers;i', quod nullo iiiler se generc, nulla ijjse peccati, ,nec debet credi, cum praeseiiiiiisi tale
ralione conformcs, divina scilicet et huuiana, .misce- corpus assumpsit Christus quale corpus fuit Adse
rcnlur, hoc est, conjunciione quadani siue-confu- auie peccalum, non debueril aliq<tanecessilaie esse
sione sui comeniteiu in. unam substanliam. ut vj; inortafis : quoniam Adam quoque, si no.n peccasset,
dclicei in iino subsijliniesiiiiul essenl, el deillo uno credilur quod nulla ratione mortem sensissel. Esf
;et sauul ei divisan vere proedicareniur, sicul de enim -ioe dubio poena peccati necessitas moriendtj
ii09 - CILBERTI POltRET-E COMMENTARIA, _ 1410
. dicenle Domino : In quacunque lmra comederis, A est poteslas pnniendi, qua et in angelis.MIISreperit
morieris.-Cum igilur Christhs"rion pwaverii, quod pravitatem. Tertius salus est post uelicfum, in quo
utique non fecit, si corpus A-daequalc; erat antequam mors illum stibsecuta est, etex divinae voluntaiia
•Auam peccaret assumpsif, qtia_rendum estcur.mor- ~ constiliitione necessario^ etsimiliter pcccalum Ipsum
t-tn senserit. Quod siiaiem siatum hominis, bocest -~ voluutasque peccandi. Hi sunl igilur. tres secundum
humanam naturani in lali stalu suscepit qualis sta- ea quoedicla sunt liominum siatus. Q.uorum'Staiuiim
lus Adae, id est in quali stalu A-damFuit posl pecca- "baec qnsedicturi sumus stiiu loca siiminilaiuni aique
lum, videtur sicul Adae,iia etCbrisio non defuisse -coulrariorum, id est coiitrafiarum sibi invicem ex-
necessilas utct delictis subjicereiur,et passionibus tremitaiuiri/is videlicet status, qui prsemium essei,
_confundereiur inyilus, obduciisquenecessarla. igno- .si in prseceplis Dei Adam manere voiuisset, et is qui
raniiae poensejudiciis, lioc-esl.reciirerum examinis- poenaefui.t,-qubniamin "prseceptismanere nolu t,; et
regulis, bonum a malo non sincera rationis iniegri- " veTeiii duo quodammoiio loca stipra "conirariarrim
ttt.fi discerneret, quoniam certum est quod Adam inler se iuyicem summitalum :inilloeiiimqui,qiiali-
deiicti preevaricaiione, id est eo qribddelinquendo ler dicturn est, pr_t:miuin'esset, nee inors es.et dis-
•
-pra-varicavit, imo praevaricaiione deliquit, has om- solulionis, nec peccatum transgressionis, nec e:iam
nes, videlicet et deliifqueudi, ct paiiendi, et iguo- voluntastilla peccaii; in hocvero tjui est po t de_-
randi poenas.suscepii.-'." lictutii,-et mors esl et peccatum, et omnis affectio
Conlra quos, etc.] Qhasijilli qui.Chr'sli corpus delinquendi, ouiniaque (ul breviter"dicam) perori-
liumanumex Maria sumptum esse non crederentV" ginale viliiim prona iu perniciem, et aileo-infirina
quales sunt "Valeiiiinianijita quoererq- liis aigumen- R " tjuod nec eti.un qnidquafti opis iri- se lial)enlia,,ut
"
lis partem suani confifmare, et callibiicorum partem post lapsum in.sua posset resurgere. Jlle vefo ine-
hifirmarepos.e vjdenlur. Conlra quos responden- _ dius, in qu ) scilicet prsesentia quidem niortis, vel
dum est iia, tres videlicel hominum, id est humanee peccali-aberai, potestasvero utrusque, i.l est pecchil
-.lalurae stalusintelligi posse. Superius di tum fuissi. et inorlis constabatv injer, ulrumque -|ir_edicium sta- ,
recordor, quoTlcujuslibet subsistentis.aliud est naluni eollocaius.es!. ...
"lura, aliud est status,et quod: natura sil.id quod Ex liis igiiur, elc.] Hucusque divisit s atiis Adse,
ipsum subsislens est aliquid.-Caeteravero quae de vel eorum qui huinanae generaiioiiis lege, hoc est
Ipso extrin.-eens illi affixa dicuntur, ejusdcm stattis per origiuais-concupisceiiiiee pecoatuui jiropagati
vbcaniurj. eo quod nunc sic, nuric -vero"aliter reti- srint. Quurum.oimiiuin in-Chrisio, qui qiiidetn ex
r>8i>s,ea"-quibus est aliquid/ "et maxime perpeluas -peccatoribus, sed noij lege peccaii corpus asûmpse-
subsistentiasj. divina. voluntale staluatur. Li ergo rit, aliquid fuisse iuinc.ingrediiur dicere : sed om-
de caetefis siibsistenlibus aut slalibus. laceamus, nirio rrihil ex necessiiaie, cui caeteros addicitpecca-
faominem ei ejus illos stalus, qnorum cognitio pr,r,- - iiini genefalioniseorum,itiio omnia ex sola yoluiitaie. •
senti facit.dispulaiioni, coiisidereiiius;Iiaque homo, Hoc.autein ideo dicil.-ut euruiii. qui Cbristi-corpus
qui cx quo coepii, nunquam desiit iperpeluis sub-' < ex Maria sumptum esê_nonerediuit, piaedicia afgti-
sistenliis esse corpus et spiritus, habitu conjunciionis iineiiia.eoijsequeiuiee sua; raiiouein in Chrislo mi-
Ipsorum, qui geiieratlonis"et corruptionis' animalis nime i facere. debere intelHgani; qiii. non nesciunt"
subsistentia vocatur,divJria poiesiato atque volun- iquod, quamvis aliquse sint raliones quse in quaiuui-
late itasiatuius est, ut-primo pos. e, deinde-non 1
nbet-reriini seufacultaiumgeneribus fecipimjtiir, sitnt
" pbsse dissolvi et non dis.olvi recte dicatur, -non C"; tamen alqttoe quse- certis addicloftgeneribusVultta >
quod Deus ulla unquam raiione incipiat seu desinat illa sria slve universaliiate, sive pnobabilitate, sive
pnsse, potestas enim ejus est potestas seierna, sed pllaiu i>ecessiiaie non faciunl. Quasi: lli suiit tres
•qtiodomnium quee suoe subjecta" sunt potesiaii, alia .'. homirium sifitu<; ex his igilur trihus siatibtis Clui-
mutanda, alia-non mulanda, sola selcrnoevoluniaiis " :stus, qui noh humana fege faclus pst homo, eorpo-
suse causa consliluit. Ex.hoc igiturstalu.o, conjun. •" rese : uatune siise quodainmodo indidii, non oinnes,
-ctione corporis et animee rationalis factus homo, i shigulas, hoc est aliquas causa-, et quas et ex
sed
po uit dissolvi et non dissolvf. In quo statu" Dci < c.uibtisostendii d ceus : Nam quod assumpsii moriala
anandata, quibus obediendo praemia, non obediendo ._< . corjius, .qund utique ideo iccit ut a genere fuimaifo
pffinas mereretur, accepit: et obediendo quidem, _ inortcm i fugaret, ponendum esl iu eo stalti, id est
non posse dissolvi vel peccare, imo glorilieari me- sectfndtim i hocfacium essepuiaiidum est, quod post
ruisset, qui est alins siatus; non obediendo vero, Ad.s' j prsev-iricationem, eideni Ad;c e; lolo htnnaiio
cner.uii non posse uon dissolvi, vel non peccaie,--se.d- gerieri
{ exeo per cbncupiscentiani propagaio, joena-
omnino confundi, qui esl-terl-us status. ilos ergo liter, l hoc est ul m eo e^set mors priipni pcen.i
hoHiinum, id est Adoe,et deinceps ex eo j.er concu- peceat;, j inflictum est. Qu.od vero i;on fuit in eo,
piscenlioe peccatuin wigiriale geiieralorum, ties in- ' < Chri lo sciiicet, voluiiias uila pecoti, quaniuin c|ii!-
lelligimus st.tus, quos ip-e aiictbr exponit dicens : dem ( ab" hoc quo.d ipse esi Deu% ab illo h ijusmodi
Cnum quidenf posse inlelligi, qui fuit pf inii parenlis volunta
\ naturaliter aheiai, sed quautum ad graijam
Adae, viilelicetante inohedientise ipsiusdeliclnm, in cqua faetus e.-t homo, <;x eo suniptum est sutu, id
fliio slaiii lametsi ab eo Adam aberat mors, id est n*e *e"stsecnndum il um hoc ei dalum est slaluni, qtii
corporis et animae ilissoluiio, nec adhuc polluerat ^€esse potuissct, nisi voluulatem suam Adam insidian-
seullo delicto quo nieruissel puniri, poterat tamen tis l sibi, id esi diaboli fraudibus applicassei. Et brrc
in eo esse voluntas peccandi, ac j>er hoc, quasi di- quidem q in Chrisio seciiniuni illos fuerunt ^siatus,
cat, erat in ipso potestas moriendi. Alter vero status qui q sibi invicem contrarii summitatum Ioca_sunt. -
est in quo ab bac peccanfi voluntate et--inorie,T<ii Reslat I iglur lerlius stalus, id estinedius, illesc lieet
potestate mutari poiuisset, si vofuissei in prseceptis qtii q eoiempore fuit, cum nee mors aderal, ei adcsse
Del iuanere firmiter, ul scilicet aninius ejtis atl poterat, p non modo mors, sed et mortN praecurs ria
transgrediendum riullius teiiiaiionis inipulsu eiiam ccausa,iiocest volittiias delic.queudi. lii hoc igitur
vaciilaret; vere uiique : tune eiiim forel addendum -s -stiUuAdam talis fuii, uf manducaret ac bibcret, ut
II, ut non modo non .peeiaretaut peccare vellet, aacepla digereret, ut I .berelur in somnum, ei Im-
sed ne posset quidem. aut peccare aul \el-e delin- jus.rnodi ji alia faceiei quse ei nc.in-defueruiit huniatia
. que"e, ac |.er hoe, quasi dicai,"ncc mori nee passlo- ijiiidem,
q id esl humajiae viioeillins, qua in animam,
nibus affici pnsset. Quod lanieu sane iulelligendurn viveutem v facimfucrat, depiitaia, sed cuiicessa , et_
est, non quod scilicel Deus, cujus esi potestas a lerna, I:
lalia qu;c riuHaii)posnam inorlis lanquanr peceaio -
sicui-jam diximus^ desinaT iinquam posse quod po- inferrent. ii Qu;e. oiuni.i Chr sium l.ahuis.-e.dubiuin
tu_i, sedquod rit sicesset, si ifon peccarel bomo, noiiest n :,iiaiii e"tsi facms fuit Chrisius in animam
riiviua voluntas consiiluil. Nam.pbfestatideliiiquendi, vvivificaiitem, tainen s ctil Adain factus, ut dictum
qua eiiain qui assistunt ei non sunt slahile-, preesio e: e.t, in aiiitriain viventeni, et manducavii el bbit et
liil " •- - APPENDIX ADBOETIUM. U12
-inxoeteris quae humanaslafi piimo exigeb.itnattira,-A fructibus
I iiam quae dicia est indigeiiti&mex|)leVat,
. hiiinani corporis offlcio absque necessita.e alicujus :potesiate, non necessilate, bur_iani corporis officio
iudigenlia furictus esl, Neque enim etiam iu Adam fiiiictus i esl : et haec ipsa.quidem iridigent.a ante
,iauta indigentia tune fuissecredenda est, quanta fuit resurreclipnem
j in eo fuit; post resurreclionem vero
postpeccatum : utscilicet, nisi manducasset, vivere lalis
i exstitil, ul iUud corpus bumanum, secunduni
rion poluisset; sed falis poiius, qu-id si quidem ex baac ] quee ipse ad humanos usus habere voluerat, i"ta_
oiutiLligno escam sumeret, semjier viyerepotuisset, ]mutaretnr, sicul corpiis Adse prceter.vinculum pra?-
inatpie, hric esthuec.sumendii non mori: et idcirco, varicalibnis mutari potulsset, essetque in eo idquod
ut videlicet his semper vivere potuissei, Paradisi ipse Dominhs Jesus Cliristus docuit nqs, iion niodo
fructibus explebal eam; quse dicla esl indigenliam. exteriori verborum sono elamare, verum eliam in-
Non enim etiam inhoe. poenali statu oninia quibus limi affeclus vqtisoplafe, ut videlicet volu tas ejus,
indigere dicimur, lalia suni, ut quamvis insine hac vita remoto ihdigeiilioe omnis impedimento,'flat ei in
degentibus quodammodo adniiniculenlur, illis lerra, hoc est in hominibus,' sicut in coelo, boc esi
lamen mori neeesse sit, qualia suiu vestimenta, vehi- in angelis; et ut regnum ejus, quo carni-spiriius in
cula et mullifarise qualitatis hujusmodi plurima, sine omnibus imperet, adveniat; et nos' liberet a quo-
quibus quidemvivere possumus, et luuc his indige- cunque-hujus saeculi malo. n_ec enim, qriasi, boc
mus. Multo magis ergo in illo siatu 'quf fuit-ante docuit ipse Christus optare, et nos utique (ut docult)
jpeecatuni; Adam etiam sineescis vivere poterat, et ita faciamus; hsec enim omnia depjecatur illa bu-
tamen his indigebat. Quam, hoc esi cujusmodi indi- - rmanigeneris, upnquidem omniuro, sedfideliter hvc
genliam in Ghrisio-fuisse secundum stalumsedillum B1recia fide credeiuium, beatissima immutatio, id est •
qui fuit Adse auiepeccatum, nullus ignorat; volun- hoe ipsi immutandi baec oninia deprecantur.
^sola e"jUspolesiaie, non aliqua prseler ipsius Hmc sunt, o Joannes, qum ad te dirigenda scripsi
late.m necessitate. Ex his manifeste intelligi poiest de , creduliiate mem fidei, id eside bis quse rectecre-
qtia ralione , quamvis ex lipmine corpus Ghristi denda ( in re.] Qu;asi: Quoniam haac ad te
credo.-'C.-i<-
sumptum sil, atque omnis homo ex primanon prsevari- -,direxi, volo, ut si qua aliter quam convenit a me
catioue et peccato et morie teneretur, fuerit dicta cognoveris, corrigas. Nam si quid a.me dictum
tamen in eo peccatum, neque vbluntas ulla peccandi: ,est perperam, hoc est perverse , non ila sum amator
,et cuni ipse-noii-peccaverit, tamen morlein.quae pee- mei, ut ea quse semel sine ratione effuderim, con-
2ati pccna est, senserit, quia videlicet nou humanae tendatn anteferrecujuslibet meliori sentenli-e ;nec
-gcneralioais lege, hoc est_, per peccatum concu- debeo contendere, et lauquam sini rnea deiendere.
pisceiniaj, sed sola volunlate factus hbmo, quse vo- Si enim nihil boni ex nohis esl, iri estsi nulla res
liiit de praedictis humanaenatune_statibus, ut nos de' est quse nobis auctoribus bona sit (ut ulique ribn
rieccssitaiibus noslris erueret.iiber- ab omni hujus- esi), niliil est quod debeamus amare in senleuiiis
modi necessiiaie suscepit. Ideoque ratio regulas, quae lanquam noslris. Quod si cuncta sunt bona ex. iilo,
propria cs), generis praevarieatorurri, extra genus hoc est illo solo auclore qui solus non 'exirinsecus
i_lud in afgumeiitum adducla, non faciL liague se- aceidente bonitate, sed veritajte esseritiae suas est
cundum illum stalum, qui fulurus erat praemium bunus, illud polius bonnm credeudom est, quod
•ohedicnlis, immuiiis "ab omni peccato, secundurh ineommutabilis bonitas, id est Deus, q"i incommu-
illnni staiiun, qui pcenalis est inobidicntis, passiones labiliier bonus esl, et onmium bonorum-causa,
inulias, et usque ad niortcm recle susiinuit, et se- incommutabili prqposito suee voluntaiis perscribii.
euiiduni iUum in quo Adaiii atile peccaium, Pariidi-i C
AD 'OPEfiA- "BbETII
CONTINEN . HISTOHIAM BOETIl OPERIJMQUBJPSKJS A"K EiYSIfiS&EGNOWET K ÂS

"" -
BISSERTATIONBStgaB HISTORICO-THEOEiOGldAS,
i GALLICIL ADORNANTE GERVASIO TURONENSI PRESBYTERO. \ '"-
EPITRE DEDICATOIRE.
A SOX.ALTESSE ROVALV. M0KSEII.KEJ.1U-Lli DUCD1ORr.__ANS , PSTIT-FILSDE rRAKCE,.REGE_iT DDROiAUHE.

- ~ - • •
Moifseigiieur,
Le feu roi >h"availpermis de fmre_parattre son nom augusle a ta tite de cetle Histoire, et sêlanCfaiilire il y
- n detix mois CEpiire qrion y voit, il iavait agreee e: recue avec boMe; mais iimpression rien ayanfeli achevee
-' .
qiiau momentde sa morl, je suis prive de ihonneur de ioffrif a Sa Mstje^te'.,
Je croirais, Monseignetr, manquer a cequeje dois a la memoire de ce qrand prince si, donnqnt iouvrage
au public, je snpprimais cvtie derrime marque de mon zele; el je f rais une espece de larcin a la fainilte royale
ti je ne lui rendais ce qui liii apparlienl si legitimement..' -' . . ~
.1 '__"-
'"Opiisculnm hunc Gallico sermone litulum prar- 'jyre de tous ses <>uvrag>s, des notes ei des disseriaiwns
ferl : Hisloire de Bocce, senaleur romaiit, axec iuna- hhloriqms c! theologiques,diviseeen deux parties'.
1415 BOETII \YTM ET-OPP. DESCRIPTIOGALLICEADORNATA. UU
Ayanl eli consqcri a Louis le Grand, a qui doit-il revenir, qtiau depositairc de son auloriiS souvt.raine?A-qu:
CHisipire de Doecepeul-elle etre presenlee-uvecplus de jutiice, qu'a uri prinee avec qui cei iliuslre Romaina des
rapporls si marques? - - . , .• . ,
lioece eut iout le brillanl, loule la solidite, loute iilendue d'esptit qttc !a France admire dans volre Allessi,
iloyale. iiaima les scienceseljes beaux-arts, ilful ennem:de ioppresston et de iinjustice; ilsâppliqua de <out
ion vouvoir a pacifier les troubles qui silaieni ileves dans iEglise, ct_a rendre sa palrie heureus_eet florissante.
La France, Monseigneur,se flalte de joui" sorisvolreadministralion deJous les biens qui font 'la gloire des
Etals ei la filicile des peuples. La jkstice ei la paix-suiventvos pas: eiies soni iame de vos cbnseilset Iq regle
de-vosresolntiens. Toui nouspromel une egale tranquilliii au dedans el au dehors. Uilranger qui pourrail eire
ialouz de notrebonheur, craindra-de le troubler. Timoin de volre inlrepiditi dans les combats, il a plii plus
(P-unefois sous votre valeurl et toute iEurope sak que vous avez ili yictorieux parlout, lorsqriil vous a iti
' -
permis de combatlre. .
- Conlinuez,-grandprince! Tous nos cmurs sonia vous', lous nos vmux sonl potir vous. Le rejelon de la tigt
sutjitsle de Louis le Grand est te gage pricieuxde nolre confianceet de noire amour. _'_
Ce jeune-monarqueelevi sous vos ijeux apprendra dans vos exemplestout ce <ra'i.doil savoir, pour rendre
•%onregneaussi g lorieux pour Sa Majesle, que votreadministrationva le rendre avantageuxa ses peuples.
' "Je suis avecune enliere soumissionet un - -
tres-profond respect,
Monseigrieur, '
_- . -De vblre Altesse Rqyale
- Le tres-humbleel tres-obeissantseiviieur, GERVAISI.
" " , prev&tde Suevre;
. __ . en ieglise de Sainl-Martin de Tours.
--
PREFACE.
Comme Boece a vecu dans un siecle qit les ietires A.tribuent pas peu .ason-orne.meiu. Mais 1'amourde
ifeiaient pas cultivees, peu dêerivains ont recueilli la veriieet le respect qui luLest duobligenl dâver-
- leleeleur qu'elles ont paru plutot fonddes sur la
ses actions, el ce rfa pas ele iine chose' aisee que de -tir
penetrer dans Tobscurite d'un tenips si eloigne du vraisemblance que sur des monuments cerlains, d'ou
uotre, et-de ramasser assez de f.iils pour en former Ies auieurs.quL les ont inserees les premiers dai-?
unôrps diiistoire. Cependant onTa essaje, et en rjiistoire de Boeee les bnt tirees.
cherchanl avec soin et" avec persevcrahce, on a . Par exemple,..on a dit, sur 1'autorile du cardiual
trouve-ce que l'on presenle aujourdiiui au public. Baronius , que" Boeee avail «passe dix-huit annecs
Oi! a d'abord parcouru avec exaclitude le» ouvra- consccutives a Athenes pour se former dans les
ges de.ce grand homme , d'ou l'on a tireJa plupart sciences; cepeiiaani Baronius, pour preuve de ce
des circonsiances de sa vie , du moins les p'.us im- faii, neciteque ie Traite de Ia discip.linedesecohers,
portantes; ehsuite ceux de Cassiodore.secretaire de qu'il dit etre de Bpece, et qu'on rejetle comme unc
Tbeodoric, el d'Ennode, eveque de Pavie, qui ont eu piece supposee et tout a fail indigne" de Iui. Mais
heaucoup de liaison avec Boece; Ies historiens grecs etant eertain d'ailleurs que Boecea passe uu temps
el Jatins, ses contemporains, ou les plus proebes de . considc_rablea Atlienes, on a cru pquvoir deferer a
•son siecle, Jorhandes, Procope"; rtiisioire melangee B11'autorite de Baronius , ei-determiher sur elle !e
•de Paul Diacre, 1'anonymede M. de Valois.Ies con-. nombre des annees qu'il y a demeure. La determi.
ciles gendraux et parliculiers, les lettres des papes; nation n'est pas ehognee de la",vraisemb!ance, et ce
les anciens compilateurs des .ouvrages de Boece, docle cardinal a pu avoir de.sIumiercs quenous.n';i-
«quinous ont donne en differents temps des abr,'''ges vons plus, puisqui! ciie Jres-squvent des iraites et
de sa vie, tires desmanuscrits-ajoutes ah conirnen- des hisioriens qu'il a eus a|)paremment enlre les
eement ou a la fin de ses ouvrages. mains, et qui nous sont ecbappes-, ou qui n'onl. pas
A la reeherche des -anciens monumenls on a joint encore etelnipi,imes..ll-peut donc se rencontrer dans
celle des modernes, Baronlus, Bollandus, el ses con- cet ouvrage quelques circonstances^pru importa tes
tinpateurslepere Sirmond, le pere Pagi ,.MVdeTil- dont on ne doit pas eire garant: mais elles ne sont
iemont. M. Fleury, M. Bailiet, M. Dupin' el cjuel- pas. en assez grand- nombre ni assrz considerables
ques autres, el de tous les recueils <ju'on en a faits pour donner la moindre atieinte a la foi-du corps-de'
on a forme ce corps diiistoire, sans y rien jbuter " riiisioire.
queJes reflexions etieseclaiicissemenls neeessaires. Le riieme ainour de la verite a bblige rauteur d'en-
On ia donne done au public corhme une bisioire trer dans 1'examende quelques trailes et de iilu-
1 . r P.
cenaine et auibentique iiree des auteurs contempo- C1sieurs fails rappories pai des ecrivains suspecis dc.
rains et originaux., du moins pour cequi regarde parlialite avec moins de fideliteet d'exacli;ude qu'il-i
iei, faits les plus considerables. On n'a .pas la meme -""n'auraientdh;'Lelecteur qui sera sansprevenlion en
certilude de quelques circonslances moins imjior- jugera aisemerit, et recorinaitra saris neine de quel
tantes qu'on n'a pascru devoir omettre, parce qu'el- etjie la verite se trotive. -
les donnenl beaucoup dejourii liiistoire, et necon- Cel' ouvrage est partage en deux pariics : la pre-
«15 APPENPJX AD BOETlUXf. 1116
miere corilient Ia vie du Boece' : elle rst divisee en A Aiirait-on
A pn se disjienser de faire connaiiFe lesdif-
trois Iivres. Le premier conduit le lecteur depuis la T1 ficultesqui se sont leiicniilrees dans la eonversion
naissance de Boeee jusqu'a son consuial. Daus le se- . des d Bourguignons , et ce qui s'est pas.-e de plus im-
coi d OIIrapporte ce qui s'est passe depuis son con- portant P dans cette affaire , sans diminuer la gloiie
sulat jusqu'a ce qu'il futfait prefel du pretoire , peu qui 1 en revieru a Boece, le premier insirumeni donf
de teihjis ayant sa disgrace. Un en voit dans le troi- Dieu E s'est servi pour an ener tes peujdes a la con-
sibme tonies les circonslances, etcelles desa mort, naissance n dela verite? Aurait-on pu tairede meme
ce qui la suivii, et Ies honneurs qu'on lui a rendcis 1' 1'origine du grand schisme d'Orienl, ses.progres, son
a|)res en differeius lemps. e
extinction, dont 1'Egliseest redevable au zele et a la
La seconde partie est un abrege de Philosqjjhie, de ** vigilance de Boece, sans Ie priver de 1'lionneur,<jui
Mathemaliques, de Morale el deTheblogie, extraildes lui ' eri doit reveoir? Pour connailre ie merite d'utie"
ouvrages de Boece.On y a joinl des eclaircissemenis aaclion, jl faut connaitre les difficulles , les.ojipo-i-
el quelques disserlatiniis theologhjues el historiques lions l qu'on a eu a vaincre, et les avantages' qui
sur plusieurs faits apparlenani a son hisloire, aux- Pont 1 suivie. Dans ces ejiisoiieson n'a pas excede ces
quelles onifaurail pu donner place dans la premiere bornes, I et en dqnnant liiistoire de Boece"toule nue
partie sans en laire perdre la suite au Jecteur.- B et e depouillee de ces circonstances, si elle eiitplu da-
On a cej.endant laisse dans cetle premiere partie *vantage a u"npetit nombre de savants , elle aurait 616
1'analyse de deux pelits traites de Boece , parce peu I goutee de la plupart des gens du monde, qui ne
qu'ori a cru que 1'oidrechronologique de sa vie et de lLent 1 que pour s*occujier quelqnes heures agrea-
ses ouvrages demandait _qu'on les mit en ceten- I
bltment.
drnii, et qu'on pouyait d'ailliurs le faire sans dis- On rejiond a la seconde objeciion, que Ja preven-
traire le lecteur de 1'atiention qu'il doit au snjei prin- llion;diipublic nedoit|>ointpreserire conlrela verile;
cipal. _,(quil y a plusieurs grands bomines honores comme
Tous.les auires traites sont renvoyesa la seconde £saints dans 1'Eglise , qu'on ne qualifie pasordinaire-
partie; et Ton peut dire que les analyses des trailes menl ! du nom de saiut lorsquhn en parle.^Sans nous
thecilogiquesct morauxde Boece qu'on y donnepeu- ecarter < de iu-lre sujct, uous en trouvons un exemple
venl suppleer a Ia traduction qu'on en aurait pu dans < Ennode , dont nous venons de |.arler. II a eie
faire. - • _ - <
canoiiise; cependant on ne dit pas ordinairement
Ori a eru encore devoir prevenir deux objections *saintEnnode. On en a pliisieurs aulres exemples,
<jue le lecleur pourrait faire, et y repondre~par ' < qu'il serait trop long de rapporterrLe lecieur doit
avance : Ia preiniere, que les digressions sont irop C donc i lenir en suspens son jngement, du moins jus-
liequenies etles epispdes trop longs; !a seconde, que < qu"a la fin de Ia premiere jiartie, ou il trouvera Ia
le public en France n'etant pas ac/iouiume areyerer iqnalitedesaint et demartyr donneeaBoece suflisam-
Bcece coinmesahit ni conimemanyr.croira loujours ment J elablie. Et pour lever le scrupule, on ajputera
que 1'auieur neluien donne la quiliie >|uejiour faire aux i preuves de la premiere partie, q-e le cardinal
lecevoir plus favorablement son bistoiie. % Baionius, qui n'a pu ignoier les sainls que l'Eglise "
Ou repond.a la premiere ohjeeliori que la plujiart honore dim culte public en llalie, compare dans
des fails de la v e de Boece n'etant point venus jus- ses Annaies ecclesiasiiques Buece a saint Denis l'A-
qu'a iious'revems de loutes Ieurs circonsiances , ojr-" reppagite pour sa doctrine, pour sa sainlete et pour
a ete ohlige d'y suppleer par celles de 1'histoire de' Je genre de soh mariyie. Apres avoir rapporte ees
soii jemjis qui y onl du rapport et qni ont pu con- mots d'un hislorien de la vie de Boece. (Martianus
inbuer a les metlre dans leur jour. Sion y fait atien-- Hota) : Exstinctus, divinos honores a noslris consecu.-
lion, elles paraiiront moins des digresslons que des tus est: Apressa m'ori,les calboliques Iui ont rend/i
parties essentielles de liiistoire. les honneurs divins, ce pieux et savant eardinal
Pourles episodes, on convient quils sont un peu ajoule (ad an. 526.: Itlos videticetqui sqnclis -nifl.r-
, longs; mais ilne s'en rencontrequedeux ou trois : B* -*turibus exhiberi solent: Cest a savoir eeux' que
- ils couleiit naturellement du fond du sujei comme nbus avons cout.unte.de rendre aux sainls
martyrs ;
de leur source, et on est bien dedommage deieur p>rce que Boeceavail i.nijniirs defendu avecuncoiir
longtieur |iar rimportance de la matiere. On u'aurait rage invinciblela foi caiholique contrelaperfidje des
pu iiieiue les supprimer Vans faire injustieea Boece. ariens , et quil avait perdu la vie pour sa defense...|
HISTOIRE DE BOECE.
PREMIERE PARTIE,
LIVRE PREMIER.
Jns ju*a prescnl on ne s*est fonne d'idee de ratteiuion qu'ondevait a celles qui le distingusBt
t.oecc tjne s-urles qualites qui pouvaicni le rendre, infiniinent davautagc du chte de Dieu.
reeommaiidahle seon le monde, sans faire loute Dans la vie de cei hommejncomparableîoulcon-
1417 , BOETil VITJE ET OPP. DESCRIPTIOGALLICEADORNATA. 141S
court a.-former un heros chretien: une naissance A encore davantage. Ce zele de la jusiice dont il dmina
illustre, de (2) grandes alliances, un genie supe- dans lasiiite des preuves si eclaiaiues le disiinguait
rieur, des connaissarices sublimes, une erudition deja parmi les jeunes gens de son age. U soutenait
profonde, une prudenceconsommee, utie parfaiie toujours le parti de linnocent, lonait la veriu , con-
integriie dans les emplois les plus brillants et les damnait le vice. Peu touche des injur.esqui n'atla-
plus difficiles.Sage magistrat, ministre eclaire, pre- quaient que sa personne, il ne lemoignait de ressen-
voyant et fidele, protecteur des lois, le pere du peu- liment que de celles quil voyailfaire a Dieu ou au
ple, le defenseur des opprimes etle conservateur de prochain.
sa patrie; philosophe, llieologien, orateur-et poele, QuoiqueAtbenes eut loujours.ete 1'ecolede la sa-
hurable chrelien au milieu du faste, solitaire dans gesse el le sejour des beaux-arts, Boece la trouva
le lumulle du mondeet de la cour, ennemi du men- bien.dechue de son ancienne reputalion. Apres un
songe et de 1'erreur, le soutien deTEglise, un mo- an ou deux,, il lui en prit un si grand degout, qu'il
dele de fermeie et de patience dans les plus grandes 1'aurait quitlee sil avail suivi son inclination. Le
adversiies,enfinun genereux marlyrdeJesus-Christ: respect pour son pere l'y retint, il se (it (6) violence,
c'esl ce qu'a eie Boeee, connu dans Tantiquiie sous et, passant d'une science a une autre, dix-luiit an-
les noms tfAnicius Manlius Torqualus Severinus nees s'ecoulerent sansque les agrements ni tous Jes
Boeiius. availtages qu'il pouvait se pronietire a Romc fussent
U naquit a Rome I'an de Nptre-Seignenr 470 a. capables de l'y rappeler.
L'empire d'Oeeident .se (5) trouvait alors-daYisun Ce long cours d'etudes pourra surprendre, mais
etat deplorable. Les harbares s'etaient jetes sur ses j,** si on le met en parallele avec le progres quil (it
plus bellesprovinces, et les avaient partagees, apres danstoutes les sciences, on n'y trouvera pas encore
avoir renverse les plus. anciens -monumentsde la de proportion: car il apprit par regles et p.ir prin-
puissance romaine; partout ils avaient laisse des cipes toutes celles qui ne s'acquierent que par de
traccs de leur avarice et de leur cruaute. Les Huns continuelles reilexionset par un longexercice (Cas-
et les Varidales avaient commence, les Gimbres et siod. I. I, ep. 45). II rassembla en lui seul ce qu'011
les Alains continuerent; enlin les' Herules, les' Visi- avail le plus admire dans lousIes maiires de la Grece.
goths etles Gotbs avaient mis le comble.a ses mal- Ce n'<_taitpas pour lui seul quil amassait lous ces
heurs en se rendant mailres de Rome et de toule tresors, c'etait pour en enrichir Rome et toutes les
litalie. nations qui parlaient salangue; il leur appropriapar
On ne^peut simaginer quel changement ces irrup- i des traduetions elegantes et fideles les iueilleurs
lions des barbares firent chez les Romains: non- ouvrages des Grecs, la musique de Pythagore ,
seulement la religion en souffrit, mais leurs moeurs 1'astronomiede Ptolemee, rarithmetique de Nico-
en fureut aherees. Chacun etant oecupe de ses cala- maque, la geomeirie d'Euelide, la theologie de Pla-
mltes et gemissant dans l'esclavage, les beaux-arts ton, la logique d'Ari_tote, etlesmecaniques d'Archi-
furent hegliges, la juslice opprimee , l'emulation mede: et ces traduciions, au senliment de Theodo-
cessadaus Ie barreau; peu a peu Ronie devint bar- ric el deCassiodore (Tlteod. apud Cass, 1.1, ep. 45),
bare. ctaienl si parfailes, qu'elles surpassaieut les origi-
L'arianisme, dont les Goths faisaient profession, naux, et leur auraient ete preferees (7) par leurs
el qui etait presque eteint (4) dans litalie , y reprit auteurs memes, s'ils avaient su lelatin comme le
de nouvellesforces; et comme Ia religion du prinee C grec. 11 y ajouta plusieurs- traites de son propre
esl ordinairement la plus suivie, on n'eut-plus lant fbiids sur ces diilerentes matieres, et ce qui nous en
d'borreur de fiieresie. Si pn ne 1'embrassait pas ou- reste justifie parfailemenl le lemoignage de Theo-
vertement,desvuesd'interelet de politiquefaisaient doric et de Cassiodore.
qu'on la favoris.it toujours. Cesmemesouvragesprouventencore quil etaitbon
Dieu flt naitre Bpece dans ce temps-la et le donna poeie, excellenl orateur, subtil philosophe, profond
a son Eglise pour en eire un des plus fermes ap- theologien. Sonslyle est pur, elevehien au-dessus de
puis. la barbarie de son siecle. Scaliger (Ihjper. I. vi )
Des son ehfance"onreconnut en lui diieureuses compare sa prose a celle de Ciceron, ses yers srceux
dispositionspour Jes seiences et pour la vertu. A de Virgile ; quelques savanis, , ne.iiiiiioiris,preten-
mesure quil avancait en age, les dons precieux de dent quil excelle plus dans la poesie qne dans la__
la naiure et de la grace se developpaient. Flavius prose; mais s'il se fait admirer dans celle-la par
Boece, son pere, n'omil rien de ce qui pouvaii les 1'elevationde son esprit et par la richesse des ji.en-
faire croitre dans son flls. Ayant passe lui-meme par sees qui frappent, qui surprennent, il jiersuade dans
les premieres charges de la republique, et se voyant I'aulre avec une douceur admirable. De la yietu
comhle de richesses, il n'avait rien a desirer que de qu'un habile critique du dernier siecle (Ant. Subel.
laisser un digne heritie.r de ses biens et de ses ver- Mnead. 8, /. n) n'a pu decider si Buece avait ete le
tus. Cedesirsurmohta en luila tendresse paternelle dernier des auteurs qui eut parle la langue latine
qui le.pressait de leretenir aupres de sa personne; - dans loute sa purete, ou le premier de ceux qui
mais voyanlbien que Rome, dans 1'elat ou elle etait T^ > avaient travaille a lui rendre son ancieinie heaute.
reduite, hetaitplusun lieu propre a le former, apres La rejuitation de Boece vola dÂthenesa Uonie;
avoir pris conseil du pape Siinplice, il 1'envoya a on y sut bientot de quelle maniere il y brillait parini
Athenes , quoiqu'il n'eut encore que dix ans. les savants, (8) et ce fut un grand sujetde conso-
(5)0ii s'apergut bieniot de 1'eiendue et de l'ele-" lation poursa famille lorsqu'elleperdilt'iaviusBoece:
valion de son esprit; sa vivaciie, sa penetration une mort trop promjile 1'avait enleve des l'an 490,
dt.aientsurjirenanies. Une heureuseimaginaiion, pro- peu de temps apres son dernier consulat,- quiiinil
pre a concevoir les choses les plus abstraites, dtait en 487.'
accompagneed'une grace et d'une facilite admirable 11-n'yavait point d'eiat dansla villequi ne se pro-
a s'expihner en grec et en latin. Ce genie superieur mit de iirands avantages de soii reiour. Le seiial le
seht particuliertraent remarquer dans.ses eludes de regardait comme un homme qui tlevait faire son
pbilosophieet de mathematiques. principal ornemeiu; les magistrals ittf(_rieurscomnifl
La beauie interieure de son ame se decouvrait un secoursenvoye du ciel pour mainleiiir la justice
a MartianusRota s'est trompe quand. il a dit que aris. DVUleurs, il estcertain quil n'avait
Boeceetait rie peu d'ann<_esapres la prise de I.ome' six-vingts
que cinquniie-ciiiq ans tout au plus quand Tbeodo-
par Alaric.Cet du
eveneihent, cpnsenieiientde tous ric le lit mohrir, en 5ii5. Voyez laVdissertaiionsiir
les historiens, etant arrive l'an 409 de Jesus-Christ, 1'annee de sa morldaris la sec.ondepaflie.
Uoece, danscette suppbsition, aurait vecu pres de
PATROL.LXIV. 4«
' '
1419 . - APPENDIX AD BOETIHM. " M20
etleslois; lesgens de letlres comme anelumiere A]prince; mais.silot quil eut appris. la mort de Xfnqi.,
qui devail rendre aux sciences et aux artsJeur p.re- il i se fuprbclarrier roi ditalie, sans demander le e?m.
mierdclal; l'Eglise el tous les gens de bien conime fsebtemehl d'Anastase, qui venail de Jui succedef
un protecteur assure. Mais, malgre ses premiers |(Proc.'deBet. ' goik. I. i,, c,"l)*.""
degoii.s et les empressements de ses conciloyens, Rome seule len.ait ericore 1'erniesans. reconnailre
1'amour des lettres et le desir de perfeciionner les" idfulre mai.tre que fenipefeur d'OrieritVelle auVait
conriaissances qtfil avait acrjuises dans Alhenes I'y pu j s'e soutenir conire les effof(s de Th.ep^loric,si i.es
retinrenl encore quelques anuees. , 1liaipes et les divisions' qui regnaient paVmi,ses. ci%
Depuis que Ie grand Cbnsiautin, apres avoirfonde :toyens ri'eussent avsmcesa pefte. Quelqubs"pariis
Coiistantinople, y eut transfere le siege de Fempire, eurent recours aii cqnquerant, el 1'appelerent a jeur
on aurait dit que toute la gloire de Rome 1'y'avait secouis.' i Les ecclesiasiiijues furehi les (12) premiers
suivi. Elle perdil bientdt ce qui la" distinguait des a donner un si pernicieux exemple.'"
autres villes du' monde; seniblable a ccs tf-rres trop Syihrriaque ei Laurent, diacres de 1'Eglise de
eloignees (9) dusoleilpour en eire echauffees, qui !Rome, ajires la mort d'Anastase, dispuiaieht lachaire
ne reooivent que rarement _'influencede sesTayons, < de S. Piefre (_5<ifon. ad an. i98). IIs avaient _
et ou la nature tfatuene janiais ses lruits a iine- beu- - ]
l'un et"l'aut're de jitiissants parlis dans Je cJergij
reuse maturite, lout y languissait. et dans le seriat. Symmaque avait ete elu-Je pre;
Ceux qui comniandaient- dans Ronie au nom des rriier a la iiluraliie des suifrages, mais Laurent' ne
empercurs, au lieu d'y maintenir la jnstice et la paix, yonlait p.oiiitlui ceder. Tbule la villese trouya par-
y gouvernaieiit en tyrans : de la ce. seditions, ces », " lagee a cetle occasipn; et he voyant poirit de jour
guerres civiles, ou elle fut teinte plris d'une fois pour lerhiiner ce diifererid, les deuxpartis convin-
du sang.de ses citoyens.-Le desordre eiait criire- reni d'en deferer Ia decisioti a Theodqric. Alors on
lenu par la jalousie cntre les grandes familles, eha- yit a la honie de fJEJgliseun jirince heretigue enirer
cune voulant s'elever au-dessus des autres; Ies em- dans ies affiiires les plus impnrtantes de la religioh"
plois ne sc donnaient plus au merile; on ne les ac- et dev.enir jugede ceux ijue - • , a. etablis"
JesustChrist - les
cordait pas meme a la faveur: les arines en deci- ofaclesdii itibhde. ,
daient. - Tlieo.dQric <Je;c'idaen faveur de Symniaque : le
Odoacre, roi des Thuringiens, accompagne des schisine cessa fmais le pririce sul parfaitemeht pro-
Herules et d'aulres halions barbares sorties du fond fiter de la faysse demarche des Roitiûs.; elle liii
de la Pannonie, s'etait empare de lilalie. Apres persuada qu'i'lsrfayaieiit pas p.our lui autant d'aver-;
avoir detrbne le jeune empereur Romuie ", il avait sioii qu'il 1'avait cru, et que Rome tfetait pas si eloi-r
etabli dans Ravenne le siege de sa dpmination (Mez. gnec de le reeoniiaitfe p.our sohverain. 11fit de nbu-
sur C/ii/rf.)- Zcuon, empereur d'Orieut, l'y voyait velles tentatiyes, elles lui feusslrent", et lous' !es
avec douleur (Daniel, ibid.); mais iltfelailpas en etat corjis. de la viile, d'uh cpminiih (13) cojiseiiieme_h^:
.de Pen chasser. U lut contraint d!avoir recours a la co'mine's'ils se'iiisserit recbnniis ibdignssde \a liber-L
puissance (10) des Oslrdgoths, dont il s'elait deja lc.,'se livrereni eux-hiemes a uh hoifteu). esclavage.
servi tres-utiienietit conlre d'autres barbares qui de- Boece revint d'Atlienes sur ces entrehtjies. Iôme
solaient les provinces de_Pernpire (Procope l. uit. criit yoir-reviyre le pere dansle fiis. Elleiie se tronj-
deBel. Goth.). Thcodoric, leur roi, avait m<5mebeau- pait pas, puisquil lesurpassa meme, et qtfaux fares
coup conlribue a son retablissem.en.t sur" le irone Q! qualites de sari pere il joignit 'rerudition ''" la plus pro-*
imperial, par le secours quillui avait doiine fort a Ibiide ' et la saii.Uetela pi.useriiinenle.
propos contre le malheureux Basilisque. et clant Feslusel Syiniriaque,'chefs dusenat et les pre-r
bien aise de recompenser sesservices, maisd'ailleurs miers de la ville,"furent frajipes defeclat deiantde
se fiant un peu trop.a sa lideiite, ilTenvoya enltalie yerius. lis. ayy.ieiup.ris soiii deses.affaires d.epuis la
pour reduire Qdoacre, et lui en assura la possession ihort de" 1 sjin p.efe;' ils voulurerit en faife leur ami
pour y vivre sous son obeissance el la gouveruer en (Boet. deCotis. P'h. I.ii):elle clioix"de ces deux
son nom (Jornand. de Iteb. get. 86 el seq.). grands hommes lait seul I'elo>gede Boece; caf ils'
Theodoric quiu» la Thrace suivi de toute sa na- etaieul i'adiniratioh'deIeur siecle, et oh nep.ouvait
tion, delit une armee de Gepides qui lui disputaient les voir sans se seniir pprle. a les iinitefV Ennode
le passage de Sirmium, ebtra en Italie par les Alpes dahs leurs personries no.usa irace l'image du magis-
Jiiliennes, gagua trois batailles contre Odoacre,.qui tfat le plus accpinpli.' Festus ayai.| gie cbusul, et
eiail venu a sa rencontre avec une armee forinidable, depuis l'an 47__il se ifouv.iit a la, lete <lusenat et des
et fobligea dese renfermer dans Kavenne-,oii ilfasr plus grandes affaires de la repuhliqhe (Enhqd. P.drqh',
siegea. Le siege dura trois ans ; et quoique la place Didas). Pour- Syinmaque, connu dahs liiislo.ire sous
passal alors pour une des plus fonesdu monde, les noms deconsul Quinlus Aurelius MemmiusSymmachus,,
Oddaere fut enfui oblige de se rendrea la discretion il avaiteie bfdiriaire et sans collegue en (14)
du vainqueur. Mais,quelques jours apres, Tliebdoric 485, sbus Odoapre. C'etai'uuh h.bmme d'un zele ar-
le lua de sa propre main dans un festiu, sous pre- dent pour la gloife de Dieu, d'u_nechariteimmense
texte de pteveiiirun dessein quil avait fornie contre „u' pour le procliatn (Cass.Chrori.). 11reparidait ses bieris
sa per.onne. sans inesure sur les pauvres, il etait niagni.fiqueenf
(\i) Airisidevenu maitre de litalie, il n'ea prit vers les pelefins et les_eirangers; eiVconient du te-
pourtant pas le iilre de roi, par consideratiori pour moignage interieur de sa conscienceVilne pensaif
Zeiion, qui, apres liivoir adopte pour son iils, 1'avait qtfa plaire a Dieusans se chercher eii rien lu'i-meme.
honore de la qualiie de patrice, fait consul ordinaire, Mais plus son huinilitelui a fail negliger la gloire du
lui avait decerne les honneursdu triomphe et eleve monde, plus il seinble que Dieu ait voulu le relever
une statue equestre dans la place du Palais de Con- par les eloges des saints Peres.
stantinople. Boece a son retour d'Atheries fut declare patric§
Tant debienf'aits«ngageaien,t Theodoric a lui mar- (Eniiod. Ub. vm, ep.. l').'lssu hes Manlius"etdes Ani.
quer sa reconnaissance.il y etait porie; car, ayant ces, il pouvait faife reihonier sa hoblesse jusgtfa laj
ei^ eleve des 1'aigede huit ans avec beaucoup de soin fondatiqji de.IIome. Spn pere, Flavius Boeee, comjjjp
. a ia cour des euipereurs.il ne lui eiait plus rieti oii i'a dil, avait*eie corisul eh 487. Sa inere,' ae la
restd de sou ancienne origine que le nom de .bar- maison des Severins \, etait aussi de ra.ce cqnsulaire ' •
bare, et il avait pris tous les sentiments d'un grand (SinnodiRqm. mi. 487. O/iuphr. inFast.). '.
y
a II est pius connu dans lihsioire soiis !e nom celui de, Boece etai.t le nqm de la famille de sa m§re,
dÂugustule. parce que les Romains joignaient ' souvent Je ^ nbm de
'? Ua croit que le suraetn de-Severinus ajoutd & fa mere a ceux du pere.
142:1 BOETR ViTJl ET OP-P. DESCRIPTIOGALLICEADORNATA. 1422
Baece, son aieul, avait exerce avec beaucoup de A Grand G a fait relogedansleivÎivrede ses Dialogues,
dislinction la charge depre.el du preioire sous Va- avait a eie mariee jeune; mais ayant perdu son epoux
lenlinieh 111.(Cassiq.d. Chron.), et ayant eu parl aux ia i_ premiere annee de ses noces, elle renonca gene-
expediiibns(15)ct auxvicioires dugeneral Aeiius,II reuserrienl r< au monde et a tous Ies avantagesd'une
perit avcc lui, et la majesie de 1'empired'Occidentpa- brillante b forlune pour ne plaire qtfa Dieu dans le
rut siuiseVelirsoiis leur ruirie. <5'auraitdonc ele faire secret s> d'une solitude qtfelle s'ctail faile-(19) auprds
injufe a Boece que deiui refuser cet lionneur; mais dde labasilique du Vatican. La leclure des livres
oh y en ajouta un autre quf eiait un aveu sincere de s: sainis, la priere soutenuedu jeune, n'y elaient in-
son merile ei de l'estime qu'hn avail pour lui. Quoi- t< terrompues que par l'exercice de la charite la plus
qtfil ifeut pas encore tferile"ans, il.fiit recu au' senat hheroique." . .
et
' charge des affa.iresles'p.lus iiriportahtes." Une vie si abstraiie et si penilente produisit
"Cependanii'arribitipiine le porta jamais a s'elever en e: son corps un' effet lout exlraordinaire.. Outre
aux dignites. II prend Dieu a temoin (Boel. lib. i de la paleur et la maigreur, compagnes fideles de la
Cons.)qu'on fit violencea sa modeslie enie conlrai- peniience p chrelienne, son sang, enbore lout bouillant
gnarit (Taccepier dans "un age sipeu avance celles ddanscette-grande jeunesse, s'<_ciiauffa de telle ma-
qtfon refusait souvent aux plris ancietis senateurs niere, n queses joucs et son menton devinrentcn tresr
qrii les bfiguaient avec empressement. II tfy eut que peu p de lemps tout couverts de barbe. Elle ful me-
la vue du bien "puhlic eila-craiiile de les jaisser a " connaissable:ci peut-eire que Dieu le perinit ainsl
des citoyenscapables d'cn abuser, qui pureht le de- pour p 1'afferinirdans la resolution qtfelle avait prise
terminei-a les accepter, malgre tous ies " dangefs j> ded faire avec^le moude un eiernel divorce (JScuon."
<ju'il.ypievoyaif(-?oe_.
' Linieret lib. n deQons.). a,
ad.an. 504)."
qtfavaii le senal aussi bien que Ia famille Saint Fulgence, dont nous aurons occasion de
des Boeee de conserver un sang si noble et si cber parler p; dans la suite, avait pour elle une estime
B la repuhlique fit qu'il s'unit avec" elle pour 1'enga- toute t( particuliere; etde 1'esil ou il avait ete re'egue
ger par de communes instances a penser a un eia- par p les Vandales, qui s'etaient emparesde 1'Afrique,
biissemeht. II (16) prefcra 1'alliance de Festus" a il lui ecriyit plusieurs fois pour la consoler ct l'ins-
toules
" celles qui liii furerit proposees. ti
tfuife des devoirs d'une veuve' chretiopne. Galla
FestusavaituiieflUenommeeElpisquijoignaitala f<
fournit genereusement sa carriere, elapres quelques
beaute diicbrps lous Ies agrements de 1'esprit. Rome annees a d'une vie si penilente fut se rdunir a Jesus-.
la regardait comme une savahte'; elle aimait la poe- Ohrisi C (20). L'eglise honbre sa memoire d'un culte
sie. et 6n liii aitrihue Ies bymnes que TEglise chante public p le 5 d'octobre.
encore ie jour de laiete de sainl Pierre et_saint La seconde s'appe!ait Proba. Des sa jeunesse elle.
Paul(Bo'et. /t!>.ri de ConsoL).La. pidte donnait un s'eiait s' consacree a Dieu et avait embrasse le celihat.
pouvel eelat a son merile; eile eiait meme comme Le I meme saint Fulgence , qui elait uni d'une amili^
liereditaire dans sa famille, car la soaur d'Elpis fut etroite e avec toutela familledeSymmaque, lui adressa
riiere de saint Placide, un des premiers disciples du deux d excellents traites que nous avons encore, le
grand saint Berioii.Boece epousa donc Elpis en pre- premier p intitule de la Virginiiiet de iliumiliti,h se^.
rriieresnoces, mais les suites de cemariage lant sou- cond c de la Priere. L'Eglise rhonore avec sa sbeuren
haite ne furent pas Iieureuses. Peu d'annees apres ' q"
qualite de sainte.
elle
" ntourui a Pavie sans"laissef de posteriie. Qi Rusticienne, la plusjeune des trois, restait eneore
Elle fut genefaleiriehtregrettee. Les plus fameux dans d le monde : brila destinait pour epouse a Boece;
poetes de litalie horiorerent sa inemoire, et "Boece, mais n elle avait de la peine a se iesoudre au mariage,
tout phiiqsophe quil eiait, eut besoin d'un iemps parce j: qtfelle lui attribuait 1'accident tjui etail amve
corisiderablepour se cohsoler. Liiisloirene marque a sa sogurGalla, et craignait d'y lomber comrae clle.
pbint lesaffaires qui P-avaient appele a Payie, niais On ( lui fit connaiire que son temperament eiaut
rcpiiaphe qui lu.t gravee sur letoniheau tfEIpis, et different e de cejui de"sa soeur , elle ne devait point
qui s'est conserveejusqtfa notre temps, nous apprend craindre' c une pareille disgrace , de sorle qtfelle se
qu'elleetaii(17)'origiiiairedeSicile, et que l'amouf rendit . i enfin hux instances de son pere, et ceda aux
qu'elleavaiteu poiir son epoux 1'avait' separee ' de attralts
_ et aux avantages qtfelle irouvait dans I'al-
sa palrie pour le suiyre darisce lieu. 1
liancede Boece.
L. Giraidus nbus a donne les trois premiers vers Elle fut aussi sainte qtfelle fut heureuse. Ceiait
de cette epiiaphe. M. Pithou, dans ses Puemosan- ai qui des deux servirait (21) Dieu avecplus de flde-
'ciens, nous en a dohne quatre, sans avoir suivi l'or- lite ] et de ferveur, a qui-serait pius liberal envers les
dfe.dans lequel ils ont eie composes; ihais on l'a "pauvres, j et a qui donnerait de plus grands exemples
trouvee tout eiitiere dahs de tres-anciens manuscrits tde vertu. Dieu la benit et leur donna plusieurs en-
des oeuvresde Bbece, et on n'a pas cru Cesvers in- fants qui soutinrent avec bonneur la dignile de leur
dignes de lui etre aitribues".S'ils ne sont pas delui, famille. RusticiennedevintPadmiration de Rome, et
iis sqnt du moins de so.ntenips. Les vpici: sa veriu la. rendit respeclable a Tbeodorie, aToiila
liiiSiculE "n• et aux autfes ' tyrans
> qui bpprimerent successivemeht
Elpes dicta rcgiptf.salumna, litalie.'
{Juaniprocula patria conjiigisegil amor, " '
Rien tfaurait manque au bonbeur de Boece s'il
Quosiuemcestadie?, nox anxia, flebdishora; availete rrioins sensible attx malneitrs de la repu-
Necsolurricaro, sed spiritusunus erat.
Lux meanoa clausaest, lali reinaneutemaritg, blique; 1'etatou elle s'etait reduite avait fait dans
Majoriqueaiiirii»"part'esujjerstesero". sqri creur une plaie ditutanl plus difflcile aguerir,
(18) Pdfticibussaerisjani riiiuepefegrinaquiesco, ' - qttil etait oblige de la dissimuler, parce que le mal
Judicisaiternitestificatathroiium. dtait sans remede. Le moment fatalou Rome devait
Neu qua manusbuslum violet, nisi forte jugalis tomber dans 1'esclavageeiailvenu. Theodoric, assure
- Hreciterum cupiatjungere membra si\is; d'un puissant parti, ayait pris jour pqur y enlrer
ytihalami tumuliquecomesnee rribrte * revellar,
" -
Et sbciosviteenectatuCerqueciriis. ' comnie en triqiiipiie. Coniplantpour peu la conqti&e
de R.ayenneei du reste'"de"r(ialie' iaiidis"que Ronie
Les triemesraisons d'Eiat, les menies inlerets de ne lui etpit pas assujeitie, il p"arlit de Ravenhe sur
famille qui Pavaient.engage dans cette premlefe ai- la fin d'e rannee§0(P(Piocqp. deBel. goth., ulsuprq;
lianee, 1'engagerent dans une seconde. Le pairice Gass. Cltrpn.); pt pour.ue fienVisquer ilans une eh-
Symmaque,cefameux senaleur romain dont riqus ve- treprise .decetle inipqrtance','-ii se lit prece.ler par
nons de parler, avait trois filles, pgrlaites imit.alriGes. unc partie de ses trpupes'. Eiles se. s"aisireht"(22)de
de ses ver-tus. toutes jes ayenues,elpeude joijfs apriesil parul lul-
Galla , 1'aiuee des trois,' dont-saint Gregoire le roemesuivi de sa noblesse et des princip.apx de sa
APPENDIXAD BOETIUM. ' •
•U23 142*
naiion, escorte d'uiie norabreuse cavalerie fort leste A A honneurs, se contentant de Ies suivre (25) partout
el bien montee. ou sa presence elait necessaire.
Les Romainsn'etaient plus en eiat de s'opposer a Theodoric s'apercut que e'etait a Boece qtfon en
taiu de forces; ct, sils en avaienl eu le puuvoir, les elait redevahle, et comme il avait beaucoup de pe-
esprils etaient divises.La plupart, rebutes du gouver- neiration d'esprit, il comiul tout d'un coup la vaste
nemcnt faible ellanguissant des empereurs de Cons- etendue de son genie. Dans ce momentil prit !a re-
iaiitinople,'le soubaitaienl; lasagesse et la modera- solution de legagneri; peu de temps apresil luidonna
lion qnil avait fait paraitre depuis qtfil avait eie place dans son couseil et Ie fifmalire du palais et
proclame roidiialie leur faisaienl.esperer un regne des officcs *. Ces (26) deux charges etaient des plus
jilus beureux. On prit donc le parti de le recevoir considerables a la cour, celles qui donnaient le plus
' avectoutes les niarques diionneur. La jeunesse eut de credit ei d'auloriie dans 1'Etat, et le plus d'acces"
ordre de se metire sous les armes comme pnur un aupres du prince. Cest sinsi que Boece trouva son
jnur de-triomphe. Le senat fut fort loin a sa reri- elevation dans le plus grand abaissement de sa pa-
conlre (Procop. .did.J.Boece, commele plus eloquent trie.
des senaleurs, poria la paroie; et ce fut avec tant de Dieu, dont la sagesse infinie dispose de tous les
dignite, qtfil j.lul egaletnenl a Theodoric, atix Gollis evenements pour sa gloire et pour le bien de ses elus,
et aux Romains (Bail. Vit. B.) se servit avaniageusementde 1'entree triomphanie de
Le prince fut conduit au Capiloleau bruit des fan- Theodoric dans Uome pour en conduire deux , par
fares el des-ironipettes'. et au milieii des acclarna- deux 1 difiererits chemins, i»la plus eminentesaintett.
lions du peuple; cefutlaencore queBoece prononca 1(Baron. ad an. 500) : Boece, en le meitant dans les
en sa presence cel excellenl (25) panegyriquequi ie B3 premieres
j eharges de 1'Elat pour le rendre"fappui de
fit admirer des deux nations. U jiarla avec t.uit de sa- la j verite et de la religion; Fulgence, pour en faire
gesse et de n.eiiagemenl, que, sans "deplaireau 1une des plus brillantes lumieres de son Eglise , o.>
prince, il sut mainlenir la diguite.du senat; et que lui I inspirant " un genereux mepris du moude ( Vit.
doniiani ii Theodoric les justes louanges qtfil meri- _Fulg.).
lail, sans degenerer dans une basse Ilatlerie, il eut Gordien, son aieul, l'un des premiers senateurs de
1'adresse de relever la liberte de sa patrie el Tan- ICarthage et des plus anciennes maisons de 1'Afrique,
cienne majesie de Rome, lors ineme qtfelle tfen avait ; eie cliassede sa patrie par les Yandales,apres
avait plus que l'omhre et !'ajiparence. . 1avoir ete depouille de ses biens. Mais Fulgence, de-
Au sonir du capitole, Theodoricentra dans le se- venu superietir a la (27) mauvaiseforlune de ses pe-
nat. La, avec beaucoup d'adresse, II donna achaque 1res, se flatiaii de la retablir bientotdans sa premiere
s^nateur les louanges qui poiivaient lui corivenir, i! isjdendeur. A l'age de vingl-deuxans i! se voyait deja
applaudit au zele cjue lout le corps engeueral avait inlendant
i de la province Byzacene, et receveur ge-
pour lajusiice,l'assura de sa proteclion, promit avec neral 1 des domaines,de Gombaud,successeur dilu-
serment de conserver a Rome tous ses anciens pri- 1nerie, roi des Yandales. Au milieu de ses emplois il
vileges, et de la gouverner en bon prince ou pluibt 1neperdit pas les sentimentsde piete que Marie-Anne
cnpeie de la patrie; en meme lenips il fit aupeu- - sa
i mere avait eu soin de graver dans son coeur des sa
ple de grandes largesses, il assigna a la ville des re- plus ] tendre jeutiesse. La sevetiie dont il ne ponvait
venus considerablespour l'entretien des murs et des 1s'einpecher <i'userquelquefoispour exiger les tributs
edifices publics; etcomme il apprit que la disette y n] ne s'accordait pas toujours avec la bonte et la dou-
etait extreme, ilfit acheter de touscbtes une si grande ceur 1 de son naturel, el la dilficulle quil trouvaitd'al-
qiianiite de bfes, qtfelle^sevit incontinent dans l'a- lier i les maximesde 1'EvangiIeavec celles du monde,
bondaiice (Cass. Chron.). . \
liiumilile deJesus-Christavec la grandeurdu siecle,
(2i)Quelque pompeux que filt ce triomphe , il tout1 cela avait commence de lui donner de litxjuie-
manquait quelque chose a sa gloire. Ceiait une an- tude1 et quelque degout de sa profession. Ses affaires
ciennn coulunie (illar.. lioi. in Vii. IL) chez les Ro- particiilieres
] le coiiduisireiu a Rome dans le lemps
inains de faire au peuple et a toute 1'armee un matque Theodoric y faisait son entree. 11le vit dans tout
gnilique festin Jorsqtfon en decernaitCest les honneurs I1'eciaide la majeste royale. Speciateur des honneurs
anx conquerants et aux einpereurs. ce qu'ils presquediviosqu'011
j lui rendait, et indigne de la mol-
ajipelaienl triumplialeconvivium.Soilque Theodorie lesse 1 et du luxe des Romains, de la bassesse avec la- _
ifeut pas eie inlbrme"de cet usage, soit qtfen entrant quelle( (28) ils rampaienteu presence d'un lionune, il
dans Rome il eut affectepar un esprit de moderaiion ne 1 put s'em)jecber d'en gemir dans le fond de son
de ne pas prendre le lilie de conqiieranl,, il tfavait < cceur; et venant a comparer Rome avee elle-meme,
rionne aucun ordre pour traiier Je peuple ni ses ce c qtfelle elait alors avec ce qtfelle avait ete auire-
troupes. Boece s'en apercut, et suivaiu le pencliant ffois, il jeia de profonds soupirs, et se dit ce qtfun
de soncosur genereux, sans faire atteniion que la ssage Romain dans uneôccasion presque semblahle
depense surpassait les forees d'un particulier, quel- s'elait
s dil longlenips.auparavanla lui-meuie :
que riche qtfil put etre, il fit a rinsiaiu dresser par- Cen'est plus cette llomeet si sainteet si pure;
tout des tables ou la somptuosite et iabondance , , Ses pluschastesdesirs outragentla nalure;
jointesa la d<_licatessed es mets, suiprirent agrea- D Jit cette apre vertu si cliere"auosaieux
bleinenl. Rome admira la prevoyance et la maguifi- Si fecondeen heros,estua monstrea ses yeux.
cence de son magistrat; mais les gens de bien admi- (Luca.liv. 1.)
rerent encore plus sa modeslie. Pour en laisser toute
Ja gloire au senat, coinine sil 11'yavait eu aucune Telles furentles pensees deFulgence dansee mo-
part, il engagea les consuls ordinaires d'en faire les rnieut, si ce ne furent pas ses propres paroles. Enfin,i
a Theodoric, devenuroi ditalie, ne changeapres- qque le maitre des officeselant le juge de tous les of-
que rien dans la police exlerieure de li_tai. 11con- fi
ficiersdu roiet desgens du palaiset de la snitede la
serva les memes dignites et les memes litres qtfil &
cour, il ne pouvaii pas -s*eneloigner. II avail encore
trouva etahlis paT les empereurs. Boece exerca la 1'
linspection-sur les iiitendants preposes a la fabrique
pendant plusieurs an-
charge de maitre des officescessade d armes, recevait ies plaintes qui venaientdeiou-
des
nees, mais il esi certain qtfil 1'exerce.quel- u les provinccs, et eu rendail compte au roi. L'ob!I-
les
ques annees avant sa mort, car il est qualifieadresses
dans de g
galion dans Iaqtielle Boecese trouva par sa charge de
tres-anciens mannscrits el dans |>lusieurs r<
rendre justice a ceux qui se trouvaient opprimes, lui
Exmajist. 0/^.,cesi-a-dire ancien maitre desoffices. ai
atiira linimilie de plusieurs personnes ouissanies,'
11eessa peul-etre des qtfil fut nomme consul, parce ci
coinine 011le verra dans la suite.
1425 BOETII VHVE ET OPP. DE3CRIPTIO GALLICEADORNATA. "1426
?enant &eonsiderer linslabilite des cboses hnmai- A\ de.mauvaise humeur, ie secret d'eviler les repas qu<.
nes, le peu d'eioignemenl qtfil y a de Ia plus sublime ' les grandsse donnaieriide temps entemps.ohiletait
veftn a 1'excesdu vice, qtfen moins'd'un siecle cefie inviie. S'il eiait somptueiix et magnifique quarid ia-
•" villein.ortunee, qui"complait dans son enceinle.pres- . necessite le demandail, sa table dans son domeslique
qtfautant- de saints et de martyrs qtfelle avait diia- elaifdes plus frugales; tout-ce qui peut arriollir le
bilants, dtait devenue le sejour des adoraleurs de la courage ou-emousser iapbinte de" 1'esjirit en Tefait
foriune, il prit Ja resolrition de renoncer au monde banni : ainsi,'toujoursen eiat de passer de la lahle a
pour sedonnef tout entier a Dieu. II se (29) iiaia de _- Ia cont.emplationdes ouvrages de la nature el aux en- •'
visiter les tombeaux des apotres et_des martyrs, et treiiens les plus seieux, il reprenail sans peine lefil
iriconlinenl apres s'en retourna en Afrique, ouilexe- ordinaire des affaires. I/aurore ne le tronva jamais
cuia le dessein quil avait forme. '. aujit, quoiqtfil se relirat loujours fort tard, et^quil
Cependant Boeee avancait tous les jours de plus eii eut passe la plus grande pariie de.la nuit a 1'eiude, -
. plus dans les bonhes graces de Theodoric. Sa sagesse aux affaires, ou a contemjjler le cours des asires, le
- dans le conseil, sarpei.eiralion dans les-affaires, sa nombre et la grandctir deseibiles. U y apefcevait des
droitiire,=qui ne lui permetlait pas de dissimuler le ceoulernenis admjrables de la beaute de Dieu, qui ra-'
mal, beaucoup moins de flatter les passions du prinee; vissaientson espril (Boet. Cons.Phit. lib. pros.2).
son desimeressement, qui le portait tobjours au bien - Deja il avait dpnbe au puhlic plusieurs volumes,
public sans sucun reiour sur lui-meme, furent les doril Ie moindre etait capable tfoccuper la vie eniiere
. chainesqui lui aUaciierent Thebdoric d'une maniere d'un homme par rapporta Ia difficulte et a (55) I'abs-
*i eiroite. .. traciion des .matieres qtfil y traite. "Jene compfepqirit
"i>
Comme 1'educaiionde ce prince avait eie tres-heu- parmi ces volumes les Iraductions quil fil',co.mme
reuse, qrioique.Goth et arien.il ne laissait pas d'a- nous 1'avonsdeja remarque, etant encofe a Athenes :
voir de 1'amour pour la gloire. il.avait meme un ju- ces travaux immensesnefnrentponr ainsi direqtfune
gement assez bon et assezsolide pour esiiifier la veriu , ebauclie de ce.quil devait faire un jour, et les amu-
paftouiou illa trouvait. 11futeprisde celle de Boece,- sementsdesa jeunesse(Gte-e_in.,Pi'a,'/'.«rfop. Boet.).
et s'apercut bieniot de la difference qu'il y avait en-- Je rie mets en ligne de compte que les traites qui
tre les Romainsct les Goths. Peu accoutume de trou- sont sortis deson propre forid<, et qu'on peut regar-
ver dans ses ministres la fidelite, l'a'dresse,'i'babileie der comme les productions sinccres de son.admirahle
qtfil trouvait dans Boece, il s'applaudissail a lui-ni&ne genie. Tel est son traite de Geometrie en deux livres,
de son choix, el goutaii avec- (50) 'plahhr les fruits celuide laJUusiqueen cinq livres; celuide l'Ariilime-
desiravaux de ce sage minislre,- et la dbuceurde iSes tique en deux livres, celui deTUniie en un seul livre.
eniretiens. - . Ilies avaitmis au jour peude temps apresson relour.
Tout occupe qtfetail Boeee desaffaires publiques, a Bome, et s'etait acqriis par-laia reputatioii d'un
il rie laissait pas cncore.de trouver du temps pour des plus beaux esprils et des plus profonds.du siecle.
1'e.iide. Ilsavait si bien le menager, que| sansnegli- Mais ayantfait reflexion qtfun philosophe chretien
geries devoirs de sacharge, dbnt 1'etendue eiait in- - ne dbit se servir des scienees humaines el des. con-
finie; saris sabsenter du conseil, qui se lenait tous -naissances naturelles quecommediin degrep»urs'e-
les jotirs et ou-l.e prince assistait; parce qu'il n'avait lever a celle de Dieu, il se_donnaloiit entier a r.elude
point de momenls inutiles; il en avall encore pour le desverhes eternelles, et parul bienldt aussiprqfond
cabinet autant qtfen aurait eu un homnie prive et Q2 theologien qtfil passait deja pour subtil philosophe.
separe de-touies les aflaires du monde (Sidon. Apol. II ne s'ypona pas seulemeut (34)par la vue de s'exer-
vii.Tlteod. Agric). Un aurait dil-qtfil avail trotive cefou de s'edifieritii-m6nie dans l"elu'dede eesado-
le secret de se rejtroduire lui-meme, pbur etre en rables et profondes veiites, qui font le principal ob-
meme lemps toul a lui, tout ason prince , tqut a •jet de notre foi,;mais enhore par le besoin qtfen avait
1'Eiat, tout au public , tout a Dieu dansies exerci- FEglise dans ce iemjjs-la.
ces de la piele, iout au "prochain dans "ceux de la Elle s'eiait garantie du venin de 1'arianisme : elle
charile. ' , avait sn deconvrir toutes les ruses.de ces eunemis de
II ne pouvait le faire.sans prendfe beaueoup sur ladivinite.de Jesus-Christ (Botland, ad 27 Maii, num.
- son repos,"sans retrancher ious les dlverlissements. --12). Majgrd le credit des partisans de l'errenf; lou-
Aussi avait-il coutume de dire que la vie presenle jqurs en grand^nombre ei ires-puissants ala cour,
tfen eiait pas le temps (Boel: de Cbnsot. Phil.), et les fideles etaient en sureie dti coie de la doctrine,
qtfun philosophe chreiien n'en doit pointavoir d'au- suffisamment etablie par les conciles, et eile niivait
tre quecelui de s'acquitter fidelement de totis ses de- rien a craindre quede lalache elmollecomplaisaiice
voirs, et de s'eriiretenir dans ses momenis de (51) rede ses enfants, qui auraient pu se laisser vaincrepar
pos avec la divine sagesse, en 1'ecoutant ou en l'in-, les flatteries des puissances ariennes.,
terrogeant. Ceiait danssbn cabinet ou dans sa biblib- Le pape Celestin 1«, qui s'etait oppose avec loute
n
theque qtfii "goutait ces doux' plaisirs de 1'esprit. - la vigueur aposfolique a fheresie de Nestoritis, l'en
La_sagessey avait etabii son lr6ne,comme'il dit lui- -avait ' aussi jjieservee. Mals comme il n'arrive que
_nieme, d'ou elle linslruisait des secrets les plusca- irop souverit de tombef- dans rextremite contraire
. ches de la nature ei de tpul ce qtfun moriel est tia-D) lorsqtfon attaque unsentjnienl avec, chaleur, beau-
pahle de connaitre de la dlvinile.La elle lui apprenait ' coup de_.(ideles dans 1'Orierit couraient risquede
"'& regler ses mo_urs et a compasser tout le eours de donner dans rerreurd'Eulyclies. ' - •En voici 1'ocea-
sa viesurieinodele de ces esprits celesies qui ont sion. • -
' ravaiitage de puiser la verite dahs sa source (Boet. lib. (35) Apres que Nestoritis, palriarclie de Constan-
J Cons. pros. 4). _ tinople, eui eic condamne a Ephese,'ei que la fer-
. Jahiais on ne ie vit auCirque, janiais au Theatre, mete de saint Cyrille .etit trionipiie de la niaiice et
bains (52), ni a aucurie dh ces assemblees desruses des h6retiques,ia mulliliide des fideles.ne
- jamaisaux
deplaisir si frequemeesdansRome: il trouyait meme, pensait plus qtfa se soumettre aux decisions du con-
-avecune adresse admirabife, saiispasserpourhomme cile; on tfeiit-plus" de peineh reconnaiife en Jesus.
* La
bibliotheque de Boece etait magnifiqiiement - nues.d'Egypte, qui etaient une espece de.marbre noir
. ornec-, selon ie gout de ce temps-Ia. Les Jambris aussi luisant que le verre (Seneq.; lib. i
etsient de compartiments d'ivoire, de glaees bu de se faisaienl parliculierement distingtier. .Nat.Plin.), Les anciens
verres epais representant diverses figurcs; les uns ;ajipelaient ces pierres Obsidiaha, du nqm &'Obiidius-
pôssissaht, !es-auires diriiinuant les oljjets. Les mu- . iqui les avait apportees Je " premier a Ronie' (Hor<i(.
'
t"-illes eiaient reveiues de marbre, de porphire ;et .• Carm. lib.iij, ,_ , .- .'.'
- 4autrespjerresprt5cjeuses,en(f'e
lesr|ueljes celles vg-*.
'1'427 APPENWX AD B0ETI13M; 1428
Clirist ileifx nalufessubslstantes dansune seule per- A_concile de Ghalcedoine, compose de plus de six
jsonne ; on enseigiiaii«aiis TEgliSfcqrie la diViniteel cents'evfiques , ct Je plus -noinbreuxq«i fui jamais^
rhiimaniie eiaierit effectivertieiitdisiin'gi_eesen Jesris- fit enfin tfiomplier la verite, en prononcant atiathemc
Chfist; in&Is,craighahl qtfwi tfabttMl de ceue dis- contre tous ceux qui diraientjqueiJesus-iClifisiapres
tinctiori pour divisef Jdlus-Gbfist inehie^ et deSeS rincarriation. ifeiait pas compose de deux naiures
deux natures enfaire detix )person"nes;comme avait reellement <Jistii)'cteset subsislantes dans une seule
faitNesibfius.joh chefchait des terhies propres et personue. , ...
non equivoqries pour exhriiuev 1'uniontfes na.ures, Mais lorsqtfon eut envoye a Rome les actes du
"sanscraiiite de tomber daus -la division ue ia per- concile, ct qtfcn eut ircuve cette proposilion d'teu-
%oiine. tyches , Jesus-Chrhl est de -deuxnatures , mais il ne
Oneut d'e la peinb d?entrouver, el oti en prit d'a- subsiste pas en deux nalures, expressemeht condaih-
bofd qiielques-uns qul fireftt croire qtfon donnait nee, il se forma degrandesdifficulies, ct ies esj.riss
dans Tuiiion et dans la coiifflsionhes deux natures en Occident s'echau_ferentpfesque auiaht sur cetti
en Jesus-Christ-. Telle ciait cette expression dont expression qtfils avaient fait en Orient sur le fohj
saint Cyiille d'Aie__andrie'01la plupart des eveques de i'alfaire. Les uns assuraient \59) que la pfbposi-
d'Eg'ypies'e servaieiu (Cyrit. in. 12 Capitul.) : Une" lion etait veritable, les autres disaient qtfelle etait
•naiufe incarnee (36) en Jesus-Christ; rar en disant fausse, la plupari pretendaient que c'etaieht des tef-
''ii.heiiaiure, coniiriel'a forl bien remarqu6 saint Isi- mes synonymes, et qtfil tfy avait aucune difierehce
dbre de Damielte (Ep. adCyrit.), il sembie qtfbn entre ces doux propositions , elre compotede deux
fexclutqu'U y en ait deuxi e't qtfon tfen refeonnaissen. naiures, et svbsisteren deux naiures.
tjtfune. Ces disputes duraient encore plusieufs ahriees
En effet, Eutyches, tjui vint quelque temps "apres, apres, ct lorsque Boece etait a la cour de Tliebdofic,
ayant fail atlention auxexpressions dont se servaient la m6me question s'agiiaitavecbeaucoup'de"clialeuf;
les catholiques sur celte matiere, et voyant d'aiUeurs elle elait-la matiere ordinaire des entretiens ies
que tout leur bul avail ete de condamner les.senti- compagnies, lout le monde y prenaif "part,Jiarce;qu'e
merits de Nestoriu-., qui avait fait deux personnes chacun y croyait sa foi iiueres-ee.
des deux natures de Jesus-Cbrist ^ se persuada que Quelques eveques d'Orient ecrivirent alofs au
la iiature divine et la nature iiumaine eiaientsibien pape Symmaque pour Tinformer des 'desqfdres que
confusesen Iui, que des -deuxnatures ilnes'en ctait les euiychiens faisaieht dans leurs dioeeses. bes h'e-
- fail qtfune, et qtfau moment de 1'incarnatioiidh reiiques, disaient-ils, pretendent cbuvrir leurs er-
Verbe , ia-nature Imhiaine s'ela.f tellenieiit meiee reurs, et eluder par de nouveaux artifices les deci-
avec la divine, qtfelle en ctait comme absorbee, a sions du eoncile de Chalcedoine: eft avbuaiit qiie
peu pres comme une goutte de vin qui serait tonibee Jesus-Christ estde deux nalurcs, ils nient quil sub-
dans 1'Ocean. sisie en deux natures. Us piiaient le paje de ieur
On avait beau luidire: Jesus-Cbrist n'est donc pas suggerer ce qtfilsdevaienlleurrepondre. Syinuiaqiie
Dieuei homme tout ensemble? -IIest l'un et 1'autre, (40) assemblales eveques a qui eiaierit albrs a llbme,
fepondait-il. Mais commentpeut-il elre Dieuet hom- les principaux de son cleige"et ce qu'11y aVait 'dfe
' =rne-,et.s'il tfest pas compose de la nature de 1'hoinme personnes dans le senot et parmi le peuplequi M-
(57) de celle de Dieu? il est de deux natufes, di- saieut profession de pieie et d'eru<iit!o'n, poiir leur
-sait-il, mais il ne subsiste pas en deux naiures : a~C communiquer la lettredes eveques d'Orieiit, et sa-
- peu -pres «ommedeux parties de cire qtf-oti ferait vojr Ieurs sentimenls. .r
fondre et qtfon reduirait a uneseule'; ellesne j>our- iJoeceetSymmaqiie, son beau-pefe, '(&), toiijohfs
raieiu plus se distinguer, ei_ quoique composees de :zeles pour la foi catholique , se trouv'efent!hia con-
deuxparties, elles ne subsisteraient .pltis que dans •lerence;
i mais ils etaient si elbignes l'dh de fautre,
une seule. Le raisonnement d'Entyclie5-nese portah tquils ne pbuvaientse parler ni ineme s'e 'comhiiihi-
pas plus loiii, iet c'est tout ce qtfon pul tirer-, apres iquer leurs penseespar signes ni par gestes. La leltfe
bien des disputes, de ce vieillardlmpudent et opi- lue, ] il se leva toisi d'un coiip un bruit confus daiis
nialfe; coiiime 1'apj.eHesairit Leon {Ep. 25 ad Jul. l'assemblee.
1 Ce n'est pas une question, la difeibbce
de Cos.); fcaril-avait deja pius de soixaiile-dixans, i sensible, se disait-onl'un a 1'autfe; et paf la,
est
et eiait fort attacbe a ses semimenls.. ccbmme remarque Roece, ces geiis faisaient bieii coh-
On sait Ies troubles tque son heresie causa daiis uaitre . leur ignorance, et quils tfavaient pas seuie-
rOrient, «ombien d'eveques et de moines prirent son nient i eouipris; de quoi il s'agis"£'ait'(BoM. traci. de
jparli, sous prelexle dedefendre 1'honneurde saint iduab.Nat.). Boeceeugemii'da'nslefoiidheôhcbsur,
Alhanase et de saint Cyrille : car ils leur attribuaient et i ne croyant pas devqir se coinmeure dans ce th-
faussement cette opinion erronee, quoiqtfelie fut . Jmulte, i! prit le parii de garder le silence et b'exa-
preeisement celle des apollinarisiesi dout ces deux . mineravecsoin
J )a jirbpositioiideseulycliifehs.
aaints docterirseiaient fort eloignes. ' Jean, archidiacre de Roiiie, qui sucfceda_iupape
Plusieurs conciles se tinrent sur ce sujet. Theo- Hormisdassouslenom
] de Jean V^.tfetaii pas eloign^
dose le jeune, prince d'ailleurs religieuxet zele pour de < I_oecea la corirerence."Cbinmeil eiait de ses amis,
la igloire de DieUi jienchait luimeuie (58). du cote" Boece 1 1'arreta en soriant, et !e pria 'de i'e venir vbir
d'Eutyches avec toule sa cour. Ce n.echant moine - le I lendeniaiii pbuf 1'exaiiiiiieravec lui. Jean pfoniil
avait su liii en imposer par un grand exterieur de de i s'y rendre; maishes ailaires imprevtfes ne le Jiii
piete. Soutenu d'un si puissant parti ,.il trouva Je :ayant pas permis, Roece, apres l'avoir attehdu lbhg-
moyeiide faire approuver sa docti ine par une assem- ;temps, et ayant lui-meme d'esfaffaires impqrtanies
blee d'eveques connue coinmunement sous Je nom '< (42) ijui devaient 1'bccupcrtout enliei. le ieriieinain,
de brigandage d'Kphese : et ce ne fui quesous l'em- crul devoir ecrire a rarchidiacre ses senxiriienis,
,pire de Marcien, successeur de Theodose, que le Apres avolr fait de mures lellexioiis'sUfles tieux
ft On tenait "souventdans Rcihe deces eonferenees et . suppl.ererit Sa Sainlete de leur en faire 'donuer
'
publiques, et touies les fois quil s'elevait quelque la lecture tout enliere. L'eglise de Sainl-Pierre-aux-
nouvelle difficulle dans 1'Eglise, -ou qtfon voulait Lieus fut indiquee pour 1'assemblee; ce qtfil y avait
rendre publics de nouveaux huvrages sur les ma- de geus djstingues dans -Rome s'y trouva, et Arator
tieres de religion, on les y proposait: c'est ainsi que lui-meme
] lut ou declama en leur presence ses deux
ceux d'Arator furent presenles au pape Vigiie daus livres en sept seances, lenues en difierents jours,
lepresbyiere, devant la tonlession de saint Pierre, . parce ; quil fut oblige de repeter plusieurs fois <juo'l-
«n presence de plu.ieurs eveijUesei du cleige. Oir iques endroits qui avaient plu davanlage ai'asscr_t
en lul une partie, et commeon allait remeure fecfit blee', '• qut l'en pria (Joc, Sirmond. in uot. ad Ennod.).
dans l^s arcbives, tous les gens de leltres se leverent
1421 " BOETll VHVE ET OPP. DE8GRIPT10 GALLICE ADORNATA. «30
.
pfoposilibhs, il tforiva 'e_ieciive_rientqueia seconde A.. Dieu, queies proprietes des personnes divhies ne
aeiruisait la premifefe, ct etait le principe de toutfes sonl pas les personiies nTemes; que la nalure dhino
les erreurs d'Euiycbes, et queie coricile de Chalcd- se s'est pas iricarnee.etc.; mais on a toujours res'-
doineavait eu faison de la cotidaihner. il aj_ercul les pecle le texte de Boece, et il est .demeure jbsqtfa
hombles consequences qu'on en poiiVaitliffer-',et preseiu hors-d'atleiiue depuis pres de douze cents
qifelle nallait pas moins qifa ferivefser toute 1'eeo^ ans. Cel ecrit ful suividelant xle (46,) henedictionSj
nomie de noire sainie feligion feta sajier paf ses foh- jjtfufi grand nombie d'euiycliic.-iis i'ayaril !h rehbn-
deniehls Cellgdu myslere deiihcarriatiou du" Verbe ferent a Theresie, etque plusicurs docleurs catho-
"etde Ja fedetnplion du.gehre Iiiii_i',iiri. , -,_.. liques"embarrasses de cette prcpositioncapiieuse, J6-
Alors raveiiglemeril tie ses concilbyens lui tit cotu- sus-Chrisl est cmnpose <dekeux natures, muis-il ne
passibri, le desir de ieur salut et son zele jiour l'af- subsisie pas m deux naiures; furenl alierrius dans la
fermissemeht de la foi lui ihsjjirerent le dessein de foiou ils etaient chaiicelants, et eurentde qubi fer-
coniposef le peiit Iraite des Deux/Natures etdiine wer la houehe a ces lioirimes imjiriidenls qiiixvou-
•personneeri Jesiis-Christ cbntre Eutyches et Nesto- .aierit faire revivre....les erreurs proscriles par TE* -
riiis, que nbus avons encbfe parmi ses" ouvrages; il glise.
Tadressa a eeineme Jeah, archidiacre de-Rorne; Les affaires de 1'Etat intern.inpifent ces iravaui.
Apies avdir tefule ties-docleiheni lfes*freurs de de Boece, si utiles a la religion. Theodoric le chargea
_£.estdfius; il y Vail-voifcCoirimbhlles deux natiires d'unc cominission-qui demaiidait tous scs soins et
Bont unies ^45) en une.setile persohne, fet-le fait touie son appiication : voiei quelle en fut 1'oecasion;
d'uhe mahlere <sisriblime et si psecise, qtfon _i'esaitj^ Les officiers et les soldats de sa garde, -<l'unair
leqiiel des dedk ori doit plus adinirer-, bu Ja solidile **, hardfet miuin; virirent pendanl qu'il eiait a Ravenne
de ses faisoriiiements, ou la pehetration de Sbries- Jui presenter Une requete remplie deplainies am'e»
prit. Cest la quil s'e seft adinifablfeirientde la bhi1 -res et concue dans des termcs peu respectueux. UB
losophie d'ArIsioifepbuf fexjiTiqUeiiestermesde sub- lui faisaêntenlendre qtfils allaient iiibandonne.rsii
siaiice-,""dtepersbnne, diiyj-bsi&se; de nalure et de hifferaitde leur doimersalisfaciiori. ,
sbbsisiahce. Jfe"croisqdil festJe pfeiiiier qbi ait traiie Le sujet de lcur plainte etait assez legilime; ils
' ces iiiatii_r'e's.avecibiilb la-precisibn <3'e1'efcole,et •pretendaient qufela monnaie donton !es payail etait
cbiiimeelles f'epbhfraienlcncbre ttaiiet a presetil.il alteree et d'un moindre poids qtfelle avait {47) cou-
hbus hiqhire paf 1&de fcjuelie"utiiiie hbus peuleire lume d'elre _la perte en eiait considerable, et allait
"ceitephilbsbphlehbor bifetiexpliqUer leS inysteres de au moins chaque annee Su lieis de leurs appoime-
iioire saitite religion. flh ia si hieii fecomiu depiiis, ' tnems. , •
qtfoniie hisiiftguerialt pfesque pas apfesent sou - Theod'orie,s'imagina dhbord que c'etait un prd-'
ouvfage d'avi_i_ les legbhs de theoitogietjui sedoniieiit lexte pbur falfeaugmenter JeUrpaye. -Irfite de ieur'
""danslfesêolbs. On eh Ifouvefa 1'analySeavfec"celie insolenee, ilavailpiis la resolutioh de les ptinirj
<Je ses aiitres traites a la fin de Cet ouvrage, parce . "Cependant-,avanl que h'»:n veiiir-au.chaiiment, il
q'u'oii ifaufait pu la Honnef icisans perdrela suite vbuliiteifeinfoniiieile la v"ei!i:ede la chosei II trouva
"de 1'bistoi're. - effeciivemeiit que Jesinonriaies; et pafticuiieremeftt
. Gilherta de Ja Porree, eveque de (44) Poiiiers, si •Ifessousid'or, ii'etaieiu pas de poids; c'est .pqurquoii
fameux Jiaf les grandes 'cbniesiaiions qtfil cut ;>vec dissimulam TinjurCi II Icur promit de remedier au
saint Berriard,- nous a dbhrie -lihariiple cbfflmentaire g plustptii 1'abus." - , „
rsufce peiit traite 'de Boeeis; ihais ia glqse" est encofe Ne irotivant personne plus capable de.le faire que
bbschre que le-tfexte-.. . Boece, ii luiecrivii a Romcj ou il 1'avait,laisse. La
•pliisBahscememejbuvrageiles D.hx NaibreserrJesus- letife est des plus _iaUeuses.('Af«irf.Cass. lib. i, ep.
Chrisi; Bdece nbus a laisseAiUe'giande idee de sa 10). Apres avoir fait 1'elogede ses verius et de sa ca-
vertu ei dfes huiiibles "Sciitiriienisijiiil avait de paclie, ai-Iecharge de lefofmet'- toutes Jes monnaies
lui-iiieihe. 11 crairit, "di't-il;qtxeJedn-, 'a qriiii Vadresse, qui avaient cours dans_i'empire,-de donner a cha- "•
-hi/ ifoiluerien 'ûiirieritesonkipprovMion;ilieprie cie cuiie le jibids et la valeur qtfelles avaient ancienne-
ie cofriger sahs auciih hienagemfeiu, s'il voit quil meni; et surlout de faire en sorle que le sou d'or
"s'eloignelarit soii -peti tlfela dbciriue constante de -valut six hiillfedeniers eomme auirefois.,
i'Eglise catholique, e't il lfeconclut pir une reflexion On ne comprcnd pas aisemenl ce qtie pbtivaiehi
digiiedela soliditetle sori-jijgeriient, fel qni iie peut etre ces deuiirs donl (48) parle ici. Theodoric; carj
itifesoggereeqiie par-' un'eti-<_s-prol'oiidehumilite. La aurapport de Bude-, le denier, de pius bas piix chez
voici": -" • - les Roniaiiis valait trois sous ct demi environ de no-
-S'etie pekx 'comprendre,dil-il, oVoupeul venir' cei tremoifnaie, et il tfyapasappaiehcequelesoridor
~-'aildclmrieritdesWdonriiqiion femarque daiis qxtelques chez eux aitjamais valuuiille cioquante livresirangai-
auterifspour ies p'rodudions'de (43).i._rf-"i._pr..;p_.iSij_te ••sesqueprotiiiiraientces-sixiiiJillepieces de irois sous
loril te ijiit •eslbon 'el iieti dit ne Uerit pas de nous , six deniers. D'ailieurs le Code de Justihien, presque
.mais de Dieu, quiesl la pliailude di tout bien , el la eohieiDporain de,TheodOiic,' reniarque que la livre
-sorirce'riouiliecoute sur uous. Pourqitoi domfaire, i3'hr coinenart douze sous d'or, par consequent Je
prirailre un si viotent amour poitr une ihose qui ne D' sou d'or ne-pesait guere. plus de qtiatre-vuigt-dix
ttoas appirtient pas, el 'qiieriousite pouvons«otcsap- gfains-: mais si on prend ces dertiiers sur le pied
proprier 'saiisiih tarciiisacriiegs? de leur pfesenle valeur chez hous, les six mille qui
.. Des dispositions si sainles eiaieht capables d'_itii-- faisaient le sou d'or vaudraieiil environ viijgi-chiq
ref sur lui <elûf loui cetjtfil eciivait ttnpuissarit livres de notre monnaie.
seeours _du ciel pour conduire sa plnme el^ la pre- Theoduricleprie encorepir ceufe.lettre.ffeiciidie
server de 1'erreur. Effeclivement on n'e'n trouve ses soios jusqtfa ia relorme des poids et tie» inesu-
, point daiis ses ouvrages, et, semblables aceuxdu res, et de les regler de lelle mauiere, que la livfe
grand llilaire, ori pburraii en pfbposer Ja iecture fut coinjiosfeede douzecnces. II prelend quexe tfesc
saiis craiifdre "d'y_etre surpfis. On s'e_,t soulevi. eoii- pas le raptice hi !e hasard qui 1'cnt aiiisideterniine,
tfe les cbinmeutaires qiie Gilbert eu a faits; on a et quil y.a du myslere dans ce nombre; qire les an-
pteifenduqtfils etaient reiriplis de blas; hejnes ; que --ciens legislateurs l.ont-ainsi regie pour laisser au
_ c'en etait un de dire que 1'esseuce divine ji'est pas peuple un souvenir .conlinuel des six (49) differeiits
M. Dupin (1<>T tomede son-xne siicie; fi.414), se avait que sa lettre tbuchaiit 1'eucliarisiie, que dom
roposant trop sur les Memoires peu fideles qu'ou lui Luc d'Achery nous a dbniiee; cej endant ils se trou-
a fourhis, a crii ciue^ceslivres de Gilheli de la Por- \ieiU pafmi ies ceuvres de Boece imprimees a Ra>e
r<_etfavaiem pasencore «leii-ipfitnfes; %t ^tfil n'y - en 1570, '.'"'"-
4451 APPENDIXAD BOETIUM. . 1452
9ges du monde et de sa duree qtfils ont borne a six A__bassadeurs, peul-etrepour lui demanderune de ses
niille ans. Lemonde, dil-il, est disigni par ieclat du- filles en mariage pour Sigismond, son fiis. On ne
mital el par la rondeur de ta monnaie; les six mille trouve pas le sujet de cette ambassade assez marque"
ans de sa durie, par les six mille deniers dont le sou dans 1'hisioire, mais il est consiant que Sigismond,
d'or esl composi, el les douzemois de iannie ie sont vers ce temps-la, cpousa Ostrogoihe, une des filles
par (esdouzeoncesde la livre. naturelles de Theodoric, et la belle-sosur d'Alaric
EnfinTbeodoric finit sa letire on marquanf a Boeee (Jornandesde lieb. Gei., 88).
qtfil prend un singulier plaisir a s'entretenir ainsi • Les Bourguignons, aiors peujdes grossiers, etant
avee luij parce quil sait qtfil parle a une personne a Rome, y avaient vu des cadrans solaires el des
qui tfignorc rien de loules ces cboses et qni est par- hydrauliques, qtfils admirerent parce qtfils n'en
faitement instruite dans toules les sciences divines connaissaienl pas la strueture. IIs prierent Tbeodoric
et htimaines. d'en envoyer a Gondebaud, comme Ia eliose qui pou-
Le fameux Cassiodore etait alors secrelaire de vait (53) lui etre la plus agreahle. Pour les salisfaire,
Theodoric, c'est ce qui nous peut faire croire que la Theodoric fit cliore.herdans ses Elats les personhes
Jeitre est de lui (out enliere, et que Theodoric n'a les phis capables de reussir dans ces sortes d'ouvra-
fait que la signer. EUe est irop spiriiuelle ei le style ges. II en ecrivit encore a Boece comme au plus ba-
en esl trop brillaht pour eire la produciion de Tlifeo- bile mathemalicien qtfil y eut en Iialie. Sa lettre,
doric. Oui.re le style de Cassiodore, qtii s'y fait re- ainsi que les precedentes, est du style de Cassiodore.
connaitre, on y trbuve tous les jeux de son esprit. et remplie de lotit ce qui cst capable de flatter un
JBoece s'acquiita de sa commission avec iout le '-g>bel esprit et de toucher un bon coeiir. Pour le per-
soin et toute fhabilete qtfon pouvait en aliendre".La suader de rimporlance de la eommission donl il le
reforme (30) de la monnaie, des poids et des mesures, chargeait, il lbi represente d'abord qtfil est du de-
ful faite en tres-peu de lemps, portee et suivie jus- voir d'un prinee de ne jamais negliger de rendre a "
qtfaux exiremiles de Penipire. L'ordre dans lecom- ses voisiris tous les bons bflices qui dependent de lui
merce fut ainsi relabli, et les troupes de Tbeodoric et quils en attendenl, parce que le plaisir qtfil leur
apaisees. La sagesse deBoece dansle gouvernement faii, quoiqtfen chose de peu dimporlanee, a souvent
et siui hahilele daus toules sortes d'ans et de scien- plus de pouvoir sur leur espril tiue toule la force
ces ne con.ribuerent pas peu a etendre la repulation des armes; en second iieu, que les moindresaclions
de Theodoric et a faire rechercher son amilie paries <
des souverains sont toujours tres-grandes, sans en
princes ses voisins. Clovis, infornidde la magnificence excepler meme leurs diveriissements, parce qtfelles
de sa cour et de sa table, !e pria de lui envoyef im oiit toutes un rapport immediat a.u gouvernernent de
musicien qui siit parfaitement chanter et loncher l'Eiat b. Enfin, apres une iongue enumeration des
les inslruments. Theodoric s'adressa a Boece comme .- lalents de Boece, jl releve paiticulierement son ha-"
a 1'hommele plus profond dans la musique qtfil y bilele dans (54) les riiaihemaliques; et afin de l'en-
eftl dans ses Etats, et le chargea d'en faire le choix. gageri a entreprendre plus vblontiers les ouvrages
Par la lettre qtfil lui ecrivit, il paiait que Clovistfe- ique les ambassadeurs de Gondebaudlui avaient de-
taitpas encore chreiien, car Theodoric fait esperer mandes, : il y inleresse sa gloire et sa propre reputa-
a Boece qtfil aura 1'avanfaged'adoucir les cosursfe- lion. i
roces des Francais genlils, et de les dompter comme Votre nom, dil-il, deviendra cilebre dans toute la
Orphee avait laii auirefois les animaux et lesmon- G'<Bourgogne, vous aurez Ihonnenr d'avoir inlroduit chex
slres par liiarmonie de ses in«trumen(s et par la cetie fameusenation les beaux-arls, el la gtoire en r.e-
douceurde sa voix. 11 1'assure encore qtfil ini fera jaillira jusque sur Roine; car ce rien sera pas une
autantde remerciments du soin qtfil aura (51) pris petite pour -elle.d'avoir par votre moyen conlribueh
de bien executer ses ordres, qtfil en recevra lui- rendre polis des peuplessi renommes.N'ipurgncz donc
meine dela part de Clovis (ApudCassiod.Var. lib. n, ni soin ni dlpense; mes trisors voussont ouverts.
Ep. 40). Boece se fu un plaisir de contribuer a la satisfac-
Boece trouva un musicien tel qtfil le souhailait et tion de Theodoric et de Gondebaud. Il-fu venir-de
asseztdt pour le laireparliravecles deux ambassadeurs lous edtes les maitres les plus habiles," el tfavailla
que Theodoric envoyait a Clovis, le feiiciler de la lni-meme i aux hydrauliques el aux cadrans solaires
grande victoire qtfil venait de remporter sur les Al- avec tant de sucees, qtfils firent 1'admiration des
lemands a Zuljiik, que les.anciens appelaient Tolbiak. Romains et des Bourguignons. U en fu pour tous les
On ne pouvait pas la relever avec des lermes plus tdifferenlsaspects du soieil. Pour les hydrauliques,
pompeux que ceux dont se servit Theodoric, mais en elles t marquaient exactenient le conrs du soleil, de la
le priant d'epargner les restes de ceite nation fugi- lune 1 et de lous les astres, sans roues, sans poids et
live, qui eiail venue chercher un asile dans ses Etats. sans i fessorts, (55) par la vertu diine cenaine quan-
Tout babile qtfil elait, il ne laissa' pas de faire aper- tite1 d'eau enfermee daus un vase d'eiain en forme de
cevoir qtfil redoulait deja lui-meme la puissance et boule 1 qui tournait incessamment, enlrainee par sa
la valeur de Cloviset celle de ses troupes. Nos his- propre ] pesanteur.
toriens jusqtfa present ont paru faire peu d'attention j. On les regarda en Bourgogne comme des prodi-
aux l-etires de Theodoric a Clovis a; ccpeudant il yaui ges. Les Bourguignons ne pouvaient comprendre
(52) peu de monume.nlsplus certains dans liiistoire, i
comment ces machines marquaient si exactement
ni qui soient plus glorieux a la France. Theodoric loutes i les heures du jour et de la nuit sans <_re de-
finit sa premiere letlre en souhaiiant que le musi- placees, ] ou sans qu'on avangat le siyle. IIs firent-
cien qtfil lui envoie ei qtfil assure etre tres-habile 1loiigiemps la garde aupres pour sassurer que per-
soit assez heureux pour charmer la puissance de ,-sonne ; tfy louchaii, et reconnaissant enfin la verite
Clovis par Ies doux accords de sa voix et de ses < du fait, ils crureni que quelque diviniie les animait
jnstrumenis. ;
interieurement ei leur donnait IOUSles mouvemcnls
Presque en nieme (emps Boece fut charge d'une si i jtisles et si mesures qui s'y faisatent remarquer.
troisieme commission de la part de Theodoric, dont Mais sil n'y eut pas quelqtie chose de divin.dans
il ne s'ae;juitia pas avee nioins de succes. Gonde- le mouvemeiii de ces machines inconnues alors aux
baud, roi de Bourgogne, lui avait envoye des am- iBourguignons, il y en eut certainement dans lcs cir-
* Linscriplion des letires de Theodoric a Clovisest < des siecles. Jornandes le nommeanssi Lodoiir
et
telle:A Luduin, roi desFran?ais (Ibid., ep. 41). Dece I(lib. de Ileb. Get. 88).
nom Luduin, qui etait celui de la famillede Clovis,les
Lalins onl fait dans la suile Ludovicus, Clodovecus h Sit ergo pro republica el cum tudere videmuT
0t Clodovmu(_selon la differenle diction desnjdions i(Theod. apud Cqss,.. n,_ep, 4, g).
4455 BGETJI VIT-E ET OPR. DESGRIPTIO.GALLICE ADORNATA. 1434
consiances et dans les suites qtfeurent Jes presents A. roi de s'y tronverj afin de le desabuser de rerreur,
de Theodoric. Comme Dieu repand ordinairement dans laquelle ses faux pasteurs Ie retenaient. La ve-
unfeibenedictionparticuliere sur tout ce que les saints neration.quifn avait pour Avit.elait si grande, que
entreprennent pour sa gloire, les travaux de Boece, tous deiererenl a son senlimenl: mais ce futacon-.
dans cette occasion, tfen fuientpas (56) prives. I)e diiion qiiil porterait la parole. Cet honneur lui fut
la les Rourguignons prifent occasion de se fami- defere, quoiqtftl ne frit ni le plus ancien ni Ie pre-
liariser p>:ua peu avec les" Romains. -Ces curiosites mier en dignite. Malgre l'oppos;liou des plus.puis-
Jes ayant attires en Italie-, ils firent connaissance sants parlisans de Theresie.i ils eurent audiencedu
avec Boece, qui, toujours anime d'un zele ardent roi; il les'recut ni.me avec beaucbup diranneur, et
potir etendre la foide Jesus-Christ, s'en servitavan- apres les premiers compliments, il ne manqua pas de
la verite dans leur coeur. les traiter didolatres et de leur reprocber.d'ado_'er
" Plus le pour insinuer
tageusement
royaume de Bourgogne.avait cTeteiidue,- trois dienx. Ceiait le repro.che ordinaire que Jes
plus Boece seniait'd'ardetir pour le deiivfer des le- ariens faisaient aux catholiques.
nehres du paganisme et de liieresie. Non-seulemenl Avit jeia alors uu pfolond soupir et geinit des.
ce royaume comprenait alors le duche etle comte de tenebres-epaisses (60) repandiies sur 1'esprit du roi.'
Bourgogne, riiais encore le Lyonnajs, le Dauphine, Ayanl pris de la occasion de lui expJiquer la foi ca^
!a Savoie et plusieurs atitres provinces adjacentes. lliolique, il le lil d'une maniere-si claire ei si pathe-
Deux sbries de peuples liiabitaient: les naiureis du lique, que le.prince en parut touche; et, prolilant
pays, norames Gaulois Romains depuis qiiils avaierit de cet heurenx' moment: Si vous vouliez, grand roi,
ete assujeltis par Jules Cesar; et les Bourguignons, R ajotila le saint- evequej connaitre par vous-memesur
peuples."feroees et barbares, sortisyle la Gfermanie" quels fondemenls noire foi est appuyie, voits series
dansia decadence de i'Em|>ire, qui s'elaient jetes bientdl disabuse. Quets avanlagesrien reviendraienl-ils
sur ces grandes provinces et y avaient etabli leur pas a vous et a loul votre peuple? Mais vos iveqttes,
dorninaiion. Ils y avaient la puissance souveraine, et ennemisde Jisus-Christ, allirenl la colere de Dieu sur
Gondebaud eiait dejik Je" sixieme des rois qui leur vous: il rien serail pas ainsi si vousvoulieznous icou-
avaient commande. ter et leur commander'd'entreravec ttousdans une con-
(57) Parnii d'excellentes qualiies qui brillaient firence publique, oh la virili serail mise dans tout son
dans ce'priwe, bn y remarquaiiuirmelange incon- jour. Puis, se jetant a ses pieds avec lous les autres
cevable de vices qui obscurcissaient touies ses verius. eveques calholiques, il, les embrassait, et Ie conju-
Les Gaulois Romains etaient deja la plupart chre- raient toris avec larmes de se laisser loucher. Gon-
liens, Jes autres paiens. Gondebaud et ses Boufgui- debaud he put s'empecber d'en Iaisser couler quel-
gnolis etaientnon-seulement ariensopiniatres, mais ques-unes, et ayant fait relever ies eveques avec
encore photiniens, dorit les erreurs etaient plus op- touie 1'humanite possibIe",.lesassuraque des le.len-
posees au dogme catholique que celles des purs demain il leur, rendrait reponse. . -
ariens. Les catholiques gaulois eureiu-beaucoup.a A peine se furent-ils retires, quil asserabla les
souffrir sous son gouvernemenl;. yilusienrs cederent eveques de sa communion (61), et leur fii si bien
aux tonrments; plus grand nombre aimerent mieux entendre qtfil y allait de leur honnepr d'accepter le
perdre la vie que desesouiller paf une communion defi que les catholiques leur presentaienl, qtfilstfo-
sacrilege avec le prince et ses eveques (Bail. Vit. S. serent le refuser."Le roi en donria aussitot avis au
Sigism. ad 1 Maii). Comme ils tfavaienl rien jilus a (] saini eveqne de Vienne et h.celui deLyon.et leur
coenr que d'agrandir letir autorite en eiendanl leu.r fit dire de se fendre Ie lendemain a son palais, ac- .
heresie, en touie oceasion ils aigrissaienl 1'esprit de. compagnes diin petit nombre choiside leurs eplle-
Gondebaudconlre les catholiques. gues; car Ie prince, p.our eviter le tumulte, ne jngea
. Chilperic, son .propre-Trere, et la priricesse, son pas a jiropos que la conference se tint en public. ..»
epoiise, furent des premiers a 1'eprouver: il fit mourir • Six evfequesfurenl choisis; et, apres avoirpasse
celui-Ia par l'epee, et fit jelcr 1'auire dans la riviere toule. la nuit en piieres au tombeau de saint Just,
une pierre au cou. Deux des enfants de Chilperic ils se rendirent chez le roi a liieure marquee, suivis
furent enveloppes dans ce massacre ; pour les deux d'un tres-peljtnombredecatholiques, mais tousgens
filles (58) qui restaient, on se conlenia de les envoyer - dedistinciiori.PlacideetLucain.deuxdesprincipaux '
cii exil. L'ainee, nommee"Saedeluba, ayant quitie ses officiers de la corir, s'y faisaient remarquer. Un"
habits seculiers, sfeconsacra a Dieu; la plus jeune, pareil nombre d'eveques et d'of(iciers ariens accom-
appelee Clotilde,-fulreservee comine.un present du pagiiaient le roi. Boniface, leplus considerable de
ciel peur elre Pepouse de Clovis el le premier in- leur "parti, eut ordre d'ouvrir la dispuie; maissaint
strumenl de sa conversion (Greq. Tur>.Hist.-1. n). Avit s'etant Ieve avec cet air de confiance quinspire
La crainle que Gondebaud eut queses enfants ne la verite,' tfeut pas plutbl fait connaiire par des
fussent un jbur jirives de sa siiccession, -si Chilperic raisons solides et par l'autorite des Ecritures. que
lui survivait, autant que la haine de )a religion ca- lescalholiques tfadoraient pas trois dieux, (62) quoi-
tholique dont ils faisaiem profcssion, lui lit commel-" qtfils adorasseut ega]ement le Pere, le Fils et !e .
tre ces aitenlats. - • - Saint-Esprit, et qtfils reconnussent que Ie Fils etait
Boece etant donc oblige d'avoir beaucoup de re- D• Dieu comme le Pere, etle Saiht-Esprit Dieu comme
latfons dans Ie royaume de Bourgogue, eut occasiou le Tere et le Fils, que Boniface";accabl^ de l'auiorile
de" iier amitie avec ses eveques caiholiques. II en et dc. la niajesle qui eclatait sur le visage de saint
avait deja une ires-elroite avec sainl Avit, eveque de Avit, tfeul rien a lui opposer. Au lieu de reponses,
Vienne, son prociieparent, qui descendait comme ce ne fiit quinjures et invectives de la part des
lui de l'empereur Avittis. II excila souvent Ieur zele ariens. Les catboliques furent iraites d'encbanteurs,
par ses leufes, et les pressa de travailler serieuse- comme s'ils leur eussent 6te 1'usage de la parole par
ment a la conversion de leur prince. U tfy en eut des prestiges. Gondebaud s'aper§ut de 1'embarras ou
point qui prit la cbose plusii cceur que le sainieve- ses eveques etaient~,et poursauver leur honneur il
quede Yieiine{/'ieaii/, Hist. lomiVII, p, 5 et suiv.). se Ieva et reniit Ia pariie aulendemain,
, Lyon etait alors la capiiale de ce (59) royaume et Les ariens, si mal menes dans celte conlerence,
le"sejour ordinaire de ses rois. Saint Avii s'y ctant n'avaient plus envie de Tevenir ati combat; cepen-"
un jour trouve a

Migne. Patrologia Latina Tomus LXIV.

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Migne. Patrologia Latina Tomus LXIV.

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

OBIUM SS. PATRUM, BOCTORBM SCRIPTORCMQJE ECCLESIASTIGORUM

AB ^VO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

PATROLOGIJi TOMUS XXIV.

BOETII TOMU» POSTERIOR

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

. NON SOLUM LIBERALIUM DISCIPLINARUM,

NUNC PRIMUM CURA QUA PAR ERAT IMPRESSA,

OPEMFERENTIBDSEDITIONIBUSVARIIS,: QUARUMUNA. LIBRORDMSCILICETDE CON80LAT1DNIJ

PARISIIS, VENIT APUD EDITOHEM,

QVM IN HOC TOMO CONTINENTUR.

DE DIFFERENTIA. .-"',-* posilioiiis principiutn de sequenti differenlia sumere.

AN._ 'MANL. SEV* BOETII

Secundus hic arrepta. expositionis labor nostfse A_ arisentium

Quaerisolet iirex|iositibnuhiprihcipiis ctuunuin- "facnmivideriinmneenim quod uniyersaleest, intrn

intra se et earum differentias " . dicens: Genus dicitur aliquorum quodammodo se

AN.' JMANL. SEV. BOETII

Consuela in principio qusestio est cur post rela- A DE QUALITATE.

. A^.-pANL. .SEV.- .BOETII . -

IN LIBRUM ARISTQTELIS DE INTERPRETATIONE

IN LIBRUM ARISTOTELIS BE * INTERPRETAITO.NE

EDITIO-SECUNDA- SEU MAJORA-COMMENTARJA.

"Alexanderin commentariis suis hac se impulsum A vocem conjunclamcompositamque,quselbcutio prae*

POSTERIORUM ANALYTICORUM ARISTpTELIS

INTBODUGTIO AD SYLLOGISMO^ G AtEGORI&OS.

Sirriplices.- '-".'." "Convefssede prsedicaloiiifinito

. ANe-llANL. ,SEV/;BOETiI,:. ',

f Multa Grsebiveteres pbsteris suis in consulfissimis C subtiliore perlractata ratione dijudicent.

AN. MANL. SEV. BOETII

Cum in omnibus philosophia.disciplinis ediscendis B certis et corivenienier positis propositionibus conti-

AN* KIANL. SEYo' BOETII

~.AN~. MANL. "SEV. BOETII INTERPR«TE*

CAPUT PRIMUM. Dialecticusaufem syllogismusest "qttiex probabilibus

CAPUT PRIMUM. dicpnl, vel in eo quod-transgrediuntur_posi_am lor

GAPUT PRIMUM. plures, vel onmes, vel oninia, nt bonum.Omniaeniir.'

. GAPUT PRlMUM; B inus, et "si quale quidpiamspecies est, er,genus qtiale"

CAPUT PRIMUM. iquod secundum omne lempus verificatur, et nun-

CAPUT PRIMUM. autem et quorum alterunrmaxime dicitur quodvis

".CAPUTP.RIMUM.- C terum est, neeesse est et illisuti. Necessarias, igitur,

ELENGHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTELIS

CAPUT PRIMUM. sensum, ut lithargyrina et stannea, argentea, et felk

. CAPUT PRIMUM. B} oportere, sic ad solvendum quandoque magis opina-.

IN TOPIGA CIGERONIS COMMENTARIORtM-

m::-i/j). iFKEHENTJI-S-:; Topr.cfs•;

DE' BOE.TII OPUSCULIS DUOBUS INEDITIS

-.-'- AW. MiWL..SEV. JBOETIla -.-.

; a In cod. Mqllii, et niox .Boecii. Sed reciiorem Boeliide Corisolationecodice Vat.,53G3

AN. MANL. SEVc _ BOETil ,

: . , PROOEMIDM. , B necnon ajiorum philosopliorum ediliones,' proprio- .

IN BOETIUM DE COJNSOLATIOM PHILOSOPHLE

OPERUM PARS SECUNDA,.

IN LIBROS SEQUENTES MONITUM.

Liirus auas:ioa:.m Anitn; qnos exliortalionibusprecibusquemullorum tuscepimusexplanandos, altis imos re-

4>U.OMODO TRINITAS TJNUS DEUS

PRQOEMimi. in re qiiiii tnilii sit 'aniirii quoiies stylo exeogitta

GILBERTI PORRET^ COMMEJYTARIA

A?fe MANL. SEWo BOETII

G-ILBEETI PORRETiE COMMENTARIA

Ex illius, -de qua Symmacho Boetius scripserat, D esi sitnplex ipsiun, ct

GILBERTI PORRETJE COMMENTARIA